Монография о грибах

1
f^fffet
4e
^
/*
**
M*i
v^ft
9>
T
^^Pi
-V-
*-_*.
-*
"^w
|l|iflrMOK
"*CK
\v\v\\ws
\.Vvv
1
WxwVVNWBV NW^
,
PRASENTEiW
.'.
ES5E ILLVM, QVARLIBET

.
HERBA
lll
*
DOCE.T.
t^ri
ll |i
--
A^
r~
I
^*
Jr
Lntm
iiniiiiiii
t*h
*1
lllillUlilll
ii.m
U:lihUt.i'
.'
*^"^^*WfcifHIM>|^| MHWfHttltHt
1j
lll
tn til 1 iH
\\*
i
:...
JUm^mUtumm.i'iiUûHUUitnrtiffl
::-v,\V
^ûiJUiMtiiw-îutiifMiti.MuuaannawtfTfflB^g^
IF
CAROLI CLVSl ATREBATIS,

3
IMPP.C/ESS.AVGG.
MAXIMILIANI.il. RVDOLPHI.II. Aulse quondam iamiliaris,

)
| 1
RARIORVM PLANTARVM
HISTORIA.
Qwz
jf-
accefsmnt,^roxmia yagvna docebit

<
ANTVERPLfi
I L
3
m.
**
Ex officina
Plantiniana
.
Apud Ioannem Moretum.

CID. T3CI. Mo.
Bot. Garden,
is
'
<*
RAR
o R v m Plantarum Hiftoria
fex libris defcripta a

i
CaroJo Clufio.
Ejufdcm Commentariolum de Fungis.
Addit^ doftiffimi viri Honorij Belli Medici pcrcelebr is aliquot ad Car.Clufium Epiftol* devariis ftirpibus
ageqtes.
Alia item eruditiffimi

certis
Thobia: Roelfij Medici, de quibuldamplantis,Epiftola.

viri
His praterea acceffit accurata MontisBaldi agro Veroncnfi de/criptio3 auk>re Ioanne Pona, pharmacopô
vrbis Veronenfis diligentiffimo.
/C*
^^-
*c
PRtVlLEGlVM
eletfus
C-ffiSAREVM..
</////#*
VdolphvsJTecvndvs
fauente clementia
Romanorum Imperatorfiemper
aAuguftus 3 ac
f/
GermantA, Hungari& 3 Bohemia \ Dalmatia 9 Croatix9 Sclauonis, f$c.lkex\ArchiduxAuftri& 3 Dux Burgundi&i Stiri& 3 Carinthi& 3
CarnioU^ VVirtemberg&^ c.
Comes Tirolis &c. Agnofcimus, ac vigore pr&fientium notumfacimus facrt Irnperu fidelts dtlefius vniuerfis ; Quod cum Dotfusncfter
&
Carolus Clufiius humillime nobis exponendum curauertt s pr& mantbus fe habcre fcnpta qu&dam 3 qm in publtcam vttlitaiemedere ftatuertt,
vereriautem ne cum magnos fumptus in PtBores

rjt 3 lucri
&
Sculptoresfece-
caufa alu 3 quodfierifiolet 3 fibi infiraudem eadetn imprimant^, aut tmttentur3 ftc(felaboru ipfeatque induftri&fuApr&mtofraudeturac
defthuMur ; nos conftderantes 3 quampr&claram tam tinte operam in qmbufdam lucubrationibus 3 qua iam antefuerunt edit & 3 po/uerit 3 ( quam nobuexquifim ipftusac variaerudttio 3 pr&ctpueverb eiiamin herbarum natura fedulitas afq-, induftna com tndaganda ftirpium
&
mendentur 3 qubd muim peregnnis ac remstu in locis didicertt tf obferluce dtgnafint , quod afiiuauerit 3 mulmfiecum attulertt 3 qu& rara auctortbus abdim duis adhucftudtps tn hoc incumbat, <vt qm tn anttquu
&
&
eruat atqw illuftrct* vtpr&claram nominufiui memoobfcura funt 3 reltnquat, benigne ipfih quod rogat , Pnuilegio noslro riampofterttati
omnemfiaudem confulere cupientes, pr&fientmm vtgcrefcien* aduerfus

deltberatojro autorttate noslra C&fiareafertb decreueter antmoqy bene
edixerimusacftatuerimus 3 quemadmodumpr&fienttum vtgorcj rimus 3
hbru% aut aliorum 3 qutfiue tmprimendu Jiue vendendu bliopolarum quacunque rattone negotiattonem exercent ltbrariam 3 tntravtaliave edttionu dte numerandos, Carolt Clufiu opera duogtnti annos aprima
3
dccern\mus 3 edictmusacftMuimus 3 mquifiquamTypographorum\B^
quorumprior Stirpium^cMiHoriamcontinet 3 al' hustomu exprejfa, erc.abtpfoLatimfaai comprehenduntur3 qmteroplcrtquelibellt 3
&
cunquepr&terea tdem Cluftus cdct opera s tpfo

\
inficio
aut inutto tjpufieU
modo aut charattere 3 ftue tntegra 3 fiue aliquam eorurru quocunque alio partemimitaur 3 exprimatvelinpublicumedat,neveabalmeditavei vendat, intra Sacri Romani Imperu fines exprelja vel aliunde allata
noftrum aperti velocculte. Si quuautempr&fiens edtfium acdtfirahat
tranfgredtautvtolaretfpr&ditlaopera recudere&tnfraudemprmovendereaufusfuertt 3 eumnonJolumJ minatt Caroli Cluftjedere aut tn commtjfum cectdertnt., tanquam eiufmodt Itbrt exemplartbus 3 ivbabcnh&redtbus 3 <vel mandatum ab memorato Carolo Clufio etufiq s tkprehenfafuertnt , vendtcandit tibus, ope magtftratus eius loa 3 vbi mulaz dccemMarcharumaurtpurtfiJconoJtro
qm
^J.^rZ^m
Jmpe-
.ImpertaUfraudum vindici,acpartiLfiex&quofoluerida atpendenda puntrt -uolumus , ea tamen lege , ne quidea opera Orthodox* Catholic*
cmufcunque operisaut Ubri exemplaria , ubi excufafuerint-, adlmperialem noftram Canceliariam tranfmittatur.Qupdfi negltgatur,hacnoftragratiaac Primlegio
ipfe,
Religtoni contrarium
habeant,&<vt
tria
ipfiufqueh&redes exctdiffecenfeantur.Mandammproinde
Jingults nottris
&
vmuerfise? Sacri Romanilmperijfubditti&fidelibus dtletfis,
tam Ecclefiafltcu.quam Secularibuscuiufcunquefiatusgradusfdrdtqui in oMagtflratt* conftitutifunfac velfuo velfupertorumfuomm loco ac nominelum vel Juflitti adminiftrationem exercent, ne quemquam hoc Priuilegiumfeu
,
nU <jr Condttionu extiterint ,pr&fertim vero tis
interdiaum noslmm impune violareJj? ernere aut negligere
pMiantur. Sedfi quoscontumaces comperennt.pr&fcripmp&napleat^ qutbuf
cunq^ reclefieripotefi modis3 coerceri curent. Quatenus tf ipfigrauifitmamindignatwnem noftraeuimre voluerintddquod teflamurpr*fen~ tibits UterU manupropriafubfcrtptu &C&fareifigilli
nofirt imprefitone
mUnttis.Datum tn Arce noftra Regia Prag&

Februarij.
tio:
y dte
decima qutnta menfis
aAnno Domint miUefimo, qutngenteftmomnageftmoterRegnorum noflrorum Romanidecimo otkiuo^HungarmvigefimQ
J>rimoÔ> TSohemici itidem decimo oclauo.
RVDOLPHVS.
AdmandatumS.C&fare&t^Mt' broprium,
lacobusCurtiusaSenmrenaw.
Io. Baruitius,
loanncs Morete, qui haud cxiguos fumpttts pingendis fcrilpcftdis Plantis mecum pariter impendifti , tibi inquampermitto, vt hanc meam Rariorum PJantarum Hiftoriam , adjun&os huic libeMos, typis tuis cxcuda?ac evulges : nec alibi alius quifpiam intra viginti annos, cupio,five ju* beo,fub pcenis&: mulctis , qux S Ga:farea: Majeftatis litterismihi conccilis
TI
'*
&
&
fcontineiitur.
Cdroltts Cltifim
*
A.
SVMMA PRlViLEGH PRlNCIPVM BELGARVM.
A
Sc
Lberti,&: IsABELLÎnfantisHifpani^Ârchiducum Auftria^Ducum Brabantice &c. priuilegio cautumeft,
phill.
AuU quondamfamiliaris ^Rariomm
PlantarumHifioriam^
f>rater voluntatem
loannisMoret,Typographi Antuerpienis,intraduodecimannqsv]lomodoimpnmat,auta]ibiterrarumimpreflamjnhasinferiorisGermani^ditionesimportetj
venalemve habeat. Qui fecus

alia
faxit, confifcatione
librorum,
grauipcenamu!cl:abitur:vtilatiuspatetinlicterisdatis Bruxelke, in.Martij m. dci.

Signtt.
LdeBufchere.
CAROLVS CLVSIVS ATREBAS

BENEVOLO LECTO.RA
.
voluptatem mihi femperattulit, in vanis quas peragravi rcgioiribus,Plantarumobfervatio.NamquumnullafitProvincia qua: peculiares quafdam, & quodammo-
Ag n a m
do
fibi
proprias
non
alat, infignis varietas
ubiquc meis oculis fefe ingerebat , qua? non potuit non effe dele&abilis , vii oa primaprope a:tate ad Plan-
tarum obfcrvationem propenfb,pra:fertim

,
quum aliqua? oc-
currerent a veteribus Aucloribus negle&a: , vel abiplis qui-
dem defcripta: nondum tamen a quopiam Neotericorum fatis
cognita::
tum ctiam alix, qua? ad plantarum
a veteribus
proditarumciafremrefcrripoirevidcrentur.Nonminusenim
gaudioafrlciebar,quamfiingcntem Thefaurum reperifTem. C E T E R v M quum indecorum,& liberali ingenio minime dignum arbitrarer,voluptatem quam ex ea obfervatione perapud me quafi premere cepifTem , mihi dumtaxat fervare,
&
velle,
quin potius aliis fimili ftudio

:
fefe
oblecritibus efTe com-
municandamcenfcrem
rim
fide &L
facerc
ncn potui, quin quapotue-
Hifpanica mea fedulitate,primum illarum,quas peregrinatione obfervaveram, Hiftoriam , publici juris face-
rem: deinde,earum,qua:partim in Auftria,Stiria,& Pannonia, partim vicinis Provinciis poftea fefe obtulerunt. E A s porrb Obfervationes , ciim Hifpanicas, tum Pannoni-
cas,quum animadverterem plerifque

'
gratas fuifle , imb
illa-
rum exempla adeb avide expetita, ut nulla amplius fibi

efle
fuper-
Typographusconquerereturxonfultum fore exiftimavi, li eas recognofcerem , atque aliarum plantarum , quas ab illis
evulgatisobfervavi,hiftoriamadderem,omnesvelutiinunum
,
corpus contrahens, fingulas tamen in fuagenera& fpecies,
commodaquadam ferie (quantum quidem fieri potuit) diftribuens. Mihietenimperfuadeo^non minusgratumfuturum
eum laborem , quam priorcs.
Plantarvm
autem Hiftoriam
in fex Libros divifi , ut
commodius in fuas claffes diftribui poffent. Quum verb Plantarum hiftoriam dico, neminem exiftimare velim, univerfam
Plantarum hiftoriam
qua? a
me
intelligere
fed
* 3
earum dumtaxat,
me
primuniobfervata: , aut ab
aliis
nondum
fueranc
prodita?,
-prodita^ ante quam eas publicarem exiguas enim laucfis efle arbitratus fum,earum hiftoriam repetere,qux
:
prodita.
Non
ab aliis eflet negaverim tamen,quin intcrdum nonnullas

alij
mferam , quarum
meminerunt, earum autem hiftoriam
iion fatis plene confcripfifle mihi videntur. terea mentioncm facere me profiteor,qu#
Quarundam pneab aliis fuerunt dcinter-
fcnpta?,atque etiam lllarum icones
dum intuliife,quiaadfenemearum,quas defcnbo,fervandam commodae videbantur. B o n igitur confulatur, quem (ftudiofe juventuti gratifi,
meumlibrum
candi ftudio)
citet:
m hac fenefta multis morbis obnoxia lumpfi,

agam.
Si
la-
bor, &aliosjunioresadfimilia, vel etiam majora tentandaex-
num fextum & feptuagefimum jam
hbenter enim alteri hanc lampadem trado,ut quian-
qux tamen fu-
perentvita mediocri valetudineconftans,eam
omnemad pu-
blicam utihtatem impendendam profiteor. Kal.Feb. cb.bcu

*
'<?
/ *
+ *
* t
1
*
AD
r
'
^
*
AD CAROLVM CLVSIYM ATREBATENt

#
DI
ncc prctio caret Fama xftimando, quas juvcnis vigil

cft opella
,
GNv
Gnavufque lucubrationes
Extuderis alacri labore
In Iucem apertam
,
fafciculo fencx
Iam comprchendas ardtius unico, Vt cuncta reprarfentct unum

Difpofita
ferie volumcn.
Poftrema certe curaque limaque Sudore tanto , totque molcftiis
Vix hercle credo,

Conftiterit, velut
cultc
Cl vsi,
hxc & illa
Prior : tamafi fxpe animis.ratum
Nifu volu ptas in medio folet

Prxberc delectamen ultrdj Ncdum opcrc ingenij fuprema.
Nam gaudet Cum laude
mens generofior, fi quid magnificum inchoat, Fru&uque finit extimofquc

in fe
;
Haud patitur temere umbilicos,

Dcfidcrantes forte
manum ultimam,
Vel impolitos vel nimium rudes Manere quamvis cetcroqui Parvulum opus quoque terminatum Induftriorum judicio virum Ametprobari. Nos male confita
:
Spinsca caftramus maligne,
Quafdam etiam bene collocatas Runcamus herbas cum lolio gravi, ^^W
Triftique avena. Tu tua digeris Feliciori , prout decorum eit,
Ordine feminia herbularum^ Stirpefque raros<, quidquid & cxtera

Et noftra gign it per fpecies humus Diftin&iores. Singulorum
Cerncre jam videor redactos
Quincunce jufto reticulata per Dimcnfa fines alveolataque,

Id eft , ad unguem re&iorem. En,quiderit, quod oportcatte
Planum cft omne , fibiquc opus Aptumcftfavorem fcilicet omnium.

Transferre
?
Aicnt ncpotes , te
fuifle
Mirifice , puto, diligcntem.
TauUs
C7*
^MelijJus Frdnc.
Comes
VA
E^. auis Kont*
IN
-'*
IN
.PLANTARVM HISTORIAM
CAROLI
CLVSII.
HerU,
i
VO
s $ radices,
Vds o cum F\oribus y
Pukraque ramis Arbores,
Nunc agite, ambrofij fucci exhalate fapores
Num pandtte altius comas

tynguine nunc
caltces,
dtflendtte
netlaris auxit
Quodparte quinta Amorfui.

fcjlra etentm,prius haudulli bene cognita, virtus, Fama quadrigis aflra obit.
Varsque adco veflrum , caca haclenus obruta nocle,

\n <vefie lucet aured.
'Ajjertori tgitur tali pro
munere quafnam
tlicet ,
Grates habebitis pias*

Fallor ? an
bmne gentts morbi
agmine fablo,
Trudetis adDitts lacus?
Etdabitisyfummovosquiguflaverit ori,
Semclve naribus bauferit:

Sic Clufi
nomen virtutesque tmbtbatimis

Animis potenter j ut nthil ,
'
$uam
Clufi laudes medifetur
&> omnuhus oris
Dtcat bonam eum plurtma? Annuite. una Veum nam fi Glaucum facit herhk,
Quid non fimulpraflabitis

Vos oRadices^vosocumFlortbtfSyHerfa, Vukrtqueramis Arbores ?
lahus Grutcrus.
1
GL
Quo
s i , dclities
amorque divi
Maxiini yEmiliani , Opimitatc nil , nil Sapientia , orbe toto
Aut eftj aut fuit, aut erit fecundum: Quam re&e tua nomina omine implcs.J
Quam re&e, puto, Clufius vocaris?

Non quod
In queis
facra oculis tuis Apollo
\
AonumqueMachaonumque
ciudat;
Non quod fint tibi Hygxa: operta templa,
& Vcnus & cdiit Iuventas;

tuis
Non quod Pallados arcearis aris,

Quas
Prudentia menfcme recta fervat*
Sane, Sacra oculis
Apollo
Aonumque, Machaonumque nudat.

Sane, funt tibi Hygzx aperta templa, colit Iuventas. In queis &c Venus
&
Sane , Pallados aggregaris aris,
Quas Prudentia Menfque retta fervat. Sic di&us potius qu6d unus ipfe es
;
Cuius corde animoque continenter Sc Phcebus, Medicina, Athena cludant.
ldm Grnterm.
Wpi*
*
Taurct Ji ruxTi to-s^/v
xsfcaAfcjuafiiat, r<7r ta-oAuio
fxw
KAouno;
ctTpixieoc y>x<&Tcuc; atXifiosi
tpawu.
Nixacr/o? 6 EAA^6<Tioc*
In C.
Cltifij Clariflimi
& amicifiimi viri
opus Botanicum.
0w
frr Herb<e,
dmec florentia Scrtd,
Cluftadis njtuet floridafama Ltbri.

Francifcus VertunianusMed. D.Pictavienits.
QVam
longumfyarfiflortsfluam pulc bra viretd
Germtne Cluftaco, &fitrpe"virente vtrent: 1 am patet Clujl nomen, tamfama reclufo
&
Calo/pdrfa cluens >flore virente nitet.

Pafchalis le Coq.
Med. D.
Pi&avienhs-,
In Caroli Clufij Plantarum Hiftoriam.
PAjfagraves quondam fuerat Medicina dolores,

Etfere
opiis medicis,
pro dolor! tpfa babutti

y
Quid facerefi pofterralas vaga
pervaga terras
Clufij in tAtrebatis ducttur bosjittum.
Clufiusagrotam 3 mora nulia^potenttbiis herbis Adjuvat, hinc medicasfert Medicina mantts.
Hinc etiam extremosfe Clufia fama per Indos Didtderat , Volitans doSiaper ora virumi
lUetuas Europa,tuas Americaplantas,
AfiicafVe tuas ,five tuas Afia
Nouit
&
binc toio
lau notifiimus orbt efl

oculus.
Clufius,
Atrebatum Clufius iUi
Ergo animofus abiLtbtr, ^fiforte, cjuis auSlof,

Quxreris, hocfat erit dtctrt, Clufius
LtclorisJcltx abriptere Ltbtr
efi:
Hocjat trit, mord nulla , manuque 3 oculoque , animofj

.
Petrus Piatcaii
1,
F.
Tornaccnfis<
ttf
IN
M
PLANTARVM HISTORIAM
CAROLI
CLVSIt.
TV
l e R v n T varios priora fecla Scriptores, neque defuercnoftro,
Linguis , iudicio , eruditione
"Qui
ftudium omne in hoc locafunt (Sui ut quemque animi impetus ferebat

clari
Atque ardens amor ardui

Spartam quam
fibi finguli
laborrs)
colendam SumfiiTent, nu meris modifque cun&is Perfe&anique darcnt abiolutam.
&
Quod cum ilt prope difciplina in omni Summa non fine laude factitatiim
Tum vel praxipue Jioc videre in illa cft Qux Vires docet & figuram & ipfos
,
Natales quOque, difFcrcntiafque
Herbarum(ftudium
utile
atquedukc)
Et frugum, fruticum,arborum, omniumque Vitaqueis homini falufqueconftat, Et firiu locupiete terra fundit
Cado fertiiibus rigata ftillis. Sumina haiic barbarie obfitam ac tcncbris

Plus quairi Cimmeriis (pudet Primus reftituit fuo nitori
fateri)
Noftmm artatepatrum Leonicenus:

huncque moxfequuti Complures alij,haud quidem labore, Sed quos ingenio , celeDritate, Do&rinaque adeo pares fuifle 'Conftatjdummeritoprobanturomnes, Dote quifque fua (negata namqiie
5
:
.
Quem Ruellius
Cuncta uni , fua finguli tulerc) Vt negem facile cfle judicare

Cuinamlaureajure dcbeatur: Nemo fi tamen abnegarit vinqualri
Plus illum meruifle laudis atque Pmni, qui falebrofa inviainter
&
Primus compita figcre eft pedem aufusj

Venturifque nepotibus pra?ivit,
(Tua ha:c dottc Leoniccne laus cft:) Quis, Clufi, precor, altcri fecundum Audcbit darete,tuos Iaborei
Qui
norit , tua quique fcripta Vidit,
Vidit fcripta , fatis probanda nunquam?

Sint vero cximiainrefcrredigni
Quilaudein
fuerint (libcns fatebori)
*
f
At
certefuitantequi prariret
Et viam daret explicatiorcm,

Scripto^ cbnfilio, autopinione:
Cui
/
Cui , quod non minimum tulic Iaboris, Pars laudis quoque magna cedac , arquum cfi Verum, dux tibi quis fuit,comefve, Quando quas animofa gens Iberum
Terras fole teritcalentecoftas,
Mcnfium fpacio octo peruoIafH Herbas mille manu legens avara;

Laudisqui fibivendicareparcem Tua; vel minimam queac vel aufic?
Difcendis cibi quis fuic magifter Herbis, Pannonicos, iuga alta, montes
Quas novas dare, te legente, fcimus,

Noftris tc quoque dante
habemus hortis?
Ignoraret opes fuas Iberus,

Ignoraret opcs fuafaue Pannon,
Ignoraret opcs
& orbis ipfe
Amborum, nifi te docentenoflent.

Noftri delicias alunt quod horti
\
Qua: vel vifu oculos juvanc foYcntquc,

PuTvinos hilarantve raricacc,
Acceptum ferimus
tibi illud uni,
Et grato tua fcita fcr ipta, Clufl,
Cum plaufu mod6 lectitamus omncs,

Venturique auide legcntncpotc? Dum conftabit honos decorque Phcebo" Et Florx fuus efFerentdjue Ciusi,
:
Quaqua
Soloriturcadicque,
nomcn,
Êccrna fuper aftra clara fama.

loanaes ab HogheUnde.
CAROLI CLVSII
EFFIGIEM.
s
A.
Clusifiontem^ oculos^
Fittovis exfvefiit boni
<Sr cateva njultm
manm
bent.
Ingenij
haudptuit <vives : at Clufim tyfe
Exfivefitt ilias hoc in ofere
quam o^time.
I
Longa dies ut o^m piflovis deleat^ tyfam
Et Clufium
o]>m hoc nulla delebit dies.

vefolvevit atas,
Evjo , iffum in cineYes ubi lonja
Adhuc
t
ofeve in hocfibi fupvevit Clufim.

L
Ioanncs ab Hoghclande.
*-
<
CAROLI CLVSl
RARIORVM PLANTARVM HISTORIi

L
I
B E
S.
Lantarvm,
fic
quas in variisperegrinationibus meis rariores
obfervavi^hiftoriamfcripturusâbarboribus eam au(picabor9
&
enim ordopoftulare videtur ; deinde adfrutices ,fufrutices'

virgultnprogrcdiar , quibus aliquot \k olvXoxxlv Aovg fubij;
cianu
hi &c autenuomniapriorcSlibro complefti animus esl

'
reliquas
1
1
ftirpes in fequentes Itbros diftribuanu.
Draco,
Can APavcis proditaefthuiusArborishi-*

i.
ftoria,eaqueadmodum mutila.Libuic itaquceamhic fubiicerc, &C ab lllanoftras

Obfervationcs aufpicari , quandoquidcm valdcraraeftjn noftra prsfertim Europa,8c Herbariis dum hos Coramcncarios fcnbebatn (ni fallor ) incognita. '* st vcro Draco(apciiisenimnomcnon Dr*" n E inuemo)proceraarbor, Pinu procul mcuen-^ Uri*. tibus refercns, adeoarquales^fcmperquc virentes funt rami.Huius cruncus cra<Tus,oio aut novem cubicalcs ramos arqualicer nafcences &: nudos fuftincc,qui in
fummo fifli,
inahoscernosvel quaternos ramos cubitalcs, aut piulo amphores, brachialifque craf(icudinisdelinunt^nudositcm &fine foliis, infummogeftantescapitaplenacubitalium foliorum unciali latitudme , (cnfim in mucronem definentium, media cofta denfiorc
,
&eminenciore,
utinlridisfoliis,
tenuium
pla-
&rubentium
in lateribus:
mucronem
.,_
nereprxfencantâfolia, fcmperquevirent, &: Alocsvel Indis modo, invicem amplexando nafcuncur.Truncus perquam (caber, mulcisrimisdehifcitjhumoremquc fundit perCanicul#a>ftus,qui in rubra lacrymam den(acus, fanguis Draconis appcllacur, ob quam fane caufam hanc arbore Draconcro nuncupavi. Maceria truncifirmacft, fer,
fexa2efimoquartofupramillefimum,poftmonafteriumDivxVirgini(acrum, cuinomen colle nafccntcm,monachis iga G ratia,odo palmorum crailitudine,mtcr aliquot Olcas in nocam negleaam,quam neque florem, neque fru<2um ferreaflererent rem tamen ahipfa arborc anno fcquente rcvuKo donacus ter fe haberc poftea dcprehcndi , ramulo cx illa fra<*mento,& lacryma ab amico. Eft autem hic ramus (quem cum aliquot foliis.corticifque mcismanibusexemta multotcmporc adfcrvatum, *Ca>farcMaximihano evocatus, in inharrcnt Bclgicacum multis aliis eius geiieris reliqui) pedali amplioreve longitudinc cui
rumqueditficulteradmittit, quddveluti libristranfvcrfim&obliquecxcurrcntibusconprargnantes fint,fatis facile cxdi poflunt. ftet: at rami ciira multo fucco E a m arborcm Olyfiponeprimiira vidi annoreparac*falucishumana:,quingencefimo
&
aliiramulimuito fruû racematira coropaao onufti J
FruSuicolorflavcfccns, fapofah-
quantulum
Caroli clvsI rariorvm
quantulum acidus,magnitudo exigui Cerafi. Eum in fummiscapitibus nafci verifimile eft, * ut in palma daciyh nafcuntur: fpatha tamen uti illos includi non mtellexi. Huius porro arborisrecentiacapitatenellafunt, &humtlium Palmarumfive Chamsriphcs modo,cuius ccrcbruni indeliciisert.cdipofTcnt^niiiamaritudoprohibcret.
G*ltn(is*rborPojUonij.
v d veteresnemincm iftiusarborismecionemfacereinvehio,nififorteeafit,quam Straboex Pofidonio Gadibusnafcitradit,libro Geograph.tertio,hisverbis. ArboreGadibus cxiftente lcriptis prodiditPofidonius, quarramoshumumufque i ncurv atos habeat,frondes fxpiflimc mucronisfpeciemgeftantes^quarum longitudocubiillud innatum efle creditur, ut uno frato ratalis eft,latitudo digitorum quatuor . Huic mo lac effluat , radice abfcifla minij humor exfudet. V e- r v m neque noftra \\xc arbor ramos incurvatos,fed cretos,neque folia tam lata habet,nec illius ramis eflxa&is lac exfudat,at humor aqueus duntaxat. De radice quod adfcribir,noftnefatisquadrare videtur, equafecundiimradices terebrata,lacrymamftatisanni temporibus effluere aiunt rubram,ut poftea dicemus. t e a v m illud hic etiam obiter indicatum volo, quia in Gadium mentionem incidimus , me , tametfi diligenter totam infulam pcrluftrarim , nullam arborem confpexiflc qualem Pofidonius fcribit: fcd neque ullam aliam , prater aliquot falices, unam aut alceram fihquam ,licet (vt ab incolis viris fide dignis accepi) circa urbem Gades, recenti adhuc memori a,l<tiflima viridaria fuerint,omni fru&iferarum arborum gencre excukifllma,quorum ne veftigia quidem nunc apparcnt , faburra arenacea, quam naves eo appellentcs exop
De
&
&
nerarunt.omniacomplente&exurente. Ex recentionbus binosdumaxathancarborem defcnbere memini^fedfuccin&eadmodum. Alois vs Cadamuftuslibro Navigationum cap.4. eiusin hxc verbameminit.
i
$2guU Drsunit.
In infuIaPorrusfandi(eCanariisuna)eftSanguisDraconis, lacrymaarborisferrofauciaKe:nam ftatoannitemporearboresincifie, emitcuntannoiequentegummi,quodahenisdecottum&defecatum,fanguisefficiturquem Draconisappellant. fciusarborfru&um producit Cerafi mftar menfe Marrio,guftu eximium ^coloris veneti. Post huncThevetusSingulariumFrancia: antar&icse cap. vur. defcribithis verbis
e Gailico redditis. E s t in Canariis infuhs arboris genus,certo anni
CinnabarU
Diejigridic*
tempore gummi fundens , quod Sanguinem Draconis vocant,perforata atbore prope radicem fatis lato & profundo hiatu. Eius fru&usluteuseft, magnitudine Cerafi noftratis, refrigerandocorpori, &Ievandxfiti in fcbreautardoribusvaldevtilis . Noneftdiflimilehocgummi CinnabariDiofcoridis. Ha:c Thevetus. Et faneidgummiquodapud diligentiores quofdampharmacopolasinvenitur Sanguinisdraconismlacrymisnomineinfignitum,magnaexparteexMadera & Canariis inf ulis in Europam inuenitun &: forfitan etiam ex Aplinca,qu*e Diofcondis tempore Cinnabarim fubminiftrabat ANh;rcporr6arboraIicuiusmometificinmedicoufu,neminemfcriberememini:fru*
,
&ustamenaciditasargumentoeft,utiliterinfebnbus (vt cenfetThevetus) pnehenpoflc. Eiuslacrymaadftringcndivipolletalhuloueufusnon infchxad muliebres&dyfcntericasfluxiones,cruentasexcrcationcs,firmandoscommotos dentes,&:roborandasgingivas. Quae facultatcscisadmodumfuntfimiles,quasDiofcoridesCinnabari tnbuit, quamque Hxmatitelapillocfficacioremfacit. Hancobcaufam, nonabsreexiftimantcelebriores Medici,exquifitum illum fanguinem Draconis, legitimam DiofcoridisCmnabarim eiTe, prarfertim cum eius tempore a nonnulhs etiam fanguis Draconis appellata fit.
S E A.
CA
II.
VA
fetfubijf*ri*.
d e raractiam eft ha:c arbor,cuius ramum exprcflum damus: nam fblo Valentino regno unicam atborem vidi,monafteno D. Virginis cuicognomen de Iefu primo ab
l
,
urbe Valentia lapide, ex America,ut ferebatur,eo dclatam. /E c porro arbor Pyro fimilis eft,in latum difFufa perpetuoque virente coma , ramulis ex viridi pallefcentibus.Foha illi laun latifolix,fupcrna parte virentia,infernacinereicoloris,firma,nervisahquotpcrobliquumdifcurrentibus,odore&(aporequidemcommendata,cum adftri&ione tamen linguam mordicantia Flos Lauri fere,copiofus, racematim compa&us,pallidus,fex foliolisconftans. Fru&us per initia prunofimihs deinde fucceflu tcmporispyri in modum oblongus nigro colore,iucundoque fapore nucleum cordi* effigiecontinet, guftucaftanea?autdulciamygdatehaudabfimili. Vereflorentcmconfpcxi Autumno maturum fru&um ferre intellexi a cl. v. d. Ioanne Plaja Medico & Profcflbre Valentino, qui mihi illam quo nunc dixi ioco commonftrabat, incolifque UMamay dici afferabat:tametfiquinobisAmericam defcripferuntHifpani, aliamabhacdiverfam nrboremhocnomineinfigniant. Sed multispoftannis,aberuditiflimoviroSimoncdeTovar MedicoHifpalcnfi, qui fimilem arboremin cultiflimofuohorto, cumaliisexoticisftirpibus alit,non Mamayfed Aguacate vocari edottus fum. An vero hax arbor Veterum Perfea
fit,nec ne/iifpiciendum eft.
Theo-
PLAN TA R-VM
HlSTO.R.
B.
I.
3
ffiftorix Plan-
Theophrastvs hbro im.
taruracap.il. Perfeam inhuncmodumdcfcriJh"bit. Eft etiam in iEgypto alia arbor Perfea diJjj" cla,afpcctu magna &pulchra,fed maxime fimi- * fl>
'
lis
pyro
& foliis, & floribus & ramis, & tota

,
.
fi-
quod harc perpetuo eft folio, illa deciduo Fru&um autem fert multum, eumque omnitempore maturumedit, novo femper veterem occupante. Maturat autem
gura, prxterquam
fub Etefiarum flatum:reliquum crudiorem auferunt recondunt.Eft magnitudine pyri,fi2ura oblongus, amygdala: modo, colore nerbidus, intusnucem continens quemadmodum pru-
&
num, fedmultominorem&molliorem:
facilem: nihil enimcos qui
car-
nem vero valde dulcem,fuavcm, conco&ucjuc

multum edcrint tentat. Excellithxcarborradicum tum longitudine,tum craflitudine, tum ctiam multitudi,
ne: matcriemetiamhabetrobuftam afpcctu pulchram,atram vt lotus, cx qua fimulacra, lctuIos,meTulas,atquealiahuiufmodiconficiut. S i m i l i modojiifdcmque fcrc verbis ipfam
Plinius defcribit lib.x i ii.cap.ix.fub Perficx arboris nomine,voces ipfas comifcens,quas tamc lib.xv.c.xm. apertiflimefeiungit,&diftinguit.
Perficxjinquitâtboresfcro&cumdimcultatetranfiere, utquannRhodonihilfcranr, quodprimumab jEgypto earumfuerat hofpitium. Falfum eftvenenatacumcruciatuin pccnarum caufa a Rcgibus tranflata in iEgyptum,& terra mitigata. Id enim Perfisgigni pfiM rlhf. de Perfea diligentiores tradunt.que; in totum alia eft,myxis rubefccntibus fimilis,nec extra Orientem nafci voluit Eam cjuoquc eruditiores negaverunt ex Perfidc propter fupplicia tranflatam,fed a Perfeo Memphi fatam,& ob id Alexandrum llla coronari victores lbi infti)
&
tuiflbjtn
honorem atavi fui. Semper autem foliahabet& poma.fubnafcentibusaliis. Qui fane locus, eorum fententiam apertiflimc refellit, qui Perfeam arborem cum Perut taceam utriufque arboris hiftoriam Cici malo eandcm efle , cerebrofiiis aflererc volunt
:
efTediuerliflimam.
Pers./e item meminit Strabo Gcograp. vltimo,perpctuam illicomam tribuens,&
Pirfm str*-
frutumpyrimagnitudine,figuraoblonga,amygdala:modoputamincinclufum,&corio. bonu Se d &Galen.lib.ii.dcA!imec.fePer(ea Alexandriarvidifleafferit.-meminit&aliislocis. I n co omnes conveniunt ut Perfex perpetuam comam tribuant oblongum fructum, P ej f , f _ inclufumamygdalxputamine&corio.Harcquamexhibeoarbor perperuaquidemcftco- / vMm flore laurum magis refertquam pyrum:frudtu etianvoblongo eft,fed qui ma,folio autem myxis ( qualem illi Plinus loco iam adducto tribuit aut oblongis prunis limihor fit quarn amygdalis,&colore(utPlacareferebatJ nigro.nonherbido. Itaqjms, vtverumfatearjtamctfinonnulliscumPerfeaThcophrafto defcriptanotis, haxnoftraconveniat: mihitamenaptiiisquadrarc vidcturei ,quam Pliniuslibroiam mc, ,
&
morato dcfcribit:aut quam Plutarchusin ifigypto nafci teftatur lfidigratiflimam,quodp/r4f6i

fructum feratfigura cordisemulum,foliumver61inguc.SedalIorumidrelinquoiudlcio: p 'f/" nobis fententiam noftram in medium protulifTe fatiseft. Nonpoflum tamcn non mirari, quofdam Perfex hiftoriam negligentius perpendentes non efle veritosad hanc noftram fructus Cuci fuo pulvino nudati iconcminfiiis CommentariisproPerfea?frucTuadiicere, fructuscerteplaneofTeiquinobis aliquandopro Bdellij fructu obtrufusfuit: nififortepyri vel cordis formaquam utcumque exprimit,eos ut id facerent impulerit. Veriim Cuci inte- CHci planc rcficcatus , pugno maior cft magcr fructus etiam per multos annos adfervatus , gniimquc perficum malum potius aimulatur quam prunum autpyrum. Eius hiftoriam Theophr.hb. mi.Hift.cap. n. Pliniuslib.xm.cap.ix.tradunrpaulopoft Pcrfcxdefcriptionem. Neutertamen Perfexfrudtum pyrofimilem facit, fed magnitudineilliarqualcm. H v 1 v s quam exhibeo arboris ncminem haclenus cxpcrimentum fecifle , quod puto. fciam A t Perfexfructumciboidoneum,&ftomachoutilem Diofcoridesfacit.aridavcrofo,
-
&
lia
in
farinam redacra,illitu fanguinis cruprioncs
fiftere tradit.
modovi- ^**?' Hi * rens,vtiuglahs,latacoma, fed celfa, &quxinpyramidemaliquantulumdefinatinftarcu-^ e'rTT^w rd.indu, prcfll: foliislongitudomaior quam laritudo,materiesligni fungofa, fructus rotundus& tAf ut 1U ma^nus.carne malum cotoneum refcrens,fed faporc perfici mali duracinixui infunt terna
Cetervm
J\/4/w4/abHifpanisHiftoricisdcfcriptum ,arboreftformofa,fimili
<
'
'
vel quatcrna ofta,interdurn plura,valdc amara.
Lav-
Caroli CLVSl RARIORVM

"Lavr.ocer.asvs.
Laurocerafi
flos.
Cap.
xii.
Laurocerafuscum fruclu.
hiftoriamabulloproditam imdneherbarns quidem noftr*ans huius arboris quzpcrpetuacomavirent ,elearbitror. Curoautemex earumfitgcnerc, coenitam in noftris hifce Commentarns , mcnto fibi , locum inter primas , gantiflimaque fit afpeftu
VTEc JN
Lauroarafi
frjitri*.
.; .-. ; vendicare videtur. _ r caufam poftea exphcabo) Laurocerafus ( ficenim appcUarcIibet, &nommis E s t vero iuftaTmaanitudinisarbor,caudicercao,multisramisdonato,quicorticeatrovircntcobdu. .
nondecidua, aifunt.novellistamenommnovirentibus. Fohaaltcrnatim ramosambmnt xmula, per ambitum nonmhil dctata,ncrlatifolijc,livc potnis Citriac mali foliorum Laun visaliquotexmediacoftainlateraexcurrentibus,fupcrnefplendctia,inferncncquaquam:
colorinvetuftisexatrovirefcens,innovelliscxviridipalle(cens:faporamarus,nucleoiuni Flos initio mihi non confpcctus, nam nerfica: , aut amygdalarum amararum armulus. xnali arbufcula fine flore , fine frudu pcriit : quam vero D. Aicholrzio dcderam,
quam alcbam
millefimum& quingentcfimum mcnfe Maiocgrcgiefloanno Ioachimo Camcrano V.C. quamipfidonaram ,vt ruit PaucispoftannisfloruitetiamD. fcripfit. Oblongas porro in fummis vctuftis ramis inrer fuille Noribcrga Vicnnam ad me
ocloeefirno tertiofupra
,
periorisannifoliaferthaftulas,digitalislongitudinis,crafriufculas,inquibusbreuipcdicuracemi in modum confcrti,nafcuntur flores, candidi, quinque foliohs conlo numerofi, umbilici ambitu ftaminuhs prarditi , Ccrafi avium vulgonuncupati florimultis
ftantcs,
Brunnenjs*
frnn**
rudimentum pra> bus non admodum diflimiles,odoris tamen expertes,qui nullum frudus buerunt,fedcaduci admodumfuerunt.Suprahosdeinde rami gcrminant&novellafoha miflus protrudunt. Fructus, quem in arbore nafccnrem non vidi fcd qui Conftantinopoli quingcntcfimum, fexto fupra millefimum fuit anno feptuagefimo quarto &ocT:ogeiimo fruclui proximus,foris niger.rugofus, ovali forma fuit,exigui pruni magnitudinc,Sebeften pulpaprarditusdulci&:eduli,ccratiorumvcl Brunnenfiumin Moraviaprunorum pulp* modo,ofliculum continens feflili partc orbicularem,deinde fenfim in oblongam tenuemc]; cufpidemdcfinente,uttefteseiTcpofluntamiciBelga!,quibuseumfruaumruncc6muni' cavicumGalarcnfibusfivc Peranispruneolis,albis, oblongiufculis,acidis. Vtrumquefru,
& m
&
GitlattHfia
fruna.
A
l
aumlicctdiligentcrterrcommifcrim,etiaminfi6tilibus,utcommodiuscurarcm,ncuter tamengerminauit.Atquieodemnomineacceptuseft Byzantio , anno m. d. lxxxi.Iiccc faporc preditus,binaaut terna habuitfub pulpanullo putamine (imili forma colore inclufa feminaplana,fpadiceicoloris,plurimum accedetiaad Loti aphrican*, vulgd Guaia,
&
canx nuncupata*, femina.
Cete-
Plantarv.m histor.
CeteRVm
fub initium anni
b.
i/
lxxvi. ab Illuftn Domino DauMeVngnad, CarfareoapudTurcarum Impcratorem tunc Legato,nunc vcro Bcllicicofilij Vienr.x Prxfide, miliimifiafuitciusarbufculajbrachialiscrallitudinis, humanaaltitudinemexccdcns, cumaliquotaliisrarioribusfruncibus. Scdcum a'perrimaeflcthiems,&:ncgiigentcr abeo Caftaqui eos aduexit, curati fuiflcnt:omncs in itinere radicitus pcrierunt , prarter hanc
.
d.
&
neamcquinam,dcquapoftca: imoparumabfuit quin& harcperiret. Infornicemauccm cum eodem doliolo , in quo adue&a fuerat eademqj tcrra,illata, & fcqucnte Aprili edu&a ramo? omnino ficcos cum deprehcndiflem , ad vivum refccui , & vafculum loco umbrofb repofui ne a folis radiis exficcatadifficiliiis rcpullularct. Cccpittandem Autumnofecundumradicemaliquot germinaproferre,quxcum catrunciparte cui inhxrebant (refedo
,
,
inutiIi&ficco)inaliudvastrannata,magnacuradeindealui,vtelegantcarbufculampoftea terram inflexa radices habuerim reliqua etiam germina ubi paulo altids excreviflent cgcruntjaliaf^jarbufculasdederunt^quas&PrincipibusviriSjSiamiciscommunicavi. Le&ori moleftus fbrtafle fui non potui tamen ca fi Longior pauld in his referendis lentio prxterire ut intclligant ftudiofi quibus difficultatibus ad huius rarifljmx ftirpis po feflionem pcruenerim. porrofuitharc arbufcula Trabifcn curmafi nomine, quodTrapczuntinamda- Tra(vrn i ss a c ftylum interprctati funt. Sedcumnihilcumpalmacommunchabcat, iatisimpropriehoc ^]fJ us nomcn illi inditum arbitror. Trtfttm** Bellonivs lib.i.Obfcruationumcap.xLini.interarborcspcrpctuovirentesrcccn-i fetTrapczuntinam quandam fcrenccm cerafa meminit co libcllo, cui De ratione cicurandifilveftresarborestituIumfecit^cap.xx.futrumquchbrumLatiodonauijUtrei hcrbarixftudiofi lllius viri lucubrationibusqu^ Gallico fcrmone fcriptx funt,fiuipo/Tint) &C Lauroccrafum appcllat. ciustamcnhiftoriamnondefcribit,nifiquod eodcm capitcillius i**'w5 mali Citnx ramoxqualem facit,&îus prsegrandcm aiborem Gcnuxin horto^" ^"*' ramum
:
m
:
&
&
Ciimvero huiusnoftrxfolia maximam fimilitudinem cummali Citri^foliishabeant,necdcfluant,& Trapezuntc Confhntinopolim,ut

Principis dOriapoftca vidiflcaflerit.
nomcindicarjprimiimallatamfuifleverifimilcfitjcamcflcomninoexiftimo^quam BclloLaurocerafi autcmnomcn,quantum conic&ura aflcquipoffum .illi nius obfcrvavit. impoficum a foliorum cum laurinis fimilitudine,& fru&u ccrafis xquali tametli poftrcmo loco ex Pliniana hiftoria id invenifle affirmet. Verum nufquam apud Plinium Lauroccrafi voccmlegerememini :isquidcmlib.xv.cap.xxv.ubiCerafigcnera enumcrat,de ccrafis Ctrsfia l uu lauroinfitisagit.Minusquinquenniumeft 3 inquit,qu6dprodiercqu?vocantlaurca,nonin- * ** yratie amaritudinis, infita in Lauro.Hanc autem quam proponimusarborcm , ipfum intclt igcre,vix mihi perfuadere queo. Sedciimaptiorcappcllationccareamusrnequefine iudicioBelloniuscaufuseflc videatur Laurocerafumcumipfonuncupabimus,donecex vererum monumentis commodior aliquafcfcofFcrat. Si cuitamen PalmxTrapczuntinxvocabuIum ,quodConftantinopoIi adeptacft,autCcrafi Trapezuntin^,utBelloniusctiam Gallico fermoncufurpat,magis
:
arridct.co utatur,per
mc
licet.
H^^W
Dalcchampij porro opinio mihi non fatisfacit, qui hanc ftirpcm Theoph. Hift. Iib. n 1 1. non nalcitur my rti modo alternis, L **? 1 Loton lccundam efle cenfetmam huius fru&us cap. ii b "* ut Grxcus Theoph.codexhabet xa3-a<&tprctyjjpTa 7rapaAAnAa,fcdracematimuva: five
1
'
modo:ipiiuscerteflores,utidixi,inhaftulaconfertimplurimi nafcuntur.
NequcquodDa-
dylumTrapczuntinam efle ftatuit Locum aphricanam Matthioh,cui durum nucleum tri-
buit.quadccaufa^/WuporTh^
inquaopinioncetiameft,marginalibusin Athenseum abipfoLatiodonatumfcholiis.At Lotus Aphricana non nucleum,fed femina duntaxat habet. Imo quotquot Viennar Auftria: &apudPannonescultasobfervavi,frudumquidemferebant,fedfeminisexpercem,&fola Perinde Faba Grxca dulci pulpa conftantem Jicet femine ex Italia miflb natx cflcnt.
Plin.hb.xvi.cap.xxx.eflepoteft.
?*<$*.
MALV
OL
i
C A.
P.
I.
FMedicorvm malorum
__
or v M
fimilirudofacic,
ucpaucaqusedam dc Mali medicargeneribusquannHi-
rpanicamcaperegrinacioneQbfervavi,(uperioriarborifiibiungercm. varia func genera. Alia enim Hifpanis Cidrtu dicuncur,alia

Cicria five Cidrasferc Cidrera dica,brevi cruncoeft.tongisramis firmis,craflls
ferracis
Zimones^\hLimas,zl\aNaran)as y a\hTor0r/)as.
Qv iE
& ciJr*.
8curisfpinis,foliismagnis,lacis,&perambicum
aliquanculum.
Fru&umfertma-
gnum &oblongum, Mclopeponis amplicudinemincerdumsequancem,corciccpermacuncacemflavefccnce,dcnfacarne,candida,firma&eduli,nulIo fereinceriorefucco.odor

maliftagraciflimus:florcsfunccandidi,f?piufculeforiniecuspurpurafceres,odoraci.Sempcr form is varias figuras hatc auc florec,vel fruclu onufta eft.Sunc qui frudu nafcenccm figulinis
exprimencibus includunc, acq; ica relinquuncdonec fruclus macuricaccm confcquacur.tum dcmum formas aufcrunc,vc malum nacivum colorem adfcilcac,iucundo fane lpcccaculo.
ClTRI.
r r
<ÂROLI CLVSl
Citriamalus.
i
RARlORVM
!
Limones.
v
^p-
LimoDcs 4
i t r. i
;_ ferc firaitis eft,quam ipfi
Limoneram appellanr, cuius
fruttus minoribus Ci-
Limas
t.
criispares.oblongiXarisdenfacarne.&multofuccoacidopr^dici.nulhsautpefpaucismrus m.nores& breviores quam acinls:foha C.tn.s breviora,flos purpurafcens foris.fpin* Limera:huiuseenerisreperiunturet.amdulces,minorestamen&oblongisLimisimHles.. pragnans repcrin.ahum frudum m.norem in fe contincns ^ncol* Audio &ciusgenus confpcaum. Dotfifs. vir hnsna Umocspr<n*dos vocant vcrum id gcnus non elt mihi fua quemad me m.cFortunatis Infuhsdclatum fcnbebatin Indice iuihoru S deTovarcx ahud gcnus fe alerc totum fere carneum qnodvar.asfigurasrexcv. cebacannoM. d. appellan. Quartuautem genus Dreientaceam ob cauiTam ab m^nis Umês dc omnium maximum confp.c.ebam Hng*Comitis apud Batavosanno m d. xcim.Ill" Medico miflum:id HeroinxPrincipide Chimay,a Do<aiiTimoviroBernardo Paludano vero minusdenfum,&auri enim Citrij mahgrandiorismagnitudinem a:quabat> corcicem inteiiores minusacidos,quamreliquagrnera. inftar fulgentem habcbat,grumoseciam m ipfiLimeram nuncupant,magnocaudiceaiTurgic,ramofquehabec tenuiores, ambitum nonnihil ferrara,florem loneos,firmis, longis,vircntibus fpinis armatos, foha per
&
p^
Qva
candidum,frutum paulo minorem Limoncra,oblongiuiculum ,ubi maturuitflaveiccntem corticecenui,vcmlnifi iuccum ferc concincac,eumqueacidifllmum.Semperflore&
frucJtuonuftaconfpicicur. Aliudporroeiuseit genusperomnia ferefimile,nififpiniscarerotundus eiTec,fumma parce quafi coeas perquara exiguas haberer,& dlius fruftus
ret,vel
,
grana oblonga funt. rona auc umbihco lnfignitus. Vtrmfque acini fcu A v r e a malus reliquas huius genens magmtudine fuperat Malo vulgari non mfefirmoshabecramos fpinaspaucas& tSg!mk. rior fertili folo.tametfi humihs interdum reperiatur
:
ambitumfcrrara,florescandidosodoratifliraos, fru&um, breves fohav.ridia,minimeper Nran\M Hifpani vocanr , raaturitatc aurci coloris , fucco prardirum aut dulci , auc vinofo, quam in Limonibus. Habec eciam harc arauc acido, in quo grana frequenria rocundiora propagatur.-hberalioreft harc Aur. m*l. bor fuig^neris pumilioncm* quiinfitioncvelinoculacione fumiln malis ctiam in frigidis regionibus, modd nre curecur. fercndis floribus E x eo generc quod dulci eftfucco,Hifpaliapud Chartufianos (Hifparri/4* Cueuasnou m minant) crans Barcim flumcn , binas arborcsconfpexi quasfruftum ferebanc carnc multo l l*"' &fucfirmiore prxdirum Armeniacorum fere modo,licctfimiliccrcamcruhsdiftin6tum ""' culencumvcrcliquorum,cuiuscorrexunacumcarne& fuccofa fubftantia mandebatur, Av.mtX. cuius cort c s co i or infigniccr aurcuseft.Hifpani N*rar>\4 caxti vocant. AUud infupcr genus
,
&
^T'^
fuccus acidusunicumgranumcontinebac.
Qvae
P L A
N T A RV M
HISTOR.
B.
I.
7.
Malum
aureum.
Poma Adami.
vulgo Poma Adami dicutur,ea Galli P^dresBxticiyTorMJ^LuCmni Zamloas appellant.ArboripfainrerdumhumiIiorcft,Cicri^ perouam fimilis,magnaramenex parte celfiorem Malum aurea^quat: brevcs habct fpinas, folia Limonerar, florem candidum, odoratum,fruftum rotundum,triplo maiorem aurea malo maturftate flauefcentem , corticeinxqualijdenfbjCrafTa&fungofacarnCjqu^ anonnulIiscumcorticefimulcditur,fuc-
QvAB
Toronjas ZamboAS.
cobrevibus folliculis ut&mali aurear comprehenfo (inreliquisenim generibus folliculi fiveveficubefuccum cohtinentes oblbngiufculzfunt) granis fubrotunJis. NonnulliAf-
lynum malum vocant.

gcncraapud Hifpalcnfesinveniri, exalteroIndicc,quemannoM. d. xcvi.eruditiflimusvirD.Simon de Tovar mittebat,intelligebam:accipiebam enim ab illo femina illius quod Hifpani Zamponcies, boai appellat ,dcinde Limones decarne^Limonesdefiguras^Limonesprefiados^Limones Limones ceuties,Limones dulces,Limas dukes,limas agrtas, Limones de Tulte>ve\ Limas del Emtt*ui#r,quoniam , inquit ,ab Inperatore Carolo V.ex Vngariain Hifpaniam primodelatt
i\xc pla'tafertur,cuiusquidem opinionisfidem augere videtur,
Cetervm, prarter Aurantiam malum cduli cortice,dcccm mali Mcdici
qudd ultracetera mali Me*
dicigenera,hcfrigorispatientiflima exiftat. Eftautemeiusfruclusedulis multofuaviorc accedens, guftu pra*ditusquam Auratix caxel, fuccus verdeius maxime ad acidum dulcem
ideoqueomniumraaliMedicigenerumacidorumfuaviflimura.
porrofoliaperpetuo viridiafunt, multifquevcluti foraminibus.iiSoliobupediculo inhxrentia fola mali ciantur,pertufa, inftarfoliorum Hyperici,iuni3:uraquadam aurex folia fecunddm iuncturam tamquam appendiccs habent.
Omnium
L rt
:
,..
CASTANEA
EQV.IN-A.
Cap.
V.
T?Qvinam
Caftaneam cl.v. Matthioluscemmentariis
Jtpnt:quoniamtamen
ini. lib. Diofcoridis dcfcri- cfin$* nondumapudnoltros.autcerterariirimeconfpeaaeft, &rnihi tT' h %

''
egregid adolevit.illius hiftoriam adiicere libuit. V a st a m ellehancarboreintelligo, quam fane ViennadifcedensannoM. d lxxxviii.
>
mamefle,umbraque& aquautPlatanum dele&arideprehendi. Autumnoautem,cumfogerit amentaceum quiddam cxtremis ramulis, &: turgidum, quafi parlia abiecit, protinus r humoreconfperfum,in quocuhces & huiufmodi mfeâ harrcnt, turiat pinguique & lento gemma: in folja hfeme ita perdurat donec ineuntc verc,& prarmature admodum, tocaque * ICIC A 4
,
ifticreliqui,intraduodccimumannum,inhumana:coxzcraflitudinem,duarumqjorgyiarum aut amplius altitudincm adoleverat latamque comam fparferat. Frigoris patientiffi,
8
n
Caroli ClvsI rariorvm

Caftaneaequina.
Caftanea: cquina: fruftus echinato
fuo calice tectus.
Caftaaea: Peruanx fructus.
fefeexphccnt,quzpalmatafunt,& plerumque feptena numero uni eidemque pediculo mhzrentia , ccncllamitio & dilutiore viridicate pradita , deinde venofa, rugofa , longa, ab infimaparrefeniim inlatum excrefcentia,&peroras crenata, mucronaracufpide,fuperne
vircntia , infcrnecandicancia , amariufculo fapore pediculi quibus inhxrenc oblongi, bini fcmpera?qualifitu,oppof3cocamen ,alcernatim ramos ampledtuncur : novelli rami virenc,
:
adulricinereocorriceobduaifunc fubqiiolacecaliusfucculencus,viridis,lignumambiens, Sambuco.vel Acere lacifolio.cui huius arboris (quantum quidcm ex ca quam unicam uc alui deprehendere hcuic) maccries pcrfimilis eft. Eius flos recens fruclus nondum mihi confpecti,tametfi in eam amplicudinem,vcdixi, mea excreveric , ut fperare flores daturam: fcd nequc fepiiis petirosabamicisqui Conftantinopolicum Cxfarcis Lcgatisfuerunt,impetrare potui. Siccus vcro fru&us indealiquoties allatus, nudus omnino,& fuo calicc exem-
&
pcus.-tandcmcumfuoechino communicatus, adoctiffimoviro Chriftophoro \Vexio ex fuaperegrinacione^gyptiaca^SyriacaÂfiatica^&ByzantinareduceannoM. d. lxxxvii. Eft vero vulgan caftanexarqualis , intcrdum ctiam maior,non in mucronem definens ut il. Ia,fed planior, & orbiculari quodam modo forma , tuberculo quodam fuperiore partc cmincntc quod fcnfim gracilefcens , ad pronam ufque partcm extenditur,gcrmen(quod iftic ortum habec) ample&ens.-coriaceo cortice intcgitur ut vulgaris qui fupeme fpadicei colo,
,
infima,qua fuo echinato calyci adha:ret,exalbidus,fimilem propemodum notam impreiiam habet , qualis in veficariar repentis feu peregrina: feminc confpicicur , fed longe maiorcm,nec lta candidam.-fingulariseft hic corcex, nec aliam cunicam auclanugincm intra fe occulic, quemadmodum noftrates caftanc* :firma folida conftaccarne, candida uc vulgares,non adco grati fapons tamen,fed amaricantis pocius.prarfertim vctuftior ficc^ qualem dcgiiicavi-.fingul* magna ex parte nonnumquam bina;,eodem calyce multis breuibushrmifq; fpinishorridoincluduntur.quipermaturitatcmin trcspartesdchifcens,nucem oftenditipfiuslateri infimaparteinha!rentem,nonapediculo,vcreIiqua:nuces. VE R B s 'g 110 111 fuiflc nanc ^rborem cenfco quandoquidem nullius hiftoriam, , ! Ju dcfcr, fit legere memini,qux aD llhs P 3 huic arbori convenirc deprehendatur. AYclt^t Turca: at cee/Ianefi, vcl adcaftanefi id eft , equinxcaftanex nominc chaftagncde y infigniunt quiaeius U Urn dcvor ^"ni,anhelis&cuflicncibus equjs plurimum auxilij adfcrrc comperiunt.
tis eft,(cd
&
&
"fWm ^ Oallisdici poceft

-
caftagna i.
Cbaftagnedccbeual, Germanis Oiefe
fcftcn/ Icalis
"aftahad. C
c*'*ullo.
fpanis
CVyto de cauaffo.
Caftarna di cavallo &
Hi-
tfic
no poflum no adiicere elegas Caftanez genus mihi a docWimo viro,eodeqi Cofmographo
H I S T O R. L I B. I. P L A N T A R V M y gr.iphoc!jrim\moAbrahamoOrtelio,vetercamicodonacumanno m. d. xci.|uodilIccx' Peruana prou incia delatu a celcben imo V. Bcncdiclo Aria Motano paulo anrc acccpcrat. Sphari \cx porro pxnc figurx cft ha:c Caftanea, niii latera haberetpaulo depreffiora , pr<e- caftmi fcrttm vbi pcdiculo inhe/it.cortice fatis craflb,fragili tamcn, & veluti fungofb obdu&a, co- r mm'" loris ex fuicoaliquantulumflavcfccntis :huicfubfuncinnumera:cenuesquidemfed firma: fpinx,putamini, quod nuclcumincludit,tenaciter inha:renres:ipfumpucamen fufcum eft,nondenfum,fedlcnrum&: frad:ucontumax,intcrioreparteJa:vc&fpIendidum,quo continctur nuclcusamygdala: (putaminefuolibcra:) magnitudine&cOlore,formaautem
,
leporinorenifimilis,intusalbus,faporedulcisfere utamygdalaautcaftaneavulgaris. Eius iconem,inftudioforum graciamjfubCaftaneaêquinarfru&u^fuo echinato calicc pra:dico,eadem tabdla cxprimi curavimus a perito diligente artifice.
&
#
N
PLATANVS, ACER, SORBVS,

Platanus.
&C.
\jfi
Cap.
VI.
#1
-*
*2
>9 \>
f)
Platanus in iis pi 4 ,Mm . regionibusquasadij (potc non nafcatur , quiatamen cum Caftanca equina Conftancinopoli allata, ad aliquoc orgyias mihi Viennar Auitria; adolevit, illius mcntionera hic obitcr faccrc volui. Hiftoria apud alios videre licet. A c e a i s ctiam, quod fo- j
e s i
TA
liorum ftmilitudinc proxime ad Platanum acccdit. Eius in Viennenli faltu , aliisvici-
&
nis fyluis obfcrvancur duo illa
genera , a plcrifq; iadcfcripta. Lacifolium oblongiorc florum uva, candidiore &laxiore matcrie,
iûfoimm.
quod ab imperitis Platani nomine donatu cft: Galli Planc vocant , VngaIauorfa.
ri
Alreru minore foIio,firmio- w ^. rc materia , crafliore corticc, ab impcritis in Gallia Sycomorusnucupatum, idGallis Er^/fjVngaris Iharfa dicitur.
Vtrumq.genusGcrmajJ?afef?olt$/
ni Zlmnxiixb
acero y
Italt
H ifpani el azre appellac.

t
S o r b v s itcm torminalis sorlm t*rPlinio dicla& Hcrbariorum mmiucr-
vulgo,quam Anguilara &dotifIimi quique CratargumTheoph. lib.n i. Hift.planc.cap.xv. pfZl Pannonia: fyluis famidefcripcum cflb cenfcnc,Viennenfi faltui,& plerifque aliis Auftria: liaris cft. Eius fru&us O&obri Vicnnam in forum venalis adfertur, atenuioris fortuna; hominibus &pueris admodum expecitus:GalliL^ /', Germani2Waj*rr/ Vngari^r-
ea'
&
koczta vocant.
N s eft & iifdem locis,pra:fertim veroinrerfaxa&rupcs, id Sorbigenus.quod nonnulli Ariam Theoph.efle cenfent,folio coryli aut alni fere , fed prona parte omnino incano,frucumferens fuperiori proximum fedcoloredifrerenrem,quiruber eft,minime cdulem,&anulloanimantium,pra:terquamabavibusexpeticum.Etusnullumvulgarenomen novt prxcer Auftriacum a quod Melperpaum eft. Avcvparia ctiam cognominata Sorbus a baccarum ufu ,qu6d iis hieme aucupcs turdis & merulisinfidiari foleanc foliislegitima: Sorbi.vel Fraxini.Eam Dalechampiuscur torminalem cenfeac.nullam caufam video,ciimeius rubrisbaccis nemovefcatur,feda
FRe
c^v e
jrit*gn*. mint.
^^ * ***>.*
*
AHCHtllTtM
srb.
folisturdisahifq; fylvicolisavibus,gallinaginc pra:fertim expetatur deinde,ubi Platani fo:
lia,
qua: Plinius Sorbo torminah tribuit? Germanis <X>C0cK>ca:/3ftafl?t garis Vdros berkinye dicitur.
mb CO?aal&ccrj>aum: Vn-
Auftnaci
lO
.

.*c.
%
AccrlatifoL
Sorbustorminalis Plinij
'
Al
v^
Sorbus Iegiciraa.
Auftriaci Afcheritz vocant t reliqui Gcrmaniar-
borc 6prir&aum/&Spcrfwfouim/ fru&u Oprirltas; Gulli arb. Cormierftnft. Cormt\ Itali atb. Sorbole*
ro y fruft. SorboiHifpzni zvb.Serual, frudt, Seruat,
nus alternm.
autem non poflum non memini{le,c* nerisillius Iuglandis haud vulgaris,mihi cerce
r
proximisannis
/
nacinuce quxcum aliis vulgaribus fecundis menfis adpofirainconvivio quodam adquod cram evocatus: ipfiusporrdnucistencritudo,&longiorqua
demum
obfervan,
&
V
"5
forma,me invicabar,uc bwas /eponere, ratus diverfamavulgarieam eflearborem,qu# eiufmodinucesferrec. Hogclandoamiconuces miccebam,quaMpfinonmoddgcrminarunt,fcd
vulg3ris
ctiam proculcrut , vulgaris quide luglandis foliis forma (imilia,hoc eft alaca, inftar foJiorum Fraxini,fedlogemagis tenclla,acqucinambitu fcrrata; quorum odor etiam gravis ut in vulgari.
folia
u
VA-
AVELLANA B IZANTI NA. C A P. VII.

duorumvulgoeftgencrum,fyl veftris fponte nafcens paflimobvia,&Jomcftica,qua:inhortiscolitur.Eaetiamduorum eft generum nam vel oblongiufculum fruclura fert eumque duplicem,uniusenim nuclcusru:
COrylvs
CorylnJ
rtjentrit.
qualis in Italia, Hifpania repericur, Mcenum fatisfrequens.
&
bra (qui prar ftancior iudicatur ) akerius alba peU crafliufculum, licula integirunvel brcviorcm Francofurti ad Londini mihi confpedus eft,
& &
Vervm ahud genus percgrinu & rarum admodu hic propono, quod anno
M. d. lxxxi i.
primum
'
Plantarvm
histor. liber
I.
XI
y<-
] -**
Corylus.
AuellanapumilaByzantma.
^
Avellanx Byzanrinx raraus cum
fruclu rainore.
risbulbaccis ftirpibus curanre
*'
v-
iV
^v ^>
V*
primiim,deindequadricnniop6ft iteruma!latum cft Conftantinopoli ciim varij gcne-
Mag co acGeZon-
nerolb D. Dauide Vngnad Barone in
necic,ConfiIij bcllici in Auftria Prarfidi,qui

deliciiseffe
&
Turcarum Imperatori,eiufqueProcenbusin
mihiaffirmabat. Emsporro frutex ,eoaffcrente,fupracubiAvttmu talemaltitudinemraro excrcfcit,fedpumilus fyztmim
femperpermanecxraffosadmodum magnok l**fli* que ferensin tenuibus pediculis calycescal-
modo fingulares modo plures fim ul in eodem pcdiculo cohxrentes ut vullofos durof6j
,
,
garis,extremaparte in multas craffaslongafqj laciniasdivifos, fede etiammultis fimbriatis appendicibusobfita :funtvero ij calyces foris valde dura afperaqj lanugine hirfuti, mtcriorc
Auellana: fylvcftri fponte nafcentiferefimilem,vel aliquantulum breviore,duroq;putamine, uc ill#,$onftantem,qui nucleum fimilem conti-
partc Ixvcs, continentes
fru&um
&
queminitio obfervarenon potui,quod unicum dumtaxac fru#um,qualem tum in Pannonicarum ftirpiqm hiftoriacxprefli,imnet;
petrarc pocuerim: poftca
tamen cum
plures
nahiseffet,&aliquotabipfoaccepiffem fuis calycibus inclufbs&exemptos,non mododc[Uftare volui, fcd etiam tellun comifi in fi&i-
ibus,noncumfuocaIyce,ucantemihifuerat fignificacu, fednudos:atq illiquidcmaltero dutaxata fatione anno nati funt,& in fingularemvirgula excreverunt pedalem,quam finc
;
ordinc
12-

;
tamen rugofa Eius uniordinc obloiynora paulo quam in vulgari ambiebant folia,perinde akitudinem fuperantem,adhucalebam,cum Francofurtodifcefn
:
cumfruticem^humana
licetin
etiam annoM.D.xcv. d xcni.fedquiullius fruaus(pecimennondudederat:im6neq-, altitudineexcreviffet,utad mc fcnbebat, cui arbore difcedcns rehqucram.
magnam
A L N V S,
Alnus
vulgaris.
Cap. vim.
Alnusaltcra.
<
î *>+*
Cornus.
Ap
e 6 vulgaris eft notitia* Alnus,vtciim ab omnibusrci herbarix fcriptonbus eiushi-
(tona fit prodita,fupervacancum cffe videatur cius hic meminiffe.Quia tamcn quotquot illius hiftoriam dedcrunt,unicum eiusgcnu:>agnoviffe animadverto,opera:pretium mc fa&urum cxiftimavi, fi qua: circa hanc ftirpem obfervabam, hic proponerem. V vlg a ris illa,omnibusprovinciis(quas
1 rJ
f
quidemadij ) admodumfamiliariseft,&Gallis ^/f,Germanis ^tlnbaum/ Italis Jlno, Hifpanis

1
Alifo,V ngaris g<?>/4dicitur,Gra?cis x.?wd-pa. At aliud genus alunt Auftf \x Styria? montana.circarlumina&udislocis.etiain Danubij in-
&
Viennafrequens eftaltericomixtura: quodperindeaffurgit ut primum huiuscortcx

fulis circa
:
candidior eft,folia quidemaltcri fimilia
& ptrin-
& ftrobili minores quam in vulgari, tenellique rami & novella folia nullo
candicantia: iuli etiam
derugofa,minora tamen al;quantum,fupernc non fplendentia ut in primo gcnere fed inferne

,
lcntohumore afperfaut
:
in priore. Vtriufq dif;
fcrentia rufticis illarum prouinciarum etiam bene nota nam primu genus cywarty cr(n/ hoc cft
Alnum nigram:hoc SOMf*
trfn/ id cft,
albam AI-
num appellant.
Huiuscortex magis rcfrigerantcm &adftringentem cum ficcitate facuftatem

obtinere videtur quam vulgaris.
Folio-
Plantarvm histor. liber

i
I.
*3
Foliorvm quxdam affinitasfacitut dc Cornoaliquid fubijciam.Nampjxtervulga- &"*"" ""'*""*' defcripferunt,eft propofita,aliud genus obfcrva- ? tam, qux a ccteris qui Plantaru Hiftoriam bam O&obris initio m. d. xc i. cum Francofurco Colonum dcfcendercm Andernaci ad
i
,
Rhenum,inhorcoejusdiverforijcuifymbolumS.
Spiricus,
monente honcilo
,
viro
Hie-
ronymo Scholier.
porrd altitudine aflurgebat illaarbor , quam vulgaris mas ejufquc caudex Gmilicorticeeratobduccus:verum ramuli,illiusramulislongefragiliores,foliaex adverfo cosamplcclentiajbrcvipediculoînftarfohorumvulgaris^nicentia.nccillismmusnervofa, inambitu non ferrata, fed vulgarisfohjslatiora,exquorum alis cutaccxchecxcmcrgebanc
Non minore
ctiam ante brumam,inquibus florum fubfequcntenovovereexplicandorumgcmmx:florctenimcumvulgari,ejufque fructuscuraillomaturefcic,faturaciiis tamen (utintclligebam)rubens:craffioractiam,brevioraqueofliculahabet.
Vvlg ari s
autemCornus,fedfylueftrior&magispumiIa, frequcnsnafciturmultis cotn^mu

fum.Uo.
Auftrixinferiorisfyluis.
._*t
u
19-
foliorumaflinitasFacit,utqua!circaVlmumetiamobfervabam,dumSalman^jl. licainHifpaniaagebam,hicadijciam:nempe VlmorumJuxtaThormimamncmnafccn- Luufl*tft* tiumquafdam radicesinfrecjuentia tcnuiflimaqueftaminadefinere,atquecum pra?terla-M:^ r *i,tim colorem contrahere.In hisnafcuntur&latcntexi- J^' bentibusaquisperluantur,rubefcentem
Eadem
gua quxdam animalculalocuftulis five exiguis fquillulis perquam

fes
limilia, qua: Salmaticcn-
piicatoresdiligentercolliguntinefcamcapiendispifcibusidoneam. Quxveropilcatorum oculos eft ugiunt,ii djutius lllis radiculis implicara periiftant, adolefcunc, &C cx radiculis emergencia avolant inftar terrcftrium locuftarum :poftea certo tepore in aquas rcmcant,
ad confcrvandum fuum gcnus.

S
I
QV; A
SILVESTRIS.
Iuda*.
,
Arbor
-^
i
AP.
IX.
TJ V
gari
i.
arbori Siliqux fylvcftris
nomcn i'n-
nonquodfiliquaiveteribus dcfciipta* fimilisfit,fedquianonnullis Hifpanixlocisvuldidi,
nom ine fic appelletur.

i
CResc
t interdum in arborem juftx ma- siiLjmfjl.
gnitudinis,locis cultis: Ced neglccla
& fponte na-*'
//,,r "'-
lcens,plcrumque inter frutices potius, quam ar* bores cenfendaeft.Rariores fertramosalternatimex lateribus nafcentes corticc cx purpura nigricace ca<5os,qui primo Vere ance foha.aut ijj pnmum germinare incipietibus.infcriorcparte ternos auc quaternos flores fimul iunclos fcrunt, geniftx aut pifbrum forma,colore purpureo eleganti:foliadeindeexintervaIIis prodeuntAfari tere,minus tamen camofa ,circinatx propemo,
.dum
rotonditatis,ncrvofa
admodum uti Arifto:
lochiarum,&dura,fuperioreparteviridia,inferiore verd nonnihilcandicantia floribusfuccedunt membranacexpurpurafcentes iiliqux,&: quodammodo tranfparentes,comprcflx, digitalis longitudinis& Jatitudinis,inquibus femen
lentis
i..
planum,durum.
Aliudgenusinveniturperomniaferefimile, Arhoruu prarter florem,qui in hoccandicat, ciim in fupe- '^"fi""riore purpureus fit,& corticem virgultorum qui
candicat potiiis quam purpurafcit. Sponte nafcitur primum genus Granarenfi re- *"&*<
gno,
Hifpanix atque Narboncniis Gallix locis intcr fepes. Alitur etiam in

aliis
& quibufdam
eiamin veteriHifpanix Caftella Belgicis hortis. tc nafcens non vidi fed femine dumtaxat natum quibufdam V v l g v s Herbariorum Arborem ludxappellat.-quidam afihquarum fiveloborumge- Nmim
,
non modo in Germania &: Bclgica fed ob venuftatera. Secundum gcnus flore candido fponhortis
,
nerationeFabaginem-.Granatefesvulgari fermone Alârouoloco , hoceft Siliquam fatuam fivefilveftrem Mauntaniillius regionisincola: D/>:Caftellanipropterelegantiam&venuftacem Arbold' awor; Galh (74M/*r,quafi vaginalem,quia,ut opinor, ejusfiliqux cultrorum vaginas armulantur. certu Thhxc arbor veteribus ilt difta , non facile dixenm . Nonnulh ad Ccrcin o nomine '/* populitertiumgenuseleganterdefcnpcum,' Theoph.referunt.Sedeanihil ahudeft quarn r quod
:
Qv
14*
Caroli clvsI rariorVm
quod Pliniiy Lybicam appellat.Gaza verd pro Cerci Alpinam pofuit: &Cerci>p/$vocabulum ufurpavit lib. 1. Theoph. de plant.Hift. cap.xvin.inter arborcs filiquisprarditas poft
MpawaVjUbiquardamGrarca exemplanon ;/>*}<;, fcd>uy./slegunt. Plinius lib.xxxi.cap. n. mcmimt Siliaua: filvcftris/quam purpurcum rloi em ferre ait: an vero harc noftra fir,difTicile
cft
Cotytea Thcophr.
ex unica ilia nota iudicare. Mompelijdegebam,peritioresrciherbaria: ftudiofi Arborcm Iuda: refercbant ad Colyteam Theoph.deicriptam lib.Hift.plant.iii.cap.xvii.qusefichabet:
Dvm
Qua: vero circa Idam prcvenit Colytcaappella:a,alteiiusgcneriseft,fruticofa,nodofa, multis alis concava, non admodum rara , foho laurino latifoliar Lauri , fed rotundiore amplioreque,ut vel ulmeo fimile apparear,oblongius tamcn , colore partc altera herbido, tergoautem(ubalbidonervofoque,nervulispra:renuibus fibrifqueintereaspropaginesquara mcdiocallocoftarum in modumexcurrunt:&c. Etcap.xim.eiufdemlibri,filiquas illitribuit
leguminum modo. Qua: fane noc*e,pra:fercim fi
utriufque Colyteardcfcriptio in
unam
Cointea
Tbtffhr.
contrahaturjArboriludajplurimun. conveniunt. Po r r 6 Colureaquam fponte nafcentem inquibufdam Auftri$monranisinveni,egregie aTheoph.lib.H1ft.111. cap. xvii.defcribitur ante Colyteam.&cftfatis vulgarisubique
nocicia:.
EamGalli Baguenaudierappetiant.
Kigwi*
SiliquaGrarcis Kepwr/adicvtajValentinoregno frequenriflimaeft,ubieius frucrusiniumencorumpabulumcedit.Confpicicur&aliis Hifpania: locis magna? altitudinis^latequeramosfpargcnsxaudcxillitiscrauiiSjlongifirmiqucramijfoliaalatautTerebin-
Cetervm
thiautPiftaciar,majora,Nouembri&DeccmbriiuluminftarIuglandisferc,infiorcscxrubropurpuraicenrcsfefeapericntem:filiquasdeindedigitalilongitudine,craflas,edules,qua: grana continent Caflia:filiquofa: quam folurivam cognominant,granis nondiflimilia.Galharborem Carouger, fruclum Carcuges: Germant fructum (namarbor illis incognita <3oitt ZSol)<\n& fowtt: Itali Carobt Oofo/f -.Hifpaniarb. A Igarouo Garouo,fru&.Garouad:Vngati t Germanos imitati , fru&um S zcnt I anos Aenjere ,id eft. D. Ioannispanera appellant.
&
&
v_
Lentiscys.
Cap.
x.
Lentifci bi
/l$ri*.
g n a foltimex parte fruticat Lentius,multisabunaradiceftolonibus&virgulcis^ aflurgens lentis, vimiuis inftar obfequiofis,cinereocorciceobductis: interdum verd juandononcarditur, fed negligitur (ut pleriiquelocisad Anam flumcn,quodHifpani Gua^/-âappellant, obfervavijin arboreiuftarma,
TUTA
&
gnitudinisexcrefcit: folia Glycyrrhiza?, firmiora&duriora,atra viridirate fplendentia , alata,
hoccftin longo pediculo utrimquefica,foliorum inter feiemper contrariis pcdiculis,ucin TcrebinchoJuglande,Fraxino,Sorbo,&plerif-
que
aliis,nullo
merum (utinillisj facicnte,iucundi cumquadam gravitate odoris, fapore acidiufculo & ad,
tamen extremo imparem nu-
ftringente:
iis
aut folliculi
:
interdumadnafcuntur veficula: ,culicibusexiguis pleniutinTere-
binthinis flos
malarum
caviscirca
oblongum
pcdiculum racematim coharrens, mufcofus,colorcex herbido pallefcente, nonnihilpurpurafcens:fru&us deinde initioviridis,moxexpurpureo rubcs,per maturitatem niger oleagino-
&
fus,ervi
magnicudine,nucleo duro,nigro,candi1
Ht*i,!
dam medullam contincnte. P r o v e n t copiose per
Lufiraniam
Bat-
ticam,regnum Valentinum,&toto illocradhi ad mare mediterraneum obverfo.atque in GalNarbonenfi:florct Aprili, fru&us O&obri Nouembri primiim macurefcit. Belloniushb.n.Obfervac.cap.viii.refcrtin infula Chio copiofiflimum efle Lentifci proventum,&primariasInfulariumopes& forcunas confiftere in Maftichis fquam folaha:c
lia
&
H*flicht to
filaCbif.
jJmw*.
infu]afubaiiniftrat)collectione;necminoreimpefa&diligetiaLcntifcosifticexcoli,quam inGalliaviteSjnondifFerretamcn arborem abea,qua:in NarboncnfiGallia&Italiaprovenit.Idem mihiretulcruntqui Conftantinopoliredcuntes,in Chioaliquamdiuha:ferunr, nonnihil ramen diffcrre arbufculasab ijs qua: in Italia nafcuncur. 1 c 1 t v k. Grarcis ô5,Latinis Lccifcus,Gallis Lcntifcjtte Icalis Zw///o>,Hifpanis Mata 3
nonnu L
\
PLAN TARVM HISTOR.

y
B.
I.
IJ
'
fccfinonnullis *4r*,Lufitanis aruttra.E)US refina Grarcisp-nr: jtwJi.wMW^.Latims Hifpani* naLentifcina,& Maftiche, Otficinis J/4/?/*, Galhs '-W-Aj. Germams^cf/ demajttc, Hilpanis \Kz\isMa(lue: oleumexlentifcibaccisesprcfiura GalhsAwfc Alma)iga
Hypociftidis vircs Maftichen fanguinis **" Diofcoridcs Lcntifco, Acaciari bvit quid adltnnveteri tuffi utilem elTe dicit: oleum quod e femine fit , cum reieaionibus,
&
&
Ecdcntifcalpiacxpurgandisdentibus ufus quodinpcregrinasregionesafportabatur. vana plenfque nhjs non minus quam ohm.ex Lentifci ligno conficicbantur: ut etiam idonea
eendumelt. Cum in Marbonenfi Gallia degerem
....
,
oleum cx Lentifci
baccis expnmebatur magni ad
Gingidijiivc egioni'bus,quzLentifcumalunt. Hifpani tamenmajoreexpartc krtuc.se r Bimaga:umbeiladetra<2is, dentes acibopurgarefolent, tametfiapudeoscopiosenafcatur &/&. dentifcalpia cx tcmpore fubminiitrat. Lcntilcus fed unica Bifnagac umbelia plurima
:
Tereb inthvs
C A P.
I.
TErebinthvm
marem&femmam
hb.Hift.Plant.
ciens,
111.
induo gencra hoc eft

,
TttAmhmt.
<?/ diftinguic Thcophiaft.
cap. xv:
Marem ftenlcm fa-/*'
feminam fru&tcram, quarduplexfit, una fructum procinusruffum promens lentis magnitudine.quiconcoquincquit: alia, viridemeditum, poftmodum rufFum tingcns, poftrcmomgrumfaciensmagnitudinefaba:, 6cc.
EgoillasdifFcrentias
non obfcrvavi,
tamccfl
diligenterinquifiucrim: nifidifFerentixfintappcllanda:, cumfruticesintcr (comninofnnilcs
fiutumferunt,alccr
manem&rufum, ahcrincerdumadmacuricaccmperdu&um nonnum5
quametiamfrutexnonadultus, aut nimisumbrofo
Max
& iniquo loco proveniens,nullum fert.

1
ma
porro ex parte Tcrcbinthus fru-
ticat^ramislongiSjraris^cinereocortice
Tert i;:hi te&is: fo- bipri*.

.
liailliLauri,aucPiftacia:pocius
{quxplurimo-
rum confenfu Tcrcbinthus

fci
indicaeft, cujus
J
^l
'
"
6!5i
Cf
* *
""" cumillaodoriSjCircaunumpedicuiumconjuga^^ ^^l&iSlijP timvtinSorbona(ccntia,uno,quodextremope^L c^f|1^5% \> ^t&l tSb diculoinheret,impare,&hieme,quantumvide(
._
Thcophraft.hb.ini. cap.v.meminit) cjufdem
<J
novcllafolia, prorfusfererubcntia extrcmisramis germinare incipiunt, nafcitur e ramorum
mufcofus, utolcx, flos, tubcrculis, copiofus purpurafccns, vel phceniccus,racematim coharrens, qui temporis fuccefTu in frudtum tranfic
Lcncifcino fere fimilcm, paulo majorcm &loniorem,inicid viridem, circa vindemias^ ^^ 2 refinofum,manufq3 dum colhgitur mficientcm.mcdullam in
&
continentem.PleSuem &C Carpobalrubefcere incipientcm.ancc macuncaccm,inanem abijciunc, riaue fruciccs eum proponicur,planc fimilcm Ferc eciam vindcmiarum cemporc in officinis vcnale famo quod quales fcre in Vlmi quofdam folhculos feu veficulas fohjs & ramuhs inhzrcntes concavos palhdo aut purpurafcente colore interdum etiam exrremis rarnis obie
,
foliis
nafcuntur, fed
lonk&cartilaguieacorn.cula,var.afoimaexcrcfccntia,concava,qua:(utict.amfoll.cuh; quendam concincre dcprehendunrurcuipermixcacinerea&: fulginofa apefca, lentorem
rxcremenca,acqueexiguaanimalculaalata.
Wteprovenitplurim.sLufitania,, Hifpania.,
&
,..<*, r Galhac Narboncnfis locis,

1 :
i_ubnncer-
NataU,.
durninar&tisfotmamamitgit^ Bellon.us in^Syr.a & C.hc.acolocis refina cx Tereb.ntho chcitur fcTm commcmoracis Afamia vovcnahs Damafcum infcratur,&: in Mefopotamia,aTutcis piofam inveniti.qu*
cata.auxinCairovendicur,referc.
GR xc
lis l
utarbitrot,cJrM^.Fruaum.cjiis Avicenna Granum

C rebinth,narefina,AviccnnaJ J p^^,LatinisT
.
^pui^, LaciniTcrebinchum,Galh r<wfe*/fr,Hifpam nonnulh,acornicuY*V?cat

.
WT
gluccnAlbotin,Officinis. g noc'a J
.
.R^G^q nam
ta
ouamTcrebinchinxnominedonanc.Abiegnaeft. ^ & foh.s eafdem vircs tr.buic D.ofcorides quas Lent.fco , fim.lcmqj cflcj UcuU.u, H v l v s corcici Prattcrcaftuaumduâptiimcffc, fcd ^ho. ilioruxa&parandi&fumendirationem.
CarOLI
CLV.
sliRARIORVM
adve*rfari,exdalfacere,urinam
Terebint bi
fiuclus edu*
movere,venerem excitare , cotra phalangiorum moTfusconvcnicmerifivinobibi. Ejus reiina reliquas antccellic,tefte Diofcoride; Galenustamcn, nonnullarumfacultatum ratione,Maft:ichenpra:ferendam cenlet. Bellonivs lib.n.Oblcruationum cap. xcvi.rcferr, ciim in Ciliciaeflet, in Arabem quendamrufticumincidiiTejquiCamelumTerebinthifruduonuftumageretDamafcum, ut iftic venderct,vuIgo enim illic in cibum recipi Qiiod verd ab alio nemine obferuatum
.
Ik.
V ejicularum
Terebinth.
ufus.
putOjfcribicidemlib.i.cap. Lxv.&dlib. 111.cap.45>. Thraci^&Macedonixrufticosmenfc luniodiligentiflTimoscfleincolligendisnucibusillisaucveficulisTerebinthiramulisadna-
fcentibus, ciim primiim efformatsegallarum magnitudinefunt, antequam in ampliorem formam aut cornicula excrcfcant, &c lftas magno vendere in Pru(a Bithynia; urbe , magnus enim earum ufus ad fericea ftamina varijs colori bus imbuenda ; eumque duntaxat in ufum plus quam fex millia pondo finguhs annis infumi.
Bont quibir.
Bont fbugicr.
C. V. LeonardusRauwolfiusHodoeponcilib.ii.cap.vin.aitTcrebinthi, quod Arabes 5^^,PerfxT^^vocant,prxtervulgaremduogeneraobferva{Te,unummajus, alterum minus. Majorisfru&umquem Arabe5 5^^/^/rappellantpiftacijsformavaldefimilem, brevioremtamcn&rotundiorem minoris, quiilhs5^//2//^rdicitur, cumfuocortice magnitudinem,pifo majori sequalem efle,in rotundum nonnihil concavam,veIuti milium ejus Indicum fivc Dera utriufque fru&um non minus jucundi faporis efle piftacijs, eamq; obcaufam inquilinos abunde ijs vcfci, perinde ut nos pineis nucleis & avellanis. Nafci magnacopiainPerfia, Mefbpotamia, Armenia, raceraatimcoha^rentefru&uutpiftacia:, vcl
; :
Terebinth.
potiusutTerebinthivulgaris,cujusetiamgenusa:ftimantur,cumarboresillumfru<5lumfcrentesoblongiufculisfolijsTerebinthumfatisxmulentur, quanotaaPiftacia, quarrotunmagis confpicua habet folia,differunt. Poflent,pratfertim majus gcnus ad Theodiora phraftilib.ini. cap.v. IndicamTcrebinthumreferri, &adi; ^VSerapionis, Avicenn^,
&
&
lniicn Theopbrtft. Facl.

Bcl.
Rhafis,
quemadmodumminusadeorundemSf/, quandoquidem
ilhipfi
Au&ores
fimi^
lesfaculcates his nucibus tribuunt.
COGGYGRIA.
CogiygriA
hifiorsA.
Cap. xii.
aut tricubitalibus conftat virgis, digitaliscraffitudinis, nigricantibus,in numerofos fubrubentes ramos divifis,hic frutex: foliafirma,denfa, nervofa, tereI
1
cvb
ta l 1 b v
binthinis folijs ferme paria, latiora tamen,
&
Xatfiltt.
orbiculatoferemucronc,oblongis,fubrubcn^ tibuspediculisnitetia tcnuioies ramulos ambiunt,odore quodammodo lencifcino , guftuqueadftringente, non injucundo tamcn: ea fubxftatisfinemrubefcunt,elegantiffimoque nitore oculosobleclant emicat e fummis ramulisquidam vclutiracemus mukorumfloi^culorumcx herbido pallefcentium ,exilibus, longis punicantis coloris pedicellis inhxrentium paulatim dcinde fefe explicantilli pedicelli in latam longamque plumaccam c^fariem, &feminaplanalenticula: modp, fed longe minora fuftinent: radix illi dura,lignofa, rans fibris donata,ut Terebintho. Crefcit fpontc in monte Badcnfibus thermis,quxa Viennaquatuormiliaribusabfunt, imminente, vicinisque quibufdam montanis locis,vbi interdum adeo pumilam erui, ut uix cubitale altitudinem attingerct. Olimetiam legere memini dum Avenione per Araufio:
&
rumagrum &BoullineadMontelimarprofI.
cifcerer,Valentiam Allobrogum
& Gratiano-
Nmiaa
polim pctiturus. Floret circaViennam Auftri? inferioris metropolim Maio , calidioribus locis maturius: Augufto. fru&us maturefcit Iulio VulgusHerbariorumappellathuncfruticcmCotinum, &aPlinioitavocariexiftimat.
&
CotinicertebrevitermeminitPliniuslib.xvi.cap.xviii.hisverbisiEft&inApenino frutex quibusfanenemofacite atinmrtm. qu i vocatur Cotinus,ad lineamenta,conchylij colorc infignis. Ex Herbarios tale nomen obtinuit.Cotmi appella tio re&e tnbucollieat an ei ftirpi quz apud
ta
fiufcdabillisWnomenpotiusinditumfufpicorjafohorumtabefcentiumrubrocolo-
re, quo
Cotinum inficere fcribit Plinius.
Idem
Plantarvm histor. liber
i.'
l
#17
Cogygn*.
;
IJem Pliniuslib.xiii.cap.xxm.Coggygriamdcfcnbitin hunc modum Similis&Coggygria folio[unedonivideIicet]magnitudincminor. Proprictatem habet fructum amittendi 1 anugine (pappum vocant) quod nulli alij arborum gencn cvcnit . Ea fanc plurimas notas ha bec noltra; nuic ftirpi convenicnces. Pliniu s auccm co loco ad vcrbum ferc cxprimic Thcophrafti xoxxv fxnAiav lib. 1 1. Hiftor.
1
phnc.cap.xvi.delcnpcam pofta\J)>dym.ofxoiov ' i?) rtsroic, to QvMov x)

'tvcf)>ov
tJj?
xoxxvfMiXiac,r6Si Tbtofb.
dxnx.'oatxzi>
(XiKpbvômoViîir^roiX7ra7r-'arS&air6vxafi7r6v. rro yapovS'' e$
ivoc,
oAAa
tTwâ.utvulgatahabentexcmplaria: at xoxxvrfiac, legilTc videcur, non xoxxvjuriiac,, quam Gazaprunum incerprecacus eft ciimcamenanimadvcrcere pocuilTctcundcmTheophraftumaliam xoxxufx/xnXixv hoccft,prunum abhacplanediverfamlibro im.Hiftor.plant.
, ,
cap.in.defcribere. Iraquelibenteraflcntior do&iffimo Ruellio, q\iixoxx.v(MiXtas vocempriorelococorruptam eiTe ccnfet,& xoxxovnXiiac, Iegendum elTe fufpicatur vA/enim apudTheophraftum ctiam Vncdonem ilgnificat,cujus fo!ijs,frucicisquem defcribic,foliacomparat. Aptiiisigiturmcojudiciohanc ftirpem Cocconclciancum Rucllio, aut Coggygriam (fi quisforte
:
XtX*tll>U0
Thcophraftumficfcripfi(recumPliniocenIet)appellabimus,quamCotinum; ciimxoT/po? &l Theophrafto Diofcoridi oleafter fit. Hoc fruticeadparandaconautuncurCoriarij, nonminusquamrhoe, cumahbi, tum circa Viennam Auflriar.ubi etiam rhois vulzatc nomen Sumach indiderunt. o
&
Rhusobfoniorum&Corianorum.
-O
I*
quiainRhois, quocoriaperfi- KhmCotU ficiuntur, mentioncm incidimus, ab mftituto "*"" noncritalienumdceohicnonnihilagerc, prartcriTiifsaejushiftoria,quxluculcntcradmodum
Cetervm
aThcophraftoprimum,lib.iii. cap. xvni. Hiftoria: plantarum , dcmde a Plinio lib.x .cap.

1 1
v i.& lib.xxn i i.cap.x i.poftremo a ncorericis plcrifque dcfcripca eu,ne aft agcrc vidcamur.
um
InHifpanvcavero mca percgrinatione magnumejusproventumSalmanticenfi agro cffc,

,
lfticquequseftusgratia diligentcrcoli, obfcrva-
co confcruntur ncc minore cura coluntur quam vincta,alioqui ncc tam

agri
,
bam. Multi cnim
aut fi cultura abfit,dcgcnerat (ylvcfcit: imonondefunt quivitibusintcrferanr,

larte aflurgit,
&
cuIcur;ecompendiumqua?remcs,uteademopevitibusfodiantur. Carduncurfingulisanniscnati furculicubitalesad radicem ufquc aup
'
racum
fummam tellurcm .deindc dcficcantur, in pollinem rediguntur,& in ufum convcrtuncur,ad parandacona.

Officinx hunc fruticcm Sumach nominant Arabica appelUtionc, Hifpani cuwaqut , Garlli nonnulli Rhon.
\
Pliniuseodemlibroxxiin.cap.
alterius Rhuis,diverfi a fuperiore.
xr.
meminit
Rhus forh
Fli*ih
.
Ncc Rhus,in-
quit,LatJnumnomcnhabet, ctiminufumpluribus modis veniat Nam & herba eft filucftris,

.
fblijsmyrti, cauliculisbrevibus,
tineas pcllit
:
quxvenena&
,
& frutex coriarius appellatur
fub-
rutilus^&c.H^cherbaRhus.quantumconijcerelicctêaefrevideturquamBrabanti&Batavi <x$l appellant,nonnulli Galli p/w*#/,magni inter eos ufus ad confervandas atineisvc- ajrf. ftes,&Belgisetiamadroburfu#ccrevifia^ddcndum: illicniminfoquerefolent, utmagis *imcnu caput tentet,& tomulentos potorcs cfficiac.
'
Eft&aliusfrutexfolijs Oxymyrfines, florealboinHifpanfa& GalliaNarbonenfi fre-
quens,quodaoonnulhsRhusPlinijnuncupatur. VerumcumisnuliiusalteriusRhuismeminentpraterquam llliusquam hcrbam cognominat,& Coriarij fruticis,cujusfcmen mcdicamentis&culinaMieceffarium arbitranturperitiorcspotnisadDryophoniPhnij hiftoriara accedere: talis enim eft lib. xxvi i.cap. ix. cjus defcriptio. Dryophonon fimiljs herba
:
Dryop^ p/y.
eftjCaulicuhstenuibuSjCubitalibus^circumdatisvcrimqucfoiijs^pollicariampUtudinejqualia
oxymyrfines,fed candidionbus mollionbusque^florecandido fambuci,&c.
B
1
ROBVR,
.1
;i
'
X8
Caroli ClvsI RARIORVM

ROSVR, QvERCVS.
Robur
iii.
l^.xl.U^SV
xiii.
?*>'
CER.R.VS.
Cap.
Robur
i-
u ii.
*w\.j*
Vt verd Ida?i drjl v tohrkv- videreconfucvcrun^Wgencrafunt^^quam nonnulli Robur, Gazanuncplacidam, "'' """" alijs Quernunc quercum vertit; etiy &a4,qux Cerrus ttA*<PvAAo?, qux Gaza: Latifoha,
1 1 1
O bor
quina gcnera 1 nonnullis aflignari,ab alijs foliim quaterna/Theophraftus lib.
nomine difcrepare. Hift. plant.cap. ix.&: x.fcribitmonnulla tamcn
quarram a'A/cpAo/a>, poftremam &: amanflimam />/W/ , five Cerro. MaeedoVcnquercusÂaTÂorqua: dulnesautem quatuor gencraraciuntjfTuuo^w-.quae Gazx qux amaram^Wp^five Gaza: Cerrum,que. rotundam glandemferrhanc noncemtftfvor nullum animahum gnftec ftenlem omnino , alij vitiofum frudum ferrc aiunt, quem
TOipyAA,
nulli
cus:<M,qu*Efculus.' *%>Ao/ac>UVpAo/os,GazxSalficortx, ahjsCerrusfcmina: timnia five Efculo,deinde iuipifi, tertiaratwA*fructifera: dulcilfimam autem glandem efTe QnyeS,
Pr2
ftonaThb.xvi.cap.v. &: vi. Nosverdeasarboreshicdefcnbemusqua:perHifpanias,&:in AquitamaCantabrisfinitimavulgd /?**/*, deducloaRoborenominenuncupantur, quaf-
Qui plurade his vokt,confulatThcophraftum qaodiximuslibro,&Plinij NaturalisHi-
Rohur
i.
quc lllis fimiles in Auftria & Panuonia obfervavimus infuper Cerrum , &: nonnulla dc Quercu non vulgana. -/ , . rj u n. fedhumihor, robufta matcric, Quercuivulganadmodumiimiliseft, Pr. ior igitur,
: .
ftmptr
rtat.
vi-
ramorum alis cavo : folia magis finuofa&: incaudice maîs contorto , frequentioribusque quam quercui,ncc ita vindia, fcd averfa parte molli canaque lanugine pubcfcentia. cifa Aquitania fupra Burdegalam, celfis Caftellx veteris montibus atque Frcquens cft Hifpanieriamtribuant vulgan Qiicrcui , qux ubi Bffiie dicizur: taraetfiidem nomen montibus Calpi fretoq; Herculco vicinis femper viret. Quercum Hifpanijs frequens eft, bellotasgrueâa a quibufdam vocari , mietiam propric Suexigo Hifpanis dici , &C Eaztm de
&
Rebur
i r.
Pannonia crefccns , ftrigofioreftQuercUjIignoduriorc, foliominusamplo, altcrapartenonnihil incano, exiguam Mu(ral. glandcm fert:incolx a duritic etafiwlc&rf appcllant,Vngari Kememcberfa, nonnulli
Alte
r.
a,
Quercus fere magnitudinein
Auftria, Styria, &:
Rqbur
m.
T b rt
a, humilior eft,&:intcrdum
humanam altitudincm non excedens.alioqui prio-
forma, caniciequeomninofimilis,utilliuspumilumgcnuseflcvideatur: magnitudine,adedcopiofam,utaliquando ramufcrt hxc pnrgrandem gallam.exigui mali memincrim:inlum, vix palmum fupcratcm novem aut plunbusgallis onuftum colligerc hxrebant ea; galla? ipfi ramo comigux fcre , fcd fine ullo ordine , rotunda quidcm &: veluti fphzrica
rifacic, foliorum
,
*
PLANTARVM HlSTOR. LIBER

&
I.
19
fpharricafigura confpicua:, fedaliquoccuberculisrdperfa:: rubcntexdumrcc/ntes, prarfcrtim ea parcc qua iolem fpe&ant. I nveniuntur in liuj us folijs intcrdum piluhc ijs fimiles
qua: Quercus noftracis folijs innafcuntur. Multis Caftclljeveterismontibusfrcquenseft.&plcrumqucnumcrofisabeadcmradice

ftolonibusfruc.cac
.
Omneseciam monces VicnnxAuftrijevicinihocrobonsgcnereabun-
danc,quod fimilem fercgallam: fed nonadeocopiofam. Hujus ramis concorris,deinde filTls &: exficcacis , Thcda: loco ruftici ucuncur aliquoc CaftelLe veceris locis,prarfercim circa S. Marcinum Det Cafianal. Qvarta, inarboremcxcrefcirpufillam:ejusicemfoliamiriorafunc, duriora, angu- **?"**
ftiorajnonadeoprofundeincifa&finuaca.fcdveluci aculeacisdenciculiscanciim ferraca,infcrnequklem candicancia.iednullamollilanugineafperfa. Frequenccm eciam ifta aht gaU lam fuperiori fimilem,& acucis cubeicnlisornacam,palhdiore camen colorc.
"
V^
Robur
3****- UA*
v.
!
Robur vu.
.ni
Sit*.
'"'
%+***&
i^x^-
L+**
M'?
l**i.
Uf*t, jri
magis concorus, rugoiiore- Rti v O alijs mmores, lzves & fine cubercuhs, ealte iccm excremis ramulis nafcuncur, duccorcice:
v 1 nt
a, huic fere fimilis
eft:
fed ftolon.bus brevionbus
cU>fcexrurtbmgricante,ijsq^ NafcicurucrumquchocgcnusinLuficanizfohcudinibus icinere Vlyfllponenfi nonpro-
culEbora.&abincQiisC^rW/anuncupacur. . frucicispocius, quamarbons humihseft, ncchumanamalcicudmemexcedir, Sext a fecundz fcre fimihbus.fcd m.nonbus, ncc donanda: cenuibus & lencis ramis.fohjs nomine cern^ auc piurcs fimul nafcuncur, finuofis,minorum gallarum, qua: pierumque binz, aded
,
.
,....,
Wti#
Nafc.cur in Auftria
& Pannonia: nullum camcn cjus nomcn vulgarc incellex., fed ruft.ci
.
cunica pucam.nigland.s qui ligno membranaceuscohaerec: quineciam etuscortici hbcr , Decoaurnex?jsdacurdyfenccricis,ca:l.acis, fanguincm exfcreanubus Tncain fubiccta.
.
querns vulgan haud mmorem, camen majoratt molliora.Hoc fercglandem ahquanculum In rehquis genenbus, prxcraffiorem,calice plan.ore,admodum amaram incerdum eciam terquaminfccundo.nullamglandemobfcrvavi. . . r . r przferrim intenor fubie- im*u porro adftringendi vim habcnc,tefte Diofconde, Omnes
.

alitn m.hi obfervatum.Ejus ramuh adedhumi le.ut rard pedem alrinSine fuperet.nufquam foha ad quincum gcnusaccedunt, xibiles,vulgaris Quercus ramuhs fimill.m. tenues & fl e
:
cumfecundaconfundunc. .! -. r quisad Quercum referre ma,. quoddam Robonsgenus(mfi I n v e n 1 t v a & fcprimum & Aldea Galcga non procul Vlyffiponc arenofo folo frequent.ffimum Mfe** hc) incer Rio frio, !-*
&
pelTo,feminisfluxionc vuivxlaborantibus/ubdicur.
Cetsrv m
20
*.
J
*

Cerrvs.
C
CerrihijleTt*.
t e
rv m Quercusgenusnonmodo"
,
in Vienncnfi falcu
fed plerifque etiam
Pan-
nonix fylvis frequens cft, cadem altitudinc qua vulgaris Quercus, atquc etiam celfiore
afliirgens, caudiceercctiore, cortice craffiore
& magis fcabro

furis, fed
v^
folia frequentioribus incialtis divifa
<v
//
V
t^\
<'
/
V
habet, quam Quercus , &longioribustcnuioribusc]ue pcdiculis inhsrcntia ramulos breviores , frequcntioribus nodis obfitos, gemmas minores, aliquot gracihbus foliolis ccu ftami-
minus
&
nibusautvillisfeptas: florcsraccmatimcom-
pactos ut Quercus, e quibus, uti nec in quercunalcuntur caliculi, fed ij brevi craflbquc pediculo annotinis ramulis adharrent, non
infoliorumalis,
omnino
hifpidi,
cchinati, in quibus glans eft brevjor, obtufiore mucroneprardita, qua:
&mollitCr querna pauld
&
Autumno macuritatem adipifcitur: adharrcnr,

interdum
Ruftici
inter folia, multis veluti
fquamis
1
conftantiacapita.
& matcria caforcs oprime cam
Quercu vulgari diftingucre norunt,iIlius matenem candidiorem, laxioremque, &: ad opera

ciyfoax}'.
minus aptam cenfbnccs. T.H.EO.P h r a sto Hift.plancarumhbro

,
LithoxyU.
Mcns ferreus.
euyfawl Plinio Natural.Hiftorias libroxvi. cap. v. Cerrus dicitur: Germanis Gcwlcycl/Vngaris Cher fa. ;\ v i v s Cerri crafliorum ajtqueecum tenuiorum ramorum libralia intcrdum aur majora fragmenta in lapides commucata,ipfaqueaded matrice m nigrum filicem converfa(fupcrfide tamen canchda &: friabili remanente ) atque naturales ipfiusligni venas ,S)rbcs, reIll.Herois D.BalJiquamqueformameriamnum rctinentia, non modoerutaconfpexi, thafarisdeBatthyan (cujusinhacHiftoriamcntiofarpefir) munerehabui: fedipfcetiarh legianno m. d. lxxx. mmontis Eyfenbergvulgdnuncupati ,&Pinka:fluvioPannonia: imminentisacclivi,quaadvallein7 ///^/WabejufdemfluvijeampcrluentisnominenunAoZbvorov fpectat. cupatnm,defcenfus cft,atque ad Auftrum Obfitus ismonsohmfuit (quemadmodumadhucvicini) Quercus&Cerriarboruni
ift.cap.ix.
&
&
rJftrAX
nuncvero vinetisgenerofiflimi vinifcracibus,quibusvarijslocis infpcrfa?funtdivcrmaximouimque pcrficorum malorum arborcs. Eft autcm hic fi genens prxftantiflimorum monscum vicinisaliquotpagisjammemorati 111 Dn.de Batthyan. p.m.
fylvis:
QmnmtUj
tifrhm exo-
"'*'
t ineodcm Vicnnenfi faltu,Latifolia:ampliffimasarboresinvcnianno M.D.LXxvnr. cuj u $omnes "landcse longis pediculisdependentes,maximacxpartcnon modoobfitXjfcd quafiinclQfarerantviridiquadamexcrcfcentiamultisin^qualibusangulispr^dita&fcabra, qux rcficcata,gallarum modo dura firmaerar,quarum etiam vicem explere potuiflec.An idvitiumillipcculiarefuerit.&fingulisannisarboreminfeftctimelatctjUtquifcmeldum-
&
-taXatpcrcam faltuspartem iterfccerim. tffcumqucr. C e t e r v m latifolia Quercus per mulcas Pannoni* fylvas vifci feraciflima eft id timm. Vngari Fai gyogy> id eft arboreum umonem vocant ipfam vero arborcm Telj fa Ilicem
: :
etTcexiftimanres.
B r y porro gcnus plerifque Oceani littoribus obfervabam,quod, an ad Quercus marinx hiftoriam refcrri poflic, facile judicare non poflum licet cum ea quseTheophrafto hb.
i
:
HiftorixPlantarum iiii.cap.vii.defcribitur,nullam affiniratcm habeat. SlueuHsmaNafcicur aucem hxcplantainfcopulisquimarialluuntur, autmarina aquaoperiuntur, rmtt I ciim seftus receffit nullo modo fufine ramis,fcd oblongis latifque folijs,adeo molhbus, ut ftinere fe q'ueant,fed in faxis ftrara atque diftufa confpiciantur multifida vcrd funt harc folia &fecundumalarumexorrusarquecavitaces,bullasquafdamaquaplenascminentcshabcnt,eorumver6extremainquoddamvelutirudimentumexiguicucumerisdefinunt,fubflavefcens,aqua plenum atraviriditaccprsedirafunrquamdiu fubaqualatenr.autrccenre
. ,
:
amarinisundisejeta:ficcataautcm nigrefcunr,&glutinisinftarfplcndcut. NuIIisradi
t
-
bus firmantur: fed lepadum modd faxisâut Gftrcorum
teftis
inhxrect.
ci-
Mem
6
rJ cv
Plantarvm
Quercus marina.
histor. liber
I.
21
>?
^^^- V^" ^
M
E
& aliud genus in Flandria: & Qutnwm*.

&
Zclandiarmaritimiscolligere,folijslatioribus, un * " tenerioribus , finuofis, confertim nafccntibus,

pedali interdum longitudinc, alia foliaex - media cofta profcrecibus,uc in Chamzgenifta,
*"
ea dura aquis operca f unt virefcunr,cjecta vero reficcata , candicant fragihaque funt: in hoc
&
ênerc nullas vcficulas obfervavi, fed extrcma
oliorum plcrumque in latum cxpanfa
faxis
inhan:cnt,aut trabibus in aquamimmiftls ad infringendum xftus maris vehcmenriam.
C^v e icc v s vero marina Theophrafti loco sw. jam mcmorato dcfcripta, folium habet carno- * ihtofk.
'
fum,cenue,& Myrica:fimile,coloread purpuram accedens: forma flcxuofa, atque in Iatitu-
-dincmdiffufa, ramosbrcves, contortos, fpif. fos: magnirudoarboriscoca,cubicalis,'aucpau16 altior. Vtilis m ulieribus ad lanas inficicndas. Iftam aliquandocolligerc mcmini ad marc mediterrancum , tempeftacibus inlittus ejcdam cum AIga,& alijs maris purgamens, dum Mompelij agerem poftca ctiam circa Calpen :& Valentiam,dum Hifoaniam peragrarcm verriim cubito minorem.durifTimoligno.Ejusra-mialbafalfuginc adeoconfperfieranr, utfaccharote&i viderentur, in modum foliorum Tamaricis aut Erica: vulgaris formati,fed crafc fiores intcrdum etiam omnino purpurafcen:
tcsfuerunt,nonnunquampartimalbispartim
purpurafcentibusramulis conftantes. Nullas radiceshabebantarbufcula;, fedinfima parte plerumque aut lapidibus aut oftreorum teftis adrmebanr.
plana; erant,
&
Multas etiamhujufmodiarbufculascubitales&amphores.numerofisramulispr^ditas, tumomninoalbas, cumprorfusrubefcenres, cum plurimis alijsNacura?miraculismagna diligentia conquifitis adfervabat Imp. Maximilianus 1 1. fclicifs. mcmorix, infua arce bttftotf/ fecundo ab urbe Vienna miliari.
S V B E R.
C A P.
,
XI
T I
I,
SVbems
duo generaClarifs. Matthiolusobfervavit: ego unicum tantiim, nififorte quod in cxtrema Aquitania Pyrenaris proxima nafcitur ab eo quod per Hifpanias frequenseft,diverfumfit.Nam Aquitanicum fquodquidemconfpexi) foha non retinet, fed hieme abijcit: uc, cum menfe Aprili in Hifpanias proficifcerer obfervavi, folijs enim prorfusviduacarerantquotquocSuberis arborescirca Bayonam confpexi. Quare Theophraftus hb. i n.cap.xv) .Plantarum hift.non lmmcricd tribuic Suberi deciduum folium,cum dicatarborem efTe Pyrrehnar familiarem.
utprimo afpe&u plerumquefallat.nificortexcraffus, &difrumpi folituserroremdetegcret. Majus
Subtru Aquittntcifi*
lia dtctdH*.
Qvo veroinHifpanijs nafcitur, perpetuo viret ut Ilex, cuiadeofimileeft,
suberwj},^
**"**'/**
eftlliceplerumquej&caudiceûbiadolevlt) longecrafliorc, cortice item dcnfo, carnofo, vlTcnP' fcabro,& rimofb.qui nifi fuo temporedetrahatur, dehifcit, ali<5quc fubnafcente expcllitur: eo detra&o,qui fubeft riovellus ita rubet ut procuiafpicientibus arbores rubrica aut rainio pic"fce videantur.Subens rami Ilignis firmiores funt,folia majora, longiora, molliora, fuperne magis virentia,interdum nonnihildentata.aliquando minime,ut in Ihcc. Glans ma~na,ubi macuruitnigricans,Ilignalongior&obtufiorccufpidc,calicc ctiam majore ,magis ifpido, &perorasmolliterechinato; glansadmodumadftringentis& exficcantis guftus, Ihgna multo ingratior: magna ex parte conjun&im nafcitur,uc poncica nux, Ccd crafTo breviquepetiolo,&firmiore.quam Iligna. Ramulisnonnunquamadnafcunturdura&lignofaquxdamcincreicoloristubercula, adeo firmiter inharrentia ut nifi fradto ramo eximi
,
&
non poffint.
Nafcitur plerifque Caftella; novar,Bartica!q5locis,prxfertimcircaf/P^r^îJ//>4^/,ubi ***/* ingcntesejus funt fylva:,& totaadeo Lufitania.
SedMacchioliSuberalccrum oblongisanguftifquefolijs quodPifanoagronafcitradit, mihi nunquam confpe&um, quemadmodum ncc illius Ccrrofugan Scnenli agro frcqucns,
quod
'
22,

Suberlatifolium.
I "
* '
ouod Theqphrafti Arcadum (psXXcxfyvv efle cenlet:Italiam enim numquam vidi, licet ter profedionem tentarim,femel confcenfa Maffiliz nav i,bis ad alpes ufque progreffus: fed negotia perpetuo me revocarunt.Ideoque in pofterum omnem adeundi Italiam cogitationem depofui. porrd arbor Gr^cis <pgAAoc, Latinis Suberdicitur. Hifpaniarborem alcowoque, ipfum corticem^rc^ de alcornoque vocant,glandcm.
L^"~*
<&tW-
Hmc
V
0>*
^
LiegcBf&>-
communi cum
iligna
nomine&v^/a
,ltalisar-
bor/^tfr^Germanis1>(ititoffcU;o!^dicitur. Galli
arborem & corticem (qui illis potiflimum cognituseft) Luge. Miror autem plurimum , Belloniumlib. n.Obfervationum fuo Liege fru&um cdulem Memsecylofimilem tribuere nifi forte Lteqe vocabulo aiverfam aSubcrearborem intelligar, prarter omnium Gallorum reccptum morcm Mihi certe nulium alium fru&um in Subere videre contigit, pmerglandem modo
: .
dcfcriptam.
Qv
q^v,e
rawvs
libello
quem de Laudi-
bus Provincise infcripfit, triplicem Suberi corticem tribuit,fed prarflat ipfum audirc: nam qu^-
daminejus
fcrvata.
Subcr Quiqueran$.
hiftoriatradit, abalijs
minimcob-
Suberis, inquit, arboruberrime inOlbienfi deora provenit, llicis fpecie, glande majore Hunc veftiunt cortices teriore 5 trunco ingcnti tcrni primus praxraflus,qui in cadorum om-
&
&
nium pene vaforum obturamenta
adfcifcitur,
:
pifcatorumque retia,contra premcnte plumbo,elevat, ex eo fiunt etiam slvearia fecundus crepidas munit&hibernumcalceatum. Extertio fubtiliatqueadmodumdelicato, fiunn patcra:, e quibus quidquid he&icis propinatur, magna utilitate hauritur E6 melior harc arbor quo vetuftior. Detrahendis corticibus ha?c eft ratio. Qua ftipes telluri com m ittitur circumfcinditur ad lignofam ufque materiem , pariterque in fummis humcris antequam in brachiadividatfefc moxafummoadimum finditur, detrahiturquetriplexcortcx. Non cxplananturaqua, fcdigni, necdemuntur nifitcrtiomoxanno. Quodfipaucisdicbusi
. ; ,
tonfuralargi imbresintervcncrint,arborinterit,quodrai6accidit,nimirumregionccalida ficca &: temporum obfervatione raro fallenre. Ha&enus Quiqueranus.
&
inHifpanijsprimumillumprarcrafiumcorticcm dumraxatdetrahcre folent: quo non modo ad cadorum obturamenta, alvcaria, &: nonnulla etiam vafa ruftici utuntur, fedetiam adtuguriorum, parictum, .Scmurorumprxtexta, prarfertim ineaBa^tica-partc, quam Eftrcmaduram vocant , ubi interdum totis pagisajdes magnis fuberis fragmentis imbricum locotedtasconfpicete licet. Idcm corte* exteriore illa fcabritic dcrafa municndis crepidis&hibernocalceatuiidoneuscitaqucvidcturCîqueranuspmervcterum Au&orumfententiamexpr^craflbillocxtcrnoquccorticcbinosfeciire: nam fcabritia illaextcnorad nullam rero utilis.
.
Vervm
I LE
MAIOR.
j.
C A P.
XV.
duogcnerarccenfetPliniusHift. naturalislib. xvi.cap. vi. Vnumfolionon ra. mulrumabolcisdiftante, quod c-ju/Aag Arcadum efTe videtur,Theophraftodefcripta hb. nj.cap. xvi. Hift. plantarum,quam Ilicilimilemfacit/oliononaculeatOjfedmolliore profundioreque. Q_Y M aucem mihicognira,arboreft Mali aut Pyri magnitudine , multofrequcntiorijlicumaWu bipri*. bus brcvioribiisque ramisprajditaquam Suber, quos lare fpargit: foliaperpctua, fupcrne viridiajinfernccandicantiajguftuadftringente^foliisSiibeiisminoraj&magisorbicularajin adulcisarboribusplerumque fineaculeis, prxtcr novella, &nuncprimiimenata,qua:aliIlicU J.gent
IL
ic
quantulum incifa, aculeata funt
ecrrc in teneliis arboribus ante
quam glandem ferre inci-
piant.omniafoliaaculeataobfervabam. Multosinextremisramulisfert oblongosiulos, quiinflavos&murcofosflofculospolline^tenuipulvcreperfufosexplicantur.Glandese floribusnonoriuntur (nam funtinutilcs) veriim exalijsqtfibufdamfeparatispcdiculis: ea* autemquernisglandibusfuntfimilcs, nuncmaJQreslongioreique, modominores&bre-
viorcsjquajnonnunquamantematuritatemnigrcfcunt^&gummiûoddamredduntguftu
calidum,
S
*3
Plantarvm histor.
Ucx major.
llicis
LIBER
I.
majoris ramus florious
y v
non ingrati.Maturarum correx five putamen nigricat, nucleus can^dus,firmus & dulc.s eft, ptsierrim majorum utrsque tamen a nonnulSmaxm?
calidum,faporis rarnen
:
tuntur,iUisqucnonmmusavidavcfcunturacnoscaftaneisautaveII foroSalmanticenfi, alijfqucHifpam.locis,
Pnon.mmen^
vcnabSS&Snr
fl
n.\T,n^l
^"
'
infufeiirkmnn..^ Tamefis ripam, fupra pontem qui utramque urben con^t ^mufi m.s przdiram admodum fragilibus, mqu.bus confulo ordmc &foari^ Hnpamca, fofijs fim.lia.FlorSbar fnb finêm Mai, pau.c
i
Hac vix minorem Londinianno m.
d. lxxxi.
?tE22lET22Z A'"" nT / r' S^fflSf
?V
moamplcclipoflct. H*caîorenonnihuSffS orb cuta habebat folia,buxe,s interdum non amphora , nulUstulto7cZl âffi fubtusincana&rupcrncvitennûtpnonsfoliarnullosinife
Altera porro etiam vaft* magnirudinis in arcis reslx ad Weftmonafterinm hi i-u *" tur.fedmagnitudinecum fuperiorenonconferenda Iicctadc6craffi!Srir^ a ucne
SS* "^^
1
dem ferret ncmo indicarc potuit. An vcro Ilex mas ut,quam,PIin,o

gant,nihiIftatuetepoiTum.
tcftc,glandcm * w*c nc1UVI fcrrc ne" '5
Qjjamdocti(TimusMatthioIusexhibet,mihividcrenonconriaif an. J fn-A, r renla-eftquodPliniusinltalia nafcitraditfohonon nam obIon' gum anguftum eft: Matthiolus Hetruriam ca fcatere aflerit
&
&
JX^Sîg
c^ nobium
'^*
ViscvMauthyphearinnullalhccoblervaremcmini.fedaiiquandosranumexDuni ceo nigricans in ,)s arbonbuij quz frcquemcs nafccbantur iilva illa pone
lgodiaum,Momp^
ftoadpjngerecuravi
:
&
ceum mufcum cinerei cotons cramis depcndcnrcm, qualem
qu. vero florem habet, expnoreLondmcnficxprciTuseft,
m Uicis ramo fua glande onul

namquos
cxHifpaniaattuIcramramos.florcmomninocorruptum&attritumhabebanr
Copiosenafc.turperuniverlkmHifpaniamlocispr^fertimcampcftribus&coIIibus ra ro .nmontibus, Lulitamarnonadmodum familiaris^biSubcrfrcquenriffimuS "Varbo nenfis Galha& Provincia Il.cc et.am abundant,fed minorc glande quam H.Znca
*& CkfgverA Gcrmanis &
NenGr.xcumc
wAwvocat.Hifpama&/4,autÂ&A*.
Vngaris ignojieft. Fruttum fhcophraftu ex ^**ci r
HoncZ
w """"*
.
Qv^ b v s-
2A
'
-Garoli ClvsI rariorvm

b
ceduntur i v S h a m Caftdls vcteris locis Ilic is rami uftulantur.qm congerumur ,& luto opcriuntur,deinde (ubjeflo ignc in carbones aceTvos Salmanticamalialocadeportantur Arborunurunci, ad molarumfabricas&ahaopeu
&
cubitali longitudine,m ftrues
fcrvantur:eftcnimmatcriafirma&durabihs.
_
Cap.
xvi.
Ilex coccigera
llieU loctigt*
NV
n cvy a m alre alturgit harc llex,fed multis ab eadem radice prodeuntibus ramis
ri hifteriA.
Natales*
fruticat,duorum aut trium (quando plurimum) digitorum craflitudine,fa.penumero uniustantiim, autetiamvirgultistenuioribus, ramofis: foliaillifuperiore lliceminora, aliquantulum finuofa,magisvirentia,nec averfa parte adeo incana, rigcnubus aculcis armata quar vetuftate valdeamaram incerdum rubefcunt: pufillam echinato. fertglandem,calice fpinofo r e s c i t multis Hifpania: locis, in NarProvincia; no dubium, boncnfi etiam Gallia quin& plurimisahjs, fednonubiquecoccum ijs foliim regionibus quar Mcditergent . ranco mari vicina: funt , &: magno Solis ardore
,
& &
&
Nam
,
torrcntur
animadvertebam Sed neque ciim enim frutex adeo adoiftic perpetuo fert lcvit,ut glandem alerc incipiat,coccum non ginafci
.
:
gnit:ideocJ5 fblent incola: quadriennes aut adultiores frutices urere, ut
proximoanno
novelli
rcfurganr, qui deinde fingulis annis aliquot fub-
fequentibus coccum ramuLs inherentcm mftar exiguorum piforum coloris cinerei gignunc. Huncpueri& muliercuhe coll-gerc folent &_ mercatonbusvendunt, quimagnaejus copia coa&a , deinde prarparata, in Emporia pcftea
mittunt.
I
p s e frutex Diofcoridi jl'owo$ fZuqwtri, Lati-
Womtn*.
Coccus infectoria.PIinio aquifoliailex. Hifpanis major frutex qui glandem (cttycarafcadinis

cirur, qui vero
coccum gignit, cofcoja. Granum
Omnes tamen hasejusdotcs Ilex folo provocatcocco.Granum hoc pnmocjueccu fcapus

,
fruticis
parv* aquifoli* ilicis,cufculium vocant.penfionem altcram tnbuti paupcnbus Hifpaniatdonat.Arabibus^r/^, Hifpanis^r4*4^/w/^r, QÛvermtSon&Cgratne, vA
0rairjed'efcartatf,dicitur.
J*cnlt*t$t
Porro
ter
coccum vimadftringcndihabercvulneribusque&prxcifisncrvisconvcnienmulienbus in difficili ex accto illini,teftis eft Diofcorides. Mco temporc in Mompelio
fcobemcjusexvino,autconfeclionemalchermes
pra-beri folivites ejus
partu, &.collapfisviribus,
Coecut PsM'
ftni*.
tam memini. . C e t e r v m Cocci etiam mcminit Paufanias m Phocaicis .

.
...,,._.
n Perpetui mter
Tauf*ni(U
tmixuUtus.
fruticisordincs,quemIones&:reliquiGra!cicoccum,GalatarquifuperPhrygiamfunt,pamagnitudinequaRhamnus,folionigriore&.moItriavoce //^nominant. Crcfciteadem Solanifru<Stuifimihs, ervi liorequam Lentifcus, inreliquisLenrifcofimilis: ejusfrudus cocci frudu pufillum animal ldfi maturofructu inaerem exihema<mitudine: giimitur rir,Ratimvolucrcfit,culicifimilimum.Vcrumpriufcjuamconcipiaturanimalculum,cocci Paufanias. Veteres fructum lcgunt: cft ttiam animalculi fanguis tingendis lanis utihs. Harc autem codices,ut a nobilifs.viro Iacobo Sufio,grarce. & latinc lingua: pentiffimo admonitus fum,non habet tfvoc. nec *iva>fc6 Trpo? & Trpiva>,hoc cft llex & ilici pro lentifcus &: Ientifco: Lentifco ? facilis aufanele-tio leginma eft nam qux fimilitudo cocci infe-tonar cum
qux
tcmeftlapfusa^pftocinewVoc.
Hyt.
Ab
//;xautemGalatarumdedu_tavidetur^;/?mvoxapudPlinium hb.
ix.
cap.xtr.
Hyfginum
Vitruuiusetiamlib.vii.cap.xini.hyfginimeminit. o c c v m quo modo gignatur, &: eius colligendi rationem Quiqueranus hbro
fupra
Plantarvm
fupra
histor.
, ,
liber
I.
Ixtifiime viret,fohjsla:vore pratfulgidis, fpinarum vallo ambicis numerofo " L,n ""* , ttolonc aflureic s&* mT ' in modum Rofarrj:a noftns Fagi appellationem fbrcicur,quam vis nullam fagi
memorato multis vcrbis declarat qua: hic fubiunximus. Ihcis duo gencra: alcerumarborcfcens alterum frucexexiguusfefquipcdali rroceriure
imagincm
2J
cri fcpfc.
re-
Proveniclocisplanisquidem, fedinalcicudincmeveais, cxilibus&liciencibus coIhbus,(ed mfcecundius. Vere medto roran imbnbus frutices , coccum hoc modo ordmntur. Vbi lmus fcirpus fe m duo brachia partitur.in horum raedio primiim omnium increfcit
pratlcncec.
rotundum quiddam magnitudinc & colore Piii , hoc Matrem vocant quod ex eo cetcra
,
,
granaproducuntur. Matrcsporrohabecutplunmumquinquequarhbctcefpirumfamilia, qux ineuncea?ftace,zftuque,minucifiimorum vermiculorumcatervam profundunt fatifcunrque fummitate. In animalia prorepic nova fobolcs colore candida pro fe quifque io fubhme.AcubicunqucvermiculiveIgeminantisfurculiaxe]lisoccurrcrinc,dcfidenc,&:incrementisauai, milij magnitudine fiunt. Indeliberiusadolefccntibus,albuscolorincine-
ricramtranfitJamquenonammal.fedPifum rurfusapparcnt. Tuncqueeagrana matuntatem adepta colhgunturjam coloratis vermiculis focca: diimque afporcancu r mcrcacori bus, ambiens pelhcula pra? tenentate rumpitur. Vermiculorum quidem qui citra vaginulam habentur precium in hbram quamlibcc, aurcus folacus , in granorum vero qux adhuc eorum
partemretincnt.hujusquadrans. Torpencinterimvermiculi, acimmobilesjaccnt: cccerum,cumprimumcempcftivicasadeft,inlinrcaprxcipicati,folicxponuntur Tum libato caloreftatim prorepuncâcqueerfugerenicuucur: fcdacuftode,qmcontinuusaihdet, concufTu hncei medium e6 vfque reijciuntur , donec emonantur Tanca quidcm dum ha*c unc,cot6quemoxcriduo,odorisfuavicateacquegracia,ucnon Cibccar, non Mofcho, non Ambra?,fed ne Cicriorum quidem flonbus facileconccfTeric. Si qua? verograna legentisef.
fugerintfedulitatem
camox alatorumanimaliumnumerofumcxercitum inauiascmjndunt.Obfervatum cft uno anno excampo lapideo.Arclatcniiagro, hunc provemum undc,
cim aurcorum millibusa;ftimatum. HacenusQuiqueranus.
S i m i l e m Cocci parandi rationem in Gallia Narbonenii atquc in Hifpania dum Ctcei *"**ifticdegercm,obfcrvarememini.Areascnimfubdiohabebantadcamrcmdeftinara's,cmi- *'"" nente aliquanculum margine,quibus lineo panno inftratiscoccum cfTundcbanr,cuftodibus ' '*' fummo feruore Solispcrpetuo aflidcncibus.&cxcrema lincci bacillo concucicntibus,vt vermiculosefftgerepropcrantes, ininteriorcmlinceiparremrepcllerent: iftam tamcnfum,
mam odoris fuavitatem non fenfi, licet facis acres & fagaces habeam nares. Vervm PecrusBelIoniusObfervacionum,quasnuperadmodumlario
donavi,
lib.
i.
cap.xvii.aliamprcparandicocciracionemtradit:ejusverbareferam. Cocci baphiczcenfusingens cftin Creta: fedcjuscolleclioni ciimpotentiorcs operam impenderenolint.paftoribus&puerisiftamprovinciamrelinquunt. Jnvcnitur menfelunio in exiguo quodam frutice , ex Uicisgenercglandcm fcrcntis, fine pediculo inharrens illiusfruticisftipiti,coIorecxcincrcoaIbicante.S'cdquiaiftiusfruticisfoIiafpinishorrcnt,uti Ctt c Aquifoliar, paftoresfurculamfiniftrageftanr, quaramulosdcprimunt&inclinant, dextra
C to
autem putatoriamfalcem,quaillosdemetunt,&rotundasveficuIasexiguipifimagnitudine auferunt, quapartc ligno adhxferunc apertas & hiantes , pufillisrubris animalcufis lcnde minoribus plenas,qui per hiatum illum eftugiunc, & inanem veficulam rclinquunt Pueri jam colle&ara coccum ad Quxftorem deferunr.qui ex dimcnfo ab illis redimit Is animal. .
gimU&f*.
* Mdi al ""*'* TAtlt.
"
culaaveficuIiscribrofegregatjdeindefummisdigitislcnitereaprchendendo.inpilascfFor-
matgallinaceiovimagnitudine: namfi nimiumcomprimeret, tota in fuccum rcfolverentur, &colorperiret. Itaqucduo infeclionisgeneraf unumpulpar, alterum vcficula-
rum craoniamautempuipaadinficiendumcommodioreft,ejusprecium quadruploma:
jus,
quamveficularum.
Olea sativa.
Cap.
xvir.
ver6 01cafoliumSaligneoferefimilc,dcnfius,firmius,brevipediculoramulis olu hn '" exadverfoucplurimiiminha;rens,fupcrncmagisincanumquaminfernc, amariguftus,flo- w" rem copiofum ,in ramulis racemarim compa&um, cx herbido candicanccm, quaternis fo'
o H
Lem
abet
perHifpaniasvariafunrgcncra.
Namnuncmagnam&carnofamfertolivam,
moddexiguam&gracilem,interdumetiamalbam.
liolisconftantem,&frucT:usrudimentumamplcacnrcm:fruc>usejusovaheftfigura,ofTco intus nucleo, per maturitatem nigrefcens,pra?ter olivam quam albam vocanr. Lufiranicar 01ca%minores olivas producunr, fcd multum olci ejufquc prcftantiffimi pr^-
bences: ficetiamnonnullarqusinNarbonenGGallia&Baetica nafcunturolea: minorem filnnJ!" fru&umferuntexquoplusoleicxprimitur, alteri, quodemajoribusoliviselicitur, longe prarferendum.
oleHm
CircaHifpalim, craflior oliva nafcirur acquceciamminor, nonnumquam alba: quam &circa Vlyfliponcm nafci,clariffimuscqucs Damianusde Goes,idemquevirdocliffimuspix memoria?,in quodam fuopra:dio,mihiafrerebac.
,
&
&
Immaturas
26r
Caroli ClvsI rariorym

OlcaSativa.
Immaturas plerumquc condiunt pcr Hifpanias& Galliam Narbonenfem mterdu ctiam'

:
maturas&nigrasjprafcrtim
QHva
legtn-
in Lufitania.
Granatenfiregnoprimum Fcbruanocolligidi tempus.
turo!iva,plcrifquever6HifpanieJocis,DecemGallia Narboncnfi: hi quidem perbri,ut& ticisdecutiunt, illiautcrariflime.fed potiusadmotis fcalis manulegunt,ne fequetis anni f peni decuiTisgerminibusprenpiativehcmcterenim laborantolexpercufliEj&detrimentucapiunt. Non procul Hifpali ,vifcum in oleis copiosd nafcens obfervabam menfc Ianuario , ohveto-
rumdominosmagnodamnoafficiens:integros enim olearum jamos crebro etiam maximam earu partem catderecoguntur ne latius vitium
, ,
ferpat, alioqui totas arbores occupaturu,

Vifcum b*c*
cupurpHrtis.
& fte-
rilesredditurum. Habetvcroidvifcum baccas non albas, qualcs in alijs arboribus natum, fed
exrubropurpurafcentes
.
cujufmodi nufquam Hasctim in Bclgium realibi videre memini dijflem,& columbis, & alijsavibus devorandas
,
dabam, ut experirerannafci vellentarboribus impofito aviuiilarum fimo: verum operalufi.

