Endstriyel Tesislerde Radyant Isitma Sistemleri Kullaniminin Incelenmesi Research of Using Radiant Heating Systems in Industrial Plant

ENDSTRYEL TESSLERDE RADYANT ISITMA SSTEMLER
KULLANIMININ NCELENMES

Bar NAM

Zonguldak Karaelmas niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
Makina Mhendislii Anabilim Dalnda
Yksek Lisans Tezi
Olarak Hazrlanmtr.

ZONGULDAK
ubat 2006
KABUL:

Bar NAM tarafndan hazrlanan ENDSTRYEL TESSLERDE RADYANT ISITMA
SSTEMLER KULLANIMININ NCELENMES balkl bu alma jrimiz tarafndan
deerlendirilerek, Makina Mhendislii Anabilim Dalnda Yksek Mhendislik Tezi
olarak oybirliiyle kabul edilmitir. 06/02/2006

Bakan: Prof. Dr. Ahmet CAN (T)

ye : Do. Dr. Mehmet KOPA (ZK)

ye : Yrd. Do. Dr. Mustafa EYRBOYUN (ZK)
_________________________________________________________________________
ONAY:
Yukardaki imzalarn, ad geen retim yelerine ait olduunu onaylarm. // 2006

Prof. Dr. hsan TOROLU
Fen Bilimleri Enstits Mdr
ii

iii
ZET

Yksek Lisans Tezi

ENDSTRYEL TESSLERDE RADYANT ISITMA SSTEMLER
KULLANIMININ NCELENMES

Bar NAM

Zonguldak Karaelmas niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
Makina Mhendislii Anabilim Dal

Tez Danman : Yrd. Do. Dr. Mustafa EYRBOYUN

ubat 2006, 128 sayfa

Bu almada, nce radyant stma sistemleri ve stclar tantlm, radyant stclarn
Avrupa Standartlar, ASHRAE ve piyasa tariflerine gre snflandrlmalar anlatlmtr.
Inmla s transferi ve radyant stma hakknda teorik bilgiler verilmitir. Yksek tavanl
binalarn s ihtiyacn hesaplamak zere bir bilgisayar yazlm gelitirilmi ve bu yazlm
tantlmtr. Yazlm, binaya ait geometrik llerin ve yap bileenlerine ait sl deerlerin
girilmesinden sonra CIBSE hesap yntemine gre s ihtiyac, yllk yakt sarfiyat,
havalandrma kesit alan, CO
2
emisyonu ve ortalama s transfer katsays hesaplarn
yapmaktadr. Yazlm kullanlarak, 300 ve 6000 m
2
taban alan olan iki bina iin farkl
hava deiim saylar, yaltm durumu ve tavan ykseklikleri iin radyant ve geleneksel s
ihtiyalar hesaplanmtr. Son olarak radyant ve konveksiyonlu stma sistemleri ilk
yatrm ve iletme masraflar dikkate alnarak ekonomik adan karlatrlmtr.

Anahtar Szckler : Radyant stma, endstriyel amal stma, seramik plaka
Bilim Kodu : 625.04.05

iv
ABSTRACT

Master of Science Thesis

RESEARCH OF USING RADIANT HEATING SYSTEMS
IN INDUSTRIAL PLANT

Bar NAM

Zonguldak Karaelmas University
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Mechanical Engineering

Thesis Advisor : Asst. Prof. Mustafa EYRBOYUN

February 2006, 128 pages

In this study, at first, radiant heating system and radiant heaters were introduced and then
were classified according to European Standard, ASHRAE and commercial definitions.
Theoretical background about radiative heat transfer and radiant heater were given. A
computer software was developed and presented about heat loss calculation for the high
celling buildings. After entering the buildings dimensions and their components thermal
properties; heat requirement (by CIBSE method), annual fuel consumption, vent area, CO
2

emission and mean heat transfer cofficient are calculated by the software. Using this
computer software, radiant and conventional heat requirements were calculated for both
building with 300 and 6000 m
2
floor area by various insulation thickness, ceeling height
and the air renewal rate. At the end, installation costs of radiant and conventional heating
systems was expressed in details and compared by taking operation expenditures of the
both systems into consideration.

Key Words : Radiant heating, industrial heating, ceramic plate
Science Code : 625.04.05

v
TEEKKR

Bu almann yaplmasnda yardmlarn esirgemeyen sayn hocam Yrd. Do. Dr. Mustafa
EYRBOYUNa, youn i temposuna ramen maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen
Net Is San. Tic. Ltd. ti. alanlarna ve zellikle tecrbesini ve bilgisini benimle
paylaan sayn Erol TURANa, ayrca bana her konuda destek olan aileme sonsuz
teekkrlerimi sunmay bir bor bilirim.

Bar NAM

vi
NDEKLER

Sayfa
KABUL .......................................................................................................................... ii
ZET.............................................................................................................................. iii
ABSTRACT ................................................................................................................... iv
TEEKKR................................................................................................................... v
NDEKLER............................................................................................................... vi
EKLLER DZN ........................................................................................................ xi
ZELGELER DZN................................................................................................... xiv
EKLER DZN .............................................................................................................. xvi
SMGELER DZN ....................................................................................................... xvii

BLM 1 GR ........................................................................................................... 1

1.1 ISI TRANSFER MEKANZMALARI............................................................. 2
1.1.1 letim ...................................................................................................... 2
1.1.2 Tanm................................................................................................... 3
1.1.3 Inm...................................................................................................... 4
1.2 ISITMA SSTEMLER .................................................................................... 5

BLM 2 RADYANT ISITMA ................................................................................... 7

2.1 RADYANT ISITMANIN TARH .................................................................... 7
2.2 RADYANT ISITMANIN TANIMI ................................................................... 8

BLM 3 RADYANT ISITMA CHAZLARININ SINIFLANDIRILMASI.............. 13

3.1 AVRUPA STANDARTLARINA GRE SINIFLANDIRMA ( EN419-1) .... 13
3.1.1 Kullanlabilen Gazlara Gre Snflandrma............................................ 13
3.1.1.1 Kategori I ................................................................................. 13

vii
NDEKLER (devam ediyor)

Sayfa
3.1.1.2 Kategori II ................................................................................ 14
3.1.1.3 Kategori III............................................................................... 14
3.1.2 Yanma rnlerinin boaltlma ekline gre snflandrma..................... 15
3.1.2.1 A Tipi Cihazlar............................................................................ 15
3.1.2.2 B Tipi Cihazlar............................................................................ 15
3.2 ASHRAE TANIMLI TPLER.......................................................................... 15
3.2.1 Direkt Atelemeli Tipler......................................................................... 17
3.2.2 ndirekt Atelemeli Tipler ...................................................................... 17
3.2.3 Katalitik Tipler ....................................................................................... 18
3.3 PYASA TARFL TPLER............................................................................. 19
3.3.1 Scak Sulu ve Buharl Radyant Istma Sistemleri................................... 19
3.3.2 Hava Istmal Radyant Borulu Istma Sistemleri.................................... 20
3.3.3 Plaka Tipi Radyant Istma Sistemleri .................................................... 20
3.3.4 Konik Tipi Radyant Istma Sistemleri .................................................... 22
3.3.5 Gaz Yakmal ve Radyant Borulu Istma Sistemleri................................ 23
3.3.6 Elektrikli Quartz ve Rezistansl Radyant Istma Cihazlar ..................... 24
3.4 RADYANT ISITMA KAVRAMLARI............................................................ 24
3.4.1 Isl Verim................................................................................................ 25
3.4.2 Yayclk ................................................................................................ 26
3.4.3 Yanstclk ............................................................................................. 27
3.4.4 Tanm Kayplar ................................................................................... 28

BLM 4 RADYANT ISITMA SSTEMNN TEORK ANALZ........................... 30

4.1 SYAH CSM ................................................................................................... 31
4.2 DALGA BOYUNA BALI IINIM DDET................................................. 32
4.3 KATI AI .......................................................................................................... 32
4.4 IINIM DDET .............................................................................................. 33
4.5 YARI KRESEL DALGA BOYUNA BALI (SPEKRAL) ISIL IINIM
GC................................................................................................................. 34
4.6 EKL FAKTR............................................................................................. 36

viii

Sayfa
4.7 KRCHOFF YASASI......................................................................................... 38

BLM 5 GELTRLEN ISI KAYBI HESAP PROGRAMININ TANITIMI ......... 40

5.1 ISI KAYBI HESAP PROGRAMININ ER ............................................... 40
5.2 RADYANT VE GELENEKSEL (KONVANSYONEL) ISI HTYACI
HESAPLARINDA CIBSE HESAP YNTEMNN KULLANIMI ................. 43
5.3 PROGRAMIN TANITIMI................................................................................. 47
5.3.1 Giri Penceresi ........................................................................................ 48
5.3.2 Duvar in Is Transfer Katsays Hesaplama Penceresi ........................ 48
5.3.3 at in Is Transfer Katsays Hesaplama Penceresi............................ 49
5.3.4 Kap in Is Transfer Katsays Hesaplama Penceresi........................... 50
5.3.5 Pencere in Is Transfer Katsays Hesaplama Penceresi...................... 50
5.3.6 Zemin in Is Transfer Katsays Hesaplama Penceresi ........................ 51
5.3.7 Kap Ve Pencere Konumlar................................................................... 52
5.3.8 Veri Giri Penceresi................................................................................ 53
5.3.9 CIBSE Metodu ...................................................................................... 54
5.3.10 Sonular Penceresi................................................................................ 55
5.3.11 Bina Verileri ve Hesap Sonular kt Alma Penceresi ...................... 56
5.3.12 Yllk Yakt Sarfiyat Hesaplama Penceresi ......................................... 56
5.3.13 CO2 Durumu Hesaplama Penceresi ..................................................... 57
5.3.14 Havalandrma Kesit Alan Hesaplama Penceresi ................................. 58
5.3.15 Ortalama Is Transfer Katsays Hesab................................................ 59

BLM 6 ISI HTYACI HESAPLARI ....................................................................... 61

6.1 HAVA DEM KATSAYISININ RADYANT VE GELENEKSEL ISI
HTYALARI ZERNDEK ETKS ......................................................... 61
6.1.1 Kk Bina rnei (Taban Alan 300 m
2
)............................................. 61
6.1.2 Byk Bina rnei (Taban Alan 6000 m
2
)........................................... 65

ix

Sayfa
6.2 TAVAN YKSEKLNN RADYANT VE GELENEKSEL ISI
HTYALARI ZERNDEK ETKS ......................................................... 69
6.3 ZOLASYONUN RADYANT VE GELENEKSEL ISI HTYALARI
ZERNDEK ETKS .................................................................................... 74

BLM 7 KOULLAR VE EVRE AISINDAN AIK ALEVL RADYANT
ISITICILAR................................................................................................. 78

7.1 CO
2
EMSYONU DURUMU .......................................................................... 78
7.1.1 Kk Bina rnei in CO
2
Emisyonu Durumu................................... 78
7.1.2 Byk Bina rnei in CO
2
Emisyonu Durumu................................... 79
7.2 NOx DURUMU................................................................................................ 80
7.3 ISITILAN ORTAMIN HAVALANDIRMA GEREKSNM ........................ 80

BLM 8 RADYANT VE GELENEKSEL ISITMA SSTEMLERNN LK
YATIRIM VE LETME MALYETLER AISINDAN
KARILATIRILMASI.............................................................................. 83

8.1 BNANIN TANITIMI ........................................................................................ 83
8.2 RADYANT VE SICAK HAVALI SSTEMLER N LK YATIRIM
MALYETLERNN BELRLENMES .......................................................... 84
8.2.1 Ak Alevli Radyant Sistem Istma Projesi ............................................ 84
8.2.1.1 Radyant Cihazlarn Seimi.......................................................... 84
8.2.1.2 Radyant Sistem in Malzeme Listesi......................................... 85
8.2.2 Scak Haval (Apareyli) Istma Sistemi Projesi..................................... 87
8.2.2.1 Scak Hava Cihazlarnn Seimi ................................................. 87
8.2.2.2 Kazan Seimi .............................................................................. 87
8.2.2.3 Brlr Seimi .............................................................................. 88
8.2.2.4 Dolam Pompasnn Seimi ....................................................... 88
8.2.2.5 Kapal Genleme Deposu Seimi................................................ 89
8.2.2.6 Baca Kesiti Hesab ...................................................................... 90

x


Sayfa
8.2.2.7 Scak Haval Istma Sistemi in Malzeme Listesi ..................... 93
8.2.3 Radyant Istma Sisteminin Ve Scak Haval Istma Sisteminin lk
YATIRIM Maliyetleri Asndan Karlatrlmas................................ 95

8.3 RADYANT ISITMA SSTEMNN VE SICAK HAVALI ISITMA
SSTEMNN LETME MALYETLER AISINDAN
KARILATIRILMASI .................................................................................. 96
8.3.1 Yakt Sarfiyatlar .................................................................................... 98
8.3.1.1 Scak Haval Istma Sistemi in Yllk Yakt Sarfiyat .............. 99
8.3.1.2 Radyant stma sistemi iin yllk yakt sarfiyat......................... 99
8.3.2 Elektrik Sarfiyatlar ................................................................................ 99
8.3.3 Dier Giderler......................................................................................... 101
8.3.4 Scak Haval Istma Sistemi in letme Giderleri ................................ 102
8.3.5 Radyant Istma Sistemi in letme Giderleri ....................................... 102
8.3.6 Krlln hesaplanmas .......................................................................... 103

BLM 9 SONU VE NERLER............................................................................. 105

KAYNAKLAR............................................................................................................... 107
EK AIKLAMALAR A. ISI KAYBI HESAP PROGRAMI KAYNAK KODU........ 110
EK AIKLAMALAR B. ISI KAYBI HESAP PROGRAMI RNEK IKTILAR..... 115
EK AIKLAMALAR C. ZELGELER ..................................................................... 123
ZGEM.................................................................................................................... 128

xi
EKLLER DZN

No Sayfa
1.1 letimle s geiinin, molekler duruma bal olan enerji yaylm ile ilikisi..... 2
1.2 Srekli rejimde, bir boyutlu s iletimi .................................................................. 3
1.3 Tanmla s geiinde snr tabaka geliimi ........................................................ 4
1.4 Inmla s alverii. ........................................................................................... 5
1.5 Istma sistemlerinde s gei oranlar ................................................................... 6
2.1 Radyant sistemlerin stma etkisi .......................................................................... 8
2.2 Tavan ykseklii arttka zemin ile tavan arasndaki scaklk fark artar. ............ 9
2.3 Radyant stma ile geleneksel stma arasndaki atk enerji fark. ......................... 9
2.5 Elektromanyetik spektrum ................................................................................... 10
2.4 Elektromanyetik spektrum.................................................................................... 11
2.6 Seramik radyant stclar ile bir S yzeyi zerindeki stma. ............................... 12
3.1 Yksek ve orta iddetli cihaz rnei. .................................................................... 16
3.2 Borulu radyant cihazlar ........................................................................................ 16
3.3 Zeminden uygulanm, dk scaklkl radyant sistem rnei. ........................... 17
3.4 Direkt atelemeli tip seramik plakal radyant cihazn alma mant................. 17
3.5 ndirekt atelemeli tip raydan cihaz rnekleri. ...................................................... 18
3.6 Scak sulu veya buharl radyant stma sistemi. .................................................... 20
3.7 Hava stmal radyant borulu stma sistemi.......................................................... 20
3.8 Seramik plakal radyant cihazlar. .......................................................................... 21
3.9 Seramik plakal radyant cihazlarn sl younluklar ............................................ 22
3.10 Metal yzeyli, konik radyant cihazlar................................................................... 22
3.11 Seri bal borulu radyant cihaz ............................................................................. 23
3.12 U tipi borulu radyant cihaz.................................................................................... 23
3.13 Borulu radyant cihazlarn sl younluklar........................................................... 24
3.14 Farkl tiplerdeki elektrikli radyant cihazlar........................................................... 24
3.15 ndirekt atelemeli tip cihazlar .............................................................................. 26
3.16 Direkt atelemeli tip cihazlar ................................................................................ 26

xii
EKLLER DZN (devam ediyor)

No Sayfa
3.17 Isnan havann yksek blgelerde toplanmas....................................................... 29
4.1 Kat ann gsterimi. ............................................................................................ 33
4.2 ekil Faktr......................................................................................................... 36
4.3 E scaklktaki kapal bir erevede nm etkileimi .......................................... 38
5.1 Is kayb hesap programnn ana hesap penceresi. ................................................ 40
5.2 Is kayb hesap program ak diyagram .............................................................. 42
5.3 Is Kayb Hesap Program giri penceresi. ............................................................ 48
5.4 Duvar iin s transfer katsays hesaplama penceresi........................................... 48
5.5 at iin s transfer katsays hesaplama penceresi. ............................................. 49
5.6 Kap iin s transfer katsays hesaplama penceresi. ............................................ 50
5.7 Pencere iin s transfer katsays hesaplama penceresi. ....................................... 51
5.8 Zemin iin s transfer katsays hesaplama penceresi. ......................................... 51
5.9 Kap ve pencere konumlar. .................................................................................. 52
5.10 Veri giri penceresi. .............................................................................................. 53
5.11 CIBSE hesap metodu, 1. adm penceresi. ............................................................. 54
5.12 CIBSE hesap metodu, 2. adm penceresi. ............................................................. 54
5.13 Sonular penceresi. ............................................................................................... 55
5.13 kt alma penceresi .............................................................................................. 56
5.14 Yllk yakt sarfiyat hesaplama penceresi. ........................................................... 56
5.15 CO
2
durumu hesaplama penceresi. ....................................................................... 57
5.16 Havalandrma kesit alan hesaplama penceresi..................................................... 58
5.17 Egzoz hava hz hesaplama penceresi. .................................................................. 58
5.18 Duvar iin ortalama s transfer katsays hesap pencereleri. ................................ 59
5.19 at iin ortalama s transfer katsays hesap pencereleri. ................................... 59
6.1 Kk binann grnm...................................................................................... 47
6.2 Farkl hava deiimi durumlarnda radyant ve geleneksel s ihtiyalar.............. 50
6.3 Byk binann grnm...................................................................................... 51
6.4 Farkl hava deiimi durumlarnda, radyant ve geleneksel s kayplar ............. 54
6.5 Kk binann grnm...................................................................................... 55
6.6 letimsel s ihtiyalarnn grafiksel gsterimi. ..................................................... 58
6.7 Hava deiimi s ihtiyalarnn grafiksel gsterimi. ............................................ 59

xiii
EKLLER DZN (devam ediyor)

No Sayfa
6.8 Toplam s ihtiyacnn grafiksel gsterimi. ........................................................... 59
6.9 Byk binann grnm...................................................................................... 60
6.10 zolasyon durumuna gre, hava deiimi s ihtiyac............................................ 62
6.11 zolasyon durumuna gre, iletimsel s ihtiyac. ................................................... 63
6.12 zolasyon durumuna gre, toplam s ihtiyac. ...................................................... 63
8.1.a Tasarm yaplacak binann boyutlu gsterimi. ................................................ 69
8.1.b Tasarm yaplacak binann boyutlar.................................................................... 69
8.2 Yatrm maliyetlerinin dalm............................................................................. 82
8.3 letme maliyetleri dalm .................................................................................. 89
8.4 Istma sistemlerinin amorti sreleri....................................................................... 90

xiv
ZELGELER DZN

No Sayfa
1.1 Istma sistemlerinin snflandrlmas.................................................................... 6
3.1 Radyantlarn, yayc yzeyin iletme scaklna gre snflandrlmas .............. 15
3.2 Piyasa tanml tiplerin snflandrlmas ................................................................ 19
5.1 %90 geleneksel, %10 radyant stma iin CIBSE izelgesi ................................. 46
5.2 %90 radyant, %10 geleneksel stma iin CIBSE izelgesi .................................. 46
5.3 Buton simgelerinin anlamlar................................................................................ 47
6.1 Tasarm koullar .................................................................................................. 48
6.2 Hava deiim oran : 0 (m
3
/h hava)/m
3
hacim iin, .............................................. 48
3
/h hava)/m
3
hacim iin, .............................................. 48
3
/h hava)/m
3
hacim iin, .............................................. 48
3
/h hava)/m
3
hacim iin, .............................................. 49
3
/h hava)/m
3
hacim iin, .............................................. 49
3
/h hava)/m
3
hacim iin, .............................................. 49
3
/h hava)/m
3
hacim iin, .............................................. 49
6.9 Kk bina iin tasarruf oranlarnn karlatrlmas ........................................... 50
6.10 Byk bina tasarm koullar ................................................................................ 51
3
/h hava)/m
3
hacim iin, .............................................. 52
6.12 Hava deiim oran : 0,5(m
3
/h hava)/m
3
hacim iin, ............................................ 52
3
/h hava)/m
3
hacim iin, .............................................. 52
6.14 Hava deiim oran : 1,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim iin, ........................................... 52
6.15 Hava deiim oran : 2,0 (m3/h hava)/m3 hacim iin, .......................................... 53
3
/h hava)/m
3
hacim iin, ........................................... 53
3
/h hava)/m
3
hacim iin, ........................................... 53
3
/h hava)/m
3
hacim iin, ........................................... 53
6.19 Sonularn gsterimi. ............................................................................................ 54
6.20 Byk bina iin tasarruf oranlarnn karlatrlmas ........................................... 54
6.21 Kk bina iin tasarm koullar ......................................................................... 56

xv
ZELGELER DZN (devam ediyor)

No Sayfa
6.22 Duvar ykseklii 4 metre, mahya ykseklii 6 metre ise ..................................... 56
6.26 Duvar ykseklii 8 metre, mahya ykseklii 10 metre ise ................................... 57
6.27 Duvar ykseklii 9 metre, mahya ykseklii 11 metre ise ................................... 57
6.28 Duvar ykseklii 10 metre, mahya ykseklii 12 metre ise ................................. 57
6.29 Hesap sonular ..................................................................................................... 58
6.30 Byk bina iin tasarm koullar ......................................................................... 60
6.31 Birinci durum; duvar ve at malzemesinin K katsays, 6,0 W/m
2
K.................. 61
6.32 kinci durum; duvar ve at malzemesinin K katsays, 4,2 W/m
2
K.................... 61
6.33 nc durum; duvar ve at malzemesinin K katsays, 2,4 W/m
2
K.................. 61
6.34 Drdnc durum; duvar ve at malzemesinin K katsays, 0,6 W/m
2
K.............. 61
7.1 Kk bina iin tasarm koullar ......................................................................... 64
7.2 Byk bina iin tasarm koullar. ........................................................................ 65
7.3 Avrupa Standartlarnda, evresel adan NOx snflandrmas............................ 66
8.1 Binann tasarm koullar. ..................................................................................... 70
8.2 Is ihtiyac hesap sonular. .................................................................................. 70
8.3 Projede kullanlan radyant cihazn kapasite bilgileri. ........................................... 71
8.4 Radyant stma sistemi iin kullanlan malzemeler ve fiyat listesi. ...................... 72
8.5 Kazan ve brlr kapasite bilgileri ......................................................................... 74
8.6 Sistemde bulunan toplam su hacmi....................................................................... 75
8.7 Scak haval stma sistemi iin malzeme listesi ve fiyatlandrmas ..................... 79
8.8 Radyant ve scak haval stma sisteminin maliyet karlatrmas. ...................... 81
8.9 Elektrik birim fiyat (Ocak 2006).......................................................................... 86
8.10 Scak haval stma sistemi iin iletme giderleri .................................................. 88
8.11 Scak haval stma sistemi iin iletme giderleri .................................................. 88
8.12 Sistemlerin ilk yatrm ve iletme maliyetlerine gre karlatrlmas................. 89
8.13 letme maliyetleri arasndaki fark izelgesi......................................................... 90

xvi
EKLER DZN
(Aadaki ekler arka kapaktaki ceptedir)

