Mas Recursos 1 Zubia

L
E
H
E
N

H
E
Z
K
U
N
T
Z
A
I
r
a
k
a
s
l
e
a
r
e
n
t
z
a
k
o

b
a
l
i
a
b
i
d
e
a
k
Baliabide gehiago 1
Hezkuntza emozionalerako programa

Literatura-baliabideak
Adimena
garatzeko ftxak
Zenbakiak aukeran

Familiekiko harremanak
Jakintzaren Bideak proiektua
313905 _ 0001-0003.indd 1 16/11/11 15:13
2011 by Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L.
Legizamon poligonoa
Gipuzkoa kalea, 31
48450 Etxebarri (Bizkaia)
Inprimatzailea:

EK: 313905
Lege-gordailua:
Lan hau edozein modutan erreproduzitzeko, banatzeko, jendaurrean erakusteko
edo aldatzeko, nahitaezkoa da beraren jabeen baimena izatea, legeak aurreiku-
sitako kasuetan izan ezik. Lan honen zatiren bat fotokopiatu edo eskanerretik
pasatu nahi izanez gero, jo CEDROra (Centro Espaol de Derechos Reprogrficos
/ Erreprografia Eskubideetarako Espainiako Zentroa, www.cedro.org).
Lehen Hezkuntzako 1. mailarako Baliabide gehiago 1 materiala
Zubia Editoriala, S. L.ren eta Santillana Educacin, S. L.ren Hezkuntza
Argitalpenetarako Sailean Joseba Santxo Uriarteren eta Enric Joan Redalen
zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.
Arte-zuzendaritza: Jos Crespo Gonzlez
Proiektu grafikoa: Pep Carri
Proiektu-burua: Rosa Marn Gonzlez
Irudien koordinazioa: Carlos Aguilera Sevillano
Proiektuaren garapenerako arduraduna: Javier Tejeda de la Calle
Garapen grafikoa: Jos Luis Garca Bermejo, Ral de Andrs Gonzlez,
Rosa Barriga Gaitn eta Jorge Gmez Tobar
Zuzendaritza teknikoa: ngel Garca Encinar
Koordinazio teknikoa: Miren Pellejero Etxezarreta, Jess Muela Ramiro, Jos Luis Verdasco Romero
eta Raquel Carrasco Ortiz
Hizkuntza-egokitzapena: Ramn Olasagasti Aiestaran
Edizioa: Ainhoa Basterretxea Llona
ZUZENDARITZA ETA EDIZIO-KOORDINAZIOA
LEHEN HEZKUNTZAKO 1. ZIKLOA
Joseba Santxo Uriarte
Maite Lpez-Sez Rodrguez-Piero
313905 _ 0001-0003.indd 2 21/11/11 16:16
Hezkuntza emozionalerako programa ..................... 5
Literatura-baliabideak ............................................. 53
Adimena garatzeko fitxak ....................................... 73
Zenbakiak aukeran ................................................. 113
Familiekiko harremanak ........................................ 145
Baliabide gehiago 1
Aurkibide orokorra
313905 _ 0001-0003.indd 3 16/11/11 15:13
313905 _ 0004-0039.indd 4 16/11/11 12:16
55
Hezkuntza
emozionalerako
programa
313905 _ 0004-0039.indd 5 16/11/11 12:16
Egilea: Antonio Valls Arndiga
Edizioa: Ainhoa Basterretxea Llona eta Sagrario Luna Rodrguez
Konposaketa eta muntaketa: Miren Pellejero Etxezarreta, Raquel Carrasco Ortiz eta Paloma Espejo Roig
Zuzenketa: Ana M. Daz Villa eta Vicente Camacho Daz
Proiektuaren zuzendaritza: Joseba Santxo Uriarte
313905 _ 0004-0039.indd 6 16/11/11 12:16
1. Sarrera .......................................................................................... 9
2. Adimen emozionala eta gaitasun emozionalak ................. 10
2. 1. Ikaskuntza emozionala ....................................................... 13
3. Lehen Hezkuntzako lehen ziklorako helburuak .................. 14
3. 1. Zikloko helburu orokorrak ................................................... 14
3. 2. Lehen mailarako helburuak ................................................ 15
3. 3. Bigarren mailarako helburuak ........................................... 15
4. Gaitasun emozionalak lantzeko jarduerak eta
orientabide didaktikoak ........................................................... 16
4. 1. Emozioak hautematea ........................................................ 16
4. 2. Besteen emozioak hautematea
eta ulertzea (enpatia) .......................................................... 19
4. 3. Emozioak adieraztea ........................................................... 22
4. 4. Emozioak ulertzea ............................................................... 24
4. 5. Emozioak neurtzea .............................................................. 26
5. Ikaskideen arteko gatazkak ebaztea ....................................... 32
5. 1. Ikasgelako gatazkei aurre egiteko jarraibideak ............... 32
5. 2. Gatazkak ebazteko prozeduraren faseak ........................ 33
6. Iradokizun metodologikoak ..................................................... 35
6. 1. Ipuinak eta irakurgaiak ........................................................ 36
7. Lexiko emozionala .................................................................... 36
8. Ebaluazio-irizpideak .................................................................. 37
9. Bibliografia .................................................................................. 39
10. Webguneak ................................................................................. 39
Fotokopiatzeko lan-fitxak ............................................................... 41
Hezkuntza emozionalerako
programa
Aurkibidea
313905 _ 0004-0039.indd 7 16/11/11 12:16
313905 _ 0004-0039.indd 8 16/11/11 12:16
9
1. Sarrera
Azken hamarkadetan izaera kognitiboko ikaskuntza-edukiak nagusi izan dira eskola-curriculumean.
Hala ere, esparru emozionala maiz utzi izan da alde batera eta, gai klasikoak ez bezala hala nola,
Hizkuntza, Matematika edo Ingurunearen ezaguera, ez da araututako irakaskuntza-/ikaskuntza-
prozesuaren baitan landu.
Eskolak sistematikoki ahaztu izan ditu hainbat ikaskuntza-eduki bere hezkuntza-etapen curriculum ak
garatzean, hala nola emozioak heztea eta kudeatzea, bizitzako egoera zailei aurre egiten ikastea,
pertsonen arteko gatazkak modu egokian ebaztea, gaitasun sozialak garatzea eta zoriontsuago izaten
ikastea. Hala ere, azken urteetan eskoletako errealitateari aurre egiteko beharra piztu da. Hauek dira,
besteak beste, eskoletan nabarmendu diren arazo nagusiak: gure ikasleek ez dakite beren emozioak
kontrolatzen, eta horren ondorioz, gatazkek eta agresibitateak gora egin dute; erabiltzen duten hizkerak
ez du komunikazio emozional eraginkorraren zantzurik; ez dute enpatiarik; eta ez dituzte onartzen
eguneroko bizitzako frustrazioak. Hainbat faktorek eragin dituzte arazo horiek eta, gainera, horietako
askok eskolarekin zerikusirik ez dutenez, irakasleek ezin izaten dute faktore horietan esku hartu (hauek
dira, besteak beste, eskolaz kanpoko faktore horiek: muturreko pobrezia, jarrera antisozialak edo droga-
kontsumoari lotutako arazoak dituzten familiak, tratu txarrak eta abusu fisikoak, eta ingurune sozial
deprimituak) (Extremera eta Fernndez Berrocal, 2001).
Egoera horren aurrean, ikasleen adimen emozionala garatzea gaur egun hezkuntza-zentroetan bizi
diren gatazkei aurrea hartzeko modua izan daiteke (Mayer eta Cobb, 2000). Eskolek ikasleei erakutsi
behar diete emozionalki adimentsuagoak izaten eta, horretarako, oinarrizko gaitasun eta jarraibide
emozionalak eskaini behar dizkiete; hartara, ikasleek lehen aipatutako faktore horietatik babestu ahal
izango baitute edo, gutxienez, haien ondorioak arindu ahal izango baitituzte.
2011 Zubia Editoriala S. L. / Santillana Educacin, S. L.
313905 _ 0004-0039.indd 9 16/11/11 12:16
10
Baina, posible al da ikasleei esparru emozionalean adimentsuago izaten irakastea? Erantzuna itxaropentsua
da. Adimen emozionalak eta sozialak ez dute adimen kognitiboaren antzik; izaeraren faktoreekin zerikusia
dute. Adimen abstraktua edo akademikoa ez bezala, adimen emozionala eta soziala aldatu egin daiteke
bizitzan zehar (Bar-On, 1998; Ugarrizak aipatua, 2001).
Emozioak hezteari alfabetatze emozional deitu izan zaio (Goleman, 1995; Shapiro, 1997; besteak
beste) eta haren helburua da ikasleei guztiei, harreman gatazkatsuak dituztenei eta ez dituztenei
beren emozioak kudeatzen irakastea, adimen emozionala garatuz. Gaitasun emozionalen garapenari
dagokionez, ikasleek ikasi behar dute: pertsonen arteko gatazkei aurrea hartzen eta gatazko horiei
aurre egiten; gorabehera emozionalak kudeatzen, bereziki haserrea eta beldurra; eta autoestimu
egokia izaten eta nork bere burua kontrolatzen, modu horretara asertibotasuna landuko baitute eta
parekoekin eraginkortasunez erlazionatzen ikasiko baitute.
Nork bere emozioak eta besteenak hautemateko, adierazteko, ulertzeko eta neurtzeko gaitasunak
irakatsi egin behar dira. Ez dira eguneroko bizitzan ikasleek familiarekin, gizartearekin edo pertso-
nekin dituzten harremanen eraginaren menpe utzi behar. Ez da egokia ikasleak hazi eta bizipenetatik
ikasiko dutela uste izatea; hots, bizitzak esparru emozionalean adimentsuago izaten irakatsiko diela
uste izatea. Eskolan ikasi behar dugu adimen emozionala izaten, eta horretarako erabili behar dugu
heziketa emozionala.
Emozionaltasunaren irakaskuntza/ikaskuntza testuinguru egokian garatu ahal izateko, ezinbestekoa da
hainbat bitarteko eta baliabide izatea. Tutoretzari dagokionez, ezinbestekoa da irakasle-tutore eredu
berri bat lortzea; haren zein ikasleen mesedetan, prozesua modu eraginkorrean garatuko duen irakasle
berri bat. Horretarako, ezinbestekoa da irakasleak berak oreka emozionala izatea, enpatia-abileziak
izatea, gatazkak modu lasaian, hausnartuz eta zuzentasunez ebaztea. Irakasleak horren guztiaren
eredu izan behar du, ikasleek haren jardunari erreparatuz ikas dezaten.
Horrez gain, ezinbestekoa da eduki emozionalak zehaztu eta garatuko dituen curriculum bat izatea, eta
bertan dagozkion elementu kurrikularrak zehaztea: helburuak, jarduerak, metodologia eta ebaluazio-
irizpideak.
Era berean, ezinbestekoa da irakasleei eduki horiek irakatsi ahal izateko beharrezkoak diren
estrategia metodologikoak eskaintzea. Ildo horri jarraiki, irakasleei zuzendutako material honetan,
adimen emozionala osatzen duten alderdiak lantzeko prozedura zehatzak eskaintzen dira eta,
bertan proposatzen diren jardueren eta iradokizun didaktikoen bitartez, adimen emozionalaren lau
gaitasunak landu ahal izango dituzte.
2. Adimen emozionala eta gaitasun emozionalak
Adimen emozionala (AE) informazio afektiboa hautemateko, ebaluatzeko, adierazteko, ulertzeko,
aztertzeko eta neurtzeko gaitasuna da. Gaitasun emozionala aipatzean gertakizun emozionalak
modu egokian ulertzeko, adierazteko eta neurtzeko beharrezkoak diren ezagutzez, gaitasunez, trebeta-
sunez eta jarrerez ari gara (Bisquerra, 2005). Giza bizitzako hainbat esparrutan aurki ditzakegu gaitasun
emozionalak. Gaitasunen edukiak afektuak dira eta emozioek, sentimenduek, egoera emozionalek,
gogo-aldarteek eta abarrek osatzen dituzte. Gaitasun emozionalen baitan biltzen dira norberarengan
313905 _ 0004-0039.indd 10 16/11/11 12:16
11
eta besteengan emozio horiek identifikatzeko prozesuak, emozio horiek gizartean modu egokian adie-
razteko prozesuak, adimena emozionaltasunaren mesedetan erabiltzeko prozesuak, eta emozioak,
sentimenduak eta gogo-aldarteak zuhurtasunez neurtzeko prozesuak.
Gaitasun emozionalek nork bere buruarekin zein beste pertsona batzuekin ditugun harremanetan
laguntzen digute. Norberaren buruari dagokionez, geure burua ezagutzen eta norberaren emozional-
tasunari buruz gogoeta egiten laguntzen digute.
Norberaren buruarekiko gaitasun emozionala izateko ezinbestekoa da gaitasuna hauek garatzea:
1. Nork bere emozioak ezagutzea. Lexiko afektibo zabala eta sentimenduei dagokien lexiko zabala
izatea ezinbestekoa da, modu horretara norberaren gogo-aldarteak identifikatu ahal izateko, eta
horiek kanporatu (emozioen komunikazio espresiboa) eta barneratu (barne-bizipena edo bizipen
emozional subjektiboa) ahal izateko.
2. Abilezia emozionalak. Norberaren emozionaltasuna modu egokian adierazteko bidea ematen
digute, bai eta emozionaltasun hori ongizate pertsonala lortu ahal izateko neurtzeko bidea ere.
3. Jarrera emozionalak. Gaitasun emozional orokorra balioesteko bidea ematen digute. Horretarako
sentiberatasuna izan behar dugu, giza komunikazioan afektibitateak duen garrantzia balioetsiz eta
neurtuz.
Besteekiko gaitasun emozionala izateko ezinbestekoa da gaitasun hauek garatzea:
1. Gainerakoek zer gogo-aldarte duten identifikatzeko abilezia, bai eta gogo-aldarte horiekin
zerikusia duten pentsamenduak identifikatzeko eta keinu-adierazleen bitartez horiek komunikatzeko
trebetasuna ere.
2. Gainerakoen gogo-aldarteak ulertzeko ezagutza eta enpatia-abilezia, eta esparru emozionalean
laguntzeko gaitasuna.
Badira alfabetizazio emozionala lantzeko beharra ziurtatzen eta justifikatzen duten arrazoi garran-
tzitsuak. Hezkuntzaren ikuspegiari dagokionez, ikasleen adimen emozionala lantzea ezinbestekotzat
jo da, eskolako bizikidetzan jarrera positiboak sustatzeko eta ikasleen izaeraren erabateko ga-
rapena lortzeko. Zenbat eta handiagoa izan ikasleen AE, orduan eta egokiagoak dira haien arteko
harremanak (Schutte, Malouff, Bobik eta beste, 2001). Horrez gain, ikasleen ongizate psikologikoa
ere handiagoa izango da (autoestimu gehiago, zoriontasun gehiago, antsietate gutxiago eta pentsa-
mendu negatiboen desagerpena) ikasleen gaitasun emozionala handiagoa bada (Fdez.-Berrocal,
Alcaide, Extremera eta Pizarro, 2002, Extremera, 2003). Eskolan ikusten diren jarrera disruptiboek
asko kezkatzen dituzte irakasleak, ikasleen ikaskuntza bermatzekotan ezinbestekoa baita oreka
emozionala ahalbidetuko duten baldintzak lortzea. Hori dela eta, aipatzekoa da AE egokia izanez
gero, oldarkortasuna eta jarrera antisozialak kontrolatzea errazago gertatzen dela (Extremera eta
Fdez.-Berrocal, 2004). Beraz, esan dezakegu adimen emozionalak ikasleen eskola-errendimendua
hobetzen laguntzen duela. Zenbat eta handiagoa izan gaitasun emozionala batez ere, estresaren
maneiuari eta egokitzeko gaitasunari dagokiona, orduan eta hobeto kontrolatuko ditu ikasleak
ikaskuntzan eta eskola-errendimenduan zerikusia duten trebetasun kognitiboak.
313905 _ 0004-0039.indd 11 16/11/11 12:16
12
HLOn zehazten diren oinarrizko gaitasunei dagokienez, hezkuntza emozionala Gizarterako eta
herritartasunerako gaitasunaren baitan bilduko litzateke. Gaitasun horren helburua gizartean bizi-
kide izaten ikastea: komunikatzea, hitz egitea eta parte hartzea da. Ikasleek beren usteak adieraziko
dituzte, beren ikuspuntuak defendatu eta onartuko dituzte, autonomian eta norberaren balio- sisteman
oinarrituta. Gainerakoen ikuspegiak ulertu eta errespetatuko dituzte (enpatiaren dimentsio kognitiboa)
eta elkarrizketa erabiliko dute akordioak lortu ahal izateko (elkarrizketa-abilezia). Norbanakoen zein
taldearen motibazioak eta interesak kontuan izango dituzte gertaera sozialak azaltzean, eta ikaste-
txean gerta daitezkeen gatazkak ebazteko gai izango dira. Taldean lan egingo dute eta gainerakoekin
lankidetzan jardungo dute. Taldeak hartzen dituen erabakietan parte hartuko dute, akordioak lortuz
eta beren betebeharrak onartuz.
Hezkuntza emozionalak AEren eta haren oinarrizko gaitasunen garapena ahalbidetzen du, eta haren
helburu nagusia hezkuntzaren funtsezko helburuetako bat lortzea da: izaeraren erabateko garapena.
Hezkuntzaren esparruko arrazoiez gain, arrazoi neuroanatomikoak ere badira. LeDouxek (1996, 1999,
2002) eta Damasiok (1994, 2000) frogatu zuten AE egitura zerebralen arteko zirkuitu neurologikoetan
kokatuta dagoela, hala nola neokortex prefrontalaren eta sistema linbikoaren artean. Trafiko emozional
adimentsua neokortex prefrontalak sistema linbikoaren erantzun ez-kontzienteak kontrolatzeko egin
behar duen kudeaketan dago kokatuta. Horrela, emozioak eta sentimenduak hautemateko ikaskuntza,
haien balioespena eta adierazpen egokia, ezagutza emozionala, emozio positiboak funtzio kognitiboen
mesedetan erabiltzeko gaitasuna, eta erantzun emozionalak eta gogo-aldarteak adimenez kudea tzeko
zer egin behar den jakiteko gaitasuna zirkuitu neurologiko horien ezarpenari eta funtzionaltasunari
esker gauzatzen da, zirkuitu horiek baitira adimen emozionalaren egoitza garunaren baitan. Hori dela
eta, gurarizko ikaskuntza sistematizatua eta kurrikularra da ikasleari gaitasun emozionalak garatzeko
aukera emango diona.
Irakaskuntzaren ikuspegitik, hezkuntza emozionalak irakasleek gauzatzen duten irakaskuntza/ikaskunt-
zaren zati izan behar du; hori dela eta, irakasleak ikasleei transmititu nahi dien jarrera emozionalaren
eredu bilakatu behar du, ikasleek jarrera adimentsu horri dagozkion osagaiak eta edukiak bere egitea
nahi badu. Irakasleak eman behar duen irudi hori bere oreka emozionalaren baitan dago. Irakaslearen
oreka afektiboak ahalbidetuko du ikasleek enpatiaz entzuteko eta ulertzeko gai den eredu bat izatea.
Horrez gain, irakasleak eredu izan behar du, ikasleek beren pentsamenduak, emozioak eta sentimen-
duak kudeatzen ikas dezaten.
Irakaslearen emozio-profilaren beste ezaugarri bat da enpatia-abileziak izatea. AEren funtsezko
gaitasun hori garatuta izatearen erakusle da:
1. Ikasleen behar emozionalak, motibazioak, interesak eta helburuak hautematea.
2. Ikuspegi desberdinak ulertzeko sentsibilitatea izatea.
3. Ikasleei beren helburu pertsonalak ezartzen laguntzea.
4. Ikasgelan pertsonen arteko harreman egokiak izatea ahalbidetzen duen klima emozionala lortzea.
5. Ikasleei erakustea beren emozioekin eta sentimenduekin zerikusia duten zailtasunak modu adimen-
tsuan kudeatzen.
313905 _ 0004-0039.indd 12 16/11/11 12:16
13
Tutorearen esparru emozionalari dagozkion ezaugarri horiez gain, beste gaitasun batzuk ere gehitu
behar dira, lankidetza-metodologiarekin, gatazken ebazpenari eta hezkuntza-bitartekotzari buruzko
jakintzekin, eta giza balioen sustapenarekin zerikusia dutenak.
Arrazoiak azaldu eta perfil emozional egokia ezarri ondoren, argi geratu da hezkuntza emozionala
funtsezkoa dela ikasleen adimen unibertsala garatu ahal izateko, kontuan izan behar baitugu giza
portaeraren hiru dimentsioak jarrerazkoa, kognitiboa eta afektiboa kontuan izan behar direla
edozein hezkuntza-programatan. Alfabetizazio emozionala autoestimuaren garapenarekin (kogniti-
boa), gaitasun sozialen garapenarekin (jarrerazkoa) eta balioetan heztearekin (ikuspuntu morala) osatu
behar da. Osagai guzti horien lanketari esker, ikasleen gaitasun emozionalen garapena aberastu eta
sustatuko da.
2.1. Ikaskuntza emozionala
Haurrek hainbat testuingurutan garatzen dute gaitasun emozionala: familiartean, ikastetxean, maila
bereko pertsonekin dituzten harremanetan, aisialdiko eta denbora libreko jardueretan, kirol-jardueretan,
etab. Hala ere, ez genioke bizipenari alfabetatzaile emozionalaren papera eman behar. Hezkuntza-
erakundeak berak eskaini behar die ikasleei izaera erabat garatzeko aukera; eufemismo bat dirudien
arren, hori adierazten baita eskola-curriculumen literaturan.
Eskola-esparruan alfabetizazio emozionala ezinbestekoa dela egiaztatzen duten arrazoiak azaldu
ondoren, gogoan izan behar dugu eskola bizikidetza-gune garrantzitsu bat dela irakasleen eta ikasleen
bizitzan, egunean ordu asko eta urtean egun asko ematen baitituzte bertan. Ikasleek, haurtzaroan eta
nerabezaroan, denbora asko igarotzen dute ikastetxean, eta garai horietan gertatzen da, hain zuzen
ere, haien garapen emozionala. Hori dela eta, eskola-ingurunea eta familia sozializazio emozionale-
rako gune garrantzitsuenak izaten dira ikasleentzat, eta irakaslea/tutorea ikasleen eredu bilakatzen da,
jarrerei, portaerei, emozioei eta sentimenduei dagokienez (Fdez.-Berrocal eta Extremera, 2004). Hala
ere, orokorrean, oso ikasle gutxik jasotzen dute hezkuntza emozional sistematikoa, eta gaur egun,
ezagutza afektiboak heldutasun orokorrarekin, autonomiarekin eta haurraren gaitasun sozialarekin
lotura duela badakigun arren, oso ikastetxe gutxitan landu dira esparru horri dagozkion curriculumak,
irakasleek beren lanean erabil ditzaten.
Ikaskuntza intzidentala ikaskuntza mota horretan subjektuak ikasteko inolako asmorik gabe ikasten
du, bere inguruneari erreparatuz ez da nahikoa heldutasun emozionala erdiesteko. Ikasleek adimen
emozionala garatzea nahi badugu, ezinbestekoa da gurarizko ikaskuntza sistematikoa lantzea. Be-
ren burua kontrolatzeko zailtasunak dituzten haurrak aurreko atalean aipatutako arazoak jasateko
arriskuan daude, eta haur horiek dira, hain zuzen ere, esparru emozionalean arreta gehien behar
dutenak.
Goleman-ek (1997) hezkuntza-esparruan adimen emozionala garatzeko programei emozioen esko-
latzea izena eman zien. Horrek esan nahi du irakasleen curriculumak egiten dituztenek arreta berezia
eskaini behar diotela bizitza emozionalaren egiturari. Hori lortzeko, eskola-ingurunean gertatzen diren
ohiko gatazka-egoerei eta arazoei erreparatu behar diete; hots, tentsioa sortzen dutenei, azken ba-
tean egoera horiek baitira, hain zuzen ere, eguneroko lanketaren ardatz erabili behar diren egoerak.
Horrela, Garca Correak (1998) dioen bezala, ikasgelan arazo errealak lantzen dira, hala nola minduta
313905 _ 0004-0039.indd 13 16/11/11 12:16
14
egotea,baztertuta sentitzea, inbidia, jeloskortasuna, eguneroko liskarrak, etab.; izan ere, azken finean,
egoera horien ondorioz istiluak eta erasoak gerta daitezke jolastokian, ikasgelan edo kalean. Hori dela
eta, arazo horiek guztiak hausnarketa kognitiborako jarraibideak eta estrategia emozional egokiak
erabiliz aztertu behar dira.
3. Lehen Hezkuntzako lehen ziklorako helburuak
Jarraian, Hezkuntza emozionalari buruzko proiektuaren helburu orokorrak dituzue, eta ondoren, zikloko
lehenengo eta bigarren mailarako helburuak.
3.1. Zikloko helburu orokorrak
1. Emozioak eta sentimenduak hautemateko eta adierazteko gaitasuna garatzea.
a) Norberak eta gainerakoek dituzten emozioak eta sentimenduak modu egokian identifikatzea.
b) Emozioekin eta sentimenduekin zerikusia duten keinuak aurpegiarenak eta gorputzarenak
hautematea.
c) Sentimenduak identifikatzea, hitzezko adierazleen zein gorputzaren adierazleen bitartez.
d) Aurpegiko keinuen eta hitzen bitartez, gogo-aldarteak eraginkortasunez komunikatzea.
2. Enpatia garatzea.
a) Gainerakoen gogo-aldarteaz kezkatzea.
b) Modu aktiboan entzuteko gaitasuna handitzea.
c) Hitz egiteko txandak errespetatzea.
3. Ezagutza emozionalaren bitartez, nork bere burua hobeto ulertzea.
a) Emozioekin lotutako lexikoa bereganatzea, gogo-aldarteak identifikatzeko.
b) Emozioak eta gogo-aldarteak zehaztasunez deskribatzea.
c) Pentsamenduak eta portaerak emozioekin eta gogo-aldarteekin lotzea.
4. Emozioak bizitzeko moduak eta emozioak adierazteko moduak adimenez neurtzea.
a) Izaera emozionala duten erantzunei aurrea hartzea.
b) Emozio zein gogo-aldarte positiboak eta negatiboak modu egokian adieraztea.
c) Haserrea, beldurra eta tristura modu egokian kudeatzea.
d) Frustrazioa onartzen ikastea.
e) Gainerakoekin ditugun gatazkak gutxitzea.
313905 _ 0004-0039.indd 14 16/11/11 12:16
15
3.2. Lehen mailarako helburuak
1. Emozioak hautematea.
a) Alderdi orokorrak:
Oinarrizko emozioak identifikatzea: poza, tristura, harridura eta nazka.
Gainerakoengan oinarrizko emozioak identifikatzea.
Emozioak adieraztean, hainbat intentsitate-maila bereiztea.
b) Enpatia:
Besteek hitz egiten dutenean, arretaz entzutea.
Hitz egiten ari direnean, ikaskideei aurpegira begiratzea.
Ikaskideek adierazten dituzten oinarrizko sei emozioak identifikatzea.
2. Emozioak adieraztea.
a) Emozioak eta gogo-aldarteak adieraztea, hitzak eta gizarteak onartzen dituen ereduak
erabiliz.
b) Hitz eta keinu egokiak erabiliz, gainerakoei zer gogo-aldarte dugun azaltzen jakitea.
3. Emozioak ulertzea.
a) Gogo-aldarteak identifikatzeko funtsezko lexikoa ikastea eta lexiko hori erabiltzea.
b) Besteen gogo-aldarteak ulertzea (enpatia).
c) Pentsamenduak eta portaerak emozioekin lotzea.
4. Emozioak neurtzea.
a) Haserrea, beldurra eta tristura behar bezala kudeatzea.
b) Frustrazioa onartzea.
c) Gainerakoekin ditugun gatazkei aurre hartzea eta gatazka horiek ebaztea.
3.3. Bigarren mailarako helburuak
1. Emozioak hautematea.
a) Alderdi orokorrak:
Bigarren mailako emozioak edo oinarrizko emozioetatik eratortzen diren emozioak identifika-
tzea.
Emozio eta gogo-aldarte horiek besteengan identifikatzea.
Oinarrizko eta bigarren mailako emozioak adieraztean, hainbat intentsitate-maila bereiztea.
313905 _ 0004-0039.indd 15 16/11/11 12:16
16
b) Enpatia:
Ikaskideei aurpegira begiratzea eta arretaz entzutea.
Besteek dituzten emozioen arrazoiak ulertzea.
Laguntza behar duten ikaskideei laguntzea.
2. Emozioak adieraztea.
a) Emozioak eta gogo-aldarteak adieraztea, hitzak eta gizarteak onartzen dituen ereduak erabiliz.
b) Hitz eta keinu egokiak erabiliz, gainerakoei zer gogo-aldarte dugun azaltzen jakitea.
c) Hitzezko hizkuntzaren bitartez, besteen gogo-aldarteak identifikatzea.
3. Emozioak ulertzea.
a) Gogo-aldarteak identifikatzeko funtsezko lexikoa ikastea eta lexiko hori erabiltzea.
b) Besteen gogo-aldarteak ulertzea (enpatia).
c) Pentsamenduak eta portaerak emozioekin eta gogo-aldarteekin lotzea.
d) Gogo-aldarteen arrazoiak azaltzea.
4. Emozioak neurtzea.
a) Haserrea, beldurra eta tristura modu egokian kudeatzea.
b) Frustrazioa onartzea.
c) Haserre- edo tentsio-uneetan lasaitzeko gai izatea.
d) Gainerakoekin ditugun gatazkei aurrea hartzea eta gatazka horiek ebaztea.
4. Gaitasun emozionalak lantzeko jarduerak
eta orientabide didaktikoak
4.1. Emozioak hautematea
Oinarrizko emozio edo emozio unibertsalak poza, haserrea, beldurra, tristura, harridura eta nazka dira.
Emozio horiek aurpegiko keinuen bitartez identifikatzen dira, eta ikasleentzat erraza izaten da emozio ho-
313905 _ 0004-0039.indd 16 16/11/11 12:16
17
riek nork beregan zein besteengan identifikatzea. Bigarren mailako emozio batzuk, ordea hala nola
gogobetetasuna, atsekabea, sumina eta izua, ez dituzte hain erraz identifikatzen, eta horren ondorioz,
ezinbestekoa da hitzak eta keinu adierazgarriak lotzen ikastea.
Emozioekin zerikusia duen lexikoa erabiliz, ikasleek bigarren mailako emozio horiek identifikatzen
ikasiko dute.
1. abilezia. Nork bere buruarengan zein gainerakoengan oinarrizko emozioak identifikatzea:
poza, haserrea, tristura, beldurra, harridura eta nazka
Oinarrizko emozioen aurpegi-adierazpenak unibertsalak dira. Erraz identifikatzen dira, gainerakoen
aurpegi-adierazpenari erreparatuz gero. Aurpegiarekin egiten den keinu natural bakoitza sentimendu
jakin bati dagokio. Keinu horiek aurpegiko muskuluen bitartez bekainak, sudurra, ahoa, bekokia eta
kokotsa igotzeaz eta jaisteaz arduratzen diren ekintza-unitateei esker egiten ditugu. Mugimendu
horiekin lortzen dugu oinarrizko emozio bakoitzari dagokion ereduzko espresioa.
Jarduerak
Oinarrizko emozioak adierazten dituzten aurpegiak erakustea: poza, tristura, haserrea, beldurra,
harridura eta nazka.
Aurpegiak marraztea eta bakoitzak zer emozio adierazten duen esatea. Era guztietako emozioak
adierazten dituzten ikasleen beren argazkiak ere erabil daitezke.
Oinarrizko emozioak haien bigarren mailako emozioekin lotzea.
Poza Gogobetetasuna, atsegina.
Tristura Nahigabea, atsekabea.
Beldurra Izua, ikara.
Haserrea Mina, sumindura.

