Nhung Nguyen Ly Quan Tri Bat Bien

Cng Ty Samsung Trn trng gi n bn cun sch ny.
Phin bn ebook ny c thc hin theo bn quyn xut bn v pht hnh n bn

ting Vit ca cng ty First News - Tr Vit vi s ti tr c quyn ca cng ty
TNHH Samsung Electronics Vit Nam. Tc phm ny khng c chuyn dng
sang bt k hnh thc no hay s dng cho bt k mc ch thng mi no.
Original title:
Classic Drucker
by Peter F. Drucker
Original Work Copyright 2006 Harvard Business School
Publishing Corporation.
Vietnamese Edition 2011 by First News - Tri Viet
This edition published by arrangement with Harvard Business Press.
All rights reserved.
Cng ty First News Tr Vit gi bn quyn xut bn v pht hnh
n bn ting Vit trn ton th gii theo hp ng chuyn giao bn
quyn vi NXB Trng i hc Kinh doanh Harvard, Hoa K.
Bt c s sao chp no khng c s ng ca First News
u l bt hp php v vi phm Lut Xut bn Vit Nam, Lut
Bn quyn Quc t v Cng c Bo h Bn quyn S hu Tr
tu Berne.
CNG TY VN HA SNG TO TR VIT FIRST NEWS
11H Nguyn Th Minh Khai, Qun 1, TP. HCM
Tel: (84.8) 38227979 38227980 38233859 38233860
Fax: (84.8) 38224560; Email: triviet@firstnews.com.vn
Website: www.firstnews.com.vn
Bin dch:
Vng Bo Long Hng Dng
FIRST NEWS
NH XUT BN TR
THE MAN WHO INVENTED MANAGEMENT - Business Week
5
Li gii thiu
40nm trc, ch mt s t ngi ni v tm quan trng
ca qun tr v tt c u b cho l in r, Peter Drucker pht
biu vo ma xun nm 2005 trc cc khn thnh gi ang tp
trung tn vinh gii thng McKinsey dnh cho ng, gii
thng c trao cho cc tc gi c bi bo hay nht trong nm
ng trn t Harvard Business Review. y l ln th by ng
nhn c vinh d ny, ln ny vi bi bo iu g lm nn
mt nh qun tr hiu qu. Cha ai tng ginh c nhiu gii
McKinsey n th.
ng c ni qu i cht, nhng 40 nm hay 50 nm khng
thnh vn , v pht biu ny hon ton ng n. Na th k
trc, qun tr hu nh ch c hiu nh mt khi nim v
thc t khng c xem l mt ngnh khoa hc chnh thc. T
qun tr xut hin y trong quyn sch kinh in The
Organization Man ca William H. Whyte nm 1956, nhng hu
ht c dng di dng tnh t nh trong cch dng nh
qun tr cp trung (the average management man), chnh
sch qun tr (management policy) hay dng danh t chung
NHNG NGUYN L QUN TR BT BIN MI THI I
6
ng ngha vi t cc ng ch
(*)
(the management said). T
ny hu nh cha chuyn ti c ngha ca mt ngnh
chuyn mn hay mt khi nim trn vn. Qun tr c hiu
nh ngy nay chnh l nh cng lao to ln ca Peter Drucker.
Phn ng gp quan trng ca t Harvard Business Review
cao vic thc hnh qun tr v tng cng sc nh hng ca n
i vi mt th gii ang bin ng c l khng thc hin
c nu khng c nhng nghin cu ca ng. Khng ai c
nhng cng hin ln hn ng trong s mng ny. Hn na th
k qua, ng dnh cho Harvard Business Review nhng tng
ln nht vi tng cng 38 bi bo, trong c 15 bi tiu biu
nht c tp hp trong cun sch ny.
Chng ta s tr li vi nhng gi tr mang tnh lch s m
cc cng trnh nghin cu ca Peter Drucker mang li, nhng
trc ht ti mun bn v tm quan trng ca chng. Drucker
khng ch khai ph nhng chn tri mi ca lnh vc tri thc:
m mm cho nhng tng ct li v qun tr ngy nay
chng ta c hng nhng thnh qu m chng mang li. Mi
nm, cc nh qun l li khm ph ra nhng s tng ng v
chnh xc n kinh ngc trong nhng bi bo v nhng cun
sch ng vit ngay c trc khi h, thm ch l cha m h, ra
i. Khng c g v ch hn vic c cng thc hin hiu qu nhng
iu l ra chng nn lm. Cu ni c vit nm 1963 cch
y c hai th h nhng ti oan chc rng, ch mt vi ngy
trc y thi, u trn th gii ny c mt nh qun l
tr dng vit d quang nh du n.
(*) Bosses: Cc ng ch.
LI GII THIU
7
Ti sao li nh vy? Nghin cu ca Drucker c iu g c
bit m li thu ht gii qun tr n th? Ti sao ng c th nm
bt vn chnh xc hn bt k ai khc? Ti sao nhng cng
trnh nghin cu vn cn nguyn gi tr cho n ngy nay?
Ti sao ng li c c nhng tng sng sut n th? V d,
tng dnh cho cc nh qun l cng ngh m ng truyn li
cho h khi ng vo tui 95, ngay trc khi ng mt
(2005)? iu u tin c gi nhn thy ng l kh nng tm
c nhng cu hay cm t c th gi gn c mt vn
hoc m t mt cch hon ho iu m cc nh qun l nn
lm: Ti cha bao gi gp mt nh qun l no lm vic hiu qu
khi gii quyt hai vic cng lc. Thch thc ln nht m nhng nh
qun l ti cc nc pht trin ang gp phi l lm sao nng cao
hiu qu ngun nhn lc v tri thc. Nhng pht biu ca
Drucker xut sc n mc ngi ta lm hn mt tuyn tp
(*)
gm 366 trch on mi ngy cc nh qun l c th thng
thc tng ngm tri thc ca ng bn tch c ph sng ca h.
Tuy nhin ti nng c bit khng th gii thch cho s
bn vng ca cc cng trnh nghin cu to ln m Drucker
thc hin. Trn trang Amazon.com, ngi ta to ra mt danh
sch gi l nhng kit tc ca Peter Drucker vi 25 u sch
mang tn ng. Bc thy v qun tr ny th hin trong cc tc
phm i ca ng ba ti nng thin ph ca mnh.
Th nht l kh nng a ra nhng cu hi ng. C mt
iu khng th trnh khi l cc nh qun tr - b ri m bi
hng ng d liu v nhng vic chi phi s ch , b hi thc
a ra nhng quyt nh quan trng vi nhng thng tin khng
(*) The Daily Drucker: 366 Days of Insight and Motivation for Getting the Right
Things Done Peter F. Drucker (2004).
8
y - thng phi xoay x rt cht vt xc nh iu g l
cn thit, iu g khng. Nhng s c cp bch nh nht thng
lm lu m nhng thng tin quan trng. Ta khng th thy c
cnh rng khi ch chm chm nhn vi ci cy. Nhng ai tng
lc trong cnh rng s nhn ra s sng sut l phm cht c
trng trong li suy ngh ca Drucker. Khng phi ngu nhin
m t hiu qu (effective) c mt trong tiu ca 3 trong
s 15 bi bo trong cun sch ny. Mt ch nht qun trong
cc bi vit ca ng l cc nh qun l cn quan tm nhiu hn
vo tnh hiu qu v bt lo lng v nng sut gip h tp
trung vo cc vn tng th nhm to ra s thay i bn trong
t chc. Kh nng t cu hi ng thin bm gip cc tc
phm ca Drucker tr nn v cng thc t v gn gi.
Ti nng th hai ca ng l kh nng nhn thy cc t chc
nh mt tng th. Drucker khng ch nhn nhn vn chi tit
v sc bn hn ngi khc vn gip ng a ra nhng cu
hi chnh xc m ng cn c kh nng nhn nhn vn mt
cch bao qut. Ly v d v bi bo Hc thuyt kinh doanh,
mt nghin cu v nhng vn lm iu ng c IBM v
General Motors (GM) thi im bi bo ra i vo nm 1994
v vn cn m nh GM cho n by gi. Khi , cc t bo v
kinh doanh ng y nhng cu chuyn v hai ch hng
mnh tng chng bt kh chin bi ny. Cc tc gi thng
o su, c gng tm ra gc r ca vn hay c gng khc phc
nhng thiu st. H thng m ch rng xt v bn cht ch c
mt vn - c th l s yu km trong nng lc lnh o
hay s tham lam ca hip hi hoc cc chnh sch dnh s tp
trung ch yu vo ti chnh m t ch trng n s sng to v
nng sut. Hu ht chng ta u lm vy khi phn tch mt vn
. Chng ta tm kim cc vn n l, nh Androcles trong
LI GII THIU
9
Androcles and the Lion, ngi rt ci dm b to nhng l
nguyn nhn gy au n cho ch s t. Tuy nhin, Drucker
cng phn tch n tng chi tit nh ca vn vi mt s
chnh xc cao . ng ch ra rng, mi triu chng IBM
v GM l nhng du hiu cho thy cc hc thuyt v gi nh
m h dng lm nn tng vn hnh b my thnh cng
trong nhiu nm qua khng cn p dng c na vn
ny gy tc ng ln t chc mt cch tng th, ch khng phi
l vn pht sinh mt b phn v ly lan sang cc b phn
khc. Tm nhn rng l l do ti sao bi vit ca Drucker vn gi
c tnh thc tin khng ch i vi GM, m i vi mi
nh qun tr ngy nay - trong khi rt nhiu bi bo ca cc nh
phn tch khc vo thi tr thnh nhng t liu ca qu kh.
Drucker cn nhn thy cc t chc nh mt tng th mt
kha cnh khc: Cc khung tham chiu trong nhng bi vit ca
ng khng ch bao gm cc t chc trong nn kinh t hin ti
m bao gm ton b cc hnh thi t chc khc trong dng chy
lch s. C mt bi bo vit v nhng thng tin m cc nh
qun tr cn c phn tch nhng thnh cng cng nh tht
bi trong kinh doanh t nhng nm 1920, 1930 v 1950, tt c
u dn n mt nguyn nhn: cc nh qun l ch thu c
nhng thng tin sai lch hoc khng ph hp. Khi ng a ra
nhng bi hc t qu kh hay t nhng t chc phi li nhun,
cc nguyn nhn khng h c v thiu ng b hay b gng p:
lun c nhng hin tng chung vi cc t chc xt trn
phng din tng th - v khng ai c kh nng m t chng
mt cch ti tnh hn Drucker. y l mt trong nhng l do
cc cng trnh nghin cu ca ng vn c p dng mt cch
rng ri cho n ngy nay.
10
Ti nng th ba ca ng l kh nng suy lun bng phng
php suy din v quy np mt cch cn bng. ng c th a
ra mt l thuyt mi hay mt hc thuyt da trn mt tp hp
d liu. Ngc li, khi i din vi mt vn c th, ng c
th tm ra mt l thuyt ng p dng v gii quyt n. ng
lm tt c hai vic ny. c th l kt qu ca phng php
gio dc c bit v qun l m ng nhn c. Ni nh
Ishmael, ngi k chuyn trong tc phm Moby-Dick ca
Herman Melville: Cnh bum ca ti l i hc Yale v
Harvard. General Motors chnh l thnh qu m Drucker c
c sau khi n Harvard v Wharton. u nm 1943, nhn
li mi ca Donaldson Brown, Ph Ch tch Tp on GM,
Drucker dnh hai nm thm nhp su vo ngnh sn xut
t, theo sau Alfred P. Sloan, huyn thoi ca cc i l v nh
my, n thm cc nh cung cp hay d nhng cuc hp quan
trng vi cc nh qun l. Ging nh mt s t cc bc thy v
qun tr khc nh Frederick W. Taylor v Taichi Ono Drucker
hc kinh doanh t bn trong. Cc tc phm ca ng rt bi bn
v trau chut, nhng quan trng hn ht chng l tinh hoa ca
nhng kin thc thc tin v mang tnh tin phong. ng l mt
chuyn gia c cc nghin cu khng h mang tnh bn giy, mt
hc gi khng bit kin nhn trc nhng l thuyt phi thc t
hay cha c kim chng. S kt hp ny lm cho cc nghin
cu ca ng sng mi vi thi gian.
Peter F. Drucker sinh nm 1909 ti Vienna, o. tui 41,
ng mi c t Harvard Business Review ng bi vit u tin.
Bi bo c nhan : Ban qun tr cn phi bit cch qun l!.
Nm nm sau Chin tranh Th gii II, trong khi k c v cuc
i Suy thoi vn cn ti mi, cng on M ang hot
ng mnh, rt nhiu ngi cho rng ch ngha t bn cng
LI GII THIU
11
vi nhng nh qun l i din cho n ang phc v mt s t
nhng k giu c v c l da vo chnh s bc lt s ng
ngi lao ng, th Drucker li cho rng: R rng khng th kt
ti mt b phn ngi dn M cng nh c x hi khi qun tr
chnh l mt chc nng c bn trong nn kinh t cng nghip.
Bi bo r rng l li thch thc i vi cc nh qun l phi
nh ngha ngh nghip ca mnh, khng phi gn lin vi c
quyn m gn lin vi trch nhim ca h, phi chp nhn
gnh nng ca ngi lnh o ch khng nhn s bao bin ca
quyn lc. Ti thi im , li thch thc ny c v qu cao
ngo thm ch l in r. D vy, cho n nay vn l
mt thch thc i vi cc nh qun l. H vn cn c nhc
nh rng, cng vic ca h l lm nhng g ng n cho doanh
nghip ch khng ch cho c ng, v d nhin khng ch cho
chnh bn thn h. Nh qun l cn phi ngh n nhn vin
ca mnh: H khng ch l nhn vin, m h cn l nhng con
ngi. Cc nh qun tr phi qun l. Nhim v r rng
khng n gin, nhng khng ng lo ngi nh vo s r rng,
tm nhn bao qut v s khn ngoan mang tnh thc tin cao
ca bc thy v qun tr Peter Drucker.
13
tRCh NhiM
CA Nh QuN L
15
QuN L bN thN
Chng ta ang sng trong mt thi i vi nhiu c hi
ln cha tng c: Nu bn c kht vng v thng minh, bn
c th vn n mi nh cao ngh nghip m bn chn, bt k
bn bt u t u.
Tuy nhin, i lin vi c hi l trch nhim. Cc cng
ty ngy nay khng qun l s nghip ca nhn vin na m
nhn vin phi tr thnh ngi qun l chnh mnh mt
cch hiu qu. Vic to ra v th c nhn, nhn bit khi no
nn chuyn hng ngh nghip v lun lm vic hiu qu
trong sut tui lao ng 50 nm hon ton ph thuc
vo bn. lm tt nhng vic , bn cn phi tch ly
c nhng hiu bit su sc nht v chnh bn thn mnh
khng ch v im mnh, im yu, m cn v cch thc
bn hc hi, lm vic vi ngi khc, cng nh hiu r cc
gi tr ca bn thn v nhng lnh vc bn c th lm tt
nht. Ch khi bn lm vic trn cc th mnh ca mnh,
bn mi c th to ra nhng thnh qu vt tri.
16
Nhng ngi thnh cng xut sc trong lch s - chng hn
nh Napoleon, da Vinci hay Mozart u t qun l bn thn
mnh rt tt. iu khin h tr nn vt tri. Nhng h ch
l nhng ngoi l him hoi, him hoi c v ti nng ln nhng
thnh tu vt ra ngoi gii hn thng thng ca con ngi.
Ngy nay, phn ln chng ta phi hc cch qun l bn thn,
ngay c vi nhng ngi ch c nng lc khim tn. Chng ta
phi hc cch t pht trin bn thn. Chng ta phi t t bn
thn vo v tr m chng ta c th cng hin nhiu nht. Chng
ta phi lun duy tr trng thi lun thc tnh v c vic lm
trong sut 50 nm ca cuc i lm vic, ngha l chng ta phi
bit khi no cn thay i cng vic v thay i nh th no.
im mnh ca ti l g?
Hu ht mi ngi u ngh rng mnh bit r im mnh
ca bn thn, nhng h thng nh gi sai. Thng thng, h
hiu mnh khng mnh im no v ngay c nh gi ny
vn c nhiu ngi sai hn ngi ng. Tuy nhin, con ngi
ch lm vic c hiu qu da vo nhng im mnh ca mnh.
Ngi ta khng th lm vic da trn im yu nn hin nhin
khng cn nhc n nhng vic ngoi kh nng ca h.
Nhn li lch s, con ngi t c nhu cu bit v im mnh ca
h. H cho rng mi ngi sinh ra c mt v tr v mt chui cng
vic no dnh ring cho h, i loi nh: Con vua th li lm
vua; con si cha li qut l a. Nhng ngy nay con ngi c rt
nhiu la chn. V th, chng ta cn phi bit im mnh ca bn
thn chn ng lnh vc s trng ca mnh.
Cch duy nht khm ph ra im mnh ca bn l phn
tch nhng phn hi. Mi khi bn a ra mt quyt nh hay
QUN L BN THN
17
c mt hnh ng quan trng, hy vit ra giy nhng g bn d
on s xy ra. Chn hay mi hai thng sau, hy so snh kt
qu thc t vi nhng g bn d on. Ti thc hnh
phng php ny gn 20 nm v mi ln thc hin ti u rt
ngc nhin. Vic phn tch cc phn hi gip ti nhn ra - mt
cch rt ng ngng - rng ti c kh nng trc gic hiu c
cc chuyn gia trong nhiu lnh vc, bt k h l k s, k ton
hay nh nghin cu th trng. N cng ch cho ti thy rng ti
khng ha hp vi nhng ngi thin v kin thc tng hp.
Phn tch phn hi hon ton khng phi l iu g qu
mi l. Phng php ny c pht minh vo khong th k
XIV bi mt gio s ngi c v 150 nm sau n c John
Calvin
(*)
v Thnh Ignatius x Loyola nhc n. Sau mi
ngi li vn dng n vo nhng bi ging dnh cho cc tn
ca mnh. Trn thc t, chnh thi quen mang n s tp
trung kin nh vo hiu qu v kt qu, l nguyn nhn gii
thch ti sao nhng th ch do hai ngi ny sng lp ra, nh
th dng Calvin v Gio hi Jesuit, lan trn khp chu u
ch sau 30 nm thnh lp.
Nu kin tr thc hin, phng php n gin ny s
ch cho bn thy u l th mnh ca bn ch trong mt
thi gian ngn, t hai n ba nm. chnh l iu quan
trng nht m bn cn bit. Phng php ny cn gip bn
nhn ra bn c b l c hi hay khng khi bn lm hay
khng lm mt iu g .
(*) John Calvin (10/07/1509 - 27/05/1564) l nh thn hc hng u trong thi
k Khng Php (Protestant Reformation), v l nhn t chnh ng gp
cho s pht trin mt h thng t tng C c gi l Thn hc Calvin.
18
Sau phn tch phn hi, bn phi thc hin mt s vic.
Trc tin, hy tp trung vo th mnh ca bn. To iu kin
th mnh ca bn pht huy tc dng tt nht nhm t c
thnh qu cao nht.
Th hai l hy rn luyn tng cng th mnh ca bn. Kt
qu phn tch phn hi s nhanh chng ch cho bn thy nhng
lnh vc no bn cn ci thin k nng hn na, lnh vc no bn
cn rn luyn thm k nng mi. N cng ch cho bn thy l hng
kin thc ca bn thng th c th khc phc c.
Th ba l nhn ra nhng lnh vc m s kiu cng khin
bn tr nn v tm, th ri cui cng phi c sc khc
phc iu . Rt nhiu ngi, c bit l nhng ngi c
chuyn mn su lnh vc ny thng xem thng kin thc
lnh vc khc, hoc tin rng s thng minh nhy bn c th
b p cho s thiu ht kin thc. Chng hn nh, nhng k s
gii nht thng c xu hng t ho rng mnh khng h bit
g v con ngi. H tin rng con ngi qu phc tp so vi mt
tri thc p v k thut. Ngc li, nhng chuyn gia v nhn
s thng t ho rng h m tt v k ton hay cc phng
php nh lng. Nhng thc ra nim t ho v s bng quan
chnh l s h thp bn thn. Hy n lc hc hi nhng k
nng v kin thc cn thit nhn ra c th mnh ca mnh
mt cch y nht.
Mt vic khng km phn quan trng khc l ngn nga
nhng thi quen xu nhng vic bn lm hay khng th lm
khin hiu qu lm vic ca bn b km hm. Nhng thi quen
xu s nhanh chng xut hin trong nhng thng tin phn
hi. Chng hn nh, mt ngi lp k hoch c th nhn ra
rng nhng k hoch hon m ca anh tht bi v anh ta
QUN L BN THN
19
khng theo st chng. Cng nh rt nhiu ngi thng minh
khc, anh ta tin vo sc mnh di non lp b ca nhng
tng. Nhng tht ra ch xe i mi di c ni, cn tng ch
hng cho xe i nn ti u lm vic. Ngi lp k hoch
cn hiu rng cng vic vn cha th dng li d bn k hoch
c hon thnh. Anh ta phi tm ngi thi hnh v phi
gii thch cho h hiu r k hoch . Anh ta phi iu chnh
v thay i n trong qu trnh trin khai thc hin. V cui
cng, anh ta phi bit khi no th nn dng li.
ng thi, phn hi cn ch ra nhng vn ny sinh do
thi lm vic km. Thi lm vic chnh l cht bi trn
bn trong mt t chc. Quy lut ca t nhin l khi hai vt th
chuyn ng tip xc nhau th s to ra ma st. iu ny cng
ng vi con ngi nh n lun ng vi cc vt v tri v gic.
Thi lm vic tt - n gin nh ni xin vui lng hay cm
n, nh tn ngi i din v hi thm v gia nh h - cho
php hai ngi xa l c th cng tc tt vi nhau. Nhng ngi
c ti, c bit l nhng nhn ti tr tui, thng khng hiu
iu ny. Nu mt kt qu phn tch phn hi cho thy mt
ngi rt ti gii nhng li gp tht bi ht ln ny n ln khc
mi khi cng vic i hi phi hp tc vi ngi khc, l
du hiu ca s thiu nh nhn hay ni cch khc l thi
lm vic km.
So snh k vng ca bn vi nhng kt qu t c
cng ch ra nhng vic bn khng nn lm. Mi ngi
trong chng ta u gp rt nhiu lnh vc m mnh hon
ton khng ph hp do khng c k nng v khng c c
c hi t kt qu d mc trung bnh. Chng ta khng
nn tiu tn sc lc vo vic ci thin nhng lnh vc
20
khng thuc s trng ca mnh. Vic nng mc khng
c kh nng ln thnh trung bnh s lm tn hao sc
lc ca bn gp vn ln so vi vic nng mc s trng
ln xut sc. ng bun l, hu ht mi ngi trong
c gio vin v nhiu t chc thng tp trung vo
vic bin nhng ngi khng c kh nng lm vic thnh
nhng ngi c th lm vic mc bnh thng. Thay v
lm nh vy, h nn dng nng lng, ngun lc v qu
thi gian bin nhng ngi c kh nng thnh
nhng ngi xut sc.
Ti thc hin cng vic bng cch no?
Tht ngc nhin khi rt t ngi bit cch hon thnh cng
vic th no. Thc ra, a s chng ta thm ch khng bit rng
mi ngi s lm vic theo mi cch khc nhau. Rt nhiu
ngi lm vic khng theo cch ring ca h v hu nh chc
chn h khng t kt qu tt. i vi nhng ngi lao ng
tr c, cu Ti thc hin cng vic bng cch no? thm ch
cn quan trng hn cu Th mnh ca ti l g?.
Cng nh th mnh ca mi ngi, cch thc thc hin cng
vic ca h l c nht v nh, n mang du n c nhn ca tng
ngi. D du n thuc v bn cht t nhin hay do mi
trng gio dc, chc chn n c nh hnh rt lu trc khi
h bt u cuc i lm vic. V cch thc mt ngi lm vic nh
th no nh trc, cng nh nhng g ngi c th lm tt hay
khng tt c nh sn. Cch thc lm vic c th c iu
chnh ch him khi c thay i hon ton v nu c, iu
cng khng h d dng. Tng t ngi c th mnh thng t
c thnh qu cao trong cng vic, ngi lm vic ng s trng
ca mnh cng th.
QUN L BN THN
21
TI L NGI THCH C HAY NGI THCH NGHE?
iu trc tin bn cn bit l bn thuc tup ngi thch
c hay thch nghe. Him khi mt ngi va thch c va
thch nghe. Rt t ngi bit n s tn ti ca hai tup ngi
ny v s ngi bit h thuc tup no thm ch cn t hn na.
Nhng v d di y s cho thy nhng tn tht do s khng
bit gy ra.
Khi Dwight Eisenhower lm Tng Ch huy qun ng minh
chu u, ng c gii bo ch rt mc n trng. Cc cuc
hp bo ca ng rt ni ting. ng lun cho thy s bao qut
v kh nng kim sot hon ton bt c cu hi no c cnh
phng vin t ra. ng c th m t mt tnh hung hay gii
thch mt chnh sch ch trong vi ba cu ngn gn nhng hm
sc. Mi nm sau, cng vn nhng nh bo c, nhng ngi
tng ngng m ng, cng khai ch nho Tng thng
Eisenhower. H ch trch rng ng khng bao gi tr li thng
cc cu hi m c ni huyn thuyn v mt ch khc. H
khng ngng giu ct ng v mit th Hong nc Anh
bng nhng cu tr li khng mch lc v sai ng php ting
Anh.
R rng Eisenhower khng bit rng ng thuc tup ngi
thch c ch khng thch nghe. Thi ng gi chc Tng Ch
huy qun ng minh chu u, cc tr l ca ng bo m
rng mi cu hi t bo ch u c vit ra t nht na gi
trc khi bui hp bo bt u. Khi Eisenhower hon ton
nm c quyn kim sot. Khi tr thnh tng thng, ng tip
bc hai ngi tin nhim thch nghe l Franklin D. Roosevelt
v Harry Truman. C Roosevelt v Truman u bit rng mnh
l ngi thch nghe v sn sng tham d cc bui hp bo t
22
do. C l Eisenhower thy rng mnh cn lm theo nhng g
hai ngi tin nhim lm. Kt qu l ng khng nghe thy
g c t cc nh bo t ra. Trng hp ca Eisenhower vn
cha phi l tnh hung ti t nht ca tup ngi khng thch
nghe.
Vi nm sau nhim k ca Eisenhower, Lyndon Johnson
nh mt nhim k tng thng ca mnh, nguyn nhn ch yu
l do ng y khng bit rng mnh thuc tup ngi ch thch
nghe. John Kennedy, ngi tin nhim ca Lyndon, l mt
ngi thch c v thnh lp mt i ng nhng th k
chuyn vit lch lm tr t. H lun m bo rng trc khi
trao i trc tip, h vit trc ra giy gi cho ng. Johnson
gi nhng ngi ny li trong nhm nhn vin ca mnh
v h tip tc vit. R rng l Johnson khng th no hiu
nhng g h vit ra. Tuy nhin, vi t cch l mt thng ngh
s, ng l mt ngi nghe xut sc bi trn ht, ngh s phi l
ngi bit nghe.
Rt t ngi bit nghe c th c hun luyn hoc t rn
luyn tr thnh mt ngi c hiu qu v ngc li. Do
, nhng ngi thch nghe c tr thnh ngi thch c s
phi i mt vi s phn nh Lyndon Johnson, trong khi nhng
ngi thch c c tr thnh ngi thch nghe s gp phi s
phn ca Dwight Eisenhower. H khng th lm vic hoc lm
khng hiu qu.
TI HC NH TH NO?
iu th hai cn bit v cch mt ngi thc hin cng vic
l cch thc h hc hi nhng iu mi m. Nhiu tc gi hng
u nh Winston Churchill li c kt qu hc tp trng
QUN L BN THN
23
rt km. H thng nh v thi i hc nh l mt thi k tra
tn. Tuy nhin li c rt t bn cng lp c cng cm nhn nh
th v thi i hc. C th h khng thch trng hc lm,
nhng cng lm h ch phi i mt vi s nhm chn. L do
gii thch cho vic l, nhn chung, cc tc gi khng hc bng
cch nghe v c. H hc thng qua ngi bt ca mnh. Bi v
trng hc khng cho php h hc theo cch nn h mi
chu nhng im s rt thp nh th.
Tt c cc trng hc u c xy dng trn mt gi nh
rng ch c mt cch hc ng, v cch p dng c cho tt
c mi ngi. Nhng b p hc theo cch m trng hc ang
dy thc s l a ngc i vi nhng sinh vin c cch hc
khc. Thc ra, c n na t cc cch hc khc nhau.
C nhng ngi, nh Churchill, hc bng cch vit. H hc
bng cch vit ra hng t nhng li ghi ch. V d nh
Beethoven, ng li mt s lng khng l nhng cun v
nhp, nhng ng ni rng ng khng bao gi nhn li nhng
bn nhp khi sng tc. Khi c hi ti sao gi li chng,
ng tr li: Nu ti khng vit ra giy ngay lp tc, ti s qun
chng tc th. Nu ti vit vo mt quyn v nhp, ti s khng
bao gi qun v ti cng khng phi tm li chng na. Mt s
ngi khc th hc t thc t. Mt s khc hc bng cch t
nghe mnh ni.
Ti bit mt v gim c n bin mt cng ty gia nh
nh v tm thng thnh mt cng ty dn u trong lnh vc
kinh doanh ca h. ng y l ngi hc bng cch ni. ng y
thng gi ton b nhn vin cp cao ca mnh tp trung vo
vn phng ng mi tun mt ln v ni cho h nghe lin tc
trong vng hai n ba gi. ng c thi quen a ra cc vn
24
v chnh sch v tranh lun t nht ba kha cnh khc nhau v
mi vn . Tuy nhin, t khi ng hi kin ca h, n gin
l ng ch cn c khn thnh gi nghe ng ni. chnh l cch
ng hc. Mc d cch hc ny hi thi qu nhng vic hc bng
cch ni tuyt i khng phi l mt phng php bt thng.
Cc lut s thnh cng cng hc theo cch tng t. Rt nhiu
thy thuc v bn thn ti cng hc theo cch ny.
Trong tt c nhng iu quan trng cn bit v bn thn,
vic nhn thc cch hc ca mnh l d dng nht. Khi ti hi
ngi khc Bn hc theo cch no?, hu ht h u nu ra
cch hc ca mnh. Nhng khi ti hi Bn lm g vi cch hc
? rt t ngi tr li c cu hi ny. Tuy vy, chnh hnh
ng da trn cch hiu ca bn l cha kha ca kh nng lm
vic hiu qu; ni cch khc, khng hnh ng theo cch hiu
ca bn s khin bn khng th hot ng hiu qu c.
Ti l ngi c hay ngi nghe? v Ti hc nh th
no? l nhng cu hi u tin, nhng khng phi l duy nht,
cn t ra. c th t qun l bn thn mt cch hiu qu,
bn cng cn t hi Ti c cng tc tt vi mi ngi khng,
hay ti ch gii lm vic c lp?. V nu bn hp tc tt vi
mi ngi, khi bn cn hi thm Ti lm tt trong nhng
mi quan h no?.
Mt s ngi thch hp nht vi vai tr lm ngi tha
hnh. Trng hp Tng George Patton, v anh hng v i ca
qun i M trong Chin tranh Th gii II, l mt v d tiu
biu. Patton khi l mt trong nhng s quan ch huy hng
u ca M. Tuy nhin, khi Patton c ct nhc, Tng George
Marshall, Tng T lnh qun i M - ngi c xem l c kh
nng tuyn chn nhn s thnh cng nht trong lch s nc
QUN L BN THN
25
M - ni rng Patton l ngi tha hnh tt nht m qun i
M tng sn sinh ra, nhng ng y cng c th tr thnh s quan
ch huy ti nht nc M.
Mt s ngi lm vic tt nht vi t cch thnh vin trong
nhm. Mt s khc li lm vic hiu qu nht khi lm mt
mnh. Mt s ngi c bit c nng khiu hun luyn hay lm
ngi t vn giu kinh nghim trong khi s khc li hon ton
khng c nhng kh nng .
Mt cu hi quan trng khc l Ti t c thnh qu
vi t cch l ngi ra quyt nh hay ngi t vn?. Rt nhiu
ngi th hin kh nng tt nht trong vai tr t vn nhng
khng th gnh ni trch nhim v p lc khi ra quyt nh.
Tri li, rt nhiu ngi khc li cn c ngi t vn p h
suy ngh, sau h c th a ra nhng quyt nh v trin
khai hnh ng mt cch nhanh chng, t tin v dng cm.
chnh l l do ti sao nhng nhn vt s hai trong cc
t chc thng tht bi khi c ct nhc ln v tr cao nht. V
tr nh cao i hi mt ngi dm ra quyt nh. Mt ngi
quyt on thng b nhim mt ngi m anh ta tin tng
vo v tr th hai vi t cch ngi t vn v v tr , ngi
t vn s t ra c bit xut sc. Nhng nu c t vo v tr
cao nht, chnh ngi li tht bi. H bit r phi quyt nh
th no, nhng khng th nhn ly trch nhim ca mt ngi
ra quyt nh thc s.
Nhng cu hi khc cn t ra l: Ti c th lm vic hiu
qu di p lc cao hay cn mt mi trng lm vic c t
chc cht ch v n nh? hay Ti lm vic tt nht ti cng
26
ty nh hay cng ty ln?. Rt t ngi c th lm vic tt ti mi
loi mi trng. Rt nhiu ln ti gp phi nhng ngi tng
rt thnh cng ti cc t chc ln li tht bi thm hi khi h
chuyn sang cc cng ty nh hn, v ngc li.
Xin c lp li mt kt lun: ng c thay i nhng g
khng thuc bn cht ca bn - bn s kh c th thnh cng.
Thay vo , hy n lc hon thin cch lm vic m bn
ang th hin v c gng ng nhn nhng cng vic bn
khng th lm tt nht.
H gi tr ca ti l g?
c th t qun l bn thn, bn cn t hi rng: H gi
tr ca ti l g?. Trn kha cnh o c, c mt quy tc chung
c p dng cho tt c mi ngi v cch kim tra rt n
gin, ti gi l bi kim tra trc gng.
Trong nhng nm u ca th k ny, c mt nh ngoi
giao c cc nh lnh o rt n trng. l v i s c ti
Lun n. ng cng danh ca ng rt rng r t nht ng
cng s tr thnh ngoi trng, nu khng phi l th tng
lin bang. Tuy nhin nm 1906, ng bt ng t chc v khng
mun ch tr bui chiu i dnh cho Vua Edward VII. V vua
ni ting quan h tnh i lng nhng ny ch th r rng v
vic ng y mun t chc bui tic th no. Ngi ta thut li
rng, v i s ni: Ti khng mun nhn thy mt tn dt
gi trong gng khi ti co ru mi sng!.
l bi kim tra trc gng. Vn o c yu cu bn
t hi bn thn: Loi ngi no ti mun thy trong gng
mi sng?. Hnh vi o c i vi t chc c xc lp da
QUN L BN THN
27
trn hnh vi o c ca tng c nhn. Nhng o c ch l
mt phn ca h thng gi tr ca mt t chc.
H thng gi tr ca mt t chc ph hp hay khng ph
hp vi h thng gi tr ca bn thn s dn n kt qu l s
hiu qu hay khng hiu qu ca mi c nhn trong t chc
.
Hy xem v d v mt gim c nhn s rt thnh cng ti
mt cng ty b mt cng ty ln hn mua li. Sau v sp nhp,
c c b nhim thc hin cng vic ng vi s trng ca
mnh, bao gm c nhim v la chn nhn s vo nhng v tr
quan trng. C y tin rng cng ty ch nn tuyn ngi bn
ngoi vo nhng v tr khi tt c nhn vin trong ni b cng
ty u khng ph hp. Nhng cng ty cho rng trc tin h
nn tm kim nhn ti t bn ngoi nhm em n s i
mi. C hai cch tip cn trn u c nhng l do ca n
theo kinh nghim ca ti, cch lm ph hp nht l kt hp c
hai cch. Tuy nhin, nhng cch tip cn ny th hin s khng
tng thch c bn khng phi v mt chnh sch m v mt
gi tr. Chng cho thy cch nhn nhn khc nhau v mi quan
h gia t chc v con ngi, cch nh gi khc nhau v trch
nhim ca t chc vi nhn vin v s pht trin ca h, cng
nh s khc bit trong quan im v ng gp quan trng nht
ca mt c nhn dnh cho doanh nghip. Sau vi nm bt mn,
v gim c nhn s n xin ngh vic. L do n gin l h gi
tr ca c v ca cng ty khng ph hp vi nhau.
Mt doanh nghip nn phn u t nhng mc tiu ngn
hn hay tp trung vo cc mc tiu di hn cng l mt vn
v h gi tr. Cc nh phn tch ti chnh tin rng cng ty c th
ng thi theo ui c hai loi mc tiu trn. Nhng doanh
28
nhn thnh cng hiu rt r iu ny: m bo hot ng
thng sut, mi cng ty u phi c nhng thnh qu ngn
hn. Nhng khi c mu thun gia mc tiu ngn hn vi s
pht trin di hn, mi cng ty s xc lp nhng u tin khc
nhau. hon ton khng phi l nhng bt ng v hiu qu
kinh t. V c bn, l nhng mu thun v gi tr xt trn
chc nng ca mt doanh nghip v vai tr ca qun tr.
Mu thun v gi tr khng ch tn ti trong cc t chc
kinh t. Trong s nhng nh th pht trin nhanh nht M,
c mt nh th o mc thnh cng bng s lng gio
dn mi gia nhp. Cc v lnh o nh th tin rng iu quan
trng nht l c bao nhiu thnh vin mi gia nhp vo gio x.
Mt nh th theo phi Phc m khc li tin rng iu quan
trng nht l s pht trin tm linh ca cc con chin. H
loi ra nhng thnh vin khng tham gia vo cc sinh hot tinh
thn ca nh th.
Mt ln na, y khng phi l vn v s lng. Thot
nhn, c th thy ngay rng nh th th hai s pht trin tng
i chm. Nhng cui cng h t c t l nhng ngi
mi gia nhp cao hn nhiu so vi nh th th nht. Ni cch
khc, s pht trin ca h vng vng hn. khng ch l vn
thn hc, hoc gi nu c cng ch l vn th yu. Trong
mt cuc tranh lun, mt mc s lp lun rng: Trc ht anh
phi ti nh th, nu khng anh s khng bao gi n c
cnh cng thin ng. Mt ngi khc bc b: Khng ng,
trc ht anh phi c tm i tm kim cnh cng thin ng,
nu khng anh khng thuc v nh th.
Cc t chc, cng nh con ngi, u c nhng h gi tr
ring. c th lm vic hiu qu trong mt t chc, h gi tr
QUN L BN THN
29
ca mt ngi phi ph hp vi h gi tr ca t chc. Hai h
gi tr khng cn phi hon ton ging nhau, nhng chng
phi c nhng nt tng ng mi c th cng tn ti. Nu
khng, ngi nhn vin khng ch nhanh chng bt mn
m cn lm vic khng hiu qu.
Nhng im mnh ca mt ngi v cch thc ngi
thc hin cng vic him khi xung t m thng b sung cho
nhau. Tuy nhin, i khi c s mu thun gia h gi tr ca
mt ngi v th mnh ca h. C nhng vic mt ngi c
th lm tt thm ch rt tt v rt thnh cng nhng li
khng ph hp vi h gi tr ca h. Trong trng hp , cng
vic y khng ng h cng hin sut i (hay thm ch l
phn ln cuc i).
Nhiu nm trc, chnh ti cng tng phi cn nhc
gia h gi tr ca bn thn v nhng vic ti tng lm rt thnh
cng. Ti tng m nhim rt tt vai tr ca mt chuyn vin
ngn hng v u t Lun n v r rng cng vic rt ph
hp vi th mnh ca ti. Tuy nhin, ti li thy bn thn mnh
khng ng gp c g vi t cch mt nh qun l ti sn. Ti
nhn ra rng con ngi mi l i tng c ti nh gi cao,
v ti cho rng tr thnh ngi giu c nht khi xung quanh
khng cn ai thn thit th chng c ngha g. Khi , ti
khng c tin v cng khng c cng vic trin vng no khc.
Bt chp thi cn i Suy thoi ang din ra, ti quyt nh
ngh vic v l mt quyt nh ng n. Ni cch khc,
gi tr l mt bi kim tra v cng cn thit cho c t chc ln
c nhn.
30
Ti thuc v lnh vc no?
Mt s t ngi bit c rt sm rng h thuc v lnh vc
no. V d nh nhng nh ton hc, nhc s hay u bp
thng th hin kh nng ton hc, m nhc hay ch bin thc
n t khi h ln 4, 5 tui. Cc bc s thng quyt nh ngh
nghip ca mnh khi h la tui thiu nin hay thm ch sm
hn. Nhng hu ht mi ngi, c bit nhng ngi c ti
nng thin bm, thng ch c th quyt nh mnh thuc v
lnh vc no sau khi qua tui 24, 25. Tuy nhin, n thi
im , c l h bit tr li cho ba cu hi: im mnh
ca ti l g? Ti thc hin cng vic th no? v H gi tr ca
ti l g? Sau , h mi xem xt v quyt nh mnh s thuc
v u.
Ni cch khc, h c th quyt nh h khng thuc v lnh
vc no. Mt ngi bit mnh khng th lm vic hiu qu
trong mt t chc ln nn bit cch ni khng vi mt v tr
nh th. Mt ngi bit mnh khng phi kiu ngi ra quyt
nh nn t chi mt cng vic i hi iu . Mt ngi nh
Tng Patton nn nhn ra v t chi v tr mt s quan ch huy
c lp (c l chnh ng cng khng nhn ra iu ny).
iu quan trng khng km l khi bit cch tr li cc cu
hi , mt nhn vin c th n nhn nhng c hi, nhng
ngh hay nhng v tr cng tc mi theo kiu nh: Vng, ti
s nhn vic ny. Nhng y l cch m ti s thc hin. Cng
vic s c t chc nh th ny. Cn y l nhng mi quan
h s pht sinh. Nhng kt qu anh/ch mong mun s t c
nh th ny, trong khong thi gian ny.
Nhng ngh nghip thnh cng u n bt ng. Chng
xut hin khi mt ngi c s chun b tt nm bt nhng
QUN L BN THN
31
c hi ang n. l khi h bit im mnh, phng php
lm vic v h gi tr ca mnh. Bit c mnh thuc v u c
th bin mt ngi bnh thng lm vic thng tho v rt
sing nng nhng vn ch t kt qu trung bnh - tr thnh
mt ngi lm vic vt tri.
Ti nn cng hin nhng g?
Trong lch s, i a s mi ngi khng bao gi phi t
cu hi Ti nn cng hin nhng g? H c ch r nn cng
hin nhng g v nhim v ca h c quyt nh bi chnh
cng vic, nu h l nng dn hay th th cng; bi nhng
ng/b ch, nu h l ngi gip vic nh. Mi cho n gn
y, chng ta c th chc chn rng hu ht mi cp di u
lm nhng g h c yu cu. Ngay c trong nhng nm 1950
v 1960, cc nhn vin tri thc mi u nhn vo chin lc
nhn s ca cng ty nh hng ngh nghip ca h.
Sau , vo cui nhng nm 1960, khng ai cn mun b
bo phi lm g. Nhng nam n thanh nin bt u t hi:
Mnh mun lm g? V nhng g h nghe c l: cch cng
hin l t lm nhng vic mnh yu thch. Nhng gii php
ny cng sai lm khng km nhng g cc nhn vin c c t
chc tng lm. Rt t ngi tin rng t lm vic ca mnh s
khin h t c bt c thnh qu no xt v mt cng hin,
s hon thnh c nguyn ca bn thn, hay thnh cng.
Tuy nhin, khng th tr li cu tr li c l lm nhng g
c bo hay c phn cng. c bit l cc lao ng tr c
cn bit cch t cu hi cha tng c t ra trc : S
cng hin ca ti nn l nhng g? tr li cu hi , h cn
32
cn nhc ba yu t: Tnh hung ny yu cu nhng g? Vi
nhng im mnh, cch thc thc hin cng vic v h gi tr
nh hnh ca ti, lm th no ti c th ng gp tt nht
cho cng vic ny? V cui cng, cn t c nhng mc tiu
no to ra s khc bit?
Hy xem xt trng hp ca mt gim c bnh vin mi
c b nhim. l mt bnh vin ln v danh ting nhng
mt dn uy tn trong 30 nm qua. V gim c mi cho rng
s ng gp ca ng cho bnh vin l trong vng hai nm, ng
s thit lp nn mt tiu chun siu vit cho mt lnh vc trng
yu ca bnh vin. ng quyt nh tp trung vo phng cp
cu mt b phn ln, d nhn ra v hin ang trong tnh
trng rt ln xn. ng quy nh rng mi khi bnh nhn n
phng cp cu, trong vng 60 giy phi c mt y t giu kinh
nghim tip n. Ch trong 12 thng, phng cp cu ca bnh
vin tr thnh hnh mu cho tt c cc bnh vin M, v
trong vng hai nm sau , c bnh vin hon ton lt xc.
Nh v d ny ch ra, rt him khi ngi ta c th nhn tht xa
v tng lai ngay c trong nhng trng hp d dng nht.
Thng thng, mt k hoch khng th d bo c khong thi
gian lu hn 18 thng m vn duy tr c mc r rng v c
th. Do , trong hu ht cc trng hp, vn cn quan tm l
Ti c th lm g v trong lnh vc no c th to ra s khc bit
trong vng mt nm ri?. Cu tr li l bn phi cn bng c
mt s yu t. Trc ht l cc kt qu c th thc hin c.
Chng phi nm trong tm vi, bi vic t ra nhng kt qu
khng th t c hay ch t c trong nhng iu kin
khng tng th khng phi l k vng m l ngu ngc. Th hai,
cc kt qu phi c ngha. Chng phi to ra s khc bit.
QUN L BN THN
33
Cui cng, kt qu phi d nhn thy, v nu c th, phi o m
c. T nhng yu t chng ta s xc nh c mt chui
nhng hnh ng cn thit: phi lm g, bt u u v nh th
no, mc tiu v thi hn ra sao.
Trch nhim vi cc mi quan h
Rt t ngi t mnh lm vic v to ra thnh qu - mt s
ngh s xut sc, cc nh khoa hc v i v nhng vn ng
vin ti nng. Hu ht mi ngi cng lm vic vi ngi khc
v t hiu qu cao khi lm cng ngi khc. iu vn lun
ng cho d h l thnh vin ca mt t chc hay t mnh lm
ch. Qun l bn thn i hi bn phi c trch nhim vi
nhng mi quan h, gm hai phn:
Trc tin, phi chp nhn mt thc t rng tt c nhng
ngi khc cng l nhng c nhn rt khc bit khng km g
chnh bn thn bn. H cng ngoan c trong cch c x nh bt
k mt ngi bnh thng no. iu ny c ngha l h cng
c nhng im mnh, nhng cch thc thc hin cng vic v
h gi tr ring ca h. Do , t c thnh qu, bn phi
bit c im mnh, cch lm vic v h gi tr ca nhng
ngi cng lm vic vi mnh.
iu ny nghe c v hin nhin, nhng rt t ngi ch
n n. Thng thng, mt ngi nhn mt cng vic v vit
bo co v cng vic bi v sp ca h thuc tup ngi thch
c. Nhng ngay c nu v sp tip theo thuc tup ngi thch
nghe, nhn vin vn tip tc vit bo co v chc chn iu
khng mang li kt qu no. Chc chn cp trn ca h s
ngh rng h khng c u c, khng c nng lc v li
bing. Nhng iu c th trnh c nu nhn vin chu
34
kh quan st v sp mi v phn tch xem v sp ny lm vic
theo phong cch no: h thch c hay thch nghe bo co?
Sp khng phi l mt chc danh trn s t chc ca
doanh nghip v cng khng phi l mt chc nng. H l
nhng c nhn v c trao quyn lm vic theo s trng
ca mnh. Nhim v ca nhng ngi lm vic cng h l phi
quan st, tm ra cch thc h lm vic v phi t thch ng sao
cho sp ca h t hiu qu cao nht. Thc ra, chnh l b
quyt qun l cp trn.
iu cng ng vi ng nghip ca bn. Mi ngi
u c cch lm vic ring ch khng theo cch ca bn v h
c quyn lm nh vy. Vn l h c lm vic hiu qu hay
khng v h gi tr ca h l g. B quyt lm vic hiu qu
l hiu nhng ngi m bn ang cng tc c th tn dng
c tt c im mnh, cch lm vic v h gi tr ca h. Quan
h cng vic ch yu da vo con ngi v chnh h l nhng
ngi lm ch cng vic.
Phn th hai ca trch nhim vi cc mi quan h l phi
c trch nhim trong giao tip. Mi khi ti, hay bt k mt nh
t vn no khc, bt u lm vic vi mt doanh nghip th
iu u tin nghe c u l v nhng xung t c nhn. Hu
ht nhng xung t ny pht sinh t mt thc t l mi ngi
hu nh khng bit ngi khc ang lm vic g v lm th no,
nhng ng gp no h ang hng n v nhng kt qu no
h ang mong i. Cn l do h khng bit l v h cha bao
gi hi nn cha tng c cho bit!
Vic khng t cu hi phn no phn nh s ngu dt ca
con ngi, nhng quan trng hn, n phn nh lch s ca loi
ngi. Cho ti tn gn y, ngi ta vn quan nim rng khng
QUN L BN THN
35
cn thit phi ni mt thng tin no cho ngi khc. Trong
cc thnh ph thi trung c, mi ngi trong mt khu vc mit
mi lm cng mt cng vic. Ti cc vng thn qu, mi ngi
trng cng mt loi hoa mu ngay khi bng gi va tan. Ngay
c nhng ngi lm cc cng vic khng ph bin cng lm
vic mt mnh, nn h khng cn phi ni cho ai bit h ang
lm g.
Ngy nay phn ln mi ngi cng lm vic vi ngi
khc, nhng ngi c nhng nhim v v trch nhim khc
nhau. Mt gim c marketing c th xut thn l nhn vin
phng kinh doanh nn c bit mi iu v kinh doanh, nhng
c s khng h bit g v nhng cng vic c cha tng lm
qung co, nh gi, ng gi v nhng vic tng t. Do ,
nhng ngi ang lm nhng vic ny phi lm sao v gim
c marketing hiu c h ang mun lm g, ti sao li lm
vic , h s lm nh th no v c th trng i nhng kt
qu no t vic . Nu v gim c marketing khng hiu
nhng lao ng tr c cp cao ca mnh ang lm g th v c
bn, l li ca h ch khng phi ca c. H khng dy
c hiu h. Ngc li, trch nhim ca v gim c marketing
l phi lm sao tt c cc ng nghip hiu c ang ngh g
v cng vic marketing: mc tiu ca c l g, c lm vic th
no v c trng i nhng kt qu g bn thn cng nh
tng nhn vin.
Ngay c nhng ngi hiu tm quan trng ca trch nhim
vi cc mi quan h cng thng giao tip mt cch thiu hiu
qu vi ng nghip ca mnh. H s b xem l qu to bo, tc
mch hay ngu ngc. Khng hn vy. Khi c mt nhn vin n
bn ng nghip v ni y l nhng th mnh ca ti. Cch
36
ti lm vic l nh th ny. H gi tr ca ti l th ny. y l
nhng ng gp m ti d nh s tp trung vo, v y l
nhng kt qu ti hy vng s t c, h s c n nhn
ngay: , nhng iu tht hu ch. Sao anh khng ni vi
ti sm hn?.
V c th nhn vin s nhn c phn ng tng t
khi anh ta tip tc hi: V pha mnh, ti c cn bit nhng
thng tin g v im mnh, cch thc lm vic, h gi tr hay
nhng g anh d nh lm cho cng ty khng?. Tht ra, mi
nhn vin nn hi cu ny vi tt c nhng ngi lm vic cng
h, d l cp di, cp trn, cng s hay ng nghip. Mi
khi c hi nh vy th phn ng ca mi ngi lun l: Cm
n hi ti. Nhng sao anh khng hi sm hn?.
Ngy nay, mt t chc c hnh thnh khng cn da trn
p lc na m da trn s tin tng. Lng tin gia con ngi
khng ch tn ti khi h yu qu nhau, m h cn phi hiu r
v nhau. Do , trch nhim xy dng nhng mi quan h thc
s rt cn thit. l mt bn phn. D mt ngi l thnh
vin, l nh t vn, nh cung cp hay nh phn phi ca mt
t chc th h cng c cng mt trch nhim vi tt c nhng
ngi lin quan n cng vic ca mnh.
Na sau cuc i bn
Vo thi m cng vic ca hu ht mi ngi l lao ng
chn tay, h khng cn phi lo lng g v na cui cuc i h.
n gin l bn ch cn tip tc lm nhng g bn tng lm
trc . Nu bn may mn cn sng sau 40 nm lm vic vt
v ti cc nh my hay ti cc ga xe la, bn c th vui v sng
nt phn i cn li m khng phi lm g. Tuy nhin, ngy
QUN L BN THN
37
nay, phn ln cng vic l lao ng tr c v nu cc nhn vin
c trng khng lm xong vic sau 40 nm lao ng, h cm
thy mnh tht ng chn.
Chng ta vn thng gp rt nhiu trng hp khng hong
tui trung nin ca cc nh qun tr. Hu ht l do bun chn.
tui 45, hu ht cc qun tr vin t c nh cao trong
ngh nghip, v h hiu r iu . Sau khong 20 nm lm cng
mt cng vic, h tr nn rt thnh tho vi cng vic ca mnh.
Nhng h khng cn hc hi hay ng gp hay i mt vi
nhng thch thc v s tha mn trong cng vic na. Tuy vy h
s li phi tip tc i mt vi 20 thm ch 25 nm lm vic na.
l l do ti sao vic qun l bn thn ngy cng hng nhng
ngi n vic khi u mt s nghip th hai.
C ba cch pht trin ngh nghip th hai. Th nht l
tht s to ra mt s nghip mi. Thng thng, vic chng
qua l chuyn t dng t chc ny sang dng t chc khc:
chng hn nh ngi qun l mt b phn trong mt doanh
nghip ln chuyn sang lm iu hnh mt bnh vin quy m
trung bnh. Nhng ngy cng c nhiu ngi chuyn hn sang
dng cng vic hon ton khc: lm gim c kinh doanh hay
quan chc chnh ph, hoc theo hc trng lut ri tr thnh
lut s mt th trn nh no .
Chng ta s cn gp rt nhiu ngi chuyn sang ngh
nghip th hai sau khi t c thnh cng tng i ngh
nghip th nht. Nhng ngi c nhiu k nng trng yu
v h cng rt bit cch lm vic. H cn sng trong mt mi
trng x hi mi v ngi nh ca h tr nn trng tri do
con ci dn ra ring v h cng cn thu nhp. Nhng trn
ht, h cn nhng th thch mi.
38
Cch th hai chun b cho na sau cuc i l pht trin
song song ngh nghip th hai. Nhiu ngi t c thnh
cng ngh nghip th nht v vn duy tr cng vic d di
hnh thc ton thi gian, bn thi gian hay t vn. Nhng thm
vo , h m nhim mt cng vic song song, thng l
trong mt t chc phi li nhun, cng vic chim khong 10
gi lm vic mi tun. Chng hn nh h c th nhn trch
nhim qun l nh th hay nhn chc ch tch mt hi hng
o sinh a phng. H c th iu hnh mt nh tnh thng
cho nhng ph n b bo hnh hay lm th th trong th vin
thiu nhi ca a phng hoc tham gia vo ban lnh o
trng hc, .v.v.
Cch cui cng l lp ra cc t chc x hi. y thng l
nhng ngi rt thnh cng trong s nghip th nht ca h.
H rt yu thch cng vic ca mnh, nhng cng vic khng
cn th thch i vi h na. Trong nhiu trng hp, h vn
tip tc s nghip nhng ngy cng u t t thi gian vo
n. Thay vo , h bt u cc hot ng khc, thng l phi
li nhun. V d nh mt ngi bn ca ti ang iu hnh
mt cng ty truyn hnh rt thnh cng, nhng ng thi ng
y cng sng lp v xy dng mt t chc phi li nhun lm
vic vi cc nh th o Tin Lnh, ngoi ra cn thnh lp mt
t chc khc dy cc ch doanh nghip cch qun l cc hot
ng phi li nhun trong khi vn iu hnh cng vic kinh
doanh chnh.
Nhng ngi qun l na sau ca cuc i h c th
lun l thiu s. a s l nhng ngi ngh hu ngay
khi cn ti v v m nhng nm cn li ch n khi h
thc s ngh hu. Nhng trong s c mt thiu s nhng
QUN L BN THN
39
ngi xem trin vng lm vic sut i khng ch l c hi
cho h m cn cho c x hi, h s tr thnh nhng ngi
tin phong v u t.
iu kin tin quyt qun l na sau ca cuc i l bn
phi chun b rt lu trc khi thc s bc vo . Ba mi
nm trc, khi thi gian lm vic trong i c ko di mt
cch nhanh chng, nhiu quan st vin (trong c ti) tin
rng cng ngy s c cng nhiu ngi ngh hu tr thnh tnh
nguyn vin ca cc t chc phi li nhun. Nhng iu
khng xy ra, bi mt khi bn khng bt u lm tnh nguyn
trc khi bn bc vo tui 40, bn s khng bao gi lm
tnh nguyn khi bc qua tui 60.
Tng t, tt c nhng nhn vin x hi m ti bit u bt
u lm vic cho t chc th hai t rt lu trc khi h t c
thnh cng nh cao trong cng vic u tin. Hy xem v d v
mt lut s rt thnh cng, ph trch c vn lut php cho mt
doanh nghip ln v xy dng nn mt trng hc kiu mu
ti bang mnh. ng tnh nguyn bt u cng vic t vn
lut cho cc trng hc t khi 35 tui. ng c bu vo hi
ng nh trng nm 40 tui. tui 50, khi tch cp c
mt lng ti sn ng k, ng bt u s nghip ring ca
mnh trong vic thnh lp v xy dng mt trng hc kiu
mu. Tuy nhin ng vn duy tr cng vic gn nh ton thi
gian vi t cch trng phng php l cho cng ty m ng
gp cng xy dng t khi cn l mt lut s tr.
C mt l do khc to dng mt nim vui mi v bn c
th pht trin n t khi cn tr. Khng ai dm hy vng mnh c
th sng lu m khng phi tri qua thi k thoi tro trong
cuc i v s nghip. Mt k s 45 tui rt c ti nhng
40
qu tui c th c thng cp. Mt v gio s gii ca mt
trng cao ng nhn ra rng mnh khng th t c chc v
gio s ti mt trng i hc ln khi qua 42 tui, d b
xng ng t c iu . C nhng bi kch trong gia nh
nh s v ca hn nhn hay vic mt i mt a con. Trong
nhng hon cnh , mi quan tm ln th hai khng ch l
s thch c th lm cho mi vic khc i. Chng hn, ngi
k s 45 tui du bit rng mnh khng thnh cng lm trong
s nghip, nhng trong cc hot ng x hi v d nh lm
th qu cho mt nh th anh li thnh cng. Mt ngi c
th b v trong gia nh nhng ngoi cng ng, h vn cn
c nhng mi giao tip ng trn trng khc.
Trong mt x hi m s thnh cng ang ngy cng tr nn
v cng quan trng th vic c c mt la chn khc l rt cn
thit. Trong lch s, khng c khi nim gi l thnh cng.
Phn ln mi ngi khng mong i g hn l c th tip tc
tr trong ci v c bnh yn ca mnh.
Tuy nhin, trong mt x hi tri thc, chng ta lun mong
rng mi ngi u thnh cng. D nhin iu ny l khng
th. i vi rt nhiu ngi, tt nht l khng gp tht bi.
Nhng u c thnh cng, s c tht bi. V do iu
quan trng nht i vi mi ngi, v vi c gia nh h, l h
phi tm c mt lnh vc m mnh c th cng hin, to nn
s khc bit, v tr thnh mt ngi quan trng. iu c ngha
l, tm kim mt lnh vc th hai d l ngh nghip th hai,
ngh song song, hay hot ng x hi c th em n cho
ngi c hi tr thnh ngi ng u, c knh trng, v
thnh cng.
QUN L BN THN
41
Nhng thch thc trong vic qun l bn thn c v nh
rt r rng v cu tr li cng rt hin nhin. Nhng qun l
bn thn i hi nhng yu cu rt mi l v cha tng c trc
y t bn thn mi ngi, c bit l nhng ngi lao ng tr
c. t c hiu qu, vic qun l bn thn i hi mi
ngi phi suy ngh v hnh ng nh th mnh l mt tng
gim c. Hn na, chuyn bin t ngi lao ng chn tay
nhng ngi ch lm nhng g c sai bo sang lao ng tr
c nhng ngi bit t qun l bn thn mang li nhiu
thch thc cho cu trc x hi. Tt c cc hnh thi x hi tng
tn ti, ngay c nhng x hi mang tnh ch ngha c nhn cao
nht, u c hai chn l c bn: cc t chc u tn ti lu hn
nhn vin; v th hai, hu ht mi ngi u bng lng vi v
tr ca mnh.
Nhng trong x hi ngy nay, iu ngc li xy ra.
Nhn vin tn ti lu hn doanh nghip v h nng ng hn.
Do , nhu cu qun l bn thn ang to nn mt cuc cch
mng ln trong lnh vc nhn s v con ngi.
- Xut bn ln u Thng 3 & 4 nm 1999
43
hC thuyt
kiNh doANh
Ch trong mt thi gian ngn c l t cui nhng nm
1940 hay u nhng nm 1950 c rt nhiu nhng bin php
qun l c tm quan trng n tn ngy nay xut hin: thu
hp quy m (downsizing), thu ngoi (outsourcing), qun l
cht lng ton din (total quality management), phn tch gi
tr kinh t (economic value analysis), so snh chun (bench-
marking), ti c cu sn xut (reengineering). Mi bin php
u l mt cng c qun l hu hiu. Nhng ngoi tr bin
php thu ngoi v ti c cu, cc cng c cn li u c thit
k ch yu thay i nhng g v ang c lm theo mt
cch khc. Chng l nhng cng c lm nh th no
(*)
.
(*) Nguyn vn: How to do" tools.
44
Tuy nhin, lm g
(*)
mi l mt thch thc ln m cc
nh qun tr phi i mt, c bit i vi cc doanh nghip
ln v thnh cng trong mt thi gian di. y l mt tnh
hung rt quen thuc: mt cng ty tng l siu sao cho n mt
ngy h bng nhin pht hin ra rng mnh lc hu, sai lm v
ang gp rc ri. H dng nh ang trong mt cuc khng
hong khng th thot ra c. Hin tng ny chc chn
khng ch xut hin trong phm vi nc M. N cng ph bin
Nht, c, Anh, Php, v Thy in. V n cng thng
xuyn xy ra ngoi phm vi doanh nghip trong cc hip hi,
cc t chc chnh ph, bnh vin, vin bo tng v c nh th.
Trn thc t, trong cc lnh vc , vn ny cn kh kim
sot hn na.
Nguyn nhn c bn ca hu ht cc trng hp lm vo
khng hong ni trn khng phi do cng vic c thc hin
km hiu qu, cng khng phi do ngi ta lm sai. Thc t
l trong phn ln cc trng hp, ngi ta lm nhiu vic
ng, nhng khng mang li hiu qu. Ti sao c nghch l ny?
L do l nhng gi nh m cc t chc da vo xy dng v
hot ng khng cn ph hp vi thc t na. Chnh nhng gi
nh nh hnh cc hot ng ca doanh nghip, xc nh
phng hng cho cc quyt nh v nhng vic phi lm v
khng nn lm, cng nh nh ngha nhng thnh qu m
doanh nghip mong mun t c. l nhng gi nh v
th trng. Chng bao gm vic xc nh khch hng v i th
cnh tranh, gi tr v hnh vi ca h. Chng lin quan n cng
ngh v tnh nng ng ca cng ngh, im mnh v im yu
ca cng ty. l nhng gi nh v nhng gi tr m cng ty
(*) Nguyn vn: What to do".
HC THUYT KINH DOANH
45
mang li. Tt c nhng iu l ci m ti gi l Hc thuyt
kinh doanh
(*)
ca cng ty.
Mi t chc, d kinh doanh hay phi kinh doanh, u c
mt trit l hot ng ring. Qu tht, mt hc thuyt c hiu
lc r rng, nht qun v tp trung s c tc ng cc k to ln.
Vo nm 1809, Ngh s v hc gi ngi c Wilhelm von
Humboldt sng lp ra trng i hc Berlin theo mt hc
thuyt mi mang tnh cp tin trong gio dc i hc. Trong
sut hn 100 nm sau , hc thuyt ca ng a ra cc chun
mc cho nn i hc c, c bit trong vn hc bng v
nghin cu khoa hc. Nm 1870, Georg Siemens, kin trc s
v l CEO
(**)
u tin ca Deutsche Bank, ngn hng quc t
u tin trn th gii, a ra mt trit l kinh doanh r rng:
s dng n by ti chnh doanh nghip thng nht mt
nc c nng nghip, manh mn thng qua tin trnh cng
nghip ha. Trong vng 20 nm sau khi thnh lp, Deutsche
Bank tr thnh mt t chc ti chnh hng u chu u v
vn duy tr c v th n nay bt chp hai cuc chin tranh
th gii, lm pht v c nn pht-xt Hitler. Cng trong nhng
nm 1870, hng Mitsubishi c thnh lp da trn mt trit
l kinh doanh hon ton mi v r rng v ch trong vng 10
nm, cng ty ny vn ln dn u trong mt nc Nht
ang pht trin v 20 nm sau tr thnh mt trong nhng cng
ty a quc gia u tin ng ngha ca t ny.
Tng t, trit l kinh doanh gii thch cho s thnh
cng ca cc cng ty nh General Motors v IBM, nhng cng
ty thng tr nn kinh t M na sau th k 20, ng thi cng
(*) Nguyn vn: Theory of the Business".
(**) CEO Chief Executive Assistant: (Tng) gim c iu hnh.
46
l gii nhng thch thc m h phi i mt. Trn thc t,
nguyn nhn su xa ca s bt n trong rt nhiu cng ty ln v
thnh cng trn th gii l trit l kinh doanh ca h khng
cn hiu qu.
Mi khi mt t chc ln lm vo kh khn c bit l
nhng t chc thnh cng trong thi gian di ngi ta li
li cho s chm chp, tnh t mn, kiu ngo v b my
hnh chnh cng knh. Mt li gii thch nghe rt hp l? ng
vy. Nhng him khi li gii thch y ng v chnh xc. Chng
ta hy cng xem hai b my quan liu nht trong s nhng
cng ty ln ca M ang chm trong kh khn.
T nhng ngy u tin xut hin my vi tnh, nhiu ngi
tin rng IBM v my vi tnh s c s phn ging nh ngnh
in. IBM bit v c th chng minh bng nhng phng php
khoa hc chnh xc rng, tng lai ph thuc vo nhng my
trung tm, nhng h thng my ch mnh-hn-bao-gi-ht m
mt lng ln ngi dng c th kt ni vo . Mi th t
kinh t hc, thng tin logic, cng ngh u a n kt lun
. Ri bng nhin, khi h thng thng tin da trn my tnh
trung tm v nhng h thng my ch y dng nh ang dn
hnh thnh th c hai thanh nin tr xut hin vi chic my vi
tnh c nhn (PC) u tin. Tt c nhng nh sn xut my vi
tnh u thy rng chic my tnh c nhn tht ng ngn.
N khng c b nh, khng c d liu, tc hay kh nng
tnh ton cn thit c th tip tc pht trin. Qu tht, mi
nh sn xut my vi tnh u bit rng my tnh c nhn (PC)
s tht bi kt lun m Xerox c c vi nm trc , khi
i nghin cu ca h ch to chic PC u tin. Nhng khi
thit b k quc c tung ra th trng - u tin c tn gi
HC THUYT KINH DOANH
47
l Apple, ri sau l Macintosh - mi ngi khng nhng yu
thch n m cn x i mua n.
Trong lch s, khi i mt vi nhng s ngc nhin kiu ny,
mi cng ty ln v thnh cng thng t chi chp nhn chng.
N tht l ng ngn v s bin mt ch trong vng ba nm
CEO ca Tp on Zeiss ni nh vy khi nhn thy chic
Kodak Brownie mi nm 1888. Thi im , cng ty c ny
chim v tr thng tr trn th trng nhip nh, tng t nh v
tr ca IBM trn th trng my vi tnh mt th k sau. Hu ht
cc nh sn xut h thng my ch cng c phn ng tng t.
Danh sch tng i di, bao gm cc cng ty nh: Control
Data, Univac, Burroughs, NCR ca M; Siemens, Nixdorf,
Machines Bull v ICL chu u; Hitachi v Fujitsu ca Nht.
Hng IBM, ng trm trong lnh vc sn xut h thng my ch
vi doanh s bng tng doanh s ca tt c cc nh sn xut my
tnh khc cng li v c li nhun vt tri, cng c th phn
ng theo cch tng t. Chnh xc m ni, h nn lm nh vy.
Nhng thay vo , ngay lp tc IBM chp nhn PC nh l mt
thc t mi. Gn nh ngay lp tc, h xa b mi chnh sch,
quy tc v lut l c chng minh v kim nghim lp ra
khng ch mt m hai nhm cnh tranh nhau cng thit k mt
chic PC thm ch cn n gin hn na. Vi nm sau, IBM
tr thnh nh sn xut my tnh c nhn ln nht th gii v tr
thnh ngi t ra cc tiu chun cho ngnh ny.
Trong lch s kinh doanh, cha c thnh tu no ln nh
vy tng xy ra, dng nh iu chng dnh dng g n s
chm chp, kiu ngo hay b my hnh chnh quan liu. Tuy
nhin, bt chp tnh linh hot, s nng ng v s khim tn
him thy, vi nm sau IBM bng chm dn trn c hai lnh
48
vc sn xut h thng my ch v my tnh c nhn PC. Bng
nhin cng ty khng th vn hnh, khng c nhng bc i
quyt on v mt kh nng i mi.
Trng hp ca GM cng gy bi ri khng km. Vo u
nhng nm 1980 giai on vic kinh doanh chnh ca GM l
t ch khch gn nh b t lit cng ty sp nhp hai cng
ty ln khc: Hughes Electronics v Ross Perots Electronic Data
Systems. Cc nh phn tch nhn chung u nhn nh rng c
hai cng ty n nh cc thnh v khng th pht trin
thm na. H ch trch GM v vic tr gi qu cao cho hai cng
ty . Tuy nhin, ch trong vng vi nm ngn ngi, GM c
c thu nhp v li nhun cao hn ba ln ti EDS. V mi
nm sau, vo nm 1994, EDS c gi th trng cao gp su ln
s tin GM b ra mua n trc y, ring mc thu nhp
v li nhun tng 10 ln so vi khi mi v tay GM.
