SINH THI MT BI 2: CC NH LUT V QUAN H GIA SINH VT V MI TRNG, NH HNG CA NHIT V NC, M LN SINH VT.

2.1. Cc nh lut
nh lut ti thiu ca Liebig 1840: Cht c hm lng ti thiu iu khin nng sut, xc nh sn lng v tnh n nh ca ma mng theo thi gian. - nh lut da trn c s thy nng sut ht ca cy trng b gii hn khng phi bi cc cht dinh dng m cc sinh vt c nhu cu ln nh nc, CO2 m bi cc cht c nhu cu nh nh Boron. 1.

 Khi ng dng cn hiu 2 nguyn tc: - Nguyn tc hn ch: ch ng dng khi dng nng lng vt cht i vo cn bng vi dng ra. - Nguyn tc b sung: Sinh vt c th thay th mt phn yu t ti thiu bng cc yu t khc c tnh cht tng ng. V d: khi mi trng thiu Ca, nhuyn th c th s dng Stronti thay th. 2. nh lut chng chu ca Shelford 1913: Nng sut ca sinh vt khng ch lin h vi sc chu dng ti thiu m cn lin h vi sc chu ng ti a vi mt liu lng qu mc ca mt nhn t no bn ngoi.

 Sinh vt b gii hn khi thiu thn yu t no to ra ti thiu sinh thi, cn d tha to ra ti a sinh thi. Khong gia ca ti thiu v ti a l gii hn chng chu.

Cc vn b sung cho nh lut:

- Cc sinh vt c th c phm vi chng chu rng vi yu t ny nhng hp vi yu t khc. - Cc sinh vt c phm vi chng chu rng vi tt c cc yu t thng phn b rng nht. - Nu c mt yu t sinh thi khng ti u cho loi th phm vi chng chu vi cc yu t khc b thu hp. - Trong t nhin sinh vt thng xuyn lm vo tnh trng cc iu kin khng tng ng vi gi tr ti u. - Thi k sinh sn nhiu yu t mi trng vn bnh thng cng tr thnh yu t gii hn.

2.2.S tng tc gia nhit v c th sinh vt 1. Ngun gc v phn b nhit trn tri t:
a. Nhit trn b mt tri t nhn c ch yu t mt tri, ch mt phn rt nh t lng t v phng x. Khong dao ng nhit trn b mt hnh tinh trn 1000 0C, s sng ch tn ti trong gii hn t -2000C n +200 0C. Hu ht cc sinh vt ch c th sng c nhit t 0-50 0C.

b. S phn b nhit trn b mt tri t khng u, ph thuc vo v a l, cao, thi gian ngy m, ma hay c tnh ca b mt hp thu. vng xch o v nhit i nhit thng cao, cc vng cc nhit thng thp. Nhit trong mi trng nc thng n nh hn so vi trn cn. cc vng hoang mc, s dao ng nhit ngy m rt ln. Ngoi ra, tng i lu nhit cng gim dn theo cao. De Candolle da vo nhit trung bnh chia tri t thnh 4 i thc vt: - Vng nhit i: t o: 12 22 0C - Vng cn nhit i: t0: trung bnh 12 0C - Vng n i: t0: trung bnh 00 - 12 0C - Vng hn i: t0: trung bnh di 00C

2. Quan h gia sinh vt vi nhit mi trng: khi xem xt vn ny c 2 cch chia: a. Sinh vt ng nhit v sinh vt bin nhit. - Sinh vt ng nhit duy tr thn nhit hu nh khng thay i: chim, th. (tuy nhin chim, th bin thng gim thn nhit khi ng ng). - Sinh vt bin nhit c thn nhit thay i. b. ng vt ni nhit v ng vt ngoi nhit - ng vt ni nhit sn sinh nhit bn trong c th iu chnh thn nhit. - ng vt ngoi nhit th thn nhit ph thuc nhit mi trng.

NI NHIT: MA MT V I I

NG NHIT

3. Trao i nhit ca ng vt ngoi nhit: a ng vt ngoi nhit trao i nhit nhng ch mc rt gii hn. Cc c ch phn ng n thun nh: - Nhiu loi b st tm bng ti khi nhit cao. - Cc t th tm nng ca chu chu nng thn nhit. b Nhit ca ng vt ngoi nhit vn thay i ln theo nhit mi trng do: - Kh nng iu ha ca nhiu ng vt ny rt gii hn. - Mun si m phi c ni m n si. - Phi tr gi cho iu ha thn nhit

NG VT NGAI NHIT

BIN NHIT

4. Nhit v c ch trao i cht sinh vt:

C ba khong nhit cn quan tm l thp nguy him, cao nguy him, v khong gia. a Nhit cao c th lm mt hot tnh enzym do lm ngng trao i cht. b nhit cao, cy h hp nhanh hn quang hp tiu th cht nhanh hn sn xut cht i. c Nhit cao mt nc nhanh nn gy cht cho sinh vt.

5. Nhit mi trng v sinh trng, pht trin ca sinh vt.

a nh hng quan trng nht ca nhit l ln tc sinh trng v pht trin b ng vt ngoi nhit khng i hi thi gian chnh xc pht trin m thi gian pht trin ph thuc vo tng tch n (tng nhit pht trin hu dng). c Nhit hu dng = x (nhit mi trng) k (nhit ngng: bt u pht trin). - Nu Y l thi gian ca mt th h th tch s Y.(x-k) l mt hng s. V d: t pht trin ca trng chu chu mt 17,5 ngy 200C (4 trn ngng), nhng ch mt 5 ngy 300C (14 trn ngng)17,5x4=5x14=70 (70 ngy hu hiu).