Ek I. Radyant Istma Projesi
Ek II. Scak Haval Sistem Istma Projesi

xvii
SMGELER DZN

a : Yutma oran
A : Yzey alan [m
2
]
APG : Aylk toplam personel gideri [YTL/yl]
B
y
: Yllk yakt sarfiyat [m
3
/yl]
c : Suyun zgl ss [kj/kg
o
C]
v : Yaylma hz [m/s]
c
o
: Ik hz (2,99810
8
m/s)
DG : Derece gn says [
o
C gn]
E
f
: Foton enerjisi
Eb : Brlrn yllk elektrik sarfiyat [kWh/yl]
Ep : Pompann yllk elektrik sarfiyat [kWh/yl]
Eshc : Scak hava cihazlarnn yllk toplam elektrik sarfiyat [kWh/yl]
e : +10
o
C ile +90
o
C arasnda, suyun genleme oran
f : Srtnme kayp katsays
F
1
: CIBSE izelgesinden seilen deer
F
2
H
b
: Baca ykseklii [m]
h : Planck Sabiti (6,625610
-34
Js)
h
i
: Cihazlarn asma ykseklii, al asma [m]
h
p
: Cihazlarn asma ykseklii, zemine paralel [m]
H
e
: Belirlenen egzoz hava miktar [10 (m
3
/h) / kW]
Hu : Yaktn alt sl deeri [kcal/m
3
]
I
bl
(T) : Siyah cismin dalga boyuna bal nm iddeti,
k : 1,3805 10
-23
JK
K : Is transfer katsays [W/m
2
K]
l : Dalga boyu
L : Duvar kalnl [m]

xviii
SMGELER DZN (devam ediyor)

N : Hava deiim oran [(m
3
/h hava)/m
3
hacim]
P : Her bir radyant cihazn net kapasitesi [W]

"
x
q

: x dorultusunda iletimle s aks [W/m
2
]

"
q : Is aks [W/m
2
]
Q
h
: Hava deiimine bal s ihtiyac [W]
Q
i
: letim yolu ile oluan s ihtiyac [W]
Q
T
: Toplam s ihtiyac [kcal/h]

p m
: Pompa debisi [m
3
/h]

m : Duman gaz debisi [kg/s]

Q
c
: Cihazlarn toplam sl kapasitesi [kcal/h]
Q
k
: Kazan kapasitesi [kW]
Q
NB
: Tm cihazlarn toplam sl gc [kW]
P
min
: Sistemin iletme basnc [bar]
P
max
: Genleme deposunun emniyet basnc [bar]
P
H
: Doal baca eki [Pa]
P
L
: Yakma havas emilimi iin basn kayb [Pa]
P
W
: Kazandaki basn kayb [Pa]
P
A
: Balant kanallarndaki basn kayb [Pa]
P
E
: Bacadaki basn kayb [Pa]
r : Przllk
t
ai
: Ortalama i hava scakl [
o
C]
t
ci
: ortam scakl [
o
C]
t
c
: stenen konfor scakl [
o
C]
t
ao
: D hava scakl [
o
C]
T
g
: Suyun gidi scakl [
o
C]
T
d
: Suyun dn scakl [
o
C]
T
s
: Yzey scakl [
o
C]
V
tank
: Kapal genleme deposu hacmi [lt.]
V
su
: Sistemde bulunan toplam su hacmi [lt.]
V : Bina hacmi [m
3
]

xix
SMGELER DZN (devam ediyor)

V
top
: Toplam egzoz edilecek hava miktar [m
3
/h]
x : Stun parametresi
y : Satr parametresi
YBG : Yllk bakm gideri [YTL/yl]
YPG : Yllk toplam personel gideri [YTL/yl]
YES : Yllk toplam elektrik sarfiyat [kWh/yl]
Z
R
: Kazan kapasitesi artrm katsays
Z : Yerel kayp katsays
: Is tanm katsays [W/m
2
K]
: Yayma oran (0 1)
T : Scaklk fark

K
: Kazann ve cihazlarn verimi
: Is iletim katsays [W/mK]

A
: Gazn younluu [kg/m
3
]
: Katsay
: Stefan-Boltzmann sabiti (
8 2 4
5, 67 10 / W m K
)
: Isl nm frekans
d : Kat a (steradyan) [st]

1
BLM 1

GR

Dnyada enerji kaynaklarnn her geen gn azalmas sonucu enerjinin temini, kullanm
ve kontrol konusu son dnemlerde lkeler arasnda byk nem kazanmaya balamtr.
Enerji kaynaklarnn gelecee ynelik olarak en verimli ekilde deerlendirilmesi konusu
dnya gndemine yerlemi ve nemini srekli arttrarak srdrmektedir.

Enerji retimi, toplumlarn varoluundaki en nemli faktrlerden biridir. Kresel anlamda
enerji fiyatlarnn artmas, temini ve kullanm konusunun nem kazanmas, kt kaynaklarn
en verimli ekilde deerlendirilmesi erevesinde enerji tketiminin bilinli yaplmasn
gerektirmektedir. Bu anlamda enerji harcamada byk pay olan stma konusunda,
harcanan enerji miktarn snrlamak, minimum seviyeye indirmek, dolaysyla enerji
tasarrufu salamaya ynelik nlemler almak kanlmaz bir durumdur.

Verilen enerjinin tamamndan faydalanabilmek ve snma ihtiyacn, istenen konfor
artlarnda en ucuz hale getirebilmek iin yeni teknolojiler retilmekte veya
gelitirilmektedir. Bunlardan biri de ma ile yaplan stmadr. Yksek ve byk hacimli
mekanlarda geleneksel (konvansiyonel) yntem ile yaplan stmann etkisiz kalmas veya
yksek enerji maliyetlerine neden olmas, ma ile stma sistemlerinin gelimesini ve
yaygn olarak kullanmn salamtr .

Ima ile stma gne doas ile ayn manta sahiptir. Enerji, kaynaktan n eklinde
ktktan sonra, dt yzeyi (insanlar ve bina tabann) str. Bylece tanm ile
stmann aksine yksek binalarn taban ve insanlar snrken tavan veya at blm
gereksiz yere snmaz. Radyant cihazlar uzun yllardan bu yana verimi ve ekonomisi
yksek cihazlar olarak bilinmesine ramen ok snrl bir biimde kullanlmtr. Yaplan
aratrmalar ve uygulamalar gsteriyor ki uygun dizayn edildiklerinde hem alma alanlar
ierisinde uygun koullar oluturulabilmekte, hem de ekonomiklik salanabilmektedir.
ou zaman doal gaz kullanan bu cihazlar, tm fosil yaktlar ierisinde doal gazn

2
evresel adan en az kirleticilie sahip olmas ve yanma veriminin yksek olmas
nedeniyle evreyle uyum ierisindedirler. Ayrca doal gazn olmad blgelerde LPGye
(Likit Petrol Gaz) uyumlu ekilde dizayn edilebilirler.

zellikle geni ve yksek tavanl mahallerin stlmasnda tercih edilen radyant stma
sistemlerinin balca kullanm alanlar; byk ar ve alveri merkezleri, sanayi siteleri,
fabrikalar, imalathaneler, uak hangarlar, otomobil servisleri, ambarlar, okullar, spor
salonlar, restoranlar, camiler, mzeler, tavuk iftlikleri, seralar, galerileri, tehir salonlar
olarak saylabilir [1].

1.1 ISI TRANSFER MEKANZMALARI

Gnmzde kullanlan stma sistemleri aada aklanan transfer mekanizmalarn
kullanr. letim ve tanm yntemlerini kullanan sistemler ksaca geleneksel stma
sistemleridir. Bunun dndaki sistemler nm yntemini kullanr.

Is biliminde s transferinin 3 yolla gerekletii bilinmektedir. Bunlar iletim, tanm ve
nmdr.

1.1.1 letim

Is iletimi ayn kat, sv veya gaz ortamndaki farkl blgeler arasnda, veya dorudan
fiziki temas durumunda bulunan farkl ortamlar arasnda, molekllerin fark edilir bir yer
deitirmesi olmakszn, dorudan temaslar sonucunda oluan s yaynm ilemidir.
Bilindii gibi bir maddenin scakl bu maddeyi meydana getiren molekllerin ortalama
kinetik enerjileri ile orantldr. Ortam ierisinde bir blgede scakln yksek olmas o
blgedeki molekllerin ortalama kinetik enerjilerinin yksek olduunu gsterir. Ortalama
kinetik enerjileri yksek olan molekller enerjilerinin bir ksmn ortalama kinetik
enerjileri dk olan komu blgedeki molekllere iletirler. letme ilemi svlarda
molekllerin birbirini takip eden arpmalar ile olur. Katlarda ise, molekllerin ve
maddenin yapsn oluturan kafeslerin titreimleri ve/veya yksek scaklktan alak
scakla serbest elektron srklenmesi ile olur [2]. ekil 1.1de iletimin mekanizmas
gsterilmitir.

3

ekil 1.1 letimle s geiinin, molekler duruma bal olan enerji yaylm ile ilikisi [3].

Is iletiminin anlk durumu Fourier yasas ile aklanmaktadr. Bir boyutlu dz duvar iin
s iletim denklemi aadaki gibi ifade edilir.

dx
dT
q
x
=
"
(1.1)

Eer scaklk dalm dorusal ise, srekli rejimde scaklk gradyan aadaki gibi
olmaktadr.

ekil 1.2 Srekli rejimde, bir boyutlu s iletimi [2].

L
T T
dx
dT
1 2

= (1.2)

L
T
L
T T
q

=
=
1 2 "
2
(1.3)

Yksek enerjili atomlar.

Dk enerjili atomlar.

x
o
x
q
2
T

4
"
x
q

: x ynnde iletimle s aks [W/m
2
]
: Is iletim katsays [W/mK]
L : Duvar kalnl [m]

1.1.2 Tanm

Bir yzey zerinden veya bir boru ierisinden akan akkann scakl yzey scaklndan
farkl ise, akkan hareketi sonucu, akkan ve yzey arasndaki s transferi mekanizmas
tanm (konveksiyon) olarak adlandrlr. Akkann hareketi, uygulanan basn fark
nedeni ile oluuyorsa zorlanm tanm, akkan hareketi younluk fark nedeni ile
oluuyorsa, doal tanmdan bahsedilir. ekil 1.3te tanm mekanizmas grlmektedir.
Tanm ile ilgili denklem aada verilmitir. Bu denklem Newtonun Soutma Yasas
olarak bilinir [2].

) (
"
= T T q
s
(1.4)

"
q : Is aks [W/m
2
]
: Is tanm katsays [W/m
2
K]

ekil 1.3 Tanmla s geiinde snr tabaka geliimi [2]

1.1.3 Inm

letim ve tanmda, enerji bir ortam vastas ile transfer edilir. Deneysel, sonular hibir
transfer ortam olmamas durumunda da, enerjinin transfer edildiini gstermektedir.

5
Elektromanyetik dalgalar (veya fotonlar) vastasyla olan bu s transferi mekanizmas
ksaca nm olarak adlandrlr. Ima terimi genel olarak btn manyetik dalga olaylar
iin kullanlr. Burada belirtilmek istenen bir cismin scaklndan dolay meydana gelen
sl madr (termal radyasyon).

Btn cisimler (kat, sv veya gaz), zellikle yksek scaklkta enerji yaynlarlar.
Yaynlanan enerji younluu yzey scaklna ve yzeyin doasna baldr. Btn
cisimler zerlerine den sl mann bir ksmn sourur, bir ksmn geirir, kalan
ksmn da yanstrlar. ekil 1.4te iki durum iin nmla s transferi mekanizmas
gsterilmitir [2].

ekil 1.4 Inmla s alverii. (a) bir yzeyde ve (b) bir yzey ile daha byk evre
arasnda [3].

Inm mekanizmas Stefan-Boltzmann Yasas ile aklanr. Aada, nmla ilgili
eitlikler ksaca verilmitir.

4 "
s
T q = (1.5)

" q : Cismin yayd s aks [W/m
2
]
: Stefan-Boltzmann sabiti (5,6710
-8
W/m
2
)
: Yayma oran (0 1)

Birim zamanda nmla s geii aadaki gibidir.

) (
4 4
s nm
T T
A
q
q = =
(1.6)
Yayma oran ,Yutma oran ,
Scakl T
s
olan yzey
Yayma oran = , Alan A
ve Scakl T
s
olan yzey

6
1.2 ISITMA SSTEMLER

Gnmzde sk kullanm alan bulan eitli stma sistemleri bulunmaktadr. Bunlar 3 ana
grupta snflandrlabilir. izelge 1.1de bu snflandrma grlmektedir.

izelge 1.1 Istma sistemlerinin snflandrlmas [4].
Istma Biimine Gre
Merkezi stma
Scak sulu
( 90
o
C ile 110
o
C aras )
Kzgn sulu
( 110
o
C ile 190
o
C aras )
Alak basnl buhar
( 1,5 bar, 110
o
C )
Yksek basnl buhar
(>1,5 bar, >110
o
C)
Vakumlu buhar
(0,05bar-0,75 bar, >65
o
C)
Scak hava
Lokal stma
Dorudan stma
ekipmanlar ile stma
yaplr.
Blgesel stma
Birden fazla bina tek bir s
santralinden stma yaplr.
Is Kaynana Gre
Kat yaktl Sv yaktl Gaz yaktl
Odun
Kmr (maden,linyit)
Fuel-oil
Motorin
Doalgaz
LPG
LNG
Is Transferi ekline Gre
Geleneksel sistemler
Konvektrler, scak hava fanlar, hava
artlandrma niteleri, radyatrler vb.
Inmla stma sistemleri
Dk younluklu radyant sistemler.
Orta younluklu radyant sistemler.
Yksek younluklu radyant sistemler.

Radyant stma prensip olarak, kalorifer, scak hava vb. gibi geleneksel stma
sistemlerinden daha farkldr. ou geleneksel sistemde tanm ve nm bir arada
bulunur. Ancak radyant sistemlerde tanm etkisi ok dktr (yaklak %10). ekil
1.5te eitli stma sistemleri iin s transferinde tanm ve nm arasndaki yaklak
oranlar gsterilmitir [5].

ekil 1.5 Istma sistemlerinde s gei oranlar.
0 %
1 0 %
2 0 %
3 0 %
4 0 %
5 0 %
6 0 %
7 0 %
8 0 %
9 0 %
1 0 0 %
T a n m
I n m
R
A
D
Y
A
N
T

I
S
I
T
M
A

D
E
M
E
D
E
N

I
S
I
T
M
A

R
A
D
Y
T
R
L
E

I
S
I
T
M
A

S
I
C
A
K

H
A
V
A
L
I

I
S
I
T
M
A

7
BLM 2

RADYANT ISITMA

2.1 RADYANT ISITMANIN TARH

Bir ngiliz astronomu olan Sir William Herschell, 1800 ylnda kzltesi nlarn stc
etkisi olduunu bulmutur. Bir prizma yardmyla renklerine ayrlan gne n, scakln
lmek iin kullanlan bir termometre zerine drldnde mavi k en az scaklk
artna neden olurken, renk krmz renge yaklatnda scakln ykseldiini
gzlemlenmitir [6,7,8].

William Herschelln bulduu scaklk artnn daha yksek olmasna neden olan bu nn,
krmz rengin tesinde olan kzltesi blgede olduu bilinmektedir.

Amerikal aratrmaclar 1950li yllarda, gnmzde kullanlan ve gnein direkt
nlarna benzeyen gaz yakmal kzltesi radyant sistemleri kullanarak yaplan stmann
anlalmasn ve bu sistemlerin gelimesini salamlardr. Yaplan almalar neticesinde
kzltesi esasna dayanan stclarn dier stma sistemlerine gre nemli lde yakt
tasarrufu salad grlmtr. Amerikada 1950den bu yana radyant stma
sistemlerinde srekli gelimeler kaydedilmitir. zellikle Amerikann souk olan kuzey
blgelerinde ve Kanadada radyant sistemlerin kullanm yaygnlamtr. Avrupada ise,
70lerde sv yakt fiyatlarnn artmas ve doalgazn yaygnlamasyla birlikte radyant
sistemler kullanlmaya balanm ve yaygnlamtr. Bu sistemin, doalgazn olmad
baz blgelerde de LPG ile kullanlmas sistemin tantmna ve yaygnlamasna destek
olmutur. LPG ile kullanlan bu sistemler doalgazn o blgelere ulamas ile kolaylkla
doalgaza dntrlmtr.

lkemizde 80li yllarda doalgazn kullanlmaya balamas ve 90l yllarda
yaygnlamas ile gaz yakmal radyant cihazlarn kullanm nem kazanmtr. Bu alanda

8
alan firmalarn referanslarna bakldnda yksek tavanl ve byk hacimli, geleneksel
sistemlerle stlmas g olan yaplarn baaryla stld grlmektedir.

2.2 RADYANT ISITMANIN TANIMI

Btn cisimler yzey scaklklarna bal olarak n yayarlar. Bahsedilen nlar kzltesi
(infrared) nlardr. Bu nlar bir cisme arpt zaman, cismin ierisindeki moleklleri
harekete geirir ve bu hareket sonucunda s aa kar. Kzltesi nlar gzle
grlemezler ve k hzyla dorusal olarak bir kaynaktan tm yzeylere ve cisimlere,
iinden getii havay stmakszn yaylrlar. Inlardaki enerji daha souk yzeyler
(Deme, cihazlar, insanlar vb.) tarafndan absorbe edilir (ekil 2.1). Bu snn bir ksm
iletim yoluyla cisimlerin i ksmlarna tanr. Inm enerjisinin geri kalan ksm ise belli
bir scakla kavuan cisimler tarafndan yanstlr. Havann scakl ise yalnzca nm
enerjisini absorbe eden cisimlerin yzeylerinden tanm yoluyla transfer olan s ile artar.

Radyant stmada yzeyler ve cisimler hava stlmakszn stlr. Inlarn bir ksm
yzeyden ve cisimden i blgelere iletilirken, dier ksm ise yzeylerden yanstlr.
Havann snmas ise cisimlerden ve yzeylerden s tanm yoluyla gereklemektedir.
Havann scakl geleneksel sistemlere gre dk olduundan hacimden kayp az
olmakta ve stma amal enerji tasarrufu salanmaktadr.
ekil 2.1 Radyant sistemlerin stma etkisi.

9

ekil 2.2 Tavan ykseklii arttka zemin ile tavan arasndaki scaklk fark artar. [9]

ekil 2.3 Radyant stma ile geleneksel stma arasndaki atk enerji fark [5].

ekil 2.3te grld gibi geleneksel sistemlerde zemin scakl konfor scaklndan
dktr. Isnan hava ykseldii iin tavana yakn blgelerde snma fazla olmaktadr. Bu
durum hacimden hava deiimi yoluyla oluan s kayplarnn artmasna ve kullanlmayan
hacmin gereksiz yere stlmasna neden olur. Radyant stmada ise zemin scakl konfor
scaklndan byktr. Ayrca tavana yakn blgelerde scaklk deeri geleneksel stma
sistemine gre nemli lde dktr. Bu nedenle nemli lde enerji tasarrufu salanr.

Grlebilen n dalga boyundan daha uzun dalga boyuna sahip olan bu nlar 0,76 ile
400 m aralndadr. Bunun yannda radyant stc cihazlarda nlar 1 m-10 m dalga
boyu aralndadr [2]. (ekil 2.4 ve ekil 2.5).
10 metre
9
8
7
6
5
4
3
2
1
30
o
C
27
o
C
25
o
C
23
o
C
21
o
C
20
o
C
18
o
C
17
o
C
15
o
C
21
o
C
20
o
C
18
o
C
17
o
C
15
o
C
GEREKSZ
ENERJ

1
0

ekil 2.4 Elektromanyetik spektrum (ller mikron cinsindendir) [10].
m
m

1
1

ekil 2.5 Elektromanyetik spektrum (ller mikron cinsindendir) [10].
m

12
Kzltesi nlar en iyi bolukta yaylmaktadr. Istlan hacim ierisindeki havann, su
buhar ve kuru hava gazlar nlarn bir ksmn soururlar. Ancak bunlarn az olmas
nedeniyle hava karmnn direkt nmla snmas ihmal edilir.

Istlan hacim iinde, insanlar ile birlikte dier yzeylerde nmla stlr. Istlan bu
yzeylerden tanmla s geii sonucu hacim i havas da dolayl olarak stlm olur.
ekil 2.6da bu durum aklanmaktadr.

ekil 2.6 Seramik radyant stclar ile bir S yzeyi zerindeki stma [11].

Bir mahalde, S yzeyindeki stma 4 deiik kaynaktan gelmektedir.
S yzeyinin zerinde bulunan radyant cihazn direkt nm.
Civardaki dier radyant cihazlardan gelen nm.
Duvarlardan, tavandan, zeminden gelen, yansma ile oluan scaklk veya yzeyin
kendi nm.
evredeki scak havann iletilmesi ve yaylmas.
Bu durumda 3. ve 4. kaynaklar, toplam snn %35 - 40n salamaktadr [11].

13
BLM 3

RADYANT ISITMA CHAZLARININ SINIFLANDIRILMASI

3.1 AVRUPA STANDARTLARINA GRE SINIFLANDIRMA ( EN 419-1)

TS standartlarnn da referans gsterdii EN standartlarnda, radyant stma cihazlar;
kullanabildikleri gazlara ve yanma rnlerinin boaltlma ekline gre iki ana gurupta
snflandrlmaktadr [12].

3.1.1 Kullanlabilen Gazlara Gre Snflandrma (TS, EN)

3.1.1.1 Kategori I

Bu kategorideki cihazlar, tek aile gazlar ve tek grup gazlar iin tasarlanm cihazlar
kapsar. Alt gruplar aadaki gibidir.

a. Kategori I
2
: 2. aile gazlarnn hepsini kullanabilen cihazlardr. H grubu gaz yerine L
grubu gaznn kullanlmas veya tersi, cihazlarda brlr ayarlamalar dahil hibir deiiklik
gerektirmez. Ancak sl yk %5 iinde sabit tutabilmek iin, cihaz giriindeki besleme
basnc ayarlanmaldr.

b. Kategori I
2HL
: 2. aile gazlarnn tamamn kullanabilen cihazlardr. H grubu gaz yerine
L grubu gazn kullanlmas veya tersi; brlr ayarlamas ve meme deiimini gerektirir.

c. Kategori I
2H
: 2. aile gazlarndan sadece H grubu gazlar ile kullanlabilen cihazlar
kapsamaktadr.

d. Kategori I
2L
: 2. aile gazlarndan sadece L grubu gazlar ile kullanlabilen cihazlar
kapsamaktadr.

14
e. Kategori I
3
: 3. aile gazlarnn tamamn kullanabilen cihazlar kapsamaktadr. (Btan
ve Propan).

3.1.1.2 Kategori II

Bu kategori, iki aile gazlarn kullanmak zere tasarlanm gazlar kapsar. Alt gruplar
aadaki gibidir.

a. Kategori II
12
: 2. aile gazlarnn kullanm kategori I
2
ile ayn artlarda olmak zere, 1.
ve 2. aile gazlarnn tamamn kullanan cihazlar kapsamaktadr.

b. Kategori II
12HL
2HL
ile ayn artlarda olmak
zere, 1. ve 2. aile gazlarnn tamamn kullanabilen cihazlar kapsamaktadr.

c. Kategori II
12H
: 1. aile gazlar ile 2. aileden H grubu gazlar kullanabilen cihazlar
kapsamaktadr.

d. Kategori II
12L
: 1. aile gazlar ile 2. aileden L grubu gazlar kullanabilen cihazlardr.

e. Kategori II
23
2
ile ayn artlarda olmak zere, 2.
ve 3. aile gazlarnn tamamn kullanabilen cihazlar kapsamaktadr.

f. Kategori II
2HL3
2HL
ile ayn artlarda olmak zere,
2. ve 3. aile gazlarnn tamamn kullanabilen cihazlar kapsamaktadr.

g. Kategori II
2H3
: 2. aileden H grubu gazlar ile 3. aile gazlarnn tamamn kullanabilen
cihazlar kapsamaktadr.

h. Kategori II
2L3
: 2. aileden L grubu gazlar ile 3. aile gazlarnn tamamn kullanabilen
cihazlar kapsamaktadr.

3.1.1.3 Kategori III

Bu kategori her aile gazn da kullanabilen cihazlar kapsamaktadr.

