ANTRAX

ta je antraks? Antraks je bolest uzrokovana bakterijom koja formira spore i obino se nalazi kod divljih i domaih ivotinja (stoka, ovce, koze, kamile antilope i drugi biljojedi). Ljudi se njim mogu zaraziti ukoliko su izloeni tkivima ili produktima zaraenih ivotinja. Antraks je iroko raireno oboljenje i moe se javiti u svim regionima svijeta, ali je najei u stoarskim regionima zemalja u razvoju i to: u Junoj i Centralnoj Americi, Junoj i Istonoj Evropi, Aziji, Africi, na Karibima i Srednjem Istoku. Ljudi ga mogu dobiti na tri naina: 1. preko koe, 2. inhalacijom odnosno udisanjem ili 3. putem jela i pia. Spore antraksa mogu ivjeti u tlu godinama, a ljudi se mogu zaraziti antraksom dolazei u dodir sa produktima zaraenih ivotinja ili inhalacijom spora. Antraks se takoer moe unijeti i i konzumiranjem nedovoljno kuhanog mesa zaraenih ivotinja. Simptomi Simptomi uveliko ovise o nainu unoenja antraksa u organizam, a javljaju se uglavnom nakon sedam dana. Koni: Veina (oko 95%) infekcija antraksom se javlja kada bakterije uu u organizam preko posjekotina na koi. Slijedi infekcija koe, svrbe i otok slian ubodu ili ujedu insekata. U periodu jednog do dva dana promjene na koi se razvijaju u mjehurie (vesiculae), a zatim u bezbolan ir obino velik 1-3 cm sa karekteristinim crnim nekrotnim podrujem u sredini. Oblinje limfne lijezde otiu. Oko 20% ljudi koji nisu lijeeni od konog antraksom, umiru. Smrt je rijetka ukoliko se bolest lijei. Inhalacioni: Prvi simptom je slian prehladi. Nakon nekoliko dana simptomi napreduju i javljaju se znaajni problemi sa disanjem. Inhalacioni antraks je obino fatalan tj. brzo rezultira smru. Crijevni: Crijevni oblik karakterie akutno zapaljenje crijevnoga trakta. Poetni simptomi su munina, gubitak apetita, povraanje i temperatura, koji su praeni abdominalnim bolima (bolima u tbuhu), te povraanjem krvi. Crijevni antraks rezultira smru u 25% od 60% sluajeva.

Dijagnoza i diferencijalna dijagnoza Dijagnoza antraxa je u prolosti pravljena na osnovu klinikih nalaza otkria i podataka iz historije bolesti o kontatku sa ivotinjskim produktima. Od velike vanosti su bili i epidemioloki podaci o pojavi epidemija. U novije vrijeme se mnogo strahuje od biolokog rata i mogunosti koritenja spora antraxa u oruju sposobnom za rasturanja spora u irokom opsegu, te izazivanja plunoga antraksa. Izraeni simptom slini gripi, kod pacijenata sa proirenim mediastinumom, mogu izazvati sumnju na pluni oblik antraxa, naroito ako postoji vie od jednog sluaja. Meutim, tularemia moe proizvesti slinu akutnu mediastinalnu limfadenopatiju. Kod konoga antraksa diferencijalno dijagnostiki dolaze u obzir kone povrede i upale druge etiologije. Ovo ukljuuje stafilokoknI furunkul koji je obino bolan te eriteme koji idu uglavnom bez edema ili sistemskih manifestacija. Ujed smeeg pauka pustinjaka daje sline promjene na koio a uzrokuje bol sa poetnom nekrozom. Zavodi za javno zdravstvo, epidemiologike slube, te lokalni ili dravni laboratoriji trebaju biti obavjeteni kod postavljene sumnje na prisustvo antraxa. Laboratorijska dijagnoza Za bakterioloku dijagnostiku kod konog antraksa koristi se teni sadraj pustule maligne, kod plunog antraksa uzima se sputum ili krva, a kod crijevnog stoloca, povraeni sadraj i krv. Kod ivotinja za koje se sumnja da su uginule od antraksa, uzima se krv. Koristi se zasijevanje bolesninog materijala na hranjive podloge i razvoj kulturure. na tvrdim podlogama kolonije su u obliku meduzine glave (caput medusae). Na krvnom agaru ne ine hemolizu, po emu se razlikuju od apatogenih vrsta. U tenoj podlozi se taloi pahuljast talog, dok se na povrini stvara skrama. U laboratorijama se materijal boji direktno metilenskim plavilom i po Gramu. Gram pozitivan bacili su veih dimenzija i omotani neobojenom kapsulom. Zbog velikog broja razliitih bacila ova metoda je nepouzdana. Sa starih vrstih kultura na mikroskopskom preparatu bojenom po Cil Nilzenu, spore su uoljive po crvenoj obojenosti. Seroloko testiranje korisno je samo retrospektivno, a zahtjeva posebnu opremu.

