STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI

(2010-2014)
Podgorica
2010.
STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI
(2010-2014)
Izdava:
MINISTARSTVO PROSVJETE I NAUKE
Podgorica, 2010. godine
Urednik:
Dr Sreten kuleti
Redakcija:
Marko Joki
Zora Bogievi
Duko Rajkovi
Duan Bokovi
Vladimir Radovani
Nada Radovani
Mladen Perazi
Branka Martinovi
Lektura:
Svetlana abarkapa
Prepress:
Dejan Stani
tampa:
IVPE d.o.o, Cetinje
Tira:
500
CIP
,
377(497.16)"2010/2014"
STRATEGIJA razvoja strunog obrazovanja u Crnoj
Gori : (2010-2014) / [urednik, editor Sreten
kuleti]. - Podgorica : Ministarstvo prosvjete i
nauke, 2010 (Cetinje : IVPE). - 40, 41 str. : 24 cm
Nasl. str. pritampanog prevoda : Montenegrin
Vocational Education Development Strategy. - Oba
rada tampana u meusobno obrnutim smjerovima. -
Tekst na crnogorskom i engl. jeziku. - Tira 500.
ISBN 978994090523-1
a) - - 20102014
COBISS.CGID 15453456
STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG
OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI
(20102014)
Uz podrku:
Crna Gora
Ministarstvo prosvjete i nauke
Strategiju razvoja strunog obrazovanja u Crnoj Gori (2010-2014) uradila je
Radna grupa:
Marko Joki , Ministarstvo prosvjete i nauke, predsjednik;
Zora Bogievi , Ministarstvo prosvjete i nauke, koordinator;
Duko Rajkovi , Centar za struno obrazovanje;
Duan Bokovi , Centar za struno obrazovanje;
Vladimir Radovani , Ministarstvo rada i socijalnog staranja;
Nada Radovani , Zavod za zapoljavanje Crne Gore;
Mladen Perazi , Privredna komora Crne Gore;
Branka Martinovi , Savez sindikata Crne Gore.
Konsultanti:
Mihael Vihert , Savezni institut Njemake za struno obrazovanje;
Melani Hope , Savezni institut Njemake za struno obrazovanje.
; SADRAJ
SADRAJ
I POLAZNE OSNOVE ZA IZRADU STRATEGIJE RAZVOJA
STRUNOG OBRAZOVANJA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.1. Uvodne napomene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2. Struno obrazovanje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.3. Vizija i misija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.4. Cilj izrade Strategije razvoja strunog obrazovanja . . . . . . . . . . . . . 11
1.5. Povezanost Strategije razvoja strunog obrazovanja sa drugim
stratekim dokumentima u Crnoj Gori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.6. Obrazovanje u Evropskoj uniji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.7. Glavni izazovi trita rada u Crnoj Gori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
II PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM
OBRAZOVANJU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.1. Jaanje institucionalnog i zakonskog okvira . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.2. Jaanje socijalnog partnerstva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.3. Decentralizacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.4. Povezivanje strunog obrazovanja i trita rada . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.4.1. Crnogorski kvalikacioni okvir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.4.2. Sektorske kvalikacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.3. Standardi zanimanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.4.4. Obrazovni programi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.4.5. Priznavanje neformalnog i informalnog uenja . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2.5. Dostupnost obrazovanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.5.1. Upisna politika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.5.2. Mrea kola, opremljenost kola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.5.3. Profesionalna orijentacija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.5.4. Socijalna inkluzija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
8 STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
2.6. Kvalitet strunog obrazovanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.6.1. Osiguranje kvaliteteta u strunom obrazovanju. . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.6.2. Proces nastave i uenja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
2.7. Nastavnici i uprava kola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.8. Finansiranje strunog obrazovanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.9. Meunarodna saradnja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
III SPROVOENJE STRATEGIJE RAZVOJA STRUNOG
OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
IV ANEKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
, POLAZNE OSNOVE ZA IZRADU STRATEGIJE RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA
I
POLAZNE OSNOVE ZA IZRADU STRATEGIJE
RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA
1.1. Uvodne napomene
Knjiga promjena denisala je pravac promjena sistema obrazovanja u Crnoj Gori
i predstavlja optu strategiju razvoja obrazovnog sistema do nivoa univerziteta,
sa jasno denisanim ciljevima, principima, sadrajima i procesima novog kon-
cepta obrazovanja. Smjernice denisane u Knjizi promjena, nastale kao rezultat
obimnih rasprava i dogovora u kojim su uestvovali predstavnici kole, roditelji,
preduzea, univerzitet i drugi, uz koordinaciju Ministarstva prosvjete i nauke i
podrku meunarodnih eksperata, posluile su kao osnov za izradu seta zakona i
osnovnih metodolokih dokumenata, neophodnih za dalji rad na reformi obra-
zovnog sistema za sve nivoe douniverzitetskog obrazovanja.
Kao nastavak aktivnosti na implementaciji rjeenja, predvienih Knjigom pro-
mjena, Ministarstvo prosvjete i nauke uradilo je Strateki plan reforme obra-
zovanja za period 2003-2004. godina. Nakon toga uraen je Strateki plan re-
forme obrazovanja za period 2005-2009. godina, kroz koji je denisan i plan
razvoja strunog obrazovanja u ovom periodu. Izrada Strategije razvoja strunog
obrazovanja u Crnoj Gori (2010-2014) predstavlja logian nastavak prethodnih
aktivnosti, sa ciljem izgradnje sistema strunog obrazovanja, koji pojedincima
omoguava sticanje kvalikacija, potrebnih za ravnopravno uee na tritu rada
i profesionalno napredovanje, lini razvoj i nastavak obrazovanja.
Strategiju razvoja strunog obrazovanja u Crnoj Gori (2010-2014) razvila je
Radna grupa sastavljena od predstavnika Ministarstva prosvjete i nauke, Centra
za struno obrazovanje, Ministarstva rada i socijalnog staranja, Zavoda za zapo-
ljavanje Crne Gore, Privredne komore Crne Gore i Savez Sindikata Crne Gore.
Pomo u izradi Strategije pruilo je Savezno ministarstvo za ekonomsku saradnju
SR Njemake preko Njemakog drutva za tehniku saradnju - GTZ projekta u
1o STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
Crnoj Gori, angaovanjem strunih konsultanata iz Saveznog instituta Njema-
ke za struno obrazovanje - BIBB.
1.2. Struno obrazovanje
Struno obrazovanje u Crnoj Gori, u skladu sa odredbama Opteg zakona o
obrazovanju i vaspitanju i odredbama Zakona o strunom obrazovanju, realizuje
se kao nie struno obrazovanje (u trajanju od dvije godine), srednje struno
obrazovanje (u trajanju tri ili etiri godine) i vie struno obrazovanje (u trajanju
do dvije godine, kao nastavak srednjeg strunog obrazovanja). Strunom obrazo-
vanju pripada i majstorski ispit.
U obrazovnom sistemu Crne Gore, u skladu za vaeim zakonima iz oblasti
obrazovanja, postoje dva tipa kvalikacija: kvalikacije nivoa obrazovanja (ste-
pen strune spreme) i strune kvalikacije. Kvalikacije nivoa obrazovanja stiu
se zavretkom obrazovnih programa formalnog obrazovanja, potvruju se di-
plomom i omoguavaju ukljuivanje na trite rada kao i nastavak obrazova-
nja. Pored toga, zavretkom obrazovnog programa stie se jedna ili vie strunih
kvalikacija, u zavisnosti od toga da li je obrazovni program uraen na osnovu
jednog ili vie standarda zanimanja. Strune kvalikacije, koje se potvruju serti-
katom, sticae se zavretkom modula obrazovnog programa, provjerom nakon
zavrenog programa obrazovanja ili direktnom provjerom ranije steenih znanja,
omoguavaju ukljuivanje na trite rada i mogu biti uvaene u sticanju nivoa
obrazovanja.
Diploma o steenom niem strunom obrazovanju dobija se zavretkom pro-
grama nieg strunog obrazovanja i polaganjem praktinog ispita. Diploma o
steenom srednjem strunom obrazovanju u trajanju od tri godine dobija se
zavretkom programa srednjeg strunog trogodinjeg obrazovanja i polaganjem
zavrnog ispita. Ispit je interni, a za realizaciju ispita nadlena je kola. Nasta-
vak obrazovanja mogu je uz polaganje dopunskih ispita. Diploma o steenom
srednjem strunom obrazovanju u trajanju od etiri godine dobija se zavretkom
programa srednjeg strunog etvorogodinjeg obrazovanja i polaganjem strunog
ispita. Struni ispit sastoji se iz pisanog ispita iz maternjeg jezika i knjievno-
sti, pisanog ispita iz matematike ili stranog jezika, pisanog ili usmenog ispita iz
struno-teorijskog predmeta i strunog rada. Struni ispit se polae eksterno od
kolske 2009/2010. godine. Takoe, od kolske 2009/2010. godine svi uenici
prvih razreda strunih kola obrazuju se po novim obrazovnim programima. Od
poetka primjene novih zakonskih rjeenja u oblasti srednjeg strunog obrazova-
nja do sada uraena su ukupno 83 obrazovna programa, po kojima obrazovanje
11 POLAZNE OSNOVE ZA IZRADU STRATEGIJE RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA
traje dvije, tri ili etiri godine. U toku su pripreme za izradu obrazovnih progra-
ma viih strunih kola.
Do sada uraeni obrazovni programi nijesu modularizovani, ali postoje zakonski
i drugi preduslovi za modularizaciju obrazovnih programa nieg, srednjeg i vieg
strunog obrazovanja.