Tng t, GM mua Hughes Electronics mt cng ty
ln nhng lm n khng c li, ch lin quan n quc phng
ngay trc khi ngnh phc v quc phng sp . Di s
qun l ca GM, Hughes tng c li nhun trong ngnh
quc phng v tr thnh nh thu ln duy nht chuyn hng
thnh cng sang mt lnh vc khng lin quan n quc phng.
Tht k l khi mt k m tng ng l v tng rt khng hiu
qu trong ngnh t mt GM k cu sut 30 nm cha tng
hot ng trong lnh vc khc hay vt qu phm vi ti chnh
k ton t c nhng kt qu ng kinh ngc. V trong
c hai v sp nhp, h ch n gin p dng nhng chnh sch,
thng l v nhng quy trnh tng c s dng GM.
Cu chuyn ny c rt nhiu ngi bit n GM. K t
khi cng ty c thnh lp sau v sp nhp gy xn xao d lun
HC THUYT KINH DOANH
49
80 nm v trc, mt trong nhng li th cnh tranh ct li ca
cng ty l tr gi cao mua nhng cng ty hot ng tt v
thi thnh vng trong s c Buick, AC Spark Plug, v
Fisher Body v ri bin chng thnh nhng nh v ch th
gii. Rt t cng ty khc c th snh cng GM v mt hiu qu
qua cc cuc sp nhp nh th v GM chc chn khng th t
c nhng thnh tch bng b my hnh chnh cng knh,
hoc bng s chm chp hay kiu ngo. Tuy nhin, nhng iu
tuyt vi ln n mc GM khng h bit rng chnh chng
a n tht bi thm hi cho GM.
iu g c th gii thch l do ti sao c IBM v GM, cc
chnh sch, thng l v nhng hot ng tng mang li hiu
qu trong sut hng thp k - nh trng hp GM, vn pht
huy tc dng khi a vo nhng cng ty mi v khc bit li
khng cn hiu qu trong chnh nhng cng ty m chng
c to ra phc v? Nhng thc t m mi cng ty phi i
mt ang thay i nhanh chng, khc hn nhng g h vn tin
tng v mi trng xung quanh. Ni cch khc, mi trng
thc t thay i, nhng trit l kinh doanh khng theo kp.
Trc khi c c nhng phn ng tc th vi thc t mi
v my tnh c nhn, IBM tng thay i cc chin lc kinh
doanh c bn ca mnh ch trong mt thi gian ngn. Nm
1950, Univac, khi l mt cng ty dn u th gii v my vi
tnh, a ra hnh mu u tin v mt chic my c thit
k tr thnh my vi tnh a nng. Tt c nhng thit k trc
u l nhng chic my n nng. Hai chic my vi tnh
trc ca chnh IBM, ra i nm 1930 v 1946, ch thc hin
cng vic tnh ton thin vn, v chic my m nm 1950 IBM
trin khai thc hin, d nh s dng trong h thng phng th
50
khng qun SAGE vng cc bc Canada, ch c mt mc ch
duy nht: xc nh sm my bay ch. Ngay lp tc, IBM hy
b chin lc pht trin nhng my mc n nng tn tin v
giao cho i ng k s gii nht ca mnh hon thin kin trc
Univac t thit k ra chic my tnh a nng u tin c
th sn xut hng lot trn dy chuyn cng nghip (thay v
phi lm th cng). Ba nm sau, IBM tr thnh nh sn xut
my tnh thng tr th gii v l ngi thit lp nn cc chun
mc. Nm 1950, s linh hot, tc v s khim tn ca cng
ty to dng nn c mt ngnh cng nghip my vi tnh.
Tuy nhin, thc t chng minh chnh nhng g tng to
nn danh ting v s vt tri ca IBM nm 1950 li l nguyn
nhn dn n s suy tn ca chnh n 30 nm sau. Vo nhng
nm 1970, IBM tin rng khi nim my vi tnh vn tn ti
nh n tng c trong nhng nm 1950. Nhng s xut hin
ca PC bc b gi thuyt y. Khi , cc h thng my ch
v my tnh c nhn khng cn l mt thc th tn ti theo
kiu trm pht in v my tiu th in na. Nhng my pht
v s dng in ny mc d rt khc nhau nhng li gn b v
mang tnh b sung cho nhau. Tri li, cc h thng my tnh
ch v my tnh c nhn v c bn l i th cnh tranh ca
nhau. Ngoi ra, nh ngha c bn v thng tin ca chng hon
ton mu thun vi nhau: i vi my ch, thng tin ng
ngha vi b nh, cn vi my tnh c nhn n c ngha l phn
mm. Thit k cc my pht in v my s dng in phi
c vn hnh c lp, nhng chng c th thuc s hu ca
cng mt ch th doanh nghip, nh General Electric vn lm
trong hng thp k. Tri li, cc h thng my ch v my tnh
c nhn khng th cng tn ti trong mt thc th chung.
HC THUYT KINH DOANH
51
IBM c gng kt hp hai lnh vc vi nhau. Nhng v
PC l lnh vc pht trin nhanh nht ca doanh nghip nn IBM
khng th h thp tm quan trng ca n xung so vi lnh vc
sn xut my ch. Kt qu l, cng ty khng th ti u ha lnh
vc sn xut my ch. V bi v my ch vn l con g trng
vng, nn IBM khng th ti u ha lnh vc PC. Cui cng,
quan nim cho rng my vi tnh no cng l my vi tnh hay
ni c th hn, ngnh cng nghip phn cng my tnh mi
nm quyn chi phi lm t lit IBM.
GM tng c mt hc thuyt kinh doanh hiu qu hn,
thnh cng hn IBM, nguyn l ny tng gip GM tr thnh
nh sn xut t ln nht v c li nhun cao nht th gii. H
khng h tri qua mt s thoi tro no trong sut 70 nm
mt k lc tuyt i trong lch s kinh doanh. Nguyn l ca
GM kt hp mt cch hon ho nhng gi nh v th trng v
khch hng vi nhng gi nh v cc li th cnh tranh c bn
v cu trc doanh nghip.
T u nhng nm 1920, GM gi nh rng th trng t
M l ng nht v mt gi tr v c phn khc rt n nh
theo nhm thu nhp. Gi tr mua li ca cc xe qua s dng
cn tt ch l thng s c lp nm trong tm qun l. Gi tr
ca xe c tnh thanh l cao to thun li cho khch hng nng
cp ln i xe mi hn, ni cch khc l i sang dng xe c li
nhun bin cao hn. Theo nguyn l ny, nhng thay i
thng xuyn v lin tc v mu m xe ch lm gim gi xe
thanh l.
V bn cht, gi nh v th trng ny gn b mt thit vi
gi nh v cch thc t chc sn xut t c th phn ln
nht v li nhun cao nht. Trong trng hp ca GM, cu tr
52
li l sn xut vi s lng ln trong thi gian di nhng kiu
xe t thay i dn ti kt qu l s ng b mnh m gia cc
i xe hng nm trn ton th trng vi chi ph c nh thp
nht trn mi u xe.
Tip theo ban qun tr ca GM chuyn i nhng gi
nh v th trng v sn xut thnh mt cu trc bn c lp
gia cc b phn, mi b phn tp trung vo mt phn khc
thu nhp v tnh ton sao cho mu hng cao cp nht ca phn
khc ny chng ln mu hng gi r nht ca phn khc ngay
trn n, t to ra hiu ng buc ngi tiu dng phi trao
i, nng cp lin tc vi iu kin cc loi xe qua s dng
phi bn c gi.
Trong 70 nm, nguyn l ny mang li hiu qu tuyt vi.
Ngay c khi chm su trong thi k suy thoi, GM khng nhng
khng chu l m cn tip tc tng th phn. Nhng vo nhng
nm cui thp k 1970, cc gi nh ca h v th trng v sn
phm khng cn ph hp. Th trng phn khc thnh cc
phn on theo vng i sn phm rt d thay i. Thu nhp
ch l mt trong rt nhiu nhn t nh hng n quyt nh
mua hng ch khng cn l yu t duy nht. ng thi, cc
hng c s lng sn xut nh to ra tnh kinh t ca quy m
nh. H cho ra i nhng kiu xe a dng v thay i nhanh
chng vi chi ph thp hn v c kh nng sinh li cao hn so
vi vic duy tr sn xut di hn nhng kiu xe ng nht.
GM bit tt c nhng thay i trn nhng h khng h tin
vo iu . Thay vo , h c gng dn xp mi vic. Cng
ty tip tc duy tr cc b phn phn chia theo cc phn khc
thu nhp, nhng gi y mi b phn s cung cp mt xe cho
mi ti tin. H c gng cnh tranh vi tnh kinh t nh quy
HC THUYT KINH DOANH
53
m khim tn ca cc nh sn xut nh l bng cch t ng
ha nhng dy chuyn sn xut hng lot, di hn v c quy
m ln (v mt khong 30 t la M cho qu trnh ny).
Tri vi nhng g ngi ta vn ngh, GM n lc dn xp mi
vic bng mt n lc khng l v cng sc, tin ca v thi gian.
Nhng vic ny ch gy bi ri cho khch hng, cc nh phn
phi v ngay c chnh nhn vin cng nh i ng qun l ca
GM. Trong khi , GM pht l mt th trng thc s tng
trng, ni cng ty c v tr dn u v gn nh khng th b h
gc: dng xe ti nh v xe ti nh.
Mt hc thuyt kinh doanh gm c ba phn.
Th nht, l nhng gi nh v mi trng kinh doanh
ca doanh nghip: x hi v cu trc x hi, th trng, khch
hng v cng ngh.
Th hai, l nhng gi nh v s mnh ca doanh
nghip. Sut nhng nm trong v sau Chin tranh Th gii I,
Sears, Roebuck & Co. xc nh c s mnh ca mnh l
nh cung cp thng tin mua hng cho cc gia nh M. Cng
trong thi gian , AT&T xc nh vai tr ca mnh l lm sao
cho mi gia nh v doanh nghip M u s hu mt chic
in thoi. Mt thp k sau, Marks & Spencer Anh xc nh
s mnh ca mnh l mt nhn t thay i trong x hi Anh khi
tr thnh nh bn l khng phn bit ng cp u tin. S
mnh ca mt doanh nghip khng cn phi qu tham vng.
GM t ra cho mnh mt s mnh khim tn hn nhiu: l
ngi dn u trong lnh vc thit b vn ti c gii ng b,
theo li ca Alfred P. Sloan
(*)
.
(*) Alfred Pritchard Sloan (23/05/1875-17/02/1966) ch tch hi ng qun tr
tp on GM t nm 1937 n nm 1956, thi k pht trin mnh m nht
ca GM.
54
Th ba, l nhng gi nh v nng lc cnh tranh ct li
m doanh nghip cn c hon thnh s mnh ca mnh.
Chng hn nh Hc vin West Point
(*)
, c thnh lp vo
nm 1802, xc nh nng lc cnh tranh ct li ca mnh l
o to thnh ti nhng s quan ng tin cy. Khong nm
1930, Marks & Spencer xc nh nng lc cnh tranh ct li ca
mnh l kh nng nhn din, thit k v pht trin nhng hng
ha h bn ch khng phi kh nng thu mua. Khong nm
1920, AT&T xc nh nng lc cnh tranh ct li ca mnh l
dn u v cng ngh cho php cng ty lin tc hon thin dch
v ca mnh m vn khng ngng gim gi cc.
Nhng gi nh v mi trng s xc nh gi tr ca mt
t chc. Gi nh v s mnh xc nh nhng g doanh nghip
xem l thnh qu c ngha, hay ni cch khc, n v ra vin
cnh v nhng thay i trong nn kinh t v trong x hi ni
chung m doanh nghip s to ra. Cui cng, gi nh v nhng
nng lc cnh tranh ct li xc nh nhng yu t m doanh
nghip phi vt tri khng nh v duy tr v th dn u.
ng nhin, tt c nhng iu trn nghe c v rt n
gin. Tuy nhin doanh nghip phi mt nhiu nm lm vic
vt v, khng ngng ng no v tri nghim mi c c mt
hc thuyt kinh doanh r rng, nht qun v c hiu lc.
Nhng tiu ch ca mt hc thuyt kinh doanh c hiu lc
l g? C bn yu t:
1. Gi nh v mi trng, s mnh v nng lc kinh doanh
ct li phi ph hp vi thc t. u nhng nm 1920, khi bn
(*) Hc vin qun s hng u ca M, nm cch thnh ph New York 50 dm
v pha Bc, chuyn o to cc s quan cao cp.
HC THUYT KINH DOANH
55
thanh nin tr khng mt xu dnh ti n t Manchester nc
Anh, bao gm Simon Marks v ba ngi anh em r ca ng, cho
rng mt ca tim nh cng l mt nhn t thay i x hi, th
cng l lc Chin tranh Th gii I lm lung lay tn gc r c cu
tng lp x hi t nc h. N to ra mt lng ln nhng
ngi tiu dng yu cu cc sn phm nh lt, o chong v
tt phi c cht lng tt, hp mt nhng gi r nhng chng
loi sn phm thnh cng u tin ca Marks & Spencer. Sau
, Marks & Spencer pht trin mt cch c h thng nhng
nng lc cnh tranh ct li hon ton mi v cha tng c
nhc n. Cho n lc , nng lc cnh tranh ct li trong
ngnh kinh doanh phn phi ch yu nh kh nng thu mua
tt. Marks & Spencer cho rng chnh nh phn phi, ch khng
phi nh sn xut, mi l ngi hiu r khch hng. Do ,
chnh nh phn phi ch khng phi nh sn xut nn lm
cng vic thit k sn phm, pht trin sn phm v sau tm
kim nhng nh sn xut c th lm ra hng ha m h thit
k, quy nh c tnh v nh gi. nh ngha mi ny v nh
kinh doanh phn phi mt t nm n tm nm hnh thnh
v c cc nh cung cp truyn thng chp nhn. Trc khi
khi nim mi ny ra i, cc nh cung cp lun t xem mnh
l nh sn xut, ch khng phi nh thu lm theo n t
hng.
2. Gi nh v c ba lnh vc phi ph hp vi nhau. C th
ni y chnh l im mnh nht ca GM trong nhng thp
nin di thng tr th trng. Gi nh ca cng ty v th trng
v v quy trnh sn xut ti u hon ton ph hp nhau. Gia
nhng nm 1920, GM thy rng h cn phi c nhng nng lc
56
mi cha tng nghe ni n trc : qun l kha cnh ti
chnh ca quy trnh sn xut v mt hc thuyt v phn b t
bn. Kt qu l GM sng to ra h thng k ton chi ph hin
i v quy trnh phn b t bn hp l u tin trn th gii.
3. Hc thuyt kinh doanh phi c ph bin v thu hiu
trong ton t chc. iu rt d thc hin trong nhng ngy
u thnh lp doanh nghip. Nhng khi cng ty cng ln
mnh, h thng c xu hng xem n l iu t nhin c c
v ngy cng t tm n n. Khi doanh nghip ngy cng
tr nn thiu nh hng. H bt u ct gim tng hiu qu
kinh t. H c khuynh hng s dng k xo hn l lm nhng
iu ng n. H ngng suy ngh. H khng t cu hi na.
H ch nh nhng cu tr li xa c nhng li qun mt cu hi
to ra chng. Hc thuyt kinh doanh tr thnh vn ha,
nhng vn ha khng th thay th cho quy tc, m hc thuyt
kinh doanh chnh l mt quy tc.
4. Trit l kinh doanh cn c kim chng thng xuyn.
Bi, n khng phi mt hc thuyt bt di bt dch. N ch l
mt dng gi thuyt. V gi thuyt ny bao gm nhng yu t
nm trong mt dng chy lin tc x hi, th trng, khch
hng v cng ngh. Do , mt hc thuyt kinh doanh tt phi
bao gm c kh nng t thay i theo mi trng.
Mt s hc thuyt kinh doanh c sc nh hng mnh n
mc chng tc ng trong mt thi gian di. Nhng v l
mt sn phm do con ngi to ra, n khng tn ti mi mi
v thc t l ngy nay him khi n ko di. Cui cng th mi
hc thuyt kinh doanh u tr nn lc hu v khng mang li
hiu qu. chnh l nhng g xy n vi hc thuyt kinh
doanh ca cc doanh nghip M hng mnh ra i trong nhng
HC THUYT KINH DOANH
57
nm 1920. N xy ra vi GM v AT&T, v c IBM. Ngy nay, r
rng n ang xy ra vi Deutsche Bank v tn cng c nhng
hc thuyt ca h v ngn hng ton cu
(*)
. N ang din ra
rt r rng v nhanh chng trong cc keiretsu
(**)
ca Nht.
Phn ng u tin ca nhng doanh nghip c hc thuyt
kinh doanh li thi lun l mt phn ng kiu phng ng. Xu
hng chung ca h l bt tai bng mt v gi v nh khng c
chuyn g xy ra. Phn ng tip theo l n lc khc phc,
nh GM lm u nhng nm 1980 hay nh Deutsche Bank
lm nhng nm va qua. Thc ra, cuc khng hong t
ngt v lin tip ca hng lot cng ty ln ca c, nhng cng
ty xem Deutsche Bank l ngn hng nh, chnh l du hiu
cho thy nguyn l ca n khng cn hiu qu na.
Deutsche Bank khng cn thc hin tt vai tr ch o ca
chnh mnh: cung cp hot ng qun l hiu qu cho nhng
t chc hin i.
Nhng n lc khc phc khng bao gi c tc dng. Thay
vo , khi mt hc thuyt cho thy nhng du hiu u tin
ca s lc hu, chnh l thi im chng ta cn bt u suy
ngh li, t li cu hi liu nhng gi nh hin thi v mi
trng, s mnh v nng lc cnh tranh ct li c phn nh
chnh xc thc ti ca doanh nghip hay khng.
Vy chng ta phi lm g? Chng ta cn ch ngn nga
tc l phi tch hp vo t chc mt h thng gim st v kim
(*) Nguyn vn: Universal bank.
(**) Keiretsu: Hnh thc tp on cng nghip ln ca Nht bao gm nhiu
doanh nghip hot ng trong nhng lnh vc khc nhau vn hnh c lp
nhng lin kt vi nhau v gn b cht ch v mt li ch, thng c tch
hp theo chiu dc hoc ngang.
58
chng hc thuyt kinh doanh ca n. Cn phi pht hin sm
nhng du hiu. Cui cng, chng ta cn xt li hc thuyt kinh
doanh c th lc hu v phi c nhng hnh ng thit thc
thay i cc chnh sch v thng l, a cch thc hot ng
ca doanh nghip vo khun kh mi ph hp vi nhng thc
t mi ca mi trng kinh doanh, vi mt nh ngha mi v
s mnh v vi nhng nng lc cnh tranh ct li mi cn c
pht trin v t c.
THC PHNG NGA
Ch c hai bin php phng nga. Tuy nhin, nu bit p
dng ph hp, chng c th m bo doanh nghip c cnh
bo sm, c kh nng t thay i v thay i hc thuyt kinh
doanh mt cch nhanh chng. Bin php u tin ti gi l s
loi b. C sau ba nm, cng ty cn phi kim tra tt c nhng
sn phm, dch v, chnh sch v cc knh phn phi bng cu
hi: Gi s trc y chng ta khng thc hin nhng iu
ny th by gi chng ta c t c nhng thnh qu kia
khng?. Bng cch t cu hi vi nhng chnh sch v ng
li hin c, cc doanh nghip buc mnh suy ngh v hc
thuyt kinh doanh ca mnh. H buc phi kim chng cc gi
nh. H t t ra cu hi: Ti sao nhng vic ny khng mang
li hiu qu, d khi chng ta bt tay thc hin 5 nm trc
chng y ha hn? Phi chng chng ta phm sai lm? Hay
l nhng vic ng nhng khng pht huy tc dng?
Nu khng c s loi b c h thng v c mc ch, mt
t chc s b nhng th vn vt kim sot. H s phung ph cc
ti nguyn qu gi nht ca mnh vo nhng vic khng nn
lm hoc khng nn tip tc lm. Kt qu l, h s b thiu ti
nguyn, c bit l ngun nhn lc c kh nng cn thit
HC THUYT KINH DOANH
59
khai thc nhng c hi mi xut hin khi th trng, cng ngh
v nng lc cnh tranh ct li thay i. Ni cch khc, khi hc
thuyt kinh doanh ca doanh nghip tr nn lc hu, h s
khng c kh nng phn ng tch cc vi nhng c hi mi
c to ra.
Phng thc th hai l nghin cu xem nhng g ang din
ra bn ngoi doanh nghip, c bit l nhng ngi khng phi
khch hng. Nhng nm gn y, phong cch kiu qun l do
ph tr nn rt ph bin. iu ny tht s quan trng. D
nhin s hiu bit cng nhiu cng tt v khch hng cng rt
quan trng c l y chnh l tin b ln nht m cng ngh
thng tin mang li. Tuy nhin, nhng tn hiu thay i quan
trng u tin him khi xut hin trong lng t chc hay trong
nhm khch hng ca t chc, chng hu nh lun xut hin
trc tin nhm i tng khng phi l khch hng ca
doanh nghip, vn chim s lng p o hn. Wal-Mart, g
khng l trong ngnh bn l, chim 14% th phn hng tiu
dng ca M. iu c ngha l 86% cn li l nhng i
tng khng phi khch hng.
V d d thy v tm quan trng ca nhm i tng khng
phi khch hng chnh l h thng siu th ca M. thi k cc
thnh ca ngnh 20 nm trc, cc siu th chim 30% th phn
bn l cc sn phm phi thc phm ca M. H phng vn
khch hng lin tc, tin hnh nghin cu v iu tra thng
xuyn. Nhng h khng h n s lng 70% nhng
ngi khng phi l khch hng ca h. H cm thy khng cn
thit. Hc thuyt kinh doanh ca h gi nh rng hu ht
nhng ngi c kh nng mua hng trong siu th mua siu
th. Nm mi nm trc, gi nh hon ton ng vi thc
60
t. Nhng khi nhng a tr ra i trong thi k bng n dn s
n tui trng thnh, gi nh kia tr nn thiu chnh xc. a
s nhng ngi sinh ra trong thi k bng n dn s nhng
ph n trong nhng gia nh tr thc v c hai v chng cng
lm vic to thu nhp th tin khng phi l nhn t quyt
nh a im mua hng. Thi gian mi l nhn t c bn, v th
h ph n ny khng c thi gian i mua sm trong cc
siu th ln. V cc siu th ch nhn vo lng khch hng ang
mua sm ti siu th ca mnh nn h khng nhn ra thay i
ny, mi cho ti mt vi nm trc. Khi , doanh nghip khng
th cm c c na v qu mun li ko khch hng
quay tr li. Cc siu th rt ra mt bi hc t gi: mc d
chy theo khch hng l vic rt quan trng, nhng nh th cha
, h cn phi ly th trng lm trng tm.
CHN ON SM
c th chn on sm vn , nh qun l phi ch
n nhng du hiu cnh bo. Mt hc thuyt kinh doanh s
tr nn lc hu khi doanh nghip t c mc tiu t ra trc
. t c mc tiu khng phi l l do n mng m l
tin cho nhng tng mi. AT&T hon thnh s mnh
cung cp cho mi gia nh v doanh nghip M s kt ni in
thoi vo gia nhng nm 1950. Khi mt s nh qun tr
cho rng l thi im cn nh gi li hc thuyt kinh
doanh, chng hn nh tch dch v ni ht l lnh vc t
c mc tiu khi cng vic kinh doanh ang pht trin
trong tng lai, bt u vi dch v ng di v c th m rng
ra vin thng ton cu. Nhng l lun ca h khng c ai
ch n v vi nm sau, tnh hnh kinh doanh ca AT&T bt
u ri ren v h ch c gii cu bi lut chng c quyn.
HC THUYT KINH DOANH
61
Tc tng trng nhanh chng l mt du hiu chc chn
khc v s khng hong hc thuyt kinh doanh ca t chc.
Mt cng ty c quy m tng trng gp hai n ba ln trong
mt thi gian ngn d nhin s pht trin vt qu tm ca hc
thuyt kinh doanh ban u. Ngay c thung lng Silicon cng
nhn ra nhng bui tic tng khng cn l phng cch to
mi quan h ph hp na mt khi cng ty ng n mc
nhn vin phi eo bng tn. S tng trng cn to ra thch
thc su sc hn nhiu ln cc gi nh, chnh sch v thi
quen. duy tr mt doanh nghip sao cho n nh, ch cha
ni n tng trng, h phi lun t hi li mnh nhng cu
hi v mi trng kinh doanh, s mnh v cc nng lc cnh
tranh ct li.
Ngoi ra cn c hai du hiu r rng khc cho thy hc
thuyt kinh doanh ca t chc khng cn hiu qu na. Mt l
nhng thnh cng ngoi mong i d ca chnh t chc hay
ca i th cnh tranh. V hai l nhng tht bi khng mong
i bt k l ca chnh t chc hay l ca i th cnh tranh.
Khi t nhp khu ca Nht y tam i gia ca Detroit
(m ch GM, Ford v Chrysler) vo tnh hung nguy ngp th
t nhin Chrysler t c mt thnh cng ngoi mong i.
Dng xe ch khch truyn thng ca h b mt th phn cn
nhanh hn GM v Ford, nhng doanh s bn ca dng xe Jeep
v xe ti nh (minivan) mi - c pht trin mt cch gn nh
l tnh c - li tng vt. Thi im , GM l cng ty dn u
trn th trng xe ti nh ca M v khng h c i th trong
thit k v cht lng sn phm, nhng GM khng h ch
n nng lc v xe ti nh ca mnh. Xe ti nh v xe ti nh vn
lun c xp vo nhm phng tin ch hng ch khng
62
c xem nh phng tin ch khch trong s liu thng k
truyn thng, mc d ngy nay hu ht chng c mua lm
phng tin vn chuyn hnh khch. Gi nh GM n
thnh cng ca i th cnh tranh yu hn mnh l Chrysler, h
c th nhn ra sm hn rng nhng gi nh ca h v th
trng v nng lc cnh tranh ct li khng cn hiu lc
na. Ngay t u, th trng xe ti nh v xe ti nh khng
phi l th trng phn khc theo thu nhp v ch chu nh
hng rt t bi chi ph i xe mi. V iu nghch l l xe ti
nh chnh l lnh vc m 15 nm trc GM i kh xa n
loi hnh sn xut m ngy nay chng ta gi l sn xut nh.
Tht bi khng mong i cng l mt li cnh bo c mc
quan trng khng km nhng thnh cng ngoi mong i
v cn c cn trng xem xt. Su mi nm trc, vo gia
thi k i Suy thoi, Sears cho rng bo him t tr thnh
mt sn phm km theo ch khng cn l mt sn phm ti
chnh v do , bn bo him t s ph hp vi s mnh ca
cng ty l tr thnh ngi cung cp thng tin mua hng cho cc
gia nh M. Mi ngi u ngh rng Sears b in. Nhng
ngay lp tc bo him t tr thnh ngnh kinh doanh c
li nhun cao nht ca Sears. 20 nm sau, vo nhng nm
1950, Sears nhn thy nhn kim cng tr thnh vt thit
yu ch khng cn l xa x, v ri cng ty tr thnh nh bn
l kim cng ln nht th gii v c l l c li nht th gii.
cng l logic ca Sears khi nm 1981, ng cho rng cc
khon u t tr thnh sn phm tiu dng ca cc gia nh
M. Cng ty mua Dean Witter v a vn phng ca n vo
chui siu th Sears. Bc i thc s l mt thm ha. Ngi
tiu dng M hon ton khng xem nhu cu ti chnh ca mnh
l mt trong nhng sn phm tiu dng. Cui cng, khi Sears
HC THUYT KINH DOANH
63
b cuc v quyt nh iu hnh Dean Witter nh mt cng ty
kinh doanh c lp vi chui siu th ca Sears, Dean Witter li
thnh cng rc r. Nm 1992, Sears bn Dean Witter v thu v
mt mc li kh ln.
Nu Sears xem tht bi ca mnh trong vic tr thnh nh cung
cp nhng khon u t cho cc gia nh M nh mt tht bi
trong hc thuyt kinh doanh thay v mt ri ro ring l, h c
th bt u ti c cu v ti nh v v th ca mnh sm hn c
10 nm, lc h cn dn u th trng. C th bi v khi Sears,
cng nh mt s i th cnh tranh ca h, ngay lp tc nhn
ra rng tht bi ca Dean Witter s em n mi hoi nghi v khi
nim ng nht ca th trng khi nim c bn m trong sut
nhiu nm Sears v cc nh bn l quy m ln khc da vo
hoch nh chin lc ca mnh.
GII PHP
T trc n nay, chng ta vn lun tm kim nhng nhn
vin c chic a thn lm bin i hon ton mt cng ty ang
suy sp. Tuy nhin, vic thit lp, duy tr v p dng mt hc
thuyt khng cn n mt Thnh Ct T Hn hay mt
Leonardo da Vinci khoc ln mnh b o ca nh qun l. Vic
khng i hi thin ti, n ch i hi n lc lm vic chm
ch. N khng i hi s thng minh, m l s tn tm.
chnh l trch nhim ca cc CEO.
Trn thc t c rt t CEO thnh cng trong vic thay i
hc thuyt kinh doanh ca cng ty m h iu hnh. V CEO
a Merck tr thnh mt cng ty dc phm thnh cng nht
th gii bng cch ch tp trung vo nghin cu v pht trin
nhng loi thuc t ph c bng sng ch v c li nhun
64
bin cao, thay i hon ton hc thuyt kinh doanh ca
cng ty bng cch mua li mt nh phn phi cc loi dc
phm thng dng v khng cn k n. ng tin hnh vic
m khng gy ra bt c cuc khng hong no trong khi
Merck vn lm n pht t. Tng t, vi nm trc, CEO mi
ca Sony, nh sn xut hng in t ni ting nht th gii,
thay i hc thuyt kinh doanh ca cng ty bng cch mua mt
cng ty sn xut phim ca Holywood v s dng v sp nhp
chuyn trng tm ca cng ty t ch chuyn sn xut
phn cng ang cn phn mm thnh mt nh sn xut phn
mm to ra nhu cu cho th trng phn cng.
Nhng ngay c khi nm trong tay tt c nhng nhn vin ti
gii nht, vn c nhng CEO y ti nng nhng cng ty ca h
vn tht bi. Chng ta khng th ch da vo nhng nhn vin
ti gii khi phc li sc sng ca mt hc thuyt kinh
doanh li thi, vic chng khc g trng mong h gip cha
khi cc chng bnh nan y. V khi trao i vi nhng nhn vin
ti gii y, h s ra sc khng nh rng h lm vic da trn uy
tn v tm nhn. H bt u chn on v phn tch. H hiu
rng t c mc tiu v tc tng trng cao cn phi
nghim tc xem xt li hc thuyt kinh doanh. H khng quy
trch nhim cho nhng tht bi khng mong i l kt qu t
nhng sai lm ca cp di hay t nhng s c ngoi mun,
m xem chng l triu chng ca mt li h thng. H khng
da vo nhng thnh cng ngoi mong i m xem chng nh
nhng thch thc i vi cc gi nh ca h.
H hiu v chp nhn rng s tt hu ca hc thuyt kinh
doanh l mt cn bnh do thoi ha v thc s e da mng
sng ca doanh nghip. H cng bit v chp nhn nhng
HC THUYT KINH DOANH
65
nguyn tc c kim chng qua thi gian ca cc chuyn gia
phn tch, nguyn tc lu i nht trong vic ra quyt nh hiu
qu: Mt cn bnh do thoi ha khng th c cha khi
bng s chn ch. N i hi nhng hnh ng quyt on.
67
Quyt Nh
Mt CCh hiu Qu
Cc nh qun l hiu qu thc ra khng phi ra nhiu
quyt nh. H ch tp trung vo nhng g quan trng nht v
c gng a ra nhng quyt nh tt nht trong kh nng ca
h. H c gng tm ra nhng yu t n nh ca tnh hung, suy
ngh tm chin lc v nhng gii php tng th ch khng c
gng gii quyt vn . Do , h khng xem trng yu t tc
ca vic ra quyt nh, hn na h cho rng vic kim sot
tht nhiu nhng yu t bin ng l du hiu ca tm suy ngh
hn hp. H mun bit chnh xc nhng quyt nh l v
vn g, nhng g n sau cc quyt nh v cn c p ng.
H mun tm hiu nh hng ca quyt nh hn l k thut
ra quyt nh. H thch nhng quyt nh hon ho hn l
nhng quyt nh thng minh.
Nh qun l hiu qu bit khi no cn quyt nh da trn
nguyn tc, khi no cn quyt nh thc dng, ty tng trng
hp c th. H bit rng mi quyt nh u i hi s kho
68
lo, nht l nhng khi cn tha hip gia ci ng v ci sai, v
h phi bit cch phn bit chng. H hiu rng bc tn thi
gian nht ca tin trnh ny khng nm vic ra quyt nh m
l qu trnh trin khai thc hin. Mt quyt nh phi c a
vo thc t, bng khng khng phi l quyt nh m ch l
nhng d nh m thi. iu ny c ngha l mc d hiu qu
ca cc quyt nh ph thuc cht ch vo s hiu bit tnh
hung, nhng vic thc thi cc quyt nh phi gn lin vi kh
nng ca nhng con ngi s thc hin n. Trn tt c, nh
qun l hiu qu lun hiu rng vic ra quyt nh c mt quy
trnh mang tnh h thng ca ring n v c nhng yu t rt
c th.
Cc trnh t
Cc yu t khng t mnh to ra quyt nh. V bn cht,
mi quyt nh l mt s nh gi vic chp-nhn-ri-ro,
nhng cc quyt nh phi da trn nn tng ca nhng yu t
ny; ngc li, nh qun l s khng th hng ti cc quyt
nh ng, v chc chn l khng hiu qu.
1. Phn loi vn . Vn thuc quy lut chung? Hay l ngoi
l hoc him khi xy ra? Hoc, l ln u tin mt hin tng
mi xy ra v cc quy lut cha kp cp n?
2. Xc nh vn . Chng ta ang i mt vi iu g?
3. i tm gii php. u l cc iu kin bin?
4. Quyt nh xem iu g l ng, ch khng phi iu g
chp nhn c, nhm p ng cc iu kin bin. iu g
s hon ton p ng c cc c tnh ca vn trc khi
QUYT NH MT CCH HIU QU
69
xt n cc s tha thun, s thch ng v tha hip cn
thit a ra mt quyt nh hp l?
5. Xy dng k hoch hnh ng i km vi quyt nh. Cn
thc hin nhng vic g? Ai phi bit v cc cng vic ?
6. Kim tra hiu lc v tnh hiu qu ca quyt nh trc chui
nhng s kin thc t. Quyt nh s c thc hin th
no? Nhng gi nh lm c s cho quyt nh l ph hp
hay li thi?
Chng ta hy cng im qua tng bc ring l.
Phn loi vn
Ngi ra quyt nh hiu qu phi t cu hi: Liu y l
du hiu ca s ri lon nghim trng hay ch l mt s kin
n l? Nhng vn thuc quy lut chung lun phi c gii
quyt bng mt quy lut hay nguyn tc. Nhng mt s kin
mang tnh ngoi l ch c th c x l khi n thc s xy ra.
Ni mt cch chnh xc, nh qun l phi phn bit c
bn nhm s kin khc nhau.
Nhm th nht c th l nhng s kin thuc quy lut
chung, m cc s kin ring l ch l cc du hiu bo trc.
Hu ht cc vn xut hin trong cng vic ca nh qun l
thuc nhm ny. Chng hn nh quyt nh v hng tn kho
trong doanh nghip khng phi l mt quyt nh thc s.
Tht ra l s thch ng (adaptation). Loi ny thng xy ra
trong cc doanh nghip sn xut hn. V d:
Mt nhm iu khin v ch to sn phm thng phi gii
quyt hng trm vn trong mt thng. Tuy nhin, khi cc vn
70
c a ra phn tch th phn ln chng ch l cc hin
tng v l biu hin bn ngoi ca cc tnh hung c bn.
Tt c cc k s qun l quy trnh v k s sn xut u l
nhng ngi ch lm vic trong mt b phn ca nh my, do
h thng khng nhn ra iu ny. Hng thng, h c th gp
mt s vn xy ra vi vi ng ng dn kh hay cht lng
nhit cao, v tt c ch c vy.
Ch khi ton b khi lng cng vic trong vi thng ca
mt nhm lm vic c m x, lc cc vn thuc quy
lut chung mi xut hin. Khi ngi ta s tm ra rng
nhit hay p sut b tng ln qu cao v rng mt s khp
ni cc ng ng cn c thit k li chu p lc tt
hn. Nu khng tin hnh phn tch nh vy, ngi qun l
quy trnh sn xut s phi tn rt nhiu thi gian sa cha
tng ch r r v thm ch khng th kim sot c tnh
hnh trong tng lai.
Nhm s kin th hai bao gm nhng vn tng nh l
mt s kin khc thng xy ra nhng v bn cht n vn l s
kin thuc quy lut chung. Hy xem xt v d:
Khi mt cng ty nhn c li mi sp nhp vo mt cng ty
khc, c th n s khng bao gi nhn c li mi y ln na.
y l tnh hung khng lp li i vi cng ty, vi ban gim c
v vi cc nh qun l ca n. Nhng, tnh hung ny thuc quy
lut chung v xy ra rt thng xuyn. Vic cn nhc nn chp
nhn hay t chi li mi i hi mt s quy tc chung. Tuy
nhin, i vi nhng tnh hung nh th, nh qun l cn tham
kho kinh nghim t nhng cng ty khc.
71
Nhm th ba l nhng s kin tht s khc thng m nh
qun l phi nhn ra. V d:
Mt hng hc ngun in nghim trng khin c khu vc
ng-Bc Hoa K t St. Lawrence n Washington chm trong
bng ti vo thng 11 nm 1965 l tnh hung tht s ngoi l,
theo bn gii trnh u tin. Mt trng hp ngoi l khc l
trng hp thm ha v thuc an thn thalidomide dn ti s
ra i ca nhng tr d tt bm sinh trong nhng nm u 1960.
Ngi ta tin rng, kh nng xy ra cc s kin nh th ny l
mt phn mi triu hay mt phn trm triu v kh nng lp
li ca chng gn nh khng th xy ra, cng tng ng vi
kh nng chic gh m bn ang ngi b phn r thnh cc
nguyn t.
Tuy nhin cc s kin khc thng li rt him khi xy ra.
Khi mt s kin thuc nhm ny xut hin, ngi ra quyt nh
phi t cu hi: y l mt ngoi l thc s hay l du hiu
khi u cho mt quy lut mi? V chnh l cc s kin
thuc nhm th t.
Chng ta bit rng trong bi cnh cng ngh nng lng in v
cng ngh dc hin nay, c hin tng hng ngun in
ng Bc Hoa K v thm ha thuc thalidomide u ch l s
kin u tin ca nhng dng s kin c kh nng xut hin
thng xuyn nu chng ta khng tm ra gii php mang tnh
quy lut.
Tt c mi hin tng, tr hin tng ngoi l tht s, u
cn mt gii php mang tnh quy lut. Chng i hi phi a
ra mt o lut, mt chnh sch hay nguyn tc ng x. Khi
chng ta a ra c mt nguyn tc ng, mi hin tng
72
mang tnh quy lut tng t s nm trong tm kim sot thc
t - tc l p dng quy lut vo tng trng hp c th. Tuy
nhin, nhng s kin thc s khc thng phi c gii quyt
c lp theo tng v vic. Nh qun l khng th xy dng mt
quy lut cho nhng hin tng ngoi l.
Ngi ra quyt nh hiu qu cn dnh thi gian xc
nh xem hin tng ang xy ra thuc nhm no trong s bn
nhm trn. H s ra quyt nh sai nu xc nh sai tnh hung.
Cho n nay, li thng gp nht ca ngi ra quyt nh
l x l nhng tnh hung thuc quy lut chung nh mt lot
nhng hin tng khc thng ngha l h tr nn v on
khi thiu thng tin v cc quy lut chung hay cc nguyn tc. Kt
qu khng trnh khi l tht bi v ch. Ti cho rng iu ny
th hin r trong nhng tht bi ca hu ht cc chnh sch,
c i ni v i ngoi, ca chnh quyn Kennedy.
Mc d c c tt c s khn ngoan ca nhng thnh vin u
t nht, chnh quyn Kennedy ch ginh c mt thnh cng duy
nht. l vic x l v khng hong tn la Cuba. Ngoi ra h
chng t c thnh tu thc t no. L do ch yu chnh l
nhng quan im m cc thnh vin trong ban c vn gi l ch
ngha thc dng ngha l chnh quyn t chi pht trin mi loi
lut l v nguyn tc, v nht nh pht trin mi th da trn hiu
qu mang li. Tuy nhin, mi ngi, gm c cc thnh vin chnh
ph, u thy r rng nhng gi nh c bn lm nn tng cho
cc chnh sch nhng gi nh c hiu lc trong nhng nm
ngay sau chin tranh ngy cng tr nn phi thc t trong
cc vn c i ni ln i ngoi trong nhng nm 1960.
Mt vn khc thng gp l ngi ra quyt nh x l
nhng vn mi nh mt trng hp khc ca vn c, v
73
vy h c khuynh hng s dng nhng quy lut ang p dng
cho vn c:
Qu l sai lm khi ngi ta p t my mc trng hp hng
ngun in cc b ti bin gii hai bang New York Ontario vo
v mt in quy m ln ti vng ng Bc Hoa K. Cc k s
in li, nht l thnh ph New York, x l ng tnh hung
trong trng hp qu ti. Tuy nhin cc thit b ca h u cho
thy c iu bt thng ang din ra v i hi phi c phng
php x l ring bit ch khng phi phng php chun.
Tri li, thnh tu xut sc m Tng thng Kennedy t
c trong cuc khng hong tn la Cuba l nh ng chp
nhn th thch khi xem l mt trng hp ngoi l. Ngay
khi nhn ra iu , tr thng minh v lng dng cm tuyt vi
ca ng pht huy hiu qu.
Xc nh vn
Mt khi vn c phn loi thnh hin tng thuc
quy lut chung hay hin tng c bit, vic xc nh Vn
c th l g ? iu g l thch hp y? u l cha kha
cho tnh hung ny? s tr nn rt d dng. Nhng cu hi ny
c tc dng nh nhau, nhng ch c ngi ra quyt nh hiu
qu mi bit rng s nguy him bc ny khng phi l xc
nh sai m l xc nh hp l, ng tin cy nhng li khng
y . V d:
Ngnh cng nghip t M c mt nh ngha hp l nhng
cha y v an ton ca t. Chnh v s khim khuyt
ny - nghim trng hn nhiu so vi vic chm chp trong trin
khai nghin cu ch to v mc ch an ton - m nm 1966
ngnh cng nghip t M phi hng chu s ch trch mnh
74
m ca Quc hi dn n s bi ri tt trong ton ngnh.
Thc ra, khng phi ngnh cng nghip t M khng quan
tm n tnh an ton ca sn phm.
Tri li, h ng gp rt nhiu vo vic xy dng cc bin
php k thut gip ng cao tc tr nn an ton hn, v vo
hot ng o to li xe, bi h tin rng l nhng yu t then
cht cn c quan tm. Tai nn xy ra do ng s khng an
ton v li xe khng an ton l cch l gii hp l. Thc t, mi
bn lin quan n vn li xe an ton, t cnh st giao thng
cho n vic dy lut i ng trong trng trung hc, u
hng n hai nhn t trong cc chin dch v an ton giao
thng ca h. Cc chin dch ny mang li hiu qu nht nh.
Trn nhng tuyn ng cao tc c nng cp v an ton,
s v tai nn gim r rt. Tng t, cc li xe c hun luyn
y v an ton giao thng cng t gy ra tai nn hn.
Nhng mc d t l tai nn tnh trn mt ngn xe hay trn mt
ngn dm ng gim xung, s lng tai nn v tnh thm
khc ca chng vn m thm tng ln. Do , s cn thit phi
ko gim t l tai nn, d nh nhng li nghim trng v c th
xy ra bt chp cc quy nh v cc kha o to v an ton,
tr nn ht sc cp bch.
Gii php cho vic ny l nhng chin dch v an ton giao
thng trong tng lai phi p ng c nhng yu t k thut
gip cho tai nn giao thng tr nn bt nguy him hn nu xy
ra. t khng ch c ch to v sn xut bo m an
ton khi c vn hnh ng m cn phi bo m an ton k
c khi c vn hnh sai quy tc k thut.
75
Cch duy nht trnh a ra mt nh ngha khim
khuyt: lp i lp li vic kim tra nh ngha ny vi mi hin
tng thc t quan st c, v ngay lp tc xa b nh ngha
khi n khng p ng mt hin tng no trong s .
Nhng ngi ra quyt nh hiu qu lun kim tra nhng
du hiu ca cc s kin khng in hnh hay bt thng v
lun t hi: Liu nh ngha ban u gii thch c trng
hp ang quan st cha, liu c gii thch cho mi trng hp
khng? H lun vit ra nhng g m nh ngha d on s xy
ra, v d nh, loi b hon ton tai nn t v sau thng
xuyn kim tra xem iu c thc s xy ra hay khng. Cui
cng, h s quay tr li xem xt vn ngay khi c trng hp
khng in hnh, khng gii thch c hay khi cc s kin lch
khi nh hng trc , d ch l cc chi tit nh.
V bn cht, iu ny cng tng t nh nhng quy tc m
Hippocrates ra trong chn on y hc hn 2.000 nm
trc. cng l quy tc v phng php quan st khoa hc
u tin m Aristotle lp ra v sau c Galileo ti khng
nh 300 nm trc. Ni cch khc, y l mt quy tc lu i
rt ph bin, c lch s kim chng m cc nh qun tr
ngy nay c th hc v p dng mt cch h thng.
i tm gii php
Yu t quan trng k tip trong qu trnh ra quyt nh l
xc nh r nhng c tnh m quyt nh cn c. Mc tiu m
quyt nh cn hng n l g? Nhng mc tiu ti thiu no
n phi t c? Nhng iu kin no cn c p ng?
Theo ngn ng khoa hc, chnh l cc iu kin bin
(boundary conditions). Mt quyt nh hiu qu cn phi p
ng cc iu kin bin. Hy xem v d sau:
76
Khi m nhim v tr lnh o General Motors nm 1922,
Alfred P. Sloan, Jr. t hi: Nu loi b quyn t qun l ca
nhng ngi ng u cc b phn, vn ca chng ta c
c gii quyt khng?. Cu tr li r rng l khng. Nhng
iu kin bin ca vn i hi sc mnh v trch nhim ca
cc v tr iu hnh ch cht. iu cng cn thit nh s
thng nht v tp trung quyn lc ti trung tm u no ca
cng ty. Mi nh qun l trc Sloan u xem l vn
thuc v tnh cch v cn c gii quyt thng qua mt cuc
u tranh quyn lc v cui cng s c mt ngi chin thng.
Sloan nhn ra rng cc iu kin bin i hi mt gii php i
vi vn c cu cng ty cc iu kin s c gii quyt
nh mt c cu mi: cn bng quyn t qun l gia cc b
phn di s kim sot v nh hng ca trung tm u no.
Mt quyt nh khng p ng cc iu kin bin cn ti t
hn l vic xc nh sai vn . Khng c cch g cu vn mt
quyt nh da trn nhng gi nh ng nhng li kt thc bng
mt gii php thiu chnh xc. Hn na, cn suy ngh v cc iu
kin bin bit khi no cn t b mt quyt nh. L do hay gp
nht dn ti s tht bi ca cc quyt nh khng phi l sai lm
t bc u. Tht ra, n nm bc tip theo trn ng tin ti
mc tiu xc nh c tnh ca vn bc ny c th khin
cho mt quyt nh ng t u bng tr nn khng ph hp.
Ngi ra quyt nh phi m bo cc iu kin bin c r
rng nhm duy tr kh nng thay th mt quyt nh khn kho
bng mt chnh sch mi ph hp hn, nu khng anh ta c th
khng nhn ra rng mi vic thay i.
Franklin D.Roosevelt tng b ch trch gay gt khi ng chuyn t
v tr mt ng c vin Phe Bo th nm 1932 thnh mt tng
77
thng c t tng cp tin vo nm 1933. Nhng khng phi
Roosevelt l ngi thay i. S sp kinh t xy ra t ngt
trong khong thi gian t ma h nm 1932 n ma xun nm
1933 thay i c tnh ca vn . Mt chnh sch ph hp
vi mc tiu phc hi kinh t quc gia chnh sch kinh t bo
th c th s theo chiu hng ny s khng cn ph hp
na khi vi s xut hin Ngy ngh ca Ngn hng
(*)
, bn thn
mc tiu thay i v tr thnh mc tiu lin kt gia chnh tr
v x hi. Khi cc iu kin bin thay i, Roosevelt ngay lp tc
thay i, quyt nh theo ui mc tiu chnh tr (ti t chc) thay
cho mc tiu kinh t trc (phc hi).
Trn tt c, cn xc nh r rng cc iu kin bin nhn
ra quyt nh nguy him nht trong s cc phng n: l
quyt nh m nhng c tnh cn p ng li hon ton khng
tng thch vi nhau. Ni cch khc, l quyt nh c th -
ch l c th - mang li hiu qu ch khi khng c bt k sai st
no xy ra.
Nhng quyt nh kiu ny thng c gi l nh bc.
Trn thc t, chng cn v l hn c nh bc l hy vng
da trn hy vng rng t nht hai c tnh tri ngc nhau c
(*) Ngy ngh ca Ngn hng (Bank Holiday): Ngy 6 thng 3 nm 1933, hai
ngy sau khi nhm chc tng thng, Roosevelt ra tuyn b ng ca
mi ngn hng M trong 4 ngy cho n khi Quc hi hp phin c
bit. Ngy 9/3/1933, Quc hi Hoa K thng qua Sc lnh khn cp v
Ngn hng. Thng thng, ng thi s to nn mt ln sng hong
lon ln, nhng thc t n ch to ra mt s gii ta chung. Trc ht v rt
nhiu bang ca M ng ca ngn hng trc ngy 6/3. Th hai l,
Roosevelt m t mt cch lu c v y hoa m rng qung thi gian
l Ngy ngh ca ngn hng. V cui cng, hnh ng cho thy
chnh ph thc s bt tay vo gii quyt nhng cnh bo v s sp
ca ngn hng.
78
th ng thi c tha mn. y l s trng ch php mu
v bn nn bit rng rc ri t nhng php mu nh th
khng phi him xy ra. Mt khc, chng hon ton khng
ng tin cy.
Trn thc t, thnh thong ai cng c nhng quyt nh sai.
Tuy nhin, nh qun tr khng c a ra mt quyt nh m
b ngoi dng nh hiu qu, nhng trn thc t n khng p
ng c nhng iu kin bin.
Quyt nh
Nh qun tr hiu qu phi bt u vi nhng ci ng
thay v nhng ci chp nhn c, vn s dn n mt s
tha hip vo pht cui. Tuy nhin, nu khng bit c nhng
yu cu ca cc iu kin bin th ngi ra quyt nh khng th
phn bit gia gi nh ng v gi nh sai. Hy cn nhc
trng hp sau:
Ti c dy bi hc ny nm 1944, khi bt u v t vn ln
u tin. l mt yu cu nghin cu v c cu qun l v
chnh sch ca Hng General Motors. Alfred P. Sloan Jr., Ch
tch kim Tng gim c cng ty gi ti n vn phng ng khi
ti chun b bt tay vo vic v ni: Ti s khng cho anh bit
phi nghin cu g, phi vit g v phi a ra kt lun g. l
nhim v ca anh. Hng dn duy nht ti dnh cho anh l khi
anh pht hin ra vn , hy cho ti bit anh ngh lm th no
l ng. Anh ng lo lng v phn ng ca chng ti. Cng
ng lo lng liu chng ti c thch suy ngh ca anh hay khng.
V trn tt c, ng quan tm n nhng tha hip gip cho
cc kt lun ca anh c chp nhn. K c khi khng c anh,
khng phi chng ti khng bit cch a ra nhng tha hip
79
thch hp. Nhng h khng th a ra nhng tha hip ng tr
phi anh ni vi h iu g l ng.
Nh qun tr hiu qu bit rng lun c hai dng tha hip.
Dng u tin i nh cu thnh ng ny: Na bnh m
cn tt hn l khng c bnh m. Dng th hai da trn thc
t r rng rng Na a tr thc ra cn t hn khng c a tr
no. Trong trng hp u tin, cc iu kin bin vn c
p ng. Mc ch ca bnh m l cung cp dinh dng v
na bnh m vn l thc n. Tuy nhin, na a tr li khng
p ng iu kin bin v na a tr khng phi l mt na
con ngi sng v c th ln ln c.
Lo lng xem iu g s c chp nhn v v nhng g ngi
ra quyt nh s phi ni khng gp phi chng i ch l
mt vic lm mt thi gian. Nhng g ngi ta lo ngi s xy ra
li him khi xy ra, trong khi nhng tr ngi v kh khn khng
ai ngh ti i khi li bt thnh lnh tr thnh nhng vng mc
khng th vt qua c. Ni cch khc, ngi ra quyt nh s
khng t c bt c iu g nu bt u vi cu hi: iu g
l chp nhn c?. Bi v trong qu trnh tr li cu hi ,
anh ta s loi b nhng iu quan trng hay nh mt c hi
a ra mt cu tr li hiu qu - thm ch cha chc l cu
tr li ng.
Hnh ng
Bin quyt nh thnh hnh ng l yu t c bn th nm
trong qu trnh ra quyt nh. Trong khi cn nhc cc iu kin
bin l bc kh nht trong qu trnh ra quyt nh th vic
bin quyt nh thnh hnh ng l bc tn thi gian nhiu
nht. Tuy nhin, mt quyt nh khng th hiu qu nu khng
80
gn lin vi nhng cam kt hnh ng ngay t nhng bc u
tin. Trn thc t, khng c quyt nh no c a ra nu n
khng c tip tc pht trin bng s phn cng trch nhim
r rng. Cho n khi , n ch l mt k hoch tt.
Mt thiu st ph bin trong rt nhiu chnh sch, c bit
l chnh sch kinh doanh, l khng c cam kt hnh ng trong
vic thc hin chnh sch ny khng c ch nh v quy
trch nhim c th. Khng c g phi ngc nhin khi sau mi
ngi trong t chc c xu hng ch nho chnh sch , nu
khng h cng xem l nhng tuyn b m cc nh qun l
cp cao nht s khng bao gi thc hin.
Vic bin quyt nh thnh hnh ng i hi bn phi tr
li mt s cu hi c bn: Ai cn phi bit v quyt nh ny?
Hnh ng no cn tin hnh? Ai tin hnh? Nhng yu cu
no cn c nhng ngi thc hin c th thc hin n? Cu
hi u tin v cui cng rt thng xuyn b b qua v iu
mang li nhng kt qu tht ti t. Cu chuyn sau y
tr thnh huyn thoi trong cc chuyn gia nghin cu hnh vi
t chc, n cho thy tm quan trng ca cu hi: Ai phi
bit?.
Mt nh sn xut thit b cng nghip vi nm trc quyt
nh ngng sn xut mt trong nhng model tng l hnh
mu tiu biu trong nhiu nm v dng c my mc, nhiu sn
phm theo mu vn cn ang c ngi mua s dng. Do
, h quyt nh ch bn model trong vng ba nm na cho
nhng ngi mua v ang s hu cc thit b c vi mc ch
thay th khi cn, v sau ba nm h s dng sn xut v khng
bn model ny na. n t hng i vi model gim lin
tc trong nhng nm gn y. Tuy nhin, vo ng ngy kt
81
thc sn xut model ny, lng n hng bng tng vt. Th
nhng khi khng ai hi: Ai cn bit v quyt nh ny?.
Kt qu l khng ai thng bo cho nhn vin vt t ph trch
nhng linh kin lp rp nn model v quyt nh ngng sn
xut. Anh ta vn tip tc mua linh kin da trn t l doanh s!
Do , khi n hn ngng sn xut model ny, cng ty cn tn
kho s lng linh kin sn xut model n trong 8 n 10
nm na, v s linh kin tr thnh mt khon l ln.
Hnh ng cng phi ph hp vi nng lc ca ngi phi
thc hin n. V d:
Gn y, mt cng ty ha cht ln ca M pht hin ra h c
mt lng tin kh ln b gi hai nc Ty Phi. bo v
khon tin ny, lnh o cp cao ca cng ty quyt nh u
t hai nc vo nhng ngnh: (1) c th ng gp vo
nn kinh t nc , (2) khng cn phi nhp khu t bn ngoi,
v (3) nu thnh cng, c th thuc loi hnh c php bn
cho nh u t trong nc ngay khi c php chuyn tin ra
khi nc . thit lp cng vic kinh doanh ny, cng ty
pht trin mt quy trnh ch bin ha cht n gin bo qun
tri cy vng nhit i nhm sn phm nng nghip ch yu
c hai nc ny. Trc , nhng loi tri cy ny phi i
mt vi tnh trng h hng nng khi vn chuyn ti th trng
phng Ty.
Cng vic kinh doanh t c thnh cng c hai th
trng. Nhng ti mt nc, ngi qun l thit lp cng
vic kinh doanh theo hng yu cu trnh qun l vi k nng
cao v c o to v k thut, mt yu cu khng d p
82
ng Ty Phi. nc cn li, ngi qun l ngh ti
nng lc ca nhng ngi s iu hnh doanh nghip v kt
qu l, ng ra sc n gin ha c quy trnh sn xut v vic
kinh doanh, cn v nhn s th ngay t u ng s dng
ngi bn a cho c nhng v tr qun l cp cao.
Vi nm sau, hai nc li cho php chuyn tin ra nc
ngoi. Nhng mc d cng vic kinh doanh rt pht t, khng
ai ti a phng mun mua cng ty th nht v khng c sn
ngi trnh qun l v k thut ti a phng iu hnh
n. Do , cng ty phi ng ca v hch ton l. Ti nc
th hai, rt nhiu doanh nghip a phng tranh nhau mua
n, gip cng ty thu li c vn u t ban u v mt khon
li nhun rt cao.
Quy trnh ch bin ha hc v phng thc kinh doanh l nh nhau
c hai nc. Nhng nc th nht khng ai hi: Chng ta c
ngun nhn s nh th no khin quyt nh tr nn hiu qu?
V h c th lm g?. Kt qu l, quyt nh tr nn tht bi.
Hnh ng gn lin vi quyt nh tr nn quan trng gp
i khi con ngi buc phi thay i cch c x, thi quen hay thi
khin quyt nh tr nn hiu qu. y, ngi ra quyt
nh khng nhng phi chc chn rng trch nhim i vi hnh
ng c quy nh r rng m cn phi chc chn ngi
s tin hnh thc hin hnh ng c kh nng thc hin. Do
ngi ra quyt nh phi m bo rng cc thc o, tiu chun
nh gi, li ch ca nhng ngi thc hin v trch nhim ca
h phi c thay i tng ng vi nhau. Nu khng, nhn vin
trong t chc s ri vo mu thun ni b su sc lm t lit hot
ng ca t chc. Hy xem hai v d sau:
83
* Khi Theodore Vail lm Ch tch ca Bell Telephone System 60 nm
trc, ng xc nh rng cng vic kinh doanh ca hng l cung
cp dch v. Quyt nh ny l l do chnh gii thch ti sao M (v
Canada) ngy nay, h thng in thoi li thuc s hu t nhn
ch khng phi nh nc. Nhng bn quyt nh s ch l mt
l th cht nu Vail khng ng thi thit k mt bn tiu chun
so snh v dch v v dng n lm cng c nh gi, cng nh lm
c s xem xt khen thng v nh gi hiu qu qun l. Cc
nh qun l ca Bell thi k c nh gi bi kh nng to
ra li nhun (hay t nht bi chi ph) ca b phn h. Bn tiu chun
so snh ny nhanh chng c chp nhn v c s dng nh
nhng thc o hiu qu cng vic.
* Mt v d tng phn l tht bi ca mt v ch tch kim tng
gim c iu hnh xut sc ca cng ty lu i, danh ting v
l nim t ho ca nc M khi ng c gng thay i c cu t
chc v a ra nhng mc tiu mi cng ty hot ng hiu
qu hn. Mi ngi u ng rng cn phi thay i. Sau
nhiu nm dn u, cng ty th hin r rng nhng du hiu
gi ci. Trn th trng, cc i th cnh tranh tr hn, nh hn
v nng ng hn ang t ra ln lt. Nhng thay v c nhng
hnh ng cn thit t c s chp nhn nhng tng
mi, v ch tch nhm xoa du nhng ngi chng i a
mt pht ngn vin li lc ca mt trng i hc ni ting vo
v tr cp cao - mt trong ba ph tng gim c - vi mc lng
cao ngt ngng. iu ny ch mang mt ngha duy nht i
vi nhng ngi trong cng ty: H thc s khng mun i
mi. Nu phn thng ln nht l dnh cho cch ng x ngc
84
li vi nhng g mi m, mi ngi trong cng ty s i n kt
lun rng chnh l nhng g ban gim c mong mun v s
khen thng theo li .
Ch nhng nh qun tr hiu qu nht mi c th lm c
nhng g m Vail lm xc nh phng hng thc hin
quyt nh ngay trong bn thn quyt nh. Nhng mi nh
qun tr u nn quan tm n nhng hnh ng m mi quyt
nh c th cn c, nhng cng vic cn phn cng v nhng
ngi s thc hin cc cng vic .
Phn hi
Cui cng, vic kim tra v bo co thng tin phi c xy
dng ng thi trong qu trnh ra quyt nh a ra nhng
kt qu kim tra lin tc nhm kim chng nhng s kin thc
t so vi k vng khi quyt nh. Quyt nh c to ra bi con
ngi, v con ngi c th sai lm, cho nn ngay c trong
trng hp tt nht th thnh qu ca h cng khng ko di.
Ngay c quyt nh tt nht cng cha ng kh nng tht bi
cao. V, quyt nh tt nht cui cng cng s tr nn li thi.
iu l khng cn bn ci. Mi nh qun tr lun phi
xy dng h thng thng tin phn hi bo co, d liu,
nghin cu trong quyt nh ca mnh kim tra v bo co
kt qu. Tuy nhin rt nhiu quyt nh tht bi trong vic
t c kt qu d kin, hay thm ch pht huy hiu qu, bt
chp tt c nhng bo co phn hi. Cng nh quang cnh ca
Matterhorn
(*)
khng th c nhn thy nh nghin cu bn
Thy S, mt quyt nh khng th c nh gi y v
(*) Mt ngn ni trong dy Alps nm trn bin gii Thy s v , cao 4.500 mt.
85
chnh xc nh nghin cu cc bo co. l v cc bo co u
tru tng.
Ngi ra quyt nh hiu qu hiu iu ny v tun theo
quy lut m qun i a ra t rt lu. S quan ra quyt nh
s khng da vo bo co kim tra vic trin khai quyt nh.
Vin s quan hay ph t i n tn ni v quan st. L do khng
phi v ngi ra quyt nh hiu qu (hay ngi ch huy hiu
qu) khng tin tng vo cp di. ng hn, h hiu rng tt
nht l khng tin vo nhng giao tip tru tng.
Vi s xut hin ca my vi tnh, nhn t phn hi ny cn
tr nn quan trng hn, bi ngi ra quyt nh c th cn tr
nn xa ri thc t hn bao gi ht. Tr khi anh ta tha nhn
rng tt nht l i ra nhn vo thc t hnh ng, nu khng
anh ta s sm b tch ri khi thc t. Tt c nhng g my vi
tnh c th kim sot u l tru tng. Chng ta ch c th da
vo nhng thng tin tru tng nu nhng bo co tru tng
c kim chng thng xuyn vi nhng kt qu vng
chc. Bng khng, chng ta s b dn i lch hng.
n tn ni quan st cng l cch tt nht, nu khng phi
l cch duy nht, nh qun tr kim tra cc gi nh dng
lm c s ca quyt nh cn hiu lc hay khng, hay chng
tr nn li thi v cn c xem xt li. Nh qun tr cn phi
ghi nh rng cc gi nh sm hay mun s tr nn li thi,
thc ti khng bao gi ng yn trong thi gian di.
Khng n tn ni quan st l l do in hnh khin nh
qun tr kin quyt duy tr nhng hot ng khng cn ph
hp hay thm ch tr nn v l trong mt thi gian di. iu
ny ng vi cc quyt nh trong kinh doanh cng nh vi cc
chnh sch ca chnh ph. l l do gii thch cho s tht bi
86
ca ngi Anh trong vic chp nhn thc t v Th trng
Chung chu u. Hn na, trong mi cng ty ti bit, khng ra
ngoi v theo di khch hng cng nh th trng, i th cnh
tranh cng vi sn phm l l do chnh cho nhng quyt nh
ngho nn, khng hiu qu v sai lm.
Nhng ngi ra quyt nh cn cc thng tin phn hi c
t chc. H cn cc bo co v con s. Nhng tr khi h xy
dng c h thng thng tin phn hi theo st cc s kin thc
t - tc l h buc bn thn mnh i ra ngoi v nhn, nghe
h s t a mnh vo s v on v ch.
Kt lun
Ra quyt nh ch l mt trong nhng nhim v ca nh
qun tr. Thng thng vic ny ch chim mt phn nh thi
gian lm vic ca h. Nhng ra nhng quyt nh quan trng
l nhim v c trng m ch nh qun tr mi c th thc hin.
Mt nh qun tr hiu qu ra quyt nh da trn mt qu
trnh c h thng vi nhng nhn t c xc nh r rng v
theo nhng bc nht nh. Tht vy, vic a ra quyt nh c
nh hng su sc v tc ng tch cc n ton th t chc,
n hiu qu v kt qu hot ng ca n, v iu to nn
mt nh qun tr hiu qu.
87
h khNg Ch L
NhN viN, h CN L
CoN Ngi
Hai thay i c bit khc thng m thm b vo
th gii kinh doanh m hu nh khng ai trong chng ta :
Th nht, mt s lng rt ng nhng ngi lm vic cho cc
t chc ngy nay khng phi l nhn vin truyn thng nh
trc y na. Th hai, ngy cng nhiu doanh nghip s dng
nhn vin bn ngoi cng ty. Doanh nghip khng cn qun l
mi quan h quan trng nht - quan h con ngi - gia doanh
nghip v nhn vin chnh thc ca mnh nh trc y. Nhng
thay i ny ang c xu hng tng mnh, v da trn nhng
l do rt thuyt phc, nh chng ta s thy di y.
Ngi ta ni rng, s suy yu trong quan h gia nhn vin
vi t chc mang li mi e da nghim trng i vi doanh
nghip. Mt cng ty c th tn dng li th c c t nhng
ti nng lm cng tc vin di hn hay thu ngoi dch v qun
l ngun nhn lc. Tuy nhin trong qu trnh , ngi ta
88
qun rng pht trin nhn ti l nhim v quan trng nht ca
doanh nghip v l iu kin thit yu ca cnh tranh trong
nn kinh t tri thc. Qua vic ct t mi lin h vi nhn vin,
cc t chc cng ng thi nh mt kh nng pht trin con
ngi, v h s phi chi mt canh bc y may ri.
Mi ngy lm vic, cng ty Adecco ca Thy S, mt trong
nhng doanh nghip t nhn ln nht th gii, thu gn
700.000 nhn vin bao gm c nhn vin thi v v ton thi
gian lm nhng cng vic nh th k, hp tc cng ngh v
k thut vi cc cng ty trn ton th gii. Ch ring M, cng
ty c khong 250.000 nhn vin. Adecco l mt trong nhng
cng ty thu nhn vin thi v ln nht, nhng n ch chim
mt phn nh trong th trng ton cu. M c hng ngn
cng ty nh vy v khi gom li chng s dng n 2,5 triu
nhn cng mi ngy. Tnh trn ton th gii, c t nht 8 triu
n 10 triu nhn cng thi v ang lm vic mi ngy, v 70%
trong s h lm vic ton thi gian.
Khi ngnh cung cp nhn vin thi v ra i ln u tin
gn 50 nm trc, n ch cung cp nhng th k trnh thp
m nhim cng vic ghi s, tip tn, nhn vin trc tng i
in thoi, nhn vin tc k hay chuyn nh my, ch yu l
tm thi thay th cho nhng ngi b m hay ngh php. Ngy
nay c nhiu t chc chuyn cung cp lao ng thi v p ng
mi loi hnh cng vic, thm ch c cng vic ca CEO. Mt s
cng ty chuyn cung cp gim c sn xut nhng ngi c
th lnh o cc x nghip mi t khi mi thnh lp cho n khi
c dy chuyn sn xut hot ng ht cng sut. Mt vi cng
ty khc chuyn cung cp cc chuyn gia chm sc sc khe cao
cp, chng hn nh bc s gy m.
H KHNG CH L NHN VIN, H CN L CON NGI
89
ng thi, mt m hnh hon ton khc, gi l hi nhn
vin chuyn nghip (PEO Professional Employee Organization)
cng ra i v tr thnh dch v kinh doanh pht trin nhanh
nht M trong sut nhng nm 1990. Cc cng ty ny qun
l nhn vin cng nh mi quan h vi nhn vin cho cc cng
ty khch hng tc l cc nghip v v hnh chnh, nhn s
lin quan n vic qun l nhn vin. Ch 10 nm trc, PEO
gn nh khng c bit n, nhng t nm 2000 n tr
thnh ngi ng s dng lao ng ca gn 3 triu lao ng
ph thng v lao ng tr c M. Ngy nay c t nht 1.800 t
chc nh vy ang hot ng, thm ch h cn c hip hi
ngh nghip v nguyt san ring.
Cc hi nhn vin chuyn nghip, cng nh cc cng ty gii
thiu nhn vin tm thi, nhanh chng m rng phm vi
hot ng trong nhng nm gn y. Nhng PEO u tin ch
cung cp lao ng lm cng vic lu tr s sch, c bit l qun
l s lng cho khch hng ca mnh. Ngy nay cc PEO c th
m ng hu ht mi nhim v trong hot ng ca doanh
nghip v mi quan h vi nhn vin: lu tr h s v thc hin
cc cng vic php l, thu mn, o to, b nhim, thng
tin, sa thi v thuyn chuyn v tr cng tc, k hoch hu bng
v thanh ton lng hu. Lc u cc PEO xc nh trch nhim
ca h l chm sc mi quan h vi nhn vin ti cc cng ty
nh. Ring Exult, c l l PEO ni ting nht, ngay t u
c thit k tr thnh ngi ng s dng lao ng ca
500 cng ty dn u ton cu trong danh sch Fortune 500.
Khch hng ca h bao gm t BP Amoco, Unisys, ti Tenneco
Automotive. D ch mi c thnh lp nhng t chc ny
bn c phiu ra cng chng v c giao dch trn sn Nasdaq.
Mt PEO khc, c thnh lp thc hin chc nng tr lng
90
cho cc doanh nghip di 20 nhn vin, hin nay ang iu
hnh khong 120.000 nhn vin ti mt trong nhng bang ln
nht nc M.
C ngnh cung cp nhn vin thi v ln cc PEO u ang
pht trin nhanh chng. Adecco ang m rng vi tc 15%
mi nm. Trong qu II nm 2001, thu nhp ca Exult tng 48%
t 43,5 triu ln 64,3 triu la M. Trn bnh din chung,
ngnh PEO ang tng trng vi tc 30% mt nm.