15
3.1.2 Yanma rnlerinin boaltlma ekline gre snflandrma

Cihazlar, yanma rnlerinin boaltlmasnda ve yanma havasnn ieri alnmasnda
uygulanan metoda gre eitli tiplerde snflandrlr.

3.1.2.1 A Tipi Cihazlar

Yanma rnlerinin, cihazn bulunduu ortamn dna boaltlmas iin bir bacaya veya bir
tertibata balanmas amalanmam cihazlar kapsamaktadr. tip geerlidir:

Tip A
1
: Fansz cihazlar
Tip A
2
: Yanma odas dnda fan bulunan cihazlar
Tip A
3
: Yanma odas giriinde fan bulunan cihazlar

3.1.2.2 B Tipi Cihazlar

Cihazn bulunduu ortamn dnda bir bacaya balanmak zere kurulan ve yanma havas
direkt olarak temin edilen cihazlardr. ki tip geerlidir :

Tip B
1
: Doal ekili bir bacaya balanm cihazlar
Tip B
2
: Mekanik ekili bir bacaya balanm cihazlar

3.2 ASHRAE TANIMLI TPLER

Radyant stma sistemlerinin tamam ayn deildir. Bu sistemlerinin snflandrlmas iin
kullanlan bir yntem olarak; yayc yzeyin iletme scaklna gre snflandrma
yaplabilir. rnein ;

izelge 3.1Radyant cihazlarn,yayc yzeyin iletme scaklna gre snflandrma [10].
Yayc Yzeyin letme Scaklna Gre
Cihaz Tipleri alma Aral rnek
Yksek ve orta iddetli 815
o
C ve zeri Seramik plakal cihazlar.
Dk iddetli 260
o
C ve 815
o
C aras Borulu cihazlar.
Dk scaklkl 50
o
C ve 180
o
C aras Panel cihazlar.

16
Yksek ve orta iddetli stclar genellikle ak alevli alan yanmann seramik yzeyde
akkor eklinde gerekletii bacasz olan sistemlerdir (ekil 3.1).

ekil 3.1 Yksek ve orta iddetli cihaz rnei [11].

Dk iddetli niteler akkor scaklnn altnda ou zaman yayc olarak elik tpn
veya borunun kullanld sistemlerdir. ekil 3.2de borulu radyantlara rnek verilmitir.

ekil 3.2 Borulu radyant cihazlar [9].

Dk scaklkl radyant stma sistemleri geni yzeylere sahip (deme, duvar, tavan vb.)
yerler iin kullanlr. Yzey scakl, ok scak su borular ile veya yzeyin iine gml
elektrik diren telleri vastasyla salanr. (ekil 3.3).

17

ekil 3.3 Zeminden uygulanm, dk scaklkl radyant sistem rnei.

ASHRAE, gaz yaktl kzltesi stc cihazlarn 3 kategoride tanmlamtr.

3.2.1 Direkt Atelemeli Tipler

Direkt atelemeli tipler atee dayankl malzemeden yaplan delikli bir kalp iinde gaz-
hava karmnn yakld sistem olarak tarif edilmitir. Yanma rnleri mahal iine egzoz
edilir. Elde edilen kzltesi nlarn tamam istenen blgelere ynlendirilebilir. D ortama
s kayb olmadndan bu cihazlardan elde edilen verim maksimum olmaktadr. Direkt
atelemeli cihazlarn iletme scaklklar 880
o
C ile 980
o
C arasndadr. ekil 3.4te direk
atelemeli bir cihazn alma mant gsterilmitir.

ekil 3.4 Direkt atelemeli tip seramik plakal radyant cihazn alma mant [11].

3.2.2 ndirekt Atelemeli Tipler

ndirekt atelemeli tipler boru veya tp gibi kapal bir hacim iinde gaz-hava karmnn
yakld sistem olarak tarif edilmitir. Yanma rnleri genellikle hacim dna egzoz
KIZILTES IINLAR

18
edilir. Egzoz srasnda bir miktar s d ortama atlr. letme yzey scaklklar 650 C yi
gemez.

ndirekt atelemeli sistemler kendi aralarnda da 3 gruba ayrlmaktadr.

a. 1.Tip cihazlarda yanma rnleri atmosferik bir yakc tarafndan yukar doru
egzoz edilir.
b. 2. Tip cihazlarda yatay bir tp serisi iinde alan birden fazla vakum destekli
yakclar kullanlr.
c. 3. Tip cihazlarda yatay bir tp serisi iinde alan g destekli (zorlamal)
yakclar kullanlr.

ekil 3.5 ndirekt atelemeli tip raydan cihaz rnekleri [8].

3.2.3 Katalitik Tipler

Katalizr etkisi yapan (yksek scakla dayankl elyaflardan oluturulan bir panel
zerine, platin esasl katalizr partikllerinin serpitirilmesi ile yaplan) bir cisim iinde,
gaz ve havann kartrld sistemler olarak tarif edilmitir. Karm alevsiz yanar ve
kan s nlar vastas ile ortama yaylr. Katalitik cihazlarn scakl 600
o
C ile 700
o
C
aralndadr.

19
3.3 PYASA TANIMLI TPLER

Ashrae tanml radyant stma uygulama tipleri, piyasada kullanlan yeni rnlerin son
hallerini tam olarak yanstamad iin farkl bir snflandrma ortaya kmtr. Son
yllarda bu endstri Ashrae tanml tiplerden daha ileriye gitmi ve Ashrae
tanmlarndaki tipler piyasayla tam uyumaz duruma gelmitir. Bu nedenle piyasada
farkl tanmlamalarn yaplm olmas normal bir durumdur. (lkemizde geerli olan
snflandrma CE standartlarna uygun olan snflandrmadr). Esas olarak toplam s
enerjisinin yarsndan fazlasn nm olarak yayan stma sistemleri, radyant stma
sistemleri olarak tanmlanmtr. Piyasa tanmlarnda ise bu tipler yayc yzey
scaklklar 100
o
Cyi aan sistemler olarak tanmlanmaktadr. izelge 3.2de piyasa
tarifli tiplerin snflandrlmas grlmektedir.

izelge 3.2 Piyasa tanml tiplerin snflandrlmas [10].
Yakt Tr Is Transferi Akkan Sistem Tipi Yzey Scakl
Orta ve yksek
scaklkta su
Scak su boru veya panelleri 100

ile 150
o
C aras
Kat Yakt
Buhar Buhar boru veya panelleri 100

ile 180
o
C aras
Gaz veya
Fuel-Oil
Hava Hava stmal radyant boru 100

ile 150
o
C aras
Scak gazlar Gaz yakmal radyant boru 200

ile 600
o
C aras
Gaz
Yok Seramik plakal ve konik
radyantlar (luminus)
800 ile 1000
o
C aras
Yok Rezistans elemanlar 1000
o
C
Elektrik
Yok Dorusal quartz tpleri 2000
o
C

Luminus radyant stc grubu; gaz ile alan, insan boyundan yksee aslan, yapsal
olarak, seramik plaka, metal kafes veya benzeri bir malzemeden meydana gelen,
yanmann, malzeme d yzeyinde atmosferik basnla veya bir brlr vastasyla yapld,
radyant cihazlar kapsar.

3.3.1 Scak Sulu ve Buharl Radyant Istma Sistemleri

Orta ve yksek scaklklardaki (100
o
Cden 150 Cye kadar) scak sulu sistemlerde
radyatr sistemleri, insanlarn temasn nlemek iin korumal su dolu radyatrler veya

20
daha genel kullanm olan s datc paneller olarak seilebilir. Paneller alt yzeye olan
yaycl artrmak iin tavana monte edilirler.

ekil 3.6 Scak sulu veya buharl radyant stma sistemi.

Benzer radyatrler buharl sistem iin de kullanlabilmektedir. Buharl ve scak sulu
sistemlerdeki ana farklar datm borularnn boyutu ve kondenstop kullanmlardr.

3.3.2 Hava Istmal Radyant Borulu Istma Sistemleri

ekil 3.7 Hava stmal radyant borulu stma sistemi

Dolayl olarak hava ile stlan radyant borulu sistemde scak hava (150
o
C), fuel-oil veya
gaz yakmal bir s deitiricisine bal, byk aplardaki (200-600 mm) metal borularda
dolatrlmaktadr. Yayc borular tanm ile olan s kayplarn snrlamak ve radyant
verimliliini artrmak iin izolasyonlu bir muhafaza iine yerletirilmilerdir.

3.3.3 Plaka Tipi Radyant Istma Sistemleri

Plaka tipi radyant stclar, luminus radyant stc gurubuna girmektedirler. Gaz ve

21
havadan oluan yanc karmn seramik yzeylerde yanmas yoluyla ortama s verirler.
Yzey eleman atmosferik yakcnn bir parasdr ve seiminde radyant yayclk
zelliklerinin iyi ve yksek scaklklarda uzun mrl olmasna dikkat edilmelidir. Plaka
tipi radyant stclar duvarlara, stunlara veya tavana aslabilir veya monte edilebilir.
Boyut olarak fazla yer igal etmeyen bu cihazlar yap elemanlarn zorlamadan kolaylkla
istenen blgelere aslabilmektedir. Bu tip sistemlerin ayrca LPG ile alan ve tanabilir
olan eitleri de bulunmaktadr. Geni bir yelpazede g seenekleri mevcuttur. Bu
sistemler yksek nm ve sl verime sahip olmalar nedeniyle endstriyel alanda geni
kullanm imkan bulabilmektedir. ekil 3.8'de plaka tipi radyant stma cihazlar
verilmitir.

ekil 3.8 Seramik plakal radyant cihazlar. [11,13]

Plaka tipi radyant stma sistemlerin yaynladklar kzltesi nlar sonucunda, dz bir
yzey zerinde meydana gelen sl enerji, asal olarak ekil 3.9da verilmitir.

22
ekil 3.9 Seramik plakal radyant cihazlarn sl younluklar.

3.3.4 Konik Tipi Radyant Istma Sistemleri

Gaz ve havadan oluan yanc karmn, metalik yzeylerde yanmas yoluyla ortama s
vermektedirler. Luminus radyant grubuna dahildirler. Yzey eleman atmosferik yakcnn
bir parasdr ve seiminde radyant yayclk zelliklerinin iyi ve yksek scaklklarda uzun
mrl olmasna dikkat edilmelidir. Konik tipi radyant stma sistemlerinde reflektrn
ekli ve yanstclk zellii nemlidir. Bu tip sistemlerin LPG ile alan ve tanabilir
olan eitleri de bulunmaktadr. ekil 3.10'da koni tipi radyant stma sistemine rnek
verilmitir.

ekil 3.10 Metal yzeyli, konik radyant cihazlar.
I
s
l

g

[
W
/
m
2
]

Yaylma
as

AIK ALEVL
Enine nlar
Boyuna nlar

23
3.3.5 Gaz Yakmal ve Radyant Borulu Istma Sistemleri

En basit ekliyle gaz yakmal radyant borulu sistem, elik bir boruya bal bir gaz yakcs
olarak tanmlanabilir. ou sistemde yanm gazlar iin bir vakum pompas da
kullanlmaktadr. Bu tip radyant stma sistemlerinde kullanlan boru dz, U eklinde
olabilmekte veya ortamda birbirine bal eitli borulardan oluabilmektedir. Yanma bir
boru veya tp ierisinde gereklemekte ve ortam gazlar mahal dna atlmaktadr.
Kzltesi nlarn istenen blgeye ynlendirilmesi iin reflektr kullanlmaktadr. ekil
3.11 ve 3.12de borulu radyant sisteme rnekler verilmitir.

ekil 3.11 Seri bal borulu radyant cihaz [13].

ekil 3.12 U tipi borulu radyant cihaz.

Borulu tip radyant stma sistemlerin yaynladklar kzltesi nlar sonucunda, dz bir
yzey zerinde meydana gelen sl enerji, asal olarak ekil 3.13da verilmitir.

24
ekil 3.13 Borulu radyant cihazlarn sl younluklar.

3.3.6 Elektrikli Quartz ve Rezistansl Radyant Istma Cihazlar

Quartz ve rezistansl cihazlarn iletme maliyeti, elektrik enerjisi kullanmalar nedeniyle
ok yksektir. Bu tip cihazlar, ancak byk hacimli yerlerde kk alanlarn stlmas
amacyla kullanlmaktadr. Bu nedenle bu sistemlerin dnyada ve lkemizde endstriyel
anlamda kullanmlar ok snrl kalmaktadr. ekil 3.14te elektrikli radyant cihazlar
gsterilmitir.

ekil 3.14 Farkl tiplerdeki elektrikli radyant cihazlar [13].

3.4 RADYANT ISITMA KAVRAMLARI

Btn radyant stma uygulamalar eitli dizaynlara ve onlarn iletme ve kullanmna etki
eden malzeme faktrlerine sahiptir. Bu faktrler;
a. Isl verim
Yzey-1
Yzey-2
Yzey-3
I
s
l

g

[
W
/
m
2
]

U TP BORULU
RADAYANT
Yzey
ekli

Yaylma
as

25
b. Yayma oran
c. Yanstma oran
d. Tanm kayplar
e. Donanm verimi
f. Model verimi
g. Yutuculuk oran
h. Radyant verim

Radyant stclarn performansyla ilgili bu faktrler tamamyla uygulanabilir ise bir
radyant stma sisteminin verimi maksimuma karlabilir.

Isl verimin yksek olmas ok istenen bir faktr olmasna ramen bir radyant stma
uygulamasnn performansna katkda bulunan tek faktr deildir. Kusursuz bir uygulama
iin en uygun radyant stma uygulamas saptanrken gz nnde bulundurulmas gereken
baz ek bilgiler aada verilmitir.

a. Yanma verimi ve emniyeti.
b. Cihazn nlar yayma kabiliyeti.
c. Cihazlarn sarf ettii elektrik enerjisi.
d. Mahal ierisinde bulunan insanlarn kzltesi nlar absorbe etme kabiliyeti.
e. Mahal ierisini homojen stma kabiliyeti.
f. Arza yapmadan, uzun sre alma kabiliyeti.

Yukarda anlatlanlarn eksiklii durumunda, kullanclarn sistemden beklentileri
karlanamaz. Ayrca iletme giderlerinde artlar gzlenir.

3.4.1 Isl Verim

Bir radyant stma uygulamasnda sl verim, mevcut enerji knn girilen toplam enerjiye
oran olarak tanmlanmaktadr. Pratikte ise sl verim, toplam giri enerjisinden egzoz
kaybnn karlmas sonucu hesaplanmaktadr. Egzoz kayb indirekt atelemeli tipler iin
sz konusudur. Bu tip cihazlar daha nce de bahsedildii gibi bir miktar scak gaz mahal
dna atmaktadr. Bu gazlarn mahal dna ok dk scaklklarda atlmas sz konusu
olamamaktadr. Bunun nedeni ise, gaz scakl belli bir seviyenin altna dtnde tp

26
yada boru ierisinde youma meydana gelmektedir. Bu durumda cihaz ierisinde
korozyon meydana gelmekte ve cihazlarn mrleri ok ksa olmaktadr. Korozif etkinin
ortadan kaldrlabilmesi iin youma suyunun toplanmas ve uygun bir yolla dar
alnmas gerekir. Bu durum cihazn maliyetini arttrc bir etkendir.

ekil 3.15 ndirekt atelemeli tip cihazlar egzoz gazlar ile birlikte bir miktar sy d
ortama atarlar [9].

Isl Verim = (Toplam Giri Enerjisi Baca Kayb) / Toplam Giri Enerjisi (3.1)

Ancak direkt atelemeli snfna giren ak alevli (luminus) radyant sistemlerde baca kayb
sz konusu deildir. nk egzoz gazlar mahal ierisine verilir ve bylelikle sl verim
toplam giri enerjisine eit olur.

ekil 3.16 Direkt atelemeli tip cihazlarda baca kayb sz konusu deildir [11].

3.4.2 Yayma Oran

Genellikle radyant stma uygulamalarnda karlalan yayma oran terimi, bir malzeme
zelliidir. Yayma oran, bir yzeyin yayd kzltesi enerji miktarnn ayn scaklk ve
artlarda siyah bir cisim yzeyi tarafndan yaylacak olan kzltesi enerji miktarna olan
orandr. Siyah cisim yzeyi mmkn olan en byk yayma oran deeri olan 1 deerine
sahip bir yayc olarak tarif edilen teorik bir kavramdr.

Isl Verim = (Toplam Giri Enerjisi Baca Kayb) / Toplam Giri Enerjisi (3.2)

27
Bir malzemenin yayma oran bir takm faktrlere baldr. Bunlar;

a. Malzeme Scakl : Bir ok malzeme iin, scaklktaki deimeler yayma orannda
nemli deiiklikler meydana getirir.
b. Malzemenin Yzey art : Bir malzemenin yayma oran karakteristikleri
malzemenin yzey tabakas ile belirlenir.
c. Yaylan Enerjinin Dalga Boyu : Malzemelerin birou iin dalga boylarna bal
olarak yayma oran deerlerinde deiiklikler olmaktadr.

Borulu radyantlarn yayma oran deerlerinin arttrlmas iin almalar yaplmaktadr.
Boru yzeyleri yayma oran kabiliyetini arttrmak iin zel boya tabakalar ile
kaplanmaktadr. Ancak bu deer hibir zaman 1e ulaamamaktadr.

Ak alevli radyant cihazlarda ise ma olay akkor seramik yzeylerden olduu iin
yayclk oran 1e ok yakndr . Dolaysyla radyant verimi, dier tiplere gre yksek
olmaktadr.

3.4.3 Yanstclk Oran

Yanstclk oran, bir yzeye gelen nmn ne kadarnn yzey tarafndan yanstldn
belirleyen bir zeliktir. Yanstma oran hem gelen nmn ynne, hem de yansyan
nmn ynne baldr.

Yanstclk; bir yzeye gelen radyasyonun yanstlan miktarnn, ayn yzeyin yayclk
deeri sfr olan kusursuz bir reflektr olmas durumunda, yanstaca enerji miktarna
oran olarak tanmlanabilir.

Yzeylerin nm yanstma biimleri, eit dal ve ayna gibi olmak zere iki teorik
model altnda tanmlanmaktadr. Eit dal yansma; gelen nmn yn ne olursa
olsun, yansyan nmn iddetinin ve ynnn, gelen nmn asndan bamsz olduu
modeli, ayna gibi yansma ise; yansyan nmn iddetinin ve ynnn, gelen nmn
asna bal olduu modeli tanmlanmaktadr. Ancak uygulamada kullanlan malzemeler
eit dal ve ayna gibi zeliklerine hibir zaman sahip olamamaktadr [3].

28
Radyant stma uygulamalarnda, reflektr yzeyinde yanstcln iyi olmas iin ayna
gibi durumuna yakn olmas istenmektedir.

3.4.4 Tanm Kayplar

Daha nce de deinildii gibi tanm, bir noktadan dier bir noktaya s tayc bir
akkan (sv veya gaz) yardmyla snn transfer edilmesidir. Doal tanm, scaklk
farklarnn neden olduu younluk farklarndan dolay meydana gelir. Cebri (zorlamal)
tanm, scaklktan bamsz olarak mekanik aralar vastas ile (vantilatr, pompa vs.)
yaratlr.

Tanm s kayplar, scak bir cismin doal veya cebri tanm yoluyla soutulmas ile
meydana gelir. Geleneksel uygulamalarda, snn tanmla kayb, stlan mahal ierisinde
scaklk katmanlar oluumuna neden olur. Bu tip stmalarda tavan hizasndaki scaklk
deeri ile zemin hizasndaki scaklk deeri arasndaki fark 25 Cyi bulabilmektedir. Bu
fark tavan ykseklii ile deiim gstermektedir. Yaplardaki bu durum , aadaki
sebeplerden dolay ou kez yakt sarfiyatnn artmasna neden olmaktadr.

a. Zeminden tavana doru scaklk deerinin artmas sonucu at ve duvarlarn st
ksmlarndan, duvarlarn alt ksmlarna oranla daha fazla iletimsel ve tanmsal s
kayb meydana gelir.
b. atdaki ve buraya yakn olan blgelerdeki delikler ve aklklar sebebiyle
buralardan olan hava deiim miktarlar artar.

Bu sorun atya yerletirilen ve zemine ynlendirilen dner fanlar yardm ile zlebilir.
Ancak fanlarn iletme maliyetleri hesaba katlmaldr. Ayrca bu zm mahal ierisindeki
hava hzn ve toz hareketlerini arttracandan konfor asndan da olumsuz sonular
dourabilmektedir. ekil 3.17de yksek yaplarda snan havann ykselmesi ve at
blgesinde toplanmas gsterilmitir.

29

ekil 3.17 Isnan havann yksek blgelerde toplanmas.

Radyant sistemler ile stlm binalar iin scaklk katmanlar oluumu sz konusu deildir.
Boru tipi radyant cihazlar tanm kayplarn minimuma indirmek amacyla reflektr, tp
evresinde scak havay hapsedecek ekilde dizayn edilir. Ak alevli seramik tip
radyantlarda ise tanm kayplar ihmal edilecek seviyededir. Bu nedenle reflektre ihtiya
duymaz.

30
BLM 4

RADYANT ISITMA SSTEMNN TEORK ANALZ

Radyant stmada, hacim deil cisimler stlr. Hacim havas stlmad iin, klasik
yntemle hesap yaplmaz. Yzeylere den ma enerjisine gre hesap yaplarak, gereken
s yk tespit edilir.

Inm iin, kesin bir mekanizma aklanamam olmasna ramen, balca iki teori, pratie
daha yakn sonular vermektedir. Bunlar, Maxwellin Elektromanyetik Dalga Teorisi ve
Max Planckn Foton Teorisi olarak bilinmektedir. Maxwellin elektromanyetik dalga
teorisine gre s, elektromanyetik dalgalar ile yaylmaktadr. Max Planckn Foton
Teorisine gre ise, foton denen enerji paketiklerinin stmay salad gr ileri
srlmektedir. Ancak, sz konusu fotonlarn da, belirli frekanslarda titreip, dalga karakteri
gsterdii ifade edilmektedir [3].

Ancak, nm teorilerinin hepsinin birletii ortak nokta, nmla s geii olaynn, bir
yayma ve yutmadan ibaret olduudur.

Tm cisimler nm yayar. Gazlar ve yar geirgen baz kat cisimler (rnein cam) iin
nm, hacimsel bir olaydr. Dier bir ifade ile, cismin bir noktasndan yaylan nm,
dier noktalar tarafndan yaylan nmdan etkilenir.

Dalga Teorisine gre, dalga boyuna ve frekansna sahip bir dalgann;
Yaylma hz : v
Isl nm frekans :
Dalga boyu : ldir.

Yaylma hz, sl nm frekans ile dalga boyunun arpmna eittir.
v = l (4.1)

31
Isl nmda elektromanyetik dalgalar bolukta yayldndan, yaylma hz k hzna
eittir.(c
o
= 2,99810
8
m/s).

Foton Teorisine gre ise enerjinin foton olarak adlandrlan kk paketler halinde
tand varsaylr. Fotonlarn boluktaki hz, k hzna eittir. (c
o
= 2,99810
8
m/s).

Foton enerjisi;

E
f
= h (4.2)

olarak tanmlanmaktadr. Burada h (6,625610
-34
Js) Planck Sabitidir. Eitlik (4.1) ve
(4.2) uygun ekilde dzenlenirse;

E
f
= hc
o
/l (4.3)

denklemi elde edilir. Denklemde h ve c
o
sabit olduundan, dalga boyu ile enerjinin ters
orantl olduu grlmektedir.

Scakln ykselmesine bal olarak, atomlarn daha hzl titreimleri ile nm enerjisi
artar, frekans byr ve dalga boyu ksalr. Alak frekanstaki nmn, dalga teorisine,
yksek frekanstaki nmn ise, kuantum teorisine uygun davran gsterdii ifade
edilmektedir [3].