1.3. Vizija i misija
Vizija: Crna Gora je drutvo znanja u kome je struno obrazovanje, kao jedan
od najvanijih faktora ekonomskog i drutvenog razvoja, kvalitetno, eksibilno,
ekasno, sa strunim kadrom koji posjeduje konkurentna znanja, vjetine i kom-
petencije, osposobljenim za ukljuivanje na trite rada, u kojem svaki pojedinac
ima jednake mogunosti za lini i profesionalni razvoj i socijalnu ukljuenost.
Misija: Uspostavljanje sistema strunog obrazovanja, razvijenog u saradnji soci-
jalnih partnera, koji stvara struni kadar, osposobljen za ekasno obavljanje po-
slova u skladu sa standardima nivoa obrazovanja, to omoguava i lini i socijalni
razvoj svakog pojedinca.
1.4. Cilj izrade Strategije razvoja strunog obrazovanja
Obrazovanje je najvaniji inilac razvoja i uspjenog puta prema drutvu znanja
i na znanju bazirane ekonomije. Visok kvalitet obrazovnog sistema i strunog
obrazovanja kao njegovog dijela je vaan i za pojedinca i za drutvo. Kvalitetno
inicijalno struno obrazovanje predstavlja osnov za nadogradnju znanja, vjetina
i kompetencija, neophodnih za ivot i rad pojedinca, koji se susrijee sa izazovi-
ma brzih tehnolokih promjena, globalizacije i demografskim promjenama.
Cilj izrade Strategije razvoja strunog obrazovanja u Crnoj Gori je da odredi
pravac razvoja strunog obrazovanja kroz denisanje ciljeva i zadataka, ijom
realizacijom e se:
Omoguiti bri odgovor strunog obrazovanja na potrebe trita rada; raz-
vijati kvalikacije, bazirane na ishodima uenja, u svim podrujima rada i
na svim nivoima zahtjevnosti do nivoa visokokolskog obrazovanja; omo-
guiti dostupnost obrazovanja i osposobljavanja i prohodnost kroz sistem
svima (mladim i odraslim, licima koji rano napuste obrazovanje, ranjivim
grupama, licima bez kvalikacije).
Obezbijediti kvalitetno (inicijalno i kontinuirano) struno obrazovanje, na
osnovu denisanih indikatora kvaliteta obrazovanja.
1: STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
Svim uenicima tokom obrazovanja pomoi da razviju strune i kljune
kompetencije, potrebne za ivot i rad.
Obezbijediti uslove da se cjeloivotno uenje i mobilnost uenika odnosno
pojedinaca uini stvarnim, omoguiti priznavanje neformalnog i informal-
nog uenja i povezivanje formalnog obrazovanja i neformalnog uenja.
Omoguiti kroz struno obrazovanje lini, socijalni i profesionalni razvoj
svakog pojedinca, podsticanjem pravinosti, socijalne kohezije i aktivnog
graanstva.
Omoguiti uporedivost kvalikacija koje se stiu u Crnoj Gori sa kvali-
kacijama u drugim zemljama.
1.5. Povezanost Strategije razvoja strunog obrazovanja sa
drugim stratekim dokumentima u Crnoj Gori
Strategija razvoja strunog obrazovanja u Crnoj Gori nadovezuje se i u potpuno-
sti je usklaena sa razvojnim prioritetima i stratekim dokumentima Vlade Crne
Gore kao to su:
Strategija uspostavljanja Nacionalnog okvira kvalikacija u Crnoj Gori (za
period 2008-2010. godina), Ministarstvo prosvjete i nauke, 2008.
Nacionalna strategija zapoljavanja i razvoja ljudskih resursa za period
2007-2011. godine, Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja, 2008.
Nacionalni akcioni plan zapoljavanja za period 2010-2011. godine, Mini-
starstvo rada i socijalnog staranja, 2009.
Strategija inkluzivnog obrazovanja, Ministarstvo prosvjete i nauke, 2008.
Strategija graanskog vaspitanja i graanskog obrazovanja (2007-2010),
Ministarstvo prosvjete i nauke, 2008.
Strategija za integraciju osoba sa invaliditetom u Crnoj Gori za period
2008-2016. Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja, 2007.
Razvoj ljudskih resursa - Crna Gora 2017. godine, Projekat Cards 3, Re-
forma trita rada i razvoj radne snage, Ministarstvo zdravlja, rada i socijal-
nog staranja, 2008.
Strategija cjeloivotnog preduzetnikog uenja, Projekat Cards 3, Refor-
ma trita rada i razvoj radne snage, Direkcija za mala i srednja preduzea,
2008.
Strategija razvoja ljudskih resursa u sektoru turizma Crne Gore, Ministar-
stvo turizma, 2007.
Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine, Ministarstvo turiz-
ma i zatite ivotne sredine, 2008.
1 POLAZNE OSNOVE ZA IZRADU STRATEGIJE RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA
Nacionalna strategija odrivog razvoja Crne Gore, Ministarstvo zatite i-
votne sredine i ureenja prostora, 2006.
Akcioni plan integracija odrivog razvoja u obrazovni sistem za period
2007-2009. godine, Ministarstvo prosvjete i nauke, 2007.
Crnogorska poljoprivreda i Evropska unija - Strategija razvoja proizvodnje
hrane i ruralnih podruja, Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodo-
privrede, 2006.
Strategija za razvoj informatikog drutva, Republiki sekretarijat za ra-
zvoj, 2004.
1.6. Obrazovanje u Evropskoj uniji
Djelovanje Evropske unije u podruju obrazovanja mladih i odraslih temelji se
na ciljevima, formulisanim u lanovima 149 i 150 Povelje Evropske unije. Ovim
lanovima propisano je da Evropska unija doprinosi razvoju kvalitetnog obra-
zovanja podsticanjem saradnje izmeu drava i, ako je potrebno, podravanjem
i dopunjavanjem njihove djelatnosti. Potuje se nadlenost drava za nastavne
sadraje i izgradnju sistema obrazovanja, kao i njihova kulturna i jezika razno-
likost. Evropska unija razvija programe koji podstiu saradnju u obrazovanju:
SOCRATES, Leonardo da Vinci, Youth, Lifelong Learning Programme i drugi.
U martu 2000. godine je Savjet Evropske unije je u Lisabonu postavio novi stra-
teki cilj za Evropsku uniju: postati najkompetentnija i najdinaminija ekono-
mija svijeta utemeljena na znanju, sposobna za odrivi privredni rast sa sve vie
boljih radnih mjesta i veom socijalnom kohezijom. Da bi se to postiglo, sistemi
obrazovanja i osposobljavanja moraju da se prilagode zahtjevima drutva koje
poiva na znanju i potrebi za to veim obimom i kvalitetom zapoljavanja.
Osnovne smjernice koje se odnose na evropsku saradnju u strunom obrazovanju
i osposobljavanju date su u kominikeima iz Kopenhagena, Mastrihta, Helsinkija
i Bordoa i meusobno su povezane:
Poveati privlanost strunog obrazovanja, poboljati saradnju kljunih 1.
partnera, otvoriti struno obrazovanje za ukupnu populaciju svih godina
kroz perspektivu cjeloivotnog uenja, koje je najvaniji inilac za razvoj
drutva znanja; uoiti potrebe kako lica sa visokim kvalikacijama, tako i
lica sa niskim kvalikacijama i drugih ranjivih grupa; poboljati ekasnost
strunog obrazovanja, uiniti investicije u obrazovanje vie efektivnim.
Ojaati evropsku dimenziju u strunom obrazovanju i osposobljavanju 2.
kroz razvoj i implementaciju zajednikih evropskih instrumenata i ala-
1 STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
ta za poveanje transparentnosti, kvaliteta i mobilnosti (EQF, ECVET,
savjetovanje, validacija prethodno steenih znanja, obezbjeivanje kval-
iteta, Europass), omoguiti mladim i odraslim, kroz obrazovanje i os-
posobljavanje, sticanje kompetencija za nove poslove.
Struno obrazovanje u Crnoj Gori e slijediti prioritete i potrebe privrede, poje-
dinca i drutva u cjelini, potujui tradiciju i dostignuti nivo razvoja svog obra-
zovnog sistema, ali i preporuke, date u dokumentima relevantnih meunarodnih
organizacija i tijela i odredbama Evropskog kvalikacionog okvira.
1.7. Glavni izazovi trita rada u Crnoj Gori
Razvoj strunog obrazovanja ne moe se posmatrati odvojeno od stanja na tritu
rada, a ne moe ni izolovano od onog to se deava u ukupnom privrednom siste-
mu i sistemu obrazovanja uopte. Vano je da se zna to se deava na ukupnom/
integralnom tritu rada a ne samo na tritu rada za kadrove koje produkuje
srednje struno obrazovnje, odnosno koji su to najvaniji izazovi ukupnog trita
rada - kakva je ponuda i tranja.
Kratak osvrt na dosadanji razvoj trita rada ukazuje da su presudan uticaj na
stanje i trendove imale tranzicione promjene uslovljavajui promjenu privredne
strukture. Tranziciona recesija, u naim uslovima pogoravana sankcijama i ratom
u okruenju, uslovljavala je gubitak trita, zaostajanje u tehniko-tehnolokom
razvoju, nansijsku iscrpljenost preduzea a kao posljedicu imala je - prestanak
rada, pad zaposlenosti i poveanje nezaposlenosti.
Smanjenje uea industrije, a poveanje udjela sektora usluga u bruto drutve-
nom proizvodu, uslovilo je nedostatak tranje za zanimanjima u industriji, due
ekanje na zaposlenje, odnosno dugoronu nezaposlenost sa tipinim karakteristi-
kama strukturne nezaposlenosti.
Ovi procesi su bili naglaeniji u nerazvijenim dijelu Crne Gore gdje su bile loci-
rane radno-intenzivne privredne djelatnosti, u kojima je dolo do gubitka radnih
mjesta, to je izazvalo regionalne razlike u nivoima zaposlenosti i nezaposlenosti
i dugo vremena prisutna migraciona kretanja iz nerazvijenih ka razvijenim po-
drujima.