Bn c th t hi lm th no mt nh qun l pht huy
nng lc ca mnh nu h khng chu trch nhim thu nhn
vin, b nhim hay sa thi ngi trong b phn ca mnh? Ti
t cu hi ny cho mt v qun l cp cao ti BP Amoco, ni
nhn vin ca h gm c nhng nh khoa hc cp cao ang
c Exult qun l. ng y tr li: Exult bit h cn phi lm
ti hi lng nu mun gi c hp ng. D nhin, chnh h
ra quyt nh sa thi nhn vin hay chuyn v tr cng tc ca
h. Nhng thng thng, h ch lm iu khi ti gi hay
sau khi h trao i vi ti.
R rng l, c mt vn ang xut hin trong mi quan
h vi nhn vin, v vn khng h ging nhng g cc
cun sch v qun tr vn ni n hay nhng iu chng ta
ang ging dy ti cc trng kinh t. V n chc chn cng
khng ph hp vi cch thc hot ng ca cc phng nhn s
ti hu ht cc cng ty.
T quan liu bn giy km hm s pht trin
L do ph bin nht ca vic s dng lao ng thi v l
phng thc ny mang n s linh hot cho ngi s dng lao
ng. Nhng li gii thch khng hon ton hp l khi rt
91
nhiu lao ng thi v lm vic cho cng mt ngi s dng
lao ng trong mt thi gian di i khi t nm ny qua nm
khc. V s linh hot chc chn khng phi l l do gii thch
cho s tri dy ca cc PEO. Li gii thch hp l hn cho s
ph bin ca xu hng ny l c hai loi hnh dch v trn u
khin nhng ngi lm vic cho mt cng ty tr thnh nhn
vin m khng phi nhn vin
(*)
. ng lc pha sau s tng
trng vng chc ca dch v cung cp lao ng thi v v s
ni ln ca cc PEO, theo ti, l do gnh nng ngy cng ln ca
cc lut l v quy nh lin quan n ngi s dng lao ng.
Ch ring nhng chi ph pht sinh t vic tun th cc lut
l v quy nh e da bp cht cc doanh nghip nh.
Theo Vn phng Cc Doanh nghip nh ca M (SBA Small
Business Administration), chi ph hng nm cho vic p ng
cc lut l, cc cng vic giy t do chnh ph yu cu v bo co
thu ca cc doanh nghip s dng di 500 nhn vin
chim khong 5.000 la M trn mi nhn vin trong nm
1995 (nm gn nht c s liu ng tin cy). S tin chim
khong 25% ph ph trong tng chi ph bao gm tin lng
nhn vin, tin chm sc sc khe, bo him v qu hu. Trong
nm 1995 tng chi ph ny trung bnh vo khong 22.500
la M cho mi nhn vin trong doanh nghip nh. Sau nm
1995, chi ph cho cc cng vic giy t lin quan ti tuyn dng
tng khong hn 10%.
Nhiu khon chi ph trn c th trnh c bng cch s
dng lao ng thi v thay v nhn vin truyn thng. l l
do ti sao rt nhiu doanh nghip ang k hp ng thu lao
(*) Nguyn vn: Nonemployees.
92
ng vi cc n v cung cp lao ng thi v mc d chi ph
thu theo gi ca cc lao ng thi v thng cao hn nhiu so
vi chi ph lng v tr cp cho nhn vin chnh thc ton thi
gian. Mt cch khc gim chi ph hnh chnh l thu ngi
ngoi duy tr mi quan h vi nhn vin ni cch khc, l thu
mt chuyn gia lm cng vic giy t. Theo s liu ca Vn phng
Cc Doanh nghip nh ca M, kh nng p ng nhu cu ca
cc doanh nghip nh trong vic qun l mt lc lng lao ng
t nht 500 nhn vin cng vic m cc PEO ang thc hin -
gip ct gim chi ph lin quan n nhn s n 40%.
Khng ch cc doanh nghip nh mi c th ct gim ng
k chi ph lin quan n lao ng nh vic thu ngi ngoi
qun l mi quan h vi nhn vin. Mt nghin cu ca
McKinsey nm 1997 a ra kt lun rng mt doanh nghip
trong danh sch Fortune 500 tc l doanh nghip rt ln
cng c th ct gim chi ph lao ng t 25% n 30% nh thu
mt cng ty bn ngoi iu hnh mi quan h vi nhn vin.
Nghin cu ny dn ti s ra i ca Exult mt nm sau .
Vic thu lao ng ca cng ty ngoi v thu ngi ngoi
iu hnh mi quan h vi nhn vin l xu hng quc t. Mc
d php lut v quy nh v tuyn dng cc nc rt khc
nhau nhng chi ph lin quan ti lao ng ca cc doanh
nghip cc nc pht trin u rt cao. V d, th trng ln
nht ca Adecco l Php, th hai l M v sau l Nht, v
cng ty ny tng trng vi tc 40% mi nm. Exult m
trung tm qun l lao ng Scotland vo nm 2000 v c
nhiu vn phng London v Geneva.
Nhng c vic cn phin h hn cc chi ph lin quan n
lut lao ng l nhng quy nh kht khe s i hi rt
93
nhiu thi gian v s quan tm ca cc nh qun l. T nm
1980 n nm 2000, s lng vn bn lut v quy nh ca M
lin quan n vn lao ng tng vo khong 60%, t con s
38 ln 60. Tt c cc quy nh u yu cu ngi qun l phi
lp bo co v u a ra nhng mc pht cng nh hnh thc
pht nu khng tun th, ngay c khi s vi phm l khng c
. Theo Vn phng Cc Doanh nghip nh ca M, ch cc
doanh nghip va v nh phi s dng n mt phn t thi
gian x l nhng giy t c lin quan n lao ng.
Ngoi ra nguy c kin tng lun tn ti v ngy cng tng:
T nm 1991 n 2000, s v kin quy ri tnh dc trnh
ln y ban Bo v S Bnh ng trong Lao ng tng hn gp
i, t 6.900 v ln gn 16.000 v mi nm. V tng ng vi
mi v trnh ln y ban th c t nht mi v c gii
quyt ni b, mi v u tiu tn nhiu thi gian iu tra, phn
x v tn nhiu chi ph php l.
Khng c g ngc nhin khi nhng ngi s dng lao ng
(c bit l cc cng ty nh, vn chim i a s) phn nn
rng h khng cn thi gian quan tm n sn phm v
dch v, n khch hng v th trng, n cht lng sn phm
v phn phi tc l, h khng c thi gian lm vic theo
mc tiu hiu qu. Thay vo , h ch lm mi vic x l cc
vn v nhn s. H khng cn nim cu thn ch Con
ngi l ti sn qu nht ca chng ta na, thay vo h
phn nn: Con ngi l trch nhim ln nht ca chng ta.
B mt ng sau thnh cng ca cc trung tm vic lm v s ni
ln ca cc PEO l c hai hnh thc u gip nh qun tr tp
trung vo cng vic kinh doanh.
ng thi, nhng l l trn cng gii thch cho s thnh
94
cng ca maquiladora tc l cc nh my sn xut ng trn
t Mexico st bin gii vi M chuyn lp rp cc ph kin sn
xut M, Trung ng hay Mexico thnh thnh phm cung
cp li cho th trng M. Trn thc t, chnh kh nng tit kim
c nhiu thi gian dnh cho cng vic giy t mi l li ch
ln nht ca cc cng ty lp rp kiu ny khi thu ngoi cng
vic lp rp ch khng phi nhng khon tit kim chi ph lao
ng vn rt d b t vn . Mt cng ty lm ch cc
maquiladora hot ng nh ngi ng s dng lao ng, chu
trch nhim p ng mi lut l v hot ng lin quan n
nhn vin nhng lut l ny Mexico cng phc tp khng
km M - do gii phng u c nhng ngi ch M hay
Nht h tp trung cho cng vic kinh doanh.
Chng c c s no tin rng chi ph cho vic p ng
nhng yu cu ca lut l v quy nh v lao ng s gim
nhng nc pht trin. Hon ton ngc li: D nc M c c
gng bo v nhn quyn n mc no, h cng s phi to ra
mt lot nhng c quan qun l khc m ngi s dng lao
ng phi i mt mt m bo co v giy t khc, mt lot
nhng khiu ni, tranh chp v kin tng.
T chc phn b rng
Bn cnh mong mun trnh c chi ph v mt tp trung v
cc lut l cn c mt l do khc tc ng mnh m n s pht
trin nhanh chng cc trung tm lao ng thi v v cc PEO:
l bn cht ca lao ng tr c v c bit l s chuyn mn ha
cao ca cc lao ng tri thc. Hu ht cc t chc ln hot-
ng-trn-nn-tng-tr-thc u c mt lng ln cc chuyn gia
v vic qun l h thc s l mt thch thc iu m cc n
v trung gian tuyn dng v cc PEO c th gip gii quyt.
95
Khng lu trc y, ngay nhng nm 1950, c n 90%
lc lng lao ng M c chia vo nhm khng c min
tr (nonexempt) l nhng ngi thi hnh, ch lm nhng
g c giao. Nhm c min tr (exempt) l nhng
ngi gim st hay giao vic. Hu ht nhn vin khng c
min tr l lao ng ph thng, c k nng v hc vn thp. H
l nhng ngi chuyn thc hin nhng cng vic lp i lp li
trong nh my hay vn phng. Ngy nay, cha n mt phn
nm lc lng lao ng l lao ng tay chn, trong khi lao ng
tri thc chim khong hai phn nm. Mc d h vn c ngi
gim st nhng h khng phi l ngi thi hnh h l ngi
hp tc. Trong lnh vc chuyn mn, h m nhn trch nhim
ca ngi giao vic.
Trn tt c, lao ng tri thc khng c mt khun mu
chung: ngi lao ng tri thc ch hiu qu khi h c chuyn
mn ha. iu c bit ng khi ni v nhm lao ng tri
thc pht trin nhanh nht, hay ng hn l nhm pht trin
nhanh nht trong lc lng lao ng: cc chuyn vin cng ngh
nh cc k thut vin sa cha my tnh, tr l lut s v lp
trnh vin. Bi v cng vic tri thc c chuyn mn ha, nn
n c phn b rt ri rc, ngay c trong nhng t chc ln.
V d tt nht l v bnh vin mt trong nhng t chc
phc tp nht m loi ngi tng to ra. Trong vng 30 40
nm qua, bnh vin l mt trong nhng dng t chc pht trin
nhanh nht tt c cc nc pht trin. Mt bnh vin cng
ng quy m trung bnh vi khong 275 300 ging bnh s
c khong 3.000 ngi lm vic, trong gn mt na l nhn
vin tri thc. Hai trong s nhng nhm lao ng y t v
nhng chuyn vin kinh doanh c quy m kh ln, mi b
96
phn ln n vi trm ngi. Ngoi ra cn c khong 30 chuyn
ngnh h tr lm sng: bc s tr liu, nhn vin phng th
nghim, bc s theo di bnh nhn tm thn, k thut vin khoa
ung th, nhm nhng ngi chun b cho bnh nhn phu
thut, nhm chuyn vin gy m, k thut vin siu m, chuyn
vin khoa tim mch, v rt, rt nhiu chuyn ngnh khc.
Mi khoa hay b phn chuyn ngnh c nhng nguyn tc
v quy nh ring, c yu cu v o to ring v c quy trnh
nh gi ring. Tuy nhin, trong bt k bnh vin no, mi lnh
vc chuyn mn u ch c vi ngi, chng hn ti a c
khong by, tm bc s dinh dng trong mt bnh vin 275
ging. Nhng mi nhm li i hi mt s i x c bit v
rt khc nhau. Mi nhm u hy vng v cn c cp trn
thu hiu cng vic ca b phn mnh, bit r nhng yu cu
v thit b lm vic cng nh quan h trong b phn gia cc
bc s, y t v nhn vin vn phng. V, mt trong nhng nt
c th ca bnh vin l khng c c hi thng tin ngh
nghip cho bt k chuyn vin no, khng ai trong s h mun
tr thnh nh qun l bnh vin cng nh h khng c c hi
nhn vic y.
Hin nay rt t doanh nghip c nhiu chuyn khoa khc
nhau nh bnh vin, nhng h cng ang tin dn n mc
. Mt chui siu th m ti bit ang c khong 15 16 lnh
vc chuyn mn khc nhau v d nhn vin thu mua, nhn
vin by hng, nhn vin bn hng, nhn vin khuyn mi v
qung co v siu th ch tuyn rt t ngi cho mi cng vic
chuyn mn tng ca hng. Trong ngnh dch v ti chnh
cng vy, mc chuyn mn ha trong nhm lao ng tri
thc ngy cng cao v ngy cng t c hi ngh nghip cho nhn
97
vin trong t chc. V d, cc chuyn gia chuyn la chn qu
u t i ng cung cp cho khch hng c th s khng c
kh nng tr thnh nhn vin kinh doanh chuyn phc v
nhng khch hng ring l. Thng th h cng khng quan
tm n vic qun l nhm nhn vin c quy m ln hn so vi
mt i ng trong doanh nghip vn ch gm mt nhm nh
nhng chuyn vin.
Cc bnh vin M thng gii quyt vn v chuyn mn
ha qua hnh thc thu ngoi tng phn. Trong nhiu bnh vin,
mi chuyn ngnh tri thc c iu hnh bi mt cng ty thu
ngoi. Chng hn nh, nhm chuyn thc hin cng vic truyn
mu c th c iu hnh bi mt cng ty chuyn v lnh vc
ny v ng thi cng ty ny cng iu hnh mt s b phn
truyn mu cc bnh vin khc. Tng t nh cc PEO, h l
ngi ng s dng lao ng trong quan h vi nhng nhn vin
truyn mu. Trong mng li ny, cc chuyn vin truyn mu c
c hi pht trin ngh nghip: nu lm vic tt, h c th thng
tin ln v tr qun l b phn truyn mu ti bnh vin ln hn
v c mc lng tt hn, hay h c th tr thnh qun l mt s
nhm chuyn vin truyn mu trong mng li.
C cng ty cung cp nhn vin thi v ln PEO u thc
hin xut sc mi cng vic m bnh vin cn thu ngoi. Mi
khch hng ca h - ngay c khch hng ln nht u thiu
kh nng qun l, phn cng cng vic hiu qu v lm hi lng
cc nhn vin tri thc c chuyn mn ha cao. Do , cc
doanh nghip cung cp lao ng thi v v PEO ang gi vai tr
rt quan trng i vi c ngi lao ng v ngi s dng lao
ng. iu ny gii thch ti sao PEO c th tuyn b, v dn
chng r rng bng vn bn, rng nhng nhn vin ca h li
98
c mc hi lng trong cng vic rt cao ngc hn vi mi
iu m l thuyt qun tr nhn s d on. Mt nh luyn kim
lm vic trong cng ty ha cht quy m trung bnh c th c
tr lng cao v c mt cng vic th v, nhng cng ty ch c
nhu cu v tuyn mt s t nh luyn kim. Khng ai trong s
nhng nh qun l cp cao hiu bit v cng vic nh luyn kim
ang lm, phi lm v c th lm. C hi mt nh luyn kim
c th tr thnh nh qun l gn nh bng khng, tr phi h
t b tt c kin thc, kinh nghim c tch ly theo thi gian
v c cng vic mnh yu thch. Mt cng ty lao ng thi v
hiu qu c kh nng t nh luyn kim vo ni anh ta c th
cng hin nhiu nht. H s mang n cho anh ta nhng cng
vic vi mc lng ngy cng tng.
Trong hp ng trn gi ca PEO (v nhiu PEO s ch p
dng dng hp ng ny) c nhn mnh rng PEO c trch
nhim v quyn li b tr lao ng vo nhng v tr cng vic v
cng ty ph hp nht vi h. Cn bng trch nhim vi c hai
bn cng ty khch hng v nhn vin c th xem l nhim
v quan trng v kh khn nht i vi cc PEO.
Khng th qun tr tt c!
Cc chnh sch v l thuyt v qun tr nhn s vn gi nh
rng hu ht, thm ch l tt c, nhng ngi lm vic cho cng ty
l nhn vin ca cng ty. Nhng nh chng ta thy, iu
khng ng. Mt s l nhn vin thi v, trong khi s khc l nhn
vin thu ngoi thc hin nhng cng vic nh qun l h
thng my tnh hay tng i in thoi ca cng ty. S khc c th
l nhn vin bn thi gian ln tui ca cng ty ngh hu nhng
vn cn kh nng lm mt cng vic no . Vi s khc bit nh
th, cc t chc khng cn tnh ton vn tuyt i na.
99
Cc cng ty cung cp nhn s thi v khng nh rng h
ang bn nng sut
(*)
ni cch khc, h ang lm cng vic
gim st cho cc t chc nhng rt kh nhn ra h lm iu
nh th no. Nng sut ca nhng nhn vin h cung cp
khng ch ph thuc vo v tr cng vic nhn vin m
nhim m cn ph thuc vo ngi qun l l ngi to ng
lc cho h. Cc cng ty trung gian cung cp lao ng thi v
khng th kim sot c hai yu t . Cc PEO cng ch qun
l nhng nhn vin chnh thc ca cng ty khch hng, khng
nht thit phi qun l nhn vin bn thi gian, thi v hay cc
nhn vin hp ng ngn hn.
Vic thiu gim st thc s l mt vn kh khn. Mi t
chc u c trch nhim qun l tt c nhng ngi m nng
sut v kt qu hot ng ca h quyt nh s sng cn ca t
chc - d h l nhn vin thi v hay nhn vin bn thi gian,
nhn vin ca chnh t chc hay nhn vin thu ngoi, nhn
vin ca nh cung cp hay nh phn phi.
C nhng du hiu cho thy chng ta ang tin dn theo xu
th . Mt nh sn xut hng tiu dng a quc gia chu u
ang chun b tch b phn qun l nhn s khng l ca h
thnh mt cng ty ring hot ng nh mt PEO cho cng ty
m v nhn vin ca mnh trn ton th gii. PEO ny s qun
l nhng mi quan h a quc gia v s dng nhng con ngi
khng phi l nhn vin truyn thng ca t chc. Kt qu l
PEO ni b ny s hot ng nh mt nh ng tuyn dng
i vi nhn vin lm vic cho cc nh cung cp, nh phn phi
cng hn 200 lin doanh v i tc ca h.
(*) Productivity.
100
Ngun lc to ra li th cnh tranh
C mt thc t l ngy nay cc t chc phi ch n tnh
trng sc khe ca nhn vin ca h nhiu hn so vi 50 nm
trc y. Lc lng lao ng tri thc v bn cht rt khc vi
lc lng lao ng k nng thp. Qu tht lc lng lao ng
tri thc ch chim thiu s trong lc lng lao ng x hi v c
l s mi nh th nhng h v ang tr thnh lc lng
chnh to ra ca ci v vic lm. Cng ngy s thnh cng hay
ni ng hn l s tn ti ca cc doanh nghip cng ph
thuc vo kt qu cng vic ca lc lng lao ng tri thc.
Theo cc s liu thng k, do mi t chc ch c th thu mt
nhm rt t nhng ngi gii hn, nn cch duy nht gip t
chc tr nn vt tri trong nn kinh t tri thc l tn dng ti
a li ch t mt nhm ngi xut sc ngha l bng cch
qun l cc lao ng tri thc theo cch to ra nng sut lm vic
cao hn, nh ti tng ni, lm cho nhng ngi bnh
thng thc hin c nhng iu phi thng.
Yu t khin cho lc lng lao ng truyn thng lm vic
t nng sut cao hn chnh l tnh h thng, d l phng
php ch c mt cch tt nht
(*)
ca Frederick Winslow
Taylor, hay dy chuyn lp rp ca Henry Ford, hay qun l
cht lng ton din
(**)
ca W. Edwards Deming. H thng l
hin thn ca tri thc. H thng mang li hiu sut cao bi n
cho php tng nhn vin hot ng hiu qu m khng cn
nhiu kin thc hay k nng. Trn thc t, ti dy chuyn lp rp
v cc ca hng t chun qun l cht lng ton din, chnh
(*) One best way".
(**) Total Quality Management - TQM".
101
nhng cng nhn c tay ngh cao li l mi e da cho ng
nghip hay cho tng th h thng. Tuy nhin trong mt t chc
hot-ng-trn-nn-tng tri-thc, chnh nng sut lm vic ca
tng c nhn mi em li s thnh cng cho c h thng. Trong
lc lng lao ng truyn thng, lao ng phc v h thng
cn trong lc lng lao ng tri thc ngy nay, h thng phi
phc v cho lc lng lao ng.
C rt nhiu t chc hot-ng-trn-nn-tng-tri-thc th
hin r iu ny. Yu t gip mt trng i hc tr nn u t
l n thu ht v pht trin c i ng gio vin v hc gi tn
tui, to iu kin cho h thc hin tt cng vic ging dy v
nghin cu. iu tng t cng ng vi cc nh ht opera.
Nhng t chc hot-ng-trn-nn-tng-tri-thc rt ging mt
cng ty kinh doanh hot-ng-trn-nn-tng-tri-thc l dn
nhc giao hng, trong khong 30 nhc cng chi nhng
nhc c khc nhau cng tham gia trnh din. Mt dn nhc xut
sc khng c hnh thnh t nhng nhc cng xut sc m t
nhng nhc cng bit pht huy ti a ti nng ca h. Khi mt
nhc trng c thu iu khin mt dn nhc ang xung
dc, nh mt quy tc bt bin, anh ta phi loi b mt hoc
vi nhc cng b bi nht. Anh ta cng khng c tm thm
qu nhiu nhc cng mi m phi bin nhng g anh ta c
trong tay tr nn hiu qu. Cc nhc trng thnh cng thc
hin c iu bng cch lm vic thn thit vi cc thnh
vin ca ban nhc v tng nhm nhc cng. Mi quan h ca
nhc trng vi nhn vin gn nh khng thay i. Do ,
chnh k nng nhn s ca nhc trng mi l yu t to nn
s khc bit.
102
Kh m cng iu ha tm quan trng ca vic tp trung
vo nng sut ca nhn vin tri thc. c trng quan trng ca
lc lng lao ng tri thc l h khng phi l lao ng
(*)
m h
l t bn
(**)
. V iu quyt nh hiu sut s dng t bn khng
phi l t bn ph, m l kh nng to ra t bn mi, hay hiu
sut u t t bn.
Khu vc kinh t t nhn trong nhng nn kinh t th trng
cng dy chng ta bi hc th v. Trong nhng ngnh mi, v tr
dn u c th t c v c duy tr bi nhng sng kin
mi. Tuy nhin trong nhng ngnh lu i, iu to nn s
khc bit cho cc cng ty dn u gn nh lun l hiu qu u
t rt cao ca t bn.
V d, u th k 20, General Electric cnh tranh vi cc
i th nh Westinghouse v Siemens bng nhng i mi
trong cng ngh v sn phm. Nhng u nhng nm 1920,
khi m thi i ca nhng i mi cng ngh vt bc trong
lnh vc c in i n hi kt thc, GE tp trung vo hiu
sut s dng t bn chim ly v tr dn u v duy tr c
v tr dn u t thi k . Tng t, nhng ngy huy hong
ca Sears t cui nhng nm 1920 n nhng nm 1960 khng
c c nh nhng hot ng mua bn hay nh gi - nhng
i th cnh tranh nh Montgomery Ward cng lm tt c hai
vic ny - Sears vt ln nh s dng t bn hiu qu gn gp
i so vi cc nh bn l khc ca M. Cc doanh nghip hot-
ng-trn-nn-tng-tri-thc cn phi tp trung vo hiu sut ca
t bn theo cch tng t - ngha l, da vo nng sut lm vic
ca nhn vin tri thc.
(*) Labor.
(**) Capital.
103
Gii phng cc nh qun l khi vn qun tr
con ngi
Cc cng ty cung cp lao ng thi v v cc PEO ang gii
phng cc nh qun l h tp trung vo cng vic kinh
doanh thay v vo cc lut l, quy nh v cng vic giy t lin
quan n vn nhn s. S dng n mt phn t thi gian
vo cc cng vic giy t lin quan n nhn s l s lng ph
ngun lc qu gi, t v rt khan him ny. Cng vic ny
li rt nhm chn, lm gim phm gi nh qun l v iu
duy nht h c th hc c l kh nng gian ln tt hn.
Do , cc cng ty c l do chnh ng c gng a vn
quan h vi nhn vin ra ngoi cng ty d da vo h
thng qun l nhn s ni b hay bng cch thu cc cng ty
cung cp lao ng thi v hoc cc PEO. Nhng h cn thn
trng qu trnh khng ph hy mi quan h vi nhn
vin. Thc ra, li ch chnh ca vic hn ch cc cng vic giy
t l c thm thi gian quan tm su st hn n tng con
ngi trong t chc. Nh qun l cn phi bit iu m cc
trng khoa ca nhng khoa hot ng hiu qu trong trng
i hc v cc nhc trng thnh cng ca cc dn nhc giao
hng bit t lu: Vn mu cht l nhn ra tim nng ca
mi thnh vin v tm cch pht trin h. xy dng mt
khoa vt tri, trng khoa phi dnh thi gian cho cc tin s
v tr ging tr tim nng cho n khi h t c hiu qu ti
a trong cng vic. xy dng mt dn nhc giao hng ng
cp th gii, cc thnh vin c i hi phi tp i tp li cng
mt on nhc cho n khi nhc trng hi lng. Nguyn tc
ny cng l cha kha thnh cng dnh cho cc gim c
nghin cu pht trin trong cc phng th nghim cng nghip.
104
Tng t, ngi lnh o trong cc doanh nghip hot-
ng-trn-nn-tng-tri-thc phi dnh thi gian cho nhng
chuyn vin trin vng: phi hiu h v c h hiu, c vn
cho h v lng nghe h, thch thc v ng vin h. Ngay c khi
nhng ngi khng phi l nhn vin truyn thng, tc
khng phi nhn vin chnh thc ca cng ty, h vn l ngun
t bn v ng vai tr thit yu trong hot ng ca t chc.
Nhim v hnh chnh lin quan n quan h vi nhn vin cn
c h thng ha ngha l chng c th, hay ng hn l
cn phi, c loi b tc ng cm tnh ca con ngi. Nhng
nu trao mi quan h vi nhn vin cho cng ty thu ngoi
qun l, nh qun l cn phi lm vic st sao vi i tc v cc
vn lin quan n pht trin ngh nghip, c hi thng tin,
s tha mn cng vic v nng sut lao ng, nht l ca cc
nhn vin tri thc, nhng ngi quyt nh hiu qu hot ng
ca doanh nghip.
Nhiu t chc hin i ni ln t sau Cch mng Cng
nghip
(*)
. Nhng t chc u tin l cc nh my si v cc cng
ty ng st. Nhng mc d c xem l tn tin, h vn da
trn lao ng tay chn, d l vic trng trt, sn xut, lp chi
phiu hay ghi s k ton cc yu cu i bi thng bo him
nhn th ca khch hng. l ton cnh ca 50 - 60 nm v
trc, ngay c nhng nn kinh t pht trin nht. Do , s
xut hin ca cng vic tri thc v nhng ngi lao ng tri thc
cha ni n ng gp ca h vi vai tr l ngun t bn
chnh trong x hi v nn kinh t tri thc ca chng ta l mt
s thay i hon ton trit , nh s chuyn dch t nn kinh
(*) Industrial Revolution: Cuc Cch mng Cng nghip c cho l din ra
t na cui th k 18 n gia th k 19, bt u t nc Anh.
105
t th cng sang nn kinh t my mc trc y, thm ch cn
su sc hn.
S thay i ny i hi nhiu th ch khng ch mt vi
chng trnh hay thng l mi. N i hi nhng cch nh gi
mi, nhng gi tr mi, nhng mc tiu mi v nhng chnh
sch mi. C th thy chng ta s phi mt nhiu nm gii
quyt cc vn ny. Tuy nhin, rt nhiu t chc da-trn-tri-
thc thnh cng v c th ch ra cho chng ta mt gi nh
c bn v qun l con ngi trong nn kinh t hin i: Nhn
vin vn l trch nhim ln nht ca chng ta, v h cng chnh
l c hi ln nht ca chng ta.
- Xut bn ln u Thng 2 nm 2002
107
LM th No
RA Quyt Nh
v CoN Ngi
Cc nh qun tr dnh nhiu thi gian qun l con
ngi v ra nhng quyt nh c lin quan n con ngi nhiu
hn bt c cng vic no khc v h nn nh vy. Khng mt
quyt nh no c nh hng lu di hn th v kh sa cha,
mt khi ban ra, hn th. Tuy nhin, a phn cc nh qun
tr li a ra nhng quyt nh tuyn dng v b nhim nhn
s km ci mt cch k l. Xt v tng th, t l ra quyt nh
chnh xc ca h khng vt qu 33%, mt phn ba ch t
hiu qu ti thiu v mt phn ba cn li l hon ton sai lm.
Khng mt lnh vc no ca ngnh qun tr li c kt qu
hot ng t nh qun tr nhn s. L ra chng ta khng c
iu xy ra. ng nhin, chng ta khng yu cu cc
nh qun l a ra nhng quyt nh hon ho v nhn s,
nhng t ra h phi t c mc gn chnh xc nht l khi
chng ta hiu r v n hn bt k lnh vc qun tr no khc.
108
Trong 40 nm iu hnh General Motors, Alfred P. Sloan, Jr.
t tay la chn tng gim c iu hnh ca GM cho n
cc gim c nh my, gim c ti chnh, gim c k thut,
v cc k s chnh trong tng b phn nh nht. Theo tiu
chun ngy nay, tm nhn v h thng gi tr ca Sloan dng
nh rt hp. ng ch c nhc n v mt hiu nng hot
ng ca ton GM. Tuy nhin, vic b nhim nhn s vo ng
v tr ca ng l gn nh hon ho.
Nhng nguyn tc c bn
Khng bao gi trnh khi vic nh gi sai con ngi. Tuy
nhin, rt t nh qun tr xem trng v u t nhiu cng sc
cho vic ra quyt nh.
Marshall v Sloan l hai con ngi hon ton khc nhau,
nhng h u c thc tun th nhng nguyn tc ging nhau
trong vic ra cc quyt nh v con ngi:
Nu ti b nhim mt ngi vo mt v tr m anh ta lm
vic khng hiu qu, ti phm sai lm. Ti khng th
khin trch ngi . Ti khng cn vin dn n Nguyn
tc Peter
(*)
, khng c g phi phn nn. Chnh ti mc
sai lm.
Mt chin binh c quyn hiu r mnh lnh l cu chm
ngn c t thi Julius Caesar. Nhim v ca nh qun l l
(*) Nguyn tc Peter do hai tc gi Tin s Lawrence J. Peter v Raymond Hull
xut trong cun sch ca h The Peter Principle, nguyn tc ny pht
biu rng: Trong mt c cu t chc, mi nhn vin u c khuynh hng
tin ti mt v tr cao hn v h t ra thiu nng lc hn, cho n khi h t
ti v tr cao nht, ni h hon ton khng c nng lc.
LM TH NO RA QUYT NH V CON NGI
109
m bo nhng ngi c trch nhim trong t chc u
hon thnh cng vic.
Trong tt c cc quyt nh ca nh qun tr, khng quyt
nh no quan trng bng quyt nh v con ngi, bi
chng quyt nh kh nng hot ng ca t chc. Do ,
ti phi lm tht tt vic ra quyt nh ny.
Nguyn tc Khng: Khng giao nhim v mi cho ngi mi,
bi vic ch lm tng thm cc ri ro. Hy giao nhim v
mi cho nhng nhn vin m bn hiu r thi quen v thi
lm vic, hay nhng ngi c tn nhim v tin tng trong t
chc. Trc tin hy t nhng nhn vin mi ti nng vo
nhng v tr m mi ngi bit trc kt qu mong mun v
sn sng c ngi tr gip nu cn.
Mt trong nhng tht bi t nht m ti bit lin quan n
nhng nhn vin xut sc n t chu u lm vic cho hai cng
ty M - mt c tr s Pittsburgh, mt Chicago thit lp
nhng d n u t chu u. Tin s Hans Schmidt v M. Jean
Perrin (tn nhn vt c thay i) c xem l nhng thin
ti khi h gia nhp cc cng ty mi. Mt nm sau, c hai ngi
u ra i, hon ton tht bi.
Khng ai Pittsburgh bit rng vi trnh v tnh kh ca
mnh, Tin s Schmidt cn lm vic v hc hi v tr cng vic
mi trong su n chn thng: suy ngh, nghin cu, ln k
hoch, chun b sn sng cho nhng hnh ng quyt nh.
Ngc li, Schmidt khng bao gi ngh rng Pittsburgh k vng
vo hnh ng tc khc v kt qu tc thi. Khng ai Chicago
bit rng Perrin, d l mt ngi c kin thc vng chc v lm
110
vic c mc ch, li l ngi d b kch ng v ng bng,
thng khoa tay ma chn v ni nhng chuyn tm pho, v
thng xuyn thm d d lun trc mi quyt nh. D c hai
u l nhng gim c rt thnh cng chu u, h u tht
bi v hai cng ty mi M khng hiu c h.
Nhng hai cng ty khc ca M thnh cng trong vic
thit lp cc cng ty u tin chu u trong cng thi gian
(cui nhng nm 1960 v u nhng nm 1970). bt u
d n, mi cng ty c mt nh qun l n chu u. l hai
ngi cha tng lm vic hay sng chu u nhng l nhng
ngi m cng ty hiu rt r. Ngc li, hai nh qun l ny
cng rt quen thuc vi cng ty ca h. ng thi, mi cng ty
cng thu nm, su nhn vin tr ngi chu u v b tr h
vo cng vic qun l cp trung M. Ch trong vi nm, c hai
cng ty c c cng vic kinh doanh kh vng chc chu
u v c c nhm cc nh qun l ti nng, nhiu kinh
nghim v ng tin cy vn hnh n.
Nh c c ca Winston Churchill, mt i cng tc x
Marlborough, tng nhn xt ba trm nm v trc: Vn c
bn trong mt cuc chin tranh lin minh l ngi lnh phi
ph thc kt qu thng bi ca cuc chin, thm ch l tnh
mng ca h, vo tay ngi ch huy m h ch bit n danh
ting ch khng bit nhng thnh qu trc ca ng y.
Trong cng ty cng nh trong qun i, nu khng c s
hiu bit v tnh cch ca nhau, vn c xy dng trong qu
trnh lm vic lu di, s khng c nim tin v s giao tip hiu
qu vi nhau.
111
Cc bc ra quyt nh
Ch cn p dng mt vi nguyn tc c bn v vi bc
quan trng l bn c th to ra mt quyt nh hiu qu v
thng tin hay b tr nhn s:
1. Thu hiu cng vic c b tr: Cc bn m t cng vic c
th c gi nguyn trong mt thi gian di. V d nh
trong mt cng ty sn xut ln, bn m t cng vic ca v
tr gim c b phn rt t thay i k t khi cng ty lp ra
b phn 30 nm v trc. Trn thc t, bn m t cng
vic ca cc gim mc ca gio hi Cng gio Rome
khng h thay i mt cht no k t khi c ban hnh
ln u tin vo th k th 13. Tuy nhin, nhng cng vic
li thay i lin tc v khng on trc c.
u nhng nm 1940, c ln ti ni vi Alfred Sloan rng
dng nh ng dnh qu nhiu thi gian nghin
ngm nhim v ca mt v tr cng vic kh thp gim
c kinh doanh ca mt b phn nh - trc khi la chn
gia ba ng c vin c trnh ngang nhau. Sloan tr li:
Hy nhn li yu cu cng vic m nhng ln trc chng
ta giao cho ngi m nhn v tr ny. Tht ngc nhin,
ti pht hin ra rng cc yu cu cng vic rt khc nhau
gia nhng ln b nhim trc .
Khi b tr mt s quan vo v tr ch huy s on trong
Chin tranh Th gii II, trc tin Tng George Marshall
xem xt bn cht ca nhim v trong thi gian 18 hay 24
112
thng sp n. Xy dng v hun luyn s on l mt
nhim v, ch huy s on trn chin trng l mt nhim
v hon ton khc, nhn trch nhim nm gi mt s on
sa st, khi phc tinh thn v sc chin u ca binh lnh
li l mt nhim v khc na.
Nu c trch nhim la chn mt gim c bn hng khu
vc mi, trc ht nh qun tr phi hiu trch nhim ca
v tr l g. Tuyn dng v o to nhn vin bn hng
mi bi v lc lng lao ng hin ti gn n tui v
hu? Hay m ra mt th trng mi v sn phm ca cng
ty, d vn ang c kt qu tt trong nhng lnh vc truyn
thng nhng khng th tn cng vo nhng th trng mi
ni? Hay l thit lp mt th trng mi cho sn phm mi
ca cng ty, v phn ln hot ng kinh doanh ca cng ty
hin nay l nhng sn phm 25 nm tui? Mi trng
hp ny l mt trch nhim khc nhau v yu cu mt con
ngi khc nhau.
2. Xem xt tht nhiu ng vin tim nng. Yu t quan trng
nht y l s lng ln. Nhng tiu chun chuyn
mn chnh thng l iu kin ti thiu xem xt, nu
khng p ng th ng c vin s b loi ngay lp tc. iu
quan trng khng km l con ngi v nhim v phi ph
hp vi nhau. ra quyt nh hiu qu, nh qun tr phi
nh gi t nht t ba n nm ng c vin.
113
3. Suy ngh k cng v cch nhn nhn tng ng c vin. Nu
nh qun tr nghin cu k v bn m t cng vic, anh
ta s hiu ngi mi cn u tin v n lc lm nhng cng
vic, nhim v g. Cu hi trng tm khng phi l: ng
c vin ny c th hay khng th lm g? m l Mi ng
c vin c nhng im mnh no v chng c ph hp vi
yu cu cng vic khng?. Tt nhin, im yu l nhng
hn ch c th khin ng c vin b loi. V d nh, mt
ngi c th p ng mi yu cu v mt k thut ca cng
vic, nhng nu yu cu tin quyt ca cng vic l kh
nng xy dng nhm lm vic m ngi li thiu th
xem nh khng t yu cu.
Tuy nhin, cc nh qun tr hiu qu khng bt u bng
vic xem xt im yu. C Marshall v Sloan u l nhng
ngi rt kht khe, nhng c hai u bit rng iu quan
trng hn l kh nng thc hin cng vic. Ch cn kh nng
tn ti, cng ty s p ng tt c nhng th cn li. Nu
kh nng khng tn ti, nhng th cn li u v ch.
Chng hn, nu mt b phn cn mt s quan lm cng tc
hun luyn, Marshall s tm kim nhng ngi c th bin
mt tn binh thnh mt chin binh thc th. Nhng ngi
c th lm tt nhim v ny li thng gp khuyt im
nghim trng trong nhng lnh vc khc. Ngi th nht
khng lm vic hiu qu trong vai tr ngi ch huy chin
thut v hon ton khng trng ch c g anh ta khi c
vn lin quan n chin lc. Mt ngi thng ni h
114
v hay gp vn vi bo ch. Ngi th ba th rng tuch,
kiu cng, t cao t i v lin tc gy hn vi s quan cp
trn. Vic khng quan trng, iu ct yu l anh ta c th
hun luyn tn binh hay khng? Nu cu tr li l c c
bit l khi cu tr li l anh ta l ngi tt nht anh ta
s c chn.
Khi la chn thnh vin cho ni cc, Franklin Roosevelt v
Harry Truman u ni rng: ng bao gi tm n
im yu c nhn. Trc tin hy cho ti bit mi ngi
trong s h c th lm g. C th khng phi ngu nhin
m hai v tng thng ny c ni cc mnh nht trong lch
s nc M th k 20.
4. Tho lun v tng ng c vin vi mt vi ngi tng lm
vic vi h. nh gi ca ring nh qun tr khng c
ngha. Bi v tt c chng ta u c n tng ban u, nh
kin, nhng iu thch v khng thch nn chng ta phi
lng nghe xem ngi khc ngh g. Khi qun i la chn
s quan cao cp hay khi nh th Cng gio la chn gim
mc, nhng cuc tho lun phm vi rng nh th l mt
cng on bt buc trong quy trnh la chn ca h. Cc
nh qun tr gii s thc hin vic ny mt cch khng
chnh thc. Hermann Abs, cu Ch tch Ngn hng c
quc, tng tuyn c nhiu v tng gim c ngn hng
thnh cng nhiu hn bt c ai khc. ng t chn hu ht
cc ngi qun l cp cao, nhng ngi to nn php
mu kinh t cho nc c thi hu chin, v vic u tin
ng lm l kim tra vi ba bn cp trn hay ng nghip c
ca tng ngi v h.
115
5. m bo rng ngi c b nhim hiu r cng vic. Sau
khi ngi c b nhim bt tay vo cng vic mi c
ba, bn thng, anh ta phi tp trung vo nhng yu cu
thc t ca cng vic thay v nhng nhim v c giao
trc . Nh qun tr cn trao i vi anh ta rng: Anh
l gim c bn hng khu vc hay mt v tr no
c ba thng. Vy anh thy mnh phi lm g thnh
cng trong cng vic mi ny? Hy suy ngh k v quay li
y sau mt tun tr li ti bng mt k hoch hnh
ng c th. Nhng ti c th ni ngay vi anh iu ny:
nhng vic anh lm c thng tin ln v tr ny
hon ton khc vi nhng vic phi lm by gi.
Nu bn khng thc hin bc ny, ng li cho ng c
vin v s km hiu qu ca h. Hy t trch mnh. Bn
khng thc hin tt nhim v ca mt nh qun l.
Nguyn nhn ln nht ca vic b nhim tht bi v theo
ti l s lng ph ln nht trong qun tr M l khng
suy ngh k, v gip ngi khc suy ngh k, v nhng yu
cu ca cng vic mi. Mt v d tiu biu l mt hc sinh
c rt xut sc ca ti gi cho ti vi thng trc, ni
nh khc: Mt nm trc em c c c hi ln u tin.
Cng ty ct nhc em ln v tr gim c k thut. Gi h
ni vi em rng em b loi mc d em lm c cng
vic tt hn bao gi ht. Em thit k c ba sn phm
mi thnh cng m nh cng ty c c bng sng ch.
116
Ch c loi ngi mi t ni vi mnh Ti phi lm tt
cng vic, bng khng ti khng c thng tin ln
mt v tr mi tt hn. Do , ti phi n lc lm tt
hn na nhng vic lm c thng tin nh hin
nay. Khng phi mi ngi u hiu r rng cng vic mi v
rt khc bit i hi nhng suy ngh mi, hnh ng mi v
nhiu th khc. Gn 50 nm trc, mt ng ch ca ti th
thch ti sut bn thng sau khi ct nhc ti ln v tr c rt
nhiu trng trch. Ti vn tip tc thc hin cng vic nh trc
cho n khi ng gi ti n ni chuyn. Vi cng v ca
mnh, ng hiu c trch nhim ca ng l ch cho ti thy
rng cng vic mi ng ngha vi thi lm vic mi, trng
tm mi v nhng mi quan h mi.
Nhng quyt nh c ri ro cao
Ngay c khi nh qun tr tun theo tt c cc bc trn,
mt s quyt nh v nhn s ca h vn tht bi. Phn ln
trong s l nhng quyt nh c ri ro cao nhng h vn
buc phi chp nhn.
Chng hn, la chn ngi qun l cho nhng t chc
chuyn su v d nh phng th nghim chuyn lm cng vic
nghin cu, hay phng k thut, phng php ch l cng vic
c ri ro cao. Cc chuyn gia khng sn lng chp nhn mt cp
trn khng c h knh n v kh nng chuyn mn. Do ,
khi chn mt gim c k thut, nhng la chn kh thi thng
b gii hn trong nhm cc k s gii nht trong b phn. Tuy
nhin khng c mi lin h no (tr phi l mi lin h tiu
cc) gia hiu qu lm vic ca mt k s vi nng lc ca mt
117
nh qun l. iu ny cng tng t nh trng hp mt gim
c sn xut c hiu qu cng vic cao c ct nhc ln m
nhim v tr gim c hnh chnh, hoc mt chuyn gia vn
phng chuyn sang khu vc sn xut. Nhng ngi thuc khi
sn xut thng khng thch nghi c vi p lc, nhng cng
thng v cc mi quan h trong cng vic vn phng, v ngc
li. Mt gim c bn hng khu vc ti gii c th tr nn hon
ton khng hiu qu nu c thuyn chuyn sang lnh vc
nghin cu th trng, d on kinh doanh hay nh gi.
Chng ta khng c cch no kim tra hay d on xem
tnh cch ca mt ngi c ph hp vi mi trng mi hay
khng. Chng ta ch c th tm hiu nh tri nghim. Nu vic
chuyn t dng cng vic ny sang dng khc khng t kt qu,
nh qun tr phi nhanh chng loi b cc v tr khng ph hp.
Nh qun tr phi tha nhn rng: Ti sai lm, v nhim v ca
ti l phi sa cha sai lm. Gi mt ngi khng thch hp v
tr m h khng lm c khng phi s t t m l s tn nhn.
Tuy nhin, cng khng c l do no khin ngi phi ra i.
Mt cng ty lun cn mt k s tt, mt nh phn tch gii hay
mt gim c bn hng ti nng. Hnh ng ng n v thch
hp v lun c tc dng trong trng hp ny l ngh ngi
tr li v tr c hay mt cng vic tng ng.
Nhng quyt nh v con ngi cng c th tht bi v ngy
nay, cng vic tr thnh th m 150 nm trc cc thuyn
trng Anh gi l k to ga ph
(*)
- tc l nhng thm ha
thng cp i sinh mng ca nhng ngi n ng. Khi mt
con tu, khng cn bit n c thit k tt v c ng chc
(*) Widow maker".
118
chn n u, gp phi nhng tai nn cht ngi, ch tu s
khng thit k li hay ng li n. H ph b n cng nhanh
cng tt.
K to ga ph tc l nhng cng vic h gc c nhng
ngi ti gii nht thng xut hin khi mt cng ty pht
trin hay thay i qu nhanh. Chng hn nh, trong nhng
nm 1960 v u nhng nm 1970, v tr ph ch tch quc
t
(*)
ti cc ngn hng M tr thnh k to ga ph. Trc
, n lun l mt cng vic rt d thc hin. Trn thc t, v tr
ny tng c xem l v tr m ngn hng c th hon ton an
tm khi giao cho mt nhn vin ht sc bnh thng v k vng
h t kt qu tt. Ri bng nhin, v tr bt u gy kh
khn cho nhng ngi m ng n, ht ngi ny n ngi
khc. Vn xy ra, nh nhng nhn thc mun mng sau ny
ch ra, l cc hot ng quc t bt ng v nhanh chng
tr thnh mt phn khng th thiu trong mi hot ng kinh
doanh hng ngy ca cc ngn hng ln cng nh ca khch
hng. Cng vic vn trc rt d dng bng tr thnh mt
th phi cng vic
(**)
m khng ai c th hon thnh.
Khi mt cng vic h gc hai ngi lin tip, nhng ngi
lm rt tt v tr trc , ngha l cng ty ang nm mt
k to ga ph trong tay. Khi iu xy ra, nh qun tr
khng nn nh nhng cng ty sn u ngi tm kim mt
nhn ti xut chng. Thay vo , h nn hy b v tr . Bt
k l cng vic g, nu nhng nhn vin gii thng thng
khng th thc hin ni th u l cng vic khng th c
ngi lm. Nu khng thay i cng vic, khng kh d
(*) International vice president.
(**) Nonjob".
119
on c rng cng vic s tip tc nh bi ngi k tip
nh n h gc hai ngi trc.
Ra nhng quyt nh nhn s ng n l cch tt nht
qun l mt t chc. Nhng quyt nh cho thy mc
hiu qu ca vic qun l, h thng gi tr ca t chc l g, v
t chc c xem trng cng vic hay khng. D nh qun l c
c gng gi b mt v nhng quyt nh ca mnh n mc no
i na th quyt nh v nhn s khng th giu gim c.
Chng lun rt d nhn thy.
Nh qun tr thng khng th nh gi liu mt bc i
chin thut c sng sut hay khng. M tht ra h cng khng
quan tm. Ti khng bit ti sao chng ta li mua doanh
nghip ny Australia, nhng n khng nh hng n nhng
g chng ta ang lm ti Fort Worth ny l phn ng thng
gp. Nhng nu chnh nh qun tr nghe thy Joe Smith
tr thnh gim c kim sot ca b phn XYZ, h thng
hiu r v Joe hn rt nhiu so vi hiu bit ca cc nh qun
l cp cao v Joe. H s ni: Joe xng ng c bt, anh y
l mt la chn tuyt vi anh y ng l ngi m b phn
ang cn kim sot s tng trng nhanh chng .
Nhng nu Joe c thng tin v anh ta l ngi bit vn
ng hnh lang, mi ngi s bit iu ny sau . Tt c h s
t ni Vng, tt thi. l cch thng tin cng ty ny.
H s xem thng cp trn ca mnh v p h vo con ng b
phi, v cui cng h hoc t xin ngh vic hoc gia nhp vo
nn b phi. Nh chng ta bit t lu, con ngi trong mi
t chc u c xu hng hnh ng theo nhng g m nh
ngi khc c tng thng. V khi phn thng dnh cho
nhng ngi lm vic khng hiu qu, nhng ngi xu nnh,
120
hay nhng ngi ch c ci khn ranh, mi ngi trong t
chc s nhanh chng tr nn v hiu qu, xu nnh v gio hot.
Cc nh qun tr khng c gng a ra nhng quyt nh
nhn s chnh xc khng ch gp ri ro v hiu qu cng vic
yu km, h cn c nguy c nh mt c uy tn ca mnh trong
t chc.
121
Quy tC i Mi
Bt chp nhng tranh ci gn y v tnh cch doanh
nghip
(*)
, mt s cng ty ni ti lm vic trong sut 30 nm
qua c nhng tnh cch t lu. Nhng ti cng bit nhiu
ngi nhn vin bn hng, bc s phu thut, nh bo, hc gi
v thm ch nhc s cng c nhng tnh cch y m khng
lin quan g n cng vic kinh doanh. im chung ca tt c
nhng doanh nghip thnh cng m ti bit khng phi l mt
nhm tnh cch nht nh m l s cam kt vi cc hot ng
i mi mt cch h thng.
i mi l mt chc nng c trng ca doanh nghip, d
l doanh nghip kinh doanh hay t chc dch v cng ch, hay
mt v u t mi bt u ca mt b ni tr trong nh bp.
l phng tin m doanh nghip s dng to ra nhng
ti nguyn mi mang li ca ci hay ci thin ngun lc sn c
tng cng kh nng to ra ca ci.
(*) Entrepreneurial personality.
122
Ngy nay, nhiu ngi cn bi ri v mt nh ngha ph
hp cho doanh nghip
(*)
. Mt s nh quan st s dng thut
ng ny ch tt c cc cng ty quy m nh, s khc th xem
l tt c cc doanh nghip mi thnh lp. Tuy nhin trn
thc t, rt nhiu cng ty ln c t chc tt c xem l
doanh nghip thnh cng. Do , thut ng ny khng dng
ch kch thc hay tui i ca doanh nghip m n mt dng
hot ng nht nh. Tm im ca hot ng l s i mi:
n lc to ra nhng thay i trong tim nng kinh t v x
hi ca doanh nghip.
Ngun lc ca i mi
Tt nhin c nhng s i mi xut hin t mt khonh
khc xut thn. Th nhng hu ht nhng s i mi, c bit
l nhng i mi thnh cng, u c to nn t qu trnh
tm kim nhng c hi i mi vn rt t khi xut hin mt
cch nghim tc v c mc ch. C bn nhm c hi tn ti
trong mt cng ty hay mt ngnh: nhng s kin bt ng,
nhng iu phi l, nhng nhu cu xut hin trong qu trnh vn
hnh v nhng thay i ca ngnh hay th trng.
Bn ngoi cng ty, c ba ngun c hi khc nhau tn ti
trong mi trng x hi v tri thc: thay i v nhn khu hc,
thay i v nhn thc v s xut hin ca cc tri thc mi.
C th d dng nhn thy nhng ngun trn chng cho
ln nhau, khc bit mc ri ro, kh khn v phc tp. Kh
nng i mi c th ng thi nm trong mt hoc nhiu
ngun c hi, nhng khi kt hp cc nhn t ny li vi nhau,
chng l ngun gc ca phn ln nhng c hi i mi.
(*) Entrepreneurship.
QUY TC I MI
123
NHNG S KIN BT NG
Trc ht, hy xem xt ngun c hi i mi d thy nht
v n gin nht: s bt ng. u nhng nm 1930, IBM
pht trin my m tin hin i u tin, c thit k ring
cho cc ngn hng. Nhng cc ngn hng vo nm 1933 khng
c ch trng mua cc thit b mi. Theo cu chuyn m
Thomas Watson, Sr., ngi sng lp v l tng gim c ca IBM
trong thi gian di thng k, iu k diu cu cng ty khi
ph sn l n tn dng c mt thnh cng y bt ng:
Th vin Cng cng New York mun mua my m tin!
Khng nh ngn hng, cc th vin thi k i Mi (New Deal)
c tin, v Watson bn c hn mt trm chic my cho
cc th vin ny.
Mi lm nm sau, khi mi ngi u tin rng my tnh
c thit k cho nhng cng vic v khoa hc phc tp, th bt
ng cc doanh nghip li th hin mong mun c c mt
chic my tnh tin lng. Univac, cng ty c chic my tnh
hin i nht, t chi ng dng n vo kinh doanh. Nhng
IBM ngay lp tc nhn ra rng h ang ng trc mt c hi
ln, bt ng v kh thi nn thit k li my tnh da trn c
s l chic my ca Univac phc v cc ng dng i chng
khc nh tnh lng, nh vn bn, v trong vng 5 nm tr
thnh ngi dn u trong ngnh cng nghip my tnh.
S tht bi bt ng cng c th l khi ngun cho c hi
i mi quan trng khng km. Mi ngi u bit Ford Edsel
l mt tht bi ln nht trong s nhng dng xe hi mi trong
ngnh cng nghip t. Tuy nhin rt t ngi bit rng tht
bi ca Edsel l khi ngun cho thnh cng to ln ca cng ty
sau ny. Theo k hoch ca Ford th Edsel, mu t c thit
124
k cn thn nht trong ngnh cng nghip t thi , s lp
y chui sn phm ca cng ty cnh tranh vi General
Motors. Khi Edsel c tung ra th trng, bt chp mi k
hoch, mi nghin cu th trng v cng sc thit k b ra,
Ford nhn ra rng c mt vn no ang din ra trn th
trng t i ngc li vi nhng gi nh c bn m c GM
v mi nh sn xut khc da vo thit k v marketing sn
phm t. Th trng khng cn phn khc da trn thu nhp
na m theo mt nguyn tc phn khc th trng mi - sau
ny chng ta gi l vng i sn phm. Ford p li bng
mu xe Mustang, v dng xe ny em n cho cng ty s
khc bit vt tri v ti lp v tr dn u ngnh cho hng Ford.
Thnh cng hay tht bi ngoi mong i l ngun gc ca
nhng c hi i mi thng li v hu ht cc cng ty s b qua
chng hay thm ch cm ght chng. Nm 1905, mt nh khoa
hc c tng hp nn cht novocaine, mt loi thuc gy t
cc b u tin khng gy nghin, d nh s dng n trong
cc cuc i phu nh phu thut on chi. Tuy nhin, cc bc
s phu thut li thch dng thuc m ton phn trong cc ca
phu thut ln, v ngy nay h vn dng nh vy. Th l sau ,
novocaine c cc nha s s dng rng ri. Ngi sng ch ra
n dng nhng nm thng cn li ca i mnh i ht
trng nha ny n trng nha khc din thuyt nhm khuyn
co cc nha s khng s dng sai mc ch pht minh u vit
ca ng vo nhng ng dng m ng khng hng ti.
Qu l mt bc tranh khi hi, nhng n cho thy thi
thng c ca cc nh qun tr trc nhng iu khng th tin
liu c i loi nh L ra n khng xy ra nh th!. H
thng bo co doanh nghip cng c thm phn ng ny do
QUY TC I MI
125
n li ko s ch ca nh qun l khi nhng kh nng nm
ngoi d kin. Mt bo co thng hay qu tiu biu lun dnh
trang u tin lit k cc vn - tc l v nhng lnh vc m
kt qu thp hn k vng. Tt nhin thng tin l cn thit
ngn chn s gim st trong kt qu hot ng, nhng n cng
loi b kh nng nhn ra cc c hi mi. Du hiu u tin
nhn ra c hi thng nm nhng lnh vc m cng ty lm
tt hn d kin. Do , cc cng ty thc s cn c hai trang u
tin mt trang nu cc vn kh khn cn lu v mt
trang ch ra cc c hi v nh qun tr nn dnh thi gian bng
nhau xem xt c hai trang ny.
NHNG IU PHI L
Alcon Laboratories l mt trong nhng cu chuyn thnh
cng nht thi k nhng nm 1960 bi Bill Corner, ngi ng
sng lp cng ty, khm ph ra mt iu phi l trong cng
ngh y hc. Phu thut cha c thy tinh th l mt trong ba,
bn phu thut ph bin nht trn th gii. Sut 300 nm qua,
cc bc s h thng ha quy trnh phu thut n mc ch
cn li mt bc duy nht phi tin hnh theo kiu c -
l bc ct thy tinh th. Cc bc s phu thut mt hc c
cch ct thy tinh th vi t l thnh cng tuyt i, nhng
l mt quy trnh qu khc so vi cc cng on cn li ca cuc
phu thut v do khng ph hp vi cuc phu thut n
mc ngi ta kinh s n. iu tht l phi l.
T 50 nm trc, cc bc s bit mt loi enzyme c th
lm tan thy tinh th m khng cn phi ct n. Tt c nhng
g Corner lm l b sung cht chng phn hy vo enzyme ny
n c th t tn ti trong vi thng. Cc bc s phu thut
mt nhanh chng n nhn hp cht ny v Alcon chim c
126
v tr c quyn ca mnh trn ton th gii. Mi lm nm sau,
Nestl mua li Alcon vi mt mc gi ngoi sc tng tng.
Nhng nghch l trong logic hay trong qu trnh nh th
chnh l mt trong nhng tin cho c hi xut hin. Mt
ngun khc l s bt hp l gia cc thc tin kinh t. V d
nh, bt c khi no mt ngnh c th trng tng trng n
nh nhng li nhun bin gim chng hn nh ngnh thp
ti cc nc pht trin thi k 1950 n 1970 th trong ngnh
u tn ti mt s phi l. V cu tr li m s i mi mang
li cho ngnh thp l: cc nh my quy m nh.
S phi l gia nhng k vng v kt qu cng m ra kh
nng i mi. Trong 50 nm sau khi bc sang th k 20, cc
cng ty ng tu v vn ti bin n lc lm cho tu bin di
chuyn nhanh hn v gim mc tiu hao nhin liu. Th nhng
h cng lm tng tc tu bin v h thp nhu cu nhin liu
th tnh hnh ca ngnh vn ti bin cng tr nn xu i. n
khong nm 1950, ngnh vn ti bin gn nh hp hi, nu
khng ni l cht.
Tuy nhin, tt c nhng g sai lm l s bt hp l gia gi
thuyt v thc t ca ngnh. Chi ph thc t khng pht sinh
trong lc thc hin cng vic (tc l khi tu chy trn bin) m
trong lc khng thc hin cng vic (tc l neo v ch bn tu).
Mt khi nh qun tr hiu chi ph thc s nm u, th s i
mi tr nn r rng hn: tu nh chy nhng l trnh ngn, kt
hp vi tu vn ti ch container. Gii php ny ch s dng
cng ngh c v c p dng vo ngnh vn ti bin mt cch
rt n gin, nh s kt hp gia xe ti v tu ha c p
dng trong ngnh vn ti ng b t 30 nm trc. S thay
i trong cch nhn, ch khng phi trong cng ngh, thay
QUY TC I MI
127
i hon ton nn kinh t vn ti bin, v bin vn ti bin
thnh ngnh pht trin nht trong 20 30 nm qua.
NHNG NHU CU PHT SINH
Bt c ai tng li xe Nht u bit khng h c h
thng ng cao tc hin i. ng s ca h vn tng t
nh nhng con ng c lm cho xe nga t th k th 10.
S d h thng ng s ca h phc v tt cho t v xe ti l
nh nc Nht ng dng thch hp gng cu m M s
dng trn ng cao tc u nhng nm 1930. Gng cu gip
cho mi t u nhn thy cc t khc t bt k hng no.
Ch s sng to n gin ny gip cho giao thng tr nn
thng sut v gim thiu tai nn pht minh ny khai thc
tt mt nhu cu pht sinh.
Nhng g chng ta gi l phng tin truyn thng i
chng ngy nay c ngun gc t hai pht minh c pht trin
t nm 1890 p ng hai nhu cu thi . Pht minh th
nht l k thut in Linotype ca Ottmar Mergenthaler, l cng
ngh cho php in bo nhanh chng v cho ra s lng ln. Pht
minh cn li l qung co hin i, c a ra bi nhng nh
pht hnh bo ch thc s u tin, Adolph Ochs ca t New
York Times, Joseph Pulitzer ca bo New York World, v William
Randolph Hearst. Qung co cho php h pht hnh tin tc
gn nh min ph.
NHNG THAY I TRONG NGNH V TH TRNG
Nh qun l c th tin rng c cu ca ngnh c ai
nh sn, nhng nhng c cu ny c th v thng xuyn
thay i ch qua mt m. Nhng thay i to ra nhng c
hi tuyt vi cho s i mi.
128
Mt trong nhng cu chuyn kinh doanh thnh cng nht
ca M trong nhng thp k gn y l cng ty mi gii
Donaldson, Lufkin & Jenrette, gn y c cng ty bo him
Equitable Life Assurance Society mua li. DL&J c thnh lp
nm 1960 bi ba thanh nin tr tui va tt nghip t Trng
Kinh doanh Harvard, nhng ngi nhn ra rng c cu ca
ngnh ti chnh ang thay i khi cc nh u t nm quyn chi
phi. Khi nhng thanh nin ny khng h c mt ng vn
hay mi quan h no. Tuy nhin, ch trong vng vi nm, cng
ty ca h chim v tr dn u trong xu hng mi gii nhn
hoa hng v l mt trong nhng nh mi gii tiu biu nht
ca Ph Wall. cng l cng ty u tin c thnh lp v
pht hnh c phiu i chng.
Tng t, nhng thay i trong c cu ngnh to ra mt
lot c hi i mi cho cc nh cung cp dch v chm sc sc
khe ca M. Trong 15 nm qua, cc bnh vin t nhn chuyn
v phu thut v tm thn, cc trung tm cp cu v cc t chc
chm sc sc khe HMO
(*)
(rt ph bin ti M) c m ra
trn khp cc bang ca Hoa K. Cc c hi trong ngnh vin
thng cng i lin vi nhng chuyn bin ca ngnh trong
cng ngh truyn tin (nh dch v in thoi ng di ca
MCI
(**)
v Sprint
(***)
) v trong thit b (nh s vn ln ca
Rolm trong ngnh sn xut tng i c lp - PBX).
(*) HMO (Health Maintenance Organization): Hnh thc t chc cung cp dch
v chm sc sc khe thu ph trc, tng t nh bo him y t.
(**) MCI Communications Corp c thnh lp nm 1963 v pht trin thnh
nh cung cp dch v in thoi ng di ln th hai ca M. Cng ty l
cng c dn ti nhng thay i v lut php v quy nh dn ti s b gy
th c quyn ca AT&T v thc y tnh cnh tranh trong ngnh in
thoi ng di ti M.
QUY TC I MI
129
Khi mt ngnh pht trin nhanh chng cc ch tiu quan
trng t mc tng trng khong 40% trong 10 nm hoc t
hn th c cu ca n thay i. Cc cng ty dn u tp
trung vo vic bo v nhng g h ang c c xu hng khng
phn ng khi cc cng ty mi thch thc h. Trn thc t, khi
c cu th trng hay ngnh thay i, nhng ngi dn u
trc thng ht ln ny n ln khc b qua nhng phn
khc th trng pht trin mnh nht. Cc c hi mi him khi
ph hp vi cch thc m ngnh v vn ang tip cn, xc
nh th trng hay cu trc p ng th trng. V th,
nhng ngi tin phong cng c c hi tt pht trin mt
mnh trong thi gian di.
NHNG THAY I V NHN KHU HC
Trong s cc ngun c hi i mi nm bn ngoi doanh
nghip, nhn khu hc l ng tin cy nht. Cc s kin nhn
khu hc thng c bit trc. V d, tt c nhng ngi s
tham gia vo lc lng lao ng M nm 2000 hin ra i.
Tuy nhin, do nhng ngi lp chnh sch thng khng
n nhn khu hc nn nhng ngi ch n v bit cch
khai thc yu t ny c th thu c nhng thnh qu ln lao.
Ngi Nht ang dn u trong ngnh sn xut r-b t
ng (dng my mc thay con ngi) v h ch n nhn
khu hc. Nhng nm 1970, mi ngi cc nc pht trin
u bit rng s bng n t l sinh v pht trin gio dc ang
din ra mnh m, t nht mt na s thanh nin tip tc hc ln
(***) Sprint Nextel Corporation, gi tt l Sprint, l mt cng ty vin thng s
hu v vn hnh mng li thng tin vin thng khng dy ln nht v l
nh cung cp dch v thng tin ng di ln th ba ca M.
130
cao sau khi tt nghip trung hc. Kt qu l, lng ngi sn
sng gia nhp nhm lao ng th cng s gim v nn thiu
ht lao ng ph thng s din ra t nm 1990. Mi ngi u
bit iu ny, nhng ch c ngi Nht hnh ng v gi y h
ang dn u th gii trong ngnh t ng ha.
Thnh cng tng t xy n vi Club Mediterranee trong
dch v du lch v khu ngh dng. Nm 1970, cc quan st vin
thn trng nhn thy s xut hin ca rt nhiu thanh nin
giu c v hc vn cao chu u v M. Khng tha mn vi
nhng k ngh nh ca cha m h - nhng ngi thuc tng
lp lao ng thng i ngh Brighton hay Atlantic City -
nhng ngi tr tui ny l khch hng l tng ca nhng loi
hnh du lch mi v khc l dnh cho tui thanh nin.
T lu, cc nh qun l nhn ra tm quan trng ca
nhng thay i trong nhn khu hc, nhng h lun tin rng
dn s thay i rt chm. Trn thc t, c hi i mi xut hin
bi nhng thay i v nhn s cng nh trong s phn b
tui, trnh hc vn, ngh nghip v v tr a l l mt trong
nhng mc tiu ng theo ui v t ri ro nht m cc doanh
nghip c th tn dng.
NHNG THAY I V NHN THC
Cc nc y mt na hay cc nc cn mt na m
t cng mt hin tng nhng c ngha khc nhau nh hai
thi cc. Thay i quan im ca nh qun l v cc nc cn
mt na sang y mt na s m ra mt c hi ln cho s
i mi.
Chng hn, nhiu bng chng thc t ch ra rng trong 20
nm qua, sc khe ca ngi M c ci thin vi tc
QUY TC I MI
131
cha tng c d tnh theo t l t vong ca tr s sinh, t l
nhng ngi cao tui trn tng dn s, t l mc bnh ung th
(khng tnh ung th phi), t l bnh nhn c cu sng khi
bnh ung th, hay cc tiu ch khc. Mc d vy, hin tng t
cho rng mnh c bnh li ang bao trm c nc M. Cha
bao gi c nhiu ngi lo lng v sc khe nh hin nay. Bng
nhin, dng nh mi th u l cn nguyn gy cc bnh nh
ung th, tim mch hay sm mt tr nh. Cc nc thc s
cn mt na.
Thay v vui mng v sc khe c ci thin, ngi M
dng nh qu lo lng xem h cn sng c bao lu na. Th
gii ny to ra rt nhiu c hi i mi: th trng mi cho
nhng tp ch v sc khe, cc cu lc b th dc hay cc loi
thit b i b v mi dng ch phm dinh dng ra i. Ngnh
kinh doanh mi pht trin nht M trong nm 1983 l mt
cng ty cung cp thit b tp th dc trong nh.
Thay i quan nim khng lm thay i thc t khch
quan, nhng n lm thay i ngha ca mi vic, v thay i
rt nhanh. Ch khng y hai nm, my tnh thay i t mt
th hng xa x hay ch dng cho cc doanh nghip ln tr thnh
sn phm m mi c nhn u c th mua v nh tnh thu
thu nhp ca mnh. Cc nh kinh t hc khng nht thit phi
nhn ra s thay i ny. Thc ra, c th h khng lin quan g
vi iu . Yu t khin con ngi nhn nhn mt cc nc
y mt na hay cn mt na l tm l ch khng phi s kin
thc t, v thay i nhn thc lun l mt yu t khng th
nh lng. Tuy nhin n khng qu m h m rt thc t v
c th kim chng c. V iu quan trng hn c l n c
th c khai thc to ra c hi i mi.
132
TRI THC MI
Trong s nhng i mi lm nn lch s, nhng i mi
do tri thc mi mang li d l khoa hc, k thut hay x hi
chim a s. Chng thc s l nhng ngi sao sng ca
doanh nghip, chng em n s ni ting v thnh vng.
Chng l nhng g m ngi ta m ch khi ni n i mi, d
khng phi tt c nhng i mi da vo tri thc u quan
trng.
Nhng i mi da-trn-tri-thc khc vi tt c nhng
dng i mi khc v thi gian din ra, t l tht bi, kh nng
d on trc cng nh t ra nhiu thch thc i vi doanh
nghip. Nh hu ht cc ngi sao sng khc, chng c th
khng n nh, tht thng v kh nh hng. V d, trong
tt c cc hnh thc i mi, i mi da trn tri thc cn u
t nhiu thi gian nht. T thi im xut hin tri thc mi
cho n khi n c chuyn ha thnh cng ngh c th s
dng c thng cn mt khong thi gian kh di. Sau
li mt mt khong thi gian di cng ngh mi c
thng mi ha dng sn phm, quy trnh hay dch v c th
cung cp ra th trng. Tng cng, thi gian u t mt
khong 50 nm v con s ny hu nh khng h gim i trong
sut chiu di lch s.
tr nn hiu qu, i mi kiu ny thng yu cu
khng ch mt m rt nhiu loi tri thc. Hy xem xt v d v
i mi da-trn-kin-thc c sc thuyt phc nht: ngn hng
hin i. L thuyt v ngn hng phc v cho doanh nghip
tc l tp trung s dng vn thc y pht trin kinh t c
sng to ra bi Comte de Saint-Simon t thi Napoleon. Bt
chp s li lc xut chng ca Saint-Simon, phi 30 nm sau
QUY TC I MI
133
khi ng mt vo nm 1825, hai trong s nhng hc tr xut sc
ca ng, hai anh em Jacob v Isaac Pereire, mi thnh lp mt
ngn hng doanh nghip u tin mang tn Credit Mobilier,
nh du cho s khi u ca h thng m ngy nay chng ta
gi l ch ngha t bn ti chnh.
