BRAHM HAKKININ HAYATI 18.

asr Osmanl mparatorluunun bilim, kltr, tasavvuf ve edebiyat tarihinde Erzurumlu brahim Hakkmn nemli bir yeri vardr. Dini ve tasavvuf bir gelenek iinde bilim ve kltre hizmet ederek geni halk kitlelerine seslenmeyi baaran bu bilginin, hem edeb, hem din ve hem de msbet ilim yn ncelenmee deer bir konudur. Hakknda eitli eser, makale, bror ve yaz kaleme alnan Erzurumlu brahim Hakk Hazretlerinin bykl ile mtenasib ve onu hakkyla tantacak bir inceleme bugne kadar yaplm deildir. Toplumlar, iine saplandklar bataklk ve skntlardan kur taran, bilgili, faziletli ve stn zekl insanlardr. Bu yaradl ve kabiliyette olan kiiler, bazan yllar hatta yzyllarca beklenir du rur. Umudun kaybolduu anda kaybolup da yd ellere giden ve dnnden umut kesilen bir insann anszn kp kendini gs termesi gibi, byk atlmlara hazr lim ve dnrlerin ortaya kmasyla durgun, hareketsiz, akn ve ne yapacam bilmeyen toplum, o andan itibaren birdenbire canlanmaya bahyarak ayaa kalkar. Dou Anadolunun nemli kltr merkezlerinden biri ve belki de en nemlisi olan Erzuruma yakn Horasan ehrinden Hasankaleye g eden bir aileye mensup olan bu byk dnrn dedesi, Molla Bekir isminde evresinde hayli hret temin eden ve cmert lii dillere destan olan bir ailenin ocuudur. Azak seferine giderek orada ehit dm bir daha Hasankaleye dnmemitir. brahim Hakkmn babas ise, Dervi Osman Haseni isminde yumuak huylu, ekingen, halim selim ve elebi-mereb bir zattr. brahim Hakknn hilm haya madeni dedii babas Dervi Osman, yirmi yana kadar Erzurumlu bilgin Karaeyholu Sey-

MARFETNME yid brahim isminde bir zattan zamann okunmas mutad din ilimlerini renmitir. 1701 ylnda geirdii buhran zerine kendisini eitecek ve i faya kavuturacak bir mrid-i kmil bulmak arzusuyla yanna Erzurumlu Eyyup Efendiyi de alarak seyahata kar. O esnada evresinde hakl bir hrete ulam ve Siirtin on kilometre kadar kufcey dousunda yer alan Tilloda (Bugnk is miyle Aydnlar Buca) ikamet eden eyh smail Fakirullah ismin de bir bilgine balanmtr. Doumu ve ocukluk Yllar braim Hakk, 18 Mays 1703 ylnda Muharrem aynn ilk Cuma sabalu, Erzuruma aa yukar krk kilometre uzaklkta bu lunan Haan kale (Pasinler) kasabasnda dnyaya gelmitir. Dokuz yama kadar amcalarnn yannda kalan Erzurum lu brahim Hakk, gcccli gndzl okur ve ok az insana nasib ola cak ou bilgi elde eder. Daha sonra Siirtin Till (Aydnlar) Bucana giderek eyh smail Fakirullah'a balanm olan babasmn yannda kalr. lk dl tabiriyle babamdan daha bili ve tan idi dedii bu zata kend itabiriyle babamdan daha bili ve tan idi dedii bu zata ken disi de balanr. Kuvvetli bir tahsil ve terbiye ile yetien bu nl bilgin ve d nr, arapa, farsa ve trkeye lykyla hkim olmu ve bu dilde iir yazacak bir mertebeye ulamtr. Dervi Osman Efendi Tilloda olunu, byk bir efkat ve sev gi ile bytm ve birlikte kaldklar-eyh smaik-Fakirullah der gh onlar iin deta bir eitim ve kltr merkezi olmutur. Onyedi yanda babasm kaybeden brahim Hakk, tekrar dovm yeri olan Erzuruma dnmtr. Okuma imknlar bakmn dan Erzurumu tercih ettii anlalan bu mtefekkir ve irin g nl bakmndan TUloya bal olduu ve kklk yllarnn verdi i mutluluu tadmak iin (1140-1728) tekrar oraya dnm, eyh smail Fakifullahtan tasavvuf, tarikat ve dini bilgiler almtr. Tilloya gidiinden yedi sene kadar gibi bir zaman getikten sonra eyh smail Fakirullahm lm zerine tekrar doum yeri olan Hasankaleye dnm, oradan da Erzuruma gidip Yukar Ha4

bib Efendi Camiinde mam ve hatip olarak grev yapm, bunun yannda baka camilerde de vaz nasihatlarla halk aydnlatma ya almtr. Hayatnn genlik ve olgunluk dnemlerine rastlayan bu ya larda daha ok ifah bilgi ve kltre nem vererek ileride kaleme alaca eserlere hazrlk yapmtr. Otuz yana bastnda Fidevs isminde Erzurumlu bir ha nmla evlenir. 1738 senesinde ilk defa hacca gider. Dnnde b yk slm ir ve dnrlerin eserlerinden semeler yaparak Lbbl-Ktb isminde 7 ciltten mteekkil gayet kymetli bir antoloji meydana getirir. Bu antolojinin be cildi halen torunla rndan Mesih brahim Hakkolunun elinde ,iki cildi ise Erzurum Atatrk niversitesi Ktphanesinde bulunmaktadr. 1742 ylnda zengin bir ailenin kz olein Fatime isminde ikin ci bir kadnla evlenir. Bunu nc ve drdnc evlilikleri takip ederek Belkis ve Zleyha isminde iki hanmla daha evlenir. Bylece drt hanmla evliliini byk bir huzur ve mutluluk iinde de vam ettirir. Hasankalede saakl ve eyvanl bir ev yaptrarak za man zaman oraya gitmeyi tercih eder. stanbul Seyahatlan : brahim Hakk, 1747 ylnda, Sultan 1. Mahmudun tahtta ol duu bir dnertde stanbula gelir ve Padiah tarafndan Saraya davet edilerek yakn bir ilgi ve alka grr. brahim Hakknn Saraya davet edilmesinin gye ve maksa d zerinde duran kaynaklar, bu davetin ilim ve kitap sevgisinden doduunu ve bu byk dnrn eline geen frsat deerlen direrek Saray ktphanesinden olduka fazla yararlandm ileri srmektedirler. Marifetnme isimli eserini yazmada byk yaran olan bu zi yaret esnasnda, sarayda bulunan ve baka yerlerde benzerine te sadf edilmesi g kitaplardan yararland, not ald, kendisine gerekli olah malzeme ve bilgiyi toplad muhakkaktr. Ayrca bu seyahat esnasnda ders okutmak artyla Sultan I. Mahmut tarafndan Erzurumun igveler Da eteinde bulunan Abdurrahman Gazi (Abdurahman Dede) zaviyedrlna tayin edilir.

Erzuruma dndnde ufak tefek bir takm esercikler yaz ma denemelerine giriir. 1755 ylnda ikinci defa stanbula gelir. Buradan hanm ve ocuklarna yazd bir takm enteresan mek tuplar gnmze kadar ulaabilmitir. stanbuldan dndkten sonra kendisini tamamiyle eserler yazmaya vererek Hasankaleye ekilir. En byk eseri olan Marifetnmeyi tamamlamak iin urar. Daha soma dier eserleri ni yazar. brahim Hakk kadar seyahat yapm bununla beraber gezile ri almalarna engel olmam bilgin ve ir nadirdir. Hasankale onun doum yeri olmasna ramen hayatnda en ok sevdii ve bir trl ilgisini kesemedii, iinde mesut gnler geirdii ve ken disine ikinci vatan olarak setii yer phesiz Tillodur. Sktka, huzur bulmak in Tilloya ynelir. Bu esnada, Fatime ismindeki einin lm zerine eyh smail Fakirullahn to runu, Abdlkadirin kz Fatime Azize ile son evliliini gerekle tirir. Kayn biraderi Mustafa Fni ile 2. defa hacca gitmeye karar verir. eitli ilim merkezlerinde, bu arada Halep, am, Mekke, Me dine, Kuds ve benzeri tarihi ve kutsal ehirlerde devrin nl bil ginleriyle temaslarn srdrr, onlarla eitli konularda bilgi al veriinde bulunur. Hasankale kasabasnda doduu halde daha ok, byk bir merkez olan ve eskilerin Erzen-i Rum dedikleri ehre nisbetle an lan brahim Hakk, hac dnnde Tilloya yerleir ve eyh sma il Fakirullahm tekkesinde ders okutmak suretiyle talebeler yeti tirmee alr. 1768 ylnda Erzurum Mfts eyh Mustafa ile nc de fa hacca giden brahim Hakk, amcas olu Yusuf, Nesime yolla d bir mektupta, kendi eserlerinin am ve civarnda okunup be enildiini yazar. brahim Hakknn, smail Fehim, Ahmed Naimi, Muhammed akir ve Osman Nedim adnda drt erkek, Glsn, Hanife ve em si Aie olmak zere kz olmutur. Son demlerini Tilloda geiren Erzurumlu brahim Hakk, 22 Haziran 1780 ylnda vefat etmi ve daha nce eyhi ve mridi smail Fakirullah iin yaptrd trbenin iine gmlmtr. Bu-

gn de senenin hemen hemen her mevsiminde buras ziyaretiler tarafndan gezilmekte ve byk bir ilgi toplamaktadr. Eserleri: 18. asr, insanln eitim, bilim ve kltrde byk atlm ve hamlelere giritii, bulu ve icatlara yneldii bir adr. Erzu rumlu brahim Hakk da bu keif ve icatlara yabanc kalmadan, imknlar snrl olmasna ramen ayn yolda yrm ve kendi sini evresine tantabilmltir. Msbet (pozitif) ilimler alannda byk bir baar elde eden bu mutasavvf-ir, mensur ve manzum olmak zere on be ka dar eser kaleme almtr. Her ne kadar bu say kaynak ve tetkik lerde otuzdokuza karlmakta ise de kendisinin bizzat verdii ra kam onbetir. 1 Divan (lahinme) (1755) 2 Marihetnme (1756) i rfaniyye (1761) 4 nsaniyye (1763) 5 Mecmuatl-Mani (1765) 6 Tuhfetl-Kiram (1767) 7 Nuhbet 1-Kelam (1768) 8 Meakiku 1 -Yh (1771) 9 Sefine-i Nh (1773) 10 Kenzl-Futh (1774) 11 Definetr-Rh (1775) 12 Ruhu-urh (1776) 13 lfetl-Enm (1776) 14 Urvetl-lslm (1777) 15 Heyetl-slm (1777) Arapa, Farsa ve Trke olmak zere yazd eserlerinin ilk beini Erzurumda bulunduu sralarda tamamlamtr. Geriye ka lan eserlerini ise Siirte bal Tillo Bucanda yazmtr. Marifetnme: Hafif modernleme hareketleri arasnda eski usulde bir eser olan Marifetnme, bu cins kitaplarn son turfandas saylabilir. stanbul, Bulak ve Kazanda deiik tarihlerde eitli basklan ya plan eser, Bir Mukaddime (nsz), Fen ve bir Hatime (Son sz) olmak zere ksmdan mteekkildir.

Her fen, blmlere, blmler konulara, konular da ksmlara ay rlmtr. brahim Hakk, nsze balamadan nce lem-i kebir de dii kinat ve onun srlarn ele alr. Daha sonra lem-i sair di ye adlandrd insan vcudunu iler. Cenab- Hakkn birliini ke sin olarak renmek ve masivdan kurtulma yoluna girmesini tav siye ederek bu ksmda menkul ve muteber olan tarzda kinatn yaradlm Ar, melekleri, cennet ve cehennemi, Krsi, Levh ve benzeri konulan aklamaya alr. Bundan sonra hesap (Matematik) ve hendeseye (geometri) dair basit fakat ak bilgiler verir. Alemin kre eklinde olduunu ispat ederken Ktip elebinin Cihan-nm adl eserinden oka yararlanr. mam- Gazalinin TehaftI-Fclasife sinden bu bahse dair fkralan olduu gibi Trkeye evirir. Bu aktarmay yaparken ya rarland kaynaklara deinir. Sudan bahsederken dnyann ev velce, sularla rtl olduunu, baz talar krlnca iinden deniz hayvanlan (fosil) ktm Fahrettin-i Razinin bir szne daya narak syler. brahim Hakknn bu konudaki inanc, kendinden evvel ya am olan slm bilginlerinin dncelerinden ayr deildir. Yine bu mnasebetle Magellamn seyahatinden bahsederken Amerika' nn kefini haber verir. Erzurumlu brahim Hakk, btn bu bilgilerden sonra astro nomi ilmine geer ve birtakm aklamalarda bulunur. Yaratkla rn erefi olan insana gelince anatomi ile konuya girer. Tptan ve illardan bahsederken bn-i Sinadan yararland grlr. Fenn-i saliste (nc bahis), eserin byk bir blmn te kil eden ve bizim amzdan pek de yeni addedilebilecek bilgiler ih tiva etmiyen din meseleleri ele alr. eyhi ve mridi smail Fakirullahn hasep, nesep ve kera metlerinden bahseder, sonra dap, ahlk ve muamelta dair bilgi verir. nsann hayatta takip etmekle ykml olduu kurallar ze rinde durur. Anadoluda yllarca zel bir itina ve bilgiyle saklanp okunan Marifetnmenin mnevver evrelerde de belli llerde etkili ol duu sylenebilir. Toplum psikolojisini ok iyi bilen ve nce arkta hakimiyeti-

ni srdren bilgilerle ie balyan mtefekkirimiz, slm inan ve dnceye ters dmeden yeni fikir ve teorilerin ortaya kmasna yardmc olmas ve bunlar akli delillerle isbat etmesi kmsenmiyecek bir anlayn ifadesidir. Bunalmlara are Arayan ir: brahim Hakk, yakn tarihlere kadar sadece bir mutasavvuf olarak bilinmekte idi. Oysa ki Marifetnme isimli eseriyle ark kltrnn en gl temsilcilerinden biri olduu muhakkaktr. Bgn de Edirneden Karsa kadar birok kiinin skntya dt an tekrarlad: Hak erleri hayr eyler Zannetme ki ayr eyler Arif an seyr eyler Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. brahim Hakk, ou kez insanlar iin ustala dayal bir iir teknii erevesinde canlandrd dsturlar yannda, baz manzu meler kaleme almtr ki bunlar aklda tutulmaya ve hatrlanmaya deer niteliktedir. Gemile geri kalma Mstakbele hem dalma Hal ile dahi olma Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. gibi msralar bu trdendir. Tefviznme adn alan ve dnya ile tarikat duygularnn biribirine kart bu iirde, dini terbiye ile huzura kavumu sakin bir ruhun parltlarn sezer gibiyiz. Klasik edebiyatmzn irleri, sk bir kural ve disiplin iinde iken ve bu kurallarn dna kmalar olduka g bir i iken b rahim Hakk, rahat syleyi ve ifadeleriyle' bu ereveyi zorlam ve kiinin rahatm temin ynnden baz tlerde bulunmutur.

Az ye, az uyu, az i Ten mezbelesinden ge Dil glenine g Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. brahim Hakk, gr ve dncelerini insanlara zorla kabul ettirmeye alan bir propagandac deil, ou zaman yol gste rici, halim-selim bir bilgin, reticilik grevini akl ve mantk er evesi iinde yrtmeye alan bir dnr, insanln haynn gnlden arzulayan bir ir olarak karmza kmaktadr. Her ne kadar Osmanl mparatorluunun siyas ve ktisad hayatnn o ada bir gerileme, hatta kmee doru yneldii sylenmekte se de, kltr ve edebiyatmz gemiten ald hz sayesinde 18. asrda da bir dereceye kadar g yetirebilmitir. Byle bir ortamda gittike gerilemeye doru yol alan mpa ratorluun, manevi koruyuculuunu stlenenler arasnda brahim Hakknn nemli bir yeri vardr. O, sadece yaad adaki konu larla deil, kendisinden sonra da insanl ilgilendiren baz mese leler zerinde kafa yormu zellikle kader, tevekkl, alma azmi, aa ayak uydurma, lh ak ve sevgi gibi duygular karsnda insanlarn alaca tavr, biim ve davran zerinde kafa yormu; hemen hemen her asrda ortaya kmas muhtemel sorunlarn hal li iin r lisanyla tlerde bulunmutur. Ktphanelerimizde byk iftihar vesilesi nice eserler vardr ki zeytinya, mum, gaz lmbas ve hatta ay nda yazlmtr. Marifetnme sadece bunlardan bir tanesidir. Halbuki flresans lmbalarnn klar altnda yazlan imdiki eserlerin yzde dok san daha doar domaz lmeye mahkmdurlar. Bir ii murad etme Olduysa inad etme Haktandr o, reddetme Mevl greUm neyler Neylerse gzel eyler. diyen ir, her eyi Allah (C.C.)a havale eden bir tavr iinde da lma yeni ufuklara doru yol almtr.

MELLFN NSZ Sonsuz hamd, kr ve sena, var olacak her eyi ezel ilmi ile takdir ve tebyn, kinattaki her eyi sonsuz feyzi ile tertb ve ta yin eden, gl bahesi olan lemi, dem gl ile ssleyip bezeyen Vhid, Ferd ve Ehad Allah (celle cellh) hazretlerine olsun! Hak Tel btn cihm insan iin, insan da kendini tanmas iin ya ratmtr. nsanda, yaratt eylerdeki btn hakikatlan ve mna leminin btn inceliklerini bir araya toplyarak aa vur mu, bylece srlarn mahall olan insan Cmi ismine sret, lim leri, lemdeki binlerce hikmetlere vkf, cihn kitbmn herbir har finden marifet almetleri karanlar rif ederek, gnl lemine giren kullarm, Kbe huzrunda kif eylemitir. Salvatlarm en stn, tahiyyatlarn en ekmeli, selmn en gzeli, kinatn efendisi, mahlkatn en ereflisi, mevcdatn z ve Allah Telnn Eer sen olmasaydn cihm yaratmazdm hitbna mazhar olan aleyhissalt vesselam hazretlerinin ism-i azm ve en evvel olan kmil rhuna olsun. Ayrca btn szlerin de, ilerinde, mn ve ahlkta ona tb olan, gnlleri imn nru ve marifet huzru ile dolu Ashbma da dualar olsun. (Rdvanullahi aleyhim ecman). Bu hakir kulun brhim Hakk, bu kitab yazarken Allah Tel seni iki cihnda aziz etsin diye du ettii, aziz ve erif olu Seyyid Ahmed Namye hitb etmektedir. nce bilinmelidir ki, Hak Tel iki lemi insan olu iin, on lar da ancak kendini tanmalar iin yarattn herkese duyur-

mutur. Nitekim iutf ve keremiyle (hadis-i kudside) : Ben gizli bir hazne idim. Tannmay sevdiril. Beni tanmalar iin mahlkat yarattm buyurmutur. O halde lemin ve insann yaratl masnda esas maksad, Cenab- Hakk tanmaktr. Fakat bu hereyden stn olan Rabbi tanmak, nefsi tanmaa baldr. Nefsi tanmak da bedeni tanmaa, bu da lemi tanmaa baldr. le mi tanmak iin bir miktar astronomi ve fizik, bir miktar astrono mi ve ruh bilimi seip, biraz da kalb ve marifet ilimlerinden (ta savvuf) alarak Trkeye terceme ile bu kitbm bir mukaddime, fen ve bir htime olmak zere tertib ettim. Mukaddimede slm dinine gre kinat tanmay ve dnya ile hiretin hallerini bildirdim. Birinci fende, lemdeki varlklar ye bunlarn yaratlmasndaki hikmetleri, ikinci fende insan bede ninin yapsn etraflca akladm. nc fende marifete (Allah- Tely tanmaya) kavumann nasl olduunu, htimede ise dost, akraba ve komularla bir arada yaamann artlarn ve edeblerini bildirdim. Bylece, nce mukaddimede, Kuran- Kerm ve hadls-i erif lerle sbit olan dnya ve hiretteki olaylarn akl almaz incelikle rine vkf olup, tam bir inan ile her varln yaratcsn bilip aza met ve kudretini dneceksin. Sonra birinci fende, kinattaki in ce sanatlar birer birer grp, cihnn srlarna vakf olunca .in sann lem, lemin znn de insan olduunu anlyarak hereyden feragat edip kendine dneceksin. Sonra ikinci fende, beden ve rhunda Allah Telnm kudretinin akl almaz bykln, lem-i kebrdeki hereyin mislini vcdunda grerek, vcdun k k bir lem olduunu anlyacak kendi nefsinde, Hak Telmn ak almetlerini mahede edeceksin. Vcudun sultn olan rhun kymetini anlayp marifet4 nefs mertebesini bularak ken di leminde sultan olacaksn. nc fende, kalbleri eviren Al lah Telnm akln ermedii ilhm ve tasarruflarn, Ztnn ve sfatlarnn kalblere yaknln, lem-i ekber olan kalbinde ilm-l yakin ile bilerek, Hak Teldan baka .her eyi unutup yalnz Onun her ii yapan ve tasarrufunda bulunduran olduunu anladnda lem-i vahdete erip, Vhid ve Ferd olan, Hak Telnn varln ve birliini basiretinle ayn-l yakn ile grerek marifetullah devletine erecek, bu yaknlk sedetini hakk-l yakn ile bilip, devaml onun-

la kalacaksn. En sonunda htime blmn de okuyarak, kesret leminde mevcd olan hkmleri de renip, artlanna riayet ede rek Hak Telnm mahlklannm yumuaklk ve idare ile gnlle rini alp, kolayca cemiyet iinde aziz ve htm saylr olacaksn. Bu kitabdaki konularn sras, yukarda anlattmz ltif slb ile tamamlanacaktr. Basiret gz ile okuyanlan Mevlnm ak almetlerinin hakkatna eritirecektir. (Mrifetnme) ismi ni verdiimiz bu kitab, hicri 1170 (M. 1756) senesinde tamamlan mtr.

Bismillhirrahmairrahm MUKADDME Ayet-i kerme ve hadis-i eriflere dayanlarak, slm limleri nin tefsirlerine gre, Ar, Krs, Cennetler, Gkler, yer ve Cehen nemin yaradlm, kymetin almetlerini, o gnn hallerini ve dehetini ,cihnn harab ve yok olmasn, Allah Tely grme lemi olan hiretin sonsuzluunu drt konu ile anlatr. KONU: 1 ALTI KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 Cihm yaratan Allah Telnm lemde olan bedi sanatlrrn dnmee ve hatrlamaa vesile olan yet-i kermeler: Ey aziz: Hak Tel bu lemi, varlna ve birliine delil olarak yaratp, btn eyada, keskin grl olanlara sanatn gstererek hikme tini duyurmutur. Aadaki mealleri alnan yeti kerimeler, Kurn- Kermdeki sra iledir. Hak Tel, bu yet-i kermelerle kulla-

nn kendini tanmaa tevik buyurmutur. (Biz bunlarn bir ks mna yer vereceiz) : Fatiha sresi, 1. yet-i kermesi: Ezelden ebede kadar olmu ve olacak her hamd ve sen, lem lerin rabbi, yaratc, besleyici ve ilerini tertib edicisi olan Allah azm-an iindir. Bakara sresinin 107. yeti elilesi der ki: Bilmez misin ki, semvt ve Arzn mlk Allah- Telnndr ve sizin iin Allah- Teldan baka, size fayda veren bir dost ve zararlar gideren bir yardmc yoktur. Bakara sresinin 255. yet-i elilesi (Ayet-el Krs) der k: Allah- Tel mahlkata hak olarak mabddur. Ondan ba ka ibdete mstehak yoktur. Devaml hayt ile bk, mahlklarn tedbirinde kimdir. Dalgnlktan ve uyumaktan mnezzehtir. Gk lerde ve yerlerde onlann hepsi Onun iindir. Onun mlkdr. Kymette hi kimse Onun katnda, Onun izni olmadan efat ede mez. Gk ve yer ehlinin nlerinde olan (Dnya ilerinde) ve arka larnda olam (Ahiret ilerinde) bilir. Mahlklar Onun ilminden, bildirmesini irde ettiinden baka bir eyi kavrayamazlaf. Onun Krssi gkleri ve yeri iine alr. Gkleri ve yeri muhafaza etmek ona meakkat vermez. O dnceden yksek, idrkin dndadr. l-i mrn sresinin 5. yeti elilesi der ki: Allah- Telya yerde ve gkte gizli bir ey yoktur. O, rahmlerde ocua erkek ve dii, gzel ve irkin diledii gibi ekil verir. Ondan baka ilh yoktur. Aziz ve hkmdir. Al-i mrn sresinin 190. yet-i elilesi der ki: Gklerin ve yerin yaratlmasnda ve gece ile gndzn uza yp ksalmasnda akl sahihlerine, varlklar yaratann birliine ve kudretinin kemline ak iaretler vardr. itfis sresinin 124. yet-i elilesi der ki: Semvt ve Arzda olan btn eyann yaratmas ve mlk Allah- Telya mahsustur. Onun ilmi ve kudreti, hereyi kap samtr. Mide sresinin 123. yet-i elilesi der ki: Gklerin ve yerin ve onlarda olan mahlklarn mliki Allah- azmandr. O Allah-Te l yokdan var etmee kadirdir. Enm sresinin 13. yet-i elilesi der ki:

Gcce ve gndzde skn ve harekette olanlar Onun iindir. Yani zaman ve meknn mliki Odur. Allah- Tel herkesin s zn iitici ve hallerini bilicidir. nam sresinin 59. yet-i elilesi der ki: Allah- Telnn gayb hazneleri Onun katindadr. Onlan ancak Allah- Tel bilir. Karada olan bitki ve hayvan, denizde olan cevher ,hayvan ve dierlerini bilir. Aalardan den yaprak larn ve geriye kalanlarn saysn bilir. Karanlk zemine den dnenin biteceini vey ryeceini bir. Ya vc kuru, az ve ok l ve diri hepsi Levh-i Mahfuzda yazldr. Enm sresinin 75. yet-i elilesi der ki: Biz brhime, Azerin ve kavminin sapklm gsterdiimiz gibi, tevhidde yakim olmas iin gklerin ve yerin melcktunu da gsterdik. Arf sresinin 53. yet-i elilesi der ki: Rabbnz o Allah- Teldr ki, gkleri vc yerleri alt gnde yaratt. Sonra Ar- a'ly yaratmay kasd eyledi. Gndz gece ile rter. Sratle gcce gndz vc gndz geceyi taleb eder (birbiri ni takb eder). Gne, ay ve yldzlan emrine boyun eer ekilde yaratt. Biliniz k, yaratmann ve emrin tm Allah- Telmndr. Btn mahlkatla Onun tasarruf undadr. Ulhiyyet ve rubbiyyette, vahdaniyyet ve ferdniyyet ile l ve azm, btn lemlerin yaratcs ve rabbidir. Tevbe sresinin 117. yet-i elilesi der ki: Gklerin ve yerin mliki Allah- Teldr. Dnyda dirilt mek ve ldrmek Onun emrindedir. Sizin iin Allah- Teldan baka ilerinize bakan ve yardm eden yoktur. Ynus sresinin 101. yet-i elilesi der ki: Delil isteyen mriklere de ki: Gklerde ve yerdeki akl al maz sanata baknz ki, ne incelikler vardr. lm-i ezelde mn et meden lecekler iin delil ve mucize grmek, korkutmak fayda ver mez. Enbiy sresinin 22. yet-i elilesi der ki: Eer semvt ve arzda AUahdan baka ilhlar olsayd, semvat, arz ve iindekiler bozulurdu. Arm shibi olan Allah- Tel, mriklerin, Ona lyk olmayan vasflarndan mnezzehtir. Frkn sresinin 45. yet-i elilesi der ki:

Rabbinin san atna bakmaz inisin ki, fecrin balangc ile g nein douu arasndaki zamanda glgeyi uzun kld. Allah- Te l dilerse o glgeyi sabit brakp, gne ile gidermezdi. Sonra gl genin bilinmesi iin gnei delil kldk. Nemi sresinin 88. yet-i elilesi der ki: Sra frld srada dalan yerinde duruyor grrsn. Halbuki bulutlann gitmesi gibi havada sratle giderler. Allah- Tel hereyi ilim ve hikmeti zere mlkem ve sabit yaratt. O yap tklarnz bilir. Rm sresinin 48. yet-i elilesi der ki: Allah- Tel, rzgn gnderip bullutu kaldrr. Onu gkde diledii gibi bazen aar, bazen para para eder. lh hkm ile yamurun bulutlarn arasndan ktm grrsn. Yamuru kullanndan dilediinin ehir ve arzisine isabet ettirerek onlan bol luk ile sevindirir. Rm sresinin 50. yet-i elilesi der ki: Allahn rahmetine bak ki, o yamur ile kurumu topra na sl canlandrp aa, meyve ve ekin bitirir. Buna kadir olan Hak Tel kymette lleri diriltmeye de diriltmeye kadirdir. O her e ye gc yetendir. Secde sresinin 3. yet-i elilesi der ki: Allah- Tel gkleri, yerleri ve onlann arasmda olanlan al t gnde yaratt. Sonra Onun hkm Ar zere mstev ve ms tevli oldu. Hak Teldan baka size yardm ve efat eden yoktur. Acaba siz Kuran- Kerimin nasihatlann hi dinlemez misiniz. Sebe sresinin . yet-i elilesi der ki: Allah- Telya hamd olsun ki, semvt ve arzda olan ey ve nimetler, Onun mlk ve mahlkudur. Dnyada hamd etmek vcib olduu gibi, hirette de Onun kudret ve nimetine hamd olu nur. O, hkm ve habirdir. Sebe sresinin 2. yet-i elilesi der ki: Zemine girenleri (yamur suyu, hayvan, hazine gibi), ze minden kanlar (kaynak sulan, bitkiler ve madenler gibi), gk ten inenleri (yamur, kar, melekler gibi) hep bilir. O Allah- Tel (mahlklara nimet vermesi ile) rahim, (gnahlar afv etmesi ile) gf urdur. Ysin sresinin 36. yet-i elilesi der ki:

Allah- Tel ,lyk olmayan sfatlardan mnezzehtir ve her eyi yaratmasnda byk kudreti vardr. Yerden bitirdii aa, ne bat ve hubbtm eitlerini ve nefs-i insandan erkek ve kadn ya ratt. Onlarn bilmedii ve bilemiyecekleri eyleri de yaratt. ' Yasin sresinin 37. yet-i elilesi der ki: Vahdniyyet ve kudretimize dier bir delil dc gecedir ki biz ondan gndz giderip, geceyi getirdiimizde karanlkta kalrlar. Ysin sresinin 40. yet-i elilesi der ki: Seyir (hareket) esnasnda gne aya eriemez. (nk ay hzb, gne yava ve farkb felekler de seyr ederler.) Gece de gn dzn nne geemez. Her biri feleklerinde seyr ederler. Ysin sresinin 41. ve 42. yet-i ceiileleri der ki: Kudretimize bir almet olarak babalarn ve dier canllar Nh aleyhisselmm dolmu gemisine yklettik veya ticaretle gn derdikleri evldlann yahud bir yere gitmee gleri yetmeyen o cuklarm gemilere yklettik. Ve onlara, binmeleri iin kayk ve de veler yarattk. Ysin sresinin 82. yet-i elilesi der ki: Allah- Tel btn noksanlklardan mnezzeh ve kudret sa hibidir. Her ey Onun kudret elindedir, ldkten sonra Ona dner, hayr ve er amelleriniz ile cez olunursunuz. Zmer sresinin 68. yet-i elilesi der ki: Birinci sur frldnde yerde ve gkte olan mahlklarn hepsi l veya baygn olur. Ancak Allah- Tel'mn diledikleri ka lr. Sra ikinci defa frldnde btn ller kabirlerinden kalkp acaba ne olacak diye beklerler. Zmer sresinin 69. yet-i elilesi ise yle der : Maher yeri Rabbinin, nru ile aydnlanr. Herkesin amel defteri sa ve sol taraflarndan ellerine verilir. Peygamberlerle m metlerin, zlimlerle mazlumlarn aras adaletle hkm olunur. On lar sevablanmn noksan ve azablannn fazlas ile zulm olunmaz lar. Zmer sresinin 71-74 yet-i elilesi der ki: Kfirler Cehenneme grup grup sevkolunurlar. Onlar Cehenne me geldiklerinde yedi kaps alr. Zebniler kfirlere; size kendi cinsinizden peygamber gelip Rabbinizin yetlerini okumad m, bugne kavuursunuz diye sizi korkutmad m? derler. Kfirler,

evet geldi, okudu vc korkuttu, fakat Allah- Telnm ezel ilminde kfirler zerine kelime-i azb vcib olmudu, derler. Kfirlere ,orada devaml kalmak zere Cehennem kaplarna girin denilir. Cehennem bbrlenenlere ne irkin yerdir. Allah'dan korkarak irk ve gnhdan saknanlar grup grup Cennete sevk olunurlar. Cennete geldikleri zaman kaplan alr. Cennet melekleri onlara, selmet ve emniyet size olsun! Dnyada gnahlardan arnmtnz. imdi ebed kalmak zere Cennete girin! derler. M'minlcr: Allah- Telya hamd olsun ki, bize peygamber lerle bildirdii va'dini yerine getirdi. Cennetten bize bir yer miras verdi. Dilediimiz yerde konaklarz. Amel-i slih ileyenlere Cennet ne gzel yerdir, derler. Mmin sresinin 64. yet-i elilesi der ki: Allah- Tel arz (yer yzn) size karargh ve semy s tnzde yksekte bina kld. Sizin organlanmz uygun, ekilleri nizi gzel kld. Hall, temiz ve leziz yiyeceklerle sizi nzklndrd. Sizi bu gzel ekillerde yaratp temiz nzklar veren, Rabbinlz Al lah- Teldr. O btn hareket ve bereketlerin shibi ve lemle rin rabbidir. Zuhruf sresinin 84. yet-i elilesi der ki: O Allah- Tel gkte meleklerin, yerde insanlarn ve cinnlerin mabdudur. Duhn sresinin 38. yet-i elilesi der ki: Biz semvt, arz ve arasndakileri, kullarmz onlan varl mza ve birliimize delil getirmeleri, ihtiyalarm gidermeleri iin yarattk, bo'yere yaratmadk. Rahmn sresinin 29 ve 30. yet-i celileleri der ki: Semvt ve arzda olan btn mahlklar, Allah- Telya muhta olduklar iin ihiyalanm Ondan isterler. Hak Tel her an iradesi mucibince kudretini icra etmektedir. ve Ey insan ve cin! Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlarsnz. Mcdele sresinin 7. yet-i elilesi der ki: Y Muhammed! Bilmez raisin ki Allah- Tel gkte ve yerde olan mahlklarn hepsini bilir. kii gizli konutuklarnda Al lah- Tel drdnc, be kimse konusalar, O altnc olur. Gizli konuanlar mezkr saylardan az veya ok ve nerede olurlarsa ol sunlar Allah- Tel onlarn srlarna vakf olur. Kyamette onlan

rezil etmek ve lyk olduklar cezay takrir iin iledikleri kt amelleri kendilerine haber verir. Allah- Tel gizli, ak, her eyi bilir. Mlk sresinin 2. yet-i elilesi der ki: O Allah- Tel dnyada lm, hirette hayat yaratt. Siz den meydana gelecek amelleri ezelde bildii halde, hanginizin daha gzel amellerde bulunduunu sizin de bilmeniz iin sizi imtihana tbi tuttu. AUah- Tel iyi ileri yapmaktan kananlardan inti kam ahr, glibdir ve iyi amel ileyenlerin hatlarm veya iyi iler den katktan sonra tevbe edenleri afv eder. Mlk sresinin 3. yet-i elilesi der ki: O Allah- Tel yedi semy birbirinin zerinde ayr tabaka lar halinde yaratt. Hak Telmn yaratmasmda uygunsuzluk, nok san ve bozukluk grmezsin. Gzn semaya tekrar evir ki onda yanlma, atlama grebilir misin. Mlk sresinin 5. yet-i elilesi der ki: Biz dnyaya yakn olan semy kandiller gibi yldzlarla ss ledik. Bu yldzlarn paralan ile, semya kp haber almak iste yen eytanlan meleklerin kovmasn emr eyledik. eytanlar iin dnyada yldzlann alevli paralar ile yaklmalarndan baka hi rette Cehennem azb hazrladk. Nh sresinin 15. ve 16. yet-i celleleri der ki: Grmez misiniz ki, Allah- Tel yedi semy tabaka tabaka nasl yaratt. Ve ay dnya semsnda ve dier semlarda nr, g nei yeryznden karanl gideren kl ra kLd. Nh sresinin 17. ve 18. yet-i celleleri de yle der: Ve Allah- Tel sizin aslnz olan Adem Aleyhisselm nebat gibi topraktan yaratt. Sonra ldnzde topraa ide eder ve kyamette sizi ondan kanr. KISIM : 2 KNATIN YARATILII Ey aziz! Bil ki, tefsir ve hads limleri ittifakla yle demi lerdir: Cenab- Allah, ehadiyyet mertebesinde bir gizli hazine iken,

bilinmeyi istemi ve sevdii iin ruhlar ve cisimler lemini yaratp kendi merhametinin cemlini, kudretinin kemlini, azametinin ce llimi, nimetlerinin bolluunu, sanatnn eitlerini, hikmetlerinin srlarn gstermei dilemi. Btn mahlkattan evvel, yoktan ok nurlu, yeil bir cevher yaratt. Baz rivyetlere gre; kendi nrundan, ltif ve azm bir cevher var edip, ondan btn kinat bir ter tip iinde tedric olarak yaratt. Buna, ilk cevher, Nur- Muhammed, Levh- mahfuz ,akl-i kl, izf ruh adlarm verirler ki, btn ruhlarn ve cisimlerin balangc ve esas bu cevherdir. nk Cenab- Allah ( muhabbetiyle o cevhere baknca, cevher, utancndan o anda eriyip su gibi akm, z su yzne knca ondan nce kl li nefsi yaratm, sonra srasyla meleklerin, peygamberin, velile rin, riflerin, bidlerin, mminlerin, kfirlerin, cinlerin, eytan larn, hayvanlarn, bitkilerin her birisi iin, mertebelerine gre bel li makamlar gstermi ve her snf kendi makmna girmitir. Her ruh, kendi cinsini bulmu, her toplum kendi makamnda kalm tr. Melekt lemi, bu 14 eit ruhlarla tamamlanmtr. Bu le min en ykseine ve en ltifine Gyb lemi = Laht lemi veya Ce berut lemi denir. Bu lemin ortancasna ruhlar lemi = man lemi veya emir lemi ad verilir. Bu lemin aasna ve cisimlere yakn olanna mcerret lem = Berzh lemi veya Misl lemi denir. Cenab- Allah, bunlar yarattktan iki bin yl sonra, ezel irade siyle, adn ve anm belirtmek iin cisimler lemini yaratmtr. Sonra yine o ilk cevhere sevgiyle bakm, o cevher utancndan eri yip akm, znden de ar- zami yaratmtr. Altndaki yalar dan da krsi, Cennet, Cehennem, 7 kat gk ve 4 unsur yaratlm tr. Ar- aldan esfel-i-sfiline (aalklarn aasna) kadar bu lem, bu tertip zere dzenlenmi ve bu 15 eitle Mlk leminin yaradl tamamlanmtr. Bu lemin de ykseine ulv lem=bak lemi denir. Ortancasna yldzlar lemi = felekler lemi veya gkler lemi denir. Aasna sfl lem, cisimler lemi, unsurlar lemi, Kevn ve fesad lemi ve dnya lemi denir. te melekt leminin mfredatyla mlk leminin toplam, yani eitli ruhlarla basit cisimlerin snflarnn hepsi 29 olarak tamamlanmtr. Her iki lemin saylar ksmlarnda eit bir-

leim, cisim var olmutur k, bunlar hayvan, bitki ve madenlerdir. Tpk harflerin birleiminden heceler, isim ve fiillerle eitli keli melerden kurulu bir lisann meydana gelmesi ve bunlardan Cihan kitabnn sonsuz mnalar kazanmas gibi... bret gz ile bu leme bakan Arifler, her birinde birok hikmetler grrler. Bylece evli ya, Cenab- Hak'n sanatnm srlarm idrak eder ve iindeki derin mnay anlayarak onun yksek huzurunu bulurlar. KISIM: 3 ARI ZAM VE HAMLES: Ey aziz! Bil ki, tefsir ve hadis limleri ittifakla yle demiler dir: Cenab- Hakkn kinat bir anda yaratmaya kudreti olduu halde 6 gnde yaratmas, yani kinat yaratmasn pazardan ba layp Cuma gn tamamlamas; kullarna her i ve hareketlerinde sabrl ve temkinli olmalarn, acele etmemelerini bildirmek ve an latmak iindir. Cenab- Allah, yeil cevherden ar- zami yarat mtr ki, onun nur ve azametini vasflandrmak imknszdr. Arn evresi .krmz yakuttandr ki, btn yaratklarn sfat ve sretleri onda nakolunmutur. Gklerin stnde meleklerin kblesi olan Allahn ar vardr. Nasl ki yeryznde insanlarn kblesi Kbedir. Ar- zamin 70 bin dili vardr ki, her dili baka bir lgat ile Allah tebih eder. Ar- zamin drt direi vardr ki bunlar, ye rin dibine kadar inerler. Ar- zam, su zerinde, su hava zerin de iken Cenb- Allah, 4 byk melek yaratt. Bunlar ,ar tarlar. Bunlara Hamele-i ar (ar tayanlar) denir. Bu 4 Melekten her birinin 4 yz vardr. Bir yzleri insan, bir yzleri arslan, bir yz leri kz, bir yzleri de kartal sretinde tasvir edilmitir. Bu yz lerin her biri yeryznde kendine benziyen yaratklar iin Allah tan nzk istemektedirler. Hamele-i ar melekleri daima ayaktadr ve ar boyunlar zerinde tarlar. Bunlar, Allahn katnda b tn meleklerden daha faziletlidirler. Bunlardan biri de srafil (f .a.) dr. Arn bir direi onun boynu zerinde kuvvetli ve muhkem durur. Bu melek, Allahn katnda dier melekten daha deer-

lidir. nk suru tayan bu melektir. Sura frmek iin Levh-l mahfuzdan gelecek emri, kyamete kadar beklemekte ve Cenab- Allahn Cebrail, Mikil ve Azrail (a.s.)e verdii emirleri kendi lerine bildirmektedir. Hamele-i ar meleklerinin her birinin 4 ka nad vardr. Bu kanatlar 4 yana yaylmtr. Bu meleklerin vcut lar yans ateten yans kardan yaratlmtr. Buna ramen biri dierim sndrmez. Yldz bcei gibi birbiriyle kaynamlardr. O kadar byktrler ki kulaklaryla boyunlarm* aras, kuun 700 yllk uu mesafesidir. Hamele-i ar meleklerine Kerrbiyyun da denilir. KISIM: 4 AR-I ZAMN EVRESNDEK BYK NEHRLER VE MELKE- KRAM Ey azizi Bil ki, tefsir ve hadis limleri ittifakla diyorlar ki: Hak Tel, ar- zamin evresinde 8 byk nehir yaratmtr. Dr d kardan daha beyaz ve souk. Drd de baldan daha tatl ve lez zetlidir. Bu nehirler, devaml olarak Arn etrafnda akar ve onu tavaf ederler. Cenab- Hak, Herkil adnda bir melek yaratmtr ki, btn eyann srlarn ona vermitir. Bu melek, Allahtan ar tavaf iin izin istemi. Allahdan izin alnca ycla km, 8 bin ka nadyla 3 bin yl umu, yorulunca Allah ona kuvvet vermi ve u masn emretmitir. bin sene daha Arn etrafnda umu, yo rulunca Allah ona kuvvet vermi ve umasn emretmitir. 3 bin yl daha umu ve yorulunca bakm ki 9 bin senede ancak arn bir direinden dierine gidebilmitir. O hayretler iinde seyrederken Allahtan ona nid gelmi: Ya Herkil! Kyamete kadar usan yine de arm tavaf edemezsin. Bu 8 nehrin arkasnda, a- zamin etrafnda nurdan ve ka ranlktan biner perde yaratlmtr. Bu perdeler nurun iddeti, arn etrafnda bulunan melekleri yakmasn diye, onlara kar geril mitir. Bu perdelerin arkasnda da 70 bin melike yaratlmtr. Bunlar ara dnk, devaml olarak Allah' tebih ederler. Ar ta vaf etmek iin etrafnda dnerler ve gnde iki defa hamele-i ar meleklerine selm verirler. Bunlara Saffun ve Haffun melekleri de

nir. Bunlarn arkasnda da 70 bin saf melike yaratlmtr. Bun lar daima ayakta durur ve Sbhan-Allah velhamd--lillah ve l ilahe illallah vallah- ekber ve l lavle vel kuvvete illa billah-il aliy-ylazm diye zikrederler. Bunlarn arkasnda da byk bir y lan yaratlm ki, Ar- zami evirmi, ban kuyruu zerine koy mutur. Ba beyaz inciden, vcudu sar altndan, gzleri krmz yakuttan yaratlmtr. Yz bin kanad vardr ,her pskl yann da bir melek olup Allah tebih eder. Bu san ylann tebih sesin den btn melekler dehet duyar, tebih sesi btn meleklerinkini bastrr. Az, at zaman gk ve yeri bir lokmada yutacak kadar byktr, eer bu ylana tebih yapt zaman yava emri verilmeseydi, sesinden btn melekler helk olurdu. Cenab- Hak, melekleri eitli renkteki nurlardan yaratmtr. Ara yakn olan meleklerin nurlar beyaz ve iddetlidir. Btn me lekler, Cenab- Hakkm emirlerine gre hareket ederler, insanlar gibi Allaha isyan etmezler. Onlar iin, yemek, imek, cins mna sebet yoktur. Gdalar Allah tebihtir. ou insan suretindedir. Ltif cisimler olduklar iin eitli suretlere brnrler ye Cenab- Hakkn emriyle imek hzyla giderler. Herbirinin vazifesi ayrdr. Kimi arn etrafnda tebih ve tavafla meguldr, kimi krsde, kimi Sidrede, kimi Cennette, kimi Cehennemde, kimi gkte, kimi yerde, kimi ayakta, kimi oturuta, kimi rkda, kimi scdda de vaml olarak Allah tebih ederler. Kimi insanlarn hizmetinde olup gece-gndz onlar korur, amellerini yazar. Bunlara kiramen ktibin ve koruyucu melekler denir. Meleklerin de kendilerinden Peygamberleri vardr. Bunlardan biri, Sur sahibi srfil (A.S.) dr. Biri Cebrail (A.S.) dr. 600 kanad vardr. Hera kanadnn yz pskl vardr ki her pskln uzun luu batdan douya kadardr. Btn kanadlar .renkli nurlardan dr. Byk vcudu kardan daha beyazdr. yle kuvvetlidir ki ka nadnn bir pskl ile dalar yerinden oynatr. Bu melek, yeryzndeki peygamberlere Allahn selm ve emirlerini getirir. ekil ve bykl srfil (A.S.) gibidir. Meleklerin bir peygamberi de Mikil (A.S.) dir ki kanatlarnn saysn ancak Allah bilir. O, kz gn denizlerdeki meleklerin gzcsdr. Yer ve gkteki meleklerin her biri, yamurun yan idare etmek gibi bir ok illeri yapma ya emir alrlar. Yamurlarn her damlasn bir melek yere indirir

ve kyamete kadar o melee bir daha sra gelmez. Yere yaan ya murlar Mikil (A.S.)in emir ve tedbiriyle yaar. Bu, onun vazife sidir. Bir peygamber de Azrail (A.S.)dr. Bunun vazifesi ruhlar almaktr. Btn yer, nnde duran bir sofraya benzer. Rahmet ve gazab meleklerinden nice yzbin yardmclar vardr. srfil, Ceb rail, Mikil ve Azrail (A.S.), btn meleklerin ba ve peygambe ridirler ki yer ve gkteki btn melekler bunlarn emrindedirler. KISIM: 5 AR-I ZAMN ALTINDA OLAN KRS, LEVH, KALEM, SDRETL-MNTEHA, TUBA AACI LE SRAFL SURU VE BERZAH LEM Ey aziz! Bil ki, tefsir ve hadis limleri ittifakla yle demiler dir: Cenab- Allah, krsiyi 4 direk zerinde, Ar- zamin nurun dan ve onun altnda, krmz yakut renginde Arn bir direine bi tiip olarak yaratmtr. Onun direkleri, yerin dibine kadar uza nr. Btn gkler ve yer, Krsinin ortasnda, sahradaki bir halka kadardr. Krsi de ar- zamin altnda sahradaki bir sofraya ben zer. Lkin bu eit benzetilerden maksat miktarlar belirtmek de il, belki byklklerini ifade edebilmek iindir. nk onlann b yklklerini ve saylarm ancak onlar yaratan Cenab- Allah bilir. Artan muradm taht mlk, Krsiden muradm Allahn ilmi ol duunu iddia edenler hat etmilerdir. nk bu gr, yet ve hadslere aykrdr. Cenab- Allah ,ar- zamin altnda ve onun nurundan yeil zeberced renkte byk bir Lehv yaratmtr. evresi .krmz ya kuttandr. Zmrd renginde de yeil bir kalem yaratmtr ki, uzunluu yz yllk mesafedir. Onun mrekkebi beyaz nurdandr. nk Cenab- Hak, kaleme yaz diye emrettiinde kalem sarslm, znt duyarak yldrm sesi gibi bir sesle tebihe balam ve ilh emirleri, kyamete kadar olup bitecekleri Levh-i mahfuzda yazm tr. Bylece Levh-i mahfuzu yazyla doldurmu vazifesini bitirdik ten sonra mrekkebi kurumu, artk mutlu olan mutlu, mutsuz olan mutsuz olmutur. Lkin Cenab- Allah, her gece ve gndz Levh- mahfuza 360 defa bakar, her bakta bir eyler siler, yerinde

baka bir ey tesbit eder. Cenab- Allah, yer ve gk halknn bil mesi ve btn mahlkatnn kaderlerinin yazya gre cereyan et mesi iin kullarnn bandan geecek btn ileri Levh-i mahfuza yazdrmtr. Levh ve kalemi inkr eden mnafktr. Cenab- Hak, ar- azanm altnda ve onun nurundan, Krsnin karsnda, Cennetlerin stnde beyaz inci gibi bir feza yarat mtr ki bu Sidretil mntehadr. Buras Cebrail (A.S.) ile mukarreb meleklerin mekndr. Cenab-i Allah, Sidre-tl-mntehada san altndan byk bir aa yaratmtr ki, buna Tuba aac derler. Gvdesi altndan, dal lan krmz mercandan, yapraklar yeil zmrtten, meyveleri e kerdendir. Nihayetsiz dallan, Cennet kkleri zerine sarkmtr ki, saysz meyvelerini Cennet ehli toplar. Sidre-tl-mnteha ile Ar- zam arasnda 70 bin perde yaratlmtr ki Sidrede bulunan melekler, Artaki nurdan yanmasnlar. Yine Cenab- Allah, Ar- zamin altmda ve onun nurundan, Arm direine bitiik, krmz mercan renginde bir boynuz bii minde, byk ve ok uzun, ii bo bir ey yaratmtr ki onun bo luunda birinci ve ikinci Berzah yapmtr. nsan bedenine gire cek ruhlar ile gelmi ve gitmi olan btn ruhlann yeri burasdr. Gk ve yer krreleri, daireler gibi hi biri dierine dokunmadan bu bolukta dizilmitir. Bu bo yer srafil surudur ki onun i d zeyine bir mum yuvarlana alan ukur gibi ukurlar kazlm tr. Birinci Berzah leminde, bedene girecek ruhlarla, bedenden kp Hare kadar ikinci Berzahta bekliyecek ruhlar iin o dzeyin ukurlan mesken olmutur. Uan ruhlarn her biri, mertebelerine gre o ukurlarda kendi makamlarnda yaarlar . KISIM: 6 SDRE-TL-MNTEHADA OLAN MELEKLERN VASIFLARI, DURUMLARI ve ARIN HOROZU OLAN TAVUSUN RENG VE ZKRLER Ey aziz! Tefsir ve hads limleri ittifakla diyorlar ki: Cenab- Hak, Sidre-tl-mntehada vekil tayin ettii melei,byk ve aca yip bir cssede yaratmtr. Bu melein 70 yz vardr. Her yzn

de 70 az, her aznda 70 dili vardr. Her dili baka bir lgatla Cenab- Allah devaml olarak tebih eder. Sidre de ayrca 4 bin saf melike yaratmtr. Her saffn says 10 bin melektir. Birinci saf taki melekler, daimi secdededir ve Sphanallah diye tebih eder ler. kinci saftaki melekler de daimi oturarak Elhamd-lillah di ye tebih ederler. nc saftaki melekler de daima rkda olup L ilhe illallah diye tebih ederler. Drdnc saftaki melekler de devaml olarak ayakta Allah-u Ekber diye tebih ederler. Cenb- Hak, Sidrede yeil zmrtten minare biiminde byk bir direk yaratmtr. Bu direin Sidreden ykseklii 70 bin fersah mesafededir. O direin banda beyaz inciden, byk bir kubbe yaratmtr ve o kubbenin zerinde Tavus kuu eklinde eitli renkteki cevherlerden acayip bir melek yaratmtr. Bu melein 1500 kanad ve her kanadnda 100 bin pskl vardr. Her pskl zerinde, yeil yazyla yazlm satr vardr. Birinci satrda: Bismil-lahir-rahmnir-rhm ikinci satrda: L ilhe-illal-lah Muhammedn-Reslullah nc satrda ise: Kll-sev'in hlikn-ill-veche h yazlmtr. Buna Arm horozu derler. Bu, ka natlarn gerince, pskllerinden Cennet halk zerine, Allah'n izniyle, yamur gibi rahmet iner. Be farz namazn her birinin vakti gelince o ar horozu, kanat larn birbirine arpar. Bararak ve kanadnn her psklnden baka bir sada kararak seslenir. Bu ses, Cennet aalarnn dalla rm bir rzgr gibi sallar ve o sesten sevmen Cennetteki huri ve glman; Muhammed mmetinin namaz vakti gelmi ve imdi hepsi namazla megul olacaklar diye birbirlerine mjde vermeye balarlar. Cenab- Hak, Ar horozuna seslenir ki: Ya ku! Niin byle barrsn? O melek de der ki: Ey Allahm, mmin kulla rn ,ibadet iin sana yneldike ben de onlar iin senden rahmet ve mafiret isterim. O zaman Allah-u Tel ona yine yle hitab buyurur: Ya ku: Ben de, dnyada be vakit namazm klan kul larma rahmet edip onlan Cehennem ateinden korur, Naim Cen netleriyle sevindiririm. Bu lh hitab, horozu sevindirir, Allah'a dua ve niyazlarm tekrarlar.

KONU:2 4 KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 CENNETLERN SM VE VASIFLARI, NEHRLER, MEYVEL AALARI, YKSEK KKLER VE DEERL GYSLER Ey aziz! Tefsir ve hads limleri ittifakla diyorlar ki: Hak Te l kudretiyle yedi kat gklerin stnde Ar ve krsnin altnda, Arm nuruyla 8 Cennet yaratmtr. Biri dierinden stn olan bu cennetlerin en ycesi Eden Cennetidir. Cenab- Hakkm grme konusudur. Birinci Cennetin ismi Darl-Celldir. Bu cennet beyaz inci dendir. kincisinin ad Dars-selmdr. Bu cennet krmz yakut tandr. ncsnn ismi, Cennet-l-mevdr. Bu cennet yeil Zeberceddendir. Drdncsnn ad, Cennet-l-Hulddur. Bu cen net sar mercandandr. Beincisinin ad, Cennet-n-naimdir. Bu cennet beyaz gmtendir. Altmcsmm ad Cennet-l-firdevstir, krmz altndandr. Yedincisinin ad Cennet-l-karardr, sar misk tendir. Sekizincisinin ad, Aden Cennetidir, en gzel Lludendir. Aden Cenneti, byk bir ehrin ortasmda ve yksek bir da ze rinde bulunan bir i kale gibi btn cennetlerin ierisinde ve or talarnda bulunmakla yeri, hepsinden daha gzel ve daha stn dr. Cennetlerdeki nehirlerin ounun kayna buradadr. Sddklarm ve Kuran hafzlarnn yeri burasdr. Ayrca Cenab- Allah n tecelli ettii (grnd) yerdir. Her cennetin eni ve uzunluu yz yllk yol olan bir kaps vardr. Her kapnn san altmdan olan iki kanad vardr. Rengrenk eitli mcevherlerle sslenmitir. Birinci cennetin kaps zerinde L ilhe illallah Muhammedn Reslullah yazldr. Dier kap-

lan zerinde Ene la azap men kale La ilahe illallah (Ben, La ila he illallah diyene azap vermem) yazldr. Btn Cennetlerin top ra misk, talar mcevherdir. Bitkileri eitli renkte, iekleri krmz Zaferrandr. Binalarnn bir ta altn, bir ta gm, topra ise amberdir. Kkleri, en gzel llden ve sar yakuttan dr, hepsinin kaplan mcevherdir. Her kkn nnde drt nehir akar. Bu nehirlerin, biri hayat suyu, biri halis yourt, biri temiz arab, biri szlm baldr. Nehirlerin evresi, meyveli aalarla dolu ve ssldr. Bu aalarn ebediyyen dallar kurumaz, yaprak lar rmez, dklmez, meyveleri tkenmez. Birbirinden gzel ve stn olan bu sekiz cennette akan daha bir ok nehirler vardr. Bu nehirlerden biri Rahman nehridir. Suyu btn nehirlerden saf, ta d baldan tatl olan bu nehrin rengi kardan beyazdr. Kumu inci den stndr. Cennet nehirlerinden bir de kevser nehridir. Cenab- Hak, onu habibi Peygamber (SA.) Efendimize vermitir. Bu nehrin eni 900 mildir, kayna Arm altnda olup orada Sidreye gelir. Oradan da Firdevs Cennetine dklr. Yaydan atlm ok gi bi, sratli bir ekilde Firdevs-i l ile dier cennetlerden akar. Kev ser nehrinin kokusu amberden hotur, ondan bir kez ien hasta lk grmez, tadn asla unutmaz. Birinci cennetin kaps yamnda ve kesver nehrinin kenarnda renkli cevherlerden saylan yldzlar dan daha ok olan kseler vardr. Har olmadan, Srat kprsn gemeden ve Peygamber (S.A.V.) Cennete girmeden nce, mme tiyle bu nehirden su ieceklerdir. Kevser nehrinin btn evresi en gzel Ll ve krmz yakuttan saf saf yksek aalar ile donan mtr. Dallannn ou eitli gzel sesler karr. Dallanmn s tnde baka trlerden kular vardr ki eitli lgatlarla Allah tebih ederler. Cennet nehirlerinin biri kfur, biri nesim, biri selsebil, biri rahik- mahtumdur. Bu saydmz nehirlerden baka yksek Cennetler iinde akan binlerce nehir vardr ki, evrelerin de 100 binlerce aalar, gzel meyveler vardr. Cennetlikler iin Snds ve istibrak gibi binbir renkte deerli giysiler, trl lezzetli yemekler ve tatl ikiler vardr ki, saysn ancak Allah-u Tel bilir. Cennetlerin eni, yni sekiz surundan her iki surun arasmdaki mesafe, gkle yerin eni kadar, uzunluu ise nihayetsizdir. Btn cennetlerin derecelerinin toplam, Kuran- Kerimin yetlerinin toplam kadardr. Yani 6666 derecedir. Her

iki derecenin aras 500 yllk mesafedir. nk Cennet ehli, ezber ledikleri Kuran yetleri kadar dereceler nail olurlar. Bu nedenle Kuran hafzlan Cennet derecelerinin en stnne nail olmu ve yerleri Aden Cennetinin ortas olmutur. KISIM: 2 CENNET NMETLERNN ETLER, CENNET HURLER VE GILMANLARI, CENNET EHLNN ALLAHI NASIL GRECEKLER Ey aziz! Tefsir ve hadis limleri ittifakla diyorlar ki: Cennet ehlinin arzulad, zledii nimetler derhal nlerine ge lir. Yksek aalann dallanndan sarkm meyveleri, bir iaretle ellerine gelir, istedikleri eitli meyvelerin lezzetini alrlar. stedik leri her yemek ve ikiyi anmda nlerinde hazr bulurlar. Urama ve piirme derdi yoktur. nk Cennette zahmet ve ate olmaz. Cennet aalanmn ou Tuba aacdr. Kk Sidrede, dal ve yap raklan ise btn Cennet kklerinin iine yaylmtr. Tpk g nein kendisi ok yksekte olduu halde nn dnya evlerine girmesi gibi. Cennet halk, bu aacm eitli meyvelerinden her an lezzet almaktadr. Mminler iin rengrenk sslenmi ve den mi kkler ve bu kklerdeki tahtlar zerinde salan amber ko kulu, hill kal, kara gzl, gne gibi parlak yzl, tatl szl, nazl, iveli, inci dili, mercan dudakl, gl yanakl, selvi boylu, gzel huylu, glden taze ve krpe huri kzlar vardr. Onlar Cen netteki erkeklere mahsusdur. Bu hurilerin her biri 70 kat, eitli renklerde gayet ince ve hafif deerli elbiseler giyer. Balarnda renkli nurlarla nurlanm talar vardr. eitli mcevherlerle ss lenmi, tahtlar zerinde yaslanm, ait olduklar mmin erkekle ri beklerler. Karlarnda, hizmetleri iin binlerce glman (cennet delikanllar) saf halinde ayakta dururlar. Cennete giren m'minler, hi kmamak zere ebediyyen ora da kalrlar. Birbirlerine selm vererek tatl konuur, dedikodu gi bi kt huylardan arndklar iin kimse kimseden usanmaz. Cen net ehli iin ihtiyarlk ve lm yoktur, elbiseleri eskimez. Gnlleri zengin, gzleri toktur. stediklerini yer, ier, buna ramen tuvalet ihtiyalan olmaz. Yiyip itikleri, gzel kokulu bir ter halinde gl suyu gibi bedenlerinden yaylr.

Cennetteki huriler, hayzdan, nifasdan ve kt huylardan annmlardr. Cennet halk, her zaman emniyet ve huzur iinde, tedbirden, kazanma klfetinden, keder ve zntlerden uzak, has talklardan selmettedir. Shhat ve afiyetleri, sevin ve mutluluk lar ebedidir. Grevli melekler, haftada bir defa, mcevherden eerlerle sslenmi Buraklar mminlere getirir, Allahn selm ve arm iletir, mjde verirler. Onlar da buraklanna binip Aden Cennetine ykselip giderler ve Cenab- Hakkn misafirhanesine vanp ikram ve izzetlerini grr, eitli nimetlerini yer, szlerini ii tip Cemalini grrler. Allahn hitabndan o kadar zevk duyarlar ki, Cennetteki btn nimetleri unuturlar. Sonra, yine Allahn iz niyle eski yerlerine dnerler. Btn cennetlerin hakimi ve hzi nelerinin bekisi olan byk bir melek vardr. Ad Rdvan olan bu melein Cennetlerde gece-gndz diye bir zaman kavram yok tur. Cennetler, bir an bile ksz kalmaz. nk Cennetlerin tava n, Cenab- Hakkn ardr. Arm nurlar, daimi olarak orada parlar. KISIM: 3 CENNET NMETLER VE O SAADETE NAL OLAN Ey aziz! Bil ki Cenab- Hak, kutsi hadsinde yle buyuruyor: Ey Ademolu! Dnyaya nasl deer verir ve balanrsn? Halbuki dnya fani, nimetleri ve hayat geicidir. Muhakkak ki benim katmda bana itaatli olan kullarm iin 8 cennet hazrladm. Sekiz kaps olan bu cennetlerin her birinde Zaferandan 70 bin bahe vardr. Ki her bahede inci ve mercandan yapl 70 bin e hir her ehirde de krmz yakuttan yaplm 70 bin kk, her kk te Zebercedden yaplm 70 bin ev, her evde sar altndan 70 bin oda ve her odada san yakuttan 70 bin taht, her tahtn zerinde ipekten ilenmi 70 bin yatak ve her yatak zerinde bir huri kz, her hurinin nnde san altmdan bir tepsi, her tepside renkli m-. cevherlerden 70 bin tabak, her tabakta ise baka bir eit yemek vardr. Her kkn altmda drt nehir akar. Bu nehirlerden biri su, biri st, biri temiz arap ,biri de szlm baldr. Her nehrin ke narnda 70 bin aa vardr. Her aacn 70 bin eit meyvesi ve 70

bin renkte yapraklan vardr. Her aa zerinde rengrenk ku lardan 70 bin ku vardr ki her ku 70 bin eit sesle Allah tebih eder. Cenab- Allah buyuruyor ki: Bana itaat etmi olan kullanma, bunlardan baka her saat banda gzlerin grmedii, kulaklann itmedii, gnllerin duy mad 70 bin hediye balann. Cennet halknn elbiseleri 70 kat hlledir ,o kadar incedir ki birbirini kapamaz, altndakinin rengi stndekine vurup birbirinin gzelliini arttrr. Bunlar ebediyyen cennetten kmaz, ihtiyarlamaz, lmez, zlmez, alamaz, na maz klmaz, oru tutmaz, hastalanmaz, tuvalete gitmez, tuvalet ihtiyalarn glsuyu gibi terle dkerler, kadnlar hayz ve nifas grmezler. O halde benim nzam ve Cennetimi isteyen, dnyada kanaatkAr olsun. Dnyann fani ve geici olan izzet ve lezzetlerine balanmasn, sadece habibim Muhammed (S.A.)e balanp onu iten sevsin ve onun izinden gitsin. KISIM : 4 LVA-I MUHAMMED VE BEYT- MAMUR Ey aziz! Tefsir ve hadis limleri ittifakla diyorlar ki: Cenab- Allah Habibi Peygamber (S.A.) Efendimize Liva-lHamd adl sancan verecektir. Maher gnnde Hz. Muhammedin mmeti bunun altnda toplanacak ve peygamberimizin makam na geip mmetine efaatte bulunacaktr. Liva-l-Hamd, halen Cennette olup, sonsuz bir sahrada, Hamd da zerinde dikilmi bin ylk yol uzunluunda ok byk bir sancaktr. Kabzas beyaz gmten ve yeU zebercedden, ucu krmz yakuttandr. Onun kesi vardr. ki kesinin aras 500 yllk mesafedir. Sancan zerinde her birinin uzunluu 500 yllk mesafe olan satr ya zldr. Birinci satr: Bismillahir-rahmanir-rahimn, ikinci satr L ilhe llallah, nc satr, uElhamd-illhi-rabbil-alemin yaz ldr. Bu byk sancan altnda 70 bin sancak ve her sancan al tnda 70 bin saf melike vardr. Her safta 70 bin melike durup Cenab- Hakk tebih ederler. Bir de Beyt-l-mamur vardr. Rahmetl flrdevste krmz yakuttan yksek bir kubbedir. Cenab- Al

lah, Adem (A.S.), Cennetten yeryzne indirdiinde tvbesini ka bul etmi ve ona ikram olarak Beyt-l-mamuru Cennetten yery zne indirip bugnk Kabenin yerine koymutur ki, Adem (A.S.) iin, Cennetin bir yadigr olup tavaf ve ziyaret etsin. Onun, do uya ve batya alan iki kaps vardr. inde de nurdan iki kan dil vard ki, aydnlatabildikleri yerin tamam, bugn Kbe olmu tur. Cenab- Hakkn emriyle 7 kat gklerdeki melekler, nbetle inip Adem (A.S.) ile birlikte Beyt-l-mamuru tavaf ederlerdi. Beytl-mamur, Adem (A.S.)den sonra Nuh (A.S.)a kadar yeryznde idi. Tufandan nce dnya semasna karlmtr. Kyamet gn ne kadar burada kalacak, sonra yine Cennetteki eski yerine alna caktr. Bugn onun dnyadaki yerinde brahim (A.S.)n Cenab- Allahn emriyle ina ettii beyt-i-erif vardr. Eer Beyt-l-mamur gkten dse,'yine Kbenin zerine konar, ikisinin arasmda kalan yer de Harem-i-erif olurdu. Bugn Kbe duvarnn bir kesinde bulunup plen Hacer-i-Esved, Beyt-l-mamurdan yadigr kalm tr. O ta, krmz yakutken, tufanda Allahn emriyle siyah olmu tur. Dnya semasndaki Beyt-l-mamura her gn 70 bin melek girip orda namaz klarlar. Bunlar bir snf meleklerdir. blis onlar dan ktndan cin olarak da adlandrlrlar. Saylan o kadar ok tur ki, Beyt-l-mamura bir kere girene, kyamete kadar bir daha sra gelmez.

KONU:3 2 KISIMDAN BARETTR. KISIM: 1 YKSEK CENNETLERN ALTINDA OLAN MELEKLERN ETL PERDELER LE ALLAHIN DENZ VE HZNELERN VE HALLERN, 7 KAT SEMAYI VE HER BRNDE OTURAN MELEKLERN EKLLER VE TEBHLER Ey aziz! Tefsir ve hadis alimleri ittifakla diyorlar ki : Cenab- Allah, yksek Cennetlerin altnda, gne ndan 70 bin perde ya ratmtr. Bunlann altnda da karanlktan 70 bin perde yaratm tr. Bu perdelerde eitli melekler vardr. Onlarn altnda kzgmateli deniz, onun altmda Rakk-menur denilen deniz, onun altn da da Kumkan denizi, onun altmda da hayvan denizi vardr. Bu denizlerin adlar, Allah'n haznelerinden kinayedir. Bu denizlerin altmda 7 kat sema vardr. Parlak nurdan olup ad Aribandr. Bu ras erkek suretinde olan meleklerle doludur. Tebihleri Sphanallah ve bi-hamdihi, adede halkhi vezneti arhi ve middi kelimtihiodir. Bunlar, Allahtan gayrisini bilmezler, birbirlerine dahi bakmazlar. Allahn korkusundan kyamete kadar ayakta alarlar. Bu melekler, mukarreb melekler olup Ruhiyyin olarak isimlendi rilir. Bakanlanmn ismi Rukyal olup 7. kat semamn bekisidir. Onun altmdaki gn ad Rukadr ,en gzel Llden yaratlm 36

MARFETNAME

tr. Melekleri gen olanlar suretindedir. Yzleri glden tazedir ve hepsi de Allahn korkusundan ruka gitmilerdir. Tebihleri Sphane rabbiklle eydir. Balar ,ad Kemhail olup Altnc sema nn bekisidir. Bunun altnda ad Dinka olan beinci gk vardr ki, krmz altndan yaratlmtr. Melekleri huriler suretinde olup hep si de Allahn korkusundan oturmutur. Tebihleri: Sphanel halikn-nur ve bihamdihidir. Balar, ad Semhail olup beinci se mann bekisidir. Onun altnda ismi Erkulun olan beyaz gmten yapl drdnc gk vardr. Melekleri svari eklinde olup tebih leri : Sphanel-melik-il-kuddus rabbuna ve rabbl melaiketi verruhtur. Balarnn ad Kkil olup drdnc semann bekisidir. Onun altnda ad Maun olan sar yakuttan yaplm nc gk vardr. Melekleri, kartal suretinde olup, tebihleri: Sphanel-melik-l hayyillezi l yemutdur. Balarnn ad Safdail olup, nc semann bekisidir. Onun altmda krmz yahuttan yaplm ikinci gk vardr ki Ad Kadyumdur. Melekleri, deve suretinde olup te bihleri : Sphane zil-izzeti vel ceberuttur. Balarnn ad Mikaildir. kinci semann bekisidir. Onun altnda da ad Berkia olan yeil zebercedden yaplm birinci gk vardr. Melekleri inek sure tinde olup tebihleri: Sphane zil-mlkivel-melekt tr. Balan smaildir. Dnya semasnn bekisidir. Bu melek, ok byk ve ok gzeldir. Vekili, yamurlar her yere ayrp gnderen Mikadir. Yamur damlalar, onun hesabna gre dnyaya iner. Bulut lar ,onun srd yere gider. Bu 7 kat semann krmz altndan saysz kaplar vardr ki kapaldr. Anahtarlar, Allahu-ekber ism-i-celilidir. Her semann kaplar, reislerinin izniyle bekileri tarafndan alrlar. Bu 7 kat semann her birinin kalnl be yzyllk mesafedir. ki sema arasndaki mesafe de beyz yldr. Bu yedi kat semann byklk ve mesafelerini belirtmekten maksat, rakamlarm gster mek deil, Cenab- Hakkm kudret ve azametine iaret etmek iin dir. nk onun kudreti, sonsuzdur. Bu 7 kat sema, ekil bakmn dan 7 adra benzerler, Dnyann etrafnda bulunan 8 Kaf dan dan 7si zerine konmulardr. Sekizinci Kafda da dnya semas nn iinde dnyamz evrelemitir. Bu gklerin evresi, bu da larla son bulmutur.

37

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

KISIM: 2 7 KAT SEMANIN ALTINDA DNYA SEMASINA BTK OLAN DENZLE BUNUN NDE BULUNAN GNE, AY VE YILDIZLARIN DOU VE BATII VE BAZI HALLER : Ey aziz! Tefsir ve hads alimlerinin bazlar diyorlar ki: Cenab-. Hak, dnya semasnm altmda ve ona bitiik bir su denizi yaratmtr. O deniz, semann iini btn evresiyle kaplam olup dalgalaryla birlikte, Allah-u Talmn emir ve kudretiyle havada durmakta, bir damlas dahi havaya dmemektedir. Kendi arnn nurundan yaratt gne, ay ve yldzlar, ad geen denizin iinde balk gibi yzmektedirler. Cenab- Allah, nce btn krelerin en by ve parla olan gnei, sonra ay yaratmtr. Daha sonra Cebrail (A.S.) Cenab- Hakkn emriyle Ayn yzn kanadyla silerek n yok etmitir. Bylece aydnl snp gece ile gndz ayrdedilsin ve onunla sene ile aylarn hesab bilinsin. Ay yznde izgiler gibi g rnen siyahlklar, snm olan nn izleridir. Cenab- Allah, ad geen deniz iinde Gne iin 360 ilikli elmas cevherinden bir va sta yaratp gnei onun zerine yerletirmi, her iliini tutmak iin de bir melek tayin etmitir ki gnei, o vastasyla o denizde doudan batya ekip gtrsnler. Cenab- Allah, Ay iin de 300 ilikli, san yakuttan bir vasta yaratp ay onun zerine koymu, her iliini tutmak iin de bir me lek tayin etmitir ki Ay, vastasyla o deniz iinde doudan bat ya ekip gtrsnler. Ayrca yine Ay iin Lahr cevherinden 60 ilikli bir klf yaratmtr ki ona da 60 melek tayin etmitir. Sonra aym vastasn eken melekler, onu gneten gn be gn uzak latrdka, klfna tayin olunan melekler.de Aydan, azar azar k lfn uzaklatnrlar. Bylece ay gnee kar tam geldii zaman, klf da tamamen km olur ki, o zaman Ay tam Bedir halinde grnr. Melekler gnei, aya yava yava yaklatrdka br ta raftan da kbfn ayn oranda yaklatrrlar. Ay, gnee yaklan ca klfm da ona tamamen giydirirler. Bu durum kyamete kadar bylece devam edecektir. Bunun iin Ay, bazen hill, bazen yarm ay, bazen de Bedir halinde grnr. Dier kre ve yldzlarn en
38

MARFETNAME

byklerine onar, en kklerine birer melek tayin edilmitir. By lece, Cenab- Allahn emir ve takdirine gre o denizde onlan y rtr, belli zamanlarda dou ve batlarn salar ve Kaf dann arkasnda, ad geen denizden gezegenlerle Allahn yldzlarn emirlerine her kar birini ge yine kendi dou yerlerine gtrrler. Yldzlardan kan ate paralan len eytanlar dver ve yakarlar.

Hak

Talnm

kudretiyle

gne,

ay ve btn yldzlarn yalnz be tanesi iin dnyann iki tarafn da ok sayda dou ve batlar yaratmtr. Onun iin bunlara 7 gezegen derler ki her gn her biri baka bir yerden doar ve ba ka bir yere batar. Cenab- kaynayan balktan zerinde Allah, 180 fkr gne pnar iin dou ve tarafndan, yine ki, gibi bat siyah topraktan siyah ate Sonra

180 kan fkr

pnar,

dourmakta

tarafndan iddetli

batrmaktadr kazanlar

bunlar

kaynayan

kaynamaktadr.

gne, Allah'n takdir ve bilgisiyle alt ay kadar her gn yeni bir yerden doup baka bir yerde batmaktadr. 6 ay bitince yine dou ve bat yerlerine dner, sene tamamlannca yine eski yerine dn mekte ve bylece kuzeyden gneye, gneyden kuzeye doru daim hareket halindedir. Bu sebepten k mevsiminde gnein dou ve bat gney ynnden olmakta, yaz aylarnda ise kuzey ynnde olmaktadr. Bu hal, kyamete kadar byle devam eder. Eer gne, ad geen denizde batk olmayp havaya gelseydi o, bize ok yakn olacak ve yerdeki btn yaratklar ayn yakp kavuracakt. kalp Eer onu aym gzel ve kl yz o deniz vastasyla rtlmeyip olduu gibi grnseydi dnya halknn gzelliine hayran kendi lerine ilh edinecei sylenmektedir.

KONU:4 4 KISIMDAN BARETTR. KISIM: 1 CEHENNEMN YARADILII VE HALLER : Ey aziz! Tefsir ve hads alimleri ittifakla diyorlar ki: Cenab-i Allah, yerin 7 kat altmda yedi tabaka Cehennem yaratmtr ki her tabakas birbirinden aadadr. Bu tabakalardan herbirinin aras ise beyz yllk mesafededir. Cehennemin 7 kaps vardr. Herbirinin iinde ateten 70 bin da vardr. Her dada ateten 70 bin dere, her derede ateten 70 bin kale, her kalede ateten 70 bin ev, her evin iihde, kzgn yalar, kelepeler, zincirler, sandklar, kpekler, ylanlar, akrepler, zehirler, kaynar sular, buzlar ve zak kum gibi bin trl azab verici eyler vardr. Cehennemde kara yz l, gk gzl Zebani denilen, merhametsiz ve saylar hesapsz melekler vardr. Cenab- Allah, zebanilere Mlik adnda korkun bir bakan tayin etmitir. 7 kat cehennemin hkimi budur. Her Ce hennemin azab, bir altndakinden daha hafiftir. Birinci kat ce hennem mmet-i Muhammedin asileri iindir. kinci Cehennemin ad, Sr olup Hristiyanlar iindir. ncsnn ad Sakardr. Yahudiler iindir. Drdncsnn ad, Cehimdir, dinden dnen ler ve eytanlar iindir. Bunun azab elimdir. Beincisinin ad Hutma olup, dipsiz kuyular vardr. Yecuc - Mecuc kfirler iindir. Al tnc Cehennemin ad, Lazzadr. Puta ve atee tapanlar ile sihir bazlar iindir. Yedinci Cehennemi ad Haviyedir. Zndklar (din sizler) ve mnafklar iindir. Bu cehennemin azab, hepsinden id detlidir. Btn cehennemlerin 7 binden fazla basamaklar vardr.
40

MARFETNAME

KISIM : 2
ADEM (A.S.)IN YARADILII, CENNETE GRMES, SONRA ORADAN IKMASI, ZRRYETYLE YERYZN ENLENDRMES, PEYGAMBER (S A V.) EFENDMZN DOUMU, VEFATI, YCEL VE ERATI :

Ey aziz! Tefsir ve hads alimleri ittifakla diyorlar ki: Haktal, ruhlar lemini yarttktan 2 bin yl sonra cisimler lemini ya ratt. 6 gnde Ar--ldan karanlk perdelere varncaya kadar, hepsinin dzenini tamamlad. Sonra Kerrbiyyn meleklerine ar-zam, Hafun ve Saffun meleklerine Arn yann mesken yapt. Dier meleklerin de herbirine bir makam tayin etti. Bir snfm Krside, bir snfn Sidrede, bir snfm lival-hamd altnda, bir ok snflarn da Cennette huriler ve glmanlar ile yerletirdi, me leklerin binlerce snfn da gklerde, yerde, denizlerde, Cehennem de doldurmu ve buradaki yaratklarnn hizmetine vermitir. Ce hennemdeki melekler Zebanidir. . Kinatn her tarafm meleklerle dolduran Cenab- Allah yer yzn de eitli yaratklarla doldurdu. Yeryznn her yannda dan bitirdi ve bir Tavus kuunu yaratp btn o darlan kendisi ne rzk yapt. Ku, zamanla btn o darlan yemi, yalnz on de rede kalan taneleri, biter korkusuyla, gnde her dereden onar tane yemeye balam. Bir zaman sonra bir tek derede dar kalm. Son ra o ku, gnde yalnz on tane yemee balam ve ona takdir edil mi olan rzk taneleri bitince lm. Bir dnn ki, bu dnya, ne kadar zamandan beri bugnk dzenini bulmu ve nelerden geri kalm?... Sonra Hak Tal, yeryznde hikmetiyle renksiz, dumansz ve hararetsiz ateten Cn yaratt, adn Maric koydu. Sonra karsn yaratt, ona da Marice adn verdi. Onlarn izdivacndan Cin tai fesi remitir. blis, bunlardandr. Zamanla bu Cin taifesi yle o alm ki yeryzn doldurmu. Onlarn asl sureti insanlarnkine benzer. Fakat bedenleri, meleklerinki gibi ltif olduu iin diledik leri ekillere girerler. Nihayet dnyaya samayack kadar oa lan cinler, Allahn emriyle dnya semasna km ve orada yaa maya balamlar. Btn Cinler, gece-gndz Allaha ibadet eder,

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ

emirlerine asla kar gelmezler. Fakat' 7 bin sene sonra, cinlerin yeryznde kalanlar ktlk yapmaya ve kan dkmeye baladlar, ibadeti terk edip Allaha isyan ettiler. Cenab- Allahn her yzyl da bir kendilerine gnderdii Peygamberi ldrdler. Bylece 12 bin senede 120 Peygamberi katlettiler. Sonra Cenab- Allah onlara gazap edip dnya semasnda ya ayan iblis ile ocuklarn yeryzne gndermi ve dnyadaki cin lerle birlikte toplandklar yerde, tmn atele yakm. Sonra baka bir gkten gnderdii blisin torunlarn, bir denizin adala rna yerletirmi. O zaman blis, Allaha ok itaat ve ibadette bu lunduundan Hak Tal, onu yedinci kat ge karm, nihayet ondan raz olmann karl olarak Cennete sokmutur. Yeryz n de bo kalmasn diye dnya semasndan gnderdii meleklerle doldurmu. Bunlar da bin yl Allaha ibadet etmiler, bylece Cin lerin yaradlnn zerinden yirmi bin yl gemi. Sonra Cenab- Allah, Adem (A.S.) yaratmak istemi, bunun iin de Azrail (A.S.) gnderip o kuru topra yourup hamur haline getirmesini emretmi ve 40 gn o ekilde bekletmitir. Sonra Cenab- Hak, bu hamura Numan vadisinde ,en gzel ekilde suret vermi ve kendi ruhundan bana frerek diriltmi. Adem (A.S.) a secde etmeleri iin meleklerine emretmi. Btn melekler Adem (A.S.) secde et mi. Yalnz blis, ona secde etmemi, onun iin de lanetlenmitir. O da btn zrriyetiyle Adem oullarna musallat olmutur. Bun lar, insann vcudundan girer, kan gibi damarlarnda akar ve ves vese vererek ktlklere srkler. Fakat hi kimseyi zorla isyana ve ktle yneltmezler. Ancak ibadetleri, iyilikleri g, ktlk leri gzel bir elence, sefahati tatl gsterir, bu yolla insanlar is yana srkler. Cenab- Allah, Adem (A.S.) yaradlndan 40 yl sonra gklere karm ve Fidevs Cennetine sokarak ona her e it nimeti ihsan etmitir. Sonra onun sol brnden Havva anam z yaratmtr. O zaman Adem (A.S.), ok sevinmi, bu nimetinden dolay Allaha sonsuz hamd ve krler etmitir. Cenab- Hak on lara : Cennetimde kaln, her eit nimetimden faydalann, yalnz u aaca sakm yaklamayn, ondan yiyip bana asi olmayn diye buyurmutur. Onlar da Allahn bu emrini dinlemi ve tam bin yl Cennette nimet ve zevk iinde yaamlardr. Fakat bu zaman akabinde
42

MARFETNME

Adem atamz, Havva anamzn szne uyup yasak aacndan yi yince ikisi de Cennetten karlp yeryzne indirilmilerdir. Adem (A.S.) Hindistan, Havva anamz da Ciddede iki yz yl gzya d kp pimanlk iinde yaadktan sonra, Cenab- Allah tvbelerini kabul edip onlar Arafat danda birbirlerine kavuturmutur. Adem atamz ile Havva anamz bundan sonra am taraflarna git mi, beyz yl oralarda yaamlar. Habil ve Kabilin doumun dan sonra yine Hindistana gitmilerdir. mrleri iki bin olunca Adem (A.S.) Serendip adasnda, 40 yl sonra da Havva anamz Cid dede vefat etmilerdir. Sonra evltlar yeryznde oalp dnyay enlendirmilerdir. Adem (A.S.)dan alt bin yl soma Mekkede, Hz. smail (A.S.)n soyundan, Kurey kabilisine mensup Haim oullarndan olan Abdullah ile Aminenin evlenmelerinden Hz. Mu hammed (S.A.V.) Efendimiz dnyaya gelmitir. Hz. Muhammed 40 yama gelince Peygamber olmu, Kurey kabilesi halkndan grd ktlkler ve ektii eziyetlerden dolay Medineyi g m ve slmiyeti yaym. 63 yanda iken orada vefat etmitir. Hz. Muhammed (S.A.V.), son Peygamberdir. eriat Kyamete ka dar bkidir. KISIM: 3 KIYAMETN ZAMANI VE ALAMETLER, SURUN FRL, ZELZELE VE YARATIKLARIN HELKI, GKLERN YIKILII: Ey aziz! Tefsir ve hads alimleri ittifakla diyorlar ki: Kyamet zaman ve almetleri; biri gizli, dieri ak olmak zere ikidir. 1 kyametin gizli almetleri: nsanda, izzet-i nefis, sayg, sevgi, efkat ve merhamet, haya ve edep, cmertlik, sznde dur ma, vefal olma, doruluk, koruyuculuk, dostluk, din, takva ve e riata ballk kalmayacak, ehirlerde cami ok, fakat cemaatlar az olacak, her tarafta binalar ykselecek, ince elbiseler giyilecek, ka dn ve genler fazla sslenecek ,kadnlar erkeklere, erkekler de ka dnlara giyim, kuam, davran ve dier eylerde benziyecek, er kekler kadn, kadnlar erkek ilerini yapacak, hayr ve bereket azalacak, doum kslacak, ahkm satlacak, kt insanlar bee 43

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ

nilip vlecek, faziletli ve iyi insanlar hakaret grecek, zinalar ve gayr meru doumlar artacak, fsk, fcur ve sefahat ok fazla olacak, mezarlar sslenecektir. 2 Kyametin ak almetleri: Deccalm k, Ay tutulma larnn artmas, yl boyunca ktlk olmas, yourt bir dumann ortal kaplamas, sa (A.S.)nm, amdaki beyaz minareye inip Deccal ldrmesi ve slm eriatini yaymas, Hz. Muhammed Hz. sa (A.S.) ile bulumas, Dabbetl ardn ortaya kmas, Ye(S.A.V.) soyundan Mehdinin kmas, 40 yl adaletle hkm srp cuc ve Mecucun skender eddini aarak yeryzne dalmas, Hz. sa (A.S.)nm Mekkeye gitmesi ve orada vefat etmesi ve Allahn evi olan Kbenin yklmas, sonra gnein batdan doup yine oradan batmas. Bu almetlerin hepsi olup bittikten sonra misk ve amber ko* kuuna benzer gzel ve serin bir rzgr esecek, bununla mminle rin ruhlar enlenecektir. Bundan sonra Kurnn hkmleri yer yznden kalkacak, btn insanlar cehalette kalacaktr. Bu du rum yz yl srecek ondan sonra Cenab- Allah, srafil (A.S.)e sura frme emrini verir. Surdan kan sesin iddetinden o anda 7 kat gkte bulunan melekler ve dnyadaki btn yaratklar, kyametin koptuunu sanarak yzst dp baylrlar. Gklerle yer sarslr, yldzlar dklr, insanlarn sa sakal bir anda aarr, gebe ka dnlar ocuklarn drr, insanlar uurunu yitirmi sarholara dner, bu ekilde birinci sur frnn korkusu 40 yl srer. Son ra Cenab- Allah, srafil (A.S.)e ikinci defa sura frmesini emr eder. O da ikinci fr yle iddetli yapar ki btn dalar yerin den kopar, tpk havaya savrulan pamuk hallac gibi dalr. 7 kat gk, paralanarak su gibi eriyip yeryzne dklr. Btn deniz ler kurur. Gne ve ayn klar yok olur, btn dnya karanla brnr. Kainattaki btn yaratklar bir anda mahvolup yok olur. Yalnz Allaha mukarreb olan 8 melek sa kalr. Sonra Azril, bu 7 melein de ruhunu alr. En sonra kendi ruhunu alrken yle bir haykrla barr ki yer ve gkler sarslr. Bylece btn lemde hibir canl kalmaz, yer ykk ve bo olarak byle devam eder. te o zaman Cenab- Allah, bu mlk kimindir? sorusunu sorar, fa kat kendisinden baka bir canl olmad iin yine kendi kendine; Bu mlk yalnz ve yalnz kahhar olan Allahndr, cevabm verir.
44

MARFETNME

KISIM : 4 NC SURUN FRL, LLERN DRL VE MAHERDE TOPLANMALARI, AMEL DEFTERNN VERL, HESAP VE TARTI , SIRAT KPRS VE RF : Ey aziz! Bil ki, tefsir ve hadis alimleri ittifakla diyorlar ki: Cenab- Hak, yeryzn iddetli bir rzgrla dmdz edip Maher yerini Dmek sahrasnn bir yerinde, bu yeryznden yzbin defa daha geni yapar. Sonra Arn altnda olduu bildirilen denizden 40 gn erkek menisi gibi bir yamuru yeryzne indirir ve btn dnyay deniz gibi su ile doldurur. Yerde bulunan ve toprak olmu olan btn insan ve hayvan vcutlar o yamuru eker ve sonra bedenin btn ksmlar bir araya gelip her cesed eskisi gibi yerde bakla gibi biter ve evvelki haline gelir. Sonra Cenab- Allah, 8 mukarreb meleini tekrar yaratr ve srafil (A.S.)e, sura nc defa frmesini emreder. O da bu nc fr, yle yava ve efkat le frr ki, surun iinde bulunan btn ruhlar etrafa yaylr ve her ruh kendi bedenini bulur. Tpk, bir sr iinde kendi anasn bulan kuzu gibi. Btn melekler, huriler, insanlar, cinler, eytan lar ve hayvanlar bir anda dirilir ve Maher yerinde toplanrlar. Btn Peygamberler, veliler, lim ve salihlere, cennetten giyecek ve burak (binek) gelir. Hepsi giyinir ve buraka binip gider, Arn glgesindeki minber ve krsilerde rahat ve selmetle otururlar. Geri kalan btn yaratklar ise a, susuz, balar ak, vcutlar plak, yaln ayak yryerek bitkin ve yorgun bir halde maher alannda toplanrlar, sklap ayakta dururlar. Kendilerine ok yakn olan gnein hararetiyle ter dkp dururlar. Gnahna gre, kimi topuuna, kimi dizine, kimi gsne, kimi boazna kadar te rin iine gmlrler. 700 bin Zebani, Cehennemi, yer altndan mahere gtrrler ve halk epevre sararlar. Maher ehli, elli bin yl kadar o halde hesaplarnn grlmesini beklerler. Dnyada iken her insann sa ve sol omuzunda bulunan ve Kiramen, kti bin denilen iki melein tuttuu amel defterlerini sahiplerine verir ler. Mminlere ve yilere sadan, kfirlere ve kt insanlara soldan verirler. Sonra Cenab- Hak, insanlarla vastasz konuur. Hesaplarm
45

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

grerek mazlumun hakkm zalimden alp, onun iyilikleri varsa alr mazluma verir, yoksa mazlumun gnahlarn zlimlere ykler. Hesap grldkten sonra Cenab- Hak, hayvanlar tekrar toprak eder. O zaman kfirler .hayvanlan kskanp; keke biz de toprak olsaydk derler. Sonra Maherde iki direk zerinde ok byk bir terazi konur ki, her direin uzunluu be yz yllk yoldur. Bu te razinin her kefesi dnyann bykl kadardr. Bu teraziyle mah er gnnde insanlarn iyilikleriyle ktlkleri tartlr. yilikleri gnahlarndan ar olanlar Cennete, hafif olanlar da Cehenneme gnderilir. Cenab- Hakkn kerem ve. merhametine veya peygam berler, veliler, lim ve salihlerin efaatine urayanlar mstesna. Ancak bunlarm da imanla lmeleri arttr. nk dnyadan iman sz gidenlere, mafiret, efaat ve Cennet yoktur, ebediyyen Cehen nemden kmazlar. manla lp, ktlkleri ar gelenlere, eer Allah mafiret eder ve peygamberlerin, velilerin efaati nail olmu sa, ktlkleri kadar Cehennemde yanacak ve sonra Cennete gire ceklerdir. Zerre kadar dahi olsa imanla gidenler, muhakkak Ce hennemden kp Cennete gireceklerdir. Srat kprs, kldan ince, kltan keskin, uzunluu bin yllk yoldur. Bunun bin yl yoku, bin yl dz, bin yl da inidir. Bu kpr, Cehennem zerine kurulur ve btn Maher halk bu nun zerinden geerler. Kimi imek hzyla, kimi ok hzyla, kimi de atm komas hzyla geip giderken, kimi de ktlklerini yk lenmi olarak yrr. Kimi Cehenneme dp yanar. Cehennem ise yle barr; Ey mmin, abuk ge! nk senin nurun mu hakkak benim ateimi sndrr. Sonra btn mminler, Srat kprsn selmetle geerler. Kevser havuzundan su ier ve onda ykanarak ayp ve kusurlanndan temizlenirler. Ondan sonra Cen nete girerler. Herkes orada rtbe ve makamm bulur ve onda ebe diyyen zevk-u safa iinde kalr. nk Cennet ehli her an oramn eitli nimetlerinden zevk ve lezzet alr, her hafta Cenab- Hakk grme erefine ererek, kendilerinden geerler, gzlerin grmedii, kulaklarn iitmedii, akla ve hayale gelmiyen mutluluklar iinde yaarlar. Cennetle Cehennem arasnda kale duvar gibi gayet byk bir sur vardr ki .ykseklii tam be yz yl, mesafe uzunluu ise ni hayetsizdir. Parlak ve renkli cevherlerden yaplmta. Ona Araf
46

MARFETNME

derler ki deliler ve kfirlerin ocuklar bu surun stnde kalrlar. Cennet ehline bakp iinde bulunduklar nimetleri grdkleri za man zlrler. Cehennem tarafna bakp halkm azap iinde gr dkleri zaman da sevinir, Cenab- Hakka krederler. Bunlarn ebed hayatlar da byle geer. Tenbih: Biliniz ki, bu anlattklarmz dinin emir ve bilgileridir. Bu bil gilere inanmak ve gvenmek lzumludur ve arttr. nk hepsi de Ayet-i Kerim ve hads-i eriflere dayanr. Bunlar, akim delille riyle kyaslamak ve zerlerinde mantk fikirler yrtmek caiz de ildir. nk insan akl, bunlar idrakten acizdir. Ancak bizim en byk arzumuz, Cenab- Allaha kavumak, Onun kudret ve aza meti zerinde dnmek, bize yol gsteren Kuran ve hadse ba lanp bu yolda yryerek her iki dnya saadetine nail olmaktr.

47

FEN: 2 ANATOM (TEBH) LM, BEDENN MUHAFAZASI, CANIN KIYMET, DUYGULAR, BTK VE HAYVANLARIN CANLI OLUU, NSAN RUHU VE RUHUN BAZI HALLER BE BLMDEN BARETTR BLM: 1 TERH (ANATOM) LMNN FAYDALARI, BEDEN VE CANIN BALANGI VE SONU, HAYVAN RUHUN BEDENDEK BAZI TASARRUFLARI, NSAN BEDENNN BALANGI VE SONU, BEDEN VE CANIN D VE YKSEL HALLER, BEDENN DEMES, RUHUN DEVAMLILII, ANNE MSAL OLAN DNYA TERBYES ALTI KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 TERH (ANATOM) LMNN FAYDALARI Ey Aziz! Hikmet ehlinden olanlar diyorlar ki: Bedenin terkibinin neleri ihtiva ettiini inceleyen ilme, te rih ilmi denir. mam- afi Hz.leri diyor ki:
lim ikiye ayrlr:

1 Beden ilimler. 2 Din ilimleri.

MARFETNME

Onun bu szleri, beden ilimlerin en nemli ilimlerden biri ol duunu bildiriyor. u halde anatomi, yani terih ilmi ok kymet li ve leziz bir ilimdir. nk anatdft; hakikate erenlerin hikmet lerinin sonucu; iinin ehli doktorlarn sermayesi, ehl-i yknin nimeti, dinin ve dnyann kazanlmasnn vesilesi, Allah bilme ve tanma letidir. Doktorlar, srf mesleklerine yardmc olmas iin bu ilmi renirler. Onu bilmeyenler, ne tbb, ne de hikmeti bilemezler. Hem kendilerini ve hem de kendilerini yaratan Allah tanmaktan ga fil ve uzaktrlar. nsanlarn birou Onu bilmek hususunda aldanmlardr. retim grenler varsa da bu retimlerim tp il minde ihtisas iin yaparlar. Allah tanmak, bilmek iin renen, onunla metanet bulur. Kendini tanyaca gibi, sonra da kendi sini yaratan Allah tanr. u halde anatomi ilmine gereken nemi veren, bu hususta aratrmalar yapar. Cenab Hakkn kudretini mahede eden bir kul olursan, senin istifade edecein trl fayda sana ula r ki, bu faydalar unlardr: 1 Beden seyredersen akln hayrete der. arr kalrsn ve grrsn ki, eyamn benzerini tayan bu bina ve bu ssl e kil, keml dzeni, en gzel yaradl zeredir. Cenab Hakk, onun yaradlm byle yapmtr. Onun iin cizlik ve noksanlk dn mek mmkn deildir. Onu gren yce yaratc, karsnda ne de rece ciz olduunu grr. Sen de ayn durumdasn. Bedenim gr, o zaman Allahn kudreti ne derece sonsuz olur. Bunu ilmelyakn e ancak byle bilebilirsin. 2 Bu esiz, anlayl, faydal ve ssl eseri yoktan vareden ve onu ssleyen yaratcnn ne derece lim ve ne derece hkim ol duunu grr ve bu hususta en kk bir pheye dmezsin. Bu nun iin de Hakk- Bri olan Cenab Hakk ay- ykn ile, yani yapnn ehadetiyle grerek anlarsn. 3 Bu ilmi renmekle Allahn sana verdii trl ltuf ve ihsanlarn, yardmlarn, merhametini ve efkatinin olgunluunu anlar, bylece de Rabbinin seni her an iin terbiye etmekte oldu unu inanarak Hakkel ykln ile idrak edersin. nk Cenab Hak, vcut binasn yle hassas bir temele oturtmu ve yapm ve almasnda en ufak bir noksanlk brak- W-

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

mam ve bu binay ok mkemmel bir ekilde kurmutur. Cena b Hakkn zikrettiimiz bu ihsan ltf, merhameti ve yardm sadece insanlara mahsus deildir. Onun ltf ve inam snrl olmayp 18.000 (on sekiz bin) lemi kaplamtr. Atlar, kedileri, yrtc hayvanlar, kular, si nekleri, anlar ,ylan ve karncalar yaratan, nesillerinin devam n salyan, sslerine ve gdalanmalarma temel sebep tekil eden hallerinde ve tavrlarnda hi bir noksanlk brakmyan ve hepsini kendi cinslerine ait vasfta keml zere yaratan Odur.
mam- Gzli diyor ki:

Mahlkattaki mevcut ak halden (Allahn varln isbat. eden) daha ak bir hal olamaz. Demek oluyor ki, anatomi (terih) ilmi, insann kendini bil mesinin ve tanmasnn anahtar olup, bu da (kendini bilmekte) Rabbini tanmann anahtardr. Ancak ikisi arasnda byk fark vardr. Allah bilmek ve tanmann, kendini bilmek ve tanmak tan fark, gneten bir zerre, denizden bir damla gibidir. Ancak beden, ruhun binei durumundadr. Esas gaye, Allah bilmek ve tanmak olup ,beden bineinin svarisi de nefistir. Kendini bilmeyen ve tanmayan kimsenin Allah' tanmak ve bilmek iddiasna kalkmas, kendisinin yemeye bireyi olmyan, fakat buna ramen ehrin fakirlerini ziyafete davet eden kimse nin haline benzer ki, bua k bir iflstan baka birey deildir. Her insan, nce kendini bilmesi ve ondan sonra da Rabbini tanma gayret, efkat ve iddiasna girmesi, bylece sevgiye ermesi, sevkiliye kavumasnn husule gelmesi icabeder. nk kendini tan mak, Hakkm tannmasn icabettirir. Hakk tanmak ta, Onun sevgisini k&anmay icabettirir. Mesel gzel bir yazy veya fash bir iiri grp okursan, yazann ve syliyeninin tanyp onu sev mesi ve grmei candan istersin. O da seni sevip muvafakat eder. Yarabbi, bize kendimizi tammay, seni bilmeyi ve sevmeyi nasib buyur. Ya vedd, ya Allah, ya Rahim!..

marifetnme

KISIM: 2 NSAN BEDENNDE OLAN ALLAH TEALANIN BAZI GARB SANATLARI VE HAKKIN EMR LE HAYVAN RUHUN BAZI TASARRUFLARI VE BEDENN BAZI UZUVLARININ ZELLKLER Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki; nsann en byk direi kalbi, en k de kalbdr. Beden, kalbin klf ve kabuudur. Ayn ekilde insann bedeni lemin zdr. Kalb de bedenin zdr. O halde zn z olan gnl, Beyt-i Rahmandr. Aleme it bilgiler, beden ilmine yardmc ol duu gibi, beden ilmi de, kalb ilimlerine yardmc ve yol gsterici dir. Zira bedenin yaratlnda saylamyacak kadar acib sanatlar, garib hikmetler, eit eit ziynetler, trl trl hizmetler vardr. Dta ve ite olan organlarn herbirinde o kadar fayda vardr ki, insanlarn ou onlardan habersizdir. Mesel insann vcudun da yzlerce kemik, sinir, damar ve yine yzlerce ihtiyri hareket ler tertb olunmutur ki, her biri, bir baka sfatta, bir baka hiz mette ve bir baka harekette bulunmutur. Her biri birer i iin yaratlmtr. Biraz sonra anlayacaksn. nk hepsini ksaca an latacaz. Ama tekrr edelim ki, insanlarn ou bunlar bilmiyor ve nasl olduklarndan gfil duruyorlar. nsanlar, ancak u kadar bilir ki, gz bakmak, el tutmak iin yaratlmtr. Gz, on tabaka olup, bu tabakalarn ne olduklarn, ne ie yaradklarn bilmezler. O tabakalardan biri almasa, gz artk gremez. Bu bozulma ne den meydana gelir. Niin gz, grmez olur bilmezler. Elde ka ke mik, ka sinir ve ka damar olduunu, her birinin hangi heyette nizm bulduunu, ne tarzda hareket ettiini bilmezler. organla rnn ekillerini, tabiatlerini ve herbirinin kuvvet ve hizmetini ve ruh kuvvetlerinin herbirinin sanat ve faydasn bilmezler. Mesel i organlar olan yrek, mide, cier, dalak, d kesesi, akcier ve bbrek gibi organlar; ekmek, emmek, hazmetmek .ayrmak, e yaramyam dar atmak, ekil vermek ve remek gibi .hepsi be dende hizmeti olarak tayin olunmulardr. Her biri kendi iini
51

MARFETNME

KISIM : 2 NSAN BEDENNDE OLAN ALLAH TEALANIN BAZI GARB SANATLARI VE HAKKIN EMR LE HAYVAN RUHUN BAZI TASARRUFLARI VE BEDENN BAZI UZUVLARININ ZELLKLER Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: nsann en byk direi kalbi, en k de kalbdr. Beden, kalbin klf ve kabuudur. Ayn ekilde insann bedeni lemin zdr. Kalb de bedenin zdr. O halde zn z olan gnl, Beyt-i Rahmandr. Aleme it bilgiler, beden ilmine yardmc ol duu gibi, beden ilmi de, kalb ilimlerine yardmc ve yol gsterici dir. Zira bedenin yaratlnda saylamyacak kadar acib sanatlar, garib hikmetler, eit eit ziynetler, trl trl hizmetler vardr. Dta ve ite olan organlarn herbirinde o kadar fayda vardr ki, insanlarn ou onlardan habersizdir. Mesel insann vcudun da yzlerce kemik, sinir, damar ve yine yzlerce ihtiyari hareket ler tertb olunmutur ki, her biri, bir baka sfatta, bir baka hiz mette ve bir baka harekette bulunmutur. Her biri birer i iin yaratlmtr. Biraz sonra anlayacaksn. nk hepsini ksaca an latacaz. Ama tekrar edelim ki, insanlarn ou bunlar bilmiyor ve nasl olduklarndan gafil duruyorlar. nsanlar, ancak u kadar bilir ki, gz bakmak, el tutmak iin yaratlmtr. Gz, on tabaka olup, bu tabakalarn ne olduklarn, ne ie yaradklarn bilmezler. O tabakalardan biri almasa, gz artk gremez. Bu bozulma ne den meydana gelir. Niin gz, grmez olur bilmezler. Elde ka ke mik, ka sinir ve ka damar olduunu, her birinin hangi heyette nizm bulduunu, ne tarzda hareket ettiini bilmezler. organla rnn ekillerini, tabiatleini ve herbirinin kuvvet ve hizmetini ve ruh kuvvetlerinin herbirinin sanat ve faydasn bilmezler. Mesel i organlar olan yrek, mide, cier, dalak, d kesesi, akcier ve bbrek gibi organlar; ekmek, emmek, hazmetmek .ayrmak, ie yaramyan dar atmak, ekil vermek ve remek gibi ,hepsi be dende hizmeti olarak tayin olunmulardr. Her biri kendi iini
51

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

yapmakta ve hi gafil olmamaktadr. Zira hayat kayna olan y rek, her an bu organlara eit eit hareket ve kuvvet gndermek tedir. Sonra midede olan ekme kuvveti, eit eit yiyecekleri mi deye ekmekte; tutma kuvveti tutmakta, sindirim kuvveti piir mektedir. Sonra ayrc kuvvet, pimi gdalarn kalnm incesin den ayrmakta, dar atc kuvvet, o kalnlar mideden barsaklara itmektedir. Ondan midede kalan latif ve inceleri, karacier kendine eker. Cierde olan musavvire kuvveti onu kan rengine boyamaktadr. Onun zerinde meydana gelen siyah kpk ki ona sevda derler onu dalak ekip .kendine tebdil etmektedir. Ka lan san kpk ki ona safra derler onu d kesesi kendine ekip, deitirmektedir. Onda olan balgam da .akcier ekip nefesle bo aza karmaktadr. Sonra bunlardan szlp ayrlan kan, cier de su ile karp kvam bulmadndan, kandaki o fazla suyu bb rek ekip szmekte ve ayrmaktadr. Bbreklerde kalan artk, sidik olup mesaneye gider. Kalan kan, kvamnda olup, damarlarla b tn vcuda yaylmaktadr. Besleyici kuvvet, oluan bu kandan, organlara ihtiyalarna gre byme ve beslenme kuvveti verir. Bu da bedende et ve yalarn olumasna, kiinin kuvvet ve hudret te min edip hayat bulmasna sebep olmaktadr. Damarlarda dolaan kandan erkekte insanlarn remelerini temin eden meni, kadnda da yumurta ve st meydana getirir. B tn bunlar kendilerine ayrlan depovari yerlerde toplanmakta, mesel st gslere gelmektedir. Bedende arza olur mu? Olursa ne olur? Evet. Mesel, diyelim ki; Dalakta bir arza olsa durum ne olur? Bu durumda dalak, kandan sevda ad verilen siyah kp ayramaz. Kan onunla beraber kalr ve bedene ylece yaylrsa bu durumda hamma, czzam, delilik gibi hastalklar meydana gelir. d kesesinde bir rahatszlk olmas halinde, d kesesi kan dan ayrmas gereken safray ayramaz ve bundan da sarlk, si roz, su toplanmas ve safra gibi hastalklar meydana gelir. Beden deki mevcut azalardan herbiri kendi yerinde ve kendine ait grev leri ve hizmetleri yerine getirirler. Bunda bir aksilik olmas ve aza lardan birinin grevini yerine getirememesi halinde eitli hasta lklar olaca gbi, bu hastalklar insanlarn bedenini mahveder.
52

MARFETNAME

KISIM: 3
NSAN BEDENNN BALANGICI VE SONU

Ey Aziz! Hikmet ehlinden olanlar diyorlar ki: nsan bedeninin balangc da sonu da topraktr. Cenab Hak buyuruyor ki: Sizi ondan (topraktan) yarattk. lmnzden sonra da sizi yine ona dndreceiz. (Taha sresi, yet: 55) Yukarda anlatld gibi, yldzlarn nlarnn etkisiyle Ansr- Erba (drt unsur) birieir, kanr ve belirli bir ortam oluturunca toprak artk aslndan dner. Yani, toprak olduu hal de sonradan bitkiye dner, bitki suretine girdikten soma da ya ekmek ,ya da hayvanlara yem olur. Et ve hayvan da insanlara g da olur. Byle olunca da yukarda da ifade ettiimiz gibi, cazibe adn verdiimiz ekici kuvvet itiha da denilmektedir gday kendine doru eker. Tutucu kuvvet ise onu midede muhafaza al tna alr. Sindirici kuvvet ise sindirim (hazm) ini yapar. Aync kuvvet, kaln ve incesini ayrarak kana dnecek ksm dierlerinden karr. tici kuvvet ise geride kalan kann haricindeki yo un ksm basaklar yoluyla darya atar. Bu durumda midede tabii scakln zayf veya kuvvetli olu una gre 2-3, ya da 4 saatte bir meydana gelir ki, buna Birinci sindirim ad verilir. Szn ettiimiz szlen ltif svy karacier kendisine doru eker ve midede meydana gelen olaylarn ayns burada da meydana gelir. Orada younlaan bu sv, drt ksma ayrlr: 1 Dalaa giden ksm ki, bu karasevda adn verdiimiz svdr. 2 dkesesine giden ksm ki, bu da safra olur. 3 Bbreklere giden ksm ki, orada idrar olur. 4 Akciere giden ksm ki, o da gste balgama dnr. Bu hallerin oluu da kuvvet ve zayfla gre 2-3 veya 4 saat
-53

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

te meydana gelir ki, buna da kinci sindirim ad verilmektedir. Cierde kalan ltif ve temiz kan, damarlar ile ba ve btn bedeni dolar. Kann btn bedeni dolap dolanmn tamamla masna da nc sindirim ad verilmitir. Bu sindirim sonucunda kalan youn ksm, deliklerden kar, kulaklarda kir, gzlerde apak, burunda smk, kllarda ve trnak larda ter ve bedende de kir olur. Youn ksm bu yollardan dar ya kmad takdirde bu durumda bedende nezle, verem, yara, ban, cerahat gibi eyler meydana gelir. Sonra damarlarn iinde kalan ve dolaan temiz kan, btn organlar dolamr; organlarn herbirine grevlerini yapma, g ve kuvvetini verir. Buna da Drdnc sindirim denilir. Bu sindirimin youn ksm bedenden noksan kalan uzuvla rn eksiklerini tamamlar. Bedende et ve ya yaparak bedeni toplu ve iman yaparak gzelletirir. Svnn kalan ltif ve temiz ksm ise, insann soyunun devamna sebep olan mani olur. Bu sr; er keklerde meni, kadnlarda ise hem meni, hem de st olur. Gdamn z durumunda olan meni, bir nutfedir. Erkein ka dnla cins mnasebette bulunmas annda kadnn dl yumurtalaryle birleerek ana rahmine gider. Orada yerleen nutfe, 40 gnlk bir mddet iinde ekil deitirir ve kan phts haline d ner ki buna alaka denilir. 40 gn daha getiinde, yani meninin ana rahmine girmesinden 80 gn sonra inenmi et haline gelir ki ,buna da mdga ad verilmektedir. 40 gn daha geince (yani 120 gn sonra) szn ettiimiz mdga iinde kemik, sinir, damar, uzuv, et, ya, ty, trnak gibi eyler meydana gelir. u halde 4 ayn sonunda cenin kemline erer ve Cenab Hak, ona ruh verir ve o da gbek yolu vastasyla gdasm kandan temin eder. Beslenen ocuk eer sekizinci ayda dnyaya gelirse lr. Ancak 7. ve 9. aylarda dnyaya gelirse ya ar. Bu hususta Kuran da bize bilgi veriyor: Cenab Hak buyuruyor ki: Andolsun ki, biz insan amurun znden yarattk. Sonra Adem neslini salam bir yerde (rahimde) bir nutfe yaptk.
54

MARFETNME

Sonra o nutfeyi kan phts haline getirdik. Derken, o kan phtsn bir inem et yaptk. O et parasn da kemiklere evir dik de o kemiklere de et giydirdik. Sonra ona baka bir yaradl (can) verdik. ekil verenlerin en gzeli olan Cenab Hakkn a n ne ycedir. (Mminn sresi, yet: 12-13-14) u halde, sylediklerimizi hlsa edecek olursak, insan bede ninin esasnn toprak olduunu hemen zikredelim. nce bitkilere dnen toprak, ekmek veya hayvanlara yem olur. Sonra o ekmek ve hayvanda insanlara gda, erkeklerde me ni, kadnlarda da st ve reme yumurtalar olur. Erkek-kadn bir lemesi sonucu sra ile nutfe, alaka, mdga, cenin olur ve sonra da et, kemik ve damarlar dolar. Sonra Allahn takdiri ile ya ka dn, ya da erkek olarak kendilerine can verilerek dnyaya gelir ler. Dnyaya gelen insan, ya mr uzun olur ve uzun seneler ya ar, yahut da genliinde, ocukluunda vefat eder. Gklerin felek leri ve yldzlarn nlarndan msait kvamn bulan toprak un surlarnn bin parasndan da ancak binde biri ekmek ve hayvan, hayvann da ancak bin parasndan biri insan gdas olur. Gda nn da ancak bin parasndan biri meni olur. Bir damla meniden rahime giden sperma ise sadece birdir. Rahme den nutfeleden ancak binde biri ocuk olarak dn yaya gelir. Doanlar iin de yaayanlarn says da binde birdir. Yaayanlardan ancak binde biri blu ana kadar yaar. Yine yaayanlardan da binlercesinden ancak biri gerek m min olur. Mminlerin nice binlerinden ancak biri lim olabilmek te, binlerce limden de ancak biri hakikati bulan olmakta ve ni ce hakikati bulan limden de ancak biri arif olmakta, onlarn nice bininden de ancak biri insan- kmil derecesine erebilmektedir. u halde, gk feleklerinin hareketleri ve unsurlarn birleme si sonucu canllar meydana gelir. Grnen kinattan gayemiz, yalnzca insan- kmilin var oluudur. nk, onun haricindeki herey onun hizmetinde ve ona tabidir. nsanlar iinde en kmil
55

ERZURUMLU BRAHM HAKKI IIZ.

olan Onun sevgilisi olan Resulllal S.A.V.dir. Cenab Hak, onun hakkndaki bir hadis-i kutside: Habibim, Sen olmasaydn, eer Sen olmasaydn, Ben bu le mi yaratmazdm. buyurdu. BEYT: Her bin senede bir gnl burcuna Sem- aktan byle bir yldz gelir. Verilen bu kadarck bilgi ile insann balangc hakknda bil gi edinilmi oldu. Herey aslna dndne gre, topraktan ge len insann yine topraa dneceini bilmek herhalde zor olmasa gerek. KISIM : 4 BEDEN VE CAN (RUHUN) D VE YKSEL, BEDENN DEMES, NSAN RUHU VE RUHUN DEVAMLILII. Ey Aziz! Hikmet ehlinden olanlar diyorlar ki: Eer bir insan, kendisinin hangi devrelerden geerek keml bulduunu ve kbetinin de ne olacan bilmek ister ve bunu aratrmaya ve bundaki mevcut konaklarn esasna ermeyi arzu ederse, batan unu bilsin ki .ihtiyarlamadan evvel gen idi, on dan evvel ocuk idi, ondan nce de geriye doru sra ile alaka, rahimde toplanan nutfe, babasmn sulbnde meni, annesinin gsnde st, dl yatanda yumurtalk idi. Yine ondan nce de geriye doru sra ile, damarda kan, anne-babasna gda, hayvan ve bitki, drt unsurun birleimi olan toprak, mutlak cisim, kll tabiat ve nihayet en evvelinde mcerred (soyut) cevher idi. Ken dinde eitli deiiklikler meydana gelerek dnyaya gelen insan, cisim ve ruha ait btn yollan gemi ve bugnk hale gelmitir. Artk karanlk ve aydnlk perdelerini tamamyle ortadan kal drm, kendini tanm ve idrak etmi, sonra da kendini yaratan balangcnn ne olduunu, sonunun ne olacan, nereden gel diini ve tekrar nereye gideceini bilmi ve bylece rif vasfna l yk olmutur. Bu ruh ve nsan ykseli onun btn glk ve
56

MARFETNAME

zorluklarn zm ve onu btn arzularna ve muradna nail etmitir. Evet, yaptmz bu ksa izahtan da anlalaca zere, insan ruhu hemekadar bedenle beraber ve ona yakn grnyor ise de, esasen ruh, zt itibariyle bedenden ayrdr. Beden geici ve her an deimeye msait olup, bilfasla deiiklie uramaktadr. Ruh, bedenden bu cihetten ayrlr, bedenin btn konaklarn, urad deiiklikleri seyrederek konaklar birbirinden ayrr. u halde ruh, kalc, yani bkidir. Ruh, bedenin deiim hallerini seyreder ve balang ve sonunu tekil eden yollarn tefekkrle geip, tezek krle sonuna varmtr. Ruh, gerek aratrma ve gerekse yakn ile hallerin hakikati ne vasl olmutur. Eer bir insan, birey hakknda bir fikir y rtm ve hakknda takdir etme yoluna gitmise, bu o kimsenin lt ve dnp takdir ettii eyin haricinde olduunu gste rir. Hikmet kitaplannda ruhun bedenden ayn olduunu isbat eden birok deliller vardr. Bu hususta delillerin hepsini zikretmek sz uzatr. Ancak buna uygun gelen bir delili buraya almakta fay da umut edilmitir. (Mesel, 50 yanda bir insan ele alalm. Bu insan, hem ru ha ve hem de bedene sahiptir.) Bu insann 5 yandayken ruhu nasl idiyse bugn de ayndr. Ruhta cism hibir deiiklik ol mamtr. Ama beden yle mi? Elbette deil, eitli deiikliklere uram ve hlden hle girmitir. ekil deimi, sfatlar dei mi, boy, en ve hareketlerinde eitli deiiklikler grlmtr. nceleri gen ve kuvvetli iken imdi yaland ve zayf d t. nceleri ok gzeldi, fakat imdi eski cevvaliyetini kaybetti. Bu yal bedenin gene bedenden baka birey olduunu gsterir. Yine gen beden de ocukluk haldeki bedenden bakadr. Beden de bu ve buna benzer eitli deinmeler oluyorsa da ruh aynen eski halindedir, lm annda terkettii bedenle maher yerinde tekrar buluur. Sonra da bedenle birlikte ya cennete erip mesut ve bahtiyar olur, yahut da cehennem azabyla azaplanan bir bed baht olur.

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

KISIM: 5 BEDENN DEKLE URAMASI VE RUHUN BAK KALII Ey Azizi Hikmet ehlinden olanlar diyorlar ki: nsan ruhunda herhangi bir deiiklik olmaynn, buna karlk bedeninin eitli deiikliklere maruz kalmasnn sebebi, ruhun yksek lemden (Alem-i Ulv) gelmi olmasndandr. Ruh, yksek lemin bir parasdr. Yksek lemde bir deime olma dna gre, onda da olmaz. Bedenin paralar, yani bedeni meydana getiren blmler ise aa lem (Alem-i sfli) dendir. Bu lem, deimekte ve bozul makta olduuna gre, bedende de eitli deimeler olur. Bu lem 4 unsurdan yaratldndan, bu terkibden oluan insan da bu bo zulan ve deien lemin bir paras olmutur. Paralar daima kendilerini meydana getiren asla baldrlar. Bu sebeple kln de czne meyilli olduu bilinmitir. nsan yalannca can le mine dner. Cenab- Hakkm Kuranda: Biz Allah iin var olduk ve tekrar Ona dneceiz. yetinin srn budur. lh fazln feyzinin mlk lemine gelii akl- kl vastasiyle olur. Cenab- Hakkn Kuranmda: Alemlerin Rabb olan Allaha hamdolsun. buyurmas buna delildir. u halde kl cze eimli olduu gibi, cz de kle eimli ve ona dncdr. Bu hususta dier bir delil de udur : Normal hayatn yaayan insan ackp susar ve bu sebeple de yemek ve imek ihtiyacn duyar. nk her zaman iin cz ler kl tarafna dner. Bu, bedene noksanlk ve zayflk verir. n sann yemesi ve imesi, onun bu husustaki noksanln giderir. Bu demektir ki, unsurlar tarafna ynelen beden, czlerinin ye rine, gda vastasyla bedene girer ve bedene ihtiyac olan kuv veti verir. nk bedenin gdas unsurlara dahil olan bitki ve hayvanlar vastasyla temin edilir. Gerekten de 5 ylda bir insan bedeni btnyle erimekte ve kle dnmektedir. Mesel, 55 yama girdiimiz zaman, bedeni
58

MARFETNME

mizin mevcut czleri, 50 yana girdiimiz zamanki bedenimizin czlerinden tamamen farkldr. Eski czler (hcreler) gider ve onlarn yerine yenileri gelir. Bedene giren czler bedenin kendi lerine ayrlan ksmna girer ve bedenin durumuna gre ekil alr. Bu durumdan haberi olmayanlar, bedenin de ruh gibi sabit bir halde olduunu zannederler. Mesel, bir kimse herhangi bir lde siyah direk ve iplerle bir adr kursa, bu kimse her hafta o siyah direk ve halatl adr deitirip yerine beyaz kazk ve halat koysa, bu duruma bir se ne devam etse, sonunda da tamamen beyaz kazk ve halatlan koysa, bu durumdan haberi olmyanlar btn sene o adrn be yaz kazk ve halatlarla kurulu olduunu zannederler. Bilmezler ki, o adrn ip ve kazklan deitirilmitir. nsann bedenindeki hcreler de ayn ekilde, hem ite ve hem de dta deimektedir. Eskiler gider, yerini yenileri doldurul- ki, bu da alnan gdalardan meydana gelir. Hcreler 5 ylda bir btnyle deiir ve baka bir ekil alr. Czn klle ve kln de cze eilimi ite byle olmaktadr. Her eyi btn hakikatiyle bilen yalnz Allahtr. KISIM: 6 CHANIN BZLER BR ANNE MSAL TERBYE ETMES Ey Aziz! Hikmet ehlinden olanlar diyorlar ki: zerinde yaadmz bu lem, deta bizim iin efkatli bir annedir. Mesel, bir anne, dnyaya gelen ocuunu hem bytr ve hem de terbiye eder. ocuun alamad gdalar annesi yi yip ier ve bu gdalardan da st olur. Bu ocua gda olacak du ruma gelir ve gsne kar, bunu emen ocuk, bymesi iin gerekli gday alr. ocuk nasl byle byyor ise, ve annesinin efkatine ihtiya duyuyor ise, lem de ayn ekilde bizler iin efkatli bir annedir. Anne diye ad verilen bu lemin dier anne lere nisbetle byk bir deiiklii vardr. nk btn anneler, yzlerini dlarna evirdikleri halde, lem yzn batnna e virmitir. Bu durumda bizler esasta kendi annemizin (dnyann) karnnda yaamaktayz.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Peygamberimiz buyuruyor ki; Saki, annesinin kanunda Said olan kimsedir. aki de anne* sinin kanunda iken aki olan kimsedir. u bir hakikattir ki, anadan doma m olan kimsenin gz lerinin grmesi imknszdr. Bu da gsteriyor ki, hem dnya ve hem de hiret saadetinin dnyadayken kazanma imkn vardr. Zira biz, daha ana kamnda bir ocuk gibi, yani bu dnya lemindeyiz. Bundan gaflete dmek, insann kendini tanmamas ve grmemesi olduu gibi, Rabbini bilmemesi ve tanmamasdr. Bu durumdaki insan, hem dnyada ve hem de hirette kr olur. Allah tarafndan Peygamberlerin, Vellerin ve Alimlerin gn derilmelerinin sebebi, insanlara Allah'n varlm haber verip O'nun yoluna armaktr. Bu davete kulak veren insanlar, Al lah'n sevgilisi olurlar.

60

KONU: 2 BEDENN TERKB (BRLEM), GRNEN VE GRNMYEN AZALARIN MAHYET, NSANIN HAKKAT, DRT RKNN KARIMASI VE BUNUN SEBEP OLDUU DOUM. KISIM: 1 BEDENN TERKB (BRLEM). Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Basit cisimler 4 tanedir. Bu cisimler insan ve dier canl varlklarn bedenlerinin temelini tekil ederler. nk birleik ci simlerin deiik trleri bu madenlerin birlemeleri sonucu meyda na gelir. Bunlarn esas drttr. Bunlardan ikisi hafif, ikisi de ar dr. Hafif olan cisimler: 1 Ate, 2 Hava. Ar olan cisimler: 1 Su, 2 Toprak. Ate, havann kendisini etkilemesiyle dier cisimlere karr ve hararetiyle souk ve ar olan iki unsurun soukluk dereceleri ni azaltr. Onlar da unsur olu zelliklerini deitirir ve mizaceyye mertebesine girerler. Bu ar unsurlar, uzuvlarn ksalmalar nn ve sakinlemelerinin esas olur. ki tane olan hafif unsur da azalann hareket ve canllna sebep olur. Unsurlarn tamamna esas tekil eden 4 unsur vardr. Bun lar:
61

MARFETNAME

1 Scaklk (s), 2 Soukluk, 3 Nem (yalk), 4 Ku ruluktur. Bu drt unsur esas olup, esas maddelerde mevcuttur. Bunlar tabi suretler zerinde tesir icra ederler. nk onlar, scaklk ve soukluk hallerinde deiiklie urarlar. Esasen tabi suretler zatlanyle kimdirler. Drt keyfiyet ayet tabi suretler olsalard, on lar da hareket eder ve sabit kalmalar mmkn olmazd. Basit maddeler dediimiz bu drt esas klseler ve bir araya toplansalar, maden, bitki, hayvan, yani mevlidi selse gibi tam birleik cisnlerle temas kurup .birbirlerinin kemiyetlerinin zt lklaryla birbirlerini etkileseler, o basit cisimler onun keyfiyet iddetini krsa, o birbirine zt kemiyet (nicelik) 1er arasnda her birinde veya hepsinde eit ve birbirine benzer mterek bir keyfi yet meydana gelir. te bu ortak mizaca, tabiat derler ki, mevlid-i selse onunla meydana gelir. Ancak noksan cisimler, bulut ve kayan yldz v.s. gibi eyler gk boluunda bu unsurlarla birleme temin edemedikleri iin, derhal yok olur giderler. KISIM: 2 UZUVLARIN ADLARI VE KUVVETLER Ey Aziz! Anatomi (terih) ilmiyle megul olanlar diyorlar ki: Her eyi yoktan var eden Cenab- Hak, lemde var olan hereyi yerinde ve gzel bir meknda yaratmtr. Canllarn herbirine kendilerine yaraan ve uygun olan, her uzvun mizacna ve ta biatna uygun gelen yapy vermitir. Alem iindeki tabiat ve mi zalarn en gzelini, en mkemmelini insana ihsan buyurmutur. Uzuvlarn herbirine en uygun gelen ve ona en faydal gelen tabi at vermitir. Bir ksm organlar ok scak, dier bir ksmn da kuru yapmtr. Bedende mevcut en scak ksm ruhtur. Ruh, ltif bir buhar dr. Ondan sonra da gnl (yrek) gelir. Sonra kalbe giden kan, ondan sonra da uyumu kana benzer halde olan karacierdir ki, kann olumas orada olur. Ondan sonra saf et ve et ile sinirin bir

MARFETNME

lemi han olan adale (kas) dir. Adaleden sonra dalak gelir ki, onda da kan 'fardr. Ondan sonra da sra ile kan az olan bbrek, atardamarlar, toplardamarlar ve ^1 r.yasdr. Bedende mevcut en souk ey, balgamdr. Ondan sonra souk luk derecesine gre, Salar, kemikler, kkrdak kemii de denilen kulak kemii, kemik ucrnda birbirine geen blmler, kiriler, zarlar, sinirler, murdar olan, ilik, beyin, ilik, iya ve deridir. Bedende mevcut en nemti eyler srasyla, balgam, kan, ya, iya, beyin, murdar olan ilik, kadnlarn gs etleri, nefes al nan yer olan akcier, karacier, dalak, bbrekler ve deridir. Bedende mevcut en kuru yer, sairrdr. Duman buharnda olan salardan sonra kuruluk srasna gre, ezalarn temeli olan kemik, kkrdak, kemik balar, kiriler, perde ve zarlar, damarlar, toplardamarlar, hareket sinirleri, yrek sinirler ve deri gelir. KISIM: 3 NSANIN YAI Ey Aziz! Anatomi ile megul olan limler diyorlar ki: nsann yan drt devrede incelemek mmkndr: 1 Byme devresi: Bu, 30 yana kadar devam eden dev redir. 2 Durgunluk devresi: Bu da, 40 yana kadar devam eder. 3 Hafif k devresi: 660 yama kadar devam eder. 4 Tam k .devresi: Ki, bu da hayatn sonuna kadar de vam eder. Byme devresi de kendi iinde ikiye ayrlr: 1 ocukluk Devresi: 15 yama kadar devam eder. 2 Genlik Devresi: 15 yandan 30 yama kadar olan dev redir ki, buna ayn zamanda, cmertlik devresi de denir. Delikan llk devresini de iine alan bu devrede gen ok scak ve nemli bir tabiate sahiptir. Bu tabiat tayan genler, ok sinirli ve fkeli olurlar. 30 yandan sonra scaklk maddesi olan tabii nem hava ta

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

rafndan ekilir ve bylece scaklk dmeye balar. Geen blm de de ksaca anlatld gibi, bedenin btn czlerinin bir sonu vardr. Harcanan kuvvet ile alnan gda birbirini karlad s re iinde beden din kalr. Ancak, bozulma her geen gn daha da fazlalat iin, gelen gidenin yerini tam mnsyla doldurmaz. Bu durumda gelen harcanan ksm karlayamad iin bedende ki mevcut nem yokolu* ve szn ettiimiz scaklk da gnn bi rinde lr ki, ite lm budur. Demek oluyor ki; her insann nemini muhafaza kuvveti ne derece ise tabi eceli de o kadardr. Hariten bir kazaya maruz kal mazsa mrnn mddeti o kadardr. nk, Cenab- Hakkn em riyle, yksek lemin aa leme olan etkileri neticesinde ana rah me den nutfeye mesut, ya da talihsiz, ceml veya keml, akll veya aklsz, hrsl veya kanaatkr, fakir veya zengin, cmert ve ya cimri, rahat veya kederli, sevimli veya dman ,gzel veya ir kin, cahil veya bilgili, shhatli veya hastalkl, ksaca hangi suret ve ekilde olacaksa o yazlr. Zira o nutfe, ceninin levhi mahfuzu durumundadr. Levh-i mahfuz da bu lemin aynasdr. Bu demektir ki, Said olan saadete daha anne karnnda iken, aki olan da akiliini yine anne karnmda iken bulmutur. Bu hu sustaki hadisi Ksm: 6da zikretmitik. nsanlarn ekilleri, suret ve sfatlar, feleklerdeki durumlarna gre rahimlerde baka olunca, kendilerine takdir olunan ecel-i msemmalan da ayn ekilde mizalarna gre eitli olmutur. nsan bedeni ocukluk devresinde scak ve nemli, delikanllkta s cak ve hiddetli, durgunluk ve ihtiyarlk devrelerinde ise souk ve kurudur. Kadnlanh vcutlarnn erkeklere oranla daha souk ve nemli olduu tecrbe ile sabit olmutur. KISIM: 4 BEDENN 4 KARIIK MADDES, DOUU VE NCEL Ey Azizi Anatomi ilmiyle megul olanlar diyorlar ki: Bedenin temelini tekil eden 4 akc cisim vardr : 1 Kan, 2 Safra, 3 Sevda, 4 Balgam.
64

MARFETNAME

Gdalar nce nemli olan bu cisimlere dnr. Bunlarn herbiri ya normal, ya da anormal bir halde bulunur. Tabi kan: Normal kan da denilen bu kan, scak ve nemli olup, rengi krmz, tad tatldr. Salad fayda bedende et, iya ve uzuvlara besin olmaktr. Tabii olmyan kan : Buna anormal kan da denilir ki, souktur Rengi de bulanktr. Tad ac ve salyaca bir fayda da yoktur. Normal (tabi) balgam: Souka olup, yumurta ak renginde ve tatldr. Balyaca fayda, kan veyahut da kann yerinde uzuv lara gda olmaktr. Normal olmyan (gayri tabi) balgam: Bu, kuru ve deiik renklidir. Tad ac olup, tuzlu ve asitli bir halde olur. Normal (tabi) safra: Scak, turuncu renkte ve yapkandr. Balyaca fayda kana kanp ona yardmc olmak ve bedenin cz leri olmaktr. Normal olmyan (gayri tabi) safra: Bu, yakc zehirdir. Normal (tabi) sevda: Kann dibindeki tortulu ksmdr. Tad tatlya yakn olup, dalan yaknndadr. Salyaca fayda al ve ehev duygulan harekete geirmektir. Normal olmyan (gayri tabi) sevda: Buna ac sevda ad ve rilmektedir. SORU: Bu drt svnn meydana gelii nas olur? CEVAP: Hariten alnan gda, nce inenir, yutulur ve sin dirilir k, bu az ve midede olan bir faaliyettir. u halde sindirim kuvvetinin azda ve midede olduunu syliyebiliriz. nk i nenen bir eyin bu sindirim sonucu balangtaki tad ve kokusu kaybolur. inendikten sonra yutulan gda, mideye vard zaman midenin st kapa kapanr ve orada btnyle sindinlir. Bu, sadece midenin faaliyeti ile olan bireydir demek doru olmaz. Bunda sa yanda karacierin, sol yanda dalan ve ondaki mevcut atardamarn, scaklk kabiliyeti olan iyann midenin st yannda bulunan perde, sonrasndaki yrek scaklnn da te sirleri vardr. Byle bir faaliyet sonunda 2-3 saatlik bir zamanda birinci sindirim tamamlanm olur. Midede sindirimin kolay olmasn temin edecek asit bezleri (herire suyu) vardr. Sonra kaba olan ksm mideden barsaklara .gider ve oradan da darya kar. Midede bilindii gibi ince ltif
65

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

ksm kalmt. Bu ksm damarlar vastasiyle karaciere gider ve oradaki mevcut ince damarlarda snger misli szlerek toplanr ve belli bir sre iinde orada pier ki, bu da ikinci sindirimin ta mamlanmas demektir. kinci sindirimin tamamlanmas srasnda pien madde kr mz renge boyanr. Bu srada onun zerinde kaymaa benzer bir madde oluur ki, buna da safra denilmektedir. Dibinde de tortu halinde kaln bir ksm kalr ki, buna da sevda denilmektedir. Ee karacierde meydana gelen piirme hareket fazlalndan ok olur sa, bunun sonucunda da oluan safra ve sevda svlar anormal ha le gelir. Ayrca orada yakc birey meydana gelir. Hind kavunu tabi (normal) balgam demektir. Bunlar iin de temiz olan kandr. Fakat bu kann suyu fazladr. Bu fazla su ka nn cierden ayrlmasndan evvel, bbreklere giden damarlar va stasyla ekilir. Bbrekler kendileri iin lzm gelen kan tfe ya alr. Artakalan san su da sidik torbasma iner ve sonra da dar atlr. Kvamna erien kan, cierin st ksmndan kan byk damar tarafndan ekilir ve o damardan btn bedene dalan da marlar vastasiyle yree ve oradan da btn vcuda yaylr. Bu da kann btn aza ve hcrelere gda olmas demektir. Hereye hkim ve hereyin yapcs olan Allah her trl nok san sfatlardan uzaktr. KISIM: 5 DRT KARIIMIN TABAT VE FAYDALARI, HAREKET SEBEPLER VE BUHARLARINDAN HASIL OLAN TAB RUH Ey Aziz! Anatomi ile megul olan limler diyorlar ki: Tabi kanm meydana geliine sebep, alman gda ile normal haldeki scaklktr. u halde kann olumasnn asl sebebi, bede nin beslenmi olmasdr. Tab safrann olumasnn sebebi, normal bir scaklk, mad d bakmdan sebebi ise scak, ltif, tatl ve yal gdann alnma sdr. ekil olarak sebebi ise, alnan gdann ok pimesidir. Tam sebebi ise kan ve bedenin gdalarnn karmasdr.
66

MARFETNAMK

Yakc (anormal) safrann sebebi de, cierin normalinden fazla olan scaklk ve pimedir. Normal (tabii) sevdann yapc sebebi, normal scaklk, haddi sebebi az nemli scaklk ve sert yiyeceklerdir. eklen sebebi akcl ve bozulmas olmyan tortudur. Tam sebebi ise, kan kuvvetlen dirmesi ve bedeni beslemesidir. Anormal (gayri tabi) sevdann sebebi, normali aan scak lktr. Anormal maddi ynden sebebi, nemin az oluu, gdann scak lnn noksan oluu ,az pimesidir. Tam sebebi de, kan ve beden gdalarnn karm olmasdr. Demek oluyor ki, normal scaklktan kan, fazla scaklktan safra, ok iddetli scaklktan sevda ve souktan da balgam meyda na gelir. Kan ve damarda dolaan szn ettiimiz drt tabiat da mar iinde 2-3 saat kaldktan sonra nc sindirim meydana ge lir. Azalara dalmas, her azann kendine ayrlan mikdar almas ayn zaman ierisindedir ki buna, drdnc sindirim ad verilmek tedir. Damarlardaki nc sindirim ile azalarda olan drdnc sin dirimden artakalan artklar, bundan nce de ifade ettiimiz gibi, kulak yolunda kir, gzlerde apak, burunda smk, bedende kl ve trnak ekline girer ve bylece darya atlrlar. Bu drt tabiatin nasl olu sebepleri var ise, ayn ekilde hare ket etme sebepleri de vardr. nk bedenin hareketi kana ve saf raya da hareket verir. Bazen sevdann da harekete getii, tahrik edildii olur. Ancak bedenin hareketsiz kal, balgam kuvvetlen dirir. Bu drt tabiat vastasiyle oluan youn (kesif) bir madde meydana gelir ki, buna uzuv, ya da uzvun bir paras denilir. Yine bu 4 tabiatn buharlarndan ltif bir cevher meydana gelir ki bu na da Tabii ul ad verilmektedir. Buna hayvani ruh da denilmek tedir ki, nefse kuvvetini veren de bu ruhtur. ayet bedenin bir organ nefsni ve hayvani kuvvetlerden ke silse, tabi ruhla olan irtibat kalmasa ,o organ yine hayattadr. Bu organ, hernekadar uyumu, fel olmu, his ve hareket kuvvetinden mahrum kalm ise de, hayat son bulmamtr. Bilkis yaamasna devam etmektedir. Eer lseydi, rmesi ve kokmas icabederdi. Organn rmesini ve kokmasn engelliyen grnmez bir kuvvet vardr ki, o da tabi ruhtur.
67

KONU:3 ORGANLARIN KEYFYET, MAHYET VE FAYDALARI, SM VE KVVETLER OLU VE ZELLKLER KISIM: I ORGANLARIN KEYFYET VE MAHYET Ey Azizi Anatomi ile megul olan limler diyorlar ki: Drt tabiatn karm sonucu oluan organlarn bir ksm tek, bir ksm da birleiktir. Tek organ; hangi parasn alrsan al, yine btnn, ya ni klln adn tayan organlardr. Kemikler, etler ve sinirler, da marlar buna rnektir. Bunlara paralan birbirine benziyenler di ye de isim verilmektedir. Birleik organ; hangi parasn alrsan al, ne isimde ve ne de parasnda btne (kle) ortak olmyan organdr. Mesel, yz, el, ayak buna misldir. nk yzn bir ksm yz deildir. Onlar, ge rek hareket ve gerekse yaptklar ilerde nefsin letleri durumun dadrlar. Gzleri, paralan birbirine benzeyen organlara misl olarak kemii vermitik. Kemiin yaratl serttir. nk o, bedenin a tsdr, arazlarn temelidir, bedenin direidir. Kemikten sonra kkrdak gelir. Bu, kemikten biraz daha yu muak, dier organlardan da serttir. Kkrdak kemii yumuak azalara balamak gibi nemli bir vazife grr. Kkrdak yumuak or ganlar ile sert organlar arasnda ba vazifesi grr. Herhangi bir dme, arpma veya dvlme annda yumuak azalannn sert ke miklerden ac duymamasn salar.
68

MARFETNME

Daha sonra sinirler gelir ki, bunlar beyin ve omurilikten karlar. Bunlar katlanacak ekilde esnek, gerilecek ekilde salam ve beyaz maddelerdir. Duyu ve hareket iin azalann tamam olu u, ancak sinirler vastasyledir. Sonra kiriler gelir ki, bunlar kaslarn evresinde ve sinirlere benzeyen cisimlerdir. Hareket halindeki azalara bitiiktirler. Bazen araya kas girer, kirilerde ekilir ve bu da hareket eden uzvun e kilmesine sebep olur. Kasn alp kendi haline avdet (dn) iyle .kiriler rahatlar ve azay da kendi durumuna brakr. Sonra kemiklerden kan sinire benzer cisimler gelir ki, bun larn bir blm kasa uzanr, dier bir blm de kemik ve dier uzuvlar birbirine balar. Bunlar histen yoksun olduklar iin de bedenin hareketi halinde ac vermezler. Bunlardan mafsallar, ek lemleri ve dier azalan birbirine balyanlara ribat- akab ad verilmektedir. Sonra kalbden kan atardamarlar gelir ki, bunlar, hem uzun ve hem de ileri botur. Uzun olulan sinirlere benzer. Bunlar a lan ve yumulan can damarlardr. Bunlarn yaratlm olmalarna sebep de, yrekten duman buharn kararak, ona rahat vermek ve btn bedenin uzuvlarna ruhu datmaktr. Sonra cierlere bal olan damarlar gelir ki, bunlar da hepsi hareketsiz ve can damarlarna benziyen cisimlerdir. Bunlara kan damarlar denir. nk bunlar, kan btn bedene datmak iin yaratlmlardr. Sonra duyular olmyan ve ltif bir haldeki perdeler gelir ki bunlar da dier cisimlerin yzlerini rter ve daha baka birok faydalar temin ederler. Azalann btnn heyet ve suretleri ze- . re rter, korur ve birbirleriyle olan temaslarm salarlar. Bir di er faydas da, sinir ve balar vastasiyle, azay birbirine balar lar. Salad birdier fayda da, karacier, akcier, dalak ve bb rek gibi duyusu olmyan azalan sarar ve bunlara yakndan uzntlrla temas temin eder. Sonra et gelir ki; et, btn organlar arasndaki boluklar dol durur ve kuvvet meydana getirirler. Cenab Hakkn izni ile vasta olan uzuvlan bundan sonra izaha alacaz.

ERZURUMLU BRAHM HAKKJ. HZ.

KISIM : 2 ORGAN (AZA)LARIN SM VE KUVVETLER Ey Aziz! Anatomi ilmi ile megul olanlar diyorlar ki: Bedendeki btn azalarn kendilerinde tabi bir kuvvetleri mevcuttur. O organn beslenmesi de ancak kendisindeki kuvvet sayesinde olur. Gday eken, tutan, emen ve ie yaramayan ks mm atan ey hep o kuvvettir. Organlar iinde en kuvvetli olan, beyin ve karacier kuvvetini, tabi scakl ve ruhu kabul ederler. Beyin btn hislerin topland merkez, karacier de btn uzuvlar besliyen bir merkezdir. Kalb, gs ksmnda, sol memenin altmda ve karacierin rengine yakn bir renkte olup, fincan eklinde, ok kymetli ve ok erefli bir azadr. Bykl ise herkesin kendi yumruu ka dardr. Sivri ucu aaya doru dnk olup, orta ksmnda gzbe bei gibi siyah bir nokta vardr. Buna sevda da denilmektedir. Sveyd ad verilen bu organ, ok kymetlidir. Ruh ve btn kuv vetlerin kayna odur. Gnl hayvani ruhun, insan nefsin mek n ,lhi ilhamn menzili Yce Allahn cemlinin grld yer dir. Btn organlar harekete geiren, onlara hayat veren, gdalandran ve terbiye eden odur. Organlarn ve kuvvetlerin hepsi onun emri altndadrlar. Amir, yani reis olan odur. Bu da demek oluyor ki, bedendeki or ganlarn bir ksm mir (reis), dier bir ksm da memur, yani mire hizmetidir. Bazlar da ne mir, ne de memurdur. Amir olanlar, bedendeki mevcut ilk kuvvetin merkezi durumundadrlar. Kiinin hayatn devam ettirmesi de onlara baldr. Kiinin bek sn temin eden mir uzuvlar 3 tanedir. 1 Hayat kuvvetin ba olan yrek. 2 His ve hareketlerin merkezi durumundaki beyin. 3 Beslenme kuvvetinin merkezi durumunda olan karaci erdir. eidin reme ve neslinin devamn salyan mir organlar da 3tr. 1 Meniyi toplayan organlar.
70

MARFETNME

2 Muhafaza eden organlar. 3 Aktan organlar. Tenasl uzuvlar neslin devamn temin ettikleri gibi,

heyeBun

tin tamamn erkeklik ve diilik olan hali de ifade ederler. Hizmeti lar : 1 Hazrlayc organlar. 2 Yerine getiren organlar, diye isimlendirilirler ki, vazife organlar da kendi aralarnda snflara ayrlr.

leri de isimlerine uygundur. Hazrlayc hizmet bin tiren nin ise, hizmeti hazrlayc nseyeynin organlar nseyeyn lardr. ile Buras hizmet demek, mirin fiilinden evvel, ed Mesel, yerine ekilde Karacierin tevlid ve edici kal ge bey yar eden

mirin gren

fiilinden hizmet organ

sonraki gren ise can organ onlardan

hizmet organ

demektir. akcier, Ayn

hazrlayc

damarlardr. karacierdir. evvel organ) yumurtay

hizmet

gren

dmclar, mide ve atardamarlardr. yardmclar, zekerin olarak damarlar, meniyi delii Zira erkeklerde rahim (erkeklik kadnda kabul

arasndaki

ileten oras,

onunla damar
meninin

edilebilir.

ihtiyacnn tamam olup, ceninin oluaca yerdir.

KISIM : 3 CENNN ORGANLARININ ANA RAHMNDE OLUMASI

Ey Aziz! Anatomi ilmiyle megul olanlar diyorlar ki:

Czleri birbirine benziyen beden organlarnn tamamnn olumas iki menidendir. Et ve ya buna dahil olmaz. nk bun lar, kandan meydana gelir. u halde, et ve yalarn haricindeki czleri birbirine benzeyen organlar .babann menisinden meydana gelir. Bu organik, mayalanan stn yout veya peynir olmas gi bi, anne yumurtasndan meydana gelirler. Stn nasl kendisinden meydana gelen peynir veya yourdun tamamndan bir cz oldu u aksa, bunun gibi, menilerden hebiri rahimdeki ceninin, gev herinin tamamndan birer czdr. Ya ile kann sulu ve yal ksmndan oluur. Scaklk ile eri Tl

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

meinin sebebi de budur. ki meniden meydana gelen organlar* dan biri bedenden ayrlacak olsa, dierinin tam olarak olumas mmkn olmaz. Noksan parann karlnda birey olmaz ve yeri tamamlanmaz. Kemik gibi. Baz organlarn bu gibi noksan lklar zellikle genlik devresinde aynen eski haline gelerek ta mamlanr. Et byledir. KISIM i 4 BEDEN ORGANLARININ ZELLK VE FAYDALARI Ey Azizi Anatomi ilmiyle megul olanlar diyorlar ki; Duyan ve hareket ettiren azalann hissetme ve h&reKet etme lerinin balangc bir sebebe bal olabilecei gibi, birka sebeb de bal olabilir. Etli organlar ya lifli, yahut da lifsiz olurlar, bitil olanlara r nek kaslardaki etler, lifsiz olanlara rnek de karacierdir. Bede nin hareket etmesi lif ile olduu gibi, tabi! ve iradeye bal olan hareketler de byledir. Ancak istee, iradeye bal olan hareket ler kaslarn lifleri ile olur. Tabii hareketlere gelince : Et ve damarlarn hareketleri tabi hareketlerdir. stee bal hareketler ile, tabi hareketlerden oluan iki hareket. Uzunlukla genilik arasndaki bir heyete ait Uf ite olur. Bu demek oluyor ki, uzun lifler ekmek, geniler itmek grevini ifa eder. kisi ara snda kalan lif ise, tutma grevini grr, Kan damarlar gibi bir tabakal azalann blm lifleriyle rl haldedir. Gelen lifler ile iten lifler birbirleri ile birlemezler, ancak ekici ve tutucu zellii olan birleebillr. Ancak bu durum? barsaklarda deiiktir. nk barsaklar tutmaya ihtiya duymazlar. Ancak ekme ve itme kuvvetine ihtiya duyarlar, Da marlarn bir blm bir ,bir blm de iki tabakaldr, HI taba kal.olmann salad faydalar vardr ki, bunlar : I lerindeki mevcut maddelerin yaylmasn nlerler, Kan damarlan byledir.
72 -

MARFETNAME

2 lerindeki sakl maddelerin kmalarm nler. Kan da madan iindeki kan byledir. 3 Organ ekme ve itme hususunda kuvvetli hareket etmek ihtiyacm duyarsa ,itici let bir tabakada ekici leti de dier ta bakada ve deiik bir halde bulunurlar. Mide ve barsak gibi. 4 Organn i ksm sinir olup, saklamak, d tabakas da et olup sindirim iindir. nk sindiren sindirilenle karlamadan kendisindeki mevcut kuvvetle onu etkiler. Ancak baz organlarn tabiat kana yakndr. Bunun iin de kanm o organa gda olmas iin byk deiikliklere uramas gerekmez* Et gibi. Bunun iin de gda ete vard zaman bir mddet kaldktan sonra ete dnr. Baz organlar da tabiat itibariyle kandan uzak olur. Bunun iin de kan o organn halini almak iin ok deiik hallere girmek ihtiyacm duyar. Kemik gibi, Bu sebeple, gras bir sre onda kalacak ekilde ya boluk bulunur, tpk baldr ve kol kemikleri gibi, veya deiik deiik boluklar vardr. Alt ene kemikleri buna misldir. Bu durumda olan organ gdasn alrken ihtiyacndan fazlasn alarak eker ve kendi durumuna dndrr.. Fakat kuvvetli organ kendisinin ihti yac olan gdadan fapla kalan ksmm ihtiyac olan zayf komu sunun tarafna doru iter. Yrein karma, i organlara, beynin kulak arkasna, karaci erin bbreklere fazla gda gndermesi byledir.

73

BLM: 2 NSAN BEDENNDEK KEMKLERN BRLEM, SMLER VE ZELLKLER KONU: 1 KAFA KEMKLERNN BRLEM, ZELLKLER VE SMLER *\ KISIM: 1 BEDENDEK ORGANLARIN FAYDALARI Ey Azizi Anatomi (terih) ilmi ile megul olanlar diyorlar ki: Bedende ylek emikler vardr ki, binanm temeli olduu gibi, bunlar da bedenin temelidir. Omurga kemikleri buna rnektir. nk btn uzuvlar onun zerine kurulmu ve ona dayanmtr. Bir kemiin her taraf nasl bir omurga zerine kuruluyorsa, or ganlarn hepsi de ayn ekilde omurga zerinde kurulur ve insa nn bedeni bylece dzene girer. Baz organlar vardr ki, beden deki varl geicidir. Mesel ,kk ocuklarn balarndaki bn gldak byledir. Baz kemikler vardr ki, onlar bedenin maruz kal d sadmeleri karlayan bir kalkan gibidir Omurgalar zerinde ki omurlar bunun mislidir. Bir ksm kemikler vardr ki, onlar da mafsallar arasnda bu lunur. Parmak kemikleri arasnda kalan karnca kemikleri buna rnektir. Baz kemikler vardr ki, ilgiye muhta cisimlere bal dr. Hanere kemii, dil kemii ve lama benzer dier kemikler bu na rnek tekil eder. Kemiklerin birok faydalar vardr.
74

MARFETNME

Bedenin direi olan kemikler, ayn zamanda bedenin temeli ve koruyucusu olurlar. leri bo olup yaplan serttir. indeki bo luklarda ilik vardr. Kemiklerin iindeki ilik, onun gda ihtiyacm karlar. Ayr ca, kemiklerin iindeki boluklarn bulunmasnn baka bir fayda s vardr ki, o da hafifliktir. i bo olunca daha hafif olur. Kemik ler bilindii gibi, serttir. Bunun da salad faydalar vardr. Sert olmas zorlu anlarda krlmamasn temin eder. Az nce belirtti imiz gibi, ilik kemiin gdasn teminettii gib, ayn zamanda kemii ya tutar. Kemiin tahamml gcne gre boluu azdr. Mesel, baldr kemiklerinin yaratl yledir. Bedenin organlar onlara yklenmi durumdadr. Kemikte hafiflik ihtiyac hasl olduysa, boluu daha fazla olur ki, burun kemikleri buna rnektir. Burun kemiklerinin yle yaratlmasna sebep .gdalanmak, hava ve kokuyu kolayca almak ve beynin ar tklarn darya atmak iindir. Vcut kemkleri birbirlerine yakn ve karlkldr. Arala rnda var olan ksa uzaklk, kkrdaklarn menfaati iin halkedllen kkrdak balaryle doldurulmu vaziyettedir. Bu faydaya ih tiya duyulmyan yerlerdeki kemiklerin aras botur. Alt ene ke mii buna rnektir. Kemiklerin aralkl olmalarnn eitli ekilleri vardr. Bazen kemiin biri hareket etmedii halde dieri hareket eder. Bilek mafsallar buna rnektir. Bazlar da var ki, bunlar zor hareket eden mafsallarda bulunan kemiklerden olduklarndan .birinin di eri olmadan hareket etmesi ok zor ve ok azdr. Parmak mafsal lar buna rnektir. Bazen yle olur ki, birbirine komu iki kemi in mafsallar kuvvetli olur ve onlardan birinin hareketi br nn hareketiyle ilgili ve ona baldr. Ksa kemik mafsallar buna rnektir. Baz kemikler var ki, dili olur ve iki diliden birinin dileri dierinin boluunu doldurur. Kafa kemii buna rnektir. Sbhanel halkul bri. KISIM: 2 KAFA KEMKLERNN TERKB Ey Aziz!
- 75

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Anatomi ilmi ile megul olanlar diyorlar ki : phesiz kafa kemiklerinin ok faydalar vardr. nk onlar beyni her trl tehlikelerden korurlar. Kafatas kemiklerinin saylan oktur. ok olmasnn da eitli faydalan vardr. Bu fay dalan maddeler halinde yle ifade edebiliriz: 1 Kafatasnn herhangi bir yerinin krlm olmas, dier taraf etkilemez. Ancak kafatas ayet bir kemik olsayd, tama mnn etkilenmesi icabeder ve tamam zarar grrd. 2 Sertlikte, yumuaklkta, ince ve kaln olmakta bir ke miin baka baka paralar olmaz. 3 Beyni, beyne zarar verecek durumda olan buharlardan temizler. Eer kafatas bir kemik eklinde teekkl etmi olsayd bu zararl buharlar darya kamaz ve bunun iin de beyin ko kar, kflenir ve bozulurdu. 4 Kemiklerin saysnn ok olmas baa giren damarlara geit tekil eder. Kafatasnn yuvarlak olmasnn da ay sebepleri ve faydala r vardr ve bu sebepler de iki tanedir: 1 Dairev eklin alan, dz lye gre daha fazladr. 2 Deirmi, yani yuvarlak eklin kendisine dokunacak ey lerden korunmas dz ekillere gre daha kolaydr. Kafatas, ken disine zarar veren eylerden ne derece korunursa, o derece salam olur. Kafatasnn yuvarlak olmasna sebep, bunlardr. Beyin or ganlarnn balar beyne uzunluuna konulmutur. Bu kemiin n ve arkasndan kan yuvarlaklar, iki taraftan inen sinirlerin korunmas iindir. Yuvarlakta tane yank mevcuttur. Birincisi yay eklinde olup, alnla ortaktr ki, buna iklil de nilmektedir. ' kincisi dz olup, ba uzunluunu ikiye ayrr. Aln yarna bitiik olan bu yara da, sehm yank denilir. ncs ise, ban arka tarafyle kaidesi arasmda ortak olup, dik a eklindedir. Bu keden sehm diye adlandrlan ikinci yana bitiiktir. Bu, lmi yark diye adlandnlmaktadr. KISIM: 3 NSAN BAININ KADE VE DUVARI DURUMUNDA OLAN BE KEMK Ey Azizi
76 ~

MARFETNME

Anatomi ilmi ile megul olanlar diyorlar ki: nsan bann szn ettiimiz kemiklerinin haricinde 5 ke mik daha vardr ki, bunlann drd duvar gibi geriye, kalan biri ise kaide gibidir. Bu drt duvarn yaratl aln kemiinden de serttir. nk arpma ve dme daha ok onlar zerine olur, nduvar dediimiz ksm aln kemiidir. Aln kemiinin sonu st ta raftan ikll yarna vasl olur. Alt ksm ise kan yan tarafndan gzn ise st tarafndan geer. Sonu ayn kemiin ikinci yanna birleen yivlerdir. Fakat sa ve soldaki ikinci duvar 12 kemiktir. Kulaklar bu kemiklerdendir. Duyma hissini muhafaza eden sert yaph iki kk odack mevcuttur. Bu ad geen odacklarn de liklerinin arasmda inciye benzer yuvarlak iki kkrdak bulunur. Bunlar hava araclyle gelen sesleri toplyarak kulak deliklerin den ieriye verir. Bu odacklarn st tarafnn az kabak yar dr. Alt tarafnn az ise ayrc yarktr. Bu ikll yarnda sona erer. Bunlann n ksmndaki, ikllin, arka taraftaki de leminin bi rer parasdr. Geri kalan duvarm hududu, stten lemi yarnn, alttan da ba ile kaide arasmda mterek (ortak) yarktr ki, bu lemi yan gnn iki yann birletirir. Beynin oturduu bir kaide kemik vardr ki, sert olan bu kemie veter denilir. Bunun sert oluunun sala d 2 fayda vardr: 1 Sertlik, dayankl olmaya yardmc olur. 2 Sert olduu iin boubouna bozulmaz, kflenmez ve rmez. akaklann iki tarafnda, akaklara geen sinirleri rten iki salam kemik vardr. KISIM: 4 ST ENENN YAPILII VE KEMKLERNN BRLEM Ey Aziz! Anatomi ilmi ile megul olanlar diyorlar ki: st enenin snn kendisi ile yz arasmda bulunan mterek (ortak) yivdir. Bu yiv, kalarn alt ksmndan geerek bir akak tan dierine gider. j
77 -

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Alt enenin snn, dilerin sona erdii yere kadardr. enenin iki taraftan snn, dilerin arka ksmnda kalan sivri kemikler ile, kendi arasndaki ortak yivdir. Bu kulak ynnden gelen bir ya rktr. Dier tarafnn son snn, eneyi uzunlamasna kesen yivin arasn ayran bir yarktr. st enenin iindeki yivlerden biri kalarn arasndan iki du dak arasna inmitir. Biri saa doru eilmi olup, diler arasna doru uzam, biri de sola doru eilmitir. Orta yank gen kemik arasnda bulunur. Fakat bu gen kemik dileri bitirmeyip, daha nce burun deliklerine gelen bir yun keser. nk bu yiv, kesen yivi geerek mezkr yerlere vanrlar. ki genin haricinde hasl olan iki kemik daha vardr ki, onia iki gen kaideleri ile dilerin sona erdii yerler ve yiv ler tarafndan iki ksm kuatmtr. Orta yivden inen ksm bu iki kemiin arasn birbirinden ayrr. st enenin yanklanndan biri ortak yarktan inerek gze doru gider ve gz ukuruna vard zaman da ksma aynlr. Biri aln ile ortak olan yivin altnda ve gz ukurunun st ks mndan geip kaa ular. Dier bir dal gz ukuruna girmez, yivin nc ksmna gi rer ve girdikten soma birleir. ncs de ukura girmesinden sonra birleir. Birincinin ayrd ilk kemii kincisinden, ikinci kemik de nc kemikten daha byk grnr.
KISIM: 5

BURUN;

FAYDALARI, KEMKLERNN YAPISI VE ALT ENE

Ey Aziz! Anatomi ile megul olanlar diyorlar ki: nsann yz ksmnda yaratlan burnun birok faydalan var dr. Bu faydalan yle sralayabiliriz : 1 Mevcut boluk ile burun su ekmeye yardmc olur. 2 Balangta burna ok hava girer. Fakat burun bu ha vay dzenliyerek lk hale getirir. Burna ekilen havann bir ks m beyine gider, dier byk ksm da akcierlere iner.
f8

MARFETNME

3 Burun koklama organdr. Havadaki trl kokulan alr. 4 Harflerin doru kanlmasma, kesilmesine ve gzel sy lenmelerine yardmc olur. 5 Batan atlan ie yaramyan eyleri toplar ve smk ha line sokarak darya atar. BURUN KEM Burun kemii gen iki kemikten meydana gelmi olup, st tarafnda birer alar birleir. Tabanlan bir a ile birbirine doku nur ve iki a ile de birbirinden ayrlrlar. Bu kemikler, yz kemiklernin izahnda da ifade edildii gibi, iki taraftan gelen yivlerden birine gelir. Kemiklerin alt tarafnda yumuaka iki kkrdak mevcuttur. kisi arasmda orta yivin uzunluu kadar bir uzunluk ta kkrdak vardr. Bu kkrdan st altndan daha serttir. Orta kkrdan salyaca fayda, beyinden szlen ie yaramyan maddeleri toplayp darya atarak ruha huzur ve rahat vermektir. nk bu fiilini, ruhu rahatlatan havann girmesinin engellenmemesi iin yapar. Beyinden inen artklar daha ok burun deliklerinden birinde toplanr ve ruhu rahatlatan havann beyne gidii engellenmez. nk burun deliklerinin biri ekseriyetle ak kalr. ki yanda bulunan mevcut kkrdaklarn salad bellibal faydalar tanedir: 1 Kemiklerin evresindeki kkrdaklarla ibirlii halinde dir. 2 Fazla nefes alma veya su ekme ihtiyac duyulunca ge niler. 3 Burundan nefes alnrken titreme yaparak buhan sa maya yardmc olur. Burunun iki kemii hafif ve incedir. Byle olmasna sebep de, bu halinde daha ok faydal olaca iindir. Alt enenin Yaps: Alt ene byk bir nizam zere yaratlmtr. nk alt ene yi meydana getiren iki ene kemii olup, salam bir eklem onlan ene altnda birletirmitir. Arkalar yksek ve eri vaziyettedir.
79

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ki, iki kemiin yannda ykselmi, birbirlerine balarla balanm, lardr. Azn alt ene hareketiyle alp kapanmas, konumak, lok malarn inenmesi v.s. gibi birok faydalan vard\
KISIM: 6 DLERN YAPISI, SM VE EKLLER VE TEEKKL SIRLARI

Ey Azizi Anatomi ilmi ile megul olanlar diyorlar k: Bir insanda 32 di vardr. Baz kimselerin yan taraftarndan 4 di yok olur (az dileri) ki, bu durumda dilerin says 28e ner Ortadaki dilerin st eneden 4, alt eneden de 4 tanesi kesmek iindir, yani kesici dilerdir. Yine st eneden 2, alt eneden de 2 tane sivri di krmak iindir. Bunlardan sonra gelen 4er di de tmek iindir. Onlardan sonra gelenler inemek ondan sonra gelenler de ineme iini tamamlamak iindir. u halde diyebiliriz ki: Kesici diler 8 tane. Kinci diler 4 tane. tc diler 8 tane. ineyici diler 8 tane. Tamamlayc diler 4 tane. Toplam olarak 32 tanedir. ou kimsenin sondaki tamamlayc dileri bludan veya daha sonra karlar. (Bunlara halk arasnda 20 ya dileri de de nilmektedir). Diler; kk, ba ve ayrnt olmak zere ksmdan ibarettir Bunlar ene kemiklerinin boluklarna yerlemi vaziyettedirler. Deliklerin evresinde gayet sert etler bitmi olup, zerinde kk bir kemik bulunur. Bu, dii sarm ve kuvvetli balarla balan mtr. ineyicilerin haricindeki dilerin sadece bir ba vardr Alt enedeki ineyicilerin 2, ya da 3 ba vardr. Sondaki tamamlayc dilerin ba 4, st enedeki ineyici dilerin 3, ya da 4er balan vardr. Bu balardan kast, dilerdeki kntlardr. Son

80

MARFETNAME dilerde bilhassa 4er ba (knt) vardr. Bunlann fazla oluu na sebep ise, byk olmalan ve fazla i yapm olmalarndandr. st dilerdeki kntlarn fazla olmasna sebep ve hikmet ise, kmtlann aa tarafa olmas, arlklan ile kntlarn zddna meyledebilme zelliklerinin olmasndandr. Alt enedeki az di lerinin arlklar olduklan yerde olduu iin, bir aykrlk szko-'. nusu deildir. Bedendeki kemikler esasen duyarszdrlar. Ancak di etleri byle deildir. Onlar beyine bal olduklanndan, duyucudurlar. Bunun iin de scak ve souu, tatl ve ekiyi v.s. gibi eyleri ayrdedebilirler.

81

KONU:2 OMURGA, BOYUN, GS VE BEL KEMKLER BE KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 OMURGANIN YAPI VE TEEKKL Ey Azizi Anatomi ilmiyle megul olanlar diyorlar ki: Omurgann insan bedenine salad faydalar pek oktur. Birinci faydas: nsan hayatnn devamn salamak husu sunda ok byk bir nemi olan omurilik organn kendisinde bu lundurmasdr. Eer btn sinirler beyinde sona ermi olsayd, insan kafas nn bugnk bildiimiz eklinden ok daha byk olmas gereke cekti. Bu da bedene byk bir yk olurdu. Sinirler uzak yerlerde ki organlara kadar gitmek iin uzun olmak ihtiyacnda olur ve baz tehlikeler ve hatt krlma ve kopmalara maruz kalr, bunun iin de arl olan uzvu esasna ekmek kuvvetinden mahrum kalrd. te heeyi yoktan vareden Yce Allah, sonsuz hikmeti ve yardmyle beyinden bir para olan murdar iliini aynen bir ma den svs gibi aktm ve onun zerine de omurgay klf yapm tr ki, bu klf ok salamdr. Bylece omurga evresinde, sinirlerin datm merkezi olmas daha uygun grlmtr. kinci faydas: Omurga nnde bulunan organlar kalkann sahibini korumas gibi tehlikelerden korur. Boumlarnn ve ek yerlerinin olmasna sebep budur. nc faydas: Bedendeki kemiklere temel olmutur. Bina-

MAKFETNAME
nn temeli da ne kadar salam ok olursa, salam bina ve da o derece bir ve bir en salam ekilde kolayca btn ibarettir gzel gibi, gibi olur. yara ha ha ki, bir sert bir

Omurga tlmtr.

ayn

ekilde :

kuvvetli durmasn

Drdnc reket linde bu de surette etmesini meydana ve

faydas temin

nsann eder. sebep olmayp,

ayakta de

Zaten birbirini ok

omurgann budur. tutan yumuak ya

salam

omurlardan

gelmi byk ok

olmasna olmayp, gevek

Omurga balardan ve

balarda

gzelce

dizilmi da

yaratlmtr. Bunun

Mafsallar iin de

olmadklar katlanmak

deildirler.

krlmak,

durum meydana gelmez. Omurlar olan ksm larda 8 ii bo yan yukarya 6 adet liklerin ortasnda kemiklerdir. taraflarndan bir olup, olduu ksm 4 da bir omurilik Omurlarn kan da yanda, Bu aaya nfuz drt 2si edecek sa uzant Bu bir ekilde ve delikleri de bir

bazlarnn aittir.

solunda Bunlarn baz

vardr. uzantlar

omur birtakm

yandadr.

Baz

omurlarda

uzantnn

olur.

uzantlarn

saladklar

faydalar vardr. Bu muntazam tya larda tlar zifesi ynyle rna tr. Kaburga burga luu rn rin giren bu kurlaryle ve orta kt ve damar ona her kemiinin yumru da balanrlar. kaburgann ve kan ve yaknnda balar nk iki olan onlara kanatlann gemi faydas, olup, iki Bu ka ubo sinirle nk ayet bedenin kemiklerinin halde vardr. evk, bunlarn girmi bu da grr ayn sa vazifesi faydalardan bir ve halde bii; aralarndaki birinin mevcut uzantsnn temin ba ucu ile dier omurlar uzan Omur uzan va

dizilmi,

bylece

icabeden

salamlk

edilmitir. daha baka

szn vardr. ve

ettiimiz Bunlar bir kalkan tarafta

uzantlarn arpmalarda gibi Bunlann olanlarna sinir,

dnda

salamlklaryle Bunlann kanatlar ve arka da damar

koruma yn ad

korurlar.

omurlarn olanla ki, korumak verilir

istikamettedir. ve sol de bedendeki

taraflanndan kaslar

kanatlardan uzants baka daha

herbirinin kendilerinden

yumru

omurla

deliklerinin

haricinde

damarlarn damarlarn sinirler

girdii

birok n

delikler ihtiyalar

vardr. yoktur. olsayd,

korunmaya

omurgann

tarafnda

normal kendi arl ile ve istee dayanan hareketi ile eimli (rae-

| 83

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

yil) yerlerde zayf kalr ve balant kuramazlard. Bu koruma va zifesi olan uzantlarda sinir ve nem (yallk) bulunur ki, onu sarm ve rterek kaypak bir hale getirmitir. Bunun sebebi de, dokunduu yerleri actmamak iindir. Yani, ona dokunan et ac maz. Mafsallarda bulunan uzantlar da ayn durumdadr. Onlar birbirlerini ard arda takip ederek kuvvetle tutar ve her taraftan bir bakasna balanrlar. Fakat n taraftan gelenler ok kuvvet li, arkadan gelenler ise kaypaktr. nk, ne eilmek ihtiyac geriye eilme ihtiyacndan daha oktur. u halde, birbirlerini takibeden ve birbirlerine kuvvetle balanan omurlar, deta bir ke mik kadar salam olmulardr. Eili ,bkl ve esneklikleri se bebiyledir ki, kemiklerin ou hareket iin ve esneklik temini iin olmutur. Bunun iindir ki, tek kemik gibi hareket edebilen belkemiinin eilmesi ve bklmesi kolay olmaktadr. Yapc Hkim olan Yce Allah her trl noksan sfatlardan uzaktr. KISIM: 2 BOYUN KEMKLERNN TEEKKL Ey Azizi Anatomi ilmi ile megul olanlar diyorlar ki: Boyun kemiinin yaradl akcier iin .akcierin yaradl ise birok faydalar temin iindir. Boyun omurlar ile .omurgann omurlar st stedir. Bunun iin de omurlardan herbiri kendini tayan omurdan daha hafif ve daha kk olmutur. Organn hareketleri bu sayede belirli bir dzen iindedir. Omurgann en alt, yani en son omuru omurlarn hepsinden hem daha byk ve hem daha serttir. Kuyruk sokumu kemii de denilen bu omur, ana rahminde kemiklerin diziliinden nce yaratlmtr. Yine bu ke mik mezarda da btn kemiklerin rmesinden sonra rr ve toprak olur. Omuriliin st fazlaca ve serte olduu iin, boyun omurla rnn delikleri daha genitir. Zira, yukarya ait sinirlerin says
84 -

MARFETNME

aaya ait sinirlerin saysndan daha fazladr. u olduunu ve dileri hareket duklar aadaki nk dr. lukta Boyun halde boyun omurlarnn Bunun ise kk iin de ve byk Bunun ve deliklerinin iki baldr. de ve de, omur daha normal ller de geni salam Omurlarn duy mafsallar yumuaktr. ihtiya bir uzant az var uzun

syliyebiliriz. kk, etmeye ihtiyatan mafsallara omurlarnn iindir. bunlarn

hepsinden halde

daha durmaya

kanatlar daha

duyduklar

ihtiya, daha kuvvetli

hareketsiz iin kaypak olmaya sebep

fazladr. ve 7 Bu

nisbetle tane

salam

duyduklar

oluuna

olmalar

omurlarn

herbirinde

dr. Ancak birinci omur deiiktir. Onbir uzantdan baka s ler di. 2er kol. 2er kanat ve stnn ve altnn 4er mafsal knts vardr. Sinirlerin lnm mayan hareketi tir. arasnda birinci tarafnda Bu deiik kendisi ne kalan omurun ba kndaki Bir ilk arka ile eitli ile ve mafsal mevcut ve ikinci yuvarlak omurun vardr. delikli dier nk daire saa ile ile yarya sola 2. b olan omur mafsal st iyice vardr. durumdadr. omurlarda bulun

hususiyetleri omur tarafa

arasnda hareket sabit

kalan etmesi ilk,

mafsal kendisi yani Bu iki de

birlemi

Ban

olmutur.

Ancak

birinci boluu boluuna

uzantsnda kemiklerin biri bolukta

durmaktadr. girdii dieri

omurun

uzantlarnn ykselse,

uzantlardan

gmlm olsa, ba o tarafa eilir. Ancak da ten imiz bir geerek ikinci kafa mafsal, ikinci omurda omura olmu Bu ve n onun n ksmn delik etti ba dz tarafa vardr. ve onu

uzant

yaratlmtr. kemiindeki o

Birinci

omurun vanr.

tarafndaki szn

uzant bu

omurdan

geerek

omura

girecek

olursa kacak olursa bir

durumda ba arka daha eder

ayaa taraf, yani ne eilir. ayet olur. eilir. kinci Fakat gemez. bu omurun uzant arka ksmnda omurdaki ksa uzant hareket birinci ukurunda ayet uzant uzant gmld deliinden ukurdan de olursa, ba kacak

85

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Birinci omurun bir zellii de dilerinin olmaydr. Bunun faydas da, ar olmaz, evresindeki sinir ve damarlara eziyet et mez. Sz edilen ukur, kafatasnda deta gmlm bir lalde olduundan, kanatlan da yoktur. nk sinirlerin balang ks mna yakn ve yerleri de dar olduu iin, kanatlarnn olmamas Allahn bir hikmetidir. Bu omurun bir zellii de, sinirlerin ondan km olmasdr. br omurlar gibi iki yandan ve ortak delikten domazlar. Fakat arka tarafnn stnde bulunan iki delikten lif gibi ince bir e kilde hepsi karlar. Uzadka da yava yava kalnlar ve duruma gre de sert ve kuvvetli olurlar. Ancak ikinci omurun ksa uzants st tarafta ve arka ksmn da bulunur. Onda-sinir klar imknsz olduundan bunun de likleri dili tarafmdadr. Bunun uzantlar birinci omura kuvvetli balarla balanmtr. Ban mafsal selis, yani yumuak haldedir. Bu ikinci omur ve dier omurlarn mafsallarndan daha yumuaktr. nk bu iki mafsalla oluan ba hareketlerine ok ihtiya vardr. Bu, Yce Al lahn sanatnn bykln gsterir. KISIM: 3 GS KEMKLER Ey Aziz! Anatomi (terih) ilmiyle megul olanlar diyorlar ki: Gs kemii (buna gs omurgas da diyebiliriz) kaburga lara bitimi bir halde olup gsteki nefes alp verme gibi en ky metli organlar- korumaktadr. Bunlar oniki kemikten olumu olup, llinde di ve kanatlar vardr. Sadece birinin dii yoktur ve kanatlan da birbirine eit deildir. nk bu ok erefli ve kymetli organmz olan kalbe yakn ve bitiik halde olup, dierlerin den daha byk ve salamdr. Gs omurlannm kanatlan dier birinin kanatlarndan da ha serttir v6 kaburga kemikleri de onlara vasl olmaz. Gsten 7 st omurgalarnn dileri byk ve kanatlar sert, salam ve dayankldr. Btn organlann Meliki durumundak

80 -

MARFETNAME

kalbi ancak bu kuvveti sayesinde korur ve muhafaza ederler. n k bu omurlarn bnyesi kendisini sensin, yani di ve kanatlara getirmitir. Bu sebepledir ki, bunlarn mafsallarnda uzantlar ksa ve genitir. Onuncu omurun stndeki uzant mafsallarnda, dilimli bo luklar vardr. Uzantlarn aaya inen yumru balan o bolukla ra girer ki, bu durumda dileri aaya tutunmutur. Onuncu omurun dilileri kubbe gibi yaplmtr. Mafsal uzantlarnn yan larndaki ukurlar dilimli deildir. nk st altyla birlikte limlenmi deildir. Zira, st, alt ile birlikte dilimlidir. Onuncunun altndaki dilimler ste, ukurlar da alta meyilli olup, dileri de ste doru yumru bir hal almtr. Onikinci omur kanatszdr. nk onda kaburga vardr ve bunun iinde kanatlara ihtiya duymaz. Ancak mide zar buna (12 omura) bitiiktir. Bunun stnn yaps kk oldu undan, ok mafsal bulunmaz. Gs omurlar boyununkilerden daha byk olduu iin, mterek delikleri iki ba arasnda b lnmemi, ykseldike artm, aaya doru inildike noksan olup, sinir delikleri btnyle onuncu omuru bulmutur. Gs omurlarnn geri kalan dier paralar ve iki oyluk ara s bel blgesinin btn dikileri ve delikleri btnyle iine ald iin sinirlerin kabilmesi iin bu omurlarn sa ve sol tarafnda yaratlan birer delik vardr. Bel blgesi omurlarnda diler ve ge ni kanatlar mevcuttur. Bel blgesinde be t<=>ne omur bulunur. Bunlar, kuyruk soku mu ve bel kemiine bir kaide gibi oturmu ,onun taycs, kas n tutucusu ve ayak sinirlerinin sonu, yani biti yeri olmutur. Kuyruk sokumu blgesinde 3 tane kemik vardr. Bunlann mafsallar daha kuvvetli ve daha sert, kanatlan da daha genitir. n ve arka ksmda sinirler iin delikler mevcuttur. Bu oyluk maf salnn kendilerine engel olmamas ve eziyet etmemesi iindir. Kuyruk sokumu kemikleri, yukarda szn ettiimiz bel blgesi kemiklerine benzer. Kuyruk kemii, kkrdak omurdan meydana gelmi olup, uzantlar yoktur. Kk olduklar iin, boyun omurlar gibi, sinir leri ,ortak deliklerden domutur. Sadece nc omurun yazm dan kan bir sinir mevcuttur.
7

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Buraya kadar yaptmz aklamalardan grlecei zere,

omurgann ,belkemiinin tamam birey gibidir. ekli, daire ek lindedir nk bunlar, herhangi bir arpma veya tehlike annda, bunlan kabulden en uzak ekil dairedir. Bel kemiklerinin omurbalanmn aaya, alttakilerin de yukanya dnk olmasnn se bebi budur. Onuncu omur, bel kemiinin, omurganm uzunluu sebebiyle sensin (knt) lerin ortalamas olup, iki taraftan birine dnk tr. Bunun sebebi de, iki taraftaki 9 omur, bu onuncu zerine top lanp dzen ve intizam iinde olmas iindir. Boyunda ve omurgadaki omurlarn tamam 26dr. KISIM: 4 KABURGA KEMKLER Ey Aziz! Anatomi ile megul olanlar diyorlar ki: Kaburga borusu kemiinin yaratlmas, yukarda da ifade ettiimiz gibi, solunum ve sindirim organlar olan nefes borusu ile yemek v.s. gibi organlar muhafaza etmek iindir. Bu organlar herhangi bir ykn binmemesi ve birine gelen zararn dierlerine de dokunmamas, alnan gdann ve kiinin muhta olduu hava nn dardan alnabilmesi, solunum, yani nefes alp verme organ lar olan gs kaslarnn rahat alabilmeleri ve bu almalar nn sekteye uramamas iin kaburga kemiklerinin yaptklar g reve byk ihtiya vardr. Bu vazifenin rahat ifa edilebilmesi iin byk ve tek kemik halinde deil, ayr ayr olmutur. Kaburga kemikleri, organlarn Meliki durumunda olan, kalbi ve onun yannda olan organlan iine alp, muhafaza etmitir. Bun lan ok dikkatle korumak gerekir. nk, bu organlarda meydana gelecek bir zararn, bedene verecei zarar dier organlara nisbetle daha byk olur. Kaburgalar muhafaza altna aldklar bu

nemi byk organlan dz deil, kavisli bir ekil alm ve bu or ganlan her taraftan sararak ember iine almlardr. Aadaki kaburgalar .sindirim organlanna yakn olduun dan, karacier, dalak ve dier organlar arkadan korurlar. Bun

MARFETNAME
lar birbirinden ayr, yani bitiik olmayp, tedrici olarak uzunla

masna birbirlerinden ayrlmlardr. Yukarda bulunanlarn u lar birbirine yakn olduu halde, aadakilerin ulan birbirine uzaktr. Midenin yeri bu sayede genilemi, gda ve hava ile dolsa bile st ,insana tarafta zahmet bulunan vermiyen yedi ve acmayan kemiine bir duruma gelmitir. gs kaburga ayn zamanda

kaburga kemikleri de denilir. Bunlardan ortada bulunan iki kaburga kemii daha uzun,

bunun evresinde kemiklerin byle daha gzel

kalan dier kemikler ise daha ksadr. nk olmas gsteki muhafaza edilen organlarn salar. Kaburga kemikleri nce aaya

sarlmalarn

doru eilir, sonra da yukarya dner ve ortada tekrar birleirler ki, bu da gs kafesinin daha geni olmasn salar. Kaburgalardan kanatlanndaki herbirinden iki omur kan iki uzant, girerek bel ift kemiinin bir eklem

mevcut

ukuruna

meydana gelmitir. Bu kaburga kemiklerinin gs kemii ile olan birlemeleri aynen omurga ile olan birlemeleri gibidir. Bu arka ma ve iki kaburga kemiinin haricinde kalan 5 kaburga ve kemii muha yumuak yumuak

taraftadrlar. tehlikelerinden

Bunlarn uzaktr.

ulan

kkrdakla maddesi bu

rtlm ne

faza altna alnm olup, kendilerine gelecek arpma, darb ve krl Kkrdak fazla ne de fazla serttir. Kaburga kemkleri kkrdakla

organlarla birleme temin etmektedir. Gs kemii 7 kemikten meydana gelmitir. Yumuak kkr dakla alp hat rine balanm verme hareket bitiik olup, eklemleri sebep salam Bu ve kuvvetlidir. says 7 Bu nefes iini gren solunum organlarnn kabarmalanna ve ra etmelerine haldeki olur. kemiklerin eittir. kendile tanedir. kaburgalarn saysna Yani,

Bu kemiin alt tarafna geni denecek kadar bir kkrdak bitimitir ki, bunun alt taraf da daire eklinde olup, hanere benzer. Bu sebepledir ki, buna haner kemii denilmitir. Haner kemii, mideyi korur, gs kemii ile dier organlar arasnda geit temin eder. Sert ve yumuak arasnda, yani bunla nn birlemesinde uygun zemin hazrlar ki, bu da haner kemiinin nemli vazifeler grdn gsterir.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

KISIM: 5 EYE (KPRCK) KEM Ey Aziz! Anatomi ile megul olanlar diyorlar ki : Kprck (eye) kemii, gs kemiinin stnn iki tarafn dan kar ve gs kemikleri zerinde bulunur. Onun boazn ya nnda kalan derin ve bo bir yeri vardr. Beyne inip kan damar lar ve sinirler onun bulunduu yerden gei temin ederler. Sa ve sola eimli halde olan bu kemik, omuz tarafyle bitiik haldedir. Omuz bu kemikle balanmtr. Bunlarn ikisi beraberce kol kemiine balanmlardr. Kprck (eye) kemiinin bedene salad birok faydala r vardr ki, nemlileri unlardr: 1 El ve kol kemikleri ona bitimi olup, gse yapm deildirler. Bylelikle eller kolayca ve zorlukla karlamadan ha reket eder. 2 3 Omuz kaburgadan uzak olunca kollarn hareket ala Bu kemik, gse mahsus en erefli organlar muhafa r daha geni ve daha rahat olur. za eden bir kalkan vazifesi grr. Omurlarn di ve kanatlar sa bit durur ve gs de eitli zarar ve tehlikelerden muhafaza eder. Bu kemiin bir taraf ince olup dieri kalndr. Omuz ksmnda, yani kaln tarafnda ok derin olmayan bir boluk vardr ki, kol kemiinin yuvarlak ksm araya girmitir. Bunun iki uzants var dr ki, biri yukar dieri de arka tarafa dnm haldedir. Onunla omuz kprck kemiine balanmtr. Uzant kol kemiinin bann yukar doru eilmesine mani olur. Dier uzant ise aaya n tarafa doru gelmitir ki, bu da kol kemik bann kmasn engeller. nce taraftan uzaklatka daha da genilemitir. taraftr. Arka Bu uzantmn dnda eklinin gen eklinde bir iin uzant daha vardr. Bunun kaidesi omuzdan taraf, geni as ise gsten dzlnn bozulmamas omurgann dilerini muhafaza etmi, bu uzantya bitiik haldeki kkrdan daireye benzer yanyla, omuz genilii son bulmutur. Bu kkrdan bitimesi aynen br kkrdaklarn balanmasna benzer ekilde olur.

KONU:3 EL VE AYAK KEMKLER, SM VE HUSUSYETLER YED KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 PAZU KEMKLER Ey Aziz! Anatomi ile megul olanlar diyorlar ki: Pazu malini na duu kemiinin ekli yuvarlak yumru Rahat aar. olup, ve Fakat buna zarar omuz byle kol isabet sk kemikleri etme sk de ihti bulun salad denilmektedir. rahata yerden Yuvarlak oluu st yol kendisinden

uzaklatrmtr. girecek kmasna

kemiinin olmasnn

boluu

ekildedir.

durmas

onun

iki fayda vardr: ------- 1 htiya. 2 Emniyet ve selmet. htiya selmet hareket srekli Kol undan, ise, etme diledii sabit yne hareket nk etme kol de, serbestisidir. kemii, yapaca hareket daha olup, taraf biri geri Emniyet her ok ve ve kalmaktr. ynden olur. oldu ya per pa-

ihtiyacm yakn ve

hissederse kopma dier tutan

hareketler eder

deildir. o

Balarnn kolun

tehlikesi

ortadan

kalkm halde olarak

ekseriyetle Kol

eklemlerle 4 mafsal birinin

mafsallar,

mafsalndan

kuvvetli

ratlmtr.

mafsaln ikisi

geniliine olup,

de olup dierleri gibi evresini sarmtr. Balardan zuyu sarar. arkadan yan iner, olup genie de Birinin enli bykl fazladr.

Dier

biri de vardr ki, o da ilerinde en byk ve en sert olandr. Usan-

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

t ukurundan drdnc rabta e uzant tek eden kargaburnundan iner. ekilleri genie olup pazuya dokunmu haldedir. Kol kemii, gs tarafmdan ukur olup, arka tarafa doru yumrudur. Bunun faydas, zeri, kas, sinir ve damarlarla rtl olur, kucama ald eyi rahata ve kolayca alr. Eller birbirine kolayca yetiir ve kenetlenir. Ancak kol kemiinin alt ksmnda bitiik halde iki uzant var dr ki, bunlarn ite olam hem daha uzun ve hem daha incedir. Bu bireye ayrntl deildir. Grevi sinirleri ve damarlar muhafaza etmektir. D evredeki uzant ve dirsekteki ukur ve ondaki lok ma ile dirsek eklemi tamamlanmtr. Bunlar arasnda bir boyun ve bu boynun iki tarafnda da ukurumsu iki oyuk vardr. stteki nde alttaki de arkadadr. st d oyuun engeli yoktur. Gayet dzgndr. Bu karlk dier oyuk daha byk, yeri n kol kemi ine yakn bir yer olup, dz deildir. Oyuu da yuvarlak deildir. Duvar misli dik bir halde olduundan arkaya doru hareket edil diinde aniden durur. Bu eklemlere eikler ad da verilmitir. KISIM: 2 KOL KEMKLER Ey Aziz! Anatomi ile megul olanlar diyorlar ki: Kol kemikleri iki kemikten meydana gelmi olup, bunlara ift bilek de denir. Bu kemiklerden baparmaa yakn olan, yani stteki incedir ki, buna n kol denilir. Alt tarafta, yani kk par maa 'yakn olam ise daha kaln o> p, ona da arka kol denilir ki, bu ayn zamanda tayc grevini yapar. Kol onun sayesinde eik ve bkk olarak hareket eder. Arka kol kemiinin faydas ise; ko lun almas ve kapanmas bunun sayesindedir. Bu kemiklerin orta ksmlar ince ve ltif olup kaln kaslar ta rafmdan satlmlardr. evreleri et ve kaslardan syrk ve ba larla gizlendikleri ve mafsallarn hareketleriyle ykc ve sert arp malara maruz kaldklar iin salam ve kuvvetli bir yapya sahip tirler. stte olan eridir. Fakat eri hareketleri yapmaya uygun olduundan, faydaldr. Altta olan ise dzdr ve bu da alp ka panmaya yarar.
92

MARFETNME
Dirsek dr. eklemi ,pazu, n ve arka ona Bunlar kollarn Bu eklemlerinden lokmann salar. ekline ve o Alt ha u kol

sl olmu olur, st kol kemiinin stnde kke bir ukur var Pazunun iki arkasndaki eik uzants lokma baldr. arasmda kurda bir rinti hal dnmesi hareketin vardr. indeki meydana gelmesini sin

kemiinin

benzer

mevcuttur.

yz

yumrudur.

Girintiler ayrlsa,

kntlar durum

alt tarafa ve arkaya hareket edecek olsa, bu durumda el alr. Gi duvar lokmay tutmakta olan ukurdan bu elin ok almasn engeller. Pazu ve kollar ayn ynde dururlar. Eer szn ettiimiz bu iki boyun birbiri zerinde n ve yukarya doru hareket edecek ol salar, bu durumda el kapanr. ki uzantnn alt yanlan birlese tek para halinde birey olur vs bunlardan da genie bir ukur meydana gelir. Uzantlarn lan tehlikelerden Alt ratlmtr. ekserisi kol alttakinde arka bulunur. tarafnda Bu ukur bir bir geride uzant ka var korunmas iin kemiin yumru ve kaygan uzunca ekilde ya

dr. Bunun grevi, saklama ve muhafazadr. KISIM: 3 EL BLEK KEMKLER Ey Aziz! Anatomi ile megul olanlar diyorlar ki: Bilekte mna Kemik gelen kemikler lmalarn mevcut zarar, birok et kemikler ve vardr El sv ki, bunlardan dahi da bir ks bu da dierlerini bal etkilemez. bir yumulduu ki, bu zaman onlann

sayesinde ve

ukurlar tuttuu

maddeleri

tutabilir. temin

eklemleri

birbirine avucun

haldedir

eyleri

kuvvetlice

tutmasn

iindir. ayet elin i ksm derisi soulsa bu kemiklerin tamamnn birbirine bitien tek kemik halinde olduu grlr. Kemiklerin salam da avu olduu ii byle gibi, bir biraz birleme da ile birbirine kabiliyeti temin balanmalan kazanmtr. Bilekte ok Bu 7 uygunluk geliini

ukurunun

meydana

etmitir.

kemik ile 1 uzant vardr. Mevcut yedi kemik, belirli iki sra zeredir. Bu sra kola ta

83

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

raftr ki, bu kemikler 3 tane olup, narin ve ince yapldrlar. kinci sradaki kemikler, parmaklarn tarak kemiklerinin tarafnda ve genitirler ki, bunlarn saylar da 4 tanedir. lk sradaki szn ettiimiz kemik, sarl bir halde ve bi lee yakn yanlan ince ve uzants ile bitimitir. br sraya ya kn olan yanlan geni ve birlemeleri de azdr. Sekizinci kemik bi lekteki iki sra gemii salamlatrmak iin olmayp, el ayasna yakn bir yerdeki siniri korumak iindir. nc sra kemik, ke mik balarnn birlemesiyle bir tek ba meydana gelir. ki kol ke mii alp ularndan kapanr. meydana Alt bilek gelen kemik geni ukura girmesiyle yakn olan eklemler kemiin uzantlarna

ukuruna giren eklem, onunla yapm ve sarlmtr. da Tarak kemikleri drt tanedir ve bunlar 4 parman karsn bulunurlar. Bilee yakn olan ksmda birbirlerine yaklam

lardr. Yapk bir durum azeden bu kemiin bilee birleen ks m kk olmutur. Parmaklara doru olan ksmlan ise biraz da ha ak olup ,ak kemiklerle birlemeleri daha gzel ve daha uy gun olmaktadr. taraftan ise biraz ukurlamt ki ,buna sebep de geniliine yardmc lolmasdr. Bilek eklemleri ve tarak kemik leri evresindeki ukurlara kkrdaklar ile tarak kemiklerinin paralannn girmesiyle kurulu bir halde yaratlmlardr.

KISIM: 4 EL PARMAK KEMKLER

Ey Aziz! Anatomi ile megul olanla diyorlar ki: El parmaklan eyalarn tutulmasna yardmc olan ok nem li letlerdir. Parmak etleri kemiklerden bo olarak yaratlm de ildir. Eer kemikli olarak yaatlmasayd eitli hareketleri yapa maz, tpk solucan ve balk gibi olurdu. Evet, parmaklar titrek bir el gibi zayf deildir. Bilkis, sa lam, kuvvetli ve ileri kemikle doldurulmutur. Parmaklar sadece bir kemikten yaratlmam olup, birka kemikten meydana gelmi tir. Byle olmas onun zor iini kolaylatrmtr. Parmaklardaki kemikler 3 boumdan meydana gelmitir. Eer daha fazla olsay

MARFETNME

d, ar eyleri kaldrmakta zorluk eker veya kuvveti kfi gel mezdi. Boumlar 3ten az olsayd o zaman da parmaklarn hare keti noksan olurdu. Parmak kemikleri sra iledir. Yani dipten iti baren uca doru incelir. Utaki kemik ince, ondan sonraki biraz kaln, en sondaki ise dier ikisinden daha kalndr. Yani, en uta olan en kk, en dipte olan en byk olmu oluyor. Bu durum, tayan ile tanan arasndaki mnasebetin gzel olmasn temin eder. Parmak kemikleri ekil itibariyle yuvarlaktr ki, bu da onla rn tehlikelere kar korunmalarna yarar. Parmaklarn ii bo ve ilikli yaratlmamtr. Bu sebep de hareket etmede, tutmada, ek mede salam ve kuvvetli olmalar iindir. Tutmak ve omann ko lay temini iin de parmaklarn ileri oyuk, dlar yumrudur. D taraflar ba ve kk parmak gibi parmak olmyan yerleri yum rudur. Bu da onlarn tehlkelerden ikorunmas iin dairev bir e kil almalarm salamtr. Parmaklarn iinde ok et vardr. Bunun faydas da, tutma y kolaylatrd gibi, tutulan ey ile kemik arasnda perde tekil eder. Parmak dlar etsiz olup, hafifliin temini iindir. Parmaklarn ucunda trnaklar vardr ki .bunlar gerektiinde silh ve gerektii zamanda daha baka iler yaparlar. Salamlk ve eitlik bakmndan hepsi birdir. ayet ba parmak bulunduu yerden baka bir yerde olsayd, hibir fayda temin etmedii gibi, dier parmaklarn yapaca ilere mani olurdu. Mesel, elin i ksmnda olsayd el ii ile yaplan ilerin hemen hemen hepsi ol mazd. ayet kk parmaa yakn bir yerde olsayd, iki elin bir likte kaldrdklar bireyde aralarnda uygunluk ve denge sala namaz ve eller birbirinin yardmclar olamazlard. Ba parmak eer elin zerinde olsayd, ok uzak olacandan, salyaca hibir fayda olmazd. Ba parmak avu tarana ba lanmamtr. Buna sebep de, ba parmakla dier drt parmak ara sndaki uzakln ksa ve dar olmamas iindir. u halde, 4 parmak herhangi bireyi kavrar, ba parmak da tam onlarn karsna ge lir ve kavranan eyin tutulmasm salar. Bylece byk bireyin tutulmas, alnmas, ya da kaldrlmas mmkn olur. Eklemleri ni kuvvetli balar tutmu olup, birbirine kkrdak perdeleri ile do kunmulardr. Bu da kuvvetli ve salaml artnr.
_ 95 _

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Parmaklarn daha kuvvetli ve daha salam olabilmeleri iin eklemlerindeki boluklar kk kemiklerle doldurulmu ve bylece daha salat ve daha kuvvetli olmalan salanmtr. Trnaklarn yaratl sebepleri 4 faydann temini indir ki bu faydalar unlardr: 1 Herhangi bireyin balanmas ya da iliklenmesinde par man dayana olur. 2 Ufak eylerin kaldrlmas ve toplanmasmi temin eder. 3 Kanmay, kazanmay ve temizlemeyi kolaylatm. 4 Kendisine i dt takdirde ,deta silh gibi kullan lr ve'dmandan intikam alr. Saldrlardan korunmak daha kolay olaca iin, trnaklarn ulan yuvarlak yaplmtr. Trnaklar yuvarlak kemikten yapl m olup, herhangi bir zorluk karsnda eilmeleri ve bklmeleri mmkn olmaktadr. Aynca mukavemet annda yarlp krlmak tan uzak dururlar. Trnaklan koruma ve kazma mevkiinde olup, devaml b yrler. Buna sebep de, krlanlarn yerine daha dzgn olan tr naklarn kmasdr. Normal seyrinde zaman zaman trnaklarn kesilmesi, yani ksaltlmas gereklidir. KISIM: 5 KASIK VE BALDIR KEMKLER Ey Azizi Anatomi ile megul olanlar diyorlar ki: Vcuttaki mevcut kemiklerden biri de kuyruk sokumu yann daki sal sollu iki kemikten meydana gelen kask kemiidir. Ka sk kemiini meydana getiren kemikler kask ortasndaki salam bir ekletale birbirlerine gemi haldedirler. Bunlar, yukardaki ke bir eklemle birbirlerine gemi haldedirler. Bunlar .yukardaki ke miklerin de taycs durumundadrlar. Bu iki kemik 4'er blme ayrlm vaziyettedir. D ksm da olanlara kala kemii, n ksmda olanlara da kask kemii adm vermilerdir. Arkada kalan paralarna ise, oyluk kemii, altta ve i tarafta olanlanna da baldr kemii denilmitir. nk
88

MARFETNAME bunlarda oyluk kemiklerinin yumru ekildeki balarnn girecei biimde ukurlar vardr. Bu kemikler zerinde bulunan organlar unlardr: 1 Meni leti. 2 Rahim. 3 Makad (oturak). 4 Sidik torbas (mesane). Bunlardan baka ok nemli baka organlar da bulunmakta dr. Ayaklarn iki faydas vardr ki, onlar da: 1 Ayaa kalkmak, dzgn bir ekilde ayakta durmak ve, 2 ni, k ve dz hallerde gei, yani yrmektir. Bun lar da ancak iki baldr gemii ile ayak kemikleri sayesinde olabil mektedir. nk ayaa herhangi bir zarar isabet etse veya ayak i yapamaz duruma gelse, ayakta durmak zorlar. Yrmek ise durmaya nisbetle daha kolay olur. Eer oyluk veya baldrlara her hangi bir fet gelse, hu durumda ayakta durmak kolay olur, fa kat yrmek gleir. Ayak kemiklerinin ilki bedendeki kemiklerin en by du rumunda olan oyluk kemikleridir ki, bunlar iki tanedir. Bu kemik ler stteki organlar yklenmi olup, alttakilerini de ekmektedir ler. Bunlarn st kubbe gibi yumrudur ve oyluk kemii istikame tindeki bir ukura girmi durumdadr. Bu kemikler, dtan ve n den yumru ,iten ve arka taraftan ukurumsu ve kesiktirler. By le olmalarna sebep de .birok sinirlerin ve damarlarn korunma snn gzel olmas, hepsinde dzgn birey meydana gelerek bu ekille en gzel oturma eklinin bulunmas iindir. Eer kala ke miinin st taraf beraber olsayd, oyluklarn (2 oyluk) aras uy gun olmyan bir ekilde geni ve yamuk olurdu. Bu kemiklerin alt taraflarnda diz eklemleri iin herbirinden kan iki uzant vardr. Biz diz ekleminden nce baldr kemiklerini anlatalm. Bunlar anlatrsak diz kemiklerinin anlatlmas ve an lalmas daha kolay olur.

KISIM: 6 BALDIR KEMKLER VE DZ Ey Aziz!

#1
KEMKLER

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Anatomi ilmiyle megul olanlar diyorlar ki: Baldr kemii de 'aynen kol kemii gibi iki kemikten meydana gelmitir .Bu kemiklerden biri hem daha byk ve daha uzun, dieri de buna karlk daha kk ve daha ksadr. kinci kemiin st oyluk kemiine kadar varmaz. Buna, kaval kemii ad veril mektedir. Baldr kemiinin d ksm aynen oyluk kemiinde olduu gi bi yumru olmutur. Hareketinin hafifletilmesi iin baldr kemii oyluk kemiinden daha ksa olmutur. Bu yle bir ldedir ki, stndekini tayamad zaman olmad gibi, hareketinde zor luk ektii de olmaz. Buna bir de kk kemikle yaplan bir tak viye vardr. Bu kk kemiin faydas, hem byk kemikle arasn da olan kas, damar ve sinirleri korur ve hem de ayak ekleminde byk kemiin orta ve yardmcs' olur. DZ EKLEM Diz eklemi, oyluk kemiinin altndaki iki uzantnn, baldr kemiinin stndeki iki girintiye ulamasyle meydana gelmitir. Bunlar, sarlm birer lifle balanm ve iki yanndan iki kuvvetli ve salam kirile birbirlerine balanmlardr. n ksmlar dizka panda birlemitir. Dizkapa yuvarlak bir kemik olmas dolaysyle, aynrrekehe ad verilmitir. Bunun sayesinde, dizin zerine oturtulduu za man, diz eklemi ayrlmaktan kurtulmaktadr. Bu, ar vcudu ta yan eklemlerin hareketiyle kuvvetlendirip ,ona direk olmaktr. Bu kemik eklemin n ksmmdadr. Zira bu ekleme vaki saldr ve tehlikeler ekseriyetle n taraftan gelir. Zorlansa bile arkaya eil mesi mmkn olmaz. Saa ve sola eilmesi ise ok az olur. Bu du rumda, aniden yerden kalk ve oturuta diz eklemine nden zor luk gelmektedir. KISIM: 7 AYAK KEMKLER Ey Aziz!

MARFETNAME Anatomi ilmiyle megul olanlar diyorlar ki: Ayak, bedenin ayakta durmasna yarayan bir let olarak ya ratlmtr. Biimi ne doru olup, uzundur. zerine dayanmak ve durmak bylece mmkn olmu olur. i ortaya doru incelir. Bu na sebep de, ayaa kalkld zaman n tarafn ayaa e olmas ve yrrken inecek ayan ei zerine emin olup admlan gven le atmas, ayaa dikenin girmemesi iin dikene dikkatli basmas, merdiven v.s. gibi eylere basarken salam basmas ve ayan kay mamas iindir. Ayakta birok kemiklerin olmas eitli faydalar salamtr. 1 Faydalarn biri, ayak zerine bast eyi, elin bireyi salamca tutmas gibi salam bir ekilde durur. 2 Dier faydas da, aynen dier kemii ok organlann fay dalar gibidir. Bir ayaktaki mevcut kemiklerin says 26dr. Kemiklerden biri, kendisiyle baldr kemiinin eklemi ta mamlanan topuk kemiidir. Kemiklerden bir dieri ke kemiidir ki, ayakta durmak esase nona baldr. Ayak kemiklerinin bir dieri, kayk kemiidir ki ,ayak ortas onunla ykselir ,n taraf da onunla yere konar. Ayak bileinde 4 kemik bulunur ki, ayak, tarana bunlarla yetiir. Kemiklerden biri 6 gen eklindeki merdiven kemiidir. Ayak dardan bunun zerine konulmu vaziyettedir. T tarafn yer ze rindeki sebat kk olur. Ba kemik de ayak tarann olduu ksmdadr. Topuk kemiinin knts insanlarda hayvanlardan daha fazladr. Bu bakmdan insann aya kp eklinde olup, n tara fndan yrmede en byk rol de onundur. Ayakta dururken de bu kemiin byk nemi vardr. Topuk, sz edilen iki baldr kemiinin alt tarafnda yuvar lak ksmlar arasnda bulunur ki, onu st, arka sa ve solundan sarmlardr. Onun iki yan topuk kemiinin iki ukuruna girmi tir. Topuk kemii baldr ile topuk arasnda bir geit tekil ettii gibi, onlar gzelce birbirine balyarak aralarnda kuvvetli bir eklem meydana getirir. Ancak topuk ortada ve nden kayk kemi i eklem balar ile ona balanm haldedir.

