YAPI MALZEMES DERS NOTLARI

Yap malzemelerinin fiziksel, mekanik ve kimyasal zelliklerini, retim ekillerini, kullanm srasndaki davranlarn, amaca uygun malzeme seimini ve gelitirilmesini aratran ve reten bilim alanna Yap Malzemesi bilim dal ad verilir. Bir yapnn mr yalnzca projesinin iyi olmasna ve isiliine bal deildir. En nemli faktr yapda kullanlacak olan malzemelerin iyi seilmesi, denetlenmesi, iyi isilikle yerine konmas ve bakmdr. Malzemenin az veya ok bakm gerektirmesi zellikle yapnn mr boyunca iletme giderlerini nemli lde etkiler. rnein, ucuz bir malzeme, belirli bir sre sonra srekli bakm veya yenileme gerektirebileceinden, ilk fiyat daha fazla olan bir malzemeye kyasla ekonomik olmayabilir. Malzeme biliminin genel ama, malzemelerin iyapsn tantmak, iyaplar ile zellikler arasnda bantlar aratrmak, bu ekilde gelitirilen temel ilkeler ve kavramlar nda uygulamada kullanlan malzeme trlerini snflara ayrarak zelliklerini incelemektir. Genelde bir yapnn inaat bedelinin yaklak % 65-75'ini malzeme giderleri oluturur. Bu oran malzeme biliminin nemini ortaya koyar. Yap malzemesi bugn iin srekli yeni rnlerin ortaya kt, ok hzl gelien bir bilim daldr. Bir malzemenin retim ve uygulama koullarnn ada, salkl ve ekonomik olabilmesi iin baz kural ve yntemler standardizasyon ve kalite kontrol yntemleri basl altnda toplanmtr.

Genel anlamda standardizasyon ve kalite kontrol yntemleri, malzeme seimi ve kullanm, planlama gc, kalite gvenlii ve ekonomi asndan byk olanaklar yaratmaktadr. Ayrca, standardizasyon ve kalite kontrol yntemleri malzemenin kalitesi konusunda kuramsal ve matematiksel kavramlar getirmektedir.

Malzemelerden beklenilen en nemli zellikler: Gerilmelere kars gstermi olduu dayanm, Andrc etkilere kars gstermi olduu Dayankllk, Yksek scaklk dayanm, Hafiflik, Elektrik ve s iletkenlii, retilebilme ve ekillendirilebilme zellii, vs.

MALZEMELERN GRUPLANDIRILMASI
A) KULLANI YER VE AMACINA GRE GRUPLANDIRMA 1-Tayc Malzemeler: Bu gruba giren yap malzemeleri, yapy ayakta, yapy ayakta tutan, ykleri karlayan, yapnn iskeletini oluturan beton, elik, betonarme, ahap gibi mekanik zellikleri yksek olan malzemelerdir.

2-Detay Malzemeleri: Bu malzemeler yapda belirli ilevleri olan ve dekoratif amalarla kullanlan cilal ta, boya gibi malzemelerdir. 3-Koruyucu Malzemeler: Yapy olumsuz d etkilerden koruyan, cam pamuu, perlit, bitml malzemeler gibi s, ses ve su yaltm malzemeleri bu gruba girerler. Baz malzemeler ise bu gruplamann her ikisine de girebilir. rnein boya hem detay hem de koruyucu malzemedir.

B) EKL DEMNE GRE GRUPLANDIRMA 1-Elastik Malzemeler: Yk etkisi altnda ekil deitirip yk kalknca yeniden ilk ekline dnen malzemelere elastik malzemeler denir. Elastik davran en iyi simgeleyen eleman yaydr. Lastik ve kauuk elastik malzemelere rnek olarak verilebilir

2-Plastik Malzemeler: Yk etkisi altnda ekil deitirip yk kalknca yeniden ilk ekline dnmeyen, kalc ekil deiimi brakan malzemelere plastik malzemeler denir. Bu davrana en iyi rnek kildir. 3-Elasto-Plastik Malzemeler: Bu tip malzemeler ykn mertebesine bal olarak hem elastik, hem de plastik davran gsterirler. elik gibi birok yap malzemesi bu tip davran gsterirler.

C) BNYE BAKIMINDAN GRUPLANDIRMA 1-Fiziksel Yap: Fiziksel zellikleri asndan malzemeler homojen, heterojen, izotrop ve anizotrop malzemeler seklinde gruplandrlabilir.