Tuy nhin, hai anh em nh Pereire khng bit rng bn
kia b bin ti nc Anh ngn hng thng mi hin i
pht trin gn nh cng lc vi h. Credit Mobilier tht bi
thm hi. Vi nm sau, hai thanh nin tr tui J. P. Morgan,
mt ngi M, v mt ngi c tn l Georg Siemens kt
hp hai l thuyt v ngn hng doanh nghip ca Php v ngn
hng thng mi ca Anh to nn hai ngn hng hin i
thnh cng u tin: J. P. Morgan & Company New York v
Deutsche Bank Berlin. Mi nm sau, mt ngi Nht tr,
Shibusawa Eiichi, p dng khi nim ca Siemens vo nc
ng v qua gp phn hnh thnh nn mt nn kinh t Nht
hin i. Mt i mi da-trn-tri-thc lun i vo thc t theo
cch nh th.
Mt dn chng khc l my tnh i hi t nht su lnh
vc tri thc khc nhau:
S hc nh phn.
nh ngha ca Charles Babbage v my tnh, xut hin vo
na u th k 19.
Th c l, do Herman Hollerith pht minh cho cuc iu
tra dn s M nm 1890.
n triot (n in t ba cc), thit b chuyn mch in
c pht minh nm 1906.
134
Logic biu tng (hay k hiu), c pht trin t nm
1910 n 1913 bi Bertrand Russell v Alfred North
Whitehead.
V nhng khi nim v lp trnh v s phn hi xut hin
t nhng n lc bt thnh trong Chin tranh Th gii I khi
pht trin sng phng khng.
D mi tri thc cn thit sn sng vo nm 1918, nhng
chic my tnh k thut s u tin hot ng c ch xut
hin vo nm 1946.
Thi gian thm nhp thc t v s hi t ng thi ca
nhiu loi tri thc khc nhau gii thch nhng im c trng
ca cc i mi da-trn-tri-thc, c sc hp dn v s nguy
him ca n. Trong sut thi k tin i mi, ngi ta ni
nhiu hn lm. Sau , khi cc nhn t ng lot ko n, hng
lot th nghim v hnh ng c tin hnh. V, nhiu suy
on cng xut hin. Chng hn nh, gia nm 1880 v 1890,
gn 1.000 cng ty linh kin in t c thnh lp ti cc nc
pht trin. Tt nhin, sau l mt thi k sp v ci t.
n nm 1914, ch cn 25 cng ty sng st. u nhng nm
1920, c t 300 n 500 cng ty t trn ton nc M, n
nm 1960 ch cn li 4 cng ty.
S i mi da-trn-tri-thc c th kim sot c mc d
rt kh khn. thnh cng trong i mi, phi tin hnh
phn tch cc lnh vc tri thc khc nhau. C J. P. Morgan v
Georg Siemens u lm th khi h thnh lp cc ngn hng ca
h. Anh em nh Wright cng lm th khi h pht trin chic
my bay u tin c th thc s bay c.
QUY TC I MI
135
Nghin cu cn thn cc nhu cu v trn ht l kh nng
ca ngi tiu dng tim nng cng rt quan trng. Nghe c
v nghch l, nhng i mi da-trn-tri-thc li ph thuc vo
th trng hn bt c loi i mi no khc. De Havilland, mt
cng ty ca Anh, thit k v sn xut chic my bay phn lc
ch khch u tin, nhng h khng phn tch nhng g th
trng cn v do khng xc nh c hai nhn t sau: Mt
l s tng thch tc l kch thc v trng ti ph hp cho
tng ng bay nhm mang li mt li th khng th tranh ci
cho ngnh hng khng. Nhn t th hai cng rt thc t. l
cc hng hng khng c tin mua mt chic my bay t
nh th khng? V de Havilland khng tin hnh phn tch
khch hng mt cch y nn phi nhng v th dn
u th trng hng khng thng mi cho hai cng ty M
Boeing v Douglas.
Nhng nguyn tc i mi
i mi c mc ch v c h thng bt u bng vic phn
tch cc ngun to c hi mi. Ty vo bi cnh m cc ngun
c hi c tm quan trng khc nhau ti nhng thi im khc
nhau. Chng hn, nhn khu hc c th t lin quan n nhng
i mi trong quy trnh sn xut cng nghip nng nh sn xut
thp, trong khi my in cng ngh Linotype thnh cng ch yu
nh khng c th sp ch c k nng p ng nhu cu
to ln ca th trng. V l , tri thc mi ch ng vai tr rt
nh trong vic mt ngi ci tin mt cng c nhm p ng
nhu cu m s thay i nhn khu hc, hay lut thu mi, to
ra. Nhng d trong tnh hung no th cc nh i mi cng
phi phn tch tt c cc ngun c hi.
136
Do i mi ph thuc vo c khi nim ln tri gic, cc nh
i mi cn bc ra quan st, tm hiu v lng nghe. Cc
nh i mi thnh cng s dng c hai bn cu no tri v phi
ca h. H tin hnh phn tch nhng g cn phi i mi
p ng c hi. Sau h ra ngoi quan st khch hng tim
nng nghin cu cc k vng, gi tr v nhu cu ca h.
hiu qu, i mi phi n gin v c trng tm. i
mi nn bt u vi tng vic mt, nu khng s lm mi ngi
bi ri. Thc ra, li khen cao qu nht dnh cho s i mi l
khi mi ngi ni: iu ny tht r rng. Ti sao trc y
chng ta khng ngh n nh? Tht n gin lm sao!. Ngay c
nhng i mi to nn nhm khch hng mi hay th trng
mi cng phi c nh hng n mt ng dng c th, r
rng, v c thit k cn thn.
Nhng i mi hiu qu u khi u t vic nh. Chng
khng h s hay ph trng. c th l mt sng kin gip
mt thit b chuyn ng c th np in trong khi ang chy
trn ng ray, mt i mi khin xe in tr thnh hin thc.
c th ch l mt tng s khai v vic cho cng mt s
lng que dim vo trong cc hp dim (thng l 50). Lu
n gin ny cho php p dng dy chuyn t ng ng dim
vo hp v em n cho ngi Thy in th c quyn trong
ngnh dim trn ton th gii. Ngc li, nhng tng ph
trng nhm cch mng ha mt ngnh cng nghip thng
khng mang li kt qu g.
Trn thc t, khng ai c th ni trc liu mt i mi
cui cng s em li cng vic kinh doanh to ln hay ch nhn
c nhng kt qu khim tn. Nhng d kt qu c khim
tn th mc tiu ban u ca nhng i mi thnh cng l phi
QUY TC I MI
137
thit lp nn mt tiu chun, to hng i cho mt cng ngh
mi hay mt ngnh mi, to ra mt cng vic kinh doanh dn
trc i th v duy tr v th . Nu mt i mi khng
nhm n v tr dn u ngay t lc bt u, c l i mi
cha mi.
Trn tt c l, i mi l cng vic ch khng phi mt
thin ti. N i hi tri thc, s kho lo v tnh tp trung. R
rng nhiu ngi c kh nng tr thnh nh i mi hn
nhng ngi khc, nhng ti nng ca h nm nhng lnh
vc c xc nh. Trn thc t, nh i mi him khi lm
vic trong nhiu hn mt lnh vc. Trong tt c nhng pht
minh mang tnh h thng ca mnh, Thomas Edison ch lm
vic trong lnh vc in. Mt nh i mi trong lnh vc ti
chnh, v d nh Citibank, thng khng dn thn vo nhng
i mi trong lnh vc chm sc sc khe.
Trong i mi, cng nh trong bt k n lc no khc, tn
ti c ti nng, s kho lo v tri thc. Nhng quan trng nht,
i mi i hi s lm vic chm ch, c trng tm v c mc
ch. Nu thiu s sing nng, lng kin tr v s tn ty th ti
nng, s kho lo v tri thc cng khng mang li kt qu g.
Tt nhin, doanh nghip c rt nhiu vn cn quan tm
ch khng ch i mi c h thng v d nh xc nh r
chin lc doanh nghip, nguyn tc qun l doanh nghip,
nhng vic c tm quan trng khng km trong cc doanh
nghip ang hot ng, cc t chc dch v cng cng v cc
doanh nghip mi. Tuy nhin, nn tng vng chc nht cho
hot ng hiu qu ca doanh nghip vn l thc hin nhng
i mi mang tnh h thng.
139
QuN tR
theo hNg
hiu Qu
Trch nhim u tin cng l trch nhim c hu
ca mt gim c doanh nghip l g? C gng t hiu qu
kinh t tt nht t nhng ngun lc sn c hoc kh dng. Tt c
nhng th khc m nh qun l cn thc hin, hoc mun
thc hin, u nm trong mc tiu hot ng kinh t hiu qu
v kt qu li nhun tt trong nhng nm sau . Ngay c cc
s mnh cao c ca qun tr nh nh gi trch nhim x hi
(social responsibilities) v cc c hi vn ha (cultural
opportunities) cng khng nm ngoi tin gi nh ny. V,
nhng phn thng c nhn ca nh qun tr nh tin bc v
a v - cng thuc v tin gi nh .
140
V vy, mi nh qun tr u s dng rt nhiu, nu khng
ni l ton b, thi gian ca h gii quyt cc vn v hiu
nng hot ng kinh doanh ngn hn. H t buc mnh vo
nhng vic nh tnh ton gi thnh v gi bn, lp k hoch v
bn hng, kim sot cht lng v dch v khch hng, thu mua
vt t v o to hun luyn. Hn na, c mt lot nhng cng
c v k thut hin i lun sn sng h tr nh qun tr m rng
kh nng qun l hm nay t c hiu qu kinh t cao cho
c hin ti ln tng lai. y cng l ch chnh ca 90 trn 100
cun sch trong cc th vin sch kinh t, v ca 90 trn 100 bo
co v nghin cu c thc hin trong lnh vc kinh doanh.
Khng c thi gian cho nhng li so rng
Bt chp lu trn, ch mt s t nh qun l li n
tng mnh v hiu nng ca bn thn h. Nhng ngi cn li
rt mun bit lm th no sp xp cng vic, lm th no
xc nh iu quan trng t nhng vic ch lm lng ph thi
gian cng nh nhng cng vic c trin vng mang li hiu qu
cao t vic ch mang li cho h s tht vng. Nhiu nh qun
l ngy nay ch rt ra c th chung chung ht sc mp m t
dng thc thng tin v bo co khng l ngay bn cnh nh
mun nhn chm h. Nhng cu ni so rng theo kiu chi
ph thp hay li nhun cao c nm qua nm li nhm tr
li cho mt vn : iu g thc s quyt nh hiu qu kinh t
v kt qu trong cng ty ca ti?
Ngay c trong nhng thi k th trng thuc v ngi bn,
vic qun tr theo hiu nng kinh t thng l ngun gc ca
nhng tht bi trin min. V ngay khi th trng tr li bnh
thng v mang tnh cnh tranh nh trc, vic qun tr theo hiu
nng kinh t li to ra s ri lon, p lc v lo lng v cc quyt
QUN TR THEO HNG HIU QU
141
nh thng khng hp l ngay c i vi cc mc tiu ngn hn,
hung h i vi cc chin lc di hn ca cng ty.
(*)
iu chng ta cn khng phi l c thm cng c hay c
nhng cng c hiu qu hn chng ta c qu nhiu cng
c, nhiu hn mc mt cng ty c th s dng (ch cha ni
n c nhn mt nh qun tr). iu chng ta cn ch l mt vi
khi nim n gin mt vi nguyn tc th s nh nguyn
tc ngn tay ci gip cng ty t chc hiu qu cng vic
bng cch tr li nhng cu hi sau:
- Cng vic ca nh qun l l g?
- Vn chnh ca cng vic l g?
- u l nguyn tc xc nh v phn tch vn ?
S nhn mnh khng ng ch
Ti khng nh a ra y khi nim vn c thi ln
thnh khoa hc v kinh t qun tr. Ti cng khng c nh
a ra mt cng thc thn k, mt bn lit k nhng vic cn
lm (checklist) hay mt quy trnh, l nhng th c th
phc v cho nh qun tr. L do l v cng vic (job) ca h l
lm vic (work) mt cng vic (work) vt v, i hi kht khe
v y ri ro. Mc d c rt nhiu my mc c th tit kim sc
lao ng nhng cha ai sng to ra c my tit kim cng
vic (work-saving), ch cha ni ti tit kim suy ngh
(think-saving).
(*) iu ny c nu ra mt cch r rng trong bi vit Sc p th hai
ln li nhun" (The second squeeze on profits") ca J. Roger Morrison v
Richard F. Neuschel in trn Tp ch kinh doanh Harvard s Thng 7 & 8
nm 1962, trang 42. Tham kho thm trong Nhng ng la khc" ca
Louis E. Newman v Sydney Brunell trong cng bn in, trang 74.
142
Nhng ti dm tuyn b rng chng ta u bit cch t
chc cng vic qun l theo hiu qu kinh t v thc hin n
ng hng cng nh t kt qu. Nh th, p n cho ba cu
hi quan trng trn c, thm ch chng c bit n
trong mt thi gian di v chng ta khng nn ngc nhin v
chng na.
1. Cng vic ca nh qun l l g? l hng cc ngun lc
v n lc ca doanh nghip vo cc c hi to ra nhng
thnh qu c ngha v mt kinh t. Nghe so rng v c
rch nhng ng l nh vy! Mi bi phn tch vic phn
b ngun lc v n lc trong doanh nghip m ti tng c
qua hay ch thn tin hnh u ch ra mt cch r rng l
rt nhiu thi gian, cng sc, s tp trung v tin bc c vo
cc vn thay v vo cc c hi, v th n l vo nhng
lnh vc m ngay c hiu nng phi thng cng ch mang li
nh hng khng ng k ti kt qu cui cng.
2. Vn ch yu trong cng vic ca nh qun l l g? C mt s
nhm ln c bn gia hiu qu (effectiveness) v hiu nng
(efficiency), m c trng l s nhm ln gia lm ng vic (doing
the right things) v lm vic mt cch ng n (doing things
right). Khng c g v ch bng vic thc hin mt cch cc k hiu qu
nhng vic khng nn lm. Tuy nhin, tt c nhng cng c ca
chng ta c bit l nhng khi nim v d liu k ton ca chng
ta u tp trung vo hiu nng. iu chng ta cn l (1) cch xc
nh phm vi ca hiu qu (tc l c kh nng to ra kt qu quan
trng), v (2) phng php tp trung cc ngun lc vo .
143
3. Nguyn tc no? y cng l mt vn c bit r
t nht l mc khi qut. Doanh nghip khng phi l
mt hin tng t nhin m l mt hin tng x hi. Tuy
nhin trong mt tnh hung x hi, cc s kin khng tun
theo mt s phn b chun tc ca th gii t nhin (tc
l chng khng c sp xp theo th hnh chung ca
Gauss). Trong mt tnh hung x hi, mt s rt t cc hin
tng t 10% n 20% to ra 90% hoc 80% kt qu, trong
khi cc hin tng ph bin nht ch to ra ti a 10% kt qu.
iu ny hon ton ng trn thng trng. Mt s t
khch hng trong s hng ngn ngi t phn ln cc n
hng, mt s t sn phm trong s hng trm hng mc trong
mt dng sn phm to ra phn doanh thu chnh, v vn vn.
Hin tng ng vi thng trng, ngi tiu dng cui
cng v cc knh phn phi. iu ny cng ng vi cc n lc
bn hng: mt s t ngi bn hng, trong s vi trm ngi,
lun to ra hai phn ba hoc hn cc c hi kinh doanh mi.
Trong cc nh my cng th: mt s t quy trnh sn xut to ra
phn ln lng hng ha; v trong hot ng nghin cu: mt
s t nh nghin cu trong phng th nghim to ra tt c nhng
pht minh quan trng. gn nh l mt quy lut bt bin.
Nguyn tc trn cng ng vi cc vn v nhn s:
phn ln nhng li phn nn n t mt s t v tr hay t mt
nhm nhn vin (v d, t nhng ph n ln tui cha lp gia
nh, nhng ngi dn dp lm ca m). Cc trng hp vng
mt khng l do, doanh thu, h thng ghi nhn gp , tai nn
cng ng nh th. Mt nghin cu ti Cng ty in thoi New
York cho thy, iu ny thm ch cng ng ngay c khi xt ti
tiu ch nhn vin ngh m.
144
Thu nhp v Chi ph
C rt t doanh nhn hiu c tm quan trng ca cu ni
n gin ny v s phn b chun tc trong qun l kinh
doanh: Trong khi 90% kt qu c to ra t 10% cc s kin u
tin, th 90% chi ph pht sinh t cc s kin cn li - cc s kin
khng mang li hiu qu.
Ni cch khc, chi ph cng l mt hin tng x hi.
Nu t chi ph vo ngn ng ton hc, chng ta s thy rng
ng cong phn b chun tc ca cc s kin kinh doanh l
ng hyperbol vi kt qu nm phn dng, cn chi ph
nm phn m ca ng cong. Do , kt qu v chi ph nm
trong mt mi quan h i nghch ln nhau.
By gi, chng ta tr li vi ngn ng thng thng, kt qu
kinh t nhn chung t l thun vi doanh thu, trong khi chi ph t l
thun vi s lng giao dch. Ngoi l duy nht l khi cc loi
nguyn vt liu v ph tng, vt t c phn b thng vo sn
phm cui cng. V d:
Chi ph c c mt n hng 50.000 -la cng khng
ln hn chi ph c c n hng 500 -la. Chc chn
l n khng tn chi ph gp 100 ln.
Thit k mt sn phm mi khng bn c cng tn km
nh thit k mt sn phm vt tri.
Cng vic giy t i vi mt n hng nh cng tn km
nh i vi mt n hng ln cng phi nhp n hng,
lm lnh sn xut, ln k hoch, xut ha n v thu tin,
vn vn.
145
Thm ch nh l mt quy lut, chi ph l nh nhau gia
n hng nh v n hng ln i vi cc cng vic nh
sn xut sn phm, ng gi v giao hng. Ngy nay, ngay
c chi ph lao ng cng l chi ph c nh trong mt
khong thi gian nht nh trong hu ht cc ngnh sn
xut (v trong c ngnh dch v) ch khng cn l mt loi
chi ph thay i theo doanh s. Ch c chi ph nguyn vt
liu v ph tng l chi ph bin i thc s.
Ngoi ra, nhiu ngi thng ni mt cch hm rng:
thng thng doanh thu v cc n lc ca doanh nghip s t phn
b vo 90% s kin khng to ra kt qu thc t no. Chng t
phn b theo s lng cc s kin ch khng theo kt qu. Trn
thc t, ngun lc t nht v ha hn em n hiu qu cao
nht (tc l nhng lao ng c o to tt) thng c
phn b sai lm nht. l v p lc ca mt s lng ln cc
giao dch c cng c bng nim t ho ca con ngi khi lm
vic kh bt chp vic c hiu qu hay khng.
Nhn nh trn c chng minh bi tt c cc nghin cu
v khng c ngoi l no. Ni cch khc, n da trn c nguyn
l v c kinh nghim thc t. Ti xin a ra vi v d:
Mt cng ty k thut ln rt t ho v i ng hng trm
chuyn vin k thut tay ngh gii vo hng bc nht, lng
cao v y uy tn ca mnh. Nhng kt qu phn tch b tr
cng vic cho thy h ng gp rt t vo thnh qu ca
cng ty mc d h lm vic rt vt v. Hu ht trong s h
ch x l nhng vn th v c bit l cc s c ca
cc khch hng nh nhng vn m nu gii quyt tt
146
cng to ra rt t c hi kinh doanh tt. Ngnh cng nghip
t l khch hng chnh ca cng ty v h ng gp vo
gn mt phn ba doanh thu. Nhng trong tr nh ca mi
ngi, ch mt s t nhn vin dch v k thut tng t
chn ti b phn k thut hay nh my ca mt cng ty
t. Phn ng chung ca h l General Motors v Ford
khng cn chng ti, h c nhn vin ca ring h!.
Tng t, trong rt nhiu cng ty lc lng bn hng b phn
b sai. Nhm nhn vin kinh doanh ln nht (v c bit l
nhm hiu qu nht) thng c t vo nhng sn phm
rt kh bn, bi l nhng sn phm lc hu, hoc sn
phm n theo m s kiu ngo ca cc nh qun l khin h
c liu lnh bin chng thnh nhng sn phm thnh
cng. Nhng sn phm quan trng ca tng lai thng
him khi nhn c nhng n lc bn hng cn thit. Cc
sn phm t c thnh cng k diu trn th trng l ra
phi c tp trung mi ngun lc tung ra th trng th
li b xem nh. Kt lun thng thy l: Sn phm ang
c kt qu tt nn khng cn thm n lc no na.
N lc ca cc phng nghin cu, nhn vin thit k hay
nhn vin pht trin th trng, thm ch ngay c n lc
qung co cng cho thy s phn b sai tng t trong
nhiu cng ty khc phn b theo giao dch thay v theo
kt qu, theo mc kh khn thay v theo nng sut, theo
cc tham chiu t qu kh thay v da trn cc c hi ca
hin ti v tng lai!
147
H THNG K TON KHNG NG TIN CY
Tin thu nhp (revenue money) v tin chi ph (cost
money) khng t ng nm trong cng mt dng tin
(money stream). Tt nhin, thu nhp to ra tin b p chi
ph. Nhng nh qun tr phi lin tc tm cch hng nhng chi
ph ny vo cc hot ng to ra thu nhp, bng khng chng
t phn b vo cc hot ng khng to ra g c.
L do chnh gii thch ti sao cc nh qun l khng hiu
thc t ny l do h nhm ln cc d liu k ton (accounting
data) v php phn tch qua d liu kinh t (economic data) v
cc phn tch hot ng kinh doanh (business analysis)
(*)
. K
ton vin phi phn b cc loi chi ph gin tip, khng gn vi
mt hot ng sn xut c th no vo tt c cc sn phm.
Ngy nay, bng cch ny hay cch khc, phn ln chi ph t
60% n 70% - khng phi chi ph mua nguyn vt liu hay
ph tng cn c phn b mt cch logic hn, thay v theo
tiu ch thc s trc tip.
Ngy nay, cch duy nht k ton c th phn b chi ph
l s dng tiu ch sn lng thay v s lng giao dch. Do ,
mt triu -la c to ra t mt n hng hay t mt sn
phm mang trn mnh chi ph tng ng vi chi ph ca
mt triu -la thu nhp c to ra t mt triu n hng
ring l, hoc t 50 sn phm khc nhau.
Tng t, k ton vin nn ch n chi ph trn tng n
v u ra thay v chi ph trn mi sn phm. H nn tp trung
(*) Xem cc tnh hung kinh doanh (op. cit.) ca Morrison v Neuschel, v K
ton lp-k-hoch-li-nhun cho cc doanh nghip nh" ca John Dearden
in trong Tp ch kinh doanh Harvard s Thng 3&4 nm 1963, trang 66.
148
vo li nhun bin thay v dng li nhun l bi s gia li
nhun bin v doanh thu. K ton vin khng nn phn loi
cc chi ph theo cc hot ng kinh t gn vi chi ph . Hn
th, k ton phi phn loi chi ph theo s t chc hay theo
v tr a l (v d nh, theo ni sn xut hay nh my) hoc
theo cc yu t chi ph theo lut nh, chng hn nh chi ph
tin lng, tin cng.
Ti hiu r nhng cng vic ny v cc vn lin quan
n cc l thuyt v nghip v k ton thc ra tt c nhng
hiu bit v k ton ti c c l nh vo bi bo ny v nh
nhng k ton vin tham gia vi ti. Nhng c l phi mt
nhiu nm na kt qu ca bi bo ny mi c p dng vo
nhng nghip v k ton thc t, trc khi ni n vic thay
i cch thc m cc nh doanh nghip s dng sai cc d liu
k ton.
Tip cn theo phng php xoy trn c
C iu cn quan trng hn c l do ti sao chng ta phi
a ra kt lun ng, l: Kt lun ng l g? Nhng hnh
ng no s to ra kt qu kinh t v hiu qu hot ng tt
nht t nhng ngun lc c sn ca doanh nghip? Chng ta
hy bt u bng vic a ra mt s hng dn:
1. Kt qu kinh doanh yu cu ngi qun l phi tp trung
ton b n lc vo s lng nh nht cc sn phm, dy
chuyn sn xut, dch v, khch hng, th trng, knh
phn phi, ngi tiu dng cui cng, vn vn l nhm
to ra phn thu nhp ln nht. Nh qun l phi gim thiu
s tp trung vn u t vo cc sn phm ch to ra chi ph,
149
bi v sn lng bn ra ca nhng sn phm ny l qu nh
hay qu tn mt.
2. Cc kt qu kinh doanh cng i hi nhng n lc ca
nhn vin trong doanh nghip cn c tp trung vo mt
s t cc hot ng c kh nng to ra hiu qu thc s - vi
cng t cng sc v n lc ca nhn vin cng tt cn
dnh cho cc hot ng khc.
3. Tng t, vic kim sot chi ph hiu qu i hi tp trung n
lc lm vic vo mt s t lnh vc m ch mt s ci thin
chi ph nh s gy nh hng ln n hot ng v kt qu
kinh doanh tc l vo nhng lnh vc m mt s ci thin
nh trong hiu nng (efficiency) s to ra s tng trng to ln
trong hiu qu kinh t (economic effectiveness).
4. Nh qun l phi phn b cc ngun lc, c bit l ngun
nhn lc trnh cao, vo cc hot ng c kh nng to ra
kt qu kinh t cao.
S HOANG PH KHNG TH THA TH
Khng c g ng ngc nhin khi c rt nhiu doanh nghip
hot ng mt cch ti t khi giai on th trng ca ngi
bn qua. iu ng ngc nhin l ti sao h li khng t
hn th. Bi v hu ht cc doanh nghip c nc ngoi v
trong nc (M) u i ngc li c bn nguyn tc va c
gii thch trn y.
Thay v tp trung vo sn phm, chng ta li to ra nhng
sn xut ri rc. Hy nh li tro lu ch trch ngnh cng
150
nghip, c bit l cng nghip M, bi s chun ha ang
cht dn ca ngnh? Ri vi nm trc y, ngi ta li cng
kch n bi s lc hu c hoch nh. Gi nh nhng li
buc ti ny pht huy mt cht hiu qu!
Phn ln cc doanh nghip cc tp on ln ca M ngy
nay c th l nhng ngi phm li ln nht thng t ho
v kh nng sn sng v c th cung cp bt k sn phm
chuyn bit p ng bt k yu cu a dng no, thm ch
t nhng yu cu nh vy ln v tr hng u. V rt nhiu
doanh nghip t khoe rng h khng bao gi t loi b mt
sn phm no. Kt qu l, hu ht cc doanh nghip tiu biu
u c ti hng chc nghn hng mc sn phm trong dy
chuyn sn xut ca h - v ti tt c cc doanh nghip ,
thng ch di 20 sn phm l thc s bn c. Tuy nhin,
cha ti 20 hng mc ny phi to ra thu nhp b p chi
ph cho 9.999 sn phm khng bn c.
Qu tht, vn c bn xy ra i vi kh nng cnh tranh
ca nc M trong nn kinh t th gii hin nay c th l s tn
mt ca sn phm. Nu c tnh ton chi ph hp l, cc dy
chuyn sn xut chnh trong hu ht cc ngnh ti M s tr
nn cnh tranh thc s, bt chp mc lng cao v gnh nng
thu sut cao. Nhng nhiu cng ty phung ph li th cnh
tranh ca mnh bi s lng cc chng loi sn phm qu ln
khi bao cp cho mt lng sn phm c th khng l m ch
mt t trong s sc t trang tri chi ph. t nht l
nhng g ti pht hin ra trong ngnh nh thp v nhm. Trong
ngnh in t, li th cnh tranh ca radio ca Nht nm s
tp trung vo mt s t model trong mt dy chuyn sn xut
mt s tng phn vi s lng khng l n ni khng kim
151
sot c nhng model c khc bit ha trong cc dy
chuyn sn xut ca M.
Tng t, chng ta cng ang hoang ph cng sc lm vic
ca nhn vin khng km. Phng chm ca chng ta dng
nh l Hy lm mi th mt cht nghin cu nhn lc, k
thut hin i, phn tch khch hng, kinh t quc t, nghin
cu sn xut, quan h khch hng, vn vn. Kt qu l, chng
ta xy dng nn mt i ng nhn vin khng l nhng khng
c s tp trung chuyn su vo bt c mt lnh vc no.
Chng ta cng khng bit lm th no lm du tnh hnh.
Phng thc chung qun l chi ph vn l cch m mi
ngi u bit l khng hiu qu, nu khng ni l khng
mang tnh xy dng: ct gim ton din i 15%. Chng ta
cha thc s n lc qun l ngun lc v nh v n lc ca
chng ta. Mi vic vn cn ang c th ni.
Ba bc ln
Ch trch th rt d, mi ngi ai cng c li lm. c n
y, c gi c th ngay lp tc ni rng: Vy th lm th no
chng ta c th qun l tt hn?. Cho d ti c a ra mi p
n v vit hn mt cun sch ln th mi cng ty vn phi tm
ra phng thc ph hp nht vi c im sn xut kinh doanh
ca mnh.
Do , ti xin trnh by ra y mt lot cc bc c
phc tho ra mt cch n gin nht m ti cho rng s mang
li hiu qu cao trong cc tnh hung kinh doanh thc t, hay
t nht cng l bc tip cn ban u. C th l:
Bc 1. Phn tch - y, nh qun l phi bit s tht.
Anh ta cn phi xc nh:
152
Cc c hi v chi ph thc t ca sn phm.
Mc ng gp tim nng trong cc hot ng khc nhau
ca nhn vin.
Cc trung tm chi ph quan trng v mt kinh t.
Bc 2. Phn b bc ny, nh qun l phi phn b
ngun lc theo kt qu d kin. lm c iu , anh ta
cn bit:
Hin ti cc ngun lc c phn b th no.
Trong tng lai cc ngun lc nn c phn b th no
h tr cho nhng hot ng to ra nhiu c hi.
Cn thc hin nhng bc no t c iu nn lm t
nhng g ang lm.
Bc 3. Quyt nh Nh qun l phi chun b sn sng
thc hin bc kh khn nht trong tt c cc bc l quyt
nh xem cc sn phm, cc hot ng ca nhn vin, hay cc
lnh vc chi ph no s to ra rc ri thay v em n c hi v
thnh qu. Tt nhin, cc ngun lc hiu qu mang tnh trng
yu v tim nng s khng bao gi c phn b vo nhng lnh
vc ny. Nhng lnh vc no nn ngng li hon ton? Lnh vc
no nn c duy tr vi s u t ti thiu? Lnh vc no c th
chuyn thnh cc c hi ln, v cn bao nhiu chi ph cho s
chuyn i ?
Phn tch thc trng
bc phn tch, vic u tin l phi c mt ci nhn
khng cm tnh vo dy chuyn sn xut. Tt c cc cu hi tiu
153
chun phi c a ra i vi tng sn phm: v sn lng, v
tr trn th trng, ton cnh th trng, vn vn. Tuy nhin, c
mt cu hi quan trng: Sn phm ny ng gp g vo kt qu
hot ng ca doanh nghip? Kt qu so snh gia thu nhp v
chi ph m n to ra cho thy iu g?
Trong bc phn tch ny, thu nhp phi c xc nh l
tng s tin bn ra tr i chi ph mua nguyn vt liu v chi ph
u vo. Cc chi ph thc s nn c xc nh trn c s ca
gi nh sau (nu c th): rng chi ph thc s ca mt sn
phm l mt phn trong tng chi ph ca c hot ng kinh
doanh tnh theo t l tng ng vi t l gia s lng cc giao
dch (s n hng, s sn phm, s yu cu dch v, v cc tiu
ch tng t) cn thit t c doanh thu ca sn phm vi
tng s cc giao dch tng t ca c hot ng kinh doanh tr
i chi ph nguyn vt liu v ph tng. V nh ngha trn kh
ri rm, ti xin a ra mt v d c th lm r hn:
Mt cng ty c doanh thu hng nm l 68 triu -la, sau
khi tr i cc chi ph mua nguyn vt liu v ph tng, tng chi
ph ca doanh nghip l 56 triu -la.
Sn phm A c thu nhp l 12 triu -la mt nm. Tuy
nhin, n i hi 24% tng s lng giao dch trong trng
hp ny c tnh theo s ha n. Do chi ph thc t ca
n c tnh thnh 13,5 triu -la mt nm, c ngha n ng
gp s m vo kt qu kinh doanh, ngc hn vi mc li
nhun bin chnh thc ca n l 12% theo s liu bo co k
ton. (Nhn tin, xin lu rng y l c trng ca sn phm
ca qu kh, l nhng sn phm lm mt khch hng chnh
hoc ch c duy tr trn th trng bi nhng n lc khng h
c ngha v mt kinh t).
154
Ngc li, sn phm B bt chp mc li nhun bin khng
ng hi lng ch vn vn 3% mang li thu nhp rng
khong 4 triu la, mc ng gp ln nht ca mt sn phm
vo tng li nhun. Thu nhp n t cc n hng kh ln
vi mt s t khong 50 khch hng quan trng.
V d trn cho thy, vic phn tch ny xem xt mi sn phm
ca doanh nghip thay v ch nhn vo mt sn phm ti mt
thi im. iu ny t n khng ph bin v him khi c
thc hin.
D vic phn chia tch theo tng sn phm thng l cch
quan trng nht v bc l r nht cc thng tin kinh t, cc
phn tch v khch hng, th trng, knh phn phi, v khch
hng cui cng cng cn c tin hnh theo cch tng t
di quan im mc ng gp vo kt qu chung hin ti.
S NG GP CA NHN VIN
Nhng cu hi c t ra trong bc phn tch ny i
hi s phn on v mt qun l thay v cc d liu kinh t.
Di y l danh sch cc cu hi m ti thy c ch:
Nhng lnh vc no khi hot ng vt tri s thc s nh
hng r rng nht n kt qu kinh doanh ca doanh
nghip, xt trn quan im n c th chuyn bin hiu qu
hot ng ca ton doanh nghip?
Nhng lnh vc no s mang li nguy c ph hy thnh qu
kinh t chung, gy tc ng ln hay quan trng n doanh
nghip, nu hiu nng hot ng ca cc lnh vc km?
155
Nhng lnh vc no ch mang li s khc bit nh, khng
ng k, bt chp doanh nghip hot ng hiu qu hay
khng?
Doanh nghip thu c nhng kt qu no t cng vic
c hon thnh trong mt lnh vc xc nh? Kt qu
mc no nu so vi nhng kt qu d kin hay ha hn?
Nhng kt qu no c th tr thnh hin thc trong tng
lai v tng lai l bao xa?
TRUNG TM CHI PH
Mc tiu y l xc nh nhng lnh vc m cc n lc
kim sot chi ph c th c n p. Thay v m t phng
php m bc phn tch ny c th s dng, ti mun trnh
by kt qu ca mt nghin cu thc t do mt nh sn xut ln
v cc sn phm tiu dng tin hnh (xem biu 1). tin
theo di, cc s liu trong trung tm chi ph c a ra u l
xc thc nhng l con s gn ng. V d, trong nghin cu thc
t, tng hp tng chi ph nm t 90% n 94%, trong khi cc
s liu khc c mc dao ng t hn.
156
Biu 1
ng tin ca ngi tiu dng Chng i v u?
i mi duy nht so vi cch cc nh sn xut vn s dng
l: chi ph c xc nh nh nhng g ngi tiu dng b ra
cho sn phm. Ni cch khc, bc phn tch ny nhn vo c
quy trnh kinh t nh mt dng chi ph, v loi b cc hn ch
ca k ton khi ch tnh nhng chi ph pht sinh t cc hot
ng thc t ca doanh nghip.
5. Chi ph nguyn
vt liu v dng c
2. Bn hng v xc
tin bn hng (nh
sn xut, ca hng
bn bun, ca hng
bn l)
C. Bi nhng nh
phn phi (bn
bun v bn l)
6. Chi ph qun l,
hnh chnh, v
lu tr s sch
(ngi sn xut,
nh bn bun,
bn l)
7. u t cho tng lai - nghin
cu, pht trin th trng, pht
trin qun tr, vn vn
1. Dng chuyn dch nguyn vt
liu v hng ha
Li nhun trc thu ca
ngi sn xut, nh bn bun
v bn l (nhng khng bao
gm li nhun ca nh cung
cp nguyn vt liu)
B. Thnh phm t v tr my qua
cc cng on ng gi, ng
kin g, vn ti v lu kho ti
ngi bn bun
A. T nh cung cp nguyn vt
liu ti kho ca nh my; t kho
ti v tr t my mc v vn
chuyn trong nh my
4. Sn xut - chuyn
t nguyn vt liu
thnh thnh phm
bn
3. Chi ph s dng ng
tin trong doanh nghip -
bao gm c t bn hot
ng, tin li vay, khu
hao, v chi ph bo dng
thit b (ch pht sinh
nh my sn xut)
157
Kt qu l, nhng kt lun quan trng trong v d trn l rt
r rng: lnh vc m hu ht cc doanh nghip ang tp trung
n lc qun l chi ph vo tc l lnh vc sn xut thc
ra khng c nhiu th ng n lc tr phi c mt s t
ph thc s, chng hn nh mt quy trnh sn xut hon ton
khc bit. Nhng trung tm chi ph ha hn hiu qu nht li
nm bn ngoi doanh nghip, c bit trong khu phn phi -
iu i hi cc phng thc gii quyt khc bit hn vi l
trnh ct gim chi ph thng thng - hoc nm trong nhng
lnh vc thm ch him khi nh qun tr nhn ra chng, v d
nh chi ph s dng ng tin.
Cn phi lm g?
Bc tip theo l phn tch xem hin nay cc ngun lc ang
c phn b vo cc dy chuyn sn xut, cc hot ng h tr
nhn vin v cc trung tm chi ph nh th no. Bc phn tch
ng nhin phi nh gi c v mt nh lng v cht lng,
bi cc con s t chng khng a ra c nhng cu tr li
cho cc cu hi nh:
S tin qung co v xc tin thng mi c hng n cc
sn phm mc tiu?
Vic phn b t bn di dng my mc thit b c ph
hp vi nhu cu ca cng ty trong tng lai?
L trnh phn b ngun lc ca cng ty c h tr tt nht
cho nhng nhn vin gii nht v cng vic ca h?
Liu nhng nhn vin gii nht y c tp trung ton b
thi gian trin khai nhng vic quan trng, hay h kim
nhim qu nhiu nn khng th thc hin c cng vic
158
no mt cch hon chnh?
p n cho cc cu hi nh trn thng khng d chu cht
no, v cc bin php khc phc m chng mang li cng
khng h d thc hin. Do , bc chuyn tip t phn b
ngun lc sang ra quyt nh thng i hi s can m v
quyt on.
Cc quyt nh u tin
Ch c mt quy lut c p dng y, l:
Nhng lnh vc nhiu tim nng to ra c hi v thnh qu ln
nht s nhn c s h tr ngun lc y nht c v s lng
v cht lng trc khi lnh vc tim nng k tip c th nhn c
bt c s h tr no.
C l lnh vc m nhng quyt nh kh khn v ri ro
nht cn c a ra l lnh vc lin quan n sn phm, bi
cc la chn him khi r rng v n gin. Chng hn nh, cc
sn phm thng c xu hng nhm li thnh nm nhm
hai nhm vi tim nng ng gp cao, ba nhm vi tim nng
ng gp thp, v mt nhm gia. Cch phn chia tiu biu
nh sau:
Nhm sn phm ch lc ca tng lai cc sn phm mi
hoc sn phm ch lc hin ti c ci tin v hon thin
(him khi cc sn phm ch lc hin ti khng thay i).
Nhm sn phm ch lc hin ti nhng i mi trong qu
kh.
Nhng sn phm c kh nng tr thnh sn phm ch lc
nu c mt thay i su sc din ra, v d nh bin mt
159
lng ln khch hng ang s dng nhng tin ch hn ch
ca cc phn khc khch hng c bit thnh khch hng
thng xuyn ca cc dng sn phm mi ph bin c s
lng tiu th ln. (y l nhm gia).
Nhm sn phm ch lc ca qu kh nhng sn phm tiu
biu c sn lng ln nhng phn chia thnh v s n
hng c bit v nh i hi s h tr ln n mc c th
gm ht c nhng g chng kim c, thm ch cn
nhiu hn. Tuy nhin, y li l nhm sn phm cng
vi nhm tip theo chng ta thng phn b nhng
ngun lc ln nht v tt nht vo . (Nghin cu phng
v
(*)
l mt v d tiu biu).
Nhm theo ui tiu biu l nhng sn phm y tim
nng trc y, nhng trn thc t chng khng em li
hiu qu tt m cng khng hon ton tht bi. Nhng sn
phm ny lun em li nhng ng gp m v v vy
khng bao gi thnh cng d cho c bao nhiu tin ca
v cng sc vo . Tuy nhin, ci ti ca nh qun l v cc
ngun lc u t vo sn phm tr nn qu ln nn
khin doanh nghip kh t b chng.
Nhm tht bi nhng sn phm ny him khi l mt vn
thc s bi chng thng t kt liu mnh.
Cch phn loi ny gi phng hng m cc quyt nh
nn theo. Trc ht, nhm u tin nn c tp trung bng
(*) Nguyn vn: Defensive research.
160
mi ngun lc cn thit thc ra nn nhiu hn mc cn thit
mt cht. Nhm tip theo, sn phm ch lc hin ti nn nhn
c h tr. Mt cng ty c nhiu nhn ti cn phi cung cp
phng tin cn thit h lm vic. Trong s nhng sn
phm c kh nng tr thnh ngun ng gp chnh cho thu
nhp ca cng ty, ch nhng nhm sn phm trn nn nhn
c s h tr, v y l nhng sn phm c kh nng c ci
tin v t thnh cng ln nht, hay c th to ra nhng ng
gp vt tri nu c cch tn thnh cng.
Ngoi ra khng cn nhm sn phm no c nhiu tim
nng ngay c nhng doanh nghip ln nht, c qun l
tt nht v c li nht. Na sau ca thang phn loi thuc
nhm ba, nhm bn, nhm nm v nhm su ch nn c
duy tr nu chng khng i hi bt c ngun lc hay n lc
no, nu khng chng nn c kt thc. Chng hn, sn phm
ch lc ca qu kh thng c k vng tr thnh con b
sa
(*)
vi li nhun cao trong vi nm na. t thm k vng
v b ra nhiu tin c gng cu vn nhng sn phm bt u
tn li l iu ht sc ngu ngc.
Nhng sn phm theo ui, tiu tn bn, nm nm th
nghim v lm vic vt v nhng vn yu km so vi cc sn
phm khc v km hiu qu hn nhiu so vi nhng g c k
vng ban u, chc chn nn b loi b. Khng c s bn rt ti
nguyn no ln hn mt sn phm gn nh hon chnh.
(*) Theo l thuyt v qun tr ca Richard Koch, cc hot ng u t c
phn vo bn nhm, trong nhm b sa" l nhm mang v li nhun
cao cho doanh nghip nhng t ti mc bo ha, t c kh nng pht
trin hn na. Chin lc thch hp cho nhm ny thng l tranh th thu
li nhun m khng u t thm.
161
iu ny c bit ng nu mi ngi trong cng ty tin rng vi
cht lng, kiu dng, hay vi chi ph v kh trong sn xut
ca sn phm, sn phm chc chn s thnh cng.
y l mt phn ca yu cu cui cng v quan trng nht
ca cu hi lm th no: lng dng cm theo ui nhng
quyt nh hp l - bt chp mi li bin h hay ngh cho
sn phm no mt c hi na, v bt chp mi l do c v
chnh ng nh sn phm ny gip gim bt tng chi ph,
hay chng ta cn c y cc dng sn phm. (Tt nhin,
khng phi tt c u l nhng li bin h v cn c, nhng
trch nhim chng minh tng li bin h l ca nhng ngi
a ra chng). Tht hay nu ti bit mt quy trnh hay danh
sch cc tiu ch dnh cho lng can m ca nh qun l, nhng
khng may l ti cha tng bit n mt quy trnh no nh th.
Kt lun
Nhng g ti phc tho trong bi bo ny l cng vic thc
s ca mt nh qun l. Hiu theo ngha thng thng, n i
hi nh qun l phi tn cng mt cch h thng vo cc vn
ang ngy mt ln ln v hiu qu kinh doanh vi mt k
hoch hnh ng, mt phng php phn tch v s hiu bit
v cc cng c qun l cn thit.
Mc d nhng vic cn lm c v khc nhau ty tng cng
ty, nhng mt s tht hin nhin lun tn ti: mi sn phm v
dch v ca doanh nghip u bc vo qu trnh lc hu dn
ngay khi n va mi bt u xut hin. Do , mi sn phm,
mi quy trnh, mi hot ng trong doanh nghip u phi
c xem xt u n sau hai n ba nm trong sut vng i
ca n. Mi sn phm, quy trnh hay hot ng cn phi c
162
xem xt theo cch chng ta xem xt mt d n mi tin ti
mt sn phm mi, mt quy trnh mi, hay mt hot ng mi
bao gm c ngn sch, yu cu chim dng vn, vn vn. Mt
cu hi cn t ra cho mi trng hp l: Nu chng ta khng
tng vo tnh hung ny, liu by gi chng ta c xem xt n
n khng?. V nu cu tr li l khng, cu hi tip theo s
l: Lm cch no chng ta thot ra, v c th thot ra nhanh ti
mc no?.
Sn phm m cng vic ca nh qun l to ra l nhng
quyt nh v hnh ng, ch khng phi l kin thc v s
hiu bit. Nhng quyt nh quan trng l v phn b s n
lc. V khng cn bit kh khn th no, c mt nguyn tc cn
c tn trng tuyt i: khi phn b ngun lc, c bit l ngun
nhn lc c tim nng ln, nhu cu ca nhng lnh vc c nhiu ha
hn nht cn phi c p ng trc tin vi kh nng cao nht.
iu c ngha l s khng cn nhiu ngun lc hiu qu
dnh li cho nhng cng vic c th lm tt nhng khng thit
yu, v do tt hn ht l t b cc mc tiu khng
phung ph ngun lc giu tim nng hay c gng khai thc
nhng ngun lc t tim nng. iu ny i hi nhng quyt
nh kh khn v y ri ro. Nhng du sao, chnh l nhng
g m nh qun l c tr cng lm.
163
th gii
CA Nh QuN L
165
thNg tiN
CC Nh QuN tR
thC s CN
K t khi cc cng c x l d liu hin i ra i khong
30-40 nm trc, cc doanh nhn va nh gi qu cao va
nh gi qu thp tm quan trng ca thng tin i vi t chc.
nh gi qu cao khi chng ta bao gm c bn thn ti ni
v kh nng cc m hnh kinh doanh do my tnh lp ra c
th ra quyt nh hay thm ch vn hnh phn ln cng vic
kinh doanh. Nhng chng ta cng nh gi qu thp cc cng
c mi khi ch xem chng nh nhng phng tin gip cc nh
qun tr lm tt hn nhng vic h ang lm trong vic iu
hnh t chc mnh.
Ngy nay, khng cn ai ngh rng cc m hnh kinh
doanh trn my tnh c th ra quyt nh kinh doanh na.
Thm ch cho n nay, nhng ng to ln nht ca kh nng x
l thng tin cng khng dnh cho qun tr, n ng vai tr
166
quan trng trong nhng nghip v c th - v d, nh s h tr
ca my tnh hay nhng phn mm siu vit, cc kin trc s c
th gii quyt cc vn v kt cu cng trnh khi thit k.
Tuy nhin, d chng ta nh gi qu cao hay qu thp cc
cng c mi, chng ta cng u khng nhn ra rng chng c
th thay i mnh m nhng nhim v cn thc hin. Lch s
ch ra rng khi nim v cng c va ph thuc va tng h
ln nhau. Ci ny thay i ci kia. l xu th ang din ra vi
khi nim m chng ta gi l kinh doanh v vi nhng cng c
gi l thng tin. Nhng cng c mi cho php hoc buc chng
ta nhn nhn cng vic kinh doanh di mt gc khc.
Chng c xem l:
ngun to ra ti nguyn v t chc c th dng chi ph to
ra li nhun.
nhng mt xch trong chui cc hot ng kinh doanh m
cc nh qun l cn hiu mt cch tng th qun l chi
ph ca mnh.
cc t bo ca x hi to ra ca ci, v
sn phm ng thi cng l ngi sng to ra mi trng
vt cht - mi trng bn ngoi t chc - ni cc c hi v
thnh qu tn ti, k c nhng mi e da i vi thnh
cng v s sng cn ca mi doanh nghip.
Bi bo ny s cp n cc cng c nh qun tr cn c
to ra nhng thng tin m h cn cng nh cp ti nhng
khi nim ng sau nhng cng c . Mt s cng c c
s dng trong mt thi gian di, nhng him khi chng tp
THNG TIN CC NH QUN TR THC S CN
167
trung vo nhim v qun l kinh doanh. Mt s cn c lm
mi v chng khng hiu qu trong m hnh hin ti. i vi
nhng cng c c tm quan trng trong tng lai, cho n nay
chng ta mi c nhng hnh dung rt s ng. Bn thn nhng
cng c ny vn cn c pht trin thm.
D ch mi bt u hiu phng thc s dng thng tin nh
mt cng c, chng ta c th phc tho vi chnh xc cao
nhng phn chnh ca h thng thng tin m nh qun tr cn
qun l hot ng kinh doanh. lm c iu , chng
ta phi hiu r nhng khi nim gn nh ng vai tr nn tng
ca hot ng kinh doanh m cc nh qun tr phi qun l trong
tng lai c th gi l ti cu trc doanh nghip.
T k ton gi thnh n kim sot li nhun
L ra chng ta c th tin rt xa trong vic ti cu trc c
hot ng kinh doanh ln thng tin trong cc h thng thng
tin mang tnh truyn thng cao nht ca chng ta: k ton. Trn
thc t, rt nhiu doanh nghip chuyn t k ton gi thnh
truyn thng sang k ton chi ph theo hot ng
(*)
. K ton chi ph
theo hot ng va th hin mt khi nim khc v qu trnh
kinh doanh, c bit i vi cc cng ty sn xut, va th hin
nhng thc o khc.
K ton gi thnh truyn thng, c pht trin ln u
tin bi General Motors 70 nm trc, da trn tin l gi
thnh ton b l tng chi ph ca tng hot ng sn xut ring
(*) Activity-Based Costing (ABC) l m hnh k ton gi thnh (chi ph) trong
xc nh cc hot ng trong mt t chc v tnh chi ph ca tng hot
ng vo gi thnh sn phm v dch v da trn t l s dng mi hot
ng: m hnh ny p dng nhiu chi ph gin tip v chi ph chung hn l
chi ph trc tip.
168
l. Tuy nhin, chi ph nh hng trc tip n kh nng cnh
tranh v kh nng sinh li l chi ph ca c qu trnh, v l
nhng chi ph m phng php k ton chi ph theo hot ng
s ghi nhn v qun l. Tin quan trng ca phng php
ny l: sn xut l mt qu trnh thng nht bt u t lc cc
loi vt t, nguyn vt liu, cng c, ph tng my mc thit b
qua cng nh my v tip din lin tc thm ch n sau khi
thnh phm n tay ngi tiu dng. Dch v cng l mt loi
chi ph trong sn phm, v tng t i vi vic lp t, thm
ch ngay c khi khch hng tr ph.
K ton gi thnh truyn thng hch ton chi ph pht sinh
do thc hin mt cng vic no , v d nh ct mt ren c. K
ton chi ph theo hot ng cn ghi nhn chi ph ca s khng
thc hin, chng hn nh chi ph thi gian cht ca my mc,
chi ph ca vic ch i ph kin hay dng c cn thit, chi ph
ch i giao hng, chi ph ca vic lm li hay loi b hng li.
Chi ph khng thc hin m k ton chi ph truyn thng khng
th v cng khng ghi nhn cng ln tng ng, thm ch
cn cao hn c chi ph thc hin. Do , k ton chi ph theo
hot ng khng ch mang n kh nng qun l chi ph tt
hn, m kh nng qun l theo mc tiu cng ngy cng tt hn.
K ton gi thnh truyn thng gi nh rng mt cng vic
nht nh v d nh gia nhit cn c thc hin v s c
thc hin vo thi im n vn thng c thc hin. Vic tnh
gi thnh sn phm/dch v theo hot ng t ra cu hi: C cn
thit phi thc hin cng vic ny khng? Nu c, thc hin lc
no l tt nht? Chi ph theo hot ng hp nht ng thi
mt s hot ng phn tch gi tr, phn tch quy trnh, qun l
cht lng v chi ph vo cng mt hot ng phn tch.
169
Vi cch tip cn , k ton chi ph theo hot ng gp
phn lm gim ng k chi ph sn xut trong mt s trng
hp gim n mt phn ba hay thm ch nhiu hn. Tuy nhin,
nh hng ln nht ca n l trong ngnh dch v. Trong hu
ht cc doanh nghip sn xut, k ton gi thnh t ra bt cp.
Trong cc ngnh dch v - nh ngn hng, ca hng bn l, bnh
vin, trng hc, ta bo v i pht thanh, truyn hnh trn
thc t gn nh khng c thng tin g v gi thnh.
K ton gi thnh theo hot ng ch ra cho chng ta l do
k ton gi thnh truyn thng khng hiu qu i vi ngnh
dch v. L do khng phi k ton gi thnh truyn thng p
dng k thut sai m l a ra nhng gi nh sai. Cc cng ty
dch v khng th bt u vi chi ph ca cc nghip v ring
l m cc cng ty sn xut thng lm vi k ton gi thnh
truyn thng. H phi bt u vi gi nh rng ch c mt chi
ph: l chi ph ca ton h thng. V l chi ph c nh
tnh trn mt khong thi gian cho trc no . S phn bit
r rng gia chi ph c nh v chi ph bin i, nn tng c
bn ca k ton gi thnh truyn thng, li khng c ngha
ln trong ngnh dch v. iu tng t xy ra vi mt gi nh
c bn khc ca k ton gi thnh truyn thng l t bn (vn)
c th thay th cho lao ng. Trn thc t, c bit l trong
nhng cng vic i hi tri thc, mi lng vn u t b sung
thng yu cu thm lao ng ch khng bt i. V d, mt
bnh vin u t thm thit b chn on s cn b sung thm
bn n nm lao ng vn hnh thit b . Cc t chc
hot ng da trn nn tng tri thc cng cn rt ra bi hc .
Tuy nhin, tt c chi ph l c nh trong mt khong thi gian
nht nh v cc ngun lc khng th thay th c ln nhau,
do hot ng tng th phi c tnh ph chnh l gi
170
nh u tin ca phng php tnh gi thnh theo hot ng.
Bng vic p dng nhng gi nh vo ngnh dch v, chng
ta dn t c thng tin gi thnh v kim sot li nhun.
Chng hn nh, trong vi thp k qua, cc ngn hng c
gng p dng k ton gi thnh truyn thng trong hot ng
ca mnh ngha l, h xc nh chi ph ca cc nghip v v
dch v ring r, nhng vi nhng kt qu rt ngho nn. Hin
nay, h bt u t cu hi: Hot ng no l trung tm ca chi
ph v doanh thu? Cu tr li l hot ng phc v khch hng.
Chi ph cho mi khch hng trong bt c lnh vc chnh no
ca ngn hng u l chi ph c nh. Do , chnh li nhun
thu c t mi khch hng c s lng dch v m khch
hng s dng v t hp ca nhng dch v quyt nh chi
ph v tnh sinh li. Cc nh kinh doanh ca hng gi r, c
bit Ty u, i khi cng nhn ra iu ny. H gi thit l mt
khi lp t mt n v din tch gi hng, chi ph s l c
nh, v vic qun l bao gm c vic ti a ha li nhun thu
c trn trong mt khong thi gian nht nh. S tp
trung ca h vo qun l li nhun cho php h tng kh nng
sinh li bt chp gi bn thp hay li nhun bin thp.
Cc doanh nghip dch v mi ch bt u p dng nhng
khi nim mi v k ton gi thnh. Trong mt s lnh vc, nh
phng th nghim, ni nng sut hay sn lng gn nh khng
th o c, chng ta c th s phi da trn s nh gi thay
v o lng. Nhng trong nhng cng vic i hi cht xm v
dch v, trong vng 10 n 15 nm ti, chng ta phi pht trin
nhng cng c ng tin cy o lng v qun l chi ph, v
gn cc chi ph vi kt qu.
171
Suy ngh su hn v vn tnh gi thnh trong ngnh dch
v c th mang li ci nhn thu o hn v cc chi ph tm
kim v gi chn khch hng trong mi loi hnh kinh doanh.
Chng hn nh, nu GM, Ford v Chrysler s dng phng
php tnh gi thnh theo hot ng, c th h sm nhn ra
nhng hnh ng khng hiu qu trong cuc chin cnh tranh
vi nm qua nh a ra nhng t gim gi hp dn ngi mua
xe mi, hay nhng khon tin thng khng l. Nhng chin
dch khuyn mi thc t tiu tn ca nhm Tam i
Gia ngnh t ny nhng khon tin khng l, v t hn, lm
mt i mt lng khch hng tim nng khng l. Tht vy, v
tr trn th trng ca c ba tp on ny u rt thm hi.
Nhng c chi ph ca nhng thng v c bit ln nhng kt
qu tiu cc u khng c th hin qua cc con s ca k
ton gi thnh truyn thng ca cng ty, do nh qun l
khng bao gi nhn thy c thit hi. K ton gi thnh
truyn thng ch th hin c th chi ph ca tng hot ng sn
xut ring l, trong khi cc chi ph y khng b nh hng bi
nhng khon gim tr hay h gi trn th trng. Mt khc, k
ton gi thnh truyn thng cng khng ch ra nh hng ca
vic xc nh gi bn trc nhng yu t nh th phn.
K ton gi thnh theo hot ng ch ra hoc t nht cng c
gng ch ra nh hng ca nhng thay i trong chi ph v li
nhun ca tng hot ng sn xut kinh doanh n kt qu
chung ca c doanh nghip. Nu cc nh sn xut t s dng
cch hch ton ny, h s nhanh chng nhn ra thit hi ca cc
cuc chin gim gi. Trn thc t, nh p dng phng php
tnh gi thnh theo hot ng mc d mi ch gii hn trong
mt s nh doanh nghip cc nh sn xut t Nht Bn nh
Toyota, Nissan v Honda hiu rng h khng nn cnh tranh
172
vi cc nh sn xut t M bng chin lc gim gi, v do
m h duy tr c c th phn ln li nhun.
T H cu hp php
(*)
n Thc th kinh t
(**)
Tuy nhin, bit r gi thnh sn xut/dch v vn cha .
thnh cng trn th trng ton cu ang ngy cng cnh tranh
khc lit ngy nay, cc cng ty cn phi nm c chi ph ca c
chui hot ng kinh t v phi lm vic thng nht vi tt c cc
thnh vin khc trong chui qun l chi ph v ti a ha li
nhun. Do cc cng ty bt u chuyn t vic tnh gi thnh
cho cc hot ng ni b sang tnh gi thnh cho c qu trnh
kinh t, ni m c cng ty ln nht cng ch l mt mt xch.
Php nhn, tc cng ty, l mt thc th i vi cc c ng,
ch n, nhn vin v vi cc n v thu thu. Nhng v mt kinh
t, l i tng h cu. Ba mi nm trc, Coca-Cola l
mt nh nhng quyn (franchisor) cn cc nh ng chai c
lp nhn nhng quyn ca h mi sn xut ra sn phm. Hin
nay, Coca-Cola s hu hu ht cc cng ty ng chai trn ton
nc M. Nhng nhng ngi ung Coca-cola bao gm c
mt s ngi bit iu ny hu nh khng quan tm. iu
quan trng trn th trng l thc th kinh t, tc l chi ph ca
c qu trnh, bt k ai s hu g.
Lch s cho thy rt nhiu trng hp mt cng ty khng
tn tui t nhin xut hin trong vng vi nm ngn ngi bng
vt qua cc cng ty u ngnh mt cch d dng. Li gii thch
lun l do h c chin lc vt tri, cng ngh vt tri,
marketing vt tri, hay quy trnh sn xut gn nh. Trong mi
(*) Nguyn vn: Legal Fiction.
(**) Nguyn vn: Economic Reality.
173
trng hp, cng ty mi xut hin c hng li th chi ph
rt ln, thng l 30%. L do l cc cng ty mi nm bt v
qun l chi ph ca c chui kinh doanh thay v ch qun l chi
ph ca ring h.
Toyota c th l v d tt nht v mt cng ty bit nm bt
v qun l chi ph ca cc nh cung cp v knh phn phi - tt
nhin, tt c cc nh cung cp v knh phn phi ca h l thnh
vin ca keiretsu, tp on kinh t kiu Nht
(*)
. Qua mng li ny,
Toyota qun l ton b chi ph sn xut, phn phi v dch v i
vi t theo mt dng chi ph a vo sn xut, tp trung vo
nhng vic c chi ph thp nht v mang li li nhun cao nht.
Tuy nhin, qun l dng chi ph khng phi l pht minh
ca ngi Nht m l ca ngi M. N c pht minh ra bi
William Durant, ngi sng lp ra General Motors. Khong nm
1908, Durant bt u mua cc cng ty t nh nhng thnh
cng Buick, Oldsmobile, Cadillac, Chevrolet v sp nhp
chng thnh mt cng ty mi l General Motors Corporation.
Nm 1916, ng thnh lp mt chi nhnh c lp mang tn
United Motors mua cc cng ty ph tng nh nhng thnh
cng. Mt trong nhng v thn tnh u tin ca ng l Delco,
mt cng ty ang nm gi bng sng ch ca Charles Kettering
v b khi ng t.
(*) Cc Keiretsu c tin thn l cc Zaibatsu - tp on cng nghip khng l
kim sot nn kinh t nc Nht trc th chin th hai. Mt Keiretsu c
cu trc theo kiu tp on, gm nhiu cng ty thnh vin. Cc cng ty ny
xoay quanh mt ngn hng v mt cng ty thng mi. Ni dung quan
trng nht ca Keiretsu l to ra mi lin kt hng ngang gia cc cng ty
lm n vi nhau bng phng thc xm nhp su vo nhau qua vic mua
c phn ca i tc. Phng thc ny c bit ph bin trong quan h
gia nh sn xut vi cc nh thu ph ca h.
174
Durant mua li tng cng khong 20 cng ty cung cp, thng
v cng ty cui cng ca ng nm 1919, mt nm trc khi ng
b ht khi v tr CEO ca GM l cng ty Fisher Body. Durant ch
nh a cc cng ty sn xut ph tng v ph kin vo qu trnh
thit k cc mu xe mi ngay t bc u. Lm nh vy, ng c th
qun l c ton b chi ph ca mt chic t thnh phm theo
mt dng chi ph. Nh vy, trn thc t, Durant sng to ra ci m
ngi Nht gi l keiretsu sau ny.
Tuy nhin, t nm 1950 n 1960, m hnh keiretsu ca
Durant tr thnh thng lng sit quanh c cng ty khi t chc
cng on p dng mc chi ph lao ng cao hn vo cc cng
ty nh sn xut ph tng ca GM so vi cc i th cnh tranh
c lp. Cc i tc bn ngoi, cc cng ty t c lp nh
Packard v Studebaker, nhng cng ty mua ti 50% sn phm
u ra ca cc cng ty nh sn xut ph tng thuc GM, ln
lt bin mt, kh nng qun l ca GM c v chi ph v cht
lng cng bin mt cng vi h. Tuy nhin trong vng hn 40
nm tn ti, phng php tnh gi thnh theo h thng ca GM
em v cho h mt li th khng ai c th vt qua, k c
i th ln nht ca h l Studebaker.
Sears, Roebuck & Co. l cng ty u tin sao chp phng
php ca Durant. Trong nhng nm 1920, h k hp ng
di hn vi cc nh cung cp v mua mt lng c phiu nh
trong cc cng ty ny. Sau Sears c cc nh cung cp t
vn trong thit k sn phm v nh th m c th hiu v qun
l ton b dng chi ph ca mnh. Vic ny em n cho cng
ty li th chi ph vt tri trong hng thp k sau .
Trong nhng nm u 1930, chui ca hng bn l c tr
s ti London Marks & Spencer sao chp m hnh ca Sears v
175
t c nhng thnh cng tng t. Hai mi nm sau, ngi
Nht, dn u bi Toyota, hc tp v sao chp c Sears v Marks
& Spencer. Sau , ca hng Wal-Mart phng theo cch tip cn
ny cho php cc nh cung cp lu tr hng trc tip trn k
ca cc ca hng, do loi b kho hng v ko theo l loi b
gn mt phn ba chi ph ca hot ng bn l truyn thng.
Tuy nhin, nhng cng ty trn l mt s t ngoi l. Mc d
cc nh kinh t hc bit r tm quan trng ca vic xc nh chi
ph trn sut chui kinh doanh k t khi Alfred Marshall vit v
n vo cui nhng nm 1890, hu ht cc doanh nhn ch xem
nh mt m hnh l thuyt. Nhng cng ngy vic qun l
chui chi ph cng tr nn cn thit. Trong bi vit ca mnh,
From Lean Production to the Lean Enterprise (Harvard Business
Review, Thng 3 & 4 nm 1994), James P. Womack v Daniel T.
Jones bn lun y thuyt phc rng cc nh qun tr cn phi
thit lp v qun l khng ch chui chi ph m tt c mi th -
c bit l chin lc kinh doanh v k hoch sn xut vi ci
nhn kinh doanh tng th, bt k cc ranh gii v php l ca cc
cng ty c lp.
Mt lc thc y mnh m cc cng ty v hng k ton
gi thnh theo chui hot ng kinh t l chuyn hot ng
nh gi bn theo gi thnh (cost-led pricing) sang xc nh gi
thnh da vo gi bn (price-led costing). Theo truyn thng,
cc cng ty phng Ty bt u t chi ph, cng vo mt khon
li nhun bin mong mun v th l ra gi bn. H nh gi
bn cn c vo chi ph. Hai chui siu th Sears v Marks &
Spencer t lu chuyn sang tnh gi thnh cn c vo gi bn,
trong gi bn m khch hng sn sng mua s quyt nh
cc chi ph c php, bt u t bc thit k sn phm. Cho
176
n gn y, cc cng ty ny vn ch l nhng ngoi l him
hoi. Ngy nay, vic xc nh gi thnh da vo gi bn ang tr
thnh mt nguyn tc. Cc cng ty Nht trc tin p dng
trong hot ng xut khu ca h. Hin nay, Wal-Mart v tt c
cc ca hng gi r ca h M, Nht v chu u ang thc
hin vic tnh gi thnh cn c vo gi bn. Quy tc ny n sau
s thnh cng ca Chrysler vi nhng mu xe gn y ca h,
cng nh nhn hiu Saturn ca GM. Cc cng ty vn c th thc
hin nh gi bn da trn gi thnh, tuy nhin, ch khi no h
hiu r v qun l c gi thnh ton b ca chui kinh t (the
entire cost of the economic chain).
Nhng kin tng t cng c p dng i vi vic thu
ngoi (outsourcing), lin minh (alliance) v lin doanh (joint
venture) nhng thc ra l c th p dng i vi bt c hnh
thc kinh doanh c no xy dng trn mi quan h hp tc
(partnership) ch khng phi kim sot (control). Cc thc th
ny, ch khng phi m hnh truyn thng trong cng ty m
s hu gn nh ton b cc cng ty con, ang ngy cng ph
bin, tr thnh m hnh ca s pht trin, c bit trong nn
kinh t ton cu ha.
Du vy, hu nh cc doanh nghip u gp rt nhiu kh
khn khi chuyn sang xc nh gi thnh theo chui kinh t.
lm c iu , h thng k ton ca cc cng ty trong
ton chui cn phi c s ng nht, hay t ra phi tng thch
vi nhau. Tuy nhin, mi cng ty u c h thng k ton vn
hnh theo cch ca ring mnh v cng ty no cng tin rng h
thng ca mnh l duy nht. Hn na, vic xc nh theo chui
kinh t yu cu cc cng ty phi chia s thng tin thng sut, l
do l trong cng mt cng ty, ngi ta cng c xu hng chng
177
li s chia s thng tin. Bt chp nhng thch thc , ngy nay
cc cng ty c th tm ra nhiu cch xc nh gi thnh da vo
gi bn, nh Procter & Gamble ang thc hin. S dng m
hnh m Wal-Mart pht trin to quan h thn thit vi
nh cung cp P&G ang khi xng s chia s thng tin v
qun l chui kinh doanh vi 300 nh bn l ln, nhng ngi
ang phn phi phn ln sn phm ca h trn ton th gii.
D c tr ngi th no, vic tnh gi thnh cn c vo chui
kinh t cng s c thc hin. Nu khng, ngay c nhng cng
ty hiu qu nht cng phi i mt vi nhng bt li ngy cng
tng v chi ph.
Thng tin l to ra ca ci
Doanh nghip c trao cho nhim v to ra ca ci, ch
khng phi qun l chi ph. Nhng iu r rng khng c
phn nh trong nhng thc o truyn thng. Cc sinh vin k
ton nm u c dy rng bng cn i k ton m t gi tr
thanh khon ca doanh nghip v cung cp thng tin cho cc ch
n trong trng hp xu nht. Nhng cc doanh nghip hot ng
khng phi b thanh l, m to ra ca ci. lm c iu
, thng tin phi gip cho nh qun tr c th a ra c nhng
nh gi y v chnh xc. iu i hi bn cng c chn
on: thng tin c bn, thng tin nng sut, thng tin nng lc v
thng tin v s phn b cc ngun lc khan him. Khi kt hp vi
nhau, chng to ra mt b cng c hon chnh gip nh qun tr
iu hnh doanh nghip hiu qu.
THNG TIN C BN
y l cng c qun l mang tnh chn on lu i nht v
c s dng rng ri nht hin nay bao gm dng tin, d bo
178
tnh thanh khon v nhng thc o tiu chun nh t l tn
kho ti cc i l v doanh s bn, mc thu nhp bo m chi
tr li sut cho vic pht hnh tri phiu, t l gia n kh i so
vi tng n phi thu v vi doanh s bn hng, v.v. Nhng thng
s cng tng t nh nhng thng s m mt bc s cn
theo di qu trnh tr liu: cn nng, nhp tim, huyt p, nhit
v thnh phn nc tiu. Nu cc ch s l bnh thng th
chng khng ni ln nhiu iu. Nhng nu khng bnh
thng, chng s ch ra cc vn chng ta cn iu tr ngay lp
tc. Nhng thc o c gi l thng tin c bn.
THNG TIN V NNG SUT
Cng c qun l th hai l nng sut lm vic ca cc ngun
lc chnh. Cng c lu i nht trong s t thi Chin
tranh Th gii II l nng sut lao ng th cng. Ngy nay
chng ta ang dn dn pht trin nhng thc o, d cn rt
th s, nh gi nng sut ca lao ng tr thc v lao ng
cc ngnh dch v. Tuy nhin, ch o nng sut ca ngi lao
ng, d lao ng tay chn hay lao ng tr c, khng mang
n cho chng ta nhng thng tin y nht v nng sut.