Emozioak adierazteko jolasa. Ikasle bakoitzak emozio bat adieraziko du aurpegiaren bidez eta
gainerakoek asmatu egin beharko dute zer emozio den.

Ispiluaren jolasa. Ikasleek, binaka, emozioak adieraziko dituzte ispiluaren aurrean, eta ikaskideek
emozio horiek identifikatzen saiatu beharko dute.

Emozioen karta-sorta. Emozioen karta-sorta bat erabiliko dugu oinarrizko emozioak (poza, tris-
tura, haserrea, beldurra, harridura eta nazka) adieraziko dituzten txartelekin. Ikasle bakoitzak txartel
bat aukeratu eta dagokion emozioa adieraziko du. Gainerakoek, zer emozio hautematen ari diren
identifikatu beharko dute.

Termometro emozionalaren jolasa. Ikasle bakoitzak oinarrizko emozio bat adieraziko du aur-
pegiaren bidez, adierazkortasun handiagoz edo txikiagoz. Adibidez, beldurra islatzeko, jarritako
aurpegiaren arabera, ikara pixka bat adieraz dezake, edo benetako izua. Gainerakoek zer emozio
den identifikatu beharko dute eta emozio horren gradua: beldur gutxi, nahiko edo handia. Ondoren,
irakasleak emozio hori mailakatzen lagunduko die zikloko oinarrizko lexiko emozionala erabiliz.
313905 _ 0004-0039.indd 17 16/11/11 12:16
18

Ikasleek adierazitako emozioen indarra identifika dezaten ere erabil daiteke emozioen karta-jokoa,
gutxi, nahiko edo asko eskala aintzat hartuta. Era honetako galderak egingo dizkiegu: Zein aurpegi
dago alaien? Zein aurpegi dago haserretuen? Nor harritu da gutxien? Nork du beldur gehien? Zein
aurpegi ageri da tristeen?
2. abilezia. Emozioak eta gogo-aldarteak sorrarazten dituzten egoerak identifikatzea
Sentitzen ditugun emozioak eta horiek sorrarazten dituzten arrazoiak lotzean datza abilezia; bereziki
ikasgelako eta ikastetxeko lagunen arteko harremanetan bilatu behar ditugu lotura horiek.
Beren emozioak eta gogo-aldarteak zein egoeraren arabera sortzen diren identifikatu behar dute ikas-
leek. Eskolan, pertsonen arteko harremanetan, egoera atseginak gertatzen dira eta horien eraginez
gogo-aldarte baikorrak sortzen dira, hala nola alaitasuna, gogo-betetzea, poza, lasaitasuna... Adibidez,
gustukoa dugun eskolako lan bat egitean, ikaskideekin jolastean, iritzi atsegin bat entzutean, etab.
Bestalde, kontrako emozioak haserrea, tristura eta beldurra, esaterako sorrarazten dituzten egoerak
ere badira: haur bat beste batekin borrokan edo eztabaidan hastea, haur batek beste bati objekturen
bat apurtzea edo ikastetxeko eguneroko harremanetan ohikoak diren bestelako gatazkak, adibidez.
Jarduerak

Galdetu haurrei eskolan edota familian izaten diren zenbait egoeratan edo gorabeheretan
zer gertatzen den. Adibidez:
Zer sentitzen duzu lagunen batek gogaitzen zaituenean?
Zer sentitzen duzu inork zurekin jolastu nahi ez duenean?
Nola sentitzen zara lagun batek kasurik egiten ez dizunean?
Zer sentitzen duzu zure urtebetetze-egunean zoriontzen zaituztenean?
Zer sentitzen duzu zer edo zer desatsegina esaten dizutenean?
Zer sentitzen duzu familiako norbait edo lagunen bat gaixorik dagoenean?
Zer sentitzen duzu norbaitek arazoren bat duela jakiten duzunean?
Zer sentitzen duzu inor triste ikusten duzunean?

Asmatu egunerokoak izan daitezkeen zenbait egoera, ikasleek hainbat jokabideri errepara diezaio-
ten eta egoera horietan esku hartzen duten pertsonen emozioak identifika ditzaten. Adibidez:
Haur batek oihu eta irain egin dio beste bati. Nola sentituko da iraindutako haurra?
Ikasgelako bi lagun elkarrekin hizketan eta irribarrez ari dira. Zure ustez, nola sentitzen dira?
Irakasleak errieta egin dio gaizki portatzen eta ikaskideak gogaitzen ari den ikasle bati. Nola
sentituko da irakaslea? Eta errieta jaso duen ikaslea? Eta bere ikaskideak?
Hainbat pertsonak beldurra diote ekaitzei. Zure ustez, nola sentitzen dira tximistak ikusten eta
trumoiak entzuten dituztenean? Haietaz barre egitea ondo dagoela iruditzen zaizu?
313905 _ 0004-0039.indd 18 16/11/11 12:16
19

Pertsonen arteko harremanak gertatu ohi diren egoerak baliatu, hala nola elkarrizketak, jolasak
edo taldean egin beharreko lanak, eta proposatu ikasleei gainerako ikaskideen aurpegietan eta
keinuetan emozioak identifikatzeko.

Ikasleek hainbat egoeratan adierazitako emozioekin lotura duten jokabideak aipatu, eta hitz egin
horiei buruz. Adibidez:
Ikastetxean, ikaskideekin eta pertsona helduekin dituzten harremanetan.
Familian.
Lagunekin, kiroletako edo beste jarduera batzuetako taldekideekin dituzten harremanetan, etab.
Identifikatu emozioek gorputzean zer sintoma eragiten duten. Egin horrelako galderak:
Pozik zaudenean, nola hartzen duzu arnasa? Hobeto hartzen duzu arnasa?
Pertsona bat zurbil badago, paralizatuta geratzen bada edota oihuka eta korrika ihesi hasten
bada, zure ustez zer gertatzen zaio?
Beldur zarenean, zer nabaritzen duzu zure gorputzean?
Urduri zaudenean, zer nabaritzen duzu zure gorputzean? Eta lasai zaudenean?
Pertsona bat triste baldin badago, badu mugitzeko gogorik? Zer dela-eta?
4.2. Besteen emozioak hautematea eta ulertzea (enpatia)
Haurtzarotik, besteek sentitzen dutena sentitzeko joera agertzen duten umeek beren jokabidean. Nahi
gabeko mekanismo kognitiboen bitartez gertatzen da hori; enpatiazko jokabidearen lehen adieraz-
penak dira. Beste pertsonek hainbat modutara interpretatzen dute errealitatea eta emozionatzeko ere
hainbat modu dituzte; hain zuzen, modu horiek ulertzeko gaitasuna da enpatia; adimen emozionalaren
osagaia da (besteen emozioak hautematea eta ulertzea). Harremana dugun pertsonak nolakoak diren
hobeto jakiteko aukera ematen du enpatiak, era horretara haiei laguntzeko.
Beste pertsonen emozioak, sentimenduak eta gogo-aldarteak identifikatzeko, beharrezkoa da solas-
kideak hitzez eta bestelako zenbait adierazpideren bidez, hala nola keinuen edota gorputz-mugimen-
duen bidez, adierazitakoak deszifratzea eta ulertzea. Eta horretarako, hainbat trebetasun landu eta
baliatu behar dira. Hauek, esaterako:
a) Solaskidearen hitzezko mezuei arreta jartzea.
b) Adierazteko bitartekoei behatzea (aurpegia, keinuak, jarrera...).
c) Bestearen jokabidea azaltzen duten arrazoiak ulertzea.
Beste pertsona noiz dagoen lasai, haserre, beldurrez, atsekabetuta, ilusioz, etab. antzematen ikasiz
gero, haren ikuspegia ulertu eta haren lekuan jarri ahal izango dugu.
313905 _ 0004-0039.indd 19 16/11/11 12:16
20
Ikasleek enpatia adierazten dutenean, ikaskideekiko harremanak hobetu egiten dira eta giro emozional
hobea sortzen da ikasgelan. Besteekiko interesa agertzeak lagundu egiten du inoren emozioen berri
jakiten, besteen gogo-aldarteei aurre hartzen eta, horri eskerrak, pertsonen arteko gatazkak saihesten
eta prebenitzen.
1. abilezia. Besteen emozioak eta sentimenduak ulertzea
Ikaskideek eskolako hainbat egoeratan zer emozio eta sentimendu adierazten duten identifikatu be-
harko dute ikasleek. Emozio eta sentimendu horiek ulertze aldera, beren artean entzuteko, hitz egiteko
eta laguntzeko jarrera agertu beharko dute.
Jarduerak

Besteen emozioen berri jakiteko, Nolakoa da? galderari erantzungo diote ikasleek ondoren aipatuko
dugun kasu bakoitzean:
Normalean besteei laguntzen dien haurra; ia beti pozik dagoen beste bat; huskeria txikienarekin
berehala haserretzen den hirugarrena; lagunekin eraman handia duen beste bat; sarritan urduri
dagoen neska bat; urduri sumatzen dituenean besteak lasaitzen dituen beste neska bat...
Jarduera hau egiterakoan, ikasleren batengan eragina izan dezaketen jokabideak edo emozioak inoren
kalterako ez pertsonalizatzea zaindu beharko du irakasleak, kontu handiz zaindu ere. Jarduera honetan
garrantzitsuena da, oro har, besteen emozioen berri jakitea.

Kasu hauetan zer sentitzen duten azalduko dute haurrek:
Lagun bat gaixo dagoenean eta ezin duenean eskolara etorri.
Pertsona bat negarrez ari dela ikusten dutenean.
Lagun bat, beldurra duela eta, ikaraturik dagoenean.
Lagun bat pozik dagoenean.
Lagun bat beste bat gogaitzen ari denean.
Lagun batek, agindutako lana egiten ez dakiela esan, eta laguntza eskatzen duenean.

Gainerako ikaskideak zer egoeratan eta baldintzatan ulertzen eta laguntzen saiatuko liratekeen
azalduko dute ikasleek. Kasu guztietan galdera honi erantzun beharko diote: Zer egingo zenuke?
Haur bat garrasika hasten bada norbaitek berarekin estropezu egin duelako; arbelera zer edo zer
idaztera ateratzerakoan urduri badago; beste norbaitekin haserretzen bada; zerbait uzten ez diola-eta,
inor jotzeko mehatxua egiten badu; arrazoi jakinik gabe negarrez hasten bada; irakasleak esandakoa
egiteari uko egiten badio; taldean jolasten uzten ez badiote; inor agurtzen ez badu eta zakar agertzen
bada; ikasgelako beste ikaskideak gogaitzen baditu.
Proposamen osagarriak

Rolak jokatzea. Ikasleen artean hainbat egoera antzezteko edo dramatizatzeko proposatuko du
irakasleak. Bi edo hiru haurren arteko elkarrizketa antzeztuko dute eta gainerakoek adi erreparatu
beharko diete alderdi hauei:
313905 _ 0004-0039.indd 20 16/11/11 12:16
21
Ahotsaren bolumena.
Argi hitz egiten duten.
Eskuekin eta gorputzarekin zer keinu egiten dituzten.
Aurpegiaren espresioa.
Bakoitzaren begirada eta irribarrea.
Dramatizazioa amaitutakoan, ikusitakoari buruz eztabaidatuko dute ikasleek. Haur bakoitzak bere
iritzia adieraziko du: adeitasunez hitz egin duten, irribarre egin duten, elkarri lagundu dioten, emo-
ziorik adierazi duten... Ondoren, rolak aldatuko dituzte, gainerako haurrek ere antzezpenean parte
har dezaten.

Enpatiazko ezagutza. Enpatiazko ezaguera hobea izateko, ikasleek jabetu egin behar dute haur
batek duen gogo-aldartea loturik dagoela haur horren jokabidearekin. Adibidez:
Fernandok, haserretzen den aldiro, eraso egiten du.
Luisa, pozik dagoenean, atseginagoa da.
Karlosek, beldurrez dagoenean, ez du inorekin jolastu nahi izaten.
Ikasgelan, beren arteko harremanetan izan ohi dituzten jarrerak emozioekin eta gogo-aldarteekin
lotzea da enpatiazko ezaguera horren helburua.

Ongizate pertsonala. Proposatu zer jarrera litzatekeen egokiena hobeto sentitzeko. Adibidez:
Fernandok, haserretzen den aldiro, eraso egiten du, baina hobe luke lasaitzen ikasiko balu.
Luisa, pozik dagoenean, atseginagoa da. Hori oso ondo dago.
Karlosek, beldurrez dagoenean, ez du inorekin jolastu nahi izaten, baina hobea litzateke lasaitzen
ikasiko balu.

Hainbat egoera.

Eskolako egoera jakin batzuei loturik zer gogo-aldarte adierazi ohi den azalduko
die irakasleak ikasleei. Adibidez:
Haur bat ikaskide batekin irribarretsu eta atsegin agertzen denean, bi-biak pozik eta alai sentitzen
dira.
Haur batek ikaskideren bat ikaratzen duenean, ikaskide hori beldurtu egingo da, eta haserretu.
Haur batek beste bat gogaitzen edo iraintzen duenean, lehenak amorrua edo haserrea sentituko
du eta besteak beldurra senti dezake.
Haur batek, arreta erakartzeko, ikasgelan jarrera txarra agertzen duenean eta ikaskideei lan
egiten uzten ez dienean, besteak gogaituta eta haserre sentituko dira.

