CNC Avantajlar/Dezavantajlar Avantajlar * Konvansiyonel tezgahlarda kullanlan baz balama kalp, mastar vb.

elemanlarla kyasland zaman tezgahn ayarlama zaman ok ksadr * Ayarlama, l, kontrol, manel hareket vb. nedenlerle oluan zamankayplar ortadan kalkmtr. * nsan faktrnn imalatta fazla etkili olmamasndan dolay seri ve hassasimalat mmkndr. * Kalifiye insan ihtiyacna gerek yoktur. * Tezgah operasyonlar yksek bir hassasiyete sahiptir. *Tezgahn alma temposu her zaman yksek ve ayndr *Her trl sarfiyat (elektrik, emek, malzeme vb.) asgariye indirgenmitir. * malatta operatrden kaynaklanacak her trl kiisel hatalar ortadan kalkmtr. * Kalp, mastar, ablon vb. pahal elemanlardan faydalanlmad iin sistem daha ucuzdur *Depolamada daha az yere gerek vardr. *Para imalatna gei daha sratlidir Dezavantajlar *Detayl bir imalat plan gereklidir. *Pahal bir yatrm gerektirir. *Tezgahn saat creti yksektir *Konvansiyonel tezgahlara kyaslandnda daha titiz kullanm ve bakm isterler. *Kesme hzlar yksek ve kaliteli kesicilerin kullanlmas gerekir *Periyodik bakmlar uzman ve yetkili kiiler tarafndan dzenli olarak yaplmaldr

CNC tezgahlar 6 ana guruptan oluur. 1-Gvde ve kzaklar

2-Bilgisayarl kontrol nitesi 3- mili motoru ve eksen motoru nitesi 4-Bilyeli vida 5-Takm magazini 6-Yardmc fonksiyon elemanlar ve aksesuarlar

1)Gvde ve Kzaklar:

Klasik tezgahlarda olduu gibiCNC tezgahlarn da ana gvde malzemesi olarak dkme demir yaygn olarak kullanlmaktadr. Dkme demirin ucuz almazelliinin yansra istenilen eklinde retilebilmesi avantajl gzkr ayrca iyi bir snmleme ve kendi kendine yalama zelliine sahiptir. elik malzemelerde en fazla kullanlanmalzemeler arasndadr. elik yaplar dkme demirden daha hafif buna karyaklak iki kat dayankldr. Bu nedenle zellikle byk tip tezgahlarda elik gvdeler tercih edilmelidir. Son dnemlerde CNC tezgahlarnda arlkl olarak grlen kutu biimle elik gvde yaplar simetrinin salanabilmesinde amalar nk simetri denge ve salamlk salar dk maliyeti vefitresini yutma zelliinden dolay azda olsa beton malzemeler tezgah gvdesiolarak kullanlabilmektedir. Dz yzeyli kzaklarn yk tama kapasiteleri dz yksektir. Bu nedenle CNC tezgahlarnda ounlukla dz yatak dzeyler kullanlr. Ayrca tezgah kzaklarn anmaya kar direncinin dkolmas istenir. Bunun iin kzak yzeyleri serletirilir ve genellilikle teflonile kaplanr. Ayrca srtnmeyi ve anmay azaltmak iin basnl yalamasistemi kullanlr. Dz kzak yzeylerindeki srtnmeyi azaltmak amacyla dnme hareketi salayan ine bilyeli rulmanlarda kullanlmaktadr. Ancak ine bilyelerin tezgah kzana oturarak yapma sorunu yaratmas nedeniyle bu sistem byk ve ar tezgahlar iin uygun deildir. 2)Bilgisayarl Kontrol nitesi: Bu nite ekran tu takm ana ilem kart (CPU) eksenkartlar ve dier birok elektronik devre elemanlarnda oluur. mili motoru eksen motorlar takm magazini ve dier yardmc elemanlar buradan kumanda edilir. Bu aygtlarn programlanan ekilde hareket etmesi almas yadadurmas bu nite tarafndan salanr. Kontrol nitesinde yer alan aritmetik nite programda gerekli olan tm hesaplamalar yapar. Bu nite ayrca tm fonksiyonlar ve elektronik aygtlarn doru alp almadna hareketkonumlarn doru olup olmadn srekli kontrol eder. Bir CNC tezgahnn gncelletirilmesi