4.1 SYAH CSM

Scakl ayn olan btn cisimler ayn miktarda sl nm enerjisi yaynlamazlar ve
zerlerine den sl nm enerjisinin tamamn sourmazlar. Teorik olarak, bir T
scaklnda her dalga boyunda, her dorultuda zerine den sl nm enerjisinin
tamamn souran cisimler siyah cisim olarak adlandrlr. Siyah cisim, cisimlerin
yaynladklar ve sourduklar sl nm enerjisini greceli olarak lmek iin gelitirilen
bir kavramdr. Gerek cisimler ayn scaklktaki siyah cisimden daha fazla sl nm
enerjisi yaynlayamaz, herhangi bir T scaklnda siyah cisim, her dorultuda ve her dalga
boyunda en fazla sl nm enerjisi yaynlar.

32
4.2 DALGA BOYUNA BALI (SPEKRAL) IINIM DDET

T scaklndaki bir cismin herhangi bir dalga boyunda ve dorultuda, bu dorultuya dik
birim alandan, birim zamanda yaynlad sl nm enerjisi siyah cismin dalga boyuna
bal nm iddeti I
bl
(T) olarak adlandrlr. Burada b indisi siyah cismi, l indisi ise sl
nm enerjisinin yaynland dalga boyunu gsterir.

Bolukta, siyah cismin spekral nm iddeti Planck tarafndan aadaki ekilde ifade
edilmitir.

(
\
|
=
1 exp
2
) (
5
2
lkT
hc
l
hc
T I
o
o
bl
(4.4)

Denklemde kullanlan sabitler aadaki deerlerdedir:
h = 6,625610
-34
[Js]
k = 1,380510
-23
[JK]
c
o
= 2,998 10
8
[m/s]

4.3 KATI AI

Inmla s transferinde sl nm enerjisinin dorultusunun belirlemek iin kat a
kavram kullanlr. Bir noktadan geen bir dorultuya dik bir alan gz nne alndnda,
kat a, nokta ile alan arasndaki uzakln karesine oran olarak tanmlanr. rnein
ekil 4.1deki bir O noktasndan geen X dorultusuna dik bir dA
n
alan ile O noktas
arasndaki kat a d ;

2
r
dA
d
n
= (4.5)

Olarak tanmlanr, birimi steradyan sr dr. rnein bir krenin yzeyi ile merkezi
arasndaki kat a 4 (sr) (=4r
2
/ r
2
), bir yar krenin yzeyi ile merkezi arasndaki kat
a da 2 srdir (=2r
2
/ r
2
).

33

ekil 4.1 Kat ann gsterimi.

Kat a tanmn da kullanarak T scaklndaki bir siyah cismin dalga boyuna bal nm
iddeti I
bl
(T) birim dalga boyunda, dorultuya dik birim alandan yaynlad sl nm
enerjisi olarak tanmlanabilir.

alan dik doorultu boyu a da zaman a kat
enerjisi nm sl
T I
bl

=
lg
) ( (4.6)

4.4 IINIM DDET

Siyah cisim her dalga boyunda sl nm enerjisi yaynladndan, siyah cismin dalga
boyuna bal nm iddeti l = 0 dan l = a kadar integre edilerek, siyah cismin nm
iddeti I
b
(T), hesaplanabilir.

=
0
) ( ) ( dl T I T I
bl b
(4.7)

Eitlik (4) ve (6)dan siyah cismin nm iddeti,

( ) dl
lkT
hc
hc
T T I
b

\
|
=
0 0
2
0 4
1 exp
2
(4.8)

olur. Eitlik (7)deki integral, x=lT eklinde yeni bir deiken tanmlanarak,
n
dA
n

d
O
r
X

34
\
|
=
0 0 5
2
0 4
1 exp
2
) ( dx
kx
hc
x
hc
T T I
b
(4.9)

hesaplanrsa, siyah cismin nm iddeti,

4
1
) ( T T I
b

= (4.10)

olarak elde edilir. Burada (5,6710-8 W/m
2
K
4
) Stefan-Boltzmann sabiti olarak
adlandrlr.

Tanmdan da anlalaca gibi, siyah cismin nm iddeti, scakl T olan bir siyah cismin
birim kat as (herhangi bir dorultuda), dorultuya dik birim alandan birim zamanda
yaynlad sl nm enerjisidir, birimi W/m
2
dir.

alan dik ya doorultu zaman a kat
enerjisi nm sl
T I
b

= ) ( (4.11)

4.5 YARI KRESEL DALGA BOYUNA BALI (SPEKRAL ) ISIL IINIM GC

T scaklndaki bir siyah cismin herhangi bir dalga boyunda, birim zamanda, birim
alandan, yar kresel bir ortamda btn dorultularda yaynlad toplam sl nm enerjisi
siyah cismin yar kresel dalga boyuna bal sl nm gc ) (T E
bl

&
olarak adlandrlr.

rnein alan dA olan ekil 4.1deki siyah cismin yar kresel spekral sl nm gc
hesaplanmak istenirse, bu siyah cismin dorultusunda spekral sl nm iddeti I
bl
(T),
eitlik (4.6)dan;

alan dik nda doorultu boyu a da zaman a kat
enerjisi nm sl
T I
bl

=
lg
) ( (4.12)

yazlabilir. Kresel yzey zerinde alnan herhangi bir dA
s
alan, ekil 4.1den;

35
d d Sin r dA
s
=
2
(4.13)

olacandan, dorultusunda kat a,

d d Sin d = (4.14)

dorultusuna dik alan da,

cos = dA dA
n
(4.15)

yazlabilir. Eitlik (4.12)den ve spekral sl nm gcnn tanmndan, siyah cismin yar
kresel, dalga boyuna bal, sl nm gc,

=
2 /
0
2
0
) ( ) (

d d Sin Cos T I T E
bl bl
&
(4.16)

olarak ifade edilebilir. Siyah cismin dalga boyuna bal nm iddetinin dorultuya bal
olmad gz nne alnarak eitlik (4.16)deki integral hesaplanrsa ) (T E
b

&
;

=
2 /
0
2
0
) ( ) (

d d Sin Cos T I T E
bl bl
&
(4.17)

=
2 /
0
2 ) ( ) (
d Sin Cos T I T E
bl bl
&
(4.18)

) ( ) ( T I T E
bl bl
=
&
(4.19)

olarak bulunmu olur.

36

DA
1
A
1
T
1

n
1

1

n
2
r

2

dA
2

A
2
T
2

4.6 EKL FAKTR

Cisimler bolukta bulunuyorlarsa cisimlerden yaylan nm enerjisi yanstlmadan ve
yutulmadan ortam geebilir. Inlarn hava ierisinden geiinde ise molekllerin seyrek
olmasndan dolay dk bir miktarda nm ortamda sourulur. Ancak bu sorulmann
ok dk olmas nedeniyle nlarn tamamnn ortamdan getii varsaylabilir. Verilen iki
cisim iin cisimlerin konumlar, cisimler aras enerji transfer orann etkilemektedir. Baka
bir deile, s geiinde konumlar, ok nemli bir rol oynarlar. ekil 4.2de ekil
faktrnn etkileri gsterilmitir.
ekil 4.2 ekil Faktr [2]

ekil 4.2de grld gibi, birbirlerinden r uzaklkta olan 1 ve 2 nolu eleman yzeyleri
arasndaki nm alveriinin hesaplanmas iin aadaki varsaymlar yaplmtr.

Arada yutucu bir ortam bulunmamaktadr.
dA
2
eleman yzeyi dA
1
eleman yzeyini d
1
, dA
1
yzeyi ise dA
2
yzeyini d
2
kat as
altnda grmektedir.
1 ve 2 yzeylerinin scaklklar T
1
, T
2
ve T
1
> T
2
dir.

dA
1
yzeyinden dA
2
yzeyine den nm enerjisi:

12 1 1 1 12
dQ dAI Cos d = (4.20)
tanm ile,

37
2 2
12 2
dA Cos
d
r
= (4.21)

1 2 2
12 1 1 2
Cos Cos dA
dQ dAI
r

= (4.22)
olur.

Bu ifade tm yzey iin bulunmak istenirse,

1
2 / 2
1 1 1 1 1 1
0
Q dA I Cos Sin d d

=
=

(4.23)

ise,

1 1 1
Q I dA = dir. (4.24)

ekil faktr ifadesine gre,

1 2
1 1 2 2
2
1
dA dA
dQ Cos Cos dA
dF
Q r

= = (4.25)
olur.

Byk yzeyler iin ekil faktr ise aada verilmitir. A
2
alan iin yukardaki ifadenin
entegrasyonu ile;

1 2
2
1 2
2 2 dA dA
A
Cos Cos
F dA
r

(4.26)

2 1
2
1 1 2
2 2
2
A dA
A
dA Cos Cos
F dA
A r

(4.27)

2 1
2 1
1 2
1 2 2
2
1
A A
A A
Cos Cos
F dAdA
A r

=

(4.28)

38
1 2
1 2
1 2
1 2 2
1
1
A A
A A
Cos Cos
F dA dA
A r

=

(4.29)

1 2 2 1
1 2 A A A A
A F A F

= (4.30)

ekil faktr radyant sistemlerin dizaynnda sklkla kullanlmaktadr.

4.7 KRCHOFF YASASI

ekil 4.3 Escaklktaki kapal bir erevede nm etkileimi [3].

inde birka kk cismin bulunduu, byk, T
s
sabit yzey scaklnda, kapal bir
ereve gz nne alnsn. Yzey zellikleri ne olursa olsun byle bir kapal erevenin
ierisinde siyah cisim nm olduu belirtilmelidir. Bu nedenle konumuna baklmakszn
kapal ereve iindeki her cisme gelen nm eit daldr ve T
s
scaklndaki siyah
cisim nmyla edeerdir.

( )
b s
G E T = (4.31)

Srekli rejimde, kk cisimler ile kapal ereve arasnda sl denge vardr. Baka bir
deile, T
1
=T
2
=...=T
s
olup, her yzeydeki net s aks sfrdr. Bir numaral kk cismi
iine alan bir kontrol hacmine enerji korunumu ilkesi uygulanrsa,

0 ) (
1 1 1
= A T E aGA
s
(4.32)

elde edilir. Bu bant (4.31) denklemi kullanlarak aadaki gibi yazlabilir.

) (
s b
T E G =
T
s

E
3
E
1
E
2

G

A
1
A
2
A
3

39
) (
) (
1
1
s b
s
T E
a
T E
= (4.33)

Bu sonu kapal erevedeki her kk cisim iin geerli olacandan,

) ( ...
) ( ) (
2
2
1
1
s b
s s
T E
a
T E
a
T E
= = = (4.34)

olarak yazlabilir. Bu bant Kirchoff Yasas olarak bilinmektedir. Bu yasann ortaya
koyduu sonu, a 1 olaca iin, ( ) ( )
s b s
E T E T olmas gerektiidir. Bylece hibir
gerek yzeyin nm gc, ayn scaklktaki siyah cisminkinden daha byk olamaz. Bu,
siyah cismin ideal bir yayc olduunun kantdr.

40
BLM 5

ISI KAYBI HESAP PROGRAMI

5.1 GELTRLEN ISI KAYBI HESAP PROGRAMININ ER

ekil 5.1 Is kayb hesap programnn ana hesap penceresi.

Is Kayb Hesap Program, farkl bina tiplerinde s kayplarn hesaplamak ve
parametrelerin deiik deerleri iin, radyant yntem ve geleneksel yntem s kayplarnn
deiimlerini gzlemleyebilmek iin Visual Basic tabannda hazrlanm bir bilgisayar
programdr.

41
Program temel olarak iki farkl hesap yntemi kullanabilmektedir. Bunlardan ilki seramik
radyant imalats olan bir firmann nerdii hesap yntemi, dieri ise CIBSE (The
Chartered Of Building Services Engineerings) kuruluunun nerdii hesap yntemidir. Bu
almalarda CIBSE hesap yntemi kullanlacaktr.

CIBSE hesap ynteminde bina ierisindeki ortalama i hava scakl ve i ortam scakl
(yzeylerde oluan scaklk) izelgeler yardmyla hesaplanr. ortam scakl, iletimsel
s kayplarnda konfor scakl yerine kullanlmaktadr. hava scakl ise, hava
deiiminden kaynaklanan s kayplar hesabnda kullanlr. Geleneksel s kayb
hesabnda, tavan ykseklii 5 m ve daha yksek olan binalar iin hesaplanan toplam s
kaybna ek olarak %5 orannda artrm uygulanr.

Is Kayb Hesap Program;

a. Yap bileenlerinin s transferi katsaylarn hesaplamaktadr.
b. Mevcut ise, binann komu durumlarn gz nne almaktadr.
c. Radyant s kayplarn hesaplamaktadr.
d. Tanm yoluyla s kayplarn hesaplamaktadr.
e. Yllk yakt sarfiyatn hesaplamaktadr.
f. Radyant sistem iin, ortama verilen CO
2
miktarn ve gerekli havalandrma
aklklarn hesaplamaktadr.
g. Hesaplanan sonular, yazc kts olarak yazdrlabilmektedir.

ekil 5.2de programn ak emas verilmitir.

42

ekil 5.2 Is kayb hesap program ak diyagram
Mteri
Bilgileri
Girii
Duvar
iin K
deeri
Biliniyor
K deeri
girii
at iin
K deeri
Biliniyor

K deeri
girii

at
bileenleri
girii
Kap iin
K deeri
Biliniyor
Kap
bileenleri
girii
Duvar
Bileenleri
Girii
Pencere
iin K
deeri
Biliniyor
Biliniyor
Zemin
iinK
deeri
Zemin
bileenleri
girii
K deeri
girii

Kap pencere
konumlarnn
seimi
Bina
zellikleri
girii
zel
hesap
metodu
Hesapla
Sonular
Ekrana yaz
Bask
nizleme
Bina verileri
Yazdr
Hesaplanan
deerler
Yazdr
CO2 deeri
hesab
Deerleri
kontrol et
Hesapla
Bask
nizleme
Yazdr
K deeri
girii

K deeri
girii

Yakt
sarfiyat
hesap
penceresi
Deerleri
gir
Hesapla
Bask
nizleme
Yazdr
Havalandrma
akl
hesab
Deerleri gir
Boaltma
hava hzn
grafikten
se
Hesapla
Bask
nizleme
Yazdr
CIBSE
Metodu
Giri

Kriterleri
hesapla
Onayla lemi
bitir
CIBSE METODU
ZEL METOT
Listeden
se

43
5.2 RADYANT VE KONVANSYONEL ISI HTYACI HESAPLARINDA CIBSE
HESAP YNTEMNN KULLANIMI

CIBSE The Chartered Institution of Building Services Engineers kuruluu tarafndan
hazrlanm olan izelgeler yardm ile radyant ve geleneksel s ihtiyalar birka admda
hesaplanabilmektedir. Ayrca CIBSE kuruluunun nerdii bu yntem, BS (British
Standarts) tarafndan referans olarak gsterilmektedir.

izelgeden deer seebilmek iin, ncelikle seim kriterleri hesaplanmaldr. CIBSE
izelgeleri, belirlenen kriterlere gre iki farkl deer vermektedir. Bunlar F
1
ve F
2

deerleridir. Aada, kriterler ile F
1
ve F
2
deerlerinin tanmlar yaplmtr.

izelgede stun ve satr seimlerinin yaplabilmesi iin, aadaki formller
kullanlmaktadr.

=
) (
) (
A
K A
x (5.1)

=
) ( 3 A
V N
y (5.2)

Denklemde;
x : Stun parametresi
y : Satr parametresi
A : Yzey alan [m
2
]
K : Is transferi katsays [W/m
2
K]
3
/h hava)/m
3
hacim]
V : Bina hacmi [m
3
]

Parametreler hesaplandktan sonra, F
1
ve F
2
deerleri, iki boyutlu interpolasyon yardm ile
izelgeden seilir. Bu deerler aada verilen eitliklerde yerine konarak ortalama i hava
scakl ve i ortam scakl hesaplanmaktadr.

44
Ortalama i hava scakl;

ao ao c ai
t t t F t + = ) (
2
(5.3)

ortam scakl;

ao ao c ci
t t t F t + = ) (
1
(5.4)

Denklemde;
t
ai
o
C]
t
ci
: ortam scakl [
o
C]
F
1
F
2
t
c
: stenen konfor scakl [
o
C]
t
ao
: D hava scakl [
o
C]

Ortalama i hava scakl deeri ile hava deiimine bal s kayplar hesaplanmaktadr.
Hava deiimine bal s ihtiyac forml aada verilmitir.

3
) (
ao ai
h
t t V N
Q

=
(5.5)

Denklemde;
Q
h
: Hava deiimine bal s ihtiyac [W]
t
ai
o
C]
t
ao
: D hava scakl [
o
C]
3
/h hava)/m
3
hacim]
V : Bina hacmi [m
3
]

ortam hava scakl deeri ile binann yap elemanlarna bal olan iletimsel s
kayplar hesaplanmaktadr. letim yolu ile olan s kayplar aadaki forml yardmyla
hesaplanr.

45
= K A t t Q
ao ci i
) ( (5.6)

(5.6) denkleminde;
Q
i
: letim yolu ile oluan s ihtiyac [W]
t
ci
: ortam scakl [
o
C]
t
ao
: D scaklk [
o
C]
A : Yzey alan [m
2
]
K : Is transferi katsays [W/m
2
K]

Binann toplam s ihtiyac;

h i
Q Q Q + = (5.7)

forml ile hesaplanr.

Radyant ve geleneksel s ihtiyac hesaplarnda ayn formller geerlidir. izelge 5.1 ve
izelge 5.2de CIBSE deerleri [1, 5, 7] verilmitir.

46
izelge 5.1 %90 geleneksel, %10 radyant stma iin CIBSE (The Chartered of Building Services Engineering) izelgesi [1, 5, 7].

izelge 5.2 %90 radyant, %10 geleneksel stma iin CIBSE (The Chartered of Building Services Engineering) izelgesi [1, 5, 7].

(AK) / (A)
0,1 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,5 2,0 3,0 4,0 NV / 3(A)
F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1
0,1 0,99 1,02 0,99 1,03 0,98 1,07 0,97 1,07 0,96 1,13 0,95 1,16 0,92 1,23 0,90 1,30 0,86 1,43 0,82
0,2 0,99 1,02 0,99 1,03 0,98 1,07 0,97 1,07 0,96 1,13 0,95 1,16 0,92 1,23 0,90 1,30 0,86 1,43 0,82
0,4 0,99 1,02 0,99 1,03 0,98 1,07 0,97 1,07 0,96 1,13 0,95 1,16 0,92 1,23 0,90 1,30 0,86 1,43 0,82
0,6 0,99 1,02 0,99 1,03 0,98 1,07 0,97 1,07 0,96 1,13 0,95 1,16 0,92 1,23 0,90 1,30 0,86 1,43 0,82
0,8 0,99 1,02 0,99 1,03 0,98 1,07 0,97 1,07 0,96 1,13 0,95 1,16 0,92 1,23 0,90 1,30 0,86 1,43 0,82
1,0 0,99 1,02 0,99 1,03 0,98 1,07 0,97 1,07 0,96 1,13 0,95 1,16 0,92 1,23 0,90 1,30 0,86 1,43 0,82
1,5 0,99 1,02 0,99 1,03 0,98 1,07 0,97 1,07 0,96 1,13 0,95 1,16 0,92 1,23 0,90 1,30 0,86 1,43 0,82
2,0 0,99 1,02 0,99 1,03 0,98 1,07 0,97 1,07 0,96 1,13 0,95 1,16 0,92 1,23 0,90 1,30 0,86 1,43 0,82
3,0 0,99 1,02 0,99 1,03 0,98 1,07 0,97 1,07 0,96 1,13 0,95 1,16 0,92 1,23 0,90 1,30 0,86 1,43 0,82
4,0 0,99 1,02 0,99 1,03 0,98 1,07 0,97 1,07 0,96 1,13 0,95 1,16 0,92 1,23 0,90 1,30 0,86 1,43 0,82
(AK) / (A)
0,1 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,5 2,0 3,0 4,0 NV / 3(A)
F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1
0,1 1,01 0,97 1,01 0,97 1,02 0,95 1,02 0,40 1,02 0,93 1,03 0,92 1,04 0,89 1,05 0,86 1,07 0,80 1,09
0,2 1,02 0,95 1,02 0,95 1,02 0,93 1,03 0,92 1,03 0,91 1,03 0,90 1,04 0,87 1,05 0,84 1,07 0,78 1,10
0,4 1,03 0,91 1,03 0,91 1,03 0,90 1,04 0,88 1,04 0,87 1,05 0,86 1,06 0,83 1,07 0,80 1,09 0,74 1,11
0,6 1,04 0,88 1,04 0,87 1,05 0,86 1,05 0,85 1,05 0,84 1,06 0,83 1,07 0,80 1,08 0,77 1,10 0,71 1,12
0,8 1,05 0,84 1,05 0,84 1,06 0,83 1,05 0,82 1,06 0,81 1,07 0,79 1,08 0,77 1,09 0,74 1,11 0,68 1,12
1,0 1,06 0,81 1,06 0,81 1,07 0,80 1,07 0,79 1,07 0,78 1,08 0,76 1,09 0,74 1,10 0,71 1,11 0,66 1,13
1,5 1,09 0,74 1,09 0,74 1,09 0,73 1,09 0,72 1,10 0,71 1,10 0,70 1,11 0,68 1,12 0,65 1,13 0,60 1,15
2,0 1,10 0,69 1,10 0,68 1,11 0,67 1,11 0,66 1,12 0,65 1,12 0,64 1,13 0,62 1,13 0,60 1,15 0,55 1,17
3,0 1,14 0,59 1,14 0,59 1,14 0,58 1,14 0,57 1,14 0,57 1,15 0,56 1,15 0,54 1,16 0,52 1,18 0,47 1,19
4,0 1,16 0,52 1,16 0,52 1,16 0,51 1,17 0,50 1,17 0,50 1,17 0,49 1,18 0,47 1,18 0,45 1,19 0,42 1,21

4
6

47
5.3 PROGRAMIN TANITIMI

Bu blmde, hesaplamalarda kullanlmak zere tasarlanm olan Is Kayb Hesap
Programnn blmleri anlatlmtr. izelge 5.3te programda kullanlan simgelerinin
aklamalar verilmitir.

izelge 5.3 Simgelerinin anlamlar

GER
Bir nceki pencereye dner.

LER Bir sonraki pencereyi altrr.
Hesap2.ico

HESAPLA Girilen veriler nda hesaplama komutunu verir.

HESAP MAKNES
Windows iletim sisteminin hesap makinesini
altrr.

YARDIM Yardm penceresini aar.

PROGRAMI
KAPAT
Program tamamen kapatr.

PROGRAM
HAKKINDA
Program hakknda bilgi veren pencereyi aar.

CIBSE
ZELGELER
CIBSE izelgelerinin ieriini gsteren pencereyi aar.

KAYDET
Girilen ve hesaplanan verilerin kaydedilme penceresini
aar.

BASKI NZLEME Bask n izleme penceresini aar.

YAKIT SARFYATI Yakt sarfiyat hesap penceresini aar.

CO2 EMSYONU CO2 hesap penceresini aar.

HAVALANDIRMA
HESABI
Havalandrma kesiti hesap penceresini aar.

CO2 GRAF CO2 durumunun grafiini verir.

48
5.3.1 Giri Penceresi

ekil 5.3 Is Kayb Hesap Program giri penceresi.

Hazrlanacak olan projelerin bilgileri bu pencerede belirtilmektedir. Kutucuklara bilgiler
girildikten sonra ileri butonu ile bir sonraki adma geilebilir.

5.3.2 Duvar in Is Transferi Katsays Hesaplama Penceresi

ekil 5.4 Is Kayb Hesap Program duvar iin s transferi katsays hesaplama penceresi.

49
Bu blmde duvar iin s transferi katsays hesaplanr. Is transferi katsaysnn hesab
iin gerekli olan s iletim ve tanm katsaylarna yardm blmnden ulalabilmektedir.
Burada h s tanm katsaysn, k s iletim katsaysn ve d kesit kalnln ifade
eder. Birimleri srasyla [W/m
2
K], [W/mK] ve [cm]dir. Duvardaki katman says 5ten az
ise, katman says kadar kutucuk doldurulur ve dier kutucuklara 0 deeri girilir.
Kutucuklar doldurulduktan sonra hesapla butonuna baslr ve sonu blmndeki
kutucukta hesap sonucu grlr. leri butonuna basarak bir sonraki adma geilir.