Stabilizacija makro-ekonomskog ambijenta i proces harmonizacije sa normama i
standardima Evropske unije omoguili su uspostavljanje veih ekonomskih slo-
boda, otvorenost sistema i liberalizaciju ekonomskih tokova. Ovo je, u zadnjih
etiripet godina doprinijelo veem ekonomskom rastu, posebno u sektoru uslu-
1 POLAZNE OSNOVE ZA IZRADU STRATEGIJE RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA
ga, razvoju i podsticanju preduzetnitva, rastu investicija, a sve to je, nakon vie-
godinje stagnacije, uslovilo pozitivna kretanja na tritu rada: porast zaposleno-
sti i smanjenje nezaposlenosti.
Trend pada zaposlenosti zaustavljen je 2003. godine, zaposlenost u 2007. godi-
ni je dostigla nivo predtranzicionog perioda, a rast je nastavljen i tokom 2008.
godine. Meutim, i pored toga, mjereno stopom zaposlenosti, koja je krajem
2008. godine iznosila oko 43%, zaposlenost je jo uvijek niska pa poveanje
zaposlenosti ostaje kao veliki izazov za drutveno-ekonomski razvoj.
Trend pada nezaposlenosti u kontinuitetu traje od sredine 2000. godine, kada
je registrovana najvea nezaposlenost (preko 86.000 nezaposlenih lica). Krajem
2008. godine bilo je oko 28.000 nezaposlenih, a stopa nezaposlenosti iznosila je
10,7% (od 6% do16%, zavisno od regije).
Meu najvanije probleme koje, uprkos znaajnim poboljanjima ostvarenim u
proteklom periodu, treba prevazilaziti spadaju:
Strukturna neusklaenost ponude i tranje radne snage. Strukturna neuskla-
djenost ponude i tranje ispoljava se u tri oblika:
na tritu postoji tranja za radnom snagom odredjenog prola, ali obra-
zovni sistem ne produkuje dovoljan broj takvih prola, prvenstveno zbog
nezainteresovanosti uenika da se obrazuju po ovim prolima;
na tritu postoji tranja za radnom snagom odredjenih prola kao i do-
voljna ponuda tih prola, ali se slobodna radna mjesta ne popunjavaju;
na tritu rada postoji ponuda odredjenih prola, ali ne postoji dovoljna
tranja za radnom snagom tih prola.
Razlike u stopi zaposlenosti i nezaposlenosti po regionima. U Crnoj Gori
postoje velike razlike u stepenu razvijenosti po regionima i uim teritorijalnim
cjelinama - optinama.
Teko zapoljiva lica - ranjive grupe. Meu teko zapoljivim, najugroeniji su
invalidi, nezaposleni sa smetnjama u razvoju, Romi, interno raseljena lica i izbje-
glice, lica koja na posao ekaju preko tri godine, enska radna snaga, lica koja
naputaju obrazovanje prije sticanja prve kvalikacije.
Mala regionalna mobilnost. U sektorima i granama gdje postoje slobodna radna
mjesta prisutni su faktori koji nepovoljno utiu na regionalnu mobilnost radne
snage (neadekvatan smjetaj, smjenski rad i radna mjesta sezonskog karaktera).
1o STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
Malo ulaganje u dodatno osposobljavanje i usavravnje. Praksa pokazuje da
se u Crnoj Gori u osposobljavanje i usavravanje zaposlenih nedovoljno ulae.
Ovo se jednako odnosi na ulaganje od strane poslodavca kao i na individualna
ulaganja.
Zapoljavanje u neformalnom sektoru/sivoj ekonomiji. Na nivou Crne Gore,
izmedju 20% i 25% radne snage zaposleno je u sivoj ekonomiji. Neformalno
zapoljavanje je prisutnije tamo gdje je potranja mnogo vea od ponude - u
primorskim optinama i Podgorici.
Sezonski karakter trita rada. U strategiji razvoja Crne Gore najznaajniju
ulogu imaju: turizam, graevinarstvo, trgovina i poljoprivreda u kojima je jako
naglaen sezonski karakter zapoljavanja. Dominacija navedenih sektora sa jako
izraenim sezonskim oscilacijama produkuje na trite rada itav niz posljedica:
tokom trajanja sezone postoji velika tranja za radnom snagom odnosno
postoji jako izraena potreba za sezonskim zapoljavanjem;
izvan sezone tranja za radnom snagom, odnosno zapoljavanjem, opada
to ima za posljedicu izraenu sezonsku nezaposlenost odnosno nedovoljnu
iskorienost radne snage.
postoje velike razlike u tranji za radnom snagom u odnosu na polnu
strukturu: turizam, ugostiteljstvo i trgovina vie zapoljavaju ensku radnu
snagu koja je manje mobilna, a graevinarstvo i poljoprivreda muku ra-
dnu snagu.
Demografski izazovi. U Crnoj Gori, u starosnoj piramidi stanovnitva, sve vei
je procenat starijih. Da se ne bi ugrozio rast i razvoj i da bi se ostvario pristojan
ivotni standard stanovnitva, neophodno je poveavati stopu zaposlenosti stari-
jih grupa stanovnitva, to e usloviti da se postepeno poveava starosna granica
za penzionisanje. Obrazovanje i, u okviru njega, struno obrazovanje imaju izu-
zetan znaaj i temelj su cjeloivotnog uenja pojedinaca.
1; PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
II
PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U
STRUNOM OBRAZOVANJU
2.1. Jaanje institucionalnog i zakonskog okvira
Obrazloenje
Prije poetka reforme obrazovni sistem u Crnoj Gori je bio centralizovan, pri
emu je Ministarstvo prosvjete i nauke bilo odgovorno za denisanje dravne po-
litike u obrazovanju, strukturiranje i nansiranje obrazovanja, osnivanje i uprav-
ljanje obrazovnim ustanovama u dravnoj svojini, pripremanje zakonske regu-
lative u domenu obrazovanja i nauke, implementaciju zakona i drugih propisa
koji se odnose na predkolsko, osnovno, srednje, specijalno, visoko i obrazovanje
odraslih, struno usavravanje nastavnika, donoenje nastavnih planova i progra-
ma, odobravanje udbenika i udbenike literature, razvoj nauno-istraivake
djelatnosti, razvoj naunih i nauno-istraivakih organizacija i slubi.
Decentralizacja, kao prvi motiv, predstavlja veu demokratizaciju odnosa. To po-
drazumijeva poveano uee predstavnika lokalne zajednice, graana, njihovih
asocijacija i roditelja u svim obrazovnim promjenama. Njima se omoguava da
direktno utiu na rad u kolama i na odvijanje obrazovnog procesa. U cilju de-
centralizacije obrazovnog sistema formirane su nove institucije i struna tijela na
koja je prenesen dio nadlenosti Ministarstva: Centar za struno obrazovanje,
Zavod za kolstvo, Ispitni centar, Savjet za struno obrazovanje, Savjet za opte
obrazovanje i Savjet za obrazovanje odraslih. Sa ciljem dosljedne primjene i ure-
enja sistema donijeto je nekoliko zakona: Opti zakon o obrazovanju i vaspita-
nju, Zakon o strunom obrazovanju, Zakon o obrazovanju odraslih i Zakon o
nacionalnim strunim kvalikacijama.
Vei broj institucija omoguava bolju raspodjelu rada, ali u isto vrijeme pred-
stavlja i izazov u koordinaciji aktivnosti i strategija u pogledu postizanja ukupnih
ciljeva reforme. U situaciji u kojoj je svaka institucija odgovorna za sopstvenu
18 STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
oblast rada, postoji opasnost od fragmentacije reformskih aktivnosti i nedostatka
koherentnosti u implementaciji ukupnih ciljeva reforme.
Strateki ciljevi
Blagovremeno prilagoavanje zakonskih i drugih akata aktuelnim potreba-
ma sistema strunog obrazovanja, u cilju poboljanja ekasnosti sistema;
Materijalno i kadrovsko jaanje kljunih institucija koje su nosioci aktiv-
nosti u strunom obrazovanju.
Izrada regionalnih strategija razvoja strunog obrazovanja, zasnovanih na
nacionalnoj strategiji razvoja strunog obrazovanja.
Uspostavljanje intezivne i sinhronizovane saradnje meu institucijama, u
cilju postizanja ukupnih ciljeva denisanih stratekim dokumentima.
Zadaci
Pratiti i analizirati promjene i usaglaavanje sistema strunog obrazovanja i
zakonske regulative sa trendovima na tritu rada.
Formiranje pouzdane baze podataka o svim segmentima sistema strunog
obrazovanja, koja e omoguiti informisano donoenje odluka, a koja je
dio crnogorskog obrazovnog informacionog sistema.
Inovirati planove i programe strunog usavravanja zaposlenih u kljunim
institucijama sistema strunog obrazovanja.
Utvrditi zajednike ciljeve razliitih strategija koje se odnose na razvoj
ljudskih resursa, a u domenu su nieg, srednjeg i vieg strunog obrazova-
nja i ostvariti saradnju izmeu nadlenih institucija sa ciljem usaglaavanja
aktivnosti ka postizanju ukupnih ciljeva denisanih stratekim dokumen-
tima.
2.2. Jaanje socijalnog partnerstva
Obrazloenje
Socijalni partneri i uesnici u socijalnom dijalogu su, od poetka reforme obra-
zovnog sistema, ukljueni na nacionalnom nivou u procese denisanje strategija
razvoja i ciljeva promjena u obrazovanju kroz saradnju sa resornim Ministar-
stvom. Uesnici u socijalnom dijalogu su osnivai Centra za struno obrazova-
nje i ukljueni su u procese donoenje odluka preko Upravnog odbora Centra
za struno obrazovanje, Savjeta za struno obrazovanje i Savjeta za obrazovanje
odraslih. Socijalni partneri imaju svoje predstavnike u kolskim odborima stru-
nih kola.
1, PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
Optim zakonom o obrazovanju i vaspitanju predvieno je da udruenje po-
slodavaca i Zavod za zapoljavanje Crne Gore, pored toga to su ukljueni u
upravljanje Centrom za struno obrazovanje, treba da uestvuju i u njegovom
nansiranju. Predstavnici poslodavaca i zaposlenih uestvuju u radnim grupama
za izradu novih standarda zanimanja i lanovi su tijela koje ih usvaja. Predstav-
nici Privredne komore Crne Gore, Unije poslodavaca Crne Gore, Sindikata pro-
svjete i Saveza sindikata Crne Gore uestvuju u akreditaciji obrazovnih programa
i programa obuke preko predstavnika u nadlenim savjetima. Socijalni partneri
su ukljueni u razvoj obrazovnih programa, kroz strune rasprave na kojima ue-
stvuju.
Odjeljenje za obrazovanje odraslih u Centru za struno obrazovanje radi na ra-
zvoju obrazovanja odraslih i na promociji cjeloivotnog uenja, trudei se da
u taj proces ukljui sve uesnike socijalnog dijaloga: predstavnike poslodavaca,
sindikata, dravnih institucija, nevladinih organizacija.
Strateki cilj
Uee socijalnih partnera u denisanju politike i planiranju, realizaciji,
praenju i vrednovanju strunog obrazovanja.
Zadaci
Ukljuivanje poslodavaca u poslove analize potreba trita rada i planiranje
obrazovanja, koje realizuju obrazovne institucije.
Podsticanje socijalnih partnera na aktivno uee u razvoju kvalikaci-
ja, obezbjeivanju materijalnih uslova za realizaciju obrazovnih programa
kroz opremanje kabineta, laboratorja i radionica.
Podsticanje poslodavaca na organizovanje praktinog obrazovanja uz rad -
prihvat uenika da bi dio praktinog obrazovanja ostvarili u neposrednom
radnom okruenju, u svim obrazovnim prolima na svim nivoima stru-
nog obrazovanja.
Ukljuivanje poslodavaca u eksternu provjeru postignua uenika na ispiti-
ma na zavretku nivoa obrazovanja.
Utvrivanje naina za obezbjeivanje veeg uea nebudetskih sredstava
u obrazovanju i stvaranje uslova za njihovo praktino sprovoenje.
Ustanovljavanje fondova za stipendiranje uenika koji se obrazuju po obra-
zovnim programima decitarnih zanimanja i utvrivanje naina za obez-
bjeivanje sredstava za tu namjenu.
Podsticanje kola na saradnju sa poslodavcima i lokalnom zajednicom.
:o STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
2.3. Decentralizacija
Obrazloenje
Jedan od osnovnih principa koji je postavljen u Knjizi promjena i operaciona-
lizovan kroz zakonsku regulativu za sve nivoe obrazovanja je decentralizacija
obrazovnog sistema. Decentralizacija u obrazovnom sistemu Crne Gore, kao i u
strunom obrazovanju kao njegovom dijelu, ostvaruje se u vie podruja.
Radi podjele odgovornosti za donoenja odluka i razvoja sistema obrazovanja us-
postavljene su nove institucije i struna tijela, koja obezbijeuju decentralizaciju
sistema: Centar za struno obrazovanje, Ispitni centar, Savjet za struno obrazo-
vanje i druge. U Aneksu 1 navedene su nadlenosti organa, institucija i tijela u
strunom obrazovanju, u skladu sa vaeim propisima.
Sektor obrazovanja nastoji da otpone sa primjenom decentralizacije nansira-
nja obrazovanja, ali jo uvijek nije uspostavljeno prenoenje dijela nadlenosti za
nansiranje obrazovanja na nivo lokalnih samouprava. Ukupan sistem obrazova-
nja u Crnoj Gori nansira se sa centralnog nivoa.
kole su autonomne u izradi svojih godinjih planova i programa rada. Godi-
njim planom i programom rada kole se utvruju: organizacija obrazovno-vas-
pitnog rada, interno obezbjeivanje kvaliteta, oblici, sadraj i raspored izvrenja
zadataka, plan upisa, rokovi polaganja ispita, struno usavravanje nastavnika,
saradnja sa poslodavcima i njihovim udruenjima i drugo.
Obrazovni programi, uraeni i usvojeni na nacionalnom nivou, u skladu sa stan-
dardima zanimanja, su koncipirani tako da su u njima propisani ciljevi koje treba
ostvariti kroz proces obrazovanja. Nastavnici, kroz izradu godinjih i operativnih
planova rada, odreuju nain ostvarivanja ciljeva, datih obrazovnim programom
odnosno predmetnim programima, birajui oblike i metode rada za dostizanje
postavljenih ciljeva.
Strateki cilj
Unapreivanje procedura u nainu donoenja odluka koje su strateki
vane za ukupan razvoj strunog obrazovanja (u oblasti nansiranja, up-
ravljanja i rukovoenja, razvoju kvalikacija, obezbjeivanju kvaliteta, up-
isnoj politici, izdavanju udbenika).
:1 PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
Zadaci
Ukljuivanje u nansiranje strunog obrazovanja lokalne zajednice i, u
skladu sa tim, podjela odgovornosti u upravljanju i rukovoenju kolom.
Unapreivanje procedura za donoenje standarda zanimanja, obrazovnih
programa i udbenika.
Podsticanje lokalne zajednice za ukljuivanje u planiranje potreba za inici-
jalnim i kontinuiranim obrazovanjem.
Stvaranje uslova da dio obrazovnog programa pripremaju kole, zajedno
sa socijalnim partnerima, radi njegovog prilagoavanja potrebama lokalne
zajednice.
2.4. Povezivanje strunog obrazovanja i trita rada
2.4.1. Crnogorski kvalikacioni okvir
Obrazloenje
Najvaniji cilj koji se postavlja pred obrazovni sistem svake zemalje je da sva-
kom pojedincu treba da bude omogueno da kroz sistem obrazovanja razvije si-
stem znanja, vjetine i kompetencije, koje e mu omoguiti uenje i lini razvoj,
ispunjenje i napredovanje kroz itav ivot i ukljuivanje na trite rada, laku
zapoljivost i spreavanje socijalne iskljuenosti. Ovaj strateki cilj stoji i pred
obrazovnim sistemom Crne Gore i uspostavljanje Crnogorskog kvalikacionog
okvira treba da podri i pomogne njegovo ostvarivanje kroz stvaranje veza izme-
u partnera, povezujui struno obrazovanje sa ostalim tipovima obrazovanja u
zemlji, inei struno obrazovanje bliim tritu rada. Crnogorski kvalikacioni
okvir e podrati priznavanje znanja, vjetina i kompetencija koje pojedinac po-
sjeduje i bez obzira na nain njihovog sticanja, kvalikacije e biti opisane kroz
rezultate uenja to e poboljati transparentnost kvalikacija. Pojedincima e
biti jasniji putevi i mogunosti napredovanja kroz obrazovni sistem. Pored toga,
sve aktivnosti u okviru uspostavljanja Crnogorskog kvalikacionog okvira direk-
tno utiu na podizanje kvaliteta strunog obrazovanja.
Strateki cilj
Uspostaviti Crnogorski kvalikacioni okvir, koji e poveati konzistentnost
kvalikacija kroz jasno denisanje nivoa kroz znanja, vjetina i kompeten-
cija i omoguiti razvrstavanje kvalikacija prema ishodima uenja, omo-
guiti vrednovanje neformalnog i informalnog uenja i podstai cjeloivo-
:: STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
tno uenje; uiniti postupak sticanja kvalikacija transparentnim i razviti
mehanizme za obezbjeivanje kvaliteta.
Zadaci
Denisanje nivoa i njihovih opisa.
Denisanje nadlenosti institucija i tijela u procesu razvoja kvalikacija
koje su dio Crnogorskog kvalikacionog okvira.
Uspostavljanje tijela koje se stara o Crnogorskom kvalikacionom okviru.
Razvijanje metodologije/smjernica za klasikovanje kvalikacija.
Uvoenje sistema transfera kredita u srednje i vie struno obrazovanje.
Uvoenje dokumenata Europass.
Razvijanje zajednikih naela i postupaka koji se odnose na:
obezbjeivanje kvaliteta, y
validaciju neformalnog i informalnog uenja, y
profesionalno usmjeravanja i savjetovanje, y
sticanje kljunih kompetencija tokom obrazovanja. y
Uspostavljanje Nacionalnog informacionog sistema za kvalikacije.
2.4.2. Sektorske kvalikacije
Obrazloenje
Reforma strunog obrazovanja donijela je, pored ostalog, cjelovit pristup razvoju
kvalikacija u podrujima rada odnosno sektorima, koji se ogleda kroz doku-
ment, nazvan kvalikacionim okvirom (strukturom) podruja rada. Kroz taj do-
kument su pokazane veze i odnosi izmeu tipova (vrsta) kvalikacija i njihovih
nivoa u odreenom sektoru. Iz njega se vidi mobilnost, mogunost napredovanja
unutar sektora, mogunost sticanja iste kvalikacije razliitim putevima. Kroz
kvalikacioni okvir sektora se vidi da li se obrazovni program radi na osnovu
jednog ili vie standarda zanimanja, da li su standardi koji ine program istog ili
razliitog nivoa zahtjevnosti.
U strunom obrazovanju kvalikacije u Crnoj Gori razvrstane su u 14 sektora i
za svaki od njih uraen je kvalikacioni okvir, koji su uradile komisije po sekto-
rima, na bazi analize stanja na tritu rada, mogunosti za sticanje kvalikacija,
perspektive razvoja djelatnosti u zemlji i uporeenja sa drugim zemljama. Kva-
likacioni okviri sektora su razvojno koncipirani, otvoreni za dopunu novim
zanimanjima, u skladu sa potrebama i promjenama na tritu rada.
: PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
Strateki cilj
Razvijati koherentne kvalikacione okvire za sve sektore odnosno podruja
rada, potvrene od strane socijalnih partnera, i u skladu sa njima razvijati
sektorske kvalikacije.
Zadaci
Formiranje komisija za sektore/podruja rada, sastavljene od predstavnika
poslodavaca, obrazovanja i drugih partnera u razvoju kvalikacija.
Izrada instrumentarija za pripremu analize trita rada u sektorima.
Izrada strunih podloga za razvoj kvalikacionih okvira sektora.
Razvoj sektorskih kvalikacija, na osnovu denisanih nivoa i podnivoa na
nacionalnom nivou i usvojene klasikacije kvalikacija, ukljuujui sve
kvalikacije douniverzitetskog nivoa.
2.4.3. Standardi zanimanja
Obrazloenje
Osnov za sticanje kvalikacije u strunom obrazovanju je standard zanimanja,
koji denie sadraj strune kvalikacije na odreenom nivou zahtjevnosti, po-
trebna znanja, vjetine i strune kompetencije.
Da bi se uenici koji zavre programe strunog obrazovanja to bolje pripremili
za trite rada, da bi sadraj kvalikacije koju su stekli tokom obrazovanja od-
govarao zahtjevu trita rada, obrazovni programi rade se na osnovu standarda
zanimanja. Kroz standard zanimanja poslodavci iskazuju svoje zahtjeve o tome
koji su kljuni poslovi u odreenom zanimanju i koja su znanja, vjetine i kom-
petencije potrebne da bi se ti poslovi mogli uraditi.
Standard zanimanja prati odrgovarajue obrazloenje, u kojem je navedeno sta-
nje na tritu rada u sektoru kojem standard zanimanja pripada, postojee mo-
gunosti za sticanje kvalikacije, perspektive razvoja djelatnosti i usklaenost sa
vaeim pravnim propisima. Obrazloenje standarda zanimanja sadri i pore-
enje sa slinim dokumentima u zemljama Evropske unije, jer je uporedivost
kvalikacija osnova za mobilnost i zapoljivost ne samo na nacionalnom nego i
na evropskom tritu rada. Svaki standard zanimanja ima svoje mjesto u kvali-
kacionm okviru sektora.
Standard zanimanja povezuje formalno obrazovanje i sistem serticiranja stru-
nih kvalikacija, koje se mogu stei provjerom nakon zavrenog programa obra-
: STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
zovanja, direktnom provjerom ranije steenih znanja ili zavretkom modula
odreenog obrazovnog programa.
Strateki cilj
Razvijati standarde zanimanja za zanimanja koja su potrebna tritu rada,
u saradnji sa socijalnim partnerima, na osnovu cjelovite analize stanja u
sektoru i perspektive njegovog razvoja, kao i uporeenja sa drugim zemlja-
ma.
Zadaci
Praenje i analiza promjena na tritu rada koja ukljuuje, pored ostalih,
analizu obrazovne strukture zaposlenih i nezaposlenih i nacionalnih razvoj-
nih sektorskih dokumenata;
Koordinirana priprema standarda zanimanja koja podrazumijeva:
uvaavanje denisanog kvalikacionog okvira za sektor/podruje rada; y
uvoenje cjelovitog pristupa, koji znai razvoj standarda zanimanja i is- y
pitnih kataloga za serticiranje strunih kvalikacija, za podruje rada, u
skladu sa strategijom razvoja tog podruja rada.
Analizu od strane komisija za sektore/podruja rada standarda zanimanja
koji su uraeni prije tri do pet godina i po potrebi izrada, dopuna ili izrada
novih standarda zanimanja (revizija standarda zanimanja).
2.4.4. Obrazovni programi
Obrazloenje
Struktura strunog obrazovanja (formalno obrazovanje) u Crnoj Gori je: nie
struno obrazovanje, srednje struno obrazovanje i vie struno obrazovanje, kao
nastavak srednjeg strunog obrazovanja.
Obrazovni programi rade sa na osnovu jednog ili vie standarda zanimanja,
po metodologiji koja je utvrena na nacionalnom nivou. Programe razmatraju
struni aktivi i Komisija za kurikulume, usvaja Savjet za struno obrazovanje i
proglaava Ministarstvo prosvjete i nauke.
Strateki ciljevi
Poboljati eksibilnost i odgovor obrazovnih programa na potrebe trita
rada kroz pripremu modularizovanih, na kompetencijama baziranih, kre-
ditno vrednovanih obrazovnih programa irokih prola, za nie, srednje i
: PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
vie obrazovanje, koji omoguavaju izbornost i postepeno sticanje nivoa
obrazovanja.
Povezati opta, struno-teorijska i praktina znanja, sa jasno denisanim
rezultatima uenja kroz usvojene strune i kljune kompetencije.
Strukturirati obrazovne programe tako da uenici koji rano napuste obra-
zovanje kroz njih mogu stei osnovnu strunu kvalikaciju.
Podsticati razvojnu uloge kole i autonomiju kole kroz izradu okvirnog
obrazovnog programa na nacionalnoj ravni i njegovu razradu na nivou
kole (kolski kurikulum) i izradu otvorenog dijela obrazovnog programa u
skladu sa potrebama lokalne sredine (do 20%).
Uvaiti verikovana neformalno steena znanja u postupku sticanja nivoa
obrazovanja.
Predvidjeti da se kod svih obrazovnih programa dio praktinog obrazova-
nja realizuje kod poslodavaca, u realnom radnom okruenju.
Zadaci
Unapreivanje metodologije za izradu obrazovnih programa.
Razvijanje koncepta ukljuivanja kljunih kompetencija u obrazovne pro-
grame.
Razvijanje koncepta modularizacije i kreditnog vrednovanja obrazovnih
programa.
Izrada modularizovanih, na (kljunim i strunim) kompetencijama bazira-
nih, kreditno vrednovanih obrazovnih programa.
Struna podrka kolama i nastavnicima za izradu kolskog kurikuluma i
otvorenog dijela kurikuluma.
Struna podrka kolama u realizaciji obrazovnih programa.
Izrada minimalnih standarda opreme za realizaciju pojedinih obrazovnih
programa.
Sistematino prikupljanje informacija o realizaciji obrazovnih programa u
kolama i evaluacija obrazovnih programa.
Unapreivanje/revidiranje uraenih obrazovnih programa nakon evalua-
cije.
Izrada udbenika, prirunika i drugih nastavnih materijala za struno-teo-
rijske predmete i praktinu nastavu.
Podizanje kvaliteta vrednovanja znanja i vjetina:
uvoenje u obrazovni proces novih naina provjeravanja i ocjenjivanja y
znanja uenika;
podizanje kvaliteta ispita na zavretku obrazovanja, uz uvoenje ekster- y
nosti na zavrnom ispitu kod trogodinjih kola.
:o STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
2.4.5. Priznavanje neformalnog i informalnog uenja
Zakon o nacionalnim strunim kvalikacijama (Slubeni list CG br. 80/08)
otvorio je put za priznavanje neformalno steenih znanja unutar formalnog obra-
zovanja i povezivanje sa njim i omoguio odraslim, bez formalnog obrazovanja,
sa odgovarajuim znanjima, da ta znanja mogu da dokau i steknu javno vaeu
ispravu o nacionalnoj strunoj kvalikaciji.
Odraslim koji imaju kvalikaciju nivoa obrazovanja, ali ta kvalikacija nije trae-
na na tritu rada, serticiranje strunih kvalikacija omoguava sticanje kvali-
kacije koja obezbjeuje bolji poloaj na tritu rada. Sistem serticiranja strunih
kvalikacija je generator kvalikacija koje znae usavravanje i specijalizaciju u
odreenom sektoru, koje proiruje osnovno struno znanje pojedinca.
Serticiranje strunih kvalikacija omoguava licima sa niim nivoom obrazova-
nja, nezaposlenim i licima koja su rano napustila obrazovanje da steknu osnovnu
strunu kvalikaciju (kvalikaciju za prvo zanimanje) ili da se prekvalikuju ili
dokvalikuju.
Strateki ciljevi
Promovisati koncept cjeloivotnog uenja, uiniti cjeloivotno uenje i
mobilnost pojedinca moguim i stvarnim.
Razviti mehanizme za povezanje formalnog obrazovanja sa neformalnim
uenjem.
Zadaci
Jaanje kapaciteta u institucijama koje e sprovoditi Zakon o nacionalnim
strunim kvalikacijama i stvaranje uslova za njegovu primjenu.
Izrada modularizovanih i kreditno vrednovanih obrazovnih programa,
koji e uenicima koji su rano napustili obrazovanje, djeci sa smetnjama u
razvoju i odraslim omoguiti sticanje nacionalne strune kvalikacije, kao
i nivoa obrazovanja postupno.
Razvijanje novih metodiko-didaktikih oblika uenja i upotreba novih
tehnologija u nastavi i uenju.
Jaanje postojeih slubi za informisanje i savjetovanje kod organizatora
obrazovanja, kao i njihovo kontinuirano osposobljavanje i usavravanje.
:; PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
2.5. Dostupnost obrazovanja
2.5.1. Upisna politika
Obrazloenje
Nakon zavrene obavezne osnovne kole uenici se opredjeljuju za upis u gimna-
zije ili u neku od strunih kola.
Posmatrano prema podrujima rada, razliito je interesovanje uenika za pojedi-
na podruja rada, odnosno obrazovne prole. U trogodinjim strunim kolama
najvee interesovanje postoji za usluna zanimanja, za odreene prole u oblasti
elektrotehnike, saobraaja i administracije, a mnogo manje je interesovanje za
oblasti umarstva, mainstva i obrade metala, tekstila, koarstva i graevinarstva.