6. Gii hn nhit ca thc vt

a Gii hn trn v di ca mi sinh vt iu thay i do s thch nghi. b Gii hn ti a nguy kch hn gii hn ti thiu. c S chng chu ca sinh vt nc hp hn sinh vt cn. d a s sinh vt c gii hn di cho sinh trng t 1-15 C v gii hn trn l 30-40 C. e S chng nng ca thc vt ph thuc vo nguyn sinh cht, nguyn sinh cht cng n hi chng nng cng tt.. f Hot ng h hp ca thc vt c bin nhit rng. h Trong khong t 0-300C, khi nhit tng dn th sinh trng ca sinh vt cng tng dn ln. Khi nhit tng cao (khong 50 0C) th protid v lipid b ph hy, lm mt tnh bn thm ca t bo v cy s cht. Cy quang hp tt nht vi 20-300C, 00C cy ngng quang hp do ht dip lc b bin dng v cy khng cn kh nng h hp.

2.3 nh hng ca nc v m ln sinh vt 1. Vai tr ca nc v m i vi sinh vt

a Tm quan trng ca nc: - S sng tn ti c nh c nc. Nc chim n 50-70% khi lng c th sinh vt, thm ch sa, lng nc chim n 99% trng lng c th, ng vt lng nc chim t 65 70 % trng lng c th. Nc l mi trng sng ca thy sinh vt, mi trng cho cc phn ng sinh ha din ra trong t bo ca cc c th sng. Phn lai m: m ca khng kh bao hm 2 khi nim: m tng i v m tuyt i. m tuyt i l khi lng hi nc bo ha trong mt n v khng kh. m tng i l t s gia lng hi nc thc t cha trong khng kh v lng hi nc c th bo ha trong cng iu kin nhit v p sut.

2. nh hng ca nc v m trong mi trng cn ln sinh vt.

a Cc phn ng ha sinh thc hin trong mi trng nc trong cc c quan ca sinh vt. b Cc sinh vt trn cn sng trong bu khng kh c m thp hn c th ca chng do chng b mt nc do bay hi hoc bi tit. Lng nc c b p bng lng nc ly vo t qu trnh tra i cht, thc n, nc ung. c m mi trng cng cao th s chnh lch m gia c th v mi trng t, sinh vt t phi b lng nc b mt. d Cc sinh vt khc nhau v kh nng gim hay b lng nc mt i chng gp thun li m khc nhau.

VAI TR CA NC

MI TRNG SNG CA THY SINH VT

NC

NC

e Thc vt trn cn khc ng vt trn cn l - cc c quan l ra ngoi khng kh ca chng b mt nc ging nh ng vt nhng r ca chng di t ht nc trc tip. - i vi thc vt, nc khng ch l iu kin m cn l nhu cu, v n kt hp vi CO2 to thnh cht dinh dng ch yu. f m tng i l yu t quyt nh tc mt nc do bay hi. h nh hng ca m tng i khng tch ri nhit .

3. S tc ng ca nc v m n thc vt v kh nng thch nghi ca chng. a S tc ng:

- Vn chuyn nc ca thc vt: thc vt ly nc t t thng qua h thng r, nhng 97-99% lng nc thot khi thc vt thng qua b mt l. - Nc thot khi cy to nn dng nc lin tc mang mui, cht dinh dng t mi trng ngoi ln l thc vt tng hp cc cht hu c trong qu trnh quang hp. - Phn ln nng lng bin thnh dng nhit m bo cho s thot hi nc mt cch n nh. Do vy, s tng trng ca thc vt t l thun vi s thot hi nc. Ngoi vic to dng dinh dng i t mi trng qua thn ln l, s thot hi nc cn lm mt l, trnh s hy hoi cc enzym

b Kh nng thch nghi: thch ngh vi m trong mi trng sng, thc vt bin i thnh cc nhm sau
* Phn loi thc vt da vo yu cu v nc:

Da vo nhu cu nc, ta phn thc vt thnh cc lai sau: - Thc vt thy sinh: sng han tan da vo nc: rong, sen sng.

- Thc vt a m: sng vng c nc nhng khng ngp han tan: la nc

- Thc vt a m trung bnh: sng

vng m t: cc lai rau

- Thc vt chu hn: Sng cc vng kh hn, c cc c tnh: + Tch nc trong thn cy, l cy, r cy hoc c (m xng rng, l mng nc lai cy ny c nhiu vng kh hn nh Ninh Thun, Bnh Thun). + Chng s thot hi nc: c th chng s thot hi nc thng qua s thu hp ca l cy, l bin thnh kim hay gai, rng l trong ma kh, hnh thnh cc biu m sp khng thm nc hoc chuyn sang trng thi gn nh khng cn nc vo ma kh + Tng kh nng tm ngun nc: r di chui su, hoc r tri rng trn st mt t ht sng m, hoc hnh thnh cc r ph trn cy nhm tng kh nng hp th nc.

Hnh 2-6 Thc vt chu hn

4. Tc ng ca nc v m n ng vt: m nh hng rt mnh n cc qu trnh sinh l ca ng vt nh kh nng sinh trng, sinh sn, tui th nht l cc ng vt trao i nhit ngoi. Chng hn nh, kh nng thch nghi ca ng vt i vi iu kin kh hn kh a dng nh c th c v bc khng thm nc, nhiu loi (gm nhm, sn dng) hoang mc c cc tuyn m hi rt pht trin, hoc l c nhu cu nc thp, ly nc t thc n, thi phn kh, bi tit t nc tiu, mt s (nh lc ) s dng c nc ni bo

NG VT CHU SA MC