Eer s transferi katsays [W/mK] olarak biliniyorsa sonu blmndeki kutucua olarak
giri yaplabilir. Ayrca duvar birka farkl malzemeden oluuyorsa Farkl malzemeler
butonuna baslarak ortalama s transferi katsays hesaplanabilir. Bu admlardan sonra
ileri dmesi ile bir sonraki adma geilir.

5.3.3 at in Is Transferi Katsays Hesaplama Penceresi

ekil 5.5 Is Kayb Hesap Program at iin s transferi katsays hesaplama penceresi.

Duvar iin s transferi katsays hesaplama penceresindeki gibi hesap yaplr.

50
5.3.4 Kap in Is Transferi Katsays Hesaplama Penceresi

ekil 5.6 Is Kayb Hesap Program kap iin s transferi katsays hesaplama penceresi.


5.3.5 Pencere in Is Transferi Katsays Hesaplama Penceresi

Bu blmde pencere iin s transferi katsays belirlenir yada hesaplanr. stenir ise seim
alanndaki pencere tiplerinden biri seilebilir (ekil 5.7).

Eer s transferi katsays [W/m
2
K] olarak biliniyorsa sonu blmndeki kutucua direkt
olarak giri yaplabilir. Hesapla butonuna baslr ve sonu blmndeki kutucukta hesap
sonucu grlr. leri butonuna basarak bir sonraki adma geilir.

51

ekil 5.7 Is Kayb Hesap Program pencere iin s transferi katsays hesaplama penceresi.

5.3.6 Zemin in Is Transferi Katsays Hesaplama Penceresi

ekil 5.8 Is Kayb Hesap Program zemin iin s transferi katsays hesaplama penceresi.

52

5.3.7 Kap Ve Pencere Konumlar

ekil 5.9 Kap ve pencere konumlar.

Bu blm, pencere ve kaplarn binann hangi duvarnda olduunu belirtmek amacyla
kullanlr. Gerekli yerler doldurulduktan sonra ileri butonu yardmyla bir sonraki adma
geilir.

53
5.3.8 Veri Giri Penceresi

ekil 5.10 Veri giri penceresi.

Bu blmde bina ile ilgili bilgiler programa ilgili kutucuklar yardm ile girilir. Program
hem bir radyant imalatsnn nerdii hesap yntemini, hem de CIBSE yntemini
kullanabilir.

Eer baka bir binaya komu duvar varsa, ilgili kutucua komu ortam scakl girilmeli,
komu ortam yok ise yine ilgili kutucua kk harflerle none yazs girilmelidir.

Veri girileri tamamlandktan sonra hesapla butonuna baslarak otomatik olarak sonu
ekranna geilir.

Toplam pencere alan ve toplam kap alan blmlerine veri girii yaplmaz. Bu alanlar
otomatik olarak kap pencere konumlar blmnden veri almaktadr.

54
5.3.9 CIBSE Metodu

ekil 5.11 CIBSE hesap metodu, 1. adm penceresi.

Veri giri penceresinden CIBSE metodu seilirse, yandaki pencere ekrana gelir. Bu
blmde, gerekli parametreler otomatik olarak hesaplanarak ilgili kutucuklarda verilir.
Hesabn devam ettirilebilmesi iin Calculation of Temperatures kulakna baslr ve
ekil 5.12de grlen ekrana alr.

ekil 5.12 CIBSE hesap metodu, 2. adm penceresi.

55
2. admda, hesapla butonuna baslarak gerekli veriler hesaplatlr. Bu ilemden sonra onay
butonu aktif hale getirilmi olur. Onay butonuna baslarak ileme devam edilir.

5.3.10 Sonular Penceresi

ekil 5.13 Sonular penceresi.

Hesaplanan tm deerler, bu blmde verilmektedir. Ayrca bu blmden yllk yakt
sarfiyat blmne, kt alma blmne, havalandrma akl hesaplama blmne ve
CO
2
emisyonu hesaplama blmne gei yaplabilmektedir.

56
5.3.11 Bina Verileri ve Hesap Sonular kt Alma Penceresi

ekil 5.14 kt alma penceresi.

Bu blmden yazdrma butonu yardmyla bina verilerinin ve hesap sonularnn yazc
kts alnabilmektedir.

5.3.12 Yllk Yakt Sarfiyat Hesaplama Penceresi

ekil 5.15 Yllk yakt sarfiyat hesaplama penceresi.

57
Bu blmde hesaplanan s kaybn karlayabilmek iin yllk tketilecek yakt miktar
hesaplanr. Yakt olarak doalgaz ve LPG iin hesap yaplabilir. Ayrca bu blmn
butonlar mensnden yazc kts alnabilir.

5.3.13 CO
2
Durumu Hesaplama Penceresi

ekil 5.16 CO
2
durumu hesaplama penceresi.

Bu blm yardmyla kurulacak olan ak alevli radyant sisteminin CO
2
emisyonu durumu
hesaplanabilir. Program CO
2
emisyonu gvenlik snrlarn geerse program kullanc
uyarlacaktr. Ayrca CO
2
emisyonu bilgilerinin butonlar mens yardmyla yazc kts
alnabilir.

58
5.3.14 Havalandrma Kesit Alan Hesaplama Penceresi

ekil 5.17 Havalandrma kesit alan hesaplama penceresi.

Bu blmde, hava deiiminin yetmedii durumlarda yaplmas gereken havalandrmay
salayacak kesit alanlar hesaplanmaktadr. Egzoz hava hz bilinmiyor ise ? butonuna
baslarak egzoz hava hz belirlenir.

ekil 5.18 Egzoz hava hz hesaplama penceresi.

59
ekil 5.17de gsterilen blm yardmyla, scakla ve ykseklie bal olarak egzoz hava
hz belirlenebilir. Tasarm srasnda girilmi olan i d scaklk deerleri yardmyla
hesaplanm olan T (scaklk fark), eksen yardmyla seildiinde eksen kutucuklar
siyah renk alr. Sonrasnda boaltma havas (egzoz) hz, ilgili eksenden ve ykseklik
grafikleri yardmyla belirlenir. Seim noktasnda farenin orta tuuna baslr. Bylelikle
seilen deer ilgili kutucua otomatik olarak yazlm olur. leme devam etmek iin geri
butonuna baslr.

5.3.15 Ortalama Is Transferi Katsays Hesab

ekil 5.19 Duvar iin ortalama s transferi katsays hesap pencereleri.

ekil 5.20 at iin ortalama s transferi katsays hesap pencereleri.

60
Duvar veya atda farkl malzemeler kullanlm ise, yukardaki pencereler yardmyla s
kayp hesaplarnda kullanlmak zere ortalama s transferi katsaylar hesaplanabilir.
Bunun iin ka farkl malzeme olduu belirlenmeli ve ilgili kutucuklara deerler
girilmelidir. En fazla farkl malzeme iin hesap yaplabilmektedir. ekillerdeki duvar ve
at izimleri rnek olarak verilmitir.

61

BLM 6

RADYANT VE KONVANSYONEL ISI HTYALARININ, FARKLI YAPI
DURUMLARINDA KARILATIRILMASI

6.1 HAVA DEM KATSAYISININ RADYANT VE KONVANSYONEL ISI
KAYIPLARI ZERNDEK ETKS

6.1.1 Kk Bina rnei (Taban Alan 300 m
2
)

Aadaki binada, hava deiim says 0 ile 6 (m
3
/h hava)/m
3
hacim arasnda deitirilerek
s kayp hesaplar yaplmtr.

ekil 6.1 Kk binann ematik grnm.

6 m
8 m
30 m
10 m

62
izelge 6.1 Tasarm koullar.
Binann eni : 10m Konfor scakl : +18
o
C
Binann Boyu : 30m D Scaklk : 0
o
C
Tavan ykseklii : 6m Toprak Scakl : +5
o
C
Mahya Ykseklii : 8m alma Saatleri : 24 saat/gn
Hava Deiim Oran:0-6 (m
3
/h hava)/m
3
hacim alma Gnleri : 7 gn / hafta
Duvar Is Transferi Katsays : 2,3 W/m
2
K at Is Transferi Katsays :6,1 W/m
2
K
Zemin Is Transferi Katsays : 0,4 W/m
2
K Kap-Pencere Is Transferi Katsays : -

Not: Hava deiimi hibir zaman 0 deerini alamaz. Burada teorik olarak 0 m
3
/(hm
3
)
deeri alnmtr.

Hesap Sonular :

izelge 6.2 Hava deiim oran: 0 (m
3
/h hava)/m
3
hacim iin.
Radyant Istma Geleneksel Istma
Ortalama i hava scakl
o
C 14,51 25,50
ortam scakl
o
C 19,22 15,55
letimsel s ihtiyac kW 60,81 49,08
Hava deiimi s ihtiyac kW 0 0
Toplam Is ihtiyac kW 60.81 51,53
Ykseklik artrm % 0 5

3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 12,65 25,50
ortam scakl
o
C 19,84 15,55
Hava deiimi s ihtiyac kW 8,77 17,85
Toplam Is ihtiyac kW 71,55 70,28

3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 11,39 25,50
ortam scakl
o
C 20,16 15,55

63
3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 10,02 25,50
ortam scakl
o
C 20,61 15,55

3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 9,22 25,50
ortam scakl
o
C 20,95 15,55

3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 8,39 25,50
ortam scakl
o
C 21,24 15,55

3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 7,80 25,50
ortam scakl
o
C 21,36 15,55

64
ekil 6.2 Farkl hava deiimi durumlarnda radyant ve geleneksel s ihtiyalar

Yukarda yaplan hesaplara gre, szdrmazl ok iyi salanm binalarda, geleneksel
stma sisteminin seilmesi, szdrmazln kt olduu, pencere ve kaplarn ok sk alp
kapatld yada mekanik havalandrmann uyguland binalarda ise radyant stma
sistemlerinin seilmesinin, iletme maliyetleri asndan daha ekonomik olduu
anlalmaktadr. Burada unu da vurgulamak gerekir. kan sonularn tamam, binann
rejime ulam hali iin geerlidir. Eer stma sistemi, alma saatleri dolaysyla ok sk
alp kapatlyorsa, bu durum radyant stma sistemini daha da ekonomik hale getirecektir.

izelge 6.9da sadece binann s yk dikkate alnarak hesaplanm tasarruf oranlar
grlmektedir. Negatif deerler geleneksel stma sisteminin avantajl olduu durumlar
ifade etmektedir.

izelge 6.9 Kk bina iin radyant stma sisteminin geleneksel stma sistemine gre
salad tasarruf oranlar.
Hava Deiim Says Binann Havalandrma Durumu
Tasarruf
Oran
0 (m
3
/h hava)/m
3
hacim Tamamen yaltlm (Teorik) %-18,0
1 (m
3
/h hava)/m
3
hacim yi yaltlm %-1,8
2 (m
3
/h hava)/m
3
hacim Yaltlm, kaplar sk alp kapatlyor %10,6
3 (m
3
/h hava)/m
3
hacim Kaplar sk ak kalyor %20,1
4 (m
3
/h hava)/m
3
hacim Mekanik havalandrma yaplyor %27,4
5 (m
3
/h hava)/m
3
6 (m
3
/h hava)/m
3
Hava deiimine gre toplam s ihtiyac
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
0 1 2 3 4 5 6 7
Hava deiimi says (m3/(h.m3))
I
s

i
h
t
i
y
a
c

(
k
W
)
Toplam Radyant Is htiyac
Toplam Konvansiyonel Is htiyac
(m
3
/h hava)/m
3
hacim

65
izelgeden de anlalaca gibi, ok dk hava deiim saylarnda tasarruf oran negatif
olmaktadr.

6.1.2 Byk Bina rnei (Taban Alan 6000 m
2
)

Aadaki binada, hava deiim says 0 (m
3
/h hava)/m
3
hacim ile 3,5 (m
3
/h hava)/m
3

hacim arasnda deitirilerek s kayp hesaplar yaplmtr. Burada maksimum 3,5 (m
3
/h
hava)/m
3
hacim hava deiimi alnmasnn nedeni; bu deerin stnde olmas durumunda,
kriter deerleri CIBSE izelge deerlerinin dna kmaktadr. Ayrca aadaki bina
rneinde bina hacmi 42000 m
3
tr. Hava deiimini 4 (m
3
/h hava)/m
3
hacim aldmz
varsayarsak 420004= 168000 m
3
/h hava deiimi gerekletii grlr. Bu deer bu
lde bir bina iin pratikte byk bir deerdir. Bu deere, zel durumlu endstriyel
binalarda zel amal mekanik havalandrma yaplrsa eriilebilir.

ekil 6.3 Byk binann ematik grnm.

izelge 6.10 Byk bina tasarm koullar.
o
C
o
C
o
C
Mahya Ykseklii : 8m alma Saatler : 24 saat/gn
Hava Deiim Says : - alma Gnleri : 7 gn / hafta
2
2
K
Zemin Is Transferi Katsays :0,4 W/m
2

6 m
100 m
20 m 20 m 20 m
8 m

66
Hesap Sonular:

izelge 6.11 Hava deiim says: 0 (m
3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 14,27 26,00
ortam scakl
o
C 19,30 15,39
Hava deiimi s ihtiyac kW 0,00 0

izelge 6.12 Hava deiim says: 0,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 12,64 26,00
ortam scakl
o
C 19,85 15,39

izelge 6.13 Hava deiim says: 1 (m
3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 11,76 26,00
ortam scakl
o
C 20,03 15,39

3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 10,68 26,00
ortam scakl
o
C 23,39 15,39

67
3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 9,78 26,00
ortam scakl
o
C 20,75 15,39

3
/h hava)/m
3
hacim hacim iin.
o
C 9,05 26,00
ortam scakl
o
C 21,01 15,39

3
/h hava)/m
3
hacim iin,
o
C 8,34 26,00
ortam scakl
o
C 21,26 15,39

3
/h hava)/m
3
hacim iin.
o
C 7,91 26,00
ortam scakl
o
C 21,37 15,39

izelge 6.19 Sonularn gsterimi.
Hava Deiim Says
Toplam Radyant Is
ihtiyac
Toplam Geleneksel Is
ihtiyac
0,0 (m
3
/h hava)/m
3
hacim 827,50 kW 690,29 kW
1,0 (m
3
/h hava)/m
3
hacim 1022,24 kW 1072,49 kW
1,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim 1096,95 kW 1263,59 kW
2,0 (m
3
/h hava)/m
3
hacim 1161,67 kW 1454,69 kW
2,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim 1215,46 kW 1645,79 kW
3,0 (m
3
/h hava)/m
3
hacim 1259,53 kW 1836,89 kW
3,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim 1301,25 kW 2027,99 kW

68
Hava deiimine gre toplam s ihtiyac
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2200
0,0 1,0 2,0 3,0 4,0
Hava deiimi says (m3/(h.m3))
I
s

i
h
t
i
y
a
c

(
k
W
)
Toplam Radyant Is htiyac
Toplam Konvansiyonel Is htiyac
ekil 6.4 Byk bina iin, farkl hava deiimi durumlarnda, radyant ve geleneksel s
kayplar

izelge 6.20 Byk bina iin tasarruf oranlarnn karlatrlmas.
Hava Deiim Says Binann Havalandrma Durumu
Tasarruf
Oran
0 (m
3
/h hava)/m
3
hacim Tamamen yaltlm (Teorik) %-19,9
0,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim yi yaltlm %-6,5
1 (m
3
/h hava)/m
3
hacim Yaltlm, kaplar sk alp kapatlyor %4,7
1,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim Kaplar sk ak kalyor %13,2
2 (m
3
/h hava)/m
3
hacim Kt yaltlm, yada kaplar srekli ak %20,1
2,5 (m
3
/h hava)/m
3
3 (m
3
/h hava)/m
3
3,5 (m
3
/h hava)/m
3

Yukardaki izelgede verilen deerlerden, bina boyutlar arttnda, tasarruf oranlar da
nemli lde artmaktadr. rnein blm 6.1.1deki binada hava deiimi 3 (m
3
/h
hava)/m
3
hacim olduunda, tasarruf oran %20,1 ; blm 6.1.2deki binada ise ayn hava
deiim saysnda tasarruf oran %31,4 olmaktadr.

(m
3
/h hava)/m
3
hacim

69
ki farkl bina rneinden karlabilecek sonu; hava deiimi asndan ok iyi korunmu
binalarda geleneksel sistem avantajldr (elektrik sarfiyatlar, personel giderleri, bakm
giderleri, verimlilik faktrleri gz nne alndnda bu durum deiecektir). Hava deiim
says yksek olan binalarda ise, radyant stma yntemi geleneksel yntemlere nazaran
nemli avantajlar salamaktadr. Bu avantajlarn, bina hacmi bydke, artt
grlmektedir.

6.2 TAVAN YKSEKLNN RADYANT VE GELENEKSEL ISI KAYIPLARI
ZERNDEK ETKS

Bu blmde tm deikenler sabit tutularak, yalnzca tavan ykseklii deitirilmi ve s
kayplar hesaplanmtr. Elde edilen sonular grafiksel olarak aada anlatlmtr. Tavan
ykseklii 4 metre ile 10 metre arasnda 1er metre deitirilerek hesaplar yaplmtr.
Mahya ykseklii ile tavan ykseklii arasndaki fark, her durum iin 2 metre alnmtr.

ekil 6.5 Byk binann ematik grm

izelge 6.21 Byk bina iin tasarm koullar.
o
C
o
C
Tavan ykseklii : Deiken Toprak Scakl : +5
o
C
Mahya Ykseklii : Deiken alma Saatler : 24 saat/gn
Hava Deiim Says:1 (m
3
/h hava)/m
3
2
2
K
2

-
100
20 m 20 20 m
-

70
Hesap sonular:

izelge 6.22 Tavan ykseklii 4 metre, mahya ykseklii 6 metre ise.
o
C 12,15 26,09
ortam scakl
o
C 19,99 15,36

o
C 11,95 26,04
ortam scakl
o
C 20,02 15,38

o
C 11,76 26,00
ortam scakl
o
C 20,03 15,39

o
C 11,52 25,96
ortam scakl
o
C 20,11 15,41

71
o
C 11,30 25,93
ortam scakl
o
C 20,18 15,42

o
C 11,08 25,89
ortam scakl
o
C 20,25 15,43

o
C 10,87 25,85
ortam scakl
o
C 20,32 15,44

izelge 6.29 Hesap sonular.
Radyant Is ihtiyac (kW) Geleneksel Is ihtiyac (kW) Tavan
ykseklii
(m)
Hava
Deiimi letimsel Toplam
Hava
deiimi letimsel Toplam
4,00 120,29 828,08 948,37 260,90 633,51 939,13
5,00 141,97 844,08 986,05 312,48 645,67 1006,06
6,00 162,99 859,25 1022,24 364,00 657,42 1072,49
7,00 182,48 877,53 1060,01 415,36 669,63 1139,24
8,00 201,37 895,48 1096,85 466,74 681,43 1205,57
9,00 219,38 913,53 1132,92 517,80 693,23 1271,58
10,00 236,75 931,69 1168,43 568,70 705,05 1337,44

72
Sonularn grafiksel gsterimi aada verilmitir.

ekil 6.6 letimsel s ihtiyalarnn grafiksel gsterimi.

Yukardaki grafikte, iletimsel s kayplar gsterilmitir. letimsel s kayplar tavan
ykseklii arttka orantl ekilde artmaktadr. Bu grafikte radyant s ihtiyacnn
geleneksel s ihtiyacndan byk olduu grlmektedir. Bunun nedeni, nmla stma
mantnda hacmin i havasnn deil yzeylerinin stlmasdr. Bu nedenle hacmin i
yzey scaklklar, i hava scaklndan yksektir. Ancak geleneksel stmada bu durum
tam tersidir. ortam scakl, yzey scaklklarndan daha yksektir. Sonu olarak tavan
ykseklii arttka s transferi alan artmakta ve iletimsel kayp asndan, radyant s
ihtiyac, geleneksel s ihtiyacndan daha fazla olmaktadr. Aradaki bu fark, bina
izolasyonunun iyiletirilmesi ile azaltlabilir.

letimsel Is htiyalarnn Karlatrlmas
500
600
700
800
900
1000
3 5 7 9 11
Duvar Ykseklii (m)
I
s

i
h
t
i
y
a
c

(
k
W
)
Radyant Is htiyac (kW)
Konvansiyonel Is htiyac (kW)
Tavan ykseklii (m)

73
ekil 6.7 Hava deiimi s ihtiyalarnn grafiksel gsterimi.

Yukardaki grafikte radyant ve geleneksel sistem iin hava deiimi s ihtiyac verilmitir.
Bir nceki paragrafta deinildii gibi, geleneksel stmada i ortam scakl, radyant
stmaya gre daha yksektir. Bu grafikte, geleneksel sistem erisi eiminin, radyant
sistem erisi eimine gre daha dik olduu grlmektedir. Bu durum, radyant sistemi,
yksek binalar iin daha da avantajl hale getirmektedir. Aadaki grafikler
birletirildiinde, toplam s ihtiyac ekil 6.7deki gibi olur.

ekil 6.8 Toplam s ihtiyacnn grafiksel gsterimi.
Hava Deiimi Is htiyalarnn
Karlatrlmas
0
100
200
300
400
500
600
3 5 7 9 11
Duvar Ykseklii (m)
I
s

i
h
t
i
y
a
c

(
k
W
)
Toplam Is htiyalarnn Karlatrlmas
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
3 5 7 9 11
Duvar Ykseklii (m)
I
s

i
h
t
i
y
a
c

(
k
W
)
Konvansiyonel Is htiyac
Tavan ykseklii (m)
Tavan ykseklii (m)

74
6.3 ZOLASYON RADYANT VE GELENKSEL ISI HTYALARI
ZERNDEK ETKS

Aada, drt farkl izolasyonu durumu iin hesaplar yaplm sonular grafikler zerinde
gsterilmitir.

Birinci durum; duvar ve at malzemesinin s transferi katsays : 6,0 W/m
2
K
kinci durum; Duvar ve at malzemesinin s transferi katsays : 4,2 W/m
2
K
nc durum; Duvar ve at malzemesinin s transferi katsays : 2,4 W/m
2
K
Drdnc durum; Duvar ve at malzemesinin s transferi katsays : 0,6 W/m
2
K

Geree yakn olmas asndan, zemin s transferi katsays sabit (0,4 W/m
2
K) alnmtr.

ekil 6.9 Byk binann ematik grnm.

o
C
o
C
o
C
Hava Deiim Says : 1(m
3
/h hava)/m
3
Duvar Is Transferi Katsays : Deiken at Is Transferi Katsays : Deiken
2

6m
100
m
20 m 20 m 20 m
8m

75
Hesap sonular:
izelge 6.31 Birinci durum; duvar ve at malzemesinin s transferi katsays, 6,0 W/m
2
K
o
C 11,34 27,01
ortam scakl
o
C 20,20 15,06

izelge 6.32 kinci durum; duvar ve at malzemesinin s transferi katsays, 4,2 W/m
2
K
o
C 12,26 24,72
ortam scakl
o
C 11,90 15,79

izelge 6.33 nc durum; duvar ve at malzemesi s transferi katsays, 2,4 W/m
2
K
o
C 13,27 22,24
ortam scakl
o
C 19,64 16,53

izelge 6.34 Drdnc durum; duvar ve at malzemesi s transferi katsays,0,6 W/m
2
K
o
C 14,20 19,83
ortam scakl
o
C 19,26 17,45

76
ekil 6.10 zolasyon durumuna gre, hava deiimi s ihtiyac.

Farkl izolasyonu durumlar iin hava deiimi s ihtiyalar ekil 6.10daki gibidir.
zolasyon durumu iyiletike geleneksel hava deiimi s ihtiyac azalmakta ancak radyant
hava deiimi s ihtiyac artmaktadr. Radyant sistemdeki bu art, ortam havasnn dolayl
olarak stlmasndan kaynaklanmaktadr. zolasyon durumu iyiletike yzeylerden d
ortama atlan s miktar azalr, i ortam havasna geen s miktar artar. Hava deiimi s
ihtiyacnn i ortam havasnn scaklna bal olduu dnlrse grafikteki bu artn
doru olduu ortaya kmaktadr.

zolasyon durumlarna gre hava deiimi s
ihtiyac
0
50
100
150
200
250
300
350
400
0 2 4 6 8
zolasyon (W/m2.K)
I
s

i
h
t
i
y
a
c

(
k
W
)

77
ekil 6.11 zolasyon durumuna gre, iletimsel s ihtiyac.

