Ang 10 Sikreto sa isang Maligayang Buhay sa Parkinson’s Disease: Parkinson's Treatment Filipino Edition: 10 Secrets to a Happier Life

Ang 10 Sikreto sa isang Maligayang Buhay sa Parkinson’s Disease

Parkinson’s Treatment: Filipino Edition: 10 Secrets to a Happier Life

Sinulat ni: Michael S. Okun, M.D.

Isinalin sa wikang Filipino: Criscely L. Go, M.D.

Text copyright © 2013 Michael S. Okun, M.D.

All Rights Reserved

Published on Smashwords

* * *

Talaan ng Nilalaman:

Paunang Salita ng May-akda : Ang Daan tungo sa Pagkakaroon ng Mas Maligayang Buhay sa Parkinson’s disease

Introduksyon

Kabanata 1 – Alamin ang Senyales

Kabanata 2 – Ang Tiyempo ay Importante sa Buhay ngunit Kritikal sa Parkinson’s disease

Kabanata 3 – Tanungin ang inyong Doktor kung ang Pag-ugnay ng inyong Utak sa Kuryente ay Makakatulong sa inyong Parkinson’s Disease

Kabanata 4 – Maging Agresibo sa Paggamot ng Depresyon at Pagkabalisa

Kabanata 5 – Itulog ang Inyong mga Problema

Kabanata 6 – Ang Mala-adik na Sintomas ay maaaring Makita sa Parkinson’s disease

Kabanata 7 – Ang Pag-eehersisyo ay makatutulong sa Paggana ng Utak

Kabanata 8 – Maging Handa sa Hospitalisasyon

Kabanata 9 – Laging Magtanong Hinggil sa Pagkakaroon ng Makabagong Lunas

Kabanata 10 – Paningasan ang Pag-asa tungo sa Maligaya at Makahulugang Buhay

* * *

Paunang Salita ng May-Akda

Ang makabagong tantiya ng pasyenteng may Parkinson’s disease ay may pagsuray. Kung eksakto, ang bilang na ito ay nagpapahiwatig ng kagyat na pangangailangan na gumising at kilalanin na tayo ay nasa binggit ng umuusbong na sakit pangmalawakan. Nakakatakot na isipin na sa pinakamataong nasyon sa mundo, ang bilang ng taong dumaranas ng sakit na Parkinson’s disease ay dodoble ng halos 30 milyon sa taong 2030. Ang tumataas na istatistikang ito ay maaaring hindi kapanipaniwala, ngunit ito ay totoo, at dahilan na rin nito ang pag dami ng matatanda sa populasyon. Ang edad ng isang tao ang siyang pinaka hindi maiiwasan at hindi maikakailang kadahilanan na nagdudulot ng Parkinson’s disease. Dahil sa ang buhay ng makabagong tao ay mas humahaba sa mga panahong ito, tinatayang mas darami ang bilang ng mga magkakaroon ng sakit na ito. Sa ibang salita, kung ang lahat ng tao ay mabubuhay hanggang sa edad na 100, marami sa atin ang haharap sa sakit na Parkinson’s disease at ito’y magiging pangmalawakang krisis.

Sa aking paglalakbay bilang Nasyonal Medikal Director ng National Parkinson Foundation, nakilala ko ang libulibong taong dumaranas ng sakit na Parkinson’s disease, ang kanilang pamilya at mga kaibigan. Ang isa sa pinakamadalas na tanong sa kanilang isipan ay Ano ang aking maaaring magawa upang mapaganda ang buhay ko at ng mga tao sa aking paligid?. Aking sinulat ang aklat na ito upang pawiin ang katanungan iyon na pinagsusunuan ng mga pasyenteng may Parkinson’s disease at ng kanilang mga kapamilya sa buong mundo. Kasama ang aming mga kasamahan sa lipunan at mga naging fellows ninais naming maisalin ang aklat na ito sa pinakamaraming lenguahe na posible upang maibahagi ang mga sekreto sa pagkakaroon ng pag- asa at mas masayang buhay sa Parkinson’s disease.

* * *

Introduksyon:

Ang mga simpleng katagang ikaw ay may Parkinson’s disease ay sadyang tutumbok sa puso at uubos sa mga pangarap ng humigit kumulang na 50,000 tao sa buong mundo kada taon. Kapag lumipas na ang pagkabigla sa pagtanggap ng ganitong uri ng dyagnosis, ang kadalasang susunod na mga kataga sa isip ng pasyente ay May lunas ba ito? Sa ngayon, ang sagot ay wala. At ang bawat isang pasyenteng may Parkinson’s disease, pagkatapos ng dyagnosis ay tatahak sa isang masikip at mahirap na daan.