Tendencija smanjenja broja uenika za navedena podruja rada se poveava.
U etvorogodinjim strunim kolama najvee interesovanje je za obrazovne pro-
le u podrujima rada medicina, ekonomija i turizam, kod kojih se svake godine
za upis prijavljuje vei broj kandidata od broja raspoloivih mjesta. Vei broj
prijavljenih kandidata od broja upisnih mjesta postoji i kod obrazovnih prola
za podruja rada elektrotehnika i saobraaj. U ostalim podrujima rada broj upi-
snih mjesta je znatno vei od broja prijavljenih kandidata.
Strateki cilj
Upisna politika orijentisana prema potrebama trita rada i stratekim
opredjeljenjima razvoja Crne Gore.
Zadaci
Ostvarivanje saradnje izmeu Ministarstva prosvjete i nauke i nadlenih
ministarstava, Unije poslodavaca, lokalne smouprave, kole i Centra za
struno obrazovanje u cilju sagledavanja potreba za kadrovima i denisanja
upisne politike u skladu sa potrebama trita rada i stratekim planovima
lokalnog, regionalnog i dravnog razvoja.
Promocija strunog obrazovanja.
Denisanje i uvoenje bodovnog limita za upis uenika u obrazovne pro-
le u etvorogodinjem trajanju.
Uspostavljanje od strane kola mehanizama praenja uenika nakon zavr-
etka obrazovanja.
:8 STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
2.5.2. Mrea kola, opremljenost kola
Obrazloenje
kolsku mreu za realizaciju srednjeg strunog obrazovanja ine 26 strunih i 11
mjeovitih kola. Svake kolske godine se uenicima ponudi oko 80 obrazovnih
prola - 35 u trogodinjem i oko 45 u etvorogodinem trajanju. U strunim
kolama ima oko 21.000 uenika, to predstavlja 68% od ukupnog broja uenika
u srednjim kolama. Nastavu realizuje oko 2.000 nastavnika. Postojea kolska
mrea omoguava prihvat svih uenika koji ele da nastave obrazovanje nakon
zavretka osnovne kole, ali jo uvijek odabir obrazovnih prola nije usklaen sa
potrebama trita rada i planovima razvoja optina ili regiona.
Strateki ciljevi
Uspostaviti kolsku mreu orijentisanu prema tritu rada u skladu sa teri-
torijalnom pripadnou, stratekim pravcima razvoja optine kojoj pripa-
daju, reginalnom razvoju i dravnim interesima.
Uspostaviti kolsku mreu koja materijalnim, kadrovskim i prostornim ka-
pacitetima odgovara savremenoj nastavi i standardima denisanim obra-
zovnim programom u cilju stvaranja kompetentnog i konkurentnog kadra
na tritu rada.
Zadaci
Usklaivanje kolske mree sa upisnom politikom.
Izrada minimalnih standarda opreme za sve obrazovne prole.
Poboljanje opremljenosti kola: kabineta za struno-teorijske predme-
te i radionica i laboratorija za praktinu nastavu, kabineta za strane jezike,
kompjuterskih uionica i dr.
Izrada nastavnih sredstava na nivou kola.
Otvaranje viih strunih kola.
2.5.3. Profesionalna orijentacija
Obrazloenje
U obrazovnom sistemu Crne Gore usluge profesionalne orijentacije pruaju pe-
dagozi ili psiholozi, ali bi se moglo rei da one do sada nijesu u veoj mjeri bile
opredjeljujue za izbor zanimanja uenika tokom nastavka kolovanja. Za sada, u
dovoljnoj mjeri ni poslodavci, a ni pojedinci ne mogu da steknu ukupnu sliku o
ponudi uenja i razvoja radne snage. Znaajniji iskorak u tom pravcu predstavlja,
:, PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
od skora uvedeno, pruanje usluga profesionalne orijentacije Centara za informi-
sanje i profesionalno savjetovanje, odnosno CIPS-ova.
Jedan od osnovnih ciljeva CIPS-ova je formiranje odgovarajueg mehanizma dje-
lovanja na politiku profesionalne orijentacije, poveavanje mogunosti za profe-
sionalno osposobljavanje i motivisanje psiholoko-pedagokih slubi u kolama
i drugim ustanovama za rad u ovoj oblasti, poveanje svijesti o znaaju profesi-
onalne orijentacije kao i podsticanje profesionalnog vaspitanja kod mladih sa
naglaskom na znaaj pravilnog i pravovremenog informisanja.
Profesionalno savjetovanje pruaju psiholozi - savjetnici za profesionalnu ori-
jentaciju. Njihova uloga je prvenstveno pomo u radu sa korisnicima koji imaju
elju i potrebu za dodatnim obrazovanjem, koji trae zaposlenje, koji se odluuju
za redovno kolovanje, koji imaju problema oko profesionalnog izbora, radne i
socijalne adaptacije. Profesionalni savjetnici imaju na izvjestan nain ulogu ve-
zanu za ublaavanje problema prilikom izbora daljeg kolovanja i kod prelaska u
svijet rada.
Strateki ciljevi
Razviti i uspostaviti mehanizme profesionalne orijentacije, savjetovanja i
informisanja.
Formirati odgovarajue mehanizme djelovanja na politiku profesionalne
orijentacije.
Poveati mogunosti za profesionalno osposobljavanje i motivisanje psiho-
loko-pedagokih slubi u kolama i drugim ustanovama za rad u oblasti
profesionalne orijentacije, savjetovanja i informisanja.
Poveati svijesti o znaaju profesionalne orijentacije kao i podsticanje pro-
fesionalnog vaspitanja kod mladih sa naglaskom na znaaj pravilnog i pra-
vovremenog informisanja.
Zadaci
Osposobljavanje pedagoko-psiholokih slubi, nastavnika i rukovodeeg
kadra u kolama iz oblasti profesionalne orijentacije, savjetovanja i infor-
misanja.
Uvoenje anketiranja uenika zavrnih razreda osnovnih kola, u smislu
izbora eljenog obrazovnog prola i uspostavljanje elektronske obrade po-
dataka u cilju blagovremenog informisanja uenika o mogunostima upisa
na eljeni prol.
o STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
Promovisati znaaj profesionalne orijentacije, promovisati traena zanima-
nja i uspjena preduzea i poslodavce.
Ostvariti saradnju pedagoko-psiholokih slubi u kolama i CIPS-ova.
Obezbijediti razvoj mree centara za profesionalno informisanje i savjeto-
vanje.
Omoguiti uenicima povezivanje sa preduzeima i preduzetnicima i upo-
znavanje sa zanimanjima.
2.5.4. Socijalna inkluzija
Obrazloenje
Ciljevi vaspitanja i obrazovanja uenika sa posebnim potrebama su - razviti spo-
sobnost za puno uee u drutvu u mjeri njihovih ouvanih potencijala i posto-
jeih vjetina.
Trenutno stanje u srednjim strunim kolama kada je u pitanju inkluzivno obra-
zovanje nije na eljenom nivou. Po podacima Ministarstva prosvjete i nauke iz
kolske 2006/2007. godine ukupan broj djece sa posebnim potrebama na nivou
srednjeg obrazovanja u Crnoj Gori je bio 196 (109 djevojica i 87 djeaka).
Nema podataka koliki je procenat djece u strunom obrazovanju.
Nastavnici koji rade u strunom obrazovanju nijesu adekvatno pripremljeni za
rad sa uenicima sa posebnim potrebama, a same kole, veinom, nijesu opre-
mljene da na kvalitetan nain prihvate ovu djecu kako bi ona na odgovarajui
nain sticala znanja i vjetine predviene obrazovnim programima. Osim toga,
praksa pokazuje da su nastavnici u strunim kolama mnogo manje ukljueni u
inkluzivni proces, da nijesu upoznati sa principima inkluzivnog obrazovanja, kao
i da postoje nejasnoe o tome koja je njihova uloga, pozicija i funkcija u cijelom
ovom procesu.
Strateki ciljevi
Ukljuiti to vei procenat djece sa posebnim potrebama u struno obra-
zovanje i stvaranje adekvatnih uslova u kolama za njihov kvalitetan rad i
obuku iz kojih e proistei znanje i vjetine propisane odreenim standar-
dima znanja.
Unaprijediti bazino obrazovanje nastavnika za rad sa djecom sa posebnim
obrazovnim potrebama.
1 PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
Promovisati srednje obrazovanje i usmjeriti vie panje i aktivnosti ka
strunom obrazovanju koje moe armisati ranjive grupe i pruiti im pri-
liku za aktivno osposobljavanje za ivot i rad.
Stvaranje uslova za primjenu Zakona o nacionalnim strunim kvalikacija-
ma, koji e ranjivim grupama omoguiti sticanje strune kvalikacije.
Zadaci
Izrada baze podataka za djecu sa posebnim potrebama.
Osposobljavanje kadra za rad sa djecom sa posebnim obrazovnim potreba-
ma.
Ispunjavanje standarda u pogledu arhitektonske prilagoenosti kola.
Uspostavljanje saradnje meu institucijama radi razmjene i protoka infor-
macija izmeu relevantnih ustanova (kola - zdravstvena ustanova - usta-
nova socijalne zatite).
Povezivanje sa posebnim ustanovama u smislu realizovanja tzv. djelimine
inkluzije.
U okviru individualnog obrazovnog programa za pojedino dijete odreiva-
nje oblika vaspitno-obrazovnog rada za vaspitno-obrazovne oblasti, nain
izvoenja dodatne strune pomoi, prilagoavanje u organizaciji, provjeri,
ocjenjivanju znanja, postignua i napredovanja.