Daha nce de bahsedildii gibi, izolasyonu durumunun iyiletirilmesi sayesinde geleneksel
ve radyant sistemler arasndaki farklar, ekil 6.12den de grlecei gibi minimuma
indirilebilmektedir.
ekil 6.12 zolasyon durumuna gre, toplam s ihtiyac.

zolasyon durumlarna gre iletimsel s ihtiyac
0
200
400
600
800
1000
1200
0 2 4 6 8
zolasyon (W/m2.K)
I
s

i
h
t
i
y
a
c

(
k
W
)
zolasyon durumuna gre toplam s ihtiyac
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
0 2 4 6 8
zolasyon (W/m2.K)
I
s

i
h
t
i
y
a
c

(
k
W
)

78
BLM 7

KOULLAR VE EVRE AISINDAN AIK ALEVL RADYANT ISITICILAR

7.1 CO
2
EMSYONU DURUMU

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn Endstriyel tesislerde ngrd CO
2
iin
almamas gereken deer 5000 ppmdir [14].

Aada byk ve kk alanl iki bina rneinde doalgaz kullanan seramik plakal
radyant cihazlar iin CO
2
emisyonu durumlar verilmitir.

7.1.1 Kk Bina rnei in CO
2
Emisyonu Durumu

Bu rnekte binann ok korunakl olduu dnlecek ve hava deiim says 0,5 (m
3
/h
hava)/m
3
hacim olarak alnacaktr.

izelge 7.1 Kk bina iin tasarm koullar.
o
C
o
C
o
C
Hava Deiim Says:0,5 (m
3
/h hava)/m
3
2
2
K
2
Binann Alan : 300 m
2
Binann Hacmi : 1500 m
3

Toplam Is ihtiyac : 56,32 kW (Is ihtiyac Hesap Program- CIBSE Metodu)

rnek binada, hava deiim says 0,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim alndndan, hava deiimi
yoluyla binaya giren taze hava miktar;
1500 m
3
0,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim =750 m
3
/h
Binann s ihtiyac 56,32 kW ve
56,32 kW g elde etmek iin gereken doalgaz (G20-13A) miktar ;
56,32 kW/11,3 kWh/m
3
= 4,98 m
3
/htir. (11,3 kWh/m
3
EK izelge 1den alnmtr [15].)

79
Bir saat iinde yanacak olan 4,98 m
3
doalgazdan ortama karacak CO
2
miktar ise ;

5,16 m
3
/h1,03 =5,13 m
3
/h (1,03 m
3
(n)/m
3
(n)gaz EK izelge 2den alnmtr.)

Bir saat iinde bina hacmine 5,13 m
3
/h CO
2
katlmaktadr.
Hava Deiim Katsays = 0,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim ise;
Tazelenen hava miktar = 750 m
3
/h
Toplam hava miktar = 750 + 1500 = 2250 m
3
Orant kullanlarak ilem yaplrsa;

CO
2
miktar : 2280 ppm olur.

7.1.2 Byk Bina rnei in CO
2
Emisyonu Durumu

Bu rnekte de binann ok korunakl olduu dnlecek ve hava deiim says 0,5 (m
3
/h
hava)/m
3
hacim olarak alnacaktr.

o
C
o
C
Tavan ykseklii : 5 m Toprak Scakl : +5
o
C
Mahya Ykseklii : 5 m alma Saatler : 24 saat/gn
3
/h hava)/m
3
Duvar Is Transferi Katsays :2,3 W/m
2
K at s transferi katsays : 6,1 W/m
2
K
Zemin Is Transfer Katsays : 0,4 W/m
2
Binann Alan : 6000 m
2
3

Toplam Is ihtiyac : 891,17 kW (Is ihtiyac Hesap Program- CIBSE Metodu)

rnek binada, hava deiim says 0,5 m
3
/(hm
3
) alndndan, hava deiimi yoluyla
binaya giren taze hava miktar,
30000 m
3
0,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim =15000 m
3
/h
Binann s ihtiyac ; 891,17 kW
891,17 kW g elde etmek iin gereken doalgaz (G20-13A) miktar ;
891,17 kW/11,3 kWh/m
3
= 78,86 m
3
/htir. (11,3 kWh/m
3
EK izelge 1den alnmtr.)
Bir saat iinde yanacak olan 78,86 m
3
doalgazdan ortama karacak CO
2
miktar ise ;
78,86 m
3
/h1,03 = 81,23 m
3
/h (1,03 m
3
(n)/m
3
(n)gaz EK izelge 2den alnmtr.)

80
Bir saat iinde bina hacmine 81,23 m
3
CO
2
katlmaktadr.
Hava Deiim Katsays = 0,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacim ise;
Tazelenen hava miktar = 15000 m
3
/h
Toplam hava miktar = 15000+30000 = 45000 m
3

Orant kullanlarak ilem yaplrsa;

CO
2
miktar : 1805 ppm olur.

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn Endstriyel tesislerde ngrd CO
2
iin
almamas gereken deer 5000 ppmdir [14].

ki rnekten de grlebilecei gibi ak alevli radyant CO
2
emisyonu deerleri, gvenlik
snrnn altnda kalmaktadr.

7.2 NO
x
DURUMU

evresel adan ak alevli radyant stclarda izin verilebilecek NO
x
ierii iin, Avrupa
Standartlarnn (EN 419-1/A1) snflandrmas aada verilmitir.

izelge 7.3 Avrupa Standartlarnda, evresel adan NO
x
snflandrmas [16].
NO
x
Snf (EN 419-1/A1) zin verilen maksimum NO
x
ierii (mg/kWh)
1 260
2 200
3 150
4 100

7.3 ISITILAN ORTAMIN HAVALANDIRMA GEREKSNM

Ak alevli (Luminus) radyant cihazlarn kullanld mahallerdeki havalandrma EN
13410 Avrupa Normuna gre yaplmaldr. Bu norm EN 419-1 : 1999a uygun radyant
stclarn, endstriyel kullanm alanlarndaki havalandrma ihtiyalarn belirlemektedir.

Ak alevli radyant stclarnn yanma verimleri yksek olduundan, genellikle doal
havalandrma yeterli olmaktadr. Ancak ok korunakl zel yaplarda mekanik
havalandrmaya gereksinim duyulabilir.

81
Doal havalandrma aadaki kurallara gre yaplmaldr [17,18].

a. Yanma rnleri ile karm olan mahal havasnn tahliyesi, mmkn olduunca
mahyaya yakn olan egzoz aklklarndan, radyantlarn seviyesinin zerinden
yaplmaldr.
b. Egzoz aklklar rzgardan etkilenmeyecek ekilde imal edilip, yerletirilmelidir.
c. Kapayc veya ksclara ancak, radyantlarn emniyetle almas otomatik olarak
temin edilebiliyor ise izin verilebilir. Aksi halde egzoz aklklar kapatlmamal
veya kslmamaldr.
d. Egzoz aklklarnn say ve yerletirme dzeni, radyant stclarn yerleimine ve
stlan ortamn geometrisine baldr.
e. Radyant stc ile egzoz akl arasndaki yatay mesafe; duvardaki aklklarda;
aklk merkezinin yerden yksekliinin 6 katn, atdaki aklklarda; aklk
merkezinin yerden yksekliinin 3 katn amamaldr.
f. Doal havalandrma yoluyla, mahalde kullanlan her kW s enerjisi iin 10 m
3
/h
havann tahliye edilmesi yeterlidir.
g. Baka amalar iin gereken havalandrma miktar var ise hesaba alnmal, hava
akl ve boyutu, toplam havalandrma miktarna gre hesaplanmaldr.

Ak alevli radyant cihazlar ile stlan bir mahallin havalandrma ihtiyac aadaki
denklem ile hesaplanmaktadr.

= L Q V
NB top
(7.1)

V
top
: Toplam egzoz edilecek hava miktar [m
3
/h]
Q
NB
: Tm cihazlarn toplam sl gc [kW]
H
e
: Belirlenen egzoz hava miktar [10 m
3
/(hkW)]

nceki blmde incelenen kk ve byk bina rnekleri gz nne alndnda, kk
bina rnei iin;

82
Q
NB
= 56,32 kW
H
e
= 10 m
3
/h
V = 1056,32 = 563,2 m
3
/h deeri elde edilir.

Binann hacmi ;
V
bina
= 10 m30 m 5 m = 1500 m
3
tr.

Hava deiim says;
N = 0,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacimdir.

Binada oluan doal havalandrma miktar ;
NV
bina
= 15000,5 = 750 m
3
/htir.
V
bina
> V olduundan, ak alevli radyant stma sistemi, mekanik havalandrmaya ve ayrca
bir egzoz aklna gerek duymadan, gvenli bir ekilde kullanlabilir.

Byk bina rnei iin;

Q
NB
: 891,17 kW
H
e
: 10 m
3
/h
V = 10891,17 = 8711,7 m
3
/h deeri elde edilir.

Binann hacmi ;
V
bina
= 60 m100 m5 m = 30000 m
3
tr.

Hava deiim says;
N = 0,5 (m
3
/h hava)/m
3
hacimdir.

Binada oluan doal havalandrma miktar ;
NV
bina
= 300000,5 = 15000 m
3
/htir.
V
bina
>V olduundan, ak alevli radyant stma sistemi, mekanik havalandrmaya ve ayrca
zel egzoz aklna gerek duymadan, gvenli bir ekilde kullanlabilir.

83
BLM 8

RADYANT VE SICAK HAVALI ISITMA SSTEMLERNN LK YATIRIM VE
LETME MALYETLER AISINDAN KARILATIRILMASI

Bu blmde, endstriyel bir binann radyant ve geleneksel s ihtiyalar hesaplanacak,
uygun cihazlarn seimi yaplacak ve bunlarn sonucunda yatrm ve iletme maliyetleri
karlacaktr.

8.1 BNANIN TANITIMI

ekil 8.1.a Tasarm yaplacak binann boyutlu gsterimi.

ekil 8.1.b Istma yaplacak binann ematik grnm.
6m
50 m
20 m 20 m 20 m
8m

84
izelge 8.1 Binann tasarm koullar.
o
C
o
C
Tavan ykseklii : 6 m Toprak Scakl : +5
o
C
Mahya Ykseklii : 8 m alma Saatler : 24 saat/gn
3
/h hava)/m
3
Duvar Is Transferi Katsays :2,3 W/m
2
K at Is Transferi Katsays : 6,1 W/m
2
K
2
Binann Alan : 3000 m
2
3

Sonular:

izelge 8.2 Is ihtiyac hesap sonular.
Ortalama i hava scakl : 10,87
o
C Ortalama i hava scakl : 25,92
o
C
ortam scakl : 20,32
o
C ortam scakl : 15,42
o
C
letimsel s ihtiyac : 452,76 kW letimsel s ihtiyac : 342,13 kW
Hava deiimi s ihtiyac : 112,99 kW Hava deiimi s ihtiyac : 272,16 kW
Toplam Is ihtiyac : 565,75 kW Toplam Is ihtiyac : 645,01 kW
Ykseklik artrm : %0 Ykseklik artrm : %5

8.2 RADYANT VE SICAK HAVALI SSTEMLER N LK YATIRIM
MALYETLERNN BELRLENMES

8.2.1 AIK ALEVL RADYANT SSTEM N ISITMA PROJES

8.2.1.1 Radyant Cihazlarn Seimi

Mevcut binann radyant sistem s ihtiyac; 565,75 kWtr. Bu ihtiyac karlamak
amacyla, 42 adet 13,5 kW (alt sl deer) kapasiteli seramik plakal radyant cihaz
seilmitir. Radyant stma sisteminin toplam kapasitesi; 13,5 kW 42 Adet = 567 kWtr.
Cihazlarn seiminde, retici firmann ngrd aadaki faktrler gz nne alnmtr.

Asma Yksekliinin Tespiti [19] :

540 / 5 , 1 P h
p
+ = (8.1)

85
Burada,
h
p
: Cihazlarn yatay dzleme paralel aslmas durumunda asma ykseklii [m]
P : Her bir radyant cihazn net kapasitesi [W]dir.

Yukardaki denklem yardmyla; asma ykseklii 6,5m olarak hesaplanr. Hesaplanan bu
deer, cihazn yatay dzlem ile yapt ann sfr olmas durumunda geerlidir. Ancak
retici firma, cihazlarn minimum i=5 a ile aslmas gereini belirtmitir. Bu nedenle
cihazlara 5 a verilmesi durumundaki asma ykseklii hesab aada verilmitir.

[ ] 2 ) cos( ) 2 ( + = i H h
c i
(8.2)

Yukardaki eitlikte,
h
i
: Cihazn yatay dzlem ile a yapmas durumundaki asma ykseklii [m]

Asma asnn 5 olmas durumunda asma ykseklii; 6,48 m ~ 6,5 m olarak belirlenmitir
(Ek olarak verilen Radyant Istma Projesinden grlebilir).

Seilen cihazlarn kapasite bilgileri izelge 8.3te verilmitir.

izelge 8.3 Projede kullanlan radyant cihazn kapasite bilgileri.
CHAZ
NET ISIL
KAPASTE
kW
YAKIT
SARFYATI
m/h
ELEKTRKSEL
GC
kW
SERAMK PLAKALI RADYANT ISITICI 13,50 1,43 hmal edilebilir.

8.2.1.2 Radyant Sistem in Malzeme Listesi

Radyant stma sistemi iin ihtiya duyulacak malzemeler ve fiyatlar izelge 8.4te
gsterilmitir. Tm fiyatlandrmalar, baz malzemelerin ithal malzeme olmasndan dolay
Euro para birimi zerinden deerlendirilecektir.

86
izelge 8.4 Ek Ada verilen binann radyant sistem ile stlmas iin kullanlan malzemeler
ve fiyat listesi [11,20].
N
O

M
A
L
Z
E
M
E

A
D
I

A
I
K
L
A
M
A

M
K
T
A
R

B
M

B
M

F
Y
A
T

T
O
P
L
A
M

RADYANT CHAZLAR VE APARATLARI
1 RADYANT (13,5 kW) Seramik plakal radyant stc 42 Ad. 375,00 15750,00
2 DEDANTR 300 mbar - 20 mbar 42 Ad. 32,00 1344,00
3 OTOMATK KONT. BLGSAYARI Sistemin otomatik kontrol 1 Ad. 311,00 311,00
4 SENSR KABLOSU Sensr balants 20 m 1,57 31,40
ELEKTRK MALZEMELER
5 BALANTI DEVRES Cihazlara elektrik balants 42 Ad. 1,52 63,84
6 DEVRE BUATI
Balant devrelerinin
yerletirilmesi 42 Ad. 0,31 13,02
7 3 1,5 NYM KABLO Cihazlara elektrik balants 600 m 0,88 526,58
8 KABLO BAI Kablolarn tutturulmas 2500 Ad. 0,02 50,00
9 SGORTA KUTUSU MT100 montaj 1 Ad. 31,00 31,00
BORU TESSATI MALZEMELER
10 DN20 BORU -DIN2448 Boru tesisat ve cihaz asma aparat 360 m 1,75 629,64
11 DN25 BORU -DIN2448 Boru tesisat 12 m 2,56 30,77
12 DN32 BORU -DIN2448 Boru tesisat 30 m 4,10 122,99
13 DN32 GAZ FLTRES Boru tesisat 1 Ad. 110,00 110,00
14 DN32 SELENOD VALF Istma sisteminin kontrol 1 Ad. 300,00 300,00
15 DN15 K. VANA Cihazlar ve tahliye 43 Ad. 4,26 183,30
16 DN32 K. VANA
Filtre selenoid valf ve ana gaz
girii 3 Ad. 16,24 48,71
17 1/2"-1/2"-1/2" PATENT TE Cihazlarn balants 42 Ad. 0,91 38,18
18 1/2" PATENT DRSEK Dnler 9 Ad. 1,00 9,03
19 3/4"-3/4"-3/4" PATENT TE Dnler 2 Ad. 0,97 1,94
20 3/4"-1/2" KONS. PATENT RED. Boru tesisat 5 Ad. 0,44 2,19
21 1"-3/4"-3/4" NEGAL PATENT TE Boru tesisat 1 Ad. 1,44 1,44
22 1 1/4"- 3/4" - 1" NEGAL PATENT TE Boru tesisat 1 Ad. 1,82 1,82
23 1 1/4" - 1/2" KONS. PATENT RED. Boru tesisat 1 Ad. 1,00 1,00
24 1 1/4" PATENT TE Boru tesisat 1 Ad. 1,79 1,79
25 1/2" SARI NPEL Cihaz balants 42 Ad. 0,39 16,59
26 1 1/4" SYAH NPEL Selenoid valf balants 1 Ad. 1,38 1,38
27 1 1/4" SARI REKOR DZ Selenoid valf ve filtre balants 2 Ad. 8,84 17,68
28 1/2" BORU KELEPES Boru tesisat 108 Ad. 0,32 34,53
29 3/4" BORU KELEPES Boru tesisat 36 Ad. 0,36 12,86
30 1" BORU KELEPES Boru tesisat 5 Ad. 0,38 1,91
31 1 1/4" BORU KELEPES Boru tesisat 12 Ad. 0,45 5,42
32 1/2"-1/2" FLEKS BALANTI (50 cm) Cihaz gaz balants 42 Ad. 5,64 236,96
33 DOPEL + TRFON VDA (M10) Cihazlarn montaj 84 Ad. 0,34 28,44
34 BOYA Boru tesisatnn boyanmas 5 kg 7,78 38,90
35 ELEKTROT Boru tesisat 5 Pk. 4,73 23,65

87
izelge 8.4 (devam ediyor)
LKLER
36 BORU TESSAT L Toplam tesisat uzunluu 6 Euro 402 m 6,00 2412,00
37 ELEKTRK TESSAT L Toplam kablo uzunluu 1 Euro 600 m 1,00 600,00
38 DER MONTAJ L
(Cihaz + otom. kont. + s. Valf)
4,5 44 Ad. 4,50 198,00
ARA TOPLAM : 23231,95
DER GDERLER
41
NAKLYE + KONAKLAMA +
YEMEK 5% 696,96
42 GENEL TOPLAM : 23928,91
Not : 30 Aralk 2005 tarihli dviz kuruna gre hesaplanmtr. 1 Euro = 1,5952 YTL.

Fiyatlandrmada; Yeni Trk Liras (YTL) zerinden sat yaplan malzemeler, 30 Aralk
2005 tarihli dviz kuru zerinden Euro para birimine dntrlmtr. Sistemin toplam
maliyeti; 23.929 Euro + KDV (Katma Deer Vergisi) olarak hesaplanmtr. %18 KDV
eklendiinde, toplam maliyet; 28.236 Euro olmaktadr.

8.2.2 SICAK HAVALI (APEREYL) ISITMA SSTEM PROJES

8.2.2.1 Scak Hava Cihazlarnn Seimi

Bina boyunun 50m ve geniliinin 60m olmasndan dolay; 20.000 kcal/h (23,25 kW)
kapasiteli cihazlardan toplam 30 adet yerletirilmesi uygun grlmtr. Cihazlar her
holde, karlkl olarak 2 sra eklinde yerletirilmitir. Bkz. Scak Haval Istma Projesi.
Seilen cihazlarn sl gc, toplam olarak 600.000 kcal/h (697,67 kW) deerindedir.

Scak hava cihazlar; 20.000 kcal/h (23,3 kW) kapasiteli, 90-70 C alma aral olan,
elik borulu ve elik kanatl olarak seilmitir.[21].

Cihaz saysnn belirlenmesinde, homojen stma yaplabilmesi salanmaya allmtr.

8.2.2.2 Kazan Seimi

Hesaplanan s ihtiyac; 645,01 kW (554.064 kcal/h)tir.

88
htiya duyulacak kazan kapasitesi, tesisata yerletirilen stclarn toplam kapasitelerinin
(1+Z
R
) faktr ile arplmas sonucunda bulunur. Ana datm ve toplama borular, scak
hacimlerden getii iin Z
R
deerini 0,05 almak mantkl olabilir. Ancak scak hava
cihazlarnn toplam kapasitesi ihtiya duyulan kapasiteden yksek seildiinden (ihtiya
duyulan kapasite; 554.064 kcal/h, cihazlarn toplam kapasitesi; 600.000 kcal/h), kazan ve
boru s kayplar iin herhangi bir artrm uygulanmayacaktr.

554.064 kcal/h 1,05 = 581.770 kcal/h olmaktadr.

Kazan ; ki geili, 600.000 kcal/h kapasiteli, doalgazl, 90-70
o
C scaklk aralnda
alan elik kazan seilmitir [20, 22]. izelge 8.5te kazana monte edilecek olan brlr
ile ilgili kapasite bilgileri verilmitir.

izelge 8.5 Kazan, brlr kapasite bilgileri.
CHAZ
NET ISIL
KAPASTE
kW
YAKIT
SARFYATI
m/h
ELEKTRKSEL
GC
kW
BRLR+KAZAN 697,70 72,73 1,10

8.2.2.3 Brlr Seimi

Firma katalogundan; 1" besleme hattna sahip 285 kW-745 kW aralnda alabilen
brlr seilmitir.

8.2.2.4 Dolam Pompasnn Seimi

Dolam pompasnn seilebilmesi iin, debisinin ve basncnn belirlenmesi
gerekmektedir.

Dolam pompasnn debisi, tesisattaki toplam su miktar ile balantldr. Tesisatta dolaan
su miktar ise, tesisatn toplam s ihtiyacna ve suyun gidi-dn scaklklarna baldr.
Aada dolam pompasnn debisi ( p m
) hesaplanmtr.

89
) (
d g p
k
p
T T c
Q
m
(8.3)

T
g
: Suyun gidi scakl [
o
C]
T
d
: Suyun dn scakl [
o
C]
c
p
: Suyun zgl ss [kcal/kg
o
C]
Q
k
: Kazan kapasitesi [kcal/h]
p m
: Dolam pompasnn debisi [m

3
/h]

Yukardaki denklem yardm ile pompa debisi;

) 70 90 ( 9777 , 0 1
600000

=
p
m = 30684 dm
3
/h = 30,7 m
3
/h olarak hesaplanr.

Dolam pompasnn basnc; kritik devrede hesaplanan toplam basn kaybndan byk
olmaldr. Boru ap hesap izelgesi ve izelgeler yardmyla basn kayb; 8,75 mSS
olarak hesaplanr. Bu basn kaybn ve debiyi karlayabilecek bir pompa, retici
katalogundan 3 kademeli olarak belirlenmitir.

8.2.2.5 Kapal Genleme Deposu Seimi

Genleme deposu hacminin hesaplanmasnda ncelikle su hacmi belirlenir. Su hacminin
belirlenmesi iin, sistemdeki cihazlarn su kapasiteleri, boru aplar ve uzunluklar
bilinmelidir.

izelge 8.6 Sistemde bulunan toplam su hacmi.
Boru ap Birim boy borunun su kapasitesi
(lt/m)
Boru uzunluu
(m)
Toplam kapasite
(lt)
DN25 dikili siyah boru 0,58 100 58,0
DN32 dikili siyah boru 1,01 80 80,8
DN40 dikili elik boru 1,37 85 116,5
Toplam: 1258,7

90

Kazan su kapasitesi ; 569 lt (katalog deeridir).
Scak hava cihazlarnn su kapasitesi; 25 lt 30 adet = 750 ltdir.