ERZURUMLU BRAHM lAKKI HZ. Kask kemii arkadan ke kemiine nden bilek kemikleri nin stne, dtan baldr genliine yapm vaziyettedir. ke kemii, topuk kemiinin alt ksmnda ve sert bir kemik tir. Arkas yuvarlak olup, tehlikelere bylece kar koyar. Kendisi ne iddetle arpan eyleri yana atar ve darbenin fazla olmasn en geller. ke kemiinin alt dz olup, dzgn basmaya yarar. Bas tnda rahata durur. Biimi itibariyle byk bir kemiktir. Bu haliyle btn bedeni tayacak gtedir. gen eklinde olup ya va yava incelir. Ayan ortasna vardnda sona erer. Ayak ucu ortaya doru tedrici olarak geniler. Ayak bileinin durumu el bileine uymaz, tamamen elin ter sidir. Ayak bileine ait kemikler bir sra ,el bileine ait kemikler ise iki sradr. Ayak bileindeki kemik says daha azdr. nk tutmak ve almak ihtiyacna el daha ok muhtatr. Ayan gayesi bedeni salamca ayakta tutmaktr. Eer kemikler ve eklemler faz la olur, ayan bedeni ayakta salamca tutmasna zararl olur. Hi olmam olsalar bu durumda ayn ekilde zararl olur. Cenab Hak Jereyin hayrlsn bildii iin ayan eklini byle yaratt. Ayak tara 5 kemikten meydana gelir. Byle olmasna sebep, herbirine ayak parmaklarnn bitimesi ve dizililerinin dz olma s iindir. Ayak parmaklan el parmaklarndan daha ksadr. n k ayaktan kast .ayakta durmak; elden kast, yani gaye ise tut maktr. Ba parman haricindeki parmaklar 3 boum, ba par mak ise 2 boum olur. Bu, yrmenin daha dzenli ekilde olma sn temin eder. nsan bedenindeki kemikler direk ve dayanak olan kemiklerle toplam 300 tanedir. Bu kemikleri, dizililerini ve byk bir tenk ierisindeki almalan grebilen gzler iin, bir hayret ve aknlk vesilesi ve ibret dersidir. Onlarn noksansz ve garip almalanndaki Allahn yce sanat ve kudretini dnen ler hayretle rierisinde kalrlar. Buna hayret edenler ise, bu yce sanata bakp onun yapcsn tanmak ve bilmekten zevk alrlar. Sbhne Hlik il-Bari.

100

BLM: 2 ORGANLARIN HAREKETLER ,KASLARIN MAHYET VE CZLER, SALAMLIK VE HUSUSYETLER KONUDAN BARETTR KONU: 1 KASLARIN BR ARAYA GEL LE BA VE BOYUNDA OLAN HAREKETLER YED KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 KASLARIN OLUMASI VE ONLARCA MEYDANA GELEN HAREKETLER Ey Aziz! Anatomi ilmi ile megul olanlar diyorlar ki: nsan bedenindeki mevcut 420 tane irade ve istee bal olan hareketlerin gelir. tam ve noksansz olmas sinirler aracl le yrek kemik ten beyine ve oradan da dier organlara geen kuvvetle meydana Hareket halindeki organlarm temeli durumundaki lerle ,ince ve yumucak sinirler arasnda bir birlemenin meydana gelmesi uygun grlmediinden, Cenab Hak yardm ve. inayetiy le ltfederek organlardaki kemiklerden, sinirlere benzeyen ba lantlar karm ,ikisini birey gibi biraraya getirmitir. Ba ve sinirlerin birleimiyle oluan cisim, ba, beyin ve omur ilik, hacimlerine uymak suretiyle buralarda incelmi, zellikle

101

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

organlara blnp dallara ayrld zaman her kemie den bir pay, ok nce ve zayf olup esas k yerinden uzaklatka, bozul ma tehlikesiyle kar karya gelir. Cenab Hak yce hikmetiyle bu nun tedbirini alm, sinir ve balardan oluan kaslar gayet gzel kalnlatrm ve aralarn etle doldurmak suretiyle zorla perdele mi ve sinir cevherinden olan direin orta ksmnda muhafaza et mitir. u halde, szn ettiimiz bu organ btnyle sinir, lif, et, perde ve zardan oluan bir organ olmu oluyor ki, burada kas (adale) ad verilmitir. Kas toplanp ksalnca organ tarafna ge en lifi eker ki, bu durumda o organ bzlr ve ekilir. Bu kas kendi alma mikdarmca alp uzaynca, o lif gever. Bu durum da da o organ alr ve uzaklar. Btn istekli hareketlerin mey dana gelii byledir. Yani, trl ve deiik durumlarda ve deiik yerlerde deiik ekillerde meydana gelir. KISIM: 2 BAZI YZ KASLARI VE ONLARLA MEYDANA GELEN HAREKETLER Ey Aziz! Anatomi ilmi ile megul olanlar diyorlar ki: Yzdeki kaslann says, yzdeki hareket halinde olan organlann saysna eit, yani onlar kadardr. Yzn hareket eden organlar : 1 Aln, 2 Gz, 3 Gz kapaklar, 4 Yanaklar, 5 Burun ular, 6 Alt ene, 7 Dudaklardr. Aln hareketi, ince geni ve rtl bir kasla meydana gelir. Bu kas, alnn derisi altna yle yaylm ve orasyla yle kayna mt ki, deta aln derisinin bir paras haline gelmi ve ondan ayrlmas imknszlamtr. Alm derisi hareketini kastan alan or gana kiri olur ve bu kasn toplanmas kalarn yukanya doru kalkmasn temin eder. Rahat braklmasyla kalar yine eski ha line dner. Bu derinin gzn yumulmasna yardmc olduu da bi linmektedir. Gze hareket veren 6 kas vardr. 4 kas gzn 4 yanndadr.
102

MARFETNME

ve herbiri de gz kendine doru ekmek ve hareket ettirmek ister. Kaslardan ikisi gzn arka ksmnda bulunur ve gzn daireye benzer hareketinin meydana gelmesine yardm eder. Gzn arka tarafndaki bir kas sonra anlatlacak olan u kurumsu bir sinire dayanak olmu ve ona kendi perdeleriyle da yankllk vermitir. Bu hal, onun gememesini engellemitir. st gzkapanm harekete gemesiyle gzleri kapama ii tamamlanr. Bu durumda ilk gz kapaklarnn hareket etmesine ihtiya kal maz. Allahn inayet ve yardm mmkn mertebe az lete har canmtr. nk letlerin says ne kadar ok olursa isabet ede cek fet ve tehlikeler de o kadar ok olur. st gz kapaklarnn hareketi yerme alt gz kapaklan hare ket edebilir ve st gz kapaklar sabit kalabilirdi. Fakat st kapak sinirlerin kt yere yakn olduu iin sinirlerin ona kavutuu anda katlanmaya veya deimeye hitiya duymad bilinen bireydir. st gz kapaklar iin gzn almas anndaki hareket yukanya doru yummas anndaki hareketle aa doru olmay icabettirir. Gzn yumulmas iin aaya eken adalelere ihtiya olduu iin, gzn iki tarafnda iki kas vardr ve bu kaslar gz kapam aaya taraf eker. Gz kapaklarnn almas iin ortadan bir si nirin inmesine gerek vardr. Kiriin yan gz kapann yanna ta raf alnca o bzlp topland srece gz ar. Bu i iin yara tlan bir sinir vardr ki, bu doruca aaya iner, gz kapann perdeleri arasnda kkrdak gibi genie bir cisimdir. Bu cisim gz kirpiklerinin bittii yerin alt ksmna yaylmtr. Gz kapann grevi, gz korumak, kirpiklerin grevi de isabet edecek tozlardan gzleri korumaktr ve zaten yaratl se bepleri de budur. u halde bedenin btn paralan eitli ve trl hikmet ve faydalar iin yaratlmtr. KISIM: 3 YANAK, DUDAK VE BURUN ULARINDA HAREKETE SEBEP OLAN KASLAR Ey Aziz! Anatomi ilmiyle megul olanlar diyorlar ki:
103

ERZURUMLU BRAHM HAKK IIZ. Yanan iki eit hareketi vardr :

1 Alt eneye bal olan hareket. 2 Dudaa ortak baka bir organn hareketine tabi olan

kendi hareketidir. Bu sebeple yanaklar o organn mterek bir si nirleri vardr. Bu sinir her yanakta geni olup, bu isimle bilin mitir. Bu hareketlerin iki sinirinin herbiri drt czden meydana gel mitir. nk herbirine drt yerden gelen lif vardr. Bir sr bo yun kemiinden km olup, sonlar aadan dudak kenarlarna bitimitir ki, bu durumda az aaya ve yana eker. Dier cz, iki yanda gs ve boyun kemiinden kp lifleri dudak yanlarna kadar gitmitir. Sadan kan, soldan kanla keimekte ve yle gitmektedir. Bu durumda sa taraftan kan lif dudan soluna, sol taraftan kan da sa tarafn st ksmna var mtr. Az iki lifin birlemeleriyle daralr ve dudaklar ne doru gelir. Kesenin ipi skldnda kesenin azm nasl bir araya topluyorsa, az da ayn ekilde toplanr. ncs, omuzda bulunan gs kemiinin yan tarafndan kar ve o kasn bititii yerin stne varr ve orada birleerek du da iki tarafa eit bir ekilde eer. Drdncs, boyundaki dili kntlardan kar, kulaklarn yamndan geerek yanaklara varr. Yanan yle hareketi vardr ki, bu harekete dudak bile uyar. Fakat nceden izahn yaptmz gibi dudak kaslarnn biri yanakla ortak olan kastr. Dudaklara ait 4 kas vardr. Bunlardan ikisi adna elmack de nilen gz altdaki ksmn stnden gelerek dudan iki tarafna varmtr. Dier iki kas ise, aadan gelerek dudaa kavuur. Bu drt kas dudaklarn hareketleri iin kfidir. nk bu kaslar ken di kendilerine hareket ettikleri takdirde, duda kendi taraflarna ekerler. kisi bir taraftan dier ikisi br taraftan ektii takdir de dudak iki tarafa ayrlr. Drd birlikte hareketederlerse duda n 4 tarafa doru olan hareketi tamamlanr ve herhangi bir nok sanlk olmaz. Bunun haricinde de zaten dudan hareketi olmaz. Ortak kaslarn ulan dudak ile yle kaynamtr ki, onun ana cevheri olan etten ayrdedilemez. Burun kanatlan kk iki salam kasn birlemesi sonucu meydana gelmitir. Kk olduklar iin ok hareket eden dudak

104

MARFETNAME
ve yanak kaslarnn u yerlerinin yanndan kapaklarn btn geni o olmalar nk. doru yerine icabeder. elmack Bu kaslar ka Burun Allah

elmack rarak kanatlar

kemiklerinin burcun ve dier

karlar.

lifine

tarafa yerli

kmldatr. konmalar

organlarn

m hikmetiyle olmutur. KISIM: 4 ALT ENENN HAREKETLER, FAYDALARI VE KASLARI Ey Aziz! Anatomi ilmiyle megul olanlar diyorlar ki: st ene hareketsizdir, yani yerinden oynamaz. Fakat alt e ne hareket 1 2 ket halindedir ki, byle oluunun salad birok fayda lar vardr ki, bu faydalarn balcalar unlardr : Hafif olan eyin hareketi daha uygun ve hem de daha Hareket hatal etmesi doru olmayan organlar tayan hare kolay olur. ettirmek 3 olaca gibi, bu azalan tamayan hareket et st ene eklemiyle ba eklemini kuvvetli

tirmek daha uygun ve daha doru olur. Sabit duran ve salam tutar. Hareket halinde olan alt enenin 3 eit hareketi vardr : 1 Az amak. 2 Az kapamak. 3 inemek ve tmek. Azn almas halinde ene rya doru kar. ineme ve tme enenin hareket ettirir. aaya iner. ise Kapannca saa eden ve iki yuka sola kas do

hareketi eneyi

eneyi temin

kapanmasn

vardr. Bu kaslar ru ekerler. insan enesi ve kesmeye

yukardan

inerek

aadan

yukarya

ma

hafif ve hayvanlarda olduu gibi serte kopar muhta olmadndan, bu kaslann mikdan k

k ekilde yaratlmtr. ok yumuak bir cisim olan beyin, bun larn balangcdr. Beyine yakn olduklarndan bunlar da yumuIOS

Erzurumlu brahim hakki hz. aktrlar. nk bu kaslarla beyin arasnda sadece bir kemik var dr.

Beyinden ktklar zaman iki kemik Allah tarafndan ift olarak gmlm ve perdeden geirilmitir. Bylece kemiklerin boyu, k yerlerinden uzak kalr ve yaplarnda biraz sertleme olur. Szn ettiimiz bu iki kasn herbirinde birer byk kirileri . vardr ki, bunlar alt eneyi evrelemilerdir. Bir araya geldikle rinde enenin nn kaldrr ve st ene ile birletirirler. Bu iki kasa yardmc durumda olan iki kas daha vardr. Onlar azdan gelerek alt ene boluuna inerler. Azdan gelen kaslardan kan kirilerin salam olmalar iin ortalarndan kmalar gerekmitir. Azn almasyle enenin inmesini temin eden kaslarn lif leri kulak arkasndaki etlerden inmek suretiyle toplanr ve tek kas haline gelir. Bu kastan kan bir ksm kiri, ene kemiine katla nacak yere gelir. O kasa eklendiinde eneyi alt tarafa ekerek aaya iner. nk enenin tabi ekli onun aaya kolayca inmesini temin etmitir. Bunun iindir ki, ona iki kas yeterli ol mu ve baka bir yardmcya gerek kalmamtr. Ancak ineme ve emme iini grmek zere yaratlan iki kas vardr ki, bunlar her tarafa birer gen ka eklindedirler. Kapal keleri olan taraf elmack kemiine girince gvdeleri uzar ve biri alt eneye iner, dieri de kar tarafa geer. genin taban ara larnda dz olarak yerleir ve her ke kendine ait olan yere gider. Bylece sz edilen gen kasn toplanmasyle eitli ynleri mey dana kar, ineme ve tme ihtiyac giderilmi olur. Subhanellah-i ve bihamdihi. KISIM: 5
BA VE BOYNUN HAREKETLER VE KASLARI '

Ey Aziz!
Anatomi (terih) ile megul olanlar diyorlar ki:

Ban kendine has baz hareketleri vardr. Mesel, ban eil'

meine boynun eilmesi de ilve olunur. Bu iki ortak hareket, ya ne, ya arkaya, ya saa, yahut da sol tarafa dnk olur. Bazan
106

MARFETNAME

bu hareketlerin birletii grlr ki, bu durumda hareket dairev bir ekil alr. Baa ait olan hareketin ban yan tarafndan kan iki kas vardr. nk lifleriyle yukarda kulak ardndan, aada gs kemiklerinden kp, birlemi ve bu ekilde baa kmtr. ayet biri hareket edecek olursa ba o tarafa meyleder (ei lir,) ikisi beraberce hareket edecek olurlarsa o zaman ba normal olarak n tarafa eilir. Ba ve boynu birlikte n tarafa ediren kaslar yemek borusunun altmda olup, bir ifttir. Bunlar, 1. ve 2. omura kavumu ve onlarla birlemi ve kaynamtr. Bu durum da ayet yemek borusuna yakn czleri topladysa, sadece ba ei lir, boyun eilmez. ayet omurlara karan czleri de topladysa o zaman boyun da ne doru eilir. Ba arka tarafa doru een kaslar 4 ifttir. Bunlar izahm yaptmz bir ift kasn altnda sakldrlar. Bunlarn biti nokta lar eklemin stndedir. Bu iftlerden biri .omurun iki kanadna gelmi vaziyettedir. Dier bir ift de .omurun dilisine bitiiktir. Bunun hususiyeti, ban arka tarafa eildii anda ba dik tut mak ve eski normal haline getirmektir. Drdnc iftin k yeri, onlarn st olup, 3. iftin altn da, dtan yana doru gemi ve 1. omurun kanadna varmtr. nceki iki ift, ba saa ve sola emeden arkaya evirir. Ancak hemen ifade edelim ki, ba boyunla birlikte arkaya eviren kasla rn says drt ifttir. Bunlardan 3 ifti 4. ift kasn altnda giz lenmi olup, drdnc ift durumunda olan kas bunlar epeevre sarmtr. Drdncnn hebiri gen eklindedir ve tabam da beynin arka kemiidir. ndeki boyuna iner. Bunun altnda yay gn olan iftin birisi boyun omurunun iki yanyla aaya iner. iftlerden biri de, sa kanatlara eilip gider. Bir ifti de omu run yanla ryle kanatlarn ularn birletirir. Ba iki yana een kaslar kafa eklemine bitimi olup, iki ift tir. iftlerden birinin yeri n taraftr. Onun biri ba ile ikinci omu run arasm sadan, br de soldan bititimitir. kinci iftin yeri arka taraftr. Kaslarn biri ba ile omur ara sn sadan, dieri de soldan birletirmitir. Sa edilen bu kas lardan biri ksalr veya bzlrse ba onun tarafna doru eilir. Eer bunlardan ikisi bir tarafta ise ve ikisi birlikte ksalrsa bu du rumda baz onlarn tarafna doruca, yani dik olarak dner. Kas107

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

lann, hepsi birlikte hareket ettii takdirde ba olduu gibi durur ve hi bir tarafa hareket etmez. Bu kaslar br kaslardan kk olduklar halde yerleri yakn ve dizili itibariyle dier kaslarn al tmda bulunduklarndan, byk kaslarn yapt grevi yapmakta drlar. KISIM: 6 HANERE (GIRTLAK KIKIRDAI) NN KAS VE HAREKETLER Ey Aziz! Anatomi ilmiyle megul olan limler diyorlar ki: Hanere, kkrdaktan meydana gelen bir organ olup, ses karma vazifesini grmek iin yaratlmtr. Hanere 3 kkrdaktan meydana gelir. Bunlann biri, boazn n ksmnda ve enenin de altnda bulunur ki ,el ile yoklanp tutulmas mmkndr. ksm ukurum su, d ksm yumru ekilde olduu iin, ona durk (kalkan mn sna gelir ki, burada grtlak kapa demektir) denir. kinci kkrdak ise onun arka tarafnda ve boyna yakn bir yerde olup, boyna balanm haldedir. nc kkrdak, ikinci kkrdan zerine tas misli kapan m ve onunla birlemi halde olup, birincisiyle birleme yapma mtr. 3. kkrdak ile 2. kkrdak arasnda iki ukurlu bir mafsal mevcuttur. 2. kkrdaktan kan iki uzant szn ettiimiz uku ra girer ve grtlak borusu genileyip sonra da daralnca hanerenin geniliine gre birbirinden uzaklar ve aynhrlar. Hanere (grtlan) nin daralmas ve almas 2. kkrdan kkrdak zerine eilmesi, ona yaklamas ve uzaklamasyle olur. Bylece hanere alr ve kapamr. Grtlan n ksmnda gen biiminde bir kemik vardr. Bu nun ekli Ltince L harfine benzediinden/ ona L ya da lam kemii ad verilmitir. Bu kemik, hanereye dayanak olur. Kasla rn lifleri buradan kar. Birinci kkrdaa 2. kkrda ilve etmek, 3. kkrdan dier ikisi ile uyum salamasn temin iin, 3. y dier iki kkrdaktan

108

MARFETNAME

uzaklatrarak hanerenin almasn temin iin daha baka bir ok kaslara ihtiya vardr. Zaten bu grevleri if eden birok kas vardr. Grtlan nne gelmi ve onun zerine yaylarak ona yapmtr. Bzlerek toplandnda, eik halde olan 3. kkrdak, nde olur ve yukarya karsa, grtlak alr ve geniler. Bir ift kas, boaz aa doru eken kaslarla ortaktr. Bun larn balang yeri .birinci kkrdan tarafndaki gr kemii nin iidir. Ondan kan iki ift kas vardr ki, bir ifti iki kastr. On lar 3. kkrdaa gelerek arkadan onunla birlemilerdir. Bzlmek le bir araya gelseler de, 3. kkrda kaldrarak arkaya ekse, ba lar birinciden uzaklar ve grtlak geniler . 2. iftin iki kas 3. kkrdan iki yanna gelerek almtr. Bunlar bzldkleri zaman 3. ifti birinciden yere doru ekerek grtlan genilemesine yardm eder. Grtla daraltan kaslann bir ifti lam kemiinden gelerek, birinci kkrdaa bitiir. Sonra genileyerek ikinci kkrdaa sarlarak arka ksmnda iki adalenin iki taraf bitiir. Bu kaslar bzldnde hanere daralr ve 4 ka s da 1. ve 2. kkrdan yanlarnn arasn birbirine bititirir. Son ra bzldke de hanerenin alt daralr. Hanereyi rten ve uyu munu salyan bir ift kas vardr. Bu kkrdan aslna eilir ve 3. kkrdan sa ve soluyla bitiir. Kalktklarnda eklemi balar ve grtla yle sararlar ki, nefesi tutar ve bu hususta gs kaslan ile gs perdesine kar dururlar. Bu kk kaslann yaratl salam ve kuvvetlidir. Byle yaratlmalarna sebep de, hanereden zorlukla karlamadan kuvvetle hanereyi kapatp nefesi tutma lar iindir. Bu kaslarn sapmalar gayet azdr ve doru olarak ykselmilerdir. 1. ve 2. kkrdan arasn birletirmeye giden bu iki kas bzlen 3. kkrdan altndaki kk kaslara yardm et mekle grevlendirilmilerdir. Bu kaslarn yaratlmasnda da eitli ve nice sanatlar vardr. Subhanellah ve bihamdihi. KISIM: 7 BOAZ, LAM KEM, BOYUN KASLARI VE HAREKETLER Ey Aziz!
109

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Anatomi ile megul olanlar diyorlar ki:

Onun kendisini aaya eken ifti hanerede anlatlanlardr. Dier ifti ise, gs tahta kemiinden kar ve yukar karak lam gemiine, oradan da boaza kavuup, onu aaya ekerler. Boaz kaslar, boaz indeki iki ettir. Bunlarn grevi yutmaya yardmc olmaktr. Lam kemiinin kendine ait ve dier bir kas ile ortak kaslar vardr. Kendine ait olan kaslar 3 ifttir. Bunlardan 1 ifti enenin iki tarafndan gelerek bu kemik zerindeki dz hat ta bitimi ve kemii eneden tarafa ekmitir. Dier bir ifti de, ene altndan km olup, dilin altndan gemi ve bu kemiin st ksmna varmtr. Bu da ayn ekilde kemii eneden tarafa ekmitir. Dier bir ifti de, kulaklarn yanndaki uzantlardan karak bu kemiin zerindeki doru hattn altna bitimi ve onu aa
Boaz bir btn halindedir. iki ift kas vardr.

Bu

kaslarn bir

ya ekmitir. Dile hareket veren kaslarn says dokuzdur. Bu kaslann ikisi uzantlardan rek iki tarafnda birlemilerdir. Dier iki kas

km ve genilemesine gide

lam kemiinin stnden kar, uzun olup dilin kemiinin altndan kar. Genitir, uzun onu bkmek suretiyle hareket et

orta ksmna bitmitir. Dier ikisi de, lam kaslann arasndan dile varr ve

tirir. dili aar. Bunlarn yeri anlattklarmzn alt dilin altnda genilemesine yaylmtr. Bu ki kas ayn zamanda at ene kemiinin alt tarafna yaylmtr. Biri de dil ile lam kemiini birletirmi ve birbirine ekmtr. Bu izahtan insann sadece banda ve boynunda Cenab Hakkm esiz sanatndan rnekler grmenin mmkn olduu an lalyor. Artk bunu dnmeli ve her kul, yaratann iyice tan
Dier iki kas ise ksmndad* ve lifleri maldr.

110

KONU: 2 GS KEM, OMUZLAR, EL VE PARMAKLARDAK KASLAR VE HAREKETLER ALTI KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 GS SIKAN VE AAN KASLAR Ey Aziz! Anatomi ile megul olanlar diyorlar ki: Gs hareket ettiren kaslarn bir ksm sadece gs aar gs skmaz. Solunum, (nefes alp verme) organlan ile, yeme ime organlar perde grevini gren ksmdaki kaslar bunlardan dr. Ayrca* boyun kemiinin altmda da bir ift kas vardr ki, bu kaslar omuz balarmdan karlar. Bunlar, sa ve soldan gsn bi rinci kaburgasna bitiip kaburgay ekmek iindirler. Bir ift adalenin her birinin iki cznn st ksm boyun ks mna bitiik halde olup, ona hareket vermektedir. Aalan da gse hareket verirler. Gsn 5. ve 6. kaburgasna bitiik olan bir kasa kanp gitmitir ki, ilerde bu kas hakknda izahat veri lecektir. Kaslardan bir ifti de, omuzun biraz derininden gitmi ve bi rinci omurdan omuza inmekte olan bir ift kasa gelmitir. Bunla rn ikisi arka kaburgalara gitmi olup, deta bir kas haline gel milerdir. Drdnc ift kas da boyunun yedinci omuru ile gsn ilk iki omurundan kp gs kemiine gitmitir ki, bunlar gs aan kaslardr. Gs tutan, yani skan ve daraltan kaslardan bi lil

ERZURUMLU BRAHM HAKKI IIZ.

ri geniliine skan perdeden ve bizzat tutan kaslardan bir ift kasdr. Bunlar st kaslarn altnda uzanp gs bir araya topla mtr. Bu kaslardan bir ifti de, kaburga ularna yakn boyun ke mii ile grtlak arasndaki yere bitimi bir haldedir ve dzgn i kaslara kanmtr. Kaslardan iki ifti de, bu ifte yardmc olmak zere yaratl mtr. Gs hem daraltan ve hem skan kaslar, kaburgalarn ara sm birletiren kaslardr. Kaburga kemiklerinin herbirinin arasnda 4 kas vardr. Ba z lifler kaburgalarn dna, bazlar da iine bitimi haldedir. ki kas boyun kemiinden geerek omura doru gelir, sa ve soldan birinci kprck kemii ile birleir. Bititii kprck kemiini yu karya kaldrarak gsn genilemesine yardmc olur. Bu du rumda gsteki mevcut kaslarn says doksana kmtr. Omuza hareket veren kaslar yedi ifttir. Bu iftlerden ikisi ban arka ksmndan gelir. Dier bir ifti, omuzun stnden eye kemiine kadar gider ve ba tarafna eilmesiyle, omuzu kaldrr. iftlerden dier biri de, esas omuz kkne birleerek onu ba n hizasma kaldrr. Kaslarm dier bir ifti de, birinci omurdan gelerek, omuzun yukan ksmna bitiir ve omuzun boyuna yaklamasn temin eder. 4. ift kas, lam kemiinden kar ve tekrar omuzun yukar ksm na bitiir ve omuzun boyuna yaklamasn temin eder. 4. ift kas, lam kemiinden kar ve tekrar omuzun yukar ksmna giderek onu yukar kaldrr. Kaslardan dier iki ifti ise, gs ve boyun omurlarndaki uzantlardan kar. Bunlarn faydas da, omuzu arka ve aaya doru hareket ettirmektir. Yedinci ift kas ise, bel blgesinden kar ve yalnzca omuzu aaya ve ne ekme iini grr. Bir de omuzu damarlarla bera ber yukarya kaldrr ki, bu da onlarn gsn gerilip almasna yardmc olduklarn gsterir. La havle ve l kuvvete illa billahil aliyyil azim.
112

MARFETNAME

KISIM : 2 OMUZ EKLEMN PAZU LE HAREKET ETTREN KASLAR Ey Aziz! Anatomi ile megul olan limler diyorlar ki: Omuz eklemini hareket ettiren kaslar ulan gsten kan pazu kaslardr. Bu kaslar pazuyu aaya doru ekerler Kaslar 3 tane olup, bir memenin altndan kar ve pazuyu yakndan omu zun nnde, pazunun n ksmna bitiir. Omuzun altma geldii iin de pazuyu gse yaklatrr. Kaslarn dier biri ve en by, btn gs kemiinden km ve pazunun n aa ksmna bitimitir. st parann li fiyle amel etmesi halinde pazuyu yukardan aaya doru bir ha reketle gse getirir. Eer iki para ile i grmesi halinde pazuyu gse dz olarak getirir. Pazunun iki kas koltuk altndan kar ve sz edilen byk kasn balanndan skca balanr. Bu b yk kaslann biri koltuk alt kemiinden ve arka kaburgadan gele rek pazuyu dz olarak bu kaburgalara taraf eker. kinci ince kas da ,koltuk alt derisinden eili olarak ortaya gelir ve memenin ya nndan yukarya kan kasn kirii ile birleir ve arkaya dnerek ie gmlr, yani kaybolur. Bu kas da nceki kasa yardmc ol mutur. Bu pazunun hepsi omuz kemiinden kan 5 kas vardr. Bu kaslardan biri ,omuzun st kemii ile aral doldurmu olup ba, pazudan d ksmnn stne geer gider. Yine bu kaslardan ikisi nin k yeri omuzun st dili, yani kprck kemiidir. Bu kaslalarla (diyafram) alt kaburga arasndaki ksm doldurmutur. Ka sn biri byk olup, lifini kaslarn st czlerine gndermi ve Pa zunun ucuna, dnn son ksmnda bitimi ve pazuyu dtan ee rek uzaklatrmtr. kinci kas kendisinden evvel olan birinci kasa bitimi olup, birlikte onun iini grr olmulardr. Fakat ikinci kas, omuzun s tne balanp pazunun dna eri olarak bitimi olup, onu da rya doru edirmitir. Drdnc kas omuz kemiinin i ksmn doldurmu, kirii
113

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

pazu bann i tarafndan giren kasn paralarna bitimi ve by lece pazuyu arkaya doru bkmtr. Beinci kasn k yeri omuzun alt kprck (eye) kemii nin alt ksmdr. Kirii, koltuk altnn stnden ykselen byk kasn birletii yerin stnde pazu ile birleir. Bu kasm ii kol ke miini, yani pazu ucunu yukarya doru ekmektir. Pazunun iki ba olan bir kas daha vardr ki, bu boynun al tndan ve boyundan gelen pazuyu sarma iini grmektir. Bu ka sm balarndan biri pazunun iinde ve dolak halde bulunur. Di er ba ise dardan omuzun alt ksmndan km olup, biraz b klm ve eiktir. ki cz ile i grmesi halinde kolu dz olarak kaldrr. Pazunun biri meme zerinden gelen iki kk kas daha var dr ki, dieri de omuz eklemi iine gmlm haldedir. La havle vel kuvvete illa billahil aliyyil azm. KISIM: 3 KOL KASLARI VE HAREKETLER
Ey

Azizi

Anatomi ile megul olan limler diyorlar ki: Kolu aan ve kapayan kaslar, pazu zerinde bulunur. Kasla rn bir ksm ama bir ksm da kapama vazifesi grr. Kaslarn bazs pazuyu yzst kapad gibi, bazs da aar. Ancak bu kas lar pazu zerinde deildirler. Kolun almasn temin eden kaslar bir ifttir. Bu kaslardan biri ieriye doru kvrlarak kolu aar. nk bu pazunun n ks mnn aasndan omuzun alt kaburgasndan kar ve i para lan ile dirsee bitiir. Dier kas ise da dnk olup, bilei aar. nk bu kas, pazunun arka tarafndan gelerek dirsekten kan czlere bitiir. Bu kaslar bu ii grmek zere birletikleri zaman kolu dz olarak aarlar. Kolu kapayan kaslar, bir ift kastan ibarettir. Bunlardan b yk olan kolu ie doru eerek kapatr. nk bu kas, omuzun alt uzantsndan ve karga burnundan meydana gelerek, pazu iine eilerek, dirsein n st kiriine bitimitir. kinci kas ise bilei IH

MARFETNME

da doru eerek tutar. nk bu kasn k yeri, d pazunun arka tarafdr. Bu yle bir kasdr ki, etli iki ba vardr. Bu balardan biri, pazunun arkasndan, dieri de nnden geerler ve d tarafa meylederek tutan alt dirsein n altna ve iine mey lederek tutan kasn stne bitimitir ki, bunun sebebi de kuvvet le ekmelerini temin iindir. Bu iki kas, bu iki ii beraberce yapmak iin bir araya geldik leri zaman kolu dz olarak tutarlar. Bu basit kaslarn iinde pazu kemiini kuatan ve tutan bir kas daha vardr. Kolu yzst ola rak tutan bir ift kas vardr ki, bunlar dardan grlebilirler. Bu kaslarn biri pazu bann i yannn stnden km ve st dire e bitierek bilein mafsal olmutur. kinci kas birinciden daha ksa, lifi geni, ular sinirlidir. Bu dirsein alt ksmndan km ve bilek mafsalnn yannda st ks ma kmtr. Fakat kolu dtan aan kaslar bir ifttir. Bu kasla rn biri iki eklemin dmda olup, st diree kirisiz olarak birleti rilmitir. Dier kasn k yeri ise pazu bamn dndan ve sadece stnden uzanan ince kemiktendir. Koldan geerek ierisine gir mi ve bilek mafsalna yaklaana kadar gitmitir. Bu suretle bile in stnden i ksma gelerek kiri perdeleri ile bu kasa bitimi tir. KISIM : 4 BLEK KASLARI VE HAREKETLER Ey Aziz! Anatomi ile megul olan limler diyorlar ki: Bilek eklemini hareket ettiren kaslarn bir ksm basit, yani ac ve yayc, bir ksm kapatc ve birletirici, bir ksm arkaya ac, bir ksm da temeli zerine kapatcdr. Bilei aan kaslarn bir ksm birbirine bitimi haldedir. Bunlardan biri, bilein alt or tasndan kar ki, bunun kirii ba parmaa bitiik olup bylece iaret parmandan uzak durmas temin edilmi olur. Dieri de, st mafsaldan kar ve kirii de, bilek kemiinden itibaren ba parmak hizasndaki evvelki kemikle birleir. Bu iki kas ayn ii grmek iin birlikte hareket edince bilei US

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

az

bklm olacak ekilde aarlar. Eer beraberce deil de, sade

ce pazu hareket ederse, hem bilei bker ve hem de ba parmakla iaret parman birbirinden ayrr. Bir kas, pazu ucunun alt ks

mndan kar, st direin d yannda allyarak iki ucu olan bir kiriini uzatr. Bunun bir ucu iaret parma ile orta parman nndeki taran ortasna bitiir. Dier ba ise bilein yanndaki st dirsee dayanarak bilei kavrar ve aar. Ancak bilei tutan kaslardan bir ift kas, bilein d taraf zerinde bulunur. Onun altmda bulunan tek kas, pazunun ucunun iinden kar ve kk parman nndeki taraa bitiir. stteki ise, onun st ksmndan km ve yine szn ettii miz taraa balanmtr. Onunla bir kas pazunun alttaki czle rinden km ve aklanan iki kasn yerlerini ortalamtr. Bunun birbirine aprazlamasna gelen iki ba vardr ki, bunlar iaret par ma ile orta parmak arasnda kalan ksma balanmlardr. Bu kisi ayn ii grmek zere hareket ettikleri takdirde bilei tutar lar. Yukarda izah yaplan aan ve kapayan kaslar, bilei bizzat eer ve bkerler. ayet kk parman nndeki tarak kemiine bitimi du rumda olan kas yalnz bana hareket etse, eli biraz da olsa srt st dndrr. ayet ba parman izahn sonra yapacamz ka s bu szn ettiimiz kasa yardmc olursa, eli tamamen dnd rebilir. ayet ba parmak nndeki bilee bitimi vaziyetteki kas tek bir hareket ettirici bir halde olsa ,eli biraz yz st katlar. a yet kk parman izahn yapacamz kas buna yardmc olur sa el btnyle kapanm olur. KISIM: 5 PARMAKLARIN KAS VE HAREKETLER Ey Aziz! Anatomi ilmi ile megul olanlar diyorlar ki: El parmaklarna hareket veren kaslarn bir ksm el ayas ke miklerinin zerinde meydana gelmekte, dier bir ksm da kol ke miklerine bitiik halde bulunmaktadr. ayet bunlarn hepsi avu
116

MARFETNAME

iinde topjlansalard, avu fazla et sebebiyle byk ve ar olur, hafiflii gider ve kendisinden hi bir ltif zellik kalmazd. Bilek kaslar parmaklara uzun olmalar sebebiyle, kirileri yu varlak, salam ve uzun olup, her taraftan gelen zarlar ile kuvvet lenmilerdir. Hareket halindeki organlarla birleme temin edebil meleri iin geni ve kaplayc liflere sahiptirler. Parmaklan arala yp, onlar aa doru hareket ettiren kaslarn hepsi kol kemiindedir. yle ise, parmaklar aaya doru hareket ettirerek aan kaslarn biri kolun d yznn ortasndadr. Bu kas ,pazunun alt ucunun d yznden km, kirilerle .drt parmaa gnderilmi ve o da parmaklara aaya doru ha reket vererek onlar amtr. Bu aan kaslann hepsi bir tarafta ve birbirine bitimi bir haldedirler. Bunlardan biri, pazunun dta ki bann iki uzants arasnda ve ortadan kar, kk parmak ile onun yanndaki parmaa iki kiri gnderir. ki katl olan bu kaslarn birincisi pazu kemiinin iki uzant snn altndan ve alt dirsein yanndan km ve ortasndan orta parmak ile iaret parmaklarna iki kiri gndermitir. nc kas, st dirsein yukar ksmndan km olup, ba parmaa bir kiri gndermitir. Bu kasn yannda bir kas daha vardr ki, onun hakknda gerekli bilgi bilek kaslar anlatlrken verilmiti. Bu kasn k yeri alt dirsein ortasdr ve bu kasn ki rii ba parma iaret parmandan ayrmtr. Parmaklan toplyan ve yuman kaslarn bir ksm kol kemii zerinde, dier bir ksm da avu iindedir. Kol zerindekiler 3 kastan ibarettir. Ko lun ortasnda ve birbirinin zerinde sra halinde dzenli olarak koyulmulardr. En kymetlileri altta ve ite olup, bilein alt oy nak ksmnn kemiine bitimi durumundaki kastr. Grd i ok nsnli ve kendisi de kymetli olduu iin yeri de korunmutur. Bu alt kas, pazunun d uzantsnn ortasndan kar. Kirite oradan geniler. Bee ayrlan kiriin her bir paras ba parmaa gider. Drt parmaktaki eklemlerin 1, 2.ve 3. lcrini tutar. Ba par man kirii ise 2. ve 3. eklemleri tutar. kinci kas bunun hem ze rinde bulunur ve hem de ondan daha kktr. Bu kasn k ye ri pazu kemiinin iidir. Alttaki dirsee bitimesi pek nadirdir. st dirsein st yz i ve d yzlerin bilet ortak zgidir. Onun s tnden geerek be parmak yanna geldiinde, ii eilmi, kirileri
117

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

eklemlerine gndermitir. Buna sebep de parmak tutma ve yummalarn temin iindir. nc kas, tutmak ya da yummak iin deildir. Fakat ki riiyle, avucun iine girerek avu ayas iinde genilemi ve ya ylmtr. Bylece avu iine dokunma hissi verilmitir. Ty k masna engel olmu, alma ve vermede kuvvetli olmasn sala*
ni drt parman eklemlerinin mtr.

La havle evei kuvvete illa billahil aliyyil azm. KISIM: 6 EL AYASINDAK KASLAR VE FAYDALARI Ey Aziz! Anatomi Ue megul olan limler diyorlar ki: El kaslarndan ba parman tutmak iin sadece bir kas var dr. Geriye kalan drt parman ikier kas ile kapanmalarnn hik meti udur': Drt parman yapaca en nemli i, yumulmak ve tutmak tr. Ba parman en nemli ii ise ,almak ve ahadet parma dediimiz parmaktan uzaklamaktr. Avucun kendisinde 18 kas mevcuttur. Birbiri zerine iki sra halinde dzenli olaraks ralanmlardr. lk sra el ayasnn altn dadr. Bu elin d yznn en yaknnda olan sradr. lk srada s ralanm halde bulunan 7 kas vardr. Bu kaslarn bei eli yukar ya eker ve bkerler. Ba parmak kasnn k yeri bilek kemik
leridir.

Altnc kas, ksa ve geniedir ve lifi de dz deildir. Fakat kuvvetlidir. Ba ortas hizasnda elin tarana bitimitir. Kirii ba parmaa varm ve onu aa yollamtr. Yedinci kas, kk parman yaknndaki tarak kemiinden km ve kk parma aaya indirmitir. Bu yedi kasn hibi ri elin parmaklannn yumulmas iin deildir. Ancak 5 tanesi kal drmak iin, 2 tanesi de indirmek iindir. kinci srada, yani stte sralanan 11 kas vardr. Bu kaslarn sekizinden her ikisi, drt parman eklemlerinin birinci eklemle rine ve birbirinin stne bitiik haldedirler. Bu durumda ilk ek
118

MARFETNME

lemlerini salamca yumarlar. Bu kaslann geriye kalan 3 de ba parmaa ait olup ,biri ilk eklemini, ikisi ikinci eklemini tutarlar. Sonra ba parmak ile sere parmak ile sere parmaa er kas ko ruyucu ve indirici olarak grevlendirilmi olup, dier parma n birbirine de ikier kas, indirici ve koruyucu olarak verilmitir Her parmak iin drt tutucu ve. bird e kaldrc kas yaratlm tr. Sbhane men hvel-hlik.

119

BLM: 3 BEL KEM, KARIN, TENASL (ERKEKLK VE KADINLIK) ORGANLARI, AYAK VE PARMAKLAR, KAS, HAREKET VE FAYDALARI. YED KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 BEL KASLARI Ey Azizi Anatomi iimleri diyorlar ki: Beli hareket ettirmekte olan kaslarm bir ksm, beli n tara fa, dier bir ksm da arka tarafa eerler. Belin br hareketleri de bu iki hareketten doar. Beli bu tarafa een kaslar iki ifttir. Bunlann bir ksm st tarafta olup, boynun ucuna hareket veren kaslardandr. Bunlar yemek borusunun iki yanndan geerek, aa s gsn st omuzlarndan be omurla birleir. st ise boyuna ve baa gelmitir. Bunun alt ksmnda bir ift kas daha vardr ki, ikisi de g sn 10 ve 11. omurlarndan karak aaya iner ve bel kemiini fazlaca ne doru eer. Belin arkaya eilmesini salyan iKi kas vardr ki, bunlara bel kaslan denir. Bu kaslardan herbiri 23 kas tan meydana gelir. nk bunlann herbirine birinci omurun ha ricinde her omurdan bir kas gelmitir ki, bunlar tam ve birletirici liflerdir. Bu kaslarm hepsi normal ekilde uzasalar, bel kemii dz olur. ok uzayacak olurlarsa, bel kemiini arkaya eer ve bkerler. a yet bir taraftaki mevcut kaslar, hareket etse ve uzansalar bu du
120

MARFETNME

rumda bel kemii dier tarafa eilir. Bu kaslar bel kemiinin dier normal hareketlerinin yaplmas iin yeterlidir. Zira, bel kemii nin her yne eilmesi ve bklmesinde n tarafa ve arka tarafa olan hareketlere ballnn esas olduu bilinmitir. KISIM: 2 KARIN KASLARI Ey Aziz! Anatomi ile megul olan limler diyorlar ki: Karn kaslar 8 tanedir. Bunlarn birok ortak faydalan var dr ki, bazlar unlardr: 1 Sidik torbasndaki sidii, rahimdeki cenin, yani kk ocuu tutup korumaya yardm eder. 2 Zar (perde) a dayanak olur ve ona kuvvet verir. Yellen me ve kabzlk hallerinde yardmc olur. 3 Scakl ile mide ve barsaklar str. Bu sekiz kastan bir ift dz kas grtlak kkrdann yann dan inip lifi, kasa ulancaya kadar uzunlamasna giderek ula r kasklarn evresini sarmtr. Bu iftin temeli, balangcndan itibaren sonuna kadar et ten olumutur. ki kas daha vardr ki, bunlar da kasm zerindeki uzayan perdenin zerinden kar ve sz edilen iki uzun kas ile genile mesine ve dikine kesierek aaya iner. Kaslann iki ifti de bah sedilen kaslarm uzvunda olup herbiri bir yanda, sada ve soldadr. iftlerin herbiri iki kas olup, kprc kemiinin yumuak ksmn dan kasa kadar ve brden grtlaa kadar bel kemiini kolayca keserek ikisinin iki yanndan; sadan ve soldan kasn yanndan birbirleri ile karlarlar. br iki kasn iki taraf da grtlan yannda karlar lar. Bu ikisi her ynden genilemesine iki kasn et czlerine konul mutur. Bu iki ift kasn esaslar da, tad zkaslara kadar ve zar lar gibi geni kirilerle dokununcaya kadar ettendir. Bunlarn ze rine konulan iki uzun kas daha vardr. Bunlar da Cenab Hakkn yce sanatnn ak delilleridir. Sbhane-sni-l-Hakm.
121

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. KISIM: 3 TENASL ORGANLARI VE KASLARI Ey Aziz! Anatomi ile megul olan limler diyorlar ki: Erkeklerin yumurtalk (husye) kaslar drt tanedir. Bu kas lar, yani yumurtalklar erkeklerdeki yumurtalar korumak ve yu kar karmak (uyandrmak) iin yaratlmlardr. Bylece yumur talklar aaya uzamaz ve maruz kalacaklar tehlikelerden uzak kalrlar. Her bir husye iin bir kas grevlendirilmitir. Yumurtalk lardaki yumurtalar katdr. Bunlann tabiatleri scak olduu iin, duman karmakta ve bu da erkeklerin yznde sakallarn ve b yklarn kmasna sebep olmaktadr. nk, yumurtas olmayan veya yumurtas olup da scak olmayan kimsenin sakallan kmaz. Bir kimsenin yumurtalar kesilip alnacak olsa mevcut sakallan da dklr. Kadnlar iin bir ift kas yeterli olmutur. nk, onlarn yumurtalan erkeklerde olduu gibi darda asl vaziyette deil, i ksmda ve yapk haldedir. Yumurtalarn herbirine bu sebeple bir kas grevlendirilmitir. Rahmin aznda lifi ok geni olup rah min azm btnyle kaplayan bir kas vardr. Bu kasn grevi, ka dnn det grecei zamana kadar rahmin azn skca tutmak ve orada hayz kanm muhafaza etmektir. Bu kas det halinde alr ve det kannn danya kmasna izin verir. Bylece rahimdeki pis ve kirli kan det kam olarak danya kar. Bu kasn dier bir.faydas da, cinsi mnasebet annda geve yip rahmin azm amak ve rahme braklan erkekten gelen nut fe (meni) yi ieriye almaktr. Nutfenin rahme alnmasndan son ra rahmin azn yice kapatr ve cenini orada koruma altna alr. Artk ocuk dnyaya gelinceye kadar almaz. ocuk dnyaya ge lirken tamamen yaylarak iyice alr. Sidik torbas (mesane) mn az zerinde lifi genilemesine olan bir kas vardr. Bu kas, sidik torbasn ve azm sarmtr. Bu kasn faydas, kk abdest bozana kadar geen saman iinde sidiki tutmaktr. nsan kk abdest bozmak istediinde, bu kas skk halden karak gever. Karn kaslar da sidik torbasn s
122

MARFETNAME

kar ve itici kuvvetin de yardmyle sidik danya atlr. Zekeri (erkeklik organ) hareket ettiren kaslar iki ift olup, bunlardan biri kask kemiinden karak zekerin iki yanndan ge er. Bu kaslar geveyince gerek sidik ve gerekse meni zekerden ko layca akarak darya kar. Dier kas da aym ekilde kask kemiinden kar ve esas ze ker letine bitiir. Bu kaslann ikisi bir i iin ortak hareket ede cek olsalar ,let doru olarak uzar. Eer kalbden ehvet rzgn gelit de damarlara dolarsa let uyanr, damarlara dolan ehvet rzgr iddetli olursa let hem byr ve hem de sertleir ve ayn zamanda kasa taraf eir. ayet bu uzama bir kas zerinde olursa let bu durumda o ta rafa eilir. Makad, yani oturak (k, ans) kaslarma gelince, bunlar 4 tanedir. Bu kaslardan biri makad deliinin azm sarm olup ete de fazla mikdarda karmtr. Bu kas bir ipin kesenin azm bzmesi gibi makad bzer ve bir araya toplar. Makad skmak suretiyle azndaki ie yaramyan pislikleri danya atar. Makadda bir kas daha vardr ki, zikredilen kasn stnde, makadn i ksmnda olup erkeklerde lete bitiir, kadnlarda ise kadnlk organ (fere) nin evresini sarar. Bu kaslarn zerinde bir ift kas daha vardr ki bunlar inak attaki eti ekmek ve ieri almak vazifesini grrler. Bu kaslarm gevemesi halinde makad darya kar. Sbhanellahi ve bi hamdihi. KISIM : 4 OYLUK KASLARI VE HAREKETLER Ey Aziz! Anatomi ilmi ile megul olan limler diyorlar ki: Oylua hareket veren kaslarn en by, onun eklemini aan kaslardr. Sonra eklemini kapayan kaslar gelir. nk oyluk hare ketlerinin en kymetlisi .oyluun alp kapanmasdr. Ayakta dur mak ancak almakla mmkn olabildiinden ,almas kapanma sndan daha nemli ve daha stndr.
123

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Oturma kaslar da ok byk kaslardr. Bunlardan sonra oy luklar birbirine yaklatran kaslar ile oyluu arkaya een kaslar gelir. Oyluk eklemini aan kaslarn en by ayn zamanda be dendeki kaslarm da en bydr. Bu kas, oyluk ve kask kemikle rini iine alacak ekilde oyluun arkasna ve i ksmlarna dn m, ta dize kadar inmitir. Bu kasn liflerinin balang ksmla r deiik olduu iin grd iler de baka baka olmutur. nk baz liflerin k yerleri kask kemiinin alt ksm ol duundan, oyluu darya doru eerek aar. Bir ksm liflerin k yerleri, bunun biraz daha stnde olup, sadece oyluu yu karya kaldrr. Bir ksm liflerin biti yeri de oyluk kemiinden olup oyluu d tarafa emek suretiyle aar. Bir kas da oyluk ek lemini arkadan sarmtr. Bu kasn iki ucu ve genilemesine de kirii vardr. Bu kirilerin k yerleri leen (br) kemii, kal a kemii ve kuyruk sokumunun yanndaki kemiktir. Kirilerin ikisi etten birisi de zardan yaplmtr. ki taraf oyluun ucundan baka tarafa bitiiktir. ayet bu kas bir yan yo la ekecek olursa, oyluu kendi tarafna eerek aar. ki tarafyle ekecek olursa oyluu dz olarak aar. Kaslardan birinin k br (leen) kemiinin tamamen

dardan olup, en byk uzantsnn stne bitiir ve onu biraz ne ekerken oyluu da ie eer ve bylece aar. Byle kaslar ev vel kk uzantnn altna bitimek suretiyle oradan iner ve ev velki kaslarn yaptklarn yaparlar. Bu kasn dierlerinden bir fark vardr ki, o da eilmesinin ok ve almasnn az olmasdr. k yeri br (leen) kemiinin alt ksmdr. Kaslarndan biri de, oyluk kemiinin alt ksmndan halkaya doru eimli olarak kp oyluu o yne doru, biraz da doru ise ok eerek aar. Oyluk eklemini yuman kaslardan biri, oyluu d tarafa hafife meylettirerek yumar. Bu kas br (leen) ke miinden kar ve oradan merek iki kiriinin biri oturak kemii nin sonuna dieri de kk uzantya bitiir. Kaslarndan altna yapr. biri kask kemiinden karak kk uzantnn

uzar

Kaslarndan biri de, bu ikinci kasnn yanma eri bir ekilde ve byk uzantnn bir ksmym gibi olur. 124

MARFETNME

Kaslann Oyluu ma bir boyu da kas ok i bu

drdncs ieriye ve doru bu ta

de, een Bu kasn

leen

kemiindeki bir de ve ksm, kask da

mevcut ama ve

uzant kapa mahsus Bunun kas enli da een

dan kar ve oyluu yumarak baldr da geer. kaslardan tr bir yeri iner. k bir iki i ksmnda vardr iin aklanmtr. dize hareketin Oyluu kendine kemiidir. doru k kask

uzundur,

kadar

yaratlan doru

hususi een de Bu

kasdr kas

bunun ki, kar. biri

kemiktendir. Oyluu inin yk ve reket eilir. d arkaya ksmndan vardr kemi b ha doru dz y Kim .dieri ksmndan girintili kaslarn ekerse Bu kaslar bana tarafa kas .T" dnen srrn ve ibret alan kimse, Allah'n ve ve ermedii ileri grr. Bki

uzantnn birbirine eder Eer de iki bu

sonuna oyluu kas

yakndan kendisine

ukur hangisi

yerde yalnz o

karlam

kanmlardr. ortak

oyluk

biraz bu

hareket

ederlerse

durumda

olarak arka tarafa eilir. Yaplan ce izahlar akl sanatndaki

olan Allah her trl noksan sfatlardan uzaktr.

KISIM: 5 DZ EKLEMNN KAS VE HAREKETLER Ey Aziz! Anatomi ilmiyle megul olan lrnler divorlar ki: Diz smdadr. lileridir. sanki eri biri Dier riye iki de etli ucu kalan kinci m ve miine eklemini Bunlar, nk kat olup da oyluun hareket oyluktaki dizleri imi n gibi ettirmekte mevcut amak grnr. olan kaslarn en iidir. biri ucu iki i Bu byk vardr. nne sona birlikte 3 tanesi ve n k biri, di kaslarn Bunun byk kymet

onlarn biten nce oyluun

kaslardan uzantdan, Bu

ksmndan kiriten bu da biri, ki,

ulardan erer. Ge

birinci zardr

dizkapann tutan ve kaslarla

bitimitir. anlatl sar ke bir

ksmnda

kaslardan kas ise ve d dizi

oyluu

mt. Bu br (leen) kemiinden olan ayrcdan kmtr. uzantdan aarak km dizkapa kemiini baldr Geni altndaki gitmi ksmlara dayanklk vermitir. temin Oradan etmitir.

uzamasn

12S

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

kas, kask kemiinin birleme mahallinden kar ve eri olarak oyluun i ksmndan iner gider ve baldr kemiinin yukarsnda ki derin yere varr. Baldn ie doru eerek aan baka byk bir kas ise oyluktan gelerek yan tarafndan dolak bir ekilde iner ve sz edilen kasn karsna gelir. Oradan da geerek batma ma halline gider ve baldr danya doru edirerek aar. ayet bu kaslarm ikisi ortak hareket edecek olsalar, ayak dz bir ekilde alr. Baldn tutan kaslann biri ince ve uzun bir kas olup, bitii leen ve kask kemiindendir. Geni olan i kasn k yerine ve leen kemiinin ortasndaki kprnn yaknna gider. Daha sonra dizin yanlarna bkk bir ekilde girmi ve sonradan oradan da karak dizin bat yerinde nihayete ermi ve oraya bitimitir. Bylece baldr, yukarya ekilmi olup aya ucuna ta raf emitir. Daha baka mevcut 3 kas vardr ki, biri d yzde, biri ite ve biri de orta yzdedir.Dta ve ortada olan kas, baldr danya do ru emi ve kapamtr. Fakat i yzde olan ise baldr kendine doru eker ve tutar. e bakan kasn k yeri oyluk kemiinin arkasna geerek ta i ksmdaki ukura giderek ona bitiir. Ren gi yeile yakn bir renktir. Da bakan ile ortada olan k yerleri oyluk kemiinin da yanak yeridir. Ancak bu ikisi ukur yere vardklan zaman da doru eilir. Diz ekleminde bir de gml haldeki bir kas daha var dr ki, bu ortada olana yardmcdr. Allah'n bu esiz sanatlarn seyreden ve dnen kimse, deh et ve hayrette kalr. Allah'n yaratt hikmetin acayipliklerini seyreder. Bedenini tanyan insan, kendini de tanr. Kendini tan yann Rabbini tanmas ve bilmesi elbette gereklidir. KISIM: 6 AYAK EKLEMN HAREKET ETTREN KASLAR
Ey Aziz! Anatomi ile megul olan limler diyorlar ki Aya hareket ettiren kaslarm bir ksm aya yukanya kal drd gibi, dier bir ksm da yere indirir. Aya kaldran kasla126

M AftFETN A M E

nn iinde byk bir kas vardr ki, ayan d ksmnda bulunur. Bitii, baldrn bann d taraf olup, ba parmaa taraf geerek baldra meyilli olarak varm ve ba parman' kknn yaknn da bitirerek aya yukarya kaldrmtr. Bir baka kas da yine d ksmdan km ve ondan da bir kiri bitmitir. Bu kasda kk parmak kkne yakn bitiir ve aya kaldrr .Eer birinci kas onunla uyum salarsa ikisi birlik te aya dz olarak kaldrrlar. Aya yere indiren kaslarn bir ifti oyluk bandan kar ve sonra da birleir. Baldrn arkasna doru ete giderek et olur. Bunlar byk bir kiri kar ve ke kemiine bitiir. Bu kirie, ke kirii ad verilir, Bu kiri, keyi darya doru ek me iini grr ki, ayak da bylece yerde sabit halde durur. Buna yardmc olan bu^y:T3aha vardr ki, bu kas d utan bitmi etten bir kiri olduu halde iner ve kenin arka tarafn daki ilk kasn birletii yerin st ksmnda birlemitir. Bu kaslara veya bunlarn kirilerine bir zarar isabet edecek olsa, ayak kt rm olur. Kaslardan biri de, baldrn i ksmndan karak aaya iner ki, ondan da ayrlan iki kiri vardr. Kirilerin biri ba parman nnden bilein alt ile birlemitir. Ayak bu kiri sayesinde top lanr ve aaya iner. kinci kiri, ncekini ekerek ba parman ilk eklemine gider ve onu ieriye doru dolak olarak sarar. Oyluun d bandan bir kas km olup, bu iki kastan biri ne varr. Ancak baldrn iine getiinde yine ondan ayrlr. Nasl kirii ayak altna geen kas ayan i yzne yaylyorsa, bu da ayn ekilde ayan altna tamamen yaylm ve her tarafn sa rarak aya rahat ettirmitir. Bylece el ayasmda salanan fayda ve rahatln ayns ayakta da salanmtr. Bu sanatlar sayesinde bilinen nice hikmetler vardr. Allahn yce kudreti kullarna alnacak birok ibretler baheder. Yaratc ve Hkim olan Allah Zlcell her trl kusur, ayp ve noksan dan uzaktr. Bunlardan ibret alan bir kyl, Allah'n annn yce lii karsnda hu iinde kendinden geer ve Onun azametine boyun eer.

127

ERZURUMLU BRAHM HAKK UZ. KISIM: 7. AYAK PARMAKLARININ KASLARI Ey Aziz! Anatomi ile megul olanlar diyorlar ki: Ayak parmaklarn hareket ettiren kaslarm ekserisi yumucu kaslardr. Bu kaslardan biri kaval kemiinin d yznden kar ve ze rinde uzanr gider. Bu kastan bir kiri kar ki bu kiri te ikiye ay rlr. Bu kiriin paralarndan biri orta parma, dieri de onun yanndaki parma kapatr. Kaslardan biri de anlattunz kastan daha byk olup, bal drn arka tarafndan gelerek ayan arka tarafna bir kiri uzatr. kiye ayrlan-bu kiri te 3. ve 4. parma yumar. Bu iki ksmdan birer kiri daha kar ve dierinden kan ki rie balanr. Bunlann ikisi tek kiri haline gelerek ba parmaa gelir ve ba parma kapatr (yumar). nceden izah yaplan 3. kas .bacan d ksmndan kar ve baldr kemiklerinin arasndan aaya uzanr. Bunun bir blm aya, dier blm de ba par ma yummak ve ona hareket vermek iindir. Bir de topua in dirilen kaslar vardr ki, bunlar baldr kemiinde bulunur ve par maklan kapamak ve hareket ettirmek iini grrler. Ayak altnda bulunan kaslarn 10 tanesi 5 parmaa gelir, sa dan ve soldan onlarn lerbirine biliir. Bu kaslardan ikisi birlikte hareket edecek olurlarsa parmaklan dz olarak yumarlar. Kaslar dan biri yalnz bana hareket edecek olursa aya kendi tarafna emek suretiyle yumar. Kaslardan 4 tanesi bilek zerine konmu haldedir. Bunlardan herbiri ayn bir parmaa bitiir ve parma yumar. Kaslardan 2 tanesi de ba paraakla kk parmaa ait olup, onlar kapatmaya ve tutmaya yarar. Aya kaplayan kaslarn ok olmasnn sebebi ve hikmeti, parmaklann kuvvetli oluundandr. Byle olduklar iindir ki, otururken, kalkarken, yrrken, alr ken bedenin arlna tahamml ederler. Gzel yrmenin sa lanmas ayaklann kuvvetli oluu sayesindedir. Ayak parmaklarnn kaslarndan 5 tanesi ayak zerinde bu

tu

MARFETNAME

lnur ki ,bunlar parmaklar da eerler. Kaslardan 5 tanesi de ayan altmda vardr. Bunlar i yarktan kendilerine yakn olan parmaa gider ve onu ieri tarafa eker. te insan bedenindeki 420 tane istee ve igdye bal ha reketin tam ve mkemmel olarak yaplmasna let olan kaslann tamam anlatld gibi 530 tanedir. Hlik, Bri ve Musavvir olan Allah her trl ayp ve kusur dan uzaktr. Bu, akllara durgunluk veren ve byk bir sra ve daen zere olan yce bir sanattr. Bunu dnp tefekkr eden kimseler bundan ok ibretler almlar ve bu sanatn yapcs olan Allah bilmilerdir. Ey Kerim Mevl, Bizleri de Senin yce sanatndan ibretler alan bahtiyar kulla rndan eyle!

129

BLM: 1 SNRLER, ATAR VE TOPLARDAMARLAR, BEDENN KUVVET LE KALBN ETL HALLER, NSANLARIN SIFATLARI, ORGANLARIN EKME VE SERMELER BE KONUDAN BARETTR KONU: 1 SNRLERN IKII VE FAYDALARI BE KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 SNRLERN

HAL VE EKLLER

Ey Aziz!
Anatomi ilmi ile megul ulan limler diyorlar ki: Vcudumuzda Sinirlerin bulunan sinirlerin zti, yani bir ksm direkt

olarak,

bir

ksm da dolayl yollardan bedenimize fayda temin ederler.

organ Dolay l olarak salad fayda ise, etin salam bedeninde kuvvetli olma sn salamasdr. Sinirlerin kk, yai balang merkezleri beyin, biti noktalar ise deridir. Beyinin sinirlerin dou merkezi oluu
saladklar direkt fayda, beyinin lara verdii duyu ve hareketin sinirler vastasiyle olmasdr. iki yndendir. nk ksm le balang beyin, ise yeri baz sinirlerin bizzat omurgaya k noktasdr. omurilik iinde sinirler Dier bir sinirlere kendinden akan vastasyhareket

olmutur.

Beyinden

doan

edenler ve hissedenler sadece ba, yz ve i organlar olmutur.

130

MARFET NAMli Bunlar haricindeki organlarn hareket ve hisleri omurilik vastasiyle olmakladr. an yce olan Allah Zlcell ltlu ve ihsaniyle beyinden i organlara nen duyu ve hareket sinirlerini koruma ya byk nem vermi ve ok dikkalli davranmtr. nk k noktalarndan ok uzaklara gittikleri iin ok salam olmalar icabelmektedir. Bunun iin de, yerde kkrdak ile sinirler ara snda dayankl orla kvamda olan eylerle perdelemitir. Bun lar da sra ile: 1 Nefes borusu.
2 Kaburga kkleri.

3 Gsn alt ksmdr. Beyinden .ktktan sonra bedene yaylan sinirlerin en m him vazifeleri .organlara his ve hareket etme hassasn vermektir. lk bataki tesirin kuvvetli olmas iin bu sinir maksudu olan or gana en yakn yerden geer ve onunla birleme temin eder. Bu du yusal (hissi) sinirler ne kadar yumuak olurlarsa duyu kuvvetleri de o kadar fazlalar. Bunlar salam olma ihtiyacnda olmadkla rndan, hareket sinirleri kadar sert ve salam deil, bilkis ltif, yumuak ve narindirler. Beynin n ksm arkasndan daha duyar l (hassas) olduundan, n taraftan duyu sinirleri .arkadan da hareket sinirleri yaratlmtr. Cenab Hakkn bu artc sanatndan alnacak birok ibret ler vardr.

KISIM : 2 BEYNDEN IKAN SNRLER

Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki : Beyinden kan sinirlerin tamam yedi ifttir. 1. ift sinir koklama letinin merkezi olan ve meme ucuna benziyen iki uzantya yakn, beyinin n i ksmndaki boluktan karlar. Bu iftin soldan doan siniri saa, sadan kan siniri de sola gelerek birbirleiyle karlam ve birbirlerini la misli kes milerdir. Sonra sa taraftan kan sa gze, soldan kan sol g
131

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ze gider. Bu sinirlerin azlar sra denilen rutubetlilii sarmak iin genitir. 1 ki gzden birine akan rzgr (ruh), dier gze de geer. Biri herhangi bir fete maruz kalacak olursa, dieri onun yerini tutabilir. Gzn birinin yumulmas halinde dier gzn grmesi nin kuvvetlenmesinin sebebi budur. nk yumulan gzn nuru dierine geer. 2 Gzlerin ikisinin grmesi bir noktada kesierek bir gr me halini alr. Baklan ey ortak boyutlarla ve tek olarak grlr. Bunun iindir ki, a olan kimse bireyi iki taneymi gibi grr. nk bireye bakarken bir gz aaya ve dieri de yukarya ka yar, bylece grntnn kesime noktasnda salamas gereken denge bozulur. Sinirlerin doru kesimeleri mmkn olamaz. Or tak sinirde damar krlmas yeni bir sinir meydana getirmitir. 3 Szn ettiimiz sinirler birbirlerine destek olur ve by lece kuvvetli olurlar. Ayn zamanda kntlar gze yakn olur. 2. ift sinir aklanan 1. iftin k mahallinin aksi ynnden kar ve gz saran ukurun deliinden kp gz sinirlerine bl nr. Bu sinirler ok serttir. Sert oluu .k yerine yakn oluun dan ileri gelen yumuakl giderir. Onunla kuvvet kazanr ve g z hareket ettirir. Gzn 10 tabakasnn izah uzun srer. Ksa yaptmz bu izah bile Allah Zlcellin kudret ve kuvvetinin kemline kfi gelir kanaatindeyim. O ne gzel vekil ve O ne gzel ihsan sahibi dir. Szhane-el-halikul bri. KISIM: 3 BEYNDEN IKAN SNRLERN GER KALAN BE FT Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Beyin sinirlerinin 3. ifti, n, arka ve tabam arkasndan kar. Evvel drdnc ifte biraz karr. Sonra ondan uzaklar ve dr de ayrlr, drt kol halinde dalr. 1. kol, izahm yapacamz boyun damarnn aralndan -

MARFETNAMS
kar ve 2. 3. kt geip boyundan kol; kolun delikten onun iner. Mide perdesini aarak onun kar. sinirler sinirin ve altndaki Oradan olup, giri onun organ ayrln 2. iftin

lara (mide, barsak v.s.) dalr. elmack gayesi, en kemiinin yzn n sinir ukurundan tarafndaki olan 1. zorlukla ca izah edeceimiz 5. iftten ayrlan sinirle birleir. kymetli ift uyar yerinden boluunu

ukurumsu

haline

kapatr. Bu kol, o delikten uzaklat zaman e blnr : 1. 2. 3. ve st ikiye dilere ile ksm, gz kesine (pnar) meyleder ve 2 elmack kemii,

iki gz pnar, gzkapaklar .kalar ile aln sinirlerine birleir. ksm : Gz ucu yanndaki deliklerden burna girer ve burun ksm; ve byktr. Bu dilerin Elmack kemiindeki i yaylr. derileri mevcut 2. gibi DU kalan ince ukura girer. paras grnen de alt iner iinde gmlr. ayrlr. burun paralar etlerine ve d azn ayrlarak dudak ukuruna Oradan elmack azalasa ya iin

kemii ene ki

deliklerinin geer ve

ra dalr. Bunlar 3. ift sinirin 3. kolunun ksmdr. 4. kolu st deliinden tat ve dile yznde Ondan etlere dalr. geriye ve alt daha onun iine yesinde ylr, alma ulaan zelliini kolu, bulur. enede

dilerde Dile

onlarn

kklerindeki gzbebei

dudan

sinirinden

olduu

bu ondan daha sert olmutur. Bu sertlik kalnlna gre ayn ve dengelidir. 4. oturduu iftin k vc sona eri yeri 3. iftin ardndan olup, beynin yere meyillidir ve 3. iftile biraz kartktan sonra ene

ye geer ki damak da bundan duyarl olmutur. 4. ift 3. den hem daha kk ve hem de daha serttir. 5. iftin herbiri yeniden bir ift haline gelir ve beynin iki tara fndan rna kar. Bu iftlerden onun herbirinin iinde birinci ve ksm, kulan kulan i za onun dayanak 2. lendirilen sinin 6. olup, dalm duymas

sayesinde olmutur. si 1. den daha kk olup grtlak kemiinde kr diye isim delikten geer. ktnda kemiine arkasnda, 3. ift siniri ile karr ve gz km iki ile ve fazlas, ift elmack ise beynin taraf 5. gelmitir. ifte bitiik Dierleri yerden

kulak arasna ulam ve yaylmlardr. yivinin sonundaki delikten km ve sonra da e ayrlmtr.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

1.

ksm.

7.

iftin

hareketine

yardm

ii

boaz

kaslarna

ve

oradan da dile kadar gelmitir. 2. ksm, omuz kaslarna blnmtr. 3. annda geince aan nir 6. ksm, grtlak yine dier ikisinden ona ular ayrlr kvrlan Sinir .ve de 7. daha byk olup, i ve uyku damarnn inii kkrkapatp si k k gibi ,k vas olan sinirin perde siyah birle ni ykseklii daklaryle ular adm noktada kaldran kollara aaya balanmtr. geldiinde, ve zerindeki grtlan gelir. kaslara Oradan ayrlr nc inmi deildir. bulup geri ve kaslara organlara grtla

hizasna

kollara

balar. buna

Grtlaktan dnen

kkrdam

Tabipler

vermilerdir. yoksa sebeple 5

beyinden iftten

omurilikten bunun inmek kuvvet kuvvetli bu ve gsn kolla

m deildir. Dz olan bu sinirin ekilmesi kuvvetli olur. Bu sinir ifttendir, Bu nk ve yumuak sonu da eri olduu iin bunun gibi sert ve doru olarak inmezler. kuvvetten fm fazla leri kan me dayankllk u Dnen ayrlm iner, Oradan halde hikmeti sinirlerin olan dallar da kmak dnen ve en ve inen iinde mahrum olurlar. kollarn

noktalarndan grtla ile

uzaklatrlmasnn temindir. kaslara aa ular. dalr.

sertlik

kazanmasn kapayan kaslarna ksm

sinirlerdir. diyafram akcier, ciltten yaylarak 3.

Sonra krmz

ondan

kalb,

damarlarna

Artakalanlar

temin ederek i Yedinci ift lami

organlarn zarlarna omuriliin kaslara olak gelir.

taze kemikle kar ve ve ok ve az

hayet bulur. beyinle veren kemiinin ve birlemesinden Oada yaylr sralan ekse kalkan ksm birle risi dile hareket kollara ayrlp

kemii

ile

kaslarna

da bunlara komu olan sinirlere dalr. nsan ne girmitir. dehet hayrette brakacak acayip me, Hlk ve Bri olan Cenab Hakkn kudreti ve hikmetiyle dze

KISIM : I BOYUN OMURLARINDAK OMURLKTEN IKAN SNRLER

Ey Azizf
Anatomi limleri diyorlar ki

MARFETNAME

Boyundaki omurilikten kan ve omurlarda ilerliyen sinirle rin hepsi 8 ifttir. 1. ift: Bunlar 1. omurun iki deliinden kar. Bunlar sadece ba kaslarna yaylm olup, ince ve kktrler. Zira meneinin, k yerinin dar olmas ve omurgann dayankllnn bozulmama s gerekmektedir. 2. ift: Bunlarn k yeri birinci qmur ile ikinci omur ara sndaki ortak deliklerdir. Bu iftin byk ksmndan, ba organla r dokunma duyusunu alr. Ba zerine kark bir halde ka rak n ksmna eilir ve kulaklarn d tabakalarna yerleerek yu karda kendisinden sz ettiimiz kk iftin noksanm tamamlar. Geriye kalan blm ise boynun arkasndaki kaslara ve bilhassa geni kasa gelmi ve onlarla hareket etme imkn bulmutur. 8. ift: Bu iftin k yeri ikinci omur ile nc omur ara sndaki mterek deliklerdir. Bunlarn herbiri iki kola ayrlm olup, kollardan biri oradaki kaslara dalmtr. Bu kolun dallan bilhassa ba boyna balyan kaslara gelmi olup, oradaki omur larn uzantlarndan km ve kklerine, yani paralarna yap mtr. Yine odan da onlarn balarna km ve dikenvari uzan tdan kan zar balar ile karm ve oray da geerek kulakla rn evrelerine eilmitir. Hayvanlarn kulaklarm hareket etti rebilmeleri iin onlarn iki kulana varm, ikinci dal ne mey lederek geni kasa ulamtr. Yukarya kmaya balad anda ona damarlar ve kaslar tesadf eder. Damar ve sinirlerle birleme temin ettii iin de kuvvet bulup dayankl hale gelmitir. Szn ettiimiz bu ikin ci kol hayvanlarda akakla kulak arasna ve kulak kaslarna ka rmtr. 4. c ift: Bu sinirlerin k yeri, nc omur ile drdn c omur arasnda kalan ortak deliklerdendir. zerindeki gibi bir blm ne, bir blm de arkaya blnm ve ne blnen da ha kk olduu iin de 5. ei iftle birlemitir. Arkaya blnen geriye dnerek oradaki kaslara gitmi ve dikenvari uzantlara ulamtr. Kollarn ba ve boyun arasnda kalan ortak kaslara gndermi, oradan bele inerek nihayete ermitir. 5. H ift: Drt ve beinci omurlar arasmda mterek olan deliklerden kar ve yukarda anlatld ekilde iki kola ayrlr.
135

ERZURUMLU BRAHM HAKKI IIZ.

n ksm kk oldua in yz kaslarna gelmi, ban ne eil

mesini salayan kaslar le boyun kaslarnn ucuyla ortak olan kaslara yaylmtr. 2. d ksm olan arka ksm ise, ikiye blnm ve bir kolu n kolla ki kol arasmda ortaktr. Bu omuzun st ksmlarna ge lerek alt ve yedinci iftlerin bir blmyle kanmtr. kinci kol ise 6 ve 7. d iftlerin kollanna kararak karn zarnn ortasndan gemitir. 6. a ve 7. d iftlerin meneleri yukarda izahn yaptmz deliklerin srasna gre alttaki deliklerden olumutur. 8. d ift: Bu iftin k yeri boyun omurlarnn blmleri ve bel kemii omurunun 1. cisi arasndaki mterek deliklerden dir. Bu iftlerin kollar birbirlerine kanm vaziyettedir. 6. c if tin byk ksm omuz dzlne gelmi vaziyettedir. Geride ka lan az ksm da 4 ve 5. ci iftin az ksmlaryla birlikte kann za rna inmitir. 7. d iftin ok ksm kola gelir. Az ise 5. d iftin azyla bir likte ba, boyun ve bel kaslar ile oradan da kann zarna gider. 8. d iftin az omuza gelir. ou ise kaslara ve kola gider. Kann zan szn ettiimiz bu sinirlerden kendisine den pay alr. Bunun hikmeti de, yukardan kann zarna inenlerin bln mesinin kolay olmas iindir. nk kann zarnn grd i nemli olduu iin, sinirlerinin geli yerleri eitlidir. Byle olun ca da maruz kald herhangi bir fet karsnda kendini korur ve yapaca i aksamaz. 3bhanellh-i ve bihamdihi Halik ve Bri olan Cenab- Hak her trl noksan sfatlardan uzaktr. KISIM: 5 GS LE BEL OMURLARINDAN IKAN SNRLER Ey Aziz! Anatomi ilmiyle megul olan limler diyorlar ki: Gs omurlarndan 12 ift sinir kar. 1. d ift: Bu iftin k yeri, gs omurlarnn ilki ile 1. ve 2. d omur arasndaki ortak deliklerden olup bunlarda byk ve
136

MARFETNAME

kk olmak zere ikiye ayrlmlardr. Byk ksm sert kas ve kaburgalara yaymitr. Kk ksm, balangtaki kaburga ke miklerinin ilk ikisine uzanr ve boyun sinirlerinden 8. ci ift si nirlere e olarak ellerin tarafna gelir ve kollar ile bileklere var mtr. 2. ci ift: Bunlann k yeri izah yaplan ortak deliklerdir ve bunlar da ikiye ayrlmtr. Bir cz pazu kemiinin d ks mna nfuz ederek ona dokunma hassasn vermitir. Dier cz de geriye kalanlarla birleerek omuz eklemini ve bele hareket ve ren kaslara gider. Bel omurlarndan kt halde omuza ulam-. yan sinirlerin kollar, bel kaslanyle kaburga kaslarna gelir. Ka burga omurlarndan kan sinirler sadece kaburgalar arasndaki kaslar ile karn kaslarna gider. Bu sinirlerin kollanyle birlikte atar ve toplar damarlara girerek izah yukarda yaplan sinirlerin k yerlerine girer.

Kask kemii: Bunlar, karm, bel sinirleriyle ortaktr. nk kask sinirleri ikiye blnm durumdadr. Bunlardan bir cz kaslardaki gibi 3 ifttir. Dier cz ise iki ift olup, kann kas larna ulam ve onlarla birlemilerdir. Beyinden inen sinir, bi rinci cz ile birlemitir. Karndan gelen iki ift kas da, ikinci cz meydana getirir. Bunlar bacaklara byk kollar gndermi olup, birinci czn ikinci iftinden de onlara kollar gelmitir. Bir kol da kuyruk sokumu sinirlerinin ilkinden gelir ki bunlann hepsi birbirine karm vaziyettedir. Bunlarn bir ksm kaskta kalm olup, dier ksm da bal dra inmitir. Ancak bedenin arka tarafnda ve oyluklarda kas ve damarlar ok olduu iin, kask kemiinin yanndan biten kasla nn arka taraftan ve oyluktan ayakla yol bulamyacaklan iin, ayaklarn kaslarma ait sinirden bir kol ayrl rve iki torbann ii ne inerek sidiin ak yerme gider. Bu kask kaslarna ynelmesi ve oradan da dizlerin kaslarna ynelmesi iindir. Kask kemiinin sinirleri 6 ifttir. Bu sinirlerden bir ifti kask kemiinin kasyla karmtr. Geriye kalan 5 ift sinir ile kask kemiinin yanndan biten tek sinir, yani bunlarn tamam, makad, zeker (erkeklik leti), sidik torbas (mesne) ve kadn
137

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. daki rahmin kaslarna, karn zarna, kask kemiinin i ksmnda ki da bakan ksmlar ile kuyruk sokumundan gelen kaslara da lmlardr. Bu konuda anlatlan sinirlerin says daha evvel anlatlan kaslann says gibi 530a kadar kmtr. zahna altmz be dendeki incelik ve almasndaki yce sanat, Allah Zlcellin kudretine delildir. Bu, Allahn yaratklar iinde insana ne dere ce nem verdiini, Ona olan nimetinin sonsuzluunu gsterir ki, zaten insan bedeninin her uzvu bunun en ak ahididir. Bu esiz ve ince sanat Seyreden, kalb gz ak bir kimse, kendisinin yapcs ve yaratcs olan Allah bilir ve tanr. Ken disinin Onun yardm denizine garkedilmi olduunu grr. Mevlsn kalbden, iten gelen ve tarifi imknsz bir sevgi ile sever, Her iinde, her hareketinde Ona dayanr, Ona uyar ve Onun emirlerine ba eer. Ne mutlu byle kullara! Ey Kerm Mevl, bizleri de onlardan eyle!

KONU: 2 ATAR DAMARLARIN BTT YERLER VE FAYDALARI BE KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 ATARDAMARLAR Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki:
Atardamarlar, bedende hareket halinde olan can damarlar dr. Atardamarlarn birinin haricinde hepsi hareket halindedir. indekilerini koruyabilmeleri iin de btn damarlardan daha sert yaratlmlardr. Zira bunlar, ruh cevherinin kuvvetli olan hareketlerinin oalmasna yardmc olurlar. k yerleri kalbin sol karncdr. nk, sa karnck, karacierin yakmnda oldu u iin besinini ieriye ekmek ve sindirmekle urar. Akciere giden damarlara atardamarlar denir ki, bunlar b tn kan damarlarndan nce gelir ve damarlarn da en kkleri dir. Kalbin sol karncndan km olup, akcierde solunum yeri olan cierin i ksmna girmitir. Bu damarlar akcierlere gda olan kan kalbden akcierlere gtrrler. nk akcier gdasn kalbden salamaktadr. Bu atardamarlarn bittii yer kalbin boyun ksmnda olup, bu damara girecek yerdedir. Atardamar, br damarlara zt olarak bir tabakadan olumutur. Almas ve kapanmas daha yumuak ve daha kaygandr. Akcier cevherine bal ltif kan, kalbden ci erlerin iine doru yayldka o salma ondan evvel ve daha ko lay olur. Sonra izah yaplaca gibi .toplardamar iinde akan ka-

ao

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

nin pimesine ihtiya vardr, fakat atardamarda kann pimesine htiya yoktur. Toplardamarn yeri kalbe yakn olup, iki perdesi vardr. Da yanld olmaya htiyac olmad iin iki zar (perde) kfi gelmi tir. Bu durum karbondioksit dumannn scakl ile pien kann cier tarafna gnderilmesinin daha kolay olmasn salar. Sonra dan izah yaplacak olan siyah kan daman hernekadar akciere yakn ise de, omurgaya yakn ve cierin arka ksmndan gelmitir, n tarafndan kollara aynlm ve kollar akcierin iine kadar gir mitir. Bunlann hepsi Allah Zlcellin kudretinin delilleri ve ltfunun ve inayetinin ak ahitleridir. KISIM: 2 BYK DAMARLAR Ey Azizi Anatomi ilmi ile megul olan limler diyorlar ki: Byk atardamar kalbin sol kanncndankar ve sonra da ikiye blnr. Byk kol yrein evresini dolar ve bir ksm y rek czleriyle karr. Kk kol da kalbin arka tarafndan gee rek biraz ksm sa karnca ayrlr. Bu iki kolun ekseri ksmlar \ tekrar ikiye ayrlmtr. Bu ksmlardan by aaya inerken k yukarya kar. nen ksmn yukanya kan ksmdan faz la olmasnn hikmeti, aaya inen byk ksmn kalbin altnda bulunan byk-kk birok uzuvlar scaklyle yetitirip b ytmesi ve onlara hayat vermesidir. Kalbin zerinde bulunan kymetli uzuvlarn hem kendileri kk ve hem de saylan azdr. Bu sebepledir ki, onlan terbiye g revi kk atardamara verilmitir. Byk atardamarn kt yer de 3 tane salam damar zan bulunur. Bunlar byk atardamarla birlikte kalbin iinden km, ona dayanak ve kuvvet olmutur. Bu ki ksmdan ste kanlar kalbin stnde aynca iki ksma ay rlmlardr. Bu ksmlardan byk olan boyuna yakn bir yerden km vie oradan saa meylederek dnm ve oradaki bol miktar daki ete vannca bu da kendi iinde e aynlmtr. Bu ksm
140

MARFETNME

dan ikisi iki atal olmu ve izah ilerde yaplacak olan ahdamarlarla birlikte boynun sandan ve solundan baa kmalarnda ve blnmelerinde onlara e olmutur. nc ksm ise gs kemiine, ilk iki kaburga kemiine, boyun omurlarnn zerindeki altsna ve boyun halkasnn kemi ine ayrlr ve omuzun zerine varr. Oradan ellerin organlarna inerek dalr ve sona erer. Yukarya kan ksmn k, omuzun sol iine doru kar ve byk ksmn ncs gibi ayrlr. te bedendeki organlar bu atardamarlar sayesinde hayat buluyor. Her organn can damarla rndan hayat, kan damarlarndan gda veren ve bunu belirli bir s ra dahilinde yapan. Cenab Hakkm kudreti ne ycedir ve O ne byk bir yaratcdr. KISIM: 3 BAA GDEN DAMARLAR Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki; Byk atardamarn yukar ksm, can madan, ahdaman ad ile iki ksma ayrlr ki, bunlarn birine n, dierine arka damar is mi verilir. n ksm adn alan damar da kendi ierisinde blne rek ikiye ayrlm, bir ksm ieriden dik gelmitir. Kalan ksm da alt enenin i kaslarna dalmtr. Biraz stten kulak kasla ryla yanaklara gelmi ve ok miktardaki kollanyle ban yukansna karak sadan gelen kollarn ulan, soldan gelen kollarn ulanyla ban ortasnda btnyle birlemilerdir. Fakat geride kalan ksm da kendi iinde ikiye blnm, ve biri kk, dieri de byk adm almtr. Knn ou arka tarafa karak ba eklemini saran kas lara yaylmtr. Artakalanlar beynin arka tabanna ynelmi lam yivine yakn byk delikten ieriye girmitir. Byk ksm da di rek olarak kp nde bulunan byk delikteki grtlak deliinden sinir ebekesine girer. Orada kat kat olmu, tabaka halindeki ya pk damarlara ebeke gibi dokununca n, arka, sa ve sola aynlr ve bylece esas ebekeden aynlr. Szn ettiimiz bu adan
141

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ayrca toplanr yukan den

nce ve

olduu zardan dalr,

gibi beyine sonra

bir da

ift

atardamar Evvel, ve iine geni

bu

dokunu zar iinde

sebebiyle bulunan bunun iin azla ruhun bzl aaya n gerek

girer.

beynin

ksmlarna inen Ruhu ltif m doru na k li ve olan Bu m ve meli ve ve

beynin

ulamaya azlan eilmi ve

kadar ban olan Esasen ayet olurdu. Beyine

kan

dallarnn

daralan

toplanan

toplardamarlarn ifade hareket eden edici olsayd ondaki v.s. ki, ihtiya can

dallarnn damarlar

rna girmi ve onlara uyum salamtr. ruhu tarlar. kab kab sebep olur. vasf yoktur. iindeki olmadndan, Ancak, kann daha evresinin fazla

olmasna evrilmi ruhun

ruhun

haddinden kolay

boalmas

hareketinin hareketi gibi

zorlamasna beyne a,

ruhun

yukarya

doru

scaklk

faydalarn

kp

oradan

ayrlmalar yayl snm kade on

iin ruhtaki mevcut hareket ve letafet yeterli olmutur. sebepledir nce bylece kemik ve szn ettiimiz kan ondan beyinin altnda ile da atardamarlarn beynin ile bu zar gemi, ve ruh Sonra beyne ve

pimi, olarak Bu

mizacna arasnda

benzetmitir. uzanm

girerek

daki uzuvlar ile duyu organlarna dalmtr. sray iin birlemeyi birer aklna ibrettir. ve getiren bret ve ltfunu bundan bu ve ibretler sanatn ve Mevlsken alanlar ren na bpnlar hereye byk kadir olan ile sahipleri bylece bilmi

yapcsnn

olduunu yardm ynelerek

anlam

ekil

Allahhm kalbden

kendine bir sevgi

Onun

varl

karsnda

di varlklarn yok saym ve kendilerinden gemilerdir.

KISIM: 4

KALBDEN NEN BYK DAMAR Ey Aziz! Anatomi ilmiyle megul olanlar diyorlar ki: Kalbden ra ga organlara nk inii dalan onun inmi annda atardamarn yei ve kalbin kalbin sa aklanan byk ks omur atar m evvel kalbden dmdz olarak aaya inmi lp, beinci omu dayanmtr. zerinden ksmn aaya bklm, kemiine dalan aaya kyuk sokumu varmtr.

Byk

karncnda

142

MARFETNME

damar, cierin sine omurlara

gs

hizasna Bu

geldiinde ksm bu

kk

bir

kol

gnderir nefes inenlerin kol

ki,

bu

ak

gsten varmtr. geldiinde, getii karn ksmdan biri bu ince gelmi

tarafna

yaylm, sonradan

cierin gse bir iki o biri geer bu

borusu gnderir.

evre Gn Sa sonra Bu ge tek atar

yanndaki

omuiarm itibaren giderek atardamar biri kol,

hepsine ondan uzar ki

derilen bu kollar gs ve omurilik arasnda dalm vaziyettedir. Gs ve bu soldan inen andan zarna bir giden inen atardamar dalr. kola makad sidik kar kk ki, olan da de ve inen en temin kar. Daha aynlr. onun dalaa, bir ki, czlerine

kollarn varr. lir. rar sol

karaciere,

(oturak)a barsaklarn da Bu hasseten

Karaciere Sonra

karacieri bulur. Sonra

torbasna

ksmdan kar bbrein

atardamar bunlarn

evresindeki bbree

kanallar daha ve

ksmdan etmitir.

atardamar

yaamasn

damar o bbrein tellerine ve onu saranlara dalmtr. Geriye mitir. keklerde bbrekten ki ve kalan dier iki byk iki sa atardamar, atardamar yumurtay, yumurtalara bbreklerin olup, kadar sol iine gerek gir er Sa kan

bbrekten gerekse kan

ayrca

km

kadnlarda

inmitir.

atardamar

bbrekten

atardamar da sol yumurtay bulmutur. Daha ve lan lr. Sonra kasktaki tenasl ra ayrlr. Sonra erkekte ve karmtr. Sonra lince Bunlardan sokumu en bir byk ksm olarak saa inen olan ,dier sarar asl ksm da omurgann birlikte sola da iki iki sonuna ksm ge olur. kuyruk inerler. inen hem bu asldan de kk n bir ift atardamar gelerek km ve hem kadnda ksma oradaki damarlara bu leen organ inen ksmdan varr ii ve atardamar de gerek oraya kar kadn ki, ve bunlarm gerekse klcal ikisi erkek kemiine ciltlerine dieri dz omur sonra barsak bu inen ksmdan damar da birok ve hepsi atardamarlar blnr onun ve km kol da

evresindeki

kanalcklarna

aralklarndan

omurilie

girer

inde

dallanarak

damarla

aklamas kemiini

yaplacak epeevre

damarlarla ksm ve oradan

uzanarak oylua

Yine bunlarn herbirinden de kuyruk sokumu kemiinin altndaki

143

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ. ksmdan bir kol ayrlr ve bu kollardan biri sidik torbasna, br

de gbee gider. Bu kollar gbekte birbirleri ile karlatklar gibi, bunlardan birok kollar da ayrlr. Bu kollardan bazlar kask kemii zerin deki kaslara dalr ve bazsnn ulan da sidik torbas yoluyla di rek olarak erkekte lete gider. Bu, kadnlarda n ksmlarnn ucu na gelmi ve katlanm haldedir. Ondan kalan kk bir ift var dr ki, o da rahime gelmi ve ieri girmitir. Sanatnda, yaratmasnda akllara hayret veren, kalbleri deh ete dren, insanlardan bazsn erkek, bazsn kadn olarak ya ratan, yorulmaktan, ciz kalmaktan, unutkanlktan geveklikten uzak olan Cenab Hak her trl noksan sfatlardan uzaktr. KISIM: 5 OYLUK BALDIR VE AYAKLARA NEN ATARDAMARLAR Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Ayaklara inen damarlann herbiri ikier byk kol halinde bulunur. Bu kollardan biri d, dieri de i kol olarak bilinir. Oy luktaki kaslara gnderilen kollar mevcut olup, baldrlara inerek n tarafta bulunan ba parmak ile onun yannda bulunan parmak arasna sald byk bir kol vardr. Kalan kollan ayak czlerine girmi durumdadr. zah yaplacak olan toplardamarlarn alt ks mndan gemi ve dier parmaklar^ ulamtr. Aklamasn yap tmz ve can damarlan adlann verdiimiz atardamarlar ki, bunlann' bazs atardamar kollan gibi, beinci omura giren atar damarlar gibi ve gerdanla kan atardamarlar gibi, kol altna eilmi vaziyetteki atardamar gibi a (ebeke) da yaylan iki de lik ve rahimde ocuun gdalanmasm salayan meime ve barsaklara inen atardamarlar gibi, mide, karacier, dalak ve barsaklara inen atardamarlar gibi, i organlardaki atardamarlar, damar lar ile e olmayp tek kalmlardr. Fakat geride kalan d organlardaki atardamarlar herhangi bir arpma ye fetten korunmak iin damarlarn altmda saklan m ve toplardamarlarda bu damarlan koruyan bir nevi kalkan vazifesi grmlerdir.
144

MARFETNAME

Bu damarlann birbirlerine yakn olmalan u iki faydann te mini* iindir. 1 Kan damanna balam parlak bir zar ile olup, onlara temas eden uzuvlar kan ve can olarak faydalanrlar. 2 Atrdamarlar ile kan damarlar birbirlerinden hem kan ve hem de can alrlar. nsan vcudundaki mevcut can damarlar bunlardan ibaret tir. Bunlarn toplam 200 tanedir. nsan ahsen-i takvim (en gzel ekilde) zere yaratan Ce nab Hak, her trl noksan sfatlardan mnezzehtir.

145

KONU: 3 SAKN DAMARLARIN AKII VE FAYDALARI ALTI KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 KARACERDEN DOAN BAB DAMARLARI Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Duran damarlarn tamam karacierden doar. Karacierden ilk nce meydana gelen iki damar vardr : 1. li si: Karacierin gday dip ksmnda alp bulunur. Salad en ki, nem tabipler fayda, 2. en mideden karaciere gtrmektir

buna, bab adn veriyorlar. si de : Karacierin krevi yerinden km olup, salad fayda, karaciere damarn gelen cier besinleri oradan giren alp organlara evvel nemli Bab

tamak ve paylatrmaktr ki, buna evcef damar denilmektedir. ad verilen boluuna ksm be ksma varm ve krevi ksma gelince de kollara ayrlmtr. Bu kollardan biri d kesesine gider. Bunun kollar karacierin ii ne ,aa bab ikisi kklerinin damarnn kktr. toprak cier Bu altndaki dibiyle yaylmas ksm, alts biri, gibi byk oniki yaylmtr. ayrlnca geri barolup, parmak Fakat sekiz kalan birleen ondan

ksma

ayrlmtr.

ksmlardan ksmlardan

Kk

sana bitimi olup ,ondan gdasn ekmektedir. Dier ikinci ks mn altlan mideye iner ve midenin alt az olan ksmnda dalr ve orada gday emerler. Geri kalan alt ksmdan biri .midenin dz ksmna gelmitir.

148

MARtFETNAME
Bunun d yz besinini ondan alr. Zira, midenin ii .gdalar ve

besinlerle uramak olduundan, gdasm almaktadr. Alt ksmdan Dalaa Dalaa n 2. si dalaa inmi olup, dalak gdasn ondan ay

almaktadr. milerdir. rek

varmazdan gittii zaman

evvel

ondan kan ki,

daha bir

baka kol,

kollar

rlm ve bu kollar pankreasa gelerek ona ihtiyac olan gday ver ondan geriye muhta dne oldu midenin ksmyla blnmtr o tarafta

u besini ondan alr. Dalaa blnr Yukarya nuna d alr. zular ve giren kol, dalan biri ikiye ikiye ki, da da yardmyla kar, ve o ortaya ise gelince aaya ondan ikiye iner. ge sol ar inen ksm km

kollardan ksm arada da

yukarya blnr ayrlm, o taraf az budur. alt

dieri

kan

yarnn gdas biri

lir. Dier cz ise d ksmda kalr ve midenin krevi ksmnn so ulaarak tarafna Dier ve paralardan muhta ksmma Dalak midenin besini koldan o ehevi yaylmtr ksm itah artran olduu ondan

midenin

yaylmtr. ortasndaki yaylm

cz de ikiye blnmtr. Birisinin gdasn kollar dalan yarsna de olup, (ehm) ondan almaktadr. kincisi iyandan

ve onda dalm olup iya gdasn ondan almaktadr. Alt sindeki ksmdan damarlarn 3. s, ne doru giderek dz olup, barsan o ksm evre gda

ince

kanallarna

dalm

sn ondan almlardr. Alt ksmdan 4. s kl misli incecik kollara ayrlm olup, bir ksm, dr. halde midenin krevi Bir ksmnn ksm ve si, da d ve sanda gelen soluna olup, cze sana dalaa kar gelen ince ve yakn olduu da cze Midenin kuzey tarafna, yani midenin kaln nne

yaylmtr.

rahmin

dnerek

dalak

marlarnn Alt

kollarndan ksmdan ksmn insanlar 5.

solundan

kar geldii halde yaylmtr. barsaklar evresindeki kmakta kanalla ra dalmtr. htiyalar olan besinleri ondan alrlar. Altnc tadr. Btn yoktan vareden ve onlar rzklandran Cena b Hak, her trl noksan sfatlardan uzaktr. ekseri ksm, yukarya dalmak

147

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

KISIM: 2 ECVEF ( UKUR) DAMARLAR VE FAYDALARI Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Esasen ecvef (ii ukur) damar ncelikle karacierde klcal damarlar halinde dalm ve klcal damarlar halinde blnm olan bab damar kollarndan gdalar eme* ve bylelikle ekerler. Bu damarn kollan karacierin d yumru yznden kann bolu una gelmilerdir. Bab damarmn kollar ise karacierin yumru d yznn yanndan km ve ikiye ayrlmtr ki, bunlarn biri byk, dieri ise kktr. Kk ksm yukarya km, buna zt olarak da byk ksm aaya inmitir. Yukarya kan kk ksm karn zarna gemi ve ona iki damar vererek onda yaylm ve gdasn temin etmitir. Yukarya kan ksm, kann zarna geldii zaman ona birok kollar salm olup, onda klcal damarlar halinde dalmtr. Karn zarnn g das ondan salanmaktadr. Yukarya kan ksm sonradan ikiye blnm olup, czlerden biri kk, dieri de byktr. Byk paras sa kulaka gelmi ve oradan ieriye girmitir. Bu damarn yrek damarlarnn en by olmasnn sebebi ve hikmeti: br damarlar hava tamak vazifesi grdkleri hal de bu gda tama vazifesi grmektedir. Gda malum olduu zere havadan daha sert ve daha kabadr. Bu sebeplede gei yerinin daha geni ve kabnn da daha byk olmas gereklidir. Ad geen bu byk damar, kalbe girdiinde ona 3 zar verir ki, bunlarm faydalan dandan ieriye girmi olmasdr. Bu zarlar dier zarlardan daha serttirler. Uzama annda kalb onlardan be sini eker ve geniledii anda besin artk yaylarak darya k maz. Kk cz de birlikte kt zaman ona damar gnderi lir ki, bunlardan biri akciere doru gider. Bu damarn dou ye ri ise, yrein soluna yakn bir yerdir ki, buras ayn zamanda atar damarn biti yeridir. Sa boluktan akcier tarafna dnm gibi iki zan vardr. Doktorlar bu zellii iin ona iryn daman demi lerdir. Bunun yle bir faydas vardr:
148

MARFETNAME

Bundan szan kan, ok ince ve yufka olup, akcier cevherine benzemektedir. nk bu szn ettiimiz kan ,kalbde az bir za man kalm olduundan, burada pimez, atardamara dkld zaman oradaki mevcut scaklkla pier. 2. damar kalb evresinde dolam ve iinde dalmtr. Kal bin gdas ondan gelir. 3. damar zellikle insanda sola eilerek gs omurlarndan 5. omura gitmi ve onu kendisine dayanak yapm, alttaki 8 ka burgaya ve onlara yakn kaburgalara taksim olmutur. ste kan kesimi kalp evresini getiinde gs ikiye blen zar ile klfn stne ve teve ad verilen yumuak etlere ekince damarlar halinde dalmtr. ste kan ksm boyun kemiinin halkasna geldiinde ikiye blnm ve paralar birbirlerinden uzaklaarak boyun kemiinin blgesine gelmilerdir. Her iki kol da kendi iinde ikiye blnm tr. Bu kollarn biri sadan, dieri soldan gs kemii zerine in miler ve grtlaa gelmilerdir. ste kan ksm sonradan 3 kola ayrlm olup, bunlardan ikisi gs kemikleri arasmda bulunan kaslara dalm olup ,azlar onlardaki atardamarlarna tesadf ederek onlarla uygunluk salamtr. Bu iki kollardan birok da marlar km olup, gsten kan kaslara dalm ve grtlan tamamlanmasndan sonra birok damarlarda dz kaslarn alt ks mna inmi ve kollar onlara dalmtr. Ular izah ileride yaplacak kuyruk sokumu olan yu kar kan kaslara ve atardamarlara ulaarak onlarla bitimitir. Yukarya kan st ksmn ncs kol ve omuzlara besin ver mitir. Hereyi yoktn yaratan, byle yce sanat ve hakikatle, ekil ve hikmetlerle biz insanlar hayrete dren Cenab Hakkn an ne ycedir. KISIM : 3 ECVEF DAMARININ GS VE GS STNDEK ORGANLARDA BULUNAN KOLLARI Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki:
149

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Gs ve omuz kaslarna dalan iki kolun geri kalan ksm bir ift daldr ki, bunlar da kendi ilerinde beer kola ayrlmlar dr. Bunlardan herbirinin bir kolu gste yaylm halde olup, gs kemiklerinin drt st kemii besinlerini onlardan alr. Bunlann 2. kollan omuzda dalmtr ve orada bulunan kas lar da besinlerini oradan temin ederler. nc kollar iki yandan boyunda dalm haldeki kaslara yaylm ve onlara muhta olduklar besini temin etmilerdir. Drdnc kollan boyun stnde bulunan alt omur delikleri ne aynlm iki yandan bu omurlara girdikten sonra baa gemi tir. Oradaki kaslar, muhta olduklar gday buradan alrlar. Beinci kollar btn kollardan byktr. Bunlar ift taraftan onun iine gelmi ve herbiri drt kola ayrlmtr. Kollarn herbirisine ait bir kol gs kemiinde omuz eklemine hareket veren kas lara blnmlerdir. kinci kollar gerek ete ve koltuk altndaki damarlara dal mlardr. nc kollar gs zerinden geer ve yumuak yere iner. Drdnc kollar byktr ve kollardan herbiri er blme ayrlr. Bu ksmn ikisi omuz diplerine gelmi ve oradaki byk-kk kaslar ile omuz kemik altlarndaki byk kaslara dal mlardr. Geri kalan nc ksm ise, byktr ve herbiri. kendi iinde iki kola ayrlr. Gsn zerinden ellere gelir ve ellerdeki kaslara dalr. Doktorlar buna bt derler. ste doru ykselen ksmn 3. kolu boyuna ykseldii srada ikiye blnm ve bunlardan biri d boyun damar, dieri de ahdamar eklini almtr. Boyun d damar boyun halka kemiine gelince ikiye ayrlr. Bunlardan biri ondan aynld zaman ykselerek ne gelmi, di eri ise nce ne doru inmi, sonra da yukarya karak boynun d ksmna varm, nceki ksmla bulumu ve onunla birlemeyi temin etmitir. Bu szn ettiimiz iki ksm, mehur ahdamar meydana getirmitir. kinci ksmn evvelki ksmla karma temin etmesinden ev vel, bundan iki kol kar, birisi genilemesine gidip, ukur yerde kprck kemiklerinin birbirleriyle karlatklar yerde yine bir leir ,kincisi boynun dnda eilmi durumda bulunur ve sonra dan iki ferdinden aynlarak yalnz kalr.
150

MARFETNAME

Szn ettiimiz bu damarlardan 2. ifti rmcek ama ben zer kollara ayrlr. Bu kollar, omuzlara doru uzandklarnda her biri omuz damar ismiyle anlr. Bu omuz damarlarnn yanlarn dan iki damar omuzun st ksmna kadar ona arkadalk eder. Fa kat bir tanesi orada tutulur ve dalr. Ancak omuz daman her ikisini de geer ve elin sonuna ular. O da boyun d damarnn kanmasndan sonra ikiye ayrlr. Bir ksm iten olup kk k k dallar vardr ve dal da st enedir. Bu kollardan da daha baka aynlan byk kollar olup, bunlar da alt enede dalm va ziyettedirler. Beyan ettiimiz bu iki snf koldan kan ok miktardaki ince damarlar dil evresine dalm vaziyettedir. kinci ksm belirlen mi olup, kulaklar ile baa yakn yerlere dalm haldedir. Fakat ahdamar yemek borusuna yukarya karken arkdalk etmi ve onunla yukarya doru kollar gndermitir. Bu kollar d ahdamarmdan gelen kollarla birlemitir. Sonra bu damarlarn tm yemek borusuna, grtlaa ve i kaslara aynlm olup, nihayet lam yivine varmtr. Daha sonra ondan da ok miktarda kollar km bir ve ikinci omurdan sinirlere dalmtr. Oradan da ok ince klcal damarlar halinde ba ile boyun eklemlerine gelmitir. Yine oradan da daha baka kollar km ve beyin zerindeki kafa kemik zarna gelerek iki tarafn birletii noktaya km ve oradan da kafa kemiine inmilerdir. Bu kollarn gnderilmesin den sonra geride kalan damar lam yivinin nihayetinde kafa bolu una girer ve ondan beynin iki perdesine ayrlan kollar bulunur ki, bu perdeler muhta olduklar besinleri bu kollardan alrlar. Sert perdeler evrelerindeki ksmlarla bu kollan balam ve ondan uzaklatrmlardr. Kafatas perdelerine gelen gdalar onlardandr. Bunlann dal ince zardan beyne inen atardamarla rn dalmasna benzer. Atardamarlar salamca balam ve geni yerde de karlamtr ki, buna sebep de azlarn kann dklme si ve orada piip yanmas iindir. Sonra da iki tek arasna dalm ve 1. musva adm alm tr. Oradaki kann akt kollardan kam emdii srada rter ve n kanna uzanm ve oraya kadar uzanan atardamarlarla birlemi tir. Bu zar meime ,yani ana rahmindeki ocuu besleyen kan tor bas ayle rlmtr. s

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

Btn bunlar Allah Zlcellin kudret ve azametini gsteren birer delil olmutur. KISIM : 4 ECVEF DAMARININ KOLLARI VE FAYDALARI Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Ana toplardamar (kfal)m esasn omuz damar oluturur. Ondan kan ve oalan kollarn balangc ana toplardamardr ki buna kfal denilmektedir. Pazuda kol boyuna uzanan bu damar, aynca pazu dna ve derisine dalan kollar gnderir. Dirsek ek lemine yaklatnda kola ayrlr. Bu kollarn birine kol ipi m nsna gelen Habluz-zr ad verilmektedir. Bu ksm st dirsek oynann d zerinden uzamtr. Oradan da ve aaya, yani dirsek altnn yumru dna bklerek eilmi ve alt oynan cz lerine yaylmtr. kinci ksm bilek dndan meylederek dirsee taraf dnm ve koltuk altndaki bir kolla birlemek zere gitmi ve bu iki ke mikten ehhl, yani ba ve gvde damar meydana gelmitir. Geride kalan nc ksm ise derinden gidip tekarr ibtden gelen bir kolla birlemitir. btnin, koltuk altnn evvelki kolla r pazunun iine inmi ve oradaki kaslara yaylmlardr. Bu kol lardan biri, kol kemiine kadar uzanmtr. Ad geen ibt dirsek eklemine yaklatnda ikiye blnr. Bunlardan bir ksm ieriye girmi ve ana toplardamardan kiflden de geer ve kol ile biraz birletikten sonra ondan ayrlr. Bu kolun bir ksm ie doru in mi, kk parmak ile yanndakinin tamamna ve orta parman da yarsna kadar inmitir. kinci ekleme kp kemie dokunan elin czlerine ayrlmtr. btinin, yani koltuk altnn. 2. ksm bilek iinde drde ayrl mtr. Bu kollardan biri de bilek altnda ve bilee ulancaya ka dar yaylmtr. Dier bir kolu da birinci kolun zerinde olup, ya yl onun gibi olmutur. nc kol, kol ortasnda ve yine bilek ten tremi olup, eitli kollara ayrlmtr. Kollarn iinde en by 4. s olup, hem yksek ve hem de
152

MARFETNAME

aktr. Bir kolu ana atardamarn koluyla birlemi ve bunlardan da ba ve gvde damar denilen ekhal hasl olmutur. Geri kalan da derine gidip gmlmtr. Ekhal damar iten doar, st dirsee kadar karak danya gider ve L eklinde iki kola blnr. st kolu st bilek oynana doru inmi ve bilee dnmtr. Ba parman arkasnda ve ba parmak ile ehdet parmann arasnda ve ehdet parmanda, yani bizzat kendisinde yaylr. Alt kolu ise dirsein alt ksmna inerek e ayrlmtr. Bu kollardan biri, ehdet parma ile orta parmak arasna gelir ve stten ehdet parmana gelen bir damar koluna yaparak onun la bir damar oluturur. kinci kol salam ve kuvvetli olup orta parmak ile onun yanmda bulunan parmak arasmda yaylr. Bu kollann tamam kollarn eklemlerine blnmtr. Ellerin parmaklar Cenab Hakkn inyet ve yardmyle ha reketini bunlar sayesinde yapyor. nsan yaratklann en stn ve en gzeli klan Allah Zlcell her trl noksan sfatlardan uzaktr. KISIM: 5 ECVEF DAMARININ BEDENN AAISINDAK BYK KISMI VE KOLLARI Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Ecvef damarnn aa inen byk ksm, karacierden k t zaman daha bel kemiine dayanmadan nce kendisinden b yk bir damar ayrlr ve bu damar da kl misli incecik damarlara ayrlr. Sa bbrek liflerine giderek bbrekte ve onun yaknnda kalan yerlerde yaylr ve onlarn hepsini scak gda ile gdalandrr. nen ksmndan daha sonra byk bir damar aynlr ve kl da marlara blnerek dalr. Sol bbree gelerek onun liflerini bu lur, onlarn civarnda kalan yerlerde dalr. Bunlarn tamamnn gda ihtiyac bu koldan salanr. Sonra inen bu ksmdan ayrlan iki damar var ki bunlara Taln ad ve153

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

rilmitir. Bu damarlar gda vermek gayesiyle bbreklerin iine ka dar girmilerdir. nk izah yaplan atardamarlarda olduu gibi, bu talnlar da bbreklerin besinini ekerler. Bu talnn sol ta rafndan km olup, hem erkek ve hem de kadnlarda sol yu murtaya kadar inmitir. kan bu damar da ayrca sadan kolla ra ayrlarak sa yumurtaya varmtr. Bu damar iki bbrekten gerek kadnlarn ve gerekse erkeklerin cinsiyet organlarna doru meyleder. Bunlarn daireye benzer ekilleri olduundan, bbrek lerden yumurtalara akan saf kan, onlarda pier ve krmz kan eklinden beyaz meniye dnr. Yine bel kemii (omurga) nden yumurtalara ulaan iki da mar vardr ki, bu erkek cinsiyet organnda kaybolur. Sonra inen bu ksm, omurgaya dayanarak inerken her omurun yannda o damardan daha baka kollar ayrlr. Ayrlan bu kollarn bir ksm girmi ve omurilikte sona ermitir. Dier bir ksm ise, yanlarnda ki kaslara dalmlardr. Yine bir ksm da leen kemiklerine gel mi ve karn kaslarnda sona ermilerdir. Bu inen kesim izah edildii ekilde omurga omurunun sonuna geldii zaman orada ikiye blnm olup ,biri sa, dieri de sol oy lua varmtr. Szn ettiimiz bu iki ksm henz oyluklara var madan evvel herbirinden on tabaka damar ayrlmtr. Birinci ta bakalar sert bir yere gelmi, ikinci tabakalar ise klcal damarlar olarak ortaya gelmi. 4. tabakalar makad kaslarna ve kuyruk sokumunun dna ayrm. 5.tabakalar kadnlarda ana rahmi boyunca uzanm ve bir ksm orada ana rahmine bitiik halde ksmlara ayrlmlardr. Bunlardan biri,sidik torbasna ayrlm, dieri ise sidik torbasnn boyun ksmna gelmitir. Bu 5. tabaka genellikle erkeklerde daha ok bulunur. Bu sebeple hem sidik torbasn sarm ve hem de er keklik leti olmutur. 6. tabakalar kask kemii zerindeki mevcut kaslara gitmi ve orada dalmtr. 7. tabakalar, karn ezrinde bedenin yukarsna doru kan kaslara ykselmitir. Bu esas damarlardan ayrca kadnlarda 4 da mar daha kar ve drt yandan an rhmine iner. Yine onlrdan kan 8 damar gs zerindeki memelere kar.
154

MARFETNME

8. tabakalar erkeklerde cinsiyet organna, kadnlarda ise n tarafa gelir ve oralarda dalr. 9. tabakalar oyluun i kaslarna inmi ve bu kaslarda dal mtr. 10. tabakalar baldr yanlarndan leen kemiklerine km ve ellerin tarafndan inen damarlarn evresine ulam ve hep sinden kan byk cz bacaklarda inmi ve onda baka kolla ra blnm ve bylece 20 tabakaya ulamlardr. Damarlardaki bu snflandrma ve datm, bilginleri hayret iine drm ve yaratclarn bilmek hususunda byk ibret olmutur. Damarlardaki kan nehir sular misli aktan bir ve kahredici olan Allahn san ne ycedir! KISIM: 6 ECVEF (BO) DAMARIN UYLUK AAISINA NEN DALLARI VE FAYDALARI Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki : Aklamas yukarda yaplan tabakalardan geri kalanlar, oy luun iine inmi ve her ksm bir oyluun iinde 15 dal meydana getirmitir. Bunlardan; Biri oyluk nndeki kaslara blnmtr. Biri dardan ieriye doru kaslara taksim olunmutur. Biri d yzdeki odalara dalmtr. Biri dtaki kaslara varmtr. Drd bacak iine doru gmlm ve kaybolmutur. kisi bacak altnda bulunan kaslara varmtr. kisi diz mafsallarna kadar varmtr. Geri kalan daldan d yzde olanlar akciere giren soluk borusundan topuk mafsalna kadar uzar. Orta dal, dizin sonundan baldr iindeki kaslara brakr ve kendisi de aaya iner. Ondan kalan iki daldan biri baldrn i ksmlarna gmlerek kaybol mutur. Birisi se, iki kemik arasnda uzar ve ayak nne inerken ay n d yzden bir kol ile karr. Dallardan 3. csnn i yz bal
155

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

dr iine eilmi byk bir cier borusunun bombeli tarafndan topua gider ve ayan i ksmna gelir. Szn ettiimiz 3. dal, orada drt kola ayrlr, bunlardan iki si aa d ksmdan ve kk kemik yanndan ayaa girmi, ikisi ise yukan i ksmndadr ve birisi hariten gelen ile birleme temin eder. Ayan st yzne karak yaylmtr. yzdekinin da bakan kolu kincisiyle birlemi ve ayan alt tarafnda dalarak sona erer. nsan bedenindeki mevcut kan damarlar bunlardan baret tir. Hepsinin toplam 360 damar eder. ekil veren ve Hkim olan Yce Mevl'nn en gzel surette yaratm olduu insan vcudun daki yce, bedii ve sanatnn ne derece yksek olduunu dnme ye ve anmaya vesile olmas iin insan vcudundaki czleri ve uzuvlan ksca da olsa burada ifade etmeye altk. Atk bundan sonra duyu, kuvvet ve hikmetli eyle rile, organlann dier ekillerini de iki konu bal altmda izaha geiyo ruz. Bedendeki mevcut ince sanatlar sayszdr. Biz bu kadarn an latmay yeterli grdk. nk, insan vcudundaki organlarn bo zulan ksmlan hakknda limler yzlerce, binlerce eser yazm ve yine de bitirememilerdir.

KONU:4 NSAN BEDENNDEK KUVVETLER ALTI KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 NSANDAK KUVVETLER VE ORGANLARIN HAREKET Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Kuvvetler ve fiiller birbirleriyle bilinebilen ve birbirine bal olan iki kavramdr. nk kuvvetlerden herbiri ayn bir i, ve fiil dir. Yani, her flin mutlaka bir kuvveti vardr. u halde fiiller na sl iki eit ise, kuvvetler de ayn ekilde iki eittir. 1 Tabii kuvvetler. 2 Nefse ait (nefsan) kuvvetler. Bu kuvvetlere bakanlk eden ve onlar idaresi altnda bulun duran bir uzuv vardr ki, kuvvetlerin kayna (madeni) n o or gan tekil eder. Fiillerin meydana gelii de organlar sayesindedir. Nefs nebat olan tabi! cins, iki ksma ayrlr. Bir ksmnn gayesi, bedeni gelecek tehlikelerden korumaktr ki, bu ksm bedeni gdalandrmak ve bylece bymesini ve yaa masn temin etmek hususunda tasarruf sahibidir. Hayatnn sonu na kadar ona tazelik verir ki, bu ksmn yeri ve hareket merkezi karacierdir. Dier ksmn gayesi ise, bedenin soyunu, yani neslini devam ettirmek vazifesini grmektir ki, bu da kadn ile erkein cinsi mnasebette bulunmasyle olur. Bu ise bedendeki karmlarn oluturduu meni cevherinin kadnn rahmine dmesiyle, Allah-' m muradyle ve can vermesiyle mmkn olur. Bu ksmn yeri ve hareket alan kadn ve erkek cinsiyet organlardr.
187

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

'Nefsani (hayvani) cinse gelince; bu da iki ksm iine alr : 1 drak edici (mdrike) kuvvet. 2 Hareket edici kuvvet. drak edici kuvvet de kendi iinde 2ye ayrlr : 1 D kuvvet. 2 kuvvet. Bedenin dnda grlebilen be kuvvet vardr : 1 Duyma kuvveti. 2 Grme kuvveti. 3 Koklama kuvveti 4 Tad alma kuvveti. 5 Dokunma kuvvetidir. Bedenin iinde bulunan idrak edici kuvvetler de bee ayrlr : 1 Ortak duyucu kuvvet. 2 Hayal kuvveti. 3 * Fikir (dnce) kuvveti 4 Vehim kuvveti. 5 Hafza kuvveti. idrak edici kuvvetlerin merkezi ve hareket alan beyindir. Hareket edici kuvvet icra ettii i ve fiillere (grd i) g re ksmlara ayrlmtr. nk her kasn yaratl ekli ve tabiat baka bakadr. Bunun bir ksm, beden damarlarn ve kirilerini hareket ettirip titreterek, tutarak, salarak aan ve kapyan bir kuvvet grevini if eder. Bunlar sayesinde eklemler alp organlar hareket eder. Bu kuvvetlerin yeri, hareket alanlar kaslara bitien sinirlerdir. Hareket ettiren kuvvetin bir ksm gadab, dieri de ehvet kuvvetidir. Kzma hali, hayvan kuvvete arz olan skma ve daralmadr. ehvet ise, hayvani kuvvetteki genilemedir. Kzgnln ve ehev kuvvetin yeri ve hareket sahas yrektir. Esasen btn kuvvetle rin balangc kalbdendir. Fakat bildirilen yer ve hareket merkez leri, sz edilen kuvvetlerin harekete, yani fle dntkleri yer olduu iin herbirine balang ve merkez denilmitir. Mesel, duyularn merkezi beyin olduu halde, her duyu iin de aynca bir organ tayin edilmitir. nk o duyunun, zel fiili o organ tarafndan yaplmtr. Fakat yemeklerin sindirilmesi baz basit iler his kuvvetle tamamlanabilmitir. Bazlar da yemek ye
138

MARFETNME

meye itah olma ve yemek yeme gibi ift hareketle tamamlanrlar nk bu i bir ekici kuvvet ile bir de midenin azndaki his kuv vetiyle tamamlanmtr. Fakat ekici kuvveti uzun ve nemli olan lif tellerini harekete geirir. Duyucu kuvvet ise bu hareket saye sinde itah eker ve kiide yemek yemeye istek uyamr. Eer du yucu kuvvete herhangi bir hastalk ya da fet anz olursa, yemek yemeye olan istek, itiha kaybolur. Sbhane musebbi bul esbb. KISIM: 2 NSAN VCUDUNDAK TAB NEFS, NEBAT NEFS VE YARDIMCILARI Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Ana rahminden ehdet lemi olan dnyaya gelen ocuk drt can ile hayat bulmu olarak doar. Bunlar: 1 Tabi nefs. 2 Nebati nefs. 3 Hayvani nefs. 4 nsan nefstir. 1 Tabi nefs : Bedenin paralarm muhafaza eden ve birbi rinden ayrlp dalmalarm nliyen bir kuvvettir. Bu kuvvetin ye ri btn bedendir. Bu kuvvetin iki ayr hizmetisi vardr ki bun lara da hafiflik ve arlk denilmitir. Hafiflik bedenin d muhi tine arlk ise iine, yani merkeze doru eimlidir. 2 Nebat nefs: Bedenin uzunluk, genilik ve derinliine yaylan ve bedenin cismini byten kuvvettir. Bu nefsin bulun duu yer karacierdir. Az evvel izahm yaptmz tabi nefs ve ona hizmeti vazifesini grenler, hepsi birlikte nebat nefsin hizmetin de bulunurlar. Nebat nefsin bunlarn haricinde ayrca kendisine ait 9 hizmetisi vardr ki bunlar: 1 ekici kuvvet. 2 Tutucu kuvvet. 3 Sindirme kuvveti. 4 Ayran (mmeyyiz) kuvvet. 5 Dar atan kuvvet.
199

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

6 reten kuvvet. 7 ekil verici (musavvir) kuvvet. 8 Besleyici kuvvet. 9 Bytc kuvvettir. imdi bunlar zerinde ksa izahlar yapalm : 1 ekici kuvvet (cazibe) : Bedene fayda temin edecek g dalar hariten bedenin iine ekme grevini yapan kuvvettir. Bu ii kendi yeri olan mide ile ve onun az lifleriyle yapar. 2 Tutucu kuvvet: Midede gday tutan kuvvettir ki ,bu ii midenin aasndaki genilemesine olan eik bir lif ile yapar. 3 Sindirme kuvveti: ekici ve tutucu kuvvetlerin sakla m olduklar faydal gday yourarak hasl eder, besleyici ve artrc (dourucu) kuvvetlerin iine hazr hale getirir. Geriye ka lan ksm kanr ve gda haline getirerek organlara dalr. Bu ya plan ie sindirim denilmektedir ki, bu kuvvet, piirmek ve kar mak ii kendi blgesi olan mide, karacier ve damarlarda onlarn mevcut scaklklanyle olur. 4 Ayran kuvvet: Gda pitiinde kalm ile incesini birbi rinden ayran kuvvettir ki, bu kuvvet iini kendi yeri olan mide nin i yznde yapar. 5 Dar atan kuvvet: Gdalar iindeki fazlalklar ve ie yaramayan ksmlar veya kfi miktardan fazlasn yollarndan ve ya kendisine ait deliklerden kararak atar. Mesel, aacn zamkn dar atmas veya bu kuvvetin fazla l kymetli organdan kymetsiz organa aktarmas buna misldir. Bu kuvvet, ilerini midenin altndaki skan ve genilemesine olan lifin kiriiyle yapar. 6 reten (dourucu) kuvvet: Bu besinlerin en incesi ve yufkasn toplar ki, bu gdalardan da o cismin bir benzeri meyda na gelir. Bu toplanan gdalann en ince ksmna bitkilerde tohum, hayvanlarda da nutfe (meni) ad verilir. Bu kuvvet iki eit olup, biri erkek ve diideki meniyi meydana getirir. Dieri de rahim ii ne gelen menideki kuvveti ayrr ve her organa ait olan tabiatn meydana geliine kadar birletirir. Bu kuvvetin alma sahas da kendi yeri olan vcut damarlan olup, ilerini orada yapar. 7 ekil veren (musavvir) kuvvet: Allah Zlcelalin kud retiyle btn azalann ekil, biim, karm, girinti, knt, boluk
100

MARFETNME

ve deliklerinin sonuna kadar olan her trl ilerini grr. Muha faza iinde besinlerin eitleri zerinde alamalar yapar ve onu cisme benzer hale getirir. Bu kuvvetin alma yeri de kendi saha s olan atardamarlarn iidir. 8 Besleyen kuvvet: Gday gda alacak organa faydal olacak hale getirir. Bedendeki alaca vaziyeti aldrr. Bu kuvvet almasn btn organlarda yapar. 9 Byten kuvvet: Bedenin her tarafm uygun bir ekil de bymesini ve gelimesini salyan bir kuvvettir. Bedene giren gdalarla bedenin bymesine yardm eder. Bedene giren besin lerle hayat bulmasna hizmet eder. Bu kuvvet ilerini kendi yerleri olan bedenin tamamnda'yapar. Anlatmaya altmz bu iki nefis, kendisine yardmc olan larla birlikte hayvani nefse hizmet eder ve ona itaatten dar k mazlar ve onun isteine ram olurlar. Hayvani nefs, konuan nefse binek olmutur. Bizi ona hkim, onu da bize memur klan Cenab Hk, her trl noksanlktan uzaktr.
KISIM: 3 NSAN BEDENNDEK HAYVAN NEFS VE ONUN HZMETLER OLAN DUYULAR

Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Hayvani nefis, btn bedeni saran bir kuvvettir. Bedenin ha reketi onun isteine gre olur. Duyusu ile eyay bilir, tanr, renir. Hayvani nefsin yukarda izahn yaptmz hizmetilerinden baka 12 tane hizmetisi vardr ki, 40 tanesi his, dier ikisi de hid det ve ehvettir. Duyularn bei beden dnda olup, bunlar, gz, kulak, burun, dil ve deridir. Geri kalan bei de bedenin iinde ve beyin boluundadr ki bunlar da: 1 Ortak duyu. 2 Hayal. 3 Vehim. 4 Fikir (dnme). 5 Hafzadr. Bu duyularn hepsi iin tesbit edilen ayn bir i vardr ve her

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

duyu kendi iini yapmakla megul olur. Beden dndaki duyular dan biri, iitme duyusu olup grevi sesleri ve harfleri duyarak bir birinden ayrmaktr. Sesleri ve szleri duyup anlamamz ancak bu duyu sayesindedir. Bu zellik sadece bu duyuya mahsus olup, di erleri bundan mahrumdur. itmenin meydana geldii yer i ku lakta nohut tanesi kadar bykl olan ve ii sv ile doldurul mu bir yerdir. Grme duyusunun grevi, ekilleri ve renkleri grmek ve anla maktr. Beyaz-siyah, uzun-ksa, byk-kk, uzak-yakm, gzelirkin ,aydnlk-karanlk v.s. gibi birbirine zt vasflar ile bunun gibi eyleri birbirinden ayrr ki, bu vasf da ancak gzde, yani grme duyusunda vardr ve dier duyularda bu yoktur. Bu kuvve tin ahma sahas gzdr. Koklama kuvvetinin grevi, gzel ve irkin kokular algla mak ve birbirinden ayrmaktr. Bu ite ancak koklama duyusuna has birey olup, dierlerinde yoktur. Bu kuvvetin almas beynin n tarafndaki meme ularna benziyen iki kk et parasdr. Tatma kuvvetinin grevi, aza alman gda v.s. gibi tatl-ac, eki-tuzlu v.s. gibi tatlar almaktr. Acy tatldan, ekiyi tuzlu dan ayrmak ile her trl yemein ve meyvelerin tatlarn almak ancak bunun sayesinde mmkn olur. Bu ii yapma hususiyeti ancak bu kuvvetin olup, dier duyularda yoktur. Bu kuvvetin ye ri, boazn aa ksm ile dil zerinde yaylan kastr.

Dokunma kuvvetinin grevi, yumuak ile serti ,scak ile sou u, ya ile kuruyu, hafif ile ar birbirinden ayrmaktr. Yine bu ii grme vasf da ancak dokunma kuvvetine ait olup, dier duyular bundan yoksundur. Bu Kuvvetin yerin btn bede nin d yzdr. Fakat el ayasyla parmaklar arasnda bu his ok daha ak olup, orta parmak zerinden zirve noktasna kmtr. Gerek bu durum ve gerekse bu sra, Yaratc ve Bari olan Al lah Zlcellin kudret ve kemlini, nimetlerini, okluunu ayan beyan ortaya koymutur. Bu yce sanat, limler iin byk ibret olmutur. nam varlklarn en gzeli olarak yaratan Sni ve Ha kim olan Allah Zlcell her trl ayp ve noksanlardan uzaktr. O
di. Keke

yce Mevl bize ltf ve inamyle gz, kulak ve kalb ver Ona lyk olabilsek ve hakik bir kul olabilsek!
162

MARl'ETNAME

KISIM : 4 HAYVAN NEFSN BE DUYUSU

Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Be i duyu kuvveti beynin boluunda kuvveti olup; ve ortak duyu, hayal kuvveti, dnme kuvveti, vehim dir. imdi bunlar izaha gayret edelim : 1 Ortak duyu kuvveti : Bu, hizmeti duyularn ilkidir. Buna bu ismin verilmesine se hafza kuvveti

bep iki mndr. 1. mn : Gzlerin idrak ettii birey in ekli ortak duyu saye sinde bireymi gibi grnr. nk bir kimsenin halinde ,o gz ile ortak gz duyu arasnda herhangi bir arza olmas leri a olur ve bireyi iki taneymi gibi grr. kimsenin

2. mn : Ortak duyu, d duyularn arkasnda ve i duyularn nnde balang ksmnda olduundan, d duyularla alglanan eyler nce ortak duyuya gelir. Nehire benzeyen bu duyular, ortak duyu denizinde birleir ve sonra da i duyulara karr. Kalbe gelen fikir ve dnceler evvel beyne kar ve oradaki duyular geerek ortak hisse gelir. Bu nehirler ve emeler ortak duunda oradan da bedenin dndaki duyulara gider. Bu kuvvete ortak duyu kuvveti duyu denizine sebebi dol

denilmesinin

budur. annda kuvvet gibi,

Onun ii yazlan bireyin tercmesini yapmaya benzer. duyulara tercmanlk olan ortak kuvvetin bu vasf dier lerde yoktur. Bu kuvvetin alma merkezi nce de akladmz

boluktan ilkinin n tarafdr. 2 Hayal kuvveti : Bu kuvvetin i ve sanat d alglanmas (idrak) halinde. Mesel, dn veya baka birini Yani, grse de, ne gsterebiliyor. grebiliyor. yere adamn duyulara olan herhangi bireyin bir kimse .grd bir tan nceden kendisi onu greceini halde kendisi hayalinde olmad

Veya bir kimse herhangi bir ehri grse ve sonra da baka bir gitse ve nceki grd ehri tekrar grmeyi arzulasa o e

hir orada olmasa bile o kimse hayalinde o ehri grebiliyor. lin grd i, hayal kuvvetiyle mnlar idrak etmektir.

Haya

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Esasen hayal, bir ktibe benzer. nk mnnn ekilden uzak kalmamasn temin ktibin iidir. Yani, bir kelime syleni le ekil haline gelmedike mns meydana gelmez ve hibir kim seye telffuzu ulamaz. Fakat ktip, ekil ve ses halinde olmyan mny bakasna ulatrabiliyor. Aynen ktibin yapt i gibi ha yal de ekil halinde olmyan eyleri dier duyulara gsteriyor. Bu gibi mnlarn alglanmas bu kuvvete mahsus olup, dier kuv vetler bundan yoksun kalmlardr. Bu kuvvetin yeri ve i merkezi ortak duygunun arkasnda ona bitiik haldeki ilk boluun arkasdr. 3 Dnme kuvveti: ayet bu kuvvet bir insamn konuma kuvveti ve kendi fay dasna kulland bir kuvvet olarak kabul edilirse bu durumda ona, dnen, hatrlayan, istediini yapan kuvvet denilir. ayet hayvani vehim kuvveti bunu kullanr da bu kuvvet- de onun iin haz rolursa, onun ihtiyalarn grrse bu halde kuv vete hayal gc denilir. Dnme kuvvetinin ii budur. ve d duyulardan hafza kuvvetinde yazlan ne varsa dnme kuvveti o ekillerin hepsini grr ve okur. Bu kuvvetle dier kuvvetler arasndaki fark udur: Dier duyu organlar alglananlardan kendilerine gelenlerin sadece birini benimser ve toplar. Dieri de o toplanan ekilleri mu hafaza eder. Fakat nc kuvvet dediimiz dnme kuvveti, ikinci kuvvetteki suretleri istedii ekilde kullandktan baka, o suretlere uygun olan ya da olmyan mahalleri de hazrlayabilir. Bunun iindir ki, bu dnme kuvveti vehime kuvvetinin bir le ti. gibidir. Bu anlay sadece buna aittir. Halbuki dier kuvvetler de bu vasf yoktur. Bu kuvvetin yeri ve hareket merkezi beynin orta boluunun n tarafdr. 4 Vehim kuvveti: Bu kuvvetin grd i .grlen, grlmeyen eyler ile doru ile yanl gibi eylerden nefsi haberdar etmek ve d lemde sureti olan ve olmayan mn ve suretleri idrak etmektir. Mesel, lemde yzbin gnein varl vehmediliyor. Fakat lemdeki gne sadece bir tanedir. Yahut da yzbin cva denizi bu* lunduu vehmedilebilinir. Fakat dnyada bir tane cva denizi bile mevcut deildir. Yahut da, altn ve gmten ya da dier cevherlerden mey
164

MARFETNME

dana gelen birok dalar ve tepeler dnlebilir. Fakat dnyada bunun tek bir benzeri yoktur. Vehim kuvveti, konuamyan hayvanlarda insanlardan ok daha kuvvetlidir. Zaten onlar bu sayede, hayatlarn devam ettirebilmekteler. Mesel, kk bir kuzu binlerco annesine benziyen ko yun iindeki annesini bu duygu ile kolayca bulabiliyor ve tanya biliyor. obamn kendisine sadk bir dost, kurdun ise amansz bir dman olduunu bu kuvvet sayesinde bilebiliyor. Yani demek olu yor ki, hayvanlardaki vehim kuvveti insanlardaki akim grd ii gryor. nk hayvan, dostunu ve dmanm bu kuvvet sa yesinde bilir. Bu kuvvetin tesiri altmda kalan insan, bazen hayvanlarn yaptn yapar. Vehim kuvveti hayal kuvvetlerini kullanp olma s mmkn, olaan, alelde eylere uymayan, geree aykr nice yollara sapar. Trl sapk ,yalan, yanl hayaller ortaya koyar ki bunlarn hepsi bo, yanl ve olmalar da mmkn deildir. Akl bunlar kabul etmez. Bu sebepledir ki, vehim kuvvetine bedenin eytan ad verilir. nk, bedenin kuvvetlerinin tamam insan akimn hkimiyeti altmda ve hareketleri onun emrine gredir. An cak vehim kuvveti insana bal olmad gibi onun emri altmda da deildir. Mesel, bilindii gibi, btn melekler Hz. Ademe secde et miti de eytan etmemiti. Peygamberimiz buyuruyor ki: Dnyaya gelen ocuk, eytan ile birlikte doar. Bu hadiste vehim kuvvetinin varlna iaret etmektedir. nk vehim kuvveti yle bir kuvvettir ki, hibir zaman bo dur maz. Daima yalan syletir. Eyay olduu ekilden baka gsterir. Daima hile ve aldatmada srar eder. Vehim kuvveti insana hcum ettiinde akln hkimiyeti ortadan kalkar. Bu kuvvetin yeri beyin, iinin balang yeri ise orta boluun arka tarafdr. 5 Hafza kuvveti .* Bu levhaya benzer bir kuvvettir ki, Levh-i mahfuzun insan lemi olmas mmkndr. nk i ve d duygulardan buna ne gibi bir ekil gelirse gelsin, onun resmi aynen bu levha zerinde sabit olur ve grnr. Mesel, iki adam birbirini bir defa grm olsalar, baka za man bir kez daha karlasalar, tabii ki birbirlerini hatrlar ve ta nrlar. nk ilk defa olan karlamalarnda birbirlerinin sima lar hafzalarnda yer etmitir. nceki grmelerinde hafzaya
165

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

yerleen nak, sonraki grmelerinde hafzaya yerleen (yazlan) naka tatbik olunduu zaman bu naklar uygun hale gelir ve birleirler. Bundan da bu adamlarn daha nce grm oldukla r meydana kar. Hafza kuvveti, duyulabilen ve duyulamyan suretlerden vehim kuvvetine gelen anlamlarn hzinesidir. Ayn e kilde duyulan suretlerin ortak duyularna gelen anlamlarn hzi nesi hayaldir. Muhafaza, hfz kuvveti sadece bu kuvvete aittir ve br kuv vetlerde bu yoktur. Hafza kuvvetinin yeri ve balang yeri .beyi nin nc boluu ile, son boluunun n tarafdr. u halde de mek oluyor ki, gerekte bu kuvvet yazlan bir levhaya benzer. D nme kuvveti ise bu levhay okuyan lime benzer. Hayal kuvveti ise nce de zikrettiimiz gibi, ktip gibidir. Vehime kuvveti de sydeimiz gibi eytana benzer. Ortak duyu bir denize benzer ki, buras d nehirlerin ve r maklarn topland ve dald yerdir. Beden ehrinin sultam ve hkmdar nsan ruh olup, dier kuvvet ve nefisler onun yar dmcs durumundadrlar. MANZUME Tain ehri oldu cann padiah Gnl, ar ve beyinin taht yeri Hayalin ktip, hfzn ise defter Fikir ilimleri o defterde musavver. KISIM : 5 HAYVAN NEFSN HZMETLERNDEN HDDET VE EHVET Ey Aziz! Anatomi limleri diyorlar ki: Herhangi bir zararn savuturulmas veya bakasna galip gel mek iin yaplan btn hareketler, yrekte meydana gelmi olup, hayvani nefstedir. Bu kuvvete hiddet, gadab, krgnlk ad veril mitir. Hiddet, bakasn yenmeyi veya gelecek herhangi bir zarar defetmeyi kendisine meslek bilmitir. Bunun yeri ve hareket mer kezi yrektir. Szn ettiimiz hiddet, kzgnln orta derecesi ecaattir ki, yreklilik, gayretlilik ve atlganlk demektir. Bu duygu, yaplacak l^te sebatkr olmay ve ii tamama erdirmeyi temin eder. Bu, be enilen bir huy ve vnmeye lyk bir ahlk vasftr. Bu duygu 168

MARFETNME

nun ifrat ise tehevvrdr ki, ok an gitmek ve kudurmak de mektir. Bu duyguya sahip olan kimse, yapamyaca ileri yapma ya kalkar. Bu insan ktlklere duar eden fena bir huydur ve daima yerilmi ve kt grlmtr. Ancak bunun da haddinden fazla noksan olmas da bir nevi aptallk olup, ho grlmemitir. nk bu durumda olan bir kimse, yapabilecei bir ii yapmaktan da kaar ki bu da evvelki gibi kt bir vasftr. ehvet, hayvan nefis tarafndan bir fayday kazanmak yahut da bir tat almak iin yrekte meydana gelen harekete denir. eh* vet kuvvetinin istei ve sanat ad geen fayday temin etmek ve arzusuna nail olmaktr. Bunun yeri ve alma sahas ise yrek tir. Bunun orta ayar iffettir. Bu vasfla dine ve insanla yak an istek ve ilere giriilmi olur. ffet gzel ahlkn ubelerindendir. ehvetin arsna eref denilir ki, onunla dine ve insanla aykr i ve isteklere giriilir, bu da kt huylardan biri saylr. ehvetin normalden aasna da amd denir ki, istenen ehe v arzu ve istekler bununla yaplamyaca iin, bu da bir evvelki gibi ho grlmemi .beenilmemi, bilkis zemmolunmutur. f ke ve ehvet kuvvetleri izah yaplacak olan nsan nefsin (ruhun) emrine girer ve ona klenin efendisine itaat etmesi gibi itaat eder lerse ikisi de ortay, yani itidali bulur ve insan iki gzel huyun sa hibi olur ki,bu huylar da ecaat ve iffettir. Gerek fkeye ve gerek ehvete stn durumda olan iman nefsi hr ve kmil (olgun) dir. Eer durum aksine olur da fke (hiddet) ve ehvet ruha galip gelirse ve ona hkim olarak emri al tna alrsa ve onu kle gibi kendine hizmet etmeye mecbur ederse, artk fke ve ehvet normal halinden kar ve bu husus kiide drt fena huyun yerlemesine sebep olur ki, bu huylar unlardr : 1 Tehevvr (ar gitme, kudurma). 2 Cbu (psrklk, aptallk). 3 eref (ktlk yapmak). 4 Hamud (hakszla maruz kald anlarda susmak.) Bunlardan baka, daha birok kt ahlk ve huy szn et tiimiz bu huylardan oalr. fkeye ve ehvete yenilen ve onla ra mahkm olan ruh, noksan ve esirdir. nk kendini bilmekten ciz kalr. Kendisini yaratan Mevly bilmekten ve tanmaktan gafildir. Ya Rabbi, bizi gaflete den kullarndan eyleme!
187

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

KISIM: 6
NSAN NEFS (RUH) VE YARDIMCILARI

Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: Emri Rabbani ve konuan bir nefs olan nsan nefs yle bir cevherdir ki, kendisinde btn maddelerden arnm uzak kalm iken, byk bir ak ile baland bedenin ilerini grmek iin hay vani nefsin mekn olan kalbin ortasndaki karasevda noktasn da ki ona suveyda denilir hayvani nefs ile yaknlk tekil et mi ve onunla sarlmlardr. Hayvan nefsin let olmasyle btn bedenin organlarnda idareci olma ve onlara hkmetme imkn bulmutur. nk toprak maddesi ok kaba, buna karlk ruh ise ok ltiftir. Hayvani nefs, kymetli ile kymetsiz arasnda bir yer de olduundan, onlar arasnda mnasebet kurulmalarna let ol mutur. Hayvani ruhun geit oluu, kaba bedene meyilli olan l tif ruha mnasebet kazandrmtr. Hayvani ruh ile beraber bulunmas sebebiyle bu ulv ruha G nl ad verilmitir. Bunun bir tarafn hayvani nefsin younluu karanlk hale getirmitir. Bunun iin de gzelliin aynas ve Alla h Zlcellin nazargh olmutur. Bu noktada eref kazanm, izzetli ve aziz olmutur. Fakat u var ki ,bu ad geen ayna, hay vani sfatlarla tozlanr, ben ve egoizm perdesiyle rtlrse, bu durumda ruh artk kendisinden habersiz olduu gibi, Mevlsm bilmekten de gaflete der. Kendi lemine yz evirmi ve hayva ni nefsin emrine girmi ve onun emirlerine itaat eder olmu ve on dan ayrdedUemez olmutur. Kendisine hizmet edene hizmet eder ken ona esir olmutur. Esasen anlatan nefis, hizmetileriyle birlikte nsan nefs hkmdarnn beden lkesine hizmeti ve oban olmutur. Beden hkmdarnn bu hizmetilerin haricinde zel hizmetisi daha vardr ki bunlar da : 1 Nutk. 2 Nazar (teorik) akl. 3 Amel (pratik) akl. imdi bunlan ksaca izaha alalm : 1 Nutk: yle bir idrak kuvvettir ki, ince mnlar onun vastasiyle birbirinden farkedillr. Nutk kuvvetinin orta derecesi hikmettir. Hikmetin sayesinde doru ile yanl birbirinden aynlr. Nutkun an derecesi cerbere (beceriklilik) dir. Anlalmas im knsz mnlar onun sayesinde anlalabilmesi arzu edilmitir.

MARFETNAME

Nutkun yetersiz derecesi beldet (izanszlk) tir ki, hayr ve er, iyi ile kt ayrlamaz. kisi de ayn olarak bilinir. u halde nutkun hl ve an mnlarn idrak olunmasdr. 2 Nazar (teorik) akl: Bunun ii ve sanat ,kurulacak d zenin nasl olacan ve ilerin nasl grleceini tasarlamaktr. Mesel; yaplacak olan bir binay bu nazar akl evvelce tasar lar ki buna da ka oda, ka pencere gereklidir. Nazar akl bunlar uygun gelecek ekilde dnr ki, btn ii odur. Ameli akln i ve meslei ise nutk kuvvetinin idraki ile nazar akln tasarlarn tasavvurdan kuvveye ve kuvveden de fle ka rarak mel, yani yaplan i haline getirmesidir. Cihandaki mevcut btn ehirlerde ve kylerdeki yaplan bina ve inaatlar, sanat ve zenginlikler, ssler, lgatler, yiyecek ve giyecekler, kitaplar, ilim ler, nak ve resimler ,ba ve baheler, dnyadaki zel ve genel detlerin hepsi, nutk kuvvetiyle nazar ve mel kuvvetin nazar ve mel olarak yaptklar almalarla meydana gelmilerdir. Yine bu halk lemi, o emir leminden meydana gelmitir. u halde, meli akim, nutuk kuvveti ile nazar akl kuvvetinin hizmetisi olduunu syliyebiliriz. Onlarn her emrini yerine geti rir ki bu kuvvetin tamam insan ruhuna hizmeti olmutur. Hrmete lyk ve hizmet edilmeye deer olan insan ruhunun be dendeki mevcut hizmetilerinin says 28 tanedir. Bunlann izah imdiye kadarki aklamalarmzda yapld. nsan nefsin hizmetinde olan ve onun emirlerini yerine geti ren akl, Allah Zlcellin nurundan varolmutur. Kll akl deni len bu akla, izraf ruh ve lh ak denilmitir. rad bir lmle hayvan nefsinden fena bulan o ruh ile hayat bulmutur. Alemde ki varolan hereyi kendi bedeninde bulur. Gnlndeki benlik per desi ortadan kalkar. Kendini ve Rabbini bilir ve tanr. Ruhu ayn ondrd gibi batmyan gnee kar gelmi gnl nur ile, huzur ve sevin ile dolmutur. Dnyann bu resim ve suretleri ile cisim ve candan geerek gnl lemine gm ve gerek vatanna dnmtr. Nereden gel diini, nereye gideceini bilmi, muradn ve isteini alp lmeden nce sonsuz bir hayat bulur ve dnya adndaki dmanndan kur tulur ve gerek dostu olan Allah'na kavuur. nsan vcudu bir duvara benzer. Bu duvarn bir yz mcerred (soyut) gayb le mi, br yz de ehdet (grlen) lemdir. Bu duvann salam kalmas ve tamiri; yemek, imek ve uyumaktr ve bu i her gn iin det haline gelmitir. Onun kahnl iinde bine yakn bo, seyrek keler vardr ki, bunlar kemik ve damarlarn boluklarna iaret tekil eder.
169

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Bu sz edilen duvarn arkasna konulan bir ayna vardr ki, bu gnl aynasdr. Onun nurlu ve parlak yz bilinmiyen gayb lemine taraf dnktr. Bu yz, insann ruh hali olup arkas du var iindeki karanlktr k, onlar da fke ve ehvet kuvvetleridir. Kalbin arka ksm aydnlatan lmbann yeridir. Bu da hayvan ruha rnek tekil eder. Bu lmbann kalc oluu fitilin ya ile bulumasna baldr. O da, cmn rutubetlilii ve scakldr. O kandilin nuru hisler ve kuvvetler olup, duvarn, yani bedenin ya rklar ve keleri bu kla aydnlanr. Btn organlar onunla, ya ni o kla hayat bulur ve varlklarn onunla devam ettirebilir. Bu duvarn grnen d yznde be tane ak pencere var dr ki, bunlar malum olan duyu organlardr. Aynanm yz toz ludur ve bu tozlar da kendisine kt ahlktan gelen lekeler ve du manlardr. Bu kendi klfnda rtlmtr ki, buna sebep de ken di benliinde utanga ve akn olmasdr. fke ve ehvet kuvveti ne malup olan ve benliinde mahubiyet olan gnln kendini bil memesinin sebebi budur. Bylg gnl kendini bilemedii gibi, Mevlsm da tanyamaz. Kendisini duvar, yahut d lamba zannetmesi bo ve batl bir hayaldir. O, sadece grnen 5 pencereden grnenlere meyillidir. Grnen zahir lemin halleri ise devaml olarak vaki olan bir uy ku ve glgedir. nk aynann klf kendisiyle bilinmiyen gayb lemi arasnda bir perde, bir engel tekil eder. Be duyu penceresi Ue o lemden btnyle yz evirmi ve yaratlanlarn tarafna dnm, grlen ehdet lemine tam olarak ynelmi olanlardr o leme meyletmi ve ona balanmlardr. Zira bu hal iindeki gnl geici olan bu dnya hayatn asl, ayrl kavuma, bulankl saf ve duru, alman gday yeterli, bu el memleketini vatan, bu plk diyeceimiz yeri ev, bu ayrlk tan doan anszl ans .noksanl olgunluk, yokluk ve mahru miyeti nimet, dnya hapishanesini deta bir cennet zanneder ve aldatc dnya hayatna kanarak onunla marur olur. Artk o kim se, hayvan nefsine esir olmu ve ruhu kt ahlk Ue dolmutur. ki lemde kr kalm ve deta insan suretinde hayvan olmutur. Benlik perdesi altnda cehlete dalm ve bylece ba dnm, Al lah anmaktan uzak kalm ve nefsindeki vesvese ve kuruntular ile belsn bulmutur. Birleme, topluluk ve cemiyet nimetinden uzak kalm ve yalnzln, tefrikann dayanlmaz azabna d mtr. Hlsa, Cenab Hakkn huzurundan uzaklam, dnyann i, dert ve dncelerine dalmtr. Hayatnn paha biilmez kymetli
170

MARFETNAME
vakitlerini bouna harcam ve kendini deta yksek bir tepeden aaya atmtr. nk Allahn huzurundan uzak kalm d man eline dmtr. Dnya nimetine karlk en ok lezzetli ve paha biilmez kymetli nimetlerden vazgemitir. Artk byleleinin hli Allahn ltfuna ve hidyet etmesine kalmtr. MANZUME Ruhan zevkten ol kim, meyl-i zevk-i cism eder. Saltanattan eylemitir, irtikb- zll-i dr. zzet ve ch- fniyi bil zll-i akl ve h- cn Ey azizim zillet hmdan uzak dur, kl zinhr. Eer bir gnl, nefsin fkesine ve ehvetine galip gelir, ciha nn nimetlerinden uzak durup kendi lemine kaar, Mevlsm arar, bulur ve tanrsa, artk o> benlik perdesini yrtm, hem ken dini ve hem de Rabbini mahede etmi ve her trl halin srrna ermitir. Gayb semasnn nur ve aydnl o aynaya varm olup, kendisini Allahn gnei karsnda olan bir ay bilir. Kll akln k ve nurunu kendisinde bulur. Bu btn leme yaylan bir hal dir. Kll akl (akl- kll) ruhlara vatan, cesetlere de kavak ol mutur ki, onu bulan kimse, dnyada rif olur ve onun sayesin de her trl muradna erer .Bu gnl, kendi leminde bu devlete nail olmu, sz edilen o daman, kandili ve aynay gemi ve tam ayn ondrd haline girmitir.

171

KONU: 5 BEDEN ORGANLARININ EKLLERNDEK HKMETLER SEKZ KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 BATAK ORGANLARIN EKLLERNDEK HKMET

Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: Cihann yaratcs olan Cenab Hak, insann bedenini en g zel ve en ltif bir ekilde yaratmtr. nsan bedenindeki uzuvlar yle yerlemi ve birbirleri ile yle uyum salamlardr ve organ lar yle nazik yaratlmtr ki, onu diller anlatamaz .akllar tefek kr edemez. Onun tertemiz ruhu anlamak ile ve feraset ile, ilim ile ve hikmet ile yle gzel doldurulmutur ki artk ucu buca olmyan bir derya haline gelmitir. Yzndeki gzellik, iindeki temizlik ve olgunluk, huyunda ki itidl ve yumuaklk, tabiatnn iyi oluu, przsz ve tekleme den konumas onu dnyada esiz bir yaratk haline getirmitir. Edal yrmesi, gzel ve irin szler sylemesi, mtebessim gler yzl olmas, gzel hareket etmesi ve ho sedasyle lemin aklm alm, gzellii ve tatl can ile cihann sevgilisi, irfan ehlinin de rabet ettii bir varlk olmutur. Aklara onun sebebiyle nice haller gelmitir, insana, en g zel ekli veren Cenab Hak, insan bedenindeki mevcut 4 karm (kan, balgam, safra, sevda) dumanyle onun erefli banda ltif ve gzel salar ihsan buyurmu, yumurta dumanlarndan erkek lerin gslerinde ve yzlerinde kllar halketmitir. Kadnlar salanyle sslenirken, erkekler de sakal ve byklaryle sslenirler. Dumanlarn fazla oluu, salarn siyah olmasna sebep, bal gamn fazla oluu ise salar sar olmasna sebeptir. Salarn beyaz oluu, scakln az oluundandr. Scakln azlnn sebebi ok
17a

MARIFETNAME inzalin vaki olmasndan, ok cinsi mnasebette bulunmaktan ve ok zlmektendir. Almn nuru kalblerin sevincidir. Kalar gzlerin muhafz olup, onlara glgelik yapar, gzleri tehlikelerden korurlar. Kalar baa deta iki ay hilli gibi yerlemilerdir. Gzlerin burun ile kalar arasmda bir blgeye yerlemi olma lar kendilerini arpmalardan ve darbelerden korumak iindir. Y zn n yznde yerlemi olmalan ise bedene her trl ilerinde yol gsterici olmalan sebebiyledir. Gzkapaklarmn yaratlmasnn sebep ve hikmeti, gz din lendirmek, gzn baklmas haram olan eylere bakmasm engel lemek ve uyku halinde kapanp gze perde olmaktr. Kirpikler de aynen kalar gibi gzleri sslemek ve korumak iin yaratlmlar dr. Gzbebeinin siyah oluu, gz aknn da beyaz olmas, gzlerin ssl ve gzel grnmeleri iindir. Gz nurunun siyah noktada toplanm olmas .organn en ltif olmas sebebiyledir. Gzn orta ksmnda bulunmu olmas sz edilen tabakalar sebebiyledir. Gz organnn yuvarlak ekilde olmas, grme aydnlnn evresine bakabilmesinin kolay olmas iindir. nsan bann da yuvarlak olmas, arpmave darbelerden korunmasnn kolay ol mas ve beynin alannn geni olmas iindir. Byklnn ekli ise bedene uygunluk salamak iin bilinen ekilde olmutur. Yzn yuvarlak olmas, gzellik ynnden ay ve gnee ben zemesi iindir. Dudaklarn krmz ve dilerin de beyaz oluu y zn gzelliine uygun bir ss ve gzellik katmas iindir. Burun organmn .kkrdaktan ve ift delikli olarak yaratlm olmas, yu muak olmas ve arpmalara kar dikkatli olmas iindir. Burun deliklerinin genie oluu koku alma iini kolaylatrmak ve ok koku almak iindir. Grnnn bilindii ekilde oluu, haric maddelerin kolayca, atlabilmesi ve nezle iindir. Bir ksm dilerin dar ve uzun olmas, krmak ve kesmek iindir. Geni olan dilerin grevi ise inemek ve tmektir. S ra halinde dizilmi olmalar sesin kmasn salamak iindir. Dil kemiksiz olarak yaratmtr. Bunun sebebi de, harflerin kolayca kmas ve lokmalarn hareket ettirilmesini temin etmek iindir. Ses, szlerin bildirilmesini salamak iin, dilin dudaklar Ue dile rarasnda mahpus edilmesi, fazla konumamas indir. Di lin bir tane buna karlk kulak ve gzlerin ifter yaratlm olma lan daha ok duymak ve daha ok grmek iindir. Kulaklann ba n yan taraflannda olmalar her ynden gelen sesleri kolayca duymalar iindir. Kulak kepesinin bilindii ekilde oluu, sesleri
173

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

almakta hassas olmas, kkrdaktan olmas ise hem hafif ve ltif ve hem de arpmalardan korunmak iindir. Boynun hem uzun ve hem de geni olmas ba ile uygunluk salamak ve ba tayacak gte olmasn temin iindir. Boyunun bir kemikten deil de yedi omur oluu, her tarafa dnecek zellie sahip olmas iindir. Ban, bedenin en st ks mnda bulunmas an ve grnnn byk olmas ve akl cev herinin kymetinin takdir olunmas iindir. On duyu merkezinin bata olmas, ona verilen deer ve ky metin daha fazla olmas iindir. Bu kadar ok organlarn ve kuv vetlerin bir yere toplanm bulunmalar onlar yaratan Hlikin ve Hakimin kudret ve sanatn ispat etmeye ve aa vurmaya de lil olmaz m? KISIM: 2 BEDENDEK DER ORGANLARIN EKL VE HKMETLER Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: nsann iki ayak zerinde rahata durabilmesi ve ed ile sal lanarak yryebilmesi, onun erefli ve dier yaratklardan stn olduunu ispat iindir. Omuzlarnn ve kollarnn ekli sevdiini ve dostlarm kucaklamas ve sevmesi iindir. El, parmak ve tr naklarn bu ekilde olularnn binlerce fayday temin etmesi ve sanatlarn icra etmesi iindir. Ba parman dier parmaklara oranla daha kaln ve daha ksa olmas, drt parman karsna gelerek tutmakta ve kaldrmakta kuvvetli olmas iindir. Trnaklarn kkrdaktan ve yumuak olarak yaratlm olma lan derinin kanmas ve dmlerin zlmesinde kullanlmas iindir. Trnan eme ve bkmeye yarayan daha nice faydalar vardr. Gm gibi beyaz bir sine ve bunun zerindeki memeler .er kekler iin bir ziynet, kadnlar iin ise hem ss ve hem de ocuk emzirme vastasdr. Memelerin gste yerlemi olmalar, ocu un kolayca emzirilebilmesi iindir. Cildin ince ve lti folmas, kolay terlemek ve bylece ruhun rahatln salamaktr. Derinin dier grevleri gerek i organla rn rtlmesi ve gerekse d organlann sslenmesi gibi nemli ilerdir. Memelerin ve gbek deliklerinin grevi, vcuda havann gir174

MARFETNAME
meini salamak ve ruhu ahata kavuturmaktr. Koltuk ve ka sklarda sk sk kllarn bynesi bedende varolan pis kokularn darya atlmas ve onlarn beyus kmalarn nlemek iindir. Aksrmak ve ksrmek ,genize ka^n bireyin darya atlma sn salamak ve kalbden balgamn soukluunu uzaklatrmak iindir. Gl, kalbde olan sevin ve hayretin danya aksetmesini salar. Alamak ise, kalbde olan bir acnn, derdin ve zntnn de ayn ekilde danya vurulmasdr. Titremek, sinirlerin geveme sinden meydana gelir ki ,bedenin nizam ve intizam iinde olmas n arzulamaktr. Uyku, bedenin rahat, alman gdalarn sindirilmesi ve btn beden uzuvlarnn huzura kavumasnn teminidir. Omurgann bir kemikten meydana gelmeyip bir dizi kemik halinde olmas, bedenin her tarafa kolayca eilmesini temin etmek iindir. Erkeklerin cinsiye torganlarnn yuvarlak, silindir eklinde olmas, gerek yrrken ve gerekse otururken oyluklarn arasna geldiinde zararlardan ve darbelerden kurtulmas iindir. Temeli ni kemiklerin deil de sinirlerin oluturmas, yrekten kan atar damarlar ile gelen ehvet rzgryle bymesi, dolmas ve rahim azna geldii zaman da nutfesini ona brakarak boalmas ve bu olay vuku bulduktan sonra yeniden eski haline dnerek klfna ekilmesi, kiinin ve bedenin rahata ermesi iindir. Cinsiyet orga nnn u ksmnn ok yumuak bir etten meydana gelmesi, kad nn fercine girdiini hissetmesi ve cins mnasebet duygusunun zevkinin devaml olmas iindir. Yine erkein cinsiyet organnn kertik olmas, kendinde ve kadnn ferci iindeki can damarlarnn srtlmesiyle meninin inzal olmas ve bundan erkein byk bir zevk duymas iindir. Yemek yemeye duyulan istek, cins mnasebete istek duyma y temin, bu da ocuk olmasn temin iindir. ayet Cenab Hak, ocuun dnyaya geliini byle bir ehvet ve lezzete bal klmasayd, bu istek ve lezzetlerin sonucu ocuk olmasayd, hi kimse kendi istei ve arzusuyla bu fitnesi ve bels olan ilere girmez ve eitli dert ve skntlara katlanmazd. Bu da insan nesli kesilirdi. Kadnn fercinin bacaklarnn arasna gelmi olmas, zorla cimada bulunmaktan kurtulmas ve emin olmas iindir. ksm nn nemli oluu, erkek letinin hareketini kolayca yapabilmesi iindir. Scak ve hararetli oluu, erkee cima isteini uyandrmas ve birleme zevkini tattrmas ve cana can katmas iindir. leri geri gidip gelmekte zevke zevk katmak iin ayr bir sebeptir. Ka-

175

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

dinin fercinin uzun olmas erkek organndaki meninin kolayca akmas iindir. Kadn tenasl organnn sinirlen ve damarlar otu rak yanna gelir ve oradan tekrar geriye dner. Byle olmasna se bep de, letin yumru hale gelmesini ve kadnn menisinin souk tan etkilenmeden erkek menisiyle birleme temin etmesi ve rah me kolayca girmesini temin iindir. Rahim az, iki yol azndadr ki ,buna sebep de rahimdeki o cuun doumunun kolayca olmas iindir. Erkeklerde yumurta (testis)larn darda oluu hem byk ve hem de sert olmalan iindir. Byk olular sahibine cesaret ve kahramanlk vermek iindir. Sert olular nutfeye sertlik vermele ri ve krmz halde iken beyaz yapmalar iindir. Nitekim memeler kendilerine krmz olarak gelen kan beyaza dntrmektedirler. Kadnlann yumurtalan hem kk ve hem de yumuaktr. Bunun iin de nutfeleri hem kk ve hem de suya benzer e kilde olmutur. Erkeklerde yumurtalarn iki tane oluu, tenasl iinin ne derece nemli olduunu bildirmek iindir. Bu yumurta lardan birine herhangi bir fet anz olsa, dieri salam kalr ve neslin devamn salar. Yumurta torbalanmn bacaklar arasmda olmas, geni ve rahat olduu yerlerde tehlikelerden kendini ko rumas iindir. Kadn yumurtalarnn kk san ve yumuak olmas yznn ve gslerinin tysz, parlak ve yumuak olmas kadnlann sevilmeye, plmeye lyk olmalar iindir. Kadnlarn derilerinin ince, parlak ve tysz olmas, erkeklerin kendilerini sevmesi ve meyletmeleri iindir. Oyluklarn ift ve etli oluu, oturma amnda yatak vazifesi grp, oturak (makad) halkasn muhafaza etmek iindir. Yellenmek, midedeki mevcut gdalardan meydana geldii gibi kalbi ve kam rahatsz eden pis kokulu havamn kmasn da te min eder .Oyluk kaslarnn kaim oluu, ayaklarn salam olarak basmalarm temin edip yava yava yumuayp st ve altnda bu lunan organlan mnasip klmak iindir. Dizlerin ve topuklarn malum ekilde olula her eit y ryn ve oturuun rahatlkla yaplmas iindir. Ayaklann ile riye doru uzanmas ve ayak parmaklarnn bildiimiz ekilde ya ratlm olmas ,drt ayakl hayvanlar gibi ayakta durmak ve yr menin de rahat bir ekilde olmasn temin iindir. Buraya kadar aklamas yaplan insan bedenindeki azalann yaradl hikmet ve faydalar esasen insan bedenindeki organlarn ok az bir ksmn tekil eder. Bu organlarn ve bunlarn dnda ki dier organlarn daha baka nice faydalar vardr.
178

MARFETNME

Yaratklar iinde en dayankl, en salam, en gzel ve en m kemmel olan insan bedenidir ki, bu lh sanatn aheseridir. Bu na delil de Reslllah S.A.V.in u hadisidir: nsan, Rabbinin binasdr ,o (binay) nu ykan lnete ura mtr. Cenab Hak buyuruyor ki: Gerekten Biz, Adem olgunu (dier hayvanlar zerine) s tn kldk. Onlara karada, denizde tayacak vastalar verdik, g zel nzklarla nzklandrdk ve yarattklarmzn biroundan s* tn kldk- (sr sresi, yet: 70) nsan, lemin efendisi ve yaratlmlarn en stndr. nsa n yaratklarn en stn klan ve onu en gzel ekde yaratan Allah Zlcell her trl ayptan ve noksan sfatlardan uzaktr. MANZUME Muin etti bu mny kld hccet ve burkn (delil) ki cihann zbdesidir Hazreti insan. Bu sz sana bin defa syledim inan Kendi kymetini bil, ey hlasay- devrn. Mereb-i irfan bilinse hayat- can bulur Ki hayat suyunun gz oldu mereb-i irfn. KISIM: 3 NSAN ORGANLARINA BAKMANIN KALBE VE CANA VERD GVEN VE SELAMET Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: Alemi byle bir ekil ve grnte yaratan Allah Zlcell, ona benzer olan insanlk lemini en gzel bir ekilde ve en hoa giden bir ekilde tasvir ettikten ve ona gereken ekli verdikten son ra ona kendi ruhundan flemi ve onu ssliyerek nurlandrmtr. Hayvan cinsinden olan insanlk lemini gzellikle ve muhabbetle sslemi ve ona konuma vasfm vererek ,beyn Ue onu varlkla rn en stn ve en mkemmeli yapmtr. nsan cinsine bu vasflar veren Cenab Hak, hernekadar ty net ve yaradlta hepsini bir yaratm ise de, fertlerini suret ve
177

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

sret bakmndan, deiik yaratmtr. Bu sebeple insanlar, ekil ynnden birbirlerine benzemezler. Cenab Hak, ltf ve inayetiyle hikmetinin icabn ve ince sa natn insan leminde aklam ve meydana karm, yzn, eklini ve organlarnn biimini ahlkna ve karakterine almet yapmtr. Bylece insan kendi suret ve yapsndan kendi vasfn bilmi ve ona gre ahlk, huy ve hareketlerindeki kusurlarn ve hatalarn dzeltme yoluna gitmitir. nsan daha sonra arkada larnn ve dostlarnn ekil ve kyafetlerine bakarak dnce, an lama ve karakterlerini, huylarn ve tabiatlerini zek ve fersetiyle bildir veya onlarn ahlkna gre kymet verir, yahut da onlar sevgi ve muhabbetle barna basar veya kendisine gre bir pln kurar ve onlarla elinden geldiince gzel geinmeye alr. Byle yapabilecei gibi, onlarn hepsinden uzaklar ve ken disince emin ve slim olan, izzete, rahat ve huzura kavuur. Ken disi kimseyi darltmad gibi, kimse de kendisini darltmaz. G nl huzuru iinde yalnz bana hayatn yaar. BEYT Cihan banda ey kil, budur nakbl- inscin Ne kimse senden incinsin, ne sen bir kimseden incin. Peygamberimiz buyuruyor ki: yilii yz gzellerin yannda arayn. Bu hadis gsteriyor ki, iyi insanlar gler yzl, tatl szl olurlar, onlarn kendileri de gzel, sz ve hareketleri de gzeldir. Onlar daima iyi iler yapar ve hayrl szler sylerler. BEYT Kim insana hikmetle kld nazar Her ii zt gereince sezer. Cenab Hak, Kurnnda vdini ve kereminin okluunu bil dirmi ve yle buyurmutur: Dc ki: Herkes yaradlna gre hareket eder. (rs sresi, yet: 84) u halde Cenab Hak hereye kar gafur, hlm, cmert, ke rim, rahim olduunu ltfuyla bildirmitir.

MARtFETNAME
KISIM : 4 BA VE IJOYUN ORGANLARI Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki : MANZUME Kim boyudur tevil (uzun) sde (kalb) olur ceml Kim ki boyudur kasr (ksa). Hilesi vardr kesr (ok) Kim orta boyludur, akl ve ho huyludur. Kim ki sa sardr kibr gadab kr (ii) dr. Kim ki sadr kara sabr var onu ara Kumral ise sa gzel sahibidir bbedel (esiz) Sa az olan latif oldu nazik ve zarif. Sa uzun olsa kadnn, anlay az olur onun Ba kk akl az, olsa ona deme raz Ba byk olann akl ok olur ann. Bann tepesi yass ise, sahibi ekmez keder Bann derisi ince olan hayr yapar etmez ziyan Kel adama olma yakn, kt huylu olur ondan sakn Aln dar olann ii de dar ve skntl olur ann Yumru olursa aln, sahibi ikin ve kt olur. Aln olan arz (geni) kt huylu olur immariz (hasta) Normal olsa aln, emin bil sahibini Aln krksz olan, tembel olur bigmn (phesiz) Uzun olandr fehm (anlayl), az ise olmu kerim (cmert) Ka aras buruuk olan,'gam ykdr ol hemn Kula byk olsa bol (ok) cahil ve tembeldir ol Kula kk olan eridir, orta boy olan dorudur. Ka ucu kimin incedir, onun ii gc fitnedir Kimin kanda var ok kl, ok olur znt hem de kederi Ka ak dorudur. atma ise uurdur (eri) Ka ince olan gzel olur, uzun ise kibirli olua delildir. Ka yay gibi olan gzel olur her zaman Gz ukur olsa kelil (az) olur o kibre delil Siyah gzller itaatli olur, kzl gzller cesur olur Gk gzl olan zeki olur ,el gzl olan edebli olur. emi kktr hafif emi (gz) byktr zarif Yumru gzl olan hasd, orta olan da dost olur.

179

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Gz krpak oldu eyn (ayp) bak gevek oldu bundan Kre yakn olma, ok bakan gvenli olmaz aya eyleme nazar, nk o sana eri bakar Gler yzl olan gzel, kirpii sk olan bbedel Yz byk olandr ll (illetli) kk yzdr kibre delil nce yzl olur muhil (sevimli) kaln yzl olur sakil (sevimsiz) Yz pek uzun olan lf ile syler yalan Kimin ki eksidir yz ac olur onun ou sz Yz yuvarlak olan aydan daha nurlu olsa gerek Bylesi ok gle olur, onu gren km (nasib) alr. Benzi kzl olandr edib (terbiyeli) esmer olandr lebib (zeki) Benzi sardr all (hasta) siyaha meyleden olur muhil Kimin gzleri oldu kzl ve ok, durasn ondan uzak Burun olursa dirz (uzun) sahibidir fehmi (anlay) az Eer burnu olursa top sahibi olur turb (neeli) Kimin ki burnu aza yakn, o adamdan sen sakn. Burun delikleri olsa bol (geni), kibir ve hased dolmu ol Olsa kulkul-i kanad, onda toplana ksme ve inad Burnu kimindir arz (geni) ehvet iledir narz Kimin burnu eridir himmet onun fikridir. Az kk olur gzel, fakat olur pr vecel (korkak) Az byk olur (olan) eci (cesur) eri azl olan bir eni (kt) Kadnn tenasl uzvu kendi az gibidir. Genizden konumalar kibrin almetidir. ne sesli erin ii, kadna ehvettir ann ii Erkek sesli kadnlar, hemen hepsi yalancdrlar. Kim ki konuur seri (hzl) fehimdir ann ref Kimin sesidir kaba .gayreti var merhaba Sesi atal olsa o can, halka eder bed gmn (kt zan) Glmesi ok olsa ha, sakn ondan umma hy Yufka ve krmz dudak, sahibi (kolay) anlar sebk (ders ilim) Dudaklar kaln olsa bil .sahibinin kzgnldr sakil (ar) Dileri iri olan, ilerin ou olur yaman Mutedil olan dii, ho ve dorudur ii. Kokusu ho olann, huyu da hotur ann ene kemii ince olann akl da hafif olur ann Kimin enesi geni olur, ol sahibi ok kaba olur Kimin enesi normal olur, ol sahibi akll ve gzel olur.
100

M ARFETN AME

Cihyesi (sakal) sktr sakl sohbeti eyler tavil (uzatr)

Uzun sakall olsa eer, o kimse olur bi hner Kim ki sakal siyah ve azdr, onlar zeksna olur delil Bir kimse ki sakalsz ksedir, o ada'mn hilesi ok olur. Olsa deirmi sakal, sahibidir pr keml Olsa kafas arz (geni), ahmaklk ile ol marz (hasta) Boynu olan'ok.drz, rd olur ann az nce ki gerdri lr sahibi ndn (bilgisiz) olur. Boynu kaln olan ol, gece-gndz yeyici (obuf) olur Boynu olursa kasr (ksa) hilesi olur kesir (ok) Boynu mutedil olan, odur hayrla uraan Het yeri orta kararda olan, dilber olur bi gman (phesiz) R U B A al bir bilgin rifi bul Ya bir senem-i ltif ranay bul; Eer bunlardan biri ksmet olmazsa Vakitlerin bouna harcama tenhay bul. KISIM: 5 BEDENN DER ORGANLARI Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: Omuzu sivri olan hrsz olur ok yaman Eri omuzlu kii, erilik olur hep ii Ksa omuzlu eblehin, dkn omuz esfelin (en aa) Mutedil olsa omuz, sahibi anlar rumuz. Sidi eri ve kesir olsa olur ol erir Eer kk olsa el, bi bedel olur gzel Parmaklar olan uzun, ehli hner zfnn (bilgili) Parmaklar yumuak olan ,zeki olur bigman. Trna geni olmyan, gece gndz sev an Trna yumru izik olsa o bilmez yazk. Gs ak olann tabiat da ktdr ann Gs eer olsa dar, gam yer o leyl nahar (gece - gndz) Gs geni olann, gece-gndz znt olur ann Gs ve omuzdaki kl atlanla olur delil Kadn memeleri olsa kebr (byk) ehveti olur kesir (ok) Memesi olsa tvl (uzun), anda olur st kall (az)
181

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Memeleri olsa sar (kk) st olur anda kesr (ok) Stl memeli veld (dourucu), kocasnadr ol vedd (sevgisi) Olsa mu'tedil meme, kocas hem an eme Yumuak etli olan tende olur ltif ve cn Ho ve ltif etli olan, odur ince ve nazik olan Eti olan ok kat oldu kavi gilzat (kabal) Arkas yass olan kii, olur safahat ann ii Srt geni olann, kuvveti oktur ann Eer beli ince olur, ekli yerince olur Arkada bittiyse kl, ehveti olmu delil Karn byk olan az kavrayl, karn kk olan titiz olur. Karm byk ve kesr (ksa) huyu kt olur hem de asr Kasnda bitmezse kl, huyu vahi olur ann bil Oyluu geni olan tembel olur bigman (phesiz) Aleti olan sair (kk) oldu reid ve habr Aleti olan tavl (byk) sahibidir pek leim (alak, pinti) Yumurtalar byk olan, sahibi olur pehlivan Olsa kk nsiyan (tenasl uzvu) sahibi olmu cebn (korkak) Bd eer olsa sar, sahibesidir latr Olsa leti etli ve kebir, ehvetli kadndr kesr (ok) Baca olan pek tvl ehveti olur kall (az) Topal olan bir k, kibir ve hasettir ii Dizi olan byk yklenir bir hayli yk Baldn kaim olann, olmaya ltf ann kesi etli olan kadn, gzel huylu say an kesi yufka olan, gzel olur bigman kesi kaln erkek .oldu ecaatle fert. Aya geni kii cevr cefdr ii Eer uzun olursa p (ayak) sahibidir pr hy Parmaklar uzun olann f elimi ve anlay ok olur Admlar ksa olann, yry ve hareketi hotur ann. nk salnarak yrr, akl olan hayran olur O eit yry adam ldrr, szleri konuan canlandrr.

KISIM: 6 KADINLARIN GZELLKLER VE BUNUN DELLLER Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki:
182

MAltFETNAME

Kadnn gzelliklerine delil, otuz iki resim vardr bil Drt yeri lzm siyah, sa ka kirpik ve gz ah'. Drt yeri ak ola zeyri (ss), yz, di, trnak, ve gz Drt yeri lzm siyah, sa ka kirpik ve gz ah\ Drt yeri ak ola zeyn (ss), yz, di, trnak ve gz Drt yeri dar olsa gerek, burun, kulak, koltuk alt ve tenasl Drt yeri byk olmal, meme, kask, kadnlk organ ve diz Drt kk olmal, burun, az, ayak ve e\\. Sesi, beli ince hem, ekli de bir nice hem Bedeni tavl ve taze .olmal kldan beri Byle kyafetli ten, olsa gzeldir o zen (kadn) Byle kadn sevilir, ahlk da hem sevimli olur. Hamdi-i irin beyan kadnlarn gzelliklerini anlatrken Hz. Zlihay yle vasfetmitir:

Geri gzellii beyana smaz idi Nitekim ak cn smaz idi Lik bir harf duy kitabndan Diye ben bir zerreyim gneinden Kameti Rahmet bann serv-i idi Dal ve meyve safa ve lezzet idi.

Ltuf suyu ile nk buldu nema Hilat olmu idi letafet ona Akln tuza idi bann my (kl, sa)u 8yrd edilemezdi miskten by (koku)u, nce kl yard sone say ile cst Fark- nzn kodu miyne drst.

nce kl yard sne say ile cust Gece iinde gndz maeeyni (aras) Alnn nurun levli edip Allah Ondan gzel ders alrd Ml (hy). Gzleri tuzak ehlinin ellisidir Ay gibi yznn gne zavallsdr. Lle haddinde amber gibi hli Guyya glistandr Ufl- habe.

Burnun elifi ve saler nokta- hl Toplanp bir iken on oldu ceml Yana cennete nmune idi Ondaki glleri eit eit idi. Az smad onun szne Bir gz smaz iken ol azna
183

ERZURUMLU BRAHM IlAKKI HZ.

Glse aktr nuru Sreyydan Sz lezzetli kand ve helvdan Ltfiyle glse Lli handan Dil dmn aard den dn Drr-i dendan ll- handandan Grnr Hakkm nuru gibi candan Hak enesin kld ekerden sebep Gzellii iki bayrama verdi ss ve reyb Elman-n ekeri iken zenahdn ah- sib olurdu zindan Nice dili can verirdi ol sbe Derdi o lh- asibe Zeynh sbinin halveti can, gadab- siminin zekt cihan Boynu olmu idi zlile mesrur, birisi kfir, birisi kfr Gn gebi dodu n o simin ber, eksiini bildi kul oldu kanier Gs bir gm levh idi ol hemn, ol gm levhe nakibendi cihan M resmetmi o turunca gibi, bir gl stndeki iki gonca gibi Kollan olmu iki stun- sim, ondan umar, zet durr-i yetim Hsn iczena onun brhan Yedi beyzs kfi idi heman Kefi uaka raha l revah (ruhlar) Parma dil kilidine mitfah (anahtar) O dilberin gzelliini kim eder iyn Ki aklamasnda aciz kald beyyn (aklayc) Lkin ondan yazlsa bir parmak Kaleme u kadar gelir ancak Kim onun parman gren dem, ld divana kaldrld kalem Gher sard kollarm hemn nce belin kamer kuard hemn yle gzel idi ki beli kim an Klca olurdu grenin can O huma kuunu seyreden takndan Bir gvercin sanrd skmdan Alem-i gzellik emrinde idi Gne ve ay hizmeti ve cariye idi. Olmaz iken zib u zivere hacet o Eyledi meyl-i zlver ti ziynet Ne yazk ki zamann kadnlan mennnedir, hannne deildir. Onlara tatl kavumaktan ise hayaliyle yaamak bin defa daha iyidir.
184

MARFETNAME

KISIM: 7 ORGANLARIN EKLLERNN ZIT DELLLERLE TADL VE NEFSLERN DEKLNE GRE OLAN HKMLER Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: Organlarn ekilleriyle alkal olarak anlatlan zt deliller, bir ahs zerinde toplansalar hepsi o adama normallik verir ve onu bd eyler. Mesel, kse bir adamn ayet boyu uzun olmu olsa, o kimse ksedir diye ayplanmaz. nk boyu normal olmutur. ayet y znde Hakkn nurunda almet var ise kalb gz ak olan mminler ondaki nuru grebilirler. Bu demektir ki bir kimsede hangi ta rafn delilleri daha ok ise, o kimse o tarafla, bilinir ve tannr Eer bir insanda Cenab Hakkn nuru grlse artk onun sa hip olaca feraset ile baka delillere ihtiya duymaz. Peygamberimiz buyuruyor ki: Mminin ferasetinden saknn, nk o, Allahn nuruyla bakar. nk sz edilen almetlerin hepsi nsan nefsin ahlk ve vasflarnn almetleridir. Eer insandaki nefsi emmre ise, o hayvan nefsin hkimiyeti altnda ve onun emirlerine memur olduundan, ona tabi olmutur. Karanlk, zulmet, cehalet ve bulanklktan syrlamam ve temizlenememitir. Bunun iin de bazen bir eytan, bazen vahi bir hay van, bazen canavar ruhlu, bazen de hayvan vasfl olur. Fakat e kil olarak insanlm muhafaza eder. Eer insandaki nefsi nevvme (knayan nefs) ise, hayvani nefse kar bazen galip, bazen malup olduu iin, bu nefs bazen hayvan sfatl olabilecei gibi, bazen de insan sfatl olabilir. Eer insandaki nefs, ilham alan nefs (nefs-i mlhime) ise, devaml olarak hayvan nefse galip gelir. Eer insandaki nefs tatmin olan (nefs-i mutmaine) olursa, sava bara, kavgay da raz olmaya dndrr. Onda her trl ktlkler hayra dner. Bu hayr ve erler onu balamaz. Nefsi gerek bir ruh olur ve btn varndan, youndan vazgeer. Bunun iin de ona dman olanlar dmanl brakr ve ona dost olur. Onda benlik namna birey kalmaz. Mertebesi bu derece li, yk sek olanlann durumlarm anlatmak .mmkn deildir.
1AS

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Ey Hakk Gel! Halk unut. Benlikten vazge. Kendisini toprak eyle, Allahn nazargh olan kalbini maddeye esir olmaktan kurtar. Allahn kalblere teselli olduunu idrak eyle. Ona olan ak ve sevginle dmanlarn atlat! Kalb gzyle Allah' grmek isteyen kimse, kalbini dnyamn istek ve heveslerinden temizlesin.
KISIM: 8 DAMARLARDAK KANLARIN AKII

Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: (NOT: Aada yazacamz manzumede ihtil kelimesi ok gemekledir. htil : Titreme, seirme ve hareket etmek demek tir.)
M A N Z U M E

htilc- fark- ser (ban tepesinin titremesi) makamdan verir haber htilc- pi-i ser oldu devlete eser htilc- cenb-i ser sa ve solu hayreder htilc-i sebhe ter sa y (yaama) ve solu haber htilc- hcib ol dostluk oldu sa ve sol Ortas ederse ger sa zevk ve solu keder. htil etse zenb, Sa hzn ve solu tareb. htilc- beyt-i nur Sa renk ve sol srme htilc- zir- em Sada mihr ve solda haini htilc- ruhda dal Sada hayr solda mal htilc- enf-i rah Sada kahr, solda ch htilc- favk- leb Sada zevk, solda tarab htilc- kc-i leb Sa zarar,so 1da tareb htilc- eden zekan Sada , solda hasen
186

MARFETNAME

intilc- g eder
Sa ve solda ho haber,

htilc- boaz hem

Sada mal ve solda da gam htilc- d eder Sada znt, solda keder htilc- pazu el Sada rzk, solda mal
Bilek ihtil eyler Sa ve solda ho haber htilc- saideyn Sada lav, solda n htilc- zahr- kef Sada hzn, solda eref. htilc- kefden al Sada ve solda rzk mal. htilc- ebhm Sada hami (yk), solda km Titrer ise sebabe Sada solda esbba htilc- vusta hep Sada vusli taab htilc- bnsr hem Sada mevki, solda gam htilc- hnsr el Solda hayr, sada mal htilc- sadr olur Sa hzn, solda srr.

htilc- sedi hep Sada znt, solda larab hlilc- batna tam Sada vasi, solda km Ihlilc- naf (gbek) olur Sada keder, solda srr Ihtilc- pekl (bedenin yan) al Sa dert ve sol mal. htilc- tekigh Solu rzk, sa ch htil- oyluk ol Sa mehr, solu oul.
187

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

htilc- ne bir Sa clm ,sol sefer. htilc- husye hem Sada ocuk, solda gani htilc- makad el Solda yol, sada mal htilc- fehz (bacak) eder, Sada ly, solda sefer. htilc- rekbe (diz alt) olur Sada keder, solda srr. Diz alt klsa eer Sada yol, solda keder. htilc- saka (baldr) rah Sada mal, solda ch. htilc- vech-i sk (baldr yz) Sada rh, solda erzak htilc- batn- sak Sada mal, solda firak htilc- kab eder Sada vasi, solda sefer htilc- pst-i p (ayak srt) Sada keder, solda cef htilc- kb- el Sada avu, solda mal Eer titrerse kef Sada yol, solda eref htilc- ebham (baparmak) Sada mal, solda km kinci parmak eder Sada ve solda ho haber. Orta parmaklardan al, Sa ve solda var cidl Olsa muhteli eer Bir yerin eyle nazar. Bunda kl ahkm phesiz et itimd Kim damar oynar eden Hakdr onu depreten. Anla iaratm (aretleri) Bekle bearatn (mjdelerini). nsan bedeninin anatomi ve fizyoloji ynnden organlann188

MARFETNAME

daki kuvvetler esasen ok daha fazladr. Bunlann anlatlmas ok uzun srer. Bizim bunlar ksaca anlatm olmaktan gayemiz; Ya ratan ve Hakim olan Allah Zlcelli tanmak ve bilmek hususun da deliller ve yardmc bilgiler vermektir. Artk yaratklarn en gzeli olan ve iki cihan kendi nefsinde toplayan insan bedeninde Allahn ince sanatn ibret ve hayret gz ile grmeyi ve bu husus ta tefekkr etmeyi, anlay, idrk hususunda akl ve ilmin ciz ve noksan olduunu kabul ederek konuyu deitiriyoruz. nk akl ve ilim, bunu vasfetmekten ve aklamaktan ciz kalmtr. Akln bundan aciz kaldm idrak edip Allah'n varl karsn da eilmek ve secdeye varmak gerek mminlerin vasfdr.

189

BLM: 5
NSANI

ALEME TATBK VE ENFS AFAKA UYGULAYIP EMSAL C1IAN ECZA VE MANALARINI BU NSAN VCUDUNDA BULUP BEDENNDE OLAN UZUV VE KUVVETLER DRT KONUDAN BARETTR KONU:1

NSAN

BEDENNN ZAMAN VE MEKANLARA BENZEY SEKZ KISIMDAN BARETTR KISIM: 1

ALEM NSAN N YARATILMITIR.

Ey Aziz! Marifet ehli diyorlar ki: Cenab Hak iki cihan ve onlar iinde bulunan hereyi insan lar iin yaratmtr. Bunu insanlar iin yaratmasna sebep de, in sanlar, lemde bulunan ilhi sanatlara baksnlar da eyada varo lan hikmetlerini bilsinler. Eyada varolanlardan hepsinden bir r nei kendi nefislerinde bulduklarnda nefislerini tansnlar ve bundan hareketle de Allah tansnlar. nk:

Cenab- Hak buyuruyor ki: Ben, cinlcri vc insanlar, ancak bana kulluk yapmalar iin yarattm. (Zriyt sresi, yet: 56) Yine bir hadisi kudside, insana hitabeden Cenab- Hak yle buyuruyor: Ey insan, beni bilmen iin nce kendini bil. Bu hadis gsteriyor ki, kiinin kendini bilmesi Allah bil mesine ve tanmasna vesiledir. Zira, Cenab- Hak, insan kendi sini bilmesi ve tanmas iin yaratm ve buna da insann kendi sini tanmasn art komutur. u halde insan, kendisini tanya cak ve bilecek kabiliyette yaratlmtr. Bu kabiliyetiyle nce ken dini, sonra da kendisini yoktan vareden Rabbini tanr.
190

MARFETNAME
Haberde geldi ki:

Nefsini bile Rabbini bilir. Bu demek oluyor ki, kiinin kendisini bilmesi Rabbini bilme sine anahtar olur. Nefsin bilinmesi ise de, lemin bilinmesi de mek, Allahn seyrine doyum olmyan esiz ve ince sanatlarm grmek ve bunlardaki gizli srlar sezebilen bir anlay kuvvetinin kendinde mevcut olduunu bilip bir insan iin dilek ve isteklerin en ycesi olan Allah bilmenin ok yce bir sr olduunu ve bu srra ermenin byk bir nimet olduunu bilmenin idrakine var maktr. Zira, insann yksek dalara kmas, denizlerin derinliine inmesi ve arz iindeki aa lemin hereyini grmesi, incelemesi ve aratrmas ve hepsinde bulunan halleri ve srlar anlamas mmkn deildir. Feleklerdeki ve yldzlardaki hakikatleri ve in celikleri, btnyle bilmek ve ulvi lemin hal ve srlarn gerekti i ekilde anlamas iin gklere kmas gerekir ki, bu da imkn szdr. Ruhlar lemindeki hal ve srlarn olduu gibi bilmesi ve fe lekler leminde olanlar gzleyebilmesi iin de gklerin bilinmeyen (melekt) lemine girmesidir. Bu bilgilerle Allah Zlcellin bu derece byk kinat yaratmasndan ve lemin btn zerrelerini her an iin deitirmesi ve terbiye etmesinden fiillerini seyretmek le, grmekle sfatlarn ve isimlerini anlayp zatn tanmaya yol bulmas da mmkn olmaz. Ancak Rahman, Rauf ve Rahim olan Allah Zlcell, ltf ve inayetiyle, lemin hem iinde hem dn da aalk ve yksek eylerden birok ey halketmi, insan bede ninin iini ve dn da ayn ekilde ve en gzel surette yaratm ve ona ekil vermi, onu kinatn bir nmunesi yapmtr. Allah Zlcell, insann ruhunu zatndaki btn lhi ve ul vi vasflarla sslemitir. Btn zerreleriyle lemi ona itaatkr kl m ve onun emrine vermi ise, insan bedenini btn zalanyla ayn ekilde temiz ve ulvi bir yaratk olan ruhunun emrine vermi ve ona itaatkr klmtr. Bu vesile ile kendisine bakan insan, or ganlarnn birleiminden ve kuvvetlerinin tekibedilmesinden ba ya ve ulv lemlerde bulunan benzerleri ve almetleri bulup kendisini lemde bir rnek grr ve kendisindeki mevcut ruhu, bedeninde olan trl trl tasarruf ve tedbirlerini grr ve bun dan ibretler alr. Ondan da Cenab- Hakkm fiil ve sfatlarn an lar ve yce zatn sever ve bu sevgi ile O'nun varl ve azameti karsnda secdeye vararak ona ibadet eder. Bu hal ise onun bil
101

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

gili olmasn temin edecei gibi, ibadetin kendine bahettii saade te erer ve bylece marifet ehlinden bir kul olur. Mevl cmlemize nasibeyleye! KISIM : 2 NSAN ALEMNN BYK ALEME BENZEMES, BAZI ORGANLARIN ARZA BENZETLMES Ey Aziz! rfan ehli diyorlar ki: nsan bedeni kk bir lem, fakat ruhu ise byk bir lem dir. nk lemde varolan hereyin bir benzeri insan bedeninde vardr. Bu demektir ki, insann bedeni ve ruhu, deta bir kopya s halindedir. ki lem bylece bir insan bedeni zerinde var edil mitir. Mesel; btn hissolunan canszlarn rnei insandaki organ lardr. Btn hayvanlara rnek insanm ahlk ve huyudur. Mev simlerin rnei insandaki dilerdir. Adet ve sanatlarn rnei, in sandaki his ve kuvvetlerdir. Alem-i berzaha rnek insandaki d nce ve aklda kalan hatralardr. Bilinmeyen (melekt) lemine rnek de insann kalbi ve ruhudur. Bu benzetmeler devam ettike uzar gider. Bu hakkyla aklanacak olsa byle bir kitap deil, yz tane kitap az gelir. Anlatmakla bitmeyen bu bilgiler arif bir ku lun kck kalbine sabilir. Bizim buradaki aklamamz, gneten bir zerre ve denizden bir damla kadardr. Bu da gsteriyor ki, insan bedeni kiinin ken disini tanmaya yeterli delil olan bir lemdir. Bununla kii nin Allah tanmas daha kolay olur. Aleme bir nmune, bir r nek olan insan bedeni ok erefli bir varlk olup, yer ve gk yerin de bulunur ki bu da cihan adm verdiimiz dnyadr. Ay ve se neye rnektir ki, bu da zamandr. ehire rnektir ki, bu da me kndr. nsann bedeninin yeryzne benzemesi: Yeryznde nasl dalar var ise, insan bedeninde de kemik ler vardr. Yeryznde aalar ve bitkiler vardr. Buna karlk insan bedeninde de salar ve kllar vardr. Arzda eitli ktalar vardr, buna karlk insan bedeninde de eitli zalar vardr. Yeryznde deprem v.s. gibi sallantlar ol duu gibi, insan bedeninde de titremeler ve aksrmalar vardr. Arz da eitli vadiler ve akarsular olduu gibi, insan bedenindeki da marlarda kan bulunur.

MARFETNME
Yeryznde eitli kaynaklar ve rmaklar olduu gibi, insan bedeninde de eitli kaynaklar vardr. Mesel, kulaktan gelen kir, gzden gelen ya, burundan akan smk v.s. byledir. Kulak kirinin ac olmasnn sebep ve hikmeti udur: Uyuyan bir kimsenin kulana bir haere girecek olsa, kulak kirinin acl n grnce derhal geriye dner ki bu da onun kulak iinde l memesini temin eder. Bylece uyuyan kimse, haerelerin errin den emin olur. Gzden kan gzyalarnn tuzlu oluu, gz yandan olmak tadr ki, ya da tuzlu olmazsa bozulur. Gzyann tuzlu oluuna sebep de budur. Bu hal gzn devaml olarak taze ve aydnlk ol masn salar. Burundan gelen svnn ho olmamasna sebep, koku alma or gan olmasndandr. Bilindii gibi, herey zddyla deer kazanr. Burna gelen gzel kokular bylece anlalr. Eer burundan gelen svnn kokusu gzel olsayd burna gelen kokular farkedilemezdi. Az suyunun ho oluu, dilin tatma organ olmas ve tatma duyusunun devaml tatl kalmas iindir. nsan bedenindeki mevcut hikmetlerin says saylmayacak kadar oktur. Burada sadece iki lemin birbirleri ile uyumalarna ve benzemelerine dikkat ekilmitir. Harici lemde herey insan

leminde olan eylerden bir rnektir. KISIM : 3 NSAN ALEMNN FELEKLERE BENZEY Ey Aziz! Marifet ehli diyorlar ki: nsan bedeninin gklere benzeyiini yle gsterebiliriz: Mesel; gklerde 12 bur vardr. nsan bedeninde de aym e kilde dtan ie doru 12 yol vardr ki 2 kulak, 2 gz, 2 burun de lii, az, 2 meme, gbek kk ve byk abdest yollandr. nsan bedeni ile gkler arasndaki dier bir benzerlik de u dur: Gkte yedi byk gezegen vardr, buna karlk bedende de yedi byk organ vardr. Bunlardan: Akcier Aya Mide Utarid gezegenine Bbrek Zhre gezegenine Yrek Gnee Safra Merihe Karacier Mteriye Dalak Zhale benzer kabul edilmitir.
193

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Semada birok sabit yldzlarn olmas gibi bedende de bir ok sinirler vardr. Felekte 28 nl konak olduu gibi, insan bedenin de de 28 tane duyu ve kuvvetler bulunur. Semada 360 derece var dr. Buna karlk insan bedeninde de 360 tane kan daman vardr. Evvelki derslerde anlattmz gibi, gklerin gerek kll ve gerekse czi feleklerinin gezegenler ile sabit yldzlarn tabii ve mecbur hareketleri vardr. Buna karlk bedenin de istee bal ve istek d mecburi hareketleri vardr. Bilindii gibi gkler, hava, su, toprak ve ateten meydana gel mitir. Drt unsuru iine ald gibi, bedenin de iine ald drt un sur vardr. Havann drt unsuru ile bedenin drt unsuru arasnda ki benzerlik yledir : Kan havaya Safra atee Balgam suya Sevda topraa benzer. Bu unsurlar oluumu meydana getirdii gibi ,insan bede nindeki karmlar da organlar meydana getirmitir. nsann neesi ve sevinci gndze, znts ise geceye rnek tekil eder. Ferahl ak havaya, sknts da buluta rnektir. Sesi gk grltsne, glmesi imek akmasna, alamas, gzya dk mesi yamur yamasna, nefes al-verii rzgr esmesine, konu mas olua ve bozulua, yay gibi kalar gk kuana, kula hille yuvarlak yz dolunaya ,siyah salar gece karanlna, aln sabah oluuna, yani aydnla rnek tekil eder. Saymaya altmz bu benzerliklerinden baka, insann be denindeki d l^me benzer taraflar pek oktur. Fakat dnenler iin uzatmaya lzum yok, bir iaret kfi gelir ki, biz de bu iareti verdik. KISIM: 4 NSAN BEDENNN ZAMAN VE MEKAN RUHUNDA SULTANA BENZETLMES

Ey Aziz! Marifet ehli diyorlar ki:

nsan ledir : bedeninin aya ve yla (zamana) benzetilii y

Senede drt mevsim olduu gibi, bedende de 4 esas vardr : Balgam; ilkbahar misli hem ya ve hem de souktur. Safra; yaz misli hem scak hem de kurudur. '

YIARFETNAME

Kan; sonbahar misli hem scak ve hem de yatr. Sevda; k misli lem kuru ve hem de souktur. Yine insan bedeni ile mevsimler arasnda dier bir benzerlik vardr ki o da udur : nsann ocukluu ilkbahara. Genlii yaza. Olgunluu sonbahara. htiyarlk devresi dc k mevsimine benzer. Bir dier benzerlik de udur : Senede 12 ay olduu gibi, insan bedeninde de 12 delik, haftada yedi gn olduu gibi, bedende de 7 aza, senede 360 gn olduu gibi, bedende de 360 tane damar var dr. Bedenin bir ehire, ya da bir lkeye benzemesi ise yledir ; Bir lkenin ya da ehrin bir hkmdar olur. Ondan sonra da sra ile vezir, emniyet mdr, maliye mdr, mliyesi olur. Bun lardan baka, hkmdara mahsus saray, lke, binek, taba (halk), hazine mdr, eliler .bekiler, polisler, hakimler, doktorlar, sa natkrlar olur. ehirde eitli iler yapan sanatkr ve mhendisler olduu gibi, tccar, deirmenci, frnc, kasap, bakkal, temizliki v.s.ler de vardr. ehrin ya da lkenin idaresini ve imarn gren bu gibi kimselerin bir benzerleri de bedende vardr ki onlar da yle izah edebiliriz : Bedenin hkmdar ruh, baveziri ise akldr. Emniyet amiri fke kuvveti, maliyecisi ehev kuvvettir. Hkmdar saray yrek te bulunan sveyda, lke ise bedenin kendisidir. Bedenin binei nefs, halk ise bedenin organlardr. Hazine mdr, tutucu kuvvet, bekileri de gzler elileri ise kulaklardr. Eller polis, koku hissi casus, tatma kuvveti de hkim mevkiin dedir. Bedendeki sanatkrlar da yle sralayabiliriz : Amel akl mimar, tabiati bina, ekici kuvveti marangoz, diler deirmen, sindirim kuvveti frnc, ayrc kuvvet doktor, musavvir kuvveti kasap, bytc kuvvet kuyumcudur ki, bunlarn hepsi beden lkesine hayat verirler. Beden lkesinin temizlikisi i vi ve fazlalklar darya atan kuvvettir. Bedenin dier kuvvetleri de, beden lkesinin dier sanat krlardr. Bu aklamamzdan da m'alaca zere ,ruh insan be denindeki hkmdar ve Allahn beden lkesindeki hafiyesidir. MANZUME nsan lemin efendisidir, bakasndan sevday kes Zhidin vehmi geri raktan sevk eyler feres (at srer)
105

ERZURUMLU BRAHM IAKKI HZ.