Chng ta cn d liu v nng sut ca tt c cc yu t.
iu gii thch s gia tng ca cc php phn tch Gi tr
Kinh t Gia tng (Economic Value-Added, vit tt l EVA). EVA da
trn ci chng ta bit t lu, rng ci c gi l li nhun, tc
l s tin cn li sau chi ph vn, thng khng phi l li
nhun
(*)
. Nu mt doanh nghip khng to ra mt khon li
(*) Ti tho lun tng i su v EVA trong quyn Qun l hng ti kt
qu" (Managing for results") xut bn nm 1964, nhng cc nh kinh t
hc kinh in th h trc ti, Alfred Marshall ca Anh v Eugen Bohm-
Bawerk ca o, bn lun v EVA t nhng nm cui 1890. (Ch thch
ca tc gi)
179
nhun ln hn chi ph s dng vn, doanh nghip b l. ng
quan tm ti vic doanh nghip ng thu, cho rng nh th l
t c li nhun thc s, bi doanh nghip s mang li cho
nn kinh t t hn nhng g n tiu tn t ngun lc. N s khng
b p c y chi ph nu li nhun cng b khng vt
qu chi ph vn. Nu khng lm c nh vy, n khng to ra
m ch ph hy ca ci. Vi quan nim nh vy, c rt t doanh
nghip M kinh doanh c li k t Chin tranh Th gii II.
Bng cch o lng gi tr gia tng trn ton b cc loi chi
ph, bao gm c chi ph vn, EVA tnh ton hiu sut ca tt c cc
yu t sn xut. Bn thn n khng ch ra cho chng ta ti sao
mt sn phm hay dch v nht nh khng to ra gi tr gia tng,
hay ch ra cho chng ta nhng vic cn tin hnh, nhng n cho
php chng ta nhn ra nhng thng tin cn thit v bit c
cn tin hnh cc hnh ng chnh sa hay khng. EVA c th ch
ra sn phm, dch v, nghip v hay hot ng no t hiu qu
cao bt thng hay gia tng gi tr bt thng. Khi chng ta
phi t hi rng bi hc rt ra t nhng thnh cng l g?
Cng c hin i nht c s dng c c thng tin nng
sut l so snh i chun (benchmarking) so snh gia hiu qu
ca mt doanh nghip vi mt doanh nghip t hiu qu tt nht
trong ngnh, hay tt hn l doanh nghip hiu qu nht lnh vc
bt k. So snh i chun gi nh rng nhng g mt doanh nghip
lm tt th bt c doanh nghip no khc cng c th lm tt. V n
cng gi nh rt ng n rng t nht doanh nghip cng lm
tt nh doanh nghip dn u mi mong p ng iu kin tin
quyt cnh tranh. Kt hp EVA v so snh i chun s mang li
cng c chn on o lng nng sut ton b cc yu t trc
khi qun l n.
180
THNG TIN V NNG LC
Cng c th ba cp ti nng lc ca doanh nghip. K t
bi bo mang tnh t ph ca C. K. Prahalad v Gary Hamel
Nng lc ct li ca doanh nghip (Tp ch Harvard Business
Review Thng 6 nm 1990), chng ta bit rng kh nng dn
u nm nng lc lm nhng vic ngi khc khng th lm
c hoc c th lm c nhng rt kh khn v khng hiu
qu. N nm cc nng lc ct li (core competencies), vn
kt hp gi tr ca th trng hay khch hng vi kh nng c
bit ca nh sn xut hay nh cung cp.
Sau y l mt s v d: kh nng thu nh cc linh kin
in t ca ngi Nht da trn nn tng ngh thut truyn
thng 300 nm tui ca Nht Bn l v phong cnh trn hp
sn mi nh xu, gi l ngh thut inro, hay khc c mt vn
th ln mt chic nt trn ai o, gi l ngh thut netsuke, hay
kh nng khc thng m GM c c gip h thnh cng
trong cc v thn tnh cng ty sut 80 nm qua, hoc kh nng
rt c trng ca Marks & Spencer khi to ra nhng n cao
cp ng gi sn cho cc gia nh c thu nhp trung bnh.
Nhng lm th no mt doanh nghip va xc nh c
nhng nng lc ct li sn c va xc nh c nhng nng lc
m doanh nghip cn c t c v duy tr v tr dn u?
Lm th no mt doanh nghip nhn ra c liu nng lc ct
li ca mnh ang c cng c hay b yu i? Liu nng lc y
cn mang tnh ct li hay cn thay i nhng g?
Cho n nay, cc tranh ci v nng lc ct li vn ch yu
mang tnh giai thoi. Nhng mt s cng ty chuyn ngnh quy
m trung bnh nh mt nh sn xut dc phm Thy in
v mt cng ty M chuyn v cc dng c c bit ang pht
181
trin phng php o lng v qun l cc nng lc ct li.
Bc u tin l theo di st sao hiu qu hot ng ca chnh
doanh nghip v ca cc i th cnh tranh, tm kim nhng
thnh cng khc thng v nhng hot ng khng hiu qu
bt thng nhng lnh vc l ra phi mang li hiu qu.
Nhng thnh cng ny phi th hin c nhng g th trng
nh gi cao v ngi tiu dng sn sng b tin ra mua. Chng
ch ra lnh vc m doanh nghip c th nm ly li th dn u.
Nhng im khng thnh cng c xem nh du hiu u
tin cho thy th trng ang thay i hoc nng lc cnh tranh
ca cng ty ang yu i.
Php phn tch ny gip chng ta nhanh chng nhn ra cc
c hi. V d, mt nh sn xut dng c ca M qua theo di st
sao nhng thnh cng khc thng pht hin ra mt s ca
hng my mc nh ca Nht ang mua nhng dng c cng
ngh cao vi gi t ca mnh, ngay c khi nhng dng c
khng c thit k cho h v nh sn xut cng khng gi
in cho hng nhng ca hng ny. Pht hin ny cho php
cng ty nhn ra kh nng cnh tranh ct li mi: ngi Nht b
thu ht bi sn phm ca cng ty do nhng sn phm y d
bo dng v sa cha d chng s dng cng ngh phc tp.
Khi p dng nhng hiu bit vo thit k, cng ty ny
ginh c v tr dn u th trng cc nh my quy m nh
v cc ca hng thit b ti M v Ty u nhng th trng ln
m trc h cha bao gi vn ti c.
Nng lc ct li ca cc t chc khc nhau bao gi cng
khc nhau v c xem l c trng ring ca mi t chc.
Nhng mi t chc khng ch doanh nghip u cn mt
nng lc ct li: kh nng i mi. Mi t chc cn c mt cch
182
ring ghi nhn v nh gi nhng hot ng i mi. Trong
nhng t chc thc hin vic gm mt s nh sn xut
dc phm hng u im khi u khng phi l thnh qu
ca ring cng ty, m l h s ghi nhn nhng hot ng i
mi ca c mt lnh vc trong mt khong thi gian xc nh.
Nhng i mi no thc s thnh cng? Bao nhiu hot ng
i mi y thuc v t chc ca mnh? Kt qu hot ng c
tng xng vi mc tiu ca chng ta? C theo xu hng ca th
trng? C xng vi v tr ca chng ta trn th trng? C
tng xng vi nhng chi ph nghin cu pht trin ca t
chc? Nhng i mi thnh cng ca t chc c nhiu tim
nng v kh nng pht trin nht trong ngnh? Bao nhiu c
hi i mi thc s b chng ta b l? Ti sao? Bi chng ta
khng nhn thy? Bi chng ta nhn thy nhng b qua? Hay
bi chng ta khng th nm bt? V, lm th no chng ta
chuyn nhng i mi vo sn phm? a phn cc vn
trn cn c nh gi ch khng phi o lng. Nng lc ct
li t ra cu hi thay v a ra cu tr li, nhng nhng cu hi
hon ton ng n v cn thit.
THNG TIN V VIC PHN B CC NGUN LC
Lnh vc cui cng trong thng tin chn on l s phn b
cc ngun lc khan him: vn v nhn lc. Chnh hai ngun lc
ny bin vic qun l thng tin doanh nghip thnh hnh ng
thc t. Chng quyt nh mt doanh nghip hot ng hiu
qu hay yu km.
GM pht trin quy trnh phn b vn mt cch c h
thng ln u tin vo 70 nm trc. Ngy nay, thc t mi
doanh nghip u c quy trnh phn b vn nhng ch mt s
t s dng ng. Cc cng ty thng tnh ton mc phn b
183
vn s hu bng mt hoc hai trong s nhng tiu ch sau: li
nhun thu c trn vn d kin u t, thi gian hon vn,
dng tin, hoc gi tr hin ti c chit khu. Tuy nhin, t
lu chng ta bit t u nhng nm 1930 rng khng c
phng php no trong s cc phng php trn l chnh xc.
hiu vn u t d kin, mt cng ty cn xem xt tt c bn
tiu ch trn. Su mi nm trc, lm c iu , ngi
ta phi x l khi lng s liu khng l. Ngy nay, mt chic
my tnh xch tay c th cung cp thng tin y trong vng vi
pht. Trong 60 nm qua, chng ta bit rng cc nh qun l
khng nn ch nhn vo mt tiu ch phn b vn. Thay vo
h nn chn mt d n c t l c hi v ri ro tt nht. Vic ny
cn mt ngn sch cho vic phn b vn dng trong vic trnh
by cc kh nng la chn li mt iu m rt nhiu doanh
nghip khng lm. Tuy nhin, quan trng hn l hu ht cc
quy trnh phn b vn thm ch u qun cp hai thng
tin quan trng sau:
iu g s xy ra nu vn u t d kin khng to ra kt
qu nh k vng, v d ch t 60% d kin? N s gy nh
hng nghim trng n cng ty hay khng, hay ch l
chuyn nh?
Nu u t thnh cng c bit l nu thnh cng ngoi
d kin th vic em n cho chng ta nhng g?
Khng ai GM c nh tm hiu xem liu thnh cng ca
nhn hiu Saturn a h n u. Kt qu l cng ty c th
t kt liu thnh cng ca mnh do khng kh nng ti
tr cho d n.
184
Thm vo , yu cu phn b vn cn nhng gii hn ring:
Khi no chng ta thu c kt qu? Nhng kt qu l g? Sau
, cc kt qu - thnh cng, cn thnh cng, tht bi, v cn tht
bi cn c bo co v phn tch. Khng c cch no tt hn
ci thin hiu qu mt doanh nghip bng vic o lng kt
qu ca vic phn b vn u t so vi nhng k vng hay tnh
ton m ngi ta da vo khi ra quyt nh u t.
Tuy nhin, vn khng phi l ngun lc quan trng duy
nht ca doanh nghip, v cng khng phi l ngun lc khan
him nht. Ngun lc khan him nht ca doanh nghip chnh
l con ngi. T sau Chin tranh Th gii II, qun i M - v
cho n nay ch duy nht t chc ny - hc c cch th
nghim cc quyt nh b nhim. Ngy nay h hiu rt r iu
g cn trng i mt s quan cao cp trc khi giao nhim v.
Sau qun i s nh gi s quan ny da vo nhng g h k
vng anh ta. H cng thng xuyn nh gi quy trnh tuyn
chn s quan cao cp cn c vo nhng ln b nhim thnh cng
hay tht bi trc . Trong kinh doanh th ngc li, hu nh
ngi ta khng thy s b nhim i lin vi nhng mc tiu m
ngi c b nhim phi t c v h thng nh gi thnh
qu ca h. Trong n lc to ra ca ci, ngi qun l cng cn
phi phn b nhn s mt cch c mc ch v cn thn nh khi
h tin hnh phn b vn. Kt qu ca nhng quyt nh
nn c ghi nhn li v xem xt cn thn.
Ni to ra kt qu
Bn loi thng tin trn ch gip chng ta bit c tnh
hnh kinh doanh hin ti. Chng cung cp thng tin v nh
hng chin thut. tm chin lc, chng ta cn nhng thng
tin c t chc tt v mi trng. Chin lc cn da trn
185
thng tin v th trng, khch hng v c nhng i tng
khng phi khch hng, v cng ngh ca ngnh v cc ngnh
khc, v tnh hnh ti chnh th gii v v nhng thay i trong
nn kinh t th gii. l ni nh hnh nn kt qu. Bn trong
mt t chc ch c cc trung tm chi ph. Cn trung tm li
nhun duy nht chnh l khch hng cng vi nhng tm sc
cha k tn ca h.
Nhng thay i ln cng thng xy ra bn ngoi t chc.
Mt nh bn l c th bit rt r cc khch hng thng xuyn
ca h. Nhng bt k ca hng c thnh cng n u, h cng
ch c c mt phn nh ca th trng khch hng - trong
khi phn chnh quan trng hn li l nhm i tng khng
phi khch hng. Nhng i tng khng phi khch hng
thng l tin cho nhng thay i c bn v quan trng.
C t nht mt na trong s nhng cng ngh mi c ng
gp quan trng trong 50 nm qua lm chuyn bin mt
ngnh n t ngoi ngnh. Thng phiu, th to ra cuc cch
mng trong ngnh ti chnh M, c ngun gc khng phi t
ngn hng. Ngnh sinh vt hc phn t v ngnh k thut gen
c pht trin khng phi bi ngnh dc phm. Mc d a
phn hot ng kinh doanh s tip tc c tin hnh ti a
phng hay khu vc, nhng tt c u phi i mt vi, hay t
nht l c nguy c, cnh tranh ton cu t nhng ni chng
thm ch cha tng c nhc n trc .
Khng phi mi thng tin v mi trng bn ngoi u c
sn. V d nh khng c thng tin k c thng tin khng
chnh xc lm v iu kin kinh t ti Trung Quc, hay iu
khon lut php hu ht cc nc cng ha gia nhp Lin
bang X Vit. Nhng ngay c ti nhng ni m thng tin thc
186
s c sn, nhiu doanh nghip vn khng mt ti. Nhiu
cng ty ca M sang chu u trong nhng nm 1960 m khng
tm hiu v lut lao ng. Cc cng ty ca chu u cng m tt
v i thng tin trong cuc phiu lu sang th trng M. Mt
trong nhng nguyn nhn chnh dn ti tht bi trong u t
bt ng sn ca Nht California trong nhng nm 1990 l
h khng tm hiu nhng c im c bn v chnh sch phn
vng v thu kha.
Mt nguyn nhn quan trng dn ti tht bi l cc doanh
nghip thng gi nh chung chung rng nhng iu kin nh
thu, quy nh x hi, gi nh v th trng, knh phn phi,
quyn s hu tr tu v nhiu iu kin khc, phi tng t nhng
g h ngh, hay t nht cng gn ging nh vy. H thng thng
tin y phi bao gm nhng thng tin gip nh qun tr xem
xt nhng gi nh trn. Thng tin phi a nh qun tr ti
nhng cu hi ng ch khng ch em n cho h nhng chi tit
m h d on trc. iu ny trc ht hm rng nh qun
tr phi bit h cn nhng thng tin g. iu ny cng yu cu
nh qun tr phi tip nhn thng tin mt cch thng xuyn.
Cui cng n yu cu nh qun tr phi kt hp mt cch c h
thng nhng thng tin thu c vo qu trnh ra quyt nh.
Mt s cng ty a quc gia nh Unilever, Coca-Cola,
Nestl, cc cng ty thng mi ln ca Nht v mt vi cng ty
xy dng ln v ang n lc xy dng h thng thu thp
v sp xp thng tin bn ngoi. Nhng nhn chung, hu ht cc
doanh nghip cn li vn cha thc s bt tay vo vic ny.
Ngay c nhng cng ty ln cng phi thu ngoi nhn vin.
Phi c ngi hiu bit su sc lnh vc thng tin chuyn ngnh
mi c th hiu nhng g doanh nghip cn. Ngy nay c qu
187
nhiu thng tin nhng cn c cc chuyn gia tm hng thu
thp. Ngun thng tin li rt a dng. Cng ty c th t to ra
mt s thng tin, nh thng tin v khch hng v cc i tng
khng phi khch hng, hay v cng ngh trong lnh vc ca
h. Tuy nhin, hu nh nhng thng tin doanh nghip cn bit
v mi trng kinh doanh li ch c c t cc ngun bn
ngoi t ngn hng d liu v dch v cung cp d liu, t bo
ch cc nc, t cc hip hi thng mi, cc n bn ca chnh
ph, cc bo co ca Ngn hng Th gii v cc tp ch khoa
hc hay nhng nghin cu chuyn su.
Mt l do khc khin ngi ta cn s tr gip t bn ngoi
l v thng tin cn c t chc khch quan, do n t ra
nhng cu hi v thch thc i vi chin lc ca cng ty. Ch
cung cp d liu thi cha , d liu cn c tch hp vo
chin lc ca doanh nghip, kim chng cc gi nh ca
doanh nghip, v phi t ra c thch thc i vi ci nhn
ton cnh hot ng kinh doanh hin ti ca doanh nghip.
lm iu , chng ta c th dng mt loi phn mm my
tnh chia thng tin ra nhng nhm ring v d, dnh cho bnh
vin, hay cho cng ty bo him tai nn. D liu ca Lexis cung
cp nhng thng tin nh vy cho cc lut s, nhng nhng
thng tin y ch a ra cu tr li m khng t cu hi. Nhng
g chng ta cn l mt dch v c th a ra nhng gi c th
v cch s dng thng tin, hay nhng cu hi c th lin quan
n cng vic v hot ng ca ngi s dng, v nu c th,
a ra nhng t vn tng ng. Hoc chng ta c th thu h
thng thng tin t bn ngoi (outsource). C l nh cung cp
h thng thng tin kiu ny, c bit i vi cc doanh nghip
nh, ph bin nht c th l ngi ngoi trong ni b
(inside outsider) tc mt nh t vn c lp.
188
D chng ta dng cch no c c thng tin th nhu
cu thng tin v mi trng kinh doanh ni thng pht sinh
nhng him ha v c hi ngy cng tr nn cp thit.
Nhiu ngi c th lp lun rng ch mt s t trong cc yu
cu thng tin trn l mi l, v iu l rt chnh xc. V mt
khi nim, nhiu thc o mi c tho lun t lu v
nhiu ni. Yu t mi xut hin chnh l kh nng x l d liu
hiu qu hn. iu ny cho php chng ta tin hnh mt cch
nhanh chng vi chi ph thp nhng vic m mi vi nm trc
ch c th thc hin trong phng th nghim vi chi ph rt cao.
By mi nm trc, nghin cu thao tc lao ng theo thi
gian (time-and-motion study, cn gi l nghin cu thi tc) cho
ra i k ton gi thnh truyn thng. Ngy nay, my tnh cho
php chng ta thc hin k ton gi thnh theo hot ng.
Khng c s h tr ca my tnh, iu ny qu l kh c th
thc hin.
Nhng lp lun trn b st im mu cht. iu quan
trng khng nm cng c, m l nhng quan nim ng sau
chng. Cng c ch chuyn i nhng k thut ri rc m trc
y chng ta nhn nhn ring l, s dng ring l cho nhng
mc ch ring l thnh mt h thng thng tin thng nht. H
thng cho php chn on kinh doanh, lp chin lc v
a ra quyt nh kinh doanh. thc ra l cch nhn nhn
mi m v khc bit su sc v ngha v mc ch ca thng
tin: xem n nh mt phng tin lm nn tng cho mi hot
ng trong tng lai thay v lm cng c tng kt hay ghi nhn
nhng s kin xy ra.
Cc t chc hot ng theo nguyn tc mnh-lnh-v-kim-
sot ra i u tin trong nhng nm 1870 c th c so snh
189
nh mt c th c b xng bn ngoi. Cc doanh nghip
mi ngy nay c hnh thnh trn b khung bn trong: thng
tin, bao gm c h thng tch hp mi v s truyn t n.
Tm th truyn thng ca chng ta ngay c khi chng ta
dng nhng k thut ton hc ri rm hay nhng bit ng x
hi khng th hiu ni mt chng mc no lun xem
hot ng kinh doanh ch l chuyn mua r - bn t. Cch tip
cn mi ny nh ngha rng doanh nghip l mt t chc kinh
doanh lm gia tng gi tr v to ra ca ci.
191
Nh QuN tR
hiu Qu
Mt nh qun tr hiu qu khng nht thit phi l
ngi lnh o theo cch mi ngi vn thng hiu. Chng
hn, Harry Truman khng c mt cht sc ht lnh t no
nhng ng l mt trong nhng tng thng hiu qu nht trong
lch s nc M. Tng t, mt s CEO gii nht ca cc doanh
nghip v t chc phi li nhun m ti tng lm vic cng trong
sut 65 nm s nghip t vn cng khng phi l nh lnh o
nh khun mu m chng ta thng nh ngha. H nm ngoi
nhng khun kh xt v tnh cch, thi , cc gi tr, im
mnh v c nhng im yu ca h. H c th l ngi hng
ngoi hay hng ni, ngi d tnh hay thch kim sot ngi
khc, ngi rng ri hay ngi chi li.
Nhng im chung nht khin tt c h tr nn hiu qu
l h cng p dng 8 nguyn tc sau:
192
H hi: u l nhng vic cn hon thnh?.
H hi: iu g tt cho t chc?.
H c cc k hoch hnh ng c th, r rng.
H dm chu trch nhim v nhng quyt nh ca mnh.
H chu trch nhim trong mi hot ng giao tip.
H tp trung vo c hi thay v vo vn .
H iu hnh nhng cuc hp mang li hiu qu cao.
H ngh v ni chng ta thay v ti.
Hai nguyn tc u mang li cho h nhng hiu bit cn
thit. Bn nguyn tc tip theo gip h bin kin thc thnh
hnh ng hiu qu. Hai nguyn tc cui m bo rng ton
th nhn vin trong t chc cm nhn c tinh thn trch
nhim v s ng tin cy.
Thu thp kin thc bn cn
Nguyn tc u tin l xc nh nhng vic cn hon thnh.
Lu rng cu hi khng phi l: Ti mun lm g?. T hi
v nhng vic cn c thc hin v suy ngh nghim tc v cu
hi y l im mu cht i vi thnh cng ca nh qun l.
Thiu cu hi ny c th khin nh qun tr c nng lc nht
cng tr thnh khng hiu qu.
Khi Truman tr thnh Tng thng Hoa K nm 1945, ng
bit chnh xc phi lm g: hon thnh cng cuc i mi kinh
t v x hi m ngi tin nhim Roosevelt ra, mang tn
Chnh sch Mi (New Deal), vn b tr hon do Chin tranh
Th gii II. Ngay khi t hi cn phi lm g, Truman nhn ra
NH QUN TR HIU QU
193
rng ngoi giao chnh l u tin hng u. ng bt u ngy
lm vic ca mnh vi bo co ca cc b trng ngoi giao v
quc phng. Kt qu l ng tr thnh v tng thng hiu qu
nht trong lnh vc ngoi giao ca lch s nc M.
Tng t, Jack Welch nhn ra vic cn lm ti General
Electric khi ng tip qun v tr CEO ca tp on ny. Vic
l GE khng cn phi m rng hot ng ra quc t nh ng
tng d nh, m l nhu cu loi b nhng lnh vc kinh doanh
khng chim v tr s mt hoc s hai trong ngnh, bt k li
nhun cao bao nhiu.
p n cho cu hi Cn phi lm g? hu nh lun mang
li nhiu nhim v khn cp. Nhng mt nh qun tr hiu qu
khng bao gi mnh b chia nh. H ch tp trung vo mt
nhim v. Nu h thuc nhm nhng ngi lm vic hiu qu
nht khi thng xuyn thay i nhp cng vic, c th h s
chn hai nhim v cng lc. Ti cha tng gp nh qun l no
lm vic hiu qu khi h chn lm ng thi nhiu hn hai
nhim v. Do , sau khi xc nh vic cn lm, nh qun tr
hiu qu cn t mc u tin v u t tha ng cho chng.
i vi mt CEO, u tin hng u c th l xc nh s mnh
ca cng ty. Nhim v hng u ca mt trng b phn c th
l xc nh li vai tr ca b phn mnh trong cng ty. Nhng
nhim v khc, bt k quan trng hay cp thit n u, cng
li sau. Tuy nhin, sau khi hon thnh nhim v u tin
hng u, nh qun tr cn t li mc u tin cho cc nhim
v tip theo, ch khng chuyn sang nhim v u tin th hai
trong danh sch u tin trc . Cu hi ng cn t ra l:
Vic quan trng phi lm lc ny l g?. V kt qu thng l
mt danh sch cc u tin mi, khc vi danh sch ban u.
194
Quay tr li vi v d v mt trong nhng CEO thnh cng
nht nc M. Theo t truyn ca ng, c mi 5 nm, Jack
Welch li t hi Ti phi lm g vo lc ny?, v mi ln hi
nh th ng li xc lp c mt u tin hon ton mi.
Tuy nhin Jack Welch cng cn nhc mt vn khc trc
khi quyt nh tp trung ton b n lc ca mnh cho 5 nm
tip theo. ng t hi mnh c th hon thnh tt nht nhim
v no trong s hai hay ba nhim v ng u danh sch. Sau
ng tp trung vo nhim v , nhng nhim v khc ng
giao cho ngi khc. Nh qun tr hiu qu lun c gng tp
trung vo nhng vic h c kh nng hon thnh c bit xut
sc. H hiu rng doanh nghip s c kt qu tt nu cc nh
qun l cp cao hon thnh tt cng vic ca h, v ngc li,
kt qu ti nu lm vic ti.
Thi quen th hai ca nh qun tr hiu qu cng quan
trng khng km thi quen u tin l t hi iu c tt
cho t chc hay khng?. H khng hi iu c tt cho ch
s hu, gi c phiu, nhn vin hay nh qun tr hay khng.
Tt nhin h hiu rng c ng, nhn vin hay nh qun tr c
ting ni quan trng, nhng ngi s ng h cc quyt nh,
hoc t nht l ng vi cc quyt nh ca h, nu chng
hiu qu. H hiu rng gi c phiu khng ch quan trng i
vi c ng, m vi c doanh nghip bi ch s gi c phiu
trn thu nhp c phn (P/E) s quyt nh chi ph vn. Nhng
h cng hiu rng quyt nh khng tt cho doanh nghip cng
khng tt cho bt k c ng no.
Thi quen th hai c bit quan trng i vi cc nh qun
tr trong cc doanh nghip gia nh loi doanh nghip ny
chim a s tt c cc nc nht l khi h ra cc quyt nh
NH QUN TR HIU QU
195
v con ngi. Ti cc cng ty gia nh thnh cng, h hng ch
c thng tin nu ngi thc s vt tri so vi cc ng
vin cng bc khng c mi quan h h hng. V d, ti
DuPont, trong nhng nm u tin, mi nh qun l cp cao
nht (tr lut s v kim sot vin) u l thnh vin trong gia
nh. Tt c hu du nam ca ngi sng lp u gia nhp cng
ty cp thp nht v h ch c thng tin nu c mt hi
ng gm nhng ngi khng phi thnh vin trong gia nh
nh gi c kh nng v hot ng vt tri so vi nhng nhn
vin cng cp khng thuc gia nh. Mt th k sau, ngi ta
cng nhn thy nguyn tc tng t c p dng ti cng ty gia
nh thnh cng rc r ca Anh Quc Cng ty J. Lyons & Co.
(l thnh vin chnh trong conglomerate
(*)
hin nay) khi n
thng tr ngnh dch v n ung v khch sn nc Anh.
Vic hi iu g tt cho t chc? khng m bo s em
li mt quyt nh hiu qu. Ngay c nh qun tr hiu qu nht
cng ch l con ngi, vi bn cht l lun tn ti nhng sai
lm v nh kin. Tuy nhin, nu khng t ra cu hi, chc
chn bn s a ra nhiu quyt nh sai lm.
Lp k hoch hnh ng
Cc nh qun tr l nhng con ngi ca hnh ng. Mi
kin thc u tr nn v dng nu nh qun tr khng chuyn
ha chng thnh hnh ng. Nhng trc khi bt tay vo vic,
nh qun tr cn ln k hoch cho tt c hnh ng ca h. H
(*) Conglomerate - cn gi l cng ty i t hp, l s kt hp gia nhng
cng ty hot ng trong cc lnh vc hon ton khc nhau. Conglomerate
thng rt ln v c th c hnh thnh bng cch sp nhp nhiu hn
ba cng ty vi nhau. in hnh ca conglomerate Nht l Keiretsu, Hn
Quc l Chaebol.
196
cn suy ngh v kt qu mong mun, v nhng tr ngi c th
xut hin, nhng sa i trong tng lai, nhng mc hon
thnh quan trng v k hoch s dng thi gian ca h.
Trc ht, nh qun tr cn xc nh kt qu mong mun
bng cch t cu hi: Doanh nghip trng i iu g trong
vng 18 thng hay hai nm ti? Ti cam kt thc hin nhng g?
Trong thi hn bao lu?. Sau h cn cn nhc nhng tr
ngi c th xy ra: Nhng hnh ng ny c ph hp vi
nguyn tc o c khng? C hp php khng? C c t
chc chp nhn khng? C tng thch vi s mnh, cc gi tr
v chnh sch ca t chc khng?. Tt c cc cu tr li c
khng m bo rng hnh ng ca h l hiu qu. Tuy nhin,
bt c cu tr li khng no u dn n hnh ng sai v
khng hiu qu.
Bn k hoch hnh ng l mt bn lit k nhng d nh
ch khng phi mt bn cam kt. N khng th l mt s rng
buc. N cn c sa i thng xuyn bi mi bc i thnh
cng, hay tht bi, u mang n nhng c hi mi. iu tng
t xy ra i vi tng thay i trong mi trng kinh doanh
hay trn th trng v c bit l trong tng con ngi bn trong
t chc bt k thay i no cng i hi t nht mt s sa i
bn k hoch hnh ng. V th, bn k hoch c cn c ch
cho s iu chnh linh hot sau ny.
Hn na, mt bn k hoch hnh ng cn bao gm mt
h thng kim sot c th so snh kt qu vi nhng d
kin ban u. Nh qun tr hiu qu thng xy dng cho
mnh hai phng n kim sot kt qu trong mt k hoch
hnh ng. Mt phng n tin hnh ti thi im gia k
hoch, v d nh sau chn thng. Phng n th hai din ra ti
NH QUN TR HIU QU
197
thi im kt thc k hoch, trc khi xy dng bn k hoch
hnh ng tip theo.
Cui cng, bn k hoch hnh ng phi l kim ch nam
cho vic qun l thi gian ca nh qun tr. Thi gian l ngun
lc khan him nht v qu gi nht ca nh qun tr. Cc t
chc bt k l c quan nh nc, doanh nghip hay t chc
phi li nhun thng l cc t chc s dng rt nhiu thi
gian. Cho nn, k hoch hnh ng s khng pht huy tc dng
nu n khng ch ra c nh qun tr cn s dng thi gian
ca mnh th no.
Napoleon thng tuyn b rng khng c chin thng no
tun theo ng k hoch nh sn. Nhng chnh Napoleon li
lun ln k hoch trc tng trn chin, v t m hn bt c
danh tng no tng lm trc . Nu khng c k hoch
hnh ng, nh qun tr tr thnh t nhn ca cc s kin. V
nu khng c h thng kim sot kt qu nh gi k hoch
hnh ng sau khi cc s kin din ra, nh qun tr khng th
no bit c s kin no thc s l vn v s kin no c
nh hng khng ng quan tm.
Hnh ng
Khi bin k hoch thnh hnh ng, nh qun tr cn c
bit lu n vic ra quyt nh, giao tip, cc c hi (cng nh
khi i mt vi cc vn rc ri) v c cc cuc hp. Ti s ln
lt cp ti tng yu t ny di y.
198
CHU TRCH NHIM V NHNG QUYT NH CA MNH
Mt quyt nh cha th c xem l c a ra cho
n khi mi ngi bit:
ai l ngi chu trch nhim thc hin;
thi hn hon thnh;
nhng ngi chu nh hng bi quyt nh , v v vy
h phi c bit, hiu r v ng vi quyt nh - hay t
nht l h khng phn i n.
nhng ngi cn c thng bo v quyt nh, ngay c
khi h khng trc tip b n nh hng.
Mt s khng nh cc quyt nh ca t chc gp tht bi
do chng khng t c cc iu kin trn. Ba mi nm
trc, mt trong s khch hng ca ti mt v tr dn u
trn th trng ang pht trin rt nhanh ti Nht v sau khi
quyt nh tham gia lin doanh vi mt i tc mi ca Nht,
cng ty khng ch r ai phi thng tin cho i l thu mua v
vic i tc mi s p dng n v mt v k-l-gam ch khng
phi foot v pound
(*)
trong phn m t k thut sn phm v
s tht l khng ai ph bin thng tin ny cho cc i l.
Vic nh k xem xt li cc quyt nh ti nhng thi im
thng nht trc cng quan trng khng km vic ra quyt
nh mt cch cn thn. Nh , cc quyt nh km c th
c chnh sa trc khi chng gy ra thit hi. Vic xem xt li
c th bao gm t kt qu cho ti cc gi nh ng sau chng.
(*) Foot: n v o chiu di, 1 foot = 0,3048 mt.
Pound: n v o trng lng, 1 pound = 0, 454 kg.
NH QUN TR HIU QU
199
Vic xem xt li l c bit quan trng i vi cc quyt
nh trng yu, v kh khn nht trong mi loi quyt nh
chng hn nh cc quyt nh tuyn dng v b nhim nhn s.
Nghin cu v cc quyt nh lin quan ti nhn s ch ra rng
ch mt phn ba trong s cc quyt nh l thnh cng. Mt
phn ba khc t mc trung tnh khng thnh cng cng
khng tht bi r rng. V mt phn ba l sai lm, tht s l
hon ton sai lm. Nh qun tr hiu qu hiu iu ny v tin
hnh thm nh (trong vng 6 n 9 thng sau ) kt qu ca
cc quyt nh nhn s ca h. Nu h nhn thy quyt nh
khng em li kt qu mong mun, h khng kt lun rng
nhn vin khng t yu cu. Thay vo , h kt lun rng
bn thn h mc li. Trong mt doanh nghip qun l tt,
ngi ta ngm hiu rng mt nhn vin khng hon thnh mt
cng vic mi, c bit l sau khi h c thng tin, khng
phi l ngi ng trch.
Nh qun tr cng c trch nhim i vi t chc v ng
nghip ca mnh v vic khng chu ng c nhng nhn
vin khng th hin c nng lc theo yu cu nhng v tr
quan trng. C th v khch quan, nhn vin khng c li khi
h hon thnh khng tt nhim v, tuy nhin, h vn phi b
thuyn chuyn. Nhng ngi khng hon thnh nhim v mi
phi c c hi quay tr li v tr trc vi cng vic v mc
lng c. Trn thc t, la chn ny t khi xy ra v thng
thng, nh mt nguyn tc, nhng ngi khng hon thnh
nhim v s t nguyn rt lui, t nht l ti cc cng ty M.
Nhng s tn ti ca nhng c hi nh th cng c hiu qu rt
ln, n khuyn khch nhn vin t b v tr cng vic an ton v
quen thuc n nhn nhng thch thc trong v tr cng vic
200
mi. Kt qu hot ng ca t chc ph thuc vo nhng c
nhn sn sng n nhn c hi.
Vic nhn nhn li cc quyt nh mt cch h thng cng
l mt cng c gip nh qun l t pht trin bn thn. Kim
tra li kt qu ca cc quyt nh so vi nhng d tnh ban u
gip cc nh qun tr nhn ra u l im mnh ca h, h cn
hon thin g v h thiu kin thc hay thiu thng tin mt
no. N cng ch ra thnh kin ca nh qun tr. N thng
xuyn cho thy quyt nh ca h khng to ra kt qu v h
khng t ng ngi vo ng vic. Phn b ngi gii nht
vo ng v tr l mt cng vic rt quan trng v kh khn m
cc nh qun tr thng xem nh, mt phn bi v nhng ngi
gii nht qu bn rn. Vic nhn nhn li cc quyt nh mt
cch h thng cng ch ra cho cc nh qun tr im yu ca
h, c bit trong nhng lnh vc m h khng h c nng lc.
Trong nhng lnh vc , nh qun tr thng minh s trnh ra
quyt nh hay hnh ng. H s phn quyn cho ngi khc.
Mi ngi u c nhng lnh vc khng hon thin. Trn hnh
tinh ny khng tn ti ci gi l nh qun tr thin ti.
Hu ht cc tranh lun v qu trnh ra quyt nh u gi nh
rng ch nhng qun tr vin cp cao mi ra quyt nh, hay ch
nhng quyt nh ca qun tr vin cp cao mi quan trng. y
thc s l mt sai lm nguy him, v rng quyt nh c a ra
mi cp ca t chc, bt u t nhng nhn vin chuyn mn
v nhng ngi gim st tuyn u
(*)
. Nhng quyt nh cp
thp ny li c bit quan trng nhng t chc hot ng da
trn tri thc. Cc nhn vin tri thc hiu bit chuyn su hn v
(*) Nguyn vn: Frontline.
NH QUN TR HIU QU
201
lnh vc ring ca h - v d nh k ton thu - hn bt k ngi
no khc, do quyt nh ca h nh hng ti ton cng ty.
a ra quyt nh ng l k nng thit yu mi cp . Thng
ip cn c truyn ti mt cch r rng n mi ngi bn
trong t chc hot ng da trn tri thc.
C TRCH NHIM TRONG GIAO TIP
Nh qun tr hiu qu cn m bo rng nhng k hoch
hnh ng v nhu cu thng tin ca h c hiu ng v y
. iu ny c ngha l h phi chia s k hoch hnh ng v
yu cu nhng gp t ng nghip c cp trn, cp di, v
nhng ngi cng cp. ng thi, h cho mi ngi hiu h
cn nhng thng tin g hon thnh cng vic. Dng thng
tin t cp di ln cp trn thng c ch hn. Tuy nhin,
nh qun tr cng cn lu tm n nhng nhu cu thng tin t
nhng ngi cng cp v t cp trn.
Nh cun sch kinh in ca Chester Barnard xut bn
nm 1938 Chc nng ca Nh Qun tr (The functions of the
Executive), chng ta hiu rng mt t chc c gn kt l da
vo thng tin ch khng phi nh quyn s hu hay mnh
lnh. Tuy nhin, rt nhiu nh qun tr x s nh th thng tin
v vic x l thng tin l nhim v ca cc chuyn gia thng tin
chng hn nh k ton vin. Kt qu l h nhn c hng
ni thng tin khng cn thit v khng th s dng, trong khi
h ch cn mt lng rt nh thng tin. Cch tt nht gii
quyt vn ny l nh qun tr phi xc nh c thng tin
h cn, yu cu nhn vin cung cp v thc gic h cho n khi
thng tin c a ra y .
202
TP TRUNG VO C HI
Nh qun tr gii l ngi bit tp trung vo c hi thay v
vo vn . Tt nhin mi vn pht sinh u cn c quan
tm gii quyt, khng c php giu kim trong bc. Tuy
nhin, iu quan trng l vic gii quyt vn khng to ra
thnh qu no c. N ch ngn chn thit hi. Ch khai thc c
hi mi to ra kt qu.
Trn tt c, nh qun tr hiu qu xem thay i l mt c
hi ch khng phi nguy c. H nh gi nhng thay i c
bn trong v bn ngoi doanh nghip mt cch h thng v t
cu hi: Lm th no c th khai thc thay i ny, bin n
thnh c hi cho doanh nghip?. c bit, nh qun tr thng
xem xt 7 tnh hung di y tm kim c hi:
thnh cng hay tht bi ngoi d kin ca chnh doanh
nghip ca h, ca i th cnh tranh hay mt doanh
nghip trong ngnh;
khong trng gia nhng g ang lm v nhng g c th
lm trn th trng, trong quy trnh sn xut, sn phm hay
dch v (v d, vo th k 19, ngnh cng nghip giy ch
tp trung vo 10% gi tr ca mi cy g - phn c th ch
bin thnh bt giy v b ph 90% cn li);
nhng i mi trn quy trnh sn xut, sn phm hay dch
v d din ra trong hay ngoi doanh nghip, trong hay
ngoi ngnh;
nhng thay i trong cu trc ngnh hay cu trc th
trng;
NH QUN TR HIU QU
203
nhn khu hc;
thay i trong cch ngh, cc gi tr, nhn thc, tm trng
hay ngha;
kin thc mi hay k thut mi.
Nh qun tr hiu qu cng cn m bo rng cc vn
khng chn vi c hi. Ti hu ht cc cng ty, trang u tin
ca bo co qun tr hng thng u lit k cc vn
(*)
c bn.
S sng sut hn nu lit k c hi trang u v lit k cc vn
nhng trang sau. Tr phi i mt vi thm ha thc s,
cuc hp qun tr khng nn bn v cc vn chng no cc
c hi cha c phn tch v tho lun xong.
Vic phn b nhn s l mt kha cnh quan trng khc ca
vic tp trung vo c hi. Nh qun tr hiu qu s phn cng
nhng ngi gii nht lm vic trn nhng c hi thay v vi cc
vn . Mt cch phn b nhn s hng ti c hi l yu cu
tng thnh vin ca hi ng qun tr c mi su thng chun b
hai danh sch mt danh sch lit k nhng c hi c th n
vi doanh nghip v mt danh sch nhng nhn vin lm vic tt
nht trong ton doanh nghip. Sau , hi ng s tho lun v
rt ra hai danh sch chnh: nhng ngi gii nht s c ghp
vi nhng c hi tt nht. Ti Nht Bn, phng php kt hp
ny c xem l nhim v nhn s chnh trong cc tp on ln
hay cc c quan chnh ph. Thi quen ny chnh l mt trong
nhng th mnh ln nht ca cc doanh nghip Nht.
(*) Trong ng cnh ny, vn " (problems") c hiu l nhng v vic,
kh khn hay tr ngi cn c gii quyt.
204
IU HNH CC CUC HP T HIU QU CAO
Nh qun tr quyn lc nht v hiu qu nht ca M trong
v nhiu nm sau Chin tranh Th gii II khng phi l mt
doanh nhn. l Francis Cardinal Spellman ngi ng u
gio phn New York v l c vn cho nhiu i tng thng M.
Khi c Spellman tip qun, gio phn ang trong tnh trng
rt yu km. Ngi k nhim Spellman sau ny c tha
hng v tr lnh o trong gio hi Thin Cha gio Hoa K t
ng. Spellman thng ni rng trong sut thi gian ng thc,
c ngy ng ch mt mnh hai ln, mi ln khong 25 pht:
l lc ng c kinh trong nh nguyn sau khi thc gic bui
sng, v lc ng cu nguyn vo bui ti trc khi i ng. Ngoi
thi gian , ng lun c nhng cuc gp g trao i vi ngi
khc, bt u t ba sng vi mt hi on Thin Cha gio v
kt thc bng ba ti vi mt t chc khc.
Cc nh qun tr hng u khng b cm t nh mt tng
gim mc Thin Cha gio mt gio phn. Nhng cc nghin
cu v mt ngy lm vic ca nh qun tr u pht hin rng
d l nh qun tr cp thp hay chuyn vin cao cp, h cng
phi thng xuyn lm vic cng ngi khc ngha l tham gia
hp hnh hay mt dng giao tip no trong khong thi
gian tng ng hn na ngy lm vic, tr ngoi l l mt s
t i cc nh nghin cu cp cao. Ngay c nhng cuc ni
chuyn vi ch mt c nhn khc cng l hp. Do , cc cuc
hp s c hiu qu cao nu nh qun tr bit cch tin hnh cc
cuc hp hiu qu. H phi m bo rng cc cuc hp l
nhng bui lm vic thc s ch khng phi l ni mi
ngi tun ra nhng li ni so rng.
NH QUN TR HIU QU
205
im mu cht ca vic hp hiu qu l xc nh trc loi
cuc hp s tin hnh. Cc cuc hp khc nhau cn c s chun
b khc nhau v kt qu cng khc nhau:
Hp chun b cho mt tuyn b, mt thng bo ni b hay
mt thng co bo ch: hiu qu, mi thnh vin tham gia
phi chun b sn mt bn tho. Cui bui hp, mt thnh
vin c ch nh trc c trch nhim ph bin ni dung hay
gi bin bn cuc hp cho cc thnh vin cn li.
Hp thng bo chng hn, thng bo v thay i nhn
s: Cuc hp cn c gii hn trong ni dung c thng
bo.
Cuc hp trong ch mt thnh vin bo co: Bo co
phi c tho lun trc.
Cuc hp trong mt s thnh vin bo co: Hoc khng c
tho lun, hoc vic tho lun ch gii hn nhng cu hi lm
r cc bo co. ng thi, i vi mi bo co cn c mt
khong thi gian ngn dnh cho mi thnh vin t cu hi. Nu
hp theo dng ny, cc bo co phi c pht cho tng thnh
vin trc bui hp. Trong cuc hp, mi bo co nn c gii
hn trong mt khong thi gian nh sn v d, 15 pht.
Cuc hp thng bo thng tin cho mt nh qun tr cp
cao. Nh qun tr cn lng nghe v t cu hi, v nn trnh by
ngn gn cc ch khng thuyt trnh.
Cuc hp vi mc ch duy nht l cho php nhng ngi
tham gia c ngi cng bn vi nh qun tr cao cp. Nhng
cuc gp mt ba sng v ba ti ca Carnidal Spellman thuc
dng ny. Khng c cch no tin hnh nhng cuc hp loi
ny hiu qu, bi c rt nhiu cch khc nhau. Cc nh qun tr
206
cp cao ch hiu qu khi h hn ch kh nng nhng cuc
hp kiu ny chim nhiu thi gian lm vic trong ngy ca h.
Chng hn nh Spellman rt hiu qu khi tp trung nhng cuc
hp dng ny vo ba im tm v ba ti khng cn vng
bn vi chng trong sut thi gian lm vic cn li trong ngy
ca ng.
Cuc hp mun t hiu qu cao phi c tnh t k lut
cao. Vic i hi nh qun tr phi xc nh r loi cuc hp
m h nh tin hnh v kin nh vi quyt nh , ng
thi nh qun tr cng cn bit dng cuc hp ngay khi mc
tiu ca cuc hp t c. Nh qun tr hiu qu khng
a ra mt ni dung mi tho lun thm m h s tm tt
li cc gii php v chm dt cuc hp.
Vic theo di qu trnh thc hin cc kt lun ca cuc hp
cng quan trng nh chnh bn thn cuc hp. Alfred Sloan,
nh qun tr doanh nghip hiu qu nht m ti tng bit, l
mt bc thy trong vic theo di thc hin sau hp. Sloan,
ngi lnh o Tp on General Motors t nhng nm 1920
n nhng nm 1950, s dng hu ht thi gian 6 ngy lm
vic trong tun ca mnh cho cc cuc hp ba ngy trong tun
dnh cho nhng cuc hp hi ng chnh thc vi mt nhm
thnh vin c nh, v ba ngy dnh cho nhng cuc hp
khng chnh thc vi tng qun tr vin ca GM hoc vi nhng
nhm qun tr vin nh khc. Bt u mi cuc hp chnh thc,
Sloan tuyn b mc ch cuc hp. Sau ng lng nghe. ng
khng bao gi ghi ch v khng bao gi ni tr khi mun lm
r nhng im cn mp m. Kt thc cuc hp, ng tng kt,
ni li cm n v nhanh chng ra khi phng hp. Ngay sau
, ng vit mt bn ghi nh ngn gi cho mi thnh vin
NH QUN TR HIU QU
207
tham gia cuc hp. Trong bin bn , ng tng kt nhng g
tho lun, nhng kt lun, v cui cng gii thch r nhng
cng vic pht sinh sau cuc hp (bao gm c quyt nh v k
hoch cuc hp tip theo v ch , hay yu cu nghin cu
mt vn no ). ng ghi r thi hn thc hin, v ngi
chu trch nhim thc hin vic . ng gi nhng bn sao ca
bin bn cho tt c nhng thnh vin tham gia cuc hp.
Nh nhng bin bn ngn gn ny mi bin bn l mt tuyt
tc Sloan tr thnh nh qun tr hiu qu mt cch l thng.
Nh qun tr hiu qu hiu rng cc cuc hp hoc rt hiu
qu, hoc ch tn thi gian.
Ngh v ni Chng ta
Thi quen cui cng: khng ngh hay ni Ti. Thay vo
, hy ngh v ni Chng ta. Nh qun tr hiu qu hiu rng
h c trch nhim ln nht, mt trch nhim khng th chia s
hay y quyn. Nhng h c c thm quyn l do h nhn
c s tin tng ca t chc. iu c ngha l h suy ngh
cho nhu cu v c hi ca t chc trc khi h ngh n nhu
cu v c hi ca bn thn. Nghe c v n gin nhng trn
thc t, iu ny khng d dng cht no v cn c tun th
cht ch.
Chng ta va xem xt 8 thi quen ca nh qun tr hiu qu.
Ti xin a ra mt thi quen na nh mt b quyt thng thm
cho bn. Thi quen ny quan trng n mc ti phi nng n ln
thnh mt nguyn tc, l: Nghe trc tin, ni sau cng
(*)
.
(*) Nguyn vn: Listen first, speak last".
208
Cc nh qun tr hiu qu rt khc nhau. Mi ngi c c
im tnh cch, im mnh, im yu, cc gi tr v nim tin ca
ring mnh, nhng h c im chung l bit chn vic ng
lm. Mt s ngi c t ra hiu qu bm sinh. Nhng nhu cu
cn c cc nh qun tr ti nng l rt ln v ch nhng con
ngi xut chng thi vn cha p ng cho nhu cu ny.
Hiu qu l s rn luyn. V, nh mi nguyn tc khc, hiu
qu c th hc c v chng ta phi b cng sc ra mi th
c c n.
- Xut bn ln u s Thng 6 nm 2004
209
s RA i CA
t ChC Mi
Trong vng 20 nm ti, cc doanh nghip ln tiu biu
s gim hn mt na cc cp qun l v ch cn khong mt
phn ba s lng nhn vin qun l so vi hin nay. Vi cu
trc v nhng vn qun l nh th, cc doanh nghip ch c
vi nt tng ng vi cu trc ca cc doanh nghip sn xut
tiu biu ca nhng nm 1950 m cc sch gio khoa ca chng
ta vn xem l chun mc. Thay vo , chng s gn ging vi
nhng t chc m cc nh qun l ng thi hay cc hc gi
v qun tr khng my ch : bnh vin, trng i hc hay mt
dn nhc giao hng. Tng t cc t chc ny, cc doanh
nghip tiu biu s hot ng da trn tri thc, trong bao
gm ch yu l cc nh chuyn mn nhng ngi t nh
hng v t mc tiu hot ng cho mnh da trn thng tin
phn hi hu hiu ca ng nghip, khch hng v t cc vn
phng chnh ca h. V l do , ti gi y l cc t chc hot
ng da trn thng tin.
210
Cc doanh nghip, c bit l cc doanh nghip ln, c rt
t la chn khc ngoi la chn tr thnh t chc hot ng
da trn thng tin. Nhn khu hc chnh l l do mang n s
bin i ny. Trng tm ca tuyn dng ang nhanh chng thay
i t lao ng th cng v bn giy sang lao ng tri thc
nhng ngi ang chng li m hnh ra lnh v kim sot c
sao chp t qun i 100 nm trc. Kinh t hc cng mang li
nhng thay i, c bit l cc doanh nghip ln, h nhn ra
nhu cu phi i mi v tr thnh nh kinh doanh thc s.
Nhng quan trng nht l, chnh cng ngh thng tin i hi
s bin i.
Cng ngh x l d liu hin i khng nht thit phi to
ra mt t chc hot ng da trn thng tin. Nh chng ta thy,
ngi Anh xy dng hn mt t chc hot ng da trn
thng tin nh th ti n khi cng ngh thng tin mi
thi k vit bt lng ngng v h thng thng tin l nhng
s gi truyn tin trn i chn trn. Nhng khi k thut hin
i ngy cng tr nn ph bin, chng ta cng cn ti s phn
tch v chn on ngy mt chuyn su hn v mt thng tin,
v cng gp phi nhiu nguy c b vi lp trong ng d liu do
chnh chng ta to ra.
Cho n nay, hu ht nhng ngi s dng my vi tnh vn
dng cng ngh mi ch thc hin nhanh hn nhng g trc
h thng lm, nht l vi nhng con s. Nhng ngay khi
cc cng ty quyt nh tin hnh chuyn i t d liu sang
thng tin, cc qu trnh ra quyt nh, c cu qun l v thm
ch c cch thc thc hin cng vic cng c s chuyn ha
mnh m. Thc t l iu ny xy ra, v xy ra rt nhanh
chng trong nhiu cng ty trn khp th gii.
S RA I CA T CHC MI
211
Chng ta c th nhn ra bc u tin ca qu trnh bin
i trn khi chng ta xem xt nh hng ca cng ngh my
tnh ln cc quyt nh u t t bn. T lu chng ta bit
rng khng c cch ng nht phn tch hiu qu u t.
hiu cc d n u t, chng ta cn phn tch t nht su thng
s: t l hon vn d kin, thi gian hon vn v chu k hiu
qu k vng ca d n u t, gi tr hin ti chit khu ca mi
khon thu nhp trong thi gian hiu qu ca d n, ri ro ca
vic khng u t hay tr hon u t, chi ph v ri ro nu tht
bi, v cui cng l chi ph c hi. Mi sinh vin ngnh ti
chnh hay k ton u c dy v cc khi nim ny. Tuy
nhin, trc kia, khi cha c s h tr ca cc k thut x l
thng tin hin i, vic phn tch cc thng s ny thng i
hi hng nm lao ng vt v ca c nhm chuyn vin phn
tch. Ngy nay ch cn mt bng tnh, ai cng c th hon thnh
cng vic trong vi gi.
S sn c ca thng tin nh th bin i hn hot ng
phn tch u t t bn t nh gi sang phn tch chn on
thc t, tc l chuyn sang nh gi nh lng cc phng n
gi nh khc nhau. Do , thng tin c tc dng bin i cc
quyt nh u t vn mang tnh c hi, thun ti chnh b chi
phi bi con s sang cc quyt nh da vo tnh kh thi ca cc
phng n gi nh chin lc. Do , quyt nh u t va
a ra gi nh v chin lc kinh doanh va kim nh chin
lc , cng nh cc gi nh ca n. Cng vic trc y tng
c gi l thc hin ngn sch th ngy nay tr thnh phn
tch chnh sch.
Lnh vc th hai chu nh hng khi cng ty tp trung nng
lc x l d liu vo vic cung cp thng tin l c cu t chc
212
doanh nghip. Gn nh ngay lp tc, ngi ta thy r rng c
s lng cc cp qun l v s lng nh qun l c th gim
i ng k. L do: ha ra l ton b cc cp qun l u khng
ra quyt nh, v khng lnh o. Thay vo , chc nng
chnh, nu khng ni l chc nng duy nht ca h, l ci r-
le tc l mt b my nhn s dng khuych i nhng tn
hiu m nht v ri rc ch ng vai tr mt xch trong giao
tip ti cc cng ty trong thi k tin thng tin trc y.
Mt trong nhng nh thu qun i ln nht ca M
khm ph ra iu ny khi hi cc nh qun l iu hnh v
hp tc v nhng thng tin cn thit hon thnh cng vic.
Nhng thng tin t u ti? Theo mu biu no? Dng
thng tin lu chuyn ra sao? Qu trnh tm kim cu tr li cho
thy hu ht cc cp qun l c th chim n 6 trn tng s
14 cp tn ti ch v nhng cu hi trn cha tng c t
ra. Cng ty c mt ngun d liu v cng di do. Nhng h
lun s dng ngun d liu phong ph kim sot hn
l to ra thng tin.
Thng tin l cc d liu mang tnh kt ni v c mc ch.
Do vic chuyn d liu thnh thng tin i hi kin thc. V
theo nh ngha, kin thc lun c chuyn mn ha. (Trn
thc t, nhng ngi c kin thc thc s thng c xu hng
chuyn mn ha qu su, bt k h thuc lnh vc no, n
gin l v lun lun c qu nhiu iu cn bit).
Mt t chc hot ng da trn thng tin yu cu s lng
chuyn vin ln hn rt nhiu so vi cc cng ty hot ng theo
m hnh mnh lnh v kim sot m chng ta thng gp. Hn
na, cc chuyn vin thng c mt cc hot ng chuyn
mn hn l cp qun l. Thc ra, mt t chc kinh doanh
S RA I CA T CHC MI
213
c xu hng tr thnh mt t chc gm nhiu chuyn vin
nhiu lnh vc khc nhau.
T chc hot ng da trn thng tin cng cn iu hnh
tp trung nhng cng vic nh t vn lut, quan h cng
chng, quan h nhn s ni b nh trc y. Nhng nhu cu
i vi nhn s h tr - nhng ngi ch t vn hay lin kt ni
b m khng c trch nhim nghip v no st gim mnh
m. i vi nhim v qun l trung tm, cc t chc hot ng
da trn thng tin ch cn rt t, nu khng ni l khng c, cc
chuyn vin.
Do c cu trc phng hn, cc t chc hot ng da trn
thng tin ln s ngy cng ging vi cc doanh nghip ca mt
th k trc ch khng ging cc cng ty ln hin nay. Tuy
nhin, ngc v th k trc, mi tri thc u nm nhm lnh
o cao nht ca cng ty. Nhng ngi cn li ch ng vai tr
gip hay h tr, hu nh h ch lm nhng cng vic lp i
lp li theo ch o. Trong t chc hot ng da trn thng
tin, tri thc ch yu nm lp nhn s di cng ca c cu t
chc, bao gm cc chuyn vin ph trch nhng cng vic khc
nhau v t nh hng cng vic ca mnh. Do , cc t chc
tiu biu ngy nay - ni tri thc c xu hng tp trung ti nhm
nhn s h tr nm gia nhm lnh o cao cp v nhm nhn
s nghip v - s dn tr thnh qu kh, mt n lc nhm
truyn t thng tin t nh chp ca c cu t chc doanh
nghip thay v nhn thng tin t di ln.
Cui cng, mt khi lng cng vic ln ca t chc hot
ng da trn thng tin cng c thc hin theo cch khc.
Cc phng ban truyn thng c trch nhim gim st vic thc
hin cc tiu chun, va l trung tm o to v phn b chuyn
214
vin. s khng cn l ni thc hin nhng cng vic c th
na. M hnh ny s xut hin trong hu ht cc nhm lm vic
theo tng phn vic, d n c th.
S thay i ny thc cht ang din ra b phn c vai tr
c xc nh r rng nht trong s cc b phn ca mt t
chc phng nghin cu. Trong ngnh dc phm, vin thng
v sn xut giy, trnh t truyn thng s i t nghin cu, pht
trin, sn xut v marketing ang c thay th bi s ng b
sau: cc chuyn vin ca mi b phn chc nng lm vic vi
nhau trong mt nhm, t khi bt tay vo nghin cu cho ti
khi tung sn phm ra th trng.
Chng ta cn ch i xem vic xy dng cc nhm lm vic
theo nhim v (task-force) s pht trin cc c hi kinh doanh
v gii quyt vn nh th no. Nhng ti cho rng, vic hnh
thnh cc nhm ny, cch phn cng cng vic, cu trc nhm,
kh nng lnh o ca nhm cn c quyt nh theo tng
trng hp c th. Do , t chc trong tng lai s pht trin
phc tp hn ma trn ny v c th s rt khc. Tuy nhin, mt
iu r rng l: ma trn i hi tnh t gic rt cao v nhn
mnh vo trch nhim thm ch cn cao hn na ca tng c
nhn i vi cc mi quan h v giao tip.
Ni rng cng ngh thng tin ang bin i cc doanh
nghip l chuyn d. Nhng s kh hn nhiu khi gii m xem
bin i y i hi g cc doanh nghip v cc nh lnh o
cao cp. l l do ti sao ti thy hu ch khi tm kim nhng
im mu cht trong cc loi hnh khc ca cc t chc hot
ng da trn thng tin nh bnh vin, dn nhc giao hng
hay chnh quyn Anh t ti n .
S RA I CA T CHC MI
215
Mt bnh vin quy m trung bnh vi khong 400 ging
bnh s cn b my nhn s bao gm hng trm bc s tr liu,
1.200 n 1.500 y t cho khong 60 chuyn khoa v khoa cn
lm sng (nh khoa thit b y t, khoa nghin cu, ). Mi khoa
c kin thc chuyn mn ring, quy trnh o to ring v ngn
ng ring. Ti mi khoa, c bit l cc khoa cn lm sng nh
phng th nghim lm sng hay khoa vt l tr liu, cn c mt
ngi ng u chuyn hot ng chuyn mn hn l hot
ng qun l ton thi gian. Ngi ng u cc khoa bo co
trc tip cho qun l cp cao nht, v c rt t cp qun l trung
gian. Cng vic thng c thc hin bi cc nhm hi chn
chuyn bit c hnh thnh theo tng h s bnh n.
Mt dn nhc giao hng thm ch cn c hiu qu truyn
tin tt hn, do tc phm c chi ng thi bi hng trm
nhc cng trn sn khu. Theo l thuyt v c cu t chc, dn
nhc phi bao gm mt s ph nhc trng ch huy tng
nhm v c th l na t nhng ngi ch huy ca cc nhm
nh hn. Nhng khng phi l thc tin. Thc t ch c mt
nhc trng (ng vai tr mt CEO) v mi nhc cng chi
nhc theo s iu khin ca nhc trng m khng cn ai khc
lm nh qun l trung gian. V mi nhc cng l mt nh
chuyn mn ng cp cao, mt ngh s thc s.
Nhng v d tiu biu nht v mt t chc hot ng da
trn thng tin ln v thnh cng, mt t chc khng h c bt
c cp qun l trung gian no, l chnh quyn dn s Anh ti
n
(*)
.
(*) Bn m t tiu chun nht l ca Philip Woodruff, Nhng k cai tr n
(The men who ruled India").
216
Ngi Anh iu hnh tiu lc a n trong 200 nm,
t gia th k 18 n Chin tranh Th gii II, m khng cn ci
t nhiu c cu t chc hay chnh sch qun l. C quan hnh
chnh ca Anh ti n khng bao gi vt qu 1.000 ngi,
qun l c mt tiu lc a rng mnh mng vi mt dn c
dy c mt lng nh (gn 1%) gm nhng ngi ni ting
Quan Thoi theo o Khng v hon quan c tuyn dng
gn qun l lng ngi Trung Quc ng c n mc
khng-th-ng-hn. Phn ln ngi Anh rt tr, thng
khng qu 30 tui, c bit l trong nhng nm u thng tr.
Phn ln h sng mt mnh nhng khu bit lp cch nh dn
gn nht cng phi mt n hai ngy ng, v trong mt trm
nm u tin khng h c h thng in tn hay ng st.
C cu t chc hon ton phng. Mi s quan qun l
mt vng s bo co trc tip cho Coo, Tnh trng. V v ch
c 9 tnh, mi tnh trng s nhn bo co trc tip t 100 ngi,
mt quy m gp nhiu ln mc cho php ca cc hc thuyt
v qun tr. Tuy nhin, h thng t hiu qu hon ho do
n c thit k m bo rng mi s quan u c c nhng
thng tin cn thit nhm thc hin cng vic ca mnh.
Mi thng, ngi qun l vng dnh mt ngy vit bo
co y cho tnh trng, vn sng v lm vic ti th ph
mi tnh. Anh ta bn bc v tng nhim v quan trng ca
mnh ch c bn nhim v, mi nhim v u c phc tho
r rng. Trong bo co anh ta ghi c th nhng d kin trc
ca anh ta v nhng vic s xy ra i vi mi nhim v, nhng
g xy ra trong thc t v gii thch l do ti sao li c s khc
bit, nu c. Sau anh ta s lit k nhng d on ca mnh
v nhng vic s xy ra trong nhng thng tip theo i vi tng
S RA I CA T CHC MI
217
nhim v, v k hoch hnh ng ng vi nhng s vic .
Anh ta cng t cu hi v chnh sch, v a kin ngh v
nhng c hi, him ha hay nhu cu di hn. Ngc li, tnh
trng s ghi chp tng bo co tc l anh ta s tng hp tt
c cc bo co li thnh mt bn duy nht v a ra ton b
nhn xt hay kin ch o ca mnh.
Qua nhng v d trn, chng ta c th thy g v nhng yu
cu i vi mt t chc hot ng da trn thng tin v nhng
vn qun tr c th gp phi nh th no? Trc ht, chng
ta hy xem xt nhng yu cu. Vi trm nhc cng v v nhc
trng ca h c th cng chi nhc vi nhau v h c cng
mt bn tng ph nhc. Bn tng ph ch cho ngi thi so
hay ngi chi trng bit h phi chi nh th no v khi no.
N cng ch cho ngi nhc trng bit ng ta cn mi nhc
cng chi nh th no v khi no. Tng t, tt c nhng bc
s v chuyn vin trong bnh vin u chia s mt s mnh
chung: chm sc v iu tr bnh. Li chn on bnh l bn
tng ph chung ca h: n ch nh nhng hnh ng c th
ti phng chp X quang, yu cu i vi cc chuyn gia dinh
dng, cc nh vt l tr liu v ton b cc thnh vin khc ca
nhm iu tr.
Ni cch khc, cc t chc hot ng da trn thng tin i
hi s minh bch, n gin, c nhim v chung v chuyn
nhim v chung thnh nhng hnh ng c th. Tuy nhin,
cc v d ny ng thi cng cho thy cc t chc hot ng
da trn thng tin cn phi tp trung vo ch mt mc tiu,
hoc ti a vi mc tiu cng lc.
Bi v nhng ngi chi trong t chc hot ng da trn
thng tin u l chuyn gia, bn khng th bo h phi lm g
218
v lm nh th no. Mt s nhc trng c th dnh ring mt
bn ph cho kn Php, v cho php ngi t quyt nh
chi nh th no. Tuy nhin, ngi nhc trng phi bit phi
hp nhng k nng v kin thc ca ngi chi kn ha vo
bn hp xng ca c dn nhc. l k nng m ngi lnh
o trong t chc hot ng da trn thng tin phi t c.
Tuy nhin, doanh nghip khng c bn tng ph chi
tr khi bn nhc c chp ra t nhng g h va chi. V
trong khi c dn nhc ng cp cao nht ln dn nhc yu km
nht u khng thay i nhng g ngi nhc s vit ra, th
doanh nghip lin tc a ra nhng bn nhc mi v khc
nhau ty thuc vo kt qu hot ng trc ca h. Do ,
doanh nghip hot ng da trn thng tin phi c c cu
xoay quanh nhng mc tiu, trong nh r mc tiu ca tng
b phn hay ca tng chuyn vin m ban qun tr mong mun
t c, cng nh xoay quanh nhng h thng phn hi cho
php so snh kt qu t c vi k hoch t ra sao cho
mi nhn vin c th t qun l c hot ng ca mnh.
im mu cht ca h thng ny l mi ngi hi: Ai trong
h thng ny ph thuc vo ti v c thng tin g? Ngc li,
ti ph thuc vo thng tin t ai? Danh sch ny ca mi ngi
phi bao gm c cp trn v cp di, nhng nhng i tng
quan trng nht trong danh sch phi l ng nghip, tc l
nhng ngi c mi quan h phi hp tc chnh. Mi quan h
gia bc s ni khoa, bc s phu thut v bc s gy m cng l
mt v d. Mi quan h gia nh ha sinh hc, nh dc hc,
gim c b phn xt nghim lm sng v chuyn vin
marketing trong cc cng ty dc cng khng khc. Mi quan
S RA I CA T CHC MI
219
h yu cu mi ch th chu trch nhim hon ton v thng
tin ca h.
Trch nhim cung cp thng tin cho ngi khc ngy cng
c hiu r, c bit trong cc cng ty quy m trung bnh,
nhng trch nhim thng tin cho bn thn h li thng b xem
nh. ng ra, mi ngi trong t chc cn lin tc suy ngh
xem mnh cn thng tin g lm vic v to ra thnh qu.
y c th l bc ngot c bn nht, ngay c vi cc cng
ty c tin hc ha mc cao ngy nay. Trong cc doanh
nghip ngi ta vn ngm hiu l cng nhiu d liu cng nhiu
thng tin - quan nim ny ng hon ho trong qu kh khi d
liu cn khan him, nhng ngy nay iu ny s dn n tnh
trng ngp chm trong d liu m thng tin li b vi lp. C
l ngi ta tin rng cc chuyn vin thng tin bit cc nh qun
tr v cc chuyn gia cn d liu no phc v cho nhng
thng tin h cn. Nhng cc chuyn vin thng tin ch l nhng
ngi to ra cng c. H c th ch cho chng ta dng dng c
no ng mt chic inh vo gh. Chng ta phi t quyt
nh vic c nn ng chic inh vo gh hay khng.
Nh qun tr v cc nhn vin chuyn mn cn suy ngh
xem nhng thng tin no dnh cho h, nhng d liu no h
cn: trc ht, bit h ang lm g, sau , quyt nh h
nn lm g v cui cng, nh gi h ang lm vic th no.
Khi khng t c cc mc tiu , b phn qun tr h thng
thng tin c xu hng tr thnh mt trung tm chi ph thay v
trung tm kt qu nh mi ngi k vng.
Hu ht cc doanh nghip ln c rt t im chung vi
nhng v d chng ta thy trn. Tuy nhin duy tr tnh cnh
tranh thm ch l ch tn ti h cn phi t chuyn i
220
sang hnh thc hot ng da trn thng tin, v khng nhng
th, h cn phi thc hin iu ny tht nhanh chng. H phi
thay i nhng thi quen c v hnh thnh nhng thi quen
mi. Hn na, cng ty hin nay cng thnh cng th qu trnh
chuyn i ny cng c xu hng kh khn vt v hn. Qu
trnh ny s e da ti cng vic, v tr v c hi ca kh nhiu
ngi trong t chc, c bit l nhng ngi phc v lu di,
c tui v thuc cp qun l trung gian. Chnh h l nhm lao
ng km nng ng nht v ch cm thy an ton nht trong
cng vic, v tr, cc mi quan h v cch c x ca h.
Cc doanh nghip hot ng da trn thng tin cng t ra
nhng vn qun tr ring ca h. Ti thy c mt s vn
c bn:
1. xy dng ch khen thng, ghi nhn cng hin v c
hi ngh nghip cho cc chuyn vin;
2. to ra tm nhn chung trong t chc cho cc chuyn vin;
3. t chc c cu hot ng theo hng hnh thnh cc nhm
lm vic theo nhim v (task-force);
4. m bo ngun nhn lc, d phng v thng xuyn nh
gi chuyn mn ca cc nh qun tr.
Cc nhc cng kn fa-gt khng bao gi mun hay k vng
g khc ngoi v tr nhc cng kn fa-gt. C hi ngh nghip
ca h l thng tin t nhc cng ph ln nhc cng chnh v
c th l t dn nhc giao hng hng hai sang dn nhc danh
ting hn. Tng t, mt nh k thut cng ngh y khoa khng
k vng hay mong mun lm vic g khc ngoi cng vic ca
mt nh k thut cng ngh y khoa. C hi ngh nghip ca
S RA I CA T CHC MI
221
h rt c th l thng tin ln v tr cao hn, nu may mn c
th l gim c phng th nghim. Vi nhng ngi mong tr
thnh gim c phng th nghim, c hi thnh cng ch l
1/25 hoc 1/30, nhng h cng c c hi chuyn sang
nhng bnh vin ln hn, danh ting hn. Nhng vin chc
Anh qun l vng n trn thc t khng c c hi thng
tin ngh nghip no, tr kh nng iu chuyn sang khu vc
rng ln hn sau ba nm phc v.