Element

Bileik

Homojen karm Heterojen karm

2-Kimyasal Yap: Kimyasal adan ise malzemeler metalik (kristal), amorf, bileik, kolloidal ve seramik yap seklinde snflandrlabilir.

Malzeme Trleri
Malzeme esitleri; Metaller ve Alamlar, Polimerler, Seramikler, Kompozitler, Yar iletkenler,

Olarak snflandrlabilir.

1-) Metaller ve alamlar; elik, alminyum, magnezyum, inko, dkme demir, titanyum, bakr gibi malzemelerdir. Metallerin karakteristik zellikleri, Element olarak veya bunlarn alamlarnn kristalik yapya sahip olmalar, sy ve elektrii iyi iletmeleri, dier malzemelere gre izafi olarak daha salam ve daha tok olmalar, snek ve plastik ekillenebilir olmalar ve darbelere dayankl olmalar seklinde saylabilir. 2-) Polimerler; Kauuk, plastik ve yaptrclar iine alan malzeme grubudur. Bu malzemeler polimerizasyon yntemiyle organik molekllerden meydana getirilir. Polimerler merlerin eklenmesiyle meydana getirilir. Mesela, etilen (-C2H4-) bir monomer dir. Polietilen ise merlerin (-C2H4-) oluturduu (-C2H4-) n zinciridir. n burada 100 ile 1000 arasnda deien bir saydr Pek ok polimerin temel elementi hidrojen ve karbondur. Dier elementler ise akriliklerde olduu gibi oksijen, naylonda olduu gibi azot, fluoroplastiklerde olduu gibi flor ve silisyumdur. Polimerlerin elektrik ve s iletkenlikleri azdr ve yksek scaklklarda bulunmalar uygun deildir. Uzun molekl zincirine sahip termoplastikler snektir ve bunlara ekil verilebilir. Termoset polimerlerin ise dayankllklar daha iyi olmakla beraber krlgandrlar. Polimerler elektronik cihazlarda yaygn olarak kullanlmaktadrlar. Plastikler metallere gre hafif ve ucuz olmalarndan dolay tasarmclar iin cazip malzemelerdir. 3-) Seramikler; Tula, cam, yksek scakla dayankl refrakterler ve andrc (zmpara taslar) gibi malzemelerdir. Alminyum metaldir, fakat oksijenle yapm olduu Al2O3 bileii bir seramiktir. Al2O3 in alminyuma gre yksek scaklk gibi deiik evre Sartlarnda stabil bir kimyasal yapya ve yksek bir ergime scaklna (2020C) sahip olmas gibi iki stnl vardr (alminyumun ergime scakl 660C dir). Al2O3 bu zelliklerinden dolay yksek scakla dayankl refrakter malzeme olarak kullanlr. Seramikler, metaller gibi kristalik yapya sahip olabilirler; fakat kristalik yapya sahip olmayan pek ok seramik de vardr. Kristalik yapya sahip olmayan seramiklere genellikle cam denilmektedir. Mesela, pencere cam %72 SiO2 ve geri kalan Na2O ve CaO dir.

Seramiklerin elektrik ve s iletkenlikleri azdr; bundan dolay elektrik izolatrleri seramiklerden yaplr. Seramikler dayanm yksek, sert ve krlgan malzemedirler, yksek Scaklk ve korozyonlu ortamlara dayankllklar mkemmeldir. Yeni gelimeler sayesinde, seramikler jet motoru kanatlar gibi yksek scaklkta alan paralarn imalinde kullanlabilmektedirler. 4-) Kompozit malzemeler; ki veya daha fazla malzemeden meydana gelmilerdir. Beton, imento ile kumun karm ile meydana gelen kompozit bir malzemedir. Polyester ile camyn beraber kullanlarak kompozit bir malzeme yaplabilir. Kompozit malzemeler, hafif, dayankl, snek ve yksek scakla dayankllk gibi zelliklere sahip olarak retilebilirler. Karbon fiber takviyeli polimerler gibi kompozit malzemeler uzay aralar ve uak sanayinde yaygn olarak kullanlmaktadrlar. Aa, tabiatta bulunan kompozit malzemelere iyi bir rnektir. 5-) Yar letkenler; Yar iletken malzemeler ne iyi bir iletken, ne de tam bir yaltkandr. Elektronikte kullanlan ok nemli malzemelerdir; ipler, ilemciler, transistorler gibi elemanlarn retiminde kullanlr. Silisyum ve germanyum en yaygn kullanlan yar iletkenlerdir Atomsal balar bakmndan yaplan snflandrmada bu malzemeler yukardaki drt gruba da girmez. Yariletkenlerde kimyasal bileimin hassas kontrol ile elektronik zellikler kontrol edilebilir. Bu malzemeler ve gelitirilen yeni teknolojiler sayesinde ok kk boyutlarda elektronik devreler elde etmek mmkn olur.