Belloniushb. ii.Obfervationucap.Lxxxur. fimile vifcum in oleis Hierofolymitano agro
crcfcere fcribit. 01ca?,inquit,
notaareliquisdifcernunturmamvlfcumquodeis innafcitur, rubris baccis cft prcditum.

iftic
pcculiari
Nemina.
-
SilveftrisOIea.]
% EA/(xgpocGra!cis,01ea fativa Latinis,0//V* Italis&Hifpanis, olivier Gallis, fcttum Gcrmanis.o/^/dVngaris,dicitur:frucl:usetia8A/ UzWs^zeyttwa Hifoanis Grxcis,oliva Latinis (oleum enim olivarum azeyte vocant) Gallis
&
Latinos fequutis oltue, Germanis ocHw/ Vngaixsolaymagb.
Sat
jrawlratif.
je
olexfoliorum
vis
,
eadem eft qux
fylveftris,inquit Diofcoiide*
fed aliquanto
m-
fcrionundeocularibusmcdicamentis, obmitiorcm vim convenientior eft Sudor ligno vi.
rente acccnfo manans,illitu fanat lichencs,furfurcs,& fcabicm, &c.
Sl
LVESTRIS
OLE
A.
C A P.
OltafiribiJloria.
XVIII.
Ixviore, rarioribus ramis,
Pe
minus frequentibus
&brevioribusanguftioribusquefohjs,licetcodemmodocircaramosdifpolitis.flosutinolea fativaracematimcoharrensjfruclusexiguisolivisfimilis,paucatamcncarnepreditus,mucrone recurvo, e longis petiolis racematim dcpendens,primum viridis,dcinde purpureus,poftrcmo ubi maturuit niger, fucco prargnans purpurco.quiguftatusnonnihillinguamvellicat.Tota arbor infigniter amara eft.
Nafciturquibufdamcollibus juxtaTagum,
Nttslcs*
& multis Lufitania: defertis confragofisquc locis,intcr ingcntia faxa , przefertim non procul a cerba.poftremaLufitanic. (ut nunc circumfcri-
pta
eftj
urbe,duobus fupraAnam flumcn milia-
re'caftulonenfisfaltus,qucmnunc^rr4^r4 ribus, adradices fe fuperandaeft ijsquiVlyfliponeHifpaluii proficifcutur, ubi magnai grum vocant,cujus pars
hoceftMontem
ni-
Plantarvm histor.
G
Ea
lib.
i.
27
cjusruntrilvînquibusIanuariomcnfcfruaumcoll.gcbamannoMDLxv.Mtturusfireiui Olca (cd magnacx parcc incol.sncghguur frudus cu in fturnorum aliarumd"' avmm m , & efcam tantumcedit.
a^cu^^
:
********
& plures. Quas verd Diofcorides W*r*
d e m cum Olea v.res obnnet,led vchementiores OLaftrotribuit.cafdemPhniusOlcaradfcribit.
Pluraverdde01earugenenbus,cultu,&alijse6pertincntibusvidere]icerapudM Caônem.M.Varronem.Columellam^Plinium^Palladium^quiexaaeomniaiftadcfcripferut.
Oenoplia feuNAPECA
forte,
Bellonij,
Connarvs
apud Athenxum.
Alexandrinorum C a p. x 1 x
forfitan Silveftri
fubijciamOenoplia:, five Napecx, cujus Belloniusmcminit,hiftoriam: quamVcnetijs
On
incotnmodd
Oles
nam faciens una cum rami fuis flonbus onufti icone,ipfius manu delincata.
,
admeannoM.D.xcm.mittcbato.v.Hohorius Bdlus Vicentinus , Cydonia: Cretar Mcdici-
Arbor
autem cft,ipfbreferente,Pirime-
Oent>pH*Jsv$
diocrisalticudine,cujuscaudicem&ramostegiccortcxcxalbidus, adcineraceum tendcns: ejus foha Pahuri Theophrafti , fivc Ziziphi rutilarfohorumfuntarmula, binasuncias ionga,
Kaftc*
flpri*.
bi-
unamlata, tribus nervis apctiolo fecundiim longitudmcm excurrentibusprcdita, fuperna

parte fatura viriditate nitentia.inferna ad cine-
raceumaliquantulumcendencia,quejamosaIternisinordinataambiut.-adquonimcxortum
mulcinafcunturflofculialbi,rlofculorum01c5 inftar pcculianbus longis petiolis finguh nitcn-
malo valde fimilis, magnitudine, vtphirimum, ccnfi, interdum tamen,nuccm juglan dem etiam *quante,fuavisguftus, oflicuJuminfe concincnsolivarinftar.Biferaaurem cft.nam novo Vcre Au-
tes.fruclusfuccedic parvo
tumno
&
&
ramen lmbnumcopiam/cdavermibuscorrumpitur.
fingulisannis fruelum profert: vernalis plerumque ad frugem non pcrvcnir, ob
eju'sgenera:fpihofumunum,aIcerum fpmiscarens.Spinofum,abAlpinodefcribitur qui Connarum Athenan (& rede; efTe ccnfcr' 1,c icon.pfius,arborcmnonreacexprirrwit'. -. _ ., c r 5pi nis carcns ,111 Agypto Synaque provenit: nafcitur in Crcta,in urbc Rhccimo c Svria
. .
Dvo
Z)h4 gintr*.
&
allatumûodnonnoveracAlpinus^quemadmodumncqueegofpinofumrquaredmfui.n ea (entent.a,ut non Connarus Athenari efkc harc arbor,fed potiiis Polybij Lotus Lybica ab
ipfo
NAtMkr>
Achemeocodem
hancque meam fentennam Alpino fignificavi, a quo Oenophx ramum fpinoium accepi,qtn,demptis fpinis,idem eraccum Napecaa medefcripta. VrriufquearbonshiftoriaapudSerapionem fubnommciWrfrefbfedmorefuocu Loco Sad.ir Sers* Diofc. (aquavalJedifferc)confundic Belloniuslib.Obfervacionum n.cap lxxix. Napc- fionu. cam.nterarboresperpetu.ifrondevireritesenumerat, quod in ^gvpto&Syria nafcente ' verum eflc,acin Crecam cranflaca.omninofalfum docccexpericnna.
rcre,
libropaulopoftdefcripra prarfercim ciim vidcrem arborem fpin.sca

:
c a.:b
>r
iri
.M rvpto8cSyzia,Ncp,Ccu ^/>,vocacur:acinCreca,prOprionominccarcr
:
HactenusHononusBcllus. Q v A m porro Democricus apud Achenzum Iib.xnn; Deipnofoph: abAlexandrinis Connarumappellancradic:magnicudineparvacft,Pino aucVlmo ura:c,fimilis,urraqnon
;
'
Jtfomin*.
Cennarw
jilexandri'
men,aucVImo Cqu*magn*arbores)nonhumiIioremeiTcfcifcbar.
Pk p
s
Reccns manihus p,nfunrâuCaquariganc.quoniamrcfpuicejusnatura.ledcogunrinoffasncgl.gcnDus&c Scd ego non fac.saiTequor Democnci mentem qui ConnarumWvaa]
cltur: ac
hum.horcrcbrisram.^nonnihilfpinofis.pra-long.s.pall.dofoho.tenero, narurarocundo hructum b.s quorannis pant Vcre Autumno appnnre dulcem, magnitudine olea- nhauIia^carne&oificulo.ei. quam diximusolearfimilibusêximiafapomjucund.rare
norum.
&
cum exficcacus fuer.r, molitur in fannatn ,quam pedibus calcanf .non

,
quum
z
faciar ''Pino ta-
pe
r autem Alpinus iib.de PlantisuEgypti cap.v.A$)or,inquir,in iEgyôxuam
J* C
jlli
28
2
Nabca Mf,
'
,11,
Caroli
,
ClvsI
rariorvm
albosacpanos, a iima.vcrumtamenlacioiLflo^^^ guftuiquc valdefuavia , ceraforum exeuncpomula rocunda odoraca , dulc.a , quibus appdUtoromsmu a, qua,apudpnmaccsAgypcios acTurcas ma.orum Marofticcnfium Autumno,f cundiffimaque magno precio. Arbor bis in anno florec, Vere fcihcet f unc ,n vcmifruclusnonpcrfeclematurantur , plenque enim ipforum pnus pucrefcunc, eft fcd quimmacurcfcanctAucumnoperfeaiffimiacopcimicvaduntêfuiquefummejucund.rpa. corrumpuntur,eumque offcndunt,fi nucr,unc,faclcque,ut cerafa.in ftomacho vum tamen putaquam Connarum five Paipforum cfu, indulgeatur.Eam fine dubio cfie immodcrate liufumolimabAlcxandrinisappellatum, Athenarifcnptisconftac ctfifruaus&olTanon os rocunpomo fimihseft N*bca frudu,& offi omnino refpondere , quia hic
fpinofa,folia fcrens Iujub* prodic~int,Loti magnitudine fpeaatur.inttarAcaci* Nabca
&
videantur
&
habct.nonoblongum inftar olivx. Nufquam tamenin ifigypto exficcatisilhs frua,dum uf us pforum eft recentiu rn, ac v,nfieri apud eos animadverti. Scd prarcipuus bus farinam
M]mfsad
$*s$$.
eft. dium procibo:cisenim vefci,perindeatqucnoftriscerafamandere,confuetudo & in mcdicum ufum ceduntmam ciim corum facultas frigida fit & ficca^mmaturoSed firmandam, fuccoexipfisexpreflo rum frcquenscftufusadftomachialviquerelaxationem oimmpco,aut clyftcribus lnjefto ex ijfdem fruclibus ficcis in aqua maceracs fic mfufio per utiiisadinceftinorum rclaxacionem&ulcera. Sedmacurorum ficcarorumdecoaumaut infufio.familiariffimaeftadomnespeftiferasfcbrcs: aiuntenim hosfrudus miram advcr:
;
pucredincm efficaciam habere, corque ftrenue roborare. Succus venenofas qualitaces fus pnmis venabilcm e vencnculo , icem perfeae macurorum , opcimus cft ad purgandam parata hbcntcr ad feduaibus In omnibus etiam putndis fcbnbus, infufione cx ,pfis rum
&
&
', dandumcalofem'ucunrur,&c. _T Cecerum Oenopli* iconem fpinis carentcm .qualem pfe Honorius ad me m ittebat, ex-, Cydoma reverfus,in fafciculum curavi,ut luiic capitiadderetur.Ipfius quidem ramos primi
.
compegerac cum
aliquoc
ft irpibus
ficcis,
& femin.bus ut ad me.l
Pineiu5pcra,curareiitur:verdmnavis,qu ?
Epiftola?
Ioan.V.ncent.j iftaferebat,fxvi$tcmpcftatibusaaa ,inS.c.I.am

lluttris viri
, ,
eieUe(c,5comipta,utfafciculusillecummagnomeodolorepencric. Exemplum tamcn

d.xc i.accipiebam quas mictebat.amMaij fub cxicum Lu2duni apud Bacavos:qua;quoniam earum ftirpmm exiftimavi me opera^precium faaurum, fi illam ad calcem mearum
1 5
quam fafciculo add.derat,Ianuario mefe infequentis ann. m
plam mencioncm facic, Obfcrvacionum adderem.-prxfercim ciim plerafqueconcineat,dequibus in meis Obfcrvaillamepiftolam, & rehquas quas tionibusaso. Eam.ob caufam Leaorem rogatum velim, multis ftirpibus agunt,qux a poftea ad me m,fic,legcrc ne pigeat: nam& erudica? funt,& de nondura fatis cogmt. Vetcribus quidcm fcnpcx func, fed plcncquc vulgo Herbanoium
ZlZI PHVS RVTILA.

'
Cap.
xx.
-vc
ZizhbirutiU biflori*
magnitudinc intcrdum aiTurgit PYrirutila,plerumquc minor,contoi toZizicauphus

dice.fcabro corcice:la:ves func rami cx nigro rufefcences ad fingula incernodia binis fpinis firmisejufdemcoloris armaci,alccra reaa, alrcrahami modo incurva , uc Rhamno cerrio. Ab ftisramorumincernodijsbini, cerni, pIureTve
,
flexibiles , coloris .enues ramuli exeunc lenci pallefcentis, fpithamea? longitudinis, in quibus
&
alcernacim &: impari ordine folia nafcuntur
Rhamni tertij,five Paliuri Theophrafti folijsfimilia, tribusnervisdiftinaa, perambitumcrenaca , dilutiorc tamen viriditatc pra:dita,& ma-
joraquam
-.*
in
Rhamno, adquorumexortusali-
quotfloresexigui.pallidi, quinquefolioliscon-
ftantes^qualesinRhamnotertionafcuntur.dcinde fructus ovali figura.olivc magnitudinc,pri-
mumviridis,ubi naacuruic.rucilus.dulcis faporis. Aliturin plerifque Hifpanix& Gallia? Narbonenfis hortis fpote nafcentem numquavidi. Meminit Ziziplu Plinius lib. xv.cap. xmi.
:
Znbim*
Hift. Naturalis inhasc verba.
Êque peregrina
func Zizipha
& Tuberes, qua; &: ipfa no pndem
venerein Italiam: harcex Africa.illaeSyria.Sextus Papinius, quem Cofulem vidimus, primus

utraque attulit,Divi Augufti noviflimis cemporibus,incaftrorumaggeribusfata, baccisfimilioraquammalisjfcdaggeribusprxcipucdccoin ceclajam filva: fcandunt Tura,quoniam ^
&
bcrum
PLANTARVM
Colvmella
b. ix.cap. iii l.ubi
III
STOR. LIBER
I.
,29
berumduogenera.candidum.&acalorcfericumdittum.Etlib.xvn capx.EtZizipha in-. quit, grano fcruntur mcnfc Aprili. Tubcres mclius inferuntur m pruno lylvclfn, & malo
cotoneo,&inCalabricc:cacftfpinafylvcftris.
de Apu m paftionc agir.Ziziphum duorum gencrum facit.Arbores,ait,probatiflimx,rutil.iatquealbaZiziphus.Tubtrumcriam mcminithb.xi.

li
cap.n &intcrarborcs,qu2eprim^florcnt,recenfet.Pofrunt,fcribit,hisdiebus [pridicvidelicetKL.Ianuarias]Ccraii,Tuberes,&:Armeniacx,atqucAmygdal,cetera;cjuearboiesqu? prima: florent,inferi commodc. Pliniuscxeofumpliflevideturquxlib.xvi.cap.xxv.fcribit.Floretprimaomnium Amygdala.menfe lanuano: abeaproximcflorent Armeniaca:, deinTubcres&Praxoces, illsc
peregrina?, harcoacte.
Po
r6 nondefuntquivetcribusetiamGrajcishancarboremcognitamefTeputent.&i^p^/.
-
ad Lotum quam Theophraftus ltb.nii .cap. 1 v.Hift.Plantarum in Pharide infula Lotopha- < mfu Tb "P tr narcitradit,rcfercndam.Optimefancconvenirevidcturarboriquam Athenarusligorum broxmi.Deipnofoph. fubfinem, LotinominedefcnbitexPolybij Megalopolitanilibro
duodecimo hiftoriarum,his verbis:

Eftautcm Lotus,arborminimcprocera,afpera,non tamenaculeatafalij fpinofalcgunt] Lem "*' Rhamni,paulo latiore,&crafliore: fructu per initiacolore & magnitudinc limili perfolio
fectis baccis
Atfo.
Myrn.dum augefcit,coloris phcenicei,olcx magnitudinc,totundo nucleo ad,
modumpufillo. Maturusiscolligitur&cumalicatufus.adYervorumfamulorumqjcibum in vafa conculcatur, ac ftipatur:ingcnuorum autem edulijs, dctra&o nucleo.codcm modo
reponitur,acprociboeft,guftucancis&:palmulisnondifTi:nili,odoretamcnfuaviori: Fit&: exeovinum,inaquamaccrato,&:trito,faporisgraci,&:jucundi,qualiseftoptimimulfi:me-
rumid&flneaquabibunt, fed ultradecimumdiemnonperdurat: quamobremadufum tam brevistemporisconficiunt.Fitetiam acetumexeo. Eundemetiamufum Loto tribuit PliniusexCornelioNepotelib.xm. cap.xvn. &eo
^^
paftosexcrcitusultrocitroqiiccommeantcspcr Africamfcnbir. Veriim reccnrionbus Grarcis ^vâ o-vpuct dici plerifque placet
Galeno
& Wv<pu scmi**.
efTe,Officinis / j .**, certumeft. ArborHifpanis<i{rc/V(/>,GalIis/j^fr, Narbonenfibus G idW^r: fru&us ijfdem afofeifas&. afufcifasjuyubes&umdoules : hahsgiugiole, Germanis
autcm 3vot 23,MfM>cerliit. Sawgvinis acrimoniamedomarecredunturejusbacca: , &tuiTimfpirandicj5difficulta- F4fw/, 4, temlenireillarumdecoaum peaori,rembus, vefica-prodefle. GalenusSencaparvifucci cfrcaitjnecconcoaioninecftomachofacilia, infolentibus &effrenatis puens&mulien;
<
bus cibi gratia tantiim expeti,exiguumque prarberc alimentum.
Ziz IPHVS ALBA.
Cap.
XXI.
intcrdum
aflur- ziziplw
aib*.
AD
fefe
fuperioris alritudincm
git
hxc arbor ,
fed pieruque in Iaritudinem
panditrcaudice cft fatis craflo, cortice levi candicante: rami qui incerdum fpinofi funt, plcrafque virgulas habent tenucs fpmis carentes, uc faperior, tbhjs alternacim &finc ordinectiam
&
nafcentibusâhgnisfimihbus^mollibuSjOmninoincanisexornatas, ad quorumexortum oblongi nafcuntur flofculi, coloris cx argenteo pal-
Iefcentis,gravem,nontameninjucundumodoremlatefpargentes&caputferietes,quibusfuccedunt ODlongtufcula:baccar, exiguisolivis aut ziziphis fimilcs,albe, fungofa fed dulci carnc fivcpulpa prseditar, oflco intus nucleo caniculato. Crefcitfpontein fepibuscum Rhamno& Vi- NataUs, ticejuxtaurbem GuadixrcgnoGranarcfi. &in
omnibusfereviridarijsalitur non modo per HiGcrmaniam. fpanias, fed etiam per Galliam Floreta^tatisinitio , fru&us Autumno matu- Ttmfm. rcfcit: fed raro admodum frigidis regionibus
&
fru&ifcraeft.
BhLLONivs libroObfcrvat.ii.cap cxi.exiftimat efle Ziziphum albam Columelke, & fcribit apud Heracleam agrorum fepcs cx hujufmodi fruticibusconftare, earumquefru&uminurbibus venalem proponi,& a Grxcis vernaculo ferinone Ziziphia vocari. Item aho libello quem de Rationecicurandi fylveftresarboresedidit, quemqueetiam nupcr
Zifyhu* *L
**<*'**.
admo-
? f
3
Zizifhus Ca^padocia
*
latio
CAROLI CIVSI RARIORVM

donabam
,
admodum
a Plinio
Zizipham Cappadociam
appellari putar, cujus in harc
livUharba Plmj.
* J
vcrbameminir,dccoronisagenslib.xxi.cap.ix.Natur.Hiftorix.Duocarumgcncra,quannamque &'ijs decerpitur uflore conftant,ali* folio. Florem dixerim efle gen.ftas do alix Cappadociavocantur; hisodoratus,iimili(teus itcm rhododendron, item ziziphaquar& ... queolearumfloribus. r rotunditatem (piidefunt qui Io vis barbam arborcm,opere topiano rofilem, on fam folioaraenteo cujusPliniushb.xvi.cap.xvin.Natural.Hift.mcminit,cffecxiltimcnt. Aniruillaratamenhbellodeftirpibusûartaopinione^binasaliasproponitargcntcisomninofoliis,magisutvideturadde(criptionemaccedentes.
,
; ; ,
&m
.
>
EUagnus
Theophr.
Etiam
cap
Satix laufo
l:.t.
EUxgnus
Rauyyoiftj.
foha quam mavi quod fecundiim aquas nafcens,ampliora,candidioraq5 habet admalifoliumnonnihrlaccedentia,(edlongiora:floremfcuiulummollem,villo(um,can(ahcibus lenante quarn CcCe expandat,populi albar mlo fimilem lignum rehquis dicantem Hodo^ponco germatius,& ad multos ufus utile.Scd perledo pofteaDoaiflimi Rauwolfi)
ceter? (ahces,
, 5
Ela?agnumnuncuparuntnonnulh.EWaôctamcnTheophralti,qua?lib. im. illud cfle exilhxi.Hift.Planrarum defcripta cft,videtur Sahcis genus cfle: & ahquando
Homina*
Halepu , Saffaf idiomate cofcripto,animadverri ipfum aliam arborem obfervaffe apud nico gAa/aâhiftoriam magisacccdere videtur odoratoflore prxabincolisappellatam,quxad perutihs.Eam vero eile cenlet qu* ,ex quo organis elicitur liquor ad roborandum cor ditam zarnabnm, Serapioni zurumbeth appellatur. Arabibus zarneb in Libano monte a n c autemziziphum fcribitidcm RauwolfiuscircaHalepum Oleaftrum appelcrefccre,& ab incolis Scifefun vocari. Vulgus autem plenlque locis fponte Granatenfes Arbolparayfokoccb, Arborem paraeffe putat: Caftellani leeitimum lat
&
&
MatthioluscommentarijsinDioicondvfi:Galli,tefteBellonio, Injubterbtanc&Oltvaftre. dem Olcam Bohemicam appellat iKa.Uyvov Theophrafti effe cenfet.
&
&
&
m.
Azadarac
Hcrbariorum.
Cap.
XXII.
-V p e R i o r i hanc arborem fubijcienda pu_)tavi,quoniam a nonnullis eodem cum illa no^ minenuncupatur, hcetmaximafitintereas dif-
s
jfzadtrMc
hifloria.
ferentia.
E s t verd vafta & procera,non minus aliquandoquam Lotus,caudicecraffo,corticeinnouel-lis la?vi,ad
tionbus folia aliquantulum accedut , fed plurima e ramooblongo pediculo dcpendent,ut Cicutc aut fo Barba? Caprinae intcgrum fohum a?mulentur,vi-
ficus corticem fere accedente , in adulrimofo : illius folia ad fraxini fcabro
&
&
ridiaadmodu,&nigricantia,&fubhiemcmcurn
fuispcdiculisdccidentia.iftateinminoribusramisoblonginafcunturpediculi autvirgulare fo-
liorum exortu, multis longiufculis

:
ftellatiffy flo-
ribus purpurafcentibus , odoratis racematimque coharrentibus exornati quibus fuccedit fructus initio viridis, maturirate autem candicans , magnitudine Mcfpiliaronia?,fcetidus, ingratijapo-
hexagonum continensnucleuquaris.offeum lis fere in nonullis Myrobalanisconfpicitur.Tota

hicmc perdurat isfrudusinarbore, nullisdcguftantibusavibus.
f
&
Nufquam
Itatales.
hanc arborcm fponte nafccnte vidi:

:
fed in multis Be,ticviridarijs,&etiam fecundiim reîas vias alitur nullibi autem major mihi confpeda,quam Hifpali in Regio palatio. Italia? ple-
nfquelocisfrequentcmeflc intelligo.
Memini
&in Mompelioolimvidcre.
Istic meotemporeArborfanda
jtrborfan-
dicebatur:
Ba.
Lotusalba. Ziz.iphm
alba.
Dodiffimo &
Lotusalbaexiceleberrimo viroGulielmoPellicerio MompehefiEpifcopo
ftimabatur,alijsverdZiziphusalba,quamopinioncmadhucretineremagninominisviros nullasnotashabeatquzalbzziziphoconueniant: namubi olezflos&cetera: miror ciim Itahs Herbar.js Sycomorum quas Audorcs Zizipho albar fivc Cappadoci* tribuunt ? notx minusincpte& imperitcquamHerbarij Gallifecundam Acens fpccicm vocariaudio,non
/
fiomina.
4
eonominedonarunr. r -riuj;^; CaftellanisZiziphusalbadiciBarticisvulâri fcrmone îrbolpAnyfo, quemadmodum ibidemnafcentem Perlaro: TripolitanisZr/?/^, teftc Rauwolfio, quicam tur Italis iuapercgn
.,*-,
multisTripolitanxuibisplatcis,ad
umbram pra-bcndam,
atquc ahjs iccisin
Plantarvm
&
histor.
liber
i.
,31
natione obfcrvavit , fructum rccincnccm , doncc fequcntc anno nova gcrmina pra?bcac. Plcriquccamcilbputanrûam Aviccnnalib.n cap.xvii.Azcdaracthappcllat.Arborinquic.notahabensfru&um (imilcm Nabach [ldeftlocoj &nominanceaminRcchiarborem Mvrobalanorum , cft cx magnis arbonbus. tcrtio , liccum in finc primi , Avicenna loco mcmorato Floreta Azadaracthcalidum fcribic,& ccrebri obftruchones apcrirc afferic ftdlacicium vcro ejus liquorem pcdiculos intcrficere, &C comam alcre, fi eo vino permifto capuc abluatur Fructum autcm pcctori no-
Auimmk
F*mm*
xium ,5i valdc perniciolura cffe. Rau wolfius addit cancs intcrimerc,(i cum cibo obijciatur: ex quibus quidcm facultatibus.Zizipham cffc non poffe,conijcerc liccc.
PlNASTER ET AllJE RESINIFERiE,

Pinafter n.Auftriacus.
Pinaftcr
11 1.
C ap.
xxiii
Auftriacus.
PInastrvm
appello
Pinum (ilueftrem, fequutusPIinium, qui Natur.Hiftor. lib.xvi.
capx. Pmaftrumnihilaliudeffequam Pinum.filveftremfcribit, &qua:Thcophraftus

Hiftor.Planc.lib.iii.cap.x.de^t;'xa^/atradit,adPinumfiIveftremtran{tuIit.Ejusinmeis peregrinationi bus varia obiervavi genera: terna in Hi(panijs,quaterna in Auftriacis Panno(ilvis. nicisque montibus a ior Hifpanicus,inPinialtitudinemexcrefcit,intcrdumeriamfuperat,amcdiora- Kyfl err. Hi$* MCPim,oblonga,bina femper fimul juncla,in viriditate nigricantia, acumimofus: folia habet
&
pungentia: ftrobilo pauld minore quam Pini.alato inter fquamas,quibuscompatus nata nullo putamine inclufb, fed tenui cortice duntaxat cc&o. Caudcx recft, nuclco, molli
&
&
6lus,cortexlevior&minusfcaberquamPini.PlurimamRelinamfundit. Crefcic id genus irt Aquitania,inPyrenajisfrequentiffimc,&:plerifq-,alijsHifpania:locis.

major.duorumeftgenerum.adeoinrcrie-fimifiumjucpauci.nifimacc- Vmifimt; rixcxfores.difccrnere queanc alcerum camen genus larciore &erccriorceitcaudice, larvio- " recorticc majore cono Auftriacis23?ci(Tc fcrcntdictum alterum craffiorc plcrumqueeft
:
Avstriacvs
,
At**m ,&circaramosinorbemqua(inafccnria. Maiomcnfeinextxeodcmtubuloprodcuncia
caudicc^fcabriorecortice^folijspaulocrallioribus^minorcconoecljwartjjffcrcmappellarum. Tcnuia porrd oblonga habcc ucrumque gcnus folia,pungetia,bina (emper conjunctim
&
?"<!>>"'
'
cremisramisquaii botrosfiveuvasquafdamferccenuibus fquamisobiitas qui fpontcapcrientibus fe fquamis iulos oftendunt virefcentes aut pallcfcentcs,plcnos tenui pollinc luteo, five farim qux levis aurar afflatu difpergitur. Ex medijsdcindc botris nova germina eodem msnfe prodcunc fuis novelhs folijs cenui quadara vcluu mcmbrana inclufis onufta, qux cxtrema
,
grandioquam folia fuccrefcant & expliccntur,fruaus rudimentum trema parre,ante frudu ,vind,, bafim inhzrente fuperioris Autum immaturo re jTm Wrer fc ad gcrminum &koz, fpecW & rcflexo. Vtrumque hoc genus Vngan vadftnyo, alTeres ftnyo noramorum alas roa ab conficmntur in montanis Auf triacis & Pannon.cis paflim
CAROLI ClVsI RARlORVM

danr
Z
N
nim
Tinafler 11.
ex eo rnrnant, fohs forte namajore, opera fefli: ex albo etiam, quod parum ab Hifpanico vcrfat* ralibusdifferrevidetur,fcandul,&:vinearumpah. caudice,& in latum fparvero genus interdum inveni tur triftiore arbore,contorto ign
&
&
AHtlriacHt
slter.
Pinafier lll*
jinslriacHS.
fisrami$,minoreadhucquamprccdcnscono. Auftriz montium radices in fcopuhs s c i t & ad nonnullorum Cr e
& fupra Badenfes
tenui gram.ne obfita, quatuor fupra Vicnnam milliaribus , in montium crepidine rhermas
aliudquoddamgenuscontortoadmodumcaudice,divaricatisramis,quorumiurcuhmulfoha i tem habet lentiorefque funt quam in fuperioribus duobus genenbus to eraclliores tubulo in virga^ tenuiora &: breviora, tametfi bina femper coniunttim ex eodem illis lonee veluti nucamen. nafcetia extremis virgis botrus five uva exiguorum iulorum ambitu
:
fquamarum inclufa adnafcitur,qui non virefcunt aut flavent ut m ante ditlis, ro tcnuiorum medio deinde in tenuiflimum pulverem abeunt, fuccrefcenre ex eorum
fad ourpurafcunt,
fuis novellis folijs
novo germine
membrana vel veficulainclufis onufto: hujus conus etiam

Pinaftcr
minorcft,&obtufo plerumque mucrone.

Pinaftcr n.Hifpanicus.
im. Auftriacus.
6
KM**
"*'
u
:
P</i/?irii'
HiSbantiuu
fuperat, inflexo&contorto r Hifpanicusduorumhominum altitudinem raro no diut.us virenab imo ramofo:foha illi majon fim.l.a, fcd brev,ora,& caudice,ut plunmum
tia
com etiam minores, oblong. tamen, turbinat,,
& cand.cantes
multa plerumque refina
nfeknonadmodumijsd^
Pinahr
illL
AntlnacHS.
cLleVin majore,nigp mcmbranacom^ H a rad,Auftriacus humanam non fuperat altitudincm: fed ftatim P i n a s t e r pumiho cortice teaos,ramos div,obfequentcs, tametf, craflos , rugofooue & denfo ce in lentos & eoderr tudiffunditur: hos per lingulas fquamas bina femper ex ditur,arque ,n latitudmem prodeuntia&junaafoliaambiunt^quemadmodum in Pmu fcvulga , Pinaftro, buTofimul mucrone przd.ta, coloreque fafunt,crafliora, breviora, & obtufiore magis tamen carnofa lance.s conis haud majores, fed mavirente:ftrob,l, unciales fquamatim com pad, turat.iis
.
c ,sturb,n a ti, alatus ut rehquorum,

verfatendens.
ped,culoretrorfumnoninflcxout,npra.diaisgeneribus, nuclcus re<3ique, dicompaftiles fquamas latcns: radix crafTa, hgnofa, ,n
L inter
Nafcitur
PLANTARVM HISTOR.
c
LlB-
I.
NafciturinrummisAuftria:&Scyria:alpiumfupercilijs, inccr faxa v mu m,ubinulla:aliararboresproveniunc

Pinafter iii.Hifpanicus.
& fcopulos utpfun
$$
PiccaPmnila.
'
ramos divifus fic, non funt camen
t n r rArmninpriorealtitudinis,licetinlentos&obfequentcs Alter pum.hoejurdemfcrecumruperrugtoque^ ^ ccte&i> nequeitainlacicudiuecot

.
ncm difFufi:virgs etiam
moll,a,ncque uc exigui&graciles,nucleusenampulillusnigncaii,
g^J^^SS^ A* aWf^*^^^
filveftrismoncana
^6
craffo
^\
Mm; *-"
dlfnmil
non adco tamcn

:
fupcriorum folia ftmbili ucrchquorum. Solo Murciano i
icgnogenushoc,id6uerariffim^
P-r
ior, Pmus
minor loniol.b.i.r.Obfervac.cap.xLi.Pnumhl^
Picy.das appel ftti f ructus Phnius ûe fruftu, indifFerencer tnbuit :
m^!^^"^^^^^^ ô^^V
n
^P a;kcrumforlc p
adll
lcca:
gcnusdefcripiumBcl.
vocanc
P, ctrax. Nucum Pma, '
qm v n
r
"w am lubcrc & al.quancum

fc /lbir>
excalfa.
cêncem^ffipeaoriiquevicijsa^ha^
lumcnp ad ignem accendendum,&

vinc.as ufus
:
nfcno Pinaftri majoris Auftnaci >

ftrangu
vercancur,ex qua afful*. Eft vcro
catquamPhniushb.xvi.capx^
tcmex Pmaftro md.genas colh
cabros,&ahjsHifP
^ ?^ f^ ^^^ ^^^^^!^% * &

bcndum
oncsr
ma o n
5
per mulcas
Germanix proutinT cLnT^ uhotcSt
âb" km
**? arborcm fign.figcn us facic. Rcfinam au-
# an,*lo^
re
"
rc i caufa, lingulis annis
novum
gaci^frarciscodicibus
d,fficulcer
admodum
ludicari pc
>
SnteLn
-ag-cud.ne^^ oper.bus mcptam e^,&
ea eft
rcfcnbit.Acucexmehonsnocxcod^ PliniusappcUar Piccam &apud borquam

.
min e donatunarbor ribus.undequaque ramos nafcuntur,quam ob caufam
^^ V^^P^^^^^îxtr^ ^^^S^ ^
1
pungendecuffatim in arbore
c ft
crucacam abiecem nuncupant.
m Fert veco ea Maio menle
plenos, deinde iuiu> pallefcece farina r r exctemis ramis iinguiarcs ftr)bilo$
JggSKSSfflffiwStei
34
ftrobilosfivc
.;

l
'-
conosmollibusfquamis imbricatim compofitis conftantc^ purpurafccntcs dumnovellffunt&primiimnati, deindepaularim inlongirudincm excrdcenccs, qucein maturis feptcm aut o&o intcrdum unciarum eft,fub quibusexiguum alatum fcniUi^ Pinaftrofimilefovetur.
*
^* 1 **
pice*\fstivM.
Se d
& multashabetnotasêxquibusconijcereliceatjThcophraftiloco jam mcmora-
toiAaTwvappvacfle 3 hoceft,abiecem mafculam. Eamautemappellant Hifpani Pinodvar y Germanifwc&tcti/aliquirot tfjannttt. Meminitetiam PliniusIib.xv.cap.x.Pice^fativ^quicfa-
Pictapnmi
piniam nucem ferat. IlIiusautemgenusrcperitur^quodnumquamvaldeafTurgi^fedpumilum manec,fenque quxdamnucamentanucispontic^magnitudinejefquamulisimbricatimcompolitis^cdin

pungensfolioIumdefinentibuscompa<SI:a,qu5ematuritatedehifcentia,concavasinanitatcs &veluticellulasoftendunt, afummis&: extremisnucamentisramulinonnumquamenafcuntur,frequcntibus,brevibus,&pungentibusfoliolisobfiti:fed&:totaarbufculabrcvioribus&palhdioribusfolijsquamfuperiorprscditaeft.Inhacnequeflorem, nequefrudum haud fcio an ferat.Videtuream C. V.Dalechampiusnon ignoraftcjed Pinum obfervavi; Tubulum^fiveTibulumvocare.PliniotamenTibulusPjnaftereftgracilis^fuccindiorjenodis^liburnicarum ad ufus,pame fine refina.
V
Pinus tib*Ims.
&
Abies cvm SVIS IVLIS.

j
e s autem Plinij jAaTwwA/a>abiesfeminaTheophr.lib.in.cap.x.eftjarborcelfiflima Sc formofiflima,cortice hevi,& candidiore quam in Picea, ramis etia decuflatim crefcentibus,& in latera % velut ahe,expanfis, quos ambiuntfohaplanain junioribus bindo mucronc confpicua, fupernc viridia 3 averfa parte cineracea>& utrimque in ramulis veluti peHnatimdifpofita, itauttotusramuscomplanai
Ab
&
tus^&comprefllisvideatur: invctuftisautem arboribus folia lftum ordinem (nifi in tenellis
ram is ) non fervant , nam rigidiora magisque obtufomucrone, licct pungcnti, redduntur. Adulta:arbores circa majorumramorumextremos quafi furculos, in fingulorum foliorum alispronaparte exiguaquardanucamenramcerdum ferunt, equibus fingularcs brevcrfqj iuli emergur, qui deinde in flofculos explicantunperduranteanucamentainalcerum nonumquam annum. Craflioreshabecquam
Piceaconos,obtufacufpide,latioribu.sq)fqua-
.Xy
0*
4*
,<
mis pr*editos,Cedrinorum fere modo/inter quas prominent veluti membranacea foliola: non propendent ut Picearum coni,fed firmi &:
quodammodocxlumfpedantcs,extrcmisramiscircaarboris cacumen (olumodo nafcuntur. Tam vero hujusquam Pice*econi virenc
Autumni initio, & multam refinam fundunt. SubAutumnifinem&hiemis initiuin maturitacem confequifcruntur.
StclU-
Ssmins
Inhacporroarborevifcu, quod StelinPIiniusexThcophraftoappellat,obfervaviannoredemptionishumanx^5.D.Lxxxiii.fcdlonge majore demdc copi.a anno M. d. Lxxxv.in vivario llluftns Dn. Hyneckd Waldftain Promarc hionis Moravix non procul a Piernitz iplius urbe (cuius arccm incolebatj albis, perinde atque vulgare vifcum.baccis p aditum. Tenuiorcshujusarborisramosfolent Vicnnenfcs, venalivino ame fuastfdes fufpcnfos proponcrc, utaliarum regionum incolarhederam. Itali Abtto, Hifpani Abtto y Galli S*p& Sapt*. Gcrmani 23?clfTc tl)a\mm baumj Auftriaci fimpliciter ^^nrtcnnominant,Vngari/^;i?
-*
fabukdltudttvyfttblaff.
^
-.:.
Lmrix.
PlinijlMrix
%si
Thufhr,
Larix,aTheophrafto minimedcfcripta utarbicror:nam Ga?x. Larixnih:laliudquam^/Weft, quampnoribuslibnsperpctud Piceam interpretatuseft, interdum autcm eddem *7rnvoc, vocabulo & piceam & lariccm fimul exprcfiit. Cetekvm PliniusdcLariceagens, omnia illi adfcribir quxThcophraftusTr^xtitribuir.utcxmultisIocisinter<ecoIIatisviderehcet,quorumaliquotinmediumprofercmus. TheophraftusPlantarumHiftor.lib.m.ca^^^ ov qvtrai 7iipirt f^KtSoviaf^dTti^mvxVjTrhv^d^l^ $Xvpa> &c. PlimusHiftor.-Natura]. noro
S e d celfiftima eciam
eft
: . ,
Plantarvm histor. LIBER

%d-ti,7nvx,Yi,7riTVi;,ciy>
I.
3*
... nerisfohanondcciducabien.laricijpinartrojunipcro^cedrojtcrcbinthojbuxojhcijaquitolio,&c.Theop.pra?tcrea ejufde hb.cap.x.tT/aipo/iav $\ "iyinrrtvc, *a) AAn irpbc, TMVTrs&W. <ar/xr jufr â p S7r/Jai/3-'<V rav piâv oi/fc dvaGXaravtiv rw 7r/TO>' J s (poff/ rmc, aVabAarayf /r & azrtp
,m
.
......
nosdocet:foliaenim,quEvicena, &pluranonnumquamfimulabcodemcxortue tuber- j'^ culisramosconfufoordineambientibusexeuntpcnicilhmodo,tcnuia, mollia, viridia, ljs ferefimiliaquaiin CorrudatcrtiaHifpanicaa medefcriptana(cuntur,percnniano func.fed ineunte hieme dccidunt,& novo vere alia ex ijldem cuberculis renafcuntur.rami longi func quibus uncialesconi e molhbus fquamisimbncatim &graciles,deorfum propendentcs fibiinvicemincumbennbuscompofiti,exrubropulccrrimepurpurafccntcs.dumnovelli&: crafTo firmoq; petiolo, recentes funt, ex ijfdem tuberculis c quibus folia prodcunt brevi furfum.hoc eft,ad brachiorum alasrcflexo,nitentes,ut mucrone carlum fpc&cnt , qui alata parvula fcminacontinent. Gnccis dicicur Aap/g, Latinis Larix, Italis Z^r^r.Hifpanis ^lerze, uraflerunc nonnulli, 8mb+ nam nullam in Hifpamjs nafcentem vidcrc mcminiGallis (JHtlezt, Gcrmanis crc(;cHl>aum/
,
TaTr/Wâc.Phniuseiuldem hb.cap.x. Larix u(bs radicibus non rcpullulac,picea repullulac,uc in Lesbo accidic,incenfo nemore pyrrharo. Hinc fadtum efTe arbicror , uc eodem capice pcrpccu*m comam Larici cribuac nam fic fcribit, Omniaeapcrpccuovircnc, necfaciledifcernunturinfronde, etiam a pcritis: tanta nataliummixcuraeft, fcdpiceaminusaltaquamLarix, &c. Ipfatamenexpericntiaaliud j'* "'"
*a/s/<;
Aea6orijK7rpe9wro$T8
7rvppa/<i>p b'pc
&
Vngzvxsvordsftnydktbolttrtbintinalfzon.
Illudautcmanimadvcrtcndum, Vngaros omnibusarboribus coniferis jammemoratis /r^noraen^quod propric apudcosluniperum fignificac,adfcnbcre quiafohum fpina; fu mile&quafijuniperinumhabenc
,
porrocopia, lurumarborumpleraequccrcfcunrinVicnncnfifiiltu, tumalijs montibus Alpibus vicinis,atque etiam in ipfis Alpibus, cxceptisearum fummis jugis fupercilijs,ubi null^.prarter pumilionem pinaftrum priorcloco dcfcriptum,pcrfiftcrc poflunt.
Maxima
&
Crcfcunt
& plerifque
alijs
Germamx & Bohemia; locis,rarius tamcn Larix.

Vinetorum pedamcnta & pali Vicnnefi agro
cx abiete fiunt, atque etiam ex Pinaftro , quem album ipficognominantxirca Neapelim vero, &fupra BadenfcsThermas,totoque lllotraclu cx larice (nam ca abundant) vt qua corruptioni
miniisfitobnoxia.
Abics marina Bclgica.
Fiuntitem ifticex laricc Iongi/limicanalcs, te&isfupponendi&aptandi.adpluviam &imbrcscxijsdccidcntcs excipiendum , funtcnim commodiffimi: nam cum firma folida mate-
cW
<>
L*mtmtrt. l d nu <"*t'"' '
&
rieconftcnt, diutiffimefohsardoribus, &alijs aerisinjurijsrefifterepoiTuntjnccfindutur, aut
vitiumcontrahunt, eaque dccausanonpicis,
non
alterius rci indudtione cgcnt.
Horum ma-
gna copia Vicnnam advchitur quinquaginta pedum aut majore longitudine. Qv i plura de Conifcris arboribus cognofccrevolct.PetriBellonij libellum cuititulum pcrpctua fronfecitdeConifcfis arboribus
&
de virentibus , cum ijs qua: Matrhiolus in primum librum Diofcondis cap. de Pinu Picea commentatus eft, atque cum alijs quipoftca
&
fcripferuntconferat.
e t e m vcro marinam quam Thcophr. Abitimnu. *Thfbr. Plant.Hiftor.hb iiii.cap.vn. dcfcnbic, vidcrc
Ab
nonmcmini,&mihiignotamfateor:Quercus
Abietis hiftoriamconfudiiTe videtur, multafqj notas quercui tribuifTe exiftimo , qua: Abieti, autejusgencris arbori marina: mcliiis
fortafTe convenirent.
cnim&
Hifpanijs rcmilefimum quinobfervare annis fexagcfimo fexto,& fexagcfimo feptimo fupra ditttm tcftis gcntefimum in Flandria: ora mantima vanas arbufcularum formas Oftreorum
Mcminiautem poftmeum cx
& &
o
36
jfbitt
CaROLI CLVSl RARIORVM

,
&
tulorumconchylijsadnatas, quarum AliquxAbietisfiguram ita referebant, utpumit.a Belgus, \x Abietes vTderentur, ramulis ordine utrinque difpofitis, fed fragiles admodum, & pufillx, raro palmialtitudinemexccdentes, cxtenuibus velutifquamiscontextx, nonnulheomnino plan# in orbem prominentibus ramulis ali#. K\\x Cupreflbs ita#mulabantur,ut fatis mirari nequircm Providentnc divinx opus arCupreffu* mmnm BtU tificium,ramulis frcquentibus in orbem, fed nullo ordine nafcentibus, furfum fpe&anti* H *' bus cupreffinorum foliorum modo efformatis Harum tametfi aliquot annis inter chartas
m*ri*
&
&
ad(ervacarum&compreflarumrami,fiinvitrumautaliudvasaquaplenuminijciantur,ftain orbem diffundi, feque furrigere incipiunt eaqj adco de caufa pifcatim fefe exphcare
&
torum vulgus fatis obfccenum
lllis
Pluresadhuc collcgeram, (ed Natura: miraculis inciftarepoficassi Divo Maximiliano 1 1. Viennam evocatusîn Belgica reliqui,nec ad manum habui ciim hax defcriberem^nec etiam ab eo tempore confpexi, ideoque earum hiftoriam dare nequeo. autem marinarumplantarumjuci&reliquarumftirpium, atqueomniuNatur^miraculorumdiligentiflimusobfervatoreratllluftrisvirCarolusaS.Audomaro p, m. Dn.de Dranoutrc,Moerkercke,&c.Dynafta. Myrictma* Se d &annoM. d. xcv.incerreje&amentarepertas, maris littorearenofosaggeresnon rins Bstavi proculLugduno Batavorumalluentis, quatuoraut quinqueplantulasconfpiciebamconchisTollinarumadnatas, gracilesvaldc.digiralisautmajorislongitudinis, in breves falfugine obdu&os ramulos divifas,qu<e Myrica: vel Eticse ramulos mirum in modureferrcnr.
nomcn indidit. cum plerifque alijs
Harvm
&
A RBOR VITAE.
jtrboris
P.
XX
I I I I.
viu
htsiona.
AD
m o d v m elegans eft ea arbor cujus ramumhic exprefliimdamus, pcrpctuoviret,

%
caudice eft re&oâliquot orgyias alto,nodo(o,paulatim fuccrefccnte, cortice ex rubro nigricantc, lignoduro frcquentes habet ramosin alarum formamexpanfos, quiinaliosramulos planosaltcrnatim elatcrefuccrefcentesdivifi,denuoin multa oblonga folia e numerofis foliolis,quaternis fimul fempercompofitisconftantiaexpanduntunflores Vere extremis folijs prodeunt,quemadmodum in Cupreflb, pufilli, flavefcentes, quorumnonnulli deinde in exiguum fruftum pinei nnclei magnitudineefFormantur, conimodoe fexfquamulistcnellis compa&u, initio viridem, deinde pallefcentem, poftremoubiplanematuruit, nigricantcm, quaternaplerumquefeminapaleacca^medio (in quomedullaacris& amariufculi faporis) paulu}
r\
lumextuberantecontinentem. Totaarborgraviterodorataeft,reliquascongencrcslongefuperans dore,qucm fi quis folium nonnihil duntaxat di,
gitis confricaverit, facile
eluere
non pollit. Hunc
Natales.
autem non modo viridis ex fe exhalat , fed ctiam multisjamannisexcifa& reficcatarecinet. Primiim mihiconfpe&acfthax arbor in horto Regio FontaintbtlltM ,non procul Aurelia Gallo-
rum,eoex America^Septentrionaliora, CanaAa*

dicta,dclata,Gallorum ImperiumobtinenteFrancifcohujusnominisprimo, litteratorum omnium fummo M#cenatc,nec ante,ut exiftimo.Europ^ cognita Deinde apud do&ifli.
mum virum Nicolaum Raffium Regischeirurgum celeberrimum eumdemque omnium

,
Natunemiraculorum ftudiofiflimum&peritiflimum, qui primus meaoperaeam Belgio

communicavitjubinuncadeofrequenseft, utnullusfitreihcrbarixftudiofus, quieam in fuo horto non alat: inde porrd in plerofque Germaniz horcos tranfijt facile enim rami depa&i radiccsagunt, quemadmodum fxpefumexpertus, prafertimloco umbrofo& fertili pinguiqj fblo. Nafcitur etiam femine fedtenelhe plantseante quam in ramosdividantur
: :
explicentur,
Oxycedrum, Iuniperumqjmajorcmprimumenatasadmodum
armulantur.
Fngorispaticntiflimaeft;hiemetamentufcum&:fuliginofumcoioremcontrahentibusfolijs,qux novo Verepnftinum nitorem &viriditarem rccipiunt.
A d quamarborcm vetenbusdefcriptamrefcfcndafit,nonfacileqnisconijciat.
SiaTkecfhr.
Plurimi &v*v quam TheophraftusliD.tin.Plant Hiftori^cap.i.montium cacuminibus, locisquealgentibusproceramnafcitradit, efleexiftimant, &cujuslib.v.cap.v.meminitin hxcverba:ThyumabalijsThyaappelIatum,nafciturapud Amrramisfanum, & Cyrenenfi agro,formaCupreflbfimilis,ramis,folijs,caudice, &fri:&u: velpotilisceuCupreffus filve* ftris, Multactiamubinuncurbscft:&traduntcontigr:ationcsbafi]icarumaciiiucexiftere,
nulli
Plantarvm
tiulli
histor.
liber
i.
07
cftim putrcdini
obnoxium cflc hoc lignum. Cnfpiffima vero cju$ radix, qx qua prarci-
puaopcrahunt.
Anguillara porrd Thcophrafti Thyam nihil aliud cfTe ccnfet,quam Sabinam primam,fiVc vulgarem . Scd Iiccc Sabinsegenusinveniacur baccifcrum ejuscamcn fru&usjunipcri sbiit. vulgansfructunonm.ijor, valdcabfimiliseftcupreflino.cuiThya: fruccumThcophraftus "?"*
:
iimiIcmfacic,quemadinodum&coramThya?plancamcupreflb.EcflicileindocliflimiGuilandinifencenciam problemacis ix.&x. defcnfioneconccflerimjplurimum adThyadnftoriamaTheophraftoprodicamacccdcrcarboremfuigcncrisCuprcflb fimilimam in Syria, /gypco,& Arabianafcenccm,cujusfru5cus Abhel totoOxxcnx.^ Abhei. Habhel fruclus. nociflimus , pilularum Cuprcffi magnicudinc, colorc rufo in nigrumdechvi. Taiemverd#4Mf/nomineiniignirum, fubanni Habtd. m.d. lxxix, iniciumcumalijsplerifquecxoricismihidabacdocbflimus vir Bernardus Paludanus Fnfius,nunc Enchufianus po-
liacros,&omniumrerumnacuralium(quibusampliffimummu-
feum refcrcum habcc) pcnciflimus,epcregrinacioncfuaSyriaca

quadccausailhus uoncm ledtorisoculis hicfubuciendumduxi. PliniuseciamNacuralisHiftorixlib.xiii.cap.xvi.Thyxmeminic^&plcraquccxThcophrafti loco jam
& igypciaca redux:
di&o dcfumpfir. Nondefuncquiadarborcm Brucam (dequaidemPliniuslib.xii.cap.xvn.J refcrant. Pccunc,inquic,in Halimxos arborem Brucam.Cupreflb fufa? fimilcm cxalbidis ramis , jucundi odons accenfam , &c cum miraculo hiftonjs Claudij Ca?faris pra^dicaram Folia in,
.
*rw*rtty.
fpergerepocionibusParchoscradic,odorcmeflcproximumCedro, fuinuinqucejuscontra alia ligna rcmedio. Nafcitur ulrra Pafitigrin in nnibusoppidi Sicacar, moncc Zagro. i c quidcm arbor ad Cuprcfliim nonmhil accedic vcriim ramosfurfum non acrollic
quemadmodumilla,fedinplanasvelucialascxpanfbs,utdixi,inlacicudincdirTundic. Hujus icem folia camecfi cx foliolis fquamarim compacra,omnino plana fnnc.non rotunda uci Cupreflb, Iunipero maiori, Sabina:: nec rotunditatcm ante contrahunt, quam in ramos
cxcrcfcant.
Gallidrr*i*7>f>,hoccft,arboremvica:nuncupant, nefcioquarationcdu&i, nififorre N*mi* obimmorcalcmcjuscomam,quamcamencummulcisal'jscommuncmhabec, aucodoris ejusvchemenciam quam falubremcfleexiftimcnc,hocnomen indiderinc. VnlgusHcrbariorum&Thuiam& Arborem vicarappellac.NonnullipluraThuiargcneraconlticuunc.fii hanc arborcm tertium gcnus cfle volunt. o n dubiumeft,quinadplcraquefitutilis:ncmoveroilIiusfacuItatesnoftro3;voprodidit.quodfciam.Cumtamen magnam habeatpartiumtenuitaccm, &amariufculafic > verifimileeftdigcrendi&abftcrgcndifaculcaccpraTdicam. anc porrbdcfcribcrevidccurOvicduslib.ix.cap.xrin.hisvcrbis.Suncprajrcrcanon- jrbtrTHk* nullarali^quasintcrarboresrccenfeo.cralficudine&IongicudinepraralrxPini, cujusfolia /&* Hifpanicamfil;ccmplancrcfcrunc,ramcciilongemajora:ejufdcmcamcnformx,ucvidcIiccc finûla foliae mulris folijs fimul connexisconltcnc Habenc igicur iftar arborcs folia vc- -5 v rarFiliciomninofimilia, facisviridia: &magnacxparceincorrcnciumripisS: convallibus
liumidis fponte nafcuntur.^
IVNIPERVS.
CAP,
XXV.
Vniperi duogen<iravcteresconftituut,majus&minu$. Diofcoridesuniusfrudhjmntf* 1 cisjuglandis magnitudine intcrdu augcri,altcrius nuce ponticam arquare ait: ciim tamcn reliquiiuniperofru&um nonmajoremquammyrcotribuant: fcd ncc ipfecap.dcCedro* Vervm deluniperocujusddcriptio a Diofcoridis interprctc tanquam notha rcjelU
cft,primum agemus, deinde dc altera cui fpina pro folio cft. Iunipcrus,quam majorem appcllo ,frutexcfthumanam altitudiiicm raro fuperans, cau- hntifm m*%dice contorto,non re&o,mulcis ramis pr*diro,fcabro corticcrfolia habct carnola,& cx con- * jjfc* tinuaquaternorumfohorQmmuruoconncxorumferie compofita, qucmadnlodum Cuprcffus; florcs Iunipero vulgari
& Oxyccdro limiles, flavos, fcd extremis folijs infidentcs Ut

,
m Cuprcflb & Thuia: quibus fuccedicfru&us baccarum myrci magnitudmc,rotundus,pritendcs,qui macuncace nonnihit moIlclciCjfapore odorc Iuniperi baccis iimili.qui tria auc quaccrna vcl etiam plura grana oblonga &: Vcre florcc, fni&umque ftriaca habec , mediilUnl albam &C reiinam olcntem concincncia diu retinec antc quam m&rurefcac.uci Iunipcrus. Primum feminc nacus hic frutcx,& adhuc tener,foliahabccomninodifllanlia,ucpocequa:alccriusjuniperifoliaa:mulcntur niti bre- r
miim viridis,dcinde ad phceniccum colorem
&
viora&piullomoIlioraeflcnc.cumverojamcertiumautquarcumannumaccigiCjrocunda
&;cupreflcafoliaeffjrmareincipic: uc inferioresramipungentibus&acutisfolijs, fammi rocundis onufti inccrdum confpiciantur. Quam mccamorpholim nili quis vero obcufls diligencer obfervaveritjfacilc inerrorem induci poffir, uc crcdac adolefccncem a )am adulta
&
diverfam r plancam ciTc.
Nasci-
A R 'D
S I
R A R
6 R V
M
*
*
IuniêrusmajorDioic
IunipcrusAlpina.
Ntnaltt-
Na
t v r ad Thyrrhenum mare
nam intcr Calpen & Malacam ,
B*ticie itcm
&
Juoiperus
ma)orDiofc-
GallixNarbonenfisbramaritimaobfcrvabam. pt i me convenithicfrutexcum Iunipero majore, quxtamquam fpuriae Diofcoridis codice ab interprete rejecla eft,ut dixi. Ejus vero harc eft defcriptio. 1 v n i p e . v s majbr,quam aliquii filveftrem Cuprcflum appellant,alij Mnefitheum alij Acateram,Romani Iuniperum,vulgo cognira cft , Cupreflbfirnilis afperis maritim ifqj lo} :
plerumquenafcitur,eafiiem quasiupradiaa [videlicet juniperusvulgaris] vires habens. i s forteadCcdrum minorem alteram , quamTheophraftus& Plinius phceniciam Cedrus Fhxnicia mtnot. vocari,folio ab oxycedro difTerre,odoratioremcjj efle fcribunt,utccrtc hec eft,referre malir. E x Neorericisnonulli Sabinx baccifera: nomine appellarut,ciim tamen a Sabina,etiam luniperim*' jorti & Sabi- baccifera,plurimumdifTeratodore&:forma- nam Sabina;gravisodor,h^c Iunipero vulgari ns.baccif.difetiam odorationSabinarextremi rami in acurafolia plerumquc deiinunt, contfra verdhujus ftnntta. obtufafunt;Sabinaritem baccaimaturitatenigrefcunt,minorefqj funtquam hujus,qua;,uc fupra dixi,phcenicei funt colbris.Sunt efiam qui Oxycedrum folio Sabinac appcllan t, Galli, Belloniotefte,/<r/i//?, quanonnulli magno,inquit, erroreproSabinautuntur. Nccdefuni qui Thuiar pnmum genus faciant Ex ejus fane odorc fapore colligere licet fimilibus virtutibus praditamefTecum vulgari Iunipero. luntferut E a porrb Iuniperuscui fpinapro folioeft,vix tota Lufitaniarepcritur, Caftellaveronocis
&
'
vulg
celjior^
0>*rboref(i$
'
vaadmodumfrequenseft:(edcapra:(ertimquxcelfior&arborefccnsfupraSegoviam,qua inde Madritium itur,utiftictrabes&adiumcontignationesincolajfibifabricent: necimmeritb Plinius hb.Natur.liiftor.cap. xvi. cap. xxxix. dixerit hanc in Hifpania vaftam nafci. Sed in Belgio &plerifque Germanicjocis vulgarem juniperum in juftam ferearboris ma-
&
r
JuniptfUt
nna.
Natales.
gnitudinemexcrefcereobfervabam,prarfertim in hortis&cultioripuslocisnatam. A l 1 a m aurcm elegantem Iuniperum pungentibusfolijs,in Auftriacarum Alpium quibufdam j ugis mihi primum obfervatam hic adj ungam. Cubitalemaltitudinera ea nonexcedit,feddepreflaeft,&quafi humi fbargitur, multoqj craiTioribus&brevioribusconftatramisquamvulgaris,lentisetia'm, fracrucontumacibus, &contortis:tenellosramosambiuntternafolia,a!quahterlempernafcentia, utinvulgari, verum latiora,breviora,crafliora, ncc minrisquam lllapungentia, colore interiiisexcarruleocandicante,exteriusviridi:floremnonconfpcxi:frucTumauteminramulisgcftatvulgari fimilem,paulb tamen (yt mihi quidem videbaturj longiorem, ante quam plenam maturitatem confequatur: deinde,ubi maturuit,nigrum,ejufdemque cum illo faporis. Crefcitin fcopulis Durrenftein Etfcheri quibus duntaxat locis inveniebam Augufto
&
.,
menfe
PlANTARVM HlSTOKT
LIBER
I.
#39
menfe pauculas ftirpcs ftuctu maturo & immaturo onuftas.Guftus autcnundit^bat , facultacesa vulgari nonabfimilcs poflidcrc. Vvlgams porrd Iuniperus Grxcis apMvd-osy Gcrmanis wnttba\imoba:%Qatl)l)oltccbautnl Nomi*. Gallis Gtneurc Icalis Gtncprc, Hifpanis Enebro Vngans Tevtfkesfenyo. Ejus baccxgrxcis
, y
dpMvd-ifit;, gxWxsgratnc dt Gcncure, icahs Graneliodt Gtnepro, hifpanis Neurtnas,
gcrmanis
&wmttHcx.
t& .iC
.IV*
OXYCE DRVS.
n
1
Cap. XXVI.
IV gnaex parce concorco uc llla caudice
p e
ro
fere fimilis cft Oxyccdrus,

,
ma- oxyttknu
inccr-
dum eciam in arbufculam excrefcens, cenui &C
2 rufefccnre cortice: folia habec Iunipcn vulga^nsmodopungentia, aliquantulum camclongiora
& rariora, ccrna fcmpcr circa ramulos

:
fi-
mulnafccntiaucin lunipcro: fru&um lnitio vindcmjdeindcflavcfccncem^poftremo, ciini macuruic puniccicoloris,Iunipcrifru&umuk co majorem,utinterdum avcllanam magnitudinea?quet, & tubcrcuhsquibufdam, vciuci fquamarumrudimentisobficum,nucleos crcs auc quacuor inarqualcs concincntem majores quam infupcriorc, medulla intusalba. Florec ~7 ^ un 'P cr m do , & codcm tempore utriufquc C^T** f ' fni&us macuritatem adipifcitur. v ^ ^LtMsKT Proven t plerifaue Hifpania: &l Nar,
'
-
'
Natshs
bonenfisGallix' afpcrislocis: nufquam auccm majorem videre mcmini, quam fupra Sego-
biam&Guadarrama,irinercMadntiano,ubi arborummagnitudincm&altitudincminterdum arquac , trunco humani corporis crafhcudinem xquante, cxquo,veluci cx crunco Iuniperi, qu# fimul cum ifto cadem alcicudinc crefcit,
xdium
trabcs
& contignacioncs incote

digiti longitudivi-cumin 0xJ ad, '
faciunc.
^Wftic porro in ejus ramis menfc O&obri enav>
tamplantulam obfcrvabam
^Jt^^^ ne,inftarvifciramofam,gcnicuIatam,vindem, interdum flavcfccnrcm,ramuhsmiriccreccn^r "" ,V ** tcrnatiSjfivcejuspIantarquamnonnuIhSali-
^wiam,MompclhanimarinumSempcrviuumvocant,fcdpaul6minoribusconftanrem, corni
quorumextremisaliqua
?ur,frutuiperfimilis Acido&valdcadftnngentcguftucftcotaha:cplantula,Oxyccdro,vc-
lutîfcumulahjsarboribus,innafccns. hunc fruticem ofytetyov %y xtdpov ^vyjkv appcllat Hiitor. Plant. i%U%^. cap.xii.Plinius,eumfequutus,Natural.Hift.hb.xni.cap.v. CedrumminorcmLy- <***r*i lib iii Oxycedrum. Nam quam alij pro Lycia cxhibent,n!hil ahud eft mco judicio,quam ciam Phoemcia: planta,qux baccas profcrre non fonovella majoris Iuniperi, five Ccdri minons licccnondciinc, quiquartumThuia: Ict donecTaniaricisfivcCupreflifoliacontraxerit, Phoemciam voco,ad majoris Coniferx eenusex ea facere non vcreancur.Minoremaucem crefcentis,difFerentiam .Htfpa- CcdrtUie, Cedrelace Plinio cft, in Syria, Phoenicia &C alijs locis qux Oxycedrum a lunipero nondifcernunt, fed codcm nomine Enebro mvamquc voniautem
Theophrastvs
&
&
cantNarbonenfesGaIliC4AappcIU^
quxillis/^/^dicitur, pecorumquefcabiei&ulcenbus, quibusatonfuranOnfcefcabiei, cedn* fimile eft, Hifpani infeftantur, adprime utile. Idem oleum, quod numquam
CMicraappclhnu
MYR
yvV o
C A.
C A P.
filveftrc
XX
,
1.
Myric* genera Vetercs nobis prodidcrunt,
unum
aliudfativumfivc
,
adolefcit;
JL>/domefticum. , ; A fruticat,interdum in valtam arborem Uythaf^ y r 1 c a filvcftris magna ex parte tantummodo folia habct Cuprefh,aur Erica: ***. ^ fcabro caudiciscortice,ramorum vero pumicante:
floresextrcmis ramis oblongis humilis vulgaris, coloris ex viridi ad cinereum tendentis pediculiscoafertos&racemarimcompaetos, cxiguos, fons purpurafcentes, cumcxpanfi
:
funt 9 candidos, quinquefoiiohsconftantes: *
quidcindemexiguumfementomcntoinvo.
lutuni
40
CAROLI CLVSl RARlORVM

i
*-
Myrica filvcflris
Myricaiilvcftris n
4
:-.
V
<>
f
*
.^
'
,*
fc
>1
W#/ ^y
^ffft'
#v^ P\
iJr \i|J
//^
j
tbJF
3S
X
-
.1
>
tfataits.
lutum efFormantur , exiguis veluti valvulis inclufum,~ quibus maturttate dehifcentibuseffluit uc in Salice Populo Sc fimilibus. Ter plerurhque in anno floret,vere, arftate, autumno: recentibusflonbuslemcn jamevanefcensfemper fubfequentibus. HancPliniusinttreas recenfetquxnullum fru&ura,imo ne femen quidem proferunt.-ciim tamcnDioicondes il li fructum cnbuarcompage mufcofum. -i Nafcicur plerumque juxra fluminajaliquando fatis etiam procul ab illis: Obfervabam in Narbonenfi Gallia ftagnoVoIcarum vicinammufquam ramen ampliorem videre memini,quam fiipra Madnrium Kcgum Hifpania? Regiam.planicie mulcis hujufmodi arboribus coniita, nonproculabamnium Xarama&Hcharesconfluentibus,fubCompluto, Hifpanis îUalade //f^wnuncupaco.quddfluviusHenareseam urbemalluat: magnartamen iftje arbores , quas hominis ulna am plecli vix potuiffec , diverfum florem non feiunt ab eo qui in fruticantibus dumtaxat tamaricibus provenic.Frequensctiam hec eft Belgicis hcrtis, Nufquam eam nequc in H.fpania,neque in GaIlia,pcrpetuacoma virentem vidi: fednovo vere iingulisannisnovafoliorum germinaprofercntem.
&
Myricafil
vtftm
1-
hujusfiIveftrisgenusinPannonianafciturfolummodofruticans,necunquam, velutifuperius,arborefcens: brumam etiam fert, &riguisutgallicum &hifpanicumgaudet: craffiorcs huic func virga?,folia crafliora & lariora: iingulisannis novos furculos producitcubitales, virfdes, utplurimiim defincnresinquandam fpicam palmarisaut femipedalis longitudinis , e floribus ex albo purpurafccntibus, majoribus quam in fuperiore ,, quinquc etiamfoliolisconftantibus confertam:ijsfucccduntoblongi&mucronaticaliculi,quidehifcentes,femen pappo faiicis modo involutum oftendunt:ex majufculorum foliorum,furculosambienrium,alis,cnafcunturaIijramuliexiguisfoIiolisonufti. Copiosead flumen Drafen , ante D.Hippolyn urbem, vulgd<2nt9>c(tcrt nuncupatum, octo a Vienna Auftria? infenoris urbe miliaribusdift.mtem,crefcit:ad amnc etiam <&ct)wartit
Alivd
HMtalcs.
oppidum 01cuKf)c
TemfHS
s
allucns,binis fupra
Neapolim Auftrix miharibus,pra;fertim arenofis illis
locisquarhiemeabijsamnibusinunJantur.
Floret
Maio &
Iunio,ac deinceps tota fcrc arftare flores &r fcmen proferre non definir.
Huicfimilcm,quibufdamGerman>a;locisad Rhenum fluviu,&inTyrolenfi comitatu nafciintelligo : frcquentcm ctiam vidi ance paucos annosLondiniTrenobantum inaliquothortis.
Myrie f*
SATtvAM,quamDiofcoridesmitioremvocat,&in^gyptoSyriaquenafcifcribit,fru6lu Gallar proxmoûitu adftnngente,cujusetiam Phnius meminit',numquam confpcxi. Bcllonius obfervationum hb. n.cap.xxv. & xxvi 1 1. in jEgypto fc vidifTe ait magnas arbo-
rcsMy-
Plantarvm HISTOR.
res
:
LlB.
I.
,
Myricxgillam fercntcs,ab Arabibus hujustemporisc6rr<i/?/appellatam magniohm #/* *in medicina ufus fru&um vcro trboris eflc negac, fcd cxcrcmencum pocitls afibicracur &$*#"** vcrbis. TamariccsinJigvpcolocishumidis &arenofisficcifquc mJiftercnccrnafcuncur, iJlarum enim filvul^ pennde ui aridioribus locisrcpcriunrur,atquc in humidis httonbus.Ea: tutcm excrefccntia,qu am gallam nominavimus,adco onuibe func, ut parum abfit qum raini nimio pondere rumpancur. Vocatvk aucem aGrxcis jWxa,Plinio Myricc, Tamarix &C bryafilvcftris , ofticinis titmms. Tamarifcus, HifpaAis Taraj, Galhs Tamartfaue , lcalis Tamarut , Gcrmamsâmarifcljcrt
jci.
'
.*<
t*urn o&cr
fyoltj.
aceto,licni indurato prodcfle, teftes func F*atlt*tet. Tamaricis decO&um cx vino vctcres medici,& ipfa eciam cxpcrientia: acque in cundem ufum potorios caliccs cx ejus ligno tornari^c quibus bibant henofi:multis alijs infuper ffiorbis utilem eflcTamaricemrmajoris gallam cruentis exfcrcation.bus &: crcliacis in potu dari , Sc concra proflu via feminacofdcm phalangiorum morfus iliicu cumores itihibec corccx rum,regium morbum, ufusadh betur. D-co&um foliorumcum vino pocum licnem abfumicj mulcasprarterca aliasfaculcates huic frucici cnbtiit Diofcondcs,& Plinius. Memini eciam Francofortum ad Mccnum adfcrri folica doliola cTamaricisad Rhe- *//* i numnafceiltis lignoconcinnata , adfextariumdimidiumfortccapacia nonnullactiam *j***> pauld m.ijora,quibus contentus liquor iienofus profic.
,
Foliorvm
&
..
&
R.1CA
Corisfoiio
i.
Cap. XXVIII.
Ricam
Diofcorides lib. i. MyricarfimU lem facir , longc tamen mmorcm : librd vcrd 1 1 i. Conn folio Ericr piriguiore ac minorc.Plimus Nacur Hiftor.lib.xxiui.cap. ix. fruticemtflcfcribitnon multum Myncxdifferenrcm, coIoreRonfmarint 8f pcnc foho. Ex quorumfentcntijscolligi pofle videcur, plura efle Ericx gcnera , utccrcc func : quemadmo- Eriu pllit(k dum cx iconibus S carum dcfcriptionibus fub- fpjmr*
je&isviJercliccc.
v m icaquegenusEric,fimilecftMy- r|Vj$ L,. rica* Septentrionahbus regionibus maximc /M#! famiharc, locis incultis, raro l upra cubiti alutu* dinemaffurgens, plerumqueminiis, tenuibus
,
Pkim
&
ramis,duris,hgnofis,fruticofum,colorecxnigro rubcfcente: frequcntia habct folia, e foliohs quaternoordinedifpofitisconftantia, uti Cupreflus, ramarix, &fimilcs, viiidiaadmodum, Suartemporis fucccflu in ramuloseftbrmantur:
ramulosa mcdioad fummum vfquepropcndent bullatiquodammodo, quaores fccundiim
ternistolio!isconftantes,elegantiflimopurpur dilutioriscolorejinterdumetiam/edrarojalbo. Bis quidcm floret fed majore ex parte Aucum:
no canciim,licec nonnumquam etiam vere. Raprovenit in cahdionbus regionibus. Ifti per omnia fimilem plantam,fed pauld cla<* tiorem,folijs tomentofis incanis,paul6 eciam
riiis
&
diluciore flore in vcnicbam inculcis fupra

,
Win*
defbramRegum Angli#Regiam,locis.
Encxgenusdivcrfo bfupaio-iricMC^tk re cft folio etenim Myricas folio non rcfpondec, fed Corin, foliorum forma & fitu admo- folt *< dumxmulacur. Iftiusauccmgcncnsmultarfuncfpccies^magnitudinCjfoliorum&florum
:
Altervm
forma,coloreque,incerlediffvrentes.
Pri m
a,
ommumquasvnquamconfpeximaxima, humanam
altitudinem interdum
i.
fupcrac,frucicofaadmodum,hgnoduro,exriibronigricate:fohjsexilibus&brevibus,quaternoordineramosobfid^ntibus^guftuadmodumadftringentejflorecopiofb, racematim pene totos raraulos occupante, ut tuccrdum majores rami pedah longitudinc onufti confpiciantur: cftautemisfljsconcavus, veluciexiguumcyrabaIum,oblongus, odoratus, pulcher,albus.
NafcicurinLuficanixfolicudinibusincerVlyfliponem
& Conimbricam cclebrem

r
ejus
Regni Academiam
fervavi &C iegi.
inv^mebameciamcitraTagum decimo ab
Vlyfliponcmiliari, inde
Hiipalim profeckarus.FiorecNovembri^Decembri, Silanuario, hisenim menfibus&ob-
Alteka,
4r

EricaCorisfoliou.
EricaCorisfoliom.
EricaCorisfolioini?
11.
cjufdem fere altitudiniscum prima, etiamfruticofa,tenuioribusramistamcn,ejufdern
Aitera,
:j& um
^FJ&^
*
'
fuperiorecolons,exilibusfirniliterfolijsquaternisramulos fimul ample&entibus, quorum ex^tremis oblongiufculi flores infidcnt fuperioribus
n"miles,colorepurpurafcentes.
ctionisparticeps.
Tota etiam adftri-
Provenitijfdemquibus primalocis, illaetiam frequentior,&: eodem tempore florens. Nonmultiim illidiflimilis, qua: Narbonenfi j. agro frequens , longiore paulo & copiofiore ef t folio, florepurpureo, minore, &extremisramulis confertim ftipato , cujus iconem exhibere videtur
Clarifs.Matthiolus;
III.
Tertia
illis
perfimilis, paulo
tamen humi-
lior.aliquantulum majora &C latiufcula, nigrioraq; habet folia, quaternis ordinibus circum ramulos nafcentia:plunmos flores per intervalla fccundum ramulorum longitudinem nafcer.tcs, fuperioribus
.
formafimiles,herbacei primiim coloris, deindeex albo purpuralccntes.Tota etiam adftricloria facultateprardita.
Supra Vlyffiponem freques inter fuperiores,pluribustamenlocisoccurrit, utetiam citraTagum.

Floret
IIII
Decembri & Ianuario. Qv a r t a etiam fruticofaeft,dnorum cubito,
rumaftitudine gno, tenuibus
nonnumquam amplior,
,
fragili li-
& minutis folijs
ut
m Corruda pn-
mafere,viridibus,quarindeficcatis nonnihilramis raciledefluunt:iftiusflosreliquisminoreft, cavus
etiam&herbaceicoloris.Extremisramuliscapitulaemultisfolijscompadanonnumquam cofpiciuntur. cienit,his no multiim abfimilia, quz in vulgan & duriore Thyrao aliquando o Vulgans
Plantarvm
Erica Coris folio
v.
histor.
LIB.
43
EricaCorisfolioy.
EricaCorisfoliovn.
Vulgaris
Lufitania:
'*-.--"
.
admodum
&
harceft totiHifpaniar, Aquitaniar: nam fpatiofis illis fo-
litudinibus,&incuItisinterBurdigalam&Bayonam locis, quar vulgo Landes de Bordeaux nuncupantur,nullumrerealiudvirgu!tuconipicitur. Notacftetiam NarbonenfiGalliar, conficiendis fcopis maximc idonea. Verno tempore fub hicmem florer. Qvinta minoreft fuperioribus, cubitalis
&
videlicet ut
plurimum altitudinis,ramis graci-
libusfruticofa,quosterni per intervallaramuliambiutjternisfolijs admodumexilibus circaillosdifpofito

:
quodam
ordine
& ferie na-
fcentibus flores plurimos habetfuperioribus paulo majores coloris purpurei obfoletioris, confertim circa ramulos longis pcdiculis inharrcntes.
Incultis Lufitaniarlocis fupra Vlyfliponem
frequens.Florebatiftic Decembri.
Sexta admodumfimiliseftquintar,
16 fere virgas feu renues
pau-
vr.
tame humilior, neque fruticofa, fed omnes
ramosa radice proferens fingulares, cinericeocorticeobdu&os, quos fcrie quadam ambiunt ramulorum rudimenta, feu germinacmultis folijsconfertim naiccntibus conftantia , nigrioris quam alterius coloris: floresconcavi, quintarfloribusforma fimilesjclegatiilimifaturatiorispurpurarcolo-
Y^^
ttf
ris,elongiufculis pedicellis verticillatoambitu,per intcrvalla, e fummis ramis depedenr.
&
NafcentemhancvidiinCaftellavetcriHiipaniar,fupra Lutctiam GalIiarJ &: in Anglia fupra Windeforam menfe Septcmbri florentem.
cy^
Septima
44
VII.
Caroli
e
ClvsI
rariorvm
,
etium cubrals,ex atro purpurafcentcs.Hos plurima gracilia ambiunt foliola Tertia: folijs pene fimilia, paulo tamen longiora, quaternis plerumque, intcrdum quinis verfibus ordine diipofita,adftringente guftu: flofculi in fummis ramulis oblongi,concavi, purpurei dilurio. fere colorisprodeuntes,qui maturi reficcati,mgriris coloris,ex quatuor roliohsejufdem cans& minutumfemencontinent: radixdura,lignofa,indiverfatendens: ipfi tamenprocumbentes rami,humiquedirYufi,tenues capillarefquc fibras nonnumquam agunt.
pt
Ma
multos tcretes humique procumbentesramoshabet , pedales, interdurn
&
Copiose admodum crefcit fupra 6&of in afcenfu $men alfccn magno miliari germanico fupra Gamingam inveniebam etiam inter faxa & fcopulos in ipfis >nr<*ctfctn Bnealbtn atque aharum Styriacarum &Auftriacarum alpium pra?a!tis jugis,ubi Iunio etiam ferius floret. Noribergam etiam Iunio florentem colligebam anno m. d. lxxix. Inter Pragam
:
&
&
EricaCorisfoliovin.
EricaCorisfolioix.
y\
V11I
Minor
eftodlava, &pedalemaltitudinemrardfuperat,
magnaexpartehumi
pro-*
cumbens,quaternisfolijs,ramulos,contrarioexortu,fcmperambientibus:floresfecundum ramulorumfummamlongitudineminterfoliadcpendentxavi^pufilli, inquatuorangulos lignofa. definentes,herbacco colore prarditi.in quibusdeinde fcmen:radix dura Maxima copia nafcitur in afcenfu montisilliusquifuperanduseftijsqui Gamingaad 6ccr;ofvicinaqueloca proficifci cupiunt quoloco &florentem &foliaccacapitulapioferentem Auguftomenfecollegi, nufquam alibi mihi confpeclam Quart* genuseflevi-
&
IX.
deturpumilum. c tenuibufque virgulis prxdita eft humi difN o n a , arquali cum illa excrefcit altitudine, fufis expurpuranigricantibus, quarfummaparte in mulrosplerumque ramulosdividi fo,
lent: folia in ordines
& verfus digefta,utin reliquis,tcnuia admodum, Erica: fexrar in Hifpa-
nia
& Gallia nafcentis folijs fimilia,terna femper,quemadmodum in illa,a?quali inter fe fitu
virgulasambiunt: fummi ramuli onuftifuntconcavis&oblongisflofculis extremajparte in quatuor angulos fe&is,coloris cum quatuor illis foliolis,unde enafcuntur, carneiôctonis ftarninulisnigricantibus, ftiloquepurpurafcenteemedio flofculo emergentibus : femen maturitate nigricans,exiguum habet: radicem alijs fimilem lignotam. Adnafcuntur intcrdum hujus etiam ramulis viridia capitula, e latioribus foliolis compacla, capitulorum
Thymi modo.
Invenitur hxcapudarcem ticfjjiafa in filva illi immincntiquaad <3nc&cra;ex arce itcreft, alia item ad finiftram oppidi 'Xfcuflrc&c filva,& nonnullis montanis Pannonise filvis. Floret ue
plurimum Aprili & Maio, quo tcmporc afpectu venuftifiima eft.
Decjma
PLANTARVM
EricaCorisfoliox.
R*
B.
I.
.b!
*fJ
o$i,
Erica Coris
j^
/
Decima
fruticofeeft, cubitalibusaflurgensramulis, fragihbus, nigriorequamrelix.
/v"
r^
.f/VSV
S^
quxcOrticcfolia fuperioribusfimiliahabet, fed nigriora & crafliora, trinoordinecircum ramulosdifpofita,cahdiufculi cumquadamadftnctioncguftus. Scptembri& O&obrifru&umareliquisdifferentem fummisramulisinhxrentcmgerir, pulcherrimum.candidum, inarquales uniones forma & colorc refcrentem, fucculctum, tranfparentem.obfcuriores acidifaporis,tnagranuladuraplerumquecontinentcm,quiNovcmbricxficcatur,&fpontedecidit.An florearignoro,incolamegabant, &fru<5tum paulatim intumcfeeregrandiufc culumque fieri donec maturefcat affirmabant. Aldea InunaLufitaniahocgenusobfervabam non procul VlyffiponcintcrRiofrio galeea.ubi qui Tagum traijcere volunt,naves confcendunt,& etiam fupra Vlyffiponem folo admodum arenofo, copiofo fuo fru&u albo onuftum :ut mitio manargrana iih frurici inhxrentiaexiftimarem,adeoproculafpicientiimpofuerunt jam cnim primiimexoriebatur Sol,& fngidiufcula erat aura,utpote Novembris initio. diffufaeftVndecimaj&latasoccupatareas, multisramislignofis, flexilibusta- XI men conftans, ex atro rufefcente cortice te&is, qui interdum fibras agunt,ut latiiis ferpere, &f'ufliciensahmentummelius attrahere queant: afTurgentesramulosnumerofaamDiunt
&
&
Hvm
foliola, ternis,interdum quaternis verfibus difpofita,craffa
& carnofa,fuperiori fere fimilia,
faporeprimiimhnguamexficcante, deindi acri&hnguam vellicanrc: pufilliadfoliorum

cxortusflorculi,tribusfohohsconrtantcs,colorisexherbaccofubalbicantis,purpurafcentibus ftaminulis interneprxditi: his fucccdunt rotundz bacca: juniperinishaud mmores, inipurpureo fucco,uti mora,plenar, in quibus multa inarqualia tio virides,maturitate nigra?,
&
& veluti triangula grana: radix lignofa & dura

,
eft.
maruras retinentem,inveniebaminprtccelfimontis, vulgd21?ccl;fclappcllati, fcopulis, quintofupra Neapolim Auftrix urbem milliari mcnfe Iunio. poftea eriam Augufto, immaturo ma-
Hanc florentem,& viridibus baccis onuftam, multafqueadhuc
fuperioris anni
&
turofru&u plenaminncbcr0&<3ncflU>cncelliflimaruni Auftriar&Styriaralpiumjugis. IIlius etiam arenofis Hollandix tumulis eruta: ramum fuis baccis maturis & immaturij onuftum ad me mifit N. V.Ioannes ab Hoghelandeanno m. d. xc. CerrumefteamipfamefTe, quam Matthiolus in montibus quiBocmiam aSilefiadifjunguntinvcnram, bacciferamcognominat, ac defcnbit, tametfifubvirefcentem pulpam
fuxfrucT:uitribuat,qua!inmeanigricat,&purpureofuccomanusinficit:fedimmaturisforVaccinijs te.baccis praditam obfervavit. Multum autcm differt ab Os-ycocco Cordi, five
paluftribus
46
Caroii ClvsI rariorvm

&
Erica
acii.
paluftribusDodonxi. Hujuscnimfoliacraflaxarnofa, &acriufculafunr, illiusautcmlaadftri&oriaz facultatis. tiufcutaprona parte cana,refrigerantisque
Dvodecima
nx fempcr circum
fcunturi
cubitali pa:ne eft altitudi-
nc^fruticofajtenuibusvirgulisprardita^qu^tcr.
majorcs ex
intervallis na-
folia fimiliter terna
ramulis inna*
fcunturêxiguaquidem^fcdlatioraquaminfupcrioribus, inferiore&terram fpc&ameparte
!g^"^^K
y*aSr :^!T^
nonnihiIcadicantia.hirfuta,guftusadftringentls: iummi ramuli ad loliorum cxortus vertialJatim exornantur pcr intcrvalla tcrnis perpetuo floribus irquali inter fc fpatio nafcentibus , ia
&
unam partem converfis, majonbus quam in reliquisgcneribus^concavis, ventremagisturgido, coloris cx rubro purpurafcetis , numcro fcx,
novcm,duodecim,quindecim,autpluribus.
&alijsLuiitania? arenofislocis crcfcit ut plurimiim Florct O&o.
IifdemcumDecima,
.* XIII.
mcnfe , & fubindc femen cxiguum , nigricans,quale reliqu#(pmer baccifcras)profert. Decimatertu, fohorum formanon multiim ab hac difterens, plcrifque Brabantia:
bri
& Geldrix locis crcfcit
nonnullis itcm Caftel-
\x vetcris^pr^fertim circa collem lapcna defran<7<*vulgdappellatum,in quomonaftcriuD.Vir-
ginifacrum, pedahbus fblummodo fruticans

virgis, tenuibus, exrubronigricantibus, fre3uentibus eas cingcntibus folij s , quaterno or-
& Thymi vulgaris minoribus,hirfutis tamcn &C

pilofis:fummis ramulisplerumquc depcndenc quiniautfenifloresfimul jundi, Lilij convallium flonbus iimiles, paulo tamcn oblongiorcs
incdifpofitis, fupcriore ordineanguftioribus,
nequc adeo vetriofi ficut

tis:
Tetrtltx.
prioris flores,coIoris ur plurimum
cx rubro dilutiiis purpurafccn-
intcrdum ctiam
albi. Floret
Vere 8c Autumno.
Epuw Gra?cis,Erica &C Erice Latinis, Athcnicnfibus Tetra/ix, zcfic Plinio (Theophraftus quidcm Tetraliccm nominat inter plantas qua? seftate gcrminan t , fcd qualis iit non defcrtGalh Bruyere>\ta\\ Ertca. Primum vcrogenus,quod folioTamariciscft, Hifpani >uirihueU> Lufitani Jgueiroaypcllant,Gcrmani^cp^cn/Vngari,apudquosnonminiisabundenafciturquaminmultarura aliarum Provinciarum folitudinibus,/ /* zod^d eft hicmale viride, Akeriusgenerisprimam Lufitani atorgavocam rquartam urs 8urgueira, Hifj?anir/r<?; fcptimam montanipaftorcsaIiqui^"crf:decimam LuCitm\ cawarinhera y tii)&um vcrbcabit)
Acacalis.
Ericdfacxl'
tates*
matinbas , eam Amatus Lufitanus fuisinDiofcoridcm commcntarijs^f4^//wefreexiftimat,cujus Diofcoridcsftacim poftEricam meminicduodecima Luiitanis/^wr//^. Erica^fuccusoculorumimbccillitatcm fanat, iioculisinftiJletur:flos&: comaferpentiummorfibusillitumedetur. Meminijdum Mompclijagerem,Clanfs.vi-
Foliokvm
rum
Gulielmum RondeIerium,Regium tum Piofcflbrcm,felici fucceffu ufum
cfleolco
exEricxfloribusconfeclo, adtollcndos herpetes frcdos &jaminveteratostotam facicm occupantes.
Luficanidecimtffru&um, quiSeptcmbri &Oftobrivcnalis Vlyilipone invcnitur, febrientibuscxhibent, ad fitimqua premunturrcftingucndam avidectiam idcmfru&usa fmcris & mulierculis expetitur.Si Acacahs eft, aquam in qua maducritejus fru&us , ad colyria qua* ad excitandam oculorum acicm convcniunt,addi,teftis eft Diofcorides.
:
Prvnvs myrobalanvs.
Prunus eognomintt* Myrokal**
HHSf
Cap,
XXIX.
cjus
FAcile
adolefcithxcarbor,
&in vaftamexcrefcit amplitudincm, majorefque

:
ramifubindcinaliosdivifi,opacamadmodum prarbentumbram caudexmulto teviore gnuiorequc oculis cortice prxditus eft,qu^m rehqua prunorum genera tenuiores rami gracilesadmodum^tenerrimocoiticcveftiunturrfoliaquodammodomcdiainterPrunum &Cerafum, tenella, per ambitumferratafunt:flos candidus, tcnuiorquaminvulgari:
:
frudtus.
Plantarvm
histor. LIBER
I.
'47
Prunus Myrobalanus.
fru&us, cujus alternisannis feraciflimuscft, rotundus,oblongo tenuiquc pctiolq inter foliapcndcns afpc&ujucundus, pcr mitiaviret.ciim maturefcere inapic rubct, matuntatcmadepcuspurpura nigro coramixca nitet, carnem fucculentam palaco gtacam , nu,
&
cleumonadmodum magnum nabet. Floret cum alijs ejus gencris novo Vere:
fub
luli;
fincm 8c Augufto fru&us maturita-
tem adipifcitur. N o n d v m vulgaris erat,cum eam dcfcribcrcm fed qui habcbant, cx Csefarei Palatij hortona&ierant, ubiomnium primascon^
:
fpcxicjusarborcstrcsingcntcSjUndeprimum eodclatas, inccrtum: nonnulli eConftantinopoli,ahj eGalliagenusduxiflcarbitrabantur. Certe ea arbor qux Biturigibus Gallo-
rum MyrobalanorumChepulorum nominc

oftenditur,huic perfimihseflevidetur,
utex
ejusfolioindedclato mihique donato a Cl. V.D.IoanncPofthio, nuncPalatinalisEleft. Archiatro,#ftimare licet.

i.
Nunc ineodemCxfarcohortoilliusge.
nusaliturcx fupenorisnuclco nacum, quod minorcfrudu&:dulciorcpuIpacft;inccteris nihil a fupi-riore diffcrr. v k, nuicgcncri Pruni Myrobalani fit appellatio duta,me latct nam nec fru&us fimiliseft, ncqueofficuh, quxrcliquisPruni generibus fimilia habet.hcet parva,cum lcgi-
timorum Myrobalanorum
Arbutus.
quaecaniculata funt commune habcnt.
cleis
ofljculis five
nu-
& ftriata,quidquam
AP. XXX.
Arb VTVS.
Theophrafti a Diofcoridea differrepericiflimusreiherban^ Anguillara ccnfet. Cujus fand fentencia? non poffum
b
AR
vt v m
nonfubfcnbere cumAibucusimhi ha&cnus 6bfcrvata,cum Cotonca malo uihil fimihtudinishabcat. Est verdpumilaarbor,autp6tiii<;frutex, Arhunhu
frcquentibusramis,quorumiummicatcs rubrfcunc: alioqui trunco Simajoribus ramis

j
/**"*
facisfcabrocoiticeceis:folianulloordine&:
temerenafcenciaramulos ambiunt,Laurinis fimilia, ejufdeminterdumamplitudinis, per ambitumferrata, fempervirentia, \x\ia$C

fplendentia: flores extiemis ramisfingulari appendice raccmacim coh$renc,albi,qua partc Soli obverfi func , nonnnihil purpurafccn-
tes,concavi,
convallium flonbuspcrfimiles: frif&us frago fimihs orbiculatus, mul* to major,&rotundisprunisinterdum magni* tudinepar, ininovindis, dcinde flavefccns, poftremo, ciim plenematurus, rubrocolorc clegantitfimo confpicuus, inreriore camcn carncpallcf cnte, cduhs, &atenuisfonunx horoimbus valdecxpetitus, ideoque Vlyffipone, ahjs quibuldam locis venaljs a rufticanismuhcrcuhsin foroproponitur: femeo imho non majus, tcnui membrana obdu&um in meditulho continet,
Lilij
>
&
()iAAr^J^j>
U/vuJ*
Bartic
'K*U.A^
CAROLI CLVSl RARlORVM
Bxricx&LuficaniîncuItis.intcrMyrrumjCiftum.&aliosfrutijpesprovcnir.fempcrqud fercaucflorcns,autfru<5tuonuuaco!i(picitur,im6interdumurroqueabundans: folctcnira dcciduoflorc,novumgcrmcncxtremisramisproferrc,infponfionemaItcriusflons.InNarbonenfi Ga'lia nafcentem ctiam obfcrvabam Crevitctiam apud meos Bclgas femine,& a nonnullisfictihbusexccptus, cumalijsperpetua fronde virentibus diligentiflimeadferva.
nfolebat. Belloniuslib.i.Obfcrvationumcap.xLin.refertinvallibusmontiAtho^veteribusadto celcbrato) vicinis, Arbutos nafci vafta? magnitudinis.cum alibi duntaxat fruticent:ut mmus mirumvideridcbcat,fi Iuba (refercnccPlinioNacur.Hiftor.Iib.xv.cap.xxiiii ) quinquagenum cubitorum in Arabiaeas eflcauclorcft. porro Grarcis y.b/Luepo$, Lacinis Arbutus,GalIis Arboufer^ Hifpanis madrcno, i c i t v R-
Mtfutim^ti.
Luficanis,addiraafpiracionc madronho-. fru&us Gra:cis psntuH/tov, Latinis
Vncdo, HHpanis
madronosfi&Wxsarboufes.
Plini vs
Nat. Hift.
lib.
xxin. cap.
vm.
aic
unedonisfru&um eiTcdifricilcmconco-
T4cuittn.
clioni&ftomachoinucilcm: lib.vcroxv.cap.xxini. pomumejusinhonorum, utcumomenexargumcntofic,unumtantumedendi.Athcna?uslib. n. Deipnofophiftarum fcnbir, ei qui plures feptcm Arbuti fructus ederit,caput dolore vexari. Longe ramen plures ab alijs dcvoranobfervaban^cumperBatticam&Lufitaniam.Vlyfliponemprofecturus.itcrfacerem,& ipfc multos cdi fine vlla noxa: verum quidem eft non adco grati iaporis effe ut fraga. AmacusLuficanuscx Arbucifolijs&floribus aquamvicreis organis clici icribit, eamque fervari camquam iacranflimam adverfuspeftem venenaancidotum.
&
'
Adrachne theophrasti.
_
i
TSt
PatuUuJivt
mffmjgntt
Jl*rim.
Cap. xxxi. ctiam iconem brevemque
hifto-
M*
*riam,cumOcnopliafupradefcripta, mittebatidem Honorius Bcllus. Potvlaca, inquit, feu acâ^PwTheophrafti,frcquensprovenitinCrcta, montibus Lcucis,& ahbi inter faxa,fruticis potiiis, quam
arboris
pcYpctua fronde viret, foliaquc habetlaurinisadc6 fimilia; utfoloodore dignoicantur: nam Adrachnes foliumodoreca:
modo
ict-
caudicis
& ramorum omnium cortex adeo

ncque
l*vis,rubens&fplendens eft, utcorallijrami euc videantur: xftate rumpitur cortex,& in tenuiflimas brac~teasdecidit,quo tcmpore
rubens.ncquefplcndcnsccrnitur,iedmedium
qucndam inter pallidum &cincraceum colorem adquirit florcm & fructum bis, ut Aibutus,profcrt, &huncqu:demade6fimilcm, uc
:
alteru
ab altcro nullo
modo
dignofcerc queas.
:
hxc ab Arbuto quomam tantiimprovcnitin montibus, neque folium fcrratumhabct, ncque corticemcaudicisicabrum: hgnimateriesduriflimaeft, fiagilistamen,quia fMi non potcft rufticis igni ftrucndofcrvir, &ad vert-cilla conficicda mulierum tuhs appcndcnda Thcophraftus rcccnfet hanc 2rborem,intercas,qua:dctraclocorrice non intercunt, &pcrpetuafionde virenr, hiemequc in cacumine folia retincnt qtiod ita fe habere, a me obfervacum eft ideo iconem dupliccra
: . :
pifTci t tamcn arbor
H$men vul
Utt\ QiAMuAtJ-.
o/i^M
'VWO
^pV
adtcmitto. Vocatur harc arbor in Creta,& cota fcrc Gre..
cia,
aeâxAa.
Nos autemcxThcophraftide HdcHiftori^Plantarumhbrisi.iii.nii.v.aâ^^fic

)
Hax Bellus.
jl irmclnn
bifioria tx
habcnt cxemplaria gra?ca,tame 11 potiusac^*^,.,,^ lcgendum videatur, nei quia vufgaris n igaris notitue hcrba eft dvJpdyyri hiftoriam quafn paucifliniis vir t>is concinnabi
mus.
enim
Tbiofhr.
iafohahabctAndrachnc, mamfrudtu Arbulcefcit: pofterio-
unre vidcntur. Cortice autem in orbcm detra6to,omnesarborcs fcre,necari videntur,exccpta Andrachr.c,quar tamcn ipia,fi quis carnem vehcmentcrpreiTenc,germcnquefuturum luxaverit^moric monetur.itaquc venus.forte,
&
cxccpto
PLANTARVM HlSTOR.
1
1
LIB.
I.
^49
excepto fuberedixerimrhoceni cxterno,quam carniproximo.ficutetiAm Andrachncm. Andrachncsvcrolignum mulieribusadtelas,fiveopustextoriumexpctitur Plmius autcm cap.xxi .Hb.x 1 1. Naturalis Hift. Adrachnen appcllat. Adrachnen, inquit, ^,^,,, Gr^ci portulac? nomine interprctatur,ciim illa fit herba,&Tandrachnc vocctur, /*/,"*"* omncs fere uniuslitterardiverfitate. Ceterumadrachnecftfilveftrisarbor, nequeinplanisnafcens, fi~ ***
milisunedoni,foliotantumminore&nunquamdccidentc:corucenonfcabroquidem,fcd
quicircumgelatusvideripoilk:tamtriftisafpe&ueft.
H anc arboremmultisetiamlocis
iniuaperegrinationeobfcrvavitPctrusBcllonius,
atquehbai.Obfervationumcapxiiii.fcri^^ nafccntemfibiconfpe&am, cujus ramos fuofru&uonuftos, quihbet corumquicomitabantur,abftulerit, utinitincreedcret: maturuscnimcrat,elegantiqucfuocoIore,fingulos ad edendum invitabat.Racematim autem coh^rcbat,magnitudinc colorc fru&us Rubus idaji.quemGalliFrtfw^/f/appcllantjmolIisquecratut Arbuti fru&us. Nos ej us iconem,qualcm ab ipfo Honorio bello accepimus,Letoris oculis fubijccrc voluimus, tumqualiseftfuofru&uonufta, tumhiemefuofru&uprivata, utramquceadcm
&
tabcllaexprcflam.
Tinvs,
fcuLaurusfilveftris.
Cap.
xxxir.
t e r Lauri gencra Plinius Nat.Hift.Iib xv.cap.xxx.Tini mcminit,nulli forte veterum Latinorumpra;tercacognita:,nifi M.Cato lib.de reRufticacap. vi u. cam Lauri filvaticst UurmfiU ***. nominc intelligat. Ejus tnagencra nonnihil inter fc difFerentia obfervabam. Prior frutexmagnitudincCornumfcminamarquat,virgahqjhabctoblongas,quadran- Tmmu gulas,ranK)fas foIiaordinediftincla, perpetuogeminafimulintcrfcadvcrfa, magna, lata, Cornusfeminarfolijs pxne fimilia,ad laurinatamen acccdcntia,pcrpetua,hoc cft immorra-
IN
^^^^^T^f
\
lisvinditatis,nigricantia&:fplcndentia,nulloodorc,&:amarofaporepra:ditacumnonnulla adftri&ioncrfummisramis florumquinisfolijsconftantiumumbellasprofertcandidorum odoratorum: dcinde fru&us fucccdit Myrti baccis pauld longior, planior, angulofus, cx-
&
rulei coloris clegantifii mi.
Nafcitur prarupris &: lapidofis locis inter alios fruticcs,

ri\x
%
& in fcpibus circa oppida Lufitat
Montewor bo novo>&Tomar ubicum fuoflore&fru&ucolligebammenfeNovcmbri, tametfi alias Iulio & Augufto florcat,frudus Oftobri maturus fit
Tinus
11.
Tinus
111.
Alte R, cadem quafuperioraltitudmcafTurgit, frequenrioribus&firmioribusramis, Tfcu.

cortice cxrubro vireicente techsxirca quos folia fupcrions,aliquantuluni anguftiora
& ob-
%o.
Bot. Garden!
on S iora>
1893
*-<y
CaROLI Cl.VsI RARIORVM
longiora 3 p|/iribus venulisdiftinta,fibi inviccm oppofica,ucin priore: flores exrrcmisramis umbellanm eciam nafcuncur,colorcnonnihil forispurpurafcence, mimis odoraci quam fii-
Tinus iii.
ix',*. Silvtflrti
fmîi
iturui.
periorisfruccusetiamminorcft plenior,nigrior. VnodumtaxatlocoinLufitaniaquodam monafterio PeraLongadi&Oy locisincultisfupraVJyffiponem recensextruc~to,obfervavi (ecundum pifcinas,& deinde Barriczemaricimis. Tertivs in Belgicis hortis mihi primiim confpcclus ,femineex Italiadelaconatusapud Bobilem&clarifs. virum IoannemaBoifot, peritiflimum&diligenciflimum reiherbaria: culcorem,arburculaTmagnicudine,qu5fingulisannisflorcm&fructumferebar.Aluncnunc marronar, ramis exeaquam dixi arbuplcrique alij rei nerbariz ftudiofi,nobilesqj viri fculadetra&is&cerracommiflisenatosfrutices. Kfinore vero eftfolioquam fuperiores, Laurino tamenlatiorc,laTvi,nigricante,pcrpctuo, ramosordinequodam per intervallaambiente.ut in fuperionbus generibus: umbellar florum nonnihil foris purpurafcentium fummos ramos coronant,deinde fru&us ex cxruleo ni g ricans,la:vis,minor quam in alijs.Bis plerumque florct Vere fub hiemem. Theophrasto lib.i. cap. xv. interperpetuo virentesefilveftribus,dicitur<raVw a P'a> filveftris Laurus. Lufitani priorem Vuadeperro ( eft tamen Plinio Tinus alia planta dik iimilishocnominedonata)Altetum/<//4^,afoIiorum utarbitrorfrequentia , Rxticidunl/o.Italicam Angu\\hr 2 laurofalvatko vulgari nomine dicifcribit,& a Brucijs Molcffi : Bellocius Umagint nuncupat.
&
&
&
&
&
Alaternvs.
*
C A P.
XXXIII.
HV
v s fr uticis perpctuo virentis duo gencra, in mca peregrinatione Hi fpanica obfervarememini.

1
Alacemus
1.
Alatcrnus
11.
Aiai^, 1.
arborefccns inrerdum, longis ramis, non admodum craffis, nequc in multas alas diuifis flexihbus deindc virgulus qu* excerno , corcicc e candido virefcenre inteeunrur a tente fub eo mcrnbrana quadam flayefcente qua? lignum ambit ramos veftiunt incondito
Vnvm
ordincd.fponcafol^med.^
l
tTûT
Matpn*,,
per amb.tum ferrata,cx v.rid, n,gricatia, uftu ingrata , curri amaritudine paululum g ôrfoh0rUm aU ' ,n ramu,is nafcuntur, cxortus, florcs
m Tc
&
oW ScTcL
'
ctiammediahieme.Nuiluminhocfructumvidi.
"
mterdum
Alte^v ^multdi^mjIiuseft,raniisbrevionbus,corticequieosambit,e^
purpura/ccncc cntccolQnbu S .iimulpcrmixcisinfcao:foliaiUifupcriorc
i
aiDO ' v minora,magis circinarc.
>
rotundiu-
&
Plantarvm
rotunditatis,
mistor.
tiB.
r.
jr
inambituctiam ferrata: cxfoliorumalisfloreseJongiufculispedicylisdcpendcntutin fupenorc,illis tamen majores, &colorismagtsherbacei: quibusfucceditfru&us

racematimcohscrcnSjLentifcinimagnitudinejinitioviridis^deindenonnihilrubefcenSjqui tnbus nucleis conftare videtur.plehiorem ,& nigri coloris,maturitate fieri arbitror,nam immaturo frudhi colligebam Apnli floribus onuftum Februario Martij initio.
,
&
&
PrimumgenusVly{riponefiagro,lociscj}vicinisinLu(itaniaobfervabam. Alterumetiam ijfdem locis.prartercamultis Ba:tica?,tum Granatenfiregno& Valentino. Pl inivs lib.xvi.cap.xxvi.Alaternimeminit, cuitoliainter Jhcem&Oleamtribuit. Hxc aded caufa fuit cur huic frutici Alaterni nomen dcderim,non Celaftri quem Theoph. ctUftnt etiam inter perpctuo vircntesrccenfct.&tardefructum maturarcair. Necrefertquod Pli- Th "f hrniusAlatcrnumncgetfructumferre, etenim marborenonvaldc fibinotahallucinaripo-^""'""4 ;
tuit.quemadmodum inceterisquascodemlococommemorat. Fruclum,inquit,arborum

lbla:nullumfcrunt,hoceft, nefcmcnquidem,tamarix(copistantumnafcens,populus,al-
"**/*'"*
'
nus,ulmus attinia,alaternus,cui folia intcr IHcem & Oleam.Ncmo cnim rei herbarie adea ignarus eft, qui alnos ex femine, quod in globulis adultiores ferunt, nafci non fciat, cum
ipfisrufticisidfitnotum:ramarix(aneex/eminenonfemclmihinataeft:populos,faIices(eminibus pappofalanugineinvolutisprovenire,ulmositem atnniasexfamans (feruntcnim
fcmen fed miniis quam latifolia) plcrumque vidi.

Obfervar. cap.xni cenfet. Nemoeftinmonte Atho,inquit,cuiarborPhnioAlatcrnusdicta, veteri lcgitimo nomine,quo ipfe Theophraftus iltam donavir,Philycar,ignota iit:Corcyren(cs ve- r hi b c * Creten(es lAa/a^wwappcllantjquiaejus fohum inter Ilicern ro Oleam medium eft,tc- JJ ". "'" flePlinio.TheophraftiisquidcMnvarijslocisinfuaPlantarumHiftoriaTc?/At/'xn?^Tcx>i.
Cetervm AlaternumeandemcumTheophraftiPhilvcac(Te,Bclloniuslib
&
&
'
meminit, fedformamnondefcribit: utramquetanrum maruregeiminare, &(cid fruclum reddere,Philyca?honorcm inalendo pecore,fempercnim frondeabundare,maxi-* me flexibilem effe, candorcquc Celaftri. Lufitanis prior cafca appdlatur quibufdam filiûero & fanûentio Gallis, Bellonio tcftc, DaUderfiL(anguinbUnc. Luccnfibus lletro. Anguillara Alaternum vocari tradit vulgari apfatg-pou
, :
pellatione îlatrerna&C Ltnterna.
Nullum illius ufum medicum novi.Sed Lufitani afferebant ejus conice in aquadeco&o
pifcatoresfuaretiafubrutilocoloreinficcrer&tinctorcsefragmentorumligni,quodpallet, decotionc,nigrefcentem e cairuleo colorem conciliare.
Phillyrea.
Cap. XXXI III.

dc qua Theophraftus, a Phillyrea Diofcondi defcripra diverfam efle, nemo, uc opinor, jam ignorac. Nos de Phillyrca hic agemus, cujus aliquoc gencra in Hifpanijs Narboncnfi Gallia obfervabam , omnia folijs concinnoordine difpofiris, concrario inrerfe peciolorumexorcu nafccncibus,ucinOlca, Myrco,& plenfque alijs. P r o r akius afTurgicquimllexcoccigcra , ramofquehabcc polhcarisvel cciarn amplioi
,
PH
LY R a
&
&
tkltmtti
ris craflicudinis,
cortice viridi
fed candicanci-
busmaculisafperfb, te&os:
ra?,
folia Ilicis
,
coccigc-
majora,vindiora,crafIiora
in
ambiru nonni-
adftringencisquidem guftus, fcd non ingraci. Hujusflos noneftmihiconfpe&us, fcd

hil fpinofa,
frudusLencifcinoxqualisefoIiorumalisdependens,macuncace niger,o(licuIum concincns. A L t e r a priorem magnicudine fuperac, tWyrttiu mulcisramiscAndicantecorciceobceHs prxdica: folijs Alarerno priori parnc fimilibus , firmioribus tamen, &minusnigricancibus, faporisquidem aliquanculum acris, ied in quo amaricudo fenciatur. Nequeiftiusfloremconfpexi, ipfumauccra fru&um racemacim incer folia propendenrem, magmcudinegranorumpiperis,aucfruhisMyrtijrocundumjnigrumjCalidiguftuSjOfTeum&durum nuclcum candido 8t fragili corcice obdu&umconcinencem, Decembrisinindlegebam. E r t i a fuperioribusminor eft utpluri- ?hith**m. miim: illius tamen arbufculam vidcre memini duorum hominum alcitudincm jequantem , ab lllaramulum fuis floribus onuftum avel x lcbam ;
&
J2-
CakoliclvsI
^hillyrca
xi.
<
ari
orvm
Phiilyrca
A-*
m.
v/o*
*>
.
J
X
Phillyrea Htt.
Icbam,cquofubjeclaicondelincatacft,&cum plerifquealijsftirpibus in mea peregnnarione colJectisadfcrvatur. Ejusautemramiexalbido
Wr
.<*
corticeteguntur,urinaltera,aliquantulumrugofbfoliahabetfuperioribusanguftiora,nullis
ejufdem utinprarcedemecoloris, adftringentis guftus florcs olear fimiles pucrenis fcrrata,

:
fillos,cx
herbaceocandicantes,confertim inter fbliorum exortus nafcentes: fructum dcindc rotundum,fupcriori fimilem. Q_va rta humanam altitudinem arquat,
ramostamen minorcs
& frequcntiores habec

,
quam fuperiores,
nigriorecorticctcclos: folia Oleaftri, anguftiora, vindiora, amaritudinis
non cxpertia: flores etiam exiguos

olear fimileSjfimul
albicanres,
congeftos,& inter foliomm alascircaramulos nafcentes: quibus fuccedit fruc"ms,maturirate niger,baccarum Myrti magnitudine,of]iculo duro prarditus.
tkiUjrttr
jam defcripta!,forma,magnitudinc fimilis, in hocdifTcrens quod ejus rami tei
Oy
N t a,
'4
nuiores, rarioresminufqueconfcrti: frequentiores etiam habet virgas a radice germinantes,
fra&u fatiscontumaces foliactiam exadverfo difpofita, paulo longiora& anguftioraquam Quarta.olcaftrinorum modo firma, faturatiiis
:
virefcentia, fubacrisfaporis.
Hanc & flore
&
fruttu carere incohc mihi affirmabant: fed

Xntidtt.
utruquefuperiorifimileproferrcnondnbito. PriorfrequenseftinLufitania: inculriscirca
Eboram. AltcravarijsLufiraniarlocisJnfepibus,fed nufquamcopiofiorquam circaTomarinfignem pagum undc plurimum fruCtum inBelgium detuli. TertiadcfeitisBarticarlocis: ejusetiam unicam arbufculam m Narbo,
iienfi
PlANTARVM
HISTOR. LIBER
vicini
I.
cl
nenfiGalliaconfpicicbamadingrclTumpagi Peraul,
Mompclio miliari. Quarca abunde in Tago Humine difficis invenicur,&: frcquenter Mompeliano agro rn fepibus. Quincam nufquam alibi vidi quam ln inculcis Caftella* vctcris &: Batticar.
Omnesaucem,prxcerfecundam, cujusfruclusamicisameoreditucommunicatus,&-a
plerifqucterrxcredicusnoneftnatus,
Volcarum ftagnofecundoa Caftella nova Hifpania*, locis incufcis non procul a
mcukiffimis hortis llluftrium virorum Dn.Caroli a Divo Audomaro,Domini in Dranourre,Moei kerke,&-c.Dn. Ioannis de Brancion,fed etiam in elegancillimis Nobilium virorum Dn. Ioannis Dilfi, Ioannis Boifot, Generofx Dn. Maria* de Brimcur Magmfici viri Conradi Scheti uxoris Raphaelis de Coxia pictoris Regij, Georgij vanRye mercatoris Machlinicnfis, &raliorum quorundam rei hcrbarix ftudio fe oblcctantium,confpecl:x aliquando fuerunt.Et pofteriora quidcm tria gene,
nonmodo
ra alias fpccics peperifTe vidcncur : nam quxdam brcviore &: laciore folio , alia* longiore &: anguftiore,qua*da eciam fcrraco aliquanculum folio nara* func,a matre nonihil degeneraces.
i\AvpiciGvxcisdi&a,
Latinumnomcnnonhabet:
fcd gra?ca voce Phillyrea dicenda.
PrioraquibufdamvernaculoHifpanorumfcrmonc42^(?dicirur,ilIiusfemenOxyacanth5 nomincad BclgasmifTum. AlteraLufiranis^r,*. Tercix,quartx,&:quinrxindifrcrenter nomina dabant inco\x 3 modo piadera, modo ladierna, nunc lentifio, nonnulli ctiam t$rfi/c?(quodThymelcxproprium &: peculiarc cft) nuncupantes .TertiumgcnusPcraulahis ftagni Volcarumaccolis, fibenememini, 4/^rdicebacur. Quarcumveromeotempore Mompclian2academixftudiofi,nuhc01eaftrum,inccrdumctiamHalimumappellabant. Dioscorides Phillyrex folia commanducata ad oris ulccracommcndat, vcleo- TmuIimu. rum decocto collui os jubec: pota vero urinam ac menfcs cicrc dicic.
,
Halimvs,
y\-*
^'J?
N
Cap# xxxv#
?r v \t_Halimi gcnus Diofcoridcs tradit. Plinius Nacurahs Hiftorixlib. xxn. cap. xxn.duogenerareccnfcc, &tertiumcx Cra-
tcvaaddir.
Hal
mvs
crgo Diofcoridis
qucm
,
&: n&Umut
t.
majorcm &: latifolium appellarc licet frutex cftomnino candidus, Rhamnofimilis, ipfo
cciamcandidior,eademqaltitudineairurgens, multis ramis ex una radice prodeunnbus , craffis,lignofis,& fragilibus,nullis rigcns fpinis: fo-
Rhamni, breviora tamcn Sc latiora, incerdum rhomboide figura alba, carlia
olex,feu potius
nofa, quodammodo fplcndentia, fapons acidi, circa ramos, nullo /ervaro ordine cemerenafcuncur: flosolcx pxne,mufcofus,purpurafces,
racematiminfummisramis cohxrct: dcinde fcmenlatum Atriplicis, aut porrulacx quam marinam vulg6appellant,copiofum radix du:
racft,lignofa,&:in mulcosramosfparfa. Floret xftate, fcmen Autumno macurcfcit: invcni
eciam Decembnflorcnccm &: maturo Icminc onuftum.

.
/
'**
^ r&'<V
*>f
fponte provenit Vlyfiipone #"/* vicinifquelocisadTagum, aut ejusoftia, &: ^/xftuariamariproximain fcpibusraixtim cum Rhamno, autfolus: Hifpali item in fcpibus.
1
Plyr mvs
NatusctiamnobisfcminequodVlyfTiponeartuleram qucm ctiamnum apud quofdam rci

, .
hcrbarixftudiofosalicxiftimo: veriimminiis albus erat quam natali loco, &: ampliora nactus
folia, Atnplicisfilveftris fcre
magnitudine &;
forma,carnofatamcn,&: falfedinisnonnih.il rctinencia. Fruftrahunc, verbis Amati Lufitani inductus, Salmanticxadxdem D. Virginis, cui cognomcn de U Veiga , fluvio Thormi vicinam fepe requifivi fcd Rhamnum iftic frequentem , qucmadmodum tota illa fuburbiorum parte inveni nifi Atriplicem filveftrem illic ut plcrifquc alijs locis fatis abundc nafcentem , pro Halimi frutice fortaf,
: :
fis
fumpfcrit.
genusaliud, fupracubitalem,autfefquicubitaIemnonalTurgitalcitud!ncm, HuUauni, flagellis pociiis,quam ramis,adco infirmis , ut plerumque procumbant &: humi fundantur, candidisquidemillis,iedminusfupcriorisramis: hujusfoliaoblonga, angufta, pinguia&
carnofa, cinerei &: albicanciscoloris
:
Ha limi
flos
fummis flagelhs racemacim cohxrens innafcitur,
herbacci
J4
Caroli
Hahraus n.
ClvsI
rariorvm
hcrbacci potiusquim purpurafccntiscoloris^de^ indelcmenfuperioripene fimile, pauld tamcn
minus.Floretquofuperiortempore. Jnmaritimis regni Valentini nafcitur: videre &legere etiam memini in aggeribus illius Inful^,
<T
quamduoRhodanicornuafaciuntJntcrFanum D. ifigidij & Arelaten , cum Mompellio Arclaten&inde Mafliliam proficifcerer. Aliturctiam
a noftratibus in hortis . Alebat etiam Vienna: in fuo horto cultiffimo CL Vir Do&or Ioannes Aicholtziusinfignis Mcdicus,
&diim vixit amicus
cariflimus,adeo prolifico femine , ut plurimîlli plantu \x fingulis annis fponte nafccrentur.
Ad
HtlimusAit
Halimi etiam genera
refcrri potcft alia
planta
ris,
non modo in maritimisMeditcrranei ma-
ledeciamadOceanumfitis, utin aggeribus
Hlandriar, Zelandia:,
& Hollandise nafcens, pcda-
libusramis,
humiprocumbentibus, excinereo
fttfllf.
colorepurpurafcentibus, folijs priori fimilibus, pinguioribus&: magiscarnofis, minustamenin* ;anis,& ex viridi potiiis canefcentibus:flos etiam extremosramulosambit racematim, ex herbaceo purpurafcens,dcinde femen fecundo fimile. Cl. Vir Iacobus Dalechampius (ipfum cnim magna:illiusPlantarum Hiftoria:, qua?proximis his annis Lugduni apud Rovilium exprcfla cft au&oremeflcjudico) veriim DiofcoridisHalimumThoIofar in hortiscoh ait: fed ciim fru&um Ribesvulgarifimilemciadpingatjdubiamihieft ejus fides Diofcorides cnim nullius fruftus in r ipfecriam Plinius Ego vero primum quem dcfcripfi ,lcgirimum cjusHiftoria meminit: nec Diofcoridis a Atpoi efle cenfeo,& mitius genus PJinij: Lufitani Saigutdtiras a ialfugine , Hifpalenles martfma, quodmaritimiscrefcat, appellant. AlterfilveftregenusPlinij videtur, cuitenuiorafoliatribuit: illius vulgare nomen mihi ignotum. TcrtiusvulgoPortulaca marinadicitur. Omnes autcm perpetua funt fronde,&r aliquid adfine cum Atriplice filveftri (cujus varia invcniunturgenerafoJiorumampIitudinc&exilitatcintcrfcdifFcrcntia) habere videntur,
.
i
Malimif*tnlrw.
&fortcetiam facultatesnondiflimiles. a I, i m i foliaDiofcondi&PhniOjCibigratiadccoquuntur: radixdrachmseponderc inaquamuIfapota,torminadilcutit,ruptaque&convuIfamitigat. Pliniusdcindeutrumque genus prodefle dy fcntcricis ctiam cxulceraris cum pane,ftomacho vero ex accto. Vlcc-
ribusvetuuisillinicrudum , &recentiumvulncrum imperuslenire, &luxatorum pcdum ac veficse dolores :fed in cifdem rcmedijs,cfFc tlus majorcs filveftris efle,& fananda hominum ac pecorum fcabie: femine lingux (ubdito fitim non fentiri &c. Lufitani certe tencllas prioris,atque etiam Rhamni cimas in cibos recipiut. Clarifs.equcs
DamianusdeGocs,idemquevirdo&iflimus Hahmimajorisfoliacumfurfuribusdcco&a,
& podagris qua: a calida caufa provcniunt, malagmatis modo calida impofitajdolores lenirc
mihiaffirmabat,aim Vlyflipone eflcm.
Tertij generis turiones
& folia FlandriÔceani accoIa*,fale condire folent, & in vfum ferCap. XXXVI.
vare,non iecus acTynhcni maris maritimis vicini,foeniculum marinum.
Frvtex coronarivs
u
*^r
tAlde
y
ditj
.
elegans eft hic frutex, multisabradicelongisvirgispraditus, re&is, cinerea corticetecl:is,digitalisautmajoriscraflitudinis(qua:tandernbrachialisinterdurrjeva-
nodofis&quodammodogeniculatis, multammedullaminfecontinentibus: hardemum in multos tencllos virides ramos ipargutur, quos ex intervallis bina fcmpcr folia con-
tranopcdiculorumexortunafcentiaexornant,laurinismajora,obI6ga, perextremum mucronata,rugofa,viridia,inambitucrenata,amariufcuIi,primum deguftantibus, faporis, deindc acris: norescxtremis ramulis infident, terni, quini, fcpteni, nonriumquam pfures, bini feropcr inter fe oppofiti, extrcmo impare conftant ij quatuor folijs muct onari.s, albis, numerofis fibris pallidis mediam floris cavitatem umbilicum occupantibus odor jucunde gravis, qualisinaureorummalorum&citriorumfloribus: hisfucccduntcapitulaemultis <juafivalvuliscompaia, fuperneobtufa, primiim viridia, dcindematuritatenigricantia,
:
&
quibus
Plantarvm
:
histor. liber
i.
57
quibusdehifcentibus, oblongiufculum &tenuclemencxcidir, quod plerunaque novellaj plancas fequcnrc anno procreat nafcitur ctiam avullione , ftolonibus radic :s fpargcnubus mire le propagat. Floret Iunio,femen Augufto maturum eft. Nufquam fponte nafccntem hunc fruticem vidi , fcd inBcigicis hortis mihi primuna confpeaus,nefcio unde delatusrpoftca in Hifpanijs unusaut altcr,eBclgio haud dubic mif-
&
fus.
Nuncpaucifunt, inGermania, alijfquevicinisregionibushorti,inquibusobodoris
fuavitatcm &c elcgantiam non alatur.
Ai ^Frutcxcoronarius. \
k-ouc Theophrafti.
^-W-^
fJ*Jfi
n
1
*
W*w fiui 'c- JImC A n veceribusfucrit cognitushic rrutex,nondum ftatuerc poflum paffim verdab Her- Frutex * barijsFrutexcoronarius,qu6dejusflosodoratusincoronasinterdumaadatur, &Syringaa nanm.
.-
Vc
virgarumredarumlongitudine&funôfeinteriorismedull2ccopia,appellatur: Auftriacx sJ fi*t* iiiatronXj^CPcIfcljc fto(6er/id eft* icalicam live pcregrinam fambucum a florum odore vocant. Sunc qui o<?pw Theophrafti efle cenfeant. Sed cum illius fcpvs quam nonnullis orpuuv *3* V^* "* f# appellari dicit,adeo Iuculenter fic ab ipfo defcripta Hift.Plant.lib. 1 .cap x. non video quibus rationibus fuam opinionem ftabilire pofllnc Nemo enim in re herbaria vci mediocri,
1
quinonagnofcatOftrynfiveOftryam, illamcflcarboremquxinomnibus penc Germania*,Galli* ? Pannonise, &multarum aliarum EuroparProvinciarum filvis ob *~ viaeft,T o^'ctfivefago,nonfraxino,ucvulcPlinius, quilib.xnr.cap.xxi. Nacur.Hift.eam * mstm
terverfatuseft,
l
defcribit,corpore&corticefimilis,folijsfagifed minoribus,durioribus,
tis,
perambitum
ferra-
nonfpiendentibusfuperneutilla, ancehiememcamen, priufquamdefluant, fimiliter flavefccncibus,cxcremis ramulis fpicam aiatarum ligularum,in quibus femen hordco fimilc lacecpropendencemferens. Hcrbarijsquibufdam"Fagulusdicitur,nefcioquoau(a:ore,nifi forreafagifimilicudine nominisoccafionem fumpferint. Gcrmani <*<" &c&cappellanr,
Galli C^rwf,Atrebatesmeipopularesadgr^camvocemalludentes//^rr,ecujuscraffioribus virgis crates texuntur.
Coron.iriusporr6frutexanvlIuminmedicinaufumobtincac,nondumintelIcxifedno* biles apud nos matronr,flonbus fyndone munda exceptis,& in conclavi ab aere perflato fupra menfam ftratis,fingulifquediebus marcidorum pridianorum loco rcccntibusfuppo* ficis,chirothecas fuavi odore irabuere folebant.
&
aliusquidamfTuccxanoftrisetiaSyringavocatus,fuperiondifTimiIis.Namquam-- Sy*'t*i*c*~ f vis ab eadem radice multas profcrat virgas re&as nodofas.magis tamen fraxini, quam Sy- *W*'* ringxfuperioris^tenellasvirgasreferrevidentur: multisetiamfruticatramis, circaquosad fingulos nodos bina folia concrario fitu na fcuntur, latiora quam in pnecedence, longiorc nixa
Est
&
&
3*6
Plantarvm histor
Syringa^casruleo flore.
B.
I.
ifl>
.10
nixa petiolo,cralTiufcula, dura,nigricantia > ad populinigrcfivehcderaj foliorum formam accedentia: lummisramis oblongos veluti racemos fert,equibus multi florcs iuperiore minores,
obfoletioris carrulci coloris dependcnt, odorati
|
&
quidem, minustamenquampriorisSyringaj.-ijs iuccedit Iongiufculus fruclus, duabu.s veluti mebranaceisvalvulisconftans,quobinaoblonga& comprefla femina continentur, coloris ex atro
Q
Hlac M*tthioU.
rufefcentis.Facile pangitur.
Hunc etiam alunt noftratium hortiâtque pleriqucGermania, &aliarum Prouinciarum.flo-
rctcum fuperiore,interdum maturius. Lilac hunc vocat Dodtifs. Matthiolus,&

ex pi&ura que. Conftatinopoh fuit llli allata, tum ramulis flore& fru&urefertisab AntonioCortufo fibi miflls, qui cx Aphrica acceperat fed in eofalliturquodfructum piftacijsfimilem illitri;
buat,nucleo intusconferto
& admodum pingui,
exquooleumexprimatur, quodde Ben appelknt: namhujus fru&usmultum a Piftacijs differt,
ut ex ejus hiftoria liquer. Bclloniushujus meminifle videtur Obferva-
tionum iib.ni.cap.L.Nam poftquam dixit Turcos nullis parcere fumptibus , &fummam adhiberediligentiam , in conquircndiscxoticisarboribus, quxelegantibusfloribusflntpra-ditx, addit; Alunt fruticem hederc folijsperpctuovi-
Caui/k vhI
rentem , violaccisflonbus, oblongum pcdiculumambientibus, & vulpina? cauda? craflicudt-
ncm squantibus.quadecaufaipu* fua lingua vulEvonymus i.fivc latifol/

pinara caudam appellant. Verum noftraSyringa ca?ruleaperpetuam non
habetcomam,
utille
Caudamvulpinamhabe|
re aflcric:fed deciduo cft foko, ut fupcrior.
EvONYMVS.
CAP.
XXXVII.
V
v'
/o^
Zvonytnits I
Utifoitus.
PanNOn nonia?Evonymusvulgodi#us,quam
minusfamiliariseftuniverfx
rc-
liquisprovincijsquasquidcmadij: alittamen etiamquardam aliacjusgenera nufquam alibimihiobfervara.
Virg as
fo
habuitprimumgenus, cumid
reperi,cubitaJcsduntaxai,letas&fra&ucontumaccs^quasambiebanc^binafoliacxadver-
femper nafcentia,le viter in ambitu ferrata, Eyonymi vulgaris folijs nonabfimilia, quod
ad
formam attinet,
fcd longe majora, Citria:
mahfolijsamplitudinenon ccdcntia, viridia, guftus ingrati amari: radicem digitalis craffitudinisfumma tellure in cubitalem longitudinemcxcurrentem, multifqj flavefccntibus fibris donatam Nullos tum flores obfcrvabam fed pofteaquam in cultiflimo horto C.V. Do&ons Ioannis Aicholtzij, Vienncnfis Medici, vetcre amicitia m ihi cojunfti, cui binasftupesquaserueram, adoleverunt; ad humana vcl amplioremaltitudinc poft paucos annos excrcvcrunt , ampliora folia na&a;
&
.. .
funt,flores&femen tulerunt. Maio enim menfe oblongi tenuefq; intcr infima foliapediculi nati func, e quibus aliquot depcndebac
neum quodammodo
*'-'
flofculi,quatuoralbicatibusfoholis&adcarcolorem accedentibusprxditi , forma periimiles Evonymi vulgaris

floribusi
Plantarvm
:
HlSTOR. liber
m
floribus quibusfucceJricfruaus,utinvu]gari,quadra ngulus,interdu etian>qumqu C an* gulis conltans,major camcn.fc quau alatus,macuricacc dchif ccns, alba granalurea pulpa inclula nonnumquam Augufto,fcd potiflimum Septembri
;
57
&
mcnfc cont.nens. Sub Autumnifinemôhaabijatcumreliquisarboribusqu.busperpetuanoneftcoma.&cxtrcmara.
Vno dumtaxac loco hunc xruciccm oblervabam anno reparar* falucis humanz m. d. ixxix. Maio menfe ,n filva illa qu* ex Greben Ili Dn. Balthafaris de Batthyan arce defcenfuseft vcrfus Warafdinum,ea Pannoniz pattc,quar olim Inceramnisa pellabarur,nunc
inuorumcu{ pi deoblongamgemmam,i P cmp r oxima.novovcregcrminationis,producir.
M*
-
auP tcm Slavoni* nomen obtinet Germam m*mta*> vocanrûkra Dravum flumen;& indc binos lllos frutices Viennam adfercbam.
Evonymus
l.
-"
/
**
L-<-
ramis aflurgic alcerurn, ** M 9 "' auceciammajoribus.digirali, interdum polli-
Bicvbitalibvs
cari craflicudine,lencis& obfcquiofis,defo cor-
ciccobduclis,viridiprimum,deindcmultisnigricantibusmaculisafpcro, quiinfummodividunturin pluresramulos,ordine &fericquadam inter fe op P ofitos , quos cxornant folia fimiliterexadverfo fira,Iarifolia: Myrtifolijs paria,reneriora , leviterque in
ambitu crenata,
guftu
primum
exficcance , deindc amariufculo
&calido: e quorumfinu,inoblongisgracilibufque pedunculis,unus,bini,aucad fummum

cerni flofculi fplendences
& purpurafcences de-
pendent,quatuorfoliolisconftantes,umbilico quadraco,& luceis ftaminulis quatuor angulos occupantibus, Coggygriar flori non multum abfimiles, majorcstamen: fructusfucceditin quadrangulis filiquis vulgarisEvonymifimilibus,fpongiofus,aureicoloris, ijsdehifccntibus
tenuifilopropendens,inquogranaextimaparte nigra
& fplendentia,
Fraxinella: granorum
inftar,binainterdum&ternaeoderaloculo& pulpa comprehenfa.