C hi pht trin cho cc chuyn vin trong cc t chc
hot ng da trn thng tin phi phong ph hn nhng g m
cc nhc cng trong dn nhc giao hng hay nh k thut cng
ngh c trong tay, v phong ph hn cc vin chc qun l vng
n nhiu ln. Nhng trong cc t chc nh th, vic thng
tin ln v tr qun tr l ngoi l, v l do n gin l c rt t
v tr qun l trung gian hng ti. iu ny tri ngc hon
ton vi c cu doanh nghip truyn thng mt c cu m
, tr phng th nghim nghin cu, con ng thng tin ch
yu l vt khi chuyn mn v hng ti qun l chung.
Hn 30 nm trc, General Electric khc phc vn
ny bng cch to ra nhng c hi song song cho nhng
ngi c cng hin chuyn mn. Nhiu cng ty hc theo
cch ny. Nhng phn ln cc chuyn vin li t chi gii php
ny. Vi h - v vi nhng ng nghip qun tr - c hi c
ngha duy nht l thng tin ln cp qun l. V, chnh vic ph
bin c cu b p lng bng, c bit l trong cc doanh
nghip, cng cng c thm cho thi ny v n thin v cc v
tr v chc v qun l.
Khng c cu tr li d dng cho vn ny. Trong nhng
cng ty lut v t vn ln, ngay c cc i tc lin danh cp cao
222
nht cng c thin hng h ch l chuyn vin, v nhng cng
tc vin t do s b t ra ngoi c cu t chc t u. Nhng
bt k h thng c pht trin th no, n cng ch c hiu
qu khi c cu gi tr v n b ca cc doanh nghip thay i
mnh m.
Thch thc th hai m cc nh qun tr vp phi l gip cc
chuyn vin trong doanh nghip nhn thc c tm nhn ca
doanh nghip, mt tm nhn tng th.
Mt doanh nghip cn c ci nhn tng th v s tp trung vo
tng th c chia s gia nhng chuyn vin tt nht v ng
nhin l gia cc nh qun l cp cao. Tuy nhin, doanh nghip
phi chp nhn, v thc ra l phi nui dng, nim t ho v
phm cht chuyn mn ca cc chuyn vin, bi v khi khng c c
hi thng tin ln v tr qun l trung gian, ng lc lm vic ca h
phi ti t nim t ho v phm cht chuyn mn .
Tt nhin, mt cch thc y nng lc chuyn mn l phn
cng h vo cc nhm-nhim-v. V doanh nghip hot ng
da trn thng tin s s dng nhiu hn na nhng nhm t
iu hnh nh th, phn cng nhng nhim v c th va
cho mt ngi c nng lc v phm cht tt c iu kin
pht trin ngh nghip. Nhng mc no cc doanh
nghip hot ng da trn thng tin nn hng cc chuyn vin
ra ngoi chuyn mn ca h hay iu chuyn h sang lnh vc
mi? V mc no ngi qun l cp cao nht c th chp
nhn rng u tin hng u ca h l to ra v duy tr tm nhn
chin lc chung thng qua cc chuyn mn ring?
Vic ph thuc vo cc nhm-nhim-v c th gip gim
sc p ca mt vn nhng li lm trm trng thm mt vn
khc: c cu qun l. Ai s l gim c kinh doanh? H c
S RA I CA T CHC MI
223
phi l ngi ng u nhm-nhim-v hay khng? Hay s tn
ti mt qui vt hai u mt c cu ca cc chuyn vin, c
th tng i ging vi chc nng ca cc bc s trong bnh
vin, v mt c cu hnh chnh bao gm nhng ngi ng
u nhm-nhim-v?
Nhng quyt nh lin quan n vai tr v chc nng ca
nhng ngi ng u nhm-nhim-v tim n rt nhiu ri ro
v thng gy tranh ci. Chc nng v nhim v ca h mi mi
khng thay i? Hay l vai tr v chc nng lin quan ti
nhim v c giao v s thay i theo nhim v? l vai tr
v chc nng c phn cng, hay v tr cng tc? N c thuc
mt h thng th bc no khng? Nu c, nhng ngi ng u
nhm-nhim-v c xut hin ng lc theo cch m cc gim c
sn phm thng chu trch nhim ti Procter & Gamble: nhng
b phn qun tr c bn v cc vin chc qun l sn phm ca
cng ty? Liu nhng ngi ng u nhm-nhim-v c th thay
th cc trng b phn hay cc ph ch tch?
Tn hiu ca nhng thay i trn xut hin, nhng cha
c mt xu hng r rng hay s hiu bit y v nhng g
chng mang n. Do , mi thay i s lm ny sinh nhng
c cu t chc khc nhau t nhng g chng ta ang quen
thuc.
Cui cng, vn kh nht c th l vic m bo ngun
cung cp, d phng v nh gi nng lc nh k ca nhng
ngi nhn cc v tr qun l cao nht. iu ny tt nhin l
mt vn tin thoi lng nan, cng l l do chnh dn ti
vic chp nhn chnh sch phn quyn trong cc cng ty ln
trong 40 nm qua. Nhng bn trong cc t chc kinh doanh
hin nay c qu nhiu cp qun l trung gian hng ti s
224
chun b v nh gi mt ngi. Kt qu l c qu nhiu ngi
tiu chun ch i c chn khi mun lp vo ch
trng ca mt v tr qun l cp cao. Vi s ct gim mnh m
s lng cc v tr qun l trung gian, v tr qun tr cp cao ca
t chc hot ng da trn thng tin s c ly t u? H
cn chun b nhng g? H s c kim tra nh gi nh th
no?
Vic phn quyn cho cc b phn t tr c th s b ch trch
thm ch cn gay gt hn hin nay. Thm ch c th chng ta s
sao chp m hnh Gruppe ca ngi c, trong cc b phn
phn quyn c thit lp nh mt cng ty c lp vi ngi
qun l cao nht ca tng b phn. Ngi c s dng m
hnh ny cc k chnh xc nh vo quy trnh thng tin nhn s
truyn thng trong cc ngnh chuyn mn ca h, c bit l
trong lnh vc nghin cu v khoa hc k thut. Nu h khng
nhn c yu cu tuyn dng t cc chi nhnh gn-nh-c-
lp, h s c rt t c hi o to v nh gi nhng chuyn gia
y trin vng ca mnh. V vy, nhng chi nhnh c so
snh vi nhng i d b ca mt cu lc b bng chy
chuyn nghip.
Chng ta cng c th tm thy ngy cng nhiu trng hp
tuyn dng v tr qun tr cp cao trong cc cng ty ln l cc
nh qun l tng lm vic trong cng ty nh hn. y l cch
m cc dn nhc giao hng tuyn chn nhc trng - mt nhc
trng tr n lc trnh din trong cc dn nhc hay nh ht nh
ch vi hy vng c tuyn chn bi mt dn nhc danh ting
hn. Rt nhiu nhng ngi ng u cc bnh vin ln cng
c bc pht trin s nghip tng t.
Liu cc doanh nghip c th theo v d v dn nhc v
S RA I CA T CHC MI
225
bnh vin, cho php cc qun l cp cao ca mnh pht trin s
nghip ring? Nhc trng v qun l bnh vin tt nhin ra
i t trng o to nhc trng hay qun l bnh vin.
Chng ta c th thy kiu qun l ny Php, ni cc cng ty
ln thng c iu hnh bi nhng ngi c phn ln s
nghip trc hot ng trong cc c quan chnh ph. Nhng
hu ht cc nc khc, cc t chc khng chp nhn iu
(ch nc Php c S b n ca Nhng trng hc ln Mystique
de Grandes coles). V ngay c Php, cc doanh nghip, c bit
l cc doanh nghip ln, ang ngy cng tr nn kht khe hn
khi c iu hnh bi nhng ngi khng c kinh nghim v
khng c thnh cng trc .
Do , quy trnh tuyn dng cc qun l cp cao d
phng, nh gi, k nhim s tr nn kh khn hn hin nay.
Chc chn ngy cng c nhiu nh kinh doanh c kinh nghim
cn quay tr li trng hc. V trng hc s cn tm hiu xem
mt chuyn vin thnh cng phi bit nhng g t chun b
cho mnh vo nhng v tr cao nh qun l kinh doanh hay
trng nhm kinh doanh.
K t ln u tin doanh nghip hin i xut hin sau cuc
Ni chin M v chin tranh Php Ph chu u, c hai
cuc cch mng chnh v khi nim v c cu ca doanh
nghip. Cuc cch mng u tin din ra trong vng 10 nm t
1895 n 1905. N tch qun l khi quyn s hu, v nh
ngha qun l l mt cng vic c trch nhim v quyn li
ring. Cuc cch mng xy ra u tin c, khi Georg
Siemens, ngi sng lp v ng u ngn hng hng u ca
c, Deutsche Bank, cu cng ty thit b in t do ng anh h
Werner sng lp sau khi con trai v nhng ngi tha k ca
226
Werner iu hnh yu km khin cng ty gn nh ph sn. Bng
cch da ct cc khon cho vay ca ngn hng, ng p anh h
chuyn quyn qun l cng ty cho cc chuyn gia. Khng lu
sau , cc nh t bn M.J. Morgan, Andrew Carnegie v John
D. Rockefeller, Sr. cng i theo ng li trong cng cuc
ti c cu mnh m ngnh ng st v nn cng nghip M.
Cuc cch mng th hai din ra 20 nm sau . S pht
trin ca tp on hin i nh chng ta vn thy ngy nay bt
u vi vic Pierre S. du Pont ti c cu cng ty gia nh ca ng
u nhng nm 1920 v vi nm sau c pht trin bi vic ti
thit General Motors ca Alfred P. Sloan. Cuc cch mng ny
gii thiu m hnh cng ty ra lnh v kim sot ngy nay. N
nhn mnh vo s phn quyn, cc nhn vin phc v v tr
trung tm, vo qun l nhn s, vo c b my hoch nh v
qun l ngn sch, v iu quan trng nht, n phn bit r rng
gia chnh sch v iu hnh. Giai on ny t nh cao khi
General Electric tin hnh cuc ti c cu rng khp u nhng
nm 1950 mt cuc ti c cu hon thin m hnh doanh
nghip m ngy nay hu ht cc cng ty ln trn th gii (bao
gm c cc doanh nghip Nht Bn) vn i theo
(*)
.
(*) Alfred D. Chandler, Jr. ghi chp li mt cch xut sc qu trnh ny
trong hai cun sch ca ng: Chin lc v c cu (Strategy and
Structure), Cambridge: MIT Press 1962, v Bn tay hu hnh (The Visible
Hand), Cambridge: Harvard Business Press, 1977, - chc chn y l
nhng nghin cu tt nht v lch s ca qun l i vi bt c mt nh
ch no. Bn thn qu trnh ny v kt qu ca n cng c trnh by v
phn tch trong hai cun sch ca ti: Khi nim v doanh nghip (The
Concept of the Corporation), New York: John Day, 1946; v Nghip v
qun l (The practice of Management), New York: Harper Brothers, 1954.
S RA I CA T CHC MI
227
Hin nay, chng ta ang bc vo thi k thay i th ba:
bin i t doanh nghip ra lnh v kim sot - doanh nghip
bao gm cc b phn v phng ban - sang doanh nghip hot
ng da trn thng tin - hay doanh nghip ca cc chuyn vin
tr thc. Chng ta c th lnh hi c, d mi ch m h, rng
cc doanh nghip tng lai s nh th no. Chng ta c th xc
nh c mt s c im v yu cu chnh ca n. Chng ta
c th ch r nhng vn chnh yu v cc gi tr, cu trc v
hnh vi. Nhng vic xy dng mt t chc hot ng da trn
thng tin vn cn pha trc thc s l mt thch thc
qun l ln trong tng lai.
229
X hi Mi X hi
CA CC t ChC
C vi trm nm trong lch s phng Ty, mt cuc
chuyn bin su sc li xy ra. Xt theo chu k thp nin, t
thn x hi cng t sp xp li th gii quan, nhng gi tr c
bn, cu trc x hi v chnh tr, ngh thut v cc th ch then
cht ca n. C sau nm mi nm mt th gii mi li hnh
thnh. V con ngi sinh ra trong th gii khng th hnh
dung th gii m ng b h sng hay th gii m cha m h
c sinh ra.
Thi i ca chng ta ang nm trong giai on chuyn i
. Ch c iu ln ny, s bin i khng xy ra trong x hi
v lch s phng Ty. Thc ra, mt trong nhng thay i nn
tng chnh l khng cn tn ti ci gi l lch s phng Ty
hay nn vn minh phng Ty na m ch tn ti duy nht
lch s th gii v nn vn minh th gii.
230
Ngi ta vn ang bn ci xem s chuyn bin ny bt u
din ra t s ni ln ca Nht Bn, t nc u tin khng
thuc chu u, tr thnh mt ngun lc kinh t mnh m, hay
bt u t my tnh ngha l, t thng tin. Quan im ca ti
v vn l Lut GI
(*)
, lut cung cp tin cho mi lnh M
tr v t Chin tranh Th gii II i hc i hc, mt iu
chc chn l v ngha nu c a ra ch 30 nm trc
sau khi Chin tranh Th gii I kt thc. Lut GI v s nhit tnh
hng ng ca mt b phn cu qun nhn pht ra tn hiu
v s chuyn mnh sang mt x hi tri thc.
Trong x hi hin nay, tri thc l ngun lc quan trng nht
i vi c nhn v nn kinh t ni chung. t ai, lao ng v
vn nhng yu t truyn thng ca sn xut theo quan im
ca cc nh kinh t hc khng bin mt, nhng chng tr
thnh th yu. Nhng yu t y c th t c, v t c
mt cch d dng, min l c tri thc chuyn mn. Nhng t
thn tri thc chuyn mn khng sinh ra g c. N ch hu ch
khi c hp nht vo mt nhim v. V l l do ti sao x
hi tri thc cng l mt x hi ca nhng t chc: mc ch v
chc nng ca mi t chc, d l kinh doanh hay khng kinh
doanh, l hp nht nhng kin thc chuyn mn vo mt
nhim v chung.
Nu lch s c th a ra mt d bo cho tng lai th qu
trnh chuyn bin ny s khng th hon tt trc nm 2010
(*) Lut GI (GI Bill of Rights) c tn gi chnh thc l Lut gip qun nhn ti
thch nghi" ban hnh ti M nm 1944 bi Tng thng Roosevelt. Lut ny
nhm em n nhng c hi cho cc cu qun nhn tham chin trong
Chin tranh Th gii th II, cung cp nhng h tr nh dch v y t min ph,
mua nh v kinh doanh, v c bit l gio dc. (GI - Government Issue:
lnh M).
X HI MI - X HI CA CC T CHC
231
hay 2020. Do , s tht ri ro nu d on chi tit v mt th
gii mi ch ang dn hnh thnh. Nhng ti tin rng, chng ta
c th khm ph nhng cu hi mi v nhng vn ln s
pht sinh vi kh nng chnh xc cao.
C th, chng ta c th bit c nhng mu thun v vn
c bn s thch thc x hi ca nhng t chc: mu thun
gia nhu cu n nh ca cng ng v nhu cu to ra s t
ph ca t chc, mi quan h gia c nhn v t chc v trch
nhim gia bn ny vi bn kia, mu thun to ra t nhu cu
t tr ca t chc v trch nhim ng gp vo li ch chung
ca x hi, yu cu ngy cng tng ln i vi trch nhim x
hi ca t chc, mu thun gia nhng chuyn vin c kin
thc chuyn mn cng hot ng trong nhm. Tt c nhng
iu s tr thnh cc vn trung tm trong nhng nm ti,
c bit trong cc x hi pht trin. Chng s khng th c
gii quyt bi nhng tuyn ngn, trit l hay lut php. Chng
s c gii quyt ni chng sinh ra: trong chnh cc t chc
v trong vn phng ca cc nh qun tr.
X hi, cng ng v gia nh l nhng th ch bo tn.
Th ch lun c gng duy tr s n nh, ngn chn, hay t
nht l lm gim tc ca s thay i. Nhng nhng t chc
hin i l nhng ngi ph v s n nh. Chng phi c
t chc hng ti s i mi v sng to, nh nh kinh t hc
ni ting ngi M gc o Joseph Schumpeter ni, ph hy
mt cch sng to. V chng phi c t chc hng ti
s t b mt cch c h thng bt c th g c to ra trc :
tp qun, s quen thuc, s tin nghi, bt k l sn phm,
dch v hay quy trnh, l nhm cc k nng, quan h con ngi
vi x hi, thm ch l chnh bn thn t chc. Ni mt cch
232
ngn gn, chng phi c t chc sn sng vi nhng thay i
thng xuyn. Chc nng ca t chc l t tri thc vo cng
vic vo cng c, sn phm v quy trnh, vo phc tho cng
vic v vo chnh tri thc. Bn cht ca tri thc l thay i rt
nhanh v nhng g l chc chn hm nay c th tr thnh iu
ng ngn ngay ngy mai.
Cc k nng thng thay i rt chm v him khi thay i.
Nu mt ngi o Hy Lp c i sng li v ti lm vic ti
bi khai thc , iu thay i ng k duy nht ch l nhng
thit k m anh ta c yu cu khc ln bia . Nhng dng
c anh ta dng vn th, ch khc l tay cm c gn thm pin
in. Xuyn sut lch s, mt th th cng sau 5 7 nm, khi
h bc vo ngh tui 18 hay 19, thng hc c mi kin
thc cn thit s dng trong sut cuc i lm th ca h.
Nhng trong x hi ca nhng t chc, chng ta c th tuyn b
chc chn rng mi ngi mi trnh phi cp nht kin
thc mi sau khong thi gian t 4 n 5 nm, nu khng h
s tr nn lc hu.
Chng ta c nhn ra mt quy lut na l mi thay i nh
hng ti phn c bn ca tri thc hu nh khng xut pht t
lnh vc ca tri thc ? iu qu tht cn quan trng gp
bi. K t khi Gutenberg ln u tin s dng kiu rp ch trong
bn in, khng c bt c thay i ng k no trong ngh in trong
sut 400 nm cho n khi xut hin ng c hi nc. Thch
thc ln nht i vi ngnh ng st khng phi n t s thay
i trong ngnh ng st m t t, xe ti v my bay. Ngnh
dc bin i hon ton nh ngy hm nay l nh vo nhng
kin thc t cng ngh gen v ngnh vi trng hc, nhng ngnh
m rt t nh sinh vt hc tng nghe ni n 40 nm trc.
233
V khng c l do g ni rng ch c khoa hc v cng
ngh mi to ra nhng kin thc mi v bin tri thc c tr
thnh lc hu. Nhng i mi trong x hi hc cng quan trng
khng km, thm ch cn quan trng hn nhng i mi khoa
hc. Thc cht, nguyn nhn n ra cuc khng hong ton cu
hin nay trong th ch ng t ho nht ca th k 19 ngn
hng thng mi khng phi l my tnh hay nhng bin i
cng ngh khc. Nguyn nhn l vic cc nh phi-ngn-hng
khm ph ra rng cng c ti chnh lu i nhng cho n nay
vn cn m h - thng phiu c th c s dng cp
vn cho cc cng ty, v do tc ot vic kinh doanh m cc
ngn hng c quyn trong sut 200 nm qua v mang n
cho h ngun thu nhp chnh: li t vic cho vay thng mi.
S thay i ln nht trong 40 nm qua chnh l s i mi c
mc ch c v mt k thut v x hi v t n tr thnh
mt quy tc, tc l c th dy c v hc c.
Khng phi mi thay i nhanh chng da trn tri thc u
gii hn trong kinh doanh nh nhiu ngi vn tin. Khng mt
t chc no trong vng 50 nm k t sau Chin tranh Th gii
II li thay i nhanh chng nh qun i M. ng phc
khng thay i. H thng cp bc cng gi nguyn. Nhng v
kh thay i hon ton, nh Cuc chin tranh Vng Vnh
nm 1991 th hin mt cch ton din. Nhng hc thuyt v
khi nim v qun s cng thay i thm ch cn su sc hn,
nh cc c cu t chc cc lc lng qun s, c cu ch huy, cc
quan h v trch nhim.
Tng t, chng ta c th t tin d on rng ch trong
vng 50 nm ti, cc trng hc v trng i hc s thay i
mnh m hn rt nhiu so vi nhng d on v c cu t chc
234
trng hc hin nay, vn tn ti t 300 nm trc khi chng t
ti t chc v hot ng da vo nhng cun sch do chnh h
in ra. Nhng sc p thc y s i mi mt phn l cng ngh
mi nh my vi tnh, video, v truyn hnh v tinh, phn khc
l nhu cu ca x hi da trn tri thc trong yu cu hc tp
tr thnh mt qu trnh sut i ca lao ng tr thc, v phn
cn li l l thuyt mi v cch thc hc hi ca loi ngi.
i vi cc nh qun l, s nng ng ca tri thc a ra
mt mnh lnh r rng: mi t chc phi xy dng cho c
mt h thng qun l nhng thay i trong c cu t chc ca
mnh.
Mt khc, iu ny cng c ngha l mi t chc phi sn
sng t b mi vic h ang lm. Cc nh qun l c sau vi
nm phi bit t t cu hi i vi mi quy trnh, mi sn
phm, mi qu trnh, mi chnh sch: Gi s chng ta cha
lm iu ny, th vi nhng hiu bit hin nay ca chng ta,
chng ta c lm c khng?. Nu cu tr li l khng th cu
hi tip theo phi l: Vy chng ta lm g lc ny?. V cu tr
li l lm mt vic g , ch khng phi l ni Hy cng tin
hnh mt nghin cu khc. Thc ra, t chc ngy cng cn
phi ln k hoch cho s t b ch khng phi c gng ko di
vng i ca mt sn phm, chnh sch hay thng l tng
thnh cng cho n nay ch mt s t doanh nghip ln ca
Nht Bn lm c iu ny.
Mt khc, mi t chc phi ng gp vo vic to ra ci
mi. c bit, mi h thng qun l phi tin ti ba thi quen
h thng. Thi quen u tin l lin tc ci tin mi th m t
chc ang lm, mt qu trnh m ngi Nht gi l kaizen (ci
tin). Mi ngh s trong lch s u thc hin kaizen hay t hon
235
thin bn thn. Nhng cho n nay ch c ngi Nht c th
do truyn thng Thin (Zen) ca h mang kaizen vo p dng
trong cuc sng hng ngy hay vo c cu doanh nghip (mc
d iu ny khng ng trong cc trng i hc ca Nht h
khng c mt cch quyt lit vi thay i). Mc ch ca kaizen
l nng cp sn phm hay dch v sao cho n thc s tr nn
khc bit trong khong thi gian t hai n ba nm.
Thi quen th hai, mi t chc phi bit khai thc tri thc
ca mnh, tc l phi pht trin cc thnh tu ca mnh sang
nhng ng dng th h sau. Mt ln na, cc doanh nghip
Nht Bn li l nhng ngi thnh cng nht trong n lc ny,
c chng minh bng nhng thnh cng ca cc doanh
nghip sn xut in gia dng trong vic pht trin ht sn
phm ny n sn phm khc t cng mt pht minh ca ngi
M, my ghi m.
Cui cng, mi t chc u phi bit i mi i mi
gi y c th t chc c v phi c t chc theo mt quy
trnh c h thng. V tt nhin, t chc s li t b c quy
trnh bt u hon ton t u. Nu mt t chc khng thc
hin qu trnh ny, h s nhanh chng tr nn lc hu, mt
nng lc hot ng, v mt i c kh nng thu ht v gi chn
nhng lao ng c k nng v tri thc - nhng ngi quyt nh
s thnh cng ca t chc.
Nhu cu thay i ca t chc cng i hi s phn quyn
mc cao v hiu qu. C cu cho php t chc ra nhng
quyt nh nhanh chng. V nhng quyt nh ny phi c mi
lin quan cht ch vi mi trng xung quanh, bao gm hot
ng ca t chc, th trng, cng ngh, cc thay i trong x
hi, mi trng t nhin, nhn khu hc v tri thc. Chnh tri
236
thc mang n c hi i mi, nu c hi y c nhn ra v
tn dng.
Tuy nhin, tt c nhng iu ng rng cc t chc
trong x hi hu t bn phi lin tc thay i, t ph mt cch
sng to, v ph v s n nh ca cng ng. T chc phi to
ra nhng nhu cu mi v k nng v tri thc: trong khi cc
trng i hc k thut y mnh vic ging dy vt l th t
chc li cn cc nh di truyn hc, hay trong khi cc nhn vin
ngn hng tr nn thnh tho vi cc php phn tch tn dng,
h li phi tr thnh cc nh t vn u t. Nhng cc doanh
nghip cng phi c t do ng ca cc nh my d cng n
vic lm ca cng ng ph thuc vo , v t do thay th cc
nh thit k ln tui nhng ngi mt hng nm tri mi to
ra c mt mu mi bi nhng lao ng tri thc tr tui
25 u bit thit k sn phm trn my vi tnh.
Tng t nh vy, mt bnh vin phi c kh nng
chuyn dch v sinh n sang cc trung tm sn khoa c lp
khi nn tng kin thc v k thut sn khoa thay i. V
chng ta phi c kh nng ng ca hon ton mt bnh
vin khi nhng thay i trong tri thc, k thut v nghip v
y khoa khin cho mt bnh vin di 200 ging bnh tr
nn khng cn tnh kinh t v khng th cung cp dch v y
t cht lng cao. ph b chc nng x hi ca bnh vin
hay trng hc hoc nhng t chc cng ng khc
chng ta cn phi ng ca n bt k n c nh hng su
sc trong cng ng hay c yu qu n u, nu thay i
trong nhn khu hc, k thut hay tri thc a ra nhng iu
kin tin quyt mi i vi hot ng ca t chc.
237
Nhng tt c nhng thay i trn s gy xo trn cng
ng, hoc ph v n hay tc ot tnh lin tc ca n. Mi
thay i u l khng cng bng. Mi thay i u gy mt
n nh.
Cng gy bt n tng t l mt nhn t khc trong s tn
ti ca t chc: t chc hin i phi nm trong cng ng
nhng li khng thuc v cng ng. Cc thnh vin ca t chc
sng ti mt a im nht nh, s dng ngn ng cng ng,
gi con ti trng hc cng ng, bu c, np thu, v cn cm
thy gn b vi cng ng. Tuy nhin, t chc khng th t
nhn chm mnh trong cng ng hay khng th ph thuc vo
nhng gii hn ca cng ng. Vn ha ca t chc phi vt
ln trn cng ng.
Chnh bn cht ca nhim v s quyt nh vn ha doanh
nghip ch khng phi mi trng ni nhim v c thc
hin. thc hin nhim v ca mnh, t chc cn c c cu
v qun l theo cng phng thc vi cc t chc khc cng
loi. V d nh, chng ta nghe ni rt nhiu v s khc bit
trong qun l gia cc cng ty Nht v M. Nhng chc nng
ca mt cng ty ln ca Nht rt ging vi cng ty ln ca M,
v chc nng ca cc cng ty ln hai nc ny li rt ging vi
cc cng ty ln ti c v Anh. Tng t, khi trong mt bnh
vin, khng ai khng nhn ra mnh ang trong bnh vin, bt
k bnh vin nm u. iu tng t cng xy ra vi
trng hc v trng i hc, vi cng on v phng th
nghim nghin cu, vi vin bo tng v nh ht opera, vi i
quan st thin vn v nhng trang tri ln.
Thm vo , mi t chc li c mt h thng gi tr c
xc nh t nhim v ca n. Trong tt c cc bnh vin trn
238
th gii, chm sc sc khe lun l mc tiu ti hu. Trong tt
c cc trng hc trn th gii, vic hc l mc ch cui cng.
Trong tt c cc doanh nghip trn th gii, sn xut v phn
phi hng ha v dch v l yu t quan trng nht. mt t
chc t hiu qu cao, cc thnh vin phi tin rng nhng g t
chc ang tin hnh u ng gp cho cng ng v x hi m
h ang sinh sng.
Do , trong vn ha ca mnh, cc t chc cn t mnh
vt ln trn cng ng. Nu vn ha ca t chc v gi tr ca
cng ng mu thun nhau, t chc phi c t ln trn
nu khng n s khng th ng gp c cho x hi. Mt cu
thnh ng c tng ni Tri thc l v hn. Nhng mu
thun gia nhu cu t tr ca t chc v nhng i hi ca cng
ng, gia nhng gi tr ca t chc v ca cng ng, gia
nhng quyt nh t chc phi i mt v quyn li ca cng
ng l iu khng th trnh khi ca cc t chc.
Vn trch nhim x hi cng l vn c hu trong mi
trng ca cc t chc. T chc hin i c v phi c quyn lc
x hi v phi t mc tng i cao. T chc cn quyn
lc a ra quyt nh v con ngi: tuyn dng, sa thi,
thng tin. N cn quyn lc t ra cc quy nh v k lut
trong sn xut, v d nh ra cng vic v nhim v, quy nh
v gi gic lm vic. N phi c quyn quyt nh xy dng nh
my no, u v ng ca nh my no. N phi c quyn
nh gi, quyt nh mc lng nhn vin, vn vn
Cc t chc phi kinh doanh c quyn lc x hi ln nht
trn thc t l ln hn rt nhiu so vi cc doanh nghip kinh
doanh. Trong lch s, rt t t chc tng c c quyn lc to
ln nh cc trng i hc ngy nay. T chi nhn mt sinh
239
vin hay t chi cp bng cho sinh vin cng tng ng vi
vic tc i c hi ngh nghip ca sinh vin . Tng t, M
mt bnh vin c quyn t chi mt bc s, tc l quyn loi bc
s y khi vic thc hnh y khoa. Quyn ca cng on trong
vic cho php gia nhp cng on v s kim sot ca cng
on i vi vic tuyn dng trong cc cng ty ni b, ni
m ch thnh vin ca cng on c tuyn, trao cho cng
on mt quyn lc x hi thc s to ln.
Quyn ca t chc ch c th b cn tr bi quyn lc chnh
tr. iu ch xy ra sau mt qu trnh v c phn quyt ca
ta n. Nhng n phi c cc t chc thc hin ch khng
phi c quan c thm quyn thi hnh. l l do ti sao x hi
hu t-bn ni rt nhiu v trch nhim x hi ca cc t chc.
Tht l v ch khi tranh lun, nh Milton Friedman nh
kinh t hc ngi M ot gii Nobel bnh lun v vic doanh
nghip ch c mt trch nhim: hot ng kinh t. Hot ng
kinh doanh l trch nhim u tin ca doanh nghip. Thc ra,
mt doanh nghip s b nh gi l v trch nhim t nht cho
n khi li nhun ca n b p c chi ph vn, nu khng
n ang hoang ph ngun lc ca x hi. Hot ng kinh
doanh l trch nhim c bn m nu khng t c th doanh
nghip khng th gnh vc bt c trch nhim no khc, k c
lm mt ngi ch tt, mt cng dn tt hay mt lng ging tt.
Nhng hot ng kinh doanh khng cn l trch nhim duy
nht ca doanh nghip, cng nh trch nhim ca trng hc
khng ch l gio dc hay trch nhim ca bnh vin khng ch
l chm sc sc khe.
Tr phi quyn lc c cn bng bi trch nhim, t chc
mi khng tr thnh nhng k chuyn quyn. Hn na, nu
240
khng c trch nhim, quyn lc s bao bin cho s khng hiu
qu trong cng vic, m cc t chc th cn hon thnh cng
vic. V vy, yu cu v trch nhim x hi ca t chc s khng
gim i m cn m rng hn.
May mn l chng ta bit, d ch mc khi qut, cch tr
li cho bi ton trch nhim x hi. Mi t chc phi t t
trch nhim cao nht vi nhng nh hng ca n ln nhn
vin, mi trng v khch hng mi ngi v mi vt m n
tc ng ti. chnh l trch nhim x hi ca n. Nhng
chng ta cng hiu rng x hi thng trng ch vo nhng t
chc ln, d t chc v li nhun hay phi li nhun, khi cn
gii quyt nhng vn yu km ca x hi. V chng ta nn
thn trng, v vic khng phi lc no x hi cng mang li
nhng iu tt p. S l v trch nhim nu mt t chc chp
nhn cha ni n theo ui nhng trch nhim gy cn tr
kh nng hot ng ca n, ngn cn n hon thnh nhng s
mnh hay nhim v, hay khin t chc phi hot ng lnh
vc m n khng c kh nng cnh tranh.
T chc tr thnh thut ng hng ngy. Mi ngi gt
u khi nghe ni Trong t chc chng ta, mi vn phi c
gii quyt xoay quanh khch hng hay Trong t chc ny, mi
sai lm u khng c tha th. V hu ht, nu khng ni l
tt c, nhng nhim v x hi nhng nc pht trin c
thc hin bi cc t chc dng ny hay dng khc. Tuy nhin,
khng mt ai nc M hay bt c ni no khc ni v t
chc cho n mi sau Chin tranh Th gii II. T in Oxford
thm ch cn khng lit k thut ng ny trong danh mc t
vng trong bn n hnh nm 1950. Chnh s ni ln ca qun
tr t sau Chin tranh Th gii II, ti gi l Cuc cch mng
241
trong Qun tr, gip chng ta nhn ra t chc l c lp v
khc bit vi cc dng thc th khc ca x hi.
Khng nh cng ng, x hi hay gia nh, t chc
c thnh lp c mc ch v lun lun chuyn mn ha.
Cng ng v x hi c xc nh bi nhng mi quan h
rng buc h vi nhau, c th l ngn ng, vn ha, lch s
hay khu vc a l. Mt t chc c xc nh bi nhim v
ca n. Dn nhc giao hng khng c gng cha bnh, h
chi nhc. Bnh vin n lc cha bnh, ch khng biu din
nhng tc phm ca Beethoven.
Thc ra, mt t chc ch hiu qu khi n tp trung vo mt
nhim v. a dng ha s ph hy kh nng hot ng ca t
chc, d n l doanh nghip, cng on, bnh vin, trng hc,
dch v cng ng hay nh th. X hi v cng ng phi c
tnh a chiu, chng l nhng mi trng. T chc l mt cng
c. V ging nh bt c cng c no khc, n cng chuyn bit
th cng c kh nng hon thnh tt chc nng c giao.
Do t chc hin i c to ra t nhng chuyn vin, mi
ngi trong s h c chuyn mn ring ca mnh, nn s mnh
ca t chc phi r rng v trong sut. T chc phi c tnh
thng nht, nu khng cc thnh vin s lng tng. H s tp
trung hn vo chuyn mn ca mnh ch khng ng dng
chuyn mn vo nhim v chung. Mi ngi trong s h s t
nh ngha kt qu theo chuyn ngnh ring ca mnh, v p
t gi tr ln t chc. Ch c s mnh tp trung v chung
nht mi c th gn kt t chc vi nhau v cho php n hot
ng hiu qu. Khng c s mnh nh th, t chc s nhanh
chng nh mt s tn nhim, v ko theo l mt i kh
nng thu ht ngi ti m t chc cn c hot ng.
242
Cc nh qun l rt d qun rng vic gia nhp t chc lun
lun l t nguyn. Trn thc t h c rt t la chn. Nhng
ngay c trong nhng t chc m t cch hi vin l p buc
nh t cch thnh vin ca nh th Thin Cha bao trm
hu nh tt c cc nc chu u trong nhiu th k, nhng vn
c mt nhm nh ngi Do Thi v Di-gan th s t nguyn
khi gia nhp vn lun c duy tr: linh mc trong l ra ti
cho tr s sinh bo chng cho s tnh nguyn tr thnh con
chin gio hi ca a tr.
Tng t, c th rt kh ri khi mt t chc nhng c
hi lc no cng tn ti. V t chc cng ph thuc vo nhng
nhn vin tri thc th nhn vin cng d dng ri b v gia nhp
t chc khc. V th, t chc lun trong qu trnh cnh tranh
ginh ly ngun lc thit yu nht ca n: cc lao ng tri thc
c nng lc.
Mi t chc ngy nay thng ni Con ngi l ti sn qu
nht ca chng ta. Nhng ch mt s t trong thc hin
nhng g h ni, cha k ti vic liu h c thc s tin tng
nhng iu h ni khng. Hu ht cc t chc vn tin, mc d
c th khng tin tuyt i, nhng g cc ng ch ca th k 19
hng tin tng: mi ngi cn chng ta thay v chng ta cn
mi ngi. Trn thc t, cc t chc cn qung b t cch thnh
vin ca h khng km g marketing sn phm v dch v -
thm ch c th cn cn thit hn. H cn thu ht nhn ti, gi
chn h, nh gi v khen thng h, to ng lc cho h,
phc v v lm cho h tha mn.
Mi quan h gia lao ng tri thc v t chc l mt hin
tng hon ton mi m chng ta cha c thut ng chnh xc
m t. V d, theo nh ngha, mt ngi lm cng l mt
243
ngi c tr cng lm vic. Tuy nhin, mt nhm nhng
ngi lm cng ln nht ti M li bao gm hng triu ngi
lm vic vi gi mt tun m khng nhn ng lng no
ng gp cho mt hay mt s cc t chc phi li nhun. H r
rng l nhn vin v h cng xem mnh l vy, nhng h l
nhng tnh nguyn vin khng lng. Tng t, rt nhiu ngi
cng lm vic nh nhng nhn vin nhng h li khng c
tuyn dng di bt c hnh thc php l no, bi h khng
lm vic cho ngi khc. Nm, su mi nm trc, chng ta
gi nhng ngi ny (nhiu ngi trong s h, nu khng ni
l hu ht, u l nhng ngi c o to vi trnh cao)
l nhng ngi lm vic c lp
(*)
, ngy nay chng ta gi h
l t tuyn dng
(**)
.
S khng r rng ny tt c cc ngn ng - nhc nh
chng ta ti sao nhng hin tng thc t mi lun i hi
nhng t ng mi. Nhng trc khi c c t mi, nh ngha
tt nht v lao ng trong x hi hu t-bn c th l: nhng
ngi c kh nng ng gp khi h kt ni vi mt t chc.
Khi lao ng cn lm vic v tr cp di hay ngi sai
vt nh ngi ng bn hng trong siu th, hay nhn vin v
sinh trong bnh vin th tm quan trng ca nh ngha mi
hu nh khng ng k. V nhng l do thc t, v tr cng vic
ca h khng qu khc so vi nhng ngi hng lng,
nhng ngi lao ng ca thi trc, nh mt hnh thc ni
di. Thc t, l mt trong s nhng vn chnh m x hi
hin i phi i mt.
(*) Independent.
(**) Self-employed.
244
Nhng mi quan h gia t chc v nhn vin tri thc,
chim t mt phn ba ti hai phn nm s lng lao ng, v
gia t chc vi nhn vin tnh nguyn, s khc mt cch c
bn, bi n ging nh mi quan h gia t chc vi tnh
nguyn vin ngy nay. H c th lm vic ch v c mt t chc
h lm vic. V th h rt c lp. Nhng ng thi h s
hu phng tin sn xut l tri thc. V kha cnh ny,
h cc k c lp v d di chuyn.
Nhn vin tri thc vn cn nhng cng c sn xut. Thc t,
vn u t vo cng c lm vic cho nhn vin tri thc c th cao
hn nhiu so vi vn u t vo cng c cho nhn vin sn xut
truyn thng. (V u t ca x hi, v d nh u t o to
nhn vin tri thc, ln hn gp nhiu ln so vi u t vo o
to cng nhn lao ng tay chn). Nhng u t vn ch khng
hiu qu nu nhn vin tri thc khng s dng nhng kin thc
m h s hu v khng ai ly i c. Nhng nhn vin ng
my trong nh my lm nhng g h c bo. My mc quyt
nh khng ch v nhng vic g phi lm, m c cch lm nh
th no. Nhn vin tri thc c th cng cn my mc, c th l
my vi tnh, my phn tch siu m, hay knh vin vng. Nhng
my mc khng ch cho nhn vin tri thc phi lm g, ch cha
ni n lm nh th no. V khng c kin thc, l th thuc v
nhn vin, th my mc tr nn v dng.
Hn na, nhng ngi ng my, nh mi cng nhn khc
trong lch s, c th c bo phi lm g, lm th no, v lm
nhanh nh th no. Ngi ta khng th gim st nhn vin tri
thc mt cch thc s hiu qu c, tr phi nh qun l c
hiu bit v chuyn mn hn tt c nhng ngi khc trong t
chc. Gim c marketing c th ch cho nhn vin nghin cu
245
th trng bit cng ty cn bit g v thit k ca sn phm mi,
v nhng phn on th trng m cng ty mun chim gi.
Nhng chnh nhn vin nghin cu th trng cho gim c
cng ty bit nhng g m cng vic nghin cu th trng cn,
cng vic s c tin hnh ra sao v kt qu thu c c
ngha g.
Trong sut qu trnh ti c cu y gian kh ca cc doanh
nghip M trong nhng nm 1980, hng nghn, nu khng phi
l hng trm nghn, nhn vin tri thc b mt vic. Cng ty ca
h b thn tnh, sp nhp, xo trn hay b thanh l. Tuy nhin
trong vng vi thng, hu ht trong s h u tm c vic lm
mi, h c th a kin thc vo cng vic. Giai on
chuyn giao rt kh khn, v khong mt na cc trng hp,
cng vic mi khng c tr lng tt nh cng vic c v c
th cng t nim vui hn. Nhng nhng chuyn vin k thut,
chuyn gia c tay ngh cao v nhng nh qun l b sa thi
khm ph ra rng h s hu vn ca mnh: tri thc, mt th
phng tin sn xut. Mt s ngi khc t chc c cng c
sn xut. V c hai u cn nhau.
H qu ca mi quan h mi ny v y cng l mu
thun mi trong x hi hin i l lng trung thnh khng
mua c bng nhng khon lng hu hnh na. T chc
phi c c lng trung thnh ca nhn vin bng cch a
n cho h nhng c hi c bit h c th ng dng kin
thc trong cng vic. Khng lu trc y, chng ta ni v lao
ng. Gn y chng ta s dng rng ri t ngun nhn lc.
S thay i nhc nh chng ta rng chnh nhng c nhn,
c bit l nhng nhn vin c k nng v kin thc, l ngi
quyt nh chnh xem anh ta s ng gp g cho t chc, v
246
nhng li ch to ln nh th no m kin thc ca anh ta c th
mang li.
V t chc hin i bao gm nhng chuyn vin, n cn
c t chc da trn s bnh ng, quan h ng nghip v s
hp tc. Khng chuyn vin no c xp cao hn chuyn vin
no. Mi chuyn vin c nh gi da trn mc ng gp
ca h vo nhim v chung thay v da trn tnh siu vit hay
trnh thp vn c ca h. Do , t chc hin i khng th
c cu vi ng ch v nhn vin di quyn. N phi c t
chc nh mt i, hoc nhm.
Ch c ba hnh thc t chc nhm. Mt l hnh thc nhm
cng chi vi nhau theo kiu nh i tennis. Trong nhm
v nhm phi thc s nh mi thnh vin phi t thch
nghi vi tnh cch, k nng, im mnh v im yu ca thnh
vin khc. Th hai l hnh thc nhm nh mt i bng
chu u. Mi cu th c mt v tr nht nh, nhng c i
chuyn ng cng nhau (tr th mn) trong khi mi thnh
vin vn phi duy tr v tr tng i ca mnh. Cui cng l
hnh thc nhm nh i bng chy M hay dn nhc giao
hng mi thnh vin ch c mt v tr c nh.
Ti mt thi im no , mt t chc ch c th chi mt
loi hnh th thao. V n ch c th s dng mt hnh thc
nhm hon thnh mt nhim v nht nh. Chn loi hnh
nhm no v chi mn th thao no l mt trong nhng quyt
nh ri ro nht ca t chc. Mt s kh khn s xy ra khi
doanh nghip mun chuyn i t hnh thc nhm ny sang
hnh thc khc.
Trong truyn thng, nn cng nghip M s dng loi hnh
nhm bng chy sn xut sn phm hay model mi. B
247
phn nghin cu hon thnh cng vic ca mnh v chuyn kt
qu cho phng k thut. Phng k thut lm xong nhim v
ca mnh v chuyn kt qu cho b phn sn xut. B phn sn
xut hon thnh nhim v ca mnh v chuyn cho phng
marketing. B phn k ton thng tham gia t khu sn xut.
B phn nhn s ch tham gia khi thc s xy ra khng hong
hoc thm ch khng tham gia g c.
Sau ngi Nht ti c cu vic pht trin sn phm mi
ca h vi m hnh nhm i bng . Trong nhm, mi v
tr chc nng m bo cng vic ca mnh, nhng t u h
cng lm vic vi nhau. H cng chuyn ng vi nhim v,
cng nh c i bng cng chuyn ng quanh tri bng.
Ngi Nht phi mt 15 nm bit phi lm g vi loi hnh
. Nhng mt khi h lm ch c khi nim mi, h ct
gim thi gian pht trin sn phm c hai phn ba. Trong
khi cch truyn thng tiu tn 5 nm ra mt model t mi,
Toyota, Nissan v Honda ngy nay ch cn thc hin trong 18
thng. iu ny, cng vi quy trnh qun l cht lng tuyt
ho, cho php ngi Nht chim v th cao hn ngay c th
trng t M v chu u.
Mt s nh sn xut M bt u vt ln ti c cu quy
trnh pht trin sn phm theo m hnh ca ngi Nht. Ford
Motor Company bt u tin hnh quy trnh ny t u nhng
nm 1980. Mi nm sau, cng cuc c ghi nhn t
c nhng kt qu ng k - tuy vn cn kh sm ni rng
cc nh sn xut M bt kp cc cng ty Nht. Vic thay i
nhm i hi mt th m s hiu bit kh tng tng ra nht:
s khng hiu bit. N yu cu t b nhng k nng rt vt v
mi c c, nhng tp qun hnh thnh trong sut cuc i,
248
nhng gi tr su sc ca tay ngh hay ca phm cht chuyn
mn, v c th l vn kh khn hn ht thy n yu cu
t b mi quan h con ngi rt lu i v qu gi. iu c
ngha l con ngi phi vt b nhng g m h vn lun xem
l cng ng chng ta hay gia nh chng ta.
Nhng mt t chc hot ng hiu qu, n phi c
t chc nh mt i, nhm. Khi t chc hin i ln u tin
c cp vo nhng nm cui th k 19, m hnh duy nht
cho n thi l qun i. Qun i Th Nh K l mt t
chc hon ho i vi th gii nm 1870 cng tng t nh
dy chuyn lp rp ca Henry Ford i vi th gii thi k 1920.
Trong qun i nm 1870, mi thnh vin hu nh lm nhng
vic khng thay i, v nhng ngi c mt cht kin thc l
cc k him hoi. Qun i thi c t chc di hnh thc
mnh-lnh-v-iu-khin, v cc doanh nghip kinh doanh
cng nh hu ht cc th ch khc sao chp m hnh . M
hnh ny ngy nay thay i rt nhanh. Do ngy cng c nhiu
t chc tr thnh t chc hot ng da-trn-thng-tin, h
ang t chuyn mnh sang hnh thc i bng hay tennis,
tc l sang cc t chc da-trn-trch-nhim mi thnh
vin hnh ng vi t cch ngi ra quyt nh c trch nhim.
Ni cch khc, mi thnh vin phi t xem mnh l nhng
qun tr vin.
Mc d vy, t chc phi c qun l. Qun l c th c
thc hin khng thng xuyn hay mang tnh hnh thc nh trong
trng hp Hi Ph huynh - Gio vin ti cc trng hc ngoi
nc M. Hay qun l c th l cng vic ton thi gian hoc
theo nhu cu cho mt s nhm tng i ln, chng hn nh
qun i, doanh nghip kinh doanh, nghip on lao ng v
249
trng i hc. Nhng lun lun phi c ngi ra quyt nh, nu
khng t chc s khng th hon thnh c bt c vic g. Phi
c ngi c giao trng trch i vi s mnh, tinh thn, hot
ng v hiu qu ca t chc. X hi, cng ng v gia nh c th
c ngi dn u, nhng ch c t chc mi hiu v qun l.
V mc d qun l cn mt quyn lc nht nh no , cng vic
ca n trong t chc hin i khng phi l ra lnh, m l s
khch l v truyn cm hng.
X hi ca cc t chc (the society of organizations) cha c
tin l trong lch s loi ngi. C hai l do khin n tr nn
khng c tin l xt trn kha cnh hiu qu hot ng, l v
mi t chc cu thnh nn x hi l mt cng c c chuyn
mn ha cho mt nhim v c th v v mi t chc li da
trn c s ca vic c cu v trin khai tri thc. N cng khng
c tin l xt trn kha cnh c cu x hi. V n cng khng c
tin l khi xt ti nhng p lc (tensions) v vn (problems).
Tuy nhin, khng phi tt c u nghim trng. Thc ra chng
ta bit cch gii quyt mt s vn - v d nh vn trch
nhim x hi. Nhng c mt s lnh vc chng ta cha tm
c cu tr li ng, hay thm ch chng ta cha t ra c
cu hi ng.
Chng hn nh, p lc gia nhu cu ca cng ng v tnh
lin tc v n nh vi nhu cu ca t chc v s i mi v
ph v th n nh c. Tn ti mt s phn chia gia gii tri
thc v cc nh qun l. C hai u cn thit: nhn t u
tin to ra kin thc v nhn t th hai p dng kin thc y v
khin n to ra hiu qu. Nhng nhn t u tin tp trung vo
ngn ng v tng, v nhn t th hai vo con ngi, cng
vic v hot ng hiu qu. C mt mi e da i vi nn
250
tng ch yu ca x hi ca cc t chc nn tng tri thc. Mi
e da ti t s chuyn mn ha su, t s dch chuyn t
tri thc s t sang tri thc s nhiu. Nhng thch thc ln
nht v kh khn nht l tnh a nguyn mi ca x hi.
Trong hn 600 nm qua, cha c x hi no c nhiu trung
tm quyn lc nh trong x hi m chng ta ang sng. Thi
Trung C, chng ta thc ra bit v tnh a nguyn. X hi
thi cu thnh t hng trm trung tm quyn lc t tr v
cnh tranh ln nhau: vua di ch phong kin v cc Hip
s thi Trung C, cc gim mc, cc tu vin t tr, cc thnh ph
t do. mt s vng khc, nh vng Tyrol ca o, thm ch
cn tn ti nhng ngi nng dn t do, ch chu n Hong
. Ngoi ra cn c nhng phng hi ngh v lin minh
thng mi xuyn quc gia nh Lin Minh Thng Mi
Hansa
(*)
v cc nh bng thng mi ti Florence, nhng ngi
thu thu v ph ch v cu ng, nhng Ngh vin a
phng vi quyn lc lp php v nh thu, c qun i ring
v v s nhng th khc.
Lch s hin i chu u v cng tng t Nht l lch
s ca qu trnh n dch ha tt c cc trung tm quyn lc cnh
tranh thnh mt trung tm quyn lc, u tin l cc hong
thn (prince) sau l quc gia hay bang(state). n
gia th k 19, cc th ch n nguyn u t c thng li
ngoi tr nc M, mt quc gia vn duy tr ch a nguyn
(*) Lin minh Hansa (Hanseatic League) l lin minh gia cc thnh ph
thng mi v cc phng hi ngh. H duy tr c ch c quyn dc b
bin Bc u, t bin Baltic ti Bin Bc v bn trong lc a, trong sut thi
k t cui thi Trung C ti u thi Hin i (th k 13-17 trc Cng
nguyn). Cc thnh ph v lng ngh thuc Hansa c h thng lut php
ring v h t t chc bo v h tr ln nhau.
251
trong cc t chc tn gio v gio dc. Thc ra, vic bi b ch
a nguyn l ng c tin b thc y s pht trin ca x
hi trong gn 600 nm trc th k 19. Nhng ngay khi s
thng th ca cc quc gia va tr nn chc chn th t chc
mi u tin tri dy l cc doanh nghip quy m ln.
Trong sut cuc i mnh, Charles E. Wilson lun l mt
con ngi ni bt M, trc ht vi t cch l ch tch kim
tng gim c ca General Motors hng t ln nht v
thnh cng nht th gii thi , v sau l b trng quc
phng trong chnh quyn Eisenhower. Nhng iu khin
Wilson c nh ti ngy hm nay l ng khng ni: Nhng
g tt cho General Motors th cng tt cho nc M. M iu
Wilson thc s ni trong l nhm chc ti B Quc phng
nm 1953 l: Nhng g tt cho nc M th cng tt cho
General Motors.
Trong sut phn cn li ca cuc i, Wilson c gng sa
cha nhng trch dn sai ca mnh. Tuy nhin khng ai nghe ng
ni. Mi ngi l lun rng Nu ng ng ta khng ni iu ,
th chc chn ng ta cng tin vo n v thc t ng phi tin vo
iu . Nh nhng g ni, cc nh qun tr trong t chc d
l doanh nghip, trng i hc, bnh vin hay t chc hng o
sinh phi tin tng rng s mnh v trch nhim ca t chc l
s mnh v trch nhim ca x hi, ng thi l c s cho mi
th khc. Nu h khng tin tng vo iu , t chc ca h s
nhanh chng nh mt s tin tng vo bn thn, s t tin, nim
t ho v kh nng hot ng hiu qu.
Tnh a dng vn l c tnh ca cc x hi pht trin v
mang n cho x hi nhng th mnh tuyt vi ch c th thnh
hin thc nh vo nhng t chc chuyn mn ha v n-
252
nhim (single-task) m chng ta pht trin c k t sau
Cuc Cch mng Cng nghip, v c bit l trong 50 nm gn
y. Nhng c tnh mang n kh nng hot ng hiu qu
ca doanh nghip chnh l tnh t tr v chuyn mn ha, c
nhn thc bi s mnh v tm nhn hp ca doanh nghip, gi
tr hp ca bn thn doanh nghip, ch khng phi bt c s
cn nhc no c lin quan n cng ng v x hi.
Do , chng ta quay tr li vn c nhng cha bao gi
c gii quyt ca x hi a nguyn: Ai s qun l li ch
chung? Ai xc nh n? Ai s ly cn bng cho nhng mc tiu
v gi tr ring r v thng cnh tranh nhau ca cc t chc x
hi? Ai s a ra nhng quyt nh quyn u tin v da vo
u a ra nhng quyt nh ?
Ch phong kin Trung C b thay th bi quc gia
thng nht c ch quyn chnh v khng tr li c nhng cu
hi ny. Nhng bn thn quc gia c ch quyn ngy nay li
c thay th bi ch a nguyn mi a nguyn v chc
nng ch khng phi v quyn lc chnh tr v n khng p
ng c yu cu ca x hi v cng khng thc hin c
nhng nhim v thit yu ca cng ng. V vy, trong phn
tch cui cng lun c nhng bi hc c bn nht c rt ra
t s tht bi ca nim tin vo mt quc gia tp quyn v bao
bin. Thch thc chng ta phi i mt ngy nay, c bit l
nhng nc dn ch pht trin v c th trng t do nh nc
M, l to ra s a chiu bao gm cc t chc t tr, hot-ng-
da-trn-tri-thc nhm mang li c hiu qu kinh t v s gn
kt su sc gia chnh tr v x hi.
253
thCh thC Mi
v NNg sut
Thch thc ln nht m cc nh qun l phi i mt ti
cc nc pht trin l phi tng nng sut lm vic ca nhn
vin tri thc v dch v. Thch thc ny s chi phi nhng vic
cn phi lm ca nh qun l trong vi thp k ti, ng thi
s xc nh hiu qu cnh tranh ca cc cng ty. Thm ch quan
trng hn l n s xc nh c cu ca x hi v cht lng cuc
sng ti mi nc cng nghip ha.
Trong 120 nm qua, nng sut sn xut v lu thng hng
ha sn xut cng nghip, sn xut nng nghip, khai thc
m, xy dng v vn ti tng nhanh ti cc nc pht trin
vi t l trung bnh 3% - 4% mi nm, tnh n nay tng ln
gp 45 ln. Trong tin trnh tng trng bng n ny, cc quc
gia v ngi dn ca h c hng mi thnh qu: mc
tng trng chng mt ca thu nhp v sc mua; nhiu thi
gian ngh ngi th gin hn th m trc nm 1914 ch dnh
cho gii qu tc v nhng ngi giu c nhn ri trong khi
254
ngi khc lm vic t nht 3.000 gi mi nm. (Ngy nay ngay
c ngi Nht cng lm vic khng qu 2.000 gi mi nm,
ngi M 1.800 gi v ngi c l 1.650 gi).
Ngy nay, nhng kt qu l r rng, khng cn g b n
na, nhng khng phi do nng sut sn xut v lu thng
hng ha gim i. Tri vi nhng g ngi ta vn tin, nng sut
ca nhng hot ng ny vn ang tng ln vi tc nh
trc. V tc tng trng y l tng ng nhau gia M,
Nht v c. Thc ra, hiu sut sn xut cng nghip M tng
ln trong sut nhng nm 80 c nm tng 3,9% ln hn
mc tng trng tng ng Nht v c, trong khi mc tng
hng nm 4% - 5% ca ngnh nng nghip M l mt k lc so
vi bt c quc gia no ti bt k thi im no.
Cuc cch mng v nng sut kt thc, bi v c qu t
ngi lm vic trong ngnh sn xut v lu thng hng ha v
nng sut lm vic ca h mang tnh quyt nh. Mi ngi u
ni rng, h chim khng qu mt phn nm lc lng lao
ng nhng nn kinh t pht trin. Mi ch 30 nm trc, h
vn cn l b phn lao ng chnh. Ngay c Nht t nc tp
trung nhiu vo sn xut cng nghip cng khng cn hy
vng s gia tng nng sut ca ngnh ny s gip duy tr tc
tng trng kinh t. Thc s, thnh phn lao ng chnh ca
Nht l cc nhn vin tri thc v dch v - nhng ngi c hiu
sut lm vic cng thp nh cc ng nghip ti cc nc pht
trin khc. V ngay c khi lc lng lao ng nng nghip ch
chim 3% tng lc lng lao ng - l t l M, Nht v c,
th du c to ra mc tng k lc v kt qu sn xut, h cng
khng gp thm c bao nhiu vo nng sut v khi ca ci
chung ca t nc h.
THCH THC MI V NNG SUT
255
Do , u tin kinh t hng u ti cc quc gia pht trin
phi l tng nng sut ca nhn vin tri thc v dch v. Nc
no t c iu trc tin s thng tr nn kinh t ton cu
th k 21. Tuy nhin, thch thc x hi ln nht m cc nc
pht trin gp phi l tng nng sut ca ngnh dch v. Tr phi
gii quyt c thch thc , th gii mi trnh c s i
mt vi nhng mu thun x hi ngy cng tng, s phn cc
ngy cng ln v thm ch c th i mt vi mt cuc chin
tranh giai cp.
nhng nn kinh t pht trin, c hi ngh nghip v
thng tin ngy cng tr nn t i i vi nhng ngi c
hng mt nn gio dc tt v c trnh chuyn mn cao. V
nhng ngi ny s lun thuc v b phn thiu s trong cng
ng. H s b p o v mt s lng bi i qun nhng
ngi thiu trnh chuyn mn v ch lm cng vic dch v
tay ngh thp nhng ngi m a v x hi ca h c so
vi nhng lao ng bn cng ca hn 100 nm trc.
u nhng nm 1880, nhng linh hn ca cc nim tin
chnh tr b m nh bi bng ma chin tranh giai cp gia
tng lp v sn v t sn cng nghip. Karl Marx rt n c
khi tin on rng: s bn cng ha ca giai cp v sn tt
yu s dn ti cch mng. Benjamin Disraeli, c l l ngi th
cu ni ting nht trong th k 19, cng tin vo cuc u tranh
giai cp khng trnh khi. V Henry James, ngi vit bin nin
s v s giu c ca nc M v tng lp t sn chu u, rt
lo s vin cnh ti mc ng a n vo bi cnh chnh trong
cun Cng cha Casamassima mt trong nhng tiu thuyt y
m nh ca ng.
256
iu cn tr nhng d on ny nhng d on dng
nh rt hp l v gn nh chc chn s xy ra thi nay l cuc
cch mng v hiu sut do Frederick Taylor xng nm 1881
khi ng nghin cu cch thc mt lao ng th cng xc ct.
Bn thn Taylor, tng lm vic cho mt xng c kim loi,
rt sc khi thy s cm th su sc gia cng nhn v ngi
qun l. Lo s rng lng cm th ny s dn ti cuc u tranh
giai cp, ng bt u n lc ci thin nng sut ca hot
ng sn xut cng nghip. V n lc ca ng chm ngi
cho mt cuc cch mng cho php cng nhn nh my c
hng mc lng bc trung v c a v ca giai cp bc trung,
d h thiu k nng hay t th hng mt ch gio dc tt.
Ngy nay chnh l thi im cho mt cuc cch mng khc
v nng sut. Tuy nhin ln ny lch s ng v pha chng ta.
Chng ta thu c nhng hiu bit su sc v nng sut v
cch thc ci thin n chng ta hiu rng chng ta cn
mt cuc cch mng, v chng ta hiu phi bt u cuc
cch mng y nh th no.
Lao ng tri thc v dch v bao gm t nhng nh khoa hc
chuyn nghin cu, nhng bc s phu thut tim cho ti nhng
n qun nhn, t nhng ngi qun l siu th cho ti nhng cu
b 16 tui chuyn ng bn hamburger ca hng n nhanh mi
chiu Ch nht. Tng lp lao ng ny cng k ti nhng ngi
m cng vic bin h thnh nhng th ng my: nhn vin ra
bt, ngi trng nh, nhn vin nhp d liu.
Tuy nhin, mc d khc nhau v kin thc, k nng, trch
nhim, v tr x hi v mc lng, nhn vin tri thc v dch v
l nh nhau xt trn hai kha cnh chnh: iu g khng c tc
dng tng cng nng sut lm vic v iu g c tc dng.
257
iu u tin chng ta bit v lm chng ta kh sc l
v nhng g khng hiu qu. Tin vn khng th thay th lao
ng. Hay bn thn cng ngh mi cng khng to ra nng sut
cao hn. sn xut v lu thng hng ha, ni theo thut ng
kinh t hc, vn v cng ngh ch l nhng yu t sn xut.
Trong nhng cng vic tri thc v dch v, chng ch l nhng
cng c sn xut. S khc bit l ch mt yu t nh th c th
thay th cho lao ng, cn cng c th c th hoc khng th.
Cng c gip nng cao nng sut hay gy nh hng ngc ph
thuc vo vic ngi lao ng s dng cng c y nh th no,
mc ch s dng cng c v k nng ca ngi s dng. Chng
hn nh 30 trc, chng ta chc chn rng s hiu qu ca
my tnh s dn ti s ct gim hng lot nhn s th k v vn
phng. Trin vng v nng sut vt bc khin ngi ta u
t rm r cho cc thit b x l d liu cng ngang tm vi cc
thit b x l vt liu (tc l my mc truyn thng). Tuy nhin
i ng nhn vin th k v vn phng vn gia tng, thm ch
vi tc nhanh hn so vi trc khi gii thiu cng ngh mi.
V ngi ta khng nhn thy bt c s tng trng no trong
nng sut ca ngnh dch v.
Bnh vin l v d tiu biu thng c nhc n. Vo
cui nhng nm 1940, cc bnh vin l nhng t chc thm
dng lao ng nhng rt t u t vn, ch yu h u t vo
vic xy bn bc tng v t vo vi ging bnh. Rt nhiu
bnh vin kh ln thi y thm ch khng cn u t mua
nhng thit b cng ngh gi r ang c cho bn: h khng
cn thit b chp X-quang, hay u t cho phng th nghim
lm sng hay phng vt l tr liu. Ngy nay bnh vin i hi
mt lng vn khng l u t vo my siu m, my chp
ct lp MRI, my phn tch mu v nc tiu, phng v trng,
258
v mt t nhng cng ngh mi khc. Mi thit b li lm pht
sinh nhu cu mi v nhn s trnh cao m khng gip gim
bt c bt k ngi no trong nhm hin ti. (Thc ra s leo
thang v chi ph chm sc sc khe c nguyn nhn ch yu t
vic bnh vin tr thnh mt t chc i hi c lao ng v
ngun vn di do). Nhng t ra bnh vin cng gia tng ng
k hiu sut hot ng ca h. Trong khi mt s lnh vc tri
thc v dch v khc, ngi ta ch thy chi ph ngy cng cao
hn, vn u t nhiu hn v cn nhiu lao ng hn.
Tng nng sut vi quy m ln l cch duy nht vt
qua c bi ly ny. V s tng trng ch c th n t th
m Taylor gi l s lm vic thng minh hn
(*)
. iu ny n
gin c ngha l lm vic hiu qu hn nhng khng vt v hn
v khng mt thi gian nhiu hn.
Nh kinh t hc xem u t vn l cha kha ca nng sut,
nh k thut gn v tr ngi sao cho my mc thit b mi. Tuy
nhin, lc lng chnh ng ng sau s bng n v nng
sut lao ng phi l lm vic thng minh hn. Vn v cng ngh
l nhng th kh di do trong nhng nn kinh t pht trin
sut 100 nm u ca Cuc Cch mng Cng nghip cng nh
trong 100 nm sau . Nhng, ch khi no con ngi lm vic
thng minh hn, nng sut sn xut v lu thng hng ha
mi thc s ct cnh.
Tnh trng tng t cng din ra vi nhng cng vic tri
thc v dch v - im khc bit l trong sn xut hng ha, lm
(*) Trong s cc n lc p dng phng chm lm vic thng minh hn
trong lnh vc chm sc sc khe, c nhng cun sch: Nursing
productivity: the Hospital's Key to Survival and Profit (Chicago: S-N
Publications, 1986) ca Roxanne Spitzer, v cun Creating New Health
care Ventures (Gaithersburg, Md.: Aspen Publishers, 1991) ca Regina
Herzlinger.
259
vic thng minh hn ch l mt cha kha m ra cnh ca tng
nng sut. i vi cng vic tri thc v dch v, lm vic thng
minh hn l cha kha vn nng. Hn na, l mt cha kha
rt phc tp v i hi chng ta phi tip cn cng vic st sao
hn theo cch m c Taylor cng cha bao gi hnh dung c.
Khi Taylor nghin cu hnh ng xc ct, cu hi duy nht
t ra l Vic ny c lm nh th no?. Gn 50 nm sau, khi
Elton Mayo ca i hc Harvard mun lt thuyt qun l
khoa hc (scientific management) v thay th n bng hc
thuyt mi sau ny c gi l quan h con ngi (human
relations), ng cng tp trung vo cu hi tng t. Khi nghin
cu ti Hawthorne Works thuc Cng ty Western Electric, ng
t cu hi: Cch tt nht to ra mt thit b in thoi c
dy l g?. im mu cht l trong sn xut v lu thng hng
ha, nhim v lun lun c thc hin theo yu cu cho trc.
Tuy nhin, trong cng vic tri thc v dch v, cu hi c
t ra tng hiu sut v lm vic thng minh hn phi
l Nhim v l g? Chng ta ang c gng hon thnh vic
g? Ti sao chng ta phi lm vic ?. Thnh tch v nng
sut d dng nht, cng c th l ln nht, m cng vic tri thc
v dch v c kh nng t c c th xut pht t vic xc
nh nhim v v c bit l t vic hy b i nhng vic
khng cn lm
(*)
.
Mt v d xa xa nhng vn l mt trong nhng v d tt
nht: quy trnh x l n t hng qua th thi k u ca cng
(*) Xem Reengineering Work: Dont automate, Obliterate - Harvard Business
Review Thng 7 & 8 nm 1990 ca Michael Hammer, v Permanent Cost
cutting" - Wall Street Journal s ra ngy 11 thng 01 nm 1991 ca Peter
F. Drucker.
260
ty Sears, Roebuck. Gia nm 1906 v 1908, Sears b mt
cng vic tn nhiu thi gian m tin trong phong b nh
km vi th t hng. Thay vo Sears cn th t ng. Thi
, hu nh cc n hng gi cho Sears u thanh ton bng
tin xu. Nu trng lng phong b khp vi tr gi n hng
trong mt gii hn sai s rt nh, th phong b s khng cn
m. Tng t, Sears cng xa b mt nhim v cn tn thi
gian hn tip nhn n hng ti bng cch sp xp vic giao
hng tng ng vi trng lng th n (gi thit c khong 40
n t hng trong mt pao
(*)
th). Trong vng hai nm, nhng
bc thay i ny lm tng nng sut ca vic iu hnh
n hng qua th ln gp 10 ln
(**)
.
Mt cng ty bo him ln gn y tng c nng sut
ca b phn gii quyt khiu ni khch hng ln nm ln t
mc trung bnh 15 pht xung cn 3 pht cho mi khiu ni
bng cch xa b nhng qu trnh kim tra chi tit, ngoi tr
nhng khiu ni ln. Thay v phi xc nh 30 hng mc nh
vn thng lm, nay h ch phi kim tra 4 im: hiu lc hp
ng, gi tr danh ngha c ph hp vi gi tr khiu ni, tn
ngi mua bo him c trng vi tn trn giy chng t, v tn
ngi hng li c trng vi tn ngi yu cu bi thng.
Nguyn nhn thc y s thay i l vic t cu hi: Nhim
v l g? v cu tr li: l chi tr cho khiu ni bo him
trng hp t vong nhanh nht v r nht c th. Tt c nhng
g cng ty yu cu gi y l ch cn xem xt chi tit 2% mu, tc
l ch kim tra 1 trong 50 khiu ni ca khch hng m thi.
(*) n v o lng Anh - M, 1 pound = 0,454kg.
(**) Xem Catalogues and counter: A history of Sears, Roebuck & Company
(Chicago: University of Chicago Press, 1965) ca Boris Emmet v John E.
Jeucks.
261
Tng t, mt s bnh vin ti M gim bt c phn
ln lao ng v chi ph khi quy trnh tip nhn bnh nhn
bng cch tip nhn tt c bnh nhn theo cch thng dng
vi bnh nhn cp cu, tc l nhng bnh nhn bt tnh hay
chy mu v khng th in vo nhng mu giy t di dng.
Nhng bnh vin ny t cu hi Nhim v l g? v cu tr
li: l xc nh tn, gii tnh, tui, a ch v phng thc
thanh ton ca bnh nhn nhng thng tin c th tm thy
trong th bo him m hu nh trn thc t mi bnh nhn
u mang theo.
C hai v d trn u thuc ngnh dch v. Trong cng vic
tri thc, vic xc nh nhim v v loi b nhng vic lm
khng cn thit thm ch cn quan trng hn v to ra kt qu
tt hn. Chng ta hy xem mt cng ty a quc gia xc nh li
k hoch chin lc ca h nh th no.