Yukardaki deerler toplanrsa; toplam su kapasitesi 2578,7 lt ~ 2600 lt olarak bulunur.
Aada, tank hacminin belirlenmesi iin, retici tarafndan nerilen hesap yntemi
verilmitir [23]

max
min
tan
1
P
P
e V
V
su
k
= (8.4)

V
tank
: Kapal genleme deposu hacmi [lt]
V
su
: Sistemde bulunan toplam su hacmi [lt]
e : +10
o
C ile +90
o
C arasnda, suyun genleme oran
P
min
: Sistemin iletme basnc [bar]
P
max
: Genleme deposunun emniyet basnc [bar]

V
su
= 2600 lt
e = 0,0355
P
max
= 4 bar + 1 bar (atmosfer basnc)
P
min
= 0,5 bar + 1 bar (atmosfer basnc)

Tesisat ykseklii yaklak 5m alnmtr. Bu ykseklik 5 mSSna ve 0,5 bara eittir.
Yaplan ilem sonucunda;

V
tank
= 131,9 lt bulunur. 150 lt kapasiteli kapal genleme deposu sistem iin uygundur.

Katalogdan; 150 ltlik kapal genleme tank seilmitir.

8.2.2.6 Baca Kesiti Hesab

Doalgaz kazanlarnda, uygun baca kesiti ve ykseklii byk nem tamaktadr. Aada
DIN 4705e gre baca kesiti hesab [4, 24] verilmitir.

91
E A W L H
P P P P P + + + = (8.5)

P
H
: Doal baca eki [Pa]
P
L
: Yakma havas emilimi iin basn kayb [Pa]
P
W
: Kazandaki basn kayb [Pa]
P
A
: Balant kanallarndaki basn kayb [Pa]
P
E
: Bacadaki basn kayb [Pa]

Hesap admlar aadaki gibidir.

F = 0,196 m
2
(Yaklak baca kesiti seilir. ap 50 cm seilmitir.).
H
b
= 9 m (baca ykseklii belirlenir.)
Duman gaz miktar aada verilen formlle hesaplanr.

1000 /
k
Q m m =
[kg/s] (8.6)
m : Duman gaz miktar [kg/s]

Q
k
: Kazan kapasitesi [kW]
: Katsay
m= 0,67600000/(1000860) = 0,467 kg/s

P
H
; izelge yardmyla seilir.
P
H
= 50 Pa

P
L
; yalnzca kmr kazanlar iin geerlidir.
P
L
: 0 Pa

P
W
= 0,0028 bar10000 = 28 Pa
P
A
ve P
L
deerleri, aadaki formlle hesaplanr.

) ( 75 , 0
2
+ = = Z
d
H
W P P
m A L A
(8.7)

92
T
A
+
=
273
273
27 , 1 (8.8)

T : Baca gaz scakl [
o
C]. Baca gaz k scakl 220
o
C olarak kabul edilmitir.

F
V
W
A
g
m
(8.9)

f : Srtnme kayp katsays
Z : Yerel kayp katsays
A
: Gazn younluu [kg/m
3
]

703 , 0
220 273
273
27 , 1 =
+
=
A
kg/m
3

39 , 3
196 , 0 703 , 0
467 , 0
=
=
m
W m/s bulunur.

r ; przllk deeri izelgeden belirlenir. Sistemde elik boru kullanlacaktr. Bu
nedenle
r = 0,001 seilir.
Diyagramdan, f = 0,03 seilir.

Toplam yerel kayp katsays Z ; baca blmnde 2 adet, 90 dirsek bulunduundan ;

Z = 0,6 + 0.6 + 1,0 = 2,2
olarak hesaplanr.

= + = + ) 2 , 2
4 , 0
9
03 , 0 ( 39 , 3 703 , 0 75 , 0
2
E A
P P 17,4 Pa (Kazan k ile baca bir btn
olarak kabul edilmitir).

P
H
=17,4 + 0 + 28 = 45,4 Pa ~ 50 Pa olduu iin 50 cm apl, 9 m yksekliinde, dairesel
elik baca sistem iin uygundur.

93
8.2.2.7 Scak Haval Istma Sistemi in Malzeme Listesi

Scak haval stma sistemi iin ihtiya duyulacak malzemeler ve fiyatlar izelge 8.7de
gsterilmitir. Tm fiyatlandrmalar Euro para birimi zerinden deerlendirilecektir.

izelgeden grld gibi sistemin toplam maliyeti; 27.455 Euro + KDV olmaktadr. %18
KDV eklendiinde, toplam maliyet 32.397 Euro olur.

Radyant stma sistemi maliyeti ile scak haval stma sistemi maliyeti arasndaki bu fark,
karlatrmann doru yaplabilmesi iin sistemlerin eit koullarda dizayn edilmesi
gereindendir. Bu nedenle scak haval stma sistemi, maksimum homojenlik dnlerek
dizayn edilmitir. stendii taktirde, scak haval cihaz says daha dk bir sayda
tutulabilir. Ancak i hacmin istenen srede stlamamas ve cihazlardan uzaklatka
homojenliin bozulmas gibi konfor artlarn etkileyen problemler oluur.

Radyant stma sistemi ise, alma prensibi olarak, tm alanda homojen bir stma salar.
Bu homojenlik, kzltesi nlarn zeminden 1,5 m (insan omuz mesafesi) ykseklikte
kesitirilmesiyle olur.

izelge 8.7 Scak haval stma sistemi iin malzeme listesi ve fiyatlandrmas [20-23].
N
O

M
A
L
Z
E
M
E

A
D
I

A
I
K
L
A
M
A

M
K
T
A
R

B
M

B
M

F
Y
A
T

(
Y
T
L
)

T
O
P
L
A
M

(
E
u
r
o
)

RADYANT CHAZLAR VE APARATLARI
1 SICAK HAVA CHAZI
Radyal vantilatrl,
20.000 kcal/h 30 Ad. 550,00 10343,5
2 KAZAN
ki geili, elik gvdeli,
600.000 kcal/h 1 Ad. 4805,00 3012,2
3 BRLR
21 mbar, 1", ift kad. ,
285 kW-745 kW 1 Ad. 4300,00 2695,6
4 SRKLASYON POMPASI DN65,PN6,1490W, 3 kad 2 Ad. 783,36 982,1
5 KAPALI GENLEME DEPOSU 200 L, 10 bar 1 Ad. 250,00 156,7
6 KAZAN KONTROL PANEL Kazan kontrol, ift kad. 1 Ad. 87,36 54,8
7 BRLR ELEKTRK PANOSU 3 fazl 1 Ad. 263,63 165,3
8 4 1,5 NYM KABLO
Cihazlara elektrik
balants (paralel) 700 m 1,75 767,9
9 KABLO BAI Kablolarn tutturulmas 2800 Ad. 0,03 56,0
10 SGORTA KUTUSU Apereyler 1 Ad. 150,00 94,0
11 ELEKTRK DAITIM BUATI
Elekt. Tesisatnn
cihazlara balanmas 30 Ad. 0,51 9,6
Toplam : 18337,8

94
BORU TESSATI MALZEMELER
12 DN100 BORU Dikili, Siyah boru 45 m 15,36 433,3
16 DN40 BORU Dikili, Siyah, vidal boru 85 m 4,49 239,2
19 DN25 BER VANA Apereyler 60 Ad. 12,10 455,1
20 DN100 BER VANA Kazan giri ve k 2 Ad. 240,00 300,9
21 DN65 BER VANA Kollektr 5 Ad. 56,00 175,5
22 KOLLEKTR YAPIMI Kollektr 1 Ad. 50,00 31,3
23 DN65 FLAN Kollektr 10 Ad. 5,50 34,5
24 1" DZ RAKOR Apereyler 30 Ad. 7,20 135,4
25 4" PATENT DRSEK Kazan giri ve k 5 Ad. 7,80 24,4
26 4"-4"-4" PATENT TE Boru tesisat 2 Ad. 13,50 16,9
27 2" PATENT DRSEK Boru tesisat 4 Ad. 1,70 4,3
28 4"-2"-3" NEGAL PATENT TE Boru tesisat 4 Ad. 15,50 38,9
29 3"-2 1/2" KONS. REDKSYON Boru tesisat 4 Ad. 4,00 10,0
30 2"-1"-2" NEGAL PATENT TE Boru tesisat 4 Ad. 6,00 15,0
31 2 1/2"-1"-2 1/2"-1 PATENT KRUVA Boru tesisat 4 Ad. 10,40 26,1
32 2"-1"-1 1/2" NEGAL PATENT TE Boru tesisat 4 Ad. 6,30 15,8
33 2 1/2"-1"-2"-1" NEGAL PATENT KR. Boru tesisat 4 Ad. 10,80 27,1
34 1 1/2"-1"-1 1/4" NEGAL PATENT TE Boru tesisat 4 Ad. 5,10 12,8
35 2"-1"-1 1/2"-1" NEGAL PATENT KR. Boru tesisat 4 Ad. 7,15 17,9
36 1 1/4"-1"-1" NEGAL PATENT TE Boru tesisat 4 Ad. 3,20 8,0
37
1 1/2"-1"-1 1/4"-1" NEGAL PATENT
KR. Boru tesisat 4 Ad. 6,10 15,3
38 1" PATENT DRSEK Boru tesisat 64 Ad. 0,86 34,5
39 1" PATENT TE Boru tesisat 4 Ad. 2,00 5,0
47 BOYA (ANTPAS) Boru tesisat 8 kg 7,98 40,0
48 ELEKTROT Boru tesisat 8 Pk. 7,55 37,8
49 DOPEL+TRFON VDA Cihazlarn montaj 120 Ad. 0,54 40,6
Toplam : 3658,6
PASLANMAZ ELK BACA [25]
47 B. MODL (1 m) , ALM.+3CM T.YN Baca malzemesi 9 m 118,0 665,7
48 DRSEK (90) Baca malzemesi 2 Ad. 108,0 135,4
49 APKA Baca malzemesi 1 Ad. 129,0 80,9
50 KELEPE Baca malzemesi 4 Ad. 28,0 70,2
51 YOUMA KABN Baca malzemesi 1 Ad. 118,0 74,0
52 TAIYICI SEHPA Baca malzemesi 1 Ad. 54,0 33,9
Toplam : 1060,1

95
LKLER
53 BORU TESSAT L
Toplam tesisat uzunluu
4 Euro 536 m 6,4 2144,0
54 ELEKTRK TESSAT L
Topam kablo uzunluu
1 Euro 700 m 1,6 700,0
55 DER MONTAJ L
(Cihazlar + kontrol
paneli) 4 Euro 32 Ad. 6,4 128,0
Toplam : 2972,0
KAZAN DARES YAPIMI
56 NAAT LER VE MALZEME Kazan dairesi 1 Ad. 1000,0 626,9
Toplam : 26655,2
DER GDERLER
57 NAKLYE + KONAKLAMA + DER 3% 799,7
GENEL TOPLAM : 27454,9
Not : 30 Aralk 2005 tarihli dviz kuruna gre hesaplanmtr. 1 Euro =1.5952 YTL

8.2.3 Radyant Istma Sisteminin ve Scak Haval Istma Sisteminin lk Yatrm
Maliyetleri Asndan Karlatrlmas

Blm 8.2de belirlenen yatrm maliyetlerine bakldnda, scak haval stma sistemi
maliyetinin, radyant stma sistemi maliyetine gre daha yksek olduu grlmektedir.
Burada daha nce de belirtildii gibi, sistemlerin stma kabiliyetleri homojenlik ve konfor
asndan eitlenmeye allm ve stc cihaz saylar buna gre belirlenmitir.

Scak haval stma ynteminde kazan sistemi olduundan bu sistem, radyant sisteme gre
daha fazla detay iermektedir. Sistemin devreye alnabilmesi iin fazladan yatrmlara
ihtiya duyar. Bunlara; kazan dairesinin ve bacann yaplmas rnek gsterilebilir.

Radyant stma sisteminde ise, yanma olay stc cihazlarn bnyesinde gerekletii iin,
sistem daha basittir. izelge 8.8de tesisat ve cihaz maliyetlerine gre karlatrma
verilmitir.

izelge 8.8 Radyant ve scak haval stma sisteminin maliyet karlatrmas.
RADYANT SSTEM (EURO) SICAK HAVALI SSTEM (EURO)
Istc cihazlar ve aparatlar 17.436,40 17.244,91
Elektrik malzemeleri 684,44 1.092,84
Boru ve tesisat malzemeleri 1.901,11 3.658,55
elektrik tesisat iilii 600,00 700,00
Boru tesisat ve montaj iilii 2.610,00 2.272,00
Dier giderler 696,96 2.486,59
TOPLAM 23.928,91 27.454,90

96
ekil 8.2 Yatrm maliyetlerinin dalm.

8.3 RADYANT ISITMA SSTEM VE SICAK HAVALI ISITMA SSTEM
LETME MALYETLER AISINDAN KARILATIRILMASI

Yatrm maliyetleri yannda iletme maliyetleri, sistemlerin seimi konusunda nemli bir
etken olmaktadr.

Sistemlerin yakt sarfiyatlar, bakm giderleri ve ilk yatrm maliyetleri doru kriterlere
gre hesaplanmal ve yatrm kararlar buna gre verilmelidir.

Radyant stma sistemleri, daha nceki blmlerde de anlatld gibi, ayn konfor artlarn
daha dk sl kapasiteler ile salayabilmektedir. Bu durum zellikle hava deiimi
yksek ve izolasyonu durumu kt olan binalarda daha da artmaktadr. Bylece yakt
sarfiyatlar asndan radyant stma sistemlerine stnlk salamaktadr. Ayrca radyant
stma sistemi, konfor artlarna yaklak 5 dakikada ulamaktadr. Geleneksel sistemlerde
ise konfor artlarna ulama sresi 30 dakikann zerindedir. Bu durum, kyaslama yaplan
binann kesintisiz almasndan dolay (gnde 24 saat, haftada 7 gn) ihmal edilmitir.

Maliyet Dalmlar
0,00
5.000,00
10.000,00
15.000,00
20.000,00
25.000,00
30.000,00
I
s

c
i
h
a
z
l
a
r

v
e

a
p
a
r
a
t
l
a
r
E
l
e
k
t
r
i
k

m
a
l
z
e
m
e
l
e
r
i
B
o
r
u

v
e

t
e
s
i
s
a
t

m
a
l
z
e
m
e
l
e
r
i
E
l
e
k
t
r
i
k

t
e
s
i
s
a
t

i
i
l
i
B
o
r
u

t
e
s
i
s
a
t

v
e

m
o
n
t
a
j

i
.
D
i
e
r

g
i
d
e
r
l
e
r
T
O
P
L
A
M
E
u
r
o
RADYANT ISITMA SSTEM (EURO)
SICAK HAVALI ISITMA SSTEM (EURO)

97
Seramik plakal radyant stma sistemlerinin, geleneksel stma sistemlerine gre
stnlkleri aada verilmitir [9, 11, 13, 19].

Radyant stma sistemleri;

a. stenen alanlar stlr. ortam havas, insanlarn hissettikleri scaklktan dktr.
Bu nedenle hava deiimi ile d ortama atlan s miktar geleneksel sistemlere
gre daha dktr. Ayrca atya yakn yerlerde s birikimi olmayaca iin at
izolasyonu kt olsa da s kayb miktarn fazla etkilemez.
b. Radyant stma sistemleri, konfor artlarna yaklak 5 dakikada ulamaktadr.
c. zellikle tozlu blgelerde, termik devinimsizlik olmayacandan, konfor artlarn
etkileyecek toz hareketlerine neden olmaz.
d. Farkl blgeler, arada herhangi bir duvar olmasa bile, farkl scaklklarda stlabilir.
e. zellikle seramik plakal radyant stma sistemlerinde, herhangi bir mekanik para
yoktur. Yanma olay, gazn kendi basnc sayesinde ve atmosferik olarak
gerekleir. Bu nedenle bakm giderleri yok denecek kadar azdr.
f. zellikle seramik plakal radyant cihazlarda, yanma olaynn cihazlarn bnyesinde
gereklemesinden ve seramik malzemesinin ma veriminin yksek olmasndan
dolay, cihazlarn sl verimi 1e yakndr.

Geleneksel stma sistemleri ;

a. Tm hacim stlr. Bunun sonucunda hava deiimi ile dar atlan s miktar,
radyant sisteme gre daha fazla olur. Ayrca, hacimsel stma olduundan binann
atya yakn yerlerinde s birikimi olur ve bu noktalarda hava scakl ykselir.
Bunun engellenmesi iin ats ok iyi izole edilmelidir. Bu blgelerdeki scak
hava, zemine ynlendirilmi fanlar ile faydal hale getirilebilir. Ancak bu
yntemin, iletme maliyetini arttrc bir yntem olduu gz nnde
bulundurulmaldr.
b. Geleneksel stma sistemleri, konfor artlarna ulamak iin en az 30 dakikaya
ihtiya duyar.
c. zellikle scak haval stma sistemlerinde fanlar kullanldndan, ortam ierisinde
toz hareketleri meydana gelir. Bu durum konfor artlarn olumsuz etkiler.

98
d. Geleneksel stma sistemlerinde; arada herhangi bir ayrm olmamas durumunda
blgesel stma yaplamaz.
e. Scak haval stma sistemlerinde; pompa, scak hava cihazlar ve kazan brlr
mekanik paralardan oluur. Bu aparatlar belirli zaman aralklarnda bakma ihtiya
duyarlar. Ayrca mekanik hareket yaptklarndan dolay, elektrik sarfiyat, iletme
maliyeti iinde nemli bir yer tutar.
f. Geleneksel stma sistemlerinde, eer kazan dairesi mevcut ise kazann ve tesisat
borularnn ok iyi yaltlmas gerekmektedir. Bunun yannda kalorifer kazann
yksek verimde seilmesine dikkat edilmelidir. Bu kriterler salanm olsa bile,
baca ekiinin salanabilmesi ve baca ierisinde youma olmamas iin baca
gazlarnn d ortama yeterli scaklkta atlmas gerekeceinden, verim hibir zaman
radyant cihaz verimine ulaamaz.

8.3.1 Yakt Sarfiyatlar

letme maliyetlerinin hesaplanabilmesi iin, en nemli etken olan, yllk yakt sarfiyatlar
hesaplanmaldr. Yllk yakt sarfiyat hesaplar aada verilmitir [4].

K u d i
H
H T T
DG Q
By

=
) (
24
(8.10)

B
y
: Yllk yakt sarfiyat [m
3
/yl]
Q
K
: Kazan kapasitesi [kcal/h]
DG : Derece gn says [
o
C gn]
T
i
: Konfor scakl [
o
C]
T
d
: D scaklk [
o
C]
H
u
: Yaktn alt sl deeri [kcal/m
3
]
K
: Kazan verimi

Yukardaki formln kullanlabilmesi iin derece gn saysnn bilinmesi gerekmektedir.
Derece gn says; bir blgede llen gnlk en yksek ve en dk scaklklarn
ortalamasnn, konfor scakl deerinden karlmas ile elde edilir. Burada stma
asndan nemli olan pozitif derece gn saylardr. Negatif derece gn saylar ihmal
edilir. Bu hesap ynteminde dikkat edilmesi gereken dier nokta ise; d scakln, konfor

99
scaklndan 1 C yksek olmas durumunda bile bu deerin hesaba katlmasdr. Ancak
stma sistemleri pratikte 3-4 Clik scaklk farknda bile almazlar yada altrlmazlar.
Bu durumu bir miktar dzeltmek iin, derece gn says, %20 drlerek hesap
yaplmtr.

8.3.1.1 Scak Haval Istma Sistemi in Yllk Yakt Sarfiyat

92 , 0 8250 18
8 , 0 1901 600000 24

=
y
B = 160.296 m
3
/yl olarak hesaplanr.

Burada,
DG = 1901 (stanbul blgesi derece-gn says, Gztepe Meteorolojik lm st.) [26].
Q
K
= 600000 kcal/h
T = 18 C
H
u
= 8.250 kcal/m
3

K
= 0,92 olarak alnmtr.
Eitlikteki 0,8 arpan, toplam yakt sarfiyatn %20 drmek amacyla kullanlmtr.

8.3.1.2 Radyant stma sistemi iin yllk yakt sarfiyat

1 8250 18
8 , 0 1901 487620 24

=
y
B = 119.850 m
3
/yl olarak hesaplanr.

Burada,
DG = 1.901 (stanbul blgesi derece-gn says, Gztepe Meteorolojik lm stasyonu)
Q
K
= 567 kW 860 = 487620 kcal/h
T = 18 C
Hu = 8250 kcal/m
3

K
= 1 olarak alnmtr.
0,8 = Isl kapasitenin %20 drlmesi amacyla kullanlmtr.
Eitlikteki 0,8 arpan, toplam yakt sarfiyatn %20 drmek amacyla kullanlmtr.

100
8.3.2 Elektrik Sarfiyatlar

Radyant stma sisteminde elektrik sarfiyat ihmal edilebilecek seviyededir. Elektrik
yalnzca cihazn ilk atelemesi ve manyetik gaz valfinin (selenoid valf) almas srasnda
kullanlr. akmaklar yaklak 30 saniye sresince atelenir.
Scak haval stma sisteminde ise, sistemin birok eleman elektrie ihtiya duyar. Bunlar;
scak hava cihazlar, kazan brlr ve devir pompasdr. Kazan bnyesinde bulunan
otomatik kontrol nitesinin sarfiyat ihmal edilmitir. Aada, sz edilen elemanlarn
elektrik sarfiyatlar verilmitir.

Scak hava cihazlar : 1/3 HP30 Adet0,746 kW/HP = 7,46 kW
Brlr : 1,1 HP0,746 kW = 0,82 kW
Pompa : 1,49 kW

Elektrik sarfiyatn yaklak olarak hesaplayabilmek iin aadaki varsaymlar yaplmtr.

Scak hava cihazlar; gnlk 10 saat alacaktr.
Pompa; sistemin ak olduu sre boyunca alacaktr. (24 saat).
Brlr; gnlk 10 saat alacaktr.

Istma sezonunun 6 ay olduu dnlebilir. Ancak 6 ay boyunca stmann kesintisiz
olmayaca gz nne alnrsa, bu sreyi ksaltmak uygun olacaktr. 4 ay boyunca
kesintisiz stma yapld varsaylmtr.

Fiyatlandrmada kullanlan birim fiyatlar, Trakya Elektrik Datm A.. firmasnn Ocak
2006 fiyat tarifesinden alnmtr. Aada elektrik birim fiyat verilmitir.

izelge 8.9 Elektrik birim fiyat (Ocak 2006, aktif sarfiyat) [27].
ABONE TP Fiyat
(YTL / kWh)
SANAY 0,10835

Scak hava cihazlarnn yllk elektrik sarfiyat;
E
shc
= 7,46 kW10 saat/gn365 gn/yl = 27.229 saat/yl

101
Pompann yllk elektrik sarfiyat;
E
p

Brlrn yllk elektrik sarfiyat;
E
b

Yllk toplam elektrik sarfiyat;
E
T
= 27.229+13.053+2.993 = 43.275 kWh/yldr.

8.3.3 Dier Giderler

Scak haval stma sistemi iin personel giderleri;
Sz edilen binada, gnde 24 saat alma olaca iin, 3 vardiya alacak personelin
alnmas gerekmektedir. Bu personelin asgari cret ile alaca dnlrse;

Brt asgari cret: 531,00 YTL
Tm giderler eklendiinde iverene maliyeti : 645,00 YTLdir [28].
(alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl web sayfasndan alnmtr.)

3 vardiya alacak personelin aylk toplam maliyeti ;

APG

= 645,003 = 1.935,00 YTL/ay

Istma sezonunun 6 ay olduu dnlrse, yllk toplam personel maliyeti;

YPG = 1.935,006 = 11.635,00 YTL/yl olur.

Personelin, stma sezonu dndaki dnemde farkl i alanlarnda grevlendirilecekleri
dnlerek, sadece stma sezonundaki maliyetleri gz nne alnmtr.

Radyant stma sistemi iin personel giderleri;
Radyant stma sistemi iin zel personel altrlmasna gerek yoktur. Sistem
altrldktan sonra herhangi bir gzetime ve ayara ihtiya duymamaktadr.

102
Scak haval sistem iin bakm giderleri;
Yllk yakt sarfiyatnn %1i bakm gideri olarak kabul edilmitir. Yllk bakm gideri;

YBG = 80.945,00 YTL0,01 = 809,45 YTL/yldr.

Radyant stma sistemi iin bakm giderleri;
YBG = 53.796,50 YTL0,01 = 537,97 YTL/yldr.