Eskolan emozio positiboak nahiz negatiboak sortzen diren hainbat egoera aipatuko ditu irakasleak.
313905 _ 0004-0039.indd 21 16/11/11 12:16
22
Hitzek emozionatu egiten gaituzte. Besteengana jotzeko eta zuzentzeko modua oso garrantzitsua
da guztiok ondo sentitzeko. Ikasleei hori ikusarazten eta azaltzen saiatuko da irakaslea. Gauzak nola
esaten ditugun, lagunak pozik edo atsekabetuta sentituko dira, haserre edo lasai, alai edo triste...
Eman ikasleei egitura hau: Haur batek beste bati..... esaten badio, haur hori...... sentituko da, eta,
horren bidez, azaldu sor litezkeen mezu ugariak (Oso marrazki polita egin duzu. Zorionak. Zer ote
dakizu zuk! Oso atsegina zara, eskerrik asko. Epelak hartzeko zaude, harrapatzen bazaitut. Hori
txorakeria hori!). Ikasleek esaldia osatu beharko dute kasu bakoitzak sortuko lukeen emoziozko
erantzuna adieraziz.
4.3. Emozioak adieraztea
Emozioak norberaren barnean bizitzen dira eta kanporantz adierazten. Barne bizipena da norbera-
ren esperientzia, gure baitan sortzen den eragina edo zirrara. Eragin horren alde ikusgarria (ikusten
dena) eta komunikaziozkoa da emozioen adierazpena. Aurpegiaren eta keinuen bidez horiek adie-
raztea gure gogo-aldartearen berri ematea da, besteek identifika dezaten. Emozioak adierazteak
horiek haizatzeko aukera ematen digu; hau da, emozioen inguruan gogoeta egiteko eta hitz egi-
teko aukera, gure aldarteaz gehiago jabetzeko. Guregan benetan emozioa sortzen duenari buruz
informazio kognitibo handiagoa lortzen dugun heinean, gure jokabidea hobeto ulertuko dugu, eta,
horri esker, estrategia egokienak hartzeko aukera dugu emozio horiei aurre egite aldera.
Emozioak, sentimenduak eta gogo-aldarteak modu egokian eta gizartean onartutako ereduei jarrai-
tuz adieraztea gaitasun emozional eta soziala da. Komunikaziorako trebetasunak ikaslearen gizarte
gaitasunaren parte dira eta beste zenbait azpi-gaitasunez osaturik daude: hitzezkoak ez diren jokabi-
deak (keinuak eta hizketaren osagai ez hitzezkoak) eta hitzezkoak (hitz egitea, eskabideak baztertzea,
eskubideak babestea, kritikei erantzutea, asertibo agertzea, etab.).
Haserrea hainbat modutara ager liteke. Modu adimentsuan adierazteko, ikasleek ikasi egin behar dute
nahigabezko edo gaitzespenezko esaldiak irmotasunez esaten eta mindu dituen pertsonari zuzentzen,
baina asaldatu gabe edo jokabide oldarkorrik eta bortitzik agertu gabe.
1. abilezia. Oinarrizko emozio hauek modu egokian adieraztea: poza, haserrea, tristura,
beldurra, harridura eta nazka
Oinarrizko emozioak aurpegi-espresioen bidez adieraztea erraza da adin horretako ikasleentzat. Espre-
sio horiei laguntzeko, ordea, hitzezko adierazpenak ere baliatu behar dituzte bizitako emozioa besteei
transmititzeko. Adibidez, beldurraren emozioa adierazteko, horrela esan dezakete: Beldurtuta nago ger-
tatutakoagatik. Poza adierazteko: Pozten nau zuri hori entzuteak. Tristuraren emoziorako: Pena handia
ematen dit Fernandok; ez du batere lagunik. Haserrea adierazteko: Mindu egin nau hori esan izanak...
Jarduerak

Emozioak ondo adierazten ez dituztenean nola sentitzen diren galdetuko die irakasleak ikasleei:
haserrearen eraginez oihu asko egin eta inori irain edo eraso egiten diotenean; triste sentitzen direla
eta, isilik daudenean, ezer esan gabe; norbaiti edo zerbaiti beldur handia diotenean eta inori esaten
ez diotenean, etab.
313905 _ 0004-0039.indd 22 16/11/11 12:16
23

Irakasleak galdera hau egingo die ikasleei: Zergatik da ona sentitzen ditugun emozioak adieraztea?

Ikasleek, binaka, hainbat emozio adieraziko dituzte aurpegiaren bidez eta hitzez. Adibidez: Lagun
batek mehatxu egiten didanean eta jo egingo nauela esaten duenean ikaratu egiten naiz. Pozik
sentitzen naiz lagun batek irribarre egiten didanean eta nirekin adeitsu jokatzen duenean. Triste
jartzen naiz lagunen batek inorekin ez duela jolasten ikusten dudanean.
Haserrea adieraztea
Haurrak sarritan haserretzen dira adin horretan, eta, ondorioz, arreta berezia jarri behar zaio haserrea-
ren emozioari. Hori dela eta, komeni da ikasleei azaltzea pertsona bat haserre dagoenean, haserre
hori zentzuz adieraz dezakeela, bere gaitasun emozionalei jarraituz. Adibidez, gure haserrea zuzen
adierazteko era bat da beste pertsonari modu egokian esatea: Ez dut gogoko niri horrelakorik esatea.
Mesedez, utz nazazu bakean. Ikasi egin behar duzu ni errespetatzen.
Komeni da azaltzea badirela haserrea adierazteko beste modu batzuk, baina ez dela burutsua ez ego-
kia horrela egitea, gaizki sentituko garelako, gehiago haserretuko garelako, ikaskideekin nahigabetu
egingo garelako eta arazoak sortuko direlako gure artean.

Buila egitea, eraso egitea, iraintzea edo gogaitzea ez dira jarrera egokiak haserrea adierazteko; izan
ere, gaizki sentituko gara eta ez dugu komunikatuko zer gertatzen zaigun.

Haserreari eustea, isiltzea eta ez ezer esatea ere ez da biderik egokiena zer dugun adierazteko.
Bultzatu ikasleen arteko eztabaida, galdera hauek oinarritzat harturik: Zein da modurik egokiena gure
haserrea adierazteko? Zergatik?

Horma-irudi bat osatuko dugu aurpegi adierazkorrekin (emotikonoak, aurpegien marrazkiak...) eta
emozioa adieraziko duten esaldiekin.

Ikasgelan, emozioak modu egokian adieraztea beharrezkoa da zenbait egoeratan. Egoera horietako
batzuk aipatuko ditugu eta horien inguruan eztabaidatuko dugu:
Haserrea adierazteko. Adibidez, lagun batek beste bat gogaitzen duenean.
Tristura adierazteko. Adibidez, ikaskide batek arazoren bat duenean.
Poza adierazteko. Adibidez, irakasleak ikaskideren bat zoriontzen duenean ondo egindako
lanagatik.
Beldurra adierazteko. Adibidez, arrazoiren bat dela medio ikaskide bat kezkatuta dagoenean.

Familiako zenbait egoeretan ere komenigarria da emozioak modu egokian adieraztea. Egoera
horietako batzuk aipa ditzakegu. Honako hauek, adibidez:
Haserre zaude zure nebarekin gauza bat kendu dizulako. Nola adieraziko zenuke haserre hori?
Lagun batek zoriondu egin zaitu zure urtebetetze-egunean. Nola sentitu zara? Zer esan diozu?
Triste zaude senide bat gaixo dagoelako. Nola adieraziko duzu sentimendu hori?
313905 _ 0004-0039.indd 23 16/11/11 12:16
24
Gurasoek esan dizute oraindik ez dituzula etxeko lanak egin. Haserretu egin beharko zenuke?
Zer egingo zenuke?
Ezin izan duzu lortu nahi zenuen zerbait. Nola sentitu zara? Nola adieraziko zenuke ?

Irakasleak kontuan izango ditu eskolako eta familiako egoera horiek ikasleek ikas dezaten emozioak
intentsitate desberdinetan hautematen eta adierazten, termometro emozionalaren jolasean
deskribatzen den moduan.
4.4. Emozioak ulertzea
Emozioek, sentimenduek eta gogo-aldarteek eragina dute jokabidean. Afektu horiek ulertzea lagungarri
da gure kontzientzia edo ezaguera emozionala garatzeko eta egokiak ez diren jokabideak aldatzeko.
Norberaren emozioez, sentimenduez eta gogo-aldarteez jabetzeko ahalmenarekin loturik dago
gaitasun hori. Metaumorea ere esan izan zaio gogo-aldarteez ohartzeko gaitasuna horri. Horretarako,
beharrezkoa da, besteak beste:
a) Emozioak eta gogo-aldarteak etiketatzen jakitea.
b) Hitzen eta emozioen artean dauden erlazioak bereiztea (lexiko emozionala).
c) Emozioen esanahia interpretatzea .
Emozioen ezagutza lortzeko, jakin egin behar da emozio eta gogo-aldarte iraunkorrak sortzeko gai
diren pentsamenduak identifikatzen. Nola pentsatzen dugun, horrela sentituko gara. Nola sentitzen
garen, horrela pentsatuko dugu. Pentsamenduaren eta emozioaren arteko harremana zirkularra da;
bi prozesuak dira, aldi berean, kausa eta ondorio.
Emozioak ulertzeko, orobat, beharrezkoa da gogo-aldarteak behar den moduan identifikatzea, eta
horrek oinarrizko lexiko emozionala izatea eskatzen du (erreparatu proposatutako hiztegiari). Emozioen
indarra desberdinduz eskuratzen da emozioen ezaguera. Horrela, konparazio baterako, ikara ez da
izua bezain indartsua; ondoeza edo sumindura ez dira haserrea bezain bestekoak; etsipena apala-
goa da tristura baino.
1. abilezia. Bigarren mailako emozioak identifikatzea
Oinarrizko emozioak identifikatzeaz gain, bigarren mailako zenbait emozio edo sentimendu bereizten
ere ikasi behar dute ikasleek. Hauek, esaterako:
Atsegina, sinpatia, pazientzia, konfiantza, zoriontasuna, lasaitasuna, gogobetetasuna, umorea,
patxada, adeitasuna, txera, esperantza, baikortasuna.
Mina, amorrua, amorru bizia, sumindura, mendekua, umiliatzea, haserre bizia, jelosia, bekaitza.
Ikara, laztura, izua, laborria, kezka, ezinegona, izualdia, urduritasuna, egonezina.
Etsipena, desilusioa, umore txarra, pena, desengainua, damua, ezkortasuna, asperdura, gogorik
eza, erruduntasuna, malenkonia, nostalgia, nahigabea, samina, bakardadea, zorionik eza.
Higuina, mespretxua, arbuioa.
313905 _ 0004-0039.indd 24 16/11/11 12:16
25
Jarduerak

Emozio hauetakoren bat noiz sentitu duen esango du ikasle bakoitzak:
Poza.
Lasaitasuna.
Umorea.
Patxada.
Ilusioa.
Konfiantza.
Atsekabea.

Bigarren mailako emozio hauek oinarrizko zeinekin duten antza galdetuko die irakasleak ikasleei:
Gogobetetasuna, zoriona (poza).
Mespretxua, arbuioa (nazka).
Desilusioa, nahigabea (tristura).
Ikara, izua (beldurra).
Ondoeza, sumindura (haserrea).
2. abilezia. Emozionatuta gaudenean zer pentsatzen eta zer esaten dugun jakitea
Eragiten ari zaiguna balioesten dugunean, bigarren mailako emozioak edo sentimenduak gertatzen
dira. Ikasleek ikasi egin behar dute bigarren mailako emozio bakoitza sentitzean, pentsatzen eta esaten
dutena lotzen. Adibidez: Nahi gabe egin dut, barkatu (erruduntasuna). Oso bakarrik sentitzen naiz
(bakardadea). Beldur pixka bat daukat (ikara). Ea joateko modua dudan! (ilusioa).
Jarduerak

Emozionatuta gaudenean pentsatzen duguna edo esaten duguna adieraztea:
Alai nagoenean, pentsatzen dut
Ikaratuta nagoenean, hauxe pentsatzen dut:
Haserre nagoenean, pentsatzen dut
Triste nagoenean, pentsatzen dut

Emozioak adierazten dituzten zenbait esapide emango dizkie irakasleak ikasleei, eta zer emozio den
bereizi beharko dute haurrek.
Izugarria da! Ikaratuta nago! (Beldurra sentitzen du).
Zein ondo! Laster txangoa izango dugu! Ederki ibiliko gara! (Ilusioa sentitzen du).
313905 _ 0004-0039.indd 25 16/11/11 12:16
26
Nire neba txikia gaixo dago, ohean, eskolara joan gabe. (Kezka sentitzen du).
Utz nazazu bakean, mesedez! (Haserre dago).
Oso atsegina izan zara nirekin. Eskerrik asko. (Esker ona sentitzen du).
Dardarka nago eta bihotza atera beharrean dut! (Izua sentitzen du).
Ez nuen horrelakorik espero! (Etsipena sentitzen du).

Eskolako eguneroko bizimoduko hainbat eta hainbat egoeratan nola sentitzen diren galdetuko
die irakasleak ikasleei, modu horretara beren emozioei antzematen eta gogo-aldarteez jabetzen
laguntzeko.
Esate baterako, horrelako egoeretan zer sentitzen duten azaltzeko eskatuko die:
Lan bat ez zaizunean ondo ateratzen, sentitzen zara
Ikaskideren bati laguntzen diozunean, sentitzen zara
Lan bat ondo egindakoan irakasleak zorionduz gero, sentitzen zara
Lagunek irribarre egiten badizute, sentitzen zara
Noizbait txangoren batera joan ezinik geratu zarenean, sentitu zara
Lagun batek bere urtebetetze-festara gonbidatzen bazaitu, sentitzen zara
4.5. Emozioak neurtzea
Adimen emozionalaren beste gaitasunetako bat da emozioak neurtzea. Erantzun emozionala,
sentimenduak eta gogo-aldarteak, gure jokabidean eragiten dutelarik, behar den moduan kudeatzea
eta doitzea da gaitasun horren funtsa. Emozioak neurtze horretan hainbat prozesu psikologikok esku
hartzen dute; gogo-aldarte positibo zein negatiboaren barneko eta kanpoko adierazpena aldatzen
dute prozesu horiek.
Emozioak hausnarketaren bidez neurtzearen helburua da adierazpenaren indarra eta erantzun emo-
zionalaren eragina edo barneratzea doitzea, beldurra, haserrea edo tristura sentitzen denean sor
daitekeen ondoez psikologikoa saihesteko. Izan ere, ondoez horren eraginez, gure gorputzak asalda-
turik erantzuten du: bihotz-taupadak azkartu egiten dira, giharrak uzkurtu, odol-hodiak zabaldu, buruko
mina sortzen da, giharrak tenkatu egiten dira, etab. Emozioak neurtuz aukera izango dugu haserrea
modu zentzuzkoagoan adierazteko, pertsona moduan gehiago beteko gaituen eran, eta, aldi berean,
gure eskubideak babesteko. Era berean, herstura edo antsietate handia dugunean, aukera emango
digu erlaxazioaren eta arnasketaren bidez lasaitzeko.
Lehen Hezkuntzako lehen zikloan ohikoa da emozioak asaldatuta adieraztea; adibidez, haserrea (frus-
trazioaren aurreko erantzunak), herstura (egiaz ez da emozio bat, asaldurazko egoera psikofisiologiko
bat baizik) eta beldurra.
313905 _ 0004-0039.indd 26 16/11/11 12:16
27
1. abilezia. Haserrea neurtzea
Lagunen arteko hartu-emanetan, mehatxuak, erronkak, irainak edo probokazioak gertatzen direnetan
sortzen da haserrea. Horrelakoetan, emozio horrek berezkoak dituen erantzunak eta jokabideak sortzen
dira haserretutako haurren artean: hitzezko erasoak, indar handiagoko edo txikiagoko eztabaidak,
aurrez aurrekoak, norgehiagokak eta baita borrokak ere.
Zenbaitetan, bestearen jokabide edo keinuen harira norberak egiten duen interpretazioak eragiten du
haserrezko erantzun neurriz gainekoa eta oldarkorra.
Haserrea kontrolatzeko hainbat modu daude: norbere burua kontrolatzeko erantzunak eta egoera
saihesteko eta gatazkari itzuri egiteko jokabide pasiboak, esaterako.
Haserrea neurtzeko estrategia egokiena eta burutsuena da norberaren ondoeza adieraztea baina
oldarkortasunik gabe, haserre hori zerk sortu duen eta horrek eragindako deserosotasun emozionala
besteari azalduz (asertibitatea). Adibidez: Esaten ari zaren hori ez zait gustatzen, mindu egiten nau.
Utz nazazu lasai, mesedez. Egin duzuna ez dago ondo.
Jarduerak
Haserrezko edo amorruzko erantzunak neurtzeko eta kontrolatzeko prozesuak fase hauek ditu:
a) Identifikatu egin behar dugu zer egoerak edo arrazoik sortzen digun haserrea edota amorrua.
b) Identifikatu egin behar ditugu emozioak gorputzean eragindako seinaleak: kognitiboak (izaten di-
ren pentsamenduak), jarrerazkoak (keinuak, esaten eta egiten duguna) eta fisiologikoak (bihotz-
taupadak azkartzea, arnasa hartzeko zailtasunak, giharrak tenkatzea).
c) Haserrea neurtu egin behar dugu zenbait jokabideren bitartez: bost arte zenbatu erantzun aurretik,
egoeratik urrundu, nork bere buruari hitz egin (Lasai. Sosegatu egin behar dut).
Fase horiek adibideekin azaltzeko, era honetako jarduerak egingo ditugu ikasleekin:
1. Galdetu: Noiz haserretzen gara? Norekin? Zer dela eta? Nola konturatzen gara haserre gaudela?
Zer nabaritzen dugu gure gorputzean? Zer egin beharko genuke haserre gaudenean?
2. Lasaitasunari eusteko jarduera (dortokaren teknika) lau urratsetan egin:
a) Nork bere buruari esan: Geldi zaitez eta begiratu ingurura!
b) Nork bere buruari esan: Lasai!
c) Sudurretik arnasa sakon hartu eta bitartean bost arte zenbatu. Ondoren, arnasari eutsi, bi arte
zenbatu eta poliki-poliki arnasa bota ahotik, bost arte zenbatuz.
d) Errepikatu aurreko pausoak erabat lasaitu arte.
Azkenik, geure buruari esateko moduan izango gara: Lasaiago nago.
313905 _ 0004-0039.indd 27 16/11/11 12:16
28
Dortokaren teknikaren harira, ipuin hau irakur dezakegu:
Bazen behin Dortokatxo izeneko dortoka bat. Sei urte zituen eta ez zuen maite eskolara
joatea. Besteekin haserre, oihuka eta borrokan ibiltzen zen beti eskolan. Marraztu eta
margotu, ez zuen besterik egin nahi. Ez zuen gogoko inori laguntzea.
Ondorioz, egunero arazoak zituen ikaskideekin eta irakaslearekin. Ondoren, ordea,
gaizki sentitzen zen, eta oso triste
Egun batez, dortokak agure batekin egin zuen topo. Laguntzeko prest zen amona:
Sekretu bat kontatuko dizut.
Sekretu bat? galdetu zuen Dortokatxok.
Gainean daramazu borroka, irain, liskar, oihu eta amorrazio guztien konponbidea.
Baina zein da konponbide hori? galdetu zuen jakin-minez Dortokatxok.
Zure oskola erantzun zion dortokak. Oskolaren barruan gorde zaitezke haserretzera,
oihu egitera edo borrokatzera zoazen aldiro. Zure oskolean gustura eta lasai sentituko zara.
Eta nola egiten da hori? galdetu zuen berriro Dortokatxok.
Bildu besoak, zangoak eta burua. Ondoren, estutu zure gorputzaren kontra, itxi begiak
eta pentsatu: Lasai nago. Ez noa inorekin borroka egitera. Ez noa inor gogaitzera.
Ondoren, Dortokatxok saiakera batzuk egin zituen, eta dortoka agureak esan zion:
Oso ondo! Egin horrela, eskolan zaudenean.
Biharamunean, Dortokatxo eskolara joan zen. Une batean, goizean goiz, haserretzen
hasi zen ikaskide batek gustuko ez zuen zerbait esan ziolako. Baina oihuka eta aztalka
eta irainak esaten hasi aurretik, pentsatu zuen: Dortoka nagusiak esandakoa probatu
behar dut. Oskolean sartu behar dut!.
Horrela egin zuen eta ez zen inolako borrokarik, liskarrik eta builarik izan. Dortokatxo
lasaitu egin zen eta haserrea baretu egin zitzaion. Bai lasai sentitu zela! Lagunek eta
irakasleak zoriondu egin zuten. Halako pozik ez zuen aspaldi sentitu Dortokatxok!
Egun hartatik aurrera, bere burua haserretzear edo gaiztakeriaren bat egitear sumatzen
zuenean, oskolean sartzeko ohiturari jarraitu zion. Lagun guztiekin ezin hobeto molda-
tzen hasi zen. Haserretu gabe elkarrekin egoten ikasi zuten Dortokatxok eta lagunek.
(Serrano, I. 1998, 121. orrialdea. Moldatua).
3. Irakatsi ikasleei beren buruari hitz egiten (beren buruari aginduak emateko teknika). Horrelako
formulak baliatuz, adibidez:
Hobe dut lasaitzea. Mantso-mantso hartuko dut arnasa eta lasaiago sentituko naiz. Badirudi
sosegatzen ari naizela.
2. abilezia. Lasaitzea
Urduri gaudenean, antsietatea sentitzen dugu. Gorputzeko ondoeza eta egonezina da antsietatea
(arnasa hartzeko zailtasuna, gorputzeko mina, dardarak, itomen-sentsazioa). Ondoez horrek, besteak
beste, ikastea galarazten du. Ikasle batek, urduri dagoenean, ez du bere pentsamenduen eta jarreren
gaineko kontrolik. Gehiegizko mugimenduak eta alderdi bati buruzko gehiegizko kezkak (kognitiboa)
antsietate-egoera sortzen du. Antsietatea ez da emoziotzat hartzen, baina gogo-aldartea, bai, bada,
eta aldarte horrek zaildu egiten du haurrak eskolara moldatzea.
313905 _ 0004-0039.indd 28 16/11/11 12:16
29
Antsietate-maila kontrolatzeko eta neurtzeko, ikasi egin behar da lasaitzen; izan ere, giharrak tenkatuta
egoten dira horrelako egoeretan.
Erlaxatzeko argibide errazak ikasleentzat
Lasai egotea oso onuragarria da ongi sentitzeko eta gustura egoteko. Lasai egotea da patxada, sosegua
eta baretasuna izatea, eta oso lagungarria da besteekin hobeto erlazionatzeko. Lasai egoten ikasteko
modu egokia da erlaxazioa. Irakasleak argibide erraz batzuk erakuts diezazkieke ikasleei giharrak eta
arnasketa erlaxatzeko teknika errazak ikas ditzaten.
Segmentuka giharrak erlaxatzeko argibide horiek Jackobsonen prozeduran oinarriturik daude eta
gorputz guztiko giharrak lasaitzen eta mantso eta sakon arnasa hartzen erakusten dute. Irakurri ikas-
leei honako argibide hauek:
Begiak itxiko ditugu eta gorputzeko gihar guztiak lasaituko ditugu.
Airea hartuko dugu sudurretik, mantso eta sakon. Horrela, pixkanaka. Orain bota egingo dugu
poliki-poliki, ahotik. Berriro errepikatuko dugu ariketa. (Guztira, bospasei aldiz errepikatuko dugu
ariketa, aldiro arnasketa-erritmoa pixkanaka mantsotuz).
Orain gorputz guztiko giharrak lasaituko ditugu eta eskuineko eskuan bilduko dugu kontzentrazio
osoa. Ukabila estutu egingo dugu poliki-poliki eta eskuko giharrak nola tenkatzen diren eta estu
dauden sentituko dugu, eta sentipena atsegina egingo zaigu.
Pixkanaka-pixkanaka eskua lasaitzen joango gara eta halako arintzea nabarituko dugu: erlaxat-
zen ari gara. Eskua erabat lasaituta dago. Sentipen atsegina nabarituko dugu eskuan: atseden
hartzen dago eta ia ez dugu nabaritu ere egiten. (Fase hori bizpahiru aldiz errepikatuko dugu,
harik eta eskua estutzean edo zabaltzean giharretan sentitzen den tenkatze-lasaitze alde hori
barneratu arte. Pausu berak errepikatuko ditugu ezkerreko eskuarekin).
Ondoren, arnasketa mantsoak eta sakonak egingo dugu. Arnasa sudurretik hartuko dugu
mantso-mantso eta ahotik botako dugu poliki-poliki. (Errepikatu ariketa hainbat aldiz).
Ondoren, eskuineko zangoari erreparatuko diogu. Zango horretan bilduko dugu kontzentrazioa.
Zangoko giharrak estutuko ditugu poliki-poliki eta deserosoa dela nabarituko dugu; ondoren,
lasaitu egingo ditugu pixkanaka. Zangoa erlaxatu egingo da gero eta gehiago. Giharrak lasaitzen
doazela nabarituko dugu. Oso gustura sentituko gara zangoa lasaituta. Halako atseden sentsazio
atsegina sentituko dugu zangoan. (Errepikatu bi bider. Urrats horiek berak errepikatuko ditugu
ezkerreko zangoa lasaitzeko).
Orain aurpegia lasaitzen ikasiko dugu. Kopetan bilduko dugu arreta. Pixkanaka-pixkanaka zimurtu
egingo dugu kopeta, gorantz jasoz eta indar gehiagoz estutuko dugu. Halako sentipen desatsegina
nabarituko dugu kopetan. Sudurra eta bekainak ere asko tenkatuko dira. Segidan, ordea, kopeta,
sudurra, bekainak eta aurpegi guztia lasaitu egingo ditugu. Poliki-poliki kopetako giharrak lasaituko
ditugu. Aurpegia erlaxatuta dago orain, oso erlaxatuta. Atsegina da sentipena, ondo sentituko gara,
atseden hartzen eta lasai. Kopeta oso erlaxatuta dago. Ondo sentitzen zara. (Errepikatu bi aldiz).
Ondoren, hainbat arnasketa egingo ditugu, oso mantso eta sakon. Sudurretik hartuko dugu
arnasa, poliki-poliki. Ondoren, ahotik botako dugu, pixkanaka. (Errepikatu hainbat aldiz).
313905 _ 0004-0039.indd 29 16/11/11 12:16
30
Azkenik, begietan bilduko dugu arreta. Begiak itxi egingo ditugu, indarrez estututa. Betazalak estutuko
ditugu pixkanaka, tenkatuta daudela nabarituko dugu, eta ez zaigu gustatuko sentipena. Ondoren,
begiak zabaltzen joango gara mantso-mantso. Begiak askoz lasaiago ditugu. Gu ere lasai sentituko
gara. (Errepikatu bi aldiz).
Jarduerak

Esan ikasleei azaltzeko zer egoeratan jartzen diren urduri. Ondoren, partekatu guztion artean. Azaldu,
batzuetan, normala dela urduri sentitzea; horrelako egoeretan, adibidez:
Ezagutzen ez dugula eta, ikaratzen gaituen zerbaiten aurrean.
Besteen aurrean egin edo esan behar dugun zerbait daukagunean.
Ikara edo beldurra sortzen digun egoera baten edo norbaiten aurrean.