Trong nhiu nm lin, mt nhm lp k hoch bao gm 45
nhn vin sng gi chun b cn thn nhng k hoch chin
lc qua nhng bn ghi nh rt chi tit. Cc ti liu thc s
l nhng tc phm xut sc m sau khi c xong mi ngi u
nht tr nh th. Tuy nhin chng ch c nh hng rt nh n
hot ng ca cng ty. Sau , mt CEO mi t cu hi:
Nhim v l g? v tr li: l a ra phng hng v mc
tiu cho hot ng kinh doanh ca chng ta, v chin lc
t c mc tiu . Phi mt 4 nm vt v v vi ln khi
ng tht bi. Nhng hin nay nhng nhn vin lp k hoch
(vi qun s gn ging thi k trc) lm vic cn thn ch
trn ba cu hi, mi cu hi u lin quan ti hot ng kinh
doanh ca cng ty: Cng ty cn duy tr v th ng u trong
phn on th trng no? Cng ty cn nhng hot ng i
262
mi no h tr cho v tr trn th trng ? V t l hon vn
ti thiu thu nhp b p c chi ph vn cn thit l bao
nhiu? Sau nhm lp k hoch lm vic vi tng chuyn vin
trong mi cng vic kinh doanh ca cng ty vch ra ng li
chin lc rng nhm t c nhng mc tiu trong nhng
bi cnh kinh doanh khc nhau. Kt qu t c n gin hn
nhiu v khng khoa trng, nhng chng tr thnh k
hoch tc chin, lm kim ch nam cho mi hot ng ca cng
ty v ca cc chuyn vin cao cp trong cng ty.
Khi con ngi sn xut hay vn chuyn hng ha, ti mt
thi im bt k h ch lm mt nhim v. Ngi cng nhn
xc ct m Taylor nghin cu khng ng thi cho than vo l.
Nhng ph n hn dy in trong phng dy dn m Mayo
quan st, h khng ng thi kim tra in thoi thnh phm
ti nh my. Ngi nng dn trng ng Iowa khng b lung
cy ang cy d i d hp. Cng vic tri thc v dch v cng
vy, chng yu cu s tp trung. Bc s phu thut khng nhn
in thoi trong phng m, hay lut s khng nhn in thoi
khi ang t vn cho khch hng.
Nhng trong cc t chc ch yu bao gm cc cng vic tri
thc v dch v, s tp trung ri rc
(*)
ang ngy cng tr thnh
quy lut. Nhng nhn vt cp cao thnh thong c th t tp
trung (mc d rt t ngi trong s h th lm iu ). Nhng
thnh phn ch yu bao gm cc k s, gio vin, nhn vin
kinh doanh, th k, nh qun l cp trung, v tt c h ang
tip nhn mt khi lng ngy cng nhiu nhng cng vic bn
rn, nhng hot ng ng gp rt t gi tr, nu c, v nhng
(*) Nguyn vn: splintered attention.
263
hot ng khng lin quan g n chuyn mn m h c o
to v c tr lng lm.
Trng hp t nht c l l cc y t trong cc bnh vin ca
M. Chng ti c nghe nhiu v tnh trng thiu y t. Nhng
lm sao iu li xy ra? Bi trong nhiu nm s lng sinh
vin tt nghip hc ln cao vn gia tng u n, ng thi, s
ging bnh gn y gim nhanh chng. Cu tr li cho nghch
l ny l: ngy nay y t ch dnh khong mt na thi gian ca
h lm nhng vic h c o to v c tr lng ngh
y t. Na thi gian cn li b lp y bi nhng hot ng
khng i hi k nng hay kin thc m h c o to,
nhng hot ng khng gp phn vo vic chm sc sc khe
hay gia tng thm bt c gi tr kinh t no, hoc lin quan rt
t n sc khe hay qu trnh hi phc ca bnh nhn. Y t
trc ht bn rn bi hng ng cng vic giy t v Medicare
(*)
,
Medicaid
(**)
, cc cng ty bo him, phng thu vin ph, v ngn
nga nhng v kin do khm cha bnh sai.
Hon cnh cc c s gio dc bc cao cng khng khc
hn. Cc khoa thuc trng cao ng v i hc s dng ngy
cng nhiu thi gian vo cc cuc hp hi ng thay v ging
dy trn lp, t vn sinh vin hay nghin cu. Mt s cuc hp
hon ton c th b qua c. V chng c l s hiu qu hn
nu ch c ba ngi tham gia thay v by thnh vin.
Nhn vin kinh doanh cng b phn tn nh vy. nhng
ca hng bch ha hay siu th, h s dng phn ln thi gian
(*) Chng trnh ca Chnh ph M v chm sc sc khe ngi gi trn 65
tui.
(**) Chng trnh ca Chnh ph M v chm sc sc khe cho nhng c nhn
v gia nh c thu nhp thp v ngi khuyt tt.
264
phc v my tnh nn cn rt t thi gian dnh cho khch
hng c th l l do chnh khin nng sut bn hng v
doanh s ca h gim u n. Cc nhn vin bn hng trc
tip dng mt phn ba thi gian ca h lm bo co ch
khng phi tip xc vi khch hng. V cc k s phi ngi
ht cuc hp ny n cuc hp khc trong khi l ra h phi
ang bn rn di xng sn xut.
khng phi l lm phong ph thm cng vic, m l lm
suy yu cng vic. N ph hy nng sut. N ht cn ng lc v
tinh thn lm vic. Mi cuc iu tra v thi lm vic ch ra rng
cc y t u rt phn n v khng th dnh nhiu thi gian hn
chm sc bnh nhn. Cng d hiu khi chng ta bit rng h tin
rng mnh ang b tr lng di kh nng, v cng d thng
cm khng km khi i ng nhn vin hnh chnh ca bnh vin
hiu rng h ang c tr lng cao hn nhng cng vic hnh
chnh khng yu cu nhng k nng m h ang lm.
Tr bnh ny kh d, n nh l mt nguyn tc. Ch cn tp
trung vo nhim v trong trng hp ny l cng vic ca y
t, tc l chm sc bnh nhn. y l bc th hai lm vic
thng minh hn. Chng hn nh, mt s bnh vin tch
cng vic hnh chnh giy t ra khi m t cng vic ca y t,
vn l cng vic ca cc nhn vin hnh chnh bn di. Mc
quan tm dnh cho bnh nhn v nhng gi pht y t s
dng vo mc ch chm sc bnh nhn tng ln ng k. Hn
na, bnh vin cn c th ct gim c s lng y t xung t
mt phn t n mt phn ba, do c th tng lng m
khng phi gnh chi ph cao hn.
t c nhng ci thin nh th, chng ta phi t ra
nhm cu hi th hai i vi mi cng vic tri thc v dch v:
265
Chng ta tr tin cho ci g? Gi tr m cng vic d kin
s ng gp l gi tr no?. Cu tr li khng phi lc no cng
r rng hay khng gy tranh ci. Mt siu th s nhn vo lc
lng bn hng ca h v tr li: bn hng, trong khi siu th
tng t cng thnh ph vi cng mt nhm khch hng li
tr li: dch v khch hng. Mi cu tr li a n s ti c
cu khc nhau i vi cng vic trong phng kinh doanh.
Nhng mi siu th u t c tc tng trng kh nhanh
v mnh do tng nhn vin bn hng v tng b phn bn hng
to ra, ngha l t c c nng sut v li nhun.
Bt chp nh hng ln lao ca n, hc thuyt qun l khoa
hc ca Taylor phi chu sc p ti t, c bit l trong gii
hc gi. Nguyn nhn chnh c th l do chin dch chng tr
khng khoan nhng ca Cng on M v chng li c bn
thn Taylor trong nhng nm u ca th k ny. Cng on
khng phn i Taylor v ngh rng ng l ngi chng li
ngi lao ng v bnh vc tng lp qun l. Thc ra, ng
khng phi l ngi nh th. Nhng ti li khng th tha th
ca ng l ng khng nh rng khng tn ti ci gi l k
nng trong sn xut v lu thng hng ha. Taylor khng nh
mi cng vic l nh nhau. V mi vic u c th phn chia
thnh tng thao tc nh khng i hi bt k k nng no. Mi
ngi bt k ai c sn sng hc nhng thao tc ny u c th
tr thnh nhn vin hng nht v c tr lng hng nht.
Anh ta c th lm c hu ht nhng cng vic siu hng v
hon thnh chng mt cch hon ho.
Nim tin vo s k diu ca tay ngh v tin rng k nng s
tn ti mi mi ngm gi nh rng thi gian hc vic nhiu
nm l cn thit t c c hai iu trn. Trn thc t, Hitler
266
tham gia cuc chin tranh vi nc M da trn gi nh y.
ng ta tin rng cn 5 nm hoc nhiu hn o to mt th
mi knh quang hc (k nng ca nhng ngi ny l iu thit
yu trong chin tranh hin i), ng ta ngh rng cn rt nhiu
thi gian trc khi nc M c th a vo chu u mt qun
i tinh nhu v mt lc lng khng qun thin chin v
do ng ta tuyn b chin tranh sau khi ngi Nht tn cng
Trn Chu Cng.
Ngy nay chng ta bit rng Taylor ng. Nc M
hu nh khng c th mi knh quang hc vo nm 1941. V
ng l cuc chin tranh hin i r rng i hi s lng ln
nhng th mi knh quang hc. Nhng nh p dng phng
php qun l khoa hc ca Taylor, ch trong vng vi thng
nc M o to c nhng cng nhn bn-k-nng to
ra knh vin vng cn hin i hn knh do ngay c ngi c
to ra, v cn to ra trn dy chuyn lp rp. V ti thi im
, nhng cng-nhn-hng-nht ca Taylor nh nng sut lm
vic rt cao kim c rt nhiu tin, nhiu hn hn nhng
g m mt ngi th nm 1911 c th m n.
Cui cng th cng vic tri thc v dch v li c kh nng
tr nn ging vi cng vic sn xut v lu thng hng ha, nu
s dng cu khu hiu c ca qun l khoa hc, c th gi
l mt cng vic thun ty. (t nht, cng l s k tha l
thuyt ca Taylor, ngi pht ngn quan trng ca tr tu nhn
to). Nhng trong thi gian ti, chng ta khng c php xem
cng vic tri thc v dch v nh cng vic thun ty, cng
khng c quy chng vo cng mt loi. Hn th, nhng cng
vic ny c chia thnh ba loi bng cch nhn vo hiu qu
hot ng m mt cng vic thc t t c. Qu trnh ny
267
xc nh hiu qu hot ng l bc th ba hng ti mc
tiu lm vic thng minh hn.
i vi mt s cng vic tri thc v dch v, hiu qu ng
ngha vi cht lng. V d tiu biu l cng vic ca cc nh
khoa hc trong phng nghin cu, ni s lng s lng kt
qu nghin cu - ch l nhn t th yu sau cht lng. Mt loi
thuc cha bnh mi c th mang li doanh thu hng nm l
500 triu la M v thng lnh th trng trong mt thp k r
rng c gi tr hn 20 loi thuc n theo c doanh thu hng
nm t 20 n 30 triu la M mi loi. Nguyn tc tng t
c p dng cho nhng chnh sch c bn v nhng quyt nh
chin lc, cng nh cho nhng cng vic t ph trng hn
nh vic bc s chn on bnh, hay thit k bao b, hay bin
tp bo ch. Trong mi v d trn, chng ta u cha bit lm th
no phn tch quy trnh to ra cht lng. Do , tng
nng sut, chng ta ch c th t cu hi: iu g l hiu qu?.
Loi th hai bao gm nhng cng vic tri thc v dch v
ch yu: loi cng vic m c s lng v cht lng cng kt
hp li to ra hiu qu hot ng. Bn hng siu th l mt
v d. To ra s hi lng ca khch hng cng quan trng nh
mi la doanh thu trong ha n bn hng, nhng s hi
lng ca khch hng khng h d xc nh. iu tng t xy
ra vi nhng k s, i din thng mi trong cc cng ty mi
gii kinh doanh, k thut vin ngnh y, gim c chi nhnh
ngn hng, y t, nhn vin nh gi khiu ni, vn vn. nng
cao nng sut trong nhng cng vic ny, bn cn t ra cu
hi: iu g c tc dng? nhng cng cn phi phn tch quy
trnh tng bc mt, v thc hin tng nghip v mt.
268
Cui cng, c rt nhiu cng vic (sp xp ti liu, qun l
cng vic ng gi v giao hng, gim nh yu cu bi thng
bo him trng hp t vong, sp xp ging bnh) m hiu
qu hot ng c xc nh gn ging vi hot ng sn xut
v lu thng hng ha, tc l, c xc nh bi s lng (v d
nh s pht cn thit chun b xong mt ging bnh).
Trong nhng cng vic sn xut ny, cht lng vn l mt
nhm tiu ch bn ngoi thay v chnh hiu qu hot ng.
Nht thit phi xc nh cc tiu chun v xy dng chng
thnh quy trnh lm vic. Nhng mt khi hon thnh quy
trnh, nhng ci thin v nng sut thc s s xut hin xuyn
sut qu trnh sn xut cng nghip truyn thng, tc l, nh
vo vic phn tch nhim v v kt hp cc hnh ng n gin
vi nhau thnh mt cng vic hon chnh.
Xc nh nhim v, tp trung cng vic vo nhim v v
xc nh hiu qu hot ng: bn thn ba bc ny s to ra
s thay i ng k v nng sut hu ht cc bc ny c th
t c ti bt c thi gian no. Chng cn c xem i xem
li nhiu ln, c th c sau ba n nm nm, hay khi c bt c
s thay i no trong cng vic hay trong c cu t chc. Nhng
sau , cn c vo kinh nghim ca chng ta, kt qu ca vic
tng nng sut s bng, nu khng mun ni l cao hn, so vi
tt c nhng g m sn xut cng nghip, qun l khoa hc hay
quan h con ngi t c trong sn xut cho n nay. Ni
cch khc, ba bc ny c th mang n cho chng ta cuc cch
mng v nng sut m chng ta cn trong nn kinh t tri thc
v dch v.
Nhng vi mt iu kin: l chng ta phi p dng nhng
bi hc hc c t Chin tranh Th gii II v vic tng hiu
269
sut trong sn xut v lu thng hng ha. Do , bc th t
hng ti lm vic thng minh hn l qun l cn to nn mi
quan h i tc vi nhng ngi trc tip lm vic, nhng
ngi c kh nng lm vic vi hiu sut cao hn. Mc tiu l
phi xy dng c trch nhim i vi tnh hiu sut v hiu
qu trong cng vic tri thc v dch v, bt k mc cng vic,
kh hay k nng ca cng vic.
Frederick Taylor tng thng xuyn b ch trch v khng bao
gi t cu hi vi cng nhn, l i tng nghin cu ca ng,
xem h ngh g v kh nng ci thin cng vic ca h, m ng
ch dy bo h cch thc lm vic. Elton Mayo cng cha bao gi
hi, ng cng ch a ra yu cu. Phng php lun ca Taylor
(v ca Mayo, 40 nm sau) n gin ch l sn phm ca thi
gian, khi s thng thi ca cc chuyn gia c xem trng hn.
(Xt n cng, Freud cng khng bao gi hi bnh nhn ca
mnh xem h ngh vn c th l g). Taylor xem c cng nhn
v qun l l nhng anh n khng bit ni. Cn Mayo trong
khi dnh s knh trng cho cc nh qun l, li xem cng nhn
l nhng ngi cha trng thnh v u c lch lc, thc
s cn s hng dn chuyn mn ca cc nh tm l hc.
Tuy nhin, khi Chin tranh Th gii II xy ra, cc nh doanh
nghip M phi hi cng nhn. Chng ta khng cn la
chn no khc. Nhng nh my ca M khi khng c k s,
cc nh tm l hc, hay c cng tr li cu hi. Tt c l
cng nhn trong nhng b ng phc nh nhau. V trong s
ngc nhin ca chng ta, nh ti vn nh, chng ta khm ph
ra rng cng nhn khng phi l nhng anh n khng bit ni,
hay cha trng thnh, hay u c lch lc. H hiu rt r v
cng vic h ang lm v l-gic v nhp iu ca chng, v
270
cht lng v nhng dng c ca chng. Hi h v suy ngh ca
h l cch hng ti c nng sut v cht lng
(*)
.
Trc ht, ch mt s doanh nghip chp nhn nh l
thng ny. (IBM l doanh nghip tin phong, v trong mt
thi gian di l mt trong s t doanh nghip ln p dng
tng ny). Nhng trong thi gian cui nhng nm 1950 u
nhng nm 1960, cc nh cng nghip Nht Bn nm bt
c tng ny, nhng ngi m trc cn c gng quay
tr li thi k ch chuyn quyn b sp trong nhng
cuc nh cng m mu v cuc chin gn-nh-ni-chin.
Ngy nay, d vn cn xa mi c p dng trn thc t mt
cch rng ri, nhng t nht v mt l thuyt ngi ta chp
nhn rng kin thc ca cng nhn v cng vic ca h l xut
pht im cho vic ci thin nng sut, cht lng v hiu qu
hot ng.
Tuy nhin trong sn xut v lu thng hng ha, mi quan
h i tc vi nhng cng nhn c trch nhim l cch duy
nht tt nht tng nng sut. Cui cng th nhng g Taylor
ni c hiu qu, nu khng ni l hiu qu rt cao. Trong
cng vic tri thc v dch v, mi quan h i tc vi nhn vin
c trch nhim l cch duy nht tr nn hiu qu.
(*) Trong cun sch nm 1942 ca ti The Future of Industrial man" (Westport
Conn.: Greenwood, 1978) v cun sch nm 1950 ca ti The New Society
(Greenwook, 1982), ti c bn lun v nhn vin c trch nhim" l mt
phn ca qun l". Edwards W. Deming v joseph M. Juran pht trin
nhng l thuyt m chng ta gi l vng trn cht lng" v qun l cht
lng ton din" vn l kt qu ca nhng g h tri nghim trong thi k chin
tranh. Cui cng, tng c Douglas McGregor a ra trong cun sch
ca ng nm 1960 The Human Side of Enterprise (New York, McGraw Hill
1985) vi vic ra L thuyt X" v L thuyt Y".
271
Thnh phn cui cng ca lm vic thng minh hn l mt
bi hc gm hai phn m c Taylor v Mayo u khng bit.
Phn u tin: Hc hi lin tc l phn khng tch ri khi
nhng thnh tu v nng sut. Vic thit k li cng vic v dy
li cho cng nhn cch thc mi thc hin, l nhng g
Taylor lm v dy, ngy nay khng th t n duy tr qu
trnh hc hi lin tc. o to ch l bc khi u ca hc tp.
Thc ra, nh ngi Nht dy chng ta (nh vo ngh thut
Zen truyn thng ca h) rng li ch ln nht ca o to
khng phi t vic hc c iu mi m ti t vic lm tt
hn nhng th chng ta lm tt.
Phn th hai: nhn vin tri thc v dch v hc c nhiu
nht khi h dy ngi khc. Cch tt nht nng cao hiu sut
ca mt ngi sao kinh doanh l yu cu anh ta trnh by v b
quyt thnh cng ca ti trong cuc hp i ng bn hng ca
cng ty. Cch tt nht mt bc s phu thut ci thin cht
lng cng vic ca mnh l yu cu ng y ni chuyn v iu
ti hip hi y khoa thnh ph. Chng ta thng nghe ni
rng trong thi i thng tin, mi doanh nghip phi tr thnh
mt t chc hc hi, v l mt t chc bit dy ngi khc.
Mt trm nm trc, nhng tn hiu v mt cuc mu
thun giai cp l khng h nhm ln. S kin tho ngi n cho
mu thun v do trnh c cuc chin tranh giai cp
l s tng nng sut lao ng mnh m trong lc lng lao
ng cng nghip, mt s kin khng c tin l m ngay c
ngi tin phong Frederick Taylor cng khng c thut ng
din t n.
Ngy nay chng ta bit rng nng sut thc s l mt ngun
lc to ra li th cnh tranh. Nhng chng ta cn phi nhn
272
nhn rng cng l cha kha cho s n nh x hi. V l do
, nhng thnh tu t c trong nng sut ngnh dch v,
c th so snh vi nhng g t c trong nng sut ngnh
cng nghip, phi l u tin hng u ca cc nh qun l trong
ton b th gii pht trin.
S tht l tng cc khon thu nhp thc t khng th cao
hn tng nng sut xt mi qung thi gian no. Nu nng sut
ca nhn vin dch v khng tng nhanh chng, c v tr x hi
v kinh t ca loi hnh cng ty dch v s lng loi ny ang
cnh tranh trc tip vi s lng loi hnh cng ty sn xut
chc chn s gim xung. mc ti thiu, iu ny v nn ton
cnh ca mt nn kinh t nh tr, thm ch ng ngi hn, n
v nn ton cnh mu thun x hi cha tng c k t sau Cuc
Cch mng Cng nghip vi thp k trc.
C th hnh dung rng, nhn vin dch v c th s dng
sc mnh s ng ca mnh yu cu mc lng cao hn gi
tr ng gp cho nn kinh t ca h. Nhng iu ch lm
kit qu ton x hi, ko mc thu nhp thc s ca tt c mi
ngi xung thp v y t l tht nghip ln cao. ng thi,
thu nhp ca cc nhn vin khng k nng hoc bn k nng c
th tip tc b gim tng ng vi mc tng lng ca nhng
nhn vin thnh tho. Nhng iu ny s o su thm vc
thm ngn cch gia hai nhm cng nh y nhanh tnh trng
phn cc. Trong bt k trng hp no, nhn vin dch v cng
ch ngy cng tr nn cay ng hn, au u hn v t phn
chia thnh mt tng lp b chia ct ngay trong ni b ca mnh.
May thay chng ta ang mt v th tt hn nhiu v th
ca cha ng chng ta mt th k trc y. Chng ta bit iu
m nhiu ngi thi y khng bit: nng sut c th tng ln.
273
Chng ta cng bit lm sao tng nng sut. V chng ta bit
iu ny l tt nht cho nhng cng vic m x hi cn gp
nht: cng vic dch v khng k nng v bn k nng nhng
cng vic duy tu bo dng ti nh my, trng hc, bnh vin
v vn phng, nhng v tr ng quy ti nh hng hay siu th,
nhn vin th k vn phng ti cng ty bo him, ngn hng v
mi loi hnh doanh nghip khc. V bn cht, y vn l
nhng cng vic sn xut. V nhng g chng ta hc c trong
100 nm qua v tng nng sut sn xut cng c th c p
dng cho nhng cng vic vi s iu chnh t nht.
Hn na, cho n nay mt s cng ty bo dng a quc
gia p dng mt m hnh sp xp cc bc cng vic nhm
nng cao nng sut lao ng. Nhng ngi ch M v chu
u p dng mt cch h thng cch tip cn m bi bo ny
cp cho nhng cng vic dch v cn k nng thp. H xc
nh nhim v, tp trung cng vic vo nhim v, xc nh hiu
qu hot ng, xem nhn vin nh i tc trong cng cuc
nng cao nng sut v xem h l ngun tng u tin ca
cng cuc , v xy dng h thng dy v hc lin tc trong
cng vic ca mi nhn vin v mi nhm lm vic. Kt qu l,
h tng ng k nng sut mt s trng hp thm ch
tng gp i l c s cho php h tng lng nhn vin.
iu quan trng l qu trnh ny nng cao lng t trng v t
ho ca ngi lao ng.
Khng phi ngu nhin m cc nh thu bn ngoi doanh
nghip cng t c nhng tin b ny. t c thnh
qu v nng sut trong cng vic dch v dng-sn-xut, thng
thng doanh nghip phi thu ngoi mt cng ty khc mt
cng ty ch hot ng duy nht v cng vic , mt cng ty
274
xem trng, hiu cng vic , cung cp lao ng trnh thp
hon thnh cng vic mc cao nht (v d nh, nhm
tr thnh ngi qun l lnh vc ca doanh nghip hay
ngi qun l mt khu vc). T chc tin hnh vic thu ngoi
, v d nh bnh vin c ging bnh hay trng i hc c
sinh vin cn c bo tr, hoc l khng hiu hoc khng xem
trng nhng cng vic dng-sn-xut y dnh thi gian
hay cng sc lm cho nhng cng vic n gin tr nn hiu
qu hn.
Nhim v l c th hiu c v lm c. Nhng iu
quan trng l tnh cp thit v thi gian. tng nng sut cng
vic dch v, chng ta khng th trng ch vo chnh ph hay
cc nh chnh tr, m l nhim v ca nhng nh qun tr
doanh nghip v cc t chc phi li nhun. Trn thc t,
chnh l trch nhim x hi u tin ca qun tr trong mt x
hi tri thc.
275
doANh Nghip C th
hC g t CC t ChC
phi Li NhuN?
Hi N Hng o sinh
(*)
, Hi Ch Thp , nh th
tin lnh cc t chc phi li nhun ca chng ta ang tr
thnh nhng ngi i u trong qun tr M. Trn hai lnh
(*) Hi N Hng o sinh Hoa K (Girl Scouts of the United States of America)
l mt t chc thanh thiu nin dnh cho n ti Hoa K v cc b gi sng
hi ngoi. Chng trnh N Hng o sinh c pht trin v nhng mi quan
tm ca Phong tro Cp tin ti Hoa K bt ngun t nhng ngi c v phc
li x hi ca gii n tr v l ng nhim ca Hi Nam Hng o sinh Hoa
K. Hi c Juliette Gordon Low thnh lp vo nm 1912 v hot ng theo
cc nguyn tc Hng o m Robert Baden-Powell pht trin trc kia.
Hi N Hng o sinh Hoa K s dng Phng php Hng o xy
lng t trng v dy cc gi tr nh tht th, cng bng, dng cm, lng trc
n, tnh bng hu, t tin v tnh cng dn qua cc hot ng bao gm cm
tri, cng vic cng ng, hc s cp cu. Cc thnh vin c sp xp
theo la tui vi cc hot ng ph hp.
276
vc, chin lc v tnh hiu qu ca ban lnh o, h ang thc
hin nhng g m hu ht cc doanh nghip M ch bit thuyt
ging. V trong hu ht cc lnh vc quan trng ng lc v
nng sut ca nhn vin tri thc h thc s l nhng ngi
tin phong a ra cc chnh sch v quy nh m doanh nghip
s phi hc hi trong tng lai.
Mt s ngi bit rng khu vc phi li nhun l ng ch
thu mn lao ng ln nht nc M, ln hn rt nhiu ln
so vi khu vc khc. Nhng ngi trng thnh tng cng
hn 80 triu ngi ang lm vic vi t cch tnh nguyn vin
v ng gp bnh qun gn nm gi mi tun cho mt hay mt
vi t chc phi li nhun. Con s ny tng ng vi khong
10 triu lao ng ton thi gian. Khi tnh nguyn vin c tr
lng, th lng ca h, ngay c mc thp nht, cng t
khong 150 t la M, hay 5% GNP (tng sn phm quc ni)
hng nm. V, cng vic tnh nguyn thay i rt nhanh. C
iu chc chn rng, nhiu cng vic khng yu cu k nng
hay nh gi g c, nh: i quyn gp tin t hng xm cho qu
cu t vo mt chiu Ch nht no trong nm, thp tng
nhng a tr i ti tng nh bn bnh do Hi N Hng o
sinh lm, li xe a ngi gi n bc s. Nhng ngy cng c
nhiu tnh nguyn vin khng cn hng lng tham gia v
chim ch ca cc chuyn vin, hoc h tr thnh ngi gi
nhim v qun l trong t chc.
Tt nhin khng phi mi t chc phi li nhun u hot
ng tt. Nhiu bnh vin cng ng ang gp kh khn trm
trng. Cc nh th hay gio ng ca mi gio phi - t do,
th cu, phc m, chnh thng vn ang mt dn thnh vin.
Tuy nhin, nu xt v mt nng sut hay nhng ng gp cho
DOANH NGHIP C TH HC G T CC T CHC PHI LI NHUN?
277
cng ng, th khu vc phi li nhun c nhng bc pht
trin ln trong hai thp k va qua.
ng sau chng trnh ny v rt nhiu chng trnh phi
li nhun hiu qu khc l hot ng qun l. Hai mi nm
trc, qun l l mt t d bn nu ai s dng trong cc t
chc phi li nhun. T ny c ngha l kinh doanh, trong khi
cc t chc phi li nhun th t ho rng h khng h c nhng
toan tnh kinh doanh xu xa v nhng nguyn tc bn tin. Ngy
nay hu ht cc t chc phi li nhun bit rng h cn hot ng
qun l, thm ch cn cn hn c vi cc t chc kinh doanh, v
h thiu cc nguyn tc nn tng vn hnh t chc. Tt nhin
cc t chc phi li nhun vn l nhng t chc lm vic tt.
Nhng h nhn ra rng quyt tm cao khng th thay th c
tnh t chc v lnh o, nhm to ra s tin cy, hiu qu v kt
qu. Nhng kt qu i hi phi c hot ng qun tr, v
ngc li, qun tr cn bt u vi s mnh ca t chc.
Nh mt quy lut, cc t chc phi li nhun ngy nay thm
ch cn c thc v ti chnh hn c cc doanh nghip. H ni
v lo lng v tin bc trong phn ln thi gian do vic quyn
gp ngy cng tr nn kh khn v v h lun c qu nhiu vic
cn phi chi so vi s tin h thu v. Nhng t chc phi li
nhun khng t chin lc hot ng v tin, hay xem tin l
trung tm ca cc k hoch hnh ng nh nhiu nh qun tr
doanh nghip thng lm. Mt tng gim c ni ting ng
vai tr qun tr trong doanh nghip ng thi c mt trong hi
ng qun tr ca t chc phi li nhun tng ni: Doanh
nghip ca ti lun bt u bng bi ton v kh nng hon
vn. Cn cc t chc phi li nhun bt u bng hiu qu ca
vic thc thi s mnh ca h.
278
Bt u bng s mnh ca t chc v cc yu cu ca s
mnh c th l bi hc u tin m doanh nghip c th
hc t nhng t chc phi li nhun thnh cng. N ch trng
vo mt t chc hnh ng. N xc nh nhng chin lc c
th t c nhng mc tiu trng yu. N to ra mt t chc
c k lut. Ch p dng bi hc chng ta mi c th ngn
c phn ln cn bnh chung ca cc t chc, c bit trong cc
t chc ln: phn tn ngun lc vn lun hu hn cho nhng
s vic th v hay c v c li nhun thay v tp trung ngun
lc vo mt s rt nh nhng cng vic to ra nng sut cao.
Cc t chc phi li nhun hiu qu nht lun tp trung cht
xm vo vic xc nh s mnh ca t chc. H trnh pht i
nhng thng bo y dy d nh m thay vo tp trung vo
nhng mc tiu rt dt khot v r rng i vi cng vic m
cc thnh vin cn thc hin c nhn vin ca t chc v tnh
nguyn vin. V d, Hi N Hng o sinh gip nhng c b
tr nn t tin v tr thnh nhng ngi ph n y tim nng,
y lng t trng v tn trng mi ngi. Cc t chc phi li
nhun thng khi u t mi trng bn ngoi, vi cng ng
v cc khch hng tim nng ch khng bt u t bn trong
t chc nh cc doanh nghip M thng lm tc l bt u
t bn thn doanh nghip hay t l hon vn.
Mt s mnh c xc nh r rng c tc dng nh mt
li nhc nh v nhu cu nhn ra bn ngoi t chc, khng ch
tm kim khch hng m cn tm kim nhng thc o ca
s thnh cng. Sc cm d ca vic t hi lng vi s nghip
chnh ng ca chng ta v do thay th cho nhng nh
tt p hng ti kt qu - lun lun tn ti trong cc t chc
phi li nhun. Chnh v th m cc t chc phi li nhun thnh
279
cng lun xc nh r rng nhng thay i bn ngoi no cu
thnh nn thnh qu ca h tp trung vo .
Kinh nghim ti mt chui bnh vin Thin Cha gio ln
Southwest cho chng ta thy mt s mnh r rng v s tp
trung vo kt qu c th mang li nng sut cao th no. Bt
chp s ct gim t ngt ca Qu Medicare v s chng li ca
bnh vin trong tm nm trc, chui bnh vin ny t
mc tng doanh thu thm 15% trong khi ng thi m rng
mnh m dch v v nng cao c tiu chun chm sc bnh
nhn v tiu chun v y t. H t c thnh tu v ngi
lnh o cao nht ca bnh vin hiu rng b v nhn vin ca
b ang thc hin cng vic chm sc sc khe (c bit l vi
ngi ngho) ch khng phi ang iu hnh mt bnh vin
tm kim li nhun.
Kt qu l, khi s mng chm sc sc khe bt u lan ta
ra khp bnh vin thay v ng c kinh t ca mi nm trc,
chui bnh vin thc y c xu hng pht trin thay v
u tranh vi n. Chui bnh vin ny thnh lp cc trung
tm phu thut cp cu, trung tm phc hi, my chp X-quang
v mng li phng th nghim, vn vn. Phng chm ca h
l: Nu l v li ch ca bnh nhn, chng ta phi khuych
trng n, v sau cng vic ca chng ta l tm ngun ti tr
cho n. Chnh sch ny cng lm h thng chui bnh vin
thm pht trin v s lng v cc thit b y t c th l lt
chy vo bnh vin.
iu ny khng khc nhiu lm vi chnh sch marketing
ca cc doanh nghip Nht Bn thnh cng. Nhng n rt khc
so vi cch ngh v lm ca phn ln cc doanh nghip phng
Ty. S khc bit l ch, ngi ng u bnh vin Thin
280
Cha gio v ngi Nht bt u vi s mnh ca t chc
hn l vi nhng phn thng dnh cho mnh, v vi nhng g
h thc hin khng phi cho bn thn h, trn th trng, h
mi xng ng c tng thng.
Cui cng, mt s mnh c xc nh r rng s nui
dng v truyn cm hng cho nhng tng sng to v gip
ngi khc hiu ti sao h cn trin khai thc hin nhng
tng v tt nhin h s cng khai phn bc truyn thng.
minh chng cho iu chng ta hy cng xem v d v
Hi N Hng o sinh nhi ng Daisy (the Daisy Scout), mt
chng trnh cho nhng b gi nm tui m Hi thnh lp
nhng nm gn y. Trong sut 75 nm trc , la tui lp
mt l mc tui ti thiu tham gia vo Hi N Hng o
sinh, v nhiu ngi iu hnh trong Hi mun duy tr tui
ny. Tuy nhin, nhng ngi khc nhn vo nhn khu hc v
thy s lng cc b m i lm v con nh mt mnh t
xoay x ngy cng tng ln. H cng nhn ra rng bn tr la
tui trc khi i hc ny thng phc tp hn rt nhiu so vi
bn tr cng trang la ca th h trc (phn ln l do tc ng
ca cc chng trnh ti-vi).
Ngy nay quy m ca chng trnh N Hng o sinh nhi
ng Daisy l 100.000 em v vn ang pht trin rt mnh
m ti M v l chng trnh thnh cng nht trong s rt nhiu
chng trnh dnh cho tr di tui n trng trong vng 20
nm qua. Chng trnh ny cng thnh cng hn bt c
chng trnh t gi no ca chnh ph. Hn na, cho n nay
l chng trnh duy nht nhn ra s thay i quan trng
trong nhn khu hc v s tip xc hng gi ca lng tr em
trc mn hnh ti-vi nh l mt c hi.
281
Ngy nay nhiu t chc phi li nhun vn cn tn ti
nhng ngoi l trong kinh doanh mt hi ng chc nng.
Cc t chc ny cn c mt ti sn qu him hn: mt CEO
c hi ng hon ton tin cy v hot ng ca CEO ny
c c hi ng xem xt hng nm. Cc t chc ny cng s
hu mt th cn him thy hn na: mt hi ng m hot
ng ca n c nh gi hng nm cn c vo cc mc tiu
hot ng nh trc. Do vic s dng hiu qu hi ng
chc nng l lnh vc th hai m doanh nghip c th hc t
cc t chc phi li nhun.
Theo lut php M, ban gim c (the board of directors)
c xem l b phn qun tr ca doanh nghip. Cc tc gi
v hc gi v qun tr nht tr rng mt hi ng mnh l iu
kin tin quyt v bo v cho quan im ny trong sut 20
nm qua, bt u t tc phm tin phong ca Myles Mace
(*)
.
Tuy nhin, cc nh qun l cp cao nht trong cc cng ty ln
ca chng ta thng b tc ot vai tr, quyn lc v s c lp
ca h trong hn na th k qua. Trong vi thp nin gn y,
khi xy ra tht bi kinh doanh, ban gim c thng l ngi
cui cng nhn ra rng mi vic khng n. tm kim mt
hi ng thc s hiu qu, bn hy nhn vo khu vc phi li
nhun ch khng phi trong cc cng ty ln.
S khc bit mt phn l sn phm ca lch s. Theo
truyn thng, hi ng l nhng ngi iu hnh mt ca
hng trong cc t chc phi li nhun hoc lm mt cng vic
c gi l iu hnh. Trn thc t, l do ch v cc t chc phi
(*) Mt v d tt l tc phm The President and the Board of Directors" (Ch
tch v Ban gim c) ca Myles Mace, Harvard Business Review s Thng
3 - thng 4 nm 1972, trang 37.
282
li nhun pht trin qu nhanh, qu ln v qu phc tp nn
nhng ngi ngoi lm vic bn thi gian v ch tham gia cc
cuc hp ba gi ng h mi thng khng th iu hnh ni,
v th phn ng trong s h chuyn thnh cc nh qun l
chuyn nghip. Hi Ch Thp M c th l t chc phi li
nhun ln nht trn th gii v tt nhin l mt trong nhng t
chc phc tp nht. H c trch nhim cu tr khi c thm ha
khng nhng ti M m cn trn khp th gii. H iu hnh
hng ngn ngn hng mu cng nh cc ngn hng m ti cc
bnh vin. H t chc cc kha o to v cp cu nhng ngi
b bnh tim v h hp, v h thng xuyn cung cp cc kha
hun luyn s cu trong hng ngn trng hc ti M. Tuy
nhin, h khng c v gim c iu hnh no c tr lng
cho n nm 1950, v ln u tin h c mt CEO chuyn
nghip l vo nhng nm 1970.
Nhng khi qun tr chuyn nghip tr thnh ph bin
ngy nay chng ta c CEO chuyn nghip trong hu ht cc t
chc phi li nhun, v 100% cc t chc quy m ln th
ban qun tr ca cc t chc phi li nhun khng c l do g
khng theo kp cch m cc ban gim c doanh nghip v
ang lm. Bt k CEO ca cc t chc phi li nhun c cho
n iu ny th no v c kh nhiu CEO s cho n n
ban qun tr ca cc t chc phi li nhun vn khng th nhanh
chng ng con du cao su ln bt c quyt nh no ca h.
Mt trong nhng l do l v tin. Ch mt s t gim c ca cc
doanh nghip c c ng i chng l c ng chnh nm gi
vn ca doanh nghip, trong khi thng thng gim c ban
qun tr ca cc t chc phi li nhun t mnh ng gp nhng
khon tin rt ln v ngi ta cng trng ch ng/b y mang
283
n nhng ngun quyn tng khc. Ngoi ra, gim c cc t
chc phi li nhun c xu hng gn kt c nhn vi ng c cao
qu ca t chc. Mt s ngi c chn trong hi nhng ngi
ng gp cho nh th hay trong ban gim hiu ca nh trng
ch v h thc s quan tm ti tn gio hay gio dc. Hn na,
thnh vin ban qun tr ca cc t chc phi li nhun, nh mt
nguyn tc, lm tnh nguyn vin cho chnh t chc ca h
trong rt nhiu nm v hiu r v t chc , khng ging nh
nhng gim c ngi ngoi ca doanh nghip.
Chnh v ban qun tr ca cc t chc phi li nhun thng
qu tn ty v nng n nn quan h gia h vi CEO thng d
xy ra mu thun v tim n nhiu bt ng. CEO ca cc t
chc phi li nhun hay phn nn rng ban qun tr can thip
qu su. Cc thnh vin ban qun tr, ngc li, cho rng CEO
lm quyn ban qun tr. Mu thun ny khin ngy cng
nhiu t chc phi li nhun nhn ra rng c ban qun tr v
CEO ca h u khng phi l ng ch. H ch l ng
nghip, lm vic v mc tiu chung nhng mi ngi li c
nhng nhim v ring. V cc t chc bit rng trch nhim ca
CEO l xc nh nhim v ca mi ngi, ca ban qun tr v
ca chnh bn thn ng/b y.
V d, mt tp on in lc ln Pacific Northwest lp
ra mi hi ng qun tr, mi hi ng gm mt thnh vin.
Mi hi ng c mt nhim v c th: quan h cng ng, gi
bn in, nhn s, tiu chun dch v, vn vn. Cc hi ng
mt-thnh-vin ny hp vi cc ch tch t nguyn v CEO
hng lng ca tp on mi nm mt ln v ko di t nm
n tm ngy xc nh mc tiu mt-nm v ba-nm ca
284
mnh v k hoch hnh ng c th t mc tiu . Hng
nm, ch tch s nh gi cng vic v kt qu ca mi thnh
vin v thnh vin no c hiu qu hot ng yu km trong hai
nm lin tip s khng c bu li. Ngoi ra, ch tch cng vi
ba thnh vin hi ng qun tr khc s nh gi hng nm
hot ng ca ton b hi ng v CEO.
im mu cht gip hi ng hot ng hiu qu l khng
ni v chc nng ca n m l cch t chc thc hin cng vic.
Ngy cng nhiu cc t chc phi li nhun lm theo cch ny,
trong c khong na t cc trng cao ng ngh thut t do
quy m va, mt trng dng, v mt s bnh vin v vin bo
tng ln chuyn v nghin cu. Cch tip cn ny ang sng to
li cch thc t chc ca t chc phi li nhun u tin c
thnh lp 300 nm trc ti M: Hi ng Gim th i hc
Harvard. Mi thnh vin c nhim v nh mt khch mi
i vi mt lnh vc ca trng khoa y, khoa thin vn, b
phn u t t tin quyn tng v hot ng vi t cch l
chuyn gia trong lnh vc ng thi vi t cch ngi kim
sot. Gii hc gi M ni rng ch c Harvard mi s hu mt
hi ng c th to nn s khc bit su sc n th.
S yu i ca ban gim c cc tp on ln, nh nhiu
ngi d on (bt u t Myles Mace), lm hot ng qun l
suy yu theo thay v trch nhim ca h l phi lm cho n tt
hn. N phi lm mnh hn trch nhim gii trnh
(accountability) ca ban qun tr i vi hiu qu v kt qu
hot ng, v thc ra, c rt t cc hi ng trong cc cng ty ln
nh gi hot ng ca CEO cn c vo cc mc tiu kinh
doanh nh. Nh chng ta d on, ban qun tr yu km
cng tc i tnh hiu qu v s h tr tin cy ca qun l cp
285
cao nu b bn ngoi tn cng. D on ny cng c cng c
bi chng thn tnh th ch ca cc cng ty thi gian gn y.
phc hi kh nng ca hot ng qun l chng ta phi
lm cho ban gim c c hiu qu tr li v iu ny phi
c xem l trch nhim ca CEO. Mt s bc i u tin
c tin hnh. Hi ng gim st trong hu ht cc cng ty
ngy nay lm vic thc s ch khng ch c trch nhim lm-
yn-lng nh trc. Mt s cng ty d cho n nay hu nh
mi ch c nhng cng ty ln c cc hi ng chu trch
nhim v s thnh cng v pht trin ca qun l, thng xuyn
hp vi cc qun l cp cao trao i v hiu qu hot ng
v k hoch ca h. Nhng ti cha tng bit ti cng ty no c
k hoch hot ng v bt k s nh gi no i vi hiu qu
hot ng ca ban gim c. V ch c mt s rt t cng ty lm
c nhng g m cc t chc phi li nhun ln thc hin rt
thng xuyn: o to mt cch h thng cc thnh vin mi
d phng cho ban gim c.
Cc t chc phi li nhun tng ni: chng ti khng tr
lng nhng nhn vin tnh nguyn nn khng th yu cu h
lm g. Ngy nay h ni: Nhn vin tnh nguyn phi n lc
thc hin hon ho nhng nhim v ca h v phi ng gp
hn na chnh bi v h khng c tr lng. S chuyn dch
vng chc ca loi hnh tnh nguyn t khng chuyn sang c
o to chuyn nghip, nhn vin khng lng l s pht trin
c ngha nht trong khu vc phi li nhun cng l hin
tng chm xut hin nhng cn lu khu vc kinh doanh mi
t c trong tng lai.
286
Mt gio x Thin Cha vng Trung Ty Hoa K
(*)
c th
pht trin xa nht xt trn kha cnh ny. Ngy nay s lng
linh mc v n tu gio x ch cn cha n mt na so vi 15
nm trc. Nhng hot ng ca gio x m rng vt bc
h tr gip c nhng ngi v gia c v nhng ngi nghin
ngp vi mc hot ng gp i trc . H vn nhn cc
tnh nguyn vin truyn thng chuyn sp xp n, hoa trn
bn thnh. Nhng ngy nay h c khong 2.000 nhn vin bn
thi gian phc v khng lng. Nhng ngi ny iu hnh
cc bui quyn gp cho gio x, lm nhng cng vic hnh
chnh trng dng v t chc cc hot ng cho thanh thiu
nin, v c cc tri cu t.
S pht trin ny khng c l do g ch gii hn trong phm
vi t chc tn gio. Hip hi Tri tim Hoa K c cc hi thnh
vin mi thnh ph vi mi quy m trn ton nc M. Tuy
nhin lng nhn vin hng lng ch gii hn tr s chnh
ca mi bang, h c rt t cc chuyn cng tc gii quyt s
v ti hin trng, bi v nhng tnh nguyn vin s qun l cc
hi thnh vin, vi y trch nhim i vi cng vic gio
dc sc khe cng ng cng nh hot ng gy qu.
Nhng thay i ny, mt phn no , l p ng cc
yu cu t ra. Vi gn mt na dn s trng thnh tham
gia lm tnh nguyn vin, s lng chc chn s kh tng
ln c na. V vi ngun cung ti chnh lun lun thiu, cc
t chc phi li nhun khng th tng s lng nhn vin hng
(*) Midwestern hay Midwest l Vng Trung Ty Hoa K bao gm 12 bang:
Illinois, Indiana, Iowa, Kansas, Michigan, Minnesota, Missouri, Nebraska,
North Dakota, South Dakota, Ohio v Wisconsin.
287
lng. V vy, nu h mun m rng hot ng v nhu cu
ny ngy cng ln h phi lm sao cc tnh nguyn vin
ngy cng hiu qu hn, phi giao cho h thm vic v thm
trch nhim. Nhng s thc y thay i vai tr ca nhn vin
tnh nguyn n t chnh nhn vin tnh nguyn.
Ngy cng c nhiu nhn vin tnh nguyn l ngi c k
nng qun l v c chuyn mn cao mt s ngi sp v hu,
thm ch cn bng n la tui tr hn, hn ba mi hay
hn bn mi. Nhng ngi ny khng hi lng vi v tr ngi
h tr. H l nhng nhn vin tri thc trong v tr cng vic h
kim sng, nhng h cng mun l nhn vin tri thc trong
nhng cng vic h ng gp cho x hi tc l cng vic tnh
nguyn. Nu cc t chc phi li nhun mun thu ht v gi
chn nhm ngi ny, h phi to iu kin kt hp kh nng
v kin thc ca tnh nguyn vin vo cng vic thin nguyn.
Chng phi ra cho c nhng thnh qu c ngha.
Hi N Hng o sinh Hoa K c 730.000 tnh nguyn
vin v ch c 6.000 nhn vin hng lng qun l 3,5 triu
n hng o sinh v cng hot ng theo phng thc ny.
Mt tnh nguyn vin bt u cng vic ca mnh bng vic li
xe a mt b gi ti tham d cc cuc hp hng tun. Sau
mt nhn vin tnh nguyn thi v khc s hng dn c b
sang cc cng vic khc i cng vi thnh vin Hi N Hng
o sinh ti g ca tng nh bn bnh, h tr cc nhm
trng t chc cc bui cm tri. Quy trnh tng bc ny s m
rng ra thnh hi tnh nguyn vin cp thnh ph v, cui cng
l, b phn iu hnh Hi N Hng o sinh, thuc cp quc
gia. Mi bc, ngay t u, u c chng trnh o to bt
288
buc, thng thng c tin hnh bi mt ph n cng l
tnh nguyn vin. Mi chng trnh c nhng tiu ch c th v
mc tiu hiu qu hot ng c th.
Cc nhn vin khng hng lng ny yu cu nhng g
bn thn h? iu g khin h li d h c th ra i bt c lc
no? Yu cu u tin v quan trng nht ca h l t chc phi li
nhun phi c s mnh r rng, s mnh iu khin mi hot
ng ca t chc. Mt ph tng gim c cp cao ca mt ngn
hng khu vc ln c hai con nh, tuy nhin b ch tham gia mt
gh ti hi ng bang v bo tn thin nhin. S mnh ca hi l
tm kim, mua li v iu hnh nhng mi trng sinh thi t
nhin ang b e da. Ti yu cng vic ca mnh, b tr li khi
ti hi ti sao b nhn gnh vc thm cng vic nng nhc nh
vy, v tt nhin cng vic ngn hng rt c ngha vi ti.
Nhng ngn hng ti khng thc s bit mnh ng gp cho ci
g. Cn Hi Bo tn Thin nhin, ti bit r ti lm g .
iu th hai m loi hnh mi ny yu cu l o to, o
to v o to hn na. Ngc li, cch hiu qu nht to
ng lc v gi chn nhng nhn vin k cu l nhn nhn
chuyn mn ca h v s dng chuyn mn o to nhn
vin mi. Nhng nhn vin tri thc ny i hi trch nhim
trn tt c, h suy ngh v t mc tiu hot ng c nhn.
H k vng c th t vn v tham gia vo qu trnh ra quyt
nh, nhng quyt nh nh hng ti cng vic ca h v cng
vic chung ca c t chc. V h cng k vng vo nhng c
hi pht trin, l c hi nhn thm nhng nhim v c yu
cu cao hn v c trch nhim hn nh l s chng thc cho
hiu qu c nhn ca h. l l do ti sao cc t chc phi li
289
nhun c bc thang pht trin ngh nghip rt r rng cho cc
tnh nguyn vin ca h.
H tr cho tt c nhng hot ng trn l trch nhim gii
trnh. Nhiu nhn vin tnh nguyn tri thc ngy nay lin tc
yu cu nhng hot ng hiu qu ca h phi c nh gi
cn c vo nhng tiu ch cho trc t nht mi nm mt ln.
V cng ngy, h cng yu cu t chc ca h loi b nhng
nhn vin khng t yu cu bng cch di chuyn nhng nhn
vin sang cng vic khc ph hp hn vi kh nng, hoc
yu cu h ri khi t chc. iu cn t hn trong tri hun
luyn tn binh, mt mc s chu trch nhim qun l tnh
nguyn vin ti mt gio x vng Trung Ty ni, nhng chng
ti c mt danh sch ch i di ti 40 ngi. Mt vin bo
tng ngh thut ln v pht trin nhanh Midwestern yu cu
tt c nhng tnh nguyn vin ca h thnh vin ban gim
c, ngi gy qu, gio s ging dy, v nhng ngi bin tp
tp ch ca vin bo tng phi t t mc tiu hng nm ca
h, tuyn dng h theo nhng mc tiu ny hng nm, v cho
h ra khi danh sch nu h khng t mc tiu trong hai nm
lin tip. Mt t chc Do Thi quy m trung bnh cng lm nh
vy vi trng o to ca h.
Cc chuyn gia lm vic tnh nguyn nh trn vn cn l
thiu s, nhng l mt thiu s quan trng c th ch chim
mt phn mi tng s tnh nguyn vin. H ang tng ln v
s lng, v quan trng hn na l h ang gia tng tm nh
hng ti khu vc phi li nhun.
S chuyn dch t tnh nguyn vin ca t chc phi li
nhun sang nhng chuyn gia khng hng lng c th l s
290
pht trin quan trng nht trong x hi M ngy nay. Chng ta
c nghe rt nhiu v s suy i v tan r ca gia nh v
cng ng, v s mt mt ca h thng gi tr. Tt nhin lun
c l do cho nhng iu . Nhng cc t chc phi li nhun
ang to ra mt dng nc ngc mnh m. h to nn nhng
mi rng buc mi trong cng ng, mt cam kt mi cho cc
tinh thn cng dn nng ng, cho trch nhim x hi v h
thng gi tr. V chc chn rng nhng g cc t chc phi li
nhun mang n cho cc tnh nguyn vin cng s quan trng
nh nhng g cc tnh nguyn vin ng gp cho x hi thng
qua t chc ca h.
S pht trin ny cng mang n mt bi hc r rng cho
cc doanh nghip: iu hnh nhn vin tri thc nhm to ra
nng sut cao l mt thch thc ang pha trc i vi cc
nh qun l M. Cc t chc phi li nhun ch ra cho chng
ta thy phi lm th no. l: mt s mnh r rng, phn
cng cng vic cn thn v hc v dy khng ngng, iu hnh
theo mc tiu cng vic v t-qun-l, t yu cu cao i km
trch nhim tng ng, v lun lun l trch nhim gii trnh
v hiu qu v kt qu hot ng.
Tuy nhin, s chuyn dch ca cc cng vic tnh nguyn
cng cha ng li cnh bo i vi cc doanh nghip M. Sinh
vin trong cc chng trnh dnh cho cc nh qun l cp cao
v cp trung m ti tng ging dy ang lm vic trong cc
ngnh ngh rt a dng: ngn hng, bo him, cc chui i
siu th, cc hng hng khng v my tnh, kinh doanh bt ng
sn, v nhiu loi ngnh ngh khc. Nhng hu ht h ang
phc v tnh nguyn cho mt t chc phi li nhun no
291
nh th, hi bo tr nh trng ni h tng theo hc; lm
trng nhm hng o sinh, tham gia Hi Thanh nin C c
hay Hi Cu t qun, hay chi trong dn nhc giao hng a
phng. Khi c hi h ti sao h tham gia nhng cng vic
, ti nhn c rt nhiu cu tr li ging nhau: v cng vic
ca ti c nhiu thch thc, khng thnh tu, khng
trch nhim v khng h tn ti s mnh, m ch c nhng
ng c v li c nhn.
293
QuN tR v
CNg viC CA
C th gii
Khi Marx bt u vit b T Bn u nhng nm 1850,
ngi ta cha h bit ti hin tng qun tr. Loi hnh doanh
nghip c iu hnh bi cc gim c
(*)
cng cha c
bit ti. Doanh nghip sn xut ln nht thi by gi l mt
nh my sn xut vi cotton Manchester, nc Anh, vi di
300 nhn vin, thuc s hu ca mt ngi bn v l cng tc
vin ca Marx: Friedrich Engels. Trong nh my ca Engels
mt trong nhng doanh nghip c li nht thi khng h
c gim c, ch c cc c cng trc tip v nhng ngi
chu trch nhim nhng ngi chnh bn thn h cng lm
cng vic ca cng nhn, v hai nhm ngi ny li p t k
lut ca cng ty ln mt nhm nh nhng g v sn.
(*) Nguyn vn: Manager.
294
Trong lch s loi ngi cha tng c thc th no ni ln
nhanh nh qun tr v c nh hng nhanh v ln nh qun
tr. Trong vng cha y 150 nm, qun tr lm bin i
hon ton c cu chnh tr v kinh t ca cc nc pht trin
trn th gii. N to ra nn kinh t ton cu v thit lp quy
lut mi cho cc quc gia tt c tham gia vo nn kinh t
mt cch bnh ng. V t bn thn qun tr cng thay i.
Chc chn nhng ri ro c bn ca qun tr vn tn ti nh
c: phi lm cho mi ngi c kh nng tham gia vo hot
ng chung bng cch t ra cho h mc tiu chung, gi tr
chung, c cu t chc ng v mt qu trnh o to lin tc
cng nh nhng bc pht trin h cn phi thc hin p
ng vi s thay i. Th nhng ngha ca cc nhim v ny
thay i bi qun tr lm bin i lc lng lao ng t ch
phn ng l nhng lao ng khng k nng sang lc lng
lao ng tri thc trnh cao.
Mt s nh qun tr nhn thy tc ng su sc ca qun
l. Thc ra, nhiu ngi nh M. Jourdain mt nhn vt trong
tc phm Les Bourgeois Gentilhomme ca i vn ho Php
Moliere, ngi khng h bit rng mnh ang ni ra nhng li
chn ngt. H him khi nhn ra rng mnh ang tin hnh
hay tin hnh sai hot ng qun l. Kt qu l h c chun
b rt km ci i mt vi nhng thch thc to ln sp xy
n vi h. Nhng vn thc s quan trng m hot ng
qun l phi i mt khng n t cng ngh hay chnh tr. N
l nhng vn pht sinh t chnh s thnh cng ca hot
ng qun l!
Tm mi nm trc, trc ngng ca cuc Chin tranh
Th gii I, khi mt s ngi bt u bit n s tn ti ca qun
QUN TR V CNG VIC CA C TH GII
295
tr, hu ht mi ngi cc nc pht trin (c th l bn trn
nm ngi) kim sng bng mt trong ba ngh: lm ngi hu
trong nh - Anh y l ngh c lc lng ng nht (chim
mt phn ba lao ng), nhng cng l ngh ln cc nc
khc bao gm c M; ngh th hai l nng dn thng l
nng dn lm vic cng gia nh, chim hn mt na lc lng
lao ng ca tt c cc nc, tr Anh v B. V cui cng l
ngh cng nhn lao ng th cng trong cc nh my cng
nghip ngh pht trin nhanh nht v n nm 1925 chim
gn 40% lc lng lao ng M.
Ngy nay ngh lm ngi hu gn nh bin mt. Nng
dn thun ty cng ch chim 3-5% dn s lao ng cc nc
t bn mc d sn lng ngnh nng nghip ngy nay gp bn
n nm ln so vi 80 nm trc. Tuyn dng lao ng th
cng trong sn xut cng gim nhanh chng vi cng tc
vi ngh nng. Lao ng th cng M hin nay ch chim
khong 18% tng lc lng lao ng, n cui th k ny, t l
c th ch cn 10% hoc tng ng M v cc nc khc
vi sn lng sn xut cng nghip tng ln nhanh chng v
d kin tng t nht 50%. Nhm ln nht, chim hn mt phn
ba tng s, l nhm cng nhn m Cc iu tra Dn s M gi
l qun l v c tay ngh. V mt t l ln cha tng c trong
tng s dn s tui trng thnh.
Qun tr tr thnh nhn t chnh trong s chuyn dch
cha tng c ny. Chnh qun tr gii thch ti sao ln u tin
trong lch s chng ta c th tuyn dng mt lc lng ln
nhng ngi c kin thc v k nng v khin h lm vic hiu
qu. Khng mt x hi no trc c th lm c nh vy.
Thc ra, khng mt x hi no trc c th iu tit ni mt
296
s lng nh nhng ngi nh vy bi v, cho n tn gn y,
khng ai bit lm th no tp hp nhng ngi c k nng
v kin thc hon ton khc nhau li thnh mt nhm nhm
t c cc mc tiu chung. Trung Quc th k mi tm tng
l nim ghen t i vi cc hc gi phng Ty cng thi v
cung cp nhiu cng vic cho nhng lao ng tri thc nhiu
hn tt c cc nc chu u khong 20.000 lao ng mi
nm. Tuy nhin, ngy nay nc M ang c gn mt triu sinh
vin tt nghip i hc mi nm, phn ln trong s h khng
gp kh khn trong vic tm c mt cng vic c mc lng
cao. Chnh qun tr cho php chng ta tuyn dng h.
Tri thc, c bit l tri thc hin i, lun c chuyn mn
ha cao. Bn thn tri thc khng to ra g c. Nhng mt doanh
nghip ln hin i c th tuyn dng n 10.000 nh chuyn
mn h lm vic trong 600 lnh vc khc nhau. K s trong
tt c cc lnh vc, nh thit k, chuyn gia marketing, nh kinh
t, thng k, nh tm l hc, nh quy hoch, k ton, nhn vin
nhn s tt c cng lm vic vi nhau trong mt t chc v
khng ai trong s h c th lm vic hiu qu m khng cn ti
qun tr l doanh nghip.
Cu hi v vic ci g c trc s bng n v gio dc trong
100 nm qua hay qun tr vi kh nng s dng hiu qu nhng
kin thc c th gy ra cuc tranh lun. R rng l qun tr
hin i v doanh nghip hin i khng th tn ti m khng c
c s tri thc do x hi pht trin xy dng nn. Nhng chnh qun
tr v ch c qun tr khin nhng tri thc v nhng ngi c tri
thc tr nn hiu qu. S ni ln ca qun tr bin tri thc
t mn trang tr v mn hng xa x ca x hi thnh mt ngun
vn thc s ca mi nn kinh t ngy nay.
297
Ngc li, tri thc th ch cho gch v va tr thnh
trung tm ca u t vn. Nc Nht u t vi mc k lc
8% tng sn phm quc ni (GNP) hng nm vo nh my v
thit b. Nhng h u t gp i cho gio dc hai phn ba
vo trng hc dnh cho thanh thiu nin, phn cn li vo
o to cho ngi trng thnh (ch yu vo cc t chc tuyn
dng h). Nc M u t mt t l cn cao hn, khong 20%
tng sn phm quc ni, vo gio dc v o to. Trong x hi
hin i ca doanh nghip v qun tr, tri thc l ngun lc
hng u v l ca ci thc s ca x hi.
Tr li nm 1870, khng nhiu nh lnh o doanh nghip
d on c s pht trin ny, khi cc doanh nghip ln nh
chng ta bit ngy nay ch mi bt u nh hnh. L do khng
phi do thiu tm nhn m do thiu tin l. Thi , t chc ln
nht v n nh duy nht l qun i. Do , khng c g ng
ngc nhin khi m hnh ra-lnh-v-kim-sot tr thnh hnh
mu cho nhng ngi cng vi nhau to ra nhng tuyn
ng st xuyn lc a, cc nh my thp, ngn hng v siu
th hin i.
M hnh ra lnh, vi rt t ngi cp trn ra lnh v rt
nhiu ngi di thi hnh, tr thnh hnh mu trong gn
100 nm. Nhng m hnh li khng bao gi tnh nh tui
th ca n. Tri li, n bt u thay i khi tri thc chuyn mn
vi nhiu chuyn ngnh khc nhau chy vo doanh nghip.
Ngi k s tt nghip i hc u tin c tuyn vo ngnh
sn xut c nm 1867, v trong vng nm nm, ng xy
dng nn mt phng nghin cu. Nhng chuyn ngnh khc
tip bc, v n Chin tranh Th gii I, nhng chc nng tiu
biu nh vy ca sn xut c pht trin: nghin cu v
298
pht trin, sn xut, kinh doanh, k ton v ti chnh, v sau
hot ng nhn s.
Mt s pht trin khc c nh hng thm ch cn quan
trng hn ln doanh nghip v ln nn kinh t ni chung
l s pht trin theo-hng-qun-tr cng xy ra vo thi gian
. l p dng qun tr vo cc cng vic tay chn di hnh
thc o to. Ny sinh t nhu cu thi chin, o to y
nhanh qu trnh chuyn dch ca nn kinh t 30 nm sau bi
v n cho php cc nc c tin lng thp c th thc hin
mt vic m l thuyt kinh t truyn thng khng nh l khng
th: tr nn hiu qu v, mc d vn vi ng lng thp, tr
thnh i th cnh tranh ch qua mt m.
Cho n trc Chin tranh Th gii I, tn ti mt tin
rng s mt rt nhiu thi gian (Adam Smith ni l vi trm
nm) mt t nc hay mt nn kinh t c th gip lao ng
truyn thng pht trin nhng k nng cn thit sn xut v
tung ra th trng mt sn phm cho trc no , d l vi
cotton hay n violin. Nhng trong Chin tranh Th gii I,
nhng ngi hon ton khng c k nng v cha tng lm vic
trong ngnh cng nghip u c th tham gia dy chuyn sn
xut mt cch hiu qu m hu nh khng mt thi gian.
t c iu , cc doanh nghip M v Anh p dng
nguyn l qun l khoa hc do Frederick Taylor pht trin t
nm 1885 n 1910 o to mt cch h thng vi quy m
ln lc lng lao ng ph thng. H phn tch cc nhim v,
chia nh chng ra thnh nhng thao tc n l v khng cn
o to k nng do c th c hc rt nhanh. Cng cuc
c pht trin hn na trong Chin tranh Th gii II, quy trnh
o to c p dng bi ngi Nht, v 20 nm sau, bi
299
ngi Hn Quc. Ngi Hn Quc ly lm c s cho s
pht trin rt n tng ca t nc h.
Trong nhng nm 1920 v 1930, qun tr c ng dng
nhng lnh vc v kha cnh khc ca sn xut. Chng hn
nh, s phn quyn nhm kt hp li th ca nhng hot ng
v m v vi m trong cng mt doanh nghip. K ton
chuyn t ghi chp sang phn tch v kim sot. Lp k
hoch pht trin t gin Gantt thit k nm 1917 n 1918
sang lp k hoch sn xut, v iu tng t xy ra vi vic s
dng logic v thng k trong dng bin php lng ha
chuyn t kinh nghim v trc gic sang nh ngha, thng tin
v thc nghim. Marketing cng t c nhng kt qu nht
nh khi p dng nhng khi nim ca qun tr vo hot ng
phn phi v bn hng.
Ngoi ra, vo na u nhng nm 1920 v 1930, mt s
nh tin phong ca qun tr (Thomas Watson, Sr. ti IBM thi
k u, Tng Robert E. Wood ti Sears, Roebuck v Elton Mayo
ti Trng Kinh doanh Harvard) bt u t cu hi v cch
thc t chc sn xut. Cui cng h kt lun dy chuyn sn
xut ch l mt s dn xp ngn hn d n to ra nng sut
khng l: tnh kinh t thp do s khng linh hot, s dng
ngun nhn lc khng hiu qu, thm ch tnh k thut km. V
do h bt u suy ngh v dn ti vic s dng cch thc t
chc sn xut t tr, l thuyt Y, lm vic nhm v vng trn
cht lng, v t chc hot ng da trn thng tin l phng
thc iu hnh ngun nhn lc.
Mi ngi trong cc cuc cch mng qun tr ny i din
cho nhng ng dng ca tri thc trong cng vic, s thay th
ca h thng thng tin thay cho nhng on nh, lm vic c
300
bp, hay cho nhng cng vic cc nhc. Ni theo thut ng ca
Frederick Taylor, mi ngi s gp phn thay i khi nim
lm vic vt v hn bng lm vic thng minh hn.
Sc nh hng mnh m ca nhng thay i ny tr nn r
rng trong sut cuc Chin tranh Th gii II. Tnh n thi im
cui cng, ngi c vn l nhng nh chin lc tt nht. Bi
h c li t nhng dy chuyn sn xut trong nc, nn h
cn qun i t hn m vn bt kp i phng v nhng th
mnh trong trn chin. Tuy nhin phe ng minh thng
thng li ca h t c nh qun tr. Nc M, vi dn s ch
bng mt phn nm dn s cc bn tham chin cng li, c
nhiu cng dn mc qun phc nh s lng binh lnh ca tt
c cc nc khc. Tuy nhin nc M vn sn xut ra c nhiu
kh ti chin tranh hn tt c cc bn cng li. Do , sau khi
chin tranh kt thc, khng cn nghi ng g na, c th gii
nhn thc c tm quan trng ca qun tr. Hoc qun tr ni
ln ngay khi mt dng cng vic khc bit, dng cng vic c th
c nghin cu v pht trin thnh nhng quy tc v k lut,
xy ra tt c cc nc c v tr dn u v kinh t trong sut
thi k hu chin.
Tuy nhin, sau Chin tranh Th gii II, chng ta bt u
nhn ra rng qun tr khng ch l mt hot ng trong kinh
doanh. N gn lin vi mi n lc ca con ngi nhm tp hp
li thnh mt t chc t nhng con ngi c kin thc v k
nng rt khc nhau. V n c th c p dng rt hiu qu
bnh vin, trng i hc, nh th, t chc ngh thut, v mi
loi hnh t chc dch v x hi khc. Cc t chc thuc khu
vc th ba ny pht trin cn nhanh hn khu vc kinh doanh
hay chnh ph cc nc pht trin k t Chin tranh Th gii
301
II. V cc nh lnh o ca cc t chc ngy cng tr nn c
thc v qun tr hn. Mc d nhu cu qun tr cc tnh nguyn
vin hay gy qu c th phn bit cc nh qun tr phi li nhun
vi nhng ngi ng cp trong cc t chc v li nhun, nhng
a phn trch nhim ca h l ging nhau, bao gm: xc nh
chin lc v mc tiu ng, pht trin con ngi, xc nh
thnh qu v marketing cc dch v ca t chc.
iu khng ni ln rng kin thc ca chng ta v qun
tr hon thin. Gio dc v qun tr ngy nay cn ang nhn
rt nhiu ch trch, phn ln l chnh ng. Nhng g chng ta
bit v qun tr 40 nm trc v son thnh h thng gio
trnh v qun tr khng nht thit phi gip cc nh qun l
x l nhng thch thc h gp phi ngy nay. Nhng nhng
kin thc lm nn mng cho s pht trin ngon mc m
nn kinh t th gii tri qua t nm 1950, bt k cc nc
pht trin hay ang pht trin. V iu lm cho nhng kin thc
y tr nn lc hu chnh l s thnh cng ca chnh chng trong
vic thc y qu trnh chuyn dch t lao ng tay chn sang
lao ng tr c trong cc t chc kinh doanh.
Mt v d l ngy nay chng ta cn c nhng khi nim v
phng php k ton mi. Cc chuyn gia nh Robert Kaplan,
trong bi bo ti Tp ch kinh doanh Harvard Thng 7 & 8 nm
1988 c ta : K ton ca ngy hm qua ang ngm ngm
hy hoi sn xut (Yesterdays Accounting Undermines
Production), ng ch ra rng nhng gi nh vn l c s cho
k ton ca chng ta ngy nay khng cn gi tr na. Chng
hn nh, quy c ca k ton gi nh rng sn xut vt cht l
ngnh trung tm ca nn kinh t, thc t, ngy nay ngnh dch
v v thng tin mi l ngnh quan trng ti tt c cc nc pht
302
trin. K ton cng gi nh rng mt doanh nghip ch sn xut
mt sn phm, trong khi trn thc t mi doanh nghip kinh
doanh ln u to ra rt nhiu sn phm khc nhau. V trn tt
c, k ton chi ph, nim t ho t nhng nm 1920, gi nh
rng 80% ca mi chi ph c dng vo lao ng th cng
trc tip. Trn thc t, lao ng tay chn trong sn xut hin i
ngy nay ch chim khng qu 8-12% tng chi ph. V cc quy
trnh sn xut trong ngnh cng nghip t hay ngnh thp vi
chi ph lao ng cao hn tr nn li thi.
Ngi ta ang n lc nhm pht minh ra h thng k ton
c kh nng phn nh nhng thay i nh trn v cung cp
thng tin qun tr chnh xc hn. Nhng mi ch l giai on
khi u. Tng t l nhng n lc ca chng ta trong vic tm
kim cc gii php cho nhng thch thc qun tr quan trng
khc: cu trc ca cng vic trong cc t chc hot ng da
trn thng tin, cch thc tng hiu sut ca lao ng tri thc,
cng ngh dng trong cc doanh nghip hin nay v ng thi
pht trin nhng cng ngh mi khc bit, cch thc xy dng
v qun l doanh nghip ton cu thc s, v vn vn.