Copiosenafcitur in
:
l
L**'
nonia: montibus aleredefinunt. Invenicur&inMoravia; nufquam verd abundantiiis , quam in filva arci Greytzenftein III. Comitis Nicolaide Salmis
utriufquc Pan- Nsttlm ied qui Alpes attingunt, id

filvofis
vicinajfecundo a Vienna Auftria: miliari, ad
le;-
vam Danubijripam.FlorctMaio: fruclus Auquam vulgaris .& primum eenus hic defcriptum. jnifto plerumque maturefcit,maturius
EvJfvuov Gra:corum,EvonymusLatinorumcenfeturpotioridoaorumvirorumpartiis obtinuit , tametfi quidam aliter fencianc, frutex qui apud Herbariorum vulgus tale nomen
tUmm
a v(Gazaquadratoriamvertit)cujus folurnnomenapudTheophraftumlib.in. Tlr<aywk volunt: ejus autem ivmv/xov, aliam Hift.Plait.cap.v .intcr fero gcrminantes invcnitur,elTc
& TiTp a
quandam liirpem,quam
infra fuo loco dcfcribam.

nucnymut
**li*tk.
vulgaremEvonymumacaprismaximeappeti,&ejusfolijsavidefinenoxavefci,dumin PannoniaeiTem.didiciêamqueobcaufamâb Vr\gzx\skeihkera^c fa, id eft,acaprisrofaarbordicitur: licet idTheophraftiopinioni rcpu^ner, quiEvonymifoha, capris pra:cipue,mortiferaelTe fcribit.Germanis autem eptotettm dicicur, Galhs Fufatn, &cbcud
fairehrdoircs.
Porro
Periclymenvm.
Cap. XXXVIII.
R I s Periclymeni duo gcnera funtcognita, utrumque vicinis fruticibus plc- tttitiymni rumque fe circumvolvit: fed illud quod m Scptentrionahbus Regionibus nafcitur, ex- *&*** tremis ram is m ultos flores odoratos admodum & rubrum fru&u in unum caput coaclum
lg A
, ,
VV
{>rofert
alterum
in calidioribus
rcgionibus veluti Italia,Hifpania, Narbonefi Gallia crcfcit,
arioribusfolijs& binisautternisacctabulis cxtremos ramulos ambientibus, in quorum miniis odorati quim in priore,quifingulis fent plerumque flores cxoriuntur pra:cociorcs Germanicis hortis valdcfabus fuccedunt bacca: fere punicee. Vtrumque genus Bclgicis jni!iare,pergulasinterdum veftit.Neutrum fpontenafcitur,quod fciam (cerre non obferva-
&
&
vi)inVngaria,Auftria,Bohemia:Matrona:Auftriaca:9lofmoii3crt(r)<>appellant. porrdgenuscft,quodnulloadminiculocgens.perfeconfiftit. Iftiuspluragenc-
Alivd
'*
ra obfervabam.
Nam praêr primum, cujus cum luculentadcfcriptio extet Pemprade
1 1.
tmdm.u
lib.iii.
<8*
Remberti Dodonxl C*farei Medici ,hfc repetendam elTenon duxi:Lerorem tamen admomtum voIui,ina:quaIes baccasnon ferre, quemadmodumnonnulliexiftimant, fedgeminasfempcr, eafque perpetuofere axmahs magnitudinis ciiminPannonia,Auftria,Moravia, Bohemia, ub.plunmum, tuminAllolib.in.cap.x-cnii. Hiftoria: ftirpium Clarifs. Viri
1
brogura,HelvetiorumquealpibuSi&aIijslocisinquibusfpontecrefcit. In Bclgicis autcm
hortiscultum,vixunquama:qualesadmatuntatcmperduceredeprehentumeft atcumaU remanet, lagenulamque geftatera excrefcat & turgida fiat,una femper exilis ,plena tamen
;
toriam,aut cucurbitulam referre quodammodo videtur.
Periclymenumreaumu.
Periclymenumretum
m.
humilius eft,humanamque altitudinem rariflime attingit ultd graciliofiritlym. n res ranores habet ramos albicante cortice teclos:folia priore teneriora,longiora,in ambitu nonnihil ferrata,fuperne virentia,inferne minus incanaquam primi: renellis gcrminibus enafcuntur inter folia graciles pediculi unum interdum, Ccd binos ut plurimum florcs fiiftinentes , (upenore minores teneriores, non pallefcenres ut illi, fed purpurafcentcs, quibus fucccduntgemelh frudusarque magni ac in priore,etiam a:quales,nigri tamcmnonrubri 3 fucculenti,guftuingrato.Radixduraeft&lignofa. Hujus unum fruticcm in Pyrenans montibus , binos aut ternos apud Allobroges deinde frequentiores vanjs montibus Auftria: & Stiria:, inveniebam. TRTIVMeJ urdemc umfecudoaltitudinis,cramufculoeftftipitc,multosinramosdivifo Secun gtrti uriclym. .. nigncantc cortice obduaos, qui fcabcr eft, plcrumque multis locis hiat: interdum ftatim aradiceinmuItosramosfefedividit.tcnelliramulipurpurafcunt,&incanalanueinepubeSccun pn*
:
A lt e rv m
&
&
&
fcunt: fohacontrariofituinterfedifpofica, utinreliquisPericlymenigeneribus ilhqudd rubras baccas fert non diflimilia,exficcantis amariufculi guftus.-flos non fuerat mihi confpecluscumhujushiftonamprimiiinevulgarem, quandoquidem fub nem lulijfolum-
&
modoobfervatusfrutexfuomaturofruftuonuftus: ataliquotdeindeanniselapfis, fcminc nata?ftirpes,tertioafatu anno,flores erenellorum ramorum alispediculoinrmentcs protuleruntgemmos.rudimentofrucûs.utceterorum.innixos^pufillospallefcentes
mqumque lacmiasdivifos,
utreliquorum Periclymenifurreaigenerum
flores,
umbihco prodeunt quinquc ftaminula flavaappendice infignira ,

5
cavos& ^quorum
fruclus fingularibus bac-
cis,utrimquemterfohabrevipediculodependentibus conftat, Chama:mcfpilo Gefnerimagnitudineafqualibus,fedlongior.buspaul6,colorisca:rulci,quxvinofo&acidiufculo

latediftunditur,&multisfibnspra>ditaeft. Crefcit fponte ad radicescujufdam montispago Malitz vocatocontigui,ad finiftram,via
fuccopIena:,manusrubrocoloreinficiunt,&multaplanagranacontincnt. Rad.xl.gnofa D
qux
S
Plantarvm histor.
m m
liber
qu* ad Taururn.fuperioris Sciri* Salczpurgenfem Dicionem
tcm,ducit:nunc autem femine nacum quibufdam horcis aluur. Incols ter coIhgunt,& tinaonum ufum reponunt. Pcriclymeniiii.&:ini.aores.
T0 percingencisprscclfum mon
i.
WumÊ" <"gcn-
Pcnclymen.rcaummi.cumfruau.
</V
\f
^
''***
.M- r^3
nnis non minora per excremum mucronata, fupernc virentia, infcmc canSra
nSlkS"
fc,o,ubflore.in^^^
Frequens eft in montibus Pyrensis
,
Pannomcis Au ftriaci. & Sciriacis, prsferrim fupra monafterTurS^ vbl' & m "WCUDCr quis vicms Alpibus plunm* ftirpes eleganriiW *
:
& Allobrogicis
fed
omnium abu Stiffim
proveniunt.
SfSpSS^
ru
Pcr,c,ymem sencra Apnli & Mai fruaus IuIio & Au s^ p^
iiomiM^m^*^
dici.
& ^n
^^
I
uibafdama PP e ûrvuIgo
)q uidamXy!oftei
****
-
m AIpi u m incohr tna priora genera *** bue vocant. Quarci nu !lu
Verum mihi non probacur corum fenccntia
,
m viifeare nom e n df
PhVm
qui
hoc""<r
en us Plinianam
t^ftu^ tocaftirpscumCerafoaffinicacem.Sedmag
fiSni n
eaquacrMunmis Pannonia:
svcriif
& vic.naru m quarandam ProTnciaruTS

cu
m ,lejudico,ipfius
,
~*
hml
C
lam,mea opinione,notam habet cum ipfius,nec
hr ,lb
-
I,,
P,a " t H'ftor.ca .xvii.meminic P
eftevolunc: nam hxcplanSPliniana iicu Idza convcnicntem"

elceas planta cuius
Ad Pcriclymeni etia gcnera proculdubio rcferenda cft hec
iconccum
r/.
Pcnnscu Londmenfis medicus,cum ahjs al.quot elegacifllmisftirp.bus, de quibus Cuoteo a v l i c v l i s vero dodrancahbuseft qmbusquacuor, fcx, rariusoaoadhxrencfoha er Cr mterV ,a fica Phi,1 Narbonenfis fi ve med.s.fohjs fimilia!fed ûlo m* m r mUCr nCt" ?efinentia*uinquc coftis ab ipfo pcdiculo ZZZaoncm excurrentibus. E fuprcmorum foliorum cavis duo vcluti ramuli exeunc
^ fSSSt
Zl
'
y^
binisfoliiseo-
dem
6o
i Caroli c LVSl RARIORVM
Cl*wn xpericlymenum.
dcm modo quo in caule difpofi tis pr#diti

.
>
qui
cacumine quaterna alia fblia gcitant Ex iftorum ramulorum medio, pediculus nudus & fine folijsexit,in cujus fummo rubra: bacc;(florfes non fuere obfervati ) racematim cohserentesnafcunturjPrutenisrufticiscircaG^danum vulgd Dantifcum appellatum expetitseatque Sueciaûbi in maritimis etiam in Norwegia copiose nafcitur tenui radice fe propagans , vicina loca occupans, hinc inde nbras fpargit. Qui ad me mittebat, Chamsepericlymeni
&
&
AliuA Cbtmaptricly-
nomen,necimmeritdindidit. Considerandvm porro an eademnonfit (certeperfimilis)cujusbrevemhiftoriam mihi
mentcm ttmrius.
communicabat >
& plantulas aliquot ficcas re
linquebat do&iflimus vir D.Hcnricus Hoierus Medicus Anno m. d. xcvi. TERTivM,inquit,locum aflignamus herbu\x [ inter bacciferas videlicet ihrpes ab ipfo in Norwegia obfervaras] qua: folijs Hypcricon humile mentitur : florem unicum profert nigell# flori quodammodo fimilem, ex quo baccx per maturitatem rubentes , no fecus ac vaccinia rubra , ejufde quoque magnitudinis propendent,intusalbx,fucculenta:,faporeadmodum diilci:qumanducat$,fcabiem pruritumque generare vulgo creduntur, atque hinc illis
,
Homcn*
nomen inditum tf}t\xbUbtttm.

Plantulseaute quas mihi ficcas relinqucbat valde tenellar erant,cx quibus obfervaba (quod Hoierus brevitatiftudens pmermiferat) fingulis furculis five cauliculis fena pleruque , interdum o&ona inhserere folia,ex adverfb , fivc contrario fitu femper nafcentia , in imiscauli-
Chamx-mefpilus Gefheri
culisminora,inextimisampliora, Afcyrifolijs valdefimilia, e quorumfinuadlatuspedicufi florem fuftinentis, aliquando unicus, ut plurimiim biniûtrinquefcilicetunus, cxfurgutramulibinisautquaternis folijs fimili fene difpofitisprxditi:floremporrdfummiscauliculis nitcntem,quatuorfolijscandicantibusc6ftantem, in cujus medio multarum baccularutn fuis petiolis inh^rentium rudimenta nigricantia,qusemagnam gratiaro flori addere debent.
Cham^mespilvs gesneri.
Cap. XXXIX.
Chamtmt*
fyili hijtori*.
FReqv, ens
efthicfrutexinomnibusnon modo Alpibus,(ed montibus etiam quibu
dam Vicnna: Auftri^ vicinis,bicubitalibus,vel

cubitalibus,interdum etiam longebrevioribus virgultis,prolocorum,inquibuscrefcit, natura, lentis, nigro cortice tectis , fic tamen ut te-
rami canefcant:foliaalteriusgeneris Idea: vitisfolijshaudmultumdiflimiliafunt, magis

nelli
tamenadcotonesmali foliorufimilitudinem
acccdunt,minoratamen,craffiora,fupernevirentia infernecana Ianuginc pubefcentia alternatim in virgultis nafcentia. Ineuntc Verc e fingulorum folioru alis flofculos profcrt herbacei coloris, concavos , ternos aut quatcrnos, in uvam quafi cogeftos qui deindc in fruclum extuberant rotudum, magnitudinc baccarum
, , ,
myrti,
Plantarvm
toyrti, aut r oriusSpinxappendcis
fivc
htstor.
liber
i.
*6i
'.
'
vulgarxoxyacanth*, coloreforisinitfo fubflavcfcente d,mderub,o,carne.ntuspaIhda fungofa, oxyacanthx,amd.<3*fc.cfaporc qu.na ^ ofncuIaiiveieminaconrmente.Auguftomaturuscft.
Chamxmdb.lumaVpdlarcplacuitrquemalijrecentioresfequutifunt. In Ep.ftol.s fac.s apertc doccta Cotonaf rro ipdus ( nc quis eandem ft.rpem cx.ft.met) d.fferre cu.major.ifol.a baccasnonadedrubras, necade6rotundast.ibu,t. Suntqu. D.ofcorid.s iTriunMfct & 1 h.-ophraft. mefp.lum vSmw/cJWiTecenfent. Epimehs fane
, ,
Gesneko
Diofcoridis
,,.
r y
)
qua:aTheophrart.Arburod,frcr C ,utcap.deArbutoadnotavi. Anguillararautem K "*<" videtur D.ofcorid.sôôccire Andrachnc quam Theophraftus Plant.Hiftor.lib. ni.cap. r xvi.Arbuto fubjungit,ilhque fimilem facitfoho &frucl:u.
fcorid.s
^--''^"^"''"'"'^"^communescum xoâowfivearbuto Dio-
22L* SX
Vitis
idjea.
P.
X t.
Djeje Vitisnomendiverfis
I v.deoaRei pars Myrtillumgermanicaru officinarum,hac appellatione Theophraftum intclligere , vulr. Sunrqui alium fruticem ab eo defcribi arbitrantur Nos utriufque gcneris ftirpes hoc capitedefcribcmus.apnore mitium facictes,quod
^lunumopinioncidnomcn
(
ftirpibustribui Herbariar pentis: fcd maxima **M*ip9*
MtfM
vendicaredeiet:cujufque fpccics prccer vulgarem nigris t baccis, aliam buxeis ncc dcciduis rolijs baccifque rubns , tertiam paluftribus nafccntem)
fibi
&
duasabalijsminimedefcriptasobfervalTcputo. P r i o r flexilibus cft ramis humi d.ffufis, gracihbufque , multis germimbus vixe
&
Vltk iit4
mufco(quoramioccultantur) promincntibus,
inquibusnulloordincdigeftafuntfolia, prionsLedialpinifolijspcnefimilia, paulotamen
Jongiora,anguftiora, tcneriora, minufque crafl fa,admodum venofa, fupernc virentia, inferne
dilutiora.levitcrperorascrenata,
rencia,guftus valde adftringecis:
&moIIibus
qu,bufdamvil]ishirfura,IongopedicuIoinha>
m fummisgerf florcm
nnnibuspraxedcntisanni^baccasfert
non obfervaviJrotundas,cerafij nonnumquam
magnitud,ne,ob!6gis&tenuibuspcdicul,sdependentcs, colorisinitioviridis, dcndcrubri, ^poftremdnigri,fucculctas, noningratifaporis! y nullaoflkulacontinentes, fed planaduntaxat
femina,alba,nUmeroutplurimumquina:radix n h quibufdam fibris donata cft,& rami per L*~. .i--Lt terramfpariifimilesfibrasnonnumquaagunt. ... ., ,, ti Maturis immatuns bacc.s onuftum hunc fru ticem , juxta Ericam bacciferam alteram nafccntem, inunius Sncal.m jug. fupra^cufrcrsfcopulismenfeAuguftoeruebam
â.^
&
cTosmmultasalasdivifos,&,n hisfolia .ll.qua:rubroeftfrutuformafim,I.a,fedtcnerio(
ViciNioReftvuIgariAlcera,qua?ramoset,amIubethumiintcrdumdiff u fos,tcrctcs yr lentos, nonnumqunm vero firmos&ereclos , corticc modocinereo, modorubcfcentcte-
j
.
<Ma^~* v*****
t.'*"'^
rivcnjfa.fubtusexalb.da^guftusadftnngentis&nonnihilacidi.-flosvulgarifimilisjexcandido purpurafcens,concavus labrisinquinquccrchasdivifis, &extcriusreflcxis, fuisintus ftaminuhs: fruclus vulgan fimihs, matuntate niger, faporifquegratianon minusquam vulâr.s ofn,inarumimyrcllus commendab,lis,plurimagranula in fe contincns: radix cft dura [ignofa,multisfibriscapilIata:farmenta,fiveramiprocumbentes,fubinderadicesaguhr '
AuItna-montefupraGammgam.
Invemtur m^,cnjugo duobusfupraTTcuhrg germanicis m.Iiaribus poftea etiam obfervabamindcfcenfu^cna(bmfupra5:ccf;ofmulto fruauonuftam, atque in
:
iirb.prox.ma ad Latom,as,ub.&vulgaresnigns &rubrisbaccis maximacopianafcuntut
Etfchero Annodcinde m. d. lxxix. reperiinfilvaNoribcrgenfi
(ubPmaftns.P.ceis&Abiet.bus.duce&comitcCV.IoachimoI.F.Camcrario.InSilefia. cisvcromont.busetiamprovenireaudio.
Fo r m a
d.ccfrut,cat,ternos.quaternos &quinosintcrdumcubitosaltis,craflis,valderamofis,n.gri-iii. cante comce obdudt.s magnaex parte: primo vere folia ex gemmis
>
&ampl,rud,nchaxafuperioribusdiffcrt:etenim multisftolonibusftatimarariihUA.
in
ramulorum lareribus
nafcentibus
6z
'
Caroli ClvsI RARI OR VM

Vitis idara
1
1.
s
Vicis idsea in.
multotomentoobfita, fuperneautem virinafccntibuspromitfubtusomninoincana, conftantiumcoma dia, equorummedioveluticorymbaceaflorumquinisfolioliscandidis emergir,(ineodore:foliadeindepaulatim(efcexplicant,romentofamqueillamlanugintra abijciunc,&: in ambitu ferrata confpiciuntur fruchis flonbus fuccedit rotundus,niger, um:
&
bilicoquinqueahsautlacinijsfepto fpinarappendicisfruau major, fucculenrus, fubdulci mclleoque f aporc,quah fere Ceratia feu Siliqu?,continens dena aut plura grana oblongiuf,
cula,plana,fuDnigra.
Uomiwt*
AbundantiflimenafciturmoncibusVienna: Auftria:vicinis,veluti ad Brunnam, Medeling,Cumpoftkirche,Baden,Fifcha, atque etiam ad radices Styriacarum alpium.Floret,uc dixi,ineunre Vere,fruius Augufto maturuseft. An pnorem rcclein hancclaflem retulerim,alijsjudicandum relinquo: neccnim milu
ipflinilhusnomenclaturafatisfacio.Lcdialpinigenenbusadfcribipoflet.niiibacc^quibus pra?diraeft,&ahau}ua:dam notarrefragarentur.Vulgare nomen nonintellcxi. Simlerus veroadCommentanjde Alpibuscalcem ejus memmiffe videtur, &arMeftu6cappeIIare: nam parumaRofarmontanxfruricedifTerreaffepit.Hujusfanefoliafatisad illam accedunc.
AlteraabAuftriacarum&Stiriacarumalpium Venatoribus3<0crbcrnuncupatur,hbentercnimejusbaccisvi&iranc,ucipfimihirerulerunt:undenomeninditum. In Silefia vocaturOtaufcf?/ quemadmodum&eaqujerubrofructu pra?ditaeft,&paluftiis: fimilemetiam

apudillosufumobtiricnt.qualem Ledonalpinum Infccloribusalpinisprarftat. Tertiam Itali Vitem Idaram Theophrafti.cujus meminit hb. 1. cap. xvi i. Hift Plantar. cffecenfcnc Auftriaci ruftici montani îfcgcnbcrvocanc, velquod mufca:ejusfrUctum ob
1 1
.
lyrtu
tr*a.
fi-
Myrtommlis
Iuromelit. fyr eervina fyrafier iJta
lEpimelu altera. mfututitit.
dulcedinemappetant,autquianegleclaabavibus,mufcisqueinpabulumcedunt. Vcnz&C Lobclius^wc/<i^rnominedefcribcrevidencur in dodiffimis Adverfanjs. Iofias vero Simlerus^(ubfr(m/hoceft,pyrum petrram,loco fupramemorato(ni fallorjappellat. Gcfnerus in Epiftohs varia (fi modo hanc mtelhgit) tribuit nomma, Myrcomalidis, Petromclidis, Pyricervina?,Pyraftriidara*.DalechampiusEpimehdcmaltcramvocat, & rubrum fructum tnbuir,CotonaftrumGefnerieffeceniens ; deindealioloco AmalanchienlhaûaÂ;; feu
o,uou>tA/$
Achenaci lib.x i m.cft.
Cotonmfler.
Cydinngo. DyoQirot.
qucmGefnerusCydonaginem, Dyofpiron&23?^futtcitinEpiaic, licftolis appcllar a fuperiorc omnino diftinguere videcur, ciim ilhus baccas rucilas cffc
Cotonastrvm
porrd
casârne Sc fucco nullas,fcminibus intus quatcrnis tnangulis.
Eum
Plantarvm HISTOR. LIBER

Cotonafter forte Gefncri.
I.
63
fruticcm legifle arbitror in 8nt(t>fri jugis Iunioflorcntcm fructusrudimentum cffl>rmanrcm,cubitahbusramisjentis, nigro cortice tectis &nudis, quorum fummitatcs definebanc inbreviagermina mcana, quihis
Eum
&
aucfenis folijsprarditamalofimilibus, fupcrne virencibus inferne nonnihil cancfieantibus,in ambitu ferratis,gu(tus amaricanris: ih-
terquxvelutiumbella flofculorum occulcabaturquinquefoIijsconftantium,colorispurpurafcenris, quorum deindc fedes incxigua malaextuberabat. Illum ipfum qucmlege.
bamusramumhicadpingicuravimus.AnveroAgriomcIca Bellonij,quamIib.i.cap. xvn. in Cretx montibus inveniffc fcribit exiguorum malorum pyris forma fimilium feracem? 4 Ea fane Oûo^wA/cT/ Athenari quodammodo uf"/?T/' convenire videtur: Sc ipfe Bcllonius codcm Aihc. loco, Allobrogum Amalancier, five Cretcnfium Codomalo, ab Agrimeleadiftinguic.
,
.
'
>
VVA
VRSI.
Cap. xli.
Vvtk Vrfi
c a t pedalibus fer8 ramulis , flexi bilibusSdencis.humiditfufis^rubcfcente corcicc ce&is,uc tcncriorcs Arbuti ramuli: foliaillifrcquencia, nullo ordine ramisadha:1
FR
v1
GMlcnL
rcncia,Arbucifolijs minora,carnofa,Chamar-
Vva Vrfi.
lex Itahcxfohorum planearmula,minimccamen hirfuta,cum adftndtionc amaricatia extremis ramulis floresprofcrtexcandido purpurafcenccs^fivccandidoSjqufbuslcuiterpurpurafcescoloradmixtusfit,cavos, Arbutiflonbusfimiles, &uva?modo fimul congeftos:
:
fru&um (qucmnonvidi) incoterubentcm,

rotundum,exigui cerafi inftar,acidum rcfcrcbanc: radixparvafedhgnofa. Perpetuafronde vircc. Vnicoloconafccntcmconfpexi arido folo &; aprico, via regia, in colle immincti cuidam
viculo Fentaelhabulvoc^to
Guadix&: Ba9a,rcgnoGranatcnfij iam florentcm Martioanni m. d. lxv. feriustamenplcrumque

,
intcr
florere,
fru&um
^ftate maturcfccre,
ipii
&
ia
filantaad
hiemenrufque perdurare
inco-
âffirmabanc.
Peritiores quidam Hifpaniquibuscanl oftendebam , Chamsedaphncn cflc exiftimabanc, craflicudinefoliorumproculdubio decepti.
Mihivcrdad amuflimquadrarevide-
tur dp%TQs-a$lXq>
quam Galenus hb.vn.cap.
***wty'-
n ii. De
Compofic. Vedic. %<nd

,
roTrovshis***'
verbisdefcribic.
Vva Vrfi in Ponto nafcitur
planta htimilis
frutum fcrens rubrumjrotundum^gufluaufterum. Nam quod nonnulli Vvam urfi Galeni VMMtfMf* ' Vitt Theophrafti Vice idxadifFerre no putantjftl-^* luncur illi meojudicio quandoquidcm Vitis idaranihilaliud eflevideatur qum eaplanra cujus fuperiorecapite aliquoc gcnera dcfcripfi Ec hac a Vitis Idea: illo gcncre pumilo quodbuxeisfolijsfemper virec& rubris bac^
1
& fruricofa, folio Mcmarcyli,
cispredicumeft^mulcisnotisdifFcrrÎicecnon-
.***
/,
F
f
nulli
64
Jlpigets*
CAROLI ClvsI RARIORVM
nu!!iquiha!Usiconcma!iieinHirpinicisobrervationibus ante exhibitam ab illius iconc Magis adhuc falluntur qui hanc meam difccrncre non noverunt, ita fcnfiiTe videantur . cum Aipigcni& Chamxrhododendro Lobehj confundunt: nam fi vtriufquchiftoriam Sc iconemdiligenrcrcontulifrent,plurimiiminterfcdifcrepareanimadvertiflcnt. Non defunt qui Vvam urfi faciant fpinam illam perpetuo virentem Oxyacanthx vulgari floribus &: frudu perfimilem^quse in Belgicis hortis Pyracanthx nomine ali folebat Eam
.
tbs.
Anguilara,&relequidemmeojudicio,OxyacanthamIcgitimamcirecenfct:nam Theo-
y*$mth*. phraftuslib.i.Hi(tor.Plant.cap.xv.& lib.ui.cap.il 11.
perpetuamcomamOxyacamhxcri-
buit. Diofcorides Pyraftri folio e^^
fragiles^&c.aptiffime
Oxyacantham referre mihi videtur.
Chamaecerasvs.
?ericlymfnu
rtft
1 1
Cap.
xlii.
ntn
tjft
Cbs-
meccrtf.
r a dixi,eorum fententiam mihi non probari, qui quartum Periclymeni furre&i genus Pliniana Chamarcerafum efle exiftimant,& meas ratiooes iftic attuli PJinius
SV
vv
Chsmectraji
bifteri*.
quidem Nat.Hift.hb. xv.cap.xxv.enumeratisahquotCerafigeneribus, addit: Sunt&:

Macedonicaparvararboris
,
raroquetriacu-
bitaexcedentis: minoreetiamnum frutice Chamarcerafi Ncutram autem harum, fruticem illum qui inter Periclymeni gcnera
.
&
defcriptus
eft, dici
pofle ccnfeo: ied eos quos
nuncdefcribam. V a r 1 a e altitudinis inveniturChama> cerafifrutex:naminterdumincubitalcm,bicubiralem , aut ampliorem magnitudinem attollitur, umbroiis videlicet locis&tcnui
folo:ficcioribusautem locis,&juxca femitas plerumque fupra pedalem altitudinemnon
aflurgit.
Tenues autem
& lentos haber raundc
mulosfeuvirgas nigricante cx cinereo cortice obductas, qua: ex intervallis quardam tubercula, &velutigemmasproferunt,
tanquam excachryc, aliquotexigua foliola,

Myrti Tarcntina? folijsxqualia prodcunt, fi-
mulque flores bini, terni, quaterni aut plurcs

fcfe explicanc,candidi,quinquefolioiisconftantes, multisin medio ftaminulisprcditi,
Cerafi vulgaris floribus perfimiles, minores
-^22?
tamermnfra hos flores, atque etiam in extremis virgis, ex alijs tu berculis exeunt fine flonbusfoha fupenoribusmajora, Cerafi vulgaris
imitantia,& in ambitu fimilitcr crenata,longe tamen minora,& atra viriditace fpledentia fubamari guftus: floribus fuccedit exiguusfructus,rotundus,carnofus, maturitatc ruber exficcantisminufquegrati{apons,quamfintacidacerafa,ofleointusnucleo:radixcraffa 'lonea ' ' dura,paucisfibrisprajdita,profundumpetens,&qua?difricultereruipoiTit.
Sstales.
accrbo fruclu foliorum
formam
CrcfcitpafliminPannonia, Auftriainferiore&Moravia, editioribusficcifquelocis ad vinctorum etiam in collibusfitorum margines, juxta publicas vias. In Bohemia videre non memini.Floret Aprili ctim primum foliagerminareincipiunt: fructu lunio, interdum ctiam Iulio duntaxat maturus eft.
&
tfomins.
Grxcis^â/y/spatr^cdiciturjLatinisChamzcerafuSjGermanisAuftriacis-Crfttwdrcf/Vngaris rd^-w^;,ideft,filveftris merafus (merafum cnim vocantillam feriusmaturcfccntern Cerafum auftero fruclu nigro) Gallis, apud quos fponte non nafcitur, Qr//frr nain nuncupari pocerit.
Cerafus
Ms-
udomcA.
Macedonica Cerafus per Pannonias & Auftriam,in agrorum & vinetorum marginibus frequentiflimaeft,rardad triumcubicorum alritudinem accedcns.nihil in reliquis a vulgari,qua?acerbum & rubrum ferc fructum differcns: nam flores, fru&um folia
C et e rv m
milia habct.
'
fi-
,'*'
:
MshsM.
porro in Auftria Pannonia ali j frutices qui cum Ccrafo aliquam affinitatcm habent , a nonnullis intcr ejus gcnera rcfcruntur: quemadmodum qui plea rifque Mahaleb vocatur, odorato flore, in fcopulis faxofis Pannonix locis nafcens collium urbi Viennenfi vicinorum radicibus , arufticis Auftnacis eam obcaufam <Stntt>cpxcf/
Invenivntvr
&
&
&
&
hoc
'
Plantarvm HISTOR.
hoc
cfl:
LlB.
I.
*s & &
pctrofa Ccrafus appellatus. Hunc eriam plcrifquc Narboncnfis Provin*i_e &: Allobrogum locis non procul a Rhodano ficis obfcrvarc mcmini. Sunt qui Vaccinium Plimj, v*ttinium vn. ex-rt* Lacatha-cujusnudumnomenapudTheophraftumPlanr. Hift. lib. iii.cap.mi.
tar,c_Tccenfent. PliniustamenNat.Hift.hb.xvi.cap.xvin.
nafci tradit, cem aut ejus baccas ufurpare intellexi at paluflris illaVitis idara,cum ea qux nigns
;
Vacciniaaquofisfolummodo^^J tingendi caufaad fervitiorum ve(tcs:in quem fane ufum nemincm hunc fruti-
& rubris
-
baccis,efttindurêapta,quemadmodumpauldanteannotabam. Ccrafus item avium , aut Cerafus racemofa vulgo hcrbariorum nuncupata
in filyis fre- Cer*fat
quens, Gcrmanifcxno5er-efendicunt, Vngari Zelnkefa. Belgic#officina_ântequamres 4 * m herbariaadeoexcultaeflet^pro Viticehabuerunt. SuntquiPadumTheophraftohb. Hift.p^rtw/ Plant.in.cap.i.eflecenfent.SedcumTheophraftuseolocoPadumduntaxatretuleritintcr arbores umbrofisgaudentes,nullaadditadefcriptione quaratione fuam opinionem ftabiliant,nonvidco.
:
Mymvs,
(^ Ato
CAP.
XLIII.
triaM)^tigeneratradit,nigram,albam,&conjugulam. Pliniuslib.xv. cap.xxix. uynitrim j Naturalis Hift. fuo tempore aliter.diftindtafuifle Myrn genera refert, videlicct m ^{JJJJJ^ vam a^que filveftrem, in utroque gencrc Iatifoliam invcniri. Sativarum genera topiarros deindefaccre,Tarcntinam folio minuto,Romanam patulo, Exoticamdeniifllmo, fenisfoliorum verfibus:eam vero non efle in ufurramofam utramque aliam,Conjugulam fc exifti-
&
mare,qu^fuotemporeRomananuncuparctur.
EgoverdinHifpanicameapcregrinatione^ fervarc memini :nec dubito quin ex fatione major adhuc vanctas oriri poflit.
*
Myrticlaf-
f* '
Myrtus Bxticalatifolia, domcftica.
Vn vm,
fatiscraflisramis,folijsdupliciferic lAjTtmt*-
rariiisdifpofitis,magnis,ut
interdum ad Lauri te- ff*ftj__%| cm*^ * fcre^; nuifoliiaut Arbutifoliorumamplitudinem

accedant.dilutiiis paulo virentis coloriSjOdoratis:
hoc floret aut fru&um fcrt , quia texendis fepibus,quas todere folenr. eo pleruque utantun Nufquam id genus vidijnifi in monafterio quodam Hifpali.& in kttifllmis Mauritanorum Grararius
natarviridanjs, inquibus, pifcinas&lacusclaudebant fepes illo Myrti gencre conftanres, &C
cx alio quodam non multiim huic diffimili , minoribus tamen,& paulo deniiohbus folijs cujus nos hic pi&uram damus
,
Secvndvm
gcnusalciusfruticat,
&^radice Mytm
B*t.
plurimosdenfos, craflbs, firmosqucramospro-'*''/^* 1X0mif.foliafuperiorisfecuiid^fpccieifimdiahabet,

fcd adeo confertim nafcentia.ut pene
mutuo fefc
,t.?*;
contingantpetioli,dupliciintcrdumferiCjfxpius
triplici,vaIdeodorata:flosejuscandidusquinquc fohjsconftat,cerafiorumfloribusfcrefimilis, aU bis villis plenus, odoratus: cui fuccedit paulo oblongiorrruftusquaminTarentina,initi6viridis, deindecum maturcfcere incipit, purpurafccns, tandem plcnam matuntatem adepcus , niger, vinofus^gratifaporiSjCandida incurvaquegranain
iecontmcns. ^ Hoc genus in Complutenfis arcis horto primum mihi confpc&um mukis cjus frucicibus
,
feriequadam&ordinc difpoiitis, elegantillimo fpeaculo,cum fcmper vireat-.deinde Cordubce in JUll/U 1114 111 hortis. 111 quibufdam ilUU13. Tertii generis unicam arborcm vidifle memini in Hieronymitarum monaflcrio, primoabvrbe Cordubi miliari , eadem foliorum denfitate & ferie qua fecundum genus, _ ... ~. vcriim minorc folio <5_ faturatitis virente: fru&u ctiam majorc & magis orbiculato, qui reliquorum Myrtigenerumfru&usinftar, alba3_ inflexa grana habet, minoratamcnquarn
; _
MjttBst.
*t*fl*f'ii* (X0(ICA
fuperioris.
bus ramis,folijs ejufdem
Qv a rtvm gcnusHonadc6dcnsefruticar,neque*multumairargit,tcnuibus5_fragili- '*r.___. /*Afr
cum tertio magnitudinis/imilitcr
mucronatis,duplici
feric rarius
circa
'
66

MyrtTis BaJtica anguftifolia
Myrtus Bartica filveftrij.
cf
N*;a!es,
'
tne4ic*frit-
tH*lbo.
circaramosnafcentibus, nigricantibu?,odoratis: flosalijsfimiliseft.' fruclusrotunduv._ lorigispediculis ex fohorum alisprodeuntibus inharrcns, copiofus, initioviridis, deindc candicans, macuntare niger, vinofus, grati admodum cum quadam adftrictione faporis. Sponte prouenic plcriique agris &co!Iibus Extremadura; (qux Bxzkx pars eft ad Anam flumen fica) Sc Luficaniar illi conrcrmina?,adco copiosc,ur per aliquot miliaria,nulli fere alij fruticesconfpiciancur. Oclobri inccrdum florcntcm fed maxi.ma ex parte fruftu onuftam hanc Myrtum coIhcrcbam,cum Madritio Vlyfipponem proficifcercr , locis incukis procul a miri,procul a flumimbus diflicis, nunc lx-tioribus, viridionbusOp amplioribusfolijs, nuncplaneexfuccis,&:ferc rigentibuspallcfcentibusquc,prolocorum natura &iitu:nam in convalhbus nata,multo Lecior viridior femper erar. Qjr i nt v m genusfatisaltefruticatrencllorum&rubcntiumramorumfrcquentia i. denlum,fohjsomnium minimis,anguftioribus, magismucronatisquaminulla Myrto,
,
&
&
&
&
faturatius virentibus,fragrantis odonsrflos par rehquis,tu etiam fru<2us,qui initio quidera viret, maruntatc autem non nigrcfcit ut reliquorum,(ed cxalbidus maner.
i.
Hujusgenens inveniturahafpccics ejufdemcum fupcricrcform!e,fedperomniatc-
nerior.exiliore &: anguftiore folio.
inhortuloilluftrisviriDn. Ferdinandi Cotinho Lufitani, pcrcgrinarum 6c cxoticarum rerum ftudiofiffimi, multis longinctuis percgrinationibusclari: cujushorculifepesexhoc Myrti generc conftabant. Iftic Muiaranalcentcm, aliquot alias peregrinas ftirpcs vidi. Eftverdishortusin ediriore urbis parteextra mcenia, apudquem vctcresaliquotinfcriptionesmarmoribusinfculptas
Primummihiurraquehsc Myrrusconfpeheft
&
&
viderelicet.
ConfpiciunturomniaiftaMyrtigenera (pretcr primifpeciem priorem) apudC.V.Dn. Joannem Botfotdo&iOimum rei herbana; ftudiofifllmum, qui omnium primus ex feminibusamccommunicatisaluit: deinjeapudpleroftucaliosquibuscommunicavit: rami emm mterram paairadicesagunt,fedquintum genusommumfacdimecomprehendic.
&
Myrti
ttaf-
fisalttra.
garetam de Clermcs Pra-fidis Namurccnfis uxores, alio/que quamplurimos herbana: hudio fcfe oblecbntes,ale6antur &c alia Myrci gentfra ab his
,
Ioannemdc Brancion, & Ioannem Dilfum iphus agnatummobilcfque Matronas, Mariam de Brimeur Conradi Scheti Marilluftresviros
Nvnc yeroapudeundem,
&apud
in Beleio rci
quorum nonnullalatiorc crancfoho,qua:dam mediocri ,'alia minorc.
quar dcicripii diverfaj.
Latito-
'
Plantarvm
Myrcus domeftica fru&u albo
HISTOR.
1.
LIB.
I.
7
cft fol io, jjj***1 '"*-
Latifoliae
quardam amplo
quod ramcn primar claflis
Latifoliae prima:
ma-
*"
gmcudincmnona:quac,viridi,rarioreordine,&:
eo duplici circa ramos difpolito. Aliapaulo minor eft, mcerdum vegeciorc 1. viridiorequc foho, quandoquc palhdiore, &C
triftiorc.
x.
3.
Tcrtiadcnfiorecftfolio,&magismucrona:ciore nunc codemquenunc vegetiorc & larcn

,
gr ro,
eciam pallidiore Q_v a e med.oeftfolio.non multum abfimiIiseftquartogeneridmcin fupcriore clalTc dcfcripco, fcd miniis nigricantibus &:
iiyrtusme-
*>
quodam-
modopallcfcenubus virgulus, Iongioreetiara

frutu.
MinoRe
tiffima in
fuic, ante
eflet.
quxcftfolio,omnlumfrequen- MynutT*Septentrionalium regionum hortis umm*.

minorillaprioris Cl.irti-nota
quam
Ejusciimramulifacil.usradiccsagantjfi pingui folo panganrur quam hujus, eciam facis

,
vuIgarisfa&aeftmulcisGermania. horris. Habet verd minor hxc confcrra

fita
, :
admodum
folia,
duobusuc plurimumvcrfibus inramuliscifpo-
nonnumquam tcrnis quemadmodum in
aliisgcneribusaliquandoetiamaccidit.
Florent plcrumquc illic Aurumno,frudlus rariflimead macurira'cepervcnit,fed in ipfaplanta tocahieme hxrens, cum rurfusfub Vcris finem
aeriexponicurînanis&immaturusdccidic.
Dicitvr
autem
Grarcis hic frutex pvpalm, smin*.
LatinisMyrcus, Ga\\is<JMjirteSc<JMeurte t Hi-
fpanfct^r4y^,TcalisJ/rr^ . , TT r Primum,rccundum,&ccrciumgcnusinprimacla(rcdcfcriptumHirpanio/^w*. LarinispoceticcheExotica, hcettcrnis, ad rifeo, hoccft Myrtum Mauntanicam vocant.

.
fummum
foliorum vcrfibusdiftii.aam vidcrim , ciim Plinrasfenos vcrfus fua. exotica.tr.fecundo teitiogencrefolia, buat.vcriim quidem eftadeo denfepata imerdum dafci ut pluribus verfibus conftare videantur.
,
&
Quartum genu
quoniamfpontelo
inquodetactitnsoie.sag risinterfilvcftrespropria. Plif.iustamenlib.xv.cap.vii.
__
ftrcmmyrtum minOrefemineaquibuidam oxymyrfincm vocan icnbic, ab

myrfinem.abalijsacaronafimilitudinc.
altj. chatnifr
chitBAm **
fi
-**
QuintumgenusCandidamyrtusappcllariporcntabaccarum cxalbidarum colorc. ht

omnesiftasmyrti(prascerquarcam)horten(es&domeftica?. quamP imus Latifoliamqus.nBelsicishort.salitur, RomanamdicipofTecx.Qimo Roma.n Belgicam ihatam candemcumCon,u<rula*Catoniscfreputat: cam cx Ital.a
#
.
*
<=w<*
""""
&
certumeft.naminHifpaniavidercnonmcmini. HorcenlisBclgicaminutiore&dcnhorc
folio,adTarcncinam meo nutiffimoomniumfoIioinprimaclaffercpofitam.Tarcntinamcffcvocandam .Namcum conjugula Phn.o ht Romana, nigr* alb* &_ conjugula. mcminerit- jam vero Caco tantum quarad nullurn Plm.odcfcr.ptum gcnus rcfern reft.it candida nigra ex fruclufiitis nota Belgic.s hor tis ab m.c.oculca,m.nutiorc fopo<nt,quam Tarentinam. Sic Horccnfis illa 1. .... ~-.t n_ _ /""._/_ T)l, 1, Tit rir\ yviiii rirfrrt,
:
judiciorrferendacft. Nifiquisponus.raccnfear,candHam mi-
,.
>
----- -* Myrci roaaviruiiaociKLu, ipi*.4"-."*<->-^>-"'" ;- -r pusfumpra,reftringendivimhabenc. Mulca.prxccreaMyrcifaculcacesapudDiofc.hb.i.
roRRO
reperiuncur.
'
...
/.__
Bclloniushb.i.ObfervationumcaptirrcfercIIlyncQsmyrcifohjscoriaperhccre,qucm-
admodum MacedonesRhoe,
_4^yptios Acacia. fihquis , Aiixminons incolas glandium Efcuhcaiicibus,Gallos Qucrcuslibro,PhrygcsfilvcftnsPmicorticibus.
M VRTOf
6?

Mtktto-cistvs pennaei
CA
P.
XL
1 1
cfthzc planta, cujusiconem C. V. Thomas Pcnnarus Londinenfis Medicus anno m. d.lxxx ad me mittebat,& iubfecjucnce anno Lbndini in Angha ficcani often.debar,quam ille exBalearium infularum majore, vulgo Majorica nuncupata crutam
Hfr# xifU btliant*
ELegans
/Aupro-Kirop appellavit: cujus rei caufa illius hi-
ftoriam mcer
22. libuit.
Myrtum
efl:
Sc
Gftum
reponere
Frvtex
broadmodum
interdum tricubitalis, lcacortice, &veluri quibufdam
tuberculis obfico , qui in vetuftis ramulis facifpontedcctdit; foliafuntpene leabfcedir
&
Myrci (quorum dorfum non minus fcabrum

ramulij fupcrne l<cvia , conjugatim uc in Cifti Myrci generibus circaramuIosnafcencia:floresfummisvirgisinfidenclutei,quinque oblongis folijs coftantcs , tisinmeditullio longiufculis ftaminuhspra^ diti; his fuccedic oblongum &pentagonuru
eft
ipfi
quam
&
& muU
capitulumfcmineplcnum.
Totaftirps odoratacft,
&Icntorem
quali
>
five
pinguem quendam fuccum ,
Ci ftiLcdi
gencra madent, effundcre vidcntur.
ClSTVS MAS.
ClsTiduoprima
CAP. XLV.
(uc Plinianisutarverbis) Ci(ll Cnmmm generaDiofcoridesfacit, marem &femi[nur* nam: deinde tertium addit Lcdon dictum. Ego, illius veftigijs infiftens, tna etiam fumma geucra conftituam : deinde flngula in eas fpecies quas obfcrvavi, di vidam, initium a Mare faclurus.
Ciftus
mas i.cum Hypociftide.
CWImvit
tm.
a r e
porrd Ciftum appello , qui flore
quidcm, ifcreliqiiaCiftigenera filveftrem ro/am a:mulatur,fed coJorem rubrum nunc faturatiorcm mododilutiorem habet: cujus quinqucfpecies foliorum formaautcoloreinterfc
difTercntesobfervabam. P r i mvs Ciftus mas.cujushiciconcmcum fua hypociftidc cxhibco, humana altitudinc p!crumquefruticat,lignoiatisfragili,&candicantccorticctecto:frcqucntibusramisalternarim femperex adverfo rcfpondentibus: eandem etiam fcrieir. fervantibusfolijs,quomnino funt incana, molliora longiora in novellis plantis.in adultis verd,contractiora,duriora, &: afpera, foliorum falvia:modo, mucronata, adftringentis guftus: flosejusCynorhodi autfilveftnsrofa*magnitudine, quinque folijs con-
vV
Cifim mai u
&
ftans,dilutiorisrubricoiorisfcu, utvocant, incarnari, multis ftaminibus croceis mcdium florcm , ut in Rofa fimplici , occupantibus flori
:
fucceduntcapitulaquardam pcntagona, dura, hirfutajincana^mwcronataînquibusexiguum
cftfemencxrufo nigricans, feminisHyofcva-
mi
U.petiilU
rubr*.
aut Papaveris magnitudine.
Adhujusradiccs,quarfummisce/pitibusdiffunduntur cofeaJreht, copiose nafciturelcantifllma omnium quas umquam vidcrim, lypociftis nouo Veie, cum Ciftusjam ad explicandos florcs fe parat nar quando primum
&
,
ctcnacmcrgir, purpureum
five
kcrmefinum
fencura
CvJZ*
.1*1
ftjUrO,^>,L'V
Lo^
A%
Plantarvm
HISTOR. LIBER
-~.
I. w
*
69
-
-- -y
dcindc paulacim a(Turgcns,& fefc exphcans,mukum dc priftini coloris elegantia remiccic ia cycinos iuos proferc candicantcs curgidos lcnto iucco^)lcnos:tjui a pcncispharmacopocisdcniatur&inuibmadicrvacur. FrequcnsefthicCiltus.ciim in Hiipania,pra:icrtim capartcquxl3jeticaappcllatur,tuni
tericum
1
cflc diceres:
,
&
&
in Lu(Icania& Gallia Nacbonenfi^maximcSecto monce.
Ciftusmas
11.
Ciftusmasv.
.4
,o>*
aS"
Ufiy% tc.
Secvndvs
cademaltitudinequafupcriorafTurgit, interdum ctiam majorc
non mi-
ajlutmiu
nusfrutico(ofcipicc,nequeminorcramorumfrcqucnna:miniistamcncandicat:foliahabet ueodcmordinedifpofitajmollioratamcnjongiora.anguftioraj&magismucronaca: fioscjus iupcrionfimilis,caineicoloris:capitulisctiam&:femmcparum differr. Na<citur&inHiipania,&:diutiusreliquismarisgcncribusflorer:iHiusiccmramulitencriorcs,rorulentumquidpiampingue8_odorum lub Aucumnumcontrahunc. Dubium non eft,quin Hypociftis (iib hoc gcnerc eciam crcfcac: nullam tamcn, quemadmodumnecfubtribusfublequentibusjobfervavi^ e kt 1 v s fuperioribusbrcvioreft, nonminustamcnfruticofus: tenuiorcs habet ra- cij} uimM odorata, 1. mos.folia fupcriore breviora,diluciorc viridiracc prsedita, magis rugola, pinguia florem alijsfimilem,dilutJusrubencem &:aliquanculum odoratum, quam nocam in reli-_/ quisCifti Mansgeneribusnondeprehendi:hujuscapirulafupcrioribus paulominorafunr,
&
rvtft
&sfuisinvolucrisquxrlorumcalicesfunc)diuciusocculcancur,fenienincapitulissqualc. Huncduntaxacin Luficaniafpontcnafcentem, fupraOlyflipponem icinercConimbri-
cenfi,atqueetiam in maritimisobfervabam. Qvartvs humanaalcirudineplerumqucattollitur,utrcliquifruticofus, &ramulisaliquantulum inca,nis: ejus folia reliquis majora 5_ quafi orbiculata , nonnihil hirfura &: rugofaturaciiis rubencc : hirfura, dura, farflos fuperioribps forma fimilis, pauld major, &: colore pentagona capitula , fuperioribusmajora, inquibusfemcnrufum, tnajus quam aliorum
continetur.
Cisfm mtU
IV.
InvcmturRcgnoValentino & Arrogonum.audioetiara rn Italiatrequcntcm eile: natus
inBelgicispoftcahortis, lcminecxillisprovincijsmiiTo. humiliseft , &_ fupinus ut plurimum, mulris pedalibus aut paulo amphorii n t v s bus ramis ex eadem radice prodeuntibus folia crifpa hint &: quodammodo finuofe,, candi_.-! r __ _-_______ _.-_-U_ ff- -.,4.i~; ..T*r.ric flr_r_->r ri _r_ tilr_rn (n mirari hi i^ _pni__*_.
Qv
[*..*
t\.
m m
__.__.
crisplcrumqucconcefta/cmcnconcinen^
HuncinfolaLufitamanarccmcmvidebamfolo admodum arenofo: ncc ufquam
fre-
quenciorera
ysl
RARIORVM
ncmiiinattsc(Hiicfrutcx,pw^^ confcrvarc non poruir, namfubfequens ihcrbariarftudiofiffimo, qucmcamcadiu &rei

hicmslatisrigidaabftulit.
.
Septembn rceionum&locorumnatura& tcmpcramcnto femcn Augufto,

:
fupcrarunt, Rcliqua aencra quz hiemem vunt {acisnoca,cunicaautinfuishortisalant,aucal.quandoalucr.nr. S ,nonnumquamfenu^ Florcncvcr6oninesirt.C.ft.Apr li,aliquandoeciammaturiu
1
omnibus re.
v herbanse ftudiofis qui in Belg.o

.
,.
vi-
&
Oftobn
quin-
"qâtvor.
prioraMarisgcneracommuni vocabulo dicuntur Hifpanis
eftepa:
peculianter Lufuanis roft/h vocatur. tuni eenus pec
ClSTVS FEMINA
Cisli feminit
Cap. xlvi.
CIstvm
feminam
etiara in fuas fpecies

,
V+riitm.
>
\*'
&rc&is virgisfruticans, iicutMas: autfupinus&humi fparfus,ut Erica vulgaris Myricx folio. Deinde utrumqucgenus colorcm in flore variat, qut maximacxparte candiduseftj quandoqueludiftribuam. Namautclatiorcft
teus, feu
Ochrecolore.
CiftifminA
E ST igiturCiftusfeminafrutexramofus,cubitum intcrdum altus, nonumquam humi ftratus,gracilibus,nigricantibusq5ramis,folionon minore quam in maris quarto gcnere,circinatas
fererotunditatis, rudi&afpero, viriditamen,
faporis adftringentls
& accrbi
,
florcm habec
paulo
minorem quam mas quinti generisflori penefimilem,album,nonmimquametiamflavum, luteisfibris, utin rofafilveftri, mcdiuni florem occupantibus:capitula minora funt maris
capitulis,nigriora,non mucronata, fcd non^nihilcompreiTa fuperiore parte, femen paulo
nigrjus&/atismagnumcontinemia.
<^|>
Re&i & fupini qui album florcm gerit magna

eftinHifpai>ia Lufitania,GalliaNarboncnii&
>
-*
v /^fj^^"^^^
.
ô
ffijw^fm voL
^^
\\
jkv
^^ Aquirania abundantia Qui vero lutcum pro^ (? n nonnullisduntaxatHifpani#locis, &cx.
tremaAquitaniaCamabris finitima, circaBayonam vidifle memini. Hifpani Ciftum fcminam vulgo xara-e/Iepa vocant,nominc cx Maris& Ledi appellatione
Narbonenfis Gaflia* incote, qui circa Mompclium vicimfque locis habiranr, mcotcmporc ***/ vernaculalingua diccbant. C i s t v s autem uterque, mas & femina,Gr;ece dicitur yjôc, Diofcoridi, qucm nid-am
compoflto
&
pov
& Kiosapov a quibufdam vocari (cn bit.

6,
Tbeophrtfl.
multis annis habui opinioncm,hic diffimulare no poflum. Ea cft,Theophraftigr^cumexcmplarmultisjam farculismendofumfuiflc, &Hiftoria? Plant. lib. vr,
Por
quam
smMuUius. cap.w.initio, zfcov
pw moxqo lcgcnGumefTc,errorealibrarijs
facileadmiflb,
obvocumaf-
finitatcm.
NamcumTheophraftusdearboribusagcnslib.ni.Hift.PIant.cap.uIrimo,adeodiligenin altum fe attollcnrcm hanc dcnuo in tcr Hederam in fumma gencra, humi repcntem tria gcncra,candidam,nigram,& quar Helixappellatur: tertid,fingulagenerain multasfpe-
&
ciesdiftribuerit.Curlib.vi.ejufdcm Hift.cap.ii. quafifuioblicus, intcrfuffruticcsHcdcras denuo meminit,cjufque duo duntaxat genera facit, utrique florem rofx filveftris tnbuens?
Hcderae flore omnibus notifllmo? ptiniusTheo. Ccrtc fic ego cxiftimo,mendofum Theophrafti cxemplar in ca ufa fuffe,cur PJiniusfqui pbr.mentlpplcrumquc cx Thcophrafto fuadcpromit) de Hcdera a&urus lib.xvi.cap.xxx iii; Nat.Hift. fiitnexeflar cx Theophr.Iib. v:, capitis fccundi initium ad vei bum mutuatus, reliquam dcinde Hcdcne fajHUtus* hiftoriamexejufdcmhb.Tn.perfcquutusfit. Sic cnim habetTheophraftus,^ y*pKioj&*$vo yiv^Siatpovai rb /uhctppc*, roS) Sfau tc* <ro ,uh fAuCpv Hffj c-xAjfpOTfipor,^,^ mapbrtpov iffiP ny^ ro av&oq i7n7rop$vp/fyv a/u($a> <Te 'dfxoia roTq aîOiQ 7fXh sXarrco Hj aocptacujus obfccro
.
quxnam eft fimiSitudo cum
PliniusaiitemjHeder^duogcncraprimajmas&femina/njajortraditurmascorporc
folio
Plantarvm
histor. LIBER
I.
7*
flosfi-
foliodurioreetiam acpinguiore,& florcad purpuram acccdente. Vtriufqueautem
miliseftrofa:filveftri,nifiquodcarcatoclore hcdcra? florc purItcmlib.xxi cap. ix.de coronisagens.Vtunturefcrulis,&:corymbis, &: in alio gcnerc earum iilvcftnbusrofis fimilis-.Et in ijsquoquecolor tantum de-
&
fmreo.Eft ectat,odorautcmabeft. Similiterciim de Ladano agitlib.xn.cap.xvii.Hcderam pro Cifto ponit. Vcrum autcm Ladanum(inquit) Cypri infula*, &eiTeceiipum hircorum barbisgenibufquevillofisinha:Quod fatis rens,fed hedera: flore derofo paftibus matutinis,cum eft rorulcnta Cypros,&:c. indicant fubfequentia verba.Sunt qui herbam in Cvpro,ex qua id fiat,Lcdam appellet, &c.
Nam LcdonCiftigcnuscfre.nemincmignorarearbitrorj&paulopoftdemQnftrabimus.
Sedhb.xxiin.cap.x.jt/ajbvaCiftodiftmguit. NampofteaquamdeHcderxfacultatibus
cgit, (iibjungir, Gracivicinovocabulociftonappellantfruticem
majorem Thymo,folijs
ocymi. Duoejusgcnera. Flosmafculorofaceus,femina;albus. AmboprofuntdyfentcriHederas diximus. cis, &c. Et p.iulo pd;r,Sub his maximc nafcitur Hypociftis,quam inter Cetervm Cifti folia, & parva germina trita,adeo deiiccant & adftringunt, ut ulcera ""'J*' glurinarevaleant: Floresautemeffkaciorcsfunt, ficutcumvinopotidyfenterias, ventris
imbecillitares,fluxusque
& humiditatcs perfanent: nomas per feilliticohibent
vetuftis vl. .
ceribuSj&igniambuftiscumceratomedcntur.
minatur teftc Diofcoride.Plinius fcribit orobathion aquibufdam dici,arefatam m umbra, [ iutt fpiflare, & rufam ftomachi rheumatifmos Qnbtthi. fiftcre alvum ex vinoauftcro nigroque,ficcarc
f ' s
Hypocistis
veroûxGra-cistVox/s-kdiciturjanonnullispoCrja-po^
^T/yoscogno-j^-
&
emendarc.poram tribus obolis,fanguinis excreationes,cum amylo dyfentcrias potam &: infufam,vetera quoque ulcera purgare.
ClSTI FEMINAE CLASSIS ALTERA.
Cap. xlvit.
o t prajterca Cifti gencra in Hifpania & Lufitaniaobfervabam, quarad Femi- cifiifctni c '^,MX potiiisrcfcrenda, quamadMarem,aut jl ^namvelutiadprimariumgenus.meojudicio, Ledon quandoquidcm nullo pingui lentoque liquore funt obfita, ncc rofeum fivc purpu> rcumfloremhabent. Ciftas folio Halimi II. CiftusfolioHalimi i.
crv
%t
o**
cubitalesautamplioresprofertramos, graciles, fatisfruticofosînquibusfoliao^/^ Prior H*m (a quo cognomen ind.d.) obtufioPortulacs marinar fimilia.fed omnino incana ut Halimi quinque adftnngentis guftus: fummis ramis mu tnnharrent florcs , mucrone,fubacidi re nonnulli coloris,minores quam in fupenonbus, ilb Cifti generi quod conftantes,flavi
&
fohjs
s.
7^
CA
R O L
CL VSl
R A
RIORV M
Ciltus folio Sampfuci.
Ciftus folio Lavendulx.
J..P*
CiftusfolioThymi.
Helianthcmon vocantjfimilcs^fuasfibras in medio contincntes : his iuccedunt longiufcula &: triangula capitula, cxiguum fubruium femen continentia. Adhujusradices Hypociftin nafcentem oranino luteam,five ochiarcolorc, iffius planta? florcm colorc refercntcm , Ianuario menfeanno
Kytocislti
m.d.lxv. repencbam
Hancpueros &paftores
manducare intellexi. A lte r procerioreftpriore,firmionbusraCiffuifilU
mis incanis ut prior.foliaetiam habet Halimi, paulo tamen Iongiora,anguftiora, magi.s mucronata,
&
& dorfo elatiore, incana tamen tota cV fic-
ca/ubacidi etiam
& adftringcntis faporis
Iftius
ncqucflorem,neque femenvidi. Vterque frequcnseft in Lufirania arenofb fblo &:auramarinaaniato, intcrEricas, nonprocul Olyffipponc^nulquamalibimihiconfoe&us.
Ciftutfolia
/yH \J\
CiSusfolio
S*mp{nci.
plerumquecubirali aflurgit altitudine,plurimis ramis, ufque brcvibus prarditus, circaquosconfertimnafcunturfoliaangufta.incana, Lavendula: folijsproxima, adftnngentis J. \J jtiT guftus floresfupcriorisfloribusnonmultumabfimiles,p.nvi,candidi:femennonobfervavi. HicfrutcxadeoLavcndnlariimiliscft, utexcepto odore & fapore,pro ea fumi poflir. cerrc quas plantas initio confpexi negligebam,LavcndulamefTeexiftimans, fed flonbus deindeconfpe&isinaliquoc alijsplantis, diligcntiiisoblervatas,Cifti genus eiTe dcprchendi. Solo Valentino rcgno hoc Cifti gcnusinve_... nicbam andis & petrofis locis quarto a Valentia m iliari 3 Aprihs initio. Qvartvs frucex cft mulcos gracilcs ram ulos proferens, in quibus folia parva, quafi circi-
Tektivs
Ip^
&
nata,
# L A N T A RV M L I B. t. 7J mtaîncina^Sampfuco fimilia,pauld minora^&dorfo emincntc ,contrarijs itKcrfepedicut>
HISTOR.
&
Ofti generibus, nafcuntur, adftriciioncm habcntcum quadam aciditatc &fal{cdineconjun&am: flosmrummisramiscopiofusquinisalbisfolijscon(tat,quoruni meditullium maculaexpurpuranigricansinfici^villis&ftaminibusflavismcdiumflorcni occupantibusxapituladcindeliniferecx^^ mi,ex nigro candicans fivc cinercum contirietur cocus verd oblongus llle ramulus qui flo]is,utin ceccris
:
rem & capicula (uftinuic,(eminc maturo are(cit
ur in fmgulis Cifti gencribus.
Primiim hunc inveni in Hifpani^ Caftclla vctcri,fupra oppidum cui nomen D Marritff MCaftAndx dcindecopiofum ciicaCaraiccje i&ctozoBxtico agro incerTagum&Anam
flumina. Hifpani ^//>3r74aucîr/^?/4appcllanc,communifcrmecum Ericarminorisvulgatioris vocabti!o,quia fortaflis intcr Encas numcranc.
Qvintvs
pedalifruticacaliitudinejramulisexpurpuranigricantibuSjdurisjlignofis, qui
viridia,
ajiusfrb*
m
<m$ magnaexparcefinefolijsconfpiciuntur, prxcerquamcircaeorumfummitates, in quibus ThJ~'
confertimnafcunturexiliaadmodum,
Thymifoliorumarmula, adftringcntisguftus: florem fum mis ramis fcrt fupcnori fimilcm,minorcm, &: nullis maculis infcdum femen non obfervavi. Hicmihifolumconfpe&useft extrcmaBarticzparcc, quaCaftellam&Luficaniamfpcut ficri camen potcft ut cciam alijs locis nafcacur.
: :
ClSTI FEMINAE TERTIA CLASSIS.
Cap. xlviii.
cv/?/i*
s &formarefpondeac,necdimjnilefittcmperamencum. Chamaxiflus ^^
i.
-,
Vperioribvs
proculdubio conjungenda: funt pIanra:,hoccapite fu bijciendx,cum

f*
cujpmu
Chamxciftus n.
,
j^*a
UA^
notae(cplantapluribusregionibusvuigaris,quamGermani,qu6dlpcisincul- c*mA* '* tis incet Ericas na(cacur folijs Ftyflbpum vulgarem a?mulecur,^f P^ Pffap appellant.floribusvclalbis, aurpallidis, fedmaximaexparceaureis, quadecaufaHerbariorum in Germaniavulgus Confblidamaureamnuncupat. SuntqUiPlinijHelianchenefTevoIunc, alij *?*['}?** Panaccm Cheinw leiumDiofc.cuifolium amaracofiiriile,florem aufeum,radicem parvam HtiUntb. nec alce demiflam rribuic. Ego ad Cifti feminx terciam claflem reducendam cenfeo: * n **chtiro *' quemadmodum &alia genera fubfequentiain mcis peregrinationibus obfcrvara. v L-Tos promicChama:cifl:usalccrexcademradiceramulos,rcnue$,obIongos,iurn- c**muMnt &u ccllure fparfos,fubrubences,in quibus cxigua folia, ordine quoda &: duplici fcrie, quem- '
)
Omnibvs
&
~"
admodum
74

Serpillo fcre fimilia, nigricatttia &kirfuta,
admodum in?eliquis Cifti generibus, difpofita,
craflaque: (ub florum autein parcum,in novellisramis,longiora&candidiora:floresincx-
crcmisij(dcrniiovellisramulisrcrniautquatcrni,oblongis&hirfutispediccllisinha:rcntcs, magnitudine parcs, fed aurci planc coquinis folijs, ut (upcrioris flores,conftantcs, illiique odorati: femen obfervare non licuit: radix mukifida, aliquot fibris latefparfis
loris
&
capillata.
ldque femel menfe Augufto florcntem: in hortum vero tranflata,ubi illam aliquot annis alui , Maio mihi flofcminis occafioncm ruit: fcd florcscum fuispcdiccllis nunium caduci,omncm obfervandi
Nufquam nifiinfummis Auftrix
& Sryria: Alpibus inveniebam,
A;
"
':
'".>
plancadciHerunt.
Chamarciftus in.
'
Chamarciftus
mi.
.%"*
Irttf*
Ch/tmttiHHt
III.
cftTcrtius rAmulis,humi fimiliter diffufis,quos bina fcmper cntrario intcr fe fitu fcpiunt folia,Myrti carentinx folijs a?qualiaautanguftiora, fupeint ciherea quadam lanuginc obdudta, inrerne vero omnino incana, guftu adftringente nonnihil amaroprardita: pedicellos pofteaexeritduas auttrcsuncias Iongos,quibus infidenc quini
DodranTalibvs
&
autfcni floresfuperiorifercformafimiles, quospi&ormaleexprefTir, &fculptorcorrupir, lutei coloris: his fuccedunt trigona parva capicula ,femine in*quali,minuto,rufro plena: radix lignofa,dura, vivax: in hoc ctiam ramuli florcs fuftinentes ,
maturo
& dcciduo femine,
cxficcari&confringiplerumqucfolenc. Maximaabundantia nafciturinomnibusillismontibus quiaCflfcm&crgDanubioimmincnti^dAlpesAuftriacascontinuaquadaHi fcrie procurrunt tumetiaminHamburgcnfl Pannohix montc , alijfqnc ejufdcm Provincia: locis fublimioribus preferrim, ficcifque,
,
chamtciflut 11 J '
graminetamen tecliisagris. Floret Maio,femcn maturum eft Iunio. Qjta rtvj exigua eft planta,tenuibus,lienofis, humique fparfis virgulis prardita: folijs primo gencri,quod Helianthen putant,fimilibus,minoribus tamen, omnino cadicantibus,
guftuadftringentibus: floresextrcmisramisinfjdent, quinquefolijsconftantescoloris in-
terduraalbi,utplurimumpallidi,ftaminibusmcdiumflorcmoccupantibus:fcmentrianguliscapituIisLinoparibusineftexiguum,rufura Radixlignofa&fibrofa. hMmaci!fut Qvintvs ab hoc nondifFert magnitudine&ramulorum tcnuitate: floresitem fimi*" les^fcminafimiliaifedfoliaanguftaomnino&tenuiajCiftofblijsThymi^quiquincuscftin fecundaCiftifcminarclaflejrcfppndcntia,incanactiam&ejufdcmtcmpcramcnti. Radix penndcdura&fibrofaatquefupcrioris.Floresaperic uterqueMaio. Frequcns eft utraquc plantula Salmanticenfi agro , ubi pirdigutr* ab incolis appcllatur, quia perdiccs circa cam frcquentcr fc volutant,& pul verant
;
*4
*
Sextvs-
C lumxciflus v.
Plantarvm HXSTOR.
LIBER
T.
Chamxciflus
7;
vfi
Z*
Chamxciftus vn.
dodramaJesaurirajorcshumity chmtHMm fufos ramulos habct.multis oblongis anguftis- n.
qucfoIijs,nulIocerro,fedc6fufoutplurimuni ordinc dilpoficis, fcptos, prxtcr vulgarc in omnibusCiftigeneribus foliotumficum, faporis initioveIutgummofi,dcindeamaricantis;cx-
Stxrrs
trcmosramulosbiniaut
tcrni occupantflorei
quinqucfoholisconftantes,lutci, cumfuisin medioftaminulis, coloris: quibus fucccdunt trigonacapitula fatis magna, majufculum&
inxqualelcmcncontinentiairadixlignofajdu. ra, vi vax , foris nigro corticc obduU,& in aliquotramosfparfa. Rarior cft, nufquam cnim nifi in montc Badcniibus thcrmis immincnti, quarcoa Vienna Auftri^ miliari, atque in Haraburgenfi duobus aPofonioVngariae urbcmiliaribus, pauculas
plantas invcnicbam florcntcs mefe Iunio,
quo
tcmporc,aut pauld poft,fcmcn etiam
perficit.
Oblongis,
$fr
quandoquc dodrantalibus cLtmst&M
fj*~*^
tantumfcrpitScptimus ramis, humi diffufis, vn. nigricantibus, inmultosaltosbrcvcsramulos divitis: foliafrcquentia&confcrtafunt, bina
fcmpcrintcrfeoppofita, cxigua, Serpillominora, Thymiduriotis folijs haud majora , craf<a,fuperiorc partc viridfa, inferne candieantia, amaricatis (aporis: cxtremis ramulis innafcun-
turbiniautquitcrni flofculifimul jun&i,pefpufilli^cauinquefolioliscopofiti, carnciquatf coloris: hisfuccedunt capitula, macuritatein
-**
quinquccrcnas
fefe aperientia
& femcn cxilc
*dmodumoftcndentia:radixdura,lignofa aliquotfibrisdonataeft: quinctiacu ramifubin* dc tcnues fibras agunt.Exficcata plauta non inj ucundo fpirat odorc. G x Nafcitut

o
Chamxciftus vni
Nafcitur tcnui folo iiicer faxa, in (ummis f*ncbttQl&malbMt&cah)s Auftnacarum Styria* carumquc Alpium fuperahjs.Floret Iunio,intcrdumetiam paulo matuhus, pio tcmpons quonix, quar jugajllatcgit, maturc aut terd
iolvicur,rationc.
Ciim Pannonicafum ftirpium hiftoriam primumevulgavi, nondum mihi conftabatqud iftam plantulam rcfcrre deberem,qudd mediam quandam naturaminterChamaciftum & Cncarum Macthiuh obcinere viderctur:
eamobcaufam
ram ,&
facicns
intcr utriufquecapitalocaveWwjuov rehqueram Jiberum euiquc-.
ûo potiffimum nomine
appellareli-
C**mniliM VUI.
beret. Scd dihgentiiis poftea obfervatam,inter Chamarcifti gcncra reponcrc placuit, impcl*
lcntibus mCjUcitafacercm^liquotcaufis. c ta v v s palmaris eft aut paulo aruplior, fuperionbusqj firmior, multis 1 gnoiis,re&is &C nigricancibus ramuhs pr#ditus,quos numcrofa adeo conferta ambuit folia, ut quacernis ver,
&
fibusdigcftavidc?atur,Myrtiminorisfolijsnoa diftimiha, minoratamen &hirfuta, licctatra Viriditate fupcrnc fplendeant,quoru guftus adftri&ionis paruceps eft: flx>$ unicus inrerdum &C alcer cxcremis ramulis exjt', fatis craflb pcdiculofubnixus, uilico quidem conftansfolio, fed quinqueprofundiscronis,ijfoert^q)vclutcncitiatis divifb, ut quinque folia habere vidcatur,
ejufdcm
cum pnmogcnere pene
ttiagnirudi-
nts,coIoris cx albo purpurafcentis,
& quail car-
Ciftusannuus.
Beidilurioris,decemftaniinibusextrcmapartc nigris,&ftylooblongopurpurafcentemediuin floromoccupantibus: fionbus excuflis apparcnt pcnragona capitula obtuse mucronata, qu^ maturitatc apcrta/emen continerccJcpro
Ufl>
hendunturexileadmodum,flavicoloris. Rariffimum hunc fruticcm duntaxat in kc# Itot jugi (copulisnafcentcm obfcrvabam ,uty de florcntcm fub racfii Iunij fincm erui femine veroprxgnanre inT-tytjalben fummo fuperj
ctlio, duobus fupraTiittbcr^ miliaribus
Scmci
aique itcruexijsjugiscum fuocefpitedoiumptum inmcuhortulumtraftuhcualjselegaft3f
tibus alpinis ftirpibus
fed mitcfccre noluerur,
?*<*
Nvilvm
nomcnvulgarchasplantasobtine*
:
Primam ,qu;e, ut dixi, cy6cii ptfop a Germanis dicitur Tcrtiam qux ab Aufe intellexi prarcer
vocatur, k prarftanti videlicet curandorum vulnerufacultatc (quo etiam nomine ipfbs donare audio Priorem) 6C > Quartam atqucquintaab Hifpanis ferdigutr*
ftriacis/pcpIaUcraPcltfrattt
appcllatas
Suntautem omnes perpetud virentes &: fua folia pcr hiemc rctinentes: kd eo.
rumfloresadmoducaduci^&ftatimfencfcctcs.
*
ClSTVS ANNVVS.
C AP.
XLIX.
<?
Oiltut
Superioresplanta?multosduratannos, fie fic quas hoc capite defcnbam, Chamarcifto,meaopinione,c6generes,annuarfuntdun

taxat,&:
VT
nu:u I.
pnmo a fatu anno perire

,
folent.
D
gulis, fblijs
Pkior invinetOrumapudSalmamicenfes margmibus & Granatenfi Kegno miln obfcr,
vata,iongiufculis hirfutis,rccti.s
1
'
&r raris eft vir-
autcm amplioi ibusquam in Chamscxfto pnmo, magifcûe viriîbus,

.
adftrin-
gcntis
PLANTARVM
HlSTOR. LlBER
>
T.
,
fcmen minutum ru^ransintngoni S capituI.s,duploquamChamarciftiprimimajoribuscontinctur

Caftcl!anirrr4Vocant,quiaforfitan ubihnarcitur,tubcra quillis/r*dicun. Al y d nophyllon hcrba, quam Pamphilus in ,*tf,u \ gIorns,tcftc Athcnol.b. n.De.pnofoph. trad.tfupcrnafcentemtubcnbus, cu.usind.cio'"' fubefletuberacognofcunc<>
gcnc.sguftus:flos Chamarcifti primi flori (im.lis pallidus auc albicans cft ,
77
^fr^^^^-^t^
&
Ejusajia fpcc.es inveniturlongioribusal.quantulum virgis.nontamcn minushirfutis, anguft.or.buset.amfol.js,cujusflosminor,pall.dus,valdecaducus;ca .cula&:(cmcfim.l a: Alter a m, Madr.t.ana filva inven.ebam, fccundoab urbe LutctiaP m.l.ari, pcdali altitu- cff d.neaflurgenccm ,exiguis,tenellis,rcais, necadmodum ramofiscaulicul.s: oblong.sfolm,'-"'anguft.s;,h.rfuc.s,d.luca v.ndicace pra:dic.s,qua: cum ramul.s rcr Caniculc a*ftus dam lento humore (unt obfita: flos pufillus cft,quinquc folijs conftans,* pun.cantc macu2.
1 '
pineuiquo^-H*^
u~
"
ainfignit.s,palhdial.oquicolorisucfuperior:tenellaadmodum&tr.quct.acap.tulapulilr r lum&cincreumfemencontinenr.
Hujus nullum vulgare nomen intellexi. Sed utraque Maio menfe florcr.
Pnonsfcmcn,maximccommcndariadncphriticosdolorcs,atqucadal'iosufusutilccffc,me monebat Dodifs.vir Simon dc Tovar Hifpalenfis Mcd.cus.
ClSTVS LEDON.
P.
L.
CVperest uttertiumC.ftigcnusinfuasfpeciesetiamdiftr.buamus, quxnon minusva-c,/7, Lt^naMuntquam m Ciftofemina.Initium autcm absomnium vulgatiifimo &p.neuillimo ion
-
perHifpaniasnafcentefacicmus.
'
CiftusLedon i.anguftifolium.
i. .
-*
trv~
igiturLedonfruticatadliominis UUmxim. aititud.nem,quamctiam intcrdum (upcratjra- 1 " 77 '^"""'

misfrequentibus,Iignofis, duris, nigns: folia, quemadmodum&rami, cx advcr(o fuafunr, oblonga, tranfvcrfiim digitum quandoque
Primvm
lata,rtonnumquam etiam lac.ora,fupcrnccx virid.i
nigricantia, infernecandicancia,
quxcum
cali-
tenellisramulispingui
quodam odoraro,
do,& tianfparcntelrquore adeo copiofo afperfa

funt, utprocul etiam cxfplendorc con(pici& agnoicipoflit, odoraurcmocrava miharisgcrman.ci parte naribus pcrcpi: florc cft intcr ich-
quaC.(tigenera& pulccrnmo & ampliflimo, magnar Rofarinftar, fimplici quinquc foliorum tcxcura.omninoinrerdumalbo, fedcujusfingulafoliacirca
unguemcx
purpura nigricancc
macularhomboidcnuncm.ijore, modominore & anguftiore.ut plurimum infect.a lunt,floris
umbihco multis croceis fibris pleno

Cifti
ut
m ahjs
genenbus: capitula in longis pcdiculis,folijfque fuisdcnudatisjomnium maxuna,rotun-
daferc&plana.nonmucronara, &-(a-pcnumerodecagona,dura,inccriusflavcfcentia,qu:bus dehifcentibus, (emendeciditcopiofum,iubru-
fum.omnium minutiflimum.
Totaplanta,dum reficcatacft,quendam candorcm contrahit pinguem tamcn illuin fuum lentorcm&fuavem odorem non amittic, fcd eum retinctad multosctiam annos.
,
c-
Crefcithoc gcnus multisHdpania: Lufitanix locis frcqucntiflime , p.ftoribus ad calfaciendasfornaccs,&tcnuiorisfortuna:hominibusftruendoigni(erviens. Nufquam tamen
&
abundanciusquamincollibuseorumquedeclivibusinccrTagum & Anam flumina, & roto ferc monte Sierra merena nuncupato, ut mihi aliquando contigerit ad vigint. fere miliaria per hujufmodi frutices iter facere. t. Superata Calpc, littore mar.no, qua Malacam itereft, laciore nafcirur folio quafiad,rî Laurianguftifol.xfoliorumformam&ampl.tudinemaccedente: non minuscamcn pm- J''" m gui lencoqueillohumoreabundat,quamjamdefcriprum. C
,
'
!*ti-
Hifpani ucrumque xara, Luficani priorem fpeciem eflepa appcllant. Altervm genus, ubifpontenafcitur,breviuseft,&bicubitalibusdtintaxataffurg!tftoIonibus/amofisiramifunt fragilcs,foliaomnium,inter Cift. ge.nera qu^bbfervabam,maxi~* rnaJu3
J'
VJ****
^r*
t*4tnit.l+.
"f l ""**'
78

Ledon
ii.
Lcdon latifolium u.majus

iA-'c- t*i**}
latifolium minus.
Lcdon
ii ii.
, >W
:
tna,fuperncviridia, infcrncnonnihilcandican*
v
l^-
Pofoliorum formam interdum , pulinigrarplcrumque armulantia, fatis rudia& carnofa, hiemerubedinem nonnullam contraadftringenns faporis flos canhentia,fubacidi di<tus,Cifti fernin^ flori parxapitula pentagona,
tia 3 Hedera:
&
&
mucronata,
funt.
exili &c nigricante
femine rcferta
Tcnellar plantar ncquc pingucs, nequc odoratarfunt, iedannotinarduntaxat, &vetuftiores,
Autumno prarfcrtim, quo tcmpore omnes Cifti

fpeciesqux pinguesfunt, abundantiore fucco,
craffiore
falcem&magis tenaciprscgnantesclTc
alia fpccics
mihivifxfunt.
Iriov
i t.
U-
tiftl.mmut.
C>,
ctiam invenitur, peromniafcreilmilis, fcdhumilior, nequccuoitum excedens: foliaetiam minora.flore,fcminc,guftu conveniunt. Vtrumque gcnus naicitur in ca montis Mariani (vuJgoSierramorcnadi&ij parrc, quxfuperanda cft ijs qui VlytTippone Hiipalim iter faciunt.InvenituretiamquibufdamcoUibusGrat.
Hujus gcncris
nata: vicinis.
Primam fpcciem incolar xaraxarguna> &xa~ w# vocabant G ranatenfes.xara-efttpa, eodem quo Caftellani Ciftum feminam nomine. Altc:
ra fpecies incolis xaguarâ dicitur.

Liionxu. Cjfrmm.
*'
,.<r.^
inHifpanijsnonobfervavi, fcd fcminc cx Italia miiTo Cyprij Ledi nomine , nobis&plerifque alijs Belgis rei Herbarise ftudio fcfc oblcdantibusnatumeftjCubitaliînterdummajorealritudinCjfruticofumjnigricantipra: faturata viriditate nigric atibus,mcdix intcr primi fecundi bus ramis,carnofis folijs,
Tertivm
&
&
gencris
'
Plantarvm HISTOR.
&
tlB.
t.
J9
gencrisfoliamagitudinis,brevioribustamen,&rhomb^ novcllis ramis lento rofcido humore obfita funt,non adeo ramen abundanti &dcnfb,neque etia aded odorato,ut in primo genere:flos albus cft,fecundo generi fimilis, fcmen etiam
cxilenigricansinrotundiscapitulis genus multis ramis fruticat, cubito longioribus , lentis flexibilibus, hir- L,i$n x n futis,albicantibus folia rcliquis Ledi gencribus molliora, ad Cifti feminar foliaaccedunt,
Qv artvm
&
veriim paulo longiora,anguftiora,hirfuta,nigriora,& lentapinguedine confperfa , non mo66 verno tempore, fed etiam pcr totam arftatem confpiciuntur flosalbus eft Cifti feminx florenonminorjiieceiabfimilisicapitulaexiguamembranaccisquibufdam&laxisinvolu:
criste&a,(emencontinentomnium interCiftigeneramaximum,nigrum
InfolaCaftellaveterihocgenusobfcrvabam , vicinispagoS. Martini delCaflanalXocis^ ubi ab incolis ^drdivie')* nuncupatur,adeo frequcns,ut vulgare fit iftic proverbium, Jguien almonte va yy mas nopuede Alomenos ardtvieja coge. hoc eft,
y
Quicunquemontemaccedit,potiusquam
iramjcolligat.
Apud
Ledon
inanisredeat, vel Ardivicja (plantamviliffinoftros Bclgas fatum feliciter provenit*
v.
Ledon vu
t-*
\fi
L***^
\**r.
Qv
ntvm eadem qua pfoximedefcriptutft affurgitaltitudine, vcrum ramisdufis, li(
gnofis,nigricantibus:oblongisolea?foIijs
confperfis,
angu
&novclIiramuIi: flosalbusomniumfereminimus: Ionga& angulofa capitu!a,in quibus femcn ex rufo nigricans,cxiguum. AdhujusradicesgenusilludaiVo^poty,fiveCynomonj,Hypociftisnuncupatum,adnaruminvcniebam, multisvelutifquamis, utquodinaliorumCiftigenerumradicibuscrefcit,compadum pallefcentiscoloris, quibufdamtamenlineispurpurafcentibus&nonni,
qucmadmodum
hil virefcentibus diftin&i , cytinos fuos
fumma partc proferens ,
lentoque
& glutinofb fuc-
co totum pra?gnans. Nihil ifto Ledi genere vulgatius toto Valentino regno, & Narbonenfi Gallia, ubi aliud Ledum non obfervabam fed in plerifque alijs Hifpanix Luficani^locis etiam
:
&
invenicur.
penc Quinto fimilccft, breviuspauld, minoribusanguftioribusquefolijs, lcntohumoreafperfis, quemadmodumilliusfolia: flosmajoreft,albusitem, &quinquc foli jsconftans,femen etiam rfpondet.
Sextvm
Ltdtntt.
cubitalceft,multis&frequcntibusramisfruticans,cincraceocoIoreprar- Ltdonru ditis, (juosfepiuntfrequcntiflima folia Rorifmarini coronaria: foliorumzmula, omnino cancfccn*
Se ptim
vm
86

Ledon vn.
Lcdon
vi ii.
O^
J^
Lcdon
ix.
vri
cancfccntia& hifpida, nec miniis pinguia,
&
lento fucco perfufa cum fuis tenellis ramulis, quam quintum genus: flos fiimmis ramis copiofus, candidus, iuperiorifimilis, necteiaendiCfimile.
Valentino ctiam Regno hscc duo poftrema mihi duntaxat obfervata funt , circaXativa , &C
ab
Itiffnrin.
incolis xaguarfo dicuntur.
O ct avvm
cadem
r qua fuperius magnitu-
dinecre(cit,ramitamenmagisexpanfifunt, foliatenuiora,fupernaparteexfufcoviridia,infer-
naverocandicanria, ut Rorifmarinicoronaria:
foliavideantur, guftu tamenadftringentia,licet lento quodam &pingui humorefintcum tenellisramis obfita: numerofi flores fecundiimra-
morum longitudinem nafcuntur quinquefolijs

conftantes, exigui, poftremo tamendefcriptis
pares,lutei coloris:
i^V
I^rf# ir.
femen in pufillis capitellis ex
cinereonigricans. Invenitur hoc frequens incultis illis locis citra
Tagum, fupraOIyflipponcm , cum Ciftofolijs

Halimi, &nonnullisBan:ica:, ubiabincolisôiwîdcftjRosmarinusappellatur. o n v m minus cft fuperiore,folia paulo majora, nequefubtusincanautinprxcedente, fed rariora magis glutinofa funt tramulos quibus flos inhxfic, tenues, exfuccos, planeque retorridos, aliquot inania capicula &omninohiantia jamexcu{Tofemine,fuftineredeprehcndebam. pedali duntaxat eft alticudinc,
&
Zficn x.
Decimvm
ramulisexilibusîgnofis/atistamenfragilibuSjnigricantibus^pinguibus,
:
&quodamlento humore madentibus folijs longe minoribus quam in Nono, non multum a Thymi folijs
diflidenci-
PLANTARVM
Lcdon
x.
HISTOR. LIBER U
.
8l
>
diffidcntibus: florcs
non cbfcrvavi,oncmadn o:
ncc ln fupcriorc itd in oblongis ramtilil quafi umbcllarim prodcunna c apitula cxigua &C
fupcriorcpartc apcrta/naniajaui&: mulisarida.
dum
cum fuisra^
Naicunturveroharcduopoftrcma, in extre*ma B*tica: parte,qua Caftcllam nova ipcdlar ,ab incolis xaguarfo nuncupata: ramerfi poftcnus nonnullictiam/^^r^^/4appcllcnt,quod fubca
forte tubera,vel potiiis, utexiftimo, Hypociftis, quxillistubcris fortaflTeloco obfcrvata tft, naIcantur:
tuberacnim Hilpani/*rw*#, utance di-
fci,vocant;
Non
i
minus pefrpetud vircnre nec d^cidente
funtfolioiftaCiftigencra,quam
Mas&Fcmina.
*
porrohicfrutexAôy,LannisLc- A&m dondicitur:Pliniusctiam Ladanappcllat. Pin- Li4tm gue vero illud quod ex eo colligitur Aa JawjLa- JjJ' M. tinisLaJanum,officinisLaudinum. Ei v s colhgcndi rationcm Diofcorideslib.i.
PliniusNaturalisHiftoriarhb.xn.cap. xvu.deicripferc. Quam vcrd intcr reccciorcs Rcllomus lib.x.cap.vii.ObfervationuminCrcraobfcrvaffc ait adfcribere hic libct,cum ab alio ncaunc fic adhucprodita.
J
Gracis
Grxci colhgendo Ladano pcculiarc inftru- LMJanlnBimentum paranc,vcrnaculo lcrmonc illis Ergifti- x e* *#* ridi&um Eftveroidinftrumcmumraftrodcn.
tiumcxpcrtiiimilc:huicaffixxlunr multxligularfive zon*e cono rudi nec pnrparato confetx. EaslcnttcradfrJcantladaniferisfruticibus, utinhancatliquidusillchumorcircafolia concretus,quideindcaligulisper(ummosSolisardorescukriscftabradcndus ItaqueLa-
danumcolhgcndifummus>imdintolCT^
ncqucfacilequifquamaliusad idcoM guidum operamfumicpr^terCalohicro^jhoccft, monachosGrarcos. Nufquamaurcm majorecopia pcr totam mfulam cogitur,quam ad montis Idr radiccs,pago Cigalinus nuncupato,& apud
Ixseftu in montibushxrefcncccilcfit:
Mdopotamo.Haclenus
Bellonius.
-*
SiquisfamcninHifpaaijshuiccoIligcndoopcramnavarevcI!ct,mulr6nv'norc,urmihi
vidctur,ncgotiomagnamejuslongcpurii^
cuminregrâhquando,utdixi,filvînvcnianturomntumpinguirimiilhusLcdiquodpn-
motocodclaipiimcquciHocxA^^
adhxc hibftanna tcnui proinds cmol'icns,& moderatedigcrens,atqtfe etiam concoquens: itaquc nnrandum non cft, ii pe-
Cetervm Ladmum
primo cxcefiu calidum
cft
culiarireraduterivitiacoiW fluentcscdpillosrctinctmamquidquid pravi humous ad radiccs abfumit, tum meatus quibus infixi funt, contrahit.
eorum rcicdi,iacmne
L EDVM ALPINVM
C A P.
T.
'L quorumcxcrcm
lignofisj
ED
dentpetioIis)conrperfifunt,intcriorcvcrdpartedilutiusrubri,aliquotltaminuhsintralain tcnttbus, fuaviufcuhodoris: ijsfucceduntexiguacapitulaqu.nquccclluhsconftantia, quibusfemcnfulvum ,minucifilmumfcobisinltar: viridiacapiculatnta, fuoodorecapiris quodam modo inducunt: radix dura, lignofa, oblonga : fed rami per terram
semu fis duris, fuperneviridibus&lplendentibus, inferncdiluciorccolorcconfpicuis, obculiorc, in ambitu villoiis hirfutifque uc hihc & nova gcrinrcrdum rocundiore c deorfum mflfxofiorum deorium nfbxogermir.um adftringentis mina, adftringentis faporis: germinum excrcmisinfidctcoma Horum rum& propendentium, campanular modo concavorum, qui fumma labra quinquc divifu(curnipiisundcdtpcnrisfe&a hibentes, fonsmcenfiiis rubcnt, &argentcisveluciûccis , . ^ .. a
mu-
&
gravcd.ncm
&
.
iparfiinterdumribrasagunc.
Invemtur in fummis 0ffrcrg/<5calbai/2D?ec9fcI/Ottr;ifital'arum4iic vicinarum Alpiuin eciam fupra .Caamingam,Charruliaiusisinter faxa.ad devexa plerumque Utera.Qbfervavi .. oruu f P
8r

Lcdiwi Alpinum,
norumcccnobium, inmontis afcenfu
lapidi-
Ledi nlfini Itnm *.uru.
bus ftrato,qui l u bcundus clt ijs^qui ad <2côf/ac vicinas Alpes proficifcuntur. 2. Aliudcjus genus invenitur inc<ilbfnfupra 01tubtx$l rarioribusfolijs, nccitaconfertis, majoribus,durioribuSjadmodum venofis, longiore mucronc pr$ditis,minime in ambitu hiriiitis,&
prona plerumque partc flauefcentibus,
autferrcarubiginenigricantibus: florcshabec fuperiori limiles,fcd paulodilutiorcs, capitula
&femenfimilia. Hujusfolijs&ramis adnata

aliquando reperiuntur tubcrcula nunc nucis ponticar,modd pifi magnirudinc, inarqualia,foris rutilante aut pallefcente nonnumquam colore,intusfungofa, &albapulpaplena, adftri-
&ionis participc , quargallarum vicem pr*ftarepoflint.
Floretutrumquc gcnuslunio Iulio: fc* mcnfub Augufti finem, aut paulo feriiis maturefcit.
&
Merhn slpi*
nnm.
idcmquc dofliffimusVlyfles Aldrovandus hunc fruticcmappellat, teftc C. V. Conrado Gcfncro in defcrinobilis
Nerion alpinum
^
Ck*mtrt*+-
dsndm 4i finn.
CJlMWJAT*-
dod
C*rrul$A
ftlis.
ptione Montisfra&i. Alpini paftorcs2tlp?ofcn& QScrgzofmnominant, ut ipfe codem loco in Epiftolis, Simlerus ad calcem Commentarij dc Alpibus referunt, quidam^Sarcnbfufl/ nonnulli ^tmcrlaub vocant, Primum gcnus omnino intelligi cxiftimarem a Clarifs. Viris Pena Lobcho in Adverfarijs,fub AlpinarChamarr dodendri odorar nominc, nifi bacculas afparagi vcl raxi parcs illi tribuercnc, quas in noftro noa reperiasjfed pentagona tantum capitula.utcx cjusdefcriptione fatisliquet. Altcrum pluriconvenircum corum montana Chama?lca!folia,five Lentifcifoha Chamcrododrendro minus odora In Obfervationibus prioris iconem cxhibet Lobelius Balfami alpini no-
&
&
&
mum
mine.pidortamenfloresfideliternonexprciTit,quosinquinquccrcnas,noninquatuor,divifbseflecompcniTct.firamos/uisfloribusonuftoSjameannoM.D. Lxxmi.amicisMachBal Amum Sl/M. liniam miffos (c quibus illam iconcm cxprclTit) diligcntiiis confiderailet licct non negcni incerdum fieri pofle,utquatuortantiimcrenisdividantur, ficnonnunquamludenceinflo: w
ribus nacura: ac omnes in

tlis.
eodem ramo tales natos eiTcjCrcdibilc non eft.

,
Xvomymm
fu$rM*dm.
Hiccftfrutcx queroanonnullisEvonymumdici
ancememini, nefcioquaracioncdu-
Naminhocubifru&usfefamoproximusinquo acinusin quacernosverfus digeftus, qualem Theophraftus,five granum quadrangula figura,quod Plinius,illi cribuunc? hx mo^ dddcfcriptafanchiftoria fatisliquet nc minimam quidem notam ad Evonymum rcferri pofTe.Itaquccum Gcfncro loco fupra mcmorato,& in Epiftohs,Lcdi potiusefTe,quam Nerion auc
Evonymum arbicror,mulcum me impellcnce,uc ita cenfeam, hujusftirpisodore&
temperamcnto. Ruftiei 8c Paftores corum montium in quibusobfcrvaui , utrumque genus 9Uu|cf> appellnnCj eoquc Tindores qui vicina loca inhabicant, ucuncur ad lincas penuJairugro colorc inficicndum. Nullum prartcrea ufum apud eos obcincrc incellcxi.
Ledvm
silesiacvm.
c A P.
I,
l.tii Siltfia
nhijltri-
corcicecinercoobdu&is, quarumexrremainpluresaIiascenuiores& quodammodo purpurafcenccs, cafquecciam nudasdividuntunillxviciffiminaliosdodrantalesramulos.virentesquidem, fedtomento
c Cvbitalibvs
Isti Ledi gencribus adnumerandum etiam efTc hunc nonminusclegantcm&raautcm incerdum cftvirgis,
firmis, lignofis,
rum fruticem,noncftdubium:ijsenimodonsfragranciaproximuseft.
quodam rubiginei colorisobiiros,quos nulla fcrie digefta fed confufa ambiunt folia Libanocidiscoronana:folijsfercfimilia, fed longiora, fupinapartcviridia, adeoque in pronam
,
partem reflexa &: con voluta.uc cjus nihil confpici poffit prartcr ncrvum (ecundum folij longicudinemexcutrenrcm, fimilitomento, cumpeciolocuiinhxrer, pubcfcentcm, gratiSc
fuavisodoris,acriufcuhtamenfaporis:fummisiftisramisinfidentcapitaexmultisbrevibus quafi fquamisferrugineiscompacla, c quibus dcindc fefe explicat corymbacea quardam mukorum florum coma,oblongis,tenelhs, acquc virentibus, nonnihil umenlanugincfis.
pcdicelhs
PLANTARVM HISTOR. tlBER

LcdumSilcfiacum.
I.
83
pcdicellisinlfcrcntium, gratoodorc narcsfc*

rienciuTn 3 quinisfo]iohsulbisconftantium,nca
/ubluteorum (uttcmcre c|tiidam qui iiccum cum florcramumdunraxatcon(pcxic,aflcrcrc ^^rtoneftvcrirus)deccmcandidisftaminuliscuiu ^sL ftylomedium floremoccupacibus: hisdcmum fucccduncohlongiufeulacapttuIa,pentagona, olliculisfructuscorni, aliquandomagnitudinc
non cedcncia, qu^dura adhuc viridia /unc,

genteis pun&is diftinda cfle vidcntur
,
ar-
(cd
ma-
tuntatcm adepta, rubiginci funt coloris, femenqueconcinencoblongum,flavefces,adcoqueexile, utfcobis, elignorl vcrmibuscrofb fponce decidentis, inftar fic Vcriim peculiare eftiniftis capituhs, utmatura dcorfum inflcftancur, cerramtjuemucronefpcdtcnc, magna
.
Naturarprovidcntia, nefcmcn tcmerccfthVat:
mmpra:tcrreliquorumconfuecudincm, apcdiculo,non ab extrema cufpidc,apcriri & denifcercfolcnc: macurofeminc, tcrniaucquatcrni alij ramuli rubiginco tomcnto obdudti cum fuisfolijs in coma: laceribusna(cuncur, (pcm florum in fequentcm annum polliccntes; radix
lignofa cft,5c brcvibus fibris donara.
Totaplanta,prai/ernm flonbusonufta,odorataeft,&:aromaticum quidpiam (pirat: quaic
mirum
noneft,fi>teftc Matthiolo,veftibusinijSileiia: locis,
ciatur ad casa tineis prafervandas.
Nafcitur plcnfquc
undc non^; 4 ,Vj,
modo aliquot ftirpes erutas, qux in mcum hortulum

,
tranflatx pcr
bicnnium duntaxat crcve-
runt (cd ctiam rccentesramosclcgantiflimis floribus&fuofructu onuftos, ad nos mittcbat anno m. d. lxxviii. Cl. V. D. Achillcs Gromerus Nificnus, tunc R mo ac 111'" Epi/copo Vratiflavien/i a /ccrctis, nunc vero Brunnenfisin Moravia7roA/arpos:quinosetiam pronoftraamicitiaperamanteradmonebat, ad montiumradiccsah*quotfeplantasinveni(re,quxflorcsfcxfolijsconftantcs, duodenifque ftaininibus prxdicos prcferrent. Infupcr addebac,qui illi dux vix fuiflcc, Vcnatorcm adfirmarc, fimilcm plancaminfummismonciumjugisconfpexifTe, jamfuisflonbusornaram, 'q\\x digicalcm longicudinem non excedcrcc: nominacam auccm ab co cpforiftf; bmfrmu/hoc jfpisrisfi* cft^peregrinamapiariamjquiavidelicdtapesejusfloribusdclcftancur. fegrin*' Florcc fub finem Iunij &: Iulio , femcn Augufto ScptcmbH maturum cft: inhr'rcntque interduui in fcquenrem ufque annum capicula iic uc reccnti flore , fru&u fuperioris anni vacuo , nonnumquam Sc tertij anni fruSus pcdiccllis , onufti rami
&
,
&
confpici poflint.
vocacur hic frucexa Matthiolo /cd, ut dixi , ad Lcdi gc- Zofa*rinum nerapotidsreferendusvidetur, inquafcntentiaeft do&iflimusnofterLobelius: idebque -'" ******* LedumSilcfiacum nuncupavi. SiquisBocmicum (quodin Bocmia tcftc Macthiolo nafcatur} aucfohjsRorifmarmicognominare maltt,a foliorum cumillo fimilitudinc, pcr
filveftre
:
Rosmarinvm
me licec, Cordo luud ignocum fuifle arbicror,& Plantarum Hiftoriselib.i. Chamxpcuccn

abeoappcllari.
chamiuut*
cordi.
dubiumeft, quin, fiquispericulumfacerctâdpleraquemagni ufus futurus fit hic frutcx Atquc adco Silefij, tefte Cromcro, adverfus articuloru m" contra&iones utilem
.
Non
fcliciflimocxpcnmencocompereruht^tociusplancxdecodoinfoliuminfufo^cui^griinfi deanCjCoqucrcmcdiofubinderepecico. Idcmmehujusolcoftillacicio Fabiani Ilges Niffeni tum Pharmacopan opera $t diligencia vicreis organisexcra&o, men(e O&obri anni m. d. lxxxi 1. donabac: Annoautem/ubfequcnce, ipfemec Fabianus DucisBrigenfis nunc Pharmacopoeus, oleum quod c fummisejus frucicisramisflorencibusexceperacad mcmific: quodcilm admodumfragransfit,&:ftirpisflorumquenativumodoremretineac, eafdem proculdubio faculcaces eciam obciiicbic.Nondum camen quempiam periculum fe"
cifleintellcxi.
porr61ocisquibusidLedumcrefcic,nonnumquaminveniturfrucexquidam psdalisalcitudinis,rardampIior, cenuibusfubrubencibusvirgisprardirus, quxdeindcincc1

1
ajUsih/iad
t* aM
nuiorcscandica.me(qucramulosdividuntur anguftisIongifquefolijsccm dinceosvefticntibus onuftos, fupernevirencibus, infernevero canefcenribus, &SaIicis

)
pimihc
A R
O LI
aorpio;.
CLVsI
RARIORVM
Rofmarinus filvcftris
pumilarangurtifoli^quarpaulopoflclcfcribetur,valde limilibusfblijs, nulhusgratiodoris, fcd peradftringentis fapons: fumtvns ttiam ramisirtlidentcapitulacx multisbrevibusfquamiscompa&acachryosmodo, c quibus lcfc cxphcant aliquotflolcuh tcnuibus obkngifl quc pcdiccllis inh^rentcs, quinquc foIiohs,ut iupcrioris^prxditijfeddiveriicolons, rubrini-
mirum
dihuioris livc
quodammodo
carnei,
Roft*rin fiL
quibusexcuffis pentagona confpiciuntur capitulabrcvia, ODtufomucrone, cxili, palle* fcente (emine plena. Eodem quo iuperior tcmpore floret, mafemen profert. turu fub anni m. d. lxxxii. Autumnum, eSilefiaadmcmittebatCl V. Fridcri~">sSebizius DucisBrigeniis Mcdicusjiac inicriptione, Ros marinus filveftruuocrfAcs, Similem vero antc multos annos Machlinix
&
Hvnc
aluimusinhorto; &florcntem, nonpiocul Loonarcc,interRrabantin^CampaniEcricctacrutumâcccpimus.
Speikjek theophr.
forte.
C A P.
I 1 I,
BR
Spcira:a Theophr.forte,
$p$ir$\*Tb$s
g a Silefia: etiam mihi Viennam mitic elcgancem hunc fruticem idem Sibizius,ipfo Vere.anno m. d. lxxxvi qui in meo hortulo repofirus, egregieprovenir (Umbrofo cnim lococollocaramurfaciliuscomprehenderet) & fequetc anno flores & feme protuht. Dvokvm autem cubitorum alticudine
i
fhr forth
afTurgitjtenuibusramisftuvirgispuniceocorticeobduclis , perquosfineulioordinefparfa
funtfrequentu , longiufcula&anguflafolia, falignis proxima pcrambitum fcrraca, fuptr,
ncdilucioreviridirace prxdita, infcrnevcluci ceruginc afperfa, exficcatis cum quadam ama-
rirudineconjun&igultusExtremiramuli.di-zitalis fere longitudmis, fatis craflani fpicani Ferunt exiguorum florum, uvx in modum
congcftorum,quinisfolijsc6ftantinm,
loris
cquo-
rumumbilicomulcaftaminulaprodeunc,coex albo rubefccnris fivc carnci,nullo peculiari odorepra-dicorum , nifi qualis fcre in florente oleacft illis evaneicentibus fucccdunc pufilla pentagona capirula,
fiio flore
:
cum
quaradplenammaturiratempervenientia,tenuiflimum & pulvereum quodammodo femen flavefcensefTundunt.Menfe lulio florer, fub Augufti finem femen marurefcit.
Qui ad me mittcbac Sebizuis, perconcabatur an ad Syringam referri pofler, proprcr penragona capitula forfitan que Syringse albo flo-
hand abfimiha, minora tamen, poUinem poniis, quam fcmen effundentia.

re capituTis
Sedcgo ajd tmipalav, cujusTheophraftus lib.i.

cap.xxiii.HiliPlant.intcrfruriccsquifpicam. pariunt mcminit, commode refern pofTejudiC(>: Sict
nimaitjîWâjipoxaâravaA-
in.iwr*f d-awaSat tptm,

"*
aAA' aWa. Ec forufle commodiiis quam ViDurnuraMacchioh,quodnonnulli<Brjâ<arcircvolunr.

x)
.
artipala.xjayw;,
Salix
Plantarvm
HISTOR.
LIBER
t.
8j
Lllfl.
SALIX ANGVSTIFOLIA PANNONICA.
CAP.
PR
t e r vulgaria Salicis genera,quorum fuperior Pannonia non miniis ferax cft quam reliqua: quas adij Provinciz, pecuharcs quafdam falices ea obfervabam, quas alibi vije.
dcre non memini. Crescit ergo peculiare quoddam genus juxta torrentes udis locis,crafTo caudice,& slixg*. ramis in multo tenuiorcs frequentioresque ramulos divifispreditum,quam vulgaris ea falix mf* 1 f*ri*0*"* quar anguftis alioqui folijs pronaparte incaniscft hujus infupcr folianon modo fubtuscancfcunt,(ed licet fupcrne viridia,quadam tamen alba lanugine pubefcunt , anguftiora funt, in longiorem mucronem definunt, frcquentioraque in ramulis nafcuntunflores alijs gene-
&
ribus timilesjpallidi, femenque minutifTimum, nigrum , candida mollique lanugine exce ptum,levis aura: arbitrio huc illuc fertur.Solet ctiam hax Salix alia quadam peculiari nota a
ceteris diftingui
:
nam plerumque fubrubentibus quibufdam tuberculis
baphico cocco fc-
rc fimilibus, onerata habere folia confpicitur . Vienna tonens, fub urbe Vienna in Danubium influens,ea maxime abundat. craffifTimas falices con- tifeumfaI n infula porro Danubij qua: e regionc Pofonij cft , altiflimas fpiciebam maximaprargrandium Vifci fruticum copiaonuftas. Audioetiam eircaillam ip- n m
&
fam urbem
& in Caftafieis arboribus,&: Coiyli^rofarumque fruticibus, vifcum nafci,
mihi
id affirmante ornatiflimo viro
Andrea Heindl,ejus urbis Pharmacopxo. Vngarifaliccmlatifohamaquaticam, quamegoaliquando EleagnumThcophrafticfTe zUtam fufpicatus fum, Anguillara Siler Plinij eflc credidir, Dalechampius platyphyllonleuco- Th<o f hr. phlaron cognominat,appeIlant.#f&?7/;'<r/</, vulgarcm Iuteam fivc pallidam Saarfiz, rubram iZopblL Kozfiz fa, amennamexquacorbcsfiunt, kotofiz. Germaniomnescommunivocabulo, u.W.>y
ZBtitenbMmilZBttbtnl
&
Scffcrc
nominant,Galli Saulzou Saulej. Itali
Salice,
Hifpani Sauze.
P.
SALIX PVMILA.
CA
L V.
Ontivm
apcrta juga pumilas alunr, qua: tribus gcncribus herbofa quasobfervarepotui) difcernuntur.
&
prxfcrtim
Salicispumilxlatifol.genus i-& n.
I
^ *? M Primvm i$+**+i '^*t ^?
eriimvirgashabet minimi di- s*lix p*nA~ 1* giti craflitudine , humi tufas pedales intcr-****^* dum etiam majores 3 frcquentibuspr?ditasia- 5 ^ mulis,qui furfumattoIIuntur,&intergramiL(w 6 ,^ 3 naemcrguntuncialibusfere fohjsobfiti, fuperne y iridibus fplendentibus, infcrne fub, ,
W^J^
&
cinercis
&quodammodo canefcentibus, non

Vitis idxar
1 1.
multum abfimilibus
folijs.
Fert
ca in tcnellis ramulis fiofculorum mollcs fpicas,quibus fucccdunt capitula ut in majore &: latifolia falice, qua: matura apcriuntur Augu-
fto,mollemqilanugincmfundunt,inquapufilla
nigra grana latent: radix
admodum crafli
cfl,pro planta: tenuitate,cratfisque
& obliquc
fparfishbrisfirmata.
Altervm
fimilcsfunditvirgasjhumisii/rx^/wi/j
ctiam jaccntcs , nonnumquam paulo longio- ttaifmiu res, magis fcabro cortice te&as, in frequcn-
&
tiores ramulosdivifas , quas fimilia
cum fupc-
riorefoliaambiunc, magisraucronata,fupcr-
ne viridia mferne fplendcntia licet tcnui lanuginepubcfcant. Hujusflorum fpica, five

, ,
pamefimilis quiin latifoliafalicenafcitur: radix cum fupcriore

iuluscraffiufculuseft,
illi
convenitjimdcraffiorquodammodovidetur, nonminusquamilladifperfa,virgisctiam,fecundum radiciscaput, interdum fibrasagcntibus.
Tertio
dx
:
generigracilioresfuntvirgsc,ut SMUxpumiis
plurimdmpcdalcs,nonnumquamdodrai*talesduntaxat,re6tiE,lcntx, fubflavocortice.teuncialia folia, fativi Imi foliorum
Mt
uil,
f$Lt%
5. i^c^Jy-tK c***
modo
W*f..q
t?(>
angufta.fupinapatteviridiajpronaverScinereaj&cumnovellaadhucfunt.omninocana:
flosucin vulganflavefcens, exigua, brevi, molliquefpicaantefolianafcitur, atincandidam dc-
8^
SaKPmi1aanguftifoli* *
ClvsI rariorvm Caroii aangurtuoha

Sahxpum
<>.
damdeinde lanuginemrefoIviWrradixdigitalis
bus
SMUxfmmU
mngusjfiiM.
fibris
craflitudinis, obliqua, nigra, carduis filvis infra
& tenui-
donata
cft.
Ctckit etiam hoc genus in udis
Francofortum
filvis
ad Mocnum*
is n0 f p ratis ^
Jwenitvr
& uligi& Auftri*quibufdam deprefliscarduis Quarcumquoddamgenus, gracilibus & cubitahbus inrcrdum virgis aflurporr6 in Pannoni*
?cns, nonminiisquaminfupcrioreicncis, quaramedioad fummumnmulorum, multas lanugincm abeunincanas,maturitatc in pappum reram exiguas florum fpicas,molles
&
&
fuprrnevuidia,iuternecan\lanugincpubefcunc tenuibus fibris prxdita: fed &vir&fplendent: radix fuperiore nonminuscraflaeft, gulta fecundum fummum radicis caput, qua tclluri cohaerent, fubinde tcnues &capillaus
tes: foIiafuperiorebreviora,anguftiora,
&
fibrasagunt.
Nec nuic diflimilis,pauI6 tamcn Jatioribus folijs pra:dita,quc paffim in fabulofis Hollan&z aggeribus Oceano obje&is inter gramina & fparcun^Mnulhsnuncupatum^nafcitur.
CHAMELiA
Cbamluti
hfitr**-
C A P.
5
LV
I.
frutexeftChamc!a:a ramispalmaribus, intcrdumminoribus, prarfcrOcimcalidisregionibus:folijsperpctu6virentibus, Olea? fimilibus,minoribustamcnnec incanisîcdviridibuSjguftusinitioanaari^deindelinguamvcllicantis: floreshabctexiguos, pallidulos aut flavos,tnbus foliolis conftantcs,cx fohorum alis prodcumcs fru&um tncoccum tithymali modo,peIIicuIa primum viridi, deinde pcr maturitatcm rubra,amari ferubiexficcatus fucrit, f ufcum. Fioret Aprili , fru&us Auvidt guftus,obductum, dutum,
,
QVrCvlosvs
&
&
guftomaturefcit.
Natalts.
N$m':ns*
NafciturValcntino&AragonumregnototaqueCatalonia:verummult6brcvior&candidior quam in Gallia Narbonenli.Ccrtc Mompcliano agro circa Miraviux,&vicinum illicoIlem^viaqueadFronrignanum urbcm,Setiomonti,quodvulg6C4p<& JV/*dicttur,proximam, frequenseft, ubimultovcgetior&viridiorquaminHilpanijs. Nuncctiamarei Bclgio alitur. hc; barice ftudiofis in Germania Xa,tAa/aGrxcis quafihumiIi$01eadicitur^ xssmsSms dicitur: apud Latmos GrarcumnomenretinetChamclxa:. QuidamHifpani
&
OlivilL vocant,Narbonenfis Provincia Garoupe*

fatnitMtt$.
Dioscorides
au<5tor cft pituium
& bilem detrahcrc,in catapotijs fumptam
ita
uc
Plantarvm
Chatrielxa tricoccos.
HISTOR.
LIS.
I.
8?
dax Abfinthij partesad unam Chamel$e mifceantur, &Hydromelitcexcepta?incatapotiacogantur in ventre tamen non liquefieri,
:
fed quotquot aflumpta funt rcgeri. Hujus itemfolijscummelle tritis fbrdida ulcera &: cruftofa rcpurgari. Eafdem pame faculcates tribuitilliPIiniuslib.xxnn cap.xv. Nat.Hiftoria::
fed
lib.xiii.cap.xxi.Chamelâmcum
Thymekea confundit.
porro Chamclara:genus nobis ex chm*u* Italiadeferturabhacplanediverfum. Idreftn ftolon^fmrirar ramnfnn^ habetadmo doftoloncfruticat, ramofquc hahrrnHmn-^H
i
.
t\ l v d
"vv^ Jty*^
.
u
'
t-.*ir'f< Â^*
*L**~
dumflexibilcSj tenacicortice, &quidifficilc difrumpipotcft, obdu&os, foliaadmodum conferta, carnofa, Daphnoidis foliorum for-
mamimitantia, multotamenminora, &incanalanuginc, inferncprarfertim, pubefccntiarflores fimul congeftos,
quatuor
foliolis
conftantes, dilutiffime purpurafcentcs, cx la/nuginofis colorifquc argcntei calyculis pro-
^ deuntes: fru#umnontricoccum,utfuperior, fedunicum, oblongiufculum, tenui miniara
membranatcclumXucculentacarnej&fcrvidum nucleum in fe continente,pra:ditum. Eum fruticem duntaxat apud nos videbam in hortis cultum,bifquc intcrdum codem an-
no florcntem Vienna; Auftri^ aliquotics illius femen terra: crcdidi, & natas plantulas di.
ligenterfummaquccuraconfcrvarevoluijfed fubfequens hiems femper corrupit.
Thymelaea
Cap. IV II.
FR du
vtex
,
eft
Thymelara
pollicaris intcr- Ttymtl**
craffitudinis, cubitalis
veroaltitudinis^"""
autamplior
& in multas virgas divifus cubi-
talcs,pulchras,tenues,re&as:quas fcpiunt pef^ petuo virentia folia Lini fere , fed majora , latiora, non obtufa cufpide ut Chamehrse, ne-
queadeofragilia, fedmucronata, l.enta, gummofum quiddam, fi dentibus atterantur prsebcntia:florcs fert in extremis virgis copiofos, quatuorfolioliscotiftantes, Olcxferefi-
&
miles,candidos,raccmatimfermepropendentes: deinde fru&uni baccarum myrti inrerdummagnitudine, paulo longiorem, initio viridem.pofteacorallij modorubrum, carne fucciplenaCeraforum inftar, fub qua latet
.x
unicumfemen, nigrafragiliquepclhcula,albam&fervidi faporis medullam obvolvens:

radix lignofa cft
fed,
& dura; in tenellis plantis

,
ra-i
phani modoefformata
craflb cortice
te&a \
qucmadmodumtotapIanta,lento&admodumtenaci.
Nafciturpertotam Hifpaniam locis afpcris, & plcrifque Narbonefis Galliar.Floretauar*/*/*.
tem
Iulio,
& totonorinumquam Autumno,

xm b*
femenquefubindeprofcrt. Graeci ^Â/avvocant,nonmiIlictiam âêAa/ar,tefte Diofcoridc, xi 7rvpbcax^y w

nWpov, w Kvtapov (tamctfl eodem capitc folia peculiaritcr wtapof appellari dicat) Euboênfes aiT6)A/o>,alij Xtvov. Latini Thymckx appcl-
lationcmretinentrHifpani/^rw^rcujusbac-
cisincn-
8g
cis
FtenltMttt,
menfe O&obri &Novcmbri aviculis plerumque infidiancur.Ejus frudtus GfiEcis kiû^ Hallucinantur enim, mquit Dio. xoxxot;, Litinis Granum cnidium peculiari vocedicitur. fcoridcs,quicoccum cnidiumfru&umeffe Chamelarreexiftimant. * pcrmeffescolligidcbcnt3 &ficcatainumbcarccondi,aucloreDiofcoridc: & }U Fol i a
darclibcbic,anteatundi&:nervieximi.Purgantautem,&aquofaducunt,fiacetabulimeniuravinodilutomaccrentur, moderatiusautcm, addicalentecocla, autcontritisolenbus. Scminismedulla,bilcm,pituitam,&aquasperinfernadetrahit,iivigintigranorumpaisintcrnabibatur:verumfauccsaduiit:itaquecumfarinaautpolcnta,aucinuvacinodaridebec,aucmelIeco#oobduc~cadevorari.Plures ejusfacultatesapudDiofc.lib.ini. vidcrelicet.
SaNAMVNDA HISPANICA.
CaP.
LVIII.
VpERioRiBvsmcrit6c6jungipoffeexi(CTmoduofunruticumgenera,qua!Sanamuiida: nomincdonataperHifpaniasobfcrvabamjquibusaddi poceft& tertium lllisfimile.
Sanamunda
i.
Sanamunda u.
w
I
Stmmund*
t.
Suffrutexmultiscubitalibusramisabcademradiccfruticatôbfequiofis^flexibilibus,corcice cxteriore nigrefcente obdu5hs,alium lnrenorcm Icntum in tenuia fila fe
Pr.imvs
&
dividentem comple&ence: folijs ChamelaâmiuIiSjiijinonbuscamen^brevioribus^carnofisque,adTichymalum paralium,aut Myrtum proximeaccedcncibus, fed aliqtutulum hirfucis,circaramulosconfcrcim& feriequadam diftributis,gurnmofis fi mordeantur,amaris initio,deinde acribus adurentibus flores inter folia nafcuntur Olric fimiles, oblongi, in quatuor foliolaper extremum divifi.lurci :fruct.us(ut ex relatu acccpi) pcnc Tbymctee eft,
&
fed nigricantis coloris: radix craffa,& lignofa.

.
FrequenseftrcgnisGranatcnfi&Valentino, in apricis Sole illuftratis locis Verno tempore floret,hoccft,Martio Aprili. I s t i c ab Hcrbatijs,hoc eft,ijs qui Stirpium notitiam fe habcrc profitentur, Sanamunda vocatur,a rufticis vero mierda-cruz } obpurgmdi videlicet facultatcm, cujus caufa rufticis
:
&
&
illius
regionis
magno in ufu eft.
II.
cubitalisetiam altitudinisfrutcxeft,ramislcntis,flexibilibus,carnofb&dcnfb cortice inte#is,qui (fublataexteriorccute)pcrtotam plantam,pra:fertim circaradicem,Lini aut Cannabis modo in filadiducipoteft: fuperioresramuiculidcnforum, confcrtorum,
Ai t e r
lanuginoforum, veluti tomento quodam obfitorum foliorum comam pariunt, fuperiore minorum, mucronatorum,ia]fi nonnihilguftus,fed deindeacris & calidi exornatur hxc
&
&
comaflavcfcentiumflofculorumOlexfimiliumnumcrofa fobcle; radix

fupcriorifimiliseft.
:.
. .
craffa
&lignofa
Iftius
PLANTARVM
& G
HISTOR-.
UBER
T.
89
Iftiusfru&umobfeivarecciam nonporui.quandoquidcm Fcbruarioflorcmcir irvenicbam pccrofo falcbrofo loco, mancimis Bztxcx, intcr Calpen &c Eftcpona, mCiuibusquc Granatarproximis. k a n ATt nsibvs Mauritanis Sanamunda vocatur, apud quos purgandorum corporum gratiafrcquentcr vfurpatur Drachmarcnim ponderc cum deco&o Ciccrum .umpta mirificc purgac pcr infenora. Circa Calpcn , ubi vulgo Burhalaga appeJlatur, nullus ilhus ufus, prxterquam aJ cxcalfaciendasfbrnaccs.
,
Sanamunda
111.
^.ev^^
W*
i^n
TE
virgis
,
r t
duos fuperioresmagnitiidi-
54njl05Wj4
necxccdit, candidionbus&mulcolemioribus
m.
quarum corcex fupra modum lcntus eft & frangi contumax cxtrcmi ramuli frequences & fere omnino romentofi , procuni;
bentcmcomamhabent.&frequcncibusfoliolis
oblici funt
carnolls, parvis
S^mpcrvi vo mi-
nori Diofcoridis,
quod nonnulli, Illeccbram
vocant, vaMefimihbus, urcntisctiamfacultatis: floresfuperioribusfimilcsintcrdumhcrbaceifunt, aliquandopallentcs. SednequtiftiuS
fru&um
obfcrvarc licuit
floret
auccm cutn
fuperioribus.
Inveniturhocgcnus toto illo traftu maritimo Meridici objeh>,qui ab Hcrculeo frcto,ad Pyrenaros ufque cxcurrir. Q^va porronominevulgari appcllecur, ignoro. Similcmautcmfructccmficcum adnos ahquando miferunt C. V. Alfonfus Pantms
*#
/}f
1.-
s^r
.
jt
)\j? :
Medicus & PiofefTor Ferraiicnfis pixmemorLr,&amphlTimuslacobusAntoniusCorcufus Pacavinuspacriciusihic quidemEricx Alcxandiinxnominc,iHevcr6Cncwri.
Vcrum
Jribus
Cnc&>ri-ne,an alio nominc, Vete-
dcfcripue iinc tix ftirpes, alijs ]udicandum rclinquo. Cerrum tamcn < ft,Thymcijfdem faculcatibus Jarar congcncrcs efTe,
&
pollcre.
CNEnRVM MATTHlOlt
Llis
CA
P.
X.
rubijciendumcxiftimaviclcganremhiincfufFruticcmyCinmultirunrramigrad-Cw.WA/if, foW^kMUrli. lcs, flcxib-.lcs.lenti, furculofi, ab ipfaprotinustellurecmergcntes&humidiffufi: nullo ordine difpofita ramulos ambiunt viridiajCuranea^Thymcla-x vera- proxima ingrad pnmum deindeamariraporis,nullaautpercxigua(cjuantumquidemguitatuidcprchcndcrelicuitâcrimoniaprxditaiflorcsinrummisiurculis/ex/eptem.autplutcs^confcrti.quatuor foliohs confrantes.ex rubro purpurafcentcs.Centauri minoris florum pcnc* muli mamari faporis,afpectu tamen pulcherrimi,atque odorati, caput (fi diuritis nagrati etiam rtbusadmoveantur)tcntantes:ijsfucceditfruausexiguus,Thymela:a?ftuduihauddii7imilis,nonrubcrquidem, fedcandidus, oblongiufculus, fcmencontinenscinereamembrana tcclum,rotundum,Thymcla?a: grano par radix longa, minimi digiti ut plurimum craflitudinc, interdum nigricans, majoreveroexparte flavefcens, lenta, fupetnapartenonnumquam gracilior,unde rami flexibiles humi difperfi emergunt, fubinde, fecundiim ala-
&
&
&
rumc.iva,fatiscrafTasflbrasflavefcentesagunt.
Provenit in multis montibus Vienna: vicinis tanta abundantu, ut ruibca: muheres, dum Kutliu floribusabundat, multoscjusmanipulosinforumvenaks adferant, cumahjsvanjgencris flonbus.exornandorumtricliniorumgratia. NafcituretiaminPannonisfilviscditioreloco fitis ultra flumen Rabum five Arabonem.Frequensetiam crefcitquibuldam ficcioribus
pratisFrancofortoadMoenumvicinis,prarfertimfilvaquadamquercubusconfita,circirer miliareinfra eamurbemad fintftram fluminis, inter hricas, ubiillamcandidisetiamfloribus variantem confpiciebam cujus cttam manipulos rufticse mulieres tnforovcnalcs
,
proponunt. Apnliplerumqueflorcrefolet, nonnumquamcdamMaio: fructusmaturuseftlunio. Adeo autem fcccundus eft hic fuffrutex, ut farpcnumcrd ter eodem anno florcat, novis floribus femen femper confequentibus,quod probc maturum,bis eodem anno de una eadcmqueplantacolligcre mcmini Vicnnx Auftrix.
. .
'
MaTTHIO.

I
Cncarum Matthioli
Matthiolvs Commencarijs in Diofc. cap. de Ginamomo hunc fuffruticcm pro

Cnearo alboThcophrafti proponit.Cum vard,qualefitTheophr.Cne.rum,cujuslib.vr. cap.n.Hift.Plant.duogenerafacit,album&: nigrum, difficulterjudicari poflit, cur huic
ftirpi
Cne^ri
nomen accommodarevolucrit,
multi mirantur. Poftrema antem editionc cap.de Thymclza lib. 1 1 n .aliud nobis Theophr. Cncojron adfertj nulhs, ucipiiusverbis utar.deficientibus notis.Sed ciim nudam tantiim iraagine addito Cncari nomine noftris oculis fubijc!at,illiu(que hiftoriam planc fubticeat,fi parum tidei,ipiius aiTertioni adhi buc-
rimus,nemo utopinor,vitiovertet.Diofc.8c
)
Gal.
Cncvron , ad Thymeteam
& Chame-
leam refcrcndum ciTeccnientdoctifiimi
ciui-
que.Peritiflimus Anguillara opinionum hb.i.
cap.de Caifia, Cnearum utrumque Theoph. arbitratureiTe noftrum Roremmarinum coG*x.a mm-
4e(um
txtpt*
}Ur/t:jUU-
tm.
-i
Lavendulam,&Gazam mendoronarium fum exemplarfecutumjO^êAaâocrôc, pio tooa-fjLoq legifle, propterea nigrum odore carerc interpretatum eiTe Cujus tei caulfa mtrifiCerte mcus ce illum exagitat Matthiolus Thcophrafti Gracuscodex qui Venetijs an.
&
Hom.
D.Lii.AldinistypiscuiuscftjdifcrtehaiVOO~fXQC,.
bcr \ (XiXciC,
Cetcrum niii in hac pIanca,acrimonia,qua: quidem fenfu percipi poilit, abelTet, ad Thymelawe genera,aut ipfi cogeneres ftirpes (quales multas invcniri paulo ance monmmus) hunc fuffruticcm referendum eflecenieiem. Vulgarem autem appellacionem cur apud rufticas mulicrculas nullam invenerit fatis r.irari ncqueo, quandoquidcm illius flores ipiis
,
Hippogloflum Valentinum,
adedfamiliaresiint, &indelicijs. Nonnullt tamcn ruftici 8>rdn rofcBn/ hoceft, petraram

&t<inreft? Uiu
rofulam vocanc. Quibus vero facukatibus prxdita planta, mihi adhuc incompertum.
fit
h*e.
HlPPOGLOSSVM VALENTINVM.
CAP.
I
LX.
SV
Vaintim
0ori4.
bi-
hic potius,quam hcrba, cubitali aut ampliorc altitudincafTurgit,

p F
k vt
multis ramis lignofis,duris, fragilibus tamen, &nigricanttbusprditus > circaquos,extuber-
culisintcrdummultaconfertim&fimuljun-
&a
folia nafcuntur, in tcnerioribus
verdra-
mulis,quipkrumq;rubefcunt,rariora,Myttifere, longiufcula, excarrulco nigricantia,
carnofa,nigricante pediculo,acuco
mucrone,
ItmAUs.
extremxamaritudinis: furamisramulisiingularesmharrent calices fquamatim compai,interiorisorbis florum Scabiofe,aut MorfusDiabolimagnitudine, auiflorem contincnt villofum lanuginofum, ex carruleo candicantem in meditu Uio,at in ambitu omnino carruleum femcn ignoro, nam florentemduntaxat confpiciebam radix dura eft &lignofa. Februario mcnfefloribusonufhimhuncfuffruticcm invenicbam in Bxticx folitudinU
&
:
buscir-
PLANTARVM rilSTOR. LlB. QI bus circa Antequeram, M artio aurcro intef Velez & rubio & Lorca ,qua: Eliocrota vctcriT;
,
busdickur,Murciani rcgni urbes,totoque Valcntino regno.
BAETici,C^/^^/r^j,hoceft,coronulamfratrum(ive monachorum,quaficorum
WM*
orbicularem tonfuram florerefercntcm ^te. fitmprt tnxuta^ quiafempcrarida&exfuccavidetur,appelIant.Murcianiver6& ValentinivuIgarivoce/^n//^-i. Nonnulli Valentinae academix Profeflbres Hippoglolfum efle cenfcbant fed nihil cum HippoglolToDiofcorididefcriptocommunchabec, nifi quiS forte ob foliorumejuscum Rufci folijs affinitatem ei hoc no mcn donandum putet qua: tamen in hoc frutice circa pcanguftiora funtrprxterea diilimiles utriufque facultates. diculurti oblongiof a fucci expcrs, non vidco qua ra- Alyf s 1"** Alii Alypum nominare malunc. fed ciim plane arida fit tionc fuam lententlam Itabilirc poihnt. j*Cetekvm circunforanei BxticxmediciejusdccolumpropinaredicunturijsquiGalli- ******** ca fcabie five Veneica lue laborant,non fine magno (ut aiufctj (ucceflu.
:
&
&
Casia q^vorvnd a m.
CA
P.
LX I.
ofyr*sPtt$
nues virgas ferens,virelcentes, lentas, inter- f * dum etiam nigricantcs, prxferrim dum novella: Wm funt in his foha Lint raniis per ramos (parfo, '* amari faporis flores aliquot ex luteo virefcentcs palIiduli,mufcofi, corni florum armuli, adftri:
Vbitalis
eftha?cplanta,fruticofa, td-
&
&
#oriaz facultatis, in
eodem pediculo congcfti in-
nafcuntur:fruhisdcindequalisMyrti,initioviridis, ubimaturuitruber, CorallijautAfparagi maturo fruttui fimilis,fubdulcis, lcntusquc,tandem nonnihil acrimonix cxercs, ofleo intus nu-
cleo,quimcdullamcotinetalbam,dulccm. Radicenititurdura&lignofa.Floretcftatc,frud:us 0&obri,velctiam antemacurefcit. VarijsHifpania: locis crefcit fecundum via*: frequentiflimeautcm Granatenfi &Valcnrino
regno. Mompehanoctiamagroolimoblervare memini, adingreflumPcraul, pagtadftagnunl Volcarumfiti, deinde filvulaEgremon:cccnObio proxima, in qua mulca: elcgantcs ftirpcs.
Eo quo iftic verfabar temporc,a ftudiofisfrd

Ofiride habebatur: fubfequentibus annis CaCafit
feam
appcllare maluerunt
quod nomen etiam
nonnulIisHifpaniaÎocis obcinet. Dodjflimiii Profcflbr Valencinus Plinij Plaâ Mcdicus Polygonum efle exiftimabat: verdm ad quoa
&
votygonuhi
Polygoni ab ipfo defcripti genus fcfcrri poffit, Fltm% non video. Hifpanorutn vulgus Badayz & vicifta loca B^ticar.qua Lufitam^ conjungitur,incoXcnSyguardalobo vernacula lingua appellat.
Si
qutscum Ofyridc Plimodefcripuconferet,
aliquotnotaStOmmuftcshaberedcprehehdet: nihiltamen ftatuere volo. Certe xviupof Thcophrafti,qucmCafiamabHyginovocariPliniustradic,cuju(cpeipfelib. xxi. cap. ix. Nat.Hift.exTheophraftoduogeneraconftituit,cflenonpoteft. Sedncqueeuam Virgilij Cafia,planta odorata,cujus in Bucohcis & Georgicis meminit*
VVA WARINA VVLGARIS.
c A P.
tX
1.
HVivs duogcncrapcrHifp4nusmihiruncobfervaca,roladuntaxacmagnitudineintcrfedifferentia.
P r 1 M v m humana incerdum alcitudinc fruticat Spartij, quod Hifpani retama vocant, Veiygûm p "** ll1 brachialiscra<Titudinisaliquandoftipite,oblongisramis, nigricantibus,quideinde modo, m * "''
,
.'
mulcas virgulas ferunc pedales,cenues, raulcis internodijs diftinclas, ut Equifetum

:
fere,
pro-
pendentes,finefolijs,admodumadrtnngentisfaporis : florem fecundum mternodiaconfertum,minutum,& mufcofum,corni flonbus non abfimilem,pallidum deinde ftu&um exiguis morisfimilcm(ut mihi quidem retulerunt incola^nam florentem duntaxat Videbam)
rubcntcm,fucculcntum,acidum,inquopaucagrana,milioferefimjliainfunt,forisnigra,intusalbarradix dura.lignofaquc eft. humilceft, gracilibusjfarmcntofis&frequcntibusramulisfruticofum.qui MjgnSwt. FUt . profusa coma,fine folijs.ut Pnm u m , diftinguutur, humi fparsa internodijs ut in fupcriorc
Altervm
&
Itce
92*
Caroli clvsI kariorvm

V
Polyônum
nii- Plinij majus.
Polygohum
uii.Plinfj rninus"
J
j
HAtsht.
Komlna,
nec minus adftringcns:florcs funt mufcofi palliduli corni floribus etiam fimilesifructus cxiuis raoris par,pcr maturitatcm ruber,fucculencus, acidus, unum aut alterum granum mioparncarqualejforisnigrum.intusalbumcontinens: radixalterifimilisfedminor: longe etiun tatcque ferpens,& fu binde novas proles fub terra promens. FJoret utraque planra Maio menfe.-fruccus Augufto vel etiam feriiis matureffeit. Primam tamcn inicio Marrij floribusonuftam dcprehcndebam cixca.Velez,elrubio} rcgno Murciano, ubipluiimanafcicur,nurquamaIibimihiconfpeclam. Altcram frequcntcm inveniebam in quodam colle,fecundo a Salmantica miliari , totius ferc Hifpanix mcditullio Jongiflimea mari.Quod equidem fatis mirari non poteram,cum ancea nufquam obfervafTem nifi maritimis locis,& toto illo tracru inter ftagnum Volcarum ipfum mare Medicerraneum,fupra Peraul & Magalonam,ad montem ufque Setium. Hispani primumgenus^/c^vocant.AlterumgenusNarbonenfisGallixincoi^r^yJ/ ^wjrjhoceft.uvam marinam appcllant. Ctim iftic vivebam,peritiorespumilumgenusad
&
ji ndrofact
BzUonij.
C*f>tonA**
Diofcor.Tôvcjuod&Tpaâvcpdiciaifjlib.iiii.defcriptumreferebant: cujusfancaliquoc nocaf non inepce huic plantx quadrant Poftca nonnulli ad Androfacen retulerunt, Belloniumfequuti,quiObfervation.lib.iii.cap.xLi.deAndrofaccagcns,hancinnuerevidetur. PeritiiTimusAngtiillara, Crotonis, cujusNicandriinrcrpresmentionemfacit,nominc, hanc,infallor,dcfcribitopinioneduodecima.Crefcit,inquit,adflumenSebenicuminDalmatiahumilisfruteXjPinovaldefimiliSjfrequcntibusnodiSjCujusfolia [cirrifeuramulipotius]Equifetominorifimiliafunt,ejusflosrufefcens,tameriIpaIlcfccntemvidcrira, quideindeinfru&um excuberatrotundum Cerafominorem, maturitate coloremrubrumcontrahcntem,quietjamedi poflit.Nafciturlocisafperis,mGntOiis& laxoiis.&c. v l t. i s vcro notis,hujus pnmum genus pra:fercim,cum Polygono quarto Plinii quadraremihividetur,quodhisverbisdefcribitlib.xxvii.cap.xn.Quartumgenusfilveftreap.
pznearborismodofrutcx, radicelignosa, ftirpeCedrirubicundo,ramisfparti,binumpalmorum,nigrisgeniculorumternisquatcrnifvearticulis.Huicquoquefpifiandinapellacur,
tura,(apor malicoconei.
DcindequasDiofcoridesPolygonocribuitfaculrates, adhuc hodie apud ejus regionis,

frurex nafcuur, incolas, in ufu funt conferre aflerunt.
ubri hsc
Tbfair*. Caxcon.
*
lllius
cnim decodtum pcnis &: vefica? uiceribus

vn.'
in
Posset tamenad Ephedram forfitanetiam referri,cujusidem Pliniuslib. xxvi. cap. hzc verba meminit: Caucon, quar & Ephcdra, ab alijs Anabafis vocata, nafcitur
ventofo
junci
fere cracr.u,fcandensarborem,&:ex ramispropcndcns,folio nullw,cirrisjiurncrofa, qui h.nc
Plantarvm histor.
.
lib.
t.
Oi
junci gcniculati, radicc pallida Datut ex vino nigro auftcro trica ad tuffim , fuVpiria tormina, &c. Hanc BclIonius!ib.i.& in.Obfervationumarboresconfcendercdicic, cujus&fruclurri
AndrofacesfimiIem,rubrum edifle refcrr. Ego vcro hanc plantam folam fcre nafccntcm , cgcncem femper mvertiebam.
& fefc fuftinenrcm, nec ullo adminiculo U^ A P.