Galdetu ikasleei zer sentitzen duten urduri daudenean (zer sintoma dituzten gorputzean). Adibidez,
gorritu egiten ote diren, bihotza azkarrago doala sentitzen ote duten, dardarka hasten diren, hitz
egiteko ahotsik gabe geratzen diren, arnasa hartzea nekezagoa egiten zaien, negar egiten duten

Zergatik jartzen den urduri eta sintomak zein diren adieraziko du ikasle bakoitzak.

Galdera hau egingo diegu ikasleei: Zer egin genezake lasaitzeko? Erantzunei buruz hitz egin
ondoren, irakasleak gogora ekarriko ditu arnasa mantso eta sakon hartzeko eta botatzeko urrats
erraz eta oinarrizkoak, eta ikasleek hainbat minutuz jardungo dute ariketa horiek egiten.

Ikasleak talde txikietan banatu eta giharrak lasaitzeko jarduera egingo dugu, aurrez azaldutako
urratsei jarraituz. Erlaxatzeko ariketa bukatutakoan, erakutsi ikasleei beren buruari horrelakoak
esaten: Lasaiago nagoela dirudi. Jada ez nago lehen bezain urduri.

Erakutsi ikasleei, urduri sentitzen direnean, beren buruari horrelakoak esaten: Urduritzen ari naizela
uste dut. Lasaitu egin behar dut. Mantso eta sakon hartu behar dut arnasa, lasaitu ahal izateko.

Irudikapenaren jolasa. Beren burua egoera jakin batean irudikatzera edo imajinatzera jolastuko
direla azalduko die irakasleak ikasleei: adibidez, ikasgelan lasai eta erlaxatuta daudela. Ikasleek
begiak itxi eta egoera hori imajinatuko dute. Irakasleak lagundu egingo die horrelako mezuen bidez:
Oso lasai eta erlaxatuta gaude. Lasai gaude.
3. abilezia. Frustrazioa onartzea
Frustrazioa onartzea ere gaitasun emozional bat da. Nahi zena lortu ez den egoera batera modu zen-
tzuzkoan moldatzen laguntzen du, baita gehiegizko emozionaltasun negatiboa saihesten ere (frustra-
zioa, itxaropenik eza, abaildura). Alde kognitiboari erreparatuta, frustrazioa onartzen jakiteak esan
nahi du kontrako egoeretan lasai eta sosegatu samar egotea. Gaitasun horren bidez jabetu egin behar
dugu askotan guk nahi ez ditugun gauzak gertatzen direla eta, hasierako nahigabea saihestezina izan
arren, gainditu egin behar dugula egoera, beste erronka batzuei ekiteko edo berriro ahalegintzeko.
313905 _ 0004-0039.indd 30 16/11/11 12:16
31
Frustrazioa onartzen ikasten dutenean, daukatenaz gehiago gozatzen dute ikasleek, eta, horrez
gainera, nahi zutena lortu ez izana onartzen dute eta arrazoizko helburuak lortzeko beste ekimen eta
ahalegin batzuk abiatzen dituzte.
Jarduerak

Ekarri gogora zer edo zer lortu nahi eta ezinezkoa izan den egoerak. Adibidez:
Guztiok joko batean jolastea nahi nuen, baina gainerakoek nahiago zuten beste jolas batean aritu.
Gurasoek jostailu bat erostea nahi nuen, baina ez didate erosi.
Antzezlaneko protagonista izan nahi nuen, baina beste bat aukeratu dute.
Mendi aldera txango bat egiteko asmoa genuen, baina euria hasi du eta ezin izan dugu joan.

Eskatu ikasleei azaltzeko zer gogo-aldarte sortu dien nahi zuten hori lortu ez izanak: haserrea,
etsipena, oihu egiteko gogoa, abaildura, amorrazioa, umore txarra, etab.

Eskatu haurrei azaltzeko zer arrazoiren eraginez geratu izan diren noizbait nahi zuten hori lortu ezinik.
Adibidez: Lagun batek bere margoak uztea nahi nuen, baina ez dizkit utzi.
Berriak zirelako eta ez zuelako puskatzerik nahi.
Une hartan bera ari zelako erabiltzen.
Margoak bereak direlako eta eskubidea duelako utzi nahi dizkidan edo ez erabakitzeko. Ez dut
horregatik zertan haserretu.

Esan, ahots gora, zer egin beharko litzatekeen nahi den zerbait lortzen ez denean gaizki ez senti-
tzeko. Adibidez: Lagunak bideokontsola uztea nahi nuen, baina ez dit utzi. Orduan, geure artean
pentsa dezakegu: Beste zerbaitekin jolas naiteke. Beste lagun bati eska diezaioket. Bihar saia-
tuko naiz berriro.

Azaldu ikasleei eguneroko bizimoduan (eskolan, etxean, lagunartean) nahi genuen hori ez lortzeko
hainbat arrazoi izaten direla, normala eta ohikoa dela hori, baina horregatik ez dugula etsi behar eta
ikasteko, besteekin erlazionatzeko, dibertitzeko, besteekin ongi moldatzeko, etab., ahalegina egin
behar dugula.

Azaldu ezin dugula desiratu burutik pasatzen zaigun guztia; aitzitik, egokiak izan daitezkeen gauzak,
horiek desiratu behar ditugula. Irakasleek eta gurasoek lagunduko diete jakiten zer den beren
hezkuntzarako egokiena.
313905 _ 0004-0039.indd 31 16/11/11 12:16
32
5. Ikaskideen arteko gatazkak ebaztea
5.1. Ikasgelako gatazkei aurre egiteko jarraibideak
Pertsonen arteko gatazketan ohikoak dira haserrezko eta beldurrezko emozio negatiboak. Ikasleen
arteko harremanetan sor litezke horrelako emozioak, bai eta hainbat gogo-aldarte ere: gogaitzea,
sumindura, frustrazioa, ikara, amorrua, etab. Gatazka horiek prebenitzen eta konpontzen irakastea
lagungarri izango da ikasleek ikas dezaten besteen jarrerak eragindako emozioak adierazten eta
neurtzen.
Gatazkak konpontzerakoan sortzen diren emozioak eta gogo-aldarteak (haserrea, amorrua, sumina,
beldurra, kezka) hautematea beharrezkoa da. Baina, orobat, badira elkarreragineko beste zenbait
egoera, gatazkatsuak ez izan arren, erantzun negatiboak sor ditzaketenak: gaizki ulertuak edo lagunen
arteko harremanak gaiztotzen dituzten haserreak, esaterako. Eta egoera horietan ere beharrezkoa da
emozioak eta aldarteak hautematea. Horrek lagundu egingo die norberak esandakoak edo egindakoak
besteengan izan dezakeen eraginarekiko edo sor ditzakeen emozio eta gogo-aldarteekiko sentibera
izaten.
Bestelako gaitasunak ere landu behar dituzte ikasleek: kognitiboak (gatazkaren arrazoiak aztertzea,
izan daitezkeen irtenbideak proposatzea eta ondorioetan pentsatzea), jarrerazko gaitasunak (une
bakoitzean nola jokatu jakitea eta horrela egitea) eta gaitasun emozionalak (gatazkak dirauen artean
emozioa modu egokian erabiltzea). Eta horretarako, azpi-gaitasun hauek behar dira:
a) Beste ikaskideekiko erlazio-egoerak (laguntzekoak, arriskukoak, aurre egitekoak, onartzekoak,
jolasekoak, etab.) identifikatzea eta balioestea, eta gainerako ikaskideen artean lengoaiari loturiko
aurpegiko espresioei behatzea.
b) Gatazka-egoera jakinetarako gizartean egokitzat hartzen diren erantzunak izatea. Adibidez, ikaskide
batek iraintzen, gogaitzen edo probokatzen gaituenean zer egin eta nola jokatu jakitea..
c) Gatazkak sor dezakeen asaldura emozionala (normalean, sumina edo amorrua eta beldurra edo
antsietatea) modu egokian gobernatzea.
Jarduerak

Azaldu ikasleei ikasgelako hainbat egoeratan gatazkak sortzen direla ikaskideen artean. Liskar horiek
gaizki sentiarazten gaituzte eta gure gogo-aldartea asaldatzen dute. Horren ondorioz, konponbidea
eman behar zaie ikasgelan gustura egoteko, lagunekin modu egokian erlazionatzeko eta bizikidetza
alaia izateko.

Eguneroko egoerak proposatu eta horien inguruko galderak egin. Adibidez:
Ikaskide batek iraindu edo gogaitu egin du beste bat. Nola sentituko da iraindutako pertsona?
Nola sentituko da bestea iraindu edo gogaitu duena?
Haur batek zerbait esan du ahots gora, irakaslea gelan azalpenak ematen ari den bitartean
besteek barre egin dezaten. Nori egiten dio kalte jarrera horrekin? Zergatik? Nola sentituko da
irakaslea? Zergatik? Nola sentituko dira gainerako ikasleak? Zergatik?
313905 _ 0004-0039.indd 32 16/11/11 12:16
33
Ikaskide batek errotulagailu bat utzi dizu. Erabili ondoren ez diozu eskerrik asko esan. Egokia edo
desegokia da jarrera hori? Nola sentituko da ikaskidea? Zer egin beharko zenukeen?
Haur batek ikaskide batek egindako akatsaz egin du barre guztien aurrean. Nola sentituko da
akatsa egin duen haurra? Egokia da besteen kontura barre egitea? Zergatik? Zer pentsatuko dute
gainerakoek ikaskidearen bizkar barre egin duen haurraren jokabideari buruz? Zer egin beharko
luke ikaskideaz trufatu den haurrak?

Galdetu normalean zer arazo edo liskar sortzen diren ikasgelan, jolastokian edo ikastetxeko beste
edozein gela edo eremutan. Egin egoera horien zerrenda bat ikasleekin aztertzeko. Ahal dela, saiatu
arazo edo liskar horietan nahasita egon daitezkeen ikasleak ez pertsonalki aipatzen edo errudun
sentiarazten.

Azaldu egoera gatazkatsu horietan guztietan emozio eta gogo-aldarte negatiboak sortzen direla naha-
sita dauden ikasleen artean. Azpimarratu ondo identifikatu behar direla, modu egokian jokatzeko.

Gatazkak ebazteko erabiltzen diren pentsamenduak sustatuko ditugu: ingurukoen pentsamendua
(besteek zer eta nola pentsatzen duten jakitea), kausazko pentsamendua (ikaskideen arteko arazoak
zergatik sortzen diren identifikatzea), ondorioen pentsamendua (zer edo zer esan edo eginez gero
zer gerta daitekeen aurreratzea), pentsamendu alternatiboa (gatazkak ebazteko beste jokabide
batzuk pentsatzea) eta bitarteko-helburuen pentsamendua (ikaskideen artean arazorik ez izateko
onena zer den pentsatzea).

Erakutsi haurrei beren ekintzek edo jokabideek zer ondorio edo emaitza izan dezaketen ebaluatzen
eta modu batera edo bestera jokatuz gero zer gerta daitekeen aurreratzen.
5.2. Gatazkak ebazteko prozeduraren faseak
Gatazkak ebazteko eredua lau fasez osaturik dago. Ikasleen artean gertatzen diren arazoei buruz ahalik
eta informazio gehien lortzea eta arazoak ebazteko irtenbide egokiena identifikatzea dira fase horien
helburuak. Horrekin hauxe lortu nahi da:
1. Pertsonen arteko gatazkei bide baketsu eta errespetuzkoak bilatzeko gaitasunen bidez aurre egitea.
2. Ikaskideen eta helduen arteko ohiko harremanetan pertsonen arteko gatazkak sor ez daitezen aurre
hartzea.
3. Elkarrekiko errespetuaren balioa lantzea, maila bereko pertsonen eta helduen arteko bizikidetza
baketsurako oinarria den aldetik.
4. Amorruaren emozioari loturiko jarrerak eta erantzunak kontrolatzen ikastea.
1. fasea. Gatazka identifikatzea
Ikasgelan edo eskolan lagunartean ohikoa den gatazka bat planteatuko die irakasleak ikasleei. Adibi-
dez: Jolastokian jolasean, haur batek bultza egin dio beste bati eta azken hori lurrera erori da. Biak
eztabaidan hasi dira.
313905 _ 0004-0039.indd 33 16/11/11 12:16
34
Ondoren, irakasleak eztabaida piztuko du ikasleen artean. Bera arduratuko da moderatzeaz,
eta haurren parte-hartzea bultzatzeko, horrelako galderak egingo ditu:
a) Zergatik sortu da arazoa?
b) Zer pentsatuko du lurrera erori den haurrak?
c) Zer pentsatuko du laguna bultzatu duen haurrak?
d) Nola sentituko da erori den haurra?
e) Nola sentituko da erorikoa eragin duen haurra, sortu duen gatazkaren ondoren?
Ikasleek aurreko galderei erantzun ondoren, irakasleak beste eztabaida bat piztuko du, galdera honen
harira: Zer egin dezakegu berriro horrelakorik gerta ez dadin?
2. fasea. Konponbideak bilatzea
Aurrez planteatutako egoera hizpide hartuta, egin honako galdera hauek ikasleei: Zer egin beharko
luke lurrera erori den haurrak? Zer egin beharko luke bultzakada eman duen haurrak? Zer egin beharko
lukete gainerako ikaskideek?
Proposatu arazoa gainditzen lagun dezaketen konponbideak ekartzeko. Adibidez:
1. konponbidea: Biek barkamena eskatu beharko liokete elkarri.
2. konponbidea: Ikaskideek irakasleari esan beharko liokete.
3. konponbidea: Erori den haurrak bultza egin beharko lioke beste haurrari.
4. konponbidea: Erori den haurrak irakasleari esan beharko lioke.
5. konponbidea. Ikaskidea bultzatu duen haurrak barkamena eskatu beharko lioke lagunari.
Ikasleek hainbat konponbide proposatuko dituzte, gatazka gainditzeko egokiak diren ala ez oraindik
baloratu gabe.
Bigarren fase honetan, pentsamendu alternatiboa edo konponbideak sortzekoa garatzera bultza-
tuko ditu haurrak. Ikasleek gatazka gainditzen lagunduko luketen jarrerei buruz gogoeta egitea da
horren funtsa. Fase honetan ez da baloratzen konponbide bat egokia, erdipurdikoa edo desegokia
den; aitzitik, ikasleei hainbat irtenbide pentsatzen irakastea da helburua, eraso, indarkeria edo
norgehiagoken aurrean bestelako erantzunak bilatzeko gaitasun kognitiboa garatzen lagunduko
baitie horrek.
Komeni da irakasleak halako bultzada ematea ikasleek emandako konponbideen inguruan aldeko
iritziak emanez.
3. fasea. Ondorioei aurre hartzea
Behin aurreko fasean proposatutako konponbideak jaso ondoren, irtenbide jakin bat hartzeak izan
ditzakeen ondorioei buruz galdetuko die irakasleak ikasleei:
Zer gertatuko litzateke 1. konponbidearen alde egingo bagenu? Hots, biek barkamena eskatuko balute?
313905 _ 0004-0039.indd 34 16/11/11 12:16
35
Beren ustez zer gertatuko litzatekeen deskribatu edo aurreratuko dute ikasleek. Esate baterako:
eztabaidatzeari utziko liokete, nor baino nor aritzeari utziko liokete, lagunak izango lirateke berriro,
laguna bultzatu duen haurrak horrelakorik ez dela egin behar ikasiko luke.
Hala, prozedura berari jarraituko diogu aurreko fasean proposatutako konponbide guztiekin.
4. fasea. Konponbide egokiena aukeratzea eta aplikatzea
Fase honetan, konponbide egokiena zein izan daitekeen aukeratzeko eskatuko die irakasleak ikasleei,
aukera hori praktikan jartzeko eta liskarra konpontzeko. Aukeratutako konponbideak egokia, bidezkoa,
arrazoizkoa eta arazoa gainditzeko benetan erabilgarria izan behar duela azpimarratuko diegu.
Laburbilduz, aurrez azaldu dugun moduan, hauek dira egin beharreko lan zehatzak:
a) Arazoa edo egoera gatazkatsua zein den jakitea, egoera horri emozionalki erantzun gabe.
b) Arazoa edo egoera gatazkatsua ahalik eta datu gehienekin zehaztea, baita sortu diren jarrerak eta
jokabideak ere.
c) Arazoa edo liskarra gainditzeko egokiak izan daitezkeen jarrera alternatiboak proposatzea.
d) Gatazka behar den moduan konponduko lukeen irtenbide onena edo jokabide egokiena hautatzeko
erabakiak hartzea.
e) Behin konponbidea hautatu eta aplikatu ondoren, egokia dela eta eraginkorra dela egiaztatzea.
Azaldutako fase horiek berak baliagarriak dira pertsonen arteko edozein arazo edo gatazka lantzeko:
irainak, borrokak, burlak, haserreak Nolanahi ere, nabarmentzekoa da liskarrak konpontzeko eredu
horren dinamika lan didaktiko moduan landu behar dela ikasgelan, prozesua martxan jartzeko arazo
bat noiz sortuko zain egon gabe. Arazoak nola gainditu ikasteko lan horrek prebentzioa izan behar
du ardatz; gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna garatzeko testuinguruan landu behar da
ikasketa hori, baita material honetan jasotako gaitasun emozionalen baitan ere.
6. Iradokizun metodologikoak
Lehen Hezkuntzako lehen zikloan, batez ere bizipenen bidez landu behar dira emozioak. Horretarako,
talde-dinamikak landu beharko dira. Taldean, ikasleek beren artean dituzten hartu-emanen bidez
emozioak eta gogo-aldarteak hautematen, adierazten, ulertzen eta neurtzen dituzte, prebentzioa eta
pertsonen arteko gatazkak konpontzea ardatz direla. Hartu-eman horretan halako feedback modukoa
gertatzen da eta feedback hori baliabide didaktiko garrantzitsua da. Horrela, irakasleak ikasleen eran-
tzun eta erreakzio egokienak moldatu ahal izango ditu, emozio eta jendetasun aldetik egokiagoak izan
daitezen.
Taldeko interakzio-egoera horretan, ikasleek beren emozioak eta besteenak identifikatzen ikasten dute.
Orobat, afektuzko adierazpenak gertatzen dira eta halako feedbacka sortzen da, beren jokabideak
gainerakoengan zer eragin duen jakiten ikasteko. Adibidez, haur bat atsegin agertzen denean beste
batekin, irribarrea jasotzen du trukean. Haur batek irain egiten dionean beste bati, hitz iraingarri horien
kontrako haserrea sortzen da. Eta horrela gertatzen da beren artean sortzen diren hartu-eman eta
elkarrizketa bakoitzean.
313905 _ 0004-0039.indd 35 16/11/11 12:16
36
6.1. Ipuinak eta irakurgaiak
Adin horretako hezkuntza emozionalean, afektuzko edukiak dituzten ipuinak eta irakurgaiak baliabide
didaktiko oso baliotsua dira haurrak motibatzeko. Irakurgai baten pasarte laburra, ipuin samur bat,
istoriotxo bat edo testu baten zati bat aurkez diezaiekegu ikasleei, afektuzko edukia duena eta egokia
beren ulermen-mailarako. Eduki horrek edo elkarrekin irakurritako testu horrek bizipen emozional bat
sortuko du ikasleen artean eta afektuzko edukiak ikasteko jarrera piztuko du haiengan.
7. Lexiko emozionala
Emozioen berri jakiteko eta emozioak ulertzeko baliabide funtsezkoena hitzak dira, ikasleek sentitzen
dutena hala emozioak nola sentimenduak adieraziko duten hitzak. Lexiko emozionala lantzea oso
garrantzitsua da adin horretan; izan ere, ikasleek baliabideak eskuratzen dituzte zer sentitzen duten
adierazteko, hitz-sorta zehatza berenganatzen dute besteei beren gogo-aldartearen berri emateko.
Horren harira, lehen ziklo horretako haurren oinarrizko lexiko emozionala zabaltzeko hainbat jarduera
proposatuko ditugu.
Jarduerak

Proposatu ikasleei bukatu gabeko esaldiak, aukeran emandako bi hitzen artean bat hautatu eta osa
ditzaten. Adibidez:
Haur batek ez duenean ez kezkarik ez urduritasunik, orduan sentitzen du
a) Lasaitasuna.
b) Ezinikusia.
Haur batek, pixka bat haserre dagoenean, sentitzen du
a) Patxada.
b) Sumindura.
Haur batek ikasteko grina duenean, sentitzen du
a) Ilusioa.
b) Pena.