8.3.4 Scak Haval Istma Sistemi in letme Giderleri

Scak haval stma sistemi iin iletme giderleri izelge 8.10da verilmitir.

izelge 8.10 Scak haval stma sistemi iin iletme giderleri.
Gider Birim fiyat [27, 18] Sarfiyat Toplam maliyet
Yakt sarfiyat 0,416646 YTL/m
3
160.296 m
3
/yl 66.787,00 YTL/yl
Elektrik sarfiyat 0,10835 YTL/kWh 43.275 kWh/yl 4.689,00 YTL/yl
Personel giderleri - - 11.635,00 YTL/yl
Baca gaz analizi[29] - - 145,00 YTL/yl
Bakm giderleri - - 720,00 YTL/yl
Toplam : 83.976,00 YTL/yl

8.3.5 Radyant Istma Sistemi in letme Giderleri

Radyant stma sistemi iin iletme giderleri izelge 8.11de verilmitir.

izelge 8.11 Radyant stma sistemi iin iletme giderleri.
Gider Birim fiyat [27,18] Sarfiyat Toplam maliyet
Yakt sarfiyat 0,416646 YTL/m
3
119.850 m
3
/yl 49.935,00 YTL/yl
Elektrik sarfiyat - - -
Baca gaz analizi - - -
Personel giderleri - - -
Bakm giderleri - - 538,00 YTL/yl
Toplam : 50.473,00 YTL/yl

103
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
45000
50000
55000
60000
65000
70000
75000
80000
85000
90000
95000
Yakt
sarf iyat
Elektrik
sarf iyat
Personel
giderleri
Baca gaz
analizi
Bakm
giderleri
Toplam
M
A
L
Y
E
T

(
E
u
r
o
)
Toplam maliyet (Radyant sistem) Toplam maliyet (Scak haval sistem)

ekil 8.3 letme maliyetleri dalm.

8.3.6 Krlln Hesaplanmas

Karllk hesaplarnda, faiz ve enflasyon oranlar kullanlmayacaktr.

Hesaplanan iletme maliyetleri bir sezonda gerekleen maliyetlerdir. Sezon uzunluunun
6 ay/yl olduu kabul edilmitir. izelge 8.12de scak haval ve radyant stma
sistemlerinin, ilk yatrm ve iletme maliyetleri verilmitir.

izelge 8.12 Sistemlerin ilk yatrm ve iletme maliyetlerine gre karlatrlmas.
Radyant stma sistemi Scak haval stma sistemi
lk yatrm maliyeti (Euro) 23.928,91 27.454,90
letme maliyeti (Euro/yl)
*
31.640,55 52.642,93

izelge 8.12de, YTL para birimi deerleri, 30 Aralk 2005 tarihli dviz kuruna gre Euro
para birimine dntrlmtr. 1 Euro =1.5952 YTL

*
letme maliyeti birimindeki yl , 1 sezon (6 ay) anlamnda kullanlmtr.

104
izelgeden de grld gibi, scak havl sistem ile radyant sistem arasndaki ilk yatrm
maliyetleri fark; 3.526,00 Euro, iletme maliyetleri arasndaki fark ise; 21.002,38 Euro/yl
olmaktadr.

izelge 8.13 letme maliyetleri arasndaki fark izelgesi.
Birinci 6 aylk sezon iletme maliyeti fark (Euro)
1.Ay
sonundaki
toplam fark
2.Ay
sonundaki
toplam fark
3.Ay
sonundaki
toplam fark
4.Ay
sonundaki
toplam fark
5.Ay
sonundaki
toplam fark
6.Ay
sonundaki
toplam fark
3.500,40 7.000,79 10.501,19 14.001,59 17.501,98 21.002,38
kinci 6 aylk sezon iletme maliyeti fark (Euro)
1.Ay
sonundaki
toplam fark
2.Ay
sonundaki
toplam fark
3.Ay
sonundaki
toplam fark
4.Ay
sonundaki
toplam fark
5.Ay
sonundaki
toplam fark
6.Ay
sonundaki
toplam fark
24.502,78 28.003,17 31.503,57 35.003,97 38.504,36 42.004,76

izelge 8.13te, radyant stma sisteminin, dier sisteme gre ikinci 6 aylk sezonun
banda, kendi kendini amorti ettii grlmektedir. Bu sonu, iletme maliyetlerindeki
farktan domaktadr.

ekil 8.4 Istma sistemlerinin amorti sreleri.
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
1
.
a
y
2
.
a
y
3
.
a
y
4
.
a
y
5
.
a
y
6
.
a
y
1
.
a
y
2
.
a
y
3
.
a
y
4
.
a
y
5
.
a
y
6
.
a
y
ki sistem arasndaki toplam net kr
Radyant stma sistemi ilk yatrm maliyeti
Scak haval stma sistemi ilk yatrm maliyeti

105
BLM 9

SONU VE NERLER

Bu almada radyant stma sistemleri tantlarak snflandrmas yaplmtr.
Snflandrma yaplrken, farkl kurulularn yaynlar aratrlm ve tm snflandrmalar
verilmeye allmtr. CE standartlarnda belirtilen snflandrmann, gnmzdeki en
geerli snflandrmay oluturduu phesizdir.

Farkl tipteki radyant sistemlerin, dierlerine gre avantajlar ve dezavantajlar
anlatlmtr. Yaplan piyasa aratrmalarnda, lkemizde kullanlan radyant stma
sistemleri belirlenmi ve bunlar arasnda ekonomiklik asndan gze arpan radyant cihaz
tipi projede kullanlmak zere seilmitir.

Radyant cihazlarn geleneksel stma sistemlerine gre stnlkleri ise, detayl s kayp
hesaplar yaplarak, grafikler yardm ile anlatlmaya allmtr. Bu hesaplarn
yaplabilmesi iin, basic tabanl bir algoritma gelitirilmitir.

Farkl bina durumlarnda yaplan kyaslamalar, radyant stma sistemlerinin sl kapasiteler
ynnden, geleneksel stma sistemlerinden daha avantajl olduunu gstermektedir. Bu
durum hem ilk yatrm maliyetinin, hem de iletme maliyetinin daha dk olduu
anlamna gelmektedir.

almann ilerleyen blmlerinde, bina tipi belirlenmi ve bu binann her iki sistem iin
projesi hazrlanmtr. Proje sonucunda ortaya kan malzemeler, gncel piyasa fiyatlar
kullanlarak fiyatlandrlm ve ilk yatrm maliyetleri hesaplanmtr. Hesap sonucunda, ilk
yatrm maliyeti asndan, radyant stma sisteminin avantajl olduu grlmektedir.

Radyant stma sistemleri, ayn konfor artlarn, geleneksel stma sistemlerine gre daha
dk sl kapasitelerle salamaktadr. Ayrca bu sistemlerin bakm ve personel maliyetleri,

106
dier sisteme gre daha dk olduundan iletme maliyetleri asndan da radyant stma
sistemleri daha avantajl olmaktadr. Bu durum Blm 8.3te gsterilmitir.

Radyant stma sistemleri, zellikle endstriyel amal firmalarn ilgisini ekmektedir. Bu
ilgi, memnun kullanc saysnn artmas ve ilgililerin bu sistemleri uygulanan alanlarda
deneme ans bulmalar sayesinde, her geen gn daha da artmaktadr.

lkemizde doalgazn yaygn kullanmyla beraber, radyant stma sistemlerinin ilgi ekici
hale geldii, piyasa aratrmalarndan grlmektedir. Ancak bu sistemlerin doru ekilde
tantlmas, ilgili gaz firmalar tarafndan zendirilmesi ve daha da yaygnlatrlmas,
iletme ekonomisi, lke ekonomisi ve evre sal asndan nemlidir. Bu konu ile ilgili
mhendislerin, niversite dneminde eitilmesi, radyant sistemlerin daha bilinli ve yaygn
kullanmn salayacaktr.

107
KAYNAKLAR

[1] CAN, A. (1997), Radyant Istmann nemi, III. Ulusal Tesisat Kongresi ve Sergisi
Bildiriler Kitab Cilt 2, TMMOB MMO zmir ubesi, zmir, s. 513-525.

[2] YNC, H., KAKA, S. (1999), Temel Is Transferi, OTD, Bilim Kitabevi,
Ankara, s.341-386.

[3] FRANK, P. INCROPERA, DAVID, P. DEWITT (2001), Is ve Ktle Geiinin
Temelleri, Perdue University, Literatr Yaynlar, s.688-730.

[4] MMO, (2000), Kalorifer Tesisat Proje Hazrlama Teknik Esaslar, Yayn No: 84,
14. Bask, stanbul, s.38-72.

[5] KARAER, . (1999), Trkiyede Byk Hacim Istmalarnda Enerji Kullanm ve
Konvansiyonel Istma Sistemleri ile Mukayeseli Olarak Radyant Istmann
Uygulama Esaslarnn Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Trakya niversitesi, FBE,
Edirne, s.1-17, 26-33.

[6] ATAYILMAZ, .. (1999), Civciv Yetitirilmesindeki Radyant Istma
Sistemlerinde Verimlilik, Yksek Lisans Tezi, Yldz Teknik niversitesi, FBE,
stanbul, s.10-22.

[7] KAYAALP, K. (1994), Radyant Istma Sistemlerinin Sanayideki Uygulamalar,
Tesisat Mhendislii Dergisi, Say: Aralk 1994, 5 s.

[8] ZEN, C. (1999), Dk Younluklu Gaz Yakmal Radyant Istma Sistemlerinin
Pratik ve Ekonomik Adan ncelenmesi ve Standart Istma Sistemleri le
Karlatrlmas, Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi, FBE, stanbul,
s.10-20.

[9] ENERSSTEM (Aralk 2005), Ak Alevli Radyant Istma Sistemleri, Enersistem
Tantm Brorleri, http://www.enersistem.com.tr, stanbul.

[10] YACI, A.Y. (1993), Kesintili alan Byk Hacimli Mahallerin Istlmasnda
Radyant Istclarn Avantajlar, Yksek Lisans Tezi, Yldz Teknik niversitesi,
FBE, stanbul,s.1-6,12-41

[11] NET ISI (Aralk 2005), Seramikle Istma Tantm Brorleri,
http://www.netisi.com.tr, SBM International, France, 1997

108
KAYNAKLAR (devam ediyor)

[12] CEN (1999), Non-Domestic Gas-Fired Overhead Luminous Radiant Heaters- Part
1:Safety, European Standard Norme, EN 419-1, ICS 91.140.20, English Version.

[13] UKUROVA (Aralk 2005), Seramik Plakal Radyant Istclar ,Tantm Bror

[14] ASHRAE (1963), Guide and Data Book, Chapter 10.

[15] GAZ DE FRANCE (1984), Combustibles Gazeux et Principles De La Combustion,
BT 104, Direction des Services Economiques et Commerciaux Services des
Mthodes Commerciales Rglementation-Documentation Technologie, 23 reu Ph.
Delorme, Paris.

[16] GERARD A. (2004), Gas Luminous Radiant Heating: One Immadiate Answer to
The Current EU Directives, Proceedings of VI. International HVAC+R Technology
SYMPOSIUM, TTMD, Editr: Abdurrahman Kl, stanbul, 7 s.

[17] YILDIRIM A., Radyant Istclar, Mhendis ve Makine Dergisi, Say: 95

[18] GDA (2005), stanbul Gaz Datm A.., http://www.igdas.com.tr

[19] SBM (Aralk 2005), Radyant reticisi, Fransa, http://www.sbm.fr

[20] BRM FYAT (Aralk 2005), Bayndrlk Bakanl Birim Fiyatlar,
http://www.birimfiyat.com

[21] ISISAN (Aralk 2005), Scak Hava Cihazlar, Issan Tantm Bror.

[22] DEMRDKM (Aralk 2005), Demirdkm Dkme Dilimli Doalgaz ve Sv
Yaktl Kalorifer Kazanlar, Demirdkm Tantm Bror.

[23] ISISAN (Aralk 2005), Kapal Genleme Depolar, Issan Tantm Bror.

[24] AKIR, A. (2005), Bacalarn Boyutlandrlmas ve Baca Hesaplar, Istma-
Soutma-Havalandrma-Klima ve Shhi Tesisat Dergisi 39. Saynn, Temel Bilgiler,
Tasarm ve Uygulama Eki, Ek Say:16.

[25] EBA (2005), Baca ve Havalandrma Sistemleri Fiyat Listesi, Fiyat Listeleri,
stanbul.

109
KAYNAKLAR (devam ediyor)

[26] GLTEKN, M. L. , KADIOLU M., (1996), Marmara Blgesinde Istma ve
Soutma Derece-Gnlerinin Dalm, Tesisat Mhendislii, stanbul Meteoroloji
Blge Mdrl, stanbul Teknik niversitesi, Makale, s.39.

[27] EPDK (Aralk 2005), Enerji Piyasas Denetleme Kurulu, http://www.epdk.org.tr

[28] ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII (2005), Asgari cret
bilgileri, http://www.calisma.gov.tr

[29] RSHM (2005), Refik Saydam Hfzsshha Merkezi Bakanl.
http://www.rshm.saglik.gov.tr

110

EK AIKLAMALAR A

ISI KAYBI HESAP PROGRAMI RNEK KAYNAK KODU

111
Aada verilen Visual Basic kodlar, CO
2
emisyonu hesabnda kullanlmtr.

Private Sub Toolbar2_ButtonClick(ByVal Button As MSComctlLib.Button)
If Button.Index = 1 Then
Unload coiki_hesabi
sonuclar.Show
End If
mh = verigiris.Text8.Text
v = Text1.Text
n = Text2.Text
qr = Text3.Text
If Option1.Value = True Then
z = 32.6
t = 3.8
Else
z = 11.3
t = 1.03
End If
End If
yananlpgmik = qr / z
ortamakarsncoiki = yananlpgmik * t
nethacim = v + (v * n) + mh
X = ortamakarsncoiki * 1000000 / nethacim
X = Format(X, "#0.0")
ortamakarsncoiki = Format(ortamakarsncoiki, "#0.00")
yananlpgmik = Format(yananlpgmik, "#0.00")
gereklihava = qr * 10
gereklihava = Format(gereklihava, "#0.0")
Label17.Caption = gereklihava
If X <= 5000 Then
Label15.Caption = "Quantity of CO2 is under safety limit. System is safe."
Label15.ForeColor = &H80FF&

112
Label15.BackColor = &H0&
Else
Label15.Caption = "Quantity of CO2 is above safety limit. System can't be used! Must be
mechanic ventilation."
Label15.ForeColor = &HFF&
Label15.BackColor = &H0&
End If
Label6.Caption = X
Label9.Caption = yananlpgmik
Label12.Caption = ortamakarsncoiki
End If
grafik_coiki.Show
End If
On Local Error GoTo calistir
AppActivate ("Hesap Makinesi")
Exit Sub
calistir:
Dim Xx
Xx = Shell("calc.exe", 1)
Resume Next
End If
baski_coiki.RichTextBox1.Refresh
Cls
Open "baski\coiki.rtf" For Output As #1
'baski_coiki.RichTextBox1.Font = "Times New Roman"
'baski_coiki.RichTextBox1.SelItalic = True
'baski_coiki.RichTextBox1.SelFontSize = 14
Print #1, Chr$(10);
Print #1, Chr$(10);
Print #1, Chr$(10);
Print #1, Chr$(10);

113
Print #1, " RADYANT SSTEM N CO2 EMSYONU HESAP SONULARI";
Chr$(10);
Print #1, Chr$(10);
Print #1, " Proje ad : "; secim_ekrani.Text1.Text; Chr$(10);
Print #1, " Proje numaras : "; secim_ekrani.Text2.Text; Chr$(10);
Print #1, " Binann yeri : "; secim_ekrani.Text5.Text; Chr$(10);
Print #1, " Tarih : "; secim_ekrani.Text3.Text; Chr$(10);
Print #1, " Projeyi yapan : "; secim_ekrani.Text4.Text; Chr$(10);
Print #1, Chr$(10);
Print #1, " Hesap Sonular ";
Print #1, Chr$(10);
Print #1, Chr$(10);
Print #1, " Istlan binann hacmi = "; Text1.Text; " m"; Chr$(10);
Print #1, " Hava deiim says = "; Text2.Text; " (m/h)/mhacim"; Chr$(10);
Print #1, " Hesaplanan kapasite = "; Text3.Text; " kW"; Chr$(10);
Print #1, " Yakt tipi = "; Option1.Caption; Chr$(10);
Else
Print #1, " Yakt tipi = "; Option2.Caption; Chr$(10);
End If
End If
Print #1, " Yaklan yaktn miktar = "; Label9.Caption; " m/h"; Chr$(10);
Print #1, " evreye karan CO2 miktar = "; Label12.Caption; " m/h"; Chr$(10);
Print #1, " evreye karan CO2 oran = "; Label6.Caption; " PPM"; Chr$(10);
Print #1, Chr$(10);
Print #1, " "; Label15.Caption; Chr$(10);
Print #1, Chr$(10);
Print #1, " Gerekli havalandrma miktar = "; Label17.Caption; " m/h"; Chr$(10);
Close
baski_coiki.RichTextBox1.FileName = "baski\coiki.rtf"
baski_coiki.Show
coiki_hesabi.Hide
End If

114
kayit.Show
End If
End
End If
End Sub

115

EK AIKLAMALAR B

ISI KAYBI HESAP PROGRAMI RNEK IKTILARI

116
Aada gelitirilen bilgisayar programnda, bina ile ilgili bilgilerin yazc kts
verilmitir.

SERAMK RADYANT ISITMA DZAYN BLGLER

Proje Ad : RNEK ALIMA
Proje Numaras : 001
Binann Yeri : STANBUL
Tarih : 20 ARALIK 2005 SALI
Projeyi Yapan : Bar NAM

Aada, RNEK ALIMA isimli projenin dizayn bilgileri yer almaktadr.

Binann Boyu = 50,00 m
Binann Eni = 60,00 m
Tavan ykseklii = 6,00 m
Mahya Ykseklii = 8,00 m
Toplam Kap Alan = 0,00 m
Toplam Pencere Alan = 0,00 m
Eer 1. duvara komu var ise scakl = none C
Eer tavana komu var ise scakl = none C
Eer zemine komu var ise scakl = none C
D Scaklk = 0 C
Konfor Scakl = 18 C
alma Saatleri = 24 saat/gn
alma Gnleri = 7 gn/hafta

117
Aada gelitirilen bilgisayar programnda, hesaplanan deerlerin yazc kts verilmitir.

SERAMK RADYANT ISITMA SSTEM N HESAPLANAN SONULAR
Proje Numaras : 001

Aada, RNEK ALIMA isimli projenin hesap sonular yer almaktadr.

Toplam Duvar Alan = 1320,00 m
Toplam at Alan = 3006,66 m
Toplam Zemin Alan = 3000,00 m
Toplam Kap Alan = 0,00 m
Toplam Pencere Alan = 0,00 m
Binann Toplam Hacmi = 21000,00 m

RADYAN SSTEM N DZELTME FAKTRLER

Verim Dzeltme Faktr = 1,00
Ykseklik Dzeltme Faktr = 1,05
Kesikli alma Dzeltme Faktr = 1,00
DELTA T Dzeltme Faktr = 1,00
Not : Hava sznt kayplar ihmal edilmitir.

Radyant sistem iin hesap sonular

Tanm Is htiyac = 452,76 kW
Hava Deiimi Is htiyac = 112,99 kW
RADYANT SSTEM TOPLAM ISI HTYACI = 565,75 kW

GELENEKSEL ISITMA SSTEM HESAP SONULARI

GELENEKSEL ISITMA SSTEM N TOPLAM ISI HTYACI = 645,01 kW

118
Aada gelitirilen bilgisayar programnda, yllk yakt sarfiyat hesabnn yazc kts
verilmitir.

RADYANT ISITMA SSTEM N YAKIT SARFYATI HESABI
Proje Numaras : 001

Radyant stma sistemi iin yakt sarfiyat miktar

Yakt eidi = Doalgaz ( G20 )
Yaktn st Isl Deeri = 8250 kcal/kg
Hesaplanan Isl G = 565,75 kW
alma Saatleri = 24 Saat/Gn
alma Gnleri = 7 Gn/Hafta
Derece-Gn Says = 1901 Gn/Yl
Scaklk Fark = 18 C

Yllk Isl G htiyac = 1433987,7 kW.h/Yl

Yllk Yakt Sarfiyat = 149482,4 m/Yl

119
Aada gelitirilen bilgisayar programnda, CO
2
emisyonu hesabnn yazc kts
verilmitir.

RADYANT ISITMA SSTEM N CO
2
HESABI

Proje Numaras : 001

CALCULATED RESULTS

Istlan Binann Hacmi = 21000,00 m
Hava Deiim Says = 1,50 (m
3
/h)hava/m
3
hacim
Hesaplanan Isl G = 565,75 kW
Yakt eidi = Doalgaz (G20)
Yaklan Yaktn Miktar = 50,07 m/h
evreye Karan CO
2
Miktar = 51,57 m/h
evreye Karan CO
2
Oran = 982,3 PPM

CO
2
emisyonu gvenlik snrlarnn altndadr. Sistem gvenlidir.

htiya duyulan havalandrma miktar = 5657,5 m/h

120
Aada gelitirilen bilgisayar programnda, havalandrma akl hesabnn yazc kts
verilmitir.

NEEDED CALCULATE OF VENTILATION FOR CERAMIC RADIANT SYSTEM

Proje Numaras : 001

Havalandrma hesab.

Hesaplanan Isl G = 565,8kW
htiya Duyulan Havalandrma = 5657,5 m/h
Egzoz havas miktar = 10m/kW.h
Egzoz Hava Akl says = 1 Adet
Scaklk Fark = 18C
Egzoz hava hz = 1,54 m/s

Havalandrma iin serbest kesit alan aada verilmitir.

Serbest Kesit Alan = 10204,7 cm

1 adet 10204,7 cm
2
serbest kesiti bina ierisinde uygun bir yere
yaplmaldr.

121

EK AIKLAMALAR C

ZELGELER

1
2
2

izelge C.1 Gazlarn, sl, ktle , hacim ve younluk deerleri.

1
2
3

izelge C.2 Gazlarn yanma karakteristikleri

124

izelge C.3 Atmosferik havann farkl nem, basn ve scaklk deerlerindeki younluu

125

izelge C.4 Atmosferik havann farkl scaklk deerlerindeki zgl s deerleri.

126
ZGEM

Bar NAM, 1980'de Zonguldakta dodu; ilk, orta ve lise renimini ayn ehirde
tamamlad; Zonguldak Kozlu Lisesi'nden mezun olduktan sonra 1998 ylnda ZK
Mhendislik Fakltesi Makina Mhendislii Blm'ne girdi; 2002'de mezun olduktan
sonra, ZK Fen Bilimleri Enstits Makina Mhendislii Blm, Termodinamik
Anabilim Dalnda yksek lisans eitimine balad. Eitimi halen devam etmektedir.
tecrbesi olarak; Alstom Power bnyesinde, anakkale an Termik Santrali antiyesinde
ksa sreli proje mhendislii yapt. Sonrasnda Taolu Gne Enerji Sistemleri
firmasnda retim alannda alt. Askerlik hizmetini tamamladktan sonra, stanbulda
bulunan Net Is San. Tic. Ltd. tinde Proje mhendislii yapt. u anda Hema Endstri
A.. Kandilli Kmr letmesinde almaktadr.

ADRES BLGLER

Adres : Yayla Mah. Ereli Cad. TTK Lojm. No: 12
Kandilli / Kdz. Ereli / ZONGULDAK

Tel : (372) 327 20 02
E-posta : barisinam@yahoo.com

Endstriyel Tesislerde Radyant Isitma Sistemleri Kullaniminin Incelenmesi Research of Using Radiant Heating Systems in Industrial Plant

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Endstriyel Tesislerde Radyant Isitma Sistemleri Kullaniminin Incelenmesi Research of Using Radiant Heating Systems in Industrial Plant

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

ENDSTRYEL TESSLERDE RADYANT ISITMA SSTEMLER

m : Duman gaz debisi [kg/s]

: Dolam pompasnn debisi [m

m : Duman gaz miktar [kg/s]

m= 0,67600000/(1000860) = 0,467 kg/s

Вам также может понравиться