MALZEMENN YAPISI Cisimlerin ykler altndaki davrann saptayabilmek ok nemlidir. Yapnn tasarm, boyutlandrma ve kesin hesaplar asndan malzemenin "mekanik zelliklerini" bilmek gereklidir. Malzemenin mekanik zellikleri cismin iyapsna bal olduundan nce bunun incelenmesi gerekir. Ayrca, metallerin korozyonu gibi malzeme asndan nemli olaylar atom yapsna dayanmadan aklamak olanakszdr. Bu nedenle bu blmde, bir yap hatrlanmas gereken kimya bilgilerini zetlemekte yarar vardr. Atom Yaps Atomlar, evrelerinde negatif ykl elektronlarn devinimler yapt pozitif ykl proton ve yksz ntronlardan oluur. Ntronu olmayan atom, yalnz hidrojen atomudur. Bir atom ekirdeinde, elektron says kadar proton vardr. Atomun zellii ba kuvvetlerinin meydana gelmesine yol aan elektron saysdr. Atom numaras da elektron saysna eittir. rnein atom numaras 29 olan (Cu) bakrn 29 elektronu vardr. Buna gre bakr atomunun ekirdeinde 29 proton ve 34 ntron vardr ve bakrn ktle arl 63 tr. Elektronlar, ekirdek ktlesi yannda ok kktr (1/1850 orannda) ve bu deer ktle hesabnda gz nne alnmaz. Atomlarn ktlesini belirtmek iin atomsal ktle birimi kullanlr. Atomsal ktle birimi ok kk olduundan onun yerine bal atomsal ktle kullanlr ve birimi gr dr. Bir gr. Bal atomsal ktle 6,021023 (Avagadro says ) kadar atomsal ktle vardr. Atom numaras: Atomdaki protonlarn(elektron says=proton says) toplam says Ktle numaras: Atomdaki proton ve ntronlarn toplam says Denge durumundaki bir atomda elektronlarn (-) says protonlarn (+) saysna esittir. Bir atom gramda; rnein 55,85 gram demirde 6,021023 (Avagadro says ) kadar atom vardr. rnek: Atom numaras 92 olan uranyum atomunun 146 ntronu varsa ktle arl katr? Atom numaras=elektron says=proton says Ktle numaras= proton says + ntron says = 92 + 146 = 238

zotop: Ayn atomun protonlar sabit kalmakla beraber ntronlar deiik olabilir ki bunlara izotop denilir. rnein; 26 Atom numarasna sahip demirin izotoplar: 54Fe (26 p, 28 n) 55Fe (26 p, 29 n) 56Fe (26 p, 30 n) 57Fe (26 p, 31 n) 58Fe (26 p, 32 n) Elementlerin kimyasal zelliklerini o elementin elektron ve proton says belirler. Bir elementin tm izotoplarnda kimyasal zellikleri ayndr. zotoplarda yalnzca fark ntron saysdr. zotoplarda baz fiziksel zellikler birbirinden farkl olabilir. rnein baz izotoplar radyoaktif olmalarna karn dierleri deildir.

ATOMLAR ARASI BALAR

1. yonik Ba 2. Kovalent Ba 3. Metalik Ba 4. Van Der Waals Ba Atomlarn son yrngelerinde en ok sekiz elektron bulunabilir (tek yrngeli atomlarda iki elektron).

yonik ba metaller ile ametaller arasnda oluur.

1-YONK BA Zt ykl iyonlar birbirlerini ekerek iyonik ba olutururlar.Son yrngedeki eksiklikler elektron alverii ile sekize tamamlanr.

yonik ba metaller ile ametaller arasnda oluur.

2-KOVALENT BA Elektronlar ekirdek etrafnda dndkleri gibi kendi eksenleri etrafnda da dnerler. Bu dnme hareketi neticesinde elektromanyetik kuvvetler oluur.

Ametaller ile Ametaller arasnda olur. Valans elektronlarnn ortak kullanm sz konusudur. Paylalan elektron ile pozitif ekirdek arasnda ekim kuvveti oluur. Bu ba genellikle gazlarda meydana gelir (H2, NH3, O2, CH4 ).