Ikasleek osatu egin beharko dituzte hitz hauek. Hain zuzen, hizki bat falta dutela entzungo dituzte
hitzak:
Espe antza
Lasaita una
Konfian za
Umo ea
313905 _ 0004-0039.indd 36 16/11/11 12:16
37

Ikasleek esaldi bat idatzi beharko dute hitz hauetako bakoitzarekin:
Adeitsua
Ikara
Haserre bizia
Ondoeza
Grina
Hizkuntzaren alorrean, lexikoaren programari dagozkion ariketetan, atal honetan proposatutako hitzak,
emozioei loturiko hitzak, erabil daitezke.
Alaitasuna Haserrea Beldurra Tristura Nazka Harridura
Poza
Sinpatia
Pazientzia
konfantza
Zoriontasuna
Lasaitasuna
Gogobetetzea
Umorea
Patxada
Adeitasuna
Maitasuna
Esperantza
Baikortasuna
Ondoeza
Amorrua
Haserre bizia
Sumindura
Mendekua
Umiliazioa
Sumina
Jeloskortasuna
Bekaitza
Ikara
Laztura
Izua
Laborria
Kezka
Sosegurik eza
Sustoa
Urduritasuna
Egonarririk eza
Etsipena
Desilusioa
Umore txarra
Atsekabea
Damua
Ezkortasuna
Asperdura
Abaildura
Erruduntasuna
Malenkonia
Nostalgia
Nahigabea
Mingostasuna
Bakardadea
Zorionik eza
Higuina
Arbuioa
Erdeinua
Narda
Txundidura
Bitxikeria
Inpaktua
Zirrara
Ikasle bakoitzak hizkuntza aldetik eta adierazteko duen gaitasunaren arabera, lexiko emozionaleko hitz
egokienak aukeratuko ditu irakasleak, eta haien ikasteko erritmora egokitzen direnak erabiliz joango da
pixkanaka-pixkanaka, ikasleek emozioei loturiko hitz horiek erabil ditzaten ikaskideei gogo-aldarteen
berri emateko.
8. Ebaluazio-irizpideak
Gaitasun bakoitzari loturiko abilezia emozionalak oso modu errazean ebalua daitezke Lehen Hezkun-
tzako lehen zikloan. Jarrerazko hainbat adierazle erabiltzen dira horretarako. Eskolako eguneroko
egoera ugarietan, ikasleek elkarrekin dituzten hartu-emanetan adierazle horiek zer maiztasunez ager-
tzen diren erreparatu eta jasoko ditu irakasleak.
313905 _ 0004-0039.indd 37 16/11/11 12:16
38
GAITASUNAK EBALUAZIO-IRIZPIDEAK ADIERAZLEAK
Emozioak
hautematea
Besteen emozioak
identifkatzea.
1. Badaki lagun bat noiz dagoen pozik, triste,
haserre, harrituta, etab. Antzematen die adiskideen
gogo-aldarteei.
2. Besteen emozioei buruzko aipamenak egiten ditu.
Enpatia Besteen emozioak
eta sentimenduak ulertzea.
1. Modu aktiboan entzuten die besteei eta jabetzen da
zer gogo-aldarte duten.
2. Lagunen bat triste dagoela jabetzen denean, laguntzeko
borondatea agertzen dio.
3. Konturatzen da adiskide bat zergatik dagoen alai, triste,
haserre, beldurtuta
4. Lagun batengana jo eta horrela esaten dio: Ez kezkatu,
ez da ezer. Lasai egon behar duzu.
Emozioak
ulertzea
Emozio positiboak eta negatiboak
sorrarazten dituzten egoerak
identifkatzea.
1. Hitzez adierazten du zergatik dagoen alai, triste, haserre,
larrituta
2. Zer egoera emozionaletan dagoen jakinarazten die
lagunei, eta emozio hori zerk eragin duen esaten die.
3. Badaki zein egoerak eragin dezakeen poza, haserrea,
tristura, amorru bizia
Emozioak
adieraztea
Oinarrizko emozio hauek
adieraztea: poza, haserrea,
tristura, beldurra eta nazka.
1. Aurpegiaren bidez argi eta garbi adierazten ditu oinarrizko
emozioak.
2. Besteek, haren aurpegiari erreparatu eta argi antzematen
diote oinarrizko emozio bakoitzari.
Emozioak
neurtzea
Frustrazioa onartzea. 1. Lasaitasuna eta sosegua agertzen du nahi zuen zerbait
lortzen ez duenean.
2. Nahi zuen hori lortzen ez duenean, saiatzen da
lasaitasunari eusten eta, nekez bada ere, lortzen du
azkenerako.
Lasaitzeko gai izatea. 1. Urduri jartzen den egoeretan, zer edo zer esan eta lasaitu
egiten da.
2. Ez urduri jartzeko mezuak esaten dizkio bere buruari.
3. Zenbait egoeratan urduri jartzen bada ere, ez da denbora
askoko kontua izaten eta berehala lasaitzen da.
Beldurrak kontrolatzea. 1. Lasai agertzen da nolabaiteko ikara sortzen dioten
egoeren aurrean
2. Ez zaio emozioen kontrola galtzerik gertatu, zenbait beldur
jakin dela medio.
Probokazio-egoeretan
haserre biziari eustea.
1. Zentzuz azaleratzen du haserrea, zer gogo-aldartetan
dagoen eta horren arrazoiak adieraziz.
2. Beste ikaskideen probokazio-egoeren aurrean
(mehatxuak, irainak, larderiak) zuhur jokatzen du eta
erantzun oldarkorrak kontrolatzen ditu.
313905 _ 0004-0039.indd 38 16/11/11 12:16
39
9. Bibliografia
Fernndez Berrocal, P. y ramos, n. (2002): Corazones Inteligentes. Ed. Kairs. Madril.
Goleman, D. (1996): La inteligencia emocional. Kairs. Madril.
ShaPiro, L. (1997): La inteligencia emocional en los nios. Ed. Grupo Zeta. Bilbo.
Valls, a. eta Valls c. (1999): Desarrollando la inteligencia emocional. 5 liburuki. Ed. EOS. Madril.
Valls, a. eta Valls c. (2000): Inteligencia emocional, aplicaciones educativas. Ed. EOS. Madril.
Valls, a. eta Valls c. (2000): Cmo desarrollar la inteligencia emocional de los hijos. Ed. EOS. Madril.
Valls, a. eta Valls c. (2003): Psicopedagoga de la inteligencia emocional. Ed. Promolibro. Valentzia.
Valls, a. (2003): sicle: Siendo inteligentes con las emociones. Promolibro. Valentzia.
Valls, a. (2007): La inteligencia emocional de los padres y de los hijos. Ediciones Pirmide. Madril.
10. Webguneak
www.inteligencia-emocional.org/
http://ret.wikispaces.com/Inteligencia+emocional
http://www.calidadevida.com.ar/inteligencia_emocional_capacitacion_personal.htm
313905 _ 0004-0039.indd 39 16/11/11 12:16
313905 _ 0040-0051.indd 40 16/11/11 12:27
Hezkuntza emozionalerako
programa
Lan-fitxak
Gaitasuna: emozioak hautematea
1. fitxa. Emozioei antzematen diet ..................................................... 42
2. fitxa. Gauza asko sentitzen dut ..................................................... 43
3. fitxa. Poza sentitzen dugu .............................................................. 44
4. fitxa. Besteengatik kezkatzen naiz ................................................. 45
Gaitasuna: emozioak adieraztea
5. fitxa. Sentitzen dudana adierazten ikasiko dut ............................ 46
6. fitxa. Gure haserrea adieraziko dugu ........................................... 47
Gaitasuna: emozioak ulertzea
7. fitxa. Emozioak adierazten dituzten hitzak .................................. 48
8. fitxa. Besteen emozioei antzematen diet ..................................... 49
Gaitasuna: emozioak neurtzea
9. fitxa. Irtenbideak bilatuko ditut ..................................................... 50
10. fitxa. Lasaitzen ikasiko dut ........................................................... 51
313905 _ 0040-0051.indd 41 16/11/11 12:27
Emozioei antzematen diet
Izena Data
1.
FITXA
Fotokopiatzeko materiala 2011 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L.
2.
FITXA
42
ldurr
poz
haere
tristur
ezuse
1

Lot marrazkia adêraze> due> emozioaeki>.
2

Marrazt zu auregi kas bakoitea>.
42
Poza sentitzen duzu Tristura sentitzen duzu Beldurra sentitzen duzu
313905 _ 0040-0051.indd 42 16/11/11 12:27
Gauza asko sentitzen dut
Izena Data
2.
FITXA
Fotokopiatzeko materiala 2011 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. 43 43
1

Osat.
Poz emae> di
Beldu dio
Tris jarte> na
Harrit egie> na
Haeret egie> nai
313905 _ 0040-0051.indd 43 16/11/11 12:27
Poza sentitzen dugu
Izena Data
3.
FITXA
4.
FITXA
44 44
1

Markat poz adêraze> due> auregia.
2

Noi entite> duz poz? Markat.
Hau bae eki> jolaser gonbidatea>.
Hau batzu zuta trfate> die>ea>.
Irakasea zorionte> zaite>ea>.
Ureet-est baer gonbidatea>.
Marrazet-ehiaet ba irabazea>.
Partid ba galte> duzu>ea>.
313905 _ 0040-0051.indd 44 21/11/11 16:17
Besteengatik kezkatzen naiz
Izena Data
4.
FITXA
Lagu> ba pozi entite> bad, g e
Lagu> ba gaixo dag>ea>, horel entit
oh^ gar:
Ze duz?
E haeret.
Zue d erru.
Horegati >egare?
Lagu> zaitzae?
Ze duz >egare?
1

Ze esango enê hau hae^? Markat.
2

Osat.
313905 _ 0040-0051.indd 45 16/11/11 12:27
Sentitzen dudana adierazten ikasiko dut
Izena Data
5.
FITXA
6.
FITXA
46 46
poza
haserrea
beldurra
tristura
Oso pozi nago.
Oso asertut nago.
Ha amorru!
Asko poze> nai.
Nekatut nago.
Ikaratut nago.
Ha en!
Asko dirtit nai!
1

Ze adêraze> d emozio bakoitza? Markat.
313905 _ 0040-0051.indd 46 21/11/11 16:17
Gure haserrea adieraziko dugu
Izena Data
6.
FITXA
Haerete> gae>ea>, esa> egi> ha dug
lasa^ a@ertu.
1

No ar^ d haere mod egokia> adêraze>?
Margot esen.
2
Markat haere adêrazeko moduri egokên
.
3

Kopiat.
B<uilak et sea gogaite>.
Hizeta> et @ertate> zaidan azaldu.
313905 _ 0040-0051.indd 47 16/11/11 12:27
Emozioak adierazten dituzten hitzak
Izena Data
7.
FITXA
8.
FITXA
48 48
1

Lot emozio bakoitz anteko s baeki>.
2

Osat.
Hau bae
Izugarri d!
dio>ea>, ha d
arrazoi
Hau bae
Ze en!
esandakoa>, ha d
arrazoi
amorru
alaitasun
en
espetxu
harridur
ikar
poza
beldurra
nazka tristura
ezustea
haserrea
313905 _ 0040-0051.indd 48 16/11/11 12:27
Besteen emozioei antzematen diet
Izena Data
8.
FITXA
1

Ze emozio entite> d bakoitza? Idatz^.
tristur ldurr haere ezuse poz
Nire nebatxoa
erietxean dago.
Utzi behingoz
ni gogaitzeari!
Bikain! Bihar
irteera dugu.
Ederki pasako dugu!
Izugarria da!
Ikaratuta nago!
Ez nuen horrelakorik
espero Mariarengandik.
313905 _ 0040-0051.indd 49 16/11/11 12:27
Irtenbideak bilatuko ditut
Izena Data
9.
FITXA
10.
FITXA
50 50
Noi haerete> zar?
Noeki> haerete> zar?
Nol lasaite> zar?
Bes erbaieki> jolastuko nintzae.
Bes lagu> bat^ eskatuko nio.
B<iharamu>ea> eskatuko nio.
Beeko^ huts el esango nio.
1

Erantzu>.
2

Ze egingo enu zu? Adêraz^.
Lagu> bat^ kontsol uzeko
eskat dioz, bain e diz utz^.
313905 _ 0040-0051.indd 50 16/11/11 12:27
Lasaitzen ikasiko dut
Izena Data
10.
FITXA
Haer zaue>ea>, hau egi> ha duz:
Oih egi>, sea gogait et iraind.
Zu haerea hit egi> et lasait.
Beldure zaue>ea>, ha egi> ha duz:
Isild et hitzi e esa>.
Laguntz eskat et lasait.
1