L
N A G Y R
I S.
$&
,."_
*0
I I
X.
mum,
ûale vidclicec a Veteribus defcriptura

eft
cft,tantiim obfetvafle ingenue profiteor.
Arbvscvla autem
humanam
alti-
jfagpk
**
tudinem non multum fuperans,calidioribus przfercim regionibus(nam alibiduorum ctiam nominum magnicudinem arquanccm confperamis fruticofa , cortice ex viridi nigricante obduclis,e quibus ramuli pvofiliunt onufti folijs trifolij fcre mxnianchis.hoc eft, tcrnis fimuljun&is, fed fuperne dilutius virefccntibus , aversa autcm parce incanis , ut viticis folia
,
xi) multis
odoris
uc f patulse fcecidx vulgaris,
(quam
nonnulli Xyrin efTevoIuncjadeo gravis&tetri,ut cranfeunribus fuo fccrore capuc offendat* Exfoliorumfcdibus&alis,bini,tetni,autqua-
terniadfummum
floresiimul prodeutoblongi .quinquefolijs conftantes,gcniftsc fcreaut
CyciliflorummodOjfcdquorum fuprcmum,
quodqucreliqua inccgic breviuscft & minime,ut in illis^reflcxum, coloris inrenfius aurci,
,
deinde fuccedunt digicalis longitudinis , pollicaris vero latitudinis,cattilaginea:,inquibusternaautquatcrnafemina nonnumquam plura , fatisma:
rehquis pallcfcentibus
filiqua;
gna,exiguisphafiolis.Tqualia,ren:sforma,qua: inicio candicanc, deindepurpurafcentem colo-
remcontrahunr, candem, cumplenematura,

excarrulconigricanr: ucapciffimeDiofiorides
'
maturo tresdifterentescolores fubinde confpiciuntur. Primumomniumhuncfruticemnafcentem.invcniebamprimoabArclarcIapidc,faxofoquodam coIle,qui dicicur D. Anconij monencc V. eodcmque primario Mompcliana; AcadcmixProfeflbreD.GuilcImoRondelerio. DcindefrcquencemcircaHifpahmtotius Bxzicx Emporium celeberrimum,tum etiam ad Mundam, Malacam & Valcntiam. Floret iftic lanuario & Februario,arftacc femen macurefcic. Hujus porrdligni macrixfive
ac-te
Tro/x/Aoj-dixenc:
nam in codcm frudtu non cxJfSttfa.
cor,nonnigricac,fednonnihilpociuspallefcit. A'vctyup;w<zf*yvpo$, a nonnullis eciamaao-srosGrarccappellatur , tcfte Diofcoride& Nminu. Phnio, LacinisAnagyris, HerbariorumvulgoFabainverfa. VulgarenomenHi/panicum noninrcllexi.
tumorcs reprimcre,&,fi partus harrcat limUttH, fecundx menfesque morentur,drachmar ponderc bibi in paflb:fic fufpn iofis dari,& confolia crira Diofcoridcs rcfcrc illicu
,
Tenera
&
&
tra capitis dolores in vino: difficulcer pariencibus adalligari , ica uc a parcu ftacim auferancur. Plinius addic, in vino veteread phalangiorum morfusdari.Radiciscortex, utrique, conco-
quendis difcutiendisqj adhibecur:& femcn manducatum, vomitioncs vehemencer ciet.
Cyt
s.
Cap. lxiiii.
fit,
varietatc de Cytifo,Iicct judicaredifricile quis legitimus Cytifus IN tanta opinionum ^pcritioresexiftimantcumcflequemC. V. Barcholomarus Maran- **iw&* veteribusdcfcriptus
Cytifm
tha proponic. Ceccriim nemo,uti fpero,inficias ibir,quin quos hoc capice enumerabo f ruciccs,ad Cycifi generaeciam referri debeanr. Pr ior incerdum arbufculz magnicudine cxcrcfcit,duro ftipicc, cujus maceria flavefcit, fedcor fivepars inccrior nigricac; isaucemcummajoribus ramis& virgultis candicance corciceobducicur:cenclliramulicocivilloobfici:folianumcrofaramosambiunc, cernauni pcdiculo inhxrencia Mdica: modo,dilucioris viridicacis/apotis viridium leguminum,amaficamcn;
Cjtifiu
94
Cycifus
i.

Cytifus
ii.
J><
1.'
v*
Cytifus
II i. ri
tamen aliquoc flores extremis ramulis quafi

.
ipic*inftarnafcunrur,Genifta?fimi]cs,minorcs, lutci,nonnihiIodorati: dcindelobiGeniftepares , oblongi , a'pcri tamen hirfuti, in
&
<J
"Duscxiguumfemen,tumi'diufcuIum,nigri-
cans,
Gemfta minus
radix lignofa,
& in diuer-
lacendens.
Oftifui
1
Alte k duorum cubiroru m duntaxat altitudins, fruncofus, virgas proferr candidas omnino tenues,ramofas. fol.a fupcriori fimil.a.tcrna fcmper ex uno pediculo nafccntia minora prorfus.ncana, numquam expanfajed fempcr quaficomphcara, prominentedorfo,
,
amara
impcn<a
flores.uc in altero, cxtremis ramis infi,
Natste.
mriuq; Cafteltelocisfccundum publicasvias. Horentlumofcmenproferuntlulio&Aueufto Seraimbusindeadamicosin Belgium m.fhsnonnulhin fuishortis alucrunt, ubilonge
majorcsadolcverunt: fed fubfequucis poftca Belgicis motibus cum ncgligerctur, & interi
,
dent ruperioribus forma fimiles fcd intenfior &planeaureuscolor: fihquasetiam longiufcute, afperar, expurpuranigrefcentcs, mucrone deorfum inflexo:femcn paulo majuseft.&fubnignusaltero radixfimilis. Vterquecrefcic Salmancicenfiagtq, &aliis
;
mitcerecurneccfTaria cura, pratfertim hiemali

Cylifm
i
ti.
tcmporc,utrumqucgenusperijr. Te R t vs rmmanam alticudinem attmgit," v r ast -'chabetlongas,non g l admodumfrurir r cofas ,ncquelencas,n.grefccncecorc.ccobduaas: foliarrifolijaucmedicar, ccrnafimuluni petioloinhxrenttt, fupinapartcv.r.d.a, pronaveroiubrufalanuginchirfuta, lceuminum amanufculi fapc ns. florescx alarum finu rehquis majores,cum Gcnifta: majoribSs floribus'
i
' ,
comparandi.
PLANTARVM HtSTOR.
Cytifus
ii ii.
LIBER
I.
<tf
Cytifus v.
j\*
co mparandi,aureo colore fulgentes. Wuius femen obfervare non licuit, ciim folum modo admontium radicescirca Calpen & Barcica: maricimis Februario florcncem invenerim. Duorum fupcriorum nullum vulgare nomen intcllexi , ifte vero ab incolis Efcabon dicebatur.
Qvartvs
fparfim
&
cubitales &: majores habet virgas,lentas,vimineas,in multas alas divifas, quas cjtifumii. fine ordine ambiunt rerna perpetuo folia eidem pediculo inhierecia, vmdia, cmi-
nentioredorfo, amariufculo fapore prxdita: fummx virgx in oblongam fpicam florum quatuorfoliolisconftantiuindeilnunt,quipififlorumformama;mulatuf,Iongetamcnminores funt,lutei coloris,fuavisque odoris &: melleum quiddam fpirantis: illiquje dcinde f uc-
cedunt longx,planx,exiguum flavefccns femen contincntcs: radix dura, lignofa, longa, rarioribus fibris donata eft. Copiose nafcitur non modd in omnibusfilvis Viennenfis agri,& lecundum vias, fed ple- xmu$. rifque Pannonix locis,& in ea Auftria: inferioris parte,qux vereri circumfcriptione Pannonixnoncontinecur. Crcfcit&inHercynixfilvarpartequxBoemiamundiquecingic, vbi Pannoflorere incipit fub finein Iunij ,&: Augufto plerumque ceffare folec at in Aurtria
:
&
niamacurius.
Cvbitales nonnumquamfuntQuintovirgar,recâ:,tenues,viminejE&:lenca:: quasab infimoadfummumufqueexornant rolia terna etiam uni pediculo inharrencia, proximc
defcripto fcrefimiliaêdanguftrora.omninoincana.amariguftus, quarrricapinguucflevi-
Cytifdii;
dentunexfingulisinterdumfoliorumfinubusramuliprodeuntjfimihbusfolijs, fedminoribusobfiti,fercntes infummoquinosaut fenos flores loti pratenfis herbe (quam a pr^grandibusfiliquisnonnulhfiliquofamcognominanc^ floribusperfimiles, aurci coloris, odoris non expertes- deinde ex folliculis filiquas oblongiufculas,planas, hirfu tas omnino, atque in
hisfubruiTumfemen.planum,nonnumquamturaidiufculum&:rotundiufculum, durum,
quodmaturicacedehifcencibusfihquisexcidit:radixduracft&;lignofa,nigricans,
cellurefparla.
fumma
alijs Natakt.
cum Auftrix fuperioris & inferioris,rum Moravix & Pannonix locis aridis|propcer vias. Fiorcc Iulio,&: fubinde inAucumnum ufque:femcn fub Augufti finem,&:Sepccmbri macurefcic,fcd vermiculis illud erodentibus eft valde obnoxium. Integrasfrpenumerolnuus fruticis ftirr>es vulgari cufcuca,
Frequens cft coco Viennenfi agro,pra*fercim fupra Phafianorum fabricam,
& mulcis
quam
plerique lcgicimam Anitofnd
Diofcond. Androfacen eiIeexiftimanc,obficas inverti.

i.
Hufw.
*
Ejus
9e
Qtifi
C AROLI CLVS
v. fpccies altcra,
ARI O
R V
M
vi,
Cytifus
Cytifus VII.
%\
Cftijti.
Ejus aliud gcnus cft multo majus, craffiohirfutis,rc&is,folijsda-
nbus virgis,admodum
f/nits *lttr.
ploamplioribus, filiquisfeulobis majoribus: ipfi etiam florcscolorc magis aurco rutilant.

Iuxra fcpes in Pannonia
fed rariuseft )
& Auftria nafcitur,
& minus obvium fuperore.Illius
ctiam femcn vcrmiculis obnoxium.

Gjtiftu tt.
pcdalibus rarocubitalibusaflurgitramuIis,tcnuibus 5 omninoincanis:quosexornantternafcmperfolia, brcvi pediculo inharrcntia,
Sextvs
quorum mediumduplolongiuscft
^ #
x^-
&
reliquis,cincrei
& cancfccnris coloris,
adftrin-
gcntisvcro&lir.guam cxficcantis faporis: ramufculi fereabimoadfummumper fingulorumfoliorumcxortus, floribus aurco colorc fulgentibusjucundi odoris, onufti funt, binis aut tcrnis fimul nafcentibus ex molli quadam,
&candida lanuginc
hirfuta vaginula, fimilis
cumfupcrioribusformx, fedminoribus. Se-
men non obfervavi.

Invcnitur
Ba:tica:fed
varijs
Hifpania? locis, prarfertim
nufquam abundantiorcm videbam
quam Valentinojcgno,uhi plurimuscjusufus eft: nam illius tamis nudis &a fuis folijs liberis
fuprategetcs,abhisquibombycesalunt,fparfis, jam fatnri mori folijs bombiccs, fcricca fua
ftaminahisramisadvolvunt,qudeindeamulierculis&pucnsexplicantur. Valentini^f^
& boxa blanca appcllant.

Cjtifusv ii*
habet Scptimus ramos humi fufbs&fparfos,tenucs,]cntos,fra&u contujnaccs qui nullis aut cert rariffimis folijs funt obfiti, mulros autcm cx latenbus ramulos promtjtenellos, hirfutos, in quibus foha longis pediculis nixa, tcrno femper numcro, orcfcrunt
,
Aliqvot
viora
PLANTARVM HISTOR. LIBER

vioraquam
in
:
I.
t)J
Qu.intogcnere, elatodorfo, fuperncviridia, infernecanalanugine pubefcentia,amariufculi faporis,&: hcrbacci odoris ex alarum in cxtrcmis ramulis , oc pcr totos intcrdum ramulos fparforum finu prodeunt terni autquaterni fimul junH , nonnumquam fingularcs flores, Quinti flori forma fimileslutei coloris qui tamen dum marcefcere incipiunt,aureum colorem adeo faturum contrahunt,utpurpurafcere videantur: follicuIi,unde floresemergunCjpallcnt lanuginc pubcfcunt fihquar plana: hirfiita: fubfufcum exiguum fcmen continent: radixdura,iignofa, juxtaquam ramiper terram fparfifubindc fu
,
&
&
brasagunt.
SponteprovenitfilvulaquadamadLachnpagumprimoab urbeViennamiliari, &plerifque alijs locis urbi vicinis crcfcit etiam in utriufquc Pannonix filvis, & in Interamni ul:
Dravum flumen. Matunus floret fupcrioribus Pannonicis M aio videlicet, nonnumquam etiam ApriU,& novos interdum cx ramulis flores per totam deinde arftatcm profert.
tra
,
2.
&hujusgenerisaliafpeciesinvcniturpedalibusvirgis > tenuibus,vindibus,fupinis qtijirxu, &humifufis,quasambiuntfimiliafolia: floresctiamparesextremisvirgisquini, feni, aut#<""**'"4 pluresfimulcongcftiinnafcuntur,nulliautempcrvirgasfparfiutinfuperiore: fihqu#&ie- cxJi^^4 .-* wM***' mina non differunt: virgarum, foliorumqs pars inferior filiqua: molli hirfutia pubefcunt* aA -^ m HuncinfoIisPannonixfilvisMaiomenfeflorenteminveniebam.
.
Sed
&
'
Sc io
8aliosaliquotfruticcs Cytifinomineproponi: quia verodiligenterabalijsde-
fcripti funt,
fedeostantum quosanemineanteobfervatos, Quarti tamen hiftoriam nofter Lobelius in Sc Cytifi nomine comprchendi polTe putavi
hic fubijciendosnon arftimavi
,
.
advcrfarijsprodidiflevidetur.
CytififoIiarcfrigerare,tumorcsinterinitiadifcutcre,ficumpanetritaillinan- cytififttuk tur:decolumpotuurinamcicre,Diofcoridesfcribit.Columellalib.v. cap.ultimo, Plinius m**
Por
ko
cap.xxmi.adduntexAriftomacho Athenienfi,nutricibusindefe#ulacHsaridura &: in aqua decohim,potui cum vino dari: firmiores, cclfioresquc infantesfieri ; &aliapleraquead Cytifi culturam,& pecorum exeopabulum,pertinentia.
lib xiii
COLVTEA SCORPIOEIDES.
Cap. lxv.
CY
t i s o cognatx funt tx ftirpes quas hoc &proxime fequente capite defcribam,ideoque pone Cy tifi genera collocaadas efle exiitimavi.
i
Coluceafcorpioidesi.elatior
Colutcaicorpioidesi.humilior.
i*
*^.'*."f
**
Priorcxunaradicefercbicubitalcs.interdum&tricubicalesvirgas.gracitcs, Gzrtjto folia alata fcptem aut novcm unicoftein- {*"<" fatistamenfirmas,infrcquentesramosdivifas:
Mvlt
binafemperexadverfo fica,uno irapare cxcremamaIamoccupance,coIutearioiijs harrencia '

I
umuia
^8
CAROL
Colutea fcorpioides altera*
ClvsI rariorvm
iimilJa, fed
minora, faturateyircntia, ingrati
admodum&amarifaporisieiingulisramulorumalisprodeunttenucspediculi fuftinentcs
plerumque binos,nonnumquam ternos florcs Colutexfimiles forma &colore il d mmoies

,
&n6nihilodoratos:filiquarferetes,oblonga*,
quibufdam veluti articulis diftincta?,oblonga,

tevia , fubfufcicoloris& ingrati faporis femina,fingula (ingulisarticuhs incluia habcnt: radix hgnofa eft,longe lateque difperfa. c
2.
GolutetftorpieidtS i.hdrxiltor.
Est &altcrahumilior,hunHqjdin ufa,nequefoliorumnumero,autfku,autforma,nequc florum forma colorc , a fuperiore dirTercns.fcd hujus virg? palmares aut pcdales duntaxat, hitmcinrerdummarcefccreiolent, novo veredenuderadiccnova?germinare:(iliq u^& femina paria:radix (imihtcr dura& li.
&
&
g
SttttUh
lofalatcfefpargic.&fibrisaliquocdonataeft. Srx)ntenafcuturadfllcnfrcrgvicinisqj Vien-
nx montibusabundc, tum
gicis hortis jam diu
4 .
ctiam in nonnullis Pannoniemontanislocis.PrioreetiaminBcl-
anteconfpexeram & ejus Pena & Lobeliu in Adverfarijs meminerunc, in Valena Mompelliani agn filva nafci afTerentes. Inhoiciscultalongemajorevadit.Pofccriorem nunquam anteaobfervaveram. Sed ca in horcis culta pauld major fit.&plerumque virgas hieme retinet. Florem Maio.
:
&
CtlutgMfcn*
fiffid,u.
Altera
Polygala Valentina.
nititur radicc crafsa
& lignosa,
lcntatamen, &flavefcente cortice obdu&a,

multisquefibnsprajditarexquaplurcsfingulis annisineunte verenovas producic virgas pedales nonnumquam etiamcubirales, lenras, vimineas,teves,viridcs,&inhiscemcrefparia alatafoha,quina, (cprena, autnovenauni coftiinharrentia,ex(iccantispnmiimguftus,deinde nonmhil acrimoniar in f ummis labris reJmquencis,- flores foliorum oblongisvirgulisinha:renccopio(i,lcgiiminacci,inorbicularemcoronamdifpofici,fl.ivi.nullogracoodorecommendati: quibus fuccedut articulatim diftin&^ filique, fupenonbu* breviores,femen in (ingulis articuliscontincntes , Polygalje va-
lcntina'
modo. Crcfcit in montium , quia Danubio& <fd>

illt
,
KzttUu
iVn&cig
immincnci ad Alpcs extenduntur, radicibus intcr veprcs& ad vinetorum margines, Floret Iunio, nonnumquam etiam Maio: f ublequens hiems virgas corrumpit.
?oljgaU.v
PoLYGALA VALEtiTlNA. CA LXV FRvtkosa eitharcplantajbinospalmosal'
P.
I.
ta,
multas fercns virgulas lentas,
fparti
auc
junciinirar: folia finguliscoitisinhaerentim-
X
*'
&
.
pariplerumquenumero, quina, feptena,auc plura,Lcnticulc, limilia.magis tamen carnofa, ad ruta? colorem acccdentia, adftringentis
&
&ingratiguftus: floresmelilotou"milcs,lutei,
coronarinmodum,fummisvirgulis(qua^magna cx parte nuda: funt,& maturo femine exav>
refcere fblent) infident: incurvar, deinde, lonteretes fuccedunt filicju*, tribus aut quatuor intei nodijs d lrtin&e, gac q ux femen conrincnt durum,oblongiufculu,nigrum,ingrati iaporis.radix Jonga,dura,lenta, craffiufcula eft.
&
Perpetud
PlANTARVM
i
HiSTOR.
LIBER
T.
$$
Pcrpetud vircnseft:florccqtie Aprih,Maio.& Iunio,femen vcro Iuliomaturjjm.Invenic bam eciam Seprembn flocenccm ,& cahdionbus locis marure admodu,videhccr Fcbruario. Salmanticenfiagrofrequcnscftfccundumvias:Granarenfi, Murciano, & Valentinorcrnis,locis arenoiis coUium dcchvibus obfcrvabam. Apes ex cjus flore plurimiim mcl col-
&
;igere
crcduncur.
Vvlgo
Salmanticenfibus&ww^/Wirtf^dicitur, quafi
fcrtula rcgia
&
iftic
ofhcina:
Mclilociviceucuntur.Granaten(cs&MurcianiZf/;/<';//r/4, ideft, Lcnticulam, Valcntini Polygalamappellant. I n collibusiilvofis ValenciajHifpaniarvicinis invenitur& aliahuic admodum fimilis, fed majoribus virgis, firmionbus, utcumque rubentibus t majoribuseciam,viridionbus, frequencioribus carnofis fohjsunajoribus dilucioris coloris flonbus filiquis ctiam pau16 cradioribus: femine vero omnino fimili. Eivsdem urbisitcm mancimisTercia,oblongis,lencis,fungofisfcu medullofis,&omnino virencibus virgis pra?dira,quas rara obfepiunt folia.fuperionbus adhuc ciafliora& inoIliora.flosSecundarpar.femenobfervarenonpocui.
&
p,iyia l* tt
&
&
Virececiampcrpecu6utraque:fedincoiribusnatadiutifrimeflorct,Vcre&Autumno. Prima& Secunda, antc mcam ad Cxi'. Maximilianum n. profc&ionem , in Bclgicis hortis
alebantur.
P
tiam
o r
i
r.
6 Polygala Diofcoridi
&
Plinio guftueft adftricl:o,qua:potaladtisabundan-
facit.
ANIINIS
NON
SPINOSAjfiveMITIOR.
Cap. lxvii.
Lvnt
Silefiacaprata
An^nidisquoddamgcnus avulgaridiverfum, quodabalijsmir<
nime obfervacum cxiftimo.

Anonismicior
Fraxinclla.
*
.lC
Mvltos annuatim exradice dura,lignosa, & perenni fert cubitalcs, nonnumquam Ion- AnenUmi.
furculos,rorundos,lencos,firmos camen,ramofos,moHi lanuginc obdu&os:mulra fo- tuti.put/">" laalccrnatim caulem lata bafi ample&entia.plerumque terna ex eodem pcdiculo prodeunrami dcfinu nt ampliora quam vulgaris: fummx virge. cia,interdum fingularia,mo!liora in oblonâm fpicam florum vulgari quidem fimilium,fcd coloris magis ianguinei fcrc dciride filiquas vulgari perfimilcs,& ipfum ctiam femen. Tota planta lentb quodam humore gravicer hircinum virus olente obfita eft, Fraxinellar fere odohs inftar nullo autcm acu;iores
&
&
&
leorum vallo munitacft. Esr&aliudgenushuicadedfimile(prxfertimfiutrum q inhortiscolatur) utantcquam Amr.UmU pin- yr u b*# flores explicentur,mfi diligenter inter k conferancur, vix difcerni qucant: paulo tamcn r * guius^"i a
; i
100

&
û^û
fmidmm
Nrix?im H
ex co nace, Alcerum tuminHifpania&Luficania.FlorccutrumqucgcnusIunio&IuIio. planw, Iiccbit citaqualifacic Annidcm vulgarem, exceptis (pinis riferant h nonnulh Hilpani Cicens eas nominarc Ananidcs non fpinofas fi ve mitiores Poftenorem cujuslib. fiivcftrisecnuseflcautumabant: Pena&LobeliusPhnijNacricemcflcccnfent,
prartcrca ubi fpontc nafcitur,candidius guiiu deprehenditur, nec adeo gravicer odorarum: ca:c)uiccmflorcs,quiluteifutic,brcviorcfpicanarcuntur. fcrtid. nominc,pIantaretiarri Silcfia nob.s miflum clkTrifol.j major.s Prions (cmcn c nafcicurcum in Narbonenfi Gallia ubi pnmum oWcruabam, freducns
Cvm
Natricisradixduntaxathircivirusoletrcccns xxvii. Nac.H.ft.cap.xii.meminic: fedejus dirhcilc efle cxierura.non coca planca. Curaque nullam pleniorcm defcnpcionem addat, ftiio,quznain illa Natrix ficjudicare.
fratintS.
Olet
officinis
cciamhircum vulgo Fraxinellaappellata,Cujus radix Di&ami

,
noca cft
& ufurpatur.
Illius
pafllm in Pannonicis
filvis
nomineiit Viennenfique faltu, duo

albi
Yarutat.
genera inveniuntur: Vnumelatius, oblongiore florum fpica, faturacioribu(quefloribus& mgrionbusfolijs: Alterumhumilius,breviorejj>ica, dilutionbusfloribus&folijs: Vngari lrt Francofordiano faltu , in quo aliquot plant* Crcfcit Dt3amus *tnm fiit vocant .
&
&
rcpcr zx nivco florc pra:ditx.
DOR.YCHNIVM MISPAKICVM,
Ca*. txvnr.
Dorycnio congcnerplanta,
* +
.O
p$rpniutn
FR incanas,
i
vt c o a &ramofahzc Gft planta,pcdcm autampliusalta,tenuesproduccns virgas,

flcxibiles:folia olca: albicantia,minora
& breviora,tcrna fimul,intcrdum ctiam

nondum florcm prorulcruntad-
pluraabeodcm cxortuprodeuntia,
in novellis ramis, qui
modumfrcqucntia5iconfertimnafccntia,adftringcntisguftus:floscopio(us,parvus,trifo* lij pratenfis xmulus, albus, vcluti in capitulum congeftus fummis virgis infidet: quo decidcmce,quaccrna:,quina:,autplures inccrdum fucccduntfimul juncte valvular.crvi magnitudinc, rufefcentcs, inquarumfingulis, utplurimumfingulafeminacontincnturvcrucolotia,qualia
2t*t*Us.
penc Tithymali paralij.ejufdcraque formx,coloris& magnitudinis;radix dura
&
lignola nigricat.Percnnis cft,nec fua folia abijcit,nifi novis reccptis.
ExiccopioscSalmanticenfiagroâlijsHifpaniarlocis.fccundumvias&incuItisimcmini&Narboncnfiagroviderc: frcquentiflimam ctiam nonmodocircaViennam Auftriar, fcd plenfquc Pannonia: locis,cahdiore taraen regionc magis incanam Florct Maio lu.
&
jiio:femcnvalvulishiantibusexilitIulio.
Qvorciyoi erantSalmanticarreihcrbariarftiidioii, Dorycniumvocabant,coquo iftic vetfabar ccmpore, quoctiamnomincapud Mompelianos, anccmulcosannosdonatufuic

Anguillar*
ltb. r. icM AnguillaractiamlnacfcncentiamampIcflividctur.Opinionumlibroxiin. Euisfemcna CV.vlylfc AlirovanJroahquando miOumfuitTrifoI.jalbiappcllauonc; &: ex illo plan- Trif.Uum ixnacx.Silmanticcnfcvu!guswy>^4vocat. **" Cctcrdm ltcct cu m Dorycnio Diofcoridi defcripto nonnullas notas communcs habcar,
.
Plantarvm
histor.
cjus camen htftorix pcr
Hvic
omnia rcfpondcrc non vidctur. fcrefimihsplan.a Valentinorcgno&quibuflam

,
BxticxIocisnafcitur,cubiraIi D<ry*u
1
ri.
gracihonbus brcvionbus Sc latioi ibus folijs, i""'t brcvique pcdiculo ternts aut qutnis fimul junchs.ramulosamplcaentibus , falli nonnihtl acnmonia.obtinentisguftus: oblongiramufcuh ternos quacen.os, autquinosflorcsluOtnent, Mcdica majorcs,viridis colorisralioqui tota planta candidior cft f upcriorc,iin 6 tota :ncana: cjus ncquc fcmen, nequc radiccm obfcrvabam fed ramulum qualem cquicando abrumperepotui,exprimijuffi,&:hicappofui. V e t e r. e s porro Dorycniura fomniferum cfTe fcribunt,&_ copiofius hauftum mortcm adfcrre. Anverdplanta, hoccapitcdcfcripta, foponfera fit nemincmpericulumfectflc ,
,
bus& viminis modo lentis virgis
i uperiore
**'*-
&
arbitror.
1
^Genista tinctoiua.
..*<
C A P.
LX
X.
tfr
Gcnifta tinSoria Hifpan.
Genifta tin&oiiavulgaris.
tJ+
&***. tenellos&fragtlcsfummaparccdividicur: hosornantfolia LiniautThymelara-,frcquentia, argentci planc fplendoris,guftus iriido cxficcantis Sc uperne vircntia,infernc vcrd incana i nonnihiladftringenc.is,deinde fubamari floresfummisramulisnafcuntur fpicattm congcftiGcniftxcinaori2GermanicxfiraiIes,lutci.Totaplantacleganseftafpeau. uo tempore floret , fub ea crefcic Ha_ moderi quoddam genuselegans , pcdalis altttudiufqueexnis^bTachialisincerdum craflitudinis, multis floribusimcdio (capoad fummum
_ .___.!_ .___...__:_.._ _.vdlo,dieitali cra_T.cudinc,candicante j
frutex.nudo ftipice,enodi,rc- aMlMt crefcit D duorura cubitorum altitudincm cortice interdura hicmnlri n _;. .nr Tpf\n niu m multiphces hrrvr ramos, bre vcsque r.imiM. retto qui in Hi
_
rT<rr\re*
nlir."*
.(ine
.-.
&
^,^
ornacum,magnis,oblongis, luteis,extrcma parte hiantibus 6c tumhumidumeft,p_nguioleaginofaquemateriaturgcc.
in
quinque partcs
divifis
to-
fcentem.&Martiomenfe florentcm.lncola. (ttrpcm ipfam/fâppellabant,Ha.modcrum autcm fub ca nafccns , ycrua tora , quia forfitan ii vacca. co vcfcantur , ad venerem excitata. caurum appctunt.
Nv
ov
huncfruticem confpiciebara
quam
________ rcgno r fecundum vias naMurciano
C E t e k vm
vcl Geniftar tinaoricc fuffruticcm illum qui a tingcndi ufu,florisTinftorij, 1 *
nomen
,02
:
nnmfn invcnit n Hi(pan iis videre non memini: ac in
RARIORVM CAROLI ClVSl Auftrix Pannomx

&
filyofis locis ,
&
pratisquibusproxiraarfilv*, Frcquentifhmus etiam in omnibus tur. no agro,cum plerifque alijs Gcrmani* locis.
cum Frai>cof ordia*
Spartvm GRICORVM,
Cap. lxxJ
five Sparrtura
Diofcohdis , clle Plmij Gcniitam^ Africanam odoratoflore,virgulisplaneJunceis&fracuicontumaiive Hifpanicam cibus.quibus rara qua?dam,dum florcc, intutrenc folia brcvi decidua , uc cota dcindc planca
OM
m i b v s notifllmum, Sparcum,
&
finefol.isconfpiciacur.
'
'<-.''
Plirt
i_
1 1.
Sparcium Diolcoridis Genifta
Spactiuta
Hifpan;
,
'-'.u-M'
Ur
l-S*
\
** v,n
^r v
s
?>
y^.
J^rfcA K>
k
5{w
hiltoriam , ciim a plerifque diligcnccr accuratc fic perlcripca , hicproponendam non duxi: fed fi alia quardam ejus gcnera, qux. in Hifpanijs obfcrvaDam , tanquam nova, a nullo adhuc exhibica, oculis fubijcercm, opcrxprccium mc fa&uIllius
&
&
Spirtiumu
Htjhnn.
polliccm crafTo , fcabro ftriato corcicctecto, quiinplurescubitalcsvirefcenrcs&ftriacosramosdividitur, hi dcindeinjunceas, ftriatas, viridcsvirgulas, qua: novcllar adhuc primiim germinantes, aliquoc folijsexornantur, ftatimataucplantaflorercincipitdcciduis, uttotadeindeoipt/AAocconfpiciatur: c virgular um latcribus prodcunt longi pcdiculi e quibus dcpcndent aliquoc exigui flores,glycyrrhizar vulgarisaut crifolij pracenfisfloribuspamefimiles, Iutei,inodori : fucccftipite
,
1
rumexiftimavi. E s t verd unum cubicali plcrumque
&
&
&
dunc carcilaginci,rocundiufculi lobi,vulgari fabx quz in jumcncorum pabulum Cedic per, fimiles.cx flavo rufefcentesjin quibus unicum maxima ex parte femen (raro bina)continctur,durum,nigrum,exiguoreni fimilc,quod inlobisagicatisaucconcufliscrepicac,& foni-
cum cdic:radixduraeft&lignofa.
spartatui.
'
l 1 v d longc majus, re tenenoribus, lencionbus,
& hominis alticudincm fuperans invenicur virgulis prio& magis obfeauencibus, flore ejufdem cum fuperiorc
&:
&
Vatales.
formx, fedpaulomajorc, &omninoalb6: lobieciam conveniunt, minorcscamcnfunc minus fcmcn continenc.
Primum varijsCaftelteutriufquetociscrefcicarenofbfolo,
Maio floret fcmcn ma,
tururaelt Iuho.AIccrum Gadibus duntaxac,&: locis vicinisauramarinaperflacis, mihi con-
fpc&um
Plantarvm
Spartium
HISTOR. LIBER
I,
m. Hifpan*
io 3
fpcftum cft.arcnofo & fterili folo, fuisfloribus bnuftum Februario.Lobosobfcrvarenon potui in ipfaplanta:
fcdmimdcindeabamico
mifli funtex Hifpanijs.
Vtrvmqye
naculo fermonc odoratam himefla & ynicfla vulgarem Scptentrionahbus regionibuspecuiiarem, qu* ftic etiam plcnfque Iocis nafcitu r,/7^,qu6d
:
gertus Hifpani rctama rerappellant: Geniftam vcrd
^^^,
&
illa.quemadmodum noftrares,fcoparum,quibusardespurgant&everrunt,loco utantur. Ce t e r v m hancplantaniadSpartum,
quod Diofcoridesoc-/)T/orvocat,rcferendam z^jrM.

omninoexiftimo. An verd ljfdem facultatibus
pradita fit,nou intellexi
DeSparto autcm Hifpanico junci folio,
dci
eujusufuPhniushb.xix.cap.n.Natur.Hittori*prolixeagit,poftea fcnbemus.
Cham^cekista.
CA
P.
LXX
i;
GE
ftigia
n 1 s t ae illius, qua? per univcrfim fcGt nifii *. reGcrmaniam,GalIiam,AngIiamatquexw.
Belgicam vulgatiflimaeft, cuiufq^ florcsnon-
dumcxpanfosBe:garmunacondiunt,&: capparum loco edunt , fponte nafcentis nulla vcobfervarc pbtui in
Pahnoma&
Bohe-
mia.ncquctota Auftria& Moravia. Sedduo Chamxgemftargeneraplcrifque locis fefc ob-
Chamargi
tulerunr.
Pr m
1
mulris palmaribus
cnampcdalibusautmajonbus virguhs humi^.

diffundirur.teretibus, lentis, ftrians, virentibiiS&in ahquot ramulosdivifis per quos con-
intcrdum ch m *Lt*.
fufo ordme ,
la,
& quafi temerc fbarfa funt folio-
b,na,ternaautquaterna, abcodemexortu tuberculo prodeuntia, Gcnifta: vulgaris Germanicxfohjsfimilia,cmincntiorcdorfo,
&
&quaficomplicata, fuperneviridia, infcrni

nonnihilincana, amariufculigultus: exillorum alisfinguh aut bini flores lutei , quatuor foholis conftautes , Genifta: germaBicar flo-
ruma;muli,lcdminorcs,nullointcrdum,aut ccrte perexiguo odorc prarditi, nonnullis Iocis

nafcuntur quibus deinde fuccedunrp!anx filiquar, hirfuta:, exiguu fluvcfcens femen CyrifigeneribusfimiIecontinentes:radixcftdura hgnofa, aliquotfibrisdonata: fcd
:
fatis odorati,
&virgula:fecundumradiccm,quaterrainte^ guntur .plerumque fibras agunt.

Nafciturmultis Pannoniar locisaiviaruni
&filvarummargines, editis, ficcis, atquedefertisnonnumquamagris. In cultis & intcr

vepresaliquandomagisluxuriat, inmajofem alcitudinem excrefcit.FloretMaio,quan-
&
doqucetiamApnli.
v
A lt e r
y 1 *: ff^
s,
qua; plano
eoque ahero ex &**>&#.

si
K
altcronafcentceftfolio.quoddeindeincauli-
..
jr 3 ^
n- ^ locis colligcre
1
mcmim
Hancplai wii4miwiB iftac itcr wJ^' *^Pannonia fpototc facercm , quibufdam Germani* Deinde copiose aafceutcm obfervabam ir
+
1 %
v.
m
J*
&
&
IT
i4
Caroli ClvsI RAR16RVM

Gumargeniftaii.
Chamargcnifla pcregrina,
Ifr
filvaNemcthwywarlll^Dn.Balthafarisde Batthyan urbi &arci munitiiTimaB proxrrna, atqucfupraSoproniumurbcmvulgoCf5cntur0didam,Auftriacis:fedomniumalHuent;ffime intcr Saktumya 111'" Comitis de Zrinio minutiiTimam arcem,& Fi idaw Magmfici Dn. Michaelis dc Zck arcem in coliibus: Sc nunc pioxime in filva quadam miliari ci rciter infra Francoforrum, adimrftram Manifluminis, ubietiamfrequcnsPrimiimgenus, &plcra>
quealiarftirpcs.
;
n.
porroelegansquoddam genus,Sccundoquodammodoafrine, folis Valentini regnt locisincultis & afpens obfervabam,quod prartermitti non debuit. V x palmarimagnitudineafTurgebat harc Chamargemfta , admodum tamenfruticofa, folijs Chamelarar proximi^brevionbus, duris, & carnofis, aliquantulum in ambitu finuofii
1
Te rt
1
re videatur.nt tandem
exrremis iftis folijs quini ienive, aur plurcs floresfimuljimai,exvillo(isca!yculisnafcutur,minorcsquaminGenifta,aureipIare^:oloris^nihbinamfcriorafoliainGanalanuginepubefccrenr.FloreqteduntaxatcolIigebamquo dixi loco,menie Martio. Pofba tamen reliccatas plantasnadtus fum pedalesaut ampliorcs v s t r 1 a c 1 Vngaris vicini Priorem cffrc Hcc/hoccu\trifohum luteum appellanr AiteramGcrmani^rtpfrmi.ncn/ id eft tcrreftrcm Geniftam , nonnulli Geniftam Jadttalcm. Tertiarnullumvulgarenomenintellexi.
:
admodum frut-cofa
in
Pannonia etiam vulgatiffima eft ea-Geniftar fpecics.fpinis &aculeis horrens.quam nonnulh Gcniftellam fpinoiam nommant, Vngari Igticzr, hoceft,
in
Cetirvm
rmani Ortc&cno pftimnm. quc oeig .Bdgicarlocis.
Acukatam, Frequens cft & circa Francofortum & multis alijs Germamar at-
ANnNYMOS COLVTEAE FLORE.
AP.
LXXIZ.
fcd
PLor vm
1
fimilitudo&aliarquardamnotarfaciunt,
urhanc.Wrwuwquidem,
ganrem,&ancm.neadhuc,utarbitror (prarterquamamcinPannomcis) defcriptam r plantamfupcnoribusfubiungam. auK hab Ion 8 IatCQ fumma tellurc ferpenrem,lignofam,lentam *5 ra-n \ ri" cn, &fubindecapillaresflbrasagentem, exquaprodeuntmulti ientf&obfcqucntesra-
elc
>
muli,
Plantarvm HISTOR.
An^ny mos flore colutcse.
LlB.
<loj
muli, dodranralcs^Srcircacxortum ,quatcrri inccguntur , fibras plcrumquc agcntcs: folia irl his buxi armula fcrc , carnofa , vindia,paulo tamcn magismucronata , confufo utplurimum
ordincdifpofiUjguflantibusingrataprimdmi dcindc amara acria: in cxtrcmisramulis pro^ dcunc inccrfoliaflorcstcrni autquatcrni ,ob* Iongi,majorc cx partc odoris cxpcrtcs,nonnullisautcm locis fuavem& narciiTinam quandam
&
fragrantiamrcfcrcntcs, tribus folijsconftateSj
quorumduoalbafuntj&alarum modofurfum cxpanfa , cxalbida galcola illorum cxortum intcgentc, tcrtium in longiufculum vcluti tubu-
lum convolutum , furfum pcr longitudincm apcrtum cft,extrcmitatc concava& incurva,Iutcicolorisj&pcrvctuftatcmomninointcrdum

purpurafccntisaucrubc(ccncis: floribus fucccdunc!aca:&compre(ra:filiquar,Thlafpilatifolij
thccispaulominorcs,viridcs,qu^binaplcrum-
quc (nonnumquamunicuratannim) contincnt grana,cxigui crvi magnitudinc nigricantis cx cincracco color is.hirfuta, veluti quod,
&
damanimalculumementita,
ris
Polygala: vulga-
majorisrubrx (dequapoftea) feminihaud
abfimilia,minofa,qua:,apcricntibusfe(cpcrIatcra Ioculis,fpontc decidunt.

2.
Irltcrdumetiam proloci natura
floris
co-
lorem variarcdeprehenditur; nam binaillifoliaalaruminftarfurfum expanfa, galcolaquo
corum cxortum tegens,alba non funt, fed
pul-
ccrtimccxpurpurarubent^tcrtiumautcm VCluri tn tubulum convolutum flavefcir, cjufquc cxtrcma pars aurca cft. "Frcquens eft Prior non modd in moncibus Calenberg,Mcdeling, & Badenfibus thcrmis immincntibus.fcd&inalijsadAuftriacas&Stiriacas Alpcscxcurrentibus, quiomniRcfiiferarum arborum gcncre integuntur,intcr faxa plurimis eriam Pannoniz locis cft obvia, Floret vcrd vcluti apud Pofbnium,Sopronium,& Zolonock.Alrera multd rarior invcntu Maio,fcmenprioris(nam alrcrius non obfcrvavi) Iunio perfidtur. utraque Aprili v l l v m nomcn huic fuffi utici impofui , ciim dubiccm an vcccribus fucrit obfcrvatus: pr^cereaut ftudioils anfam pr^bcam diligcntiiis vetcres Au&orcs cxcuticndi,& apud illosaptam aliquam appellationcminvcnicndi^ncperpctuâr^VfiUocmancac. A ruihcisne* gligitur, propccreanulloillamnominedignancur: quidamuracn, aperpctuaviriditate, SXiinMsmn appcllari dixcrunr.
:
.
&
SPINOSI SVFFRVTlCES ET E'nAAA0KATAOl.
V NC fere peraSid Arborum

t-""?" / i JL ^l ciummefaclurumexi/iimaVt
t /"*
frt fi fedaliarum admmiculo egent (Jheophrafius qutcaducaperfeconfiflerenequeunt,

/"*/!
Vruticum (y Suffruticum defcriptione,opefxpre-
^fifpinefos Fruttces ^rfuffrutices^ casque Sttrpes -j >j // j-jj / /
I"
v *, Ka$. KoMv>w$ i vtlhri&tox.*aifte$appellat , Ga*,a ampLxicaules verttt) adjungerem. Initium **

;
hrtot*
dutemfaciam ab iUU Suffruticibus , qut Gtmjtd fiorefuntpradtti.
AsPAtATMVS ALTER.
Cap. txxni.
fciamhuncfruticemnonefrclcgitimumAfpalathumalterum: quiaterd taIenomena~plerifqueobtinuit, immutaridumnonputavi, prjefcrtimctfmadqucrrt fruticcm veteribusdefcriptumreferridebcat, adhuc ignorem, nifi fortc Scorpij gcnenbus
adfcribcndu
TAmetsi
m cfle quis ccnfeat.

) t.
Tota plamta cubitumnonexccdit,fruticofaadmodum&ramofa,multishorrcns Mantm lpinis deorfu m inflexis,firmis acutis, in quibus cnalcuntur pufilla folia lcntis raagnitudine, dto
viridia,qualia etiam (ied tcneriora) fcrt innovellis ramulis, quibus fubiunt rcccns nari acuIcirflores in firmioribus
& rigidioribus fpinis,terni,quatcrni aut plurcs fimul naicuntur,Gcnunc Iutci,nuac pallcfcecis: fcmcnin parvis iiiiqu is exiguum.
niftx (imilcs,minorcs,coloris
Ativ'
ic6 #
JfrtUth.
0tir
i

Afpal^thus alcer
1 1 1.
Aiivd
ejusgcnusrobuftius, &aliqnanaltiiisexcrelcens,
tum firmius, nonnumquam
Afctlith. slttrilt*
cujus flos perpetuo pallidioreft, ahoqui non multum pnondiflimile. i v m genus ad cubiti nonnumquam
Teri
magnitudmem acccditrplerumquctamen mi.

nuseft, &pedalis tanttim altitudinis, totum etiam tencrius: ramuliin multoplurcsfpinas divifi,iftas denuo in alias,fic ut fingul^ fpin* totidem Abrotoni mulnfida folia videantur, nifi
aculeiobfiftcrcnt, qui, anegligentiiisconfide-
rantibus,vixanimadvertuntur: Vercexramulorum latcribuscxigui alij prodcunt ramufculi cam hirfuti, quibus adnata funt mollia &: in-
&
canalcntisfolia,
rc in
:
majoraquamin primogene-
fummis illis ramufculis florcsprion fimi-
leSjDaulo majorcs,lutci nafcuntur.

Kstaks,
CrefcicPnmum,cuminCantabrisfupcrato
PyrenôfaltUjtum varijsalijsHifpaniarlocis,&;
Narbonenfi
teri
Gallia.
Secundum in
Caftella vein
tantummodo obfervabam. Tertium
Cantabnsduntaxattcrtio a Vi&oria urbemiliari, adradicesPyrenarorum, quaHi(paniara

fpettant.
HemiBM>
P r m v m gcnus ab Herbariar rei ftudiofis Salmanticar& Mompclij Afpalathus altcrvocabatur, vulgoSalmanticenfium, &aliorum, apud quos nafcitur,Hilpanorunv*/*//4:fccundum Caftellanis auUg* tcrtium Cantabris
i ;
baffada.
fatuUata.
Floribvs
Scorpius
i.
priofiscumfaccharofcrmen-
catis,Salmanticcnfes ad firmandas &rcftaurandas collapfas vircs utuntur.
Scorpivs.
xtqs.
Cap.
lxxiiii.
Sc6ffiu$
pA
\y
Scorpij,quem Gaza Nepam mterpretatus cft,hiftonamaccedere vidcntur, inmcispercgrinationib.us obfcrvabam. P Ri m v m cubitali aut ampliorcaltitudine afTurgit,multis virgis cx atro viretibus, ftriatis, denfiflimo fpinarum valloobfitisfruticofurn, qiue dcinde (pinx alijs minonbus funt circumfeptse: folia nulla mfi primo verc,apparct, brevidccidua. FloresGemftarminores pallidi, interdum vcroadcorufefccntes, ut ruberevidcantur,prarfertimfub Autumnum:filiqu:edeinde fuccedunt brcvcs,cylindracca:, magnacx parcc inanes, aliquando tamert fcrcntes exiguum femcn pallidum aut fubfufcum, ut GcmftavulgarisSeptcntrionaliumtradixfinguIarisinahastenuesfc fpargcns, &interdumlatc fepropagans.
Floret
DV
o plancarum genera,qua? plurimiim ai
Maio
& Iunio, & quandoquc

,
rota
scftatc: circa
Autumnum verd denud floribus
Sarfiui
onuftaconfpicitur, coquctemporc faturatiorcs&:magisrutilifunt,utpIurimum,florcs. A l t e r v m pedis altitudincm rard f uperat,totum denfiflimis fpinis horrens, quarnon confufoordineutin fupcriore nafcuntur, fed fcriem quandam fervant , &: fempcrcontrario intcrfeexorcubinsc nafcuntur, virentcs qui-
dem,fedl an guidiusquarafupcrioris, ncqucaH^cxalijs:fumraisramulisinha:rcntbiniauc

terni
PlaNTARVM
HIJTOR.
*
LIBER
i.
rt>
&
./jP
'
Scorpius
ii.
terni florcs fuperiori fimile<,lurci coloris,menie Marcio.:quo ccmporc cx iguas brevesque fili-
clufamembranaquadam mulca incanaqucla-
quas, velpotiusfeminaervimagnicudine, in-
nuginehirfuta,deprehendebam denfiirimis ipfius placz fpinis occulcaca, uc ex fuperiorc arftate decideranc: adco verdcanefcebanc uc inicio aranearumrelaseffeexiftimarcm: radixfingm
,
Ians,fed
m plurcsdeindc propagines fparfa,dur

varijs
ra,&Iignofaeft.
rncn frequencius, quam inculcis illis Iocis fupra Burdcgalam, Bayonenfi itincrc,
tabros
ta
Germani*, Galli*. *** Hifpaniar, Anghzlocisconfpexi, nufquam caPyrenxorum jugorum accolas, ubitanmagnitudineafTurgic,ucduorum hominurn
Primum
Belgiac,
&apudCan-
nonnumquam viderim, craffitudine verdbrachium humanum. Alcerum colhbus Granaccvicinis icinere Cordubenfiduncaxac,necufquaniaIibimihiconfpectum. Anporro Echinopoda,cujusdocriffimus v.r Hononus Bellus m alcera ad me epiftola mcm.nic ? plurimura cerce ad iliam mihi acccdcrc videcur.
alcicudinem arquarc
G aL l
primum gcnus
nij4*^ , Bclga: afpcl^nc appcllanc: nullum vulgare nomen Hifpanicum intellcxi Altcrum genus Granatenfes Molino vocant.
.
Tnc merin, Aquica- *.
QV a s
nemotrad.c. SolusPliniusaduerfusfuinomimsanimalvalereauclorcft.
.
*
facultatcs Scorpius planta habcat,
CEA*
Cap.
lxxv.
inorbemperfblumdifFufa, mulcisfp.nis v.rennbus, five aculeis hornda:

HoresGeniftaêxcan-uleopurpurafcenres, minores.calyculis inclufi h.fp,dis,vi!Iofis,omnino fcre incams bim auc ccrni
,
PL
v e nova,
& coca clcgans eft hxc plan-
ca.dodrancalis,
M" *
i
**
fimulfempercon-
junct.:folioIainccrdum,dumflorer, producic, fcdraro,eaquepcrpauca.Lcnc.culcfimilia,quaj cum brevi marcefcant &decidanc , cota planta maxima cx partc fine folijs fpcclatur, multiplici
Erinaceum in fc convolurumreprarfentatrradixhgnofa&magnaeftpro
vallo
fpmarum
&
plantarproporcione. Nafcitur regno Valcntino, afHuentcr verd Ktabi. circaSiete aguasoppidulum, feptimoaburbe Valentia miliari,Madririano ltincre.afperislo-
cis& fecus vias.
'-^
obfcrvabam' &eruebam icer fftac faciensanno m. d. lxv. femen obfervare non potui,menfc fequente in Belgicam reucrfus.
Apriti florcntem
lN COL AE ""^yocantjhoceftErinaceumjquoniamerinaccumanimalterreftre.dum Mw** u r lnorbcmfecontrahit, autmannum, aculeorum& fpinarum valloplancannulacur: qua: adeo caufa fuir,uc illi Erinacce nomen inderem,donec comodiiis aliquod ex vcreribus Scripconbus dare poilimus.
An vero incola? ad medicualiquem ufum adhibeanc, non incellcxi.
TRAC AC.ANTH A ALTERA.
Cap. lxxvi
,
TRagacanthae, quam aliquando Maffiliar florentcm
&fructu prarditam obfcr- Tntm* varc mcmini,fimillimaeftha:cplanta,fruticofaadmodum,multos pedaleshabensra- '**"* mulos flcxibiIes,latecircumquaquefefedifTundentes, candicantes, &, dumadhuccenelli
func,
io3
Carou ClvsI rariorvm

xAw/orAnguil.PoteriumDalechampij.
Tragac*ithaaltera,Poteriumforte.
H*tUt-
runtjlanuginoros.multislongiscanefccntibusfpinishorrentesrfoliorumplurim^fimuljun^ da:ala:,LenticulajautTragacanthxproximx,exigua!,candidx, Januginofarqueprimovcro pcrintervallaexeunt.dulcisfaporis: folijs hiemedecidcntibus, ncrvi 1II1 medij quibus folia jnhaerebant.m rigidas acutas fpinas cvadunt , ut eo temporc tota planta fine folijs confpiciatur, contraquaminTragacantha, quaWiiemectiamfoliaretinet, r.eceaabijcitdonea nova /equente anno adquifierit: tum demum deîduis vetuftis fblijs, ner vi llli medij etiam infpinasabeunt. Iftam neque florentcm,nequc femcn ferentcm vidi : fcd fub ea plurimos folliculos bombycinis fimiles.aut Alceaj illius, quam Matthiolus Hypecoum appellat/olliculis fere pares, inanes inveni,quos ab illa excidifle,& florem ex limihbus prodire album ,non ma<mum inqq\x referebant: de femine nihil certi intelligerc potui radix lenra, longa, in muhos ramos divifa,nigrocorticeforisobdu6ta,materieintuscandida,fungosa,dulci, lnteriorparsguramofum quidpiam fubdulcc refcrr. Nafcitur plurimacirca Guadix,& U VentA el /w4/,Granatenfi rcgno, in collibus,arido &: inutili folomcc alio loco confpcxi.
&
&
nomennonintellexi. Sedcum adeofitTragacanthar fimilis, facilemihi pcrfuaderem efle legitimum tf-cTwp/op.quod ab lonibus vwpecSa vocari Diofcorides ait. largc
ttv;f.
Vvlg are
FruticareJpinishorrerejfpiflalanugineciTeramulislongismollibuSjlcntis^tenuibuSjTragacantharproximis, incollibus&aquofisnafci , radiccm recifamproximetcrram fuccum
'
&
thtvni
ûmmi fimilem reddere tradit: cujufque Plinius lib.xxvu.Nat. Hillor.cap.xi i.meminit,ilametiamaquibufdam phrynionvocari fcribens. B e l o n i v s lib.i.Obfervar.cap.xvi.duo Tragacathargenera obfervafTe rcfert in Crc-
RMwlfiw tcnfiummontium verticibus:earumfortcalcera huicfimihserit. CcrtcRauwolfiushb.il. fa*Pcregnnarioniscap.xir. fcribit tr.aTragacamh* gcnera.nLibanomonteinvenifTe, \ZthIgfCt. r.ob{,rvA. quorum unum meam hanc refcrret alterum humilius, iliiferefimile, fedluteisfloribus,
;
V$K
quorumfinguhinorbicularibus flaveicentibusfolliculisincluduntur, racemacimquafiin longiufculis virgulisnafcuntur; tertiumcjufdem penealtitudinis, pluribusvirgisfirmioribuspurpurafcentibusafTurgens.incanalanuginePoterijcapitulafuftinentibus^purpu purpureis r r flonbusfpcctabile.
;
Potcrium in Allobrogibuspropc Muramoppiduium Gratianopoli vicinum in filvofis convalhbus rcperiri ait. Sed ficara mtelligit qux ab alijs plerifquc Potenj nominc donatur , vereor, ut fuam opinionem Iegitimis rauombus tuen pofTjt quippe cum ca plSta penirus a Tragacantha difFcrat,& folia Pimpinclla: vulgans,quam GermamSanguiibrbam vocanc, vircntia fuperne, paululum c?ndi,
;
Cla. V,DaIechampius,optimede Iittcraria re mcrirus
canna
PHN-TARVM HlSTOR.
Iongos habens ramos,fpinis horridos lanugine fpifTa
tt.
T.
fo^
cantiainfernehabeat, minora&tcncriora, fpinasmolleshincinder^riupremesfuiculoS tranfvcrfim&obliquclparfas(cujusrcicauraanonnullisPimpincIlalpinofaappcl!atur) 6C
radiccmcenuem, duram, cxfuccam. Poterium vcrotefte Diofcoride
Pliniofrutexcft teclos,Tragacanthar proxircos , radiccs
&
longasadmodumjnervoras&firmas.quarproximcterramrecifxdantfuccumgummilimi. lem. Pimpincllam illam fpinofam aliquouesfanc mihi feminenatam,diIigcnterinhorto&

fiililibusconfcrvarevolui,fedfcmpcrhiemsfubfequensabftulif.nonnumquamctiammihi mifTum ejus fcmcnStcebesTheophraftinominc-.&.vulgoadhucipfam plantam in Crcta vecari aV^/â, fcnptum. De illaconfule Honorij alcerara cpiftolam,qua: ad calcern ha-
rum Obfervationum adjecla.

Anguillaraopinionum lib. vin. videtur Pimpincllam illam fpinofam ad XaXMiovfivc *&*>. Êrariam Theophrafti referre. Dodifs.au tem Rau wolfius,qui eam in Libano monte etiam,' cap.j am memoratis,ab incolis Bef/an vocari. invenit,fcribic libro Strabo fcribic circa no vam Carthaginem piantam qwandam eflc, de cujus corticc te\x pukerrima;conficiantur:an harc mea fit,ignoro, nullam cnim qualcm ille defcnbit, durri iftac icer facerem,obfcrvabam,aut iftic nafci ab incolis intclligebam C E t.e R v m Diofcorides Poccrij radicesrufas pra;cifisnervis& vulneribus glutinandis Peterqf*a4* illini, deco&umejusncrvorumaffe&ibusprodcfTe, teftiseft. Eafdcmfacultacestribuitilli **** ctiam Phnius,&:addic,invinopotum,rubetarumvcnenoauxiliari.
&
MNV
S.
Cap.
txxvu.
album&ni- ****
ntr *.
Vo
RhamnigeneraTheophraftusIib.rir.cap.xvii.Hiftor.Plant.fdcit,
grum,utrumqucaculeigerum,&fohjsperpctuis.
Rhamnus
i.
Rhamni
i.altera fpecics.
"
*P
%
** .c* .ii yt
r*
Diofcorides tria genera defcribit^nifi mendofum fic excmplar, tic peritifflmus Anguillara fufpicatur,quiccrcium adfciciciumefTcpucat. Ecfane, ciim Diofcoridcseafdcmfaculcates fuo Paliuro cribuacûasTheophraftusPaliurolibro&cap.fupradiclisdcfcripco: verifimile eft ccrtij Rhamni def criptionem quar apud Diofcoridem extac, ad Paliuri ejus hiftoriam re-
vocandam,pIerafqueenimnotasnabeccumTheophraftiPaliurocommunes.
verdRhamnusfrurexfaciendisfepibusidoneus,rectisvirgis, inmultosramosdivi- Rhamuutu fis candidis, quarquc validis ac firmis aculcis norrent : folia plerumque quacerna aucquina ad fingularum fpinarum exorcus nafcuncur,oblonga,fubpinguia,fubablida,olear fimilia.fed tenera &C fucculcnca, Aucumno,novis fuccrefcencibus, intcrdum dccidua flores Autumno loogiufculiiCandicantcsêxtremis oris in quinquecrenas divifi quibus decidecibus feminis
, ; :
Est
quoddam
It o
.'
ouoddamruîmcntura^cinlafmiiio.rclinquiturtnuraquaratamcncjusfruaumvidert
Wlblmnii.
*U<r* $#
(t.$
mihicontieit-.craflamukipliciûcradiccfirrnatur. Rhamnura parnc fimilem, fcd humihorero, frcaucnlft.us gencns alium obfcrvabam 2 fruricantem,minonbus foIijs,magiscarnofis,falfi guftus, fupenorc canauho. tioribus ram.s plane coloris. rcmrflonbus cjufdcm cum illo formar,(cd purpurci
Rhamnus u.
Rhamnusin.fortcnigerTheopb.
thamniu l u
thtmtus iu
flexibilioribuscftvirgis&rami^fpinarumcriara vallohorrcntibus.anguftioribus fo!ijs,ncque aded carnoiis,perpetuis tamen ut in priorcrflos olca: hcrbaceuscirca ramos frequens,demdc fruclusrotu,ndus,maturitate flavefcens&tota hicmcin fruticcpermanens. Toius autem frutex pulverc rcfocrfusvidetur. e R t i v m his addo frucicofum,frequentibus ramis,Spini in lcpibus nafccntis pruna filvcftria fercniis magnitudine,cortice nigro tc#is,& longis fpinis armatis: folia ex quibuf-
A lte R
&
damtubcrcu!is,utinpriorc,muIrafimulenafcuntur,longa&angufta, carnofa, viridia, adftringentisgutluSj&Rhabarbarifaporemutcumqucrefcrcntis, pcrcnnia: flosVcrisinitio parvuSjhcrbacei coloris, jpluribus&confcrcimjuxrafolianafccns xftatenigrum fru&um fercparvoprunofilveftriumilcm.rotundum.accrbum. UmmIu. PriorRhamnusmultisHifpaniar,Lu(itaniaT,NafboncnfisGallia!locisnafcitur: Illiusalteram fpeciem uno tantum loco proximc Horiuclam urbem.vcteribus Orceliro di&am, ad flumen Serabin, nunc Se%*r* appellatum, Valcntini regni exrrcmislimitibus obfervabam. Alcernonraodoin Bclgicismaricimis,fedeciaminquorundaro montium vallibus, fccundum amnescrefcic. TerriumincultisGranatenfis&: Murcianircgnilocis,frequenteminter alios frutices inveni&bam. No M e n Grxcum/ja.u^.Latinumctiam Rharnnus.Hifpanipriorem/f4>*rrappelgJjMmMwni Jan ^ alteramc i us fpec)em^;:tcrtium^/*^r<,quiadTneophraftiRhamnumnigru *r TkZtb. forfican referri poltet An verd is fit qucm Bellonius in Crcca inveniri aic nigro fru&u, ignoro. MifluseftadnosexHifpanijs,cjusfrudusLycijnominc,cxquonarxplanta:. ThhUv.s. 10 scor i d i omniumfoliaignifacro, &fcrpcntibus ulceribuscfficacitcr illinuntur. SiceciamPlinio. Salmancica;&alijsquibufdamCaftella:locis,priorisfoliacumturionibus, cxoleo,aceto, &(alcedunturprimismenfis, habcnccnimacrimoniamquandam cum aciditateconjun&am,quarfaporisgraciam conciliat.Tertij fruclusdecoctOjrclaxarafiC diflbluca membra,podagrar etiam dolorcs utilitcr fovcri incolar rcfercbant.
:
'
Lycivm.
PUNTARVM
LrClVM QYORVNDAM.
SVper.ior.ibvs
HISTOR.
B E
I.
rw
^^ ^*""
.
Cap. LXXVllf.
./
j[
adijcicndus videtur hic fpinofus frutex , multas ab radice virgas pro^ tgtim q*o. fcrens,cubitales,veletiamampliores,re&as,tenucs, rubcntes, multisramulispraiditas, ""><"
'
quiinacutamfpinamplerumquedeiinuntjtamctiialiosaculeoshincindelparfbshabcant, innrmos,nonnumquam vero firmos,& multis fblijs obiitos ut m Rhambreves intcrdum no priore: folianullo ordine digcfta funt,f pini foliorum amiula, ied multo breviora, Myrti Tarcnt2narautBuxifolijsquodammodoiimilia,Ientiguftus&cumalJquaaciditaremordicantis. Nccflorem,necfru&umviderecontigit: nam Novembri,&novovcrcduntaxac hunc fruticem inveniebam aliqua cx parte fuis folijs viduatum.
&
.*'*
-^
Apud Complutum urbem,quam Hifpam îlcalade Henares, qudd propter eam labatut ammsHenares,ah)fquenova:Ca{tella:locis, &Batticzparte, quam vulgo Extremaduram
cognominanr,circa fluenta,& dechvibus locis, hiemeexundantibus nafcente obfervabam. referendusciTcthicfrutex,diudubitavi,&etiamnumdubito.Suntnonnulli qui ad Lycium referri debere pu tancCaftellani,quibus lcoparum ufum pratbet, & falces
Nat*Ui.
QvoNam
colligatuscalfaciendispiftorum clibanisfervit,Mwj0.r, five tamtiexos vocant. vox tamuexo, mihi in memoriam.revocatqucndam fuffruticem in incul- Tamoxo. tis nafccntcm ,qucm incola; tamoxo appellant. AlTurgit is pcdali altitudine, frequentibus ra-
Cetervm,
mufculisprxdituSjquiadcOcxiguis&cofcrtisfoliolisonuftifuntûtramufculorumhimum
vixconfpicipolTit:eaexcineraccovircntiafunt^:extrema:amaritudinis. Fueritnc autcm vcteribus cognitus hic frutcx,& quo nomine ab illis vocatus,ignoro. fua Peregrinatione obfervavit DoCtiis. Lconardus RauLegitim.um pondLycium wolfius , cum in Liban'> monrc ubiabincoli* zaroa vocariait tum Hierofblymis Ibppen proficifcens, cujus fuecum Arabibus ffadh *dh appellationc cognituin cfle fcnb'it,& fruucis iconcm lib. 11 1 1. inter pleralquc alias exhibec.
,
Lyc ;uwUii<""
SpitfA.
INFECTORIA PVMILA.
C AP.
INfectorta
LXtflX,
Spina, cujpsbaccarumfuc-
co, viridem colorcm concihan lhantpicturis, &libris, quarqueRhamnusfolutivus a Recentiori- Rhanmfolubusnuncupatur, multis Pannonia? locis vulga- tiVHi tiiTimaeft, ubi interdum arborcam amphrudi'
nem adipifcitur. De ea nobis non eft lermo: fed dc alijs duobus fruticibus, qui illi admodum aftineselfevidcoitur.
P r o r.
1
bicubitalibus afTurgit ramis,in mul-
spinainftil0
tasalasdivifiiSjCorticel.-rvi,
Spmarinfe&orixco-
"a
'
f"""1
'
lorc &Iubftantia'fimi!i tc&is, qui
mcmbrinaiu-
Ui
periofcdctracta,exviridi patlefat, &amariufculi faporiscft: ramuh paucis ipinis horrcnt, fed ipli
fyu14**+-*
y^jJU.
K^
.
eUiA
m fpinas
plerumquc defmcre folent
foha illi
vulgari-ferefimUia,minora,angultiora, ad pruni filveftris iivc fpim folia acCcdentia, guftulinguamexiiccantc: florem ut in vulgari congeftum .ejufdcm coloris formar, hoc cit cx palhdo hcrbaceum,quaruor foholisconftantem, roinorem tamen habet, radiccm ut nj alijs fruti-
phmmum
&
cibuslignofam. Cvb ifa l e
habct Alter Tamos>mmimi sfm* mftinterdum digiti craffitudinc.in-agnaex pajtc mi- ^riapnminores, nigrorugoroquecorticeobdu^ps, fupe- l* 11 riorermrte inramulosdivifijQ qrri tehuiore Iar- f&tx**^ viorequccorticctccî,pler#nquc inacuram fpis
'
Myrri','autPruni filveftris potuis brevi-oratamen &minora, vSridia, per ambitum nonnihil ferraray adftnn^tis primum, deinde nonnihil amaru-antis glittas fioresimerfolia herbaceos*, cfiiar^rfolijslcenitantcs: fructum deindeSpmannfecToriajvulgari nonabfimilcm, binis, nonmJmquanfctiam tcrnis Veluti commiiTurisdiftincl:um,initioviridc!m,dcihdepermatum..tcmnigrum: radicem craiIam,lignofim,duram,rarasfibrasin laterafpargentem. j Exit Pnor frequens Lcy tenberg vicinis montamslil vis Aitcr abundantcr in montc
folia
, :
namdefinunt:
&
Badcnfibus
11

Spina infe&oria pumila u,
vicinisjuBadcnfibus thcrmis immincnte, fisloco petrofo &c falebrolb. Vtcrqucflorct iaio,& Iulio fruclum pcrficit. S p i N a <vi lnfcdtonam pumilam hos fru.
&
ticesappellavi,quia
magnam affinitarem cum

.
Si quis tavulgari habent, licct minores (int men Lycij genus potiuscflc ceni>;t , ejus arbi-
clafllm veiit. Neutrius vulgarcm appellationem intellexi. Et haud fcio, an aliquo in ufu fint apud eorum iocorum,in quibus nafcuntur,accoias.
trio pcrmitto
m quam referat
SMILAX
ASper-*
Prima
ASPER.A.
Cap. LXXX.
Smilacisduo inveniuntur ge* nera: unutn frequentibus (pinis horn*ium,rutilofru<5Ui alterum paucionbusaculcisarmatum^folianullis^nigrofrudu.
:
SmilaxaffnrarntilofrH-
$H.
$milax,longis,freqirentibusvaU dc implicatis farmetitis,nunc in hanc,mod6 in alteranvpartem, certaquadam ferie fervata, ulcis ipinis horrentibus nainflexisêntis, fcitur cx fingularum alarum finu taprcolos
&m
producens,quibusproximosquofqutfrutices ai boresample&endo,ab imis ad fumma re-
&
pjr. folia ad lingulos inflexus, hederar, non
Smilax afpcra rutilo ftu&ih
anguloia.fed a pediculo latiora, deinde (enfim iti mucronem deGnentia,ttunc ampla viridia, albis maculis confperfa, tnodoanguftiora ipinosacute, utinquitPlinius, hoceftnervo illo medio eminennore folioru oris acuiea-
&
&
ris
& fpinofisfloresexigui
&
ftellati,
fex foliolis
ra*
conftances,mulci,ad fingulosexcremorum
.*.
StDilaxaJPi
ranigro frn
Qh.
inuloruminflexus(quimuIttpIiccsfuntJconjun&imexcodem tuberculo, five (utTheophraftus ait ) dyfb hlstTypcuou ex uno & eodcni veftigio exeunt,cadidi,odorati, racemi in modum oropendentcs: fruftus deinde cxiguis uvis Labtufca: a^mulis conftans, matuntacc rucilus.nuclcoscreSjbinoûnicumjproacinorum magnitudinccontinensjdurosjoilcosve!ut Afparagi, forisnigros radix longe lacequo (crpentcsfubrerra fibras habet,tenues,caudi<u &germinafummarellure(pargitminimi interdum digicicraifitudine, nodola feuarticuiata albican-ia. Alt^ra fimilLbuscumpriorc farmcntis& claviculis proxima quarque ampleftencbus nafcitur, non cft tamen aded fpinishorrida: fohaeciatn pauiobreviora* acriora, molhora, nullis, aut cerce rariflimis aculeis obfita habec: flos alceri ommnd forma fisnilis, fed colore diftcrens namexalboquaficarncuscft, frudufjjuc rudimcntum , quod ex medio flore tamquam umbo prominec, rubefcit, plcnus
r
auccm& maturus fru&usnon

priore,fed
Tem}*t.
eftrutilusutin
omnino niger,& fucculeror.quantumquidem mihividetunolficulacovcniunt.

Serius florcnt
,
iroo
Autumno
ctuvrnpfb,
cum fuofru&uOtobri& Novembriflorentesreperiebam :atfrigidisrcg!onibuscuIta.& fihlibusadfervata, Aucumuoduncaxatflorer,
numquam
^ 1
PLANTARVM
Smilax afpera nigro fru&u* a
^
HISTOR. LIBER
^^*
3
Mihftnagna cx
,
perficit.
V<**Y
^c^numquam femcn
partcaltero duntaxat a fatuanno gcrminare cepit, nonnumqi/am&tercio. Perpctuo foliaretinet.
in Cte(cit prior varijs Hifpanix locis Narbonenfi GalIia,a(pero arido (blomafcitur&inalijs calidionbus regionibus: raram inLufitania confpiciebam Alteram autcra
&
**'**"
&
pleri(queilliusProvincia:lociscirca fcpcs, &C
collium convexa, cxtrema Bxixcx parte, qua Lufitanix contermina eft. 2AtiAa^Tpa^?aDio(condiappeIlatur, afxilimplicitcrTheophrafto. GazaHcderam Oliciam interpretatur , quia Pliniuslib. xvi. cap. xxxv. fcribit Smilacem Hcderx fimilem,
*
&
Kornin*.
Mg
*j*a*
pnmumeCiliciaprofedam.Hifpanipnorem
farcapart/ia,
hoccft Rubiviticulam appcllant: Sccundam cxtremseB$tic*T incol? uva&e Per~ r^>ideft,uvam caninam, Luficanicontcrmini recama.Oly fipponenfes a/frga caon. aci- ****** E t e R v m Diofcorides aic folia nos,ante&poft epotos, venenorum antidota eiTer&acinorum (ucco,inquitPlinius, infantibus (irpiiis infti!lato 9 nulla venena poftca nocitura. MihiinHifpanijsrclatumcft 9 cjusradicc ufcs, Americanae Zarzac parilke loco, non iine fuccc(Tu:& multorum opinio cft Zarzam parillam Smilacem effe novi orbis.
&
Ros A.
Rofacentifolia Batavica.
Cap. lxxxi.
generacon-
NOn minusvariaRofirum
fpiciunturinAuftrihortis,quaminalijs plerifque Provincijs. Aliquot tamc iftic alun-
turquaântevidcrenonmcmini.Sunt&Sylveftres prius mihi ronconfpe&a^de quibus omnibusfuoordine. Sedantequam illarum Jiiftoriam defcriberc adgrediar, quardam de
Ccntifolia ro/a,cujusTheophraftus,deindc
RofaCenti*
eum
fequutiPlinius& Athcn2cns,memine- fiti* runt,prxmittendaeffe cxiftimavi;&dequibufdamalijs rofis.quxpofteaadmeam noti-
tiamperveneruntjdiccndum. Thcophr. ergo Plant. Hift. lib. vi. cap. vi.

fic ait.TeyV
1 Po^cov <sroAAa/ <îa<popa;'7rA>i3 i t*

,
<pd?&w>X!H fciybrnrt,ty rpayCrnnj&i foifonri$

q^xpoiaqtyivovfAict.
rdph-ydp
7rXu<ru7rcA'rx~
<pvXka,rd S\ $G)uid$vX\u,iLa) iho<rd$vXXa y rd y tV TW 7roAA gtXuov vTtaipovra rodrcov hto ydp

.
1
uvcti Qacriv
d ? xaXovaiv hwrovrdquXXa'
t
TrXiig-ct
$\ roiavrd Wi 7rtp) $tXJ7r<zrov<; ovn ydp Xa/j&cL* vovnc; zntr ovYlayyakv^ $vridx7iv> hi? ydpyivt rai 7roA Aa. crpazpd cPe c$bpa rd ivroq w ydp tyvaic, uvrcSv ovrcoci) co?i uvaira fxiv c#toc Ta (Xif
'
'ix,
cfroc, ovKivoafA.uS\ y ovSifxtydXaroTGfA&y&eci9i cv Si to?? (AiydXon; JcwTh yJtXXcoi co rpayy
Vh ndrca. Pliniusautemlib.xxi.cap. nii.Nat.Hift. VMria 8#/i . de Rofa agens fic fcribit. Genera cjus noftri rumgemra Campa- +*?*' fccerecelebefrima, Pneneftinam ilefiam cujus fic ardcnnam. Addidere alij tiflimus colos, non excedentis duodena folia.
M
K
&
Trachiniam minus rubcntem, moxAlabandicam,viliorcmalbicantibusfolijs,viliirimamvcrdplurimis(cdminuti/nmi$
Proximam
ci
Spiaeo-
PaucJC Spincolam DirTLruDtcnim multitudinefoliorum,afperitatc,la"vorc,colorc,odore. Ccntifi i.am vocam ,quc. qui iaiolia,ac deinde numcrofiora. cum fitgenusejus.quam fima fua: terra: provcntu Pa jjarus Icaliar,Graecia: verdcirca Philippos:led ibi np
cftnn
IT,4
Carou ClvsI rakiorvm
Campania
monsinvicinofert,numcrofisfohjsacparvis:undcaccol5tr.ansfcrcntcsconfcrunt,ipt.iquc plantationcproficiunt.Nonautemtalisodoratiflimaeft,neccuilatiflimummaxiniuo;que
fohum
brcviccrqueindiciumcftodoris,fcabritiacorticis.
Achcnarusvcrblib.xv. Deipnofoph. (ejusverbalatineexprefTaaddam.namgrxcum exemplarprar mambusnonhabsojRofarummultaeiTegenera, Theophraftus hb vi.inquit, plurimis in flore quinque foha.quibufdam duodecim, alijs viginri, oonnuliis cir-
& horum
ca Philippos[Macedonia!oppidum]centum.quasplantantexPang?orranflatas,ubicopiofx provcniunt Harum pufilla valdcfunr mtcriora roliarfic enim illa prodeunc,uc intrmiecus aliafint,extrinfecusaha,fcdnccampla.necodorisjucundi. SuaviusoIentquibusfoha<niina,iifcaberelUortexinfcrior.PrafUntiffimusodorCyrenis:quamobremnobilifIimumcft
illic
roficeum unguentum. Odoraci(fimamctiamapudCyrenasnafci,audojesfunclocisfupracitatisTheophraftus
&Plinius.
Rtfa SO./o-
llQTHKt
Centifolia
iatavtta
i.
Herodotus autem in rr4i4,fivclib vm.rofas inMidaeGoTdiogenitihortisfuafponte naf:irefertfcxagcnumfoliorum,fragiantioreodorequamceteras. A tf porro,qu2EapudBatavosCencifolia:nominediciturRofa eafir,ctijuspra?dicli Aupufilla habcre focrores mentionem raciunt,hcreo. Nam ilh Centifoham inodoram efle,
;
&
lia.fcnbunc.Quxaucemapud Bacavosalicur,non modo rcferente N.V.IoanneabHoghelande (quibinasejusplantasiubanni m. D.xxcix.imtiummihimifit, quascumprarvaluifc

fc.
C**f i/ *4tavica a-v*
Ctntif.
B-
tavtca
u.
fcputarcm^corruptaseiredeprehcndijpra^teruniusradicularfraginenrumjprarncftinismajores,& pcrinde fereodoratas intellex fed eciam Francofurti ad Mccnum apud Bakhafarem&CaroIumHoyke Helg.rsfrarrefquegermanos llloipfbannoconfpexi: fcqucnreverd,ex neglecto iIlo,& veluti abjc&o fragmcnco nata mihi eft ftirps , qux akero anno ncmpc xci. circiccr quadragenos flores tuhr, non omncs ramen ejufUcm amphtudinis, fed in nonnullisnumeravicencenav!cenafolia.excrinfecusmajora,intrinfecuspufilla, iraminumlocumexplentia,&,in ipiumcahccm reflcxa odorem autem deprchendi prameftinar, adalbam noniiihilaccedcntem,colorem prancft.naznondiflimilem. Iftius ctia n ft.rpein unam,que. album florem ferat,lv bere ie ait idem Hoghelandus,meproximc fcquenrem magnitudinis , quam albam majorem provincialem diar incct Ulam appcllariait,utiupcnorcm,majorem Prazneftmam. rarius ahud Centifoliargcnus apud cofdcm Batavos inveniri , nuperadme fcripfit Sed
: ,
&
&
Prtncslina
Hoghelandus.prioreahquantominus, hoccft,medix intcrillam vulgarem prarneftimm magnirudmis, .ihoqui.color odor.forma, conveniunt: quodverumcffeexejus plantaabilloM.o.xcii.miiTa lequenreannodeprehendi. PriorisgcncnsaliquorparvaN itirpespoiteaaccepi abornatoviro,eodemquedocro &diligenre pharmacopcco Delphenii, Theodorico Clutio, quarum paucarquardam bellegerminarunr,urpcrmanfuras ipcrem : iequence anno una florem tulit. Nondcfunr, qui PnenefrinamaJbicoiorisinveniriaflerant: mihi certe nondumvidere concigic,niiiforcecaiicquamhoneftusvir Wilhelmus Ofterrat Francofurtcnfis civis unicam incultofuo hortoahc Ilhusflosmult6dilutiorPrxneftina,&:ferealbicans, perinderamcn magnus& plenus ln quononnullaetiam foliaobfervavi mediaexpartecandicancia,
ille ipfe
.
&
P.ofavcrff
cbIqt.
alrcrapurpurafcentia vclfimihscolorisvenisafperfa. AnnoetiamMj>.xciii.floremmilu protulic ca quam ad me Hoghelandus miferar, planca. Illi congcncr eflc vidcrur elcgans illa rofa, de qua honeftus vir'Ioannes Refteau.civis Cos
lonicnfis,iupcrioribus
/
Aucumnahbusnundinisapudmevefbafecic:fevidclicctColoniein fuo horco alcre rofam Prarneftina? fimilcm forma & magnitudine , qua: uc plurimum dimidiacxparcccandidafohahabcrcc,rcIiquarubra,aucterciaduncaxacexpartealba, vclnunc inrcgraalba, modoincegrarubrainccriccommixraconfpicianrur. Ejusprolem fequente Octobri ad me mirtebac,quar prarvaluic quidem,fcd nondum florem ullum dederat, quum
Francofurco excefli. Ilavaflcna, Accipio etiam flavas rofas mulriplici foliorum ferie prardiras exrare: nuper enim Vienna AuftrixadmefcribebarnobilisMacrona, ejusipilfa&ameflcfpem, &al:j feiimilesexpeAioniiU cl:areretulerunc,Meminicertealiquandovidere,ConftancinopoliaHacoscharcaccosquofharti Chat~ facii. dam horculos varijgcnerisftirpibusornacos, qua: cx charta tcnuiflime incisatam afrabre cooftruche, &fingulxfuiscoloribusadc6eleganterdepi6ca:erant, utmagnam admirationem voluptatcm fpe&atoribus adferrent : inter eas erant flavx rofx plena*, ahar ple-
&
rxque ftirpes rarae & elegances.
&
&
Cete r v m
Rofal
ad eas quar prarccr vulgares a mc obiervatar funt,redeamus. Illarum autem

'
vari^funcfpecies.
Pr
a n e st
i,
quam vulgus Provincialem vocat,valde fimilis eft Prior.nec illa mi-
nus alte aifurgit: in folo florc difcnmen eft,qui circirer quadragenis aut plunbus folijs,pauld amplioribus.&faturarmsnonnihilrubencibusconftar.multisftamioibusflr.visumbilicum occupantibus,alabaftroquemultocrafliore&breviorc,quam obcaufam 'Ctiipci rcofe vulgo
appellatur:
PLANTARVM HtSTOR.
appellatur: odorminusfuavis,
LIBER
t.
fff
&albxfereproximus. Hujus genus album floremfercns Baravos invenitur,Ceniitoliaque alba lllis dicitur,de qua iupra. apud ValdcfrequcnscftVienncniibushortis, &tocaAuftria, nullius tamenapudillosufuSj quam ad ehciendam ftillatitiam aquam. Francof urti ad Mcenum quardam ejus ilirpes Praencllims miftxaluntur.Floretcurnceteris iunio,intexdum etiam Maio.
Rofa fine fpinis.
Rofa Cinamomea pleno flote.
iU
X
:
Mv
tibus
fi
dinem,&
ftatim a radice afTurgit Altera virgis,humanam altitudincm interdum xquan- R/i n Jivh umbrofo loco pangatur: uc plurimum vero longe infraeam magnitu- /** folo fertili cubitalibus dunta<at,vel lefquicubitahbus,lxvibus& fine fpinis,viridibus , in va-
tis
&
rios ramos didu&is folia
habet alata,hoc eft tevms aut quinis uni coftx ( quac fubafpera eftj ,conftantia,fufca inherentibus,binis femperintcr feoppofitis,extremo lmparifatisamplo infident flores, oblongis hirviriditate fupernc nitcncia,inferne canelcencia.-excremis ramis futifquepediculisinhxrentcs,multip]ici fohorum numeroconftantes,Prcneftinis majores,
medijqueintcrUlas&rubrascoloriSjiucundiodoris^frudusbreviSjCraflus^DeneorbicuIaris, omnia Ro* matuntate rubcns,inaûale femen,&,ut re&e Theophraftus notat^vwjtw/scut
farumênera,lanugineinvolutumconrinet:radixdura,lignofaplerumque,aliaruminftar,
fubrerrapropagincsinlareribusfpargit.
.
Huiusco^nitioncmacccptamferoCV.D.roanniSchroterofenion.IcnenfisAcadcmi? inThuringiaPrimati,& IU"' rura Ducum Saxonix, Landgraviorum Thuriogiar, &PnnciWiCoburgenfium Wimarienfium tum Medico qui ab 111 Principe Pnncipum pum M.D.LXxvi. Flomarienfium matrc eam nadus,liberaliter Viennam ufque mihi mifii anno hortis Franco- mvmi q retautcm Iunio.Vidictiammultospoftannos inquorundam Patriciorum *** fortiad Mcenum.NecdefuntquiflorealbofeconfpexifleafErmcnt. 1' virgis, Viennx Auftria: etiam ante Aliudejusgenus invcniturnonvaldediflimilibus z. "* quod minores tariore fo- "* * meum in eam urbem adventum in quibufdam hortis cultum, liorum textura conftantes flores proferr,colore pene fecum vini rubri. e P a r i prope Tertia eft magmtudine rard enim duorum cubitorum altittidinem fupe- * fj**; nt qui p"' rancem Viennxobfervavi,frequenribus& brevibusramisdonatam,purpurafcentibus, raris&brevibusfpinisarmati funt: folioruaIa:illisfimilcsquxinRoia,vulgo Canellxcog-
&
&
H^J
nomcnadepta,
funt, hoceft, cxquinisautfeptenisfolijsxqualiintcrfefjjatiodiftantibus
conftant,unohinc,alceroinde,geniculatim conjugatimquefemperadhxtente, unoquein
cacum enexcunce
coloris
fupema parte viridis,inrerna candicantis; flores vulgari Cinamo*
inex rofxfimiles, fed rnajores.&mulciplici pufiiloriimfoliorumglomerationeconftances,

f
quemad*
1*6
CarOLI CLVSl RARIORVM
qucmadmodumalba&Pr^ntftinatodorferequalisinAIbavuIgaripIcnafrtidiimnondum vidcrclicffit, ramecfimulcisannisalucrimus: ejusradulateadmodumferpit, &vivaxeft,

novas virgas fubindc produccns.
E\usn*taU$
Vndc primum Vicnnam allataiit.plcriquedubitant : nonulli tamen ex Tyrolcnii Comitatu origi nem ducere exiftimant: alij e Gallia Mofchate, pleno rubro flore nominc mifTim. Tunc momnibus Gefarcis hortis.quorundamq; Principum virorum & Nobihorum ma,
tronarum ,Sc aliorum qui hcrbariar rci ftudio obleclantur,alcbatur: multo vero frequentioGcorgium rcmpoiteaapud Mag co5 ac Generofos Dominos Adolphum Hermannum Oitcocfc^ttpfcnpac&/patrueles, Haffix Marefchalcos hereditarios fed omnium frequentiifi. mi Principis Wilhdmi Landgravij CafTelhs in amccniffimo cultiffimoque horto UI mam Halfia?,&:c.altius multo,&: fupra humanam alcitudinem (e(e atrollentem , intcrdum etiam Autumnorurfusflorentem, quxtamenflorem minusplenumfupcriore, qua? Vienn*efta liabcrc mihi vifa,& ltoloncs arque ramos roiniis rubences.
&
Rofa campcftris odorato flore.
Rofa campeftris cum fuo fru&u.
Qva rt a
humilis eft &: frucicofa,fofijs illi
qu* album florem
ferr
res^cecalbi.Iongeminores^nequeunquamplanefefeexplicancesêjufdemcumalbavul
ganodorisS,:coIoris,quicamenpluscarneiadm.ftumhabet.Paul6feriusaIiafloret
jP erfimilis-fcdei U sflo-
*ft rrf,
n^forti.
z.reMmp,.
**
SSI*? ^vmrA
^"coforc, ad Mcen " m ,n quorundam Pacriciorum horcis. P unmiim auc m meojud.cio accedere videtur ad Graxulam f Plin.quam lib.xxi cap xxx defcr.b.r
cubicahbusal.quor.aucad
fummum,fed
ranflime.bicubicalibusafrurfrir
firmis,duns,l,gnofi S ,rubefcenc 1 bus,denfi(r mo fpinarum 1 tesconfufoord.ne onuncur fp.nofi ramuli,vir.des,fingul.
vdloWun^cxSS^
fimm florem fuftinences,album
vim.V
conftantem luce* aut Cancll* rofe vulgaris arqualem, capillacc.s guibufdamftam.n.buscumfu.sap,c.buslute.s medium floris umbil.cum occupantibu : fruccusrotundus,brev,s,,n t,ov,r,d,s,deinde plenam maturitatemadeptusniaer crafTa aafol.js
1
odorarura,quinquc
>
gulofa.cand.da.durafemma^^^
nomcnapudBelgasaccep.c (*unncnroofcn&p<mpcrncHcroofcnenimappellanc) Cre med,a oer fcremedia ' P" amb.cum ferraca
JnrZTJr
^,&null.u,fpIendoris radixdura,l.gnofa,ind,verfa?end,c CUCa V,enn am l0CJS r* ferc,m cd.cionbus moncofk Floret a" ,
; '
,
&
Maio,
SfiXTA
Plantarvm
S' q C aI ^ uan
nras, lcn
aui cptcm tolijsfupcrncviridibus, inrcrnecandicantibusconftantcs: fummisvire.s &ra-
^ fpmis ngcnres: fohoru alas rubnrfimilliniSs.quinoui w** ^ni^ n^ ? mfe ne paucis, iupcrnc mult.s r
*'r^l-4
fi-'"^?Z;
LTB. T. Yf7 cu bita,cs criam cx eadem radice profert virgas.virides,
HISTOR.
..nt*
mulismna |cunturfatismagnicaliccsfivcalabaftri,hirribarbatiquc, quales fn roiis rubris fimplici fohorum ordme conItantibus,exquibusdeinde ieieexpiicant magnar, non omnino odor.s expertes rote.quinque fol.js prxdita:,inirio rubrar, dcindc paulatlm rcmittentc &
quaiievanciccnterubed.nc,carnciferecolons,muItisluteisftaminibus,florisumb.l.cum,
quemadmodum inal !jsr ofis,occupantibus:fruclus ruber, rotundus, omnium maximus&

,
pyriinmodumturbinatus.fulvefccntepulpa, inxqualiaalbafcminacont.net. Nafcitur paflim in cxdu.s filvis aliarum iilvarum marginibus fubl.mior.bus dcfcrtis agns pcr Auftnam infenorem univerfam Pannoniam. Florct Iunio , fruttus maturefcit
&
&
Augu(to,& plerumquc tota hieme ipii ftirpi mharrct.
Nonincpte,meoquidemjud^
fa pumila: Auftnaci rttrofcn n* (ptpfcn/ Vngari vero Paragt ro appcllant. fa
<
^%^;*'V
IDaei
xS
Cap.
lxxxit.
rubigcnusmihioftendcbatC.V.Ioan- **'*. ncs Placa Mcdicus & Profeffor Valcrinus, co- BU "' demccenobio, quoPcrfealuperiusdcfcnptam, pri mo ab urbc Valentia miliari,iinc fpinis folijs
'
'
rubi mollioribus, longis farmcntis pcr rerra fpar-
cujusfructum dicebatRubovulgari minorem,aIiasilliadmodumfimiIem. AnfamforteprarbuitPlaca: ut hanc plantam rubumldeumcenferet,DiofcoridisLatinuscodcx,qui capitc dc Rubo ldaro, quod eft quarto
fis,
' ,
libro,hzc vcrba, quanqua,
&
fine frinu tnvcnia-
/*r,additahabet,prxtcrGrxcicod.cisfidcm.
inAuftriacis&pIerifque Ger- *ub.;d*Mt rnanixfilvis fpontc provenit Rubus .llc baccis v 'i* r * five moris rubris , no modo faporis,fed etia odo- *
Cetervm
nsgratia commendatis: Eum Germani infcr/ GzWxfrawbotfier , f ru&um frambotfes appellant:
Ca
pentioresldxum tlTecenfent, dequo Diofc. uc d.xi, hb.im. Piiniusl.b.xvi. cap.xxvn. Nar.

Hift.&lib.xxiiii.capx.iii.inhafcverbafcr.Dit. Idxusrubusappellatuscft, quonia in Ida, non
alias, nafcitur.
Eitautcmtcnerioracminor.rarioribuscalamisinnoccntioribufque, fubarbophorisillinitur, &ignibus(acris, ftomaticifquc
rumumbranafccns. Hujusfloscum mclleepiftUhutm

tulMHt -
exaquabibendusdarur, ubiftomachicislegendumcum Diofcoride: namlib.xv,.cap.xxvn. contra ftomachi vit.a b.b. fcribit. ^ v ^ ^r *

- ,- ,_-
* *
Rubus porro
idarus
hicinhorriscoliturduo)
rum gener iigenerum,rubrovidehcet&albofruciu.

RvBVS SAXATILIS,
d
\ le
flVC
PETRAEVS,
,
Cap.
lxxxiii.
hirfutis viticulis
fubrubentibus, & I* PE quibusbinaauttcrnafolia.Rubo Idxoapler.fquenuncupatopenefimilia,hoccftterna "*"'

teretibus,
in ***'
m non fupcrataltitudinem
fimul cx codem ped.culo nafccntia, rugofa, non h.riuta tamcn, nullifque (pinis horrcntia, valdeexriccintis&adftringcnt.sguftus,deindeamariulculi:iniummisviticulis&fuprcmi3 carum ahs flores quidem fert (fcd cujus formx aut coloris,ignoro, vcrifimilc eft Rubo idxo aut hamih parcs. j demde fructum rubo vulgari aut Idaro minorem, hoc
eft
minoreacino-
rumnumeroconItanrem:etenimbinostantum,ternos,quaternos,autadfummumquinos acinos habec, longe tamcn majores quam in ullo alio rubi gaiere,omnJnd rubentes,& aded iucci plcnos utquodammodotranrpareant acidi& palatogratiiTimifaporis: contincnt finguh iftt acini lrigula granaalba rugofa & inxquaha, a.^ftringentis
>
>
guftus: radix lonec lareoj
(erpit,& Iongas interdum viticulas
humi fpargir, qux iubmde radiccsagunc.
AbundeprovemtinfaxofiscollibusNcubergmonafterioimm.ncnt.bus, fJbcclfilTimo ciuldemnommismonte, cujusfummumjugumpcrpctuanivcobfitum.Crefcit&inalijs n**/ fcopulisquicircacclfiirimorummontiumraL.^.. Ldices funt,non in ipfis moncium jugis. Augufto menle colligcbam maturo fuofrucû onuftum.
Rvbvm
1*8
Kcmirm.

Rubus faxatilis alpinus.
Rvbvm
faxatilem five petraium appella-
mveni aliud enim nomen magis proprium mihi noii fuccurrebac. Ruftici montani Grciitf-er/hoc cil
Xitua&atQr
vi, quia folis faxoiis
& petroijs locis
pctraras baccas
fti
vocant.âj/ajârosTheophranon inepte meo judicio etiam dici poiTet:

.
Gaza humirubum incerprecacus eft QuanquamproximeadChamarbaton etiam accedathumilisille rubusplerifque Bclgicarfilvo-
fislocis& agrorum marginibusincerdum nafcens, baccisfivemorisfucculencis, paucis& exiguisacinisconftantibus, modonigris, modocarrulcis,
palatoadmodum gratis. Occupac ctiam ille mulcos Auftria: &C Pannonix agros,
iti
i
l&nbmhhnt
Gcfnen.
Vngaris fzeaory dicitur vulgaris vero rubus chypke fa&fbdy fzedor; id efl, lerrcftris morus. Notus autem Gefnero haud dubie fuit humilis hic rubus,eumquc in deicnptione montisfracti Idamm appellat. Rubusidxus.inquit, fru&u rubi fere abfque ulhsfpinis, humilis
,
planta, lignofa radicc,folijs rubi vel fragi, acinis binis, cernis, auc fingulis in uno fruciu aci-
Mcminic &in Epiftolis. Simlcrusetiam Commentariode Alpibus.

dofapore, infaxo.
Similem planc meo fuis baccis onuftum, eodemque nomine apud montanos paftores infignitum, ex Silcila: montanis fcopuliserutum, admemittcbat D. AchilksCromerus anno m. d. Lxxx.quemcopiosead metaliicas fodinas Xntfftwhttf nafci poftea f cribcbar.
Chamaemorvs.
C AP. LXXX
II
1 1.
IMte
mitcs Rubos ctiam cenfenda cft haxclegans planta , cujus iconem &hi(ror.
riamnobiscomunicabac C. V.ThomusPenbxus, Londincnfis medicus, furra mcmoraCkfimtmoTtu AngLtana
tus.Chamxmori appdlationc mdira. Dodrantalibvs aurcm pradita cft
viti-
culis.in
quibus akcrnatim cria, quacuorjrarius quinque, foha icabra, malva?, vcl potiiis mori [novt (U vtdtliut primiim aataâltm tamca
&
cumRibesvulgartsfolijs conferre] folijs non valdediffimilia, inquinquepraxipuas partcsdi-
&pcrambitum(ciTata, longispcdiculis inmxa, quiexbinisalisfiveapophyiibuscauhculumamplectentibusexeunt.Sunnnucaulem exornatflosunicusquinq; foliohs cx nivifa,
flj-
gro purpurafccntibusconftans. Fructus mori ftu&\i\[rubivulgarisverirt!) fimilimus (unde nomen) Ced paulo minor, primiim albicans accrbus,poftearuber, exaccrbodulcis: radix
&
utcunque nodofa cx iinguhs nodis paucash";
bras fpargens.mirc
fe
propagans,
& quam lon-
giflimeferpcns, adeoutbrevi temporcmaxifpatiunioccupet. FloretIunio& Iuiij
mum
Kai*hs.
initio:fructusAuguftomaturuscft. Nivofa aperra loca amar, fummosquc
&
Komt*.
montes, &magnacopiainrerericas provenit moncc Englcborow rotius Anglia: cci(ifL;mo, duodecim mihanbusaLancaltria. Angli /w^mpjappellanchoccft, nodo-') fam baccam, a fructu nodisfimili Guftuad:
ftnngit,exflccac,&refiigerat.
.XV
cv V^
l>*
J
Chamae*
Plantarvm histor LIBER

I
I.
W9
LXXI.^V.
CHAMilMORVS NORWAGICA
C A P.
in
Hcnnci Hoieri Medici ,ad przftatiflimum virum D. Petrum Pauwium publicum in Lugduncnfi apud Batavos Academia Profeflbrcm epiftola intelligeba: qui &
doaiffimi
viri
CHamjemoro
fupcriori valde
afEncm
Norwagia &
finitimis regionibus nafci,cx
cjusfrucl:umconditumrubextremumannumM.D.xciii.mittcbac,&:inrequcntisanniIu.
niovirgulas,cumfoliis&florcincercharculasrepofiras.
-
E R a N t autem hac virgarrenues,
digitalis longitudinis , fufci coloris cortice obduclar,
quibus inherebac uncialibus peciolis folia,vulgaris Ribes folijs no yalde diflimiha.fcd magis orbiculata, in brcves aliquot lacinias divi fa , cribufque eminenciortbus nervis aversa parceprzdira, equibusmulcaJvenarad circumferenriamfparguncur, inambicudencaca:c fummisvirgiscxeuncoblongiorcsceriuiorcfquepeciolifuflincncesfingularcmcaliculum.d quorloscmergiccandidus,nuncquacernis,moddquinisfolioliscon(tans,umbilicumoccu-
^^, paullo^.
panribusmulcts exilibusftaminibus albiscumflavisapicibus: florifruclus fuccedit, fragi magnitudine,rubcnsautpallidus, cujusinteriorpuipamollis, humida, mucilaginofa, exilium acinulorum plena.guftu non infuavis. maturicatem adquircre N*t*l.u Paludofis&humidislocisgauderc, exHoieriepiftoladidici, Ntmtm fruaum,menfibusIunio,Quintili,Sextili:abincolisver6WoUc&cernappellari. faculratcs.cum e t e r v M, qua confervandi hujus fruccus rario,quam admirabiles ejus
&
exipfiusHoiertepiftola, cumexijsqua:ipfeannofexco&nonagefimo iupra millcfimum
&quingentefimumprazfensmihiLugduniconfirmabac,fubijcerelibuic. Ex ipfofruclu,inquic,ElecluariumrudiminervaconficiuncquocannisNorwagij atqueo^r4 /**" fictili aut ahcno pcr fc ad mediocrcm confiFinmarchij,in huncfermc modum. Baccas in molles,alieno huftentiam coquunt,nullo alio addito liquorc:cum cnim fucci plene. fint
v
&
morc irrigart non expetunc. Quanquam in delicacioribus funt nonnulli.qui melicrati Fionenfis fquo
fumme delectantur Septentrionales iftt)aliquid affundant.Hanc confe&ionem

:
idoneisvafisexccpcam,&, nccorrumpacurabambienrcacre, buryrodiflblucoobductam, probaciflimum illis adverfusfcorbutum rcme- tmitoam ufui ftudiofilFime rcfcrvant nobilc fane, dium. Etenim non facile credas, quar miracula ifta gens, fola hac mcdicina faciat quotidie: hadenus ceuc omnjno facendum fic, nihil ad hanc efle vel cochleariam illam toc cncomijs Icbracam.vcl becabungiam,vel fifymbnum cardaminem,& id gehusalia, quibus Germani Nordlandtarlongitisad fefeefFerunt. EcmetitdadmirandafingularisDei benignitas,quod Scptcntrioncm remora:,& faediflimismot bis ob cxli foliqj inclementiam miferabilicer fca* tcnti indigcnisremedijsprofpicerevolueritxnimvcrdmorborumcrudorum.putridorum, melanchohcorum,mira hic ubique feges. Idcirco neceflitas miferos rufticanos varia auxilia edocuic,ut nunc vel in graviflimis cafibus pauperculus aliquisaccommodatefibi futffy mearque ucilicer hunc in mo- smhuticoi deri fciat.Ita nonnuili fcorbuticos,quamvis ridicule.camen bene i In vicinam aliquam infulam moris abundanrcm exponunc, ibidemq; fo!os re- '^*g dum curanc. * Iiaos,domum non transferunt,priufquam fanicati fint rcftituti.Tum cnim il!i,quafi ab om-
&
^
.
nihumanitateexclufi/ntxtamen {quodcrcdibilceft)cupidi,morisiftisvefcicoguntur, fiveutcxtrcmorcmediopromiflamfanitatcmrecuperaretcntcnt.fiveutfitimjquautplurimum torquentur.cxtinguant. Dumfy hoc ad fatietatcm agunt.finc dubio intra paucos dies
oppido convalefcunt
.
ele&uario fuo non miniis felicitcr nulloaho alimcnto utuntur,fine ccrtadofi.auccuftodia. Aliquitococurationistcmpore, Ha&cnusHoicrus. utuntur.
Hicme vcro quando id non licec
Se d &illeipfeakeriuscujufdam
Bacciferar,fimilibuspa7nefuperiorifolijs, a
feinNor*
weeia obfervatx hiftoriolam mihi anno m. d. xcvi.communicabac meretur.fruticofa quedam fhrps,que. cW* r o x i M a m [i fuperiore videlicet] inquit.laudcm P fruau,pro fua proportione adeo xmulatur ut no dubtrem terciam Ri- JJJJJ* foliolis Ribcfium
&
bcfii
nigricante,rolijsIatis,diuectts fpeciem appellicare.DodraricaliscftjCorcicepetiolorum
vicisfoliorummodo:bacc2incujufquepediculiapicequamplurim?conjunctarcamquam
_ umbella,non,utin vulgari Ribefio,e multisobIongsracemuhspendences,rubenr,aciduciwiww ^cticfcccun nuncupantur. lar,(aporis valde grati.Incolis
in
Cvm inRibcsvul^3rismcntioncminciderimus,fignificandumexifttmavi Auftriacas& RihivtL

Stiriacas alpes ejus
quoddam genus alere,mhil,vel quam minimum a vulgari differens

.
fru-
V**
"
*
V. c1:utamennonacido,fcddulci. majore fructu Iiccr actdi f aporis ut Eft prajterea Secundum genus amplioribus folijs vulgaris:hujusenim flos vartat.quiaqui in vulgart herbacci colons eft, tn hoceleganccrrubet&puntceuseft.Anhuicfimilisquam N.V. IoannesBoifotinhorcoBruxelhsalcbat?
'
&
Rtki wrf-
*%" "
^,
^.
MittebatetiamannoM.D.xxcix.aliudRibesgenusexAngliaacceptumadmeN.V.Ca^ rolusdeTaflisveredariorum Antucrpixpratfcaus, quod uvarCrifpasrubrofruauappcllarione infcripcum erac.Poftea camen e Iacobi Gareci epiftola Londtno ad mc mifsafruaum cft ) vulgan fiferre incclligebam (mcus eaira frucex florcs quidcm culic, deindc corrupcus milem,
w^M^ u
.Vv*
,
j.
llCf
Caroli clvsI
Berberisvulgaris.
Ribes vulgaris fructu dulci.
&
/
?
XiWf *S*-**
Qrtfitsrls
milcm rem ut
paullo mnjorcm, confcrtim

,
tamen in eodem pcdiculo non nafcentem/cd fmgula;
in
uva
crifpa,
C e rt
anno m.d.xciiii. Leyd* confpiaebam Grofiulantfgenusamplionbusnigno-
frma*0bfcr
tUutfHf^
'
nu u as) brevcs & vulgari multd infirmiores,pr?cer alias inertcs & longe breviores fparfim ra^^^miscorticecxfufcopurpurafcentetc^
nbufqjfolijs.fp^
lorcmcontrahicpcnndeacnonnuliapruna. AtqueideiTearbitror,quodpaullofuprafignificavicxAngIiamiirum. # Gtpfiiar** Vuiorafistamcnênusctiaminvenituruberiusnafcens, amplioribufquefoliis&majoribusbaccisprxditum. &u RibesvlVngari porrovulgarcmrubrofru&u(namqua:nigrum fertilliseftignotamultbautem gatmir^tr maeisauaraibofrudlu prxditacft, mihipaucosante annoscum Grotfiilariafrufluobfcure purpura(centccomunicata;4^/f^r;^/îdtit,minoremmannamu xii1dam,tefteC. V. Iacobo Dalechampio , hunc fruticcm & Groflulariam five uvam crifpam Uh Tbtfyb. vuIgarcm,ThcopIuaftocognirosefrevolunt&*wnomine: an veroGrofTulariaeharcappellatioconvcnirepofllt, ambigo, quandoquidcmTheophraftusnuliasfpinas/cr^ (qucm Gaza Aequumincerpretatuseft)tribuit,quamnom &accuratifiimusfcriptorhauddubienonpr^termiiifret.jusverba(ubjungam utfuntIib^
.
m.Hift.Plant.cap.xvii. ^ZMfv&b fAiv>X%\>%v rdhbyovb /uiv^wzbg.bî fifau$'im 3\%j tocartp dvd fAicov bv rb af-3-o; %?ri7rop$vpiu ârfi ohc*yrbtyH Tt \t&miu>v Ww>cv(mip Tivwtû $\ i rd <Pi/'AAa te*nfbrtpa :u Xvbnpct ^ rdg pu&û^rb tevxby.
'
Rihes legi-
Urn.ArnbZ.
DERibesautemlegitimo,Iibcnteracquiefcofen^^ temejusplantaminmonteL)banoobfcrvavir,utipfehb.n.cnp.xn.fu?perealocaPercgri.nationisfcribit.Legitimum,inquit,Ribcs Arabum iftcinveniSeptembrimenfe,tamquani

primum,&prarterannitepuscrumpens,fineflorc&fcMiiinc,duobusduntaxatfolij
rj,hirfutis a orbicularibus,Petafitisfoh^^
fis&no minusfucculetis,quam ipficau!cs,pcdiculisinh^rcbat:equibuscaulibusfic(quemIfMtaUs*
admodumin
Halepoconfpexi)Icgicimu RobRibesSerapionis.Gaudethumidisk)ois,craf-
famhabctradiccexnigropurpurafcentemjlongiufculajugofim^mcUrva&flcxuofam.farisingratifaporisrcaulcSjUtprxcedccecapiteadnotat^p^ne cubicaleSjhirlutos.uncia craflbs, viridcs,infcrne(utctiam Scrapio prodidit)purpurafcentes. Antc lpium porrd,criam illoipfb
IocoobfervabatPecrusBelloniuSjUtapparetexhbro, lnquodeConiferisarboribusagic.
Berieris
vul m
Cetervm pcrVngariamj Auftriam&vicinasProvincias,
frcqucntiffimus
c
etiaixi cft fpi-
BOU19
LANTARVM
f O
R.
B E
Spina appcndixPlinij.
i.
121
^
nofusillefrutcx, quiinofEcinisBerberisappeL- Nmin*. htur y GcrmavtisttycllGa\hsE(pincvrnetteJta\\s

Crefpino y V v\gxx\$ irom barbara> bcfaij [oska 3
pata.
hoc
eft^vinumbarbarum^&arborcaacetofa^riuncuHadrianusluniusvireruditiflimus, &:alij
docti,
Spinam appendicem Phmjcflecenfcnc.
Ego^tametiiillorumrententixfaciiefubrcriberc
pofTem^retinentmetamedubiumquardamnoxx peculiares manifefta: in Crefpino,five Berberi officinarum,qua: in Spina? appendicis hiftorianonfuifrentprxtermifia:, fieamintcllcxiflec PIinius,nempe flavum lignum.&magis flava radix,etiam ad tingendum apta,deinde trium illa-
&
rumfpinaru adfingubs nodos perpetua feries. Sic veroegoexiftimo, Spinxappendicisdcfcriminiis bellequadrarc camSpinam, v qua:paffimtonfilis,pra:fcrtim apuddiligentes& ptioni
spixaappen*
non
dixFlm ^'
implexaêxtimashortorumorasambit^rubcntibusbaccis fcecundas, quamGcrmaniag&c*tt/N<^>^ Galli Attbeefpine, Vngan Gala^wya fa appclhnt: vuIgusHerbariorum Oxyacantham nominac, Pr ^ter. vero multipIicesficuItatcsBcrbcris ^rberUvuU v *t* r aCHlr q> vulgaris,qu*officinis notx funt,& a C. V. Mat- 'J * ^yfchiolo defcriptis , hoc fecrccu ab amico accipie$
^curiofoshortorum mBelgiocultorcs, maccrie
bam: vinum album tenuc, in quo medianus illc

cortex qui incer extimum ligno adharrcncem cft, Uneopanniculoinvolutus", pertriumhorarum fpatium maccratus fuerit, mirifice, fi bibacur, purgare.
&
Clematisdaphnoidislarifoha.
Mamum
Iftiusporro Berbcrisgenus,Afchafenburgi ad quinis fupra Francofurtumilianbus, B"*<>*
Q>
'^^2*^
^*!b
l
invcniri, cujusbacc#fivcacinigranisinteriori- **"&
buscareant,adcondiedumprocuIdubioaptiffimi,non modointelligebam,fcd magniicjusfruticcminculcohortoIoannisMulcrdiligctifljmi Phamacopxi &ciVis FrancofurtcfiscoTpicicba.
L^
Clematis. CLematiDis duo
Ca
p.
lxxxvi.
generafacitDiofcoridcs, CltmstiA &divcrfislocis ddciibit. Prior a<pvcu$\c **&*'***

^
cognominata,vulgoVincapervinca,quonomi~ "' ,w, ncctiamabipfoPlmiovocatur quilib.xxnu. Nat.Hift cap. xv iEgyptiam quoquecognomi- cim*tk
,
'
narevidecur.Ejusautcmbinxfuntfpecics: Vna 1^"* vulgacior,c#ruIeo,ucplurimum, florc, fedqu# cum etiam variac,ut niicalbus, nunc fubpurpurafcens,qualem apud Allobrogcs fponte nafcen-
tcm intcrvepres obfervarememmi, prarfertim circa Laufannam, eumq; intcrdum aliu florem mcdiurncomple&entem: Alteralongeampliohabec folia, crafliores viciculas majorc(q; florescolorec#rulcos:eafpontenafciturcum multisHifpania* locis cum in Narbonenfi tiallia; magna praefertjm copia circa Mompelium. Altera Clcmatis a Diofc.Iib.i 1 1. Plin lib.xx- chmatidu
ra
,
ini.cap.xv.defcribicur:facultatescnimabutro-',//fr w; v^ YHtlH Auctorerradirarconveniut. Hujusvariagequc ncrainBclgicis hortisaluntur peregre acccpta, quorutn candem coloniam in Auftriacos hortos
'
'
Ad
criamcraduccbam. corutnautem cIaflcmnondubiumcftquinrcfercndafitvulgarisillaomnibus quas

3
adij Prbvinciis^pIantajVicinisarboribus&fcpibusfcfeimplicanSjCraffis^rugofis, lentifqtre farmentis, folijs quinis cx uno nervo f rodcuntibus, guftu acnbus , floribus albis ; multafta-
mina
m
UI
*
I'
Carolx ClvsI RARl ORVM

I
Ocnucis alccra.
AtrageheTheoph,
mina ex umbilico produccntibus, odoratis, quibus fuccedunt rotunda capita fcminis fitnul
congefti,&capillaceacomaonufti.
#
*W Th "
fh ntkflvtfir.
Hanc rcihcrbariatpcritiflimus AnguillaraaT/5>tw,cujusTheoph. Plant. Hiit.lib. v.

cap.x.meminic,c(rcccn(ct,cui!ubensaflcntior,infupcrPliniolib.xvi.cap.nii.Natur.Hift.
*&9-
VitisfilvcftnsnomincnotamfuîTeaftero.utetiamcuilibcûtriufqueScnptoris^crbaconfcrcnti,facilcapparebic. Nam Thcophraftus in harc verba fcnbitî/poicTj <pao-tv>api?ovrAiv ck tjjWi^m t>T v^drpayim*te?M,uwtiiMrnuv. rovro \ k' ro SivJpov ouoiov tT >7rAp dVicfacarip zuilvu '^ rSro dvaCaipit yrpU rdSivdpa.SiiSi tw i%dpa* 6k rourm tz-onJvrl Si rpuPliniusvcro, Teriturergolignum ligno, ignemqueconcipitattntu, exciwarov ck picntematcriaaridafomitis,fungi,velfohorumfacilimcconccptum. Sed nihil edcra prar-
Mm-
Homina.
ipfa iUntius qux tcratur,lauro qua: terat.Probatur Sc vitis filveftris , aliaquam Labru fca, edcra: modo arborcm fcandcns. RuclliusaGallis Viornt<\\Q\ fcribit . Germani tyntnappcllant. Illius farmcnta ego in Pannonia confpicicbam brachiali craflltudine , nodis carenna, cre&a, rimofocorticevitisinftartcda.haftaTinterdumlongitudinefubvaftisarboribus, Zc
latc
&
ramos fpargcntibus,quibus
fc
implicaveranr,crcfccntia.
pi&fflv$fir>
tt.nUS,
ntkfilvtfir,
J),
Lib.xxiu.cap.i.Nat.Hift.aliamadhuc Vitcmfllvcftrem proferta Labrufca diftcrcntcm,geniculatam,rimofocortice,baccisrubentibus,quamfiquisdiligentcrconferctcumVitcfftveftriDiofcoiidis,unameandemqucftirpemabcisdcfcribicompcriet.Eam
Plinivs
c
:
.
SJr
citmMtid.n m
ftcuitxits.
aurcm PliniusefTecrcdir,quam vulgusTaminiam uvam vocar. Clematidis porr6altcriusfementritum,pituitam bilemquedetrahcre,inaquaauthydromelite,foliacjusillitalcpras purgare, DiofcorideSaucToreft. Plinius,ucdiximus, oravimusLibro,prorfusfimilesfacultateseitribuit. (| UCramem
eo
CLEMATIS ALTERA
BiETICA.
Cap. lxxxvii.
CUmstisaltita BtticM.
P
_.
hoc Clcmatidisgcnus,& a ncmine,quod fciam,ante quam ejus hiftoriamevulgarem,obfervatum. Longaautemhabecfarmenta.lcnta&ramofa, binos
Eregrinvm
cft
perintervallacapreoloscontrarijs femperinterfepcdiculis nafcentes proferentia, quibus fruticcs fcandit: folia pyri fere,minora tamcn, dura, vindia, in ambitu invicinas arborcs
&
cifafiveferrata, acris
& fervidi guftus,fingularia in fingulispediculis
kd plurimafimulcx
clavicularum alis prodcuntia: inter qua, cx utroquc farmentoi um latere pediculi exeunc, caliculum Tithymali cavcolis fcu labcllis fimilcm f uftinentes.cx cujus mcdio exilit capitulum ex multis feminibus miho arqualibus conflatum, quibus infidcnt oblongi cincinni, &C
albarquodammodo villofarplumular.
Hanc
'
Plantarvm
ru
HISTOR. LIBER
Hanc
ftirpcm
I.
Clcmatis altcra
123
s t *U^
Bartica,
qujnco fcxagcfimo fupra millcrimum &s quingcncefimum,inrcr Afindum (vulgo Me~
&
primum invenfebam anno
dinAStdontaz^cWimvd) &Calpen, fccundiimflucnta, vicinasarbufculas opericntem fuo pondere depnmentem : dcinde alijs Barcica; locis, Ianuanojam fuos cincinnos explicantcm. o n dubium eftquin ad xtejuetTtfa, cujusDiofcorid. lib. n 11. meminit, refercnda
&
fic.ciim
& forma & temperamento Gcilli valJ
defimilis.
ClEMATIS CjERVLEA PANNONICA. C A P. L X X X V I I.

I
TA
hajcfruticibus fcfenon implicet, ut fuperiorcs, fcd fatisfirma iit, ncc
m ets 1
adminicuIisegeat,CJemacidistamennomea impofui, quiaejufdemefttemperamcnci,

florem purpuree. Clcmaridi ferc fimile habec.
&
affurgicfar- clem.. mentiscubitalibus,rcc"tis, duris, lignoiis, ful- nmic* C4T&
Qvaternis auremvelqumis
vefcentibus, quadrangulis, ftriacis, quibus /mjWc* multainnafcuncurfolia, afclepiadisparnefolijsrefpondencia,
binafempennter feoppofi-
ta,qux initio fefe invicem amplctencia,foiliculi, aut tumentis velkula: formam cxprimunt.deinde expanduntur,lata, venofa, noa valdedura, fervidiguftus, queu.admodum,
Clcmatis carrulca Pannonica
Flammulaj Matchioh folia:extremisfarmenquibus divifa funr, fingulares propendenc florcs magni , quacuor
tis
&
latcralibus ramulis
folijs crucis in
formam decufTacis conttances,
dcorfum nucanres Clemacidis alcerius purpurexfloruramodo, mucronibustamenexterius nonnihil reflexis

,
ekganci ca?i uleo co-
loreforis.farurariore, intusdiluciore pra?dici,
nonnihilodoraci, meditullium occupantibus mulcis ftaminibus villofis cx flavo purpurafcentibus quibus fuccedit femen Puliatilla; femini fcre fimile, in rotunda capitula, &. vc:
Atragena-glomerato frudui fimiles congeftum , longavillosa, reflexaquccomaexornacum nuHius acrimoniajparriccps:

luti pilulas
,
radixfatiscrafsa,farmentitia,mulrasobIiquas fulvefcentes fibras fparg-t, permde atque
&
Clematisaltcra purpureo^flore. Caulesfivc farmenta fingulis annis ad radicem ufque marcefcunc,& ineunte vere novella/requcntioraque ex ipfa repullulant. Invcnitur (ponte nafcens in pratis circa
n,*!.
Stampfcn duobus
ulcra
Pofonuim Vngaria;
miliaribuSj&alijâdDanubij ripas ficisfupra
Pofonium, medio
fereitincrc
mtcreamur.
bem&Tuben,
ubieciamlcgicimamrubiani fponce crcfcencem Icgcbam. Florec Maio luniojfemen macurum eft Augufto
&
Cvm
primum Viennam
Auftria: appelle1 1
rem anno videlicec m. d. lxx
illius
(emcn
mihi communicabatdo&iffimus
Aicholcziusejus urbis Medicus
vir
Ioanncs
& ProfcfTor
kmap-
pubhcus, Clymcninomine,quoetiam ego (pbnta nondumconipecU)adamicosinBclgicam mitcebamiexeoprognatarplant* fimi-
124
Caroli CLV S
Flammula
Matchioli.
ARl
ORVM
lem appcllationem
lil U
ifticrctinuerunt, licetanno
fequente,cum Maio mcfc, quibus dixi locis florence deprehediffcm, feduld amicos moncrcm,
fed alceriusplanc*, quaradClemacidis alccriusgcnus aliquod verius referri dcbcret.
fuiffe
Clymeninon
femenquodmiferam,
TUmmnU
UnttkxoU
CIemacisilIaaIcera,fiveFIammula MarchioIi,cujus modo memini,aded freques in Auftria inferiore& Pannonia, ut nulla: fint ccdu$ filvar,pra:fertim circafluviorum in Danubium dclabencium ripas, illis tumcfcentibusinundari fblitas,quar ea non abundenc. Duoru vcro generum.ab ijs qui diligcncius obfervanc,eflc deprchendicur. Vnaenim farmencarubcfccnria habcc , quemadmodu foliorum nervos pediculos, prajcociorqj cft, odoracu ferc florem. Alcerius aucem farmcnca cum foliorum pediculis virefcunc,& florcra fcriiis proferunc. Humanam verd alcicudincm urriufque farmeca uc plurimiim fuperanr,& fingulis annis nova, eaq$ frcqucntioraincuncc verc (marcidis &corrupris prioribus) renafcuntur Huic prorfus fimilcm mihi nacam memini,fcmineabamicomihimiffo Clcmatidis flore albo plcno appellacionc An verd calis reperiacur, mclaccc; mihiccrrcnunquam videreconrigit.
Cetervm
&
&
&
Apocynvm,
Apocynum i.latifoliura.
Cap. lxxxix.
STirpivm quxad Apocyni

:
hiftoriami Veteribustraditam plurimiim acccdcrcvidcntur, cria obfer vabam gencra quibus quarcum ad-
&
dipoceric.
APoeynom T.
istifiliHm*
Primi
ftipespollicaricftcraflitudinc, brevis,
cincraccocortice tc&us, in plures alas five ramosdivifus,quilicctlctifint&viminei,rar6tamen vicinis fruticibus fcfe advolvunt aut implicant,fednuIJoadminieuloegcntes,perfefubfiftunt:folia perpctuo gemina inter fc oppofita,ad fingulos ramorum nodos adnafcuntur hcdcracca forma,molliora,quam vis fatis carnofa quU , busvulfisaut fra&is, cxalbo pallcfccns fuccus
emanat:flospufillus,aIbus, Afclcpiadinondiflimilis, cxalarum finuquafiumbellatimprodir,
Frudum nonobfervaba, fcd Afclepiadisfruui

parncfimilcmintelligeba:femcncertdquodhoc
nomincaliquandoadmemifTumfuit, Aclcpiadco par crat,planum,in medio aliquantulu intumefcens,nigru,aIbainreriore pulpa quod terrx comiffuro,non cftnatum.Plantam autcm ipfam
,
radiccpingui/ucco turgida, fragili accipiebaaCV.AIphonfoPancioSercnifs.Fcrrariar DucisMcdico, &Acadcmia:Profefforc. Vidcbam deinde Caffcllis apud Uluftrifs.Princifatis crafsa
&
pem Haffi$&Cattorum AVilhelmum,&Clarifs.

viros
Camcrarium & Aicholtzium, fed &ego Vicnn* Auftriar alcbam,hicmc cjuide folia ibijALTERVMamplexicau]ecft,vicinispcdamcntis
cienrc,illiusautcminclcmentiatacilefcrcntcm,
Apocynon ti mûjfsfohS
fcfc convolvens multis longiffimis farmentis,
quibus ctiam praralcarum arboru (fi vicinas nancifcatur) cacuminafupcrat.-funtvcrdcafarmctadurajhgnofajcnta.fraduinviftajutilantiscxfufcocolons,multisnodis,fivcgcniculisdiftinda:equibusbinafcmperfoliacxadvcrfonafcentiaprodcunt,dura,fupcriorisfolijsnigriora,rault61ongiora,mucronata,plurimif^ vcnis trafvcrfira ex nicdio nervo oricntibus infignita^qucmadmodu Ncrij folia^non tamen
adcd
'
^ c/p *r A' V 1'LANTARVM

o/ VApocynum r.anguftifolium
i
HISTOR.
LIBER
,
tlf
adcd angufta neqj dura,latco fucco plena. FIcA

rescxcremisramuhslaceralibusinfidetquaterni,
qumi.autplures Afclcpiadis nigraflonbusforma fimilcs,multd tame majores colons nigri ad purpureutcndentis.cuinomhilvJnditatisadmixtumfic,quaIisfcrecoIorin Ariftolochierocundar pnons Polyrrhizi flore nigrO , confpicicur. Hisdeinde fucceduncoblongar&torofarfiliquai Rhododcndri filiquis parne limilcs , gemina: ut plunmum &exrrorfum aliquanculum inflexar, fivc divaricatar deindc mucrone rurfum coalcfceces (quod PlirtiushisvocibusdivifoaCutoin, ,
&
,
celligcrevidctur) quibusdehifccntibus, femcri apparetpriori majus,& plenius.multalanugine,
ut Afclcpiadis fcme,involucum:radix longa, farmencoia,lacefe fpargens, fubinde germinans*
&
Ejusahafpeciesper omniaferefimilisinveni- Aft ti.os* cur.fed tenuiaribusramis,muIcoqueanguftiori- i umftl Jr--
busfohjs,nominustamenvindibus&nervofis.
VtraqueSecudigcnerisfpecies,femineexItalia accepto mihi naca eft.cum in BeIgio,tuVicnneûftria:,perennifqicft,deciduistamenhieme foIijs,lcrius flores producens, quam ut fruclus ad maturitarem (qucmadmodum Rhododen-
<m *'" r"'
&
dri) pcrvcnircpoflec.
Tektivm, longis,tenuibus&frequctibusfarmcntisproximaqua?quefcandic, multiplicieircumvolutione ar&o nexu illaampleaes viridibus,geniculatis, folijs hedera: moHibus, fubcineracei coloris, lafteo fucco, uceciam farmenta, aded rurgidis,vc vel leviffimo vulnere no mimis l>copiose.quam ex quovisTichymali gcnere profim.Iacifohurn. liac. Florescx alarum finu raulci umbella?fere in ^\v^\ ** moreprodeunc.candidi.parvi, quinq; folijsperv ,Vf nd cac Afclepiadisfloresconftances:hliqua:pr$y lanugine plenar, v *J^tcrca fimiles, mulco tomento ^ * ;Uaiemenoa:uIcatum,pIanum,excincraceofufcum,Afclepiadeofemimpar.Moleftiflima?func hujus radicesjcma: farmentofx fibrofar admodum , eadc fcre craflitudine longiflime hac illac ferpunt,& late vicina circu loca occupant,candi-
Apuync
"&#
&
Apocynum
rf
&
&
dxaliaqui&ftagiles.adedtamevivacesût.fivel minima fibra fub ferra lacens oculos illa eruencis efrugeric,proximo veregcrminare,& vicina loca occupare confpiciatur. Itaquc, non miniis exofa
harc planta rei herbari* ftudiofis,quam Ariftolochia: clemacidis illud genus , cui vulgus Sarrace*
nice.
cognomen impofuic.Hujus cauliculi & far-
mencahiemeexarefcunc
& pereunt,
fed novtf
*.
verealia&frequenrioragefminanr. Iftius filiquas feminc plenas, paucos annos poft mcum ex Hifpanijs in Belgicam redicu, cum aliquocalijsfeminibus&plancis,Pinciavfquc miht micccbacopcimusvirloanncs de Ioigny Fabricarum iftic Prxfe&us, hifpanicainfcriprione ad-
\ dira, qut trepapor los arboles,

:
hoc eft, pcr arbores
repitrpoftea radicib p adcd multiplicata eft,ut ne-
'moefTetinuniverfoBelgiorei hcrbariz ftudiofus,qui ea ex fuo horto penitus eruta n6 cuperet; Cbtervm inregni Valencini &Narbonenfis Apuyn, Gallia;maritimis,prcfcrrimlittoreiIloquodin- '*"/' terVolcarumftagnum&majemedicerraneueft, C*yfeAvf^wv *^.\-A\-Jb* Convolvoli genus herbidis locis obfervaba, proximedcfcripto Apocyno non multiim diflimilcjcumfarmentofis ramulis, cumfoIijsqua:magisquideorbiculaca,in mucroneramen H<C'T defincncia,cineraceicoloris.Totaecia plancala&co fucco prargnans, vicinarum ftirpium tauliculis fcfc implicans,cuj us femcn mihi nonconfpe&um.Ej us auccm iconcm.qualis iftie
*>1
&
florens

i.latif.Scammonea Valenc.
florcns&fine radicc a
oculisfubijcerclibuic.
me
leda, ftudioforum
refcrendara acerrimi, exacenfet Fabius Coluna V. C. minandis ftirpium notis, judicij,plantam illam, quamquorquot de re herbaria commentarios
Se d etiam ad Apocyniclafiem
&
Afckpitu ni
T0JiQr4>
hadenus fcnpferunt,proAfclepiade,nigro flore,

exhibuerunt. Confulat Le&or ejus hbrum cui
titulus <DTTOBA2ANOC,cap.de
Acocyno.
mxoxvrOi.
ts V;
veterum porro ApocynuâVojatfoi>,quod Diofcorides etiam a nonullis wvoKpapGw appcllariait (differentcmtamenaCynocrambc, dc

quapeculiari capitc pofteaagit) refercndac hae plantxvidentur: fedprimaomnium maxime. Sunt qui 7npi7rhoxaâq nomine omnibus Amplexicaulium generibuscommuni, appellent. Mompellianis Quartum genus Valentinis
Ad
Sc*mmont* ^ Valtnttn* fr$
&
Scammoneadicebatur, plurimiim tamenalcgitima Scammonea diftans.
Moptiltwm^
jipocynifs4*ltattt.
pLiNivsApocynifemineexaquadatOjplcu-
reticos &omnes lateris dolorcs fanari tradit lib.
xxiin.Nat.Hift.cap.xiperniciofumautemek fe hunc frucicem canibus , & ommbus quadrupcdibus, incibodatum,&ipfc, &: Diofcjides
*
Lupulus.
fcriptum reliquere. Prioris fane,quodhoccap.defcripfi,Apocymui Cattorura nipericulum fecit in canibus l\\ PrincepsWilhclmus/ecit&arfenia,aconitiLyNeco&oni,cjuod vulgo Napcllum yocant, rij:fed nullum magis prefentaneaperniciem adferre deprehenfum clt,hoc Apocyno.Id aute fa-
&
dumeftabipfoPrincipeannoM.D.xxc.prefenLautibusciusMcdicis Mauritio Thaurer
&
rentioHyperio,ciim experiri vellet.an Silefiaca rcrra,qua: apud Strcgam eruta,easfacultates advcrms vcnena obtinerer, quales,qui vcnale proponebat,habereaffirmabat.Quotquotautecanibus,propinato veneno,tantunde terre in potu
datueit,poftaliquot fymptomata reftituti fiint:
quibus vero terra non cft exhibita, perierunt, ac qui Apocynum hauferat, omnium citiflimc.
hujus fibri porrd calcem adijcicnda puravi,qua:,dum Salmanticatvivcrem,de LupulifiveLupifalictarij (ftirpis ctiam amplcxi caulis) facultatibus intclligeDam,non adfcripra ramcn
cjushiftoriayjuxdplerifquetradiraeft.
lupklifMtih
Ad
tA- k *1
Vulgus ergo & vetula: Salmanticcnfes , fepe-
MfM.
numerdmedicinam empiricafa&itare folit$,ad curandam alopeciam a venerea lue natam , hac

rationclupulo utcbantur. Ejusradiccs pondcre libra: unius probe lotas a fordibus rcpurgatas, per no&cm in aqua: libris oc"to maccraoant: poftridic in illa ipfaaqua,lcnto ignc fumi exper-
&
&
1*
te,adtertia: partis
confumptionem coquebant,
fi
vclctiam ad mediam partcm,

alopccia.
vehemenseflcc
:
Decodtionem fcrvabant in ufum
ejus
uncias ok> manc zgris jejunis propinabant, deindcftragulisinjectisfudorem provocabar. Ad*
dcbant interdum
auttres,
apij five felini hortenfis ,
duas
& graminisaliquot radices, nonnun*

agigartis mundatas.
quam etiam paffas uvas
FlHlS
LIBM
v
*
I,
'
CAROLI CLVSl
\t-j
RARIORVM PLANTARVM HISTORI

LIBER SECVNDVS. Rborvm, Fruticum, &
quam priorc^ libro complexifumw
pibut,
^
Sufruticunuabfolutahiftori^
:
hocfecundo, dcjftir-
qu& bulbaceaauttuberosa conftawL>radicc_j, agemus,
quarum magna parsftorum elegantia f$ varietate omnium oculos adfe allicit, mirum in modum recreat necpoBremum locum
*
&
intercoronariatobtineredebet.
A liliaceiyerogenew plantisôb earum

J3
magnitudinem tffiorum pulchritudinemjnitiumfaciemus.