Gnlde tanan dost misli iinde yr der. Bu beraberlikten habersiz fign eyler ceres (can). KISIM: 5 NSAN KALBNDEK KT AHLAKIN HAYVAN SURETLERNE BENZEMES HECE HARFLERYLE OLAYLARIN VE RYALARIN TABR Ey Aziz! Marifet ehli diyorlar ki: Alemde yaratlan btn hayvanlarn ekil ve suretlerinin ben zerleri, insanda da mevcuttur. nsandaki kt huylar ve ahlk, hay vanlara benzemesinin almetidir. Bunlara yle misl vererek da ha kolay anlalmasn temin etmeye alabiliriz : Kibir kaplana benzer, saldrgan olan bir adamn sureti asla na, kskan olan bir adamn sureti de kurda benzer. Bunun ak misli, Hz. Yakubun grd ryadr. Hz. Yakub, ok sevdii o lu Hz. Yusufu sevmesini ekemiyen dier oullar tarafndan ken disinden uzaklatrlmasndan evvel, onlarn olu Yusufa bir kurt misli saldrdklarm ryasnda grmt. Bunun iindir ki, o cuklar kardeleri Yusuf iin: jfc- Onu bizimle gnder, dediklerinde, onlara : Onu kurdun yemesinden korkuyorum, demi ve onu gtr melerine engel olmay arzulamt. (NOT : Bu kssa ile ilgili olarak Kuranda Yusuf sresinde ge ni aklama vardr.) Kalbinde fke ve kini olann sureti kpee, hilekr olamnki tilkiye, aldatcnnki tavana, fere (kadnlk organ) e ar ehvet duyannki merkebe, arkadan cimada bulunannki domuza, kadn ehvetininki koyuna, ok yiyenin, yani obur olamnki inee, tamahkr olamnki karncaya, cimri olamnki fareye, kindar olamnki deveye, zevk halindeki olamnki krmz devenin suretine benzer. Dmanlk edenin sureti ylana, zen ve inciteninki akrebe, vesveseninki de san anya benzer. Bu husus daha ok devam eder ve dier huylarn suretleri de dier hayvanlarn suretlerine benzer. Kt huylardan birine galip gelen gnl, kendisini ryada o hayvann suretine galip g rr. Mesel, kadnlk organ olan ferce fazla ehvet duyan gnl, ryada kendisini merkebe binmi halde grr. Eer bu ehvete malup olursa ryasnda kendisini merkebin altnda imi gibi g rr.
196

MARIFETNAME
Bu ve buna benzer dier huylar da bununla kyaslanabilir ve anlalabilir. Kianttaki mevcut varlklarn hepsi insann dnda ve iinde ekil bulmu ve duruma gre keyfiyet kazanmtr. Ah lkm gzelletiren bir kalp, saf ve tertemiz bir ayna olur ve hereyi kendisinde bulur, saf ve temiz olmayan gnl ise uyku halin de btn gemiini ve geleceim, hereyini ryasnda grr. Derin olan ryann tabiri hususunda u manzumeyi yazmak uygun grld: MANZUME

n gdann buhar beyine gelir nce burun duyusuna engel olur. Hayvani ruh ol zaman ne der Bedeni brakr iine dner. O zaman burun duyusu ilemez olur Beden uyku halini onunla bulur. nk beyinin duyusu kalbe iner Kalb o zaman ruhun ime dner. Kalbe ilham olur iaretler Asldan ahr kalb mjdeler. Vastasz bulursa faydaldr Ayn vak olur ki olaydr. ayet kalb vastasyla sa habir Sonra gelir kalbe grd rya Ya iaret veya bearet ona. Arab ismin evveli alnr Ryann ne olduu o harflerle bilinir. Elif ululua iaret olur Yce kymetine mjde olur. Grd ryadr tabr olunur. Ta ise o husl- hacettir. S ise dman zre nusrettir Cim olduktan fersat ve ganimettir. Ha izzet ve saadettir H her murada vuslattr. Dal zahmet hem meakkattir Zl ise mal, mlk ve devlettir. Ra dahi devlete dellet eder La kalbi salam itikda yeder. Sin emin olmaya almettir in yaptna pimanlktr
107

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Sad km almaya mjdedir Dd mal bulmaya iarettir. T ise dman helk olacak Z ise kalbi hzn dolacak. Ayn gnlde bulacak tevii (aknlk) Gayn ise zulm- nefs olur ii. Fe ise rtbesi olur l Kaf bula devlet ve mal Gaf ise gaibi gelir hurrem Lm ol emn olur ho-dem Mim muradn alacak Nun hatr mell olacak. Vay ise ileri olur asan Ha hznle olur giryn. Ya taata muvaffak olur Bu tabirler muhakkak olur. KISIM: G ALEM LE NEFSN BBBRNE UYGULANMASI NSAN ALEMNN BYK ALEMN SURETNDEN AYRI OLMASI Ey Aziz! Marifet ehli diyorlar ki: Nefis lemi her ynden grnen leme uymutur. nk b tn lemin czlerinden bir ksm ak, bir ksm da gizlidir. Ak olanlar dokuz felekler, drt unsur ve olutur. Kapal olanlar ise on akl ile dokuz nefistir. Aynen bunlann ak, kapal olmas gibi insann da ii ve d vardr. Btn beden uzuvlar d ksmn, b tn eyay idrak eden on duygu ise iini meydana getirir. Bu hal insann btn lemin bir kitab durumundadr. Alemdeki hereyin bir benzeri insanda da vardr. u halde in san kk bir lemdir ve byk lemdeki felekler ve unsurlarn rnekleri onda mevcuttur. Bu husus birok kez aklanmtr. An cak insan demlen kk lem, heyet ynnden byk lemin zdddr. nk byk lemin d yz her taraf saran Atlas Felei dir ki, buna din terimlerde Ar- Azam, yani en byk ar deni lir. Onun iinde bulunan Burlar Feleine de Krs denilmekte dir. Onun iinde Zhal gezegeninin felei ve sonra da sra ile bir birinin iinde olmak zere Mteri, Merih felei vardr. Merih fele inin alt ksmnda Gne ve onun altmda da sra ile Zhre, Utarid vardr. Utaridin iinde Ay, onun iinde hava kre, onun iin
108

MARIFETNAME

de su kre, onun iinde de toprak kre, yani arz vardr. te byk lemin kuruluu, dzen ve sureti byledir. Ancak insan leminin kuruluu dzen ve sureti ona uymayp tamamen onun zdddr. nk insan bedeninin d emberi toprak olup, be denin cildini meydana getirir. Cildin altnda (i ksmnda) su var dr ki bu da kandr. Kann iinde de hava vardr ki bu da insann yaamasn te min eden can buhardr. Bu havann i ksmnda ate vardr ki bu da yrekteki hayvan ruhtur. Bu ruhun iinde yedi kat sema var dr ki bu da kalbin yedi trl hareketi ve tavrdr. Kalb ierisinde ki mevcut ruh da insan ruhtur ki, bunun d Kra, ii Rahman olan Allahn ardr. nk marifet ehlinin kalbi Allah-u Zlcellin evi durumundadr. Nitekim bununla ilgili olarak bir hadisi kudside : Cenab Hak buyuruyor ki : Ben yerlere sman, gklere smam, fakat takva sahibi mmi kulumun kalbine sann. Bu hadis insan ruhunun lemlerin en by olduunu gs termeye yetmez mi? Bu demektir ki insan ruhu manevi ynden byk bir lemdir. Hernekadar insan grnte kk bir lem ise de mn ynyle byk bir lemdir. Kendisi beden ynnden Hz. Ademin evld ise de ruhi ynden lemin babas saylr. Hernekadar dnyaya gelii dier varlklardan sonra ise de Hu zuru lhide bulunmas btn varlklardan daha evveldir. Byk lem kollan ve czleri ile byk aa durumundadr ki insan lemi ondan meydana gelmi bir meyvedir. Alemdon kast, yani lemin yaratlnn gayesi, insanlk lemi olup, inssm byk le min meydana geliinde bir ekirdek (tohum)tir. Aalarn k ck bir ekirdeinde o aacn btn kltlm halde mevcut olmas buna rnek deil midir? Ayn ekilde btn lemde insan ruhunda kltlm bir halde bulunur. Meyvenin varolmas aa dallarnn bymesi, ve olgunla mas sonucudur. nsan bedeni de ayn ekilde btn organ ve uzuvlarn birlemesi sonucu meydana gelir. Nasl meyve aacn btn dallarnda oluuyor ve tepesinde meydana geliyorsa, insan da bu lemin yksek ve baya czlerinden oluarak ve hepsinden bir fayda, bir zarar, bir huy ve tabiat alm ve bmlarn hepsini kendi nefsinde toplyarak varolmutur. lh Feyz kabul etme ka biliyetine sahip olmas ve bu kabiliyetin kendisine fjalad derece
130

ERZURUMLU BRAHM HAKKI JI2.

le dier varlklardan stn olmu ve en gzel bir surette yarat larak bu yce derece ve mertebeyi kazanmtr. Cihann esas ve balangc bu insan ruhu olduu gibi, ciha nn aslna dnecek olan da yine bu insan ruhudur. nk insan ruhu lh bir feyizdir. lh ak ise Akl- kll ve ruh-i zafdir. Akl- kl ise btn cihann czlerini sarm olup, her an ve mekn da onun btn ilerinin idarecisi durumundadr. Nefsim byle gren ve bilen arif bir kul, Mevlsn bildii gibi, cihana da can olmu ve sonsuz bir hayata ermitir. Gnlnde btk lemi grm ve lemlerin en by olmutur. KISIM: 7 NSANIN VE DIININ CHANIN VE DIINA OLAN UYGUNLUU Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: nsana den nce kendi nefsini bilmesidir. Kendi nefsini bil sin ki i ve dndaki hakikati, nasl yaratldn ve nasl bir hu susiyetinin olduunu bilsin ve bundan hareketle kendisini yok tan vareden Allah ,ismini ve fiillerinin lemin iinde ve dnda ki tecellilerini bilebilsin ve bulabilsin. nsann Rabbine gitmesi gnl yolundan olur. Eyann hakikati ile derin mnlarn neler olduu onunla aa kar. Artk bu kemli kazanan bir mmin huzuru lhide sonsuza dek kalr. Byk lemde var olan her e yin kk bir benzeri, suret itibariyle kk bir lem olan insan da vardr. Mesel, byk lemde 4 byk deniz olduu gibi, insanlk leminde de 4 deniz vardr. Byk lemin denizleri unlardr : 1 Sevgi hzinesi. 2 Sr (gizlilik). 3 lk cevher. 4 Bilinen ve bilinmiyen lemdir. nsan leminin denizleri ise, 1 Babamn sulbndeki meni. 2 Ana rahmindeki nutfe. 3 Grnmiyen ruh. 4 Grnen bedendir. Cenab Hak, sevginin lemin yaradlna maya olduunu bil dirmek zere, Ben sald bir hazine idim, bilinmemi sevdim buyurmutur. Bu demektir ki, lemin yaratlmasnda esas, sevgidir. lh le200

MARFETNAME

min ilk denizinin sevgi olduu bylece anlalm oluyor. Sevgi denizinde hareket olmu ve onun feyzinden cevherin il ki olmu ve byk lemin 2. denizi olmutur. O denizin ii ve d olup .iinden felekler ile unsurlarn hayat olumutur. Melekt lemi, byk lemin 3. denizi olmutur. O cevherin iinden felek ler ile unsurlar olan cisimler olmutur. Mlk lemi, Alem*i Kebr in drdnc denizi olmu ve bylece drt deniz tamamlanmtr. Gezici feleklerin yedi byne yksek babalar, unsurlara da aa analar ad verilmitir. Babalar ve anneler devaml olarak hareket halindedir. oluum (Mevlid-i Selase) bunlardan mey dana gelmitir. Cenab Hak ,Nn sresinin ba tarafnda bu hu susa iaret ediyor. Nn, sevgiden gizli hazine .Kalem ,ilk cevher, Vem yesturun ile de mlk leminin fertleri ve melekt leminin mcerretleri olduunu haber vermitir. Fertler ve mcerretler ene fe ene kitabnda yazlmaktadr. Eer o yazmasa mrekkeb cisim ler meydana gelmez. Mrekkeb cisimler aynen kitaptaki kelimeler gibi hikmetle dzene konulmutur. Cenab Hak, ltf ve kere miyle ilhi kelimelerin ebedi olduunu bize bildirmitir. Kurn da : Rabbinin kelimeleri tkenmez buyurulmutur. nsan leminin yaradlnn mayasn oluturan ey, babann sulbnde bulunan menidir ki, bu onun ilk denizini oluturur. kin ci denizi ise, ana rahminde bulunan nutfedir. Nutfenin melekt lemi ile mlk lemine uyan nutfenin ii ve d vardr. Nutfenin iinden cenin durumunda olan meninin duyu ve kuvvetleri mey dana gelir ki, bu da 3. denizini oluturur. Nutfenin dnda da o cuun czleri ve organlar meydana gelir ki, bu da onun drdnc denizi olur. nsan leminin szn ettiimiz drt denizi de bylece nihayete erer. nk baba sulbnde gizlenen meni .mcerret (so yut) bir sevgi durumundayd. Bir hareketle ondan zahir olmu, ana rahminde ilk cevher oldu, ii ve d ocuun bedeni ve ruhu oldu. nsanlk lemi de bylece vcuda geldi .Byk lem ise, in san lemine boyun een bir hizmeti olmutur. KISIM: 8
NSAN ALEMNN AIIRET ALEMNE BENZEMES VE ORTAK TARAFLARI

Ey Aziz! Marifet ehli diyorlar ki: nsan lemiyle ebed lem arasndaki benzerlik ve ortak taraf lar yle izah edebiliriz : Ebed lemin giri kaps durumunda olan lme rnek insan
201

ERZURUMLU BRAHM HAKKI Ut.

lemidir. Birinci sindirim gdadr. Bedenin geici oluunun rne i ise ikinci sindirimdir. kinci neeye ferahlanmaya rnek 3. sin dirimdir ki artk 3. sindirim sonunda saf kan meydana gelir. Ce setlerin ldkten sonra tekrar dirileceklerine rnek drdnc sin dirim olup ,ondan da meni meydana gelir. Maher yerinin misli, babann sulb olup, insanlarn maherde toplanmalar gibi meni de babann sulbnde toplanr. Hesaba kitaba ve mizana misl, nutfe cevherinde meydana gelen etkilerdir. Srat kprsnn misli, babann sidik yolu, Ce hennemin misli, fercin ii, Kevserin misli, annedeki nutfe, Cen netin misli, ana rahmidir. Onda trl trl nimet olan duyular ve kuvvetler canlanarak hayat bulur. Allaha kavumaya ve Onu grmeye misl, ondan olmu olmaktr. nsann gzelliini grp dostun gzel yzne hayran olur. nsan lemi ile hiret lemi arasndaki bir benzerlik de yledir: lme misl uyku .eytana misl vehim ve kuruntular, Berzh lemine misl rya, melekta misl de vakadr. Mezarn mi sli gs ii, inkr etmeye ktlklere misl tedbirdir. Kabir ka ranlna misl Allahtan gafil olmak, kabir azabnn misli de nefsini bilmemek ve tanmamaktr. Kabirdeki aydnla misl gnln huzur iinde olmas, kabirdeki nimetlerin misli de nefsi bilmek ve tanmaktr. srafil'in misli lhi ak ,srfilin srnun misli insann ya ratlm olmas, maher yerinin misli ortak duygu, amel defteri nin misli de hafza kuvvetidir. Mizmn misli nazar (teorik) akl, Sratm misli dnme kuvveti, cehennemin misli ruh s knt, zebanilerin misli kt huy ve ahlk, iddetli azabn misl Allaha ortak komak ve ehev arzulara tabi olmak ve sadece dn yev ilerle megul olmaktr. Her zaman iin halinden ikyeti ol mak ve daima itiraz etmektir. Kevser havuzunun misli sevgi a rab, Yce ve li cennetin misli arif kullarn kalbi, hurilerin ve glmanlarn misli, gzel ahlktr. Drt nehrin misli de unlardr : 1 lim suyu, 2 Merhamet st, 3 Rza bal, 4 Akn arab. Sonsuz nimette kaln misli, oklukta birlie ermek ve yal nzla ekilmektir. Mevly grmenin ve Ona kavumamn misli fakirlii bulmak ve yok olmaktr. Sidrenin misli insann yz ve ba, Tuba aac202

MARFETNME

nin misli kadnlarn salar, ssl Tubann misli ise bedenin l l ve dzenli azalardr. nk eller, ayaklar, parmaklar tpk Tuba dallarnda oldu u gibi, aaya dnktr. Levh-i mahfuzun misli hafza kuvve ti, kalem-i alnn misli hayal kuvveti, Krsnin misli beynin tamamdr ki, ondaki mevcut olan yerdeki ve gkteki meleklerin misli bedenin hisleri ve kuvvetleridir. Arn misli olgun insann kalbidir ki o Hakka kavuan bir yaratktr. Allahn ei ve benzeri olmadna gre, Onun insan bedenindeki bir benzeri de bulunmaz. Bu hususla ilgili olarak; Cenab Hak buyuruyor ki: Yerde ve gkte Ona benzer birey yoktur. (ra sresi, yet: 9)

KONU:2 NSANIN KEND VCUDUNDAN IIALKN VCUDUNU, KEND SIFATLARINDAN SANNN SIFATLARINI VE KEND BEDEN ALEMNDE BULUNAN TASARRUFLARI ANLAMASI. ALTI KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 NSANIN KEND BEDENNDEN YARATICININ VARLIINI ANLAMASI Ey Azizi Marifet ehli diyorlar ki: nsan kendi bedenine dikkatle baksa ve tefekkr etse, bedeni ni nasl idare ettiini ve ona nasl hkmettiini dnse, yarata nn varolduunu bilen bir arif kul olur. nk insan, ruhun bede ni nas idare ettiini dnse, kendi bedeninden daha bir haber ve eser olmad halde, u anki bedenini grse ve yaradlna dik katle baksa, kendisinin evvelki halinin iki damla meni olduuna kesin olarak inanr. Meni halindeyken et, ya, kemik, damar ve kan namna kendisinde birey olmad gibi, can ,akl ve fikri de yok tur. Fakat Allahn kendisini halketmesi ile hem ite ve hem de d ta ok acayip haller meydana gelmi ve iki damla halinde olan meni ok gzel ve maharetli organlarla sslenmitir. Btn bunlar dnen insan, kendini yoktan vareden bir kuvvetin olduunu, bu kuvvetinde Allah Zlcell olduunu, O nun cihann zerresinden krresine varncaya kadar hereyde O nun tasarruf sahibi olduunu ve hereyde Onun etkileyen ve yanan (fail) olduunu, hereyin dn ve iini bildiini ve lereyi epeevre sardm bilir. Yine bilir ki, Onun kudreti, hikmet ve rahmeti btn cisim ve uzuvlarda sari ve kmil olup cereyen eder olduunu ,insan kendi bedeninin mkemmelliine ve organlarnn kendisine ne kadar ok faydalar saladna ne kadar ok bakarsa,
204

MARFETNME

kendini yaratan Allahn tanmas ve sevmesi de o derece artar ve bylece bu ince ve nazik yaplm makinenin duyu organ ve kuvvetleri ilim ve teknii ile Allah Zlcellin ltfunun ve rahme tinin eseri olduunu bilir. Bu insanlara Allah'n bir ltf ve inaye tidir. Bu hususla ilgili olarak;
Peygamberimiz buyuruyor ki:

KAUah Zlceliin kuluna olan merhameti ve acmas, ocu unu emziren annenin ocuuna olan efkatinden daha efkatli dir. Vcudun bu ekildeki incelenmesi Hayy ve Kayyum olan Al lah bilmenin ve tanmamn anahtardr. MANZUME Vcud- ilhi, hayat bah- Kerm Nefs-i atyye-i rahmet, Kelm- fadl- kadm. Beden Hakkn binas, ruh nefha-i kerm Kuva vadia kudret, havas hakim Bu krhnede neyim bilsem, neyim var benim Bu krhnede baka bir kr ve brm yok benim. Cihana gelip gitmede ihtiyarm yok Ben neyim diyecek elde mednm yok. Etti beni demden kudretli berverde Gdam hazr eyledi rahm- maderde. KISIM: 2 KEND RUHUNUN VASIFLARINI BLEN NSAN, BR OLAN ALLAHIN BRLN DRAK EDER Ey Aziz! Marifet ehli diyorlar ki: nsan bedeninde varolan azalar, nasl cisimler lemine benzi yorsa insan ruhunun vasflan da Rahmann sfatlarna ve gzel isimlerine benzer. Cenab Hakkn sfatlan iinde : Hayat (diri olmak), ilim, em (duyucu), basar, kelm, kadir, irade ,tasarruf sfatlan vardr. Bu sfatlarn benzeri insanda da vardr. Fakat insan ruhu bu vasflar kazanabilmesi in bedene ihvardr. Fakat insan ruhu bu vasflan kazanabilmesi iin bedene ih tiya duyar. Ailahn sfatlar ise byle bir eyann let olmasna ih205

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

muttasf olmas gibi insan /uhu da muttasf olabilir. Fakat insan azarlananm let oluunog .ihtiya hisseder. Fakat h Allahn byle letlere ihtiyac yoktur. ayet Onun dilemesi olmasa felek ler hareket edemedii gibi, Onun tesiri olmakszn zerreler birleemez, yldzlar ve likmeler meydana gelemez.

Ayn ekilde insann ruhu istemedike de dil konuamaz, ku lak duymaz, el'tutmaz, gz grmez, ayak gitmez ve organlar hibir i yapmazlar. nsan ruhu nasl beden zerine hakim ve tasarruf sahibi ise, Cenab Hak da ayn ekilde leme hkim ve onda tasar ruf sahibidir. nsann bedeni nasl ruhu sayesinde ayakta durabi liyorsa, lemin varl da ancak Allah Zlcell ile mmkndr. Aleme bakldnda, onu meydana getiren unsurlarn felek lerin, oluumlarn ekil, hal ve renkleri, Kudretli ve Hakim olan bir Yaratcnn eseri, Onun emri ve idaresi altnda olduu kolay ca anlalr. Tpk bunun gibi, bedenin czlerine, kemik ,damar ve sinirleri ile onlarn ekil, hal ve says ok olan fiillerinin de bir ruh tarafndan idare edildii ve Onun emirlerine tbi olduu ko layca anlalr. te bu his, kuvvet ve organlarn ruhun hkimiye ti altmda olduunu gsterir. ayet sana Allahn hidyeti ular da bu mnlara vakf olan bir kul olursan, sfatlarn okluu iindeki Ztn, yani Allahn var lm ve birliini bulursun .Bylece kalb gznle Hz. brahim A.S. gibi gklerin ve yerlerin bilinmiyen ynlerini grrsn. nk nefsini bilmek ve Rabbini tammak yalnzca kalb leminde mm kn olur. Nefsini tanyacak kadar idrki olan, Hakk bilmek erefi ne nail olur. Nefsini tanyan, Rabbini de tanr szleri bu hususu ok gzel anlatyor. nk, cill bir ayna kadar parlak olan insan ruhu, Hakkn tecelligh olur. Sende ayet bedenin aclarndan geer de kalbin zevkine erer, ak nuru e dolar vahdet lemine gelirsen Allaha dost olur ve Ona kavuursun. Ey kerim Mevl, bizi de kendine dost kldn m minlerden eyle! KISIM: 3 NSAN KEND BEDENN NASIL DARE ETTN BLRSE ALLAHIN ALEM NASIL DARE ETTN ANLAR Ey Aziz! Marifet ehli diyorlar ki: nsan kendi bedenindeki saltanatm, hkmn, hareket ve tasarrufunu bilebilirse buna benzetmek suretiyle Allah Zlcel206

MARFETNAME

lin mlk lemindeki saltanatn, hkmetmesini, btn eyay tesi ri altnda brakmasn, lemdeki zerreleri terbiye ve tasarruf etme sinin nasl ve ne ekilde olduunu bilebilir. nk lemdeki her zerrenin Allahn emirlerine nasl boyun edii herkes tarafndan bilinmektedir. Ancak kendi nefsindeki hkimiyetini ve tasarrufunu bilemiyen insan, Allahn lem zerindeki hkimiyet ve tasarrufu nu elbette bilemez. Mesel, herhangi bir kt zerine besmele yazmay arzu eden kimse, nce besmele yazmay kalben ister, sonra beyine ulaan bu istek hafzadaki Bismillah sznn sureti meydana gelir. Sonra bu suret bir sinir tarafndan parmaklarn u ksmna iner. Sonra par maklar bedendeki irade kuvveti ve br organlarn da yardmc olmasyle kt zerine, Bismillah ibaresini yazar. Aynen bu e kilde Cenab Hak da bireyin olmasn murad ettii zaman, bu ir denin eseri nce Arta hasl olur, sonra bu eser iik akl vastasiyle Krsye inerek Levh-i Mahfuzda zahir olur. Sonra Rhul Kds, akl- esr, onu feleklerden unsurlara indirir. Sonra feleklerin hare ket etmesi, gnein ve yldzlarn k samalanyle, istenen mad de, yani olmas murad olunan ey tabiatn s, nem, soukluk ve kuruluundan hasl olur. Kt zerine yazlan harfleri nasl mu hafaza ediyorsa, tabiat da o ekilleri ylece muhafaza eder. u halde Allah Zlcell, Artaki mnlan aa, leme gndermesi ve cisimleri 4 unsurdan diledii ve istedii ekilde yapmas bu yolla oluyor. Demek oluyor ki, insan ruhunun bireye meylederek arzu duymas ve bu arzunun gnlde belirmesi nasl oluyorsa .Cenab Hakkn bir eserinin Artan belirmesi de ylece olur. nsan bedenindeki hayvan ruh, cihanda ilk akla benzer. Ha fza kuvveti Levh-i Mahfuzun mahallindedir. Sinirler, meleklerin yerinde, parmaklar ansrn yerinde, duyu organlan gnein ve yldzlarn, yaz letleri tabiat yerinde, yazlan satrlar bitki, hay van ve madenlerin mahallindedir. Bu misller bize gsteriyor ki, Cenab Hak, kendisinin bu lemi nasl idrak ettiini bilebilmesi iin ruha bedeni idare etme ,ona hkmetme ve kendini bilme kud retini verdi. yle ise, Cenab Hakka binlerce kr olsun ki sana bu bede ni vermi ve seni de ona sultan yapmtr. nk sultan ancak sultan tanyabilir ve sultanln kymetini de ancak sultan bilir. Seni eer bedene sultan klmasayd ve btn organlan senin em rine mde klmasayd sen bu lemin Yaratcsn nasl tanyacak tn? Allah Zlcell, senin kalbini Ar, beynini Krsi, hafzan Levh-i mahfuz, damar ve duyu organlarm feleklere ve yldzlara,
207

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

dier organlarn da unsurlara benzetmi ve ruhun emrine vermi, tir. Artk seni kendi bedeninde sultan klan ve bedeni senin emri ne veren Allaha nasl olur da yzbinlerce kretmezsin? Seni ya ratklarn en gzeli ve en mkemmeli olarak yaratm, seni btn kinattan stn tutmu ve seni ona hakim ,kendine de kul klm tr. Sana, Kendisini bilmek ve sevmek gibi yce bir nimeti ihsan etmitir. u halde sen de kalbinden, bedeninden, saltanatndan gaflete dmemelisin. Allahtan uzaklama, Rabbini unutma. ayet hereyi btnyle normal grr, kibirlenmez ve beenmemezlik etmez isen huzura ve rahata erersin. nk zerreden krreye varncaya kadar varlklarn tamam Allahn yce sanatnn ve kudret elinin ak bir eseridir. Eer bu eserleri beenmez isen onlarn Yaratcs ve Sanii olan Allah da beenmiyorsun demektir. Eer huzur ve saadet istiyorsan, unutma ki, her zulmde bir adalet ve erde de bir hayr vardr. nk insanlarn kendi hak larnda hayrl grdkleri ey er, er grdkleri eyler de hayr olabilir. MANZUME Hakk, Hakdan gaflet etme, hazr ol Her iinde hikmetine nzr ol, er cznn zimmnda kll-i hayr bul Kazasna raz olmakta mhir ol. KISIM: 4 v NSAN, KENDN TENZHTEN HAKKI TENZHN YOLUNU BULABLR. Ey Aziz! Marifet ehli diyorlar ki: nsann kendi nefsini tenzih etmesinden Hakk tenzih yolunu bulabileceini yle misllendirebiliriz: nsan ruhu btn organlann hkimi ve idarecisidir. Halbuki o, dier yandan Rabbani bir emir olup, hakikatinin bilinmesi mm kn deildir. Ruh her trl ekilden, renkten, lden, hayal ve suretten uzaktr. Yani, bu saydklarmzn hibirine uymas ne rengi, ne ekli, ne ls, ve ne de sureti vardr. Ayn ekilde Ce nab Hak da her trl ekden, renkten, lden ve hayale smak208

MARFETNAME

can uzaktr. Ancak Onun tecelli ve tasarruflar, zaman ve mekn dan uzak deildir. man bedeninde bulunan sevgi, rahat, sknt, tat, lezzet ,keder, sevin, huzur, safa, zevk, duyma, grme, kokla ma, ses ve dier his ve kuvvetler sayesinde bir ruhun mevcudiyeti ve sfatlarnn varl anlalabilir. Fakat onun nasl birey oldu u, mahiyetinin ne olduu bilinemez. Allah Zlcellin sfatlan, isim ve fiilleri de ayn ekilde, lemde aa km herey Onun sfat, fiil ve isimlerinin ajoas olmutur. Fakat Onun fiillerinin, sfatlarnn nasl olduu ve mahiyetinin ne olduu asla bilinemez. Mesel, gzn, kulan duymasndan, burnun yemeklerin ta dm bilmekten haberi olabilir mi? Elbette olmaz. Ayn ekde, ha ric duyulann da akl tarafndan bilinebilen eylerden haberi ol maz. Akl da ruh hallerden haberdar olmaz. nk insan ruhu Rabban-i emr olup, balants gnl iledir ki, onun hakikatinin ve mahiyetinin ne olduu bilinemez ve ona hibir vasfa ve surete gir mez. nsan ruhunun btn bedende tasarruf hakk olduunu sy lemitik. Ancak insan akl bunun nasl meydana geldiini anlyamaz. Alemlerin Rabbi olan Allah da kinattaki herey zerinde ta sarruf sahibidir. Beden, ruhun hizmetisidir. Beden blnmeyi ka bul eder, fakat ruh asla kabul etmez. Allahn nuru da btn ki nata yaylm olup her zerre Onun kudretiyle varolmaktadr. B tn eya Ona muhtatr. Herey Onu tebih eyler. Herey Ona ibadet ve hizmet eder. Onun ltf ve keremi sonsuz olup, kimseye muhta deUdir. Baz limler, insan ruhunun bedenden.ayr olduu, bazlar ise bedenle beraber olduunu sylemilerdir ki, onun bedenden sayanlarn sa ys daha oktur. KISIM: 5 NSAN RUHUNUN LDKTEN SONRA DA BAK KALMASI, BEDENN YOK OLMASI Ey Aziz! Hikmet sahipleri diyorlar ki: nsan ruhu, bedenden ayrdr. nk devaml olarak kendi za tm bilir. Yani sen kendi zatndan sonsuza kadar gaflette kala mazsn. Uyurken ve gzn y uun zaman bile kendini unuta mazsn. Geici olarak beden uzuvlarndan birini unutabilirsin. Ama klln anlalmas tek ile deil, btn ksmlanyledlr. Eer sen bedenden, yahut da omur ksmlarndan olan bir par a olsaydn, kendini unutur ve devaml olarak kendini bemezdiu
209

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

u halde sen bedenden ve czlerinden ayrsn. Tabi scakln be denin yalnda tasarrufu sebebiyle vcudun devaml olarak zlmekte ve akmaktadr. Alnan gdalarn eskisi eriyip gitmekte ve yenileri ise bedeni yenilemektedir. Eer byle olmasayd bede nin imdiki halinden ok daha byk olurdu. Alman gdalar .eri yen gdalarn karl olduundan, beden csse itibariyle ok b ymemi ve bu haliyle kalmtr. Sen bedene gelen czlerden biri olsaydn gdalarn czleri gibi sen de deiir ve zamanla yokolurdun. u halde, sana ,sen diye hitabedilince beden olarak sen deil sin. Saylamazsn, nk bedenin deiiklie uramasndan, k mesinden haberin olmaz. Sen kendi zatndan gafil olmadna g re, bu eylerden ayrsn. Cenab Hakkn lemden mnezzeh olmas da byledir. Kll akldan bir cz olan insan ruhu da kendini bil dii gibi,eya ya tasarrufta bulunur ve bedenin yaamas ve korun mas iin btn tedbirleri alr. u halde konuan nefis dediimiz nefsi- natka, hislerle ia reti tasavvur olunamyan bir cevherdir. nk bu kll akln a a kndan meydana gelen kll nefistir. Nefs, onun yarmda feri, yani ikinci derecede olup, glge durumundadr ki varl ge rekli olan Allahn feyzi ondan buna geer. Eyann tartlmas, cis min korunmas v.s. gibi ilerin dzenlenmesi bunun anndandr. Mahiyeti kudsi olan bu varln cisim oluunu dnmek asla mmkn olmaz. Hatt denilir ki: Nefs-i natka ,bir yerde mevcut olmad halde vardr ki, o Al lah'n nurlarndan bir nur olup, zuhur etmesi Allahtan, batmas da Allahadr. nsan ruhu bu cesetle kapl olduuna gre, bedenin pisliklerinden kendini temizleyebilen yksek ruhlar, lah srlan bi lerek Allah tanyan Arif kul olur ve yce makamlara ererler. Ancak bizim bu suretimizi terbiye eden ve gzellik nurlar ile gzel hale getiren ruhlarmz bedenlerimize indiren ilm ve amel olgunluklar ile mkemmelletiren ey akl- kldr. Bizim balan gcmz da sonumuz da Allaha kavumak hususunda vastamz da odur. Bizim terbiyemizi yapan ve bizi lhi nurla temas ettiren ey dini tabirle, Ruh-u Muhammeddir. O lemin babasnn bizi terbi ye etmesi ve keml haline getirerek tamamlamas, feal akl vastasyle olur. Beden hernekadar bozulursa da ruh bakidir ve asla bozulmaz. nk onun balangc akl-'kldr. Bunun iindir ki, o yokolmaz. Olgun bir kalbe sahip olan kimse, bunu kendi nefsinde idrak eder ve bilir ki, btn bedenin organlan dalsa, rse ve yokolsa, ru hu asla yokolmaz. Hatta ruh, bedeni kuvvetler kendisinden gittii
210

MARFETNME

iin nefs-i natkann nazar (teorik) kuvveti ve erefi tamam olur ve asla yokolmaz. nk mcerred nura yokluk gelmiyecei iin insan nefsi, yani ruhu da asla yokluu kabul etmez. Bu izahlardan anlalyor ki, beden bozulup yokolmas halin de, nefs-i klln o naksanlk zellii yokolmaz. Eer o heyetler ka lc olmsayd, nefs-i klln bu benlikleri de kalmaz, yok olur ve g nein klar gibi esas haline dnp nefisler ,enfz) olmazd. Ruh ile beden arasndaki alka geicidir. Bu alkann bitmi olmas mcerret varlk olan ruhun yokolmas anlamna kemlleri kadar olur. Kuvvetlerin keml derecesi kendine lyk olam bulmak ve eksiklii de lyndan yoksun kalmak olunca ,bu durumda nefs-i natkann kemli bedene ait kuvvetlerden uzak kalmakla olur. Ba lang ve sonunu bilmek, kendi hakikatini bilmek ve Hakk bul maktr. Bedenden uzaklaan ruh, hakikati idrakte mesafe katettike Allaha yaklar ve kalbi marifet nuruyla dolarak byk bir haz iinde kalr. Kalbin znt ve elem iinde kalmas bilgisizlii ve gaflet karanlna dalmasyle olur. Fakat insan ruhu nefsin istek lerine tabi olursa, ad geen manev haz ve zevklerden yoksun ka lr. Ruhan faziletlerin hazzn duyamaz. nk o, nefsin tabiatiyle kendinden gemi ve madd zevklerle sarho olmutur. . nsan ruhu bedenden ayrlnca o da dt madd sarholuk ve gafletten uyanr. Ancak nefsinin isteklerine boyun emiyen, uyank ve zeki insanlardan ise ilmi kuvveti ve ahlk gzellii ile Cenab Hakkn nurlarn mahede eder ve gzlerin grmedii, ku laklarn duymad, kalblerin hissetmedii manev lezzetlere ve ni metlere erer. Mcerred nurlar ile lfet eder ve her muradna nail olur. Sonsuz bir devlet ile yeniden hayat bularak ebed saadete erer. Balang ile yetinmiyerek insanlar iindeki seilmilere nevi olarak balanr ve onlara yardmc olursa bizden daha stn bir mertebeye sahip olan cinniler zmresinden olur. Eer kt ruhlardan ise .bedenden ayrl vakti geldiinde bilgisizlik, karanlklar iinde ve hayvan huylar dolaysyle redde debilir ve byk ac ve zdraplar iinde kalr. Bu his leminden koptuu zaman kuds leme gidemez .berzah karanlnda (kabir azabnda) kalr ki oradaki korkusu, pimanl, keder ve mitsizli i dayamlmaz dereceye varr ve bu hal kyamete kadar devam edici insanlarn ktlerine balanr ve onlara yardmc olursa (bozgun culuk ve ktlk hususunda) hepsinden daha kt olan eytanlar snfndan olur. Esasen ruh, melekt cevheri idi, bu bedeni kuvvet
211

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ler ve ehevi arzular onu kendi yerinden alm, aa leme ekerek karanlklara drmtr. Eer ruh (nefs-i natka) yksek ahlk ile vasflanm ve ma rifet kuvvetleri ile kuvvetlenirse ve yava yava uykuyu ve yemeyi azaltrsa, hiddet ve ehvetine mahkm olmayp onlara galip gelirse bu durumda kendi lemini ister, aradan perdeler kalkar ve kendi sine ilh srlar alr. ok acayip ve garip eyler grr .ok ho kimseler grr ve seslerini duyarak onlarla konuur. Veya hi kim seyi grmeyip manzum halinde sylenen szler, ll name ve gzel sesler duyar .Bu hal ryasnda meydana gelirse sadk rya dr. Uyku Ue uyank hali arasmda grdyse bu bir vakadr. Eer nefis uyurken balangc (mebdein)na kar gelmeksi zin, bir letle bu hallere vakf olursa bu ho bir rya olup, hayal ve kuruntudan baka birey deildir. Hernekadar bilinmeyen le min nurlan bu nurlan alacak kabiliyette olan nefislere ualar ha linde gelmektedir. Ancak bu kapnn almas, kapy Allahn ad n anarak alanlara olmaktadr. Bu cihandaki mevcut mnevi tat, lezzet ve zevkleri inkr eden ve bunlann bir bo hayalden ibaret olduunu iddia eden kalb gz krler, cima iktidan olmayann cima lezzetini inkr etmesine benzerler ve hayvanlar meleklerden stn grm olurlar. Ya Rabbi, bizi hiddet ve ehvetine esir olanlardan deil, lhi rahmetine nail olan kullarndan eyle. MANZUME Kalbinde nefs-i ntkay bil zn z Viranede hazine misli saklanm yz Bedenin pnan odur ,kendini iyi bil nk bu benlik ondan serabdr, o deil Nefs-i natka herkese hayat veren denizdir nsan hakikati ona, intisab edicidir Fiili keml-i hikmet, sz dosdoru Hubbu vefa-i daim, hsn (gzellii) hayat yolu Mirac- vasl- ntkay dilde taleb kl Yoksa misl diye yakar bedeni her ehb Ey Hakk, kim Hakk bildiyse bildi nefsini Zahmet yok, taklid iin ihtiyar, gencini.
212

MARFETNAME

KISIM: 6 ALEMN ZNN NSAN-I KAML OLDUU VE NSANIN BADETLE RIZA MAKAMINI BULABLECE Ey Aziz! Marifet ehli diyorlar ki: Dokuz felek ve unsur toplam 12 perde .hurma ekirdeinde bulunan etli ksm gibi toprak noktasm her yandan sarmlardr. Bu 12 kat perde, topran elbisesi gibidirler. Kymet itibariyle top rak onlardan hem stn ve hem kymetlidir. Toprak maden ve bitkiye ,bitki de hayvana rt ve elbise olmutur. Hayvan, insan vcudunun, vcut kalbin elbisesi olup .insann kalbi de Allah bil menin ve tanmann yeri ve sevginin temelidir. Demek oluyor ki, cihann z Allah bilen ve tanyan insandr. Bu kmil insann ne derece an sahibi olduunu, ne derece byk olduunu bir kez dnsene. O anl ve kmil insan 15 kat elbise giymi, eriat sanca ve sevgi tacyla yaratklar iinde en byk sultan olmutur. Zira btn kinat ona yardmc ve hizmet i klnmtr. eriat, onun ahsnda kemle ermitir. Onun szleri de gzel, ileri de gzel, ahlk da gzeldir. nk o, Reslllah SA.V.in : eriat szlerim, tarikat hareketlerim, hakikat de ahvalimdir. hadisine uymulardr. Demek oluyor ki, hadiste geen bu almet kimde var ise o, hem mmin, hem rif ve hem de kmil bir insandr. Almetlerin ikisi bulunursa mmin ve ariftir. Bir tanesi var olursa mmin ve gafil, hibiri olmazsa bilgisiz ve cahildir. Alem bir insan olarak ka bul edlmi ,onun nurlu kalbi olarak da insani kmil olmutur. FARSA BEYT Ne felekte olur ne de melekte var nsanlarn kalbinde bulunanlar. Bu izahlardan anlalyor ki, insamn kendi diledii ekilde bir ey yapma kudreti yoktur. Bunun iin de kendi isteklerini terketmitir. Hernekadar insan yaratlmlarn kmili ve marifet ynn den mhiri ise de .istediini elde etmek ynnden cizdir. Mesel, peygamberlerin, velilerin, nice sultan, abid ve zenginlerin binlere varan istekleri gereklememi ve nice binlere varan ileri de ste medikleri halde, kendiliinden meydana gelmitir. Demek ki, n sanlarn hepsi lim, cahil, tebaas olan sultan da olsa istediklerini
213

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

elde etme hususunda cizdir ve ilerinin dzene konulmas husu sunda ise akndr. stei olmayan ise rahat ve huzur iindedir. Kmil insan, hakikate ve srra erdii iin bilir ki kimse kendi dilediini elde edemez. Ne kadar ok alsa da bir dereceden ileriye gidemez. yle ise istei ve tedbiri terkedip Allaha tevekkl etmek gerek. ki dnyann saadeti ancak byle dnyev zevkleri terketmekle her eit korku ve kederden uzak kalmakla temin olunur. Cenab Hak buyuruyor ki:
Ey mminler, hounuza gitmemesine ramen, din dmanlanyle savamak zerimize farz klnd. Hounuza gitmedii halde

olan, hounuza gittii halde hakknzda sr olan nice eyler vardr. Siz bunlar bilmezsiniz, Allah bilir. (Bakara sresi, yet: 216) Bu yetten anlald gibi insanlar neyin hayr ve neyin er olduunu bilmekten cizdirler. Kmil insan bu srra erdiine g re, onun btn ileri Hakkn nzasna uygun olmu demektir. Kmil insan kendini Allaha teslim etmi, Onun huzuruna durmu, hkmlerine raz olmu olup, tercih, azm, tedbir ve se me namna bireyi kalmamtr. Btn isteini, midini, dua ve yakarm kaldrm ve isteklerinden vazgemekle her trl arzu ve isteine nail olmutur. Nefsiyle lm, akyla dirilmi, huzur ve mutlulua ermitir.
hakknzda hayrl

KONU: 3 SIHHATN KORUNMASI ONBR KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 KORUNMASI GEREKL ORGANLAR, YER VE FAYDALARI Ey Aziz! Tb limleri diyorlar ki: nsan bedenindeki ruhun mrekkeb uzuvlarnn shhatinin korunmas icabeder ki, bunlar ksaca izah etmek lzumu hasl olmutur. 1 BEYN: Beyaz, renkli, yumuak ve boumlu bir organdr. Atar ve top lardamarlarn cevheri ile beyin zarmdan ve kafatasna bitiik zar dan mrekkebdir. gen eklinde olup tabam ban n yznde, as ise arkadadr. Bedenin duyu ve hareketleri beyinle tamamlanr ki, bunun duyular da yumuak, sinirler ve organlarn hareketi ve omurilik sinirleriyledir. 2 GZLER : Herbirinde 7 tabaka ve 3 sv olup, toplam 10 tabakadan mey dana gelmitir. 1. tabaka : Hava ile temas eden tabakadr. 2. tabaka : Renksiz, olup, altndaki tabakadan almtr. 3. tabaka : Siyah, sar veya mavi renkte olup, bundan sonraki tabaka a tabakasdr. 4. tabaka : rmcek yuvas gibidir ki, yukarda da dediimiz gibi, a tabaka da denilmektedir. Bundan sonraki tabaka, eriyen cama benzer nemli ,effaf ve berrak bir tabakadr. 5. tabaka : Cam svs gibi olan tabakadan sonradr. 6. tabaka: Zara benzer.
215

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

7. tabaka : Hepsinden serttir. Bunlann ve bundan sonraki lasmlann temin edecei faydalar sz ok uzatr. 3 KULAKLAR: Kkrdaktan ve ok hassas sinirlerden meydana gelmi olup, seslerin duyulmasn temin eder. 4 DL: Atar ve toplardamarlar ile ok hassas sinirlerden ve perdeden meydana gelmi olup, gdalann tadm almaya, azda lokmay e virmeye, yutmaya ve konumaya yardmc olur. 5 AKCERLER : Et, kkrdak ve yrekten kp gelen atardamarlardan meyda na gelmitir. Duyusu olmayp sadece zarm biraz duyucu hissi var dr. Akcierler, yrekte hasl olan tabi scakl btn bedene ya yarlar. Kam temizler ve kirlenen ksm dar atarak havann oksi jenini emerler. 6 KALB: Koza eklindedir. Ba sol memenin altnda, taban gsn ortasmdadr. Nar krmzs renginde, lifli etler ve omurga perdesiyle terkibolunmu olup, bedenin hararet kaynadr. ki karnc olup, sadaki ok kan ile ve az ile dolu, sol karnc ise az kan ok ruh ile doludu. Atardamarlarn kaynadr. 7 DYAFRAM (HCAB) : Gs amak ve daraltmak gibi bir fayday tmin eden diyaf ram et, duyucu ve hareketli sinirlerin birleimidir. 8 MDE: Et, sinir, atar ve toplardamarlarmbirleimi olup ksmdan ibarettir. Bu ksmlann herbirine sra ile; yemek borusu, mide ii, mide tabam denilmitir. Yemek borusu azda balar, gs kemiinin nihayetinde bi ter. Mide az da orada ve etsizdir. Mide taban etli olup gbein stndedir ve besin sindirilmesini temin eder.
216

marifetnme

9 KARSAKLAR: Sinirler, iya, atar ve toplardamarlarn birleiminden mey dana gelmi olup, 7 tanedir. Bunlara sra ile : 1 Kapakk barsa, 2 Oniki parmak barsa, 3 Koru yucu barcak, 4 nce barsak, 5 Eri barsak, 6 Kolon barsa, t Dz barsak ad verilir. Bunlann faydas, midede artakalan ve sindirilmeyen gereksiz tasmlan danya atmaktr.

10 KARACER :
Et, atardamar ve toplardamar ile kendisini rten zann birle iminden meydana gelmi olup, perdesi ok hassastr. Sa tarafta bulunan karacierin rengi phtlam kana benzer. Faydas; organlarn gdasn temin edecek olan kam hazrla maktr.

11 SAFRA KESES:
Safray toplayan kese olup, karacierin bitiiindedir. Kara cierdeki safray ekerek kana kanmasma engel olur.

12 DALAK:
Karacierin renginde olan dalak, et ve damarlarn birleimin den meydana gelmi olup, sol tarafta arka kaburgalar Ue mide ara snda kalan ksmdadr. Kendisi duyucu olmayp, perdesi hassas tr.

12 BBREKLER :
Az et ok iya ve damarlarn birleiminden meydana gelen bbrekler, kendileri duyarl olmak zere, zar duyarldr. Cierden gelen maddelerden sidii ayrr ve sidik torbasna yoUar.

14 MESANE :
Makad ile kask arasnda bir blgede bulunur. toplamak ve dar atlmasn temin etmektir.

Faydas; sidii

15 NSELER:
Beyaz yal et ile ok atardamarlarn birleimi ile meydana gelmilerdir ki, grevleri; meninin pimesini temin etmektir.

16 KAMI :
ok sinir az et, damar ve iryann birleimiyle meydana mitir ki, faydalan yukarda anlatlmtr.

gel

217

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

1? RAHM: Kadnlara has sinirli bir uzuv olup, dz barsak, bbrek ve si dik torbasnn arasnda kalan blgedir. Uzun boynu olup, ferce ka dar gelir ve nutfeyi iine ekerek ceninini tehlikelerden korur 18 MEMELER: Gsn iki yannda olup, kadnlarda yumuak, beyaz, ya l ve atardamarlar ok etin birlemesiyle meydana gelmitir. Kandan ve alnan gdalardan st yapar. Bunlardan baka, bedende birok uzuvlar vardr. Bu derece byk sanat olan binay yapmak, her yann gzelletirmek ok mhimdir. Kalb gz ak mminler iin bu misllerden alnacak byk ibretler vardr. Bu yce sanatn Sanii olan Allah-u Zlce ll her trl noksan sfatlardan uzaktr. KISIM : 2
NSAN BEDENNN SIHHATNN KORUNMASININ

RKLER Ey Azizi Tb limleri diyorlar ki: Tb .bedeni inceleyen bir ilim olup, esasen bir nazari (teorik), dieri de mel (pratik) tb olmak zere ikiye ayrlr. Bunlardan ilki, shhatin korunmasdr. Dieri de mevcut bir hastaln tedavisine almaktr. Shhatli bir bedene sahip olmak dnya ve din ehli iin kymeti her trl takdirin stnde bir ni mettir. Shhati muhafaza saadet, onun kymetini bilmek ve shha ti korumak iin gerekli tedbirleri almak da byk bir aklllktr. nk akll insan, shatini koruyunca afiyet iinde, olduu gi bi, hastalklardan da uzak kalr. Hahata ka vuan beden Allah bilme, tanma ve ibadet etmek frsatm bulur.. yle ise Marifetnamede shhatin korun imasnn artlarnn yazlmasna ihtiya vardr. Artk sana hastalk ulamadan, elinde ki byk sermayenin kymetini bil ki, yaadm mddete shhat ve afiyet iinde kalabilesin. Allah tanma ve bilme gayreti zere bulunasn. Evet, shhati korumann artlarna uyan kimse, Allah Zlcellin de kendisine yardmc olmasyle hastalklardan korunabilir. Ancak doktor da olsa kuvvet ve genliini devam ettiremez ve aza mi ya olan 120'nin zerine kamaz. lm an gelip atnca hi kimse onu sonraya brakamaz. nk bedenin yaamas ve haya218

MARFETNAME

tru devam ettirmesi sulu gdalar almasyle mmkndr. Eer s z edilen tabi hararet azalrsa tahlil ettii tabii rutubet de azalr ve artk besinlerin sindirilmesi zayflar. O zaman bedeni yaatan besin kaynaklan azalmaya ve beden de her geen gn zayflama ya balar. Nihayet gnn birinde tabi rutubet ve tabi hararet sona erer. Herkes iin takdir olunan ecelin gelii, yani lm ite budur. nsann elinden geldiince shhatini korumann yollarm ara mas ve bedendeki mevcut rutubetin azalmasn ve bozulmasn nlemeye almas ve lmne kadar byle shhatli ve fiyet iin de bir m rsrmeye almas lzmdr. Bedenin mizalarnn almetleri on tanedir. Birinci almet: Dokunma (lems)dr. Normal mizaca sahip olan bedenin dokunmas scaklkta ve souklukta orta karardadr. Deien mizac olamn dokunmas da yeni kazand mizaca gre dir. kinci almet: Et, ya ve iya olup, bunlann haddinden faz la olmas, bedenin rutubetli oluuna, az olmas da bedenin kuru luuna delildir. Etin fazlal, bedenin nemli ve scak oluuna, ya nn ve iyamn fazlal ise bedenin nemli ve souk olduuna almettir. nc almet: Sa ve tylerdir. Bunlann ok, kvrck, sert ve siyah oluu, bedenin scak ve kuru olduuna almettir. Eer salar az, dz, ince ve beyaz olursa, bu da bedenin soukluuna ve nemli olduuna almettir. Drdnc almet: Bedenin rengidir. Eer beden beyaz olursa, soukluuna, ok balgam olmasna almet olur. Eer krmz olursa, bedenin harareti ve kann fazlahna al met olduu gibi, bunlarn karm normal olduuna almettir. Eer beden buday renginde ise, hararetli, san ise hararetli ve ok safral, siyah ise soukluu ve sevdas fazladr. Bcinci almet: Organlarn heyetidir. Gs geni, nabz kuvvetli atar, kan belli olur ve koyu olur, el ve ayak kemikleri, b yk olursa, bedenin scaklnn, bunlann tersi ise soukluunun almetidir. Altnc almet: Tesir altnda kalma keyfiyetidir. Mesel, so uktan abuk etkilenmek, o bedenin souk olduuna almettir. Yedinci almet: Tabi fiillerdir. Sekizinci almet: Uyku ve uyanklk halidir. ok uyku bede nin souk ve rutubetli, ok uyanklk ok hararetli ve kuru oldu
210

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

una almet olduu gibi, bunlarn normali de bedenin itidl zere olduunu gsterir. Dokuzuncu almet: Byk abdesttir. Eer o ok kokulu ve salam renkli olursa beden hararetli, bunun zdd ise bedenin so ukluuna almettir. Onuncu almet: Nefsi intikallerdir. Kuvvet ve hzn fazlal, bedenin hararetine, hissinin az ol mas da soukluuna delildir. Daim olmas ve sebatkrl kuru lua, hzl gitmesi rutubete, hiddet ve iddet, cesaret ve gadab, hzl ve ok konumak hararetine, hy ve vakarnn fazlal so ukluuna, zayf kalbli oluu rutubetliliine, ekingen ve korkak oluu kuruluuna delildir. Sraladmz bu on almetin dnda, bedende bulunan drt esasn fazlalamasnn birok delilleri vardr. Mesel, kann fazla olmasna almet, ba ars, tansiyonun ykselmesi, esneme, durgunluk, duyularn hareketsiz kalmas, dil ve yzde kzarma, ban kma, yzde deliklerin olumas ve bu run kanamasdr. Yine ryada krmz eylerin grlmesi, uyanldnda azn tatl hissedmesi ayn ekilde kann fazlalnn almetidir. Balgamn ok olmasnn almetleri de unlardr : Bedenin ren gi beyaz olur, hissiz ve derisi yumuak olur. Souk ve tkr ok, harareti az olur. Sindirimi zayf, bn tabiatl olur. ok uyur, ge irir, ryasnda su ve kar grr. Uyandnda aznda tuzluluun varlm hisseder. Safrann ok olmasnn almetleri unlardr : Bedenin rengi.ve gzler sar olur, az ve burun deliklerinin ulan kuru olur ve sahibi ok scaklar, itah kesilir. Dili sertleir, ok kusar, ryasnda ate grr, uyandnda da aznn ac oldu unu hisseder. Sevdann ok olmasnn almetleri unlardr : Beden kuruyup derisinin rengi bakalar. Kann rengi siyah olur. Dncesi artar, midesinde ekime olur. Sidik ve kan kat lar. Ryasnda duman ve akrep grr ve uyandnda aznn ek i olduunu hisseder. Hereyin dorusunu yalnz Allah bilir. KISIM : 3 SIHHAT KORUMANIN ARTLARINDAN ALTI LZUMLU SEBEP Ey Aziz! Tb ehli diyorlar ki:
220

MARFETNME

iin zaruri olan sebepler altdr : 1. sebep : Bizi saran havadr. Temiz havay akciere eker ve oradaki kirli, yani karbondioksitli havay danya atarz. Hava ci erlere ekilince temiz havay (oksijeni) oraya verir, sonradan bu temiz hava kana karr. Eer havaya pis ve kirli dumanlar kan-, mazsa hava temiz bir ekilde kalrsa bedenin devamm salar ve shhtini korur. Eer havaya kirli ve zehirli dumanlar kanr da havann te mizliini deitirirlerse, sonu ncesinin tersi olur. Bu durumda mevsimler kendilerine ait hastal getirir, dier hastalklan da giderir ve tesirsiz klarlar. Mesel, yazn safra oalr, bedenin rutubetini bozar, kalbe hararet verir ve bylece sahibi sk sk scaklar ve su ime ihtiyacn duyar. Sonbahar mevsimi gece ve gndzde deiiklik yapar. Souk ve scaklar deiik olduundan hastalklan artrr. Meyveler oa lnca kan azalr, sevda oalr. K .balgam artrarak hastalm verir ki, ba daraltr, nez le ve gribe yol aar, ksr fazlalatrr. lkbahar da kendine ait hastal vererek kam artnr, badem cikleri iirir. Bu mevsimler iinde shhate en az zararl olan mev simdir. Shhate uygun tatl ve ho bir mevsimdir. 2. sebep : Cisman hareket ve sabit kaltr. Bedenin bu nevi hareketi, zayflkta ve kuvvette azlk ve oklukta, yava ve hzllkta deiiktir. Bunun iindir ki, ksa ve abuk yaplacak bir ha reketin bedene verecei zarar bir yana, daha ok bedeni str. K sa, fakat yavaa yaplacak bir hareketin sonucu, birinci hareke tin tersidir. ok hareket etmek ve sonra durmak bedene soukluk verdii gibi, normal bir hareket de,yemek yedirir ve sindirimde yar dmc olur. 3. sebep: Nefse ait hareket ve durulardr. Bu hareketin olu u ruh ile kann hareketi sayesinde olur. u halde, hiddetli anlar da olduu gibi su, ya bedenin dnadoru hareket eder, veya ya va hareket eder ki, sevinli anlardaki hal byle olur, korku ve ko runma hallerindeki durum byledir. Ruhun bu gibi hareket ettii durumlarda hareket eden tara fnn snmas, hareketsiz tarafmn ise souk kalmas gerekir. Zi ra beden hareketin srekli oluundan snd gibi, hareketsizliin* den veya yava hareket etmesinden de sour. Fazla hareket bede ni mahvedecei gibi, devaml hareketsizlik de bedenin soumasna yol aar.
Bedenin devamm salamas

221

ERZURUMLU BRAHM HAKK UZ.

4. sebep: Uyku hali ile uyanklk halidir. Uyku hareketsizli in, uyanklk da hareketliliin mislidir. nk ruh, uykuda al nan gdalarn sindirimi iin bedenin iine ynelir. Bunun iin de bedenin d ksm sour. Bedenin uyurken daha ok rtnmeye ih tiya duymas bundandr. Uyku uzun sreli olursa bedenin nemi ni ve souunu artrr. Uyku halinde sindirim iine ynelen ruh sindirilecek birey bulursa onu sindirerek bedeni str. Sindirimi imknsz bir besini, yahut da karm bulursa snn tahrik etme siyle onu yayar ve bylece bedeni soutur. Uykusuzluun zarar var mdr? Evet, haddinden fazla gece uykusuz kalmak, beyni zaafa uratr, sindirimi bozar ve ackma verir. 5. sebep: Yiyecek ve ieceklerdir. Bunlar, ya keyfiyetleriyle ve suretleriyle veya sadece maddeleriyle tesir eder Keyfiyetleriyle tesir edrles, il olurlar. Eer bu bedene aykr olursa ldrc zehir gibi olur. Maddeleriyle ve keyfiyetleri de tesir ettikleri de olur ki bunlar da il durumundaki gdalardr. Keyfiyet ve suretleriyle bedeni etkiledikleri olur ki, hususen etkisi olan illar buna mi sldir. Gdalar, ltif, kaba ve bu ikisinin aras olmak zere e ayr lr. Bunlar bedene az ya da ok beslenme temin ederler. Su basit olduu iin bedene gda olmaz, fakat alman besinleri yumuatr ve pimek zere dar yollardan gemeleri iin hazr eder. 6. sebep : karmak ve tutmaktr. Bunlar normal aylarda olur sa shhati korurlar. karma haddinden fazla ok olursa bedeni soutaca gibi, boaltr da. Besinlerin bedende ok fazla kalma lar kann akt yollar doldurup dolamn engeller, rutubete ve itahn kesilmesine ve bedenin arlamasna sebep olur. Souk su ya' da glsuyunun yze arplmas halinde baygnlk v.s. gibi ha reketleri gidererek normal harekete kuvvet verir ve baygnlan ayltr. Arif kul, bunlann hepsini Allahtan bilir. Zira Yaratc olan da O, shhati veren de Odur.
KISIM : 4 ALTI SEBEPTEN NN TADLATI Ey Aziz! Tabibler diyorlar ki: Shhatini korumak isteyen kimse, izah yukarda yaplan alt sebebi gz nnde bulundurmas ve buna gre itidl yolunu bul mas gereklidir.

222

MARFETNAME
nce havann ayarlanmas gereklidir. Bahar mevsiminde tes kin edici eyler kullanmal ve yemelidir. Kuvvetli hareket etmek ten, tatllardan ve hamam v.s. gibi scaklklardan saknmal, ye meyi azaltmal ve ince elbiseler giymelidir. Yazn ise, hareketlerini azaltmal, glgeli yerlerde durmay tercih etmeli ve safray gideren ltif, souk yiyecekler yemelidir. Kuru gdalardan kanmal ve kavun, karpuz gibi sulu eyleri se melidir. Elbiselerinin rengini beyazlardan semeli ve bedene serin lik veren keten elbiseleri giymelidir. Sonbaharda ise, souk ile ykanmaktan saknmal, fazla cimadan uzak durmal, kuru eyler yemekten, souk eyler imek ten, ok ya meyve yemekten, ban amaktan saknmal, gece so uundan ve le scandan kendini korumaldr. K mevsiminde kaim ve ynl elbiseler giymeli, et, kekl v.s. gibi kuvvet verici, bedeni stan gdalar yemelidir. Bu mev simde ok ve kuvvetli hareketlerin bedene zarar olmaz, bilkis fay daldr. Kn kusmak bedenin kuvvetten dmesine sebep olur. Cisman hareket vc ruhunda tadil : Beden gdasz duramaz, devam etmez. Her an iin kendisini besliyecek gdaya ihtiya duyar. Beden, sindirim yoluyla ald g dalarn haricinde kalan fazlalklar darya atar. Eer bu fazlalar darya atlmaz da bedende kalr ve oalrsa bedene zararl olur. Bedeni str, soutur, prstr, hararetini giderir. Kan damarlar n tkamak suretiyle bedeni arlatrr. Gndz uyumak iyi deildir. nk rengi bozduu gibi, dala a da zarar verir ve sahibine de znt kayna olur. ayet gn dz uyumak bir alkanlk haline getirilmi ise, birdenbire terketmek iyi olmaz. Fakat yava yava terkedilmesi gerekir. Uyku ile uyanklk arasnda kararsz kalmak da ho birey deildir. akn la ve kedere yol aar. Bedendeki fazlalklarn bedende kalmas halinde de istifra yo luyla dar atlmas halinde de bedene zarar dokunur. nk is tifra ile dar karlan devalar kendileriyle beraber bedene yara yl olanlar da dar karrlar. Ancak beden kendine mahsus ha reketiyle btn organlar str. Sindirim ile faydal olan gfdalar alr ve fazlalklar da yle atar ki, artk sindirim mahallinde hi bir fazlalk kalmaz. Bedenin bu mutedil hareketi bildirilecek e kilde kullanlrsa bu durum bedene sevin, rahatlk ve huzur ve rir. Eklemlere kuvvet verir. Sinirleri ve kirileri salamlatrr. Madd hastalklardan bedeni koruyabilecei gibi, mizaca ait bir

223

ERZURUMLU BRAHM HAKKI IIZ.

ok hastalklar da bedenden uzak klar .Bedenin riyzetinin nakli gdalarn btnyle alnp sindirilmesinden sonra olur. Demek olu yor ki, bu vakit gdalarn sindirilmesinden sonra, yani dier bir ye mek vaktinin girdii zamandr.
Mutedil riyzct nasl olur?

Bu riyzette yz kzarr, cildde damarlar grlecek ekilde be lirir, kann ak artar ve bedene hararet vererek kurutur, nemi giderir. Mutedil riyzeti fazla olan uzuv, daha kuvvetli olur. Me sel, ok eya tayan elin kuvveti, ham ellerin kuvvetinden da ha oktur. Her uzvun hareketi kendisine kuvvet verir. Mesel, hafzla alan bir talebenin ezber kuvveti artar. Beynin riyze ti arttrmakla olur ki, ondaki ezay tabiat o hareketle giderir. Ak cierin riyzeti ksrmektir ki, bununla ondaki ar balgam veya gsteki ar soukluk giderilmi olur. Azalardaki titreme illeti deta sert bir rzgr gibidir. Onun sayesinde kaslar ve deri hare ket edeh Bu da hareket ettiren kuvvetin kasa hareket vermesiyle olur ki genellikle korku, hiddet, heyecan, znt v.s. gibi zaman larda olur. Gsn riyazeti, okumaktr. Hafiften balayp giderek sesi ykseltmek rahatlktr. Kulam riyzeti kulaa ho gelen sesleri dinlemektir. Gsn riyzeti, gzel olan eylere bakmaktr. El ve ayanki de, tutmak ve yrmektir. Ata binmek btn bedenin riyazetidir. Isnmaktan ziyade bedenin tamamna hare ket verir. Salncakta sallanmak da byledir. Yarmak, bedenin riyzeti olduu gibi, gemiye binmek de ruha rahatlk verecein den, mideye fayda verir. Czzam ve istirka gibi hastalklarn te davisinde fayda salar. nk nefsin onlarda sevinci ya da elemi srekli olarak cereyan eder. Kusmak gerektiinde mutlaka kus mak gerekir. nk beden iin ok faydal olur. Azalarn oulmas da riyzet saylr. Sert bir bezle oulursa kam deriye ekeceinden deri, kzarr. Oma eer normal olursa zalara kuvvet verecei gibi, normalden fazlas da ac ve zahmet verir. Nefsi hareket ya da sknun tadilinde phesiz hareket kay na ruh ve ondaki hiddet ve ehvet kuvvetidir. Hiddetin fazlal tekevvr, yani kudurmak, azl ise bnlk, yani aptallk, nor mali ise gayret, kahramanlk ve yiitliktir. Bu mutedil hareketin bedene shhat, nefs ykseltme, dini ve dnyasn korumak gibi faydalan vardr.
224

MARFETNAME

ehvetin fazlal eref, azl hamd, normali ise iffettir. Nor mal olan bedene shhat, nefse tat, dnya ve hirette sahibine selmet verir. Ancak ehvet fazlal ile nefsi kaplar ve akla stn karsa, mecazi ak olur. Bu mali hlyann bir eidi diye adlandrabile ceimiz bir hastalktr ki, daha ok genlere isabet eder. Bunda kendisine k olunan kimse, n bakasna olan hev ve is teinden vazgeirtir. Bu hastaln sebebi, sevgilinin ekil ve yzn ok gzel bu lup devaml olarak onu dnmek, onu anmak ve onun hayaliyle yaamaktr. Bu dnce de ou zaman sahibine cima stei ve rir. Bunun almetleri ise unlardr: Renk sararr ,beden zayflar, gzkapaklan ier, gzler u kur hale gelir. Ak bakarken sanki gzleri gler ,o sanki kendisi ne ok ho gelen lezzetli bireye bakyor gibidir. ten bir ah! sesi kar ki, bu ses ok hazin bir ekilde kar. Hal ve hareketle ri dzensizdir. Uykusu kaar ve geceleri uyuyamaz. Bir doktor, onun nabzna baksa, yaramn sfat ve isimlerini saymaya balasa, n sevdiinin ad ne ise o sylendiinde hem rengi ve hem de nabz deiir ve bu da onun o isimde birine k olduunu ortaya karr. Onun hastalna il, sevdiine kavumaktr. Eer bu mm kn olmazsa, o zaman il sevgilisini ayplamak ve onun sevgili sine kzmasn salamaktr. Ak eer akll ise, nasihat ve t yolyla bu sevdadan vazgeer. Yahut da alay ederek, aka deli liktir, denilerek akndan vazgeer ve shhatine kavuur. Eer n bu rahatszl sem ile .aktan vazgemekte veya ok cimada bulunmakla abucak tedavi edilmezse, btn benliini kaplyan ak, onu mahvedebilir.
B E Y T

Ak bir dert ki, ona biri tutulsa are olmaz, tabibi Hz. Musa olsa. KISIM: 5 KALAN SEBEBN TDAL Ey Aziz! Tabibler diyorlar ki: Shhatinin muhafazasn isteyen kimse, izahm yaptmz sebebe dikkat ettii gibi, geri kalan dier 3 sebebe de dikkat et-

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ. m_eli ve bunlarda da itidali elden brakmyarak btn hayatn shhat ve fiyetle geirmeye almaldr.

Uyku ve uyankln itidali:

Uykunun en iyisi, en shhatlisi 4 saat kadar mddetle derin bir uyku uyuyarak, itidali salamaktr. Yemek yenildikten bir s re getikten, (birinci sindirim tamamlandktan) sonra uyumaldr. Zayf midelilerin sindirime yardmc olmak zere uykunun da yardmn salamak iin yarn saat sa tarafna yatmalar gerekir. Karacierin saa eik olan mideden gdalar ekmesi ko laylar. Karacierin scakl onlan str. Sonra da sola dnmeli, 2 saat kadar da sol tarafa yatmaldr. Bu birinci sindi rime yardmc olur. Sonra 2 saat kadar da sa tarafna yatmal dr ki, bunun faydas da, 2. nci sindirimedir. Bu srada gdalar karaciere daha kolay gider. Maddeyi etkileme ve kaplama y nnden uyku, uyank halden daha tesirlidir. nk uyurken ha reketler ie dnk olduundan, maddeye daha ok galip gelir. Maddenin tabiatm aktmak ve gtrmek bakmndan ise uyank lk uykudan daha tesirli olur. nk uyank halde hareketler be denin dna ynelik olduundan, maddenin tahlili ve gtrlmesi daha kolay olur. Uyurken hi yoktan terliyen kimse, fazla besin alm demek tir. Sekiz saatten ok uyuyan kimsenin, yani derin uykuya dala nn beyninde nem galip gelir. Alnan hafif gdalar uykuya da ha fiflik vereceinden, bu husus itidalm salanmasnda bir yol te kil eder. Uykusuz kalan mesel, bir gn bir gece uyumad halde yine de uykusu gelmiyen kimsenin hamama gitmesi faydal olur. St v.s. gibi nemli eylerinde uykuyu artraca unutulmamal dr. Uykudayken zerine arlk ken kimsenin bu hali kbus di ye vasfedilir ki uykudayken kiinin kendini skarak bedenini ha reketten menetmesidir. Kbus, buharn tahlili iin gerekli olan hareket olmaynca kan, balgam ve sevda buharnn beyne kn dan olur. lc ise istifra etmek ve beynin temizlenmesini sala maktr. Yiyeceklerde itidal: Hli zere olduu gibi kalmas istenen bedene ihtiyac kadar gda verilmelidir. Normali deien bedenin daha stn, daha sh hatli hale gelmesini temin iin mevcut halinin zddna olan gdalan vermek gerekir.

Mesel, bedeni bulunduu hal zere tutmak isteyenler, temiz

226

MARFETNME
lenmi buday ekmei, hafif tatl, koyun ve tavuk eti yemeyi ye terli grmelidir. Yerken kk lokmalar almal, ok inemeli, meyvelerden de incir, zm ve kuru zm yemelidir. Bu saylan yiyecekler var ise yer; itah, yeme arzusu yok ise kendisini ye meye zorlamamaldr. Yeme istei gelince de yemeyi geciktirmeyip abuk yemelidir. Yazn souk, kn da scak yemekleri yemeyi tercih etmeli, sindirilenler zerine baka yiyecekler almamaldr. Yemei zamannda yemeli ve midenin sindirimdeki dzenini bozmamaldr. Sindirim aknn seyrini bozmamak iin de had dinden fazla eitli yemekler yememelidir. Fazlaya kalmad takdirde- lezzetli gdalar daha faydaldr. Eki yiyecekler bedene zarar verir, uzuvlan kurutur, bedeni abuk kocaltr. Tatl yiyecekler, bedeni stt gibi, mideye de rahatlk verir. Tuzlu yiyecekler, safra yapar, bedeni kurutur, zalara ve kuv vetlere zaran dokunur. Tatldan gelecek zarar, eki tarafndan nlenir. Ekiden gelecek zarar da tatl tarafndan nlenir. Tuzlu tuzsuz dengesi de ayn ekilde salamr. Yani, tuzlu yiye cekler tuzsuzlara, tuzsuzlar da tuzlulara destek olur ve normale dndrr. Yemek yerken daha yemee olan istek sona ermeden yeme i brakmaldr. Yemekler vaktinde yenilmeli, kt yiyeceklere al anlar yava yava bu alkanlklarn terketmelidirler. Yemekten vazgeip bir veya iki defa yemekle iktifa etmelidir. Zira, gndz ve gece birer defa yemek yemek bedene shhat, ruha rahatlk ve rir. Unutmamaldr ki, birok hastalklar fazla yemekten olur.. Oburluktan kendim koruyan kimse, yaad mddete bedeni shhatli olur. Balk ile yourdu birlikte yemek bedene zarar verir. Fel ve czzam (ya da zehirlenme) gibi hastalklara yol aar. Yourt ile eki yemek de iyi olmaz. Yine paa ile zm, kekl ile nar .pilv ile sirke yemek de aym ekilde beden iin zararl olur. Kuru zm ile ekmei yiyen kimse,( hayat boyunca doktor yz grmez sz doktorlar tara fndan sk sk sylenir. Zayi folan kimse, imanlamak istiyorsa besinleri midede ve barsaklarda beklenen eyleri kullanmaldr. Mesel fndk, fstk, badem v.s. gibi kuru yemiler, pimi buday, pilv, karpuz ve ha ha ekirdei v.s. gibi eyleri inek style kaynatmal ve krk gn devaml olarak sabahlan ikier bardak imelidir. Bylece iman lar.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Normal bir kiloya sahip olmak isteyenler de ilkbaharda inek stn kaynatmal, sonra onu tuz ile rtmeli ve onun mayasn dan 50 sabah devaml olarak yemekten evvel 2-3 fincan imeli, sonra da bir sre srtst yatmaldr. ok iman olan bir kimse, kilo vermek, zayflamak isterse az yemeli, oka hamam yapmal, a haldeyken ok hareket etme li, sert yerde yatmal, yiyeceklerden de mercimek, arpa ve peynir ile yetinmelidir. Byle yaparsa etleri ve iya eriyip gideceinden," beden normal hale gelir ve bu da ruha rahatlk verir. eceklerde itidal: Sindirimden, hazmdan evvel rmak suyu ile kuyu suyunu bir likte imek iyi olmaz. nk kalnlk ve incelik ynnden bu su lar birbirine uymaz. Sularn en gzeli rmak suyudur. Bilhassa temiz ve talk yollardan gelen ve iine pislikler karmam, tad ve kokusu tiksindiren eylerle bozulmam, douya, ya da kuzey istikametine akan, yksekten aaya doru akan, kaynak yerin den uzak olan, yani ok akt iin arl az olan, hzla akan su lar en gzel sulardr. Nil nehri bu vasflarn ekserisini tar. Kaynak sular, az hareket ettikleri iin ar ve sert olurlar. Yeraltnda parmaklar halinde akan sular sert olduu gibi, maa ra ve kuyu sular daha da serttir. Suyun iilme vakti yemek, yedik ten 2-3 saat (ikinci sindirim baladktan) sonradr. Bys iitfliesi daha faydal bulunmutur. Yemek srasnda iilen su hastal tahrik eder. Ancak hararetli midesi olanlarn yemek srasnda ya da sonuna doru su imeleri daha uygun olur. tahsz olann i tahm aar. nk itahszlk scakln fazla olmasndan ileri ge lir ki, su iilince hararet normal hale gelir. Unutmamak gerekir ki, kann aken, terli iken, cimadan son ra, hamamdan ve mshil itikten sonra, meyve yedikten sonra, bilhassa kavun yedikten sonra su imek, hele souk su olursa ok zararl olur. Eer kii, zikredilen zamanlarda susuzlua dayanamyorsa, aynen ocuun meme emmesi gibi suyu emmek suretiyle i meli ve u soluu da amamaldr. Bir nefeste de azami 3 yudum imelidir. nk susuzlua ekseri uzayan balgam sebe polur. By le olunca insan kendisini suya altrrsa daha ok su imeyi arzu lar ve harareti daha da artar. Buna kendini altrrsa tabiat bu hararetin maddesini eritecei iin harareti kendiliinden geer ve artk susamaz. Ayakta su imek hatal ve tehlikelidir, bundan kanmak ge-< reklidir. Ancak zemzem ayakta iilirse bdene ifa olur.

MARFETNAME

MANZUME Be yerde su imekten korumalsn kendini nk iersen hastalk sarar benliini Hamamdan, cimadan ve de yorgunluktan, sonra Yemekten sonra, nihayet yatnca yataa. Boaltma ve tutmada itidal: Bedenin shhatini dnen herkesin kendi tabiatna ve sh hatine dikkat etmesi gerekir. Eer kabz olduysa yumuatmak iin incir ve sinameki svlar kullanlmaldr. zellikle yallar iin bu nemlidir. Tabiat fazla yumuak olanlarn b unu kabzla dn-, trmeleri iin sumak ve kavruk gibi eyler kullanlmaldr. Kii doyduu zaman fazla yedii iin midede geirme meydana gelir se, alnan gda, ekime, ya da arlk verirse, ya da besinler bozuk olursa sahibinin hemen kusmaya almas kendisi iin faydaldr. Eer kusmakta zorluk ekiyorsa, veya zamam deilse, mastii s cak su ile kaynatmal, scak suyunu imeli \'e sa tarafna yatma ldr. Veya bir parmak bala ince tuzu katmal ve pamua koyrak makadna koymal ve yarm saat kadar tutmaldr. Bylece bozuk gda yumuar ve kolayca gider. Veya elme vs. gibi mideyi kuvvet lendiren eyler yemeli ve hamamda yatmaldr. Eer ishal olacak olursa, gl yapra, nohut sakz, fesleen tohumu, ermeni amuru, kimyon ve tebeir gibi kuru maddeler yemeli, yahut da elma, sefersel ve eki nar gibi meyveler yemelidir ki, tabiat bylece normal haline gelir. Kk ve byk abdesti tutmann bedene ok zarar vardr. Bedene titreme verdii gibi abuk ihtiyarlamasna da sebep olur. FARSA MANZUME nsan mrnn midedir temeli Kademeli olarak gitmeli, zlmemeli. Balannca almyacak kadar Kalbe eziyet olur, bedene zater. Balanmyacak kadar alrsa lme gtrr .olmasn sanat tasa. Drt baka, babo tabiat var nsanda bulumu ve birlemiler. Galib olursa bu drtten birJ Sker cam kalptan brakmaz diri.
229

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Hem arif hem de kmil olanlar Bu geici dnyaya balanmazlar. KISIM: 6 CMA VE HAMAMIN TDAL Ey Aziz! Tabibler diyorlar ki: Shhatli haldeki boalmn en faydal ve en kolay yolu, cima etmek ve hamamdr. En faydal cima ilk sindirimin sonunda yapandr. nk bu durumda bedenin scakl soukluu, yal kuruluu, dolu ve boluu normal bir haldedir. Bu, ifade edilen normalin dna klrsa bedenin scaklk, rutubet ve dolu duru mundayken yaplan cimann bedene verecei zarar bedenin so uk, kuru ve bo hallerinde yaplan cimann verecei zarardan daha azdr. Kiide ayet cima etmeye bir istek yok ise, ehvet kuvveti ha rekete gemedike, let intiar etmedike cima yapmak beden iin zararl olur. Cimann bedene faydal olduunun almetleri: Cimadan soma bedende bir rahatlk ve hafiflik olur. Yemek yemeye istek olur ve sahibi uyumak ister. Bedendeki fazlalklar bylece boaltm olur. nk cimann normal ekilde yaplm olmas tabi hareketi giderir ve bedene rahatlk verir. Bedeni ye mee, gdalanmaya ve beslenmeye hazr hale getirir. fkeyi gide rir, bozuk vesvese ve dnceleri giderir. Balgama ait ekseri has talklar onunla sona erer. ou zaman cimay terkedenlerin menilerinden beyinlerin den bozuk bir buhar kar ve ba dnmesi ve gz kararmas gibi haller yapar. Meni buhar bedende kalnca kaplarna dolar, kask lara ikinlik verir, hatt kasklara ac, bedene de arlk verir. Ci ma sonunda meni boalnca derhal hafiflik hissedilir ve beden i fa bulur. Eer cima (cins mnasebet) haddinden fazla yaplacak olur sa bedeni boaltaca iin, kiiyi zayflatr, kuvvetten drr, gzlerin feri gider. Kii buna mptel olursa kendisine titreme anz olur, zaman zaman kriz geirir. Sinirleri boalr. Acuze, kabhe, hasta, kk kz ve uzun yllar cima etmiyen dul ile cima et mekten saknmak gerekir .Bunlar leti yumuatr, kuvveti giderir, rutubeti datr ve sahibine elem verir. Byle mnasebetlerin so nu pimanlktr.
230

MARFETNME

Livatamn durumu nedir? Nefret ve tiksinti ile anlan livata, insan tabiatine aykr ol duu gibi, bedene de zararldr. nk ihanet ve eziyet livata ile birlikte olduundan, inzal (boalma) zevkini ortadan kaldrr. Gen ve gzel bir kadnla cima etmek bedene shhat ve duyulara kuvvet ,insan tabiatine sevin verdii gibi, kalbi de huzurla dol durur. nk insan tabiat kadnla cima etmeye meyillidir. Bu nun iin de meni boalmas fazla olacandan, bedenin rahatlama sna sebep olur. Mevcut cins mnasebet ekillerinin en gzeli, kadm srtst yatrdktan soma bacaklan ak olduu halde dizler stne durup kadnn ak bacaklar arasna girmek suretiyle yaplandr. nce konumal, tatl ve ho szler sylemeli, sevmeli, okamal. Kad nn gs, dudak ve yanaklarn perek kucaklamah ve sarlmal, bylece cimaya hazrlanmaldr. Kadnn gsleri ile gbek altm okamal, soma organn kadnn organna yavaa srmeli ve bir taraftan da kadnn gzlerini kollamal ve bu beraberliin verdii heyecan ve ehvet ile akn kollarna kendini brakmaldr. n k kadnn menii gsnden ayrlnca gzlerinde deime olur ve o anda erkei gsne almak ister ki ite bu zamam kollamal ve o andan itibaren ileri geri hareket ederek meninin boalmasn sa lamaldr. Meninin boalmasndan sonra bir mddet kann zerin de kalmal ki, bylece menilerin ana rahmine ulamalan salan m olsun. ocuk olmasm isteyenler, cimalarm byle bir edep dahilin de yapmaldrlar ki, meninin boalmas bu durumda daha kolay olur. Kadn da bundan son derece zevk duyar. Byle bir cimamn sonunda meni ana rahmine ular da kadn hamile kalrsa ocuk shhatli ve grbz olur. Erkek kendisi yatp kadn zerine ekmeye kalkmasn. n k byle olursa menilerin bir ksm mesnede kalr ve orada koka rak erkei hasta eder. Kadn organnn rutubeti ona damlar ve mesanede iltihaba sebep olur. Cimay tahrik eden sebeplerden bazlar da, insanlann cima etmelerinden haberdar olmak, kadn ses ve arklarm dinlemek, hayvanlarn cima edilerini seyretmek ve bu hususta ehveti tah rik eden (seksi) hikyeler dinlemek, kasktaki kllar temizlemek tir. Btn bunlar ehev arzular tahrik eder ve cima fikrim uyan drarak letin ihtiann salar.
231

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

BEYT Kiinin kars olmazsa sol eli sa olsun. Beyitte de grld zere, el ile istimna (mastrbasyon) etmek iyi birey olmayp insana znt ve keder verir. Menisini cima yoluyla boaltmyamn kasklar abucak bitlenir. Bazen bu o dereceye varr ki, rengi sarartr, uykusuzluk yapar, ehveti za yflatr. Bu sebepledir ki erkeklerin bitlenmesi daha oktur, bun dan kurtulmak iin de bedenin ve elbisenin temizliini ihmal et memek, denize girmek ve sonra da tatl su ile du yapmak fayda ldr. Hamamn iyisi, binas eski, geni scakl normal, suyu tatl olmaldr. lk ksm, rutubetli ve lk, ikinci blm rutubetli ve scak, nc blm de kuru ve scak olmaldr. ... Shhatini korumak iin hamama giren kimse, en scak bl m olan nc blmne birdenbire deil, kendini altra al tra girmelidir. karken de aym ekilde soua ala ala kma ldr. Hamamda haddinden fazla kalmak doru olmaz. Zira badnmesi, baygnlk, sknt ve buna benzer olumsuz tesirler yapar. Kuru mizal olan suyu havadan daha ok kullanmal, hatt ru tubete olan ihtiyacm gidermek iin evinde demesinin altna bi le su serpmelidir. Kurulua ihtiya duyan kimse ise, ykanmadan nce iyice terlemelidir. Fakat hemen ifade edelim ki, salk ynnden hamam da haddinden fazla terleme kiyi deildir. Sknt gelmeye balad anda kmaldr. ktktan sonra iyice rtnmeli, gzelce kurulanmah ve salam giyinmelidir. nk hamamda iyice scaa al an beden, birdenbire soua knca hararetini kaybeder ve scaklamak, meye dnr. Yemekten sonra hamama gitmek imanla sebep olur, sirke balnn iilmesi kabzlktan kurtulua sebep olur. Yemein sindirilmesinden sonra hamama gidilmesi daha fay daldr. Kann aken hamama gitmek bedenin kuruluuna yardm eder. Beden ynden hareketsiz olamn hamamda ok terlemesi uy gun olur. Bu bedendeki fazlalklann kir ve ter olarak atlmasna sebep olur ve bylece beden normal shhatine kavuur. Yazn scak gnlerinde .le vakti, genlerin souk suda ykanmalan bedenlerine shhat ve afiyet verir. Fakat ihtiyarlar, o cuklar nezli, grip ve ishali olanlar ile sindirimi noksan olanlarn bedenine zarar verir. Kaplcalarda bilhassa kkrtl scak sular
232

MARFETNME

da ykanmak bedenindeki fazlalklar atmaya titreme, fel, uyuz, mafsal ve romatizma gibi hastalklara faydal oldu utecrbe ile mafsal ve romatizma gibi hastalklara faydal olduu tecrbe Ue sabit olmutur. Birok cilt ve i hastalklara faydas olan kaynak sularn faydalarnn ne derece olduunu hakkyle bilen yalnz AlKISIM : 7 YYECEK VE LALARIN FAYDA VE ZELLKLER Ey Aziz! Doktorlar diyorlar ki: Herkes kendisinin doktoru olmaldr. Ald besinlerin ve kul land illarn fayda ve zararlarn bilmeli ve hereyi yerli ye rince kullanmaldr. Bilmek gerekir ki, alman il, bedenin tabii hararetini deitirecektir. llar fayda ve etki srasna gre, 1. 2. 3. ve 4. dereceye ayrlr. Alman il eer bedeni lme gtryorsa ki ona zehirli il denilir bu drdnc derecede il saylr. imdi bunlar sra ile yazalm: 1 Erik : Tatls mideyi bozar ve ishale sebep olur. Acs saf ray skecei gibi, kalb iltihabm da teskin eder. Acsnn ishal edici kuvveti tatlsndan daha azdr. 2 Ispanak: Souk ve rutubetli olup piirilir. Kuru ola rak yenilmesi akciere ve gse faydahdr. Kam yumuak tut tuu gibi, bel arlarna da iyi gelir. 3 Eftimon : Teskin edici kokusu vardr. Yallara iyi gelir. Sevda ve balgam hastalklarna devadr. Saa ve malihlya hasta lna da iyi geldii gibi, genlerde ve hararetlilerde su ime ihti yacn hissettirir. 4 Anason: Bbrek, sidik torbas, rahim, dalak ve karaci erde meydana gelecek tkanmalar nler. Romatizmann tedavi sinde etkili olup, ba ars, safradan mtevellit hastalklan, gz anlan ve sarlk gibi hastalklara iyi gelir. Anason dvlr ve glya ile kartrlp kulaa 2-3 damla kadar damlatlrsa kulak arlarm yokeder. Kadmlarda st erkeklerde meniyi artrr. Ze hirlenme zarann defeder. 5 Srmeta: Burun kamm keser, gze kuvvet verir. 6 Pirin : Stle piirilmesi halinde meniyi artnr. Suyu ykamld takdirde temizlenmekte faydas vardr. Mideyi temizler. 7 Soan: Eritici, deici, giderici, yumuatc ve ferahlk vericidir. Damarln aar. Acs yz kzartr. Normal olarak yenir se itah aar, fazla yenilirse ba ars yapar ve akla da zarar verir
233

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Pimi soann besin deeri yksektir. Fakat susatr. Basur azlarm at gibi, idrar da artrr, karm boaltr ve romatizmal hastalklara kar faydahdr. Piirilmi soan banlara sarl mas halinde banlar patlatr ve arlarnn iyilemesini salar. 8 Kavun: abucak safraya dner ve onun almasn d zeltir. 9 Karpuz: Bedeni kirden muhafaza ettii gibi, idrar ar trr ve mesanede ve bbrekteki talan drr. Yemekle birlikte yenmesinde fayda vardr. 10 Yumurta: En gzeli yada piirilenidir. Yumurtann sars hararet .beyaz da soukiuk verir. Her ikisi de nemli ve fay da vericidir. Yumurta beyaz yze srldnde atein ve gnein etkilerini nler. ans bal ile birlikte stlp yze srldnde si vilceleri tedavi eder. Yumurta a, gz arsna, boazdaki hrlt ya, ses ksklna, ksre, nefes darlna ve kanszla iyi ge lir. Yumurta; midede kolayca sindirilir. Yumurtann bol besini olup, meni yapcdr. Dvlm maz ile kantrh pyenilirse ishali tedavi eder. Yumurtann besin deeri, et ile edeerdedir. nk hayvan dan bir paradr. ans daha kymetlidir. Yumurta ziftle kart rlr da bir yaraya sarlacak olursa yaradaki cerahati ekip boal tr. 11* Patlcan: Sevda, ba dnmesi, uyuz ve czzam gibi hastaUklan tevlit ettii gibi, bedenin rengini sar ya da siyah yaparak deitirir. 12 Fndk: Sindirimi zor olup, hararet verici ve ehveti kuvvetlendiricidir. Ba ars ve romatizmaya yol at gibi, mide yi de bozar. Ancak beynin almasna ve ksre iyi gelir. 13 Ceviz: Sindirimi zor, harareti ok olup, ba ars ya par. Bal ile birlikte yenirse mide tmesine iyi gelir. 14 Hindistancevizi: Gze kuvvet verir ve sebel denilen gz hasatlnai yi gelir .Gzel kokusu olup sindirime yardmc olur. Karacier, dalak ve mideyi kuvvetlendirir, idran artrr. 15 Peynir: Tazesi nemli olup, souk verir. Taze olmyan hararet verir. Besin deeri yksek olup, imanlatr. Tuzlusu bayat olursa zayflatr ve mesanede ta yapar. 16 Tarn: Ltif ve ekici olup, hararet vericidir. Kflen meyi nler ve tkankl aar. Ya giderir ve eritir, titremeye ma ni olur. Gs ve ba anlanna ok iyidir. tmeden mtevellit nezle, grip ve ksre faydaldr. Kalbe ferahlk verir. Mideye kuvvet verir. Cierlerdeki vaki tkanklklar aar .Bbrek ve ra
234

MARFETNAME

himdeki arlara faydaldr. Gz karal ve gze perde inmesi gibi rahatszlklar giderir. 17 Horoz ve tavuk : Horoz etinin iyisi tmeye balamadan, tavuk etinin iyisi yumurtlamaya balamadan ncedir. Horoz etingibi, hastalklara iyi gelir. Tavuk eti ise, akl kuvvetlendirir, be dene ferahlk verir. Sesi gzelletirir, meniyi arttrr. 18 Krmz gl: Gl kurusu ve tohumu kabzla sebep olur. Tkanklklar at gibi, i organlan kuvvetlendirir ve sev day teskin eder. Glsuyu, baygnlk hallerinde ayltc olarak kul lanld gibi,ateli ba ars ve vcut hararetini nler. Mideye ve ciere kuvvet verir .sindirime yardmc olur. 19 Zafern: Renge gzellik verir ,idran oaltr, ehveti uyarr, tkanklklar ve damarlar aar. Fakat ayn zamanda ka bz yapar. 20 : Zencefil: Cins arzular tahrik eder. Bilhassa karacier ve midenin soukluuna uygun gelir. Mide rutubetini giderir. Be deni (tabiat) yumuatr. Yarm dirhemden iki dirheme kadar kul lanlrsa faydal olur. Daha fazlas ise zararldr. 21 Zeytinya: Eskisi ok hararet yapar. Salara her gn zeytinya srlrse salara kuvvet gelir. 22 Keten tohumu : risi makbul olup ,en iyisi siyah olan dr. Srt arsna iyi gelir. Yzde ve di etlerindeki ilikleri nler ve sesi netletirir. Bbrek ve mesanedeki talan dker. Meniyi artnr ve ehev arzular tahrik eder. drar arttrr ve doumun kolay olmasna yardmc olur. 23 Buday: Harareti ve rutubeti normaldir. Kzartlm nn sindirimi zordur. Krmz ve iri olam en kuvvetli, en lezzetli olamdr. 24 Gvercin : Uacak durumda olan yavrudan daha ha fif ve kalori ynnden daha zengindir. Yavrusunun harareti ve nemi fazladr. 25 Ermeni amuru: Kan ok tutar, iilmesi ya da srl mesi, yara, sivilce ve banlara iyi gelir. Uzuvlardaki prsmeyi, ateli nezleyi, rkleri yokeder. 26 Hind hyan : Atei drr. Safra ile ilgili olan has talklara iyi gelir. Midenin hararet ve iltihab ile karacier iltiha bn teskin eder. Stmay nler. 27 Kabak : Sindirimi kolay,ltif gdaldr. Olmam zm, sumak, sefercel veya eki nar ile kaynatlr, iilmesinin safraya faydas vardr. Ancak kokunca ok zararldr. Bal Ue kaynatlrsa onu da defeder. S

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

KISIM: 8 EN OK KULLANILAN LA VE GIDALAR Ey Aziz! Tabibler diyorlar ki: 1 Kfr: Ba arsna .hararetli ilere ve vereme iyi ge lir. Duyular kuvvetlendirir. Uykusuz kalanlar uyutur. Cinsi itihay keser. Kokusu kuvvetli ve etkileyicidir. 2 Kehrib: Kandaki oksijeni tutar, ykselen atei d rr. shali keser. 3 Kimyon: drar sktrmasna iyidir. Yaralar tedavi eder. Talan dker. 4 Keme (Ak mantar) : Hoa gitmiyen tad olup, suyu g zeldir. Gze parlaklk verir. 5 Kereviz: Bedendeki yalar eritir. Damar tkankln aar, gzel kokulu olup any keser. Cins arzular tahrik eder. Fakat ta dmesine iyi gelmez. Karaciere, ksre, bbrek, da lak ve mesaneye iyi gelir. 6 Kilye (bbrek) : Biraz kuru olup karmas kolay, sindi rimi zordur. 7 Kebed (karacier) : Scak olup bbrekten daha faydal dr. En iyisi rdek ve yal tavuk cieridir. 8 Paa: Tabiat yumuatt gibi, sindirimi de kolaydr, ksre iyi gelir. 9 Brlce: Gs yumuatr. drar tutar. Akciere de faydaldr. Karabiber, tuz ve sirke ile slah edilir. 10 Badem: Acs az gda verir, fakat amas ve temizle mesi fazladr. Tatlsnn etkisi azdr. Fakat o da bedeni iman latr ve ksr tedavi eder. Cierde ve dalakta bzlen yerler olursa onlan aar. 11 St: Gebelik mddeti insanlara benziyen hayvanlarn st en iyisidir. Mesel, inek byledir. Suyu scak, ltif ve ykay c olup hi ekilik yoktur. Safraya serinlik verir. shal yapar, bedene kuvvet verir. Bal ile yenirse lsere iyi gelir. Beyine kuvvet verir, ksre iyi gelir meniyi artmr. Cins istei artrr, ihtiyarlara daha faydaldr. Bal ile alnrsa sindirimi daha kolay olur. Barsaklardaki fazlalklan atar, kaynamamnm sindirimi daha kolay olur. r solucan yapt gibi, dilere ve di etlerine zarar verir, gz kararts ve ba dnmesi yapar. St, ekerli iilirse insan hem gzelletirir, hem de imanlatr. nek st yaldr, deveninki ise suludur.
236

MARFETNME

St ve yourdu ok imek, vesvese ve unutkanla iyi gelir. 12 Et: En iyisi kuzu etidir. Hayvanlarn erkei ve yal danann eti hafif ve kurudur. nek eti keiden, kei eti de koyun etinden kuru ve sindirimi zordur. Deve eti ar ve sindirimi zordur. Tavan eti scak olduundan, ok sevda yapar. Esasen eti yenilen btn hayvan etleri, bedene kuvvet verir. lkbaharda ve yaz aylarmda inek eti yemek iyi olmaz. nk uyuz, czzam ve dalak gibi hastalklara yol aar. Dier sert etler de yaz aylarnda ayn ekilde zararldr. Deve eti bunun dndadr. n k abucak dnr. Kaz eti sert, fakat besin deeri ok yksek tir. Tavuk eti ise ondan biraz daha hafiftir. 13 Laden iei: Kaynatlarak kullanlr. Rahim hasta lklarna ve sa dklmesine iyi gelir. Kapanmyan yaralarn ka panmasnda tesiri byktr. 14 Kendir: Akcdr, balgam eritir ve yok eder. ksr e iyi gelir. Mideyi temizler, kan tkrmeyi* tedavi eder. Kuvvetli ve faydal bir iltr. 15 Tuz: eitli kokulan giderir. Donuk maddeleri eritir ve str. Yarm dirhem iilmesi kfidir. Yakcs dilerin kirini te mizler. shali keser, fazlas zararldr. Normali, rengi gzelletirir. 16 Ebegmeci: Karacierde vaki olacak tkanklklar aar. 17 Kays: Basura faydal olduu gibi, kurutulmuu su suzluu giderir. Mideye olan faydas eftaliden daha oktur ve mi deyi yumuatmakta faydaldr. 18 Nil otu: Zayflamay nler. Yaralara iyi gelir. Yapra ivit boyas yapmakta kullanlr. 19 Nane : Mideyi abucak str ve mideye kuvvet verir. Sindirimi kolaylatrr. Balgam ve kusmalar nler. ehev arzu lan tahrik eder, meniyi artrr. 5-10 yapra ste konulacak olsa stn kesilmesini nler. 20 nce kepek : Parlaklk, yumuaklk ve temizlik gibi hu susiyetleri olup badem ve ekerle iilmesi halinde boaza ve ks re iyi gelir. 21 Niadr: Yumuatc ve kuvvetli olup, zafern Ue ma cun haline getirilip srlmesi halinde yzdeki cUtleri giderir. 22 eker: Karn, boaz ve gs yumuatr. Normalden fazlas bedene zarar verir. 23 Sumrnak: Kuvvet verici, tutucu ve balaycdr. Safra y bolua eker, kan durdurur. Di arlanna, urlara, ilere iyi gelir, harareti giderir. tah aar ve mideyi svar, et ve soandan
237

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

24 Ya (hayvani ya): Boaz ve gs yumuatt gibi zehirli ikilerin etkisini de azaltr. Badem ve bal ile kullanlrsa etkisi daha da artar, daha kuvvetlenir. Haddinden fazlas damar sertlii yapar. 25 Ayva (scfcrcel) : Kendisi iei, zellikle eki olan ka bz yapar. Susuzluu giderir, idran artnr, ehveti tahrik eder. Bal ile yenildiinde, mideyi kuvvetlendirir. ekirdei kaynatlrsa su yu yumuatc olur. Kabzl nler. Cierleri yumuatt gibi, k sr de nler. Normalinden fazlas kulunca sebep olur. 26 Balk: K daha makbuldr. Kam az ve lezzetlidir. yisi, tatlsu iinde byyen ve kl az olandr. Tuzlu denizlere dklen akarsularn aznda olanlar da iyidir. Deniz balklarnn iyileri taze olanlardr. Balk akc balgama sebep olur, abuk bo zulur. Bunun iin scak mideden bakasma iyi gelmez. Balk yo urtla yenildiinde bedene zarar verir. Tatl ile yenilirse daha fay dal hale gelir. 27 Anber: Mideyi, karacieri, kalbi ve duyu organlarn kuvvetlendirir. Beyin hastalklarna ok iyi gelen bir iltr. 28 d: Mide, karacier, yrek ve duyu organlarm kuv vetlendirdii gibi, tkanklklar aar. Beyin iin faydal olup i nenmesi ho koku verir. 29 Bal: Bedene parlaklk verir, kokmay nler. Biti ld rr, kirli yaralan temizletir. tah aar, gz kararmasn nler. Mideye kuvvet verip yumuatr. ban ve yaralara srlrse fay dal olur. Cerahati eker. ift ile kullanldnda daha da etkili
olur.

gelecek olumsuz tesirleri nler. Sa siyahlatr ve baylmalar n* ler.

30 zm: yi bir gda olup mideyi kuvvetlendirir. Cins arzulan kamlar. Olmuu ve asma zm iyidir, fakat en stn siyah zmdr. 31 Gm: Hafakan nler. Midey ve kalbe iyi gelir. Uyu zu defeder. 32 Fstk: Kalbe kuvvet verdii gibi karacierdeki vaki t* kanklklan da nleyen faydal bir iltr. 33 algam: t Besin deeri dk, fakat balgam oktur. Karacier gzelerini aar. Kurtlar ldrr. Kendisinin sindirimi zor ise de sindirime yardmc olur. Romatizmaya iyi gelir. 34 Biber; Mide ve barsaklardaki kokularn tahlilini ya par. Vcuda haaret verir. tah aar, fakat fazlas zararldr. 35 Sandal: Srlr ya da iilirse ilere ve iddetli, ateli
238

MARFETNAME

ba arlarna iyi gelir. Hafakanlan nler. Mide zayflna iyidir. Daha ok Hindistanda yetiir. 36 Kekik : Mide ikinliini giderir. Romatizmaya fayda ldr. Mideyi kuruttuu gibi, idrar da artrr. Kala arsna iyi gelir. Gzn grme kuvvetini fazlalatrr. 37 Aa sakz: En iyisi, Arap sakz olup, gsteki sert likleri yumuatr. Barsaklara kuvvet verir. Karn dzeltir. KISIM: 9 OK KULLANILAN LA VE GIDALAR

1 Kusa: Bir eit kavundur, uzunca olur. Hararet ve saf ray teskin ettiinden, olmuu iyidir. Bozulmuu ise koku, nefret ve ate yapar. Hele olmu kavunun bozulan ok daha fenadr. Koklanrsa susuzluu keser, baygnla iyi gelir. Hyar, bu da souk ve ltiftir. iddetli atei drd gibi, idrar skmek iin de birebirdir. Mide ve br arlarna iyi geldi i de olur. Tuz, bal, yahut da zeytinya ile slah edilir. 2 Karanfil: Karaciere, mideye ve beyine iyi gelir, itah aar. 3 Reyhan: Kalbe kuvvet verir, basuru defeder, koklanrsa uyku verir. 4 Ravendi: On gn sabahlan a karnna iki dirhem mikdan iilirse, kir ve yaraya, dme ve darbeye, karacier ve mide ye, ftk ,kask, bbrek ve mesaneye ok iyi gelir. 5 Rziyne : Gze kuvvet verir, idran sker, cierleri aar, souk su ile olunca mide iltihabna ve baygnla iyi gelir. 6 Reybas: Safray sker, harareti giderir. Srmesi gze faydaldr. Yara ve safradan mtevellit ishali giderir. 7 Nar: Safray sker ve barsaklarn almasna yardmc olur. Bal ile yenirse kulaa iyi gelir. drar oaltr. Nann acs mi de iltihabna faydal olur. Eki nar ise boaza ve gse sertlik ve rir. Tatls ise boaz ve gs yumuatr ve onlara kuvvet verir. Ateli ksrklere iyi geldii gibi, her trl hafakan da giderir. En gzeli sulu nardr. 8 Arpa: Unu su ile kantrlp macun yaplrsa gse, ksre, yorgunlua iyi gelir. Besleyici zellii budaydan d ktr. 9 ncir : Besin deeri btn meyvelerden yksek olup,, sin dirimi kolaydr. Yaralara ve berelere, banlara, susuzlua iyi ge lir. Mzminlemi ksr tedavi eder. Dalak, cier, mesane ve
2U8

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

bbreklerdeki tkanklklar aar. A karnna yenmesinin byk faydas vardr. Zia, gdann gei yollarn aar, ceviz ve bademle yenirse faydas daha da artar. Sirkeye batrlm incirlerden a kanuna sabah arka arkaya yiyen kimse stma hastlmdn emin olur. Safra ona zarar veremez. 10 Hind hurmas Safray sker, mideye kuvvet verir. Kusmay nler, harareti drr. 11 Dut: Beyaznn besin deeri incire yakndr. Fakat on dan daha az besleyici olup mideye faydas dokunmaz. Krmz dut rutubetli ve souk olup az da olsa kabz yapar. Boazdaki yara ve banlar ile ilere iyi gelir. tah aar.Bedeni kuvvetlendirir. dran artmr. Barsaklarn dolamn kolaylatrr. 12 Sarmsak: Di arsna, mzminleen ksre, gs arsna ok iyi gelir. Solucanlan dker. Bitleri temizler, idran s ker. Ancak buharmn fazla oluu ba arsna sebep olabildii gibi, gze de zarar verebilir. 13 Kar: Harareti artrr. Mideye ve sinirlere zarar verir. Di arsna iyi gelir. 14 ebboy iei: Yumuatan, rahatlatan ve ayran zel likleri vardr. Mafsallardaki arlan dindirir. Titremeyi giderir. Tohumu ateli ksrklere kar fayda salar. Yaprann gs teki ilerin inmesinde etkisi vardr. Kk kaynatlp iildiinde barsaklardaki ve sidik yollarndaki yanma ile makadda vaki ola cak ilikleri giderir. shali teskin eder. 15 eftali: Tabiata yumuaklk verir. Yapra kaynatlp kullanlrsa k.ak kurtlarm dker. ilmesi ya da gbee srl mesi ise kan kurtlarn dker. ok besleyici olmasna ramen g das zararldr. Yemekten sonra yenilirse iyi olur. 16 Sirke: Kann incelmesini salad gibi, safray da s ker. Uyuza mani olur ve sindirime de yardmc olur. Yanmalara kar tesirli olduu gibi ,glya ile kullanlrsa ba arsna iyi gelir. Balgama zt olup, azda gargara yapld takdirde di anlarn dindirir. 17 Ekmek: En gzeli, baka maddelerden temizlenen bu day unundan ve iyice elenerek yaplan ekmektir. Ekmein hamu ru normal, mayas ise tuzlu olmal, tandrda piirmelidir, buna benzer /nnda ise somun olarak piirilir. Sca zararl olup sou u iyidir. Elenmeden yaplan ekmein emilmesi kolay olup tabiat yumuatt halde kalori ynnden zayftr. Simit veya pide ola rak piirilince daha lezzetli olur. Fakat o zaman da sert olur. Ek240

MARFETNME

nek st ile yorulduunda kalori ynnden ok zengin olur. An cak bunun da sindirimi zordur. Ekmek, bedeni imanlatr ve shhatini muhafaza eder. 18 Hardal: Balgam nler, uyuza ve mafsal arlarna iyi gelir. Damla ve ya olarak damlatlrsa kulak arsn giderir. A karnna bal ile yenilirse akcier yollarndaki sertlikleri giderir. 19 Altn: Tozlan sevda hastalklar iin devadr. Hafa kanlara kar tesirli olup, kalbi kuvvetlendirir. Azda tutulmas halinde az kokularn nler. 20 Fesleen : Reyhan cinsinden bir bitki olup, koklanmas beyine fayda verir. 21 Galiye: Birok derde deva olan kymetli bir trdr. Urlar, sertlemi ilikleri yumuatr. Souktan mtevellit olan ba ansna iyi gelir. phesiz btn illar ve gdalar Allah Zlcellin izniyle et kili olur. Bu akladklarmz zanni sebeplere dayamr. Eyann ha kiki messiri, sebeplerin msebbibi olan C. Haktr. Bu hususta da ha geni bilgi isteyenler tp kitaplarna mracaat edebilirler. KISIM: 10 YEME, MEDE EDEB VE KADELER BAZI YYECEK VE MEYVELERN FAYDALARI Ey Aziz! Hadis limleri diyorlar ki: Resulllah S.A.V. devaml olarak arpa ekmei yerdi. Ya arpa ekmei ya da buday unuyla kartrlm arpa unundan yaplan ekmei yerdi. ou zaman a ve susuz kald olur ve hatt ge ce arka arkaya karnn doyurmamtr. Geceleyin veya gnd zn ikier defa yemek yemek illetlir. buyurur ve mslmanlann bu husustaki dikkatlerini ekerdi. Devaml olarak et yemek, ya da suyunu imek kalbi karartt gibi ,krk gn mddetle et yemiyen insan tabiatn deitirerek ah lkn bozulmasna sebep olur. A ve susuz hali olmadan yemek ve imenin bedene fayda yerine zarar verir. Hi yoktan bou bouna glmek de inam dier insanlara kar mahup eder ve gln du ruma drr. Shhatini muhafaza etmeyi istiyen kimse, tka basa yemesin. Daha yemein lezzetini alacak ekildeyken yemeyi braksn. Bu dnyadan sonra balayacak hiret hayatnda cennet nimetlerinden oka istifade edebilmek iin mmkn mertebe a kalsn ki byle ce akl sakinlesin, gs genilesin, kalbi nurla dolsun. Uzuvlarn
241

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

abuk ihtiyarlamalarna engel olmak isteniyorsa akam yemei terkedilmelidir. eitli yiyecek ve iecekleri birden yemek yerine bir yemekle yetinmek tercih edilsin. Byle olursa beden shhat ve afiyete, kalb ise hayata ve huzira erer. Zira, birok hastalklarn kk fazla yemek yemeye dayanr. Yine birok hastalklar da a kalmakla tedavi olur. Bunlar tecr be edilen eylerdir. Ancak yalnzca ekmek yiyen kimsenin bedeni btn mr boyunca canl kalr. Edepli olmak acknca yemeyi doymadan kalkmay gerektirir. Bunun ls yle olmaldr: Mideyi e blmeli, bunun birini suya, birini yemeklere, biri ni de havaya ayrmal ,yani bo buakmaldr. Bu en alt derece ol duu gibi orta derecesi de yemek ve ieceklerle mideyi yar yarya doldurmaktr. En stn derecesi ise ,hasta yemei yemektir ki bu da midenin te bir ksmnn doldurulmasdr. Doyunca yemekten kanmak gereklidir ki bu husus ok mhimdir. nk, fazlas israf ve haram olduu gibi, bedeni abucak ypratr ve eitli hastalklara maruz brakr. nne konulan yi yecei asla horlamamal ve beenmemezlik etmemelidir. Yemee istek duyuluyorsa yemeli,yoksa yememeli ve konumamaldr. Bir kiilik yemek iki kiiye, iki kiilik drt, drt kiilik sekiz kiiye ye ter. Baz yiyecekler ve meyveler vardr ki bunlar hakknda rivayet edilen eitli hadisler vardr. Mesel, Cebrail A.S., Reslllah S.A.V.e harise (kekek, ya da kekl) yemesini tavsiye etmitir. Resulllah S.A.V. bu yemei yemi ve ondan nce ikyeti olduu bedeni ve cins zayflndan kurtulmu,'cima* ve gece ibadeti iin 30-40 kiinin kuvvetini kendinde bulmutur. Reslllah S.A.V. iin en sevimli yemekler; arpa ekmei, mer cimek orbas ve su kaba idi. nk onlarla kalbi incelik bulu yor ve Allah zikrediyordu. Beyin, kulak, gz ve bunun gibi uzuv lara kuvvet veren gda ettir ki onun da en makbul omuz ve arka etidir. Sirke ise katklarn iyisidir. Hurma ve zm hernekadar meyvesaylyorlarsa da katk olaHurma ve zm hernekadar meyve saylyorsa da katk ola" lklar iin ifa bulur: Reslllah S.A.V.in sevdii meyveler; kavun, karpuz, taze hurmadr. Mbareimiz iecekler iinde de daha ok tatl ve souk erbetlerden holanrd. Pilav yenirken Resulllaha saltu selm da bulunmak gerekir. Peygamberimiz buyuruyor ki:
242

MARFETNAME

Kim baklay kabuu ile yerse ondan yedii kadar hastalk kar. nk onun her siyah tanesi lmden baka her derde deva olur. Peynir ve ceviz bo yenilirse hastalk yapar. Ancak birlikte yendiklerinde ifa olurlar. Kuru zm; gzel koku verir, genizi parlatr. Sinirleri kuv vetlendirir ve balgam keser. Ancak ekirdei zararl olduundan atlmaldr. Sefercel kalbe cil, zekya kuvvet, korkaa cesaret verir. Ha mile kadn onu pilav ile yerse ocuu salam, gzel ve grbz olur. Kabuu ile yenilen nar mideyi tesviye eder. ncir kalbe ince lik verdii gibi kiiyi kuluntan ve romatizmadan da korur. Kar puz cennet suyundan bir para olup eti ve ekirdekleri btn uzuv lar iin faydaldr. Karn ve mesaneyi ykar, meniyi oaltr, eh veti tahrik eder. Ba arsna iyi gelir. Bedenin derisini ssler. tah aar, gze kuvvet verir. Mideyi ykar ve temizler. Susuzluu nler. Barsak kurtlarn dker. Hyar tuzlyarak .cevizi de ekerle yemek snnettir. Patlcan yumuatlr ve il niyetiyle yenirse hastalklara iyi gelir. Beyne rutubet verir. ehveti tahrik eder ve cima arzusunu uyandrr. Ak mantarn suyu yze ifadr ve onun iyisi de siyah olan dr. Bir kimse herhangi bir memlekete gittiinde orann soann dan yerse orann hastalklarndan emin olur. Meyveler ilk knca ok yenmeli, sonra ise azaltlmaldr. So an ve sarmsa piirerek yemelidir. i yenilirse kokusu melek leri rahatsz eder. Bir kimsenin amur yemesi demek, kendisini katletmesi de mektir. nk bunun yle byk zarar vardr ki, mideyi bozdu u gibi, benzi ve teni sarartr, bedeni mahveder. Peygamberimiz buyuruyor ki: nsann kalbine shhat, bedenine sevin veren ey vardr: 1 Gzel koku. 2 Bol yemek. 3 Temiz ve gzel elbise giymektir. KISIM: 11 DNMZN EMRNE VE RESLULLAHIN SNNET ZERE GZEL GYNMEK Reslllah S.A.V.in en ok sevdii elbise, entari (kamis) idi ki, bunun kollar pannak diplerine kadar, etek ksm da topuk s
243

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

tne kadardr. Bu snnet olup ,daha uzunu hem bidat, hem de kibre almettir. Reslllah S.A.V. kadnlar iin en beendii uy. gun kyafet alvardr. nk o, yer ile avret yeri arasna bile per de olur. Sark takmak vakarl ve yumuak olmann almeti olup, Araplarn tacdr. Reslllah S.A.V.in sar siyah kumatan ya plmt. Sarn ucunu omuzlarn arasna hafife uzatmak zere b rakmak snnettir. enenin altndan sarmak ise bidattr. Allah Resulnn snnetlerinden biri de, kaftan ve sert elbise giymektir. Zira, kalbe hu veren sert elbise, damarlara da hareket verir. Yn elbise giymek Peygamberler iin snnet olmutur ki ilk kez ab giyen Peygamber Hz. Sleyman A.S.dr. Aba giymek ayn za manda evliyalann da deti olmutur. nk onda fakir ve yoksul* lara benzemek ve mtevaz olmak vardr. Peygamberimizin entarisi, i elbisesi ve alvar (sevcil) be yaz pamuktan, abas, kaftan ve kua ise ynden yeil al idi. Yeil giymek mmet-i Muhammede snnettir. Zira, yeile bakmak kalbe sevin, gze kuvvet verir. Erkeklerin sar ve krmz giymeleri, ho deil, mekruhtur. Saf ipek giymeleri ise haramdr. Elbisenin temizliine nem vermek Allahn verdii nimete krn nianesidir. Sslenmek, ltif ve temizliktir, fakat bunda haddi amak kalbe kasvet ve znt ve rir. Evvel entariyi sonra da oturduu halde alvar giymelidir. Byle yapmak alakgnll olmann almeti ve snnettir. Elbise ye yama vuruncaya kadar giymek kalbe rahatlk verir. karlan bir elbisenin fakire sadaka olarak verilmesi kiinin fetlerden sa lim olmasna sebep olduu gibi, mevcut 3 takm elbiseden birini vermek ise cmertliin t kendisidir. karlan elbiseyi katlamak lzmdr. Zira byle yapmak, elbiseyi eytann giymesini engelle mektir. Elbisenin ,Kim beni gece ssler (katlar ve gzel saklar) ise, ben de onu gndz sslerim. demesi Reslllah S.A.V.den ri vayet olunmutur. Misk, amber ve kfur gibi gzel kokular srnmek, gze sr me ekmek snnettir. Srme ekmek gze kuvvet verdii gibi, kir piklerin bymesini de salar. Bilhassa srme ekme ii Aure g n yaplrsa kiiyi gz arsndan emin eyler .Temizlenmek, kibir lenmemek artyla gzelce giyinerek sslenmek, koku srnmek, sa ve sakalm tarayp topliyaak dzeltmek de snnettir. Kalar dan balamak zere ya srmek ba ansma iltr. Bilhassa b yklan ksaltarak dzeltmek ,koltuk altndaki ye kasklardaki kl' lan kesmek de ayn ekilde snnettir.
244

MARFETNAME

Sa olmyann perembe gn, yahut da cuma gn ikindi* den sonra ban kazmas, sakaln genilik ve uzunluunun bir tutamdan fazlasn' kesmesi, trnaklarm kesmesi, kesilen sa ve sakallarla birlikte topraa gmmesi ruhun rahat, bedenin shhati iin snnet olmutur. Herhangi bir aynaya ,ya da berrak bir suya bakmak snnet tir. Zira bununla ilgili olarak Reslllah S.A.V.: Allahmme kem lasete halki fe hassin hulki (Yani, Al lahm, yaradlm gzel yaptn gibi, ahlkm da gzel yap.) diye dua etmitir. Beden shhatinin korunmas ile ilgili olarak verilen bilgiler burada son buldu. imdi lm ve ahvaliyle ilgili olarak izah yap lacaktr. nk doan byr, yaayan lr. Her kemlin bir zevli vardr. Dnyaya gelen herkes mutlaka lecek ve hirete gidecek tir. Zira bu, Allah'n emridir. Cenab Hak buyuruyor ki: Her nefis lm tadacaktr. Sonra (o len nefisler) bize d necekler. Bu kesin olduuna gre, bu geici lemden o kalc, bki le me gmeden nce gurbet saylan bu dnya leminde, sla, yani esas vatan durumundaki hiret hayat iin gerekli hazrl yap mak, hayvan ahlktan geerek Rabbn ahlkn nurlan ile aydn lanmak, hem dnyada ve hem de hirette Allah ile bir olmay ar zulamak ve bunun akyla yanmak biz kullar iin hereyden daha nemlidir. MANZUME Cihanda varl kvi ne misafir ol ne mkim Ki hane keder dolmu, yollar dahi pr bm (korku) nimeti nikam (iddet) ve izz nz zll olacak Sana ne fayda beden olsa gark- naz ve naim Mezar iinde dur akibet er (ba)in pnl (ayak alt) Ne fark olur klahn, na aban, ne de tcn. Hak yoluna dnersen tenin zayf olsun Sahray amak zor olur, ar olursa cisim. Huyu ile hastay zan eyler ol tabib salam Hastalktan anlamak (peki) nedendir ad hekim. Cisim hayat gnl holuu ile nimet olur Ne zevk olur ki, ola ten sahih ve ruh sakm. Fakirlik ve hastalk gam deil, lm erer tene Hakk Olursa can ve gnl ho huyla sa ve selim.
24S

KONU:4 LMLE LGL BTN BLGLER YED KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 AYET VE HADSLERLE LMN FAZLET VE FAYDALARI Ey Aziz! Cenab Hak buyuruyor ki: Eer, lseniz de, ldrlseiz de hep Allah'n huzurunda top lanacak, ve hesaba ekileceksiniz. (Al-i mrn sresi, yet: 158) Cenab Hak buyuruyor ki : Resulm (Yahudilere) de ki: Eer iddia ettiiniz gibi, Cen net dier insanlara alt olmayp yalnz size has klnmsa ve sz nzde doru iseniz lm isteseniz ya. (Bakara sresi, yet: 94) Cenab Hak buyuruyor ki: O sabrl kimseler ki, onlar kendilerine bir musibet isabet et tii zaman: Biz Allahn kuluyuz ve yine Ona dneceiz, derler. (Bakara sresi, yet: 156) Cenab Hak buyuruyor ki: Allah, leceklerin lm (eceli) zamannda, lmiyeceklerin de uykulan srasnda ruhlarn alr. lmelerine hkmettii kim selerin ruhunu (kyamete kadar) alkoyar. Dierlerini de bir md dete (ecelleri gelinceye kadar) salverir. phe yok ki dnen kimseler iin kesin ibretler vardr. (Zmer sresi, yet: 42) Cenab Hak buyuruyor ki: Dirilten de, ldren de Allahtr. Hepiniz Ona dndrlecek siniz. (Yunus sresi, yet: 56)
246

MARFETNAME

Cenab Hak buyuruyor ki: (Ey Resulm, onlara) de ki: Haberiniz olsun ki, O, nnden kap durmakta olduunuz lm ,gnn birinde (aniden) mutla* ka size gelip kavuacaktr. Sonra gizli ve ak btn eyleri bilen Allaha dndrleceksiniz de. O, size neler yaptnz bir bir haber verecektir (ve ona gre de lyk olduunuz cezaya arptrlacak* siniz.) (Cuma sresi, yet: 8) Cenab Hak buyuruyor ki: phesiz her canly diriltir, (eceli bitince) cann alnz. (He sap, ceza ya da mkfat iin hirette) son dn bize olacaktr. (Kaf sresi, yet: 43) Cenab Hak buyuruyor ki: phesiz Allahtan saknan (takva sahibi) kimseler cennetler ve nimetler iindedirler. (Tr sresi, yet: 17) Cenab Hak buyuruyor ki: (Mmine ld zaman denilir ki) : Ey itminana eren ne* fis, Rabbine dn, sen O'ndan O da senden razdr. Haydi gir, iyi kullarn arasna. Gir cennetime. (Fecr sresi, y e t : 27-28-29-30) Cenab Hak (Hadisi Kutside) buyuruyor ki: Mmin, lmnden sora kendine olacak olanlan bilseydi, dnyada kalmay arzu etmez ve devaml olarak: Ya Rabbi, be ni ldr, Ya Rabbi beni ldr! diye feryat ederdi. Reslllah S.A.V.: Mminin kalbine iman nuru dounca, kalbi sevinir ve ge niler, buyurduunda sordular ki: Bunun almeti var mdr? Reslllah S.A.V. buyurdu ki: Evet, dnyadan sakmp, hirete dnmek ve daha lm vakti gelmeden ona hazrlk yapmaktr. Peygamberimiz buyuruyor ki: lm ibret anlyan kimse, dnyay terkeder. Peygamberimiz buyuruyor ki: lm dnen kimsenin nefsi temiz, kalbi uyank olur. Dnyay baya grerek Allahn vel kulu olur. Peygamberimiz buyuruyor k: Allahn hidayet nasibettli kula, lm yeter.

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

Peygamberimiz buyuruyor ki: nsanlarn aklls lm oka dnen ve ona hazrlk ya pandr. | Ey mmetim, emelinizi ksa yapn, lm de ok ann. lm annda insann gz yukar tarafa dner. nk onun gz sevgiliye (cnn) dner. Mminin lmle bozulacan, yok olacam zannetmeyin. (Bilin ki) o ,bir evden dierine tanmtr. lm kprsn geen mmin, sevdii ile huzurlu ve bera ber olur. insanlarn hepsi gaflet uykusundadrlar. Ancak lmle uya nrlar. llerinizi hayrla ydedin. Onlan rahmetle ann. Onlara svmeyin. nsanolu lmden korkar ve ondan kaar. Halbuki lm, onu her trl fitneden kurtarr. lm, muinin rahat, sevinci, ganimeti ve mutlu bayram dr, mminin Allaha kavumasdr. Dnya mntinin zindandr, lm o zindamn almas ve mminin de ondan kmasdr. Mminin umduu en hayrl ve sevgili matlbu lmdr. phesiz lm, btn mminler iin hayrldr. nk Ce nab Hak, Al-i mran sresi, yet 198de : Allah katndaki sonsuz nimetler, iyi kullar iin daha hayrldr. buyuruyor, Mmin iyi de olsa, facir de olsa lm onun iin hayrldr. nsanlar nazarnda en sevgili eyler shhat ve hayattr. Bana en sevimli olan ey ise fakirlik, hastalk ve lmdr. Kendi lmme sevinirim, dostumun lmne de sevinirim. Kaybolan dostumdan bana gelen en iyi haber lm haberi* dir. Kendi nefsim iin arzuladm lm hediyesini btn dostla* nma da isterim. nk bizim vatanmz surr evi iken bu gurur evinde kalmaktan bktm. lm kendi nefsim iin de, dostum iin de istedim. nk lhi kavumann lmle kazanlacam bildim. Allaha kavumak isteyen mmin, lm sever. lm ile seven sevgilisini bulur ve lmle dnya dnce* terinden kurtulur. Yine Peygamberimiz buyuruyor ki: Mminin lm halktan uzaklamak ve ebed olarak Hakka kavumaktr.
248

MARFETNME

inak

lmn yokluu olduunu sanmayn, lm bedenden ayni* ve bki kalmaktr. lm (ruhun) bedenden ayrlmas, bir halden dier hale gemesi (yani) bir evden dierine tanmasdr. Nefisler, bedenler iin yaratlm ve mminin nefsi Allah katnda mezrk olmutur (zklanmtr). Peygamberimiz buyuruyor ki: Nefse ait drt ev vardr: 1 Ana rahmi, hepsinden dardr. 2 Dnya lemi. 3 Berzh lemi (kabir hali). 4 Ahiret lemidir ki, bunlann hepsinin baka baka h km ve an vardr. Peygamberimiz buyuruyor ki: Yaayan insann lm istemesi, ana rahmindeki ocuun haline benzer. ocuk nasl ana rahminden dnyaya gelmek iste medii gibi, yaayan mmin de ah vah ederek lmeyi istemez. o cuk, anne stne alp tekrar eski yerine nasl dnmeyi istemezse, mmin de lm ile Allaha kavuunca dnyaya dnmek istemez. Doan ocuk nceden kald darack ana rahmini nasl unutursa, insan da ayn ekilde dnyay unutur, gider. Peygamberimiz buyuruyor ki: Mminin ruhu, bedeninden hamurdaki bir kln kmas gi bi kar. Azrail, mminlerin ruhlarm efkatle ve merhametle alr. O lm melei olup, gvenilir, merhametli ve (mminlere kar) gzeldir. (Mminin ruhu) lm annda Azrailin gzellii Ue megul olduundan, can ekimenin iddetli acsn duymaz. Msr kadnlarnn Hz. Yusufun gzelliiyle megul olurken eUerini kestikleri ve paraladklar ve bunu yaptklarnn farkn da olmadklar Kurn Kerimin yetleri tarafndan bildiriliyor. Peygamberimiz buyuruyor ki: lm annda mmin kuluna Rabbi yardm eder. (Bylece mmin) dnya leminden ve hiret korkusundan emin olur. Cenab Hak. mmin kulunun ruhunu kabzetti&i zaman, ru hu onunla tatmin olur. (Artk ruh) bedenin arlndan kurtulur ve rahata erer. Beden, ruh kuunun kafesidir, yle ise ruh, bedende mahpus
240

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

kalmtr. lm onun in bir fetih (ve mahpustan kurtulmak) tir. llerin ruhlar berzh aalarnda (ruhlar leminde) birer ku gibidirler. Onlar birbirini bilir, tanr ve sevinirler. Peygamberimiz buyuruyor ki: Kalbi kara mrikin lmden korkmasnn hali karanlkta* ki kuun kafesi krmasna benzer. Kalbi nurlu olan mminin lme olan arzusu, aalar altnda kafese kapatlan bir kuun, ka festen uup dallardaki arkadalarnn yanna gitmesine benzer. lm annda alnn terlemesi, gz yeermesi, burun delikle rinin genilemesi, kulun saadetinin almetleridendir. Eer bir kii, liin annda bouk bouk nefes alyorsa, du daktan kararr ve rengi kl rengine benzer, gri bir renge dnerse (moranrsa) bu, onun ekavette kaldnn almetidir. Peygamberimiz buyuruyor ki: l, kendisini kimin ykadm ve kimin kefenlediini bilir. Namazn kimler kld? Arkasndan kimler gitti? Mezara kimler indirdi? Telkini kimler verdi? l btn bunlan bilir. Peygamberimiz buyuruyor ki: llerin iyi ya da kt hallerini grmek, ruhlann hallerine kef ile ermektir (bilinmiyen slanna ermektir). Bu kef, ya mj de iin, ya da ikaz (tenbil) iin olur. Bu kefe mminler riiyalannda mukarreb kullar ise uyank halde ererler. Peygamberimiz buyuruyor ki: efkatli bir annenin kaybolan yavrusunu bulduu zaman efkatle ona sanld gibi, kabir de mminin bedenine ylece sanlr. Mminin ruhuna cennetten bir pencere ald gibi, ruhu na da rahmet yamurlan salr. Mminlerin ruhlar lem-i berzhta yeil kular gibi blk blk uar, haftada bir defa da dnya lemine gelir giderler. Ahirette ruhlar, en stn ahlklan ne ise o ahlk zere harolunur. MANZUME Can beden darlnda idi, habs n hma, Kesretti lutf ile kafesin pene-i kaza -----Sdk ve saf kanadn ap utu evk ile Gnl leminde buldu gzel aktan nev.
250

MARFETNME

Gafil kafesten baka mekn bilmez idi kim Tenden ayrla matem edip, derdi hasret. Arif ki bildi cann gleni vsatn revn Tenden kurtulua kreden ol mevte merhb. Kutur o cn- pk kafestir bu toprak beden Baya kafeste kalmaz o, yksek ku c. Deilse kanad bal, niin amaz ol cenah Yz para etmez kafesin tutmaz ol hev. Seyretsen hemen gnlde cilveghm Hakk, krmak sana kolay olur kafesi. KISIM: 2 LMN HAKKAT Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: nsann lmnden evvelki halleri, dnya hayat olup bu a bucak geer gider. ldkten sonraki halleri ise ,hiret olup hki dir ve bitmez. Dnyaya gelmek, ebed saadet ve devlete kavuma ayesiyledir. Bu devlet ve saadete ermek, ancak kalb gznn ak olmasyle mmkn olur. Kalb gz ise bu leme ibret nazaryla bakp Yaratcmn lemdeki sanat ve hikmetini hereyde dn mek ve teekkr etmekle olur. bret nazan sanat ve hikmetin g rlmesi ve bilinmesi i ve d duygularla olup, on duyu lemin ya ratcsnn bilinmesi ve tannmas ile olur. On hissin yeri insan vcududur. Allahn insan bedenini 4 ay r tabiattan yaratm olmasnn sebebi de budur. nsanlar iinde ki bedenin, geici ruhun ise kalc olduunu sezebilen idrak sahibi mminler, bu fni dnyadan kaar ve sonsuz bir hayat olan fci-> ret iin gerekli hazrl yapar. Bedenin ruha arlk veren pisliinden kurtulur ve Allah ile nsiyet eder ve bundan duyduu huzur ve saadeti benliinde du yar. nk bedenin btn hali ve an ile hayvan ruhun btn kuvvet ve duyular tamamen yokolur. Ancak gnl ad da verilen nsan nefs, yani ruh baki kalr ki bu asla yokolmaz. Sonsuza dek kalcdr. O Cenab- Hakkm tecelligh ve marifetin mekn dr. te bu ruhun bedenden ayrlmas ve hrriyetine kavumas haline lm ad verilmitir. Demek oluyor ki, eer insamn hayvani ruhu kalbe galip gelir de ona hkim olursa, byle bir ruha ve nefse sahib olan kimse lmden ok korkar kaar ve kurtulmak iin her areye bavurur. Zira, hayvan ruhun hususiyeti bu mlk leminden olmaktr

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ki, zaten o da bu lemi sever ve onu arar. Nefsine tbi olan kimse nin dnya hayatm sevmesi normaldir. Malm mlkn ve ocuk larm dnr ve onlara herhangi bir bel ve musibetin isabet et mesinden korkar. Allah Zlcellin yardmiyle ayet nsan ruh, hayvan ruha galip gelir de onu malup ederse, o kimse ruhen kemle erer, son suz olan hiret hayatm ve lm sever ve onu arar. nk insan ruhu ,melekt lemindedir, bunun iin de esas vatann aramak ve bulmak arzusundadr. Bu haliyle cihann sonsuz devlet, saadet de selmetine erer. Bu dnyadan kser, yz evirir ve on dan dmandan kaar gibi kaar. lm ister, nk onun saye sinde hiret hayatna ve onun nimetlerine kavumak ister. Kendisini hirete yaklatracak olan lm, onun yaknlan iinde en sevgilisi olur. Hz. Ali diyor ki: Uzun mr, ruhlara azab, lm ise rahat ve ferahlk olur. Adamn biri, ariflerden birine dedi ki: Ryamda senin bir yl kadarlk bir mrn kaldn gr dm. Arif bunun zerine ok zld. Onun bu halini gren dieri: stadm, sen zaten dnyaya itibar etmiyen bir kimsesin, niin zlyor, niin alyorsun? Arif dedi ki: Olum, ben her gece lm isteyerek ve ona niyet ederek uyuyorum. Korkarm senin ryan doru kar da bu ruhuma ar lk veren bedeni bir sene daha tamak zorunda kalnm. Alay m bundandr. Zira, sevgilinin cihannda gl bahesi varken be den cihannn klhan hi ekilir mi? MANZUME Ey blbl-i can kalma, habs-i kafes-i tende Fni olam alma bki ararsan sende. Ey blbl-i elhni (ho sesli blbl), koydun ve glistan Kaldn unutup am, vre bu klhan de. Ol gleni unuttun klhanda mekn tuttun. ok to ve ttn yuttun, k zevk et ol glende. Bu ten kafesin kesirt (kr), bu mezbeleden u git Ol glen-i aka yet, mest ol tene ten tende. Mrgn- hem vzn, n anladlar razn (sr) kmlar oturmular, glende nemende.
252

MARFETNME

Ey Tri eflki, terk eyle ten-i haki Bu dne-i ten ta ki zevk eyle o harmanda. Bu cengii cihanidir, her havf- meknidir Git o sulh vatanna, rahat bu o memende. n cisminden ey mutlak, hkmnde deil kmak Dil penceresin a bak, seyreyle ol revzende. Hakk ki bu ebah, bul lem-i ervh Nu eyle sen ol rh, baki ol o meskende. KISIM: 3 LMN MAHYET lmden korkan, ve ondan kaan, lmn mn ve mahiye tini bilmiyen, ruhundan ve onun balang ve sonundan habersiz olan, bedeninin erimesiyle kendinin yokolacan zanneden veya ldkten sonra dnyay btnyle unutacan bilen ve lmden dayanlmas imknsz aclara maruz kalacam zanneden, ldk ten sonra ne olup bitecei hakknda bilgisi olmayan, oluna ve malna ok bal olan ve brakaca mal ve ocuklar iin sonsuz aclara garkolan kimsedir. Bunlann hepsi birer bozuk dnce olup, hayalden ve bilgisiz likten kaynaklanmaktadr. Bu yle kt bir hastalktr ki, onun aresi ancak o hastala yol aan sebepleri ortadan kaldrmakla mmkn olur. Bunlar ortadan kaldrmak ise, lmn mahiyet ve esasnn ne olduunu bilmekle olur. Bu hakikatleri maddeler ha linde yazmak faydal olur. 1 lmn hakikati ruhun beden letini kullanmamas demektir. Bir sanatkr, kendisine ait olan letlerden birini nasl brakyor ve kullanmyorsa, ruh da ayn ekilde bedeni kullanmak tan vazgeer ve onu kullanmaz. Demek oluyor ki, ruhun iki hali vardr. a) .Dilerse bedenine tasarruf eder. b) Dilerse bedenine tasarruf etmez. Nefsin bedendeki tasarrufu bir ktibin kalemdeki tasarrufu, gibidir. Ktip kalemle ister yazar, sterse yazmyarak onu kutusu na koyar. Ruh da ayn ekilde isterse bedeni oynatr, hareket etti rir. sterse onu mezara koyarak toprak haline koyar. te ruhun beden zerindeki tasarrufuna hayat, bedendeki ta sarrufundan vazgemesine ise, lm denir. Kymetli ruh ki bedenden tedir. Mutlaka kazadan bedene bu gelir.
253

ERZURUMLU IBRAHM HAKKI HZ.

Sen osun ki bedensiz bir cismin var yle ise korkun ne, bu can elbette kar. 2 Ruhun balangc ve sonu demek, onun kll akldan sa dr olduunu, ruhlar lemine inerek oradan da arzn melekutu olan bu leme gelerek insan bedenine girip onda tasarruf sahibi olduunu, bu lemde kemle ermesi, Mevlsn tanmas, evvelki makamndan daha ykseine kp, her muradnn hasl olacan bilmektir. Demek ki ruh, bedende tasarruf sahibi olsa bile; gz, ive ah lk kt olur da keml derecesine eremezse bedenle alkasm kes tii zaman ruhlar leminde bu kt hali ile kyamete kadar ba lanm ve hapsolunmu bir halde kalr. nsan dehet ve korku iin ce brakan riyalarla sanki azaba uram olur. Eer ruh, bedende bulunduu sre iinde yukardakinin aksi ne keml derecesine ularsa, bedenden ayrlsa bile ruhlar lemin de hapsolunmaz, bazen melekt lemine girer, bazen de dnya le mine inerek orada uar. O, sevin ve huzur doludur. Neeli ve in am mesteden ryalar ile zevk ve sef srer. u halde insan ruhunun balangc lh ak denizi olduu gi 3i, kibeti, yani dn de yine ona olur. 3 lletlerden birinin giderilmesi de ruhun bedenin yokolnujs ile bozulmyan ve yokolmyan bir cevher olduunu bilmektir. Mesel, nar, yahut da elma sklsa hernekadar kendileri yok olsa da sulan bki kalr. Kar ve buz eriyip yok olsa bile, suyu bki, binlerce .yzbinlerce ev yklsa ve klar snse ay hki dir. te ruh da aynen byledir. Ancak kendini bilmiyen ve nefsini tanmayan kimse, kendisinin ruh olduunu unutur ve bedenden ibaret olduunu zanneder. Elma ve nar suyu olduunu unutur ve kendini elma ve nar zanneder. Kendisinin kar ve buz olduunu bi lir de hayat suyu (b- hayat) olduunu bilmez. Kendisinin ay olduunu unutur da ev olduunu zan neder. Byle bir kimsenin korkusu ve ka lmden deil, bilgi' sizliindendir. Ariflerden biri diyor ki: Bu insann lm ten stnde yazdr. Elma ve nan krmann benzeridir. Hayat suyu aktsan sen, u can denizine Sonsuz derya olursun, inemezler dibine. 4 Bir illetin giderilmesi de ruhun bedenle olan alkasm kesmesinden sonra iki lemdeki hallere daha ok muttali olaca n bilmektir.
294

MARFETNAME

Mesel, knndan kan kl daha ok keser. rtsnden karlan ayna daha gzel gsterir. Huraa kuu kafesinden kurtulur kurtulmaz, derhal ykseklere uar. Ruh da ayn ekilde bedenden kurtulur kurtulmaz derhal ykseklere uar ve iki lemin gizli sr lar artk ona yan olur. BEYT Ey gnl terket bu zindan bu mihnethanedir fni Bu ol glzr ayam ki fer-i asumn olmu. 5 Bir dier illetin giderilmesi de yle olur : ayen ruh ,bedenetamamyle dner de onun i ve dm ay dnlatrsa beden kemline kavuur ve bedende hareket balar. Ru hun bedendeki azald takdirde uyku hali anz olur. ayet bu k btnyle bedenden kesilirse bilmek gerekir ki 4te bu hal lmdr. lmn acs, hastaln aclarna benzemez. nk lm, uykunun kardeidir. Zira Reslllah SA.V.: Uyku, lmn kardeidir. * buyurmutur. Mmin, bu hadisin nda, kendisi iin bir nimet olan lm uykuya denk bilir. Uykuda ruh nasl rya ile o leme biraz olsun muttali oluyor sa, lm annda da o bilinmeyen leme varr ve lemi seyreder. Uyuyann hali palan ve ar ykl eerinden onun bir ipe bal olduu halde kurtularak bir zaman iin bahede koan, oynayan, yeillikler ve akarsular iinde zevk ve sef sren, fakat sonra da tekrar o eyer ve palann, yani ar ykn altna giren ve bununla zorluk ve meakkat iinde yrmeye alan bir ata benzer. lmn hali ise, palanndan ve yknden kurtulunca ayak bandan da kurtulan ve bylece bedeni ve nefsi arzulardan kur tulan bir ata benzer. Ruh, bedenden kurtulunca artk her zaman iin gven iinde ve neeli bir halde kendi leminin bahelerinde vakit geirir. nk fkesine, ehvetine, nefsine mahkm olan kimse iin lm bir nevi hrriyete kavumaktr. nsan iin bu ka dar byk bir nimet olan lmn bir hastalk ya da dayanlma* bir ac zannedilmesi, gaflet ve bilgisizlikten baka birey de de nedir? Mmin iin lm .dnyann her trl zevk ve lezzetinden daha stndr, lmn sarholuk vermesi bedenler itibariyledir. Cenab Hakkn: Kendi elinizle kendinizi tehlikeye atmayn. yeti, lmn tatl olduunu gstermektir.
255

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

6 Bu illetin giderilmesi, bedenin lmn can iin bir hayat bilmektir. nk sevenin sevgilisini bulmas lm sayesin de olur, lm her murada eri ve gerek vatana dntr. BEYT Khne cam kl nisr ve taze can bul der kenr nk hayatimdir lm, hayatmda lm var. FARSA MANZUME Bedenin lm cana hayattr. Onda can iin cana gitmek var. lm camn sevgilisine gitmesidir. Belki hakikatte lenler yaar. 7 Bu illetin giderilmesi bu dnyann bir aa, insann da bir meyve olduunu bilmekle mmkndr. Mesel, henz ham olan meyve aaca sk skya baldr. Sonradan olur ve aatan kendiliinden koparak der. nsan da ham olduu ve kemle ermedii mddete aynen meyvede oldu u gibi, dnyaya skca bal olup ksa sren bir hayat yaamak iin bedende rahata durur. Artk kemle erer de kalbndan ieri girince lmn tadn alr ve ksa sren bu dnya hayatndan nef ret eder. nk insan gerekten keml derecesine ularsa ,kbeti bozulmak ve yokolmak olan bu dnya hayatn nemsemez. Ne mala, ne ocuklara, ne de izzet ve erefine nem verir. Onlarla gu rurlanmaz ve lmden baka bir emeli olmaz. KISIM: 4 YALILIIN REZALET ,LMN KERAMET, RUHUN SELAMET Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: lm ikidir: 1 rad lm ki, fke ve ehvetin lmdr. 2 Tabi lm, hayvan ruhun insan bedeninden kp git mesidir. Bu demektir ki, hayat iki eittir: 1 rd hayat ki, bu geici hayattr. Varl yemeye ve i meye baldr. 2 Tabi hayat ki, bu trl trl lezzetlerle tavrif olunan ebedi hayattr.
258

MARFETNAME
peygamberimiz buyuruyor ki: lmeden evvel lnz.

Bu hadiste Reslllah, mminlerin lmeden nce ebed ha yata hazrlanmalarn ve ebed hayat daha hayattayken yaama larn emrediyor. Akll insan .kendini nefsinin isteklerinden uzak latrp ebed hayatn lezzetleri ile kalbini rahata, huzura ve sel mete erdirendir .Zira o bilir ki, mal, mlk ve ocuklar onun iin fitneden, elem ve zntden baka birey deildir. Akll insan ,btn bu lezzetleri bir tarafa brakarak beden zevklerden uzaklar ve byle sfl dncelerden kendini kurtarr. Akll mmin bilir ki, bu yokolacak lemde hibir ey bki kalmaz. Eer dnyada kalmak mmkn olsayd, nce gelenler ka lrlard. Yine gelen insanlar lmeselerc dnyaya samaz ve de ta birbirlerinin zerinde durmak zorunda kalrlard. lmn ne derece kymetli bir nimet olduunu bilemezlerdi. Uzun hayat ar zulayan kimse, iddetli hastalk ve pislik saylan ihtiyarla ky met vermi olur. htiyarlk, insan iin bir ikence, bel, bayalk ve perianlk tr. nk yalanan insanda hisler zayflar, scaklk azalr, rutu bet gider, hastalklar artar. Beden i yapamaz hale gelir. te lm, ruhu bu ikenceden kurtarr ve ebed lemin iyiler makamna g trr. Yaplan izahlardan, lmn yokolmak mnsna gelmedii anlald. lm, ruh cevherinin beden cevherinden ayrlmasdr. nsan ruhu, beden gibi blnmiyen ve blnmeyi kabul etmiyen mcerred bir cevherdir. nk Allah bilmenin yeri, oras olup, kll akln uasdr. Bu hususta btn peygamberler, vel ve limle rile hkemnn ekserisi gr birlii iindedir. nsan ruhu, bedenin yokolmasmdan sonra da varlm srdrr ve lmle yokolmaz ve ebed olarak varln devam ettirir. MANZUME Ey can bildinse kendin eker oldu lmek Olsa can aka hayran, n gher oldu lmek lmek gibi bu yandan, domak gibi o yandan . Ab- hayat i andan, kim kevser oldu lmek. Ge bu cihandan ey cn ,git ol cihana raksn Korkma geri bir an, r er oldu lmek. Hak davet etse can, kabzeder ol dem an Can zevk-i der nikn, n dilber oldu lmek.
237

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Ho huylu olsa bir dil, hem lm ho olur bil Bed huy (kt huy)lu olsa nkil hem zer oldu lmek. Ayinedir memtn, bul anda hem sfatn Hakk bil an ztn, ho manzar oldu lmek. KISIM: 5 LM NASILDIR? RUH BEDENDEN NASIL AYRILIR? CAN EKMEK VE ALEM- BERZAH NASILDIR? Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: Yerinden kalkamyan kimse, zayf, oturacak kadar hali olmyan hasta, konumaya gc yetmiyene de can ekime halinde, nefes almak kudretinden mahrum olana da l denir. lm, insann bedenindeki mcerred bir hayal olan insan ru hunun bedene olan balln kesmesi ve ondan kmasdr, le nin ruhu mmin ruh ise, lmn iine girer. Eer len mmin ruhu deilse ki o, korkun ve ok ktdr ruhun hayaline gi rer. te bu mcerred cismin, yani ruhun bedenden ayrlp dier ruhlarn bulunduu meclise girmesine lm denilir. tnsanm lm yledir: nsann vcudunda herhangi bir sebeple hastalk ,ya da illet arz olur. Bu durum hayvan nefsin dkn ve zayf bir hale gel mesine sebep olur. Hastalk giderek vcudu iyice zayf hale d rr. Bazen birtakm hareketler yapt grlr, hasta arasra gzlerini aar ve dnyaya ho bir nazarla bakar, yle ki, hem ken disi hem de evresinde olanlar onun shhatine kavutuunu zan.nederler. Esasen hastalk bedene yerlemi olup, hayvan ruha ga lip gelmitir. Bu, snmek zere olan hayvan ruhun bir anlk par lamas, yani hareketidir. Bu hal, bitkin bir halde olan hasta iin bir hayal olur. ekti i bu aclar ve zorluklar hatrlar da bunlardan kurtulmak iin kendini zorlaa da eski haline kavuamaz .yle ki, byle zaman larda bireyler yemeyi bile arzulad olur. Fakat sonra baka bir hayale dalar ki, bu hali daha derin hayaller takibeder. Bu hayller hep bedenindeki kuvvetini bulmas iindir. Fakat artk bu mmkn olmaz. nk artk o beden deil, bir hayal ynndan ibarettir. Fakat hasta, bu halinde bile yine harekete gelir ve kalkp yrmeyi bile arzular. Ama ne yazk ki, kalkacak gc ve kudreti kendinde bulamaz. Kalkamaynca da elini bana koyar, yzne srer, gsne getirir. Bu ileri yapmas dnyaya duyduu hasret ve zleyi ile gayreti sebebiyledir.
256

MARIFETNAME

Ancak bunlar da fayda vermez. Bu hayaller iinde hasta tek rar harekete gelir ve hareket edemeyince de bacaklarn birbirine yaptrr. Artk bedeninden midini keserek derin hayaller da lar. Hastann bu karmakark hayaller iinde bulunmasna lm sarholuu (sekeratul mevt) denilir. Hayal kuvvet bulunca hare kete geer ve bu durumdaki hasta, elbiselerini katlamaya veya du daklarn geriye doru ap dilerini gstermee balar. Sesle a lad, gzlerini yumduu, yzn duvara dndrd v.s. gibi eyler yapar. Gzlerini byke aar, saa sola evirir ve oradaki dost, o cuklar ve ailesine devaml bakar. Ancak bu durumda hayaller yi ne ruhunu arar .bedeninde ise sadece hayvan ruhtan souk zer reler kalmtr. Ruh, bedenden kp umay arzulamakta, beden ise ona sarlp ondan ayrlmay istememektedir. Bedenle ruh ara^ sndaki bu ekimeye can ekime ad verilir. Bu ekimenin ba zen ok iddetli, zorlu ve zahmetli olduu grlr. Sonunda hay van ruhun beden zerindeki son kuvvet zerreleri de biter. Ruh bir ku haline gelir ve beden evresinde umaya balar. man etmiyen kimsenin bedeni ok iddetli ve dehetli hayaller iinde kya mete kadar azabolunur. Mminin bedeni ise her trl lezzet ve nimetler iinde bulunduunu hisseder ve toprak zerrelerine alr. Zira ruhun bedenden ayrlmas aynen uyku haline benzemektedir. Mesel, ryada ehirleri .ovalar .dalan, rmaklar grp bundan ok zevk aldmz grr ve ok holanrz. Yine ayn ekilde kor ku, dehet, elem ve keder ierisinde binbir zorluklarla gezdiimizi ve trl aclara maruz kaldmz da grr ve bundan da ok zlr te insann berzh leminde (kabirde)ki yeri de salndaki sz, i ve ahlk ile yakndan ilgilidir. nk insan, isterse almasyle kemle erer. Hali hayr ve iyilik zere ise, onun yeri gzel olup en gzel lezzet ve nimetler iinde cehennem korkusundan uzak ve nimetlere ermi bir halde kendi makamnda bekler. Eer halinde, yani hayatnda hayr ve erri (iyilik ve ktl ) kark ise, oradaki yeri de kark olur, ne huzurda ve rahat ta emin olur, ne de mitsizlie der. Trl azaplar iinde karar sz bir halde kalr. Eer halinde isyan ve hep ktlkler var ise, oradaki yeri de ayn ekilde i, sz ve hareketlerine uygun olur, lmn berzh leminde duyduu ac ve lezzet, zahmet ve rahat, aynen yaayan

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

bir insann ryasnda grd lezzet ve ac, rahat ve zahmetlere benzer. Bylece : Yaadklar ekilde lr ve o hal zere harolunurlar. sznn mns daha iyi anlalm olur. Uyku ile lm birdir. Zi ra, hadiste geldi ki: Bizi ldren, sonra dirilten vc ruhlarmz bize balayan ve yeniden dirilip nur olmak kendisine olan Allaha hamdolsun. yle ise, kendinin ruh olduunu bilen kimsede lm korkusu namna bir ey olur mu? Hafza emanet olarak verilen bir can Bir gn yzn grr ve olur ona revn. KISIM: 6 NSAN RUHUNUN BALANGI VE SONU Ey Aziz! Hikmet ehli diyorlar ki: nsan ruhu, bedenle olan alka ve ballm kesince, geldii yere, yani balang makamna dner. Her ruh iin tesbit edilen bir makam vardr. Onun balangc da ve sonu artk oras olur. Hibir ruh kendisi iin tesbit edilen makamn dna kamaz, ancak ke ml derecesine ulaanlar ykselebilir. Dnya hayatndayken bilgi ve temizlik zere olan ruh, kendi aslna dner. Yani, dokuz akl iinden her akl kendisine uygun olan ruhu eker. nk yksek lemin akllar btnyle bilgi ve temizlikle vasflanmtr. Akl, yksek ve yakn olunca .kendisinden aada olan akl dan daha bilgili, daha temiz ve daha yksektir. ayet ruh, bedene bal bulunduu srada temiz kalm, bilgili olmu ve keml dere cesine ulamsa ldkten sonra daha yksek mertebeler elde ede bilir. Eer keml derecesine ykselmeyip kendi sahasnda bilgili ve temiz kaldysa ldkten sonra da ayn makamna dner. Bu iki zmre, geici ve baya olan dnyadan, hapisten kurtulan mahkm gibi kurtulur ve yeniden dirililerinde byk nimetler, lezzet ve huzur iinde br yksek dereceli ruhlarla birlikte yaarlar. Eer ruh dnya hayatnda, yani bedene bal bulunduu sra da hayvan ruha malup olur da kendi ilminden ve temizliinden uzaklarsa, hayvan ruh onun yksek aklla olan temasna engel olur. Bu durumdaki ruh ld zaman aa (sfli) lemde ka lr ve yeniden dirilinceye kadar hayvan ruhla ac ve elm bir azap iinde hapsolunur. Ruhlarn hepsi byk kyamet koptuu zaman, yani nc sura frld zaman, dnya hayatndayken bal
260

MARIFETNAMK

olduklar cesetleri bulur. O cesetle birlikte harolunup herkes dn ya hayatndayken yaptklarnn cezasn .ya da mkfatn grr. Herkes ilediinin karln noksansz olarak grr. Tenasuha inananlar (yani, ruhun ldkten sonra baka bir bedene getiine inananlar) keml derecesine ulamann tehzb-i ahlkla mmkn olacan ve bunun da ancak bedenlerin dei mesiyle mmkn olacan sylemi ve bedenlerin deimesinin de tenasuhla, yani ruhun bir bedenden dierine gemesiyle hasl olacan iddia etmi ve bunlar hikmet kitaplarnda yazmlardr ki, bu husus ehli snnete aykr olup, kfr gerektirir. Bu hususta onlar ,haddi amlardr. Ancak birtakm fura muhalif eyann hakikatini sezmilerdir ki, bu hikmetleri kelm limleri eitli te vil yollaryle yukarda akland zere, eri erife uygun hale getirmilerdir. nsann lm, dnya Ue hiret arasndaki yolun uzunluu olarak kabul edilmitir. Peygamberimiz buyuruyor ki: len iin kyamet kopmutur. lme kk kyamet denilmesinin sebebi de budur. Ey insan! Artk kendi nefsini tam ve kesinlikle b ki, sen sadece toprak deilsin. Sen tertemiz bir ruhsun. Sen, lem ve semvtn sonu cusun. Sen, sfat ve rknlerin cevherisin. Sen, kinat iinde bir cevhersin. nk sen yle bir meyvesin ki, cihan aacnn zerreleri senin grnen hareket ve tavrlanndadr. Sen lem iin akl ve zek (zn z) sn ki btn kkler ve unsurlar ile beden hepsi .senin dal ve kabuklarndr. Sen yle ssl ve parlak bir ekirdeksin ki, kinatn dallan se nin kollarndr. Sen yle byk bir noktasn ki, kinatn dallar senin harfle rin, yani oalmandr. Eer sen kendini byle bilirsen, Rabbini de bilir ve Onunla itminane erersin. Bylece kalbin huzura erer ve artk lmden as la korkmaz, bilkis onun byk bir nimet olduu uuruna erersin. Topraktan yaratlan bedenini Kaf da olarak, ruhunu ise Anka kuu olarak grrsn.
261

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

MANZUME Ey g davulunu lem-i candan duyan Ey g eden gzel vatanna bu cihandan. Nerdesin? ey gzleri nergis, yz lle olan Kabrinde biter nergis ve lle karlk' ondan. Bunlann hepsi kolaydr eer iindeki ku Dm koyup, u dese ge gizli yoldan. Can bulsa selmet bulunur suret-i dier Ayak yrr olsa, pabu bulur gayri mekndan. Bin kr eder ol cn ki, bedenden olur azd Ey habersizden, lezzet-i tecrid ve revndan. Gl ve b lezzetini ki i b- hayat Ge nh feleki aslna dn devr-i zamandan. Ey Hakk; ne byledi bize beden cehennemi Kim nre yanp gemiiz envr- candan. KISIM: 7 RUHLARIN LDKTEN SONRA AHLAK VE HALLER ZERE DRLMELER CENNET VE CEHENNEM Ey Aziz! Hikmet ve marihet ehli diyorlar ki: Allah'n doksandokuz adndan biri Cell, biri de Cemil'dir. Cell isminin karl Cehennem, elil isminin karl ise Cen nettir. Cenab Hak buyuruyor ki: Allah Zlcel, Adem A.S.a btn isimlerini retti. Demek oluyor ki, Cell ve Ceml sfatlarnn ayns, insanda da vardr. Bu sfatlarn hangisi onda galip gelirse o kimsenin hali de o olur. Eer Cel sfat kendisinde galip gelirse hayat boyunca ktlkler iler ve kt ahlk ile vasflanr. Eer insanda Ceml sfat galip gelirse hayat boyunca hayrl ve gzel iler yapar ve bu ahlk Ue vasflanr. Bir insan hayatndayken hangi sfatlarla vasflanmsa ldkten sonra da o sfat zere harlunur. Buna gre, yeri ya Cennet, ya da Cehennem olur. Kendisinde Ceml sfat galip gelen ve bu sebeple iyi huy ve emlek ahlk Ue vasflanan kimse .yeniden diriltdiinde insan su retinde olup, yeri de Cennet olur. Bu kimse Allaha kavumann izzet ve erefine de erer.
262

MARFETNME

Bir insanda eer Cell sfat galip ise ,ona hayvan nefs deni lir. Bu alak, nankr, aki ve bilgisizdir .Bunun yeri Cehennem dir. Ceml sfatyle sfatlanan ruhun ad ise ,akl ve candr. Ken disi mutlu, iyi ve stn insandr kinci dirilite insan olarak dirilir ve yeri de Cehennemdir. Mazhar- kl olan insanm kalbi eitli hatra ve dncelerden bir an da olsa bo kalmaz. Bu dnceler iyi ,ya da kt olabilir. Kt fikirler Cell sfatndan meydana gelirler ki, bunlar ey tan ve ona balanan da nefsnidir. Ceml sfat ise iyi dncele rin kayna lp rahmanidir ve ona balanan da ruhandir. O hal de insan leminin Cehennemi hayvan nefis, Cennet ise d ve can dr. nsan nefs leminde kaldnda byk bir eleme ve azaba ma ruzdur. Bu, o insann Cehennem hayatn yaadn gsterir. n san kalbini hayvan sfatlardan uzaklatrr, lh ahlk ile ss lerse ,onun iin Cennette eitli Cennet nimetleri ile rahat ve hu zura kavuur ki ,o kalb ve can makamndadr. FARSA MANZUME Bir siret ki bedeni kalbdir Harinin yle olmas vcibdir. Olum, her sfat, her huy, her ahlk, Daima kendi suretinde olu rancak. Sana grnr bazen nr bazen nur, Bazen cehennem, cennet ve de hr Cehennem mliki nefsin kuvvetidir Lezzeti meneden ruh- kudsdir. Heft cehennem senin kt huylarn Het cennet senin gzel ahlkn. Hr ve glman hepsi senin sfatn Hurid u mah (gne ve ay) ruhun ve temiz kalbin. Kimin iyi ise huyu cihanda lh srrn mahzeni vardr canda. Kt ahlkl olan insan deildir Hakikatte hayvan, hatta (daha da) beterdir. Cehennemin asl kt ahlktr, Kt ahlk dost yoluna engeldir. Kt ahlktan eer temizlersen eytann da yola getirirsin sen. yi ahlk yalnz insana aittir, Kt ahlkl insan hayvan demektir.
263

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Srat- Mistakm ki iyi ahlktr, Kt ahlk ise cehenneme rnektir. Ahlk ve sfatn olursa iyi Bulursun onunla sekiz cenneti. Balandysan ayet kt ahlka Dtn cehenneme sonsuz azaba. Marlfetname adl eserimizin bir ve ikinci fenleri burada ta mam oldu. Buraya kadar, beden ,madde ve ruha ait baz bilgiler verildi. Bundan sonra 3. c fenne geilecek olup ,onda da din ile ri, kalb, marifet yolunda artlar, Evliyann hikmetleri v.s. bilgiler verilecektir.

ZS4

FEN : 3 TKAD VE MAN ISLAHI, NAMAZIN EDEB VE RKNLER, ALLAH YOLUNU BLMEK, ZKR VE FKR, AZ YEMEK, MEK, UZLET, TEVEKKL VE BELALARA SABIR, KADERE RIZA, EVLYANIN AVAMDAN STNL BE BLMDEN BARETTR BLM: DRT KONUDAN BARETTR KONU: 1 KTAB VE SNNETE UYMAK, TKADI BE KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 NSAN
I KAML DZELTMEK

nsan; Allah Zlcellin ltif srlarnn bir mecmuas ve son suz hikmetlerinin fihristidir. Bunun iindir ki, emanet ona tevdi edilmi ve hilfet iini grme vazifesi de ona verilmitir. Cenab Hak, yerdekilere ve onun iinde olanlara emaneti ar* zetmi ve kinattaki hi birey o emaneti yklenme cesaretini gsterememi, ancak insan o emaneti yklenmi ve ila etmek iin zerine almtr. Bu hususla ilgili olarak :
Cenab Hak buyuruyor k:

Ben, yeryznde bir halife yaratacan,

(Bakara Sresi, yet: M) Allahn gklerde olan ve yenie olanlar hep menfaatini i?*; birer sebep kldn ak ve gizli birok nimetlerini sizin emrinim musaihar kldn grmediniz mi?

(Loi luua sresi, yet: M) Bu ayetlerin de iaret ettii gibi,insan yedi kat gklerden da263

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ha yksek olup, cisman ve ruhan lemler onun emrine verilmi ve btn melekler ona secde etmitir. Fakat insan, kendisine lyk sfatlarda vasfland zaman: Onlan yarattklanmzn biroundan stn kldk. (sr Sresi, yet: 70) hitabyle memnun klnarak ereflendirilmi, bazen de kendisine lyk olmyan sfatlarla vasfland ve trl ktlkler ilendii zaman da: Yeryznde fesad karacak ve kan dkecek. hitabna muhatap olmu ve azarlanmtr. u halde insanla rikiye ayrlyor: Bir ksm baya ve ehveti arzularna tabi olarak makam y nnden aalarn en aasna, yani esfel-i safiline iner ki bun lann mekm cehennemdir. Bir ksm da salih meller iler, Hakk tanr ve ehev arzula rna tabi olmaz, ruhunu kirletmeden Allaha teslim eder ki bun lar da ebed olarak cennetin nimetleri iinde olurlar. Bu hususlarn gznnde bulundurulmas akll bir insan iin ok nemlidir. Zira, insann J dnyaya gelii bouna deildir. Nitekim: Cenab Hak buyuruyor ki: Ben cinleri ve insanlan ancak bana ibadet etmeleri iin ya rattm. (Zariyt sresi, yet: 56) Bu ayetin emri gereince kulun Rabbine ibadet etmesi, ba lang ve sonunun ne olacann srnna ermesi, emaneti yklen menin uurunda ve hlife olduunun idrakinde ve bu yolda gay ret sarfederek ebed saadete ve devlete ermenin arzusunda olmas en byk emeli olmaldr. Akll insan bilmelidir ki, marifet derecesinin en lsna ka vumak, en yce kklere sahip olmak, eriate, yani son din olan slmn hkmlerine yapmakla, canla bala alp iradesine sa hip olmakla ve Allah'n vel kullarnn sevgisine yapmakla mm kn olur.
Cenab Hak buyuruyor ki: Bugn dininizi tamama erdirdim. zerinize olan nimetimi de tamamladm ve sizin iin din olarak da slm setim.

(Mlde sresi, yet: 3)

260

MARFETNME

Bu yete gre, kitaba ve snnete yapp, onlann gerekleriyle amel etmek kurtulua ermek iin kfidir. eriat yolunu takip eden sonunda cennetin konuklarna vanr ve gven yeri olan ndvan ravzasna girer. Cenab Hak buyuruyor ki: O Peygamberler, Allahn doru yola eritirdii kimselerdir. Sen de onlann yolundan yr. (Enam sresi: yet: 90) Bu ayetin gereinde hidayet yolundan nasibim alp, Kii, sevdii ile beraberdir. hadisi ndaki sevgililerden saylabilmek iin sevgi ve muhab betini btn benliinde candan muhafaza etmeli ve iradelerini sultann hzinesi gibi hep iine saklamaldr. Unutmamak gerekir ki, vecde erenlerin ve hal ehlinin o hal leri sevk ve vicdan deryasnn derinliklerinde oluur. Bunlar yle bir incidir ki, vcut uhd ve yakn menbanda grlebilir, akl ve duyu dalglar da ona ok ender dokunabir. Kl krk yaracak derecede keskin akllar be, onun kymetini bimekten ciz kalr. Bu ok byk kymeti haiz olan cevherler, byklerin gslerin de sakldr ki bu durum gn gibi aktr. Marifetten yoksun kalan lar bu engin denize lyk olmadklan gibi, kymeti biilemiyen bu yakut ta iin btn sevgiden mahrum fakirler de lyk deildir. Vel kullarn hallerine kavumann artlan : 1 tikat ve inanlar dzeltmek. 2 s Namaz vaktinde klmak. n3 ehev isteklerii unutmak. 4 Sfatlar bilmek. 5 Allahn zat lhisini sevmek. Bu konuda kitaba ve snnete tabi olmak ve marifet ve mu habbet yolundan nasl ilerlemek lzm geldiini bildirmek iin bir ok konu ve blm ihtiva eden yazlarn yazlmas lzumu hasl olmutur. Bu aklamalarla esecek irfan rzgn irfan talebesinin kalbini gl misli aar. Bu rzgrla zerkedilen b- hayat, insan ruhunu bahar iekleri gibi mesteder. Byle bir insan, keml de recesine erer ve muhabbet makamna vanr. Ebedi saadeti bulur ve kalbini Allah sevgisinden baka hereyden temizler. Ey Kerm Mevl! Bizleri bu manev deryaya dalan ve hakikati olduu gibi gren kullarndan eyle.
287

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

KISIM: 2 KURAN'LA HDAYET BULMAK VE ONA TAB OLMAK Ey Aziz! Bil ki, Cenab Hak, kullarnn yce kitab Kurana sarlmalarn emir ve tevik etmekte ve Kuran yolundan ayrlma y iddetle yasaklamaktadr. Bu hususa iaret eden baz yet ve hadislerin buraya yazlma s uygun grld: AYETLER Cenab Hak buyuruyor ki: Bu, Kuran, Yce Allal tarafndan indirildiinde phe ol mayan ve Allahtan korkanlar iin hidyete gtren bir yoldur. (Bakara sresi, yet: 2) Hepiniz Allahn ipine (emirlerine) smsk sanln. Paralan mayn. (Al-i mrn sresi, yet: 103) Allah nzasma uyanlan onunla selmet yollanna eritirir ve onlan ,izni ile karanlklardan aydnla kanp doru yola (Hak yola) iletir. (Made sresi, yet: 16) te indirdiimiz bu Kuran ok mbarek feyz kayna bir kitabdr. Ona uyun ve ktlklerden kann, ta ki merhamete eresiniz. (Enam sresi, yet: 155) Ey insanlar ,size Rabbinizden bir t, gnllerde olan dert lere bir ifa, iman edenlere doruyu gsteren bir rehber ve rahmet (Kuran) gelmitir. (Yunus sresi, yet: 57) Sana hereyi aklayp anlatan, mslmanlara doru yolu gsteren rehber, rahmet ve mjde olan Kuran indirdik. (Nahl sresi, yet: 89) Biz Kurandan, mminler iin ifa ve rahmet olan ayetler indirdik. (O Kuran) zalimlerin de sapklm ve zarann artrr. (sra sresi, yet: 82) Sana indirdiimiz bu Kur'an, o mucize isteyenlere kar oku nup dururken, (hl) kendilerine kfi gelmedi mi? phesiz ki onda iman edecek bir millet iin byk bir rahmet ve t var dr. (Ankebt sresi, yet: 51) aEy Muhammed, sana indirdiimiz bu Kuran mbarektir. (Sad sresi, yet: 29)
268

MARFETNAME
Allah ayetleri birbirine benziyen ve mkerrer gelen Kuran szlerin en gzeli olarak indirmitir. Rablerinden korkanlarn bu kitaptaki (hkmlerden) tyleri rperir. Sonra hem derileri ve hem de kalbleri yumuar. te kitap, Allahn doruluk rehberidir. Onunla dilediini doru yola sevkeder. Allah kimi de saptrrsa ar* tk ona doru yolu gsteren olmaz. (Ziimer sresi, yet: 23) Ona nc nnden, ne de ardndan btl yaklaamaz. O, her kes tarafndan len, hikmet sahibi olan Allah'tan indirilmedir.

HADSLER Reslllah S.A.V., Ashabna hitaben buyurdu ki: Ashbm, siz Allahtan bakaibadete lyk kimsenin olma dna ahitlik etmez misiniz? Ashab Kiram dediler ki: Evet, ederiz ey Allahn resul. Bunun zerine Reslllah yle buyurdu : Bu Kurann bir ucu Allahn kudret elinde, dier ucu da sizdedi*. Ona skca sanlnz. phesiz Cenab Hak siz Kuranla amel ettikten sonra sizi saptmaz ve si zde helk olmazsnz. Peygamberimiz buyuruyor ki: Bu Kuran bir efaati olup, kyamette efaati kabul olacak* tr. Yine ikyeti de nemi byk olan bir ikyetidir. Kendisine yapan tutar ve cenncte taraf gider. Kendisiyle amelden yz e vireni de cehennem ateine sevkeder. Kur an okuyan ve onu gereiyle amel eden kimsenin anne sine ve babasna kyamet gnnde ve aydnl dnya evle rinde var olan gne ndan daha parlak bir ta giydirilir. (Hal byle iken) ya Kuran ile amel edenin kendisine (giydirilecek olan tacn) nasl olacan dnn. Bu (yce kitap olan) Kuran ,Allahn bir ziyafetidir. O halde siz de elinizden geldiince Allahn hediyesini kabul ediniz. Bu Kuran Allah Zlccllin ak bir nuru, salam ipi vc ifasdr. Ona sanlan korur, tabi olan kurtarr. Kuran doru yoldan aynimyacama gre, onu dzeltmez. Kurann acibi bitmez, ok tek rar edilmekle eskimez. Onu (Kuran) okuyun. Zira C. Hak onun her bir harfine on sevap ihsan eder. Biliniz (dikkat edin) ki, elif, lam, mimin tek harf olduunu sylemiyorum. Elif ayn bir harf, lam ayn bir harf, mim de ayn bir harftir. Yalan zamanda bir fitne zuhur edecektir.

(nsanlan)

ondan

269

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ancak

Allahn kitab kurtanr. Onunla amel eden kurtulua erer. nk onda sizden evvel olanlarn eserleri ile sizden sonra meyda na gelecek haberler ve aranzdaki hkmler mevcuttur. Kuran hak ile btl birbirinden ayrr. Allah Zlcell onu terkeden (on dan yz eviren) zorbalan helak eder. Ondan bakasndan hidyet isteyen dellete dmtr. nk Allah Yce Kitab Kuran sa lam bir ip zikr-i hakim ve doru yol klmtr. Kur'an yle bir kitabdr ki ,heves vc isteklerle haktan ayrlp btla sapmaz. Diller de baka ve deiik ekillere girmez. Alimler onu okumaktan doy
maz.

Kur'an ok tekrar edilmekle eskimez. Acaiblikleri bitmez. Kur an yle bir kitaptr ki, onu cinler duyunca onun hkmnden yz evirmezler. Onlar Cin sresinde de beyn buyurulduu gibi: Bizler insan szlerine benzemiyen acib, insanlar dinde ve dnyada hayra ,iyilie gtren bir Kuran duyduk ve ona (Hak Kitab olduu hususunda) iman ettik. Artk bundan sonra Rabbimize hibir eyi irk (ortak) komayz, dediler. O halde Kuran ile konuann syledikleri tasdik olunur. Onunla amel eden byk sevaba nil olur. Onun (hkmleri) la hkmeden adaletli bilinir. Ona aran da doruyu, Allah yolunu gstermi olur. eytan sizin evlerinizde kendisine taplmasmdan (artk) tnidini kesmitir. Ancak ona kulluktan sonra (yapacanz) en aa amelderinize raz olmutur. yle ise onun raz olaca iler den kannz. nk ben ,size yle birey braktm ki, eer ona sarlrsanz ebedi olarak dellete dmez, doru yolda olursunuz. O ey de Allahn. Kitab Kuran ile Onun Resulnn snnetidir. Kuran okuyan, ezberliycn (hkmleriyle amel ederek), olan on kiiye efaat eder. KISIM: 3 RESULULLAII S.A.V.N SNNET LE BDATLERDEN SAKINMAK
Ey Aziz!

C. Hak ,baz kullarna emir buyurarak bizim Onun Sevgili Resul olan Hz. Muhammede tabi olmamz, Onun eriatinden ayr imamz ve Onun Resulnn snnetinden olmyan bidatlerden iddetle kanmamz emrediyor. Bu husustaki yet ve hadis lerin bir ksmn buraya yazmak lzumu hasl oldu :
270

MARFETNAME

AYETLER Resulm de ki: Eer Allah seviyorsamz hemen bana uyu nuz ki Allah da sizi sevsin ve gnahlanmz balasn. Zira Allah, ok balayc, ok merahemt edicidir. (Ali mran Sresi, Ayet: 31) De ki: Allaha ve peygambere itaat edin. Eer yz evirirler se, phesiz Allah kfirleri sevmez. (Al-i mran sresi, yet: 32) Allaha ve Resulne itaat edin ki merhamet edilenlerden ola snz. (Al-i mran sresi, yet: 132) phe yok ki Allah, iman edenlere byk bir ihsanda bulun du. nk kendilerinden bir peygamber yollad. O peygamberler, onlara Allahn ayetlerini okuyor, onlan kt huy ve inanlardan antyor, onlara Kuran ve snneti retiyor. Halbuki bundan n ce apak bir sapkhk iindeydiler. (Al-i mran sresi, yet: 164) Ey iman edenler, Allaha peygambere ve sizden olan idareci lere itaat edin. Allaha ve hiret gnne inanyorsanz, bir konuda ihtilfa dtnzde, onun zm iin Allaha ve peygambere bavurunuz. Bu mracaat hem hayrldr, hem de en gzel hkm dr. (Nisa sresi, yet: 59) Rabbin hakk iin onlara aralannda kan anlamazlklarda seni hakem yapp sonra da verdiin hkmlerden ilerinde hibir darlk duymakszn tam bir teslimiyet gstermedike iman etmi olmazlar. (Nisa Suresi, yet: 65)

Kim Allaha ve peygambere itaat ederse, ite onlar Allahn kendilerine nimet verdii peygamberlerle, dosdoru olanlarla ,e hitler ve iyi kimselerle beraberdirler. Onlar ne iyi arkadatrlar. (Nisa Suresi, yet: 69) Peygambere itaat eden muhakkak ki Allaha itaat etmi olur. Yz evirenlere gelince, hi seni onlann bana beki gndermedik ya. (Nisa Sresi, yet: 80) Fakat rahmetim hereyi kuatmtr. Allaha kar gelmek ten saknanlan ,zekt verenleri ve yetlerime inananlan, rahmeti me mazhar ederim. (Araf suresi, yet: 156)

271

ERZURUMLU BRAHM HAKKI IIZ.

Onlar yle kimselerdir ki, yanlarnda bulunan Tevrat ve ncilde ismini yazl bulduklar, laber getiren, okuma-yazmas ol mayan Peygamber Muhammede uyarlar. O, kendilerine iyilii em reder, ktl mceder, onlara (nefislerine) haram ettikleri (i. ya gibi) temiz eyleri hell (kan, domuz eti, faiz, rvet gibi) k t eyleri de haram klar. (Araf suresi, yet: 157) (Habibim) de ki: Ey insanlar! phesiz ben gklerin ve ye rin hkmdar, kendisinden baka bir ilah bulunmyan, dirilten ve ldren Allah'n ,hepiniz iin gnderdii peygamberiyim. O hal de Allah'a ve okuyup yazmas olmyan, haber getiren peygamberi ne ki o da Allaha ve szlerine inanmaktadr, inann, Ona uyun ki, doru yolu bulmu olasnz. (Araf suresi, yet: 158) (Habibim) seni de ancak lemlere rahme tolarak gnderdik. (Enbiya sresi, yet: 127) Artk Allah ve Peygamberin emrine aykn hareket edenler, balarna bir bel inmekten, yahut (kyamette) ackl bir azaba uramaktan ekinsinler. (Nur sresi, yet: 63) Gerekten Allahn Resulnde sizin iin, Allah ve hiret gnn arzulayanlar ve Allah ok zikredenle riin (takib edecek leri) pek gzel bir rnek vardr. (Ahzab suresi, yet: 21) Ey peygamber, biz seni gerekten (mmetinden tasdik edip etmiyenler zerine) bir ahit, (iman edenlere cenneti) bir, mjdeleyici (seni ipkr edenleri cehennmle) bir korkutucu v Allaha Onun izniyle, Ona ibadete daveti ve nur saan bir kandil olarak gnderdik. (Ahzap Sresi, yet: 45-46) Peygamber size ne verirse onu aln. Size neyi yasak etti ise, ondan uzak durun. Allahtan korkunuz. nk Allahn azab ok iddetlidir. (Har Sresi, yet: 7) HADSLER Ashabm, size vasiyetim odur ki, Allahtan korkun. (Banz daki Emriniz bir Habei bile olsa ona itaat ediniz. nk sizden ok yaayanlar ileride birok ayrlklar grr. O zaman sizin iin gerekli olan benim suretimle amel etmek ve Ashabmdan olan Ha lifelerin yolundan gitmektir. Snnetime bireyi az dilerinizle sa lamca tutumamz gibi olsun. Benden sonra zuhur edecek din ile rinden iddetle saknnz. nk benden sonra kan her bidat de llettir.
272

MARFETNAME

(NOT : Bidat iyi ve kt olmak zere ikiye ayrlr. Mesel, sonradan zuhur eden medrese, minare yapm gibi eyler iyi bidat (bidati hasene) cinsindendir.) Ey mmetim, biliniz ki, bana bir kitab verilmi olup, onn bir benzen daha verilmemitir. Yaknda birok kimseler tahtla rndan ve krslerden insanlara diyecekler ki: Yalnzca Kuranla amel ediniz, Kuran neye hell demi se, onu hell bilin, neye haram demise onu da haram bilin. Esasen Aliah ve Resulnn haram kld eyler de onun ha ram kld eyler gibidir. unu bilin ki, sizin merkeb eti yemeniz size hell olmaz. Yrtuc hayvanlardan az dili olanlar (avlarm az dileriyle paralayanlar) da hell olmaz. Zimmlerin mallanm onlann izni olmadan almak hell olmazd gibi, almanz sizin zerinize vebaldir. Eer sahibinin o mala ihtiyac yoksa o zaman hell olur. Birisi baka bir kavme misafir olduunda o kavim insanlannn ona yemek ikram etmeleri vacib olur (gerekli olur.) Mi safire den de, onlann kendisine ikram ettikleri yemek kadar on lara ikram etmektir. Sizden biriniz tahtnda oturup da Allahn Kuranda haram kld eyden baka bireyi haram klmadn m zanneder? Bili niz ki ben de birok eylerle emir vermi ve vazetmi, ok eyi de nahyetmiimdir ki, onlar aynen Kuran kadar, hatt daha da faz ladr. phesiz Cenab Hak Ehl-i Kitabdan zimmlerin izni olma dan evlerine girmenizi,k adnlann dvmenizi ve meyvelerini ye menizi hell klmam olup, onlar cizyelerini dedikleri mddete sizden emin olurlar. Szlerin hayrls, Allahn kitab, doru yollann (hidayetin) hayrls, Hz. Muhammed S.A.V.i hidayetidir. lerin kts, son radan meydana kanlardr. Sonradan kanlar ise bidat olup, her bidat te sapklktr, dellettir. Reslllah S.A.V. buyurdu ki: mmetimin hepsi cennete girer, ancak eb eden giremez. Kendisinden soruldu ki: Ya Reslllah, eb eden kimdir? Bunun zerine yle buyurdu: Bana tabi olan cennete girer. Asi olan eb etmi olur cen cennete giremez.) Dediler k: Ey Allahn resul, byleleri ok olur. Reslllah buyurdu ki:
273

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Benden sonra (byleleri) ancak bir kavim iinde bir kii

olur.

mmetimin fesad olduu (bozulduu) zaman, benim snne time yapan ve snnetimle amel edene yz ehit sevab verilir. slm dini dnyaya garib olarak geldi, yine geldii yere de garib olarak dner. Kendi dnya ilerinizi benden daha iyi bilirsiniz, bana sor mayn, ancak ben sizi din hususta bireyi emredersem onu al nz. Sizden birinizin hev ve istekleri benim getirdiim eriatn hkmlerine tbi olmazsa o kimse mmin saylmaz. srail oullarna gelen fitneler elbette ki benim mmetime de gelecektir. Eer onlardan annesiyle aka zina edenler olduysa, benim mmetimden de olur. Isril oullar 72 frkaya ayrlm, benim mmetim ise 73 frkaya ayrlr. Onlardan ancak biri cenne te girer, geri kalan hepsi cehenneme girer. Sordular ki: Ya Reslllah, o kurtulua eren frka hangisidir? Buyurdu ki: Benim ve benim Ashbmn yolundan gidenlerdir. Reslllah S.A.V., Enes R.A.a hitaben buyurdu ki: Ey olum, kalbinde hi kimseye kin ve hile beslemedii^ halde sabaha kar ve akamlardan, benim snnetimden aynlma. Snnetimi seven beni de sevmi olur. Beni seven de cennette be nimle beraberdir. Hz. mer, Reslllah S.A.V.e gelerek dedi ki: Ya Reslllah, biz Yahudilerin baz szlerini iitiyor ve beeniyoruz.O nlarm bir ksmm yazmamza msaade eder misiniz? Reslllah S.A.V. buyurdu ki: Yahudi ve Hristiyanlar akn ve deli olduklar gibi, siz de akn olnak m istiyorsunuz? Ben size yle temiz bir eriat getir dim ki, ayet Hz. Musa sa olsayd, onun da bana tabi olmaktan baka aresi kalmazd. Snnetimden yz eviren, benden deildir. Sizden birini zbeni anne ,baba, evlt ve btn insanlardan daha ok sevmedike ,mmin saylmaz. eriatimizde benden olmayan bir ii yapann o ii reddolun* mutur.

274

MARFETNAME

MANZUME Her ite anard ism-i Rahman ol kerem kn vg ve hem de peygamber idi kn ol kerem km. Ol idi ltifler mazhar, ilim bilme hem menba Ki gzel hu yile dolmutu ol cn ol kerem km. Hakkn mahlkuna nfk u tevazu eyleyp lillah Ederdi btn mahlka ltf ihsan ol kerem km. Hem Allah iin severdi halk, buzederdi hem Ne dost olmutu kendine ne dman ol kerem km. Glmedi kahkaha ile svmedi bireye asla Sz gzel yz gzeldi pr an ol kerem km. Hava ve hilm ile vasflanmt hem ltf hrmetle Gelip yalvaran gz yal komazd ol kerem km. Kabul ederdi zr sululardan af v lutf Ue Azimul halk idi, efkatli hannan ol kerem km. Zenginlii deil fakr severdi, vnrd hem Klp yoksullar kendine karde ol kerem km. Yamalar diker libasna ve naln giyerdi dahi Vanr her hastaya derman olurdu ol kerem km. Hem ehl-i beytin hizmein grrd ho Cmle zorluklar kolay eylerdi ol kerem km. Eer arpa ekmei mercimek orbas yemek in Davet olunsayd misafir olurdu ona ol kerem km. Bindii bazen deve, at, katr, bazen de merkeb Yalnayak yrrd bazen o sultan kerem km. Murabba otururdu, diz zre veya dikerdi diz Edeb olduydu peyd ve pnhan ol kerem km. parmayla yerdi, hem yalard onu lezzetle nefeste ierdi b-i reyyn ol kerem km. Bal ve helva severdi ,hem kabak, sirke, tirid amam Arpa ekmeinden yememiti doyunca ol kerem km. Balard ta, mbarek karnna bazen alktan Fuadm olmasn derdi lerzn ol kerem km. Saadethanede yanmazd nice aylar ate Kanaatle yerdi temr ve summn ol kerem km. Sa yanna yatard yz dnerdi kbleye Gayb seyran eylerdi her nefes ol kerem km. Yata deri idi, ii dolu lif, yast dahi Gece yatsa az uyur, o yakzn ol kerem kn. Bo konumazd nutk- pki cmle vahy idi Hilonet dresiyle idi bahri umman ol kerem km.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Teni halk iinde, kalbi dostuyla tek ve tenh Birlii bulurdu oklukta her n ol kerem kn. Salt ve selm olsun hem l ve Ashbna Ki onlar kendine yrn klm ol kerem km. Ey Hakk gel ,unut halk habib-i Hakdan ol hulku Ki Hakdan hsn ve hulk almt Mercn ol kerem km. KISIM: 4 TKAD ISLAH VE EIIL- SNNETE UYDURMAK Ey Aziz! Ashb, Tabin, din insanlar ve selef-i slihinin itikad u man zumede izah olunmutur: MANZUME Huda Rabbim, Nebim hakk Muhammeddir Reslllah Hem slm dinidir dinim, kitabimdir Kelmullah. Akaid ire Ehl-i snnet oldu mezhebim cema Amelde Ebu Hanife mezhebidir mezhebim vallah. Dahi zrriyetiyim hazret-i Adem nebinin hem Halilin milletiyim dah kblem Kbe Beytllah. Bulunmaz Rabbinin zdd ve misli lmde Ve suretten mnezzehtir, mukaddestir Tellallah. eriki yok beridir domadan dourmadan ancak Ehaddir kfv (deng)i yok ihls iinde zikreder Allah Ne cism u ne arazdr ne mtehayyz ne cevherdir Yemez, imez, zaman gemez, salimdir cmleden Allah. Tebeddlden, tagayyr (deime) den dahi avam ve ekalden Muhakkak ol meberrdr budur ,selb-i sfatullah Ne gklerde ne yerlerde ne sau sol ve n artta Cihetlerden mnezzehtir hi olmaz meknullah. Huda vardr veli varlna yok evvel ve hir Yine ol varldr kendinden gayri deil Allah Bu lem yo iken ol var idi ferd ve tek ve tenha Deildir kimseye muhta ve hep muhta gayrullah. Ona hadis hull etmez ve birey vacib olmaz kim Her ite hikmeti vardr bes fiil ilemez Allah. Hull etme zo zt kula ve hibir ferde zulmetmez Kullarn slah lzm deil, kim halk ede Allah. Ona bir kimse sebriyle i iletemez asla Ne kim kendi murad eyler vcuda olgelir billah.
270

MARFETNAME
Sfat- kemliyle i dim muttasftr kim Kamu noksan sfatlardan beridir Zlcell Allah. Sekizdir n sfat- zt ili mile iradettir. Hayatu kudretu halk u basar ,sem kelm-ullah. Alim oldur ki ilmine erimez kimsenin akl hata eylemitir cmle bu eyay ilmulla. Btn hayr ve erri o diler, takdir-i halk eyler Veli hayr sever ancak ki sevmez erleri Allah ~ Basr oldur hakikatteki hep eyaya nazrdr Vel gzden mnezzehdir basardr min sfat-ullah. Cemi oldur, her avaz iitir sr ile cehri (gizli ve ak olam) Mnezzehtir kulaktan ol sfattr onda semullah. Mtekellimdir ol mma beridir dilden azdan Hurf u lafz u savatyla deil vasf- kelmullah. Subtiyye sfat kim ne ayndr ne de gayridir Kdimu dimu zatyla kaimdir sfatullah. Hakkn mkerrem ibdidir melekler yerde gklerde Avamndan avm- nar- efdal eylemi Allah. Yemek imek hem erkek diilik yoktur onlarda Hakka hi as olmazlar muti (itaatkr) lerdir li emrullah. Ve Cebril Mikil srfil Azril Muteberdir, meleklerdir bu drd he peminullah. Hakkn yzdrt kitab kim Nebiler zre inmitir Onlann drd kitabdr, suhuf yz Kelmullah. Zebru verdi Davuda, dahi Tevrat Musaya Ve hem ncili saya getirmi Cebril vallah. Habibullaha Kuran getirdi hcet olduka Yirmi yl itmam eyleyip kaf oldu vahyullah. Dahi ben nebiler hakknda bildim: smet fitnat Nezfet hem emanet sdkla tebl-i hmullah. Nebiler ismini bilmek, dediler bazlar vcib Yirmi sekizin bildirdi Kuranda bize Allah. Bir Adem biri dris ve Nuhu Hud ile Slih Hem brhim u shak ile smil Zebnullah. Dah Ykub ile Ysuf, uayb u Lt ile Yahy eZkeriyy ile Hrun ehh (kardei) Ms kelimullah. Ve Dvudu Sleymnu dahi lyas Eyyubdur Birisi Elyesadr dahi sdr o Ruhulla. Birinin ismi Zlkifl ve biri Yunus nebidir hem Hitab ol Habib-i Hak Muhammeddir Habibullah.

277

ERZURUMLU BRAHM HAKKI IIZ.

Uzeyr u Lokman u Zlkarneyn, nde ihtilf olmu Ki baz enbiydr der ve baz der Veliyullah. Cemii enbiynn evvelidir Hazreti Adem Hepsinden efdal ve hr Muhammeddir Habibullah. kisinin arasnda kat ok enbiy gelmi Hesabn kimseler bilmez bilir onu hemen Allah. Rislat- rus 1 mevtiyle btl olmaz ol kata Ve efdaldr melekler cmlesinden, enbiyullah. Bizim peygamberin ahkm- er byle bkidir Ki ehl-i maher-i bu er ile fasl edecek Allah. Ve Mirc neb haktr ona ahsyla muhtastr kp fevkul alya Hakk grmtr Habibullah. Cihan cmle cihdyla ve ecz vu sfatyla Hem efal- ibdm hayr u erri cmle halkullah. Onun ilm u murad u halk u takdiriyle hdistir Ki yoktur Hlk u Bri iki lemde gayrullah. Kullarn ihtiyar vardr, eflinde czin O efal zre bulmular sevab hem kabullah. 01 efalin cemlidir Hakkn hubb u rzasyla Kabhinde bulunmaz ne muhabbet, ne rizaullah. Sevab efdaldir Hakkn ve adlidir kb ann Vucb icabsz Hakka bi istihkak- abdullah. Haram erzaktr herkes yer, ier kendi rzkn hep Ve kimse kimsenin rzkn alp yiyemez vallah. Evel vaktinde meyyittir ol maktul ve ecel birdir Ve Hal-i yesin iman deil makbl-i indellah. Heyla yoktur ezhan ire bir cz olduu haktr Ki ol vasf- tecezziden mberrdr der ehlullah. Kabirde lye Mnker ve Nekir drt sual sorar Ki Rabbin kim, Nebin kimdir, nedir dinin ve kblengh. Cevabn verenin canyla cismi zebk eder anda aup kffr ve asler eker anda azab-ullah. Bu dnyaya gelen gider ki kalmaz canl hik imse Dahi kyamet gnnde eyler emvt basullah. Verirler defter-i amlini her demin anda Kiminin sa eline,, kimine soldan maazallah. Kitabiyle hesab var Hudann rz- maherde Sorarlar herkesin efali ve ekvlin biemrillah. Kebirle seir ahline ol gn efaatler Ederler enbiy v ehl-i ilm u evliyullah.
278

MARFETNAME

Ameller tartldmda Srt gememiz hakdr Ve kevserle sekiz cennet verir mminlere Allah. Girince cennete mminler, onda ok bulup nimet Grrler phesiz anda niteliksiz cemlullah. Ve cennetle cehennem imdi var ehliyle bakidir Cehennem, yedidir ,ehlin yakar dim o nurullah. Kaza ile her hayr ve er Allah tarafndan Bulur hayr ehlini dim, olur er, ehline hemrah. Ve peygamber ne kim irt- satten haber vermi nandm, cmlesin izhar eder vaktinde hem Allah. karr dbbesi Deccl u Yecc il Mecc Doar hem batdan gne, iner gkten o Ruhullah. Kabre mmini imandan ihr etmez dhi Ne kfre dil u ne tatn habt ide indellah. 0 isyan eylemez an muhalled hem cehennemde Meer kim itikad eyler hell an maazallah. Hda affeylemez irki, ve illa ondan edny (aa) Diledii kulundan her gnah affeder Allah. Kebirden kaan ciz ikab olmak seirle Ve tevbesiz giden ciz kebirden gee Allah. Kabul eyler duay Hak Tel kendi fazlyla Ve hact- ibd hem kaza eyler Racullah. Dahi iman ile slm ikisi de bir tek eydir Cenb- Hakdan ol her ne getirdiyse Reslllah. Hepsini dil ile ikrar ve kalble tasdik eyledim Birine yoktur inkrm, inandm phesiz vallah. Dindeki ameller imandan deil bakadrlar Pes imn izdiyd u nks olmaz hfz ede Allah. Demem ki inaallah mminim, derim Bu mn ile man kesbi ve mahlktur lillah. Ve iman- mukallid hem sahih olmutum amma kim 01 istidll- akl terk ile sim olur billah. Bulurlar vakt- hcette yiyecek, giyecek onlar. Hayvanat, cemad onlarla konuurlar biznillah. Gehi su zerinde meyederler vecd hletle Havada gh uarlar hark eder (bozar) dtn Allah. Erimez bir eli hibir nebinin rtbesine hem Ona ermez ki ondan sakt ola emr u nehyullah. Ve efdl - evliy Sddk- ekber sonra Fruk Zlnnureynden sonra Alidir ol Veliyyullah
270

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Bu drd hem hilfette bu tertib zere kimdir Bu r (4) yrdan sonra hem efdl-i evliyaullah. Kalan Ashabdr ki cmlesinin zikri hayr olsun Cemii l ve Ashb- kirm sevmiim fillah. Aere-i mbeere ve Ftma, Haan, Hseyn Bu mmetten bunlara cennet ile nezhedbillah. Ve gayr kimseye aynyla cennetlik denilmez kim O gaybe hkmolur, gayb ne bilsin kimse gayrullah. Ve Ashb- kirmn cmlesinden sonra mmetten Cemi tabin olmutur efdl- evliyaullah. mamul Mslimin, sultan- mslimn hr, mkellef hem, Kureyi thir olmal edip tenfz-i hkmulla. yi ve fcire uyup, namazm klarm bile Hem onlarn cenzesi namazn klarm, Allah. Mest stne hazer vc seferde meshetmek caizdir Ve mskir olmayan hurma, zm suyu mbahullah. Tasaddukla duamzdan bulur llerimiz nimet Ve fadl- emkene (yerler) vu ehas u ezman (ahs ve zamanlar) hadr eyvallah. Bilinmez mrikin ocuu cennet ya da cehennem denir Ve kffra kirmen ktibin vermi, kerm Allah. Ne kim madum ol ey grnr saylmaz hem, Mkevven-i kinata benzemez eydir telallah. Gz demesi cizdir ve by insana vkidir Beer aklndan efdaldr ulm- enbiyaullah. Ki Hak birdir, muayyendir ve Kuran ve Hadis ancak, Ne mikdar olsa mmkin zhirine hami olur hergh. Bu zhirden batn ehlinin dvas mnya Udi ve hem nuss red ve istihfaf- erullah. Huda otuz iki farz ibadma buyurmutur Hepsin farz bildim, boynuma aldm bitavAllah artlan betir slmn ki tevhd (ehdet) u salt (namaz) u savm (oru) Zekt hc zenginler hakknda l'arz klm Allah. Namazn art dndakiler alt farz olmu Ve erkn iinde olandr hem alt farzullah. Dndaki, taharet, setr-i avret vakti bilmektir Ve Hadesten taharet (abdest) ve niyyet hem istikbl- Beytullah Namazdakiler tekbr u kyamet ile kraattir Fuk ve kade dieri evdedir lillah.

280

MARFETNAME
Abdestin farz ,yz ykamak, kolu da dirsekle hem Baa mesh et ayaklar yka buyuruyor Allah Ve gusln farz tr kim, mazmazadr hem istinak (aza,bu ma su vermek) ncs btn bedeni ykamaktr, tevbeten lillah Teyemmm gerekir abdest ile gusl iin Ya su bulunmazsa, ya kudret olmazsa budur fesullah. Onun farz iki vurmak, artlar be, biri niyyet Said u t hir u mesh ve biri acz- ibadullah. Orucun farz , niyyet, yemeyi ve imeyidir terk Fecr doduktan gn batnca imsak oldu emrullah. Dahi haccm farzlar, , biri ihrama girmektir Biri Arafatta vakfe, ziyaret oldu Beytullah. Harama inanmak ki ondan gerek saknmak Helli hell etmek budur cmle frzullah. Hem Ashb- gzn u Tbiin u mctehdinin Kim var ehl-i snnet vel cemaat hepsi ehlullah Cmlenin itikad bu beyitlerdedir bil Hakk Hak mezheb budur, bunda sbi teylesin Allah. Eer benden bilerek kfr sadr olduysa Ben o kfreden beri oldum livechillah
Eer era aykr ise ilerim ve gzlerim Ben onlardan geri dndm ve tevbe ettim ya Allah. Ne kim klm Habibullah bize tebl-i ahkm Kabul ettim ben onu .ament billah ve hkmillah. Dilim ikrarn kalbimle tasdik eyledim candan Senin hfznda imnm emnet olsun y Allah. KISIM: 5 ABDESTN FARZLARI, NAMAZIN ARTLARI, RKN, VACB, SNNET, MEKRUH VE MRDLERNN HANEF MEZHEBNE GRE KISACA ANLATILMASI Ey Aziz! Byk islm lim, fakih ve mctehidleri diyorlar ki: Byk abdest bozduktan sonra helda makadn ta ile silin mesi snnettir. Yine makadn su ile ykanmas, bir bezle kurulan mas dona su serpilmesi ve elin duvarda oulmas edebdendir. ayet makad evresine pislik bulam ise ta ile silmek yet mez, su ile ykamak gerekir. Ykama ve silme iinin sol elle yapl mas gerekir. Sa elle yaplrsa mekruh olur.

2B1

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Kemik, kurumu hayvan gbresi, hayvan yemi v.s. ile silin men, kbleye doru oturmak, ya da srLn dnmek, gnee ya da aya kar kk ya da byk abdest bozmak mekruhtur. ABDESTN FARZLARI 1 Yz ykamak, 2 Kollar dirseklerle birlikte ykamak, 3 Ban drtte bir blmn meshetmek, 4 Ayaklarm kk topuklarla beraber ykamaktr.
ABDESTN SNNET VE EDEBLER

1 Kendisi abdest alp bakasndan yardm istememek, 2 Balarken defa elleri dirseklerle birlikte ykamak,
3

Elleri

ykarken

Bismillahil

azim

vel

hamd

iillahi

al

din-il islm. demektir.

4 Misvak kullanmak, 5 Aza 3 kez su vermek, 6 Burna 3 kez su vermek, 7 B unlan sa elle yapmak, 8 Abdesti kbleye kar ykseke bir yere oturarak almak, 9 Azalan ara vermeden ykamak, 10 Dnya kelm konumamak, 11 Her azay ykarken sessizce duafcn okumak, 12 Sraya riayet etmek, 13 Parmak ve sakallarn hilllemek, 14 Ykanan uzuvlar er defa ykamak ve omak, 15 Bam btnyle meshetmek, 16 Kulaklarn ba meshedeken artan su ile meshetmek, 17 Boynu iki taraftan parmaklarn akasyle meshetmek, 18 Abdeste niyet ederek balamak, 19 Ykamaya sa uzuvlardan balamak, 20 Elleri ve ayaklan ykamaya parmaklardan balamak.
ABDESTN MEKRUHLARI

1 Sa elle smkrmek 2 Azalan defadan fazla ykamak 3 Gnete snan su ile abdest almak. 4 Suyu yzne arpmak.
282

M ARFE N AME
ABDEST BOZAN EYLER
1 nden ya da arkadan kan idrar, pislik ya da yel.

Guslde

ykanmas

gerekli

yerlerden

kan,

irin,

san

su

v.s. kmas, 3 Az dolusu kusmak, 4 Yatarak ya da bir yere yaslanarak uyumak, 5 Delirmek, 6 Baylmak, 7 Sarho olmak, 8 Namazda yksek sesle glmek, 9 plak halde hanmna sarlmak, GUSLN FARZLARI 1 Aza su vermek (1 defa) 2 Buruna su vurmek (1 defa) 3 Btn bedeni kuru yer kalmamak zere ykamak GUSLN SNNETLER 1 2 3 4 5 6 Evvel bedenine bulaan bir pislik varsa, onu temizlemek Niyet etmek, Gusle balarken abdest almak, Aza ve buruna su vermekte mbala etmek, Bedenini defa ykamak, Suyu nce sana, sonra da soluna dkmek, GUSL CABETTREN HALLER 1 Meninin ehvetle kmas, ister uyank, isterse uyur hal de olsun deimez. 2 Aletin snnet yerinin kadnn fercine dahil olmas. Bu durumda inzal vaki olmasa bile, hem kadmn, hem de erkein y kanmas icabeder. 3 Uykudan kalktnda yatak, ya da ortunda meninin g rlmesi, ya da zekerinin ucunda suyun bulunmas. Yatt zaman ayet leti intir etmi (uyanm) deilse, durum byledir. 4 Kadnn det mddeti bittiinde gusletmesi, 5 Nifastan sonra gusletmek NAMAZIN DIINDAK FARZLAR 1 Avret yerini rtmek: Bu kadnlar iin el, ayak ve gzler

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

dyndA btn beden; erkekler iin ise gbein altndan dizi altna kadar olan ksmdr. Cariyenin avreti de erkek avreti gibidir. Ka dnlarn salar da avret saylr. 2 Niyet etmek: Hangi namaz khnacaksa o namaza niyet edilir. Farz, snnet ve nafile namazlar iin ayn niyet edilir. Eer imama uyulacaksa, Uydum imama delir. Niyet Ue iftitah tek birinin arasm fazla amamak gerekir. 3 Kbleye dnmek (istikbl-i kble). 4 Namaz vaktinde klmak, 5 Necasetten taharet, bedenini, elbiselerini, namaz klaca yeri ve secdede alnnn temas edecei yeri pisliklerden temizle mektir. 6 Hadesten taharet, yani namaz klmak iin abdest al maktr. Eer su yok ise, abdest alacak kuvvetten mahrum ise, su Ue abdest ald takdirde hayatm tehlikeye sokacak hastalk ol mas muhtemel ise, abdest almann yerine, teyemmm edilir. Teyemmm, abdest niyetiyle elleri temiz ve kuru topraa iki defa vurup, yz ve kollarm meshetmektir. NAMAZIN NDEK FARZLAR > Bunlara, namazn rknleri denir ki 6 tanedir: 1 ftitah tekbiri: Namaza AUah- Ekber diyerek balamak, 2 Kyam: Namaz ayakta klmak, 3 Kraat: Namazda Kuran okumak, 4 Rk: Her rektta bir defa, rka gitmek, 5 Secde : Her rektta iki defa secdeye gitmek, 6 Namazn sonunda Tahiyyat okuyacak kadar oturmak. NAMAZIN VACPLER 1 Tekbir alrken elleri yukarya kaldrmak. Erkekler ku laklarna, kadnlar ise parmaklar, ene hizasna gelecek ekilde kaldrrlar. 2 Sbhaneke, Euzu besmele okumak. Bunlar btn na mazlarda sessiz okunur. Besmele, Ftihadan nce okunur. Zamm sreden nce okunmaz. Sbhane Ue Euz, tekbir alnnca, yani birincirek tn banda okunur. 3 Ayakta elleri, sa elini sol el zerine koymak suretiyle balamak. Erkekler gbek altna, kadnlar ise gsleri zerine ko yarlar. 4 Ftihamn okunmasndan sonra sessizce, Amin! de mek.
284

MARFETNAME

5 Rka giderken, secdeye varrken, secdeden kalknca Allah Ekber demek. 6 Rkda 3 defa (Sbhane Rabbiyel azim) demek, 7 Rkda elleri dizler zerine hafif ak vaziyette koyup ban ve srtn dz bir halde tutmak, 8 Rkdan dorulunca (Semi allah limen hamideh) de mek. 9 Cemaatle klmyorsa Rabbena lekel hamd, Rabbena velekel hamd veya Allahmme rabbena velekel hamd demek. 10 Secdede defa Sbhane Rabbiyel al demek 11 Secdede alnn ve burnunu birlikte yere koymak, 12 Secdede parmaklar birletirmek, 13 Tahiyyat okurken parmaklar kendi haline brakmak, 14 Tahiyyata oturunca sa aya dikip sol ayak zerine qturmak (bu, erkek iindir). 15 Kadnlarn iki ayaklarn sa yanlarmdan kararak sl oyluklar zerine oturmalar, 16 Namazn sonunda, Tahiyyattan sonra Salvat rifeleri okumak. NAMAZIN MEKRUHLARI 1 Namazda boynu eerek bakmak, 2 Elbisesinde bulunan bireyle megul olmak, 3 Gerei yokken secde edecei yerdeki talar temizlemek 4 Parmak tlatmak, 5 Elleri brne koymak, 6 Mazereti yokken bada kurarak oturmak. 7 Bir veya iki defa bir yerini kamak, 8 Byklerin huzuruna kmad elbise ile klmak, 9 ~ nsan yzne ve atee kar namaz klmak, 10 nnde, stnde ya da elbisesinde canl resmi (hayvan) olmak, 11 Gerinmek, 12 Esnemek, 13 Kaftan zerine almak, kollar koltuktan karmak, 14 keleri zerine durmak, 15 Gzlerini kapamak, 16 Ba ak namaz klmak, 17 Secde ya da kadede el ve ayak parmaklarm kbleden evirmek, 18 Safta yer varken arkada durarak imama uymak,
28S

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

19 Kabre kar namaza durmak, 20 21 22 23 24 25 26 Pislie kar namaza durmak, Bir kadnla beraberce baka baka namaz klmak. Abdesti skk halde namaza durmak, Secdeden kalkarken dizleri ellerden nce kaldrmak, Secdede bir ayan yukarya kaldrmak mamdan nce rka gitmek, mamdan nce rkdan kalkmak,

27 mamdan evvel secdeye gitmek, 28 mamdan evvel ban secdeden kaldrmak, 29 30 31 32 33 Secdeye giderken zr yokken ellerini dizlerinden evvel yere koymak, zrsz yere bir yere yaslanp kalkmak, Namazda alnndaki topraklar silmek, kinci rekatta bir sre atlamak, kinci rekatta okuduu srenin stnden okumak,

34 ki dekatta da ayn sreyi okumak, 35 kinci rekatta birinci rekattan 3 yet daha uzun Zam m sre okumak, 36 mamn arkasnda Kuran okumak, 37 zrsz yere sar secde etmek, 38 zrsz olarak ayaktayken bastona ya da duvara da yanmak, 39 Rka inince ya da kalknca elleri yukarya kaldrmak. 40 Ayaklar ve eller ak olduu halde klmak. 41 nnden adam geme ihtimali olan yerlerde zrsz ola rak stresiz klmak, 42 Ayat ya da tebihleri parmaklarla saymak, 43 mamm zrsz olarak mihrabdan baka yerde kl mas, , 44 mamn alak yerde, cemaatin yksekte olmas, ya da imamn yksekte, cemaatin alakta olmas, 45 Besmele ve mini sesli olarak sylemek. 46 Kraati rka giderken bitirmek, 47 ntihallerde yaplmas gereken zikirleri intihaller ge tikten sonra yapmak. 48 Rkda ve secdede drdtan sonra yapmak. yaplmas gerekli tebihleri ba kal-

49 Dirseklerini yere koymak (secdede). 50 Ayak aralarm drt parmaktan fazla amak.

286

MARFETNAME
51 Kyamda zrsz yere bir ayak zerine durmak, dayan mak, 52 Rkda ayaklar birbirinden ayrmak, 53 Secde yerinden uzaa bakmak, 54 Kyamda saa sola yalpalamak, 55 Bireyi koklamak,

NAMAZI BOZAN EYLER

1 Namaz klarken konumak, 2 Kendi duyaca kadar glmek. Yamndakinin duyaca kadar glerse abdesti de bozulur. 3 Ah-vah etmek, ya da sesli alamak. Cennet, cehennem korkusuyla alarsa zarar olmaz. Ancak dnyev bir ac ve musibet yznden alarsa, namaz bozulur. 4 Gerei yokken boazn temizlemek, 5 Sakz inemek, 6 Ba ve sakaln taramak, 7 defa kln koparmak, 8 Bit ldrmek, 9 Bir yerini arka arkaya defa kamak, 10 Ayaklaryla davar tepmek, 11 ki saf aras kadar bir mesafeyi yrmek, 12 Secdede iki ayan birden havaya kaldrmak, 13 mama uyunca bir kadnla yanyana durmak, ya da ka dnn arkasnda durmak, 14 mam, kadnlar iin niyet etmediyse arkasnda ona uyan kadnlarn namaz caiz olmaz. 15 Mazeretsiz olarak yzn ya da gsn kbleden e virmek. 16 Uyduu imamdan bakasmn ban amak, yani okur ken unuttuu yeri hatrlatmak, 17 Mushaf yznden okumak, 18 Yemek yemek, 19 Su imek, 20 Kuran- mn bozulacak derecede yanl okumak, 21 Selm almak, 22 Kastl olarak selm vermek. Eer unutarak selm verirSe namaz bozulmaz.