Ze egi> ha duz egr bakoitea>? Adêraz^.
2

Hart arnas mantso hainba aldi. Gero, azald.
Nola sentitzen
zarete orain?
313905 _ 0040-0051.indd 51 16/11/11 12:27
313905 _ 0052-0071.indd 52 16/11/11 12:18
Literatura-
baliabideak
313905 _ 0052-0071.indd 53 16/11/11 12:18
Egilea: Joseba Santxo Uriarte
Edizioa: Ainhoa Basterretxea Llona, Rosario Caldern Soto eta Mnica Mendoza Abad
Irudiak: Rosanna Crespo Pic
Konposaketa eta muntaketa: Miren Pellejero Etxezarreta eta Julio del Prado Martnez
Proiektuaren zuzendaritza: Joseba Santxo Uriarte eta Leonor Romo Fernndez
Testu hauetako batzuk herri-abestitxoak dira eta
handik eta hemendik hartu ditugu:
Euskaleriaren Yakintza. R. M. Azkue. Euskaltzaindia & Espasa Calpe. Bilbo, 1989.
69 abesti jolasteko. Hik hasi. Donostia, 2008.
313905 _ 0052-0071.indd 54 16/11/11 12:18
Igarkizunak
Animaliei buruzkoak ........................................................................ 56
Naturari buruzkoak ........................................................................... 57
Giza gorputzari buruzko igarkizunak ............................................. 58
Herri abestiak
Zotz egiteko ....................................................................................... 59
Biribilean jolasteko ........................................................................... 60
Sokasaltoan jolasteko ....................................................................... 61
Ilaran jolasteko ................................................................................. 62
Gomatakoak ..................................................................................... 63
Beste abesti batzuk .......................................................................... 64
Aho-korapiloak
Aho-korapiloak ................................................................................. 65
Bertsoak
Animaliei buruzkoak ........................................................................ 66
Pertsonei buruzkoak.......................................................................... 67
Naturari buruzkoak .......................................................................... 68
Jakiei buruzkoak ............................................................................... 69
Eguberriei buruzkoak ........................................................................ 70
Literatura-baliabideak
Aurkibidea
Testu hauetako batzuk herri-abestitxoak dira eta
handik eta hemendik hartu ditugu:
Euskaleriaren Yakintza. R. M. Azkue. Euskaltzaindia & Espasa Calpe. Bilbo, 1989.
69 abesti jolasteko. Hik hasi. Donostia, 2008.
313905 _ 0052-0071.indd 55 16/11/11 12:18
Animaliei buruzkoak
Lumazkojantziadut,
habianbizinaiz;
kantarionaeta
hegalarianaiz.
(txoria)
Ikusikodituzu
urarengainean;
kua,kuaesatendute
pozikdaudenean.
(ahateak)
Zerdelaetazerdela
erraldoiadena,
etasudurmoduan
tronpabatduena?
(elefantea)
Lorerikloredabil
hegoakastintzen,
baduhainbatizen
(tximeleta, pinpilinpauxa)
Aldeandutetxea;
nahizmartxanipini
astironabilni!
(barraskiloa)
Poltsadusabelean,
hordabiljauzika.
Australianegingo
diogubisita?
(kangurua)
Pipitaki-papataki,
oilategianarrautza
zeinekerrunduen,norkdaki?
(oiloak)
Belarriakluzeak,
buztanaetenda;
azenarioaknon,
hantxeibiltzenda!
(untxia)
56 Fotokopiatzeko materiala 2011 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L.
Igarkizunak
313905 _ 0052-0071.indd 56 16/11/11 12:18
Naturari buruzkoak
Gauezbizkortzennaizni,
egunezlokartu;
ikusinahibanauzu,
gorantzbegiratu.
(Ilargia)
Pilotatxozuriak
zerutikerori,
denazuritzendute:
zerotedahori?
(elurra)
Argitxikiakdira,
hanzeruandaude;
zenbatzeazailada
logeratugabe!
(izarrak)
Izarhandibatnaizni,
argia,beroa;
Ilargiabadator,
nilotaranoa.
(Eguzkia)
Bitxiaizanarren,
loreanaiz,aizu!
Nireizenosoa
baotedakizu?
(bitxilorea)
Oinaksustraiaketa
besoakadarrak,
ileberdeadauka
gurelagunzaharrak.
(zuhaitza)
Basamortuanbizi
naizosobakarrik
etaoraingozezdut
moztukobizarrik!
(kaktusa)
Nireazpiandabil
hainbatarrainpolit
etaitsasontziak
gaineandabilzkit.
(itsasoa)
Igarkizunak
313905 _ 0052-0071.indd 57 16/11/11 12:18
Giza gorputzari buruzkoak
Ibilietaibili,
jiraetabira,
zapatarenbarruan
ondobizidira.
(oinak)
Lagunonakdirela
esatendigute,
bainatxalojotzean
elkarjotzendute!
(eskuak)
Lepogaineandago,
betipentsaketan;
sukarradugunean
ezdagirobertan!
(burua)
Ahobarruandaude,
bilerrotan,aizu!
Etasarrigarbitu,
maitebadituzu.
(hortz-haginak)
Sudurondoandaude,
aldebanatara;
eurekzuzentzendute
gurebegirada.
(begiak)
Eskuanbostditugu,
dozenaerdi,ia!
Ezizenakdituzte:
luzea,nagia,
bizkorra,potoloa;
azkenak
(hatzak)
Hitzegiteanasko
mugitzendituzu
etabehardituzu
ematekomusu.
(ezpainak)
Horia,beltzarana,
gorria,bel-beltza
Orraziarenbeldur
naizenikezpentsa!
(ilea)
Igarkizunak
313905 _ 0052-0071.indd 58 16/11/11 12:18
Zotz egiteko
Don, don
Don,don,kikilimon
sarrakuke,sarramon,
pike,pike,tortolike,
ban,bu,ziriketakobu!
Txokolate
Txo-ko-la-te.
Txoko,txoko,txokola.
Txoko,txoko,txokote.
Txokola,txokote,
TXO-KO-LA-TE!
Kikuri-bikurika
Harrapaketan,ezkutaketan,kiriketan,
kikuri-bikurilakirikon,
zinko-binkolarikon,
tokatzenzaionari,horkonpon!
Kikuri-bikurilakirikon,
zinko-binkolarikon.
Dona, dona
Dona,dona,katona,
sutondoanaitona,
lepotikbeherakutuna;
aterakanporaneska-mutil
tun-tu-na!
Harriola-marriola
Harriola-marriola
orratzazorrotza,
ziztagaitza,haritxarra,
tirabira,
zirrin-zarranetazast!
Herri-abestiak
313905 _ 0052-0071.indd 59 16/11/11 12:18
Biribilean jolasteko
Eskutik helduta
Eskutikheldutagaude,
borobilbateginez,
arraspozikgabiltza,
itzulanitzemanez.
Eskuina,ezkerra,urratsbataintzinka;
eskuina,ezkerra,urratsbatgibelka;
eskuina,ezkerra,urratsbataintzinka;
eskuina,ezkerra,ipurdizlurrera.
Magila
AtzoMagilaikusinuen,
Magilahasizendantzatzen.
Dantzanbugi-bugi,
dantzanbugi-bugi
etaondopasa!
Banpiroa
Banpiroanaiz
erditxoronago,baraba.
Goizetanikastendut,
hamabiakjotzendituztenean
txotxolobatbihurtzennaiz.
Barabauhuhahahuhuhuhah!
NireaitaDrakulada,baraba,
nireamaberealaba,
anaiabaterebadaukat,
bainazurgatzenonenanaiz!
Korro txirinbolo
Korrotxirinbolo,zeinpolitaden!(bir)
Hankabat,bestea,korrotxirinbolo.
Korrotxirinbolo
Eskubat,bestea,korrotxirinbolo.
Korrotxirinbolo
Hankabat,bestea,eskubat,bestea,
begibat,bestea
Itsumandoka
Hartuzapiaetabegiakestali.
Hirubiraemandasegikaibili.
Bat,bietahiru!
Erratz hegalaria
Haurrakkorroan,
erratzaerdian,
erdikoabiraka,
besteakhegaka.
Saltoetasalto,
jiraetabira,
erratzakukitzenbazaitu,
jokotikkanpogelditu.
Herri-abestiak
313905 _ 0052-0071.indd 60 16/11/11 12:18
Sokasaltoan jolasteko
Orduena
Soka-salto-saltoka
esaidazuordua.
Ezdutordularirik.
Berdinditasmaturik.
Ordubata,ordubiak
hirurak,laurak,bostak,
seiak,zazpiak,zortziak,
bederatziak,hamarrak,
hamaikak,hamabiak.
Hamabostarena
Jolasgaitezendenok
soka-jokoan,soka-jokoan,
haurtxoeuskaldunoi,ei!
dagokiguneran,dagokiguneran,
euskarahutsean.
Batetabi,hiru,lauetabost,
hamargehiagorekin
betidirahamabost.
Sokari goraka eraginez
katean saltoka aritzekoa da.
Itsasoko olatuek
Itsasokoolatuek
kulunkatzengaituzte,
txipli-txaplaeraginez,
jolastunahibaitute.
Aldebateraetabestera,
behetikgora,betiaurrera!
Sokarekin olatuak eginez.
Sokaz beheraka
Sokazbeheraka,
zingili-zangala,
matxinsaltoa
baginabezala.
Trebukatzen
ezbazaraberehala,
hurrengolaguna
sardadila,
baiorain!
Sokari beheraka eginez,
olatuen antzera. Sar dadila
egotean hurrengo lagunak
sartu behar du.
Banpiroa
Banpiroanaiz
erditxoronago,baraba.
Goizetanikastendut,
hamabiakjotzendituztenean
txotxolobatbihurtzennaiz.
NireaitaDrakulada,baraba,
nireamaberealaba,
anaiabaterebadaukat,
bainazurgatzenonenanaiz!
Herri-abestiak
313905 _ 0052-0071.indd 61 16/11/11 12:18
Ilaran jolasteko
Txirukaka
(Aurreraka)
Txiruka,txirukaka,
Katxi,mari-maru,ei!
Txiruka,txirukaka,
Katxi,mari-maru,ei!
(Atzeraka)
ogi,ogi,ogi,
Katxi,mari-maru,ei!
ogi,ogi,ogi,
Katxi,mari-maru,ei!
Ilaran goaz
Aurretikdoanakegitenduena,(batek)
aurretikdoanakegitenduena,(gainerakoek)
zirkinetaoihuakeginez,(batek)
zirkinetaoihuakeginez,(gainerakoek)
neska-mutilokaurreragoaz,(batek)
neska-mutilokaurreragoaz.(gainerakoek)
Aurretikdoanakegitenduena,(batek)
aurretikdoanakegitenduena,(gainerakoek)
zirkinetaoihuakeginez,(batek)
zirkinetaoihuakeginez,(gainerakoek)
neska-mutilokaurreragoaz,(batek)
neska-mutilokaurreragoaz.(gainerakoek)
Ilararen buruan doanak egiten duena errepikatu
behar dute atzeko guztiek.
Anakonda
Anakondasugebatda,
anakondasugebatda,
biltzendenamantso-mantso,
biltzendenamantso-mantso.
Harekinbilduzgero,
harekinbilduzgero,
bihurtzengaraero,
bihurtzengaraero.
Denak ilaran sorbaldatik helduta,
gero eta biribil txikiagoa osatuz.
Herri-abestiak
313905 _ 0052-0071.indd 62 16/11/11 12:18
Gomatakoak
Patxiku
Patxikutxiku-txiku,
Patxikuarina.
Zenbateandaukazu
dozenasardina.
Sar-di-na!
Xanti eta Maribi
Batetabi,
XantietaMaribi,
korrikaetakorrika,
katuarenihesi,
korrikadoazela,
txakurbeltzaikusi,
putzuraerorieta
ipurdiabusti,
amonagarrasika
etxekoleihotik.
Bat,bi,hiruetalau!
Hiru haur hirukian jarrita,
besteak saltoka kanpora eta
barrura abestiaren erritmoan.
Martin
Martin-tin,
Kapotxin-txin,
Kattalin-lin,
potolin-lin.
MartinKapotxin
Kattalinpottolin.
Goma orkatiletan jarrita,
bi oinekin batera eta goma
ukitu gabe barrurantz eta
kanporantz egin behar da.
Serafin mokofin
Serafinmokofin
aiztoetamaratxin,
ttuntturruntena.
Xabinkoxk,
aitonakaxkamotx,
pipamotx!
Goma ipurdi inguruan jarrita,
abestia amaitzean gomari heldu
behar zaio eskuz eta hankaz.
Gainerakoek zuloetatik pasatu
behar dute.
Herri-abestiak
313905 _ 0052-0071.indd 63 16/11/11 12:18
Beste abesti batzuk
Sardina bat
Sardinabat,(beti errepikatu)
bisardina,
elkartuziren,
izkinabatean.
A-txi-txi-txi-txi
txi-txi-ua-ua.
A-ua-ua-ua-ua
ua-ua-txi-txi.
Jarraidezala
(Urliak)
Karikatura
Karikatura(kriskitin birritan)
Izenak(krisk, krisk)
zerenak(krisk, krisk)
zuhaitzenak.
Adibidez:
pinua (krisk, krisk)
pagoa (krisk, krisk)
izeia (krisk, krisk)
Biribilean jarrita banan-banan
eta jarraian, izenak esan
kriskitinen erritmoan.
Ikusi-makusi
Ikusi-makusi,
zerikusi?
Ikusten,ikusten,
ikusten"zu".
(Adibidez, zuhaitza.)
Ikusi-makusi,
zerikusi?
Ikusten,ikusten,
ikusten"e".
(Adibidez, etxea.)
Bertsolarien eran ere
jolas daiteke, hitzaren
hasiera barik,
amaiera esanez.
Ikusi, ikusi han!
Ikusi,ikusihan!
Teilatugainean.
Kristonaberea
triziklobatean.
Tronpaduaurrean,
isatsaatzean.
Ha,ha,ha,ha!
Elefanteada!
Abestia keinuekin
lagundu.
Herri-abestiak
313905 _ 0052-0071.indd 64 16/11/11 12:18
Sardina bat
Sardinabat,(beti errepikatu)
bisardina,
elkartuziren,
izkinabatean.
A-txi-txi-txi-txi
txi-txi-ua-ua.
A-ua-ua-ua-ua
ua-ua-txi-txi.
Jarraidezala
(Urliak)
Karikatura
Karikatura(kriskitin birritan)
Izenak(krisk, krisk)
zerenak(krisk, krisk)
zuhaitzenak.
Adibidez:
pinua (krisk, krisk)
pagoa (krisk, krisk)
izeia (krisk, krisk)
Biribilean jarrita banan-banan
eta jarraian, izenak esan
kriskitinen erritmoan.
Akerraren adarrak
Akerrakadarrak
okerrakditu.
Akerrakadarrak
okerrakditu.
Hamar aldiz esan ezetz!
Belea
BeleakBerreagara
zerbaitdaroa.
BeleakBerreagara
zerbaitdaroa.
Soro berriko artoa
Soroberrikoartoaren
orriarengorria!
Soroberrikoartoaren
orriarengorria!
Aitaren kapa
Aitarenkapa
aulkipean.
Aitarenkapa
aulkipean.
Hamar aldiz
esan ezetz!
Gure ortua
Aurtengureortuan
artoaberdeerneda.
Aurtengureortuan
artoaberdeerneda.
Olagarroa
Olagarroarenerroerrea
larraerreangora.
Olagarroarenerroerrea
larraerreangora.
Baga, biga
Baga,biga,higa,
laga,boga,sega,
zaki,zoki,bele,
harma,tiro,pun!
Aho-korapiloak
313905 _ 0052-0071.indd 65 16/11/11 12:18
Animaliei buruzkoak
Txori kantaria
Kantatzenduteguna,
kantatzennatura,
ikuspegiabaita
nirepartitura.
Izurde saltaria
Azerpoziknabilen
uretansaltoka!
Nibezainsaltaririk
ezliteketopa!
Nahibadidazujarri
saltotanerronka,
goazensokasaltora,
zeukekarrisoka!
Astotxo
Tematiospeadaukat;
apurtxobatbanaizbehintzat...
etanirekinbatezbazatoz,
hartuostikoparebat!
Igela
Aintzirannibaipozik!
Gaurzerabestuko?
Nirebetikokanta
osodutgustuko...
betihastennaizberriz
amaituorduko,
betibaitaberdina;
entzun:kro,kro,kro,kro!.
Kamiltxo
Kamilerensemea
nauzue:Kamiltxo!
Harzkumeausartanaiz,
eznabilgelditxo,
bainaamakesaten
ditsarri:Geldi,txo!
esannahiznabilela
aguroegitxo.
Bertsoak
313905 _ 0052-0071.indd 66 16/11/11 12:18
Pertsonei buruzkoak
Lamiak
Ealamiaksarri
nonegotendiren?
Errekabazterrean
han,horetahemen,
urrezkoorraziaz
ileaorrazten,
eaegurgileak
hurbiltzeanzaizkien.
Sorgina pirulina
Sorginapirulina
erratzagainean,
ipurdiazikina,
kapelaburuan.
Galtzagorriak
Izakitxikitxoak,
osobihurriak,
galtzaketakapela
dituztegorriak.
Mari Titare
NeskabatnaizTitare
abizenekoa,
bainaiztitarebaten
neurriberekoa!
Martin Txiki
Martindenenartean
beratxikiena,
bainaegiabada
denekdiotena,
beradugutxikirik
adoretsuena,
Basajauneigaria
lapurtuziena!
Bertsoak
313905 _ 0052-0071.indd 67 16/11/11 12:18
Naturari buruzkoak
Zeruko festa
Zeruanfestadago;
ezaldanabari?
Eguzkiaekiten
soinutxikiari,
ilargiabertsotan,
izarrakdantzari
etaastronautabat
kohetetikadi!
Aintzira
Aintzirabetidago
irudizjosita:
pozakzoratzendabil
igelajauzika,
burruntziakhegaka
egitenbisita
etadortokaksiestan
begiakitxita.
Zuhaitzak
Zuhaitzetanbadira
dotoreaskoak,
enborsendoaketa
ugarihostoak.
Bainaezdiraaski
azalluxuzkoak
sustraisakonakdira
derrigorrezkoak.
Itsasoaren deia
Negugorriada,bai,
bainahalaere
itsasoakdeitudit
oraingoanere.
Ikusibeharradut,
haserrezeinbare,
niezinbainaizbizi
itsasorikgabe.
Bertsoak
313905 _ 0052-0071.indd 68 16/11/11 12:18
Zeruko festa
Zeruanfestadago;
ezaldanabari?
Eguzkiaekiten
soinutxikiari,
ilargiabertsotan,
izarrakdantzari
etaastronautabat
kohetetikadi!
Jakiei buruzkoak
Itxuraz jatea
Zatarradajatea
zurruetapurru
etagaineradugu
jalearenerru.
Goseaezdakigun
bilakaamorru,
jandezagunitxuraz,
kanpoetabarru.
Barazki eta fruitu
Otzarabetebarazki,
fruituakerebai,noski!
Egokihazinahidutenhaurrek
janditzatenezti.
Zuritutajanerrazki,
zatitanezdagogaizki,
bainamesedezezjanaleak
hezuretaguzti!
Gora sagarrak!
Batzukberdeaketa
besteakgorriak,
denakgozoaketa
osasungarriak;
sagarrekbadituzte
onizugarriak,
berazguremenuan
ondoetorriak!
Itsasoaren deia
Negugorriada,bai,
bainahalaere
itsasoakdeitudit
oraingoanere.
Ikusibeharradut,
haserrezeinbare,
niezinbainaizbizi
itsasorikgabe.
Saguen ametsa
Gruyre,Idiazabal,
Roquefortberbera
Mundukosagudenek
daukatenjoera
Zeinsaguezlitzateke
joangobizitzera
gaztahutsezegindako
jauregibatera?
Bertsoak
313905 _ 0052-0071.indd 69 16/11/11 12:18
Eguberriei buruzkoak
Gabonetako zuhaitza
Gabonetakozuhaitz:
ezzaramakala!
Eztaharitzaere,
nahizizanitzala!
Ezzaragorostia,
ezharenmagala.
Eztapinuaaskok
pentsatubezala.
Izeiazara,izan,
itzalezapala,
etanolazuretik
datorrenezpala
zureitzalapalak
babestugaitzala!
Gabon-eskean
Kaleragatozkantuz
Gabonakheltzean,
zeredozerbatzeko
kantubakoitzean.
Zoriontsuakizan,
auzoan,etxean,
etaeskuzabalak
gauzakbanatzean!
Bertsoak
313905 _ 0052-0071.indd 70 16/11/11 12:18
Eguberriei buruzkoak
Pozaren poza
EuskalHerrikoume
txintxoguztientzat,
Gabonetanpozteko
arrazoionbat:
Olentzeronordugun
badakigubehintzat,
etaMariDomingi
hartutalaguntzat
oparieskaintzak
denakhartuzaintzat;
geroerregetzak
zelakoemaitzak!
halakopozakditu
haurrenbizitzak.
Oparirik onena
Gabonakheldudira,
guztiokja-jaika:
anaia,arreba,neba,
ahizpa,ama,aita
oparirikonena
genezakeaipa:
gauzadenengainetik
denokelkarmaita,
oparirikonena
maitasunabaita!
Bertsoak
313905 _ 0052-0071.indd 71 16/11/11 12:18
313905 _ 0072-0112.indd 72 16/11/11 15:08
Adimena
garatzeko
fitxak
313905 _ 0072-0112.indd 73 16/11/11 15:08
Egilea: Jos Luis Riva Amella
Edizioa: Ainhoa Basterretxea Llona eta Jos Antonio Almodvar Herriz
Irudiak: Domnec Blad i Pinyol
Konposaketa eta muntaketa: Miren Pellejero Etxezarreta, Hilario Simn eta Victoria Lucas
Zuzenketa: Marta Lpez
Proiektuaren zuzendaritza: Joseba Santxo Uriarte eta Domingo Snchez Figueroa
313905 _ 0072-0112.indd 74 16/11/11 15:08
Lehen Hezkuntzako lehenengo mailako haurrek jakintza asko eta garrantzitsuak berenganatu
dituzte dagoeneko; baina, orain, jakintza horiek modu logikoan sistematizatzeko garaia da.
Hori lortzeko, haurrek arrazoiketarako abileziak berenganatu, landu eta hobetu behar dituzte.
Ikasle guztiek esparru horretan behar bezalako garapena lor dezaten, zenbait fitxa proposatu
ditugu. Fitxa horiek eginez, ikasleek abilezia hauek landuko dituzte:
Hautematea eta arreta. Abilezia horri esker, ikasleek arretarik galdu gabe kontzentratzeko
eta ematen zaien informazio garrantzitsua argi jasotzeko gaitasuna eskuratuko dute. Haurrek
abilezia hori landuko badute eta denbora jakin batez arretaz entzungo badute, ezinbestekoa
da erlaxatuta egotea nekatuta ez egotea eta logura ez izatea, bai eta giro egokia lortzea
ere. Horrez gain, kontzentratzen ikasiz gero, haurrek ikasteko estrategia egokiak garatu ahal
izango dituzte.
Oroimena. Abilezia horri esker, ikasleek datuak gogoratu ahal izango dituzte epe labur, ertain
eta luzera. Funtsezko abilezia da, baina, horrez gain, ezinbestekoa da gainerako adimen-
abileziekin batera eta horien osagarri gisa lantzea. Askotan, ulertzen ez dena modu
mekanikoan ikastean lantzen da abilezia hori. Horrelakoetan, oroimena asko lantzen den
arren, garapen hori traba bilaka daiteke; izan ere, epe laburrean emaitza onak eman
ditzakeen arren, epe luzera oroimenak edo memoriak ezin ditu ez arrazoibidea ezta ulermena
ere ordezkatu.
Hitzezko ulermena. Abilezia horri esker, ikasleek hitzen esanahia ulertu ahal izango dute
(ulermena) eta hitz horiek erabiliz nahi dutena adierazteko gaitasuna ere landuko dute (hitz-
jarioa). Zerbait ulertzeak adierazten du ikasleak ahoz emandako informazioa bereganatu
duela, eta adierazle guztien arabera, abilezia hori modu egokian garatuz gero, ikasleak
arrakasta izango du bizitza akademikoan.
Espazioaren ulermena. Abilezia horren lanketari esker, ikasleek objektuen adierazpen
grafikoak interpretatu ahal izango dituzte, objektu horiek hainbat kokalekutan interpretatu
ahal izango dituzte eta, orobat, diseinu batean oinarritutako egiturak irudikatu ahal izango
dituzte.
Arrazoibide logikoa. Zenbait elementuren artean lotura logikoak ezartzeko abilezia da
(sailkatzea, segidak osatzea, ordenan jartzea, zentzurik ez duten loturak edo lotura desegokiak
identifikatzea...).
Aurkezpena
75
313905 _ 0072-0112.indd 75 16/11/11 15:08
76
Denboraren antolamendua. Ordena kronologikoa finkatzen duten elementuei eta xehetasunei
erreparatuz denboran zehar gertatzen den ekintzen segida hautemateko abilezia da. Denbora
modu ordenatuan hautematea funtsezkoa da haurren oreka fisiko eta emozionalerako.
Zenbakizko abilezia. Zenbakia kontzeptua ikasi eta bereganatu ondoren, buruz egiten diren
eragiketa asko errazago egiten dira, kalkuluak modu automatikoan egiten ikasiz gero. Abilezia
hori sarritan erabiltzen da eta berau menperatzea ezinbestekoa da, buruz egiten diren hainbat
eragiketa ez oztopatzeko.
Fitxak banaka edo taldean egin daitezke. Garrantzitsua da fitxa horiek egiten denbora gehiegi
ez ematea, hobea baita haurrak gehiago egiteko gogoz geratzea, aspertzea eta nekatzea
baino.
Hauek dira jarduera horiek egiteko oinarrizko jarraibideak:
1. Haurrek argi izan behar dute zer lortu behar duten. Hori dela eta, ezinbestekoa da irakasleak
beharrezkoak diren azalpen guztiak ematea. Haurrak sentitu behar du eskatzen dioguna
egin dezakeela. Hasteko, erraz egin ditzaketen jolasak proposa ditzake irakasleak, eta
ondoren, jolas zailagoak egiten.
2. Haurrek zer egin behar duten ulertu eta horretarako behar duten guztia prestatu behar dute
(margoak, ezabagoma, etab.). Problemak ebaztea bezain garrantzitsua da horretarako erabili
diren estrategiak zein diren ikastea. Horregatik komeni da planteamendu berriak eta lehen
landutakoak alderatzea, ikasleek horien arteko loturak egin ditzaten eta kasu bakoitzean
zein aplikatu behar duten erabaki dezaten.
3. Lotu jarduera berriak eta lehen egindako jarduerak, eta ikusarazi horietan errepikatzen diren
elementuak. Aurreko jolasetan egindakoarekin alderatuz, haurrak estrategia zehatzak
definitzeko eta problemak ebazteko gaitasuna hobetuko du, problema horiek edozein
motatakoak izanda ere.
4. Jarduera askok ikusizko edukiak dituzten arren, garrantzitsua da haurrak eduki horiek hitzez
adieraztea, zer egin duen azalduz, irudien ezaugarriak zehaztuz eta problema modu horretara
zergatik ebatzi duen azalduz.
Egilea.
313905 _ 0072-0112.indd 76 16/11/11 15:08
Adimena garatzeko fitxak
Aurkibidea
Hautematea eta arreta
1. fitxa. Norantz doaz txoriak? .......................... 78
2. fitxa. Animalien soslaia ................................. 79
3. fitxa. Desberdintasunen jolasa ..................... 80
4. fitxa. Gorputz Hezkuntzako eskolan .............. 81
5. fitxa. Triangeluak, laukiak, zirkuluak... ........... 82
6. fitxa. Guztiak ez dira berdinak! ..................... 83
7. fitxa. Goian eta behean ................................. 84
8. fitxa. Egun bat gripeak jota ........................... 85
9. fitxa. Nola lortuko du untxiak
azenarioa? ............................................. 86
10. fitxa. Etxerako bidea ....................................... 87
Oroimena
11. fitxa. Zer objektu daude? ............................... 88
12. fitxa. Ez ahaztu! ............................................... 89
13. fitxa. Oroimenaren jolasa .............................. 90
Hitzezko ulermena
14. fitxa. Argazki-albuma ..................................... 91
15. fitxa. Nor da nor? ............................................ 92
16. fitxa. Norena da ogi-saski bakoitza? ........... 93
Espazioaren ulermena
17. fitxa. Gosaltzeko ordua .................................. 94
18. fitxa. Gauza bakoitza dagokion lekuan ....... 95
19. fitxa. Katuen familia handia .......................... 96
20. fitxa. Amaitu gabeko etxea ........................... 97
21. fitxa. Ariketak aire zabalean ......................... 98
Arrazoibide logikoa
22. fitxa. Familia handi bat .................................. 99
23. fitxa. Baserriko animaliak ............................. 100
24. fitxa. Bakoitzari berea ................................... 101
25. fitxa. Guztia biltzeko ordua ........................... 102
26. fitxa. Pieza bat lekuz kanpo ......................... 103
27. fitxa. Zer falta da amaieran? ....................... 104
28. fitxa. Zer falta da multzo bakoitzean? ......... 105
29. fitxa. Zerk du antz gutxien? .......................... 106
Denboraren antolamendua
30. fitxa. Askariaren ordua ................................. 107
31. fitxa. Arratsalde euritsua .............................. 108
32. fitxa. Ahatetxo itsusiaren istorioa ................. 109
Zenbakizko abilezia
33. fitxa. Zenbakiak eta zenbakiak .................... 110
34. fitxa. Zerk harritu du txita? ............................. 111
35. fitxa. Zorionak! ............................................... 112
77
313905 _ 0072-0112.indd 77 21/11/11 17:05
Izena Data
Norantz doaz txoriak?
Urdinez, beherantz doazen txoriak.
Gorriz, eskuinerantz doazen txoriak.
Berdez, gorantz doazen txoriak.
Horiz, ezkerrerantz doazen txoriak.
Margotu.
Fotokopiatzeko materiala 2011 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. 78
1.
FITXA
2.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 78 16/11/11 15:08
Lotu animalia bakoitza bere itzalarekin edo soslaiarekin.
Izena Data
Animalien soslaia
2.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 79 16/11/11 15:08
Izena Data
Desberdintasunen jolasa
Bi marrazki horiek ez dira berdinak. Aurkitu bederatzi
desberdintasunak eta markatu, koloretako margoak erabiliz.
3.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 80 16/11/11 15:08
Lerro bakoitzean, okerreko mugimendua egiten ari den pertsona
bat ageri da. Aurkitu eta margotu horiz.
Izena Data
Gorputz Hezkuntzako eskolan
4.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 81 16/11/11 15:08
Izena Data
Triangeluak, laukiak, zirkuluak...
Erreparatu goiko lerroko irudien barneko markei
eta marraztu beheko irudietan.
5.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 82 16/11/11 15:08
Lerro bakoitzean marrazki desberdin bat dago.
Margotu gorriz marrazki hori bereizten duen xehetasuna.
Izena Data
6.
FITXA
Guztiak ez dira berdinak!
313905 _ 0072-0112.indd 83 16/11/11 15:08
Izena Data
Goian eta behean
Margotu horiz goiko multzoan bai,
baina behekoan ez dauden objektuak.
Ondoren, margotu beheko multzoan bai,
baina goikoan ez dauden objektuak.
Azkenik, margotu urdinez goian eta behean, bietan, daudenak.
7.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 84 16/11/11 15:08
Hainbat umek ezin izan dute gaur eskolara etorri gaixo daudelako.
Alderatu goiko argazkia behean ageri den ikasgelako irudiarekin.
Ondoren, goiko argazkian, biribildu zirkulu urdinez etorri diren
ikasleak eta zirkulu gorriz falta direnak.
Izena Data
8.
FITXA
Egun bat gripeak jota
313905 _ 0072-0112.indd 85 16/11/11 15:08
Izena Data
Nola lortuko du untxiak azenarioa?
Lagundu untxiari azenarioa lortzen. Horretarako, alde
batetik bestera (GF) eta goitik behera (
H
I
| ) joan daiteke, baina
ordena berari jarraitu behar dio beti: perretxikoa F lorea Fsagarra.
9.
FITXA
10.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 86 16/11/11 15:08
Markatu urtxintxak zuhaitzera iristeko zeharkatu beharko dituen
zirkuluak, goian adierazitako ordenari jarraituz betiere.
Izena Data
Etxerako bidea
10.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 87 16/11/11 15:08
Izena Data
Zer objektu daude?
Behatu goiko laukian dauden objektuei.
Ondoren, tolestu orria erditik eta marraztu
objektu horiek berak begiratu gabe.
11.
FITXA
12.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 88 16/11/11 15:08
Erreparatu goiko laukian dauden objektuei.
Ondoren, tolestu orria erditik eta marraztu
objektu horiek berak begiratu gabe.
Izena Data
12.
FITXA
Ez ahaztu!
313905 _ 0072-0112.indd 89 16/11/11 15:08
Izena Data
Oroimenaren jolasa
Itsatsi orri hau kartoi mehe batean eta ebaki fitxak.
Ondoren jarri buruz behera eta jolastu bikoteak osatzen.
13.
FITXA
14.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 90 16/11/11 15:08
Idatzi argazki bakoitzari dagokion zenbakia.
1. Karmelek betaurrekoak ditu, eta galtza motzak.
2. Luisak soinekoa du jantzita eta lore bat dauka ilean.
3. Helenak zapatilak ditu eta eserita dago.
4. Martak ile luzea dauka.
Izena Data
14.
FITXA
Argazki-albuma
313905 _ 0072-0112.indd 91 16/11/11 15:08
Izena Data
Nor da nor?
Margotu haur bakoitzaren kanaberazko hodia kolore desberdinez
eta asmatu zer edalontzitatik ari diren edaten. Ondoren, idatzi haur
bakoitzaren kartelean dagokion zenbakia eta izena.
Maria Aneren ondoan dago. Lukasek ilea nahasita dauka.
Anek elastiko marraduna dauka. Aitorren elastikoak orbanak ditu.
15.
FITXA
16.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 92 16/11/11 15:08
Ogi-saski bakoitzean haur baten izena osatzen duten hizkiak
daude. Lotu ogi-saski bakoitza dagokion haurrarekin.
LAURA ELISA MARTA