Stvaranje uslova za primjenu Zakona o nacionalnim strunim kvalikacija-
ma, koji e ranjivim grupama omoguiti sticanje strune kvalikacije.
2.6. Kvalitet strunog obrazovanja
2.6.1. Osiguranje kvaliteteta u strunom obrazovanju
Obrazloenje
Osiguranje kvaliteta podrava Opti zakon o obrazovanju i vaspitanju, Zakon o
strunom obrazovanju, Pravilnik o utvrivanju kvaliteta u ustanovama vaspita-
nja i obrazovanja, Pravilnik o strunoj spremi nastavnika u strunim kolama i
drugi propisi.
Zajedniki timovi Centa za struno obrazovanje i Zavoda za kolstvo utvru-
ju kvalitet obrazovno-vaspitnog rada u strunim kolama. Podruja utvrivanja
kvaliteta u procesu evaluacije i samoevaluacije kole su: postignua znanja i vje-
tina prema obrazovnim standardima, kvalitet planiranja nastavnih i vannastav-
nih sadraja u koli, kvalitet nastave, etos zajednice, upravljanje, rukovoenje i
obezbjeivanje kadrovskih, materijalno-tehnikih i bezbjednosnih uslova za rad,
: STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
podrka koju ustanova prua uenicima, saradnja kole sa roditeljima, ustanova-
ma i lokalnom zajednicom.
U cilju to ekasnije organizacije i realizacije samoevaluacije svaka kola formira-
la je Grupu za kvalitet. Grupu ine: direktor ustanove, koordinator grupe, infor-
matiar, predstavnik pedagoko-psiholoke slube i prijatelj - kritiar. Grupa za
kvalitet radi akcioni plan, koji je ukljuen u godinji plan rada kole.
Postoje utvrene procedure za licenciranje organizatora obrazovanja. Pravilni-
kom o licenciranju ustanova iz oblasti obrazovanja denisani su uslovi koje mo-
raju ispunjavati organizatori obrazovanja da bi dobili licencu za rad.
Strateki cilj
Uspostavljanje sistema osiguranja kvaliteta u strunom obrazovanju na na-
cionalnom nivou i nivou kola.
Zadaci
Razviti metodoloki okvir koji podrava uspostavljanje i implementaciju
sistema osiguranje kvaliteta na nacionalnom nivou i nivou kola.
Razviti nacionalne indikatore za mjerenje kvaliteta obrazovanja.
Redovno vrednovati rad obrazovnih ustanova od strane nadlenih institu-
cija i denisati mehanizme i procedure za poboljanje procesa rada, u skla-
du sa rezultatima vrednovanja.
Unapreivati postupke i mjerila samoevaluacije obrazovnih ustanova i nji-
hovo sprovoenje.
Utvrditi metodologiju za evaluaciju obrazovanih programa; izraditi instru-
mentarij za evaluaciju obrazovnih programa, sprovoenje evaluacije i anali-
ze, kao i preporuke kolama, nadlenim organima i tijelima.
Razvijati strune podloge za unapreivanje i podizanje kvaliteta vrednova-
nja znanja uenika i kvaliteta procesa nastave.
Izraditi smjernice za odreivanje minimalnih standarda znanja, koji uklju-
uju u sebe kljune kompetencije (za sve tematske cjeline predmetnih pro-
grama).
Razviti strune podloge za podizanje kvaliteta praktinog obrazovanja.
PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
2.6.2. Proces nastave i uenja
Obrazloenje
Knjiga promjena postavila je temelj za razvojni model obrazovnog procesa i uvo-
enje nastavno-ciljnog planiranja obrazovanja, kod koga je naglasak sa sadraja
nastave pomjeren na ciljeve i ishode obrazovanja, sa ciljem da se uenicima omo-
gui da izgrade sistem trajnih i primjenjivih znanja.
U vremenu koje dolazi unutar same kole e se graditi potpuno novo radno okru-
enje, obogaeno drugaijim vremenskim rasporedom, nastavom drugaijom od
klasine nastave u kojoj je preovlaujui oblik rada bio predavanje - ispitivanje -
ocjenjivanje, sa mnogo vie vankolskog rada, samostalnog uenja, istraivakog
rada i saradnjom u toku procesa nastave i uenja. Uenici sami dobijaju mnotvo
informacija iz razliitih izvora, esto neureenih i nesistematizovanih. Uvoenje
informacione tehnologije u kolu iz osnova mijenja klasian pristup nastavi i
uenju. Sve to pred nastavnika stavlja drugaije, sloenije zadatke. Nastavnik
postaje neko ko usmjerava, savjetuje, motivie i socijalizuje, podstie uenike da
istrauju, stiu nova znanja i strukturiraju ih, ui uenike kako da ue. To znanju
koje uenici stiu daje novi kvalitet, neophodan za razvoj cjeloivotnog uenja.
Aktivnosti uenika u procesu sticanja znanja, vjetina i kompetencija treba da
budu u prvom planu i itav proces nastave i uenja treba da je podreen tome.
Strateki cilj
Stvoriti uslove da u nastavnoj praksi dominiraju aktivnosti uenika (kao
to su rjeavanje problema, projektni rad, istraivaki rad i dr.) u izgradnji
sistema znanja radi stvaranja uslova za poboljanje kvaliteta znanja, njego-
ve trajnosti i primjenjivosti.
Zadaci
Organizovanje obrazovnog procesa kroz principe interaktivne nastave u
kojoj preovladava kreativno uenje, kritiko promiljanje, rjeavanje pro-
blema i razvoj socijalnih vjetina, uz primjenu savremene obrazovne teh-
nologije.
Uvoenje razliitih oblika i metoda rada radi poveanje aktivne uloge ue-
nika.
Uvoenje kontinuiranog i razvojno-analitikog sagledavanja napredovanja
uenika.
STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
Korienje udbenika, prirunika i drugih nastavnih pomagala za nastav-
nike i uenike, koji zadovoljavaju kriterijume kvaliteta u sadrinskom i di-
daktikom smislu.
Osavremenjivanje sistema inicijalnog obrazovanja nastavnika, stvaranje
uslova za njihovo stalno metodiko-didaktiko i struno usavravanje.
2.7. Nastavnici i uprava kola
Obrazloenje
Razvoj ljudskih resursa u sistemu obrazovanja resorno Ministarstvo i Vlada Crne
Gore su postavili na vano mjesto prioritetnih ciljeva u svim, do sada usvoje-
nim, stratekim dokumentima, koji predstavljaju osnov za sveukupnu reformu
obrazovanja: Knjiga promjena, Strateki planovi reforme obrazovanja, Strategija
obrazovanja odraslih za period 2005-2015. godina.
Razvoj ljudskih resursa je najbolja garancija da se na najefektivniji nain odgovo-
ri stalnim promjenama u drutvu. Poto ova Strategija podrazumijeva i predlae
promjene u mnogim segmentima strunog obrazovanja, moglo bi se sa sigurno-
u rei, da e uspjenost njene implementacije, prije svega, zavisiti od kvaliteta
ljudskih resursa u sistemu strunog obrazovanja. Iskustvo pokazuje da su sve
reforme vie ili manje uspjeno sprovoene zavisno od kvaliteta rada, znanja i
kompetencija kljunih subjekata njihovog sprovoenja.
Centar za struno obrazovanje, u skladu sa zakonom predvienim nadlenostima,
realizuje osposobljavanje i usavravanje nastavnika i direktora strunih kola.
Osposobljavanje i usavravanje nastavnika u strunom obrazovanju izvodi se u
dva pravca:
Osposobljavanje nastavnika za unapreivanje pedagokih znanja i korie- 1.
nja savremenih metoda za prenoenje znanja.
Osposobljavanje nastavnika za unapreivanje didaktiko-metodikih zna- 2.
nja iz struno-teorijskih predmeta.
Osposobljavanje i usavravanje direktora se izvodi kroz pohaanje sedam obave-
znih modula i izradom zavrnog rada na izabranu temu. Ovu obuku je prolo 20
direktora strunih kola.
PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
Strateki cilj
Uspostavljanje kvalitetnog sistema usavravanja nastavnika radi proiriva-
nja i produbljivanja optih, strunih, pedagokih (didaktiko- metodikih)
i opteobrazovnih znanja.
Zadaci
Promovisanje znaaja stalnog strunog usavravanja na primjerima dobre
prakse.
Osposobljavanje rukovodne strukture u kolama za nove naine rada i or-
ganizacije u kolama.
Izrada stratekog plana strunog usavravanja nastavnika strunog obrazo-
vanja i obrazovanja odraslih.
Priprema novih programa - modula strunog usavravanja nastavnika.
Osposobljavanje trenera za izradu modula za osposobljavanje nastavnika.
Osposobljavanje trenera za realizaciju novih modula za osposobljavanje na-
stavnika.
Osposobljavanje instruktora praktinog obrazovanja kod poslodavaca u
smislu andragoko-pedagokih znanja i korienja savremenih metoda za
prenoenja znanja mladim i odraslima.
Izrada baze podataka o strunom usavravanju nastavnika i drugog kadra
koji radi u strunom obrazovanju i obrazovanju odraslih.
Obezbjeivanje uslova za osposobljavanje nastavnika u cilju promovisanja
u unaprijeena zvanja u skladu sa odgovarajui propisima.
Realizacija razliitih oblika strunog usavravanja za nastavnike i drugi ka-
dar, direktora i strunih saradnika koji se povremeno angauju u procesu
strunog obrazovanja i obrazovanja odraslih.