TvSAl,
fivc
LILIVM PERSICVM
Ca^
i.
aut ctiam ampliore affurgit 7V- Tuf*i hiflt/d/interdumcaulc,firmo, crafToinrusfun- '** gofo, viridi.rotundo quidem, fcd ad cubiti alti-
BIcvbitali
tudinem ftriato , multifque liliaccis fcrc folijs nuhczquali, modo confufb ordineeumambicntibus,cxornato,elegantisviridisfplcndentifque coloris,fed factidi odoris,&quafi hircini,
nares etiam procul ferientis

caulispedali,
iocm lllc deindc
nonnunquam etiam cubitali, fuprafoliaemicatlongitudine, nudus& finefoIijs,nequeftriatus& viridis, fcd kevis &purpulafccntis coloris, qui ramen in fummo totidcm
pameinangulosdefinit, quotflores fuftinebit,
nempe binos,ternos,quatcrnos,quinos, fenos,

aut plures,Omnes vcro quafi zqualiter,fcd contrano fitu nafcentes , fingulofque inter bina folia, mferioribus longe minora anguftiora,
quah fcrmelongitudirtepropendctes
,
&
eleeantiffimo fpectaculo fupra florescaulisdenuoattolhturdodrantali plcrumque,autmajorcam:
phtudine , folijs cxilibus anguftis onuftus: nonnunquafuprafloresnulluscauliculuseminet, fed conferta dunraxat anguftoru foliorum Coma: intcrdum ctiam mihi nati funt fupra florcs
&
non unicus cauliculus five ramulus,fed bini,

*
tcrni,autplurcs fuisetiam
folijs flnguli ornati.
Crevit porrd Viennar Auftria: in meo hortulo anno M.D.xxc.atqueetiamaIijs,pIantaundenis, pluribusve autpaucioris floribus prarditaj cujus Caulis fupra fcptcnos arqualiter propcden-
î
=-.-
-.:
tesdenuonudus.quafidodrantalilongitudinc
afliirgens,rehquosfloresfingulosmterfolianafcentcsprotulit, longa, densa, &muIrifidar,/-,//,rr aha fohorum coma fupra eos fusa . Sed lntelhgcbam ab his qui aliquotannis U Conftanti- f>JflJ m nopoli hxfetanc , caulcm nonnunquam, fupra priorem illam florum arqualiter #f *"*"*
&
propendcntmm feriem,dodrantah longitudineattolli, aliamque florum ferie geftarcjaliquando etiam tcrtiam,ac tum demum foliorum comam fupercminetem : eas vero ftirpes unicum florum ordincm fubfequentibus annis plerumque ferre obfcrvavi , ut pcculiare genus non fit cenfendum,fed Naturaduxuriantisquidam duntaxatlufus,licetmihialteroeciam annoduplicem florum feriem geftarc fimilem plancam meminerim.
Habuic
.
12 ft
Caroli ClysI rariorym

v Tufii fivc Liilium Perficum. il
~l +
Tufaicumfemine,
TufaMnX*.
Mf.
Habu.taurem yicnnenfisquardam patr.c.a.cujuscaulis fupraterram planuspedali londtud.ne extabat deindc m b.nos ramos findebatur xquali longitud.ne
;
&egoannononagcfimofupram.]Jefimum
tes unden.s flonbu* onuftos,magna eriaia fusa fupra eos foliorûm coma habucrum
excrefcen
:
& quineentefimum
fimilrc
nlwc.k
X-
''
SSwSS
TufitixiX-
'
"^ VCfd Plan " h0C CCla 4ecuhare habuit, q oSeSu&;

xxcr in Amrlf*
At quz V.enna: in meo hortulo obfervata eft 7*/" planta dum anno m.d
b.nos&fcptuagenosfloresprotul C
r.t.Habuerunt&al.jfim.Iesintcrdum;in^^^^^^
nagna De. ommum rerum
^w^vaeo^^SfcS^SS
ruritatem
&
Plantarvm histor.
tuntatemexc,dan::fu^
pliciifcrie
liber n.
Vlb
(raemin.oinas&amphdslibraspcndcncescrucrejcolorcinmrdumalboônnZtum ctiam purpurafccnte, plcrumquc aucem palhdo, fcecido admodum odorc, hircumquc
u?i
m uuguhs.anguhsd.gdla.quemadmoclum in Ln.fgencr.busiul.p: co^ m bufque planc,s.Rad,x bu bofaeft,crafla,ex magnis, craflls, & fucculcncis fquamiscompafti
C CcfoIijS nccflorumformaafupcriorediffcrcns: ICi ' r nam &Ulnsincxcremala:yis&iiudicaulisparmarqualitcr fcrein ambicu nafcentes,finilofque inccr bmaansufta foha fuftinec , uc, iupenus , fed color var.ac, ncc uc in
^mS^v?S?^r
^
&
*****
vcl vcrius pallefcens, fcd rubec,auc fandaraca: fandicifq; chxi chclarum fercrfcx eciam lac.s mucronacis foliis
flav us
pnrccdcnm
inftar aftad
colorem
rcfcrc
ntibus,cumfu,smcerio^
conftac unguibufcfc cx purpura nigri-
Variat itera in nonnullis planris florum color: cft enim vel medius incer
vcIadprioris,fecundivecoloremquamproximeaccedit.
ucrumque genus ****** 5

'
*mti,.
Sed&QuarcamquandamdifFcrenciamobfcrvabamJicetejusflorum colorproximcad Secundum genus acccderet anguftiora enim folia habebac illaque &: radiccm nullo tecro '** odorc,quantum quidem naribusmanifeftepercipi pofTet,prwlica.
: ,
MM.
*
Florecporr6ha:cplancaAprili,incerdumeciamMarcio, fiaeriscempcriespaullocalidior iuent,unacumpra:cocibusTulipis,atqucctiam macurius: femen Iunio maturum
t^m.
Nufquamverdfponcenafcencemhancplantamconfpexi:fedConftantinopol,delatam
%
Appcndice cxhibmt) 111. V. Ioanni de Brancion mifcrac C. V. Alphonfus Pancius Scr n "DucisFcrrarMedicus,utriqucnoftrumamici/nmus. HACrENvs nullam plantam obfervarememini,qua:Hemerocallidem Diofcorididcfcri- ,, ptamexaa,us(meoquidemjudicio)referat,quamh Z c.AIijconfcrant,&judicent.Al,ave-^ roeftHemerocalhs,cujus Achcnxuslib.xv.Deipnofoph.mcminithisverbis. FlorisHemc- w UI flaccefcic ad exorCum folis mox revivifcens , Cracinus in Efcminatu fic
hiftori*
edquoadMaximilianumCa!faremhujusnominisiryicnamcvocarusfum,anno,primus iiclgicar hortis com municavi:& in Viennenfibus repofica fclicitcr provcn.r: Ance meum tamcn BeIgiodifccfrum,ejusiconcm(qualcm C.V.RembertusDodonarusin Pureantium
meminic
SST*
tînemonarumvernKcalictbus.ferpiOo^crocoJhyacintboi Elichrj(iram/s,a-nanthei caro^mihthemereca//e. Pancius vcrd ilhus,de qua nobis fermo.iconem mictcbac Corontlmperialu
sdunt^tnominibusadijcifolenr,adrei,cuiadncxxfunt,magnimdincm
f
tam, quamappellationemapudHerbanorum vulgusadhucretinct: bulb, vcroaGefarcis Oraconbus Conftantinopoh miffi,aucdelaci,nunc Tuyfcbiacbi,modb Tufai,iWe ToufaiGc enim u.pronunoandum Germanico more.&elevarione vocis in ulcimaimomine- Tufcbai aucem (ut ab ijs incclligebam qui Conftancinopoli vixeranc) Lilium regiu m ficnificac Iirterdum eciam bulbi mifll Turfani Turfanda appellacionc fed poftrcms harvoccs a Tur- Tfii
nominc infigni-
&
cxemphptia.CW^/^/^îdeft^Cavalaflos^Tulipamincelligclmagnus&ampIus. qualem erotinz plerumque Tulip* habere folent: fi verd Turfant auc TurLda, nullo ad-' jewto aho yocabulo fcnbunc,de magnis &amplis intclligendum. Ex Perfia ycro Conftancinopolim delatos illius bulbos omnino mihi perfuade 0l cum eos pnmum accipiebam,inter reliquas hxc fuit infcriptio,r/2#>r Perfiano quoniam trmit* ioffoodif/jr;,w/4/ry744^,hoceft,Tufai,flosPerficus rubcrautdecoIor,nutantccapitc
venuftatis&ornacuspociuscausahancplantam infuishorcisillosalcre, quamobullaseius T"A* Turcxommum elegantium florum.ctiam nulloodoreprardicorum, funt """"' Sfj rr' ltudiohflimimec ulhs fumcibus parcunt,ut eos undiquaquc conquirant. DioncoRiDfis aucemfua:HemerocallidihasfacuIcatestribuit:radixpoca,autcummcl-
Cetervm, an apud eos medicum ahquem ufum obtincacmon incellexi: arbicror tamen
le&lanampeiToappofica,aquameducit&fanguinem:fol,atr.camammaruminflammanones a parcu concraiSas , oculorumquc eoUcdciones mitigant radix & folia igni ambuftis
:
IacaliAllt,
utiliftimeillinuntur.
&
LlLIVM SVSIANVM.
CA
P.
II.
E
CLCenseflcccandidior^nulIovirulcncoodorcprxdita.feorfimtcrraTcommitccbam.diveriam a Tufai elTe racus: nec mea opinionc falfus fum . Nam novo fubfequente vere mature vas m admodum gcrmmare cccpit,tandemquecaulem proculiccubitalem.rocundum, mulciscir- */* j l tl dl 8 Io g^ quam Tufai modo defcnpti foI lia
^Sr
ncraccocoloris, tiv$
k anguftionbus,ilhsferc im.hbus qux ,n i fummo ipfius capite nafcuntur, vircfccntisexci.
1 f rT
ufa
quodammodo acruginofi,
quaiisinTulipxfohjsconfpicicur : concor-
quentur
13
r?ij

Sufiani flos.
Lilij
Sufianiicapuscumradicc.
/*
qucnturveroilla,buxeiquc funt odoris. Florem mihi non protulit, fed paulatim plantaconi. tabuit:atquxGcnerofoviroVlrichodeKhunigfperganno m. d. xxciii. floruit, prarcedcntcannocumplcnfquealijsclegantibus ftirpibusConftanrmopoli allata, florcshabuic purpure valdeobibletarcofcx fohjs con(tanccs,magispaculos quam in pidura exprcffi/oris lorc prardicos,inccrne paullo diIuciores,inodoros,quorum ungues fubvircfcebant : ex umbi-
licofcxinxqualiaftaminulaprodieruncpurpureisapicibusprimumconfpicua, quiobverfi, flavopollincconfperriapparcbant: criadeindelongioraftaminulacoibanc, ftilumquemcdium florem occupancem armuiabancur: fubfcquuca deinde fexangula capica,five criangula.quorum finguhanguhbinisaliserancprasditi, Tufaicapitibusferefimilia, fedminorafiC breviora,(cmineTu(aictiam fimih,paullulum camcn brcviore,plena.radixmagnaeft,Tufai radici pxnc xqualis , epaucisfcdmagnis (quamiscontexta, candidioribustamcn&aliquantulumlongionbus,nulloquc(utiamdixi)tetroautgraviodorcnarcsfcricntepra!dita.
Tcmfm
Floret AprilijfcmenilliusmaturumcumTufaifemineautpaullopoft.Nullumautemic-
mentulit.quam mihi idem Dn.de Khunigfpergexfuanatadedicplanca.tcrni ramencaules

annoM.D.xxcv.exiltaprognaci, finguhfloribus, hicviccnis, illctriccnis, tertius pluribus onufti.BulboscumfcleaimmisquibulqucalijSjfcquemisannirigida&afperahiemscorrupit.Anno vcro M.D.xcim.quospofteaadquifiveram bulbos, non modo flores, fedabundc
fcmcnmaturumprotuleruntLugduniBaravorum. Missi aliquocieshujusftirpispaucibulbiTufaibulbispermixci,cuminfcripcionc7**/tf for Vtrfnmojidomanda Penachto Ptrftam tadcm poftremo acceptusejus bulbus Sufam-ttult appcllatione, qudd c Sufis primiim Conftantinopolim allatus lic: hacquc adeo de caula Lu
lium Sufianum nuncupari.

ei Paullo autem ance meum c Bclgicadifccflum, munere Mag Viri Iacobi Concareni patricijVencci,miferacconfanguineo fuo IlUoanni de Brancion,Generofus Iacobusdc Cou-
denhovcexltaliafimilem bulbum /v*c/flPfr/kwnomine,qui,codefunc"to,adGen.Ioannem vandcr Dilft, pari cognationis vinculo ipfi junctum ,ex legato,cum multis alijs rariffimisplantispervenit. Isanno m.d.lxxvi. bicubitalemautampliorem tulitcaulcm, qu:uquagcnisfloribusonuftum,nullumautemfemcn:im6negerminavicquidcmfubfcquenco anno,ucipfemet Vander Dilft ad me Vicnnam perfcribcbat. Ulmsiconem ,dum florebar, fuis colonbus exprimcbat Raphacl de Coxia Regius pittor, & exemplar m lhi micccbac , cx
non magno artificio depiclam, eamque fine bulbo, cum LilijrubrifiveminiatiByzantini (dequoproximocapirc) muneredocliiTimi viri fummiGallia: ciuc omnium Nacura: miraculorum lcrucatoris&admiratoris, Nicolai Raflij Regis
Illiuscriam
quo hxc icon
imitata.
iconcm habco
fcd
chcirurgi,
Pl ANTARVM HtSTOR. LIBER
SE5"
'
HyaC,mhim
^risnomin"PP
It.
J
/,
I
ellal
[ '^='P^'llumanOM.D LXx
Lu.
Lilivm rvbrvm
five
*
MiNiA.iVMByzancinum.
C A P.
v
s
1 1 I.
VE n
iV^
V
r a admodum eft,&,dum cjus hi- uuj tyu* itoriamde(cribebam,âtisnraha:cpIan-" 'w a " "
'
wrc W^Wfe^
u*.
o<*
ûjusfolia Lilij albi fol.jsfimilia, breviora """^ tam ?nlatioraque,&:inlatcribusfubhirfuta,

confufoordinecaulemamplcctuntur,quicub.tahsauc majoreft,ex viridi purpurafcens, digitaIiscraflitudinis:rloresfummofaftigioproferc languido collo deorfum propendcrcs , fex fohjs convolutis rcflexis, urin Liho monta-
&
,
no,hve Marragone Marchioli,conftantes,elegantiflimo
min ij auccerarrubraireccncisco-
lorc:emediofloreexeuncfexcandicantiaftamina.croceisaptcibusinfignita, ftilointerilla
prominente.Floribusfucceduntcapiraijsqu? inLiliofilvcftrifivemontano nafcuntur plurimiim refpondcntia,atquefimiIe paleaceum
fufcumqucfemencontincntia. Radix intcrdum valde magna non cft ncc Lilij filvcftris radtcem multum fuperat, illique (reccnscru,
ta) colorc valde fimiiis cft, diutuis
au tcm extra
terram adfervata ,aliquandocxalbefcit, nonnumquam fquama: vel totx purpurafcunt, vel quibufdam notis faturate rubctibus afperguntur:augefcit veroteciorc fblo confita,& fubindein plurcs bulbos dividitur: omncsautem hujusplanta?caulcsinfima parte paullofupra bulbum,fibrisutin Liliofilvcftri.funcdonaci. '
Florecluniocum LiIijs,aucpaullofcriu*ie- &*$*$*
mcneriam feroadmodum
gufti
vidclicccfub
Au-
fine,autdemum Sepcembri macuru cft.
Conftancinopoli Vieaam dclaca fuerar, ante mcum eam urbem adventum,hec planta,& ahquotnobilibus Matronis communicata. Vnicum poftea bulbum inter alios Sultan Zambach nominc miflbs a Gencrofo Mae co Viro Davide Vngnad,ciim apudTurcarum Imperatore Gefareus Oratorcflct.accipiebam,
-----
&
quiprimisannisunicumflorcmiempermihiprotulit:fedannoM.D Lxxix.quaternos alccro eum infcquente, fenos, eofque omnesexfummo extimoque caule fimul prodcuntes, qucraadmodum&eaplantaqux GcnerofoViroWolfgango Chriftophoro ab Enczeftorf anno m.d.xxci 11 .floruir,tredecim flores excimo caule, eoque unciam laco fuftincns faturaterubences, cumprarcedenteannoquinqueduncaxacextimoetiamfedrotundocaule ur.
'
meus.tuliiTet.
Sed&PatriciaquxdamViennenfisaliquocplantashabuit, InterqUas una extimocaule 7 * duas uncias Iato trcs viginti flores tuht,in reliquis plantis qua: vel in ipfius,vel aliarum no- JiU7. bilium Matronarum,vcl Entzcftorfij,qui inftru&iflimum habuic,vel mco horto alebancur plerumqueunicum, incerdum alterum&tcrciuminfinguliscaulibusflorem nacumconfpiciebam. Gen. porro Ioan. vandcr Dilfc plantam habuit feminc natam qua: priraoquo ,
&
floresproferrecospitanno, odonos, proximoautem infcquente, qui fuic fcptuagefimus oclavusfupra millefimum &quingentefimum,quadragenosproculit: an vero planusfuiflec caulis,& illius extimo faftigio nati florcs,non fignificabac. Scd pi&ura illaa Raflio mihi donaca, cujusfuperiorccapitememini, vicenosautplures floresabextimocauleplanopro-
pendentcs habebat. Anno prererca fccundo nonagefimo fupra millefimura- quingentcfimum binas habui faturatiores flores gerentis plantas quarum prior quaternos, altera feprcnos flores
&
&
tule-
runt, omnesfummocaulisfaftigioarqualiterinnafccntcs,
nonremcrc pcr caulcm fparfos,
quemadmodumLiliumalbumautfilveftrcferrcfolcnt: fingubeautem hocpeculiarchabucrunc,ut unus medius inter reliquos furrc&o pcdiculo nafccrecur,& in alcera quidem illc
<luodenisfolijsconftans,&quodamodo gcmcllus,uc in fecunda fubjefta iconc viderc Iicec.
CETERVM
z*fare L et"'Uft<>rt.
CAROLI CLVSl RARIORVM
Lil.ByzaTit.min. fatur.flore TroMavd);.
LiLByzant. miniato dilutiore florc
Z nfinUrt
vartetas.
Cetervm duorum gencrum cflc videtur hxc planta una videlicet dilutioribus floribus
;
prxdita,alterafaturatioribus. Egofanelongaexperientiadidici , casplanrasquaedilutiores folia viridiora haberc ijs quibus faturatiores f unt flores : poftremis fcrunc Hores , caulem
&
cnimcaules&foliapleiumqueex purpuranigricant. Deindemihiconfpe&cfuntradices

Conftantinopohallata:,quibuscolorpurpurafcensniit^
Uornina.
Eflorum veronumero, ancertaaliquadifferentia (utinitioexiftimabam). coaftituipoflit, plurimumambigo, ciimeasftirpesquxnumerofostuleruntflores, fubfequente interdum anno,paucos,aur unicum duntaxat habuiffeobfervaverim: at heto &pingui (blo depoficos bulbos,plures ut pturimum profcrre flores animadverfum. Hanc plantamClarifs.Matthiolus//ewfm4/Aâlceriusnomine appellarevidctur, lapidia* moncibus eruiffe ait: fed illiusdefcriprionem valde mutilam proponit.Eruti porroannisfeptuagefimonono fupraquingenrefimum &millefimum acqueeumfubfequentibus bulbi,in hortis fuprafinum in Cornu Byzancino vulgarirer Pera nuncupaco ficis,allati func plerifquc nobihbus viris &c macronis Zufiniare appcllacione , cum a Generofo viro VIncho de Khunigfperg,tu ab ahjs qui proximis fubfequentibus annis Conftantinopolim hotrafaturatiores.
&
norariiconduccndigraciamifll,indcredierunt:tametfiinfchedisinterdumefretaddicum,a nonnullis Coronadt.Re appellari. Memini Znfjntare nominc infcriptum femen,quale antc defcripfl, accipere > cum primiim Viennam appuhffem; fed terra commiffum non prodijt , nimis vecuftum fuiffe puco. Qu# tamen poftea ex meis plantis collegi femina,com modo tempore fata , felieiter provenertmr.pianaquefoholainitiodcderuntjqualiafcrcTufaiprimafolia, altero dcinde anno laciorajtcrciocauliculumaliquocfolijsonuftumjquintodemum&fexcoflorem. Getervm Lilrumhocminiatumnovoverecum Marcagone primiim emergere folct: Sultan vero ZAmbach fe quo quinco /equence capite,etiam ante hiemem cum Lilioalbo. Mihi aucem relatum eft,confpehs effe Lilij hujus Byzatini plantas, qua? florem non miZufiniarsni -niacumferrcnc,fedprorfusniveum,incecerisalceriparem. Incharcaceisfancillis Adonidis Veoflore. horcis,quorum inRofamemini,nulI^Zw/^/4rr ftirpcsalbofloreerant,fedomnesvelfacuZnfiniars ro rubro,vcI dilucius rubencc,acquccciam flavo colore prxdui,illique jam fingulares, modo
&
fa vofors.
/
terni auc quatcrni arqualiter nafcentes.

Ji
LlLIVM
Plantarvm histor.
LlLIVM RVBRVM
\M
LIB.
II.
iii
i.
*33
prSCOX.
Cap.
r
w*^'
V-
HABEBATporro amplifs.vir Ioannes MarScnatorij ordinis , poftrcmis annis quibus in ea urbchabicavi, aliudgenus Lilijrubri,exScut*
corfFPatricius Francofurtcnfis
&
60X1.
jj v
*^gardenfi
.
Ducis Wirtembergici horco accepcum quod uno ferc menfe macurius ByIll
,
mi
laA^
zancino flores profercbac, nempefubfinem Maij , auc inicium Iunij , uc mihi refercbanc qui videranc , ipfc anno tcrcio nonagcfi-
&
&
mofupra millefimum&: quingencefimu
vi-
"
dereavebam,nifi inforcuniumluxacifemoris dexcriaccepiflem,quodnon modo cunc lcto adfixumdecinebac, fed poftea dcxcrixruris ufum prorfusadcmit. Eracaucem floriscolor (illorum ceftimonio) minus facur longc dilucior eo, qui in floribus prarcedece capitc defcripcis apparec: caulis fane,ut ex plata, quam unicamalebat, quamqucmihi Francofurto difcedentiliberaliterdonabat, deprchendcrc licuic, gracilior&brevioreratByzantinisad*
&
ultis,cubitalem videlicec alcicudinc
non mul-
foliaqua: inharrebanc anguftiora& magis facuraca viridicate prxdira:bul-
tum excedens,
bi fquama:
(
radiccm habcC pcrindeacByzancinum) longeetiam breviorcs erat: culerac vero illo anno crcs flores fummocaulisfaftigio xqualiterinfidentes, mihi autem Lugduni apud Batavos , fequence proximoannounicum(tam longaeniminitinc*
re
nam fquamacam
mora radix valde affli&a fuerac)cjus, quem

J
fupradixi,coloris,proximeauteminfequente
mihi furco fublatus

fisftirpibus.
cum
binosduntaxacrannoveroM.D.xcvi.bulbus felc&iflimis quibufque quas in horco alebam bulbaceis cubero-
&
Licecaucemacuriusalcerofloresprofcrret,illotamenferiusgerminarefbIebar
fubinitiumanniquarti&nonagcfimi fupra millcfimum &: quingcritefimum,monebat me dottiffimus vir Thobias Roelfius, Miccelburgenfis in Walachna ttoXUTpo?, Ioanncm Somer, Pmoris e jufdem urbis filium, ex Italica peregrinationc varias & elcgancesftirpesattulifTe,incerquasbinaefrencLiliaminiatofeurubroflore, maturiusByzan*mo flores proferencia,quorum alcerum anguftiora foha haberec illo quod Conftancinopoli ailacum: alcerius vero folia mulco brevioraefTent,ac paullo latiora. Horum icones fuis coloribuscxprefTas, fcd radicemucilas, cumaliquocucriufque plancxfolijsfcquencelunioad memiccebat. Quodlatioreeftfolio,nonvideturabfimiIeilli, quodmododcfcrlpfiaPacricioFrancoR ^ fi. furtenfi accepcum. t*x rt. Valdeaucemdivcrfumeft Anguftifolium,nonquidcmflorisforma (nam ejusetiamfo. m. RffiCe ^ liacircumvoluta&reflexa) fedcolore, qui Liliocruencomajorinonbulbifero fimiliseft, \u.angu(ti* tumficUjfoliorumquepercaulemfparforumdifTimiUcudine: mulcaenim &confercaferc fclt * m foliacubitalem & ampliorem caulem confuse veftiencia admodum angufta,& Ionga,inftar p?ne foliorumTragopogixaulis item faftigium flores profert non codcm orcu,ut in Byzantino,fedinfummicaulisalis,inceranguftifIimafoliol^ anucnufquc radixByzanciniradicemarmulecur, mcfugic: namneucnus plantamvidcremihiconrigic* Scd &c tnennio poft iconem fuiscolonbusexpreflum ad me miccebac idem Ioannes Somcr, qualem ille depingi curavcrac ad normam ejus plancse qux ipfi eodcm anno quinquc & cri-
Cetervm
ginca flores proculerac.
MarcagonisMacchioli {'cujusproximocapicemencionem tiipivtjln* fecimusobaffinitacem,quamcum LilioByzancinorubrohabec)difFerencias, quasquidem/w ">**

porrofilvcftris, five
Lilii
mihi obfcrvare licuic,non incommodc forfitan hic fubijciemus.

autemgcnusmajoreexcretcitaltitudinc,.&ampliora nigrioraque habctfolia: multoetiam pluresfloresfaturatepurpurafccnces, qui frequenribus lnterdum nigricantibus maculis aliquando rarisdiftineti funt, acque, priiis quam cxpandantur, multa lanuginc pubefcere confpiciuncur. # Variat nonnunquamhocgenus: nam noa proculMaurpach Auftri*,eruercmemini,
t
Vn v m
x.
v*ri$w.
cujus
34
Caroli ClvsI
Lil.foontan.five fil. i .maj us.
nnionvM
Lil.montan.fivcfil.u.mimtf.
***.* $V)
M
y
\-
--.
Tj^
cuju* caulis viridis,caput non inflexum , fed furre&um, multa nihilominus lanuginc ctiata hirrucum^florcsdilucepurpurafccnreSjnecuILsmaculisarpetfi. huniliuscêjusfoliadilucevirenrjrarioresfloresproducitjeofqucdilutio-
ir.
Altervm
fkrhtm.
res,acmultisnigncantibusmacuHsnocaro^^ expljcenturglabri(i!nc&purpura(ccnces:caulisetiampurpurafcit. Iftiusgcneri-alcerain /peciemeciam humilemerucbam ultraDravumflumenadGrebeniuPannonialiueramni, quartamcnferiusrcliquisflorebat, etiam inhortulo Viennx proximerehquas Uujusgenens ftirpesrcpofita: ilhus flores valdc obfoleti, nigrifqucpunSis
intcrncdillincli.
N4f4/.
III.
nafcens, cujiis cau!islcviccrpurpurafcir,comainflexaeft,floresglabriforis,exphcativerd,dilutiflimcpurpurafcentes,& quafi carnei coloris, ncc ullis maculi.safbcrfi. Paflim ucrumque hoc genus provenit in filvis umbrofis pratis Leyrenberg, eorumque montiura.quiaCalemberg Auftriae.ad Alpes ufque procurrunt: Na(citur& inplerifquc Stiria; ac Vngariac filvis, atque montibusillislilvofis, quinohproculFrancofurtoinripa Moeni fito.ad Septcntrionem abfunt. Minusautem olim obfervare mcminiin multis German;a:filvis,nonmod6editiorelocofitis,(edct!am inplano. porro quoddam genus filvofis lllis montibus mod6 memoratis ad Franco-
Tertiaetiam humiliseftfpeciesapud
Maurpachcum majorepromifcue
&
Tertivm
furti
Septencrionem inventum, humile Sccundogcneri proximum florem tamen colorc

, :
variunvnam ante quam explicentur,foriscarnei quodammodo coloris funt,explicati verd, intusalbi, & nocis quibufdam purpureisinfigniti. Similem ftirpem habui munereN. V.
Ioannis Boifocvecerisamici,quarrandem adoleveracperindeacprimigenerisplanca;: fed cjusradix ochrccolore minuscincca,quam fuperiorum . Scd Francofurtenfisquidam civis
fler*.
XIII. .
unamhabebat,cujusfloresintcrioreparteomninonivei,ncculiisnotisdiftinri. E st etiam Quartum quoddam gcnus, cujus flores Primonon diffimiles, (cd
explicare foliri,illique
feriiisfefo
non iniuavi odore prarditi. Omniumflorcsterramfpc&anc,&pennrervallainfummocaule nafcuntur.foliaquead pediculumreflcxahabenc: (cmenetiam incrigoniscapitibusduplici fcrieinfingulisangu-
lisconcinecur,fufcum,planum cartilaginofum. radixlurcoochrxcoloreinfcctaeft,

IXminA.
. :
quam
ob caufam aGermanis C5ei&urt$/
id eft,aurea radix appellatur.
SvtTA

Syltan zambach.
II.
V.
*fs
C A P.
viy
l&*"
^ss^? ^
QVoniam
tan
fi
Tcrtiohujuslibricapite.?*/-
Zambach meminimusj non abs re crit,
quamam fit planta,hic declaraverimus.

Naaliqaoticshoc nomineallatarfuntCon-
ftantmopoli radiccs Lilio fimilcs ,
quarum ex-
tremarfquamarctim flavefcerent, Martagonis

ahcujus.confimilisLiliotertiopraxedentedefcripto,genusexiftimabam:ideo<quibufdam amicis Bclgica mifHc pro MartagoneCon-
ftaritinopolirano.
raiffas,
Sed poftquamrcrra com-
foIiaLihovufgari prorfusfimiliaproducereanimadverti: negligentius illascolui, vulgaris Lilij cffe exiftimans,pr^fertim ciim in Indice adfcriptum compcr\ffcm Sultax Zam- SulranZambacbfaforigrandt biancht , id eft, Sultanx Liliu bacb magnos albos florcs habet ; in altero,* odort
t
&
Lihjodoremlubet. Indcfatum,ut apud Belgas, modoSulran Zambachappellatione, modoMarragonisConftantinopolita- ******& M niflorealbodonatahtea planta, ciim tamcn j; ^ r unicaeademquefit, nonduxdiverfar. Atque
dtGiglio,
fieri
poffe arbitror, ut qui Venetijs in hortis lu*

flo-
decx Martagon Conftantinopolitan. albo
re vidiffe afferunt ,&: illi qui eam ftirpcm habcre gloriatur,fallatur, hoc Zambach viderinc aut habeant, non Lilium illud tertio capitede-
&
fcriptum albo flore: inficias tamen no eo, quin inveniri poflic. quis enim in interiorem Natutx finum penetravitjin quo plurima adhuc occulta latent ? Conftantinopoli tamen ignotum
effe affcro, alioqui
Vicnnam
fuifletperlatum,
ciim Turcie nihil fingulare habcant, quod pecunia(cujus funtvaldeavidi) rediminonpoflit. Biennio autem poft quam fupcrius didtas radices terr.Tcrcdidiffem,cum omnes quas fervaveram,flores proferrent,certiflimccompcri,nihil aliud cffe quam LiJij albi'genus , vulga- Lil.aib. sj. ri proximum.Hujus tamencaules,licct vulgarinon brcviorcs, adiligentius obfervantibus **" gracihorcs, rarioribusquc minoribus folijs fepti deprehcnduntur, ipfiusque flores paullo minorcs, ^quetamenacvulgarisfloresodorati. Nonnullxveroradicesintantammolcm Lttmib.By* cxcre verant,ut vix utraque manu comprehcndi poffcnt: unactiam illarum plures quam fe- ? * ntJ*"xagcnos flores in plano trefque fere uncias lato caule protulerit f ubfequente autem anno, rurfus paucos in tcreti,ut reliqux,caulc.
&
Meminictim anno M.D.Lxrni.Vlyfliponeeffem,Lih3ceamradiccinforoemerc,qUam

PetroCoudebergopharmacopceo do6hffimo Antuerpiam cuDraconisarborisramo,Colocafia,varijfque alijs ranflimts idic obfervatisplantis mifi. Ea ipfa fWes huic prorfus fimiles
(nifimcmoriafallit)pofteatulit:fedquiaplerumqueinextimocauleconfertimnafceban-
tur,&interduminformeserant,\4tiumquecontrahcbant,ipfeLihumfatuumcognomina- LWnmf*.
rcfolebat.
"""-
ZAMBACHporr6vocem,teftiseftAmatusLu(itanus,CommentarijsinDiofcoridemca- zambacb pitedelafminounguenco.idem Arabibusfignificare,quodnobisIafminum,topiarijsopc- ***** ribusnobile&accommodum,cujusflorumodor{uav]flimusquidemcft, fedcaputctiam fcrir. Verifimileaucem eft,Turcashanc Arabicam vocem,omnibusplantisquaruodorpa:nelafmmi florum(quosetiam in AfiaticishortisultraBofphorumrubricolorisinveniriin- Ufminum* teHigo fuavcolcnrixfimiiiseft.tribuere: funtenim Turc^valdenegligentes&imperitiin brfffl 0r reb ispropncnuncupandis Sicilli,^Z4w^âppelIant,Narciflimanntbulbu,qutMom- con ZamEetlianis Pancranum flore Lilij, Valentinis Hemerocallisdicitur, quod ejus flos non modo bach flij quodammodo i ormam,fed etiam o Jorem referat.fic vocem (7*/,qu illis Rofam fignificat, omnibusflonbusrofarumxmulisaccomraodant, additOMMarrvvocabulo, fiplcni iint, mGnlcatamer, llliseit SC Rofiiplena, Anemonefloremukiplicifohorumtextura Guieatamcr confhnce,& Papaver,& Malva Hortcnfis fimiles pleno flore prxditxjomncs enim hx fi- **{***
-
&
&
rnih
nomine nobis fucre
niiffa:.
M
s
/
LlLI A-
15
LTi t
x
Caroli clvsI rariorvm

Ac
e je
qujedam alix ftirpes.
Cap.
VI.
dtfirtmu" JLinfummisalisfertrAlccrumveroijscftprxdicum. o n Bulbifcn bina: (unc diffcrenci* omnibus notar. Vna enim Iongo praralto affurnon huWtft* gitcaule, valdedilurosfertflores/crotinaqueefl, cumLilioalboduncaxatflorens: inqua non bulbife* fcxagenos aliquando flores uno cauli inharrentes, obfervarememini . Altera longehumi-
&
tnm mmiH.
'
puniceos&qualirubcntes profert flores, nonnunquam vicenos autplures: memini&plenos videre, duodecim, viginciautplurium foliorum texturaconin laterapropaftantcs: fingularcctiam habet harc pIanta,quod ex majore bulbo oblique
lior pracociorque Priore
,
&
gincs fub terra graminis modo fpargat.

Bullifcrum.
Bvlbiferi autem tres diiFerenti<e apud eos qui rem herbariam excolunt , obfcrvantmfed nonab omnibus,quasoperpretiumduxifigiIIatim hicexprimere.
Marragon bulbiferum
i.
Marcagon bulbifcmm u.
*\
ir.
duz fpecies:fcd quando vetuftiores funt.florr fqucal-ouot annis prorulcrunt, vix,nifl infummocaule,ubi inalasdividirur, &fecundiim flores, majorcs bulbi nafci folent. * Alte r vm, vix cubitalem exceditaltitudinem,cauleeciam cftfirmo, ftriato,ex \ iridi nigricanribus fohjs prardito qua: tamen cum fummo caule incana lanugme nubefcunt ejus florcs lgneo rubore non rutilant.ut in fuperiore.fed magi^ pallefciir,& ad Lilij punicei nom
liqua:
, :
interdum afTurgitcauIe , firmo, craflb folijsfepro liliaceis,fubatris,in fummisaliscrafTiores bulbos geftans,& amplos flores rubros' Liliopuniceominorinon bulbifcroconcolores Teneriores hujusplanrx,antequam flores fcrrc incipiant,bulbis fecundum caulem mter foha natis non mimis dorata: funt , quam rei
Pr mvm
igicur bulbiferum Lilium, bicubitah*
y*
in.
bulbifenmajoriscoloremplurimumaccedunt.Ejusadulcioriscaules.paucosetiambulbos eofque fupcriore minorcs,nifi in fummisalis geftare folent. Terti vm interduo fuperiora mediarplerumqueeft magnitudinis , licct nonnunquam pnonsaltitudinemattingattcauleshabetgraciliores&infirmiores, arque ipficum fohjsdi,
lutius virent: florcsSecundogeneriperfimiles.
Hocfemperfcecundabulborum
interfolia
nafccntiumfbboleonuftumeit.cjufqueradix,Priorisradiceminor, elateribuspropagincs pIerumqucfpargerefolet,qua:adfingulageniculaincandidosbuIbosexcrefccntes, fubindenovasinambitu plantas producunt,Lilij puniceinon bulbifen minorisinftar.-ejus bulbi in ahs nati.fecunda: fpcciei pares,priori magnitudine infcriores:omnefquc, terra: commiffl, fuigcncnsplantamprocrcant, fccundo anno in caulem bulbillis onuftum excrefcunt.
&
Fcrunt
Plantarvm histor.
Marcagonbulbifcium
b e
ii.
flp,re.
? 37
m.
Liliafphodelus lucco
fcV
t->
XI
FeruntcamcnomniaharcLiliain triangulis capicibuslatum, carcilaginofum fubfufcum femen, quemadmodum lilium vulgare quod flerile no eft,fed fui generis plantas etiam pro,
verum qua: cx bulbillis in alis natis crefcunt pIanta:,muIto cclcrius adolef cunc. Florent omnes hx planca: Iunio,aliz alijs paulo macurhis, femenque perficiunt Augufto: bulbuli in alis ha:rerc folcnt, donec vento aut contadu excutiantur , imd intcrdum planca:
fert:
Tmfu,.
adhucinha:rences, fibrasdcorfumfpe&anresagerefolenc, camquamadcommunemmatrem tcrram afpirantcs,&: ilJa (c condi cupientcs. Prior nulhbi fponte nafcens a me obfcrvata eft, fed eam primiim Lira? confpexi in culciC ci fimo horto Generofa: matrona: Maria: de Brimcur Mag viri Conradi Scheti uxoris , qua: deinde bulbis in terram depalis,reliquis Belgicis hortis brevi temporc com munis facta eft, acqueeciam nuncViennenfibusacalijsvicinis,meaopera: nam ipfaad mealiquocmajores bulboseBelgica miccebac. Reliqua: dux inmoncanis Auftria: &Styria:pracisfpontecrcfcunt: fecundaaucem rarior inventu. Solent vero cum ha:,tum alie. duarnon bulbifera:,cdm primum florum gemmas oftendereincipiunt, aformicisadmoduminfeftari, ficuteotemporcnumquamimmunesabipiis confpicerc liceatmon fecus ac Paronia: florcs ante quam exphcentur, qui mirum in modum Ctiam a formicis appetuntur,pra:fertim qui plcnus eft,& ille eciam exphcacus acque apcrcus.
Kt*k$.
Liliafphodelus ille puniceo flore , quem C. V. Dodonarus Hemerocallidem ctTe L u;*rpk*4* ccnfet,valde luxuriac in omnibus Auftriar,plurimifqj Germania: horcis ac qui lureum odo- /* pmutut racum^j nec ita caducum habet florcm,Auftria:incognitus crat ante meum iftuc advccum: l ilimfpbti. illum autern maxima copia fpontc nafccntem in multis uliginofis pratis, non procul ab op- ''
Porro
pido&municiffimaNemechwywarlll.heroisBalchafarisdeBatchyanp.m arce,quaOccidencemfbeclaCjannisM.D.LXXix.&Lxxx.deindeinvcni.fcdincolisnegledam, ubiflorentcm fubhnem menfis Maij,& Iunij inicioerucbam. Bacchyanusadmirarusadedclegancem odoratum florem in ipfius fundo nafci multas ilico illius plantascum fuis cefpitibus crui Vngari Zeodldtom appellant Croata: autem, juflit, & corbibus in fuum hortum inferri L ilisffhtd. apud quos eciam albo flore inveniri mihi alTerebanc, IDjah zviet.
&
TVLIPA,
fivc
LILIONARCISSVS.
Cap.
VII.
LI
ob infignem in flore colorum vadebec percgrina illa , riccacemomnibusreiherbarixftudiofismerico graciffima planca, quam vulgus TuliLiUna?< pam.Do&ioresLilionarcifTumappellanr.
L
i
acea
ftirpes fubfequi
&
Illius
CtJjHi.
138*
Caroli Clvs-I rarxorvm

, J
iiliusautcmduoha&enusprimariagcneraobfervabam prarcoxvnum, ferotinum alrc mcdio inter ucrumque gcnus remporc ru m .camccfi iflvcniantur quxdam vcluti dubix,qux
florcreiol.-anr,pocuistameninterferocinashabcndx,quamintcrprxcoccs.Deutroquegenercpeculiancapiteagemus ar.quehocvii.prxcocitribucmus.
Tlip*prico
<umftertm.
PîECocioRTulipaunicumfertcauIem,pedalcmmaximacxpartc,interdumampliorcm,roeundum,vircnccm , &breviquadamincanaq;lanugineafperfum, nonconcavum, fcdrirmamedulIaplenum:huncplcrumquccernaarr.pleduncurfolia,nonnumquamqualancudinem explere vidcrim, tcna & quina infcriora lataadmodum, ut etiam palmarem craffiora^carinaca/upra rcrram fefc pandencia &c concorqucn&C hliacea, longiora tamcn
,
&
ria/upcnoraauceminora&anguftiora.eaqivclpropedenria&nucanciaâucincerdumfurreccaômniaaucemcoloreexcxruleovircnceaucxrugineo.&velutifarinaafperfo.Summo cauli'inlidctmagnusflos,unicus(geminoscciamahquonesvidi, velfummocauleconjunftim nafccntcs,vel bifido mhxrences) furfum fpe&ans, fex folijs uc plurimum conftansfrainterdum ad mecfi Sc feptcnis &C o&onis confpexerim) ejufdem inicio cum caule coloris &
,
rerramrcfeinfle6lens,illiqjincumbcns,utcolubriautferpentiscaputintcrradecumbentis cmentiatur,deinde paulatim fcCe fublevans,& colorem mutans , atque tandcni fefe explicans, &c calathi cyathivc inftar in fundo pandens, ex quo fcna, aut totidem quot folijs conitat,(bmina prodeunt,modo lucea,modo pallida,modo nigricatia, pediculis etiam qux ftaminafuftinenc,mirum in modum variantibus.Excuffoflore,fucceditmebranaceum rriangulare capuc fatis magnum,oblongiufculum,vel brevius,ventreqj magis prominulo: quo in trespartcsafummodch:fcence,confpiciuncurfcxordinesfeminisplani,cartilaginofi,hliaceifere, &circmacepropemodum rotunditatisinterdum, altera tamen parte , quxcapitis centru:ii&intcriorapeitingit,oblongiufculiutplurimum,pallidi,fulvi,autrubcfccntis,&: fiimbresfrequcnrioresccciderint,etiamfufci. Radixbulbaceainterdum breviorefr,nonnumquam oblongior,crafTa,inferiore fedc nonnihil promincnte.uti Cokhici radix fere, fibrisaliquottenuibusdonata, &forisvelfulvefcente, fed magnaexpartenigricante membranaobducta, qux interna partc lanuginoia eft, caftanearum corticis inflar, aliquando autem adcd denfb tomento plena.ut molliffimc recubet bulbus.qui foliduseft,firmus,& velut albumcn ovi co&um candidus,guftantique dulcis,falcem non mgracus.
Tulipapraxox flava.
T. Pnetik
autem in Prarcocc eft coloris varictas: ncc majorcm in ullo alio flore viderc mcmini, nififofrein Papavere. Etcnim aue
Sv
mma
*****
omninoluteuseft autrubcr,autalbus,autpurpureus: interdumetiam binivelplurescxhis coloribusineodemflorepcrmixticonfpiciun}
1**
I.
tur.
Nondcfunt
quicarrulei
omnino
coloris
fcvidiflc afTcrant,
mihifane ha&enus videre
noncontigit.
LuteaTuIipa
Tf.t$$tt*>
vcl adauri fulgoremaccedir,
autpallctjfoliorumautem unguesplerumquc aurei funt , licet ctiam habuenm veluti fuligineafpeifosrodorquaficerxreccntisjfiveetiam croci, intcrdum nullus, vcl admodum imbecillus.
II.
T f.TMlrA.
Rubra: colornunc faturatioreft, modb dilutior 6c gratiflimi afpe&us interdumeciam inclegans, &obfoletus: foliorum unguesvel
,
lutei
aut tanquam Icvi quadam fuligineinluteoafpcrfi, in quibufdam nigrama,
omnino
culamedium unguem lutcum tantummodo

inficit,
inalijstotumfcreitaoccupat, utnihil
nifiluteaquxdamlineanigrum ungucm am-
intcrdumadcomagnifunt iftiungucs, utdimidiam folij partem occubiensconfpiciatur;

fient.H uj us vero odor alias gratus eft inftar maiaurei, magnavero ex parte valdeobfcurus,
vel papaveris
TTf.
virusquodammodo
rcfcrens.
Jigine afperfi
apices
&
Alba:omninocandiduseft,nifitriacxtcriora foliadorfo cineracci vel interdum etiam c$rulei quidpiam coloris admiftum haberc viderentunungueslutci nonnumquam veluti fuftaminapallent. Habui^quibusunguesprorfusalbieiTent, apices
,
mi.
T?*fHT(.
nignca Purpurca alias faturatior cft,& violaccum^five amxthyftinum colorem habet, alias Paro-

Tulipa praxox rubra.
II,
I39
Tulipa przcox alUa.
--/
.o>
Tulipa prarcbxpurpurca
niarflorisarnula,
tnafcenam
five
nonnumquam dilutfor, &DaProvincialem ( quam erudiciores
Prarneftinam vocanc)rofam colorc referens, intcrdumverdadeodiluca, ut albefcerc videacur, aliv quandocxpurpuranigricar&obfblecioreft: omniumautcm unguescumapicibusaut pallent,auc lutcifuntcoloris, camecfinigros eciamapi- es ha-
beancnonnullar, &pedicuios eafuflinenres qua-
dam veluti fuliginc infectos.Invcoitut & ouora, Sc

inodora.
Facercver6nonpofrum,quinhicadiiciam,quacirca fi mplices has unius colonsTuIipasobfer^ vavi.Habuienimanno.M.D.xxcv.&aliquotfubfc-T?;4,
&
qucntibus,cujus flos,cum precedentibus annis ele- bntmiiujt '' gansruberfuiiTct,pofteavariecommixtusexrubro ''"a ^'"i
,
& flavo inrer fe confufis colonbus.modd flavo medium

rubro vel urroqueradiacimperorasdifcurrencefuerit.Similitcr flavam qua; flavum rubrum : purpuream quae album purpureu colores varie in r er le corn,
quafi folium occupante
modo
&
&
&
mixtos,& radiatim folia fecantes habucrinc. Ac illudeciamobfervabam, quotquot ficnativumcoloremmutarunt/ubindecorrumpifolitas.voluifTe tamen ante, hac colorum vanetate heri fui oculos oble&are, tamquam lpfi excremum valc di&urar.
Variaadeo muhiplcx
eft, ut difficilefitomnesr.f variM,
cjusdifFerentias vcrbisexprimere.
Nam ciimcu-
jufcumquc tandem prarcocisTulipe fcminaexcuffa,8telIurefepuIragerminet,nonomniaretinenc
nativum macris colorc,
fcd
m varios colores tranfformant
CaROLI ClVsI RARtORVM

&tubcrofarum lcmina,uc fa'quo ccmporc,non verno,fercnda funcomnium bulbaccarum feiicitcr provcniant,vd cciam m produxerunr,quxpoft quintum,fextum, fcptimum, imo etiam (utali* ahjs facilius tc verc eofqueautomnino adoicfcunt) otfavum, nonum&dccimum annumfloresprotulcrunt, lutcos varios, aut rubros atque albos &: matrem rcfercntes, atquc albos varios, vcl luteos purpurea folia albis oris rubros varios, vcl purpureos ac purpureos varios, quorum vidclicet prolcs matns colorem recifucre. 'Quancum ad Flavas au t Rubras accinet, plerzque ornata diftercntias , quam aptifl ncnt: frpe ctiam ln alium com mutant.Omnes porro has colorum
&
ilmepotcnmusvcrbisexpnmcreconabimur.
Tulipa prarcox
v.
Usftrtntt*
1-
f-v.
Lutcar-varixigiturflos (ut eandemfericrfl fequamurquainprimis coloribus defcriben-*
thscenuimiis) cxplicatus,
nonnumquampri-
misdicbustotusluteusapparccquartodcinde, autquintodcmumdie,ilhusfoharubrisvirgulis
cxtrinfecus levitcrper eras diftinguuntur,
interioreparteomninolutca rcmanent,pra>
iertimtriacxtcrna,&unguernonnumquaTn
habentveluti fuligine tin&um af>ices interdum luteos,& pediculos cos fuftinetes fufcos. kitcrdum cxtcrna floris folia circa mediu raris
,
rubrisradijsiniignita funt, interioraautefre-
qudntionbus,
&ad extremum
ufquefolium
fereexcurrentibus,atqueaureosungues,paUida ftamina habcnt. Nonnumquam exterio-
rumfoliorumorxforisplanerubent, interius
imcdioadextremasorasrubrisvirgulisdiftinguiitur intcriora folia cxtcrnc omnino ruber,
;
inrcrncautcmamcdioadfummum, rubrum
nervumprotenfum habcnt,lateraverdrubcntibus raaijscxornata. Suntctiam quorum exper oras vero, dilutioriscinnabariscolorcviigatimdiftinfta , intcriore parte ad ungucm ufque cinnabaris color tota occupat:intcriora autcm fotcriora folia dorfo
omnino lutco funt,
hacinnabarisetiacolore omninoinfcdaconfpiciuntur, nifi duplex ncrvus lutcus fccudiim longitudinem, luccx virguke in cxtremas
&
orascxcurrcrcntjilliusapicesnigricatjpcdiculi
cos fuftincnces Iutci , nonnulla tamen fuligino
infc&i,unguesaurei,magni,ftaminaquodammodofuperanr. Aliorumcxrerioratriaforiamucronata&:iutcafunt,pr^tcrorasquarpurpurarubcfccnccradiatimintcrcurfantcinfigniuntur,dcindcextrcmxorxlutc^funr,intcrna partc circitcr mcdium foIium,frcaucntcs rubri coloris radios habec intcriora foliaorbiculato mucronc pncditaab infimo aa fummum oblongis rubris lincis diftinguuntur prxtcr extremas oras qux lutca; funt, intcrior pars minus radiaca quam exterior, ungucs magni, lu:
6.
tei,quenndmodumftaminacum
rci fivc
fuisapicibusrhiodorati.
:
fpidem orbicularam habenr,foris omnino aurca,luteis oris
Eft&cujusfoliaextremamcuintus autcm omnino lutea,au-
8.
potiiisrubricolorisHavo pcrmixtiJinca radiarim mcdium folium , tranfvcrfimque (ecantc :pediculiluteifunt,apiccscineracci: aliquantulumodoratuseli. Cujusitemfolia orbicuhto prorfus funt mucronc,dorfb in cxterioribus ad extremum ufque mucroncm lutco,orislatis, exaureorubris, unguibusluccisdimidium foliumoccupantibus, ftaminibus apicibus lurcisnonnihil etiam odorus. Ali) fimiliter huic pares,fed dilutiore colore pra>
&
VI.
iffircntt*
I.
2.
ftaminibus&apicibusdunraxatvariantibus:(cdnechiodorecarenr. Rubrx-varia? flos extercriora folia magnacx parte mucronata habet intcriora orbiculata. Aliquandoautem utraquemagnisorisaurifulgorcfplcndentibusfuntprxdita, magnis unguibusluceis apiabusvdnigris, vclobfolcrapurpuratinhs,&ftaminibuscafuftincntibus plcrumque vcluc fuligine infe&is:hujus flos fatis odoratus cft Intcrdum cxteriora folia luteasorasforishabcntjntcriusautcmdilutiusrubent, &quafiradiatiminluteasorasfatis htasrubcdodefinit: intenora verofimiliterrubent, fed latiorcsorashabent, rubrocolorc iftius flos radiatim ur in cxterionhus deiinenre, ungucs lutcos^ftaminacincracei coloris noniuhilodoratus. NcnnumquamdilucioremiijcoIorcrubcncutraquefolia,mediocres oras
diti
t
&
Plantarvm
TulipapraxoxR-v.
HISTOR. LIBER
fl.
*
141
Tulipa prarcox a-7.
oras habentia,foris minij colore interiora folia ferc tota occupante , virgatim tamen in oras luceas defincnce, magnis unguibus flavis, apicibus cineraceis, pedicuhs ea fuftinentibus luteis:flos
etiam uccumque odoratus. Aliorum exteriora folia, medio dorfo luteo faneuineis
virgulisdiftin6tarunc,rcliquaparterubra,oristamenluteis:interioraomninofcrerubra,fed rubro colofe radiatim in aureas oras definence, incenorc parte coca propemodum lutea,nifi circamediumfoliumrubrisradijsdiftinguerentur,unguescumpediculislutei,apicesnigri.
exrernedorfo lutei coloris, reliqua parte fanguinci, prarter oras qua lutear func,inccrne fanguineis radijs totarefperfa, excremis tame onv luteis.* mteriora foris fanguinis modo omnino rubent,luce feu flavxora: iunc,coloribus tamen fefc invicem commifcentibus, interna parte omnino flava lunt, nifi circa medium crebnoribus fanguineis radijs mftar orbis quodammodo infignita efllnc ungues , ftamina apiccs
, :
Quorundam folia omnia mucronata
f.
&
cumfuperiorcgenereconvemunc. Suntaliorumetiamomniafoliamucronaca,
orisaurcis
C.
reliquaparcerubris.pra:ceiexteriorumfoItorumdorfa,qu?aureisquibufJamvirgulisa(pcr(afunc,omniumungueslureiradiacim inrubrocommixci.pcdiculilutei,apiccsnigrtt\'onnullorum externa foha mucronata , intcrna orbiculata, tota rubra, cxccptis oris,quar aurei coloris funt radiatim in rubro definentis:cxceriora vero folia faruranora funt, omnia tamen intenore parte magisaureafunt,ungues,ftamina,pediculi,cum prxcedcte conveniunt: omnium iftorum floresiat'Sodorati. InvenituretiamcujusfoIiaparvasorasaurcashabent,ele- S. gantiflimorubrocolorereliquaoccupance, ungues flavos, ftamina velutifuliginetincla, apices obiolete purpureos. Alba-varia aut omnia folia extrema parte mucronata habet, aut tfiaduntaxat extcriora, vif. fedintenoraorbiculata. Innonnulhsexternafoliaad extremumufquemucronemomni-rf a-v. no fere al ba funt , exceptis oris qux elegantis &: dilute admodum purpurafcentis fivc carnei *&*** i. ucitadicam.colons(unt:interioraver6magispurpurafcunt ungucslutei,deindecxalbidi, ftaminacumfuisapicibusflava. Inquibuldamexteriora folia exalbido func dorfo purpureis virgulisafperfo,reliquaparrepurpurafcenceauc incarnata: intcriorafoliaomnino pur- pureafunr,unguesftellatimflavi,deindcalbi,apiceslutei,pediculieosfuftinctesvelutifuligineafpcrfi Aliorumexcernafoliaalboeciamfuntdorfo^plunbuspurpureispundlisdiftin56lo,interioreparcediluciorcpurpuraniret:ttiainternafo!iafacuraciorisfuntpurpurequam in lupcnore,ungues flavi radiati ftellxinftar,apices nigri,fufci pediculi Inccrdum exccrna
.
folia
magnas oras carnco colore prxditas habent.rcliqua parte alba:interiora verd quafi car-
nci funt coloris. Nonnunquam exrerna folia pallefcente funtdorfo,alias omnino alba, prarter oras qux foris brevibuv raiis purpurafcetibus radijs exomatur:interiora tota alba f iinr,
&
oras
intetiore & frequcntioribus purpureis lineis mfign.tas for.s mucrone pallct, oras tarae* longioribus & cxtrcmo
X4i
Caroli ClvsI rariorvm habent,

dorfo
.
omnino fcre alba funt. ^Quorudam cxtcr.ora foha parrc ura(centibus omnino,ors .ncVriore partc paucis Pur P Soquândida
"^ftugw^
ccnt.bu s radijs Fons afperia frft, fere adcxtrcmas oras purpura ?eriora folia a mcdio
mcus
omninoalba,prxtcrorasqu*rarioribusvirgulisdiftintefunt Aliquadoextcrnatria vc ro mult.s purpurafccnt bus fi. intenora autem oras nunc paucis , modo fXa p^rius alba funt:
vecamdcoloris^^
8.
knt
fimihs olane colons carneo colori temere perfufum referant.ve ta func fod qu. cineraccum
Invenitur eciara cuj us omnia folia coloribu s

illo
quidem albo & carnco pcrm ixt.s pnedifubtemen albumcft
cum
\
tcnuiore
eiMM/
hujusungucsexalbid., apiccsobfoletepm> hoceft,argenteumcoloremvocant:
fericco
panno
carnci coloris, cujus
Gcrmam
purafcentes,pediculi albi funt.
Tulipaprarcoxp-v.
VIII*
dtjftrtnti*
Purpareawarixflos magnaex parteomma folia mucronatahabet interdum tamenexterna duntaxat mucronata funt, intenora autem obtufo mucrone prxdita: eft orbicularo ctiam cujus omnia folia orbiculatum habent mucronem,utexfingulorumde(criptronevi;
&
.
dere licebit Nonnuquam igitur omriia folia mucronaraPaeonia: polyphyllo& plcno flore purpureuracolorem imitantur ,orafqj habent cx albo purpurafcentes ungucsexlureoviridique colonbus limul quodammodo permixîubobfcuros,exalbido orbe radiarimeos
,
pediculos flavos fed vclurifuligine infec~cos,apices nigros iUiusflores magm fiint &admodu patuli. Mucronatactiam fingula
Mbienre
folia,foris ut
plunmum purpurca func,incerius
med.aparcccarneicoloris, oris ex albopallefcentibus, unguibus, ftaminibus, &apicibus
Incerduomniafoliamucronafa, foris & intuspurpurea funtomnino, cx* tremafquc oras albas habent,ungues luteos alflavisfiveluceis.
apices obfolccc purpuraiccntesinitio,dcindCubiobverfi funt (folenc
bo orbc circundatos
bulbacei generis florum apices mvertere ) flavo cxpiicante fefc florc apenre poiline afperfos, flavos pediculos. AUoru fingulafoliaetiam mucronata,& faturatiore pur-
cnim omnes
&
purcocoloreprxdita, omniumora: exalbidar, ungucs albi,in imotamen flavi,apiccs &ftaminapallida. In quibufdaomnialimilicerfolia mucronata, fcdcolor purpureus diluciormagifque flondus, orx exalbidar, ungues ex viridi palle#es,pediculinigricantes,apicespallidi:odoratuseftplerumqueiftarumTuliparuflos,
C.
reliquarurainodorus,utetiamfubfequcntium. Infextoctiamgenercomniafoliamucroquafiamechiftina: colore prardita func, magnis autem oris albis, nata,obfcurioris purpurx apic.bus flavis. Quorundam contra floru fingulafoliaorbiculatis unguibus, ftamimbus funtorisîjsqucmagnis&albis.reliquapartefaturatiorenitcntcquepurpureocolorepr^di-
&
&
8.
ta,navosunguesambitalbusorbis,cincraceiapices,flavipediculi. Nonnullorum inccriora foliaaliquantulum orbiculata diluciorepurpureocolore fplendent.inreriorc parte totafero ctiam alba funt,omniu orx magnaâlbarjUngueSjftamina &apices flavi coloris. Reperitur
3
exceriore parce obfcuriorispurpurxcolore prardidilucius purpurefccncia, ucraque auccm in magnas albas ta func,inceriora vero orbiculaca orasdefinencia,& inceriore parce veluci purpurcum orbcm, cocum florem per mcdium ambienccm habencia,luccos vel flavos ungucs albo orbc inclufos,apiccs obfolete purpurafcen*
cujusexrernafolia
mucronaca& reflexa
&
10.
teSjflavospediculos. Eftpra:tercacujusomniafoliamucronata,&triaexternaforispurpurca.omniaautem magnisorisalbisprardita.interiorccji parceomninoalba.mfi mcdiamco-
rum partem veluti purpurcusorbis fecarec & varium facercc,ejus ungucs flavos ambjc albus circulus,ftamina cum apicibus pallcnc. Se Dancequamfinemhuiccapiriimponam, adijciendapucaui, quzcircaTuIipasfemineConftancinopolimiflbnacasobfcrvabam.
.
Magnumfcminis
illarum
cumulum
acceperatllluftrisvirAugcrius dc
Busbcquccum
plerifquebulbaccisftirpibuscoannoquoVicnnamvcni^ha-c^cumfequcteannoinGalliara
Plantarvm
proficifceretiir,
rnjlicfi
i
histof. liber
it.
45
mim>cIiquic:eavcr6demumannisfeptuag<-fimoquinto& f*quentcfup;a
J
Tium,3ct]iiin^MHclimumconfcrtim(qu6dvctuftacircnt ) &:victa vixqucn..(citu[a, Tulptnm cxifcimarcmj terrxrnandavi.Ex hiscamcn ingcnsTuhparum numcrusprcgnatuseft ,quarumnonn iHcquinto,fcKto,atqucctiamfc(ii)cntibusannisflorcstulcruntinfiOTicolorum vimtnat vari ctacccommcnd ibilcs. N'am flavos omnino,rubros, albos, &purpurcos, vcl cx hiscoioribusinrcrfccommixcisdifhnctos hoceft,F-v,R-v,A-v,p-v.naCtusfumpra?coces: Scd intcr illos etiamfuerunt,quidiligenciusobfervanci, potnisad Dubiarum vclSerorinarumTuli.
^J^**
paru
m claiTcm refcrendi vidccur,quam Prarcocium: nam licet arquali cum Prarcocibus maigicur funt
gnirudincriortnulIarduhtaxaralTurgant, codemcamencumDubijslivcSerocinisr.empt.re rlorere anima Jvcrti: de ijs aucem proximis capicibus.
qux de Precocium Tuliparum varietate nunc commentari libuitmon me fugit tamcn,quin plures diffcrentix tradi potuiffent, fcd ejufmodi quas ad jam enume,
Hmc
primarias reduci atque fub illis comprchendi pofTe cxiitimo. iatas,tamquj ad Scrocinarum dcfcriptioncm tranlcamus.
Nunc aucem
TVLIPA SEROTINA.
,
CA
P.
VIII.
ha- r.
(trttkk
s betcaulem.firmiorem.crafrioremjrotundumjfungofamatcricplcnu
canacjj veluti lanugine
,
Erottna Tuhpa,majore-eftamplitudine cubitalcm enim &tripedalcm intcrdum

,
&brcvietiamin-
tifttns.
quadam afperfum hunc altcrnatim amplc&untur quacerna plcrumque folia.nonnumquam quina &C fena,carinata, firmiora quam in Prarcocc,uc plurimum crcdta, non nutantiaaut ad cerram inflcxa, atq; oris interdum adco rcflefive efflorcfcentia
:
xis,utfinuofavideantur,aliquandoomniajEqualia.Summocauli,quipcdahvelmajoreplerumque,im6cubitalictiam nonnuquamlongitudinenudufuprafoliaeminct,unicusinfioblongus,cyathi modo concavus, fcx folijs conftans, excremo apicc omdct flos magnus ninomucronatovelorbiculato,auttribusextcnoribusduntaxacmucronacis, incenoribus orbiculacis,ucinPra:coce,6<:econcra:capututinillatriangularc,membranaceum,crajuius
&
ur
plunmum,&prominulovcncrc,quoafummodehifccncc, lcxordincsftminisplani.cartamcn majoreq; bulbo conftat plerumque,

in reliquis cum illa convcniens
cilaginoli,fulvi y aucrubcfccncis,majorifq;quam in Prarcoce confpiciuntur: radixprarcocifi-
milis , longiore
Tulipafcrot.ôAt/aAwocminor.
TulipaferotwoALr.Aa<rMcruajor.
plurimum conftet caule eum Tametfi autcm hac Tulipa non fecus ac prarcox unico ut m.hi funtrubro flore atqjenam tamen interdum *oAoWo & ramofum habet nam natar gracihortamen,&ad flavo prxduar, quibus exiufimifolijalaalternudus&pedalisramus,
, :
r. /Sr*fe*
"**".
fummi folij <ycomim tcrcius,craflitudine primarium caulcm propemodum arouans eadcmquealntuduienuduscxcrefcensadnafcerctur, finguli etiam fuum florem fuftinentes: in-
144
Caroli ClvsI rar.iorvm
Mn
ma)\"r* 4 *v.
terdumquatcrni,quini,&plures(namannoxci.habui fexramistotidemflonbusconftantem) floresfinguhfuogracilioriramocxalisnafcentc infidentes provcnerunt, fedaliialijs majorcs,nonnulli etiam vitiati.frequentiiis vero accidit ut unico ramo donetur,quam binis
autplunbus.
.
,
,
In hacporroraminfigncmcoloaimvanetarcm non deprenendi

vel ad aun colorcm inclinantes,& rubras unguibus
ied.
Havas duntaxar,
plerumque nigris,orbe aureo cinc~tis,cafc

v
qucvelodoratovclinodoroflore.
Tulipa fcrocina
flava.
Flava
T fjlsv*.
ejufdem ferccoloriseftcum pne-
quodammodo flavi, cocc, hoc eft, dilutioris vel pallefccntis , vel mtcnlioris quafi auri modo rutilantis,vidi etiam cujus foliorum or^
&
&
fanguineis guttis afperfse eflent
foliorum un-
Y"
T.['T*hr*.
gucs plerumque cctx rccentis colorem referunt, interdumnigricantibus quibufdam venis diftin&i conlpiciuntur, vel nigra macula notaii:apices cum pediculis vel flavi funtcolo* ris, autcincracci, velfuliginequadaminfe&i,
automninonigri.
color plcrumque faturatior cft, &quafinigricat, interdumdilutior&perelcgans : foliorumungucsautomnino flavi (iint t
Rvbrae
qualesinquibufdamprarcocibus, automnino nigri, qui Sole illuftrati carruleum quidpiam pcrmixtum haberc videntur, vel macula nigranunc minore,modomajorc (eaquetenui orbeaureoinclufa, utoculumquodammodo cxprimercvidcatur, quadc caufa anonnullis Ochiodi Solfy hoc eft, Solisocufuscognominatur) flavuminficiente,
nohnumquam
etiara
totum
occupante: apiccs cumpediculis vel omnino flavi (iint, vel nigri, interdum apifere
ccscinereicolorisj&pedicuhflavi.
Ccterum harum Serotinarum Tuliparum

qua: vel flavi, vcl rubri coloris florc prardit*
funt,
nullxha&enus
varietatc infationemihi
pcpcrerunt,nifiquodinterdumexrubra:femincjflavx, contraexflav^fcrninc, rubra: natx funt,unguibus (arpcnumcro variantibus.
TVHPA
T*ap*iubii
kijtcrts.
DVBI
A.
Cap.
ix.
^T^Vlip^ mcdiointerpra!Coccm&fcrotinamtcmporeflorentcs, vidclicct qux mar1 ccfccntepracociumfloreluosexphcant, &fcrotinisflorcreincipicntibus, jam fcncfcunt,imdimerdumcumilliseriamflorcnt, Dubixquodammodoappcllaripoffunt, aini utriulqucgenctisnaturamreferant. Suntverd intcr eas nonnulla:, quarum florcs ipfa planra (crotinarum magnitudincm arquant: ali# qux pnecoces non (uperant.nec illisforma funtab(imiles,&:illa:quidcm velampliflimisfloribusprxdusc, vcl praxoce non majoribus: funtetiam quxdam prarcocibushumiliores. Singularum autcmdiflferentiasquamdilucid poterimushiccxplicabimus,earum videhcetquxnobisfuntconfpeclx: namquisreliqua* rum infinitam varietatcm verbis exprimere quearf Dvb iae igiturmajores, floremnonminiisamplumhabent, utdiximus, qu^mfcrotinx.Iilum autem vel pallidum admodum,vel flavum,omnibusfolijs mucronatis unûibusflavisinftarcerxreccntis. Invenitur etiamcujusomniafolia omninoflava, extremas orasorbiculatashabentadpramaturi aureimalicolorem accedcntes: ftaminacum apicibusflavafunt.illiusflosodoratus. Aliaitcmcujuscoloromninoaureus,externadcindefoliaflavodorfoprxditaôrasdilutioriscinnabariscoloreradiatimdiftindas adquirunt; intcriora vcro folia cinnabaris ctiam coloremâtque infuper binos lutcos ncrvos fecundiim longitudinem,& flavos radiolos in latera excurrentcs ungucs hujus magni, flavi, altitudincm fuperant apicum,qui nigri funt , pediculi flavi, ied fuligine infc&i. Nonnumquam omnia foliaorbiculatonnicroneprardiraflavicolorisfimtjrubrisvenisfecundumcorumlongitudinemcxcurrentibus,nunctenubus, moddcraflionbus, atqueetiamtotumdimidiumfoliuminterduminficicntibus. Suntquibus flores dilutius rubent, cinnabaris colorcm
&
J Juhis
m*)Qf.
I.
&
2.
3-
&
quod am
Plantarvm
Tulipadubiai.major.
histor.
li
BER
II.
I4J
Tulipadubiai. majoialfcra.
t*M
quoiammodo referunt,omnium foliorum extremis ons mucronatfs
vcl faturatiores funr,
&qudammodonigncant,cxtcrionbusfolijsmucronatis,interioribu5cwbiculatis; unguibus flavis,magnis vcl parvis nonnumquam vcluti fuliginc afperfis, vel in omnibus fohjs, vel
in cxtcrioribus duntaxatrapiccs modo flavi Icviter nigricantes, modd omnino nigri, flavi eriam pediculi media ex partc nigricanrcs. Aliarumflorcs funtcoloris albiexoleti, qui
&
6.
^^6AfLyxocdiciqueat:nanifoliaexalbopaIIefcunt,eorumqucdorfumflave(cit: interiora fohaorbiculata,ungues&apice*pallcnt. Nonnullarum florcsomnia folia habcnt cxtremo mucrone orbiculatadilutiflimi purpurei coloris,& quodammodocarnei.maximos ungucsalbos,quacapitiadhan"cnt flavcfcentescu ftaminibus&apicibus. Quarundam paulofaturatiiispurpurafcunt,&aliquarumprardulciumprjecociorumque rubelcemium uvarum,quasGermani^crmfncr/AuftriaciO?M^ interiorafolia orbicu!ata,ungues cum apicibus flavefcunt. Reperiuntur item quarum flores fatura: admodum funt purpurx& nigrorum acidorum cerafiorum fuccum pame referunt Auftriaci a2?riffat& vocant:harum ungues vel fubcarrulei funt, vel ex carruleo nigricantcs, ftamina fu,
%.
9.
fca fu nt.
Dvbiae
mcdixquxampliflimumfloremhabent,pauca:funtimeob(ervatar. Earum u.Dvbis
unavaldepallidicoloris, co&umfulphurferereferentis, proptereaAuftriacsenobilesma- **J '* 1 * z. tronarSc&uefrclfarb/ideft, fulphureicoloriscognomenilliindiderant: omniaejusfoliamucronata,ungues fuligine infe&i . Ejus unicum bulbum Byzantio allatum habuit Gencrola
Dn.de Hey(cnftain,qua:illiusprolemcommunicavit:floruitquidcmillaannoM.D.xxcvi. & bonum lemen dcdit , fed fubfequens rigida hiems cum matre corrupit femcn anno fe:
quenreterra:commiflum,Vicnn2cinmconortulorclidum.
VUteraflaviclegantiscolons
florcm habet,cujus omnia folia mucronata.nigri ungues,nigri apiccs , fuligine infe&i pediculi.Hxcanno M.D.xxcix.floremmihitulitfedecimfoIijsconftantem,cjusveioprolestredecim,at (cquente anno.mater duntaxat o&o,proles fcx. Tertia: flos f-v. cft, hoc elt.ex flavo &: rubro coloribus permixtus, magnis fcx mucronatisflavifque folijs conftans , qua; ab
ungueomninonigro, rubrasvcnasper foliorumlongitudinem radiaumexcurrentes&in latera fparfus habet,nunc raras admodum,iiiodd denfas & confertas. Dubiarummcdiarum quarum florcs Prxcocibusfuntxqualcs, &caulesintraillarum magnitudinemnonnuraquamconfiftunt, utplurimum autcm Dhbiarum majorumalti,
ITI
D " bi*
mid'* kU
tudinemarquant, multiplexeftgenus, cujusdiiTercntiardifficilius diftinguipofluntquam Pra?cocium,ob variam colorum mixtionem per totos flores inccrdum diffufam, ut longa Sc diligcnte obkrvauone didici aliquas tamen ex his qua: vel mihi floruerunt, vcl apud altos
:
creviifc
14
'

I.
Tuhpadubia n.mcdia
Tulipadubia iii.mcdiaii.
M*
Tulipa dubia
iii.
mcdiaii.Ycrcolc&
qua potcro pcrlpi. cuicate pro ingenij mei tenuitate de/cribam. Sunt igitur quardam Flavar dilutiores vcl pallefcentes, quarum cxterna folia
crevifTe fignificatum cft,
,
quodammodo fofis virefcunt
alia:
quarum
.'
foliaorbiculata funt, unguesautem fubvirefcunt: quarum item foha flavi coloriselcgantis, intcrioratriafuperncorbiculaca, &: quibufdam fanguineis guttis afperfa : n6nulle
omnia folia rtava habenc,ungucs cereico-
habcnt : alix quaruru unguesmgra &fplendente macula iunt infigniti,vel ex fufco fc viridi colonbus commixtis perfufi. Nonullar F-v.funt,nam licctomnia folia initio flava finr, tertiota-
loris , quales alioqui ferocin*
men vcl quarto d ic pott quam explicati func

limborubrocxornata confpiciuntur, nonnumquam ctiam in
prolibus(nam
nullysapparct, velalrcrnisduncaxacannisconfpicicur:
fatisfcecificaeic)
flores, fingulafolia rcnui
quardam flavafoiialiabcnc, orasautemcinrjabarisTcre colore infcftas : aliaru folia pal
lidiorafunt,
rubnsvenis ornatashabcnc oras: quarumicem folia ctiam pallcnt, fcd pcrfufus cft mali aurci prxmaturi color,pra*icrtim circaoras: invcniruretiam verficolor
eltgantiflima, cujus colorcs flavus Sc rubcritacommixti func, uc c fcricco panno flavo , cujus fubcctnen rubrumcit ,conlrarc floresvideantur.illiusunguesntgrifunt.-A-v,
&
mum
fcrocinxie-minemihi hxcnara, elegantiffiflorcm tuht aono m.d.xxcvu i. Alia-
lumflo-
PLANTARVM
rum florcs albiquidem
bia majore dcfcnptus
funr,fcd
HISTOR. LIBER
,
II.
m. croneconitanc.ungucs^hmina.a^ccspallcntmataet.am.hêitcF-v.footincfcmincquod
vcl
w.Havum dcgcncrantiscolorisquiÂxoccwalisinDii.
intenoraoZulato
47
harum foha vcl omnia mucronata
IoanBoifotcommunKav.t/ulphureiquedamcolor^quahs.llaHeyfcnfteiniafcre.fedm!nusamphflons. (ârundamflorcs^poWêtiamfuntcolorisfcdahuscolorad.unaus:
4-
namcujudamomniafoliamucronaca,cxtrcmumillummucroncmrubrocolorctinaum
nonnulhs foliorum onc vel purpurcis venis diftindbr, vdcarnci colons omnino funt,qui ctiam mcdia fol.a occupat. Vnam habui A-v.ferotina: femine natam quzanno m.d.xxcix florcm prorfusalbum protulitj.cetin.tiovirefccnscolorpcrfuhisquodammodoconfpiccretur.ftaminumapiccs^
:
habent: aha palhdiora funt
& oras rubris venis diftindas habcnt
in
<
S%
fuerunc.
Nonnullaru^
intefior.busfohjsquodammodoorbiculatis.unguibusnuncexalbidisc.rcafummumpur. purafcente macula inugn.c.s.ftaminibus exalb.d.s,corum ap.c.bus nigricantibus,modo ungu.bus&ftammibuscand.cat.bus )V elunguibusexalbidisfubceruleoorbeincluiis

m.nibus.n.gricantibus ap.c.bus:aut faturationbus
3
a]bisfta-
folijs prarfercim
cxceriore parte cxcerio-
ribusmucronacis,omniumor.scandicant,bus,ungu.buscxalbidisfubca:ruleamaculainfi. gnius.albis ftaminibus apicibus corum nigricantibus: quarundam folia mucronatadilutior.fquefunccolorisaucfaturacioris: Inveniuncurcciamquarum floresplunmumad a-v precocis fec unda: Sc cerc.a: colorem acccdunc alia femine a Boifoc miflb naca clegas in cuius florcpurpurcxvcnxpcrtotufoliumdifpcrfa: func,floruirha:c primiimannoM.D.xc. Purpurcarum flores colons nunc func dilucioris magis flpridi, foliaq, inccriora orbiculaca habcnc.exalb.dosungues.purpurafccnciaftaminaêoruapiccsnigricanrcstmodoquafifimilcs lurpurea:d,lucioridubiarmajori,candicacibusoris,unguibusvelexalbof3avcfcencbus,vel
:
&
7'
&
navisomnino, aucvclucifuligineinfe6tis,auccxcxrulco, flavo, &fubvircfccncecoloribus comm.xt.s: modo faturatioris coloris, cui albicantes tamcn quardam vcnar pcrm.xta: funt, unguibus aut ex ttavo nigricantibus,aut flavis omnino, aut cx viridi
,
nigricantibus , aut fubcarruleis ii ve ex cajrulco flaycfccnti bus,aut czruleis omnino, nifi flaveVcens orbis ambirctc funt ctiam quarum florcsd.lute purpurei illum fere colorem rcferunt qui in Caryophyllcis
cet minores.quaru
racuratiore
flor.busremifsem.niatiseSilcfiapnmiimdclatisconfpicitur, Vicnnenfcs&Silcfiacxmatrona:??omcra..tâvb/quafiaureimalicolorcmil]iscribuunc, quiadiluciusrubenticolonflavus quodam modo perfufus videcur , horum color vcl dilutior, prxfertim inceriore parce &c peroras,vel,facurac.or, inccrdum -internediluc.ilimus, fbrisfaturacior, unguesvelflavi, vel flavumcoloremfuhginofusambitorbis, velexvindinigricanc, vclfufcifunc: vidicciam quarum tios ad poftremam diffcrenciam Secundi-generisvalde accedcrcc r u bro tamcn colore ahum fuperance quardam plunmum acccdunt ad cam quemcer Dubias majoresodtavo loco repofica eft.verum humilior.folijs intcrioribus orbiculato mucronc prcditis,unRuibus ycl omn.no alb.s , vcl candicantfibus fupcriore partc ad cxruleiim coiorcm tendcnti. bus,ftaminibusexalbidis,apicibusadfufcumvcrgcntibus, vclungibuscarruleis autexca;ruleo vncfccntibus,vcl mgricantibus: alia: Dubiarum majorum honogencri fimiles
.
&
Vumcoloremambicncc.
m ungues vcl fufci funt, vcl ex ca:ruleo nigricant, vcl flavi niero orbe flaP-V.florumfoliavcld.luciorecoloFcpurpurcofuntprr-d.ta vel ora: mucronata-, vcl intcriorum orbiculata:cxalbid*(unt/uneuesaut
fere
li-
omnium
quos latus orbis carnei coloris ambit, ftanfina plerumquenigncantia. IntcrreliquasRubrarmihi nata: quarum folia foris ad purpurafcentcmcoioremacccdebartt,inccriusautem coccineifcrecoloriseranT,ungues,ftamina apices flavmtem quarum floresrubri, folijs tamen cxterioribus fccundum longitudinemflavus color afperf us:& quarum color non fplcndcns fed obfcurus&ad laccritium accedcns unguesflavivcl nigri: pnrccrca,quarum floresR.ferocinxfimilcs.quarabunguibusnigris flavo orbecmctisOculusSohscognominataeft. Aliaitemcujus tiosnondum mihi confpedus
,
albi,aut fubcxrulci ,aut albi
quidcm
fcd
9*
anobihviroIoanncdeHogelandeLugdunoBatavorum m.fTaanno m.d.xc. deindeillius unicequam habcbat,bu!bus,cjufdem anni autumno cujus flos omnia folia mucronata haber,eaque, ut ipfe Hoghclandius ad me fcripfit initio quidem omnino viridia,dcindeorisvelutipallefcentibus,qua:tandcm inrubrum
,
dumhaxfcriberem verum
piftura
!0
mutancur radiatim fcfealcen coloricommifccncem.colorcciam llleviridisfenefccncc flore clangucfcit, pra-fertiminteriorefoliorumparte: &fanefubfequentibusannic, bulbusillc florem m.hidcdir,qualemdefcripferat,nullum tamcnfemcnnancifcipotui. Scd&ahafcminc mihi nata,iimilem florem produxic Lugduni Baravorum annoquinto & nonagcfimo iupra millefimum & quingentcfimum. Suntautem omncshardubix mcdiasfccuiidxclafiisipnecer poftremum genus) mihi naca:feminc,vel B V 2ancioalIaco,vel a N. V. Ioanne Boiloccommunicaco, veleoquodmihiferocina:mea:dederunc, vcl fquodmagismirandum) ahquoceciam prxcoccs. Nam anno M.D.xxcvi.expurpureaprxcociiisflorcntchabui Ex f rtcatip fcronnam elegantem d.lutiorem.cujus folia intcnorc parte ad illum purpureum colorcm'ac- 31** cedcbant, quem ccnfpici d.xi in quibufdam purpurcisfccunda: ciaffis Dubiarum media>
colorcm
rum,qua:aMatronisAuftriacis^mraiifr6cognominatur,unguibusflavis,intribusvcrd. exter.onbus fohjs ,nigncantibus:item o%pb?wxor.c p-v. autem prarcoce,p. ferotinam ad rubrum quodammodo cendcntcm,&: p-v.ferocinam dilutiorem cieganteni. Anno fequente,
rurfus
14$
jurfus c
P.p^. Rub.fcrot.clcganrem adcarneum colorem acccdcntem,unguibusexc*ru. lonigricatibus.M.D.xxcvin.autemannocP^
ExferotinU mltquando
fr&coce$
itaminibusflavis,P.(crot.nigiicinribus.ung.&P-v.rerotinam:cx A.prcc.FIavam fcror.& p-v. fcrotinam. Conrracx A-v.fcrotina,nata:luntpra:coccsAlba 3 Flava,Rubraung, flavis^ Ru.
bra
Ocbw ds Scle,&cV.d\luxior. Cujufdam porroR-v.quxanno m.d.lxxvit. primiim Bruxellarflorcm
protulit, femine,
na&uscftjamdi&usBoifot, &qua:damnobiIesMatron5edubiasctiamTuIipasmiraco!o. Tuhpu fitmvaricratc ludcntes,ut ad mc perfcriptum eftreteni m & flavas,& pallenrcs, ex albo itcm m* www 'p a ^ c fccntcs,fivc6?^poAeoW,purpurafccntes, intenfiusautdilutiusrubentes,lateritijcoloColorum
in
mm
ris,atqueaIiasaIijscoloribusinf]gnirashabuerunt:quibusetiamfimiles, &alixelegantifTi. miscoloribusvariemixtispofteamihifeminenat^,&fingulisannisadhucnafcuntur, qui. bus pares nunquam ante confpehe: itaDcusiniftis floribusadmirabilcmfuampotcfta-
temoftendit.
m.d.xcii i. mittebat Iacobus Platcau Tulipar, quse illi feminc nata erat, monftrofa:quidem, fednoninelegantis,iconcm, coloreareliquisdifferentem, ejusenim foimumm fl QS ^ ipfo referente, prorfusviridis, internefexparvacraffaquealiafoliactiamviridiacomfltnftrit. plc<3ens,caput ambientia,ut tnitio parva braflicaflorida five Cvpria videretur . Primo quo florcmtuhtanno,neglexifTefi:nbebat,vitiumautNatura!ludumcfleexiftimans: fedctim fubfequcntibusquatuorannisfloremnonvariareanimadvcrtcret, nulluma*itemprobum femcn pra:bere,ejus rei perncfus,bulbum altcri donavit. Sed mihi biennio poft>ex fcmine natisferotina mihi florcm dedit fex folijs,ut rcliqu^, Tfmt.vhr 4w*r/.fli. conftantem, prorfusvirentibus, exceptisorisquarpallidarerant, unguibus, quicxviridi d*,&*lw*. pallcfcebant.FloruitetiamihiannoM.D.xcvi.Aliaviridiscujusorxalba^fuerunt. Brcviter, linguli anni nobis proferut novum aliquod Tuliparum genus, nec ante cuipia conlpe&u m.
Tfmt.viri* dHdupUci
Cetervm anno
&
&
Tulipa dubia pumilio.

Tulipa d*tiafumili*
Hvmiltor porroTulipapedalemaltitudincm non fuperat, imo ut plurimum irifra cam

confiftit , folijs
& flore ad Prarcocem &
proximd
t
accedens:florisautemfoliaomniamucrcnata
fed extcriora
multo longiora, foris obfcure rubra,extremis tamenonsvirentibus, interiora omniafoliaintenserubent fplendent: unguesflaviradiatii fcd quosnigcrrima macula
ficinficitjUtorbisaureus&radiatuseamduntaxatambire videatur,&oculum quodammo-
docmentiatur: ftaminacum fuisapicibusnigricant: hujus radix bulbaceainterdumeriophoraeft, namcxterior illa mcnibranahulbi fiibftantiam ample&ens tcgens, plurimo -denfo, candido , molliquetotrcntoadcdfuffultaeft, utmolliffimebulbum recubarene-
&
cefle
fit.
ctiam alterum pumilionis Tulipa? genus,quod mihi quidcm confpe&um noneft: fed iconemfuis coIonbusexprefTam accipicbam anno millcfimo quingentefimo nonagcfimo, ab crudito viro Ioane dc fexto Ionghe, EccIefiaftcMiddelburgcnfi inMat-
Invenitvr
&
tiacis,additahacdcfcriptione:
Tulif* /*-
mlt0
altcra.
Mittoad teTuIipie cujufdam iconem
ad
ipfiusplant^fimilitudincmcxprefTamjhoceft, eademquaTulipamagnitudine, paribuscaule,flore,folijs(quepaullolongiora&anguftiora habere debet) bulbo quem crui,ut pi&or commodius exprimeret. Tnbus jam annis continuis in horro habui florcm profcrenrcm, fcd unicum , nec florem habuit quamdiu fin-
&
aliarumTuliparum modo: nam fuperioreannohabuiflorcfuoonuftam,&aliamunicumfoIiumproduccntcm,quxnuncquatcrnafoliana<3a,primum florem demiim tulit alteri prorfus fimilem,utcertum fic id genus majorem amplitudincm non adquifiturum.Ha&cnus ille.Tota vero planta (quantum ex icone dcpiehendere potui) palmomajornoneft,quatuorpromensfoliaangufta,carinata,TulipxMompclIian^f'>hjs figularifolioprarditafuit,
milia,inter qux cauliculus prodit uncialis aut paullo longior^nudus (prarter aliaru
m Tulipaflavi*
rummorem)exvindipurpurafccns,fummofaftigiofloremgerensfexfolijsconftantcm,forisnonnihilpurpurafcentibus/imuscandidis; umbilicumoccupantcoblongocapitulofcx
PlANTARVM
Tulipa pumilio akera.
T O
R.
B E
I T,
^49
fcmcn protulc-
flavisftaminulis fcpto^quodân
rit,ignoro: florcm auccm tuliflc Aprili mdc conijcio, quoniam fub Maij initium pi&uram micccbat, cujusbulbusexiguus, bulbiramcn
aliarumTuliparum formamrcfercns, cxfpadicco nigricantc corticc tc&us Iconc acccpta,

.
Croci vcrno tempore florcntis genus exiflimabam.

ris
initio
Cetervm nonomnesfloresdiuinfuacoloperdurant, verum. nonnullarum magiscaduci, brevi marcefcunr, aliarum firmioresrunt& coloris grariam diutiusrctinent,pratfercim fcrotinx&dubiar: omncsccrtcnubilocario fefe concrahunc, &pluvio facile corrumpuntur , etiam ante quam exlandi poffinc interdum , fi continui cadant im>res:concra,rempcraco fole illuftrari, explicantur diutius confervantur at vehcmente
clcgantia
& vcnuftate
&
etiamcjusardore nimiumexcocti,
more exhaufti, facile dcfluunt.
gulis
verficolores,tam prccoces.quam ferorina?,fin- n,i t ,tr m * ,' *nnueie?an*
&fuohuNequc omncs
Tnliptaittr-
anms eandem colons graciam perpetuo *,, prcfi
retincnc, fedaltemis variare farpius obfcrvavi;
**ntflra.
exempli gratia
v.A-v.uno inccrdum annonitidiflimaifunt, fequenccvixaliuscolor, quam

f
flavusvel albus in eis confpicicur, Ccr-v.

p-v.
&
Tulipm-vmZ
& albas
tis
nonnumquam magnashabcnc
,
orasflavas
fequence valdc cxiguas.

camecfi feminibus terramanda-
Cetervm
Jiujus planta? genusconfervari foleat
Autumno(inucilisenim bulbaccarum &tu- wf."'"". * berofarum maxima ex parte verna eft facio) "" interdum tamen nucleis majori bulbo adnatis pro-
&
pagacur, fed nullaincerpracocesTulipasfercihorrubra.&alba, omnium autem maxime fcrotina rubra.quar adeo fcecunda eft.ut etiam femine nata, vix bima alias prolesgeneret biennioauccriennioanrequamflorereincipiat, quod etiamfaciuntplerarqucdubia;: So-
&
Icntenimo.nnesTulipa;nodumaduIra?,&antequamfloresproferreincipiant, utplurimum fingulis annis reda & quafi ad perpendiculum in dodrantalem palmarcm alticudinem profundius defccnderej Apennineas excipio,& quafdam alias qux non in altum, Ccd
&
& indufftia trimos & quadrimos eruat,exuviorum veftigia fcqucndo, nonumquamvclurcatcnamaliquot bulborumcohxrcntium, & exprimo cxuvioortumducentace
lacus&obIiquum,ancequam florifera finc proleselongisyenisdcpendenresfpargunr ntproximocapicedcclarabimus) ferocina; aucem ilhe &dubia?jamdidta::cciaminveccris bulbiexuvioaliquidfubftanciarrclinquere, qua:in alium bulbum cfformara, fimilicer in exuvio fubftancia: quidpiam relinquic qu* in ahum bulbum rranfic uc fi quis cum dcxceriin
, ,
quadam
tium
inveniat: licet interdum accidat ut R.ferotma jam
grandior,nondum tamen plane ad,
uka,inftar Tulipa? Apennina: five Bononienfis proles in larus fpargat ut in meo horrulo , in quo varij genens bulbofas ftirpcs florum cleganria varietate commcndabilcs alebarn
&
cxcolebam,dum Vienna: agerem ,non femel obfervavi.
&
inferotinarum &dubiarum generibusprajfertim ( licecetiam in A-v,P-v,&quarundamaliarum prarcocium alis bulbi niihi naci finc ) qui tclluri commiffi , ejufdem coloris cum macre florcm fubfequente anno produxerinneundem cciam colorem recincnt bulbi matri adnati.Ex fcminibus vero quz fic propagatiOjplaneûtdixiJinceitaeft.inpraTCocibusnimirum&dubijsmamferotinarmaffna
Memini &bulbosininhmaala,quafifummatellurenaros,
Tulipb-J. *'/"*
expartcfuumgenusconfervarevidenrur.quemadmodum fuperiore capitcdiclumefbaut fi aliquam murationem adquirunc.exigua ea eft,& plerumque m unguium & ftaminum variccace,aucco!orisinrenfionc vclremilfioneconfiftit. Solec caulis c mcdio bulbocrumpere fed ipfo cum folijsjam marcido, ficcato, fi bulbum eruas,ad tacus lllius enatum confpiciesfquod etiam evcnitin Inde bulbofa.Colchico,
:
&
& congcneribus
alijs)
novo bulbo paulacim fuccrcfccnre,& totius planta? fuccum ad
fe rcci-
pience,quo tempore com modiffime erui potcft,erutus bulbus diu extra tcrram adfcrvari inalialocaetiam proculdifficafinenoxacransferri.
&
Omnesautcm cujufcumquegenerisTulipa: (utetiam hoc brevitcrannotem)quemadmodum bnga expeiiencia didici quamdiu florem non ferunt uxavtoi planc funt, & uniN j cum
,
i 5 cT
Ca rou ClvsI RARIORV M

JTulipabulbifcra.
cum folium fingulis annis prcfcrre folcnt: at

dumerncrfit, fefcexphcarcincipicns, fc. cundum ctiam co intlufum apparcat,illo ipfb anno florcm prolacurum fpcs cft , nifi pnina,
fi,
autahudab
infccfcorum erofionc
incommo-
dum cam intcrcipiat.

(^vo nomincvctcribusdi&afitharcplanI
ta,multidubitant. Sunttamcperitioresnou~ nulli , qui ad Satyrium Diofcoridis , quibuf-
dam Tp/ûAAo? cognominatura referendam

,
ccnfeant: ad cujus fancdefcriptionem multis notis acccdit. An vcro ijfdcm facultatibus cum Satyrio prxditafit, ncmincm pcriculum
fecifleintcllexi.
Mcmini antc plurcs annosVicnncnfi pharmacopxo ad rubri cancri fymbolu plus quam
ccntcnos Serotin^ bulbos quadrimos dedifle, ut faccharo condirct,radicum orchidis inftar, in aliquo, qui ad hujufmodi remedia confugcrct, pcriclitarctur: verum illo ncgligentia quadam condirc obl ito, perierunt. At an-
&
noM.D.xcii. IoannesMulcrpharmacoparus multos condijt, radicum Orchidis inftar,quibus certc longe fuaviorcs& palatogratiorcs deprehcndcbam: an vero id prarftarent,quod fatyno tnbuttur,nondum intellcxi. Potuiflct autemantc triginta annos Antucrpianusquidam mercacor ccrti quidpiam dc ca \c ftatuerc. Is cnim ciim horum bulbo-
rumnonexiguum numcrumabamico cum

byflinispannis Conftantinopoli fibi faiifTum accepiflet, ccpascfleexiftimans, cxilhsali-
quot fub prunis afTari
parum modo, ex olco & accro in cornam fibi parari
& vulgarium ccrcliquos in horto, intcr braflicas & alia

iuffit ,
AT4/4(Vfi.
oIcradcfoditûbincglcciijOmncsbrcv/pcricruntjprartcrpaucosquosGcorgiusRycmcrcator Mach!jnicnfi5,rci herbariarperquam ftudiofusâdfcreccpitrcujusfanedihgenti^&induftria:acccptumrcferrcdebemus,qu6dcorumpofteaflorcsfgrauflimavarietatedclcdationcm &voIuptaccm ocuIisadferentes,vidcrcnobis]icucrit. H*<2cnus autcm Tuliparum bulbi nobis Byzantio mtfli funt, prascocis quidem Cafe lalc, fcrocmx vcro CaualiUlc a Jocis nimirum undc primum Conftantinopolim illati funt appcliationc indita: Cafta urbsclt in pcninfula Gazarta difta quar intcr Propontidcm Euxinumpontumiitaeft: Cauafc vcroin Maccdoniaurbsmantima.SuntquiTulipam,prxfcrtim purpurca,Cofmofandalo cfle vclmt a vcteribus mtcr coronarias herbas numcratum.
: ,
&
TvLIPA BYZANTINA ALTERA.
Cap.
X.
aliquotnotasfimileshabet,priusdiflerercmus.
Tuty*
a novumTulipxgcnushoccapitedefcribcmus.operarpretium mcfa&urumexiftimavi,fi pauca quatdam dc Apcnninca, Narbonica, &: Hilpanica, quibus ooftrahjcc
i
igiturTulipapedalcmvel ctiam cubitalcm fcrtcaulcm, inbinosaut ternosramos interdumdivifum, quibusfingularcs infidentfloresfenisutplurimumfoliis nonnumquam&ocloniscon(tantcs,forisfubvirefccntibus,intusflavis,protubcrantccmcditulliocapice trigono oblongiu(euIo,multis flavis ftaminibus cin&o.-valdc odoratus is flos leucoij flav!fuavcolentiamrefercns,fupcrioribusTulipisplcrumqucmagisexpanditur,5i
fcrc a meridic lub
Apenninea
Tulipisanguftiora , etiam carinata nonnihiljfubcineracci cum caulc coloris, tcrna , quatcrna fcmen paleaccum ut in rcliquis Tulipis.fed longc mmus: radix bulbofa fpadiceo cortice te&a , in binas aut plurcs fbbolcs fingu;
vefpcram dimtaxac
folia alijs
quin&aliasfubinde obhquc& inlatera fpargitfprar.crtimquaenondum florcm tulit)non inaltum rc&a mcrgit Florctcum fcrotinis,autpaulloctiamfcrius. Nafciturplurimain Apcnnino,undcerutammeminiBononia adnosante mulcosannos mittcreC. V. Vlyflcm Aldiovandum, Bononienfem ProfefTorcm.&omnium NaturxmiraculorumScriptorem fblcmflimum: cujuslucubrationcsavi.
lisannisdividirur, proximoannoflorcsdaturas,
dcadhuc expedauius.
Hvic
\
Plantarvm HISTOR.
Tulipa Apcnninea.
LIBER
Tu
i;
it.
*;*
pa NarbcncnJ!s>
V
:>:
X*
rt
Tulipse Byzantina: gcnus altcrurn*
fimilispxneeftNarboncnfis cCcben- ftqpJtas Jiismontibus, a(J. V. MatthiadeLobclprimiim k 'mn$u eruca, &:araicisinBcIgicammifTa: minortamcn cftinomnibus, florcs fotfs magis vircnces, incus flavi,delicaciusquiddam fpirant: radix ctiam etenuibusncrvisinlaccrafbbolcs bubillosfpargic.
Hvig
&
Tertia inmontcquodamAranjoesvicinonata , in
Tulipm Mt>
Bcigicam a Francifco de Hollcbcquc Rcgio #**" horculano miflVNarbonefipaullominoreft: cjus florem non vidi , fed Narboncnfi fimilem ciTc intellexi, quifoliatamenhabcatforis nonomnino
viridia,veriimpurpurafccnteeciam colore perfufa.llliusbulbosaliquandoalui, qui unicodunta-
xatfoliofempergcrminarunt,adeoqjinanespauIatim faH (unt,uctandem perierint. Miferatpra:tcrcaidemFrancifcus&alios aliquot bulbos (uc Hifpaniabulbaccarum, variarumaliarumclegantiumftirpiummaximeferaxeft) quorumma-
&
ximampartemin Hifpanica mea percgrinarione non oblervaram, qui tandem belgicum acrem refpuentes,contabuerunt. Byzantina autemfolioproditliliacco,unico, TulipdBy fifloremnonfcret, rcliquarumTuliparurnmore, *****x* mi Ûfnm at florem prolatura pedalem promit caulcm , viri-
'
dem,rotudum,qucmamplcaunturbinapIerumquefolialiliacea, diluciiisvircntia, &LiIijPcrfici
foliorum modofplendcntia, florcmfummaparte fuftinentem Apennine*Tulip$ flori forma amplicudine parem , fex mucronacis fohjs coftantem; quorum exteriora paulo anguftiora func,intenora verolatiora, cxalbidoforiscum purpurafcenre&: viridimixcocolore,interncautemtcnuitcrrubefcentcfivedikicocarneo, unguibus&ftaminihusfluvis nigricanteapiceinfignicisnonnihil odoratum caput trigonum Apenninea:
&
fimilc,
i j

.
ftmile,quod a^ frugc-m non pervcnit: radix bulbacea Apcnnincxplane fimilis,aliquotfibris donata,quam etiam bulbosinlacusfpargereobfervavi. alterum in fuprema ala (qucmadAprili menfe Floruit mihi harc anno m.d.xxcviix modumcxhacicone, quam cxillaflorcntcipfemetcxprimebam, vidcrchcet) habuitflo-
&
rcm:GencrofeautcmDomina:Vngnadin,quaeprcccdcntcNovembrcBy2antioillamcutn multis ahjs bulbaccis ftirpibus acccperat,binx etiam floruerunt,una binos vcluti mea, geftans rlores,alcera unicum. An poftca aliqua: ipfi florueiint,ignoro illo ipto cnim annoVicn, ;
nadifcefli:
carumduarum
certc, quasilladonantefoliim retinueram,
quodammodocon-
temnens,qu6d Apennincas (adco fimileserantbulbi)exiftimarcm,nulladcinccps floruir, fed prolemgenerantes,unicum folium produxerunt .MilTaautcm fuitcum hacinfcnptio-
neZ^/^/^^/êxquaconijccrelicetûtplurimum
binosprofcrrcflores.
SEDquandoquidem in Apennine^TuIipxmcntionem incidimus, filcntioprcmcndum noaduxialiudTulip^gcnusquodhabuithoncftusvirThcodoricusCoornlwrd Amftcrodameniiscivis.
TR.Afm.
a-itemilla.caulcfolijs^quxtamcnpaulloviridioraj florisforma, Apcnnincarnon maujimiiu. yakiediflimilis,nccctiam (ut mihirelatum) radice, qua?, utinquiunr, ilhusmftar, obliquc propagines lpargit: florisautemcolorruber eft faturatiorfcx folijs mucionatis conftans, noanihilodoratus,quoruni ungucslonginigri^flavocolorecosambicnteînternisfolijsinterioribus in ternos radios mucronatosdcfincntibus,in reliquis ternis,orbiculato mucronc, illiscxtcrnaparteomnino flavcfccntibus, hisveropaululum flavi circainfimum ungucin habentibus, trigonp oblongo capitulo Apenninca: inftar mcdium florcm occupante, rubeicentc;fcmen mihi nonctmfpc&um. Floret Apnli.
E ST
Fritillaria.
f
Gap.
xi.
hatc planta pcdaii
,
ftititim*
VEwvstissima
in-
terdumctiammajore,eftcaule,rotundo, tcnui, foriscxviridipurpurafcente, &obfoletioris coloris, intus vcro, ut Tuliparum, fungofo: quinaplerumcjue habct folia, intcrdu etiam plura, inconditoordine.percaulcm fparfa, angufta, carinata, digitalis longitudinis vcl
ris,
majo-
fuperionbusexceptis, qua: breviora funr, cauleviridiora, NarbonenfisvclHifpanica: Tulipar foJijs fbrma colorcque proxima: flos in
&
fummocaule &piffimeunicusfinterdum bini, raio rcrni.omnesaurem codcm tcmpore fc aperientcs)nonnumquam gemelIus,inodorus, deorfum fpe&ans &propendcns tintinnabuli modo,fex folijs conftans ut plurimu, ( habui ctiam
otonis&duodenis)qua:arcolisquibufdanunc
quadratis nunc oblongiufculis,partim candidi, partim purpurei, fivc /aturarioi is, ut ita dicara, carnci coloris,elegantiflimo ordine pulcbcrri-
maque
tcra
feric diftinfta funr,quadris

:
tamen ad la-
minoribus folia interiore partc funt vegetiore& elcgantiorecoloreprardita, candicantefque,
qua parrecapiti
:
inharrenr, ut
Rofarum
quorum infimafede virefcens quxdam & herbidi coloris linca,ad me-
folia,ungueshabcnr,a
diumufquefolium duclavidetur: fexftamina medium florem occupant,quorum apiccsprimiimpallidi,dcinde, ubiobverfifunt,flavi,
nmm fereflorumapiccs) quarftilum trifulcum,
quafipulyerequodam confperfi(quali funtom-
&
utinplcrifqucalijsfloribus,ambiunc-criangularedcinde fuccedit capuc, unciam plerumquc - . . _. Iongum,fuperna partc craflius fine corona, alioqui Narbonenfis Tulipa: capici fimilc in quo femen planujam dicteTuIipa: femc quafi refercns, membranaceo margine latiore* in quonullum,contraquam iri Tulipis,germcnconfpicitur:radixbulbofa,cadida,folida nul-
&
V*riet,v.
jtmpui.
hstumcisfepta,fedvelutiinbinaseafqueucplurimuma:qualespartc3fccta, ecujusmedio prorubcracquafi pulvinusquidam,undecaulisemergit,fcflili parte multisfibrisdonara'. Hujusflosinterdum variat: namutplurimum faturatiiis purpurafcentcs quadrashabet, interdumdilutiorcs.ynambabcofcminenatamdjlutiinmam. Florcccumprarcocioribus TuIipisîHterdum ctiam Martio,in hortis.
Spontc
Plantarvm
HISTOR. LIBR
)
IX.
lf$
i
Sponrc quibufdam pratisad Ligcrim fluincn non prdcul Aurelia urbc Galliar celcbri na- s*uhs* fcicurûnde primum ad me mifla fuic Machliniam,&; Bclgicc comunicata anno m.d.lxx i. Dcindc Vicnnsc Aultriar, ali(nafci criam in Nortmanma & Brirannia minorc incclligo quot bulbos acccpi tricnnio poft muncrc 111. V. Ioannis de Vulcop, Regis Galha: apud Cxfarem Maximilianum II.tumLccari.MificctiamadmcaliquotpoilannosIll. V.Augerius deBousbcqueSeremfs ReginarElizabethsCaroli ix.Galliarum Regisvidusr,fummu$ AuI* Prarfectus &c Cxfari a ConfilijSjLurctia multos bulbos uc nobilium Auftnacarum Matronarumquxilliusfloriserant fludiofifllmx.votislatisfaccrcm.Annovero m.d.lxxix. in uibufdam praris quatriduano ltincre infra Budam Pannoniâb ijs quiConftancinopoli repoftea pler^quc fcminc mihi natx funt, 3 ibant, menfe Martio,florens obfervata eft. Sed 3ux feptimo& oclavo demum anno , vcletiam fcriiis floruerunc quarumalia: binos quae;
&
am ternos,nonnulla:vclgeminos,vel duodccim fohjsconftantcsflorcstulerunr.

Fricillaria dilutior.
Fritillaria
Aquitanica.
N. V.Ioannes Boifoc,vctere amicicia mihi conjunctus,aliud genus habebat magis feroti- r^tiBmU num,ouod toto bimcftri poft primum floruifTead me fcnbcbar,binisornatum flonbuspar- jtfmMud*
teinteriore exflavo virentibus fine ulla colorum diftinftione foris nervusexcubcrans&
, :
cminentiorexob(curovircbat,foliorumorxnonnihilreflexxvcrficuIorcseranc,exflavo, virente, &: purpureo.Ex Aquitaniaoriginem ducere aflerebat. Isporrobulbusquem mihi AutumnocommunicabatannoMDXXCim.Maij fubfeque- jm bifiniM. quorum cxcremar orx nontis micio florcm aperuit fex foliis,ut in prxcociore conftantem , nihil rcflexa: cranr,dorfi nervus paululum exrubcrabac,atquc vircfccbac, interiora terna foliaexterniscrantlatioraômniaautecxteriusabimofolioadexrremasoraSiObfotepurpurc, radijs.fub quibus nonnihil flavi confpicerecur,diftinguebantur,intenus vero colorc cx viridi flaveiccnte fplendcnte pra?ditaeranr,veluci fericeus pannus viridis,cujus lubremen
&
flavumfit: (exftaminaexumbilicoprodibanc pallidisapicibus obfica, aliaalijs longiora.
proxiraoannoimminutusbulbusflorcmnondedit, tandemmbfequensrigidahiemsomninocorrupic. Cetervm Fritillanz Tertium quoddam genus habuit Ioanncs Somer, cujus paulo ante mcmini, virquiexoticarum&clegantiumftirpiumcultur3vaIdedeledatur, ijfque bene inftruaumhabet.quodflorcmannononagefimofeptimofupramillcli-num&quingentcfimum produxit,fcx quidem folijs conftantem & nutantem, ut fuperiora genera Ced quorumfohafuncflavicolorisrubrismaculisdiftin&i, illorummcdio ncrvo prominuld&vi-
Nulium fcmen
tulit,
..
Y"'fZ'r* ^T"'^
''
.^ll*
rcfcentis coloris.
.-''.
Qvi
ad meprimum genus mictebatpharmaeoparus Aurelianenfis, Noel Capperon vo-
kmm
I?4
(

fritillumquodammo.
catus,ac pûllo puftinfchycica lllacommuniquclanienaperuniverfamGalliamgrafranrc

fablacus,7'>;//^4r/ enomcnindiderat qu6dejusareolxvcr{icolorcs, >
do xmulcntur: vulgo Lilium variegatuin ante dicebatur Dodonxus Meleagndem appeir

maluit,quoniam e jus folia varijs coloribus pi&a iint,uti plumse Meleagridis avis, quam vulgus Galhnam five Perdicem barbancam aut Guineie vocare fblct , diverfis tamcn Secundaautem fpeciescommodcMeleagrisautFritillaria appcllari nequit, quandoquidem colorumincavarictasfimili modononcftdiftin&ajUtinpriore: tametfi & caule, quialiquantulumtcncrior, folijs, qua:inhacpaulloangullioramagi(queherbaceicolorisvidentur,&:radice,atque ctiam floris forma nonnihil illam xmulctur. A n apud Rccentiores medicum in ufum veniat hxc planta,me fugit Ob florura tamcn elegantiam venuftatcm expeti,& diligenter in hortis coli potiiis cxiftimo.
larc
.
&
&
fc
NARCISSVS PR.SCOX SIMPLICI FLORE.
Cap.
xij.
Narciffi florem appello, qui fimphci fex foliorum textura conftat, licer medium calix occuper. Ejus autem ftirps,
SImplicem
auc latiora habet folia , aut anguftiora cel nuia. Vniufque generis flores colorecciam
&
mcer fc differunc, omnium porro differenrias qua pocer.mus perfpicuicace hoc capice crademus.
Nareifi.lati
f$iftmittx
ergo latifoliusNarcifTusrria auc quaterna habet folia, virentia, oblonga, porri folijsferefimilia,caulemcocavum, ftriarum,
Prior
nudum&finefohjs,pedemaltum,incerdum alciorem , incujusfummo fexautocloplu,
refve nafcuntur flores, triangulis pedicuhs infidenccs, &cccnui membranaceo involucro
crumpcntcs,mediocriteramplos,cumgravi-
>*
quadam odoratos,fex fohjs conftantes albis, interdu etiam eo^poMt/Koig, quorum medium flavus omnino calix occupar, fex brevia
tate
ftaminacum fuis apicibuspalhdis continens:

floribusmccedunttriangulariacapira.inqui-
busfemennigrum,angulofum. Radixillifatisampla,bulbofa,nigricantibusaliquottunicis fepta, fibrifque multis capiliaca, mcus 6mnmo alba, &, fi praxidacur, lentum quendam iuccum,utreliquibulbi,exftillans. Nafcicur plerifque Hifpania?, qux Medi-
tiattks*
terrancomariobjeaaeft, locis,
ferecirca
&ommbus
Mompehumpracis. Memini non
proculvilIanovaoppiduloMagalonarvicino,
Narcipfim
plex I.w-
delen,apudquemvivcbam,horto J terncconimifi.
Florcc in cahd.or. bus regionibus
tas
(
*v-.v.vjuiiciminon-
ZTcmfus*
quafdam c4anIanuano ,n pratis Boutoneto uburbanov.cinis ucinterdum intercjufd^m SniVft
menfe Februario, erucrc mcmini etiam
Inveniturahushu,cferefim.l,s,fedpau4Io ra:cocior,lacionbusquefo^^ P fol Byzanti flor,bus,cu, plerumqucn,ficern ,quaccrni,aucad (ummum feni fupremocaul, nus medio lufcrcurConftancnopolicumplerifquealijs, &infictihbusut teusu.
KarcifilatiI
?Zft Ad
A P n h, incerdumetiam Mart.o,
granc.a
plur.mum coh
ur" ubi
vcr.stempericspaullocal.d.orfucrit: hoc narcs fer.re v.detur,quam in fuperiore
fi
mfrrt^f
J
rW
U*
Hujusgcnensaliquotbulbos n omine,mictebatadmeanno m.d xc fol fimflme- Heros Ioanncs Vincencius Pinellus,quos plenos flores rolacu.os fperabam: f ed fu^bfcqucndio ttittui m P te vere,mea fpe fruftratum deprehendi. Nam elcgares
Kardfi.tati
,^^^
qu.dem flores habui, fcd fimpSS f fohorum fene conftances,fu P er.oreampl.orcs,omn,no niveos, nrarrcr medium cahcem fiV
nec minus laca habu.c quam qu> plenum fcrc florem, tem,quos rmferac bulbosfimphccm florcm cul.ffe,al,js
flores.plen. fuerunc^paujlo tamen
NarcifUati
f$l.totus
& rad.cem craffiorcm.
*L
hm
I.
E^,^ &
n,rttJrnLrnif^T
-
minores Pr,mo,fequente cap.te dcfcripro.