287

KONU: 2

DNYANIN MAHYET VE KNH VE DNYADA YERLEN EYLER SEKZ KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 DNYANIN GEC, KARANLIK, EYTANIN TUZAI VE HAYALLERN YER OLUU Ey Azizi Cenab- Hak kullann lutfu ve inyetiyle kendisine yakn ar m ve dnya nimetlerinin birer met olduunu beyan buyurmu tur. Bu hususta baz Kuran yetlerim yazmak uygun grld. AYETLER: Kadnlara kar ehvet, evlt, biriktirilmi altn ve gm, cins atlar, hayvanlar ve ekinlere kar dknlk, insanlarn hrs n tahrik eder. Bunlar dnya hayatnn geici menfaatleridir. En gzel mekn Allah katindadr.. (AI-i mran Sresi, Ayet: 14) Ey Muhammed! Kfir olanlarn diyar diyar gezip dolamala r sakn seni aldatmasn. (Al-i mran Sresi, Ayet: 196) Allah batndaki nimetler, iyi olanlar iin daha hayrldr. (Al-i mran Sresi, Ayet: 198) Dnya hayat bir oyundan, bir oyalanmadan baka birey de ildir. Ahiret yurdu ise saknanlara (Allah'tan korkanlara) elbette daha hayrldr. Hl akimz ermeyecek mi? (Enam Sresi, Ayet: 32) Bilin ki, mallarnz ve evltlarnz sizin iin ancak bir fitne dir. phe yok ki, byk mkfat Allah katindadr. (Enfal Sresi, Ayet: 28)

288

M ARtFETN AML

(Habibim) de ki: Eer babalarnz, oullarnz, kardelerini*, eleriniz, kabileniz elinize geirdiiniz mallar, durgunlua urama sndan korktuunuz alveri, holandnz evler, size Allah'tan O nun peygamberlerinden ve Onun yolunda cihadda daha sevgili ise artk Allahn emri (Azab veya fetih ile evlerinize kavuturma s) gelinceye kadar bekleyin. Allah fasklar topluluunu doru yola sevketmez. (Tevbe Sresi, Ayet: 24) De ki: Allahn size verdii hsam ile ve rahmetiyle ancak bu nunla sevinsinler. Bu, onlann derleyip topladklan (dnya maln dan) daha hayrldr. (Yunus Sresi, Ayet: 58) (Mekkeliler) dnya hayatiyle bbrlendiler. Halbuki dnya ahiret yannda deersiz, sresiz az ve geici bir eyden baka bir ey deildir. (Aad Sresi, Ayet: 26) Sizde ne varsa tkenir, Allahn katindakiler ise sonsuzdur. (Nahl Sresi, Ayet: 96) (O ne durduklan) mal ve evlatlar, dnya hayatnn ss dr. Ama ebedi kalacak faydal iler hem sevap olarak, hem de amel olarak Rabbinin katnda daha hayrldr. (El-Kehf Sresi, Ayet: 46) Size ne verildiyse, dnya yaayann bir geimlii ve ssdr. Allah katnda olan (sevap ve cennet) hem daha hayrl, hem de da ha devamldr. Artk akllanmayacak msnz? (Kasas Sresi, Ayet: 60) O halde sakn dnya hayat sizi aldatmasn ve sakn eytan, sizi (muhakkak balar) Allaha gvendirmesin. (Lokman Sresi, Ayet: 33) Onlar bu dnya hayatnn (yalnz) d grnn bilirler. Ahiretten ise hep habersizdirler. (Rum Sresi, Ayet: 7) O kullann tevbesini kabul eden, gnahlarn, affeden ve ne ilerseniz bilendir. (ura Sresi, Ayet: 25) Bilirsiniz ki, dnya hayat, bir oyun, elence, sslenme, ara nzda nme ve daha ok da mal ve evlat sahibi olma davasndan baka bir ey deildir. Bu durumu bir yamurun bitirdii, iftile rin de houna giden bir bitkiye benzer. Sonrao bitki kurur ve so nunda da er-p haline gelir. te hayat bu ekilde olan kimseler
280

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

iin, Ahirettc iddetli bir azap mminler iin ise, Allahn mafireti ve honutluu vardr. (Alircli istemiydiler iin) Dnya hayat al datc bir geinmedir. (Hadid Sresi, Ayet: 20) Eh habibim, sen onlum de ki: Allal katnda olun sevap, e lenceden de, licai'cllcn de hayrldr. iiuk rzk verenlerin en ha yrls Allah'tr. (Cuma Sresi, Ayet: 11) Ey iman edenler! Yrekten tam bir pimanlk ierisinde tvbe ederek Allah a dnn. (Tahrin Sresi, Ayet: 8) Hayr, hayr, ey insanlar. Hakikaten sizler, pein elde edece iniz dnya nimetlerini seversiniz. (Kiymc Sresi, Ayet: 20) Artk kim azgnlk edip de kfir olursa (Alirct yerine) dnya hayatm tercih ederse phesiz cehennem yle kimselerin varaca bir yerdir. Fakat kim, Rabbinin azametinden kendini, ncl'si, ve e hevi arzularndan alkoymusa, mutlaka onun varaca yer cen net olacaktr. (Nazif Sresi, Ayet: 37-42) Fakat ey kfir! Siz dnya hayatn Alirctc tercih ediyorsu nuz. Oysa alirct daha iyi ve daha bakidir. (A'la Sresi, Ayet: 1G-17) phesiz Alirct, senin iin dnyadan daha hayrldr. Yakn da (kyamet gnii) Rabbin phesiz sana (efaat makamn) vere cek ve sen de lonud olacaksn. (Dula Sresi, Ayet: 4) Soy-sopunuzla nnck, sizi (Allaha ibadet etmekten) o ka dar megul etti ki, hatta kabirleri ziyaret etmekle oradakileri de sa yacak kadar oldunuz. (llerinizi sayp okluu ile ndnz) Hayr, byle yapmaynz. Yaknda (lrken size ne yaplacan) bileceksiniz. Hayr, tekrar gznz an ve byle eyler yapmak tan saknn. nk yaknda (kabirlerinizde nelerle karlaacan z bileceksiniz.) Dikkat edin. ayet (Kyamet gn size ne yapla can) kesin bir bilgiyle bilni olsaydnz and olsun ki (kyamet gn) o kzgn cchcuncn ateini mutlaka greceksiniz. Yine and olsun ki, onu gznzle kesin olarak greceksiniz. Sonra and olsun ki, kyamet gn (Dnyada) verilmi olan her nimetten sorguya ekileceksiniz.
(Tekasr Sresi, Ayet: 7-8)

290

MARFETNAMF.

Ccnab- Ilak (Kuds-i Hadisle) buyuruyor ki: Ey insanolu, btn hayaln dnya arzusuyla geirdin. Cen neti ne zaman istcyecck ve onun iin ne zaman iyi ameller iliyeceksin. Bir dnya ii iin sabahleyin hznl olarak kalkan kimse, sanki bana kzm da yle sabahlam olur. Ey nsanolu! Dnyadan gitmesi yaklat halde hl dnya malna bala nan kimseye aarm. Yie ahiretin ebediliine ve sonsuz nimetle rine yaklat halde onlara kavumak iin almayan kimsenin haline aarm. Ey nsanolu! Siz, dnyaya taptnz ve beni (hatrlanuyarak) unuttunuz. Halbuki dnya evi olmyana, ev, mal olmyana maldr. Ou topla yan aklszdr. Ona sevinen kimsenin yakn olmaz. Hrsla ona ba lanann tevekkl olmaz. Onu istemekte haddi aann marifeti ol maz. Nimetin geiini, hayatn sona erenini, ehvetin de geicisini elde eden kimse kendine zulmett ii gibi Rabbani unutmu ve dn ya hayat kendisini aldatmtr. Ey nsanlar! Kalblerinizi dnya sevgisi ile ldrmeyiniz. nk ouun siz den kmas ok yakn zamandadr. Benden baka herey yok ola caktr. Eer dnyaya olan rabetiniz gibi bana balansaydmz, dn yada da iyilerden olurdunuz. Ey nsanlar! Eer bei ve benim muhabbetimi severseniz kalbinizden dn ya sevgisini kan. Zira ben dnya sevgisi ile muhabbetimi bir kalbde toplaman. nk zt eylerin bir yerde durmalar imknsz dr. Su ile ate nasl bir arada bulunamaz ise dnya sevgisi ile be nim muhabbetim dc ylece bir aradaduraz. Ey nsan! Sen dnyay scviyorkc nasl oluyor da benim muhabbetimi istiyorsun? Benim sevgi ve muhabbetimi dnyadan vazgemekte ara. Bana ibdet iin kalbini (di}ra sevgisinden) boalt. (Dnya iin) ok almaktan ve bedenen rahat etmekten uzakla. Ey nsan! Dnya fni ve nimetleri de geicidir. mr de ok ksadr. Hal
201

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

byle iken siz hl nasl oluyor da dnyaya kymet veriyor ve ona balanyorsunuz? Benim katmda itaat eden kullar iin hazrlanan cennetler vardr ki, onlar sekiz tanedir. Benim nzam ve kendisine ikram etmemi arzulayan kimse kanaatkr olsun ve bunun iin de dnyay terketsin. Ey nsan! Dnya sevgisini kalbinden at ki kalbin benim sevgi ve muhab betimle dolsun. Ey nsan! a (Bil ki) Hell sana damla damla, buna karlk haram ise sel misli gelir. Eer yzn selden evirir de damla damla gelen helle dndrrsen, halin ve kalbin benim ile saf ve temiz olur. Dnyadan kaybettiklerine zlme ve ondan eline geene de' sevinme. nk o bugn senin fakat azab bakasnn da. O halde dnyaya balanmay terket de ahireti elde etmeye al. nk ben salih kullarm iin yle nimetler hazrladm ki onlann bir benzerini gzler grmemi, kulaklar duymam, kalblerden gememitir. Arabi Manzmeler:
1 Dnyadan uzakla. nk sen bu dnyaya Geldiinde ondan soyulmu vaziyette idin. Onu hemen imdi brak, zira sen bu dnyadan karken onu brakacak ve yalnz olarak kacaksn. 2 Fakirlik bir cevher ki ondan gayrisi araz. Fakirlik bir ifa ki ondan gayrisi maraz. Bu dnya hep hiledir, daima aldatr. Fakirlik dnyadan bir sr ve garazdr. 3 Dnya aslsz bir glgeye benzer inan Bir misfire benzer, gece yatp yol alan. Ya da uyuyann grd rya gibi. Olup, uyannca elinde birey kalmayan. 4 Biliniz ki bu dnya bulank suya benzer. Onu candan isteyen, daima azabda kalr. Benim iin hayatta bir lezzet olmazsa lm erbetini tatmak, bana daha ho gelir.

KISIM: 2 DNYA BELA VE CEFA AHRET SE ZEVK VE SEFA ALEMDR

Ey Aziz!
292

MAltFETNAME Dnyann bel ve cef yeri olduunu, buna karlk ahiret ha yatnn ise zevk ve sefa yeri olduunu Rasulullah SA.V. bir ok ha dislerinde beyan buyurmutur. Bu hadislerden bazlarn yazmak lzumu hasl oldu. Peygamberimiz buyuruyor ki: Ey Asl b m : En gzel hayata eren kimse dnya kendisini terk etmezden ev vel kendisi dnyay terkedendir. Dnyada kendini garib bilen bir kul, ya yolcu ya da llerden kabul et. Kendini ancak byle hazrlam olursun. Her gnah ve hatann ba dnya sevgisidir. Eer mminin dnyalktan bireyi artarsa Allah katndaki noksan olur ve eski hali gibi olmaz. Niyyeti ve gayesi ahiret hayat olan ve o yolda giden kimse nin kalbine Cenab- Hak zenginlik verir. lerini toplar ve ilerinde kolaylk verir. Dnyay onun hizmetisi klar. Niyyet ve gayesi dn ya olan ve onunla kalmak isteyen kimsenin de fakirliini gzleri nnde hazrlar, ilerini (zorlatrarak) datr, (kii) ne yapaca n arr. Halbuki ona dnyadan takdir olunanndan fazlas gel mez. Bir mndi her Allahn gn defa seslenerek:

Dnyay, onu sevenlere brakn, siz ahiret yoluna girin, der.

Dnyadan kendine kfi gclccck miktardan fazlasn alan ken di helkini almtr. Halbuki o nc yaptndan habersizdir (bilmez) Dnyay terketmek kalben ve bedenen rahata ermektir. nsanlar iindeki en zhid insan dnyay terkeden, ahiretini idrak eden ve yarnn hayatndan saynuyaak, kendini l zanne den ve ona hazrlkl olarak giden kimsedir. Dnya m'minin zindan, kfirin de Cennetidir.

Dnyada mmine rahat yoktur, nasl olsun ki dnya onun iin bir zindan ve beldr. ti Cenneti ve huzurun hak olduunu tasdik edep mminin yine de bu geici ve aldatc dnyaya kymet vermesine ne kadar alsa yeridir. Esasen dnya tatl ve ho kokulu bir iektir. Ancak Cenab- Hak onu size sizi denemek ve imtihan etmek iin vermitir. Dnya sril oullarna sunulduu zaman, onlar ssl giyecekler ile nefis yemekleri ve tatl iecekleri istediler de trl trl fitneye ve fesa da dtler. Mmin kendi nefsinden kendisi, dnyasnda ahireti, genli*
293

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

inde ihtiyarl, shhatinde lm iin hazrlk yapmaldr. nk dnya sizin iin, siz de ahiret iin yaratldnz, lmden sonra cen net ve cchcnncmin dnda (kalnacak) bir yer j oktur. Ebu Bekir R.A. gnn birinde bal erketi istedi, kendisine bal erbetini getirdiklerinde onu iti vc bu esnada ok alad. Kendisin den bunun sebebini sorduklarnda u cevab verdi: Gnn birinde Rasulullah S.A.V.i grdm. Yanndan eli min tersiyle bir ey itiyor ve kendisinden uzaklamasn sylyor du. Halbuki onun yannda hi kimse yoktu. Baka bir zaman ken disine: Ya ResuIullah, o yanndan uzaklatrmaya altn ey ne idi? diye sordum. O yle buyurdu: O (uzaklatrdm ey) dnya idi. Bir surete girerek bana geldi. Ben de onu Benden uzak ol diyerek kovdum. Yeniden dn d ve bana gelerek: - Sen benden kurtuldun, fukat senden sonra benden hi kim se kurtuianuyacak, dedi. te benin alamamn sebebi budur. ResuIullah S.A.V. gnn bilinde Ashabyla birlikte bir olak leinin yanndan geiyordu. ResuIullah S.A.V. bu srada: Hanginiz bu ola bir dirhem karlnda alrsnz? bu yurdu. Ashb: Parasz verseler yine almayz Ya ResuIullah, dediler. Bunun zerine ResuIullah S.A.V.: Allah'a yeminle sylyorum, dnya sizin katnzda bu le ten daha aa vc kymetsizdir, buyurdu. Yine ResuIullah S.A.V. buyurdu ki: Altn, gn vc ab kullan (ahireti unutup dnyaya, altn, gm ve siislii elbiselere balananlar helk olsu. Cehennem atei ehvetlerle sarlm, ecnnet nimetleri de mek ruhlarla (kt eylerle) rtldr. (Bu demektir ki dnyada ehevi arzularna tabi olanlar Cehen neme, dinin kt grd eylerle sabredenler Cennete girer. n k ehevi arzusuna tabi olanlar sadece ehevi arzularm grr. Ce hennem ateini gremezler.) Peygamberimiz buyuruyor ki: Allah'a yemin ederim ki sizin iin fakirlikten korkmam. Fa kat sizden evvelki kavimlcrc olduu gibi dnyann size dc bolca gel mesinden vc onlar helak ettii gibi sizi de hch'tk etmesinden kor karm. Ya Rabbi Mulammed'inrinin rzkn yeteri kadar ver.
204

MARFETNAME

Kendisine kfi gclecck kadar nzkla yetinen kimse kurtulua ermitir. nsanolu malm, malm der durur. Halbuki o (bunda) al* danmtr. Onun malndan yedii, giydii vc harcad ile sadaka vermek suretiyle sonrasna ayrdndan baka nesi vardr. Zengin, dnya mal ok olan deil, Hakkn verdiine kanaat edendir. Maln ve eref hrsnn insan dinine verccei zarar, bir koyun srsne dalan iki a kurdun verecei zarardan daha byktr. Dnyay terket ki mevl sevsin seni, halk elindeki mala tamah etme ki insanlar sevsin seni. Rabbini bana Mekke evresini altn ile dolduraym, buyurdu. Ben: Hayr, ya Rabbi. Ben dnyada nimetlere ermeyi istemem. Birgn a birgn tok duraym. Acknca sana yalvaraym, seni zik redeyim, seni dneyim. Doyunca da sevinle sana kredeyim. ResuIullah S.A.V. gnn birinde bir hasr zerine yalm, kalk t zaman mbarek vcudunda hasrn izleri belli olmutu. Ashb kendisine bir yatak hazrlamak iin izin istediler. Bunun zerine ResuIullah S.A.V. yle buyurdu: Benim dnya ile e iim olabilir? Benim dnya ile olan al kan bir aa glgesinde bir sre kalp sonradan o aacn yanndan ayrlan vc yoluna devan eden bir svari gibidir. Bu dnya bir kprdr. Ondan, hemen gein, tamiri ile u ramayn, yolunuza dlevam edi. Dnyaya kalacanz kadar, ahirde ise sonsuza kadar orada kalacanza gre hazrlk yapn. Hz. sann Havarileri: - Bize bir yer g.ster de orada senin iin bir ev yapalm dedi ler. Bunun zerineo srada deniz kenarnda olan Hz. sa yle dedi: u dalgalar ziiine ki ev yapabilir? Dnyadan korkun ve dnyay devaml kalnacak bir yer olarak kabul etmeyiniz. Ey Ha varilerim, dnyaya tapmayn ki o da sizi kendine kul yapmasn. FARSA MANZUME: Gnahlarn badur hep dnya sevgisi Alim olan seveme2: onu asla. Ebediyeti sevene, bahtl insana Bu dnya azablar fikretle anla. nsan olunun bu dnyay ednadan Nasibi yok baka, nihnet ve gamdan.
203

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Dnya ahiret yolunun kprsdr Bu szleri sylerim czdr ve kldr. . Mecaz bir czdr ,o da dnyadr, Hakikati kuldur ve ukbadr. Budur keml bilmek onu birader Durma, abuk ge bu kprden, yeter. KISIM: 3 DNYANIN ASLI, ESASI, SIKINTI VE IZDIRAPLARI, TERKEDENN SAADET Ey Azizi Bil ki dnyann ahvli aynen bir rya ya da glge gibidir. Dn ya fani, gidici, yok olucu, sknt verici, eziyet verici, zorluk verici ve inam vebl altmda brakcdr.nsa nlar kandran ve aldatan dnya onlara yle zararlar verir ki dnyay terkeden devlete ve b yk bir saadete erer. Dnyaya ballk Allahn gazabm gerektirdi i gibi, dnya ayn zamanda asl olmyan bir reydr. Avam bu r yay esas zannederek gaflete der. Ona gnl veren gafillerin so nu pimanlktr. Dnya fani yani geicidir. Halini ebedi olarak de vam ettiremez. O sana balansa da sen ona balanamazsn. lm dnyadan kurtulmak ve tehlikelerden emin olmaktr. Onu terk etmek cennete varmaktr. Akll insan dnyay tanr, l meden evvel onu terkeder, noksanlarm anlar. Hem ahirette hem de dnyada sayg deer bir kul olur. Dnya ldrc zehiri olan fakat sokmas yumuak olan bir ylan gibidir. Onun ssne aldanan gafil, yz evirerek terkeden ise aklldr. Dnya bedenleri eskiten amelle ri yenileyen bir viranedir. Kendini seven ondan kaar, dnya da onun peinden koar. Dnya bir tabak bal seven de sinek gibidir. Dnya zehirli meyvaya benzer ki onu yiyenin akibeti malum olur. Sahibine asla vefa etmez. Nimetleri geici, ahvali deiicidir. Ey tnsan! Eer lmeden evvel dnyadan vazgeersen lm anndaki gi diin emin olur. Dnyaya ve ona kul olanlara gvenilmez. nk onun ehlinde ne vef ne de sef vardr. stenene kavumann yolu sknt evinden geer. Fitnelerin ba mihnet ve skntlarn temeli dnya sevgisidir. Baki aleme talib olan fani alemden geer. Bakiyi istersen fani olan ver. Dnyann shhati demek gerekte hastalk, zevk ve lezzetleri de elem ve kederdir.
206

MARFETNAME

Kendini bilen insann yine de bu fani dnya Ue nasl olup da nsiyet peydah ettiine ne kadar hayret edilse yeridir. nk onun sonu yokluktur. Eyann rabeti dnyaya, mutlularn ra beti ise akbet leminedir. Dnyamn ahvali sallantda olup mlk deimektedir. Onun fazlal azlk, izzeti aak ve zelil olmak tr. Aklsz ve cahil dnyay seven ve onu seen, akll ise onu ka bul etmekten ar edendir. Ey nsan! Dnya ilerinde cahil, din ile ilgili ilerinde aklb ol. Bklyi bulan fni ile bir olmaz. ehvetleri artan tertemiz olur. Bellardan kurtulur. Dnya, kaana gelir. Onu idrak eden ondan uzaklar. htiyacnz arz yeri Hakkn kblesidir. Hak varken halkdan isteyen mahrumiyeti hak eder. Dnyay terkeden huzur ve izzeti dnyay seven de elem ve zilleti bulur. lm hatrlayan dnyaya aldanmaz, hrs atei benliini sar maz, dnyaya meyletmez. Onu terkeden nefsine hrriyet verir. Rabbinin rzasn kazanr. Cenab- Hak kendisi iin bir eyi terke den kuluna ondan daha hayrl bir eyle karlk verir. Dnyay bilene onun elem ve musibetleri hi gelir. Kim mevlsma hizmet ederse dnya da ona hizmet eder. Kim dnyaya kul olur ve ona hizmet ederse dnya da onu kendi hizmetinde kullanr. Dnya kendisinden zevk alana znt verir Ey nsanlar! Dourduklarnz toprak iin, ina ettiiniz evler de yklmak iindir. Kardeim! Dnya senin glgene benzer, ondan kendini koru. Eer onu kovarsan kaar. Sen durursan o da durur. Kaarsan peine tak lr. Dnya, kendine yetecek kadarla yetinen iin bitmeyen bir ha zinedir. BEYT: Ey kanaat, beni zengin eyledin Fakat ardnda bir nimet brakmadn. Dnya ibadet eden iin ganimet, ibretle bakan iin hikmet mnasn idrak eden iin selmet yeridir. Dnya balanana sknt ve ikence brakana da nimet ve lez zet verir. Ahiret ise sevin ve saadet mahalli olup ulu hazretn l hi huzurudur.
297

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ

KISIM: 4 DNYANIN HAKKAT VE KANAATN NASIL OLDUU LE KANNATKARIN RAHAT VE SELAMET Ey Aziz! nsann lmnden evvel ki eyler ister iyi isterse kt olsun dnyadan saylr. Rasululleh S.A.V. dnyay yerdii zaman hayrl olanlar ondan istisna etmesinin sebebi de budur. O, yle buyuruyor: Dnyada ve ondaki eyler lanetlenmi (ncl'un) tir. Fakat, Allah zikretmek, Kuran okumak. Allah iin konuulanlar ve Al la hiin yaplan meller ,haller vc iler bundan mstesnadr, (ya ni ane ilenmemi tir.) Esasen bu melunlardan ayn tutulan eyler de bu lemde ol duu iin dnyadan saylr. Bunlar ldkten sonra da kul ile be raber kaldklar iin dnyadan ayn tutulmulardr. Peygamberimiz buyuruyor ki: Sizin dnyanzdan bana sevdirilen 3 ey vardr :
1 Kadn

2 Gzel koku 3 Gz nurum olan namaz. Rasululleh bu hadisinde namaz dnyadan sayyor. nk onun klm ve hareketleri dnya gz ile grlebilmektedir. Btn bunlar meyvesi ldkten sonra alnacak her ey ahlretten saylm olup nelun dnyadan deildir. Bunlarn lezzet ve tadn almak bu dnyada almak mmkn olduu halde kendileri ile ahiret bilindiinden, ahiretlen saylmlardr. Hatta bunlar kullann manen vlmelerine sebep olurlar. Esas dnyalklar, dnya da verdii lezzet ok olan, fakat buna karlk alirelte meyvesi olmyan eyler dnyadan ve dnyalk sayld iin bunlarn iine her trl byk kk gnahlar .ilenen ktlkler, ihtiyatan fazla olan mubah vc pheli eyler girer. Bunlann hepsi yerilen ve lanete urayan dnyadan saylrlar. fade ettiimiz bu iki guub arasnda bir de 3. bir gurub var dr ki, bunlar arac durumundadrlar ki bunlar arasnda yiyecek ler, giyecekler, iecekler, kadnlar, mal arzusu, mesken sahibi ol mak, tarla, bahe v.s. eylerden ihtiya mikdan olanlar girer. Bun lar ikisi arasndadrlar. Ancak ahiret onlarla kazanld iin ahi208

MARFETNME

retten saylmlardr. Bu durumda diyebiliriz ki bir kimse bunlar dan yan yarya doyacak kadar yese ve ise, ihtiyac kadar giyinse, gzel bir mslman kadnla evlense ve onunla yetinse, namusunu ve ailesini koruma kiin yetccek kadar bir ev, tarla v.s. gibi eyler den de ihtiyac kadar alsa, geimi iin hilesiz ve doru icra edecei bir sanatla urasa, drst ve insafl bir tccar olsa da ticaretle urasa, bo szleri terkedip hayr sylese, faydal ilim rense ve dini ilmihl bilgilerini bilse btn bunlardan dnyevi lezzetler ala ca gibi Allahn rzasn da kazanr. Bylece dnya lezzetlerinden nasibini ald gibi ahiretine de hazrlk yapm olur. Peygamberimiz buyuruyor ki: Midenizin yarsn yemek ve su ite doldurunuz. nk bu Peygamberlikten bir czdr. Ey nsan! Btn bu anlatlanlardan rendik ki lanete urayan ve ye rilen eyler seni ahirete hazrlktan alkoyan ve seni Allahtan uzak latran eylerdir. Allaha yaklamak ve ona ibadet ve itaatte sa na yardmc olan herey grn itibaryla dnyadan saylsalar da esasen din ilerinden kabul edilmilerdir. Kmillerden bir zat diyor ki : Seni Allah'tan alkoyan herey dnyalktan saylr. Kullarna doru yolu gsteren Cenab Hak dnyann hakika tinin be ey zerinde olduunu bildirmitir. Bu hususu geen ayetlerde bildirmitir. (Bak : Al-i mran Suresi, Ayet: 14, Hadid Suresi, A : 20) Bu ayetlerde geen eyler esasen yerilmi olup hayrda kulla nldnda* ahiretin kazanlmasna vesiledir. Peygamberimiz buyuruyor ki: ki kii vardr ki onlara gpta edilir : 1 Allah'n kendisine verdii mal gecc-gndz harcayan kimse. 2 Allah'n kendisine verdii Kur'an ile gece gndz mel eden kime. Salih kul iin lell mal ne gzeldir. Bu hadislerden anlyoruz ki esasen hayr ve er yani iki ya da kt malda deil insann kendisinde olur. Eer kul mal ^yrdan kazanr hayra harcarsa hayr olaca gibi erden kazanr
290

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ erre harcarsa da er yani kt olur. Bu ayet ve hadisler gsteriyor ki yerilen ve melun olan ey Allah katndan uzak olan dnyadr. nk, bo szler, iler, haddi aan sslenme, vnme, mal toplama v.s. gibi eyler, insan kalbini Allahtan uzaklatrd iin mezmum eylerden saylnlar. Resulullah S.A.V. in mmetini bahe, tarla edinmekten menetmesinin sebebi de budur. nk insanlarn yaratl gayesi onlar deil Al laha ibadet etmektir. badetin srr da kalbi her trl dnyevi ey lerden uzaklatrp Allah zikrine vermektir. Tarlalar ve bahelere sahip olan kimse ise btn gecesini ve gndzn orada almaya harcayacandan, kalbi trl dn celerle dolu olur. Irgatlarn, bahvanlar, bakclar, hizmetiler na sl alyor? Onlar acaba kendisine sadk m yoksa ihanet iindemidirler? Malna gzel bakyorlar m yoksa alyorlar m? Btn bunlar bir kalbin meguliyeti iin yeterli sebep deil midir? Bu de rece znt, endie ve dnce dolu bir insann hakka tam mana syla ibadet edecei nasl dnlebilir? Kiiyi Allahtan alkoyan herey ,ticarette olsa, sanatta olsa aynen tarla gibidir. Peygamberimiz buyuruyor ki: Benim nazarmda mminlerin en sevgilisi hazz hafif yani bekr olan, namaz oka klan, oka oru tutan. Rabbine gizli ve ak gzelce ibadet eden, insanlar arasnda hretli olmayan, ye teri kadar nzk olup ona sabreden kimsedir. Onun her istei ve her zevki hazrlanm olup enirine mdedir. MANZUME Bu bedenin mlk elden kmadan Gnlerin devri (zaman) ol hisar ykmadan. Suret ve mn her ikisi yar iken Alemlerin ikisi de elde var iken. Dnya sevgisi zamirinden gider Ta ki alasn sevgilinin leminden haber. Nr ve karanlktan yourmular seni Ruhunu nur bil karanlk bu teni. Tenin isteidir yemek, imek, mlk ve mal Ruhun temennisidir Ceml-i cl cell. phe yok, alak yeri alaklar sever Yani ki ten dnyay can Mevly sever. Sen lemin can hem sultansn Korkulur ki tenne malub olasn. 300

MARFETNME

ki dery (dnya ve ahiret) seni a gzn C.m- Cemsin hie sayma kendzn, (kendi zn) KISIM : 5 DNYANIN HLEKAR VE ALDATICI OLUU KANAAT ETMENN ONUN HLESNDEN KURTULMAK DEMEK OLDUU Ey Aziz! Dnya aldatc bir kadn misli her zaman seninle olduunu gstererek seni tuzana drr. Sen de onunla ebedi olarak bir olacan zannedersin. Bilmezsin ki geen gndz ve geceler dnya senden kamakta ve uzaklamaktadr. Zamann na sl getiini anlyamaz da dnyamn seninle beraber olduunu sa nrsn. Hayat, her zaman iin var olan bir rmak misli var kabul edilir. Halbuki o akp gitmektedir ki bunu da ancak kalb gz ak olanlar grebilir. Ey kalb, kim dedi sana, dnyada karar eyle Ve de kymetli cann karanlklarda mahpus eyle. Dnyann bir kadna benzediini ve aldatc olduunu syle mitik. Evet, o yle bir kadndr ki nce seni kendisine ak eder, sonra da senden kaar ve seni yok etmeyi arzu eder. Dnya, kendi ayplarn gizliyen ssleriyle erkekleri kendisine balayp sonra da onlara olmadk eziyet ve ikenceler veren ihti yar bir kadna benzer. Onun grnne aldanan cahiller sonra dan hatalarn anlarlar fakat o zaman da i iten geer. Bu pi manlk onu elem, keder ve hasret iinde brakr. Dnya denilen ihtiyar kadn kendisine misafir olana aman vermez, rahat brakmaz ve adeta ne yapacam bilemiyen akn hline getirir. O noksan ve ayplarm rt ile rtp erkekleri kan drmak iin arz- endam ederek yrr. Onun bu hlini grenler ona balanr ve onu arz uederler. Kii ona yaklat zaman ze rindeki perdeyi kaldrarak btn irkinliklerini meydana vurur. Artk onu istiyen kimse byk bir pimanlk ve hasret iinde kalr. Byk lim mam- Gazali bu hususta unlar sylyor: Nefsini, ve Rabbini unutan nefis yle bir hac adayna benzer ki, o nefis yemeklere ve ssl elbiselere aldanm, kbeye varan yoldaki konaklarda eleniyor olup bindii hayvan yemliyor, onu sslyor ve ona trl trl envai eit palanlar takyor, suluyor, trl otlar yediriyor. Hacca giden kafile yola kyor fakat onun iin bu bir ey de301

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI IIZ

itirmiyor. Kafile uzaklayor. lde yalnz kalyor fakat yine de kendisinin yrtc hayvanlara yem olacan idrk edemiyor. Ahiret yolcusu olan insan da bu yolculuundan gafil olur da kendini dnyevi lezzetlere ve zevklere verirse hli aynen o hac adaynn hline benzer. Ne yapacan bilmez yolunu arr. Ya ratldn unutur. bdet, tevat ve yaratann tanmaktan uzak larsa huzur Kbesinden uzak kalr. Kafileyi karr. Nefsinin ve eytann elinde mahkm ve mahpus olur. Akll o kimsedir ki, ksa eme li* olur, kendisinin dnyevi in de asla dertlenmez. Bugnnden, yarnn dnerek ibadete ar lk verir. Kendisine kl gelecek mikdardan fazlasm arzulamaz. Said (mutlu); yaradlnn gayesini bilir. Kendisini Allah yo lundan uzaklatrarak heeye yz evirir. Allah bir an bile unut maz. Dnya ilerinden ancak kendisine yetecek kadar iin al r. aki (mutsuz) ise; ehevi arzularna mahkm olmu, yemek, imek,s slenmek ,cimadan baka birey dnmez. Bu istekleri ne kavumak iin de ibadeti terkeder, ticaret v.s. gibi ilerde b yk bir gayret ve evkle alr. Nefsi ve ehev arzularnn esiri olmak bylelerinin kalblerini kreltmi ve onlar hayvanlarn de recesine drmtr. KISIM: 6 DNYA SEVGSNN ALLAHIN HUZURUNA IKMAYA ENGEL OLMASI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Dnya sevgisi .insan Allaha olan ballk ve sevgisinden, iba det ve taatndan uzaklatrr. Buna mani olmak iin de aradan dnya sevgisini kaldrmak gerekir ki hda zhd ve takva ile mm kn olur. Zhdn nemi urdan ileri geliyor : Kul dnyay sever ve ona balanr, bedenen dnyalk iin a lrken, kalben de onu dnr ve onun haylleri benliini sarar. Ancak bu hl kulun ibadet, ihtilas ve huzuruna mnidir. Zira dn ya ile ahiret btnyle birbzirine zt olan eylerdir. Onlardan biri ni memnun eden kimse dierini darltm olur. Bu dou ile bat noktalarna benzer. Birine ne kadar yaklarsan dierinden o ka dar uzaklam olur. slm byklerinden Ebud Dcd diyor ki:

badetle ticareti uzaklatrmaya alntysam da aralarn bu*

302

MARFETNME

lanadm. Bc dc ticncti brakarak ibadete dndm. IIz. mer R. A. diyor ki: badetle ticareti benden baka biri iin bir araya toplamak mmkn olsayd, onlar nce benim iin toplanrlard. Cenab Hak bana hem yumuak huylu olmay hem de kuvvet ihsan etmitir. Peygamberimiz buyuruyor ki : Dnyasn seven ahiretinc ,ahirctini seven de dnyasna za rar verir. O lalde siz baki (kalc) olan fani (geici) olana tercih ediniz. Ey nsan! Artk dn ve idrak et ki, bedenin dnyalk iin alrken kalbin onun arzusuyla dolu ptaarken sende ibadetin ve huzurun eseri kalr m? Bilki zhd dnyadan yz evirmek demektir. Bunun tersi dn yaya balanmaktr. Zhd insann iradesinde olan ve olmayan di ye ksmlara ayrlr. radeye dayanan zhd irade d olan zhde bir balangtr. rade d olan zhd insann kalbinden dnya sevgisinin kmas ve dnya arzusunun snmesidir. Eer kul kendini dnyadan uzaklatrmay gaye edinir de bu hususta iradesiyle yapabileceini yapar .elinde olmayan dnyal a komaz ve onu kalbden istemezse iradesinin dnda olan zh de de ular. Bunlar iinde en zoru da phesiz kalbden dnya sev gisini skp atmaktr. nk nice zhidler vardr ki, bedenen za ili, grnte dnyaya sou kve ondan kamakta olduklar hal de kalben dnyalklar istemekte ve dnyay sevmektedir. Demek oluyor ki zhd nefisle yaplan byk bir savatr ki bu gerek sa vatan daha byktr. Dnyadan soumaya sebep olan en messir are, dnyann insan helak eden bir bel olduunu bilmekle olur. Ariflerden bir zat diyor ki: Dnyann cefs ok, zenginlii az, fanilii de abuktur. Onun ortaklarnn hasis olduklarn grdmden dnyadan vaz getim. Bu szleri duyan bir kmil yle diyor: Bu szlerde dnyaya ballk kokusu var. nk bir kimsenin ayrlmasndan ikyeti olan kimse onun yeniden geliini isti yor demektir. Ortaklan kt olduu iin bir eyden vazgeen kim303

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ

5e demek onu yalnz bulduunda istiyecektir. Dnya Allahn d mandr. Allah seven onun dmanna dman olur. FARSA MAZUME Bu arabdan vazgeersen bir ka gn Cennet-iH uldun arabn bulursun. Bir iki gn oktur, dnya yalnz bir saat Dnyay ter kedersen sen, rahata erersin. Kmillerden bir zat dnyamn pis bir le olduunu ve onun sonunda bozulmaya ve yok olmaya mahkm olduunu sylyor. Evet dnyamn d eitli sslerle, kokularla ve altn ve gm gibi kymetli madenlerle ssl olduundan insanlar onun d g rnne aldanyorlar. Zhidle rdnyay terkederek onun er rinden emin olurlar. Esasen dnyann haramndan yz evirmek btn mminlerin ifa etmeleri gereken bir farzdan, helallerden vazgemek fazi lettir. Dnyamn helli l, haram da ate gibidir. Hel ancak mecburi hallerde yenir. Bunu bir misl ile yle ifade edebiliriz: Bir kimse tatl yapsa ve yapt tatlnn baz yerlerine ld rc zehir koysa ve orada bulunan iki kiiden biri onun tatlya ze hir koyduunu grse dieri grmese sonra tatly yapan kimse iki ssl tabaa buta tldan koysa da onlara takdim etse, tatlya ze hir koyulduunu gren adam bu tatly yer mi? Elbette yemez. Dieri ise taban gzelliinden de holanarak lezzetle tatly yer. Dieri ise onun bu hline hayret eder. nk onda ldrc ezili rin olduunu bilmektedir. Sonra zehir sebebiyle tatly yiyen lr gider. Geri dnyann bels bu derece ldrc deildir. Ancak onda da tkrk ,balgam v.s. tiksinilecek eyler vardr. Ondaki bu pislikleri gren kimse tab ki ondan uzak durur. Yalnzca ih tiya duyduu zaman ihtiya kadar alr. Onun bu pisliklerini gremiyenler elbette ona balanr ve onun ssl grnne aldanr. Bu misl gaflet ehli ile basiret ehli arasndaki fark ortaya karmas bakmndan mhimdir. n sanlar yaradl itibariyle her ne kadar ayn iseler de ilim, gaflet, basiret, tabiat ve ahlk ynnden deiik hallerdedirler. Gfil olan eer zhid gibi tatlnn zehirinden haberdr olsayd ondan uzak lar ve yemezdi. Bu farklar anlanak ancak basiretle olur yoksa tabiatle olmaz.
304

MARFETNME

KISIM: 7 DNYANIN VE DNYA EHLNN MMNE DMAN HUZUR VE TAATE ENGEL OLMALARI Ey Aziz! Bir mminin kendisini Allaha, ibadet ve taatten alkoyan eylerden saknmas en nemli bir idir. Bununla ligili olarak u husus gzden uzak tutulmamaldr. 1 Sen ya basiret ehlinden ya da fetnet ehlindensin. Bu halde dnya, sana ve Rabbine dmandr. 2 Sen gayret, ibadet ve himmet ehlindensin .Bu halde dn yann ktl sana yeter. nk dnyay dnmen ve istemen senin ibdet etmene mani olur. 3 Sen yahutta chi ve gfil ehlindensin; bu halde ibade tin olmad gibi gayretin de yok. Bu durumda bilmen gereken hu sus dnyann geici olduudur. nk sen ondan aynlmasan da o senden ayrlacaktr. Byle sonu olan, fni bir varl elde etme ni nsana kazandraca ne gibi faydalar olabilir ki? Ey nsan! nsanlardan uzak dur, uzlete ekil, eer insanlara karr da onlarm detlerine ayak uydurmaya kalkarsan, onla rsenin kal bini bozar ,hlini ktletirir ve ahiretlerini mahvederler. Eer onlara kar kar ve dediklerini yapmaz .isteklerini yerine getir mez ve hakk sylersen onlarn bir ok eza ve cefalanna maruz ka lrsn. Dnya ilerin aksar, dmanlklarndan emin olaamdn iin sana nasl bir dmanlk beslediklerini merak eder ve bunu dnrsn. Eer seni vseler ,sana sayg gsterseler ve hrme tetseler o zaman da kibirlenir, benlie kaplr ve gsterie dalarsn ki bu da senin iin bir fitne olur. Senin aleyhinde konusa .ktlese ve yer seler o zaman da ok zlr, elem ve kederiindekalrdn. u halde vmekte yermekte insan helk eden iki sebepdir ki bunlardan saknmak gerekir. Ey nsan! Kabre girdikten gn sonra insanlarn sana kar olan tu tumlarn, senden nasl yz evireceklerini ,seni ksa zamanda na sl unutacaklarn bir dnebiliyor musun? Onlar artk seni ha yrla anmaz ve ruhunu ad etmezler. Onlar sanki seni hi tanmam grmemi ve bilmemi olurlar. Artk anlarsn ki orada senin305

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ

le Allah arasnda baka kimse yoktur. Zira Cenab Hak (Siz nerde olursanz olun, Allah sizinledir buyuruyor. Artk insanlarla vakit geirmenin ve Allaha ibadetten uzak kalmann size neler kaybet tirdiini ve seni ne biim zararlara dar ettiini anlyor musun? Her neyse akibetin Allaha dnmektir. Zira yaratan da yok eden de odur. Ey nsan! Artk nefsinden ne derece saknman gerektiini onun ne de rece adi, rezil, bozuk nlyyetli olduunu anlamalsn. nk nef sin, ehevi arzularn galeyan halinde azgn bir deli, hiddetinin ga leyan halinde de azgn bir canavara benzer. Bel ve musibet ann da mazlum bir ocuk, nimetlere garkolduu zaman da bir firavun olur. Salim bir akl ve mtefekkirne dnecek olursan dnyamn ne derece adi ve alak birey olduunu grr ve anlarsn. Onu b yk bir arzu ve hasretle koruyan ve korumak isteyenler ayn has ret ile dnyay terkederler. Eer sen dnyann faniliini dnr, kalbi megul ettiini ve bylece nsan bk bir znt ve sknt iindeb raktm anlarsan kendini onun tuzaklarndan kurtarma ya alrsn. Artk dnyadan seni Allaha kavuturacak ibdetle rin iin yeteri kadarn alr, sslerini ve nimetlerini brakrsn. Ona balanmaktan vaz geer, Allahn huzuruna gitmeyi istersin. n sanlarn vefasz olduunu ve szlerinde durmadklarn, zararlar nn faydalarndan ok olduunu bilirsen onlara olan sevginden vaz geer ve onlardan uzak yaamak stersin. nsanlarla olan mna sebetlere ateten sakndn gibi saknr kendini Allaha ibadet ve taate adarsn. Kendini Allah'a verir, onun manevi zevkini tadar san insanlar neyine gerek? Ona ibadet eder, kitabn okur, onun zikri ve fikri ile megul olursun. O zaman da senin iin en byk yardmcnn Allah ol duunu bilirsin. nsanlardan ne kadar uzaklarsan o kadar Al laha yakn olur, hem dnyada hem de ahirette mesud ve bahti yar olursun. Bu derece keml kazannca endeki nefsi emmrenin eitli ktlkle nsan aldatan bir aldatc olduunu grr, az yer, az uyur ,az konuur, insanlardan uzak yaar ve bylece nefsini ha kimiyetin altna alr ve onun sana yapaca dmanlk ve zararardan emi nolursun. Kmillerden bir zat diyor ki: Bizim saadet sermayemiz alktr. Bu demektir ki tevekkl, marifet, muhabbet, evk, hikmet,
306

MARFETNME

ilim, selmet, rza, hidyet, inyet, snsiyet, kermet, becd, sabr, huzur v.s. gibi gzel vasflarn hepsi alk sayesinde elde edilir. Bu husus ilerde derinlemesine izah edilecektir. MANZUME Olan ve yok olan lemin andr fena (yokluk) Bu e cihette gayr- taalluk nedir ona. aresizdir o dilki, eder arha ittika Serketedir o kim ola blini siy. Yoktur vefa insanlarda hi etine itaat San gnlden eyle hemen hakka ittika. Kalbin mukayyed eyleme sinek avna kim Anka hem aiyanedir ola ikar ona. Hakkn nuru olur, gda ruha dem bedeni Ekmekle suyu ona ykleme ,olmaz ona gd. Dil (gnl) verme bu hayata sakn etme itibr Ki sende riyettir, am hem alr Hda. Ver Hakka bu emneti, sen zinde ol (yaa) ebed b- bekail doludur, kse-i fen. rade ile ldr amel ve arzular Kim tabii yaamay Efltun eder ed. Birdir iki cihan ve bir ayinedir hemn Srt bu lem oldu, yz lem?i lika. Bu santi firkat, olmu, o semti cihn- vasi Bu yan zulmet (karanlk) olmu o yz kamer ziya. Bu yzde sknt keder ,br yzde zevk-i cn Bu yz kamu kuduret ve ol yz kamu saf. Dreyni Hak bir anda niin vermez deme Ger vehm olunsa bu hl ona bu dncedir hat. Gece gndz birlemez ,bir zaman iinde kim Zuhmet ve nurun cemi deil mmkn ve rev. Hakk fani cihana gnl verme, fni ol Ta lem-i bekada bula can ve dil beka. KISIM: 8 DNYADAN, EHLNDEN VE NEFSNDEN GEEREK ALLAHA DNMEK Ey Aziz! Cenab Hak, dnyadan, dnya ehlinden ve kendi nefsinden geerek Allaha ynelen kuluna marifet ve muhabbet ihsan ederek
307

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ

onu hrriyetin huzuru ile hr ve d eder. Ondan raz olup kendi sine Cennet bahelerinden bir baheyi ihsan eder. Yine Cenab Hak, Allahn unutan ,zikri ve fikri terkeden, dnyaya ve onun heline gnl veren nefsine byk bir itaat ve sevgi ile balanan kimse zerindeki yardm vc ihsann eker ve onu kendi hline brakarak kahu perian eyler. Onu dnyada la kap ahirette de hadab (Cehennem odunu) yapar. Rivayet olunur k: Hz. Msa devrinde, vilayetimiz olan Erzurumun gneyinde Byk Ejder (reli Sufh) tepesinde yalnz yayarak inzivaya e kilen bir veli vard ki o yle bir keml derecesine ermiti ki, bak t zaman Ar grrd. Ancak bir kusuru vard ki Cenab Hak o kusuru yznden ondaki marifetini kaldrd ve onu huzurundan kopararak kpee benzetti. Beram Bau* adndaki bu adamn kusuru dnyaya ve dnya ehline balanm ve bu hliyle Hz. Msaya kar kmt. Kuran da o ahs hakknda Onun gibileri (aynen onun gi bi) kpee benzer. buyuruyor. Cenab Hak onu yle dellete d rd ki batan onun meclisinde 12.000 tane talebe onu vazlarm divit kalemlerle yazyorlard. Ancak sonunda Allahn inayetini zerinden ekmesiyle helk olmu ve ilk defa lemin yaratcs yoktur diye kita pyazan adam olmutur. Allah cmlemizi dellete dmekten muhafaza eylesin. Ey nsan! Bu misli dn ve dnyann ne derece pis ve baya birey olduunu ve kendisine balananlar ne byk bel ve musibetlere drdn idrak et. Bu tehlikesi byk bir i olup dnya riya ve kusur mahallidir. Alla hise hereyi grc ve hereyden haber dardr. Ona ibdet ve kulluk et ki senin yardmcn olsun. Dnyay onu sevenlere brak. Zira onun bels akln almyaca kadar ok tur. Kendini Allaha ver .dnyaya balanma. Sen yle bir yaradana kul ol ve rzasn kazan ki amelini ka bul etsin ve azim ve gayretinin karlm versin. Senden raz ol sun, seni severek hi kimseye muhta etmiyecek ekilde sana yar dmc olsun. Seni sevdii kullardan sayarak muhafaza eylesin. Sen eer ilediin amelleri Allah nzas iin deil de insanlarn nzasn kazanmak ve vnmek iin yaparsan, diledii zaman b tn kalpleri deitirecek kudrette olan Cenab Hak senin raz et meye altn insanlar senden nefret ettirir. Bylece Allahn ga zabna ve insanlarn da dmanlna mahkm olursun.
308

marfetnAmk

Ey nsan! Sana ihanet eden insanlar brak ta seni yoktan var eden ve btn mahluklar ierisinde seni tercih eden Allaha dn, onu ib det et. Onun saysz nimetleri seni mesud ve bahtiyar etmeye yet mez mi? Elbette yeter. nk dnyaya ve insanlara yz eviren, nefsinin arzu ve isteklerine gem vuran kimse dnyadan uzakla t kadar kalben Allaha yaklam olur. Allah ile arasndaki per de ve engelleri kaldran kimse her trl mkltn onun yard myla hlleder.

aotf

KONU: 3 NSAN KALBNN MARFET YER OLUU, KALBN TARF VE MAHYET KALBN HAL VE HUSUSYETLER ALTI KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 NSAN KALBNN MARFET YER OLUU Ey Aziz! Ehlulla hdiyorlar ki: nsan kalbi marifet yani Allah bilmeve tanma yeridir. Kim kalbini Allaha evirir ve ona balanrsa Cenab Hak sevgi ve bilgisini ihsan buyurur. Bu hususta Kurandan baz ayetleri yazma lzumu hasl ol du : AYETLER (Ey habibim), hani bir vakitler Rabbin Meleklere Ben yer yznde bir halife yaratacam buyurmutu. (Bakara Suresi ,Ayet: 30) (Habibim) kullarm senden beni sorarlarsa muhakkak ben onlara yaknm. Bana dua edenin duasn kabul ederim. Onlar da benim armama kosunlar, bana iman etsinler ki doru yola ulasnlar. (Bakara Suresi, Ayet, 186) Allahn, kii ile kalbi arasna girdiini ve sonunda Onun ka tnda toplanacanz bilin. (Enfal Suresi, Ayet: 24) O zaman an ki, Rabbin meleklere : Ben kuru bir amur dan ekillenmi bir balktan bir insan yaratacam. (Hicr Suresi, Ayet: 28) aGerekten biz, Adem oullarm (dier hayvanlar zerine) stn kldk. Onlara karada, denizde tayacak vastalar verdik,

310

MARFETNME
gzel rzklarla stn kldk. rzklandrdk ve yarattklarmzn bir oundan

(sra Suresi, Ayet: 10) Allah sizi (babavz ademi) bir topraktan, sonra bir nutfe* den yaratt. Sonra siz iil't ift yapt. (Fatr Suresi, Ayet: 11) Siz hibir ey bilmezken Allah sizi analarnzn karnndan kard ve kredesiniz diye kulaklar, gzler vc gnller verdi. (Nahl Suresi, Ayet: 78) Muhakkak onlar benim dmanmdr. Dostum ancak alem lerin Rabbidir. Beni yaratan da, doru yola eritiren de odur. Beni yedireli de, iiren de odur. Hasta olduumda bana o ifa ve riyor. Beni ldrecek, sonra da diriltecek odur. (uara Suresi, Ayet: 78) Allahn gklerde olan ve yerde olanlar menfaatmz iin bi rer sebepkl dn, ak ve gizli bir ok nimetlerini sizin zeriniz de bol bol tamamladn grmediniz mi? (Lokman Suresi, Ayet: 20) Yaratt her eyi gzel yapan, yaratmaya da amurdan ba layan odur. Sonra o, insann neslini, bir nutfeden (sperm ve yu murtadan), hakir bir sudan yapt. Sonra onu dzeltip tamamla d. Bizzat kendi kudretinden ona ruh koydu. Sizin iin kulaklar, gzler ,kalpler yaratt. (Bu, nimetlere kar) krnz pek az. (Secde Suresi, Ayet: 7, 8, 9) Halbuki sizi de, yaptklarnz da Allah yaratmtr, dedi. (Saffet Suresi, Ayet: 96) Habibim dmannn gzne bir avu toprak attn zaman da sen atmadn, ancak Allah att. (Enfal Suresi, Ayet: 17) And olsun ki insan biz yarattk. Vc nefsinin ona ne vesvese ler verdiini dc biliriz. nk bi zona ah damarndan daha ya knz. (Kaf Suresi, Ayet: 16) Hazreti Muhammed (ncleklik suretinde Cebrail'i) gzleriyle grd zaman, kalbiyle de tand. (Necin Suresi, Ayet: 11) Nerede olursanz olun, o sizinle birliktedir. Allah btn yap tklarnz grendir. (Hadid Suresi, Ayet: 4) Ey habibim! De ki : Size iitmeniz iin bir kulak, grmeniz in gz veren, duyup anlayabilmeniz iin bir kaip vererek sisi ya
311

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ

ratan Allah'tr. (Byle olduu halde) Ona ok az krediyorsu nuz. (Mlk Suresi, Ayet: 23)
NSAN KALBNN RFAN MAIIAL OLUU

Cenab Hak (Hadis-i Kudside) buyuruyor ki: Ben gklere ve yerlere smam i'akat mmn kullarmn kal bine sarm. Ey nsanolu; Kendinden sefer eyle ,ilk admnda beni bulursun, gizli sefe rinden yoksu ukalan zali seferine tutulur vc onun benden uzakamasmdan baka bireyi artmaz. Ey nsanolu! nsan bedeninde bir et paras vardr ki ad kalbdir. Onun znde ruh, onu niirdc sr vardr. Srdan sonra nur ondan sonra da ben vardr. Kinat ve onda bulunanlar ben yarattm. Benim insan srnndan baka meknm yoktur. Ey nsanolu! Dnyadan yz eviren kimse ahirete, ahiretten de yz eviren ise bana dner. Baa dnen kimse ise bedenden ruha ruhtan sr ra geer, ondan sonra da bana kavuur. Ey nsanolu! Benim huzuruma ermek istiyen ne mlke ne melekuta ne de ceberuta bakar. Kim onlardan birine raz olursa gayesine vasl ol maz. nk mira, dnya ile ilgili olan eyleri ortadan kaldrmak ve benim likm ile nsiyet peydah etmektir. Benim cennet cchcnncn, sevap ve ceza iin olmyan kullarm vardr ki ben onlar muhabbetim iin yarattm. Ey Kulum! Ben senin iinim, ya sen kimin iinsin? Ben seninleyim, ya sen kiminlesin? Eer ncfsii bana getirirsen rzam, kalbini verir sen cemlim seni iin olur. Ey nsanolu! Ben sizin ekil, sret vc gzelliinize bakmam .Ancak kalblerinize vc niyyetlerinize bakarm. Eer dnya sevgisi olmasayd mmin kulumun kalbi benimle beraber olur ve o kulum semnn melektunu (bilinmiyen lemini) grebilirdi. Ey nsanolu! Bana bir kan yaklaan kimseye ben bir adm yaklarm. Ba
312

MARFETNME

na bir adm yaklaan kimseye be bir kula yaklarm. Kulum bana nfile ibadetlerle yaklar ben de onu sever ve sevdiimin ii ten kula, gren gz ,konuan dili ,tutan eli, yryen aya olu rum. Yani kulum benimle grr, benimle duyar, benimle konuur, benimle tutar, benimle yrr. Kulum bana farz ibadetlerle yaklatka dar hi bir eyle yaklaamaz. Ey nsanolu! Ben sana senin ayplarn rterek yaklarm. Fakat sen ben den gfil olur kaarsn. Eer kardelerin sende bir gnah kokusu nun bulunduunu farketseler senin yannda oturmazlar. Ben g nahlar rten vc hlim olan Allah'm. Ey nsanolu! Sabahladn zaan iki byk imet arasnda olursun. Bu nimetlerden hangisi dahi byktr? Bunu sen bilemezsin. Eer benim senin hakknda bildiklerimi kullarm bilselerdi hibiri se ninle konumazd. Fakat ben galr ve Rahmim. Ey nsanolu! (Yaptn lcr ite) eleminde, kederinde, sevin ve izzetinde ben seninle birlikte idi. Her eyinden haberdar idim. Sana bak yorum. Senin dnda ve iinde olan her zerreyi murakabe etmek teyim. Seni her yandan kuattm. Senin hem koruyucumun, hem de btn ilerinde tasarruf sahibiyim. O halde bana (ve nimetle rine) kret, ibadet eden bir kul ol, bana gel ve bana mtevekkil ol. Sen benden raz ol ki, ben de senden raz olaym Seni seveyim ve sana yeteyim. Her nerede olursan ol orada beni bulursun. KISIM : 2 YCE ALLAH I BLMENN YER NSAN KALBDR Peygamberimiz buyuruyor ki: Rabbimi mutlak nur buldum. phesiz ki ben onu grdm. Peygamberimiz buyuruyor ki: Benim gzlerim uyur, kalbim uyumaz. O (yani kalbim) dai ma Allah ile huzurda bulunur. Benim Allah ile yle bir vaktim olur ki o anda mukarreb bir .melee itibr etmiyecein gibi, peygamber olarak gnderilen Ne biye de iltift etmem. (O anda) yalnz Allah ile megul olurum. Ben geceyi Rabbinin katnda geiririm. O bana hem yedirir, hem de iirir. Hak; merin dili ile syler. Mminin kalbi Allahn evi (Beytullah) dir.
313

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Mmin'in kalbi Allahn Ardr. Mmin, mminin aynasdr. Mminin kalbi yerlerden ve gklerden daha genitir. Cenab Hak m'minlerin kalbine hayri ilham eder. Ey mmetim, Rabbiniz hepinizle orada tercman olmakszn konuur. Bir ii yapacan zaman ncc kendi kalbine dan, eer kal bin sana o i hususunda fetva veriyorsa yapn, nk onda hayr vardr. Kalbin yapman hususunda tereddd ettii ey ktdr, insanlar fetva verseler de sen onu gene de yapma. Peygamberimiz buyuruyor ki: Allahu zl cell her ite yumuakl sever. Rahim olan Al lah, kalbe sohbetiyle (ve muhabbetiyle) bakar. Yeryznde kullarnn kalbi, Alla zl cellin kabdr. Onun iin en sevgili olan kalb en yumuak vc merhametli olandr. Allah sizin suret vc gzelliinize bakmaz, fakat kalblerinize vc niyyetlerinize baka., efkatli bir ana ocuunun terbiyesine nasl ihtimam gs terirse, Allah zl cdl dc kullarna, (annenin ocuuna merha meti gibi) merhametlidir. Allah-u Tel bir kulunun hayrn murad ettii zaman onun kalbinde bir pencere aar ve alacak nimetleri ile ycelik ve byklnn garibliklerini ona gsterir. Her mminin drt gz vardr. Bunlardan ikisi bandadr ki onlarla d ileri grr. Dier iki gz de kalbindedir ki onlarla da gaybe ait eyleri mahede eder. Allah, bir kulunun hayrn mu rad ettii zaman, onun kalb gzn aar. Kullarn kalbi Rahman olan Allahn iki parma arasnda dr. Onu istedii tarafa evirir. MANZUME kalbe iner olur habibin cemlinin pertevi olur Grne can gzne bedr-i b keml habib. Ne iltift kalr kinat zevklerine Amn ki canda olur lezzet-i visl-i habib. Ne itibar eder, ekl n hayle o kim Hemine dilde bulur, zevk- vecd hl-i habib. Ne iktiza eder b- hayat o ka kim Mdam kalbine dolmu mey-i zll-i habib.

MARFETNAME

Bu tuzak ve dneye meyletmedi can blbl Ki oldu dilde giriftr- zlf- hl-i habib. ki cihan getirmez hayline asla O dil ki onda olur dembedem hayl-i habib.
Bulunmaz iki cihanda habibe misl- bedel

Eer ki her d cihandr bize zill-i habib. Nevl-i sureti neyler o mest i ruhani Ki oldu can muhabbetle pr-nevl-i habib. Dounca kalbin dousundan ey Hakk Ncmu mahv eder ol ems-i bi zevl-i habib. KISIM : 3 KALBN ESASI VE MAHYET Ey Aziz; Ehlullah diyorlar ki: Kullarn kalbi Hak Telnn nazargh- olunca kalbi Allaha gidecei yoldaki engellerinden (masiva) temizlemek, btn taatlerden daha iyidir. Kalbine danan insan nedamet ve pimanlk tan uzak olur. Buna uymayan ve kalbine danmayann ii ise teh likelidir. Kalb; Rahman olan Allahn kapsdr ve kul iin Rabbi huzurunda duraca bir yerdir. Beden lkesinin hkmdar ve kudret levhi kalbdir. Kalb ilfi marifetlerin kaleme alnarak yazld yerdir. Kalb, insan ruhunun kayna, Allahn nazargh ve ruhun dier bir addr. Kalb yle alacak bir eydir ki insan akl onu anlamaktan aciz kalr. Bedendeki kalb eer doru olursa btn beden doru olur. Zira bir lke halknn rahat ve refah onlann hkmdarnn rahat ve refahna baldr. Onun an ve sevgi ve muhabbet olup muamelenin kalbe gemesiyle organlar rahata erer. Ebdllerin stnlklerinin sadece sz ve amelle olduunu zannetme. Onlarn stnlkleri ahvlleri ve kalbleri iledir. Kalb; iman mabedi ve irfan menbadr. Nefs kumanda isteyen bir binek, kalb de tamir isteyen bir cniye benzer. Kabul sermyesi olan kalb ne yazk ki zanlarla me gul oluyor. Birlik ehlinin kalbleri muhabbet ve marifet tadr. Gz grr, kalbler mhade eder. Kalb rahat olsa duyular da rahat ve shhatte olur. Dnyada konaklar gemek nasl binekle mmkn oluyorsa m'n konakas

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

lannn almas da ancak kalb le mmkn olur. Selim kalbin kb lesi Allah, adet-i ilhiyesi raz olmaktr. eit kalb vardr: 1 nsan gzeten kalb 2 Rzay gzeten kalb 3 Allaha kavumay gzeten kalb. 4 Gnl banda marifet iek ve gllerini koklamak, bir lik bahesini seyr etmek, lhi akn tatl namelerini dinlemek kadar zevkli bir ey olur mu? Hakkn nazarghdr kalb, onu sen benliinden sil oldu safi kalbin bil gerek mestnelik etmek. Dnyaya balanan kalb zarara urar. Mevlya balanan kalb ise hem temiz hem de gzeldir. Gfilin kalbi dnyaya, zhidin kal bi ahirete, arifin kalbi de Allaha baldr. ok efkatli bir arka da olan kalbi korku ve tehlikede koymak zor bir eydir. nk ufak bir iz onda byk olur. Kalbin Hak ile bedenin hak ile cusun. Hakkn kalbini istila ettii kimseler halkn gznden derler. nsan kalbi Allahn sfatlarn zerinde tar. Rahmet, adlet, ihsan bu sfatlardandr. Kalbin yle acaip halleri vardr ki onun hallerini duyu organlan anlyamaz. nk mminin kalbi, Al lahn sfat, isim ve nazarn tar ki bu lezzet dnyann hi bir zevk ve nimetinde yoktur. MANZUME Gnl bu name-i pestinledir yksek vcud Ya nefh-i sur onu sen, ya kyamet-i mevud. Duymuum ki nice halkn ald canlarn O zevk-i lezzet-i vz- name-i Dvud. Senin demin eseri aksidir onun nefesi Onunla lr, hayy demenle her mevcud. ner cihana demdem, deminle by-i hayt Bu demle tr i cihansn abirsin ya Ud. Deil nevlann ey dil bu halk ve tenden Nevlarmda dner mihr mah, erh-i kebd. Cihan tuttu efs- tayybin ey dil Bu bahr-i zevke dalp, Hakk oldu ho nbud. KISIM : 4 KALBN HAL VE VASIFLARI Gnl, kendisine hatralar ve haller gelen bir kubbeye benzer.
310

MARFETNAME

Gnl (kalb) . Dikilen bir hedef olur, her taraftan isabet eden oklar onu delik deik etmitir. Gnl karsnda ekil ve suretlerinin bulunduu bir aynaya benzer. Gnl i ve d his rmaklarnn dkld bir denizdir. Gnl btn hikmetlerin kayna, sanatkrn stadi olup onun aykl gerek ayklktr. Gz o uyanmadan uyanrsa iyi ol maz. Gnln, beden gib iyorulmas, zindelii, shhati ve hastal vardr. Gnl, gaybm srlarna muttali olacak bir surette yaratlm tr. Midenin orucu, yemek imekten uzak olmak, dilin orucu, bo szlerden saknmak, kalbin orucu fikirlerden ve vehimlerden uzak kalmaktr. Kalb bo ve dnyev eylerden boalnca mevlnn hu zurunda bulunmann lezzetini tadar. Gz, canl varlklar ve lemi grr, kalb ise mahede yeridir. Bu sebepledir ki krlk basiret sizlikten ok daha hafiftir. Hakka vasl olan kalb ondan bakasna muhta olmaz. Bedenin nasl grlen lemi idrak eden duyulan var ise kalbin de gizli lemleri idrak eden duyular vardr. nk kalbin gaybe ait eyleri gayb kokularn alan burnu, iman lezzeti ile cennet ni metlerini tadabilen dili vardr. Akl cevher, kalbin dokunma hissi yerinde olup, kalb onunla mklattan faydalanr. Gizli duyularn ruhlar lemine almas, bedenin d duyularnn durumuna baldr. Kendisinde manevi deiiklikler olan kimsenin kalbindeki hikmet pnarlarndan bir ksm diline akar. Kalb her ne kadar bilinmeyen lemin kayna ise de pnarlar kanalnda kapanm, d his nehirleri trl bula nk hllerle dar gelerek ona dolmu ve orada toplanarak kok mutur. te dardan kalbe dolan d duyu nehirlerinin yollar kesilse bu kimsenin kalbinde oluacak hikmet pnarlar diline- dklr. Artk bu kalb nurlann kayna ve srlarn mahzeni olur.
MANZUME

Gnl bu Allah evidir

Gnle gelmeyen Haktan uzaktr. Gnl mevl dergh olunca Ona ynelmek gerekli ve evldr. lhi mnlar saray kalbdedir Tecelli hane vallahi kalbdedir. 317

ERZURUMLU BRAHM HAKK [IZ.

Ne istiyorsun? Ko ondan iste. Hakkn ulu dergh kalbdedir. BEYTLER Mertlerin kbesi deil ta ve toprak Gnl araki Allah evi odur ancak. Ey gnl her ne dilersen sensin ol Sen sana gel sende iste, sende bul. Hzr gibi b- hayt zulmet-i tende ara Var seni yaratan mevly sen sende ara. Gafilin gnl (kalbi) karanlktan daha dar, rifin kalbi de ar ve kursiden daha genitir. Bunda phe yoktur. nk selim kalb insann ruhudur. Emr-i Rabbanidir. Kalbi Allah sevgisi ve muhab beti dndaki eylerden temizleyen rif insandr. Hem de cihana sultan olan bir insan. KISIM: 5 NSAN KALBNE CEVHER OLAN AKL-I MEADIN SINIRI VE HAKKAT Ey Aziz! Peygamberimiz buyuruyor ki: Allahn kullann ssledii eylerin en gzeli akldr. Hz. Davud A.S. diyor ki: Akl; insana hereyi unutturan ve Hakkn marifetine ula trandr. Hev ise insana kendini unutturup, fnilere balyandr. Akln smn; fniden uzaklamak, bkiye kavumak, kendini ve Rabbini tanmak, kazaya raz olmaktr. Akl, ok sadk bir dosttur. Her eyden kendine bir ibret ka rr. Kmil insan ok akll, fakat az konuandr. Akll nsan aklszn sevdiine tenezzl etmiyen, dine ve de te kar gelmeyendir. Cenab- Hak sevdii kuluna selim bir kalb, gzel ahlk ve kuvvetli akl verir. Akllnn dili gnlne balanm olup, akln gayesi kiinin bil gisizliini itiraf etmesidir. Akl sayesinde ok alaklar sayg deer, ok irkinler gzel ah lkl olmutur. Biedeb (edebsiz) in akl aklszn d dini olmaz. Akl, iki cihan sermyesi ve fitrt nurudur. Akl, nefsi arzularndan keser, kalbi pheli eylerden uzakla* tnr. Ruhu insanlardan ayrr.

MARFETNAME

Ey nsan! Akl, sana btn ilerin sonunu gsterir ve kina tn defterini okur. O kalbin tamamna mil olan bir nurdur. Akil, insann ruhu ve insan bedenine binen hayvan ruhun svarisi (bi nicisi) dir. Akl ve kalb ruhan ve semv, nefis ve beden ise topraktan ve mlkdir. Yani bunlarn bir ksm nurani, bir ksm da zulmanidir. Kinatn evresinde dolaan akl, onu yaratann huzurunda a kndr. Akl, Allahn kulu ve gzel huylarn sultandr. Onun dnya ile bir meguliyeti olmaz. Akln d susmak, ii srlan gizlemektir. Akl, kalbde nurlu ve k saan bir gzdr. Akla kar kma nn sonu nedmettir, pimanlktr. Akll; az konuandr, hakk syliyendir, hakikati bilendir. n sanlara hayrla ve gzellikle muamele edendir. Akll, kalbinden Allahn sevgi ve muhabbetinden baka her eyi atan, nefsini terkederek Allaha giden ve onun sevgilisi olan dr. Almeti Allah zikir ve gzel ahlkl olmaktr. Akl, Cenab- Haktan gelmi olup her trl ilerin dzeni ona baldr. Douu ezeli nurdan olup bat da yine eski nuruna d ndr. Akl, Allahn dnyadaki glgesi olup kudretli bir hkmdar dr. Allahn glgesi olan akln glgesinden ayrlmas nasl d nlebilir? O sahibine tabi, insan ruhunun gizli taraf, gnlde l dayan bir nur ve ltif bir cevherdir. Akl; mevlnn gizli bir srr olup histen ve kyastan daha y cedir. Akl, mevlnn veziri ve iki cihann ilerini dzenleyen bir na zmdr. Akll kederlenmez, nk meydana gelen kazada bir ku sur olduuna ihtiml vermez. Akl, Allahn bir rahmeti, hakkn hcceti, beden ehirinin va lisi, iyilik ve ktl ayrdeden bir sultandr. Akl, insan kalbinin hayat, gayb lemindeki srlara tercman dr. Gne nasl topraktan havaya ekiyorsa, akl da ayn ekilde insan akln bayalktan ve benlikten Allaha doru eker. Drt unsur murid akl ise onlarn piri yani yneticisi, duyu organlar asker, akl ise onlarn kumandandr. Duyulardan han gisi akla muhalefet eder ve kar karsa akibeti perianlk olur. Beden uyua bile akl uyank olur ve kendi leminde seyahat eder. Akl uza gren gzdr. Nuru dinin usul olup ehvet ve fkesi ne malp olan kimsenin akl grmiyen gzlere benzer.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Akl, hem dnyada hem de hlrette azizdir. Yz gzel fakat akl az olann hali kt ahlkl olduuna delildir. Yz gzel akl az olann kalbi sknt, dmanlk ve kin ile dolu olur. Akl, surete bakmaz ve sahibini atee atmaz. Kalbde gezen akl gzelliine hayran olup marifet devletine erer. Sevgi ve mu habbet arabyla sarho olur ve Allahn huzurundan muradn alr. MANZUME Akl- din ihtiyar edendir pir Esedullah oldu, cmleye pir. Akl mal ve makama asla meyletmez Ayp ve rm yoluna girmez Akl- ear dinde r eyler Kizbu Sanattan ol firar eyler. Kimseyi akl medh zem klmaz Akl bir kimseye sitem klmaz Hulk-i bed (kt huy) den akl ridir Pil-i bed (kt i) pes onun ne krdr. Akl, din ve meada meyi eyler Bu umur- mea ol neyler. Akl bir hace-i muhakkiktir Hakk irfanda hem mdekkikdir. KISIM: 6 AKLIN KAYNAI VE RUHUN BALANGICI OLAN KLL AKLIN ANI, ALLAHIN LUTFU VE HSANI Ey Aziz! Peygamberimiz buyuruyor ki: Allah, lemi yaratmadan evvel akl yaratt. Ona otur bu yurdu, o da oturdu. Sonra ona kalk emrini verdi o da kalkt. Sonra ona gel diye emretti o da geldi. Sonra dn emrini verdi o dnd. Sonra konu buyurdu, o da konutu. Sonra dinle bu yurdu, akl da dinledi. Sonra bak buyurdu, akl da C. Hakka bak t. Sonra idrak et buyurdu, akl da idrak etti. Sonra brak buyurdu. Sonra akla yle hitap etti: zzet ve cellim, ycelik ve byklm, saltanat ve kud retim hakk iin kendime senden daha sevgili, daha kerim daha muhterem bir kimse yaratmadm ve yaratmam da. Ben ancak se ninle bilinir ve badet edilirim. Kullarm seninle ssler, onlan se
320

MARFETNAME

ninle beenirim. Dostlarm seninle sever ve onlara seninle yardm ederim. Onlara seninle hidayet verir ve onlan seninle terbiye ede rim. Onlan seninle sever ve seninle hidayt ederim. Alemleri senin iin yaratnm. Hadiste de grld zere akl hereyden daha stn ve Al laha hereyden daha sevgili ve yakmdr. Alemlerin dayana, insan ruhunun balangc, marifet ehlinin kalb hayat odur. nsann Al lah tanmas onun sayesinde mmkn olmu, kinatn insann hizmetine verilmesi, onun sayesinde olmutur. nsan onunla eref bulmutur. Zira akl sen olmasaydn ben lemleri yaratmazdm hitabnn muhatab olan Hz. Muhammede S.A.V.in nuru ve ak- lhidir. Btn lem ve kinat onun yz suyu hrmetine yaratl d. ki cihann gayesi yer ve gklerin neticesi zaman hlasas ve btn mevcudlin toplam olan insan, izafi ruh vastasyla kalbi hayat bulunca Cenab Hakkn sevgilisi ve Cihann cam olur. Bu izf ruh yle byk bir cevherdir ki lemin czlerini sarmtr. lemin czleri gerek felekler ve gerekse melekler olsun hepsi bu byk ruhun vasta ve organlar imi gibi ona hizmet ederler. Akl-i kl nefisler ile afaka ait eylerin idarecisi hkimi, mutlak Allahu zl cellin takdiri ile btn yamur ve rzklann taksim edicisidir. Ruh-i izafi kalbi saf iolanlarn btnlarnda yani ilerinde zhir olur. Ortaya kar, sevgi ve muhabbet arabyla mest ederek ona hayat verir. Btn alemin czleri ve btn insanlar kabiliyetleri ne gre, akl- evvel olan byk ruhdan nasiplerini alrlar. Artk bundan sonra insann hayvani ruhu lnce bu Rabbani ruh ile bak ive hayatta kalr. Ebedi olarak o ruhla yaar. Her eyin haki katini grp, hallerin balang ve esasn bilmitir. Beden devre sini tamamlam ve kmil bir insan hline gelmitir. nsan ruhu balang itibariyle bu ruhlarn en bynden kopmu ve sonra dnyaya inmi bir ok mertebelerden gemi ve nihayet lmden sonra geldii yere geri dnmtr. Tefsir ehlinin insan bedeni ile ilgili tabirleri yledir: nsan bedenindeki tabii ruh, kandil kabna, nebti ruh fitile, hayvan ruh yaa, nsan ruh ieye, izafi ruh muma benzer. Eer insan yetecek kadar yer, az uyur, az ve gzel konuur, devaml Allah zikrederse kalbine lh nur dolar, kendini tanr ve mevlsna vasl olur. Bu byk ruh devaml ayni hl zere olan nurlu bir ruh olup herey onunla kim olur. Eer dnyaya milyonlarca insan gelse ve hepsi de kimli birer inan olarak izf ruh ile hayat bulacak kabiliyette olsalar bu iz341

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ. f! ruh onlann hepsine hayat verir.

Eer, milyonlarca kmil insan dnyadan gecek olsalar, izfi ruh yine kendi hli zere ebedi olarak bki kalr. O asla artma d gibi eksilmez de. Bu aynen una benzer: Milyonlarca evi ay dnlatan gnein na o evlerin yklmas bir noksanlk verebi lir mi? Elbette veremez. Ayn ekilde kmil insann ruhu da lmez ve sonsuz bir saadete erer. ki cihan aydnlatan katn gnei de Cenab Hakkm nuru nun cemli olup onun nuru ve her iki cihan devaml olarak aydnlatmaktadr. O ne eksilir ne de zevl bulur. Feleklerin, yldzlann tabiat ve erkann aynas bu nurlu gnein dr. Bu ruh sayesinde yaayan kmil bir mmin mminler lmez snfna girer ve sonsuz bir yaama saadetine erer. MANZUME Ey ak- pk, cmleye sen oldun iptida Alem seninle buldu vcud ey yed-i Hda. Hubbu ezelsin oldu, senin n felek, melek Srr- ebedsin, oldu sana her ey fed Senden gelir cihana fuyuzt- Hak (Hakkn feyizleri) mdam Anca sana ukl eyler iktida. Sen akl- kul ve asl- cihn iken ey peder Giydin libs- ah, dahi kisvet-i ged. n ile cihann camsn sen cmleden yn Mebde (balang) oldu cemlin, zuhur eden her vcuda. ensin cihanda cilve eden cmle zerreden Senden gelir kalblere nid kulaa sed Zevkinle dolsa can gnl b- rm kor. Hanrn (arab) dr ehl-i zevke nihn dembedem gda. Hakk, reh-i Hud- hed ak- pktr Gel aka vesselm al tbiil hd.

aza

KONU:4 KALB, HAKKAT, HALLER : YED TAVRI RUH VE NCELKLER ONDRT KISIMDAN BARETTR KISIM : 1 NSAN KALB VE KALBDE MEYDANA GELEN DEKLKLER
Ey Aziz! Cenab- Hak Kuranda kullarna onlarn

lerle beyn buyurmaktadr. Bu hususta baz yazlmas uygun grld.

kalblerini eitli ayet ayetlerle bir hadisin

AYETLER Rabbimiz, bizi doru yola kardktan sonra kalplerimizi sap trma, katndan bize rahmet ihsan eyle. phesiz ki ok bala yansn. (Al-i mran Sresi, Ayet: 8) Allah bu yardm sadece bir mjde olsun ve kalpleriniz bu nunla yatsn diye yapmt. Yoksa yardm ancak Allah katinda dr. (Enfal sresi, Ayet: 10) Allah bunu kalplerinizde olan denemek ve antmak iin ba nza getirdi. Allah kalplerde olan ok iyi bilir. (Al-i mran Sresi, Ayet: 154) Onlar evvelce indirilen ayetlere iman etmedikleri gibi (bun dan sonra da iman etmeyecekler.) Biz onlann gnllerini ters e virmi, kendilerini azgnlklar, taknlklar iinde arm olduk lar halde terketmi bulunuyoruz. (Enam Sresi, Ayet: 110) Kalplerini perdeledik, kulaklarn arlatrdk. (En'am Sresi, Ayet: 25) Kalplerinizi salamlatrmak ve ayaklarnz pekletirmek iin de gkten yamur indirmitir. (Enfal Sresi, Ayet: 11) Bununla beraber (daha nce cahil olduunuzdan dolay ha* aaa

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

ta ettiklerinizde size bir gnah yoktur. Fakat kalplerinizin kasd olanda gnah vardr. (Ahzap Sresi, Ayet: 5) O zamandan sonra (lnn diriliinden bile ibret almaya rak) kalpleriniz yine katlat. Ta gibi, hatta ondan da kat oldu. (Bakara Sresi, Ayet: 74) Onlara de ki: Allah kulaklarnz sar, gzlerinizi kr eder ve kalplerinizi mhrlerse Allahtan baka onlan size getirecek ah kimdir? Bak ayetlerimizi teker teker nasl aklyoruz da on lar yine bu ayetlerimize yz eviriyorlar. (Enam Sresi, Ayet: 46) Senden ancak Allaha vc ahiret gnne inanmayan, yrek lerine phe dp pheleri iinde tereddtle bocalayan kimseler izin isterler. (Tevbe Sresi, Ayet: 45) Yahudiler yreklerimiz zrh iindedir (rtldr) dediler, yle deil, bilakis Allah onla kfrleri dolaysyla rahmetinden uzaklatrmtr. Onlardan ancak az bir ksm iman ederler. (Bakara Sresi, Ayet: 88) Allah onlann gnllerini vc kulaklarm mhiemitir. Gz lerinin zerinde de bir perde vardr. Onlar byk azaba uraya caktr. Yreklerinde kskanlk vc bozgunculuk hastal vardr. (Bakara Sresi, Ayet: 10) Sonra szlerini bozduklar iin onlara lanet ettik, kalplerini katlatrdk. (Maide Sresi, Ayet: 13) Biz kalplerinin zerini mhrleriz de, onlar gerei iitmez ler. (Araf Sresi, Ayet: 100) Kalplerine mhr vurulmutur. Bundan dolay, cihaddaki saadeti ve ger ikalmaktaki ktl anlayamazlar. (Tevbe Sresi, Ayet: 87) Kalplerini perdeledik, kulaklarn arlatrdk. (Enam Sresi, Ayet: 25) Ama o sureler gnllerinde mam (kfr ve nifak) bulunanlann, kfrlerine kfr katt ve kfir olarak lp gittiler. (Tevbe Sresi, Ayet: 125) Allah kalplcini temizlemek istememitir. Onlar iin (hi p hesiz ki) dnyada grlmemi bir rezillik, ahirette de ok byk bir azap vardr. (Maide Sresi, Ayet: 41) HADS Peygamberimiz buyuruyor ki: nsan bedeninde yle bir et paras vardr ki eer o slih olur sa btn beden slih, o bozuk olursa btn beden bozuk olur ki o et paras da kalbdir.
324

MARFETNAME

Bu hadisten anlalyor ki kalbin slah ve dzeltilmesi ok nemlidir. nk kalb bedene diledii ekilde hkmeden bir sul tandr. Dier uzuvlar ise onun hizmetinde ve ona tabidirler. Kalbin slah demek onun her trl kt huy ve vasflardan uzaklatrlp gzel huylarla sslemektir. Bu Rasulullahm snne tine tabi olmann gerekli olduuna iarettir. Ey nsan! Rasuln Hz. Muhammede tabi ol. Zira o gzel ah lk tamamlamak iin gnderilmi en yce bir insandr. Zaten o da kendisine tabi olan ve snnetine sarlarak dinin yolunda gide nin hem dnyada ve hem de ahirette saadete ereceini beyan bu yurur. Onun haber verdii saadete ermeyi istemez misin? MANZUME Gnl derdi niin kararsz ve muzdaribim Ne yzden erdim olur kalb ve o nice mnkalibim. eken yularm her yne her zaman kimdir? Kimin elindeyim ki y byle mncezibim. Bazen da gibi olur bazen denize benzerim Bazan cennete benzer, bazan ate gibi mltehibim. n erdi Hakka bu her ne sfatla bulsa an Scd edip ona istekle der k mukteribim. Ziy- mihrin ama intisb her nicedir Gnl der anclaym bende Hakka mntesibim. O mihre sye v hem sye (komu) dtm ey Hakk Bu kim an gremem, varlmla muhtecibim. KISIM : 2 KALBN HAKKAT VE SIRLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Marifet ehlinden olmay isteyen bir kimsenin kalbin hakikati ni ve ruhla alkasnn nasl olduunu bilmek gerekir. Kalbin bu lunduu yer yrektir. Ortasnda suveyda ad verilen siyah bir nok ta vardr ki buras i lem gneinin dou yeridir. O cihann ruhu ve insan kalbinin ar olup ad lenan (kalb) dr. Buras en byk noktann yan iinsan ruhunun balangcdr. Ad geen siyah noktaya taalluk eden can, beden lkesinin sul tan olan nefs-i natkadr. Bu klli akln halifesidir ki o en byk noktann gizliliidir. Siyah nokta grn itibaryla an byk
325

ERZURUMLU B R A H M HAKKI IIZ.

olmayp akllarn ermedii srmdadr. Kim bu srra ererse insan lktan kar ve meleklerin derecesine erer. Artk gzlerin gremiyecei eyleri grm ve ilahi meclise katlabilmenin ve Allah ile nsiyet peydah etmenin zevk ve erefine ermitir. Zira bu siyah noktann srn, ekil, renk ve maddeden uzak, yani mcerret olu udur. Bu nokta ilk akl ve keml ruh olan byk noktann karsn daki kmil insann aynasdr. Baz kalblere dolan akl- med o nok tann eseri olmutur. Rasulullah S.A.V. in: Akl kalbde nurdur buyurmas bu i lem gneinin m minlerin kalbine dolduunu gsterir. nsanm hakikat noktas, bir an olsun gcce ya da gndz ha tralarn aa kmasndan kesilmez. nk hayvani ruh uyuyup, vcudun organlar sakinletiinde uyank halde olan ve rya g ren nokta odur. O hi bir zaman alma ve fiilinden uzak kalmaz. u halde insan hakikati o srdr. O ryann, duyularn ve kuvvet lerin cevheridir. Bu nokta ayn zamanda mnnn da cevheri (z) dir. Nasl gnein nlar yeryzne iniyor, oradan havaya doru yansyor ve dnyay aydnlatarak btn mahlkata hayat ve kuv vet veriyorsa, ayni ekilde i lemin gnei de karanlk bir haldeki semdan, insann hakikatna k verir. Sonra onun siyah nok taya dolar ve oradan beyine yansr. nsann duyu ve kuvvetlerini bylece aydnlatr ve onganlaa hayat ve kuvvet verir. Kendine ait ksm olan organlara fonksiyonlarn icra etmeye balar. Yani, gz grr, kulak duyar. Bunlarn hepsi o manevi etki ile harekete gemilerdir ki btn beden uzuvlar iin ayn tesir sz konusudur. Netice olarak deriz ki siyah nokta kalb zerinde bulunur. Bir meyvenin ekirdeinde nasl o meyvenin byk aac gizli ise ay n ekilde btn kinatta topluca vcud bulmutur. Zira kalp Al lah adnn nshasdr ve sonsuz srlar tayan bir hmildir. Bu de mektir ki kendi gnlne giren kimse su ve toprak zorluundan kendini kurtarmtr. Ruhun ve gnln sohbetine ermi, murad ve maksudunu bulmutur. Sosuz saadete ermitir ki bu saadetin sonu yoktur. MANZUME Dildir bulan envr- celli ve cemli Hakdan dile her anda nazardr mtevli
326

MARIFETNAME

Dil leminin emsi deil, ark ve garbi yoktur o cihan ire bu eyym leyli. Dil mlkn fethedemez, akl- mvesuis Ol mlke bu ak oldu hemn hkim vli. Alem ki hatt yriyledir, nsh-i hikmet Bu nshy sahib-i dildir kri vetli (okuyan). Ey Hakk halk- cihn nebilsin dil ve cn Kim lem-i dildir bu cihandan mteli. KISIM : 3
KALBN BYKLK VE GENL LE ALLAH'A YAKIN OLUU Ey Aziz! Ehlullah diyorlar d:

Kalbde bulunan siyah noktann akl almaz srr insann haki katidir ki o da ruhudur.
Cenab- Hak buyuruyor ki: De ki, ruh Rabbinin emrindendir.

Bu ayet insandaki ruhun, Rabbni bir emir olduunu gs teriyor. nsana hayat veren ve idrak edici olan ruhun yeri sveyda noktasdr. Bunun cilalanm iki yz vardr. Yani bu hem gayb lemine (grlmiyen) lem de grlen leme bakacak ekilde M yzl bir ayna gibi yaratlmtr. te gayb nurlarnn grlebilmesi iin bu aynann paslanan yznn silinmesi ve cillanmas icabeder. Bu aynaya hiddet, eh vet, gaflet, dnya sevgisi v.s. gibi eyler aksederse ayna cilh ve parlak hlini kaybeder ve artk bu aynada gayb nurlan grlmez.
Cil ve parlaklk

Ancak eriatn yolundan gitmekle, kinata ibret nazaryla bakmakla, lilm, iffet, zhd, takv, itaat, zikir ve fikirle mmkn olur. Vcud aynas Allahtan gelen feyizleri alr ve emre merkez olur. Emr sahibi emri ile beraberdir ki Nerde olursanz olsun. (Al lah) sizinle beraberdir. eklindeki emir buna iarettir. Ehlllah yani kalbi kmil olan kimse nefsini alak tutmakla ve nefsini krmakla kalbini topraktan ve Allahtan baka her ey den temizlemitir. Onun kalbi Allahn evi olmu ve kendisi de Biz ona ah damarndan daha yaknz ayetinden haberdar olmutur. Onun kalbi o kadar bym ve o kadar genilemi ki yerlere ve gklere samyan Cenab- Hakka mekn olmu ve grlen byk alem onu leminde bir evde ki kk bir tane kadar kalmtr. Ra327

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

sulullah S.A.V.in Mminin kalbi, yerler ve gkler ile Ar ve Krsiden daha genitir hadisi bunu dorulamyor mu? Evet mminin kalbi Beytullah yani Allahn evidir. Bunu Rasulullah S.A.V. bildiriyor. Hl byle olunca eer o kalb Allaha me kn olmu ve ondan baka her eyden temizlenmise elbette ki on dan syliyen de, dinliyen de, bakan da o evin sahibi olmaz m? Kim Allah ile olursa Allah da onunla olur esas bu saadeti iret ediyor. Artk bu kalbin sahibi kendisinin Cenb- Hakkn Kahr ve Lutf parmaklar arasmda olduunu, Allahn diledii zaman onu diledii tarafa evireceini bilmitir. Artk o kendi benliinden gemi, beer sfatlar atm, kalbini melek sfatlar ile doldur mutur. Bu saadet ve huzur onda ebedidir. Asla sona ermez. KISIM : 4 KALBN GENLK VE KEMAL Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kalb, lem-i lahuttan, lemi ceberuta iner ve ondan sonra eitli merhleleri getikten sonra nihayet, mlk, ehadete ve fesd lemi de denlien madd leme iner. Bu Allahtan kula gelen bir yoldur demektir. Allahn feyzi mahlukatna hangi yolu takip ederek geliyorsa ayn ekilde lemlerin Rabbna dner. Allaha giden yollar yaratklarn nefeslerinin says kadardr sznn sim ite buradadr. Kalbde, bilinmeyen melekt leminin akllara durgunluk ve ren acip halleri meydana gelir, ancak akl bunlar idrakten aciz dir. Kalbin yeri sylenildii gibi yrektir. Fakat o kendi yerinde her trl ayp, noksan ve kusurdan uzaktr. Kalbin hayat izaf ruhtur. Kalp ii ilah olan ve Allah sevme ve bilme makam olan et parasdr. Cenab- Hak (Hadisi Kudside) buyuruyor ki: Benim yle bir hzinem vardr ki o Artan daha byk, Kursiden daha geni, Melekuttan daha ssl, Cennetten daha gzel dir. Onun yeryz, imn, sems, ma'rifet, gnei zevk, ay, sevgi, yldzlan, dnceler, bulutu, akl, yamuru merhamet, nehirleri hizmet, aalan hakka itaat, meyveleri gzel huylar, saraylan da himmettir. Bu hzinenin drt direi vardr ki onlar, tevekkl, tef viz, sabr ve nzadr. Onun drt tane de kaps vardr ki onlar da
32tt

MARFET N AME

ilim, hillim, zikir ve nstr. Biliniz ki o (hazine) ril olan kulunun kalbidir. Demek oluyor ki mahlukatm en by marifet ehlinin kalbi dir. Oras Allahn feyizlerinin yeerdii can leminin bahesidir. Kalb ilmin hzinesi ve ihsan denizidir. Hazreti Allahn evidir. nsan kalbini tanmak hususunda bu kadar bilgi verilmekle yetinildi. nk byk okyanusun bir kaba smas nasl mmkn deilse kalblerin hallerini anlatmak da ylece mmkn deildir. Gnl aynas ancak devaml zikir ile parlak olur. Bylece kul i leminin gneinin kendisinde aksettiini ve bu aksin keml de recesinde olanlarda bulunacam bilir. Ancak bu bir sr olup aa vurulmas yasaktr. Ey nsan! Sen marifet ehlinin almet ve iaretlerini anladn, yine asu man, seyr, ruhani mira, rahvani cezb, can, canan, fakr, yokluk, kavumak ve beka ne demekmi onlan da rendin ki bu da iki cihann insann kalb ve ruhundan bir nian olduudur. MANZUME Gnl leminde Hakkn cennet ve ba vardr Can- uakm o glende tuza vardr. Ehlidil dilde bulur ol gl ve glzn mudam Mert olur ho kokudan ol ki dima vardr. Var iken dilde bu devlet felee yok minnet Arifin tarada yok meyli, ayrl vardr. Kalb ayayla bir an ire cihan devr et Baka seyyahtr ol baka aya vardr. Gnl hnesi olur halvet, o dem vuslattr Byle canm ki gam- akla da vardr. Taradan korku ve mit eyleme Hakk, zira ah-a kn harem-i dilde ota vardr. KISIM: 5 NSAN KALBNN YED HAL Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: nsan, gnl lemine girip meleklerin derecesine ulaabilmesi ve kalbin hallerini grebilmesi iin nce nefsini hayvan! arzu ve istekler ile kt huy ve alkanlklardan temizlemesi gerekir. n sani kmil derecesine eren kalb ebedi hayata nil.olur.
32

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Hz. sa buyurdu ki: ki defa domyan kimse melekt ve semvt lemi ile me leklerin derecesine ulaamaz. Ey nsani Sen, kaml sulardan temizlenmi ve belirli bir kii olarak du yular ve kuvvetlerle sslendin. Bu senin birinci doumundur. kinci doumun ise nefsni ve hayvani arzu ve isteklerden, e hev arzulardan ve bulank hallerden kman, temizlenmen ve me lee benziyen huy ve ahlka sahip olmandr. Eer byle yaparsan gnl lemine girer ve meleklerin derecesine ykselirsin. Mna leminde kalbin hallerini grrsn ki onlar unlardr: 1. Hl: Akll insan, hayr ve erri hak ile batl birbirinden ayracak kadar kuvvetli bir imana sahip mmin demektir: 2. Hl: Allahn kuvvet ve kudretini tefekkr ederek, gsn almas ve sevinle dolmasdr. 3. Hl: Kalbin neeyi ve znty bir tarafa brakp, grnmiyen lemde umas ve hava ile yol almasdr. 4. Hl: lhi ilhamn kalbe akm salamak ve bunun iin de nefsin arzu ve isteklerini ortadan kaldrmak ve nefsi mahkum etmektir. 5. Hl: lh cezbeye kendini kaptrmak, dnya sevgisinden btnyle gemektir. 6. Hl: Kalbin lhi ilhamlarla dolmas ve Allaha kavumas dr. vad denilen bu hlde cemle mazhar olunur. 7. Hl: Kalb Allahn nurunu grd zaman Allahn nurunun verdii sevin ve akla dolar. Artk zaman ve meknlarn dna kar, hakiki makama ykselir. Peygamberlerin melcisine dahil olur ve bylece sonsuz saadete, devlete ve huzura erer. Ey nsanolu! Sen de kalbin bu hllerini grebilir ve bu hlleri kendinde ya amay istersen sen nefsinden ge ve ebed huzur ve saadete sen de er. Kalbin hakkn nuru, sevinci ve hazzyla dolsun. MANZUME Vasf- lisan seninledir Vasfedemem gnl seni Nutk-u beyn seninledir Vasfedemem gnl seni.
330

MARFETNAME
Her Her hnerin gzelin kemlisin cemlisin

Hsn ile n seninledir Vasfedemem gnl seni. eki taleb ki endedir Zevku tarab ki endedir Ak ile can seninledir Vasfedemem gnl seni. Fikrin olursa bir Hda Kalmya sen de masiva Emn emn seninledir Vasf edemem gnl seni. Olmasa kibr ile riya ensin o beyt-i kibiy Gene i nihan seninledir Vasfedemem gnl seni. Olsa glf- ten cd Ayinesin cihan nm Ayn- isyan seninledir Vasfedemem gnl seni. Bilmedi kimse cevherin Aleme doldu kevserin Zevk- cenan seninledir Vasfedemem gnl seni. Asl- cihansn ey gnl Vas la meknsn ey gnl Kevn mekn seninledir Vasfedemem gnl seni. ekme ki Hakk bendedir Can- seninle zindedir Cmle cihan seninledir Vasfedemem gnl seni.

KISIM : 6 KALBN RFANI LERLEDNDEK HMMET VE KUDRET, TESLM VE RIZASI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:
Kalbin meleklerin kudreti gibi kudreti vardr. da bu kudret yoktur. Madde lemi Allah'n izni

Dier canllar ile meleklerin em-

331

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

rindedir. Allahu zl cell murad ettii zaman melekler yamur yadrr. Rzgr estirir ve buna benzer dier tabiat olaylarn mey dana getirirler. nsan kaltai de meleklere benzer. Bunun iin de Allahn dile diine uygun olarak birok ileri yapabilir. Ancak kalbin de kendi bedeni iinde yapt bir ok iler vardr. Mesel yazarken parmak lar kalbin isteine gre hareket eder. Yemek yerken dil kalbin is teine gre hareket eder, ineme ve yutma onun sayesinde kolay lar. Bedende zina arzusu uyanmca kalbin arzusuna uygun ola rak damarlarda ehvet peydh olur. Sonra bu ehvet dalgas son ra erkeklik aletine gelerek onu harekete geirir ve zina ii tamam lanncaya kadar bu hal devam eder. Btn kalbler kendilerine ait bedende tasarruf sahibidirler. Uzuvlarn hepsinin kalbin emrinde olduu aktr. Eer gnl tabiat karanlndan kurtulsa, hayvan sfatlardan temizlense meleklerin ahlki ile dolar ve adeta mele e benzer ve melee benziyen baka bir cisimle de tasarruf imk nna kavuur. Mesel; byle kemal derecesine eren bir gnle sahip olan kimse aslana ya da kaplana baktnda bakalar gibi onlan heybetli ve vahi grmez, adeta kendi gibi zayf grr. Bu vahi hayvanlar onun emrine girer. Hastaya sevgi ve efkatle baksa has ta shhat bulur. Salama fke ile baksa derhal hasta olur. Baz baya nefisler ise hayvan sfatlarla bezenmi oldukla rndan yukarda verdiimiz misal gibi baz eyler zerinde tasar ruf imkn bulabilirler. Mesel byk zararlara yol aabilen gz demesi (nazar), by v.s. gibi eylerin zuhuru mmkndr ki bu ruhun bakasna ait eylerde tasarrufta bulunmas demektir. Mesel bir insan, kt olan bir baka kimseye zarar vermek isteyerek ne okursa okusun, onun gnl kudreti o kt kimseye zarar verir. Bu sebeple kendisinde geveklik, arlk grlebilecei gibi sevgisi kesilebilir, tembelleebilir, aklna noksanlk gelebilir ve hatt lebilir. Eer hased eden bir zat ok gzel bir kimseye veya baka g zel bireye onun gzelliinin gitmesini isteyerek baksa kalbi bak t ahsa ya da eyaya tesir eder. Bylece onun gzelllii deiir ya da helk olur gider. Kalbin btn tesirleri bu ve benzeri misal lerde olduu gibidir. Ancak hemen belirtelim ki bu ancak Allahn muradyla olur. u halde kalbinin etkisi bakalarnda grlen kimse, eer me lek huylu ve insanlar hak yola davetle grevlendirilmise buna Nebi dier isimle Peygamber denir. Eer mahlukatn ktlkler den uzaklamasn ve insanlan hak yolu ile megul olmalarm is*
332

MARFETNAME

tiyor ve bunun iin alyorsa bu kimseye de Veli denir. Eer tesiri bakalarnda grlen gnl sahibi hayvan huylu ve saptm ise ona da haseti ya da byc denir. Btn bunlar bize gsteriyor ki mucize, keramet, by, nazar, muhabbet v.s. gibi eylerin hepsi Allah-u zl cellin dilemesiyle olur. Kalbin tasarruflar tr 1 Rya: Btn insanlarn uykuda grdkleri hayallerdir. Bu hayalleri peygamber ile veliler bunlar uyank halde ya da uy ku ile uyanklk arasnda grebilirler. 2 limler: Bu renmekle elde edilir. Ancak bunu peygam ber ve veli kullar ilimleri Allahtan ilham ve vahy yoluyla alabi lirler. Buna ilm-i (edun veya ilham- rabbani denilir. 3 Kalbin etkisi: Bu umumi olup her kalp kendi bedenin de tasarruf sahibidir. Fakat peygamber ve velilerin kalpleri baka larnn bedenlerinde de etkili olabilirler. Ancak hakiki kul olarak keml derecesine ulaan ve gnle girenler, mevlsmn huzurunda edeple duranlar tevekkl tesllim olur, dua ve gayrete yer bulmaz ve baka bedenlere etki etmekten de uzak kalrlar. Zira onlar hakkn isteine razdrlar. Szn ettiimiz hususiyetler hangi velide bulunursa o kimse sekin velilerdendir. Ondaki tasarruflar kendinden olmayp tasar rufun sahibi olan Allahtandr. Zira keml derecesine ulaan insa nn kalbi her trl kibir, enniyet, hareket, kuvvet, kudret, murad, himmet, talep ve duadan uzak Allaha itaat ile ve onun rzasyla huzur bulmutur. KISIM: 7 KALB UYKU YA DA LMLE TEMZLENR, LHAM LE NASB (PAY) ALIR Ey Aziz! Gnlden berzh lemine alan pencereler vardr. Bunlann varln ispat iin de u iki kesin delili zikretmekte fay da var ki bunlar da rya ile ilhamdr. 1 Rya: nsan uyuduu zaman gnl pencereleri alr ve ilerde olacak ve bana gelecek baz hadiseleri renebilir. Bunlan bazen aktan aa, bazen de iaret ya da rumuzla grebilir. Bu nun bilinmesi tabirle olur. Eer duyu organlar d leme kapal olur ve gnl aynas da
333

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

her trl ktlklerden temizlenmi olursa Levh-i Mahfuzun kar snda drur ve orada yazl olan eylerin bir ksm gnl ayna sna akseder. Bylece gnl sahibi birok manevi ekiller ile acaip halleri grr. nsan eer duygularla megul olur ve uykudan uyanrsa ve kendi i lemine dnmezse sz edilen eylerin hi birini gremez, nsan uyuduu zaman organ ve hisleri hareketsiz kalr, fakat hyl kuvveti hareketsiz kalmaz. Gnl aynasndan akseden suretleri muhafaza eder. Bu suretler haylle korunduundan hakiki olarak belli olmaz ve yalnzca rya hayalleri olarak grlr. nsan ld zaman bedeni hisleri hepten kesildii iin mad de perdesi aradan kalkar ve kalb melekt lemini parlak imek misli grr ve gaybu srlar tamamen ona ayan olur. lham: Kalbi hatralar ve fikri tasarruflar olmayan insan d nlemez. Demektir ki her insan grmedii duymad eyleri il ham yoluyla idrak edebilir. Ancak kalb melekt leminden yz e virmi ve dnyevi eylerle megul olur ve berzh lemine alan pencereler isli olur ve hayvani sfatlarla bulanrsa ilhm htrala rnn kaynan, nereden geldiini gremez ve anr kalr. Anla mas ve idrk etmesi ancak beyan yaplan pencereler vastasyla olur. MANZUME Arifin kalb aynas musaffa grnr Vech-i dildan ayna da eyd grnr. Kendini grse ol aynada kudret bulunur An seyretse ol ayna asf grnr. Ayine ardnda gizlice nigh eyler ona Can verir zevk ile n ol ruh- ziba grnr. Sevdy- aka d, dil kapm bekle gece Kim dilberin tem yeri bu Sveyda grnr. Can ismi pervesini zevk ile tekrar edenin Dil ve cannda lyan nur- musemma grnr. Nazar- himmet-i uaka grnmez du cihan Mauk gzellii le hayrette o eyd grnr. Dolsa dil saan ey Hakk mey-i ak ile hvz Anda hsn- ski ne hveyd grnr.

334

MARFETNAME

KISIM : 8 KALBN KEND ALEMN UNUTMASI YA DA HATIRLAMASI Ey Aziz! Ellullah diyorlar ki: nsan ruhu ruhlar leminde bulunduu srada kendini yara tan perdesiz olarak grm ve yaratlnn sebebini yani Allaha hizmet iin yaratldn bilmi, kl bel (yani btn ruhlan Evet sen bizim sahibimizsin diyerek Allah yaratc olarak tas dik ettikleri an) da Rabbnm Ben sizin Rabbnz deil miyim (Elest bi Rabbikum) hitabyla mest olmutu. Bu kal bel mec lisinde Hz. Adem soyundan gelen btn peygamberler ve insanlar murad olunmutur. Gnl daha sonra o vuslat leminden bu hasret ve firak dn yasna geldi, muhabbet meclisinden beden hapishanesine girmi, ruhan hlden cismni hale intikal etmi, duyu perdelerinin arka sna gemi ve beden a tarafndan skca balanmtr. Daha sonra cismni ehvetler onu yenmi ve bylece gnl hayvan s fatlarla dolmutur. te gaflet perdesi ile rtlen kalp, Rabbi ile bulunduu ns meclisini unutmu, bu geici dnyay baki zannetmi ve bu lemi ahiret lemine tercih eder olmutur. Fakat Cenab- Hakkn yar dm kendisine ulaan kimselerden bu gaflet perdesi atlmtr. Bu kimseler her ne kadar cisman lemde iseler de ruhlar leminden tamamen kopmu deildirler. Bazlar ile ruhlar lemi arasmda perde olsa da az bir gayret ve tevecchle bu perde aradan kaldrl mtr. Bu kefe eren kimse eer insanlar hakka davet iin gn derilmise onlar peygamberlerdir. Onun yolu eriat yoludur. Eer bu grevi yoksa da peygamberin meli ile mel etti ise bunlar da velilerdir. Peygamberlerin gsterdii olaanst haller mucize, velilerinki ise kermettir. u hlde kef ehlinden olmann hakikati ve marifetullaha er mek, az yemekle, az uyumakla, az konumakla, insanlardan uzak kalmak (uzlet) la, daima hakka dnp onu zikretmekle mmkn olur. Bu esaslara riayet eden, amelini yapan, Hz. Muhammedln e riatndan ayrlmayan, dnyasndan geip kendi gnl lemine gi ren kimse bu kefe erer ve her trl bel ve musibetten selmet bulur ve her isteine kavuur.

aas

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

MANZUME Bu gnl bende iken arz ve semaya dtm Kendimi bilmedim evhm- sivy dtm. Hayli etrafa koup aradm dildarm Ayn- vuslatta iken gayr belya dtm. Geri dost oldu ba.na hemrh verdik veli Ah kim gaflet ve cehlimle cdya dtm Benliimden ki gnl beste ve can hasta idi Ben beni aka verip, safa denizine dtm Nefsi dman billip Allah sddk buldum Nefsi dnmeyi unutup Hakkn zikrine dtm T ki dil halvet olup, dost ile tenha kaldm Hep dua gitti hemn medh ve senaya dtm Asl- her name Hakkn rahmetidir Hakk bu nameden ol zevk- nevya dtm. KISIM: 9
kend Alemine dnen kalbn akl-i klde FAYDALANMASI, LM VE HKMETLE SSLENMES

Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Marifetullaha ermek isteyen bir kimse, bir yerde uzun md det kalsa ve bedenini hislerinden temizlese ismi celle btn kal biyle gizlice devam etse, rahata nefes alp verse ve zevkleri ile m cdelesinde muvaffak olursa, kalbindeki ktlklerin tamamm temizlese, gzel huylarla sslese, szleri, ileri ve hareketleri ba kmndan Rasulullah S.A.V. snnetine uysa, 24 saatte yz dirhem yiyecek ve 4 saat uyku ile yetinse, bu halini tamama erdirse, byle bir kimsenin kalbi bir dereceye kadar melekt lemi ile temas ku rar. Byle olunca da artk o kimsenin cism leminden haberi ol maz, kendinden geer. Semvatm bilinmeyen melekutunu seyre der ve talep ettii marifete erer ki artk o bir rif olur. Dier in sanlarn uyurken grdkleri acaip halleri rif uyank halinde g rr. Mesel byk meleklerin, peygamberlerin ruhlar ve veliler ona zhir olur ve hatta Ruh-i Muhammedden faydaland da olur. Bazan grlmeden anlatlmas imknsz acaip haller grr. Kurann baz yetlerinde bu hususa iaret edilmitir. Cenab- Hak buyuruyor ki: Bic brfthlme bu gerekler i nasl gsterdiysek, kesin ilme sa
336

MARFETNAME hip olmas iin gklerin ve yerin acaip gzelliklerini de ylece gs teriyorduk. (Enam Sresi, Ayet: 75) Hz. brahimin: Bana arz (yeryz) gsterildi, onun dou ve batsn grdm. buyurmas bu kefin kendisinde zuhur ettiini gsterir. Cenab- Hak buyuruyor ki: el. Rabbnm adn an ve her eyden kesilerek ona ihlasla ibadet (Mzeminil Sresi, Ayet: 8) KISIM : 9 KEND LEMNE DNEN KALBN AKL-I KLDE FAYDALANMASI, LM VE HKMETLE SSLENMES Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:
Marifetullaha ermek isteyen bir kimse, bir yerde uzun md det kalsa ve bedenini hislerinden temizlese ismi celle btn kal biyle gizlice devam etse, rahata nefes ahp verse ve zevkleri e mcdelesinde muvaffak olursa, kalbindeki ktlklerin tamam n temizlese, gzel huylarla sslese, szleri, ileri ve hareketleri ba kmndan Rasulullah S.A.V. snnetine uysa, 24 saatte yz dirhem yiyecek ve 4 saat uyku ile yetinse, bu halini tamama erdirse, byle , bir kimsenin kalbi bir dereceye kadar melekt lemi Ue temas ku rar. Byle olunca da artk o kimsenin cism leminden haberi olmaz, kendinden geer. Semvatm bilinmiyen melekutunu seyreder ve talep ettii marifete erer ki artk o bir rif olur. Dier insanlarn uyurken grdkleri acaip halleri rif uyank halinde grr. Mesel byk meleklerin, peygamberlerin ruhlan ve veliler ona zhir olur ve hatta Ruh-i Muhammedden faydaland da olur. Bazan grlmeden anlatlmas imknsz acaip haller grr. Kurann baz yetlerinde bu hususa iaret edilmitir.

Cenab- Hak buyuruyor ki: Biz brhine bu gerekleri nasl gsterdiysek, kesin ilme sa hip olmas iin gklerin ve yerin acaip gzelliklerini de ylece gs teriyorduk. (Enam Sresi, Ayet: 75) Hz. brhimin: Bana arz (yeryz gsterildi, onun dou ve batsn grdm buyurmas bu kefin kendisinde zuhur ettiini gsterir.
337

ERZURUMLU BRAHM HAKKI IIZ.

Cenab- Hak buyuruyor ki: et. Rabbnm adm an ve her eyden kesilerek ona ihlasla ibdet (Mzemmil Sresi, Ayet: 8)

O, dounun ve batnn Rabbdr (ondan baka) taplacak hi bir ilah yoktur. yle ise onu kendinize vekil tutun. Putperest (mriklerin) iftira, yala ve eziyetlerine sabret. Yanlarndan gzel bir ekilde ayrl.
(Mzemmil Sresi, Ayet: 9-10)

Bu ayetlerde ayn hususa iaret ecliyor. Ey nsanolu! Sen de Rabbini zikir ve fikirle megul ol. Te vekkl bul ve insanlardan uzak dur. Byle yapman senin onlarm zararlarndan emin olman salar. nk senin kalbin kendisine haliten be nehir akan bir havuza benzer. Bu nehirler bazen bulank, bazen temiz akacandan havuzun dibi ok amur tutar. Hatta bu amurun koktuu da olur. Havuzu bu abmurlardan te mizlemek steyen kimse nce nehirlerin havuza giri yollarm ka pamaldr.' Sonra bir letle kalpteki o amuru temizlemeye al maldr ki havuzun suyu berrak hle gelsin. Yine o be nehir (duyu) den kalbe giren ve kalbi istila eden eitli ilim, nak, fikir ve zanlar vardr. Bunlarn iinden kt olanlar kalb de kt huy ve ahlkm olumasna sebep olur. u halde kalbini temizlemek isteyen kimse bu be duyunun yollann kapatp onlardan bir eyin kalbe girmemesini temin etmelidir. Byle olan kalp artk kokmu amurdan temizlenir ve kendisinde hikmet pnarlar parlamaya balar. Artk o kalb de zan, hayl ve dnce namna bir ey kalmaz ve masivadan temizlenmi olur. MANZUME Kalb aynasna cevr-i seferdir veren cil Ger seyr-i Kbedir seferin, ger reh-i gaz Tenden Hakka seferdir dilde cihad nefs Kat- trik-i kabe-i can, tayy- msiv.
Arif k dilde seyr sefer eyler ol mudm

Kalb aynasdr ona cam- cihan numa. Kalbinde k seyahat ve ehli saadet ol Ehl-i sakardr ehl-i sefer, kl sen inziva. Dermmn istesen de ey derd mend-i ak Dilden raa gitme ki dildir sana ifa.
- 33U

MARFETNAME
Rabbin dilersen iste, derununda bul yakn Dil hne-i Huddr, an sanma sen cd. n pir-i ak imi seni ird eden mudam Hakk gnlde bul an, sen gaflet etme h.

KISIM : 10 KALBN HAKKI BLMEKLE LEZZET VE ZZET BULMASI, ALLAH I SEVMEKLE CHANDA MUTLU OLMASI
Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kalbin adeti de izzet Allah ve lezzet bulmas nk Allah her tanmas, lezzeti devlet kendi ve sa sevmesidir. uzvun tabia

tna gredir. Mesel, kulak gzel sesleri duymaktan, gz gzel eyleri gr mekten, dil gzel eyleri tatmaktan, ehvet, yemek imek ve cimadan nasl zevk alyorsa akl da eyanm hakikati ile ince mn lar idrak etmekten zevk alr. Mevlmn cemlini grmekten ho lanan gnln lezzeti de Allaha kavumaktadr. nsann lezzet ve saadetinin Allah bilmek ve onu sevmekte olduunu syleyebiliriz. nk bu hislerden mahrum olan gnl ancak duyularn ve ehvetin isteine uyar ve bunu lezzet zanne der. Bu kalb tpk bedene faydas olan yiyecekleri bir yana brakp bedene zarar olan topra yemek isteyen hastaya benzer. Eer bu hastann tedavisi ksa zamanda yaplmaz ve aresine baklmazsa hastal her geen yev saadetini yitirir. gn daha da fazlalar. Nihayet lr ve dn

Kalben hasta olan kimse de o hasta da olduu gibi kalbini Al lahn zikri, fikri, sevgisi ile tedavi olmaz, bozuk fikirlerle kalr ve kendini tamamen dnyaya verirse kendisine daha da kt hasta lklar gelir ki Allah korusun kalb gaflette kalarak mahvolur gider. nk bedene deniz dalgas gibi gelen geici lezzetlerin tamam ancak tabii lmle biter. Fakat Allah bilme ve tanma lezzeti ka lr. Kalbin nuru ve galip gelince Allahn cemlini grme is tek ve arzusu fazlalar.

KISIM : 11 KALBN KEND ALEMNE DNNN LZUMU Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:
Ruhlar leminde insan nevine tecelli eden

Cenb- Hak, sfat-

33

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

lann ve zatm insanlarn kabiliyetlerine gre bildirmitir. nsan, uzun yllar onun sevgi arabyla sarho olmu, evk mertebesinde zevk iin de kalmlard. Daha sonra ruhlar Rabbani hikmetin ge rei olarak yksek lemden sfli (alak) leme inmi, vuslattan aynla, mcerred lemden mahhas yani cismni leme dolmu lardr. Gerek vatanlarndan uzaklat ve garib kaldlar ve lfet ve vuslat zevkini unutmulardr. O eski lem kendilerine yasaklanm, Cenab- Hak insanlarn bazlarndan mestur olduundan ezel vuslat ve sevgi ortadan kalk mtr. Bu durumda insan ruhu nerde bir gzellik grse ve kemli seyretse ona balanr. Ancak eskiden olan dostluunu kaybetmi ve ehev arzularna malb olduu iin, bu balanma ve muhab beti dnyann lezzetlerinden zanneder. Rabbani gzellie nefsin gerei baktndan anlamaz ve eski ainalm hatrlamaz. Baz insanlarn ruhlar bedene girdikleri zaman onlara hakkn hidayeti ular ve bu ruh kendi leminden rtl olmaz ve nsiyet halini unutmaz. Dnya hayatnda da s fatlarn tecellisi ona kapal olmaz ve onun gnlnde hakkn ce mlini grme zevk ve arzusu her geen gn daha fazla artar. Ey insan! Eer senin rehberinde Hakkn hidayeti olursa sen de o ns meclisini unutmaz ve istersin. Bunun iin de nefsin ru hundan ve dnya dnyevi balardan kurtlur, sen de gnle girer hakka gidersin. Bu demektir ki gnle giren kimse oradan sonu olmyan bekya, cefs olmyan sefya, isfana, noksansz cemle ve ebedi dev lete erer. Eer insan gnl lemine girmez de ehev arzularna bala nrsa yeryznde ondan daha aciz, fakir, noksan ve zelil kimse olmaz. nk her gn baka bir dert ile dertlenir. Bazen hastalk, bazen elem ve keder, bazen alk ve tokluk, bazen de ehev arzu larnn zebunu olur ki bu yzden hi rahat yz gremez. Bir lez zeti elde etse dierinin sknts kendisine yeter. Mesel yemek istei olan kimse nce onun malzemesini temin etmek ve sonra da piirmeye almak iin skntya girer. Yiyince sindirimi iin ve sonra da ondan gelecek hastalklara maruz kalr. Dnyann tadlan her trl lezzeti beraberinde yeni bir sknty getirir. nsan nefsini bu ve buna benzer lezzetler ile kartrmaz ve bir isteine nil olacam diye trl rezaletlere ve hakarete ma ruz kalmadysa, kendini dnyada bir yolcu olarak grd ve bildiyse, kendi gnlnn i lemine girdiyse, kt huylardan temiz

340

MARl'ETNAME
lenirse, tabiat karanlndan kurtulup hrriyetine o kavutuysa, leminin lemde Allahtan g sul

nl lkesinin ruh tahtnda oturduysa artk tan olur. Masivadan geer, mevlsna kavuur. Ey yorma! teklerini nsan! Beden terket Sen ki sende ge sknet ol, ki uzak gnl olma, Hakka lemini lemine

kendi

grnen dn,

kendini is gaygs-

girebilesin.

Nefsin

bulasn.

n brak. Bu senin kendini bilmene vesile olacaktr. MANZUME Kim ki canndan rak oldu, ii h olmu Nefsini rif olan (bilen) rif-i billah olmu. Sakar- firkate dm, sefer-i zahir eden Sefer-i btn eden, vasl- dergh olmu. Keder i aklla dildardan olmu dil olur Saf olan ak ile ol mihr ile n ml olmu. Dil-i dilber sen uzak olma hem an sen senden Olmasn kimsede uln ki, gnl ah olmu. Kalbine eyle nazar, kendini bil sen kimsin? Kendini dilde gren ehl-i dil agh olmu. Nakd iken akla can dilde o didr eln ntizar oduna yanm, o ki gmrh olmu. Hayret-i ak ile kendini bilen ehl-i zevalin Lezzet-i can, mnact- sehergh olmu. Ger Sleyman isen, incitme eer mr olsa Ki kamu zerreden ol emse, minanrh olmu. ekmedi kemeke-i red ve habal-i halk Hakk kim, kble-i can, hemn Allah olmu. KISIM : 12 RUH UN, BR OK ALEMLER SEYRETMES VE BEDENDE KEMALE ERMES Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Ruh, yordu. k nuyordu. beden Ruhlar, lemine lemine Allahn gelmezden gelmeden ilmi var evvel ruhlar suretler eyin leminde halinde suretleri Ruhlar evvel olan ise, her mn leminde

ezelisinde

bulunu bulu idi. n

vardr. Bu

Cenab-

Hakkn

ilminde

bizim hayl ve tasavvurlarmza benzer. Allahn sfatlaryla ruhlar arasndaki mevcut alka iin bir saadet, rifler iin byk bir nimete ve hidayete

insanlar vesiledir.

341

ERZURUMLU BRAHM HAKKI IIZ.

Kemal derecesinde olanlar iin sonsuz zevk ve lezzet menbadr. Ruhlar, bulunduklar mn leminden melekt lemine in milerdir ki, burada Ar, Krsi vc yedi kat gk vardr. Ruhlar da ha sonra melekt leminden mlk lemi (grlen lem) ne iner ki buna sfli lem (baya) de denir. Bu iki lem arasmda ruh lar lemi ile misal lemi vardr. Misal lemi mutlak hayat demek tir. Erenler bu lemi ve oradaki ruhlar grebilirler. Hyl lem-i ise insann mtehayyile kuvvetidir. Bedene inmezden evvel insan ruhu bu li, yksek ve mn leminde Allah grm, ilminin lezzetine varm, Ar, Krsi ve yedi kat gkte yaamt. Sonradan o lemden nur leminden be dene yani grlen leme indirilmitir. te yksek ruhlar bu al ak lemde beden bineklerine biner, keml dereceleri elde ederek a'l mertebesine ererler. Ruhlarn lemi ulvi lem, bedenlerin le mi ise sfli lemdir.. Peygamberin yolundan giden ve nefsi heves lerine tabi olmyanlarm dnleri yine ulv-i leme olur. Aalk lar seen, nefsine mahkm olan, keml dereceleri kazanmyanlar, gzel ahlkl olmyan ve hayvan sfatlar benimseyenler, nefsi ter biyeden yoksun kalanlar, kalbi ktlkler iinde brakan ve duyu nehirlerini kesmeyip temizleyenler ulv-i leme ykselemez, sfli lemde kalrlar. Kalbini temizleyen, gnle giren aslna dner. Allahtan gay risini terkeden ve nefsini temizleyen insan kmil insandr. KISIM : 13 RUH BEDEN ALEMNDE NASIL NOKSANLAIR? NASIL KEMAL KAZANIR? Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Ruhlarn ulvi alemden, sfli leme gelip bedenlere girmele rinden sonra insanlar e ayrlmtr. Birinci Ksm: Bunlar leme neden geldiini yaratlnn ga yesinin ne olduunu, keml derecesine ermenin gerektiini bilmez ve uuruna ermezler. Bunun yemek, imek, uyumak ve ehev ar zulan tatmin olan limay adeta put hline getirmilerdir. Bunlar ulvi leme dnemezler. Bunlar hayvan sfatlaryla dolan melek s fatlar brakan aldanmlardr. kinci Ksm: Aleme gelmenin gayesinin kemle ermek oldu unu bilebilenlerdir. Ancak bunlarn da iddetle balandklar drt ey vardr ki bunlar: 1 Kendini sevmek,
34

MARFETNAME

2 ocuklarn sevmek, 3 Maln sevmek, 4 Makamm sevmektir. Bunlar her ne kadar asllarna dnerlerse de yine de zararda drlar. nk nefsi kemle erdirecek makamlarndan yksee k mamlardr. Aleme geliin gayesi ykselmektir: Fakat onlar bun dan mahrum kalm ve yksel ememilerdir. nc Snf: Bunlar sfli aleme kemle ermek iin geldik lerini bilenlerdir. Onlar hidayete ermi olduklarndan sfli alemde kendilerini yolcu saymlardr. Bunlar nefis putlarn tamamen krm ve kemle ermilerdir. Melekler, yeme ve imeleri olmyan ruhani varlklardr. On larn makam gklerin en yksek yeri olup alemleri ne artar ne de eksilir. Hayvanlarn ruhlar zuhmani yani srf ehvetle yaratlm olup makamlar sfli lemdir. Onlarn ulvi alemle bir alkalan olmad gibi nasibleri de yoktur. Bu durum hayvanlar iin bir, insanlar iin de iki lemin varln gsteriyor. Bu lemler: 1 Beden ve hayvan ruh bakmndan sfli lem 2 Akl ve nsan ruh bakmndan ulv lemdir. u halde melekler srf akldan, hayvanlar srf ehvetten, in sanlar ise hem akl ve hem ehvetten yaratlmtr. Eer akl eh vete galip gelir yedi putu krar ve Allaha taparsa bu insan me leklerden daha stn olur. nk meleklerin makamlan bellidir. Daima orada kalr ve daha yukarya ykselemezler. Eer insan kendi nefsini kemle erdirirse daha ykseklere kabilir. Eer in san ehveti aklna galip gelirse ve yedi puta taparsa kalbi katla r ve Allah unutur. Bunlar her ne kadar grnte insan iseler de esasta hayvan hatt hayvandan daha da aadrlar. Ever ruhun kemli lezzetlerden gemek, putlar krmak, ba lang ve sonunu bilmektir, Peygamberimiz buyuruyor ki: Ya Ali! Kendini bil ki, hayatn boa geirmi olmayasn ve kalbine yabanc olmyasm.n KISIM : 14 RUHUN ALALI VE YKSEL HALLER Ey Aziz, Ehlullah diyorlar ki: Babban bir emir olan insan ruhu aly ilhiyyinden bedene in ala

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

meden nce nurdan karanla, latif halden youn hale dndrl m olup nceleri Rahmann muhatab iken, sonradan nefs, ey tan ve hayvana yakn olmu, Rahman ile aralarndaki mesafe ok alm ve dou ile bat arasndaki mesafe gibi olmutur. Hayvan ile ilahi akn arasndaki mesafeyi lisan ile ifade mmkn olur mu hi u halde insann insanlk yani keml derecesine ulaabil mesi iin, hayvan, eytan ve nefsani sfatlardan gemesi gerekir. Kendinden gemeden izafi ruh ile baki kalamaz. Hayvan derecesin de kalan ve gzel ahlk ile ahlklanmyan kimse insan derecesine ulaamyaca gibi rif bir kul da olamaz. nsann hayvanlar lemi ile ortak olduu ruhu vardr: 1 Tabu ruh, yeri bedenin tamamdr. 2 Nebti ruh, yeri cierdir. 3 Hayvani ruh yeri kalbdir. fke ve ehvet ile bunlardan meydana gelen kt huy ve s fatlarn hepsi, hayvani ruhu sfatlanndandr. Ruhlarn drdncs nefsi natka olup insann kendisine ait tir, yeri de kalb zerindeki siyah noktadr. Buna hayvan ruh da denilir ki insan onunla beraberdir. Eer bu hayvan ruh insani ruhu malp eder, fke ve iddet ve ehevi arzulaayla onu esir ederse hkm galip olana gre verildiine ve gali polan da hay van ruh olduuna gre byle insana hayvan denilir. Bu hl de vam ettii mddete sahibinin kalbi l nefsi diridir. Eer o kimseye Allahn yardm ular da, insani ruhu mah kumu olduu hayvani ruha galip gelir, fke ve ehevi arzularn kontrol altna alrsa, artk o kimse nefsi l kalbi diri bir insan durumuna gelir ki artk o ruhani yani kmil bir insandr. Bulun duu yerden yukarlara km olup bu k onun durumuna g re bir yl bir ay, bir gn ya da bir saatte gereklemitir. Cenab- Hak Kuran- Keriminde: Ona Ruhumdan fledim buyuruyor. Artk o kimse kendi as li ruhisine kavumu ve muradna ermitir. zafi ruhun bir ok isimleri vardr. Bunlardan en ok bilinenleri, ruh-i ekmel, akl ev vel, cevher-i evvel, kalem-i ala, ruh- Muhammedi, Nur- Muhammed-i, cevher-i rabbani, ruh-i kuds ve ruh i ntk, srr azam, srr- ilahi v.s. dir. Ey nsanolu! Sen kendinin hangi mertebede olduunu bilme yi arzu edersen kendi haline bak. Eer yalnzca yiyen, ien ve ehev arzulan tatmin eden biriy sen bil ki hayvansn. Eer yiyor, iiyor, ehev arzularn tatmin ediyor, bunun yannda kavga, d, kfretme, mnkaa, ha
344

MARFETNAME

smlk, dmanlk, hiddet ve iddet gibi yollara ba vuruyor ve insanlara eziyet veriyorsan bil ki hayvansn. Eer, yiyor, iiyor, e hev arzularn tatmin ediyor, yalan sylyor, insanlar kandryor ve onlar birbirine dryorsan bil ki eytansn. Eer a zyiyor, az iiyor, az uyuyor, ehev arzularna gem vu rabiliyor, kimseye eziyet etmiyor, kandrmyor ve danltmyor, yalan sylemiyor, yumuak huylu oluyor ve herkes hakknda iyilik d nyor ve kendine den vazifeleri yapyorsan bil ki sen melek ler derecesindesin. Eer yeme ve imeni nomal yapyor, ehvet ve hiddetine ha- kim oluyor, Allah bilme ve tanma yoluna gidiyor ve o yola g nlden kendini veriyor ve kendi nefsinden geiyorsan b ki sen arifsin. Allahn ahlkyla ahlklanan ve onun ilim denizinden bir hzinesin. Hakikatleri bilen bir inam kmilsin. En yce makam lar elde etmi ve huzur meclisine girmeyi hak etmisin. Ebed ola rak kendini hakka veren her muradna eren ve ilerinde itidlden ayrlmayan yce bir kulsun ne mutlu sana! MANZUME Ey ruh- pk cismle dnyada ho musun Vey nur- mahz dide-i binada ho musun? Ey Ar kuu nice tutuldun bu dme sen? Safra ve kan ve balgam ve sevdada ho musun? Ger bu yrek dinlerse meknn gnl nedir? n bu yrektesin bu sveyda da ho musun? Ol glen-i koyup, nasl dtm bu klhana Klhanclarla hsn-i mudar da ho musun? Ol ns bezminden o vatandan rak msn? Kalbinle, y o meclis i mnada ho musun? Megul-i resm ve det olup eker misin gam? Ya Hazreti huzur ve Hazreti Mevl da ho musun? Olmu seninle mest muhabbet hezr dil Aklarnla rfk ve muvsa da ho musun? Alem seninledir nice alemdesin aceb Sen sende hsn-i ak tem da ho musun Hakk sorar seni, sana ey nefs-i ntka Dil haclesinde ak ile tenhda ho musun?

345

BLM: 2
AZ YEMEK, AZ UYUMAK, AZ KONUMAK, UZLET, ZKR VE FtKRN FAYDALARI ALTI KONUDAN BARETTR KONU: 1 SEKZ KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 ALIIN FAZLETLER AYET: Cenab- Hak buyuruyor ki: Yiyiniz, iiniz, fakat israf etmeyiniz, phesiz Allah israf eden leri sevmez. (Araf Sresi, Ayet: 31) KUDS- HADS Cenab- Hak buyuruyor ki: Ben izzeti ibdet ve taatte koydum. nsanlar ise izzeti sultan larn kaplarnda aryorlar. Orada izzeti nasl bulacaklar? Ben il mi alkta koydum halbuki insanlar onu ok yemekte aryorlar. (Byle olunca) ilmi nasl bulacaklar? Ben kalbin cilalanp parla masn uykusuzlukta braktm. Halbuki insanlar kalbin cilasn ok uyumakta anyorlar. Onu bu halde nasl bulabilirler? Ey nsanolu! lmi ve ameli toklukta nasl ararsn? ok uyuyorken kalbinin cilalanmasn! nasl beklersin? ok konuuyorken hikmeti nasl bulabilirsin? nsanlara karp onlarla megul olur ken nsiyeti nasl istersin? Dnyay sevip ona balanyorken nasl olur da benim muhabbetimi istersin? Ey nsanolu! lmi ve ameli alkta, kalb cilasn gece uyank

MARFETNAME kalmakta, hikmeti skt etmekte, ns ve konumay uzlet etmek* te, muhabbet ve nzay dnyadan gemekte (vc dnyay terkte) ara. Ey nsanolu! Oru benim iindir, onun mkfatm ben vere* ceim. Orulunun iki sevinci vardr. Biri iftar cdccei andaki se vinci, dieri de bana kavutuu zamanki sevincidir.
Rasulullah S.A.V. mmetine yemenin derecesini fayda ve za rarlarm, tokluun fetlerim, aln faydalarn bildirdi. Rasulul lah S.A.V.m bu husustaki baz hadisleri yledir:

HADSLER
Peygamberimiz buyuruyor ki:

nsanolu midesinden daha kt bir kap doldurmu deildir. Ona 3-5 lokma yeter. Bu onun ruhuna kuvvet, bedenine metinlik verir. Yemek yemek isteyen kimse midesinin te birini yemek, te birini su ile doldursun, birini de bo braksn. Tok kamna yemek haramdr ve hastalktr. ok yemek fen (kt) dr. ok yiyen ve ok uyuyan yeril mi (mermum) tir. Tka basa yiyenin kalbi kat, hikmetten yoksun ve hakk unutucudur. Allah, bir kulunu sevdii zaman onu yiyecei ucuz olan yer de a koyar. Ccnb- Hakkn yaratklar iinde sevdikleri a ve susuz ka lanlardr. Onlan darltanlar akidir, yerleri Cehennemdir. Onlan her gren, aa derecede tutan ya da bir eyle incitip szle sata anlar Cenab- Hak hastalklara dr eder. nsanlara kar rezil eder, geimini daraltr. Karn a, kalbi kanaatkar olan ve hakk zikreden kimse Al laha yakndr. eytan insann damarlarnda kann dolamas gibi dolar. Onun yollarm alk ve susuzlukla kapamak Allaha yakn kullann iidir. Allah katnda en faziletliniz en ok a kalannz, en ok z lendir. Cenab- Hak mahlkatm doyurur. Fakat veli kullarm a brakr. Midenizi a brakn ki bu sayede kalbinizde marifet nurlan parlasn. Hikmet nurlaryla dolsun, yerde ve gkte olanlar sizin (bu halinizle) sevinirler. Hz. mer R.A. gnde bir kez yemek yer ve onda da onbir loknaa almakla ktifa ederdi. a47

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

MANZUME Habibullah mbarek kamna ta balad yani sterse yemek kamn ona ta ver verme sen nn (ekmek) 1. ikan perver ki pr hak eylemi divr- azasn O kalm hne-i muzlimde grmez ems-i tbn. ikyet eyllyen gC.nlk alktan deil rif O cahil kr ve kesbetsin ki yok Hakka tekeln. Desen alkta var zaf ol kereldir, mn-i itaat Deriz alktadr ns-i Hak odur kl-i ruhni. Hak yemeidir alk onu mahsus- haves etmi Bulur alar vecd hli ve zevk ve cezb-i hakni. Bulan alkta bulmutur, fendan devlet i fakri Duyan alkta duymutur, rumuz- sun sbhni. Gren aUkta grmtr, eer ak- eer ruhu Alan alktan almtr, knz (hazineler)- nefs-i inn. Eren alkta ermitir, huzur- hazret-i Hakka Bilen alkta bilmitir, ulum- bahr- ir fni. Cmle alktadr devlet, saadet izzet ve devlet Olur a olan ruhn, dahi s ims nurn. Zaif et nefsi t kim, kuvvet-i kudsi bula ruhun Hayt- candr alk, hem memt- nefsi-i eytn. Gel ey Hakk bu yeme ve uykuyu koy, faksu fen iste Ki viran olsa ten kk, bulursun genc-i pin kni. KISIM: 2 OK YEMENN AFETLER, A KALMANIN KERAMETLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Yemeden imeden baka nimet bilmeyenin yani nimetten maksadn yemek ve imek olduunu zannedenlerin ilimleri az, azablan ok olur. Tokluk hastalklarn kayna olup, hikmeti giderir. En m essir ve en faydal ila alktr. Az yemek hastalklar azaltmak ol duu gibi ok yemek de bir ok hastalklara yol aar ve hastalk larn sebebi olur. Kalbe katlk ve arlk verir. Cenab- Hak bir kulunun hayru murad etse ve ona inyet eylese onun midesini yemekten, ehvetini de cins mnasebetten keser. Allah, ikram ettii kuluna az yiyip az konumasn ve az uyumasn ilham eder. Tok saf ve akll bir fikre sahip olamaz. ok

MARFETNAME

yemek bedene zarar verdii gibi fazla uyumak da bedene zarar verir. Az yiyenin derdi az shhati yerinde ve uzun olur. Tokluk ile shhat bir yerde duramyaca gibi, alk ile hastalk da bir yerde duramaz. Nefsini eitli yemeklere balyan ve onlan dnen kimse shhatini kaybeder ve trl hastalklan kendisine davet eder. Peygamberlerin yemekleri velilerin makamdr. Alk hikmet bulutu ve akllar aan bir deniz, ruhlan tahrik eden bir rzgr, bedenin hususiyetlerini aa vuran bir anatomidir. Alk, fazilet lere bulaan hastalklara ila, akllar parlatan cila, ruh gdasnn itihas yaralanan kalbe melhemi, kuvvet aacnn meyvesi, iffet sfatnn ss, gnle girmenin yolu ve byk bir hediyedir. Alk; hastala ifa, dertlere dev, velilere ss, dmanlara azab, ruhun skntlannn gidericisi ve fetihlerin kaynadr. Alk, nefsin isteklerini keser ve ldrr, kalbe hayat verir, bilgiyi ren meyi kolaylatrr. Ariflerin al arnma (safvet) zhidlerin al hikmet, aklarn al Allaha yakn olmaktr. Alk, nefsi kreltir ve ldrr. Kalbe incelik ve merhamet verir. Arif kularm hikmet nurlar alk alevini gnlerce sndrr. Bylece rif bir ka lokma yemekle yetinir. Al Allah iin ola nn kalbinde hikmet kapsndan baka bir kap daha alr. En tatl yemek alk olup, mevlnn bir ziyafetidir. Tokluk akl ve ze k giderici, cahillik ve zulmetin sebebidir. Nefsinin esiri olanlar feryt ediyorlar. Nefsini alk ile boazlyan kimsenin kalbine ma rifet nuru dolar ve kalbi canlanarak hayat bulur. eytan tohumu olan vesvesenin tarlas toklann midesidir. Doyana kadar yemeye eki denir ki bu hayvanlardan farkl olmyan bir durumdur. Allahn arzdaki yemei alktr. Veliler onun la doyar. nsann dman tokluktur ki cehlet ve gnaha sebep tir. Dnyann sultanlar aln tat ve lezzetinden mahrumdurlar. ZiTa Allahn a kullarna ziyafeti alk iledir. MANZUME Geldi Ramazan ay, ey yr- kamer sim Oru tut ve az uyu, takalbin ola bin (gren).
Orula ten ve cam pk eyle yeme nn (ekmek) Dolsun meyi ruhani, ta mest ola her ecza.

Bu demleri g eyle, meydir bunu nu eyle Seller gibi c eyle, t kalbin ola dery;
Alktr taamullah, kut-i dil-i gh Vermi okuluna h, kim ak iledir eyd
340

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Hakk, dnu gn dim ol k'm hem slm Dol ak ile ol him koy sureti, koy sureti bil mana. KISIM : 3 TOKLUUN ZARARLARI, ALIIN FAZLET Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: ey vardr ki bunlar kalbe sknt verir. Bunlar: 1 ok yemek, 2 ok uyumak, 3 ok konumak. Mide dolunca ruh lr ve beden ruh olur. Karn acknca ise beden ruha dnr. Bedenin shhatinin temini a kalmakla ve az yemekle mmkndr. Ruhun shhati, az uyumaya baldr. Ruh az .uyumakla shhate erer. Akl tok olan da durmaz. Gider ve bu hal devam ettike geri gelmez. Alk, Allah-u zl cellin ismi ve me leklerin ikramdr. Alk, az uyumaya yardmc olur. Az uyumak ta az konumaya yardmc olur. Tokluk hastal, hastalkta der di davet eder. Hastalklarn temeli tokluk, devlarn temeli de a lktr. Vehim, vesvese ve insan nefsindeki ateler alk sayesinde s ner. Midesi a olann vesvese ve vehmi olmaz. Mesel, delinin deli lii acktnda sner ve akll hale dnr. Alk, bir ibret levha s, hikmet kayna, sevgi ve muhabbetin anahtardr. Alk, nefsin tel, kararszlk ve sabrszlna iltr. Alk; kalpleri temiz ve saf olanlarn sevin ve huzuru, kendini Allaha verenlerin hidyet rehberidir. Tokluk, kalpteki hikmeti siler, alk ise ilmi var eder. Midenin ackmas hlinde uzuvlar doyar, mide doyduu zaman ise uzuvlar ackr. Alk nefis iin zindan, kalb iin de gl ve glistandr. Tokluk bir ok vesvese ve vehimlere sebep olur. Alkta olan vesvese ve vehimlerin bir etkisi olmaz. Karn a olanlar iki lemi geerek mevlsna kavuurlar. Alk kalbi hikmetle doldururken, tokluk kalbi sar ve dilsiz klar. Alk; bedende hafiflik, gnlde hikmet, gzde ibrettir. A kalmak ve uykusuz kalmak kalbin parlamasn ve cilalanmasn! salar. Yemek, ekmek nasl midenin gdas ise alk ta gnln ve ruhun gdasdr. eyhinin tavsiyesine uyarak bir gn a duran mrid eyhine: Acktm, deyince eyh:
350

MARFETNAME

Allah zikret, dedi, aln ikinci gnnde: Kuvvet istiyorum, dedi, eyh de: Kuvveti Allahtan iste diye cevap verdi. nc gnnde mrid: Azk nedir diye sordu. eyh de: eyhi hi lmiyen dirinin zikridir diye cevap verdi. Aln drdnc gnnde mrid Allahu zl cellin muhab beti ve cezbesiyle iftar edince ruhu kuvvetle, bedeninin btn zer releri lh akla dolmu. KISIM : 4 YEMEK NASIL AZALTILIR? MKTARI, FAYDASI VE SIRLARI NELERDR? Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Az yemekten kast, ehev ve hayvan nefsi zayf drmek ve akln emri altna almaktr. Maksad kalbi her trl pislik ve kt huydan temizlemektir ki bu da ancak alkla mmkn olur. Zira alk, kalbin yan eritir, kan miktarn azaltr. Kalbi her trl istek ve arzulardan uzaklatrr ve Allah zikretmenin yani lrade-i ilahiyi kabule yetkili klar. Bu aynadan nefse nurlarn aksi halin de kalb Allahn nuru ile cilalanr ve nefsin mevcut karanl or-, tadan kalkarak aydnlanr. ehevi karanlklar gider, sevgi ve mu habbet incisi o zulmetleri yorar. nsandan istenen de zaten sevgi ve muhabbettir. nsan o haliyle Allah katnda meleklerden daha sevgili olur. Tarikate yeni girenler yemek hususunda nasl davranmaldr? Marifet yoluna yeni girenler yemekte orta yolu tutmaldrlar. Yani ne ok yemeli, ne de ok ksmaldrlar. Orta derece yemekten kast gnde 50 il 100 dirhem arasnda bir eyler yemektir. (250 il 400 gr.) Bu kalbin parlamas, temizlii ve ruhun cilalanmas iin gereklidir. Peygamberimiz buyuruyor ki: Karnmz acktrn ki kalbinizle Rabbinizi gebilesiniz. nsann karnndan daha kt bir kab dolmamtr. nk gdann bedene yardm dokunur. Halbuki gda iin be dene yerleen tabii kuvvetler vardr. Bunlar eytann askerleridir. Bu askerler gdadan fazla miktar da pay alrlarsa nefsin arzu ve istekleri hem artar hem de kuvvetlenir. Nefsin karanl bedeni sa rar. Gdalardan oluan nem ve yallk beyin damarlarm tembel letirir. Bu da duyularn hareketini kaybettirir. Uyku geUr. Hatr lama der.
351

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Yemek az yenirse nefsin bu istekleri yemein azlna gre azalr. Tabii kuvvetlerin karanl gider. eytann askerleri zayf der. Kalp parldar. Kalp temizlenince de parlak ruhunda akln ahmas daha mkemmel olur. Ruh bedenin hakimi olur ve kii insanlk derecesine erer. Bundan yle bir sonu karlabilir: Ken dini yemee veren ve onun emrine giren kimse bitki derecesinde, ehevi arzulannn esiri olan insan, hayvan derecesinde, kendisini ilme ve irfana veren kimse de insanlk derecesinde olur. Cenab- Hak buyuruyor ki: Onlar, hayvan gibi hatta hayvandan daha da aa (sapk) trlar. (Araf Sresi, Ayet: 179) Aklllar bu sz edilen sfli yani akak mertebede kalmaz. a lmas ve ibadeti iin kendisine kuvvet verecek kadar yer ondan fazlasn terkeder. Tatl ve lezzetli yemeklere itibar etmez ve on lar elde etmek dncesinden kendisini kurtarr. nsanlk dere cesini elde ederek ns derecesine erer. Her muradna kavuur. n k bitki ve hayvan derecesinden kurtulup insanlk derecesine ula mann en mhim art yemek yemeyi azaltmaktr. Kmil insan olana alk zarar vermez. Zira alk sabrn en g zel numunesidir. Onun uzun sre a kalmasn huzurlu olmasnn da uzun sre devam etmesi demektir. KISIM: 5 TOKLUK ALAMETLR, ALIIN KERAMETLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Her trl kalp hastalklarnn kayna yemek isteidir. n k iyi ahlk kt yapan odur. Cennetlii Cehennemlik yapan odur. Cihan lkesini ruha zindan eden odur. Alim akl cahil nefse esir eden odur. Aln tadn alan doyduuna zlr. nk o bilir ki ok yiyen kimse yenilmeye mahkum olur. Akll yemek arzusunu terk eden ve nefsini beslemiyen kimsedir. Akll insan bedenini besliyerek kabir toprana yem etmez. ehvani nefs her ne kadar akla muhalefet eder Ve hakka asi olursa da bu isyankrln alk kar snda sirdremiyerek teslim dlur. Zira alk onu emrine alr. Alk beden ve ruhun menfaatine olduu gibi, tokluk da her iki sinin zararnadr. Hayatm yalttzca yemeye ve imeye harcyan gafil gerei brakm hayalin ardna dmtr. Fazla yiyen as352

MARFETNAME

lnda yemek yemiyor, kendi hayatn yiyor k bunun sonu da lm den baka bir ey deildir. Midesinden mahkum olan biarelerin akllan da, kalbleri de olmaz, kulaklan duymaz, gzleri grmez, bedenini besllyen insan tensl organna kle olur. Hayat aynen hayvanlarda olduu gibi ehev arzular peinde komakla geer. Hayvani nefis alk saye sinde zayflatlsa o kalpdeki ruh kuvvetlenir. ehev isteklerinin mahkmiyetinden kurtulan ruh ilim ve adalet zere olur. Huzu? bulur, Rabbnn nsiyetine mazhar olur. Az kapannca kalbi a lr. Ona ak arab (Rabbani akn arab) iirilir. Azk yerine ken disine nur ekmei yedirilir. Bu ruhun genlemesine sebep olur ki ruh genleince de bir lik lemine gider. Ak kanadyla uarak velere kanr ve peygam berlerin ruhlaryla uar. Pir olan daima gen kahr, yz nurlanr ve gl misali aar. Nur damlalan ve lemi yaratan Cenab- Hakkn srlar, kalbine gece ve gndzn malum olur. Az alsa gnl balanr. Gnl beden plnde dertlenir. nk temeli toprak olan maddenin gdas yine topraktr. ayet ruh istek ve heveslere esir, kalb de bellarn zindan olur sa, bu durumda beyin gece gndz vehim ve vesveseler iinde kv ranr durur. Hali bu olann hareketleri kt ileri de sahte olur. Ruhu hasta eden yemek hayvani nefse kuvvet verir. nk tad alman her lokma, ruha varlan zincirin bir halkasdr. Bu durumda akll ne yapmaldr? Akll arpa ekmei ile yetinmeli, yemei o derece azaltlmal dr ki bir ka lokmay kfi grmelidir. Bu hal onun nefsinin za yflamasn, ruhunun kuvvetlenip kurtulmasn temin eder. Bu klfetlerden kurtulan ruh, ak ve muhabbetle dolar ve kmil in sanlara ayrlan stn mertebelere erer. KISIM: 6 TOKLUUN AFETLER, ORUCUN FAYDALARI Ey Aziz Ehlullah diyorlar ki: Yemei, onu seni tayaca kadar ye, senin tayabilecein ka dar yeme. Yemei sen ye, yemek seni yiyecek olmasn. Sen yersen yemek ruhuna nur olur. O seni yerse hepsi mahvu perian olur. Tarikat ehlinden bir zat, bir kmile gitti ve; Bana Cenab- Hakk marifeti bildir, dedi. Kmil sat bu so ruyu kendisine sorann ok yemek yediini bildii iin,
353

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Sen evvel yemek yemeyi ren, sonra bize gel de marifet hakknda o zaman konualm, dedi. Kazanlan mallar iin nasl zekt vermek gerekli ise beden iinde ayn ekilde zekt gereklidir k o da orutur ve geceleri iba det etmektir. Gnle giren bir mrid-i kmil bid bir zatn her gnn orulu geirdiini ve akamlar bir batman yemekle iftar etmeyi yeterli grp sabaha kadar namaz kldn duyunca: Yann ekmek yese de uyua daha iyi yapard, dedi. ok yiyenin sknts ok, shhati az olur. Midesine ve ehevi arzularna dkn olann deeri barsaklardan kan (yani pislik) dr. Az yemek i f f e t o k yemek ise israf etmektir. Alk her trl meziyetin en stn olup beden ve ruh iin menfaattir. Shhatin temini alkla mmkndr. Can az uyumak la, akl az konumakla rahata erer. Rasulullah S.A.V. o derece a kalrd ki alktan adeta bkle bkle yrrd. Ebu Hureyre R.A. o derece a kalrd ki bir mecnun gibi kvra nr dururdu. Yce pirimiz Fakirullah smail Tillavi bu Hakk olunu (yani l.H.nn kendisini) terbiye iin bana hita pederek: Molla brahim, ben gndz ve gece bir defa olmak zere hazrlanan yemei yerim. Yemek eidi ne olursa olsun, bir hafta lk yiyecein yalnzca bir pidedir. Et suyu nefsi terbiyeye engel ol maz. 6 gn zarfnda iki bardak su ier, yats namazndan sonra uyur, daha sonra kalkar ve sabaha kadar ibadet ederim. Pazartesi ve perembe gnlerini ise orula geiririm. KISIM : 7 TOKLUUN 10 AFET, AZ YEMENN FAZLETLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kim marifet yoluna girmek, hayvan ve bitki mertebelerinden kp kmil insan derecesine kmak, nefsini yceltip kalbini te mizlemek ve ruhunu cilalamak isterse, ilk nce midesini haram lokmadan muhafaza etmesi gerekir. Marifet yoluna girmenin ba langcm buradan yapmaldr. Zira midenin korunmas btn uzuv lardan daha zordur. Hatta kii midesini haramdan koruduu gibi, hellin fazlasndan da korumaldr. Midenin meguliyet ve bedene verdii sknt btn organlardan daha ok, ruh ve bedene verdii
354

MARFETNAME

zarar da btn azalardan daha fazladr. Mide, kendisi hem hafiflik, hem zayflk ve hem de kuvvetin bulunduu bir kaynaktr. Esasen ok yemenin oburluun zararla rn anlatmakla bitmez. Fakat bunlar iinde 10 tanesi vardr ki, bunlar helk edici vasflara sahiptirler. Onlan ylece sralayabili riz: 1 Midenin haddinden fazla doldurulmas kalbi katlatrr, karartr ve nurunu sndrr.
Peygamberimiz buyuruyor ki: Kalplerinizi ok yemek ve imekle ldrmeyiniz. Su iinde kalan ekinler nasl lyorsa, kalpler de ok yemekle lr.

nk mide kalbin alt ksmnda bulunur ve adeta kaynayan bir kazan andmr. Kaynayan kazann buhan, kalbe kar. Buhar eer fazla olursa kalpde kararma, kirlenme ve deime meydana gelir. 2 ok yemek uzuvlarn gereinden fazla almasna, ksa zamanda ypranmasna ve gereksiz yere bozulmasna sebep olur) nk insann mides itka basa dolunca bo eylere bakar ve bo eyleri dinlemek ister. Ayn ekilde dil bo konumak, ayak gerek siz yere gitmek, eli bo eyleri tutmak ister. Ferci kabaran ehevi arzusunu dindirmek iin cima* ister. Halbuki eer, mide a olsa, btn organlar rahat ve huzur iinde olur. Bo eyleri konumaz, dinlemez ve haramlara gitmez. Mide yle bir organdr ki o a olun ca dier organlar tok, o tok olunca dier uzuvlar a olur. nsan yeme ve imesine gre konuur ve iler yapar. Mesel mideye ha ram girerse beden haram ilere meyleder ve yapar. Yemek imek bir nevi ilerin ve szlerin tohumu olur denilebilir. Yukarda ifadeye altmz iler hep onun sebebiyle olur. 3 fazla yemek ili mve idrk azlna yol aar. Ey insan! Dnya ve ahiret ilerinden birini yapmaya ihtiya, duyarsan bir ey yeme. nk kaynayan kazan olan midedeki g dann buhar idraki ve zeky perdeler. 4 ok yiyen kimsenin ibadeti azalr. nk ok yemek be dene arhk ve uyku verir. Hisler ve kuvvetler durur. Uykuya da larak Allaha itaatten uzak kalr. Bu haldeki insann atlan leter^ fark m olur? badet iin kuvvet ve zindelik gerekir ki bu da a yemekle ve nefisle cihad etmekle mmkn olur. 5 ok yiyen kimse ibadetinden zevk alamaz. Hz. Ebubekir diyor ki: Mslman olduum andan bu yana karnm bir kez olsun t ka basa doyurmu deilim. Bunu Allaha ibadet zevkinden mahrum
355

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

badetin en lezzetlisini ve tatlsn alktan kamm birbirine yapt zaman tattm. 6 ok yemekte harama dmek tehlikesi vardr. Zira hell az haram ise sana oka gelir. Peygamberimiz buyuruyor ki: Hell aana damla damla gelir. Haram ise sel gibi gelir. 7 ok yemenin, yenilecek eyin kazanlmas, getirilmesi, hazrlanmas, yenilmesi, sindirilmesi, gereksiz ksmnn dar atl mas gibi bir ok klfetleri vardr. Ayrca ok yemenin dourduu hastalklardan kurtulmak iin almak gibi hem bedeni hem de ruhu yoran bir ok faaliyetler vardr. Peygamberimiz buyuruyor ki: Btn dertlerin esas ok yemek, ilc ise a kalmaktr. Bunun dnda yemek ve imekle vakit harcamak ve dnyaya fazla meyletmek de vardr. 8 ok yemek, lm hastalnn iddetli olmasna sebep olur. Peygamberimiz buyuruyor ki: lm hastalnn iddeti (kiinin) dnya lezzetlerinin azlk ve okluuna gredir. Yemek ve imekte dnya lezzetlerinden sa ylr. Bunlar ok yapan lm hastalnn iddetini artrm olur. 9 ok yemek kiinin ahirete olan ballm azaltr. Cenab- Hak buyuruyor ki: (Kfirlere hitaben) Dnya hayatnzda btn zevklerinizi ya ayp bitirdiniz ve onlann zevkini srdrdnz. (Ahkf Sresi, Ayet: 20) Ayet dnyada lezzetlere kavumann ahirette aclarla karla lacana iarettir. Zira dnyadan ne kadar lezzet ahrsan ahiretteki lezzetini o derece kaybedersin. ok yemenin dnya nimetle rinden olduu phesizdir. Halid b. Velid R.A. Hz. meri davet ederek ok gzel bir ye mek hazrlamt. Hz. mer ona hitaben: Hazrladn bu nefis yemek bizim iindir. Fakat arpa ek mei yiyen ve karn doymyan fakirler iin ahirette ne gibi bir lez zet vardr? diye sordu. HaUd b. Velid: Ey mzminlerin emiri, onlar iin Cennet vardr. Bunun zerine Hz. mer R.A. yle dedi:
350

kalmamak in yaptm. Yine mslman olduumdan bu yana ka na kana su mi deiiim. Bunu da Allah grme ve ona kavuma lezzetinden mahrum kalmamak iin yaptm. Kmil bir zat diyor ki:

MARFETNAME

Onlar Cenneti hak ederek kurtulua ermilerdir. Bu yiye cek bizim dnyadan aldmz lezzet olduundan onlar bizden uzaklam ve selmet bulmulardr. 10 ok yemekte arlanma ve knanma vardr. ok yemek, ehveti artraca gibi faziletleri de terkettirir. Dnyamn hellinden yenilenler de verilecek hesap haramlar da ise abaz vardr. Dn* ya lezzetleri bir serap ve hayl, ss ise zarardr ve yalandr. ok yemenin 10 byk feti bunlardan ibarettir. Marifet yoluna girmeyi arzu eden herkes kamm doyurmak tan sakmr ve fetlerin kendine ulamasndan korunur. Gnln, az yemeye altrmakla kermet ve iyiliklerle d eder. Az yemenin salad bir ok faydalar vardr. Bunlar arasmda: Gnln temizlii, kalbin cilalanmas, ruhun nurlanmas, be denin shhat bulmas, hafzamn kuvvetlenmesi, kyamet gnn deki iddetli al hatrlamak, Allaha kolayca ynelmek, ibadete devam etmek, abdestli olmak, bakalarna cmert davranmak, fa kirlere yardmc olmak, onlan raz etmek, yetimleri korumak gibi eyler vardr. Yemek miktarm azaltmak iin nce fazla yemenin yukardaki fetlerini akimdan karma. Az yemenin faydalarm gz nne alacaksn. Mevcut yemeklerin en iyisini yiyeceksin. Yal bir yemekle yetineceksin. , *1 Bunlardan daha da kolay gecede 1 kez yiyeceksin. ok yiyen lerle beraber durma. Yediklerini tart ile yap ve hergn bir miktar azalt. 50 dirheme (200 gr.) ninceye kadar bu almaya devam et. KISIM: 8 ALIIN ETLER LE HAL VE MAKAMLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Alk, aynen uzletin konumamay ihtiva ettii gibi uykusuz luu ihtiva eder. Alk ikiye ayrlr: 1 Kiinin kendi istei ile a kalmasdr ki bu kendini ahiret yoluna veren ve dnyadan geenlerin aldr. 2 Hakikate erenlerin aldr. nk hakikate eren kim se nefsini koymay arzulamaz. ns zamannda arada bir yer. Hey ben zamannda ise ok yerler. Ancak slikler (tarikat ehli) in had dinden fazla yemeleri Allahtan uzaklamalarna ve huzuru lhi den kovulmalarna yol aar. Nefsin hayvani istekleri ruhlarm sa rar. Az yemeleri halinde gnlleri muhabbetullah (Allah sevgisi) ile dolar. Srlar idrak ve mahede kabiliyetini kazamr. Haddin den fazla a kalmak iyi deildir, zira akl kantmr ve shhati bozar.
357

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Bu sebepledir ki tarikata yeni giren salik a kalmak hususun da orta dereceyi bulmak zorundadr. Batan oru tutmal ve ye meini bylece azaltmaya balamaldr. Daha sonra 24 saatte bir defa yemeye kendini altrmal ve daha sonra da haftada sadece ki defa yemekle yetinmelidir. Eer marifetullah derecesine erme yi dilrse bu yolunu devam ettirir. Tarikate yeni giren sliklerde aln tesiri mtevazilik, sk net ve ihtiya halleri grlmekle belli olur. Hakikate erenlerde ise gnl rahatl, kalp incelii, beeriyetten kopmakla lh saltanat Ue seyretmek hlleri eklinde kendisini gsterir. Aln makam yle yce bir makamdr ki onun ok acayip halleri ve garib srlar vardr. Aln keml derecesine ulaanlardaki faydas byle aa kar. Aln insanlara salad fayda ise bedenin shhatine, huy larn ve tabiatlerin slahna ve slim dnmeye sebebiyet vermek tir. mam zayf yoksullarda grlen alk ise bir ok ktlklere ve ho olmyan hallere yol aar. RUBALER Alk ki tok eyler ol kamu azay Alkta bu nefs, terkeder dnyay. Hem alk aar rumuz her mny Alkta bulur bu can ve dil mevly. Namdan bo olan pr (dolu) hikmettir Gnl gz utank ii ibrettir. Alk ki tamam hiffet ve iffettir Her derde ifadr ol tene shhattir. Hakk az ye eyle batna (karna) hulku mizan Alkta yol ol ziyan ki toklukta ayn Alktan olan ziyana petir (yeter) bir nan Toklukta hastalara gerek ok dermn Hakk, yemek az ye, az uyu, az syle Can sal, dil holuu bul sen yle. Her ne dilesen gnlde bul, zevk eyle Kim iki cihan saadetidir byle. Bende eyle deham (az) bu cihan seyret Koy hab (uyku) gnlde her nihan (gizliyi) seyret. Ak aa yrekte n dilhan seyret Deryalar iip safay- can seyret.

HKk-v.

35

MARFETNAME

Nefs ehline geri alk olmu zindan Amma ki gnl ehlinedir ho seyran. Alkta gnl safa bulur lezzeti can pes cu (alk) dur ehl-i hakka Haktan ihsan. Hakka ki taam (yemek) enbiydr alk Hem hal ve makam- evliyadr alk.. Hem safvat- kalb-i asfiydr alk Her derde deva ve ho neva (name) dir alk. Hakka ki safay asfiya cu olmu Takv ve red- etkiya cu olmu. Hem fitnat- reyi ezkiya cu olmu Bel zirve-i cay irtik (en yksek mertebe) alk olmu. ok uyumak oldu ilm fadl hdim ok uyuyan, ok yiyen olur hasta ve nadim. Hakla Hak iin gndz gece ol kim lmezden lp sen ol gamdan kim. Olduka bu nefs hayy, gnldr nim Nefs lse, gnl bulur, hayat- daim.

KONU: 2 AZ UYUMANIN FAYDALARI DOKUZ KISIMDAN BARETTR KISIM : 1 AZ UYUMANIN FAYDALARININ KURAN AYETLER VE HADS- KUTS LE BLDRLMES Ey Aziz! Cenab- Hak lutfu ve inyetiyle kullarn gafletten kurtarp huzuru lhisine davet etmi ve geceleri yaplan ibadetin ne derece faziletli ve kymetli olduunu Kurann yetlerinde be yan buyurmutur. Bu hususta baz yetler yledir: AYETLER: Ve yine o takva sahipleri; Sabreden (sz ve i sahiplerinde) doru hareket eden. Allaha itaat eden, Allah yolunda maln har cayan seherlerde Allahtan mafiret dileyen kimselerdir. (Al-i mran Sresi, Ayet: 17) Onlar ki yle derler, Rablan iin secdeler ve kyamlar yapa rak geirirler. (Namaz klarlar.). (Furkan Sresi, Ayet: 64) Ey elbiselerine brnp yatan, (Peygamber) (Namaz klmak ve ibadet etmek iin) ancak bir az mstesna olmak zere gece kalk. Gecenin yansnda, yahut bu yandan biraz eksilterek kalk. Yahut o yan nin zerine ilve et. Kuran da ar ve ak olarak gzel bir ekilde oku. (Mzemmil Sresi, Ayet: 1-4) Gecenin bir ksmnda uyamp, srf sana mahsus fazla bir iba det olmak zere Kuran ile gece namaz kl. Umulur ki Rabbin, se ni makam- Mahmuda (ahiretteki efaat makamna) gnderecek tir. (sra Sresi, Ayet: 79) Zeburda buyuruldu ki: Kulum, beni gece karanlnda ara, nk beni o zaman ken dine daha yakn bulursun.
30

MARFETNAME
Cenab- Hak (Hadis-i Kudside) buyurdu ki: Ey nsanolu! ok uyuduun halde nasl olur da kalbinin parlamasn istersin? Uyumay kabrine sakla ve kalbinin nurunu uyumakta ara ve gecelerini ibadet etmekle geir. Beni sevdiini syyen ve gece olduu jaman da, benden yz eviren ve uyuyan kimse yalancdr. KISIM: 2 GECEY AZ UYKU LE VE BADETLE GERMENN FAYDALARI Ey Aziz! Rasulullah (S.A.V.) mmeti zerine merhamet ve ef katiyle geceleri kalkp Cenab- Hakka ibadet ve taatte bulunmann ne derece deerli olduunu hadislerinde beyn buyuruyor. Bu ha dislerden bir ka yledir: HADSLER Peygamberimiz buyuruyor ki: Cenab- Hak, gecelerin ikinci yansnda dnya semasna iner ve yle buyurur: Bana dua edenin duasn kabul ederim. steyene istediini veririm. stifar edeni (mafiret olmay istiyeni) mafiret ede rim. Cenab- Hak gecenin nc ksmnda dnya semasna iner ve: Dua edenin duasm kabul buyurur, isteyene de istediini veririm. Benim gzlerim uyur, ancak kalbim uyumaz. Sabah olduu zaman uyumak, nzk engeller ve zntleri top lar. Rasulullah S.A.V.in mezzini Bill-i Habei Hz.leri her gece seher vaktinde u iiri okurdu: Uyannz, kalknz ey uyuyanlar Sabah, gece askerine galip geliyor. Ey uyuyan kalk, uykudan uyan Yoksa gece sena galip geliyor. Ey uykuya dalan, sessiz uyuyan Sen uyuyorsun, fakat Rabbin uyumaz. Rabbin seni huzuruna anyor ntikam deil, kalk sen de af dile. au

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

KISIM: 3 AZ UYUMAK, GECE KALKMAK, KIYMETL UYKU, AVAMIN DT GAFLET Ey Aziz! Ehlullah diyorlar k: Az uyku Allah-u Telya tevecch hususunda dikkatli davran maktr. nk halkn uykusu gaflet etmek ve kendinden gemek tir. Gaflet gnln karanlklar iinde kalmasdr. Marifet isteyen kimseye gece uykusu yasaktr. Marifeti isteyen daima ayakta du rur. Arif kulun uykusu, mahede etmek ve murakabede bulun mak, ruhlar ile bulumak, sevilenlerle birlemek, zenenlere kavu maktr. Gece uyanklk aklar iin bir nimettir. Uyku elemlerden uzak kalmak, gece uyankl iki hayattan biridir. Midenin al e uykusuzluk gnln dirilik ve canlldr. badetlerin esas gece ibadeti, saadetin almeti de gece yansndan sonraki uyanklktr. Geceyi Allah zikir ve anmakla geirmek iyi ve has kullann ibadet, taat ve detidir. evh ehli ve aklarn ilerinin esas gece Allah' zikretmek ve uyumamaktr. Velilerin yolu, asfyann ii ge ce uyank olmak ve Allah' zikretmektir. Gece uyankl, insanlar iin ganimet, ebdaller iin frsat, has kullar iin bahar emesi, Allaha yakn kullar iin bahe ve riflerin hediyesi, kmillerin hzinesidir. MANZUME n gelir eb (gece) vakt-i halvetgh olur Kble-i uak vech-i mh olur. Hb koy mehtb iken ey mehperest Mhdan gah ona yolda olur Uyku bahnnda kamu halk olsa L Uykusuzlar vakti llallah olur. Ak eder arzu gece halvetin Kim ona gece vuslat- nagh (niden) olur. Dne-i can cism ile n samandr Cism uyursa da nesi bi kh olur. Gece indirir sultan tahtna Cmle sz Hakk ol dem klh olur.

362

MARFETNAME

KISIM : 4 GECE KALKMANIN FAYDA VE FAZLETLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Saadet ve selmetimizin sermayesi, insanlardan uzak kalma mz, dost ile birlikte olmamz hep gecelerdedir. Gece, klarn dert arkada, riflerin srdadr. Gece klarn derdine dert katar. Kmillere parlak bir gn dz olur. Gnei kalp semasna indirir ki o gne her gece doar, fakat ne yazk ki insanlar uyku denizine batar. Her muradn hasl olma saati seherdir. O mbarek saatte kr gibi uyumak ok b yk kayptr. Saadet ehli o saatte uyank olur. Aklar seher vakti uyumazlar. Arifler de geceleyin gnln uzana gitmezler. O sa atte rahmet kaplar alr. O saatte uyank olann ruhu byk bir zevk ve ferahlk duyar. MANZUME Ak ehlinin gz bidr (uyank) olur seher vakti Gnl ehlinin can srlarla dolar seher vakti Gnl ehri yabanc olmadan tenhadr gece Bezm-i can bi zahmet-i agyr olur seher vakti. D kalp uyku ire gafil devlet-i bidrdan Arif-i gha devlet yr olur seher vakti Hakkn ihsn kapsnn fethini istersen sana Dil kapsn beklemek ho kr olur seher vakti Ol ki yemek imek olur ii gece gndz hemn Uyku lazmdr ona hasta olur seher vakti. Hakk bidr ol, seher vaktinde tenbel olma Uyumak, insana ayb u ar olur seher vakti. Hz. Ebu Bekir R.A. her gece yats namazndan sonra ev halky la 1-2 saat kadar sohbette bulunur, sonra ev halkm yatrr, kendisi de kalkar yeniden abdest alr iki rekat nafile namaz klard. Sonra hu ve huzur ierisinde seccadesinin zerine oturur, murakabeye dalard. Bu haline sabaha kadar bir saat kalana kadar devam eder di. Nihayet ban yukarya kaldrarak yle bir ah ekerdi ki mba rek azndan kan nur etraf aydnlatr ve hatta duvardaki a mura kartrlan samanlar bile grnrd. Sonra kalkar teheccd namazn klar ve onun peine de 3 rekatlk vitir namazn klar, sonra da aile fertlerini kaldrrd. Sabah au3

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

olunca da snnetini evde klar, farzn ed etmek zere de camiye giderdi. Adamn biri bir criye alm, yats namazn mteakip cariye le yalnz kalnca ona hitap etmesiyle aralarnda balyan konuma yle devam etmi: Adam:

Yata sar da yatalm.

Ey Efendi senin bir Mevln var mdr? Evet, vardr. Sen Mevln geceleri uyur mu? Hayr, o hayy ve kayyumdur, asla uyumaz. Cariye: Sen hi bir zaman uyumyan Mevlnn huzurunda yatp uyumaktan utanmyor musun? Carlyenin bu szleri efendisini ok etkiledi. Gece ibadetini adet haline getirdi ve btn hayat boyunca yatakta yatmad. Bu ha liyle veliler derecesine ulat. Zira velilerin yoluna giren hasleti kendisine adet etmelidir. 1 ok acknca az yemek, 2 ok uykusu geldiinde az uyumak, 3 Lzumu halinde konumak ve konutuu zaman da az, konumak. KISIM: 5
UYKUNUN YERLM

Cariye:

Adam:

Cariye:

Adam:

VE FAZLASININ ZARARLI OLMASI

Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Gaflet uykusu mezmm (yerilmi) ve kt olup bedene tem bellik, uyuukluk verir, uursuzluk getirir. nk uyku organlara tembellik verdii gibi mr de ksaltr. Cenab- Hak buyuruyor ki: Allahu zl cell, geceleyin (sizin histerinizi btnyle alarak) sizi l gibi yapar. (Enam Sresi, Ayet: 60), Bu ayette uykunun lmn kardei olduu bildirilmektedir. Haktan uzak olan hasret ehlinden olur. Uyku onlar iin bir musi
364

MARFETNAME

bettir. Arif kul ise Hakkn huzurunda olduundan uyku onun iin bir lezzet, zevk ve Hakka dntr. Kiiyi huzurdan uzaklatran gaflet haktan usakiamak ve sonsuz bir pimanlk duymaktr. Arifin hayat muhabbet, zevki Hakkn huzurunda olmaktr. Allah sevmenin lmeti vardir: 1 Gece uyank durup ibadet ve taatte bulunmak, 2 Gzel konumak, 3 Allah hamdetmek ve ona senada bulunmaktr. Bu gsteriyor ki btn geceyi uyku ile geirmek Allahtan yz evirmek ve manen vebal altmda kalmaktr. Eer uyku iyi bir ey olsayd Cennette de olurdu, halbuki Cennette uyku yoktur. Uyku iyice bastrmadan yatmak ya da uyumak doru olmaz. nk ke ml derecesine onunla ulalmaz. KISIM : 6 AZ UYKU KALBE CLADIR, BASRET EHLNN GZNE SRMEDR Ey Aziz Ehlullah diyorlar ki: Gayret ve mcahade olmadan mhade olmaz. nk mchade etmiyenin mhade (grme) si olmaz ve gnl gz al maz. Kim mahade ederse onun iin mahade .hazr olur. Mcahede eden mahadeyi istese de istemese de bulur. Bundan mahadeye erene kadar mcahedeye dvam etmnin gerekli olduu meydana kyor. Kim mcahedeyi isterse a kalarak gece uykusuz kalmaya devam eder. Marifeti isteyen kimse az uyumakla ve a kalmakla bedenindeki faydasz ve gereksiz maddeleri atar. Vcudu hafifler. Allah zikrederek gnl alr. Uykuda rahata ermesi gibi uyank ile uyku arasndaki halinde hem Melekt hem de perzh lemini seyreder. Bu hali onu hem saadete hem de huzura erdirir. Marifet ehli uykusunu ve rahatm terkeder. Gecenin sessizlii iinde lemin srlarn seyreder. Orta derecede olan uyku bedene fayda verir. Fazlas zanrdr. MANZUME Sulh ve salh oldu bu kavgay eb Oldu sahra bize deryy eb.
.365

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

stemez uykuyu kaar gafletten Eylese bu gze temy eb. ok dil-i pur nur ve nice can- p&k Oldu kamu bende-i meyly eb. Gndz olu geribu sevday kr Baka safdr dile sevdy eb. Balad eb (gece) eli i cevherinden Hak eder subha elek ihyy- eb. KISIM : 7 UYKUNUN SIRLARI VE FAYDALARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: nsan ruhu yksek (ulvi) lemden baya leme gelirken ya banc gelmitir. O hayvani nefsin ilerini grmekle ve onun men faatlerini temin etmekle ve zararlarm savuturmakla urar. Be den uyuyunca ulvi ruh kendi lemine dner ki bu giditen iki fayda temin eder. 1 Bu dnyamn her trl dert ve meakkatinden tamamen, kurtulur. Bedene ait ileri grmek zorunda kalmaz. O ulvi lemde ruhlarla grr, tanr, zevke ve huzura erer. Esas vatannda mesud ve bahtiyr olur. 2 Ruh kendi yksek vatanna vannca akl- evvelden gizli srlardan birok eyler renir ki bu husus ahadet leminde bir ok misallerle aa kmtr. Rya tabiri sim odur ki geen ha dise ve leri hatrlatan ve gelecekteki ilerin mjdelenmesi sadk ryalar sayesinde bilinmitir. Uyuyan kimsenin ruhu Berzh le mini geerek klli ruhla karlarsa arada vasta olmadan ilham alr ve uyku Ue uyankln aras halindeki gibi dnme ve mkefe deryasna dalar. Beden uyuduunda ruh ondan kurtulur. Bu lemde ya da baka lemlerde gezer ve kendisinin geldii lemi grerek oradan geldiini bilir. Zaten ldkten sonra da oraya gir meyecek midir? Artk bir daha bu baya ve sufU dnyaya balanmaz. Kendi sinin yksek makam ve vatann sever. Oraya dnmek ve oraya varmak iin gayrete girer ve murakabeye balar. Mcahedeye gi rerek mahedeye eriir. Marifetullah (Allah' tanma ve bilme) derecesine ykseUr. Bu hali onun Allah'n sevgisine kavumasn salar. Uyuduunda ya da ldnde Berzah leminde kalmaz. Melekt lemine ykselir.
300

MARFETNAME

Kmillerden bir zat kendisini ziyarete gelenlerin fazlal se bebiyle darland zaman onlara: Ey benim kymetli dostlarm. Bana bir saat kadar msa ade edin de birlie varaym, dedi. Sonra da hrkasm bana eker uyurdu. nk kalp gz ak olan kmillerin sadece bedenleri uyur, ruhlan uyumaz, kendi lemleri olan ruhlar lemine dner. Cenab- Hakkn huzurunda hu iinde bekler. Balangc ve sonu olan kulll akla gider. MANZUME Didesin yumdu bu cihanda o can Ak hsni nikbm canan Evet canan yzne, can gzn Aamaz yummayan cihan gzn. Yce cannda buldu canm Yine tahtnda grd sultan. KISIM: 8 UYKUNUN HAKKAT, HALKIN RUHLARININ BERZAHTA KALMASI, KAMLLERN RUHLARININ DA MELEKUTA IKMASI Nasl uyuruz? Gdalarn rutubeti kalp damarlarna geveklik virdii ve mideden kan gda buhar kalp ile beyin arasna perde olduu ve kalbin beyin zerindeki tasarrufunu engelledii, duyu organlarnn hareketsiz kald, karacierin damarlan ile birlikte bedenin btn organlarn besledii zaman uyuruz ki bu uyku hali bundan ibarettir. Her insanda mutlaka husule gelir. Gdalar ve rutubet uykuyu gerektirir. ok su itikten sonra ar uyku bas masnn sebebi budur. Eer uyuyann kalbi nefsine bal olursa kemlini elde etme ye ynelmez ve Berzh leminde hapsolur. Rya ve bozuk hayl lerden baret kalr. Eer uyuyann kalbi nefsine bal deil ise Berzh lemini ge erek huzura erer ve o kalp asla uyumaz. Beden uyua bile kalbin uyank hali devam eder. Bu yneli ve ykseliten bir an bile uzak-

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

lamaz. Bu uykunun sknet yani hareketsizlik ve gaflet hali ol duunu, kalbin nefse bal olmakszn uyunan ruhani uykunun ise hazreti mevlnn huzuru olduunu bildiriyor. Cahil ve gafilin uykusu, yani dnyaya balan, rifin uykusu ise esas vatanna dntr. Halkn uykusu hakdan uzaklamak, kmillerin uykusu ise Al laha tam ynelitir. Noksan olanlarn uykusu bouna vakit geir mek, kmilin uykusu ise tam taat ve ibadettir. Kmillerden bir zat tekkelerden birine on gn mddetle misfir olmu, bu mddet zarfnda ok yemi, ok uyumu ve ok ko numu. Mritler onun kmile yaktramadktan bu halini eyhle rine bildirmi ve hakknda ikyeti olmular. eyhleri ise o kmil zat yanna ararak: Velilerin yolu az uyku, az yemek ve az konumaktr. Siz bu yasaklan iniyor ve tekkedekilere klfet oluyorsunuz, demi. Ken disine sylenenlerden hayret ve dehete den kmil zat: Er benden ikyeti olan mritler marifet ehlinden olma lard, beni sana ikyet etmez bilkis bana teekkr ederlerdi. n k ben yerken yemek deil nur yiyorum. Uyurken kalben uyumu yor huzura gidiyorum. Konutuklarm bo eyler deil, hikmeti ih tiva eden eylerdir, diye cevap verir. Onun bu szlerinden son de rece mteessir olan eyh ondan zr diler ve kmil zatn tekkede kalmasn salar sonra kendisi de onun mridi olur. Kmil zatn verdii iaretlerle gnlerce a kald, gnlerce uyu mad. Gnlerce konumad. Bu hl kendisinin de hikmet nurunu ve mevlnn huzurunu bulmasna kadar devam etti. Kmil olmyanlar iin durum hi de yle deildir. nk on lar ok yer ve ok uyurlarsa hem dnyalarm hem de ahiretlerini kaybeder. Hem maddi hem de manevi byk zararlara urarlar. MANZUME Nim-i eb (gece yans) ak eyledi dilden yana pek fazla ok itaat etti dedi, ksan eyle uykuyu az. Biz seninle geceler ta sabaha dek sz syleriz Sen ayam eylemisin yatak iinde drz (uzun). Gndzn gaflettesin, bizden dahi eb hbda Y ne vakit eylersin ey k bize tatl niyz. Sen bizi yle unuttun ki sanki sen nz Bir daha dnmiyeceksin aslna, gel etme. Yan gecede kalk, ala derdimle tevecch et bana T seni cezbeyleyen ksa ola rh- drz.
368

MARFETNAME

Uyku gaflettir, lm kardei olma akla yaarz Dinle her eb szlerin malumun olsun cmle. Hazr ol her dem demimden bir hayt- tze bul Gece Hakk, hb az et, uykuyu az et, hb az. KISIM: 9 UYANIR HALN KISIMLARI, HAL VE MAKAMLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Gece az uyumay temin etmek ancak az yemekle mmkn olur. nk midede gda olmaynca insann uykusu gelmez. Uyank hl ikiye ayrlr: 1 Gzle uyanklk, 2 Kalple uyanklk. Kalben uyamk olmak mahedeyi tlep iin kiinin gafletten uyanmas kendine gelmesi, ahiretini dnebilmesidir. Gzle uyanklk ise mahede talebinde bulunmak ve bu iste in kalpteki devamlln salamaktr. Bu Allahn kiiyi muvaf fak ylmasyla olur. nk genellikle gzn uykuya dalmasyla kal bin almas da batl olur. Gz uyua da gnl uyank kalsa ve amelini uyamk haldeki gibi devam ettirse bu mahede hali evvel ki uykusuzluk halinin sonucudur. Byle bir uykusuzluk kalp ame linin devaml olmas gibi bir fayda salar. Bu, ruhun Allah katn daki gizli yksek derecelere kmasdr. Tarikate yeni girenlerdeki uykusuzluk hali zaman boa geirmemek ve kymetlendirmektir. Vaktiyle bir hkmdarn hizmetisi vard. Hizmeti kendisine: Ben seni seviyorum, sana akm diye iln- ak eylermi. Merhametli bir kalbe sahip olan hkmdar hizmetisini bir odaya koydu ve: l pr Sen beni burada bekle ben gece yansndan sonra senin ya nna gelirim dedi. Sonra da odann kapsn kapayp gitti. Gece yans olunca verdii sz tutarak hizmetisinin bulunduu odaya gitti. Girdiinde kendisine ak olduunu syliyen ve ekmee kul olan hizmetiyi uyur halde buldu. Sonra onun eteinden bir par-, a kesti ve cebine de ceviz ve kuru zm doldurdu. Sabahleyin hiz meti kalknca bakar ki bir de ne grsn? Kendisi miskin miskin uyurken hkmdar gelmi eteini kesmi ve ceblerini de ceviz v.s. gibi eyler doldurmu, sonra da kp gitmi:

--------------- ---------

JSSSSS^^'

mis ve ondan sonra btn

hayat boyunca te^jttn terketti. u

Hizmeti yud^una ok P^ ta ^^fonun ns ve hu-

370

KONU:3 AZ KONUMANIN FAYDALARI ALTI KISIMDAN BARETTR KISIM : 1 KURANA VE HADSLERE GRE AZ KONUMAK Ey Aziz! Cenab- Hak kullarna inayet eylemi ve az konuma nn byklerin adeti, ilerin dzene konulmas, huzur ve selmet kazamlmas olduunu bildirmitir. Bu hususla ilgili olarak baz ayet ve hadislerin yazlmas lzumu hasl oldu. AYETLER : Cenab- Hak buyuruyor ki: Mmin kullarna syle ki, kfirlere en gzel sz ne ise,onu sylesinler. nk eytan aralarna fesat sokar. (sra Sresi, Ayet: 53) Rahmann o kullan ki, onlar yeryznde vakar ve tevazu ile yrrler, cahiller kendilerine (hoa gitmeyecek) laflar att za man selm derler. (Furkan Sresi, Ayet: 63) Onlar ki yalan yere ahitlik yapmazlar, faydasz birey konu ana rastladkla zaman bulamadan yz evirip iyi bir ekilde geerler. (Furkan Sresi, Ayet: 72) Onlar bo laf iittikleri vakit ondan yz evirirler; Bizim i lediimiz bize, sizin iledikleriniz sizedir. Size selm olsun, bilgisiz lerle ilgilenmesiz, derler. (Kasas Sresi, Ayet: 55) Ey iman edenler! Bir kavim dier bir kavimle alay etmesin. Olabilir ki alay edilenler (Allah katnda) kendilerinden daha ha yrldr. Kadnlarda baka kadnlarla alay etmesinler. Belki alay edilen kadnlar brlerinden (alay edenlerden, Allah katnda) da*
371

ERZURUMLU BRAHM JIAKKI HZ.

ha hayrldr. Birbirinizi ayplamayn, birbirinizi kt lkaplarla armayn. mandan sonra yoldan km olmak ne kt bir addr! Kim tvbe etmezse, ite onlar zalimlerdir. (Hucrat Sresi, Ayet: IX) imdi kendinizi temize karmayn. nk o, Allah'dan kork mann kim olduunu ok iyi bilendir. (Necm Sresi, Ayet: 32)r Ey iman edenler! ok zanda bulunmaktan saknn. Zira zannn bir ksm sutur. Birbirinizin nyp ve kusurlarn aratrmayn. Kimse kimseyi (Arkasndan) ekitirmesin. Sizden biriniz l kar deinin etini yemekten holanr m? Ondan tiksinirsiniz. Allahtan korkun, phesiz Allah tevbelerini kabul edendir, ok merhametli dir. (Hucurat Sresi, Ayet: 12) O halde sakn ksze kt muamele etme. Ve sakn senden birey isteyeni azarlama. Sadece Rabbnm (sana verdii peygamberlik) nimetini (insan lara) anlat. (Duha Sresi, Ayet: 9, 10, 11) Cenab- Hak (Hadisi Kudside) buyuruyor ki: Ey nsanolu! Eer kalbine kesvet km ise, bedeninde hastalk var ise, rzknda mahrumiyet var ise, o zaman bil ki sen mlyani, bo szler sylemisindir. Ey nsanolu! ok konuarak nasl hikmeti istersin. Hikmeti kalben ve lisanen (dil) susmak suretiyle ara. Ey nsanolu! Bakalarn asla gybet etme, nk kim gybe ti terkederse onun sr ve muhabbeti zahir olur (aa kar) dere cesi ykselir. Ey nsanolu! Dilin doru olmazsa dinin de doru olmaz. Kal bin don olmazsa dilin de doru olmaz. Benden haya etmediin mddete de kalbin doru olmaz. Rasulullah SA.V. de az konumann gnahlardan korunmay, gayeye vasl olmay, esrar ve muhabbeti temine sebep olduunu bdirmitir. Onun bu husustaki hadislerinden birka yledir: HADSLER: Peygamberimiz buyuruyor ki: mann selmete ermesi dilini tutmasndadr. Ya hayr syle yahut sukut et. Dilin cirmi (yani cisim olarak bykl) dier uzuvlardan kk, fakat crm (iledii ve grd iler) hepsinden byktr. Skut eden kimse her beldan kurtulur. Yalan syleyen zarara urar.
372

MARFETNAME

Yalan imandan uzaklamaktr. Yalann en iddetlisi de ba* kasna iftira etmektir. Gybet; szlerin en kts olup, islmda zinadan daha iddet lidir. Mmi tan etmez, la netlemez ve laydan mahrum (haya sz) olmaz. nsanlar bir kusuruyla ayplayan kimse kendisi de o hataya dmedike lmez. Gzel sz sadaka, glmseme de husenedir. Yemek yedirmek, gcccyi ibdet ederek geirmek ve gzel ko numak Allahn nzasm kazanmaya vsile olur. ok glmek kiinin kalbini ldrr. Mmini yzne kar vmen onu klla kesmendir. Kii dilini muhafaza etmeden imanm koruyamaz. Allah iin dnyada zindanda hapsedilmeye dilden daha layk birey yoktur. Allahn zikrinden baka szleri ok konuma zira kalbin ka ran*, kalp kararnca da Ilakdan uzaklar ve ona isyan eder. Biz peygamberler, insanlarla akllan kadar konumakla emrolndk. nsanlara akllannm ermiyecei birey sylersen, bu sz o u iin fitne olur. yle ise o sz syleme! Srn aa vurmak haramdr. Bakalanmn gizli tuttuklan eyleri aa vuran meln yani ayplanmtr. Birisi bakasna bir sz sylese o sz sylenende emnet olur. Onu kimseye sylemesin. Sekinlerin kalpleri srlarn mezandr. Hz. Ebu Bekir R.A. aznda bir ta bulundurur ve gereksiz ye re konumaktan saknrd. Luzum edince ta azndan kanr ve sonra konuurdu. Benim bama trl bellar aan ve kt cefalar salan bu dildir, der ve yaknlarnn bu hususa dikkat etmelerini tavsiye ederdi. Hz. Ali R.A. diyor ki: Size Eb Kasm Hz.lerinin (yani Rasulullah S.A.V.in) mba rek azndan duyduum srlar syliyecek olsam benim yanmdan kar ve: Ali gerekten yalancdr, byle sz kim iitmitir? dersi niz. Cenab- Hak Kurann da kiinin bilmedii eye dman oldu unu bildirerek bu hususa iaret ediyor.

373

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

KISIM: 2 AZ SZN GNAHTAN KORUNMASI, ZZET VE HTRAMI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Emmnmg susmaz zamandr. Eve kapanmak ve evde durmak zamandr. nsanda nemi byk iki organ vardr ki bunlar biri kalp biri de dildir. Her ne kadar konumak bir kermet ise de her trl beldan kurtulmak iin de susmak arttr. nsann terazisi dildir. Dil, saknmas, sahibine byk zararlar veren bir arslan gi bidir. Az sukut ve kii iin kr ve vakar elbisesini giymektir. Ey nsani Konumadn mddete szne hakim olursun. Kontsfrun zaman ise ona mahkm olursun. Az konuan ayplanmaz, knanmaktan kurtulur. Sukutu ok olan kimsenin kusur ve ayp lan gizlenir ve susan kimse btn insanlar tarafndan sevilir. Gy bet eden ve insanlar arasmda laf tayarak kouculuk yapan kim seye ise btn insanlar kzar. Fazla sz ar, sukut izzet ve emniyet tir. Dilin birok tehlikeleri olduu gibi kalbin sukutu da kiiyi ma rifet ehlinden yapar. Bir misal Ue benzetme yapacak olursak diler ta, dil akmak, sz ate, konuan ahmak, dinleyen de pamuk dkkn ya da ba ruthanedir. Bu durumda atee ya da pamua akma akandan daha byk divne olabilir mi? Bely getiren ey vardr ki bunlar: 1 Ciddiyetten uzak konumak, 2 akalamak, 3 Bo ve sama szler sylemektir. Bakalarm gybet eden, ekitiren ve insanlar arasmda kou culuk yapmann cezas ok iddetli olur. Bunlar yapmak inam hem insanlardan hem de haktan uzaklatrr. ok konumak dost-, luu ve sevgiyi zedeler, sahibini alak drr. Gereksiz yere ko-. numak kiinin noksan ve ayplarm ortaya dkmesine sebep olur. ok konuma her bakmdan kt bir ey olup gnllerdeki dmanlklan tahrik eder. Ac sz syliyenden btn sevdii ve dostlan kaar ve ondan nefret ederler. Arkadan ve yaknlarm gybet rezilliktir. Akll kimse hi bir zaman tartmaya ve mnakaaya girmez. Kem (kt) szde sahibine iyi szde sahibine aittir. Szde belagat, sukutta da selmet vardr. aka heybeti gideren bir fet, baa kakmak, yani minnet et374

MARFETNAME

inek de cmertlii yok eden felkettir. Ey nsanolu! Konuursan doru konu, sz verirsen de dur. Tatl konumak, yumuak davranmak insanlara bir ikram, ok selm da insanlarn sevgisini kazanmaya vesiledir. Gzel. konu may nefsi iin adet haline getirmeni kiinin maksada ermesine vesiledir. Dil doru sylerse kurtulan sahibi olur. Fazla sz kula bktrr. oka sukut sahibini vakarl ve ar bal yapar. Fazla glmek ise sahibini hafif mereb klar. Fazla aka cahilliin al meti olup thmeti celbeder. ok glmek kalbi ldrr. Bouna ok konumak kiinin cahilliine almettir. Fazla sz de mn noksan olur. Sukut akim ss bilgisizliin perdesidir. Ey nsan! Konutuunda gzel konu, insanlara kar mtebessim ol, asla yalan konuma, kendini kk drme. Dili gzel olann kalbi de gzel olur. ok glenin ve ok aka yapann akimda illet olur. Sz tatl olan sev, ok glme, glersen kalbin lr. ok ya lan syliyenin doru konumas az olur. Doru syliyenin cemli artaca gib iaz konuann da gnah az olur. Gybet eden uur suz, sz tayan yerilmi olur. Bo szler syliyen faydal olanlarn dan uzak olur. Ciddi konumayan kymet ve deerini kaybeder. nsanlardan ikyeti olan Haktan da ikyeti olmu olur ki, kredici bir kul olamaz. Gizli ayplar ve kusurlar aratran kimse kalpler de kendisine sevgi bulamaz. Kendini ven kimse kendini kesmitir. Kendini hakir gren selmet bulur. Skt etmek sure tiyle kurtulan, syliyerek nimete nail olana benzer. Kiinin doru szl yumuak huylu ve gzel hli onun ikbline ve sonunun ha yrl olacama almettir. Esasta dil insann dman olmasna ramen insan dili saye sinde insandr. Cevab kt szlerle olan sonunda piman olur. Akll kimse cahile kar iyi muamele etmelidir. Doktor hastasna nasl davranrsa akll da cahile yle davranmaldr. Bo konumalar, dedikoduyu, laf tamay brakan gnl ho luunun ne demek olduunun idrakine vanr. Sukut, zinet, yalan ise irkinliktir. Saymakla bitmeyecek kadar ok faydas olan sus mann en kk faydas sermayenin selmetle olmasdr. Ruhun mahv dildedir. Srrn kendin sakla, zira eer sr saklanacak bir eyse bakasna nasl emnet edilir? Srrn bakasna syliyen ra hat bulmaz, srrn bakasna syliyen ise rahat yz grmez. Srr ifamn sonu pimanlk duymaktr. Dosttan bir ey ks kanlmaz fakat sr da sylenilmez.
375

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

MANZUME Ama sim ki zr olmyasn sen Sknt ve derde y&r olmayasn sen. Srrm sakla ki ban selmet bula Sim syliyen ise melmet bula. Nice sular var ki gelir dile gele Nice canlar vardr aza gele. Devlet yolunda kim ki gence irer Saklamazsa hebar sence irer. Hak olan halk ikr Avlayam der iken ikr olmaz. KISIM: 3 DL, VAKTLER, AMEL VE HALLER, HAYATI KORUMAK SIRLARI GZLEMEK, AFETLERDEN KORUMAK Amel ve ilimlerin stn, Allahn hikmeti skt etmektir. Dil konusa gnl skt eder. Dil susarsa gnl syler. Sz gm olursa skt altn olur. ok konuan piman olur. Skt eder kur tulur. Skt konumaktan vaz gemektir. Kalbin sktu tartma y ve itiraz terketmektir. Skt mmin iin yle bir gzel vasftr ki onunla ahiretini korur. Dil susunca basiret gz alr, akl artar ve serbestler. Ey nsan! Dillini tut, nk onun isyan dier organlarn is yanndan daha iddetlidir. Dier organlarn selmetini istiyorsan dilini tut. Haberde geldi ki: nsanolu sabahlad zaman btn uzuvlar dile hitap ederek: Allah iin doru ol. nk eer sen doru olursan bizler de doru oluruz. Eer sen eri olursan bizler de eri oluruz, derler. Bu demektir ki dil insan bedenindeki organlara iyi ya da kt ynde tesiri vardr. Cenab- Hak (Hadis-i Kudside) buyuruyor ki: Ey nsanolu! Kalbinde sertlik, vcudunda zayflk, rzknda noksanlk hissedersen, bil ki sen faydasz eyler konutun. Dt n bu bellar da o szlerin sebebiyledir. DU korumak demek ayn zamanda vaktinde korunmasdr. nk insan ou zaman ciddi olarak deil de srf vakit ldrmek iin konuur.
370

MARFETNAME

Dili muhafaza ayn zamanda amelleri muhafaza da vardr, nk gafilin ok konumas onu mutlaka gybet etmeye srk ler. O zaman da iyi amelleri dmanlarnn olur. Ariflerden bir zat diyor ki: Eer gybet etseydim annemi gybet eder iyi amellerimin ona gitmesini isterdim. Dili muhafaza ayn zamanda halleri korumaktr. nk d* marifet hzinesini aan anahtardr. ok konuunca kiinin gn-j lnden hikmet cevherleri gider. Dili muhafazada aym zamanda dnyamn bel ve musibetlerin den selmet bulmak vardr. Denilir ki: nam darltp kracak szleri syleme. nk dil alnca onun bozgunculuu evreye dalr. Dil avm bekliyen aslana ben zer, sukut ondan emin olmaktr. Dili muhafaza aym zamanda ahiret afetlerinden korunmadr.
Peygamberimiz buyuruyor ki:

nam Cehennem ateine yz koyun ey ancak onun dilidir. Dili muhafaza iki dnyada kurtulua ermektir. Dili muhafa za marifet ehlinin sermayesi ruh ve gnln sarslmayan kalesidir. Lokman Hekim Hz. Davudun yanna geldi ve sert demir ve eliklerin o nur elinde yumuak mum haline geldiini ve Hz. Da vudun ondan halkalar yaptm grnce hayretler iinde kalm ve bu yaplan halkalarn ne ie yaryacam sormay istemi, fa kat kalbinin hikmet ionu sormasn engellemitir. Cenab- Hakkn halifesi, mucizesini tamamladktan sonra yap t zrh giydi ve: Bu insana savata kale vazifesi gren bir zrhtr, deyince Hz. Lokman: Bu benim sana sormayma ne dersin? diye sormu, bunun zerine Hz. Davud u cevab vermi: Skut herkesin bilemedii ve yapannn az olduu bir hik mettir. Btn bu misaller gsteriyor ki, skt etmek hem kalp hem de ruh iin ok gzel bir meziyettir. Denildi ki: Srrn esirindir, sylersen sen onun esiri olursun. RUBALER Sz var ki, o halk iinde olmu destftn Sz var ki az iinde olmu pinhn
377

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Gizli sz dilde sakla hi etme yn Ta kalmayasn nedmet ire nln Sofra zerinde kanun etme eban Hfz eyle dilini, n grrsn yarn Be vakti kl, kalb huzuru ile ey cn Yolda yoluna bak, bouna eyleme seyrn.

KISIM: 4
AZ KONUMANIN ZZET, KBAL, MAL VE HALLER KORUMAYA SEBEP OLUU Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Dilini altn saklar gibi sakla ki kalbin zntye maruz kalmg.^n Dilini sen dudaklarn arasnda hapset ki seni zindana atan o olmasn. Konumam ksar, susman oaltrsan, tabii ki selme te erersin. nsan dilinin altmda sakldr. Dile gelen her ey konu ulur. Bunun iin de kii ne bulursa dilinden bulur. Bo konumak konuan iin bir noksanlk almetidir. Nice dil ler vardr ki sahibine dmanlktan baka bir fayda temin etmez. Meclis emnet olup orada konuulanlan darda konumak meclise ihanettir, insann kurtuluu dilni hapsetmesine baldr. Evvel iyice dnmek, ondan sonra konumak gereklidir. Gafilin kalbi dilinde, akilimin dili de kalbinde olur. Doru konuta selmet^ eresin. Ganimeti bulasn. Batl konuma, sus ki zararndan koru: nasn.

Btn insanlar tlleri sebebiyle hesaba ekilirler. Srn tutmak her murada erimeye sebeptir. Gecenin birinde bir blbl gnl haliyle gl bahesinde ah ve feryd ile bir ahine haykrarak: kimiz de kuuz. Fakat sen sultann elinde, ben ise dikenli bir bahesinde bulunuyorum. Sen kekliklerin kalbim ve bbrekle rim yer, her trl kuu avlar ve dilediim alrsn. Sultan katnda byk bir kymet ve deerin var. Ayn zamanda kularn da sul tansn. Fakat ben her gece ahu figan ile sabahlara kadar feryd eder gl tomurcuklarnn amasm beklerim. Ben uyumadan gl almaz. Uyuyup uyandm zaman gln aldn grrm. Onun aldn grmek bana ksmet olmaz. Bylece muradm alamam. Beni blzr eden eleme garkeden dikenli gller iinde alar duru rum. Kanlar yutar, yreini dalarm der. Bunun zerine ahin
37

MARFETNAME

blble bir cevap verir ki akllan durdurur. ahin yle der: Evet ben gnde bin tane murad alyorum. Fakat onlardan hi birini syliyemiyorum. Ama sen bir murad almadn halde bin sylyorsun. Senin ah etmen ve muradna erememen bundan dr. Hayrl sz, kelimeleri az mnlar ok olandr. Sukut konu maktan daha balidir. Nice szler var ki ok gibidir. Bir ok kim selerin helkine sebep olan uzuv dildir. Nimetlerin fazlasn gide ren szler olup dilin kaynamasndan doan zarar, ayan kayma sndan doacak zarardan ok daha fazladr. Dil yaras kl yara sndan daha iddetlidir. Senin selmetini salayan sukut, sem piman eden szden el bette ki daha hayrldr. mann esas dilin muhafazas ndadr. ok konumak kalpteki Allahn nurunu giderir. Kalp kafnr ve kat lar. Dilini tutabilen, kalbim Allah'n zikrine adayan, Allaha k reden kullara mjdeler olsun. Hakk bahs etme o zt- paktan Hayrete dal, vazge u konumaktan. Dillini koruyan nefsine ikram ettii gibi smm saklamay bi len de ruhuna hrmet etmi olur. Ariflerin gs srlarn hzinesi? dir. Cahilin sukutu cahilliim gizlemek iin bir rtdr. Karsna ya da hizmetisine srrm syleyen onlara kul kle olur. Srrn bakalarna syleyen kimse kendini azaba maruz b rakr. Fakirliini insanlara syliyen kimse kymet ve haysiyetini kaybeder. Srrn sakla fakat malm ksma, malnla insanlara c mert davran. Srrna cimri olan elil, malna cimri olan zel olur. Srrn saklamayan ve bakalarna syliyen gafil ve ahmaktr. Ken dini bilmeyenler iin de kiinin kendim zelil etmesi ve kk d rmesi kadar acaip bir ey olur mu? BEYT: Hem an sr sakla olsun bam selmet Ki kalbi temiz, srlarla dolu olandr. Srn bilmeyen ve nemim kavramyana sr perdesini ama. Soranlarn btn sorularm cevaplandrma. Kimseyi ayplayarak ve azarlyarak hitabetme, aksi halde sen de ondan karlm du yarsn. Cahile aklnn ermiyecei eyi sakr syleme, zira sem ya lanlar. Sonra unutma ki hikmetin senin zerinde hakk vardr. Ehli olmyandan hakk koru. Zayi olmasma ancak byle mani ola* bilirsin.
379

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Haberde geldi ki: nciyi kpeklerin azna vermeyin, cevherleri domuzlarn boy nuna asmayn. nk hikmetin deeri inciden de cevherden de fazladr. Hikmet inkr eden ise domuz ve kpekten daha aadr. Szn gm se sktun altndr.

KISIM : 5 SUKUT ETMENN KALP VE AIIVAL- RUHU KORUMASI, MARFET EHLNN DNYAYI TERK ED Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Arifin gnlnde gaybn srlar kefolunur, mn gzellikleri grnecek olursa, sakn o esrar bakalarna sylemesin. O temiz mnlar mahremi olmyan dost ve yabanclara bildirmesin. Bu hl velilerin hikmetidir. Onu ehil olmyan dmanlarna syleme sin. Hikmet velinin dostudur. Ona zulmetmesin. Hikmeti ehline saklamaktan kansn, eer hikmeti ehlinden saklyacak olursa on lara zulmetmi ve vebl altna girmi olur. Mesel, bir sultan kendi maiyetindeki aalardan birine kendi, cariyelerinden gzel bir kz verse verdii aaya da: Sakn onu bakalar grmesin ve senin olduunu da bilme sinler. Onu odanda muhafaza altma al, gece gndz onunla ho sohbetler yap ve bylece hoa vakit geir, dese sultann bu sk tenbihinden sonra o k kendisi iin byk bir nimet olan gzeli koluna takp pazara getirse, yzn asa ve onu mahrem olmyan kimselere gsterip namus ve erefi ile oynasa, kendisine emnet edilen mahrem szleri onlara sylese bu onun ahsiyetine uygun der mi? Eer o adam byle kalabalk yapar da srlarn bakalarna sylerse, o zaman kendisiyle beraber olan gzel bir daha onun evine gelir, ona balanr ve ona iltifat eder mi? ar pazarda gr d kimselere de meyletmez. Gider sultana olanlar anlatr ve o adamdan ikyet eder. Sultan da kendisine verilen amenete ihanet eden, aalk eden adam yanndan kovar ve dilberi de onun er rinden kurtarr. Allah-u Zl Cell de ayn ekilde seilmi kullarna verdii ba z nimetleri avamndan olan kullarna yasaklamtr. nk on lar da hikmeti kaldracak basiret ve liyakat olmadn biliyor. Bu demektir ki kim hikmet hzinesini bulursa onun kymetini bilsin,

MARFETNAME
onu korusun ve kendi canndan daha aziz bilsin. Allah tarafndan seilen kullar ile avam bu hususta ayn tu tulmutur. nk, avamn deimelerinden meydana gelen dmanlktan, mminlerin seilmilerinin dikkatli olmalan ve saknmalan emrolunmutur. Cen&b- Hak buyuruyor ki: Ey iman edenler; phesiz hanmlanmzdan, evltlanmzdan bir ksm, (sizi ibdetten alkoymak, emirlerinize kar gelmekle) size bir nevi dmandr. Onlardan saknn. (Tegabun Sresi, Ayet: 14)

Bu ayette avamn havassa olan dmanlna iaret vardr. Bu demektir ki hakim-i ilahi seilmilerin sz ve kelimelerinden birini halktan, kendinden, ocuklarndan, malndan, mlk ve e refinden birine vermi olsa o kul bu hikmete aykn i yapar ve kendi lmn hazrlam olur. nk hikmete layk seilmilerin hikmeti dinin zn tekil eder. Avamn akl ise dnyamn kabuu durumundadr. Bu durumda dnyamn zn tekil eden havassn hikmetlerinden, dnyamn kabuu durumundaki avama anlatmak, ziyandan ve gafletten baka bir ey deildir. nk dnya dine zttr.
slm byklerinden Hz. Ebu Hreyre diyor ki:.