Si Lu Xun, isang tanyag na manunulat noong ika 19 hanggang 20 dekada, nanilay-nilay ukol sa pagkamatay at pagkatao ay nagsulat, Hindi masasabing may pag-asa, at hindi masasabing walang pag-asa. Ito ay mistulang mga daan lamang sa balat ng lupa. Sa katunayan, wala naman talagang daanan sa umpisa, ngunit dahil sa mga taong dumaan, nagkaroon ng daanan[1]. Base ditto, masasabi natin na dahil kada generasyon ng mga nagdurusa sa Parkinson’s, humaba ang daan. Mayroong mga nasa paligid ng daan and nag-aabot ng kanilang kamay sa mga manlalakbay sa nasabing daan. May mga ilan, na walang sakit, sa kanilang pansarilang kadahilanan, ay pipiliing lumakbay kasama ang mga Parkinson’s na manlalakbay. Itong mga ilan na ito, ang siyang magiging pag-asa, ilaw at syensya na kinakailangan maabot ang dulo ng daan.

Sa aking panayam sa libong nagdurusa sa Parkinson’s disease, ako ay napukaw. Ang mga makulay at mayamang nilang mga karanasan ang naghudyat sa akin humanap ng lunas. Ito ang dahilan kung bakit ang mga kwentong matutuklasan ay magiging sing importante ng mga nauna na nating narinig na kwento. Ang librong ito ay hango sa pinakamahusay at kritikal na mga kwentong magtuturo sa atin sa isang mas masaya at makabuluhang buhay para sa Parkinson’s disease na pasyente. Sa kabuuan ng libro ating bibigyan pansin ang mga hits and misses sa gamutan ng isang pasyenteng may Parkinson’s disease. Sa pamamagitan ng pag-uunawa, pangangatwiran, syensya, at pag-asa sa obserbasyon sa likod ng bawat isa ay lubos na makaragdag sa kaalaman ng nagdurusa, tagapangalaga at ng mga kapamilya. Ang pagsasaayos ng mga pangyayari at pagbigay linaw sa mga misteryo ng Parkinson’s disease ay sa ganitong paraan magbunyag ng lihim na daan tungo sa pag-asa at kasiyahan.

Sa unang pagkakataon na mapanayam ko ang pasyente at pamilya nito, ako ay binabati ni Curious George ng may sulyap sa mata at mahabang buntong ng hininga. Napapa-alala palagi sa akin ang isang paglalakbay sa simula ng aking karera sa New York at sa Michael J. Fox Foundation para pagsasaliksik ukol sa Parkinson’s disease. Ako ang isa sa mga naunang tagapagtanggap ng kaloob (grant), pag-upo ko sa hapagkainan, isang mama sa katabi ko mula sa UCLA ang nagbulong sa katabi nya sa lamesa, Siya ba si Okun? Akala ko mas matanda pa sya. Madalas madinig ko ang asawa o kasama magsabi ng kaparehong parirala. May mangilang tao na mag isip na mamasamain ko ang mga ganitong pananalita; ngunit, sa totoo lang, nagagalak ako marinig ang mga usaping ganito, sapagkat, ito ay simula ng aking paglalakbay kasama ang pinangangahalagang pasyente at pamilya nito. Ako ay umaasa na sila ay maging kidlap, para mag-ilab ang liwanag ng pag-asa na patungo sa isang masaya at makabuluhang buhay. Sa paglipas ng ilang taon, ako ay tumanda kasama ng aking mga pasyente, at ang kanilang paglalakbay ay aking paglalakbay.

Isang pag-uugali na namana ko sa aking ama ay ang kakayanan malaman ang kahulugan at bigyang halaga ang mga kritikal na sandili sa buhay. May isang pagkakataon sinabi ni Steve Jobs sa kanyang koponan, nararamdaman nating lahat na ngayon ay isa sa mga panahon kung saan mayroon tayong malaking impluwensya sa kinabukasan. Katulad ng aking pagbigay halaga sa unang pagkikita namin ng pasyente at ng kanilang kapamilya, ito ay aking pakikipanayam. Hinihiling ko na matanggap bilang gabay sa paglalakbay na makakatulong sa maraming buhay. Ako ay makakaalam ng mga maseselang detalye at dinamika ng pamilya, at ako ang magiging matalik na tagapayo sa mga matataas na posisyon. Kinalumaon lahat ay hihingi ng aking mga impormasyon; ang aking email, voicemails at web addresses. Ako ay nagkakamalay na ang aking mga salita ay pinahahalagahan.