Qun tr ra i ti cc nc pht trin. N nh hng nh
th no n cc nc ang pht trin? C th cch tr li tt
nht cho cu hi ny l bt u vi nhng s tht hin nhin:
qun tr v i doanh nghip, cng vi nng lc giao tip mi,
to ra mt nn kinh t ton cu thc s. Trong qu trnh ny,
h lm thay i nhng g m cc quc gia phi lm tham
gia hiu qu vo nn kinh t ton cu nhm t c thnh
cng v kinh t.
Trong qu kh, v tr ngi sao ca nn kinh t th gii lun
da trn s dn u ca nhng i mi v cng ngh. Vng
303
quc Anh tr thnh quyn lc kinh t cui th k 18 u th
k 19 nh pht minh ng c hi nc, cng c sn xut bng
my mc, my dt, ng st, sn xut thp, bo him v ngn
hng quc t. Ngi sao kinh t c ni ln vo na sau th k
19 nh cuc cch mng v ha cht, in, in t, quang hc,
thp v cuc cch mng ngn hng. Nc M ni ln nh mt
quyn lc kinh t ng thi vi v tr dn u trong nhng pht
minh v thp, in, vin thng, in t, t, nng nghip, thit
b vn phng, phng tin sn xut nng nghip v hng
khng.
Nhng quyn lc kinh t ln ni ln trong th k ny, nc
Nht, khng phi nh v tr tin phong trong bt k lnh vc k
thut no. Quyn lc ca h trc tip do v tr dn u trong
qun tr. Ngi Nht hiu bi hc v s thnh cng trong qun
tr ca nc M trong Chin tranh Th gii II r hn chnh
chng ta c bit h xem nhng ngi qun l l ngun lc
hn l chi ph. Kt qu l, h thch nghi vi cng ngh x hi
mi ca phng Ty, qun tr, v bin i n ph hp vi cc
gi tr v truyn thng ca h. H chp nhn (v thch nghi)
vi l thuyt v t chc tr thnh ngi thc hnh tinh xo
nht m hnh phn quyn trn th gii. (Nc Nht trc
Chin tranh Th gii II hon ton theo m hnh tp quyn). V
h bt u thc hnh marketing trong khi hu ht cc cng ty
M vn ang ch thuyt gio v n.
Nc Nht cng hiu nhanh hn cc nc khc rng qun
tr cng vi cng ngh lm bin i ton cnh nn kinh t.
M hnh my mc v t chc v k thut xut hin cui th k
17 khi nh vt l v danh ngi Php Denis Papin thit k mt
chic ng c hi nc nguyn mu. N dn i n hi kt vo
304
nm 1945, khi qu bom nguyn t u tin ri xung nc
Nht v chic my tnh u tin c a vo dy chuyn sn
xut. T , m hnh ca c cng ngh v t chc tr thnh mt
thc th sinh hc ph thuc ln nhau, hng ti tri thc, v
c t chc bi lung thng tin.
Kt qu ca s thay i ny l nhng ngnh gnh cc
doanh nghip trong 100 nm qua nh ngnh t, thp, in
tiu dng v gia dng ri vo khng hong. V iu ny l
ng ngay c khi nhn khu hc ng v pha chng. Chng
hn nh, cc nc nh Mexico v Brazil c ngun cung di do
nhng thanh nin tr tui c o to d dng cho nhng
cng vic tay chn bn-k-nng. Cc ngnh c kh c v ph
hp nht vi dng lao ng . Nhng do nhiu i th cnh
tranh cc nc cng nghip khc pht hin ra, rng sn
xut c kh ch l ngnh lc hu nu khng c t ng ha
tc l tr phi n c ti c cu trn nn tng thng tin. V l
do , gio dc c th l thch thc qun tr ln nht m cc
nc ang pht trin phi i mt.
Mt cch khc dn n cng mt kt lun l nhn vo thc
t th hai m cc nc ang pht trin phi nhn ra: Cc nc
pht trin khng cn cn h nh tng cn trong sut th k
19. C th l cng iu khi ni nh nh t vn qun tr hng
u ca Nht, ng Keinichi Ohmae, tng ni rng Nht Bn,
Bc M v cc nc Ty u c th tn ti m khng cn ti hai
phn ba loi ngi ang sinh sng ti cc nc ang pht trin.
Nhng c mt thc t rng trong sut 40 nm qua cc nc
thuc nhm c gi l b-ba v c bn t cp t tc
mi th, tr du la. H sn xut ra nhiu thc n hn mc h
tiu dng iu ny i lp hn vi thi k th k 19. H to
305
ra khong ba phn t sn phm hng ha v dch v trn ton
th gii, v h cng to ra th trng tiu th vi t l tng ng.
iu ny a cc nc ang pht trin vo tnh th ht
sc kh khn, ngay c vi nhng nc ng dn nh Trung
Quc hay n . H khng th c hy vng tr thnh nhng
quyn lc kinh t quan trng bng cch bm theo li mn pht
trin doanh nghip v qun tr tc l bt u vi nhng ngnh
cng nghip v quy trnh sn xut cui th k 19 u th k 20
ch yu da trn lc lng lao ng tay chn. C th v mt
nhn khu hc, h khng cn la chn no khc. V c th h
bt u bt kp. Nhng liu h c th i trc? Ti nghi ng
v iu .
Trong sut 200 nm qua, khng t nc no c th tr
thnh mt quyn lc kinh t chnh bng cch bc theo du
chn ca nhng ngi i trc. Tt c phi bt u vi nhng g
l ngnh t ph, sn xut t ph hay quy trnh phn phi t
ph. V mi nc, rt nhanh chng, phi tr thnh ngi dn
u v qun tr. Tuy nhin, nh nhng thng tin t ng v cng
ngh tin tin, v phn nhiu hn l nh nhu cu i vi cc
lao ng c o to tt c cc lnh vc ca qun tr, s pht
trin ngy nay ang i hi mt nn tng tri thc m mt s
nc ang pht trin s hu hoc c th kh nng t
c. Lm sao to ra c nn tng tri thc v qun tr tha ng
vn l cu hi quan trng cho s pht trin kinh t ngy nay.
cng l cu hi m cho n nay chng ta cha c cu tr li.
Nhng vn v thch thc chng ta bn lun n nay u
hng vo bn cht bn trong ca qun tr v doanh nghip.
Nhng thch thc quan trng nht ang ch i hot ng
qun tr ti cc nc pht trin li n t kt qu ca nhng
306
thay i bn ngoi doanh nghip m ti gi l ch ngha x
hi ca qu hu bng. Tt nhin ti ang ni n s dch
chuyn quyn s hu ca cc cng ty cng sang cc t chc y
tr ca lc lng lao ng trn ton nc M, phn ln thng
qua qu hu bng.
V mt x hi, y l s pht trin tch cc nht ca th k
20 bi v n gii quyt c Vn X hi tng khuy ng
c th k 19 mu thun gia t bn v lao ng bng
cch hp nht hai yu t ny li vi nhau. Nhng n cng to
ra s hn lon d di nht i vi qun tr v ngi qun l t
khi n xut hin. Bi v qu hu bng chnh l nguyn nhn c
bn ca s bng n cc cuc thn tnh th ch din ra vi nm
gn y, v khng g c th quy ry v lm nn lng cc nh
qun l bng cc cuc thn tnh th ch. Vi ngha ny, cc
cuc thn tnh ch l du hiu ca cu hi c bn m ch ngha
x hi ca nhng qu hu bng nu ra v tnh hp php ca
qun tr: ngi qun l c th trng cy vo ai? Vo ci g? iu
g l mc ch v ng c cn bn ca cc doanh nghip ln do
cng chng s hu?
Nm 1986, cc qu hu bng ca ngi lao ng M s hu
hn 40% ngun vn ch s hu ca cc cng ty M v hn hai
phn ba ngun vn ch s hu ca 1.000 cng ty ln nht. Qu
ca cc t chc ln (doanh nghip, bang, thnh ph, dch v cng
cng v cc t chc phi li nhun nh trng i hc, trng hc
ca qun v bnh vin) chim ba phn t c phn ca cc qu ny.
Qu ca cc c nhn (cc nhn vin trong doanh nghip nh v
ca nhng ngi t-doanh) chim mt phn t cn li. Cc qu
tng h, cng i din cho tin tit kim ca nhng ngi hng
307
lng hn l ca cc nh t bn, chim t l 5%-10% khc trong
tng vn kinh doanh ca nc M.
Nhng con s ny c ngha rng cc qu hu ngy nay l
ngun cung t bn chnh ca nc M. Thc ra, gn nh l
khng th thnh lp mt doanh nghip mi hay m rng mt
doanh nghip hin hnh nu khng c sn tin t cc qu hu.
n nm 2000, cc qu hu s chim t nht hai phn ba vn
ch s hu ca tt c cc doanh nghip M, tr cc cng ty nh
nht. Thng qua cc qu ny, nhng ngi lao ng M s l
ch s hu thc s ca cc phng tin sn xut ca quc gia.
S pht trin tng t, vi tr khong 10 nm, xy
ra Vng quc Anh, Nht Bn, c v Thy in. N cng
bt u xut hin Php, v H Lan.
S pht trin ng ngc nhin ny khng c d on
trc, nhng l khng th trnh khi l kt qu ca nhiu
nhn t ph thuc ln nhau. u tin l s chuyn dch
trong vic phn phi thu nhp vi khong 90% tng sn phm
quc ni GNP ca cc nc t bn. (S liu ny dao ng t
85% nc M n 95% hoc cao hn H Lan v an Mch).
Thc ra, v mt kinh t, ngi giu ang b gt sang mt bn
ti cc nc pht trin, tuy h thng tr phn ln nhng s kin
x hi v to hng khi cho khn gi truyn hnh. Ngay c
nhng ngi rt giu th k ny trn thc t cng ngho i
nhiu nu tnh ti t l lm pht v ng thu. c xp
ng hng vi cc ti phit (tycoon) ca th k 19, nhng
ngi siu giu ngy nay phi c ti sn thun t 50 t la
M - thm ch 100 t la - cng vi mc thu nhp tng xng.
Mt ng trm du m -rp mi c c may xp hng, ch
khng mt ai ti cc nc pht trin xng ng c xem xt.
308
Trong khi , thu nhp ca nhng ngi lm cng n lng
li ang tng ln y n tng. Mt s nhn vin M thi k
bc ngot th k phi gc li mi nhu cu ch v tin thu
nh hay tin bo him tang l. Nhng sau , thu nhp thc s
v sc mua ca cng nhn ngnh cng nghip M tng hn
20 ln, mc d gi lm gim i 50%. iu cng xy ra tt
c cc nc cng nghip pht trin khc. V tc nhanh nht
l Nht, ni thu nhp thc t ca cng nhn ngnh cng
nghip tng n 30 ln so vi 80 nm trc .
Nhu cu v thu nhp ny thc s khng c gii hn bi v
mt ln na chng ta ang trong giai on sng to mnh m.
Trong 60 nm t nm 1856 n Chin tranh Th gii I, nhng
i mi v cng ngh v x hi gn nh ngay lp tc dn ti
s ra i ca ngnh mi c sau trung bnh 14 thng. V s bng
n kinh doanh ny li nng s pht trin ca cc ng trm.
Chng ta cn ti nhng con ngi nh J. P. Morgan, John D.
Rockefeller, Sr., Andrew Carnegie, Friedrich Krupp v gia nh
Mitsui, nhng ngi c th u t ti chnh cho c ngnh cng
nghip t tin ti ca h. Ngy nay, nhng i mi cng ngh
v x hi ang din ra rt nhanh. V nh hng ca nng lc
tim tng khin cho cc cng ty v cc quc gia cn nhng
lng t bn khng l duy tr, ch cha ni ti thc y tin
ln lng t bn ln hn nhiu nhng khon tin m cc
nh ti phit u t 80 nm trc.
Trn thc t, tng thu nhp trc thu ca 1.000 ngi c
thu nhp cao nht nc M khng p ng nhu cu vn
ca khu vc t nhn ca nc ny qu ba hay bn ngy. iu
ny cng ng cho tt c cc nc pht trin. Ti Nht Bn, tng
thu nhp trc thu ca 2.000 ngi c thu nhp cao nht nc
309
ch va bng nhng g m khu vc kinh t t nhn ca t nc
u t trong hai hoc ba ngy.
Nhng tin b kinh t ny thc y chng ta phi lm sao
cho nhn vin gia nhp i ng nh t bn v i ng nhng
ngi s hu ngun lc to ra hiu qu. Vic cc qu hu
tr thnh phng tin ch khng phi l nhng qu tng h
hay nhng khon u t c nhn trc tip vo vn s hu nh
nhiu ngi vn hy vng 30 nm trc l do s chuyn dch
nhn khu khin tui th trung bnh ti cc nc pht trin
tng ln. S lng ngi gi ngy cng ln, v thi gian h cn
thu nhp qu nhiu so vi kh nng h c th ph thuc vo
con chu. V vy h phi l thuc vo s tin m bn thn h
dnh trong sut nhng nm thng lao ng kim sng
v nhng qu ny phi c u t trong mt khong thi gian
ko di lin tc.
Vn x hi hin i i hi s ng nht v li ch gia
doanh nghip v nhn vin c nhn ra rt sm, khng ch
bi cc nh x hi ch ngha tin-Marx nh Saint-Simon v
Fourier Php v Robert Owen Scotland m cn bi nhng
nh kinh t hc c in nh Adam Smith v David Ricardo.
Nhng n lc p ng nhu cu ny thng qua vic quyn
s hu thuc v cng nhn ca cc doanh nghip xut hin t
150 nm trc. Nhng khng nh mong i, tt c u tht bi.
Trong thi k u, quyn s hu ca cng nhn khng p
ng c nhng nhu cu c bn v ti chnh v kinh t ca
chnh h. Quyn ny t ton b ngun lc ti chnh ca
ngi lao ng vo doanh nghip m h lm thu. Nhng
nhng nhu cu ca ngi lao ng v c bn l di hn, c
bit l nhu cu v thu nhp sau khi ngh hu. Do , c th
310
tr thnh ngun u t ng k ca nhng ch s hu kim
ngi lao ng, doanh nghip phi hot ng hiu qu trong
thi gian rt di v ch khong 1/40 hay 1/50 doanh nghip
c kh nng thc hin iu . Trn thc t, c rt t doanh
nghip c th tn ti lu. Nhng quyn s hu ca ngi
lao ng cui cng cng ph hy doanh nghip bi n lun
dn ti s hnh thnh t bn khng y , u t khng thch
ng cho nghin cu v pht trin, s chu ng i vi y ry
nhng iu khng hiu qu, v nhng sn phm, quy trnh, nh
my, cng vic v quy tc lm vic lc hu.
Zeiss Optical Works, doanh nghip sm nht c quyn s
hu thuc v ngi lao ng, mt v tr dn u trong ngnh
sn phm tiu dng quang hc vo tay ngi M v ngi Nht
cng ch v l do ny. Ht ln ny n ln khc, nhng ngi
ch-cng nhn ca nh my Zeiss ch mun c tha mn
ngay lp tc lng, thng, quyn li hn l u t vo
nghin cu pht trin, ch to sn phm mi v khai thc th
trng mi. Quyn s hu thuc v cng nhn cng l nguyn
nhn ng sau khin nn cng nghip ca Nam T lc by gi
gn nh sp . S ngn hn ca dng s hu cng gy nh
hng xu i vi nn cng nghip Trung Quc ti mc cc
nh lnh o ca nc ny phi c gng chuyn sang kiu
qun l hp ng trong m rng quyn t tr ca ngi
qun l v hn ch quyn lc ca hi ng ngh nghip v
ch s hu-cng nhn.
Tuy nhin, quyn s hu ca cng nhn i vi phng
tin sn xut khng ch l mt khi nim su sc, m n cn l
iu khng th trnh khi. Quyn lc thng i lin sau quyn
s hu. C James Madison, trong lot bi c tn Federalist
311
Papers ng h vic thng qua Hin php M, v Karl Marx u
ly tng t trit gia ngi Anh th k 17 James Harring-
ton, m ng ny tha hng t Aristotle. tng ny cng c
tm thy trong nhng tc phm ca Khng T. V v quyn s
hu chuyn sang ngi hng lng ti cc nc pht trin,
quyn lc cng i lin vi n. Nhng khng nh bt k quyn
s hu no khc ca cng nhn i vi phng tin sn xut,
ch ngha x hi ca nhng qu hu duy tr tnh t tr v trch
nhim gii trnh ca doanh nghip v qun l, duy tr t do trn
th trng, cnh tranh cng kh nng thay i v i mi.
Tuy nhin ch ngha x hi ca nhng qu hu cha thc
hin chc nng mt cch y . Chng ta c th gii quyt cc
vn v ti chnh v kinh t m n to ra. Chng hn, chng
ta bit rng cc qu hu phi u t khng vt qu mt t l
nh trong ti sn ca chng, c th l 5%, vo c phiu ca
cng ty hay ng thi ca c cng ty khc. Chng ta bit
kh nhiu, d vn cha y , v vic lm th no u t
tin trong qu hu. Nhng chng ta vn cn phi gii quyt vn
chnh tr x hi: lm th no xy dng mt c s l lun
hon chnh v quyn s hu ca ngi lao ng i vi vic
iu hnh c qu hu v doanh nghip.
Cc qu hu l ch s hu hp php i vi cng ty m
h gp vn vo. Tuy nhin, h khng ch khng c bt k li
ch quyn s hu no vi t cch l ngi nhn y thc ca
nhng ngi ng hng li nhng nhn vin m h cn
khng c trch nhim g khc ngoi trch nhim l nh u
t, m cng ch l nh u t ngn hn. l l do ti sao
chnh quyn s hu ca nhn vin to iu kin cho cc cuc
312
thn tnh th ch. Vi t cch l ngi nhn y thc, cc qu
hu phi bn i khi c ai tr gi cao hn gi th trng.
Cu hi v vic liu cc cuc thn tnh th ch c em li
li ch cho cc c ng hay khng vn l mt vn gy tranh
ci gay gt. Liu chng c nh hng v mt kinh t nghim
trng hay khng vn cn l mt cu hi cha c li gii p.
Ni lo s v cc cuc thn tnh th ch c th khng phi l l
do duy nht khin cc nh qun l M c xu hng h tm
mi hot ng xung thnh ngn hn, d l v tr trn th
trng, nghin cu, pht trin sn phm, dch v, cht lng
v i mi. Nhng chc chn l l do chnh. Hn na, thn
tnh th ch tn cng trc din vo qun tr v nh qun l.
Trn thc t, iu khin cho mt mi e da khng ng k ca
cuc thn tnh c th lm nn lng nh qun l (c bit cc
nh qun l bc trung v nhng chuyn vin m hot ng ca
doanh nghip ph thuc vo h) l do s bt chp th on
c che y va ca k tn cng m qun tr xem l
s bt chp ngm nhm vo kh nng to ra s giu c, v do
s l thuc trong cng vic vo cc th on ti chnh.
V phn mnh, nhng k tn cng v nhng ngi h tr ti
chnh ca h bo lu kin rng qun tr ch chu trch nhim
trc c ng bt k c mun ca h l g, ngay c khi h
chng i din cho ci g ngoi nhng thnh tch u c ngn
hn v lm hao mn ht ti sn ca cng ty. Trn thc t,
ng l nhng g c ni trong lut. Nhng lut c vit ra
trong nhng iu kin kinh doanh u th k 19, rt lu trc
khi cc doanh nghip ln v qun tr i vo thc tin. V trong
khi tt c cc nc c th trng t do u c nhng b lut
ging nhau, th khng phi tt c cc nc u nh vy. Nht
313
Bn, cc tc l p t rng cc cng ty ln tn ti ch yu v
quyn li ca nhn vin tr trng hp ph sn, v tt nhin kt
qu l cc hot ng kinh t ca ngi Nht v ngay c cc c
ng Nht khng phi i mt vi nhng vn trn. c
cng vy, cc cng ty ln c xem nh cc hng lm n pht
t v vic duy tr, gn gi chng thuc v li ch ca t nc
v c t ln trn quyn li ca c ng.
C Nht Bn v c thc hin phng thc vt ln trn
lut php nhng rt hiu qu duy tr trch nhim qun l
doanh nghip, tuy nhin, di hnh thc qun l dng b phiu
do cc ngn hng thng mi ln tin hnh c hai nc. Mt
h thng nh th khng tn ti M hay Anh, v h cng
khng th xy dng c n. Ngay Nht v c, ch da
ngn hng cng ang yu i nhanh chng.
Do chng ta phi suy ngh xem qun tr phi chu trch
nhim v nhng g, v n phi chu trch nhim gii trnh nh
th no v cho ai. Li tc ca c ng, c ngn hn v di hn,
chc chn l thuc v trch nhim ca qun tr. Nhng y ch
l mt trong nhiu lnh vc ca qun tr.
Vi bt k ai c cht hiu bit v lch s kinh t hay chnh
tr u c th nhn ra iu ny: s khng nh ngy nay v
quyn lc ti cao ca c ng (s bng n cc cuc thn tnh
l minh chng hng hn nht ca li khng nh ) l li
hoan h cui cng ca th k 19, th k ca ch ngha t bn
tin cng nghip. N vi phm thc v cng l ca rt nhiu
ngi c chng thc t s bng pht ca ch ngha dn
ty v phong tro chng-Wall Street trong chin dch tranh c
tng thng nm 1988.
314
Tuy nhin, iu quan trng hn l khng nn kinh t no
c th hiu qu nu n t iu m Thorstein Veblen 70 nm
trc gi l bn nng chim hu ln trn bn nng ngh
nghip. Cc doanh nghip hin i, c bit l cc doanh
nghip ln, c th thc hin c nhim v kinh t ca mnh
to ra li nhun cho c ng ch khi n c iu hnh
theo hng di hn. u t, d l vo con ngi, sn phm,
nh my, quy trnh sn xut, cng ngh hay vo th trng, u
i hi vi nm thai nghn trc khi c th to ra ch mt em
b ch cha ni ti mt kt qu m mn. Kt hp li nhiu
vn trong x hi vic lm, ngh nghip, cng ng tt c
u ph thuc vo s thnh vng ca cc doanh nghip ln
phc v li ch ca bt k nhm no, trong c cc c ng.
Do , lm th no li ch ca c ng hay ni cch
khc l ca cc qu hu c th tng thch vi nhu cu ca
nn kinh t v x hi l vn ln m ch ngha x hi ca cc
qu hu cn gii quyt. V vn phi c gii quyt theo
hng sao cho qun tr c trch nhim gii trnh, c bit v
hiu qu kinh t v ti chnh, v do cho php qun tr iu
hnh v mc tiu di hn. Cch chng ta tr li cu hi ny th
no s quyt nh c hnh thc v v tr ca qun tr v c kt cu
ca nn kinh t th trng t do, cha ni n s tn ti ca
nn kinh t . N cng quyt nh kh nng nc M c th
cnh tranh trong nn kinh t th gii, ni chin lc cnh tranh
a dng ang ngy cng tr thnh mt chun mc.
Cui cng, qun tr l g? l mt ti y cc k thut v
mnh khe? Hay l mt m nhng cng c phn tch nh ang
c ging dy cc trng kinh t? Nhng th y cng quan
trng, chc chn l vy, quan trng nh ci nhit k v kin thc
315
gii phu i vi bc s. Nhng s pht trin v lch s ca qun
tr - nhng thnh cng cng nh nhng vn n gp phi
dy chng ta rng, trn tt c, qun tr ch l mt vi nguyn tc
khng nhiu nhng ti quan trng. C th l:
1. Qun tr xoay quanh con ngi. Nhim v ca qun tr l
khin con ngi c kh nng hp tc lm vic, khin th
mnh ca con ngi tr nn hiu qu v lm v hiu ha
im yu ca con ngi. l tt c nhng g m t chc
xoay quanh n, v l l do khin qun tr tr thnh nhn t
quan trng v quyt nh. Ngy nay, trn thc t tt c
chng ta ang c tuyn dng bi nhng t chc c qun
l, nhng doanh nghip ln v nh, kinh doanh v phi
kinh doanh iu ny c bit ng vi nhng ngi c
o to. Chng ta ph thuc vo qun tr v phi tm kim
k sinh nhai v v kh nng gip chng ta ng gp v t
thnh qu. Thc ra, kh nng chng ta c th ng gp cho
x hi thng ph thuc vo hot ng qun tr ca doanh
nghip chng ta ang lm vic cng nhiu nh ph thuc
vo k nng, s cng hin v n lc ca chng ta.
2. V qun tr lin quan n vic ha hp nhiu ngi vo cng
mt cuc phiu lu chung, n chu nh hng su sc bi
vn ha. Nhng g cc nh qun tr lm c, Anh, M,
Nht Bn hay Brazil l ging nhau. Do , mt trong nhng
thch thc c bn vi cc nh qun tr ti cc nc ang
pht trin l phi tm ra v xc nh nhng phn trong
truyn thng, lch s v vn ha ca mnh vn c th s
316
dng nh nhng ta nh. Chng hn nh, s khc bit gia
thnh cng kinh t ca Nht v s lc hu tng i ca n
thng c gii thch rng do cc nh qun tr Nht
Bn c kh nng gieo nhng khi nim v qun tr c
nhp khu trn mnh t vn ha ca h v nui dng
chng ln ln. Liu cc nh lnh o ca Trung Quc c th
lm iu tng t hay liu truyn thng tuyt vi ca h
s tr thnh chng ngi vt cho s pht trin ca t nc
vn cn ang l mt cu hi cha c tr li.
3. Mi doanh nghip u cn c nhng mc tiu n gin, r
rng v nht qun. S mnh ca n phi r v ln
a ra c tm nhn chung. Nhng mc tiu th hin tm
nhn y cng phi r rng, ph bin v thng xuyn c
khng nh li. Gn y chng ta hay nghe ni v vn ha
doanh nghip. Nhng ngha thc s chng ta mun m
ch l s cam kt xuyn sut doanh nghip i vi nhng
mc tiu chung v nhng gi tr chung. Khng c s cam kt
s khng tn ti doanh nghip m ch tn ti mt m
ng hn lon. Nhim v ca qun tr l suy ngh, t ra v
lm gng i vi nhng i tng, gi tr v mc tiu .
4. Nhim v ca qun tr cng l gip doanh nghip v mi
thnh vin ca n c kh nng pht trin v ln mnh khi
cc nhu cu v c hi thay i. iu ny c ngha l mi
doanh nghip l mt t chc hc v dy. o to v pht
trin phi tn ti trong doanh nghip mi cp - o
to v pht trin phi l mt qu trnh khng ngng ngh.
317
5. Mi doanh nghip c to nn t nhng ngi c k nng
v kin thc khc nhau thc hin nhng cng vic khc
nhau. V l do , n phi c xy dng da trn mi giao
tip gia con ngi v trn trch nhim c nhn ca mi
ngi. Mi thnh vin phi suy ngh xem anh ta s hon
thnh nhng g v phi m bo rng t chc cng bit
v hiu r mc tiu . Mi thnh vin phi suy ngh xem
anh ta c ngha v g vi nhng ngi khc v phi m
bo rng nhng ngi khc hiu v chp nhn ngha v .
Mi thnh vin phi suy ngh xem mnh cn g nhng
ngi khc v phi m bo rng nhng ngi khc bit
anh ta trng i g h.
6. Khng phi sn lng hay li nhun t bn thn chng l
thc o y cho hiu qu hot ng ca qun tr v
doanh nghip. Ch ng trn th trng, s i mi, nng
sut, pht trin con ngi, cht lng, kt qu ti chnh
tt c nhng yu t ny u quan trng i vi hiu qu
hot ng ca doanh nghip, v thm ch vi s tn ti ca
doanh nghip. kha cnh ny, doanh nghip rt ging vi
con ngi. Cng nh chng ta cn cc thng s a dng
nh gi sc khe v hot ng ca mnh, chng ta cng
cn cc thng s a dng i vi mt doanh nghip. Hot
ng ca doanh nghip phi c xy dng gn lin vi
doanh nghip v qun tr, n phi c o hay t nht l
nh gi v c ci thin khng ngng.
7. Cui cng, mt iu duy nht v quan trng nht cn nh
i vi bt k doanh nghip no l: khng c kt qu no
318
nm trong bn bc tng ca doanh nghip. Kt qu ca
mt doanh nghip l s tha mn nhu cu ca khch hng.
Kt qu ca mt bnh vin l mt bnh nhn c cha
tr. Kt qu ca mt trng hc l mt sinh vin hc c
iu g v ng dng n trong cng vic mi nm sau.
Trong lng doanh nghip ch c trung tm chi ph. Kt qu
ch tn ti bn ngoi doanh nghip.
V qun tr, cng nh v bt c lnh vc no khc trong
cng vic ca con ngi, chng ta cn rt nhiu iu ni.
Cc cng c cn phi c nm bt v s dng. K thut v mt
lot cc quy trnh v qu trnh cng cn c hc. Nhng nh
qun l no thc s hiu c cc nguyn tc lit k trn v
thc s iu khin c chng bng s hiu bit ca mnh s l
nhng nh qun l thnh cng v hon ho l kiu nh
qun l c th xy dng cc doanh nghip thnh cng v hiu
qu tm th gii, nhng ngi c th nh nn cc tiu chun,
nu gng v li di sn v c nng lc to ra ca ci cao hn
v tm nhn rng ln hn cho nhn loi.
319
phNg vN
peteR dRuCkeR:
Nh QuN tR thi k
hu t bN Ch NghA
- T George Harris
Trong hn na th k, Peter F. Drucker, gi 83 tui, l
mt ngi thy v nh t vn cho cc nh qun l kinh doanh,
cc t chc dch v nhn s v chnh ph. i khi c gi l
cha ca hc thuyt qun tr hin i, ng kt hp s hiu
bit su sc ca mnh v cc quyn lc kinh t vi nhng hiu
bit thc t v cch thc cc nh lnh o chuyn s hn lon
thnh c hi. Vi ti nng him thy v kh nng tng hp,
Drucker nui dng nhng ngh khng gii hn v nhng
ngnh y tr tu, t ngh thut ca Nht Bn ti nhng l
thuyt mng ca ton hc cao cp. Tuy nhin, ng hc c
hu ht t nhng cuc m lun su sc vi khch hng v sinh
vin: mt mng li ton cu bao gm nhng ngi rt ra
tng t hnh ng v hnh ng da trn tng.
320
T nm 1946, khi cun sch Khi nim v Doanh nghip
(Concept of the Corporation) ca ng xc nh nhn vin l
ngun lc ch khng phi chi ph, cc tc phm ca Drucker t
v sau tr thnh ngun ti nguyn quan trng i vi
nhng nh lnh o trong cc nn vn ha ch yu trn th
gii, c bit l trong gii nhng ngi ra quyt nh hng u
Nht khi h giai on quan trng hng ti v tr dn u
ca kinh t th gii. Mt lng ln cc t chc hiu qu trn
th gii ang c dn dt bi nhng ngi xem tc phm ca
Drucker l kim ch nam nh hng cho tr tu ca h, hoc ch
t cng l ngi c vn dy dn kinh nghim ca h.
Hu ht nhng tng t ph ca Drucker thng xut
hin trc tin Tp ch Kinh doanh Harvard (HBR - Harvard
Business Review). ng c 30 bi bo trn HRB, nhiu hn bt
k ngi no khc. Trong n bn Thng 9 - Thng 10 nm 1992,
ng a ra khi nim ct li trong cc tc phm mi ca ng,
X hi hu t bn ch ngha (HarperCollins, 1993). Tp ch kinh
doanh Harvard gi T. George Harris, cng tc vin ca
Drucker trong 24 nm, ti Trung tm Qun tr Drucker ti
Trng Claremont California hi m vi Drucker trong
hai ngy v nhng nh hng thc t ca cun sch ti gii
qun tr vin ngy nay.
HBR: Peter ny, ng lun trin khai nhng tng ca mnh
n mc tn cng c th p dng cho mi ngi ang sng v lm
vic. Vy, ngy nay cc nh qun tr c th iu hnh doanh nghip
ca mnh nh th no trong x hi hu t bn ch ngha?
Peter Drucker: Bn cn hc cch qun l trong cc tnh
hung m bn khng c quyn ra lnh, tnh hung m bn
PHNG VN PETER DRUCKER
321
khng b kim sot v cng khng nm quyn kim sot. Nhng
cun sch v qun tr ngy nay ch yu vn ni v vic qun l
nhn vin cp di. Nhng bn khng th nh gi mt nh
qun l bng tiu ch c bao nhiu ngi bo co cho anh ta
na. Tiu chun ngy nay khng cn ngha do s phc tp
ca cng vic, thng tin m n s dng hay to ra, v cc loi
quan h khc nhau cn thit hon thnh mt cng vic.
Tng t, cc tin tc v qun tr vn tham chiu vic iu
hnh cc cng ty con hay chi nhnh. Nhng y l cch tip
cn ca nhng nm 1950 v 1960. C mt thc t l cc tp
on a quc gia ang nhanh chng tr nn b e da tuyt
chng. Cc doanh nghip tng pht trin theo mt hay hai
cch sau: i ln t nhng bc c s, hoc mua li cng ty khc.
Trong c hai cch, nh qun tr nm quyn iu khin. Ngy
nay, doanh nghip pht trin bng cc lin minh hay bng mi
hnh thc lin kt hay lin doanh nguy him m rt t ngi
hiu r. Dng pht trin mi ny gy bi ri cho cc nh qun
tr truyn thng, nhng ngi tin rng anh ta phi s hu hay
kim sot cc ngun lc hay th trng.
Nh qun tr s vn hnh cng vic th no trong mt mi trng
khng cn h thng th bc kiu truyn thng na?
Anh c tin rng anh s lm vic vnh vin vi nhng ngi
lm vic cho anh nhng khng phi nhn vin ca anh? Chng
hn, anh s ngy cng s dng hnh thc thu ngoi ngay khi c
th. Do , c th on trc c rng mi nm ti mt cng
ty s thu ngoi tt c cc cng vic v s khng c bc thang
ngh nghip dn ln v tr qun l. t nng sut cao, anh
phi thu ngoi cc hot ng vn c cht lng c kim
322
chng. Hy tin ti, xu hng thu ngoi lin quan rt t n
tnh kinh t m ch yu lin quan ti cht lng.
ng c th cho mt v d minh ha?
Hy ly v d v bnh vin. Tt c mi ngi u bit
tm quan trng ca s sch s, nhng cc bc s v y t khng
bao gi ti vic cc gc tng c qut dn nh th no.
iu khng thuc h thng gi tr ca h. H cn mt cng
ty duy tr s sch s cho bnh vin. Mt cng ty ti bit Nam
California c mt ngi dn v sinh l mt ph n nhp c
hc vn hn ch n t M La-tinh. l mt ph n thng
minh. C y tm ra cch thay tm tri ging ca nhng
bnh nhn m nng nht, bt k kh khn n u. S dng
cch ca c y, anh ch cn di chuyn bnh nhn khong 6 inch,
v c y ct gim c thi gian thay tm tri ging t 12
pht xung cn 2 pht. Hin nay c y ang gi trch nhim v
hot ng v sinh, nhng c y khng phi l nhn vin ca
bnh vin. Bnh vin khng th ra bt c mnh lnh no cho c
y. H ch c th ni: Chng ti khng thch iu ny, chng
ti s tm cch khc.
im mu cht l, nh qun l vn ni v nhng ngi
phi bo co cho h, nhng t ny nn c loi ra khi vn
t vng ca qun tr. Thng tin ang thay th quyn hnh. Mt
trng phng ti chnh ca cng ty c b phn cng ngh thng
tin (IT) thu ngoi ch c hai tr l v mt nhn vin l tn,
nhng quyt nh ca anh ta trn th trng ngoi t c th lm
mt i hay kim c s tin trong mt ngy nhiu hn
phn nhn vin cn li ca cng ty kim c trong c nm.
Mt nh khoa hc gi vai tr quyt nh khng tin hnh cuc
nghin cu no ti phng th nghim ln thm ch khng c
323
mt th k hay chc danh no, nhng bn thnh tch ca ng
y c ngha rng ng y khng b ai qun l c. ng y thm
ch cn c nh hng ln hn c CEO ca cc tp on. Trong
qun i, i t hi qun trc y thng xuyn ra lnh cho
mt tiu on, nhng ngy nay ng ta ch c mt nhn vin l
tn v chu trch nhim lin lc vi mt cng quc no .
Trong tnh hnh mi ny, mi ngi ang c gng xy dng mt
c cu t chc l tng, nhn chung l phng vi mt vi lp qun l
v c nh hng trc tip bi s hi lng ca khch hng. Cc nh
qun tr c th tng tc th no trc th gii mi ny?
Hn bt c iu g khc, tng c nhn phi t nhn trch
nhim v mnh hn l ph thuc vo mt cng ty no . Ti
t nc ny (M), v bt u ti chu u v thm ch Nht
Bn, bn khng th hy vng rng nu bn lm cho mt cng
ty sau 5 nm th bn s vn lm cho n khi bn ngh hu
trong 40 nm na. Hay bn khng th hy vng c th mun
lm g th lm ti mt cng ty trong vng 40 nm. Thc t, nu
bn l mt ngi hng lng bt k mt cng ty ln no,
kh nng cng ty y s chia tch nh ra trong vng 10 nm l
ln hn kh nng n duy tr nh c.
y l xu hng mi. Cc cng ty ln tr thnh nhng
nhn t n nh trc Chin tranh Th gii I v trong nhng
nm 1920 gn nh ng bng. Nhiu cng ty tn ti qua
thi k i Suy thoi m khng h c s thay i no. V sau
l khong thi gian 30 40 nm khi ngi ta xy thm tng trn
cc ta nh chc tri v ni thm nhiu phng lm vic gn vo
ta nh vn phng chnh. Nhng ngy nay h khng xy thm
ta nh chc tri ca ring doanh nghip na. Thc t l, trong
324
mi nm qua, t l nhn vin c tuyn dng bi cc cng ty
thuc nhm Fortune 500 gim t 30% xung cn 13%.
Trc y nhng doanh nghip tng c xy dng theo
m hnh kim t thp th ngy nay h chuyn thnh ging vi
cc lu rp. Ngy mai h c th bin mt hoc trong tnh trng
ln xn. V iu ny ng khng ch vi cc cng ty thng
xuyn c ln trang u cc bo nh Sears hay GM hay IBM.
Cng ngh ang thay i rt nhanh, th trng v c cu doanh
nghip cng th. Bn khng th xy dng cuc i bn xung
quanh mt t chc tm thi.
Ti xin a ra mt v d n gin v cch m cc gi nh
ang thay i. Hu ht nhng ngi tham gia chng trnh
qun l m ti dy vo khong 45 tui, v thng l cc nh
qun l ngay di v tr cp cao nht trong mt cng ty ln hoc
ang iu hnh mt doanh nghip quy m va. Khi chng ta
bt u vo 15 20 nm trc, con ngi giai on s nghip
thng hi: Lm th no chng ti c th trang b kin thc
cho bc thng tin tip theo?. Ngy nay h hi: Ti cn hc
nhng g c th quyt nh mnh s lm g tip theo?.
Nu mt ngi tr tui trong b com-l xm tng l i din tiu
biu cho loi doanh nghip c tui th lu di, vy hnh nh ngy nay
l g?
Nhn trch nhim c nhn v khng ph thuc vo bt k
cng ty no. Cng quan trng tng t l vic qun l ngh
nghip ca ring bn. Bc thang ngh nghip khng cn v
thm ch cng khng tn ti c cu no vn c xem l ci
thang dy ca mt ngnh. Ngy nay n ging nh cy leo, v
bn mang theo con dao ca ring bn. Bn khng bit bn s
325
lm g tip theo, bn khng bit rng bn s lm vic trong mt
vn phng nh ti nh hay trn mt ging ng ln, hay lm
vic lu ng. Bn phi nhn ly trch nhim t hiu bn thn
mnh, do bn cn tm ra cng vic ph hp khi bn pht
trin v khi gia nh bn tr thnh nhn t quan trng trong
h thng gi tr v la chn ca bn.
c phi l im xut pht quan trng t nhng g cc nh
qun tr tng k vng trong qu kh?
Phi ni rng, nhng thay i trong hot ng qun tr
ang xut hin mi ni, ch khc v thi gian biu m thi.
Chng hn nh, ti nhn thy ngy cng nhiu s bi ri xut
hin nhng sinh vin Nht Bn m ti lm vic cng trong
nhiu nm. H hon ton hoang mang. D h c gio dc
tt hn chng ta khi cng tui y rt nhiu, nhng bng
nhin ngi Nht ng gia ng ba ng, gia vic hon ton
c qun l v vic phi t nhn ly trch nhim v mnh.
iu lm h lo s l cc chc danh ngy nay khng cn mang
ngha n tng c s dng na. D bn ang n hay
Php, nu bn l Tr l Gim c ca Phng Nghin cu Th
trng, mi ngi trc y s bit ngay bn ang lm g.
Nhng ngy nay iu khng cn ng na, nh chng ta
ang thy trong cc cng ty a quc gia. Mt ngi ph n va
hon thnh kha qun tr ni vi ti khng lu trc y rng
trong vng 5 nm ti c y s tr thnh tr l ph ch tch ca
ngn hng ni c ang lm vic. Ti e ti phi bo c y rng
c th c cn mt chc danh, nhng n s khng cn mang
ngha nh c ang ngh na.
326
Vy l c mt nc thang mi trong ci thang c?
ng vy, l tm l ca cc cng ty ln. Hu ht mi
ngi k vng phng nhn s s l Ba hay M Bell
(*)
. Khi
phng nhn s ca AT&T vo nh cao pht trin nht ca n
30 nm trc, n l quyn lc thc s ng sau mn hnh ln.
Vi tt c nhng bi kim tra v k hoch ngh nghip, ngi
ta bit rng mt nhn vin 27 tui no , cho ti khi anh ta 45
tui, s tr thnh mt Tr l CEO v ch c vy, khng hn. H
khng bit rng ngi s Nebraska hay Florida. Tr phi
anh ta lm mt iu g thc s khc bit, nu khng con
ng pht trin ngh nghip ca anh ta cho n khi ngh hu
c nh sn.
Thi th r rng thay i. V trn thc t, nhng ngi
thuc Bell System thnh cng hn hu ht nhng ngi
khc, bi v h nhn thy nhng thay i ang ti trong cc
quyt nh chng c quyn. H khng th l i c hi .
Nhng hu ht mi ngi vn tm l cng ty ln bm r
trong nhng gi nh ca h. Nu mt vic Sears, h s sn
tm cng vic mi K-mart m khng bit rng cc cng ty nh
mi l ngun lc ch yu to ra vic lm mi v cng c c
s m bo nh cc cng ty ln.
Ngay c hin nay, rt t ngi M ang t chun b t
chn vic cho mnh. Khi bn hi: Anh c bit anh c li th
im no khng? Anh c bit nhng hn ch ca mnh
khng?, h s nhn bn vi ci nhn trng rng. Hoc h
thng a ra nhng cu tr li m h, i khi v ngha. Khi
chun b bn thnh tch, h thng c gng lit k cc v tr h
(*) Nguyn vn: Manager.
327
kinh qua, nh v li cc bc tin trn mt ci thang. By gi
l thi im cn t b vic nhn nhn cng vic hay con ng
s nghip theo cch chng ta tng lm trc kia, v cn suy ngh
theo cch tip nhn tng cng vic hay nhim v ni tip nhau.
Mt ngi cn chun b g cho ngh qun tr kiu mi ny?
Tr thnh ngi c gio dc khng cn l tiu ch y
na, ngay c gio dc v qun tr. Ngi ta nghe chnh ph Hoa
K ang tin hnh cuc nghin cu v nhng m t cng vic
mi da trn tri thc chuyn mn. Nhng ti ngh rng chng
ta c th phi nhy qua bc tm kim cc tiu ch ca cng vic
v i thng vo ch chnh ci m ti gi l nng lc. Bn c
thc s thch p lc trong cng vic? Bn c th vng vng khi
mi vic tr nn kh khn v hn lon? Bn c th nm bt
c thng tin tt hn nh c, trao i vi ngi khc hay
nhn vo cc biu hay con s? C ln ti hi mt v qun l
n: Khi ngi vi ngi khc, mt nhn vin cp di chng
hn, ng c bit mnh cn ni g khng?. S thu cm l mt
nng lc thit thc. Ti c gng c xy cho loi kin thc t
thn ny trong nhiu nm, nhng ngy nay n tr thnh mt
yu cu thit yu tn ti.
Mi ngi, nht l nhng ngi tr tui, u ngh rng h
mun tt c nhng t do h c th c, nhng thc ra l mt
i hi kht khe, rt kh suy ngh bn l ai v im mnh nht
ca bn l g. gip mi ngi hiu v trch nhim, h thng
gio dc ca chng ta ang ngy cng phn tc dng. Bn li
trng hc cng lu, bn cng t phi a ra quyt nh. Chng
hn, quyt nh xem nn chn lp Ting Php II hay lp Lch s
Ngh thut ch yu da trn vic bn c mun dy sm n
trng hay khng. V, cc trng sau i hc cn t hn na.
328
Mi ngi c bit ti sao mnh chn cng ty ln khi
nghip? Bi v hu ht nhng sinh vin tt nghip khng bit
h nn t mnh vo u, v ri cc cng ty thng bo tuyn
dng. Nhng ngay sau khi c tuyn v qua kha o to
tr thnh nhn vin chnh thc, h phi bt u quyt nh v
tng lai. Khng ai c th lm vic thay h.
V ngay khi bt u ra quyt nh, nhiu ngi gii nht
quyt nh chuyn sang cc cng ty quy m trung bnh trong
vng ba ti nm nm, bi h c th bt ph v vn ln
v tr qun l cp cao. Nhng nu khng qu ch trng n s
cao thp trong qun tr, mt ngi c th bc ln tng trn v
tuyn b dng dc: Ti lm k ton trong ba nm, v nay ti
sn sng chuyn sang lm marketing. Hng nm ti gi in
thoi cho sinh vin c xem iu g din ra vi h. Cng
vic th hai thng cng l cng vic trong cc cng ty ln, bi
v mi ngi bt u c gia nh v mun c s m bo.
Nhng vi nhng gia nh c hai ngh nghip khc nhau, vn
khc s xut hin. Ti cc t chc nh hn, bn thng c th
gii quyt vn bng cch sp xp c hai ngi nam v n
chuyn ti cng vic mi cng thnh ph.
Mt s bi kim tra tm l ang trong giai on pht trin ngy
nay c gng gip mi ngi hiu ra nng lc ca h. Nhng nu nn
kinh t th gii ang dch chuyn t m hnh ra lnh sang m hnh
tri thc, ti sao gio dc khng xc nh xem ai lm vic g?
V rt nguy him khi chng ta khng nh gi mt ngi
theo hiu qu hot ng m theo kh nng thch hp vi cng
vic ca h. C th thy l rt l, nhng ci by ln nht ca nn
kinh t tri thc l n tr thnh ch trng nhn ti xa kia
ca ngi Trung Quc. Bn c th thy ch ngha nng lc dn
329
dn chim lnh. Ti sao mi ngi thy cn thit phi ni vi
ti rng ngi n ngi kia thc s l mt nghin cu vin tt
d anh ta khng c bng tin s? Rt d b ri vo by do bng
cp c hai mt ca n. Chng ta phi cn nhc k lng khi o
lng s cng hin ca tng con ngi.
Vn cng tr nn nghim trng trong t chc hot ng
da trn thng tin. Nh Michael Hammer ch ra ba nm
trc trong Tp ch Kinh doanh Harvard, khi mt t chc ti c
cu quanh thng tin, phn ln cc tng lp, cp qun l tr
nn d tha. Hu ht chng c xc nh l tn ti ch
truyn thng tin. Ngy nay, mi cp qun l c thm rt nhiu
trch nhim thng tin. Hu ht cc cng ty ln ct gim s
cp qun l n 50%, ngay c Nht. Toyota gim t hn 20
xung cn 11. GM gim t 28 xung di 20, v thm ch con
s cn gim xung nhanh chng hn na. Cc t chc ngy
cng phng v phng hn.
Kt qu l c mt s hong s thc s Nht Bn, bi v
Nht vn l mt x hi kt cu theo chiu dc da trn cc lp
lang tinh t v a v. Mi ngi u mun tr thnh kachoo
(trng phng), thnh ngi gim st hay thuc b phn qun
l. Nc M cng cha c cu tr li. Chng ta vn khng bit
lm th no s dng h thng khen thng v nh gi
chuyn mt ngi c nng lc sang v tr qun l. Ti khng
quan tm ti l thuyt ph bin rng mt th h cc doanh
nghip s gii quyt vn ca chng ta. Doanh nghip l
nhng thc th ch quan tm ti mt mc ch. Nh qun l l
nhng ngi mang tnh tng hp, nhng ngi kt hp cc
ngun lc li vi nhau v c nng lc nh hi ra nhng
c hi v thi im thch hp. Ngy nay tri gic quan trng hn
330
phn tch. Trong x hi mi ca cc t chc, bn cn c kh
nng nhn ra cc chi tit thy ci g ang tn ti hn l thy
nhng g chng ta mong c thy. Bn cn nhng thnh gi
v gi, nhng ngi ni rng: Ti nghe thy chng ta ang c
trit tiu sn phm mi bo v sn phm c.
Lm th no chng ta tm ra nhng ngi ?
C mt cch l chng ta s dng cc cng ty nh nh l
nhng cu lc b tr lm bc m, nh trong bng chy. Mt
trong nhng ngi bn c kh nng nht ca ti mua c
phn thiu s ca cc cng ty con trong ngnh ca anh y. Khi
ti ni rng iu y chng c ngha g c, anh y ni: Ti ang
mua cc cu lc b tr. Ti ang a nhng con ngi thng
minh v tr tui ca ti vo nhng cng ty ny sao cho h c
c nhng quyn hnh ca ring h. H phi lm mi vic
m mt CEO phi lm mt cng ty ln.
V bn c bit iu ln nht m nhng nh qun l tr tui
hc c v tr mi ca h l g khng? Bn ti ni tip:
Chng ta ang c s lng tin s sinh hc v ha hc nhiu
hn nhng ngi bit lm thc hnh, v h phi hiu c
rng khch hng ca h khng phi l tin s, nhng ngi ang
lm vic cng khng phi tin s. Ni cch khc, h phi hc
cch ni ting Anh thay v vit cng thc ln bng. H phi hc
cch lng nghe ngi khc, nhng ngi khng h bit phn
tch hi quy l g. V c bn, h phi bit ngha v tm quan
trng ca s tn trng.
l mt iu kh hc, ch cha ni dy ngi khc?
Bn phi tp trung vo hot ng ca c nhn tng ngi.
C nhn phi t t ln vai trng trch xc nh xem ng gp
331
ca anh ta s l g. Chng ta phi yu cu yu cu y ch
l mt t, khng c ngha p buc ngi lao ng suy ngh
xem u l nhng ng gp tt nht m h c th mang n
cho cng ty trong 18 thng hay 2 nm ti. Sau h phi m
bo rng nhng ng gp c chp nhn v c thu
hiu bi nhng ngi tr lng cho h v nhng ngi h lm
vic cng.
Hu ht mi ngi khng t hi cu hi ny, tuy nhin n
rt r rng v quan trng. Khi ti hi mi ngi xem h ng
gp g cho t chc, h u ni nhng iu y ha hn v rt
sn lng tr li. Nhng khi ti hi tip Anh bao gi ni vi
ngi khc v iu cha?, cu tr li thng l: Khng,
iu khng cn thit v h bit ri. Nhng tt nhin h
khng bit. Chng ta tng trong nn kinh t gin n ca
100 nm trc, khi hu nh tt c mi ngi u bit ngi
khc ang lm g. Nhng ngi nng dn bit nhng ngi
nng dn khc ang lm g, v cng nhn trong nh my bit
cng nhn cc nh my khc ang lm g. Nhng ngi hu
trong nh hiu nhng ngi hu khc ang lm g, cng nh
trong loi hnh th t ca nn kinh t: cc ch ca hng nh.
Khng ai cn phi gii thch. Nhng ngy nay khng ai bit
ngi khc ang lm g, ngay c khi h trong cng mt t
chc. Tt c nhng ngi bn lm vic cng cn phi bit nhng
u tin hng u ca bn. Nu bn khng hi v khng ni vi
ngi khc, ng nghip v cp di s t c on v tt nhin
l khng chnh xc.
Vy, h qu ca vic thiu giao tip hiu qu l g?
Khi khng giao tip, bn khng lm c nhng g thuc
v th mnh ca mnh. Ti s ly ra y mt v d. Cc k s
332
trong lp ca ti, khng tr mt ai, u ni rng h dng hn
na thi gian ca mnh vo vic chnh sa v hon thin cc
bo co ni cch khc, vo vic h t c kh nng nht. H
thm ch khng bit rng bn phi vit, vit li ri li vit li.
Nhng xung quanh c bao nhiu ngi chuyn v ngn ng
ting Anh lm vic cho h. Mi ngi him khi tp trung
ch vo im mnh ca mnh. Chng hn nh, sau khi suy
ngh mt thi gian di, mt k s ni vi ti rng th mnh ca
anh y l cng vic thit k ban u, vi nhng tng c bn,
nhng khng phi l hon thin sn phm cui cng vi nhng
chi tit nh. Cho n tn lc , anh cha h ni vi ai, thm
ch c vi bn thn anh y.
ng khng tn thnh vic t phn tch mt mnh sao?
Khng. Anh khng nhng phi hiu nng lc ca bn thn
anh, m anh cn phi bit im mnh ca nhng ngi anh
phn cng cng vic cng nh ca ng nghip v ng ch ca
anh. Qu nhiu nh qun l vn theo ch bnh qun ch
ngha. H vn ni v nhng k s ca chng ti. Ti bo h:
Ny anh bn, anh khng c nhng k s ca anh. Anh ch c
Joe v Mary, Jim v Bob, v mi ngi trong s h u khc
nhau. Anh khng qun l lc lng lao ng, m anh qun l
nhng c nhn ring bit. Anh phi bit v h r ti mc anh
c th ti gp v ni vi Mary rng: Mary ny, nu c ngh c
nn c thng tin ln nc cng vic tip theo th c phi hc
cch khng thng xuyn gy g na. Hy qun i rng c l
ph n, c l mt k s! V c phi thn trng trong c x hn
na. ng ti 5 gi km 10 vo chiu th Su c mi yu cu
mi ngi lm vic ngoi gi trong khi c bit vic t 9 gi
sng!.
333
Cha kha to hiu sut cho nhn vin tri thc l khin h
tp trung vo nhim v thc s. Anh c bit ti sao hu ht cc
trng hp thng tin nhn s ngy nay u tht bi khng?
Theo kinh nghim ca ti, mt phn ba s r rng l thm
ha, trong khi mt phn ba khc l chng au lng kinh nin.
Khng qu mt phn ba s trng hp l c hiu qu. Tt
nhin, trng hp tiu chun l mt nhn vin kinh doanh
thng tin ln v tr gim c kinh doanh. Cng vic c th
thuc mt trong bn nhm gim c kinh doanh, gim c
marketing, gim c thng hiu, hoc mt nhn vin kinh
doanh siu hng m ra mt lnh vc hon ton mi. Nhng
khng ai nhn thc c cng vic l g, do ngi c
thng tin ch c gng lm tt hn nhng cng vic gip anh
ta c thng tin. Khng g sai lm hn th!
Xin m rng hn na tng ca ng v trch nhim thng tin
v n c p dng nh th no trong x hi hu t bn ch ngha?
Qu nhiu nh qun l ngh rng cc chuyn gia cng ngh
thng tin bit nh qun l cn thng tin g cho cng vic v
thng tin no nh qun l phi cung cp cho chuyn gia cng
ngh thng tin. Thng tin my tnh c xu hng tp trung qu
nhiu vo nhng thng tin ni b, khng phi ngun thng tin
bn ngoi v thng tin khch hng. Trong t chc ngy nay, anh
phi c trch nhim v thng tin bi v l cng c chnh ca
anh. Nhng hu ht mi ngi khng bit phi s dng cng
c th no. Mt s t c kin thc v thng tin. H c th
nh bi Mary c con cu nh (Mary had a little lamp)
nhng khng th chi cc tc phm ca Beethoven.
334
Gn y ti c nghe chuyn mt gim c thng hiu ca
mt cng ty dc OTC
(*)
ln c gng c c nhng ti liu
khoa hc v sn phm m anh ta ang khuych trng trn th
trng. Nhng ngi th th ca doanh nghip phn nn vi
cp trn ca anh ta. Theo quy nh ca v cp trn, c y ch
cung cp nhng kin thc khoa hc chuyn su cho cc nh khoa
hc hoc lut s ca cng ty. Th l v gim c thng hiu n
c t vn ra ngoi v tm thng tin trn my tnh vi khong 20
bi bo ni v sn phm ca mnh, nh vy anh ta bit cch pht
trin mt chng trnh qung co trung thc. im mu cht ca
cu chuyn l v gim c thng hiu trn ang hng ti v tr
dn u on diu hnh: c n 99 trong s 100 v gim c
thng hiu khng bit h cn loi thng tin nh vy cho khch
hng v khng c bt k manh mi no c c thng tin .
Bc u tin l phi bit ni: Ti cn bit.
V rt nhiu ngi khng bit v tm quan trng ca bc
ny. Ti tng lm vic vi mt gim c thng tin mt t chc
ti chnh ln u t 1,5 t la M vo h thng thng tin.
Anh y v ti ni chuyn c bui sng v 8 nhn vin n v 10
nhn vin nam thuc b phn ca anh y. H rt thng minh,
nhng khng ai trong s h c th suy ngh nghim tc xem
thng tin no h cn phc v khch hng. Khi ti ch ra iu
, h ni khng phi sp s ni cho chng ti bit sao?.
Cui cng chng ti thng nht s gp li sau mt thng
h c th suy ngh thu o xem h cn nhng thng tin g
v quan trng hn h khng cn nhng thng tin g.
(*) OTC medicines - Over-the-Counter medicines: Cc loi thuc bn khng
cn toa bc s. Ngc li l thuc bn theo toa (Prescription medicines).
335
Vy mt nh qun l s bt u con ng hng ti trch nhim
thng tin ca mnh bng cch xc nh l hng tri thc?
Chnh xc l nh vy. hiu bit v thng tin, bn phi
bt u bng vic tm hiu xem bn cn phi bit iu g. Qu
nhiu kin tp trung vo cng ngh, thm ch ti t hn l ni
v tc ca ci tin, lun lun phi nhanh hn, v nhanh hn
na. Loi thc gn lin vi cc chuyn gia chnh sa ny
khin chng ta lc hng khi bn cht c bn ca thng tin
trong cc t chc ngy nay. hnh thnh nn cch thc thc
hin cng vic, bn phi bt u t nhng cng vic c th, sau
np thng tin vo, v cui cng l cc mi quan h nhn s
cn thit hon thnh cng vic.
Nhng im nhn hin ti trong vic ti t chc nht thit
phi c ngha l chuyn i mt t chc t dng s vt sang
dng thng tin. My tnh him khi l cng c ca qu trnh ny.
Nu bn ti mt ca hng bn dng c mua mt ci ba,
bn s khng hi liu bn nn bc thm vo bn gh hay nn
sa ci ca! Ni theo ngn ng ca cc nh bin tp, bit cch
nh my ch khng khin bn tr thnh nh vn. Ngy nay
khi tri thc ang dn chim v tr ca t bn v vi t cch nh
mt lc y trong t chc trn ton th gii, rt d nhm ln d
liu vi kin thc v cng ngh thng tin vi thng tin.
Vy u l vn ti t nht trong vic qun l cc chuyn vin
tri thc?
Mt trong nhng xu hng thoi ha nht ca 40 nm qua
l nim tin rng nu bn l ngi d hiu, bn l k tm thng.
Khi ti ln ln, ti t nhin xem rng cc nh kinh t hc, vt
l hc, tm l hc nhng ngi dn u trong bt c lnh vc
no u c trch nhim lm cho ngi khc hiu c mnh.
336
Einstein phi b ra nhiu nm rng lm vic vi ba cng tc
vin khc nhau lm cho thuyt tng i ca ng tr nn c
th hiu c i vi nhng ngi bnh thng. Ngay nh John
Maynard Keynes cng c gng rt ln cc nguyn l kinh t
ca ng c th hiu c. C ln, ti nghe thy mt hc gi
ln tui t chi mt cch nghim tc cng trnh ca mt ng
nghip tr v c nhiu hn nm ngi hiu c anh bn tr
vit g. iu thc s xy ra.
Chng ta khng th chp nhn s ngo mn . Tri thc l
quyn lc, l l do ti sao nhng ngi tng c n trong qu
kh c che giu n i. Trong x hi hu t bn ch ngha,
quyn lc ti t vic truyn b thng tin khin n tr nn
hiu qu, ch khng ti t vic giu gim thng tin.
Ngha l bn phi khng khoan nhng vi s ngo mn v
tr tu. Ti mun nhn mnh mt ln na rng: Khng khoan
nhng! bt k cp no, con ngi tri thc phi lm ngi
khc hiu c mnh, v d nh qun l ti t bt c lnh vc
no, anh ta cng phi c gng hiu ngi khc. Anh ta phi
khng ch l ngi gii thch m cn to ra s cn bng gia
nhng vn chuyn mn v s bc trn mt vn no .
Bc trn vn l mt k thut quan trng. C mt minh
ha rt hay, bn hy nhn vo bn tin d bo thi tit, ni m
cc nh kh tng hc, ton hc v nhng chuyn gia khc cng
lm vic vi nhm chuyn gia d liu v tinh. Mt mt, ngi
chu u c gng kt ni cc lnh vc hon ton khc nhau ny
li qua cc gim c thng tin. Mt khc, ngi M li lun
phin t nhng bc u tin. Gi nh rng bn t mt tin
s ngnh kh tng hc trong mt nhm lm vic v m hnh
337
ton mi ca cc cn bo trong ba nm. Anh ta khng phi l
nh ton hc, nhng anh ta b t vo gia nhng g m cc
nh ton hc gi nh, nhng g h loi tr v nhng hn ch
ca h. Ngi ta k vi ti rng, bng s kt hp gia nhng g
c bc trn ra v kh nng t gii thch, ngi M tip cn
c gn nht vi d bo vi chnh xc cao gp ba ln so vi
ngi chu u. V khi nim v s bc trn vn (exposure)
thc s c ch trong vic qun l bt c nhm chuyn gia no.
C phi tn ti mt thc t rng mt s nhm xem s bc
trn vn v ngi gii thch vn l l do ti saoi nhm li
tr thnh mt ti nng bng?
C rt nhiu iu v ngha trong nhng g ngi ta ni v i
nhm (team), c nh th i nhm l mt iu g rt mi m.
Chng ta thc ra lun lm vic theo nhm, v trong khi th thao
em n cho chng ta hng trm loi hnh nhm, th ch c mt
s m hnh c bn c chn. Quyt nh then cht l vic chn
ra ng loi hnh nhm ph hp vi cng vic. Bn khng th trn
gia loi hnh bng v nh i tennis. C th d on c
rng trong vi nm ti, hu ht cc nhm truyn thng s tr li, m
hnh nhm m ngi ta s tin hnh hot ng nghin cu
trc, ri chuyn tng cho phng k thut pht trin, ri
chuyn cho phng sn xut ch to. N ging nh mt i bng
chy vy. C l bn bit ti cng c mt cht kinh nghim vi hot
ng qun l i bng chy.
im mnh tuyt vi ca i bng chy l bn c th tp
trung chuyn mn. Bn chn Joe lm ngi nh bng, v bn
gii quyt vn c nh bng. Hu nh khng c s can
338
thip, khng h ging vi i bng hay ban nhc jazz - mt
m hnh ang n ng sau rt nhiu i nhm ngy nay. Cc
cu th trong i bng di chuyn cng nhau nhng mi
ngi gi mt v tr tng i v khng i. Ban nhc jazz c
linh hot ng kinh ngc v mi ngi u bit r v nhau
ti mc h cng hiu khi no kn trumpet chun b din s-
l. M hnh ban nhc a ra mt quy tc tuyt vi, v cui
cng c th tr thnh m hnh c yu thch, c bit trong
cc nh my sn xut t ca Nht, bi v chng ta khng cn
thit phi nhanh chng to ra cc m hnh mi nh chng ta
v ang lm.
Ti bit mt vi cng ty c p dng phng php qun
tr theo m hnh i bng chy, d h c nhn ra iu hay
khng. Th mnh ca m hnh y l rt r rng: l m hnh
tuyt vi khm ph v pht trin nhng tri thc c, v cc
cng ty quy m trung bnh ca c c th lm tt hn cc cng
ty ln n gin v h c th tp trung tt hn. Mt khc, khi
chuyn sang ngnh mi, t in t sang cng ngh sinh hc,
cc nh khoa hc c c th lm vic tt, nhng h thng dy
ngh truyn thng ca h khng khuyn khch s i mi.
Vy l, khng cng iu g c, hnh thc nhm gip cc nh
qun tr nh hng cho mt x hi hu t bn ch ngha?
T duy v nhm lm vic gip chng ta lm ni bt c
vn chung v cch qun l tri thc. Trong vic to ra nhng
tri thc mi quan trng, cc tp on ca Anh m ti lm vic
cng l ngi tin xa hn tt c. Nhng h cha bao gi lm g
nhiu cho cc chuyn gia ca h, mt phn v cc cng ty ca
Anh khng nh gi cao ng mc nhng ngi c thin hng
k thut. Ti khng bit bt c mt k s no trong nhm
339
nhng nh qun l cng ty . Nhng ngi bn Nht ca
chng ta li thi cc i lp. Trong khi cha chuyn mn ha
cao trong nhng tin b v cng ngh, h xem trng tri thc
v khin chng to ra nng sut rt nhanh. Mt khc, t nc
ny (nc M), chng ta khng hon thin nhiu lm nhng
ngnh cng nghip ang tn ti. Ngnh cng nghip t, cho
ti gn y, rt hi lng vi nhng cng vic vn c lm
t nm 1939. Nhng khi chng ta khm ph ra my vi tnh v
cng ngh sinh hc, chng ta s t thnh tu cao nht khi i
n mt cng ngh ph v mi nn tng c.
u l bi hc v tt c nhng iu ny i vi nh qun l?
Bi hc l: nng sut ca tri thc bao gm c hai mt nh
lng v nh tnh. D chng ta bit rt t v iu ny, nhng
chng ta c th nhn ra rng cc nh qun tr phi ng thi l
gim c ca nhng chuyn vin v l ngi chu trch nhim
tng hp tri thc t nhiu lnh vc khc nhau c th gi l tri
thc dng s nhiu (knowledges). Tnh th ny thc s l mi
e da cho cc nh qun tr truyn thng, nhng ngi ch bit
khoa trng m kin thc sch v mi khi cp ti vn tr
tu, nhng ngi ch bit lo lng v vic sa vo tnh ton ti
chnh thit hn trong vic i tm s tn trng trong lnh vc
chuyn mn ca h. Nhng trong th gii hu t bn ch
ngha, nhng tr thc sch v v nhng ngi t hc hn phi
chi cng vi nhau trong mt i.
iu nghe c v kh dn ch. Liu x hi hu t bn ch
ngha da vo tri thc hn t bn s tr thnh mt th ch ngha
bnh qun?
Khng. Cc t trn u b st im mu cht. Dn ch th
hin mt t chc c phm vi hp v chnh tr v lut php. Hay
340
ti cng khng s dng t thng dng tham gia. Nhng t
hn na l khi nim trao quyn. khng phi l bc i tt
hng ti vic tch quyn lc ra khi cp qun l cao nht
v t xung cp di cng. vn l quyn lc. xy dng
mt t chc hon thin, bn phi thay th quyn lc bng trch
nhim.
Nhn ni v ngn ng, ti cm thy khng thoi mi khi
dng t nh qun l bi n m ch c nhng ngi b qun l,
hay cp di. Ti nhn ra mnh thng xuyn dng t ngi thi
hnh hn, v n ngm ch trch nhim i vi mt lnh vc, m
khng nht thit phi thng tr hay chi phi ngi khc. T sp
(cp trn) xut hin trong Chin tranh Th gii II hu ch trn
phng din n c th c s dng gi ti vai tr ca
nhng ngi t vn dy dn kinh nghim, ngi c th ng h
bn bng mt quyt nh. Nhng t chc mi phi pht trin
ngoi mi quan h phn cc cp trn/cp di v hng ti
mi quan h ngi bo tr v t vn. Trong nhng t chc
truyn thng t chc ca 100 nm va qua b khung hay
cu trc ni b l s kt hp ca th bc v quyn lc. Trong cc
t chc ang ni ln, phi l s kt hp gia hiu bit ln
nhau v trch nhim i vi nhau.
342
MC LC
Li gii thiu
Phn i
tRCh nhiM CA nh Qun L
1- Qun L bn thn 15
2 - hC thuyt kinh doAnh 43
3 - Quyt nh Mt CCh hiu Qu 67
4 - h khng Ch L nhn vin, h Cn L
Con ngi 87
5 - LM th no RA Quyt nh v Con ngi 107
6 - Quy tC i Mi 121
7 - Qun tR theo hng hiu Qu 139
343
Phn ii
th gii CA nh Qun L
8 - thng tin CC nh Qun tR thC s Cn 165
9 - nh Qun tR hiu Qu 191
10 - s RA i CA t ChC Mi 209
11 - X hi Mi X hi CA CC t ChC 229
12 - thCh thC Mi v nng sut 253
13 - doAnh nghiP C th hC g t
CC t ChC Phi Li nhun? 275
14 - Qun tR v Cng viC CA C th gii 293
15 - Phng vn PeteR dRuCkeR: nh Qun tR
thi k hu t bn Ch nghA 319
Chu trach nhim xut ban:
NguyN MiNh Nht
Bin tp : Mng Xun
Trnh by : trng tin Nht
Thit k ba : Nguyn hng
Sa bn in : yn khu
Thc hin : First News tr vit
NH XUT BN TR
161 b L Chnh thng - Q. 3 - tp. hCM
t: 39316211 - Fax: 38437450
THE MAN WHO INVENTED MANAGEMENT - Business Week

FIRST NEWS
in 3.000 cun, kh 14,5 x 20,5 cm ti Cng ty tNhh mt thnh vin in
phng Nam (160/13 i Cung, Q.11, tp. hCM). giy ng k khXb
s 201-2010/CXb/07-47/tre ngy 04/03/2010 - QXb s 198b/Q -
tre cp ngy 17/05/2010. in xong v np lu chiu qu i/2011.

Nhung Nguyen Ly Quan Tri Bat Bien

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Nhung Nguyen Ly Quan Tri Bat Bien

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Cng Ty Samsung Trn trng gi n bn cun sch ny.

Phin bn ebook ny c thc hin theo bn quyn xut bn v pht hnh n bn

Вам также может понравиться