'
Mon.cus aume impercjr minus craffis, quo um
ndi,
concavus,cui infident fen,,fepteni, interdum
ah ^ctternaautquacerna v.ridiora paullofuCqUOrUm med êxihrcaul,slac,ufculus, anguloLcamen

?
irailiSj fol
deni flores prionbus iimiles,ied oblogiores

;
paullo,
Plantarvm HlSTOR.
Narcfs.Iauf fimphci Bo.prorfusalbo
i.
L[B.
!T.
TCf
11.
NMd&Wflb. prox.usiilto
J*&
Dodonxum a mc habu.fTc afTero

vcram
paullo.&omninonivei^quorumvideliceccalixillernr^lnc tn,*;;.,â , Cu,eft |0 dorpriorifimiliV.niIi,eria m di II C nam lanuano exrremo, nafccnrcm pingui folo gmofis mulraq; adhuc aqua ftagnanribus ' E'?. florencem obfervaba annrf^ , tUm Cr a Fcbruari; inmo in fumma Calpeerucbam duncaxac E allnShiin Bclgicam miffi R r nondum flores tu.lcrant.du, ottcnnio poft a Ccftr Vicinam P 1 illarum cfl numcro, quas magna: illius cx P n6 p,anta ' Lugduni cxprcfT* Autor Dolon*o rr.buft, modd hanc fcd plunmasalias quarum defcriDrionem in H Z? ; e ic " blL kgP. aon F
.
l^Z&^^
&
mM ^ *>n&luS&j^
"'
liberahtcr commun,cafTe'd co,
; Galhadcccnnioanteinfporcisacculeram. Sed qtiiqua:fbfcriberr nnr (t.rpibusm H.lpaniaautbalhanafcentibus.nifla . olxx n ,.quo ad Cfarem Maxim.lianum ,
i
SlSfS^ & omma Z qu^dmfc^ ^ fn

^beo
S p & ^ShS^ÛM^"
'
ahoamoiKttriul^^
Harcautem nemmemexiftimarcvc hmamedifta tamciuam

,
u^S^^ SSSSSSSS ??
n.mlnî
.
Ssm^Z^fr^
Dodonxus
,
moriam coloj fcd ut mea,hoc eft meo labore dilieen 6ue cem. Mei numquam fuic pudoris ,uc muûum ab fcmpcrprofcfTbVimaquohabucnm: an
Ic&oribusarft.mandumre linquo. necin Annpndira^P.,.,,;.
^^^^^^0^^ m
1
^w^nû^r^
n
uu ."
ohEn?
^,"*"?
â
*cncvo "S
fiSBKSSBS3f^^
in
'u,btefot 555?
ed " Um
****'*** Naraffis
** '"* M ".
cft
BruxelL
vixquif-
I56
CaROLI ClvsI RARIORVM

&
&
:
frequca. vix quifpiaof difcernere potuiflct, nifi difFerenciam feciffent flores illo rainorcs, fragrantiam Iafmini rcfercntcs:hujus fcrocn in tiorcs in fummo caule na(centes,odcrem trigomscapiubusconclufura, mgrum inarqualc utriufqueradixminorpaullopriore&niquinquennio antc : Flogns tuntcis lcpta, ztrincada catamtr bianco nomine miffa fuit,ut
&
ruit
Maiomcnlc.
Narcifs.latifol.flo.prorfusflavo.
N UtifoU
flsvtflort.
latifoliusetiam Byzantio allatus fuiiyZtrwcada-catdMcr fart nomine 3 folia
Qvartvs
proxime defcripto fimilia flos in 1II0 variat,nam vcl totus navus eft,vel omnino pallct, prarccrcalicem qui inhocplaneaureus cfhfemen intrigoniscapjnbusnarciirinum,
illi
r
inarqualejnigrumiradixtunicisfpadiceico
loriste&a.
fo-$meUio
**r*ui fivs v.
Qvintvm locumobtinebit isNarciflus, qucm cumalijs aliquot clcgantibus ftirpibus,Kal.Iunij anno M.D.xcvi.ad mc Hifpalimittcbac eruditiilimus vir DodorSimoa
dc Tovar Hifpalenfis Mcdicus, ego vero extremo infcquenteScptembri demumaccipiebam,abipliusobitu: nam paullo pdftintelligebam Auguftoextin&um fuifle , manocum meo dolorc, necmediocri totius otanici ftudij dctrimeto: do&iflimus enirn &diligentiflimuserat > egrcgieqjin hacpalccftra verfatus, qui fi diutius vixiflet, multarumcxoticarum ftirpium cognitionempoftcri adquircrc haud dubic potuiflent.
Narcifli bulbusfatiscrafflis crat , extcrno corticc (padicci coloris pr*di-
Hujusautcm
tus.qui Ianuariofequente,quaternaprotulic
folia, Iata,&:
quodammodo carinata, utprse-
cedentium ahquot, vindia, cubitalislongitudinis,incerqu*cauhsprodijtcubitalisaut
duorum cubitorum altitudi-. nemfupcrans (quamin rcliquis Narciflbaltior,dcinde
ruoi genenbus obfcrvarc non memini) viridis,ftriatus 3 intuscavus, fummofaftigiofii-
ftinensmembranaceumquoddaminvolucrun^cquocxibantfuispctiolisinnitentcsflorcs, quini feni,fcpteni,aut plurcs, fenis folijs inftar ahorum Narciflbrum iimplici foliorum textura conftantium prardici,colons flavi, nonnihil quidcm pallcfcentis floridi tamcn, quorummedmscalixaurcusûavisualdcodoris.Anporrdprolificumfcmendacurusfitâdhuc igaarusfum quandoquidemcoflorcnteejushiftoriam concinnabam Martij initio ut is annusvaldeprarcoxfuit,nullaautperquamexiguaprxcedcnrehicmc%qu^dcmumextremo
t
Martiovaldeafperafuit,&:multasftirpescorrupit.
Nonmulcumdifrimiliserat^quiannoM.D.xxcvi.mihifloruir, aloaneBoifbtpnecedente
Mifit&ahumcujusflorcmexpallido virefcere aiebat,calicemque anguftum flavum habcre: fed utrumque bulbura corrupit
hiems illa rigida fubfequcns.
.
Aucumnoacccptus,quem Ferrariaallatum
fcribebac.
N*rtiJ?Jati.
joi.cufiuau
Ur .
'
Nascvntv* &alij Narcitfi quibus conilantcsîn Belgic^

y
latiorafunt folia&floresfimplici foliorurfi textura
v^S ****>
,x,-
<v tf
'
v)
U^-
donariPemptades&Lobelij Obfcrvationes.Illudautemdiccndumputavi.Major&milluni amphs fohjs 6c m eodcm caule binos ut plurimum,interduru ternos &quaternos flores magnosfuftinentemfexfolijsalbisconftanres, &pallidumcalicemcingcnccs,odoratos (vidi etiam qu. &duodenisfolijsconftarcnt}in Anghafpontenafci.a viris fidcdignisintcllexilTe. AIterumver6exhisquiunicumfloremfcrunt(rar6binos)album,cujuscalixparvus,pallidus, onshmbnacispurpurafcencibus, nafcenrem obfervabam in quibufdam Narbonenfis
GalliatpratiSjatqueetiamfcmpcrConllantinopolimifTuni.cumalijsbulbaccis&tuberoiis
Kartlfl. lati
fot.n.
Dtvcbohtm, fivcbotm, ideft, colli velcapitiscameli,nomine,quiafloriscollum longius quam ceten NarcifH.protcnfum habet. 1 h\ ' nondifllmilcm Sextum obfervabam ,cui quaterna aut quina Marcio mcnfe crumftirpibus,
puntfolia,oblonga,angufta,intcrcadeindecaulisnudus rotundus intusfiingofus, incujus

)
fummo,etenui membranaprodit 3 unicus, nonnumquam &alter ,flos fexnivcisfolijsftclla: modo decuflacis confhns,parvum calicem pallidum cingentibus.cujus orx rubella fimbria
cxornacar/cx in eo marqualibus fiaminuhs flavefcentibus
:
flori
uaviter odoraco fucccdunc
capitula
1LANTARVM HISTOR. LlBER

cap. tula tr.angula craumfcula,in quibus
II.
nigrum inarqualc femcmradix ut cctefts bulbacca mk.scandcantibu$tunicisconftans J cxrima,qu*rcnqu M

plurimarfubfufcaifibrxdcpendcnt.
,
lf7
jwiuipartc
ProvcnitmagnomiliarifupraGamingamCAartufianorummonafterium,D.Vireiniad^ Thronum nuncupat*, facrum, pratis quibufdam altiOimo lacui vicinis, ad prxdium SSf d,aum in quo curantibus Carthufe moderator.bus, perhumamtcr & lucdenter^xcep
g.s
=
nafa , nid ad lacum proficifccns al.quot bulbos rotarum orbitis rccens erutos offtndS b.duo cnim aut tr.duo ante ruft.c. fcenum evexerant.Sed .1/e V.ennam perlat.c Malo mcnl fcinmcohortuloflorucruntrycnfimilc autemeftnatalilocoferiusflorere.
perlatos
Gammgam rcdircmus Quo iftic tcmpore floreat,mihi non conftat: ncc fcivifTemX
.
*
,s
^"
^^
Memmi&illi
*
'
,lud, flS CX ItaIia
reduc,bus ViennaS ad me
intulconcavw ^- WI ** fummapattcfuftincnsmagnum,laxum,mcmbranaccum folliculum, quodcTfceme ex c nicus
tusproditcau
U dusutrchquisNarci/ns,paulIoinirmior,forisftriatus,
>
utplur,mum,flosmagnus,odomtus,faIbisfolijsmcdiumc3iccm^
US fimbria ex aIlldo purpurafcit flori fuccedit fatis crami P : ?>
:
B^ffiS
Jarecaput, nigrum femencontinens radixcraiTiorfuperiorc,
^S^SSSS
dlX1>COmparanda > Ctiam
fobolcidiquamm Narciffiiarum iX, fi*
m tr angu" &cum majoreillo, quemm
EStynaallatumGcnerofaDn.dcHeufenftaindicebatrferiusctiamreliquisflorctnempe Maio menfe. Id n us deinde fatis freq uens obfervabam Francofortiams .n horS hLEGANTis porro Narafli (quiintcrcosquilatiorahabcntfolia vin.cr.t) floscum ali quot folus mihi m ittcbatur a docWimo viro Bernardo Paludano Medico cclcbri ZTlndi cum cognom.nabat: ego cjus hiftoriam pro meo modulo ita concinnabam
Narcifs.Iatifol.Indicus rubro florc,

Narcifllis folia Narciffi vulgarisfoliorum inftarl6ga,ad quo'rum latus emergebat caulislarvis
na
vel plura habet
is
K*tt\ji.\*tif0l
'2"'
intusconcavus,
fummo
faftigio in
& cnodis, 5*W

nodum *
an-
crum purpurafcentis coloris fuftinentem 8 quo unicus flos (cCc cxerebat fex logis &
Autumnahs minoris (dcquocap.xvi.hujus
Ii 1
dcfincns.membranaceum quoddam involu-
guftis fohjsconftans, qualia fcre in Narciffi
bn) flore confpiciuntur, non
flavi
illa.verum rubri faruri fplcndentis coloris mftarflons Arundinis Indica: vulgoappellal ta:,cui non valde abfimilis eft, c quorum mc-
&
tamen.ut
dioprodibantfcxftaminacjufdcmparnccolons.oblonga (quibus infidebant apiccs fufci colons quia forfita ex attritu corrupti)& mey
'
dius ftilus, fub quo rudimcntum triangularis capitis,quod haud dubie femen dediflet,
for-
teetiam maturum, nifi ipfe florem prarcidifJcz, utmihiconfpiciendumprcberet: radiy cem, Paludano refcrente, habet bulbaccam cxpisvulganbus rube"tibus prorfusfimilem'
Vnicamautemejusplantam habcbat,ipfi miflam ab eruditiffimo viro D. Simone de Toyar Hifpalenfi Medico.qua: florcm
dabat
Iunio m.d.xci 1 i.aherum autem expeclabat Tmtm. leouentc menfe,quoniam prarcedente
1
eadcm planta bis illi florem protuhfTet,

fibus Iunio
anno
& Quintili.
men-
anno infequente , ex Indice horti Tovarici, &epiftoIisquasipfeTovaradmedeindefcribebat^cognofccbam NarcilTum Inkt,

-'
'
At
,.
....
dlcuI"Iacob2umabipfonuncupatum
ionga,Narcii manni,tibi Hcmerocallis VaIentinadiai,xmula:fcciidumfoIiavcrd,aJque
adco
al.pcdalis & longior etiam emicat caulis,plerumquc unus,aliquando vcro adco cx Iat<frc,; uam ter.nonnumquam parircr(quanquam hocraio) interdum fucccffive,dilntc rubens, rotun, # ... t quun membraneamdeiimtvagidus comprcflWmenftilo,cavus,&interius(ubalbidus, nulani{aturatcrubchtcm,&adextrcmumacuminatamfiiramquc, equaflwjwncuscrum.pitjOblongus, pediculonixusviridiore, quideorfuminflcxus&vclutiprocuUens (ur:n
158
CAROLI ClVSI
HRIORVM
&
Lcucoio bulboib vel Liho rubro,tamctfi non a:que nutas deorfumcjp, procurribens; fex muniturfolijselegantiminijcolorerubentibusjtribuslupcrioribusjtotidcminfcnoribusrquoquodcfuperioribusniediumeft,furrecl:iuseminct: reliquaduoad latcraa mcdiordl?cluntur.inferiora autcm deorfum curvantur,cuncti5 itacocinnatis, ur enfisetiam rubri,qui
rum
abordinisSandilacobiequicibusinvefte geftatur, formamvalde referat, undc Iacobari feptcm fimilico ,T nomen ipii a me inditum. Sunt porrd in hocelegantillimo flore ftamina tcrrubratquorum medium aliquanto longiusintriagularem apicemdefinit ccrcra fcx apiccsrranfverfifiniunt.interiusfulcijfupeificieverdlutcopulvilculoobducli: cunttaautcm, admediamferceorumlongitudinem, mediumexinferioribusfoliumambit: idcmetiam a rcliquis duobus inferioribus coraplexum: atque ubi harc dcorfum flc&untur,ftamina ipfa
,
furfum elcvantur. s llloipfoporroannofloriscumfuo caule&foliorum iconemad mc mitrebatIh> Comes Arembergius.quam ad vivum depingi curaveratex planta quxilli florem protulerat,a D. Tovarc eodem anno accepta dernde fequente Februario bulfr fiiis coloribus exprefli koncm,quicrau^scfttunicaexteriorefu(cateclus,fibrisqucinfimafcde,nonnihilpromiin ahas cenuiores divilis,& alvjs minoribus, pra:ditus. nentc,frcquentibus,craflis plcnfque
:
&
funtqua;deNarcifn"slatiorefolio& floribus fimplici foliorum textura prardiris dicenda cenfui : nunc ad cos,qui fimphci quidcm florc etiam conftant, fed angulta habcnc folia,pergamus, eorumqucdifTerentias pcrcurraraus.
Hjec
Narcifs.juncifol.i.
amplo calice.
NonO
2i Mtiiji.it.
tjtll
igicur NarcilTo (qui
primus intcr
Mglifli
fiku
cosquiangultioiibusfolijsfuntpraditi) bina, aurrcrnafuntfolia, pcdahsautmajoris iongitudinis, craffa&fucculenta, inftatfbliorum Narcifli prceccdcntis terrij minoris,
'
verumanguftiora,
interilla,
lia
,
&
quodammodomedia
& fequentis luncifolij majoris fotamen
carinata
& viridi colore prardira,

:
-proximc ad Iuncifolij Narciffi foliorum viriditatem acccdente proditintcrfoliacauJisgracilis, inftarejus qui fubfcquitur, firmus, pedalis longitudinis qui fummo faftigio ex membranacco foliiculo, binos auc ternos flores promic vaideclegantes.majores &laxiores quam rcliquorum NarciiTorum junceofolio, iexpra:dicosfolijsflavis, quo,
rummediumoccupatcalix major quam in ullo NarcifTorum genere, femunciam namque longus.& pcr oras veluti finuofus paul,
lofaturatiorislutei coloris,concinens brevia fex ftaminaflavaapicibusaureis pradita

,
&
ftilum flavum cxtima parte crafliorem: odorarus eft is flos, pcrinde acque Narciffi juncifolij flores : radiccm habec Narciffi fequen-
bulbo xqualem. Mihi demum confpe&us eft hic NarcilTus anno nonagcfimo quintofupramillefimum quingencefimum, Aprili menfe fuis floribus onuftus apud Theodoricum Clucium, Academici horti Prxfettum.Lugduni Bacatis
&
vorum, quoannobulbimihicommunicati
ciim ab illo,tum a Cornelio van Hille Ecclefiafte Rotcrodamcnfi. etiamNarcifTo, quianguftiorefoliofecundus, bmaauttcrnafuncoblonga folia,angulofa,carno(a,&pa:ncrotunda,juncisviridioribus& medullofis,I$vorecolorcquc
Xmrtifi.x. tfui tngujli
Decimo
fLfc&x
'
quodammodofimilia,necminusflcxibilia,interqua:mcd.usexilitcauhs,rotundus,cavus, nuHusornarusfolijs,incujusfiimmo extenuiouodam mcmbranaccoinvolucio,Horester-
ni,quacern!.autquiniprodeuntoblongi(gcmelhinterdum)formaNarcifnnisfimiJcs,odo-
racioicseoquimediopurpureuseft, *
*
*
rfavi
omnino, hoceltcam inceriorccahcequamambiencibus
Plantarvm
>
histor. liber
ir.
179
Narcifs.juncifoliusn.
Narcifsjuncifoliusmiribr.
**./
bientibus
eum folijs, quae vel mucronata, vel mucrone nonnihil or biculaco confpiciuntut:
angulohis fuccedunr triangula capira obtufis angulisut reliquoru rh Narciflbrum,nigro {o fcmine plena,minore tamenquam aliorum NarciiTorum.-radixetiam minor,candida,nigricanribusmembranisrecla. , Iftius genus inveniturminus, gracilioribus, rorundioribus, frequentioribusque folijs, tf<r/?. jp*. /'~" caulicnlise medioprodeuntibuspufillis, unicum plerumqueaucaltcrum florem duntaxat odoratum ut altcrius, fedfolijsconftancemfirmionbus&magis fuftinentibus, flavum
,
&
&
orbiculatis.
-.-
Priorfponrenafciturin monranispratisnonproculToleco, &circaGuadaIupe. PoftcGades locis cum ipfo flore crucbam Ianuario menfe: ac riorcm uliginofis incer Hifpalim in Belgicis horcis neurer niii Aprili floret,vel eciam Maio,licccincerdum denuo paullo ance
xtUs.
&
brumam
fimitiorfiraerisconftitutio.
InrcllcxiabHifpanisNarcifliquoddamgenusinHifpaniainveniriquodomninojunceis Narcij?.]*. c.foiMb ctiam fit folijs, fed florem candidum producac, camque ob caufam lunqutllos blancos ab incolis appellan: fed ciim lllum numquam confpexerim,plura hic adferre non licec. Anno camen m d .xcvi.ab erudiciflimo viro D.Simone de Tovar paucos bulbos eo nominc infigiufinc fpcrandi. los accipiebam:fed adeo exiles,uc poft mulcos duncaxat annos lllorum flores
P 9 '"
Narcissvs prêcox pleno flore,
Ca
p.
XIII.
quarernis,cauhs qui e membranaceo folliculo fum mo cauli infidere,rernos,quaternos,aur plures ( nam mcmini in hortulo meo Vienna: florerc qui fepcenos habueric)flores promir,fenis albis amphfque folijs,uc priorisfimplicis cercmm genus.conftanccs , quibus pro cahce fex alba aha toha funr J minoratamen,& flavi calicis fragmencisfic incerfeda &disjuncra, uc nulla cahcis torma apparcac,fed veluti apophyfis flava ad fingula intcriora folia adnara videatur odoratiflimuseft ille flos,&gravedinequadam capur centans nullum femen in hoc genere obferva: :
c a t a precociumNarciiTorum qui fimplici funtflore hiftoria, cosqui plenum defcribamus. _..tivC7roAt/cpt;AAov illum habenc &colorequidem variancem P r ior larioribuseftfolijsquarapnmusfimplex,&quodammodocarmatisternisautN4i/r.^ ftriarus,nudus,inrus concavus,ut in fupenonbus,pedali altitudine aiTurgit, -*
Xpl
vi:radixintcrdumcra{Tifl1ma,mulcisfpadiceiscunicisfepca,&:frequentibushbnsdonara. H*r A l t e r folia, bulbum, caulcm, priori adeo fimilta habec , uc neucer ab alcero difcerni -' 'e ;fif u. ' quear, foh flores difcrimen faciunc, qui eciam e vaginula fummo cauli infidence,emergunc
terni aut quacerni.
*.
;
pnorimagnicudincarqualcs, fcnisque fohjsalbisconftanresamplum
aurei
l6o

Ni?ciflUs plcno flor
Narciflus pleno flcrc
ril
NarciiTus pleno flore iit

I
aurcicoloriscalicem cingcntes,ac!e6 multipliciter mirumque in modum implicatum , uc

leucoijflavi
polyphyllum
florcn) faturatiorem,
quodammodoarmulctur: odorperindeiiiavis
acinprîore.
Ntreijfflim llli
Terti vs
ftantes,
folia&rehquaomniafuperio-
ribusferefimiliahabet.fcd paullo minora: flo-
resetiaminhocminores, iexalbis fohjsconcalicem flavum &plenum habet, emicantibus e medio oblongiufculis
medium
angultis foliohs ftellatim quafi decuflatis ,albi 3uidem coloris,fed cui &: viridis foris , pallius intenore partc permixti finti odor fere"
&
quahsinpnore, fednefcioquidmagisaromaticum fpirans, raediusinternarci(E & mufcari
odorem.
Omnes Byzancio allati
primus quidem
far-
piflime,namfingulisannis,cumalij>bulbaceis ftirpibus Viennam mittebantur: alterum duntaxateonfpexi in hortoGenerofeDn.Vngnadin,anno m.d. xxcvii i. prarcedente Autumno
ilh
f
cum ahjs&
(implici niveo flore
mifTum:
tcrtiumhabui munere PhihbcrtidcBruxcllis

cumpleri(quealij<; bulbisfub anni m. d. lxxv. initium. eodem quidcm anno
C* rareidapiferi
&(equentibusfolia produxit,
.
at
nullum
flo-
rem.totoanno m.dlxxix. latuit, utpcrijiTe cxiftimaverim annofubfequentcMartiodc-
nuo prodijt,& Aprili rernos flores, quales mo66 dcfcripfi tulit:tuht & nroximo fubfequcme
annopIuresduminAngiiapercennarcr,refe_, n rentibusdomefticis.FiorentetiamfuperiWsApnli.Athuicanteh;ememf()I,aeme.eeie non ioiet,ied novo vere duntaxatêovidchcct anno quo florcm dabit.Nam fi antc hienYem
.
.
...
ilhpro-
Plantarvm
illi
histor. liber
II.
161
prodeunc (rariffime id fic) proximo anno non florebir. Sarpe etiam in reliquis prarcocibus Narciffis quiConftantinopoli mittunturvclplenoflorevcl albomedioluteo, accidit, uc fterilitatis indicium fit.fi folia ante hiemem emerfcrinr. An m i porroM, d.xxcviii. AuguftomcnfeBy2antiomiffifimcmagnimunerisIococres crafli Narciffi bulbi III. V. Davidi Vngnad Baroni in Zonneg Pleiberg acque bellici confilij Prarfidi, quiFeza Aphrica: urbe recens allati, masnumflorcmmultiplicifoliorum
&
x*rcij?pUn; 4 ** i^."'^
numeroconftanremomninoflavum ferredicebantur: illeViennadifcedenri unumdonavit,quem,ciim propter raritatem mihi caruseflet.hortoper hiemcm committere nolui.fed in ficlili fumma cura alui.omnis tamen mea fedulitas mutilis fuir, nara corruptus cft Eaadem fortunam experci funt quos uxori refcrvarat,ut ex ipfius litteris poftea intellexi.
.
Narciffus pleno flore
v.
NarcifTusplcnoflore vi.
cco
difcrimen lice illo rubra fimbria ornato,aIia fex folia paulo minoracontinet , fingula peculiarem fimbriacum caliculum habentia, e quorum medio aliquot alia minufcula folia ftaminibus per-
mixtaprodeunt:fuavisadmodumeftodoris,adMufcariquodammodoaccedens. Singulares ut plurimum fuftinet caulis flores,intcrdum ctiam binos,ut qui fimplici foliorum textura conftantem florem fert. Floruic mihiMaio menfc anni m Dxc.pr^ccdente autumno a Io. Boifoto Bruxellis mifTus, Eodem tempore pro pleno etia NarcifTo accepi ab honefto viro Ioanne Mermanno Colonia bulbum, qui quidem fequentc verc prodijt & in fummo caule vaginulam tulitrfed illa
exarefcensflorisfpemprarcidit.Atannusxci.planefimilemfuperioriefredecIaravit. Quo etiam anno mihi communicavit N. V. Phihppus de Sivry , Prarfe&us urbi Monribus Hannonia:,Narciffi bulbum,qui fequcnte anno florem rulic lllis fimilem.fed viginci,& pluribus folijsconftantem,intercurfanteinterilIaflmbriatocaliceutinjamdic>o. AtquiIH mo Comidde ArenbergfloruitannoM. D.xxcrx. quatuor &fexagenafoIiahabuiflcfcribebatad me idem Boifot,3 unici bulbi, quem ab eodem Comite impetravcrat , prole fuperiore Augufto cum alijs al.quot raris bulbaceis ftirpibusad mc mitceoac : veriim tabellario, cui pyxidula,quainclufierant, traditaeratColoniamfercnda, in prardones incidente, cumilliadjunctis pcrijt
magno meo dolore.
Sextvs paulloanguftioravideturhaberefoha, alioquinondiffimilia: bis floris fpcci- Katrij? pi**. mcn Vistrnq mihi dcdic,ied vitium fecic,Francoforci coco bicnnio folia duncaxatnovo vcre n *ittfir.
dedit: anidaccidacpropcerfcecundicacem, prolcsenimfingulisannisfatisliberalirerfub-
miniftrat
i6z
q
;
C-aroli ClvsI
i
rariorvm^
piiniftrat r ignoro:a: qu
bulbum cum hac icone mitccbat honeftus vir idemque rei herba^
ciîludio.i ';iinus&ail:gensoWcrvacor,IacobusPlatcau.civisTornacerifis,mihiiignifica-
'
.-.-
'barunicum'fummocau)cfcrrcfloremfubMaijmenfisfinem,rocumnivcum,&:mulciphci fbiiorumtcxcuraconftmcemdiujusradixminorcftquartogenere.
Vndcprimumin Belgicam
illatafint
quartum& quimumgcnus
lgnoro:
quod autcm
iJomhs.
Mcrmannuscommunicabat,cxReg:sGaIiia!iiortodciumptumfuifleinrellgcbam. Cetsjivm hi floresNapx/w/aGr*cs,Narciflia L.icmisappellancur,Galli pccuhare no-
mennontUbcflt./V^jy^
rifimpliciAorcZ.//-w^wtfabHi/panisnomenimpoficum:aIccriL/r/p^^&:C^///^ i i quibufdam ctiam Naraffo de Seui&a, id eft Narcifllis Hifpaknfis velquodcircaHifpalim plurimusnafcatur, vclqu6damet)rimum,dcindeaba!ijscxeaurbe{i:mi(Tus. Ejusalrera Ibccies lunqmlhs ^wappcllatafuit,tamctfipi?rerflorisformamnihilafrinchabeaccum NarcifTojuncifolio. Tcrcij & Quarti hiftoriarTurcicumnomenadfcnptum. Octavum& Nonumafimilirudinequamcjusfolia cum juncishabent.Hifpani A*^///Wvocant,nos NarcifTum juncifoiium flore flavo vel ccnuifolium dicercmus ad difrcrcntiam Qu irti.cui flavusetiamfloSjfedlatiorafolia.DodonxusBulbumvomitoriumcfleconccndic: quoaurem argumento ipfe & reliquiqui ejus vcftigia fequuncur,id probare poflinr, libenter incelligercm: certcNarcifTorumcujufcumquegenerisradixvomitum pr*manfa cict, ucdein, , ,
'
cepsdicemus.
prartereum quem peculiarinomine Devebohini di&um dixi, Turcxproprieappellant .?/ <vu/<?, hoceft, Regmm caliccm, quod flavumillud in medio
Omnem porrd NarcifTum,
flore,calicisformamquodammodoreferat:quiver6mittuEcjusbulbosvariocorruptoquc
nominejUtplurimuminfcriburjnunc^rcwoi^.modoZfrfWfd^jinccrduenam inepciore Zaremtatta addica voce biancofjeXgiat/o^cum colorcm album velflavum deiignare voluc. Atquiplenocftflore yXcxumopc Zeremcadacatamer appcllarunt, additis ijfdcm vocibus
,
florum quos mittcre fc purabant,vanetatc: tametii farpiiTime nobis impoiitum deprehcndcrimusmam multos iimplici flore hoc nomineacccpimu<;, conrra nonnumquam pleno flore prxditos , hac fimplici Zerincada infcriptione Incerdum ctiam tam plcnus,quam qui amplo iimplici eit florc,pra?ferrim crafTo pra:dici bulbo Penachio nomincmifli.vel Gtulcatamerlale (quaappcllacionc& Anemonemplenoflore , &aliasqua damftirpesaccepimus)qua:vocesRofa:plenxfloremfigmficanr. Sffpiffimeetiamejuideni generis bulbis divcrfa nomina adfcripta fuifle coperimus uc fchedis addicis minime fidcndum fir.led cujus colonsflorem iinc habituri Narciffi bulbi, ipfa at<roîct nosdocere cerbiamo
&c%iaffo, pvo coloris
i
&
tosredderedc-bear.
TgcultMtti.
Narcisi cujufcunque generfsradicemprarmanfam vomitucicrejamdiximus,quemadmodumfarpeRumeroexpcrcusfum: quafaculcaceprxditamcfle, ipfeetiamDiofcoridcs

tcftiseft,apudquemreIiquasNarciflifacuhatesrcquirereftudio/osnepigear.
NARCISSVS SEROTINVS.
Nirtiffirot.
C A P.
I 1 1
fiviauiumni.mu,unM.
VN
c v m cauHculum , digiralis Iongitudinis,gracilem,vacuumhabethicNarciffus, incujusfummoflorc Narciflinum odoratu, fcx foliolisalbiscbnftantem, in mediocxiguuni caIicemflavumcontinentem;florifucceditexile trigonum caput,cxiguu nigrum angulofumq;
i
&
femen continens radix Narciflb Iuncifolio

;
val-
defimilis, minortamen,muItiscandidistunicis,
lentoque fucco pnrgnantibusconftanSjfed nigra
quadam membranate&a.Totaplantaamaraeft,
/
XauUs,
wfuperiorcsNarafllvercqjdixitPlinius,odorato faporem rard u|Ji non amarum, Nafcirur plurimus ad Anam flumen inTurdulis, ubiflorcntem , &fuiscapitulisjam maturefccreincipietibuscrucbam iub O&obrisfinem, nullisebulbo natis folijs, neculla eorum veftigiaobfervans,quodfanemihiadmirat;onifmr.
Kmi***
V
s>
(ttihifion**
Incol^r^âppcllabat.nosfcrotinumnuncupavimus,poflemus& Autumnalcm minorem velminimumdicere:namNarciflunavixmino-
rcm invemri pofle puto.
Narcissvs persicvs.
Cap. xv.
KATAOS
:
planecft harc planta, &floris

exilit
j\duntaxatpediculopra:dira,vtliinCrpcum,
Colchicumquc
ergo e
mcmbranacco cucullo,
Pl-ANTARVM HTSTOR. LIBER

NarcifiusPcriicus.
II.
16
cuIIo,tamquam cx vafculo aut thcca fl os oblogu^ Croci aut Colchici flons a?mulus,tcx iolijscpfhins cx flavo palh fcentibus^quorum tria intcnora pauIoangUttiorafunt,cxterna laciora &f lU.nmomircro >e nomhil wicuiva, fivc cwro<pt/<r*rqundam habentia, quainteriomm mucronenittiiplccUmtur quafi &comprebcdunt,ingratiodons &p virusrcdolciinsJhminafexmcuium rcmbccupant, infoliorum unguibusnara, fed internoru.m
, )
fbliorum rcliquis longiora , exilice med o oblorigior ftilus >gracihs,& Imecapite, Foha ilh funcHemcrocallidi Valcntinx, dequa paullo poft, non mu!tiimabinniha,!ata.pUna.cjnldcmq;cu iJIiscoIoris.hoccft,adicrugincumrcndcris,CjUarutplunxmtiTi convoIvunrur,aut fcfe ciraimagunt: radix
crai>bulbofa,abafi (qsi multis fibnsdonau cft) ftatimcxt-uberans, intus candHa, foris palhdior quuicm/cd ahquanrum etiam mgricans.
Scmel duntaxac Coftantinopoh allafum
eft fioe
bulbi gemiS; mihiqj communicacum a Phihberto deBjuxcIIis, cujusancememini,anni m d. lxxv. iniciO,quem poftea yarijsamiasaim mticjgica tiiuiinGermaniadiftribui. JnitioNarcifjum Autumnalem majorcm fcqucntc capitc dclcribcndum,ex bulbi forma cfle conijcicbam, in qua opi-
nione valdeme conH.mavit flosfubfinc^cptcmbris emergens Sed portquam fplia non fubfequi animadverti &incumedemum vereprodkrcob,
fcrvavi,eaqueabilliusfoli)scolorcdiftcrc3tia:tum exadiiis collata iriter fc utraque planta,d (parcs cfi
femanifeftcdcprchcndi; aibte brcvc incer folia

caput,pollicemcraiTum, brcvipcdiculoinh^rcns^fummacehurcvixcmcrgcns^fcrrcali. quotiesobfcrvavi,quodcuminanccflec/eminisconfpicicndifpcsomnis(ublata. v me n fcheda: 1II1 additx lnfcriptum pSA%Ztm caJaperfiawM eft Narciffus Perficus.
MultumvcrdconvcnirevideturcumNarciffovclLinoaiteroThcophrafti, cujusmcmi* ^cHiftoriajplantarumlib.to ditiorcsvolunt) mclinum^nonnigrum, figuraoblongum, fcrocinumqucadmodum, poft
Ltrittmalt*
Tbtefi.
Artu:um&drca#quinohu tnisimbribus, qucmquelibrovn. hiftoriaccap. xu. caulemtantumflonshabcredicit, crocum,cum omnibus alijsaiTurgat.
uc
Narcissvs avtvmnalis.
Ca p.
xvi.
Karcif?.
PE
Narciflus,tAma(i neutcr flore Narciffum muletur,fcdfolisfo!ijs,&radice.Quinaautcm autfcnahabctfolia .oblonga, polhccm la-
c o Narciffo valdc
affinis e(l hic
au
tumnalti
major.
ta,pra!viriditatcfcreniricantia,^ ,caulicu1usviridis,roturMus,vixfuprarerramfeattollens, cui infidet flos fupfcriori forma fi* milis,fedbrcvior,flavioraninocoloriscxmcmbranaccofolliculocmergens,cujuscxccrioratrtafoliainterioribusmajorafunt, caûevelut amplectuntur, omnia auternmucrone func magtsorbiculato , quam Perfict foha: fexftaminafuisapictbusornata, &fhluscflons
umbilicocmergunt:radtxcraffaeft,rotundaJntuscandida.foris,utNarcifrus,nigricans. Hujusaliafpeciesinvenituranguftionbusfolijs.inrsliquiscumilloconvcniens.
SubAuguftifinem.&Septembrigerminareincipit.&plcrumqucrlorec.Gaudetmonracciam in Icalia fponce nafci audio. Ex Thracia anre paucos annosetiamadfcrriccpic, cujus bulbos qudd ficcitate nonnihilpallefceretic initio Pcrfici Narctfli effe putabam: (ed cmcrgentia illico, poft quam telluri fucrunc commiffi bulbi folia,ornncm dubirandi occalioncm ademcrunc. A lt e r Odobri mcnfe,quemadmodum Pcrficus, nudum c vagintila membranacca profertflorem fcxoblongis&angufttsfolijsconftancem, nonarquahbus, riam extcriora paullolongiora&lactorafunc, ornnia aucem mucronaca fonsflavef'ccntia& fplendcncta; lnteriusflivaadmajoriscoloremmagis accedentia, flava ftamina medium florcm occupanc. odoracus eft htc flos,foloque pediculo innicens,fupra terram non attollirur flore jam marcido, emergereinterdum incipiuntfolia, ucplurimumauceminetincc vereduncaxar, tcrnaaucquacerna,plana,viridta,& fplenientia inftar foiiorum majoris, fed longeanguftio-
Tcmpus.
nisquibufdam
fpaniarpratis:
ttmreiff. Attm
164
Caroli ClvsI
R A R
IORVM
Narciffusûtumnalis major.
Narciffus autumnalis minor.

Av> /t-fVJVJW**
H*
tf
**}
ra,
&prxtcraliorummorcmfcfcconrorquentia, &cincinnoruminftarconvolventia:
/c-
nacnprimum mihirulitanno M.D.xci.initio lunij
tfsmin*.
incapitulisuncialtbus, fere trigonis, rotundum.nigrum.cuiinlmebatalbicansquardam&fpongiofaabunolateremateria: radix pulilla,nigratunicate(fia,inferiorcqucfedetenuibusfibnsfirmara. vocant hanc ftirpem Narciffum autumnalem, alij Colchicum lureo flo-
Nonnvili
re,cum ramen nihil cum colchico commune habeat przter florem.reiiqua funt Narciffi. Quddfiaflorisfimilirudinccolchicum dicendum ,omniacrocigencraetiam Colchicura appeiiare hcebit.cumflorcmcolchico fimilem habcant. Hifpani i_sffufettM amariffau } id. eft.Lilium flavum.e Thracia vero allarum Cidtn fari nomine.Poffet ctiam non incommodo forfiran ad Lirium alterum Theophrafti referri vel velpx.ioso$ oTrupiihQ grarcedici:Secundus autem vdpKiosoQ07rapivo<,b (xixportpo^, five Narciitus autumnalisminor. Verumquidemefl mihi miffum aGenerofo Viro Carolo deHouchin DominodeLongarreColchicilutci minoris nomtnc.a Iacobo Plateau veio,Colchici montani minimi lutei appellatione.
, ,
Sbatginium
S v
r a Valcntiamfalebrofis&perrofislocisnafcirurquardam planta bulbaccabinis
folijsprardira,humiftratis,Iongis,craffiufculisexviridinigricantibus, Narciflimajorisautumnalis folijs fere fimilibus,Ied quibus interna parte fecundum nervi medij longitudincm
albaqua:damlatiufculalincadudacft:radixbulbofamuIrisrunicistonftanscandicantibuj, lenti vifcidiquc fucci plcnis,ingrari amarique faporis.foi is nigro corticc obduc"tis. Eam C.V. Ioannes Piaca Medicus Valcntinus,pedalcm caulem (nam radicem cum folijs dunraxar,eo demonftrante,cruebam)la:vem, aliquotin fummo florcs Lilij armulos, candi-
&
dosfercncemhabere,dcinderotundacapitula,inqu:busexiguumfemencontineretur,affcrebat,
& Sparganiura vocabat.

PSE VDO-N ARCI
S S
V S.
Cap.
xvii.
rr*ni***tifpa v*ig.
r*
pallidis^&ftellatim deciiffitisfolijsconftantcm,magno,longoflavoque&:rimbriarocalicec medio proruberantc ornatum.tantaabundatia in pratis.Londino fatis vicinis,cre(cero
p 1
S e v d o-v a r c
s s
v m illum vulgarem maturc admodum florem proferentem fex
ccrtueft,ut incelebri illovico vulgo CM/>//^nuncupato Martio mcferufticarmulteresmaximacopiaflorcs venalcs proponanc, omncs tabernxeo Horecxornatarconfpiciantur.
&
Crefcit&alijsAnglia-j&plcrifqueGcrmaniarlocis: memini&olim , ciim Lovanijhuma* nioribus Ittccris Operam darcm,ad filvulx ilhus, ccenobio vulgo Pcrck diclo vicinx , margineslegere fponrcnatum. ' Reperitur etiam ilhus gcnus magis prarcox,aIioqui non valde diverfum a jara memorato,
cuj us flos non paliidus,fcd aurcus inftar majorii
H tfpanici.
Hunc
Plantarvm
HISTOR. LIBER
It.
\G$
4&U"i
Pfcudo-narciflus pleno florc.
Pfcudo-narciffus major Hiipanftus.
Uaa^
+S-tA^*-^
9---
***~*^
to
r;^
Pfeudo. wrcilTus rainor Hifpanicus.*
Huncverd, colorem inrerdum murare obhoc eft calicem illum medium non minuspallidumhabere,quamfintfexillaexternafohaipfumambientia. Nuncetiaapud Bclgasin hortisalituraliud
fervavi,
,
(
p/</i*r-
genusprorfusilIifimile,fohjs,bulbo,ceterifq ;
rebus, fcddiverfbflore, quividehcermedio illocalicccareat, &ejusloco, plurimafolia
<>P-t l"fl''
cxternis illis
omnino fimilia &pallida habeac.

veteris Caftcllse pftuionar-
At
aliudgenusnonnulhs
pratis,&humidismotanislocis, Anglicoqui- "Jfa^j* '*"" f :demfimile,fedfolijslongemajoribus,magif-
que virentibus.longiore caule.paullo minore

flore,eoq;prorfusflavo.&quafiaureo,videli-
cettamexternisfolijsquamcahce: radixhujuscraffioreftquaminfuperioribus. E s t etiam alius , qui novo vere terna aur P feuJcMr. pluraprofertfolia, majori forma coloreque y?. mhcr fimilia , fed longe minora &anguftiora, flo-
%$
-^
rempufillum.majoriramenHifpanico&for-, ma&flavocoloreperfimilem, lnfidetemdi- *** gitali.tenui, viridi cauliculo inter folia emcrgenti:flori fuccedit
y*^.
t***"
trigonum, obtufis ramen

,
*A
angulis,&fererorundumcapitellum,inquo femeninxqualc nigrum fatis magnum pro

planta: proportionrradix bulbofa,exigua,fo-
Miffusmihihicfuitprimuma montani latilo. Mourono, Narciffi minimi folij nominc;deindc a Gcnerofo Dn.de Longarre, pro PfeudonarciiTo minimoHifpani
risnigricans.
Nk
co flavo. genus Lufitanis Bxturixque collibus, Pfeudo- NarcifTi C i t V* ver6 qui bufdam
\66
,
Caroli clvsIrariorvm
folijs
ex herbiiio pallefccntibus S_ expanfis conftat , quorum medium calix flavus, calathi inftar oblongus ons pr_editus non finuofis fimbriatis ut fuperiorum , fcd arqualibus:radix cxiguo
nudus, pa&mumaltus, cujusexttemitatiinfidetfloscâginulaemergens, qui fex
&
I\iarci-Tofimihs,intuscandida,forisnigricans.
Incolse CmpaniHa ,hocefr, Florcbat Ianuario,cum VlyfliponeHifpalimproficifccrcr: Campanulam vocabant. cxprefsa mca Srirpium quas in Hifpania obfervabam Hiftoria, mifit ad me Ioan-' Std r
&
&
'
~r*
r.
'
j:i:
.:n..*,,,- sr,i!./i;m>,o
;a,~.a. ..__.:
_.__
julierat:
easporro aiiquot
GalliciaredeunteinCantabrorumjugiserutasaccepiflejfcribcbat.
Harum prior,illi perfimilis eft, auera proxime delcripfi imo lllam ipfam efle certus fum.
:
Nam anno m. d. lxxxiiii. trium harum ftirpium flngularesbulbos ad me mific, qui omnes
fequenteannononmodocgregiecrevciunt, fed ctiam
cu.afortein fi&ilirepofitosdihgentiusadfervaveram. ipofitosdiligent!
Pleudo-narciflus juncifol.n.flavo
flor.
florcs protulerunt ipfo
Fc bruario,
P feudo-narciis. juncifol. 1 1
.albo flor.
-^
^ *
^J
o 4
2
4
<
S #k
*
t-
v *
<V
Tftudon*t<
tf?)unctt4
folijsii.
Alter tenuiora paullo licet furre&a,habuit folia,florem flavum, hoc eft, caliccm per oras tenuitcr fim briatum,& fcx illa foliola calicem am bientia,cx herbido le viter pallefcentia incapituloflorifuccedentenigrumrotundiufculum femenctiam tulit: radix pufilla fons nigricans,bulbacca,tenuibusfibrisciedeprodeuntibusfirmata.
5
&
Tfeud$nar. ctfi unceu

i
f$lut
tsomin*.
nino calicis oris fim briatis: hujus femcn nonobfcrvavi:radix fupcriori fimilis. Omnes vcrohaselegantcsplantulasmihiabftulitalpcrrimaillaannixxcvi.hiems. Vvlg ar.em porro Dodonams appeilat NarcilTum filveftrem funtqiii purent Theophr.
:
humiprocumbentia_-fparfa,inrerqua,cauliculuscmerfitinfirmus, palmaris, tenuis, nudus, unicumin fummo florem e membranaceo folliculo prodcuntcm fuftincns, tencllum, candidum omviridia,
Tertiusquatcmaautquinafohahabuittenuiflima, &capillaria,
&
lib.v i.Hift.cap. v 1 1 ./.0*6 Tuifm efle.cujus folu inter coronarios flores,
& qui macurc erum-
punc,meminit,fivePlinijlib.xxi.Hift.Nat.cap.xi.Codiaminon,quodbisflorereair,vere& aurumno. Germani gcfe &otn\xn& Wtmim/ Auftriaca: matrona: t\b fccrterl/ id eft.flavuincaliculum,8_ _el& ?crti Wamcit/hoc eft, flavam violam martiam, Belga. $ccl rpMefcn/ *Galli nonnulli Ceyue Uurdi J,alij Porrion,* porraceis videlicet folijs appellant.
Hemero,
1?LANTARVM
rtlSTOR,
II,
*7
Hemerocallis valentina.
Cap.
xviii^
HVic
plantx.queintcrNarciffigencrare- 8*""*^* l " auvthMm* , r r 1 \ fcrcnda, quina aut lena lunt tolia, oblon- /,,^,4.
',
ga,lata,Narciilinisfimilia,fedplaniora firmio-
raquc,fubcineraceiquodammodocoloris:caulisinrcreaalTurgit cubitali interdum altitudine,&: Leucoij bulbofi quarti (dc quo paullo iniine folus,qui fra)craffitudine firmior, nudus
&
cacuminepromit membranaccu involucrum,

&: eo dehif centc quinos aut fenos , interdu plures flores, Pfeudo-narciflb vulgari fimiles, lilij
odoremfpirantcs,albosomnino: praeterexter-
noium fexfoliorumnervum,&:cxtremosmucroncs , qui

fpiciuntur:
viridi
colore nonnihil af pcrfi con-
cmediooblongo protuberantcca-
licepcr oras laciniato excunt candida fcxob-
mclonga flamina fuis apici bus flavis ornata dioTongiorcftilo.utlilioalbofere: marcidis&C

0
&
deflucntibus floribus fubfiint tnangularia capii ta, incrjiritudincmfuccefTu temporiscxtube-
Ppc
\
V &
,
':>
quibusfcmcncontincturnigrum maS Him,comprcffum,fungofum:radixbulbacea,

r.intia,
,
m.igna.alba.oblongior.lentohumoreplenajnigncantccorticcobdufta,qua: interdum adnatis NarcifTorummodofe propagat. Caulisctiam &rfoI u concifa aut conrracta ientum humorem
exflillant.
InmaritimiscircaValcntiam Hifpanix fre- ^muUu qucns,&: toto illo inaritimo tradu infra Mompelium, ubi Maiomenfeflorentcm, lulioque &:Auguftofcmen maturum ferentcm magna diflicultate antc multos annos eruebam , tanx altcarcna maris fludibus aggefta, merfaerac. AllatactiameftViennamaliquotics, dumifticvivcbam, Conftantinopoli, Narciflisvarij odoratos flores profcrre gencris pcrmixta,CV>* zamhacbnom'me,zddka infcriptionc,albos ac
mcdiointer Au<mftum&:Septembrem rcmporc.-&:certcbis autumofloremdedcrunc reccnsallatibulbfecncrofoviro Wolfgango ChriftophoroabEntzeftorfAuftriaco; fedilla: ipfaplantxnuUumpofteafloremamplius tulcrunt-, quemadraodum ncc ea omnes quas aliquotannisaluicGallia, Hifpania&Îtaliafiepius inBeIgiumderatas,vclfcminenatas reijcio, quae muratonamus. Itaque hanc plantam , ut &: alias quafdam, in illarum claflcm cumvidelicetconceptojaminipfbbulbo talifolo, nunquam, autrariflimcflorcrefolent, floreeiu'untur,&:transferuntur. Aliquotetia bulbosad me Neapoli mittebatFerdinandus Jmpcratus,quoscum alijs plcrifque curante 111" Viro Ioanne Vincentio Pinello ) FrancofurtiaccipicbamcxeaurbedifccfTurusfubfincmSeptcmbr. M.D.xcni.quosfubfcqucntis
(
anniiiiems.omnibushortisvaldcnoxia/uftulit.
Eo
porrotemporcquoMompelijapudC.V.GuliclmumRondeletium viVebam,
pharmacopxi
Scil- ScUm.
parabant: lavocabatur, atqucex eatrochifcosquiTheriacam ingrediuntur P4 ^'''' CT* poftcaPjncratiumflorcLilijvocaricarpit.Qua:inValentinolittorenafcitur,D.IoanniPla-
cx Mcdico&Profcfforiilliusurbis celcbernmoHemcrocalhsnuncupabatur, quiealiliaceosquidem flores ferre affirmabat,fed flavefcentisautpalhdicoloris. Hifpanorum vulgus flore inveniKîmorts rnios vocat.Itali quidam Giglio mar:xo,apud quos rubro autpurpureo
ri,prxfcrtim Ofticnfi porcu,mihi aliquando relatum eft.
Lilionarcissvs hemerocallidis Valentina: facie.
Cap. xix.
,
QV
n qv, a m cum Hcmcrocallidc Valentina magnam affinitatem habeat eodem tamcn capite non complerendam,fed peculiarc caput illi tnbuendum operzpretium
a
duximus: notas cnim quafdam habet ab Hemcrocallidc alicnas. Semineaiicemexltatiamiffonataeft hxcplantaloanni BidautCanonicoInfuIano, rei Iierbana*(utincelligo)ftudiofiffimo,quiflorisiconemN.V. IoanniBoifotmictebac,isverd
adme,annoM.D.xcn.
Iacobus etiam Platcau,cujus frequensin mcis Obfcrvationibus mctio ,codem anno icnbebat fimilem plantam ipfi incam femine Florencia miffo MarragonisrariiTimi appellatione,quodtameipfe,propterdifrimilitudnicmaliccrappellaremaluiiTec.Sequenceanno,meo "' *-.:. 7 rogatu
i<?8
Caroli ClvsI rariorym

rogacuejusimaginemmific, Sditterisadme exaratis defcriptionem addidit, quas, quo.
Lilio-mrciffus Hemerocallidis facie.
niam gallice loquebatur,Iacinas fic faciebam;

Mitto,uti petieras, icone ejus NarciJli, qucnx
fatione adquifivi,
Lilhmtcipi
htfiona.
&eorum qux
3
circaeam
plantam oofervavi ,defcriptionem. E i v s bulbus Mufcari craflitudine ^cquat, veletiam fuperat, pauloqj Iongior eft multis tunicis involutus^quarum exrima fufca cft
,
fequensfubrufa^tertiacandidionejusradiccs
feu fibra:,graciliores&frequentiores, quaru in Mufcan:fub Aprilisdeniiimfinem (nullosbulbos memini adeo tarde emergentcs)
fenaautpluraproducitfolia,dupl6fereIatio.
raquam Mufcarijfedillis-breviora, &fubextremum Auguftum marcefcentia, diffimili

plane rationc quam tua Hemerocallis Valen-
tiu^cujusfoliaAuguftoemerguntjdeindeto-
hieme viridia permanent Ex eodem bulbobiniinterdum prodeunt caules, ferentes finguli,circiter Iunium menfem^folliculo inclufbs fex aut o&o flores parvo lilio non difllmiles , medium occupahteparvo calice ajbo,
ta
.
in multaslacinias per oras fedto, odorato
in
quofexalbaftamina
flavis
apicibus prcdita,
&medius ftilus albus: fcme in thecis nigrum,

minus
Hemerocallidis iemine.Ego Lilio-narciflum Orientalem appellaremrfedtuojudiciopermitto. Illiusporroeiconcmêxca, quam ipfc Piateau mictebarjexprcfTam hic fubjecimus.
& magis rotundum
Levcoivm bvlbosvm.'
Cap. xx.
TR
P
.
A Leucoij bulbofaradice apud Pannonesobfervabam gencra quorum duo

i
:
>,
prxcocia funr, tertium ferotinum. Pnecocibus addo aliud peregre Viennam allatum,deinde minimum genus in Hifpanica peregrinationeerutum.
1
m vm,
Narcifli autumnalis majoris
folijsfimilimahabetfolia, admodum viridia nitida,no tamcn adeo atra viriditate fplendentia: caulememedio illorum exeuntcm,
&
feiquipalmarem,nudum,ftriatum,inmmum, concavum,membranaceumfolliculum,five yaginulam in fummo ferentem equa unus, interdum alter, rarotertiuserumpit flos ,fex
,
folijsarqualibusconftans, candidis, fedextianguftiore parte veluti macula e viridi flavefcentc infc&is , nutans deorfum fpeclans, exigui cymbah modo, mediumoccu-
ma &
&
pantibusiexflavisftaminibuscumcandicanteftilo.florifqj Spinarappcndicis
,
five
Oxya-
canthxvulgocreditar
ingratus: flori
odorem
,
rcferens, nec
fucccduntmembranaccacapitula, pyri modo turbinata femen cx candido

flaveicenscontincntia,obiongiufculum,dU" rumrradix bulbofoeft, multiscandidistuni-
(extimatamcnfufcaj conftans, &dcnsa candicantiumfibrarumcomafirmata. A AL R ' VS fohanonmultdmafuperiorisfolijsformad.fcrcpant, vcrum aneuftiora OSZZr^r r fir miora funt t ad p fcudo Narciffi vu , garis flayo flofc follorurn colorem ugin f,f um J*^* quodammodocineraccum magis accedeatia cauliculi graciliores, palmares.nudi & concis
' .
&
"
&
cavi
.
Kamtarvmhistor..ltber
L.
it.
,
169
-woium buibof.pt*cox miuus.
Lcucoium
bu'.bo*
j-cox Ey:$ .:..
v^
vK^
*****
zM
,*
eavi c vaginula illi infidcntcunicum fcmpcr florcm (plurcs obfervare no memini) promunt fuperiore minorem, nurantemetiam&pcndulum,atqucfexfolijsprarditum,auorumtria cxtcrnaomninonivea,ahjsduplolongiorahtioraquefunt,radijsque folanbusil]uitrata,auc
fudoc;rio ; alarum modofeexplicant,triainterna breviora funt, &cordis , ut vulgoab impeperitispingicurjformamjfivefagittxcrenamrcteruntjbinisviridibusmaculiscircacrenam foris notata,interne fex viridibus radijs ab umbilico ad extremasoras infignita: medium florcm fex ctiam ftaminula crocea, ftilufquc exilis, candidus , occupanc , odor nullus, aut pcrcuamexiguus: fimiliafuperionbusfcrecapitafuccedunt, minoratamen, &ohvxvirentis formam pene exprimentia, in quibus fcmen altero candidius radix fuperiore minor,mu!tis feflili parte multis cenuibus ficciam tunicis albis conftans, externanonnihil nigricantc, bnsprxdira,
:
&
Proditutrumqucmatureadmodum,ftatimqucintcrbinafoliaflorcmoftcnditvixliqucfa&isnivibus, quasfccundumgcnusnonnumquamctiampenetrat: Maio mcnfc femen maturefcit,& folia marceicunt. gcnus fecundoferefimile cft, incunceque Martiobina folia promic illi djnilia^fedlatiora^rugineictiamcolonSjflorisgemmam utinillocompledentia:cra(Tiu(culuscauhstandem fuccrefcens, unicumfldremvaginulainclufumfufbnct, formafuperiori
Tertivm
j^w
4
^^^
iimilem^duploferemajorem.tribuscxternisfolijsalarummodoexpanfiSjprorfusniveis.inveluti tubulu quemterioribus vero brevibus,bifulcis ut in fuperiore, fimul coeuntibus ,
&
piam efFormantibus,foris plcru mque circa ungues virefcentibus^reliqua parte albis oras ramenfecundumcrcnasviridcsmaculxmficiunt, intcrius vero aut pnagna ex partcviridia
,
funt, auto&oradijsabimisunguibus fecundiim longitudinemdu&is pr#dita:priorisfragrantiam utcumquexmulaturhic flos, fuaviusquidpiam fpiraremihi vidctur : radix fc-
&
cundomajor.
non procul Zolonock Ill.Dn.de Batrhyan oppido udis Iocis fo- x*t*U$. lummodoobfervabam:crefcitctiamplcri(queGermanixlocis:Alterumn6mod6in Viennenfi&Leytanofaltubus, fedetiam plerifqucPannoniarpratis: umbratamenmagisdele-
Primum
rn filva quadam
ftarividetur.TcrtiumBv2antioViennaminfcrrica:pit,Narcifcibulbispcrmixtum,poftannumM. d. xxcu. Scd^fimilcpxnemittebatDoftifs. Imperatus,cummultisahjsbulbis,
Neapoli,fubAutumnumannixcii.cmonteVirgincocrutum.
Qâ rto
\
quinqueaurfex funt foliaNarcirfinis fimilia&
virentia:
equorum medio
lk*>*M<
binisacutioricauhspedalisautampliorafiurgit,nudus,concavus, aliquanculum planus, bus angulis prxditus, viridis, e mcbranacea vaginula quinos aut ieno^ flores fumrao faftigio
&
"'/x!*
proferens,
170

Lcucoiumbulbofautumnalctcnuif.
Lcucîumbulbofferotin.raajus.i.
profercns.tintinnabulimodopendulos/cxarqualibus&nivcisrolijscoftantcs.quorumcx. timatn parccm vindcs macular inflciunt.fcnis intus ffaminibus flavis, medioquc laclco ftilo, apicc viridi infignico:flonbus f ucccdunc magna trigona angulis obtufis capita,pyri in mo-
&
.dum fcrecurbinaca nigrum femcn orobaccum , Lihalphodeli flavo flore femini non abfimifc concinenna: radix crafTa & bulbacca mukis fuccu Jcncis cunicis conftac, plurimis fi,
brisdonacaeft. Scrius faperioribusplcrumquegermmarefolet,acquc

VtUMlll.
&r
Maiodemu mcnfe florcs profcrrc:
VnoduncaxacinccramnisPannoniarloco hoc genus obfcrvabam uliginofis pratis fupra warafdinum anno M.D.Lxxix.Mcmim illi fimile planc,duodetriginraprius anniscruer inPratisLacerxviciniscumMompelijvivercm.
&
Vicnnam Auftri* nafcitufr cujus folia qmdem fimilia.fcd palhdiora.no adeo mucronata, & veluci bifido mucrone prai dita: florcs itcm macuhs cx vindi magis pallcncibus infccli Ahtur hoc etiam in Germanicis
infra
.
Scd&cjusgenusquibufdam
pratisad
Danubium fitis
&Bclgicishortis.
*L.foi.
Q^ NIVM uliculocftpaImumaIto,graciIi, unicum, interdumalcerum&rcertiumfcSSStf: ^s florcm omn.no laacum

,
pendulum, fexfolijsconftancem, &tincinnabulimodoformacum,inodorum,ingraciqueguftus,inquopa!hdaftamina: florcjamaperto,dcmum pro*
dcuntquatcrnaautqu.nacapillanaviridiaqucfolia: radix bulbofa , facis crafTa pro plancx cxihcacc,c mulcis ^lucmofis tumcis compaOa amara,qua: candicanrc mcbrana inrcgicur. Excrcma B*cica,qua Luficamarconcerminaeft, non procul Badajo2, quam nonnulh Pacem Auguftam clTe cx.ftimanc, ad flumen Anam ficam, nafcicur, ubi fub fincm Oaobris SC
&
Novcmbr.sin.cio.cum fuoflorecrucbamVlyffiponcm proficifccns undc in Belgicam cum parvo illo ferocmo NarcifToamicismicccbam: quidiu in pcnfilibusfuishorcis ucruque alucrunc,nullum tamcn,quod fciam, florem videre pocucrunr, an haclenus bulbos conferva-
&
Ktmiwi*
nnt.ignoro.'
Pri m vm gcnus a rhizotomis mulierculis 3ttofet>df/quafi dicas paluftrem vioIam,nominarur:m German.a vcro um plenfquc locis nafcirur,n>rjf* jfjOjutunge bltmwn/ id eft, candidus Fevulgans,quem gclbôrnnngo bforwn appellari dixi, Altcrum ab ijfdem m uhcrculis xtfft t>rpf/ nmopftn/ hoceft, alba viola& nivea:gut,ab infigni vidclicec candorc appcllacur. Serocini majoris nullum vulgare nomcn mtellexi, qucmadmodum nequcQuinci, quod Leucoiura autumnakdicipocem, curaaucumno
bxuarij flos,ad differcnciam Pfeudonarciffi
&
duncaxac,ucpuco,floreac.
I
SCILLA
>
PLANTARVM
SCILLA HISPANICA.
HlSTOft.
1. 1
B E
II.
1/1
Cap. xxu
Scillx hifpanicx flos
& (cmcn
V
V
V
tf
i
*
fecerenonpotuiquinmeisobfervatiombusinfererem, ciimeam &primum emcrecntem^&florcntem/cmincônufta.plcrifqueHirpaniar&Lufitaniaclociscruerifti. major,retus,nudus, abfquc folijs, plun- sdtutubvero Scilla: caulis plerumque cubitalis aut Est ' miscandidis&ftellatisfloribusornatus, Afphodeli minonbus, ornirhogalo majon (quod
<J5 exhibuit,
CC
ll
&
hiftoriam pleriquedederuntrfed quia nem ha&enus legitimam ejus iconem
(utiveriffimeTheophraauidamScillam Epimenidiamputant)valde iimilibus,quiabimis
ftusHiltlib.vii.cap.xii.fcribit}cxplicariincipiunt,quemadmodumAfphodch&qaarundamaliarumbulbacearum ftirpium flores:his fuccedunt triangulacapitulacomprcfTisan2ulis&velutinania,inquibustamennigrum,planum,paleaceumfemen:quinquc, fexauc Dluradcmumemergutfoliahliacca,lata,vindiaadmodum,denfafivecarnofa,humiexpancraffa crt, multis tunicis albis lento fa, nonnih.l carinata:radix dita,muldfquecraffiufculisfibriscapillata.
quodam humorc plenis prx'
Augufto
Lufitamaf &Hifpama:locis, Floret x*t*Ut. nafcitur fupra01yfipponem,& plenfque alijs Copiosc &Septembn, femen Oftobri Novembri maturefcit: foha maturo jam femine,
. f
'_
.
&
&?xaadocauIe,emerguntNovembri&Decembn.
G r jec
o->c/AAa,Latinisetiam Scilladicitur,cujUsPhniustriagencrafacit,mafcuIum Stmms.
fohisalbis feminam n'ieris,&tertium Ceboffa alforwa appellant. minus afpero,vel,ut Theophraftus habet,larviore.Hifpani illam Cumporr6Epimenidiafcina,teftePlinio,edulisfit,Hemerocalhdemvalennnam,illai sdUtfimt
cibisgratum Epimenidium.quodanguftiorecftfoho,
&
cffenonDoffe,cmiffimoargumentocftcxcmplumdeduobuspifcator.bus,quodinterdum.**. CVRondcletusrefcrrefblebat:idautemeftcjufmodi.Iftorumpi(catorumalrercultrum, fucco intinaum,fodali, quem oderat, cibum fumpturoadpoHcmcrocallidis.eoconcife,

fuit-ilIcbonaifidci,necinfidiasmetucns,carncspropofitasfccat,ijfqucvefcitur,abftinentc carnes cderat.fublatus. premi negabat:poft paucosdeindc dies mifer illc,qui aho qui fc fame
Pancrativm.
Cap. xxi
i.
t
PA maîscarinata&quodammodofurrecla.
Abunde crefcit in
ampliora,Iongiora, t i o amplitudo major cft,cxtimx tunicserubent/oliaque ncRa

Hifpaniar meditcrrancis,adco rufticis exofum,ut
.
t*ncr*fmm.
n me ejus bulbos crucn,
N4 ,,rt .
tcmadmonerentnedeguftarem.prarfcntaneumcnimcffcvcnenum.Germinatcum^cilla: confpexi. autcm,aut fcmcn fcrcntem numquam hanc plantam floicntem
ttmin**
\
Cakoli ClvsI rariorvm

Pancratium.
Fabianoautera Ilges, utadmefcribebatan* riOM.D.xciianpenfihbushorcisnonmodocau. lem protulic, fedetiam plurimosflorcs fpicseinftarineonafccntes, fexfolijsconftantes,
lcillx
(quantumexpi&ura, quam epiftolxconjuhxerat,colligerelicebac)florum xmulos. UayzfMnov <r*/AAaGraxiSjPancratiumLa*

tf
tinisdicitur, Hifpani
>
eodem quo
.
fuperioreai
no m ine donant Cebolla alharrana Dioscokide tcfteSciltevires &prcparationemhabec, eodemqueponderein morbisefficaciceraflumitur: cuitamcnmitior,quam Scill#,facultasineft. Pliniuseafdemfacultates, at-
que etiam plures illi tribuit. Hilpanis rufticis, licecexofa, aliquotamen in ufu cft nam aqua, dumillaaflatur, exftillantcicabiem uciluerillU ni,& curari mihi aflerebanc.
:
/r
r ^
primum
bvlbvs eriophorvs.
Cap. xxiii.
bulbus ,cujus florcm HIc Belgica videre dcfideravk. tanto tempore Nam eum
eftille
Iacobi Antonij Cortufi patricij Patavini.plurimisannis fummadiligentia ifticexcoluimus, atqueadhibita omni cura, ut ad florum generationem pernadti
viri
munere ampliflimi
BulbusEriophorus,
ducercmus,fubindeetiam mutatistcrragcneribus.fedoperam lufimus: inmaximatamcnaruplitudinem excrevit, &C fe mirum in moduadnata /bbole propagavit Et poftquam acceffic Illuftrium quorundam Venetorum qui ad nos
.
fcripferuntteftimonium,ejusflore(tamctliplus
dccenniobulbum
infuishorrisaluiflent)
fafrurti cft,
num*
<juam confpexifTe:
urfterilcmeflc rautato natali fblo , ncque florem profcrre arbi-
trarcmur, prxfcrtim ciim id vitium numerofa nucleorum prolc abunde compenfaret. Vcriim aliterremfe haberc, anno m*. d. lxxv. mcnfe Ivf aio dcprehendi. Nam cum prarcedente cum annurn brutna aliquotilliusbulbos iW/?ir/majorisnominecum
pIerifc]ueaIijsrarifTimisplantis,Conftantinopoli rediens attulifTet Philibertus de Bruxella , cujus ante memini , ex illis nonnu JIos pro noftra
&
concre<Iidi,parteinpeniilihortoC.V.IoanncsAichoItzius Medicus Profcflor Vienneiis : mihi omnes perierut, ille ver6 duos confervavir, quorum alteretiamfloruitnon fineingenti mca tetitia,
tcrre.
amicitia mihi dedifTet,parrem ipfe
&
<juam omnibus rei licrbari ftudiofis , iftius bul-
fcuIptore,atquedefcriptione in Appendicc adHifpanicas obfervationes , illoipfoannoteftatam efte volui. Eam ciim denuo Pannoni*
bifuisfloribusonuftidelincationeadvivumexprefsa apericiffimo artificcMartino RotaS.C.

tis
cisobfervarionibusevulgafTem , fignificavit mi=hi Generofus Dn. de Longarre ipli etiam Iunio anni m.d.xxci i .flores dedifle. lhi vcro, ab co
tcmporequoiconem dehncari curabam

florem
illius
viderecontigit, licctmultisannispoftcabulbum alucrim mnafcecunditatc plurimas fbboles procreantem.

tHlbl
$ft%m
numquam
SVNT
fk$ri bijl.
crgdBuIboeriophoromultaoblongafolia, Hyacinthinisfercfimilia, nonNarciflin/s,
# \J\ ciTinis.minuscarnora&rucculenca^durioraetiarajViridiajmucronatajingratifaporis.quibusminutiujrneetiamconfradis.tenuiaquaidaftaminainftartelaearanearumdiducipof. (unc.Ex horu medio caulis exit cubitalis,aut amplior,retus, Scinlini caulis aunulus, larvis, nudus,virefcens,fupremaparceadca;ruleum colorerendens,oblongamq;acdenfam velu-
PLANTARVM
HISTOR. LIB. II.
tifpicam,indenosvelpluresverfus,ancequamexplicetur,diftinclam,primumviridem,(ed paulacim(dum fefcexplicacin florcs)ca:ruleumcoloremconcrahencem: floresfenisfoliolis ftellatim expanfis conftant,triangulo umbone in medio proruberate,Hyacinchi autumnalisfloribusvaIdeiimiles,inodon,cxruleicumfuis,quibusinfidenc,pediculis,&incernis ftamin^bus,quorumapicesiniciopurpurei,ubifefeexpanderunt,pallelcentcquadamvelutifarinaafperfifunc. Incipicrlorereabimo,ucScilIa, &reliqua:magnaexparcebulbacea: ftirpes,floresracemiautfpica:inftarconfertoshabentcs,folet.SemcnobfcrvarevoIuimu5, fed flores admodum caduci ftatim marcefTere coeperunt, rcli&is rantum in caule pediculis deciderunc.Radix craffa bulbofa eft,e plun mis tijnicis albis contexca,comencofa,& velutiaranearumtelisobfita, multos ut plunmum bulbos adlatera adnatoshabens,'& craffis oblongifque fibris nitens.
,
&
&
Eriophorus Peruanus. r
Vy*
.
<v>v'
ALiVDporroelegantiffimumEriophori E"'^*
genusaberuditiffimoviro DoaoreSimo- '<* m ' ne de Tovar Mcdico Hifpalenfe celcberril
._
_.
>
r
mo.anno M.D.xcvi.accipiebam,nunquara
ante mihi confpecrum,quodjam defcripto
P
Vy
J-
adjungendumputavi. MvLTAidexradicepromitfolia.furrccla
initio,deinde in terra (efe inclinantia,defa, carinata,inftarfoliorumHyacinchi,viridia, Jpledenriaq;,que; minurim cofrata,cenuif-
umaftaminaprebec.haudfecusacPrimum
genus:incerharcfoliafefquipedalisnafcicur caulis.teres interdu &gracilis,firmus tame,
nudus, virefcens, qui
fummo faftigio pluri-
mos fundit flores , initio quafi in fpica congeftos,deindeabinn"mofefeexplicafeincipientes &in lacicudine expandentes.fex fo-
deprehenduntur,colorispurpurei,circa umbilicu autecarruleijur&prominensumbojacqjfena quxilluambiuncftaminulalaca, flavisfeu

pallidis apicibus prardica, fingula floru folia
liolis ftellatim decuflatis coftare
perlongicudine fecante vena ex acro purpurea odorvaldecenuis&exiIis: oblongis

;
verdgracilibufq; innitucurflores pcdiculis ex vindi purpurafcecibus , quoru finguli ex:
appendicularu candidarum membranacearum finu prodeut: floribus fucceflerunc trigona mucronataq capicula , femen con;
&
tinentia
"
m
rotudum, nigrum femini Hyacin-
chiAnglici feu Belgici par.bulbusejuscraf-
fus,longiufeulus&quodammodo pyrami-
dalis,exaIbo flavefcens (cujusfquama:,perindeacinpriore,molIilanugineplenar; infima (edemulciscraffiufculisfibris prcdica: floruicexcremo Maio infequence. Cecerum,cum diligenter hanc ftirpem confidero,&cum Hyacinchi ftellati Peruani ico-
neconfero.plurimisnocisconvenirecomperio, &illaipfaiconehancftirpem ,aucillipa-, rem.exprefTam effe.parne mihi perfuadcoullud foliim incereft,quod iconi folia non cannata,fed medio nervo procuberance &fublevaco adpicla finc,tum radix nimis obtufo mucrone.Hanc obcaufTam Lectori optionem rclinquo,utquo loco volet, iconeru adaptet. Epiopopy, Lanifcri nomen huic bulbo inditum,ob tomenti copiam, quod lana: modo in Komi. ftamina diduci poteft. Theophraftusincerveceres,lib.vii.Planc.Hift.capxm.eriophorimeminicbuIbi,ilIum inliccoribusnafci,lanamq fubprimiscunicishabere,exquarog^&alia:veftesc6ficiancur: deinde,quod incernum eft in eo bulbo,mandi:cujus in hoc nullura periculum fecimus. Ejusetiammeminit Pliniuslib.xix.Nacural.Hiftxap.il. TheophrafticeftimoniumadAthen.xus lib. Deipnofoph. 1 1. ferens: Sed fatis mirari ncqueo,quofdam fcribcre non cffc vericos, Dodonarum vidiffe in III. V. Ioannis Brancionis horco eriophorum illum bulbum, cujus iconem exhibec in appendice ad Purgancium hiftoriam cum tamendifcrce fcribat.criophorum quidem vidi(Te(primum
;
&
videlicec
m v.idelicetquem hoccapitenosdefcribimus)acflorcmnumquam. Iconemautequamiftic addidic,accepcam fertilli,qui, me urgente, eam miferat. Et certe Dodonseum aliquoties admonuiflc memini,ne cvulgarcc,quod mihi admodum fufpecta cffet illa icon.
174
& CaROLI CLVsI RARIORVM
Hyacinthvs orientalis.
G a p.
xx
1 1 1
1.
DE
Hyacintho orientali quidquam fcribere non crat animuSjquia a plerifquc prodita eftejushiftoria: cum ve.o de ifto florequajdamobfervaverimabilhs vel nonaniHyacinthus
orientalis.
5.'"3
CAA'
madverfa,vel negle<3a,prater inftitucum faclurus non videor,fiea hic proculero.
Hyacinthus or.
7rXuavS-\c;.
Hyacimb.
erientaln.
Pr ate.r
illum ergo qui
omnibus jam fatis notus cft cujufque florcm coloris intcnfio,
HyMor.
*..*,.
prodiens maior craffior,v,cenos aut plures flores proferens.alijs quidem fim.les, fed ex cineraceo quodammodo purpurafcentes, omncfque ,n unum lacus propendcntes , reliquis non minus odoraTos: femen.ncriangul.scapicibusminusalcero.
illa
non admodum mperabat:,cd foha firm.ora erant,caulis ctia
nevelrem.flioneadmodumvanaredeprehendi(namtotusquaficarrulcus,velfubcineraceus^vcld.lutiuspurpuiafcens&hilarâutfaturatcpurpureus&adviolxnigrarferecolo. rem accedens .nvenitur).n meohortuloalebam.cujus bulbus reliquorum magnitudinem

inter
h * bmti non eJ u ' dem ûm macrecoloris, fed purpureos f flond.orcs,&fub.ll.sb.nosramulos,quorumfinguliquinisflor.buserantonufti:fequence
&2S tru% ?
Ve
2S,
SS^*
'
r m diligcnnffimus&cruditionisponcontcnendai Iacobus Plateau mihi fcripfic, y Hyacinthum alere ftvaldc amplis folijs^magno.ctaflb, firmoq caule, multis flor.bus pra> re n add,dlt ' fed lconcm mifit Hyacimhi polyanch, majoris nomine infigniJ r n?ll nTh" B tam,qualemhicexpnmicuravimus.
;
qUid U 3m rpen Id ,ato fo,io faturatius virefcente prarditam , cujus ? 2 ?r 5 cauhs etiam craflus,firmufquc,fed n ferend.s floribus parc.or,utpote qui plures denis non dec,c6fq non ad latus unum fpedates coverfos, fed omn,
rÛ
;
&
lacere arqSalifcr quafi
^âciuspurpurafcences:cap,caet,amfaturat.usv,rcnt,a,quafi
fpX"
3&5T
ro ab neftorf,feminc a me communicato natus
eftHyacinth, bulbul, qui Aprili menfc anni
Plantarvm
Hyacinihusoricnr.woAwâlcer.
histor.
LIB.
II.
*7J
Hyacinthusorient.nivAjs,
anni M.o.xxcr i.florerc ccepit,
& fequcntibusannisfimiles primis florcs proferrenodefijc
Ejusfohaal.jshmiliarun^paulotamcndjlutiusvirentiajnterquaicaulisemergitratisfirrous/enos.feptenbsautplures (habuienim duodenos&quacuordecim) interdum flores proferenscrafnufculos.interioreparteomninoniveos.foriseciamalbos/edquorumexternatriafohaada^poAst/xoj'
coloremquodammodoaccedunt, non miniistamen odoratos quam fupenores Hyacinthos ijs fuccedunt trigona capira dilutius virentia, femcn etiam
:
nigrumcontinentia:radixfanscrafla,candicans,muItisfibrisdonara.
ANNoporro M.D.xxcvii.ByzantioaccepicGenerofaDn.Vngnadinmagni munerisloH. r :, co,&pro Hyacintriisniveoflorc,quacuorexiguosbuIbosareIiquisdircretos,quOrumduo 3w.

candicances eranc.ahj dduce purpurei &colons admodum floridimcriufquc generis unum
ttiihi
dedit:
purpureum ucnque fiibfequens hiems corrupic tamctfi mei magnam curam

,
habuernn, alcerpaucosdedicflorescofqucomninonivcos, altcrominores, utetiamtota planca mulco cenerior & infirmioreft. Diverfisaurem ab utroque,quiproalbo Hyacinchohaaenuseft habitus.cujufqucunim.mwL cam ftirpem a C. V. Alphonfo Pantio mifTam alebac in penfilibus hortis IlI.Ioan.de Bran- **
cion.ciim
Viennam evocatus fiim ex Belgica hujus pofteaplures bulbos Vienna illi

: .
nam iftic fatis frequens erac,cum valde fic liberalis in fobole eenerada Sunc verd illius flores ante quam explicencur,albi,fed aperci oras cantum albas habec, reliqua partc quafi carnei colons.cum
mifi,
tamen fenefcere incipiunt.fere
omncsHyacinthosha6lenusaccepcos2'W/appelIationemiferunt,addira2f voce/W/,cum Indicum, vclaliaquapiam, cumlocumundeacceperint,indicarevolunt. Florentomnes Apnli.
TvRC
toti nivei fiunt.

<,
CT;4.
C et e r v m
huic capiti
anne&endam cenfui raram quandam plantam,necanteannum
M.D.XCIUI. mihiconfpectam, cujusfaneprimamcognitionem acccpcamfeioBernardo Paludano,Medico,virodo6tifllmo,mihiq;amiciflimo,& (fi quisalius ) naturaliumrerum tH-ntifllmo.atqueearumopulentiflimumatqueinftrucliflrimumpenuhabente.Ipfisenim tfyarî Cal.Decembris.hujusftirpiscauIemabilloaccipiebambipedaleautampliorem.firmum, inikihiinonconcavum,enodem,quemtamenperintervallaambiebantocl:o,autnovcmfoliain- """*' condito ordine difpolita, &: ipfum mediaex partc ample&etia, ut nodorum quandam (peciem prxberent.circa muin longiora,& latiora,fuperna partebreviora omnia tame carii
nata,diIutiusvircntia,fatisdura &:fiqiiisvelinminimaspartesconfringeret,velutifenuiC. fima ftamina,in!tat foliorum Eriophori vulgaris divulfbrum oftendecia;fummuscaufis dcs
fincbat
i7S finebacincfuodenosaucpluresflores(quorum unicusdutaxatapertus, reliquiadhucclaufi)confcrtira
& in fpicquodammodoformamnafcentes,unciamlongos,fummaparte in
& breviore ftilo:odorarusne fic.an odoris ex& media ex parte confradtum accipiebam qualllis
:
,
fexlaciniasaliquantulumreflexasdivifos,florumHyacinthiAiiaticiinftar,fedlongecraf-
fiores&magisfucculentos.nonminusforfan^quam malicitrij flores/exftamimbuse medio prodeuntibus (quoru m apices pallidi) pers,me lacec,quia (atis afrMum vccturi
Vomtn.
lemautemradicemhaberet,noneratad(criptum. ^ lndicmflortm album issa porro fuerat Paludano haec planta.cum infcnpCione,B*/j
propcer cenuiflimailla , ucdixi.inftarrela: proferens rtons Hyacinthiorientalis<tmulum: cgo, aranearum ftamina,que. cauli inhxrcncia foha.vcl minucim confra&a reddebanr,Eriopho-
rigenusaliquod arbicrabar,camecfi &caulisfolijsornatus > &florumformarefragarencur, necradixmihiconfpe&aeflec. Excpiftolacamen,quam bienniopoftaberuditiliimoviroD.Simonede 1 ovar(quiPaludanoplancamcommunicaverac)accipiebam,cumaliquocejusplancaj,tuberibusverius, quam bulbis, fcrupulus mihi inie&us eft , an ad Enophori genus commode referri poiTet: ccenira in hunc modum fchbcbac.
/
Hyae.Otien^
Hyacinchus Indicus cuberofa radice.
PlantjE Indicar,mihi Hyacinthi Orientalislndici indigccaca: bulbus, pluribusad-
taiulndkm*
nacis cuberibus fe propagac, e quibus
multa
prodeuntfolia humi fparfa,oblonga,angufta,mucronata,allijfoliorumaTmula,atque ineorum medio coplurescaulesafTurgunc
non raro altiorotundi,16gi,bicubitalcs, rcs,ac fere tricubitales,duriufculi,lcves,minimi digiti craflitudinem nunqua fuperantes,undc, ob nimiamillamlongitudinera
ac tenuitatera infirmi oblique quo tepore
,
\
&
floresferunt,feconrorquent,&humiplerumque procumbut, nifi bacillis aut adminiculisfuftineantur: hosautemcaules,per

intervalla
,
fingularia folia alcernacim laca
bafiambiut,brevioramultd,fedmagisacuminaca,quam circa radice: acque in eorum fummo permulti fpicacim cohercnces infidenc flores,candidi,Hyacinchi oriecalis floribus fimiles: hanc vero plancam Eriophori
bulbigenuse(Te,nonfacileafTcnciar. Hxc Tovar adi'pfum enim (cripfera, exijs, quas in folijs cauli inhxrecibus deprehenderam, notisEriophori genus mihi videri. Et cerre qu# mittebat , quxque ab 111 mo
;
Comite Arembergio
poft accipiebam cu-
bera , infequcnce Sexcili folia produxerunc longa.humi fparfa,carinata inftar foliorum Eriophori,fed anguftiora &16giora, in mu-
cronem longum definentia, fefeq; invicem

amplecrentia,quemadmodumIridisIatifoconfradta, non fecus in ftamma diducebancur quam liar, caulis expertis, folia, qua; vulfa breviora iMa cauli annexa: radix tuberofa eft, Ari igyptij, (ive Colocafia: inftar , (ed longe
&
ny sc.indi. "V uber 'f*

_*_*_
minor,adnatis fepropagans,nonnullifquefibrisprxdita, utcxfubjedt.aicone viderelicet. Itaque fi Hyacinthusnuncupandaerithaxplanta,Hyacinthum Indicum tuberofa radice,

appellare licebit,
_
*#jf-MA/y-l
1 1
__ll__._l_.__k.
Hyacinthvs hispanicvs.
jiysc,
Cap. XX v.
ijp4 .
niem.
Hyacintho non fcripto valde abfimilis y\ O d o M je non adeo fplendentia nec humi ftrata non eft hic Hyacinthus: folia tafed potiiis furrcda breviorem \J men profert
i
,
caulem,flores dilutius purpurafcentes,& ad carruleum colorem quodammodo tendentes, quorum odorctiam magisobfcurus: (emen,radix,fere conveniunt. Floreteodem tempore cum Dodonan non fcripto,nempe fub Aprilis finem Maio. HuncinHifpanica mea peregrinatione non obfervavi , (ed paucos anreannose BelgicS
&
Generofo Dn.de Longatrc,Hyacinthi Hifpanici inodori nomine. Vndc porro illehabueric,tniht incompertum.
miffurrf accepi a
Cetervm
Plantarvm
Hyacinthus Hifpanicus.
histor liber
Cetervm
tu
177
Hyac.no
/*'*''>
*****'
nonfcriptumDodon*i,non
modocirca Machliniam& Bruxcllasnon poftremas Bclgicar urbes inpratisquibuldam&: filvulis nafcentem confpcxi fed Gallifi parte, Belgicse vicinr, vulgo Picardiadi&,in lilvuliseruidum Lutetiam proficiflerer:nuf:
quam tamen
abundantius, quam 10 pratis herbidisquc locis Londinovicinis, &C etiam
longius abeaurbe diflitis,ubierucre memini quicubitaliconftarcntcaule, tricenosha-
&
bcrent flores , raodo inteniius purpurafcentcs,

criam omnino niveos (quales ctiamapudBruxcllasnafci folebant) vel mcdia ex parte purpurcos ; aIrera candicantes: fed carnei coloris eciam mveniri, non modo ad me perfcripfit honeifcus vir,&'diligens pharmacoparus Iacobus Garetusiunior Belga, venim etiam binoscjus bulbospoftca miiit,quorumaltercorruptus,alterclcgantcm carnei coloris florcm tulit,M.D.xci.cicinde midilutius, aliquando
modo
rum in modu m prolibus aucius cft.

'*;*;
Hyacinthvs obsoletior Cap, XXVI.
hisp.
QVin a aut fena habet
hic Hyacinthus Hyaccbfd folia, oblonga, carinata, fucci plcna co- Hi/P-fmtM
, -
JJyacint obfolcti coloris Hifp.ferot
lonsexcineraceovirefccntis, Mufcari folio- hlI,mM rum *mulafer, anguftiora tamen, flexibiha, otbtculato ferme muctonc,candida vcna interiorc parte per longitudinem excurrente, 111..
grati faporis; proditcaulisemediofoliorum, pcdalis longitudinis, vcl criam amplior, gracilisjfirmus tamen,nudus, denos,
u
/
f
duodenos , in-
? fyy
<>
tcrdum eriam viccnosfloresperintervallafercnsdeorfumfpe&antcs, Hyacintho Anglico n n multiim abfimi!cs,fenisfo!ijsconftantcs,
****'
\f
K!
quorum ternaextcriora valdc reflcxa funt interioranonadeo, fed vcluti tubulumquemd irri imitantia; color in his valde obfoletus, ut
,
ex purpurco pallido vircfccntc pcrmixtus vidcatuF,odor nullus; fcmen fert in trianli

,
&
guIiscapitulis,planum,nigrii,cartilaginofum, circinat* fere rotunditatis , fcilhe femini pa?ne parrradix globofa rotunda,multis candic an -
&
tibus tunicis conftat ,

parteprarditaeft.
& numcrofis fibris
feifili
SpontenafciturquibufdamHifjxini^locis, linde primum in Belgicam delacus , nonnullis amicisfloruit,aquibusfeminecommunicato, natarmihi funt planta: Viennx, qua: aliquot
annisnullum fementuleruntrannovero m. d. xxdi.&fequcntibusabunde, quinimofeminaM. d. xxc 1 1 1. nata,atquefimulacmaturuiffenccircamatremfata, 1II0 ipfbannogcrminarunt Septcmbri, quxdam ex illis plan-
&
biennio poft flores dedcru nt , deinde capitulafuumfemcncontinentia. Serogerminac, &folia in Autumnumfcrvat: IunioauremcuLilijsfloretjfloiesetiam, femine ex eodem capitc excepto natarum ftirta:
fnritim
pium
variare fblere
obfervabam,
utalijalijs
obfoletiores confpiciantur.
Cvm
78

Cvm
&
in Bclgicam amicis primiim mittcret
Hyacinthôbrolec.Hifpan.fcrot.fcmcn.
Ktmin**
hunc bulbum Francifcus Hollcbeque, Rfgis Hiipaniz Simplicifta
& hortulanus in Arar joez^no-
mcn adfcnptum
neracei
crat Hyacinthiflore colorisciterrei . Et fine dubio inter Hyacinthi

i
generarecenfendus eft,
bi
a Holitkt-
<pm*pu
Addideratpmcrea fequentes bulbos, vnum quatuorautquinque floresgeftantem alb^campanula* modo efformatos ; Alium campanuke
etiam flore fatis magno ad terram inclinato, flavi intuscoloris, foris purpurei tertium flavo florc fuperiore parteaperto alium flavo humili florc, cui femen (imile Amotts Narciflum juncifolium albo flore: Narciflum cxruleo florc: Pfeudo-narcifli genusadmodum exile alium montanum ignotum Croco filveftri fimilcm : Hyacinthum brientalem Hifpanicum &TuIipam Hifpanicam, cujusantemcmini. Equibusnullum fuperefle puto , prxter Pfcudonarciflum &: Hyacinthum Hifpanicum, quorum defcriptionem
:
mm
fuis jam locis inferui*
MVSCARI.
Cap. XXVII,
Conftantinopoli hortis,ultra Bofphorum in Afia fins, primum noftra: Europae communicataeft hatc planta.queob fuaviflimum
ni
odorcm
Mmftttl hh
filentio prarmenda
e
Mufcariobfoletiore
florc.
H
-
a b
minime fmt. t autemquina autfena oblongafo-
lia.humi difFufa, oblique inflexa,caniculata,fa_tiscralTa& fucculcnta,Hyacinthicomofi majoris, five primi Matthioli, folijs perquam fimilia , &, renuia ftamina, fi rumpantur, etiam oftendcntia, non aded tamen abunde, ut Eriophori folia. qua: ciim primum germinant, vel purpurafcut, autalbefcunt, interdum pulcherriraorubrocoloreni-
&
verno tempore erumpitfatiscra{Tus,rotudus&nudus,admodurn

caulis
tcnt.
Ex horum medio
infirmusprofuacraflitudine: hunc a mcdio ad fummum ferc raccmatim cohaarentes ambiunc flores,urceolispropemodumfimiles,initiointerdumpurpurafccntes,autvirides,deindeexpurpuCtlorii floris
ra virentes,aut
cu viriditate albicantcs,
vmtttu.
nonnum-
quamfubca:rulei,aliquandonigricanresinitioffve faturatepurpurafccntes, deindepallidi velflavefccntes,velabinitiopallidi,pofteaflavi,poftremoubi tabeicere incipiunt, nigricantesautpulli, ijque mucronequam inalijscrafliore&obtufio-
mterdum,qui marcefcere incipientcs gratifiimummofchifere, aut aromatum odoremrefere

,
graviusquidpiam &narciflinumquodammodofpirct: intelligo& niveo omnino flore,atqucetiam egregie rubente inveniri.quos fane mihi videre nondum contigic. Omnibusfucceduntpragrandiatrigona&veluti pinnata capita, in quibus femen contineturnigrumjrotundum^magnitudineorobijaurfeminis Hyacinthi primiMatthioli,fed majore.radixfubettmagna,albicans, multisrunicisccparum modo contexta , frequentibus craflis hbris ex ima fede prodeuntibus firmata,perennibus,necfingulisannismarcefcentibus&pereuntibus.utHyacinthorum, Narciflbrum, Tuliparum, LiIiorurn, &mulcarum aliarum bulbaccarum ftirpium bra: . Ab imo flores explicare incipic
runt, Iicet qui flavo colore eft ,
&
ut carce/"
Plantarvm
Mufcari flavo florc.
histor. liber ii
v
179
Mufcan caulis fuis filiquitfbnuftus.
botryodem florcm ferentes; Obfervavi interdumhanc ttmkA. ftirpcm,caulem mbinosramosdividerc,quonim finguli multisfloribusonuftifuerinc. Ad Hyacinthigcnerahancplantam finecontroverfiareferrideberc, nemo eft in /3orutcartcrarbulbacca: fpicatum vel
.
r/* ftadio mcdidcritcr verfatus, qui nort agnofcat. Ejus verd primam nocitiam ampliffimo
virolacobb AntonioCorrufoaccepcamrcferimus,quiilIam 111. Ioan. de Brancion fummo meo amico, tamquam fratn chariffimo , antc multosannosin Bclgicam ufquc mittebae T/foWinomine. C. V. Matthiolusejusiconemomniumopinionc exhibctComment.in Diofc.cap. DeBulbovomitono, nullaramenaddita defcriptionc. Conftantinopoh vcrd> (undeprimumed perlata fucritadhuc ignoramus) fcmpcr mifla fuic vcl -JMufcart, vci Mufihoromi aut LMufcurimt appellatione ob jnfignem odons fuavitatem qui ad eorum paftillorum fragrantiam,quosexbenjuin alijfque odoratis parare folent ,quodammodoacccderc videcur: eandcm ob cauflam nonnulli etiam Mufcbtogreco vocant.
&
Hyacinthvs comosvs byzantinvj.
Cap. xxv iii.
QVate rn a, quina,aucfenainterdumhabctfoIia humiutplurimumfufa&expan- nsutmtt

fa,nonnumquamprocumbentiaduncaxac,obionga,Hyacinthi primi Matthioli folijs bjf*t,*i valdcfimilia, latiorctamenmucronepredita, &inlatenbusvclucitenui lanuginc obfita, tnam + >rxfertim infima parte,circa eorum cxortum,ingrati guftus & naufeam facile excitaturi: ex lorum medio,pedahs,nonnumquam major, nafcitur caulis, teres & rotundus, nudus, incus : ungofus, foris viridis larvifquc, quem a medio ad fummum fexageni plerumque aut plures ambiunc flores oblongiufculi,oris in fex laciniolasdivifis,fex ftaminulis purpureis incus prx1
mcleganris coloris: pediculi quibus flores nituntur, initio breviffimi funt, deinde paulatim marcefcentibus flonbusexcrefcentes,quatuorunciarumautampliorcm longitudinem adquirunt,ficuttotus caulis fuis floribus ita cxpanlis onuftus , afpcrgillum non miniis referre videatur , quacn Hippurisquoddam gcnus caulis fuprcma pars cum florum pediculispurpurafcit: incipic florereabimis: trigonadeindecapitulafert,exigua, proplancaramplitudine.inquibuspaucum femcn.inccrdum in finguliscapiculisunicum duncaxaC,rocundum,nigrum, Hyacinrhi comofi majoris femincminusconcinecur, incerdumnullum , nam uc plurimumcapicufa inania func,nec arbitror unquam pluracollegifle ex unica,quam habebam planta , ternis feminibus,auc (quandoplurima)quinisaucfenis:radixrocunda, bulbofa, multiscandicanci,
diri,inodori,initio candicantcs,dcindc
cum marccfcere incipiunt
fufci &:
bus lunicis conftat,exteriore fubfufca,& bafi multis fibris albis fulta.

Circiter
i8o
CaROLI C
S I
RARIORVM
Hyacinthus camofus albo flore.
Hyacimhus comofus Byzant.
W
Circiter annum
TtmpHi.
m .d. lxxviii. priimim allatuseft Conftantinopoli cum alijs varij generis
bulbis,Mag>V. Pauloa Trautzon QxhxcxzxAx Marifcalco a fecretiore ConfilioT tn cujusfuburbanopaucos bulbos videbam Maijminoflorenresanno m.d. xxc. Exeodem rcmpore nullos miflos mcmini pmer unum aur altcrum , duntaxat femcl atque iterum : quia forucannonexpetitur,cumnullafloriseleganriafitprxditus.
&
JZttnin*.
ego
vo nomineaTurcisinfigniatur,melatet:nam Mufcari bulbisfempcrpermixrusfuit: Qpropter
mofum Byzantinum cognominavi.
comx & florum quandam cum comofo majorc Hyacintho fimilitudinem
co-
fmliblZ. r * pcrpufillacomaprxdrum,cujusfloresobfoletiomcolorisalbicantis,Byzantinifloribus(a. tis accedunc , pedicuh tamen florcs fuftincnccs in longitudinem non excrcfcunt, femcn&
C E7J: R M
huIcnon aamodum diffimilem & in Belgic5,& Vienn* aluimus, nulla aut
"*
I.
II.
radixfatisconvenmnt.Vulgareejusnomen,Hyacinthuscomofusalboflore Hyacinthi porrd illius primi Macchioli five comofi majoris a quibufdam cognominati, qu.inmultisorbisChriftianiprovincijsfpontenafdtur, duo in Pannoniis genera obfervabam. AIterumpra:cox,!atiorefolio,craffiorecorna, melegantitamen, majorequebulbo. Alrerum magis ferocinum anguftiorc foho,renuiorecoma, laxiore verd & eleganciorehujusflorescomxproximi.excarrulcopurpurafcuncejufdemquecumcomafunccolorisqua: nocain pnoredefidcracur.-bulbusenam minor. Prarcox^Maio.hoc Iunioflorcc SEMiNEaucemexHifpanijsannoM.D.Lxxv.Hyacinchioriencalishifpanînominemiffo (cujus camen duo efTe genera ftacim dcprchendi, nam magnicudo difpar erac) Viennx
,
Au-
bulbacearplancemihi naca: funt,que candem duo Hyac.nchi comofi majorisgenerapcpererunc ,a vulganbus nec florum coma ,nec fol.j s difFerencia, nifi quod alcenus folia latiora &Mufcarifolijsproxima,!neuntevereduntaxatcmergercfoIebat;alcenusanguftioralon"""-"gioraque,eciam -'-~antehiemem:minutiusfemcnHyacinthicomofimaiorisa?mulumerat
ftria:
tcrumcrafliusM ^"'""^""P^^fim.lcsquaradeocaufafuicutfeparatimfererem. in j I lud aucem pccuharc in nonnulhs ut prarmatun florescxcufli ,nigrum fivc
,
al-
fuliginofum
Belgse
pollinemfpargantuftilaginiferefimilem.
Xotmnj-
Vvlgarem ucrumêVngariappellantiT/^^wJdeft.Serpentinamccpam.
Brabanti,ttttfrd/hoccit,AfpcrgilIum
proptcrcomamafpcrgilh inftarexpanfam , Hifpani e a liu cicon.arum. Non dcfunt qui Pericarpum bulbum Phnij cfTc cen; f,"it' M ^^-fent,cujiisduMfpecicseffedicitlibroNat.Hift.xxv.cap.x.corticcrubroaltcram,alrcramniropapavcniimilcm;iedextam muciladefcriptione,quisfentcntiamc6modeferre queac?
W"?"
Illvd
Plantarvm histor. xiber

IllVD autem vercdiccrc pofTum
,
it.
(
i8r
na#i quotquot ay*t t*mn foleo,ut dc iliarum faftirpes invenio mihi parum cognitas,vcl ante non confpc&asjguftare n m '*" appctentiam mihi fecerit * porecommoJtiis iudicium fcrre potfim ) qui majorem vomendi f{toHyacinthomajorecomo ro eadecaula, lllorum fcntentiain probare nequeo , quiin
:
nullum unquam bulbumguftaiTe
^|^^
Elculentorum balborum
claiTj
ponunt.
HYACINTHVS BOrRYflDES.
& _ s quemegoafloribusracemi inn odum
g>wpwttn* appellant.
Cap. XXIX.
Ponte
Galplerifque Pannonia: locis copiose nafcitur Hvacinthus ille Hifpanijs (ccundum vias, paffim obvius in agrorum marginibus ha;Narbonenii vulga.is
&
&
&
extremocaulecogeftis/SoTpt/acFm-cognomino, nonPlinij efle
Mfcwfc*
nullicomofumminorema^pellarcmalunt: necdefunt qui Bulbinem

,v
r.
putcnn
Germani tm&e f ito&louelj/id eft,caninum aliium, Belga: a racemi inftar congcila florum fpica
Hyacinchus botryodcs
*>
!
Hyacinthusbotryodcspurp.
Itl.
L-
$.ii
folijs, florumctiam duoinveniunturgenerarunumcraiTioribus, iongioribufcue Eivs mag.s vulgare eft. odoratiorc:alterum mmora omn.a habet,& racc no lonriore denliorc,&
**
MorumX
ft U
/*
fundinonfoleti^
fedfurrecla: hujusfloreshcet.upenori,
tamen a(pctu n>lariores,d,lutior,spurpur* S^fim3cfton^ vicims loc.s fponte non nafcitur, funf. Id genus V.cnn* , aut
KSSXcprxditi
Cint
atque etum
m cxru-
r&
nullataracn
uvarn> hoceft,quxuvar
n?***
Jtcn^mcVnSscturacntcs,
vclpctquamcx.guaodot.sgtat.acommcn.
,,.
quaa^Sc^totacuampiantatcnct.ot.nccn.l.pt.raovctc^haptottud,,
^^
l8
K
1*
CaROLI CtVSl RARIORVM

H
Alterius flosniveo
Hyacih:&is bctrybcfcs albo florc.
quidem colore pra?<litus
eft,fedcuipcrfufavideaturtcnuisqu;edam&:
diluciffimapurpura. qualisin rofisalbjsnondumplanecxpanfis, przfertimcircaungucs*
haec vetuftate
& maccefceme
flore intcnfiot
reddiiur: cauhscviridipurpura'dt,foliaviri-
diorafunt,&infimaparcequodammodopur/
.
puraiccntia. intrfangulis quibufdatn vafculisconcinentur,rotunda, nigra, cxigua:
Omniumfcmina
omnium
HtxJm.
ctiam radix plurimos exiguosnucleosinambicu generare iblet, nulla tamcn abundantiusquaip duorum prioium. Florenc utplurimtim Apnlijnterdumcciam Maio,ii vernumtempusob prreedentis hiemis afpcritatemfeniisinapat. Lachipriorfpccics oîm nobls communicata a C* V. Alphonfo Pantio jjmemini 8c in Baldo jnonte erucam a ftudiofis quibufdam cx Itaha rcducibus Viennamadfeiri Altera abampiitTimo V. Cortulo //Mi/albinonuoe in Belgicam miiU.
:
HtfACINTHVS STELLATO FLORE.
CA
L
P.
XXX.
p
gencra, hoc capite dcfcnbendam duxi: adcnjus calccm nonnulla

ftcllato flore
funt Hy.icinthi MVlta quorum hiftoriam
etiam deHyacintho vulgari
fteJJato floredi-
Hyacin:hus
ftcllacus
Peruanu^
ccaius.
P k m v m autcm locum
1
mcrico
,
fibi
vm*
dicabit clegans
&
rariflimus ille
qucm, cx
Peruano orbcdclirum , in fud horcoalcbac Eveardus .Vfunichoven fcuihaxftudiacordi) &flrrcntcm fuistoloribusexprimicurabat: ejui dcinde excmplar ex archctypo Evcrardi imitatu,pronoftraamicitia,
admemit-
tcbacNobilis virCarolus deTaflis, Regius
AntucrpiarCurforum Prarfe&us
gufto a-mi
xcu.
fupra
menfe Aumillefimum&quin,
gcncefiaium.
Lata,
crafTa,
multaque (utexiconcani-
madverterc licuit) habuic folia, Hyacinchi

oricnralis, fcupociiisEriophori buibi folijs fi-
miltajiumi,magnaexpart.*,f|?arfa,&:vindia, nterqu^prodijLnuduscaulis,viiefcens,fum:
mofaftigiomultisflonbus,
fpica:
inmodum
fimulcongcftis, onuftus, quiabimofc/eprimumcxphcarcincipiunr,inftarScilIar, Orni-
'hogah&fimilium:pedicu!ioblorgi,exatro vire<cenies,cx gracilium exiguorum folio-
&
rumalisorti florcs fuftmcnt, fcx folijsftella: inltarexpanfisco:iftantes purpureiforiscoIo* ris,intusexpurpuraca:rulci\unibone, quem3
admoduminvulgari, florisumbilicum cum

fex flaminibusillum ambientibus,
occupan-
ê.Fuerir-ncodorcaliquopraditusisflos, aut
A i T 1 .
in(emenabienc,nondumintcIIcxi:radixbulboUjCrafTaqueinfUrradicisHyacinthioricntalis/ufcocoloreprardicafonsj&mulriscraffiufcuhs fibrisab ima icde prpdcuntibus firmata. iatn elegans, nec niihi cum fuo flore, dum hxc fcribbam, coafpeclus: cujus
iconem
Plamtarvm
histor'. liber
i!.
183
folcum fcm.
Hyacinth.ftellatus Lilij foLcum flort.
Hyacinch.ftellatus Lilij
ad me mittcbatTornaco,Ioanncs iconem cum fcquentc defcriptioneVicnnam
Moutonus,
meaPannonicatumftirpiumhiftoriajamevulgati. ATTVLiTinquit,quiPfcudonarcifrosjuncifohoscommunicabat,exijfdemjugiserutum flavcfcenciscolons, uc MartagomsquoJLiliaceo fatts fimilem, fed oblongiorcm,
bulbum rundam
filveftris&monranipurpurciradix: fenaautcmvclplurafertiolia, Lilij fiveLilii fimilia, e quorUm mcdio cauhs exiht pede brcvior, rante quam in caulem abeat) folijs albi ftcllati vulgo nuncupati flonbus, omn.no paflorcs in fummo (uftinens , Hyacinthi rnultos umbihco quodam veluconftantes intense cxrulcis,five violacei*,eminentc cx n>s fexfoliis appcllavi : flon fuccedunc trianjus causa Hyacinthum ftellatum MptxpvAti, umbonc.cu
ti
culacaDitulajnquibusfemen.MittebatetiamiUeannoM.DAXCvi.cjusbulbumexahquot
initinerc fquamis imbricacim difpofitisconftancem Sedcum totobimcftri Lllefccntibus perveniiTet,tcrr?commiiTum fubfequcns niemscoratque omnino flaccidusad me LfiiTec aliquotpoft annos unum etiam a IacoAltcrura deinde bulbum ab eo accipiebam,*:
.
ruoit
fedomnesmihicorrupti. EjusporrdiconemaMoutonoctiamacccptam ,in hoPlateau SedannoM. d. xcv.ejus aDDendiceadfuamStirpiumhiftoriam, exhibetLobeliusnofter. dedic. N.V.Ioanne Boifotaccipiebam.qui infcqucnceanno mihi flores
: >
bulbum a auaternaautquinafuntfoliahuraifufa,longa,cannata diluCevircntia,Hyacift- uJlu .fi<!Uh Tprtio cffecredercmanterhcc Lilia,utante quam florem confpicercm,Hyacinthum thiJsadco
cmerfit
digicalis fere longitudinis
,
gracilis
& infirmus cauhculus
priore anno cernos fufh-
rKri7fiorcs>ero^q^
Sohs radns
Hunc
illultrati, inftar
florum Hyacinthi ftellati vulgar.s Cf exphcanmt,
& cxalbi:
purpurei,ftilo ftaminula oftendcrunt.quorum apices 3a fex
m mcdio eoium alTurgete
fuc-
ceueninttriangulacapitula,qualiainvuIgari,fcdinania,utfemenobfervarcne dixbulbofacft,nonmagna,nigrocorticcteaa,&fibnsfubtuspraedita. ad mc niitcebacanByzantio acccptum cum alijs ftirmbus Francofurtum bulbum
hoMDXc.GenerofaDominaVngnadin,nominead^(briDto5/^-//^quaapp C ll<jtioncmiinfignitum
,
deinde, Irisillabulbofa prarcox, quam Matthioluspro SoLuiunVsufianum Hores mihi Conftancinopolitano exhibuic, Dodonams pro Inde cuberosa .
Hermodadtylo
tiiWsvirWilhelmusIafparduyn,cjufdemurbisPharmacopcus,&prok Dodifs. iconem vero cum ejus parvo bulbo fqui penjc) mittcbat communicabac
:
vir
Thobias Roelfius illius urbis Medieus.
Q_
Iautem
1*4
Caroli C l v s I rariorvm
Hyacinth. ftellac. cincracci colori&
Hyacin*n.ftettatus JJyzancinus.
y*A
Hyacinth.ftellatusalboflorc
Is autemmuIcahabecfoliahumijaceVia,iiv ftarfohorum HyacinchiAnglici vel Bclgicifere;

interqueprodiccauliculuspalmaris,vicenos,cricenos , auc plures inrerdum flores, fpica? vcl uvx inftarcongeftos,fcrens,fex folijsconftances, mecapicello,
dmm occupante umbone five

ftaminibus,
&fcx
quiftellati cognoraen vulgo obtinuit/ed longe dilutions coloris,& veluti ex ceruleo cineracci: floribus
non fecusac in Hyacintho,
fucceduntcapitula trigona fcmen continentia: rad x bu 1 bo fa eft,candid a, inftar radicis Hyacini
thi Belgici.
Florec
IIfr
cum vulgari,
hoccft, fub extrcraum

.
Martium,vcl ctiara
Hiat.flellat.
Aprili.
inproximisVienna?u*lvis,atquein Pannonia fupra Nemerhwywar, qua iter ad
Cetervm
9ym vittttm*
Gratzium eft,Principum StiriarRegiam ,advillam KerthWcIyes,vulgaris eft is Hyacinthus,qui

a flonbus radiatim expanfis,
& in ftella: formam
decuflatis
re:in
ftellati
cognomen apud rei herbariar
ftudiofos invenit,
quo
videliccr qui carruleo eft flovarietatem cnam obfervaba,alijS floriis
^jj
mh ffe^
*\.-
<
busmagisfaturis& adviolaceum quafitcndenribus, ahjsadcarneum colorem proxime acccdcntibus. Habet autem ipfa planta vel rerna folia,vel,utplurimiim,bina,uteC!ail3ibulbiquos
:'/T
"\
Ncapoli Francofurruadmc mittcbatFerdinanA.ci xu h.a r dus Imperatus. Qui albo cft flore,fponre nafccntcm nufqua viderc mihi contigit: k,\ binos
gcladc.
,
auttcrnoscjusbulbosFrancoh.rnaccipicbamunercdoaimmi&ornaniTim.v^ Sccphani Sprangeri Pharmacop*i Palatmalis Heidelhcrg*: ahum deinde cxalbido & vcluti cineraceo f ubcarrulcovc flore prxd.tum,Lugduno Batavoru miflum a N. V. Ioannc ab Ho-
Omnes aute uiitinerc corrupti,du Francofurto Lcydam mea fupeUcdile rransfero.

'
Supcnonbus
Plantarvm
&
HISTOR. LIBER
II.
i8j
non Tm>m.
Superioribusaucemgencr.busmaturiusflorec , &in trianguhs vafculis fcmejifcrr, tamquam fuhgme mfectum: cm non vridc d.flunile ut cetera genera , fed fufcum atrum
etiameftilliusfemen.quialbosprofertflores.
Vienncnfcsporro Matroneeumquicerulcum d.ctam, lpix o*.. ficxruleumlihuraconvalUum-.nam ccnanthen, vulgoLihumconvalhum alW<wnuncupant:Belg5e,aftcUatoflorc,etcmrmvocanc. &Hyacinthumltellatumvulgarialioquiformafim lemrepcrnaudio quorum g"j S e d carneos , alccr flavos illos autem videre non. 1
habctflorem,^f4>Mferianappellant,qua.
mmm.
alter flores proferat fuavicer rubentes
& quafi
dum mihi contigit.
HtfACINTHVS AVTVMKALIS.
cia,
P.
XXXI.
Yacinthi autumnalis duoobfcrvabamgcncra.nonformaquidcmdirTerenEr fed amplicudinc: diftinftioniscrgd caufa, in majorem & minorem dividemus. l
Hyacinch.aucumnalismajor.
Hyacinth. autumnalis minor.
f
Ma
o r
,
quinaautfcnahabctlatiufcula&flexuofafolia,viridia aliquantulumcarina: ,.
)
jj.
Quam bini
tcrni
Cinfta
W&jOS&ai ^XmônacJzuh,
Xndunt,quod
dumKrrio Wflorcs
ftacxpanfisconftantibus&dilutepurpurafccntibusftipac. , in qu.busquardam ill.co fuccedunt tenuia adP^dita: marWcentibus flofculis quzbrevi maturefcentia&hianca, pufillum n.grumfemcn
aut pWscauliculi palmo majores
fat.s
firmi
multis flofculis , fex
rol.js
terr/gremio ftatim cxceptu g dcdcrunc s ra^
m fui gener.s platulas generat, qus mihi interfinguh ramuh

fuis flo-
Hoc genu!Tmihi interdum cauliculos dedit ramofos,quorum natT. D fCU plura&exiliorafuntfolia.humifparfa.interquxexitunusautaltcrcauliN o'r i culutdodrantalis,nudus,grac^ colons femen in tr.gomucronatis conftances,ej ufdem cum priore nores^foholis minus
Mi
HytteMtn
nisvafculisfimile,radixcandicans,minor. n nnf mm B florentcm, **<!. vidi , matur.us m.nore hortulo duntaxat alui , fpontc natum non Primu in Alcerum ante quadragmcaannos mcm.s Iulij finem, vel Auguft. inicio. intcrdum vel fub adnt.ana Parideinde florentem fub inicium Scprcmbns crucbams Mompel.o coll.cutis pof alebrofo Bononicnfe ccenob.u verg.c arenofc folo fiorum filva , ca parte qua ad
. .
M &
ftremoSalmantLprcximiscoll.cuiisadflu^ huncHyacinchumappellabamus,qu.anoiinifiaucuranoflore-
Avtvmnalem
xm*m
Q,
,oat.
.l86
CAROLI CtVsI RARIORVM

rttpvcv
bat.Quidam Bulbinem
Theophrarti
Sc caulis
Plinijeflecxiftimabant: fedBulbinesapud ipfum lib. xx. Nat.hift cap. ix. defcrf^tioplanercfragatur^cui porraceafolia&rrubicilndum buJbum tnbuit. Alij
efTea^timant^quod
Jib
vu.
hift.
cap. xn.inter eas quarante foliorum

,
cxortum
florere incipiunt , reponit,
cipcrcantc quam foiiaemcrgant: nota huic non convenit.
Verum quidem eft hanc plantam florere infedaliolocoTiphyi inter atfiivos flores meminit; qux
Or
ITHOGALVM ARABICVM.
C
L
P.
XXXII.
,
nara,Hyacinthiorienralisfolijsadedfimilii,urabijsvixdifcernac quifpiam ,nifiinhoc

itudio beneexcrciracus.prefercim in planta fuo
OB
o n g a habec
folia
viridia
cari-
caule
& flonbus viduaca
minime aucem Nar-
cifTifoliorumamiula:incerquccubicalisemergit caulis,la_vis,nudus,gracilis, virefcens,
quam
aliquot in
fummo nafcencescofufo ordine ampedicclli flores
biuncramuh fivelongi
fuftinenres, Narciffinis
magnos
magnitudine pares, fed
Ornithogali forma prcditos,illorumque modo fub vcfperam feclaudentes.fexfolijs prorfiisalbis conflantes , medicati odoris piarmanfum
&
coriandrum fere referentis, triangularicapiculo nigro,fplcndence, medium florem occupance

,
quod ambiunc fcx alba ftamina
flavo apice
coronaca: femina numquam adhucobfervare mihilicuir, licec fingulis annis Byzanciocum

alijs
ftirpibus ejus bulbi
Viennam mifli fuerinc,
quorum nonnulh
florcs dederinc: capiculaca-
men incremencum
capiencia fenefcence flore, &*x nigro viridem colorem contrahentia, uc femen dacura viderencur, paulacim contabefcerecceperuc:radix bulbofa, Hyacinthi xmuJa,
candicans plerumque , e multis tunicis con.
lataadmodumfede, 8_inambicufibras fpargence Florec Maio.

flata,
kSHll
Sara.
n Jac.Anr.CortufodeindeetiamConftantinopoIicumalijsrarisftirpibusaccepta.Semeliftic r Jiorenrem vidi: Viennatautem perfxpe. 1 a tcm cft ***** buIbi nacura:naffl plerumciue experti fumus vix ulla folia promere, v -Mnififmguhsannisexemptus ahquanco cempore adfervctur , deinde autumno cernedenuo
r
.
Bclgisprimiimcomunicara harc plancafuit, miffisex Italiacjusradicibus IU.Ioani de Branc,'n, a C. V. Alphonfo Pantio, &ampliflimo
\ mihi confpecrus eit.nifi recens Conftannnopoli allacus.
concredarur,tumenimdcmumgcrminarefoletetiamantebrumam:nullusautemflorerc
Hpmin*.
n-.fi ifticerunjam concepcum in utero florem habeanc, in frigidiores provincias tranflatinullum dent.Pr_c.ctea cum fngons valde impatiens fit,neque in Belgica,neque Vienna: hicmem in horto ferre poruit; fed fithhbus reponendus , ubi bulbis circa matrem adnatis fcliciter fe propagare folec. Ex IcaliaporrdmifTusfuirLilij Îexandrininomine:Conftancinopolivcr6femper_r^-
Nam ex illorum cft numero
qui,
buUrahtûod Hyacincnum arabicum fignificat. Vicnnenfes matronajtt>iferimWhoceft, candidum Hyacinthum appellarunt, donec legirimus albusHyacinthusillis innotefcerc ccEpir,tunccnim,Turcicumnomenimitata: 2trd.ifcf;c-3 idmi;evocarunt SedquiaadOrnithogal.generapoc^^ ind.dM natah ubi nimirum fponte crcfc it Ioco: hcet Matthiolus Narciifisxum quibusnullam amnitatcm habec, adnumcrec.
) ( .
Ornithogalvm
vero a busfncientcs.
alivd.
Cap. xxxiii,
Aria
ahafuncOrnichogaIigenera,quorumnonnullaabalijscradicafunc,pleraqu me pnmum obfervata: de omnibus igirur ordine differemus, inicium a maiori-
omuhwn
msjun
aucem maximum,porraceahiibecfohafcnaautplura,caulem incercaemcrgenccmcubiralem.*icampliorcm,reclum,nudum,firmum,magnamflorumfpicamgerenccm,qui expl.can fenis folijs conftare confpiciuncur ex albo virefcencibus,& foris herbaccis
""
Omnivm
omnino:
Plantarvm hjstor.
Ornichogalum majus t.
LIB.
II.
18 7
Ornithogalum majus Byzant.
Ornithogalum Pannon.albo
flore.
omnino
ijsfuccedunt trigonacapitanigrum
magnumq;femencotincntia:radixfatiscrafla, bulbofa, multis tunicis candicantibus coftans.
ALTERVM,nonminorcaItitudineaflurgen- omhkogM tem habetcaulem, fupcriori fimilem, ied viri- msjtuiu diorem, quem amedjofcread fummum faftigium multo plures exornant florcs.priorc mak
jores, foris prxtcr oras, quae
albx funt, omnino
virides,intcrius vero dum explicati funt, la&ei
omnino candoris femen in triagulis capitibus

:
alteri fimile,led paullo
majus &: oblongius:
ra-
dixcandidior, &longiorinterduminamplam magnitudineextuberat:foliaillilongiora,magis viridia,&
extrcmo mucrone acuminato.
HuicferefimilcTcrtiurn,fcd paullohumi- omhhogaJi a]l4S ! m folijs, quod cocpit lius,dilunore ctiam caulc Byzantio defern alijs bulbis permixtumjnullo
&
additonomine. Qvarto quinqueautfcx,ante hiemem,ut omhh pa *Arabico,fed prxtcr reliquoiu confuctudinem, *'* Jk"gcrminantfolia,humicxpanla,angufta,digitalis
longitudinis,ex viridi incana,& Caryophylleorum florum altilium folijs forma&colore
'^^^T^^,Vo W/.v^.
vaIdcrefpondctia,aIiquantuIumhir(uta,hcrbaceiguftus&infipidi: fubfcqucntc Apnli,folijs

:
flaccefccre incipientibus, intcr illa cxilit dodrantaliscauliculus fenos aut plures fpica-
tim coharrentesfuftinens flones, qui e fenisfoliolis compofiti,Maio menfe aperiuntur,interiore partc non
minus lactci candoris quam
in
fecundogcneLe/orisnervoviridiillorumdorvulgari;triangula fa occupanrc,ut in fecudo
&
longa, candida, capita,nigrum rotundum fcmsn continentia : radix fubeft bulbofa, deinde
188
lcnto humore olena, guftus primurn infipidi , deinde acris, foris cineracea Cenui membrana obdufta,&: feffili parcc multiscandicantibus flbriscapillata.IHud peculiare habet harc planta,ut natali loco,ubi fponte nafcitur,magna ex parte,cum floribus onufta eft, fine folijs confpiciacur,autfaltcmjamfereevanidis&flaccidis. Atinhortiscultadiutiusplerumquefolia rccinere foler,& in majorcm amplitudincm excrefcit, fpicam vicenum aut plurium florurn
nonnumquamproferens. omuh.vulQv, Nr yM eft vulgareillud, omnibus certequas peragraverim regionibus obvium in **"' agris,Ornithogalum,a C.V.Dodonaro Bulbi leucanthemi nominedefcriptum. ormtbnliui Aliud hujusgenus alcbat Vicnnae incultiffimo fuo horto,Generofa D.dc Heufenftainlavnigart. t oriDUS folijsjcrafliore caule.amplioribus floribus , paullo majore bulbo cxTyrolefi Comiracuallatum: alioquicum Quintogenereconveniens: qualeetiamNcapohadmcmittei
batdoiftiflimus vir rerdinandus Imperatus.
OrnithogalumHifpanic.minus.
Omithogal.pallidoflore.
Ornith.Hi* $an mtnust
parvo orbicuianalbicantebulbofena autfeptena novo vereprofertSexrumfolia, Ornithogalo vulgari fere fimilia,fed paulo anguftiora, nulla vena candicantc per
longitudi-
Ex
nemfeaajequorummedioproditiingulariscauliculusîntcrdum&alter.palmaris.teres^fu-
co
quidem nafcentes , fed quafi umbcllam quandam efformantes.aded a-quali func altitudine , non fecus atque in vulgari & arabi,fenis foliolisex albo
ftinens fenos,fcptenos,aucplures flofculos,aIcernarim
fubca!rulcisconftantcs,totidemquccandidisftaminulis&mcdio capitulofubcarrulco umbihcum occupantibus:nulla adhuccapitulavelfemcnobfcrvarc

Orniihog,
potui,tota coma brcvi a floribus marccfcenrc. Floret Aprili. non valde abfimile eft Bulbo filveftri Fuchfij Se pti mv
ho conftat, caulequc crafliore, hcct infirmo binique aut terni quos fuftinet flores majores, minus flavi.fcd cx hcrbacco quodammodo palhdi.
:
& Tragi
majore tamen fo-
Jtnlbnt
(il.
ftuhji}.
Octavvm
IocumdabimusBulbofilveftriFuchfij,cujuscumabalijsfjtrroditahifto.
O rnilho(.
riunHm.
fia.AUmn-
na,eam hic repeterc non cft ncccfle. Alivd prajtcreacftOrnithogalum.mihinonconfpeaum/ed N.V.Ioan. abHoghelan1 --
dedeeo me monuic.Binisdunraxatidpreditum eftfoIijsanguftis,longis,Hyacinthi botry*disvulganscarrulcoflorcfolijsvaldcfimilibus:cauliculoinccrillaprodeunciinfidcntflores
Ornitbog,
P**n. lnno
fiort.
flavi.duplomajores.ftaminibusinmcdiorubcntibus.ejusbulbofaradixadeovulgari jam di<2o fimilis,utfi mifceantur utriufquc bulbi dignofci non poflint. Pro Nono haberi potcrit. Vn ico Dccimum proditetiam foho!o,duas aut tres uncias Iongo,angufto,exalbidi cololons acidi guftus:juxtaquod tenuis uncjaliscauliculus, unum autaltcrum foliolum fuftinens, c quorum medio bini aut terni exiliut flofculi ftcllati, intus flavi, forisex viridi purpurafccnces,fcx radiolis totidcm ftaminibus incus prsdici: ijs fucccdunt pufilla,triangula ca-
&
&
pitula,
Plantarvm
histor. liber
189
Ornithogalum Pannon.Iuteo flore.

pitula,fcminc ruffb,exi!i,& inarquali plcna.radix alba,rotunda, cineraccoputamincobdu&a,exigui pifi magnitudinc Sed &c hoc cultu.
raaliquantulummajusevadit
Primum fatisfrequensobfcrvabam intcrfegetesagris Nemctnwywar 111. Bathianivicinis.AlterumetiamintcrfegetesMompcliano agro&perHifpanias: Viennxetiam mihinatum femine a Raffio Lutctia miflb Moly ap,
n*w/*#.
fellatione.Vtrumquc Maio floret. Quartum argiflime provcnit apcrto illo& larepatente
campofecudiimfilvulampago Lachn imminentem,&infi^cioribuspratisfecundum Danubium,inmontcBadenfibusthcrmisimminente,tota^j illa
montium
ferie,inde
ufque ad
Calenbergexcurrente,&Hamburgenfemonte apertis & gramineis locis. Quintum jam dixinufquamnonefTemihicofpc&um.Sextum mjhicommunicabat GcncrofiisDn. dc Longare,Hyacinthi ftcllaris ferotini albo flore infcriptione,&ex Hifpania miffum diccbat. SeAuftriaptimum obfcrvabam in Stiriacaru carumalpiumpratisubifilvx dcfincrc folenr. O&avumnon modo ubiqueadagroru Sc fil-
&
-5*5
h
Vi&orialislonga,
varumcxduarummargines inGcrmania
frc-
quens, fedetiam apud Vngaros circafcpcs8 agrorum margincs natum vidi. Nonum circa Alcmariam Hollandix urbe rcpertum cft.Dccimumeode quo.Quartu nalciturlocoapud filvulam illam pago Lachn vicinam fcd aprico magis dele&an videtur , abundantiiis enim crefcic in aperti illius agri marginc Meridiei oppofito. Obfcrvabaetiam in ficcioribusagris inter Nemcthwy war & Zolonoch oppida fies
pius
memorata. Hoccum quarco generc in Belgicam a me miflum Brancioni &: alijs amicis altero poft quam Viennnam appuliflem (nam Ratisbona fccundo Danubio navi ve#usfum)anno.
Primvm porroappellatDodonams Afpho- Mm/M.

delum bulbofumGalcni,cum nihil Afphodcli praetcr floru formam habcat. O&avum Vngaris Ttk tara y quidam 7rtp$ktcf Pcrdicium
Theophraftiefleccfcnt,quiaforfitanhb.Hift. i.cap.nn. fcribitpluresilliradicescflequam
folia:adijcit
tamcncraflas habere radices, qua fanc nota huic non convenit.
VlCTORlA
LIS
I
LONGil.
III.
Cap. XXX
NV
Cfc^;jj
/
.
n c ad bulbaccas illas ftirpesprogredia-
mur,quicftcllatisquidemutprsecedcntcs
tut
funtfloribus,vcrumminoribus.&inunumcaput,ut pIurimum,congeftis:atquc,gravi odorc naresferientes, mtcr Allij genera potiusfunc

rcferendx.
Eivs autemquam hoccapircdefcribemus,r/:7#rW*

caulis,digiraliscftcraflitudinis,fungofus, infi-Zî 4
'
ma parte purpurafccns, fuperne virichs & flnatus, multosinjfcimmoferensflofculos,
oblon-
ispediculisinhxrentes,feniscandidisfoliolisftcllatisconffantes,ceparumflo c capitula,in qmbus femen rotundum, intus ftaminulis ftilocnprarditos: dcindc trigona fcms quafi veftiunt,bina aut tcrna foha ncrvofa, circa medium amplcfluntur
,
niorum: caulem
&
oblonga&Utt^Gcmuuw majorisfohjs
penefimiha:radixoblonga,cxtremapartebulbofa,
I90
CAROLI CtVSl RARIORVM

quar (i:igulisannisfelicitera<ijs
mulnsquevaiyis&^^ unnbusconftante, &quodammodoreticulato, involuta,
bulbiscircaipfamadnatisfcpropagat,fibrisadedimplicads, utditfiulciir, bulbosconjun* flim natos&cohxrcntcs,fcjungere.

Nstaks
<$
CopiosenafciturinDurrcnftcinjdUobusfupraGamingam ribusal*dHicitur,quibu$magnocft^ tiones. Invcnitur&in montibusqui Bohcmiam a Silefiadifterminanr, ubi a Germams 0<c5wurtiappcllatur,quiaquiefFodicndismetallisopcramdant, magnascertafqueillmsvj. rcsfecxpefiriprsdicantjadfefcmunicndumadverfusi^ frequentifTime imperuntunundcetiamVidorialisnomenabcftecluinditumcontcndunr, MatchiolusAlliumanguinumvocavit.IofiasSimlerusAlIiumalpinumnuncupatîffnjttt^ 3i\xnf)amto?nl ab ihvolucrorum, quibus tamquam reticulo radix involvirur, muUitudine* VuIgusHerbariorum Vidorialis longasautmajoriscognomendedit, utaGladiolo difcernant,cujusradicem,obcorticisquointegitur,cumfupcriorcfimihtudinem, Vi&orialem rotundam & parvam appellant.
&
jtUitm
ttrfi-
Cvm
mttlliora
Vi&orialisporrolongsfolijsmagnamfim
nnm
t/a
& teneriora.Frcquenciflimum autem id eft in omnibus Pannoniq& Auftri^ filvis,
t"mTtr$
Ocnxntht*
^^""^^P^^^c^^^cnscumLilioconvalltumjfiveOenantê, Auftriacis, utance dixi,n>rfflc WdbMml Vnearis Ztntgjirgj vtragajioc eft, S.Gcorgij flos, di<3a, & Gjtxingj IVjrag a nonnulIis,quod fignificat unionisflorem.
Xyphium
tninHt*
autemfiveGladiolusminor, cujus euammcminimus, mnltis Fannonia: Auftria: pratis, &: nonnumquam ad filvarum declivi Iqco fitarum margines frequenseft, illifimilequodinHifpanijs&NarboncnfiGallia intcrfcgetesnafciturrubro eiegantiflo1
Xyph vm
&
re.Scd&:vic!nisPragx,BohemixMetropoiiS,lociscrefcit.
S rcm,obtervabam.
%ierti*frih
SCORODOPRASVM. Caf. XXXV. Corodoprasi duo generacvidentibus notis intcr fc difcreta cum Viennae vive
,
Scorodoprafum
Cnm
1.
1,
oblonga & lata profert folia por^ racejsmajora,carjnara, caulem fefquicubitalem,

,
V R 1 mv m
nonnuraquam bicubitalem , digicalis nis, fupenore parrc nudum, ferenrem
craffirudi-
in
lummo
caputmcmbranaceoinvolucro teclurn , uccepa, ouod exphcatum , multos flofculos fimul cor.geftosccpaceis fimiles,fex exalbidis foliohs conftantesoftendit: quibus fuccedunt crigona capitula, n qi buS Igrumreme " cepxfcmimpar: radix r L !i ? fubeftcrafia, parvarcepasaxjualis, multisalbistunicis conftans , quxfeffili parte plurimiscandidis fibns praedua eft,& vetuftate in alios majores bul(
Sttrtiofri
Jnr.iu.
bos fefe dividit , atque alios minores ad latera adjunaosnabec,gravis,mcdijq inceralhum&por. rumodons. Iunio&Iulioflorer. Bicvbitalem habec Alterum caulem mulcis ab lnhma parte ad medium u&jue porra, ccis fohjs, pnore anguftioribus , circumdatum,
;
;
mcdio mter porrum Sc allium odore reliquara parcem nudam, viridcm , tevem , fummo faftigio
:
luftmcntem capuce mulcis bulbis ut in Moly Indico congeftum, candicante mcmbranaceo ih^ volucro cufpide longa viridi, prardiro , tedum, quoddeindebuIbisexcrefcentibusrumpicur,nudosque bulbosinitio purpurafcentes,
,
&
pofteaexal-
incerquos flofculi quidam nafcuntur:cacauhsextimapars,cuicaputinnititur,initio lefe cum fuo capite convolvcre fblct , uc fcrpencis obcortocollo fimilicudinem quodammodoreferac, deindefcnfim paulacimquefefeexplicarcin,
bidosdctegit
!/.,.. nucle.s fimpl.c.

11I1
auc duphci cenu. parcedonataeft.
....
membrani cedis conftac
c, P ,c
>onec candemcapuccrigac: radixemultis

,
& numcrofisexalbidis fibr.s fcf-
Iunij in.cio fuum capuccontorquet, Iulio vcr6 erigic,
ncatem pcrducit,qui cerrar crediti,
eodemque menfc bulbos ad macu,

Primi
fui
gencns plancas procreant.
Plantarvm
Scorodoprafura u.
HISTOR.
B.
II
191
P.imi gcnerispaucibulbi ornichogali Ara- *?*<* bici bulbis permixti Byzantio demum allaci
ianc paullo poft
fcaiffem, quorum unum aur alterum 111. Ioan. dc Brancionmicccbam,cum alreriusgenerisaliquoc
quam Vicnnam
bulbuhs. Vnicusqucm fcrvaveram mirum modumfc propagavir, uc ficccffu cempons
mukis
clargiri
pocucnm.
Eum autcm
apud
Turcas eiT.- indelicijs, mihi aliquando reterebatlil.AugmusdeBousbeque. ^ Svnt qui fecundum genusop/oo-jwpoeTo appcllcnc quiacapuccum fupremacauhsparte
,
**9"
...
ferpentis inirar (c 6ontorqueac.
Moly:
Cap. XXXVI.
Moly genera, quorum bina
VAria
func
aVeceribus defcriptahabcmus: Homericum, cujusTheophr. Planr. Hiftor.hb. ix. cap.xv.& poft eum Plin. Nac. Hiftor. hb. xxv.
cap.mi.mcmincre:5rDiofcoridamm. Dc his quodifto capite agcmus,acque etiam tcrcium dam genusaddemus, nuper admodum Europaefutaiunctfatnih ircfactum.
Primvm,
'
rolijscic Scilte
cnbusaurqua-
M *'"
; r*
tuor,longioribus,invicemamplcxantilus,cubitaliaut ampliorccaul,-,craflb, concavo,ro-
tundo,foliorumexpcuc,multosflore$ltallatoSjCandidos , mmmofiîgio fuftinenslongis pediccllisinha:rcnres,nig'ointrianguliscapitulisfemine,ccparum fe.inifercfimili:radix
m
Moly Theophrafti.
'
cra(la,alba,rotunâ,nign>corticetecla,quam
ncgat Theophraftusd -rficultcrcffodi, utHoroef us tradi.dic. luxta caulcm intcr folia, ahus
j
U rumque cxiccauliculus planus &: foliaceus^
fcu vernis folium, in fummo veluci ajjij nucleum gerens,iniciocanjdicancem,dcinde pa!lefcencem, qui, ccrraexceptus, gcrmmar, &:
cjuidemgcncnsplantampiofert. Quod vcro in Italia nafcifcnbir capice fu- UitjiutiA pra memoraco, cujus videlicet radicem criginta pedes longam,ac nc fic quidcm folidam.fed abrupcam,&aliquocdiebuscffoffaminrcrdifficultatcsfaxeas,Campaniafibiallatam,mihi prorfuseft incognitum, nec quc- mquam audire,vclfcriberememini,qui fevicifledicerec. Moij iniut. alcerum genus,Indicum cognomioly natum (quod nonnullis Caucafon barbaro nomincdicirur) quiacx Indiaprimum in Hifpanias pcrlatu efTc ferunt,& indc ad Italos tranii-
viffefabilliscerrcBelgaraccepcrunt) fupciio-
rifohjs&reliquaformafimilc, nunquam fioproturcs apud me , neque apud multosahos lit:fcd eorum loco,cauhs pcdahs ,ferc plauus,
adedinfirmus, uc, nifiahquofukiaturadminiculo,attolli non pofTit, fummo faftigio con-
glomcratumcaputfert,multisvcluti alhj fpicismefpilivulgarismagnitudineconfhns.initioviridibus.dcindepallcfcentibusqueetiam

celluri tamen in terra non repofira:,germinanc
commiffar, inmajoresbulbosadolefcunr, foliaque
& caules
(non tamen
fingulis annis,
auemadmodum nec ^
OJlJb****
ipfa eciaruparcsjprodu-
cunt:
19*
GarOLI CtVSI RARIORVM

Moly Indicum.
Moly Diofcoridifc
Av
Molyminut.
cepacea, rotunda, alba, mulcis tunicis ami&a , quarum cxcerna fufca, vctu/tatc (cCc feparans , hc in alios bulbos pangens. Cccpic hoc etiam Conftantinopoli Viennam dferri, dum iftic vivcbam , ZumbuUrabi bulbis permixcum: inde forfican, eciaminlcaliam; a
,
ttnt: ra Hx,
ut alceri
&
do&iffimocamen viro Ferdinando Impcraco
in-
WhDhfif
ruk*
tclligsbam,Neapolitano regno fponcc nafci. Bina auc ccrna graminaceorum pame inftar folia habecTcrcium,mollia,ad terram inflexa,extcriorc parte aliquantulum lanuginofa, interqux
cauIiscxilitdodrantalis,larvus,rocundus,cavus, fumma parcc mcmbranaceum quoddam involucrum fuftinens,c quo mulci emcrgunc flofculi candidi, fex foliolis conftantes: radix bulbofa, avellane nucis magnirudine.intus alba.fucculcnta,aliquanculum acris, fubingraci odoris, foris nigricancibus rnembranis involuca.
KimUi,
Nafcens hoc Moly & inicio Fcbruarij florcs profcrens, Gadibus , ea veccris urbis parcc qux in
,
mare protcnditur , cruebam , non procul a laccl* lolocumoccupantc, in quo Herculis tcmplum
fuiflcfcrunt.
ad MaAo Diofcoridis accedcre mihividetur, prxferrimfipro wnxticty ttosKpav,

i
P lvr m v m
li*ljmbu
XI.
lcgitUTfctzrvAavTfosape*.
Hvic valden*mileeftMolyillud,quodMoerkcrcar Flandrorum in culciflimo (uo horco alcbat
Heros Carolusa Divo AudomarOjDoroinus deDranoutre,Moerkcrkcn,&c.CaulisejuspalIll
rU
mans, vindis, dcnos aut plurcs fuftincns florcs, fexnivcis foliohs, non mucronatis, uc fuperioris,
Plantarvm hmtor.
rioris, fed orbiculatis &c
liber
il
193
majonbus conftantcs,fcnis in medio ftaminulis , inter fcina porrricca
quoiainmodo-redanguftiorafoliaafTurgebat: radixcratrotunda, candicansnucisponcicx magnitudine,albicantibus fibrisprxd.ua. Vndchabuiflctignorabat^ (cdfcminepcrcgrcaGccpco libi nacam cam plantam auguribatur.
ALLIVM
fivC
MOLY MONTANVM,
Scirijc,
Cap.
XXXVII.
M
tcm
Vlta
ctiaminVngaria:, Auftrix,
MoraviarquemomibusMolyfivcAllij
funcgenera,folijs,flonbus,vel capiribusincer fedifcrepancia: ab alijs haclcnus minime obfervatam fuifle cxiftimo.
quorum maximam par11.
AHiumfau Molymoncan.latifol. 1.
Allium fivc Moly montanum
..."
^
L^
.0
S^.S-i-
r+
cxcrefccntem qucm, ad mc- Myant* R m v m, caulem habetduorum cubitorum altirudine V diumufquâmbiuntfolia.multoquaminAnijgencribuslatiora.long^poriaccisproxima:^^ mmmocauli,quila;vis&junceuseft, infidetcaput e mukisbulbisexatropurpurcislnnul
, 1
incerquosinoblongispetiolisnafcunturfloresdilurc con^cftis, farisquecrafTisconflatum,
purpurafcentes.quibusfuccedunttrigonavafcula, inquibusfemen: radixbulbofa crafla, fed &: bulbi rotundi radici inmultts nucleis conftans, numerofis aibis fibris prcdica eft ex exccpti,plantas fui gcnens produjs ferc parcs qui in capitc nafcunrur,quique,terra hx renc bulbos fert, Iulio flores cunc.Toti ftirpi Allij gravis odor ineft. Iunio
:
i
&
&
Altcrum caule,la:vi,rotundo,viridi, in quo terna plcfumque folia, u,ij mn. C &velucigraminea: fummus cauliscapucfuftmec duabus laxis <". fuperionsfolioanguftiora,
vb
1
ta
afTurgit
membranaceistunicislongiorcmucronepra:ditisobvolutum,quibusfefeapcrictibus,niulquos flores, fcx purpurafcennbus foliolis conti exiûi bulbi fimul congeftiapparent, intcr albam, longis, candicantiftances,& oblongispediculis inharrences.dependcnc rocundam, busquefibriscapillatamradiccmhabet. excrcfcitTertium alcicudinc.tocidemqueillifuncjunceafolia, vindia, csuits M*iym,t tunicas Ionga cauda infi- '* 'V folia la;vis,rorundus,viridis,inter binas membranaceas ctiam fupra longiufculam gmtas,caput fuftinet.c multis cxiguis bulbis, punicannse viridi coloris, &:
:
.
Eadem
hcrbaceam cufpidcm plerumquedcfinentibus,confercimque naicencibus,confl.itum,intcr fupenOris flonbus forma & ma^niqusc dependent in oblongis gracilibusq; pediculis flores uidinefimiles,colorisexalbidi,quorum mediafoliota.fecundum longicudinem,& ucrafque
candicans , longis albicanoras.vena obfolece purpurafcens inficit: radix etiam rocunda cft, '
tibusquefibrispraxlita. r
HabeT
194
Alliufii fivc

Moly moncan.ni.
Allij
monrani iiii.fpecics
AIlij
hltty
moncani iin.fpccics i/.
maa
taa.i iii.
HABET&Quarcumccrnajunccafolia.caulemcubitalem rotundum, cui infidcc capue

,
duabus
mem branaceis
tunicis caudatis
con-
clufiim.quo ucnnque dehifcente,magnaexpli-
cacurrlorumexlogispediculisdcpendentium,
coma,qui fcx pallidis foliolis conitanr,totidem eciam ftaminulacum ftilo in medioobcinenc, quicum fuocaule refecci,& in cubiculum illati
,
fuaviffimi odoris (qualis in prarcooioris
Cy-
claminifloribuspercipicur) fedfugacisadmo-
dum,enedeprehenduntur:ijsfiiccedunrcrigo-
nacapicula.inqmbusfemcnnigrumjplanum, Caryophyllcorum florum femmi non mu!cum

abfimile:radix globofa cft , fuperioi i fimilis
,
&
codem modocapillata,nuclcosincerdum
Htolymont.
1
1
1
in la-
tcnbusdcponens.
Alia in venicur ej us fpecies, pari fere altitudineexcrefccns,fimilibufqueprope folijs prcdira, cujus coma incer laxas , membranaccasque, &s
i./piciet
altir*.
longum mucronem habentesrunicas.

explicar
,
latefefe
floribus coloris valdeobfoleti plena:
radix fuperiorifimuis, nucleoseciaminlaccribusproferc.
Trium
iftorum poftremd defcriprorum ra-
dixallium fubolcc.folia aucem heibaccu qucn-
dam odorem potius referunc.

3sat*lt;.
Alcerum&terciugenns.inôngcporrcclail-
lamonrium
Alpibus ai
fcric,
quiaSciriacis Auftriacisque
Danubium
funra
Vicnnam excur-
runc,fponcc naicuncur. Quarci vero prior fpe-
cicscircaPofonium , Vnganarnunc Mecropoluu ad
Plantarvm
Alliura fcu
HISTOk. LIDER
<"
s
I I,
I9T
Moiy montanum v.
lim ad finiftram Danubij fitam , in quo Vnganca comitia fieri folent, &c locis Niclaspurg ia Moravia vicinis omnium autem abundantiffime fupra Badenfcs thermas,cre(i:it. Pa r i alcicudinea(TurgicQ_uincum,caule
,
^{
mcn ~
/
V*
ii\.y.
-Y nudo,viridi,paucisfolijsviridibusobiico,cujus faftigioinfidctcaputorbiculareinitio,emultis cap floribusbrevipecioloprxtliDscongcltum, qui

fex foliola,
nunquam
fefeprorfuscxplicantia,
&: itilo
,
habent ,
.
fex in
medio ftaminibus
ele-
gantispurpureicoIoris:radixbulbofa,alba,nuii^cleos interdum tenui membrana tctos,&:pro-
_)
ximecaulemlateribusadnatos,habens,&
'
fef-
^ 2fc^* P arcc mu
A-
ras albicantcs fibras
Ejus odor,
Allij inftar
c^put ferit. In Vngariacirca Pofbniumduntaxatobfcr- ifiMfo

,
vavcram
quum Pannonicarum
,
ftirpium hi-
ad vinctorum in collibus Danubio imminentibus litorum margincs.Maio&Iunioflonbusonuftu. Poft

ftoriam publici jurisfacicbam
quam
veio Vienna difccfli, &: Francofurcum ad Mocnum perveni,aIiquotftirpesintcrfcgetes agris illi urbi vicinis in vetas , in meum hortulum tranftuli proptcr florum elegantiam,anno m.d.xxcix. Tcrtioautcm poftanno, binos
ejus bulbos Ncapoli accipiebam a Ferdinando
Impcrato,quifloresduntaxatprotulcrucLugduni apud Batavos, ubi demum quale genus
Moly montani cfTet agnovi:paullo tamen pra:cocius florcre mihi vilum eft illo , quod in Vngaria, quod Francofurtiobfcrvabam; nam Sc illud Lugdunum adferebam.
MUumfive Moly NarciflinisfoLi.
MOLY
lI
NARCISSI FOLIIS.
P.
^<ir~
CA
odor
ftirpes.ad
XXXVIII.
utbinx
ha tubcrofie
rcferri
ALlii
judicio
poffint.
l
(
facic,
Moly claffem.non inepce.mco

aliae
nam &
acccdunt nota:
P r o r,
quina aut fcna ex radice promit
MolytJaraf.
>
elt
oblonga fohXpiana.fucculetajNarciffi Qiiinti

fimplici flore, h. e. Narciffi altcrius niveo flore fplcndentia, folijs fimilia, viridia admodum
1,
&
interquxcubitalis plerumqueexitcaulis, nudus, firmus, viridis, ftriatus, ferensinfummo rnultos flores,fcx purpurafcentibus foIiolis,totidemque intcrius ftaminulis prarditos , fimul
congeltos,8veluciglobofumcapucc6ftituentes qucmadmodum in cepa, quibus fuccedut

,
trigona capitula, quar, maturicate dehifcentia,
rotundumnigrum femecontinere deprchenduntur radix nodofacft, antcrius progtcdtcns polygonati modo,cxtima parte globoia.candi:
da,mulciscuniciscircumvoluta,plurimisalbis fibrisprardita.&adnacis felicitcrfc propagans. *# Ahud ejus genus efl no valdc abfimile, mollioribus&maîscincraceisfohjSjdilucioribus L' \tctcs. ctiam floribus. Florct utrumque fub extrc-
*f
'
raum Iunium
& lulio.
fcna
folia, MoiyNarcif.
11
-
H a b e t & Secunda quina aut

fupcriorisfolijs
non
miniis lata
fcd brcviora, f'-"
aliquanculum fetorquencia, viridia, fcfplcndencia,caulempedale, fuperioregraciliorem,
fcd
i$6

Narciflinis fol
II.
Allium five Mo!y
fcd
non mintis firmum
ftriarum, qui
fumtno
faftigio
emembranacca cunicamulcosflofcu.
lospromic,inorbiculare capurfimul togcftoj priorisfloribusiimiles:fedelegantiorepurpu r4 niretes.capiculis feminecum Priorereipoude^fimihcer&radice.quarnodofaeft, &adna-
&
MolylUtcifi
fil-ii.alter*
tisinambicu,noninfeliciusilla,fefepropagat. Jlliuseciamgenus invenicur longionbus SC anguftioribus folijs,neque adeo covolucis,cau-
licuhspaulloinfirmioribus,floribusquemulto
dilutioribus.inreliquisfatisconveniunc.
Vcraque hxc fpecies ferius priore generc floret.nempe lulio Augulto. In omnium radi-.
&
cibus illud peculiare
uc ramofa: tande &obliqux fiant , veftigia caulis, prarcedencibus annis nati, impreflahabences, rolygonaci radicurt
,
inftar,non adeo
tamen Iaxar. Nafcutur omncs in Leyrenberg fupra Man-
aqux,quaru ufu multi valetudinemcuranr,prefcrtim calculoobnoxij) &alijsmontibusurbi Viennarvicinis.

dcrftorff(ubi rcpida: funt
Bulb.vpmi*
tr.
generi fimiles plante. tniht nata: funt Vienna* Auftria: , lemine Lutetia miflba do&iffimoviro, rcrumqjnaturaliumperitifliNicolao Raffio , Cheirurgo Regio, Bulbi vomttorij nomine, quiafacilevomitucictejus radix prarmanfa.Eodemctiam nominealuitm
Secvndo
mo
amplifTimoêodemq; cultiilimo fuo hortoCaffellis Illuftriflimus
Alum
Carcorum Princeps Wilhelrous. Non dcfunr tamen, quiAlum,quod Piin.