Naaalala ko ang mga salita ni Steinbeck sa simula ng aking mga paglalakbay. Ang isang paglalakbay ay parang kasalan. Ang isang magandang pagkakamali ay isiping kontrolado mo ito[2]. Kahit na gaano ka magplano, kahit gaano ka magtipid, kung gaano ka kaingat, gaano karapat-dapat sa iyo, maaari ka pa ring mapunta sa aking opisina dahil sa sakit na Parkinson’s disease. Sa aking paniniwala, may possibilidad pa rin maiba ang natural na daan ng lakbay, at iwasan ang mga panganib na may kakayahan maging isang masamang pangitaing pangkalusugan.

Patuloy kong nahahanap ang aking sarili na nagtatanong ng pilosopiko na katanungan ukol sa pag-asa sa patient-centric care. Tama ba na bigyan sila ng positibo, optimistic at pag-asa, nang walang madaliang kasagutan at lunas? Ako ay nasa paniniwala na maaari itong magawa. Ako ay nasa paniniwala na ang lahat ng ito ay masasakatuparan kung pag-aaralan ng mabuti ang iyong pinangahahalagahan at kung lalaki sa ka pananampalataya. Kung isasaayos mo ang iyong mga pinangangalagaan, lalaki ang na punla ditto at maaaring lumaki at pagbunga ng pag-asa. Ayon kay Ghandi, ang pananampalataya ay hindi isang bagay na mapapanghawakan, ngunit isa itong lagay na pwede kalakihan."[3]

Yaong oras na sinabi kong Mayroon kang Parkinson’s disease ay isang kritikal na pagkakataon. Mula duon, magiging tungkulin natin pareho iwasan na ang dalawang salita (Parkinson’s disease) ang magtukoy sa pagkatao mo, o sa pagkatao ng iyong pamilya. Dapat nating turuan ang lahat ng nagdurusa na pinangangahalagahan ang nagtutukoy sa isang tao, at hindi ang sakit nito.

Aking naranasan na ang kahanga-hangang pagkakataon lumakbay sa buong daigdig at magbigay ng panayam sa mga pasyente at pamilya nila. Ang aking pagkatao ay naiba dahil sa mga madamdamin nilang kwento, trahedyang pinagdaanan, at lakas ng loob upang harapin ang bawat araw na may dalang bagong pagsusubok o bagong karamdaman. Mula 2006 ako ay pinagkalooban ng malaking karangalan upang sagutin ang mahigit 10,000 na katanungan sa National Parkinson Foundation (NPF) Ask the Doctor free international web forum. Noong natanggap ko ang tawag upang panghawakan ang pagtitipon, at maging NPF National Medical Director, hindi ako handa harapin ang mga karanasan na maghuhubog sa akin. Ang mga pasyente at pamilyang aking nakilala sa aking paglalakbay ay naghubog ng aking pang-unawa kung ano ang chronic neurological disease sa isang makabuluhan, at ispiritual na paraan.

Ang pinaka-mapagkumbaba na karanasan ng aking buhay ay ang makihalubilo sa mga pamilya at pasyenteng mayroong Parkinson’s disease at chronic neurological diseases. Gamit ko ang salitang mapagkumbaba sapagkat, sa personal at sa web forum, natuklasan namin ang mga simpleng isyu ng mga tao na na sa pamamaraan ng pagbigay lunas, ay nabago ang kanilang buhay. Para sa ibang nagdurusa, nakalakad muli, naibalik ang kanilang boses, at para sa marami ito ay nagresulta sa pag-angat ng depresyon, pagkabalisa at ulap ng depresyon na nakatakip ng kanilang mga pangarap at nagnakaw ng maaari sanang kanilang kaligayahan. Mula sa aking paglalakbay ako ay natuto mula sa bawat isang matatapang na taong ito. Tinulungan nila ako mapagtanto na ang pagdinig ay kritikal. Tinuruan din nila ako na huwag man ipagpapalagay na ang isang nagdurusa o miyembro ng pamilya ay malaman ng mga lihim na maaaring humantong sa pag-asa at masaya na buhay.

Bagaman karamihan ng mga isyu na hinaharap ng pasyenteng may Parkinson’s disease ay halata agad sa maraming mga eksperto sa sakit na ito, kumbinsido ako na ang karamihan ng mga pasyente at pamilya ay mananatiling walang kamalayan ng ilang simpleng mga lihim. Ang mga lihim na ito, kung naiwalat, ay maaaring baguhin ang kanilang buhay, ang mga lihim