belleindeki ipin deitirilmesiyle kolayca salanr.Bylece CNC tezgahlar demode olmadan uzun yllar alabilir. 3) Mili Motoru ve Eksen Motoru niteleri: mili motoru Torna tezgahlarnda aynaya yada zel bir aparatla i miline dorudan balanan i parasnn dnmesini salar frezet ezgahlarnda ise i mili tezgah tablosuna balanm olan i parasnda talakaldran kesici takmlarn dnmesini salar. mili motoru dnme hzn veynn belirten komutu bilgisayarl kontrol nitesinden alr. Torna tezgahlarnda kesme hznn sabit kalmas iin ap kldke devir saysnartmas gerekir. Bu ilem i mili motorunda hareket alan en koderin motor hzn devaml izlemesi ve bu bilgileri yeri besleme (feedback) ile kontrol nitesine iletmeyle salanr. Eksen motorlar olarak servo motorlar kullanlr.Bu motorlar tezgahn ana ve yardmc eksendeki hareketlerini kontrolnitesinden aldklar komutlara gre ynetilir. Dorusal eksen hareketleri motora bal olan bilyeli milin dn ve bu milin zerindeki rulmanl yatan hareketi ile salanr. Dner hareketler ise motora bal sonsuz vida mekanizmas ile yaplr. 4)YardmcElemanlar ve Aksesuarlar: A)Kar Punta: CNC torna tezgahnda iki tip kar punta(Toilstock)kullanlr. Manuel kumandal tornalar ve programlanabilir puntalar Manuel kumandal puntalar da puntannileri kmas kontrol nitesindeki tu kontrol hidrolik olaraksalanr.Gvdenin hareketi ise sabitleme cvatalar gevetilerek el ileyaplr. Programlanabilir puntalar (Programmoble)hydroulic tailstock),genellikle mil tornalamalarda kullanlr.Punta gvdelerinin sabitlenmesi hidrolik olarak hareketi ise taret yardmylasalanr.Puntapnolnn ileri hareketive i parasnn punta yuvasna girdikten sonra kilitlenmesi program ierisindeyer alan komutlara bal olarak gerekleir.Kontrol nitesinde puntalar kullanlarak ta bu fonksiyonlar altrlabilir. B)Takm Magazini: CNC tezgahlarnda birden fazla kesici takmkullanlr.Bu kesiciler magazin olarak adlandrlan bir takmlkta bulunur ve programda yer alan sraya gre tezgah tarafndan otomatik olarak deitirilereki parasndan tala kaldrrlar.(torna tezgahnda taret dik ilem tezgahndan magazin alarak adlandrlr.) Takm magazini tezgahn yapsna gre hidrolik, pnmatikya da servo motor tahrikiyle alr.Magazin dnerek pozisyona gelmesini salayan komutu kontrol nitesinden alr.Bu nitede takmn baland istasyonun pozisyona gelip gelmediini denetler. C)Tala Konveyr: CNC tezgahlarnda kesicinin i parasndan kard talalarn etkili bir ekilde tezgahtan dar atmas ve temiz bir alma ortam salamas gerekir.Bu ilem iin tala konveyr (chip conveyor)kullanlr. Tala konveyr kontrol nitesinde bulunan butonlar kullanlarak (tala konveyr ileri tala konveyr geri ya da program ierisinde verilecek kodlara bal olarak altrlabilir. En yaygn olarak yryen bant konveyr ve dnen bant konveyr sistemi kullanlr.Baz tezgahlarda tala konveyr

de zaman rlesi vardr.Bu zaman rlesi ayarlanan zamanda konveyr altrlarak operatrn mdahalesi olmadan dar atlmasn salar.