Narur.Hift.hb.xxix.cap.vi.inarvisfpontenafci fcribit,efle velinc:
tlttiu.
Afphodelus
!.'
fed ciirn
ille
formam non
defcnbat,&: Allij genus efle,dutaxacd icac,certi
quidpiamflacuere diflicileeft: nifiabco, qui forrepericulum feceric, anaves, eodovorato
tanquam fopita:, manu capi poflinc.
ASPHODELVS.
CaP. XXXIX.
ASphodflvm
4
Jfrhodcl.u
ctim pleriquedefcripfcrint, hic f ubijcere no erac opcra?pretium. Quia autemaliquoc ejusgenera neminiadhucdeli-
neaca,cum Hifpanicarum ftirpium obfervationesevulgabam, ameobfervacaerac, lettonbus
cum gratificaturum putabam fi coru qualemcumque hiftoriam proponerem: quam denuo hic repcco,qu6d quedam pofteaobfcrvaverim ad cam ftirpem pci tincntia. Primvs mu!cahabecoblogafoIia,angufta,
,
triangula, &vcluticarinara, fungofa &lenta,
mucronacaxaulcm rocundum.Jarvem, bicubitalem incerdu.in ramulos fupcrnefiffum,quem a medio ferc*furfum vcrgcndo cxornant multi ftellati fexfoliorum tiorcs,colorisinrusalbi,forisvcro ncrvo purpurafrente fingula folia fecundum longitudincm quafldiftingueme ( uc Ornithogali flosvircfcentclincadiftincluseft) tocidemquocfoliola ftaminibus mcdium occupantibus:fcmcndururo,Iignofum,rugoftim,
arrum,
& figura rriqucrra, capituloorbictilari
fcre, fed tribuseminentionbuscoftisprardiro,
&exviridipurpurafccnrecontinctur,quodillo
^permacuricatemdc -hifccntc, cadit: floretpcr partes ut vere dicic Theophraftus , & incipitab
imis.
Plantarvm
imis.
fc
histor. liber
ir.
97
Rj^xcsabunocapitcnumcrofxcxcuncôblongxêxiguisnapisfimilc^rcînfcnor^
iorcSjacqucmfabrasdcfincHtcs/acci plena:,tandicantcs,ingrau&acrr guftus. J^witadicesvidcrc mcmini,dum OlyfipponcHifpalimproficiIccrcr, aratroerutasi qug 4$M*n tai r**tX, duccncos aucplurcsab eodcm capicc pcndenccs, cofcj; craflbs admodum oapos babcrcni uc quinquagincaaucampliuslibrascocampIancampendilTcpuccin. lcaquciiihiimirum^tiPiinius o&oginca fimul accrvacis fepc bulbis rcferac.
Afphodclus
II.
Afphodelusminor,
<** M
,u
tt
Alter
huicomninofimilis, cxccptiscaule, quiunicuseftnequefurculofus, &flore,

.
Alfhedelut
IX.
quiomninoalbus:illiusiamradixnonade6numerora.
SponcefuanafciturucerqueedirioribusfaxofisqucLuficania:, Hifpamx, Gallixquoquc ncquc CaermaNarbonenfis locis. Apud Bclgas non nifi facus provemc, uc Aquitahicx &c
S*taUt.
nia.
uno cap.te nafctfntur: fonon glandulof*,fed fibrofx craflxque & numerofx cx diffct t,qu* funr colons, e quorum mepliodeh.minora.mulco anguft.ora, lcntiora, dilutioril quc
la Af
\ FlorctuccrqucillicMartio&Aprili:inhortisMaio,&ctiamIumo. fupcnonbus, ica radic.bus omn.no jqhohlut rolijs,caule,&: rlonbus fatis fimilis cft e r t v s, uc miufr.
i
caulescubirales.ramoh.quos fiuc ordinc nafrenplures cx eadem radicc aflurguc dio fex auc vcna per rohum jrcs/upcrioribus fimilcs, fcd ninorcs, medium tes ft.panc
PUJênte
.
longaud.nemfccance:floribusfuccedunctriangulacapitula,nicioviridia,dcindeexalbida >
innuibus(cmcnrueofum,aneulofum,alcerominus.
TocoValcnunoLnonullusfereefta^
Katahs.
k?u locs:ol,m etiam campo illo lapidofo fupra Arelarem,
exHifpamjsamcdelaco, amicisnatuscftinBclgica, fcd mitascolli-eremcmini. Scmine, impat,ens, P eribac hitoc* ob caufam vidcram 111. Ioaniics dc^ranplantas hieme vircnce.s in Hifpamjs nitore fqui masmas illius quar al.quocdmndefubfem.ne nacx,fiail, indicam cofervarer, qux poftca c on unam cx
*<^V$^^%1
)
go4c
^^^Sm^
^
Idem Afphodclum ahquibusHcioi on appcdari mtqucmGrxcisaV^p^byvocarifcribic. altcrum rauefTe.Hifpan, pr.orem Gjm- vocant, SS?t Dio^fio marem & feminam C ana o^//W,ideft, P arvum Afphodclum ccfi brofa Valcntini fi t fchola Afphodelum fiflulof um,quod concahoc eft.cepam colubrinamappellanr.Paravina
PJn*uscaulcm feiuECis V<pStoo, Lac.n.sHaftuIareg.a
<*^*^^
Komint.
^^
-
^tfS
Aspho-
vafol.ahabeat,forfitan.NihiIcumPhalangiocommunehabet. petcndx: an veio faculcaces ex Diofcoridc.Plinip.Galeno Afphodcli mcdicaficufus,aneminehalcnusincellexL

'
certrus ahcujus
^'.i.m rc
I9

Ffcudo-afphodelus
Pfcudo-afphodelus
i
ix.
tfmi+ *p
Asphodelym
fcripcis
porrd illum flavo flore paluftrem ,cujus Dodormis
& Lobclius in fuis
$u*Uu
tttSaln.
tfeud$ */fh$cLll.
memincrur, vcl pociiis Pfeudo-afphodelum (nam nihil Afphodeio fimilc liab.ec prxccr flores,liccc Dodonaruscaulcm eciam firnilcm faciac,qui camen non eft nudus, fed multis foliolis five vaginulisillum arnple&encibusdonacus) Xyphij fohjsaucccnuifolia: Jridis, aliquando eruebam in paluftribus illis cricecis Maldcghemo vicinis fecundo a Bi ugarum urbc Flandriarcclebcrrima , miliari , Maio mcnfecumlll. Viro Carolo a Divo Audomaro, Dn, deDranourre, Moerkercke, &c. curruve&usrclaxandianimigratia,alceroameoex Hi* ipanijs redicu anno. Alte r.vm aurem Pfcudo-Afphodeli genus,folijs illi valde fimilcfcd per omnia minus,in Sncalben^NeubergjEcfcherijacque alijs pratis monranis > &: gramincis co!libus,lunio florcns &C Iulio Icmcnprotcrensobfervabamjquodfupcrioriconjungendum putavi. NvMURObA funrillifolia/efemucuoampledenciaucinfuperiorej&lridcjangufta^brcvia^viridia^durajamariufculij&calidifaporisicquorum modiocauliculusgraciJiscgrcditur pcdalisinterdum,aut major,aiiquotnonnumquaaifoliolisinha*rcntibus , fpxam flofculolumfcrcnsfcxfoliolisconftantium, alceriusintiar, fedminoruut, pallcfcencisexhcrbacco penco!oriSj& odoris expcrtiumrquibus fuccedunc crigona capitella, inccrdum tetragona
&
tagona,minuciflimumrufFum{cmenconcincncia: radixvixcorpushabct fedccnuibusalU quoc fibrisduutaxacconftac.

;
Psevdo-asphodeli minorisfivepumilionisfoliolridisnomenindidi,
rcnciatn qui Pieudo-afphodelus majorappellari poflec.
adpriorisdiftc-
COL
cft)
H I C V M.
CAPi
X L.
PLvra cciam^praccervulgarcilludjquodomnibusGcrmanJar&Vngariarpracis obuium

ameobfcrvatafantColchicigcnera, fohorum,florum, &radicisamphtudine, vel
pratisVienna: Auftriarvici*
cciamfloiumcolorcJnccrfediifcrcncia. w
C$Ubkfmm
n$n
Mvltorvm florumeftPrimumgenus, quodinquibufdam

nis, nccproculiiDanubiofitis 3 intervulgansplantasnafctns,
fi$r.
anremulrosannosobfervabam&;cruebam,utinhorculum crausfcrrcm,dcindeinpratisarciSca?enbcrgMag C1 Dn.de Heufenftainvicinis,magnacopiainvcntumcil. Sepcenosenim, c^cnos, autduqdtnos, vcl etiampluresincerdumpromirflores ladlcicandoris,e]cgantifpclacuJo:hujusctiamfolia, vulgariscolchicifolijsarqualiajcddilutiusvircntia, ineunteduntaxat vcrcoeunt; copiofum fcrc femc lubrufum miaxis tjjanguhscapicibus: radix,vulgaris buIbojinajor^dSccun-
dicamca
PLANTARVM
HtSTOR. LIBER
I r.
199
1
Colchicum Pannon.aroAyoyS-.alb.flore.
Colchic.Pannomc.alL\flor.femcn.
Colch.Byzant.latif.flores.
C0Ich.verI1c.fi0r.
di
ramcn five infcqucnris amplitudinem non
ckUt.
rui.
accedens. lfticfc ruucibulbi rcperci, quo-fi*. rum floreselegantcr rubebanc. V. LobcHusprdpe oWt.A*. Huicaffinecltquod agro Somcrfc t; in tfngltalialfci x' **-fi* Briftolium obfervabat, cujufqueatiquot bulbo^ , ip'c Sc
&
Morganus, quu.m anno millcumoquim-entefimo fcpcuagclimoprimoapud cos cflcm, mihidonarunt lua meo redjcu tefta* crcdtdi
:
Machluv.x,floremproriilcrimt,infcqucnte verc, folia.(quae vulgaris Folijs angufttorJ mihi vifa func)ue;nd j icmen:raJix valgari par.
No vo veregermmac Alcerumgenus.tcr- cUUt.Urif. naqus, autquacctnaproducicfobaamphffi- ^""ma,

Elleborialbifolijsnecforuia, rtccma-
gnitudme valdc abumilia,, n.c illts ro'm'as nervofa magistamen vindia, & fcfe mutuo ampleCtentia:Autumno,cumvulârinumerofbs fert flores ut vtcerios aliqu%do oblcrvarcmeminerimcx eodem buibo prodcuntes,vulgarisquidem flonbus rorma & colore
, ,
prope fimiles.fcd ampliovcs, ci a!rtoieque pcdiculo fubnixos,for:s tius purpurafcenrcs,

dil
utius.mternc iatcra-
&
tanquam vennqinfta-
bufdapcr foliafparfis. nocacos. inqu ibus
mina ut in v'ulgari:fatis copioTufn

intcrdum
in
t Aangulis
feroen fcrc
laxis brevibpJci:
opt-
tulisfivefolliculis,triplocrafTiusvulgao.-e)US radixcrafriflima,pugnum arquans, vcl ctiam
amptior. / Conftantinopoli fingularcsejusbu.bi b;s fnnt
tok
200
Caroli clvsI RARIORVM

Colchici montan. Hifpan ,flu&
Colchic.By2ant.7rAaTi?t/AAoy cum fru&u.
tmrfeMfl
rn
In^nimfeq
^<
Cokhicl*jit*mc.
funtanatidumVicnnxvivebam:GeneroneDn.deHeu&^^ &GcncrofeDn. Vngnadinanno m.d.xxcviii quumiftincFrancofurcdmdifcedetem. C v m illiusflore quandam affiniCatem habere vidctur flos ejus Colchici , quodTheodoricusCIutiuscLuficamaacceperat: nam fex eciam folij^conftat purpurei cumalbomixti coloris,&:velutitcfIellacim (ucin Fncillariaflorejdifpofiri, fiondioriscamcn: umbilicum
eciam occupant fex alba ftam ma, flavis ap cibus prardita, & mcdius ftilus in ftaminula diviFUjrcc cum f us,purpurafccncis fuprcma parte coloris: odor aut nullus auc valde obfcurus
,
.
rchquisColchicis.
C*UUe.**i*
*<a*f$.
Tertivm
naullo
feriiis
genushabcomuncreGcn.Dn.acHcufcnftjin quxincukifllmoftiohor%
tofuburbanoad Viennamurbcmjbinosaucternosalebac^quoSjUndcadquifiviilerjignorare feafRrmabac. NcnminuscrafToeftidbulbo, quam Primum,vclctiamcrafllorc: Otfobri,
quam fupeiiora,binos
ccrnos, aucquaternos producic flores,vulgari brcviorcs,
&brevipcdiculoinnixos, ucvixfupraccllurcmatcollancur, quorum inccnoracriafohacx purpura quodammodorubent, aucHifpanicimontani floribusconcoloriafunc, utplurimumjexcerioraautemcriavelomninolaacicandorislunc, velinrernemcdiaexpartepurpurea,autcraffioribus purpureis venis radiatim diftin&a,vel purpureis maculis afperfa, omniavcr6mucronemagisorbiculaco&obtu(bquaminvulgaii:hujusfolia incunce vcregcr-
minancia, cxviridipurpurafcunc, deindccxplicatafaturatiusvircncvulgarisfohjs. Scmel duntaxatejus femcn legercmcmini, prioris (cmine minus. Cckhic.latiQvartvm genusa Boifbtoaccipiebam anno m. d.xxc. craflbetiam bulbo, quodterne fot.B*ifiss. commifTum non modd non floruit,fed prorfusperijt. Scribcbatautcm ejusflorem purpurci coloris e{Te qui procul afpicicntibus vulgari pat apparerct at diligcntius obfervamibus, coIorcs ex albo &c purpureo diftin&i videbantur, facis ad Fiitillaria? colorcm acccdcntes folia itcm habcrcampla,adterram inclinata. PoftcatamcnjConfpcttoColchici Byzantini,cujus bulhumadipfummittebam,florc, divcrfumarncolatifol.o 3 fuum Colchicumeflcmoncbat.FoilltanvcroidemgenuscritjCum LulitanicoClutij. QviNio tcrnaaut quaterna funtfoliadigitalis longicudiois.carinata, firma, humi tamcn CoUhkmentao ;lt>pan. fparfa,{aturaciusvircncia&fplendencia,vix(cmunci;imlaca acidigc;ftus, rufcfccntcmcolorcm contrahcnciadum tabcfccrc iqcipiunt flos fine fohjs primutn cxdi,t Scpcembn ,ahquandoctiam Auguflojfcxlongisânguftisj&cxpurpurarubcntibusfolijs, tocidcm inrcediofUminibuscoirllans.huncftatim(pratcrahoiumCokliicigcnciummoicn folufub3 ,
:
fcquuntur,
Plantarvmhistor. LIBER
CoIchicimontaniH.rpaa.toen.
ii,
201
Colcliicumraonc.min.ver&olorcflor.
W^
m dcindc hl CmCm Perduranc uf ue in menfem Maium Vcl ctiam IuriES& kf |kS- >n m gna kis ex rufo nigricantibus tunicis amicla, intus alba, (bH, w?, n a? Z i ^>ng,urcull fedeâli in cctcns gcnenbusrf C lhbU SaImaCi V,ciniSj foI vaMe la idofo rimum erucbam cum fuo caulc P dodran- h*mU, ^ r,l P rah,firmo L tnangulan cap,ce,m quo & femen ex rum o nigrcfcens fivc fufcu, larvc, exigmim
'
'
^SSSSaSSS^
fi
<
ubrocundum Ma:o
n^
lococollegeram,natumcft } nul!umadhucfemendcdiffeinten.go:Vienna:autcmAuftn^ al,quoc.escx me.s forp.busferacncollegi , capice inclufura vixcerra intcrdum cmcrgente! &.nccrfoha J amlangu.dalacence ahquandodigicali palmari cauhculo inmcence, uc ecam Francofurcad Moenum,& Lugduni Bata?orum.
&
Hvic nonmultumabfimilceft,quodIacobusPlaceauinfuohorcoTornacialercadmc **&-**-
.cribebat,cum fohjs,cum bulbo: floresautem difFerre,quorum omniaquidera folialonga&: angufla ec.ani efienc,inceriora verd coca alba, excer.ora media cx parce vindia, altcra carnei
TP"'
fict '
quodammodocoloris.
V mem.ccebatJrerdinanduslripcratus,
-
PAV C
6"? Colchici bulbos,vulgaris bulbis valdc fimiles Ncapoli Francofurcum ad

quimihi Lugduni Batavorum
CcUhu.Nc.
demum
floresdcde-^"-
runc.vuIgansflor.busnondifTlmilcs.hoccftveldilucc.vclfacurcpurpureos. oedahud Colchic. genusvulgari minus , Salmanciccnfi agro obfcrvabam in alrioribus coUhu p r*. pracisîluc.oreflorc.acqucinnonnullisplantis, ladci omnirio candons, ineunrcvcrcfolia "" 5* lm *duntaxatprofercns.
aucemillud,vel Alexandrinum.anonnulliscxhibicum .nihilaliudcfTevide- c tur,q.iam Tuhpargcnus quale Apennincura forcc , cui p.clor nimis orbiculata foha tribuc- '""' nrjiphvcroplancarn.mislata&brevia.
.
Syriacvm
"^sf
Fkancofvrti etiam cx Italiaaccipicbam femen, vulgariscolchici fcmim par, cum fuo iaxocapicuIo Herrnodaa y hSyriaciappcllatione,quodrerra:credituin,nccdumgermina. Vm.U verac,quuminH<(hf'rvvW,n-i <:~a *r ni.._: :ii.j a :n . i-P, r. .-._;
3
lanc: ^crman.m[6rfirran&^6fofv/Ga!hnonnulli Morttucbier,.
>Vjtev*av$ w7roXvut$\s,
i
Primumauremecnus,
Graxis: Alcerum
7LoX
^/eolcliicumbyzancmumlacifoliummultiflorum/nonincommodcdicipo/rcv.detur,
X '^Wmiyo V ^hctrv'^\ovôXvavTcrcium,
202
Caroli CLYSl RARlORVM

r
Colcfcicum pleno
flore.
Tcrtium, %c\%izbv TromXctvd^Gy vcrficolor. Quincumvcro^TTTo^ÂAoy, tenuifo!ium,& montanum Hifpanicum Salmanticcfes hcc
.
gcnus mtrendtrM vocabant.

ColtbieS 9*'
Alivd porroelegansColchici genusapud Belgas invenitur,cujus quickm cognitioncm

accepcam feroIll mo Comiri Arebcrgio ,Or.
dinis Velleris equici digniflimo
,
qui prxcer exocicarum ftirpium culcuram cui maxmic indulgec,magnis eciam fumpribus quafcunqj adipitci poceil, vivis coloribusdepingi curac. Is Aucumno m.d.xcv. bulbum ad me mitrebac,uc florc confpiccre poffem (cd ciim nullum proculifle incclligerec , infequcncc No,
:
vembriiconeegregieexpreflamaddidic.Flos
vulgaricolorepcrffmiliseft, fed pluribusfo-
lijsconftans,nempevicenisaucplunbus,val-
de cofercis , quorum
fex
cxtema reliquis ma-
jora,vulgaristamefolijsanguftiora,incerqux ftamina uc in vulgari , flavis apicibus prardica.
Exahmcncicopnaplenum florem tuliflc exiftimabam initio , quemaJmodum nacurainterdum ludere folec in alijs floribus,qui deinde ai ingenium redeut: fed ipfe Comcs affirmabac, cum eciam N. V. Ioannes Boifoc.fingulis annis plenos flores id Colchici genus majorc foproferre, eofqj plures, majores,
&
liorum numero coftances, quo bulbus major

&vecuftioreft. OrigineexGermaniaduceN-/***
re aiunt,
& primumin Bclgium allatua Rht-
Colchicum biflorum
2otomo,cujus nomenNicolaus,qui frequenter e Belgio in Germania a Nobilibus ouibufdam macronis ablegarerur. Sed bulbus
annoinfeqdcncecumiclediffimisalijsftirpibusfuicofublacus.
colchicvm biflorvm.
Cap. xli.
*
NO
vv
& rarum hoc Colchici gcntis,

annum nonagefimu tcr-
milii fane, ante
tium fupra millcfimum &quingcntefimum,
nunquam confpedum ,cujuscognitioneacMoyfi Quadrato, qui Autumnoprxcedente memcnebat, verno tempore flores fibi obfervatii in montano quodam prato , non procul Hcydelberga, ubitumdomiciliumhabcbat: edodum tamen ante, fimilem inveniri platam,cx Epi-
ceptam
fero dodiflimo viro
tome dc PlantisC. V.Ioachimi Camerarij inclytar Rcip.
Noribcrge.primarij medici, loannesMiillerus pharmacopzus FrancofurtcnfisetiaafTerebat,fibi adolefccnti
in pratis
florens.
confpedum HaltfSuevorum vicinis novo vere

id conftat
Perjnde autemcrafib
cttcKe.
rt.
bulbo,
fernm.
ac vulgareColchicumêxcujusinfimaparte cohs emergit quatuor uncias logus, ex mera branaceoinvolucroflorem promens oblongo pediculo nitentem vulgaris flori forma Kqualcmjfcxfolijscoftantcinjfcdminoretn, quorum terna externa majulcula.interna autetriaanguft:iora&breviora,faturatiuspaalopurpurafcentia efle videbantur; nccrol|a 9 r v
,
nec
PLANTARVM
,
HISTOR. LlBER
;
t.
2o$
nrc femcn li quod culit)obfcrvaic mihi licuitper mc.rbum xxv. cmm ApriU&cjufdcm anDi excafu luxatumnuhicft femurdextrumcumfumma contufionc, cujusrcicaulatoto ct meftndc umbendum mihifuir, malcadaiiniitraticuriicheirufgis, quiluxacioncnc-
meluxationcm fentiiv)vclmai!^ncdiirimu!anccs,adfbiiuscontufioniscuramanimurnintcndcrunc. Vcramautcm fuiilt luxacioncm,etiam nunccum magno mcodolorc &djmnocxpcrior: nam & migle#a,quam non agnofccntcs (quura tamen fubindeeosmonercm
,
hidcxtrumcruscontradu(n,nccpedempromovcrcpo(Tum,nifigcminolcipionefubaxillis fulcus,atqiicquidemnoniinecruciacu.CcccrumadColchicihirtoriamrcdeanus,aquajuftus animi doior mc avcrcic Bim igicur majores bulbi cx ijs qui quaterni Hcydclbcrga ad me micccb^ncur^florcmdederutibbhncm Augufti,pauiloantc mcum Francofurtodifceflum: ncfcioanerrorconimiilusalcgcntibus,quumbulbosctcrraeruerunt. Majoremparrobulbuma Moyfeaccipicbam ,cuirccensflosadhucinhxrcbac, fubcxcrcmum M.irt:um, rcliquosinfequente Apnli. AcquciftarationCjColchicumbiflorumpotidsnuncupandumcf-
fecquam Vernum. I l l o ipfo autem anno fcribcbat Iacobus Plareau , Cotchicum fe hahuiflc quod verno Crlthc **, temrorcflavumflorcmprotuhflet: fcdbulbumcumeruiflcc, vtejusprolcniaJmcmitcc-^"^"'
,
^
u*
.-
rctjUtrumquccorruptum repenfle.
<
,
Os^^^
Crocvm vernvm.
i
Cap. xlii.
flores proferens.folijsque
& MVlt x etiam Crocum vcrnotcmpore lorcvalcWariat.Nosautemduoejusprimariageneraconfticuemus: Vnum,

p l e
cfl
floriscoroti latioreC*
folio&legitimicrociaurumnoflorentisfoliorumxmulo,licctbrcviore:Alccrum,ccnuiorc &prorfusjunceo:finguladeindeiniuasfpecicsdiftribuemus.
Crocumvern.latifol.alb.flo.'
uo i'*"*'
:trxi
Croc.vern.latifol.purpureoflo.
'
^^'TTv-ô,
LaTTFOUT ergo Prima fpccies,
tcrna
mtcr quar pro- jr >is via,duabusalbi venispercorum longitudinem fubcusexcurrecibus u ^ % J ditemembranaflosbreyipediculomtens, fexfolijsconftansalbis, lmapartccumpediculo
prardira,
& quaterna inrerdum habet folia latiufcula & brc- f j ]"

,c
'
purpuraf entibus,& in meditullio ftamina,cum brevi trifido ftilo continens: radix bulbofa, candHa,tenui cortice amicla, fibrisque candicantibus infima fede prxdira. Nulla mter reliOuasCroci vernifpecies,hacmagisfaecundainedendafobole. Ejus veroflosimcrdum va- r*r/.w. riatmam tema illaextcnora folia.nonnunquam purpurafcentibus venis funt afpcrfa interdum foli foliorum mucronespurpurafcunt, aliquando ctiam purpureusradiusomniafoha fecundiim longitudinem media fecat. AlteraGmilibuseftfolijs, paullotamenanguftioribus,interfoliapromcnsemembrana-cr^.* sconftan cco involucro,ejufdem magmtudinis florcm brcvi pcdiculo innitentcm , fcx fol" ';
,
tem viohccxrA cxrulcum cendentis purpurzcolore unguibus & fummo pediculo fatura,
204

:
tiore purpura nitentibus
radix alreri fimihs
& in cdenda fobole fatis foccunda lnterdura.

rotundumexalbidumfemenintnangulo
Nonnunquam,
capitulo.
Croc vern.
U;tfo..turp.
fia*
fed valdc raro, fert utraque harc,
majore-
Perelegans etiam eft Croci verno tcmpore florcntis Tertia fpecies , quam ad mc Ncapoli mittebat do&iflimus vir Ferdinandus Imperatus , cum alijs aliquot ftirpibus Francofurtuta anno m. d.xci i. Ejus vero jam marcidi dudum terra eruti bulbum unicu accipicBara , qui fcquente vere folia quidem protulit, fed nullum florem. Lugduni porro Batavorum, curn hoceft, fexfohjs conalijs Croci verni latifohj fpeciebusflorem dedit, illisformafimilem, ftantem,quorum externa tt ia paullo longiora,interna tria breviora amplecT:untur,multo tamen ampliora quam in fecunda fpecie,licet illiscolore nec valdc difparia,nec injucudi odo-
&
ris.tria
inter illaftilum paullo ftamina continentem alba, magnis flavis apicibus prxdita , longiorcm , extima parte in tras quaii tubulos laxiorcsdivifum , aurci coloris:cum flore , d membranaceo,inftarreliquorum,involucroprodcuntc, exeunttetna , autquaternafolia, proximedefcriptifolijsnondiflimilia,paullotamenlongiora:radixbulbofa, fuperiorema-
&
jor,& ad Quintaj fpcciei radicis amplitudinem accedens.Eadeinde mihi furto fublata.

Croc.vern.latif. albo verficol.flo.i.
Croc.vern.latif.albo verficol flo.n.
*.
Cr$c viW*
lattfill9.
vetficAori
Quartx folia,Croci fativi & legitimi folia fatis rcferunt>nifi breviora efTcnttinter qua?,bini aut terni prodeunt floreSjPrimz & Secunda: fpeciei floribus majores, fcx folijs mucronatisconftantes,quorum ternaextcriora fqusepallidulafuntforisj tribusradijsexatropurpurafcentibus,ab infima bafi ad extremum fohum du&is ftriata,intcrne alba funr,ut tota interna tria foha,ftaminaque in mcditullio habcnt Croco montano fimilia, fed magis pallentcmftilum: libcraliushxcfemenprxbetintrianguliscapitibus, rotundum, exrufocandi-
fion
&
cans; radix fuperioribus fimilis, foris mcmbrana fufca obduda, fibris infima fcdc donata,&
iatusalba.
Cr*c v*tn. tsnfol al*.
verfolore
fion
U/uaUt
Xomint*.
&
Ciotlvcrni
varittfls.
fimilcm, fed pcr omnia minorcm, antc mukosannosinBelgicamnobismittcbat V. AIphonfusPantiusDucisFerrarijcMcdicus, cujusfloreminterdumo&onis&denis folijsprseditum habui, IacobusPIatcauctiamduodenis, illiufqueiconemadmcmittebat, peculiare genus efTc exiftimans,fed infequcntc anno,fimpIicem fex foliorum florem tulit. Quarta: fpccierum meminit Iofias Simlerus in HelvetiardefcriptioPrimx, Secundar, ne,aitque ifticin m6tani5inveniri,colorepurpurco,eandido,&utroquemixto :ûtrieffvulgovocari,&alura:montisincolis(apudquosinfupremojugoetiamnafcuntur) cifrot: additradicemfuibuscflegratam Audio&inBaldomonteagri Veronenfis provenirc. Nafcuntur&alijslocismamannoM.D. xc. Ferrariaadmefcribebatdo&iflimus&diligentiflinius ftirpium indagator Ioachimus lungermannus C. V. Ioachimi Camcrarij cx fororc ncpos,mihique ob morum probitatem ,dodrinam, ingenij elegatiam , alias animi dotes valde charus quem ctiam non dubito futurum fuifTc preclarum lumcn Germaniar, fi diurius vivere licuiflet:is inquam fcribebat,in ea herbatione,quam,comite Iofcpho deCafa buona, Ser mi DucisFlorentiniSin^licifta,vtvocam,adTirrhenimarislittorainftituerat,w^ civernidifferentiasinvenifle. Exijselegantiorcm, vclalbicantes, velpurpurafcentesflores proferre quorum cxterioraternafoliacrafliorcsquafdam venaspurpura faturainfe&as haberent, quas mirum floridecorem adderent. Rcliquasduasmajoresefle, Crocofativonon inferiores,& utrique florem purpurcum;fed in unaColchici floris inftar dilutumîn altera Croci
Illi
&
&
PLANTARVM
Croc.vern.Uufol.duphciflorc.
HISTOR."
'
LIBF.Rn.
20f
. /rW^*4
/>w-e*
Croc.vern lanf put r v. ificcj.fior.
.V^
If
CfcJ
'
.
V
...
y
.1
*^Z-~
p-
1
^_^
wmm
"
-*z^^> J
Croc.vcrn.Ucifol. flavQflorc,
I
Crocilegitimiflorcparumdivcrfum. Addebat,Iofephum admonuifTc, aliudclcgantifTinafciinijfdepratiscircaLiburni portum ,quod florcm profcrrct faturatifTima
mumgenus
purpuranitentcm,qucm, utpotemagisferotinum,confpiccrc illi non hcuiffet.
Quintacft,quam AlphonfusPantius pau- ccu

lo ante
,
v$m.
dum
mittcbat, florem jam marciadhuc rctincmem, fcmen trian&u-
mortem
l* tf
l f ff P* -
&
'
locapitcmaturumjexquomihinarsrplantx, qux tertio anno florcs profcrre cocpcrut: funt vcro ij fuperioribus ampliores, adTertix (pcciei florum magnitudinc proximc accedcntcs,lcx etiam fofijs pr#diti,quoru extcrna tria
forisexcandido
quodammodo
purpurafcut,
& faturatiffimx,quafique atr$ purpura: tribus

^/,.V^
veletiam quinquelineisabinflma parte furfuma(cendcribusinflgnitafunt,inrcrnepurpurafcunt, intcrioravcrdtria, veldilutibris, vel faturatioris purpurei funtcoloris,circa un-
gucs tamen ,fimilibus,ut extcriora, radijs infignitaifemeintriaguhscapitibusfubfulcum; folia fuperioribus fpecicbus longiora&latiora, Tertiarfolijsnonv^ldcabfimili^,
duabus
etiamalbislineisfubtusdifhnda.radixpaulo amplior:hujus florcm etiam otUnis fblijs interdumluxuriantcmJiabui,quatuorvidehcet

internis,totidem cxternis.
Sextar,quaternaautpIurafoliafunc, adQuintarfpecieifofiavaldeacccdcntia, longiora Gm.**m tamcnj&circaexortumlatiorajbiniscandidisvenisfccundtim medium nervum pcrlongj- %,?*
tudinemexcurrentibus,utinreliquisCrocifpeciebus,quxcmcrgcreincipicntia,florem/imuIoftendunc,fexfolijs,dumexplicatuseft,conftantem,exterionbusmucronatis, inrernis paululum orbiculatis,flavi coloris, utcunque odoracum, tria logiufcula lauufculaqjftamma
_/
dilutius
206
Caroii ClvsI rariorvm
dilutiusftaVfccntiaintuscontinentem,& longiorcm ftil-um fumrapfaftigiointruftatnina divifum,(ativi croci ftaminibus pxnc concolorem:cui fucccdit , ut in fuperiore Croei vcrni fpetiejmcmbranaceum triangulare capitulum, rotundo rufoqj fcminc plenum: radix cuni luperiorisradiceconvenit,vcletiam majoreft,folida,aliquotcandicantibus fibris,feflili paraliquot runicis obvoluta: binos plerumque, ternos,aut auatcrnos, vcl ctia plu. tc donata, res profertfloresmullaenim Croci verni fpecicshac hbcralior inproauccndisfloribus. Crot. vew. Ejusaliaeftfpccics,cujusfoliapaunobreviora, infcrioretamcnpartelatiora, illiusquiniIfittfoluiHvcumfertfloremfolijsparncxqualia, flos magis apcrtus, fexctiamfolijsconftatakerobrc^ rtoflort. vioribus, fcreorbiculato mucronc,colorisprorfus aurei, tria ftamina umbilicum occupantia breviora latioraquc, ftilus altcn fimilis , fumma parrc interdu in quatuor ftaminula divi^ fus,altcriusftilocoucolor: florebat mihi anno m. d. xxgiiii. &fequentibusduobus, paullo maturius flavo,& multosetiam dabat flores. Croe vern, tcrtia ejus fpecies folia non miniislata habet, floresque fcx folijs magis mucronatis Sed lattfol. p*l. conftantcs, colorisomninopallidi, viridibusvcnuliscxteriorumfoliorum unguesforisdiltdoflor$. ijtinguentibus:cctera:nota:conveniunt. OinneshasflavidirTerentiasmiliicorrumpebat rigida illa hiems anni o&ogcfimi fcxti, fupramillefimum&quingentcfimum,& pluresquam [exagenos bulbosjuniores carum fcmine natos,prxter trcs aut quatuor qui flavi gcnus confervarunt.
&
.**
&
"...
Croc. vcrn .latifol. f- v.flore.
Croc.vcrn.Iatifel.r-v.florcduplici.
f*
Cr 9e.vem Uufd.fltvo
vartoflo.
Septima.quinqucautfexhabetfolia^tcnuiain^ puranigricantiaêquorumcdiounumautakcrumflorcmpromitaurcifcrecoloriSjlcgi^^ CXQCi otj orcm nonnihil rcfcrcntem , fcx ctiam folijs coftantem ut rcliqua croci gcnera,quomagis mucronata , tribus craiTiufculisradijscx atro rum extcriora tria paullo anguftiora, purpura(centibusabimoadYummu,fccundumfolijlongitudmcexcurrentibus, &multas intcrdum vcnas in Iatcrafpargecibus,infignita,tcrna intcrioralatiorafunt,& ungucshabcnc foris ctiam ex atro purpurafcentes, pediculum qui florem fuftinct,totidcm purpurci coloris fatun radijs notatum, quot funt in flore folia umbilicum occupant tria flava ftamina, intcr
&
'Cm
vern.
latifol. flavo
variefnJ 11
quxftiluseminctcxtremapartetrifidus,aureicoloris:^^ na capita,aded (aturo purpurco colorc infe&a,ut atra videantur fplendentia, qua* maturitatc hifcentia,femen continerc confpiciuntur fuperiori arquate,&magis rufumrradix bulbaceautinfupcrioribus,fcd prarterillorummorcm multiplicireticulatoquccortice obdu&a, multis tenuibus fibris feffili partc , pcr rcticulati corcicis maculas fc exerentibus, prxdita, raro adnatos bulbos proferens. Iftius alia cft fpecies^q ua:,nec radiccîcc folijs,ncque florc difFert,cxcqms radijs,qui aded
&
&
lac
PLANTARVM HISTOR.
Inrc f:Cc fparîincût.prxtcroraSjCotum
LIBER
II.
20?
cxtcrnorum triumfoliorum dorfum inficunt,pcdi-
culusctiaaiHoremfurtmens.cotuscxpurpuranigricantcfplendcat.Vtraqucfpcciesaliquoties mihi florem dcdicduodecim folijsconttantcm , fex intcrnis aurei coloris , fex cxtcrnis, purpureisradijsinfignitis,dcindcSexagonacapituIa:interdumetiamgemellosunipcdiculo jnharrcntcs.quibus ctiam gemella capita, ucraque femine plena. Florenc omncs ha: diffcremia: ineunte Vere alix alijs maturius,Martio, Aprilis initio: nulla autem diutuis (ob numerum florum fubinde nafcentium ) ca qust flavum fcrt florcm,
,
&
Tmfm
quxomniumctiam
liberalifllmefemenprarbcc.
Quacuorpriorumlocumnatalcmjamdixi.&omnesinhortostranflatx^domcftic^faftx H**b$* Quinta quam fcminc natam dixi,& bins alie fcquentcs. Quarum Scxtapnmiira^ funt,ut GcrmaniaînnocuicpoflannuniM. d. lxxix. ScephanivanHaufenNoribergeniisdiligcntia,quicjusanniinicioConflantinopoliredicns in comicatuGcnerofi V. VlnchiaKunigfpcrg ( quiprxcedcnccannohonorariume6culerat)inServia,fiveMa^nafupcnorc,(ubBclgrado florentem cruit Martio menfc, &: paullo p6(l,fub Buda,Fr:t.llariam, cujus fupra mer mini,florcccm obfervavir. Crocum pottea & ahj,ante a me admoniti,viderunt, iftinc Y ienxiara rcdeuntcs ,in Thracia,non modo flavo flore,fed etiam albo,& fubcxrulco: adco autcm ncgligenccs fuerunc, ucnon erucrinc, caufam prarcexentesqudd illis non Iicuiffet quia propcrancibuSj&iccradarbitriumTurcarum (quiduccsitinerisadhibiti) inftituentibus Lcga~ tis,non iic tutum ex rheda,five cifio dcfcendere illis in Iocis,ob Plagiariorum & latronu mctum.FlavxautemvariarpaucibulbiallatiannoM.D.xxcvir.Odobrimenfe,ijq>ade6marcxfucci, vt verno tempore crutos appareretmam 8c flores & folia adhuc rerinebant, cidi emptiq;fuerantinforoConflantinopoli. Vnusaucalcereorumquos redemeram, &tcrra: commi(cram,prodicruncfequenceVcre unicumduncaxacfoIium profcrentcs: &annodemum M.D.xc.& fequentibus^flores quos defcripfi mihi tulerunc Francofurti ad Mocnum,& Lugduni apud Bacavos.
&
&
Croc.vern.anguftifol.i.
Croc.vcrn.anguftifol. x i
#.
****
iîr
Aitmrrttt.il oorr^fDeciesPrior.terna.quatcrnaûtplurahabetfoIiaJonga,
fufhnentcs noreafc*io aut cerdi cauUculifunaalcs ut plurimum.angulofi, rcliqu^fpccicîmaparccnavcfccncibusîntusnonnihilcandicancibus clq
tcndcncibus.fivcviJlaccis (invcniuntur fctoti candidi) odoracqs, femcn fuluclccns his fucccdunt folliculi,fivc capitclla trigona, cx.le
viridia,
Cm***m
ty"""(
ma,
gux avdlanz
ncus alba, fpadiceoque cort.ce five pucam.ne teda, magnitunine,duro
f^^^Sad ****tf* Wm
habctcm c fohohs ^"""^ ncnte.atque unum bulbum cruebam florem unafupcraheiamintidcns, quarum cxtcrnispaullomajoribus: radixcratgemina.candida,
fupcriorfirma,dulcis&cduliserat,infcriornaccida.
nixnnirimisobfcrvabam f paullominoreflorc.cxalbo^rpu^
^ "S*
Vberiori-
2o8
>
Caroli- ClvsI
R AR
O RV
M
& craflioribus
,
Croc^vern.anguftifol. violacco flor.
Cree.vernum
*r>2*ihfiii.
Vbcrforibus
#is:
ft
Tertiafo]ijs,ijs^j
inrcrdum furre-
flosduarum prarcedentiu flo re longe minor totusq$ carruleus

tribuscxterioribusfohjsexceptis* qiix forisvircfccte colorenonnihil afperfa funt hujus radix priori
;
.*>*
t
tfatale$.
formafimilis, paullotamemajor cft,<cmcnetiamcrafliufculum. Freques invcnitur Gadib 9 .Prior, atque interAfindum (vulgo Mtdi-
nafiionU) &Ca!pen,
locisfale-
brofis&apricis. Tertiam dunraxac Gadibus juxta priorcm invc-
niebam Februarij initio
Secun-
dam
Ct$t vernum
/ingMiiifel.
Ianuario.
CeteriimannoM.D.xc.Aurum-
noad me mittebat
vir Iofephus
diligctiflimus
91
vi^^jlJ^
yv*
de cafa bona Ser mi ij^^-H^T EtrurixDucisSimplicifta, aliquotCrocivernianguftifolijbulbulos, quorumnonnullifcx rt r quentibusannisvcrnoiccmporefloremtulerunc. Erantveroillistcrnaautquatcrnajuncea

'
uii.
folia,PriorianguftifolioHifpanicomod6dcfcriptofiti)i!ia interquarunciahstcnuiscaulit
&
Hom*n&>
culusprodibat, merabranaceumfolliculumruftinensjcxquofloiculusemcrfitfexfoliolis conftans purpurei faturi coloris,quibus ungues albis venisdiftinti,&: ftilus cx umbilico prodiens fugaxadmodum fuit hic flos, utpote qui unico duntaxat die apcrtus manferit radix Hifpanici anguftifolij radici par, multis tunicis,(jve corticibus duris tc&a. Nonnvlli Primum genus,Crocum vernum,ob foliorum floris cum legitimo Croco fimilicudinem,vocant: GrxceoxpoôcJap/vocdicipofTct: alijCrocum montanumappellare malunt (ahud tamen montanum^Crocum proxi mo capitc dabimus ) Turca: Zafran vocant
: : '
&
Crocumj&voccsaddunt^jWtfr/^quumalbumjViolaccumjflavumcoloremexprimcrc
volunt. AlterumctiamgenuSjCiociverninomcnobtinuit.ifloriscumalioformajCametfi Croci folia non habeat,fcd tcnuia,& planccapillacea. Nomcn vulgare Lufitanis Galecia: vicinis,apudquosctiam nafciquidam illiusregionisincolxaflerebant, NozeU*u pequcfia^^d
Opitio.
Cyix.
cftÂvellanxparvx Secundafpecicsincolis Cebollina, hoceft, parvaccpadicitur, quofere nomineHifparii minoresomnesbulbosnuncuparcfolent. PriorfpeciesAnguillarxobfcrvarafuifTevidctur^&Crocumfilveftreanguftifoliumabcovocari. Thcophraftus Hift. Plant. Jib.vi.cap. vn. Leucoium intereasftitpesqua: vcrno temporc florentjreponitrfequeiueverdlibrOjbulbofaradiccconftareaitjiniqueadjungitBolbinam, Opitionem,& Cyicem: quid fi poftremarum harum duarum alcerum noracn, Croco verno
tcnuifoliotribuatur?
Porr6
1
latifolij
generisradice
quidam foris utenolum cenfcnt, illitamque pubi, urinas
crebrasatquecraflaselicerejtumoreshydropicorumdifcucere^&fpiculaevellere. Anguftifolij nullasfacultatescuiquam exploratasincellcxi. frpiusmiratusfum,necinAuftriacis, nccinStiriacis, nequeetiamin Pannonicismontibus, ullumCrocivernotcmporeflorcntisgenusinvenifre, tamctfidiligewcc perluftrarimiquumHelveticieAlpes^llisctiamfrigidiorcsâliquotcjusgcnefafpontealant.
Cetervm
Crocvm montanvm.
;
C A P.
X.
CtQe.mnt.i.
T Prjmvm,
i
a Crocimonranigencramihifiintcognita unum,inLufitaniaobfcrvatum:aIte* rum,BruxelIisacceptum:tertium,inThracianatum,&Conftaniinopoliallarum.

florecft lativiCroci,feddiIutiore&: minore,tribus intuscroccisftaminibus,
&ftiloluteofummapartcin ahquot ftaminuladivifo: foliailliquatcrnaCrocinisfimiha,

brevioratamen, interioreparte, lineamquandamcandicantcmfecundum longitudincm, cxteriorc vcro,binas tanquam canaliculos feu fulcos utrinquc fecundiim ncrvum excurrcntcshabentia: radixminorquaminfacivo.candida,pIcna,&:velutiiiuernodijsdiftin(Sa,quia N (quod omnibus abjs Croci generibus,gladiolis,&: lifyrinchio ctiam accidic) planca florcntc, fuperiorradicispars augcfcit, infcriorautem flaccefcic&:minuicur, utraquetamendenfo quodam corticc e multis villis contexto involuta teh,tcnuibufquc fibns pcr corticcni fft cxerentibus , leffili parte donata: f ubdulcis porrd illa eft initio, dcindc ingrati faporis. Croc.mon* A l t e r v m, illi fere fimile,florem fincfolijs promit Scptembri,unciali aut longiorc pct*n,ii. diculo inmtentem,fatis odoratum,fex xquahbus folijs orbiculato mucronc pr^ditis,&: faturatiorispurpureicoionS pscnequeviolacei , conftantcm, tribuscx umbilico prodcunubus flavis ftammibus, &ftilocxtremum mucronemmultifiduia, crafliufcukimquchabente:
&
nullum
Plantarvm
Crocum moncanum
1.
histor. liber
ii.
209
Crocum montanuraJii.
bulbum mittebat, ullam nullum adhuc fcmen mihi obfervare licuitmec qui
ejus mentio-
nem in epiftola faciebat

.
radix Prioris radici valde fimihs, corticc e multis
villis
contcxto in-
voluta.oblongosinterdumnucleosfatisproculamatrcfpargens. Terti 1 flosinodorusetiameft, veitenuisadmodum &cvanidiodoris fcnis, utrelt- Crdr men quacrocigenera,folijs,quoruminterioraternapaullobrcviorafunt, omniaautemorbicu-/-.m. Iatomucrone,albicantisinitiocoloris,fedinquodc)ndc, cemponsfucccffu, dilutiusquidprodeunt tcrna, flava, in mcdio ca:ruleum perfufum videatur ftamina ex umbilico piam ctiam colons: fl.iccefccnce vcl penicillus in tria vcl plura ftaminuladivifus , flavi
>
:
&
ftilus
five
iam marcido flore,quina.fena,rar6 plura

florem
emergunr in ambitu foliacx renui membranaqua: fimiha.hoc eft.paullo latiora quam mitio obvolverat,Croci verni latifolij folijs pxne
1
fupina partc d.ftmguenrc &; prona b.n.s fealba linea fingula folia per longitudinem fativi
menhaaenusnullumobfervavi,licetmultisannisaluertm:radixdigitalis,veletiampollicacolons obduda, multis albis craflicudinis.orbiculaca fere,alba, folida, tunica fpadicei ris eft ternos, &quaternos,uiea nafcentibus prardica,qua: florum fatis ferax eftmam &:
fibrisfub
terdumetiamquinosprofertflores.
Nliuliu NafciturPnmuminnonnullisLufitamxrupibus, ubiNovembri obfervabam,& cum fuo flore eruebam, anno fexagefimoquarco fu. abfunt rramiUefimum&quingentefimum.&amicisinBelgiumm.ttcbam.lfticetiamScpcembn. ad MoenumÔclobn.interdum matunus Maio tuuit Viennz Auftria: &: Francofurti floc Quarr* fpcc.e. femcn cft. capita,femine plena.quale Croci vcrni lanfohj
:
.... prxfemm
ijs
qua;
non proculaman
lit
craffa,aneulofa
Theophraftuslib.vi.Hift.Plant.cap.vn.*p6 Jtopopâppellat,Lat.ni
Crocum montanum K'otnintt
&filvertre.LufitaniP^^,ideft,pedemafin.num(quadecaufanefc.o)voc^ Nobihs, idcmquedoclifiimus vir Croci lilveftris appellationead me mittcbat Alterum

IoannesBoifot,vecereamicitiamihiconjunaus^rancofurtumannoMD.xci. MiiTumeftTertiu6yzantioannoMillefimoQuingentcfimooaogefimofeptimo,Oaobrimenfe,^^^y,hoceft,Crocicxrulci nominc,quodtamen,utanted.x 1> prorfusca:efreflore/idemmcnfisdeclaravic: namoaiduopoftquaracerrzcommififiem,
)
ruleo
non
floresproferrecepit.
'
Ikis bvlbosa.
A Liqvot
Plancas in Hifpanica
Cap.
mea pcregrinationc obfervabarn
igicur,
xliiii.
,
quar licet flore
I ri-
Ad.s&^yrid.seffent,erutastamen,buta^ utprioreslridisbulbofajnomine donarcm. Deilhs movit,
& ahjs earum femme
210
)
CAROLI CLVsI RARIORVM

alterb
pofteanatis^quarum florc magnacolorum varietasconfpicitur,hoccapitcagemus: autem proxime fequente,de ijs qua: florcui Xyndi magis fimilem habcnt.
Insbulbofalatifol.fivei.
Iris
4
*
bulbofa violac.flo.five ii.
Irilbnllefa
iarifeUa.
PRiOR.ienajiitpIurimiimjhabetfoIialogiiifcula&iIatiufcuIajHemcrocallidisDodonx! iiveLiIi-au^hodcIifoIijsfercmnilia,brevioratamen,alternatiminvicemamplccletia,moIlia,in terram prona.fiipemeex viridi pallennajnrerne vero incana.equorum medio flos exiJit,c membranaceoinvolucro,unicus,odoratus,ca:ruleus(interdum la&ei candoris ) novem foliolisconftanSjIridisfigura^quo marcefcente,utrinquealij fingularesfuccedut. Nulluscft illi caulis,fcd flos longo duntaxat pediculo infidet,ut in Croco -.radix bulbofa,candida, avellanaeinftardulcis(namdeguftabam)multiplicicorticenigricanteinvoluta, cui (prarfertim
dumfloret)aliquot,pra!terfibras,cra(ra*,longa:radicula:fubnafcuntur,utinHyacinthiradi-.
cibusintcrdum
Uatales.
fieri folct.
Invcnitur in Lufitaniar Bxticarque collium radicibus,non procul ab
Ana fluminefitis,&:
.
copiosecircaAntequeram&Cordubam.InLufitaniaporrdlanuariO, inBa-ticaautemFcbruario florentem obfervabam & erucbam: apud Bclgas delata ( Corduba enim ad amico? Bdgas aliquot bulbos mittcbam jnondum flores dederat, quum o&ennio poft indc difccflj, ad Carfatem Maximiiianum II. prorecturus, idcoque nullum femen obfervare potui: in tflistamen,quasin Hifpaniacrucbam, ftupibus, inhmamparrempediculi, qui primumfloremfuftinuerar,&interfoliarcconditam,inrudimcntumlongitriangulariscapitulidefine-
reconfpicicbam,multacandidagtanulacontinentis:quoargumentoadducor,fcmcnApriU
aut
t
Maio maturum
l
lftic cfTc
pofle.
Irislulbifa
1 1
fivs vie-
Uc.a.
e efl Altcra folio, ac vcluti cepaceo,viridiore,parte interiorc carinato fivc ftriato.multifque quafi bulbis argcntcisrefperfb: craflb firmoque caule.quem quarerna auc
Crass
or
quinafoliaamplecluntur:biHOSCxvaeinulis.utplurimum,promitflorcsinviccmfucccdentes,interdum unicum.duntaxat ,novem folijsconftantem, violacei prorfus&elcgantiflimi coloris,intcrdumdilutioris,inodorumtamen,quorumtriamajorafunt,adterraminclinata prona utin yulgari Iride,&: labrorum inftar propendcntia, triaaliaangufta extima partcbifidaalataqueijsincumbunt,ufqucadlutcammaculam(qu?majonbusprofimbriacftJ pertingentia,tria alia furrecla.fupremaque parte latiufcula,infima vero valde angufta floribus fucccdunttrigonalaxaque capitat, quibusfcmenrugofum,fulvefcens, ervimagnitu-
&
&
radix magna,plurimis membranis tenacibus.nigricantibuscircumvolutajintusalba, &fefljlipartcfibrispra:dita, quiefingulis

:
dmc,quod maturum, incapitibuscrcpitat,fi moveantur
annis nuclcos circalatcradeponit.Hujus folia novo Vere dcmiim gcrminanr.
Quia
Plantarvm
histor.
rc
LIB.
II.
211
p:i-
Quia C. V. Macchiasdc Lobcl mcdicus.dc
hcrhariaopume mcricus,hxy c Iridvm
xndtu
Irisbulbofa n.fi veverficolor.

i
Ter-ti^, quinquc auc ftxfuncfoliaangu- huhulUft

fta&tcnuia,cubitahslongitudinis internaparJtl
f'
Vi
teftnaca&candicaotia.extcrnaautem rugofa. vindiscumcincraceocommixti cotoris, caulem amplexantiacubitalem interdumcciara majorem , nodofum unicum plcrumqueflorcm,rarobinos,emembranactisvaginul.sproferencem, Indisangulhfolixfloribusformafimilem ,cujus cria iatiora&adtcrraminflexa foliaêxcima parcc ampliora funr, & candicantiajutcaquemaculainfignitaêa videhcctparte.qua folia his incumbcncia, & ligulam occu, ,
vsrJ ,c *lDr*
lencia, b;fidaque,&inparvasalasrcflexa,defi-
nunc,illaqueiubca'ruleiexcandidocoloris:reliquacna cre&afunc, oblonga, &diluciuscx cxruleo purpurafccncia: rocus flos jucundo fpirac odore piixmanfi coriandri obdudi faccharo,fivc prxparati mftar. Flori fuccedic longum
,
tnagulumcapuc,alcerogracihus,nequeIaxum, femenangulofum,fubrufum,contincns.Radi)C
buIbo(a,Candida,fulxlulcis,lpadiceisaliquot
membrantsinvoluta,minorfuperiorisradice, &ilIalibcrahusnucieosproducens,qmbusfa*
cilimcfcriporcft.
Eft verb ha-c vel breviorelatiorequcflore, Vmktm. illodilutiore.autfaturatiore, maculaetiam
&
illa
propcndencibus labrorum
inftar fohjs
breviore,veIanguftiorc
& longiorerac lahris ll-
Jisfimihterdilutioribusaucfacurationbus^Jlis<que intcrdum adco facuris uc violacei apparcar^
ni!iilqueini!M>albrconfiMciatur r fedc^tu!cusduncaxacco!orambicnsflavam iHam maculam.quxinhocgcrierelongiorucplurimumcficfblcc. Rurfusquxlaciorccft flore,plerum* quelibcraliorcff.ingu'lifl uauibinisflonbus produccndis,brcviorcmqucfiiiquam,fivecri-
gonumcapuCj&arquuhsubiquccraffitudinU mapartegraciliorfihqua.kem laciflorxradixjbrevior^cralfioreftialccnusjongior&grat

cilior.Iftaniaucemvariecacemjfacioneconcihatamcflcjnondubiumcft.
Pinci qu$y^^^ Kauks. ? taa loanneloigny virooptimo&humafiflimo ,nationcGalIo&iftic Architechvquihorfculura pefegrin sftirpibusfacisinftrudlum poncardeshabcbac,aquo,nonnulhsCaftcII?coIlibus fponte nafci intelligebam.FIoret iii horcis lunio cumGladioloâucpauIo macurius:femen (iib excremum lulium Augufto macurum eft. Q^v d pono in hoc flore quibufdam ahjs mihi coricigeric anno Nonigefimo fccundo fupramillcfimum&quinênceiimumjhoclocoadfcribenducxillimavi.IscnimjUcpropccr jfnnmM d x c //.*/magnam humiditatemafrcquentibusimbribus^ferax hncprofercndisamplioribus fblico """*'* flonbu5,eorumqucnonnullisgeminatofohorum numero:ita mulcasftirpes ,quxfingulati caule,eoque non ramofo uc oluiimum cfle (alcM.wobvTthaJrovt reddidic. Nam habui TuliparumplancaSjquxvelunico^vclbniis.cernis^quaterniSjetiamauiirisramis^fingulisfuum floremluttinencibuûccapicedeTulipadiximuslcaulempr^dicuTntuleruncmiulcasXyphij llirpes, qux unico , ahquoc qux binis quacuor vel quinque floribusornacis plurimas Indis bulbofx qux binis vclternis, binasqux quacernisfloribusfuerunconuftx. Summoenim i-uhulh.v*r caulistaftigioinnacibmiexijfdem vaginiscmergences,qucmadmoduminSecundogenere^^ *
&
&
folenc.alccralccrifuccedentcs.innonnullisetiamcercius^harjprarfcrtimverficoloreslaci-* florx fituraciorcs.prxter gemmos illos flores in fumnio caule natos.ex fingulari vagina infra
jtiosfira,&^terarcqueM^
eq'.nbusemerleruncfingularcsflores(ucin fubje&aicone vidcrclicet) primari)snonminiiseIegances,&pcrindeodoraci.Habuieciam aniioxcvn.mulcaslridisbulbinas vaginas
,
bolar plantas, qux quatcrnos florcs tulerunt.
Mulcos
2,12
Caro
LI
Y sl
RARIORYM
Iris
IrisbufconvcrficolorôAt/xAwvos.
bulbofa flavo flo.five V.
TuVpM buU
btfer*.
Multosctiamdcdic
is
annusTuIiparum bulbosininfima
'
__
ala
(quod fucci
^
& h&moriit
abundanti#tribuo)nafcentes.
Irn Mfofi*
J
1 1 .
Q^RTAjamdi&xTertixpe
fivt
que&exviridipallefccntibusfblijs: flosunicus, intcrdum bini, contra&iores, latioresta-
IhJC*.
men,exvaginuIisfummocauIiinharrennbusprodeunt, luteicoloTis,inodori; meducintcr fccundum tertium genus magnitudinis, quemadmodum filiqua, feu caput trigonum, in quo femen fuperion fim lle continctur: radix tcrtij generis radici fimilis,qux nuclcis,non
&
&
fecusac
Vwctti.
illa 3 propagatur.
2X*tMl$s.
Jrk hulbtfs
v. fivtcstulc*.
Sed hxc in flore quandam ctiam difFercntiam habet,licet cxiguam :nam invcnitur latiore ahquantulum,{aturatioreque & magis rutilante aurco colore, radice item breviore & craffiorc,membranaceaprxtereaillavamna,undeprimumfoliacmcrgunt,fanguineocolore,i fummis vaginx oris in infcriorem illius partem radiatim definente, magis lnfcda eft,quam illius,qua: diluciorc eft flavo colore nam illa interdum fanguineo hoc colore carec Vtriufqueautcm,qucmadrBodum&Tertix,foliaantehicmcmgerminarefolent. Nafcitur pingui folo,& petrofis collibus ad Tagum fitis fupra Olyfipponem ubi ca eruebamDccembriannoM.D.LXiinxumaliquotalijsrarifiimisftirpibus,&indeadamicosin Belgium mittcbam Florcc paullo maturiiis Tcrtiogenere, codcm fere quo fecundii temporc:brevicamenfemucuoconfcquuncur,&interdumfimulflorereconfpiciuntur. Q^vinta mihi primum confpc(aacftLugduniBatavorumannofupramiIlefimum&: quingenrcfimum,nonagcfimoquarto. Nihilvcr6cadiffertcaule,folijs,&formafloris,ab
;
Iridebulbofa,cujusfloresvcrficolorcs,foliusfloriscolordivcrfuseft. Namnovem,uc ille, folijs conftac, quorum ccrna inflexa Sc cerram fpe&antia, cxruleum habcntcolorem, venis
faturatioribus a
medio folio in latcra excurrentibus diftinhim,&r ab illo ad unguem ufquc,
maculamflavamfatislatam^mcdiumfoliumpcrlongicudinemfecanccm^cernaillisincumbentia &g<bbofaejufdcm etiam funt coloris,paullo tacnen dilutions: tria furre&a folia ma;is fatura,odor pxne florum Tiliar: binos autem,tern6fve in eodem caule fert flores , qui reiquarum Iridum bulbofarum floribus magts funt fcrotini,ijfque marcidisdemiim apcriuntur fub initium Iulij Floribus fucccdunt triangula oblonga capita , uc in verficolorc Indc
.
HM*U
1
bulbofa. E Lufitania porro hoc Iridis bulbofar gcnus, paucos antc annos, prim um in Bclgicam dc-
latum fertur. Scquenteautemanno,etribusbulbisabamicoacccptis,unusflorem longeelegantiorcm jam dcfaipto culic,amplior&

r
gibbis
\
&
Plantarvm
Irid.bulbofarv.femen.
histor. liber
gibbis criam amplioribus
II.
**3
flo-
totumque adco
rcm muko faturatiorcpurpuianitctem ,& magis cxpanfum , idcm tamcnqui inalreroodor: caulispreterea circum nodos quibus folia mharrebant,cx purpura nigncabat.
PRiORi,latifoliCOgnomcndedi,afoliorunvVm;l^ pnercliquis, amphtudine, &can*ulearfivepurpurese,ajfcris colorc: Hifpani,vcl Ltnotimplicitcr, xi&Ltrtotfpadanal, Cordubenfes, Lirics 45/ts,appellaiit, hoceft, Lirium, Linura enfiformem,& Lirium carrulcum A!teram,vioIa.
ceamcognominavi, LobcliuscumPcnaHyacinthum Poctarum eflecenfct, vulgarc hujus nomennullumfcio. Tcrciamanguftifolia vcrficolorem fivevariam nominavi Hifpani ZJrfa i/tyr/coappcllabanc. Quarcxafloriscolore, Fla;
Lutex cognomen indidi: Lufitani, Reyllabuty ,vocabat. Quintx,quum mihifponte nafccs non fic obfervata nullum nomen vulgarcintellcxi: fed quihortorum culturadeleva:, fivc
,
&anturBatavi,Lufitanic*cognomendcdcrant. Dc illarumautem viribus&facultatibus,nihilcompcrtum habeo, auc ab alijs tradituoi

acccpi.
porrd iflarum floribus , illius prasfertim qux vario cft florc (quia, ut opinor ofcidumqucndam fuccum in latcnbus cxfudant) formicxmiruminmodum funtinfcftx. Pretcrcaomnium iftarum, tam illarum quarum
1
Omnium
mentionem fecimus,quam fubfcqucntium florcs marccfcere jam incipientes, hanc pecuha-
rcm notam habent, qudd milvinorumunguiuminftarcontrahantur:quodetiamaliorum Iridis generum floribus evcnit.
CitTERVM
Prima
funt
zlix Iridis b-ilhofc fpecics,non
exquidcm aliund[e inveflar, fcd fc'
w</***/tyi
'
mineapudBeIaunat#,quarum hiftoriaprartermittendanoQ videtur,camobcaufam, fupe- v foUr ^ Jwu rioribusadijcicndascfleexifhmavi.

igiturVerficolorisquoddamgenuseft,ifupcrioribusdivcrfum,nonfoIijs,cauIe, aut radicc,!ns cnim cum Tertio aut Quarto generc convcnit fcd floriscolorc:quia tria cjus ? foha ad tcrram indinata,fivc labra,flava {unt,&Quarti gcneris fohjs propendentibus labiorum inftar fere fimilia , magna tamcn aurca macula in promincnte rcflcxo labro infignii,
&
ta,adquamabinfimofolijungueintrinfecuscxcurruntaliquotvenxquodammodopurpurafccntcs;triaautcmgibba&illisincumbeM
vcro furfum cre&a.ex albo fubcserulea funt,hoc ert,albicantis funt coloris ,
lea: faturatiorcs vel diluciores
qucm
fubca:ru-
venx diftinguunt.
a
Alterivs tcrnainflexafoIiapallcnt,&:labrum habcmflava maculainfignitum,
qua
u
'
adunguemufqueanguftiorafunCjUtincctcrisgeneribuSj&interncquibufdam venulispurpurafccncibus diftinila fiintj tria gibba folia ligulam tegentia to%potevx.ov funt co]oris,vcl al Dicantjfummo tamen gibbo pallefcente; terna (urredla exalbida f unt,nervus tamen pcr longitudinem cxcurresflavefcit. Vtriufque floresodorati,Tertij gcnensfupradcfcnpti florum. inftanradixetiam nonminusquaminillofcecundaptoducendisnucleis. Illas habui munere Ioannis Boifbtanno m. d. xxcvi. quadricnnio veropoft, tresaUas communicabat,quînfequenteannohosflorcsprotulcrunt. PRiOR,quaseritiIliusTcrtiumgcnusabipfoacceptum, latiore, breviorequefuitflorc, cujustcrnainflexafolia,lato&propcndentefuntlabro, mediaaureamacula (quamalbus orbis ambit) infignito, per oras crifpo,c^rulei coloris,a macul5 autcm ufquc ad ungucm foli j,extenditur
iil
nervus excrinfecus vircfcens,intrinfecus pallidus,multis purpureis vcnis in latcracxcurrentibus, tria gibbaalataque foliapurpurafcentis funt coioris.gibbus albicans,al^ carfule#;tria furfum erc&a folia,ex ca^ruleo purpurafcunt. Alte k. a, five ejusQuarta, florcmhabuit.cujustcrnafoliaterramfpciflantia^flavifunt coloris,aurca macula labru m occupante,a qua ad xnfimos unguesjnteriore parte fparf^ fun c qu^damvenxdilutiuspurpurafcentes foliaijsincumbentiaexalbidafunt,pra!termed!um
;
iin,
nervumadextremumfoIiumcxcurrcntem&gibbum,quipallidifuntcoIonsifurce6latcrna foliaînfima parte cx cxrulco purpurafceritibus venis funt diftinh,fuperna candicant.

TtRTI-fc/
2T4
v.

five Boifoci
,
:
Quintx flori , tcrna incurva five inflexa folia, pror fus la&ci candons fucrunt, prxccr maculam illam mcdio labro imprcflam qux aurei coloris crat gibba
prxcereafoliaillisincumbcntiajalbafueruntût&ternaerefta.exccptaillainfimapartecircaungucs,qua:tenucquidpiam fiibczruleum haberevilacft. Odoratietiam hi flores cranc. Excujus generis femine nacasfinc hz varictaccs,nihil ad mc pcrfcriptum,ncc forfitan quifl piam cam cxa&e obfervavic : odor camcn qualis rn Verficolore illa , in Tercio gcnerc fupra
deicripca,me
Terti|,
m fuipicionera adducit, exillo originem fumpiiiTe.

Qjvas veroPrimx
illius
IrisbulbofaF-vh.e. i.clafliscercix.
hid
111.
bxlbtf.
Flavar-VarireJ
vtrfic clajfts
Boifotoprimum mihimiflx,feminecgona&usfum > & anno dcmum m dxc. duobusque lllum fcqucntibus,flores protulerunt,
iubijciam.
Vna, quamF-V,hoceftFIavam-Variatn
majorcm, & omnium elcgantiflimam mcritoappellarc poflum, caulcmnonminusaltum habet,quamTcrtium illudgcnusverfi.
colore flore a
mc tertio loco dcfcriptum
vi-
delicetcubitalemautampliorem,tolialatio
ra&breviora, mcdia fcre intcrillius &Sccundi gencris folia, florcm majufculum,cujusternafoliainflexa&terramfpcdantialutei funt coloris, aurca macula in mcdio la-
&
broinfigniuntur,orisquodammodopurpurafcenubus,anguftiore foliorumpartequas gibbo integitur, intrinfcc p multis iubpurpureis venis inlatcra cxcurrcntibus notata:gibincumbentia folia,diluto purpureo coba
&
lore funt prxdita-.triacre&a valde faturapur\
II.
1/Mji
^Wkh
U^f
lifS
pura nitcnr,& quafi violacea funt, prafertim medius per longitudinem cxtenfus ncrvus. Altera etiamF-V, &latiflora,fcdpaulo humihor, terna ad tcrram inflcxa folia flavi coloris habcc aurca macula infigni.ta, k
qua,adiafimumfoiijungucm,multispurpurafcentibus venisintcriore aarte funtdiftin-
dargibbafoiiaquodammooo purpurafcunr,
nervumtamcn fubflavum
IIL
habentjtriafolia
erccia.purpurei funtcoloris.
F-V.florisformacadcm,&tcrnailiafoliainflcxaflavicoloris, aureamaculi infigniuntur,qua vero parte bi fidis gibbofis fflis folijs integuntur,rad ijs obfblctc purpurafcenubusdiftin&afunt: furredlatcrnafoliaexc^ruleopurpurafcunr,mcdiusautemperlongitudinemcxcurrensncrvus,flavefccntiseftcoloris:&:triaaIijs incumbcntiaôbfoletijCui
Terti it
&
ii 1
1.
quidpiampermiftumcft F-V. Quarta,criam Iatiflora,tcrna inflexa folia pallida habet,aurca macula infignita qua autemparteca-mcrato folio integuntur, purpurafcentibusvcnisfuntdiftin&a :gibbafolia,
flavi
,
v.
ctiampurpurafcunt.triaveroerediorafpliajCJErulcumhabentcolorcm. Q_y 1 m t je F-V,quxangufbfloraeft, triaadterramff)e(tlantiafolia,flavafunt aurea ctiam macula mcdio labroinfignita;& mcumbentiaillisfolia candicant, ncrvus tamen
3
emincntior,quodammodo<sJ^6Ag^
vi. X
vik
cxruleisquibufdam venislevitcrdiftin&a. Sexta F-V,ctiam anguftiflora, humi!ior,non valdc abfimilcm matri,hoc cft,Primx a Boifoc mi(Tx,liabuit florcm: fcd quibufdam notis fecunda: ab ipfo acccpta: rcfpondcntcm, ut media quardam fpecies mtcr utramque ccnfen poflit. Latiflora cft, elatior Septima F- V, cujus inflexa folia habent latioralabra, flavi coIoris,aurca macula infignita,qua vcro partc gibbis folijs intcgunrur,ad ungucm ufquc interiusexcerulcopurpurafcunt:gibba&alatafoha ctiam purpurafccntisfuntcoloris,gibbo
&
&
tamcndiIutiore:furrcciafolialatiufc
viii.
piam admixtum habere videntur. H v m l ior, latifloratamen, eft Oftava F-V,cui tcrnaterram fpe&antiafoliaflav* (unt,aurea macula majufcula notata intcrna parte qurc camcratis bifidisque folijs tegitur,
i ,
purpurafccntibus radijsinlatera excurrentibus diftinh:gibbacriftataqucfolia,purpurei carruleo commixtifuntcoloris,ipfo gibboexpurpuraflavcfccnte:erccliorafblia, carrulei purpurarpermixti funt coloris.
AWVSTI*
Plantarvm
hi-stor. liber
ir.
2x5
IX,
AHCVSTiFLORA/cdhumiliorctiam.crtNonaF-Vxujustriumfoliorumarramfpcaantumlabralongiora(uiit&pallida,ori<qijcaliquantulumpurpuratecntibus,maciiraaurci
longiorcinfignita,rcliquaDarrcbifidi$folijstcdra,intcrncpurpurafccnte,prxtcrmcdiuncrvumqui aurei eft colons.fonsex vindi pallcfcentis-.gibbacum fuisaliscnftatisfoha, purpu-
rca.gibbuspanllodilucior.lurreaatcrnafolia.purpurafaturatiorcnitcnt.
\
pECiMA,cjurdcmfcrca!r.cudiniscftcumfupcnore,cju!qucrcrnafoliaadtcrramprona, pallefcente lunt labro,brevi flava macula in longos radios dcfinenre infcflo anguftior foli
,
pars fons;virefces,internc vind .bus vcnis prxditaralata bifida foha,exalbida funt,ad <J yp tovxov colorcm tendentia, gibbus pallcfcens: tcrna folia qux furfura accolluntur , alba (unt,
&
mcdio ncrvo circa unguem pallefcente.

VNDF.ciMiE,cadcm
qmdem forim,fcddiffimilisprbrfuscolor: nam ternainflexafoliaal-
XI.
bafunt,Havatamenmaculainfignita.gibbahisincumbencia,purpurafcunt:triafurfumercfta purpurei,feu violacei f unc colons: breviter non mulcum abfimilis eft Anguftifolix vcriicolorifaturx,inPrimaclafTe.
Media quodammodo intcr Latifloram & Anguftifloram eft Duodecima,
eaq; clatior,
XII
IabristriumfoIiorumtcrramfpectanciumcxalbopurpura(ccntibus,aureamaculanoracis, qux mcdium cciam fohum per longitud.nem fccans, ad infimum ufque unguem anguftior
proccnditur,ejus lacera intcrius facurationfcus venis purpurcis diftindra: folia criftata bifidailhsincumbencia, dduti purpurci, &quafiadrubedmem rcndentisfuntcoloris, gibbo
&
paullomigisfaturo:fimihspa:necolonsfuncfurreaafolia,corumramcnungucsaliquantulura ucuraciores. ^ ^^. Iftarura porrd oranium flores odorati funt,& Tcrtij gcneris floribus verficoloribus odo,
ris gratia
rcfpondcnt.
rum colorem accederentpropterca,minime huc inferendas putavi Nam in tanta varieta.
Ht hxquidemfummarfuntdiffcrcntia!lridumbuIbofaradiccprxditarum,qux mihifc- $**>***mmc F-V.pnmx Boifoti natar: alixramcn eciam nacx, fed quarum colorcsproximead ifta- TT? l
tc,quisfingularumdifcnminacommcdcverbiscxprimcrcqueat? Inflavxautem& Purpurcxviolacexfemmenatisplanns, nullam ha&enusvarietatemobfervavi,fcdomncsmaccrnum colorem recinuerunt,& illum quidcm mtenfiorem vclrcmilfiorcm. lllud prxcerca in iftarum Iridum plancis fcminc natis obfcrvabam plurimarum vaginam , illam lmtio emergentcm } c qua,ut m primo defcriptis cxeunt folia rubri fivc fanginei coloris radijs effe infccta,non fecus, ac Quarti gcncris primx fpccici in pnma ClafTe vaginulam. SED & Dcc,mumt " cium8cnuslemin ^^ n r pra millefimum quingentefimum nonagcfimoquarto,quadricnnio videlicetpoftquam
,
A S5
&
xnr:
fcmcntclluricreditum.Cubitalivcrdaffurgitcaule,nodofo&:geniculatoinftaraliarumIri<lum hujus gcneris.quem ambiunt loga angufta folia,carinau uc in fuperioribus reliquis:
&
fummuscauhsfu(hnecflorcmreliauisformafimilem&:novcmfolijsconftantem,fedcolorediverfum nam ternaraajoralabropropeiidenteprorfuscxruleafunr, tumenremacula aurei coloris a medio labro ad infimum folij unguem d.fcrera,his incumbenria, fornicacam &alatafoha, faturxpurpurxcolorefunr, ligulamcjuetegunr, rcrnafurretli,oblonga,angufta, farurapurpuia (cuirubedolcvisad nixca)mrent:odortenuis,necadcasqucverfico:
lore funt flore fuavitatem accedes capitula trigona longaqj inftar capitum vcrficoloris, qux tamen nullum femcn tulerunrradix bulbofa ut rcliquarum Indum bulbofarum,plurefque
nucleosadlateragenerans.
Floruit pnmo anno circiter quindecim dics antc illas qux cxruleo tero cum ijfdem,Iuniovidelicer.
& flavo funt florc
al-
Huicprorfusfimilem Hifpaliaccipiebam anno m d.xcvi. aberuditiffimo viro D. SimonedeTova; Hifpalenfi Medico,utex ejus flore quem infequentisanni Maiodedit, obfcrvare potur an verd feminc ipfi nata effct.aut aliundc oi:fTa,nihil adfcribebat. Svperioribv;, annis,utantediaum cft, in Flavx Indisbulbofxfcmincnarisplantisnul- $<. Iamvarietatcmobfcrvaveram:atannoM.D.xcvji.cuminhac,rumaIijsinfignevarietatem x """"* habui Nam annononagefimotcrtio fupra milleflmum &quingentcfimum fcorfim indi- ZuT"? verfis puluinis Flavx,Albx,F-verficoloris feminatcrrxcommifi (ub finem Novembris; na- mmHtik tx ex ijs plantx nec loco motx,quarto poft anno florcs protulerunt cx Flava quide , aut flavos pror(us,aut flavos quoru furrecta folia aur pallebant aut cxalbida crant, vcl ccrulea erant, vclfuhgineinfcctacum fornicatisfolijs,ex F vcrficolorcautem,flavos,flavositem quorura
. ;
4m*
furredafohaalbaerant.vclinitiolabrahabcntesflavaaurcamaculainfignica^deindcflavus
illccolormaculam ambicns cxruleum colorcm prorfus contraxit , foliafornicata&furrcctafaturapurpuranitucrunt,vcletiamaliosillisperfimilcs,quorumtamenflavalabraoras aurcam maculam am bientes habuerunt virefccntis ex cxruleo coloris.&alios matri fimiles: cxAlbavc.6paIhdos,furre<aafohaalbaautcxalbidahabentcs,autcxcxruleopurpurea,aut marn propemodum fimiles. Quara varietatctn produceat rcliquxplancxillis fcmuubus
natx,indicabicdies.
SlSTRIK-
.-:
216
.;
CarOLI CLVSI RARIORYM

SlSYRINCHIVM.
C A P.
XIV.'
IR
.
bulbofas proxime.finc controverfla, fubfequi debc^ planta qu*dam flotc XyrU dis,minore tamen,& radice orbiculatajUt Xyphium,cujus duo genera Hiff anica puei
de
gtinauone a me ob(ervata.
Sifyrinehium maj us.
Sifyrinchium minus-.
>jr**
MA
wA
-'
tAW
/ow..
*j.*ir
,*:
'.
* CS
-.
-,
sifyrmbmm
wjtf-
oblongis aaguftisqj folijs, mollioribus quam Iridis bulbofe folia , ad AHij auc HyacinthibocryodisfoliaproximeacccdcndbuSjftriatiSjVitidibus, &humiplerumquefuiis,rorundo,dodraruali,ftriato firmoq; caulc, qui ex mulcis involucris canquae vaginulis flores promit quatuor aut quiFique,alternatim prodeuntcs,hoc eft,ut primo marcefcente alter fuccedatjdemJetertiuSj&ficdeincepSjXyridispotiusflorcm referenccs,quam Iridis, cxnovcm folioliscompofitos^quorum cria,ut in jam defcriptis Iridibus bulbofis , dcorfum inflcxa,pro fimbria, luccam maculam ctiam habcnc aliatriafurfum aliquantulum attolluntur: tria verd rcliqua,qua; in alijs ligulam tcgerc fblcnt/urrc&a/umma parcc divifa bifida. Eft vcr6rocusflospulchcrafpectu,colorisca:rulci,prxtermaculasillas, &odorcquidem prxditus,fcdvaldefugaci:floribusfucceduncfolh^
;
Vnvm
&
&
nui membranaconftantcSjUtfemenrotundumjparvum fubrufum, quodin illiscontinecur confpicipolTic:radixbulbofa,gcmina,ph^ do,fupcriorplcna,candida,duicis^ fubftanciam ad /c crahencc fupcriorc,ut in Croco,Xiphio)& tandcm cvancfcenscum inharrencibus fibris: mulciplici vero cortice reticulato,cra(To,nigro incegicur Xiphij radicis inftar l*At*Uu &adnatis{efepropagac:namquinasinterdum etiamfenas,autpluresplancas, quarumfin-J gulibulbi fuo rctiformi tegmine involuti erant, alio villofo capacioreque tcgumento fimul comprchcnfas cruerc mcmini , in collium fupra urbem Olyfipponem acclivitatibus, apud fuburbanum Magnifici &. Generofi viri Fcrdinandi Corinho,equicis Luficani, mulcis pcrcgrinacionibus in cxceras regiones fahs,clari:atque cciam Gadibus, non procul a ponce,qui cam infulam continenti nuncconjungitrunde cjus bulbos in Bclgium adamicos mirtebam N.& C. V.CaroIiTifnac,concilij Belgici tunc in Hifpania Pr*fidis,opera qui fuccelTorcm dciode habuit C.V.Ioachimum Hopperum. sifyrinchium Alte rvm gcnus fuperiori fimileeft^minustamen.gracilioribufq; folijs : florcse vagim*n*$. nulisprodeuntcs.coloreluperiorisfloribusfimilesjedmagisodorati^tcnuioresctiamfollicxiliore feminc pleni: radix item minor, non minus tamen,quam fupcrioris, culi minorc rericulato cortice te&a,& gcmina. N*td$u Crcfcit Valcncino Hifpani* rcgno, fcd Murcianofrequcntiffimum obfcrvabam ,atquc
> :
&
crucbam,
7 PLANTARVM HrSTOR. tlBER n
'
2I7
r
A
'ju$ bulbo perindc atque avcllanis, veicuntur, eumque erum mcohs, Urto, nonnull.s dicicur Porro
lft
P uen
A^
En' î^T^^^^^
in
dd
ti,s
tllZ^^l
ecjui^^
C
mn0aUCem CUma
PP **
hiftoria
inoitf S33; rumdemde
*d devorata radic eIeSautem florem,diu fui dubius fcd , ?

,
***
naS7vm^ icone conc.nnanda mih. nam ex mut.Ja , filit .ll.us
mUm refeWem hu !^
'
& adhuc harreo-
m
r
pe
opêauMyrmchi) nT m
nec certi quidpiam
fuprcm ain cauI P arcem cum UJUS r ( fuiscoloribus dun!? r anno nonagefimo quarto r ""*""' fupra millcfimum quinecntefimnm Pr^ acc,p.cbam ab Efaia lc G.llon^mea; fororis filio) pulcherrimus fiTm! mnitenS ' CX membranacco involucro, inftar foll.culorum! qui am n
e caxat expreflam taxat exoref am
Esr
SSht S
S2S5W ln
capit. addendum putavi.S. quis vero alid pertincre cenfepe rcinac,cer enim opinione ru '
mcam
&
nW
iWe h
sssss
22?
* ***
JmlS"
i
SSfiSlS^
W Kel
ftl
bn
s;fn^
GentianclIarcaerulcisflonbusconccndcrcDoffit: interna parteramofaaurdTm
utcum
inma.nmultastenucsnbrasfcclacontincrev,dcmrruficoloris,aK
folliculoetiam involu ta ExprcflaautemfueratteiconConftantinopoI, apidore induftrio.de altera quam pf n aor qu.da Perficus jPcrfiaattuIcrat.ubi riafci,* lale vocari affcrclxit.Confiopoi JS cflc ,gnotam hanc phmam.Lale porrd,Turc,s florcm fign.ficarc,ante d.cere
ium add.raerataltenusflorisgcmmafuo membranaceo
mcmlm.
'
IRIS.
LATIFOLIA MAIOR.
Cap.
xlvi#
#ênimahquod
,
provinciam percgrinanonem inft,tui,quin cjus genus antea mihi non confpectum mvenenm uc cx meis Hifpanicarum Pannonicarumftirpium hiftorijsqu feorfim
&
funtedite,
viderel.cu.t.&etiamcxhacapparebit.
:
autem
m Lat.fol,as &Anguftifol,as dividcmus-a w*"'

3
Omnes
'
^ Latifolijsinitiumfaauri, quasinduocapitadif.j tnbuemus , priore quidem majorcs,altcro mino"f res&pumilascomprehe"furi.Anguft.folijsdcindc
lUtt '
luumpeculiarecaputdabimus. P * veroIocumint ermajorcsLatifo-/^w-j^4. iui Iias ob flons atnplitudinem venuftarcm merito "fBll 'Pv,
^
;
MVM
&
fibi
vend.carc videtur,qua: fena aut oclona
habet
SmJiM0
'
iolia Indis Lufitanic?biflor?folijsnonabfimilia rnutuo Cefc ut in alijs Iridum gcncribus amplcctentia equorum mediocaulisexitcubitalisaut
:
aniphor, rotundus, geniculatus, digitalis craffitUd.nis florem fuftinens omnium quos unquam in ,
Indibusconfpcxerim maximum, novem,ut relimioru m, fohjs conftantem , colore tamen ab illis

:
triaad terram inclinata folia, crafla funt,,ntcr,ore parte omnino nigra,nifi
difrerentem
nam
dam venjcex purpuracandicantes intercurfarenr,

ab infima bafiad mediumufguc
obfita,maculanigra, fericei
nigris villislarc
quc-
pann, inltar,med,umfol,umoccupante,forismuitddiIuvillofi n.gri
tiora funt; tcrnailla minora cis incumbentia quse

,
ligulas
ToEam
lo fcbifida funt, &ejufdem ferc colons, l.sulasteeunt Anicata funr amphtud.n.s purputam accedentis:tria furreaa.palmaris
2I S
Caroii ClvsI rariorvm d.lut.om, hcet tatnen pau

.
& mcmbrana-
STr'^
N*f*/.
Ilh fuccedunt , ied ravarietate,& rantate commendabihs eft. re deorchendi fed fola cotons
roltimrcmenrucofumrfufcumîfifereinltarmagnum^continentia. Iris ipfa bruma 111. V. Augeriode B ou fViennadelatafuit

P
beSuepmcX,s olim
otd^ hzc ^nSoS Primdm adTurcarumImper

a
)
fSulm Se7-
Elizabeth* Auftrialis
Gallk Regin* vidua: fckcifc. m. fummo Auls Prs-
attuht Mag- V Caamicis mittebat. Subiequete anno fimilem donabat ahas n Belgicam Conftantmopoh reEeckbecke Czfareus etiam Legatus ad Turc. Imp. rolufRym Dn de Legati,vel Honorar.j fcrcndi de Bruxella.Deinde quotquot aut Tns cum affine Ph,hberto cumahjsexoriasftirprbuseuamattucSnfantinopolim miffi.Viennam redeuntes t genenbus, ut ego fert in horto repofita , rcliqu.s Ir.dis ferunt Hiemis ini urias difficihus lUriuicriamceitrisfloict, &mucuni, utphm-
&
^^SUd^mnocxvcmCumuM.
mum,florem profert,Maio:femen maturum Iuhj mitio.

IrisAfiaticacxruleafivelatifol.rn.il.
2Tftma\orlit*
S e k a, feptena.o&onaûe habet Alterafolia,
tifolufivB
Afitttc* C 4rnl.
omniumlridumamphflima&in
mutuo fe amplec~tentia,c
fefquicu-
latumexpanfa,viridiscuixrwgopermixta
vidcatur,coloris,
quorum mcdio caulcm promit
bitalem ,interdum etiam bicubitalem vel ampliorem, firmum,crafliorem fuperiore, hevem, geniculatum, multisaâlisconcavum , c quibus copiofi ( nullam enim fcraciorem confpexi) vaginulifque inclufi prodeunt flores, magni, novem fohjs conftantes, quorumtcrnainflexa dilutepurpurafcentisatque adcamileum tcndcntis funt coloris, multispurpurafcentibus venisab ftaminea fimbria flavain infima parte
& longitudinem & Iatera.excurrentibus:bifidafoliaexalbefcunt,gibbotamenillorum

dilutepurpurafcente: triaqua? fefeattolima parte quibuflunt folia , anguttiore da purpureis brcvibus venis diftincla funt,
&
,
ubiverofein latum expandunt fubca?ruleum habent colorem dilutiorcm adhuc quam inflexa &: florum Sambuciodorcm,
;
graviorcmtamen,quodammodoa?mulanfucccdunt rarioi es filiqux, five capita,crafia,magna,triagularia, &: obtufo mucrone predita,qu# maturitate dehifcentia, femen continerc depreheduntur craflum, angulofum,durum,flavefcens,fuperiori femulre par: radixcrafTa eft,magna,nodofa, fi repurgata exficce, donata,lateribus,ut reliqus,fe propagans,
tur:ijs
tis longis craffisque fibris

'
&
M
'
Maio. Leaato nunc bellici Confihj Praefide. Floretetiam annos, UnorTvalde abfimihs eft.quam ante multos Hvic
'TotlSntinopoh mihi
mifla fuit ab
111. V.
Davide Vngnad, Cxfareo tiim apud Turc.Imp.
m Belgicam ufque ad nos mifit

palh-
1 d.w.
m*)
Z^^^^^^n. ^m<^&^
:
^îdetur,
jucundiflimo fpcctaculo
femen etiam in breviore capite minus,

v.
" W* vorum ad me mifit anno M.D.xc.Damafcens nomine.ipfi femine natam Cubitale autem *H Afiaticacarrulea Dtf. protuhtillacaulem in quo multiut in maiorcm
.
2SSS
flStkfem
terna aampjis conftantes,ej ufdemq; p-cne colons: nec minus
Plantarvm
HISTOR. LIBER
II.
.
cand.cannbus veniscxterna partc confperfa fuifcodor Afiaticx fimilis Hoc autem aliquocflonbusobfcrvabam, unumcxillisfol.jsquarfurlumaccollifolenc,
atqucinflexaalbefccrc, iamahquanculuminfle<2i, fimiliscolor.scfle, mulcisvi lisconftancemhaberc. An porrd fiugulis annis fimiles proferac florcs
210
in eius
&
fubtus, perindc fimbriaui illam
nosdocebit.
1
remnus
c.
Irislacifol.majorv.
habec folia Secunda: fimilia, lrk*jUpaulocamen breviora.&anguftiora.inrerquc "ff*fi*<* -s/ , "">* r' " exitcauliscubitalis,rotundus,digicali$
crafli-
Qvin.ta
tudini$>inaliquotramosdivifus,quipromunC c mebranaccis thccis florcs fupenofe minorcs,nonnihilodoracos,quorura labra, five folia ad terram inflexa, facuratioris func purpu-
rx,&infracircaunguem,quavidcliccchiduta llla pallelcens fimbria excu rrit, vanjs ve -
&
nisdiftinclarhisincumbuntcriaalialatiufcu-
quxcandicanccsligulas cegik; deinde elaceribus furgunccerna eciamfolia, clcganti purpurco coloreprardira, flon Lufitanicbiflore/erefimiIia,lacioracamen:fuc-
la bifidafolia,
ccdunt triangularcs filique obcufo mucronc, inquibus fcmen ina:qualc: radix cuberofa,
Secundsfimilis. MifTa ctiam hec Conftantinopoli ab DavideVngnad. Floretquc Maio.
I
III.
<
V. ***Ui,
l i congener fuit , qua ad
me Viennam MraM)*
mifir Io. Boifot
anno
m. d. xxciii. Similia
^"-
cnimfoliahabuit, caulcmpaullo majorem, florcsfimiles,aliquantulum majorcs inodoros,quorumternafurrcctafoliaaliquidrubedmis habcrc videbantur radicis amphcudinc conVcnicbanr. I r i d i s majdrisduo alia gcncra in Francofurcenfibushorcisobfervabam. Vnum.cui IUyricxcognomen dcderunc.longa lataqj foliahabentem,DaImacica: majoripa:nepana,
, ;
^' m
trk
*]
*
....
qui,foIijs conftantes,
quorum
terna mflexa
& terram fpctfatia, planc purpurei fivc violacci
cauJemnonminusgrandcm.necrarioresminore^fvefloresprofcrcntcm, novem, utreli-
dilutioristamenfuntcoloris.nullis.nificircainfimamparrcm.vcnisdiftincia, fimbriamc' dium folij nervum occupance, albis flaminibus flavo apice prardicis donaca, tria furrefta foliacjufdemfere, fedmagisdilucicoloris, ut&ternabifidaligulamccgentia, &firabrixincumbcntia:odorfacisfuavis. Vvlgatior. Alccra, fimilia habct folia, abcxortuautemcircaradicempurpurafcentia, trummtrUcaulcm cubitalem aut ampliorem,multos c vaginulis,purpurafcentibus radijs infignitis pro- *** *"' , +*. " fercnccmflorcs,novcmfolijsconfcances, quorumtcrnaincurvamultiscraflisvenispurpu- * *****'
reisfuntnotata.fimbriaadlabrum inflexuprotensa,capillaribusftaminuIisflavoapiccpra> ''' dicis donata; cerna ere&ioraplerumque biftda func,colorcmque habent obfolecum in quo purpureumquidpiam magisvelminusfaturumelucec, alata angufla foliafimbriincumbencia ejufdem cum furre&is funtcoloris prccer mediumnervum in longicudincm excurrencem,quiexcxruleopurpurafcit:odorflorumSambuci. Brcviterlridiobfolctxbeloica;
, ,
^*
*^
3.
tfi
L<*<~
valdefimiliseft.
>
Nonagesimo porrdfupramillefimum&quingentefimumanno, mihimiflafuntBruxellis a N. V. Ioannc Boifot aliquotalia Indis majoris gencra, quorum nonnulla Maio fequcntefloresdcderunt. Vnvm brevioraquamfupcriorhabetfolia, alioquinondiflimilia, nccminuscircaradi- irumd\*l*
ccm,quainvicemampleauntur,purpuiafccntia: caulcmcubiralem&ampliorem, inalas divifum,in quibus mulci florcs.totidem quot praxcdenrcsfblijs prediti,quorum cerna deorfum inflcxa pcr oras fubcarrulca^circa unguesexflavo candtcant, deinde mulcis crafliufcuhs facurxpurpurarvenisabimoinlongicudincmcxcurrcncibus funt pra-dita, ftaminumfimterna ercccafolia candicantisexcxruleofunrcoloris, eorum orx quodammodo flavcfcunt ungucs tenuioribusvehisdiftinguuncur, bifida &: alaca folia fimbnam tcgcntiafereex flavocandicant.- odor prxccdcntifimilis.
t
,
' if '
Lii '
briafuperiorifimiliscft
P a vlo
humilius Aiiudeft,neccjusfoliacircaradicempurpurafcunt!caulisgraciIiorin
alasfindicur, floresgcitantesfuperioriformaquidemfirailes, diverfi
camen
a
coloris:
nam
tcxna
f**4 u "f' Lx
-
T
V
Z20
Caroli ClysI rariorvm

IrisUtifol.raajorix.
Iris
latifoL
major x
ZZT2
tfk Utifol. ms)0rxi.
habent.vcnflsqjpaullod.lunorcs.tcrnafurfumWaobfolct, func colonscxTaJSfcnES' ourpurafcentc m,., Verficolons.quam a Camerario accipicbam.folns non abfimba naul d ''""?' K a m:, 8 is navefeenria,Lenuior,bus pu pureiTvems no e
tcrna.nflex.foha, l.cet. l.usfolnsnonfintdifparia, orasadflavum obfoierumacccdcnres
raS^T
quorum color obfcurior & ftturacior.qu^maZodurn &
quam u^pcrfelur.darmaculÔdor dcm

re,
lTum*\ar UfifoLnt,
cunX^
(efc
f rnltn r
'T^
^
colo^
utinflcxarohaduobusd.verfiscoloribus^
civc acccpiffc, qui 7eminc
natum fib, aflereret cum al, r dih dunraxat fohum vanegarum UtfaiaJSS lium (ecanrem.cumqj vclamphorem & ar,or Jiu. ~ n
"^^ SfiS
Z
^ * T?* N?
'
tum?? " Crvuni
icdium r-
Utif.xilt*
Alivd prxrcrcagenuscidcmcivifeminenatumfcribcbar falkn M l.A.

lorcarrulead lunordiaqueatcalris
pwn.tnn$, ucvc vcrfico-
y
Hanc
/
Plantarv
Irislacifol.majorxv.
& amicocarifs.undcveioillehabucrir,iguoro.
Hanc naftus fum a C. V Ioachimo,Ioach F.Camcrario Rcip. Nonb. Mcdico ptimario, ****, ^* , -^
M HISTOR. LIBERIT.
Jvv^v*^ V
, 221
3'
l^
iftifolia,
minustamen itftwult, latajonga.&viridiaquam inxiui. fecundum HfHfo radiccm omnino intcrdum purpurafcentia e quorum medio caulem promic cubicalcm la;,
Rvgosa funtetiam
vem,viridem, aliquotramulisdonatum, quibus infident flores e vaginulis cmcrgentcs, ma~;ni,velprorfusinodori, vel Oxyacanrharvulg.
loruminftarodorati.colorisvarietatecomen-
dabilesmam
tria folia
qua: furfum fpe&at
& at-
tolluntur,raro fe mutuo ample&untur , aut cacumine nucic, fed plcrumque (nifi marcefcere
incipiant)rc(aafuntutinIridebulbofa,nonni-
tamen convexa, anguftiora,lutei coloris, quemadmodum&illaquejigulasfimbriamcjj

hil
contegunt
multis
tria
ad tcrram inflcxa circa bafim

,
&exorcum
pallenc, reliqua partc candicant,
came purpurcis radijs ab ipfa fedc ad extremas ufquc fonj fquod plcrumquc faturatius
purpurafcicinearumftirpiumfloribus,quecir-
caradiccm nullapurpurafuntfufFufar)
: ,
pallidas
oras,c!cganti pictura decurrettbus villofa fimbria,qua parte intcgitur lutea eft , extrema vc-
roexalbida, pallentesligula:, magnatriangula
&obtufoaIiquacuIum mucronecapica,femcn orobi magnitudincjfufcum, rugofum cotinentia:radixnodofa,vulgarislridisinftar,forisrla'Vefcens, multis utrinque nalcentibus fibris fir-
mata, qua:repurgata&cxficcata,odoraciliima
eft,
&cumlllynca, quarin
ofhYinis habetur,
odorisgrariacontenderepofTccxiftimo. In montanis fupra arcem Divi Georgij her- n*tj$Us. bido fblOj&collibusStamphcn immincntibus
aliquot miliaribus fupra Pofonium , primiim obferuabam gcnusilludcujusfoliapurpurafcente colorecirca radicemnon funtpcrfufa dcindc frequcn,
:
in Vngaria tranfdanubiana
tius
utrumque genusm Leytenberg motc fiipra Manderftorf, & ficcionbus pracis Sopronio vicinis. Crcfciceciam in collibus non procul ab Enrzeftorfim-lange-thal, Magnif. Dn. de Enczeftorf FloretMaio.fubluni) fincmfcmenmaturum. Hvic valde fimilis, &ifliusquidemfeminenatampuco, quarmihietiamconfctvatacfc, wm*)*, ex fuperiorum quasBoifotmi(itnumero:folia tamen illi breviora,& (quod rarum ) magna Uufonvi. ex parte duobus coloribus diftincla albo & viridi.fic quidcm ut albus pcr longitudincm excurrac,nonnumquamdimidiatum folium occupans,intcrdum fcretotum ,aliquandocjus
,
duntaxatpartem: ijfdcmctiamcoloribusinterdumdiftincla*vagina:fl,)icsincludcntes:qui ternaadtcrram inflexafoliafuperiorifimiliahabentfcre,{camincatamcnfimbriatotaflava cft,bifida folia illam tegcntia flava,cujus ctiam coloris funt tcrna illa (cfe attollcntia, tota ferefurreclautin prajcedentc, infimaautcm &angufti6repaire,purpureisvclutmaculisinterneafperfafunc.-odorqualisinprarcedence, nonnumquam adeoimbecillisuc vixdeprehendatur. FloretMaiocumfuperiore. Eivsdem Boifocaliapedalemhabuiccaulcm,rotundum, geniculatum,binosauttcrnos uu **), ex membranaceis vaginis promcns flores quoru m terna terram fpctantia pallcfcecis ex al- **/'** " bofunrcoloris,multispurpureisvenisabinfimafoliorum ba(i, qua:anguftiorcft, inlatera, tum a fimbna,qua: flavaelt,ad extimas foliorum orasprocurrentibus,quibus fingularcs , intcrdumbina?purpurearmacula;funtafperfa!: bifidafoliafimbriam tcgcntiaffl^-pt/Afâfunt colons,cujusetiamternafurrecra(exccptaeorumanguftabafi, qua: flsvefcens) mulcispurpureis venis in Iatera procu rrentibus eft ornata Byz antio enammifrumaliudlridisgcnusfohjsQuintogencrinondiflimilibus, fed uumwriB. brevioreaIiquanculumcaule,inaliquocramosdivifb, quifuftinencflorcscvaginulisemer- "/*' 1VI "gentesjam di&ispaullo minorcs , quorum color mcdius intcr fecundi quinti generis flo-
&
.1
&
rcs.radixquintogenerifimilis.
PlurimumconvenirevidebaturcumDalmaticaiIIaminore,quamaPanciomiiTamBeI-.
gici horti alcbanc ance meii in AuftriadifcefTum,floribuspurpura:dilucioris colore prardiris.
l L i magnitudine f>ar,ahguftioribustamcnfoIijs,quam a BoifbtaccipiebanijCauIegra- vummorlacili,pcdem fcmifTeminterdumetiam cubicumalco,in ramulosdivifo.quibusinfidenc flo- tfiUix.

I
&
rc$om-
222
Carou ClvsI rariorvm

Jris latiiol.tnajorxvii
i
Irislatifol.majorxxii.
Irii
mmof
t*t$ft.xx*
rcsomnibusprxdi&isminorcs,tribusfolijsadc^^^ creclisobfoletipurpureicclorisjqualisin vulgarisquodam genercconfpicirur: radix no magna,nodofa Ejusflosmihiprimumconfpe&usannoM.D.xc.cctcrisflorcnribus. Alia exearumnumeroquxannoxc. ab eodcm BoifotmifTx, bienniopoftduntaxac floremrulic. Aproximcaucem defcripcanccgracilicacccaulis, quiinramosetiamdivifus, nec anguftia fohorum,nec radicedifTerc,flores iim ilircr magnirudine pares habcc,fed divcrfi colonsmam cernaad terram inflcxa.diluti, quidem obfbleri purpurei funccoloris, multisraturatiorispurpurxvenisafimbriaadorasferpargetibus: fimbriaflavisftaroinibusconftat; bifida foha illam tegencia obfolcte flaveicuc cernafurrec.a%fcrne augufta flavacciam,
&
fedpurpureisvenisdiftincca.lacioreaucem partc pallefcentis coloris

lrum*\of
quodammodocamcn
furTuulevifnma,&quxvixapparcc,purpura: Sambucinuodorerefcrt,fcdpaulo<rraviorcm. o n mmusampla habecfoliahxc lris quam fuperior, interquxcaulisafTurgic pedalis,
tercs, geniculatus, viridis, (uftinens
mem branaccas thecas viridcs,per oras Icvitcr purpuraf-
centes,equibusemcrguntbiuiauctcrni flores, jamdefcriptxpaullo minores, novcm folijs cor.ftantes,quorumcernacerramfpeaanciaabimoanguftiora,candicantiaintcrius,faturx purpurxvenisclcgarerdiftinaafunr,latiorever6partcommnopurpurca:viIlofafimbriaintcrna parrc flavefcit,fuperna purpurafcit bifida foliolafub quibuslatcr, floridi purpurei func coloriSjiic tcrna foha furrecla:flos tenuiter odoratus. Hxc mihi nata eft Francof urti ad Mcenum,fcmine fponte deciduo, florcm dedit anno M.-D. xcm. Maij initio.
&
Xr'mm*)9T
Istif.txii
Biflorje Luiiranicx folia vulgaribreviora&anguftiora,alioqui non valde diffimilia: in v fummopedalicauleflos cpurpurafccntibus vaginulisprominctnovem uraliarum Iridum
floresfolijsconftans,violacciomnino,fivcfatiiratiorispurpurccoloris,quiininflcxis&propendenribusfoIijsinrcnfiusnirct,vilIoiaiIIafimbriaquadonatafunt,prorfusc2ndida. Vni-
fingularescaulesplcrumquc florem fcrunr,inrcrdum, fed raro, alccru, rariilime tcrtium,fingulariquemqucvaginuIainclufum,jucundifTimiodoris, &rcenanthcmlilium convalliumcognominatamxmulancis.confpctausaliquandomihiejusflosduodenisfolijs conftans.hoccf^quatcrnisadterraminflexis.roridcmminoribusligulastegcntibuSj&quaterniscciamcrcdis-urinterdum Naturainfloribusluxuriar.SemenanguIofnmjugofum in
triangularicapitefatiscraiTo.fcd ranusêrr:radix illifubcft.nodofa,gcniculara,foirda,
polli.
cum aurcm
canscrtiiTitudmis,gibbayn^
X*t*Us.
mukisfibrisfummacellurchxrcs,& fubindc in plures propagiiTCselatcribusnafcctcsdivifa. wr .v P _B! ,.wv_.,.u^ ro^n..-M f NafcicurmultisLuiitanixlocisfupraTagumvcJpinguifolo&inarvis,utcircaConim

*
__.
fc
bricam,
Plantarvm
vc faIcbrofis& lapidousloas
bncam .ccIcbcrrimamLufitanaurbcm,
histor. liber
ubiillamflorcn.em
ir.
22*
plyi>Pponem,adam^
tis iplc
dccul,
:
nam
hcec mtcgro anno
umW ' Srcogttnr,: ^; N o im ultu m ab ea d.ffcrrc vidctur,quam aliquando Vcnctijs accepit

floruic
SSSf
Ill
.
"^
ut c,rca fcaxcays
ift.c
menfeNovcmb^cruebam
marinam urbcm fcporrum, u^cdclaSS
|uiOct , tcrrx tamcn commifla in horto
>
Quuucnmautfcnacxfingul,srad,c,sca
****'" 9 incu J uscul <fi> horcoflorcntcm 1 faaio COOfpicicSffl^^ ^ .* rf

lo.
cria
"^
^^*II
V.
C V.
Aichol.
oamphorem,.qu..nf^^^^
P itibus P rom.tfolia,,llu.sfoIijsfimiIima:caulcm 1
5K"uc!SK^
,
facsaccederec. nul.um femen obfervabamiradix nodofa gcniculata ut fuperioris , odons, VCr fat,S mfipidl lniti Uftu$ ea fcr ' P"
^^- &
&
"
fcrcDarquxyicnnamanteaIiquotannosmihimiflaaIoan.Boifor,Roman*ina. ***** jons cxrulco fl>re nommextcmm caulcm,fol,a,rad,ccm omninofimilem habuic an *o"c- '"*""* ro m. o. xxcv florem ct.am parem, exccptis tribus furrcciis fohjs qux ad cxruleum cXrcm mag.s tcndcbant,fimbi nquc infenorum mag.s flavefcance, & odorc vulgans v*yacanrnx, Oxâcanthx qui in prxcedence ad
bifloram Lufitanicam magisacccdit Al,a.m inculnmmo Aicholcz.j horcopaullomarurnisjamdefcripcisfloreWfub ApriC fi,lC ob( r va b J> unde aurem illam naîpfcmctignorabat. Eavc 6!ataC. u l f bcîa,rugo(a,pedalfereiong,
"
'
non prodeuncem e med.o fohorum.ucahx
W 4mis,d
,
^
'
l*
xxt '
tl
9.+*li
pedalcm, quatuorflorcsepurpurafce.Kibusva .nuhsexcuntcs,ma ni,purpuraf g a g
fcd fcorfim finc fol.js,
modon,ouorumtnafohaadtcrram.ncl,nataabipfo
tu^
in
quo tJcsaS
cand.daefVcxcrcmum^b.sradijs.nfignitafunt^hisfucccdunttrianûlarcJfiliquxrnaenx obtufo raucronc.magnum femencontinentesalianim Iridum mocTo: radix crafla' gcn.cul lata, imus cand.da for.s furv. coloris corticc teda,fatis odora , ad Phu fivc Valcr.anx dome. wwuuunic* fticxodoremaccedcns. Pcculiarem autcm habet hxc,prxtcr ceteras Iridcs,notam, ut nulla folia pcr hicmcm ret.neat.fed omn.a flacccfcant cxficccntur.nudaq; confpicanturjdeindc ineuntc vere nova germ.naproferar:S.m.lem,finocandem,pofteaconfpic,cbaFrancofurti,inhortoMullcri.
nsQ uamc xAn ,lcns an no M;D.xxci.florcntcmconfpicicbamASeuftoininSru. \Vf "V tt.mmo horronob.ns V.Ioanmsde Hoboke , arch.grammare, tum Anrucrpian, nam omma .11. refpondcbac, n.fi quod foliacircaradicem facuraciuspurpurafcerc mihi vifa pcr funr an porro hiemc foha amittat, mc fugit.
J
1
. .
M iCv radicibusantcaliquocannosin Belgicam adamicos V,enna mittcbam,

1
lVMn
qu,ncx
&
prognarafic eleeans
:
l*fr&
Lat *
pedalisqj fcre longitudims folia habetclegas aliud Iridis gcnus

,
gmuhs ex palhdo vircfccntibus prodeunt.forma AicholtZianxYimiles fcd colorc vananrcs nam rcrnafoliapropendentiacandicant, purpurx exoletx vcnis abinfimaeorumfedeper latcra cxcurrentibus ufque ad extimam fimbnam fubcxrulcis villis conftantcm cria autcm lncumbencia&hgulam fivcftammatcgentia,albafunt, carumtamen gibbo fubcxruleo,
nxmododcfcr.pcx fohjsprorfusfim.l.a.rad.ccm etiam fccaulcm qui pcr.nde atquc ,n ,IIa adrohorum latusexradicenafciturpcdahs, tenuis, inquofingularcsautgcminiflorescva
Iridis
Aicholrzfa-
Mfa.
SSm"
craujufculumquc, quodmaturitacedehifcensIul,o,fcmcnoftcnd,crugofum,fubfufcum , crvimagnitudinc:rad!xhiemefolianonrecinuit. Floruit A.cholczioprimum Maij inicio , Anno m. d xxcui.unicaquam habuicplanta,
'
.
terna furrccta ccia.n candida,& ab infima fcde mulcis purpureis venis diftindra ,donec ,n la-* titudincm expand, incipiant: florifuccefr,ttriangulumcaputbinaspxneuncias loncum
cadcm arcola in qua viccfima qumta Aicholtziana repofica erac & qux cciam oppoficam areolam occupabac. Icaquc non dubico quin ejus femmedeciduo nacafic,camccfi hujus Hos
,
Temtm
odorisgraciacommendabihsnonfueric,quicamcninalccradcprchedcbacur. Mirumcnim in modum vanant qux cx femine nafcuntur Indes, non fccus ac prxcoces & dubix Tulipx * ' atqucPapavcra,utlongacxpcrientiadidici.
foliahxcxxv,i..habetinvicemamplecrentia,cctcrarumIriduminftar,unciam trkmmtm iata.intcrquxpcdahsgcmcularus, tercsviridiscxihtcauhs, fummofaftrgiofuftincnsbinas '^viu. membranaccasvagmasexviridipallefccntes, cquibusemergitflosreliquis Indum gcncribusformafimiIis,colorcautemdiverfus, namcxalbopallefcitfivc&vÂft/xoceit
Mvlta
rcpandafohaab imoad excmasorasflavcfcencibusvenis func dift.nda, fimbria albicance lcd quaccnus a bifidis fol.js(quxfimilicolorcfuncprxdica,gibbo ramendorfi nonmhil pur* purafccntc) intcg.cur.flavcfccnce: furreda folia ab ,mo graaha, interna partc mult,s ,n latera fparfis venis obfolecc purpurafccntibus funcdift.naa,ubi verd fefe in lacum expanderunc yôA^y.funccolons.Nullum m hoc floreodoremdcprchendi fcd ejusftirpem Maioflo^ rcnccm obfervabam Francofurti in Mylet Pharmacopxi hort.o.
:
&terna
2.
\
EJ
224
'2.
1

.
E fimjlem nec ulla ferc in rc diftercntcm etiam alebat/oli florcs difcrimen faciebanr,
qui paullo candidiores videbantur. dubium eft multo plura invcniri majoris Iridis genera.Sedquc. mihi,aut amicisfidc e dignis,c6(pe&a,Le&onb proponere volui, qui boni colulenr, ut fpero,hos noftros conatus.
Nom
lrU Utifol.
tnmyot,
vulgarit.
.
ebjoUta*
Alb*.
omnium tritifllmam Iridem,in c porro adijcicndum etiam ccnfui,vulgarem illam omnibusquasadij Provincijsobfervafle.velhortis^vel muris, autctiam interdum tcftisinnafcentcm: alteram obfolctioris trium furredtorum foliorum coloris odorisflorum SambuVngaria: horris ci, quxque \n Belgicis hortis rarior effe folebat, vulganflimam in Auftria? mea tantum opera illiscognitam,acceptise Belconlpcxifle. Albam autem ifticrariorcm
&
&
&
giocjusradicibus.
Aliarvm
PriorConftantinopolimiflaeft^/4/4i /î&
,
AUâ ^/Swnominc, cum
anHobuono0dore,h.c.ckgktcrpic\\ flores boni odoris:atquc, fafior bianco &negro,\d eft.florem fert exalbo&nigro varium :elcgatem fancflorcmcompcrimus fed nullum gratum odorcm deprchendimus. Ego,quia ex Sula, SuGanarProvincia:
hacadd\t\onc > fioribe//ipiritati,cb
Metropoli , primum in hortos Conftantinopoli vicinos ultra Bofphorum fltos illatam puto (nam id nomen indicarc videtur) Sufianam nuncupo. Secundum autem Afiaticam ca?ruleam:haxcum Quintaa Mag co D.EJavide VngnadConfrantinopoli mihi mifla K_sila)aSu. /4/appcllatione,cumPrioremmittivoluiflem.Tertia,Dalmatica?majorisnomcretineat: Quarta, Damafcenar: Quinta,Afiatica;purpurea:. Reliquis,procujufquearbitrionomina indipotcrunt:ego,brevitaticonfulerevolcns,numerosadjeci. Namquisintantavarietate, colorum fimilitudinc,fingulispeculiare nomen dare queat? Ceterum Iridis flores Iupos nominan , quod lupi ricliui labrisque fimilcs finc, Philinum fcribere, reftiseftAthcnarusDeipnofOph.hbroxv. Gratcisautemip/cdicitur: Latinis,Iris: GalIis,F//jw^.Germanis ^B5cnot)cr@cl)n)mcl-,Belgis,2ircl):Italis,(7/^: Hifpanis,Z./>w. Vul,
&
>
garem
H ifpani Lireo cardano
Itali Giglio celefe,
Germani W<i*v rtgm/ unb #fmmcl <3 tijwmtll
appellant.
HAMIUIS lATIFOUi
Cap. XX VII.
A
fcre
genus httmilius in Lufitanii faxofis& marina aura affiatis locis fupra Olyftipponcm obfervaba, cujusfoliaejufdcm
1
vd
Iridis
Lufitanica biflora erant Iatitudinis, fcd bveviora:radix illi fimilis, geniculata&ob*
cum
hqua. Flosmihinonconfpcdtus, menfisenim eratNovcmber,fedfiIiquasfivecapitaacumivix fupra tcrram aflurnata inania in humih
&
gcntecauhculorcpenebam, triangularia,maChamjimd,
lattfolt* gt-
RMI.
gna,pro piantar proportionc. Sx m 1 li s vcro planra? fcmen ad III. V.Ioan.de Brancion milTum cft a do&iflimo Lobelio e Mompcho: exquonatarplantsefupcriori fere fimiles,qu*florcmdederuntvelca'rulcumdi-
lutiorem&quaficaleftem,
ternis labrisdeor-
fuminflcxis paullo faturationbus, aut candi-
cantcmomnino,autpallentem,cumquemodd
dilutioriscoloris& quafi cxalbidi
,
modd fatu-
ratioris&adflavum proximi, aut purpurcurn fivevioIaceum,&illumetiamdifferctem:nam unius color plane nigra: viola?, alterius prona in terram terna foha,ab ipsa bafi cxortu , ipfaq; fimbna flava,albas &fatis latas vcnas du&as habebant, &variegatunilimacisdorfumfcrereferebantrfemenintriangulismagniscapitibus, orobimagnitudinc,pallidum,rugofum,ovalis formar.Omnium vcro flos inodorus Aprili ple-
&
ChamiirtdUtifcl gtr.m
mlttrum.
rumqueapcriturcum fequentibus.
dcfcribendxreftant Chamariridcslrtifolix prorfus axauXot five excaules , quaru v> dclicct florcsnu!locaulefuftincntur,fedfucculentis&infirmisduntaxatpediculis innicurui, ut Croci,Colchici,& fimilium.Iftarum ctiam dux differcntisrVna enim majoribus lariortbufquecftfolijs,IridismajorisfoIijsIantudincvixccdentibus: Altera paullo ininofibus& anguftioribus^tametfi Anguftifolix Irid^quam deindedefcnbemus,foiijslatiorafinu
Nvnc
Harvm
X
Plantarvm
Cl:amxiris latifol.ni ajor.
tfA*4
HIS TO
R.
LlBER
II.
Chamxiris lacif ol. roinor l
22 J
u-~> j.î"
-'
igicurmajor brcvibuscftfdlijs,intcrcfum tamen ctiam pedalibus, Iridis vulga- chmmk ris modo Iati$,& fccundiim radicem magna exparcc purpurafcencibus inccr qux mulci flo- *'/** rcs c vaginulis prodeunc fingulari pcdiculo dodrancalique fulri,vulgari paullo minores, Luficanicxbiflorarxmuli^tumniagnicudinCjCumcolorc, quifacuratiorisnigrxviolxeft, prxfercimtnafoliarcrram fpc&ancia, quxvillofamfimbriam, ufqueadbifidailla, quxligulas tcgunt,foIia,excxruIcopurpurafcentem habent,fubligulisvcrd, fivcftaminibus, lutcam:
:
Harv m
omniaaucem florumfoliajtamquxfurfumatcolluncurjquamqucrcpandatcrramfpcdanti
infcriorc&fcfliliparcc,albisquibufdamradijsvariacafunt. Sunc autem ejus florcsvclali-
quantulumodoraci.vclinodoriitriangulacapitamagnajmucronata, inquibusfcmenorobi magnitudincpallcfcens,quodex(iccatum rugascontrahit&fulvefat: radixnodofaeft uc rcliquarutn lridum,&adnarisfepropagat. Illi vs femincnatacftBoifotoBruxcllx Chamxiridis latifolix majoris genus* matri vstmm. peromniaflmiie,prxccrflorcm,quinonpurpureus,{edcarruleuselcgcinsfuic. LATiFOLr^ minori,hrcvioraanguftioraqucpaullulumfunrfolia,qualiaChamariridisla- cbm*kk tifolixHifpanicx autGaHicx,dc quibusinicio hujuscipitis: florespaullominores, capica t***fmi**r* triangula&mucronacacciamminora,femcnminus. Infloribusfummavaricras: licccfcr^ omnesfimbnxviHos, fupraftamina, carrulcoshabcanCjinfravcroûcinmododiâjluccos. Ex his vcro paucas duncaxac adnocavimustnam omncs, valde difficilc; Vnafacuraciorispurpurxcolorenitentcmhabctflorem intcrdumetiamdilutiorem, il- cbamib.ir
3
lumqueodoracumjiuncminimetccrnisfolijsquxattolluncur&inflexaquodammodofubifidis. perne fc mucuo contingunCjin utraque,modo orbicularis,modo jongionbus
fih***Mt>
&
Alccra odoracocft flore,cujus infcriora labra nonnihil purpurafcunc

lcifiintCOloriS.
furre&a vcrd cxru-
cb*m*ir.t*-
tifmmtTilJ
color pallefcens,nonnumquam exalbidus: folia furlum fpedtantia ab ip- '"'M*foftitimcxorru mutroqucgenerepurpurafcentibus quibufdam lincisdccoratur,dcorfura vero inflcxa, in pallefccnte exalbida funt.iri albicate autctn viridi colorc pcrfufa: pallcfccns
In
floris
Q uarta
itcmOxyacanrhxvulg.florispdorcmprorfusxmularur.alceriuseciamodorus. Quinrafolnfloriscolorea QuartadifFcrc:isenimflavefcic,&fupcriorafoliapurpurafccn-
$
ck*m*i,k
tibusvirgulisfiveradijscxornancur,propcndcncialabravelnigricancc,vcldilucapurpuraiu ****&** medio infc&a f unc ; odoracus hujus cciam cft flos.Scam ina porro hujus quarcx al ba f unc.
&
Omniuiq
226

Chamxiris lacifol.miaor
llli.
vl
'-
/^TjflVIV
/WAW
^
Nst*lts.
vcrb foliola ftamina fimbrjt ago|rnpaitciiitcgcntia,bifidafuntînaf6ue pinnas furreclas, uceaquannlridibusbulbofis habenc Purpurear pranerea,alba;,& verficolo' ris folia fecundum radiccm plerumquc pur.
Omnium
&
purafcunt.
Nafcuncur omnes in nudis apcrtis collibus Pannonia? Auflria:: purpurca quidcm
&
&
major,rubraquedilucior,in Prellenbcrg Ham. burgenfi montivicino: purpurea minoraira iftic, cu collibus Meddling, Gumpoftkirchcn,
&Baden imminencibus,
in quibus etiamru-
bra&carruleainvcniuncut: alba inHambur{;enfi monce: verficolorem certc n6 niii in colefeumonre Badeiifibus chermis imminenri, qua parce A/Swoto* fpeclac obfcrvabam. Ccccriim cam mfignem vanecatcro ex feminc deci-
duofponte gigni non cft dubium Nam vtrfi. colorisfeminaame in hortulo terrz commifla
.
(illius
enim ob floris eleganciam periculum fa-
cere volui)
& pallidas &

,.
al
bas
& verficolorcs
macrifimilesprorulerunc, alias prartereaad camquidem accedences, (ed levibus quibufdam noti inrer f c di(cretas,qualcs verbis cxprimeredifficillimum , vcreque dc ijs illud Poctar dici pofle exiftimem: frcits non ownibut un* t ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ Nondivtrfatamtn^Hdemdecete(fe[irernim. chMBtirk Alia porrdhic'fubijciendaeft,nonsimeobfervata, fed a Srephano yon Haufcn (cujw
1 -
&
""
*l?v l*
û P ra mcrairu cuiquc accepcam fero Croci flavi Msfiaci primam cognicionem infra Budam in Pannonia Marfia: finicima Deccmbri anni m.d.xxc i i.eruca , dum Conftancinopoli Viennam redirec,& Ianuario (equence mihi ab ipfo donaca Eam propter ccneritacem ficlili crcdidi,&adc6diligenccr fovi,utMaij fcqucntis initio florem dedcric. Aiacifolijsaucera minoribus jam defcriptis ncc radiccdifTerr , nec folijs, qua: circa radi^
>
.
cem nonpurpurafcunc:ncccjusflosilIarumflorjbusdiffimiIiseftlplqrimum cnim adQuintum gcnusaccedic Jabra camcn propcndencia obiblecum,colorcm pallidq permixtum habenr,&abeorum iroaparce u/quead cxcremam fimbriam qua?.pallida cft, purpurca: excur:
runcycna:: pinnacacernafoliaquxalbaftaminacegunt, expallidoalbefcunc: furfum vcro erccâpaUidafunc,circaimMmcamenob(bletepurpura(centibusradijsa(peifa.Illoquidcm
annoqWc/Aoefuic.Sequencc camcn brevem admodum caulcm, vix cernos digitos fupra ccrram,eminencemhabuic,cuiinfederuncbinifiorcs. E a m cumrcliquisfere Iridumgcncribus, &fclccliirimisquibufquealijsftirpibusmihi penicuscorrupicanniM.D.xxGyi alpcnimahiems.
cbtmufu
pericrtnc,ancumfuperiusdefcriptisill^ rum tamen quas conicrvavi, biennio poft florem dederunc , quarundatn ctiam aliarum, quar.inmeo horcofponce nacar,epdem anno tlorucrunc,hiftoriam adijciam. Prior illarumjquasBoifotadmemitcebac.eleganciirimacitiradiccquidem nequcfolijs arcliquisdiffercns^nequeeciamflorisformaifedcolordiverfu^&adeovariepiausûtditlicileiic,eumcxaaeverbis,cxpnmcrc: namtnafoliadcorfuminflexa, varijsradijsexpalhdb purpurafcencibus ab imo furfum in laccra fparfis func diftincla , per oras eciam rcnui quotlam ca-ruleo colbrcaiperfa,: fimbtia mcdium folrum ad infiexioncm ufquc occupans mul-
&
&
'
*svilli&conftac,quabifidoibiioinceguncur,flayis,reliquapartediluceca:ruleis: foliagibba illam&liguiam.ccgcncia colorisfuncexca?rulcocandic3ntis 5 quiincoiia&orispaullofa>
curaciordtêrnafefeactollenciafoliacxcaTruleoflavefcunc.abimoangufta, &mulcis,purpurcisvenis in laceraexcurrehcibus pradica^q.u&verb inlatum expanduncur^purpurafcencibusmaculis afJTer fa func.Flori fecdebaclongiufculum trirmgularc capuc.quod pluvi^corruperunc. FlorcmcttalijsChamxiridibus Apnlidcdirnumodonsgraciacomendabilcm.
A xi.qxA.,M
affinitacem haberecumiIlavititcur,qua:4ccHluo feinine mihi /poncenara,
FrancofomfloremcumalijsdcdicAprili M.D.xcir. Novemaurem utreliquarfoliahabet, quorum cna deorfam inflexa tcrr.am %cilaiia, Ionga, ^ piutcr rcjjquarum Iridum mo-
&
PLANTARVM
Chamzirislatifol.minorviL
HISTOR.
^jfr^y^f^
^
.
LIB.
>!***
II*
^
227
0>
rcm aded fncurva flint , utcxtremo mucrone floris pediculum averfa parrc ample&antur colorcm vcro habct infima partc flave:
icenteta,dcindedilutcpurpurafcetcm,fatu-
ratioribustamenvenisdifbndtumabinfimi
bafi&villosafimbriacandicantejflavefccn-
tibusapicibusdonata,quamintegitbifidum foliolum dxalbidi pallefcecis ex dilute cxruleocoloris, qualietiam furre&atriafunt
&
folia :odor fere floru
Sambuci aut Thalietri.

3
ALTERA,quam a Iacobo Placcau accepif- Ffe** fe fcribebat Boifotus,radice folijs,floris for- *$*
nia^ceterisCharaariridibuseratfimilis. Ejus triafoliaterram fpe&antia co^poMvxa erant
coloris , ab
imo ad excrema ulquc fimbriam
purpurafcentibusradijsafpeifi: fubfimbrii
vero,auafoliumfefemagispandic,purpurca maculi erant notata radiacim in lacera fe fpargence,or?auccm erantexalbid^: fimbria abimoadfolij inflexioncmflavis villiscoaftabat ubi veropurpurcam maculam attingebat, albis: bihda foliaeam tcgcntiaalba
,
cerna folia fefe attollecia, fed nervus mcdius in utrifque a>;#>6Afiuxoc,infima pars
erant,quemadmodum &
furre&orum fqliorum obfolecarpurpura:radijsdiftinta ,fupremavero ? incerne paucis notisleviccrpurpurafcentibus infeta:expers aute licet odoris,coloris
tamen gratia non carebat. Illi non difllmilis mihi fpontenataFraiv cofurti,qux eodem anno flores dedit.
praterea mihiifticnatanoninele- ^S^cr gans,qux femipedalem cauliculum profe- x rebat,teretem,geniculatum, fummofaftigiogeftantem membranaceum folliculum purpurafcentes oras habentera, e quo cmergebanc bini flores non magni, novem eciam folijs confhntes.quorum cria rcpanda bafi eranc angufta.foris purpurafce tejnternc aucem candicance,&facur^purpurxvenisdiftinftaufqueadfbhjinflexionem,labraver6propedentia adeo facuri violacei coloris, ut quodammodo nigrefcere viderentur fimbria villofa flavefccbatinfimaparte,reliquapurpureaerat: ternaeam integenciapurpurcicrantcoloris, J ChantAtra cerna furre&a folia: nulla autem odoris fuavitacc commendabilis. veluci &c
. :
Alia
Nata &alianoninelegans qu2eacubcrosaradicedodrancem autpedem longaproducebat folia,inftar eorum quibus ali# Chamaeiridcs funt prxdiia: , lata videlicct & mucro)
*[;
mm
naca: inter quz aflurgebat cauliculus duas aut tres uncias longus, fuftinens fummo faftigio veluti folliculum binis membranaceis folijs conftanccm , c quo prodibat flos novem fohjs pneditus, ejufdcm formsecum aliarum Chamxiridum flore , quorum terna vcrfus terram
inflcxa,latioracandicancifquecoloriserant,abinfimafede(quxanguftior)muIcisv flavo putpurafcencibus in latera expanfis diftin&a,ufqu ad extimam fim briam fivc fuper-
ciIium,ijfquedeindeafupercilioadextt^ purpurei mtidioris: cerna vero furred:a,quc inter illa nafcebancur,infima parce valde erant angufta,venifque quibufdam furvi &luridi colorisdiftin61a,poftea in latum fe pandebant, in fornicem conexalbidi coloris: terna reliqua , qux breviora tenerrimaque cranc , vcxa, bifulcaque,erant, aliquantulumreflexisfurfumalis, hgulam pallefcentem tegc-
&
&
bant,&firtibri9five fuperciliotriumpropendentium &terramfpeaantiumfohorum imminebant, colorifqueerantalbi, cuifubcxruleuscolornonnihiladmixtus, prarfertimm H ipfo gibbo: odor nullus aut valdc exiguus.
Iris
1
tripolitana.
Cap. XLVIII.
-
<
PRox mis hisannisTripoliadferebaturIridisgenus,mihiantcnonconfpeaij,quod annodemum m.d.xcix. floremprotulitornatiflimo&perhumano viroTheodoro

filiqua ad me mittebat JuCoornhart, Araitelredamenfi civi,qui ejus caulcm Cura flore niomenfe, ut commodius defcnbere poltem ipfam ctenim plantam biennioantemihi communicaverat,qua:quidemetiamnum viget,fed florem nondum tulit.Illiusauterrrbi:
&
fronara
228
Plantarvm kistor.
b.
II.
Typographo meum exemplar,plancam nancifcebar.in Appcndiccm rejcceram :fed quadoquidem propceramiffamei cxemplarisaliquoc capica,Socunfroriam,qnia poft cradicum
f*
diPlantarum hiftoriselibriprocufionem , typographicxoperajabfolverenonpotuerunc" huc rcvocare libuic,& peculiare capuc ilh cribucre inter Irides latifolias & anguftifohas. Ttfrtf. j? ST vero hacc Irisecelfiorum autaltius alTurgencium generc.folia habens reliquis quas confpexerim mulcolongiora,bicubicaIia videlicec.medixinccrlatifoliam &anguftifo]!am lacitudinis,unciam videlicet laca, reliquarum Iridum folijs magis viridia, non came fplendencia,ucXyridis:caulcmhabebacincerfoliaprodcuncem , quinquepedeslon<mm vcl cciam longiorem,rocundum ,firmum,licet non valde cra(Tum,nodofum,& aliquot brevioribus folijs predicu
lijs,in
in cujus
ambicu quodammodo
cria alia
,
fummo bini & cerni flores e vaginis prodeunres , novem focria

,
finuofis, conftances, Iridis bulbofar flavo flore floribusform$
non diffimiles, aurci coloris, quorum

bentia
majora verfus cerram valdereflexa ijs incumminoraalataligulam flavam tegcntia, tria reliquaelateribus majorum pro-
&
afTurgebancinftariliorumqua:inIridibusbulbofisconfpiciuncur, bifidumoue mucronem habebanc:floribus fuccellerunc crigona capica, in fingulis laceribus gemina coftafivenervofecundikn longicudinememinence, nondiffimiliacapicibuslridis ano-uftimajoris,fimilibus eciam feminibus plena:radix digitalis crafiicudinis, nigricans dofa inftar radicis anguftifoliarum.
folia:
deuntia
& no-
Iris angvstifolia."
Cap. xlix.
Pannonia Auftria obfcrvavcrim: vnicum tamen eft,mihi alias in reliquis quasadij,Provincijsnonconfpe&um.