Ben Rasulullah S.A.V.den aldm iki ilim var. O ilimin biri ni insanlara syledim. Eer brn de syleyecek olsam benin boynumu vururlar. Bu sebepledir ki Cneyd-i Badadi mridlerden birine sitem ile yle dedi: Biz tevhid ilmim, sandklara gizlemitik. Fakat sen onu leme akladn. Azda saklanan sz halka haber verdin. Fitne yi uyardn. Hakimlerden birine mektupla gnln hallerinden soruldu. O da cevaben: Soran bilsem cevabm ona gre olur, dedi. Havvas (seilmi) m ird yoluna girenlere olan nasihatleri vardr ki o da yledir: Alak gnlllk ederek size bir kimse gelir ve her emrinize muhalefet etmeden yerine getirir, size her yi ile tslim olursa, si zin kelime-i tevhidi telkin etmenizi sizden alrsa, sizin iin her e yinden geer ve her eyini size brakrsa, sizin iin oluk ocuu

381

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

nun szn bile etmekten kanrsa, ksaca marifet iin gerekli b tn artlan yerine getirir ve hibir iinde kusur etmezse o kimse nin btn ilerini grnz. Size bir kan gelene siz:

Kim bizden olursa biz de ondanz, diyerek bir kan gicy. niz. Byle yapmazsanz emanete ihanet edeceinizden Hakkn hu zurundan kovulursunuz. Seilmi kullarn hikmetlerinden bir kelime ya da srr, dn yay seven, velileri inkr eden ahlksz ve hayasz casuslar olan mnafklara sylemek onlara verilen kuvvet demektir. nk ve lilerin hikmetinin aa vurulmas yasaktr. Havassn srrnn ava ma sylenmesi doru olmaz ve onu syliyenin szne de gvenil mez. MANZUME El ey cn- pr sevd ki, ak olmu sana meva Hitb- mstebabm bil, hazer kl, etme hi ifa. Eer bir cevher aldnsa muhit-i aktan, zinhr An cn ire hfz et syleme bir kimseye. Szn snnetle er olsun, bulunsa kl- gh Hadis-i ak sermed sur bulursun mest-i npervde. O kim doymu ve skindir bu cism-i tenk-i muzlim O dil mlknde seyr etsin ki dildir glen-i zib, Bu tenden Adem Havv begayet ruen ol Veli mnda akl ve nefs-i kldr Adem ve Havva. O kim nefsiyle kalmtr, ennlyetle dolmutur O ehl-i resm-i dettir, ona sz kalmam asla. Hadisi ak emanettir, n ifa ihanettir Ne bilsin gfil-i hodbin kelm- k- mevl. Gnlden hikmeti n ehle izhr eyleyen zlim Kalr mahrum o hikmetten dik muzlim olur ama, Rumz- ak tasrih eyleyen neftundur Ey Hakk Denilmi ho kelm; el kn yetv vel: yerv (Aklar atr asla doymazlar) KISIM: 6 SUSMANIN KISIMLARI NELERDR? HAL VE MAKAM NEDR? MARFET EHLNN HALLER RUMUZ LE NASIL BLNR? Ey Aziz Ehlullah diyorlar ki:
Sukut geceyi uyamk geirmenin sonucudur. nk geceyi iba

MARFETNAME

det ve taatle geiren kimsenin konuma istei olmaz. Sukut ikiye ayrlr: 1 Dil ile susmak, 2 Kap ile susmak, Dil ile sukut masivay konumaktan tamamen uzak durmak tr. Kalp ile susmak ise kalbten Allahn dndaki her eyi kar maktr. Dili susan fakat kalbi konuan kimsenin gnah az olur ve kendisi de rahatta olur. Hem dil ve hem de kalbi susan kimse ise srrn temizlemi halde Allah'na kavuur. Kalbi sukut eden fakat dili konuan kimse sylediklerinde hikmeti syler. Hem dili hem de kalbi konuan kimsenin bedeni eytan lke si kendisi de onun maskaras olur. Dilin sukut etmesi tarikate gi denlerin kaynaklar olup onun mensuplan iyi kullardandr. Kalbin susmas mahede ehline mahsus bir sfattr ki onlar Allaha ya kn olan mukarreblerdir. Susmann din yoluna yeni girenlere et kisi fetlerden korunmasdr. Muharreblerde ki hli ise Rabbnn ns hitabna muhatab olmaktr. Demek oluyor ki hallerden birine nail olann susmas onun Allahtan baka kimseyle konumamas demektir. Kalbten Allahn dndaki eyleri (masivay) giderdikten son ra Mevl ile konumaya geilir ki bu mukarreb makamdr. ' Eer insann kalbinde masiv olursa susamaz. Mukarreb de recesine ulaan kendisi salam, syledikleri de doru olur. O Hakk1' syler, dorudur. Masiva konumak hatta doru konmak ise susmann sonu cudur. Masivay konumak her bakmdan zarardr. Susmann makam vahyin trleriyle olandr. Susmann dier bir vasf da Marefe fullaha gtrmesidir. Marifet ehli, kalp hal lerini asla szlerle sylemez, iaretlerle syler ve yazarlar. Byle yapmalar halkn o yaz ve aretlerin ne mnya geldiini anla mamalar iindir. nk eer halkm anlyaca ekilde syleseler halk onlar hakknda kt dnr ve bu adam saptt, derler. BEYT Bilenin sz orda, gnle hat deildir Gnl ehlini duysan, deme hata etmitir. Marifet ehlinden olanlar kitaplarnn bu ie ehil olmyan ve kendini bilmeyen gafil ve cahillerin o iaret ve ibarelerle marifet ehlinden olacaklar iddiasnda bulunacaklarm tahmin etmi ve ferasetleriyle bunu sezmilerdir.* Marifet ehli, bu yolun kapanmaSttt

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

mas, daima ak kalmas ve kendilerinden sonra da bu yola gir. inek isteyenlerin bulunmas ve bunlarn ird edilmesi ve dnya

da kendilerinden sonra da vekillerin bulunmas niyeti ve gayesi ile bu hususta bir ok kitaplar yazm, istilahlann inciler gibi diz milerdir. Ona aina olanlar dizilen incilerden nasiplerini alr, dn ya meydannda kalmaz, gnle girer ve ruh deryasna dalarlar nk, hibir ilmin esas ve istilahlan o ilimlerle megul olan alim lerden duyulup renilmeden bilinemez. Fakat marifet ilmi byle deildir. Marifet yolunun yolcular bu marifet yolunun zel ia ret ve deyimlerini gnl ehlinden renmeden onun hasl ettii zevki ve lezzeti tamamen duymulardr, yle ki sanki o kitaplar kendileri yazm ve istilahlan kendileri vazetmilerdir. Mrid-i kmil olunca nyb (bulunmaz) Sana mrid yeter imdi kitap. Gnl hallerini iaretlerle yazmyan marifet sahiplerinin sy ledikleri szlerin bir ounu halk anlamaz. Bunun iin de onla ra kfir ve zndk gibi szleri yaktmr, ondan el eker ve onlarn muhabbetlerinden yoksun kalr ve kitaplarndan da istifade yolu na gitmemilerdir. Halk bilmiyor ki onlar imn nurunu bulan, hak ile batl bir birinden ayran, kendilerini bildikleri gibi mevllarn da bilen, Hak aknn arabyla dolan ve onun hararetinden yanan Hak aklandr. Cahiller marifet ehlinden olanlar bazen inkr etmiler bazen de kabul etmilerdir. Gerek inkrda ve gerekse kabulde kimbilir ne byk hikmetler ve surlar vardr? Gnl ehli bu sr ve hikmet lerden haberdardr. Arifin muhabbet ve hikmetin srlanndan cahillere sz amas ve sylemesi asla doru olmaz. O hikmeti muhibbine syleyebilir. Bu muhibbi o derece samimi olmal ki rif kendi kolunu bozduun da onun kolundan da kan ksn. Bu derece bir muhabbet ancak kendi ilmi, irfan, ruh ve gnl halleri ile zevk ve cezbesinden mey dana gelir. Kalp ilmi hl ilmidir, kalbe dolmas Allah zikretmekle olur. Akli ilimlerin olluu ise renmekle ve Allah tekerrrle mey dana gelir.

384

KONU:4 NSANLARDAN UZLET ETMENN FAYDALARI DOKUZ KISIMDAN BARETTR KISIM : 1 VE HADSLERLE HADS- KUTS LE UZLET (NSANLARDAN UZAK YAAMAK) Ey Aziz! Cenab- Hak kullarna inayet etmi, insanlardan uz let etmenin kiiye daimi bir huzur kemin edeceini bildirmitir. Bu hususta baz ayetleri yazmak lzumu hasl oldu. AYETLER : Cenab- Hak buyuruyor ki: Ey iman edenler, siz kendinizi doru yola getirmeye bakn. Kendiniz dzeltip doru yolu bulduktan sonra sapanlar size zarar vermez. (Maide Sresi, Ayet: 105) Onun iin yzlerine vurmaktan vazge ve Allaha gvenip dayan. Allah vekil olarak yeter. (Nisa Sresi, Ayet: 81) Habibim sen o kitab Allah indindi. de. Sonra onlan brak, batakta oynaya dursunlar. (Enam Sresi, Ayet: 91) Bir de zalimlere meyletmeyin, sonra size ate dokunur. (Ce henneme atlrsnz.) Allahtan baka yardmcnz da yoktur. Son ra Ondan da yardm gremezsiniz. (Hud Sresi, Ayet: 113) > (Birbirlerine yle demilerdi): Madem ki siz onlarla ve Al* lahtan baka tapmakta olduklan putlardan aynldnz, o halde ma araya ekilin ki, Rabbnz size rahmetinden genilik versin, ii nizde de size bir kolaylk hazrlasn. (El-Kefh Sresi, Ayet: 16) Sabah, akam Allahn nzasn dileyerek, Rablanna dua eden lerle beraber candan sabret. Dnya hayatnn ssn arzu edip de gzlerini onlardan (Rablanna dua edenlerden) ayrma. Bizi an3ttS

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

may kendisine unutturduumuz ve iinde haddini ap hevesleri, ne uymu kimseye uyma. (El-Kahf Sresi, Ayet: 28)

Onun iin Rabbna kavumay uman kimse yararl iler yap.

sn ve Rabbma, ibadette hi bir kimseyi ortak tutmasn.

(El-Kehf Sresi, Ayet: 110) Sizi ve Allahtan baka taptklarnz brakp ekiliyorum. Rabbma dua ederim. (Meryem Sresi, Ayet: 48) Yoksa onlann ouna, hakikaten sz dinlerler, yahut aklla, nrlar m Kanyorsun? Onlar ancak drt ayakl hayvanlar gibidir. Belki daha da sapk yolludurlar. (Furkan Sresi, Ayet: 44) Bu yzden Ey Habibim, Sen bizi, zikretmekten yz evirenle* re ve dnya hayatndan baka bir ey istemeyenlere bakma. (Necm Sresi, Ayet: 29) Ey iman edenler! Haberiniz olsun ki, hanmlarnzdan, evltlannzdnn bir ksm, (sizi ibadetten abkoymak, emirlerinize uy. ma maki) size bir nevi dmandr. O halde onlardan saknn. (Tegbun Sresi, Ayet: 14) Cenab- Hak (Hadis-i Kudside buyuruyor ki: Ey nsanolu, kabre konulaca zaman yaklat halde hl insanlarla lfet etmenin yollarn arayan insana aarm. Ey nsanolu! nsanlara k vermek iin kendini yakan mum gibi olma. Ey nsanolu! nsanlar gnahn kokusunu alabilselerdi seninle tsla oturmazlard. Ben (ayplan) rten Settr ve Halimim. Ey nsanolu! nsanlar, senin gnahlanndan benim haberim olduu 1 tadar haberleri olsayd seninle asla konumazlard. Ben ise gnahlan affedici Gfr ve Rahmim. HADSLER Rasulullah S.A.V. insanlara afetin yine insanlardan geldiini hadislerinde haber vermitir. Peygamberimiz buyuruyor ki: m anlara ktlk yine insanlardan gelir. Koyun, mmlnin hayrl maldr. nk onu dalarda ve ovalarda otlatr ve bylece dinindeki fitnelerden (insanlarn kt lklerinden) emin olur. Devlet adamlanyla oturan fitneye der. Alimler devlet adamlarna kanmaz ve dnyaya girmezlerse, onlan kutlar iin gnderilen emin eliler olurlar. Devlet adamla386

MARFETNAME

nyia oturup kalkarlarsa onlardan uzak durun. nk onlar hain eliler olmulardr. Zalime zulmne yardmc olacak bir sz syleyen kimseye Al lah o zlimi musallat eder. Benden sonra birtakm hakimler gelecektir. Onlann kapsna gider de yalanlarn dorular ve zulmlerine yardmc olursa o kimse benden deildir. Bakanl seven kimse felha eremez. Hkmet olmak istlyen rahat bulamaz. Cahil kendisinin dmandr. Byle olunca bakasna nasl arkada olabilir? Akll dman ahmak dosttan daha iyidir. Kadnlar, eytann hayalleridir. Erkekler iin can belsdr. Kadn eri kaburga kemiinden yaratlm cahildir. Kadnlar ekseriyetle cahil ve gafildir. Kadnlann akl ve din leri (erkeklere nisbetle) noksandr.

KISIM : 2 UZLET ALLAHA YAKINLIK OLUP TAM HUZURA KAVUMAYA GTRR Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: nsanlardan uzak duran Allaha aknlam olur. nsanlara yabanc olan Allaha dost olur. Melekt lemi ile muttali olmak ancak insanlardan uzaklamakla mmkn olur. nsanlardan uzak yaamak (uzlet) aklllarn adetidir. nsanlardan midini kesmek onlara yalvarmaktan daha hayrldr. Rahat etmek, gezmekte, selmet yalmz kalmaktadr. nsanlar dan ayr yaamann meyvesi Allah ile nsiyet peydah etmektir. Dnyay tanyan ondan uzaklar yaklamaz. nsanlar bilen de onlara karmaz yalnz yaar. nsanlardan uzak yaayan huzuru ve saadeti bulur. nsanlara karan onlarn Rabbna ulaamaz. nsanlardan uzaklaanlara ne mutlu! Kendi kalbi le megul olana ne mutlu! nsanlarla birlikte olmak afet fazlaca grmek ise sknt ve mihnettir. Ahmaktan uzak dur. Onunla sohbet seni zer, onun muvafa kati dellet, muhalefet etmesiise rezalet olur. Ahmakn insanln dan sakn, zira onun sana hayr dokunmaz. Fayda yerine zarar ve rir. Zddyla lfet edenin ayb meydana kar. Cahille sohbet, s387

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

knt ve azabdan baka birey deildir. Aklsza

arkada olmaktan

beraber maz. Kadn sokmas zarar vermiyen ylana benzer. Kadn erlidir. Ona olan ihtiyacnz ise daha erlidir. Kadn daima hileye hiz met edeceinden ondan korunmak lzmdr. Mahremi olmayan ka dna bakmaktan kendini koruyan kimse kalbinde imann tad ve lezzetini duyar.
MANZUME

sakn, yalancya ve haine gvenme. Akll, alim, Allahtan korkan (muttaki) ve zekilere arkada ol. Allah katnda gnah saylan eylerde kullara itaat sahih olmaz. Kadnlarla ok ve yalnz kalann gnlnde muhabbet kal

Eer vasl- dildan istersen ey dil Hemen gayn terk eyle ol aka mil. Sana aktr ehper-i ar pervz An etme ehvetle lde kil Senin zirve-i evc-i izzet yerindir Niin eyledin merkez-i haki menzil Kemlt vehmi v haJt hissi. O vuslattan olmu sana cmle hil. O bir posttur kim oldu hlt u hundur An canm sandn ki verdin an dil.

Bulursun derununda sen ak dim Ki olmu cemli kamu hsne mil. Bilirsin ki ak aynas olmu dem
Oiizeller cemline durmu mukbil.

Her yineden lutf ve kahrn grrsn Tanrsn cihanda Odur sh- dil. KISIM: 3 UZLET BYKLERN ADETDR, DAM LEZZET TAM HUZUR HALDR
VE

Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Uzlet hem ibadet hem de selmettir. nsanlara bakmak afet bakmamak rahatlktr. Bakmyan rahat bulur. nsanlar ile oturmyan Hakkn dostu olur. Dnya ehli ate gibidir. Azndan istifa de edilir, fakat fazlas zarardr. Cahillerle sohbet etmek ruha azab
388

MARFETNAME
inde brakr. Ahmak arkada ylan gibidir. Kiinin insanlarla tinsiyet peydah etmek kiinin iflas etmesinin almetidir. nk on larla mnasebet kurmak vesveseyi arttrr. Hileleri oaltr. nsan lardan uzak duran onlarn ktlklerinden emin olur. nsanlar bi len onlara gvenmez. Bildiklerini bakalarna sylemez. htiyacm insanlara bildiren mahrum ve rezil olmutur. nsan lara muhta olmyann ise hem nzk bol hem de kadri kymetli dir. nsanlardan yz eviren Hakkn varl ile bir eye ihtiya duymaz. nsanlardan uzaklaan hak ile nsiyet eder. Dnya eh line kar rezil olan takva elbisesini atar. Kendisinden, insanlardan utanan kimse Allahtan da haya etmi olur. Ey nsanolu! Dnyaya balananlarla grme, mnasebetini kes, ilerine karma. Dostuna dman olana sen de gitme. Ona ky met verme, dostunu gcendirme. Devlet adamlarnn kapsna git me. Gidersen dalkavukluk yapma. nsanlara yaklarken kendini atee yaklatryorsun kabul et. Onlardan haddinden fazla uzak lama. Kymetini bilen, insanlarn arasna girmez. Hakkn nsiyetini bulann insanlara ii der mi? Gnl ehli olanlar her ne kadar beden ve dilleriyle insanlara yakn olsalar da kalp ve ahlklar itibariyle herkesten uzaktr. brahim bni Edheme: Neden insanlarla nsiyet peydah etmiyorsun? diye sormu lar. O bu soruya u cevab vermi: Benden byk olanlarn byklenmesinden, kklerla aklszlndan, yatlarmn kskanlndan katm. O zamandan bu zamana kadar da kalbim rahattr. Artk bam armyor. Hileci isn, insan ekline giren eytan, gen te ise bir eit hayvandr. ok kars olann ayplan da ok olur. KISIM : 5 UZLETN ALLAHA TAATE GTRMES, HUZUR VERMES, S1DK VE HLASA, SELMLERN MERTEBESNE GTRMES y Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Allah bilmek ve tanmak isteyen kimsenin dnya ehlinden ya ni insanlardan uzak yaamas gerekir. Byle yaparsa insanlar onun ykselmesini engelliyemezler. O da her geen gn biraz daha Allaha yaklam olur. Onlarla vakit geirmesin ve halini, namu
380

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

sunu onlara bildirmesin. Kaplarna giderek onlardan birey iste mesin. Onlara dalkavukluk, yaclk yapmasn. Tartma ve m nakaal konumalara girmesin. Eer bu saydklarmz yaparsa insanlarn kendisini grmesi ni istemelerini istemez ki bu da onun hak nazarndan dmeme sini temin eder. Artk o ne marifetten ne de muhabbetten mahrum olmaz. nk o bilir ki, heKan iin bedeninin btn zerrelerini murakabeeden ve kendisine ah damarndan daha yakn olan Al lahn kendisini grmesini dnmeyip de, kendisinden ok uzak olan aciz bir kulun kendisini grmesini istemek cehalet ve gafle tin ta kendisidir. Bu hal ancak zarar verenlere yakr. Bu demektir ki kendisine insanlar iinde bir mevki isteyen kim se Allah katnda bir mertebeye eremez. Denildi ki: Halkn rzasna sevinen kimse, hakkn rzasndan uzak kalr. nk insanlarn vgs tpk bir hava dalgasna benzer. Azlarndan kt andan itibaren ksa zamanda havaya kara rak kaybolur. Demek ki insanlarn medih (vme) ve zemmi (yer mesi) ni mhimseyen insan onlarn itikadna ve inkrna itimad eder ki bu da onun Haktan gafil olmas ve hakka yz evirmesi de mektir. Artk o cehalet ve gaflet karanlklarnda ne yapacan a rr ve helak olur gider. BEYT Bu acizlikten yz dn, bul o yce dostu Sana senden yakn olan bir ve kahredici Allah yetmezmi. Eer insanlarn avamm da seilmilerini de aciz bilerek ciha nn yaratcs olan Allaha sadk bir kul olarak ynelen bir marifet talibi kendini insanlarn nazarndan korumak iin halini gizlemeli, stnln aa vurmad gibi, insanlarn kendisine kymet vermesini de beklememelidir. Hi bir hata ve kusur etmemeye a lr, bylece insanlarn inkr ve ayplamasna maruz kalmaz. n sanlara karmaz, onlarla bouna vakit ldrmez. Onlardan uzak yaar. Kendisine tenh bir yer bulur orada hakk tefekkr ve te zekkr ile sadece cumalar ve vahit namazlarna gider. Allah ta nyana ve bilene kadar bu duruma devam eder. Gayesine ulat zaman ise artk onun iin yalnzln, kalabalk iinde olmann, uz letin ve lfetin fark kalmaz, hepsi bir olur.
300

MARFETNAME

nk rif kulun uzleti nefsinden kp gnlne girmesidir. Gnlnden de ruhuna, ruhundan srrna, srrndan mevlsna ka vumasdr. Byle bir kimsenin nefsi islmn konandr. Kalbi ima nn, ruhu da irfann yeridir. O kimse Allahn birliinin srrna ko nak olmutur.
Denildi ki :

Uzlet esasen kiinin insani sfatlardan uzaklamasdr. nsani sfatlar brakan kmil gnl sahibi olur ki artk insanlarla konu sa bile bu kendisine zarar vermez. nk o grn itibariyle her ne kadar insanlarla birlikte ise de kalben Allahn dnda her ey den uzaklamtr. Kmil kul insanlar gibi giyinir, onlarla bera ber yer, akllar kadar konuur. erite muhalif olmyan dier detlerinde onlara uyarak onlarla gzel geinir. Fakat kalbiyle her eyden uzaklar ve Rabbnn rzasna erer. MANZUME Etme ylandan firr grmiyesin ejderha Karar eyle yerinde, hline sabreyle h. Bunca ki kldn tavf yeryzn graf Halk- Cihan oldu lf, hi bulunur mu vef. Kalbi mukallible bil, verme sivya sebil Gafil syler kl kil, hazr ol eyle sefa Halk ile kaldn geri, ly senden diri Diriden oldun beri, Hayydan utan kl hay Balarsa eer halk saf, ev gibidir her taraf Cmlesi olmu kedef nzr- tr- kaza. Nefsini bilmi habir bulmu o, dostu nair Halk- cihandr fakir, verir olandr Hd. Bahr mevvcdr, kll ey emvcdr Hep ona muhtatr Hakk, sen ol aina. KISIM: 5 UZLET BYKLERN ADETDR, TAM HUZUR VERR MAKSADA ULATIRIR Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Devrimiz insanlar daima insann kusurunu arar, maharet ve kabiliyetleri kskanr, ayp ce kusurlar sorutururlar.
31

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

eyh Cdi diyor ki:

Allaht zl cell kullarn aybn bildii halde rter. Komu ve arkadalar ise grmedikleri halde sylerler.
BEYT:

Mevl korusun insan gayb hileydi Kimse bakalarndan raha eremezdi

brahim b. Edhem diyor ki:

Lbnan danda kendilerini Allaha adayan insanlarla soh bet ettim. Onlann hepsi bana u vasiyette bulundular: Dnya ehline dndn zaman onlara u drt hikmet ve nasihati ver! 1 ok uyuyan kimse hayatmn bereketini bulamaz. 2 ok konuan kimsenin kalbi lr. 3 nsanlann nzasm isteyen Hakkn rzasn bulamaz. 4 ok yemek yiyen ibadetin zevkini alamaz. Bir kmile sordular ki: Neden bizimle oturmuyor ve ho sohbette bulunmuyorsun? O yle cevap verdi: Sizden bana hayat zevki gelmiyecei gibi, benden de size zevk ve sef gelmez. Ben sizinle nasl lfet edebilirim? Eer sizinle birlikte olsam bana eit eit yemekler ikram eder ve ye! drsiniz. Halbuki ben bir trl yemekten sadece be lokma yiyin derim, siz konu dersiniz. Halbuki ben konumam, sukut ederim. Siz, a l, megul ol, dersiniz, ben ise her eyi terkederim. Siz: Gece uykusu bedenin shhati iin gereklidir dersiniz, ben
ise:

Uyku bouna vakti ldrmektir, derim. Siz: BU, dersiniz, ben ise: Unutun, derim. Artk sizin hliniz sizin benimki de benim olsun. nk Cenab- Hak sizin kalabalk olmanz benim de yal: mz kalmam dilemitir. Birlie, yalnzla alann kalabalkla l fet etmesi grlm mdr? Bana mani olmayn da Rabbmla bir saat olsun beraber olaym. Ona secde edeyim ve taatte bulunaym. nk mevlsma btn kalbiyle ibdet etmiyen kimse onun kul larna istemeyerek de olsa kul olur. Ktln hepsi kap dnda dr, dan kamn fitneye dmesi de tabdir. nsanlarla beraber olan birok rezaletleri grr. Mesel ok gzel ve ok lezzetli olan ekmek ve su bir gece insan midesinde kalnca ne hale geliyor?
302

MARFETNAME

Kuran ehlinden olan ve namaz klan bir erkek kadnlara bir an yaklasa kirleneceinden ve cenbet olacandan ykanmas ge rekir. Cima hali ise kalkan hay hissiyle iki edeb yerinin birleme sidir. nsann soyunun znn zayi edilmesi gnlden sevginin alnmasdr. Eer bu helalinden olursa bir ocuk dnyaya gelir ki bu da kii iin fitneye sebep olur. Haram yoldan olursa insan iin ksa bir leke olduu gibi hem dnyada ve hem de ahirette zarara; ziyana ve azaba uramaktr. KISIM: 6 UZLET TEFEKKR VE TEZEKKRE YARDIMCI TAM MTEVECCH KILICI, NS VE HUZURA KAVUTURUCUDUR Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Marifet yoluna giren kimsenin insanlardan, uzlet etmesi, uzak yaamas iki ynden gereklidir. 1 nsanlarla beraber olursa, onlar kendisinin zikir ve fik rine mani olurlar ve Allaha ynelmesini zorlatrrlar. Ariflerden bir zat diyor ki: Bir meydanda ok atan bir gurup grdm. Fakat bir adam onlardan ayr oturmutu. Onunla konumay arzu ettiimde bana: Allah zikretmenin, seninle konumu olmamdan benim iin daha hayrl ve daha lezzetlidir, dedi. Ben: Sen burada yalnz bana kalmsn dediimde: Allah benimle beraberdir karln verdi. Ben: Bu ok atan topluluktan hangisi daha fazla atmtr, de dim. O : nsanlar brakan ve Rabbi yla huzur bulan karlm ver di ve kalkt gitti. Bu konuma Allah' tehekkr ve tezekkr eden marifet yol cusunu insanlar yolundan alkoyar ve hatta helke gtrebilirler. Rasulullah S.A.V. uzlete ekilecei zaman ne zaman olacam bildirmitir. Hem o insanlara bizden daha ok t veriyor ve on larn dertlerini bizden daha iyi biliyordu. Onun uzlete ekilmenin gerekli olduunu beyan buyurduu zaman gelmi atmtr. O bir hadislerinde yle buyuruyor ki: yle bir zaman gelir ki o zamanda insanlar szlerinde durmaz, emanetlere ihanet eder, birbirlerinin dman kesilirler. te o za man fitne zamandr.
303

ERZURUMLU BRAHM HAKK H2.

Ashb- Kirm sordular ki:

Ya Rasulullah o zamana yetien mmin ne yapmaldr? ResuIullah buyurdu ki: O mnanft yetien mminler, insanlarn iine karmasn, diline dikkat ederek konusun. Evinde otursun, iyilii alsn, k tl terketsin, yalnz kendi ileri iin evinden dan ksn. Selef-i Salihin bunun zerine kendi devirlerinde dostlarm korkuttular. Herkes kendi aile ve ocuklarna uzlette kalmay em retti. Onlarn bizden daha hayrl ve daha basiretli insanlar ol duklarnda phe yoktur. Zaman onlardan sonra dzelmemi, bi lkis daha da ktlemitir. (brahim Hakk merhum kendi za man iin byle diyor, ya bizim yaadmz 20. asr grseydi ne dersi?) Hz. mer R.A. yle buyurdu: Uzlette kt arkadalardan kurtulmak vardr. yle ise mm kn olduu kadar insanlarla daha az grmelidir. nk onlar dan kurtulmak ok zordur. Kmillerden bir zat diyor ki: Bu zaman kiinin dilini tutaca ve yerini insanlardan giz leyecei zamandr. Bu zaman insanlardan aslandan kaar gibi ka mak gerekli olan zamandr. Bu zaman kiinin evine ekilmesi ve Hakkn rzasn karmamaya almas gerektii zamandr. Kmillerden bir zat diyor ki: Allah iin bu zamanda uzlet hell olmutur. Bu szleri 200 sene sonra baka kmil bir zat duymu ve: Uzlet o zaman hell olduuna gre imdi vacib derecesine kmtr. 2 nsanlar marifet yolcusunun hizasna bozarlar. nk insanlarla beraber olan marifet ehline gsteri ve kibir halleri arz olabir ki bu da onun huzurunu ve huuunu bozar. Denildi ki: nsanlar grmek arzusu gsteriin yaygnlamasdr. Baz kimseler ariflerden bir zatn kapsna gitti ve ona: Ziyaret ve bizimle grmekle bize ikramda bulun, dediler. Arif, gelenlere ierde cevap vererek: Sizin arkamzdan size dua etmek, ziyaret ve grmekten
304

MARFETNAME

sizin iin daha hayrldr, size bylece ikramda bulunuruz, dedi. nk o arif biliyor ki kendisini ziyarete gelenler kabul etse istemiyerek de olsa kalpde bir gsteri ve sslenme hissi uyanr. Arkalarndan dua etmek ise ihlsa daha yakndr. Selef-i Slihinden ou kimseler tezyin ve riya korkusuyla ziyareti ve insanlarla grmeyi azaltm ve selmeti uzlete ekilmekte bulmular ve lmeyecek kadar yemekle yetinmilerdir. Gnle girmek ve bunun lezzeti onlar huzura kavuturmaya yetmitir. Huzur ve ns derecesine ulamakla sekin kullardan ol mu ve sonsuza dek Hak ile birlikte kalmlardr. MANZUME Kadr- fakr bil fena ol, yar- sultan olma hi Cemiyyet-i hatr fakr imi, perian olma hi. Halk avlamak iindir bu gler yz, gzel sz Madem avc deilsin, gler syler olma hi. Terk-i zevk ve lezzet-i cismni asndr veli Merd isen lezzt- nefsniyyende cyan olma hi. Hrka v seccade ve imame ve tebihi koy Evham oyunca, eytan aldatmas olma hi. Hfz zahir, mucib-i ihml-i batndr hemn Hfz- hsn-i hulk edip cismi nigehbn olma hi. zzet ve rabette olsan, ok olur hasid sana Yusuf gibi mbtel mekr-i ihvn olma hi. Ger saadet mend isen, tenhaya gel halk unut Hakk uns-i Hakk bul, setr et, piman olma hi.
KISIM: 7 UZLET EDEN ARFLER K SINIFTIR Ey Aziz! Ehlullar diyor ki:

Uzlet hususunda marifet ehli ikiye ayrlr: 1 Hikmeti sylemek ve ilmi yaymak hususunda insanlarn kendisine ihtiya duymadklar ariftir. Onun haii ok iyidir. n k onun insanlardan uzlet etmesi kendisi iin ok iyidir. Allah fikredip zikretmesi onun ilerinin en gzelidir. Mevlnn kula ns en tatl ve lezzetli eydir. Bu arif kendi evine ekilir. Kimse onu bilmedii gibi o da kim305

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

seyi bilmez. Fakat cumaya, cemaate ve faydal ilmi toplantlara katlmas icap eder. 2 Bu da ilimde insanlara nder olan ve insanlarn kendile rine ihtiya duyduklar kimsedir. Bu durumdaki arif insanlardan ayrlmakla ve uzlete ekilmekle rahat ve afiyeti bulamaz. O insan larn iinde kalr ve dini ilimlerin yaylmasna alr. Fakat onun insanlarla konumas annda kendisine nemle gerekli olan iki ey, vardr: 1 Uzun sabr ve gzel ahlk, 2 Kendisi insanlarla birlikte iken kalben onlardan uzak olmaktr. Bu vasflar kendinde toplayan arifle konuan insanlar kendilerine yetecek kadar cevab ondan alrlar. Ziyaret ederlerse herkesin durumuna gre ikram eder. Ona dil ile satama olursa, arif buna skut ederek karlk verir kendisi de mahzun olur. n sanlar ondan uzaklasalar o bunu nimet bilir ve ok memnun kalr. nsanlar hayr zere olduklan mddete onlara itirak eder. Ktle saparlarsa onlardan elini eker. Terbiye ve nasihatini tu tarlarsa yumuak ve anlayl olur. Kabul etmezlerse onlar terkeder. Elinden gelince ziyaretlere, hastalan grmeye, davetlere ica bet etmeye alr. Bu gibi hak ve hukuka riayet eder. Srten on larla, gzelce geinir, verecekleri zahmetlere tahamml eder. Muh ta olduu eyleri onlardan gizler. Yalnz kald zaman ihtiyacm gidermenin yollarn arar. Onlara yapaca yardmlardan karlk beklemez, ilerini grrken asla minnet etmez, baa kakmaz. Her kese her konuda mslmana ve arife yakacak msamaha ve ho gr ile davranr. Bunu hem halk iin hem de Halik iin yapar. nsanlarn kendisini tanmayan arife onlardan uzaklamasm temin eden tedbirler unlardr: 1 badet ederken bunu gece ve gndze paylatrr. Btn vakitlerini ibadetle geirmeye alr. nk daima ibadetle me gul olursa afetlerden kendini korumu olur. Bu onun marifete er mek hususunda izzet, zevk ve lezzet alacann almetidir. nsan larla beraber duran ve onlarla dostluk kuran kimse ifls etmi ve byk zarara uramtr. Hz. Musa A.S. Cenab- Hak ile Tr-i Sinada buluup lfet et tikten sonra geriye dnnce insanlardan daima kaar ve asla on lann iine karmazd. yle ki insanlarn konumalarn duyma mak iin kulaklarn parmaklaryla kapatr. Onlardan ke bucak kaar, tenhalarda durur, yalnzl seerdi. nsanlardan uzak ka lp yalnz durduunda insanlarn sesini merkep sesi duyuyormu gibi bulurdu.

MARFETNAME

2 Tedbirlerin biri de insanlardan midi kesmek ve hi bir ihtiyacnda onlardan birey istememektir. Bu, gsteriyor ki arifin nazarnda btn insanlarn aza ve talardan farkl taraf yoktur. Hatt insanlar onun nazarnda yoktur. nk faydas ve zaran olamayan bir eyin varl ile yokluu arasnda ne fark olabilir? BEYT : Hakk, cemi halktan mstaniyim billahi ben Alemi yaratan varken, halk- zaman neylerim. 3 nc tedbirde insanlarn ahlk ve huylanm dnme li ve aklna getirmelidir. Eer arif szn ettiimiz bu hususlara dikkat ve devam eder se, insanlarla konumay terkeder, Hakkn dergh- olan gnlne girer. Hakkn nsn bulur, rahata erer ve huzura kavuarak se vinci ve lezzeti devaml ve kesintisiz olur. Ancak bu da muvaffaki yet ve inayet yalnz Allahtandr. O ne gzel bir dost, o ne gzel bir arkadatr. nk Sddk insanlardan ne derece uzaklarsa Hakka o yaknlar. Allah-u zl cell bir kulunu huzuruna davet ettii zaman onun tekrar insanlara meyletmemesi iin onu insanlann eziyetle rine maruz brakr. Artk o kul hereyi terkeder, kalbinden Allah tan baka hereyi atar. MANZUME Hak Tel am ki ede gzin Dostluk meclisinde, eder niin (oturur). Bendedir ona bb- esbb Bakasna balanmaz olmaz ahbb. O halde insanlarn arife verdikleri eziyet ve cef onun iin bir nimet, devlet ve sevintir. nk onun insanlann eziyetine maruz kal insanlardan uzaklap yaratanna dnmesine sebep olur. Cenab- Hak kendisine setii kullarna adet olarak balang ta velilerine insanlar musallat eder. Veliler bu cefadan sonra se ilmi (safi) kullar snfna ykselirler. nk dmann sz hakkn sopasdr. Hakkn bakasna balanan gnllere o sopa ile vurur ve kendisine yz eviren kullarm yine kendisine evirir ve huzuruna getirir.
307

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

KISIM: 8 UZLETN KISIM VE HALLER Ey Aziz! Ehlullah diyor ki: nsanlardan uzak kalmak (uzlet) konumay azaltr. nk insanlardan uzak kalan kimle konuacak? Yalnz kald iin ko numamaya mecbur olur. Uzlet iki ksmdr: 1 Mriden uzleti 2 Muhakkikin uzleti. Mridin uzleti dostlarn haricindekilerle konumamak ve g rmemektir. Muhakkiklerin, Allah'n dnda herkesle mnasebeti kesmek tir. Bu demektir ki muhakkiklerin kalbinde Allahtan bakasna yer yoktur. Uzlet eden kimsede mutlaka 3 niyetten biri bulunur: 1 nsanlann verecei fitne ve zararlardan kurtulmak ni yetiyle yaplan uzlet, 2 nsanlan kendinin onlara verecei zarar ve fitneden ko rumak iin yaplan uzlet. Bu ilkine gre daha makbul ve tercihe ayandr. nk ilkinde insanlar hakknda kt zanda bulunulur ken, dierinde kiinin kendi hakknda s-i zann vardr. Zaten nef: se s-i zanda bulunmakta elzem olan bir eydir. Bu iyilerin (ebrre) detlerindendir. 3 Melei Aldan Mevl ile sohbet etmeyi nefis zerine ter cih etmek ve nefsinden gemek niyetiyle yaplan uzlet. O halde uzletin en stn derecesi kiinin kendi nefsinden uzlet etmesidir. nk arif bu halinde Rabbi ile olan nsiyeti nefsi zerine olan nsiyete tercih etmitir. Nefsinden gnlne giren kimse Mevlsm her ey zerine tercih etmi olur. Cenab- Hak. ona yle sr lar bildirir ki bunlar ancak kendisi bilir. H er ne kadar uzlet tabi olarak susmay gerektirirse de kalbin sukutunu gerektirmez. n k uzlette olan kimsenin llki masivadan gemesi art deildir. Onun iin sukut alt esastan hasl olan bir esas zerine bina edil mitir. Uzlete eden kimse insanlardan yalnz kald gibi kendi nef sinden de geerek gnle girer ve yalnz kalrsa Vahdaniyyet-i lhinin birliine erer. Uzlet halleri iin de en yksek derecede olan halvet derecesidir. Halvet halinin sonucu arifin marifete ve birlik srlanna (e3rr- ehdiyyet) vakf olmasdr. Uzletin hallerinden bir dieri de kulun dnyay tammasm
3tm

MARFETNAME
temin eder. Eer insan cismni gdalar terketse, btn insanlann. uyuduu bir zamanda uyumasa da kalksa uyank halde Allaha ibadet etse, Allah zikretse, sukt edip hem insanlardan hem de kendi nefsinden geerse ve bu hasletler onda birlikte meydana gelse onun insanlk hali melekiyyet haline dner. Bylece kulluk tan efendilie, gayb hali, ahdet haline, btm hali zhir hale ve akl hisse dnr. Artk o kul ebdUer zmresinden mukarreler (Allaha yakn olanlar) makamna erer. Devleti ve marifeti bulur, Allahn sevgisi ve muhabbetine ular. KISIM: 9 UZLETN SONU OLAN HALVETE GRMENN ART, ESAS VE USULLERL Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Marifet yoluna giren ve bu yolda yoluna devam eden ve ni hayet Mevllannn huzuruna gidecek olan yakn ehli insanlardan ve kendi nefsinden yaklamak ve halvet iinde kk ve karanlk bir odada oturmaldr. Gerek bedeni ve gerekse kalbi ile insanlar dan uzaklat derecede Rabbma yaknlar. Halvete girmenin baz rkn, usul ve artlan vardr. Arif eer bunlan bilirse yolunda kendisine yardmc ve mridi bulmu olur. HALVETN ARTLARI: nceden izah yaplan iman ve iti kattaki teredddlerini gidermek ve salam bir imana sahip olmak tr. Abdest ve namaza devam etmek, dnyamn zevkinden gemek tir. Gnle dnmek, gnln ve ruhun hakikatine ermektir. Bu artlar yerine gelmeden halvete girmek sahibi iin tehlikelidir. HALVETN RKNLER: Az yemek, az uyumak, az konu mak insanlardan uzak yaamak suretiyle uzlete ekilmek. Allahn zikir ve tefekkrne devam etmek. HALVETN USUL.: zah sonradan yaplacak olan, tevekkl, tefviz, sabr ve nzay kazanmaktr. Bunlar olmadan halvete girmek haram ve tehlikelidir. Halvete girmek iin mutlaka bir mrid-i kmilin bulunmas gerekir. Aksi halde halvet zararl olup sahibini helk eder. Halve tin art rkn ve usullerini yerine getiren kimse her trl tehli kelerden emin olur. Halvet ehli hallerin varidt, esrr makamlar ve kerametlerle imtihana tabi tutulur. Halvet ehli ile ekmeyi arzulad zaamn

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

kendisinin ihtiyac olaca insanlarla arasmda evinin kapsn ka patmal ve onlardan uzak durarak uzlet etmelidir. nce dan ile alkasn keser sonra da odasnn kapsn kapatarak kendi aile fertleri ile olan alkasn keser ve yalnz kalr. Artk yanna kimse girmeyecei iin marifet talibi, odasnda kbleye dner, bada ku rar kalbinden gizlice kelime-i tevhide (La lahe llallah Muhammedn ResuIullah) ve Allah (ism-i cell) adn zikretmeye gece gndz ara vermeden devam eder. Darya ancak cuma namaz ve cemaate katlmak iin dan kar. Bunun haricindeki zamanlarnda halvet zere bulunmakta dr. Bozuk fikirleri atmaya almal ve bylece kendisini Allahn zikrinden alkoyacak i ve d tesirler kesilmi olur. Bu durumda olan kimse yemesine dikkat etsin, midenin ya nsn doldursun. Yani a kalmad gibi tok da olmasn. Mizacm korusun ve bo hayallere kaplmasn. Eer kalbine varidat sebebiy le mizacnda bir deiiklik olursa bunu Rabbnn bir nimeti olarak bilsin. Bu sayede melekel varidattan da kendi payn alsn. Bu ha lin sahibi kendi kalbinde meydana gelen deiiklik ile nceki cismani hali arasndaki fark bilsin ve ulat manevi lezzetin dee rini idrak etsin. nk gelen varidat eer meliki olursa ondan son ra kalbde ilim ve hikmet kalr. Kalb masivadan temizlenir. Beden-' de dert, elem ve hayret kalmaz. Ancak eer gelen varidat eytani olursa bunun arkasnda be dendeki organlarda tahri, ac ve hayret meydana gelir. Kalbde fesd, nifak ve tembellik kalr. Bundan son derece saknmal ve kii Allah tezekkr ve tefekkre dalmaldr. Byle yaparsa kal bini bu beldan kurtanr ve rahata ular. Kendisini rahata erdiren varidata kar kmamal ve ona teslim olmaldr. Halvete girecek olan kimsenin nanmas gereken ki ey vardr: 1 Allahn eriki ve benzeri yoktur. Cenab- Hak buyuruyor ki: Onun benzeri gibi birey yoktur. (ra Sresi, Ayet: 11) Allah-u zl cell bununla suretten munezzel olduunu bildi riyor. Halvette olana nasl bir suret grnr de, Ben Allahm derse ona Sen Allahsn demek ve o sureti korumaya alp zik rine ve fikrine devam etmelidir. 2 Halveti halinde Hakk isterken yalmzca Hakk istemeli ve msivaya meyletmemelidlr. Eer btn kinat ona hibe edilse edebini bozmadan kabul etmeli halikna dnerek zikir ve fikrini

MARFETNAME

devam ettirsin. nk Allah-u zl cell onu melekln acaip hal leri ile imtihana tabi tutar. Kul eer onlardan birine meylederse elindekini de kaybeder, fakat mutlu buna kavumaya gayret eder se her trl istediine nail olur. Artk o kimsenin birinin srrn bakasna sylemesi hell olmaz. O kimse artk filanca gybeti, filanca ikici v.s. gibi szlerle kendisini ya da bakalarn aa vurmaz. Ayplar rten (settr) ad ile vasflansn. Eer o adam kendine gelerek nasihat etmesini isterse ona yal nz olarak nasihat etsin. Mmkn mertebe bu hissi keifi brakp Rabbine olan fikir ve zikrine devam etsin! Sonra o zat hayali ke fe gider. Artk akl mnalar hissi suretler eklinde gprlr. Fakat kul bununla da yetinmemeli taat ve zikrine devam etmelidir. Ken disine imesi iin su ve bal verilirse isin, hayli keifte kalmayp ondan da kasn ve Rabbi da ona bu sayede mcessedler lemini asn ve kul da onunla ns peydah etsin. Zikreden zikrolunanlan ifna ederse, buna mahede ya da nevme ad verilir. Bu ikisi arasn daki fark mahedeye ahid olamn yerinde kalarak nihayetinde zevk ve lezzet olmasdr. Nevme, sahibinde bir ey brakmamak zere hereyi ar. Bu nun sonunda da uyanma, piman olma ve mafiret dileme vardr. Cenab- Hak bu kulunu imtihan iin ona mlk lemlerini verir. Eer kul kendini bozmaz ve aym ilerlemeye devam ederse .Cenab- Hak ona evvel madenlere ait esran gsterir. Eer kul bu kefe kendini kaptrrsa onu da kaybeder, hakkn huzurundan Kovulur; ve byk zarara urar. Eer zikir ve fikrine devam ederse kendisi ne bitkilere ait srlar gsterilir. Btn iek, ve bitkiler kendilerinihas halleri ona anlatrlar. Madenlere ait esrar gsterildiinde nemi ve harareti ok olan yiyecekler, bitkilere ait srlar gsterildii zaman is hem ve scak l normal olan yiyecekler yemelidir. Kul eer bu noktada da ba lanp kalmazsa Cenab- Hak ona hayvanlara ait srlar da bildirir. Btn hayvanlar ona fayda ve zararlarn lisan- hl ile anlatrlar ve onu selmlarlar. Alemlerin her biri Allaha hamd ye tebihini nasl yaptn ona beyan eder. . Kul bu noktada da sabit kalmazsa Cenab- Hak ona dirilerin hayatlarndaki srr bildirir. O noktada da kalmazsa Cenab- Hak suretlerin nasl deitiini grecei ekilde bir dolap kurulur. Bu. dolapla letafetin nasl kesafete (younlua) kesafetin nas letafe te dntn grr. Kul bu noktada da kalmazsa ona kvlcmlar saan yle nur
401

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

kefolur ki o nurla rtnr ve gizlenir. Eer zikrine devam ederse onu hi bir ey engelliyemez. Hazretin huzuruna girme, huzurunda durma ve huzurundan kma gibi hllerin edebleri eitli yollarla bilinir. Devaml ma hede halinde lh ilimlerin gelii ile btn yollar ona malum olur. Kul bu noktada kalmazsa ona ince ilimler ile sadk fikirler kefolur. Ruhlar alemi ile bedenler aleminde meydana gelen ha dislerin oluunun almet ve sebepleri ile inayet alemine seyreden lhi srn bilir. Kul bu noktada kalmazsa, ona tasvir, tahsin ve tezyin alemi bildirilir. Bylece akllarn suretini renir, sonra da kendisine kutubluk makam alr. Bundan nce kefettii eylerin hepsi salalem olup yeri de kalp idi. Bu alem kula kcfolunduunda mevcudalin rzasn ve bedenin onlarn hepsine birok kinat srlarm bilir. Bu durumdaki kimsenin hafzas kuvvet ehline grdklerini belirli rumuz ve iaretlerle bildirebilir. Daha sonra yoluna devam ederse kendisine gadab ve hamiyyet alemi bildirilir. Onunla alemdeki gadab, hiddet, hamiyyet ve dmanln kaynaklarn ve ekillerini bilir. Sonra ona gayret, hakk aa vurma, mezheplerin dorular ile kullar zerine indi rilen eriatler alemi bildirilir. Bylece kinattaki mevcudatn sras ile birok srlar bilir. Her yeni keif onu vakar sahibi yapar ve daha da yceltir. Kul yoluna devam ederse kendisine Hayret lemi kefolunur. Alem-i Uiyyun olan bu mertebede kendi acizlii ile kusurlu ve noksan oluunu en iyi ekilde idrak eder. Daha sonra kendisine Cennetin dereceleri kefolunur. Bununla eitli nimetlerin stn lklerini anlar. Sonra Cehennemin derecelerini, birbiri iinde olu larn ve azablarm eitlerini grr. Kul bu keif zere de kalmazsa, ona mstehlike ruhlar bildi rilir ki, onlan hayretler iinde grr. nk onlara vecd sultan galip gelmitir. Onlarn hali kendisini davet eder. Fakat o buna raz olmaz da yoluna devam ederse, ona kendisinden baka bir eyi gremiyecei bir nur kefolunur. Bu nurun lezzeti ona yle bir vecd hali verir ki, nceleri bundan habersizdi. Bunu grnce artk nce grdklerini kmser. Kendisi bu nurun aydnl ile lamba gibi panldar. Kul, yine yoluna devam ederse ona yzleri rtl ve tebih leri baka trl olan insan suretleri grlr. Kul kendi suretini onlann iinde grr ve bulunduu hli takdir eder. Daha sonra haline devam ederse kendisine Rahmann srlar kefolunur. Ora*

MARFETNAME

da kefolunan hereyin suretini bulur. Her iaret ve almet onda aa kar. Kendi mertebesinin sonunu idrak eder. Marifet ve Velilii11 hangi derecelerini katettiini bilir. Kul bununla da kalmaz ve haline devam ederse ona hereyin reticisi ve stad kefolunur. Onun eserini grr. Bununla da kalmazsa ona nce Muharrik- tecelli sonra da Allah-u zl cell yce ismi ve sfatlaryla tecelli eder. Arif artk bu nurun satvetiyle kendinden geer, hatta bazan bek alemine gider. O halden kn ca tekrara dnyaya bal duyular lemine gelecei gibi kt lahut-i lemde de kalabilir. Bu ruhani hal ancak halvete girmekle olur. Bunun mddeti ksa olaca gibi uzun da olabilir. Masivay terketmesi ok nemlidir. Masivadan kurtulursa huzura erer. Hal vete giren kimse eer Allaha tam bir sdk ve yakn ile ynelirse fitne ve bellarla yolundan kalmaz. Allahn yardm, inayeti ve muhabbeti ile hzla ve gvenle onun isim ve sfatlarnn tecellisi mertebesine erer. u halde gerek mrid olamn huzur ve ns bulmas abuk olur. Gafiller ve huzur- lhiden kovulanlar ise insanlarla nsi* yette kalp nurani dereceleri elde edemezler.
RUBALER

Hak vr- evvelidir, bu nas, sen vehmedilensin llere alka gsteren yerilensin Hacetin dilesen kimseden mahrum olansn Balarsan eer Haka gnln o zaman mahdum olansn. Hakk Hak ile halk arasnda dahilsin Hor oldun, eer halika nailsin Mflissin eer bu nasdan sil (dilenci) sin nsanlarn Rabbine dil verdinse nilsin. Masuk- mekni olamaz hendem-i vasi Derdiyle kalr ak bir merhemi vasi O seninledir der, nerede olsan Hak Kendiyle bulan onu olur mahrem-i vasi. Halkn nesi var ki, meyledersin ey gnl Kendin gibi bir acizi nidersin ey gnl Kes bi haber peinden gidersin ey gnl Gel Hakka ki, halk sen nidersin ey gnl Hakkn mahlkuna efkt et rahmet bul Eblehlere hilm ve hrcet et rahat bul. Sen herkese rifk ve ramet et rifat bul Ger edemedinse uzlet et izzet bul.
403

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

Ver Hakka halk aradan k git Her ite zulm ve er ve hayn fehmit Niin deyip itiraz ateine yanma Teslim ile seyr kl Cennete ho git. Rfk ile kamuya ol halim- settr Bil kadrini, alma halka ok zinhar Mahlku yok eyle Hlk bul, ey yr Her dosta bu sz vasiyyetimdir her br. Hakk nice bin sef ki ettin, dtr Her ne grp, duyup, iittin dtmm Etrf gezip cefya gittin dtr Bu kim oturup nevya gittin dtr.

KONU:5 ZKRN FAZLET VE FAYDALARI SEKZ KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 DAM ZKRN AYETLER, HADS- KUDS VE HADSLERLE FAZLET Ey Aziz! Cenab- Hak kullarna inayet eylemi ve devaml Al lah zikretmenin ilhma kavuma ile huzura erimenin sebebi ol duunu bildirmitir. Bu hususta baz Kuran ayetleri yledir: Cenab- Hak buyuruyor ki: Siz de beni ann (ibadet edin ki) ben de sizi anaym. Nimet lere kredin, nankr olmayn. (Bakara Sresi, Ayet: 152) O idrak sahipleri ki, ayakta iken, otururken ve yatarken da* ima Allah anarlar. (Al-i mran Sresi, Ayet: 191) O korkulu zamanda namaz kldktan sonra ayakta iken, otu rurken ve yanlarnz zerine yatarken hep Allah ann. (Nisa Sresi, Ayet: 103) Allah ok ann ki. (Enfal Sresi, Ayet: 45) Rabbini ok an ve sabal akam tebih et. (Al-i mran Suresi, Ayet: 41) Sabah ve akam, iinden yalvararak ve korkarak, fakat yk sek olmayan bir sesle Allah an ki, gafillerden olma. (Araf Sresi, Ayet: 205) Rabbini an ve de ki: Olur ki Rabbim beni bundan daha yakn bir zamanda bir hayra ve baanya erdirir. (El-Kehf Sresi, Ayet: 24) Bunlar iman edenlerdir, Allah anacaklar, kalpleri huzura kavuanlardr. yice bilin ki kalpler ancak Allah anmakla huzura kavuurlar. (Rad Sresi, Ayet: 28)
405

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Kim benim zikrimden yz evirirse, ona dar bir geim vardr ve onu kyamet gn, kr olarak hasredeceiz. (Ta-Ha Sresi, Ayet: 124) nk namaz, kt iten ve uygunsuzluktan alkoyar. Mu hakkak ki Allah zikretmek en byk (ibadet) tir. (Ankebut Sresi, Ayet: 45) Allah ok zikreden erkeklerle kadnlar (var ya) Allah bun lara bir mafiret ve byk bir mkfat hazrlamtr. (Ahzap Sresi, Ayet: 35) Ey iman edenler! Sizi mallarnz ve ocuklarnz, Allah an mak ve ibadet etmekten alakoymasn. Her kim bunu yaparsa, (mal ve ocuklarnn meguliyet altnda kalrsa) phesiz onlar hsra na den kimselerdir. (Mnafikn Sresi, Ayet: 9) Kim Kurana iman etmekten yz evirip geri kalrsa, Rabbi onu iddeti gittike bastran bir azaba sokar. (Cin Sresi, ayet: 17) Cenab- Hak Hadis-i Kudside buyuruyor ki: Ey nsanolu! Beni zikretmek iin ayrl. Ben de seni anaym. Ey nsanolu! Ben kulumun beni zannettii gibiyim. Kulum la beraberim. Beni kendinde anan ben de nefsimde anarm. Kim beni kalabalkta anarsa ben de onu kalabalkta hayrla ananm. Ey insanolu! Benden bakasn unutarak beni anarsan ben de bakasn unutur seni ananm. Beni dilinle an ki ben de seni nzamla anaym. Beni kalbinde zikret ki ben de seni anaym. Ey insanolu! Kendini alalt ve zelik klarak beni an ki ben de seni ycelterek anaym. Beni nimetlerimle an ki ben de iddet annda anaym. Sen beni mcalede ile an ki ben de seni mhede ile zikredeyim. Ey insanolu! Sen beni fena ile zikret ki ben de seni beka ile zikredeyim. Ey insanolu! Beni unutur, bakalanm hatrlarsn, dilinle be ni zikrettiin halde kalbinde bakalan vardr. Eer sen beni haki katen hileydin bakasn hatrlamazdn. Ey insanolu! Beni anarsan kreder, unutursan kfredersin. Ey insanolu! Beni zikredersen bol nimete erer, ferahlarsn. Ey insanolu! Beni zikretmekten dmeyen, benim dostluu mu kazanr, zikrim kulumda galip gelirse o bana ak ben de ona ak olurum .Ben onun o da benim sevgilim olur. HADSLER Rasulullah S.A.V. mmetine efkat buyurdu ve Allah zikret40

MARFETNAME

menin en leziz bir ey olduunu ifde buyurmutur.

Peygamberimiz buyuruyor ki: Allah- zl cell buyurdu ki: L tlhe llallah benim kal* andr. Onu syleyen kimse kalama snm olur. Kalama sman (giren) benim azabmdan emin olur. Ey insanolu! Beni arayan bulur, bulan hizmet eder. Hizmet eden beni anar, ben de beni anan ananm ve onun sevgilisi olurum. peygamberimiz buyuruyor ki: Melekler, Allah anan bir cemaati tasav ederler. Onlar ze rine huzur ve rahmet iner. Cenab- Hak, onlan kendi katnda bu lunan melekler arasnda ydeder. Allah zikre ve Kuran- okumaya devam et. Onlar yery znde senin iin ak bir nur, gkte ise zikr-i cemildir. Allah zikretmeyi seveni Allah da sever. Allahn kuluna tasadduku, ona zikrini ilham etmesidir. La lahe llallah diyenin kalbinden perde kalkar. Hereyin bir parlatc cilas vardr, kalbin cilas ise Allah zikretmektir. eytan burnunu insanolunun kalbine koyar. Eer o kii Al lah zikrederse eytan geriye dnerek kaar. Unutursa eytan onun kalbine girer (kalbini yolar.) Sizden biriniz Allah' o derece ok zikretsin ki insanlar onun iin akln zay etti desin. Allah' zikirden daha stn bir sadaka olamaz. Allah zikretmek sizin iin alim vc gm vermekten, d man ldrmekten, btn salil amellerden daha faydal ve dere cenizi daha ycelticidir. Rabbini zikreden ile zikretmeyen arasndaki fark l ile diri arasndaki farka benzer. Bir kimse Allah' zikretmekten dala kurtarc bir amel i lemi olamaz. Bir kimse etek dolu gm fakirlere datsa, baka biri de Allah zikirle megul olsa Allah katnda Allah' zikreden, etek dolu gm datandan daha stndr. Cennet bahelerine tesadf ederseniz onu kendiniz iin b yk bir nimet biliniz ve onlardan istifade ediniz. O baheler Al* lahm zikredildii meclislerdir. Bir gurup insanlar bir meclise toplansalar da orada Allah anmadan dalm olsalar sanki bir merkebin lsnden aynlp
407

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. dalm olurlar. Bu meclis yznden onlar kyamette hasret iin, de kalrlar. Cennet ehli yalnzca Allah zikretmedikleri saatler iin zlrler. Sabah namazm cemaatle klan gne doana kadar Allah' n zikri megul olup iki rekat namaz klan kimse iin tam hac ve umre sevab vardr. Sabah namazndan sonra gne doana kadar (Allahn zik riyle) megul olmam bana dnyadan ve dnyada bulunanlardan daha sevimlidir. Allah- zl cellin Hz. Yahya A.S. ile Beni sraile emrettii be szden biri Allahn zikridir. Allah zikreden kimse, kendisini ldrecek dman arkasn dan koarken tam yakalyaca srada, salam bir kaleye girip ca nm kurtaran adama benzer. Mmin de aynen bu adam gibi nef sini eytann elinden ancak Allah zikretmekle korur. Evet: L tlhe llallah Cenab- Hakkn kalasdr. Onu btn kalbiyle syliyerek tekrar eden ve sessiz olarak oka syliyen kim se eytandan emin olur, gafletten uyanr. Cenab- Hakkm nsiyyetini ve huzurunu bulur. MANZUME Eer cihan gnlden cd edersen sen Huzuru zevk ile Hday zikr edersin sen. Nasl, niin dikeninden gzar edersen eer Visl gleni ire sef edersin sen. Zuhur ederse eer dilde akm derdi ve gam Cemii derde deminden dev edersin sen. Saf bulursan eer, nur- ak- bkden Dern- sinen i ba bek edersin sen. Deruni bahr- menide cevherin bilsen Cihnda kymetine ho beh edersin sen. Riyset-i b- hayt saf asm bulsan Gnl kudretini hep cil edersin sen. Heves menzilleri olduysa kat eer Hakk Makamm harem-i kibriy edersin sen. KISIM: 2 DEVAMLI ZKRN FAZLET VE FAYDALARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:
40U

MARtFETNAME

Allah zikretmek marifet yolunun esasn tekil eder. Allah zikr, Rabbin nsn veren, kalbi ve ruhu kavuturan i ve szlerin en bydr. Allah zikr, onun kapsna varmak, imnn almeti, ibadetin z, marifet kapsnn anahtardr. En stn zikir sessizce ve kelime-i tevhid-i yani L lhe l lallah szn tekrar etmektir. O, kalplere nur, ruhlara huzurdur. Bedene zevk ve lezzet, ruha kuvvet, gzlere cila, srlara nur olur. Allah zikr irfann ve mafiretin elde edicisidir. Allah zikir ve ondan bakasn unutmak arif kulun adetidir. Allah zikir kalp lere hayat, sevgiliye kavumaya sebeptir. Allah zikir kalbi slahn esasdr. Amellerin en stn, hal lerin en gzeli, gece yarsndan sonra Allah zikretmektir. Eer Allahn senin zikrini ve onu tefekkr ettiini grebilir sen sana mjdeler olsun. nk Rabbin seni sevmektedir. Allah zikretmek kalplerde sevin olup semeresi hakkn ns ve huzuruna ermektir. Zikre devam etmek kalbe ve ruha nur ve rir. Kalbi tatmin eder. Allah zikir kiinin dostu ve en sadk arka da, bedeninin ok gzel kokusu, ruhunun kuvvetidir. Allah zikir kalbi btn pisliklerden temizlerler. Zikirl kalbi mamur olamn ii de, ahlk da gzel olur, ruhu ise sevinli olur. Zikir ruha hidayettir. Btn dertlerin devasdr. Allahtan gayri sini zikretmek beldr. Allah- zl cell kendisini anan kullarm anar. Zikir, basiret nuru, ruhun nimetidir. Allah unutan kulun kalbi katlar ve sertleir. Hakk zikreden kalbinden Allahtan baka hereyi atar. Kalbi daima uyank kalr. Onun fikri de zikri de Allahtr. Allahn zikrine devam ehlllahm detidir. Ey insanolu! Oyuna dalp da Allah unutma! Allah zikreden gafil olma. Kalbin ile dilin birbirine uygun olsun. Allahtan gayri yi unut, nk bu zikrin esasdr. Marifet sermayesi, sevginin te meli, devlet ve saadetin kimyasdr. Zikir devaml olursa Allah sev gisi benlii kaplar, gnl onun sevgisiyle dolar ve Rabbini ister. Allah zikr dil, kalp ve ruh ile meydana gelir. Zikr dilden kal be ve kalpten de ruha geerse o kimse sekin velilerden biri olur ve artk onun btn organlar ile devaml olarak Allah zikreder ve Rabbinin ns ve huzurunu bulur. Zikr dilden kalbe inince b tn uzuvlar rahata erer. Zikr veliler iin Allahn nimetidir. L l he llllah onun birliinin ifadesi olur. jeJn faziletlisi kelime-i tevhidin sessizce ve huzur ile tekrar edilmesidir.
Peygamberimiz buyuruyor ki:

Zikrin en stn La lahe llallahdr.

100

Erzurumlu ibrahm hakki hz.

Zikre devam eden mevlsmn kalesine snr. Hem dnyada ve hem de hirette her trl korku ve tehlikeden emin olur. Cenab- Hak Kuds-i Hadiste buyuruyor ki: La lahe llallah benim Kaiamdr. Ona giren benim azabm dan emin olur (kurtulur.)

Bu kaleye giren ebedi bir saadet ve devlete erer. Bu salam kaleye snmayan ve bundan kanan ise ebed bir sknt ve aza ba gidecek yola girmitir. Ey Kesim Mevl! Bizleri senin metin kalana snan kullarn dan eyle. Ona yz eviren ve ebed azaba maruz kalanlardan eyle me. Amin. KISIM : 3 ZKRN ZELLK VE TESRLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Dil aktan deil de sessizce ve kalben Allaha ynelerek La lahe llallah kelime i tevhidine ya da Allah Lafz- celline de vam ederse kalp ile dilin zikirleri birlemi olur. Bylece zikrin zellik ve etkilerini kendisinde bulur. Zira dilin zikri yakar, kalbin zikri de kalbi parlatr, masivadan temizler. Kalpteki Allah sevgi sinden baka her eyi yakar. Allah sevgisi orada ben varm, ben den baka kimse yoktur diye haykrr ki bu L lhe llallah keli mesinin mnasdr. Mesel bir eve ate dm olsa, eer orada odun varsa tabii ki ate o odunu yakacaktr. Karanlk bir yer ise aydnlatr. Bu devaml olursa nur ve aydnlk daha da artar. Zikrin kalpteki masivay yakmas ve kalbi aydnlatmas da byle olur. u halde zikir de sfat da hakdr ki dnya zevk ve lezzetlerini giderir. Hak onla ra dokunmaz. Zira zikir ile nefsin haklar arasnda bir zddiyetin olmas mmkn olmaz. Hakkn sultan gelince zikredenin bedenindeki btn batllar kar. Zikreden kimse zikrine devam ederse zikrinin dilinden kal be inmesi tabiidir. Kalbe inince onu gafletten uyandrr. Kalp gz alr ve mevlnn zikri ile nsiyet peydah eder. Halvet halini terk etmeyi istemez. Mecburi bir ii ksa hemen iini bitirir bitirmez, halvet haline dner ve zikrine gece gndz devam eder. Zikir askerleri arlar gi bi zikredenin evresini sarar, arkasndan ona saldrr atein odu nu yak gibi onu yakarlar. Halvete giren kimse geceleyin halve
410

MARFETNAME

tinden kp yrrken yan taraflarnda byk bir nur grr ve bunun Allah zikrinden hasl olan ruh olduunu bilir. O nur, onun kalbine yle bir sultan olur ki orada kendisinden baka bir ey b rakmaz. Bazan bu varidat hasl olduunda cemdat halvet sahibi nin gznden kaybolur ve onlan gremez olur. Bu andan itibaren bedenin zevki ve sefas biter. Onun mahadesine gre beden bil lur hle gelince ruhunun gnei yle parlar ki halvet sahibi yer iinde ve gkte bir atein parlamakta olduunu, sanr. Arifin kalbi hakk zikretmenin ateiyle yannca, ak ve mu habbet atei dalga dalga onun kalbine iner ve yle yanar ki arifin bedeni yokmu gibi olur ve bu halinde kendinden geer. Onun kal bine o anda hakkn nuru tecelli eder ki bu nur dier btn nur lan yok eder. Zikredici zikrettii hakkyla mteselli olur. Beden kalp ile mukallib arasnda perde olursa, beden bulanklk ve bo zukluklardan saf olursa gnl ona dost olur. ns ve huzuru nur olup kendisine hakkn cezbelerinden gelir. Cezbe eer zikredene batan ulamadysa onun seyri nce ken di bedeninin 4 unsurunu zerine ondan da ruhunun yedi felei ze rinden gelerek cezbe nurlar kendisine ular. Toprak unsuruna getiinde, kendini tozlu, dar ve karanlk yerlerden kyormu gibi grr. Dalar gibi ykseklikleri at n bilir. Allahn zikri ile toprak unsurunu geip saf olunca yksek kale ve byk ehirlere benzer yerler grr. Suya geince nce kendini bulank sularda grr, yle ki kor kusundan onda yzemez. Bu unsuru zikr ile getiinde duru ve berrak rmak ve denizler grr. Kendisi de oralarda yzerek geer. Hava unsuruna gelince balangta kendini byk bir feza bo luunda bulr. Zikir ile buray da geerse havalarda uar ve bun dan byk bir zevk alr. Ate unsuruna geldii zaman evvel kendini koyu ateler iin de bulur. Zikir ile bu unsuru da sf hale gelirse kendisini sf ve gzel bir ate iindo bulur ki bu kendisine byk bir lezzet verir. Oradan kalp ve ruh tavrm geer, yedi insan latifesinin ender renk lerinden geer ve nur eriir. Baz veliler bunu belirli bir sraya koymulardr. Her nurun rengini yedi latifeden birinin rengini o latifenin sim olarak kabul etmilerdir. Buna gre renklerin dalm yledir: Bulank olunan sevgi. Nefs latifesinin 2 Gk mavisi. Kalp nurunun 3 Krmz. Ruh latifesinin 4 Sar. Sr latifesinin 4 JI

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

5 Beyaz. Srnn srrnn nurunun 6 Siyah. Hfi (gizli) latifesinin 7 Yeil, ahfann rengidir. Eer arif bu renklerden birine bal kalr da o noktada bek lerse, onunla lahi nur arasnda bir perde meydana gelir. Btn nurlarn altnda grnmeyen bir nur var ki o da Muhammed S.A.V.'in nurudur. Kim onu ilahi nur zannederse yanlr. nk bu nuru mahede edenin idrak ve uuru yerinde olur. Ne zaman k kendisinden idrak ve uur alnr te o zaman kendisine ilahi nur tecelli eder. Fenfillah demek, insandaki ehvet ve bedenin gitmesi ve. marifetinde susmasdr. Fakat birok byk veliler bu nurlarn renklerinin rzasn ve tavrlar asla aklamam, hatt onlarn kalpten atlmasn sylemi ve bu hususta emir vermilerdir. n k o nurlar ile megul olmak ve hasl olaca vakti gzetmek ki iyi yce saniin cemlinden megul eder. KISIM: 4 ZKRE DEVAMIN SONU, HAL, STRAK VE KERAMETLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Zikreden kulun nefsi eer onu baya ehvet ve zevklere e kip isyan ettirmese de, kul gece gndz halvet halini terketmezse, halvete girdii andan itibaren birka gn iinde kalbinde hakkn nurlan parlamaya balar. Balangta imek misli ksa bir an iin parlar geer. Sonra geliinde bir sre kalr. Daha sonra kal devaml olur ve gnl de ondan zevk almaya balar. Sonra konu up ruh kendisinden hikmet alr masivadan geer. Zikrin dil Ue sessizce yaplmasndan sonu hasl olur. 1 Bedenin Allahn zikriyle istirak haline ermesidir. Zikrullah atei bedendeki pis czleri yakp ltif czler kald zaman meydana gelir. Bu durumda olan kulun bedeninden davul ve zur na sesine benzer seslerle zikir hli duyulur. Bu srlann srrm yle aklayabiliriz. nsan bedeni yer, gk ve ikisi arasndaki youn ve ltif cevherlerden olumutur. Bu ses ler onlarn sesidir, yle ise bu zikirleri bedeninde bulan kimse Al lah dil ile anm olur. 2 Zikirden kulun bandan daire vari bir delik alr ve oradan zerine bedenin zulmeti iner. Daha sonra da Allahn zik
412

MARtFETNAME

rinin nuru olan ate iner. Sonra ruhun ve gnln yeillii iner. Sonra Allahn rahmeti olan varidat nsiyye ve envr- kudsiye iner. Bylece zikreden kulun btn bedeninin czleri rabet, iman, yakn, irfan ve Hakkn zikri ile dolar. Gnl ve ruh byk bir zevk ve sevin, evk ve nee ile ns ve huzuru lhi ile dolar. Kul by lece btn kalbiyle Allahm cemline ynelir. Bu hasl olan isti rak sebebiyle organlarnda ykselme ve titreme oluur. Aynca an lalmaz mecburi hareketler meydana gelir. Kul Allahn zikrini terkedince, ana rahmindeki ocuk nasl bekliyor ise, Allah zikr arzusunda ayn ekilde kulun kalbinde kalr. Zikreden kul iin zikr bir st gibi olur. Zikr ve czler sti kamete esince czlerin sesi ar vzlts gibi hafif olur. Bundan ev vel zikr atei bana geldii zaman, davul zuma sesleri gelmesinin sebebi sultan- zikrullahn oraya yerlemesindendir. Zikredici ba zan bu hle dayanamaz ya akim kaybeder ya da derek ruhunu teslim eder. Zikredenin akl vehmine galip gelirse bu halin ona zarar olmaz. Hatt bundan zevk ile duyar. Seslerin srr, Allah zikretmenin masivaya zd olmasdr. Me sel su ile ate birbiriyle temas ettii zaman birbirlerini iterler ki bundan da bir trl sesler kar. Zikr atei de aym ekilde zikre denin bedenini mahveder, yakar ve bunun sesleri de duyulur. Zikr atei bedenin dier organlarna dnce, ona kendi bedeninin cz lerinden deirmen tann sesine ve deniz dalgalarnn sahili yor masna benzer sesler ile, rmaklarda akan alama sesleri, rzg rn yapraklara' arpmas sonucu kan ses, rzgr sayesinde ya nan byk atein kard byk grlt sesleri gibi sesler gelir ve zikir (zikreden) bunlardan sonsuz bir zevk ve lezzet duyar. O st sayesinde geliir byr ve nihayet zikrettiine duyduu zlem ve ihtiya ile elinde olmadan ahu fign ederek alar. Kalp ile zikrin sesi ar vzltsna benzer. Kuvvetli olmad gibi ok gizli de deildir. Zikrini oka yapanlar kalplerinin sesi ni duyabilirler. Bunun almeti yani' zikrin kalbe gemesi halinde, zikreden, kendi iinde nurdan bir pnar bulur ve pnarn hzla ak tm grr.' Kalbi onunla tatmin olur, itminane erer. 3 Burada artk zikr gnlden srra iner. Zikreden kul zik rettii mevlsnn varl yannda kaybolur. Zkir zikri bir istirak halidir ki zkir onu braksa bile zikrullah onu brakmaz ve onun iinde uar. Kulu gafletten uyandrr. Huzura erdirir. Bunun dier bir almeti ise udur: Mevlsn zikretmesi onun bam ve dier azalann yle bir
413

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

kuvvetle balar ki adeta kul bu balant ile zincire vurulmu gi. bidir. Bir dier almeti de zikreden kul kendi zerinde ykselen ve inen nurlar grr. Rabbinin Beni ann hitabna muhatabna muhatab olarak ben de sizi anaym devletine erer. Kalbin ykselen nurlan Artan inen nurlardr. KISIM : 5 ZKRN DERECES Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki Zikrin mertebesi vardr: 1 Dil ile yaplan zikir 2 Kalp le yaplan zikr 3 Sr ile yaplan zikr ki buna gaybi zikr de denilir. Zikreden gaybden huzura gelir de Allah zikrettiini hisseder-, se bir derece iner. Huzurdan gafil olur daMevl nin zikrini sadece diliyle yapmaya kalkarsa iki derece inmi olur. Zikrullah iin in kr mmkn olmayan soltanat vardr. Fakat zikreden kulun be deni var olduu mddete o. saltanata ermemesi iin arasnda bir perde bulunur. Zikreden uyku gaybet ya da bedenin zayf dme siyle kendi bedeninden uzaklar. O zaman da sultan- zikrullah oiun kalbini istil eder. Sultan- zikrullah byk bir nur haline gelerek zikreden kulun n ve arkasndan, zerine gelince onun id detinden kul sarslr. Elinde olmadan La lahe llallah, Allah veya H der ve ak ile secdeye kapanarak kendinden geer. Hare ketsiz hale gelir. Aradan bir ka saat geince yine kendine gelir. Kul zikrullaha devam ederek zikri dilinden kalbine iner. Sonra sr ra girer. Marifet dileinde bulunan kimse zikrine devamla o derece b yk mesafeler kat eder ki bu dereceler sra ile yledir: nce dil den kalbe sonra kalpden srra, srdan ns, nsden de zikr i kudsi derecesine erer ve burada sona erer. Kul zikrine devam ederek ruhniyyetini kuvvetlendirirse nefsin hkmnden ve basksndan kur tulur. Burada insani ruh hayvani ruha galip gelir mevly tanma ve bilme smna talip olur. Zkir zikrine devam ederse gecesini ve gndzn zikrederek ihya ederse hak yolunu hzla adeta imek misali geer. Eer zik-, rinde ihmalkr olursa nefsi kendisine galip gelir ve zikirden onu
414

MARFETNAME

alkoyar ve insana dndrr. Bu durumda kul gnlk yolu an cak otuz ylda gider. Eer zikrine devam ederse organ ve eklemle rinde ar ve szlarn meydana gelmesi tabiidir. Bu szdan bir par a kalbinde hasl olur. Bu ar ve szdan nasl bir tat ve zevk ald m ancak zikir sahibinin kendisi bilir. Ey Aziz! Bu ar ve szlarn srrm bilir misin? Bu, kulun gaf leti halinde aza ve kalbine yerleen tat ve lezzetleri zikrullahn s kp atmasdr. Kalbin zikrullah tarafndan tesir altna alnmasdr. Zikrin etkisi gnlden ruha ular. Gnl tahtnda oturarak harici ve dahili hislere hkmeder. ehvani nefsi malp eder ve saf ruhun mahkumu olur. Sonra zikir devaml olunca ruhdan srra girer ki sa hihi arif-i kmil olur. Onun etkisi btn organlara dalp organ lan tesiri altna alnca btn bedenin czleri atar damarlar misali hareketli hale gelir. Bu hal zikreden kul iin byk bir tehlike arz eder. nk nefsine aldanr ve yava yava zikrini azaltr ve ba lad noktaya geri dner. Zira kalp penceresi nasl yava yava alalyorsa, ayn ekilde tedricen kapanr ve karanlk hle gelir. Bylece Cenab- Hakkn: Beni zikreden yv eviren geimi dardr ve zorlar. Onu kya mette kr olarak hasrederiz. buyurduu ilhi emir aa km olur. Zira kul mevlsma ynelse sonra ondan yz evise mevls onu kahreder ve onu bellarn en iddetlisine uratr. Bu bilinen ve misalleri grlen bir hakikattir. Onun mevlsndan yz evirmesi nin suu mevlsna dnmedii haldeki suundan daha byktr ve daha ktdr. Evliyalar nazarnda mevlya yz dnp sonra ondan yz evirenler msted yani dinden dnm hkmndedir. Bu durumu bilen zkirin ok dikkat etmesi ve byle byk be llara maruz kalmamas iin, gecesini ve gndzn zikirle geir melidir. Hakkn zikrinden uzak bir nefsini dahi tketmemelidir. Bilmelidir ki amellerin en stn, hallerin en ereflisi vasf ve va kitlerin en iyisi zikreden kulun kendisini Allahn zikrine vermesi dir. Masivadan ancak bylelikle kurtulur. Kendinden ve nefsinden geer. MANZUME Allah Allah adn zikreyle candan bir zaman Ta msemem ak nurundan dola teyl ve nehar. Bulsa dil sultan- ak, rehzen-i dinden ne gam Rehber-i din olan ganidir, yok ann cnintizr.
415

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Ak syle, ak iste, ak oku, ak bil Ak dinle ak giyin, ak n el, ak hr. T& ki, ak olsun, bedenin sende benlik kalmasn nk benlik kalmaz oldun ayn- ak ve ehri yr. Bir kabdr kamet-i insana bu eri erif Ak ona atlas elbise, akl ona nak ve nigr kisi bir cinstir bil, ey-i vahiddir, fakat Aktr bahr- muhit ve akldr mevc ve bihr. Akl burhm gibi ger hsn-i ak olsa yan Perde-i vehm ve haylt ederdi tarumar. n nazardan tayy olur, tumr- evhm ve hayl Pk olur lem aynas cmle kalmaz bir gbr. Hr zr- kerret ire vird-i vahdet seyreden Arifin gznde Hakk, lem olmu lalezr. KISIM: 6 DL LE ZKRN SONA ERMESNN ALAMETLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Zikrullaha devam etmek mekkut leminin acaipliklerinin anahtar ve mevlnn yaknldr. Devaml Hakk zikretmek kula dilden kalbe girmeyi temin eder. nsanlara balanmaktan insanla ra dman olmaktan, gemii ve gelecei anmaktan ve ilerini yo la kazmak fikir ve dncesinden alkoyar. Bu haliyle kul, daima Allah murakabe eder. Onun huzurunda olur, onun zikri ve fikriyle dolar. Evet! Zikr yoluna kan kul, zihninden her trl bo dn celeri karmal ve kalbini zikrullah cilasyla parlatmaldr. Kalbi temizlemeden evvel itikad ve namazlara ait bilgileri renmekle yetinsin ve dier makulat ve mahsusattan olan eylerle megul ol*, masn. Dncelerden kendisini korumakla huzura ermelidir. n k bir insan ister evvelki ve isterse sonraki ilimleri ne kadar re nirse rensin onlarn hayatnn sonunda kendisine hibir faydas olmaz. Hi bir fayda temin etmedikleri gibi sonunda idrak levha sndan da silinip gideceklerdir. Huzur melekesine sahip olup vahdet dairesine adm atan bir nsan hayatnn sonunda can verirken o sahip olduu huzur mele kesi kendisiyle beraber kalacak ve kendisinin en byk yardmcs olacaktr. u halde kalbi bu halde muhafaza etmek her an iin ge reklidir. Her arife den ns huzurunu bulmaktr.
416

MARFETNAME

MANZUME Efendim, gnl ehlinin olduu yerde ol Senin yan tarafnda bir gnl hasl eyle. Sen ezeli maukun, yzn grmek istersen Senin aynan kalbindir, ona dn nazar eyle. Zikrullaha devam eden yle bir makama erer ki, onun kalbi ne lednni ilimler kefolunur ve sahibi ondan byk bir haz ve lez zet duyar. Kula Hakkn, cezbesi nasip olmazsa o ilimleri elde ettii noktada kalr. Fakat Cenab- Hak zikreden kuluna hidayet verirse onu lednni ilimlerde, kendi huzur ve muhabbetine cezbeder. Zik reden kul eritii bu yce derece ile muhabbet yolundan ayrlmaz ve huzur yolundaki yolculuuna devam eder. Yine zikrederi bu zikrullah ile yle bir dereceye ular ki ken disi zikreden Allah zikreden kulunun nasl zikrullahta bulunduu nu grr. nk sen artk yalmz.zikredici bir kul deilsin, aym za manda Allah tarafndan ebed olarak mezkrsun. Fakat senin be denin perde olduundan mezkr olduundan haberin yok denilir. Kul zikrine devam ederse istiraf haline erer. Bedeninden geince dil ile zikri brakr kalbiyle zikre geer ve huzuru bulur. Dil ile kalbin zikri kartndan dile zikir yasaklanr ve bu hal aylarca hatta yllarca devam eder. Yalnzca namazda okur. Zik redenin bu dereceye ermesinin almeti zikrin srrna ermi olma sdr. Kul zikrini terkedecek olsa zikr onun diline ine batmas gibi batar. Yahut da btn yz dil olur ve gelen nur Ue zikrullaha devam eder. Zahirin kalbi saf olunca kalbinde bir himmet ehlinin bulunduunu hisseder. Kendi hislerinden her gayb halinde kulamn zarm patla tacak kadar iddetli sesler duyar. Onun hali Allahu zl cell iman eden kullarn sever, onlan karanlk tan aydnla karr. mjdesiyle gsterilmi olur. Allah'n ihsa n ok genitir onu diledii kuluna verir. Marifetullaha en yakn yolun Allahn zikrine devam olduu denenmi ilerdendir. Dil zikri ile Allahn adm o kadar ok anar ki kalbinden perdeler kalkar ve kul mahedeye ular. Kalp zik re balaynca dil zikri brakr. Zira kulun o huzurda mevly d nmesi uygun olmaz. sim tekrar huzurun edebine layk olmaz. Mesel sultann huzuruna giren birinin sultann adm tekrar tekrar anmas doru olmaz. nk onun bu hareketini grenler
417

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

onun akln zay ettiini zanneder ve sultann huzurundan ka rrlar. Zikrullahm delil, huzurunda me dll olduu malmdur. Medll bulununca delile ihtiya kalr m? KISIM : 7 ZKRDE DAM OLMANIN EDEB, TESR VE HALLER
EyL Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Zahirin yani Allah zikreden kulun zikri rzasnda uymas gereken bir takm edeb hlleri vardr. Bunlar yle sralyabilir: 1 Kalbindeki her trl megaleyi brakmal ve kendini zikrullaha vermelidir. 2 Tevbe etmek iin gusl abdest ya da abdest olmaldr. 3 ki rekatlk kr namaz klmaldr 4 Kokusu gzel insanlann olmad tenha bir yer bulmaldr. 5 o tenha yerin karanlk bir yerine itikf ihramn amal, bir seccadelik yer kesmeli ve hasr ya da kilim zerine bir seccade yaymaldr. 6 Seccadeye yz kbleye gelecek ekilde bada kurup oturmal, ellerini oyluklar zerine koymal ve sessizce zikre ba lamaldr. 7 Gzlerini yummal ve batn duyularnn almasn bek lemelidir. 8 eyhinin hayalini muhafaza ederek onun himmetini is temek iin eyhi ile rabta kurmaldr. 9 Geceyi ibadet ederek, gndzleri de oru tutarak geir melidir. 10 Ne ok fazla a kalmal ne de ok fazla karnn doyurmaldr. ya yehekten kanmal, yemeklerin normalini yeme lidir. z ifadeyle nefsinin ve bedeninin lezzet ve rahatndan vaz gemelidir. 11 Geceleri ve gndzleri yatmamal ve kendini bir iple yukardan balamaldr. Byle yaparsa bedenindeki unsurlarn cz leri fena bulur, gnl ile melekt alemi arasndaki perdeler kalkar ve kalp gzyle melekt lemine bakar ve ns huzuruna erer. 12 Zikrullah ile sustuunda, kalp huzuru ile de susmaldr. 13 Gnlde zikrin varidat iin tevecchle bir saat kadar
418

MARFETNAME

kalmal ve otuz senede bulunarmyan cezbe devletini derhal bul maldr. 14 Zikrinden sonra imekten kanmaldr. nk zikir ki iye hararet ve heyecan zevk ve hl verir. Zikirden kasd da zaten bu halleri elde etmek deil midir? Eer su ierse su btn bu va sflar yok eder. Uzuvlara titreme verir, hastalk ve ba arsna yol aar. Bu halinde zikreden bam hareket ettirerek yardmc ol masn salamaldr. 15 L lahe llallah ya da Allah ismi cellini zikretme li ve btn sfatlar kendinde toplyacan bilmelidir. Bu szler den hangisiyle daha ok etkileniyorsa onu sylemeye devam etme lidir. Marifet yollar ok ise de Allah zikr onlar iinde en doru olandr. 16 L lahe llallah derken Ly uzatmal iyi de belli ede cek ekilde sylemeli. Lilahe derken btn masivay atmal, illal lah derken de Cenab- Hakkn kadim ve ezeli olduunu isbat et melidir. Bunu gece gndz sylemeli ve her syleyiinde manasnn idrakine varmaldr. 17 Zikreden, nefsi arzulan benliine galip geldii mddet e hem diliyle ve hem de kalbiyle Lilhe illallah demelidir. n sanlk vasf zayflar zevk ve evki artarsa diliyle kelime-i tevhidi sylerken kalbiyle de Allahtan baka matlub yoktur demelidir. Her trl hatra ve dnceyi atp da batndan vahdet-i vcd ge lirse diliyle kelime-i tevhidi sylerken kalbiyle de Ancak Allah vardr, diyebilir. Zikreden, zikrine devam edip kalbinden masivay atnca zik rinin tesiri kalbine iyice yerleir ve oradan da zalarma geer. By lece btn beden harekete geer ve titremeye balar. Kalbinden alan bir kafes ile yksek derecelere ular. Kalp masivadan temizlenince oraya marifetullah emaneti ko nulur. Denildi ki: Gafletten uyanan, arif saylr. Zikreden bu hale de raz olmamal ve kef ve kerametin er kekler iin hayz olduunu bilmelidir. Kadnlar nasl hayzla temiz leniyorlarsa zikredenler de keramet ve keif ile ylece masivadan temizlenirler. 18 Allah zikirden baka dua ve taat ile megul olmayp namazlardan da farzlar ile snnetleri klmaldr. Zikre szn su reti dilden susup kalbe oradan ruha ve ruhtan da srra geene kadar devam etmelidir. Bylece kalbi temizlenir ve ruhu hrriye419

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. te kavuarak, srr mukaddese erer ve mevlftsna kavuur. Cneyd-i Badadi Hazretlerine kendilerini ird etmesini di. leyen 16 kii geldi. Cneyd-i Badadi onlann hepsini ayn bir hal vete oturtturdu ve hepsine de kelime-i tevhidi sylemelerini em retti. Bir hafta soma onlara hitaben: Kalbinizde neler hissediyorsunuz? diye sordu. Onlar da: Dnya sevgisini buluyoruz, dediler. Cneyd-i Badadi bunun zerine onlar uyard ve: Dnyay, dnyadakileri ve onun sevgisi ile zevk ve lezzet lerini hi tatmam gibi braknz buyurdu. Bir hafta soma onlara: Kalbinizde neler hissediyorsunuz? diye sordu. Onlar da: Kalbimize ahiret sevgisi geldi, dnya sevgisini attk, de diler. Cneyd-i Badadi sonra onlara tekrar tembih ederek: Ondan da vaz gein, buyurdu. Bir hafta sonra onlara: Kalbinize ne geldi? diye sordu. Onlar: Benlik muhabbeti, diye cevap verdiler. Cneyd-i Badadi onlar yine tembihle: Varlnzdan gein, dedi. Bir hafta sonra: Kalbinizi alan nedir? diye sordu. Onlar: Allah sevgisi diye karlk verdiler. Cneyd-i Badadi on lara ism-i cell-i zikri telkin etti ve on gn tayin etti. Aradan 40 gn geti. Sonunda Cneyd-i Badadi onlara giderek: Kalbinizde kalan nedir? diye sordu. Onlar da: Allah-u zl cell diye cevap verdiler. Onlara dua eden Cneyd: .'Onda daim olun. Murada erdiniz, kurtuluu buldunuz. Si ze teslim olanlar siz de byle ird ediniz, dedi. BEYT Ariflerin tac dnyada dr eyi terktir Dnyay terk, ukbay terk, varl terk, terki terk. Bu dereceye eren arif Allahn nsn bulur. Sureti hak ile manas da Hak e olur. oklukta yalnzl yaar. Haktan gfil olmaz. Onun katnda birlik, okluk, halvet ve sohbet msavi olur. Zira onun her hali Allah ile ns esmektir. okluu birlikte bulmak, birlii oklukta Bir ilim ki, btn ilim ve irfan ondadr. Zikredenin kalbi szlerin en gzeli olan kelime-i tevhidin de

MARFETNME

vamla vahdaniyyet nurlar ile aydnlannca kul varlklarn be denlerinin gerekte var olmayp itibari olarak var olduunu grr. Btn kinatn karanl eritii mahede ileyok olur, neyin za rar neyin kr olduunu oradan bilir. Halk ile bir mnasebeti kal maz. Her trl eziyet ve aclar, nimetleri ve insanlann fiillerini ve dier halleri Hakdan grr. Hi bir ezann acsn hissetmez. Zaten Allahn zikri kulun fikrini tamama erdirir. KISIM : 8 KELME- TEVHD N FAZLET VE KERAMETLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kelime-i Tevhid la ilhe illallah kelimesi kelimelerin en b y ve kalalafin da en ykseidir. O mevlnn yle tevhid ilmi ve salam kalesidir ki ona giren sonsuz nimetleri ebedi saadetleri bulur. Girmeyen ise ebed azab bulur. Eer bu mukaddes kelime, kalbin evresine kale olmaz, ruhu bu dairenin merkezi olmaz ve nefsin hevasnm o daireye girmesini engellemezse, sen de o kalann dnda kalrsn ve ruhun ona gir memi olursun. Sadece dil ile sylemenin bir faydas olmaz. Ey insan! yle ise bu mbarek kelimeden senin nasibin nedir? Bunu, dn. Nasibin ruh ve mana ise hem dnya ve hem de ahiretin saadetli olur. Adn veli kullar ile bir yazlr. Eer nasibin zik ri sadece dil ile yapmaktan ibaret kalrsa bil ki bu mnafklarn nasibidir. nk korunmak iin kaleye girmek lazmdr. Adm sylemez yetmez. ; Bu szn manas bir insan ruhu ile bedenine benzer. Klcn nasl ad bir eyi kesmez ise szden ibaret kalan zikir de cansz ceset gibi olur. Ceset nasl hareket edemezse manas olmayan ke lime de kale olamaz. hsan aleminden olanlar kelime-i tevhid-i su reti ve manasyla birlikte almlar, sureti ile d yzlerini, mana syla da kalplerini tezyin etmiler ve her iki alemde saadete ermi lerdir. Ey insan! La ilahe illallah diyorsan aile ve ocuklarnla rahat a otur. Malna ve meskenine dayanrsan onu sylemende samimi yetsizliin ortaya kar. nk halin anlatmas szn anlatma sndan daha aktr. Eer o szn senin kalbinde bir tesiri varsa neden hep fanilere gveniyor, onlardan yardm istiyor ve onlardan korkuyorsun? Hakkyla lailahe illallah dersen, onlar sana bir fay da vermiyecei gibi sen de onlara bir fayda veremezsin. nk,

421

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Bir kimse Allah iin ise Allah da onun iindir buyurulmutur. Kelime-i Tevhid-i sylemenin kalbine bir tesiri olmadysa se nin mnafklar zmresinden olmandan korkulur. Eer syleyiinin kalbinde tesiri varsa yani dilin kalbine tercman olduysa, ite o zaman sen gerek mminsin. Zikrullahn yeri ruhun ise, sen bir ak, sr ise arifsin. Kelime-i tevhiddeki L harfi ayar tozlarn spren bir sprgedir. Bylece arifler illallah arnn tecellisine ve zat pke olduklarndan mevllanmn ns ve muhabbetine ermeyi hak eder ler. Mevl akyla sarho olur daima onun huzurunda kalrlar. Cenab- Hak (Iiz. Davud'a hitaben) buyurdu ki: Benim iin bir oda temizle de oraya yerleeyim. Cenab- Hak bu hitabyla kalk temizliini murad etmitir. Ey insan! Eer sen Allahtan bakasna balanmsan, bu ba lln deva mettii mddete lilhe kelimesinin nefyine muhta sn. Eer mahede derecesine erer, hereydn gaib olursa o kelime nin nefyinden rahat erer illallah kelimesinin isbatn bulur, yeni den Allah-u zl cellin adndan zevk alrsn. O zaman da grrsn ki baki olan yalnz Allahtr ve geriye kalan herey botur. Eer L ilhe illallah sultan insan bedeninin ehrini bt nyle kaplarsa, o ehirde benlik binas olmaz ve orada yabanc bir kimse oturamaz. Sen de buna sabrn olmaz. Bylece beeri izzetin yok olur. Az bedenin fena bulmu, btn kt huylarn iyiye d nmtr. Btn sultanlar yok olmu, ancak La lahe llallah sultan baki kalmtr. Bu, hkm ncekileri de sonrakileri de iine alan bir validir ki hkm ebedi kadar devam edecek bazlar istiyerek bazlar da zorla onun hkmne boyun eecektir. nk Cenab- Hak insanlar tabiat karanlnda adaletli bir ekilde yaratm, on lara kendi nurundan ihsan etmitir. O nurdan nasib alan her iki dnya saadetine ermi ihsan ve ihrama nail olmutur. Bundan mahrum kalan ise adalet aleminde kalmtr. Hakkn nuru be denlere deil kalbe ve ruha iner. Tevhid atei kalp aznda parla d zaman nefsin adetlerini ve zevklerini yok eder. Beer karan lklar aydnlanr. Yer Rabbinin nuruyla aydnland diyasyla halk saflar L ilahe illallah kelime-i tevhidinin altnda dizilir. Kelime-i tevhid niyyet, marifet ve meyvesi, birliin ikrar olan bir aatr. Kinat bu devletin varl iin yaratlmtr.
422

MARFETNAME Cenab Hak buyuruyor ki: Ey kulum! Seni tevhidim, hereyi de senin iin yarattm. Gk sana glge olur. Yer seni barndrr. zerinde nurlar parlar, aa varlklar sana hizmeti olur. Oras senin iin sen de benim iinsin. Fakat sen bakasyla megul oluyorsun, nimetler seni benimle me gul olmaktan alkoyuyor. Sana verilen her ey seni benden uzakla* tnyor. Marifet yolcusunun dura vardr: 1 Fena (yokluk) lemi, 2 Cezbe (kendinden geme) alemi 3 Kabza alemi. Marifet yoluna giren kimse fena aleminde iken Lailahe illal lah lafzm sylemeye devam eder. Cezbe aleminde ise Allah laf z cellini syler. Kabza ale minde ise H, h demeye devam eder. Kalbin kefine erenin lailahe illallah, ruhun kefine erenin Allah, srnn kefine erenin de H demesinin sebebi budur. nk kalbin gdas lailahe illallah ruh un gdas Allah srnn gdas da H olur. Yani kalbin kuvvet ve mnnats lailahe illallah ruhun, kuv veti ve mknats Allah srrn kuvvet ve mknats da Hdur. Kalp ve ruh kafese, sur da kua benzer. Eve girmeden kafesi amak, kafesi amadan da kuu almak mmkn olmaz. Ey marifetyolun un yolcusu! Sen de aym ekilde kalbe girme den ruha, ruha ermeden de srra ulaamazsm. yle ise nce kalbe girecek, ruha erecek ve som ra da srra ulaacaksn. Eer lailahe illallah ile kalp evinin kap sim aar, Allah ile ruha erersen H ile sr kuunu besliyebilirsin. Her ne kadar bu benzetmelerimiz meczi ise de H demen senin s r kuuna yem serpmendir. Bu demek tir ki kalbe girilmeden ruha, ruha erilmeden de srlar alemine ula lamaz. in esas bunun zd ddr. Yani benzetmemiz aksine srlar alemi ruhlar aleminden, rullar alemi de srlar aleminden daha geni ve daha byktr. Burnun ak misali en dta srlar alemi olmak zere birbiri iinde dairedir. Bu dairelerin en k kalp alemidir. Buna sebep ale kalb aleminin dierlerine nazaran ehdet alemine daha yakn olmasdr. ehdet alemi beden ve suretle alemidir. Orada darlk, sknt, keder, znt korku ve saknmak vardr. Ruhlar alemi ile srlar lalemi ise, rahatlk, sevin, kerarirt, emniyet ve selmet alemleridir. Ey marifet yolunun yolc usu!
483

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Sen bu gkte bir yldz m buldun? Bu denizden bir damla al dn m? Yoksa nefsine mahkum olup beeri karanlklara m gark oldun? Eer sen beeri nefisten kalbe girer, kalbden ruha yani nu ra karsan gzlerin grmedii eyleri grr, kulaklarn duymad eyleri duyarsm. nk nefis beer ve tabiat alemleri insan helk eden aa derecelerdir. Halbuki kalp ruh ve sr alemleri ikram ve hsan aleminin yksek dereceleridir. Buna gre alak alemler: 1 Nefs alemi; gafillerin derecesi, 2 Beeri alem; fasklann derecesi, 3 Tabiat alemi; mnafklarn derecesidir. Bu esfel-i safi lin yani aalarn en aasdr. Yksek alemler: 1 Kalp alemi, bid kullarn 2 Ruh alemi aklarn, 3 Sr alemi ariflerin muraddr. Ey marifet yolunun yolcusu, Zikrullaha devamla tabiat, beeriyette ve nefs derecelerini aar da kalp derecesine karsan Hakka teslim oulr, onun yoluna girersin. O yle bir Rabdir ki; kalpleri her an deitirir. Korkulan mide, bazen de neeleri zntye evirir. Bazen varlktan yoklua bazen uyamk halden sarholua deitirir. Bazen de bunlarn zddin mahede edersin. Bazen de seni cezbedip alr ki kalbin bu sayede itminne erer ve sakinleir. Zikrullahm balangc, sonu en gzeli en dorusu Lailahe illallah dr. O, Allah zlcellin en byk kalesi ve da vetidir.

424

KONU:6 TEFEKKRN ASLI VE MAHYET HUSUSYET, FAYDA VE HAL KISIM : 1 DNMEK VE FERASETLE KALB KO RUMAK Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Allahn sanatndaki, nizam ve intizam, sanatnn yceliini, gzelliklerini dnerek bu gzellikleri kalbe indirmek insan Al lah bilmeye ve tanmaya gtrr. Cenab- Hak buyuruyor ki: O idrak sahipleri, ayakta iken, otururken ve yatarken daima Allah anarlar. (Al-i mran Sresi, Ayet: 191) Btn bunlarda (dalar, rmaklar, gece gndz, erkek ve di iler) dnen kimseler iin ibretler vardr. (Rad Sresi, Ayet: 3) Biz bu misalleri insanlar dnsnler diye veriyoruz. (Har Sresi, Ayet: 21)) Peygamberimiz buyuruyor ki: Bir saat dnmek, bir yl ibadet etmekten daha hayrldr. Kalbi Allah dncesiyle dolann yardmcs Allahtr. Allahn yaratklar zerinde dnn, fakat onun zatn d nmeyin. nk siz onu anlyamazsnz. Mminler ferasetinden saknn, nk o Allahn nuruyla bakar. Mjdeler olsun o kimseye ki hali Allahn zikri ve fikriyle dol mu, kalbi masivadan temizlenmitir. Az dnce ok ibadet gibi dir. Tefekkr gibi ibadet bulunmaz. Onda byk bir zevk ve lezzet vardr. Allahn zatn dnen zndk, kudret ve hikmetini dnen ise sddk olur. Mminin zanm szlerindeki ferasettir.
425

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Tefekkr ^dnmek) iyilik ve ktl ayrmak hususunda kendisine muhta olduu bir ktr. Tefekkr, kalpdeki marifetin gz nne getirilmesidir. Tefekkr, kalbin gaflete dmesini nlemek hali sslemek in kalbiyle tasfiye etmektir. Tefekkr, Allah'n murakabesinin balangcdr. Tefekkr; hakikat aalarnn yetitii bahe, eyann haki katinin aynas, derin manalarn terazisidir. Tefekkr, hikmet pnarlarnn kayna ve cevherler madeni dir. Tefekkr, ibret namaznn melekesi, ktlklerin anlalmas ve maksud olan marifeti istemek mevlnn nimet ayetleri ile se vince garkolmasdr. Tefekkrn sonucu Allahn sfatlarn sevmek ve marifetullah ayetleri, heyecan gaml seslerdir. Tefekkrle ruhlarn hareketi sadece, bedenin almeti ise s knt ve zdrabn almetidir. Tefekkrle istekleri grmek selmet, en erefli meclisler de te fekkr meclisleridir. Tefekkr, muhabbet deryasndan bir kse imektir. Feraset yaknin kefedilmesidir. Feraset taarruz eden hatra dr. Zddn oradan uzaklatrr ve kalbi kendine mahkum eder. Feraset, kalpde panldayan bir nurdur. Bu nur eyann hakika tini gsterir. Feraset sahibi gizli eyleri grr.
akln

MANZUME Murakb ol ki dem-i aktan eser bulasn O mbtedya dernunda bir haber bulasn. Saadet sabahnn douunu uistersen, uyuma gece Sipihr-i dilde o mihri iyn seher bulasn. Uzaa gitme, sana gelki endedir herey Murakb ol ki derununda sen neler bulasn. Sipihr-i zir-i kadem eyle cihan gresin Bu hane sakfn ge, ta ki bir makar bulasn. Blend himmet ol ey dil sen yle pervz et Ki beyd- feleki sende zir-i per bulasn. Hayal ve uykuyu ko, ol pr hevy ak ile ho Bu hk ve suyu kim dde ok sever bulasn. Ak arab iip, nefsten ge eyle saf Bu hak ve suyu koy kim dilde ok erer bulasn.
420

MARFETNAME ok olsa evk, o kadar zevk-i vasi olur k sudan Ne denlu tene isen lezzet ol kadar bulasn. Sen ehl-i gaflete akn srlarn Hakk deme Ki ak szlerini dilde n eker bulasn ok olsa evk, o kadar zevk-i vasi olur ki sudan Ne denlu tene isen lezzet ol kadar bulasn. Sen ehl-i gaflete akn srlarn Hakk deme Ki ak szlerini dilde n eker bulasn. KISIM: 2 KALBE GELEN HATIRALARIN DOU VE SMLER, Y VE KT OLANLARININ ALAMETLR Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kalbe gelen hatralar Cenab- Hak tarafndan gelir. Bunlann geli ekli de iki yolla olur. Vastasz olarak, yani Allah katndan direkt olarak kal be gelir. Bunlar ve tefekkr ve ibadetin sonunda olur ki kiiyi hay ra ve hidayet yoluna gtrr. Vastasz gelenlere Hatr denir. Bu nun salam ve kuvvetli almeti vardr. Buna aynca Tevfik, Hid yet, Ltf da denir. Cenab- Hak buyuruyor ki: Benim yolumda cihad edenlere, bize gelen hidayet yollarm gsteririz. Hatralar eer ilenen bir gnah ve isyankrln sonunda ge lirse bu ihanet olup sahibine ktlk verir. Buna da Hezeln dll (sapklk) ve Usk denir. 2 Hatralar eer kalbe mvekkel olan melek eytan ve ta biat vastasyla gelirse ve kalbin sa kula zerinde bulunursa ona da mlhem davetine de ilham denir. lham her zaman iin hayr ve iyiliktir. Melekle gelen ilham hayra gtrr, eytandan gelen ise nefse ve ehvete meylettirir, ktle grr ki buna Vesvese-i Hannas davetine de vesvese denir. Bunun almeti de kararszlk ve zdrap olup ou zaman gnahn akabinde olur. Bu kiinin iyilik yapmasna mani olur ve ya daha byk ilemesine sebep olur. Gelen hatr ehvetlere gtren bir tabiatla gelirse buna ne fis, onun davet ettii eye de hev denir. Hev daima ktlktr.
427

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Bunun almeti kuvvetli olup zikrullah ile zayflamaz. Bu hl ze re sabit kalr, deimez. Allah tarafndan gelen hatralarn iyi mi yoksa kt m ol duunu bilmek iin bu hatralarn almetlerini bildiren drt tera zi vardr ki onlann: 1. cisi: Kalbe gelen hatray eriat llerine uydurursun, eriate uyarsa iyi, uymazsa ktdr. 2. cisi: lmiyle mel eden bir alime ya da mrid-i kamili so rarsn. Onlar iyi derlerse gelen hatra iyidir, kt derlerse ktdr. 3. cs: Hatray salihlerin amelleriyle mukayese edersin. Onu eer salihler iliyorlarsa kalbe gelen hatra iyi, yoksa ktdr. 4. cs: Kalbe gelen hatralar nefse ve hevaya arzedersin. Nefis ona balamrsa gelen hatra kt, eer nefis nefret ederse gelen hatra iyidir. nk nefis kendisinin kararna kalan ilerde daima ktlk tarafm emreder. Kalbi zikrullah atei ile temizlenen zikredici kulun kalbi te mizdir. Her trl vesvese ve desiselerden uzaktr. Marifet ve mu-, habbetle dolmu olup ns huzuruna ermitir. nk Allahn ad atetir. nk Allah adn tekrar edenlerin kalbinde ne vesvese ne de zir dnce brakmaz, hepsini yakarak yok eder. Allah, onun yce zatnn ad olup onun btn sfatlarm zerinde toplamtr. Allah ad isimlerin en bydr. Kalbini masivadan temiz leyen herkes onun adyla muhteremdir, hrmete layktr. Arif ku lun bismillah demesi aynen Cenab- Hakkn kn (d) demesine ben zer. Bu arifteki her trl tefekkrn ve elemini ortadan kaldrr. Bu Allahn addr ki zehiri bozan bir kelimedir. Allah-u zl cell kuluna yakn olup daima onun kalbini kontrol etmektedir. O, kah redici (Kahhar) ve zorlayc (cebbar) dr. O hereyi bilir, grr ve duyar. Allah yoluna giren onu ksa zamanda bulur, masivadan geer. Allaha ulaan onun himayesine snr. Hakk zleyen onun nsn bulur, huzuruna erer. Masivadan geenin vakti daima Al lah ile olur. KISIM : 3 KALBN KONMASI VE LZUMU Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kalbin korunmas iin byk bir gayret ve ihtimamn gste rilmesi gerekir. nk kalbin tehlikesi dier organlara nazaran en
428

MARFETNAME byk olandr. Onun ii ince ve dzeltilmesi ise ok zordur. Kalbin korunmasn be ksmda anlatmak mmkndr: 1 Cenab- Hakkn kalbe muttali olmasdr. Kuran Kerimde Allahu zl cell kalplerde olan bilir buyurulmaktadr. Bu ayet kulun ktlklere yaklamamas ve korkmas iin bir tembihtir. nk her trl gizliyi ve gayb bilenle olan muamele ok tehlikelidir. 2 Kalbin Cenab- Hakkn nazargh olduunu bilmektir. Peygamberimiz buyuruyor ki: Allah-u zl cell sizin suret ve bedenlerinize bakmaz, fakat kalblerinize ve niyyetlerinize bakar. Kalbin Allahn nazargh olduunu bu hadiste bildiriyor. Hal byle iken grebildii yzn her trl kirden temizleyen, ss- leyen ve insanlar iin bir ayp ve kusur bulunmamas iin byk zen gsteren insanolunun bu haline kadar arsa yine azdr. Grnen gzellii iin her eyini yapyor da Allahn nazargh olan kalbini hi sslemiyor, ona iyi huylan vermede, kt lklerden temizlenmede hayvani sfatlan atp meleki sfatlan el de etmede ve gzel ahlka sahip klmakta hi bir gayreti olmaz. Btn gaybleri fazlasyla bilen Allah'n kalbindeki ayp ve kusurlan grmemesi iin bir gayrete girmez de kalbini karanlk, kt lk ve pislikle doldurur. Eer insanlar, onun bu ayp ve irkinliklerinden birini bilse lerdi, kendisiyle konumaz, ondan yz evirir ve uzaklarlard. Bu demektir ki dinde en nemli i kalbi her trl ktlk ve pisliklerden temizlemektir. 3 Kalbin hkmdar olduunu bilmektir. Kalp bedenin sul tam uzuvlar da onun tebeasdr. Eer sultan iyi yolda olursa onun tebaas da doru yolda olur. Peygamberimiz buyuruyor ki: Dikkat edin. nsan bedeninde bir para et vardr ki, o iyi olursa btn beden iyi olur, o bozuk olursa btn beden bozuk olur. O et paras kaipdir. O halde kalbi korumak bir kulun en nemli grevlerinden ol maldr. 4 Gnl, nefis cevherindeki btn erefli manalara mah zen olmutur ki o insanln cevherinin balangc olan akldr. Al lah bilmek ve tanmak, iki dnyada saadete ermek bunun en yk-

429

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

sek derecesidir. Ayrca bunun ahiret hayat iin keml dereceler elde etmek kabiliyeti de vardr. Niyet ve inanc gzeldir. Btn bu ve b.g. cevherlerin hzinesi esrarn, muhafz sand hatra ve dncelerin kayna olan bir yer tabii ki korunmaya deer bir yerdir. Bunun iin de kulun, o hzineyi her eit kt lklerden, pislikten, vesvese, vehim ve cehlet afetlerinden koru mas gerekir. Bu tehlike ve pisliklerden korunan kalbi Allahn ke rameti doldurur ve kul her trl afet ve elemden kurtulur. Artk crada hi bir ktlk yer edemez. 5 Kalbin dier uzuvlarda olmayan hallerini bilmektir. Bu haller de unlardr: a) Kalbe hem dman hem de dost gelir. Yani Hnnas olan eytann ilham da oraya gelir. Bu iki zt davet yznden kalbin ektii sknt son derece fazladr. b) Kalp dier organlara nazaran ok daha meguldr. n k kalp akl ile hevnn atmas sahasdr. Kalp devaml olarak bunlarn atma alan olunca kulun bu byk savatan gaflet et-, mesi onun iin aff kabil olmayan noksanlktr. Burasmn nefsin isteklerinden temizlenmesi kalp meydannda gveni salar ve kalp marifetullaha mekn olur. c) Kalpde bir ok arzalar meydana gelir. nk Haktan gelen hatralar bir ok misali kalbe gelir. yle ki gece gndz ya mur gibi iner. Kalbin hatralardan korunmas Zordur. nk kalp ne yummakla kapanabilen gz kapa ve ne de dudaklar arasn da susmakla kapanan ve tesirsiz hale gelen dile benzer. Kalp ha tra oklarndan hi bir zaman korunamaz. Kalbin hastal grlemedii iin ona bir musibet gelmedik e bilinemez. O bakmdan ilac da bilinemez. Bunun iin de ok riyaset yaplmal ki kalp vesvese, hatra ve tehlikelerden korunabilsin. d) Kalp deime istidadnda olduundan ona afetlerin gel mesi abuk olur. nk kalbin deipesi' kaynayan bir tencere iindeki suyun deimesine benzer. Gnlde zelle (Peygamberle rin iledikleri ok kk hata) dahi sadr olsa bunun verecei za rarn en k kasvet ve masivaya meyletmektir. Sonra bu gi derek byk, kfr ve dallete 'kalar gider. Nitekim: Cenab- Hak buyuruyor ki:
Biz onlann kalplerini tasdik etmekten ve gzlerini hakk gr mekten eviririz. Onlar evvel indirilen ayetlere inanmadklar gibi 4j0

I
1
MARFETNAME

yine de man etmezler. Onlar azgnlk ve taknlklar iinde akn bir halde brakrz. (Enam Sresi, Ayet: 110) Bu tehlikeden korunmak iin seilmi kullar, kalplerine ok dikkat gstermi, zikrullah ile megul olmu Hakkn inayet ve hi dayetine ermilerdir. Huzura ermi ve ebed olarak orada kalm lardr. MANZUME Taraya meyi etme ey dil sende iste dilberi eri gel, sen de bul, ol yr- gar- rehberi. Canda bul canan, dolsun dil efkr ile ki alemden beri ol, olma sen senden beri. Fani gzellii alma baki ak satma bakiye Bu iki nehri ge andan i o bki kevseri. Sen ki ey dildr- vasisin o dildare mudm Aramam bu cism ve can hanmn kevseri Dilberin nak can perdesidir. Cihan dilberleri Perdeyi kaldr, seyret dilberin yz gzelliini. Hamur ol Hakk ol gnl ah vlin izhr eyleme Sim ifa etme, istersen selmet bu sesi.

4a

BLM : 3

TEVEKKL, TEVFZ, SABIR, RIZA DRT KONUDAN BARETTR KONU:1 TEVEKKLN FAZLET VE FAYDALARI YED KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 TEVEKKLN KURAN AYETLER, KUDS HADS VE HADSLERE GRE STNL Ey Aziz! Tevekkln stnl ile ilgili olarak Kuran Ke rimde nazil olan bir ok ayetler ile Rasulullah S.A.V.den rivayet olunan bir ok hadisi erifler vardr. Biz bu husustaki ayet, kudsi hadis ve hadislerden rnekleri aaya alyoruz: AYETLER : Cenab- Hak buyuruyor ki: hususunda istiare et. Ondan sonra karar verdin mi, artk Allaha gven ve dayan, phesiz ki Allah Rabbine gvenip da yananlar sever. (Ai-i mran Sresi, Ayet: 159) Allah bize yeter ve ne gzel vekildir. (Al-i mran Sresi, Ayet: 173) aOnun iin onlardan yz evir. Allaha gvenip dayan. Allah vekil olarak yeter. (Al-i mran Sresi, Ayet: 81) Eer inanyorsanz Allaha gvenin. (Maide Sresi, Ayet: 23) 432

MARFETNME
De ki: Allahn yazdndan bakas bamzagelmez. O bizim mevlmzdr. Onun iin mminler yalnz Allaha gvenip dayan* maldr. (Tevbe Sresi, Ayet: 51) Habibim, sana inanmaktan yz evirirlerse de bi: Bana Ai* lah yeter. Ondan baka hi bir ilah yoktur. Ben ancak Ona gve nip dayandm. O, byk arn sahibidir. (Tevbe Sresi, Ayet: 129) Hkm ancak Allah'ndr. Ben Ona gvenip dayandm. Te vekkl edenler de yalnz Ona gvenip dayanmaldrlar.

yleyse Ona ibadet et ve Ona gvenip dayan.

(Yusuf Sresi, Ayet: 7)

(Hud Sresi, Ayet: 123)

Hem biz ne diye Allaha dayanmyahm, bize dosdoru yollan o gstermitir. Bize yaptnz eziyetlere elbette katlanacaz. Te vekkl edenler yalnz Allaha gvenip dayanmakta sebat etsinler. (brahim Sresi, Ayet: 13) Hak yolunda sabreden ve sadece rablerine gvenip dayana kimselerdir. (Nahl Sre, Ayet: \T Aziz ve merhametli olan Allaha gven. (uara Sresi, Ayet: 21? De ki: Allah bana yeter. Gvenenler ancak ona gvenirler.
(Zmer Sresi, Ayet: 3f

Kim Allaha gvenip tevekkl ederse Ona yeter. (Talk Sresi, Ayet: Allah her eyi yaratandr, her eye vekildir.
(Zmer Sresi, Ayet:

KUDS HADS : Cenab- Hak buyuruyor ki: Ey insanolu! Bana tutun ki sana doru yolu, hidayeti v yim. Bana tevekkl et ki sana yeteyim. Eer bakasna tevet edecek olursan yer ve gklerin sebebleri senden kesilir. Ey insanolu! Zamana bir baksana! Benim rzam iin her den kesilip de kendisini, aziz etmediim, bana tevekkl ettii kfi gelmediim, yetmediim kimse var m? Ben senin her kldn namazndan razym, sen de benim her gn. iin sana diim nzka raz ol. Ey insanolu! Benim emrim ve hkmmle olduktan som den feryd edersin? ~ lr * ^b Ey insanolu! Sen bana gel ben sana kfi gelirim.

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

Ey insanolu! Benim katmda senin tevekkl etmekten daha stn bir eyin ve kazama raz olmaktan daha faziletli bir halin olmaz (yoktur.)

HADSLER Ey mmetim! Siz, Allaha hakkyla tevekkl etseniz, kularn rzkm nasl veriyorsa, sizin rzknz da ylece verir. Kular sabah leyin yuvalarndan a kar, akamleyin yuvalarna tok dnerler. Sizden efsn yapan kimse tevekklden uzaklar. nsanlardan salam ve kuvvetli olmak isteyen kimse, Allaha tevekkl etsin. Allaha tevekkl eden ve onun kazasna raz olan kimse iste mekten kurtulaca gibi kederden de rahat bulur. Uursuzluk ve fala bakmak irktendir, tevekkl ise onlan kalbden siler. Allaha tevekkl, insanlardan (birey) beklememektir. Zira insanlar hi bir ey veremez ve verilenlere de engel olamazlar. Ne zarar verebilir ne de fayda temin ederler. Onlann hepsi Sani (Allah)n aletleridir. Ashab- Kiramdan bir zat devesinden indi ve Rasulullaha hi taben: Ey Allahn Resul, devemi balayaym m yoksa salve rip Allaha tevekkl m edeyim? diye sordu. Bunun zerine Resulullah S.A.V. yle buyurdu: Deveni bala, ondan sonra tevekkl et. Hz. Musa A.S. buyurdu ki: ocuun babasna gvendii gibi Allahna tevekkl etmiyen kimse gerek mmin olamaz. MANZUME Bana helva gerek ey dost helva Brakma yarna ver helvay hl 0 irin nerm helvay kerem kl Ki kokusundan dil ve can oldu eyd Yerim helva dikensiz misl-i incir Gnlden zevk edip, el vurmam asla. 01 elden diye bu helva n o elden Ye , ey dil. O elden ir ve husm.
431


MARtFETNAME

zde-i akl- klldr misl-i ts

Eder davet bizi efkatli baba.

Rc eder bana der, ey oullar Sizin n mide kldm mheyya. Benimle sulh olan hayr- haleftir

Onun gznde cennette bu dnya. Zeh baba aceb hn- ilh Ki lem halk da ondan mhenna. Gel ey Hakk, icbet kl ona kim Onun misafiri olmu ehl-i mn. KISIM : 2 TEVEKKLN TARF, KEMAL, TESR VE HALLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Tevekkl, halktan ayrlmak, Allaha dayanmak, ona gven mek ve ondan istemektir. Tevekkl; insanlarda olanlardan midini kesip Allah katnda olana kymet vermektir. Tevekkl; Allaha tam mnasyla inanmak ve onun vaadini yerine getireceine sonsuz iman etmektir. Tevekkl, yarma ait dncelere Allah vekil khp dikkati ve ihtimam gstermeyi terketmektir. Tevekkl, Allaha gvenmek, bununla yetinmek ve zerine ald grevleri yerine getirmektir. Tevekkl, saadet ve izzete ermek ve tamadan kurtulmaktr. Tevekkl, kalbi ilaha bedeni de ibadete balamaktr. Tevekkl, masivadan gemektir. Korkuyu ve midi ortadan kaldrmaktr. Tevekkl, istememek, verileni geri evirmemek, eldekini tut mamaktr. Tevekkl, azlkla okluun kalpte birlemesidir. Tevekkl, kalbin rahatldr. Tevekkl; amellerin en stn, hallerin de en erefli olandr. Tevekkl; yaratc Allah tercih, ahlk sslemek, imann esa s, kalbin kuvveti, ruhun rahata ermesi olup herkes iin gerekli dir. nk Cenab- Hak yaratt yaratklarn rzkm temin etme yi zerine almtr. Drt ey vardr ki, bunlar velilerin stn ahlkndandr: 1) Tevekkl, 2) Tefviz, 3) Sabr, 4) Rza.
435

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Kim, salam bir tevekkle sahip oldu ve tefviz ile rahata erdii, selmet ile selmet bulur ve Cenab- Hakkm kazasna tes lim olursa ve kaderine yani Allahn takdirine rza gsterirse o kim: seye mjdeler olsun. Bir baba nasl ailesindeki btn fertlerin rzkn temin ederse Cenab- Hak da aym ekilde btn mahlkatn rzkn verir. M tevekkil olan Allah'n yardmn bulacandan insanlara el amak tan kurtulur. O hakk ile zengin olmu ve ihtiyalardan kurtul mu, hereyi terketmitir. Onun iin sebebler hazr her trl g lkler de kolay olur. Zorluklar kolayca zer, tevekkl eden ken disi hr, akl kuvvetli olur. Onun dnya ehline kar kibirli oluu kendisi iin gzeldir. Hz. brahim A.S. tevekkln keml derecesini nefsinde gs termitir. Nemrd tarafndan atee atld zaman kendisine Cib ril-! Emin gelmi ve: **- Bir ihtiyacn var m? diye sormu. Bunun zerine Hz. b rahim : Evet, ihtiyacm var ama sana deil, Rabbine muhtacm, di ye karlk vermitir. Cebrail bunun .zerine: yle ise ihtiyacm ondan iste, buyurmu. Hz. brahim de. byk bir tevekkl rnei vererek: O (Rabbim) benim halimi de ne istediimi de bilir, buyur mutur. Evet, O yce Resul, atee atld anda bile Rabbinden baka sn grmedi! Onun bu hali tevekkln kemlini tekil eder. Nemrudun atei ona gllk glistanlk olmutur. Tevekkl ie ya da kazan temin etmeye gitmek olmad gibi, ii ya da kazanc terket de deildir. Tevekkl Allah ile mutmain olmak ve kalben ona balanmaktr. Tevekkl kul ile Allah arasmda bir sr olup insanlar bu sr dan haberdar etmek insanlk olmad gibi doru da deildir. Cenab Hak: Allaha tevekkl edene, Allah kfidir, buyurmu ve tevekk ln erefli ve faziletli bir ey olduunu duyurmutur. Cenab- Hak buyuruyor ki:
Ey kreden, nimetlerinin artmas senin iindir. Ey zikreden, sana olan yaknlmn artmas senin iindir. Ey tevekkl eden! Ben senin iinim ve ben sana kfiyim. (Hadis-i Kudsi)

430

MARFETNAME

FARSA MANZUME Yeterim sana veririm her trl hayr Sebebsiz hem de vastasz, brak sen gayn. Yeterim sana, yemeksiz doyururum seni Askersiz ve subaysz mir ederim seni. Yeterim sana, ilsz dev klarm Amya kuyuyu meydn ederim. it -M Mtevekkil (tevekkl eden) in halk arasmda ad sam bilin mez, fakat o Rabbine ok yakndr. Onun hali, mevlasmn kudret kabzasnda, lnn ykaycnn elindeki haline benzer. Tevekkl Hakka gvenmek ve bugn Ue kuvvet bulmak, Sul tandan ya da dmann errinden emin olmaktr. Tevekkl eden kimse tpk bir ocua benzer. ocuk nasl an nesinden baka hi kimseden bir yardm istemezse, tevekkl sahi bi de hi kimseden bir yardm istemez ve her eyinde Rabbine y nelir. Tevekkl, alak gnll olmakla nefsi toprak etmek, ruhu da masivadan temizlemektir. Tevekkl, sebeblere deil o sebebleri halkeden Allaha gven mektir. Onu tercih etmek ve hereyi ondan bulmak ve yardm on dan istemektir. Tevekkl, nefsi arzulara set ekip kalbi masivadan temizle mek ve bylece kalbin imarm temin etmekle sahibine huzur ve sevin veren bir nurdur. Tevekkl, her eyde esas sahibi bilmek ve ona (Allaha) gven mektir. Tevekkl, hrriyete kavumak, itiraz ve istemeyi terkedip al ak nefsi atmak ve Allaha ynelmektir. Tevekkl, elin maldan, kalbin de uzun emellerden kurtulma sdr. Mtevekkil, her eyi Allahtan bilir. Onun katnda vlmek de, yerilmek de, znt de, sevin de, bayalk ve ykseklik de fay da ve zarar da birdir. Bunun iin hiddet ve fkeleri bir yana atm iddet ve ezalara tahamml etmitir. Byklerden bir zatn: Tevekkl sz deildir, hldir demesi bu hususu en gzel ekilde beyan etmiyor mu? Tevekkl, nce Allaha gven, sonra smarlara, sonra ona tes: lim olma, sonradan onun rzasna ermedir. Hz. eyh smail (Allahn rahmeti zerine olsun) bu Hakk. (Erzurumlu . Hakk) oluna yle buyurdu: Ey Molla brahim, Allaha tevekkl et. ini Allaha smar437

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

MARFETNAME

la, O nasl yaparsa ilerin en gzeli odur. O kullarna yardmcdr ve Erhamrrahimindir. MANZUME Kimdir o kim yoluna vermez nza Kimdir o kim olmya mest-i lik. Kimdir ol kim kalbi yedinde deil Kimdir ol canm vermez sana. Kimdir o kim senin terbiyende deil, Kimdir o kim bulmad senden nevft tld cihandr sana n iki yed El ne verir olmasa senden seh Gftfil olan Cevr sanr halktan Halk ise elinde misal-i asa. Cmle z, senden alr cnb Senden her cmleye derd ve dev Hce veresiz zahmeti kimdir aa Kimdir o kim olmya bend-i kara. Pes, ubuun diliyen it huyludur Anlamad kendine darbn cez Hakk niz etme kaderle heman Minnet- derde ve gama de merhba KISIM: 3 RIZK HUSUSUNDA TEVEKKLN NEM VE LZUMU Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Gerek nzk ve gerekse dier hususlardaki ihtiyalarda Allaha tevekkl etmek, herkese iki ey iin gereklidir: 1 badet ve huzurun temini iindir. nk rzk ve ihtiya lar hususunda Allaha tevekkl etmiyen ona dayanmyan kimse bu ihtiyalarn temini derdine der ve bu da onu ibdet ve hu zurun uzana atar. Bu meguliyet kiinin grnen zahiri taraf ile grnmiyen'batn taraf ile olur. Zahiri meguliyeti, ihtiyala rm ticaret ya da el emei ile kazanmak istemesiyle olur. Batn meguliyeti ise kalben dnyaya meyyl olan zahidler gibi, nefsin istei, kalbin dncesi ve akln tedbir almasyla olur. Esasen ibadet ve huzur; yalnzca bedenin dnya nimetlerinden uzaklamas ve Allah ile hemhl olmakla temin edilir ki bu da an
43B

cak Allaha gvenen ve ona tevekkl eden kullara nasib olur. Al laha tevekkl zayf olan kul aynen kmeste hapsolunan tavua benzer. Kmesteki tavuk nasl bir sknt kararszlk ve meakkat arasnda sahibinin getirecei yemi beklerse tevekkl zayf kul da rzkn ayn ekilde bekler. Onun btn hayat bu eit vesveseler ile sona erer. Kendini erefli ilerden ekecei in himmeti kesilir ve ibadet ve marifetullah gibi deerli eylere kavumaktan yoksun kalr. Ancak eer kulun tevekkl salam ise kalbini her trl ma sivadan kurtarr ve sahib olduu tevekkl onun saadetinin serma yesi olur. Artk okul ibadet ve huzur devletine ermitir. lim ve ir-; fan gibi yce vasflarn sahibi olmutur. Peygamberimiz buyuruyor ki: Kim insanlara muhta olmamay dilerse kendi elinde bulu nandan ziyade Allahn kudret elinde olan rzkna deer versin ve gvensin. Byklerden bir zat diyor ki: Cenab- Hakka hulsi kalb ile tevekkl edenlere emirler ve sultanlar bile muhta olur. Onun mevlas Gani ve Hamid olan Al lahtr. Hal byle olunca o kul nasl ol.ur da bakalarna muhta olur. Cenab- Hak btn kullann rzkm vermeyi zerine alm ve tevekkln herkes zerine farz- ayn klmtr. Tevekkl sahibi bir zata: M ln! Rzkn nereden temin edersin? diye sorduklarnda O: eitli yerlerden temin ederim. nk belirli bir yerden temin etmi olsaydm imdiye kadar biterdi, diye cevab verirdi. Baka bir tevekkl sahibine de: Bu uzun lleri binein ve yiyecein olmadan nasl aa caksn? diye sordular. O da cevaben yle dedi: Drt ey vardr ki onlar benim azm tekil eder: 1 Btn insanlar Allahn kulu olarak grrm. 2 ki cihan Allahn lkesi olarak grrm. 3 Her trl rzk ve rzk sebeblerini kudret-i lhi elinde grrm. 4 Allahn kazasn, btn insanlara yer ve gnden nfiz grrm. Rzk hususunda tevekkl terk etmenin byk bir tehlike
430

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

olduunu bilmek gerekir. nk Cenab- Hak yaratmasyla rzk birbirine yakn klm ve Kuran- Kerimde bununla ilgili olarak: Sizi yaratt ve sizi nzklandrd, buyurmutur. Bu ayet gs teriyor ki rzk vermek de aynen yaratmak gibi Cenab- Haktan olup bakas tarafndan deildir. Cenab- Hak rzk temin edecei hususunda kullarna kefil olduunu bildirmitir. Bununla ilgili olarak Kuran Kerimde: Btn hayvanlarn rzkm veren Allah'tr. buyurmutur. Cenab- Ha kef olmay da kfi grmemi, bunun iin yemin etmi ve: Gklerin ve yerlerin lakk iin beyn olunan yetler, nzk ve vad hakdr. yle k sizin sylediiniz szde phelenmediiniz ka dar dorudur. Cenab- Hak bunnla da yetinmemi kullarn kendisine tevek kl etmekle emir buyurmu ve tevekkl etmiyenleri azabyla kor-* kutmutur. Cenab- Hak buyuruyor ki: Eer mmln iseniz hi lmiyen (ve daima Havy olan) Allaha tevekkl ediniz. (Hadis-i Kudsi) Allahn kuranna kymet vermeyip onu vadine itimad etmiyen, onun kendisine kefil olmasn yeterli grmiyen, yeminini emir ve tekidini nazan itibara almayp ona gvenmiyenin hli ok ack l ve azabl olacaktr. Byk sknt, azab, fet ve bellara maruz kalacaktr. Allaha yemin olsun ki bir kul iin bu byk bir musi bettir. Bundan gaflete denlerin kalb gzleri kr deilse nedir? veys-i Kami (Veysel Karn) Hz.leri bir dostuna hitabla: Cenb- Hakka yer ve gk ehli kadar ibadet etmi olsan da onu tasdik etmedikten sonra Cenab- Hak senin bu ibadetlerini ka bul etmez. Ona sordular ki: Allah tasdik nasl olur? O yle cevab verdi: Rzk konusunda Allahn sana kefil olduuna gven, kal bini ve bedenini onun ibadet ve huzuru iin azad et. (Yani rzk derdine dmekle kalbini ve bedenini hapsetme). Eer byle ya parsan Cenab- Hakk tasdik eylemi olursun. Herm b. Heyyn, Uveys-i Kami (Veysel Karn) ye sordu ki: Nerede yerlememi emredersiniz? veys-i Kami eliyle am tarafn iaret etti. Herm:
440

MARFETNAME

amda geim nasldr, diye sordu. Bu szlerden son derece etkilenen ve hayretler iinde kalan veys yle dedi: Rzklarm (Allahn verecei hususunda) pheye den kimselere yazklar olsun. Onlara t fayda vermez. Kalbi yakin nuru ile dolan kimse her iinde sebebleri halkeden mevlsna gvenmi ve hbnakiz ona dayanarak tevekkl etmitir. KISIM : 4 TAM TEVEKKLN SINIR, HAKKAT VE HKMET Ey Aziz Ehlullah diyorlar ki: Tevekkl, veklet kelimesinden gelir ve arapa tefel babndandr. Birine tevekkl etmek demek, iini ona havale etmek, onu vekil tayin etmek demektir. Vekil tutan kimse kendisi zorlukla ra katlanmadan ilerini grm olur. TEVEKKLN SINIRI Kalbin Allahn dnda herkesten midini kesmesi ve yalnz oha dayanmas, ona gvenmesidir. Dier bir gre gre; tevekkl, ileri yaparken kalbi Allah tan bakasna balamayp daima Allah ile bir olmasn temin et mektir. Baka bir gre gre tevekkl, balanmay terketmekr. Balanmak ise bedenin kvamn Allahtan bakasndan bilmektir. Yani balanmay terk Allaha ballk demektir.
\

Byklerden bir zat diyor ki: Tevekkl; bnyenin kvam bulmasn, zarara maruz kalma may ve nzk ancak Cenab- Haktan beklemek ve kalbi bu inan la mutmain etmektir. Eer Cenab- Hak murad ederse hibir sebeb ve vasta olma dan kendi kudret ve kuvvetiyle sana yeter. Ey insanolu! Bu hususu bylece bil ve kalbinie kesin olarak inan. Byle yaparsan mahlkat ile her trl sebeplerden btny le kesilir ve hakiki messir olann ancak Allah olduunu bilir ve bulursun. Ondan sonra da tevekkln kemale erer. Allah bilen rif bir kul olur ve onun huzurunda kalrsn. Tevekkln kalesi devaml olarak Allah zikretmek olup onun
441

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

surlannn en kuvvetlisi Cenab- Hakkn ilim ve kudretindeki cel lini ve kemlini bilmek ve onun her trl unutma ve acizlikten uzak olduunu dnmektir. Kulun bu ekilde mevlsm zikret mesi ve onun kudretini dnmesi rzk hususunda onun tevekk lnn keml bulmasn temin eder.
Rzklar drde ayrlr:

1 Allahn zerine ald rzk: Bu bedenin gdas suyu ve kuvvetleri ile buna benzer eyler dir. Cenab- Hak bu eit rzk kuluna vereceini vaadetmi ve bu nu zerine almtr. Tevekkln bu rzkn karlnda olan kul zerinde vacibdir ve vcubiyeti hem akl ve hem de nakli deliller le sabit olmutur. Cenab- Hak bizim kendisine bedenimizle ibadet ve taatte bu lunmamz teklif etmitir. Bunu yapabilmemizi salayacak g ve kuvvete geerli olan gday temin etmeyi de zerine almtr. Bu rzk zerine almas Allah iin bakmdandr. a) Cenab- Hak bizim mevlmz ve efendimizdir. Bizler onun aciz ve zavall kullaryz. Efendiye yakan kulunun ihtiyacna ye tecek nzkn temin etmektir. Kula gereken de kendi ihtiyalarm gren mevlsmn emirlerine tbi olmak ve emirlerini yerine getir mektir. b) Cenab- Hak kullann kendisine muhta etmitir. Fakat onlara nzk nerden, nasl ve ne zaman temin edeceini bildirme mitir ki kullar zaman gelince rzk istesin ve alsnlar. Rzkn kullara haber verilmeden ulamas onun hikmetinin gereidir. c) Cenab- Hakkn kullarna ibadet ve taati emrettiini sy lemitik. Eer kullar btn vakitlerini rzk aramakla geirecek olurlarsa Allaha olan ibadet ve taatUrini yapamazlar. u halde kullannn nzkn zerine alan Cenab- Hakkn bu iinde bir hik met vardr. Kullarn Allaha kar ibadet taat ve zikirleri ancak bylece mmkn olur. Esasen Allah iin hi bir ii yapmak vacib olamaz. Yani o hi bir eyi yapmak zorunda deildir. Ancak onun kullarnn nzkn vereceine kefil olmas onun hikmetiiin bir gereidir.
2 Datlan nzk :

Allahn kullanna datt ve levh-i mahfuzuna kaydettii nzktr. Herkes levh-i mahfuzda kendisi iin yazlan rzk zaman gelince yer, ier ve elbiseleri de giyer. Vazlandan fazla yiyemeyen
442

MARFETNAME

cei g^i, yazlandan az da yiyemez. Ne yazldysa onu mutlaka yer. Peygamberimiz buyuruyor ki: Rzklar taksim edilmitir. Takva sahibinin takvas nzkm artrmayaca gibi, fcirin fucuru ile de nzk azalmaz. 3 Temlik edilen (kullarn mlkiyetine verilen) nzk: Bir kulun dnyada bir eye sahib olmas ancak Cenab- Hakk* n takdiri ve rzas sayesinde olur. Cenab- Hak buyuruyor ki: Ey mminler, size vermi olduumuz maldan (fakir ve yok sullara) nafaka Ve zekt verin. (Bakara Sresi, Ayet: 254) 4 Vad olunan nzk: Cenab- Hak kullan iindeki takva sahihlerine hell yoldan ve hi bir gle katlanmadan muttaki olmak artyla rmklann te min edeceini vadetmitir. Cenab- Hak vadlnde haktr. Cenab- Hak buyuruyor ki: Kim Allahtan korkarsa ona darktan genilie doru k yalu ihsan eder. Ve onu hi beklemedii bir yerden nzklandnr. Kim Allaha gvenip tevekkl ederse Allah ona yeter. (Talk Sresi, Ayet: 2-3) Bu ayetler Cenab- Hakkn vereceini vadettii nzk, bildir mektedir. Rzkn eitleri bunlardan ibarettir. Ancak gda ve be denin kvam iin gerekli olan ve yukarda Allahn zerine ifade ettiimiz Cenab- Hakkn zerine ald rzk istemek mmkn de ildir. nk o Cenab- Hakkn hayat, lm ya da hastalk gibi yaratklar zerindeki fiillerindendir. Kul onu ne elde etmeye ne de isteme g ve kuvvetinde olamaz. Datlan ve levh-i mahfuza yazlan rzkn temin edilmesi iin de kulun aramas ve bulmas gerekli deildir. nk buna gerek yoktur. Bu kulun kendisine ih tiya duyduu malum rzktr. Bu nzk vermek Allahtandr ve Al lah bu nzk vereceini zerine almtr. Bu yle bir nzktr ki bunda alp elde etmek art yoktur. nk Allaha tevekkl eden peygamber ve veliler sonsuz saade ti bulmulardr. Onlar rzk temin iin devaml olarak bir yere balanp almam, hayatlarn ibadet ve huzur iinde geirmi
443

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. lerdir. Onlar byle yapmakla hata etmemi, Allah yolunda gitmi ve hidayete ermilerdir. Bu da gsteriyor ki nzk istemek ve elde etmek iin sebeblere yapmak kul iin art deildir. Rzk al, makla artmayaca gibi istemeyi brakmakla da azalmaz. Mslmanlarn almalar yalnzca nzkn temini iin deil, Allahn emri olmasndan dolaydr. Bu husus yanl anlalmama l ve islmn insanlar tembellie srkledii fikrine kaplmamal dr. nk kulun rzk levh-i mahfuzda yazlandr. O belirli vasf lara ve vakitlere aynlmtr. Onun deimesi imknszdr. Zaman gelince kul nzkn mutlaka bulacaktr. ResuIullah S.A.V. hadisinde Cenab- Hakkn yaratma, huy, nzk ve ecel gibi eyleri tamamladn bildirmitir. ocuun dn yaya geliinden lmne kadar bu hal deimeden devam eder. Bu hususlar nazar itibara alarak gz nne getiren kul, se beblere deil o sebeblerin sahibine bakar. Bedeni ve ruhi rahatla ererek mevlsmm ns ve huzurunu bulur. Ebed devlete ve saadete erer ve kalbini her trl masivadan temizler.

MANZUME Hdadr mni ve muti, felekle kr ve brim yok Gnl mirat (ayna)- sfidir cihandan bir gbarm yok. Yksek ve alak alemden ganidir himmet-i tabim Ki endh ve sem ve arz ve derd-i ruzigarm yok. Gnl kim mevl kapsdr, yok ondan baka bir ulum Onun akdr ancak dilde, bir baka nignm yok. Tecerrddr elbisem', takvadr fahrim, bu ak ire Beden elbisesine o yzden benim hi itibrm yok. Heyla sretin koydum ki, eren lebi mnya Heyladan bu surettir mcerred perdedrm yok. Enniyyetle hor olmuken erdi aktan izzet, Gnl mlknde sultan oldum, asla itirazm yok. Gnl akn himmetinin yceliini bulup felekleri geti Edy- izzet ve lezzet-i ak iktidrm yok. ki lemde hem ondan cda bir yr- grn kim Derun- dilde bir ak- Hddr yr- gnm yok. Cihn karar yeri deil ona dil vermem Ey Hakk Canm aka feddr, bir an onsuz kararm yok.

444

MARFETNAME

KISIM : 5 TAM TEVEKKLN TESRLER VE BAZI TEVEKKL EHLNN MENKIBELER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kulun kalbine gelen ve onu sahibi olan Allah le olmaktan alkoyan sebebleri ortadan kaldrmak gerekir. Eer byle yaplr sa kalb o sebeblerden kurtulur ve mevlsnn ns ve huzuruna er mekle mesrr olur. Kalbe gelen eyalar drt tanedir. 1 Rzk ve kln rzk kazanmak hususunda gsterdii dik kattir. Onun ortadan kaldrlmas Allahn rzkn vereceine kesin bir iman ve tam tevekkl ile mmkndr. 2 Korku ve gvensizliktir. Bu da Allaha gvenmek ve ona tevekkl etmekle olur. 3 Bel, zorluk ve musibetlerdir. Onun ilac da bellara sabretmektir. 4 Kaza ve kader olup onlarn meydana getirdii elem ve kederdir. Onun ilac da kazaya raz olup takdire rza gstermektir. Bu demektir ki rzk hususunda Allaha tevekkl eden, bel ve musibetlere sabreden, kazaya raz olup takdire rza gsteren kimsenin kalbi temizlenip Ve Rabbinin nsn bularak huzura erer. Artk o her muradna eren Kmil ve rif bir kul olur. Kalbe gelen drt arzamn ilac yine drt eyle olur ki bunlar da tevekkl, tefviz (smarlama) sabr ve rzdr. Bunlar kendile rine ayrlan blmlerde geni olarak anlatlacaktr. Bu arzalar kalbe bir ok meguliyetler getirir ki bunlar hle ait olabilecei gibi gelecee ait de olabilir. Kalbi Rabbinin ns ve huzurundan uzaklatrr. Bu arzalar iinde kalbi en ok megul edeni, en b y en katis rzktr. nk rzk btn insanlar iin byk bir bel olmu ve o yzden bedenler zulmet, meakkat, sknt ve zor luklar iinde kalmtr. Rzk insanlarn kalblerini hasta etmi, akllarnda kendisiy le megul olmalarna sebeb olmutur. Rzkn teinini hususunda insanlar zor dncelere dalm, birok znt, sknt ve keder lere maruz kalm, akllar adeta ne yapacan arm, hayatla rndan bir zevk alamam ve dnya onlara dar gelmitir. Bir ok insnlar aresiz kalm, almak pahasna Hak huzurundaki hiz metleri brakm, dnya insanlarnn hizmetinde alm ve on lara hizmeti olmulardr.
445

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

Balangta hr olduklar halde kendileri gibi aciz kullara k le oldu ve trl eit alaklk, zillet ve zntlerle karlamlar dr. Onlar bu halleriyle dnyada adeta bir zindan hayat yaamak tan feryat etmi, gaflete dm ve ne yapacaklar hususunda mitsizlie, aknla dm, yzlerce, hatt binlerce glk ve zorluklarla hayatlarn mahvetmilerdir. Nihayet mevllarna dndkleri zaman dillerle anlatlmas im knsz bir zarara uradklarm farkederek byk bir pimanla dm, fakat bu pimanlk kendilerine fayda vermemi ve g nahlarnn fazla olmas onlann cehennemde yanmalarna sebeb olmutur. Fakat, basiret ve himmet eshb dnyadaki sebeblere balan mam, dnyaya meyletmemi, semya kmann yollarn aram ve bulmulardr. Onlar Cenab- Hakka sonsuz bir tevekkl ile m tevekkil olmu ve insanlardan uzak yaama yolunu tercih ederek uzlete ekilmilerdir. Kr etmeyi kazanc bir yana brakm gn le girmi, hem insanlardan, hem de nefislerinden geerek, muhabbetullah arabn imi ve onun huzuruna ermilerdir. Byklerden bir mtevekkil zat diyor ki: lde yalnz bama dolayordum. Nefsim bana vesvese ve rerek: Bu ku umaz, kervan gemez, ssz ky ve ehiri olmyan lde ne zamana kadar gezeceksin? Alk ve susuzluktan akbet halin ne olacak? dedi. Ben de nefsimi terbiye etmek ve ona kar kmak iin caddeye yakn olmamaya ve ya ile bal olmadktan sonra azma bir ey koymyacama dair kesin olarak karar ver dim ve yolculuuma devam ettim. Aradan belirli bir zaman ge tikten sonra bir de ne greyim? Yolunu aran bir kafile bana doru gelmiyor mu? Beni grmemeleri iin srtst yattm ve gz lerimi de kapadm. Onlar yanma geldiler ve kendi aralarnda ko nuarak: Bu bir yolcu, herhalde baylm olacak, ya ile bal getirin de azma biraz koyalm, dediler. Sonra ya ile bal getirip azma koymaya kalktlar. Azm amaya zorlarken benim gleceim k t ve gldm. Onlar benim bu halimi grnce: Sen deli misin? Akln m kardn? dediler. Ben de bama gelenleri bir bir onlara anlattm. Onlar da bunun zerine: Kullarn rzklandran ve Kerim olan Allahn an ne y cedir? dediler. Yine byklerden bir zat anlatyor ki: Bir defasnda yalnz bama bir seyahate kmtr^ Bir eh

MARFETNAME

rin kenarndaki bir mescide girdim. Nefsim bana hitabla: Bu cami insanlara uzaktr. Sen yolcusun, yiyecein yok, en iyisi ehir iindeki camilerden birine git. Bylece halk seni grr ve seni yolcu zannederek evlerine misafir ederler ve sana gzel eyler yedirirler, dedi. Ben de nefsimi terbiye etmek iin bu cami den baka bir camiye gitmemeye ve azma lokma lokma helva konulmadka azma baka bir ey koymyacama kalben, kesin olarak karar verdim, mescide girdim ve kapy da zerine kapat tm. Yats namazndan sonra kapya gelen bir adam kapy iddet le almaya balad. Ben batan kararszlk gsterdim ise de adam kpy almakta srar edince kapy atm. Grdm ki elinde mum olan ihtiyar bir kadn yannda zayf bir ocukla ieri girdiler. Ka dn bana dua etti ve nme bir tabak helva koydu ve bana hitaben: Bu hasta ve zayf ocuk benim olumdur. Gnlerdir, yemi yor, imiyor ve konumuyor. ylece kendinden geerek yatyordu. Nihayet gecenin birinde bana: Anne helva canm istiyor, dedi. Ben de Rabbime krede rek bir tabak helva yaptm ve nne koydum. Ben bu ii yapana kadar, olum yemin ederek: Benimle birlikte bu helvadan bir garib yemedikten sonra ben bu helvay yemem, dedi. Ben de olumun eline bir baston ver dim, koluna girdim ve: u mescide girdim. Orada bir garibin bulunduunu gr dm, dedim. Birlikte buraya geldik. Neyse Allaha hamdolsun ki seni burada bulabildik, dedi. Sonradan kadn beni helvaya buyur etti ve bir lokma oluna bir lokma da bana vererek ikimizi de do yuncaya kadar yedirdi. Doyduktan sonra kalkp gittiler. Ben ise onlardan hayrette kaldm ve ardm. Orada Rabbimin kullarm nzklandnc olduunu yakinen mahede ettim. Onun ns ve hu zuruna erdim. Kalbim onunla mutmain oldu. Artk biraz olsun kalbinde tevekklden bir para olan herkese bu iki olay gerekten byk bir ibret olsa gerektir. KISIM : 6 RIZIK HUSUSUNDA TEVEKKL HERKES N GEREKLDR Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Rzkn temini hususunda drt hususu gz nnde bulunduran kimse eer onlara uygun hareket edecek olursa, nzk konusunda
447

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

kalbine gelecek her trl vesvese ve dncelerden kendini kurta rr. Her yn ile bir mtevekkil (tevekkl eden) olur Ve tevekkl kemle erer. 1. ci Husus: Ey insanolu 1 Bir defa dn ki Cenab- Hak Kurannda b tn yaratklarn rzkn vereceini ve rzk iini zerine aldm beyan ediyor. Haliyle senin rzkn da zerine alm ve sana da rz kn temin edecei hususunda kefil olmutur. Bu durumda dnya daki hkmdarlardan birisi sana: Bu akam bize gel ve benim misafirim ol, sana baz ihsn ve ikramlarda bulunaym, dese, senin bu davet hakkmdaki fikrin ve kanaatin nedir? O sultan hakknda nasl bir hsn-i zanda bu lunursun? O sultan doru szldr, sznde durur diye fikrini beyan etmez misin? Davet eden sultan deil de pazardaki tccarlardan, ya da zen gin yahudilerden biri saylr ve sz geer birinin yannda seni da vet etse onlann szne uyup davetlerine icabet etmez misin? O ge ce yiyecein yemekleri dnmen seni onun szleriyle tatmin ol maz msn? Hal byl olunca btn insanlar nzklandran cmert ve kerim olan Allah, Kurannda senin rzkn vereceini beyan et tii, yce amyla senin nzkna kefil olduunu bildirdii ve bu hu susta sana vadi olduu ve rzkm verecei hakknda yemin ettii halde sen nasl oluyor da onun szne gvenemiyor ve ruhen hu zur ve skna ermiyorsun? Neden onu sz ve vaadini dorulamyor yeminiyle tatmin olmuyorsun? Onun sana verdii saysz nimetlere ve lutfa, trl trl ikrm ve ihsanna neden bir bakmyor ve bu hususta bir dnceye dalmyorsun? Eer byle yaparsan, rzkn hususunda nefsinin dikkat ve en diesini nazan dikkate alrsan kalbini maruz kalaca zdrab ve skntdan kurtulamazsn. Bu hal senin iin bir bel ve musibet de il midir? Ama bunu dnecek idrak gerek. Bu idrake sahib isen, nzk endienin senin iin bir leke ve ayb olduunu anlarsn. Hz. Ali (R.A.) diyor ki: Allah'n verecei nzk sen bakasndan diliyorsun. Alk korkusuyla ok emin sabahlarsn, mrik sarrafn sz ne inan ve dnmezsin de. Rabbinin sana kefaletine, o kadar inan
mazsn.
44B

MARFETNAME
Bu hususta pheye den kimsenin imannn zayflndan korkulur. Cenab- Hak buyuruyor ki: Eer ina ediyorsanz, Allaha tevekkl ediniz.
2.

ci Husus:

Ey insanolu! Cenab- Hak tarafndan taksim edilen ve tevh-i mahfuza yazlan rzkn deimesi mmkn deildir. Sen bu husu su inkr yoluna gider de levh-i mahfuza yazlan nzklann deime sinin mmkn olduunu dnrsen, Allah korusun hak yolu terk eder dellete dersin: Eer Allahn kullara olan rzkndaki da tmn iyice bilirsen nzk temin etmek hususunda iki cihanda decein aalk, bayalk ve zilletten baka nasl bir fayda bu lursun? Herkes iin takdir olunan bir rzk vardr ve levh-i mahfuzda yazldr. Tevekkl ehli hibir zillet ve bayala dmeden nzklarn izzetle alrlar. Ancak rzkn teminde hasis olanlar ise zillete derler. nk ne almay ne ihtiras terk, ne de ihtiras ve a lma rzk azaltmaz ve oaltmaz. Senin iin takdir olunan nzk seni mutlaka bulur. Sana den zillet deil rzkn izzetle almaktr. Zelil olmann bir mns yoktur. 3. nc Husus: Ey insanolu! Rzkn yaamak ve hayat devam ettirmek iin olduunu bilirsin. nsan yaad mddete nzk kendisine gele cektir. yle ki rzkla hayat birbirlerinin ayrlmaz paralandr. nsann mr nasl Cenab- Hakkn gayb leminde ve kudret elinde ise rzk da ayn ekilde onun kudret elindedir. Cenab- Hak rzk ister verir ister vermez. Bu hususta kimse onu zorlyamaz. O nasl isterse yle yapar. Sen nasl bir kulsun ki senin rzkn ve mrn elinde bulun duran sahibinin tedbirlerine inanmyor ve gvenmiyorsun? 4. c Husus: Malmdur ki Cenab- Hak kulun rzkn zerine alm ve bu nu temin edeceine kefil olmutur. Cenab- Hakkn zerine ald rzk kulun gdas* beslenmesi ve deti zere ald yiyecekleridir. Ancak kul eer Allaha tevekkl eder de onu rzkn vereceine ke fil ederse Cenab- Hak yukarda ad geen rzkndan bir ksmm
449

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ksar ve o kuluna kendi katndan kuvvet verir. Bylece tevekkl sahibi asla zorluklarla ve zntlerle karlamaz. Bilakis Rabbyla olan ns ona zevk verir ve mutmain klar. nk o kul iin ger eini bilmekte- ve bedenin kvam ve yaamas iin Rabbinin ken disine kefil olduuna inanyor. Rzk konusunda Allaha tevekkl etmenin mnas budur ki, o da bnyenin kvamn bulmasdr. Allah-u zl cell kendisine te vekkl eden kulun bedenini azksz brakmaz ve ona mutlaka yar dm eder. Kul, btn hayat mddetince kendisinde Allahn emir lerini ifa edecek g ve kuvveti bulur. Rzktan maksat, lnceye kadar bedenin kuvvete sahib olma sdr. Allah her dilediine erecek ve dilediini yaratacak derecede kuvveti olan bir kudret-i kmildir. O diledii kuluna yiyecek ve iecek verir. Diledii kullarn da melekleri besledii gibi yiyecek ve iecek olmadan besler. Kul iin esas olan ibadet edecek kuvveti bulmaktr, yoksa yemek imekle nefsin arzularna uymak deildir. u halde sebeblerin bir nemi yoktur. Zahidlerin ve bidlerin gece gndz, yemeden imeden uzun yolculuklara kmalar ve uzun mddet ala tahamml edecek kuvveti kendilerinde bulmalarnn sebebi budur. Onlardan bir ks m 10 gn bir ksm 20 gn bir ksm 30 gn, bir ksm 60 gn ye meden imeden durmu ve kuvvetten dmemilerdir. Cenab- Hak, brahim i Edhem kuluna amuru, baka kulla rndan bir ksmna da kumu gda etmitir. Ey insanolu! Baz hastalarn gnlerce bir ey yemeden i meden durduklarn ve yaamlarn devam ettirdiklerini sen de grmsndr. Hastann, shhati yerinde olan birinden daha zayf ve daha bitkin olduu aktr. Eer alktan len olursa bil ki onun ecelinin sebebi alktr. Fazla yedii iin lenler yok mudur? p hesiz onlarn lmlerinin sebebi de ok yemek olur. Eb Said Hudri R.A. diyor ki: Cenab- Hak yle hkimdir ki beni gnde bir rzklandrr ve bana yemek verir. lde yolculua kmtm. gn bir ey yemeden yolculuuma devam ettim. Drdnc gn de halsiz kaldm, yle ki olduum yere yldm kaldm. O halde iken bir sesin hafife bana yle seslendiini duydum: Ey Eb Said, sebebi mi istersin? Yoksa kuvveti mi? Ben: Kuvvet, diye karlk verdim. Hemen bedenim kuvvet bul450

MARFETNAME

du. Derhal kalktm ve 12 gn mddetle orada kaldm. Yiyecek bir ey bulamadm, ama alktan yana bir zorluk da ekmedim. Eb Said bu szleri syledikten sonra doru konutuunu isbat iin yemin etti. Bundan u sonu kyor ki; Bir kimse kendisine nzk temin eden sebeplerin ortadan kalktn grr de kuvvetli bir tevekkl ile Allaha tevekkl ederse, bilsin ve emin olsun ki Cenab- Hak ona kendi katndan kuvvet ve inyet eder ve ona kuvvet verir. Bu haldeki kul asla skntda kalmaz. Onun iin de Allaha ok k retsin ki kendisine mevlsmn ns, huzur, lutf, inyet ve kerameti ulamtr. Zira Cenab- Hak o kuluna kuvvet vererek ona lutfu ile yardm etmi ve onu saadete erdirmitir. Ondan sebeb ve vastay kaldrm. Onu esas gayesi olan hu* zuru meclisine kabul etmitir. O kulunu meleklere benzetmi ve. melekler gibi avamdan ayrm ve kendi katma ykseltmitir. Onun zerindeki yeme ime detlerinin hasl ettii balan kopar m ve insan hayretler iinde brakan acaib kudretine muttali kl mtr. Demek oluyor ki Allaha tevekkl eden ve sz edilen merte beleri kazanan kimmsenin kn byk olur. Onun nzk ok geni tir. Zira ona rzk Cenab- Hak vermitir. MANZUME Alem iinde ayn ve pinhn (gizli) Sana gelir elbet ksmetin olan. Kiinin gece ve gndz talebi Olamaz rzk- kesirin sebebi Rzkna kanaat eden ehl-i merk Oluser mazhar- ism-i Rezzk. Seni yoktan var eden a etmez Baka kaplara muhta etmez Yr var Hakka tevekkl eyle Hline sabr ve tahamml eyle. Kne-i kanede rahat hotur Dde-i Hakka kanat hotur. Bilir hllerini Rezzk- Hakim Rzkm vaktinde eyler taksim.
451

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Mala mevkf deil erzakn Baka yzden getrr Rezzkn. emini, htnn eyle gan Kerem et, olma ged, em-i deni. Bizi ey Hayy- Hudy mtel Rzk iin klma perin ahvl. Zikrini dilde ruhun gdasyap Canda hikmet kapm ak tut. KISIM: 7 TAM TEVEKKL EDENN DAM RAHATA ERMES Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Tevekkl Allaha dayanmak ve ona gvenmektir. O halde dn yann ve ahiretin Allah'n mlk olduunu ve her iin onun kud ret elinde olduunu, btn insanlarn kendisi gibi bizce ciz oldu unu bilen kimse, onlarn hepsinin rzkm Cenb- Hakkm verdii ni bilir. Buna inanr ve tevekkle ilk adm atm olur. Rzk hususundaki phe ve endieden kendini kurtaran kim se, Allahn vereceine inand ve kef olduu rzk iin hi z lr m? Cenab- Hak Kurannda: Yeryznde nzk Allahn zerinde olmayan hi bir hayvan yoktur buyurmu olmas bu hususu gerektii ekilde aklyor. Cenab- Hak dnyann ve ahiretin iyiliini tevekkle balamtr. u halde Allaha tevekkl eden kimsenin hem dnyada ve hem de ahirette saadete erecei phesizdir. nk Cenab- Hak ona ha yrl olan vermitir. Allaha tevekkl eden kimse yiyecek ve iecek toplamaz. Yarnki rzk iin endie etmez ve ne. olacan merak etmez. Zira o kendisini hereyi yaratan Rabbinin rzk denizinde bulur. O nzk denizinin bal olmutur. Baln su biriktirmeye ih tiyac olur mu? Tevekkl eden de aynen denizdeki balk gibi hereyden ms tani olmutur. Onun nefsi yemek imek istedii zaman nefsine yle hitab eder: Ey nefis, nzkm elemini yapp kendini zahmete sokma. nk sen rzk yaamak iin istiyorsun. Bilmezsin ki nzk ve ha yat birbirinin yakn ve komusudur. Hayat olduu mddete nzk ta vardr. Ey insanolu! O halde sen de nzk sevdasn aklndan kar.
452

MARFETNAME

Cenab- Hak seni, kendisini bilmesi ve tanmas iin yaratt hal de sen rzkn znts ve elemini ekiyorsun. Allaha dayan ve her iinde ona gven. Bellara kar sabrl ol, kazaya rza gster. Byle yaparsan her ite bir hayrn bulunduunu grrsn.
Peygamberimiz buyuruyor ki:

Kendisinde klli hayn bulundurmayan hibir cz-i er yok tur. Ey insanolu! Tevekklnde salam ol. Eer tevekkle devam edersen, tevfiz, sabr ve rza makamlarm kazanrsn. Sonra da mevlnn marifet ve muhabbetine erersin. Nihayet velilerden olur ve Allaha yakn kullarn derecesine erersin.

KONU:2 TEFVZ'N FAZLET VE FAYDALARI SEKZ KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 TEFVZN AYET, KUDS HADS VE HADSLERE GRE FAZLET AYETLER : Ey Aziz! Cenab- Hak buyuruyor ki: Allah sana kfidir. O her eyi duyan ve bilendir. (Bakara Sresi, Ayet: 737) Ey mminler, hounuza gitmemesine ramen sava sizin zerinize farz klnd. Hounuza gitmedii halde hakknzda hayr l olan ve sevdiiniz halde hakknzda er olan nice erler vardr. Siz bunlan bilmezsiniz. Allah bilir. (Bakara Sresi, Ayet: 216) Reslm de ki: Allahm mlkn sahibi sensin. Dilediine ve* rir, dilediinden alrsn. Dilediini aziz, dilediini zelil edersin. Se nin her eye gcn yeter. Geceyi gndze, gndz de geceye sokarsn. lden diriyi diriden ly meydana getirirsin. Yaratklarndan dilediine de hesapsz ekilde rzk verirsin. (Al-i mrn Sresi, Ayet: 26-27) Eer Allah sana bir bel (hastalk ve fakirlik gibi) dokunduriHsa o bely ondan baka giderecek kimse yoktur. Sana bir ha yrla dokunsa phesiz o her eye kadirdir. (Enam Sresi, Ayet: 17) Hi uir ey hakknda (bunu muhakkak yarn yaparm deme). Ancak Allah iilerse nallah yaparm, de. (Kehf Sresi, Ayet: 23*24)
454

MARFETNAME

De ki; Allah dilemedike kendime bile, ne bir zarar ve ne de bir fayda verecek durumda deilim. (Yunus Sresi, Ayet: 49) Gklerde ve yerde ne varsa hepsi ister istemez Allaha boyun eerler. Herey ona dndrlp gtrlecektir. (Al-i mran Sresi, Ayet: 83) Allah hereyi yaratandr. O lercye vekildir. (Zmer Sresi, Ayet: 62) KUDS HADS : Cenab- Hak buyuruyor ki: Ey insanolu! Hidayete erdirdiklerim mstesna hepiniz da llettesiniz. Benim ifa verdiim kullar mstesna, hepiniz hasta snz. Benim zengin kldm kullar lari hepiniz fakirsiniz. Ey kulum! Sen neyi istersen ben de onu isterim. Benim dile diim gibi dilemiyorsan kendini benim murad ettiimi murad et meye zorla. nk ancak benim murad ettiim olur. Benim kaza ma raz olan vc verdiim bellara sabredeni kendi katmda sddklardan yazanm. Ey Kulum! Benden seni bu halde tutmam isteme. Ben bunu yapmam. nk ben seni beni btn sfatlarmla bilmen iin halk ettim. Eer seni shhat vc fiyet zere tutarsam beni iyi bilirsin. Ne dilersen benden dile. HADSLER Peygamberimiz buyuruyor ki: Ya Rabbi! Nefsimi sana teslim ettim, sana yneldim. lerimi sana tefviz (snalamak) ettim. Srtm sana verdini. Rabetim (ve ballm) sana, korkum da endendir. Benim baka snacak yerim ve bir kurtarcn yoktur. Ya Rabbi! Senin verdiini hi kimse engciliycmez. Sen mani olursan (msaade etmezsen) hi kimse bir ey veremez. Senin hk mn kimse bozamaz ve geri dndremez. Senin er ve kinin yoktur, mlk enindir, lamd sana. Hayat ve lm senin kudret elindedir. Senin hereye gcn yeter. Sen hereye kaadirsin. Peygamberimiz buyuruyor ki: ki haslet var ki bunlar imann zirvesidir. 1 Allaha teslim olmak 2 Onun kazasna raz olmak.
455

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Mminin stn meziyetleri unlardr: 1 Tevekkl 2 Tefviz (ileri Allaha havale etmek) 3 Teslim 4 Sabr, 5 Rza. Be haslet vardr ki bunlar tamam olmadka kulun imm ke male ermez. 1 Allaha tevekkl etmek 2 leri Allaha havale etmek (tefviz) 3 Allahn emirlerine teslimiyet 4 Bellara sabretmek 5 Allahn kazasna raz olmak. zlme! Sana takdir olunan eyi seni bulur, takdir olmyan da bulmaz. Be ey vardr ki bunlar imandandr. 1 Allah'a tevekkl etmek 2 leri Allaha smarlamak (tefviz) 3 Emrine teslim olmak 4 Bellara sabretmek 5 Allah'n kazasna raz olmak. Hayr, Allah- zl cellin beenip halkettiindedir. Vaki olanda hayr vardr. Allaha tevekkl eden rahat, ilerini Allaha smarlayan (tef viz eden) selmeti bulur. Acizlerin detini det ediniz. ( Yani onlar nzk temin v.s. gibi hususlarda tedbirle yorulmaz ve Allaha teslim olurlar. KISIM: 2 TEFVZ VE TEMLMN TARF, HAKKAT, TESR VE FAYDASI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar k: Tefviz (ileri Allaha smarlamak) kulun dnyadaki li bir
eyi beenmeyip hereyi ile Allah'n ihtiyar ve dilemesine teslim

olmaktr. Tefviz: tiraz terketmektir. Tefviz: nsanlarn ayp ve kusurlarm grmemektir. Tefviz: Kzadan evvel, teslimin geliinden sonra meydana ge lir.
456

MARFETNAME

Tefviz, bilinemeyen eyin o eyi yapan sahibine verilmesidir ki rzadan ncedir. Tefviz, tedbiri terketmek ve kazann geliini beklemektir. Tefviz: istekten gemek ve kazaya raz olarak kazay gzet mektir. Tefviz: Tedbirden ve hevdan vazgemek, her ite Allaha s nmaktr. Tefviz sahibi, kendi nefsi hakknda mitsizlie den ve Rab bine snandr. Tefviz sahibi; hareket ve kuvvetten uzak kalr. Her eyi Al lahtan bilir, insanlar kendisi gibi aciz bilir, tedbirlerini Allaha ha vale eder. Kalbi sknete erer. stemek klfetinden kurtulur. Hr riyetini elde eder. Tefviz; bedende teslimiyet, kalbde gven, ruhta rzadr. Tefviz; insanlardan yz evirmek, Allaha dnmektir. Tefvizin almetleri: Tefvizin 3 almeti vardr: 1 Tedbiri terkedip bunu takdire vermek ve bylece sk nete ermektir. 2 rde ve ihtiyar Rabbinin tedbirine vermek ve kendisin deki irde ve ihtiyr almaz hale getirmektir. 3 Her saat iin kazay beklemek ve gzetmektir. nk kaderden kamak mmkn deildir. Kader kulun ka masndan evvel gelir. Hasl olacak ilerde nemli olan takdirdir. Yoksa tedbir deildir. Ey insan! Dilein olmadysa, mevcud olan dile. Kader deimiyeceine gre kamann ne faydas olur? BEYT : Hakkn muradna uygun olur-, btn umur (iler) Murad terk et ve tarh- gnlden bul hkur. Kulun rahat ve selmetine sebeb olan tefviz, tevfik ve kera metin sonucudur. lerini Allaha havale eden kimse hem dnya da hem de ahirette saadete erer. Dnya hayatnda da marifet cen* netine girer. nsanlar dnyada iken nefsin idaresi ve akim tedbirinde idi ler. Ancak mminler cennete girip yakn mahede ettikleri za man nefsin idaresi ve akim tedbirlerinden kurtulduklarndan Al laha hamd- senada bulunurlar. Teslimiyet; Allahn emirlerine boyun emek, kazasna raz
457

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. olmak, bel ve musibetlere sabretmek, nimetlere kretmektir. Teslim; bel ve musibet erbetini saknmadan ve nazlanma dan imektir. Teslim; sknt ile rahat, hastalk ile shhati, acizlik ile yk selii yani ksaca btn halleri ayni ayarda grmektir. Teslim: Bel annda kiinin kendisini deirmenin alt ta me sabesine koymasdr. Teslim ikiye ayrlr: 1 Iztrr (zorunlu) teslim 2 htiyari (iten gelen) teslim Iztrr teslim kulun kazaya kar kacak g ve kudrette ol madn bilmesidir. Yani kaza istese de istemese de mecburi ola rak teslim olmutur. htiyr teslim ise kulun mlk ve tedbir sahibinin yalnz Al lah olduunu bilmesi ve inanmasdr. Bunu bilen ve anlyan kul sevgi ve ihtiyari ile alemlerin Rabbi olan Allaha teslim olmutur. Mlk ve emri onu idarecisine teslim eden kimse onun kendisine verecei fitneden kurtulur. Dnyay yapan ve ona mlik olamn Cenab- Hak olduuna inanan kimse binay yapan kimsenin bi nay herkesten daha iyi bileceine kesin olarak inanr. Mlik ml kne kar ondan daha fazla acycdr. Bunu bilen kul Allaha da yanr. Ona tevekkl eder ve ilerini ona teslim eder. Bu teslim ile de nza mertebesine ular. Tefvize sahib olmas, yani ilerini Al laha havale etmesi ona byk bir rahatlk verir. Rahata ermek tefvizde, selmet bulmak teslimdedir. Allah'n grd kullara ait ilerin hepsi hayrl olur. Teslimde kurtulu ve selmet, tedbirde ise pimanlk vardr. Zhid eer tedbiri ve inad brakrsa, teslimiyete erer ve Allahn emirlerine boyun eerse, istediine kavuur. Kalk ile kalbi dei tiren Mukallib arasndaki mevcut en byk engel ve perde, nefsin tedbire bavurmas ve bununla megul olmasdr. Sebeblerin te mininde kendisi gibi aciz olan kullarn yardmna gvenir. Kmil bir zata: Naslsn? diye sordular. O da cevaben: Kadir olan Allahn kabzasnda yle bir esirim ki beni ne yapacandan habersizim, dedi. Geen ilere hayflanma ve hasret, gelecekte yaplacak ilerin tedbirlerini almak, u andaki halin bereket ve faziletini giderir. Al lahn hkmne teslimiyet gsterip kazasna raz olan kimse tes limiyetin kemaline ermitir. Teslimiyet Cennet, itiraz, Cehennem, teslimiyet vel, tedbir ise belchr. 450

MARFETNAME

KISIM : 3 TEFVZ VE TESLMN ART VE FAYDALARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Cenab- Hak hikmetiyle bir kulunu sebeblerde bulundururken kulun kendi dilei ile ondan tecrid olmay istemesi ondaki mevcut gizli ehvetler sebebiyledir. Allahu Tel onu sebeblerden tecrid etmiken onun yeniden sebebleri istemsi onun himmet ve gayret yceliinden dtn gsterir. nk Cenab- Hak kulunu ne reye sokarsa soksun kuluna yardmcdr. Mesel kul nefsinin isteine uyarak girdii her yerde Allah onu nefsiyle beraber brakr ve o da nefsinin stesinden gelemez. Allah kulu hangi halde bulundurduysa rzas kulun o halde kalmasndandr. Kulu bulunduu hle sokan Allah olduu gibi ka ran da yine O'dur. nk kulluun an sebebleri brakmak deil vazifesi olan sebeb onu brakana kadar Allaha teslim olmasdr. Byklerden bir zat diyor ki: Birok defa sebebi tekettim, fakat sonradan muhta olarak yine onlara dndm. Ancak ne zaman ki sebeb beni terketti artk bir daha ona dnmem gerekmedi. Demek oluyor ki her eyin Allahn takdiri ile olduuna inanan kimse btn ilerini Allaha smarlar ve onun kazasma teslim olur. Bylece nefsinin alaca tedbirlerden kendini kurtarr. Gnl, ted biri ve ihtiyarn terki halinde ancak rahata erer. lerini Allaha smarlayann elem ve kederi olmaz. Ey insanolu! Teclbii tekedemediine gre yle tedbir et ki tedbir etmemeni temin etsin. nk tedbir ve ihtiyr brakmak irfann yolunun esas ve kalb ile ruhun da sermayesidir. Kula den, kendini Rabbine teslim etmek, hereyi ondan bi lip gzel demek, isteine uymayan eylerde bile hayr grmek, her eye ibret nazaryla bakmak ve ibret almak, ilim ve hikmetle dol mak, kalbini masivadan temizleyip huzuruna ermek, kendini tan yp bundan hareketle Allah tanmak ve onun ns ile kalmaktr. Ey insan! Cenab- Hakdan seni mevcut halinden karmasn ve daha baka bir halde kullanmasn dileme. nk o dilerse seni bulunduun hal iinde de dilediin hl zere kullanabilir. Arif bir kul isen onu dilemen ondan gaybetin, bakasn dilemen edebinin az oluundandr. Bakasndan istemen ondan uzak kalndandr.
458

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Bnuun iindir ki rifler nazarnda her eit istek illetlidir. Cahil ve gafil sabahladnda akima gelen ilk dnce: Acaba bugn ne yapsam? Dncesidir. Uyank bir arif sa bahlad bir zaman ise aklna gelen ilk dnce:
Acaba Rabbim bugn beni hangi dncelerde altracak? dncesidir. Chil birisi sabahlad zaman ise aklna gelen ilk dnce yapaca ileri kendine nisbet ederek: Bakalm bugn ne gibi iler yaparm, dncesidir. nk onun kalbi gaflete dt iin nefsi tedbirle meguldr ki bu hal de onu mevlsndan alkoyar. Bu dncelerle o cahilin akbeti pe rianlk olabilir, ileri hazrdr. Bunun iin de sabaha kar kmaz yapaca eyleri yaptracak? dncesine kaplr. Arif daima mevlsnn yaptraca fiilleri yapmaya hazrdr. Rabbinden kendisine gelecek kazalar gzler. Zira insan zarar ve knnm hangi eylerde olduumu bilemez. htiyar, yalnzca dilediini yapma kudretine sahib olan Al laha mahsustur. O, rif kulunu amellerin tehlikelerinden muhafa za eder ve her trl meguliyetten kurtarr. Kulunun gzel iler yapmas onu en gzel i ve hallerle raz eder. Bu artk hibir ted biri ve ihtiyar gerektirmiyecek derecede yce bir devlettir. Bu devlete erenin tedbirle ve ihtiyarla ne ii olur. Bu durumdaki ku lun sabah kalknca ilk olarak syleyecei u szler lisn- hl ile dilden dklr. Ya Rabbi, kendim iin hibir fayday ve ziyan, leceimi ya da yaayacam hi dnmeden sabahladm. Ya Rabbi! Senin beendiin sz ve ameller hangileri ise bana onlan yapmak arzu ve kuvvetini ihsn eyle. Senin ihsnn boldur. Senin katnda olanlar bende olanlardan daha sevgili ve daha kymetlidir. Ben kendi bama ne yapacam bilemem. Ne yapacam sen bana ilham eyle. Tefviz ve teslimin kemli, marifet makamna vesile olan .hay ret makamnn sermayesidir.

MANZUME Gnl kuu perrn olup bulsa hevay hayreti. Can gnei nuruyla doldurur fezay hayreti Ger hezarn devlet ve nimet grrse ehl-i dil Gelmez onun gzne ister revy hayreti.
endeki derd ve bela ve skntya bakma sakn

Kim bulur kalbin ceflardan vefy hayreti.

460

MARFETNAME

Can nedir? Bin can feda olsun bu hayret zevkine Koy gubar ve fehm ve fikri bulsaf-y hayreti. Hayret-i bihodluk iste, server olmak isteme Kim serverlik srr ister, hki p-y hayreti. Geri lezzet ve seflar lemde oktur lik hi Bir sefa tutmaz gnl ve can ire cay- hayreti. Afitab- ak- Hak klara tbendedir sterler o zll- hmay hayreti. Ger dikesen dilde dildarmla olmak daima Nefsine bigane ol bul in-y hayreti. Gnl evinin kapsn amak hayrettir, ey Hakk tam Hayrete ver sen seni, al mehlika-y hayreti. KISIM : 4 NSAN N TEFVZ VE TESLMN OK NEML VE GEREKL OLDUUNUN SEBEB VE SIRRI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: dare-i lahi, ezeli hkm, her eyin bir illeti ve sebebidir. Ku lun sonradan istemesi Cenab- Hakkn nceden verdiinin sebebi olamaz. Allahn Suru her eyin illeti ve sebebidir. Ancak hibir ey onun yaptnn illet ve sebebi olamaz. Onun sana olan yar dm herhangi bir eye karlk deildir. Allah neyi dilerse o olur, dilemedikleri de olmaz. Tevekkl ehli bunu gayet iyi bildii iin onlar dua ederken herhangi bir eyin olmasn ya da olmamasn dilemezler. nk onlar bilirler ki bu lemde meydana gelen hereyde bir hikmet ve fayda vardr. Allah zikre, onlar istemekten alkoymutur. Kmillerden bir ou Cenab- Hakkn kendileri hakkndaki taksimine gvenmi ve istemekten vazgemeyi edebin bir cz saymlardr. Onlar Cenab- Hakkm kaderi ve kazasyla takdir buyurduu eylere onlar oktan raz olmu ve kazasm beklemeye balamlardr. nk Cenab- Hak kullarnn ihtiyalarn ok iyi bilir. Arif, Allahn takdirine boyun eer ve ona raz olur. Hatta bir ihtiyacn Rabbinden istemekten bile haya eder. htiyacm Rabbinden istemekten haya eden kimsenin hi dier yaratklardan yardm istemesi mmkn olur mu? Arif hi bundan hay etmez n? Elbette hay eder. Bunun iin de arifler asla insanlardan bir ey istemezler. nk onlar bilirler ki kendileri her ne kadar fakir
461

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

iseler de mevllar zengindir. Onlar bir ihtiyalar olduu zaman asla insanlardan yardm dilemezler.
Arif hereyi yapann Allah- zl cell olduunu ve onun btn kalbleri gece ve gndz kontrol altnda bulundurduunu ve bir kulununka lbinin kendisinden bakasna dndn bulduunda ona fakirlii verip ilerini zorlatracan bilir. Ariflerin ihtiya, lann bildirmeyilerinin sebebi de budur. Onlar ihtiyalarn yal. nzca mevllarna arzeder *re kalblerini de ona yneltirler. Hakkn dilemesine uygun hareket eder, kendi dilek ve isteklerinden geer, ler. Bu hal onlann lahata ermelerini temin edr. KISIM : 5 TEFVZ VE TESLM, BYK BR LA VE CENNET NAMDR Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Saadet ve devleti bulmann ilc; insanlardan midi kesmek ve Cenab- Hakkm takdiri ve ksmetinden bakasn istememektir. Ey insan! Kalbinden insanlar kar, Cenab- Hakkn takdirin den baka bir eyi isteme. Byle yaparsan insanlara muhta ol mazsn. Kiinin abuk anlamas ya da bir ok eyleri bilmesi in sann marifet sahibi olduu mnasna gelmez. Marifet sahibi ol mann almeti Allahtan baka kimseden birey istememek ve Al lah'a gvenip ihtiyacm ona arzetmektir ve kalbini masivadan te mizlemektir.

Kmillerden bir zat diyor ki:

Ya Rabbi, bende hasl olan deiikliklerden ve iimdeki eit li hal ve durumlardan anladm ki senin benden muradn, herey de bana bilinmendir. yle ki bu hal hi bir eyde senden gafil olmayncaya kadar devam eder. Kmil zat bu szlerinden unu kastediyor: Bana gelen ve bedenimde grlen hastalk, shhat, fakirlik ve zenginlik gib ideiik haller, bana bazen zilleti bazen izzeti verir. Bende zaman zaman meydana gelen sevin ve keder, izzet ve ikbl saadet ve mutluluk, yani gerek bedenimde ve gerekse ruhumda be liren deiik hadiselerden biliyorum ki, senin beni yaratmandan kastn her eyde ve her deiik halde bana bilinmendir. Bylece ben senin bir olduunu ve bykln bileyim. Her eyde Cell
46*

MARFETNAME

ve Cemlini kudret ve kemlini, her zamanda mahede edeyim. Seni btn fiil ve sfatlarnla tanyaym. Bu haller iinde ben imdi bir yakn cennete ve byk bir se vin iindeyim. Ben u an iin dilediim nimetlere kavutum ve bu nimetlerle huzur iindeyim. Bu nail olduum byk nimetleri, beni senden istemekten ve sana dua etmekten alkoyuyor. Ya Rabbi! Senin aktan ve gizliden ihsan ve ikramda bulun duun bunca nimetler iin sana ne kadar kretsem azdr. Her tr l hamd ve sen senin iindir.
KISIM :

fi

TEFVZ VE TESLMN ETK VE FAYDALARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kulun kalbini Allahn huztrundan alkoyan eylerden biri de korku ve gvensizliktir. Bunlar ancak tefviz ile yani ileri Allaha smarlamakla giderilir. leri onlarn idarecisi durumunda olan Al laha havale etmeye (tefvize) iki ynden gerek duyulmutur. 1 Kalbin mutmain olmas ve nefsin huzur ve skna er mesidir. ler tehlikeli ve karmak olduu zaman onun bozukluu ile salaml belli olmaz, kalb znt ve keder iinde kalacan dan nefis ne yapacan bilemez, arr kalr. Herhangi bir kimse btn ilerini Allaha havale etse o bu yap tnda hayrdan baka bir ey olmyacan bilir. Ona hi bir kor; ku ve endie gelmedii gibi kendisi gven nefsi huzur iinde olur. Kalbi imtinane erer. Ondaki bu mutmain olmann ve rahatln kymeti kul iin sonu olmyan bir nimet ve ganimettir. eyhimiz Hazretleri diyor ki: Tedbiri Mevlna brak ki rahat ve selmeti bulasn. 2, "*- Hayr ve kurtulu iin sonunda olup ilerin sonularnn ne olaca da belli deildir. nk yle eyler var ki hayrl gr lr. Yine yle hayrlar var ki onlar da er olarak grlr. yle ze hirler var ki altn ksede ya da bal kutusunda olur. Kulun akl i lerin sonunu bilecek ve srlarna erecek vasfta deildir. yle ise eer kul ileri kendi murad etse, kendi ihtiyr ile ileri grse, h km verse o kimsenin helkive mahv ok abuk olur. Ne yazk ki insanlar bundan habersizdir. Bunun iin de aldan makta ve helke dmekteler. Eer kul btn ilerini Allaha s463

ERZURUMLU BRAHM IlAKKI HZ.

ve

marlasa (tefviz etse) ve Allah'n ihtiyacna raz iyilik bulur. Selmete ve kurtulua erer. Cenab- Hak buyuruyor ki:
lerimi Allaha smarladm. O beni korur.

olsa daima

hav, W

Cenab- Hak bu hitaba hayrla karlk vermi ve korumas vl yardm ile kulunun yardmcs olduunu bildirmitir. e Tefviz; kulun btn hal ve hareketleriyle, btn kinat ida re eden, mahlkatn btn ilerinden haberdar olan ve hepsini ter biye eden Allaha teslim etmesidir. Tefvizin kalas ilerin olumsuz ve tehlikeli taraflarn ds nerek, ilerin fesada ve helke urayacan aklda tutmaktr. Ku lun trl eit tehlikelerden saknmaktaki acizliini anlamas kalenin temelini tekil eder. Bylece kul, bilgisizlii gafleti ve aciz lii ile tehlikelerden kendini korur. Bunlarn aklda tutulmas kul iin tefviz'i gerekli klm ve ilerinde kendisinin hkm vermek ten kanmasna sebeb olmutur. Esasen Cenab- Hakkm hi bir ii yapma mecburiyeti yoktur ve onu kimse de zorlyamaz. Fakat onun ilahi deti yledir ki i lerini kendisine smarlyan kuluna en faydal olan eyi yaptrr' Efdln yaptrmaz.

(Gafir Sresi, Ayet: 4<n

Mesel fakirlik efdl olduu halde bir ok kullarna zenginlii ve nimeti takdir buyurmu ve nice kullarn zengin etmitir, in sanlardan uzak yaamak efdl olduu halde nice kullarna han$ ve ocuklanyla megul olmalarn takdir etmitir. nk Cenab- Hak btn kullarn grr ve hllerini bilir. O kullarna en iyi, en gzel ve en salih ameli ilemelerinde yardmcdr. Mesel hekim hastasn arpa suyu ile iyiletirir. Her ne kadar hastaya bal ve eker tatl geliyorsa da, hastalnn tedavisi iin arpa suyunu kullanmas gerekli olmutur. Cenab- Hakkm kullan terbiyesinden maksat da budur. Aslolan kulun selmete ve kur tulua ermesidir. Asla fesada uramas ve helk olmas deildir. Bu izahlardan kulun rahat ve kurtuluunun tefviz ve teslim de olduunu anlyoruz. KISIM: 7
NSAN N

BTN LERNDE TEFVZ VE TESLM N OK NEML OLDUU

Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

MARFETNAME

Tefviz ve teslimde iki hususu gznnde bulundurmak gere

1 unu kesin olarak bilmek gerek ki, hi bir ii yapmada yalnz istemek ve tebdil almak yeterli olmaz. nk o iin sonu nun nereye varaca ve akibetinin ne olaca bilinemez. Fakat Cenab- Hak, hangi iin sonunun nereye varacam ve hangisinin ha yr hangisinin er olacan bilir. Bunun haricinde hi kimse yapt iin faydal m yoksa za rarl m olduunu bilemez. Mesel bir kylye altn ya da gm paralar verseler ve ona: Bunlardan .kymetli olanlar ayr,deseler, o kylnn ya paca ayrm, o paralan ona verenleri tatmin eder mi, elbette et mez. nk kyl bunu kesin olarak bilemez. ehirlilerden biri ayrsa tam manasyla ona da gvenilemez. Ancak altnn ve gm n btn zelliklerine vakf olan bir sarrafa gsterseler o bunla nn iyi ve ktlerini ayrr ve sahipleri de kalben rahata kavuurlar. Aksi halde tatmin olamazlar. Cenab- Hakkn ilmi her eyi her ynyle zerresinden krresine kadar kuatm olacandan onun haricinde hi kimsenin ihtiyr ve tedbiri geerli olmaz. Cenab- Hak buyuruyor ki: Rabbin dilediini yaratr ve seer. Onlar iin seim hakk yoktur. Allah onlann kotuklar ortaklardan mnezzehtir, ycedir. (Kasas Sresi, Ayet: 68) Peygamberlerden birine Cenab- Haktan bir hitab gelmi ve: ste benden, ne istersen vereyim, denilmi. Bunun zerine Peygamber u cevab vermi: Bu bir limin bir chile iste vereyim demesi gibidir. Ben bana lazm olan bilmem ki isteyeyim. Hereyi bilen sensin her eyi seen sensin. Sen bana ne dilersen onu ver ki ben de senin tedbir ve ihtiyrnla selmete ereyim. 2. Sana gre, cihann en aklls, en merhametlisi ve en kuv vetlisi, en dorusu, en alim ve zekisi olan bir kimse sana gelse de: Senin grecein btn ileri ben grrm. Sen btn i lerinin idaresini bana brak, sen kendi zevk ve sefana bak, ilerini hi merak etme, dese sen onun bu candan teklifini byk bir min net ve kranla karlamaz ve ona teekkrlerin en ls e teek kr etmez misin? O gvendiin akll kimse senin imen iin, iyi olup olmad n bilmediin bir urup yapsa ve sana takdim etse ona hi kzum-

kir:

465

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

dan ve phelenmeden o urubu imez misin? Tabii iersin hen de kalben mutmain olarak. O halde sana ne oluyor da ilerini alem leri yaratan Allaha smarlyorsun? Yoksa ona gvenmiyor ve kazasma raz olmuyor musun? Btn lemleri ve insanolunu yaratan ve ona ekil veren o deil mi? Gece ve gndz le insanlarn kalblerini deitiren o de il mi? Yamurlan yadran, rzklar datan, akl, fikri, ahlk takdir eden o deil mi? Yerde ve gkteki btn yaratklarn ilerini idare eden ve seen o deil mi? O, Kurann: Allah, gkten (melekler vastasyla) btn dnya ilerini idare eder. (Secde Sresi, Ayet: 5) da mjdesini veren o deil mi? Demek oluyor ki Allah-u zl cell, bilginlerin en bilgini, kuv vetlilerin en kuvvetlisi, merhametlilerin en merhametlisi, zengin lerin en zengini, dorularn en dorusu olur. Hal byle iken nasl olur da ilerini ona smarlamaz, ona teslim olmaz, zevk ve saf iin de rahatna bakmazsn? O ilmiyle senin bilemediin idrak edeme diin ileri, senin iin bilir ve idrk eder. lerini ona smarla ve ona teslim ol ki kalb o ar yk ze rinden atsn sevin ve huzur bularak ns meclisine ersin, sen eer ilerini Allaha smarlar ve ona teslim olursan, o da senin ilerini ihtiyr ettiinde ona canu gnlden raz olursun. Bilirsin ki olan herey hayrdr ve sen de felh zeresin. Eer hayret ve acizlik sermayesini kendine saadet sermayesi bilirsen kalbin onun tedbir ve terbiyesiyle mutmain olur ruhun da rahata erer.

KISIM : 8 TEFVZ VE TESLM NASILDIR? SEBEP ve SONULARI NELERDR?

Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Kulun Rabbi ile olan hli, hastann doktoru ile olan hli gi bidir. Mesel hasta, mesleinde usta bir doktorun tbbn incelikleri ni bildiini, hastalklarn anlyacan, kendisine acyacan ve efkatli davranacan bilse ve kendisinin ne ile iyileeceini anla sa hereyi ile o doktora teslim olmaz, verdii tatl ya da ac erbet imez mi? Tabii ki ier. nk bilir ve inanr ki doktorun vereceg ac ve tatl urubu kendi shhatine iyi gelecek ve aclarn dindire460

MARFETNAME

ektir. nk doktor hlini kendisinden daha iyi bilir. Doktor ile. kul arasndaki mnasebet nasl ise kul ile Allah ara sndaki mnasebet de ayndr. Kul eer, Allahn ilminin yerde ve gkteki bir zerreden bile habersiz olmadn, hereyi zerreden krreye kadar bildiini, kul larna rahim ve merhametli olduunu bilse de, kalbinin en byk dman nefsinin olduunu, nefsin fetlerinin kalbinin hastal na sebep olduunu bilse ruhunun sakatlandn, fakat kurtuluu nun sebepleri ile skntsnn ve helkinin illetlerinin neler olduu nu bilmese, bu aciz ve zavall kul btn ilerini Allaha smarlamaz ve onun takdirine teslim olmaz m? Tabii ki teslim olur ve onun kazasna raz olarak selmeti bulur. Cenab- Hak o kulunun gnln ho eder. Kalbini mesrur eder. Kul da kendisini bu derece, acyan Rabbine kreder ve kalb ifasnn o hlinde bulunduunu anlar. Cenab- Hak kendisine bir elem ve keder verirse kul Rabbine isyan etmez, bilakis huzurunun o halde olduunu bilir ve ifasnn onda olduuna inanr. Kul, eer doktora kaytsz artsz teslim olan ve iini ona b rakan hasta gibi, Rabbini yaratc ve rzklandrc bilirse Kuranna iman eder ve yce zatna gvenirse tevekkl derecesini bulmu olur. Kul, kendisini hastann doktora teslim etmesi gibi teslim eder se ve ilerini ona havale ederse, tefviz makamna ermi olur. Kul, hastann doktora gvenip onun mesleindeki maharetini ve merhametini bilip vermi olduu ac tatl ilalar ien hasta gi bi Rabbinin Rahim ve Hakim olduunu bilir, nimetlerini kabul eder ve ona kr ve hamdederek emrine tabi olursa teslim derece sine ermi olur. Kul, doktorun hareket ve almalarnn hastaln tedavisi, shhat ve afiyeti iin gerekli olduunu bilerek sevinen hasta misa li Rabbinin fiil ve szlerinde, hayr, ihlas ve hikmet zere olduu nu mahede eder de kalbi ve ruhuyla ondan tatl alrsa ve huzur duyarsa rza derecesine ermi olur.

467

KONU:3 SABRIN FAYDA, FAZLET VE SONULARI 5 KISIMDAN BARETTR KISIM : 1 SABRIN. AYET, KUDS- HADS VE HADSLERE GRE FAZLET Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Cenab- Hak Kurann bir ok ayetlerinde, sabr retmi ve kullarn ona balamak iin tevik etmitir. Bu ayetlerden baz larn yazmak lzumu hasl oldu. AYETLER: Cenab- Hak buyuruyor ki: Ey iman edenler sabrederek vc namaz klarak Allahtan yar dm steyin. Muhakkak Allah sabredenlerle beraberdir. (Bakara Sresi, Ayet: 153) Ey mminler, sizi biraz korku, alk, can, mal ve rn darl ile deniyeceiz. Habibim sabredenleri mjdele. (Bakara Sresi, Ayet: 155) Onlar ki srf Rablerinin rzasn kazanmak iin sabrederler. Namaz dosdoru klarlar. Kendilerine verdiimiz rzktan gizli ve ak olarak hayr iin harcarlar. Ktl de iyilikle savarlar. te bunlar (sz edilenler var ya) ahiret saadeti onlar iindir. Ahirette ulaacaklan o saadet Adn cennetleridir. Melekler de her kapdan yanlanna sokulup yle diyecekler: Sabretmenize karlk size selm olsun buras dnyann en g zel karldr. (Rad Sresi, Ayet: 22, 23, 24)
408

MARFETNAME

Fakirlik, sknt, darlk ve genilikte sabreden kimselerdir. te sznde duranlar ve Allahtan korkanlar onlardr. (Bakara Sresi, Ayet 177) Habibim sabret, zira Allah iyi hareket edenlerin mkfatm zayi etmez. (Hud Sresi, Ayet: 115) Allah yolunda sabredenlerin mkfatlarm daha gzel olarak mutlaka diyeceiz. (Nahl Sresi, Ayet: 96) Sabredin. Andolsun ki bu, tahamml edenler iin daha ha yrldr. (Nahl Sresi, Ayet: 126) (Habibim) sabret, senin sabrn da ancak Allahn yardmyladr. Allahn vadi Hakdr. Bununla beraber kim sabreder, su balarsa, ite bu ilerin en hayrlsndandr. (ur Sresi, Ayet: 43) Elbette glkle beraber phesiz bir kolaylk vardr. (nirah Sresi, Ayet: 5) Ancak iman edip iyi ameller ileyenler, birbirlerine hakk tav siye edenler ve sabn tavsiye edenler (onlar sonsuz saadete nail ola caklardr. (Asr Sresi, Ayet: 3) KUDS- HADS Cenab- Hak buyuruyor ki: Ey insanolu! Benim kazama raz olmayan, verdiim bella ra sabretmiyen ve nimetlerime kretmiyen, verdiklerime kanaat etmeyen kimse kendisine benden baka Rab arasn. Ey insanolu! Kin verdiim belya sabrederse benden raz ol mu olur. HADSLER : Peygamberimiz buyuruyor ki: Musibet anndaki gsterilen sabr Hakka teslimiyettir. Her tr l itaatin balangc sabrdr. Musibetlerden korunmann temeli dir. Sabr her trl ibdetin asldr. Sknt (ve musibetlere) lara sabredene mjdeler olsun. Ac bir sze sabretmiyen kimse birok ac szleri duyar. Sabreden zafer kazanr, sabr acdr. Sabn yutan hrriyetine kavumutur. Skntlara sabretmek hsn-i yakine er mektir. Cenab- Hakdan daha ok sabrl kimse yoktur. nk m riklerin (kfirlerin) kendisine olan iftiralarn duyduu halde yi ne de onlan nzklandrmakta ve shhat ihsan etmektedir. Sabnn ba ac fakat sonu tatldr.
460

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Sabr, Hakkn sfatdr, imann badr. man: Sabr ile cmertliktir. Kimseye sabrdan daha hayrl bir hediye verilmi deildir. Sabr, Allahtan acele eytandandr. Yardm sabr ile nee ke der iledir. Malna ya da kendisine bir bel isbet eden kimse eer Ey mmetim! man (bir tamn) iki yansdr. Bu yarmlardan biri sabr, dieri de krdr. onu gizler de halinden ikyeti olmazsa, phesiz Ccnab- Hak ona iman lezzeti ihsan eder ve btn gnahlarn affeder. Hz. Eyyb A.S. hastaland zaman yaralan kurtlanmt. Al lah-u zl cell onu her gcce seher vaktinde vastasz olarak onun la konuur ve: Habibim, Eyyb naslsn? Belamz sana gelmesinden bu ya na ne yapyorsun? diye sorard. Hz. Eyyb, Allahn kendisine hi tab etmesinin lezzetiyle sabr acln unutur kendinden geerdi. Hz. Eyyb afiyet kokusunu alnca Cenab- Hakkn kendisini yoklamasn keseceinden korkar olmutur. Cenab- Hakkn kendi sini mesteden hitab kesilince Hz. Eyyb hastaln ve ona sabnn hasretini ekti. Kyamet gn sabredenlere sabrlarnn karl verildii za man onlar yle derler: Ey Rabbimiz bizi dnyaya geri gnder de, etlerimizi makaslar la keselim veac sna sabredelim dc, kazandmz sevaplardan da ha fazla nasib alalm. MANZUME Ate dumana der ne kaarsn uzaa abuk Bensiz karar yoktur, olur ho benimle d. Oldur bana muhabbet edib kadrimi bilen Zira ki buldu kendi fenasnda d sd (fayda) Ey yr- ule hruz ehlen merhaba Ey fni-yi ehid mez-y mefhr- uhd. Mahu oldu hk (toprak) nn (ekmek) olup, ol yand midede Nn oldu tatl can ki odur zbde-i vcud. Mahvolsa can okur o adem levhini iyn Mahveyle cm koyma cehalette ey vedd Can ak ateine yansa, sakardan emin olur Fakir ve fenya erse bulur devlet-i huld. Aklara ak smn der Hakk olsalar Ashb- kehfi misli hem ikaz ve hem rk.
470

MARFETNAME
KISIM : 2 SABIR VE TAHAMMLN HAKKAT, SINIRI, TATLILII, KERAMET, TESR VE FAYDALARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Sabr, nefsi tel ve sabrszlktan, isteklerinden menetmek, zevklerini engellemek, bu karar ve azmi devam ettirmektir. Sabrn en stn musibetlere ve bellara sabretmektir ki bu sabr cemildir. Sahibi de byk ve mkfata layktr. Ey insanolu! Rahatlnda kredici, skntlarnda sabredici ol. iddete kar , sabrl, hiddete kar da halim ol. Sabreden bel ve musibetin elemini duymaz. Belaya kar sabrl olan Hakkn ka zasna raz olmu olur. Zaten rzann sabrla elde edilmesi kolay olur. Sabrlya bel bal gelir. Sabrn sonu selmettir. Sabreden za fer kazanr. mann asl sabr, islmn asl da rzadr. Allahn sana eitli bel ve musibetler verdiini yadrdm gryorsan anla ki seni uyarmak istemitir. Nimete kr, belya da sabret. Musibet annda alamak, ah vah ederek feryd etmek musibetin daha da ardr. Feryd sabrdan daha zordur. Sabr, elemden, beldan ve musibetten ikyeti olmamaktr. Sabr, bely rza ile karlamaktr. Sabr eden iin nimet ile hik met birlikte verilir. Bel hak vergisi, sabr ise gzel almettir. Bel hak vergisi olduuna gre beldan ikyeti olmak kulun kusuru olur. ' Sabr, afiyet veren mbarek bir erbettir. Sabun ve tahammln tesir vc faydalar nelerdir? Kulun kalbini Allahtan megul eden emellerden biri de iddet ve musibetlerdir. Bunun kiideki almeti feryd, endie ve korku-, dur. Bunlara kar en etkili ila sabrdr. Bu hususa yukanda ia ret edilmiti. Sabrl olmak iki bakmdan gereklidir : 1 -r- badet etmek ve huzura ermek iin sabr gereklidir. Zi ra bunlarn yaplmas ve elde edilmesi ancak sabrla ve taham mlle mmkn olur. Sabr olmayan ibdeti ve huzuru bulamaz. nk bu lem elem, keder, sknt ve zahmet mahallidir. nsan bu dnyaya geldiine ve yaadna gre bu dnyamn bel ve mu sibetlerine de ister istemez sabredecektir. nsann karlat musibetler nasl olur? Karsnn, ocuklarnn ve yaknlarnn fakir ve yoksul olma471

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

lan, gurbet, ayrlk, hastalk ve lmleri, kendisinin bana e eitli bel ve musibetler, dmanlklar, hased, taarruz, elem'w1^ der, sknt, ac, korku, vesvese ve kuruntular, etrafndaki! kfretmeleri, hakaretleri, malna gelen yanma, alnma, sel v a bi bel ve musibetlerden hepsinin baka baka acs, yak ve ?*' sam gam ve znt iinde brakmas vardr.
Kula den bu bel ve musibetlerin hepsine ayr ayr sabr mek ve tahamml etmektir. Sabretmelidir ki bu sabr onun kalh ni ibadet ve huzur iinde olmaktan alkoymasn, korku, endie Ve znts onun ibdet ve huzuruna tesir etmesin.

Denilir ki:
Drt eit lmle lmiyen kimse ibadetin zevkine eremez 1 Beyaz lm yani alk, 2 Siyah lm yani insanlarn ktlemesine maruz kalmak 3 Krmz lm, nefsin isteklerine kymamaktr. 4 Kazann meydana gelmesidir. Bu lmleri tadan ve bun. lara sabreden kimse ibadetin huzuruna erer. BEYT: ?

Ayrlna tahamml eden vasimi bulur. Sabn ve Sebt olan kimseye mjdeler olsun. 2 Sabrda iki cihann hazine ve hikmetleri vardr. Bu ha zine ve hikmetlerin bir ksm kurtulua, fazilete, rzka, arzu ve istee nail olmak ve dmana kar baar kazanmaktr. Akran, yakm ve dostlardan stn olmak, gnllerde taht kur mak, kendine nur ve sstr. Allahn rahmeti muhabbet ve sena sdr. Allah katnda yksek derecelere sahib olmak kermet dere cesine ermek ve hesabsz ecir ve mkfat vardr. Allah kulunun bir saatlik sabrna bu kadar byk mkfatlar veriyor. u halde dnyann da ahiretin de iyilii sabrdadr. Hz. mer R.A. buyurdu ki: Mmin kiinin btn iyilii bir saat mddetle gsterdii sab-

undandr.
Allah-u zl cell kitab Kuran Kerimde sabrn trl ynle rini bildirmesi ve vmesi sabrn fazileti hususunda herhalde sana yeterli fikri verebilir. Sen de bunu ganimet bil ve o sfat kendinde bulundurmaya al. nk kolayl ancak zorluk ekerek bula bilirsin. Sonsuz huzur, saadet ve kurtulua ancak bylelikle erer sin. 472

MARFETNAME Sabrn gzeli zorluk ve iddetin zamann ve derecesini tut maktadr. nk musibet ge kalmyaca gibi erken de gelmez. Artmayaca gibi noksan da olmaz. Alamann, feryad etmenin, szlanmann bir faydas olmaz. Ancak zarar ok olur. Zira her i iin tayin olunan bir vakit vardr. Hereyin hakiki yapcs da enab- Hak'tr. BEYT : Siz ey bellara ok sabredenler Gidiniz, bu yolla Hakka varnz. MANZUME Ey ruh seyr-i lem-i imkn nene gerek Dilde seyaht eyle bu zindan nene gerek. Vahdet ki merebindir, olur halvetin cihn Tercih-i gr ve kh ve beybn nene gerek. er merebin vasi ise, bil cennet iresin Seyr ve behr ve ba ve glistan nene gerek. Vaktinde ahd- gonca misli n alr Pes itigl-i nhun ve dendn nene gerek, derd kmuran olur, oldur dev-y mahz, zhr- derd ve hhi-i dermn nene gerek.