DANEL
Izena Data
16.
FITXA
Norena da ogi-saski bakoitza?
313905 _ 0072-0112.indd 93 21/11/11 17:05
Izena Data
Gosaltzeko ordua
Marrazki handian bilatu lauki txikietako marrazki bakoitza
non dagoen zehazki eta margotu bi laukiak kolore beraz.
17.
FITXA
18.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 94 16/11/11 15:08
Jarraitu objektu horietako bakoitzetik abiatzen den bideari
eta marraztu objektua dagokion laukian.
Izena Data
18.
FITXA
Gauza bakoitza dagokion lekuan
313905 _ 0072-0112.indd 95 16/11/11 15:08
Izena Data
Katuen familia handia
Margotu.
Gorriz, zerbaiten barruan dauden katuak.
Horiz, zerbaiten azpian dauden katuak.
Laranjaz, zerbaiten gainean dauden katuak.
19.
FITXA
20.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 96 16/11/11 15:08
Osatu pagodaren marrazkia. Horretarako, egin eskuineko aldea
ezkerrekoaren irudira, haren ispiluko isla balitz bezala.
Puntuak lagungarri izango dituzu.
Izena Data
20.
FITXA
Amaitu gabeko etxea
313905 _ 0072-0112.indd 97 16/11/11 15:08
Izena Data
Ariketak aire zabalean
Bilatu talde horietan postura berean dauden haurrak
eta osatu bikoteak. Ondoren, margotu bikote bakoitzaren
txandala kolore beraz.
21.
FITXA
22.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 98 16/11/11 15:08
Idatzi animalia bakoitzaren izena dagokion ilaran.
Seinalatutako zutabean agertuko da animalia horien
familiaren izena; zer familiatako kide diren, alegia.
F
F
u
u
F
F
F
F
F
elefantea gizakia hartza gorila tigrea txerria panda
Izena Data
Familia handi bat
22.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 99 16/11/11 15:08
Izena Data
Baserriko animaliak
Lotu geziekin marrazkiko animaliak adierazitako ordenari jarraituz,
biribilduta dagoenetik hasita. Hartu kontuan untxiaren ondoren
txakurra datorrela berriro.
23.
FITXA
24.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 100 16/11/11 15:08
Lotu animalia bakoitza gogokoen duen janariarekin,
katuarekin egin dugun moduan.
Izena Data
24.
FITXA
Bakoitzari berea
313905 _ 0072-0112.indd 101 16/11/11 15:08
Izena Data
Guztia biltzeko ordua
Haurrek beren gauzak bildu eta txukundu dituzte, baina txantxazale
batek aldatu egin ditu batzuk lekuz. Margotu tokiz kanpo daudenak.
25.
FITXA
26.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 102 16/11/11 15:08
Marrazkien lauki bakoitzean bat ez da ondo
egokitzen besteekin. Biribildu kolorezko zirkulu batez
besteekin bat ez datorren elementua.
Izena Data
26.
FITXA
Pieza bat lekuz kanpo
313905 _ 0072-0112.indd 103 16/11/11 15:08
Izena Data
Zer falta da amaieran?
Erreparatu zerrenda bakoitzeko marrazkiei. Zein da azkena?
Idatzi lauki horietan dagokion marrazkia.
27.
FITXA
28.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 104 16/11/11 15:08
Erreparatu eskuineko laukiko elementuei, aukeratu zein den egokia
ezkerrean zuriz agertzen den laukia osatzeko eta margotu.
Izena Data
28.
FITXA
Zer falta da multzo bakoitzean?
313905 _ 0072-0112.indd 105 16/11/11 15:09
Izena Data
Zerk du antz gutxien?
Zerrenda bakoitzean, biribildu zirkulu batez
ezkerreko marrazkiarekin antz gutxien duen elementua.
29.
FITXA
30.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 106 21/11/11 17:05
Haurren askaria adierazten duen marrazkiak ez daude
ordenan. Lotu goiko lerroko lauki bakoitza erdiko lerroan
dagokion laukiarekin eta, ondoren, beheko lerroan dagokion
laukiarekin.
Izena Data
30.
FITXA
Askariaren ordua
313905 _ 0072-0112.indd 107 16/11/11 15:09
Izena Data
Arratsalde euritsua
Ordenatu istorio honetako binetak marrazki bakoitzari ordenan
dagokion zenbakia idatzita (1, 2, 3, 4).
31.
FITXA
32.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 108 16/11/11 15:09
Ordenatu ahatetxo itsusiaren istorioko binetak marrazki bakoitzari
dagokion zenbakia idatzita.
Izena Data
32.
FITXA
Ahatetxo itsusiaren istorioa
313905 _ 0072-0112.indd 109 16/11/11 15:09
Izena Data
Zenbakiak eta zenbakiak
Lotu 1etik 40ra arteko puntuak eta zenbaki horien atzean
zein gordetzen den jakingo duzu.
33.
FITXA
34.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 110 16/11/11 15:09
Lotu 1etik 40ra arteko puntuak eta
txita zerk harritu duen jakingo duzu.
Izena Data
34.
FITXA
Zerk harritu du txita?
313905 _ 0072-0112.indd 111 16/11/11 15:09
Izena Data
Zorionak!
Lotu lerro batekin pertsonaia bakoitza dagokion tartarekin.
35.
FITXA
313905 _ 0072-0112.indd 112 16/11/11 15:09
Zenbakiak
aukeran
313905 _ 0113-0144.indd 113 16/11/11 12:30
Egilea: Jos Antonio Almodvar Herriz
Edizioa: Ainhoa Basterretxea Llona eta Jos Antonio Almodvar Herriz
Irudiak: Marimar Ferrero
Konposaketa eta muntaketa: Miren Pellejero Etxezarreta, Hilario Simn eta Victoria Lucas
Zuzenketa: Marta Lpez
Proiektuaren zuzendaritza: Joseba Santxo Uriarte eta Domingo Snchez Figueroa
313905 _ 0113-0144.indd 114 16/11/11 12:30
1. fitxa. 9ra arteko zenbakiak ............................. 116
2. fitxa. Zenbakien deskonposizioa ...................117
3. fitxa. 9ra arteko zenbakien arteko batuketak ... 118
4. fitxa. 9ra arteko zenbakien segidak ................. 119
5. fitxa. Hamarrekoak eta batekoak ..................120
6. fitxa. 9ra arteko zenbakien arteko kenketak ..... 121
7. fitxa. 10era arteko zenbakien arteko batuketak 122
8. fitxa. 19ra arteko zenbakiak
irakurtzea eta idaztea ............................123
9. fitxa. 19ra arteko zenbakien segidak ................124
10. fitxa. 19ra arteko zenbakien arteko batuketak ..125
11. fitxa. Hamarrekoen segidak egitea,
irakurtzea eta idaztea ............................126
12. fitxa. Kenketak egitea kentzailetik
zenbatzen hasita....................................127
13. fitxa. 19ra arteko zenbakien arteko
batuketak (hiru batugai).........................128
14. fitxa. 29ra arteko zenbakien segidak
eta deskonposizioa ................................129
15. fitxa. 39ra arteko zenbakien segidak ............130
16. fitxa. 19ra arteko zenbakien kenketak ........... 131
17. fitxa. 40tik 59ra arteko zenbakiak idaztea....132
18. fitxa. Hamarrekoen batuketak eta kenketak ....133
19. fitxa. Zenbakiak alderatzea ...........................134
20. fitxa. 59ra arteko zenbakien
batuketak bururakorik gabe .................135
21. fitxa. 79ra arteko zenbakien segidak
eta deskonposizioa ................................136
22. fitxa. 89ra arteko zenbakiak
idaztea ....................................................137
23. fitxa. 99ra arteko zenbakien segidak ............138
24. fitxa. Kenketak bururakorik gabe ..................139
25. fitxa. 99ra arteko zenbakiak idaztea .............140
26. fitxa. Batuketak eta kenketak
bururakorik gabe ................................... 141
27. fitxa. Hiru zenbakiren arteko batuketak
bururakorik gabe ...................................142
28. fitxa. Bi zenbakiren arteko batuketak
bururakoarekin ......................................143
29. fitxa. Hiru zenbakiren arteko batuketak
bururakoarekin ......................................144
Zenbakiak aukeran
Aurkibidea
313905 _ 0113-0144.indd 115 16/11/11 12:30
Izena Data
9ra arteko zenbakiak
3

7
2

4

6
1 4 8 6

7

8
3 6 9 5 6 7
5

9
9 0 8 7
2
Zenbatu eta biribildu zenbakia. 1
Osatu. 2
1.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 116 16/11/11 12:30
Erreparatu eta osatu. 1 Zenbatu eta biribildu zenbakia. 1

1 5

1 5

1 5

1 5

1 5

1 5

1 5

1 5

1 5
9
4 5
3

1 5
Izena Data
117
Zenbakien deskonposizioa
2.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 117 16/11/11 12:30
Izena Data
Idatzi zenbakiak eta egin batuketa. 1
9ra arteko zenbakien arteko batuketak
3
1
2
5
1 5 1 5
1 5
3
1
3
5
6
1
2
5
4
1
2
5
Marraztu eta egin batuketa.
2
1 5
2 3
3.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 118 16/11/11 12:30
Osatu. 1 Idatzi zenbakiak eta egin batuketa. 1
Osatu.
2
Idatzi falta diren zenbakiak.
3
1 3
0
3
F
3
F
3
F
3
F
3
F
F
F
F
F
F
F
F
F
1 3 4
5 6 7 9
5 4 1
9 7 6
12 12
12 12
12
13 13
13 13 13
12
12 12
0
1
Izena Data
119
9ra arteko zenbakien segidak
4.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 119 16/11/11 12:30
Izena Data
Inguratu 10 talde bakoitzetik eta osatu. 1
Hamarrekoak eta batekoak
10
1

5

10
1

5

10
1

5

10
1

5

10
1

5

10
1

5

10
1

5

10
1

5

3 13
5.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 120 16/11/11 12:30
Osatu. 1 Inguratu 10 talde bakoitzetik eta osatu. 1
2 5
2 5
2 5 2 5
2 5 2 5
2 5 2 5
5 3 2
Izena Data
6.
FITXA
9ra arteko zenbakien arteko kenketak
313905 _ 0113-0144.indd 121 16/11/11 12:30
Izena Data
Egin batuketa. 1
10 era arteko zenbakien arteko batuketak
Osatu.
2
5
1

4

5
6
1

2

5
4
1

3

5
4
1

1

5
7
1

2

5
3
1

0

5
6
1

3

5
7
1

3

5
5
1

2

5
7
1

1

5
8
1

2

5
5
1

3

5
3
F
13
F
13
F
13
F

3
F
13
F
13
F
13
F

4
1

2

5
5
1

1

5
6
1

4

5
5
1

0

5
6
1

1

5
9
1

1

5
1
13
12
11
13
12
12
12
12
2
7.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 122 16/11/11 12:30
Osatu. 1 Egin batuketa. 1
hamabos zortz^ hamaik hamae^
Lotu .
2
11 15 16 8

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Izena Data
8.
FITXA
19ra arteko zenbakiak irakurtzea eta idaztea
313905 _ 0113-0144.indd 123 16/11/11 12:30
Izena Data
Osatu. 1

F F F F

Egin batuketa. 2
3
F
13
F
13
F
13
F

F F F F F F
F F F F F

F F F F F F
3
F
1 3
F
1 3
F
1 3
F
G
F
12 12 12 12
12
12
12
12 12 12 12
12 12 12 12
12 12
0
2
1
1 2
7
12
15
12
11
F
F
F
F F
10.
FITXA
9.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 124 16/11/11 12:30
Egin batuketa. 1 Osatu. 1
Osatu. 2
3
1
3
1
3
1
3
14
1

5
5
17
1

6
5
11
1

6
5
17
1

2
5
12
1

6
5
16
1

3
5
10
1

4
5
15
1

5
5
18
1

1
5
10
1

8
5
13
1

5
5
16
1

1
5
15
1

2
5
18
1

3
5
16
1

4
5
17
1

4
5
14
1

2
5
15
1

4
5
12
1

3
5
10
1

5
5
13
1

3
5
19
1

5
5
18
1

4
5
16
1

2
5
1
3
1
3
F
F F
F F
Izena Data
10.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 125 16/11/11 12:30
Izena Data
Osatu. 1
ho@e^ rro@e^ hiruro@e^
hiruro@eit
hama
Osatu. 2
Lotu. 3
60
70
80
90
60
70
10
20 50
40 80
10 30
20 60
F F F F
F F F F
10
20
30
40
50
30
Hamarrekoen segidak egitea,
irakurtzea eta idaztea
12.
FITXA
11.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 126 16/11/11 12:30
Egin kenketa. 1 Osatu. 1
5
2
4
5

7
2
2
5

4
2
1
5

8
2
3
5

6-4
7-5
5-4
7-2
4-1
8-3
9-6
3-2
6-3
9
2
6
5

3
2
2
5

6
2
3
5

F
F
F
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9
2 6
2
4
5

7
2
5
5

Hamarrekoen segidak egitea,
irakurtzea eta idaztea
Izena Data
12.
FITXA
Kenketak egitea kentzailetik zenbatzen hasita
313905 _ 0113-0144.indd 127 16/11/11 12:30
Izena Data
Osatu eta egin batuketa. 1
F
F
F
F
F F
F
F F
Egin batuketa. 2

6
1
2
5
4
1

2
1

2
5
1

1
1

3
5
6
1

1
1

2
5
4
1

3
1

3
5
5
1

2
1

3
5
4
1

2
1

5
5
9
1

1
1

7
5

1 5
5
1

3
1

4

1 5
8
1

7
1

4

1 5
6

1

2
1

3

1 5
3
1

3
1

5

1 5
7
1

3
1

4
F
F F
F
F F
F
F
F
(hiru batugai)
13.
FITXA
14.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 128 16/11/11 12:30
Osatu. 1 Osatu eta egin batuketa. 1

1 5
Osatu. 2
Osatu. 3
26 29
F F F F

2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
F F F F F F
23
1
Batekoak
1

7

5
2

3

5
2

8

5
1

4

5
26

5

12

5

21

5

20

5

Hamarrekoak Batekoak Hamarrekoak
F F F F F F
F
F
G
3
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
17
2 6
15
F F F F

(hiru batugai)
Izena Data
14.
FITXA
29ra arteko zenbakien segidak eta deskonposizioa
313905 _ 0113-0144.indd 129 16/11/11 12:30
Izena Data
Osatu. 1
F F

F F F F F

Osatu. 2
Idatzi falta den zenbakia. 3
F
F
G
F
F F F F F

F F F F F

27
15
39
0
1
38

21 22
31 32
30 31
28 29
8 9
21 19
13
26
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
1
2
1
3
1
2
1
3
1
3
1
2
1
2
1
2
1
3
1
2
1
3
1
2
1
3
1
3
1
2
F F F F F

2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
G
F
15.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 130 16/11/11 12:30
Zenbatu eta osatu kenketak. 1 Osatu. 1
15
2

6
5

11
2

5
5

13
2

8
5

14
2

7
5

12
2

8
5

19
2

12
5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111213141516171819
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111213141516171819
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111213141516171819
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111213141516171819
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111213141516171819
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111213141516171819
9
Izena Data
16.
FITXA
19ra arteko zenbakien kenketak
313905 _ 0113-0144.indd 131 16/11/11 12:30
Izena Data
Idatzi. 1
40tik 59ra arteko zenbakiak idaztea
40
rro@e^
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
17.
FITXA
18.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 132 21/11/11 16:29
Egin batuketa. 1 Idatzi. 1
Egin kenketa. 2
60
2

10
5
30
2

20
5
50
2

20
5
60
2

30
5
80
2

50
5
70
2

40
5
20
2

10
5
90
2

60
5
40
2

20
5
70
2

60
5
20
1

30
5
50
1

30
5
40
1

40
5
20
1

40
5
30
1

30
5
30
1

10
5
50
1

20
5
60
1

30
5
30
1

40
5
70
1

20
5
Izena Data
18.
FITXA
Hamarrekoen batuketak eta kenketak
313905 _ 0113-0144.indd 133 16/11/11 12:30
Izena Data
Idatzi > edo <. 1
Zenbakiak alderatzea
42

18 39

34 51

48
52

47
42

53 15

17
30

25 39

42 43

34
Ordenatu txikitik handira.
2
47
43
49
44
56
46
50
48

,

,

,

,

,

,

32
39
23
31
24
50
36
41
Ordenatu handitik txikira. 3

.

.

.

.

.

.

19.
FITXA
20.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 134 16/11/11 12:30
Egin batuketa. 1 Idatzi > edo <. 1
15

17
511 5
1
4

513 3
1
5

511 2
1
6

515 6
1
3

511 4
1
2

51 1
1
2 8

51 4
1
1 0

51 3
1
4 4

51 6
1
1 1

51 5
1
5 2

512 1
1
1 3

511 6
1
4 3

513 4
1
4

511 3
1
3 2

512 5
1
1 2

515 1
1
4

512 2
1
1 6

511 5
1
1 1

512 8
1
3 1

513 7
1
2

511 1
1
2 0

515 2
1
6

514 0
1
1 7

512 3
1
3

511 7
1
2 1

Izena Data
20.
FITXA
59ra arteko zenbakien batuketa bururakorik gabe
313905 _ 0113-0144.indd 135 16/11/11 12:30
Izena Data
79ra arteko zenbakien segidak eta deskonposizioa
Osatu. 1
F F F F F F F F

F F F F F F F F

F F F F F F F F

F F F F F F F F

F F F F F F F F

F F F F F F F F

Batu 2 aldiro. 2
Batu 2 aldiro. 3
40
F

2
F

28
F

37
F

Batekoak Batekoak Hamarrekoak Hamarrekoak
56
F

36
38
1 3 5
35
37
19
F F F F F F F F

72
2 18
20
54
56
F
F
F
F
5 6

6

F

6

F

6

F

6

F

6

F

6 0
1 1
0 9
5 9
7 7
F
22.
FITXA
21.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 136 16/11/11 12:30
Idatzi. 1 Osatu. 1
72
73
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
70

71

74
Izena Data
89ra arteko zenbakiak idaztea
22.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 137 16/11/11 12:30
Izena Data
Batu 3 aldiro. 1
F F F F F F F

F F F F F F F

Kendu 2 aldiro. 2
F F F F F F F

F F F F F F F

F F F F F F F

F
F F F F F F F

F F F F F F F

F F F F F F F

0
42
96
82
66
36
14
60
78
18
F
F
F F F F F F F

F F F F F F F

3
52
F
F
F
F
F
F
F
98
24.
FITXA
23.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 138 16/11/11 12:30
Egin kenketa. 1 Batu 3 aldiro. 1
514 9
2
3

515 5
2
3 4

515 9
2
5

51 8 8
2
2 3

514 7
2
2 3

51 5 5
2
3 1

519 3
2
3 0

51 3 7
2
2 6

512 3
2
1 2

3 5
2
1 5

51 8 8
2
2 6

515 7
2
4 5

514 7
2
2

517 9
2
3 3

515 7
2
4 0

519 8
2
5 0

511 7
2
1 5

518 8
2
7

514 4
2
2 3

515 2
2
4 1

512 4
2
1 2

519 6
2
2 5

513 6
2
1 0

518 3
2
2 1

51 7 5
2
1 4

Izena Data
Kenketak bururakorik gabe
24.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 139 16/11/11 12:30
Izena Data
Idatzi. 1
99ra arteko zenbakiak idaztea
Idatzi. 2
90
91
92
93
94
15
20
21
26
28
95
96
97
98
99
35
40
61
76
88

26.
FITXA
25.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 140 16/11/11 12:30
Kalkulatu. 1 Idatzi. 1
513 0
1
1 3
515 2
1
3 4
516 4
1
2 5
514 1
1
3 3
517 2
1
2 7
515 3
2
2 1
518 9
2
3 6
515 8
2
1 6
517 5
2
7 3
518 2
2
6 1
519 5
2
5 2
516 4
2
6 2
514 2
1
4 7
514 0
2
1 0
514 3
1
5 6
516 6
1
3 0
514 9
2
2 1
517 3
1
2 4
516 0
1
2 0
517 9
2
6 4
519 0
2
7 0
515 2
1
2 7
519 7
2
6 2
512 3
1
4 5
518 9
2
3 2
Izena Data
Batuketak eta kenketak bururakorik gabe
26.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 141 16/11/11 12:30
Izena Data
Egin batuketa. 1
513 3
1 1 2
1
4

6 2
1 1 6
1
1 1

3 5
2 1
1
7 0

2 4
1 2
1
3

2 4
1 3
1
531

6 5
1 1
1
2 1

1 3
4 1
1
3 1

1 6
5 2
1
2 0

2 2
3 2
1
4 2

3 2
4 2
1
234

4 3
1 3
1
2 3

3 2
6 1
1
3 5

2 4
2 1
1
4 2

2 4
3 0
1
4 1

5 2
1 5
1
232

7 0
1 0
1
1 9

1 2
2 0
1
1 3

8 3
4 2
1
1 2

2 7
1 1
1
6 0

1 6
1 4 0
1
2

Hiru zenbakiren arteko batuketak
bururakorik gabe
28.
FITXA
27.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 142 16/11/11 12:30
Egin batuketa. 1 Egin batuketa. 1
515 8
1
5 9

513 2
1
5 9

512 6
1
5 7

512 9
1
56

513 8
1
5 5

512 5
1
5 5

514 3
1
1 9

512 6
1
2 5

514 7
1
5 5

515 5
1
1 6

512 9
1
1 1

517 4
1
1 8

512 8
1
2 5

513 9
1
2 5

514 6
1
1 6

516 7
1
2 9

513 8
1
3 8

514 9
1
3 2

514 2
1
3 9

515 7
1
3 8

513 6
1
4 8

512 4
1
5 7

513 8
1
3 9

512 4
1
4 6

511 9
1
4 1

Hiru zenbakiren arteko batuketak
bururakorik gabe
Izena Data
Bi zenbakiren arteko batuketak bururakoarekin
28.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 143 16/11/11 12:30
Izena Data
Egin batuketa. 1
Hiru zenbakiren arteko batuketak bururakoarekin
512 6
1 5
1
4