D)Soutma svs: CNC tezgahnda programn ierisinde komutlara bal olarak alan soutma svs motoru bulunur.soutma svs motoru kontrol nitesinde bulunan buton kullanlarak ta altrlabilir. Soutma svs (collant)kesme annda kesici takmn snmasn ve kan talalarn paradan uzaklamasn salar.Soutma svsn ama komutu tezgahn i milini altrma komutundan sonra verilmelidir.Aksi halde soutma svs i mili yataklarna girebilir ve hasara yol neden olabilir.soutma svs tezgahn kzak gibi alan ksmlarnda paslanmaya neden olamamas iin bu ksmlarn koruyucu ya ile yalanmas gerekir. Derin delik delme gibi baz uygulamalarda soutma svs motorunun salad kesme svsnn basnc yeterli olmayabilir.Bu durumlarda kesicinin iinden gelen soutma svs daha salkl sonu alnmasn salayacaktr. E)Takm Ve paras lme Tertibat: CNC tezgahlarnda taret zerindeki kesici takmlarn ular koordinat deerleri retici firma tarafndan tanmlanm olan bir referans noktaya gre belirlenmesini salar.Takm ucu,takm lme tertibatnn (tool seter) hassas lme kafasna x ve zynlerinde dokundurulur.Kontrol nitesi bu noktay hafzasna kaydeder.retim annda bu deerleri hesaba katarak hareketleri ynlendirir. Torna tezgahnda ilenen parann i ya da d aplarlnn dokunma duyarl (prog) kullanlarak llr.Eer llen deer olmas gerekendeerden farkl ise kontrol nitesi bu fark hesaplayarak takmlarn hareketlerini otomatik olarak dzeltir. Dik ileme merkezinde ise takm lme tertibat (tool seter) ile yalnz kesici takmlarn boylar llr.kesicilerin ap bilgisi ise kontrol nitesine elle girilir. Eerbirden fazla kesicinin boyu llecek ise bu kesicilerin magazindeki istasyon numaralar verilir ve lme program altrlarak ilem tanmlanr. F)Otomatik Kap: CNC torna tezgahlar da kapnn akya da kapal olduu bir swich ile kontrol nitesine iletir. Kap ak olduundatezgahta otomatik pozisyonda almaz.Eer alrken kap alrsa tezgahdurur. Otomatikkap (Automatic Door) standart olarak bulunmaz.Ayrca istenilmesi gerekir.Otomatik ileme balatma tuuna (cyele start) tuuna basldnda bu kap kendiliinden kapanr.Parann ilenmesi tamamlandn da ise alr.alma ann da almaz. ubuk Src CNC torna tezgahnda ubuktan para ilenmesinde parannubuk src bir tertibatta srlmesi kolaylk salar.ubuk src (barfeeder)programda yer alan ubuk srme komutuna bal olarak alr. Para Tutucu CNCtorna tezgahnda ubuktan ileme yaplyorsa kesilen paalar tezgahn iine yada konveyre decektir.Bu istenilmeyen durumu ortadan kaldrmak iin para tutucu (part cartcher)kullanlr. G) Dner Tabla: Dikileme merkezinde dndrc eksen olarak ta adlandrlr.Dner tabla komutlarile kendi ekseni etrafnda 360 derece dnebilir.Ve deiik alarda