Dil hrrem olsa ak ile, tez terk eder seni Ol dosdu iste Hakk, bu dman nene gerek. KISIM : 3 SABIR VE TAHAMMLN KISIMLARI, FAYDALARI FERYADU FGAN ETMENN AFETLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Sabr ac, fakat iilmesi halinde iene bir ok faydalar veren bir ilatr. ildii zaman sahibine her trl fayday temin eder ve her trl zarar da ondan uzaklatrr. Akll insan nefsini zor lar ve o faydas ok olan ilatan ier, onun acsna tahamml ede rek bir saat ekilen ac, bir yllk tatllk verir der. Sabr drde ayrlr: 1 badet ve taate devam etmek hususunda gsterilen sabr,
473

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

2 Haramlan ilememek hususunda gsterilen sabr, 3 Dnyadaki gereksiz ve manasz hadiselere kar gsteri len sabr, 4 Dnyann belasna, musibetine, afet ve .felketlerine kar gsterilen sabr, Bu saydmz eylere gsterilecek sabr, insana byk fayda lar temin eder. Bunlar Allaha itaat, maksada ulamak ve istika met zere olmaktr. Byle bir sabrn sahibi ebedi sevaba nil olur, hem dnyada ve hem de ahirette Allaha isyann bela ve musibet lerinden kurtulur. Aynca dnyada maruz kalaca her trl zor luk, meakkat, sknt ve dertlerinden kurtulur. Ayrca sabrl in san kasann kahredici iddetinden, endie ve heyecamndan kurtu lur. Nefsine gem vurur ve onun istek ve arzularna tabi olmaz. D mannn kendisine verecei zarardan ve trl belalardan kendisi ni korur. Bu da onun gayeye ulamasna hem dnyada ve hem de ahi rette saadete ermesine ve rza makamna ulamasna sebep olur. Bir kul iin bundan daha byk mkfat ve nailiyet olur mu? Kul, eer maruz kald bela ve musibetlere sabretmez, korku, endie ve heyecana kaplrsa ad geen faydalardan hi birini temin edemez ve onlann hepsinden mahrum olur. Bu da onun zarara u ramas, keder ve zntye garkolmas demektir. nk insann iradesi zayf olursa ibadetlere devam edemez ve ibadetleri zama nnda yapamaz. nsanlarla meguliyete dalar ve vakitlerini bununla geirerek gaflete der. Yahut da Allahn haram kld eyleri yapar, b. yk gnahlara girer ve dnyann varlna aldanr, nefsinin istek ve arzularna kar koyamaz. Bu yzden bana bir ok bellar ge lir. Yahut da maruz kalaca bel ve musibetlere sabredemez, gele ceinden endie eder, heyecana kaplr. Bu da onun sabrn fazilet lerinden mahrum olmasna sebep olur. Bu tel ou zaman onun musibetlerini birden ikiye kanr. 1 Mekruhlan ilemek, 2 Sabrn faziletinden mahrumiyet Tel ve endie ile elde edilmek istenen maksada ulamaktan geri kalmaktr. Denildi ki: Musibet anndaki sabrszlk musibetten daha byk musi bettir. Kaybolan ey gitmitir, artk bir daha geri geJlmez. O halde musibet amnda sabrl ol ki bir kaybna kincisi eklenmesin. En dieye ve heyecana kaplma.
474

M AR! ETNAME

Bir zata basal dileyen Hz. Ali R.A. yle dedi: Eer kaderine kar sabrl olursan sevab ve mkfat kazanr sn. Yok sabretmez de endie ve heyecana kaplrsan zarara u rarsn. nk hereyi yapan ancak Allahtr. Kaza, kader ne ise o mutlaka cereyan edecektir. Tedbir, feryad ve figan etmek afiyetten uzaklaan gafillerin iidir. Sabr, tefviz ve tahamml ise rif ve kmillerin iidir. KISIM : 4 SABIRLA, HER TRL KEMAL, SIHHAT VE AFYET LE ALLAHIN RIZASININ KAZANILMASI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Her eit ilim, amel, bilgi, maharet, marifet ve kemalin yap illeti sabr ve tahammldr. Her trl pimanlk ve azarlan maktan kurtuluun sebebi sabr ve temennidir. Sabrn acl rznn tatl oluunun balangcdr. Rza ise ki inin dareyn (hem dnya ve hem de ahiret) saadetine ermesine sebeptir. Ebedi sevince vesiledir.
c

Anlatlr ki: Zamamnda katrc bir adam vard. Gnn birinde onun kal bine ilim renme ak dt veelindeki btn katrlar satt ve evinde bekleyen hmile haldeki kadnna gereken ihtiyalarm te min ettikten sonra ondan izin ald ve yola kt. Baka bir lkeye gitti. Yirmi sene kadar orada kald, Arapay ve dini ilimleri rendi. Sonra memleketine dnmek zere yola kt. Yolculuu sra snda bir pir-i fni olan ihtiyar bir adamm yannda misafir oldu.. Durumunu ona anlatt ve o kmil zat da: pfe Madem o kadar ilim tahsil ettin. lmin asl nedir? syler misin? diye sordu. Alim bu soruyu cevapsz brakt ve: Buyrun, siz syleyin, dedi. Kmil zat bunun zerine: Sen gel bize biraz hizmet et. Eer bize biraz hizmet edersen evine ilmin asln renmi olarak gidersin dedi. Alim bu teklifi kabul etti ev iki sene o kmilin hizmetinde bulundu. ki sene son: ra o kmil zat alime efkat etti ve ona unlar syledi.
475

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Olum, gel sana ilmin aslm syleyeyim de karnn yanma Hayatn boyunca bize dua ve niyazda bulunursun. Ey Alim! Bilgi her trl ilmin ve mellerin, marifet ve ke mlin asl sabrdr. Btn bunlar ancak sabr ile elde edilebilir. Ta hamml ve temenni sabra dahildir. Btn ilerinde sabrl olur san her trl pimanlktan kurtulur, hem dnya ve hem de ahi rette nasibini alrsn. Sabr gibi kymetli cevheri kazanasn diye seni iki sene beklettim. Bunun sebebi de sabnn kymetini bilip onu hi bir zman unutmaman iindir. Alim bu kymetli cevheri elde etti ve o kmil zatn da hayr duasm alarak memleketine dnd. Evine akamdan sonra vard, girmeden nce aklna: 22 seneden beri girmediim ve hi bir haber alamadm eve girmeden evvel pencereden bakaym da evde u anda kimin kaldm greyim, eklinde bir fikir geldi. Evin camndan gizlice bakt ki ne grsn? Gen bir delikanl akalar bir halde karsnn boynuna sarlmyor mu? O anda kskanlktan kendini kaybetti ve pencereden ataca okla delikanly ldrmek istedi. Tam oku ha zrlad srada akima sabretmek geldi. Kendi kendine: ki senede kazandm cevheri birden kaybetmiyeyim, n ce kapya gideyim, sonra delikanly ldrrm, diyerek kapya git ti ve kapy ald. Delikanl ierden: Kim o? diye sordu. Kocasnn sesini derhal tanyan kadn, byk bir sevin iinde delikanlya: ' Git olum kapy a, yirmi iki sene evvel sen yokken gur bete kan baban geldi, dedi. Adam oradaki delikanlnn kendi olu olduunu anlad ve sabretmenin mkfatn grerek byk bir pi manlktan kurtuldu. Kendisine bu sabr baheden ve byk bir sevinle karln veren Rabbine sonsuz hamd- senalar eyledi. Hayat boyunca sabr ile saadeti buldu. Kendisine sabr cevherini veren kmil zata hayr dualar etti. Hanefi mezhebinin fkhm ihya ederek Kuduri adl byk eseri yazd. Kmil bir zat lmeden evvel oluna u nasihati verdi: Olum, sana bir nasihatim var. Eer o nasihatimi tutar san hem dnyada ve hem de ahirette halkn ve hakkn sevgilisi olursun. Saadet ve selmete erersin.
dn.

Olu:

Emret babacm, nasihatini tutup sylediin yolda gide ceim. Olunun cevabn duyan zat son szlerini syledi:
476

MARFETNAME

Olum mumun fitili ol, diyerek ruhunu teslim etti. Bu hik meti bazlar hikmet, bazlar da rza olarak tevil ettiler. Rza ile tevil edenler o hamilin dedii murada erdiler. nk sabr bel ve musibetlerin acsna ve kederine sabretmek ve Allahn kaderine syan edecek ekilde feryad- fign etmemektir. Rza ise, hi bir ekilde beldan dolay zlmemektir. Bu da rza makamnn sabrdan daha stn olduunu gsteriyor. Rza makamna kavuan aym zamanda Allaha da kavuur. ARAPA R Dostum, ileri kendi nefsin iin kolay kl Etme feryad- fign, sabret kederlerine.
Dostlarmn elem ve dertlerini ok grdm Sonradan sevin geldi onlara kalmad elemleri.

MANZUME Sabret etme ilerinde itb (acele) Sabr ile derler olur koruk pekmez. Sabr ile dmanlar dost olur Sabr ile rehzenler (yolkesen) rehber olur. Sabr esm-i lhidendir Hikmet-i namutenhidendir. KISIM: 5 BAZI MSALLERLE SABIR VE TAHAMMLN KAZANILMASI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Szn ksas odur ki, eer kalbini baland kt alkanlk lardan keser, nefsini de aym ekilde kt alkanlklardan men eder, btn kalbinle ve tam bir tevekklle Allaha teslim olur, ona; dayanr ve btn ilerini ona havale edersen, sabnn erbetini ier sin, kazaya raz olursan, endieden, korku ve heyecandan sakmr, nefsin istek ve arzularm frenlersen, sonu saadet ve nimetlerle do lu olan bir doru yola girersin. Fakat bu ok zor bir i ve ok ac bir tr. ok ar bir yk, dikenli ve tal bir yoldur. BEYT: Frsatlar karma ki, tehir haratr
477

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Skntlara sabret ki, miftah- feretir. Zengin ve oluna kar merhametli bir baba hakkndaki d ncelerin nedir? Baba oluna meyve yemeyi yasaklar, ya da mi zac sert ve kaba bir hocaya gtrp teslim eder ve oluna da: Btn gn hoca ile geireceksin ve asla onun yanndan ayrlmayacaksn, der. imdi zenginlii sebebiyle aleme ikramlarda bulunan zengin babann oluna elma yemejrt yasaklamas onun cimriliinden midir? Ne dersin? Olunu akama kadar mizac sert hocan nyamnda brakmas olu iin bir ikence ve eziyet midir? Buna ne dersin. Esasen baba olunun shhati, afiyeti ve hayr iin elinden geleni esirgemez ve olunun her zaman iin rahat ve huzur iinde olmasn ister. Baba olundan kan aldrsa ona dmanlk m yapyor? dersin. Diyemezsin, nk o olunu esen yelden, uan kutan be kskan maktadr. Nasl olur da olunun zararn ister? Fakat baba bunlan yaparken olunun hayrna olduuna inan d iin yapyor. O inanyor ki olu ufak tefek skntlara katlan makla ilerde byk faydalar elde edecektir. Yine u mtehasss doktor hakkndaki fikrin nedir? Bu doktor kalbi hararetten yanan hastasna bir bardak suyu dahi ok grr ve asla iirmez veya ona yle ac bir urup iirir ki bu acln tesiri hastann bedeninde titremeye sebep olur. Hasta urubu imeyi arzulamaz. Veyahut da doktor hastasna ishl ya pan bir macun iirir. imdi bu doktor yapt eyleri srf hastasna eziyet olsun di ye ve dmanlk iin mi yapyor? Tabii ki hayr. Doktor hastasnn iyilemesini istemektedir. Bunun iin de hastay daha da ktye gtrecek ve onu ldrecek eyleriv ermemi, hastann shhatinin onlardan saknmasna bal olduunu bilmitir. Mesel, bedenin deki yaramaz eyleri atmak iin hastasna ishl veren macunu iirmitir. u halde doktor, hastaya zarar veren eyleri yasaklam, ac da olsa hastaya ifa ve fayda veren eyleri vermitir. Hasta eer sabreder de doktora tam mnasyla teslim olur, onun dediklerini yaparsa tabii ki ifa bulur. Alemleri yoktan var eden, acyanlarn en acycs, ihsn sahi bi kullarnn hallerine vakf, lim, kerim, cmert ve koruyucu olan Cenab- Hak da sana istediin kadar mal, mlk, yiyecek vermemi ve ihtiya duyduun eylerde ksma yapm ise, buna inan ve bil ki Cenab- Hak bunun senin slah olman ve hayrm iin yapmtr.. Cenab- Hak Ktranmda: Gklerde ve yerde olanlan sizin emrinize verdi, buyururken
478

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

nasl olur da senin hayrna olan eyleri vermez. Cenab Hak senin kalbindeki dnya sevgisini atm ve sana marifeti ihsan etmitir. O bir Kuds-i Hadiste yle buyuruyor: Merhametli oban hayvanlarn nasl kokan ve ryen ey lerden men ederse, ben de vel! kullarm dnya nimetlerinden y lece men ederim. Eer Allah sana eitli sknt ve zorluklar verdiyse, bil ki se nin halini senden iyi bilen mevl bunlar sana, seni imtihan etmek iin vermitir. O Rahimdir ve senin zaaf ve ihtiyacm ok iyi g rr. nk Allah-u Telnn kuluna olan efkati merhametli bir annenin ocuuna olan efkatinden daha fazladr. Onun sana ver dii kk bir ktlk senin ok daha byk hayrlara ermen iin dir. Fakat bunu ancak o bilir sen bilemezsin. Hadiste buyruldu ki: inde byk bir hayrn bulunmad hibir kk ey yok tur. Zorlukla birlikte kolayln zikredilmesinin sebebi budur. Bu sebepledir ki Cenab- Hak veli kullar e kendisine setii asfiyasna eitli bel ve musibetler vermitir. Eer sen, Allahn dnyaya ait nimetleri sana yasakladm ve senin zerine iddet, bel ve musibet yadrdn bilirsen ve bu nu mahede edersen unutma ki sen Allah katmda aziz ve mlterem bir kulsun. Allah katnda ok kymetli makam ve derecen selttii gibi ruhunda onun ikram ve ihsanna ermitir. Ne mutlu sana! Mjdeler sana! yle ise sabredici ve kredici bir kul ol ki nzannta tlln bulabilesin. bn-i Sinnn tevekkl, tefviz, sabr ve' rza ile alkal olarak yazd u manzumeyi ibretle oku ve bunlann nemini anlayp ona gre hareket et. MANZUME (FARSA) Gnl deerlidir, o Hakka yardr Onun her sununda ince bir hkm vardr. Derin gr olanlar bilirler ki Onun her yaptnda bir hayr vardr. yi, kt demek benden endendir Allahn yapt her ey hayrdr, vardr. nk Cenab- Hak seni veli kullarum mertebesine yk479

MARFETNAME

Gnldeki esrar Hale iyi bilir nkii hilkasn o yaratmtr. Alemdeki iyi ile kty Hatta her eyi ancak o bilir, lm ile hayat sana ondandr Mal ve mirasn sana ondandr.
O kullar ki kaderlerinden kaarlar Onun da kardeleri olduunu bilmezler. Hakkn kazasna raz olmyan Dn- hilkat ve gmrah olan odur. Sen kazaya niin raz olmazsn? Sen Hakk niin Hak olarak bilmezsin? Her gelen bel ondandr iyi bil Bir deil bin olsa bakasndan deil. Ac, tatl hepsi ondan olunca Hepsi iyidir, kt sanmaktan. Geerse ad bulunduun yerde Derhl teslim ol bunun var lezzeti O, odur, serkelik etme sen ona Ondan kaarsan, sen sn yine ona.
Malm ve bedenini ona smarla Kalbini hep ona gre ayarla. Cannda malnda ihsan onun Neden esirgersin yleyse onu. Kulluk teslimiyette gayr deil Yoksa endeki kalb selim kalb deil. Onlar ki kalbleri uyanktr Kalbi niin ve nasldan uzaktr. stne gelirse yukardan bel Yzn evir Hakka etme vaveyla.
Teslimiyet atei silip ya eder Nemrda derd brhime ba eder. Hakdan gayrisini kabul etme sen Kalbin hepten ayardan evir sen. Duydun mu, Halilin havada iken Cebrile verdii cevab teslimden. Ban kard can kapsndan Dedi ki ey dostum, k aramzdan. Salland mancemk o (brahim) havaland Toprak misli bolukta yuvarland.
400

MARFETNAME Cibril gelip sana celilim dedi daima hayr diledi.

Bu gnlm sana

Ey dostum! Tehlike hlinde benden Bir dilein varsa esirgemem senden. Halil havle etti kendini Hakka Otuz yedi gnlk ate kalmad asla. Yakan ate selmet oldu ona ndi sanki o bir glistana. Halil braknca atee kendini Ate te brakt kendi iini.

Onund erghna sensiz hazr ol Gzlerini kapayp ta bakan ol.

481

RIZANIN FAZLET, FAYDA VE SONULARI ALTI KISIMDAN BARETTR KISIM : 1 RIZANIN AYET VE HADSLERLE FAZLET Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:
Kullarna inayet eden Cenab- Hak onlara rzay retmi ve mahiyetini bildirmitir.

Bu husustaki Kuran ayetlerinin bazlar unlardr: AYETLER: Cenab- Hak buyuruyor ki: aAllal onlardan raz olmu, onlarda Allah'tan raz olmular dr. te bu en byk kurtulu ve saadettir. (Maide Sresi, Ayet: 119) O halde sen onlar ne derse desin, sabret, gnein domasn dan ve batmasndan evvel Allah tebih et. (Sabah ve ikindi na mazlarn kl). Gecenin bir ksmnda akam ve yats namazlarm ve gndzn etrafnda len de namazn klarak Rabbini tebih et k Allahn rzasna eresin. (Ta-Ha Sresi, Ayet: 130) Allahn vaadcttil rzas en byk kurtulutur. En byk sa adettir. (Tevbe Sresi, Ayet: 72) Ey itminane eren nefis dn Rabbine o senden raz sen de on dan raz olarak. (Fecr Sresi, Son Ayetler) Allah, onlardan onlar da Allahtan raz olmulardr. te Al lahn rzas ve mkfat Rabbinden korkan kimselere mahsustur. (Beyyine Sresi, Ayet: 8)

HADS- KUDS Cenab- Hak buyurdu k:

Ey nsanolu! Kim benim kazama raz olmaz, verdiim bel lara sabretmezse kendine baka bir Rab arasn. Ey insanolu! Sen benden raz ol. ki ben de senden raz ola ym, sana sevgi ve muhabbetimi bahedeyim. Ey insanolu! Sen istersin, ben ise murad ederim. Benim mu* rad ettiim olur. Eer ben senin istediin eyden raz olursam, sa na istediini veririm. Ey insanolu! Senin iin benim kazama raz olmaktan baka are yoktur. Ey insanolu! Senin her gn klm olduun namazlardan ra zym. Sen de sana verdiim her gnk nzktan raz ol. Ben senden nasl yan klacan namaz istemiyorsam, sen de yarnki nzk (benden isteme. Ey insanolu! Beni kazama raz olmann haricinde sevdiim bir eyle bana yaklamak isteyenler bana yaklaamazlar. Ey kulum! Bana kazama raz olmaktan daha sevgili bir eyle yakn olamazsn. Sen. benden ar olursan ben de senden raz olu rum. Muhta olduun eyn yalnz benden istersen onu veririm. Ey kulum! Benim rzam senin benden raz olmandadr. Kaza ma raz olursan rzam kazanrsn. HADSLER :

Peygamberimiz duasnda buyurdu ki:

Ey Rabbini, senden kazama raz olman diliyorum. Peygamberimiz buyurdu ki: Cenab- Hak; nefsini bilen, dillini tutan ve kazasna raz olan kuluna merhamet eylesin. Allah'n yeryznde yle (stn) kullan var ki onlarn kalb leri gneten daha parlak, ileri de peygamberlerin iidir. Onlar iin dnyada ne az ne de ok var. Onlar Allahn kendilerine ksmet' ettiine raz olmu vc Hakkn rzasn kazanmlardr. Cenab- Hak, rahat ve sevinci rzada, mihnet ve kederi de kazaya raz olmamak ta klmtr. Cenab- Hak kendisinden az zkla raz olan kimse den az amel ilemesiyle raz olur. Bil ki Haktan raz olandan Hak da raz olur. nk Cenab- Hak Onlar Rablerindcn, Rableri de onlardan razdm> buyurmu tur. En stn amel Allahtan raz olmak ve onu sevmektir. Cenab- 483

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Hak kendisini insanlarn nzaszh ile isteyen kuldan raz olur vo insanlar da ondan raz eder. Hakkn zaszh ile insanlar raz etmeye alana Allah-u zl cell gadablanr ve insanlar da ondan raz etmez. Haynn hepsi kazaya raz olmaktadr. Kazaya nza gs termezsen sabrl ol. Nihayet sabr nza halini alr. mnn kemli kazaya raz olup bela (ve musibetlere) sabretmektedir. MANZUME Habib-i Hakdan ren kimya ho Ne kim, Allah ederse ver rza ho. Gelin kalbine un hzn ve elem gam ek an sen sana bil tandk (aina) ho. ner hatralar hep kalbe Hakdan Kabul et hepsine de merhbe ho. Misafirdir gam, et izzet ona kim Gide senden Mevlya her bel ho. Seni gam bulmasn, illaki handan Sakn reddetme derdi bil dev ho. Mbarektir bu gara her gn tkenmez Ne gamdr bil niamdr, dilrba ho. Cefdan kama, namerd olma Hakk Cefdan merd-i Hak bulmu safa ho. KISIM: 2 KAZAYA RAZI OLMANIN TA RF VE HAKKAT Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Rza kalbin her trl olaylar karsnda sakin durmas, kaza nn aclndan sevin duymasdr. Rza; kalben beenmemeyi atarak daimi sur ura ermektir. Rza; kiinin kendi aklnn alaca tedbirlerden kurtulmasdr. Rza; Hakkn takdirine tabi olmaktr. Rza; kalbin Allahn dilemesi ve ihtiyari ile skn bulmasdr. Kalbin Allahn irade ve ihtiyarna uymasdr. Rza; Allahn ezel iradesine nazar etmektir. Kaza ve kadere kar gelmeyi terketmektir. Rza; kazann hasl olacak hkmlerini sevinle karlamak Rza; cebbr olan Allahn hkmnn meydana gelmesini buldr. Bunun iin de tedbiri ve istemeyi terketmektir.
484

MARFETNAME

Rza; kalbin ac ya da tatl olarak meydana gelen hkmlerle sevinmesidir. Rz; kazann meydana geldii anda kalbin skn bulmas ve endieden uzak olmasdr. Rza; Cenab- Hakkm makamlarnn en yksei ve dnyann cennetidir. Rabbinin kendisi hakkndaki ihtiynna raz olmas ku lun dnyada ve ahirette rahat bulmasn salar. nk marifetullah derecesinin nza ile elde edilmesi ok kolay olur. Muhabbet ve nza, havf (korku) ve reca (mit) dan daha stndr. nk on lar Allahn sfatlarmdandr. Bunlar devaml olarak kulun yann da kalr ve onunla beraber olurlar. Korku ve mit ise byle deil dir. Cenab- Hak bir kulunu sever de ondan raz olursa o kul da mevlsm sever ve ondan raz olur. Zira o gnl aynasnda mevlsnn sevgi ve rzasnn aksini mahede eder. Rza; zenginlik ve muhta olmaktan kurtulu, aksi ise muh ta olriaktr. lzk datlm olup, hrsl olan yoksun kalr. Rza; keder ve znty giderir, rzadan mahrumiyet hem ru ha hem de bedene zorluktur. Kazaya raz olan en rahat, bel ve musibete sabreden ise en stndr. Kazalara raz olmak, bellan bala evirir. Sahibini saadete gtrr. Hakkna raz olan muhta olmadan yaar. Rzada daim olana keramet hizmeti olur. Rzann esas Allaha dayanmak ve gvenmektir. ierin oluu insanlarn isteine gre deil, Allahn takdirine baldr. Drt haslet vardr ki hem dnya ve hem de ahiret saadetini salar. 1 Tevekkl, 2 Tefviz, 3 Sabr, 4 Rza. Kazaya raz olmak kanaatin ba, ibadetin asl, tefvizin sebe bidir. Rza ve kanaat, saadet ve mutlulua sermayedir. Kazaya raz olmak, zer zamanlarda da rahat zamanlarda da gereklidir. Kulun kazaya raz oluu mevlnn rzasn kazandma delilidir. slmiyetin gayesi teslimiyet olduu gibi dinin gayesi de rza dr. Bunlardan maksad Allahn rzasn kazanmaktr. Zenginliin her trls kanaat ve rzada olup, her raz olan da rahat ve sefy bulur. Rza gibi zenginlik olmaz ve raz olan da hibir cefya mruz kalmaz. Sen raz ol ki Allah da senden raz olsun. timin kemli bilim, bilimin kemli de rzadr. Kazaya raz olan ebed devlete ermi, shhat ive gnl holuunu bulmu olur. Raznn hi kimseye rzaszl olmaz. Raz olan riftir. Hakkn huTu?udadr. Asla ondan ayrlmaz.
4ttS

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

KISIM: 3 KAZAYA RAZI OLMANIN FAZLET, FAYDA, ALAMET VE ETLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki; Rza, yle bir eydir ki, Allahtan isteyeceim bir ey olmad gibi, dertten kap ona snmak da deildir. Kazaya gerekten ra z olan kimsenin sabn deildir. Ksmetine raz olann zlecei hi birey yoktur. Cenab- Hak, kullarn rzasna bakmakszn ken di rzasn kazanmak isteyenlerin maruz kalacaklar zemleri de itirir. Bylece o kulu zemmedenler vmeye balarlar. Bir kimse bel ve musibetlerden ancak teslim ve rza ile emin olur. Kazaya raz olan da cihnn sultam demektir. Teslim ve nza gibi gzel huylar var mdr? Teslim gibi slm, rza gibi saf ol maz. Hakdan raz olmayan onun rzsn nasl- isteyebilir? Kaza dan evvelki nza azimet, sonraki rza ise rzamn kendisidir. Rza, kulun u ekildeki yalvardr: Ey Rabbim, bana verirsen kabul ederim, vermezsen senden raz ve honud olurum. Beni aracak olursan davetini kabul ede rim. u haslet kimde bulunursa o kimse velilerden olur: 1 Her eyden Allaha kamak, 2 Her eyde Allah ile beraber olmak, 3 Her eyde Allahn rzasn istemek, Rza, nimetten bulduu zevkin aynm musibet annda da duymandr. Velilerin ahlk, kazaya raz olmak, Allahn muhabbet ve nsne nail olmaktr. Rza sabrn sonu olup, kazaya rza gstermek btn ibadetlerden daha stndr. Rza, ac ile tatlnn bir tutulmasdr. Rza, nefsi Hakkn hkmlerine brakmak ve halka merhamet etmektir ki bunlar velilerin mertebelerindendir. Rzamn almeti, gaflet karanlndan mahede semasna kmaktr. Rza, muhab betin tarlas ve ebed hayatn ve cennetin sebebidir. Byklerden bir zat yakarnda yle dedi: Ey Rabbim, eer beni mistediimi yapmaz isen beni senin dilediine raz et. phesiz sen dilediini yapan mevlsn. Rza, btn amellerden daha stn btn huylardan da g zeldir.
466

MARFETNAME

Rza, kulun mevlsmn kazasnda (bu ister musibet isterse ni met olsun deimez) adaletini bulmas ve onun hkmndeki mev cut hikmeti yakinen anlamasdr. Rza, Cenab- Hakkn, kazasm olduu gibi kabul etmek ve ona kar kmamaktr. Rzann almeti, hastalk halinde shhati, fakirlik halinde de zenginlii ve nimetlere nail olmay istememektir. Bir kmile; Filanca zat hastal shhatten daha fazla seve rim, diyor dediklerinde onun cevab u olmu: yle syledii iin o zattan Allah raz olsun. Fakat ben diyorum ki: Allahn kendisi hakkndaki gzel ihtiyrna gvenen kim se onun ihtiyrnn haricinde birey istemez. Mevlnn ihtiyrna teslim olur ve bylece rza makamna erer. Zira tevekkln mna s Allaha dayanmak ve ona gvenmektir. Tefviz (ileri Allaha havale etmek) ise tedbirin veihtiynn olmamasdr. Teslim de ka zann hkmleri ne ise onlara uymaktr. Rza ise; Cenab- Hakkm ihtiyr ile rahat, huzur ve srura er mektir. Cenab- Hak rzy ikiye ayrmtr ki bunlar: 1 Kendisinin (yani Allahn) kuldan raz olmas, 2 Kulun Allahtan raz olmasdr. Kendi rzasn kulun r zasndan evvel zikretmi ve Allah onlardan, onlar da Allahtan raz olurlar buyurmutur. Demek oluyor ki Allahn rzas kulun kalbine arz olan, gelen hallerdendir. Kulun rzas ise almakla kazanabilecei derecelerdir. Tevekkl bedenin dayanmasn, Allahtan bilmek, tefviz, ile ri gerek sahibine havale edip onun tedbirine sonsuz itimad etmek, teslim, mevlnn takdirine boyun emek, tabiatyla zt olan iler de bile ona tabi olmaktr. Rza ise, kendisine gelenlere de gidenlere de raz olmaktr. MANZUME Bir sef gese senden, olma hi endh kin Kim sana olmusa suretten gelir hem. bil yakn Ol saf bir hamr- mamadr ki her naha gelir Kalb o mndan bulur holuk, koy olsun zarf- tin. ir ve dye suretinden ocua gelir saf Gitse ir ol tfl zevkine bedeldir ankebin.
487

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ

Bazan su nakndan gelir bazen ekmek ve etten o zevk Ol sfatn perdesidir dilber ve zer (altn) esb (elma) ve zin Ol saf bu perdelersiz gnlne holuk verir Msiva mahv olsa, dilden gitse eflk ve zemin. Beden uyurken can kar ondan cihan- berzaha Beden olur mazulu tl baka surettir mubin.

Dte grdm kendimi dersin servinaz misali Vechimi glistan misali, cismimi de yasemin. Suret-i servi koyup, can hem gelir bu suretle phesiz bu tasavvur alemlere ibret iindir. Besdir ey Hakk emin-i srr- Hak ol t mdim Ruhuna zevk ve saf bah ede ol nimel muin. KISIM: 4

KAZAYA RAZI OLMANIN TE'SR VE FAYDALARI Ey Aziz! Ehluliah diyorlar ki: Kalbi megul eden anzalardan biri de kazadr. Bunun ilac r zadadr. Bu hususa yukarda iaret olunmutur. Kazaya raz ol mak iki ey iindir. 1. badet ve Hakka vasl olmak iindir. Eer sen kazaya raz olmaz isen kalbin devaml olarak zntl ve kederli olur. Akim megul olur ve bunun iin de hep hayret ve aknlk iinde kalr sn. Ayrca. Ben neden byle oldum? diye zlrsn. Kalbin bu nevi elem ve kederlerle dolu olursa olsun nasl olur da ibadet iin bo ve ibadete hazr olabilir? nk sen yalnz bir kalbe sahipsin. Onu da. gemi ve gelecekle ilgili dncelerle doldurmu vaziyettesin. Artk kalbinde huzura ve nse yer kalmyaca iin marifet ve mu habbetten mahrum olur. Bu hikmeti bilen bir kmil yle demitir: Gemiteki olanlara duyduun, elem, zlem ve hasret seni kalben zntye garkeder. Gelecekte olacaklar iin alacan ted bir ve hazrlk mevcut haldeki bereketini ve rahatn giderir. 2. Cenab- Hakkn nzasna raz olmamak onun gazabm celbetmek gibi bir tehlikeyi celbeder. Rivayet olundu ki: Peygamberlerden, biri bana gelen musibetlerden dolay mevIya ikyeti oldu. Bunun zerine Cenab- Hak: Benden ikyeti misin? Kimi kime ikyet ediyorsun?
498

MARFETNAME

Benden haya etmiyor ve benim halinden ikyet edenleri sevmedi imi bilmiyor musun? Benim nazarmda senin kurtulua ermen maruz kaldn bel ve musibetlerledir. O halde senin hakkndaki kazama neden raz olmuyor ve neden ikyeti oluyorsun? Senin iin lemi mi deitireyim? Bunu mu istiyorsun? Sen istiyorsun diye Levh-i mahfzda deiiklik mi yapaym? Seni kendi murad zere deil de senin dilediin ekilde tedbir ve hkm m edeyim? Benim sevdiim mi yoksa senin sevdiin mi olsun? Senin her dediin yerine getirilsin mi istiyorsun? Eer bir daha senin kal binden byle bozuk bir dnce geerse izzet ve cellime andolsun ki senden peygamberlik makamm alr, seni Cehenneme atar ve hi de acmam, buyurdu. Bu, akll kullarn ibret alaca ok gzel bir kssadr. Cenab- Hak peygamberlere ve seilmi kullarna byle buyururken, dier lerine nasl muamele edeceini var sen dn. Eer senin kalbindek ibu bozuk dncede devam edecek olur sa Cenab- Hakkn sana nasl hitb edeceim bir dn. Kalbden geen dnceler iin bu muameleyi uygun gren Allah-u zl ce ll, insanlarn iinde dili ve halleriyle ikyeti olanlara nasl mu ameleyi uygun greceini dn. O peygamber hayatnda bir defa kazaya raz olmad iin bu muameleye maruz kald. Ya btn hayat kazaya nzaszlkla ge enlerin hli riice olur? Yine Cenab- Hak bu muameleyi kendisine ikyette bulunan kuluna reva grmtr. Ya kendisinden insan lara ikyette bulunanlarn halleri nasl olur? Hlsa edecek olursak rza, rzaszlcn terkedilmesi demektir. Rzaszlk demek ise iyi ve ktl bilinmeyen ilerde Cenab- Hakkn rzasn, brakp kulun kendine iyi geleni semesi ve tayin etmesidir. Eer, ktlk ve gnah ilemek kader ve kaza ile deil midir? Hal byle olunca kul ktle nasl rza gsterir? diyecek olursan cevabmz udur: Rza ancak kaza iin gereklidir ve kaza da ktlk deildir: Ktlk yalnzca kazann sonucu (makza) dr. Bu da kazaya raz olmann ktle raz-olmak demek olmadn gsterir. (ARAB) MANZUME Hakkn benim iin taksimine razym Ben btn ilerimi ona smarlamm.
Rabbim, nceleri bize hep iyilik ihsan etti Gelecekte de iyilik ihsan eder, buna inanmyorum. 480

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

Rsann almetleri tanedir:

3 Kaza sonucunda maruz kalman bel ve musibetten se vin ve heyecan duymak. nk sevene gre sevgilinin yapaca her eit hareket beenilir ve sevilir. BEYT

2 Kazann geliinden sonra ac ve keder iinde kalmamak

1 Kazadan evvel ihtiyari terkedip Allaha teslim olmak.

Leyl, bana sevdiim iin dilerse kymak Dileine ho geldin derim bunda yok korkmak. KISIM: 5
RIZANIN FAYDALARI, RIZASIZLIIN (SYANIN) ZARARLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Kazaya raz olmann elde edilmesi iin iki hususun dnl mesi gerekir. 1 Rzamn imdi ve gelecekteki salyaca faydalar. Haldeki yani imdiki faydas kalbi yersiz ve faydasz keder ve zntlerden kurtarmasdr. Kmillerden bir zat diyor ki: Kaza ve kader hak olduuna ve mutlaka tahakkuk edecei ne gre kulun dikkatli davranmasnn ve korkmasnn bir mnas yoktur. Rasulullah S.A.V. Mesuda hitaben buyurdu ki:
Dnceyi brak, znty azalt, kaderde ne varsa o olur, ol mayan olmaz. Rasulullah'n bu szleri, ok hikmetli, mnl ve ders vericidir. Lafz ksa ise de mnas ok byktr. Gelecee ait faydas ise, kazaya rza gsteren kulun Allah ka tndaki sevabnn oalmasdr. Cenab- Hak buyurdu ki:

Allah onlardan, onlar da Allahtan razdrlar.

Kazaya itiraz ediin ise kula verdii elem keder ve znt var
400

MARFETNAME

dr. Bunlar kul iin hibir fayda olmad gibi gelecei iin de za rarl olurlar. Bu da kulun azaba maruz kalmasna sebep olur. n k kaza Cenab- Hakkn takdiridir. Ona kar kmak, zlmek, feryad etmekle deimez. Akll kula layk olan Hakkn rzas ile gnl rahatlna er mektir. Yoksa gnah ile faydasz znty tercih etmek deildir. 2 Rzaya kar kmann esasnn byk tehlike oluunun, dnlmesidir. Cenab- Hak buyuruyor ki: Rabbin hakk iin onlar aralarnda kan anlamazlklarda seni hakem yapp sonra da verdiin hkmlerden ilerinde hibir darlk duymakszn tam bir teslimiyet gstermedike iman etmi olmazlar. - (Nisa Sresi, Ayet: 65) Cenab- Hak, bu ayetini dnen kullarna yardmc olur. Cenab- Hak buyurdu ki: Benim kazama raz olmayan, bellarna sabretmiyen, verdi im nimetlere krctniyen kimse kendine baka bir Rab arasn. Bu, Allahtan gafil olanlar iin byk ve korkun bir tehdit? tir.
Kmillerden bir zat diyor ki:

Rabbin an hkmetmek, kulun an da raz olmaktr. Eer Rab hkmetmez, kul da raz olmazsa ortada ne Rablk ne de kul luk kalr. Ey insanolu! Eer ifadeye altmz bu hususlar dnr sen sen de Rabbinin kazasna raz olursun. Hem syliyeyim ki sana den, Allaha dayanmak, gvenmek, ilerini ona havale etmek ve sana verdii bel ve musibetlere sabretmektir. Onun her emrine uymal, yaptklarna raz olmalsn. nk Cenab- Hak ezelde se nin iin ne takdir buyurdu ise o senin hayrnadr. Bunu kesinlikle bilmelisin. O kullarna kar ok merhametli ve raufdur. Muhab bet sahibi bir mevldan hasl olan ise ancak efkat, rahmet ve merhamettir. Peygamberimiz buyuruyor ki: Allahn kazasna raz olan kimse ebedi saadete kavuur. Ey insanolu! Eer dnya hayatnda herhangi bir sknt ve zorlukla karlaacak olursan Rabbinin sana olan rahmet ve mer
491

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

hametini hatrla. nk onun rahmeti genitir. Sana verdii s kntnn mutlaka ferahln ihsan eder. Esasen senin bana ge len eyler ezeli ilahide senin hakknda takdir buyurulmutu. Al lahn takdirinde ise asla bir deiiklik olmaz. O daima kullaryla beraberdir. O Kurannda Nerde olursanz O (Allah) sizinle be raberdir. buyurarak devaml olarak bizimle beraber olduunu bil dirmiti. O beraberlii bilen insana maruz kalaca bel ve musi betlerin ne etkisi olabilir? KISIM : 6 ANLATILAN ASILLARIN BRLKTE ZAHI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Eer sen, Allah- Telnm senin rzkn temin edeceine ke fil olduuna, her dilediini yapmak g ve kudretine kadir oldu una, senin btn ihtiyacm ve hallerini btn incelii ile bildi ine inanr da vaadinin hak olduuna gvenirsen onunla kalbini skna erdirir ve mutmain olursun. Btn sebepleri, yaratcar olmakszn faydasz grr, onlar dnp onlara balanmaktan uzaklar, rahat ve huzuru bulursun. nk bilesin ki sana yemei yedirenin de iirenin de Allah olduunu bilirsin. Yine tecrbenle bilir ve inanrsn ki sana tad ve lezzeti veren, alman gdalar sindirip organlara datan bedene faydal hle getirip bedenine fiyet veren eitli tehlike ve zarar lardan koruyan Allah- zl celldir. Halbuki Cenab- Hak eer dilese ve istese seni yemeden ve imeden de doyurabilir, lezzet ve kuvvet verebilir. Bylece senin bedeninde kuvvetlenir ve hayatn devam ettirir. u halde hereyin meydana gelii Allahn murad ve dilemesi ile olur. Bu durumda kula gerektir ki Allahtan bakasna gvenmek ve ancak ona tevekkl etmektir. Ey insanolu! Eer sen ilerini yerlerin ve gklerin yaratcs olan ve onlann idarecisi olan Cenab- Hakka havale eder ve onun kazasna teslim edersen, bilgi, fikir ve grn ulaamad ey lerden yana rahat olur ve huzuru bulursun. Yarn filanca ii ya pabilecek miyim? Yoksa yapamyacak mym? phelerden kurtu lur ve bilirsin ki kalbin ileri dnp dzenlemek hususundaki meguliyeti nefsin zorlamasdr ve vaktin bou bouna harcanma sdr. nk yle akla gelmeyen iler vardr ki ou.zaman ksa bir anda olur biter ve bylece lh takdir senin tedbir ve dnce
402

MARFETNAME

lerini deitirir. Bu durumda her dakikas ok byk kymet olan hayatn bo hayller ile mahvolur gider. BEYT
Allahn takdirive hkm daha evveldir

O halde kalbini, belki ve midden ayr. Ey insanolu! Nefsine seslen ve yle de! Ey nefsim. Bize an cak Allah- zl cellin takdiri gerek. O bize yeter, o bizim sahihi mizdir. O ne gzel vekildir. (Hasbunallahu ve nimel vekil) O kud reti sonsuz olan Kadir bize inayet eyler. O, hikmetinin hesb olmyan Hkimdir, rahmeti sonsuz Rahmdir. Artk bu derece yce sfatlarla muttasf olan yce yaratcya itimd ve tevekkl etmek en gzel ve en faydal bir itir. Her ii ve her tedbiri ona havale etmek ve ona tam bir teslimiyetle teslim olmak gerekir. Eer sana bir bel ve musibet isabet eder, ya da bir ktle maruz kalrsan da nefsine hakim olup kalbine hkmedebilirsen ite o zaman pimanlktan ve feryad figan etmekten kurtulursun. phe, vesvese ve ikyeti olmaktan kurtulur, zellikle mu sibetin geldii anda sabrederek tahamml gsterirsin. Esasen be l ve musibet amnda sabr ok zordur. Bunu da nefsinde yapaca n denemelerle grrsn. O zaman da nefsine seslen ve yle de! Ey nefsim bu bel bize Haktan gelen bir oktur. Tedbir ya da hile bunu gidermez. O halde sabrl ol ve belya tahamml etnk Allahn gayb hzinelerindeki bel eitleri trl trldr. Byle yaparsan bil ki zerindeki birok bellar kaldrrsn. Musibet kara buluta benzer. Bir mddet, sonra geer. Gne kar da dilediine kavuursun. Buna sabret, nk kurtulu ve byk sevablar kazanmak bundandr. Cenab- Kak buyuruyor ki: Allah, her zorluun peinden bir kolaylk verir. (Ku^an Kerim) Bu ayette sabrm eserinin byk olduuna iaret vardr. u halde onun garib ve acaib hallerinden baz eyleri mahede ede bilmen iin sabrl ol. Eer kazaya yer verir de acsndan da tatlsndan da aym de recede raz olursan ,esrar ve hallerini bilmediin ilerde Cenab- Hakkn senin hakkndaki takdirini doru bulur ve ondan raz olur sun. Bu hal sana birok tad ve zevkler verir. Bu durumda nefsine hitb ederek yle de!
4tt3

ERZURUMLU BRAHM HAKK 1Z.

Ey Nefsim! phesiz Cenab- Hakkn ezelde takdir buyur, duu eyler zaman gelince olur. Ey Allahn kazasna raz olma yan nefis! Bu isyanndan ne kazanyorsun? Sen Allah kendine Rab kabul ettim diyorsun. O halde niin onun kazasna raz olmu yorsun? Yoksa kazann rububiyet anndan olduunu bilmiyor mu sun? yi bil ki, Allahn btn kazasna raz olmadn mddete onun rzasn ve muhabbetini kazanamazsn?
Cenab- Hak sana bir mddet dnyalk vermedii zaman ise nefsine yle seslenirsin: Ey nefsim! Cenab- Hak senin hlini senden daha iyi bilir, O sana herkesten daha ok acr.O leme rzk veren Rezzkat lem

dir.
Eer bu anlatlanlar iyice beller ve aklnda tutarsan, tevek kl, tefviz, sabr ve rz gibi drt asln tamamnda kuvvetli olur sun. Kalbdeki her trl engel silinir. badetten zevk alr marifet ve muhabbetullaha erersin. Allah katnda yce derecelere ulaan kullardan saylrsn. Dnya hayatnda hem bedenin hem de ruhun rahat olur, ahirette de saadete ererek hem dnyada ve hem de ahirette selmete erersin. ' TEFVZNAME Hak erleri hayreyler Zannetme ki gayeyler Arif an seyreyler. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler Sen Hakka tevekkl kl Tefviz et ve rahat bul Sabr eyle ve raz ol. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler Kalbin ona berk eyle Tedbirini terk eyle Takdirini derk eyle. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Hallk- Rahim oldur Rezzk- Kerim oldur Fel i hakim oldur.
04

MARFETNAME

Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Bil kad- hact (Allah) Kl na mnact Terk eyle murdt (dilekler)
Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Bir ii murd etme Olduysa ind etme Hakdandr o reddetme Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Hakkn olacak iler Botur gm-u teviler (tel) Ol hikmetini iler. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Hep ileri fiktir Birbirine lyktr Neylerse muvafktr.

Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Dilden gam dr (uzak) eyle Rabbinle huzur eyle Tefviz-i umur eyle (ileri Allaha havale et) Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Sen adli zulm sanma l Teslim ol oda yanma Sabret, sakn usanma. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Deme u niin yle Bak sonuna sabr eyle Yerincedir ol yle. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Hi kimseye hor bakma ncitme gnl ylana Sen nefsine yan kma
495

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Mmin ii renk olmaz Akl huyu cenk olmaz Arif dili tenk (dar) olmaz Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Ho sabr- cemilindir Takdir-i kefilindir Allah ki vekilimdir Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler Her dde onun ad Her canda onun yd Her kuladr imdd Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Nr kalacak yerde Ngh eder ol perde Derman eder ol derde.

Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Her kuluna her anda Geh (bazan) kahr- geh ihsanda Her anda o bir anda. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Geh muti geh mni Geh darr gehi nfi Geh hfidu gef rfi. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Geh bdin eder rif Geh eymen geh hif (korkutucu) Her kalbi odur srif (bilen) Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Geh kalbini bo eyler Geh hulkunu (huyunu) ho eyler Geh aka du eyler (balar)
406

MARFETNAME

Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Oeh sde ve geh rengin Geh tabun eder rengin (Ta eder kalbini) Geh htirrem (sevinli) geh gamgin (kederli) Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler Az ye, az uyu, az i Ten mezbelesinden ge Dil glehine gel g Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler.
Bu nass (insanlar) ile yorulma Nefsinle dahi kalma Kalbinden irap olma. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Gemilerle geri kalma Mstakbele kem dalma Hal ile dahi olma. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler., Her dem an zikreyle Zirek (Kurnazlk) lii koy yle

Hayrn- Hak ol yle. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Gel hayrete dal bir yol Kendin unut am bul Koy gafleti hazr ol. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Her szde nasihat var Her nesnede ziynet var Her ite ganimet var. Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Hep rumz (iret)u iarettir Hep gamz ve bedet (mjde) tir. Hep ayn- inayettir.
407

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Her syliyen! dinle

Ol syleteni anla Ho eyle kabul canla. Mevl grelim neyler

Neylerse gzel eyler.

elsine-i halk (halk dilleri) Eklm- Hak ey Hakk ren edebu hulku.
Bil Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler. Vallah gzel etmi Billah gzel etmi Tallah gzel etmi. Allah grelim netmi Ne etmise gzel etmi.

40B

BLM : 4

KULUN EN YKSEK DLE OLAN ALLAHI MARFET MARFET SAHBLERNN STN DERECE VE MAKAMLARA ULAMALARI. ARFLERN HUZUR VE NS DEVLETNE ERMELER SEVG VE AK DENZNE DALMALARI VELLERN AVAMDAN EVLA OLMALARI, GAFLETTEN KURTULUP HUZURA VE HAKKIN NSNE ERMELER AK ARABINI MELER, HAYVAN SIFATLARDAN ARINIP LAH AHLAKLA BEZENMELER. VELLERN KERAMETLER LE ALLAHA YAKLAMANIN YOLLARI. BE KONUDAN BARETTR. KONU: 1 KENDN BLMENN ALLAHI TANIMAYA ANAHTAR OLMASI, ARFN KALBNE GELEN MARFETULLAHIN, KUL N EN BYK DLEK OLMASI. ARFN MASVAYI BULMASI, KENDNDEN GEMES, KORKU VE ZNTDEN EMN OLMASI, CENAB-I HAKKIN SELB SIFATLARDAN UZAK OLMASI VE SBT SIFATLARLA MUTTASIF OLMASI. DOKUZ KISIMDAN BARETTR KISIM : 1 ALLAH I TANIMAYI BLDREN AYET, KUDS- HADS VE HADS- ERFLER Ey Aziz! Bil ki Cenab- Hak Kuran Kerimin birok yetle rinde kullarnn kendisini bilip tanmalarn tevik buyurmutur.
49

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ. AYETLER: Cenab- Hak buyuruyor ki:

O, onlan tand fakat onlar onu tanmadlar. (Yusuf Sresi, Ayet: 58) Onlan simalarndan tanrsn. (Bakara Sresi, Ayet: 273) Onlan yzlerindeki nimet prltsndan tanrsn. (Mutaffifin Sresi, Ayet: 24) Hakk bilmelerinden dolay gzlerinin yala dolup tatn grrsn. (Maide Sresi, Ayet: 83) Hi l iken diriltip ona insanlar arasnda yryecei bir nur verdiimiz kimse, karanlklara dalm ve bir trl de kamyan kimseye benzer mi? Bylece kfirlere yaptklan eyler gzel gs terilmitir. (Enam Sresi, Ayet: 122) Biz emneti gklere, yere ve dalara teklif ettik de onlar bu nu yklenmekten ekindiler. Ondan korktular. Onu insan yklen di. nk o (nefsine kar) ok zlim ve ok childir. (Ahzb Sresi, Ayet: 72) HADS- KUDS Cenab- Hak buyuruyor ki: Ey insanolu! Nefsini bilen beni de bilir. Beni bilen ise arar ve arayan da beni bulur. Beni bulan her muradna erer, ummad eylere kavuur. Beni bakas etkilemez. Ey insanolu! Mtevazi olursan beni tanr, a durursan benf grrsn. nsanlardan bana ibadet kastyla uzakla, bana kavu mu olursun. Ey insanolu! Rab olan benim. yle ise beni Rab tan. Ey insanolu! Nefsini bilen kimse beni dc bilir. Nefsinden ge en beni bulur. Beni bilmek iin sen nce kendini bil. Ey insanolu! Marifetini kalbinden atann kalba krelir. Bizi, bilme ve tanma odasna girenin korku ve kederi gider vc o kimse emin olur. Ey Dvd! Ben gizli bir hazine iken tannp bilinmeyi sevdim de beni tanmalan iin btn yaratktan yarattm. Ey Dvd! Nefsinin dman ol, bana yakn ol. Beni karl cehlet olmyan bilgi ve marifetle bil. Ey Dvd! lmin.faydal olann ren ki o da benim ilim vc cellimi, az&met ve kibriym, hereye gcm yettiini bilinendir.
500

MARFETNAME
Zira bu bilgi (marifet) seni bana yakn klar. Beni bilenin ban bel, avn da sabr klarm. HADSLER

Peygamberimiz buyuruyor ki: Sizin iinizde Allah en iyi bilen benim. nk (onu) bilmek kalb iidir. Eer siz Allah hakkyla bilmi olsaydnz sizin duanz la dalar yok olurdu. Sizin Rabbmz en ok bileniniz nefsini en ok' bileninizdir. Ey her trl ayp ve kusurdan uzak olan Allahm, seni hak kyla bilemedim. Allahm, senden izzet ve cellin yz suyu hrmetine kalblerimize ve gzlerimize marifet nuruyla hayat vermeni diliyoruz. Ey Rabbim, kalbimi, kulam ve gzm nurlandr. Sa-sol, n, arka, st ve altmdan bana nur ver. Sa ve tenimi nurlandr. Et ve kanm nurlu kl, beni nur eyle. Rabbimi en gzel bir surette grdm. Elini omuzuma koydu soukluunu gsmde duydum. Artk bundan sonra gklerde ve yerde olanlar ne varsa hepsini bildim.)

MANZUME

Senden gelir kalblere n dembedem meded Fadlndan dilerim meded ey mufaddal- ehad. Varlk senn sebt edici bir sahifedir Kim balangcdr ezel, sonucudur ebed. Vahdet ruhlar zre dahi baka hsn ile uhd gzne geldi bu hl ve hatt aded n kesreti zebedle deil bahr muhtefi. Birlik muhitisin iki cihndr sana zebed. Olmu nfr- nur (nur neferleri) huzurunda ehl-i cehl Hakka ki mihrden kaar ol shibi remed. Nev nem-y ebnem-i feyzinle buldu ho Cn glzr- Hakk miskinin ey samed.
KISIM: 2 NEFS BLMEK ALLAHI BLMEYE SEBEPTR. Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:
SOI

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. Nefsini bilen kimse phesiz Rabbini de bilir. Nefsini bilen her trl ilme ve mrifete vkftr. Nefsini bilen Allaha yakn olur. Nefsini bilen sid ve mutlu olur. Nefsini bilmeyen ise Hak Teldan uzak kalr. Nefsini bilen hakkn mrifetini bilir. Bilmiyor ise dellete d er ve helk olur. Nefsini bilen kimse lemin esrrn da bilir, o kimse bu geici dnya hayatna nem vermez ve ebedi saadeti bu lur. Nefsini bilen fazl, bilmeyen haktan gafildir. Nefsini bilen Al laha yakn olur ve ondan uzaklamaz, gafil olmaz. Rabbinin hu zuruna erer. nsana nefsin mahiyet ve asln gsteren akl ve yk sek akldr. Hikmetin en stn Allaha yakn olma yolunu se mek ve aramaktr. Nefsini bilmeyen Rabbini de bilemez. Nefsinden habersiz ola nn Rabbini bilmesi nasl mmkn olur? Nefsini bilen kimsenin de bu geici dnya hayatna almas ve onunla nsiyet etmesi na sl mmkn olur? Akl olan herkes zntl ve kederlidir. Arif olan ise sevinli olur. Seven sevilir. Kendisini bilmekten ciz kalan ba kasn nasl bilebilir? nsann kendisini, nefsini tanmas kendine yeter. nk kendini bilmenin marifeti onu Hakka gtrr ve ona Hakk bildirir. Dnyay tanyan ona deer vermez. nsanlar tanyan ise on lardan uzaklar ve yalnz kalr. Nefsini tanyan yalnz kalr. Allak bilen onunla kalmay muvahhid olmay arzular. Nefsini bilen in sanlara kar mtevazi olur. nk nefsini bilen huzuru lhide ve hu iindedir. Nefsini bilen insan, kanaatkr, iffetli ve istikamet zere olma y kalbinden masivy atarak Rabbine gitmesi gerekir. Cenab- Hak Hz. Dvuda hitaben: Ya Dvd sen nefsini bil ki beni bilesin, buyurduunda Hz. Dvd: Ya Rabbi nefsimi ve seni nasl bilebilirim? diye karlk verdi. Cenab- Hak buyurdu ki: Nefsinin ciz zayf ve geici olduunu bil ki beni de kuvvetli, kuvvetli ve bki olduumu bilesin. KISIM: 3 ALLAHI BLMENN EN YKSEK DLEK OLUU. Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: 502

MARFETNAME

Marifet, kalbde bir nurdur. Allah sevgisi ruha kurtulu ve sevin, Allahn varlna ve birliine imanda (tevhid), ona ba lanmann ve huzur halinde yaamann anahtardr. Marifetullah yle byk bir hazinedir. Ona sahib olan rif uyank ve halka kar mtevazi olur. nsanlardan zr diler. lmin meyvesi marifetullaha ermek olduu gibi marifetullahn meyvesi de Allahn emirlerini yerine getirmek, yasaklarndan ka nmak, ksaca Cenb- Hakkn hududunu amamaktr. ey vardr ki insan marifete gtrr. Ona delil olur ve ki iyi marifete balar. 1 Alimin (aklllarn) zelil olmalar. 2 Edib ve hnerli insanlarn fakir olmalar, 3 Doktorlarn hasta olmalardr. Hakk bilen kimsenin marifeti kmil olur. Diline cell gelir. Ebed saadeti bulur. badet eden (bid) endie ve kederi duadr. Arifin dncesi ise sena yani Hakk vmedir. nk abid kendini dnp kederlenirken rif Hakk dnr ve anar. Halbuki Hak k gzle grmek mmkn deildir. Fakat iman kmile sahip olan kalbler Cenab- Hakk idrak edebilirler. limlerin en faydals marifetullah yani Hakk bilmek ve tan maktr ki bunun yeri de agh (uyank) olan kalbdir. Onun birli ini tanmak marifet olduu gibis, ei ve benzeri olmadn bilmek de gerek (hakiki) tevhiddir. Zira eer Cenab- Hak kendisini bildirmeseydi kimsenin onu tanmas ve bilmesi mmkn olmazd. Marifetullah; a karn .uykusuz gz ve devaml olarak Allah zikreden kalbe sahib olan ruhtan meydana gelir ve kalbde belirir. Allah zl cellin marifetini verdii ve aziz ettii kulun artk, ona isyan etmemesi ve bu suretle nefsini zelil etmemesi ve zikrinde' daim olmas gereklidir. rfann hakikati, eyann hakikatna vakf olmak ve eyay za t itibariyle olduu ekilde tanyabilmektir. Marifetullah, Cenab- Hakkn hereyden nce ve sonra olduu nu, ite ve dta zahir olduunu, hereyi bildiini, ilerinde hakim, olduunu ve btn mahlkata bol bol rzklar verdiini ve btn bu vasflara haiz olann o olduunu bilmektir. Marifetullah, Allah bilmek ve onun vahdaniyyetine ermektir. Marifetullahn son gayesi kulun kalbine domas ve kalbin masivadan, Allahtan gayr olan eylerden temizlenmesi ve bylece g
nl hayatnn bulunmasdr. Marifetin almeti, Allah sevmek ve emirlerine itaat etmektir.
503

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ki ey vardr ki bunlar Allah'n kullarna olan byk ihsanla

ndr.
1 Marif etullah

2 Muhabbetullah (Allah sevgisi)

Maifetullah gnlde parlayan bir nurdur. Muhabbetullah ise kalbdeki Allahtan baka eyleri (masivavn

yakan bir atetir.

Arif olmak Allah zikretmek ve bununla hayat bulmaktr. Al.

lahn zikrinden uzak kalmak ise bilgisizlik karanlnda kalmak ve Hakkn zikrinden gafil olmaktr.
Marif etullah, hereyde Allahu zl cellin azmet ve kudretini bulmak, btn hallerde hareket ve kuvvetten uzak olmak, masiva y terk etmek, kalb ile Hakkn huzurunda kalmaktr. Marifetin hakikati, Allah dil ile zikr edip kalben sevgisine ermek, himmet ve gayretle huzuruna gitmektir. Marifet ruhta bir yakin olup kendisiyle uzuv, sknet bulur Kalbde bir hayat olup ruh kendisiyle itminane erer. Elde edilmesi Cenab- Hakkn bildirmesiyle olur. nk akl ancak Allah ile ma: rifete erer. lim, insanlarn, marifet ise Hakkn renmesiyle elde edilir. Marifetullah; eyamn Allah tarafndan yaratldm, Allahn emriile yaadm, hereyin onun mlknde olduunu ve nihayet yok olup yine ona dneceini bilmektir. Marifetullah; balangc olmayan Cenab- Hakka bedenin son suz bir hrmet ve tazim gstermesidir. Arifi, marifeti aklamak tan alkoyan da bu tazimdir. Marifet kalbde byk bir nokta olup can iin en byk bir ni mettir. Marifet nurunun gnlden douu tpk gnein felekten douu gibidir. Ancak felekten doan gne yeri aydnlatr. G nlden doan marifet gneinin nuru ise ara ykselir. Marifetullah, gnl alemindeki gne, akl, ay ilminde yldz lar gibidir. Marifetullah kendisiyle Arm altnn aydnland bir cevherdir. Marifetullah ile benlik taslamak, kendini dier insanlar dan stn grmek ve nefsin isteklerine tabi olmak kul iin manevi bir ykl ve ekvet, marifet denizine dalp hakikat nuruyla yok olmak ise ebedi saadeti bulmaktr. MANZUME Her nefes mukalleb kalbden alr bir mereb Baka bir resm ile bir rh (yol) eder dil mezheb
504

MARFETNAME

Gnl olmaz iki an ire bir emri tb Dembeden baka olur can ve gnlde matlab. Bu ruh ve zlf ve leb ve gabgab ve tenden gayn Dilde var baka ruh ve em (gz) ve leb ve gabgab. Leb-i canandan alr her an o baka bir can Dahi her can iin oi demde gelir bir kalb. Bakadr lem i dil (gnl lemi) mitir ve sipihr lemi baka Ar ve fer ve feleki baka ok anda kevkeb Berk-i hatif gibi dil lemini seyret kim Onda yoktur yaz ve k, ruz (gndz) ve eb (gece) Hakk dil levhine n cmlesi olmutur mestr Arif ol, cmleyi sen dilde bul ol ehl-i tarab. KISIM: 4 ARFN MASVAYI (ALLAHTAN BAKASINI UNUTMASI VE MEVLASINI BULMASI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Arif o kimsedir ki onu hibir ey Cenab- Haktan megul ede mez. Bir an iin de olsa gaflete derek huzurdan ayrlmaz. Arif kendisi skt eder de Hakk onun kalbinden konuur. Arif kalbin den masivay atm ve onun yerine tant Rabbiyle megul ol mutur. Arif, kendisi tedbirden geen ve Rabbinin kendi hakkmdaki tedbire raz olan ve onun tedbirine teslim olan kimsedir. O, hi bir ey iin zlmez. Herey onunla temizlie ve safla erer. Arif, genilii bu derece fazla olan dnya kendisine dar gelen kimse olup, onun deti insanlardan uzaklaarak hakk kamaktr. Arif, Hakkn huzuruyla karar klar. Dnerek ve tefekkr ile gi der. Melekt lemini aar. Arif; irfnn saadet sermayesi bilen kimsedir. rf&n layk ol mayan yere koymaktan ehli olmyanlara sylemekten iddetle ka nan kimsedir. O, bilinen maruftan bakasyla nsiyet etmez. Ma rufun dnda hi bir eyi aklna getirmez. Arif Allah'n sfat ya nnda kendi sfatlarn yok eder, masivay unutur, bilmez ve ondan bahsetmez. Kim hak ile konuur da ondan kendine gelen hitab duyarsa kalbi srr, ruhu da huzur iinde kalr. Artk o rifin zlecei hi bir sebep kalmaz.
505

ERZURUMLU BRAHM HAKKI H2S.

Abidin gdas su ve ekmek olduu halde rifin gdas mrifet nurudur. Arif hakk hak ile hakk nur ile bilir ve bu haliyle leme vakf olur. Onun huzuru marifet, sruru muhabbet nuru hakikat birliidir.

Arif gnl bahelerinde gezer, can havuzunda yzer, mevlsna yakarta bulunur. Onun sruru marifetle, ns de birlikle olur. Sabn ve gayreti iddet ve zorlukta bulur. lim onun nehri, hikmet

ise denizidir. Nehire limler girer, hekimler de denize dalar. Arif ler ise selmet gemileriyle yolculuk ederler. Marifet ehlinin ibadeti tpk sultann tc gibidir. Arifler o kimselerdir ki, konutuklarnda Allah konuur, amelleri onun iin yapar, bir istekleri olursa ondan ister, balansalar ona balanrlar. Onlar sadklar ve sbklardr. Onlar Allah katmda seilen mukarreblerdir. Arif kulun riyas ^vamn ihlsndan yine de sevgilidir. O marufu tazimde byk bir dikkat sarfeder. Farzlar eda ederken, haramlardan saknrken emirlere ve ya saklara hrmet eder. O bildii srlar ona ehil olmyanlara syle mez. Arif ne rahatm, ne sevincini, ne nee ve kederini hi kimse ye sylemez. Onun kalbi hikmet kandilidir. Onun fitili marifet, ve ya muhabbet olup m melekt nurundan alr. Alim iin edeb, bid iin taleb gerekir. Arif her daim zevk ve nee iinde olur. Zi ra o marufu olan mevlsyla devaml olarak sevin ve neededir. Korkan kaar, arif zevk alr. Zhidliin almeti dnyadan gemek rif olmann almeti ise olvadan gemek ve semaya dalmaktr.
KISIM : 5 KEND BEDENNDEN GEEN ARF, MARUFU LE BAK KALIR
Ey Aziz! Ellullah diyorlar ki:

Arif eer hereyi ve kendini terkeder de bedeninden geerse o alme gider. Gnlerce tevekklde dolanr, tefviz ln geer, sabr sahasn aar ve nihayet rza bahesine girer oradan irfan batanlarna varr. Sevgi meclisine girer ve sonra da ns ve hu zura erer. Sarlm yataa varr, mnacat ve yaknlk derecelerini bulur. Daha sonra gzel ahlk ile ve sfatlarla lhi isimlerden hilatler giyinir. Kermetu ycelikleriyle makamlarn lezzetlerine eri
508

MARFETNAME

ir. Arif hayat boyunca bu hallerden nimet alr ve ebedi saadeti bulur. Onun bedeni her ne kadar dnyada ise de kalbi cukba ale nindedir. Her geen gn yol alr, mesafe kateder ve mevisna ka vuur. Dnyay terkeder, bunun iin de insanlar tarafndan ayp lanr ve zemmolunur. evki kemle erer ve artk lmeyi diler. Vadesi dolduu anda Allahn elisi ona gelir ve Rabbinin ona bahettii Cennet mjdesini ona verir. Artk o yce ve temiz nefs bu geici lemi terkeder ve mevlsmn yaknlna erer. O lemde bu zayf nefsi iin yle nimetler ve yle mlkler grr ve Rabbinden yle honutluk, selm ve kerem bulur ki bu nimetleri anlata bilmek mmkn deildir. Ermi olduu bu daimi devletten hi bir zaman kmaz. Haberde geldi ki: Dnyada yle bir cennet vardr ki onu bulanda Cennete bir istek kalmaz. Bu Cennet marifetullahtr. nsanlar bu lemden gp gittike de buradaki en gzel e yin lezzetinden mahrum kalrlar. O ne gzel ey marifettir ki o b tn nimetlerden daha zevkli ve lezzetlidir. BEYT: Bugnk Cennet-i irfna dhil olsalar uak (aklar) Yarnki vad olunan hri veya glman neylerler. Hz. Ali R.A. buyurdu ki: Bir kimsenin ahirette Cenneti bulmas acaib deildir. Acaib olan dnyada iken Cenneti bulmaktr. Bir kimsenin Cennete gir mesiyle vnmesi garib deildir. Fakat garib olan o kimsenin bu dnyada iken Cennete girmesidir. Arif olan kul Cenab- Hakkn sonsuz nimetlerine, cennetleri ne, sevinlerine, lezzet, huzur ve izzetlerine kavuur. Cennete giren nasl lmden, hastalktan, zarardan, fakirlikten, zelil olmaktan ve kederden kurtulup selmete ererse, rifin kalbine girende de korku, keder, znt ve skntdan hi bir ey kalmaz. KISIM : 6 ARFN KORKU VE GAMDAN EMN VE KURTULMU OLARAK NS VE HUZUR LE RAHAT ETT VE ZEVK NDE OLDUU Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:
507

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Mevlsm bilen kimsenin bels ve musibeti kalmaz. nk bel ona bol gelir. Onun acsn hi hissetmez. Arifin hak ile aras iyi olduundan halk ile aras da iyidir. O hem bedenini hem de ru hunu mevlsma adam, her eyini onun tedbirine vermi, ilerini ona havale etmi, kendisi de aradan ekilmitir.

Bu hl onun Allaha yakn olmasn salam, yaknlk merte besine ermi, huzura ve rahata ermitir. Onun kalbine marifet nu ru inmi, bu sebeple de onda dnyaya ait hi bir istek, arzu kal mamtr. Arif bedenini mevlsma vermekle rahat bulmutur. Onun Hak ile olan muamelesi halkn isteklerine tabi olmak iin deil, halk ile muamelesini Hak ile muamelesine uydurmak iindir. Zira ari fin btn arzulan yok olmu, dnyalktan hi bir murad kalma mtr. Onun kalbine marifet nuru yerletiinden artk arada masivaya yer kalmaz. Arif ykselmede keml bulunca artk onun ini i olmaz. nk mevlnm huzurunda olann gzlerinden perde kalkar. Arifin kendi nazarnda ne derece aa olduunu insanlar bi teydiler, onun elini pmek bir yana yzne tkrr, bana toprak atarlard. Arife bu ismin verilmesine sebep, bakalarnn bilmedik lerini o bilmi ve yce mertebeye ermitir. Eer arifin kalbinden doan marifet gneinin ualarndan biri perdenin gerisinde yani huzurda olmayan bide gelecek olsa bid buna dayanamaz ve helk olurdu. Arif olmann almetlerinden bir dieri de, riften akan terin misk ve amber misli kokmasdr. Arif olmann almetlerinden bir dieri de sana baktnda y le bakar ki sen onun senden baka hi kimseyi bilmediini sanr sn. Yine senden yz evirdiinde yle evirir ki sen onun seni hi grmediini ve sana bakmadn sanrsn. Easulullah S.A.V. ehli beytiyle her zamanki adeti zere konu up lfet ederken ezan okunduunda onlarn yannda yle bir hz la kalkard ki sanki onlarn yanna oturmu ve konumu deildi. Arif konuurken dili Allah' anarak konuur. Kalbi onun mu habbetinde sdk kalr. Sim sonsuza kadar ona ktr. Arif'in kalbi uyank olup asla uyumaz. Onun kalbinde msivaya Allahtan gayri eylere yerolmaz. nk onun kalbi muhabbet eleminden haz duymutur. Kalbini Allah ak, derdi ve gam doldurmutur. Arif kalbinin bir ve Aziz olan Allahn nazargh olduunu bi lir. Hl byle olunca onun gece uyumas nasl dnlebilir? Onun gnl masivadan gemi manevi hazlara ve zevklere ermitir. Al508

MARFETNAME
laha yakn olmaktan hasl olan rzgnnha vasim teneffs etmi tir. Sonra da ns ve huzur meclisine ermitir. Bu derece manevi zevklere eren ve Allaha yaklaan bir kalb nasl olur da Allahtan uzaklar ve nasl olur da gaflete dp hal ka meyleder.

manzume
Cihanda kendini bil hmid ol dahi mahmud Ki zbde-i d cihansn nihyet-i maksd. Aziz mrn al mahalline sarf et Ak ve muhabbet yolunda eyle terk-i vcud. Ak arabn n eden ,o mest olur medh Zehi halavet-i can ve zehi serb- vedd.

erb vahdeti nr eyleyen sever zll Gnlden eyler o her zerreye rk scd.
0 kim mhid olur bu vcd vahdetini Odur daima d lemde hid ve mehd. Veli mertibin ahkmn kabul eyler Emin-i vahdet eder, kesret ire hfz- hudd. Cemi halk sever n muvahhid ey Hakk 01 ehl-i vahdet ve efkt said ve mesd. KISIM : 7

ZAHD LE ARF YAN EBRAR LE ALLAH'A YAKIN OLANLAR ARASINDAK FARK Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Zahid yryen, rif de uandr. Alim sylediklerinin aasn da rif ise sylediklerinden daha yksektedir. Arif sahip olduu marifeti ehlullahtan bakasna sylemez. En gzel sz skttur. Arif Allaha ne derece yakn olursa insanlardan o kadar uzak olur. Arif yalmzca Allaha muhta olduundan ihtiyacn ancak ona bildirir, bakasma bildirmez. Arif Allaha kar zelil olduun dan herkesten stndr ve halk da kendisini sever ve sayg gs terir. Zahidin izadeti alka ile rifinki ise zevk iledir. Zhid ahireti isterken rif mevlsm ister. Zahid nefsiyle rif ise mevls ile bir liktedir. Zhid diliyle zikreder, rif ise kalbi ve canyla zikreder.
500

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Zhidin kalbi sebeplerle olduu halde arifin ruhu Allahyladr. M'min, Allah'n nuruyla bakarken, rif, Allah ile bakar. min Allahn ipine, rif ise Allaha tutunur. Mmin Allah zikir ile

mutmain olurken rif Allah ile mutmain olur. Mminin kalbi vardr, fakat arifin kalbinin sahibi vardr, in sanlar nefse perde olurken nefis de dergha perde olur. Bu demek tir ki insanlardan uzaklaan nefsinden haberdar olur. Nefsini terk eden ise Allah bilen ve tanyan rif-i billah olur. Arif bedenden ruha girmi ruhunu ise marufu olan mevlsma fed eylemitir. Alim ilim renmeye alr, bid ibadetle megul olur. rif ise zevk ve lezzet iindedir. Zhid nefsiyle halka bakar ve onlarn dmanlklar kendisinin elem ve zdraba maruz kalmasna sebep olur. Arif ise Rabbi ile yaratklara bakp hepsine efkat ve merha met eder. Arifin kalbi hibir zaman huzuru terketmez. Ruhuyla Allahtan bakasn grmez, masivay mahede etmez. Arif her trl istek ve arzudan uzaklam ve bylece zevki bulmutur. Eli hereyden boald iin kalbi rahat ve hotur. Arif rahat rahatszlkta bulmu, nimeti yokken her trl nimete er mitir. Dnyave hiret onun nazarndan km olup kendi srrn da mkevvini bulmutur. Arifin nefsi dnyadan ruhu da ahiret aleminden gemitir. Kendi srrnda melekt gemi ve mevlsma varmtr. nk Allaha giden yol dnyadan ve ahiretten gider. Onlar geen Hak kn huzurunu bulur. Arifin nazannda hakikat bir ezeldir. Masiva yani Allahtan bakas mecazdr. Onun iindir ki bir hakiki (vahid) hepsine be deldir. Anlatlr ki: Badatta ibli adyla mehur bir rif zat vard. ibli gnn birinde bir testicinin yanndan geerken testici: Vhidden (birden) bakas yok, demi, bunun zerine ib li byk bir nara atarak: Evet, yalnz vahid (bir) vardr, demi. Bylece rife bir ia retin kfi geleceini gstermitir. Zira rifin gdas Allahm zikri dir. Abidin gdas ise su ile ekmektir. Arifin kblesi Rahim ve Rahman olan Allah ile onun nuru, gafilin kblesi ise altn ile gmtr.

510

MARFETNAME

KISIM: 8 MARFET EHLNN YKSEK ANI VE MARFETLERNN KEMAL Ey Aziz! Ellullah diyorlar ki: Cenab- Hak, kendini hakkyla bilir. Bakas bilemez. Bu de mektir ki riflerin Hakk bilmeleri yine Hak iledir. Onlar her ey de Allaha rc etmilerdir. Arifin gz ibretle bakar, kalbi derin lere hikmetle dalar, ruhu manev zevklerle yaar. Arifler dnyay fani, geici olarak grr, masivaya zlmezler ve masivay bilmez ler. Marufu bulduklarnda artk ondan bakasn dnmez, gr mez, duymaz ve konumak olmulardr. Arifin sururu marifet huzuru muhabbettir. Arifin himmeti ve gayreti ile marifeti her geen saatte ve her gnde biraz daha ar tar. Bylece her geen gn Allaha biraz daha yaklar. Cneydi Badadi Srr Sakti hazretlerine sordular ki: Dn gece sabah nasl getirdin? Nasl sabahladm? Srr Sakati de cevaben: Allah katnda gece ile gndz, akam ile sabah yoktur, de di. Bu, riflerin saat ve vakit diye bir ey bilmediklerini gsterir. Zira onlar her an iin marifetullah ile megul olmulardr. Ari marufuyla olursa hli ssl olur. Muhabbete erdiinde hali daha da gzelleir. Arifin kalbi marufu olan mevlsna yneldiinde imekten daha hzldr. Ariflerin adma ezeli dil ve ebedi ibre denilen hay ret verici ve alacak ilimleri vardr. Her kavim iin bir ceba var dr. Marifet ehlinin cezas huzuru izzetten kesilmektir. Arifin me guliyeti mevlsyla nsiyyet etmektir. Masivay terk ve ondan mi dini kesmektir. Arifin alkas, sevenin de ikyeti olmaz. nsanlarn hali olur. Fakat rifin hli olmaz. nk onun hli marifet nurundan yok olur. Arif muhta olmad gibi mstani de deildir. nk bun lar varln andr. Arif ise kendindengemitir. Onun almeti her iki cihandan gemi olmaktr. Arifin marifetinde iki hl vardr: 1 Dehet hli, 2 Hayret hli. Yeyzid-i Bestmi Hz. lerinin zamannda eyhlerden bir zat mridini Mekkeye gndermi ve gnderirken de:
Sil

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Hacca giderken yolda zamann velilerinin sultan olan Beyazd Hazretlerini ziyaret etmeyi ihml etme. Ona bizim selm ve duamz syle. Onun dua ve rzsn al ve ylece Mekkeye git, de mi. Mrid de Beyzdi-Bestmi Hazretlerini ziyret etmi ve ey. hinin dua ve selmn kendisine bildirmi. Bunun zerine Beyzd-i Bestmi Hazretleri yle demi: Senin eyhin kimdir? Onun sylediklerinden birini bana syle de onun marifetinin derecesini lelim demi. Bunun zerine mrid eyhinin u szlerini nakletmi: Eer gk demir olsa, yer ta olsa bir damla da olsa yamur yamasa, bir hububat tanesi bymese ve btn insanlar benim tebam ya da ocuklarm olsalar. Onlarn nzktan mahrum kalma lar hususunda kalbine hi bir znt ve keder gelmez, gnlnde bir deiiklik olnfez. Bunun zerine Byezid-i Bistmi Hazretleri unlan sylemi: 1 Senin eyhin rif olmad gibi tevhide de ermemi. Belki benlie kaplarak gsteri yapm ve gizli irke dmtr. Mrid bu hikmetli szlerden bir ey anlamad iin fena hal de bozulmu ve onun yanndan ayrlp Mekkeye gitmi, dnnde eyhini grdnde ona Byezid Hazretlerinin hikmetli szleri ile kendisinin urad hayl krkln anlatm ve ok zldn bildirmi. Bunun zerine eyhi unlar sylemi: Byezid-i Bistmi Hazretleri bizden daha rif ve daha ke ml sahibidir. Onun szlerinde sakl ok ince mnlar vardr. Daha sonra hemen Byezid-i Bistmiye bir mektup yazarak: Ey Mevlna (efendimiz) Byezid benim tevekkldeki s zm ve derecem budur, benim hangi hususta kusurum vardr? de yip durumu akla kavuturmasn istemi. Bunun zerine mek tubu alan Byezid Hazretleri ona yazd cevabda unlan syle mi: Benim iin gk olmad gibi yer de yoktur. Damla olma d gibi dne de yoktur. ocuklarm olmad gibi tebam da yok tur. Tedbirim olmad gibi bereketim de yoktur. Bedenim de yok tur. Mektubun sonunda imza edecei yere de: Fni Byezid, diye yazmtr. Onun mektubunu alan eyh son derece mesrr ve memnun olarak: Tevhid izfetlerin dnlmesidir, sznn mnsn an lam ve kendisi de nefsinden vazgemitir.

512

MARFETNAME

KISIM : 9 ALLAHIN NOKSAN SIFATLARDAN MNEZZEH OLMASI, KEMAL ^E SUBUT SIFATLARLA MUTTASIF OLMASI. KNATTAK BTN ZERRELER, PARALAR, YARATIKLARIN LER, NSANIN HALLERNN ONUN (ALLAHIN) KUDRET VE TEDBR LE OLMASI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Allah- zl cell birdir, ei, benzeri, orta yoktur. O yemek ten, imekten, uyumak ve giymekten, ailesi, ocuklar olmaktan, dokmak ve dorulmaktan uzak (mnezzeh) tir. O mekndan m nezzehtir, yerde olmad gibi gkte de deildir. Ne sadadr, ne de solda, ne sttedir, ne altta. O belirli bir yer ve tarafta olmaktan mnezzehtir. O, her trl ekil, renk ve uzuvdan mnezzehtir. Varlnn balangc olmad gibi sonu da yoktur. O ezeli ve ebedidir. Var l kendi zatndan olup bakasndan deildir. Zat ayn hl zere sabit olup asla deimez. O, korkudan, kederden, hastala tutul maktan mnezzehtir. Allah- zl cell her trl noksan sfatlardan uzak olup hi kimseye muhta deildir. Btn lemler yokken o var idi. O aciz likten beridir. O dilerse btn lemi bir anda helk eder. Dilerse bir anda tekrar yaratr. Hi bir iin yaplmas onun iin zorluk ol maz. Onun katnda sivri sinei yaratmakla gkleri yaratmamn zor luk bakmndan fark yoktur. O herkese ve hereye hkmeder, fa kat hi kimse ve hi bir ey ona hkmedemez. Hi bir eyi yapmak ona vacib deildir. O ne kimseden fayda grr ve ne de bir zarardan etkilenir. Btn mmin, mnafk ve kfirler ona itaat etmi olsalar ona bir fayda temin etmi olmazlar. Yine insanlarn hepsi kfir ve fask olsalar ona bir zarar vermi olmazlar. Bunlar zat sfatlar olup Cenab- Hak bu sfatlardan be ridir. Allahn subt- sfatlar sekizdir. 1 Hayat: (Diri olmas) 2 lim: (Hereyi bilmesi) 3 Semi: (Hereyi duymas) 4 Basar: (Hereyi grmesi) 5 rade: (Dilemesi)
513

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

6 Kudret: (Hereye gc yetmesi) 7 Kelm: (Harf ve sese muhta olmadan konumas) 8 Tekvin: (Dilediini yaratmas). Evet Cenab- Hak diridir, yerde ve gkte olan hereyi bilir Ona gizli ak diye birey yoktur. Kinattaki yapraklardan says ne kadardr? ieklerin ve dnelerin, kumlarn ve denizlerin tane ve damlalarm hepsini bilir. Gemii, gelecei, insan kalbine ge len dnceleri, diliyle konutuklarn, i ve dn bilir. O grnen hzrlar ile grnmeyen gibleri bilir. Gayb bilen yalnz odur, ba kas bilemez. Bilenler de ancak Cenb- Hakkn bildirmesiyle bi lebilirler. O, unutmaktan, armaktan ve yanlmaktan beridir. Hayt ve ilmi ezeli ve ebed olup balangc ve sonu yoktur. Son radan olma ya da yok olacak vasfta deildir. Allah Semidir, duyucudur, sesli ya da sessiz olsun hereyi du yar, bir kimsenin kulana fsldanan ve o. kimsenin duymad ey leri de duyar. Duymasnn balangc ve sonu da yoktur. itmesi sonradan olma deildir ve yok olucu da deildir. Allah Basardr, yani her eyi grcdr. Simsiyah zifiri karan lk bir gece siyah karncann siyah bir ta zerindeki yrmesini grr, ayann sesini duyar. Onun grmesi de duymas da bizim bildiimiz mndaki gzle ve kulakla deildir. O gz ve kula ol maktan mnezzehtir. Grmesi de duymas da hem ezeli ve hem de ebedidir. Sonradan olmad gibi yok olucu da deildir. Allah dileyicidir. Diedigi her eyi yapar, dilemediini de yap maz. Cihanda olan iyi ve kt ne varsa herey onun dilemesi ile olmutur. Hi bir kimse ve hi bir ey onu birey yapmaya ve' di lemeye mecbur edemez. u halde, mminlerin ve kendisine itaat eden kullarn bu hallerini murad eden odur. O dilemeseydi hi kimse iman etmez ve ona itaatte bulunmazd. Kfirlerin kfrn de, fsklann fkm da murad eden odur. O dilemeseydi hi kimse kfir ve fsk olmazd. O dilemeden bir sivrisinein kanatlarm k prdatmas bile mmkn deildir. Biz ne yapyorsak onun dilems ve irdesiyle yapyoruz. Dilemedii eyler olmaz. Eer dilemedikle ri olacak olursa bu cizliine almet olur ki Cenab- Hak bundan mnezzehtir. O dileseydi btn insanlar kfir ya da mmin ya pabilirdi. Eer, o halde neden btn insanlarn mmin olmasn murad etmemi ve ounun kfir olmasn murad etmitir? diyecek olur san cevabmz udur: Cenab Hakkn diledii ve yapt ilerden ve bu ilerin hik

514

MARFETNAME
metinden sual olunmaz. O herkese sual soran ve dilediini yapan fil-i muhtardr. Onun yapt ilerin her birinde saysz incelik ler ve hikmetler vardr. nsanlarn akl bunu idrak edecek durum da deildir. Bu demektir ki onun kfirleri yaratp onlarn kfr n murad etmesinde, ylan, karnca, akreb vesaire ile trl k tlkler yaratmasnda bizim idrk edemediimiz saysz faydalar vardr ki bizim bunlar bilmemiz gerekli deildir. Bize gerekli olan Allahm her i ve muradnda bir hikmetin bulunduunu bilmektir. Onun iradesi ezeli ve ebedi olup sonradan olma deildir. Allah C.C. Kadirdir. O mmkn olan her eyi ve dilediini ya ratr. O istese lye hayat verir. Aac ta konuturur ve yrtr. Onun g getiremedii bir ey yoktur. O dilese binlerce g ve binlerce yeri yaratr. Dalar altna ve gme evirebilir. Nehir leri tersine aktabilir, akan sular gm ve altm yapabilir. Dile dii kulunu doudan batya, yer yznden yedinci kat semaya karabilir ve geriye getirebilir. Hereye gc yeter. Onun kudreti ezeli ve ebedidir. Sonradan olma deildir ve kudreti geici deildir. Allah C.C. syler, konuur, fakat onun konumas bize benze mez. Konumas dil ile deildir. Baz kullarna vastasz olarak hitb eder. Mesel Hz. Musa A.E. ma Tr dandaki hitab ile Rasulullah S.A.V. Mirataki hitab buna rnektir. Baz kullarna Ceb rail A.S. vastasyla hitab etmitir ki Rasulullah S.A.V.e gelen va hiylerin ekserisi Cebril vastasyla olurdu. Kuran Allah C.C. s zdr. Balangc ve sonu yoktur. Mahlk olmad gibi geici de deildir. Allah C.C. dilediini yaratr ki buna tekvin denir. Zerreden krreye varncaya kadar hereyi o yaratmtr. Ondan baka hlk yaratan yoktur. Canllarn hareket ya da sknetlerini, itaat ve isyanlarn, iman ve kfrlerini, btn hayr ve erri yaratan Odur. Elin hareketi, dilin konumas, gzn yumulup almas hep onun dilemesiyle olur. Cenab- Hak buyuruyor ki:
Sizi de yaptklarnz da yaratan Allahtr.

Allah C.C. herkesin amel ve ilerini yarattm haber veriyor. Bize verdii irade-i cz-i ile bizi yaptmz ilerin fili (yapan) klmtr. Bylece herkes ilediinin ceza ya da mkfatn grr.
Peygamberimiz buyuruyor ki: Ameller niyetlere gredir.

Bizi ve yaptmz ileri, hayvanlar, gkler ile iindekilerini,

515

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

yerler ile zerindekileri yaratan hep Odur. Hepsini rzklandran, hasta yapan, ya da shhatte tutan, ldren, dirilten hep odur. Ate le temas annda elin snmas ya da yanmas, kar ve buzla tema snda mesini yaratan odur. Bir kimseyi atee atsalar da Allah o kimseyi yakmay dilemese yakmamaya kadirdir. Hz. H. brahim peygamberi yakmay bunun mislidir. Yine karlar iindeki bir kulunu dilerse tmeyebilir.

Ancak Cenab- Hakkn deti yle cereyan eder ki atele temas yanmay gerektirir ve Cenab- Hak da onu yaratr. Karn demesi halinde meyi yaratr. Esasen yanmay yaratan ate olmad gibi meyi yaratan da kar deildir. Ancak Allah- zl celldir. Tokluu yaratan da Allahtr. Eer o tokluu yaratmasayd insan lar 100 kilo gda maddesi yemi olsalar yine de doymazlard. Ackmak ve dierleri de bunun gibidir. Hlsa edersek Allah tan baka yaratan ve etkileyen yoktur. Herey onun yarattdr. fadeye altmz onun bu sfatlar zatyla kaim olup kadimdir ler. Onlar yok olmaz ve deimezler. Allah bu sfatlarla muttasf bulan kul Allah tanyan rif olur. Aksi halde eytni vesvese ve hayalleri lhi tecelliler zannederek dellete der.

516

KONU:2
MUHABBETULLAH (ALLAH SEVGS) NN EN YKSEK GAYE OLMASI, EVK, AK VE VECD LE SONA ERMES. MUHABBETN SINIR VE HAKKAT ESASI, MAHYET, FAYDA VE MAKAMLARI, ALAMET VE KERAMETLER, MUHABBETN GNLDE ZAHR OLMASI, TARF VE KISIMLARI, HUSUS VE ZAT SMLER, SIFATLARI FL VE ESERLER, MEYVA VE TERKBLER VE BUNLARIN SONULARI OLAN EVK VE HALLER VECD VE KEMALE ERME YOLLARI YRM KISIMDAN BARETTR KISIM g 1 MUHABBETN AYET VE HADSLERLE STNL

Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Rahim ve Rahman olan Allah kullarm sevdiini ve onlara merhamet ettiini, kendini sevmelerinin byk faydalar salaya cana ayetleriyle mjdelemitir. Bu husustaki ayetlerden bazlarn burada zikretmek lzumu hasl oldu.

AYETLER Cenab- Hak buyuruyor ki: phesiz Allah insanlara ok efkatli vc merhametlidir. (Hac Sresi, Ayet: 65) phesiz Allah tevbe edenleri ve temizlenenleri sever. (Bakara Sresi, Ayet: 222) phesiz Allah haramdan saknan takva sahiplerini sever. (Al-i mrn, Ayet: *76) Allah, iyilik yapanlar sever. (Al-i mran, Ayet: 134)
517

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Eer hkmedersen aralarnda adaletle hkm ver, nk Al lah hkmnde dil olanlar sever. (Maide Sresi, Ayet: 42) De ki: Eer Allah seviyorsanz hemen bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ve gnhlarnz balasn. nk Allah ok ba layc ve merhamet edicidir. (Al-i raran, Ayet: 31)

ok esirgeyici Rablerinden bir de selm vardr.

(Ysin Sresi, Ayet: 58) Size cinsinizden kendilerine snmanz iin eler yaratm ara mada bir sevgi ve muhabbet klmtr. (Rum Sresi, Ayet: 2i) Allahn nimetlerini sayarsanz buna gcnz yetmez.

(Kuran Kerim) HADS KUDSLER Cenab- Hak buyuruyor ki: Ey nsanolu! Eer benim sevgi ve muhabbetimi dilersen kal binden dnya sevgisini kar. nk ben dnya sevgisiyle benim sevgimi hibir zaman ayn kalbde tutmam. Ey nsanolu! Sen dnyay sevdiin halde nasl olur da benim sevgimi ararsn? Benim sevgimi ve rzam dnyay terketmekte ara. Ey nsanolu! Bana ibadette harcadn zaman oalt ki kal bini benim sevgimle dolduraym. Sana gerekli olan eyleri zerime alaym. Ey insanolu! Bana hizmet et. Be bana hizmet eden kulla nm severim. Bana kavumak isteyen kulumu ben de grmek is terim. Kulum bana nfile ibadetler ederek yaklar. Ben de onu severim. Sevince de onun duyan kula, gren gz, tutan eli, y ryen aya olurum. Ey insanolu! Benim nzam iin sevienlere sevgim gerekli olur. Ey Dvd! Cennetim bana taatte bulunanlann zikrim beni zikredenlerin, kfi oluum bana tevekkl edenlerin, oaltmam ba na kredenlerin, rahmetim ihsanda bulunanlarn nsiyyetim rif kullarndr. Ey Dvd! Ben bir kulumu sevdiim zaman kalbine bakanm. Eer onun kalbinde dnya ve hiret sevgisini bulmazsam onun kal bini kendi muhabbetimle doldururunun. Ey Dvd! Ben bir kulumu ok sevdiimde ona eitli bellar veririm. Nihayet o kul bana seslenir. Ben onu sevdiim gibi sesini de severim. Benimle sohbet edenle sohbet derim. Kim beni seer se ben de onu seerim. Kim itaat ederse onun dileini kabul ederim. Beni kalben seven kulumu kendime kabul ederim.
51a

MARFETNAME

Ey Dvd! Beni sevmiyen kul beni tanyamaz. Beni tanmayan ise beni nasl sevebilir. Geceleyin beni brakarak uyuyan kimse, Al lah seviyorum derse yalan sylemi olur. Seven sevgilisi ile ten hada bulumak ve beraber olmak istemez mi? Ey Dvd! Sana lazm olan ben veririm. Sen de senin iin ge rekeni yap. Ey Kulum! Beni sev. Ben sizi sevdiim halde neden siz benden bakasyla megul oluyorsunuz? Bu cef deil mi? Kullarm bana kavumak dilerler, ben onlara daha ok kavumay dilerim. Zik rim kulumda galib gelirse ben ona k olurum. O da bana ak olur ve beni arar bulur. HADSLER Peygamberimiz buyuuyo ki: Allahn yz rahmeti vardr. O yz rahmetin biriyle dnya daki kullar birbirlerine merhamet ederler. Geriye kalan doksan dokuzu ile de kynet gnnde kullarna merhamet edecektir. Allah Cemildir, gzeli sever. Allah bir kulunu sevmi olsa yerde ve gkteki btn mahluk lar da o kulu sever. Allahn kullarna olan efkat ve merhameti efkatli bir an nenin ocuuna olan efkat ve merhametinden daha stndr. Allah seven kimse Kr'an okumay da sever ve onu okumaya devam eder. Kii sevdii ile beraberdir. Sen de sevdiin ile birliktesin. Allah iin sevgi, Allah tarafndan biselmettir. yle ise Al lah iin seven, Allahn sevgili kuludur. Cenab-, Hak, sizin dnyanzdan bana eyi sevdirdi ki on lar: 1 Kadn, 2 Gzel koku, 3 Gzmn nuru namaz. Allah zikreden kulunu Allah da sever. Cenab- Hak kendi sevgisini insanlarn sevgisine tercih eden kulunu insanlarn skntsndan kurtarr. Bedenim zayflad, yan byd, kemiklerim inceldi, ecelim yaklat, Allaha ve Peygamberlerin ruhlarna kavuma evk ve is teim artt. Allaha olan ak ve muhabbetini gizleyerek len kimse ehid sevab kazanr.
519

ERZURUMLU BRAHM HAKKI IIZ.

Aklara bir ey danmayn. iinkii onlarn kalbleri yank, akllan kark olduu iin gerekli ey vc tedbirlerini alamaz. Ruhlar kendi lemlerinde saflar halinde bulunurlar. Bu dn yaya geldikleri zaman Hak ile birbirlerini tanyanlar lfet eder. tn| karclar ise muhalefet ederler. Kalbinde mevlsmn muhabbetini, sevgisini bulan kimse, bilsin ki mevls da kendisini sevmektedir. nk muhabbet kendisiJ ne Hak tarafndan gelmitir. RasuluJlah SA.V. namaza durduu zaman mbarek gsnJ
den tencerede kaynayan suyun sesine benzer, kaynama sesi duyul lurdu ve kendisinden gl kokusu yaylrd. Ha. Eb Bekir R.A.n mbarek yrei Allaha duyduu sevgiJ nin verdii ak atei ile kalbi yanmt. Onun azndan adeta cil er kebabna benzer koku kard. Peygamberimiz duasnda: Ya Eabbi, bana, sana duyacam sevgiyi ve beni sana yaknl edenlerin sevgisini ver, buyurdu. Baka dualarnda da: Ya Rabbi, bana kendi sevginden yle sevgi ver ki, sevgin ba-l na kendi nefsimden kulamdan, gzmden, ehlimden, malmdan! ve souk sudan daha sevgili kl. Ya Eabbi senin kazana raz olmam diliyorum. Likana (sanal kavumaya) evk istiyorum vechine bakmak (ve Cemlini) gr-l mek istiyorum, buyurdu.

MANZUME Yuhibbukum neden olmutur ol murd- murid Meer kim can aynasna bakt ol hurid Odur Cemil ve muhib Cemlidir dim Hezkr gl erer z glistanndan ol Cvid Gelir hemie haber aktan dern i dile Ki tane cana mreccah deil bu pir-i kadi ol. Muhabbet oduna yan, ol emin cehennemden Ki ak odunda yanar her klde-i taklid. Hilf- nefs ve hev det-i muvahhiddir Cihd- ekber edendir, muhabbet ire ferid. ki cihan saadeti buldu zinde oldu mdm O kim kamuya koyup oldu abd- ak- mecid. Visl-i ak idi her dem midim ey Hakk Hezar kr ki lemde hasl oldu mid.
520

MARFETNAME

KISIM: 2 MUHABBETN SINIRI VE HAKKAT ' Ey Aziz! Ehiullah diyorlar ki: Allah sevmek kulun her eyi ile ona ynelmesidir. Muhabbetullah yani Allah sevgisi, ondan bakasndan gemek ve unutmak tr. Muhabbetullah, bedenin uzuvlarnn Allaha ait olduunu m ahede etmendir. ~ ' 23 Muhabbetullah, ak dolu kalbe sahib olup onunla daim kal maktr. Muhabbet, ihsn ile oalmyaca gibi cef ile de azal maz. Muhabbetullah; Hakk bulmaktr. Yani kalbde Allahtan ba ka hereyi karp atmaktr. Muhabbet mevlya hrmetle beraber, hrmeti terketmenin korkusunu duymaktr. Muhabbete ermek, sevgiliyi (Allah) herey zerine tercih et mektir. Muhabbet; mevlnn sfatlar yannda kendi sfatlarndan ge mektir. Hayatn onun rzasyla yok olmasdr. Muhabbet, mahedede ve gaybda sevgiliye uymaktr. Muhabbetullaha ermek Allaha ve onun olana balanmaktr. Muhabbet doru ile yalancy, kerim ile harisi birbirinden aynr. Muhabbet, kendini hereyinle sevgiliye (Allaha) vermendir. Sende sana bir ey kalmasn. Byle olursan sevgilinin olmu olur sun. Muhabbet Allah devaml zikrederek onunla nsiyet etmek tir. Muhabbet iinde btn illar bulunan bir hastalktr. Muhab bet, detleri terke tmektir. . Muhabbet, gnlde masivadan bir ey brakmamak zere her eyi yakan bir atetir. Muhabbet; insanlardan uzaklamak ve uykusuz kalmaktr. Muhabbet, gdas kalbler dnesi olan ok kymetli bir kutur. Muhabbet, her yksek makamn merdiveni olup muhabbetin zevkine varan ve onunla megul olan kimse dnyay da ahireti de istemez. Allah sevmek onu bilmek, nsiyle huzura ermektir. Muhabbet, istemekle olmyaca gib ikamakla da olmaz. Muhabbet; kendisiyle hibir gnhn zarar vermiyecei bir se* vabdr. nk muhabbet derecesine ulaan gnah dairesine gir-mez.
521

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Muhabbet, sevenin sevgilisinden bakasn grmemesidir, o yle bir sevgidir ki bakalarn sevmekten kr ve sar eder. Efen disini ya da arkadam nimetleri iin seven kimse onun bellar ge lince ona duyduu sevgi gider. Anlatlr ki: Badadda bir gurub cemaat eyh ibli Hazretlerini ziyarete gider. Kapya vardklar zaman eyh ierden: Kimsiniz? diye seslenir. Onlar: Seni sevenler diye cevab verirler. eyh derhal onlar ta yamuruna tutar. Onlarn hepsi bir tarafa karlar. Kapda sa dece iki kii kalr. eyh kaanlara sitem eder ve: Siz nasl dostlarsnz ki benden kayorsunuz? Eer siz be ni hakkyla sevseydiniz attm talara sabrederdiniz, der. Kendi sini bekliyen kiiye de sevgi ve muhabbetini izhar ederek: Benim gerek dostum sizler imisiniz. Talarma tahamml etmekle hususi sohbetimize hak kazandnz, der. Sevmenin de sevilmenin de sonu yoktur. Bunun iindir ki mu habbet sonsuzdur. Muhabbet makam sevgilisinin kazasna raz ol maktr. Byklerden bir zat Resulullal S.A.V.i ryasnda grm ve ondan zr diliyerek: Ya Rasulullah, bendeki Allah sevgisi, seninle megul ola cak kalb brakmad, dedi. Bu szlere tebessm eden Rasulullah S.AV. yle buyurdu: Ey mbarek, muhabbetullah mertebesine ulaan kimse bi zi sevmi ve bunun iin de saadete ermitir. Gerek k sevdiinden gelen hereyden 2sevk alr ve onun ce fsn sef bilir. Bayezid-i Bestmi Hazretleri diyor ki: lk zamanlarmda drt eyi yanl biliyordum. nk ben onu aradm, andm, tandm ve sevdiimi dnyordum. Ni hayet anladm ki benden evvel Allah- zl celal beni aryor, tan yor ve seviyor. MANZUME Ey ezeli refikimiz Gl enimiz baharmz Vey ebedi efikmz Mahrem-i yr- garmz
522

MARFETNAME
Dilde, sen ey sururumuz Hazrmz huzurumuz Maye-i sekr ve urumuz Sabr ile ho kazanmz. Olmaz bizim hrmz Zhirimiz zamirimiz Yr- murid ve pirimiz Mnis-i gam kusarmz. Nazr- bi nazrmz Nzr- bi nazrmz Dilber-i dest girimiz Cmleden ihtiyarmz. Ak ve hem habibimiz Nsib ve hem nasibimiz Merhem ve hem tabibimiz Cbir-i inkisarmz. Rfmz, refiimiz Fniimiz, bediimiz Cmiimiz, cemiimiz Hsl- kr ve bnmz.

Cmleye eyledin at Shhat ve mihnet ve if Hakkya bah kl fena Ta ki olsun fakr krmz. KISIM i 3 MUHABBETN ESASI, ETLER, FAYDA VE MAKAMLARI Ey Aziz! Ehlllah diyorlar ki: Muhabbetullah aa vurulamyan gizli bir srdr. O manevi bir eydir ki asla aa vurulamaz. Fakat kmillerden her biri ken di seyirleriyle alkal olarak muhabbete dair baz szler sylemi lerdir. Muhabbetin faydalaryla ilgili bir ok hikmetler bildirmi lerdir.
Bunlar np onun yaparken zlemi ve kullarn yanma kalblerinin muhabbetullaha ve ruhen bala de munurlaryla dolmalarn

habbetullah istemelerini arzu etmilerdir.

523

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Bykler diyorlar ki:

Muhabbet, sahibine dnyay ve ahiret sevgisini unutturur. Muhabbet ok hizmette bulunman azmsaman, sevgilinin z ihsann da okg rmendir. Muhabbet, sevgiliye btnyle balanmandr. Sevgiliyi can

malndan daha kymetli bulup, ak ve gizli hallerinin hepsin ona uymandr. Ayrca ona kar eitli kusurlarnn bulunduu nu bilmen ve ondan zr cUIemendir. Muhabbet, sevgiliye kavumak deilse de ona haddinden faz la balanmandr. Muhabbet; kalbini dnya ve ahiret zevklerinden mahrum et men, kendi sfatlarndan ayrman ve daima sevgili ile megul olmandr. Muhabbet, sevgiliye tam bir teslimiyet gstermendir. yle ki sende benlik kalmayp kendinden gemendir. Muhabbet, sahibinin kendinden gemesi sevdiini zikre ve fikre dalp kalbi daima onunla megul etmektir. Muhabbet, Allaha ibadeti insanlara hizmetten nce tutman, nasl olamadn geici zevkler iin zlmemen, Allah zikirden uzak geen gnler iin piman olmandr. Allah seven, insanlarn kendini tanmalarndan saknr. Sana riayet etmesi iin Rabbinle ol. Sen onun ol ki onun mu habbeti sana yetsin. Ya Rabbi beni para para da etsen zerime yamur gibi be llar yadrsan, sana olan muhabbet ve zlemim daha da artar. Zunnn- Msr Hzretleri el ve ayaklar bal olduu halde hal kn evresinde dolatm grnce byk bir sevin iinde yle der; Benim halim Allahn sevgili kullarna bir hediyesidir. Onun btn ileri bana tatl ve gzel gelir. Muhabbetullah srmesini e kenin gzleri kr olur. Artk o halk gremez, ancak Hakk bulur.
ve
de

Bir kmil

diyor ki:

Tevekkln tamam, dargnl terketmektir. Tefvizin tama m dilemeyi ve ihtiyar terk etmektir. Muhabbetin tamam da sevgilliyi herey zerine tercih etmektir. Kmil birz at diyor ki: Her kendisiyle oturulan nsiyete uygun olmyabilir ve her dost da sr iin emin olmyabilir. Srrn emini gerek dostlardr.
524

MARFETNAME

Kmil bir zat diyor ki: Cenab- Hak bir topluluu kendi hizmetine alm, dier bir topluluu da kendi muhabbetine ayrmtr. Burada hizmet edenlerden murad zhd ve takva ehli olup on lar Cennete ve nimetlerine layk insanlardr. Bunlara iyiler mana sna Ebral denilmitir. Dierleri de muhabbet ve irfan ehli olup Allaha daha yakndrlar. Bunlara da yakn olanlar mnsna Mukarrebler denilmitir. Kmil bir zat diyor ki: Kuranda geen erb tahur marifet ksesiyle sunulan mu habbet arabdr. Kmil bir zat diyor ki: Arifin muhabbetin zevk ve lezzetine varmas halkn kendisi ne yapt eziyetler ho geldii zamandr. Fakirlik ona bal gibi gelir. Kmil bir zat diyor ki: Sevgi korkudan daha stndr. nk seven kul mevlsn huzurunda da gyabnda da korur. Ancak efendisinden korkan k le gyabnda efendisine tabi olmaz. Her insann kymeti gnlndeki himmet ile llr. Himmeti dnya olann kymeti ehvet, ahiret olann ise cennettir. Himmeti Allah sevgisi (Muhabbetullah) olann kymeti ise sonsuzdur. l lmez. Kmil bir zat diyor ki: Muhabbet kalbin balanmasdr ,yoksa insanlarn retmesi ve haber vermesiyle deildir. Ancak Allahm bir ihsmdir. Kmil bir zat diyor ki: Muhabbet kalbe ait bir Allahm sfatdr. Herkese geer, is tee bal deil, zorlaycdr. Kmil bir zat diyor ki: Muhabbet kalbde ldayan bir nur olup kalbe geldiinde onun sahibi mesrr olur ve kalbini masivadan temizler. Kmil bir zat diyor ki: Kalbdeki zefkat ve muhabbet Rabbni bir ilhamdr. Dman525

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

lk eytann bir vesvesesidir. nk efkat ve muhabbet nasl Rah mann sfat ise dmanlk da eytann sfatdr. Kmil bir zat bir arife yazd bir mektubunda unlar syl yor: Onun marifet ksesinden arab itim ve sarho oldum. Arif ona yazd cevabda ise unlar sylyor: Sen imeden sarho olmusun. Halbuki ben yerler ve gkler dolusu arab itim de kanmadm. Hl: Daha yok mu? diyor ve mrm byle geiriyorum. Kmil bir zat diyor ki: Hakkn sevgisine susayan kul, onun nsiyet deryasna dalm olur. Kmil bir zat diyor ki: Mevlsnm sevgisine balanan kul artk scak ile souu, iyi ile kty ayramaz. Kmil bir zat diyor ki: Muhabbetullah yakc bir atetir ki Allah onu veli kullarnn kalbinde tututurmutur. Bu ate o kullarn kalblerindeki, vesvese, hay, istek ve ihtiyalar yakp yok eder. Kmil bir zat diyor ki: Allah, kendi sevgisini bir kuluna vermi olsa, dier insanlar onu sever ve sk sk ziyret ederler. Fakat o kul insanlardan uzak lap Allah ile yalnz olmaya alr. Bir kimse Hz. Yusufa sevgisini bildirdiinde o mevlsnm sev gisinde dim ve sadk olduunu bildirerek: Beni Rabbimden baka kimsenin sevmesini istemem, buyur mutur. KISIM: 4 ALLAH SEVGSNN BR TAKIM ALAMET VE KERAMETLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Muhabbetullah byk kymeti haiz bir taht kuudur. yle k kimin bana konmu olsa sahibi hem dnyada hem de hirette
526

MARFETNAME taht ve tca sahih bir sultan olur. O, yle bir saadet hzinesidir ki, kalbine girdii kimse artk hi kimseye muhta olmaz. Hatta iki almden geer ve herkes ona muhta olur. Muhabbetullah grlmeyen gnl lye benzer. Carmdan haberi yoktur. Akl sahihleri geri muhabbet iddiasnda bulunup onun iin cammz ve bamz veririz diyorlarsa da bunun gerek olabilmesi iin baz almetleri vardr. Bu almetler yedi tanedir ve Allah sevgisi bu almetlerle bilinir. ALLAH SEVGSNN ALAMETLER 1 Allah seven lmden korkmaz ve saknmaz. Devaml olarak lme hazrlanr ve onun geleceini (misafir bekler gibi) bekler. nk sevenin sevgilisine, akn maukuna, tabibin matllubuna, yolcunun lkesine kavumas ancak lmle mmkndr. Bu demektir ki, dnya ile balar koparlmayan ve alkas ke silmeyen kalbde muhabbetin eseri grlmez. Eer kul kendini Hak ka varmaya hazr hissetmiyor da gece vef gndzn buna harca yarak geiriyorsa ve lm bunun iin istemiyorsa bu da muhabbetullahtan bir eser saylr. 2 Allah seven kul, dnyadan sevdii eyleri severken Al lahn da onlar sevdiini bildii iin sever. Sevdiklerini de onun yolunda harcar. Mevlsmn rzasn kazanr. Gnln Allahtan uzaklatran her eyi atarak onun huzuruna gelir ve onun rzasn kazamr. Hallerinde huzur ve rzada deilse bu Allah sevmeme min almetidir denilmez. nk btn gnllerde muhabbetin yer lemesi ayni derecede olmyabilir. Baz gnllerde keml derece sinde olurken bazlarnda noksan olabilir. 3 Allah seven kul gece gndz daima onu anar onu zik reder ve onu dnr. nk seven sevgilisini ne derece seviyorsa o kadar anar, sevdiinin sfatlarn sayar ve daima onu ver, onu hakikaten seviyorsa hi unutmaz. Bir insan: Ben hem Allah hem de filanca dnyal seviyorum derse baklr. Hangisini daha ok anyor, zikrediyor ve dnyorsa onu daha ok sevdiine hkm verilir. Zira hangi tarafn sevgisi fazla ise gnlde o galib gelir ve kul da onu zikreder. Galib malb olan gittike etkisi altna alr ve nihayet yok eder. 4 Allah seven kimse onun kelm olan Kurana hrmet eder. Peygamberlerine, velilerine ve dostlarna riayet eder. Hatta btn mahluklara efkat ve merhametle muamele der. Tatl dilli v yumuak huylu olur. 527

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

yle ise muhabbet derecesine varandan kibir, hased, kin, d manlk, kendini beenme, benlik gibi kt vasf ve dnceler gi der. O btn mahlukata ibret ve hikmet nazarlaryla bakar. Her kesle dostdur ve gzel geinir. 5 Allah seven insanlardan uzak kalmaktan, yani uzlet et mekten holanr. Kalbinden dnyaya ait btn kt dnceleri atar, ei benzeri ve orta olmayan Allah ve ezeli sevgiyi vmek ve medhetmek iin gecenin olmasn drt gzle bekler. Cenab- Hak Hz. Dvda hitaben buyurdu ki: Ey Dvd. Geceleyin uyuyup da benden gafil olan kimse be ni sevdiini sylerse yalan sylemi olur. nk dost dostuyla be raber olmak ve onunla tenhada bulumak istemez mi? Beni isteyen bulur. Bulan da artk baka bireye balanmyaca gibi hibir eyle nsiyet etmez. 6 Allah seven kimseye ibadet zor gelmez, bilkis kolay ge lir. Onun Allaha hizmet ve ibadeti zevkle ve evkle olur. badeti ruhunun gdas bilir. Ondan trl trl lezzetler olur. 7 Muhabbetullah derecesine eren kimse, Allah dostlarn hi bir menfaat gzetmeksizin yalnz Allah rzas iin sever. Onla r kendinin dostu bilir. Yine Allahn dmanlarn kendine dman bilir. Onlara bile hoa ve yumuak muamele eder. Allah sevenin kermeti vardr: 1 Deniz misali cmert olmak 2 Gne gibi efkatli olmak 3 Toprak gib ialak gnll (mtevazi) olmak. nk be denin kayna muhabbettir. Hatt varln yaradlnn asl bile muhabbettir. Allah sevmenin sonulan tr : 1 oka oru tutmak, 2 Geceleri namaz klarak ve ibadet ederek geirmek, 3 Az konumak. Muhabbetin hakikati Avam ile beraber olmay terktir. Gerek ten sevenin bedeni zayf kalbi aridir. Tabiat rhn, himmeti rabbn yz de nurndir. MANZUME Gnl akmda pervaszdr ey dost Seni sevmek sevddr ey dost

MARFETNAME Ad (dman) bilmez, bu mny ki dim A kn gnl sana mevadr ey dost. Cemlin arzu eyler kamu ey Cihn pr r ve pr gavgdr ey dost kilik perdesi kaldrld gnlden ki lemden gnl yektdr ey dost. gelmez htra pervay ayr Gnl ride ve eyddrey dost. Eer rtbe-i akl oldu li Makam- ak hem aldr ey dost. Cihan lezzetlerini buldum helv Veli akn mey-i ahldr ey dost. unun eyr eder lemde ol cn Ki emi ak ile bindr (grc) ey dost. sensin evvel, hir, srr ve zahir Bu Hakk hi ve npeyddr ey dost. KISIM: 6 ALLAH SEVGSNN KALBE DOUU VE CEVELANI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: nsann kalbinde muhabbetin douuna sebep insann ona muhta olacak ekilde yaratlmasndandr. Din ile ilgili hususlar da insanlarn limlere olan ihtiyac zulmetten, cehletten, keder ve gafletten kurtulmak, din ve imann adb ve erkn ile artlarm ve eriatn esaslann renmektir. Yine Nefs-i emmrenin kt sfatlarndan nefsi merdiyyenin gzel huylarna gemenin yolla rn retmek, dnyann geici ve fani olduunu, ona balanma nn sonunun hsrn olduunu bildirmek, marifet ve muhabbetul lah yollarm gstermek, cahilleri hiret hayatmn zevk ve sefsndan, mevlnn ns ve huzurundan haberdar edip, Allaha kavu mann eref ve derecesinin yksekliinden bahsetmek ve insanlara dnyay terkettirip ahirete balamak, limler zerine den bir bortur. Her talebenin hocasna, mridlerin mridlerine balan malarna muhabbet denilmesinin sebebi budur. Onlar daima efen dilerinin raz olaca yoldan giderler. Dnya ihtiyalarnn karlanmas iin insann bir ok kim selere ihtiyac olur ki bunun ba ve sonu haddi hesab olmaz. Mesel bilir misin ki bir yemek hazrlanp sana gelinceye ka

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

dar ka kiinin emei ile hazrlanm ve sana gelmitir? u bir gerek ki yemek ve imek hususunda, giymek ve mesken temini hu susunda insann trl sanatlara ihtiyac vardr.
nsan yaradltan medenidir.) denilmesi bouna sylenme

mitir. Hatt insan rzgr, yamur, yer, gk, ay ve gne gibi ey lere fazlasyla muhtatr.
O halde ey Allahn sevgisini isteyen dn de bir bak! Eer sana birisi iki gm verse veya elbise giydirse veya herhangi bir ini yapsa btn hayatn boyunca onu sevmez ve ad getii za man hayrla ydetmez misin? Halbuki onun size yapt ihsan ve iyilikte ancak Allahn rzas ve dilemesiyle olmaktadr. nsafl ol, her an ve nefesinde sana trl nimetler veren, ilerini hibir kar lk beklemeksizin gren, ihtiyalarn daha senin haberin oftnadan gideren Rabbine nasl dua etmez ve onu nasl sevmezsin? Yine isyan ettiin zamanlarda bile senin zerindeki rzkn kesmeyen, ayplarn rten Allah-u zl celle huls- kalb ile ruhunla neden balanmaz, neden onu sevmez ve onun varl karsnda neden secdeye kapanmaz ve kendini zelil ve hkir grmezsin? Ona her an iin dilinle neden hamdetmez, kretmez ve medh senda bulunmazsn? Ban, cnn ve her eyinionun ak iin fed etmezsin. Onun sana verdii saysz nimetler iinde yzerken nasl olur da onun nimet ve ihsanlarm bakalarndan bilirsin? Nasl olur da bakasna balanr, bakasn sever ve medhi ve se: ny o ayplan rtenden bakasna yaparsn? Geri btn gnl lerde Allah sevgisinin ak vardr. Fakat ate akmak tanda na sl gizli ise muhabbet de gnllerde ylece gizlidir. Eer sen Allah zikir poladn kalb tam zevk ile vurursan ondan kan kvlcmlar sayesinde iin nurla dolar. Kalbinde bu lunan dmanlk, kin ve hased tozlar, kibir ve benlik yk o ate yznden kanar kl olur. Nefse ait zulmetlerin hepsi gider ve kal bin tertemiz kalr. Huzur ve ns ile Cenab- Hakkn tecellisine hak kazanr. Eer bir mddet gaflete der de zikrullah terkedersen dil deki gizli muhabbet atei kl altnda sakl kor gibi uzun mddet beklemekle snebilir. Sonra da kalbin ehev zulmetler ile dolar ve tecelli nurlarndan yoksun kalr. Artk ne yapacan bilemez. nk Allah zikretmek Allaha olan sevgi ve ak kuvvetlendirir ve kalbe byk zevk ve evk verir. Muhabbet ehlinin evki ile k larn zevkini oaltmak velilerin hikmeti yardmc olur. Muhabbet ehlinden bir zatn gzleri kr olmutu. Ondan se bebini sorduklannda:
530

PpPRPVi^l'i'lVk'fl

MARFETNAME

Bu krlk, Hakkn gayretinin gereidir. Allah beni halka bakmaktan menetti. nk sevilen, kendisini sevenin bakasyla dost olmasn ve onu sevmesini stemez. O kendisinin sevenin kal binin Allahtan bakasndan temizlenmesini ve gnlnde kendisi ni tamasn ister, dedi. KISIM : G ALLAH SEVGSNN TARF VE HAKKAT Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Allah-u zl cell sevgisini kendi hzinelerinin anahtar klm, ve bununla sonsuz hikmetlerinin ve gayb leminin hakikat kap larn am ve bylece srlarn grmenin vastas klmtr. Bi linmeyi sevdim szyle, kendisinin bilinmesi ve tannmas iin karanlk ve nurlu lemleri halketmitir. Bu demektir ki muhabbet, hakikat ehlinin z ve marifet eh linin son gayesidir. Onun makam ve derecelerinin sonu yoktur. nsan hayrete dren almet ve iaretlerinin hesb bilinemez. Garib hallerinin anlatmas sona ermez. Yani anlatmakla bitmez. nk, muhabbet yaratc rtbesinin balangc olup btn cins lerin sonudur. Bedenlerin kemli muhabbetle olmutur. Her trl murada ermek onunla mmkn olmutur. Muhabbet yle bir hakikattir ki sahibinden baka kimse bile mez ve onun sureti herhangi bir ekilde tarif edilmez. Muhabbeti soran, elde ederse soramaz, elde edemez ise imknsz olana sahib olmaya allm olur. nk vicdanla ilgili olan mnlar snr ve rusm ile bilinemez, akl ile idrak olunamaz. Muhabbet, dil ile anlatlamayaca gibi, tabir de olunamaz. nk muhabbet, Hakkn bir perdesidir ki ezeli bir inayet ve ebe d bir sfattr. Cenab Hakkn veli kullarnn kalblerine ektii bir perde olup kitab ve iman onunla bilinir. Muhabbet yle bir srrdr ki gnlde domas, onu idrak et tiren Allahn huzurunu tasavvurla mmkn olur. Muhabbet, hakikati bilemeyen vicdani bir emirdir. Muhabbet esasen sahibine zevk ve evk veren bir nurdur. Bir olan Allahm zatn zatyla idrakinden doar. nk o ok gzeldir ve gzellie ktr. Cemlin maksad kemlin sonudur. Mdrikin kemli ar tarsa, ayni ekilde idraki de kuvvetlenir. Bu gzeli idrak edenin muhabbet itatl ve saf olur, kuvvet de
531

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

olgunlatrr. Muhabbetin kayna Allah-u zl cellin birlii^ Dmanln kaynann zddiyet ve okluk olmas gibi. nk vahid (bir) olan Allah'n nuru kinata yaylm olup muhabbet de ondan hasl olmutur. Allaha yakn olanlarda muhabbetin fa2la ve kuvvetli olmas, uzak kalanlarda ise az ve zayf oluunun sebebi budur. Cenab- Hak buyuruyor ki: Eer sen yeryznde mevcut hereyi harcasaydn bile gene de onlarn gnllerini birletiremezdin. Fakat Allah onlann ara. lan m bulup kaynatrd. (Enfal Sresi, Ayet: 63) Muhabbet yle tatl bir eydir ki onun sayesinde her ac ey bal olur. Muhabbet yle bir iksirdir ki, onunla bakr, demir, altn ile gme dner. Muhabbet yle bir iltr ki onunla her trl hastalk ifa bulur ve iyi olur. Muhabbet; yle bir erbettir ki her trl hastalk onun saye sinde shhat bulur. Muhabbet yle bir candr ki onunla ller hayat bulur. Muhabbet, ah balayan bir sultandr ki marifetin bir sonu cudur. Allaha yakn olmaya sebeptir. Muhabbet yle bir sevintir ki her trl sknt onun sayesinde rahat ve huzura dner. Muhabbet, kendisiyle vahi hayvanlarn, devlerin huriye dn d bir nurdur.

MANZUME
El ey ak- perva Ki sensin maksad- aksa. Ki sensin ahsenl hsn Hem oldun ak- eyd. Aceb hsn ire yektasn Aceb mevzn ve ranasn. Aceb mh-i dil arasn Zehi yektay bi hemta. Cemalin vasfn her dem Ne vehile ki sylersem. Kamu zerrt eder hem Ki amenna ve saddakna.
532

OH

MARFETNAME
Senin zatn ki dimdir Deminle cmle kimdir. Ger insan ger bekimdir Eer ala eer edn.
Muzn, mzi ve hlsin Dahi tafsil ikemlsin. Cihandr hsnne hayran Ki sensin cmleye canan Zeki muhsin, zeki ihsan Zeki mihr-i cihn ar O can kim aka mfldir Tkenmez zevka nildir. Sana Hakk ki vsldr, Ne hacet kssa- ferd. KISIM : 7 ALLAH SEVGSNN KISIMLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Muhabbet vahdetin, gerei olduundan oklua uygun gelme mitir.

BEYT :
Vhid birdir Hakka ki, nasl taksim olunur . Vacib haktr, gerektir, nasl olur yok olur.

Esasen muhabbet blnme kabul etmez. Fakat ak ya da giz li oluuyla kuvvetli ya da zayf olabilir. Parlaklk ya da kark hal ler gibi deiik halleri olabilir. Grn itibariyle deiiklik gs terir. Mesel saf suda ayn ekilde iinde bulunduu kabn eklini ald zaman farkl olabilir ve blnebilir. Akt anda baka ey lere karacak olsa tad, kokusu ve rengi deiebilir. Fakat su esas ta birdir. Deiik paralara ayrlsa da. Muhabbet de su gibi okluk leminde deiik eylere sirayet edince birok ksmlara ayrlr. Tezahr eitli olunca mevcut ye ri itibariyle de sfat deiik olur. Esasen vahdetin gerei olan mu habbet birdir. Saf su zarar ve karklklardan temizlenmedii mddete esas
533

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. letafet ve temizliini bulamaz. Muhabbet de aynen bu suyun ha. line benzer. Asl kaynan dnda saf ve hlis bulunmaz ve onun hacuzuna girilmez. O saf ve tatl sudan ienler Allaha yakn kullardan olurlar ki onlar vahdete ermi, birlii bulmulardr. Benlik' ten km Cenab- Hakkn huzur ve nsiinde taksim olmu (b. lnm) lardr. Fenadan sonra artk Allahn varlyla dim zt- pkiyle kimdirler. Onun sfatlaryla muttsf olmulardr. Onlar Allahn sevgi ve muhabbetiyle Rablerini sevmekte ve onunla lfet etmektedirler. Onun kubbeleri altnda sakl olup k&. fur arabnn safvetinden ierler. Yakn lezzeti ve nesim rma ile rahata erer, ufuk mahfiline kar, yksek dereceleri bulurlar. Allah'n zatna olan bu muhabbetin kayna ok temiz ve ok saftr. Buna onun sfatlarna olan sevginin sular karmtr. Sel sebil kaynandan kan bu suyu iyiler, hayrllar ve ibdet ehlinden olanlar ier. Sz konusu edilen saf arab Cenab- Hakkn mu habbetidir. Onun sfatlarna olan muhabbet ise karktr. yiler (ebrr) ancak arab- memzucdan zevk alrlar. u halde iyiler yal nzca Cenab- Hakkn birliine isimlerinin derecelerine giderler. Sevgiliyi azamet ve kibriya perdesinin arkasndan grrler. Bun lar daha tam anlamyla kendilerinden ge;ip birlik (vahdaniyet) denizine dolmamlardr. Korku keder ve znty tam anlamyla terketmi deildirler. Onlar zat denizini sfatlarnn fazlal ile bulandrmlar ve aynca kendi mereblerini adi sfatnn saf merci ile kederlendirir olmulardr. Kark arabn aa derecesi bid ve zhidler ile takv ehline iyi gelmitir. te yalnzca ztm sevilmesi sf su gibi olmutur. Sfatlarla bulandrlan muhabbet ise ste benzer. Fiillerle bulandrlan mu habbet ayrana benzetilmi olup bunlara muhabbet; amellere sahib olan bid ve zhid kullara ayrlmtr. nk amel ile megul, olanlar onlar olmutur. Muhabbetin zayfl ve en aa derecesi saf su denilen Al lah'n ztna deil de onun eserlerine duyulan muhabbettir. Bu eserleri sevmek ancak dnya ehline aittir. Dnya ehli ztnn eser lerini sevmekle yetinmilerdir. Beyn olunan yksek muhabbet ile zayf muhabbet arasndaki fark saf su ile aacn dallarndaki su arasndaki fark gibidir. Aacn dallarnda bulunan su kark ve gizli halde olduundan safln kaybetmi ve kark hle gelmi tir. yle ise en gzel ve en mnasib ekillerde en gzel elbiseler de, en nefis yiyeceklerd, en tatl myvalarda ve kymetli ve akla dur-l
534

MARFETNAME gunluk veren sanat eserlerinde, tuhaf olaylarda hasl olan mu habbet ve sevgi btn kalblerin sevgilisi ve gerek yaratcs olan Allah-u zl cellin zatna olan muhabbetin bir eseridir. Fakat mu habbet ehli eserlerin sahibine deil de eserlere meyleder, onlara balanr ve onlar yaratan Allahtan gafil kalrsa bu durumda eserlerin fazlal sebebiyle bu okluu yapan mutlak biri d nemezler. Bunun iin de kimi sevdiklerinden gafil olur ve bilemez ler. Muhabbetin ksmlar drttr:

1 ;**. Zatna muhabbet,

2 Sfatlarna muhabbet,

3 Fiillerine muhabbet,

4 Eserlerine muhabbet, *

MANZUME Ey ak vey cn- cihan Ey mpteda vey mnteh. Ey rustehiz-i ngeh&n Vey rahmeti biintih,. Ey fek-i mah ve mteri Bizden nihansm n peri. Verdim dil ve can ve seri Ben hem sana kurban eha. Ey tlib-i en vr- cn Seyr eyle sen khsr- cn Ol blbl-i glzr cn Kl kalbini gamdan reh.
Alem kh-i Turdur Zerre be zerre nurdur. Amadan ol mesturdur bretle sen seyreyle h. Her dem gelir candan nid Kim benliinden ol cd. Yok ol, hemn kalsn Huda, Mihrinle pir nur ol meh. Hakk gnlden dilesin Kim ilm-i ak bilesin. Ekli az et (az ye) rb ile sen Olsan dhi pr itih.

535

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

KISIM : 8 ALLAH SEVGSNN ADLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Muhabbetin isimleri kendi derecelerine gre deiik olur. Mu habbetin eserlerinden baland ksmdaki ismine rdet denilir ki bu ilk mertebesidir. Bu, keml derecesine eren kimseye itaat onun sevgisini kazanp ahlkm rnek almak ve ona yakn olma ya almaktr.

Cenab- Hak buyuruyor ki: Kulum bana nfile ibdetlerle yaklarsa ben de onu severim. Onu sevdiim zaman ise onun gren gz, tutan eli, duyan kula olurum. (Hadis-i Kudsi) Bunun almeti o kimsenin kendisinde ondan baka bir dn ce ve onun isteinden baka bir istei kalmamaktr. Muhabbetin bir dier ismi evktiir. evk ruhun vuslat yolun da hareket halinde olmas ve yola devam etmesidir. Bu da sevgilisine kavumak ve mmkn mertebe cemlinden lezzet almasn salamaktr. Muhabbetin bir dier ismi de Tevekn yani iddetli arzudur. evkin kemle ermi hali demektir. evk iradenin kemli olduu gibi bu da evkin kemlidir. Muhabbetin bir dier ad niz (skl) dr. Bu muhabbet sultannn karara varmas, vakarla kuvvete ve kudrete ermesidir. Sevgilisinin hasl olan iddetli gzelliinin kalpde ldayan yz nn nurundan sabr ve irde yularn ekip tutmasdr. Muhabbetin bir dier ad da Sabbet (ak) tir. Muhabbetin bu derecesinde sabretme kuvveti kalmaz, kul zdrab iinde sevgilisine akar. Ondan baka meyli ve sevgisi kalmaz. Ayplanmaktan kork maz. Sabbet, nizan keml derecesidir. Muhabbetin bir dier ismi de Hevdr. Sevgilinin kapsnda yalnzla ekilip orada yerlemek ve onun gzelliinin zevkiyle mest olmaktr. Muhabbetin bir dier ad da Meveddettir. Kul bu derecede sevgilisine yakn olmu, sevgisinden istifade etmi, kavumann verdii hararet onu mest etmitir. Bu kavumann aniden kesilme si halinde soukluk hasl olur. Zira kavuma ve ayrlma her an iin mmkndr. Kavumak sevinci, ayrlmak ise elemi getirir. Bunun almeti tedbiri sevgiliye havle etmek veonun huzuruna ermektir.
536

MARFETNAME
Muhabbetin bir dier ad da Hulletdir. Bu meveddetin kemle ermesinden meydana gelen halis sevgidir. Bu derecede benlikten eser kalmaz. Sevgi tam mnasyla saf hle gelmektedir. Bunda iki lik vardr.

Muhabbetin bir dier ad safi muhabbettir. Bunda ikilik kalmad gibi benlik de kalmaz. Bu demektir ki safi muhabbet, hullet ve daha aa derecelerdeki muhabbetlerden daha yksek ve daha saftr. Rasulullah S.A.V. HalUullahn menzil derecesine ermi oradan Kbe Kavseyne ve oradan da Ev edn makamna ykselmitir. nk Halil A.S. Allahn sfatlaryla yine Allaha ynelmitir. Ra sulullah S.A.V. sfatlarla da kalmam zt- pk ile beraber kalm tr. Muhabbet eer saf olur ve sahibinin durumu da bilinirse buna Meka ad verilir. Meka, saf muhabbete sahip olann durumudur. Ancak daha onun makam olmam, daha mahedenin balangcm da bulma-, mtr. Eer halis muhabbet denilen zti muhabbet gittike artar. Sahibinde iyice yerleir. Kendisinden her trl det ve rusum kal kar, haber kesilir, muhabbet ve ak denizi coar da iindekileri yok olursa, byle bir muhabbetin adna ak denilir. Bu makamda kle olan seven hrriyetine kavuur. nk klelik benliktedir. Kulluk gerei yakmn kalc oluundadr. Benlik ortadan kalknca artk bulutlar .alr.

KISIM : 9 ALLAH SEVGSNN ZELLKLER VE ACAB HALLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Muhabbetin zelliklerinin zhir oluu kendi derece ve merte belerine gredir. Muhabbetin zelliklerini ylece sralayabiliriz: 1 Muhabbet bir balang olduu gibi bir maksad ve gaye dir, ayn zamanda. Muhabbet; hem mesafe ve hem de o mesfeyi amaya yaratan vastadr. Bu hliyle muhabbetin garib ve acaiblii her eyden daha oktur. nk seven kendi nefsini brakp sev giliye dnd zaman muhabbet vadilerinden geer. O vadiler an cak muhabbet admlar ile geilebilir. (FARS) MANZUME Zhid bir ayda bir gnlk mesafeyi aar Ak her nefesinde ahna varr

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Zhidler admlarn korkarak atar Aklar ise havada imek gibi uar. Bu korkaklar aka nasl varr, Ak derdinde gkler birer yatakdr. Demek oluyor ki esasen muhabbet iki zd kutbu kendisince toplamtr. Bunlarn ikisinin gereini de yerine getirmek icb eder Sevgili sevenden ayrldnda ikisinin de ayrlmalar gerekir, ^ k sevgilinin sevgilisi ayn zamanda sevenin de sevgilisidir. BmJ dan da iki zt hl grlr ki bunlar: 1) Kavumak (visl) 2) Ayrlk (firak) tr ki bunlar birbirine zt eylerdir. 3 Muhabbetin zelliklerinden biri de; seven sevgilisine iki cihnda terci heder ve onu kendi nefsinden daha yksek bilir. Ak. si halde gerek muhabbeti bulamaz. Sevgiyi gizlemeyi baaramaz aa vurur. Bylece muhabbetin altnda ezilir. 4 Muhabbetin belliklerinden biri de, kemle erdiinde b* lnmekten saknr. 5 Sevilene sevenden baka biri yalvard zaman ona da gayret gelir ve bu gayretini arttrarak muhabbet sahasnda stn l temine alr. 6 Seven sevdii (Allah) yznden azarland ve aybland mddete zevk alr, zevki ve muhabbeti gittike artar. Onu ayplayan ya da azarlayanlar ona sevgilisinin adn syleyerek ken disini teselli etmektedirler. 7 Seven sevgilisinin izzeti ve ycelii iin zillete raz olur. Sevgilisinin yannda kendini kk grr. Bu zelil oluu ve ta hamml sevgiliye (Allaha) kavuana kadar deva meder. 8 Seven sevgilisini anmadan, dnmeden bkmaz. Onun verdiklerine raz olur ve asla huzurundan ayrlmaz. BEYT : k bul, ak ile l, ak ile dol ey Hakk Hereyin var bir bedeli, bulmadlar aka bedel. ^I 9 Muhabbet her trl zorluu kolaylatrr, her trl ir kini gzel eder. (FARS BEYT) Muhabbetten nr (ate)) olsa da nur olur Muhabbetten ifri tolsa da hr olur.
538

MARFETNAME

10 Muhabbet eziyet ikence ve zorlukla asla azalmaz ve deimez. (ARAB) BEYT Onu sevmem bana farz etse de lutf ve cef erim arabn olur bulank saf. 11 Seven sevgilisini vmek ve methetmeyi terkeder. Ona yalvarrken ve dua ederken taknmas gerekli hl ve tavrlar tajonmaktan vaz geer. 12 Sdk bir sevgi ile seven muhib sevdiinin adm duyun ca titrer. Onun ismine benzer ya da yakn olan isimler bile ona haz ve lezzet verir. 13 Seven sevgilisi (Allah) m sfatlarn zerinde tar. Onu sevenleri sever ve onlardan holanr. nk onun var ve ahlk sevdiinin ahlk ve varlna uygundur. Seven daima sevgilisi ile beraber olunca tabii olarak kendi sfatlarn atar ve onun sfatla rm alr. 14 Seven sevgilisinin kendisine ykliyecei eza, cefa ve i kenceden yine ona snr. nk o bilir ki kendisi iin ondan daha acyc ve merhametli kimse yoktur. Onun cefasndan yine onun merhametine snr.
Peygamberimiz duasnda buyurdu ki:

_ Ya Rabbi nzaszhndan yine senin rzana, cezandan affna, senden sana snrm. Yce Rasuln sevgilisine olan hitab byledir.
Anlatlr ki:

Adamn biri olunu terbiye etmek niyetiyle dvm. ocuk olduu yerden alya, szlya gidip babasnn kucama oturmu ve unlan sylemi: Babacm. Dnya bama dar geldi. Senin dvmenden yi ne senin merhamet kucama katm. Artk insanlk endedir. n k sen beni seviyorsun ben de seni seviyorum. Olunun bu szlerine dayanamyan baba olunu affetmi ve ona merhamet kanatlann germi. te kulu yaratan Allahn ku la olan merhameti de byledir. 15 Muhabbet seveni mna davalanndan kurtanr. nk muhabbet mna inceliklerini beyan eder.
538

ERZURUMLU BRAHM HAKKI UZ.

ve

16 Seven sevgilisini o derece sever ki ona verdii kynw sevgiden ona muhta olduunu ve ondan duyduu zevki unut^ MANZUME

Merhaba ey ak-i bki merhba Ve/a dolusun, pr vefasn pr vef. Gel sakn gnlmde ey c&n- cih&n Dil rubsn, dil rubsu dilrub. Asuman- dilde malmsn temm

Mehliksm mehliksn mehlik. Evvel ahir yr-1 grimsin mudm

Cn fezasn, can fezsn, can fez.

Mbtedy cmle eyaya revn Mntehsm mntehsm mnteh. Senden oldu hr- gl-hem hki zer Kimiyasn Kimiyasn Kimiya. Vasl eylersin kulu mevlsma Rehnmsn Behnmsm Rehnm. Halktan bigne olmu ka. Ainasn insn in. Hakk Hakdan gafil olmazsan mdam,
Pr safasn pr safasn pr safa. KISIM: 10

ZATIN SEVGS
Ey

Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Zatn sevgisi yle bir gnetir ki eyann hakikatim nurlandrr ve parlatr. Btn cihann her zerresi o nurun aydnl ile dolmutur. Onun eyann halini zhir klmtr. Yaratklarn suretleri onun ualaryla sslenmitir. Mutlak gzelliin bir bir olan zata mahsus olduunda phe yoktur. Mutlak sevgi iin haki katlerin varl gereklidir. BEYT:

Varlk onun nuruyla meydana kp aydnland. Muhabbetin nurlar mmkint lemine aa kald. 540

MARFETNAME

Mutlak sevgi iin hakikatlerin varl gerekli olduu iin e hakikatine mutlak (lhi) gzellikten dalp her biri ken di stn zevkini almtr ve sevince ermitir. Fakat gzelliin ke mlini gremiyenler balan eik ve ilhi gzellikten yoksundurlar. Her hakikat sadece kendi nasibine, mahede eylediine ak tr. Bunun iin de her hakikat kendi seveninin ayn olmutur. Bun dan kast odur ki mutlak varl grebilenler, onun hakikatini hakluyla idrak edenler gerek k saylrlar. Eer mutlak olan Allah btn hakikatyla ondan gizli kaldysa o kulun gaflet ve dellet iinde olduu bir gerektir. nk birinci iin hakikatin ilki Al lah'n cemlidir. Ztm zatyla grm ve kendi zatna ak olmu tur. kincinin grd i tasarlanan bir hayaldir. Aynn ayn ile grm, sfatlarna mahsus perdelerde kendi nefsinin ak olmu tur. Fakat nceki seven kendi gzne fen gz ile bakm, sevgili sinin muhabbet ve sevgisine ermitir. kinci seven ise kendi nefsine beka gzyle bakm, sevgilinin huzurundan dmanlk grerek kovulmutur. Buradaki perde ben liktir. Bu eytnn: Ben ondan stnm. Firavunun: Sizin yce Rabbiniz benim, dedikleri perdelere benzer. Za tn sevmek makamnda olanlar, zat ve hakikatine bal olup sevgilerine btn ruh ve gzleriyle aktrlar. Bunlar birbirlerine ya pacaklar ez ve ceflardan asla krlmaz ve darlmazlar. Can ya-, karken birbirlerini cezalandrmak niyetine gitmezler. Gnlleri y le ho bir lezzet iindedir ki sabrn aclm asla duymazlar. Sev gileri birbirlerinin zatna baldr. Bunun iin de birbirlerinin be den, sfat, fiil ve detlerinden razdrlar. Kusurlarm grmezler. nk asalette zat nulu ve sfidir. Bunun iin giritikleri baz i ler geici olarak vki olan zulmet ve bulanklklar o sevgiliye zarar veremez. nk seven Allahn sevgisiyle boyanm ve onun ezeli temizlii ile temizlenmitir. Q boyanma ve temizlik, onun zatn baka perdelerin boyala rna bulamaktan men eder. Hakikatini, sonradan olanlarla, bulan drmaktan ve kederlenmekten koruyucudur. O halde her trl zul met, pislik ve bulanklk ve lekelerle evrilmi olsa yine de leke kal maz ve deimez, pislenmez. Denizler misali pislikleri giderir de kendisi yine temiz kalr ve temizliini muhafaza eder.
yann

541

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

MANZUME Merhaba ey ak- pk, ey yr- gar Her gnl elencesi sen ey nigr. Akl- klsn cna cansn ey peder Hep senin elindedir tedbir-i kr. Cn- lemsin dahi ayn yn Alemi evkinle kldn bi karar. Hsn- mak-u gam- uaksun Sen sana lemdesin mauku yr. Ruz (gndz) ve eb (gece) senden bulur nur ve zalm Zlf veryun aksidir Leyi (gece) ve nehr (gndz) Baban- dilsin ey ski mdaim Revnk- lemsin ey ba behr. Cn ve glistansn ey bahr- hayt Hsn ve ihsmnla buldun itihr. Alemi mesteylemi ho demlerin Itr- cn ve dilsin ey mk-i ttr. Buldu Hakk dilde tenh sohbetin Gavs-i ulvi sensin, ey Ysuf zr. KISIM : 11 SIFATLARIN MUHABBET Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Hazreti Allah gizli bir hazine idi. Kendi celli ve cemlinin te cellisi ile kemlini aa vurmay murad etti ve tannmay sevdi. Sonra ahadiyetten vahidiyete indi. Yce sfat perdeleriyle vech-i pakini (temiz yzn) rtt. Bunu yapmas gzel yznden btn kinatn mahvolup yok olmamas ve hi kimsenin hayr ve erri farketmemesi iindir. nk sfatlar ok olunca isimleri de ok, olmu ve taayyn (belli olmas) kadar varlklar meydana gelmi tir. Tesir ve fiillerin deiik oluuyla grnt ve glgeler olumu tur. Artma devam etmi ve etki ile etkilenme de meydana gelmi tir. Sevgi ve sevilme artp yayldka bundan istifade yoluna gidil mitir. Yaratan ile yaratlanlar arasndaki fark ortaya knca ak (seven) ile mauk (sevilen) in kim olduu aa kmtr. Muh ta olan herkes kendi durumuna gre k olmu ve diledii kadar
542

MARFETNAME

sevgi ve muhabbeti bulmutur. Fakat kendi aynasnda kendisine grlen yz grebilir. Btn isimlerden nce kendisini terbiye eden isme ak olur ve onu sever. O isimden ayrld zaman onun arzusunda kalr ve yzn gzelliini ve cemalini grmeyi arzular. Kendi terbiyesini yapan yz grd zaman o kavuma arzusu nu tamamlanm, evki ve arzusu sona ermi olur.
Bu muhabbet sahipleri genellikle kendi grdkleriyle kalr lar. Bunlarn ibdet edenleri, zata ibadet etmez, sfatlaryla kalr lar. nk onlar ibadetlerini mutlak mabudun sfatlarna yapm lardr. Allah grmek, onlarn yegne istek ve maksatlar olur. Tecellilerde deime olunca sevgilerde de deime olur. Suret ve sfatlan arasnda maruflan deiince hepsi onu inkr eder.

Mesel nimet verene ak olan mntekimi inkr eder. Gaffar (balayc) seven, kahrediciden kaar. Bu sfatlarn sevgisiyle birbirlerini sevenlerin ayplama ve ikyetleri ok olur. Bunlarda dmanlk ve hkimiyet ok olur. Mesel bir kii herhangi bir veliye, velli olduu ve onu sevdii iin hizmet eder. Onun gaflete dtn ve Allaha isyankr ol duunu grnce onu ktler, ayplar, gzden atar ve onu terkeder. Yahut da bir kimse birini srf gzellii iin sevmi olsa onun has talandn, ihtiyarladn ve gzelliini kaybettiini grnce onu brakr ve terkeder. Fakat Allah sevenler, sfatlarn grmeyip z tm sevenler, dostlanm inkr etseler de onun hakikatini sever ve ona itibar ederler. lenen fiillere kzsalar da failini sever ve asla onu terketmezler. KISIM I 12 FLLERE DUYULAN SEVG Fiillerin sevilmesi, ancak sanat perdesiyle yapc olan Allah tan yzleri kapatlanlardan olur. Fiilleri sevmeleri onlar ile Allah arasnda perde olmutur. Bu sevgiyi bedenlerinin engellenmesiyle konumak erefinden yoksun kalrlar. Mni olulan yledir: Onlar kendilerine bir beden bulmu ve bylece nefisleri ile megul olmulardr. Bylece tabiat karanlnda kalm, kendileri ni noksanlklara ve ktlklere satmlardr. Bunlar hallerin de imesini ancak dnya ilerindeki deiiklii grdkleri zaman farkedebilmilerdir. Bylece messir olamn tasarruflarm ak yo luyla bilmilerdir. Onlarn sevgilerinin kayna olan akllan, ben543

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. lklerinin tesinde saklanmtr. Bunlar korku ve mit ehlidir. Oj.
lar muhabbetlerini skntda bulmulardr. Amelleri perdelerin ge,

risinde olup himmetleri sevb ve cezadadr. Mabudun rzasn iba detle varamazlar. Zta duyduklar sevgi ile mahedeye eremezler"

Cenab- Hak buyuruyor ki:

Benim sevdiim kul bana verdiim mal yznden ibadet eden

deil, rububiyetimin verilmesiyle ibadet edendir.

(Hadis-i Kudsi) Onlar bu hlleriyle insanlara kul oldu. Marifetin hakikatine ve muhabbetin zevkine eremediler. Onlar birbirlerini sadece flilem sevgsyle severler. Onlarn nazarnda aynlk ile kavumak ba ka baka eylerdir. hsan artarsa sevgileri de artar. hsan azalrsa sevgileri de azalr. nk onlarn himmet ve nazarlar menfaatte olup ona baldr. Onlardan bazlan var ki rablerine ibadet eder fakat bu iba detten fayda ve menfaat umarlar. Eer umduklar olmazsa o za man hallerinden ikyeti olur ve sevgilerinde azalma olur. Sevgi linin sahib olduu haklan unutur. Ona riayet ediinde kusur eder , hatta ona byk bir dman olur. Her ne kadar sevgilinin sfatlan, kemlt ve fiilleri e hli zere kalr. Fakat menfaatine gre ona duyduu sevgide deime olur. Bu kulun asl sevmediini gs terir. nk brakld zaman sevgisi kalmaz. Bu sevgi ve muhab bet; isteklere ve gayelere kavumak iin zatn kendisini deil arazlan sevmektir. Bu hevnn eitlerinden biridir ve kul iin tehlikeli bir hastalktr. Bu sevgiden hayr gelmez. Onun ehlinde ne vef ne de sef olur. nk fiillerin sevilmesi geicidir. Byle sevgi sebepler deiince deiir ya da yok olur. Buna gre sfatlarn sevilmesi da ha ok itibar edilmeye layktr. Fakat hemen belirtelim ki sevginin hepsinden stn olam zatn kendisini sevmektir. Zira byle bir sev gi her eit hastalk ve illetten uzak tutulmutur. KISIM: 13 ESERE MAHSUS SEVG

Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Eserler ikiye aynlr: 1 Mahbubun eserleri ki bunlar muhabbettir. 2 Eserleri asl yaplar iin sevmektir.

544

MARFETNAME

Bunlarn ilki muhabbet denizinden bir serpinti ya da sfatla rn muhabbetin glgesinden bir glgedir. kincisi ise muhabbet ka ranldr* Bu fitneye ve fesada sebebiyet verir ve kulun Allahtan uzaklamasna sebep olur. Kulun sevgisi Allah iin olmazsa kula Allah unutturur. Bu hl, kaln perde tesinde kalan ve Allahtan uzaklaanlar ile zillet ile huzuru lhiden kovulanlarda olur. Cenab- Hak buyuruyor ki: nsanlardan bazlar Allaha ortak koarlar. Onun benzeri var sanrlar ve onlar (putlan) Allah sever gibi severler. (Bakara Sresi, Ayet: 165) Beyan olunan sevgiye sahip olanlar fask tabiatl ve kalbi ka rarm kimselerdir. Aa karanlklara dalm ve ba aa gitmi lerdir. Kalbleri gnahlarla dolu bedenlerine balanmtr. Onlar hizmet ehli olmadklar gibi taat ehli de olamam ve Allaha iba-: det iin balarn da yukarya kaldramamlardr. Onlarn gnl leri zevkten ve sefdan yoksun kalm, sevgi ve muhabbetleri ce-f hletin ve ehvetin zulmetine batmlardr. Gzleri hasta, grle ri bozuktur. Bu sebeple yarasa misali cehleti ve ehvet haraml n marifet nurundan stn tutmu ve bu hl ile armlardr. Allah- zl cell onlar gururlanmann, gafletin ve maddeyi sevmenin hasl ettii bellara dar etmitir. Bu demektir ki adi nefse tabi olmak kadar byk su baya arzular peinde olmak kadar byk aklszlk yoktur. nk bu halde sevgi cevherleri bu lanr, kararr, ehvete dnr, tabiat deiir, eza ve cefya sebe biyet verir, sahibinin rahat gider. Cenab- Hak buyuruyor ki: Kadnlara kar ehvet, evlt, biriktirilmi altn ve gm, cins atlar, hayvanlar ve ekinlere kar dknlk insanlarn hrs n tahrik eder. Bunlar dnya hayatnn geici menfaatleridir. En gzel mekn Allah katindadr. (Al-i mran Sresi, Ayet: 14) Cenab- Hak bu ayetle aalk eylere balanan ve nefsine uyanlarn iddetli azab iinde kalacaklarn beyn buyuruyor. Ki min nuru artarsa onun Allaha olan sevgisi de artar. Eer kul, zul meti, ktl ve pis saylan eyleri severse, sahip olduu zati nur onu kendi hazretine eker. nk onda ilahi sevgi galip gelmi ve onu Allaha balamtr. Cenab- Hak buyuruyor ki: Allaha iman eden kullarn ona duyduklar sevgi de ok olur.
545

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Peygamberimiz buyuruyor ki: Bir eye duyulan sevgi insan sar vc kr eder. Byklerden bir zat bu hadise yle mn verdi: Gayret ynnden bakasndan kr olur. Heybet sevgilisinden krdr. MANZUME

ynnd en

Ak- yrem annn bu diyara geldim Yoksa ben devr-i cihan ire ne kra geldim. Nedir o kssa-i tatil ki yoktur tatil Pdihm ki, bu sahrya ilara geldim.
Himmetim nki blend idi ezelden hl Ho tem-y ruh- zlf-i nigra geldim. Ak meydanna lyk yok idi bir merkeb Ten burakyla revn bs kenara geldim.

Ger .bana olsa idi, onda myesser bu murd Pes niin ehr-i ademden bu diyra geldim. Yar agyr sana kendini, bilmez chil kr kim marifet-i nefs ile yar geldim. Derbeder gezme, gniil harna gel ey Hakk Ki ben ol yr ile haivet-i gra geldim. KISIM: 15
MUHABBETN 4 KISMININ KARILAMALARI VE

BRLKTE BULUNMALARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Zt, sfat fiil ve eserlerin muhabbeti birbirine yardmc olup birbirine karktr.
Cenab- Hak

buyuruyor ki; Allah sever.

a Allah onlar, onlar da

Bu ayette Allah ile kul arasndaki sevgi yani zt muhabbeti bildiriliyor. nk o sevgi sfatlara bal olmayp zatn kendisine baldr. Kul ynnden mevcud olan zti muhabbet dierleri ile bulunabilir. Zira Allah'n sfatlan zatyla ayndr. Akli bakmdan ise zatnn gereidir. Cenab- Hak sfat sbbiyyesinden ri deil*

540

MARFETNAME
dir. Onun zatn seven vechi kadimini de sevmi olur. Kul bilir ki Allah-u zl cell btn sfatlaryla vardr. Muhabbet derecesine eri enin rif-i kmil olmasnn sebebi de budur. Arif ltif adyla Kahhar adn ayramaz ve ikisini de ayni ey mi gibi bulur. Allahn cemli de celli de onun nazarnda eittir. nk o bilir ki hepsi o sevgilinin (Allahn) kemlidir. Seven iin Cenab- Hakkn btn fiili ve erleri ayndr ve sevgilidir. nk eserler de sfatlar da onun temiz ve yce zatna aittir. Fiillerin ya ni ilerin zata ball sfatlar iledir. Zira fiiller sfatlardan mey dana gelmilerdir. Eserler de fiillerle meydana geldikleri iin zata ballklar fiiller iledir. Zat seven kul onun fiillerini de sever. nk fiillere bakan o fiilerin failini mahade eder. Hatta Onun azap vermesinden, yaknlm duyarak lezzet alr. Zt seven, eser lerini de sever. nk btn eserlerin Ondan geldiini bilir ve O aynadan ondanbakasm grmez ve gerek bir bakla sadece Onu grr. Allahn vergisi olan zti muhabbet dier sevgilerin varlm zarur klmaz. nk kul asl yaradlnda, nur ve zulmetten ter kip olunmutur. Yani insan, karanlkla nurun birleiminden yara tlm ve btn mahlklarn hal ve tavrlarnn, hareketlerinin hep si, kendisinde toplanmtr. Bu sebepten tr onun bir ok fiil ve hareketleri vardr ki, (yaradlnn icab olarak) yedi bal hayvan nefsinin drtsnden hasl olur.

Buu kn kayna olan nefsin sfatlar, duyu organlar vasi tasyle dnya lemine hkmetmeye alr. Yine insann bir o fiilleri vardr ki, kalb ve ruhunun hatralarndan fkrr. Allah ve meleklerinin ilhamndan meydana gelilerinin icab olarak i sana huzur zevkim tattrr. Sonra kulun kendisi, bu terkibin v1 cudundan fiil ve sfatla ayrlmaz ki, ztnn sevilmesiyle onun fat, fiil ve eserleriyle raznn sevilmesini gerektirsin. nk, C nab- Hak, kulun zatn sever, fiillerini sevmez. Nitekim Kur-a Kerimde Kulun, riz hal ve hareketlerini sevmediim Habibi bildirmitir. Hz. Peygamber (S.A.V.) de: Cenab- Hak kulunu vip, amelini sevmeyebilir. Amelini sevip cesedini sevmeyebilir. lah, ztn sevgisiyle, kulun sfatlarm da beenmeyebilir. Nitel Allah, habibi Hz. Peygamber (S.A.V.)e, insanlardan korkmann < yakmadn bildirmitir. Eer byle olmasayd, bir kulun ile< gnah ve ktlkler isbat edilemezdi. Fakat bu zati muhabbet, lamay gerektirir, ikram salar. Kul tarafndana gelen sfatlarn sevgisi, fiillerin ve dolay* eserlerin sevilmesini gerektirir. nk, bu iki sevgi, sfatlar s sinin ayrlmaz ksmlardr ve bu sevgi, ztn sevilmesini mut
547

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

gerektirmez. nk, sfatlarn perdelenmesi ile ztn sevgisinden mahrum kalnmtr. Nitekim, nimet vereni seven, intikam alan, dan nefret eder. Halbuki intikam alan zat, ayn zamanda nimet vericidir. Muhabbet-i ztiyeden ayrlan, sfatlarn sevgisiyle haha a kalmtr. Halbuki sfatlarn sevgisini de veren Allahtr. Bu' br sevgilerin hibirini gerektirmez. nk Cenab- Hak, Kuran- Kerimde: Allah sabrl olanlar sever, buyurmutur.
Zatn sevilmesi de sabrn sfatdr. Geri sabrl olan zat, saidler snfna dahil olur. Ama sevginin kerametini nerede bulabilir? Ve bu sevginin, fiilleri ve eserleri sevmesi gerekmediini aka gste rir. nk, sabrn sfat, fiillerle eserlerin tmnn gzel olmasn gerektirmez. Kul ynnden gelen fiillerin sevgisi, eserlerin sevgisini de gerekli klmtr. nk, eserlerin tm Hak Telnn fiilleri ve onun yaratklardr ve bu fiiller sevgisi o sfatlar sevgisinden yle bir kimsede belirir ki, onun nefsi galib, akl ise ksr olur. Ancak fiilleri anlayabilir ve onlar vastasyla failini bulur. Henz o, kalp makamna ulaamam ve Allahn sfatlarn bile mahade ede memitir ve Cenab- Hakkn zat sevgisine nail olamamtr. Fa. kat Allah tarafndan gelen fiilerin sevlgisi ise, o gzel eserlerin sevgisini gerektirir. Bunlar sevilen fiillere bal ve salih amelle rin yaptrcsdr. Lkin baka eserleri sevmedii gerektirmez. Bu, ne sfatlarn sevilmesini, ne de zatn sevgisini gerektirir. Cenab- Hak, Kuran Kerimde, Sevenin sevgisini fiil ve hareketleriyle gstermesi gerektiini duyurmutur. Kul tarafndan gelen eserlerin sevgisi ise, dier sevgilerin hi birini gerektirmez. nk, eserler fiillerin perdesidir, rtsdr. Fiiller de sfatlarn rts, sfatlar ise zatn rtsdr. O halde eserler, sevgisinde karar klan insan iin, Allah sevgisine perde e kilmitir. nk muhtelif eserler, kul ile Allah arasnda karanlk bir perde halini almtr. Fakat Allah tarafndan gelen eserlerin sevgisi ise dier eylerin sevilmesini gerektirmez. Nitekim kfirin bedenini Allah sevimli yaratmtr. Fakat onun fiil ve hareketleri, sfatlan yerilmi ve kendisi uursuz saylmtr. Bu drt sevgi insanlar arasmda bazen drd, bazen , ba zen ikisi kark olarak bulunduu gibi, bazen de bir tek sevgi ha linde grnr. Bazen iki dostun sevgisi ayr olur. Bazen bir taraf tan gelen sevgide birlik gze arpar. nk iki dostun ilk hare ketlerinde ayrlk mevcutken kalblerinde meydana gelen hallerin deimesiyle tabiatlannda deiiklik hasl olur, alkanlklar bile deiir. Bunun sonucu olarak sevgileri artar veya eksilir. Ama sev548

MARFETNAME
ginin asl gayesi olan Allah sevgisi ise, ki lh ak olup deimez, ebediyyen sabit kalr ve her eit hayr ve ihsan ondan gelir ve bakalarna sirayet nisbetinde yardmc olur. KISIM: 16 BU DRT EKL MUHABBETN ESER VE SEMERELERDR Ey Aziz! Ehlullal diyorlar ki: Ztn, sfatlarn, fiil ve eserlerin sevgisinin herbirinin nice* eserleri ve semereleri vardr. Fakat Cenab- Hakkn, kulun ztna olan sevgisinin eserlerive semereleri hepsinden sekindir. Bu du rumda kulun hali, Allahn bekasyla beka bulmasdr. Bu kul, halk tarafndan metholunmakta ve kalplerinin sevgilisi olmaktadr. Onun an ve erefi, kiiliinin deeri cihana yaylmakta ve onu sevenler her nurad ve dileklerini ondan almaktadr. Peygamberimiz (S.A.V.) yle buyurmutur: Cenab- Hak, bir kulunu sevince onun sevgisini bir ok insan larn kalbine aktanr. Bunun semeresi, halkn ona ikram etmesi ve lemin ona hrhet ve efkat gstermesi olur, dolaysyla onu sevenler, Allah da severler, ona balananlar Allaha yaklarlar. Hak Telnm kulun sfatlarna olan sevgisinin eserleri ve seme releri ise, Allaha yakn olanlar yannda illiyyn makamna ykse litir. nme ve ikram nimetine erme ve Allah grebilmedir. Hak Telnn, kulunun fiil ve eserlerine olan sevgisinin semere si, ona ecir ve sevap ihsan etmesidir. Fakat kulun yaratcsna olan; sevgisi, Allahn ona olan sevgisinin gereidir. nk eer Allah n ltuf ve inayeti olmazsa bir kulun, Allah sevmesi ve velilik mertebesine ermesi imknszdr. Acak Cenab- Hakkn rzas ola cak ki o kul, Allah sevebilsin ve velilik mertebesine ulaabilsin. Nitekim Kuran Kerimde Allah (C.C.) her sevginin dou kaynann kendi sevgisi olduunu bildirmitir. Bu sevginin eser ve semereleri ise vefa ve safdr, sonra lm ve bekadr, bundan sonra da sadakat, ballk makamna ykselmektir. Fakat kulun, Allah sfatlarna olan sevgisinin eserleri ve semereleri, Onun h km ve takdirine raz olmak, teslimiyet gstermek ve gnl nzas ile kaza ve kaderini karlamaktr. Bu rza gsteri, Allahn sfat larnda yok olmakla kazanlr ve bunu kul, kendini dnya lemin den syrmakla bulur. Nitekim Allah (C.C.) Kuran Keriminde,
540

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. bu sevginin rzann balangc ve kendi rza ve sevgisinin eseri ol duunu duyurmutur. Fakat kulun, Allahn fiillerine olan sevgi, sinin eser ve semereleri her i ve hareketinde Ona tevekkl etmek tir. nk o ilh fiiller sevgisinde yok olmutur. Ve yapan (Al

lah) mahade etmitir. Nitekim Allah (C.C.) Kuran Kerimde Cenab- Hak, tevekkl edenleri sever, buyurmu ve bu sevginin kendi sevgisinin gerei olduunu duyurmutur. Kulun, Allahn eserlerine olan sevgisinin eser ve semereleri ise Allah mahade etmek ve Onun iman nuruna garkolmaktr ve Allahn feyiz ve rahmet leminin derinliklerini, inceliklerini grmee almaktr Ve bu sevginin dourucusu olan Cenab- Allah: Hakkn rahmet eserlerine bakn ki arz (yer) lmnden sonra tekrar nasl dirilti yor diye buyurmu ve bu sevginin kaynann yine kendi sevgisi olduunu duyurmutur. Allah sevgisinin halk arasnda yaylmasnn sebebi, ruhlarn (ervah leminde iken) birbirini tanm olmalar ve bunun sonucu olarak (dnyaya geldiklerinde) bedenlerin birbirine kavumalandr. Bu sevginin semereleri de dostlarn Allah sevgisini kazanma lardr. Bu sevgi Allahndr. nk, bu sevgi lh bir nurdur ki, dostlarn gzlerio nunla aydnlanr, onunla grr ve yle kfur bir araptr ki, canlar kana kana ierekdoyar. Bunlar, Allahn huzu runda sonsuz manev zevk ve sevince varmlardr. Bu zat muhab bet ile birleen dostlar stk ve safa ehlidir ki, bunlar ezel ve ebed iinde mal ve mlkle evld sevgisinden daha stn bir sevgiyle birbirlerine k olurlar. yilik ve yardmlamada birbirleriyle ya rr ve ballklarn her frsatta kuvvetlendirirler. Muhakkak ki, bunlar, Allahn velleridir ve Allahn huzuruna varmak iin g nlleri derghtr. Hak Tel, onlar vastasyla mahlkatna rah met gz ile bakmaktadr ve onlarn vesilesiyle kul, Allaha yakn lamtr. Onlar seven, muhakkak ki ok salam bir ipe tutun mutur ve yksek saadete erenlerin snfna dahil olmutur. Herkes, sevdiiyle birleecektir Hadis-i erifi bu gerei mj deler ve o vellerden birisinin rzasn alan, imanla Allaha varm tr. O vasflarn sevgisi, gzel ahlk olmak ve faziletlere ortak ol maktr. Bu istidat da ancak kalplerin grebilmesiyle kazanlr. Bu sevginin semereleri de sirette, adalet, srette selmettir. Dnya ve hiret saadeti, bu sevginin stkma baldr. Faziletli ve ahlkl ameller onunla yaplmakta ve onunla kazanlmaktadr, fakat fiil ler sevgisinin semereleri, sadakatin douu ile iten sevgiye ba lanmak ve bu sevgiyle vasflar sevgisine gemektir. Eserlerin sev gisi ise keml sahibinin eserleri olduu iin, mesel gzel eyleri,
550

MARFETNAME

Allah-u Telnn eserleri olduu iin sevmek, onlara tereddt ve phe etmeden balanmak ve ihsanm dilemektir. rade, mkem? mellemee eimli olanlar terbiye etmektir. Bu yolla Allaha y nelmek, iyi fiillere istekli olmak, Allahn zikrini yapmaa gayret etmek ve kendine gre isim yapmak, erefe ermek ve bunlar vas tasyla Allaha yaklamaktr. Eserleri, Allahn mahlkat oldu undan deil de srf eser olmalar sebebiyle ve nefs-i emmarenin eilimiyle severse, bu sevgi nefis iin zevk verici ve gzellii lezzet dourucudur. Fakat bu, kiinin kemliyet kazanmas ynnden hi bir fayda salamaz, belki tabii olarak da Cenab- Haktan uzakla trr ve hisler leminin karanlklarna gmer, kt ve pis alkan lklarn ukuruna drr. Bu sevgi erre baldr ve sahibine yal nz zarar getirir. Bu sevgi, ancak dnyaya drt elle sarlanlarda ve hasis menfaatlerine balananlarda bulunur. Fakat nefisleri temiz,, himmetleri, benlikleri yksek olan insanlar bu adi eylerden uta nr, ilgilenmezler. Zt ve sfatlan sevmekten baka bir makam ara mazlar. Metholunmu vasflar tanmak ve yksek mertebelere er mekten baka bir ey dnmezler. Hlsa, akll ve rif olanlara yakan ey, ancak Allah (C.C.) sevgisidir. Ondan sonra da pey gamberleri, velleri ve onlarn yaknlarn Allah iin sevmektir. Byle kii, sfatlarla isimlerden ibaret olan kemalt da onlar iin de sever. Sonra fiil ve eserlerde bulunan gzellik ve iyilikleri de bu bakmdan beenir. Sakn fiil ve eserleri srf kendileri iin sevme ki Allahtan bakasna meyil ve muhabbetle megul olmayasn, zt ve sfat sevgisinden mahrum kalmayasn, ancak ak iinde her an onu arayp bulasn. KISIM: 17 MUHABBETN YED MEHUR SM Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Muhabbet yle bir cevherdir ki, onun nurlar ezelden parlar, eserleri ebediyete kadar gider. Nefis onu inkr edemez. nk on dan nice haz alr ve srlar kalpte belirir. Tek olan bu cevher, mer tebe ve makamlar itibaryla yedi ksma ayrlr ve her ksm ayn bir isim alr. 1 Muhabbet, 2 Hllet, 3 Mveddet, 4 Velayet, 5 Sadakat, 6 radet, 7 * Havadr. Hava, durdurucu bir rzgrdr. radet, yakc bir hararettir.
551

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. Sadakat, pskren bir atetir. Velayet, parlayan nur, Mveddet yaygn nur, Hllet, hr kalplerin nurudur. Muhabbet, nurul-envardr ki, bu da lhi aktan ibarettir. Muhabbet, Peygamber (S.A.V.)m makamdr. Hllet, brahim (A.S.)in makamdr. Mveddet (samimi sevgi) Davud (A.S.)un makamdr. Velyet, velilerin makamdr. Sadakat, sddkn maka mdr. radet, mridlerin makamdr. Hava, Allah ak ile divane olanlarn makamdr. Demek ki, Hvann semeresi delilik, iradenin semeresi kt lklerden ayrlk, sadakatin semeresi yalmz Allaha balanmak, ve^ lyetin semeresi, tevhid, mveddetin semeresi hilfet, hlletin se meresi marifet, muhabbetin semeresi (Allah) a kavumadr.
KISIM : 18 MUHABBET AACININ YAPRAKLARI OLAN EVK VE TYAK

Ey Aziz, Ehlullah diyorlar k:

Muhabbet aacmn yapra evk, meyvesi aktr. evk, muhabbetin bir sonucudur. nk muhabbetten doar. evk, gerek sevgidir. Allah seven, elbette ona kavumay zler. evkin kemal bulmas, nefsi, ehvetlerden kesmekle olur. O zaman Allah, evkle sevilir. evk, muhabbetin cevheri, Ak, her ikisinin birleimidir. evk, sevgili anlnca, gnln heyecanlanmasdr. evk, insann kalbinde tpk kandildeki fitile benzer, ak onun ya gibidir. zleyenin gnl Allah nuru ile aydnlanmtr. Hasret uyanp harekete geince ,o nur yerle gk arasnda k verir. Erenlerden Adviye (Allahn rahmeti zerinde olsun)) yle demitir: Vallah, ben Allaha ateten korktuum iin ya da Cennete girmek iin deil, ancak ona iddetli olan evk ve sevgimden dola y ibadet ediyorum. Aslnda evk atei ile yanan, Cehennem atei nasl yakar? Muhakkak ki Allah zleyeni herkes zler, Allah zleyen elbette Onun huzuruna varr. Bit kmile sormular: Allah zledin mi? Cevab u olmu tur: Ben onu zlemi deilim. nk zleyi, kayp olana, grn meyene kar olur. Halbuki kayp olan, grnrde ve onun huzu-

MARFETNAME runda isen artk o zlenir mi? Allah zleyen, Ona kalbiyle sesle nir ve onun srryla mnacaat eder. MANZUME evk, beni hayrette brakt, ek beni yakt, evk, beni uzaklatrd, ek beni yaklatrd, evk, beni bodu, ek beni heyecana getirdi ek beni kararsz kld, evk bana dehet verdi. evk ile itiyakn (nleyi) fark udur: evk, onu grmekle, durdurulurken, zleyi onu grebilmek iin artar. evk, sekin ve lilere, zleyi, sekinlerin sekinine mahsustur. Arifin nice nurlar vardr ki, biri akln, biri kalbin, biri tevhi din, biri marifetin, biri evkin, biri muhabbetin, biri akn, biri de vecd halinin nurudur. Bir kmil; Huri kzlarm zler misin? sualine u cevab ver mi: Hurileri yaratan zledim. nk onlarn yzlerinin nuru, onun nurunun glgesidir.
zleyenin almeti udur ki, yaratcsndan in bir ey istemez. Yalnz ve yalnz onun rzasn ister ve gece gndz Ona yalvarr ve grnmesini diler. zleyen Allahtan baka bir ey bilmez, yalnz Onu bilir. Hakikat ehlinin en yksek makamlar, halktan kesilmek, Halika balanmak ve yalnz Onu zlemektir. Mevlya mtak olan gnl, cisim ve can neylesin. O her eyi brakp yalnz Onu arzu eyler. KISIM: 19 MUHABBET AACININ HAKK SEMERES (MEYVES) OLAN HAKK AK Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Muhabbet, akn balangc, ak ise onun neticesidir. lh ak, lezzetleri terketmek ve zahmetlere, ilelere katlanmaktr. Ak, bir ate ocadr ki, onun alevleri gnllerdir. Ak, insan iin en byk azaptr. Ak, insann yklendii bir bortur ki de yicisi bulunmaz ve insanlarn yardmyla denmez. Ak, sahibinin kalbinde yle bir alevdir ki, Allahtan bakasn oraya koymaz, yakar. lh ak yle bir atetir ki, ona yakalanan yanar gider. Ak
553

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ

ise onunla vnr. Ak, Allahn kalplere bir ihsan ve ikramdr, lh ak, yle bir seraptr ki, onu muhabbet kadehiyle ien aln bana kyler, kasabalar, ehirler dar gelir. lh ak, yle bir cevherdir ki kalplerin derinliklerine indike artar. Ak bir hastalktr ki, onun ilc derdindedir. Yiyecek ve ie ceklerden lezzet ve ehvet doar. ehvetten sevgi, sevgiden ak, aktan vecd doar sonra bunlarla grtl, her trl madd lezzet ve ehvetten uzaklar, yalnz manevi huzur ve lezzetle babaa kalr

Ak; iradenin isteklerine, mauka (sevgiliye) olan sevginin s tn geliidir. Akn almetleri, yznn solmas, gznn karar masdr. Sesinin yakclyla sevgisini gstermesidir. Allahn husurundaki sessizlik ve aknlk iinde kalmasdr. Ak ebed bir sevgi olduundan, sekin vellerin sfatdr. Muhabbet almakla elde edilir, ak ise Allah vergisidir. Ak, maukun sfatdr ki, an kalbine aktarlr. Ak, korka cesur, anlaysz anlayl, cimriyi cmert, kibir liyi mtevazi, irkini gzel yapar. Ak, sevenler meclisine devam edenlerle dost yapar, sahibine kuvvet ve kudret verir. Ak, yle bir hkmdardr ki halk ona boyun eer, akllar ona itaat eder, kalpler ona balanr, duyu organlar onunla saflar, pak olur, ruh onunla sevinir. Ak insanlar slah eder, kusurlarn dzeltir, gzel ahlkl k lar. Ak, bir hakimdir ki kapcs sabr, hizmet edeni duyular ve organlardr. Am kusuru, maukundan ekingenlii ve eksik ta raflarnn, onun yannda gizli kalmasdr. An kalbi, evkle, en ve erefli, ruhu manev zevkle mesrur, gnl ona yakn olmak ve silesiyle nurla doludur. Ak, yle bir hastalktr ki, hr olan kalp lere arz olur gider. Bir hekim yle demitir: Ak, insann kalbinde bir sevintir ve feleklere mensup bir nurdur ki, yldzlardaki klarn neticesi dir. Ak, kavuma arzusunun dourduu bir huydur ki, insan onu hatralarn bir ltf olarak kabul eder ve mutedil olduka, akl ve zeknn ileticisi, ifrat derecede olunca ldrc bir hastalk olur. Ak, efltn, onun gezdiricisi, gurur ve iffetidir, namusudur. An derdi, her trl illetten ayrdr. Ak, lh srlarn zdrap kaynadr. Bir kmil zat yle demitir: Arif olan sevinli olur, k olan Allaha yakn olur, Allaha yakn olan Ona kavuur ve her murad yerine gelir. Ahmet bin Hanbel (Allahn rahmeti zerinde olsun) hazret lerine, ark syleyip oynayan bir cemaat hakknda fikriniz ne554

MARFETNAME

dir? diye sormular, u karl vermitir: Onlarn bu elenme leri bitince k olmu ve vecd halini bulmularsa vcutlar lr, kalpleri akla hayat bulur. Onlara engel olmaynz, ta ki bir saat Hakla sevinsinler. Bir adam grmler, kendisine bin denek vurulduu halde ne ses karm, ne de inlemi. Sonra hapsederken sormular: Niin dvldn? Ak olduum iin, demi. Niin ses karmadn? Ma ukum (sevgilim) karmda olduu iin, cevabm vermi. Ebed mauku tanyor musun? diye sorduklarnda iddetle barm ve dp lmtr. yle naklederler: Bir ak, bir cariyesini sattktan sonra pi man olmu, fakat ona kar olan ak halini halka aklamaktan hya ettiinden gece gizlice Allaha yalvarm. Sabah olunca m teri, cariyeyi geri getirip yermi ve dedii paray da almam. Se bebini sorunca: Bana ryada dediler ki cariyeyi satan Allahn vellerindendir, ona olan sevgisi Allah iindir. Eer onu geri gt rr ve parasn da geri almazsan muhakkak peygamberlerle beraber, cennete gidersin. Onun iin cariyeyi size geri veriyor ve parasm' istemiyorum, demi ve cariyeyi brakp gitmitir. Ak, dibi olmayan bir denizdir ki onun dalgalan cihann gz leridir. Ak, koyunun kuyruunu mum, ta kum eder, yeri yakar, felekleri paralar. Ak bir denizdir ki felekler ve unsurlar (bitki, hayvan, maden, toprak) onda bir avu kadardr. Eer ak olmazsa btn cihan donard, felekler ve unsurlar helk olur giderdi. Ak yle cokun bir nehirdir ki, cihan dolabn dndrr. Ak, insann kalbinde vefal, sadk bir dosttur, kalp onun postudur. Yr-< tc hayvanlar bile akn ne can tatls olduunu bilirler. nk hepsinin hayat, zevk ve lezzetleri ondandr. KISIM : 20 CENAB-I HAKKA OLAN AK, NSAN AKLINDAN YKSEKTR Ey Aziz, Ellullal diyorlar ki: lh ak, insan aklndan daha stn, daha yksektir. Temiz ak, Allahn bir sfatdr. Sadk ak, ayplardan ve kaderlerden arnmtr. O temiz vasf bulann, insan beer vasflar yok olur. Ak kadehinin arab, hayvan isteklerle dolu kadehleri krar, sprr. Kirli eylerin ak, her ayb aa vurur. Gayp leminin perdelerini yrtar. ekil ve renge k olanlar, ona dalar ve o hay
S5S

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ranlk iinde kendilerinden geerler. Nitekim bat gneini ak settiren klarla aydnlanm duvarlara k olanlar, gnein ba tndan sonra usanrlar. nk mana, i ve nurdur, suret, kabuk ve karanlktr. Mana, kpk suretinin denizidir. Mana, inci ve se defin suretidir. Mana, surette zahirdir. Arif surette, manaya ak tr. Suret , vefasz olur. Mana ann gnl endir.

Akilin (aklmn) nmesi izzet ve zenginlik iledir. Am nmesi ise yoksulluk iledir. Akil, nefsi arzularn tatmininden zevk duyar. Ak ise lh aktan zevk duyar. Hangi zevk ve safa lh aknga ynsndan olursa, o bel getirici, eza ve ikence veri cidir. lh aktan doan her eziyet, her zahmet o an can iin huzur ve srr vericidir. Aklar tannca sohbete dalar ve birbir lerinin srt taycs olurlar. Akil, mcadeleden, didinmeden zevk alr. Ak ise, vecd halinden zevk alr. Akilin btnd nce ve abalar hep hret yapmak, isim b rakmak iindir. Am btn abas, himmeti, dnya gailelerini unutmaktr. Akilin abas, mal ve mlk, zenginlik ve mevki iin dir. Am abas ise Allah sevgisinde kendinden gemektir. Akil, akla, ak aka itaat eder. Akil, ham veav mdr. Aklar ise has ve kiramdr. Ak, eitli bilgi ve fenleri ister, k ancak manev zevk ister. Ak, akn lezzetini alm, dnya lezzetlerinden arn mtr. Akla ok dertlenmi evk ve itiyakla yanaklar solmu olan kimse muhakkak ki kendinden vazgeip Allahla megul olmu de mektir. Allahm yannda da en makbul, insan budur, ak burakma binenin gzne, miracn srlar grnr. Hak dervi olur. Hak tan bakas onu artr. An lm, su kabarcklarnn sndr, esen rzgrdan kalan bir su damlasdr. Hak , lm is ter, kil ise lmden kaar. An canndan korkmas utan veri cidir. nk onun lm dosta kavumadr. AkiTin ise lm kor kusu ok iddetlidir. nk onun btn arzu ve istekleri lmle yok olur. Ak, akn ateine yanmaya isteklidir. Akil, o zor iten kacdr. Ak, maukuyla aym evde beraber ve mahremdir. Akil ise, on dan yoksun ve yalnzdr. Ak grnrde fakir ve hakirdir. Fakati aslnda lh ak, onun ebed saltanatdr. Ak, ak evinin hzine si ve ak gzelliinin aynasdr. Ak, saman altnda gizli akan bir nehirdir. An cismi bir kan karm, kalbi lemden sakldr. Ruhunun sfatlan da had dinden oktur. Am grn, klhan (kllk) iin glen (gl bahesi).
556

MARFETNAME

dir. An beden hazz eza ve cefa, gnl hazz ise zevk ve safdr. An gnl, Allahn cemalini, can vecd halini ister. Akll, cihan ahvalini bilir ama bilmez. Fakat k, gnl ve ruh srlarnn mah remidir veH z. Yazdana (Allaha) ainadr. Zek, akili cihann emiri yapar, hayranlk ise a cihann kutbu yapar. Akil, dnya meydanm ak can ve gnl ehirlerini deveran eder. nsan akl, can ayana baldr. Akilin cam ise kendi lemini dolamak g cn kaybetmitir. Akllar, izzet, namus ve vekar e geerler. Aklar, yalnzlk iinde ak arabm ierler. An gnl byk bir ehirdir ki, ei ve benzeri olmayan bir sultan orada yaar. An can ve gnl onun zindandr. Madem ki o tutuklu cisim fanidir ve zamanla zin dan o cismi harabeye evirir, o zaman ebedi olan boluu dolar. Akn gnei kalbe dounca, akl bir glge gibi kaybolur gider. Ak, deniz gnll olunca, mauka kavuma ii kolaylar. Ak, renk ve kokudan utanr, onun iin dnya ehlinden kaar. lh ak, dille anlatlamaz. Okyanuslar bir ukura smad gibi. Her gnl, mevls iin bir medresedir. Oradaki dersler ya il ham veya vesvesedir. An davram ilhama, kilinki ise vesvese ye gredir. Ak, zevkinden hal ehline dner, abasmdan dili tutu lur. Akil ise kelime ve szlkle durmadan konuur durur. Herkes bir yne dnk, aksa yn olmayana dnktr. Akil, halkn av, k akn fan olur. Akil nefsin lezzetleriyle mesrur olur. Lkin ruhu, beden mahpushanesinden kederli ve hu zursuz olur. Ak, bedenin lezzetlerinden kurtulmu, ruhu ak a rabyla kendinden gemitir. Akm zikir ve fikri her daim Allah tr, dilei yalnz O derghdr. lh ltfn kahn altnda kaybolan k, bu kahrdan eker lezzetini alr. Akil ise bu kahrdan kap onun ltf kereminden yoksun kalmtr. An yeme ve ime itihas tutulmutur. nk ak ona cam kuvvetli olmutur, her pislikten pk olup vahdet arabyla dolmutur. Am ii, bu a rabn zevkiyle cokundur. Onun bu zevk ve safasna mest oluu ahittir. Fakat bu arap, sarholuk vermez, tatl, temiz ve helldir, ahidi ezel ve ebed, cemali benzersiz Cenab- Haktr. Ak, akn derdiyle arslan kesilir ve dnya ilerine kar ilgisiz olur. Hakka aina olan akla beraber olur. Hak a olann sz, ii ve fikirleri adaletli, doru ve sftr. Kalbi, kusurlardan beridir. Ak, ak denizinin dalgc, ak lnn kartal, ak srlarnn h zinesidir. Kalbi, ak nurlarnn doduu ufuktur. Akil, dnya i leriyle urar. Ak, gizli srlara meftundur. Ak insani vasflarn557

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

dan arnm, dolaysyla da lhi vasflara lyktr. An can, can denizine gmldr. Bir damla iken bir deniz olur. An her rad iindedir. Kendi dnda olan hi bir eye ihtiyac yok,tur.. Asm tek murad kavumadr. Ak, maukundan rtaSl ayrlr.
Akil, lezzet ve tad ba ve bahede bulmutur. Ak, zevk ve huzuru, kalb ve ruhda bulmutur. Akilin yeri su ve toprak dn yasdr. An makam ise gnl ve ruhu iindedir. Am kolu kanad aktr. steinin balangc, matlubu neticesi aktr. Am gznn nuru, gsnn sevinci aktr. An ruhu, parlak gne tir. Alem onun gznde gl bahesidir. Ak, akla arslan kesil mi, akil aklla mahcub kalmtr. nsan akl, ruh gznn perde sidir. Bu perdenin arkasnda akn esrar gizlenmitir. Ak arabyla ruh, sarho olunca akl, o zaman aknlk iinde kalr ve b tn gizli srlar ruha aikr olur. nsan akl gne yla ruh ve gnl arasnda kara bir bulut olmutur. Bunun iin ruh ve gnl bu bedenler yurdunda perdeli olmu ve akna dnmtr. nk Allah ak, n gnlnde iddetli bir rzgr gibi eser. O zaman bu akl bulutlar aradan synlr gider ve ruhun sevgilisi, doan bir gne gibi gnl semasnda ruha grnr ve ruh onunla mesrur, ve onun gzelliine hayran olur, onu metheder, o gl karsnda blbl gibi gzel sesli olur. Ak ilmiyle megul olan an kalbinde ak rzgrlar eser. n k akn ilmi onun kalb gzn ap dnyadan istek ve hevesini keser. KISIM : 21 AKIN HAL, AIIN DKNL Ey Aziz, Ehlullah diyorlar ki: Ak, muhabbetin bir neticesi ve gayesi, Allahn dostlanna bir hidayeti, ltuf ve inayetidir. Gzel klar onu can-u gnlden istemilerdir. Her mauk, ana ikr olmutur. Nitekim her su sayan su ister, su da, susuzluu giderir. Ak, ruh ve gnlde nur stnde nurdur. Damad-gelin misali onunla rtlmtr. iddetli akda skn ve karar yoktur. Bunun iin n hali deliye ben zer. ' Ak atei, a yakmtr. Bunun iin o, sz ve dnceleri b rakmtr. An kalbine srlar aktlr. Onda sz ve grn bir birine karm olur. An merebi her merepten farkldr. A55B

MARFETNAME n merebi vahdet, mezhebi Allahtr. Ak kmil bir staddr ki onunla, binlerce ruh arasnda birlik olur. Ak kendini haki rve zelil eder, maukunu meth-u senayla ykseltir. Ak, akla dinleir, zamana bal olmad iin, yllarca onu ykamaz. Aa ile ve znt eker, akile beldr. An ruh gdas ho seslerdir. Ak, cemali gzel sevgilisine pervasz baknca yle bir alar ki, ceyln onun bu alayna hayran olur. Bir de ba kar ki, sevgilisinin gamzesinden kopan ok, gsne saplanm, g zn o ehvetli baktan men ediyor, an stad, sevgilisinin g zelliidir, onun defteri, ders kitab da sevgilinin yzdr. Allahn hikmeti, kaza ve kederde, bizi birbirimize k yap mtr. Fakat her naslsa bu iki beden birbirinden uzak ve bir di erine yabanc kalmtr. Fakat kalpten kalbe yle yakn yollar var dr ki, her an birbirlerine kavuabilirler. Nitekimm anaklar ayn olan iki mumun klar nasl birleiyorsa, maukuna kavumaya iten istekli olan aa muhakkak sevgilisi de kavumaya istekli dir. Fakat an ak, vcudunu hasta ve zayf yapar. Maukun ak ise onu iyiletirir ve gzelletirir. Bir gnlde birden parlayan k sevgilinin gneinden ise muhakkak o gnlde o gnein sevgidi vardr. Mauk, bir suret deil, bir ruhtur. nk lm annda o suret irenilecek bir ey olur. Halbuki ak olduu ruh, btn gzelliiyle grnmektedir.

O halde surete k olanlar zavalldr, ansszdr. Ruha k olan lar mutludurlar. Gnllerin doktoru olan gzeller, kendi hastalarn elbet sor mak isterler. Eer utanr isim sylemekten ekinirlerse bir bahane bulup sylenirler ve onlar, bir an dahi hatrlarndan karmakszm tahayyl ederler. nk, hi bir mauk yok ki, andan habersh olsun. O halde eer Allah sevgisi senin kalbinde ki kat artms? bil ki, Allah da seni o nisbette sevmektedir. nk susam olan nerede akan su da alar ve barr ki, hani bana susam olan imizdeki bu susuzluk, caziptir. Yani biz onun iin, o da bizir iin vardr. nsan, hayvan, bitki, maden ksaca btn varlklar bir dilekleri vardr. Ayn dilekte olanlar arasnda ise bir cazibe va dr. Nerede birbirlerini grrlerse aralarnda yaknlk balar. M ukun muhabbeti herkesten sakldr. An muhabbeti ise davu zurna gibi ortada, aikrdr. Maukun kalbinde her an k va dr. Ak da ayn duyguyla yaad iin Mevlya k olur. A benlii, bir glge gibi gnei grnce silinir. Allah , hava ka sndaki sivrisinee benzer. iddetli esinti onu ahr gtrr. Ger
559

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

an sonu mauk ile ebedi yaamaktr. Lkin akn balangc kendinden yok olmadadr. Akn iddeti, inam konukan yapar! Nefte kar olan bu zulm, aka kar olan bir bilgisizlik, neticede zalim ve cahil etmitir. Nasl ki tavan, nefsine zulmedip arslan karsna km ve cahilliinden dolay kendi arzusu ile onun kucama atlmtr. Nasl ki pervane, a olan akndan dolay kendini atee atmtr. Ancak insan bu zulm ile her trl adle ve bu cahillikle her eit ilme kavumutur. nk, yer ve gn yklenmekten kand emanetyin yk altna girmitir.

KISIM : 22 LAH AKIN GZL SIRLARI VE YKSEK ANI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Klli akln bir czi olan insan akl, lh akn varlna hayrandr. Akn 72 eit divanelii vardr. ki leme de yabancdr. Akn kendisi gizli, hayreti aikrdr. Aklarn cam, onun hasret lii ile yanmaktadr. lhi ak, yokluk denizidir. Akl, onda krk ayakldr. Hakikat arab aktr. Her sddka iirilen odur. Ak, hasta akn dnyev steklerini yok edinceye kadar akla kanl bakldr. Ak, fke ile< kalbi istil ettike, an gznde her gzel irkin olur. Akn gdas aktr. Gerek an cismiyle ii yoktur. Onun sermayesiz kr oktur. Aklar adrlarn yokluk sahrasnda ku rarlar. Yokluk gibi tek beden ve tek nefis olmulardr. Ak lme den evvel lmtr ve akla ebed hayat bulmutur. Ak krk olur, gam ve znt onu balar. An sevinci zil let ve yokluktadr. Akilin huzuru, izzet ve ereftedir. Akilin taat ve ibadeti isteksizlik ve zorunluluklardr. An taat ve ibadeti sev gi ve istekledir. Her ikisi de isteklidir. Allah, hepsini kendisine cezbeder. Fakat klar, ac ve znt zikrini bal ve eker bulur, mih net ve elem ukurunda sevin ve nee iinde olur, zelil ve hakir olmaktan, alalmaktan zevk ve lezzet alr, an ve eref, izzet ve ikbal aramaktan uzaktrlar.
Ak, atamz Ademden bize miras kalmtr. Kurnazlk, kalbe eytan vastasyla gelmitir. Kurnazlk, denizde yelkenle bir yol culuktur ki ruhun helkine neden olur. Ak ise aklar iin Nuh gemisi gibi kurtadcdr. Akln kurnazl zan ve haberdir. Akn.
500

MARFETNAME

hayreti, bakan gzdr Ksaca akh aka kurban eden, maukun yzne hayran kalaca muhakkaktr. Akn yannda akl, pek zavall kalr. Nitekim gnein yannda mum nn snk kalmas gibi. nk akl, ancak bir ii, ak ise ulu bir sultandr. Akl, bir glge, ak parlak bir gnetir. A n keder ve sevinci sevgilisidir, her hizmetinin karl odur. Bir k, makundan dnya maln isterse, bil ki o ak heveslerine bal bir kimsedir. nk Allah ak, yle bir atetir ki, am kal binde tlnya heveslerini barndrmaz, tmn yakp yok eder. AKsz geen mr, beden iin ar bir ykten baka bir ey deildir. Haktan uzak kalmak, lm ukuruna ayak basmak de mektir. Binbir nazla elde edilen ak, ancak gnl yakc bir atele turulur. lh ak, vefa kaynadr. Am kalbi, onun sevinciyle dolu dur. An kemale ermesi, lm ve yoklukla olur. Fn ak, ken dini sevgilisi sanp nnde hrmetle eilip bzlmek, neelenip sevinmek, onun an, tinlecek halidir. Akn yz bin kanad vardr, her biri arn stnden, yer al tna iniktir. lh ak, kuruntularn ve didinmelerin yal badr. Ak ile nefis, dilsiz olur. lh ak, dnyaya ve dnya varlna ra bet etmez. Hayr ve erri aramadan aka bal kalr ve onunla ma ukun rzasn kazanr. lh ak, aklarn piridir ve her mitsizin tutunacak badr. Alemin nizam onun tedbiriyle dzen alr. Am mezhebi, yok olmak ve yokluk feleine doru ykselip fani olmaktr. Ak, kendi vcuduyla ilgisiz olur, akla vcut bu lur. Akla nams, bir gnlde topluanmaz. An, insanlarla bir ilgisi kalmaz. Ak, kahredici bir padiah, bir mlkn* sahibidir ki k, onun en becerikli hizmetisidir. Ak, bir arslandr ki k, onun avdr. Aka av olanlar, kendi nefislerinden vazgemi hr kimselerdir. Ak, esen bir rzgrdr ki klar nne katp srk ler. Ak hzl akan bir nehirdir ki, klar canm ona atmtr. Ak, kimse ile uramaz, kalbinde dtan gelmi hi bir eye yer vermez. Ak kendinden gemi bir haldedir ki, sevgilinin her emrine boyun eerek ona itaat eder. Ak, beden yaay iinde de^ il, ak hayat iinde yaamak ister. Su, ekmek deil, ak arab, ister. Ak, kendi vcudundan vazgemi, ii ak arabyla dolmu tur. O pnarn dibinden ancak o arap szar ve yaylr.