UZROCI Bacillus anthracis je veliki, gram pozitivni, aerobni bacil koji formira spore i ije su dimenzije od 1,0 do 4,0 mm. Za razliku od ostalih saprofitnih bacila (bacillus subtilis i bacillus cereus), on je nepokretan, na agaru ne izaziva hemolizu, raste na temperaturi od 37 C i formira velike kolonije sa nepravilnim koninim izratajima (kao "meduzina glava"). In vitro, u laboratoriji raste u obliku dugih lanaca, a u domainu se pojavljuje kao jedinstven organizam ili lanac od dva ili tri bacila.

Spore koje formira mogu preivjeti u tlu i decenijama. Spore se ne formiraju u tijelu domaina, dok god je u atmosferi bogatoj kiseonikom. One klijaju kada su izloene okolini bogatoj, za njih, hranjivim materijama, kao to su tkiva ili krv ivotinja ili ovjeka. Iako je bacillus anthracis jedan od molekularno monomorfnih bakterija, bilo je mogue podijeliti poznate vrste u pet kategorija.

Patogeneza Antraks ili crni prit je prvenstveno bolest ivotinja. Uglavnom obolijevaju ovce, goveda i konji. Infekcija nastaje ulaskom spora antraksa kroz ozlijeenu kou ili sluznice. Rijee nastaje inhalacijom spora u plua. Ulazna vrata kod ivotinja su gubica i probavni (gastrointestinalni) trakt. Spore sa kontaminiranoga tla, lahko prodiru ako ih ivotinja proguta sa bodljikavom hranom. Spore klijaju u tkivu, na mjestu ulaska i iz njih nastaju vegetativni oblici bacila. Rast vegetativnih oblika organizma ogleda se u obliku lokalnoga elatinoznoga edema i kongestije. Preko limfe, tapii antraksa dolaze u krvni

sistem. Bakterije se slobodno razmnoavaju u krvi i tkivima, neposredno prije ili nakon uginua ivotinje. U krvi ivotinja uginulih od antrxa naen je letalni faktor koji se specifino neutralizira antraksnim antiserumom. Iz eksudata - iscjedka, koji se stvara kod antraksa, izolovani su jo i protektivni antigen-protein, te faktor edema. U eksperimentu kod rhesus majmuna, inhalacija spora (prenika 1 do 2 mm ) rezultira njihovim smjetajem u alveolarnom prostoru. Spore se transportuju pomou limfe do mediastinalnih lymphonoda - limfnih vorova, gdje one klijaju 60 dana kasnije. Ova posmatranja su osnova za preporuku da se antibiotska profilaksa nakon inhalacione izloenosti, tj. udisanja spora antraksa, treba davati tokom 60 dana. To se slae sa injenicom sa podacima dobivenim nakon sluajnog otputanja antraks spora u vojnom biolokom istraivivanju u Sverdlovsku u Rusiji, gdje su se svi sluajevi bolesti javljali unutar est sedmica od oslobaanja spora. Srednja smrtna inhalaciona doza za ljude, prema podacima prikupljenim na primatima procjenjuje se na oko od 2500 do 55000 spora.