ilenmesigereken paralar iin her konumlama hassasiyeti 1 derecedir. CNC'lerde Kontrol Tipleri: lk takm tezgahlar manuel (elle) ilemeye gre tasarlanmtr.Balangta pedal ile kumanda edilen i mili daha sonra yerinielektrik motorlarna brakt.Ama kzak hareketleri hala insan tarafndan kontrol edilir.nsanlarn gz ve kulaklar sensrlerin kol ve bacaklar servo motorlarn ve beyni merkezi kontrol biriminin ilevlerini stlenmitir.Mikroilemci teknolojisindeki gelimelerin sonucu olarak tezgah hareketleri operatrn beceresinden kartlarak saysal denetimine geirilmitir. CNCtezgahlarnda kontrol tipleri genel olarak 3 gruba ayrlr. 1) mili devir kontrol 2) Kzak hareketi kontrol 3) Kzak pozisyonu kontrol 1) Mili DevriKontrol: mili tahrik mekanizmas kesme ileminde gerekli gc salar. NC tezgahlarnda kullanlan i mili tahrik mekanizmas u fonksiyonlar yerine getirmesi gerekir. Mekanik g iletimi nedeniyle oluan srtnme kayklarn karlamaldr. zellikle dk hzla yksek tala kaldrma ilemlerinde, sabitgcn salanmas iin yksek gcn kts verilmelidir. Ayrca torna tezgahlarnda ilenen parann ap deitike i mili devrini srekli olarak deitirerek sabit kesme hz salanmaldr. NC tezgahlarnn yukarda belirtilen fonksiyonlar yerinegetirebilmesi servo motorlar ile mmkndr. Bu nedenle tezgah mili tahrikmekanizmas iin servo zellikte elektrik motorlar kullanlr. Bu motorlarDC(Doru Akm)elektrik motorlar ya da AC(Alternatif Akm) elektrik motorlardr. Hz ,DC motorlarnda voltaj deitirerek AC motorlarnda isekaynak frekans deitirerek salanr. 2) Kzak HareketiKontrol:CNC tezgahlarnda ilerleme hz hassas olarak srekli kontrol edilir. rnein eik bir yzeyin ilenmesinde heriki eksenin hareket kontrol eder programlanan kesme hz salanr. eksende ya da erisel hareketlerin kontrol daha gtr. Bu nedenle bir CNC tezgahlarnn en temel fonksiyonu otomatik hassas ve tam bir hareketi salamaktadr. Kzak hareketleri elektrik ya da hidrolik g kullanaraksalanr. Ancak en yaygn olan DC ve AC servo elektrik motorlardr. Ayrca eitim amal kk tezgahlarda kzak hareketi step modlar ile hareket ettirilir. 3) Kzak PozisyonuKontrol:Servo motorlarda giri sinyalindeki art arta gre kzak hznda art salanr. Ama giri sinyalinin motor hzna yansma miktar tam hesaplanmaz bu nedenle servo motorlarda motorun hzn len bir aygta gerek vardr.

llen deer geri besleme ile komparetre gnderilkir. Bylece motor hznda gerekli olan hzartm salanr. CNC NEDR? Bilgisayarl Nmerik Kontrol de (Computer Numerical Control ) temel dnce takm tezgahlarnn say, harf vb. sembollerden meydana gelen ve belirli bir manta gre kodlanm komutlar yardmyla iletilmesi ve tezgah kontrol nitesinin (MCU) para programn edebilen sistemdir. Bilgisayarl Nmeik Kontrol de tezgah kontrol nitesinin komptrize edilmesi sonucu proramlarn muhafaza edilebilmelerinin yannda para retiminin her aamasnda program durdurma, proramda gerekli olabilecek deiiklikleri yapabilme, prorama kalnan yerden tekrar devam edebilmeve proram son ekliyle hafzada saklamak mmkndr. Bu nedenle proramn kontrol nitesine birkez yklenmesi yeterlidir. Proramlarn tezgaha transferleri delikli kat eritler (Punched Tapes) , Manyetik Bantlar (Magnetic Tapes) vb. veri tayclar araclyla gerekletirilir. CNC TAKIM TEZGAHLARI: CNC takm tezgahlarn dan nce NC takm tezgahlarna zetleyip CNC tezgahlarn anlatmaya geecei Nmerik Kontrol (NC) metal ve dier tr malzemelerin tala kaldrmak suretiyle ilenmesinde kullanlan her trl takm tezgahnda yaygn olarak uygulanmaktadr. Bu tezgahlardan bazlar unlardr: Torna tezgah (lathe Machine) Freze tezgah(Miling Machine) Matkap tezgah (Drilling Machine) Delik Bytme Tezgah (Borng Machne) Talama Tezgah (Grinding Machine) Btn NC takm tezgahlarnn kendilerine zg kapasite, operasyon yetenekleri ve bir takm karakteristik zellikleri vardr. Bu nedenle tezgahn sahip olmad hibir ileme zellii o tezgaha yaptrlamaz. NC takm tezgahlarnda hafza bulunmadndan bu tr tezgahlarda blok verileri sra ile okunur ve ileme konulur. Bir i parasnn imalat esnasnda tezgahn kontrol nitesi (Machine Control Unit) bir bloktaki btn verileri okur ve tezgahta gereken ilem operasyonlarn yerine getirir. Operasyonlar tamamlandktan sonra bir sonraki bloka geirilir. Bu ilem srasyla program sonuna kadar devam eder. Para programlar standart kat erit zerindeki yer ve dizili ekillerine gre farkl nmerik (saysal) ve alfa nmerik (alfa saysal) deer ve anlamlar vardr. CNC takm tezgahlarnn fiziksel tasarm ve konstrksiyonlarn NC tezgahlarn ayndr.