501

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. KISIM : 23 LAH AK VE VECD HALLER Ey Aziz! Ehlullal diyorlar ki:
Akn keder ve acsndan boalan gnl, gnl deildir. Gnl derdini ekmiyen su ile topraktan baka bir ey deildir. Akn esiri, her dertten uzak olur. Onun kederine alan daima sevinli olur Ak arab, insan hararetiyle kendinden geirir. Onun dndaki ler kalbe donukluk, nefse benlik, sevgisini verir. Ak, akla din ve zinde olur. Ona sarlmakla zikri, daima hayr olur. Leyl ile Mecnun, bu araptan lezzet almlardr. Onun iin dnyada gzel isim brakmlardr. Dnyaya yzbinlerce akll gelmi, hepsi de Hekim-Filozof ol mu, fakat hepsi de klktan bir yudum alamadan gp gitmi lerdir. Geri dnyada binbir kr ile urarsn, fakat kendinden ancak ak yolu ile kurtulabilirsin. Aktan ikyet etme. Her ne kadar kendisi mecazi de olsa. Fakat mecaz, hakikatin yapcsdr. Nitekim nce harflerden ibaret alfabeyi okur, renirsin, sonra Kuran dersi olmaya muktedir olursun. Bir mrid, Allah iin bir mride gider. Muhabbet yolunda onu kendine rehber edinir. Sonra o ak yolunun mridi ona, eer ak deilsen git birine k ol, sonra bize gel, demitir. nk mecaz, hakikatin lsdr tabirince barda dudaklarndan uzak kl madka mn leminin yudumlarn tatmak mmkn deildir. Ancak mecaz kprsn sratle gemek ve mn leminin gerek denizinden iip, muhabbet arabyla kendinden gemek gerekir. Akn ba muhabbet, sonu vecd halidir. Vecdin ba mukefe, sonu mahade (Allah grme) dir. Vecd, yle lh bir konu madr ki, vahdaniyet srlan onunla bilinir ve insanlk sefaletleri onunla yok olur. Rahmann hkmleri onunla icra olunur. Vecd, ak ehlinin kalbinde yle mkl bir srdr ki, kimse ona vakf ola maz, onu bilemez. Vecd, kulun lh srlan incelemesi yannda ru hun kendinden geme halidir. Vecd, Allahn yle bir vergisidir ki, n kalbini kendine cezbeder. Ak, hayrete dalmak, vecd nur denizine gmlmektir. Vecd, Allah zikrinin verdii tatllkla insan kalbini istil edince ruh, o evkin arl altnda ezilir. Vecd, mevcudun nurlarnda vacidin tkenmesidir. Vecd, nur larn huzuruna vartr ki, kutsal kokular o nurlardan klann kalbine serpilir. Bunun iindir ki, vecd iindekilerin ruhlan trl
562

MARFETNAME

dr. Gnlleri aydn, bedenleri yolda, iaretleri incedir; szleri, akl ve kalplere hayattr. Herkese deerli ve makbuldr. Bu va sflar tamayann mizac bozuktur. Tedaviye muhtatr. Kalbdeki mevcilin bereketleri bedende grnr. Ruhlarn mevacidinin bereketleri ise, gizli kalr. Vecdin kolay zor, zoru da ok iddetli olur. Vecdin hali szle ifade edilemez bir mndr. n k o, velilerin gsnde lhi bir srdr. Vecd, ak ehlinin bedenle rinden habersiz olmas ve hareketlerinin yok olmasdr. Cihan, ak denizinin bir damlasdr. Felek, ak sahasnm bir yeilliidir. Ak iinden daha itibarl, daha gzel bir sanat olmaz, onun arzusundan daha lezzetli bir endie olmaz. Akn esiri, azad olmak (serbest olmak) istemez, kederden cann verse sevinmek istemez. Geri ak tuzlu olur. Fakat dert ve kederi tatl ve nee verici olur. Akn bahan solgun olmaz, evkin kvlcmlan donuk olmaz. Ak ister mecazi, ister hakiki olsun, devlet, o n bana kon mutur. Zira hakikat mecaz ile beraberdir. O hzinenin kapsn bu anahtar aar. Akn makam ok yksektir. Ak olmadan felek ler dnmez. Onsuz, lem bu nizm bulmaz. Ak varsa, lem ho tur. Ak olan, rif ve kmil insandr. Akn vasflar dille ifade edilemez. Ak, kyamete kadar vasfedilse yz kyamet gese yine onun vasflar bitmez. KISIM : 24 LAH AKA ERMENN YOLLARI VE USULLER Ey Aziz, Ehlullah diyorlar ki: Cenab- Hakka giden yollar, geri yaratklarn saylar kadar oktur. Fakat muhabbet ehline yakan fena (yok olma)) ve cezbe yoludur. nk bu yol, ok yakn, olgun, ak ve stndr. Bu yol dan gitmek isteyen ak ehlinin vastas olan cezbe, bu yolu ok a buk bitirir. Eer bu yol fakirlik ve yokluk ise, bu, ancak irad bir lmle geilir. Bunun elde edilii de o esasa baldr. Birinci Esas tvbedir. Bu, kulun iradesiyle Cenab- Hakka dndr. Nitekim lm de iradesiz bir giditir. nk lm, Al lahn emridir. Tvbe, gnahlarn hepsinden syrlmak ve Allaha snmaktr. Gnah ise, kulu Allaha kar utandran iki cihann mertebelerine bakmaktr, onlar dilemektir. Aa yakan mauk
563

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

tan bakasna bakmamaktr. Benliini brakp varln ona feda etmektir. nk bedenin gnahlarndan syrlmak, bu hale gelmenin esas artdr. kinci esas zhddr. Zhd, dnyann ssnden, lezzetlerinden mal, mlk, mevki ve zenginliinden tamamen elini ekmektir. Ni tekim lm de bunlardan aynlmaktr. Gerek zhd iki cihan da terk etmeye almaktr. Uitekim Peygamberimiz (S.A.V.): Dn ya ahiret ehline, hiret de dnya ehline, Ehlullaha her ikisi ha ramdr, buyurmutur. nc esas; tevekkldr. Tevekkl, Cenab- Hakka dayana rak btn sebeplerden tamamiyle ekilmektir. Nitekim lm haline de yle gidilir. Drdnc esas, kanaattir. Bu da nefsin ehvetlerinden ve hay vani arzulardan vazgemektir. Nitekim lm de bu sonuca var tr. Aa yakan yiyecek, iecek, giyecek ve barnaktan kendisine yetecei kadanyla yetinmektir. sraf etmemektir. Nitekim Hak Te* l: sraf etmeyiniz, buyurmutur. Beinci esas, uzlettir. Uzlet de inzivaya ekilmek suretiyle halk la ilgisini kesmektir. Nitekim lm de insanlardan ayrlp gitmek? tir. Mrid, kendisini terbiye eden mrid-i kmilin hizmetini gre cek ve nasl ki l kendisini ykayana teslim ediyorsa, o da ken dini ylece mride teslim edecektir. Ta ki kendisini mritlik su yu ile ykayp btn pisliklerden tertemiz klncaya kadar. Uzletin en stn, yalnzla ekilip btn duyu organlarn almaktan alkoymaktr. nk ruhun tutulduu her trl fet ve bel, fitne ve fesad, hep onlarla olmutur. Nefs bunlarla ruha hakim olur. Bunlar, insan yerin dibine batnr, dnyadaki eylere balar. Bunlarn hepsi be duyu organ nn pencerelerinden ieriye girmilerdir. Eer halvete ekilirse, be duyunun pencereleri kapatlr, duyum ve alg almaktan alkonursa o zaman, ehvet ve heveslerden, dnya arzularndan, nefsin is tekleri kalmaz ve bu gayret ve korunmadan sonra temizleyici olan Allah zikriyle faydasz meyiller, nefret, cehalet, gaflet ve btn ehvetler silinip sprlecek ve bylece gnl shhat ve afiyet bu lacaktr. Altnc esas, Allah zikre devamdr. Zikir dnyaya ait olan her eyi unutup yalnz onu zihinde anmaktr. Nitekim lm, btn dnyay unutmaktr. L lhe llallah gzel sz, manevi bir ma cun gibidir. Bu macun iki eyden yaplm. L szn sylemekle btn bozuk eyler yok olur ki, nefsin istekleri, kalbin hastalklan,
S64

MARFETNAME

ruhun balantlar onlardan doar. llallah szyle de kalp shhat bulur, miza selmete erer, Allahm isim ve sfatlarnn verdii kuvvetle can ve gnl ferahlk ve teselli bulur. Yedinci esas, Allaha tam tevecchtr. Ievecch, dnyay ve onun varlm aran her ardan yani her trl maddi arzu ve isteklerden syrlmaktr. Nitekim lm, o hale dmektir. Bundan sonra o n Allahtan baka ne istei ne de sevgilisi kalr ve on dan baka bir gayesi kalmad gibi, bir anda ondan gafil kalmaz. Sekizinci esas, sabrdr. Sabr, mcahede ve abalama ile nefsi, sevdiklerinden alkoymaktr. Nitekim lm de o makama ermek tir. Bundan sonra k, nefsini alt ve sevdii eylerden eker ve bu halinde sabr ve sebat eder. Bylece nefis, tertemiz olur, b tn ehvet arzulan susar ve yce eriatm yoluna konulur, kalbi annr, ruhu parlar. Dokuzuncu esas, murakabedir. Bu da kendi hareket ve kuv vetinden synlmaktr. Nitekim lm de o yoklua gitmektir. Bun dan sonra k, Allahn ilhamlarn, ltuflann bekler ve dnya varlklanndan synlarak, lh ak ve sevgi denizine gmlr. By lece Allahn rahmetinden kendi nefsine yle bir nur parlar ve yk selir ki, onunla bir anda btn amellerinin karln bulur ve otuz senelik riyazetle yok olmayan kt nefsin karanlklan yok olur. Onuncu esas, nzadr. Rza, kulun Allahm nzasma girmesi ve nefsinin nzasndan syrlmasdr. Nitekim lm de o makama er mektir. Bundan sonra o k, Allahm ezel hkmlerine teslim olur, onun ebed tedbirine btn ilerini tafviz eder ve kazasndan itiraz ile kaderinden ekinmeyip rzasnn yoluna girer. Karanlk vasflarndan ve nefsinin fen arzularndan kendi iradesiyle lene muhakkak Cenab- Hak, inayet nuruyla yeniden hayat verir. Yani beerin karanlk vasflanndan kendi iradesiyle len kimseyi, Cenab- Hak, lh vasflaryla yeniden canlandrr. Ona cemalinin nurlarmdan bir nur ihsan eder ki, o nurla halkn hallerini grp zeksyla insanlann srlarm anlar. Lkin nefsinin vasflanyla ya ayan kimse insanlk karanlnda kalr. Ne marifet gcyle lh nura, ne de sevgi semeresi ile sevgilisine kavuur. u bir gerektir ki beer vasflanndanlen k, elbette mau kun (Allahn) vasflaryla ebed hayata kavuur ve onunla beka bulur. MSTEZAD Ey mlik-i mlk-i du, cihan, vahid-i kahhar yoktur sana sni
ses

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Sen dim ve bakisin ve yok darda diyar eya heme (hepsi) fni Mevcud- hakikisin ve madmdur eya n sye ve rya Sensin hep edp eyliyen ey fil-i muhtar Ahval- cihan Sununla var ettin nice bin enfs-i ervah Ekl ile ebh Nurunla semavet-ze min eyledin izhr hep kevn- mekni Ey evvel- hem hir ve hem batn-u zhir Senden bu mazhir Hep havi dali kuvvet alr ondan ve bisyr Hem nam ile an
Aknla dnp ruz ile ep (gndz ile gece) rakseder eflk Hayrette kalr hk evkinle yanar ems- kamer (gne ve ay) sabit seyyar Eyler deverani Eflk- anasrla mevalide u hemrh Nurundur ey Allah Zerrati kamu eyledi serkete u pergr Akn hafakan (alkants) Aknla hava cu edp emvac olur ebhor evkinle kamu pr Akn drr evk ile vadilere naar Her ab- revan Aknla muamma-y cihan, hal olur ancak Ey vhid-1 mutlak Bir ule (alev) imi lem edermi an tekrar Akn cevelani Her can- gnl, tab iledir nuruna mail, Nur anlara mil Zerrat- Cihan, vahdetini eylemi ikrar Bi nutk-u lisan (konumadan) Nurunla, dil- didemize kalb ve gzmze) gster ilahi Eyay, kema li (olduu gibi) T seyredelim anlarn ey kulzem- Zahlr (ey denizleri coturan) Her an-u zaman Nurunla zuhur etti u ervah ile esma, Ak oldu msemm Gster bize her mertebede sair etvar, Bir ayn- ayan Ger ak- cihangirine meyil eylese, zhid Olurdu mhid Hem Kbe misali sevb etmezdi ol inkr Her Sang- nian . Hakka ki olan ak- safa bahna vkf olmutur o Arif Ho can gibi efkat eder cmleye her br ncitmez o can Ademde kodun srrna mahzen dil agh (uyank gnl) Olmu o nazargh n aymadr ltfna dil ey eh- cebbar (Allah) Kesreyleme an Sf eyle bu dil aynasn, t Tura kmil ol hsne mukabil Baktka ana sen seni kim dolu envar, Hem rz- nihani (gizli srlar) iler hamd- sena meth* duadr sana raci, Sen cmleyi Cami (hepsini toplamsn) Hep senden alrlar dn ve gn k ve dildar Hem ak ve lem an 566

MARFETNAME Mihrinle (gne) pr ettin bir avu hki (topra) diahan smin dedin insan. Nurunla hem ettin yzn mazhar- didar (cemalini gsterme) Bulmu lein&n yolunda u terk eylemiim cmleyi Mevl Bildim seni ul Dil geri senin n sever ol cmleyi yekbr olmaz nigarani Aknla refik eyle beni, olsun enisim Hem dilde celisim irin diheni cana deer eliyle gftar Esrar- beyan B ak temin (aksz vcudum) br- girandr (ar yk) ey dost Ger maz ve eer Post Aknla tahamml klnr ykle ne kim var Her br- giran Bi ak beldr ki ne var devlet ve nimet Aknla saadet Aknla bel bal olur ate, gl ve glzar (gl bahesi) Oldur zer- kni Akn elem- derdi verir gnlme lezzet Oldur bana izzet Kim gamla yanp cism ola kl can ola n nr, tr ola dhan Aknla dolan, buldu ayn devlet ve ikbal Hem izzet ve icll Benlikte kalan nefse uyan mdbir bimr (ansz bir hasta) ekmi o ziyan Bir kerre ien k elinden mey sfi (temiz arap) olmu ana kfi Cismi uyuup kalbi olur hane- hmar (iki evi) Kor b ile nam (su ile ekmei) Akm n olur ka deryalar sk, Hay olur o baki evkin bitirir glen-i cannda ok ezhr Esmar- cinani (cennetlerin meyvelerini) Benlikten ira et beni, akna vasl olsun bana hasl Annda ne kim grrse gnl eyliye tezkr ol ruh- revm Evham- hayalimle iim havf-u hatardr dten bu beterdir Hznle pr et gnlm t kalmasn efkr, Ver emn- amni (korkusuzluk-huzur) Kahrinle olan mnkabiz eylerse tevekkl Hem sabr-u tahamml Mihrinle (gneinle) dolar kalbi, gider zulmet-i ayar (yabanc karanlk) Kor tir ve kemni Hikmetle nazar et nedir heyet-; lem ok yet mhkem Eyada ayn nur- yakn bulmu o Hyar (akll) Kor gayri kemni evkinle fian eden olur akna mahem Zevk eyler o her dem
567

EBZURUMUjjgg^*^ ----------------------------- ^

--- ^

. prer bahrolur enhr, kalmaz o figan Fervad ile n baft* yamam- irfan, Kldn bizi 8rt& e^ S Snur- ^n r *ewftr Akn galeyan^ ol bahr- hakikatten o* eyledi Hakkl yok anlad halk Her dilde sana hamd-u ^ lle er Ebkr- mani Aknla eder nazm no

56

KONU:3 DR NEV LE EVLYA HKMETNN LM SDUR OLDUU VE ONDAN KALBN ZEVK VE HDAYET BULDUU VE AHKAM LMNDEN STN OLDUU 4 KISIMDAN BARETTR KISIM : 1 VELLERN HKMET VE FAZLETLERNN AYET VE HADSLERLE BLDRLMES Ey Aziz! Hak Tel, kullarna inayetle kendi hikmetini mjdeleyip el de edilme yolunu duyuruyor. Nitekim Ademe btn varlklarn isimlerini retti. Sonra onlan (onlarn dellet ettii lemleri, eyay) Meleklere gsterip dorucular iseniz (her eyin i yzn biliyorsanz) bunlar, adla ryla bana haber verin demiti. (Bakara, 31) Allah, dilediine hikmet (faydal ilim) verir ve kendilerine hikmet verilenlere de saysz hayrlar ihsan eder. Bunlar slim akllardan bakas dnemez. (Bakara, 269) Ey Rabbimiz, bizi doru yola ilettikten sonra kalbimizi (Hak tan) saptrma. Bize, kendi cnibinden bir rahmet^ver. phesiz Sen, ba en ok olansn. * (Al-i tmran, 8) Y Rab, bana mlk ( saltanat) verdin ve szlerin tevilini rettin. Ey gkleri ve yeri yaratan, dnyada da hirette de benim ynm Sensin. Benim canm Mslman olarak al. Beni, salihler (zmresine)e kat. (Yusuf, 101) Derken kullarmzdan (yle) bir kul buldular ki, biz ona ta rafmzdan bir rahmet (vajy) vermi, kendisine yanmzdan (has) bir ilim (gayb ilmi) retmitik. (Kehf, 5)

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

nsanlar, hikmet ve gzel mevizalar (tler) la Allah yolu, na arnz. (Nahl, 125)

(Ey Habibim!) De ki: Bilenlerle bilmeyenler hi bir olur mu? Ancak temiz akl sahipleridir ki (bunlar) hakkyla dnrler.
(Zmer, 9)

Biz onu (n fetvasn) hemen Sleymana anlatmtk. (Za ten) biz, her birine hkm (Peygamberlik) ve ilim vermitik. (Enbiya, 79) Kim ki Allah, onun gsn slam imanyla doldurmutur, o (phesiz) Allahn nuruna gmlmtr. (Zmer, 22) Kuran, O ok esirgeyici (Allah) retti. nam O yaratt. O'na, beyan (konumay) O retti. (Rahman, 1-4) (Habibim) gsn senin (fiden) iin (ap da) geniletme dik mi (genilettik). (nirah, 1) (Habibim) hakikat biz sana Kevseri verdik, o halde Rabbine namaz kl ve kurban kes. (Kevser Sresi) KUTS HADSLER : Ey demolu! Batn ilmini halktan gizledim. Bilinmemin so nucu olan bu ilmi ben, ancak has kullarma verdim. Ey demolu! Doymu halde ilmi, ok konuarak hikmeti na sl istersin. lmi alkta, hikmeti susmakta ara. Ey demolu! Ahlkmla ahlklan ki seni doru yola yneltsin. Ey demolu! Ben, ilhamlarm seherde indiririm. Halbuki o zaman siz, uykudasnz. Hikmetlerimi karn bo olanlara veririm. Halbuki siz toksunuz. Bunlar (ilham ve hikmetlerimi) nasl bula bilirsiniz? Hz. Peygamber (S.A.V.) de mmetine efkat ve sevgisiyle din ilmini retmi ve ilmi ledni (gizli ilmi) anlatarak kazanma yok larn gstermi ve hakikatini bildirmitir. Nitekim baz hadis-i eriflerinde yle buyurmutur: Hz. Musa ile Hzr (A.S.) bir gemide iken, bir ku, geminin bir kenarna konmu ve denizden su imi. Onu gren Hzr (A.S.) Hz. Musaya demi ki: Ya Musa, muhakkak ki, Cenab- Hak, bana bir ilim retmitir, onu sen bilmezsin. Allah, sana da bir ilim retmitir, onu da ben bilmem. Benim ilmim ve senin ilmin, Allah n ilmi yannda bu kuun denizden ald iki damla kadardr. Allaha 40 gn temiz bir kalple ibadet edenin diline Hikmet kaynaklan akar. (Yani her ne sylerse kitap ve snnete uygun hikmet syler.)
570

MARFETNAME timiyle mil olana, Allah bilmedii ilimleri ilham eder. Mminln kalbi, Hikmet pnardr. Hikmet, gnlde bir nurdur. Hikmetin semeresi, kurtulua ve felha ermektir. Mminin istei Hikmet, mnafkn istei ehvettir. Hikmet, mminin kaybettii maldr. Hekimin sermayesi Hikmettir. ilim ikidir. Biri Kurann zahir ilmi olup Cenab- Hakkn ya ratklar zerine delil ve burhan, nimet ve ihsandr. Dieri Kuranm btna ilmi olup sevdiklerine Allah tantr. Bu, Allahm en faydal ilmidir. KISIM: 2 VELLERN HKMETNN SIRRI, ALAMETLER VE KIYMET Ey aziz, Ehlullah diyorlar ki: Hikmet, Allahn yksek bir ihsandr. Tasvir olunsa onunla gne, kapkaranlk olur. Hikmet Allahn ilhm olan Ledn ilmi dir. Hikmet, rifin kalbinde mesel, bir minarenin tepesinde duran kuun azndaki bir kl gibidir. Hikmet, zek ve anlayn kemal derecesine varmasdr. Hik met mkefe-i yakin (gerei grebilmek) dir. Hikmet, gayb le mini (grnmeyen lemi) mhaede etmektir. Hikmet, bir nur dur ki, izafi ruhtan (Allahtan) rifin kalbinde belirir ve onda faz la sevin dourur. Hikmet yerinde bir konumadr, hakk, hakika ti, konumak ve hakk duyunca skt etmektir. lh hikmetlere sahip bir zat demitir ki: Hikmet nuru kal bime ineli otuz yldr ki dilimden, sylediime piman olduum bir tek sz kmamtr. Hikmet, konumada, hareketlerde, emir ve dileklerde isabet tir. nk hakim olan, ancak hakk konuur, amel ve hareketleri yalnz Hak iindir, dilei de yalnz Hakkm dileidir. Hikmet, Al lahn gayb hzinesidir ki* belirip vellerin kalplerini nurla doldu rur. Ulu veller, hikmetlerin rtsdr. Kalbin zulmeti (karanl) ehvettir. Nur, hikmetin dr. Nitekim cihanda nurla zulmet bir araya gelemez. Bunun gibi Hikmetle ehvet de bir gnlde birleemez. O halde ehvetleri terkeden hikmet sahibi olur. Hikmet lerin ba da Allahtan korkmak ve Ona balanmaktr. Hikmetin ss, ehveti terketmektir.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. Hikmet gnlde kuvvetlendike ehvet zayflar ve nihayet s np yok olur. Gnl her trl ehvetten ve makam sevgisinden
uzaklatka orada hikmet nuru artar. Hikmetin belirtisi, dnya ehvetlerini terketmek ve Allahn huzurunu istemektir. Hikmetin bir belirtisi de yeme, ime ve uykuyu azaltmak, ancak gerektiin, de ve yerinde konuup bunun dnda susmaktr, gnlden Cenab- Hakka ynelmektir. Hikmetin dier bir belirtisi de Hakka tevekkl, tefviz, teslim ve nzadr, insanlara gzel ahlkla, alak gnlle yumuaklk ve efkatle muamelede bulunmaktr. Hikmet kendinden byk olana teslim olmak, kendinden kne ise efkat ve merhamet gs termektir. Bu vasflan tayan rif, kmil insandr. Onun szle rinin ve hareketlerinin faydas saylamyacak kadar oktur. Hik met, l kalpleri diriltir, daralm gsleri aar. Hikmet, hekimin sermayesidir. Hikmeti szle yok eden ey ve hikmetten alnan lez zetin gnlden gitmesi, hekimin, sorulmadan onu sylemesidir. Hikmeti, ehlinden (anlayabilenden) esirgemek, onlara syle memek zulmdr. Hikmete zulmetmek byk hatadr. nk o, zi limin dman, Cenab- Haktr. lh hikmetlere sahip bir zat de mitir ki: lk zamanlarda, hikmetin, gsmdeki kaynaym du yardm. Onu anlayabilen ve anlayamayandan esirgeyip sylerdim. Sonra bana ilham olundu ki, has kullara mahsus olan hikmeti, ca hil insanlara niin sylersin ve byk bir deer tayan bu dev leti, niin kk duruma drrsn. Hikmetin kadir ve kymetini bilmeyenlere niin sylersin. nk velilerin hikmetleri en deer li incilerden daha deerlidir ve onu inkr edenler, hayvandan aa dr. Onun iin lh hikmetleri tayana yakan, hikmetleri ancak ehline sylemek ve ehli olmayandan saklamaktr. Bylece hikme tin nur ve sevinci onun iinde gml kalmasn, zevk ve lezzetin den mahrum olmasn. KISIM: 3 VELLERN HKMETLERNN AKL LMLERDEN DAHA FAYDALI VE ZEVKL OLDUU Ey aziz, Ehlullah diyorlar ki: Velilerin hikmetleri, Allahn ilham ettii ilimdir ki bu, gerek ilimdir, hl ilmidir, irfan ilmidir, ak ilmidir, btn ilmidir, Ledn 572

MARFETNAME ilmidir, sudur ve kalplerin ilmidir. Bu ilim, dertlerin bilinmesi, ayplarn rtlmesi, gnahlarn denmesidir. lmi Billah (Allahm ilham ettii ilim) a hikmet denir ve Kur> an- Kerimde byk hayrla vasflandrlmtr. Bunun talibi, a lk ve susuzlua, uykusuzlua katlanandr. Bedenle ruh nasl bir birinden ayrlmayan bir btnse, ilimle hikmet de birbirinden ay rlmaz bir btndr. lim (zahir ilim), retim yolu ile, Mkmet alkla elde edilir. Hikmet, dilden dile geer ve gayb leminden kalbe gelir. lim, sz lerin kulak yolu ile zihne vardr. Btm ilmi ise, gnln iinden kar ve nefse tesir edip, kalbin iine akar. lim dilin ileyiinin mahsul, dil ise mlk leminin hzinesidir. Batn ilmi, gnln hallerindendir. Gnl ise Melekt leminin hzinesidir. Zhir ilim, dnya ilmidir, kitaplarda yazl ve halk iinde mehurdur. Btn ilmi ise Hak iindir ve gslerde mevcut olup kapaldr. Bu yzden halka bildirilmez. Onlardan sakldr. Ba tn ilmi inkr olunmaz, belli edilse herkes anlayamaz. Vellerin hikmetlerini inkr eden aklsz ve cahildir. Onun en ufak cezas, hikmet zevkinden mahrum olmaktr. lim, retim yolu ile kazanldndan snrldr ve sonucu var dr. Allah ilminin ne smn, ne de sonucu vardr. lim tefekkr, hiknifet ise tezekkr ile kazanhr. lm-i billh, Allaha var yolunun en ksasdr. Akl ilimlerde, mminle kfir ortaktr, mterektir. Ma rifet nurunu bulmak iin mmin olmak arttr, ilim, marifetten daha umumdir. Marifet ise ilimden daha nemli ve zdr. lim nuru ancak kinata ular. Marifet nuru ise Allaha ula r. Bunun iin men aleme nefse-hu (kim nefsini renirse) den memi, men arefe nefse-hu, fekad arefe-rab-be hu (kim nefsini bilirse, Allahn da bilir) denilmitir. Marifet, ilimden daha ok makbuldr. nk ilim, isim ve s fatlara, marifetse, Allahn zatna mensuptur. Cenab- Hak, kulla rndan iki ey istemitir; biri din (ibadet), dieri marifet (Allah bilme) ilmidir. Bu ikisinin dnda kalan akl ilimler ki, hepsi nefisi ilgilendiren, ona haz veren bilgilerdir. Mmin hikmet, mnafk ehvet ister. ehvete kaplan, hik metten mahrum olur. Hikmet, kalplerin sevinci, nefislerin temizle yicisi, ruhlarn helveti (zevki), srlarn lezzetidir. Nakledildiine gre; bir gn Zinnun- Msr Hazretlerinin m ritlerinden biri, kendisine u soruyu sormutur: Hikmette olan tatllk nedendir ki, velilerin azlarndan knca, dinleyiciler on dan byk bir zevk ve lezzet duyar. stad cevabmda dedi ki: Hik573

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

met, ilham ilmidir, hekimin kalbine iner. Allah tarafndan kalple, re indirildikleri indir ki, hikmetler bu kadar tatl ve lezzetlidir, Hakim-i lh Ben lalandan duydum, o da filandan duydu deme yip Kalbim bana Rabbimden bana bildirdi ki buyurur. O hikme tin, dinin usulnden ve yakini ilerden bulunmas, lh ilhamn mahsul olduunu bildirir. Nitekim Ebu Talip Mekki Hazretleri demitir ki: Alim-i bil inil olan kmilin trl ameli vardr: Biri zahiri ilim olup halka aka anlatlr. Dieri batn ilim olup ancak ehline bildirilif. ncs ne zahir, ne de batndr. O bir gizli sndr ki, Allah ile k mil arasnda rtl ve sakldr. Kmilin marifetinin beyni, muhabbetinin zevki, hikmetini^ duda, hakikatinin ilmi odur. Onun manev devletinin sermayesi, ' saadetinin mayas, yakm olmann gayesi, izzet ve -lezzetinin sonu odur ve o ilim ilim ilmi ne halka ne de batn ehline ifa edilebilir^ O ilim, ancak ona sahip olan kul ile Allah arasnda kalr. KISIM: 4 VELLERN HKMETNN, ONLARIN TEMZ KONUMALARIN DAN DAHA LEZZ VE TATLI OLDUU, KALPLERE OK TESR ETT VE LAH HEKMN, ALMLERDEN DAHA BLGL VE EREFL OLDUU Eh Aziz, Ehlullah diyorlar ki: Hakimlerin kalbi, limlerin kalbinden bin defa daha halim ye selimdir. Alimin sz hastaya if, hekimin sz lye hayat ve rir. Hikmet ilmi, kuts bir oktur. Hakimin nutku onun yaydr, ta libin kalbi onu$ hedefidir ve Hay Ve Kayyum olan Allah'n vergi sidir. Onun iin hata yoktur. Alimin ticareti, bakasnn sermayesi iledir, hekimin ticareti ise kendi sermayesi edir. lim gm, marifet altndr. Hikmet cevherdir. Alime soru sorulunca cevap verir. Hakim ise cevab ver memek iin zr diler. Alim insanlara dediinden aadr, hakim ise halka dediinden yksektir. Halkn her istediine fetva veren deli veya yanltcdr. On meselenin dokuzuna susup birine cevap veren lhi hakimdir. Hekimin gnl ve can, Allahtan gayrsndan arnmtr. Onun iin kalbinden hikmet, lisanna akmaktadr. Nitekim imam Ahmet bin Hanbel ile mam Muhammed afi bir yerde kazaya kalm namazlarn nasl klnaca hakknda ko
574

MARFETNAME

nuurlarken, onlarn yanma bir veli oban gelmi. mam Ahmed, bu meseleyi obandan soraym m? diye mam afiiden sormu. mam afi raz olmam. Buna ramen mam Ahmed, obann gnl krlmasn diye yle sormu: Bir farz namazn klamayp kazaya brakan bir mmin, kazaya kalan farzn da hangi vaktin namaz olduunu unutursa, bu durumda hangi farz kaza etsin. Hemen oban dikkatle bakm ve: O kimse gaflette kalmtr. Bu yzden be vakit namaz da kaza etmesi lzmdr, cevabn verince, mam Ahmed, obann heybetinden baylmtr. oban da kalkp yoluna devam etmitir. mam Ahmed, kendine gelince obann o heybetinden hayrete dm ve verdii cevab ok beenip kabul etmitir. mam Ahmed, bu olaydan, vellerin oban bu halde olur sa, limlerinin ne mertebede olduklan zerinde dnm ve bun dan ibret dersi alarak, muhabbet yoluna girmi, mam iken en yksek vellerden olmutur. Alim, ilmiyle nefsini dnr. Hakimse, nefsini terk ve vcu dunu yok ederek, yalnzca Allah dnr. Nitekim mam Azam Ebu Hanife Hazretleri, yksek velilerden olmasna ramen, vel lerden brahim Ethem Hazretlerine efendimiz dermi. Talebesi ona, niin byle dediini sorunca: Biz ilmimizle nefsimizi dn rz. Veller ise kendilerini unutup hikmetle yalnz Allah dnr ler, diye cevap vermitir. Alimin, hakime ihtiyac oktur. Hakimin ise lime ihtiyac yok tur. Nitekim Hz. Musa, Hzr (A.S.)a muhta olmutur ve sohbe tine girmitir. Hzr (A.S.) ona muhta olmayp kendisinden ayrmtr. Alm, cahil insanlar, hakim limleri terbiye eder. Hakimi ter biye eden de Allahtr. Nitekim cahil bir kimse, bir limden ders alarak din ilimlerle akl ilimleri renir, lim ve mil de olur. L kin nefsinin hallerinden cahil kalr. Sonra o lim, bir mrid-i k mile gider ondan manev bilgiler renir, ahlkm gzelletirir, . slk yolu ile yedi mertebeden gemek ve ibadete devam etmek .suretiyle rif ve kmil bir zat olur. te bu kmil, temiz, kalbiyle Allahm huzuruna vararak hikmetlerini grr ve onun eriatyla Habibi Muhammed (S.A.)in izinden gidip hu ve hud e velili in en yksek mertebesini kazanr ve btn adap ve erkn ile ilim ve fenleri nefsinde toplar. nk; kmil insan, Allahn rzasn gnlnn geniliinde ve huzurunda bulur. Onun heybet ve azametini, kalbinin daral ve skl esnasnda bilir.
S7S

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Allahn velilerinden bir hakim, bir hakime gidip bir mesele hakknda soru sormak istemi. O da ona u cevab vermi; senin, limleri brakp bana mesele sorman, tpk lde yolunu arm bir sultann, obanlar brakp o yolu, kendisi gibi bir sultandan sormasna benzer. Hakim-i lhinin adetlerinden biri udur ki; insanlar, iinde bulunduu zaman susar ve kalbiyle Allahn huzuruna gider. Son ra ondan sorulanlara ancak gnlnden ona beliren cevab verir. Yine Hakim-i ilh, bir gn bir mecliste vecde gelir ve hikmet diliyle gayet tatl konumaya balar ve mn leminin hakikatlerini inceleyip anlamann verdii zevkle gsleri atlatacak nitelikte nkteli (mnl) szler syler. Sonradan ona, ok houmuza giden o nktelerinizi bir daha tekrarlarsanz ok iyi olur deyince hakim onlara; evet, o ak hali bir daha gelse benim iin de ok ho olur, yoksa syleyeceim bo szlerin bir zevk ve lezzeti olmaz, demi. Bir hakime demiler ki: Camide otur ve orada konu ki, hal ka faydal olasn. O da, camide ancak toplayabilen oturur. Ben ise toplayc deilim, toplanmm, demi. Cenab- Hak, rifin kal bine hikmet aalarm diker ki rif, onlar gndz, alklaryla su lar. Hakim-i hi (ilh hikmetleri bilen) kalbiyle olan hali, bos tancnn bostanyla olan haline benzer. nk; hakimin hal ve a n budur ki, daima gnl bahesine gider ve orada, Hakka lyk olmayan eyay skp atar. Hakim, ilk nce Tevhid bahesine gider. Onda, ek ve irk fi lizleri grrse, onlan karr ve atar. Sonra tevekkl bahesine gi der, orida, korku ve ekingenlik filizleri bulursa onlan da hemen karr atar. Sonra Tafviz bahesine gider. Orada, tedbir ve ihtiyar filizlerini bulursa onlan kanr atar. Sonra sabr bahesine gider. Onda sabrszlk ve tel filizleri bulursa hemen kanr atar. Son ra ma bahesine gider. Onda, kzmave fke filizleri bulursa hemen onlan da kanp atar. Sonra marifet bahesine gider, nefse ve dn yaya ait arzu ve heveslerle ehvn istekler varsa hepsini kanp atar. Sonra muhabbet bahesine gider. Onda, bakalarna meyil v6 itibar, halka ve giyinie kar sevgi varsa hepsini kanp atar. Son ra da Hikmet bahesine gider. Onda olan aalan, alk sularyla sular. T ki iek ve meyveleri olgun olsun, zevk ve lezzetinden ca na caq katsn. Bundan sonra o hakim, iki cihandan el ekip o bah eye can atar ve Vahdet denizinegmlp muradna erer. Akll olan, velilerin hikmetlerine meyleder ve onlarla olur. Arif olan, bu hikmetleri bilir. Hikmetleri renmek v&P'
576

MARFETNAME

metlerin nimetleriyle lezzetlenmek mutluluktur. Vellerin hikmet lerini saklayan hakikatlerden faydalanp onlar syleyenin kadir ve kymeti yksek, aziz olur. Kalbi tertemiz olan akl-i klden (Al lahtan) hikmet dersi alr ve hikmet ilmi ile kalbi dolup engin de niz olur. NAZIM : Muallim aktr, knc-i skt olmu debistn Sebaktr bilmemek dildir anm tfl- sebah-hn Lisn bi zebnlktr bu fdl, kmil stdm, Vel lemde yok ann lisnn anlar akrn. Gnl n bilmemek zevkin bulur her defter-i fikri, Ki yazm kilk-i akl an, eder mahv b- nisym, Tavilz-zeyl bir tomardr bu bilmemek ilmi, Ki mr- cvidan ire bulunmaz hadd pyn, hdl-Hak fil-kalb oldu mazmununda bir nkte Sevdl-vech fid-dreyndir onun memduh-i nvan, Tasavvur edemem bir kimse tasdik ede bu ilmi, Marifet olmadysa kef huccet-i zevk-i vicdan Ulmun enfa hikmettir, an aktan ren, Rumz- pr-i ak anlamaktr rifin m, lhi, izzetin Hakk, enis et canma ak, Ki anm hikmeti zevkiyle kendimden olmam fni, Fakirullah Hakkdan yn seyr eyleyen rif, yan ehlidir ol neyler delil-i akl burhn.

577

KONU: 4 VELLERN FAZLETLER, HAREKETLER, ESERLER, ADETLER, HAD VE TARF, VECDN HALLER VE VASIFLARI VELLN ALAMETLER, HAREKET VE DURAKLARI, MERTEBE VE KERAMETLER, MAHADELERNN DERECES, SON MAKAMLARI 9 KISIMDAN BARETTR KISIM: 1 ULU VELLERN FAZLET VE BEREKETLER, KURAN-I KERM AYETLERYLE VE HADSLERLE BLDRLMTR. CENAB-I HAK, BU HUSUSU, KUR AN I KERM NDE BROK AYETLERLE BELRTMTR
Ey Azizi Allah-u Tel, kullarna inayetle kendi evliyasn ta rif edip onlara olan muhabbetini duyurur. te bu husustaki ayet lerin meali : Allah, iman edenlerin yardmcsdr. Onlar karanlklardan (kurtarp) nura kanr. Kfredenlerin dostlan ise eytandr. (Bakara, 257 Haberiniz olsun ki, Allahn veli kullan iin hi bir korku yoktur. Onlar mahzun da olacak deillerdir. (Yunus, 62) Allahn velileri gerek takv sahipleridir. (Enfl, 34) Ey Rabbim, dnyada da hirette de benim yardmcm sensin. Benim canm mslman olanak al. Beni slihler (zmresine) e kat. (Yusuf, 101) O ok esigeyen (Allahm has) kullan ki onlar yer (yzn) de vekar ve tevazu ile yrrler. Kendilerine, beyinsizler (ho gitme yecek) lflar att zaman selmetle de (yip geer) 1er. (Furkan, 63)

570

MARFETNAME

Onlar ki Rablanna, secde ederek ve ayakta durarak ibadet ederler (Onlar iin felah vardr.) (Furkan, 64) Allahn yle kullan vardr ki al-veri onlan, Allah zikret mekten alkoymuyor. (Nur, 37) BU HUSUSTAK KUTS HADSLER Vel kulumun dilediini yapanm. O bana tutunur, benimle hkmeder. Eer benden dnyann vezlini (yok olmasn) isterse, onun iin dnyay yok ederim. ok sevdiime kermet veririm Benim evliyam, benim kubbelerimin, rtlerimin altndadr. Ben den bakas onlar tanmaz. Allah (C.C.) Dvud Aleyhisselma vahy gnderdi ki: Ey Dvud, beni seven veli kullanma haber ver ki, onlarla aramda olan perdeleri ltuf ve keremimle kaldrdm ki, onlar gz leriyle benig rsnler. O durumda halk, kendilerine zarar veremez. Benim ltuf ve inayetim onlara eritii iin, halkn haset ve fkesi onlara hi tesir etmez ve asla keder vermez. Ey Davud! Eer sen benim sevgimi kazanmak istiyorsan nce dnya sevgisini kalbinden karmalsn. nk benim sevgimle dnya sevgisi bir gnlde birleemez. Ey Davud! Sen, benim sevgimi kendi kalbinde halis ve muh kem kldn ve her eyde benim kudret ve hikmetimi grebildiin zaman, dnya ve dnya halkyla karsan, kalkp otursan bile, kal bindeki sevgime en ufak bir noksanlk ve keder gelmez. Ey Davud! Eer sen bana dost isen, nefsine dman ol ve onu ehvetlerden men et ki ben sana muhabbetimle bakaym ve ara mzdaki perdeyi kaldraym. Ey Davud! Yeryznde nice evliya kullarm vardr. Onlar be nim dostlarmdr. Ben de onlarm dostuyum. Onlar bana mtaktr, ben de onlara mtam. Onlar beni zikr ederler, ben de onlar zikr ederim. Gurbette olanlar vatanlarn arzuladklar gibi, onlar gece yi arzularlar. Onlar, geceleyin srr iinde olurlar. Akam olup ka ranlk basp her dost, ancak kendi dostuyla yalmz kalnca, onlar benim iin kymda durup, boyunlarm bkp, yzlerini ap, yal vararak mnct edip, nimet ve ihsanm isterler. Onlar bazan ayakta bazan oturur, bazan rk, ve bazan secdede olurlar. Sev gimden baka benden bir ey istemeyip, nz yolunda giderler. Ben de onlara, ok sevdiim iin ey veririm: Birincisi, kalblerine ihsn ettiim, indirdiim bir nrdur. Hep konusalar, onunla ben den haber verirler. kincisi, ben onlara zat ve sfatmla tevecch
579

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ederim. Hi bilir misin ki, ben tevecch eylediim dostuma, neler ihsn eylerim ve o nice devletlere eriir. ncs, yle bir ikramdr k ,onu, ancak ben bilirim, bir de o kulum bilir. Yerde ve gkte olan eyler, o ikramn yannda kk ve az kalrlar. Resl-i Ekrem (S.A.V.) mehr hadislerinde buyurmutur ki* mmetimin evliyas grndkleri zaman, Allah- Tel hatrla, mr. Zira evliya yzn grmekle ereflenenin kalbinde Allah fikn bulunur. mmetimde yle insanlar bulunur ki, onlar insanlardan ay. nlrlar. nsanlar onlara aar. Onlara deli derler. nsanlar da onlara deli grnr. Biliniz ki onlar ebdallerdir. Allah- Telmn halkndan, evliyas alk ve susuzlukta olanlardr. Onlara eziyet edenden Allah- Tel intikamlarn alr. Dnya, hiret ehline haramdr. Ahiret de, dnya ehline ha. ramdr. kisi de Ehlullaha haramdr. Ehlullah, evliyay kiramdr. KISIM: 2 EVLYA-YI KRAMIN RSUM VE ADETLER KALELER LE SEYAHATLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Halkn kimi dnya, kimi ahiret, kimi de mn ehlidir. Dnya ehline hiret haramdr. Ona nail olamazlar. Ahiret ehline dnya haramdr, ona tenezzl etmezler. Mn ehline ikisi de haramdr. Hi birine iltifat etmezler. Dnya ehlinin tm, tabiat ve beeri yet karanlnda kalnca, yksek lemi istemekten onlara yeis ve geveklik gelmitir. Meyi ve iradeleri, ancak aa leme ynelmi tir. Akl ve himmetleri dnya lezzetlerine tutulmakla kalmtr. Halbuki dnya, ple atlm bir letir. yleyse buna tutulanla rn emelleri ziyan, bo olmutur. Bunlara iki iddetli azab vardr. Bri bu halden ayrlmak azab, dieri ileride yanma acsdr. Ahiret ehli, genel olarak yksek derecelere mil olup arzular Cennette kalmtr. Zira Hak Tel kullarn dnyadan Cennetine davet edip, oray ikram yeri klmtr. te buradakilerin gnl leri ykseklik ve eref ile megul olup, daha yksek ve erefli olan dan uzak olmutur. Bunlar ilerideki yakc ate azabndan kurtul mu iseler de, bu halde kalmakla, ayrlk ateinde bulunmulardr. Halbuki muhabbet ehline, ayrlk atei, atein yakmasndan zor ve
580

s.

MARFETNAME
iddetli gelir. Nitekim, dir denilmitir. ntizr (bekleme) ateten daha iddetli

Bunlarn ou, insanlk sebebiyle benlik dava edip, kibir, ucub ve riy semtine gidip, nefs-i levvamesiyle ekime belsnda kal mtr. Mna ehli: Tabiat lemi, zindanndan kp, insanlk lemi yuvasndan umulardr. Onlarda kendi resimlerinden bir ey kal mayp, varlklarda kalmayarak gemiler, herkesi gayb edip, Hak kn huzuruna gelmilerdir. ki dnyay isteyenlerine verip, sahibini alp Ehlullah olmulardr. Onlar Cennet ve Cehennemi unutup, an cak Onun iin Ona ibadet etmilerdir. Zira iki alemi Onunla Cen net, Onsuz Cehennem bulmulardr. te yalmz Onu isteyip, Onu hep nimet bilmilerdir. Onun marifet arabyla daimi mest ol mulardr. Muhabbet zlli ile dolmular, hep Onunla kalmlar dr. Halka ahirette verilmesi vad olunanlar, onlara dnyada veril mitir. Bakalarna gayb olanlar, onlara bildirilmitir. Bedenleri bir yerde iken, gnlleri dou ve baty gezip, Ar ve Krsiyi do lamtr. Bedenleri ile ykselmezlerse de, ruhlar miraca gider. Hak Tely gz ile grmeseler de, esrr ile mahede ederler. Alemde herkesle ne muamele ederlerse, yalnz Allah rzas iin ederler. Kendilerine tbi ve teslim olan dostlarn Hakkn huzuruna arrlar. O halde onlar sevenlere, onlara yaklaanlara, szlerine uyup, izlerinden gidenlere ve onlarn irad ile Mevlsna kavuan lara mjdeler olsun. NAZIM: Gnl alsa byu andan Yzn grrse candan Dile sk olsa cnn n olur riyz- Rahman O ki mlk cismini ykm Dah Ar- cana km Yemm-i nutkun ebri candr Gnl ehl-i bahriyndr Yr sen bu levh-i dilden Dile dolsa hikmet andan Gzetir rz-y Hakk Bu cihn kor bu halk. Ana d cihan grnmez Dahi cism can grnmez
581

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Dil olur gl glistan, Ana hkidn grnmez. O gel-y nefsi skm, na nerdbn grnmez. Bu lisn nvedndr, Gam nvedn grnmez. O ulm- ak ren, Kalem lisn grnmez. Bulan an dilde Hakk, Ki bu cvidn grnmez. KISIM: 3 EVLYA-YI KRAMIN HAD VE TARF, VECD VE HALLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar k Veli hal ve hareketleri muvafakat zere olandr. Vel, dnya dan uzak, Mevlya yakn olur. Vel, msivadan kurtulup, btn varl ile Allah- Telya balamr. Vel, kalbiyle Allah- Telya dner. Velnin gizli ve ak her hali Allah- Tel ile olur. Vel, dnya devletinin ne de gemesine sevinir, ne de gememesine z lr. Ona gre gm ve altm, toprak ve tatan aadr. Veliyyullah, yeryznde kimsesizdir. Onun dostu Rabbi olup ,ona kfidir. Onun kendi nefsinde ihtiyn olmaz. Haktan bakasyla bulunmaz. Kalbinin dnda bir ii kamaz. lmden kanmaz. Vel halk ile halim olur, Hak ile sabit mukim olur. Deiiz gibi cmerd, da gibi sabit, hava gibi muti, gece gibi rtc, sema gibi yksek, himmetli olur. Aslandan kaar gibi fitneden kap sel met bulur. Peygamberlerin mucize gstermelerinin art olmas, in sanlarn onlara uyup kurtulmalar iindir. Evliyann kerametini saklamasnn lzm olmas, insanlarn onlarla fitneye dmemesi ve onlarn insanlardan sakl Hak ile sevinip huzurda kalmalar iin dir. Vel, daima halini gizler, btn kinat onun velyetinden ko nuur. Vel, yeryznde Hak Telmn gl, fesleenidir. Onu sddklar koklar. Onun kokusu, onlarn kalblerine varnca, Mevlya mtak olurlar. Evliyaullah geline benzerler. Gelini nmahrem gr medii gibi, Allah- Telmn bu gelinleri de Onun muhteem nsnde duvakl olup, onlan kimse gremez. Sretlerini grseler de, herkes hakikatlanna eremez.

MARFETNAME

Vel, Hak Telnn, kendine ait ilerinde muvafakatndan, ken dinin Hak Telya uygunluunu bilir. Dilinden kan dua, ancak kabul vaktinde olur, ite byle uyank olan veliyyullah, yeryzn de, Allah- Telnn dil ahididir. Mminlerin kalbleri gaflet ve keder iindedir. Evliyann kalbleri huzur ve sevin iindedir. Dmanlarnn kalbleri korku ve uzaklk iindedir. Mminlerin azab, yasaklar ilemek iledir. Ev liyann azab kerametlerinin aa vurulmas iledir. Evliyaullah, iki dnyadan bir ey istemezler. Hakkn huzurundan bir an gafil bu lunmazlar. Onlara hizmet edenler, muhabbet arablanndan mah rum kalmazlar. Evliyay kiramn gnlne girenler, onlara ilhak olup, dnya ve iindekileri, bir arpa tanesine saymazlar. Vel yalnz ceml-i kadimi istemektedir. Vel, vecd halinde mahlukatn gzelliinden gemi olur. Onun ruhu, ancak vech-i kadim ile sevinir ve megul olur. Nitekim eyh ibli bir gn vecd halinde, eyh Cneyd-i Ba dad hazretlerinin ziyaretine yle bir zamanda varm idi ki, Cneyd ehli ile yemek yiyordu. O hatun, onu grnce, yemekten el ekip kalkmak isteyince, Cneyd ona mni olup, elini tutmutur ve: Yerinde rahat otur. ibli ne seni grr, ne de burada olduu nu bilir. demitir. Sonra eyh, o hayran mridi ile bir saat kadar sohbet eylemitir. Ta ki, ibli akl dairesine girip alaymcaya ka dar. O zaman Cneyd, ehline ibliye grnme demitir. nk ibli, imdi sarholuktan aynlp, cisim lemine gelmitir. imdi insanlar tanyacak haldedir. Zira onun bu hallerine, kendi szle ri ve gzleri dellet eylemitir. zellikle evliyy kiram, o feraset nurlar ile kalb casuslar olmulardr. BEYT: Allm-l guybun hlis kullan, Can leminde kalb csuslar. KISIM : 4 EVLYAYI KRAMIN VASIF VE ALAMETLER HUZUR VE SELAMETLER Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Evliyann iki almeti vardr. Biri Hak Telmn emrine tazim hrmet, dieri btn mahlkata efkattir. Evliyann almeti,
5Bi

ve

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

Allah- Telmn hukukunu yerine getirme, mahluklarm sevmek tir. Velnin almeti, kendisi ile Allah- Tel arasnda olan srlan saklamak, mahlukatmn eziyetlerine karlksz sabretmek, incinmeyip nzaya ermektir. Kullar ile iyi geinip, kimseden kimseye ikyet etmeyip, hereyi rterek ve koruyarak hakimane gitmek tir. Evliyann almeti lutf ve hikmetle konumaktr. Gzel huylu gler yzl, vcudu gzel kokulu ve cmerd olmaktr. Herkese ef! katle muamele etmektir. tiraz etmemek, zrleri kabul etmektir. Arkadalarm kendine tercih etmektir. Bir veli ile, fakir birisi bir yolculukta beraber giderlerken, o mrvvet kayna veli, fakirin ihtiyar, arkasnda da ar heybesi olduunu, ayanda eski papular bulunduunu grr ve ona: Eer bizimle arkada olup da bu yolda gitmek istersen, bize teslim olup her szmze uymalsnz, yoksa bizden ayrlrsnz. der. O ihtiyar, ona teslim olduunu syler. O sr madeni, onun eski ayakkablar ile kendi yenilerini deitirir. Heybesini yklenir ve beraber giderler. Her veli, yannda bulunduu kimseye, elbette byle muamele etmitir. Zira onlar, muhabbet makamna ermitir. Evliyann detleri Mevlya ibadettir. Huylar halka efkattir. le ri teenni e nfk ve hizmettir. Szleri medh- sen ve lfettir. Zira onlarn gnlleri muhabbet deryasdr. Vahdete indr. Evliyann almeti Hakkn srlarna ermek, bunu da insanlar dan saklamaktr. Vel Hakk muhafaza ettike, Hak Tel da onu korur, saklar. Ve Hakka tazim eyledike Hak Tel da ona tazim eyler. Veli, kendinden grlen kerameti ne hisseder, ne de kimseye syler. Veli, kalbm halka teslim eder, kalbiyi Hakkn huzuruna gider. Velinin gnl sevin ve nur ile doludur. Ruhu huzur ns ile olur. Evliyann almeti, hereyden Hakka ynelmek, Ondan ba kasna muhta olmamaktr. Veliyyullah Onunla hzrdr, her ha linde Onu zikretmektedir. Velilik hereyi kendinde bulmaktr. Ve mecma- ezdd olmaktr. NAZM: Ak ehli mnend-i melek Cam eder seyr-i felek Hem mlk hem sultan olur Hem can hem cnn olur Hem telh hem helv olur
SB4

MARFETNAME

Peyda vli n peyda olur n msivadan can geer Hamr- muhabbetten ier rn olur dil r ise B perdedir ol nr ise n canda kalmaz bu heves Zikr eyler aza n ceres Mahv olsa Hakk cn olur Her derde ho derman olur. Ho huy hem ho b olur. Gnlde ol mer olur. Hem Huld hem Rdvn olur, Hem ir hem h olur. Hem sret man olur, Can tabma hemh olur, erha Mesih tek (sa gibi) uar, Yekty iken sadt olur, Nezdik olur can dr ise, evkiyle vuslat-c olur, Dil zinde olur her nefes, Fikri hemn y h olur. Bir kul iken Sultan olur, Her zahme hem dr olur. KISIM: 5 EVLYAYI KRAMIN KERAMETLER VE HER TEHLKEDEN EMN VE RAHAT OLDUKLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Evliyay kiramn himmet ve srlar Mevldr Arz ve ka lar Ondan yanadr. Mevldan bakas, onlara gre toz gibidir. Ev liyann ibadeti Onun huzurunda bulunmaktr. Adetleri, srlan sak lamak, kerametleri rtmektir. Bir abid, bir arifi, hcresinde grd ve ona: Allh- Tel sa na bu halvette ne fayda vermitir? dedi. Arif cevabnda: Sulta nn smn aklayan bir vezir grdn m hi? Sultan srrm ak layan vezirine ne muamele eder? Abid, ne syleyeceini bilemedi. Veli mevcd olan dilediinden, onun dilei yerine gelir. Halka gizli olan, veliye aikr olur. Halka zor olan veliye ko lay olur. Habei bir vel vard. Vecd ve hal ona galip olunca, rengi
5BS

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

beyaz olurdu. Velinin hayat hapis, lm hapishaneden kmak olur. Nefsin hazlarn unutup, zevk, huzur ve ns bulur. Hak Te l veliyi muhafaza eder, bir an kendine brakmaz. Bir arif der ki: Halvette zikrullah ile megul idim. Bir gn nefsim, nar yemek is tedi. Nar almak iin pazara giderken, bir duvarn dibinde yatan ok hasta bir kimse grdm. Sinekler ve arlar zerine konup, etin den besleniyorlard. Beni grnce Allah- Telya hamd etti. Se lm verip kretmesinin sebebini sordum. Cevabnda: Seni gr dm. Bir nar isteiyle, Rahmandan yz evirmisin. Ben, kalbim onunla bulunduu iin krediyorum. dedi. Madem Allah- Te l e huzurdasn, bu karanlktan seni kurtarmas iin niin Ona dm etmezsin? dedim. Sen Allah- Telya dua et de, seni bu ar zulardan kurtarsn. nk anlarn yalamas, sineklerin srmas ancak nefse oluyor, ama ehvet ve arzunun sokmas, kalbi incitir, dedi. Allah- Tel, kulunu, kendine yakn veli yapmak istese, hi dayetiyle nce onu dnya sevgisinden kurtarr. Kendine ibadetle megul eder. Sonra az yemek, az imek, az konumak, az uyumak ve nsanlardan uzlet etmeyi, ona ilham edip, daimi zikir ve fikri ona ikram eder. Sonra tevekkl, tefviz, sabr ve rza makamlarna ka vuturup, kendi marifeti devletine ve sevgisi saadetine na eder. Sonra onu huzur ve nsiyyeti meclisine sokup, hikmet ilimleri ile gnln doldurur. Sonra kendi vahdaniyyet ve ferdniyyetiyle ona tecelli edip, temiz ruhunu teselli eyler. te o kul, o zaman, kendi nefsinden uzak ve beri olup, huzura yakn ve veli olur. Korku ve mid ondan gidip, karlklarnda o kmilin kalbine heybet ve ns gelir. Sonra kendi Slfatlarndan fni olup, Hakkn sfatlar ile bek buldukta, o heybet ve ns ondan gidip Cell ve Cemlle mest olur. Hak Tel evliya kullarndan, onun iin korku ve znty giderip, Biliniz ki, evliya iin ne korku ne de znt vardr, bu yurdu. nk korku, gelecek zamanla ilgili olup, arzu edilenin ka rlmasndan ve ktlk kazanmaktan saknmaktr. znt ise, gemi zamanla ilgili olup .istenen br eyi karm olmaktan veya ktlk elde etmekten piman olup kederlenmektir. Halbuki vel, nce zamana ve hale uyar. Sonra ebl-vakt ve keml sahibi olur. Ne gemii bilir, ne de kalbine,gelecek gelir. yleyse onda, ne h zn ne de gam, ne korku, ne de tehlike bulunur. Bir vel hakim de mitir ki, evliyadan korku ve zntnn giderilmesi, unun ito* dir ki, onlarda ne kavga, ne atma olur. O halde rza makamnda
588

MARFETNAME

muvafakat klan, tam kullukla vasflanan ve mutmain olan, huzur ve yaknlk devletini bulan emin velinin nasl korku ve znts olur! nk onun an niyet ile zevk ve sevin olur.
KISIM: 6 EVLYAYI KRAMIN HAREKET, DURU, BEREKET, BADET, KAVUMA VE TASARRUFLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Evliyanm hal ve tavr, sfatlar, peygamberlere benzer. Onla rn edeb ve artlar peygamberlerinki gibidir. Evliyaullah, Onun indinde, peygamberlik mertebesine yakn ehidler derecesindedir. Onlar, peygamberler gibi, Hakkn nzasm kazanmak iin, ana, ba ba, evlt ve akrabadan uzaklarlar. Onlar, mal ve makam sevgi sini terk edip, tevazu ve kanaatla nefislerim krarlar. Nefsin lezzet lerinden ve fani isteklerden geerler. Allah sevgisi ile gamlanp, derdiyle nimetlenir, elemleriyle zevklnirler. Mevlya yanarak, eri yerek yalvarp, peygamber yolunda giderler. Onlarm kalbleri, shiblerine baldr. Ruhlar, Onun ahlk ile ahlklanmtr. lim leri ilham ve hikmet, bir saatleri bir yllk faat, baklar ibret, ko numalar hayr ve nasihattir. Ltifeleri arlklar kaddnr. Te bessmleri lutf ve efkattir. Susmalar huzurdur. Nefesleri tesbh ve ibadettir. Uykular vahdet lemini seyrdir. lmleri mbarek bayram, sevin gn ve kavumaktr. Onlar kabz- kudrette sakl ve rtldrler. ki lemde emin ve mesrurdurlar, muhaliflerine galibdirler. Evliya-y kiramn kavutuu yol, admla alman uzun ve ksa mesafe gibi deildir ki, herkes ayandaki kuvvet kadar gidebilsin. Bu ruhan bir yoldur. Gnller onda seyr edip, dnce ve him metleri orannda anlar. Gz grd kadar gidip, zikir, yakn ve hd ile bu yolu alrlar. Bunun asl, nazar- lhiden semav bir nur olup, kulun kalbine inince, o kul, onunla bir bakta iki lemi hakikatiyle grr. Onunla klli akle erdike, ruhunu varlklara si rayet etmi grp, eyay uzuvlar gibi bulur. O halde, Allah- Telnm yardm ile, lemdeki her eyi tedbir edebilir. Onun iin, o kmil ve tasarruf sahibi olur. yle olur ki ,ad geen o nru, bir kimse, yz yl arar, yine, kalbinde ondan bir eser bulamaz. nk cahilliinden, o nru ara mada hat edip, murad alamaz. Kimisi onu elli ylda ancak bulur,
5B7

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

kimisi on ylda bulabilir. Kimisi bir ayda, kimisi bir gnde, kimisi bir saatte, belki bir anda, Hakkn inyeti ile, o nru kend gnln, de bulur. Onunla marifet devletine erip, muhabbet saadetine n& olur. Arif ve kmil olup, her muradn alr. NAZIM Kim bi haberse ak ile dolmu haberdir ol, Ak ki, ak-bin ola shib-i nazardr ol. Hb hor etti k mahcb kendinden, Vuslattadr, o demde ki, b hb hordur ol. Dtyse nr-i ak dil cn- ka, Billah ki fitab nedir htberdir ol. Batan ayaa ak ile pr nrdur o kim, Derd bel-y ak ile b p v serdir ol. Mihr-i ceml-i ak gren cmle zerreden, lm-i nazarda mhir nr- basardr ol. Fakr fenaya erdi eren c samt ile, Devlette bkdr ebed muteberdir ol. Ey Hakk nr- ak ile sf eyle kalbini Bu kimyy mil olan ayn- zerdir ol. Kim bu tarikata girerse o hakikata kavuur. Allahtan gayr ilgisini keserek zat- hakkn tevhidiyle megul olur. Bylece Hak Tel ona mlk ve tasarruf ikrm eder. Zira mlk, aslnda iradeyi tketir. Bu mlk ise, dnyada kazaya rz olan evliya-y kirama mahsustur. Yeryznn kara ve denizleri onlarn gnllerine bir admdr. Ta ve kiremit onlar iin altm ve gmtr. Cin ve insan lar, canavarlar ve kular onlarn emrindedir. Onlarn istedikleri ey, arzularna uygun olur. Zira onlar, yalmz Allah Telmn murad ettiini, irade ederler. Dilemedii ey meydana gelmez. Onla ra kimse heybetli gelmez. Ama onlar herkese heybtli grnr. Mevldan baka kimseye hizmet etmezler. Ama btn mahlkat onlara hizmet eder. Bylece ancak, Hak akna hizmet edebilirler. KISIM: 7 EVLYAYI KRAMIN MERTEBE VE MAKAMLARI, BEREKET VE KERAMETLER
Ey Aziz, Evliy-y

Ehlullah diyorlar ki: kiram, aba giyen ve akl arabn ien sultani#*'
50

MARFETNAME

Bu arabn sarholuu ile kendinden geip itikleri halde ayktr lar. Hkkm nazargh olmulardr. Evliya altn ve gmsz zen gin, davul ve sancaksz padiahlardr. Evliya, Allah- Telnn r ts altndadrlar. Yaknlk yaygs zerinde mesrurlardr. Gnl leri Ar, bedenleri vahdir. Yeryz onlara yayg, sema atdr. Onlarn bedenleri ve ruhlar ulvdir. Szleri nebevi, ileri melekdir, ahlk lhidir, maietleri tefviz ve tevekkldr. Sanatlan sa br ve tahammldr, tutunduklar teslim ve rzadr, lezzetleri fakr- fendr. Onlar hayrandrlar. Hak ile nsiyyette ve kaimdirler. On lan sevene mjdeler olsun. Acaba dnya hkmdarlar, bu salta natn yzde birine malik midirler? Allah- Tel hiret mlkn insan sresinin yirminci yetin de yle vasfetmektedir: Cennette, hangi tarafa bakarsan, anlatlmaz ni metler ve ge ni mlk grrsn. Kerametin eitleri: Bunu Allah- Telnn feyz kayna mam- Muhammed Ga zali (rahmetullahi aleyh) yle beyan eder: Hak Tel kendi evli yasna krk tane keramet vermitir. Yirmisini dnyada, yirmisini hirette ihsn eylemitir. Dnyada olan kerametler: Hak Telnm onlar sen etmesi, tazim etmesi, sevmesi, on larn ilerini tedbr etmesi, rzklarm kendi zerine almas, onlara yardm etmesi, onlara enis olmas, onlar halka hizmet ve istihdam dan kurtarp, aziz eylemesi, himmetlerini dnya ve ehlinden yk sek tutmas, onlara hi bir eye muhta olmayan kalb vermesi, her halde temiz nefs vermesi, kalblerine hikmet ve hidayet olan nru indirmesi, heybet ve vekar vermesi, gslerini geni etmsi, onla r kalblerde sevgili etmesi, onlara ait eyya bereket vermesi, dn yadaki btn varlklar onlara msahhar (itaatli) klmas, yerin hazine anahtarlarn onlara vermesi, onlar muhta ve hastalara, skntda olanlara yardmc eylemesi, dualarn kbul eylemesidir. Ahirette ol kerametler: Onlarn canlarn kolaylkla almas, onlar imn ve marifette sbit klmas, onlara rahatlk gndermesi, kabirlerini geni etmesi, onlar fitne ve korkudan korumas ve uzak eylemesi, onlara ns ve huzur ile nimetlendirmesi, ikram ve ihsnda dim klmas, onlara hlleler ve tac giydirmesi, yzlerini ak ve nurlu etmesi, onlan emin
5B

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

klmak ve berat ile mjdelemesi, defterlerini kfi grmesi, hesab etmemesi, mizna ekmemesi, gnahkrlara efaati klmas, on larn nruyla cehennem ateini skin etmesi, Srat sratle ge. mesi, Kevser havuzundan iirmesi, sonsuz mlk vermesi, onlan

makad- sdka erdirmesi, onlara ceml-i b-kemlini niteliksiz gs termesidir. Y Rabbi, onlann sevgisini bize ihsan et ve bizi onlarla beraber kl. KISIM : 8 EVLYAYI KRAMIN MAHADELERNN SONU VE ALAMETLER
Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Mhede, mchedenin neticesidir. Mahede, gayb hallerine kalbin muttali olmasdr. Mahede, kendi fensiyle eyay gr mektir. Mahede mevsfu sfatnda bulmaktr. Mhede, gnah lardan uzak olup her halde Hak ile olmaktr. Mahede, her mevcu tile maksdu grmektir. Mahede, kalb gz ile matlubu grmektir. Mahede ltif bir hal olup, ruhlar ve kalbleri, mahbubun cemali ile sevindirir, gzel eyler. Mahid, Cebbarn nr srlarnn mtalasiyle, gayblan keiftir. Hz. mer (radyallah anh) buyurur ki: Benim kal bim Rabbimi grmtr. Hazret-i Ali (radyallah anh) : Ma hede, gzn grmesi deildir. Lkin marifet nru ile kalbin gr mesidir. buyurdu. Rabbime grmeden ibadet ediyorum, sz bu nu gstermektedir. Mahede, gnl dostunu grmektir. Hakk, srrnda mahede eden km kalbinden cihan skt olup, gzne grnmez. Onun gnlnde ve gznde, yalnz Mevlnm ak kalr. Mahede tr: Biri Rabbi mahededir. Birisi Rabden m ahededir. Birisi de Rab iin mahededir. Mahede, kulun, kendi sfatndan fni olup, Rabbinin rubbiyyetiyle bk kalmasdr. Yok sa kendi ztndan fni ve zt- pk ile bk olur demek deildir. H ve kell! Bu imknszdr. Byle olur diyen sapktr. Evliyann sekinleri, mahededen bir an kalsalar, helk olurlar. Znnn-i Msrl (rahmetullahi aleyh) yle demitir. ocuk larn bir adam taladklarn grdm. Bundan ne istersiniz? de dim. Rabbini grdn zannediyor, akl gitmitir, dediler. o cuklarn bu cevabm, o kimseden sordum. Hemen alayp: Valla hi, eer ben Onu mahede etmesem, ona ibadet edici olmazdm,
500

MARFETNAME

dedi. Byklerden biri der ki: Bir gn tmarhaneye gittim. Orada ayaklan bal bir gen grdm. Yksek sesle: Y Rabb, gkleri srtma vursan, dnyay ayama balaan da, bir an senden yz eviremem, diyordu. Mahede, her anda, Rabbin mlhazas ile srra riyettir. Taatlerin en stn, her zaman Hakk murakabedir. Mahedenin almeti, Hak Telnm tercih ettiini tercih etmektir. Onun tazim eylediini tazim eylemek, tahkir eylediini kk grmektir. M ahedenin almeti hereyden yz evirip Hak Tel ile megul ol maktr. Mahede sahibinin almeti udur ki: Uyankl uyku gi bi, uykusu uyanklk gibi olur. Hareketi skn .sknu hareket gi bi olur. KISIM: 3 EVLYA-YI KRAMIN FENA, BEKA VE MAKAMLARI Ey Aziz! Ehlullah diyoiar ki: Kul, kendi insanlk sfatlarndan fni olunca, Mevlmn sfat lan ile bek bulur. te Allah- Telmn ahlk ile ahlklannz, emrine uyup Esm- hsns ile sfatlanm olur. Fena fillah, aa nefse uymamaktr. Ulv rha uymaktr. Fen fillah, Hakdan gayrisini fn etmektir. Beka billah, Hakkn bekasdr, devamdr. Fena fillah, bek billhdr. Beka hakikatlerinin balangc, btn gnahlardan, masivadan fni olmak, arnmaktr. O halde, halk bil mez, ancak Hakk bilir. Onu mahede eder. Ona kavuur. Fen eittir. Beka da eittir. Fen eitlerinden birisi; kul yle fn olur ki, kendi nefsinde bir hazz kalmaz. Bir dier Hakk, nefsi iin istemekten haya etmesidir. ncs de, Hak tan, Haktan bakasn istemekten haya etmesidir. te bu kul Mev lmn nsnde hayrn olur. Beka eitlerinin birincisi, marifet bekasiyle bekadr. kincisi, muhabbet bekasiyle bekadr, ncs de ns bekasiyle bekadr. Demek ki fen, kulun sfatlarnn yok olmasdr. Beka, kulun sfatlarna karlk Hakkn sfatlarnn bdi olmasdr. Bir kmil der ki: Kendini Mevl iin yle yok eyle ki, sende, senden ve senin iin bir ey kalmasn. O halde evliymn makamlarnn sonu fen ve bekdr. Marifet yolunun sonu muhabbetle fendr. Fennn sonu, muhbb ile bekadr. Bekmn neticesi, Allah grme ve ebe diyete ykselmedir.
Sttl

ERZURUMLU BRAHM HAKK HZ.

sfat, bek Hlk sfatdr. Nitekim Allah- Te sresinde, zerindeki herey fnidir, ve sonra: Rab binin vechi (Zat- lh) bki kalr buyurmu, kendi beksn du yurmutur. Vecd hlinde gnl huzuru cemiyyettir. Beeriyete dalmak ve gafil olmak tekfikadr. Huzr ve cemiyyet, nimetlerin en lezzetlisidir. Gaflet ve tefrika byk beldr. Nitekim: Cemiy yet gibi nimet yoktur. Tefrika gibi de azab yoktur, sz bu m nadadr. Fni kul, nefsim ve hereyi alemlerin rabbi ile, Ondan ve Ona rc mahede etmelidir.
Fen mahlk

l Rahman

FARS NAZIM :

Din byklerine canla kle ol Bu frkaya edeb ile hizmet et Kendisinden fni olan kimseler Sz, iitmesi, grmeleri bir O kmillerden ben ne diyeyim Unutmalar olur msiva Konuurlarsa hikmet sylerler Susarlarsa tefekkrde olurlar Zhirde toprak gibi grnrler Eer onlar bulunmasa cihanda Saf kalbleri arzulardan cddr Yzleri Hddan esinti verir Onlara irfanlar yeterlidir Kibr riyy onlar terk ederler Ful ve sfatla hidyet yolunda Saadet sofrasndandr ekmekleri Hayyn tevhidiyle akla bkiler Allah katnda yzleri ok aktr Dualan olur her derde dev Onlardan birisi isterse Hakdan Eer kahr geerse gnllerinden Sessiz nidlar ular her an Elest bezmi her an kulaklarnda Bir na'rayla ehri altst ederler Bir kimse olursa onlara yakn Bir kimse durursa uzak onlara Halktan eziyet, sknt grrler nkr dikeni ayaklarna batar Ne isterlerse ondan hemen olur. 593

MARFETNAME

Yk ek ki, senin ykn eksinler Kt kiileri Hakka smarla Hilim; ss, ziyneti riflerin Bu hilyeden r olur ham avam Onlarn yannda ban eik ol, lerini hem Rabbin ii farz et, Rabbn ahlka yinedirler. Rabbin kendilerinin nurlardr Halleri sze smaz, bildireyim Onlar Hakdan olmazlar bir an cd Bakarlarsa boa nazar etmezler, Fikir kapsn zikirle aarlar, Fakat iki lemden hritirler. Gkten yere inmez idi bir damla, Rzalar hep nz-y Huddr. Muameleleri elle deildir, Onlar Hakdan bakasn ne bilir, Kibriya perdesinde hep giderler. Giderler mukted Ahmet ardnda Kermettir sofradan dklenleri, Onlar dosttan baka bir ey grmezler, Makamlar anlatmaktan uzaktr, Nefesleri hastalaradr ifa, ly, diriltir Hak, duasndan, Diri lr o an, emirlerinden, Halleri tasdiktir Hakk her zaman. Kl bel deyip, onlar amada, Bir hamdeyle da yerinden srerler, Yakn bilir geti azab Hakkn, phesiz ki, sonu gitmektir nra, Ktden iyiden sz iitirler, Nkeslere de hilim ile bakar, Derlerse dedikleri gibi olur, Kzma, yoksa seni dra ekerler, T ki balanasn, yapsan hat, Akl nin ve vasf vellerin Vel vasf bununla oldu tamam.

S93

KONU: 5

Evliyann sekinlerinin setii yol olan Nakibendi yolunun Hakka varan yollann en yakn olduunu, onun nevinden herbirinin irfn devleti sermayesi olduunu, o yolda ilerleyenin her kemle mlik olup, gizli hl ve neeli gnlle ns ve huzru bulduunu, korku, saptma, tehlike ve mellden emin olup kavuma zlli ile km aldm yedi nevi ile beyn eder:
KISIM: 1 NAKBEND YOLUNUN RKN, HAKKAT, USUL VE NCELKLER

Ey Azizi Evliyann sekinlerinden byk pir ve mrid Hace Muhammed Beheddin Nakibend ve onun deerli halfeleri (aleyhimrrahme verrdvn) demilerdir k: Peygamberlerin en stn Muhammmed Mustafa (S.A.V.), evliyann en stn Eb Bekr-i Sddk (RA.) hazretlerine gizlice rettikleri, ilimlerin en stn olan huzr ve marifet ilmi, insanlarn avamndan, hatt insanlar daki Hafaza meleklerinden bile gizlidir. O gizli hazneye kavuma yolunun esas ve eitli usulleri vardr. Bu yolun art vardr: a) Az yemek, b) Azuyumak, c) Az konumak. Az yemek, az uyu maa, az uyumak az konumaa, az konumak kalb zikri ile tam tevecche yardmc ve gdadr. Bunlardan murad, cn- gnlden Rabbin huzurudur. O halde, yemede, uyumada ve konumada, or ta dereceyi gzetmek yetiir. Nakibendi tarikatnn hakikati de tr: Htralar giderme ye, kalble olan zikre ve murakabeye devam etmektir. Bunlar da birbirlerine yardmc ve kuvvetlidir. Murakabe ise, Hak Telnn, kinatn btn zerrelerine her zaman muttali olduunu, kalbden bir an karmamaktr. Bu tarikatn sonu, ite bu huzura ermektir. Bu yolun usulleri u on iki kelimede bildirilmitir: Nefy-i vucd, bezl-i mevcd, terk-i sret, zimetle amel, ho der dem, nazar
504

MARFETNAME

ber kadem, sefer der vatan, halvet der encmen, bidattan kama, snnete uyma, dimi zikr ve tam tevecchdr. Bu yolun art bir mandr, Kalb ve ruhda Mevlya muhab bettir. O halde arzu derdinin brd gnl, byk nimet bil melidir. Gece gndz artmas iin almak lzmdr. Zira o ezel sevgi olup, gnl aynasnda aksetmekte, parlamaktadr. Onun iin o gnl muhabbet ve evk ile dolmutur. te Mevly isteyici olan kimse, murad olunmu veldir. Nitekim Hak Tel buyurur ki: ^
Allah onlan sever, onlar da Allah- Tely severler.

Bununla kendi sevgisinin, kendine olan sevgilerin asl oldu unu bildirir. Bu Nakibend yoluna bel balyanlar ve bu arzu derdiyle za man zaman alyanlar, grnte insanlar arasnda bulunup hiz met grrler. Btnda, ancak Hakk bilirler ve bulurlar. Bedenleri ni halka, gnllerini Hakka teslim ederler. Bu yol ile gizlice Hak ka doru giderler. Dardan yabanc, ierden aina olurlar. Beden ayar, gnl yar ile, kulak sad ile gnl Hud ile, gz rakb, gnl habble, dil sz ile, el sanatta, gnl hazrette, ayak gitmekte, g nl zikretmekte, beden pos tile uykuda, gnl dost ile kim, be den rahatla meknda, gnl seyahatle cevlnda, beden sebeblerle kavgada, gnl mutlak ns-i Mevlda bulunur. Onlar bu yol ile; htralarn mesrr ederler, her ne ederlerse gnlde rtldr. Muhabbetleri, srlar halka bildirilmez. fa ol maz. Gnlleri zevkine hi zarar gelmez. Onlar, hret fetinden uzak olup Allah- Telnn sekin evliyas olurlar. Onlar, kalb zik ri ile, zikr olunan yakn ve abuk bulurlar. nk kalble zikir, Allah- Telya en yakn yoldur. Her fetten korunmu ve uzak tr. Vahdet leminin hayret edilecek anahtardr. O hazretin huzr cemiyetini ekicidir. Fakr- fena devleti ile beka billah bulurlar. zzet ve ykseklikle iki lemde km alrlar. KISIM: 2 NAKBEND YOLUNUN YOLU Ey Aziz! Hazret-i Hce Beheddin ve onun halifeleri Hcegn- Gzn (rahmetullahi aleyhim ecman) demilerdir ki: Akaidi dzelttikten, emirleri yapp yasaklardan sakndktan sonra, bu tarikatmzn neticesi, Allah- Tel ile devaml huzur dur. Her an Onu bilip, Onunla olunca, Ondan gafil olunmaz. Bu
503

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI IIZ.

huzr, nefsde meleke hline gelip gnlde kuvvetlenince ahede olur. Bu devlete kavumann yolu trldr:

ismi m

Kalbde zikir yoludur. Zikr eden, kalb huzuru ile L lhe kelimesini tekrar eder. L derken, Allahtan bakasn yok dnr, llllah derken, Allah- Telnn varln kdem ve be k nazariyle mahede eder. Bu gzel kelimeyi tekrar ederken, di lini st damana yaptrr. Hakik kalbe bal ve bitiik olan y rekle Ona tevecch eder. Nefesini habs edip, gbeini iine ekip tam kuvvetle yle zikreder ki, onun eseri btn uzuvlarna sirayet edip ok lezzet bulur. Mesel bir kimsenin yannda otursa, bu tekrnndan haberdar olmaz. Btn vakitlerini bu zikr ile geirip, hi bir meguliyetle ondan ayr kalmaz. Hatt oturma, kalkma, dinle me, konuma, yeme ve uyuma esnasnda bile bu zikre bir kesilme ve geveme gelmez. Baz ilerle bir geveklik gelirse, zikredenin on dan tamamen vaz gemeyip, basiretle ona devam etmesi gerekir. Seher vaktinde bu kelimeye ok devam ederse, bereketi o gnn so nuna kadar devam eder. Yatmadan nce bu zikri ok ederse, be reketi gecenin tamamna eriip, uyurken bile kalbi zikr eder. Zik reden, bu hal zere zikre devam edince, arada bir kendinden geip uurunu yitirir. Bu, cezbenin balangcdr. Zakirin kendini bu hale verip teslim olmas lzmdr. Elinden geldii kadar onu korumal dr. O hal azalmaya balaynca, o da tekrarna balar. Bu hayret, ard arkas gelip birbirine eklenecek hale gelince, zakire bir mele ke hsl olur ki, her ne kadar o hal, bilfiil onun hli olmayp, hli ilminde bulunursa da, onu istedii zaman az bir tevecchle o hli bulup, o kendinden geme hliyle hallenebilir. Eer zakirin mizac, nefesin habsine tahamml edebiliyorsa, dnceleri srmede ve kendinden gemekle hayret lemine gitmede bunun tesiri tamam dr. Vicdani byk bir lezzet onda dimdir. te bunu isteyen zkir, b zikre, anlatld ekilde megul olduunda nefesini tutup gbe ine, ie doru yle kuvvetli alr ki, bedenin btn ksmlar ondan etkilenil. L lhe llllah kelimesinin mnasn kalbinde bulun durur. Dier dnceleri karp kelime-i tevhidin saysn sayp, te, bete, yedide bir nefes alarak ilerler. Nihayet bir nefeste yirmibire kar. O zaman Zikrullahm nru, onun kalbine iner. On dan gnah dncesi tamamen kp gider. Gs genileyerek b yk lezzete kavuur. Yirmibirde bu hal el vermediyse ve gnl o zevk ve lezzete ermediyse, yeniden balayp, teklerde nefes alp ilerler ve mansm kalbinde tutup, gbeini iine ekerek yirmibire gelsin. Bylece gsn genilemesi ile zevklenip lezzetle dolsun. O hl ile fakr- fen devletini bulsun. Kalbi daima Hazret-i Hak'llallah

506

MARFETNAME

dan gh olsun. yle bir mertebeye ersin ki, o ghl gidermek istese, gideremesin. Gnlde ve gzde dnce ve hayli, Hak olup kendini bulmasn, istenen ancak budur ki, zkirin sfatlan fn olup, zikr olunann sfatlan ile bk kalsn. Zikirden geip Onunla megul olsun. Onun ns ve huzuruyla ebed devlet ve saadete ka vusun. Y Rabbi, bize de myesser eyle!
KISIM: 3

NAKBEND TARKATININ KNC YOLU 2) Kalb tevecch yoludur. Zkir kalbiyle ism-i Celle (Al lah Allah Allah) devam edip, bu mbarek ismin tesirinden anla lan bin (nasl olduu bilinmeyen) mnsm mlhaza eder. O mnay muhafaza edip, btn idrak ve kuvvetleri ile kalbine te vecch eder, ynelir. Bu tevecche devam edip, o mnay kendini zorlayarak muhafaza edip, bu klfet ve zorlama aradan kalknca ya kadar srdrr. Eer o mna cezbeden nce, o zkirin vcudu na tamamen tesir ederse o zaman bu mnay, btn varlklara mil bir basit nur- kmil sretinde grmesi ve bu hal kayboluncaya kadar idrak kuvvetlerinin tm ile kendi kalbine dnmesi lzmdr. Zakir duygulu kalbiyle Allah dedii zaman, Allah-u Tely le min tm zerrelerinde bilip dnmesi ve bu hal iinde yle zikir yapmal ki, kendinden gesin ve yle bir mertebeye gelsin ki, bu hal onun kalbinde daim olsun ve kalbinin bir sfat olarak yerle sin, kalbin ii o nur ile dolup byk bir lezzet duysun. Gnl bu zikir ile megulken ona Melekt leminin kaps a lr, zakir yle hayretler iinde kalr ki onu seyrederken btn zikir ve fikri brakr, zakire den, o hayrete dalarken gnln halleri ne ise yine gnlde kalsn ve bu srlar halka sylemeyip eriat yolun dan dar kmamasdr. Zakir o hayret hali kendisinden gittikten sonra yine zikrine devam etmeli, hayret hali tekrar geldiinde ise baka bir ile uramaktan vazgeip o durum kendisinden yok oluncaya kadar o halde kalmaldr. nk zikretmek, mana kap sn almak demektir. Hayret ise Mevl kaprm aldn gr mektir. Kap aldktan sonra artk o kapy almaya gerek var m dr? O zaman kalbin susmas hayrldr. Bu hayret, birbiri ardnca gelir ve gittike de artar, yle ki o . zakir, vakitlerinin ounda bu hayrette kalr. Zakir bu hayret iin de yle dalmal ki, kendi sfatlarndan yok olup Allahm sfatlary597

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

la imali

ve beer kleliinden kurtulup kendi leminde saltanat

bulmaldr. Ermilerin kalplerinin kuvveti fazla, bu yokluu bulan kmilJerin mutluluu oktur. tikf ve halyet ona stnlktr. Birlik ve yalnzlk ona okluktur. Teneffs tebih ve ibadet, konumas hikmet pnar, fiilleri ibadet ve hizmet, deti yaknlk ve dostluk, bak ibret verici, fikri grmek ve bilmek, ahlk btn insanlara efkat ve merhamettir. nk lh arapla mest olup kendinden gemi, muhabbet denizine gmlmtr. Her halde Cenab- Hak kn yksek huzurundadr ve btn zdlarla yoldadr, onlarla ko numaktadr.

Nerede bulunursa bulunsun rahat ve huzur iindedir ve mu halif rzgrlardan kederlenmez, cam canandan bir an bile ayrl maz. Gnl da meyletmez, kimseden korku ve umudu kalmaz. inde ve dnda Allahtan bakas bulunmaz. Gzn yumsa fena fillah mertebesindedir ve eer aarsa beka billah mertebesindedir. Bu haller ve makamlar, bu mertebe ve kemller, belki bir yl da, belki 40 gn, belki 10 gn, belki bir gnde, belki de bir saat ve ya bir anda Allah'n ltuf ve inayetiyle ve Mridin istidadna gre hasl olup ve gnl, sadakat ve iten bir duygu ile yapt ynelile dostuna (Allaha) eriir. Eer zkir her an Allah dnmekten bo kalmazsa ve uyur ken bile Allah zikreder ve ondan uzak durmazsa, onun uykusu# uyankl gibi Hakkn huzuru olur ve fakirlikle yokluk devletini abuk bulur. nk bu Allah isminin zellikleri ve etkileri oktur. Allah, Allah, Allah diye zikreden Mrid, ondan kuvvet bulur ve huzur iinde olur. Mlk ve Melekte tasarruf etme yetkisini kaza np her muradna erer. KISIM: 4 NAKBEND TARKATININ NC YOLU Hoca Bahaeddin Hazretleriyle Halifeleri demilerdir ki: 3) ncs, kalbin balan yoludur. Mrid, kalbini Allah n huzurunda ve tam bir teslimiyetle knir bil mride balarsa, o, mahede makamn bulur ve lh isimlerle sfatlar, muhakkak ona grnr. Sonra o Mrid-i kmilin yz suyu hrmetine Al lah anmann faydasn grr ve onun gzel sohbeti, ilh sohbe te erme neticesini verir. nk o deerli Mridin mbarek yz508

MARFETNAME

n grmek ve syledii hikmetli szleri dinlemek bu sonuca ula may kolaylatrr. Mrid bu mridin eserlerini kalbinde yazar ve gc yettiince onlar ezberler ve eer o manaya bir eksiklik ge lirse tekrar onun sohbetine bavurur. Onun sohbeti bereketiyle o mana kalbine akmcaya dek mrid o kmil mridin huzuru na gidip ikinci defa ona mracaat edince o manay bir mertebe ola rak kalbinde kkletirir ki, mridinden ayrlsa bile onun suretini hayalinde tutup ili dl btn kuvvetleriyle kendi kalbine evirip, kalbine gelen her hatray atar. Bylece yalnz onun hayal ve ha tralar kalr. T ki, ona bir hayret hali gelinceye kadar. Bu durumu tekrar tekrar yapmak suretiyle hayret hali ken disinde bir alkanlk oluturur ve bylece fakirlikle fen devletini bulur. Bundan daha yakn bir yol olmaz. Ancak Mrid, daha isti datl olursa durum deiir ve Mrid-i Kmil ona tasarruf eder ve ilk sohbette onu, mahede mertebesine kavuturabilir. Sonra is tidatl mrid, bir Mrid-i Kmili, Allah bilmek iin sebeb klsa ye gece gndz btn sz ve hareketlerinde onun yolundan yrse, o mridin nurlu yz onun hatrndan bir an bile gitmezse, otu rurken, kalkarken, yemek yerden, ondan bir an bile gaflette bulun maz, daima zihninde yaarsa her ne kadar bu halin devam, m rid iin epey zahmetli olursa da bunun sonunda yle bir mertebe ye erer ki, Mrid-i Kmilin sureti kalbinde kkleir ve artk her an onu zahmetsizce tahayyl edebilir. Sonra gayp leminden Mridin kalbine akan lh bilgi ve hikmetler aynen, Mridin kalbine akma yolunu bulur. Fakat terk-i edep sebebiyle bu feyiz yolu Mritte bozulabilir. Onun iin bu ba lant yolunu dzeltmek zor olur. Bu zamanda byle aziz ve yksek bir Mridin sohbetini bulmak byk bir ans ve bir nimettir. Son ra irfan isteklisi, veliler mertebesine erinceye kadar bu iki yoldan birinde yrmesi lzmdr. Yani veli, ya inzivaya ekilir veya irad vazifesiyle halkn iinde yaar. u halde veliler iki snftr. nzivaya ekilen veli, erefli ve de erlidir. Halk arasna karan veli de kemali ile kendisini tantr. Her ikisinin de murad halka faydal hizmette bulunmaktr. n k onlar benliklerinden gemi, sevgi bardayla lh arab imi lerdir. Dostu bulmular ve O'ndan muradlarm almlardr. leri, gnllerine engel olmaz. nk gnlleriyle her an huzurdadrlar. Bu makamda iman belli olur. Belli olan, gz iin grnmez olur. Ayrlma ve kavuma onlar iin eittir. Yaamak ve lmek on lar iin ikisi de kolaydr. Bu gibi velilerin sohbetini bulana ne mut50

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

lu? Onlarn kadir ve kymetlerini bilip sayg gsterene ve sadakati onlara hizmet edip kendilerine gnlden teslim olana ne mutim KISIM: 5 NAKBEND TARKATINA GRENN HER KEMAL KAZANI KALP ANLAYIINI BULDUU, HADSE VE NUR GB OLAYLARDAN EKNP ALLAHA YNELD, GNLNN SEVNLE DOLUP HALNN RTL KALDII VE ALLAHIM HUZURUNA VARMAK N GAFLLERDEN EKND Hoca Bahaeddin Hazretleriyle Halifeleri demilerdir ki: Btn vakitlerde kalbe yneli, kalb anlayn salar. Kalbin anlay demek, yalnz veya topluluk iinde geen vakitlerin muhasebesini yapmak deildir. Vkf olmak, saylar birbiriyle kars, latnp bir neticeye varmak da deildir. Bazen yle olur ki, yukanda (2. ve 3. c ksmda) anlatlan yoldan birinde slike hdise ve nurlar grnr. Slik (bu yola giren kii), o zaman bunlardan uzak kalmaya alacak ve istedii hakikatle (Allahla) megul ola caktr. nk o nurlar ve hdiseler ancak ibadetin kabul edildii ni belirten almetlerdir. Onlar grdkten sonra faydalar kalmaz. Allah'n yardmyla bu hakikat yolunu bulan kimsenin kendi sini aleme belli ettirmemesi arttr. Mmkn olduu kadar onu gizlemeye alsn, mahremden ve namahremden saklasn. nk bu yolun binas grnte halkla olmaktr. Fakat gnlde Allah n huzurunda bulunmaktr. Bu yolun en gzel rts konuma ve istifade etme eklidir ki, bu suretle limler rahat, selmet ve safaya ererler. Sonra ilim ehline yle emir olunmutur. O kavuma ve huzu ra var bu suretle gizleyip halkn gznden uzak tutunuz ve yal nz kitaptan konuunuz. Bu yola girenlerin, girmeyenlerin sohbet lerinden uzak durmalar zellikle iman nurundan uzak olup, nur feyzini vermek iddiasyla yalancktan yrtk elbiseleri giyip mr n geiren kt insanlardan ekinmeleri ve ondan uzak durmalar gereklidir ki, kt duruma dmeyip mutlu olsunlar. Yine bu yola girenlerin gemiteki hallerden ve gelecekteki i lerden tamamen uzak kalmalar ve onlan zihinlerinden atmalar* zihinlerini yalnzca Hak fikri ile doldurup iki cihan unutmalar ve her nefeste Allah zikir etmeleri lzmdr ki, Allahn huzurunu
600

MARFETNAME
bulsun ve kendi sfatlarndan yok olup Cenab- Hakkn sfatlaryla babaa kalsnlar. Bu yolun adap ve erknnn en nemlileri olan bu tlerin dnda unlara da dikkat edin: Faydal ilim ve slih amel hususunda ehl-i snnet vel-cemaatle beraber ol. Tefsir, Hadis ve Fkh renip cahil sofulardan uzak kal. man ve mezzin olmayp namazn cemaatla kl ki, her eit ehvet ve afetlerden selmette kalasn ve hi bir makama bal kalmayp kavgadan kurtulasm. Mahkeme-i kazaya hazr olmayp, sulular defterine adm yazdrma. Kimseye vekil ve kefil olmayp, halkn vaziyetlerine karma ki rahat bulasn. Byk insanlarla ve onlarn ocuklaryla grp konuma. Ad km yerlerde elen me, cahillerle zenginlerden ka, kadn ve hizmetilerle sohbet et me. Elden geldiince bekr kalp evlenme ki dnyaya kar meylin olmasn. ayet dnyaya kar meylin olursa, onu dininle deitir me. ok kadn almak belsyla rezil olma ve hell ile kanaat edip haram yeme. aka yapma huyundan vazgeip fazla glme ki kalbini ldr meyesin. Herkese efkat gz ile bakp hi bir kimseyi kk gr me. Kimseden bir ey isteme, kimseye de hizmet teklifinde bulun ma. htiyalarn hastalklarn, altnlarm ve zevklerini saklayp halka duyurma. Zakiri ziynetleri brakp temiz ahlk ve iyi hare-, ketlerle iini ssleyesin. Kmil velileri ve ilimleriyle amel eden lim leri bulduun zaman, onlara byk hrmette bulun, selm verip ellerinden p, huzurlarnda edep ve haya ile otur ve sana den ilerini, hizmetlerini camnla, malnla gnlden yap, hizmetlerini saltanat, sohbetlerini ganimet, muhabbetlerini saadet bil. ki nza ve dualarn kazanasn. Hzr ile Musa A.S.n kssasn unutma, onla rn sz ve hareketlerini mantnla inkr etme. nk inkr etmek uursuzluk verir. Velileri inkr eden, onlarn bilgi ve sevgilerinden mahrum kalr. Hi kimse ile mcadele etme, aksine gitme, itirazda bulunma, kt insanlar Allaha havale et. Kimseyi gybet etme. Dnyann ssne itibar etme, ehline gvenme. nk dnya ehli, kendisi gibi vefaszdr, sohbetleri de huzursuz ve safaszdr. Halbu ki senin sermayen eriat, meknn sahra ve mescit, dostun Hz. Mev l olsun.

601

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

KISIM: % RFAN YOLUNDAN, HDAYET CADDESNDEN SAPIKLARIN UKURUNA DEN MUBAHLERN KUSUR VE HATALARI Ey Aziz, Ehlullah diyorlar ki: Mubahiler, Allahn hkmlerini reddeden ve slm dininin gsterdii yoldan kp yanl yoldan yryenlerdir. Bu bilgisizlik ve hatay gsterenler, be gruba ayrlrlar: 1 Cenab- Hakka man etmeyenler: Onun zat ve sfatlarn, vehm ve hayallerle, kyas ve misallerle renmek istemilerdir. Bu gruptaki mubahiler Allah idrak edemediklerinden ve Onun lem deki tasarrufunu, kinat idare ediini, tabiat ve yldzlarn eseri olduunu sandlar. Alemin bu akl almaz tertibini, ahenk ve dze nini, kendiliinden olumu ezeli ve ebedi kabul ettiler. Bunlara gre insan, hayvan, bitki ve madenlerin hepsi de yldzlarn ve ta biatn etkisi altnda dzenini yrtmektedir. Alemin dnda bir yaratc yoktur. Bu dzen, kendiliinden kurulmutur. 2 lmden sonra tekrar dirilmeye ve maher gnnde he sabn grleceine inanmayanlar: nsan ve hayvan, bitki gibi bi ter ve onlar gibi lp bir daha dirilmezler. Ruhlarn tekrar eski cesetlerini bulup bir yerde toplanmalar, hesaba ekilerek hesap larnn mkfat veya azap grmeleri de imknszdr. Bunlarn bu hata ve inkrlar, kendi nefislerini bilmemelerinden ve cehaletlerindendir. nk onlar, ruhu hayvani ruhtan ibaret sandlar. Hal buki gerek ruh, nsan ruhtur. rfan yeri, Allahn muhatab ve baki olan bu ruhtur. Bu ruhun bedenden ayrlna lm diyoruz. te yarnlan bu ikinci grup, bu insani ruhu idrak edememilerdir. 3 Ahlkn dzelebileceine ,iyi ahlkn kazanlabileceine inanmayanlar: Bunlar yle diyorlar: eriat bize kalbimizi fkeden, ehvetten, riyadan kirlikten temizlenmemizi emrediyor. Halbuki bu mmkn deildir. nk nefsimiz, bu sfatlarla yorularak ya ratlmtr. nsann karakterini deitirmek imknszdr. Nasl si yah derili bir inam beyaz derili insan yapmak mmkn deilse, bunun gibi nefsimizi de asl olan karakterinden syrp temizlemek mmkn deildir. Bunlar eriatn, insandaki bu sfatlarn nefsimiz den tamamen karlmasn deil, onlar akl ve iradenin kontrol
602

MARFETNAME

altna alnmasn emrettiini bilmezler. Bunun kolay ve mmkn olduu tecrbeyle sabittir. Nitekim Peygamberimiz (S.A.V.) de genliinde beeri sfatlar galipken Nbvvetten sonra hepsini yendiini hadis-i eriflerinde bildirmilerdir. Hak Tel da Kuran . Kerim'de, kin, fke, hased ve ehveti, akl ve iradelerinin kuvvetiy le yenenleri mtr. * i 4 Nefislerine marur olup kendilerini dhi ve olgun bilen ler: Onlar diyorlar ki: Biz, bu seviyeye geldiimize gre, haram sa ylan eylerden bize bir zarar gelmez. Bu halle gnlmz bir der yaya benzer. Nasl denizi, pislikler kirletemiyorsa, kalbimizi de hi bir haram kirletemez. Bunlar, deniz gibi olmann bir durgunluk ol duuna, hi bir rzgrla kmldamadna ve bylece kendilerinin de hi bir eyden kederlenmediklerine inanrlar. Halbuki, bir kim se onlarla konuurken gereken hrmeti kendilerine gstermezse veya onlarla alay edip aka yapsa yahut onurlarma dokunur bir sz sylese, ona aylarca, senelerce dmanlk yapmaktan ve elle rinden gelen zarar vermekten ekinmezler. Bir kimse onlarn elin den mal ve paralarn alacak olsa, dnya balarna dar gelir, gzle ri kararr, kederlerinden akllan dalr. nk onlar, fke ve eh vetin klesidirler. Kibir ve gururlaryla bbrlenirle. Ne olgunla m, ne de insaniyette kemale ermilerdir. Bu ynden eksiklik iin dedirler. Bunlar, bilgisizlik, gaflet ve gurur iinde olduklarndan bu yanl, mantk fikirleri benimsemilerdir. Halbuki Peygamber ler ve veliler bir hat ilediklerinde hemen alar, tvbe ederler. 5 Cenab- Hakkm merhametine, affna dayanarak Onun kahredici, azap verici sfatndan emin olduklarna inananlar: On lar u gr ileri srerler: Allah, gafur ve kerimdir, rauf ve ra himdir. Kullarna, ana ve babalarndan daha efkatlidir. Bu sebep ten ayplarmz rter, hata ve gnahlarmz balar. Bunlar, Cenab- Hakkn ayplar, kusurlar rten ve gnahlan balayan sfat yamnda kahredici ve azap verici sfatm unutu yorlar. Sonra bunlar diyorlar ki: Hak Tel ibadetlerimizden ms tanidir. Onun ibadetimize ihtiyac olmad gibi, Ona bir faydas da yok. Bizim isyanlarmzdan ve gnah ilememizden de Ona hi bir zarar gelmez. Geri ibadet faziletli ve yapana sevap getirici bir ameldir. Fakat Hak Telya madem ki faydas yok o halde yapl masna ne gerek var. Gerekten bu gafillerin, bu mantksz gr ileri srenlerin
603

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

szleri bir hastann u szlerine benzer: Doktorlar, kendisine; seni bu hastalktan ancak kuvvetli bir perhiz kurtarr, u illar da al iyileirsin, dediinde hasta doktora; ben perhiz yapsam ve il sem, sana ne fayda ve zarar gelir dese hastann bu sz dorudur. Fakat perhiz yapmaz ve il imezse kendisi lr. te bu gruba gre de isyanla ibadet birdir. Bunlar, isyann haramn ldrc ve kt olduunu anlyamamlardr. badetin, her iyilie faydal ve yol gsterici olduunu bmezler. Hastalk, nasl vcudu eritip ldryorsa isyan ve haram da kalbi karartr ve ldrr. Perhiz ve il, bedene nasl shhat veriyorsa, ibadet de kalbi temizler ve Al-lahn rzasn kazandrr. Haram ve gnah ekavettir. Tat ve iba det saadettir. Haram ve gnah nefsin, eytann yolu, tat ve ibadet Allahn yoludur. KISIM: 7 TASAVVUF EHLNN 12 FIRKA OLDUU, BUNLARDAN SADECE BR TANESNN KURTULDUU, DER FIRKALARIN SAPITIP HER BRNN NE EKLDE BELASINI BULDUU Ey Aziz, Ehlullah diyorlar ki: Tasavvuf bir ilimdir. Hak Telmn sfatlarndan ve ona nasl kavuulabileceinden bahseder. Kulu, bu ilmi renmeye srkle yen Allah sevgisidir. Kalbinde Allahtan gayrsna yer vermeyen sofu bu ilmi renir. nk tasavvur, kiinin Allahtan gayrsna olan sevgiyi kalbinden atmas ve gnlnde sadece Cenab- Hakkm muhabbetine yer vermesidir. Ehl-i snnet ve cemaat zere itikadm dzeltip Peygamberimiz S.A.V.) Efendimizin szlerine, hareketleri ne ve ahlkna uyup izinden gitmesidir. Tasavvur, kt ahlk de itirip en gzel ahlk benimsemek, daim ve iten gelen bir duy gu ile Allahm zikrine devam etmek ve bu yolla Onun huzuruna varmaktr. 555. H. ylnda mutasavvuflar, 12 frkaya blnmtr. Bun larn bir tanesi eriata, ehl-i snnet vel-cemaate uyup hidayet yo lunu bulmu ve muradna ermitir. 11 frka ise biat yoluna sapa rak dellet ukuruna dmtr. Bu frkalarn isimleri unlardr: Evliyaiyye, Hbbiyye, emrahiyye, Ebahiyye, Haliyye, Hululiyye, Huriyye, Vakfiyye, Mtecahiliyye, Mteksiliyye, Ilhamiyye. Bun

MARFETNAME

larn hepsinin de fikri bozuk, fesat ve fitne ile doludur. Bunlardan uzak kalan Allaha yakndr, din itikad fitne ve fesada uramadan metanet ve selmeti bulmutur. Bu frkalar iman sahibi olduklar halde, nefislerinin arzu ve heveslerine uyduklar ve eriat hkmlerini kmsedikleri iin Hak Tel onlara sapk hayallerle urama belsm vermitir. Her frka sapk mezhebiyle nam salm ve bylece Allahm kapsndan uzaklamlardr. 1) Evliyaiyye frkasnn gr: Bu yola giren kii, veli mer tebesine eriti mi, eriatm btn emirlerini yapmak mecburiyetin den kurtulur ve bu velinin makam ve mertebesi, Peygamberlerden daha stn olur. Halbuki byle bir inanc tayann kalbinde din ve imann zerresi kalmaz. nk ruh bedenden kmadka eriat emirleri hi bir zaman Mslmamn boynundan sakt olmaz ve hi bir vli, Peygamberlik makam ve mertebesine eriemez. 2)) Hbbiyye frkasnn gr: Bir kulun kalbinde Allah tan baka eylere kar sevgisi kalmaz ve sadece Allah sevgisi ya arsa, o kul artk namaz klma, oru tutma ve eriatm btn h kmlerini yapma zorunluluundan kurtulur, hatta haram olan her ey ona hell olur. Halbuki eran, harama hell diyen kimse dinsizdir. te bu grn sapklk olduunu idrak edemiyen bu frka mensuplar, btn haram eyleri seve seve yapmaktan ekin memilerdir. 3) emrahiyye frkasnn gr: Kul lh huzurda bulun mak ve sohbetine nail olmak mertebesine eriti mi, eriatm emir ve yasaklarna uymak mecburiyeti ondan sakt olur. alg seslerini dinlemek, kadnlar bir iek gibi koklamak ve onlardan faydalan mak, ona hell olur. Bu gr benimseyip zevk-u safa iinde ya ayan bu frkann kurucusu Abdullah emrah ile mensuplanmn ldrlmesi dinen vaciptir. nk sapk fikirleri fitne ve fesad sa mtr. 4) Ebahiyye frkasnn gr: Biz, nefsimize hkmetmek gcne sahip deiliz ki onu haramdan, ktlklerden men edebile lim. Herkesin mal ve kars bizim iin mbah ve helldr. Nefsin arzu ve hevesini eken bir eyi ona yasak klmak kfrdr. Bu ar fikirlerin sahipleri, ktlkleri ok olduundan ve kfre gi den kimselerdir. 5) Haliyye frkasnn gr: alg almak ve oynamak helldir. Bu alg ve oyun annda kendimizden geip bize eyhimiz den bir halet gelir. Bu frkamn gr de tamamen bat ve fesa da yol acdr.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

6) Hululiyye frkasnn gr: Gzel kadna ve sevimli o lana bakmak helldir. nk bu, insann yaradlnda o lan bir haldir. Gzellere bakarak sevin ve nee iinde oynamak hali, Al lah'n sfatlarndan biridir ki, bize gelmitir. Canmz, bedenimiz hepsi onundur, der ve birbirlerine sarlp prler, halka olup oynar, tepinirler. Bunlar da tamamen sapk grn sahihleridir. 7) Huriyye frkasnn gr: Kendimizden getiimiz zaman bize Cemetten huri kzlar gelir. Onlarla yatar, kalkarz ve kendi mize geldiimizde bize gusl (ykanmak) lzm gelir. Halbuki bu gr kabulu eden ve buna inanan da kfir olur. 8) Vakfyye frkasnn gr: Bu frkann mensuplan; kul, Allah bilmek ve tanmaktan acizdir. Onu idrak etmee, insa nn gc yetmez demektedirler. Oysa Kuran- Kerimdeki yetle re ve Hz. Peygamber Efendimizin hadslerine gre insan, aklen Allah kolayca idrak edebilir. Aksi takdirde Allaha inanma tekli fim insanlara yapmak gereksiz bir ey olurdu. Bu inanta olanlar da sapktr. Grleri fitne ve fesada yol atndan zararldr. 9) Mtecahiliyye frkasnn gr: Biz gsteriten korkar ve ekiniriz. Onun iin salih insanlarn giyimini brakp fask, sapk insanlarn elbiselerini giyer, halkn iine gireriz. Bu gr de eri ata uymaz, dolaysyla mensuplan da sapktr. 10) Mteksiliyye frkasnn gr: Bunlar, bu dnyaya gelmekten maksat, vcudu beslemektir. Bu dnyaya geliin baka bir gayesi yoktur. derler. alp kazanmay brakp kap kap do lar, dilencilik ederler. Her ne verilir ve ne bulurlarsa yiyip iip gezerler. Bunlarn bu hareketi do eriata uygun deildir. nk slm dininde alp kazanmak insana farzdr. Dolaysyla bu g rn mensuplar da sapktr. 11) lhamiyye frkasnn gr: airlerin, ediplerin kitap lar kuran gibi gerek yolu gsterir. Hepsi de hakikattir. O halde Kuran, hadis ve fkh renmeye gerek yoktur. Edip, air ve ha kimlerin kitaplar lh ilhamlardr. Onlar okumak yeterlidir. Bun lar da bu grleriyle mrlerini sapklkta geirirler. Doru ve Allah yolundan giden frka ise Kuran- Kerim ve Hadis-i erifler, dinimize ve dnyamza kfidir. eriat bize yeter, derler. Bunlar, hidayete ermi, Peygamberin (S.A.V.) yolundan gi derek veliler zmresine katlmlardr. Allah yolunda ilerlemi, ha kikat ilmini kazanm ve lh huzur ve nse varm, muhabbet deryasna dalmlardr. Fena fillh olup onunla kalmlar, ebedi devlet ve saadete ermilerdir.
006

MARFETNAME

NAZIM Saray- din esasdr eriat Tarik- Hak hidasdr eriat Budur ol kapu dergh- Hakka Ki yolun iptidasdr eriat Dahi bununla bu yol hatmolunur Bu rahn intikasdr eriat Srat- mstakime davet eden Munadiler nidasdr eriat eriat Enbiyamn snnetidir Kanunun ihtidasdr eriat Hda'nn leyle-i mira iinde Habibine atasdr eriat Yirmi yla dek Cebrailin Ana vahy- Hdasdr eriat Cihanda oktur envai ulumun Kamusunun hemasdr eriat Bu nefsi kfiri katletmek iin Hakkn hkm kazasdr eriat Cihad- ekber eden ehl-i irfan Kulubunun safsdr eriat Tarikat kurbannn nnde Delil ve mktedsdr eriat Hakikat geri sultanlktr amma nnde ann livasdr eriat eriatten veli yad olmaz asla Velinin ainasdr eriat eriatle durur arz-u semavat Bu dnyann binasdr eriat Ne bilsin er-i pkl ehli ilhad Ol adnn cefasdr eriat Hemen anlar da aklnca sanr kim Nizam iin olasdr eriat Sakn camm sakn anlar gibi hem Deme sen de nolasdr eriat eriatsz hakikat olur elhad Hakikat gn ziyasdr eriat Ziyas olmayan emsi de yok bil Hakikatle kyasidir eriat Cihana bir veli gelmez ki ill
607

ERZURUMLU BRAHlM HAKKI HZ. Elinde anm asasdr eriat Dahi banda tac-u &l ve kisvet Hem eknnda ab&sdr eriat Hakikat camdr ancak velinin Canndan maadasdr eriat Hakikat Ar- ldr muhakkak O Arn istivasdr eriat Beden bulmaz beka; can olmadka Hakikat ten bekasdr eriat Sakn soyma an n mahrem ire Yzn suyu hayasdr eriat Cemi-i Enbiya ve evliyann Niyaz Rahnmasdr eriat

608

BLM: 5 KONU: 1 RUHUN SEYR SULKN, NSAN NEFSNN YED MAKAMINI GEMEY, ALLAH- TE ALANIN HUZURUNDAK EDEB VE RKNLER, YOL GSTERC MRDN KERAMET VE EMARELERN, KABLYETL MRDN SIFAT VE ALAMETLERN, EYTANIN HLE VE ALDATMALARINI, ZAMANIN EVLYASI KUTBUNUN MENKABE VE GZEL SIFATLARINI SEKZ FASIL ZERE BLDRR KISIM: 1 NSAN RUHUNUN MEBDE VE MEADINI BLDRR Ey Aziz, Ehlullah diyorlar ki: Hak Tel kendi hikmetiyle zatnn esrarm grnmeyen ye re indirip, isim ve sfatlarnn hususiyetlerini belli ettirmek iin o esrar nutfeler sadeflerinde gizleyince, onlar nefsn karanlklar ile ylesine rtlmlerdir ki, nceden shib olduklar itibar ve ke malleri unutup duygulara ve ehvetlere yaparak hayvanlarn de recesine inmilerdir. O asl vatanlan asla htralarna gelmeyip mebde (ilk halleri) ve med- aslilerini hi bilmez gibi olmular ve terk etmilerdir. Sonra onlara kendi cinslerinden ok sayda pey gamberler gnderip, btn sretlerinde de ok haberciler iletmi tir. Bylece onlar nsan zulmetlerinde melekt kandilleri yakarak aydnlansnlar, iinde bulunduklar pislik ve zelil durumlar gr snler, her eit kemllere kavuma yetenekleri olduunu bilsin ler, karanlk ve nr perdelerini amaya alp ilk hallerine dnme yi arzu etsinler istemitir. te o arzu ile Ona doru bir kan yak laanlara, O bir adm yaklamtr. Ona bir adm yaklaana, O bir kula yaklamtr. Ona yryerek gidenlere, O koarak gel609

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

mItir. Bylece Onun lutfu, onlar yle bir cezbe ile huzura ek mitir ki, onlan det ve tabiatlerinden tamamen uzaklatrmtr. O cezbe ile onlar, yine Hazret-i Ehadiyyete gitmilerdir. Kendi s fatlarm, Onun sfatlarnda zail etmilerdir. Zira onlar tam kulluk la sfatlanm olduklanndan, Onunla mutmain olmulardr. Ondan raz ve Onun yannda raz olunmulardan olup huzur bulmu lardr. Nitekim onlan baz adlarla arp: Ey mutmainne olmu nefs! Raz olmu ve raz olunmu olarak Rabbine dn buyurmu tur. Onlara kayyumluk hil'at giydirip, ebed kemallerle bitmez t kenmez nimetler bahetmitir. te o aslna dnmek ve ekilmek, Hayy ve Vedd olann hidayet nuru olup, ancak ezel inyet ve hil katen saadet ieren temiz slle, selim tabiat ve kerim ahlk sahibi peygamberlerin ve velilerin kalblerine dolmutur. Herbiri kendi ye teneine gre nefsini tanmakla Hakk tanma huzuruna ermitir. Onlar ,dnya lezzetlerine bakmazlar, ahiret nimetlerine de aldr mazlar. Saf kalbleri yalnzca mevllarna ynelmitir. Yksek ruhlan gece-gndz Onun zikir ve fikrine dalmtr. Temiz nefisleri d duygu lezzetlerini satp kalb gzlerine grnen izzet ve lezzet leri almtr. Ruhun bu evliyadan ise, sana mjdeler olsun ki, on larla berabersin. Hadis-i erif de: Kii sevdii ile beraberdir buyurulmakla, bu gerei dile getirmektedir. Tabiatm zindanndaki karanla inip, beden esfel-i safiline balananlarn gnlleri fke ve ehvetin esiri olup korku ve tehli keleri oktur. Muhalefet a iinde mitsiz, dmanlk kafesi iin de hapis kalmlardr. nk onlar, hayvanlar gibi ok yemek .i mek, uyumak ve cima etmek ile megul olup nefsini tanmakla, asl hallerini ve meadlerini bilmekten mahrum kalmlardr. KISIM: 2 NSAN VCUDUNDA BULUNAN EHVAN NEFS LE NEFS NLTIKANIN HAKKATLER VE KSNN BRBRYLE OLAN HAL, TAVIR VE SMLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: nsann iki ruhu vardr. slm fkhlan bunlarn birbirine hayvani, dierlerine nsan ruh demilerdir. Onlann hayvan ruh dedikleri cevher, latif bir buhar olup, bedende olan hayat, his ve irad hareketleri tar. Biz bu ruha, nefs-i fehvniyye ve nefs-i bah610

MARFETNAME

mlyye, yani hayvani nefs deriz. Bedenden ayrlrsa o kimse lr. Y Rabbi, san'atnda ne hikmetler vardr. slm hkcmasmn nsan ruh dedikleri cevher, nefs-i ntkadr. O zatnda, madde olmayan bir cevherdir. Lkin ilerinde mad deye yakn bulunmutur. Jte emmre, levvme, mlhime, mutmainne, radyye, mardiyye ve kmile isimlerini alan, yalnz bu nefstir. Birok sfatlarla sfatlannca, bu isimlerden biriyle anl- initir. Eer bu nefs-i ntka, o nefs-i ehvnlnin emrine girer, ona uyar, onun hkm altnda bulunursa, buna EMMARE derler. Eer emr-i teklifi altnda skin olup Hakka tabi olur, fakat onda hl geici ehvetlere meyil varsa, ona LEVVAME derler. Bu temayl de gidip ehvani nefs ile atmada galib geldiyse, kendi lemine daha ok meyi edip ilhama istidatl olduysa, buna MLHME de nir. Eer ehvni nefsin hkmnden kp, kulluk makamna gel diyse, zdrab skin olup ehvetleri tamamen unuttuysa, buna da MUTMANNE denir. Bundan yukar kp makam sevgisini gzn den drdyse ve btn isteklerinden vazgeip fani olduysa buna RADIYYE denir. Bu hali keml bulduysa Allah katnda makbul ve nsanlar yannda kalblerin sevgilisi olduysa buna MARDYYE ad verilir. Eer btn kemal sfatlar ile sfatlandysa ve kullan irad iin, halka dnmekle erttr olunduysa buna KAMLE denir. Bu nefs-i ntkann bu yedi isminden baka daha bir ok isim leri vardr. Bu soyut cevhere kalb, bundan murd gnldr derler. Bu bir idrak eden lim olup, eriatm emirleri ile muhatab, ibadet ve marifetle grevlidir. Bu cevherin d ve bir binei vardr M bu da ad geen nefs-i ehvaniyyedir. Bunun btm RTJHdur. Ruhun btm SIR, Srrn batn SIRRSSIRdjr. Bunun da btn HAFdir. Onun da btm AHFAdr. Bir eyin btn, onun hakikati ve maddesidir. Mesel, taht bir eydir. Bnun btm tahta paralan dr. Bunlarn da btm aatr. Aacm btm drt unsurdur. Un surlarn btn ise heyldr. te bu ltif emir ok ltif olduun dan adna AHFA denir. Bir derece inip biraz kesifleirse HAF ad n alr. ki derece inip, ondan ok kesifleirse, ona SIRRIN SIRRI denir. Ayni ekilde inerse SIR denir, sonra ruh, sonra Kalb ve Nefs-i ntka, latife-i insniyye ve hakikat i insan denilir. Bu de recede drt isimle anlr. Bir derece daha inerse insan- hayvani ve nefs-i emmre denir. Bu byk ruh hakknda Allah- Tel: De ki, ruh rabbimin ermindendir. buyurmutur. Bu emr-i rabban, Allah- Telnn bir sim olup, mahiyet ve aslm, Hak Tel an
611

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

cak kendi nefsini bilen sekin kullarna bildirmitir. Bu ruhun ale mi kebir olan isimleri ve aynalar, akl- evvel, Kalem-i ala, Levh-i mahfuz, Hakikat- Muhammediyye, Rh- Muhammedi, Nr- Mu hammedi ve Nefs-i klliyedir. Allah- Tel Kuran Kerimde Nis sresi birinci yetinde: O sizi bir ahstan yaratt, buyurmutur. nsan leminde olan isim ve aynalar yukarda beyan olunduu gi bi, ahf, haf, srrn srr, sr, ruh, kalb ve nefs-i ntka, latife-i insniyye ve hakikat-i insandr. Allah- Telmn yaratt mahlkatn hepsinden ncedir. Byk halife, byk srdr. KISIM: 3 NEFS NATIKANIN NSAN BEDENNE, EHVAN NEFS VASITASIYLA OLAN BALILII VE Kt ALEME OLAN TEVECCH Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Ahf makamndan kalb derecesine inen ruh, insan bedenine balanp onun ilerini yrtmtr. Bu ballk, akn maukuna olan ball derecesine ulamtr. Bu nsan ruh, bedenin tedbir ve tasarruflarm ehvani nefs vastas ile yapmaktadr. nk bu ruh ok latif, beden ise aksine ok kesif olduundan, ehvaniyye, letafetle kesfet arasnda bir geit ve birletirici olmutur. Onun iin inen temiz ru hile topraktan olan beden arasnda vsta olma ya lyk olmutur. Bu yksek ruh, ehvan nefs ile sarma dola olduundan, kalb ve nefs:i ntka ismini almtr. te bu kalbin iki yam vardr: Biri duygu ve grnen lem tarafna, dieri kuds ve gayb lem tarafmadr. Onun iin insann kalbi, en erefli uzvu, isim ve sfatlarn tecelli yeri olup, nurlar kayna ve srlar mahze ni, eyann hakikatinin olduu gibi grld yer, Hz. Mevlnn nazargh olmutur. Hak Tel Kaf Sresinin otuzyedinci yetin de: Kalbi olan kimse iin buyurmu ve onun kmil insann kalbi olduunu bildirmitir. Zira az kimsenin kalbi ibret almaa erimi tir. te gnl ehadet alemine yle bir dnp gayb ve tenzih le mini tamamen unutsa ,onda olan yksek hususiyetlerden rtl kalp hayvan olur. Aksine, yine gnl gayb lemine yle bir ynelse ki, bu ehadet (grnen lemi) unutsa kendine takdim olunan ve arz olarak gelen sfli lemin hususiyetlerinden uzaklar. Eer gnl, iki lemin birine ynelip brn gafletle unutmasa, o g nl sahibi kmil insan olur. Bu kemal, yle yksek bir makamdr
612

MARFETNAME

ki, ancak nefsin tezkiyesi ve kalbin tasfiyesi ile hsl olur. Mukarrebler yolunda ilerleyen bu kemale erer. te kalb, bedenin lezzetleri ve nefsin ehvetleri ile bedene y nelirse, shibinden yetmi perde ile perdelenir ki bu mertebede kal bin ad NEFS- EMMARE olmutur. Zir kalb o zaman, kt olan, fke, hased, kibir, gurur, kt ahlk, hrs ve ehvet ile dolmutur. Bu huylar ise kalbi, sahibinden uzak ve rahatsz eder. Bilhassa f ke ve ehvet, aziz olan zell eder. Zira kalbin hakk, bedenin emiri olmak, bedenin vazifesi de onun her emrine uymaktr. ehvetle f ke kalbe galib gelse, emir olan memur olur ki, i tersine dner. Onun iin fkesine, kzgnlna malb olan, ryada kendini k pek nnde secde eder grr. ehvetine malb olan da, ryada merkebi srtnda tar. Gnl, bu lanetli aalkta kendini unutup uzun mddet kalrsa, gayb lemine ynelmeye kudreti kalmaz. Zi ra kalb aynaya benzer. Tozlardan ve pastan temizlenince, insan on da ekil ve sretleri grr. Eer ayna bir mddet parlatlmayp da iine pas ilese artk ondan sonra parlatma ve cillama yaplsa da fayda etmez, nk artk zellii bozulmutur. Nitekim hadis-i e rif de: Kalbler demirin paslanmas gibi paslanr. Cils, lm ha trlamak ve Kuran- Kerim okumaktr. buyrulur. Gnl kendi le mine (gayb lemine) dndyse, elbette o zikr ve fikr ile, ad geen perdeleri birer birer amaya ve amaya urar. Neticede ehvet ve gnhlarm okluundan oluan pas ve lekelerin hepsi yok olur. Ki eyann hakikati ve mannn dekaiki onda lenmi olup, tecelli lere msid olur. Zira perdelerin kef olmasnn, almasnn ma nas, gnlden ehvetler gittike, gelmi olduu asl makamn bul mas demektir. Gnlde ehvet ve arzulardan birey kalmaynca o zaman ak matlubuna kavuur. O kalb ile sahibi arasnda bir per de bulunmaz. Nitekim Hak Tel: Gklere ve yere smam, ancak mmin kulumun kalbine sarm)) buyurmutur. Yani Onu ancak halim ve selim olan mmin kulun gnl basiretle mahede eder. Yoksa Hak Tel kullarnn kalblerine girer demek deildir. H! Lkin mminin kalbi zikir ve fikir cils ile ayna gibi tasfiye olunduun dan, ehadet leminde olan ekiller aynada nasl grnrse ayn ekilde gayb leminin acaiblikleri de o kalbde mahede edilir. Zi hinde oluan eylerin suretlerini beyan eden bu lm mahededir. Zira zihinden maksad nefs-i ntkadr, bu da gnldr.

613

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

KISIM: 4 KALB LE KALBN SAHB ARASINDA OLAN PERDELER VE KALBN ONLARDAN HANG YOLLA KURTULDUU Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Allah- Tely seven slik iin hereyden nce gereken ve ehemmiyetli olan dnya ve dnyadakilerden, belki Allah- Teldan baka hereyden yz evirmektir. Her tedbir ve arzudan vaz geip tm gnah ve ehvetlerden tevbe edip Hakkn huzuruna git mektir. Nitekim Allah- Tel Tahim sresinin sekizinci yetinde : Ey mminler, Allah- Telya, lnceye kadar bir daha yapma mak zere, gnahlarnzdan tevbe ediniz. Nr sresinin otuzbirinci yetinde: Ey mminler, sizden meydana gelen taksirattan Allah- Telya tevbe ve rc ediniz. Bakara sresinin ikiyzyirmiikinci yetinde: Allah- Tei yasaklardan tevbe edenleri ve fuhutan temizlencnleri sever, buyuruyor. Reslullah efendimiz (SAV.) de ladis-i erifte yle buyurdu : Gnahdan tevbe eden, hi gnah olmayan gibidir. Tevbe edeni Allah- Tel sever. Kulun can boazna gelinccye kadar tevbesi kabul olur. Hak Telya tevbe edip ynelmek hakknda yet-i kerime ve hadis-i erifler oktur. Hepsini yazmaa lzum yoktur. nk Hak Telnm hidayetiyle inyet eyledii rif iin bu iaret yeter. Hazret-i mer (radyallah anh) dedi ki: Kalbim Rabbimi grm tr. Slih, bu saadete kavumak ve kemal derecelerinin en ykse ine kmak isterse, gnahlarndan tevbe etsin. Bu tevbeye onun iin bb-l evbb denmitir. Zira kul nce msivadan tevbe eder, sonra Cenab- Rabbin yaknlna erer. cra- mmet, tevbenin he men yaplmasdr. Eer kendi nefsine insaf ve efkat gzyle bakarsana, bu tevbeye ihtiyacn, yemek ve imee olan ihtiyacndan ok grrsn. nk ehvetler ve gnahlara olan meylin, kalbini mahbubundan perdelemitir. Halbuki kul ile Mevls arasnda bu lunan yetmi perdenin en by ve kaln gnah perdesi olup zulmnidir. Dier perdeleri de kaldrmak lzm ise de, onlar nr per deleri olduundan onlarla beraber mahede etmek kulun mdr,

MARFETNAME

kalbe gnahn oluturduu perdeler, seninle mahbubun arasnda bulunan engel duvar gibidir. te onlarla mahbubun ne zt gr nr, ne de eseri bulunur. Nr perdeleri ise cam gibi olup effaftr. Az olurlarsa matlub mahede olunur, ok olurlarsa matlub her ne kadar grnmez ise de yine ekli bilinir. Eer basiret gz mhrlenip, gnah zulmetleri rtldyse, gayb nurlarm gremez. Dolaysyla huzur ve taatten mahrum olur. Gnah ilemekten utanmayp bundan aksine mesrur olur. Gnah larn hepsinden tevbe ettiyse, basiretinden zulmani perdeler kal kar. O kimse huzura gelip, hu ve hud ile Mevlsndan haya eder. O anda onda nurani perdeler kalr. Onlar, onun Cennet lezzetleri ne dnmesidir, hal ve makamlara, tecell ve kerametlere itizardr. Kendine sdr olan siih amellere gvenmesidir. nk bu kimse yle zanneder ki, amellerin mucidi ancak kendidir ki sonra zikir ve fikir hareketleri ile bu perde ondan alr. O hal iinde Hakkn tevfikn mahede edip, krnde kusur ettiini itiraf eder. Grr ki, veren ve vermiyen, zarar ve fayda veren ancak Rabbl lemin dir. Hak Tel bir kuluna iyilik vermek isterse, onu takv elbisesi ile ssler ve huzuruna lyk klar. Yine grr ki kul, iinin failidir. Lkin onun elinden ne iyilik gelir, ne de ktlk. Hereyi yapan, yalnz o hakiki yaratcdr. Bu kef ile kulun gnl gafletten uya nnca, o zaman srr velezzetinden kendini vuslatta sanr. Eer o mahedeye kavuan gizli lutuflar ile kuatld ve muhafaza olunduysa elbette bu keiften yukar kar. Kalan nr perdeleri de bir bir ekilir. Mukarreblerin menzillerine ve sdk derecesine nail olur. Bu perdeleri cama benzetmemiz hi bir eye benzemiyen Zt-i Telnn dnyada ba gz ile grnd mnasna alnmasn. nk o mukaddes zt ,bu cihan gren gzlerle grnmekten m nezzehtir. Ancak gnahdan pk olan kalbin basiret kalbi gzyle mahede .edilir. Buradaki tevbe, gemi gnhlara piman olmaktr. Bu, avmn tevbesi olup makbul tevbedir. Havsm (seilmilerin) tevbesi ise, kalbi, sahibinden alkoyan, hereyden tevbe etmektir. Seil milerin seilmilerinin tevbesi ise, Hakkn ns ve huzurundan bir an gafil olmaktan tevbe etmektir. Bu tevbe ezkiy ve sddklarn tevbesidir. Bunlar temiz nefeslerinin kymetini bilmiler ve her bir nefeslerini dnya ve iindekilerden hayrl bulmulardr. Burada perdeden murad, kalbi Hakkn tecellisinden men eden, dnya ekil ve sretlerinin kalbe dolup onda yer etmesidir. Slikin

615

ERZURUMLU BRAHM IIAKKI HZ.

kalbinde gnah olduu mddete, o tecelllerin nrlarndan perde lenmi kalr. Bazan onda, Allahtan bakas ok olunca, perdeler zulmn olur. Bazan ayar azalp, perdeler nrn olur. Onun in evliy-y kirm, tecelliler tlibi olan sliklere sebebleri terki emre dip, uzlete ekilmelerini tenbih etmilerdir. Bylece onlarm kalblerine dnya sretleri olmadndan, tecelllere mni olmaz. Ama kalbe mni olan tecellilerin sadece dnya sretlerinin nak olduu na kesin delil budur ki, mukarrebleri yolunun sliki olmayan ku lu, Hak Tel hazretlerine hud ve hu ile yetmi yl ibadet ettii halde kalbinde, sliklerde hsl olan evk, zevk, vecd ve hallerden hsl olmadn grrsn. Zir slik olmayan bidin kalbi, ayar ile dolmutur, bir saat bo kalmaz. O bid; o ayar kalbinden gi dermee almaz vc sliklein murdn murd etmeyip kendi ca nndan ieri gitmez. O ancak Cennette vad olunduu nimetlere muntazr olur. te eer Hak Tel onun ibdetlerini kabul ederse ve o dnyadan hirete mn ile giderse, o bid vad olunmu, cen net nimetlerini bulur. Zira Hak Tel vad edince, vadi yerine ge lir. Ama slk eden (ilerleyen) bide Hak Tel dnyada tecell, hirette ise yksek dereceler ihsn eder. KISIM: 5 NSAN NEFSNN YED MAKAMI, RUHUN ZULMAN VE NURAN HCABLARININ TERTB VE MERTEBELERDEK PERDELERN KALKMASININ SEBEB Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Mukarrebler yolunda ilerlemek, peygamberlerin ahlkmdandr. Slih kullarm hallerindendir. Halbuki onlarn hak yolunda slklanndan gaye, ruhun, inmi olduu mertebesinden nceki asl de recesine karlmasdr. Kendini tanmakla Hakk tanmaya kavu mas ve keml-i muhabbetle sddklarn derecesine erip huzur ve ns bulmasdr. Bu yolun ehli arasnda belli makamlar vardr. Slik, onlan srasyla geip, sonuna kavuur. O zaman slk ko naklan biter ise de Hakkn tecellleri kesilmez. Zira tecellilerin ni hayeti olmaz. Bu konaklar amada bu slikin hli, dnyadaki bir yolcunun konak ve duraklar gemesi gibidir. Yolcunun nasl ki, yolda, yolun hallerini bilen bir rehbere, yiyecek ve binek vastasna, arkada ve silha ihtiyac varsa, slikin de, bu yolun iyisini, k tsn bildirecek bir mride, en iyi azk olan takvya, binek v

616

MARFETNAME

stas olan himmet, maksadm arayan talihlerden arkadalara ve silh olan zikrullaha ihtiyac vardr. Ancak bunlarla nefsten ve eytandan kendini koruyabilir. Nasl ki, yolcu yol sresince bir ok ehirlere, kylere rastlayp, herbirinde bir mddet kalp sonra ora dan hareketle matlubuna, iine gidiyorsa, s&lik de bu yolda ilerler ken (veller) arasnda mehur olan makamlar geip gider. Bu ma kamlar yedi tanedir: 1 Ayar zulmetlerinin makam olup, onda bu nefs-i ntka, EMMARE adm almtr. 2 Nrlar makamdr. Bu nefs orada LEVVAME adm al mtr. 3 Esrar makamdr. Bu nefs orada MLHME adm al mtr. ^ lfl& 4 Keml makamdr. Bu nefs orada MUTMANE adm al mtr. 5 Vuslat makamdr. Bu nefs orada RADIYYE adm alm tr. 6 Fiillerin tecellleri makamdr. Bu nefs orada MARDYYE adn almtr. 7 Sfat ve isimlerin tecellleri makamdr. Bu nefs orada KAMLE adm almtr. Slik bu yedi makamn herbirinde bulunduka, o makamla tesinden sonra gelenlerinden perdelidir. Buna gre birinci ma kamda bulunan, ayar ile nrlar grmekten perdelidir, ikinci ma kamda bulunan nrlarla srlardan perdelidir, nc makamda bulunan srlar ile kemlden perdelidir, drdncde bulunan ke ml ile vuslattan perdelidir, beinci makamda olan vuslat ile fiil lerin tecelllerinden perdelidir, altmc makamda bulunan fiillerin tecellleri ile isim ve sfatlarn tecelllerinden perdelidir, yedinci makamda bulunan ise isim ve sfatlarn tecellleri ile kalm olup ztn tecelllerinden rtldr. Ztn tecellisi ise, gnein kursu na bakmak gibi karart verip, her eyi grnmez eder. O halde en yksek makam isim ve sfatlarn tecelli ettii makamdr. Bunun, iin mukarrebler Hak Tel, isimlerin gerisinden olmakszn, Zt, ile tecelli etmez demilerdir. Nitekim hadis-i erifte yle buyrulmutur: Allah- Tel ile kullar arasnda nurdan ve zulmetten yet mi perde vardr. Onlan ap, aradan kaldrsa, ona bakan gzler yanard. Kul ile Mevl arasnda bulunan nr ve zulmetten yetmi per
617

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

denin hepsi kul tarafndadr. Zira, Allah- Tely hi bir ey r temez. Hcibi (perdeleyen) olsa idi, kahiri de olurdu. Halbuki her kese ve hereye kahir ve hkim Odur. O halde perde arkasnda kalan, kulun kendisidir. Gerekte perdeden maksad, aradaki m nasebetin uzakldr. Yoksa dnyadaki perde ve engeller gibi de ildir. Mesafe ve zaman bakmndan uzaklk da deildir. nk Allah- Tel, hissedilen uzaklk ve yaknlktan, zaman ve mekn dan mnezzehtir. Ama Hak yolunda slk, bu yetmi perdeyi kal drmak iin konmutur. Bu yetmi perde, bildirilen yedi makamla alr. Demek ki, nefs-i ntka, bu yedi makamn herbirinde on per de ile perdelenmitir. O on perdenin birincisi kincisinden, kincisi de ncsnden kesiftir. Onuncuya kadar byledir. Bu kaide, her yedi makam iin de ayndr. Bunun iin slik, yedi makamdan bi rine kavuunca, Hak Telya kavutuunu zanneder. Bu halleri anlaynca, yaknen bilir ki, kulun Mevlsndan en uzak olduumakam, birinci makamdr. Zira nefs-i ntka ktlkle emredici dir. Bu nefs-i emmrenin perdeleri zulmnidir. brlerininki nrndir. Slik birinci makamda iken, birinci ismi, yani Lilhe illllah kelime-i tevhidi mridinden telkin yoluyla alp, gece gndz, ayak ta ve otururken, sessiz olarak devam ederse, Hak Tel bu ismin bereketiyle, onun btnnda, melekt bir kandil yakar. O slik, i ledii kabahatleri kalb gzyle grp, onlarla sfatlanm olduun dan nefret duyar, kard zamanlarna hasret eker, piman olur. Zira daha nce, dalm olduu gaflet uykusundan, iyi ile kty ayramazd, ancak dil ile fark ederdi. imdi uyandndan evvelce bo verip irtikab ettii namazlar terk etmek, ipek giymek, iki i mek, zin etmek gibi, gizli ve ak hatalardan kurtulmaa alr ve bunda devam eder, iinde bulunan uzun emel, kibir ve hased gibi ktlkleri karp atmaa urar. Slik bu ismi sylemeye devam ederse, kt ilerden, irkin huylardan daha ok nefret eder ve kaar. Bylece tevbenin esas olan pimanlk hsl olur. eyh Abdlkadir Geyln (rahmetullahi aleyh) hazretleri, kendisine bir emri yapmamaktan veya bir yasa ilemekten ikyet eden biri geldiinde, ona L ilhe illllah kelimesini oka tekrar eyle. O gnhdan ancak bununla kurtulabilirsin diye tenbih ederdi. Bu muhakkak olan ii, ancak tecrbe etmiyenler terk eder. Allah- Telnn, bu slike ikram ettii ilk keramet budur. Bununla en gelleri amak kolay olur. Sdk slik iin her bir makamda ok kermetleri vardr. Bunlar ona slkunda sabit olmak iin ikram olunur. I Bi 618

MARFETNAME

Ad geen kandil, nce Rahmani bir cezbedir. Mchede ile Hakkn zikrine devam edildike, o cezbe kuvvetlenir. Nihayet ke ml derecesinin doruuna erip, emaneti yklenmek kuvvetini bu larak fakr- fen devleti ile tecelllere kavuur. KISIM: 6 KALB TAHLYE VE RUHU SSLEMENN KEMALAT OLDUU, SLUKSUZ O KEMALN MKANSIZLII, MUKARRERLER YOLUNDA SLUKUN EN EREFL HASLET VE ONUN DA ZLCELALN HUZURUNA VESLE OLDUU Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kmil olmay istemek, insanlarn en deerli hasletidir. Keml ise, kalbi hayvani sfatlardan tahliye ve ruhu rabbani gzel sfat larla sslemek ve bunlarla Hakkn huzurunu bulmaktr. Kt sfatlar, cahillik, kzgnlk, kendini beenmek, riya, kin, hased, kibir ve kazaya rzszlktr. Gurur, makam ve dnya sevgi si, tenkidden korkmak, sznde durmamak, kt zanda bulunmak, nefsin arzularna uymak, nmek, nmeyi sevmek, acele etmek ve uzun emeller peinde olmak gibi eylerdir. Gzel huylar ise, ilim, hilim, tefekkr, sdk, ihls, murakabe, sabr, kr, zhd, sena, tevekkl, tefviz, teslim, rz, hu\ hzn, huzur, hay, nasihat, alak gnll olmak, tahamml, rfk, uzleti sevmek, Allah iin sevmek, cmertlik, merhamet, efkat ve merha met, mrvvet, ftvvet,'sznde durmak, lfet, hizmet, alv, g ler yzllk, lutf, dua, kabahatleri rtmek, iyilikleri aklamak, dostlara muvafakat, makam ve gzel huylarn samak, kendini kltmek, din kardelerini yceltmek, sekinet, vakar, teenni, sr ve ksa emelli olmak gibi eylerdir. te Hak yoluna slkten gaye, kt ve irkin sfatlardan kur tulmak, gzel huylar ile sfatlanp kemle ermektir. Zira insanda saydmz bu kt sfatlar oktur. Seilmilerin yolunda ilerleme den, onlarn hepsinden tam kurtulu yoktur. Seilmilerin yoluna girmek isteyen slik, nce irkin sfatlarn asl olan kibir Ve benli i kalbinden skp atmakla emr olunmutur. Kt sfatlarn, fit ne ve fesadn anas olan kibir ve benliin sebebleri yedidir: Birinci Sebep : limdir. Hepsinin en by budur. lc da ok zordur. Zira ilmin mertebesi ve deeri, Allah ve insanlar katnda
619

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

byktr. lim insana farz olduu iin, renmesini terk edemez. Onun gzel hli budur. O halde bunun ilc iki marifetle olur. 1 lmin faziletinin iyi niyyetle olup onunla amel edince ve karlksz Allah iin onu yaymakla olduunu bilmelidir. Yoksa ilim, shibine vebal olup, sahibini childen aa klar. Ahirette ise azab ok iddetli olur. O halde byle ilimle nasl kibr edilebilir? 2 Kullarn kibirlenmesinin haran olduunu bilmelidir. Kibir ve azamet, yalmz Allah- Telya malsustur. Mahluklara layk olmad bellidir. Eer limin niyyeti hlis olup ilmi ile mil olduysa, o ilim ona hu ve hud verir. Bylece tam alak gnll lk e Peygamberler ve veller yoluna gider, tekebbr ve benlik edemez. Zir kendini her mahlktan aa bilir. kinci Sebep : badettir. Onunla fklara kibir olunur. Bunun la kibir etmek, yine chilliktendir. Bunun ilc, ibadetin faziletinin, hlis niyyetle olduu, riy ve gsteriten ve dier fitnelerden, fesadlardan uzak bulunduu zaman olduunu bilmektir. Bu ise bi zim gibiler iin zordur. Byle ibadette tehlikeden korkmak yerine kibir etmek, ancak chilliktendir. nc Sebep: Neseb ve hasebdir. Sllesi ile, gemileri ile kibirlenmek tam cehlettir. Nitekim denilmitir ki: Eer eref shibi atanla vnrsen Doru sylersin, ama sen yle deil isen!? Drdnc Sebep: Gzelliktir. Bu kadnlarn iidir ve hayl dir. Bununla kibir etmek, nmek chillerin iidir. Zira gzellik fanidir, kimsede kalmaz, vcudunun yaps ve ekli ile vnen, ii organlarna bir baksn. Bir damla mendendir, sidik yolundan kp brne gemi, sonra nutfe olmutur. Sonu ise kokmu bir letir. Mezarda ryp kalmtr. Hayat boyunca kendisi pislikleri ta yc olmutur. Kula pis, gz apakl, burnu smkl, az t krld ve balgaml, mesnesinde idrar, barsaklarnda necset vardr. Gnde bir defa helya gidip, kendi pisliini eliyle ykayp temizler. Halbuki bunlann hepsi, alak gnll ve hay Sahibi ol may gerektirir. Nerde kald ki kibir ve vnme vesilesi tam cehBeinci Sebep : G ve kuvvettir. Bununla vnmek tam cehlettir. Zira kuvvete baklrsa, hayvan daha stndr. O halde hay vanlarn kendisini getii bir sfatla vnmek uygun deildir. He le bir gnlk hastalk ve atele giden sfatlar ancak bo hayaller dir. Altnc Sebep: Maldr. Dnya mal ile zevklenmek ve ura maktr. Bununla vnmek de cehlettir. nk mal, abuk dei620

MARFETNAME

lr ve intikal eder. O halde mal ile vnmek, ancak hayldir. Yedinci Sebep : ocuklar, akrabalar, hizmetileri ile vn mektir. Kadl, hocal ve sultana yaknl ile iftihr etmek ve kibirlenmektir. Bunlar chillerin bbrlendii en irkin sebepler dir. nk hi biri kendi deildir. Adamlar ve ocuklar helak olur sa yahut bulunduu makamdan azl olup sultandan uzak kalrsa, zillet ve hakarette kalan o olur. Kibir sfat, insann kalbinde yle gizlidir ki, sahibi kendini on dan uzak sanr. Kibrin almetlerini bildirelim ki gizliden aa k sn, gnlden sklp atlmas kolay olsun. Kibrin ve kibirlenenlerin almetleri onikidir: 1 Kendine hrmet ve sayg iin, insanlarn kendi nnde veya huzurunda ayakta durmalarm sevmektir. 2 Arkasndan bir kimse gelmezse, bir yere gitmemektir. 3 Din ilerinde istifde olunan kimseleri ziyaret etmemek4 Kendine yakn baka birinin oturmasn istememektir. 5 Konuurken arkadann doru szn kabul etmemek, kendi hatasn itiraf edip ona teekkr ve dua etmemektir. 6 Hastal ve rahatszl olan kimselerle oturmaktan sa knp onlara yakn olmamaktr. 7 Zenginlerin davetine icabet edip, fakirlerin davetine git memektir. 8 Kendi evindeki hizmetleri kendi eliyle yapmamaktr. 9 Kendi evinin ihtiyalarm pazardan kendi eliyle getirme mektir. 10 llj Akraba ve arkadalarn pazardan, ardan grlecek ilerini, zellikle ikembe, cier, kelle, paa, sabun, kna, tarak, sa kz ve zerni gibi deersiz eylerin satn alnmasndan utanp eliy le getirmemektir. 1 Yrrken ve otururken, akran ve emslinin kendisin 1 den ilerde bulunmalar arna dokunduundan onlardan uzaklap onlarla yakn olmamaktr. 12 ||| Uzun elbise giymektir. Halbuki keml yolu sliklerinin sermayesi, kendini aa ve zell grmektir. te kulun vazifesi, nce kibri kalbinden skp, kimseye b brlenmemesi, ondan sonra hi kimseye, grnte hor grnmeyip,herkese haddine gre tevazu etmesidir. Ama kalbinden, ken dini herkesten zell, rezil ve alak bilsin ve bulsun. Bir lim grr se, bu benden bilgilidir, ben nasl bunun gibi olabilirim, bu yk sektir, ben aaym, demelidir. Bir cahil grrse, bu,'Hak Te621

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

lya bilmiyerek si olmu ise, ben bilerek isyan etmiim. Onun iin bu benden iyi ve yksektir, ben bundan kt ve aaym, de melidir. Eer yaa kendinden byn grrse, bu, benden n ce Allah- Telya itaat etmitir. Bu yksektir, ben aaym, de melidir. Kendinden kn grd zaman, ben bundan nce Allah- Telya isyan etmiim, ben bundan aaym, demelidir. Kendi yanda olan birini grrse, ben kendi kt hlimi biliyo rum, bunun hlini bilmiyorum. Bilinen gnah, bilinmeyenden ok aalanmaya lyktr. O halde bu benden yksektir, ben aaym demelidir. Bir bidat shibine veya kfire rastlarsa, bilinmez ki, bu kfir sonunda imana gelir. Benim akbetim ise, bunun imdiki hli gibi olabilir. Son nefesteki duruma itibar olunur. O halde ben bun dan aaym, demelidir. Bir kpee veya bir ylana veya, dier hayvanlara bakarsa, bunlar Allah- Telya asi olmadndan, bunlar iin azar ve azab yoktur. Halbuki ben gnah denizine dal mm, hem azara, hem azaba mstehak olmuum, ben bunlardan aaym, demelidir. Bu minvl zere, btn mahlklar kendin den stn ve yksek grp, nefsini hepsinden zell ve rezl bilsin. te o zell kul, Mevlnn dostluunu elde etmek arzusuyla, mukarrebler yoluna bildirilecei ekilde slik olsa, o btn btn fet lerinden ve zhir rezilliklerinden kurtulup gzel ahlk ile her ke mle sahib olur. Zira, bu gelecek illar ile, btn fet ve rezillik leri, kklerinden yle skp atar ki, asla izleri bile kalmayp hep sinden kurtulur, selmet bulur, her daim Hakkn huzurunda olur, Slk etrtemi bir bid, bu fetlerden kurtulmak istese, im knsz bir ii istemi olur. Onun iin ebrrn ileri gelenlerini g-> rrsn ki, kt sfatlarn birinden kurtulmaa bir gn alrlar ve buna da nail olurlar. Lkin ertesi gn, ondan daha ac ve daha irkin bir baka sfata mbtel olurlar, bir baka haslette muztarib kalrlar. Bunun sebebi, onlann btn fetlerden kurtaran mukarrebler yoluna slk etmemeleri, kibir ve benliklerini brakp Hak kn huzuruna gitmemelerdir. Onun iin zahmet ve meakkatte ka lp, rahat ve saadete eremediler. Demek ki ebrr, amellerinde ihls zere olsalar da, yine de byk tehlikededirler. Bunun ne demek olduunu anlayabilirsen, mukarrebler yolunun slknn bir fay dasn bulmu olursun. Ama maksad, bizzat olan faydalarna ka vuup, Allah- Telya yakn olmaktr, isim ve sfatlarn tecellle rinin kalbde hsl olmasdr, hlifelik devletine kavumaktr. te bu yolun, ad geen yedi makamndan geen nefs-i ntkann, herbirinde bulunduu srada olan ismini ve seyrini, lemini ve yerini, hlini, vridini ve sfatm, stnde olan makama kma622

MARFETNAME

snn nasl olduunu aklamak lzmdr. Bylece mukarrebler yo lunun yolcusu, o makamlarn hangisinde bulunduunu bilir, nef sini sfatlar ile tanr, arzu ve heveslerine galib olur. Her birinden ilerleyerek yksek makamlara kavuma isteinde olur. KISIM : 7 . YED MAKAMDAN LK MAKAMDA BULUNAN NEFS- EMMARENN BU SM ALMASI, SEYR, ALEM, YER, HAL, VARD VE SIFATLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar k: Birinci makamda nefs-i ntka, nefs-i ehvninin malubu olup, ktlk ile emredici olduundan, EMMARE ismini almtr. Nitekim Yusuf sresinin elli nc yetinde: Nefs, masiyetle emredicidir buyuruldu. Seyri, illallah, lemi, ehadet, yeri sadr, hli, meyil, vridi eriat, sfat lan, chillik, bahillik, hrs, kibir, fke, ehvet, hased, kt huyluluk, bo ve faydasz eylere dalmak, alay etmek,, eziyet vermek ve benzerleridir. Bu nefs-i emmre, rabbn bir latifedir. Lkin tabiata eilmesi, ehvetlere kaymas sebebiyle kirli ve pis bulunmutur. Hayvani olan ehvn nefsin emri altnda kalp ona uymasyla, hayvanlar guru buna girmi, kendinin gzel sfatlarn, onlarn kt sfatlar ile deitirmi, sadece ekilde onlardan farkl kalmtr. eytan onun askerinden olup, ondan kuvvet bulmutur. Bu yle habis, aalk bir nefistir ki, hakknda Peygamberimiz (S.A.V.) Yannda sana dman olan nefsine dmanlk et buyurmutur. Onun dmanl akl delillerle de sabit olmutur. Zira her dman, kendisine ihsn ve hizmet edildiinde, insana dost ve sdk olur. Ama bu nefs, ih sn ve hizmet bilmeyip, dmanlnda srarl ve insanla zararl kalmtr. Kk cihddan byk cihda dndk. buyurmakla, nefisle olan cihadn kfirlerle olan ciladdan daha byk olduunu ifade etmilerdir. Zira bu nefs, o tabiat zulmetinde kaldndan hak k btldan, hayr erden ayramayp eytana yardmc olmutur. te bu makamda, kabiliyetli slik kendi nefsinden emin ol maz, ondan kap ona yardmc olmaz. Eer bir kimse onu incitir se, nefsine dost olmaz. Belki o kimseye nefsini incitmesinde yardm c olur, nefsinin tarafn tutmaz. nk slik, nefsin dmanl, bilmi olup, onunla bir ie girimez. O zaman yemeyi, imeyi ve uykuyu azaltr. Bylece hayvan nefs zaif der. Onun ebekesin623

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

den bu emmre ad verilen nefs-i ntka kurtulur. Slik bu makam da L ilhe illllah zikri ile megul olup ly uzatarak, ilhedeki iyi belli ederek syler ve sondaki hcyl de bildirerek illllahm ara sm kesmyip, Allah kelimesinin sonunda durur. Zikr eden slik, bu kelim-i tevhide bu ekilde sessiz olarak devam eder. Ayakta, otu? rurken, yatarken her hal ve zamanda okur. Zira bu kelimenin fay da ve tesir etmesi iin, gece ve gndz ona devam etmek lzmdr. Nitekim Habib-i Ekrem (S.A.V.) mannz yenileyiniz, l ilhe illllah ok syleyiniz. nk bunu sylemek gnah alkoyar. Ona benzer bir amel yoktur... buyurmutur. Bu kelime-i tevhidin heir iyilikten, her amelden stn ve Allah- Telnm en salam kales olduunu bildirmitir. Bu yola yeni giren slik, bir mddet diliyle L ilhe illllah dedike, mnasndan zevk almaz. Lkin gnler geince, gemi g nahlardan hsl olan zulman perdeler kalbinden tedricen alr. Hak Tely kalblein ve hallerin deitiricisi bilip, eyay ve fulleri yaratan bulur. Bylece Onun veren ve vermiyen olduu nu, zarar ve faydann Ondan geldiini, her eyde messir ve mu tasarrf ve hereyi cmi olduunu basiret gzyle grr. Onun bu mahedesi, itikad ve ikrrndan baka zevk ve halle olur. Halbu ki zevk ve hlin mahedesini, ancak hl sahibleri bilir. Bu hdun almetlerindendir: Bunun shibi, asla bir mahlku kt gr mez, hi kimseden nefret etmez, ne bir mmine, ne kfire, ne hay vana, ne de kendine dmanlk eden chile, hi zarar ve ktlk dnmez. Kendini aa ve zelil grr, yz nurlu olur, gnl da imi srr ile dolup, eriatn edebleri iJe edeblenmi olur. Slikte nefs-i emmre sfatlar bulunduu mddete, bu keli me-i tevhidi abdestli olarak yalnz olduu bir yerde, gzn yumup sessiz olarak tekrar eder. Kalbinden manasn dnr. Kuvvet ve, iddet ile illllah dedikte, hu ve hud ile sol gsne bayla im eder. Bylece ondan akilik sfatlarnn gitmesi, kalbine tevhid ve efl gelmesi ilk saadete kavumas ve bunlarla Allah- Telmn kalesna girmesi, her muradn almas mmkn olur. KISIM : 8 NEFS-IEMMARENN BRNC MAKAMDAN KURTULMASININ VE LERLEMESNN ARE VE YOLU Ey Aziz! Ehlullah diyorlar k!: Keml yolunun sliki, bu makamda iken, ancak akidesini d-

MARFETNAME

zeltip ehl-i snnet vel-cemaat mezhebine uyar, gzel abdest alr, namazna dikkat eder. lm-i hlinde kanaat edip onunla mil olur gider. Nefsini tezkiye ve kalbini tasfiye edinceye kadar ilimle, fenle pek uramaz ve dnya ileri ile megul olmaz. Zira bu dar ma kamda bulunan slik, nefsini tabiatinden kurtanp kalb aynasna cil vermekten daha nemli bir ey bulmaz. nce kelime-i tevhid ile kalbini parlatr. Bylece, eyann hakikatim ve manann ince liklerini anlamaktan onu mahrum eden leke ve bulanklklar gidip^ ilim ve fenlerin renilmesi onun iin kolaylar. En aa makama da bulunan slik, gnl aynas, hayvani sfatlarla pas tutunca, okr zikr ile kalbleri gayb nurlarndan perdeleyen pislikleri kalbinden giderip yemei, imeyi ve uyumay azaltsn. Bylece kalbini gnah lardan arndrp halis klsn. eytann yollarm daraltp kalb le mine gelsin. mnn hakikatim bulup o ak gnei mahede et sin. nk bu makam, sakatlk, tabiat zindam, skntlar ve bede nin en aa makamdr. O halde bundan kurtulmaya almak, her amelden ve her iyilikten stndr. Sdk slik, yedi makamm her birinde, eriat kaps zerinde durur. Bilhassa bu gaflet makamn da her zaman nefsini, lm hastal, kabir azab, maher halleri vq Cehennem korkular ile korkutur ve bu korkusunda da daim olur. Bununla nefs-i ntka, gafletten uyanp, ehvani nefisten yz e virir. eriatla amel edip, Hak yoluna gider. nk birinci ve ikinci makamda, slikle beraber iki hal bulunur: Biri havf (korku), di eri rec (mid) dir. Sonra slik nc makama geince, korkusu yava yava geer. Drdnc makama vardkta, keml derecesinin, balangcna kavuup tutumu heybete, recas almaya ve yaylma^ ya tebdil olur. Beinci ve altnc makamda bu gidile gider. Sonra yedinci makama knca heybeti celle, ns cemle dnr. Inaallah tel bu hallerin hepsi, yerleri gelince anlatlacaktr. Demek ki, her kim kendini bu irkin ve dar makamda bulduy sa? ehvan nefsin zindmndan Rahmani ruh fezsna kmaya almas, yemeyi imeyi, uykuyu ve konumay azaltp, daima zikr ve fikir etmesi, ahlkn gzelletirip tevekkl,- tefviz, teslm, sabr, tahamml ve rzy kazanmas lzmdr. Bylece onun kibri tevazua, kin ve dmanl muhabbete, ehveti iffete ve dier kt huylar, gzel huylara dnp gnl hastalklarndan kurtulur. Eer insanlar iinde mehur ise, ssl elbiseleri brakp kendini gzden drecek elbise giyerek adn unuttursun. Bununla h ret fetinden emniyyet bulup Mevlsyla yalnz kalsn. Onun huzorundan alkoyan eyleri kalbinden boaltsn. Az veya ok, elinde olanla kanaat etsin. Geici lezzetlerden yz evirip, Allah- Te625

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

lya ynelsin. Nihayet Ondan iitip, Ona sylsin. mtihan zincir leri ile, Hakdan yana sevk olunmazdan nce, ihsn ve ikbl ile y nelip, bu ruhni almet ile, kalb fetlerinden nefsini kurtarmaa ihtimam edip ahlkm gzelletimeye muvaffak olduyda, insanlk sandnda gizli olan garb ve acb srlan mahede eder. MANZUME n oldu tefrika- Mevlevi bu cem-i ktb Gnlde ka herbir varak hicb olunca O hsn-i ak dernunda seyr eder rif Msr- ak- muhabbettesin aziz-i cihn Bu ak vasfm kimden sorarsm ey Hakk Bu cemi koy ki, bulunmaz bununla refi hcb. Gznde zehm-i da kat kat hcbsn oku ktb, Ki hsn-i lbb-i cihandr bu aktan lbb-i lb. Deil bu Ysufi Ruhun yeri gybe-i cb, Ki bu muhiti bilendir gark- lcce-i hb.

KONU:2

KISIM : 1 NEFS-I LEVVAMENN BU ADI ALMASININ SEBEB, SEYR (GD), ALEM, YER, HAL VE SIFATLARI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: kinci makamdaki nefs-i natika, ktlkleri emretmekten pi manlk duyduu ve kendini ok knad iin, kendisine Levvame ad verilmitir. Bunun seyri gidii) Allahadr. Alemi, Berzah, yeri gnl hali sevgidir. Dayana tarikattr ki, fiilleri Peygamberlerin fiillerinden, sfatlar levm (knama), heves, fikir, acep (aknlk), halka itiraz, azarlama, yalvarma, gizli ikiyzllk, ba olma ve ehvete kar sevgidir. Ayrca Emmare nefsin baz alkanlklarnn izleri yine bu nefiste vardr. Fakat btn bu vasflara ramen, yi ne bu nefis, hakk hak, batl batl grr ve bilir, bunun iin de bu sfatlarla huzursuzdur. Ancak ne var ki kendini tamamiyle bun lardan kurtarmaya g yetiremiyor. Fakat eriata kar olan sev gisi fazla ve tarikata ball daimidir, namaz, oru ve sadaka ver mek gibi salih amelleri oktur. Fakat bu nefse aceb (aknlk) ve gizli riya (iki yzllk) getirdiinden, fikirleri, ona bir ikazdr. Bu nefsin sahibi, insanlarn onun gzel amellerini grmesini ve bil mesini sever. Amellerinin lialk iin deil, Allah iin olduunu da bilmelerini ister ve bunlarn halktan gizli olmasn da ister, fakat amelleri sebebiyle kendisini methetmelerini de iinden arzular. An cak bu huyundan da nefret eder ve bu yzden rahat etmez. Buna ramen bu huyunu kknden koparp atmak da elinden gelmiyor. Eer bu huyunu, kalbinden tamamen skp atabilse muhlis, ter temiz olurdu. Halbuki her muhlis, byk tehlikededir, tamamen d zeltemiyor. nk halkn, kendisinin tertemiz olduunu bilmeleri ni sever. Halbuki insanlarn bilmesini istemek, gizli riyadr. Ak riya (iki yzllk) ise halk iin amel etmektir. Bu daha kt bir huydur ki, insan gizli irke (Allaha e koma) kadar gtrr. 627

ERZURUMLU BRAHM HAKKI IIZ. te slih, bu sfatlarla sfatlannca kendini ikinci makamda bulur ve nefsine de Levvame denir ki, faziletli ve ibadetinde titiz olanlar dan olmu olur. Fakat bu makamn sahibi ne kadar temiz kalple davranrsa davransn yine tehlikelerden ve hatalardan kurtulmaz. Nitekim hadis-i erifte: nsanlarn hepsi helktadr, alimler ms tesna. Alimler de helk olur, ilmiyle mil olanlar mstesna. lmiy le mil olanlar da helk olur, muhlisler mstesna. Muhlisler ise b yk tehlikededir, buyruldu. Bu makamda olanlar, kendi benliklerinden yok olmas Allah la var olmay istemi ve ecelleri gelmeden kendi iradeleriyle lp yok olma yoluna girmilerdir. Nitekim Peygamber (S.A.V.) : l meden evvel lnz, hadis-i erifi ile, nefisleri ldrmee alma mz ifade etmilerdir. kinci makamdan le ^kamyanlarm yeri ve varabildikleri son mertebeleri burasdr. Halbuki mukarrebler (Allaha yakn olan veliler) bu makamda durmaz, t yedinci ma kama varncaya kadar, dala yksek makamlara karlar. Bu zat lar ikinci makamda durmazlar. nk bunda byk bir tehlike ve ypratc bir yorgunluk olduundan bm makamda kalanlarn ra hat ve selmet bulamadklarn bilirler. Bu makamn en yksek derecesi ihlsr (yani* samimi, temiz kalplilik). Bunlar iin de byk tehlike vardr ve bu tehlikeden kur tulmalar da ok zordur. Ancak yaptran ve durdurann Cenab- Allah olduunu grmek ve tam bir kalp temizliiyle zevki tadarak onda yok olmakla mmkn olur. Bu grme zevki, mukarreb kulla rn yoluna girmek suretiyle tadlr ki, ikinci makamda bulunan zatlar onun kokusunu bile alamazlar. nk mukarreb kullar delil ve keif yolu ile u inanca varmlardr ki, Cenab- Allah kullarna eriat kaplarn gstermi ve dilediklerine o kaplardan huzuruna girme iznini vermitir. Onlar da bu ill emre uyarak o kaplardan ieri girmi ve basiret (kalp gz) ile Cenab - Hakk mahede et milerdir. Ad geen kaplarn aldn gren bu zatlar, ne am, ne de riya gstermilerdir. Bunun, Allahn bir ltuf ve kereminin eseri olduunu grm ve bilmilerdir ki, bu inanlar sayesinde Allah'n yardm ulam, ibadet kaplar alm ve oraya girmee hak kazanarak huzura kabul edilmilerdir. Artk bu halde olan k mil zat iin, ihlas gerekli deildir. Hatt ihls fikrine bile gelmez. nk o, kendi nefsi iin ihls gerektirecek bir amel grmez ve Cenab- Hak'tan baka bir i bilmez ki, onda zarar grsn ve elem duysun. Artk o, amellerinde tam bir ihls iinde, hallerinde sevin ve selmettedir. Fakat ikinci makamda olanlar, uhud (Allah ve 628

MARFETNAME eserlerini grme) mertebesine varamazlar. Onlarn herbirinin ken di amelinde ihls sahibi olmas istenir. Fakat bunlar kalb gzleri perde ile rtl olduundan, Cenab- Hakkm, kullarnn btn fi illerinin yaratcs olduunu gremezler. Bunlar, baz fiillerinden dolay elem duyup meakkatte kalmlardr. Yorgunluk ve eziyetle ri yle bir dereceye varmtr ki, eer onlarn birisi mesel bir fare deliine girse ona bir kedi penesi musallat olur, eziyet verir ve i kence yapar. nk onlarda yorgunluk, i sknts, gs darl yapan , aknlk ve kibirlenme gibi kt vasflar gsteren insan duylar vardr. KISIM : 2 KNC MAKAMDA DURAKLAYIP DAHA YKSEKLERE IKAMAYAN ZATLARLA MUKARRERLER ARASINDAK FARK
Ey Aziz, Ehlullah diyorlar ki:

Nefs-i Levvameye sahip olan zatlarla daha yksek makamlara kan mukarrebler arasndaki fark aka grmek iin u misali vermek yeterlidir. Mesel Habis bir aa vardr ki, b;yk gvdesi birok dallar ile kuatlmtr. Bu dallarda her zaman trl zehir li meyveler rer. yle ki, her daim meyvesi bir baka trl zehirdir. Bir gn bu aacn altna bir grup insan gelir ve aacn altndan bir nehrin aktn grrler. Hemen bu aaca kp dallarm kes meye balarlar. Ancak aac kknden kesmeyi, ya da aacn ku rumas iin suyunu kesip topran atmay akl etmediklerinden o dallarn zehirli meyveleri ile zehirlenip lrler. nk aacn gvdesi yerinde durduu iin, bir tarafndaki dallar kesmeye a lrken dier tarafndaki dallar, yeermeye balyormu. Baka bir zaman yine ayn aacn altna baka bir grup insan gelir ve aacn kkn besliyen suyu keser, topran bir tarafa atarlar. Ksa sre iinde aacn dallarnn zayflayp zehirli meyve vermemeye ba ladn ve bylece o ldrc zehirli meyveyi besliyen dallar kes mek zahmetine katlanmadan aacn kuruduunu grrler ve ken disinden tamamen kurtulurlar. te insan midesi de tpk bu zararl aaca, kt ahlk dallar na, fena sfatlar ve bunlardan hasl olan gnahlar da zehirli mey vesine benzer. te ikinci makamdaki zatlar da kt ahlkn insa n felkete gtrdn, her iki lemde bellara maruz braktn, 629

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ.

ancak akl delillerle bilmiler ve ondan sonra o kt sfatlar birer birer yok etmeye ahmlardr. Fakato kt sfatlardan tamamiyle kurtulamayp ahlk hallerini slahtan aciz kalmlardr. nk onlar bir gn bir kt sfattan temizlendiklerini grseler bile ok gemeden baka bir zamanda yine o sfatla veya daha beteriyle mptel olduklarm grrler. te bunlarn mr bu ekilde zah met ve ikence ekerek biter. nk, bunlarn mideleri dolmu, be er ynleri kuvvet kazanm, kanlar fazla dolamakla eytana malp olmu ve onun verdii vesveselerle gnlleri dolmutur. Muhakkak ki eytan yol bulup bir kimsenin bedenine girse ve kan gihi damarlarnda aksa, o adamn kalbi kt sfatlarla dolar, o kim se, o sfatlarn birini bile yok etmekten aciz duruma der. Geri, baz zamanlarda dinledii lm sekerat, kabir azab, maherin hal-' leri ve cehennem korkusu, onda bir takm kt vasflarn yok ol masna sebep oluyorsa da zamanla o korku azalp snnce o yok olduunu bildii kt sfatn tekrar kendisinde ortaya ktn g rr. Fakat (Allaha yakn olan veliler), delil ve tecrbe ile midenin fesat, fitne ve ktlkleri men edici olduunu bilmi ve btn k t sfatlarn kayn bulunduuna innmlardr. Bunun da tek a resi olan yemei azaltmak suretiyle midenin bu kt tehlikelerden kendilerini tamamen kurtarm, selmete ermi ve kendilerini b tn gzel vasflarla bezeterek kalplerini daimi bir huzur, bir nur ve sevinle doldurmulardr. nk, yeme ve ime azaldka, uyku da hafifler ve azalr, bu sebepten konuma da az olur. nk, a ve uykusuz olanm konuma istei olmaz, skutu sever. Onun iin mukarreb kullar, halktan uzak kalr, inzivaya ekilip ibadetle me gul olurlar. Bunlarda zerre kadar kt sfat kalmad iin rahat ederler. Nitekim byk veliler ve Allaha yakn olan zatlar ancak alk, uykusuzluk, susmak ve tenhada ibadet yapmak suretiyle bu mertebeye nail olmulardr. te bu misaldan ak olarak anlalan udur: Allaha yakn olanlar, yle bir topluluktur ki, onlarda aknlk, kibirlenme ve kskanma gibi kt vasflarn zerresi bile bulunmaz. nk onlar, kt vasflarn tmn kknden kazyp yok etmilerdir. yle ki, hi biri hatrlarna bile gelmez. Onun iin, bunlar tm evham, ku runtu, keder ve zntlerden arnm, gnlleri huzur ve rahata, kavumu, manev zevk ve sevinle dolmutur. Bunlar, hi kimse yi incitmedikleri iin, halk, onlan gnlden sever. nk, bunlar iyi ilerden baka bi rey yapmazlar. Byle olduu halde yine ks kan insanlar bunlan ekememi ve trl hilelerle bunlara zarar vermeye almlardr. Fakat bu hile ve kskanlklarn kendileri

630

MARFETNAME ne hi bir zarar ve faydas olmamtr. nk bu zatlar, uhud zik rine dalmlar, onun iin de dmanlar tarafndan kendilerine ka zlan kuyulara yine dmanlar dp bellarm bulmulardr. Kendileri ise Allahn kalesine snarak emniyet, selmet bulmu lar ve her iki dnya saadetine ermilerdir. Nitekim Cenab- Allah, Kuran- Keriminde, Ulu velilerin, dnya ve hirette her eit ke der ve zntden uzak olduklarn buyurmutur. Geri bu yet, Peygamberin (S.A.V.) Dnya mminin hapishanesidir hadis-i erifine muhalif grnyorsa da buna benzer hadis-i erifler ikin ci iin sylenmitir. Geri onlar doru, takva sahibi ve tam inan m, ibadet, zhd ve takvalarnda ileri gitmi, eriat hkmlerine jfeoyun emi, itaatli kiilerdir. Cenab- Allah, onlan ho grm ve mtr. Ancak ne var ki onlar, nefsin kederlerinden tamamen kurtulmam ve kalp boluu ile lh huzurun zevkine erememilerdir. Ayrca bu dnya onlara, yorgunluk ve eziyetle dolu bir bel zindandr. Fakat hirette kendilerine vadedilen sevap ve mk fattan mahrum olmazlar, fakat ulu veliler, ak deryasna dalmlar, dnya ve ahiret ehli olmayp mna leminin insanlardr ve Allah (C.C.)n huzurunda olup btn insanlar unutmulardr. Allahm fikriyle ve onu tefekkrle urap gnlden ieri girmiler, btn kinat brakp yaratcya varmlardr. nk bunlar ne dnya lezzetleri alr, ne de hiretin nimetlerini bilirler. Bu durumda bun lar nasl esir edilirler ve niin zlp elem duysunlar? Onlar Hak ^Telnn huzurunda duyduklar zevk ve sevin iinde kendilerin'denden geer ve varlklarndan yok olup Allah ile var olurlar. KISIM : 3 , NEFS- LEVVAMENN KNC MAKAMDAN NC MAKAMA YKSELNN ARES Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Btn fet ve elemlerden kurtulmak ve daimi bi rrahata ka vumak isteyenler, mukarreblerin izlerinden gitsinler ki, nefisleri kemle erip bir makamdan dierine ykselerek yedinci makama kadar ksnlar ve o makamda grlmemi, acayip eyleri ma hede etsinler. Bu ilerleyi, nefis mcadelesi ve devaml olarak ili zikir yapmak suretiyle salasnlar ve her makamda ona mahsus olan isim ile megul olsunlar. nk, ismiyle ne kadar ok uralrsa yol o kadar yaknlar ve urama ne kadar ihmal edilirse
831

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. yoldan o kadar uzaklalr. Sonra o hi kimseyi knamasn, kendi nefsini knasn ve kusuru kendinde bulsun. Slik iin mcahede lzmdr. Mcahedede muvaffak olann btn alkanlklarn terketmesi artt. Adetlerin hepsini terketmek ve mukarreblerin yoluna girmek iin konulan G esas vadr ki, bunlar; az yemek, az uyumak, az konumak, inzivaya (yalnzla|;'; ekilmek, zikir yapmak ve daimi surette Allahn azametini, kudre tini dnmektir. Bu 6 esas srasyla yaplacaktr. nk hepsi de birbirine baldr ve birbirini kuvvetlendirir. Eer slik bu yola giren kii, bu 6 esas sadakat ve iten gelen kuvvetli bir duygu ve irade ile yaparsa btn faydasz alkanlklarm terketmi, mcahedeyi baaryla kazanm olur. Bu 6 esas, ne ifrat ne de tafrite gitmemek ve itidalle (ortalama) gitmek suretiyle uygulanr. Onun iin yemek imeyi terkedin denilmiyor da azaltn deniliyor. Sonra slik iin faydal olan ey de udur: Ackmadka bir ey yememek, doymadan yemekten kalkmak ve ackmadan nefsini yemekten men etmektir ki, yemenin arln stnden atsn. Nitekim pey gamber (S.A.V.) efendimiz leyin yemek yediinde akam yemez? lerdi veya akam yediklerinde leyin yemezlerdi. Sonra slik sof? rada eitli yemekler bulundurmamaya da dikkat etmelidir. Tek eit yemekle yetinsin ve nefsin hakkm verip yani 75 gramdan 150 grama kadar yedirip isteklerini engelisin ve er bu ortalama davran, tarikata yeni girmi slike g gelirse ve duyduu haz ve lezzet sebebiyle ii ifrata vardrrsa, o zaman nefsini terbiye iin haklanna riayet etmemesi gerekir, yani 24 saatte 50 ile 100 gram dan fazla yemek yedirmeyip ok az uyusun, kendini alk ve uy kusuzlua yle altrsn ki, nefsi bu hakknn yerine getirilmesiy le sevinip itat etsin. kinci makamda slik, bu makama mahsus olan isimle daima megul olsun; Allah, Allah, Allah deyip sonuna yani Hyi sakin klmazsa bu isimden beklenen tesir olumaz ve kal be, melekt leminin alacak eyleri grnmez. Ancak yatar, kal kar ve i yaparken gece gndz, gizli ve iten duyarak bu isimle zikir yaplrsa murad edilen yerine gelir ve gayb leminin ala-cak eyleri ona grnr. Birok vakitlerinde kbleye dnerek gz lerini yumup bu mbarek ismi ksa nefeslerle zikreder, her tekra rnda ban kaldrp gsne indirir ve Allah lfznn hemzesi ze rinde durup Hden evvel gelen elifi uzatp Hyi skin okur. smi tekrarda acele edilmemesi gerekir. nk o zaman, bu ismin ma nas kalmaz, tekrarnda beklenen tesir olmaz. Bu makamda slikin kuruntular ve yersiz hayalleri ok olur. Eer bu ismin zikrine devam ederse bu kuruntu ve yersiz hayaller 632

MARFETNAME birer birer sner. nk bu cell ismi yle bir atetir ki, bununla btn fikir ve hatralar yanar. Slik, srf bu mbarek isimle me gul olur ve zihnindeki dier fikir ve hatrlarla ilgilenmezse o za man bu makam sratle geerek dierlerine ykselebilir. nk slikin kalp aynas insanlara dnktr. Bu ayna neye evrilirse on da o ey grnr. Tabi bu makamda, slikin kalp aynasnda in sanlarn suret ve ekilleri, fiilleri, detleri, vasflan, szleri, gzel lik ve irkinlikleri birer birer aynada grnr. Slik, bu grnt leri kalp aynasndan silip yok etmek iin alr. Fakat tamamen silinip yok olmalar g olur. nk aynaya daima yeni yeni g rntler gelir, resimler izilir. Ancak insanlann hepsinden tama men uzaklarsa suretlerini grmez, szlerini iitmez ve btn zevk lerinden yle uzaklar ki ne kokularnf'alr, ne tadl^rm bulur ne de onlardan biriyle ilgisi olur. T ki onda, onlara ait hayal ve ku runtulardan bir iz kalmasn, onlardan gelecek azab bulmasn, ve insanlar kendisiyle Allah arasnda perde olmasn. Ondan sonra ar tk Allaha kavuma hasreti iinde olan slik, insanlan ve onlar dan gelen btn zevk ve lezzetleri unutsun. te mcahedenin neticesi budur. Buna muvaffak olana ne mutlu! KISIM : 4 KNC MAKAMDA KULU, ALLAHTAN AYIRAN ENGELLER Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Her ne kadar Allaha yakn olan velilerin yollarna ok engel ler ksa da, halka meyletmek ve onlarla sohbe etmeken daha be teri yokur. nk, bu yolda gereken mcahedenin esas, halkn detlerine aykr hareket etmektir. Onlarn meclislerine giren, a kalarna karan slik, hi bir makama ykselemez ve mcahede ile mahede mertebesine kamaz. O yksek makamlara kmak isteyen kimse, dostlan ve yaknlar dahil btn insanlardan uzak lap inzivaya (yalnzla) ekilmeli, yce Mevlsyla babaa kal maldr. te o zaman hayret edilecek eyleri, kalp gz ile seyre dip ruhunda derin bir haz ve zevk duyar. Fakat bu illan uygulamyan kimse, yorgunluk ve inadnda kalr, bouna vakit kaybedip Allaha yakn olma isteine nail olamaz. nk ancak halktan uzak olan Allaha yakn olur ve saadeti bulur ve ulu veliler zmresine girer.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ Bu makamda slike gereken ey, uyank olmak ve nefsinde kalan kibir, kskanlk, iki yzllk, kukulanma ve itiraz etme gibi nefs-i emmarenin izlerini tamamiyle silip yok etmektir. Kendi nefsini ebediyyen helktan kurtarp kalbini mahedeye mani olan ilerden arndrmak, slik iin her eyden nemli ve lzumludur. nk gnl, Allah'n bak yeridir. Allah bilmek ise, her eyin stndedir. Bunun iin kalbi temizlemek hepsinden iyidir. Bu ma kamda slik gnein dou ve batnda, kalbi artmadan evvel Ey kalpleri diledii gibi tasarruf eden ve onlara hkmeden Allah, kalbimizi tat ve ibadetin ile ssle, duasn, kalbini arttktan son ra da Ey kalpleri diledii gibi eviren Allah, kalbimi dinin ve tatin zerinde sabit kl duasm okumaldr. Kalpleri deitirmenin manas; Cenab- Hakkn gnlleri gaf letten huzura ve aksine zntden sevince ve aksine korkudan mide veya aksine genilikten darla, darlktan genilie ve bunun gibi ztlara dndrmesidir. Bu duadan murad, ancak bu tarikatta sadakati salamaktr. Bu ikinci makamda slike kullarn kalpleri, Allahn ellerindedir. Diledii gibi evirir, evirir hadis-i erifinin sim zevkle belirir ki, bu zevk, slke olan istei fazlasyla arttrr, mcadedede bulunmaktan hasl olan elemi unutturur ve kalbin hallerini daha iyi anlayp Allahtan bakasndan uzaklatrr. Esas olan bu manev hali kazanmak ve hi bir riyakrla ka madan Hak Teldan kalbe akn salamaktr. O manev hal de ya zntdr veya sevintir, ya korkudur veya ricadr, ya skmak tr veya geniliktir, ya heybettir veya usluluktur, ya celldir veya cemldir veyahut da baka bir mn kalbe gelir. Eer o mn, g nlden yok olursa, ona Hal denir. Eer Meleke olup dim kalrsa, ona Makam denir. Sonra Hal, Allah vergisidir, makam ise kazanma ile elde edilir. Hal, lh pnardan gelir, makam ise fazla mcahede ile kazanlr ve onun srr ancak mcahede yapmak suretiyle ikr olur. Eer slik, mcahede yapmadan bu srrn tezahr ettiini iddia ederse, o srrn tezahr deil, belki nefsin gururlanmasnn neti cesidir. nk nefsin gurur duyuu amndandr. Nefis kendinde olmyan kemli duyduu zaman, varln iddia eder. Halbuki m ahede diye bir eyyok tur. nk, mahede ancak mcahede ile oluur. Tabi doruyu syliyen slik, mcahede yapar ve onda sakl olan kymetleri ortaya karmak iin kalbinden ieri girer ve bo yere konumakla vakit geirmez, nefsini terbiye eder. nk nefis, kendinde olmayan kemli iddia ederse, kendini imtihan ederken, verecei cevablarla yalanclm ortaya koyar. Slikin nefsini ken634

MARFETNAME
disi imtihan edip tasdik etmesi yetmez ve ona haz vermez. Haktan uzaklatn grdke ona dmanlk eder ve btn kabahatlerini eyhine aynen anlatr ve hi bir ey gizlemeden btn derdini ona dker. Tedbirli olan eyhi de bu kusur sahibi mridinin derdini an layp ona gre ilcn verir. eyh ile mrid arasnda geen eylerin hepsi de gizlidir. mrleri olduka dille sylemek veya yaz ile yaz mak birbirlerine ihanet olduu gibi Allahn yannda da hiyanet saylr. Sznde sebat etmek ve emaneti mezara kadar gtrmek iyilerin vasfdr. KISIM: 5 KNC MAKAMDA NEFS- LEVVAMENN MSAL ALEMNE GR VE ORADA RUHLARA KAVUMASI, KARI KARIYA GELP SOHBET ETMELER ' ' Ey Aziz, Ehlullah diyorlar ki: kinci makamda bulunan slik, eer nefsiyle mcahedede se bat ederse, kalbin, acayip srlar ona grnr ve misal lemine gi rer ki o, bu lemin dnda olan bir lemdir ve onu kalp makam nn sonuncusuna erenlerden baka kimse bilmez. nk misal le mi ikinci makamn sonudur ki, onu ancak mcahede eden bilir. Yoksa ikinci makamda kalanlara bu hal nasip olmaz ve o lemi Mahede edemez. Misl lemi, Allaha yakn olan makamlarn lkidir ki, bu be duyu organ ile idrak edilmeyen ileri, bu yolda ilerlemi gerek slik, iitir ve grr. Nitekim Peygamber (SA.V.) endimiz de mminlerin kalbi, Allahn evidir, buyurmulardr. peygamberimiz (S.A.V.) bu szyle, kalbin lh srlarn sakland yer olduunu bildirmilerdir. Sonra o slik, Habibullahn szle rinden ibaret olan eriata gre amel eder. lh nurun tarikatn de diklerini yapar. T ki, hikmet pnarlar onun kalbinden delinip di linden akmaya balar ve bununla ykselip rtbesini arttnr. kin ci makamdan ayrlan slik, Cenab- Allaha doru yol alr ve bu yolculuunda ilk dura misal lemidir. Bu lemde cisimlerin keiflii ile ruhlarn letfeti arasnda olan ebah (ceset) suretleriyle buluur. Ona lezzet ve sevin getirir. Bu gle yoluna devam eder. evk ve zevkini arttran srlar renerek yksek makamlarn ya knlarna doru ilerler ve kalbinde muhabbet atei yanarak nefsin btn ehvetlerinden kesilir. Her ne kadar ruhan lezzetler kahr ise de bir engel tekil etmezler. nk ikinci makamda varlmak
635

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. istenen, gemie gre karanlk perdeleri geren nefsin ehvetlerin den vaz gemektir. Misl lemine ancak slik olanlar girer. Bu giri ise uyku ile uyanklk arasnda olan bir haldir ki, slike genellikle oturduu yerde gelir. Bu hale vka derler. O bu halde greceini grr. u artla ki, bulunduu yeri ve zaman, kendisinin kim olduunu ve ne halde olduunu bilir ve uyku ile uyanklk arasnda olduunu bildii halde grr. Eer bu be arttan birinden gaflet ederek g rrse o zaman grd lem misl lemi deil, Berzah lemidir ve grd de ryadr. Vaka deildir. nk bu hal slike uyku ile uyanklk arasnda gelmitir ve balangta uyku onu bastrr ve sonradan yava yava bu yolda ilerler, bylece uyanklk hali galib duruma geer. O zaman baz ruhanileri grr ve tanr. Onlar, uyankhk halinde grdn sanr. in dorusu, o slikin onlan bu hal iinde grmesidir. Fakat himmetinin yksekliinden onun bu hali, uyanklna o kadar yakn olur ki, duygu organlarn dur durur ve bu halin uyku ile uyanklk arasnda meydana geldiini bilir. Ashab- kirama bu hlette Cebrail (A.S.) rab suretinde gel mitir. Byk velilere, bu hlette Peygamber Efendimiz (S.A.V.)in ruhaniyeti grnr. Bu byk devlete mfehe (kar karya ge lip konumak) ad verilir. Falan adam, o hazreti mafehe ile gr m deniliyor. Hlsa balangta duyu organlar aldamr. Sonra o hallerin kalbe belirmesi mmkn olur. Nitekim kmil bir zat demitir ki: Mcahede eden bir slik, bana yeminle, Ben Peygamberi (S.A.V.) gzmle grdm. O za man uyumadm ve uyank olduumu katiyetle bilirim, dedi. Ben, o slike nasl grdn sordum, dedi ki: Falan yerde idim, falan ve falan dostlarm da yanmda iken o Hazret meclisimize gel di ve benimle konutu. Ben de onunla konutum ve gzmle gr dm. Ben ona, peki seninle bulunan dostlarn da o Hazreti grd ler mi? dediimde, hayr, onlar grmediler cevabm verdi. Ben de o slike d verdim ve dedim ki: Eer o Hazreti hakikaten ba gznle grse idin, seninle birlikte bulunan dostlarn da onu grrlerdi. Ancak seni o anda bir gaflet brd, onun iin sana o ruhaniyet gelmitir ve misl lemi de kalp gzne grnmtr. Slik hemen hatasn kabul ve idrak etti, benim dm canla bala kabul ederek dua etti. Buna hi phe yok ki, uyku ile uyanklk arasnda yalnz mlk lemi iinde bulunan eya grnr. Melekt lemi onun bir ubesi olan misl lemi grnmez. Ancak kalp gz ile grrler. Geri ba gz ak olsa bile gren, yine o ba gz deil, kalp g zdr. 636

MARFETNAME MANZUME Muku hrmandr Olduka bu tarz olsun Uak ana hayrandr Olduka bu tarz olsun Dil, sulh salh oldu eb gitti sabah oldu Kfr itti hep imndr Olduka bu tarz olsun. Hem rikkat mahzundur Hem himmet mecnundur Ol silsile Cnbandr Olduka bu tarz olsun Nefs oldu u Rahman Der elem eytan Bu ten ki mslmandr Olduka bu tarz olsun. Ol mihr dirahndr Kevneyn glstandr Ehas kamu candr Olduka bu tarz olsun. Akn lebi Kevserdir irin sz ekerdir Alem ekeristandr Olduka bu tarz olsun, Akm gam nimettir Zihri dile erbettir, Hakk, eker efandr Olduka bu tarz olsun. KISIM : 6 MSAL ALEMNDE OLAN FEHVANYEY VE TEMZLEME VE DZELME ALAMETLER Ey Aziz, Ehlullah diyorlar ki: Sadakatle tarikata sarlm slik, yle bir zaman gelir ki mi sl leminde fahvaniye halini bulup Allah-u Telmn konuma sn duyar ve holanr. Bazen de bu emri eytan verir ve slik de

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. Cenab- Hakka erdiini sanr. Halbuki o, kendi eytann grm tr. Eer bu halden hemen sonra slikte hikmet bilgisi, eriata ballk, tarikata uyma halleri belirirse, bu hal ona Allahn bir ikramdr k, fehvaniye hali dorudur. Eer bu halden hemen sonra slikte inanszlk, eytanlk ve heveslere meyil balarsa bu hal, eytandir ki, Allaha giden yolu kesmitir. Sliki, dileinden ge ciktirmek veya geri braktrmak iin gelmitir. Allah onun errin den korusun. Allah onun errinden korusun ki, o dellete (sapkla) d mtr. Gerek fehvaniyeyi Hz. Peygamber (S.A.V.) efendimiz bir hadis-i erifinde yle bildirmitir: Ben Allah, en gzel surette grdm. Onunla konutum. Emirlerini aldm. Demek ki, gerek fehvaniye udur ki, neticesi bu bilgiler olur. Neticesi kuruntu olan eytann ii olan aldanmalar Fehvaniyye deildir. Bu tarikattan murad olan Allah bilmelidir ki, bunlar kalbin ve insan nefsinin temizlenmesidir. Bu temizlenmenin -almetleri vardr: Kalbin te mizlenme almeti, lh ilimlerin ilham olunmas ve bu ilhamn kitap ve snnete uygun olmasdr. Nefsin temizlenmesinin almeti de btn kt hallerden kurtulmasdr. Onda aknlk, kibir, kin, keder, ehvete meyil, kimseden tiksinme, kimseyi azarlama halleri olmaz. Btnlk haller ,ona gre msavidir, birdir. B. .hallerinden dolay rahat ve selmete ermitir. O kalp raffiti 'ifde lh mec lise gelip mevlsyla yalmz kalr. nk, halkn bir ksmta fazla sevgi gstermiyor ki,- Allahtan ayr kalsn ve insanlarn bazsna da nefret duymuyor ki kalbi bozulup Allahtan gafil kalmasn. Onun insanlara sevgisi de, nefreti de sadece Allah iindir. Bu ikin ci makamda en nemli ey, slikin ehvetlerden tamamen kesilme sidir. Bu ehvetlerin ba da yemek ve giyinmektir. Eer slik, ken di nefsinde baz yiyecekleri fazlasyla sever ve giyeceklerin bir ks mm ok beenir, giymek isterse, o zaman btn yiyecek ve btn giyimler ona bir oluncaya, eit grnnceye kadar mcahedeye devam eder. Bu eitlii duyduu zaman nefsini temizlemi, errin den kurtulmu olur ve k keml derecelerini gemi, his leminden uzaklap yzn kutsal leme evirmitir. Eer slikin nefsi, eh vetlere meylediyor ve mcahede ile bunlan trketmekten ciz ka lyorsa, o zaman o slik Hak yoluna girmemitir, girdiini iddia ederse, tam bir sapktr. Onunla konumak, sohbet etmek kiiye ancak pimanlk ve zarar verir. Ondan ekinmek ve hatta nefret etmek, imann selmetidir. Slk ehli Hak yolundan amamak ve ehvetlere kaplp sapkla dmemek iin, bu gibilerden saknma ldrlar. nk, Hak yolu, halkn mptel olduu kt detlerin 638

MARFETNAME hepsine kar koymaktan ibarettir. Gerek slik, detleri terkedince halkn durumuna aykr hareket etmi olur ki, halk onu deli sanr. Halbuki o kll akla kavumutur ve slik o yksek dileine ancak halk deli yerine koyup, terketmekle ulaabilir. nk onun kalbinde en ufak bir eye meyil doarsa nn keser. Allah huzu rundan mahrum kalr. KISIM: 7 KALBN TEMZLENMESNN VE NEFSN ISLAH EDLMESNN EN GZEL VE EN KISA YOLU Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Gerek slik vardr ki, Allahtan baka her eyden yz evirir, yalnz Cenab- Allaha dner. Hi kimse ile dost olmaz ve oturup sohbet etmez. nk kalp iinde hikmet nuru, be kap bir evde 'yanan bir muma benzer. Nitekim be kapmn hepsi kapal olsa, % mumun yla o ev aydnlanr. Eer kaplardan biri alrsa mum sner ve btn ev sabaha kadar karanlkta kalr. Be duyu organyla kalbin iinde bulunan hikmetin hali, tpk bu be kaph evde yanan -ftjuma. benzer. Eer kalp, o be duyu organnn kazan drd idraklardan, yani kulak, iitme, gz grme, burun, koku, dil, tad, dokunma duyusu da dokunma duyumlarndan vaz geerse btn ehvetler unutulur ve o zaman kalpten dile hikmet pnar lar coarak akar. Bu hikmet, Eer o nur kalbe inerse, kalp alr ve sevinir, hadis-i erifinde bildirilen nurdur. Eer bu be duyu organ duyumlardan vazgemezse, yani kulak seslere, gz grlen lere, burun koklananlara, dil tadlanlara evrilirse kalpteki hikmet lerin nuru sner ve gnl evi ecel gelinceye kadar tabiatn karan l iinde kalr. -, Btn bu anlattklarmzdan anlyoruz ki, kalbin (ruhun) e hadet lemiyle (grlen lemle) mnasebetini salyan ve tam tan be duyu organdr. nk bunlar olmazsa ruhun d lem hakkn da hi bir idraki olmaz. Ruhun gayb lemine olan hasreti, onun i duyu organyla yani kalble, olur ki, gayb lemini (grnmeyen le mi) ve iindeki ileri bunun vastasyla idrak eder. Yukanda an latld gibi, kalb temizlenmeden evvel iki lemden birine ynelin ce br lemden vazgemek zorundadr. nk ayn zamanda her iki leme birden ynelip ikisini birlikte idrak etme gcnden mah rumdur. Esasnda uhud (grlen) lemi deersiz, Cenab- Allah'639

MH

9KSH!HnHR2$
ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. tan ok uzaktr. Eer gnl bu leme btnyle evrilip gayb le mi terkedilirse, byle yapan kimse insan suretinde hayvan olur. Onun iin byle kimselerin ok yiyip itiini, ok uyuduunu, fke ve ehvetin esiri olduunu grrsn. Bylelerinin dmanl, at mas da fazla olur. Cehalet ve gaflet iinde manasz eylerle ura r. Eer gnl, Allah'm dnp ona ynelirse ve lh yasaklar dan nefsini uzaklatrp emir olunanlar yapmaya alr, nefsinin zevklerinden vazgeip haklarna raz olursa, yani fazla yeme ime yi brakp 24 saatte 200 gram yemekle yetinir ve fazla uyumay b rakp ancak 4 saat uyursa, daima hayr konuup yersiz konumak tan ekinirse ve gayb lemine dnp ona balanrsa bu kimse her iki lemde yanlmadan nefsinde toplar ve Allah yoluna slk ede rek meleklerin vasflarn kazanm olur. fke ile ehvetine hakim olup nefsini gemler ve bakalaryla ilgisini keserse, emaneti tama ya lyk bir kimse olur. nk fke ve ehvet, insan ve melek ara snda mterek, ruh iin aynann arkasna yapm olan kesif (yo un) bir ey makamndadr. Nitekim aynann bir yz kesif bir eyle kararmadka onda suret grlmez. Bunun gibi insan ruhu da fke ve ehveti tamadka onda tecelliyat olamaz. Ancak u artla ki, fke ve ehvet, akl ve eriatn hkm altna girsin; By lece saldrtan korunmu skin bir ruh hali iinde beenilmi ve nm olsun. Geri fke ve ehvetten tr insana zalim denmi tir. Fakat bunlar, akl ve eriat ile korunduunda Allahn emane tini tamak iin gereken sebep bulunmutur. nk insan, fkeli ve ehvetli olduu iin, yer, gk ve dalann tamay kabullenme dii emaneti yklenme grevini zerine alm ve bu g vazifeyi kabullenmitir. Nitekim Kuran- Kerimde: Cahil ve zlim olan insan, bu emaneti yklenmitir, diye buyurulmutur. fke ve ehvete sahip fakat ona hakim olan kmil insan, bu ar yk yklenen, fakat ona hakim ademolunun varisidir. n k, Hak Tel ona yerde halifelik rtbesini vermi ve bu lemde aziz klmtr. Fakat fke ve ehvetinin esiri olmu olan kimse de, insan suretinden bir hayvan, hatta hayvandan da aadr. nk hayvan yaradanna isyan etmedii gibi bir eyle de mkellef de ildir, dolaysyla da ne hesap verir, ne azap grr, ne de Cehenne me gider. Allah yoluna giren kimse ise fke ve ehvetini yendii iin, kalbinde gayet yksek bir dereceyi bulur. Nefsinin kadrini bilir ve onu hayvani sfatlardan uzaklatrr. Bitki ve hayvan mertebe lerinden dnk; az yeme, az uyuma, az konuma, inzivaya ekilip zikir yapmak ve Allah'n bykln dnmek suretiyle ilerleyip insanln Hilfet makamna ykselir. nk bunun kalbinde ar
640

MARFETNAME tk irk ve cehaletin izi olmadndan onda korkunun ve znt nn eseri olmaz. nsanda bulunmas gereken eyler onda kalmad ndan gnah ilemezler. Bu dereceye gelmi olan kmil insan, ahi ret saadetiyle mutlu olur. Byle bir zat, her iki dnyann da sa adetine ermitir. te kmil bir insann hal ve tavrlar budur ve byle olan zat elbette ki yeryznde Allah'n halifesidir. KISIM: 8 KNC MAKAMDAK SLKTE BULUNAN VE ONA HAF*M OLAN FKE VE EHVETN SEBEB, KK, HAKKAT, TAHAMML ETME VE LALARI Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: kinci makamn balangcnda slik, aknlk ile kibirden ta mamen arnmamtr. Bunlarsa fkenin kaynadr. nk fke, kln iinde grnmeyen kz gibi kalp iinde rtl bir atetir. Kibir onu ortaya karr. Kibir, insann nefsinde kendini grmekten doan bir sfattr. Kibrin de hakikati, ucubdur. Bir kimsenin halka kar olan kibirlii bu sfatn eseri olarak belirir. nk, nefiste gml olan kibrin ortaya k kibirlenmedir ki, bu haramdr. O halde kt olan, nefsini grmekten doan fke olup sahibini hk m altna, alr. Ne akln, ne de eriatm hkm altna girmez. Sa hibi ona malb olur, onunla muztarib olur. D grn irkin olduu gibi fke amnda ii dndan daha da irkin olur. nk bu kzgnlk, eytamn yaratld atetendir. Nitekim Aye anne mizin kzgnl zamannda Peygamber (S.A.V.)in ona: eyta nin geldi buyurduu ate budur. Cenab- Allah, nice hik metler iin bu atei insann iine koymutur. Bu ate, her hangi bir sebeple yannca yrein kam kaynayp damarlara yay lr, sonra bedenin st ksmna kp deriye kadar gelir. Eer ken dinden aa olana kzmsa, fkesinden rengi kpkrmz olur. Eer kendinden byne, ykseine kzmsa, korkusundan rengi sap sar olur. Eer kendi akranna kzdysa, yz kzanr, bozarr. Bu fke hali, ok yerinmitir ve sahibini helk eden ok tehlikeli bir dmandr. O halde her tehlikeden kurtulmak istiyen, bu kt hu yun z olan kibirlenmeyi, alk'ile kknden kesmeye alsn. Bylece kzgnl zayflayp yenilsin ve o kt eyden nefsini kur tarp emniyete, selmete kavusun. Kzgnlk heyecan annda en kuvvetli il, nefsinin zayf ol641

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. duunu dnmek, bu sebepten bakasna saldrmaya kendini l yk grmemektir. Cenab- Allahm kendisi zerindeki kudretinin, kendisinin bakasna olan kuvvet ve kudretinden ok daha stn olduunu bilip Allahn azb ve intikamn hatrna getirmektir. Bylece nefsini, fkenin akbetinden korkutsun ve ona desin k: Ey nefsim, eer fke ile dmandan intikam aldnsa, bil ki sana daha ok dman olacaktr ve senden zayf bile olsa yine senden
intikam almak iin frsatm kollayacaktr. Bu sebeble kalbin, hep bu korku dncesi ile dolar ve bundan dolay kederin ok olur. Eer hilim edersen, yani kendinde yumuama ve acma duygusu nu dourabilirsen, btp o kederlerden ve onlar dnme znt snden kurtulur, rahat ve emniyette olursun. Eer acmyorsan bari dayanmaya ve sinirlerine hkim olmaya alarak velilere ve pey gamberlere benzemeye al. Hilim gerekli ise de nefse hkim ol mak ve fkeyi yenmek daha ok gereklidir. Hilim ve efkatin art tka, akim kmil olup fkene tamamen hkim olursun. fkenin bir c da udur : Kzma amnda ayakta olan hemen otursun, oturan srt st yatp bu duay okusun: Ya Rabbi! Beni ilimle zenginletir, hilim ile ssle ve bana, ibadet ve takva ikram et, shhat ve afiyet ihsan eyle, amin. Sana, fke ile hilim arasn daki fark zerinde dnmek ve en gzelini seip onu kendine huy edinmek lzmdr. nk, sana vacip olan ey nefsini ve kal bini temizlemendir. Bylece kt dnce ve zntlerin yok olup gnl holuu ile Kmil olasn. te bu illar ile tedavi olup, bedenin hastalklarndan daha iddetli olan nefsin hastalklarndan ifa bulasn. Bil ki, illarn en faydals, nefsinden kibri yok etmektir. nk onun yok olma syla fke kendiliinden ortadan kalkar. Kibri douran nedenler yok edilmedike kibrin yok olmas imknszdr. Kibri douran ne den ise kamn doymasdr. Kibir onunla kuvvetlenir ve fke de ku durma derecesine varr. Onun iin muhakkak alkla uykusuzluu kendine huy edin. Bylece susma ve inzivaya ekilip ibadet etmeye de hazrlanasn, Allahn zikriyle ve onun bykl zerine d nmekle megul olasm. Bylece btn hayvani sfatlardan kur tulup meleklerin vasflarn kazanasn. Allahtan bakasn unutup huzur safsyla dolasn, ak denizine dalp cevher toplyasn ve ni hayet ilh huzura vanp onunla kalasn.

642

MARFETNAME KISIM: 9 KNC MAKAMDA BULUNAN SALKN YOLUNU KESEN ENGELLER GDEREN DRT EY VE NC, ORADAN DA DRDNC MAKAMA VARMAK : Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: Btn varlklar, sliki kskandklar iin, onu Cenab- Allahn huzurundan alkoymaya alrlar. nk, Allaha yakn olmak iin slk eden Allahn halifesi olur. Bu mertebeye gelecek olan zat, elbette insanlarca kskanlr. Fakat bu kskanlk ona deil, ks kananlara zarar verir. Allah yoluna giren zata u lzmdr: Hi bir eye iltifat ve itibar gstermesin, hi kimseden korkup ekinmesin. nk Cenab- Allah, ona herkesten daha yakndr. Bir karmca bile ancak Allahn kudret ve iradesiyle hareket etmektedir. Yerde ve gkte ne varsa, ilminden bir zerre bile kaybolmadan hepsinin iini d m, kalplerinin durumunu ve btn hal ve fikirlerini bilir. Cenab- Hak kendisine herkesten, hatt ana ve babasndan bile daha merhametli ve efkatlidir. Allah-u Taldan gelen, ancak kullarnn hayrna ve faydas nadr. Ortaya kan erler, grne gre erdir. Lkin hakikati gren bir gzle baklsa hepsi de faydal ve hayrdr. Ne var ki ou tabiatlara uygun gelmedii iin erre, er ve zararl denmektedir. Nitekim her czi errin iinde byk bir hayr vardr. Hads-i erifi bunu gsterir. te slik bu srr renmeden evvel kalbini temizlemeye alsn ki, bu byk srr zevk ile grp tadabilsin ve kalbini, Allahn huzurundan alkoyan engellerin hepsini yok etmek iin drt emre katiyyetle inansn ve gereini yapmaya cehd ve gayret etsin. 1) Cenab- Hakkn her eye kadir olmasdr. 2) Allahn her eyi bilmesidir. 3) Cenab- Hakkn kullarna rauf ve rahim olma sdr. 4) Cenab- Hakkn btn fiillerinin yalmzca hayr olmas. Eer slik, Allahn bu drt emrine tam inanr ve tasdik ederse ona kskanlk, korku, keder yaklaamaz, her eyden emin olur. eytanlardan, insan ve cinlerden yana en ufak bir korkusu olmaz ve hi kimseye, hi bir eye itibar etmez. nk, Cenab- Allahn her eye kadir olduuna inanm ve onun zatma tam bir inanla ynelmitir. Cenab- Hakkn her eyi bildiini, rauf ve rahim ol duunu ve her fiili hayrl ve faydal kldm yaknen ben iin,
643

ERZURUMLU BRAHM jrfAKKI HZ. tevekkl, tevflz, teslim, rza, marifet, saf, sevgi, vefa, fakirlik, fen (yok olma), yaklama ve grme, kavuma ve beka (var olma) gibi yksek haller hasl olur. Bilhassa bunlar ikinci makamdan ncye, ncden drdnc makama ykselmesine yardmc olup, her iki dnyann saadetine ermesine vesile olurlar. Geri Allahn dilei ve deti udur ki, ikinci makamdan ncsne ykselmek, Allaha yakn olanlarn yolunu, makamlarm ve hallerini ben Ariflerin eliyle olur. Fakat bazen Allah-u Tal, bu detini bozabilir. Zeki ve inanl olan sliki, mridi olmadan da kinciden nc makama ykseltir. Bilhassa bu kitapta zikredilen eyleri bilip aynen yapmaya alsa bu ykseli daha ok kolayla r. nk bu blmn her konusu, kendinden ncekine baldr. Mesel; slik, nefsi emmare konusunda bulunan ruh illa ken dini tedavi etse Levvame makamna ykselir ve bu tarz zere iler leyerek bir makamdan dierine ykselir, t yedinci makama ula r, orada her muradna nail olur. Fakat nc makamdan dr dncsne ykselmek Arifin eli e deil, ancak Mrid-i Kmilin nefeslerinin bereketiyle, telkin ve tesiriyle olur. nk, nc ma kamda nefs-i mlhimede olan salike Arif denir. Ancak drdnc makama ykselmekle beraber nefs-i mutmainne olmadka ona mrid-i Kmil denmez. nk her rif, kmil deildir. Fakat her kmil riftir, aralarndaki fark aktr. nc makamdan drdnc makama ykselmede kmil za tn nefesleri lzmdr. unun iin ki, nc makam dier ma kamlardan daha zordur ve daha tehlikelidir. nk, nc ma kam hayr ve erle, fayda ve zarar iinde topladndan onda hak ile batl birbirinden ayrdedilmez. Ancak, o arifte ayrma kudreti ve Allah sevgisi stn derecede olur ve eriatn emirleriyle tarika tn isteklerini yapa yapa alkanlk haline getirirse, nc maka mm tehlikelerinden kurtulmu olur. Bu suretle o rifi, nefsi te miz, istidad ltif, dncesi doru, buluu yerinde, himmeti biilj yk, asl kerim olup bu sfatlan kazanmtr. Bu meziyetleriyle saa dete eren Arif, mrid-i Kmil olmazsa da yine hakk hak, batl batl grp yedinci makama kadar ykselir ve nefsi mutmainne olur. Drdnc makamdan beinci, altnc ve yedincisine yksel mek iin mrid-i Kmile ihtiya olmaz. Olsa da nadir olur. nk Cenab- Allah, slikin kalbinde Keml n yaknca, rif onunla btn kemalt grr ve bulur. nk drdnc makam, kemalt derecelerinin balangcdr.

644

KONU:3 Yedi makamn ncsnde bulunan nefs-i mlhimenin hal leri, sfatlaryla fiilleri, Mrid-i Kmile teslim olmann ve e riat hkmlerine bal kalarak yrmenin, dnyaya sarlmaktan saknmann zeti ve eriatm hakikatin batm olduu, nc isimle meguliyeti, bu nefsin gzel halleri, ruh&nilerin konuma ve hayalinde kabz ve bastn ard arda gelii, ekilip toplanmaya boyun eerek ihtiya duymas ve nc ismin tesir ve srlan. KISIM: 1 , NEFS-t MLHMENN BU ADI ALMASININ SEBEB, SEYR, ALEM, YER, HAL, VACD, SIFATLARI VE ONDAN YKSEK OLAN NEFS-1 MUTMANNE MAKAMINA IKII Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: nc makamda, nefs-1 natkann fcur ve takvasn. Cenab- Allah ona Melek ve eytann vastas olmadan, dorudan do ruya ilham ettii iin ismi mlhime olmutur. Bunun seyri Alallahtr. Yani bu makamda slikin iinde imann hakikati belirdiinden onun uhudunda Allahtan bakas kalmaz. Alemi ruhlar lemidir. Yeri ruhtur. Hali aktr, vridi marifettir. Sfatlan; ilim, cmert lik, kanaat, tevazu, sabr, tahamml, zr kabul, ho gr ve ezi yetlere katlanmaktr. Bu makamda slik, tm insanlann nsiyelerinin Cenab- Allahn kudret elinde olduunu mahede ettiin den hi bir mahlka asla itiraz kalmaz. Yine bu nefs-i mlhime nin dier vasflar da unlardr: Hararet, alamak, halk ihmal, Allah anmak, kabz ve bastn ard arda gelii, korkmamak ve mid etmemek, gzel sesi duyunca fazla haz duymak, Allah zikretme yi fazla sevmek, Allah adm sylerken i ferahl duymak, gler
645

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. yzllk, hikmetli ve manal konumak, mahede (grme) ve mrakabe (Allah dnmeye dalma). Bu makamda slik, btn mahlukatn kaderlerinin Cenab- Allahm kudret elinde olduunu grd iin hi bir yarata iti razda bulunmaz. Nefs-i mlhime, bu makama ykselmeden nce hayvani makama yakn olduundan ancak Melek ve eytan arac l ile ilham iitebiyordu. Bu makamda ise aracsz olarak ilham iitiyor. Bunun iin bu makam ona, g ve endieli gelir. Bu ma kamda slik, kendisini karanlk phelerden kurtarp nurlu ufuk lara karacak bir kmil mride ihtiyac vardr. nk bu ma kamda slikin hli zayftr. Hakka gidemez, Cell ile Cemli ayrd edemez ve insanlk tabiatndan kendini kurtaramad iin de nef sinden gafU kald anda geriye dnerek tabiat zindamna girip be denin aalklarnn aasna ineceinden korkulur ki, bu, alt nceki makamdr. te yine eski alkanlklarna dnp ok ye me, ime ve uyumaya balar, insanlara kanr. Bazan da itikad bozulup taati terkeder, gnah iler. Bununla beraber ilemeye yel tenir. Allahm birliine inandn, eyamn hakikatini arayp bul duunu ve kendi dnda dier tat ehlinin gzlerinin perdelenip mna lemini gremediklerini zanneder. Halbuki zulmet deryas na gmlen kendisidir. Eer inanc da byle bozulmusa o, artk slik deil, halik olmutur ve tabiatmn atei kalbindeki imam yakp kfre yaklatrm, bunca gayret ve almalar zayi olmu tur. Maksadna kavumasna bu sapklk engel olmu ve hevesle rine uymutur. O, eytan hayalleri grdke Allahm tecellileri ol duunu sanp eytanla kalm ve kalbi onun vesvese ve hileleriyle dolmutur. Bu slikin, beer taraf zayflayp ruh yn kuvvet bulmu, mcahede ile kemal makamna yaklamken bu kt hale dme sine sebep, nceki makama yakn ve ona dnme isteinin var olu udur. nk mcahedeye kendini altrmadan evvel kalbinden baz perdeler yok olmu, evvelki perdelerden oluan korku da kal mam olduundan o korku, onu gnahlardan menedememi, dola ysyla da taate sevk etmemi. te onun korkusu kalmadndan tarikata meyli de kalmaz. Belki eriatm hkmlerine de uymaz. Ancak, Allah ona gayret ve ak verirse ibadetten lezzet alp o yola devamda sebat eder. Bu tehlikeli makamdan kemal makamna yk selip emniyetle her iki cihann saadetine erer.

646

MARFETNAME

KISIM: 2 NC MAKAMDA BULUNAN MRDN, MRD- KAMLE BTN RADESYLE TESLM OLMASI Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki: nc makamda bulunan slike her eyden nce nemli ey, mrid-i kmiline btn ihtimam ve iradesiyle balamp her em rine tam teslim olmaktr. Eer bu makamda slik, nefsini mri dinden daha mkemmel samp onu inkr eylerse hemen o anda ona lazm olan eriatn emirlerine gre kendini terbiye edip tarikatn gereklerin} yerine getirmek ve drdnc makama ykselinceye ka dar mcahedeye devam etmektir. nk bu nc makamda nef sin yine dnyaya meyli vardr. Bunun iin drdnc makama yk selinceye kadar nefsin arzu ve dileklerinin aksine hareket etmesi lzmdr. nk; drdnc makam, her iki dnyann saadetini sa layan, ok deerli bir makamdr. nk slik, ancak Allahn yar dmyla drdnc makama gelir ve bu makamda nefsin btnafetlerinden ve insanda bulunan hayvani sfatlarndan tamamiyle kurtulur, kemal derecelerini bulup ilh huzurun verdii nefeslerle rahata erer. Sonra kmil olma isteinde olan slik, nefsin arzula rm terkedip yksek dileklerini bulur. Yapt tevhid ve zikirlerle gurura kaplmaz ve onu Haktan dn ve kesiliinin bahanesi et mez. Himmetini yksek tutup asl vatam olan ilh huzura gelir kendisine g rnen rtbelerin hi birine iltifat etmez. nk, bun larn ilh nuru rten perdeler olduunu, sliki Allaha yaklamak tan menettiini ve hayvanlarn makam olan eski makamlara dn meine sebep olduunu bilir, idrak eder. nc makamda slik, eer nefsini bulunduu mertebeye er diren 6 esas tatbik etmeye devam eder ve Mrid-i kmilin eteine sk sk sarlp hatra gelen iyi ve kt fikirlerin tmn aynen ona anlatr ve onun verdii illar kabul edip canla bala tatbik eder, kalben ondan raz olursa manev alanda hzla ykselir, dr dnc makama varr. nk mridine olan inanc kuvvetli olduk a kalbi vesvese ve phelerden emin olur, kuts leme ykselii kuvvetli olur. nsan arzulan zayflar. nc makamda slik, eer mridinden phe eder, ondan daha bilgili ve kemal sahibi olduunu sanrsa, o zaman Mritten kendisine gelen feyiz yolu kapanr, onun yardmndan yoksun ka lr. Bu durumda olan slik, bu blmn yedinci ksmm inceleyip
647

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HZ. phesini gidermeye alsn, mridini kmil bulursa ona sk s kya balanp himayesine snsn ve onun eliyle kurtulabileceine inanp her zahmetine katlansn. Tpk lnn ykaycya teslim olduu gibi mridine tam teslim olsun. yle ki onu kendine ana ve babasndan daha yakn, dostlarndan ve yaknlarndan daha sa dk ve srlarm gizleyen bir zat olduunu bilsin. Her isteini ve ku surunu ondan saklamayp yalmz bulunduka kendisine sylesin, kendisinde mridin inkr veya ona itiraz etmek dncesi gelin ce, hi ekinmeden ona sylesin ve tvbe etsin. nk slik, mr< idinde inkrm gerektiren eylerin yapldm grr. Mesel mrid, nemsiz bir ey iin ona hizmet edeni serte azarlar ve dver Bir gn yeni mrid olmu bir kii mridini it suretinde grr. Bu sebepten ondan ayrlmak ister. Veda iin mridinin yanma gitti inde mridi, ondan ayrlmasnn sebebini sorar. O da dorusunu syler. Mrid ona, kendisine sarlmasn syler. O da mridine sarlnca kendi nefsine sarldn grr. O zaman mrid bu gizli sun mridinden sorar. O da onu aydnlatr. Sende bu halde kz* gnlk atei yanmaktadr. O grdn senin bu kzgnlnn ak sidir ki, bizden sana zahir olur. nk biz halk iinde br ayna gibiyiz. Bize bakan, kendini grr. Nitekim Mmin, mminin ay nasdr. hadisi erifi bu mnaya gelir. Bununla o mrid irad olup, durumunu anlar. Nefsini bilerek mride teslim olup ondan feyz alr. Demek bir mrid, mridinde bu gibi halleri grnce sakn he men onu inkra kalkmasn. Hsn-i zan ile hayra yorup Hzr (A.S.) ile Musa Peygamberin (A.S.) kssasn nefsine sylesin, mride tam bir gvenle balansn. nk kmil insanlann halleri bakalanyla mukayese olunmaz, onun hakikati bu aklla bilinmez diye rek onun hakkndaki pheyi kalbinden atsn, tvbe edip onun r zasn almaya alsn. KISIM: 3 NC MAKAMDA BULUNAN MRDN ERAT HKMLERNE UYARAK YRMES, DNYAYA BALANMAKTAN SAKINMANIN GEREKLL, HAYIR VE ERRN STN GELMESNN SEBEPLER

Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

nc makamda slik, mrid-i kmille sohbet etme imkn ve frsatm bulamazsa, o zaman onun iin en nemli ey, eriatn 648

MARFETNAME

emirlerine uyup Allahn habibi olan Peygamber (S.A.V.) Efendi mizin dualaryla zikirlerini ve ona salt-u selm getirmeyi nefsine il yapp erenlerle sohbet etsin. Ta ki, istikametle nefs-i mutmain olup keml makamm bulsun. Bu dua ve zikir, salt-u selmlar ve erenlerle sohbetler, bilhassa slikin kalbine phe dt ve nef sinin erri hayrna galip geldii zaman lzmdr. Fakat kalbine en ufak bir phe gelmez ve hayr errine galip gelip nefsini eriat ve tarikat yolunda ve dorulukta bulursa o zaman ferahlasn, kal bi huzur ve sevinle dolsun. Hi zlmesin, iindeki bulankl ve vesveseleri skp atsn. yle ki onda ne hret ve isim yapma, ne sklma ve znt, ne cennet ve cehennem fikri kalsn. Allahtan gayr olan her eyden kansn. Dmanlarn ktlemelerine, dedi kodularna kulak asmasn ve kendisine muarz olan kar geleliler den ekinip tarikata bal olanlarla dost olsun. Hlsa bu nc makam, hayr ve erle dolu bir makamdr. Eer nefs-i mlhimenin hayri, errini yenerse, yksek makamlara doru kar. Eer erri, hayrm yenerse tabiatn zindanna dp bedenin esfel-i sfilinine (aalklarnn aasma) gider. Onun iin salik ilerleyip drdnc makama kncaya kadar nefsini yor mas ve onun hi bir isteini yapmamas lzmdr. nk bu ma kamda aalk eylere meyil ve insandaki kt vasflara dn ar zusu vardr. Bu makamda hayrin, erri yendiinin belirtisi udur: Slik ii nin iman hakikatiyle aydnlandm, dnn da slm eriatiyle g zelletiini bulur. Yani kalbi, btn varlklarn Cenab- Hakkn emir ve iradesine gre hareket ettiini mahede eder. Kendisi de, alt tat ve ibadetlerine devam ederek byk kk her trl gnah ilemekten saknr. Halk arasnda veya yalnz bulunmak, ona tesir etmez. nk bu duruma gelmi olan slik her an Allah' n huzurunda olduunu bilir. errin, hayri yendiinin almeti ise udur: Slikte insann k t vasflar grlr. eriatm emirlerine uyma duygusu az olduun dan tat ve ibadetleri terkedip gnahlara dalar. Geri lemdeki btn varlklarn ve kendi fiillerinin Cenab- Allahm emir ve ira desine uygun olarak meydana geldiini mahede etmektedir. Fa kat eriat srlarndan ve hakikat nurlarndan perdeli olduu, gz leri hakikati grmekten mahrum din ve dnyasn yitirmi, kor kun bir zndk (inkrc) olur ki, hi bir din ve mezhebi kabul et mez. Belki insanla hayvann farkn bile bilmez. Benlik taslamak tan vaz gemez. Ya Rabbi! Bize hidayet verdikten sonra, kalblerimizi kaydrma. Bize yksek hazretinden rahmet ver.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

aknlk ve kibirlilik duygular kabarmtr. nk kendileri ni sultann emirlerine uymyan kullardan daha stn grm lerdir. Sultan da, bunlardaki acep ve kibri sezmi, bu sebeple kendilerim beenmeyip kendisine dost etmemi. Lkin bunlara da tayin ettii kaplardan hayrlar ihsan etmitir. Gelen n c grup insanlarsa, hayr kaplar zerindeki manay anlaya
madklarndan tayin edilen hayrdan bir zerre dahi onlara nasib olmam. nk, bunlar bu kaplarn o ile ilgisi olmad n sanp belki sarayda byle kaplar da yoktur ve veren yal nz Sultandr. Kapsz da istenileni verebilir demilerdir. Sul tann, kapan belli ettirmesinin bir hikmeti, bir sebebi yok zannedip verilen emre uymam, tabi olarak da sultann bu iteki hikmetini, maksadn bilmeyip kaplar zerinde durma dklar iin onun huzurundan uzaklap gitmiler. Yollarn da yle bir armlar ki, kovulduklarn dahi anlamam, hatta onu sevdiklerini iddiaya be kalkmlardr. Halbuki sultan, onlardan ikrah etmitir. nk onlar haddi amlardr. Buna gre kullar ksma ayrlmtr. Birinci ksm, sultan tayin ettii kaplardan ihsan edioj grmler. kinci ksm da birinciler gibidir. Yalnz kaplarla birlikte nefislerini de grmlerdir. nc ksm,ise sultan dan baka kimseyi grmeyip ve hayr kaplarndan baka kaplarda durmulardr. Burada sultan Cenab- Hakka misldir. Saray Allahm h zineleri hayr ve er kaplan da eriatm emir ve yasaklandr. Sultandan haber gtren vezir de Peygamber (S.A.V.) efendimizdir. grup halk da Allah'n kullar, Muhammed (S.A.V.) in mmetidir. Hz. Peygamberin, mmetine bildirdii eriatn emirlerinden biri namazdr. Namaz, tadil-i erkn ile klnz. T ki, namazdaki manevi zevk, sizde belirsin ve Allah da siz den raz olsun. O halde kim, peygamberin szne ve Allahn emrine uyup iki dnya saadetini ve Cenab- Hakkn rzasn mid ederek namaz artlaryla ed ederse, Allaha yakn olan lar zmresine girer ve umduundan fazla muradna erer. Kim ki namaz, artlanna riayet ederek klarsa, fakat namaz ve
652

MARFETNAME

nefsini grp Allah'n emrine itaat ettii iin kendisine kibir gelirse, o kimse Cenab- Hakka yakn olmaya lyk olmayp yalnz iyiler zmresinde kalr ve kim de namaz terkedip; Al lahm muhabbet ve tecellileri, rahmet ve efkati, Cennet ve ni metleri, ltuf ve ihsanlan ve her trl ikramlar namaza bal deildir. Allahm ihsanlanna hi bir engel yoktur, herkese a mildir, dese bu cahin iddias, sarayn kapsn brakp arka duvanndan ieriye girmesine benzer. Halbuki namaz kasden terkeden zmdk olur ve namazn manev zevkinden mahrum kalr. Eer namaz kapsndan mukarreb kullar iin vaad olu nan lhi tecelliler o namaz klmayana grnseydi, mr bo yunca bir tek farz terketmezdi ve eriatn emirlerinden bir adm dar atmazd. te eriatn emir ve yasaklarnn hepsi de namaz gibidir. nk Cenab- Hakkn nzas ve tecel lileri ancak tat ve ibadet kaplarndan gelir, fkesi azarlayp kovmas da ancak isyan etme ve gnah ileme kaplarndan gelir. O haldearif olan slik, eriat kaplarn bilip elil Allaha yalvaran bir kul olmal ve muhta olduu Cenab- Hakkn af fn ve nzasm istemelidir. Cenab- Allah da onu affedip ondan razi olsun.