Irisanguftifoliai.
Ira MHguflifol. m*)9t
REst a nt nobisca:Iridesperfequeda:quaranguftiorefuncfolio,quarum tametfitria genera in

&
P r i m a autem,qua?&Major,mulcaprofercfolia longa
,
rigida, anguttiora
Rv
& nignora
i.
quam Tripoficana,qua!comprelTa vel confracca,ingratum tetriimqucodorem fpirant, propemodum ut Spatukc fcetida: vulgo appellatc,
folia,
minus tamcn graveolentem
inccr qui
incerdum rcciam Iongioresexurgunt, quacernosaucquinos floresex vaginulis lateralibus promenres, Iridis bulbof* vcrficolorisfloribusformanon
,
caules teretes,oblongi
& cubitajes
admodum
diffimiles, colorecarruleo faruraciore praeditos, quibus fuccedunt oblongaca-
pira trigona, fubrufa, multo firmiora,

I
i
magi%
carciIaginofa,quam lacifoliaru iridum,ijs paria qua: in Tripolirana , angulis etiam emincnci-
bus,&quodammodogeminis,qua:dehifcentes,femenduplici feriedigeftum, aliquantulum comprelTum angu ofum,ofTea-que duntici,fubrufefcentemembrana tedtum oftendunt; radices obliqua:, longx, nodofx, gracihores quam in lacifolia,Tripolicana: radicibus
&
quales,forisnigricantes,intuscandicatesaut pallefcentes,fapore acri &fervido,mulras lonm*t*\*t.
gafque
fibras fpargenres.
Eam primtim confpicicbam in Belgicis hortiscultam,deindeannoM.D.LXiir.plun'mam fpontenafccteminampliffimo quodam pra-
Rhcno vicino via qua: Moguntia Openheimum ducic, obfcrvabam: aliquod

to, flumini
,
deindepoftannos, hcrbofis quibufdamlocis juxcavias,&adquorundam pracorum margines non procul a Manderftorf,quinro a Vien-
Irumnfnjli.
fel.lt .
femcnm~ m
AllERi, qiucpereleganseft, nullibi
S ^^
U
i0 '
,nKrdum daa
Iuni "perior Uiems pneceflerit
mihi fuitconfpca, ante quam in Auftriam profi.

cilccrcri
Plantarvm
Irisanguftifolia 11.
HISTOR.
LIB.
II.
1
229
fpccics altcra.
Iris anguftifolia;
1.
etiam longiora, folia, admodum angufta, minimi digici uvefemunciarlacicudinem nonexcedcncia,viridia,non tamen fplenderia,fummaparcemucron.ua infimaver6,quafubcerralacenc,purpurafcencia,nulloingracoodorc 1 ucp!er.iqueaIiarumanguft.foliarum,pra!dica:caulesnabecfefquicubicales,nonnumquambicu)
cifcerer: habctq; cubital.aînterdum
bica!esaucampliores,reclos,ceretes,f7rmoslicetintuscavos,geniculatos,virides, fummo taltigto m bmos aut ternos ramulos divilbs.quibusinfidenc bini aut terni flores, Iridis bulbofx veriicolons latifolia? flonbusformafimilcs, odoratos, quorum ternafoliadeorfum inflexa.infima parte,& quatenus bifidoalacoq; folio ligulam occulete teguntur,furvo colore func,reliqua vero parte (qux in nonnullis brevior latior eft, in alijsoblongior anguftior) nunc candicance,modo purpureo, feu violaceo colore, venis facuraciore purpurd
&
&
nitencibusperfolijIongicudinem&:Iacicudinemexcurrcmibus,&fimbriafivelupercilio
carences:cnafurfumei-ecl:aanguftiorafunc,&cumbiridisillisexalbidasligulascegencibus purpurei facuri five violacei funccoIoris breves deinde fuccedunr filiqua: iive capica crian;
gula,brevioraquaminpra!cedence,nequeade6mucronaca,nequegeminacoftaeminence prardica.qux per macuncacem nigricancem colorem concrahunc,& dehifcunc,femen ina> quale.angulofum.nonnihilcompreflum&durum continentia radixnigra, cenuis, dura
:
nodofa.inftarfuperjoriSjfibrisduris&tenuibuspraedita.
'
Primumillamfponteprovenientem.noproculViennaAuftrieinpratisfupraHimber.
gam,Eberftorfadpaludes,atquealijsAuftfi?pratenfibuslocisrepenebam.Mit[cbatpoftea ad me illam ficcam,in Sudccum moncibus erucam.do&iflimus vir Ludovicus Camerarius, Ioachimi fenioris F.ex S. Anna: monte. Anno vcro Septuagefimo nono fupra millefiquingentefimum,frequentiiTimam circa Sackcurniam 111. Comicis de Zrinio arcem, alijique pracis uliginofis incer Muram Dravum Hungafiarcisdanubianarflumina, quemadmodum etiam in Comitatu Saladienfi inter Lindwa& Muram fluvium obferva'
mum &
&
barn.
ut quidam appellant: peramceno quidem eft flore,actamen Conftancinopoli non advecla,

,
H* c commodePannonicaanguffifoliaverlicoIordici poterit,nonautem Byzancina, n^m

&
,
Florec&femenprofcrceodem.quo fuperior.ccmpore.
feduIiginofis,ucdixi,pratisViennenfiurbivicinis,erutam,tumipfiuscapicafeminibusplena Nobihbus vins loanm de Brancion Ioanni vandcr Dilfc acque alijs amicis
in
Belgium nutcebam Vienna Auftria* quia vero ex ea urbe raras quafdam plantas ConItantinopohmeapecuniaredemptasijfdemamicisfubinde communicabam , contigituc nonnulh lllam etiam Byzantio allatara putarint propcerea Iridem filveftrcm Byzantinam
:
primus
appellarint,
230
Iru Clufi.
lft$
Caroli ClvsI rakiorvm

:
Anguftu
appellarinâddit&voce peramcenam,propterflorumclegantiam apud nobilds ver^matronasJridisClufijCquiaamcmilTajcognomcnadquifivcrit^&ipr^c^teris, qua:amehabueruntJridisgeneribus,gratafuerit,quemadrnodumetian) nunceft.. Tertia, ex radice nodofa multa producit folia,firma,longiora quam pteecedes, p r Joris folijs magis angufta,faturaqtie viriditate pradita,nonnihil etiam' fcrtidarinterqu^ cubitalis affurgit caulis, firmus, aliquot flores profcrens Secundse floribus longiores, &: Prinjie flonbusp^ncfimiIes,fedlongcfaturatiorepurpura&quafinigraprieditos:quibus fucccduntcîtaprimarcapitibusiimiliajfemineetiamfimiliplenaTadixûtdidumeftjnodo^ tlura,foris nigra,minimi digiti craffitudine, internaparte ex albo flavefcens , antrorfum in lateraprogredicns.aliarumanguftifoliarum Iriduminftar, &tandcm veluti inorbem
&
&
fefefpargens(quodomnibusIridibuseftcommune multisfibrisdonatagracil!bus,duris ficcis,Ientis tamen,&: fraclu contumacibus.quarum anteriores &c novellarcraffiores , mol!
)
liores,&:candida?.
Tfis ctnguRi
QvARTA,necfoItorumnecflorumfoima,neccapitibus, femineVeautcaule&radice
difkrc a Tertii: humilior eft duntaxat,ejus etiam flores paulo minores,&: anguftiores,mca quidem opinione,atque etiam dilutiores,Prima: tamen flohbus faturatiores.
foL
1 1 1 1
Xatzhs.
Nafcitur utrumque hoc genus quibufdam Hifpanire Gallia? Narbonenfis locis maritimis,veluti.nonprocul Valentia, &monteSetio: undeinBelgiumdclatse, fuavarietate hortos iftic exornarunt , non miniis quam Auftriacos , mca opera iftuc e Belgio accerfitx: nam utroque illo genere carcbant Auftriaci*
&
Namin*.
Illi
porrolridummarinarummajoris&minorisnominafunt impofita, quoniam
t?*f>L T
nonnifilocismaritimisfpontcproveniunr. Qvjnta, nec foliorum forma,nec radicibus multum dif&rt a majore marina: nifi quod foliahabercnonvideaturtam atraviriditateprxdita;floresetiaplurimumdifFerunt:nam triafolia furre&a purpurei fuht violacei coloris,tria vero reflexa,& terra fpe&antia paui16 latiora funt>&: multisla&eis purpureifque venis alternatim permixtis ab ipfo folij ungue exorientibus, atque fecundum longitudinem in latera fe fpargentibus, gratiflimam varietatem efficiunt. Floretcum marina^feriusprimajluniovidehcetmenfejfemenmaturitatcm adquiiitSeptembrisinitio. Iftam fponte nafcentem non vidi, fed in Bclgicisduntaxat hortis cultam obfervabaiu.
&
&
Irisanguftifolia VI,
IfU inru
ttlfol
TX
Sexta, omnium, quasconfpexcrim, minima, multapromit c radicefolia, fuperionbusadhuc

anguftiora,necadeddura, kd molliadilutiufque virentia. Cujusetiamduasdifferentiasdeprehen-
I.
debam^namVnapedaleminterdumadquintcaubinofque aut ternos in eo plerurn3uegeftatflores, quartrepameformafimiles, fcd ilucioris coIons,deinde capitaoblongiufcu!a& turgida,valdeemincnnbuscoftisprdita:Alteriuj caulis vixdodrantale fuperat altitudinem, unilem, terctem
,
z.
&
cum,magnexparteflorem
profert, alteriusflori
fimile, armeniacimali,autprunimaturi
odorem
quodammodo referente.
S>C
Vtriufque radix tenuioj;

,
gracilior eft fuperioru
m radice
non minus ta-
mennodofa,
nigrofimilitercorricetcdta,
&an-
trorfumatqueinlatenbusferpens, utbrevi rem* pore magnum ccfpitcm occupet^&cum difficulNatalet-
tateeruiqueat. Provenit utraquepaffim in pratis Vienna: Auftria? vicinis ad radices motium firis , ut apud Me*
Gumpoftkirche, Badenfium thermarum, pr^fertim <\\ix in altiorem caulem aflurgit.plurefdeling,

Htmin*.
que flores profertmec differre puto(minorem faltem)ab ea quam C. V. Dodonarus Chamxiridem

fimpliciter,
Lobeliusautem, Iridemperpufillam
filveftremanguftifohamappellan^Belgicishortisjamdudumfamiliarem.
C O R V M.
Cap.
i.
n o feptuagefimo quarto fupra millefimum quingentefimum , mihiprimiim confpe&a eft Vienn^ Auftrix legitimi Acori planta virens quam deinde in hortulo , alui,munere Illuftrium virorum Augerij de Bousbeque Sereniffimx Elizaheth^ Auftriadis FranciReginar,aula: (dumvivebat) fummiPrxfedi, DavidisVngnadhberiBaronisin
AN
&
Soaneck, nunc
bellici Confilij
apud Ca:farem Rudolphum I L
Pr^fidis, atquc
Magmfici
viri
2it Ciroh Rym Gandavenfis qui ornnes Lcgacorum officio apud Turcarum Impcratorcm,Ca:(ar,snom,nederuna.fucra^ tempcncm non reform.det, fcd pcrbellc cam fcrat , at que
ir.
v.r.
Plantarvm
histor. lib.
acTnatism.ru in
modum TcZl
*.s .cone,quam accuratc
&
tum non fmt add.tum,neque .n e,us h.ltoria Hons menr.ofaaa. Atquu anno L d ûennbus florenorm v.denmôpcrarprec.um me facWum
h.ftor.am,quaIem
fier.
Ejus h.ftoriam in Appendice ad Hifpanicarum Planraru obfervationes, olim dabamus. addita qu.dem .conc, fed cu. (quum nondum tum tempor.s flores protul.ffet ) nucamen
lxxv.i.
fi
.ll.us m Pannon.carum plantarum obfervat 10 n.busevuIgabam,cum floren-
ex.ftimav.,
potu.t,ad
Acorum leg.t.mum.
v.vum exprefsa, hoc cap.te denuo reponerem rcm P .P Acor um cum flM) ,
' -
mulro longiora, & gratifli- Am\ th maviriditareprxdita, mcdioncrvofeu coftaaliquantulumutrimauepromincnte, utin^"* Xyphij folijs,quorum formam fatis xmulantur, & illorum aut palultris llhus planta: flavos flores,Iridis florum &mulos, proferentis, quam nonnulh Indcm paluftrem, peritiores verius Bucomon appcllanc , inftar ,alia ex alijs prodeunc, medium auccm folium plerumque reliquis longius ell: llla aucem liccc fubamari fint (aporis non tamen ingrati, rhraque ju* cundo & aromatico fpirant odorc,qucm etiam reficcata & exfucca, vel poftmultos annos recincnc: (ub hiemis initium marccfcunc & (iccacur,incunte autcm vere nova germinanc, utinlndeanguftifoiia: porrocauleminterfolianonproducit utlhdes.fedex latereexic
iglcur func folta Irid is tcnuifolix majoris fere,fcd
,
Acoro
fohum
veriusquamcaulis,ejufderacumreliquisfolijslongitudinis, videlicct bicubitalis interdum,quoda medio ad fummum ufque planum cft,& reliquis fimile,infima verd par-
tecrafiluSjanguftiufqij&vcIutiintnangularccaulemformatu.Vbijamextenuan&^^ planan injipir,unicum nucamentum (aliquando,fcd rariffime,geminurn)alaterepromit, coryli iulo haud majus initio,fedpromincs& furre&um,lineifqueobIiquis& tranfvcrfim
fe(c(ccacibusdiftin&um,flofc^ liolis conftantibus plenum.quod paulatim deinde incrcmentum fumic,donec humani fcxedigitilongicudinemcrallicudme^mq.adquiraCjfrequetibustuberculisviridibustamele* ganci feric difpofitis exornatum,ut recentem pinaftri conum xmulari videacur. Radix illi longa, excerna parte candicans,quum fub terra lacec,fupra terram excans,vircfccns f interiiapartecandidtfllma,frcquecibusgeniculisina:quahbusdftin5ta,fira
innumchs infcrna parce adnatis fibhscraflis & albicantibus , ctiam odoracis, donata: fcrpit autem & fumma tellure fefc diftundit, elateribus , & fingulis fcre artiri
&c acris faporis,
V
\
culis
2 x
,
culis feu

brcvi tcmpore ccmculis propaginesalcernacim in obliqutim fpargcs, ut
magnum
fponte
X*t*Ut.
"Incentiûodam lacu ad radices prscclfl montis juxta nafciintelhgebam^lanchumid^sjoasgaudere.&lecundumfluentalongefchausprovenire
Prufaro Bithyniac
urbcm
quam
tkcis.cxpcriebar.Sed
& C.Y .Bcrnardus Paludanus McdKushnchuJa^s^
Taitanky.
fineulansmcusamicusûumannoM.D.LXXVii.exPolonialtahampetens^VjcnnÂu. extrema L.thuameconveniret,copioseadmodu fupra Vilnam urbem in ralud.bus, ftr.l niaMoskoviamfpeaanteinvcmnrcfercbac, Sc abincohs Tarwsky appellari afkrebar, Circumferre en.millos plerumill.us uius primuro ipfis clTct demoftratus. ouod a Tarcaris aquam non bibere,quin pnus Acori radjx jn ea fuent maccrata. S.mile oue hanc rad.ce,&
ouidpiadehuiusplanta-nomincetiamtrad.tMatthiasaMichowSarmat^lib.ii.cap^xii.
Recences. vero radices f uo corcice delibratas
ftantinopoli,acque in
& diligenter repurgatas codire

N
olent
Conad.
ufum adfervare:manecnim jejuni plerumquc manducare folenc
de Bruxella, qu. Coftan. V .Phihbertus contagia,ut mihi referebat verfus corruptiacris Condiunt ec.am nunc in Cerma. ijs condit.s pleno me donabat. tinopoh redicns,valculo pleriquc pharmacopo^quoru nonNobiles al.quoc matron* in domefticum ufum,& n.a cencenas hbras condire intelh(adeo nunc vulgaris ift.c eft planca) finguhs annis ad nullos
eo,&noncontemneodumexeaquxftumfacere. O vvm autem Acoriviresacfaculcaces, Diofcondcs, Galcnus&aliifar.sprohxedev
Hutcmw
fcripTcrinc,LcaoreadeosabIegamus.Pr.x-cermitterever6nequeo,qumhrcfubi)ciaouod Medico.Recens evulgata mea de Planns mili. ohm accidit Viennz cu magnz aucloriratis indicare non eft necefle. Ille, Pannonicis h,ftoria,excmp!ar dono mittebam, ejus nomen Acor. h.ftona non adfcr.pfifle^cjus I.bro, magnopere fe m irari fcnbebac, me m ledo meo rad.cisufum.ftcril.cacemmuhenbusinducere:egorefpondcbamme mag.sadhucmirari, hoc Acoro cnbuere. Scd quod hxc fcriberec,quum non ignorarec nemincm a Vecer.bus exifhmabat Butomon, cubonus vir adhuc in vulgari mulcorum opin.one verfabatur,qui Acorum efle,quum tajusradice nonnulli magnocrrore pro Acoroutuntur,legitimum men prorfus d.fTimiles nnc ucriufque faculraccs.
,
Ranvncvlvs prvecox.
Cap.
:
li.
TR
Rsnxnc.prM'*
priora in Pana Ranunculi przcocius florcntisreperiuntur gencra quorum duo ndma oblcrvabam fponte nafcentia.tertium in Belgio, ncglcclum quidem cujufque menr.onemnonfeciflem, nifiornatifTimusvirlacobusPlateaucjusiconcm mififlct, Bai
,
trachij Apuleiappellationc.
Ranunculusprsecox i.rutrfolio..
Primvs
tifida,
s
aliquot a radice producitfolia mu!-
rutxfohjsnonvaldediflimilia, molliora tamen mag.s viridia flores autem habet amplos,ante ipfa folia emergenres,forinfecus,dum
&
inicoemergunc, ad fuaverubentcmcoloretendences, internccandidos,duodcnisautpluribus folijs conftanres , umbil.cum cccupante capitulo viridi,ut in reliquis ranunculis , cin&o multis albicantibus ftaminulis qua: flavos apices haber,
fine
odore hos
:
fuftinet cauliculus teres
& initio
purpurafcens, deindcexviridipallcfccns,qucm
ambir unicum pleiumque fohum,
raro plura)
exiguum,duabusaurtribuslacinijsdivifum,lara baficauliculum amplcclens: floribus deciduis,
capirulum,&in femina crafliufculaevadic, ThorxValdenfium, fiveranuncuil grumofa radice rertij,paulo poft defcnbendi, fcfuccrefcic lllud
minipamefimilia. Nafcitur in inferioribus Sneberg jugis,& vici-
nismontibus,
fingulari radicccrafliufculaprar-
ditus, ecujuscapitcaliquotcrafliorcs fibrxdepcndent: in hortos autem tranflatus , multis adfrequentionatis planta fcfe propagat.multoquc
resfibrasfpargic,
utfecundoaut
certio
quoquo
Apn Floret verd.in hortos tranflatus.pleruque loco, videlicct frigidiorc.fcrius, li- nativo autem j uga illa infedit. fcd brcvi poft fblutam ni ve,quc
s
anno,unica plata pluresdare poflit. Eam autem,, ut c loco nativo reccns eruta,exprimUurabam.
Iltarn
Plantabvm
Ranunc.precoxn.ThalietrifoL
histor.
lib.
II,
223
RanunculusApuleiquibuftam.
Ô**^
/
Iftam etiam plantam fpontc nafci in montc BaIdo,agro Veronenfi,poftea intelligebam; quiainejusmoncisdefcnptionc,qu3mornatiflimus f &perdo&us pharmacopxus Veroaenfis loannes Pona fecic,illam f ub appellatione Ranunculi conandri folio exhibec. Eam teimtsv* porrddercriptionemâdcalcemmcxPlancarumhiftoriajLeftorrepericc. Alter, caulem habec pedali alcicudineafTurgentem.gracilem ex viridi rubefcentem, BÛumZ inquoquaternaautquinafoha, majorisThalictriflorcalbofohjs, colorc&formavalde /*"//" fimilia,{edminora&cencriora,amarofaporc: flofculiinfingulisalarum finubusfingula- ****>"* res,candidi .quinque foliolis confbntes, fiiis petiolis mnitentes quibus dccidcncibus fucZ*tlhf*to**'
:
xa. radix impense amara multis albis fibris donata eft ex quarum capite alia exit nodofa radicula,fubinde ad finguia internodia novas fibras agens , atque hac ratione fe propagansf
, ,
ideoqueperennis. Abunde nafcebatur in falcu Leytenberg,Mandcrftorf vicino f uIcraLeytam flumc,quin- n*'"*"' toab urbe Vienna Auftriaca milliari , ubi primum illum obfervabam, deinde quibufdam alijs umbrofis filvis Viennenfi agro.Inveniebam etiam apudZolIonocklll.Herois BalthaFIorebatAprili, fcineninccrdum Tmt m farisdeBatthyanin Vngariaoppidum, intervepres. Maio,plerumque Iunio ad maturitatem perveniebat. TERTio,ecapitemultisfibrisdonato,oriunturah ciniata, inambicu tamenincifa, uncialibusautlongioribuspediculisprxdita &'âbafip^^ eauliculosdodrantalesbinosautternos intcr illaexeuntes ampledtentia: caulicuhsprocumbencibus&quodammodo fupinis, adnafcuntur terna aut quaterna fimiha foha,e quorumfinuuncialesprodeuntpediculi, quiftofculosex flavo pallefcentes , &quinque foltolisconftantesfuftinent^quibusdcciduisâpparentquinaautfenacorniculamucrona- " ta qmbufdam tuberculis obfica,femen fupenori fere fimile contincntia.
*
o quoniam in Thalietri mcncionem incidimus,obfervabam in Auftrix infcrioris,fi- **&** ve infra Anifum flumen fitx ,& Pannonix pratis,filvis & montanis, varia ejus genera, om "+*? niavidehceteaquxin Belgicishortisaliconfpexeram^prxterHifpanicum, quodiilisProvincijsetiam meaoperavulgarefactumeft. Ejusautemfoliajicetaliorumgcnerum moS
e
dodivifa&incifa, Aquileg'xfive Aquilinxfoiijsadedrcfpondenc, utabimperitisphntx vix difccrni queanc,ance quani in caules aflurganc flores producant qui in hoc genere
&
V
\
mufcoii,
234
2.
;
Caroli Clv.sI rariorvm'*'

. ,
7'
Tria genera moncana, folijs inter fe conveniunc.fedunumaftiusexcrefcitquamreliquaduo floreque candido, eoque valde gravis odoris,eft alterum paullo humilius , flore etiam albo, minus tamen ingrati odoris a quo tertium differt folo floris colore qui purpurafcit Piacenfia duo longiotibus, &c magis atris funtfolijs^&quodammodofplcndentibusialterumpallidofloriscoiorcelatiusjalcerum, candicante, idquc humilius. Septimum,omnium minimum, folijs minoribus, cineracei coloris,pallidofloriscolore.Omniumradicesflava;funt&ferpunt,fubindenovagermina
mufcoii,ut iliquorum,fed coloris flavi funt
:
.
producentes: fed omnium
maxime Septimi.
RA NVNCV
LVS
MO
NTA NV
S.
Cap.
LI
I.
utraque Pannonia &Norici parte,varia Ranunculi genera fponte nafci obfervabam, quarpafTimin alijs etiamProvincijscrefcunt. SedaliquotaliainearumProvinciarum alnffimisjugisconfpiciebam , qua:areliquisHerbariareiScriptoribus vix obfervata efTc animadvertebam itaqueomnibusartis Medicarftudioiisgratumme fa&utum exiftimabam,fi eorum hilloriam illis etiam communicarem.
IN
Ranunculi montani
i.fpecies
1.
Ranunculi montani i.fpecies altera.
Ranunculus mQntun.x.
Mv
t a parva.rotunda & quafi eircino circumdu&a habebat Prior folia,aliquot crc-
nis divifa,
& in ambitu ferrata,atra viriditate fplendenteque fuperne prsedita,fatis crafla u-
ve carnofa,& fervidiflimo fapore: inter qux pcdiculus oritur tenuis, fingularis, brevis dodrantequeminor,floremalbum,quinqoefolijsconftantemfuftines,inodorum,cujusumbilicumcroceaftaminôccupantideeiduofloreapparetcapitulumimmaturofragofimile,quemadmodum in alijs ranunculis,quod ex minuto femine fimul congefto conftat; radix multis albicantibus fibris prardita eft. Ktnuncul ., Ejusalterafpecieserac, cujusfoliaintreslaciniasdivifa,
mont
t
&illedenuo aliquotinciiuns
ctts ft >Utr'
donata:,cauliculus ab altero
fcfe explicantem
non differens.fed ampliorem florem gerens, eumcj; interdum duplici foliorum ferieconftantermalioqui &colore fuperiori parem.eodemûc tempore
:
radix etiam quemadmodum in
illo
fupcrna parte nonnihil cxtuberat,
&fibrisdonataeft.
Natalss.
NafcituruterqueinfummisSneberg&vicinarumAlpiumjup.confragofofolo^p^ne in ipfis petrarum fifTuris: Iunioqj interdum iftic flotebataliquado fer.us,ut videlicec nix maturius aut ferius folvitur: in hortos autem cranflaci, matureadmodum , & ance alios ranunculos, Aprili fcilicec flores proferunc.
PLANTARVM HISTOR.
LIB.
H.
s
%x
glomeraco fi ve globofo flore q uem nonull, Trollmm ap^cU^ nih. h.rfuca.cr.bus fofluns ad ped.culum ufque pcrtingcc,bus,& ali
fund.s divifa.fapore ,n,c,o dulc.,poftea ahquanculum amaro.pcd iculn
prartcrca
demlong,snnicenc,a:caucm,nccrillac X eunccmcub.cal.slong,cud.n,s,nudum,(iWult rem,firmum,ahquaculum h.rfucum ncuscavum, qu, in fummo fait.gio crina habcbicfolia conc.gua,profunde lac,niaca,pame inftar Ancmomdum.fupra que dc.nccps caulis diviquacuor auc qu.nque oblogos dcbacur ccreces ped.culos quorum flnguh (uftmebanc unjcumflorcmqu.nisfol.jsfacismagn,s&albisconftanccm,med,ocr,cerodoracummultis flavis ftaminbus,cap,culum occupans umbilicum, cingencbus, quod excuflb florc ap. n0{lU CmmC n vclutl Pmoria,&mulcsn,grican-
mmus p^craflis, firmis & ol
&
busfibris^?S
k""
FrequensnafcebaturinSneberg, Snealben&aliarum vicinarumpracisfubhraioribus, ' florebacque Iunio,femenaucemmatur,cacemadipifcebacur Augufto. Ranuncmoncanin.fpeciesaltera. Ranunculusmontaruisni.
***
'
Ma n
&u*~Jf. /./2
lNcelfioribustamcncarundcmAlpiumjugis,mulc6humiIior&magwhirfuracrcfcc- / bat hacc planra.pedalem alcitudinem non excedens,flore paulo raa$ore(& qui NarcnTi flo- '"" " remalbum.mediumcalrcemflavumhabencem^quarepoiTecJeoqueeciammaîsodora-^"""'"* ** to quam prioris ejus eciam folia majore amaricudine acrimonia eranc prardira ramerli primoguftuquandam dulcedinemhabercviderenrur. Serius florebarpnore: nameam dumraxar florenrem reperiebam, quum in inferiorejugo, alreram jam femen femimacurum habencem obfervaflem.
:
&
lv m proximefequidcbecpulcherrimusille Ranunculusalpinus, quem nonobfervavi fed cujus iconem & dcfcnpcionem a DodiiTirao viroThoma Pennaro Londinenfi Medicohabui. Quacuor auce.m^quinque vel fex a radice profcrebar ille folia , in quinque vel plures in- r^cuI terdum prarcipuas partes Ranuncuh mododivifa,partepronaferecxfia, fupinaverdexni- w.mi.< gro vindia: c quorum medio unicus caulis ab radice oriebarur, logicudine pedem quans nudus f olia in fum mo fere emiccens oblonga , maxima ex parce m cres lacinias per excreI
niumdivifa,equorummediopediculicrcs,quacuor,veIincerdumpluresoriuncurduosdigirosrrafverfoslongiiUnico velduobusfoliolis fubindeornari.quorum finguliflorem fiifrmenr pulchrum.ex quinque folijs orbicularibusconftanrem, qua; inferius purpurafcunr,
fupcriusinlacenbusexalbopurpureafunc,reliquapaicealbiiTin>a,raulrisluceisftaminibus
medium
/
236
*

&
medium occupantibus, calyceque ex quinque fottjs herbacei colons conftante: femina.ut

mucronata, parum comprefla , paulo quara in ranuncifiisjiompaclêx nigro purpurca in alijs ranucuhs majora: radix in iummo fecofa,mulripliciter divifa/arpius Cruciata: modo incifa,&: in multas fibrasdivaricata.Totavero plantapilofacft.
Tcwpus,
Crefcit copiose in fto macura.
monte Iura,e regione urbisGenevenfis. Floretlunio, femina Augu.

Ranunculus pleno flore albo.
;
Ranunculusmontanusim.
5N
^C
t
Qv,a r t o, magna erant folia,in quinque lacinias
:
Rinuncul. mcnt, iui.
fcâ^viridia
& in ambitu ferrata: in-
tfstalss.
RanuaeuK
mtnt. II II.
pUnofiors.
fernedilutiora&fplendentia^durajnervola^^ fed amaricudincm potius habere deprehendebantur caulis cubitalis aut amplipr , firmus, licet tenuis,LEvis,nodis aut genicuhsprxditus, in multas alas a medio ad fummum expanfus,in quibus flores fatis ampli ,Sccundi tamen floribus minores,c}uinis folijs conftantes,tenelli,toti la&ci,aliquantulum odorati ftaminibus pallentibus umbilicum occupantibus, capituh rudimencum cingentibus, quod ex feminibus fimul congeftis,quemadmodum in reliquis ranunculis,conftabat: radix pr^morfa videbacur, inftar radicis Secundi, multak quc longas candicantes fibras habebat. Abundanterprovenireconfpiciebara inacclivimontisWechfel, Sncberg, &a!iorum montium filvofis locis,pcr qua* ad eos montes patebat afcenfus.Florcbat lftic codem tcmpore quo Secundus,(ed in cultis Maio: femen maturum erat Iunio. I s t i v s generis invenitur, qui florem habet plenum &: multiplici foliorum ferie con,
&
&
Ranuntulut
mont-i
ftantem: alias cauIe,foIijs reliquis notis prorfus eft Gmilis Quarto jam defcripto. P o r r 6 ijfdem locisquibus Quartum,rcperiebam etiamRanunculum illum albo flp-
&
requemCV.RembertusDodon;tuscap.iii*lib,iiii. Pcmptadistertixquartum mtercxJpecies altttcrnosdefcribirfcdaQuartomododefcriptodiffe^ ra* habet lxviora,& paulo magis atra-,tamctfi fimiliter incifa,flores rariores& minores,inobliquum nafcencibus pediculis inharrentes: &: prxcocius altero florebat. Ranunculm Hvic autemcongeneremfloreplenoniveo,utalebatura N. V. IoannevanderDilfc m*nt. 1 I amico fingulari qui illius icone vivis coloribusexprefTam mihi Viennam ufque mittebat, atterfbr$ quamque fuperioribus hoc capite adjungere libuit,nufquam in illis jugis obfervare potui. fUno. Arbitror illum adquifivifle ex ijs plantis,qu^, paulo ante quam a Cxfare Maximiliano 1 1.
1 c
.
m.
Viennam accerfitus,e Belgio difcederem, 111. Viro Ioanni de Brancion ejus confanguineo,
eBurgundicismotibusmiflifuerant.Similesdcindeplantas,&NonbergeapudC.V.IoachimumCamerarium^&FrancofortiadMocnurafrequentesconfpiciebam.Vulgareau-
ccm nunc
PLANTARVM HISTOR.
tiusaiTurgit.
IIB.
I l.
237
tem nunc eft utrumquc gcnus in omnibus hortis Bclgicis^habecque poftremum illuJ huniilius genus flores & ampliores & frequentiore fohorum ferie p raed:os,quam id ûod al-
QviNTVsômniumjquosumquamconfpexerim^maximus, mulraaradiceproducebat
foliavaldeampla&carnofafivedenfa&fucculenta^ficulneishaudminora^quinqucprofundis incifuns divifa,in ambitu nonnihil ferrata,co!ore diluuus vircnte fplendentia,nonnihil villofa,acria admodum &: linguam vellicatia: cubitalescaules, digitaliscraffitudinis, firmos^hirfutoSjfupremfl parte m aliquot ramos divi(bs qui multos florcs fuftinebat quinquefolijsconftantes.rcliquoium ranunculorum inftar,&luteoauricolorcfulgentes: fe* men vulgarium ranunculorum femini par in capitulacongeftum pro radice multas can,
;
Rsuna4.
;/;>/. T
"
? dicantesfibrashabcbac. umbrofisdeclivibufqueomniu Auftriacarum , acque Stiria- fth** Crefcebat in nemoribus carum Alpium locis,juxtanvuloseliquefcenteniveprofluentes.Inn6nullisprsctereaum- ztaf*"-
&
faltumVienne<n{em,& ultra Dravum,obfervabam.In hortis &c pratis Maio fbrebat: in Alpibus vero Iunio aut ferius. Ios \M Simlero-PriorcognitusfuifIevidetur,&illiusmeminifTeCommentariode AIpibus,ab Helveticarum Alpium accolis^cjcrfraut/ hoceft, Venatorumherbam, appellari fcnbens.Montani Auftriacarum Alpium opiliones&venatoresftcbcrfratttvocabant, &ad pellendasfebrcs(undenomen)foIijscjuscontufis&carpoadmotisutebantur.Secundo8C Quarto ijdem venatores Wcis/& CcuffcUMcte/id eft,Pr#morfse,& Diaboli morfus nomcn indebant. Quintinullam peculiarcm appellacionem intelligebam non incommodeta
brofis pratisad
:
x**>'**>
men,(fredopinione,7rA*Tt^t/Aa^ Ranunculum jn genere Btkafit* vocant.
Vngari
Ranunculuj glomcrato flore.

porrdillius,quemGefnerus inDefcriptione montis fra&i Trollium florem vulgo dici fcribit, quique a Dodonxo Ranunculusglobofoflprcappellatur, &Quintuscftintcr
Ram vncvli
**n**t
\f%*'
*/*-
T !^
x% Jjtomt
externosabipfbPemptadistertixlib. 11 11. cap. 1 1 1. flore in globum colle&o , defcriptos , duo in Auftriacarum Stiriacarumquc alpium pratisob-
(ervabam genera: Majus unum,ampliore flore, &quafiaureo: Alterum^humilius, florepaullo minore, &C colorc ut plurimum, ex viridi pallefcente: alias fcliorum forma , capitulis , fcmine nigro, & radice inter Cc conveniebant. Illurn
, ,
etiamintcrprimulas veris rubro floreprxditas, ex feptentrionalibusAnglix montibus erutum rccenterLondini anno oifhiagefimo primo fUquingentefimum cofpicicbam. pra milleiimu
&
RaNVNCVL! GR.VMOSA
KAD
C E.
C A P.
1 1 1.
NVnc de
Ranunculis agendum oj xwJpdSm thpiQtv sôvcr/, qui veluti grumoiam, fiijs
mo/a Ttiui
ve ingrumosquoidam longos&brevescongeftam habent radiccm, Chelidonij minorisfcr inftar. Horumduogeneramihiconfpccla, quat
duo diftincta capita dividenda efle exiftimavi. Hoc autem Priore adurus de js qua: natali loco
in
i
(prcterfecundum) flores proferentia obfervabam. Sequentevero, qua?aliundeinveta, vel

ipfc*habui,autalij fe habuifTe,velconfpexifle mihiretulerunt.
E o R v m ergo Ranunculorumgrumosaradicequosnativolocoobfervabam,Primus,
quinque,fex ainplura habebat folia.circinata- pamerotunditatis,in ambitu ferrara,per terramexpan(a,fplendentia,&vejutitumcntiabullataquefuperne,nervofa,&:lanuginofain. ferne.mgrati mitio faporis.ied poftca ferventifhmi : inter foliaexihebant aliquot pediculi lanugine quadam obverius quam cauliculi.dodrantalcs fcre.vel breviores etiam,vilIofi
&
fiti,fingultfuftineiitesfloremluteum,odoratum,quinis,fenis,oaonisinterdum,autpluribusfoliisconftancem,quibusventoexcuflis,velfpontedefluentibus,capitula,aliorumranunculorum capitelhs aut fragt rudimeto.firnUia apparebant,pallida: radix ex multis craffislon$iufculifa;grumislive tuberculiscoiiftabacChelidonij minons logionbusradicibus
non
238
CAROLI CLVSl
RAMORVM
Rarwncul. srumofaradice 1.
Ranuncul.grumofarad.i.fpcciesn.
tm 4 **
%
intermixt^tteoântanfacicejro non difllmil.bus, quibus plurimar tenues fibra: erant

fuccrefcentc planta, ex adnatis fcparari
& in plufes plantas pangi poOe.ipfaexpenentiade.
t?4tfik*
"^Frequens erat circa Olyftpponem Intcr oliveta,
& plerifque B*tic*locis,ubi florentem
Novcmbn&Ianuariocollgebam,atqueamicisinBclgiummittebam,apudquosctiam Oaobri&Novembrifloresprotuhc, &cocahiemefoliarecinuitinMaium uique mcnfem.-alijsnovis.pauloantequamflorereincipiat.repuUulantibus.
Komlns.
Erant inLulitaniaqui Monun nominarenc(quacamcnappe latione.ferulaceaquxmenitrua. dam planca apud cos etiam infignitur & cx laftc propinarent ad provocanda
)
, , ,
Jtxnfiite.ffU'
videhcet,quamcxJorararadiScdin fixcuriaaliam plantam pro Montan proponunt.eam 1 hujus Plantarum ce plantaginifquc ferc foliji inter Doren.ci gcncra,Ub. 1 11 1. cap. vi 1. hiftoriac,repono:quiaforfitaninmontfnisnafcitur. ... ..,., , , ALTER quinaautfenapromcbataradicefolia,impenscvindia,Iataadmodum,utjnitio
1
mo
I
1 .
arniXue
fit/i ar*#-
ÂW<pt/AA fPannonicumeiTccenfcrem,formaenim,illiusfolijsnoncrantvaldediflimiprxd.ca : incerqua: Piatani foliorum formam plurimum imitabantur , mulns vcnis ha, prardicus e cauliscxil>ebacpcdalis, facisfirmus, aliquoc folijs minonbus&valde inci jjs rioprodibancramuli minoribusadhucfolijsobfiti , incerqu* nafccbantur
&
quorum
finu
rcslongiufculo pcdiculo innixi.quinque folijsluceis fatis amphs conftantcs
quorum um-
bil.cumoccupabantmu!taitaminaaureicolorisapicibuspra:dita,&capitulummedium grum.scompaciugentia: numerofafirmabaturradicec multisoblongis crafliufcuhfque aiînibrradicisTripolitaniranunculi^quarlongior.busgrumisconlta^coIorecxalbe^

fufcomixtoextrinfecusprarditis.
; . .
Wilieifpontcprovcnientcm non obfervabam , fed ab honeitifiimo viro Hancplantam viMcd.oburgenfi cive pnmum accipiebam deinde iconem colonbus ad Tno Parduvn vum expreflam e plancatretico femine , ut fcr.bebat fibi nata mitcebacdiligcnc.fiimus
, ,
,
I.icobus Placeau. Illam auccm,fol.aance

Ranutif.gru
ntofaradtct
hiemcm (quam perbelleferc)promcrc,& adnacis

.
fcpropaearcanimadvcrtebam.
o S
,
valde d.flimili radice erat

,
ca planta,
quam
III. Thfit* VjXdtnfiumjitetirtin

l.Dttjt.
refercndam cenfcbam
&cui Tertium locum
intcf
Ranuncuhgenera eciam ea qu* grumofa radice conltant,

inter
quxque arud rei Herbariar flud.ofos Thorz Valdentium noroen yioicoautcm viro ConradoGcfncro,nonunoloco, Acomtum pnmum aClarifftmo
dabam
obtmuit,
>
Plantarvm Histor.
Ranunculus Crcticus laci folms.
LIB.
II.
239
Ranunculus gtumofaradiec m.
Pthora ValdenGunvnontis Baldi.

ridis cfle
putaturtddquopeculiarisaffertio poft ipfiusEpiftoIas, opera Ca/parisWolfij
cditasînfertaeftjubi
Cyclaminumtcrnam OydmM.
lil
p,m%* PlinijLib. xxv.cap.ix.NaturalisHiftonx, Limeum ejufdem Lib. xxvii. cap- xi. L'm**m
&
defcriptaêflccontcndic.
Fl"*m
lllum ranunculum cgoinEtfchenfum- #***&* mijugi prxcipitijs &rupibustcnuiterraleviter coopcrtis, atqueadmcridiem obver-
fis,mcnfeAuguftomveniebam,deindefrequentiorem&vegctiorem majorequecopid in Sneberg,arduo illo re&oque ad fecuni
dum jugum afcenfu, & alio ipfi vicino. Ejus

tamen
folia breviora
,
fuperna ettam parcc
latiora&magisincifaefledeprchendebam, quam fint Thora: Valdenfium aut illiuSj quam e monte Baldo apud Veronam crutam confpeximus/oIia.Hujuspmereaflos quinisfohjsconftabat, quum illorumquaternis dumtaxat folijs exprimatuf ceteras
,
:
notx (atisconvcnicbanr. S e d & Quarcum,quieornm quos fpontcprovenientesobfervnbamTercius.Maio
* faA,u
x
Rar.une.gtu-
te.duobus fupraPofonium rumtumulorumarabitu,quireccntcratalpi$fuffoffi

8
florentem eruebam inHamburgcnfimon- w *r*/. Hungarix mitlfcribus od& Occafum fpetfac, prsiertim in eo-
Fohai!liusineunteverequacernaautqumaexibanclongopediculOinnixa,obIonga&:
bus&Gxumaparccobcufistubercul.s fivegrum.s conftabac, radix generare tolc fibr* mcermixt*. Mulcas prolcs ea nore.quibiis alix tenucs
utpxncinCnclidoniomi-
240

"
Rar^nculusgrumofaradicenii.
_ adnafcentcs,utinTnpolitano,fequentica.
.
,.
pite dcfcnbendo.vel fubinde tenui fibra; inha:renres procul a fe fparfas.

'RtmnntXU
hric.
Sirnilcm C. V. AlphonfusPantius Fcrraricnfis Medicus,in Belgium ad nos mittebat
Ranunculi Illyriciappellatione. Aliumprcterea lacobus Plateau, mult6 majoribus folijs,caule,& flonbus, magifque
incanum, tumetiam magisnumerofisradicibus,ut commode" Illyricus major dici poffit.Is
nunc in omnibus hortis plus fatis famitenues fibras,fubinde no-
Iiaris:quia late per
vas plantas gcnerantes, fc fpargit , loca brevi occupac
& magna
Ranvncvlvs
grumofaradice.
asiaticvs
Cap.
liiii.
/
PEregre
jifiA'ic.gr*
inve&orumRanunculorum qui grumofam radicem habent.Primus,
moftftd*!*
aliquot a radice producit folia, unciam lata, duabusparvislacinijsdivifa,perorasferrata,

fuclongis pcdiculis nitenria, crafliufcula culenta, glabra, vel quam leviflime hirfuta,
&
venifq,exviridipallefcentibuspra;dita,fubingrati initio faporS , qui brevi in aacidi
crem Sdinguam mordicantem convertitur: folium,caulemimumampledens,majuseft reliquis, &intreslaciniasdivifum, quarum

fingulas cetera folia ajquant
,
& tripliciter innon \x-
Ranunculus Afiaticusgrumof.radicc I
ci(a,fimulqueinambituferrata.Mediusinter haec aflurgit caulis, teres, yiridis,

vis,
fed quadam lanugine obfitus, quem pet intervalla ambiunt binaaut terna folia, minora, magifque laciniata iljo quod imo cau-
liadharret,
fummofaftigioamplum
fuftines
florem,Panonici,fivcIllyricifloremmagnitudinc fuperantem, licet ejufdem quodam-
modo forma?,&:prorfus inodorumjquinquc,

aut fcx interdum
folijs
conftantem , nnun-
fepc vitiofus fic) cernis auc quaternisdumtaxat , quiforinfccusphcenicei funt coloris,incerne vero.miniaci elcgan-
quam etiam (nam
tis
& fplendentis, medium florcm occupan-
tibusplurimistenuibus&rrubrisftaminibus, quorumapicescraffiufculi,initiopum\deinde cineracci coloris , extuberantc inter mediaftamina capitello, purpura; nignevillis
obfito,quodinuncialcm autampltorelongitudinem tandem excrcfcens frequecis feminisrudimentoquidcm obfitum cft, fed

,
prorfus plani
fertilefuit:
& inanis,mihi cerce numquam
multas habet radiculasexuno capite dependentes, breves&crafliufculas, perinde atque Pannonicus five Illyricus, vel etiamLufitanicus,aquorumgrumofisradicibusnonmultumdiftcrunt(funtenimalia: alijslogiores)extrema tamc partc non obtufx, fed fingula: in tcnue fibram paulatim definetes, folidx,fufci excerius coloris, interius albi,ingrati initio faporis,deinde acris .
Cum
Pannonico porro grumofa radice ranunculo illud rerc commune habet.qudd fub caule inter medios radicis grumos,crafliufculus veluti ramulus enafcatur,qui obliqucper radicum interftitia fe porrigcns, m unum capur cxtubcrcr,
PLANTARVM
KISTOR.
LIB.
II.
2AI
tubercr,e quo mulca: radiccs paullo fuperioribus minores depcndet,e quorum CJedio caulis exilic,fub quo deinde alius ramulus tirruliter prodit,in latus,uti fupcrior, pcr radicu fpatia fe fpargens,& novam radicum congcriem generans: quin macri , five primaria: radici adnafcunturcontigui &quafiipfiinfidentes terni autquaterni fimilium, quafimatri
&
arquahum grumorum globi: qua fane ratione fatisfeliciter fe propagat : habet prxterca albas quaftfam flbras per craffiorum radicum fpatiafefe explicantcs & fpargcntes.
Ranuu. Afiac.^-oAÂwvoc.five grum.rad. 1 U
Ranunc.peregrinusgrumofa radice i.
&
{<
^ tk^
n
A l t e R,ab illo vix diftcrt vel grumosa radice,vel folijs florumve fbrma &colore:in fo-
fjjjjjjj
locaulceftdifrerencia.qui.ucplurimum, paullocraffior&firmioreft, atque etiam 7roXv- jKSJuw xAa^s: ex foliorum.quaf llh adnafcuntur ,alis uoumautalterum proferens ramulum, qui fawAM* **** fiorem primario paulo minorem (uftinettutviderelicecinfubjedaiconeafFabreexprefsa.
FloretmerquefubMaijfinem.autlunijinitio.
Ttmput.
Anno
Ma co
o&ogefimofupramillefimum&quingentefimuna, Conftancinopoliallatarfunt **** viro Wolfgango ab Ericzeftorf, aliquoc Pnoris radices Tarobolos catamer lale nominc
inlignir^.quodTripolicanumplenumfloremfignificac.-licccetiamhacappellationequidam amici ex eodem loco poftea femen acceperinc , quod mihi comraunicatum terra:
&
commi(Tum,nonRanunculiplancam,utfperabam,fedlegitimamurticam,vulgantcrRo' manamdidam,produxit.
.
Subfequentibusdcindealiquotannis, AlteriusradicesinferricosperuntPriorisradici-
buscommixtar.
Scribebat porrdadmelacobusPlateauannoM.D. xcv.
fecaxftatelnfulisFlandria:
urbe,confpcxi(feinpenfilibushortisloannisBridoul, ejusurbisMedici, Ranunculiduo &**<* nova gcnera, ipfi ancea non vifa,femine nata,accepto ex Italia prarcedentc anno atque ab J2EJi!E* illo utriufque iconem impetrafle, quam ad me mitteret: ex qua brevcm hancdefcriptionem concinnabam , huic capici inferebam, non dubicans , quin rei herbaria: ftudiofis
:
&
gr.itumfacerem. Ex radicemulcisgrumisconftante.qualiseft Afiatici, oriunturPrimogcnerifoliapIainter illa caulis pedalis altitudinis, in binos gracina, Afiatici folijs non valde diffimilia ,
I.
&
quinque folijs conftanre* albis.quibus (maxime circa oras) fuave rubens color permixtus eitet medium florem obtinebant mulca flava ftamina oblongiufculum capitulum cingentia caulem autem, antc
les
ramos divifus ,
fummo faftigio fuftinentes fingulares flores
quara
24^
:
Caroli ClVsI rariorvm

.
quamin*lasdividerctur, ampkaebanturalia folia, internas aut plKresprofundaslaci.
II.
III.
masfe&a. ,. . i_ u V ALTERVMgenus,cxfimiliradiceplamorafupenoribuspromebatfoIia:interquargra. ambiebat folia m tres profundas lacimas.caf. cilis aflurgebat caulis,cujus infimam partem firgulana eaque ncc laciquc in ambitu crenatas divifa: mediam autem illius partcm,alia folijs,utpnecedens,prxditus,{Iminiata,nec crenatarfummo cauli inharrebat flos quinque leviter crenatis: medium flolifque cum illo coloris,(ed extima partc magis orbiculatis,& remoccupabatbrevecapitulumftaminibuscindum. Quo tempore flores protulilTent non adfcripferat fcd fimilia generaetiam fc haberc confpexiflct. cxiftimabat.feminc Cretico nata,quorum florem nondum VNAtamenplantafloremprorfusnivcumilli pofteatulit, in rehquis Tnrohrani fiori omninofimile ; ipfiustamenplanta: folia nonnihil differebant,quiapaullulu albcfa bant. mixtus rubio & flavo colonbus hoc cft, Illius iconem cum altera , cujus flos radiatim venisflavismagnavenuftatcrubrumcoloremfecantibus.annoM.D.xcvi.admcmittcbar, &duobusinfequentibusannis,ejusquiflorealbum habct,radices,qua*tamcn brcvi pcflea pcrierunt,tamctfidiligentem operam adhibercm,ut eas ccnfervare pofTcm. Scnbebat infuperaliudRanunculigenus ipfi natum fcmineetiam eCrctaaccepto , quod Autumnale cflet.necdum tamen florcm tulilTct. An ipfe poftea florem ejus confpexent.me latct ^quia licetadmcpluresabcotemporcdederitepiftolas, ineis nullamejusRanuncuh mcntio, , : ,
nemfecit.
>.
Et
hsrc quidem de Raciunculo
grumosa
radice, qui florem fimplici foliorum feriecon-
ftantcmferunt.fcribendaeiTeexiftimabam.Sequenteautemcapitc, lllumqmfloremplenum, multiplicifoliorum feriepra-ditum habeni,defcribcmus.
&
Ranvncvlvs asiaticvs qrvmosa radice

"Kanmc.A
j*rdic>pit-
plenoflorc.
Cap.
lv.
nojlmi.
^ ^f^s^^^^^^^
^^m^Mm^
^w"â^
PE tcrnaautquinafoliadiluta
d a l e m habet Primus caulem,inrcrquaviriditate nitctia
emcrgentem,medi#formaeinterpaIufiris&altcrius ranunculi cchinatofcminc pi-axiitifolia: qux pcr caule fparfa, mincra &t laciniata: fummocauliinfidet magnus fios multiphcifoliorum glomeratione conftans , ut qui fercin Ranunculovulgari polyphyllo florc tuberofaquc radice pra:dito,non aurci tamen,ut ille, coloris,
fed coccinci valde rubcntis
,
&c quafi fanguinei:
exfohj.cauliinhxrentis,alanatusramus,fuftincns iimilem flcrem,fed minorcm:muIr#huic radiccs fimul cogefta^Lufitanici ranunculi grumofis radicibus perfimilcs, afphodeliformcs,
pallefccntes.
ft
^v
fl^f^ ~
(1
^^11^-^
Hancdcfcriptioncm concinnabam,cum Hifpanicarum ftirpium Hiftoriam publicam facerem,nonexvivaplanta (nondumenim videre tumcotigerat) fedcxiconeviviscoloribuscxexprcfsa, quam Gcncrofus Carolus Rym, p. m. defun&oquinqucnnali C^farei Legatimunere muncrc , apud Selimirm Turcarum Impcratorcm^ConftantmopoIi rcdiensmihicommunicaverat.
aliquotalij; Iftam porrd icone tametfi cgo ipfis Cefareis Lcgatis fubfcquentibus annis mi* ferimus,ut plantam quam ea pi&urareferebar, adnosperferendam curarent: nunquamconfequi potuimus.Sed Anemonem latifoha pleno florc interdum mifcrunt , negantcs cum ranunculum aut unqua fibi confpe&uro, aut iftic notum cfle. Certum tamen erat ex planta quar in rerum naturaeft , ad vivum expreffam fuiffe,quod mihi tcftati funt,& ipfc Carolus Rym,& ejus piftor Lambcrtus de Vos , qui illam delincarat,atquc Do&iflimus vir Arnoldus Manhus Rymij tunc medicus.nunc in inclyta Colonicnfi acadcmia Medicina- profeflbr.qui Ancmones gcnus cfle ccnfc bat,&ipfaetiam
&
cxperienna poftea docuit.
NAMciimannoM.D.xci.hacHiftoriamFrancofurtirccognofccrem,utcaftigatior,& au&iorinpublicumprodiret, Yiennaminferriccrpiflemonitusfum a GcnerofaDn. dc r r
Hcufenftain,
<
Plantarvm
histor.
lib.
ii.
Heufenftain,qua:pra;cedenre anno florcnrcm plantam fe habuifle fcnbebat. Illius florcm rcliccatum ab ea lmpecravi, ne dubitarcminvcniri, ctiam lequencc Autuno ac&atam grumofararadicem^qux^licetexilis&cxfucca, Maio tamen mcn(c m. D.xcn.floremtuht,
243
aualemcumfuaftirpenunc defcnbemus
lludioforum gratiam.
Ranunc.Afiat.grura.rad.plcnoflo.if.
& iconcm ad vivum exprcflam
aduciemusin
Ranunc.Aflat.grura.rad.pIenJo.nl.
Terna autem velquaternahabetaradiceprodcuntiafolia,
Afiatici, fiveTripolitani
Ranunculifolijsfimilia.&illoruminftarincifa.minoratamejinterquarcmergitcauliculus^.irii*. (interdu&tcr- r 'e lm ' dodrantempcdisaltus.graciliorquamTripoIitani.cuiinharrentbinafoIia, J?t r tium pufillum)quorum infimum ternis profundis lacinijs per oras (erracisdivifum eft,alcerum,quod fupernum anguftius,quinque lacinijs ufquc ad medium ncrvUm incifis, qua-
&
rumfingulûnicamcrenamhabent^nonumquambinaSjautplureSjextimaverobinastantum:f ummo cauli infidet caliculusquinque folijs preditus gemmam floris ample&ens^qui cxplicatus, multiplici foliorum fcrie conftareconfpicitur ( cccum cnim &: trigjinta habuit)
forisfubphceniceiinitiocoloris,dcindeminiati,intcriuselegantis rubriminiaciadcoccineurntendentis,quorumalialatiufcula,aliaanguftiora,umbilicumflorisoccupantefoliaceo quodam capitulo minus miniato: radix Afiatico fimphci fimilis,a!iquot grumis mmoribuscOnftans,& illius inftar propagines ad latera(fed raro)fpargens.
Habvit &eodcmanno xci.Generofa Dn.Vngnadin

cepti radices.quarum
Ranuncuh pleni Byzantioao
unadiverfum a fuperiore florera dedic.Dimidiacicaulis illiuscu fuo floreiconem fuiscolonbuscxpreflamejufdemanni Autumnocum alteriusfimilis (ucadfcribebat)radice,ad me mittebat: tulitillaquidcm verc fequcnte ternaautquatcrnafolia, fed anx frequentibus imbhbus fuere corrupta.deipde etiam radix.Que tamen detlit foha, non valde diflimilia fuperioris folijs,fed minora pluribus cenuioribufque lacmijsdivifa.
&
Radiccra,fimulatqjaccepifi em, exprefli qualis in fubjetfa cabella, foha auccm vcrc, ancc
quammarcefccrencireliquamftirpisiconemexiconemiflaimitatus. ., , RadicuLe porrd quinque aut fcx,fupreml partc craffiufcute.ex uno capite depedebant, RMmeut tcrcti, ut ex Afi*tgr U m. fuperioribus paulo longiores,quarum capitc prodictunt quaedixifoha cauli iconemifsaapparec, inhxrebantbinafolia, quoruminfimum in tres majorcs Ucinias di. '*"[? ' fuperaum fohum in fcpccm P vifum.&iltedenuo incernas.mediavcrdinquinasrninores: profundiores laciniasdiiTcaum/inguLedeindein cernas minores: fumrno cauli inherebac mulciplici fcrie difpofitis folijs conftans, quorumaliaahjs paulo latioflos frequertcibus ramiacix mcra^coloriSjUt piftura oftcndcbac (qucm ncfcio an piftor fidcliccr imicacus fic) dio florc x
,
:
&
diofloreprofiliebatpedicellusunciam altus,fuftinensalium florem minorcm, plcnumta. xnen &eju?demcolons , nonfecusac videreeft imerdum inRanunculoillotubcrofa& magna radice , cujus flos flavus multiplici foliorum ferie conftans , qui fa-pe non modo lecundum florem exprimo , fed tertium ex fecundo nonnumquam producit : cx fupeno. foliohs prarditus , cujus faftigio mris autem folij finu natuserat ramulus duobus tenuibus
244
&
fidebatflafculusctiarnplenusfecundofercarqualis.
Komin*.
,, ..... ..... QvonomincmiflfuerinthxradicesBy2antio,neutram.himdicarepotuit:(edabilIis acclpadditaGermanicaappellacione Cur^c^rcrottecr^malMHttmcl/ hoc eft Turcici

.
plenirubriRanunculi,
....
î
Anemone
Anvncvlos RAnvncvlos
silvestris.
CAP. LVl.
facultatum quandam proximefequi debct Anemone, proptcr forma: cognationem.Exterasverdprarcederedeberelilveftresconfentaneueft. Illarum duas defcnbere ammus eft quia Aufpecies.licet ab alijs obfervatas,paulo tamen diligentius femina colleaa. ftna,Stiria,& Pannonia f ponte nafcemes a me fepius erutx, & earum
,
&
'
Anemone filvcftris i.
Antm.fi!,
r.
f
.
P r i m m > ex una radice multa germinant

foha,Ranunculi cujufdam in uliginafis pratis nafcentisfolijspame fimilia, tribusufquead umbilicumineifuris, deindealijs minoribus laciniara, viridia, mollia, &hirfuta, ingrati
initio faporis, poftea acris : caulis incer illaaf
furgitpalmariSjinterdumpedaliSjnuduSjfatis crafliis, candida lanuginc pubefcens , tria alia folia fuftinens prioribus fere fimilia , fed minora, 8>C inter illa florcrri oblongiori pediculo infidentem,unicum, nonnumquam (fcdra-
riffimejbinosînitioancequamaperiatur, lanuginofum^deindc.ubiexpanfuseftjparteintenorelsevemâfteicandorisjextcriorever^, circaungues lcviter interdum purpurafcentem,quinquc, utplurimumfolijs, nonrrum* quam pluribus conftantem, ijs, qux in Pulfatilke flore, paulo minoribus, orbiculato mu-
crone,incujusmediocapiteIlumextubcrat, multiscfoccisftaminibus cip&u, quodtan-
dcm refolvitur in exiguum femcn planu dcnsaquadamalbalanugincinvolutum ,qucm-
admodum in plerifque alijs Ancmoncs gcncribus radix cx

:
uno capite multas nigricantcs

,
nonnullas prxrer* cacralliorcs^quarferpenteSjfubindenovascx lateribus plantas procreant, ingrati & acri

faporis.
Nntalv,
& capillares fibras fpargit
T$mpus.
Vienn^ pratis,& plerifquc Auftria*, Pannonixfupcrioris&inferioris, tum etiamintcramnisultraDravum flumemontanis Jocis nafcitur Sed & in vicinis Francofurto ad Mcenum pratiscrefcentem obfervabam. Floret lftic Maio, in hortis culta, etiam Aprili:quinetiamrurfusAutumnointerdum, Semen Iuliofacilimcventoexcutitur,ni(i
Vicinis urbi
.
Antm jil. u.
quismaturccolligat,& farpe negligentiusobfervantem fruftratur. Habuit porro Ioannes Mullerus pharmacoparus Franco&rtcnfis anno m. d. xcii. intcr illas qua?ante e praris erutas in hortum tranftulerat, binas, quarum hirfutum capitulu flavisapicibuscihaum,multistenuioribusfolijs,partimalbis,parcimpurpura(centibusobiitum fuit,utquis flore pleno efle fufpicari poflet. A lte R. a, cx fummovillofoqueradiciscapiremulra profertfolia, quemadmodumid Anemones filveftris genus quod vulgus Pulfatillam appellat , illius prarfertim quod dilu,
tiore prarcocioreque eft flore, folijs fimilia

t 1
latiora
,
tamen
duriora
&
in trcs folio-
rumalasdivifa, fupinS partc viridia, prona paullo candidiora&: villofa, ingrati &: valde acris faporis : interquarcaufis emergitpalmaris, flrmus, hirfutus, quemcirca fummultema , ut in Anemonibus , conjunaim ampleftunrur folia> iaciniata , tisdivilurisfeaa: flosfummocauliinfidensfexfolijscdnftaif, mteriore parte lacleis, exccriore nonnihil purpurafcentibus interdum , lc villofis , minor quam Pulfatilla?, fed non * -*paucioribus
mum
&
Plantarvm
Ancmonc Glveftris n.
histor.
LIB.
II.
Z4J
paucioribus luteis ftaminibus prxditus > quoe tandem inplumari fcminis congericm , quem-
admodum in pulfatillis,tranfcunc
radix oblon-
ga,minimidigiticraifitudinc, paucis fibrisdonata , nigro foris corticc teda, Crefcit h$c in celfioribus Etfchcr &: Dcurmlevi tcrftein Stirixjugis,intcr fcopulos tenui ratc&os: plerumque verdinipfis fcopulorura fifluris commifluris adeo alte radices agit , uc
**
&
&
fumma difficultate
& vix unquam

.
nifi avulfis
fcrrco inftrumento fcopulorum fragmentis, integras mihi cruere licuerit Floret autem iftic Ttmpu*; Iulio , interdum etiam dumtaxat Augufto, pro
maturiusaut ferius incipicntis natura.folutis videlicet nivibus: nam c primis floribus eft. Scmcn plerumquc maturitatcm adquiric fub extrcmura Auguftum . Difficulter autem
xftatis
vel cicurari vel mitiorcm ncrem ferrc poteft, qucmadmodum ctiam plcra^quc alixelegantcs
plantrc in
fummis
illarura
Alpium
jugisnata:,
quasaliquoticscumfuocefpiteinhortumintulimus,& commodo convcnicnccque carum naturx loco repofitas , confervare ftuduimus fed fruftraomnecuram&diligctiamadhibuimos. e r t i v m quoddam elegans genus,nec Anm f^ u,i Jpi** T^** hadcnusdcfcriptum,nonegoobfervabam,fed ^tr^ ^y D. Thobias Roelfius mcdicus Mcdioburgenfis V a P uc* att acos >dumannoM. d. xc, exltalia 1 ^JC Bafiteam proficifceretur.
:
&
^ O^
Abradicis autem (quasnonnumquam minimi digiti craflitudinem axjuat) villofo capitej ut ille mihi fignificabat, multagerminabanc folia^vulgarisPuIfatillxfolijspam^
fupinaviridia^pronaautempaullulumc^^ eebat nudus, rotundus, lanuginc obfitus, circa fummum fuftincns foltola, c quibus prodibac vulgari pulfacillse fimilis pediculus, cui infidebat unicus flos major , ut plurimum , pulfacillx vulgaris flore, fex folijs conftans ,
qux inceriore partc valdc
flava cranr, cxteriorc au-
tem, ob lanuginem, diluciora & pallenna:
in hujus meditullio orbiciilacum
capuc cmine-
bac luceis ftaminibuscintum , cui villofa cxfaries fuccederevidebatur, quamAugufto menfemacuritacemconfcquiatbitrabacur. Florebat Iunio. In Alpium planis nafci aflerebat, nufquam vero abundantius obfcrvafle,qu^m circa pe- Mttfefi
tcrtisenomine, licetpi&or Anemuu iconemnegligentiusexpreflerit. Alterius iconem ponit LobeliusinObfcrvacionibus, mmAM. quarlicccPulfacill^vuJgancongener fir, abilla folaaddica appellacionc Pulfatills alb*: tamen differc floris forma , qui nola: modo non eft pendulus , ut PuHattllas , neque ctiam
dem moncis S. Bernardi, qua Helvetios fpcctat. P k i o r e M exhibere videtur Matthiolus Anemoncs
mucrone
negaverim tamcn Pulfatillam alpinara mveoflorenuncupari Vtraqueautem pofle &incerAnemonesfiiveftres,uc&Pulfatillam,eflereferendam. Belgicorum horrorum incola fada cft mea opcra , miflis Vienn* Auftnx ad Nobiles viros
reflexo.
Non
Brancionem&DiIfumpIancis&feminibus. S e c v n d & meminiflevidetur GefnerusinDefcripciooeMontisfra6ti,libelIode
Anim.*ipi~
Lunanisherbis,inhuncmodum. Anemoncquxdam Alpina,radjcenigra,capjtub

minishirfuto , &Ianugincinftarvitisfilveftriscauftic^referco > cant,cognaca.Paftores aliqui tt*wu^
ibusimpofica,pccorifalurarisfic.
Puliaullacquam Itah vo:
' , : .
prodfta atque ejus cognitiout dixi , hiftona ,* nullo hadenus Scnptorc ad me mictebat, rtem lubens acceptam fero Doaiflirao Roelfio , qui ejus plantam ficcam
T e kt &
i
ut hiftoh^m concmnare poflem.
Cete rvm
&
Pulfacilla: vulgaris
duo genera paflim
lociseditionbus&ventoperflatisinveniuncununum , kewkewrchin fivc equidiluciore flore,quod ab Vngaris lo kevvkevvrchin, id eft equi re na Pulfacilla: alterum nonadeo praccox, folio tenuiiis incifo > floreque minore.&purpucci colons adeo faturi,uc niger videacur, Vngaris U a kevvkevvrcbm, hoc cft,virginis kewkewrchin 3
, ,
vicinarum regionum puifitWm in Auftria: prxcociuscraffiorefolio, amplio-
&
*JT*^
246
Carolt ClvsI RARIORVM

flo.
Pulfacillavulgarisdiluciore
Pulfatilla vulgaris faturatiore flo.
TfcO
kewrchin, fivevirgincapulfatillaappellata. Invenituraurcm utrumquegcnusinterdum la&eoflore, mixcimincer aliasejusgcnerisplanrasnafccns, &iimul incuocc vere flores
produccns.QuodautemrubrumflorcmhabctjVidcrcnumquam
TnlfatiB*
flcnoflon.
tntfal coneigit.
Inveniri eciam mihi llgniflcatum fuic Pulfacillam, qua? flore duphci folior
m fcrie con-
ftanremrcrarâcquecxejusfcminenacatpIantulxmiiTasquariibiadoIevcrutji-trduplum, ucfperaveram.fed fimplici fexfohorum ferie prardicum flore tulerunt.praxocic n ( milem,
Sih*r*m
Ranunculi,
qua toti Germaniz SC mulcisalijs Provincijscommunes,a nonulhs Silvarum Ranunculi nuncupamur Ancmo-
Vvlg a res cciam
func in Pannonia?
& Aufirix
filvis i!Ia? flirp es
ncstcnuifolixc^ruleoflorepxncfolijSj&intcrfllvellresAneuionidcspiocuIldubionumc-
Anemone
?.t-iUO tiX>
randar.imdaqmbufdam filveftris Anemone,Thcophrafto/ti u&/./adi&a,

J
xftimatar.
Tewfus,
Geneevo
(alvAtico,
SolentautcmillatnovoVerefloremprotcrrejeumqjauclacleiprorfuscaridortSjautpururafcentemâutcuiincandorelevicerafpcrfafitdilutorpurpiira^fivecarneus ,'liccatroisi hoc vocabulo uti) color. Eftetiam quarflavum habeat: fed folijs nonnihildiffert, plerumque etiam humilioreft prccocior.Qua? vero florcm habcnt la&cum,fubcstLlcum, &purpureum (cujusfotiaduriora) Neapolicanoagrofponcecrefcunc, referencedcclifTimoviroFerdinandoImperaro, atquecbradicumacrimoniam, Gcvgevo falvattco, ldcft,
&
Gingiberfilveftre,vulg6appellantur.
CETERVM,pra:terenumerataRanuncuIi nemorofigeneraqua: fimplici floreconftanr, binaaliaobfcrvabam non fpote nata,fcd m hortis culta quotum unusn cum eo qui plcno
:
.
flore eft,infra defcribendo,accipiebam.
Anfm.hn*
(s.-Ai.ctptrt-
gnn* 1.
jtntirt.
^h-
fianaptTt. grina II.
Id ex radicc longa,rerere,& in ramos fe fpargenre inftar fuperiorum Silvarum ranurculorum ,foliareliquis fimilia profercbac,&abs excima radicis partc cauliculus afTurgcbar dodrantalis, teres, ex viridi purpurafccns, fummo faftigio geftans cerna folia longo pcdiculo purpurafcenri innitentia, qua? in tres lacinias dividebantur ufque ad pediculum illas fuftinentem .inter qua: crcfcebat triunciahs pediculus,ex viridi etiam purpurafcens. flore fuftinensoctoautnovem brevibusmucronatifqjfolijsconftantem prorfusaIbis,quibustamcn cxternapartc nonnihil fuave-rubentispurpurecratveluti infperfum mcdium fiorem occupantccapitulo viridi,fragi rudimentum referenre.quodambicbant muhaftaminulaalcenuia,apicibus flavis pr^dica: adnafcebancur imerdum fub flore bina auc cernafolia ba mediaexpartealba,alceraviridia. Florebaccumalijs Aprili. ALTERVM,jn horco ornacifllmi viri Chriftiani Porreri.Qtiod neque radice.nequefolijs, ferpebat; illi quod candidum auc purpurafcctcm florem profcrt , diffimile erat;longa enim
,
&
radicc,
Plantarvm HISTOR.
LIB.
lf
Rauunculusfilvarum
Ranunc.filvar.plcno alho florc
H7
ex viridi purpurafcentes habebat, inquorum faftigio, non terna, fedfeptenapleramquenafcebanturfoliaadmodum virentia, malia tcrna eaq Iaciniata) purpurafcebac:intcr que. alius pediculusafdivifa ufque ad pediculum illa uftinentem,qui
radice, caulicutos etiarri
(
;
conftantem.quorumquatuorexcernatribuslaciniiscxtimaparccdivifafonscircaunguepur" purafcebanc, alia mcerni minime, fed omnia herbacci eranccolons, &: umbihcum hubcoccupab.it capiccllum lmmacuro frago bant interiore parte ex viridi albefccncem qucm
folijs
,
furgebatbinas uncias longus.herbacci colons, (uftincns florcm octo aut novcm
fimile,viride,illudcingentibusmultisexalbidisftaminibu'i,rlavisapicibusp:a:.Iius. Flore-
batAprilicumfupcriore. obfervat* funt dux novx uiDeriorum porro vutearium gencre, non lta pndem Ex
,
fpe-
Amm, .
biennio ante iniiixrutuenc a in. v .lua.mc ^"mv**'' i- ^VT.^ obfervandum,ambasinhorcoveluticancelhsquibuflamcohiberi,autconcludifi:biibus dcgcnerare, eafqucumphdcbere , ucplenumfloremproferant, alioquinimiaUuxuna
'
cemdumtaxatdare. DoDRANTAuPrioraffurgitcaule,tcreti&totundo,quem circa medium alquali dtu AntmiM. plerumque profundas lacn.as div,ambiunt cernz, magna ex parte foliorum afein temas jjjj^ ,n eo qui fimphci flore albo eft, fe&c, pennde fere ut illae rurfus in cicnas aliquot
.
Cx atque
paululum incanaat brcy i ranunculo funt vero ea folia fupcrne virentia,infernc SiWarum aut interdum plura foha pubefcentia: fummus caulis definit in tcrna, quaterna, lanuîne ,n ambiru ferrata,,n quominora,remis tamen etiam profundis lacimjs divifa,&: iam diftis interdura tnccnis qumis, quamedio orirur flos multiplici fohorum ferie conftans,ut rum .quorum extenora amphora, in terdragenis.aut plunbus foliolis prxditus confpiciatur virenonnumquam lacinias fe&a func verucoloria, hc eft, colons ex albo d.lute nas fcentemixti.internaverd.minora&anguftiora.intrinfecusniveico/ons.fonsetiamquiappendicis aemulus: fuave rubens permixtus videatur.odor florum Spma: dem albi,fed cui vulgari Silvarum mediu m florem occupat capitulum multis ftaminulis preditum,quale
:
&
&
&
ranunculo.
248
Cargli ClvsI rariorvm

minores
,
Ranunc.filvar. pleno flore purpurafc. *
filT*.
exque ferrata?
jpfafblia fupi-
<
na parte fature virentia , prona paullocandidiora utrimque tame brevi lanugine pube^
fcentia:furr.mo cauji innafcuturterna:,quaplurcs interdum foliorum ahc, triternas,
&
fariamdrvif$ufqueadpediculum,atqueill;e in ambitu crenataz, mollique lanugine , non

fecuspubefcentes acmajora folia, quarum petioli faturo colore purpurafcut : inter illas exoriturflosquadragenisaliquandoautpluribosfoliolisconftans, quorum ex.ternalatiora,qua?dametiamlaciniata,internaverd,
minora,omniaautemfaturepurpiirafcentibus infimis unguibus ( quibus admixtum fit

1
czrulei quidpiam ) prcdita , deinde. albicanelcganter purtwrafcentia, tandem dilute tia, mediumetiam occupantevill<ofocapi-
&
tulo, ut in fuperiore : idem etiam qui in illo dor.Vtriufqueradixperfimilis,lon.',a,teres,
Tmf*k
Vtriufqui
nodofa &ramofa,propaginesfundens & aliquot fibris donata denique filveftris radi' cemperomniareferens. Paullo ferius Silvcftri floret:non minus tamen acri atquc urente qualitatc prardita, cjuam illa. Antc aliquot annoscafu reperra? elegantes ifta: & venufhe plante, apud mcos Belgas: quse purpureo quiaem eft flore in filva,Monachorum cccnobio .F/tfraM/appellato , ad:
'
verfa,binisaLovaniomilIiaribus:quautem.
. ,
.
-^..
l n / fimplo flavo o no. Anemone hortenuatir. r t n

a
alDumillumhabct,infilvac>Wr*tf/J ditio^ ne 111 Ducis Arfchotenfis.
Anemone
HORTENSisfimpliciflorc.
Cap. lvii.
Jnmomt
gtrttrsfri*
DV
o Ancmones genera Diofcorides &
Plinius faciut; unum,filveftrejalterum,

:
incukis nafcens.Cicurisautem treseflefpecics colore floris dirTerentes aut enim phceniceumclTcautcandicantemjfivelaclcum, autpurpureuiGal.lib.ii.xaTaTDâclvJtcurn
Anmwntt
infnaprim*
geocra Aivi*
etiam inveniri tradit. E g o, prarter filveftres,de quibus fuperiorecapiteegimus, Exlernarum a quxinhottis aluntur , duo primania genera obfervabam: Vnius enim flores fimphci folioru feric conftabant: Alteriusautem 7ro*v'$u?\X9i erant. Vtrumque porro genusbifariamdividipo
feanimadvertebam
folio,vel tenuiore
nam vel
latiore erant
& multifido. Cctcrum de
illacujusflorcsfimplici foliorum ferieconftanr ,hoc capite agemus,initium facietes aU
s.
\j
ejus fpeciebus qua; latiora habent folia: proximo 7toM> QvhAavd-riv defcribemus.
Latifoliarvm ergd Pri/na

tenflatifu
ftmplfloTi.
fatis
ampla
habet foha,circinatx fere rotuditatis, in ambitu ferrata,dura,firma, long6q petiolofuU

;
ta,fupina parte intenfiore viriditateprardita, prona plerumque purpurafcentia, ut Cyclaminis propemodum folia, fervidillimi fapofubris: inter.qu2 palmaris exit caulis,teres,
hirfutus
,
fumma parte f erens tcrna laciniata

quiflo-
folia.dcindeexilliscmergetcmpediculum,
Plantarvm histor.
ij.li
lib.
ii.
florem fuft.ncrdecem aBcp!uribusfolijsconftantem,cxtcrnaparrc,flavis-intcrna au re.s umbi >cum occupaote cap.tulo multisaureis ftam.nul.s fcptcT: rad.x rubcrXft Xlongiurcula.Tormennlla? vulgansferearmula (ralem cerrccruebnm ) aliquot fibnsrrxdi ta,for,s n.gncans,.nrus alba /ol.da.ingrat, admocium /aporis.quûcguSantcm.cxchati naufea quodammodo ftrangulct de.ndc uaacnmon.a l.nguam ahquantulum vcMicec
2dQ
"
l rt ?rr,^ xf imr^
r
Lap.dofisqu,bufdamLuiican,xcoll,bus,uxtaTagum,11 tquectiam.ntervc P reserucb3mDecembr,annoM.D.Lxi..i.&infequeteIanuarK>,qual..sv.del,cetinH,f an.carum P Sciroium H.ftonaexprcua eft: nullum enim florem tum tcmporisobfcrvarc J.cucrat Scd " C dC n S fcmin," Lufitaniadclato fim.lcm P !" apud Holiandosnatam
NjMfcfc
'
0l,r0 " U
'
mc
n Bacaviaacc
cx^r.mi cufavmius
P^^^P^^^ffimus&diligcntifllmus, ficcumque um communicabat, qualcm fubjcda tabel.a
>
Ancm.hortenflatif.duplofloreflavo.
Ancm.hortenf lacif.firnpl.florem.
.1*
AL.AMlatifoliam AncmonemadmcannoM.D.xxcvni.mittcbatN.V.IoannesHogejnm.tmlandius,queprimafoliapromebatjarndi(fla;fereproxima,purpurafcentisexviridicolons, "f-Uttf$l. deindealiquotalianonnih.Ilaciniata, inter quxpalmarisunus autaltercaulisprodibac, "'
fuftinensfoliummagnis&profundislacinijsdivifum, equoaiTurgebatpedalisintcrdum pediculu^cui infidebat fingularis flos duplici foliorum fihe conftans, quorum excerna fex aucfepcem,orbiculacoerancmucronc, nonnullaeciamdentato, forispallida&ccnuibus quibufdampurparafcentibusvenulisquodammodoafperfa,internaautcmdecem,duodecim.aut plura paullo anguft.ora, foris ctiam pallebanc,omnia vercj incerna parce flava erat:
fummoimminece plerumque nafcebacuralter ramusdodrantem pcdisaltus, quem medium ambiebac aliud folium minus, minoribufcj; lacinijs prardicum,
cxilloporrofoliocault
ferensetiaminfummoflorcmfimilem: mediumfloremoccupabatcapiculumultisluteis ftarninibuscinftum.qaoJ macuricate in femen planum lanuginofum abibat, & levisaura flicu difcutiebacur:ra Jix irifra minimi digiti crailitudinem binas uncias longa, in profundum ten iebir.non in lacum fe fpargebac, unamq auc alccram interdum ctiam pluresre,
;
rccesappendiceselaceribuspromebac, aliquoc infuperflbris prxditaerat. Seriusalijs Anemones gcneribus germinabac florcbat.femen lunio maturum. Ter.ti* foliaejufieoifuncampliculiniscum fuperiorufolijs, fedSanicuhefoliorum Atm.hctt. pxnedivifuraîriitu>,8ipronaparcenonnihi! purpurafccntia, moxmulcifida&tcnuiusin- W*""*
&
&
&
cifa;deindeemsrgiccaulisriudus,lanuginofus, dodrancalis, nonnumquametiampedalis,/yw// tribuslaciniacisfoiijs.camquam involucro florem occludensinitio,ucin fuperiore.tandcm

cxcfefcens,florefu(tinet,induodena aucquindcnafoliadivifum
,
'
/^ ' r',
forisquaficineracci coIoris&:
Caroli ClvsI r-ariorvm 2*0 grati ffimo afpeclu, rhedmcaput interius mifta rubedme purpura nitentia, lotis & hirfiita, ftore, veluti pnmum emergencs
'
excuflo villofum nlgris ftaminuliscircumfeptum , quod lanuginofo frromeconflacum pcc rhyrfulus intumcfcir,& ex plano villo(6q ; Cvc afparaei d An aui? ftatu decuccur.&cjus arb.cco fcrtur 'P"" maturTtatem levttfimo f novellarum plancarum fcmmecararum , cxigu* olivx fim, 1 mones Prim^ femen rad.x ahquot > per quas ahart,culata,foris nigra.mtus alba, fibcs au tem,nodofa cft,vetuftior
^^^
&
&
Xsitles,
mcncumcrahit,prxaita,qufruftulatimfraftapangi&fcnpotcIt. Germanix locisfecundum fehcnu,ntcr Moguntiam Andernacum, Eam quibufdam Martoconfpicicbam.l>oftannumetam m.d xxc. (nam interveprestnapticoflorcntem valdc fim,l.s,fi non eadcm.In non mcmini) Gonftantinopoli carpic adferr, ,11, ancc miSam aucem temporc floret, mcerdum culca,ancchiemem pleruque folia producit, verno horcis Maio maturum.quod ftanm fer, prsftat,m fxpe expertus fum.Sictiam Aucumno.fcmen doauTimo viro Ferdmando arbitror: quia paucos antc annos a rnilem etiam in Italia nafci
Hitmnn,
.. ...l^ l^^.. HERBAKioLMvuIgusapudBelgasAnemonemftellatamfivcftelhgcramnuccogno. pro Geran.opnmo rcnonnullos adeo temerarij effe mdicij ut hanc rtmacMiror autcm ponercnonfincveriri:quandoquidemlegitimumGcran,umpr,mum,tuberosarad,ce,uc
ImperatoNeapoliaccipiebam.
_
_ .
Alivd M risradicimagnitu^ iâiH.
iatisvulgarisnocicia:.
hm.
genus invcnitur ilii
.'.'"* valde fimile,& force ejuS
mm
.
"^
u -.j
r.
cbim
purpura folia exalbidi obfoleei Ainc colorisjntus ex
dilunotc albicantxapituium fuis
Ibmimbusf^^
lucumâbit. Patillofetiuspriorefioret.
Aacbi.horc.latifol.fim^lici florc. vi.
Ar.em. horU Unfrl. v.
ftmfluijlt.
BtiAm antehicmem fuaprofcrtfoliaQuintum gerius, Terria: folijspaaie fimilia inter qua.

,
caulis,uc in reliquis,exoricur pairnaris, nudus lanugine pubefccns,tribus folijs , vcl quam leviifi-
me,vel non,incifis, florem (qudd inAncmones generibus vulgare eft) occulcancibus , in f ummb
pracdicus, aiii
binas uncias fivc bincs pollices, vel eciam alcius cxcrefccns fupra illa foJiola,in o&ona plerumque^rardplurajfolia.diUiad carncum quau cendece colorc tiore rubro ,
tamen ad
&
incerius nicencia.albicancibus unguibus.foris au-
&c lanugine pubcfcencia xplicatur,multisin umbilico violaceisftaminibus hirfutum capitulum ambientibus : radix tu-
tem obfolece rubcncia
berofa&nddofaeft tettuibus aliquoc

An*m
hort*
fibris
do-
hata,foris nigricans,interne vero candida.

Utifol.si.
Smflitifo*
v d Aneraoneslatifoliarfimplici carneo floregenushabuit Generofa Dominade Heulenftain Byzantioallatum , quod Aprili &c Maio anni m. d.xxci i i .ipfi primum flores protulic,foliorum forma, colore, radice, a fuperiore parutn difFerens flores eciam fimplices, fed deccm auc duodccm laciufculorum folioru nuroero conftabac,purpureiferecoloris,&adTertixflorum colorem valde accedentis,non carnci, unguibus albicantibus , mulcifque nigricancibus ftaminuliscingentibusmcdium hirfutu capitulum.quod ctiam maturitatein tometofam lanuginem pla1
i :
Al
num femen continentcm,rcfolvcbacur.

Anem. .
txx Jmphciflm.
hort.
QviNTon^valcleabfimileSepcimumgenus, ûantumadfoliaatttnct.Idmeoa:rcCon{tanc,uopoliannoM. d. xxcvii. cmtum,qu,hqucnniopoftdcmumflorcmtulit FrancofurciadMccnum , cum reliquis gcncribus fub Maij inicium. Habuit autem planta,quar m,hi unica hujUs gencriserat , radicem ruberofam , forisnigram , cqua prodibancduoauttrcs (ucisannusnonagefimusfecundusfupra rnillcfimum&quingcntcfimum fuit admodum fcraxin Ancmonum&mulcarum aliarum bulbacearum ftirpium flonbusproferendis^caulicul, pedales,ceretes,exviridi purpurafccntes, 8C tehui quadam lanuginc, utcctcrarum, obduri, quoscrca fummum cinge.
bant terna lacihiata folia,quoru fu mmar ora: pluribus crenis erant di vi(x, quam prarccdentium,ex quibus cmcrgebant uncialcsautampliorcs pecioli purpurafcentcsjfuftinenrcs flow
Plantarvm
)
histor. LIB.
,
II.
(
2JI
res,fimplicio&ofoliorumfcricc6ta cx purpurco rubebat,intcrius vcro ufque ad ungucs fatura purpura cui admiXia rubcdo qu-cdam niccbat quali kermefina erat, foliorum ora: quodammodo coccincx , in quas tamenfpargcbancurpurpurafccntesradij,&:vidercturpcculiarisquidamcolorexutri(quc conflatus,pcrquam elcgans fane,unguesfoliorum magni,albi mcdium florem occupabat villofumcapuelkim nigrum,mulcisftaminulisfanguineicoloriscin6lum, quorumapices excxruleo nigricantes,quod macuritate in lanuginem rcfolutum,&illi implicatu nigrum femen habens , ut in alijs latifolia Ancmones generfbus , ieviflimo aura: natu difperfutn
&
fuifll*t,nifi
colligendi
z.
Hvic
tempus diligencer obfervaflem. perlimilisvidebatur (modoeademnonfit) quamanno M- dc. apud N. V,
A. vander
Duyn in culciflimo cj us horco confpiciebam.Ea fane mca longe vegctior erat,&Z
multoplurescaulesfuisfloribusonuftosproferebat. ec eivaldeabiimiliscrat.quzfeminenata, honeftiflimoviroChriftianoPorrcto, 3. annoeodem m.d c.florem tuiit,paullo tamen(uc mihi quidem videbatur)dilutiorem,cujuscciamftaminulavillofumcapitellumambiencia, violaceiquociammodocrantcoloris,
&apicesnigri:triaillafimiIicerfoliafummumcaulcmampIedeciaerantmucronata,unicodumtaxatintreslaciniasdivifo. FlorcbatdumtaxatMaijinitio, quiavalde lerotinus fuitannus. Ceter vm femine Anemonidum ternccommiflb, vcl fponte deciduo,mulco plura cam lacifoliarum,quamearumquxfoliamulcifida&tenuitcnncifahabent,generac6fpiciunturin eorum,qui rci herbanseftudio (eoblc&ant,hortis,quam ca, quorum hiftoriam antc quoctidie nova nafcuntur. aliquot annos evulgavi: Ecenimincerlatifoliasquxpurpurcumflorcmhabent, mittcbatadme N. V. Ioanncs Boifotanno M.D.xcvni.genusquoddamipfifcminenatum^cujusflosipforefcrentccle-r y ganscfTet,fedmihidumtaxatbicnniopoftHoremdedit. Antm^horu I l lvd autemexradicenodosacuDerofaque&forisnigra.qualisfupcrioris&omnium qux Iato funt folio (prxter cam qux flavum flore fcrt) multa promcbat folia, illis^qux pur- ^S^l purcu m ,&; coccincum ,atquc carnci coloris proferunt florem valde fimilia , adco ut non confpe&o flore,plantx diftingui ncquirent atquc inter iilacaules aliquot teretcs ,pedalis intcrdum longicudinis,virides,tcnui quadam lanugine oblitos,quibus infidcbant ccrna folia mucronata,unciam longa,c ouorum medio exihebat pediculus gracilis.tres uncias longus,tenui fimilicer lanugine obficus , fuftinens florem elegantiffimum o&o folijs conftantem,coloris purpurci faturi,cxterius fplendentis,incerius minime, quorum ungucs magni, albique, infiim vero parte,qua pediculoadharrebmt, purpurci êmincnte in mcdio flore nigricante, plurimis fubcxruleis ftaminulis^quorum apiccs c^rulei^cincapitcllo villofo flo: odor florum fpinxappendicis. Maio. Florebac cum alijs Anemonum generibus excremo Aprili NoNVMgenuseciamcomniunicabacidcmBoifoc,ipfifimiliccrfeminenatumafrercns,
<
&
&
&
&iftic,adaliarumdfFjrcntiam, violaceofloreappcllari fcribcns.
Habebacautemfolia^^/^
^**g2J
fuperioriâiitlatifolixTcrtixnoimulcumdtfnmiliajquina^fcpccnaâucplura, interqu* proJibantimgulares,bini,autternicauli^ luadam lanuginc pubefcentes,pedalis longitudinis,quos circa faftigium ambicbant tcrna _o!ia,ut in pricedentibus , initio florcm occultantia, ex quorum demdc medio profilicbac l pediculus.binas aut ternas,intcrdum ctiam plures uncias,longus,fuftinens florcm otto,veI etiam plunbus interdum,folijsconftancem,excerna parte fubpurpureis Sdfplcndencibus, interna ver6,ex purpura violaceis,quorum ungucs rubefcentes albicante orbe erant cin&i, fpinappendicisflorumodorcmquodammodorcferentcm:umbilicum occupabatcapitulumnigrisftaminuliscinbum,quorumapiccsexcxruleo nigrefcebant: radixaliarum lacifoliarum radicis inftar tuberofa,forisnigra,&qua: fragmentis, ut cecerarum, pangi poteft.
FIorebaccumalijsAprili.
,
-.
,
.":;
m
DCiMVMquoddarn2enusobfervabam quodhcettotaquodammodofacie Nonofi-
mile e(Tet,& florisfolia colons efTentetiam violacei : mternatame partenotisqiubuidam f iJfi . erantdifcreta.namalbismaculiserantinfignita. Etccrteinitio,plantamillamvitiumaliquod contraxilTe exiftimabam cujus caufa macul* illx in flore apparercnt.Sed quum radicem incorruptam offendifTem , fequente anno flores iimilibus maculis notati confpicerentur,diverfumgenuseflecenfui. Alivd prxterea genushabebamcujusflorcseflentviolaceipaullofaturatioriscoloris, tfJjVJJ; non cedens elcgantia ci quod a Boifoto accipiebam, quorum ungues majores magifque candidierant, propiusquodammodoaccedentesad Octavi gcnens flores. lllud Conftan-
fl&S
&
&
^fJr"
tinopoliallatummihicommunicabatllluitrisViriDavidisVngnaduxorannoantcquiDi Viennaexcedcrem.utFrancofurtummeconferrcm. H vic Anem onidi non valde diflimilis erat ca qux femine nata Porreto, pnmum florem * htTt' tulit anno fexcenteilmo fupra millefimum.etiam elcgas,nec folijs, cauhcuhs,atque etiam ffjju radicc di(crepans a fupenorc flos etiam illius flori iimilis , oaonistohjsconftans externa
.
parte
252,
valde

,
parcedilutcpurpurafcentibus& fplendcntibus internaautem violaeeis,

;
quorum unguc*
magni,& prorf us argentei coloris,etiam corum infima fedc, tenui tamc odorc & vix feniibili prxditus cujus umbilicum occupabat villofum nigricans capitulurn, multisftaminulis nigricancibus cintum,quorum apices nigri. Florebat Maij initio.
Cetervm eidcmPorretofeminenata
jtwm
h(tt.
eftaliaAnemonelatifolia,qua>etiamprimura
prorulitannoM.DC. Eaautem ex tuberosa&nigr&radtce, qualis fupcriorum, multa producebat fclia, fupe-
Utif.t.xi 11.
fmpitcifion.
fuperiorum longiora,omniaquc laciniata,e quorum medioaflurgebat pedicufolijspaullo ampliora luscrafliorquaminfuperionbus, ex viridipurpurafccns, &brevilanugincobfitus,veIuti ctiam terna fupcrna illa folia,fuftinens ampliore florem quam fupcriorum duodenis item folijsconftantem, foriscxpurpureo albclccntibus&fplendcntibus, intcrneexviolaceo eciam fplendencibus,quorum ungues albi quidem , venim non aded ampli ut purpurcis in precedcnce,umbiiicum floris occupante villofb capitello nigro, quod ambiebant fubfufcaftaminula,fubc#rulcisapicibuspra?dita. Florcbat Maio. Awm.horu Istis adijciemuseaslatifolias qua: flores quidetnpurpurcocolorepreditoshabent, (ed v multo dilutiore &c veluti carneo Omnes autem, radicis foliorum forma non (unt diffi^T^-l f*t '"> * brevi lanugine obfiros, ii es fuperionbuSjprsefertim Tertiar,caules etiam habet terctcs atquc ex viridi purpurafcentcs,ut illius,ad quorum faftigium naicunturuncialis longitudinisfoliajquorumunumjUtplurimumjpaucislacinijsfcaumînterquêxilittriuncialispediculusêx viridi etia purpurafcens, (uftinens florcm odo plcruquc folijs conftantem,quorum cxterna pars nonnihil purpura(cit,interna coloris eft ferc carnei,ejiifquc vel faturatioris vel diluti6ns,unguibus item vel amplioribus,vel minonbus,omnium tamcn albis,&capitellum mediumobtinentibusnigrum villofum, quodambiunt mulraalbicantiaftamvna apicibus cxrulcis prardita. Flores autem func vel majores vel minores pro tcrrasratio,
riorumfolijsfimilia,interqueprodibatfingularis^ ra <cens,&:bievi lanuginefeptus,in cujusfummofaftigionafccbaturtriafolia
&
&
'
&
&
&
ne&ubertatc.
Florcntomneseodem temporequofuperiores, autinterdum

Anem.hort.
paullo (erius proloci,in

,
iimlrii* *
quorepofitx,fitu.Quxdamfloremhabentnonnihilodoratum,alixminime. Est &altera Anemone latifolia, quamhabuimunere N. V. IoannisBoifot, cuiquc Decimumquintum locum dabimus. Eaautcm habetradiccm nodofam & tuberofam inftar radicis prascedentium atque foris nigram,c qua prodeunt multa folia, ut in prarccdentibus 3 fcd majora &r craffiora acque in majores lacinias divi(a, intcr qua* (ingulares aut pluies exoriuntur caules (atis firmi^virides, vel ex viridi purpurafcentes , breviq lanuginc ob;
duftijdcfinentesinternaxqualiternafcentiafoliaâliarumlatifoliaruminftarjongioratamcn,ut qux binas uncias fuperent, &: quadam lanugine pubefccntia, e quorum umbilico proditpediculustresautquaruorunciaslongus,ex viridipurpureus, fuftinensflorem o&onismagnaexparte,interdum etiam novem folijsconftantem,colorisexternecarnei,&:unguibusfaturatepurpurafcentibusjinterneverocarneivaldediluti, illum, quiincarnatihi-
ipanicinomenobtinuit, prorfusreferqntis, &a.nonnullisorangeusdicitur, fuaverubens enim color flavo dilutiore vel pallido fuflfufus efle vidctur mcdium florem occupat capitellum yillofum ad violaceum colorem tendens,cinhim ftaminulis ejufdem coloris,quorumapicesfaturcpurpurei&quafinigri maturitatc in pappum diffluitillud capitulum, cui itftplicatum planum femen nigrum,ut in prxcedcntious. i. AUud ejus genusetiam mittebat,jam defcripto per omnia minus,curo folijs,tum caulibus &C flore.cujus color licet fere idem,mihi tamen paullo dilutior videtur,in utroque ta: :
men nulla odoris gratia.

Ttmpus.
fuperioribus: &pro foli,in quorepo(itx,ubertate,ampliores vel minores flores profcrunt. dubium cft,quin plant^carum feminc natx, etiam
Floretutrumquegenuscum
Non
interdum varienc,& flores proferant

rltSivV'
m*tofim.
vel faturations,vel dilutioriscoloris.
Similem
quidcmhabebatAnemoncDecimafextacum
Latifolia plenoflore (de
quafequcntccapitc) radiccm, fedejusfolia, quarctiam multaexillaoriuntur,noneranc adeoampla&craflautillius, nequeadeodilutevirebant, fcd fercerantijsfimiliaquann latifolia purpureo flore,(ive Tertia (qux omnium prima Belgio cognita) na(cuntur,inter quxaflurgebatcaulisdodrantalisveletiam pedalis,fatisgracilis, viridis, in cujusfaftigio nafcebantur terna folia uncialis longitudinis, quorum unum paullo latiiis extimasoraslaciniatashabcbac, aliaduomucronaca eranc, interdum etiam alterum illorum nonnihil crenatum inter qux aflurgebat triuncialis aut amplior pediculus, teres , vindis aliquando fumma parce ex viridi purpurafcens,brevi lanugine obfitus , cui infidc bat flos odo plcrumquefolijsconftansuncialislongitudinis, interdumbrevioribus, nonnumquamlongioribus,ucejus,cui Pavonis majorisnomendederunt,florem fimplici foljorum fericcon: ,
ftantem^quarepoflit,profoIiinquoplantaalitur, videlicetratione:floriscoloridemqui in plenx latifolia- flore, hoc eft,eIeganti(fimo coccineo interna parte nitcns, fimiles etiam ungues palle(cente orbeillos anibiente, cxternaaucem, quadam Ianugine pubcfccns:
mcdium
<
Plantarvm
-
histok.
LIB,
II.
2J2
*-.
Ancm hortcnUaufol.fimpI. florc xvi.
Ancm. hort.IauTolfimpI.fTorc*vii.
> 1
florem occupabat capitcllum villofum'cin&ura Itaminulis purpurafcentibus; .-.' quorumapicesnigricanc. DeciMvm (eptimum Anemones flmphci flore latiorequc foho gcnus habuit Conflan- jjjg; tinopoliallatumGenerofaDn.de Hcufenftain.quodanno m. D.xxcyxiv menfe Apnh fequentc Iuhomihi donacjus horro floribusonuftum confpicicbam cujusfragmentum
medium
''
'
'
*;*.
in^^^
bac egodeiodeamicisin
Belgiocommunicabam. Idaurem fimiiibuyfuperiorieratfolijs,
paullocamenrudioribus,pronaparcevcluca?rugineinfeaisJupinavaldevireribus&quafi maculis interdu afperfa eranr. Vcgeca porro erac atris quoruni cfquar cenuius incifa,nigtis h*c planca,caule(que intcrfolia promebacfirmos.craifiufculos.cnbusetiam foholis fuperne fepros.e quibus exilibac pcdiculus duas uncias longus.florem fuftines amplum, otto fo. liisconftantcmlaciufculis, elegantiflimococcincocolorcincerne fulgcncibus, inquibuf lanuginofis-.ftammacapiculum cingencia nulli apparcbanc ungues.exccrnedihitioribus viridi colonbus comixtis ad nigrechncm apices ex flavo i anguinei eranc coloris eorum quodammodo ccndebanc inicio,acobvcrfi, fubcxrulei ad cineraceum tendehtiseraht conigrum capitulum , quod maturicatc Iariuginem loris: delapfo flore augebacur villofum refolvebarur.cui implicacum crac femcn plarium, nigrum,qua!e in prfcdiclis,,
& &
tomcncofam quod etiam ilicofatum.anteluemcmgerminarcfoletrradixcrafla.nodofa^fqris mgratn.^. lusalba.mulcasfibrasfpargens. ~ ,.,.. , CeTERVMannofexcencefimolupramillefimumobfervabaapudN.v.A.vanderUuyn Jmm.h* odavum locum dabimus. Habebarid ***%* elegans Anemonid.slatifoliargenus.cui DeCimum quasenUmerayimus e qua pro- fliciJ tt tubcrofam C nigranf radicem mftar aliarum latifoliarum dmfa,& in arr bitu crenadibant folia pauie orbiculata.in tres partcs ufque ad umbilicum ad umbiiicumca lufttnentem ta, deindealiaminusorbiculataincrescciamparcesufquc
,
>
fc&i, qux
crartiufculi, rotundi, exviridipurpurafcenres,
m longas lacinias erancdivifa. inter qux afTurgebant pedalis long^tudims caulcs cernislaciufculisfolijsiri:faftigtOprardici,a
quorumumbilicoexibatpediculus duas auccrcsuncias longus purpurafcentc colore , ic

brevi
quadam lanugine oWuaus.quemadmodum & ipfi caules.uc m rcf lquiilatif oharum
Anemonidum genenbus.fuftinensfatisamplum florem oaofolijsconftantem,odoriscxrhocadeconfpicirur, ungutpercem.coloris ex coccineo phccnicei,quahs fcre in papavcre busparvisfubpallidis,occupancemedium floremCapirulovillofo,nigro,cinCtomulcisftaquorum apiccs imtio mgri fplendences , dcindec*
\
minuliscxacropurpurafccntibus,
atro flavcfcentes.
Florebat dumcaxat Maio.quia is *
.,,../ r ferotinus fuit,propter prscedentem aiper- rmf m. annus valdc nmam Y
*J4
CAfcOLlCLVSl RARIORVM
*
AnftnJicrt.laiif.fiuipLHorexvrii
rimam hiemcm
fpecta.
qualis fotis triginra quin-
queannisin hisregionibus non tueratcon.
HABEBAt etiamaliasfeminenatas,quarum foliaêrant latifolut Tertix foljjs non

valde diflimilia,fcd qua: flores habercnt qui-
bufdamnoris, abijsequarum ieminenata; erant,difcrcros: ut Naturanon minuspanic ludat in coloribus flprum hujus plata?,quam
Suwma folo
tu vanetM
$n Anttnontdt4ftm%nt?>&
in Tulipis,
& Iridibus.
vabam
in
illis
Id quod etiam obferquas nobiles viri Carolus de
Benrynck,& Ioanpcs Hogelandus,atque orPorrctus fcmine adquifiverant: namnonnulli floreshabuc runt colorem vel faturatiore veldiluriorcm quidam ctiam fere albieantem , alij fanguineum , varianribuseriam mirum inrnodum
tdfonlm*
natinimus
vir Chriftianus
eorum unguibus.Imo ipfeHogelandusinrcc innumeras plantastum latifohz tum angu,
ftifolie.quasfemineadquifivit.habuitlatifo-
hasquae hoc anno fexcenrcfimofupramil-' lelimum,primum florem tulerur,in quarurrt
plufquam triginta coloris aut unguiumdifcriminaobfervavic, tumctiamin ioliorum numero: quasdifterentiasipfe fcrifloribus
ptotradidit.
Absolvta Jatifoliarum Ancmonaru lTruplici florc
Ancni. hortenf tcnuif. fimpl.
florc
I.
utad Anguftifolias rranfcat fcrmo confentancum cft, Earum etia varia: funt fpccies,& illx quidcm folijs & radice inter fe diflerentcs: major ta,
prarditarum hiftona
men
Antm
Jtmp.
in florum colore
& eorum unguibus

s
confpiciturdiflcrenria.
horK
!.".
ttnmi/ol.
tijtoft.
PRioR,multahabctfolia,novovere,quu prodire incipiunt,purpurafcencia,deinde cx

viridi pallcnria,
mulrihda, Coriandri,vcl Li,
Anemonidis folijs fimilia trigeminaplerumqucfimul pedicuhs concxa,

hirfura,&in tcrram,ut Diofcoridcsrccleaic, inclinantia:interqu$cauliscxihtnudusquidem, fcd quem terna foliola, trifariam profundiusincifa, media parre amplectuntur, quar ahquamdiu florem occiltat, doncc Sohscalorecxijs fefecxplicans, emergens,
mainia: potius
&
cxpandatur in quattuordecim aut quindecimfoliolamucronara, minoraquaminlatifoliarum gcncribus,coloris vcl carrulci.vel albi, vcl urroquc mixti, hoc eft, extcrnapartc fubcajrulei .inrernaalbi, ftaminulisafbis,
quorumapices
pallidi,
mcdium
floremoc-
cuparibus: dcculTo florc , apparec capicellum
pzncRanunculi,conflatuexfeminibuseju$
femini ctiam fimilibus, non comcntofum uc
in Latifolia
Anemonide:
radixdigitalisplc-
mmquclongitudinis&craffitudinis, inaliquot ramos divifa,& tuberculis obfita,fibras quafdara hac illac fpargcns, foris nigra,inrus alba, qua; fimiliccr fragmcncis fcn pangi
&
poteft.
2i*fa!iS t
Hanc primum cx
Ferrarix Ducis
Italia
habueruht Bdgici
,
horti .miffis abAIphonfo Pantio,Screniflimi Medico,ejusradicibus Illuftri Viro Ioanni dc llrancion qui rcliquis dein-
decommunicavic.
Eorel
Plantarvm MISTOR.
Ancm.hort.tenuifol.fimpl florc
II.
LIB~
:
II.
Florct novo verc cum Ancmonidis latifolia:gcncnbus cjus fcmcn ctiam <*im turdcit,aut paullo fcrius.
2Jf
illo
ina-
ALTERivsfoIiaantchicmem prodcuntqui- An*m*hm. naautfcna, mulco mincnbus &crebnonbus SJjfejl'

incifurisdivifa^quam PriorisAnguftifolijCjBul-
aP 0U
bocaftani^fivcOcnanthcsprim^folijsnon valdc diflimilia,magi$ camcn carnofa,&: dcnfiora,

diluciufqucvircncia
cauhsinrereapedalisauc majorûnicusutplurimuuijnudusjhoccft^nulIis folijs fepcus quadam lanugme pubcfces in,

?
ftarcaulislatifoliarum,
qucm
circa faftigium
ambiuc cerna minora &:mulcifida folia.ad ccmpus florcm occultancia,quibus explicacisâpparetflosfummocauliinfidens, quicaloribusapcrcus , majorcquafupcrioramplitudincpr*dicusconfpicicur,8i(cxdumcaxacfolijsconftare,Iicetincerdumfcpcenaauco6lonaadquirat, pu rpurci quafi violacei coloris,exierna parcc
&
lanuginofis, cujus
umbilicum occupancftami-
nanigricancibusapicibiK prardica, capiccllum villofum nigrumquc ambientia, quod nullum
umquamfemcnprofcrreanimadvcrcijliccctotis criginca annis vel ctiam plunbus in horto aluerim: radixnodofaeft,
mulcosinobhquum
quaquaverfum fpargens cenucs fragilcfquc ramos/oris nigricanccs,incus albos. H^ccciamin BclgicaprimummiffaaPantiorpofteaahquocicsallacacftConftantinopoli Viennam Auftria:. Florec Aprili,&inccrdum
***
dcnuo Aucumno
pagatur
:
radice
mirum in modu pro-
veltenuifftma cjus fragmcnca facilc comprehcndunc rcpullulat, ctiam ab-
nam
&
jefta Sc nulla cerra tcfta.

z.
Hvic non diflimilisnec folijs.nec radicenecflorisforma Coftantinopolicum eaqua:
violaceoeftrlore.advedajinflonscoloredumcaxaccftdirrercntia.quinoncftvioiaceusjfed
expurpurarubcns.
In Hifpanicarum ftirpium hiftoriadiclum cft, ex IcaliamuTam fuifle III. V. loannide Brancion Anemonem.fimilem radice&folijsSccundarcenuifoliar.quam cxrulcumflorem multiplici foliorum cexcucaconftancem ferrcdiccbant,quem confpicerc mihi non liDeinde in Plantarum per Pannoniam & vicinas Provinciasobfervacarum Hiftocuiflec na,Conftantinopoli Viennam cflc allatas Gen.Dn. de Hcufenftain folidas & reccntcs minimeque rugofas Ancmo)iidis radicescjustenuifolixqua; multorum foliorum fanguineo
.
mittebac Bmizante vocari,& ca:ruleum plenum floremgeftarefcribcbac: quadicec Bulbocaftanifolijsfimiliafoliaproduxiflent, floremtamen dcdifTent no plenum,ncc ca:ruleum,fed fimplicem alterius coloris Hoc etiam nominc,vel Biizate,omnium autem frequentiflime 2?//3<*âppellationeConftantinopoli pofteamilfefunt&illi&Generofa:Dn.Vngnadin,atquealijs, Anemonidisradices, qua tamerfi multifida habuerint folia,inftar foliorum Bulbocaftani , floris tamen colore variarunt.Singulas porro ordine defcribemus.
eft florc radicibus perfimiles.quas.qui
&
Prima igiturhocrtominemifla.Tertiaautem inclaffcearumquaMenuiorefoliofune & multifido,foliorum quidem formacum Secunda? folijs refpondeba"t commodc tamen
,
f^fj"','
fimftuifim,
tenuifoliadici non potccat , fingulorum
enim foliorum
alar, Jicet
terna?
numcro uc in illa,
minusfrequentibus,latioribufqjlacinijsdivifeerant,Ranunculoruquorundamfolijsquadantenus refpondentes: qua: tamen poftremo germinabant folia, lationbus Anemona: tenuifolia; Polyphyllo flore folijs valde diffi milia non erant : intcr quar prodibanc fingulares caules fummo faftigio terna ut in alijs folia fuftinetes, Iatioribus tame lacinijs divifaquam inceterisBinizadefpcciebus, equorummedio profiliens pediculus binas unciaslongus fuftinebacflorem fimplici fex fohorum texturaconftantem,clegantiffimi&floridicoccinei coloris,quoru ungucs faris magni,cx pallido,fufco &: albo coloribusmixtis ttndti erant, floris umbilicum occupantibus. paucis ftaminibus capitellum cingencibus
&
communicatum,pra:matureante hicmem gemmas protrudere Colehac,quasproximefubfequensgelucorrumpcbac:ategregiecumalijs floresdediranno M.D.xxcvi.Veriim & hac Anemonidem, &rdiquarum maximam partcra nobiscorrumpebac Y x
Id genus mihi
alijs
&
calamircrcm omnibus pcbat afpcrr^na: fubfequcntis hicrais inclemcntia,qua: maximam propeGermaniac horus adfcrebat. Anem.horc.cenuifol.fimpLflore vi. Anem.hort.tenuifol.fimpl.flore mi>
2j
jtnem.koTt.
&
f
Altera, quattenuifoliarum Quarta,fimilima jam dit?habebatfolia,inter quaraflur,
gebac firmus caulis, terna folia lac.niaca fuftinens unde profiliebat fefcuncial.s 'firmus,floremfuftinensampIum,o6tonis(pra!teriftiusgencrisAnemonidummorem)folijsconftancem,coloris intcriore parcecoccinei eleganffimi,ungu>busaIbis,cxceriorcquictemeciam coccineis, Ced tenui lanuginc pubefcentibus fplendencibus urabilicumoccupantevilIofonigricatecapite,multisftaminibuscinao,quorumapicescxnigropurpurafcebant:fcmenobfervarenonpocui,namfloremquem unicum habebat, carpebam ,ut rudi minervadelinearem &defcnberem: fedfiquoddediflec,illi,quod fubfequenres Ane*
pediculus,
&
Antm. hoft. unmf-i v.

f,m,i, e,fio.
monidesprotulerunt.parefleputo. TERTiA,qua:Tenuifoliarum Quintaeft.mulcaante

j
hicmcm promebatfoha,
phyllo fanguineo flore fohjs non diflimilia , paullo tamen faturatiora nu us inci( a:intcr q ua, cau i es cx ibant terni aut quaterni,interdum,ut in illa,fingulares,pedem longi,firmi,purpurafcentcs ) lanugine pubefcentes, tribus folijs valde diflecc.s lapixciniatis,florem initioocculcacibus, Anemonidiscenuifoliarplenar&ceterarum more lllaexcrefcenres , unidici,qui deinde ad trium unciarum altitudinem aut majorem,fupra
ix
j
-
&
tenuifopaullo te-
&
&
cum finguli fuftinebant florem,magnum,illiqui violaceuseft pxne mterdum qualem,

,
nitebanc, fimplici fex foliorum ferie conftantem,qua: elegantiflimo coccinco colore intus umbilicus , a multis purpuroviolaceis foris lanugine pubefcebant, quorum ungues albi,
&
nodofa ut (uperioris ftaminibus medium caput cingentibus, occupatus i radix tuberofa aut Tenuifolix pleno flore.Ha-c unaex lllis Anemonidibus Binizade appellattone infignicis eft,qus carruleum plenum florem geftare debebant. jmm hort. Qv A kta jis^fiveTenuifoliaSexta,folijsaTertia nihildifTcrcbat^pedahlqj Iongitudinis caulem habebat,circa faftigium tria folia fuftinentem,aliaium inftar, lationbus laTmlltlu
cinijsdivifa.demdefupraillapalmarilongitudincaflurgentemj&floremfuftinetemamplum admodum reliquis ejus generis majorem,fimplicifimiliterfexfoliorum textura conftantem,non orbiculato mucrone,ut fuperioris,fed in cufpidem feredefinente,colons fanguineielegantiffimi,unguibusalbismagnis,villofocapiceumbilicuroflonsoccupante, multisfanguineisftaminulisoburo, quibusinfidebant apicesexcxruleopurpurafccn,
&
&
1Z\ vTt''
'
tcs:radixfuperiorifimilis.
jmilcifi,.
Quinre,fiveTcnuifoii*Septim*folia antehiemem t>rodibant>humiq; fpargebantur,ucinfuperionbus,&paull6majotibuslacmijsdivifavidcbantur: interquas
Binizaoe
Plantarvm histo*.
Anem.hort.tenuif.fimpl.florevii.
lib.
II.
2/7
Anem.hort.tenuif.fimpi. ffore ix
Martio exibat caulis dodrantalis, tenuis, teres, purpurafCens
& brevi lanuginc pubefccns^

,
adcuJusfaftlgmmna^cebanturpe^ndeacinalljsgenerIbust^lamlnoralaciniata(5uefolia norem tegentia^mmus tamcn incifa quam in Tertia Binizadc, ex quorum medio prodibat pediculusb.nasauttresunciaslongus, fubpurpurafcens, cuiinfidebatflosminorahjs, coccineoquidem colorc prreditus,led nonnihilad fanguineum tendente fplendens
&
qualis
inquarunda^mTuhparumflonbusconrbicitur,fex,utplurimum,nonnunquamquinquc dumtaxat ,fed mterdum etiam feptem folijs conftans, eorum ungmbus magnis, exalbidis
quipurpcreisvenisdiftindierantûmbilicumflorisoccupabath.rfutumcapiteUu^tenuibuspurpurafcenribufqueftamimbuscinaum^quorumapicesnigricantcsridmaturitatein tomentum re(blvcbaturcuiimplicatumplanum,utinceteris,fcmen. Hujus flos interdum variat:nam hcetfcxfolijsconftet&coccincusfit.adcoaitamen 2. vkm latens colorem accedit,nec fplendens eft Vtriufque autem radix Tenuifoha: pleno flore radicemnonminusrefertquamprardifta. NoNeratdillimilisfuper.oricumradice qu*SextaB.mzadenominemifla, *,.** iiveTenuitoliaOctavafrequentciq;exradicepromitcaulespedemaltos,virides, fummo '"'/" y7w^"-/7' Wi faftigio ex viridi purpurafcentes,& triaetiam folia minoratenuiterincilafuftinentes, inter quxexurgit palmaris pediculusex viridi purpurafcens,& brevi lanug.ne pubefcens.cui in.
fidetflosmajorfuperiore, fexfolijsconftansexternaparte lanugine quadam obduft.s& coloris fanguinei (aturatioris fplendentis, interna autem fanguinei coccmeo permixti, ,
&
quorumungueseJufdemferefuntcoloris,fedfplendentisallquantulum,quaquepedlCuio
adhxrentquodammodopallentis, umbihcum florisoccupantenigricante capitelloputpurafcentibus ftaminibuscinclo, quorum apices ex carruleo fufci abit tandem lllud capitelluminalbicanstomentum, cmimpiicatumfemenplanumutinpraxedcnte. Floret ApriIi,interdumdenuofubextrcmum Autumnum.
.
quatuordecim & plunbus,ijs fere Gmihbus.qua: mteriorepartc florisTenuifolia: itmilu '^"' plena; confpiciumur, dilutitamenadmodumpurpurei coloris, &quah*carnei, nulhsungmum vcftigijs: mcdium autem capituiura ambiebantmultapurpureaftamina.quorum
pars,(cd
I \
Tenvifoli* Septimxlirailiseratradice&folijsSeptima BinizadeappellationemifTa, CveTenuifohaNona. Ejusautemflosfenisfolijsnonconftabat.utrchquarum maxima
An<m.
bcrt.
aL ,x ". nuif
apicescamilei.
quum unicamejusplautamhaberer.,eamciue
Maio florebat apud Gen.Dn a Vngnadin anno M.D.xxcvm.Autumno prarccdente infi Cum ahjs plenfque dngularibus Byzantio aliata. An ferat femen,mihi mcompertum: nam
unodumtaxatfloreprajditara>illum utprarfcinderem 3
t>>.
258
tc

flore culerit,*
f
anno iimilem
emcn dedeiil, lgnoro: nam

Radice atquc
uio ipio anno Vienna dilccflb
Anem.hort.tcnuif.fimpl.florex.&.xi.
foIijsTenuifolix Quinra* pro-
Anv.
ttnmfA
trot$.
xima
fereerac
,
BinizadeO&ava, velTenuiiolia
x.
Dccima
licet folia paullo crafliora
& magis fuc-
jirxpia- }U.
^
Amm
hotu
culenca habcre viderctur, atque prona partc fplcnderenc inter <\ux nafccbatur caulis pedem Iongus,firmus , viridi lanugine obficus , cerna foIta fuftincns,non adeo frequentibus lacinijs divifa qu&m fuperiorum, quibus flos initio obvolvebatur: e quorum umbilicocrefcebatpediculus tres circiter uncias longus } amplu geftans florem, eoquiviolaceicoloriseftarquale, fex folijsconftantem,utcccerorum maximapars,exalbidivirefccncis primum coloris, deindc nonihil ad carcirca ungues virefcencis cxneumtendcnns ternaparte,internaveroalbi,plurimi$inumbilicotenuibusftaminibus carnei coloris, quorum apicesnigri,hirfutumcarneiqueparnecoloriscapitulumcingetibus. IftaeciammifTafueracGen. Dn* de Heufenftain pro ea qua: florcm cxru:
&
leum plcnum
1
fcrrec.
,
ttnuifoL *!
fimf>lictfiort>
f o li s, caulibus,radice jam didfce refpondc bacNona Binizade auc Tenuifoha Vndecima

,
Ancmonc
cujus flos pediculo infidebac c cribus laciniacis fohjsemergenci, facis magnus, brevior camcn fupcriore,fex uc plurimum fohjs prxdicus
:
(interdumetiamo&onisautpluribus)colorisextcrna partecarncialbo mixti interna vero prorfus ferc albi,imguibus &veniscx albo paullulum virefcentibus medium florcm eciam occupabac hirfutum capitulum albis ftaminibus cinclum, quorum apices fubawulei. Matura utriufque capita in tome ntofam lanuginem planum femen continencem refolvebantur,& a levifliroa aura difpergcbantur Vtramquehanc Anemonidem cenuifoliamexalbido flore Dccimam videlicec Vndecimam in eadcm rabeilaexprimi curabam,alccrius camendumcaxat florem > quum ceceris nocis convcnianc.
,
:
&
'
Ec h*quidemomncsAnemonidesfunr, quarBinizade appellarione mifTar. Ccrcrura iftamvarietatemfatione fieri credibilc eft: nam in alijs quibufdam ctiam plantis ldem contingere obfervabamus. Cetervm aliam Anemonidem cenuifoliam albo florc confpiciebam apud N. V. Ioan-
Amm
hort.
3]t'
nemHogeIandum,quamaIterutriusiftarumfeminenacamnondubito. Mulca aucem promebacex radice foha multifida inftar aliarum Ancmonarum cenuifoliaru m,vindia,nonfpIendentia:in^ etiampedemlongi,rotundi,firmi,inquorum^
divifa,ucinrcliquisAnemonibusmultifidofolioprieditis,cquorummediafedeexibatpediculus,binas,rernas,aurpIurcsunciaslongus,g^ Cinensamplumfloremjfexfohjsprorfuscandidisconftanremêxcepcisfoliorumunguibus, qui exccrna parte nonnihil virefcebat: medium florcm occupabat capitulum nigrum, plurimisftaminibusalbiscindum, quorumapiccs nigri magnam venuftatem candidoflori addcbancrradixerattuberofa^crafriufcuIaînftarradicisfupeiiorumjaurilhusAncmomdiS tenuifolia:,qu#plenum fanguineum florem proferr.
Amrn
hort
tmm.fd.tiM,
jimfiidflort.
porroM.D.xxcw.ConftantinopoIimiflasnovovereaccepirGenerofiviriDavidis uxor exfuccas Anemonidum radices, qux ftatim telluri creditx , f ubfcquenre Maio Iu " J inicio flores P rotulcru non uniusgeneris NamhcetomnesmultifidainftarBulboftamhabcrencfolia, &crefcendi formaarqueradiceTenuifohampolyphylloflorcru!
Anno
&
brofivefanguincorefcrrenc: quarundam ramenflosfimplicifexfoliorui] ferieconftans m
prorfusmvcusfuirprxccrfoliorumungucs,quicarneiquidpiamcolorismiixtumhabebat: quidp capitulumhirfucum^florisumbilicumoccupans.fepiebanrmultacandicaciaftamina^picibusexobfcurapurpuranigricanribuspre^^ nus.Singularum radices fimilescraflx nodote.Omnes aurem mifl^ Gahpoh lale nomine,& fubfcqucncis hicmis inclcmencia corrupra^
&
Cetervm
Plantarvm HISTOR.
Ceter vm
tlB.
II.
infequente annoaccipiebam Byzantio aliquoc Anemonidis radir*s
2J0
ift.c
m'
fororedemptasmeo^re.cumquibuiaamal.jsperegrin.splantis.quarumtrcsintcrcasque senuiore tuerunc rolio,ttorera habuerunt a jam delcnpris colore nonnihil variantem.
Anem.hort.tenuifoI.ilmpl.fl6re.xmr.
m
reliquarum Anemonaru Bulbocaftanifolijspra:- utuuf.*iu Xllll. dicarum modorinterquxdodracaiesaucamplio-/""^^'"*

res caules, nudi, firmi, fubhirfuti vel brevi
V* a protulit multifida & tenuiter incifa folia, Anm&m.

quada
lanug.ncpubefcenteSjCcrnaminorafoliaaliquoc lacinijs divifacircafumraum faftigium habeces deinde lummo faftigio , quod lu pra terna illa fov/ v ,*>
liaadaliquocunciasexcreiccbac, flore fuftinentes fex foliorum ferie conftantem , externa parte

carneicolorisprorfus,pra:ceralbicancesoras,interna vcrd exalbid. , vcnis tamen carnci coloris
^*
v>'
ab imo ungue ufque ad medium folium fparfis, umbilicum occupantevillofo capitello, multis Jeviter purpurafcentibus ftamimbus nigncante
apice prarditis obfico hujus vero radix a (uperioru radice valde differebat , Tenuifolia: Sccunda?,qua: violaccu fert florem,radici proxima eratj
:
&
nam medium quidem radicis capuc ,

grefcetes,intus albos, illius inftar
e quo folia
&caulis^mergebat,excuberabac&craffiuserac, utin iHa,deinde cenuesfragilesq-.ramosfbrisni-
quaqua vcrfu m inlaterafpargebat. Hxc infequence Vere flores

dedic.
Alteri, fingulisquidemannis foliacmerge-
Anm.iert.
bantPriorinondiffimilia: fed quadriennio poft '""R " ' dumtaxatejusflorem mihi confpicerc licuit, qui J ,m? 1 &"' fingularicaulitereti innitebatur ternas autquaternasunciasfupraminorailla folia tenuibuslacinijsdivifaafTurgenti
tus,& necvaldea Decimjetertiarflore diverfus,mukis ftaminibus albis fubcaruleo apicc pra:dicis,&hirfucum capitulum cingentibus,ejus umbilicum occupantibus.Hujus radix a Prioris radice longe diverfa ,nam nullos nigricantes ra-
fexfimiliterfolijs pradipamepriorisflori fimilis,candidior camcn,

,
mosin latera fpargebat,illius inftar, veriim in cuber cocracla,Tenuifolia;qua?plenum florem ferc,radicem,forma,magnitudine&colore valdereferebar, veletiam magisalbefccbrevirernon valdediflimilisxin. TER.TiA,ncquefolijs nequeradiceabhacdirTerebac florisetiamformafimilis(fexenim Anm.fort. folijsconftabac)ampliorcamen,&foliorum magisorbiculatomucroneerat, coloretiam '*'/.' diverfus,nemperuberfeupotiiisfanguineusade6faruracus&elegans, utcum illo.quiin^*^'^""' fericeopannovillofbrubrofaturo,&adnigredinemquodammodotendente,elucec,contendere pofTe videretur. unguesadhucmagtsfaturi,albicantibustamcnquibufdam vcnis diftin&i umbilicum occupabat hirfutum fufcum capitulum quod ambibant multa ftaminaexpurpurarubencianigricandbusapicibusprardita. Florem etiam haic dedit quarto demum anno poft quam illam accepifTem. Non miniiselegans,necetiam ei valde fimiliserac,quam LugduniBacavorum obferva- Anm. h>rt. VII. bam.Eaetenimexradicefimilitertuberosa&:crafsautfuperiorura,multaproducebatfo- '""'/'u n L 0Tt lia multi flda inftar precedencium ,& inccr illa caules ternos aut plures pedalis longitudinis, fi' > fl interdum majores, quorum faftigio infidebant terna folia minora multipheiter mcifa ,
bat:
>
>
'
&
fupraillaafTurgebaccraffior pcdiculus,quaternas uncias logus,
ex vindi purpurafcens,
fuf-
tinensflorem valdeamplum, noncedentem magnitudinefloriSccunda^Tenuifolije, fex folijsconftantem, colorisfanguine

Язык

Монография о грибах

Загружено:

Сведения о документе

Описание:

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Описание:

Авторское право:

Доступные форматы

Монография о грибах

Загружено:

Описание:

Авторское право:

Доступные форматы

1

ES5E ILLVM, QVARLIBET

CAROLI CLVSl ATREBATIS,

MAXIMILIANI.il. RVDOLPHI.II. Aulse quondam iamiliaris,

accefsmnt,^roxmia yagvna docebit

Apud Ioannem Moretum.

fex libris defcripta a

Ejufdcm Commentariolum de Fungis.

Alia item eruditiffimi

Thobia: Roelfij Medici, de quibuldamplantis,Epiftola.

vereriautem ne cum magnos fumptus in PtBores

omnemfiaudem confulere cupientes, pr&fientmm vtgcrefcien* aduerfus

edixerimusacftatuerimus 3 quemadmodumpr&fienttum vtgorcj rimus 3

dccern\mus 3 edictmusacftMuimus 3 mquifiquamTypographorum\B^

quorumprior Stirpium^cMiHoriamcontinet 3 al' hustomu exprejfa, erc.abtpfoLatimfaai comprehenduntur3 qmteroplcrtquelibellt 3

cunquepr&terea tdem Cluftus cdct opera s tpfo

aut inutto tjpufieU

vmuerfise? Sacri Romanilmperijfubditti&fidelibus dtletfis,

nU <jr Condttionu extiterint ,pr&fertim vero tis

interdiaum noslmm impune violareJj? ernere aut negligere

pMiantur. Sedfi quoscontumaces comperennt.pr&fcripmp&napleat^ qutbuf

mUnttis.Datum tn Arce noftra Regia Prag&

decima qutnta menfis

aAnno Domint miUefimo, qutngenteftmomnageftmoterRegnorum noflrorum Romanidecimo otkiuo^HungarmvigefimQ

J>rimo^O> TSohemici itidem decimo oclauo.

SVMMA PRlViLEGH PRlNCIPVM BELGARVM.

Lberti,&: IsABELL^InfantisHifpani^^Archiducum Auftria^Ducum Brabantice &c. priuilegio cautumeft,

AuU quondamfamiliaris ^Rariomm

venalemve habeat. Qui fecus

grauipcenamu!cl:abitur:vtilatiuspatetinlicterisdatis Bruxelke, in.Martij m. dci.

CAROLVS CLVSIVS ATREBAS

alat, infignis varietas

tarum obfcrvationem propenfb,pra:fertim

quum aliqua? oc-

currerent a veteribus Aucloribus negle&a: , vel abiplis qui-

dem defcripta: nondum tamen a quopiam Neotericorum fatis

tum ctiam alix, qua? ad plantarum

quin potius aliis fimili ftudio

oblecritibus efTe com-

ncn potui, quin quapotue-

cas,quum animadverterem plerifque

gratas fuifle , imb

rum exempla adeb avide expetita, ut nulla amplius fibi

corpus contrahens, fingulas tamen in fuagenera& fpecies,

commodaquadam ferie (quantum quidem fieri potuit) diftribuens. Mihietenimperfuadeo^non minusgratumfuturum

eum laborem , quam priorcs.

in fex Libros divifi , ut

ab aliis eflet negaverim tamen,quin intcrdum nonnullas

meminerunt, earum autem hiftoriam

Quarundam pneab aliis fuerunt dcinter-

fcnpta?,atque etiam lllarum icones

m hac fenefta multis morbis obnoxia lumpfi,

bor, &aliosjunioresadfimilia, vel etiam majora tentandaex-

num fextum & feptuagefimum jam

hbenter enim alteri hanc lampadem trado,ut quian-

qux tamen fu-

perentvita mediocri valetudineconftans,eam

blicam utihtatem impendendam profiteor. Kal.Feb. cb.bcu

AD CAROLVM CLVSIYM ATREBATENt

ncc prctio caret Fama xftimando, quas juvcnis vigil