Ancak NC takm tezgahlarnda yaplmalar pratikte mmkn ve ekonomik olmayan bir dizi fonksiyonel zellikler bu tr tezgahlara ilave edilmitir. Bu zellikler unlardr; Tezgaha yklenmi olan para programlar kontrol nitesi hafzasnda saklanabilir, buradan arlarak defalarca iletilir. Tezgah kontrol nitesini besleyen zel bir g kayna mevcuttur. Tezgahn enerjisi kesilse bile program vb. veriler muhafaza edilir. Para program zerinde yaplmas dnlen deiiklikler istenildii anda ve kolaylkla yaplr. Deitirilmi olan program son ekliyle hem iletilir hem de hafzada saklanr. Baz rutin operasyonlar program ierisinde dngler (Cycles) eklinde tanmlanr ve gerekli yerlerde kullanlr. (Delik delme, delik bytme, dikdrtgen cep frezeleme, kademeli ve konik tornalama, radys tornalama vb. ) Bir i paras zerinde dngler dndaki tekrarlanmas gereken operasyonlarn programlama ana program (Main Program) ierisinde birkez yazlr ve Alt Program (Sub Program) adyla isimlendirilirler. Ana programn uygulanmas srasnda bu alt programlar gerekli yerlerde arlarak ilem tamamlanr. Buna rnek olarak ADANA yazsnn programn verebiliriz. Burada A harfi iin bir alt program yazlr. Ancak bu program farkl X mesafesinde sadece koordinat tanmlamalar yaplmak suretiyle uygulanr. Bylece normal program %40 daha ksaltlm olur. Bir parann program yazldnda normal olarak belirli tr ve aptaki kesicilere ilenir. Programlama esnasnda kesici apnn dikkate alnarak baz belirli lsel kaydrmalarn yaplmas gerekir. Halbuki kesici telafisi (Cutter Compensation) kolayl ile bu kaydrmalar CNC kontrol nitesi (CNC Control Unit) tarafndan programn iletimi esnasnda yaplr. Kullanlan kesici krldnda ve ayn apta baka bir kesici bulunamad durumlarda farkl aptaki kesici ile programa kalnan yerden devam edebilme kolayl salar. Kontrol nitesi yeni kesicinin apna gre gerekli lsel kaydrmalar yapar. Bilgisayar sayesinde konum deitirmeler, devir says ve ilerlemelerde optimum deerlere ular. Bunun sonucu olarak CNC takm tezgahlarnda ideal alma koullar salanm olur. Aln tornalama ileminde i parasnn ap srekli olarak deitiinden buna bal olarak devir saysnn da deimesi gerekir (Constant Surface Speed). Sonu olarak elde edilen yzey kalitesi ve hassasiyet konvansiyel tezgahlara (Conventional Machines) kyaslanmayacak derecede iyidir. CNC kontrol nitesinde bilgisayar kullanm sonucu dier pek ok bilgisayar ve sistemleriyle iletiim kurabilme avantajna sahiptir. Para imalatnageilmeden nce grnt nitesi (Visual Display Unit) yardmyla grafik olarak para programnn benzetimi mmkndr. Kesici aletlerin deitirilmeleri her hangi bir manuel mdahale olmakszn yaplr. Bunun iin dnerli taretler (Rotery Turrets) yada paletli kesici magazinleri kullanlr.