2.8. Finansiranje strunog obrazovanja
Obrazloenje
Od poetka reforme sistema obrazovanja tenja Ministarstva prosvjete i nauke
bila je da se nansiranje obrazovanja decentralizuje i dio odgovornosti za nan-
siranje prenese na nivo optina. Za to se jo uvijek nijesu stekli uslovi i uku-
pno nansiranje sistema obrazovanja i dalje se odvija sa centralnog nivoa, tako
to Ministarstvo prosvjete i nauke pokriva sve trokove u vezi sa obrazovanjem,
ukljuujui plate zaposlenih, tekue trokove, rashode za energiju, investiciono
odravanje, kapitalne izdatke i slino.
o STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
Pored ovih izdvajanja, posebna sredstava Vlada izdvaja za obrazovni sistem kroz
Kapitalni budet, u okviru kojega se znaajan iznos sredstava izdvaja za unapre-
ivanje kolske infrastrukture.
Poev od skalne 2005. godine Ministarstvo prosvjete i nauke primjenjuje pro-
gramski budet koji se sastoji od 10 programa, meu kojim je i program za
srednje obrazovanje.
U oblasti nansiranja obrazovanja potrebno je, radi postizanja nansiranja po
ueniku, vee autonomije kole, razvojne orijentacije kole, preuzimanje odgo-
vornosti na svim nivoima, pokretanje unutranje motivacije kole i poveavanje
partnerstva meu subjektima koji utiu na rad kole:
Eliminisati neekasnosti u obrazovnom sistemu i sredstva iz ostvarene
utede usmjeriti u reformu obrazovanja.
Uvesti nove metode obrauna potrebnih nansijskih sredstava za sve nivoe
obrazovanja.
Utvrditi naine za obezbjeivanje veeg uea nebudetskih sredstava u
obrazovanju i stvoriti uslove za budetsko nansiranje po ueniku.
Strateki cilj
Postizanje koncezusa na dravnom nivou i izrada modela nansiranja po ueniku
uraenog u skladu sa pozitivnim zakonskim propisima.
Zadaci
Pokretanje dijaloga izmeu obrazovnih institucija, lokalne zajednice, soci-
jalnih partnera i drave o nainu nansiranja strunog obrazovanja.
Izrada modela nansiranja po ueniku na osnovu kojeg bi se radio Budet
Ministarstva prosvjete i nauke.
Preuzimanje odgovornosti kolskog menadmenta za razvoj obrazovne in-
stitucije i podsticanje motivisanosti kola da dou do sopstvenih sredstava.
2.9. Meunarodna saradnja
Saradnja izmeu obrazovnih institucija i odgovarajuih meunarodnih partnera
uspostavljana je na svim nivoima, kako evropskom tako i po osnovu bilateralnih
sporazuma sa zemljama koje su bile zainteresovane da daju doprinos u uspostav-
ljanju kvalitetnog sistema strunog obrazovanaj u Crnoj Gori. Obim i raznovr-
snost meunarodne saradnje, koja je od izuzetnog znaaja za obrazovne institu-
cije u Crnoj Gori, su rezultat sistematine podrke te aktivnosti na nacionalnom
; PRIORITETNE OBLASTI DJELOVANJA U STRUNOM OBRAZOVANJU
nivou. Meunarodna saradnja je postala sastavni dio planova rada obrazovnih
institucija i to na sadrinskom, organizacionom, nansijskom nivou, kao i na
nivou razvoja ljudskih resursa u institucijama.
Strateki ciljevi
Podsticati na nacionalnoj ravni meunarodnu saradnju i povezivanje insti-
tucija obrazovanja sa relevantnim meunarodnim institucijama.
Obezbijediti kompetitivnost znanja koje stiu uenici u Crnoj Gori sa po-
trebama evropskog trita rada.
Uvoditi multikulturalnost kao i promociju crnogorskog znanja i kulture.
Zadaci
Koordinacija aktivnosti na nacionalnom nivou aktivnosti.
Unapreivanje saradnje i povezivanja institucija i tijela koje se bave stru-
nim obrazovanjem sa odgovarajuim institucijama i tijelima zemalja Evro-
pe.
Uporeivanje postignua uenika na meunarodnoj ravni.
Razmjena iskustava i primjera dobre prakse.
Provjera kvaliteta i verikacija postignutog nivoa obrazovanja.
Povezivanje kola, razmjena uenika i nastavnika i zajedniko uee u
meunarodnim projektima.
Uvoenje evropske dimenzije obrazovanja, osposobljavanja i zapoljavanja.
8 STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
III
SPROVOENJE STRATEGIJE RAZVOJA
STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI
Strategija razvoja strunog obrazovanja u Crnoj Gori (2010-2014) sadri struno
utemeljene ciljeve i zadatke, potrebne za unapreivanje, osavremenjavanje i po-
boljanje kvaliteta strunog obrazovanja u Crnoj Gori.
Mjere i aktivnosti, potrebne za ostvarivanje ciljeva i zadataka, odreene u okvi-
ru prioritetnih oblasti unapreivanja strunog obrazovanja u Strategiji razvoja
strunog obrazovanja, bie denisane u akcionim planovima. Pored konkretizo-
vanja aktivnosti, u akcionim planovima bie odreeni nosioci aktivnosti za svaku
od njih, rokovi za njihovu realizaciju i nain nansiranja.
Izrada Akcionog plana za sprovoenje Strategije razvoja strunog obrazovanja u
Crnoj Gori (2010-2014) treba da pone odmah nakon usvajanja Strategije od
strane Vlade Crne Gore.
, ANEKS
IV
ANEKS
Nadlenosti organa, institucija i tijela u strunom obrazovanju
Ministarstvo prosvjete i nauke obavlja poslove koji se odnose na utvrivanje dr-
avne politike u obrazovanju, postavljanje okvira obrazovnog sistema, nansira-
nje obrazovanja, sprovoenje dravne politike u obrazovanju u koordinaciji sa
drugim institucijama, osnivanje i upravljanje dravnim obrazovnim ustanovama,
pripremanje zakonske regulative u domenu obrazovanja i nauke, sprovoenje
propisa, meunarodnu saradnju u oblasti obrazovanja, podrku i koordinaciju
djelatnosti obrazovnih institucija koje su odgovorne za istraivanje, razvoj, savje-
todavni rad i druge poslove.
Inspekcijski nadzor nad radom ustanova vri nadlena prosvjetna inspekcija.
Centar za struno obrazovanje obavlja savjetodavne, istraivake i strune poslo-
ve iz oblasti strunog obrazovanja i obrazovanja odraslih: strune poslove prae-
nja, analize i razvoja obrazovnog sistema; u saradnji sa ustanovom, radi na una-
preivanju obrazovno-vaspitnog rada; priprema strune zadatke o pitanjima o
kojima odluuju nadleni savjet i Ministarstvo prosvjete i nauke; obavlja strune
poslove u pripremi: obrazovnih programa, kataloga i standarda znanja, standarda
zanimanja, normativa i standarda nastavnih sredstava i opreme; obavlja istrai-
vanja i prati eksperimente; savjetodavni rad u ustanovama u oblasti strunog
obrazovanja i obrazovanja odraslih i institucijama povezanim sa vaspitanjem i
obrazovanjem; priprema obrazovno-vaspitne i pedagoko-metodske standarde
udbenika i prirunika za strune predmete u strunom obrazovanju; priprema
profesionalne standarde za nastavno i vaspitno osoblje; organizuje struno usavr-
avanje nastavnika i obuku direktora.
Eksternu provjeru postignutog standarda znanja i vjetina uenika, odnosno po-
laznika obavlja Ispitni centar: priprema zadatke, organizuje i izvodi ispite, u skla-
du sa zakonom; osposobljava ustanove za pripremu izvoenja eksternih ispita;
savjetuje i prua usluge za eksternu provjeru znanja; istrauje i razvija eksternu
o STRATEGIJA RAZVOJA STRUNOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI (2010-2014)
provjeru znanja uenika i polaznika; vri meunarodnu uporedivost kvaliteta
obrazovnog sistema; obavlja i druge poslove, u skladu sa zakonom i aktom o
osnivanju.
Savjet za struno obrazovanje, kao struno tijelo donosi: predmetne programe i
ispitne kataloge za praktini, struni, zavrni, majstorski, diplomski ispit i druge
ispite koji se polau u oblasti strunog obrazovanja; utvruje obrazovne progra-
me za struno obrazovanje; obrazovne programe za struno obrazovanje djece i
omladine sa posebnim potrebama; predlae: opti dio obrazovnog programa za
struno obrazovanje i za struno obrazovanje djece i omladine sa posebnim po-
trebama; standarde zanimanja; kataloge standarda znanja i kompetencija i drugo.
Standarde zanimanja proglaava Ministarstvo rada i socijalnog staranja.
Ustanovom upravlja kolski odbor koji, pored ostalog, usvaja program razvoja;
usvaja godinji plan rada i izvjetaj o njegovoj realizaciji; razmatra programe i
rezultate vannastavnih aktivnosti; donosi statut, akt o unutranjoj organizaciji i
sistematizaciji radnih mjesta i druga opta akta; donosi godinji nansijski plan;
usvaja periodini i godinji raun; rjeava, kao drugostepeni organ, o pravima
zaposlenih, uenika, odnosno korisnika usluga, u skladu sa zakonom.
Javnom ustanovom iz oblasti obrazovanja rukovodi direktor, koji je i pedagoki
rukovodilac. Direktor planira, organizuje i rukovodi radom ustanove.
U ustanovi se obrazuju struni organi: nastavniko vijee, odjeljenjsko vijee,
struni aktiv nastavnika, odjeljenjski starjeina i drugi organi predvieni statu-
tom ustanove. Nadlenost i nain rada strunih organa ureuju se statutom usta-
nove.
Radi organizovanog ostvarivanja interesa roditelja, u ustanovi se obrazuje savjet
roditelja. Uenici svih odjeljenja kole obrazuju zajednicu uenika. Nadlenosti i
nain rada zajednice uenika utvruju se statutom kole.
Sve navedene nadlenosti institucija, tijela i organa date su u Optim zakonom o
vaspitanju i obrazovanju.