Epidemiologija (realnosti i predrasude) Bacillus anthracis je iroko rasprostranjena bakterija na cijeloj planeti. ivei u zemlji u obliku izrazito otpornih spora, uzrokuje infekciju kod ljudi (stoari i osobe koje su u kontaktu sa zaraenim ivotinjama), te kod ivotinja koje obitavaju na zaraenoj zemlji ili su u dodiru sa zaraenom hranom. Kod nas se crni prit ili bedrenica javlja u stoarskim krajevima, a zabiljeen je u predjelima gdje obani sa ovcama, prolaze u potrazi za hranom u rano proljee. Isto tako je zabiljeen i u koarskoj industriji. Mimo prirodnih uvjeta, ljudi se mogu inficirati antraxom (obino koni oblik), pri kontaktu sa zaraenim ivotinjama ili produktima zaraenih ivotinja, kao to su koa, vuna, dlaka i slonova kost ili kljova. Crijevni, odnosno gastrointestinalni antrax je rijedak. Ulazna vrata za infekciju je probavni sistem, a nastaje zbog nedovoljno kuhanog zaraenog mesa. Sluajevi inhalacionog antraxa (poznatog kao bolest "vunenih vrsta") su spojeni sa prisustvom velike koliine dlake i vune u nezatvorenim fabrikim prostorima gdje zrano-zemljane spore antraxa mogu biti inhalirane. Izmeu 1979 i 1985 zbog ratnih dejstava i prekida veterinarskog nadzora u Zimbabveu, desila se najvee pojava antraxa, kada je bilo oko 10.000 sluajeva, uglavnom kone infekcije. Epidemija kod ljudi bila je direktno povezana sa osnovnom epidemijom kod stoke. Iz ove eksplozivne pojave antraxa naueno je nekoliko vrlo vanih lekcija. Prvo: vrlo bitno je vakcinisati stoku u endeminim podrujima i regulisati

kontrolu pojave antraxa kod ljudi. Drugo: direktan kontakt sa zaraenom stokom i njenim mesom ima glavnu ulogu pri dobijanju infekcije, a ujed moe imati veoma malu ulogu. Tree: opasnost od infekcije kontaktom i preko drugih hospitaliziranih pacijenata ili bolnikih predmeta je mala. I, konano, komplikacije kao to su sepsa (pojava mikroorganizama u krvi) ili meningitis (upala modanica) i smrt mogu biti sprijeene tretmanom pencilinom. Procjenjuje se da se oko 20000 do 100000 sluajeva antraxa godinje javlja irom svijeta, a u SAD-u je godinja pojava je bila samo oko 127 sluajeva u ranom periodu 20 stoljea, dok danas iznosi manje od jednog sluaja godinje. U zadnje vrijeme u SAD je bilo 12 sluajeva antraxa, od toga je 6 zaraeno inhalacijom. Isto toliko je bilo konih oblika, mada je, u sredite panje smjeteno sadanje razmiljanje o antraxu kao oruju u bioterorizmu. Smatramo da je ta mogunost prenapuhana i da slui kao metoda izazivanja straha u sopstvenim redovima kako bi se isto iskoristilo kao propaganda protiv neprijatelja kojega treba samo imenovati i napasti. Treba uzeti u razmatranje mogunost da je antrax upotrijebljen kao bioloko oruje 1979, kada je najmanje 66 ljudi u Sverdlovsku (Rusija) umrlo u najveoj poznatoj epidemiji inhalacijskog antraxa. Ova epidemija je praena sluajnim oslobaanjem spora antraxa u atmosferu. Nakon Zalivskog rata, Irak je etiketiran kao zemlja koja je pristupila "proizvodnji oruja antraxa u projektilima". U svjetlu najnovijih dogaaja treba pomenuti da je tako to zaista malo vjerovatno. Za takvu proizvodnju je neophodna visoko sofisticirana oprema i laboratorije kakve postoje samo u visoko razvijenim zamljama. Irak je zemlja sa bruto nacionalnim produktom jedva iznad 500 dolara po stanovniku. Spada u red izrazito zaduenih zemalja. Nametnute mu sankcije, dovele su do izgladnjivanja populacije, osobito najmlaih. Zbog toga je i lan Tijela UN-a za praenje sankcija u Iraku, porijeklom Njemac, podnio ostavku na svoju funkciju. Njegovo obrazloenje i komentar ostavke nije nailo na medijsku panju. On tu istie da je nametnuto siromatvo ovoj zemlji, osobito njenim najmlaim iteljima, dakle djeci donijelo posebna stradanja.