514 2
1 6
1
1 5

515 2
2 9
1
7 5

515 4
1 7
1
3

511 6
1 5
1
534

512 4
2 6
1
2 6

512 3
1 2
1
3 8

51 2 2
1 2 7
1
2 5

514 4
2 1
1
4 8

512 5
1 3
1
136

514 8
5 0
1
2 7

513 2
3 7
1
4 9

51 5 8
1 2 3
1
1 4

512 9
1 1
1
2 3

51 5 4
1 2 0
1
136

513 7
1 3
1
2 0

513 1
1 9
1
1 0

513 2
1 6
1
1 4

511 4
1 4
1
2 8

513 8
4 7
1
2

29.
FITXA
313905 _ 0113-0144.indd 144 16/11/11 12:30
Familiekiko
harremanak
313905 _ 0145-0168.indd 145 16/11/11 12:20
Egilea: Mara Teresa Olarte
Edizioa: Ainhoa Basterretxea Llona eta Mar Garca
Konposaketa eta muntaketa: Miren Pellejero Etxezarreta, Hilario Simn eta Manuel Baa
Zuzenketa: Marta Lpez eta Nuria del Peso
Proiektuaren zuzendaritza: Joseba Santxo Uriarte eta Teresa Grence
313905 _ 0145-0168.indd 146 16/11/11 12:20
1. Bilerak familiekin ............................................................................. 148
2. Familiekin komunikatzeko ereduak ........................................... 151
1. Bilera-deialdia. ............................................................................. 152
2. Mezua ........................................................................................... 153
3. Gurasoak Lehen Hezkuntzaren hasieran ................................. 154
4. Lehen Hezkuntzako lehenengo zikloko ikasleen
gurasoentzako galdetegia ......................................................... 156
5. Ikastetxearekiko lehen harremana ............................................ 159
6. Akordioak biltzeko akta ............................................................... 160
7. Bileretara bertaratu diren familien erregistroa ......................... 161
8. Ikastetxetik gertu jarduerak edo bisitak egiteko
baimena ....................................................................................... 162
9. Jarduera edo bisita bereziak egiteko baimena ....................... 163
10. Ikasleen irudiak edo argazkiak erabiltzeko
baimena ....................................................................................... 164
1 1. Atzerapenetarako egiaztagiria .................................................. 165
12. Eskolara joan ez izanaren egiaztagiria ..................................... 166
13. Ikastetxera ez joateko eskaera .................................................. 167
14. Gertakarien jarraipena ............................................................... 168
Aurkibidea
313905 _ 0145-0168.indd 147 16/11/11 12:20
148 2011 Zubia Editoriala S. L. / Santillana Educacin, S. L.
1. Bilerak familiekin
Bilerak izan ohi dira, inolako zalantzarik gabe, irakasleek ikasleen familiekin harremanetan jartzeko
erabiltzen duten biderik ohikoena. Bilera bat egin baino lehen, beharrezkoa da deialdi bat egitea,
biltzeko lekurik egokiena zein den erabakitzea eta bileran aztertuko diren gaien zerrenda egitea.
Deialdia jakinarazpen modura erabiltzen da, familiei ikastetxean bilera bat egingo dela
komunikatzeko (1. eredua).
Deialdiak argia izan behar du, eta bertan, bileraren zergatia, eguna, ordua eta lekua zehaztu
behar dira.
Deialdia garaiz bidali behar da; horrela, familiek antolatzeko eta bertaratzeko aukera izango
baitute.
Ez da ahaztu behar familiei eskatzea bilerara joateko asmoa duten ala ez baieztatzeko.
Deialdiarekin batera, familiei informazio jakinak helarazteko erabiltzen den mezua ere baduzue
(2. eredua).
Bilera non egingo den erabakitzeko, kontuan izan behar da zenbat pertsona bilduko diren, oso
garrantzitsua baita familiak eta irakaslea eroso sentitzea. Ahal dela, ikusmena eragozten duten
oztopo fisikorik gabeko leku bat aukeratzea komeni da, zutabeek, mahaiek, materialak eta
abarrek komunikazioa eragozten baitute.
Bilera egin baino lehen, komeni da eskema edo gidoi txiki bat egitea. Gidoia hiru ataletan
antola daiteke:
Helburuak: zer lortu nahi den.
Edukiak: zer gai jorratuko diren.
Prozedura: bilera nola antolatuko den.
Bilerak bi motatakoak izan daitezke:
Orokorrak: deialdia ikasle guztien familiei bidaltzen zaie.
Banakakoak: deialdia ikasle bakar baten familiari bidaltzen zaio. Bilera horiei elkarrizketa ere
esaten zaie.
1.1. Bilera orokorrak
Ikasturtean zehar hiru bilera orokor egiten dira: ikasturte hasierakoa, lehenengo ebaluazioaren
ondorengoa eta ikasturte amaierakoa.
Ikasturteko lehenengo bilera
Familiekin egiten den lehen bilera da, eta bertan, ikasturtean zehar familiekin zer harreman
izango dugun zehaztu behar da.
313905 _ 0145-0168.indd 148 16/11/11 12:20
149
Hau izan daiteke lehenengo bilera horren gidoia:
Bileraren hasiera
Zuzendaritza-taldeko kide batek ahal izanez gero, zuzendariak, ongietorria emango die
familiei.
Irakasleak ikasturtearen edo zikloaren aurkezpen labur bat egingo du.
Ikastetxea
Ikastetxeko arauen azalpena: ordutegiak, eskolara joaten ez diren ikasleen jarraipena, eskolara
joan ez izanaren egiaztagiriak, diziplinazko araudia Informazio hori idatziz ematea komeni da.
Ikasturtearen aurkezpena: hezkuntza-helburuak, lanerako moduak, erabiliko den materiala,
eskolaz kanpoko jarduerak, ebaluazio-sistemak
Ikasleak
Lehen Hezkuntzako lehenengo zikloan hasiko diren ikasleen familientzako orientabideak
(3. eredua).
Familientzako galdetegiak banatuko dira (4. eredua). Galdetegi horren bitartez, familiari,
ikaslearen hezkuntza-garapenari, eta haren portaera sozial eta afektiboari buruzko informa-
zioa bil daiteke.
Horrez gain, ikastetxean hasi berri diren ikasleen familiei ikastetxearekiko lehen harremana
izeneko galdetegia banatuko zaie (5. eredua).
Familiei iradokizunak egingo zaizkie ikasleen heziketa-prozesuan parte hartzeko: eskolako
lanen jarraipena egitea, ikasteko ordutegia zehaztea, jolasei eta telebista ikusteari eskainitako
denbora kontrolatzea, garbiketarako eta higiene pertsonalerako arauak betetzea, etxeko
lanetan parte hartzea
Ikastaldea
Ikasgelako ikasle kopurua.
Taldearen ezaugarri orokorrak eta ikasleak taldeari buruz duen iritzia.
Ikasgelako lanaren antolaketa.
Bileraren amaiera
Zalantzak azaltzeko edo proposamenak egiteko txanda.
Hartutako erabakien laburpena.
Ikasturteko bigarren bilera
Lehen ebaluazioa amaitu ondoren, komeni da familiekin bilera bat egitea, ikasturtea nola
doan aztertzeko. Hauek izan daitezke bilera horretako edukietako batzuk:
313905 _ 0145-0168.indd 149 16/11/11 12:20
150 2011 Zubia Editoriala S. L. / Santillana Educacin, S. L.
Lehenengo bileran landutako gairik garrantzitsuenak laburtzea eta argitzeke geratu ziren
kontuak argitzea.
Lehen ebaluazioaren azterketa. Alderdi positiboak nabarmendu behar dira, eta hobetu behar
direnak azpimarratu.
Ikasleek etxean egin beharreko lanaren eta familiek egin beharreko jarraipenaren garrantzia
azpimarratu behar da.
Ikasturteko hirugarren bilera
Bilera hori ikasturtearen amaieran egiten da. Bertan, ikasturte hasieran proposatu ziren
helburuen eta benetan lortu direnen balioespena egin behar da.
Ikasturtearen balioespen orokorra.
Ikasturtean zehar landu diren edukiak.
Ikasleen errendimenduaren azterketa.
Udarako hezkuntza-proposamenak.
Hurrengo ikasturterako helburuak.
1.2. Banakako bilerak
Banakako bilerek, orokorrean, bi helburu hauetako bat izan ohi dute: ikasleei buruzko
informazioa familiekin partekatzea edo familiei ikaslearekin zerikusia duen gairen bati buruzko
informazioa ematea.
Banakako bileretan, bere izenez deitu eta begietara begiratu behar zaio bertaratu den
per tsonari. Une horretako tentsioa leuntzeko eta giro egokia lortzeko, ikaslearen pasadizoren
bat konta dezakegu.
Hauek dira, besteak beste, banakako bileretan landu behar diren gaiak:
Ikaslearen jarrera: zer jarrera duen ikasgelan egin behar duen lanarekiko eta lan horiek nola
egiten dituen; kontzentratzeko gaitasuna duen edo arreta galtzen duen; jarduerak taldean
egitean zenbateko autonomia duen eta zer ardura hartzen dituen.
Ikasleak taldearekin duen harremana: lotsatia edo irekia den; kezkak taldean azal tzen
dituen; ikaskideek onartzen duten; akatsak nola onartzen dituen; zer jarrera hartzen
duen egoera zailetan; oldarkorra den edo gatazkak modu egokian ebazten saiatzen den.
Akordioak biltzeko akta bat bete ohi da (6. eredua), landutako gaiak eta hartutako erabakiak
biltzen dituena.
Bileren jarraipena egiteko, bileretara bertaratu diren gurasoen erregistro-taula bat betetzen da
(7. eredua). Bertan, hiruhileko bakoitzean familiekin egindako bilerak zehazten dira.
313905 _ 0145-0168.indd 150 16/11/11 12:20
151
2. Familiekin komunikatzeko ereduak
Baimenak
Ikasturtean zehar hainbat ekitaldi eta jarduera antolatzen dira eta ikasleek horietan parte hartzeko
ezinbestekoa da familiek berariaz horretarako baimena ematea.
Oro har, antolatutako jarduerek familientzako eragozpenik sortzen ez dutenean (garraiobideak
erabiltzea, diru-kostua), baimen orokor bat eska daiteke, edo familiekin egindako lehen bilera
balia daiteke haiei baimena eskatzeko.
Aitzitik, antolatutako jarduerak bereziak direnean, hobea da berariazko baimena eskatzea horietako
bakoitzerako.
Hauek dira baimen ohikoenetako batzuk:
Ikastetxetik gertu jarduerak edo bisitak egiteko baimena (8. eredua).
Jarduera edo bisita bereziak egiteko baimena (9. eredua).
Ikasleen irudiak edo argazkiak erabiltzeko baimena (10. eredua).
Egiaztagiriak eta eskaerak
Familiek berek ikastetxeari edo irakasleei ikasleen ohiko jardunean izan den ezohiko gorabehe-
raren bat jakinarazteko erabiltzen dituzten idatziak dira egiaztagiriak eta eskaerak.
Hauek dira eredu ohikoenak:
Atzerapenetarako egiaztagiria (11. eredua).
Eskolara joan ez izanaren egiaztagiria (12. eredua).
Ikastetxera ez joateko eskaera (13. eredua).
Gertakarien jarraipena egiteko fitxak
Ikasleek eskolako jarduera normala nahasten duten gorabeherak eta gertakariak sortzen dituzte
zenbaitetan, eta horien ondorioz, aparteko neurriak, baita zigorrak ere, hartu behar izaten dira
batzuetan; hain zuzen, gorabehera eta gertakari horiek erregistratzeko erabiltzen dira fitxa mota
hauek (14. eredua).
313905 _ 0145-0168.indd 151 16/11/11 12:20
152 Fotokopiatzeko materiala 2011 Zubia Editoriala, S. L. / 2011 Santillana Educacin, S. L.
1.
EREDUA
Bilera-deialdia
(e)n, (e)ko ren (e)an
Familiaagurgarria:
Atseginhandizjartzennaizzuekinharremanetanbilera
baterakohitzorduafinkatzekoetabertanzuensemeak/alabak
hezkuntzaaldetikizanduenbilakaerazhitzegiteko.
Hurrengo ren (e)anzuenzain
izangonaiz ikasgelan.
Adeitasunez.
Irakasleak
(Arreneskatzendizuetbertaratukozaretenbaieztatzeko.)
313905 _ 0145-0168.indd 152 16/11/11 12:20
Mezua
2.
EREDUA
Nork:
Nori:
Mezua:
Data:
Sinatua:
Nork:
Nori:
Mezua:
Data:
Sinatua:
313905 _ 0145-0168.indd 153 16/11/11 12:20
3.
EREDUA
Gurasoak Lehen Hezkuntzaren hasieran
Familiaagurgarriak:
Zuen seme-alaba beste ziklo bat hastera doa bere hezkuntza-
garapeneanetagarapenpertsonalean.Unegarrantzitsuadaberetzat,
baitazuentzatere.
Haurrak,berezetalogikoadenez,unezailakedouzkurraldiakizango
ditueta,hainzuzen,horieksaihestenahalegintzekozenbaitgomendio
emangodizkizuegu.Erabilgarriizateaesperodugu.
Zer jarrera hartu behar da?
1. Jabetu behar dugu psikikoki une zaila dela, umeak, familiatik
urruntzendenheinean,autonomiaeskuratzenduela,etahorrek
halakoabandonusentipenasorrarazdezakeelaberegan.Litekeena
dazuenseme-alabakhaurtxikiagoenjarrerakhartzea,umeago
bihurtunahiizatea.Jarreranormaladaetaonartuetaulertuegin
beharkoduzue,baitagainditzenlagunduere.
2. Hezkuntzajasotzekoetaeskolarajoatekobeharhorretanakuilatu
etamotibatueginbehardahaurra.
3. Saiatuhaurrarenjelosiakontrolatzen.Anai-arrebatxikiagorikbadu,
ezdupentsatubeharberetazlibratzekojoanbeharduenikeskolara.
Ikusarazihandiaizatearenabantailak.
4. Lasaituhaurra,ahalduzuenguztia.Azalduezduzuelautziko,irtee-
rakoorduanberezainizangozaretela,atzerapenikgabe.
5. Harremanonasortuhaurrarekin,baietagiroegokiaere,adierazte-
koetabestemundubaterazabaltzekokonfiantzaizandezan.Behar
denmoduanbalioetsibereiritzietaadierazpenguztiak.
313905 _ 0145-0168.indd 154 16/11/11 12:20
Zer saihestu behar da?
1. Ezagertuatsekabetutaetatriste;ezluzatuagurrekouneaadieraz-
pensamurregiedoberoegiekin.
2. Ezbabestugehiegihaurra;izanere,horrelaeginezgero,haurrakez
dujakingotaldeanedobakarrikmoldatzen.
3. Haurrak ez badu eskolara joan nahi, ez utzi berea egiten; izan
ere, haurraren integraziorako eta eskola-garapenerako kaltegarria
litzatekehori.
4. Haurrak eskolarekiko arbuioa adierazten badu, ez lotu eskolan
izanzezakeengorabeherarenbatekin;izanere,adimenetaemozio
aldetikheldugabedagooraindikhorrelakohausnarketakegiteko.
5. Haurrenaurreanzuhurhitzeginbehardaikaskideeiedoirakasleei
buruz.Osopertsonainportanteakdirahaurrarentzatetahaiengan
dutenkonfiantzaurratzekoarriskualekarkehorrek.
Irakaslerenbatekinarazorenbatizanezgero,saiatuzuzeneanbera-
rekinkonpontzen,haurratarteansartugabe.
Komeni da aintzat hartzea aurrez esandako guztia eta normaltzat
onartzea. Modu horretara, hobeto ulertu ahal izango dituzue zuen
seme-alabekizanditzaketenjarreraketaerreakzioaketahorieiaurre
egitekoaukeragehiagoizangoduzue.
Lehen Hezkuntzako irakasle guztiok agur bero bat bidaltzeko baliatu
nahi dugu egokiera paregabe hau. Espero dugu hastear dagoen ikas-
turteapositiboaetaemankorraizangodelaguztiontzat.
Sinatua:
313905 _ 0145-0168.indd 155 16/11/11 12:20
4.
EREDUA
Lehen Hezkuntzako lehenengo zikloko ikasleen
gurasoentzako galdetegia
1. Ikaslearen datuak
Abizenak:
Izena:
Jaiolekua eta jaioteguna:
Helbidea:

Kontakturako telefonoak:

Izena

Ahaidetasuna

Telefono-zenbakia

Beste ikastetxeren batera joan da?
Zer ikastetxetara?
2. Familiaren datuak
Aitaren izena:
Lanbidea edota ikasketak:
Lantokia:
Lan-ordutegia:
Amaren izena:
Lanbidea edota ikasketak:
Lantokia:
Lan-ordutegia:
Neba-arreba kopurua:

Izena

Adina

Ikasten ari da? Non?

Lanean ari da? Non?

313905 _ 0145-0168.indd 156 16/11/11 12:20
Ikaslearekin batera bizi diren beste senideak:

Izena

Ahaidetasuna

3. Haurraren garapena
Erditzea: Normala Arazoak (adierazi zer arazo mota)

Elikadura:
Bakarrik jaten du? Bai Ez Lagunduta
Koilara erabiltzen du? Sardexka erabiltzen du? Eta labana?
Jale ona da?
Ordu artean jaten du?
Beste senideekin batera egiten ditu otorduak?
Litxarreriarik jaten du?
Arazorik badu elikagaiekin? Zer arazo?

Garbitu eta jantzi:
Bakarrik garbitzen du bere burua?
Bakarrik janzten eta eranzten da? Nork laguntzen dio?

Aisialdia:
Bakarrik jolasten da?
Lagunekin, neba-arrebekin, familiarekin jolasten da?
Zertan jolasten da?
Gogoko du korrika egitea, oinez edo bizikletan ibiltzea?

313905 _ 0145-0168.indd 157 16/11/11 12:20
Gogoko ditu ipuinak?
Irakurtzen diozue ipuinik?
Zein du ipuin kutunena?
Astean zenbat ordu ikusten du telebista?
Zein du saio gogokoena?
Telebistarik ikusten du gosaltzen, bazkaltzen edo afaltzen ari dela?
Bakarrik edota familian ikusten du telebista?

Haurrentzako saioak edo era guztietakoak ikusten ditu?

Jarrera afektibo eta soziala:
Badu inolako zailtasunik besteekin komunikatzeko?
Zein?
Gustatzen zaio jostailuak, liburuak beste haurrekin partekatzea?
Aurreikuspenak:
Ikasturte honetan zuen seme-alabak zer lortzea espero duzue?

Intereseko beste oharren bat:

313905 _ 0145-0168.indd 158 16/11/11 12:20
Ikastetxearekiko lehen harremana
5.
EREDUA
Ikaslea identifikatzeko datuak

Abizenak eta izena:

Jaioteguna:

Jaiolekua: Sorterria:

Espainian zenbat denbora:

Euskararen ezagutza-maila: Handia Ertaina Txikia

Dakizkien hizkuntzak:

Ohiko bizilekua:

Kontakturako telefonoak:

Gaixotasunak eta ohiko medikazioa:

Matrikulatutako ikasturtea: Ikastetxean hasi zen urtea:
Familiaren datuak

Aitaren izena eta abizenak:

Adina: Lanbidea:

Gaur egungo lan-egoera:

Amaren izena eta abizenak:

Adina: Lanbidea:

Gaur egungo lan-egoera:

Seme-alaba kopurua:
Izena

Adina

Ikasten ari da? Non?

Lanean ari da? Non?

Jangelako beka: Liburuetarako beka: Gizarte-zerbitzuak:
313905 _ 0145-0168.indd 159 16/11/11 12:20
Akordioak biltzeko akta
6.
EREDUA
Akordioak biltzeko akta
Bileraren data:
Bertaratuak:

Aztertutako gaiak:

Hartutako erabakiak:

Bertaratuen sinadura
Z
k
a
.
I
k
a
s
l
e
a
r
e
n

a
b
i
z
e
n
a
k

e
t
a

i
z
e
n
a
O
r
o
k
o
r
r
a
G
u
r
a
s
o
e
n

e
g
u
n
a
N
o
t
a
k

b
a
n
a
t
z
e
a
B
i
s
i
t
a

k
o
p
u
r
u
a
0
1
2
3
G
e
h
i
.
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1
0
1
1
1
2
1
3
1
4
1
5
1
6
1
7
1
8
1
9
2
0
2
1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
6
313905 _ 0145-0168.indd 160 16/11/11 12:20
B
i
l
e
r
e
t
a
r
a

b
e
r
t
a
r
a
t
u

d
i
r
e
n

f
a
m
i
l
i
e
n

e
r
r
e
g
i
s
t
r
o
a

7
.

E
R
E
D
U
A
Z
k
a
.
I
k
a
s
l
e
a
r
e
n

a
b
i
z
e
n
a
k

e
t
a

i
z
e
n
a
O
r
o
k
o
r
r
a
G
u
r
a
s
o
e
n

e
g
u
n
a
N
o
t
a
k

b
a
n
a
t
z
e
a
B
i
s
i
t
a

k
o
p
u
r
u
a
0
1
2
3
G
e
h
i
.
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1
0
1
1
1
2
1
3
1
4
1
5
1
6
1
7
1
8
1
9
2
0
2
1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
6
H
i
r
u
h
i
l
e
k
o
a

M
a
i
l
a

T
u
t
o
r
e
a

313905 _ 0145-0168.indd 161 16/11/11 12:20
8.
EREDUA
Ikastetxetik gertu jarduerak
edo bisitak egiteko baimena
(e)n (e)ko ren (e)an
Familiaagurgarria:
Atsegin handiz jartzen naiz zuekin harremanetan jakinarazte-
koikasturtehonetanhainbatjardueraetabisitaegingoditugula
ikastetxetikgertu.
Jarduera horiek doan izango dira eta ez dugu inolako garraiobi-
derikerabilibeharko.Horidelaeta,izapideakazkartzealdera,era
horretakojardueraguztietarakobaimenaeskatzendizuegu.
Zuenerantzunarenzain,jasoezazueagurberobat.
Irakaslea
jaunak/andreak,
NANzenbakidunak, ikasturteko
ikaslearen(aitak,amak,lege-ordezkariak)
Baimena ematen dut ikastetxetik gertu ikasturte-
rakoantolatuetaegingodirenhezkuntza-bisitetarajoateko.
Ezdutbaimenikematen.
Sinatua:
(Aita,ama,lege-ordezkaria)
313905 _ 0145-0168.indd 162 16/11/11 12:20
Jarduera edo bisita bereziak
egiteko baimena
9.
EREDUA
Familiaagurgarria:
Atsegin handiz jartzen naiz zuekin harremanetan jakinarazteko
hilaren (e)an jarduera berezi bat egingo dugula. Hauxe,
hainzuzen:
.
Jarduera (e)nizangoda
eta joangogaraharaino.
(e)tanbildukogaraharajoateko.Jarduerak euroko
kostuaizangodu.
Zuenseme-alabakjardueranpartehartzeanahibaduzue,horre-
tarakobaimenaemanbeharduzuebehekokupoiabeteta.
Zuenerantzunarenzain,jasoezazueagurberobat.
Irakaslea
jaunak/andreak,
ikaslearen(aitak,amak,lege-ordezkariak):
Baimenaematendutniresemeak/alabakhilaren (e)an
izangodenjardueranpartehardezan.
Sinatua:
313905 _ 0145-0168.indd 163 16/11/11 12:20
10.
EREDUA
Ikasleen irudiak edo argazkiak
erabiltzeko baimena
Familiaagurgarria:
Dakizuenez, ikastetxeak antolatutako ekitaldi eta jarduera
askotanargazkiakateratzendizkieguedotabideo-irudiakhartzen
dizkieguikasleei.
Horidelaeta,idatzihonenbidezzuenbaimenaeskatunahidugu
zuenseme-alabahorrelakoirudietanagerdadin.
Beste behin, eskerrik asko zuen laguntzagatik; jaso ezazue agur
berobat.
LehenHezkuntzakolantaldea
jaunak/andreak,
ikaslearen(aitak,amak,lege-ordezkariak):
Baimenaematendiotikastetxeari,antolatutakoekitaldietanhar
daitezkeenargazkietairudietanniresemea/alabaagerdadin.
Sinatua:
313905 _ 0145-0168.indd 164 16/11/11 12:20
Atzerapenetarako egiaztagiria
11.
EREDUA
jaunak/andreak
ikasturteanmatrikulatutako
ikaslearen(amak,aitak,lege-ordezkariak).
Egiaztatzendutaurreko (e)an, (e)tatik,
akarteizanzenatzerapenaarrazoihonengatikgerta-
tuzela(adierazidagokiona):
Medikuarenkontsultarajoanbeharra.
Lohartzea.
Ondoezikegotea.
Trafiko-arazoak.
Bestelakoak(zehaztu):

Sinatua:
313905 _ 0145-0168.indd 165 16/11/11 12:20
Eskolara joan ez izanaren egiaztagiria
12.
EREDUA
jaunak/andreak
Egiaztatzendutaurreko (e)an/tan,
(e)tatik, ak arte ez zela eskolara joan
arrazoihauzelamedio:

Sinatua:
313905 _ 0145-0168.indd 166 16/11/11 12:20
Ikastetxera ez joateko eskaera
13.
EREDUA
jaunak/andreak
Eskatzendutdatorren (e)an
e(t)an, semeari/alabari ikastetxetik ateratzeko baime-
naematea,ondorenzehaztukodudanarrazoiadelakausa:

Sinatua:
313905 _ 0145-0168.indd 167 16/11/11 12:20
Gertakarien jarraipena
14.
EREDUA
Ikaslea:
Ikasturtea: Tutorea:
Data Gertakariak Hartutako neurriak
313905 _ 0145-0168.indd 168 16/11/11 12:20

Mas Recursos 1 Zubia

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Mas Recursos 1 Zubia

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

L

Fernndez Berrocal, P. y ramos, n. (2002): Corazones Inteligentes. Ed. Kairs. Madril.

Goleman, D. (1996): La inteligencia emocional. Kairs. Madril.

LAURA ELISA MARTA

Вам также может понравиться