KISIM: 5

nc makama mahsus olan isimle slikin1 uramas ve nefsin dnmeyi arzu ettii meyiller: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: '' nc makamda bulunan slik, nc ismi sylemeye devam etsin. Yani H H H desin bylece her eyden arn m ve her eye sri olan manev nur, onun iinde grnsn, ilk zamanlarda y H, daha sonralan yalnz H desin. Ayakta iken, otururken, yan yatarken, gece-gndz sessiz olarak tek rarlasn ki, tesirini bulsun. nk slik, bu isimle megul olun ca, bunun bereketiyle nc makamm tehlikelerinden kurtu lur. Bununla nefs-i mlhimenin bu makamndan aa bulunan
653

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

ikinci ve birinci makamlara inmesi ve iltifat kesilir. Bu nefs-1 mlhimesi tabiat haline gelen nc makamdan kendi tabiati olan iki aa makamn tarafna ltifat etmekten ve onlara dnmekten geri durmaz. Slikin gafletini bekler, nefsini yrt* inek veya durdurmaktan gf bulduu an, hemen eski al kanlklarna dner. nk nefis, daima asl huyuna dnmek isteindedir. Nefsi nc makamdan drdncye karmak, ancak mahbubun ve mauka (sevgiliye) kavumay dnmek, arzu lamak ve zikretmekle olur. Slik, hayran olmak, ak ve vecd halleri yaamakla keml makamn bulabilir ve o zaman nefsi nin daha aalara meyletmesinden tamamen emin olur. Bu nc makamda slik, nefsinin geriye dneceini sezince kal bi kesik kesik atar, gz dner ve afallar. Nitekim Mecnun ve Leyldan bir hikaye bu manya iarettir. Mecnun der ki: Deveme binip sevgilimin iline doru yr dm. Devemi hzla srdm. Epey yrdkten sonra uyku bas trd. Uyandmda devenin beni yavrusunun bulunduu yere geriye gtrm olduunu grdm. Sonra tekrar deveme binip yola koyuldum. Deveyi evvelkisinden daha hzl ve dikkatli srdm. Fakat yine uykuya dalp deveden gafil olunca, kendi mi eski yerimde buldum. Bu hali defalarca tekrar ettimse de her defasmda kendimi yine ayn yerde buldum. Hayret ve acz iinde kaldm. are ve tedbir kalmaynca kendimi devenin sr tndan aa attm, ayam knld. Buna ramen inliyerek, srne srne nihayet Leyl'nn iline vardm. Mecnunun kendisini devenin srtndan yere atmas, aczin, zilletin, krgnln ve kulluun gsterilmesine iarettir. n k bu 4 vasf, btn isteklerin oluuna sebeb ve yardmcdr, zellikle zillet, muhta olmak ve acizlik sadetin iksiridir. Ger ek slik, zillet, yani kendini aa grmek ile lezzet alr, ihti ya ile nimetlenir, acizlik ile razdr ki, bu onun detidir. yleyse bir kere basiretle bak ki bu mukarrebler yolu ne kadar gzel bir yoldur ve ne lezzetli halleri vardr. Slilderin makamlar pek yksektir gnlleri ok hotur. nk, korku ve zntden arnmtr. Eer zelil olsalar aziz onlardr, fakir

654

MARFETNAME

iseler zengin onlardr. Sermayeleri zl ve iftikrdr (ihtiyatr) meskenetleri (acizlikleri) izhardr.

KISIM: 6

nc makamda bulunan nefs-i mlhimenin gzel hal leriyle vasflar, nefsin kt meyillerden arnmasnn zelikleri ve aklamas. Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: nc makamda slik, ltif-i ruhan ve k- rahman kalbinde irfan nuru gne gibi doar ve ruhuna, kemle erme mjdesini verip Allaha kavuma rzgrn estirir, kalbindeki perdeleri kaldrp, nefsinin en byk ve irkin zevklerini yok Allah grmekten utangatr. nk, ruhun duyduu iddetli eder. nk nc makam, ruhun gzel makamdr. Ruh ise sevinler, kendisinin ona kavumasna engel olmaktadr. Fakat nurlu perde ve onun sevinleri makbul ve faydaldr. nk, utanma ve sevinmesi Allahn Cemlini grmeyi istemek ve ona kavuma devletini arzulamaktadr. Zl ve iftikar (aalk ve fakirlik) duygularndan lezzet alr. evki arttka sabr ve karan kesilir. V Bu makamda km mka olan evki, arzu ve istei art tka ve sofu stadlarmn, bu makamdakler iin yazdklan iirlerle lhleri duyduka ve namelerini dinledike sevgilisi ne kavumaktan baka bir zevk ve karar kalmaz. zzet-i nef sini krp, ayplanma ve deer vermeye aldrmaz. Giyiminde halkn deer verip vermemesini dnmez ve yle hareket eder ki, hi kimsenin yannda itiban kalmaz. O ak bunlardan lez zet alr. Bu iten sevgisiyle, yalanc sevenlerden ayrlr. nk Seviyorum diyenler ok ise de, sznde doru olan ok azdr. Muhabbette doru olan, yani gerek ak, kalbinde sevgilisin den baka ey kalmyan, insanlan unutan ve insanlarn da ken disini unuttuu kimsedir. Sevginin bir art da udur ki; seven mutlaka sevgilisinin her emrine itat eder ve boyun eer.
655

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Tabiat leminde kalan ve hakikat ilminden habersiz olup Alaha ortak koanlar, nefsin gururunu krmann emir ve ya saklara aykr olduunu zannederler. Tabi bunlar, namaz ve orucu terkettikleri gibi, hac ve zekt da menederler, ehvetle re baldrlar, yasak edilen eyleri yaparlar. Bunlarn iddialar udur: Bu tm yaptklarmz ve yapmadklarmz, srf kabaha timizi rtmek, nefsimizi krmak ve, itibarmz drmek iin dir. Hakk bulan ve seven biziz. Canmz onu bulmutur ve bi zim gibilerin boynundan eriatn teklifleri kalkmtr Bunlar, bu iddialarn bo hayaller, sapklk ve kfr ve Cenab- Hak km lnet ettii ey olduunu bilmiyorlar m? Onlarn bu szleri ve fiilleri hi bir dine uygun olmad gibi, hi bir mezhebe de uymaz. Demek ki, bu mezhepten olanlarda eytan hayaller s tn gelmi ve gururlanmay nefsin emirlerinden saymlardr. Bunlar gnah olan eyleri yapmakla gnlleri kararm, ibadet ve riyazattan (nefsi terbiye etmekten) '.^sanmlardr. Fakat klar una inanmlardr ki, nefsin gururunu krmaktan mak sat saygy gerektiren makam ve hretlerden ayrlmaktr. Bun lar eriat emirlerine bal, sahabelerin hareketlerine uyan, b yk velilerin detlerine gre yaayan kimselerdir. Bunlar ne fislerini yenmek iin izzet-i nefislerini krar, halkn nazarnda deersiz grnen ileri yaparlar. Mesel evlerine tanacak eyleri el ve stlannda pazara gtrp getirirler. Hamur tahta sn ve ekmek teknesini balarna koyup gtrmekten ekin mezler. Ae ve komular iin su getirip odun krar, kaplarn nn sprr, evlerindeki hayvanlarn hizmetlerini grr ler. Ba, bahe, tarla ve harman ilerini kendileri yapar, dk knlarm kendileri idare ederler. Ssl ve kymetli elbise giy mek iin alp yorulmazlar. Ancak souk ve scaktan korun mak iin eski elb'seler giyerler. Bunun gibi, Alah dnmek ve O'na yaklamaktan insan engelleyen her engeli keserler, nc makam, ak makam olduundan bu makamdaki a izzet-i nefsini krmak kolay gelir. Bu hal onun ruhuna zevk ve lezzet verir. Arifler gznde aziz, Allahn yannda ka dir ve kymeti ok olur.

656

MARFETNAME

KISIM: 7

nc makamda ruhanilerin slike hitab ve senas, onun kendilerinden kamas ve Cenab- Hakka ynelerek fni olma s. Ey azizi Ehlullah diyorlar ki: nc makamda slik, nefsinin gururunu tamamen kr d zaman, kendisini Cenab- Allahtan uzaklatrmaya sebep olan eytani nefsi lr gider. te o zaman ruhnilerden ona, emir ve yasaklarn ne olduu bildirilir. Fakat gerek slik, on lara iltifat ve itibar etmez ve onlardan korkmaz, kendisine se vin ve znt gelmez. nk, hepsinin de kendisini istediin den alkoymak abasnda olduklarm bilir. Onun iin onlardan uzaklar ve Allahla megul olmaya alr. Eer slike, ruhnilerden hi bir konuma gelmezse, bu, onun iin daha hayrl ve faydaldr. nk bir ok slik iit medikleri nice garip seslenileri, Allahm hitab sanp, muradlarma erdiklerine inanr. Mcahedelerinde geveklik olur ve tabiat lemine dner. Bu da nc makamn tehlikelerindendir.

Bu makamda slike fen haleti gelir. Onun drdnc ma kama kp, nefsinin mutmain olmasna yardm eder. Bu ma kamda ona gelen fen, yle bir hldir ki, onu btn duygula rndan alr. Her duyu organ kendi duygusundan geip, idrk eder gibi olur. Halbuki, her biri kendi idrkinden muattal ka lr. Mesel gz ak olduu halde, karsndaki eyi grmez olur. Bu slikin hli, bana bir musibet gelmi bir kimsenin haline benzer ki, kimse bir arkadann yanndan geip onu grd halde, ona ne selm verir, ne de onunla konuur. Son ra o arkada ona, size kar kusrum nedir ki, yanmdan getiin halde bana selm vermez, kelm etmezsin der). O da ona vallahi o kadar zntl idim ki, seni grmedim de yip yemin eder. Bunun gibi, kulaklar ses duymaz. Halbuki ii tir. te btn duygular byledir. Akl da, btn makulattan byle olur. Bu hli, ancak ona tutulan rif olan bir. O rif
657

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

yle demitir: Rabbim beni durdurdu ve buyurdu ki; Kar lnda cehlet olmyan bir marifetle beni tan. nk karl cehalet olan marifet cehldir. Birinci fen budur. Bu makamda slike gelen fen (yok olma) halinin kincisi, beinci makamda olur. nc fen ise, edebiyat mertebesinde olur ki, bunda, btn beeri sfatlar yok olur. Buna Hakkal ya kn hali denir. Bu nc fen hali, var olmann ta kendisidir. Birinci fen halinde slik ruhanilerin szlerini iitir. Fakat hi birisini anlamaz. Ancak bu fen hali tamamen kaybolduu za man duyu organlar tekrar ilemeye ve sylediklerini anlama ya balar. Bdikleri srlan saklar, gnlnn aynasnda naks olunan halleri tasavvur der. O anda konutuklar szlerin hepsi hikmettir. nk o anda, hikmet pnarlan kalbinden coup di line akar, ite bu fen (yok olma) halinin sebebi u drt eydir: Alk, uykusuzluk, skt, inzivaya (yalnzla) ekilip zikir ve ibadet yapmak. Bunlardan nc makamda istenen ve en nemli olam alktr. Bu da birinci ve ikinci makamda isten mez.

KISIM: 8

nc makamda olan slikin ak halleri, kabz ve bastnn birbiri ardnca gelmesi: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: nc makamda olan slikin a halleri, kabz ve bastnn k artar ve hayranl kuvvet kazanr. evk duyma, kendinden geme, onurunu krma gibi hal ve fiillerinden fazlasyle lezzet duyar. nk ruhun bu makam, ak ve hal makamdr. Ak makam ise, manev zevk ve lezzet alma makamdr. Hatta k, ruh lezzetleri fazlasyle duyduu iin ak, mauka kar perde iken bile bu ak makamndan daha ileriye gitmek iste mez. inde bulunduu skntnn gs darlndan kurtulma ya almaz. Belki bu halin devamn ve sebtn ister. Geri ak hali, kendinden stn olan hallere gre yerinmi ise de esasnda makbul bir haldir. Hatta Kmil insan, ak zamann
658

MARFETNAME

ve halerini dndke onda olan rhni lezzet ve gamszlk iin hasret ektiini grrsn. Fakat ak hali, ancak mcadele sonunda varlan gerek haldir. Sahibi ak iirlerinden her ne okusa samimidir. Konutuunda, gnlnden kopan yank ah ve eninlerle birlikte syledii szler tesirli ve yakcdr. Eer mcahede yaplmadan bu hal gsterilirse yalandr. Kelimeleri fcadsz, syleni ve ifadede lezzet yoktur. Ne iitenler bir zevk alr, ne de gnllerde bir tesir brakr. Dinliyenler ondan tiksi nir ve nefret eder. nk nc makam, ruhun beendii br ftakamdr. Ruh ise, ak ve hayranlk duyma yeridir. Bu ma kamda slikin kalma zaman uzun olabilir. nk k, kendi nefsinden habersizdir. Maukun ismini zikretmekle ve onun Cemal ve Kemlini ven iirleri, beyitleri terennm ederek g zel sesle okuduka, maukundan da hebersiz bir hal iindedir. * Bu bildirilenlerin hepsi, onun ald, yayld ruh hah iinde olur. Fakat bu alndan sonra ak ve hayranlk uyku sundan uyanp da kendisine geldiinde gs yle daralr ki, yrei yerinden kopacak gibi olur. te o zaman k, hakikat zll ile zelil olup derin bir hu iinde hayrette kalr. Bu makamda slike, ard arda gelen bu kabz ve bast, yani al ve kendine geli haleri, onu drdnc makama ykseltir. Ak skinleir, kendine geli ve al, heybet ve nse dner. Her trl zahmetten kurtulur. Bunlar iki hal olup drdnc makama gelen Kmil insann kalbinde birbiri ardndan gelirler ve ancak manevi zevkle bilinirler. Kabz ile heybetin arasndaki fark: Kabz halinde, gs daralr, nefis kendini yorgun hisseder. Heybette ise gste bir ferahlk, bir alma duyulur. Nefis kendini rahat hisseder Bast ile ns arasndaki farka gelince; Bast halinde slik yle bir hal iindedir ki, Cenab- Allaha kar saygszlkta bulun masndan korkulur. Halbuki ns halinde slik, Alaha kar sayg ve hu iindedir. Hlsa; korku ile mid, kabz ile bast, heybetle ns birbirin den ayn iki hal olup ancak ahslar ve makamlar itibariyle adlan deiir. Yani ilk makamdaki nefs-i emmare ile ikinci ma kamdaki nefs-i levvame sahiplerinin vasflandnid bu iki 659

ERZURUMLU BRAHM HAKK HAZRETLER

hale, kabz ve bast adlan verilir. Nefs-i mutmainne, raziye ve marziyenin vasflandrldktan bu iki hale ise heybet ve ns adlan verilir. Eer bunlarla nefs-i Kmil olan Halife vasflandnlrsa ona da Cell ve Cemal ad verilir. Demek ki korku ve mid bu yola yeni girenlerin, kabz ve bast ortancalarn, heybet ve ns Kmilin, Cell ve Cemal Hali fenindir. Korku ve mid, kabz ve bast halleri pek skntl zah metle geer. Heybet ve ns rahat, huzur ve sevin halidir. Ce ll ve Cemal hali ise acip fayda ve kermet vericidir. zellikle cell halinde Kmil, bir eye, ancak Allahn izni ve muvafa katiyle ynelir. nk o anda kmil Cenab- Allahn en hlis kuludur ve yeryznde Halifesidir. Allah iin kzar, Allah iia intikam alr. Sevdii iin sever, ikrm iin ikrm eder. Kmil bu makama vardnda, darda olup biten tesirlerin kendi eliy le meydana geldiini gz ile grp esasn renip ns mecli sine gider. Mevlsma kar sonsuz sayg duyarak kulluk maka mnda gafil olmamak iin hu ile ve kendinden geercesine yalvarr, istifar eder. NAZIM Ak ile mmur olur Hane-i viranmz Hznle mesrur olur. Tlibi - cnmmz Her ne ki lemde var Ak imi ey yar- gr Olmu ol leyl- nahar tim ile irfanmz Ak ile ho dolmuuz Mest-i mdam olmuuz Fakr-u fen bulmuuz Oldu baka nmz Geri hakiriz u hk Oldu veli ak- pak Dilde u meh t-benk Oldu u zer Knimiz
660

MARFETNAME

evremize ne felek Devreder ol n kelek Kim eh-i mlk- melek Tahtdr eyvanmz Ak gedas olan Saltanat eyler nihan L-cerem olmu cihan Bende-i fermanmz Hakk, Cu divne dir. Ak- cananadr Ak ile meyhanedir evk ile hayrammz

KISIM: 9 nc makamda slikin kabz ile olan zl ve iftikan Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: nc makamda slike gs darl anz olur ve slik du yar. nk bu makam, ruha aittir. Ruh ise, ayrlmaya eilim lidir. Onun iin kabz zamannda bedenin kafesini krp asli va tan olan mcerret leme kavumak isteindedir. Fakat buna g yetimez. Fakat kabzn geldii saatlerde, kaban harareti ne dayanp sabreder. nk o hararetten sonsuz faydalar bu lur. Hatta denilmitir ki: Eer kabz halinin harareti ve atei olmazsa, nefsin habis ve zararl istekleri temizlenmez, amelle rin en makbulu olan ilahi hzineyi, gnller bulamazd. Slike bu yolda ikram olunan kermetlerin en by vs en nemlisi, insan helke gtren hayvani nefsi rahmann ahlkna dnmesi ve bylece tatllk ve ferahlk duyma saadetini bulmasdr. nk tarikata girmekten ve mcahede yapmak tan maksad, Cenab- Hak'ka yaklamak ve kavumaktr. Bu yaklama ve kavuma ise, ancak 70 perdeyi kaldrmaya baldr. Bu 70 perde Allah ile kul arasndaki uzaklktan doar, yleyse sfatlan deitirmek ve keml sahibi olmakla Allaha yakla lr. Mesel; slik esfele gtren tokluu hak olan alkla dei
661

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

tirir. hayvan sfat olan uykuyu, melek sfat olan uykusuzlua tebdil eder, eytan sfat olan kibri insan sfat olan alak gnllk ve onursuzlukla deitirirse, Allaha yaklamak iin mnasebet kazanm olur. nk alk, uykusuzluk ve bunla ra benzer temiz vasflar, meleklerin sfatlardr.

Bunlarn zdd olanlar, yerinmi olup hayvani sfatlardr. nsan ise bu ikisi arasnda geit durumunda olan bir yaratktr. Eer hayvani sfatlarla sfatlanrsa hayvandan da aa olur. Eer meleklerin sfatlaryla sfatlanrsa meleklerden stn olup onlarn ulaamadklar mertebelere erer.
Zl (kendini aa grmek, alak gnlllk) ve inkisar (nefsini krmak) ile kulluk aynasn Rablk aynasna kar tu tar. Demek ki, keml derecelerinin en yksei, kulun kulluk vasflan ile bezenmi olmasdr. Bu da, alak gnlllk ve nefsi krmann saadete ermeye sebep olduunu gsterir. lh srlar, ibadet ve mcahedeye sanlanlara alr. Slik, alak g nl, onursuzluk ve ihtiya duygusu ile bakasna kle olmak tan kurtulur. badet yapmakla hr olur. Nitekim gnl ehli, mukarrebler yolunu ancak nefisleri temizleyenlere lyk gr mtr. Sonra bu makamda slik, sanki vcudunu topraa gmm gibi ortadan kaybolur. Hz. Ebubekirin (R.A.) tabiatine uyarak yeryznde l gibi yrr. Slikin bu ekildeki lm sanki tabii bir lm gibidir. Hatta Azrail (A.S.) ruhunu almak iin yanma geldiinde selm verip ona yumuak davranarak ruhunu alr ve bu yabanc ilden asl vatanna gtrr. nk o, istenen iradi lmle lm ve yok olmutur. Bu yok olma y le bir haldir ki, bu durumda slikin, ne mala, ne evlda, ne de baka bir eye kar meyli olmaz. Hi kimseden korkusu kal maz. Bu da, hi kukusuz l halidir. Nitekim llere Berzah lemi grnd gibi bu slike, rife de hem Berzah hem de misl lemi mukefe olunur. KISIM: 10

nc makamda bulunan slikin kalbinde, nc smin yapt tesir ve zellikleri ve mahedenin eitleri ile mahi yetleri:
862

MARFETNAME

Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki:

nc ismin tesiri ve zellii udur: Bu ismin zikrine de vam eden Arifin kalbinde, mutlakn hakikati belirir. Ruhuna imann gerei yerleir ve rabbni marifler alr, ilh bilgiler doar. Dnyann aalk lezzetlerinden nefret edip ebedi haya tn devlet ve saadetine evkle sarlr. Fakat bu isminden istenen zelliklerin meydana gelmesi iin zikrin gizli ve kuvvetli yapl mas, eriatn emirlerine uyup tarikatn artlarna bah kaln mas, nefeslerinin sesini iitip kelimelere kulak vererek zikre devam edilmesi lzmdr. Bu makamda rif, zaman zaman L hve illh ismini L ve vav uzatarak sylesin. nk bu ismin n ok ycedir. Arif bu isim ile itigali halinde sanki btn organlaryla Allah tan baka ilh yoktur der. te Kmil insanlarn hdu bu huddur. Arif bu hdu kendi nefsine syleyip idmann yapar sa, grnen ey onda yle kkleir ki, artk hi ondan aynlmayp makam olur. Bylece istei ve son gayesi olan bu hdu (grneni) bulur. Bu hdun sahibi olan slik, hi bir halinde ve hi bir eyle Allahm huzurundan bir an dahi gafil olmaz. nsanlarla bir arada olduu zaman Hakdan ayrlmaz. Hak ile olduu zaman da halk ile olur. Ne oklukta birlikten, ne birlikte okluktan gz perdelenir. Belki o, okluu, tm varlklar tek gren gzle (Allahn birliinde), birlii de (Allahm birliini) oklukta gren gzle, basiretiyle grebilir. hdlar eittir: Biri kmil, biri noksan, biri de pek noksandr. Kmil hd, en gzel ve en mkemmeldir. Noksan hd ise muvahhid ariflerin hdu olup grnen ve grdren onlann grlerinde birleir. Onlara gre, yardmc grnende yok olur. Demek onlarm g rlerinde ne okluk olur, ne de Allahtan bakas kalr. Bu hdun noksan saylmasnn sebebi, Cenab- Allahn zel isim ve sfatlarnn braklm olmasdr. Fakat bu hdun sahibi zrldr. nk eksik makam olan nc makamda bulun duundan nura yenilmitir. Bu yzden ikinci basamak onun g rne kapaldr. En noksan, eksik olan hda gelince, bu da tarikata ilk girenlerin hdudur ki, bunlar yardm edenle grnenden
663

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

perdelenmiler. Yardmcnn etkisi olmadan hi bir ey gromezler, onun iinde oklukta, birlii bulmaya alrlar. Fakat vahdeti (birlii) bulamayp yalnz okluu bulurlar. Halbuki keml sahibi olan, birlii okluk gz ile ve okluu da birlik gz e (Allahn birliini gren gzle) grr, biri dierini per delemez. O halde kmil insan Hak ile halktan vs halk ile hak tan perdelenmez. nk, her iki yan da mamurdur. KONU: 4 Yedi makamn drdncsnde bulunan nefs-i mutmainnenin hallerini sfatlariye fiillerini, kerametlere olan meyilleri, karlatklar fitne ve fetleri. Peygamber (S.A.V.) efendimize olan sevgilerini, mal ve mlke olan meyillerini, mrid olmaya liyakatlann, akll ve zeki kimselerin tarikata giriteyi tercih ettiklerini ve btn velilerin tatbik ettikleri yollan 4 ksmda bildirir: KISIM: 1 Nefs-i Mutmainnenin bu ismi almasnn sebebi, seyri, lemi, yeri, hali kazandktan sfatlan ve ondan stn olan nefs-i-Raziya makamna ykselmesi: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Drdnc makamda nefs-i ntika, duyduu zdrabndan Cenab- Hakkn hitabyla itmnn bulduu iin ad Mutmainne olmutur. Bunun seyri Allah iledir. Alemi, hakikat- Muhammediyedir. Yeri srdr. Hli, kalbin tam ve gerek inan dr. Kazandklan eriatn baz srlardr. Sfatlan; cmertlik, tevekkl, tefviz, sabr, hilm, teslim, mid, doruluk, ibadet, yu muak gnll ve gleryzllk, hamd-u sena, kr, tam mahede, huzur, kalp sevinci, tatl dilli, ayplar rtmek, ksurlan balamaktr. Slikin drdnc makama girmesinin almeti, eriattan bir kar dahi aynlmamas ve Peygamber (S.A.V.) efendimizin
044

MARFETNAME

ahlkm uygulamaktan zevk almas ve onun sz ve hareketle rine uymakla kalbinin mutmain olmasdr. nk bu makamn temkin, ayn-ul yakin ve kmil iman sahibi olma makamdr. Bu makamda kmilden ona bakanlarn gzleri ve yannda olanlarn kulaklar zevk ve lezzet bulur. Hatta ok uzun zaman konusa, tatl szlerinden dinliyenlere bkma ve usan deil, holuk ve lezzet gelir. nk onun dili, Alah tarafndan dima ve kalbine aktlan eyann hakikatlerine mana ve incelikleri nin ve byk eriatteki srlarn tercman olur. Syledii her sz, Kur'an- Kerime ve hadis-i eriflere uygundur, yle ki, bir kitap okumad gibi de bir ey duymamtr. nk bu kmilin bilgileri, Alah tarafndan beyin ve kalbine aktlan il hamlardan ibarettir. Sonra bu kmil, Alahn Ey Habibim! ben senin srrnm, sen de benim srrmsm ilhamyle ztraplan, zntleri din mi, kalbi mutmain olmu haya deryasna dalmtr. Ona, kor kaklk yerine heybet onur ve makbul rtbeler verilmitir, bu lemin hakikatleri gsterilmi, Rahman sresinde bildirilen zerindeki ilhamm almtr. Bu kmil kalbine aktlan bu hikmetleri yaknlarna ve halkla grtnde, onlara syler, sevdiklerine ve isteyenlere anlaylarna gre, kabiliyetleri yeterince retir, onlan irat eder. ou zaman zikir ve ibadetle urap kendi leminde ka lr. Bylece dier makamlara ykseltmekten mahrum olmaz. KISIM: 2 Drdnc makamda bulunan kmil iin olaan st olan kerametlere meyil ve istekleriyle karlaaca fitne ve afet leri (ekime ve belalar bildirir). Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Drdnc makamda olan kmil, drdnc isimle megul olur. Hak, Hak, Hak der veya y Hak deyip bu gzel sz tek rarlar. Bylece tekrarla tesirini bulur, kalbinde hasil olan aca yip bilgilerden ve hallerden ekinip Cenab- Allaha ynelir. Ken

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

di eliyle meydana gelen olaanst hallere ve eitli keramet lere iltifat ve itibar etmeyip onlar ikram eden Cenab- Allah'a sarlr. nk, bunlara meyletme ve onlar sevmenin fitneye sebeb olduunu bilir. Bunun iin Kmil zatlar, kendilerinden kan kerametlerden ya hi haberleri olmaz veya olsa bile katiyyen kimseye sylemezler. Nitekim Kmil zatn biri camiye giderken yanndan ge9n birisi bir ta atm. Kmil o taa aldrmam, hatta ta bile gr memi. Fakat ta atan adam, o anda dp lm. Yanndaki ler ona, Kmil insanlara yakan kusurlu kimseleri bala maktr. Sen ise onu ldrdn. Bu sana yakr m? Kmil on lara yemin ederek, bu iten haberi olmadn, ne kendisine ta atldn duyduunu, ne de vuran grdn sylemi. Fakat Alahn deti udur: Velilerine bir ikram olsun diye, haberleri olmadan kendilerine yardm eder ve onlara ktlk yapanlardan intikam alr. Bundan anlyoruz ki Kmil zatlar, kendilerin den zuhr eden kerametleri bilmez, bilseler de onlara iltifat et-* mezler, iltifat etselerde meyletmez ve sevmezler. Kendinden zuhr eden kerametlere meyil eden, onlara de er verip zerlerinde duran slikin hali ise, u hacnn duru muna benzer: Allahn evini ziyaret etmeyi ok arzu eden ve yola koyulan bir hac aday arkadalaryle beraber yolun ou nu aldktan sonra bir konakta karsna gayet gzel, endaml: bir kadn kar. Onunla tanr ve ona ak olur. Onunla kal mak istemi. O vakit Hac emiri ona: Gel, yolundan kalma ar kadalarnla beyt-i erifi tavaf edip hac vazifesini ifa et. D nte bu kadn sana nikhla alnz, o zaman bu hellnla bu rada kalrsn. Fakat, eer imdi sen burada kalrsan ona sahib olamazsm. Olsan dahi sana haram olduunu . unutma. Sonra ok piman olursun der. Lkin bu hac adaynn ak salip ge liyor ve arkadalarndan aynlp akla bu kadna yaklayor, kadnn yzndeki peeyi kaldrdnda bir de ne grsn, Al lah korusun! Az kokmu, suyu akm, dileri rm, yz krm, gznn feri snm kapa imi, rengi solmu, sa dklm, bli bklm, ii bitmi, kara kuru bir acuze idi. Hemen o anda piman olan Hac aday arkadalarna yetimek istemi. Fakat buna gc yetmemi. Gece gndz feryad edip
666

MARFETNAME figan etmi. Ama nafile. Son pimanlk fayda etmez te bura daki hac aday slike, Kbe yolu Hak yoluna, Beyt-i erif Cenab- Hak'km zatna misldir. Kadn da kermete misaldir ki, slik Hak yolunda iken ona meyil eder. Hac emiri Mrid-i k mile misldir. Haclar ise tarikata slk edenlere misaldir. Hi kukusuz slik, veliler mertebesine yaklanca btn keramet ler ona itaatli ve emrinde olur. Halbuki kendisi onlara meylet mekten ve onlan sevmekten uzak olmaldr. Eer hevesi galip gelip ve kendisine mukadder olan hallere vaktinden nce istek li olur ve kerametlere meyledip onlara balanrsa kendine bo una eziyet etmi ve yolundan geri Jtalm olur. Eer slike ke rametler hasl olduunda onlara meyletmezse, hakikate erdii zamanda bu kerametlerin, ne dnyasna ne de hiretino' hi bir faydas olmadn anlar.

Kerametlere meyletmek, binbir zahmetle kazanlan bu ma kamdan inmesine sebep olur. Aslmda keramet, kendi nefsi iin kt bir ey deildir. nk o Cenab- Halckn velere bir ik ram ve ihsandr. Fakat onlara meyletmek ve muhabbet besle mek, slik iin bir fitne ve tuzaktr.

KISIM: 3 Drdnc makamda bulunan Kmilin Peygamber (S.A.V.1 efendimize olan sevgisi, mal ve mlke kar olan meyil ve ra beti ile Mrid olmaya olan liyakati: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Drdnc makamda bulunan nefs-i mutmainne sahibi K mil, zikir, dua ve ibadete devam edip Peygamber (S.A.V.) efen dimize nceki sevgisinden fazla bir baka sevgiyle balanr. Mal ve mlk, srf hayr yapmak, fakirlere yardm etmek iin ister. Para kazanma ve mal edinme, onun gnln, Cenab- Haktan bir an bile alkoymaz. Onun huzuruna varmasna en gel olmaz. Kazandklanm gizlemeyerek ihtiyac olmadn bel li eder. Kimseden bir ey istemez, verilenleri de fakirlere da tr. Bu niyetle, bu ekilde olan mal sevgisi, bu kmilin an
6*7

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

na uygundur. Bu maksatla hazanlan mal da srf Allah iin olur harcanr. Byle olan mal sevgisi yerinmemi, bilkis mak bul olup nlmtr. Eer bu drdnc makamda bulunan Kmili Cenab- Hak, kimsece tannmayan bir insan klnda gizler ve bylece ken disini, hret yapma afetlerinden korursa, bu hal onun iin bir nimet ve selmettir. Eer Cenab- Hak onu, halk gznde, be enilmi ve herkese takdir grm olarak gsterir ve eyhlik rtbesini ona giydirip irad greviyle vazifelendirirse o zaman Km, bu durumu her ne kadar kabul eder ise de; esasnda o, bu eyhlii ne ister, ne de arzu eder, ondan ekinip kaar. An cak Cenab- Allah, onu, kalplerin sevgilisi edip dost ve mrit lerini kendisine itaatli ve saygl yapar. Mridleri irad ettii iin, o da onlara teslim olup kalblerini kazanr. Hepsini kendi nefsinden yksek grp onlara iyi muamele eder. yi ahlk sa hibi olmalar iin, onlara alak gnll, tok gzl ve kanaat kar olma yolarn retir. Bu mertebeye nail olmalar iin, on lara t verir, yardmc olur. te o kmil Allah tarafndan kendisine verilen eyhlik vazifesini bu ekilde kabul edip uy gular. nk o Kmil, halkn dillerini, doruyu syleyen Allah m kalemleri olarak bilir. te bu zellikleri, bu sfatlar nefsin de toplayan Kmil, Mrid olmaya lyktr. Fakat ok yorula ca da bir gerektir Egor o memlekette bu vazifeyi, kendisin den daha mkemmel yapan bir eyh varsa onu frsat bilip ken disine gelen isteklileri o zata gnderip, rahat eder ve bu davra nlar ile be alt ve yedinci makamlara ykselerek Halife olur ve Hakkn huzurunda kalma dileine varr.

KISIM. 4 Zeki insanlarn Tarikata girmeyi tercih ettikleri ve velile rin' tatbik ettikleri yollar: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Slikin mukarreblerin (Allaha yakn olanlarn) yolunda ilerleyip ykseldii makamlar yedidir. Fakat baz evliya, bu
668

MARFETNAME

makamlarn olduunu kabul ve iddia ederler. nk mukarrebler yolunu makam olarak kabul eden Veliler birinci makam hi saymayp kinciden balarlar ve bu makamdaki nefs-i natkaya Levvame adn verirler. nc makamdaki nefs-i natkaya Mlhime, drdnc makamdaki nefs-i natkaya Mutmainne adn verirler. Beinci altnc ve yedinci makamlar ise saymayp Cenab- Alahm birer cezbesi olarak kabul eder ler. nk bu yolu makam olarak kabul eden veliler, ancak yaratltan huyu gzel, halim, selim ve efkatli olan zeki in sanlarn tarikate girmesini kabul etmi ve bu zellikleri ta yanlar beenmilerdir. Kt huylu olan emmare nefislere ise itibar etmez ve onlan tarikatten atmlardr. Bunlar kabul ettikleri Slike isim retirler: Nefs-i Levvamede L ilhe illallah, Nefs-i mlkimede, Allah, Allah, Aller. Bu son isimle Slik, Nefs-i Mutmainne makamna gelip Klah ve nc makamda Hu, Hu, Hu isimlerini telkin edermil olunca, ona halk irad etme vazifesi ve (yetkisini) verirler. nk zeki olan slik, Nefs-i Mutmainne makamna knca halk irad etmeye t ve telkinde bulunmaya liyakat kaza-

r.
Muhakkak ki zeki olan Slik, nefsini mridsiz bile terbi ye edebilir, kendi abasyla kemal derecelerinin en ykseine -ulap seilmilerin seilmilerinden olabilir. nk her slik. doutan zeki ve temiz deildir. Zeki ve kabiliyetli olmyanlar, Nefs-i Mutmainneye ykselirlerse de irad yapma liyakatini kazanmaz. Kmil makamna ykselmedike irad makamnda oturamaz ve bu grevi yapmaya yetkili olamaz. Bu sebepten bu yedi makam yolu, herkes iin muteberdir. Btn Ehlullah diyorlarki, drdnc makamda Kmin nefsi, Nefs-i Mutmainne-i Rahmaniyedir. Kitap ve snnete bal olup ondan zevk ve lezzet bulur. Btn hareketlerinde eriatm h kmlerine gre amel eder. O zaman ilhi ltufda bu nefis cezbetmeye tutulur ve ona: Ey Mutmainne nefis, raz olmu ve raz olunmu olarak Allaha dn emir ve ilham gelir. Ve yine o zaman bu Kmil, Alahtan baka her eyi unutur. Btn dnya ve hiret ileri hafzasndan silinir, kalbi mahededen bir an bile aynlmayp Hak Tal ile olur.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

NAZIM Acep Acep

kim grd bir k kim grd bir blk

Ki vazgemez bu sevdadan Ki usanm bu deryadan Yed-i nakkatan birun Bulunmaz nak- gngn Acep kim grd bir Mecnun Ki iraz etti Leyldan Ve Mecnun olsa bi Leyl Kalr bir ism-i bi mn Olur muk mstani Ki faridir hep esmdan ll ey can- can sensiz Kararm yok bir an sensiz Ki zindandr cihan sensiz Muradm sensin eyadan Hayalin cana sultandr Gnlde ho hramndr Gelir gya Sleymandr Derun- Beyt-i Aksdan Bu cami beyt-i ekberdir i kand-i enverdir Behit-u, ayn- Kevserdir Dolu Vildan-u huvvardan Gnlde Hakk bul her an Ki oldur manzar- Rahman Gnlde Cennet-i irfn Ycedir Ar- ladan

KONU: 5
Yedi nu, ve hal makamdan ve beincisi olan Nefs-i isim ve Kaziyenin sfatlarn mertebelerinin durumu belirten mi

hareketlerini,

fiilleriyle

llmel-yakin,

Aynel-yakin

Hakkal-yakin

sal ve rneklerini ksmda bildirir.

670

MARFETNAME

KISIM: 1 Nefs-i Raziyenin bu ismi almasnn sebebi, seyri, lemi,

3**rl, hali, kazandklar, sfatlar ve kendisinden stn elan

Nefs- Marziye makamna ykselmesi: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Beinci makamda nefs-i natika, btn hallerinde rzann keml derecesini kazand iin, ismi Raziye olmutur. Nite kim Hak Tala bu nefse Rabbine raz olmu ve raz olunmu olarak dn kelmyla hitab etmitir. Bunun seyri Allahdr. Alemi, Lht lemidir. Yeri srrn simdir. Hli, fenadr. Lkin nc makamda bildirilen fena deildir. Bu iki fena arasndaki fark udur: nc makamdaki fe na orta durumda bulunan bir slikin halidir ki, duyu organla rnn verilerinden yanlmasdr. Beinci makamdaki fen ise, slk yolunun sonuna yaklam olan slikin beka ile mer ref olma halidir ki, beer sfatlarn mahvolup gitmesidir s lik bekaya hazrlanp ona kavumutur. Bu Hakkal-yakindir ki, yedinci makamda hasl olur. Nefs-i sfatlaryla raziyenid var olur. varidi yoktur. bu nk varid, kmilin ancak beeri beka s

Halbuki

makamda,

fatlan yle yok olmutur ki, izi bile kalmamtr. Onun iin bu makamda Kmil, btn varlndan fani olup nefsiyle bakidir. Fakat bundan evvelki makamlarda olduu gibi nefsiyle deil, yedinci makamda olduu gibi Allah He bakidir. Sonra bu. yle bir haldir ki, ancak tadarak anlalr. Bu terkedip mil, var olan makamda unutmak, her eyi ve nefse teslim ikram ve ih nzadr. gnl olan suretle halka verilen ns, nk geer. holuu d sfatlar-. Allahtan bu ile Sonra, kabul Vera (Ya k haz emir sz

saklardan

saknmak) cemalini

ihls grp

muhabbet, kendinden

bakasn bu lemde

makamdaki edip

Allahn Yasak

itirazsz, mekruh Bu Bu haliyle

duyar. nefsine ve

eylere halk

ynelmeme verir. eder. irad

hususunda Onun

hkimdir.

Allahn

yasaklarn

bildirir.

671

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

n sr runda yannda nin da Bu ve ten vip dinleyen (snn edep makbul dua Allahn da zorlayc umursamaz sevmez ona sevgi ksmeti insanlarn ey olmyan yapsn. kurmutur hepsi olan onun bir ve bakmayp gstermitir ve varsa okluu kaldnda kmil, halk gelen herkes ile olup dua eder istifade Lht asla ki eder. lemini red o ve te bulur. Onun olunmaz. zaman aziz sevgi iledir. de, ve da grr. Fakat halkn alkoyar. bu haliyle Bylece duas, Fakat Ancak kmil Allahn Hak haya ve g kabul leri ve onu kadar dahi nk onlarn onlarn gelir. ateinden iltifat leminde dnya bekler. nasl etsin, yle Bu srrushuzu edebi durum olunur. gelenler sevgi niin sevgi ikram i se ve kave Tala'nn

srn)

deryasna onu,

gmlr. yapmaktan

muhakkak Bu sayg bu Hele

yannda sayg bir ve onlara ki, etki

mkerremdir. insanlar

arasnda

saydklarn

bilmezler.

Kmil onlara boyun

saygsn tiyyen leri kar bir se bir ihsanlarna

meyletmez. emez. le bilir ile Rabbi Yine

zalimleri

Fakirin olur. ki,

yalnzca artar. bir

tecrbe kendisine malndan yley baka dal bir du eder,

insanlardan bahane ve Kmil, kalir, iin bu

katka

meyilleri elbette dnya ki, hkm Sultan, elinde

kendisine onlara

bulunan mal

Cehennem batn (yani emrini

neden

kavukluk saltanat rnn) rumda

Gerekte

zahirdekilerin altnda emrindeki

saltanatla meyil

insanlara

onlardan bir eyler umar ve onlara gvenir. Bu ile ile ma gul ile bki kp olduka muttasf anlar. makamda olur oluncaya Kmil, ve maddi kadar beinci varl buna isim yok olan olup, T Hayy, manevi ki, Bu Hayy, varl isimle Hayy altmr. Hayy Hay maka me sfat geip

megul

devam ieri bekya.

eder. ererek

kapsnda fendan olur. Ona

durmadan kp Onunla iitip

girebilsin. grr. Fiillerin

Allahn

onunla yrr.

Onunla

konuup,

Onunla

tutunarak

tecellisini

isim ve sfatlarn tecellisine kavuur.

KISIM: 2 Beinci makamda bulunan Kmile hsl olan1 fiil, isim ve sfatlarn tecellileri ve bunlarla hasl olan kerametler:

d72

MARFETNAME
Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Nefs-i da fiillerin altnc raziye makama gelir. tahibi olan Kmil, isim da ve Bylece bir beinci sfatlarn cezbe Talann Cenab- btn hal da Bu iin ile makamn tecelli yedinci sonlarn yeri olan aynel-yakin makama bir fiil eden yal olur.

tecellisini

geer,

ykselir. Buradan udur: edince, O

ilmel-yakinden

mertebesine Fiillerin o kulun o biriyle kudreti nz Bu si,

girip onda Hakkal-yakma varr. tecellisi tecelli Hak Onun kul fiillerinden kendi ve Bu eyada kalbinde kulunda Hak ancak doar. belirir. o nk Hak, fiillerinden

kuluna

cereyan yrtenin ile fiillerin

durduran ona bilir.

Cenab- durumu, ayaklan ve

olduunu

bulur. Onun

mahade yeni

makamn gelir.

sahibi

tecelli tako yr kendi bu bu ykse safiline HsnsnTal, O kul Cenab-

kaydnlabilir. ekingenlik eder,

tarikata fiili Fakat Bu

balayanlara Allahn olan ve

korku

nk yrrler.

onlar,

kendilerinden

mamyle ruduklar fiillerin tenin nefsine tecelli lir. Hak Eer

nehy

uzaklatrrlar. zere tecellide

Cenab- makamda

istikmet tevhidinde Hak

Kmil,'

olan

sebat bilir, ve ve

eder, eriat o kul

durduran korku o

Cenab- eksiksiz makamn korkup yoldan

olduunu isim etmez

hkmlerini tecellilerine olur, esfel-i Esm-i

uygularsa, geer, da sebat dnp de

muhakkak

veren zaman

sfatlarn inanc (dinsiz) Hak

sarslrsa

geri

zndk udur: kalbinde kulunun

(aalklannn aasna) inip tabiat zindannda kalr. simlerin dan kendi bir tecellisi Tal, ismini kulunun biriyle dourur. kalbinde nk tecelli Allah eder. eer

isimlerinden

daC,' bu ismin nurlar altnda yle malub olur ki, Hak, o anda, o isimle amlsa, onun cevabn o kul verjr. Sfatlarn birini ri kulunun yok biriyle sfatlan tecellisi kalbinde olursa, tecelli o tecelli ise udur: Cenab- eder. o Hak nk Allah, te kul geip o Tal bir onun kendi kulun dourur.

sfatlanndan btn .eserleri, Hak, btn bee sAl ona kendi

kalbine Cenab-

fatlanndan lahm iitme larn ve

sfatn.baz cansz fani

yardmyla sfatyle konumalann aynel-yakin

kulda iitip

grnr. anlar.

Mesel; canl o

ederse,

varlk

nk

kul,

ilmcl-yakin mertebesi

mertebelerinden

Hakkal-yakin

ni bulmu olur ki, dier sfatlar da buna kyasla bilinebilir.

673

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

KISIM: 3 lmei-yakn, aynel-yakin grebilmenin artlan:

Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Gerek mertebesine mertebesini ilimdir. bir ilimdir. slik, gelir bulur. ve ilmel-yakin orada da lmel-yakin, mertebesini ilhi akli mahede makamnda bir delillerden (grme) kulun geip ile hsl ile sfatlan, aynel-yakin Hakkal-yakin olan hsl bir olan ve hakkal-yakin halleri ve Allah

cezbe

Fakat

Hakkal-yakin Hakkal-yakin

Allahn

sfatlarnda fani olur. O katte o da nn luna kadir dur. btn caklar Haklcm izniyle lukla fani yok hillerin cizlik kul, kulun kulun bozuk olmaz. ve Allahn ancak zat, gr nk fena Ltf-u gzel Allah-u Cenab- sfatlan onlar kuluna her ise, birbirine ilmi, maddi ve kul, hdu fni varl Cenab- (yok o ve halleriyle zati kulun bek fen zat, tam bir bulur. bulmaz. eden Allahn inan, Haki Yani ca zillet, sfatlaO da ku eye kul ola zatn

sfatlar

olur, vardr. gibi

Hakka

iftira

iddialar

Hakka

teslimiyetle bulup

balanmtr. olup) kt ite ihsanda

Kullua Alaha

uymayan yaklatka

hepsinden kendi olan Fakat kt ve ciz

faz-lu-keremi

inayetiyle sfatlarndan Taldr, Hak yok hayrete verdii ii elde ayna her

sfatlarndan bulunur. ve bir Evet eksik

arnan her da aciz olan

ciz

murad eder.

edince,

kulunda kularnm o verir. kul,

bulunan Cenab- Allahm kul alr.

Yerine ve

dier

drecek kuvvet olup

kerametler kudretle, kazanr. akis

kinatta Rablk kulluk

yapabilme olana

gcn

nk (yans)

birbirinden rza,

Gerek
Bunu atein

olmayana

sabr

gstermek

huddu muhafaza etmekle olur. bir bir bu, Eer gibi mislle duvara anlatalm-. dtkten doruya kmr ve Mesel sonra Eer bir aksedip derse ise ve vasflan kmr bu bu, onun atein parasna, suretle alevi, onu vasta ssndan

aydnlatrsa olmakszn ne misaldir. ate yanp

ilmel-yakine o

misaldir. kme atein

atein

dorudan olur

aynel-yakivasflarnda

yannda

kmrn

674

MARFETNAME
yok luu olursa onun yle ssna kadar Cenab- ki; ve o kmrn fiilleri O ihsan (birlik), vasflanm hali olan o de halde Fakat edecei her bir yanl kararts atein slik, atein fiillerine na ile souk bu, altnc ulamas Bu bu ise, ve haOn ye ve sa nk ki, bu, zindan vahda eksiktir. bir elde haldir. gelir. edi huy u kendi rif

dnrse

Hakkal-yakine makama ancak

misaldir. Hakkn

mcahede makama

ykselebilir.

yedinci cezbeye eyi

baldr. Eer szde

hakkal-yakin isimlerin kikata lar, lerini keml nrlar. yalnz sahibini na muvahhid nilmi,

ehdiyyet tevhit

nefsinde buldunsa,

toplam

mertebesiyle kavuup olan

mertebedir. grlerini ehvet gerek birer yanl eder ve gerilmi fzl ve ve

kemli

tevhid

taklitilerin gerei

anlarsn. tutkularna iken,

tabiatn Hak

kirlilikleriyle Talnn onlarn birliine yoldan Halbuki marifet uhd idrak, (grme), bulur. murada bununla nail

gizlenmi, gizliyen inanan varan sanlar dinsiz

nlerine

perdeler

birliine zirvesine bu

muvahhid, hataldr. yle olur olan, tabiatn

derecesinin Halbuki Alahn yanl

olduklarn

inanmak gtrp slike (bilmek) ise, alak ancak o

yetmez.

Belki

drr. Yalnz

slk

yolunda

faydal

niyeti grmek ve her eyde onun varln idrak etmektir. fayda gnl zaman Aksi vermez. ile ve bu elde nk edilen ile

uhd Bu lir nk ve faydal lanr,

lzmdr. mahede kuvvet olur bylece ki,

mcahede

hal,

hiliini

iftikarla yolu uhd gzel takdirde

vcuda hali

mcahede balanr,

Ancak

sahibine

eriata olunur.

huylarla zndklk

kuruna dp helk olur.

KONU: 6 Yedi fatlar makamdan ve baz altncs srlar olan ile nefs-i tabiatn marziyenin tarif ve halleri isimlerini s

tavr

maddede bildirir.

KISIM: 1 Nefs- marziyenin bu ismi almasnn sebebi, seyri, lemi,

yeri, hali, kazandklar, sfatlar ve yedinci makama ykselii: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki:

675

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Altnc makamda bulunan nefs-i natikadan Cenab- Allah raz olduu iin ismi Marziyye olmutur Bunun seyri (gidii), anelahtr. lemi, ehadet lemidir. Yeri gizlidir. Hali, hayret ve hayranlktr. Kazandktan eriattr. Sfatlar, Allahn ahlkyla ahlklanmaktdr. Beer istekleri terk ve gzel huyluluktur. Gnahlar afv, kusurlar rtmek, hsn-i zan, herkese efkatli ve ltufkar ol maktr. nsanlar karanlk sfatlarndan, ruhun nurlanna karmay sevmek ve onlara meyletmektir. Bu meyil ve sevgi srf Allah iin olduundan makbuldur. Nefs-i emmare maka mnda olan meyil ve sevgi gibi deil, bu efkat ve merhamettir. nk Nefs-i emmarede sevgi nefis iin olduundan yerinmi uursuz, karanlk ve gaflete brnmtr. Halbuki nefs-i merziyenin sfat, halkla hlkn sevgisini birletirmektir. Bu yle bir meziyettir ki, herkese nasip olmaz, yalnz altnc makama ykselenlere nasip olur. Bunun iin bu makamda olan Kmil, grnte avamdan ayrd edilmez. Ama, kalbi bir krmz;, kib rit gibi olup benzeri bulunmaz. yle hs ve tertemizdir ki,, nurlarn kayna,, srlarn madeni, seilmilerin nderi ve ila hi ilmin taycsdr. Kalbi Allahn gayrsmdan botur. Bu makamn sahibi Hak Talanm ve halkn yannda makbuldur. Kadir ve kymeti yksektir. Bu kmilin seyri anel-lalTtu. Ya*ni muhta olduu bilgileri dorudan doruya Cenab- Alll' tan alr. Gayb leminden ehdet lemine Allahm izniyle dnm olan bu zat, kendisine orada iken ihsan olunan bilgi leri, hikmetleri, herkesin anlayabilecei ekilde halka syler. Bu kmilin hayreti, makbul bir meziyettir. nk bu, Cenab Hakkm huzurudur. Bu hayret, slkn ilk zamanlardaki gibi srf gaflet olan hayret deildir. Kmilin sfatlarmdadr ki, ver dii sz mutlaka yerine getirir sznden caymaz. Her eyi yerli yerine koyar. Adaletten ayrlmaz. Yeri geldiinde har car ve datr ki, onu tanmayan msrif zanneder. Yerinde ol maynca o kadar tutumlu davranr ki, onu tanmayan ok cim ri sanr. Kendini metheden kimseye vermeye uygun deilse katiyyen bir ey vermez, eer onu ktleyene, verilmesi uygun ise, yenlii iin hakkn vermemezlik etmez. Fazlasyla ihsan ve ikramda bulunur. Bu gzel haller ise, kalpleri bilen ve anli676

MARFETNAME
yan kmil zatlarn andr. Bu makamn sahibi her iinde mu tedil davranr. frat ve tefritten uzaktr. Bu orta yol grn te kolay, fakat yaplmas zordur. Bu gzel meziyete herkes -sa hip olmak ister. Herkes bu meziyete sahip olanlan sever ve her yerde iyiliklerini syler. Lkin orta yolda yrmek zor ol duu iin, onunla sfatlanm olan ok azdr. Ancak bu maka mn sahiplerine mahsus lhi bir ltuf gzel bir huydur.

KISIM: 2 Altnc srlan: makamda bulunan' Kmilin, baz halleri, szleri ve

' Ey zizr Ehlullah diyorlar ki: Altnc makamda bulunan kmile, balangta byk ha lifelik mjdeleri grnr. Makamn sonunda da bunun hilatlar (deerli hediyeleri) verilir. Bu hilatlan, Cenab- Hak, kutsi hadsinde: Kula Ben olurum, benimle iitir-, gz Ben olu rum, benimle grr; dili Ben olurum, benimle konuur; eli Ben olurum, benimle tutar; aya Ben olurum, benimle yrr. di ye buyurarak bildirirt^Ba, u demektir: Bu makamda kmil, Cenab- Hakka yakndn Onun izniyle halka tesiri olmakta dr. Bil ki bunun manas ok ince ve kanktr. Haa! Bir veli nin kitab okuyup gz Allahn gz ata uyarak Bu bu da ceidir. bu maksadn anlamyan bir olamaz. Fakat muhakkak gelmi olan kmilin kmilin makamda, bulunan dinsiz gibi, kulun olan u ki, eri mutlaka beer grebile k btn

makama

t sfatlardan armmf, bunlarn yerine ilh sfatlarla bezen mi olmasyle olur. O zaman, bu kmil, Cenab- Hakkm izniy le bakalarna tesir edebilir, te yukarda beyan olunun Hakkal-yakin, bu gre uygundur. nk Hak Tal ne bir eya hull eder (girer), ne de bir ey ona hull eder. Cenab- Allah, bundan mnezzehtir. Bunun esasn kimse idrak edemez. n k akl, bunu idraktan acizdir. Bunu aklla anlamaya almak byk bir hatadr. Bu iler, ancak hal ile idrak olunur. Hl eh li fen olmayanlarn ve beknn bunu d idrak lemde etmeleri benzeri imknszdr. yoktur. Bunun nk iin bu misal

verilemez.

677

ERZURUMLU BRAHM HAKK HAZRETLER

Bu makamda kmil, hal iinde bulunur ve bundan manevi

bir zevk alr. Bu durumda olan kmil, bu makamda olduunu da bilir. nk Hak yolu yolcusunun en son ve en yksek ma kam, meleklerin kblesi olan Ademin sretindekine varmas dr. Bu, yle bir srettir ki, gerei hakikat- Muhammediyodir, lhi ltuftur, H'nun byk srrdr ki, Cenab- Hakka

yaklamann sonu budur. Slik bu makama eritii zaman o, srf ibadet yolu ile alak gnlllk acizlik, zayflk ve iftikarla vasflanm bir kmil olur. Nefsini bu sfatlarla bilince, Rabbini Rubbiyet sfatlaryla bilir. nk bu kmil, nefsini zillet ve fen ile bulduundan, Allahn izzet ve beka ile bu lur. Ve kulluk aynas, ilhi aynaya kar durur. Ve o halde birinde ne varsa tekisine akseder, ilenir. Nitekim Cenab- Hak, kudsi hadisde: Yer ve gklere smam. Fakat kulumun kalbine sanm buyuruyor. Demek ki, hlis ve gerek imana sahip kul,'her eyde var olan ince ve derin srlan Allahtan ald bilgilerle bilir. Nite kim Cenab- Hakkn: Ben deme, btn isimleri rettim buyruuyla bu srlar, kullarna iaret etmitir. Bu makamda baz gizli srlar vardr ki kelimelerle ifade olunmaz. Bu altnc makamda bu kmil zata dem sureti kef oldukta, bunun, s likin en yksek dilei, kmil insanlarn en yksek makam ve her eyin en stn, en ereflisi olduunu bilir. Bu sreti iste mede, eriata sarlmann tarikatn gereklerine uymann ve al tnc isim olan Kayyumu okuyup himmet ve aba gstermenin lzumunu da bir ve yapar. O zaman ebrann iyiliklerini ken disi iin kt bulup eriat, tarikat ve hakikat adabyla daha ok edeblenir ve suret-i Ademiyye ile hakikt- Muhammediyeyi aratrma mertebesine erip yedinci makama ykselir. KISIM: 3 Tabiat, zl ve nefs--Rahmani, bu nn bir cevher oldu u: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki:
Alimlerin tabiat dedikleri kuvvet, btn cisimlere hull eden ve her cismin onunla tabi kemline eritii eydir. Biz

678

MARFETNAME
buna nab- ni zl deriz. imkn iin Bylece ettii ve nk ve bu, ahkm Kerim bir izfi inde: o bir De kadar varlk ki: olsa, daha olup, kendinde Nitekim bu Ce-

lunmayan yazmak

zerine

yaylmtr.

Allah,

Kuran-

Rabbimin Rabbimin gelse ayan- da

kelimeleri kelimeleri biter. ol manala Hakkm Al manalar konu kelimenin gr gene

denizler biter, nsan gibi,

mrekkeb

bitmeden buyuruyor. duunu ra lah tuu varlna dellet

denizler bildiriyor. isim

kelimelerden grnen grnen

muradn varlklar eder.

mercudat trl Cenab-

konutuu dellet

kelimeler,

sfatlarna

Nitekim bir ki,

Cenab- ok

Kuran-

Kermde; insanlara her

varlklarda Gerekten, vardr bakadr. mana

bulunduunu, kendinden

bildirmitir. bir manas

insann her gibi,

kelimelerin

birinde gre

sonrakine

Bunun

nen varlklarn her birinde bir gznde baka trl grnr. nefsini dan hil zet maz Bunlar bilen ilim rif kullarna bu gizlemitir. insanlar alabilir. lemi ve ne de Mesel

sr vardr ki, o sr her insann Cenab- Allah o srlar, yalnz Arif olmyan anlar. de kullarn gibi. ca lez te trl Fakat bir yazl manasn ne olan kelimeler ondan kitabn Tal her

bildirmitir. kitapta ne

adamlar Ancak bu,,

okuduunda kitabn benzer. Veren

okuyabilir, buna

anlyabilir yazl Herkes bu

satrlarm tabiat Allah-u

grebilir.

tabiat

okuya

anlyamaz.

vermiyen

noksanlklardan mnezehtir.

NAZIM , Ey mhendi nedir ol tefrika- nokta v hat. Bil hatt- kevn mekn, nokta-i ak oldu fekat. Nokta hat oldu ve hat harf olup, ol oldu hurf, nki tebdil-i suver kld v tagyir-i nukat. Noktadan gayri ne kim levh-i hdun zre Nak olunmu onu mahv et ki, od ur sehv galat. Nokta bil, noktaya bak, nokta ol, andan gayri Her ne kim eyle sen od ur sebeb-i bud-u sahat. Bahrdan dr iken enhr Frat ve attr, Yine su ire eri:se, no Frat ola ne at. Ne olur tenbel o rif, ne seirtip yorulur. Ehl-i irfn revi rhi olur seyr-i vasat.

670

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

KONU: 7
Yedi makamn yedincisi olan Nefs-. Kmilenin, sfatlarn, hareketlerini, almet ve kermetlerinl, Kmilin eitiminin belirtilerini ve kabiliyetli slikin ve almetlerini ve skntl hallerindeki i ferahl ile huzurunu eytamn slike karmasn, aldatmasn smda bildirir. hallerini Mrid- metanet (sevinci) sekiz k

KISIM: 1 Nefs-i-kmilenin ri, hali, duklan: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Yedinci ismi Bu gibi. rinin dr. Nefs-i yle Hali Bu bir kesrette makamda Kimle gizliliktir bekdr. Sfatlan, megul nefsi ntika kesret tpk insanln olduu vird, btn lemidir. bedene btn en kemalti seyri Yeri nisbeten gzel tad iin Alemi, (gizlidir). gizlilii tm' bu ye rendikle ki, bu ismi sfatlan almasnn ve sebebi, seyri, nasl lemi, ye olun*

kazandktan,

sliklerin

terbiye

olmutur. ki,

Bunun"'

Billahtr. srdr ruhun

vahdet,

vahdette

Kazandklar,

insanlarn ismidir

tmdr. kmilin

sfatlannm

Kahhar

dinci isimdir. Bu en cahede terbiye mak yedinci makam, nk lzum muradna kalmtr. Onun srf grenlere temiz ilim huzur btn Bu Bu dier btin makamlann saltanat her eyde riyazete orta artk en yksei ermi, (alkla halde hi bir ve m nefsi bulun istei Hakkm iyilik Yumu M g

stndr. etmeye) her almak

bunda

hemle

tamamlanmtr. yeterli olmutur.

makamda

kalmam, makam nail Bu ve

sahibinin

kalmam, nzasm ve ak barek

olmutur. kmilin hikmettir, ve sevin

Yalnz btn ve ve lezzet

Cenab- hareketleri, inayettir. Bu

ibadettir. konumas, yz

nefesleri

kudret

tatllktr. azizi

vericidir.

renlerin kalbine, Allahn zikri ve fikri gelir, hu ve hd ile

680

MARFETNAME
Cenab- mbarek makamda kam nn Hakka yz iken ynelir. ile kar yine altnc Nasl Allah'n makam ynelmesin velisi ve idi. yedinci ki, bu Allah o velisinin drdnc ma evliya

karya makam

gelmilerdir. beinci

Belki

nk makam

drdnc sekin

avam makam,

evliyasnn

makam

seilmilerin

semilerinin makamdr. Bu sustur.) yardmna Hatta vin kamn lanyla, ve far bir bundan ve Kahhar mahsus koar, huzr olup sahibi, diliyle, an bile oktur. bir sliklerin isim olan onlara iinde gibi an kalb zikir bile Kutba (yani ve ruh en stn Kutup hidayet hallerine kalmaz. srf meydana olan evliyaya mah

isimlerdendir. nur ve ve kendiliinden

bununla mjdelerini gelen yardm, O btn Bu karlktr. kalbiyle

sliklerin ulatrr. cezbe irad Bu vcut ibadet se kut ma azaeder isti ynelii ve f ok az, bun Ge kz ha yerli daha ve

onlarn eliyle, ok

tevecchlerine yahut gfil Halkn ise

ibadetsiz Haktan gafleti ye ok, ve bir

ayayla,

Cfenab- Halkn

kalmaz. Cenab- onu

kmilin Hakka zer

mtavazidir. isteyenleri arlar gzel

onu.ok kelendirir. s^ever. kuvveti lar rek mas linde Muhabbet

sevindirir. Allah kmilin Bu

fazlasiyle aba tam telkin kzdn dil, srf kahr Fakat

sevenleri hareketleri, yasaklarna halka iin kark dille

evladndan uyar

harcamas eder, Allah ltf her

zayftr. ehlini ve kimseye ile, olup emrinin, dilei

Allahn sever. ktlk Celli rza bir

emir

gayet sevgi hilmi raz Bir

yumuak kzmas

retir. iindir. ile;

Sevilmeyeceklere, kendi nefsi beslemez. Cemaliyle kzma Bunun

belirtir.

Kalbinde

olduundan

kzma eyi

halinde

gsterir.

yerinde yapar, her halinde adalet zere hareket eder. sznn olarak dileine yerine uygundur. gelmesini bulur. Rza ve diledii nk tepkisi zaman, bu k Ona onu milin isteine uygun Allahn hasl olmu

bal ruhu huu ve hayret iinde daima O'nun huzurundadr.

KISIM: 2 Mrid--Kmilin almetleri kerametleri ve istidatl

slikin

terbiyesi, almetleri ve kendi detleriyle ibadetleri:

681

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kmil, btn insanlara kar ok efkatli ve mer hametli olur. Bilhassa Hakk istiyen ve sevenler onu, ana ve baalarndan daha merhametli Ve efkatli bulurlar. Mrid-i Kmilin gzel detleri udur: Cenab- Allahm marifetini ve muhabetini talib (isteyici) ve kendi hizmet ve sohbetine he vesli olup huzuruna gelen sliklere sohbetin banda din ilmini retir. Onlarn mkllerini, ehl-i snnet vel-cemaat mezhe bine uygun olarak zer, phelerini giderir, inanlarn d zeltir ve kuvvetlendirir. Sonra temizlik ve namaz meselelerini tam manasyla retir. Tevekkl, tefviz, sabr, teslim ve rzay anlatr. Bu ekildeki sohbetine bir mddet bylece devam eder. Sonra slikin durumuna bakar. Eer onu, Cenab- Hakkm yo luna girmeye kabiyetli grrse o zaman ona tevhid kelimesi ni zikretmesini syler ve mukarrebler yolunu aar. Geinmede glk ve sknts varsa ona maddi yardmda bulunur. Kar lat engelleri yok etmeye alr ve her hususta onu korur. Bylece onun dayana olup Hak yolunda ilerlemesini salar.
Mrid-i

Eer sliki bu yolda kabiliyetli grmezse o zaman ona t verip: Sanatm varsa sanatna devam et, yoksa doruluk tan ayrlmadan ticarete bala. nk Allah tembel ve bo du ranlar sevmez. Bu tembellik ve geveklikle bu yoldan gidilmez der. Eer bu Mrid-i Kmil o sliki sanatna, iine gndermez se o zaman onu aldatm olur. Halbuki Mrid-i Kmil aldat c olmaz. Kendi iin lyk grmediini ve yaplmasn isteme diini, halka lyk grmez ve onlara yaplmasn istemez. Ni tekim Peygamber (S.A.V.) efendimiz bir hadis-i erifinde: Al datan bizden deildir diye buyurmutur. Eer mridin hiz metiye ihtiyac varsa, onu ilerinde altrabilir. Fakat ken disine mukarrebler yoluna girmeye kabiliyetli olmadn bil dirmesi arttr. Bundan sonra slik hizmetinde kalmak isterse yamnda brakr. Mrid-i Kmilin almetleri: Ayplar rter. Kimsenin ay bn, kusur ve hatasn ifa etmez. Bilhassa sliklerin ona bil dirdikleri srlan asla kimseye sylemez. Sonra bu Kmilin nef si muhta deildir, hi kimseden bir ey ummaz ve almaz. Yi ne bu kmilin yle gzel huylar var ki, asla kimseye kzmaz

MARFETNAME
ve ve en ufak giyecek bir ve krc lf sylemez. yemeklerin yenisi Ancak iyisi de, Allah ile de iin onun buz birdir. iin eder Her bir

syler.

Onun

yannda

kts

trl

giyeceklerin

eskisi

dir. Bu kmilin yannda hamurla ekmein, temiz su ile bulank suyun sarmsakla anber le ipein, dekle amir hasnn, ile genle hi ile ihtiyarn, bir bulsa, ile fark an biyle gre kmil, kutta, sibine en ederim hakirin, birdir. alkla uzlet det gre ki fakirin uyku

pirinle arpann, kokusunun, yn ve eref hepsi ile istemez. sahi ona Bu s pren yemin ra yoktur,

Bunlardan toklukta, (yalnzla ve hareket olan sizin en

hangisini ekilmek)

tekisini lfette ortas

uyanklkta, iin

konuma (halkla ve

temasta) rnridlerin (Buna

veNbtn

ibadetlerinde eder. ok peygamber

her (S.A.V.)

hayrldr Allaha

Nitekim

kmillerin efendimiz:

by

Allahdan

korkannz

benim.

men) oru tutanm, oru aarm, Namaz klanm, dinlenirim ve evlenirim Yani ifrat ve tefritten kanr, ikisinin ortasn da yrr. Bu ortalama hareket ekli yalnz veliler mertebesine eren Kmil insanlara mahsustur diye buyurmutur. Muhakkak ki bu almet ve kermetler Mrid-i Kmil olan zatta grnr.

KISIM: 3 stidtli olan slikin metaneti ve almetleri: ' Ey azz! Ehlullah diyorlar ki: Mukarrebler net ve ve Eer bulur ve susuzluk, yoluna girmeye az Onu kabiliyetli Kendi ve altna ona olan uzletle alp slikin nefsine ona ona kusuru Hak, haksz mridine galib meta Alk, eziyet olur. bu ka

almetleri uykusuzluk, eder. gsterir. ki,

unlardr: eitli

nefsine

dmandr.

konumak zorluklara hkm kt incitirse Eer

ikence metanet bir ve der ona

katlanarak kzmaz,

muhalefet kendinde bana ve ikyet

kimse musallat

kendini Nefsim

olmasayd deil,

Cenab-

kullarn ederlerse

etmezdi

kendisini

ikyet

edenlerin

kendisinin

bahatli olduunu syler. te nefsini yenen, ona hakim olabilen ve her kusuru ken

di nefsinde gren byle bir slik kabiliyetlidir, mukarrebler

683

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

girmeye lyktr. Eer bazen kendisinde bir takm ku kt haller grnrse de, bunlar onun bu Hak yola girme sine engel olmaz, mazur grlr. nk kendinde kt bir ha reket grd zaman buna raz olmayp nefsini knar, kimse ye kt ve ar sz sylemez, her kusuru nefsinden bilip hi bir suretle ona hak vermez, yardmc olmaz. Fakat slik, nef sinden raz olup onunla mcaheden ciz kalrsa, gerektii za man gn a, susuz ve uykusuz kalmak suretiyle nefsini yenemezse, kusur ve kabahati kendisini svp dvenlere bulursa ve onlara krhp dman olur, intikam almaya kalkr ve nef sini dnp onun rahat ve huzuru iin alrsa bu mrid, s lik olmaya kabiliyetli deildir, evliya yolunun kokusunu bile alamaz. Bu slik nefsiyle babaa kalsn, kendi sanatiyle u rasn, nk ruhni ticaretin ehli deildir. Zira mukarrebler yolunun esas, nefsinden raz olmayp ona dman olmak, onunla mcahede edip mahidler zmresine girmektir.
youna sur

Eer slik, manevi binasn bu temel zerine kurmazsa, binas abuk yklr. Kabiliyetli slik ise, nefsine kzar ve ondan raz olmaz, zld zaman yalmz nefsinden zlr, kzd zaman yalnz nefsine kzar., tenkit etse yine onu tenkit eder. Byle hareket edebilen slik mukarrebler (Allaha yakn olanlar) yoluna gir meye kabiliyetlidir. u halde nefsine izin veren ve bylece ona yenilen, slke kabiliyetli olamaz, mukarrebler yolundan bir lezzet alamaz. nk dman olmyan, dostunu bulamaz.

KISIM: 4
Kabiliyetli olan slikin znt ve sklma ile sevin ve fe rahlk duymas kabz halinde i huzuru bulduunu bildirir. Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Kabiliyetli slikin almetleri unlardr: Slikin gizli-aikr btn arzu ve istei, kendi nefsini kt vasflardan temizle mektir. nk nefsini, kendisinin byk dman ve tehlikeli manevi hastalklarn kayna olduunu bilir. Bu sebepten, nef
684

MARFETNAME
sinin bu etkilerinden tarikata ikyet tersine ok Mridi uzun orta olsun hal ve bkk slikin devam kurtulmak uymyan etmee hareket yemek, ona sre olan bu dr sevinci etmekle Bu iin bir gider. etmeye imek, tersi byk hareket Mridi devam ve olan tavsiye imek, bir uyumak aba de harcar. Eer o i uy s

kendisinde kusurunu saldrnn Mesel; kayeti kusuzluk likin maya zgn, bu k ve tike Ancak mak tr. iin ha bi raz ise, ve

grrse ona; etmesini alk, eder. uyumak kimse bulur.

Mridine, nefsinin emreder.

slik

konumaktan susuzluk, T ve gibi slik, ki,

bunlarn az

konumamay yemek, yoldan olmu gibi olur.

nefsi,

konu birok klbi beladan Esasnda n ktlk et

yrsn. aresiz yarm her

Kabiliyetli

hallerinde kurtulmu o,

musibete kimsenin

boynu

Sevinli

olduu sevinci musibetten

zamanda byktr. olduu

kabiliyetli zikre irkinlikleri

musibeti

nefsinin engel ve

yorulmu yol

bilmitir. de

kesiciler

devam

mahbbuna kavumaya mmkn nk kurtuluu nefsin dr

(sevgilisine) anlam, engel kt olur. yal olan iin Kt huylar bir kt znt pek

kavuamyacan kurtulmaya aknlk Nefis huylarn ve oktur. lci, bu kendi ban alay arasndaki Cenab- ve nk durumda Cahil arslandan lezzet halinde vardr. Onu alr. nefsin Eer bir o, olan dnya grnrse

muradna* ynelmitir. kurtul kalm alt da kal utan hal dei o ha altekil slikten

eremiyeceini

bunlardan

hepsinden iinde onlara

olmad gtr.

huydan halde slik, ve

kurtulduka durumda

ondan slikin ve neeli

ktsne krk, Bu

Muhakkak olduu glmek ile

gzleri hale

nefsinden kaldrmak gibi bu

ikyeti

olur. madan lerden tirmek linin masn menin gun bu ile lezzet

den

kabiliyetli

barp ekinip iin ister.

armak, kendisi ve inzivaya, Bunun bu,

etmek

Allah

halini

yalnzla kendisini de dua bilir. bir olan iin g Arif korkar. kabz

ekilir. himaye eder. Bu haldir. slik,

Haktan, yalnzha bulunan korktuu nk de kt

giderilmesini selmet Fakat halinden ki helaki Ben, bast helaki, gelmez. bast bilir

korumas

altna

olduunu Fakat gibi

korkulmaz.

kimselere

uy
kadar

Dnya halinden zahirin kabz tamiri

ehlinin tamiri

nimetlerinden tecrbe gerekte hal ve bast

bulduklar

halinde btnn

btnn halinde,

vardr.

Halbuki

sfatlarnn

slik,

Allahn

huzunmdaym.

dnyor,

gr

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

yor ve Onunla konuuyorum. Halbuki kabz halinde bu fazilet lerin hi birisi bende olmuyor. derse bundan aka anlalr ki, slik ne Allah bilmi ne de huzurunu ve o huzurun lezzeti ni bulmutur. O bu davann ehli deildir. Slk yoluna girmek te hata etmitir. nk Cenab- Hakkm huzuruna var, an cak msivadan gemekle, yani Allahdan gayrisini dnme mekle olur. Halbuki msivadan gemek, ancak kabz halinde olabilir, bast halinde olmaz. Nitekim bir gn bir slik, bast ha linde duyduu sevinle raksederken Mridi ona niin bu se vincini izhar ediryorsun diye sorunca o da; nasl sevincimi gstermiyeyim ki, O bana Rab, ben Ona kul olduum halde sa bahlamm, cevabm vermi. O zaman mridi ona irat ve nasihatta bulunup yle demi: Ferahlk ve sevin Onunla da olsa aa vurulmas hatal grlm ve yerinmitir. Halbuki Cenab- Hak, zntl olan kalbi sever. Onun iin kabz ve znt hali daima makbuldr.

KISIM: 5
Mukarrebler yoluna giripde nefs--emnare makamnda iken, eytann- sliki bu Hak yoldan saptrmak iin ona suret-iHak'tan grnd kaplar. Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Mukarrebler yoluna girmek isteyen kimse nce kabiliyetli olup olmad hususunda baksn. Ondan sonra, istenilen ve bildirilen vasflan tayp tamad hususunda Mrid-i K milin haline baksn. Eer nefsini kabiliyetli ve Mridini kmil bulursa ona, mukarrebler yoluna girmek vacip olur. Bylece o, tabiatn zindanmdan kurtulup keml sfatlann kazanm olur. Eer bu dileine erme mddeti uzarsa zlmesin, yar yolda ve eksik kaldm, demesin. Muhakkak kemli bulacak ve muradna erecektir. Hatta eer slik kendi nefsinde kabiliyet grr de, mridinde umduu kemli bulamazsa, o zaman mridsiz olarak tek bana slk yolunda, eriatn dp vo erknna, tarikatn hkmlerine uygun hareket ederek, Pey gamber (S.A.V.) efendimizin izinden yrmee devam etsin.
686

MARFETNAME
Ona amel maz. salt-u-selm etsin. eitli nk, getirsin, eytan bir onun hadisan kalbine eriflerini dahi dklerin ve girmeye okuyup yakasn her onlarla brak makamda

kaplardan

vesveselerle onu yanltmaya alr. Slik yoldan vardr. ve koruyan Bu nefs-i yle emmare iin bir makamnda Senin ki, ehli sen, iken b yle tutmu yol eytan, ile ne onu Yalnz ki, Hak bu hak

saptrmak

gelip: yoldur

mnsebetin szleri dinini yolun

kalmamtr. gibidir.

kitaplar

kalmtr. korunu

Halbuki

zamandasn

atein

avucunda

da gitmek istiyorsun, ama hede ve mhede shipleri kald? Hepsi dnyadan onlardan kalmamtr,

kimin eliyle nerede? Hl gitmitir.

ilerliyeceksin? Mcve kermet ehli mi ounun detleri bile eria diliyerek

gp

(ruhlarndan)

yardm

tn zhirinde kalp, onunla yetinmeli. Eer ur, genlik larn lerini leri ile slik bu szleri ve yine dinler, slke eytan" nasl da sever. tal: iin ve tarikat balam ona yle da O yolundaki iken gelip: sever. halde, et. Allah dinde Hak Kulu nefsine o tal zorluk himmeti bir tal, izin izin senin size olmad so .farz verdik verdik dav binek kolaylk bu bildir

azimeti gelirse, yerine kabul amel terk

sarslrsa sonra edip nasl

ona

ekin

getirenleri severse,

severse

yaplmasna yaplmasna nk

yapanlar yle

Mevlsnm sert

mafiretini ranmay istiyor, yurmu mitir. Eer rin ma mas slik lin olur. yalan, yoktur ki, artar deil

Mevls

etmesini edip, Nitekim kulanna

yumuak Allah efkatli

muamele

hayvanndr. ve

zorluk

istemiyor.

Sizin

merhametli

olduunu

slik,

eytann n ile

bu

szlerine amel arasndaki brakp iler olur.

kulak

asar

ve

mmetle phe hara karar bu, gafi da ha peinde ve

yaplmasn yaklamaya ve

grdkleriyle hell helali pheler nk

etmeye pheleri iler.

balarsa artar O kalbinin dolduran

haram

balar. bylece olur. svme

oaldka haram haramla

zaman

Hlik ancak de

kamn gelir. Gnaha uzanr,

hatrna gybeti Elininin

haram

Bylesinin gtrc ayann

konumas iler yry

hareketi

harama

rama gider. Bylece eytann murad da yerine gelmi olur.

687

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

slike, Allahm ltf eriir de btn bu vesveselerin geldiini bilirse ruhsatlara (yaplmasna izin veri lenlere) meyletmek tembellerin iidir, onlarla amel etmek, cizlere mahsustur, eriat db ve tarikat erknyla yrme ye almak arttr, deyip hareket ederse o zaman nefsi, levvame olup ikinci makama ykselir.
Eer eytandan

KISIM: 6 Mukarrebler yoluna giripte nefs-i-Levvme makamnda iken eytann kendisini Hak yoldan saptrmak iin ona suret-i Haktan grnd kaplar: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Hak yolunda yryen slik, nefs-i Levvame makamnda iken, eytan onu bu yoldan saptrmak iin ona slih amelleri ssl gsterir ve bylece kalbine ucub (kendini beenme) duy gusunu sokar. Slik de amel yolunda ucba tutulup nefsini be endikten sonra eytan ona suret-i Haktan grnerek der ki: limden maksat ameldir. Halbuki sen, slih amelleri yapyor sun. Artk bundan sonra senin ne ilim tahsiline, ne limin sohbet ve vazm dinlemeye ihtiyacn kalmamtr. O sana va z nasihat eden lim, keki kendi nefsine sz geirip nasihat alsa ve senin aAellerinin onda birini yapsa, ona ne mutlu ha kiki kurtulua ererdi. te bu ucb (kendini beenme, stn grme) hali, kendi sinde yerleti mi kendini byk, bakalann kk grp in sanlara s-i zan eder. Sonunda yle kt huylu olur ki, lim den bir tek nasihat kabul etmez hale gelir. Aklna gre ibade tini yapp Cehalet karanlnda yok olur gider. Sonra bu slike yine eytan der ki: Halk, seni ok beeniyor. mellerini on lara gster ki, sana uysunlar, sevabn kat kat artsn. Eer s lik, bu niyetle amellerini gzelletirirse illetli olur. Sonra ey tan, bu slike der ki: Sen imdi ibadetini hemen gizle. Cenab- Hak gizli olan amelleri kabul edip seni sever. nsanlar da, se nin bu temiz kalpliliini anlar seni severler. Eer slik, ey
688

MARFETNAME

tann bu szlerine kanp srf halk onu sevsin diye ibadetini gizlerse der de haberi bile olmaz. eytann hile ve aldatmalar oktur. Gc yeterse slikin amelini bozar. Bozmaya gc yetmezse slikin kalbine o amel den daha faziletli bir amel sokar, ki, onu yapmaya gc yetme sin. Fakat ikinci ameli ona ver, gzel ve kolay gsterir. By* lece ona balayp birinci amelden kesilir, bunu da yapmaya gc yetmez, nihayet her iki ameli de yapmaktan vazgeer. * Mesel eytan slike der ki Sen, Allah ve peygamberi sevdiini iddia ediyorsun. Fakat ne Beyt-i erifi hac ve tavaf ediyorsun, ne de Peygamber (S.A.V.) efendimizin kabrini zi yaret ediyorsun.., Bunda gevek davranan kimsenin kalbindo hi onlarn sevgisi vardr denebilir mi? O halde Allah ve habibini sevdiini syleyen kimseye yakan ey, hemen Allah'a tevekkl edip Hacca gitmesi, Allahn habibinin mbarek kab rini ziyaret etmesidir ve yol boyunca namazla, salvat- erife getirmekle ve dier' zikirleri yapmakla megul olmasdr, ki. bu ibadetiyle de ikinci Hac sevabm kazansn. Sonra eer slik, eytann bu vesvese ve aldatmalarna kulak asar, erzaksz, bineksiz, fakir haliyle Hac kafilesine ka tlp Beyt-i erife ynelirse, o yol zahmetinden vcuduna yor gunluk ve geveklik gelir, bu sebepten zikirlerinde yava ya va azalma ve namaznda geveme gstermeye balar ve kal binde bir sknt belirin te o zaman, eytan, yine ona yanap der ki: .Nefsini bu kadar zorlama, ona gcnden fazla yk ykleyerek zulm etme. Namazn gese de zlme, kazasm Mekkeye vardnda yaparsn, ibadetlerinde o kadar titiz dav ranmana gerek yoktur. Slik de yorgunluk ve acizliinden do lay eytann bu szlerine uyar ve farzlar yerine getirmede geveklik gsterir. Alk ve susuzluu bastrp tenbellii ar tnca, eytan yine ona yanar der ki: Cenab- Hak, Hacc zen ginlere farz klmtr. Senin gibi fakirlerin Hata ne ii var dr, phe yok ki, seni Hacca gnderen fikir, eytann hile vo aldatmalarndan baka bir ey deildir. te o zaman bu fakir, eytann szlerinden zlr ve ona pimanlk gelir. Bylece namazlarn kazaya brakp kalbi kararmaya balar ve gybet
689

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

yapmaya, halkn arkasndan konumaya, svmeye, namusa te cavz gibi ktlklere yeltenir. nk, Hac yolunda cna ne kimse sadaka verir, ne de yardm edebilir. Hac kafilesinde her kes ancak kendi derdiyle meguldr. O ise yardma muhta. Tabii olarak da ya Hac ziyaretinden mahrum kalr, ya da bin dert ve bel ile bu ziyareti yapm olur. te bu slik Hacca gitmeden nce, memleketinde iken kal bi ferah, huyu gzel, gnl en, merhametli, insanlar kendi nefsinden stn gren, eli ak ve cmert bir kimse iken imdi bu Hac yolu boyunca bana gelen hallerden, ektii eza ve zntlerden dolay halk yermeye, kk grmeye balar. Kalbi skntl, nefsi cimri, haris ve knayc olur, nk bu s lik, Hacca gitmekle tuttuu Hak yolundan sapm ve bana bunca bel ve felketler gelmitir. Bylece eytan bu sliki yolundan alkoymu, muradna ermitir. Eer Hak Talmn ltuf ve yardm slike eriir, onu ey- tann bu aldatma ve hilelerinden korursa o zaman slik eriat tn adb ve tarikatn erkanna bal Olarak alr ve tuttuu yoldan ilerliyerek nefsi mlhime olur ve nc makama yk-; ^ selmi olur. KISIM: 7 Mukarrebler tarikatna giripte Nefs--mlhime makamn da iken eytann kendisini bu Hak yoldan saptrmak iii ona suret--Haktan grnd kaplar: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Hak yolunda yryen slik, nefs-i Mlhime makamnda iken eytan onun yolunu kesmek iin mnasip kaplardan kal bine girer. nk slik, yukarda anlatlan bellar, zorlukla r atlatp nc makamdaki marifet derecesine gelmitir. eytann bu aldatlarn bildii ve atlatt iin kendinden emindir. Bu sebepten eytan, bu slike suret-i Haktan gr nr ve der ki: Sen lemin hallerini renmi vahdet-i vcudu idrak etmisin. Allahtan baka ilh yoktur, dersin. nk Ev
690

MARFETNAME

vel, Ahir, Zhir, Batn nurunun parltlarn bulmusun. n k, Allahm yer ve gklerin nuru olduunu, hepimizin Ondan gelmi ve tekrar Ona dneceimizi bilmisin. Balangcmz ve varmz ancak Odur. Cennet ehli Cennet iin, Cehennem eh li Cehennem iindir hi bir ey Onun emri olmadan hareket edemez. Nitekim, Hak Tal Kuran- Keriminde: Sizi Allah yaratt, siz ise bilmiyorsunuz diye buyurmutur. Kuran- Ke rimde bildirdii gibi yaratln srrn da ancak arifler bilir. O halde btn bunlar bildikten sonra ne diye sana zahmet ve znt veren amelleri yapmak iin urarsn. Bundan byle sana yakan ey, bu zahirden ibadetlerle riyazatlann hepsini, hakikatleri gremiyen Zhir ehli iin terk etmendir. Taklidi halkn ileriyle uramayp ancak kendi kalbine dnp evk ile dlmandir. Zhir ibadetten daha nemli ve lzumlu olan murakabe ve mahade gibi batn ibadetlerle urap lezzet duymandr. Eer bu makamdaki Arifin kalbi, eytann bu vgsvese ve aldatmalarna kaplr, ibadet ve mcahedeyi terkedip nefsinin hava ve hevesine uyarsa, onun kalbi yava yava kararmaya balar, bylece eytan orada yerleme' imknn elde eder. Sonra eytan yine ona der ki: Rabbin senin haki katindir, sen de onun hakikatisin. O halde her ne dilersen yap. Asla sorumlu olmazsn. te eytann bu aldatc szleri Ari fin gzlerini, basiretini yle rter ki, rif gerei hi gremez olur. Hrszlk, hainlik, zina, iki gibi her eit haram yapmak ve ilemekten ekinmez, nanc tamamiyle bozulur. Allahtan korkmaz olur. Melun eytann yoluna girmi olur. eytann yle bir oyunca olur ki Allah brakr, kendine eytan n der yapar. te eytann szne uyann akibeti ve ackl hali budur. Eer bu Arife, Allah'n ltuf ve yardm eriir, ibadet ve mcahedede sebat ederse, muhakkak onun nefsi, Mutmainne olup drdnc makama ykselir. Her iki dnyann sadetine erip eytann aldatmasndan emin olarak selmeti bulur.

691

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

MANZUME Gafletten uyan ey dil, kim bd- saba geldi Akn yeli esti bil kim, cna saf geldi Ey k- ruhani vey arif-i rahmani Tenha gece bul m kim cana hid geldi Ver hbn emvate gel kad- haca ta Ho bala mnacate vn sen geldi Koy hb-u hayalat terk eyle muhalt Bul ak ile hlt kim evk-i lika geldi Kesret kederinden ge vahdet meyini saf i Sen sayma vcudunun hi, ol nur ve ziya geldi Hb ire olur gamlar ak ire olur demler Agh olun demler n avn- hda geldi Hakki, ko bu ayar bul dilde o dildri Fevt eyleme eshri kim vakt-i nid geldi KISIM: 8 Mukarrebler yoluna girip de nefs-i Mutmainne makamna eritiinde Allahn kalesine girip eytana galip gelmesi: Ey aziz! Ehlullah diyorlar ki: Gerek slik, drdnc makama eritiinde onda yle bir keml hasl olur ki, msivadan (Allahn gayrsmdan) ka*r ve yalnz Hak ile nsiyeti arar, Cenab- Hakk sevip Habibine balanr. Onun fiilerini, szlerini, ahlkn can ile kabul edip ondan ruhu iin hayat bulur, iman iin lezzet alr. lnceye kadar eriatle amel eder, Mrifet nuru ile gnl rahatl bu lur. Sonra bu kmilin kalbine ne doarsa, onu Peygamber (S.A.V.) efendimizin sz ve fiilleriyle kyaslar. Eer uygun g rrse onunla amel eder, uygun grmezse eytandandr deyip yapmaz. nk, Peygamber (S.A.V.)in vefat edinceye kadar farz ve vaciplerin hi birini terketmemi, ne veli, ne alim, ne de slih zatlarn ameli salihi terkettikleri grlmemi, iitil692

MARFETNAME

meml olduunu kesinlikle bilir Sonra Alah gerekten seven kmil zat, eriata uymayan tm fikirlerin safsata, sa pklk olduunu da bilir. nk batn ehli, d leme uymyan batn gr sapk bulmutur. Bylece ibadet ve Hak yolunda doru yryp eytan yenmitir. Hak Talnn Hicr sresi nin 42. ayetinde: (Muhlis) kullarmn zerinde senin asla hi bir hkmn yoktur. buyurduunu bilmitir. eriatn srlar ona kefolunmu ve onu,. eriatn zahirinde gizli sonsuz bir denizi haline getirmitir. Ama eriatn ak hkmleriyle amel etmiyen gfil, ne rif ne de kmil olabilir ve ne de batn le min srlar ona grnr. Belki dinsiz olup sapklkta kalr. nk Cenab- Allah habibine: De ki: Allah seviyorsanz ba na tabi olunuz. Allah-u Tal da sizi sever. buyurmakla ln ceye kadar eriata bal olmann gerektiini duyurmutur. eriatla mil olan rif ve Kmil eriatn gizliliklerine gir mi, oradan Hak Talnn srlarna ermitir. Bylece kendi kalbiyle sahibi (Allah) arasnda vaki olan zellikleri bilmitir. Bu srlar, ancak d grnleri eriatla bezenmi, ileri haki katle aydnlanm olan Kmiller bilirler ki, onlara hi bir ey ret-i Hakdan grnmez. eytan onlara yaklaamaz, yakla sa da hi bir taraftan yol bulup kalplerine giremez. stese bile onlan asla y ollanndan saptramaz, en ufak bir zarar bile vere mez. Nitekim bir gn yolda yryen eyh Abdlkadir Geylani hazretlerine, eytan yanap Ya Abdlkadir! Ben Allahm, haram ettiim her eyi sana hell kldm. Dilediini yap. de diinde eylh hazretleri ona: Yalan sylyorsun. Sen eytan sn. nk Cenab- Hak, hi bir ekilde yasak kld eylerin yaplmasn istemez ve yapn diye emretmez cevabn verir. Ey Hakk! Basiretle bir kez bak: Bu eriat ne byk bir kermet kalesidir. eriat ile amil olan, her iki dnyada da aziz dir, eriftir ve her korkudan emindir, selmettedir. Sonra b tn iyi zatlar, bidler, Arifler ve Kmil insanlarm kalesine s np selmete ermek ve eytann ktlklerinden korunmak iin, muhakkak Hak Talnm yardmna, eriat emirlerine uymaya, K.mil zatlann himmetlerini istemeye ve limlerin sohbetlerinde bulunup tlerini yerine getirmek gereklidir.
693

ERZURUMLU BRAHM HAKK HAZRETLER

KONU: 8 KISIM: 1 Hz. Gavs- Azam Fakiruilal Tillov merhmun haseb ve nesebi, rae/heb ve merebi, dil ve edebi, vatan ve doumu, detleri, ilim ve ibdetleri: Ey Aziz! O Mevlnn veli kulu ve Reslullaln vass piri miz eyh smail Fakirullah (rahmelullahi aleyh) hazretleri, limler soyundan olup mezhebi afii, asl arabdir. Yksek babalarnn dilini arabca olarak konuurdu. Byk dedesi Meyln Molla Ali, Cezire-i Ekrd limlerinin reisi iken dokuzyzon (M. 1504) trihinde, zlimlerden hicret edip, iki gnlk uzaklkta ve Erzurumun gneydousundan on gnlk* mesfede bulunan Siirt ilinin dousunda iki sat mesafede, yksek bir yerde, havas gayet gzel, ormanlk, suyu az, sarn ve kuyusu ok, ikiyz ve bir ok dkkn, bir han, bir hamam, mescid ve bir cuma cmisi bulunan Tillo adl arab kasabasna gelmi, o cuma cminde imm, htib ve mderris olmutur. Onun kymetli olu Mevlna Molla Atdlcemal, ondan arabi ilimleri ni alp babasnn vefatndan sonra yerinde kalmjtr. Onun da deerli olu Mevlna Molla Kasm ondan ilim alp, babasndan sonra onun yerini almtr Hicri binaltmyedi (M. 1656) ylnda Mevlna Kasmm o yln Beceb aynn birinci Cun'a gecesi (Regaip ? gecesi), gece yarsndan sonra saadetle bir olu dnyaya gelmitir. Sdk ynnden smail ismini almtr. Annesi onu krk yl latif mey velerle beslemitir. Temiz tabiat, her yemekten belki ekmek ve sudan bile kand iin, hayvni sfatlardan temiz kalm, i ve d, ilim ve ibdet lezzetiyle dolmu, Hu ve hud ile melekler huzurunu bulmutur. Anne ve babasnn hukukunu gzeterek dua ve rzlarn almtr. Babas Molla Kasmdan ilim tahsil edip, yirmi drt yanda iken ilim ve m.arifetleri ta mamlamtr. O yl sonu babas vefat edip kend.isi evlenmi. mamlk, hatiblik, mderrislik ve ibdette babasnnn yerini al604

MARFETNAME

ratr. Otuz yana gelince, efkatli annesi de vefat edip, kenu. plili ve evld ile kalmtr. Zhd ve vera gereince balarn sonunda bir hayli yeri ihy edip, kendisi iin bir zm ba dik mitir. Ehil ve evld iin bir tarla yapp, meeden toplad ma z ile kazanc hell bir kimseden tohum iin bir lek buday alp kendi eliyle kazarak ekmitir. zm ba ilerini kendi eliyle grp, meyvesini srtnda eve getirirdi. Tarlas susuz ol duundan, dierleri gibi kavgal deil idi. Hasad zamannda taebesi ile birlikte abdest alp onu orak ile bier ba ba tok makla dvp tozunu savururlard. Sonra evindekiler, o buday dan tohum miktarn ayrp fazlasn el deirmeni ile un yapar lard. Sonra gn be gn hamur ve ondan ekmek yapp, hibir bhe karmadan hell olarak yerlerdi. Kendisi daima zm ve kuru zm ile iftr eder ve bunla da yetinirdi. Her Cuma gnu gusl edip, amarm deitirince, cebine bir miktar kuru zm koyard. Ertesi hafta bir ksm yine cebinde bulunur du. nk her gece ibcfet eder, her gn oru tulrd. Mevls ile llazuru daim di. Zikri, fikri ve ibdeti kendine det etmidi. Onlarljat o, can kuvveti bulur, imn lezetini duyard. Bu hali krk yana kadar byle devam etti. Krk yanda iken gzel mizac deiti. Krk gn yemedi, imedi ve kimseyle ko numad. Kendinden habersiz yatt. Kirle gn sonra mbarek gzn ap, bir tas su iip, eki nar isleyip ekmekle yedi. Ken dine geldi, shhat buldu. Her yemee itihasi gelip orta derece de yedi. Bu ekilde krksekiz yana kadar devam edip ilm ve fazilette baba vo dedelerinin yerini tuttu. Bu gne kadar be o cuu dnyaya geldi. Drd yaad. Bir kz ocuu kkken ve fat etti. Kymetli oularnn by ilim ve fazilette ei pek az bulunan Abdlkdirdir. Ortancas Allah tal'nm ahlak ile ahlaklanm olan Molla Abdullahdr. K Hc Slihdir. O da rif ve slihtir. Hafsa adnda hepsinden efkatli olan ke rimesini ok severdi. Byk olu Abdlkadir efendi kendinden sonra kutubluk makamna ermitir. . y-uafc-

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

NAZIM

Cn dima dembedem bir by-i cnn oldu ho, Kar- bahr- lem yezel emvc- ihsn oldu ho. Cmleye srr- maiyyetle, ak olmu refik, Zerrelerden dim ol hurid rahn oldu ho. Halktan, tannmay sevdim n olmu kasd- yr, Bu zuhurat- firvn ire seyrn oldu ho. in-i zlf-i akndan bir halka at n sab, Lema-i hsn-i ruhu em-i ebistn oldu ho. Zlf sevdasnda rencr olmu iken kr kim, Can yznden grd gnlden ad handan oldu ho., Cmle zerrt- cihna aktr sri mdm, O sebebden her gle blbl senhn oldu ho. n haremden kalbe kld bir nazar sultan- ak, Cn- k mahrem-i esrr- sultn oldu ho. Ak bi perde zuhr etti dilden ka, Mest olup doldu dernu bahr-i irfn oldu ho. Hakk, bil her mazharn bir rtbesi var hfz kl, Sanma kim hep mazhar- ak oldu yeksn oldu ho. ,

KISIM: 2 Gavs-i azam eyh smail Fakirullah hazretlerinin kuyu hi kyesi ve velyet-i kefiyyesi ile kuds kuvveti: Ey Aziz! Gavs-i azam Fakirullah Tillovi (rahmetullahi aleyh) haz retlerinin ya krksekize gelince hicri bindrtyzdrt (M. 1702) ylnda, onun komularndan bir mslman Fteceb ay nn sonunda hirete intikal etti. O mrvvet kayna olan eyh smail Fakirullah hazretleri, aban aynn ba olan Cuma gn akam gidip lnn evindekilere taziye verdi. Orada her evin bir kuyusu vard. Bu kuyulardan yz sene ka dar su kar sonra kururdu. O komunun duvarnn yannda
696

MARFETNAME

da byle bir kuru susuz kuyu vard. Derinlii onbe metre ve duvar tatan yaplm idi. Yazn su soutmaya ve eyalar ko rumaya yarard, yle susuz kuyulara meyve ve yiyecek asar lard. V; Hazret-i eyh taziyeden sonra, akam st yemek yiyip, Cemate: Siz burada durunuz, ben yalnz camiye gideyim. Yat s namazna hazrlanaym diyerek onlar brakt, yalnz ola rak avluya kt. D kapdan karken kapnn sa tarafndaki duvar iinde gizli olan derin kuyuya bilmeden girmi, dibine inmi buna ramen kuyu olduunu bile anlayamat. O susuz kuyu iinde dolanp d kapy bulamadndan zlp aa kalm iken ite O an, o armlarn delili olan Cenab- Hak, onun iinden kap ap bir,cezbe ile onu almt. Hz. eyh, o mana meclisinde evliynm ruhlarn bulmutur. O zaman her murad olmu, Muhabbet ksesiyle daim sarho olup kendin den gemitir. Tecelli nuruna hayran olup kalmtr. Rhun yeil nru, o kuyuya aksetiinden, kuyunun ii yemyeil ol mutur. Bu saadette ak denizine dald. Vilyet mertebesini bu lup, mhede lezzetini ald. Onun bu hlini bilmiyen cemaat onu camide ve evinde arayp bulamama zntsnde kald. Ancak dokumas bir mslman o avluda bulunan dkknnda bez dokurken geceden drt saat geince, o kapnn iinden bu km tatl sesini duymu. Hemen halka haber vermi. Btn mahalle halk, ellerinde lambalarla kuyunun bana topland. Fakat o ylesihe dalm ki, kimseden haberi yoktu. Kuyunun erisine adam salp, onu kardlar. Sar banda naiini ?yagnda ve btn vcdu selmette idi. Ancak mbarek alnnda sol ka stnde bir trnak yaras kadar syrlma a ard. Ona zarar gelmediine herkes sevindi. Bu hikyeyi o aziz kendi diliyle anlattnda jylo der: Ben o kuyuya ne dtm, ne de beni kardklarn Diliyorum. Beni karmak isteyenlere, Allah severseniz beni braknz, Sizinle iim kalmad, benden uzaa gidiniz demiim. Bunu da hatrlamyorum. Bildiim sadece iki kiinin beni tutup rahalle banda eve getirmeleridir. Mahalle halk, kadnlar ve ocuklar etrafmda toplanm. Herkesin elinde bir lamba, ki-

697

ERZURUMLU BRAHM HAKK HAZRETLER

rai bana yaklap yzme bakar, salam olduuma kr edip yle evlerine dnyorlard. O ikinci Yusuf, bu karanlk kuyuda Hakkm nrunu ayan olarak grnce, o gnl Msnnda aziz, muhterem ve zamann veliyasmn sultan oldu. n, kadr- kymeti ve mevkii dillere destan olup cihana yayld. Kuyuda itii muhabbet arabn dan sekiz yl zarfnca, devaml mest oldu, insanlardan tama men uzlet edip, ehil ve evldndan bile ayr kalp yalnzla e^kildi. Zira halktan uzak olann Iiakka yakn olduunu bildi. Bunun iin insanlardan ayrld. nsiyet ve huzr lezzetini, bak ln nimetlerden leziz ve aziz buldu. Ancak byk olu Abdlkadir efendiyi hizmeti iin kabul edip ieri ald. Hz. eyh, o sekiz yl zarfnda, ehli ve evld hizmet ve hu zuruna gelince onlardan imtina edip benim iki hizmetim vardr ki, her biri bir yerden gelecektir, her hizmeti ancak on lar grecektir derdi Dokuzuncu sene yalnzlkla kalabalkta r<!ma hali, Hz. eyh iin ayn oldu. Muhabbet sarholuundan aynld ve kendine bir oda yaptrp orada kald. Dostlarma zi yaret kapm at. Aziz babam Osman efendi bi^* haftadan sonra Shranl Muhammed efendi onun ziyretine geldi. Hazreti eyh onlara ok iltifatta ve rabette bulundu. kisini de mjdeleyip, Allah ka tndan it olunduum iki hiz.meli Molla Osman ile Molla Muhammed imi dediinde ikisi de kr-sepdesine yarp, gnlleri bir defa daha sevinle doldu. kisi de karde gibi, o efkatli pe der hizmetinde on yl kadar kald. kisi de bir haftada vefat edip, cenze namazlarn kendi kldrd. KISIM: 3 eyh smail Tillovi hazretlerinin yksek meziyetlerini, e mailini ve gnlk ibdetlerini bildirir: Ey Aziz! eyh smail hazretlerinin tevekkl, tefviz, teslim, rza ve ihlsla, sdk-u saf, kalbini Allah Taldan bakasndan
698

MARFETNAME

anndrma ve yalnzca Onunla megul olma, ibadeti, tefekk r, fenas, tevazuu, mrvveti, dnya ve dnya ehlinden ilgiyi kesmek, fakir iken cmerdlikle kendini zengin gstermek, ne eli ve zntl zamanlarda bir olmak kazaya nzaszl terk etmek, bellara kar sabr ve kr, nefs ve hevaya uymamak, kibir, gsteri ve riydan saknmak, sklmadan emirlere tbi olmak, yalnz ve kalabalkta yasaklardan saknmak, eriat z re yrmek, kerem, cmerdlik, afv, ilim, hay, sdk, nfk ve efkat zere olmak; taassub ve cefadan kanmak, dosta d mana nasihat etmek, ahbaba isr, alimlere, slihlere muhab bet, evliy ve enbiyay tazim gibi gzel sfat ve ahlk vard. Allah-u Tal onu kendisine yakn eylesin ve onunla olan mit lerimizi kabul buyursun. Hazret-i eyhin emaili: Hz. eyh gzel idi. Btn uzuvlar, Sni ve Hkim olann ltf ile dzgn, orta ve en gzel ekilde idi. cudunda ayb ve kusur yok idi. nk boyu ne uzun ne ksa, orta boylu idi ltif ve esiz idi Mbrek ba byke idi. Mutedil alm gzel ve klsz idi. Kula normal gzeldi. Kalar yay gibi, iki ka ara s ak idi. Gzleri dzgn, bak gle idi. Yz nurlu ve mtebessim idi. Esmer buday tenli idi. Burnu dzgn ve ince idi. Az dzgn, dudaklar ince idi. Sesi tegannisiz, konumas ak, dili herkese anlalr, sz doru idi. Kokusu gzel, di leri beyaz ve salam, sakal tamam ve ak idi. Boynu ve omuz lan latif, kollar ve elleri zaif idi. Avucunun ii yumuak, par maklar uzun idi. Gs geni ve klszd'. Kam hafif ve btn bedeni nahif idi. Ayaklarnn parmaklar uzun, batan ayaa gzel idi. Hak Tal o dostunu vm yaratm idi. Yzbin gnlde ona yer etmi idi. Hazret-i eyhin gnlk ibdetleri: Sekinlere mahsus olan orta derecede idi. Adeti, her ite Resulullaha (S.A.V.) uymak idi. nk o aziz nceleri mura kabe ve fen saylan uykusundan her seher vakti uyannca kalkar ve: Elhamd lillhillezf ehyn ba de m emten ve redde ileyne ervhane ve ileyhi bas vcn nr. Ve ehed en lilhe illallah ve ehed ennc Muhammeden abdh ve res-

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

lh hakka deyip abdest alr ve teheccd namazn klar. Son sa kbleye kar seccde zerinde oturup dua ve istifar ile Gaffr olan Allaha mnct edip seher vaktini ihy .eder, sabaha kadar istirahat ederdi. Sonra, Allahmme mesbaha deyip, Radit billahi rabben ve bil islm dinen ve bi Muhammedi (aleyhisSelt vesselam) nebiyyen ve bil Kbeti Kbleten1 ve bil Kurn-i imnen ve bil mmine ihvnen ve bil mnt ehevt, ve l havle vel kuvvete ill billahil aliyyil azim okuyup, sa bah olunca fiye gre, hcresinde tula kadar bir ta zerin de sesli olarak ezan okuyup.- Allahmme Habbe hzihidda-vet -t-tmeti vessalt-il kaimeti ti seyyidin Muhammeden el veslete vel fadilete ved-dereceter rafate vebash makamen Mahmde ellezi vaadteh, inneke l tuhlif-l mid duasyla ezan tamamlar. Sonra da sabah namazn snnetini klp, yz kere Sbhnellahi ve bihamdihi sbnellahil azim derdi. Sa bah namaznn farzm ocuklar ile ed ederdi. yet-el krsiden sonra tebih, tahmd ve tekbiri, sa elinin parmaklarnn boumlan ile otuz er olarak sayard. SonraL ilhe illahla-, h vahdeh l erkeleh lehl mlk ve lehl hamd yuhy ve yumt ve hve hayyun l yemt bi yedihil hayr ve hve al kll eyin kadir deyip duasnn banda ve sonunda peygam ber efendimiz (S.A.V.) e salat ve selm ederdi. Duadan sonra on kere L ilhe illallah, onuncuda Muhammedn Resllullah derdi. eyh Hazretleri abdesti misvk ve dualan ile alp, namaz hu ve hud ile klar duay ihlsla ve tefvizle edip, anne ve baasna, stdlanna, akrabasna ve etbana ve hayr d ile vasiyyet eden ahbabnn adlann syleyip be vakit namazda byle dua ederdi. Gne douncaya kadar Ysin sresini ve Esm-i hsny okuyup, msebbiat- aere gibi dua ve zikirle rini tamamlard. Sonra irak namazn klar, ancak ondan son ra oluk ocuu ile konuurdu. Sonra kendi yazd Mushaf- eriften drt be cz kadar Kurn- Kerim okur, kuluk nama z ile bitirirdi. Sonra dostlanna ve ziyretilerine kapsn ap, lene kadar, gelen derdlilere nasihat ve hikmetle, dua ve him metle derman edip, fakirlere ihsan, gariblere yemk ikram eder di. Aklar onun huzuru ile sevinir, rifler szleri ile kendile rinden geerlerdi.
700

MARFETNAME

le olunca, yine hcresinde ayn minre zerinde kendisi ezan okur, yannda bulunan cemaat ona uyar, len namaznn edsn tebih ve dualar ile tamam ederdi. Sonra ikindiye ka dar, ziyaretine gelenlere, zlimlerden bakasna lutf ile mua mele ederdi .Herkese yumuak ve alak gnll davranr. Zen gin devlet adamlarndan ok hasta ve fakirlere ikram ederdi. Hepsine tevecch edip edip akl ve himmetine gre maksadna kavutururdu. kindi olunca, yine kendi ezan okur, yannda bu lunan ahbb ona uyar, bylece namaz klp sz keserdi. kin diden sonra o gnller sevgilisi inzivya ekilir, kapsn ahba bna kar kapayp Rabbl erbba dnerdi. Akama kadar adeti olan dua ve zikir ederdi. Akam olunca Allahmme m ems..., Allahmme inni ez bike min erri hzihilleyleti ve erri m fh ve erri m bdih ve ez bike min hemeztieytin ve ez bike rabbi en yuhdarun ve l havle ve l kuv vete ill billahil aliyyil azim deyip akam namazn klmakta acele ederdi. Orulu ise, su ile iftr edip: Allahmme leke sumt ve bike ment ve aleyke tevekkelt ve al nzkke eftart deyip, duasn tamamlard. Akam namazndan sonra, Evvbin namazn klar, Feth sresini okur, oluk ocuuyla yerde, bez den bir yayg stnde, tahtadan tabak iinde edeble ve snnet zere yemek yerdi. Yemekten sonra: Allahmmebklle cyi in kem ebeten deyip, sa elinin parmaklanmn ularn sof ra zerine koyup, dudaklarna getirir ve Elhamd lillahi hain den kesren, tayyiben, mubreken Elhamd lillahillezi etamen ve sekn ve kisn ve cealn minel mslimine ve hedn ve rahmetullahi ve berekath al Sni'ttaami vel kilin1, vel* hamd lillahi rabbil lemin der, elerini yzne srp nimete hrmet ederdi. Sonra oluk ocuu ile sohbet edip, gnlerice olup ev ve idre hussunda konuurlard. Yeniden abdest alp, yats namazn ocuklar ile klp, Mlk suresini okurdu. eyh Hazretleri Cuma gecesi ise, Hatm- Kurn duasn yapp, Resulullah efendimizin (S.A.V.) ruhlarna hediye ederdi. Kb leye dnk serilmi yn yatak zerinde hemen uykuya yatar d. Yatak iinde biraz oturup, birer Ftiha ve yet-el kursi, ihls- erif, birer muavvizeteyn (kul ezuleri) sonra istiraf ve on l havle vel kuvvete ve bir tane l ilhe illallah, Muhammedn Resulullah okur, her biri bitince bedenine fle
701

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

yip, elerim gsne srer. Sonra sa yan zere kbleye clnlr, yahut arkas zere gkleri tefekr ederek yatard. Bismike Rabb, vada't cenb, fafirl zenbi evdatke nefsi fe in ensekteh ferhamla ve in erselteh fenfazh bim frahfezu bihi ib " dikesslihin. Allahmmeykzni fi ehabbil evkt ileyke vesta milni bi ahsenil aml ledeyke ehed en l ilhe illallah ve ehed enne Muhammeden abdh ve Resluhu deyip okluk leminden, murakabe ile vahdet lemine dalard. KISIM: 4 eyh smail Tillov hazretlerinin detleri ve elbiseleri: Ey Aziz! eyh Hazretlerinin detleri, Hakkn emrine tazim btt halka yumuak davranp ikram etmek idi. nk yannda Hak Talnm ismi amlsa (Celle nh) diyerek tazim ederdi# Hazret i Peygamberin ismi sylense (Sallallah aleyhi ve sel-: em) dier peygamberlerden birinin ismi sylense (leyhissalat* vesselm) der idi. Cebrail veya srfil, Mikil ve Ezrilin isim leri anldnda (leyhisselm) der idi. Eshb- kirmdan bisj anldnda (radyallah tal anh), Evliyadan biri anldnda (Kaddesallah ruhan der di. lim ve slihlerden biri anlma ca, (rahmetullah tal aleyh) der idi. slm sultanna adalet ve insaf zere olmas ve dmana galib gelmesi iin dua eder di. ocuklarna din ilimlerini retip akraba hakkn gzetirdi. Komu hakkna riayet eder ve meveddetle ilerini grrd; Ziyretine gelen ve gelmiyen ahbabn sever, kusurlarn gr-< mezdi. Ziyretine gelen emirlere ve belki vezirlere bile ayaa kalkmaz, nfk ve tevazu ile emr-i maruf ve nehy-i mnker et medike yannda durmazd. Hay kayna idi. Asla kahkaha ile glmez, tebessmle konuurdu. Sul sorana cevab verir, sormayana sukut ederdi. Odasnn ortasnda serilmi olan si yah seccade zerinde kbleye kar bada kurar oturur, o s rada kimseye iltifat etmez, duvara yaslanmaz, yukar bakmaz, ylece yastna dayanr, Ziyaretine gelenlerin yzne sadece bir geldiklerinde bir de giderlerken bakard. Adak ve hediy3 702

X3unrr~ himi" wn

MARFETNAME

olarak altn ve gm getirseler kabul eder, fakat eline alma yp seccadenin altna koyun buyururdu. Sonra byk oul onu alp evin masraflarna harcard. Dier hediyeleri kendi eliyle oluk ocuu arasnda taksim ederdi. Meyve ve yiyecek gibi hediyeleri meclisinde hazr bulunan dostlara, ziyarete gelenle re verir, kendi de yerdi Bir gn bir gecede eyrek ekmek an cak yerdi. Be alt gnde bir kse su ancak ierdi. ou zaman ona vecd ve hl gelirdi. O vecdi hlinde ba n nne eer, gzlerini yumar ylece sessiz kalrd. Oturduu yerde, btn vcuduyla dnerdi. Yn nce saa, sonra sa dan geriye, geriden sola, soldan ileriye, ileriden saa tamamen belinden yukar, bir karar zere hareket ederdi. Sol elini ap, arkasnda yere koyar, avucu iinde sa elinin ehdet parma yla kendi hareketi haliyle, direnin merkezi gibi olurdu. Bu cezbe hli, o kmil zat ald zaman, his ve kuvvetleri le is tiraka varrd ki, ne konuabilir, ne de kimseden haberi olur, ylece kendi hliyle megul olurdu. Yannda bulunanlar hey betinden dan kard. Kuyu olayndan sonra ehliye yatmazdi.* Hi kimsenin evine gitmezdi. Ama kendi ziyaretine gelen misfirlere gnde bir kazan a ve bir kazan pilv ile ikiyz ek mek yetmezdi. Btn bidatlerden saknr, snnetleri asla terk etmezdi. Be vaktini kendi hnesinde ezn ve cemaatle ed ederdi. Cuma gnleri gusl eder, elbise ve amarlarn deiip Cmiye giderdi. rak, Kuluk, Evvbm ve teheccd namazlarna de vam ederdi. Pazartesi ve Perembe gnlerini orula geirirdi. Her Cuma gn, namazdan nce Kehf sresini okurdu. Her sz, hareket, ahlk ve tavrnda Habib-i Ekrem (S.A.V.) efendi mize uyard. det, ibdet ve itilcad bakmndan Onun izinden giderdi. Hatt o fdl ve kmil zattan Mesbih kitbn sekiz ay zarfnda okuyup onu gzetmi, her halinde btn hareket ve durularn o kymetli kitba uygun bulmutum. Hlsa o bir alim, ilmiyle mil, kmil ve fd'l bir zatt. Dnyadan yz evirmi, Mevlya dnm idi. lbdt'' vazifele rinde devaml idi. Allah kendisinden raz olsun. Hazret-i eyhin elbisesi de snnet zere idi. nk onun
703

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

elbisesi kaba kumatan, beyaz, yeil, siyah renkte, yamal olup yerleri sprecek kadar uzun olmazd. nceleri bana beyaz bezden iki takke zerine bir kk beyaz sark sarard. Beyaz orta bezden gmlek ve ilik giyip, onlarn da temiz olmasna dikkat ederdi. Beyaz ince kumatan fanila ve zbn ve ksa kaftan var idi. Mbarek beline beyaz ince al kuak balar idi. Cbesi yeil, ince, zmrt yeili idi. Elbiseleri iki kat olmak zere byle idi. nce aldan iki kolsuz bol abas var idi, Her namaz onlarla klard. Yaz iin olan abs beyaz, klk olan siyah ve parlak idi. Beyaz iplik orabna san mesh giyerdi. Si yah orta bezden iki seccadesi vard. Seccadelerin astarlan, ye il serte bezden idi. Astanndan kenanna ikier parmak kv rlm fazlalklan vard. Birini kendisine mahsus odann orta snda, gayet ince yorgan gibi bir rt zerine ap daima onun zerinde otururdu. Dierini Cuma namaz iin hazrlamt ki, Cuma gn, Camiin dou tarafnda onun iin yaylrd. Zira Kuyu olayndan sonra, mamlk ve hatiblik hizmetindi byk olu bulunurdu. ki haftada bir tra olmak deti vard. Tra iin ustura, makas bileme aleti, kay ve bir havlu kk bir sandk iinde bulundururdu. Sonra hizmetine evld gibi olan babam kavutu. Sonra hizmet ondan bu yetime (brahim Hakk Ranhaya miras kalmt. Sakaln taramak iin iki tara tmaklann kesmek iin bir ba var idi. O kmil mrid Temizlik imandandr deyip temizlik arar sse bakmazd. Hatt gm yzk bile parmana takmazd. Mhrnn ta yemeni, ekli bademi, halkas gm idi. s tnde Bende-i Hayy smail Hakk bin Ksm* yazl idi. Zemzemli bezden kefem, dier buhur ve levzm ile bir sandkta hazr dururdu. nk o her en leceini dnrd. Bir baka sandkta dier elbiselerini saklard. Cuma akamlar hcresin de buhur yakard. Marabas bir beyaz fincn idi. (ana aatan, ka imirden olup kk idi. amdan yeil idi. Sandal asas babasmdan ydigar idi. Abdest ve gusl iin be yaz topraktan drt ibrii vard. kisi byk olup gusl iin idi. kisi de kk olup pek dard. Misvk okdu. Birden fazla te bihi yokdu. Baba ve dedelerinden kalan kitablar beyzden okdu. Odasnda kendi gzel yazs ile, Krat- aeresi iretleri olan bir mushaf ve yine kendi yazsyla iki cild bir Tef-#
704

MARFETNAME

sir-i Melim-i Tenzil, yine kendi yazsyla bir cild Mesbih- erif ve babasnn el yazs ile drt cild ya-^ ulm yine babasnn el yazsyla iki cild Envr Fkh- afii ve byk Molla Alinin yazsyla drt cild bir Kmus- ekber ve bir cild if-i erif ve bir irat-l slm vard. Bunlar kendi yannda kalrlard. Haremin avlusundan hussi odalarnn av lusuna bir kap vard ki, oluk ocuu ancak ondan girip karlard. Hususi odalar kare eklinde olup, iki hasr ile iki ki limden deliydi. Uzunluk ve geniliinin miktan bu cedvelden bilinmitir. Yaz gnlerinde bu odalarnn avlusunun arka yansnda oturur, ziyaretilerini kabul ederdi NAZIM Cn- dilde hne kldn akbet Gnlm virne kldn akbet Ol cnn zencirini tahrik edip Sen beni divne kldn kbet Ak- b pervaya mahrem eyledin Akldan bigne kldn akbet. Dne-i niz idim ben zir-i hk Dane-i yz dne kldn akbet Dne iken ba-u bostan eyledin Hki pr kane kldn akbet. Cmleden kay eyledin n gnlm Vsl- cnne kldn akbet Hamr- vahdetten iirdin tabma Ruhumu peymne kldn akbet Sk- glzr- cansn dembedem Gnlm meyhane kldn akbet Ey Fakirullah, bu Hakk bendeni Ak- ferzne kldn akbet. KISIM: 5
eyh aziz aleyh) smail Hazretlerinin Osman douru, ba, Hsn gzel
705

belki halleri,

evld- ahlk,

kiram hzn,

olan hay

babam

Dervi

Hakrullahm

(rahmetullahi

memleketi,

ret v yanmas.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Ey Aziz!
Erzurumun dousunda JMehmed att satlik Molla mesfode, olan adyla hrmet ve geni Hasankale tannan, etmekle ile bir ova misafi mevsuf dreye H. bin gn ol ya mer hads, yarat bul zorla bi

nn dan
re vezir

orta ikrm, ve

kuzeyinde fakirlere

Pasinlerin olu yardm,

merkezi Bekir gr evvel yz Osman ziyafet kaleda brahim fkh

halkn

Dursun

dervilere

kumandanlar dzen,

divnnda tannan Rebil ismi ok Haan nahv, ahalisine Seyyid sarf, olup yl

tedbiri

intizam seksenbir olan bir na hum aleyh) tefsir lndan mutur. merhum zim ok mas Bylece hum misafir am, vi sfirden olu sen

vermekle gn

merhum

dedemizin hay Talya

(M. 1670)
dnyaya Doumunda edip kadar,

aynn nikahl, Hak

ondrdnc aleyh) Yirmi shibi

pazartesi

sabahleyin babas yine

madeni hamd-

gelmi

(rahmetullah vermitir. kerametler efendi ve feraiz vergisi adyla babas

mutur.

sevinmi.

Hasankale

gelinceye

Karaeyholu hazretlerinden ve akaid gzel Sonra Dede ahlkl annesi

(rahmetullahi okuyup, ile onu hatun hret

ilimlerini

renmitir. Dervi vefat

Hakkn edince,

efendi

hastalanp kzn

evlendirmi. efkatli ise

H.kale anamz

yaknnda olmutur. akam olan ok Bekrin ve' zevk yirmi a zbekli O ile o hal da gece hasta ederek

Fendii Geri Tal,

adndaki O Osman onun

kyde Hanife efendinin

eyholu hayas minrede skin ol Mer miok ak der Hasta azizin nimet r icn azizi kadar, sn yan klmtr.

Mahmudun ziff Vedud

almtr.

olduundan de iin

insanlardan ve

saklanp ehli ile

gizlenmi

Hak kar

aralarnda Molla nasib Bazan yemeyip adnda orada can o

yaknlk

merhametler yaradl

onlar ok

birbirlerine

muhabbet Her

duymulardr. gereince az Veya gelmedii akam, o gelmiti. byk hizmet bu saat 0 akam Misfir bir

dedemiz gelirdi. yemek Zekeriyy o ba k ve

cmerdlik almtr. kii bir bu azizin gelip olurdu. aziz Olu ona hizmeti

yatard.

Sonbaharda misafir Dervi

lanp
bilmi byk bir evin

geirmiti.

efendiyi, O

hizmetine

ayrmt.

kendine bakm, kalkp stanbul vezir

gndz

yarathl), alm, iinde feryd

odasnda gitmi,

beklerken, bir

cezbe

iinde Haan

yatandan kalaya bir

yangnn gelip

drmtr.

stanbuldan

700

MARFETNAME
gndan zann lince yzne bizimki Hizmeti rete aziz asl, en dedi. bu i bu ne di, edip canna zere Bekr, mide ileri, evde beb-i atei, dan, Her alsn. iddetli tutulmu tur. di, fke la bir o gelmitir. hali oul ona haber yakn shhat bakp.o verdiinde, derecesine bulmu, Sizin bu hizmetinin Hasta odann alt ay azizine olan aziz, olan hsn-

varmtr. giderken ikrmnz iste, al

bahar tamam

gcolup der. hiO

kapsnda, zarfnda kaps sadece nail tut yksek o Mevlya Yksek

hizmetisinin aktr dnyadan olmaktr. ki,

kalmtr. azize,

Dilediini yalvararak,

murad

Muradm, Himmetini lika- edip: anda onu ve

imanla himmeti byk O aziz lemde, azizin devlet getir, uzun

gitmektir. hitap yksek muradm ona tekrar gnlde

Cennet-i edip: olmaktr hirette Hitap o aziz, diye onbin vird

devletine

tekrar

imnn alayp

deyince,

hizmeti nail o himmet, o

olmaktr devleti hizmet eri kaldr, n tevhi telkin efendi minval Molla Caziraat ve seaynlk olduun olmutur. denizine ieri nru Ulu ve figan ve fukara

pein dm, o et

olarak

bulmaktr ona kendi

deyince,

ayana onda kalbine nefes

Hakkn sretini

hidyeti Ban gznn Kelime-i ona o Dervi babas

mitir.

Bunun

zerine karar nak o l^ te ve ile

mjdeleyip: etmitir. tekrar ve Gece telkinini

tutmutur

tenbih kerre etmitir. O

gnde diline

etmeyi gndz onun

gitmitir. minnet tekrar Azak araba, bulunan vcudu Dervi tabiat an her Bir elem ki, O

azizin

tenbih

megul Ondan bark,

olmutur. Kefede sonra ve

esnada kalan gelen lm krk, znt ki, te

seferine ev, olan bal, saat kmil iin ateiyle btn (H. zamana

gidip,

vadesi ve

bitip

orada giden

kalmtr*.

burada

ticaret

hizmetiler

kardelerin cmerd efendinin ruhu alayp mrid darda

ocuklarn fikir ve

feryd-u hasreti

baalannn kalbi

zikir,

huzuruna ve onu yle buz

mni keder

hasta,

zntl

inleyerek kalmtr. souktan gzel

dalmtr.

bulmam

gnlden tevhidin bir gibi otuz Dervi sesden kt Her

Onun

Kelime-i

birlikte vcudu sene her gzel bir

bulunduundan yanp shibi balarnda) ahlk eyden sahib znt beikte

hastala soumu yama efen ona huy sene bou

Buesnda ateten

1110 kadar

kendisi olan ve her byle iken

hastalanp yle ayn drt ona

grd ahlka derd ve

gelmi. doup,

iken,

huylanmas,

olmutur.

aylk

olunca

birden

707

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

lup lyormu. Onlar gz gre boan, grnmeyip yok oluyor mu. Bunun gibi ok elem ve kederlerle, dnyadan ikrh edip akmlk iinde kalmtr.

KISIM: 6 eyh belki Osman edip; geip smail gibi brahim Hsnl olu tasavvufa Fakirullah saylan1 dnyaya olmas hazretlerine hilm gelince ve ve hazretlerinin hizmet hay kendi hereyi ii edenlerin kayna iin brakp haberini ba, Dervi istihare Erzuruma alp yola

evlad

Hakrullah Aina

sahibinin

kmas: Ey Azizi

Dervi efendi ilerinde zntl ve akn kalnca, hicri binyz onbe (M. 1703) yl Muharrem aynn birinci Cuma gecesi ilerinin dzelmesi iin istihare yapmtr. Ryasnda dnyay terk ve Mevly aramak ye istemekle emrolunmutur. Uyannca, ii seyahat etmek ve mrid-i kmil bulmak arzu suyla dolar. O cuma sabah gne doarken dnyaya bir olu gelir ve ismini brahim Hakk koyarlar. Ruhu ve cismi ak ve evk ile dolar Cismni bulanklklardan ve rhni fetlerden, Hakkn inyeti ile selmet bulur.
Halbuki babas ondan hatt kendi canndan bile vazgeip bir gece, karde ve ev gizlice Haan kaladan rk ricada araya vetli Dervi adamlar Habb efendi bulunmu, nice halk ehir Erzuruma oluna ile ise seyr Mahdi ve gam arzusu O ikrm arayp ilminde gnllerin iin derd Mrid kesinde gelmitir. hoca ayda otuz O rahat dursun diye Erzurumda gm iin, kendisine verip mrkayna taihyap kuru yz aylk

kendi

yapmak

koymutur. efendiyi

hereyden ve slk bu

evirip

bulmutur. habibi

merhamet kitab bir

merhmdan mamiyle tirm mtr. yanm ile

tasavvuf o imm

okuyup sevip, cmi ve

renip Lkin

mahremini eriyip sabnn

yapmak idi.

mahallesinde ateiyle onun

pederim

souklukla rahat*

kavrulmu

n kesip akln ve fikrini almt! O esnada Lala Paa cmiine

708

MARFETNAME
zbekli bir mrid-i kmil viz olarak gelmiti. Dervi efendi o kmili yalnz olarak grp hastalk ve hlini sylemi ve onu mrid edinip beraber gitmek istemitir. O kmil, o gece mu rakabesinde Hak Talnn bildirmesiyle bunun hlinin haki katim bilmi, bir daha grtnde, o hekim kmil zat, bu hastaya byk iltifatla mjde ve teselli vermi ve-. Ey din kar deim! Biz seni kabul ederdik. Fakat bizden nce seni sulta nmz almtr. Sana mjde olsun ki, senin bir byk sahibin vardr. O mrid-i kmil, pek ndir bulunur. Alt yldan beri onun sana itiyk devamldr. ki seneye kadar grmeniz mmkndr. Sen bu atee katlanp kymetini b. Mevlya te vekkl edip, yakin ol ki, sonu selmettir, buyurdu. Dervi efendi o kmil zbekliden bu haberi alnca, bu ia ret ve bearetle mesrur olmutur. mk arzusuyla seyahat iin rif-i hetullahi aleyh) hazretlerini en Vad olunan sahibini bulbillah Eyyb efendi (rahyol arkada bulmu

uygun

tur. ki sene gece gndz onunla ahbab ve sr mahrerf ve znt arkada olmu, fte o esnada onun ehli Hanife hatun 4u brahim olunu terk bir edip, hrete iki gitmitir. kardeine Dervi verip, efendi kendi tecerrd lemine erip olunu,

yol tedarikini grp seyahat frsatn bulmutur.

KISIM: 7
Hilm ve hay kayna Dervi Osman Hsn Hakrullahm

kendisine mjdelenen sahibini bulmas ve muradm almas: Ey

Azizi,
hazretleri, hizmetine czb beri vad kuyu ve gitgide olunan olayndan sohbetine Dervi mrid-i mridi Arkada Efendi beri, de, babam bu Dervi iskendi layk kmil bulmak o grp, muhabbe tarafta, arzu y se-

Fakirullah efendiyi, tiyle tihre ceb ile dembedem

etmitir.

gecesinden banda tarafna

czibesi iin, on daha

suyla sabrsz ve krarsz olmutur. H. 1!22 (M. aynn Bitlis yhat yapmak riiyyetiyle uygun arkada eyh

1710) yl ReEyyb efendi nce

gitmilerdir.

semte

709

ERZURUMLU DRAHlM HAKKI HAZRETLER

den gidip Molla Muhammed Ar vsi adnda bir kmilin yann da bir mddet kalp ondan ilim ve irfan tahsil ettiinden, o taraf tercih etmilerdir. Dervi efendi Bitlis ehrine varp, ora nn gzel evlerini akarsularn, meyve aalarn grnce hay ret edip buras Cennet midir? diye arkadana sormu, bir hafta orada kalmlardr. Sonra Eyyb efendinin eyhi Molla
Muhammed Arvsi (rahmetullahi aleyh) hazretlerinin erefli mezarn ziyret iin, Mks tarafna gitmilerdir. .Orada da bir hafta kadar kaldlar. Lkin Dervi efendinin sabr tkenin ce cnan iline ynelmilerdir. Oradan arkadalaryla, hac niyyetiyle Siirte doru yola kmlardr. Hizndan Siirte varan kervanla giderlerken .Konlardan Siir

te yakn Tillo denen yerde eyh smail adnda bir azizin habe rini iitmilerdir. Onu ziyret iin kervn ehlinden bir ihtiyar ile ona haber dr. Haberci o tine gelecektir, biri onlann gnderip kendileri o gece bir kyde yatmlar azize: yarn iki Erzurumlu molla'slin. .ziyare acaba yine onlar kimlerdir gidecek, demi, dieri

aziz

ele

ona,

Erzuruma

nrada

kalacak

tr cevabn vermitir. te birinci fede ru Dervi gn, o efendi azizin arkada yanna on Eyyb can gnlk efendi yerde ile' On bulup abn yllk aynn mesa ka nonu has kendi Kbeye arka ol kymetini almaa onunla gnbegn meyletmi gaf

atmlardr. Eyyb senin kendi onu gn

istedikleri

devletliyi, grr

canana marifet O deyip, kyasla akl

vumulardr. ile onu Molla Eyyb,

Daha tanyp Ama esiz ban

grmez bu azizi

efendi, gitmitir. haccndr nefsine

hemen kr kaldr, o bir iken Dervi,

secdesine

aziz ona:

mjdelemitir.

ta
ve da bilip

zannedip kendi

mrid tanmayp nc aradn Bayrama

olduunu

bilemememi, gelince,

mridini

bulmu Siirte

aramakla Tilloya o

gitmitir.

Eyyb yannda

efendinin kalmtr. bir Bunun hayret her

bulduunu kadar o da

grm, cmide murd

itikafda uyup

duundan, niyyet cmide hastal

gnde kalp

an

azizin

cemlinden arkadana tevecch dalmtr.

etmitir.

zerine, an o

deryasna

Lkin edip

gittiinden,

azize

tir. Gitgide vcudu shhat, cn rahat bulmu, kalbinden let ve gam gidip sevin ve huzur ile dolmutur. Bayrama ka710

MARFETNAME
dar shibini tanyp, ona en byk hizmeti olmutur. efendi bayramdan sonra Erzuruma gelmi, Dervi ise Eyyb orada

hizmeti canna minnet bilmitir. nk sekiz yldan beri arzu ettii mridini bulmutur. Teslim sermyesi ile marifet dev letine kavumutur. Seyr ve slk kitb ile mil, o kmilin sohbetiyle kmil olmutur. Gam atelerini sndrm, her has talktan if bulmutur. O azize stdk ve saf ile muhabbet ve vef edip, hizmetine yannda devam etmitir. Bylece o mr azizin olduka sz zevk ve bul huzur ile mutur. kalmtr. yerini

eyh hazretlerinin ba hizmetisi dervi Osman efendi, o aziz efendisini aban aynn banda bulmu o ayn yedinci gn, fen ve ilimlerin deryas olan Molla Muhammed Shrni de, asrn evliyasmn terk edip sultan inzivaya olan azizin ziyretine gelmitir. Sdk Gnahlar ekilip muradn almtr.

ve saf ile o azize hizmet edip, medh- sena ile vasfn edip sohbette kalmtr. mr boyunca olduka Dervi efendi ile arkada olmutur. Ertesi kuz mamz, kldklar lnm ve d. ltf gnlm, Babam ile yl aban iken eyh oldu. bana ve etti. ile, lutf aynda alp ile lk merhum babama bakta o babamn eyh Ali amcam, lk ikindi yz, Aklm geldi. ben do

yanda

beni

getirmitir. beraberce azizin ald. ve daha tan

karla namazn Taanda hsn kal O

hazreM zamanda onun beni hikmeti

Allah onun hayran virdi

pederimden grme gzel ise o

yzn

cezbesi huy

cemline,

hline, Benim

kemline ruhumun

kendi odasna alp hilim ve nfk ile ilim retip azize, (Essel-

terbiye

m aleyke ey rhum) oldu.

KISIM: 8 eyh smil Fakirullahm kendinden talebsiz sdr olan kef ve kerametleri! Ey Aziz! Aziz cam ile pederim Tilloya Osman varp Efendiyi grmek didr iin ile eyh Ali am oldu hazret-i eyhin merref

ve habersiz

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

um zamanlarda bir gece yle bir rya grdm: Gkyz beyaz serelerle dolmu, hepsi halkn zerine doru gelmiti. Bana saldr&nlan babam uzaklatrmt. Ancak bir sere fr sat bulup, sa koltuuma sokulmutu. Sabah olup da bu ryay babama anlattmda, oramda eliyle taun eseri bulmu ve benim taun hastalna yakalanm olduumdan ok zlmt. Be gn habersiz yattm. Altmc gece gzm stmda grdm ki, babam alyordu. Hazret-i eyh de ba ucumda idi. Hazret-i Hzr gibi imdadma yetiti, elini kaldrp bana dua etti. Hemen o anda ruhum hayat, be denim if, kalbim saf buldu. Ellerini mbrek yzne srn ce sevinle babamn yzne bakp onu brahimin ii bitmi iken, Hak tal onu yeniden diriltti diye mjdeledi. kinci ylmzda grnen kerametlerinden biri: K mevsimi idi. Babam hazret-i eyh ile ikindi namazn klp aramza gelecekdi. Derghn ocanda pelit Cmee) kz ok idi. Merhamet kayna eyh ^efendimiz bu rana efkat gsterdi. Molla brahim mesin onun iin hcreye kz g tr diye babama buyurmutu. Babam emrine uyarak ocan nne gidip absmn eteini am, iki elini atee salm, lkin hazret-i eyh onu grp, demir tava ile gtr diye iret et.miti. Sonra babam, elini eteini ekip kz demir tava ile al d. Odaya gelip de benimle yalnz kalnca, ben o mkilimin zlme zaman gelmitir* deyip babama.- Sizin eliniz atete yanmaz m ki, yle atee saldnz? diye, sordum. Babam dedi ki: Benim btn vcudum, sen dnyaya gelmezden be yl nce, buz atei ile yanp kavrulmutur. Ben de: naallah, o soukluk babadan oula siryet edip miras olmutur dedim. Bundan hazzedip; avamn vcudunu ate zerinde ii bo ve kuru aa destiye, havassn vcudunu ise su ile dolmu ve donmu srhiye benzetti, yleyse niin demir tava ile ta makla emrolundunuz? dedim. Cevabnda, senin orada oldu unu bilmiti de ondan. nk insanlarn ciz olduklar ey leri aa vurmak, kendini halka satmak sayldndan, ona gre o edebi terk saylmtr. Bunun iin bize hrikulde eyleri kerametleri gizlemeyi tenbih etmitir, dedi.

712

MARFETNAME

nc ylmzda grnen kerametlerden biri: Ba bozumu vaktiydi. Sonbahar gnlerinde Hazret-i ey nhiyesinin kuzey dou tarafndan drt saatlik mesafede kalenin kumandan ona irvan beyin gnderdi edesin, zerine ve: Van paas Muolma

hin

bulunan gn

bin kadar asker ve bir top ile gelerek o kaleyi kuatt. Beinci Hazret-i eyh mektub mmet-i yama hammedin fukarasna merkamet balar

dan bir saat nce askeri alp gidesin. O si beyin, cezsm hrete brakasn diye yazd. Mektub kuluk vaktinde ona ulat.Paa onu dinlemeyip Ben buraya sultann emri ile gelmi im deyip, kalann fethinde dayand. Bir top daha att. Top kaleye arpt, iki para olup kendi atm ldrd. Arkasndan siyah bir bulut geldi. ki saat kadar iri dolu yad. Askerler pe rian lar , sekiz bildi. oldu, onlar piyade Kan binek Paa ile ter o ve dier iken, hayvanlar, dadan uyand, sonra Hazreti o doludan geldi, anlad katlar. adrlar bir ata can Adam ykp binip ata an aramakta seller hatasm ancak eyh

gtrd.

zaman ikindiden idi.

bizim ona

hcreye iltift

iinde

etmeyip

cak: Ey zlim, sen Arn rabbinden korkmaz msm? misafir stmaya tutulmu gibi titreyerek istifar etti. ireti terlerini Sultan kimse ile geldii o gibi heybet musahibi diye hcreden alfanda idim. etti. dar olduu Bu O kt. halde: gibi sildi, Ben

dedi. O Babamn gelip: evketl bir uyuhi

Odamza

Ahmedin grmedim

devletlu gece

heybetli

yemin

babamla

mayp, sabahleyin kp gitti. Drdnc senemizde grnen kerametlerinden biri: Sonbahard. gurumuz vada. tm. kek makta zim serilmi ki Cuma Baktm ve acele bulgurlan Evlerin iken, akam damlan ayn yats on dou de stnde ikinci ezan ksmn ezan iin yz gecesi iin bulut kilo kadar bir bul ha k Er koru Bi eyhin kapma diye ted

mehtabl

vakti

minreye kaplam. eyalarn acele Hazret-i camiin ettim.

nhiyenin evlerin Ben

kaldn,

damlarnda yardm mahalle

bulunan okuyup gittim. hepsi

ediyorlard. toplamaya ve

ocuklar, gelmilerdi.

torunlar Onlara,

hizmetilerinin

yukar

yamur

yaacak

713

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

bire dimiz yats lut iki tal bavurdular bize mani tazim ayrld. o ky dedim. oldu. ediniz ak kadar halkna Nahiye Biz dedi. havada yamur aydnlk do o tedbiri brakp almakta cmie Camiin Yukar zerre ki, seller verip, bulut o iken, gidiniz, sofasna baktmzda yok aziz idi. akyordu. SeyyiCuma gidip, bu Her Allah kuluna

Bulguru

gecesine ikiye taraf o

Hepimiz kldk. bir

namazn

zerinde ve

almt

rahatlk

ikrm eyledi. Beinci senemizde grnen kerametlerinden biri: Yaz murakebe dm di. lim At ki, Atllar ve mevsiminde yaparken, harman attan inip bir ben bir Cuma binden yere iki gecesi ok idi. Aziz ve babam Ryamda piyade asker meayh, yksek oturup gr gel kimi idiler. bu

yatm

uyumutum. svari boyu saf Kimi kadar

yerine

toplandlar. adam

eklinde dier

olup,

boylar

malzemelerini dergh beni verdi. dergh

harman saf ald. alp

yerine sa

brakp, dizildiler. yannda pp geldi. pt, ruha ak

kendileri Bpn duran solun du da eri kimse ayr O

Hazret-i kalabal saftan da beni ak'bir te iin rann olann alp

eyhin birisi

kapsnda kucana O da sra

seyrederken, eilip kucana pt, Hazret-i kalkmaz

kapsnn

Tebessmle

sevgiyle sekizinci

solunda

kucana ekilde

verdi. beni

Nihayet

solunda yere O eyhin iken

derghn koydu. hazret, onlara O Bu ayan bana ruhlar iki

kaps Ben

bulunduundan buldum. hi ihtiyarn el

yumu girmek

kapy sekiz

girdiimde ayaa

derghna kalkp,

olduunu

grdm.

dnya

hayatnda hepsiyle

skt,

ayn boyunlarna sarld. lezzeti canma can katt. ma anlattm. Bu Meer rya o ona Babam bu klnp O ulamt. szlerini de du. kall dar grd. izni

aknlkla uyandm. ryy, sevincimden, vel Bu iin namaz Siirt O Attan beni bu onlar ry, iyi aras inip olup

Bu ryann hemen baba derinliine ile gib Sabah ben atl, ak grp ise ol sa ka

uyank

mannm mahede sana gre dedi. ,kr

iitmiti. namaz

kimseye Cuma

syleme,

olmaz

olunca elimi

kapnn

nnde ben

duruyordum. onu Beni

srada grdm.

tarafndan tanyp ieri

seyyidin

geldiini hediyesiyle

pnceye

grmemitim. buyurdular.

derghn gnderip, Hazret-i

kapsn ziyro*, T ey

harem

kapsndan

istedi.

Gelsin

Benimle

gelip

714

MARFETNAME
he selm verdi. sehlen iltiftyla emretti ve ilk Ve aleykm selm ve eyhin selmn ald. sz: Ey Seyyid Hamza, oldu. Onun Alayarak geldi. rahmetullah ehlen ve eyh ona oturmasn bu Cuma gecesi bize Seyyid pp, Ben

ok misfir gelmitir Hamza ap kald. benimle bizim odaya

bu tatl hitbndan kalkt, seccdesini babama anlatt:

Hlini

Siirtin ileri gelenlerinden Seyyid Hamzaym. Bu yama kadar bu nhiyeye hi gelmedim, bu eyhi de hi ziyret etme dim. Bu gece ryamda beyz kadar yz nurlu atl ve beyzden ok da uzun boylu piyde evliy askerine Siirt nnde karp ryada bu devletin ziyretine geldim. grerek bildim. Evliy askeri Bu bu nahiyeyi ve yolunu harmanlara gelince, S de, sa El kuca Gn

hepsi hayvanlarndan inip, bu kaplarda saf saf dizildiler. rayla hepsi, bu azizin derghna girip ziyret ettiler. Ben piydelerle beraber ziyret edebildim. Bu dergh kapsnn nda den ndan saf ele duran evliynn Kap kucanda yannda Ben bu ocuu bu iken grdm. ocuu uyandm. veriliyordu. indirip bulunan kapda

dergha

girdi.

lm mn lezzeti ile doldu. Bunun iin bugn Cum'a namazn klp atma atladm, ryda geldiim yol ile doru buraya gel dim. Kimseye sormadan bu nahiyeyi bulup sizleri tandm. Hazret-i ona bize den nn n madan eyhe haber geldim. verdi ve: Bu ryy anlatacak, Hamza, bir bu gn ise sonra ben ismimi Seyyid $>u Lkin da mrid ok bildi? bu olup misfir amasna, ryalara balanacaktm. Ey dedi. ryay bu geldi, eyh Seyyid bu Hazretleri anlat gecesi nere Hamzagrd avmn Hak

Cuma

Sbhnallah! nasl cevap da

Benim

Grdm aynn

anlad? verdi: grmtr. ile

babam seilmi

yle olum

Senin

ryann

grd

veliler

mhede

ermitir.

tal her kuluna bir ihsn vermitir.

Altnc senemizde grnen kerametlerinden biri: Bir girdi. der bahar ile bir Ayakta idim. gn durup ekilde ki o kuluk vaktinde bir ve de deli bey otuz selm kande kadar verip ireyim Alla

hizmetisi korkusuz

ziyrete

geldi. azize:

Derghn Gzel

kapsndan sevinle sana ben

pervaszca

glmseyerek burada imisin

canm

Demek

dururmuum.

715

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER h

deli seversen fed bey bir kalk da boyunu O greyim, geti. akl alt Aziz sonra bu tatl eyh gelsin, Hz. bir o O canm O onun Alt

sana

edeyim ayana iret yorgan beri beni iri

dedi. dp, edip,

mrvvet bu deli uykuya Gittim. getirdi. evirdi, yatan nnde Hazret-i iyice le yola emiri uyusun, bey

kayna misfir

hemen odasna

kalkt.

kendinden

Hazret-i bana adet sonra, validemiz ?eyh,

hizmeterine zerine m alt saat ok gnden

gtrp altnda eyhm tabak krmz aziz, otur. gibi, zm ald. bitince gn ba Haz hey eiini gelip krmz

rtnz, O

uyumayan dald krmz eliyle ki: ardlar. zm evirip Git, gel dedi.

yorgan

uykuya

daldktan Hazret-i

hareminden iinde zm bu kuru,

mbarek ne

okuyup misafirin

frd. ba

kuluna

buyurdu Hazret-i

ucunda gittiim olan verdim, elimden zm Altm o gece iin

Uyandnda uyandnda kuru zm taban Avucuyla kalkp namaz bamla ret-i bete pt,

isterse,

verelim

gtr. tabak eyhe zm ineyip

Hemen iinde haber grp yedi. kld cesaret akl ve

eyhin

isterim, misafire ald deli Kuluk geldi

alp abdest

gtrdm.

azma

doldurdu, bey, vakti

.Kendine

gelmi,

akllanmt. veda

klmayan kald. eyhe kapld. sevin

namazn girmeye bile

kacandan bakamayp, nk

Ancak

ieriye ieri yola

edemedi, kapnn bana

Utancndan iersinde

koyuldu.

dnk gzel cann bugn kim olduunu renmiti.

Yedinci senemizde grnen* kerametlerinden biri udur: Yaz fni medi halde ra nndan kadar mekten elli Hazret-i mevsiminde iki eyhe Shranl oldu. eyh Selm Ali efendi geldi. ban kald. adnda Kuluk nne Namazdan o azizin ve bir el pr-i p son ya ko edip ye yle yal-

mridiyle mlki kadar bizim Edeble Hz.

beraber

Kbeden sustu, yannda selm Yine bada Babam pir kak dam o

vaktinde emi,

vermedi,

konumad,

toklamad. lene kp babamla birer

oturarak eyhin geldi. edi, etti.

Allaha

smarladk ban

demeden, odaya

vermeden, selm kurup pire, iftr O ald.

vermeden oturdu. ok edince gece,

numadan hizmetinde konumadan

nne O

kindiye her yine

murakabe lokma,

hrmek

bulundu. oturur

ihtiyar

akam

yahut halde

birer odann

stnde

babamla

716

MARFETNAME
mzca dald. bir pt, dirip sndan na dir ki, ikrm oturdu. Sabahleyin mddet iin yine tzimle gittik. etti. yine ayaa Her o haldo misfir dua dan pire sessizce kalkp o sabaha pir oturup etti. ikrm Harman babama ve kadar kalknca, Duadan iin Hazret-i elini yaya ki: mukefe eyhin sonra Hazret-i eyh ptk, mridleri Bu grd? Bizim deryasma gitti, ona elini ayaa bin arka yolu yle Evberi Elli Bu misfir eyh ona atma kadar ile nasl

Hazret-i

yanma mbrek

konumadan hepimiz yolcu Sonra Eve Bu

kt.

kalktndan,

ettik. gelince misfir olup

yerinin dedim hrmet

sonuna

bizimle

vedalap

devam

herkesten verdi:

ziyade

izzet

Babam Kmildir, zamandan gezdim.

cevap liynm hl ve seyhat seneden azizi hna dm, Bunun zaman

dierlerine gnl nk hepsinin dedi ok

benzemez. ki: Uzun

sekinlerinden nna edip beri, dnyay

shibidir.

efendimizin

yakndr. evliyann yakn, Hak yzn ldm. babama dedim.

dolarm. man kerim grr Artk hi Babam aknn

memleketler ho

ziyretine gavs- grmez

kavutum. bildim. azizin

Zhirde *Bunun derg gr oldu. ne

bilinmeyen vucd-i

evliyy,

meclisinde ve atei

grmmdr. Bu

hepsinden erifini geldiimde, muradm zerine syledi?

azam gnln

yakmtr.

gzmle tamam bu ile szleri

benim Biz

seyhatm misfir kalplerimiz

konumayan

konutuk,

bunlardan baka daha ok hikmetler syletik dedi. Sekizinci senemizde grlen kermetlerinden biris Hz.eyhin ky m yirmi en ra siz tum anlad lim, halkndan denilen gn nce geldi. bir nce nhiyesinden bir sevdii siy O bir olurdu. eyhe eit var h saat idi. zm mesfedeki Onun yetiirdi. eliyle bir Dier o hediye yle ilk Bu ver vdide Misbak dostu bir z ondan ge

banda

zmlerden olarak zr

zm sepet

olgunlanca, kendi

Hazret-i Ge beni yola

tirmeyi her sene det etmi idi. O sene detinden gelmesinde, mazur getirir gelmi; gel bu Baba iken, o su ve mrvvet baka knndan zere kyn seninle eyhim da grnz. detim

bir hafta son diledi: zm dos ede geldiimi salkm erien olan tarafa de iki bir

efendimize Bana,

oban bir saat

derede kennnda

karlatk. hayrna

istirahat

konualm.

annenin

zm yiyeyim dedi. Kalmamak iin ne bahane ettimse de

717

ERZURUMLU BRAHM HAKK HAZRETLER

fayda vermedi. Ben de, aresiz olarak ona uydum. Sepet yan olmutu ki, bana dnp Allah sana mal vermi, ama akl ver memi. oluk ocuunu brakp, kendi maln layk olmayan ellere byle zahmetle gtrp vermek akl ii deildir. eyh olmak mkildir. Yoksa zm bulmadn ne bilirsin? Benim gzm! Bu szm tutup, kalan zm bu fakir obana ihsEh eyle de sevab, anann tfabanm canna desin deyip zm tamamyle ald. Ben de bo sebedi alp, geriye dndm. Ancak henz yokuu yarlamtm ki, ayn dereden, imdd geldi. Gidip baktmda bir de ne greyim, o oban, kendi kpei altna alm, sivri dilerini boazna salmt. Koup oban kpeinden kurtardm. Ama oban belsn bulmutu. Ky halkna haber verdim. Ben de gittim. Baz illarla durumu iyiye gitti. Ancak onunla bu uram beni bir hafta b.r hizmetten alkoydu. zrm bu idi Hazret-i eyh o dostunun bu zrn kabul buyurup ona dua etti: Allah tal sana ha yrl karlklar versin. Allah, yolunda olann yardmcsdr. Dokuzuncu senemizde grlen kerametlerinden biri: Hazret-i eyhin kendi akrabasndan Abbs adnda bir ihtiyr, o azizin huzuruna geldi. Az eilip kulayla bitimiti. Sol yznn cildi kat kat knp dudayla kula arasnda buruup grnmez olmutu. Sa yznn cildi, yle gerilip almt ki, gnete kalan def gibi gergin ve parlak olmutu. Konuur fakat sz anlalmazd. O merhamet kayna nce yle grnce alayp mbrek eliyle onu mesh etti, el kald rp dua etti. Fatihadan sonra az dzeldi, eskisi gibi oldu, Son ra konutu ve eyhim beni afv et. Senin hakknda kusur ettim. Bu gece senin iin, arkanda uygunsuz sz syledim. Ben uyku ya varnca, gaibden bir sille geldi, azm bu hle getirdi. Tv beler olsun deyip yzn yere srd. O hakim-i ilhi, o byk gnh afv edip: Eize kar olan kusrun bizden yana hell )lsun. Hak tal sana hidyet etsin. Salcn kimseyi gybet et me. Mminin mmini gybet etmesi kesin olarak haramdr. 8izi gybet etme ki, bizim gibi zelil kulun shibi aziz ve inti ham shibidir* buyurdu.

718

MARFETNAME
Hazret-i eyhin onuncu kerameti: Bir gn Hz. eyhin derghna, bir saat mesfede bir ky

den, ver sahibi, eriatla mil bir hfz ve eyhi tenkit etmek iin gelmiti. nce: Ey mi'e Ey ya maat farzlar Ezana rip, rinde gelmezsin? hfz kelm bu dedi. O hilim deryas niyyetine dedi. diye ve ona dergh, almak vakit mescid

fakih geldi. Hazret-i eyh, sen niin clutf ile cevap Burada niin eyh cemaat verdi. cevap Onun ezanna verip: dn ce olup, O: ve ze ic Tek dedi. olduu yumu

yaplmtr. Hafz: sorunca, ahbabm

konumak

mekrhdur.. istemezsin? namazda

Peki

sevabn Be

aklkla

evld

onlarla beraber ed olunuyor niin icbet etmezsin? deyince, mescidin vakitte minresi ezan u kerpi be okunduundan

diye cevab yine lutf ile kadar bu tatr. mescidin

Bu

bet ediyorum. Cuma namazm da cmide klyoruz dedi. rar: Niin ok cemaatin faziletini almak istemezsin? eyh tebessmle buyurdu ki: Kuyu vakasmdan nce

gibi, eer hure huzuruma engel olmasayd, kalabalk cemaat sevab canma minnettir. Madem ki mazurum, Hak tal o sevabdan efendimiz hayrldr. Hfz gece fkh y ru la onu d. zr kr ni gibi oldu. ve efendi haddini unuttuunu klmay eyhin gn alayp bilmeyip, grm. akn dua cevabn kinci gn atma O alm Kurn- gn gz binip elini kr iki gitmiti. kerimi olup abdest O ve n mahrum yle eylemesin. buyurmulardr: Nitekim Mminin Reslllah niyyeti, (S.A.V. amelinden

evinde namaz

yatp,

sabahleyin unutmu,

uyandnda nc halde etti. Eskisi o

tamamen

alma adam kayna sr ok okarme Haddi eskisi gzn Fakrul-

gitmi. Hazret-i kr

Drdnc grnce, ve

kapsna ald.

kendini

att. gibi

merhamet

Mbrek

gzne balad. onu sayin etti.

Karanlk diledi olsun bilip, if o

perdeler utand.

grmeye madeni, eyledin, tevbe

Ancak ald.

mrvvet maruf Hfz efendi

casma,

Doruyu deyip gece

syledin, gnln bizim tm srp sen

emr-i

odada , yaya

yatt. ok

Sabahleyin geldi etti. olan dua

kalknca, sevinip Yzn eyh gitti.

bulup, eiine olup

unuttuklar eyhe

htrma

memnun Kermetler

Hakka

hamd- hilfet

kapnn kayna

olarak

kyne

makamna

kavumu

719

ERZURUMLU I UM AHM HAKK HAZKLER

lah Hazretlerinin burada Zira bildirilen fen kerametleri olan muhabbet Nr-i yolu

sliklerine

yeterlidir.

fi-eyh

Muhamme-

diye erip fen fillah mertebesine gitmitir.

KISIM: 9 eyh bi dan rullahm etmesi: Ey Aziz! Babam H. bin seksen bir (M. 1670) ylnda Hasankalede domu, otuz yl kadar okuyup yazp elebi efendi olmutur. R on 110 be (M. 1698) ylnda souk atele yanmaa balam, bulmak yz ar ylnda dnyadan usanm, mrid-i kmil smail hilim bu Hakkn Falcirullahn ve hay rahmetine yetimini hizmetilerinin Dervi ve kavumas ba ve evld eyhin gi on

bulunan sonra

kayna.

Osman Hazret-i ve

Husn

Hakterbiye

hikmetle

tavsiye

hakimane

zusu ile Erzuruma gemi, drt-be yl orada kaldktan sonra yz yirmi iki ylnda on yl seyahat niyetiyle Erzurumdan on gnlk yere gelmitir Benzeri olmyan azizi orada bulmu, orada kalp Onun syesinde dert ve zntleri sevince ve hu zura dnmtr. Sohbeti bereketiyle sekin evliy mertebe sine ifleri ermi, habirlerdekilerin Yani hallerine muttali bulunan olup hayali ke bilmitir. huzrunda kimsenin hayli,

onun kalbine aksederdi. Kular ve canavarlar ona yaknlk gs terirlerdi. Bu nbet dnyasnda elli iki yl kald. Lkin himme tinin yksek olmas sebebiyle, kemllerin en by olan Hak ka kavumak olan isteinde hayalleri adnda babama: idi. Dier makam ve kermetleri, Murad belki ancak bir* gnah dan gn gznden o karmtr. bir

lm ile bulunan visl kemli olmutur. Hatta kendi dostlarn Molla Ziyd nahiyedeki bu mescid yannda imam, yalnzken Sen azizin evldndan

aziz iken, on yldan beri maksadna kavuamadn m? diye sorunca, babgm: Henz murdmm sonuna kavumadm, sa na gn sz veriyorum ki, muradma hastaland. nail Bu olunca imm sana haber be veri gn rim. Yatakta olsan da seni kaldrrm dedi. JBu sz zerine on geince, babam kendisine

720

MARFETNAME

be gece hizmet etti. Bu zaman zarfnda babam yemeyip, i~ meylp, konumayp, ateler iinde ylece yatt. H. 1132 (M. 1719) yl Receb aynn ortalarnda, elli iki ya nda iken, benim ok sevdiim babam ve anam, dert ortam, zntlerimin gidericisi gurbet yoldam Dervi Osman Efen di Cuma gecesi sabaha yakn dnyadan hirete gt. Hak yo lunda can verip muradma erdi, bylece, rahmet deryasna dald. Bu yetim o gece, baka misfir odasnda yatt. Sabahle yin kalkp hasta babasn grmek isteyince, banda bekleyen lere git nce namazn kl, sonra gel, hasta imdi rahat etti deyip beni aldattlar. Bu sze kamp mescide gittim. Herkes burnunu tutuyordu. Ben onlann nezle olduklarn sandm. Na mazdan sonra odamza geldim. Grdm ki, pederim hirete intikal etmi. Benim rahatm gitti, gnl evim zulmetle doldu. Merhumun aynlk hasreti, ile viranelerdeki baykua dndm, yle feryd etmek istedim ki, sesim gklere ykselecekti. Ben bu halde iken, o merhamet kayna geldi. Benden o znt .ve elemi ald. Ben de kalkp, iimden imdi aybdr, sabredeyim,, aziz efendimiz gittikten sonra, ben o zaman alarm.* dedim. O hazret herkese selm verip, garib olunun ba ucunda otur du. Akmdan ehd olanm rhuna bir Ftiha okuyup, muraka be eyledi. Ben, o azizin karsnda, merhumun ayak tarafnda ayakta idim. Meer Hakkn inyetinin eriecei vakt idi: Mubrek ban kaldrp, yzme tebessmle bakt, taziyede bu lundu. O srada mbarek gsnden imek gibi bir nr par lad. O anda yreim iddetle titredi. znt ve elem gidip ye rine sevin ve lezzet doldu. O lemin babas, bu yetimini yeni den ihy edip, kendi yerine gitti. Gnlm o zevk ile yle dol du ki, hislerimden bile dklp tat, sanki o mtem gn bu yetime, byk bayram oldu. zntl duran ahbblar bu se vincime hayret ettiler. Hak Tal o pederi rahmetine daldrsn ki, bu olu, ondan ne haytnda bir keder grm, ne de l m zamannda. Merhum babamn yzn ap baktm. Sanki tebessm eder gibi bir hli vard. Yz nurlu, bedeni scak, mafsallar yumuak idi. Sanki uyur gibi idi. Cenze namazn Hazret-i eyh kendisi kldrd. Cenze namazma kasaba ve btn
721

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Siirt halk geldi. Beyz kadar zmm de alap, harman yeri nin bir kesinde topland. Onun vefatna, ben olundan ba ka, o memleketin halk hep zld. nk Hz. eyhin muhab beti ile, Dervi olu da kalblerin sevgilisi olmutur. Defin ve telkin ilerinden sonra ad geen imm uykusuz kaldndan, hemen gidip, evinde oluk ocuu yannda znt ile yatp uykuya dald. Hemen neeyle yerinden frlad. oluk ocuu onun byle ni kalkmasndan ap sebebini sorduklarnda imam alayp, on be gn nce Osman efendi merhum ile szlemitik. Maksadna kavutuunu bana bildirecekti. Uyku da olsam da, beni kaldrp gidecekti. Szn tutmak iin ne eyle geldi. Beni kuamdan tutup, ne yatarsn, kalk. Ben mu radma erdim deyip beni sevindirdi dedi. mm hemen abdest alp, Hazret-i eyhe geldi. O sz ver me hikyesini anlatt. eyh Hazretleri ona: Ey Molla Ziym! O lum Molla Osman halim, selim mestr ve teslim olduundan haytt iken kemle erip, evliyann havvas (sekinleri) mer tebesine erimitir. Galiba himmeti yksek olduundan ehass- havs ile olmay murad etmitir. naalllah onlarn zmresine varmtr. Demek ki, babamn on yl seyhat niyyeti, onun kalan m rne iaretti. Rahmetullahi aleyh. Ruhu iin Ftiha! Babamn vefat ettii gn, arkada olan Molla Muhammed Shrni de hastalanp bir hafta sonra vefat eyledi. Arkadandan bir haf ta sonra geldi ve bir hafta sonra hirete gitti. Hazret-i eyh, onun da cenze namazn kldrd. O da muradna kavutu. Rahmetullahi aleyh. Rhu iin Ftiha! Alemin babas olan efendimiz, bu yetim Hakkya efkat edip iltifat eylediinden, merhum pederimden sonra, onun hizmetleri bana miras kald. O hakim-i lhi bu bozuk huylu yu, nice hikmet urublan ile terbiye etti. Gnl hastalklarn dan shhat bulunca, muhabbeti ile onu ieri ald. Bylece tevhid, tevekkl, tefviz, tahamml, teslim ve rz bahelerine gir di. Can ve dhndan kymetli, lesiz nimetler buldu. Hepsinden stn olarak ma'rifet ve muhabbetle feny bildi. O gzel sz leri ile buraya yazlyor. te o mrid-i kmil, bu cahil ve gafil

MARFETNAME

hizmetisini irad edip, iktiza ettike birer ikier hikmet bu yurmutur. Nice mjde iaretleri ile gnl ilalarm duyur mutur, KISIM: 10 Gavs-i azam eyh smail Fakirullah hazretlerinin her h linde metaneti, tarikatta istikameti, hakikatta imameti ve ve fat: Ey Aziz! eyh smail (rahmetullahi aleyh) hazretlerinin temiz ru hu yksek lemlerden idi. nyet hcresinde terbiye klnm t. Yaratltan olan velyeti Allah vergisi, saadeti anadan do ma idi. Onu grenler kalbleri onu sever ve ona uyard. O sul tanlarn kalblerinin sevgilisi, btn slk ehlinin efendisi idi. Onun saadeti, havassn dileklerinin kabesi idi. Devletl kapsj insanlarn maksad idi. Onu gren lim olsun ve chil olsun tam vel olduunu anlarlard. Zamannn teki ve by idi. Onun n ve gzel nm, Arabistan ve Kiirdistn diynnda mehur idi, slmboldan (stanbuldan) Hindistana varp ran ve Turana kadar yaylm idi. Seilmiler ona seve seve hiz meti olup, bykln kabul etmilerdi. Sohbetini bulup, huzurunda bulunanlar, hl ve kemllerin alsn bulmular, mbarek banda ve erefli gsnde, gne gibi parlyan nr grmlerdir. Onu grenler, kendisini habersiz sevmiler, erdiklerine onunla ermiler, Onun hayli cemlini kalbinde nak edenler safsn srmler, O vsta ile huzr meclisine girmilerdir. nk o byk vasi Tarikat- Muhammediyyede mm idi. Mrid-i kmilin almetleri onda tamam idi. Tevfk onun arkada, orta hal yolu idi. ns onun dostu, ferahlk ne fesiydi. Hikmet kumandan, tefekkr veziri idi. Sdk, onun san ca, hilm ise sanati idi. Mkefe gdas, mhede ifs idi. eriatn edebleri onda aikar, zhiri, hakikat halleri btn idi. O marifet kaynann gs geni ve n azim olanlardan idi. Harikalar garib halleri saylamyacak kadar ok idi. Zaman nn evliyasnn kutbu, belki her zntlnn gavs (yardm
723

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

cs) idi Gnl leminde, o asnnm evliysnm sultan, kla rn cnn, derdlilerin derman, ceml ve keml ile parlak g ne idi. Basiret sahipleri onun annda hayrn olduklar gibi dnya leminin sulltanlar olan Mekke-i mkerreme erifi, Hindistan sultan, Osmanl Sultan Mahmud ve onun vezirleri nin ou ve Krdistandaki btn kumandanlar ona ak ve gizli mektub, adak ve armaanlar gnderip herbiri dua, nza ve himmetini kazanmay arard. Duas makbul idi. kbl ve iz zeti, himmetinin nfuzu gneten ak idi. Onun ahbablanna ikram, fakirlere yardm minnetsiz idi. Ziyret edenlere t leri, dierlerine sevgi ve duas bol idi. nsanlar ve cinler ona hrmet ve ikram ile emrine uyup rzsn, ister idi. nk o, insanlarn ve cinlerin mridi, marifet shiblerinin eyhi, lemdekilerin azizi, demin hilfette vrisi ve Habib-i Ekrem (S.A.V.)'in vasisi idi. Allah tal, bizi bereketlerinden fayda landksn Amin. . O temiz ruh yeryzne inip keml kazanm, insanlar ta rafndan tannm olup, ezel! inayetlere kavumu, ebed feyzlere kaynak olmu, iki cihn gnl aynasnda bulmutu. Her eyi unutup yalnz Rabbini bilmi, Onunla kalm idi. Bylece bu dnyann cefsndan yz evirip, zevk ve safa lemine dn m, bu dnyann karanlk ve bulanklnn okluundan usa np, vahdet leminde daimi vuslat erbetini arzulamt. Bu dkknda bir acaib cilve ile nbetini brakmayp g vakti gelmi idi. Bu fni dnyadan o bki hirete gitmek ona kolay olmudu. Zira o beka sahibi kuyuya dt zaman iradi lm ile lm idi. Ruh-i pki beden mezarndan mahbus gibi kal m idi. Ya sekseni geince, 1147 (M. 1734) yl evvl aynn ortasnda, o herkesin babas, bir hafta kadar gnl deryasna dald. nsanlar onun kendinden gemesini hastalna yordrlar, sonra Cuma gecesi yatsdan sonra, o halden bu his lemi ne geldi. Evld ve torunlarn yanma anp ilim ve salah il vasiyyet eyledi. Herkesin zimmetini ibr edip, trbesi evkafna byk olu Abdlkdir efendiyi mtevelli etti. Sonra Ysin-i erif okuyun buyurdu. O esnada erefli odas gzel kokularla doldu. Sanki birer hokka d ve anber yaklm gibi oldu. o cuklar ve torunlar keder ve zntl idiler. Onun iinse o
724

MARFETNAME

gece bayram gecesi oldu. Selmn kavlen min rabbirrahim'i iitince. Allah deyip cismini brakp cnm Hakka verdi. Ruhu gidip latif cismi kald. O huzur shibi bu dr- dnyay brakp ebedi srr ve saadet diyan olan hirete intikl edince, o cuklar ve torunlar ayrlna alayp yrekleri keder iinde ap kaldlar. O gece ona, byk bayram iken, onlara matem oldu. O gece evld- kirm, sabaha kadar onu ykayp kefen lediler, vasiyettini yerine getirdiler. Geceleyin Siirt halkna ve civr ky ve nahiyelerden be alt tanesine adamlarla haber salnd. Sabahleyin ok sayda cemaat topland. Olu Abdlkdir efendi cenaze namazm kld. Mezan, babam Osman efendi ile Muhammed efendinin trbelerinin nnde kazld. Nhiye halk krk gn sabah ve akam mbrek meznna ge lip Kurn- kerm okudu. Oraya byk bir kubbe yaplp iine vefat trihi yazld. Mezan zerine ssl ve yldzlarla rtl yksek bir sanduka yapld. Haftada bir gn o nahiye ahalisi ne kabri yannda, birer ikier ekmek, kendi evkafndan tayin edildi. Mezn halen ziyret olunur. Kaddesallah sirreh. Te miz rhu iin elftiha. NAZIM Ey Hce bu zindndan Ben azm-i sefer kldm Eflk-i dil candan Ho rhgzer kldm Cn azm-i sem etti T madenine yetti, Ol semte ki can gitti Ol semt e nazar kldm. Seyl misli revn oldum Vahdet yemmini buldum, O hamr ile ho doldum Ben bahn makar kldm. Dilden evime tbn Gsterdi yzn rahn. Mihr ile edip devrn
725

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Ben sehr-i kamer kldm. Cn ire o cnndr Dil hsnne hayrandr Arif ii seyrndr Ben zevk- dier kldm.
Ol vuslat- ruhan Ho buldu bu rh n,

Seyr sefer-i cn Ben havf hatar kldm. Hakk, dil can dolsun Ol hamr ile mest olsun, Biperde an bulsun Ben cismi siper kldm. HTtME Allahm habibi Peygamber (S.A.V.) in insanlara ve zel likle akrabalara yaknlk gsterilmesi, ana, baba ve karde haklan, kiinin hanm, ocuklar ve hizmetileriyle olan mua melesi, komu haklan, fakirlere ve misafirlere ikram etmek, halka ve bilginlere sevgi gsterip gereken ihsanlarda bulun mak, herkesle konuma ve grmede dikkat edilmesi gereken hususlar, yedi duyu organnn ve bedenin afetleri fakirlik ve zenginliin sebeplerini, hatrlama ve unutmann nedenlerini ve yukanda belirttiimiz btn bu zellikleri kolaylatran Allah anmay 4 ksmda bildirir.
KONU: 1

Allahn Habibi Reslllah efendimizin ksaca halleri ve gzel muaereti tleyen ayet-i celile ve hadis-i erifleri ksmda bildirir.
KISIM: 1
Hz. Peygamberi efendimizin ahlk, ashab- gzin tabiinin ve din limlerinin ahlkm zet olarak bildirir.

720

MARFETNAME

Ey aziz, Edeb ehli diyorlar ki: Halim, kerim ve rahim olan Cenab-i Hak, Kuran- Kel mndaki muhakkak ki, sen en mkemmel ahlk zeresin hi tab makamnda bulunan Peygamber efendimizin btn yara tklara ve zellikle insanlara kar davranlar, sahbeleri ve mmetiyle olan sohbet ve muameleleri, kendisine tabi olup onun-, Allahn ahlkiyle ahlklanm emrine balanan ashb- kirmm, byk velilerin, din limlerinin ve slih mminlerin herkesle olan sohbet ve muameleleri, kalkp oturmalar, tavr ve hareketleri hep gzel ahlk, iyi davran zereydi. Onlann btn davranlar ho grrlk, balayclk, gzel sohbet ve uyumakt. Onlarn vasflar hilm, nasihat, sevgi, alak gnllklk ve gler yzllk idi. Hizmet etmek, ikram ve ih sanda bulunmaktan zevk duyarlard. Onlarn en stn mezi yetleri, haya, eli ak olmak, balama, nezaket, arballk, isteyene vermek, doruluk, kimseyi incitmemek, herkese yar dm etmekdir. Hayrl dualarn kimseden esirgemez, nefisleri ni alaltr, dostlarn arlar, ayplar rter, bakalarnn ihsan larn aklar, kendilerinkini gizlerlerdi. Kklere merhamet, byklere sayg ve vefa gstermek gibi daha nice stn me ziyetlere sahiptiler. Bizim iin en nemli olan, Peygamber (S.A.V.) 'e tabi plup balanmak ve onun l ve ashabnn detlerine uymaktr, Al lahn rzasn aramaktr. Onun iin de btn insanlara kar efkatli ve merhametli olmak lazmdr.

KISIM: 2

Btn insanlarla olan davranlarda gzel huylu olmay ve yumuak bir ekilde konumay tavsiye eden ayet-i Keri meler: Ey Aziz! Hak Talmn kullarn inayetiyle kld esirgeme ve rah metini, insanlarn birbirlerine kar efkatli ve merhametli davranmalarn bildiren bir ok Kuran yetleri vardr.
727

ERZURUMLU BRAHM HAKK HAZRETLER

Bu

yetlerden birkann meli: size kolaylk diler, zorluk dilemez.

Allah

Allah, kullarn

pek ok esirgeyendir. (Bakara, 185) Allahn ipine (Kurana) sarln, zerinizdeki nimetini dnn. Hem siz (birbirinizin) dmanlar idiniz de o kalplerinizi (s lama sndrp) birletirmiti. te onun (bu) nimeti sayesinde (din) kardeleri olmutunuz. Ve yine siz, bir ate ukurunun tam kenarnda iken oradan da sizi O kurtarmt. te Allah, size yetlerim bylece apak bildiriyor ki, doru yola eresiniz Hepiniz toptan smsk blnp ayrlmayn. Allahn (Ali mran 103)

kimi dilerse onu sapklkla

(hepinizi) bir tek mmet yapard. O brakr, kimi de dilerse ona hida yet verir. Yapageldiiniz ilerden elbette sorumlu olacaksnz
Allah deseyrii sizi

bakasna kulluk etmeyin. Ana ve babaya hkmetti. Eer onlardan biri veya her ikisi senin yannda yalanrlarsa, onlara (of) bile deme, Onla r azarlama, Onlara ok gzel sz syle. Ve onlara acyarak tevz kanadm (yerlere kadar) indir ve yarab onlar beni o cukken nasl terbiye ettilerse sen de kendilerini (ylece) esir
Rabbm Ondan iyi muamele edin diye ge de. (sr, 23, 24) De ki, her biri kendi tabiatna cidir. (sr, 84) phe (yzn) (yib de yok O vakar ki, ok ve Allah insanlar ile ettii pek ok esirgeyicidir. ki, onlar (etle) ok yer de ve

de kimin daha doru yolda bulunduunu

gre^hareket eder. O hal Rabbin daha iyi bili

merhametlidir. beyinsizler

esirgeyen tevazu laflar ki,

(Allahn) yrrler.

kullar

Kendilerine selm iin

cahiller,

(edebsizse) Onlar

zaman Rablari

gee)rler.

gecelerini

secdekrlar

kaimler (ayakta) olarak geirirler. (Furkan, 63-65) Onlar duklar ki yalan erefli ahitlik olarak etmezler. (ondan Bo yz ve kt lkrd geer duy (gider)

vakit,

evirip)

ler.* (Fussilet, 34) te (btn) onlardr ki, zorluklara katlanp dayanmalar

728

MARFETNAME

sebebiyle gurfe (cennetler) ile mkfatlandrlacaklar. Orada salk veselm ile karlanacaklardr. Onlar orada ebedi kalcdrlar. O ne gzel bir ikametgah tr. O, sizi (kfr) karanlklar (m) dan (iman) aydnl (n>a karmak iin kulunun zerine ak ak yetler indirmekte olandr. phesiz ki, Allah sizi ok esirgeyen ve size ok rah met edendir. Ey iman edenleri Elerinizin, evltlarnzn iinde hakika ten size dman (olanlar) da vardr. O halde onlardan saknn. (Bununla beraber) affeder, kusurlarn, balarna "kakmaz r terseniz, phesiz Allah, ok esirgeyici, ok yarglaycdr. Allaha ibadet edin, ona hi bir eyi e komayn. Anaya, babaya, akrabaya, kszlere, yoksullara, yakn ve uzak kom ulara, yolda kalmlara iyik edin. Allah, kendini beenen ve bbrlenen kimseleri sevmez. Mminler ancak kardetirler. O halde iki kardeinizin arasn (bulun) bartrm. Allahtan korkun ki esirgenesiniz (Huccurat, 10) Ey iman edenler, bir kavm dier bir kavmle alay etmesin. Olur ki, (alay edenler Allahn yamnda) kendilerinden (yani alay edenlerden) daha hayrldr. Kadnlar da kadnlan (e lenceye almasn) olur ki, onlar (elenceye alnanlar) kendile rinden daha hayrldr. (Kendi) kendinizi ayplamayn. Birbi rinizi kt lkablarla (ad) armayn. mandan sonra fsklk en kt addrl Kim (Allahn yasak ettii eylerden) tvbe etmezse onlar, zalimlerin ta kendileridir.v (Huccurat, 11) Ey iman edenler, zannn bir oundan kann. nk ba z zan (vardr ki) gnahtr. Birbirinizin kusurunu aratrma yn. Kiminiz de kiminizi arkasndan ekitirmesin. Sizden her hangi biriniz l kardeinin etini yemekten holanr m? te bundan tiksindiniz. Allahtan korkun. nk Allah tvbeleri kabul edendir (ok esirgeyicidir). (Huccurat, 12) phesis ki, Allah adaleti, iyilii (hususiyle)
akrabaya

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

(muhta (ler) olduklar eyleri) vermeyi ve emreder. Takn ktlk Size

den,

mnkerden,

zulm

tecebbrden

nahyeder.

(bu suretle) t verir ki, iyice dinleyip ve anlayp tutasnz. O halde, yetime gelince (ona sakn) kahretme (azarla ma). Sile (dinletiye, sorana ) gelince (onu) da azarlayp koma. Bununla beraber Rabbinin nimetini syle (anlat). (Duha, 9-12). Sabn .tavsiye, edenler ziyanda deil. Allahtan davrandn. sana merhametle muamele yapmay tavsiye

esirgeme

sayesindedir kat

ki,

onlara

yumuak onlar

Eer

(bilfarz)

kaba,

yrekli

olsaydint

etrafndan herhalde la, gnahlarnn

dalp gitmilerdi bile. Artk onlan ba balanmasn iste. hususunda onlarla

mavere et (Al-i mran, 159). Allah, hi phesiz (kfr ve masiyetlerden) saknanlarla

daima iyilik edenlerin kendileriyle beraberdir. (ra, 37) (Mmin) kullarna syle; kfirlere en gzel (sz) ne ise ey

onu sylesinler. nk eytan aralarna tan, insann apak bir dmandr. (sr, 53) Bunlar yaramaz lkrd (lar)

fesad

sokar.

Zira

iittikleri

zaman

ondan

yz

evirdiler ve bizim amellerimiz bize sizin amelleriniz size ait tir. Size selm (olsun) bi? cahilleri aramayz dediler. (Kasas, 55) Size, nefislerinizden, kendilerine snmanz iin zevceler

yaratm olmas, aranzda bir sevgi ve esirgeme yapmas da onun (Allahm) yetlerindendir. phe yok ki bunda, fikrini iyi kullanan (ileten) bir kavim iin elbette ibretler vardr. yilik ile ktlk bir olmaz. Sen (ktl) en gzel (ha reket ne ise) onunla nle. O zaman (grrsn ki) seninle, ara snda dmanlk bulunan kimse bile sanki yakn dost (un ol mu) dur. Bu (en gzel haslete) sabredenlerden bakas ka vuturulmaz. Buna byk bir hazza malik olandan gayrisi eri tirilmez. (Fussilet: 34)

730

MARFETNAME
Ktln karl ona denk bir ktlkdr (bir misille medir). Fakat kim affeder, bar salarsa mkfat Allah'a ait tir. phe yok ki, o zalimleri asla sevmez,*

(ra,

40)

Mmin erkekler de, mmin kadnlar da birbirinin ve lileri (dostlar ve yardmclar) dr. Bunlar (insanlara) iyilii emrederler. Ktlkten vaz geerler. te Allah, rahmetiyle bunlar yarlayacaktr. nk O, azizdir, hakimdir. RUBA Mahluk- Hdaya efkat et, rahmet bul. Eblehlere hilm ve hrmet et, rahmet bul.
Sen herkese nfk ve rabet et, rifat bul.

Ger edemedinse izlet et, izzet bul.

KISIM: 3

Btn insanlarla gzel muamelede bulunmay, ltuf ve yumuaklk ile konumay tavsiye eden Hadis-i Ktsiler: Cenab- Hakkm kullarna olan rahmet ve efkatini, insan larn birbirlerine kar iyilik, doruluk, efkat ve sevgiyle mua mele yapmalarn emreden kutsi hadisleri: Ey adem olu! Cennetim, azametime kar tevazu eden lerden, gnn ibadetle geirenlerden, nefsini ehvetlerden men edenlerden, dknlerin yardmcs olanlardan, kszle re ihsanda bulunup babalk vazifesini yapanlardan, dul kadn lara efkatli bir koca gibi yardm elini uzatanlardan bakas giremez. Bu sfatlar tayanlar, bana dua ettiklerinde, onlar:* yardmlarna giderim. Benden isteyince dileini yerine getirir ve kullarmn kalplerine sevgilerini yerletiririm. Ey adem olu! Mal benim malm, Sen benim kulumsun. Eli misafirimdir. Eer sen malm, misafir olan elimden esirgersen sonsuz nimetleri veren (Allah) den istekli olma. Ey adem olu, mal benim malm, zenginler vekillerimder.
731

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Fakirler evimin halk. Benim malmla Ev halkma cimrilik ya panlar cehenneme sokarm. Ey adem olu, gsne elini koy ve nefsin iin sevip iste diklerini bakas iin de sev ve iste. Ey adem olu! fkeyi, iddeti, gybeti kouculuu terk edenlerin sevgisini, halkn kalplerinde belirtir, kendilerini, ayplardan, keder ve skntlardan kurtannm. Ey adem olu! Rahmet ettiin gibi rahmete erersin. Sen kullanma rahmet etmediin halde benden sana merhamet t memi nasl dilersin. Ey adem olul benim nzam kazanmak gayesiyle ksz ve dullar koruyanlar, benim glgemden baka bir glgenin olmad gnde kendi glgeme alrm. Ey adem olu, yoksullara infak et (ver) ki ben de sana vereyim. Ey adem olu, fkelendiin zamanlarda beni an ki, ben de fkelendiim zaman seni anaym. Benim yardmlanma rza gstermen, nefsine yapacam yardmdan daha hayrldr. Ey adem olu, kullarmdan hasta olanlara gzel muame lede bulun ki, ben de gnllerine senin sevgini yerletireyim. Kyamet gnnde Allah Tal buyuracak ki; Ey kulum, hastalandm, bana niin uramadn. Kul: Ya Rabbi, sen lemlerin Rabbisin. Ben sana nasl ge leydim. Allah cevaben: Ama biliyordun, falan kulum hastaland ona gitmedin. Bilmeliydin ki, sen o hasta kuluma gitseydin be ni orada bulurdun. buyuracak. Ve yine o gn Cenab- Allah buyuracak ki: Ey adem olu! Sana yemek verdim, Sen bana niin vermedin. Kul diyecek ki: Ya Rabbi sen lemlerin Rabbisin, ben sana nasl yemek verebilirim. Allah cevaben: Fakat yemek istiyen falan kuluma sen g732

MARFETNAME

triip yemek vermedin. Eer gtrp verseydin beni orada bu lurdun buyurur. Ve yine o gn Cenab- Hak buyuracak ki: Ey adem olu, sana bol su verdim, sen bana niin vermedin? Kul diyecek ki: Ya Rabb! Sen lemlerin Rabbisin sana nasl su verebilirdim. Allah cevaben: Susam olan falan kuluma gtrp su verseydin beni yannda bulurdun buyurur. . Ey adem olu, beni sevenleri ben de severim. Allah kyamet gnnde buyuracak ki: Hani benim izzet ve Cellime sanlanlar? Bugn onlar glgemde glgelendire ceim. Ey adem olu, fakir elimdir. Eer ona verirsen bana ve riyorsun. Eer ona vermezsen bana vermiyorsun demektir. Ey adem olu, size ihsanda bulunanlara ihsan edin. Size gelenlere gidin. Sizinle konuanlarla konuun. Size yedirenlere yedirin. Size ikramda bulunanlara ikram edin. Hi bir fert dierinden stn olmaz. Ancak yoksullara ih sanda bulunanlar, grmeyi kesenlerle grmeye gidenler, konumak istemiyenlerle konuanlar, yedirmeyenlere yedi renler, ihanet edenlere ikram da bulunanlar stn olurlar. O halde balayn, ayplar rtn, rahmet edin ki size de rahmet edilsin. BEYT:'
9

jgj

Cihan banda ey gfil budur makbul ns ve cin, ne kimse senden incinsin ne de sen kimseden
KONU: 2

Btn insanlarla iyi ve gzel bir huyla muamelede bulun mak, ltuf ve yumuaklk ile konumak hakkndaki hadls-i eriflerin, byklerin szlerinin ve herkesle aklna gre konu733

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLERl

up grmenin, bekrlar evlenmeye tevik ve bu husustaki dlerin drt maddede bildirilmesi. Ksm 1 Peygamber (S.A.V.) mmetine ve sehbelerine efkati ve esirgemeyi, gzel muaerette bulunmay retmi ve anlatm. Faziletlerini ve faydalarm duyurmutur. Bu hususta ki baz hadis-i erifleri: . Rahman olan Allah, merhamet edenlere, merhamet eder. Siz, yerdeki yaratklara merhamet ediniz ki, gkteki Rabbiniz de size merhamet etsin. Sizden kklere merhamet ediniz ki, sizden bykler de size merhamet etsin. Mminler birbirlerinin iyiliini dnp tlerde bulun mal ve merhamet edip birbirlerine yardm etmelidir. Birbirleri nin dertleriyle dertlenmeli, sevinleriyle sevinmelidirler. Ni tekim bedenin bir organ acynca dier organlarn hepsi de o ocy duyar ve o oc yok olunca btn organlar (vcud) raha ta kavuur. M'minler birbirinin kardeidir ve lem (insanlk) bir tek nefis gibidir. Birbirinize bir eyler veriniz ki, birbirinizi sevesiniz. Halkn hayrls, insanlara faydal olandr. Onun iin sahabeler, tabiin ve din limleri birbirlerine, kitab ehline ve hatta btn insanlara merhamet ve yardm ederlerdi. mmetimin bykleri ok namaz klmak ve oru tut* makla cennete girmezler. Ancak kalplerinin merhameti, g slerinin selmeti ve cmertlikleriyle girerler. Hz. Peygamber (S.A.V.) efendimiz, mbarek elleriyle ye timlerin balarn okar, onlarla ltuf ve gleryz ile konu urdu. Peygamber (S.A.V.), Muaz (R.A.)a hitaben buyurdu k:

734

MARFETNAME

Ya muaz! ksz ocuklara, merhametli bir baba gibi ol. Ektiini bieceini kesinlikle bil. Mslman kardeini dnyada sevindireni Cenab- Hak da dnya ve hirette sevindirir. Mmin kardeini dnya dertle rinin birinden kurtaran, Allah da kyamet gnnde dertler den kurtaracaktr. Ana ve babasna ihsan ve ikramda bulunanlar iin cen netin iki kaps da aktr. Cenab- Hak, kendi ocuuna yardm eden ve ona, ken disine isyan ettirecek bir i teklif etmeyen kimseye rahmet etsin. Amellerin en faziletlisi, mminin kalbini sevindirmek tir. Bir kimse kendi aile halkna bir dirhem harcasa benim yanmda, Hak yolunda bin altn harcamaktan daha gzeldir. Ve bir kimse ana ve babasna bir itaatli olsa benim yanmda bin yl ibadetten hayrldr. Bir kimse, ailesi yannda bir saat elense, benim yanm da bir mescitte itikfe ekilmekten daha faziletlidir. man kmil mmin ailesiyle en gzel geinendir. Kadnlan hayrl bilip onlara yufka bir gnl ve yumu aklkla gzel muamele ediniz. (nk) onlar kendi nefisleri ne malik olmayp yannza snm Allahm emanetidirler. Kendi klesini dvenin kefareti, onu azat etmektir. Dilini tutann ayb rtktr. fkesini tutann gnahlan affolur. Yaknlannz ve hizmetilerinizle ltufla, yumuaklkla konuunuz. Gnde 70 defa kusur ileseler dahi affediniz. Ken dilerine yidiklerinizden yedirin. Giydiklerinizden giydirin. Onlara ocuklannz gibi ikramda bulunun, glerinden te i teklif etmeyiniz. Onlarn da bedenleri et ve kandr, sizin gibi insandr. Cenab- Hak Onlara zulmedenlerin dmandr.
735

EIUUF.UAU BRAHM HAKKI I-IAZRETLERl

Ana ve dostlarn

laryla, akraba ve kemle ermitir.

babasna itaatli olan, onlan ziyaret eden, ocuk hizmetlileriyle yumuak ve tatl konuan, evine rp ikramda bulunan kimse insaniyette

Velilerin meclisinde bulununuz, limlerle konuunuz, Ha kimlerle sohbet ediniz, fakirlerle grnz. ki dostun konutuklar emanettir. Sr olan konumalarn bakasna sylenip aklanmas haramdr. Mminin mmine bak ibadet, yzne glmesi kefa rettir. Mmini, sevindirmek Allah nzasm kazandrr Allah'a ve hirete iman eden komu ve yakmlara ikramda bulun. Misafirlerine hrmet et. Konuurken syle veya sus. Peygamberimiz (S.A.V.) Ebu Hreyreye hitaben yle buyurdu: Ya Ebu Hyreyre, nefsin iin sevdiklerini dier insanlar -iin de sev ki, mmin olasn. Komularnla temiz ve gzel komuluk yap ki, mslman olasm. Komuya eziyet vermekten kan ve komunun da ezi yetlerine sabret ki lm, sizi birbirinizden aynncaya kadar. yleyse gzel komuluk, srf ona eziyet vermekten, kanmak deil, aynca onun eziyetlerine dayanmak ve sabretmektir. Muhakkak ki gzel ahlk iyi komuluk yapmak ve yakn lan ziyaret etmek, Allah nzasn kazandrr, insan hatalarn da^ anndnr. Gzel huy Allahm rahmetinden sahibinin boynuna ta klm bir yulardr ki ucu melein elindedir. Melek onu hayra doru eker. Hayr ise onu Cennete gtrr. Kt huy ise, Al lahn azabndan sahibinin boynuna taklm bir yulardr ki, ucu eytann elindedir. eytan da onu erre eker. er ise onu cehenneme sokar. Bu meziyete sahip olmayan kimse imann lezzetine ere mez:
736

MARFETNAME

a Hilimdir (yumuak olmaktr). Bununla cahilin sini nler.

fke

b Gnahtan korkmakdr. Bu da haramdan men eder.

a

Gzel huydur. Bu da halkla iyi geinmeyi salar.

Sadakalarn en hayrls halkla gzel geinmektir. Yumuak huylu ve geimli olan, dnya ve hirette hayra ermitir. Bu vasflan tamyan dnya ve hiret hayrinden mahrumdur. mandan sonura akln ba, halkla gzel geinmektir. Halk sevmek, onlarla kaynap gerektiinde danmaktr. nk danann ii rast gider. Kendi fikriyle hareket edenin sonu iflstr. Dnyay terkeden, Allahm yamnda merubdur (beeni lir). Halkn elindekini terkeden, herkesin sevgisini kazanr. Mminlere nasihat etmek, efkat gstermek, mutlulu un almetidir.) Cenab- Hak refiktir, sfk sever. nfi (sertlii) sevmez. Rfk iin yapt ltf, sertlie yapmaz. Cenab- Allah, bir ev halkna hayr diledii zaman, on lan nfka altmr, sertlikten uzaklatrr. nk nfk inam ssler, sertlik ise onu lekeler. (Peygamber (S.A.V.) efendimiz, Ebu Zere hitaben yle buyurdu:) Ya Eba Zer, eer mmin kardeine faydal olam yorsan bari zarann olmasm. Eer o senden sevin gremiyorsa bari elem grmesin. Eer dilin onu methetmediyse bari yer mesin. nk mslman, elinden ve dilinden dier mslmanlarn selmet bulup zaranndan pmin olduu kiidir.
KISIM: 2 Herkesle iyi ahlkla muamele etmek, ltufla ve yumuak konumasnn mahiyet ve keyfiyetinin eitli haber eser

lkla

lerle bildirilmesi:

737

ERZUnUMLU BRAHM HAKK HAZRETLER

Ey aziz, Ehlullah diyorlar ki: . Peygamber (S.A.V.) efendimiz, mmetine ve ashabna sevgiyle samimiyetle sohbet etmesini db ve erknn anlatp diretmi, mahiyetini, keyfiyetini (niceliini) duyurmutur. Bu husustaki hadis-i erifler: Ey mmetim Muhakkak ki ilim |renmekle kazanlr. ve ve ashabm! Allahm ahlkyla ahlklann. hilim, Onun ahlkndandr. lim ancak ise efkat ile hasl olur. Hayr is-

Hilim

tiyen hayr bulur. erden kaman korunur ve selmeti bulur. lmi lk) da isteyiniz. isteyiniz. limle Ders birlikte verdiiniz hilim ve vekn (ar bal) konu

rencilerle

yumuak

unuz. Ders aldnz hocalara byk lenen, kibirlenen limlerden olmaynz tn gelmesin. Sizden gidiniz. muamele Size uzak olan siz ana, siz ilimle baba

sayg gsteriniz. Bbr> ki, cehaletiniz size gr

V6

akrabalarnz bulunun. Size bu ki,

ziyarete cehaletle meziyet

vermiyenlere

ikramda karlk

yapanlara

veriniz

lerinizle Allahm yannda ykselesiniz. Cenab- en ca gzel huy, anlatp gzel, ziyaret uluk mert tir. Mslmann mslman zerindeki haklan altdr: 1 tfe Bir mslman grnce selm vermek. 2 arlnca daveti kabul edip gitmek. 3 Sizden nasihat istiyene nasihat etmek. 4 Sana verilene karlk hamd- senda bulunmak ve dua etmek. 5 Hastalan ziyaret etmek. 6 lnce cenazesine gitmek. Allah, inat slm dinini en stn ve ahlk ile bezemi, muaeret, etrafl kom hastalar iyi

amellerle inandrmak, yallar fkeye iyilik

sslemitir. yedirmek, arlamak, hakim olmak yapmak,

Bunlarda: bol bol selm

Gzel vermek,

olmamak,

yerinde

harcamak,

etmek, yapmak, olmak,

kusurlar

affetmek, ayplarn

ve bu hali dzeltmek, c rtmek

bakalarnm

738

MARFETNAME
Mmin, vekarl, yumuak itaatli olup deve gibi ekildii tarafa, doru gider. Eer bir ta stnde oturtmak istenirse ekinmeden oturur. Peygamber efendimizin Uhud savanda mbarek diinin krlmas olayna sahbeler ok zlmt. Bunun zerine Reslullaha sana bunu yapan kavme lnet et dediklerinde O cevaben: Ben Allahm yaratklarna lnet et mek iin gnderilmedim. Ancek onlan doru yola armak iin ve btn leme rahmet olarak gnderildim. Cenab- Hak, beni anlamyan kavmime hidayet versin buyurmutur. Bu nun iin denilmitir ki: Kim kendisine zulm eden kimseye bed (fena) dua ederse muhakkak o kimse Peygamber (S.A.V.) in ruhaniyetini mahzun eder, buna karlk eytan sevindirir. Kim ki, kendisine zulmedeni affederse muhakkak ki o kimse Resulllah sevindirir, buna karlk eytan mahzun eder. * Dvlen yetim ocuun alamas karsnda Allahn ar sarslr. Bunun iin Cenb- Hak buyurur ki: Ey meleklerimi ahid olunuz ki, o ksze acyp susturan ve honut edeni ben de kendi yanmda honut ederim. ocuklarna pazardan ilk baba, sadaka vermi gibi hayr kan ilemi meyveyi alp olur. lkin bu daha yumuak gtren meyveyi oldu

kadnlara versin. nk onlarn kalbi undan Allah onlara daha fazla rahmet eder.

ocuun, ana ve babas zerinde hakk vardn a Doduu gn ismini koymak, b Anlar duruma gelince okutmak.

2 - Evlendirmek.
nin Erkein srtnda kars zerindeki bile olsa nefsini haklan unlardr: Kadn, kocasndan men etmesin. deve Koca

sndan izin almadan, ramazann dnda bir gn bile oru tut masn. Kocasndan izinsiz, habersiz evinden kmasn ve baka yere gitmesin. Sevap umarken gnah ilemesin. Evini terkeden kadnn namaz kabul olmaz. T ki d kocasna, bana dilediini yap demedike o gnahtan

np

kurtulmaz.

739

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Be vakit namazn klan, Ramazan orucunu tutan, ya

banc krmyan

erkeklerden kendini koruyan ve kacasma itaat edip onu kadn muhakkak Cennete girer.

Komunun komu zerindeki haklar sekizdir: 1 Bor istediinde vermek. 2 ard zaman gitmek 3 Yardm isteyince yardmna komak. 4 Sevinli ve hayrl bir i yapmsa tebrik etmek. 5 B i r msibete uramsa taziye etmek. 6 Hastalanmsa ziyaretine gitmek, 7 lmse cenazesine gitmek. 8 Kaybolursa evini ve aile fertlerini korumak eit komu vardr: 1 kat hakk olan komu. Bu hem komundur, hem akrabandr, hem de mslmandr. Bu komunun sizin zerinzde hakk vardr; akrabalk, mslmanlk ve komuluk hak lan. 2 Mslman komu. Bunun da zerinizde iki hakk var dr, mslmanlk ve komuluk haklar. 3 Gayr- mslim komu. Bunun ^sdece bir komuluk hakk vardr. Cennetin kkleri u mminler iindir: Yemek yediren, sem alan gndz oru tutan, gece kalkp namaz klan. / Nitekim Hz. brahim (A.S.) yemek yedirmeyi yle seviyor du ki, yemek istedii zaman kendisiyle beraber yiyecek bir kimseyi bulamaynca uzaklara kadar gidip misafir arard ve drt kaps bulunan evinin drdnden de misafir beklerdi. Bu nun iin kendisine Halil-r Rahman Ebl-Asyf ad verilmi tir. Muhakkak ki, en son ve mkemmel din islmdr. Bunun iin bu dini size lyk grdm. Bunun da slh, iki meziyete baldr.- Gzel huy ve cmertlik. Bu iki meziyetle bu dine ik* ramda bulunmak lzmdr. Mmine, geceden fazla dargn kalmak ve birbirlerini grdklerinde yz eyirip gitmek hell olmaz. Dargnlarn en hayrls ilk selm veren ve ilk konuandr.
740

MARFETNAME

Arabuluculuk, en kolay sadaka ve faziletli harekettir. Cenab- Allah, iki mminin arasn bulana, konutuu her ke lime iin bir kle azad etmi sevabm verir. Bir mil uzaktaki br hastaya gidip hatrm sor. ki mil uzaktaki mmin kardeine gidip ziyaret et. mil gidip iki mminin arasm bul, sevap kazan. . ^ t Sultana yakn olanlar, Rahman (olan Allah)'dan uzak olurlar. Etrafnda ok adamlar bulunann, eytanlar da ok olur. Mal ok olann endiesi iddetli, znts sayszdr. Zenginlere yakn olmaktan, mirlerle kalkp oturmaktan ve dnya limlerinden saknnz. Alak gnll insanlara kar siz de alak gnll olun. Kibirli olanlara kar da kibirli olunuz ki, bu hal onlara zillet, siife feet ve tasaddktur. 1 * Drt ey var la; Mminin abdestini ve orucunu bozup s lih* amellerini ykar:' 1 Yalan sylemek.
2 Gybet etmek .

3 Nemime (ara bozuculuk, casusluk etmek) 4 Nmahreme bakmak.

KISIM: 3 Btn halkla iyi ahlakla muamele etmek, yumuak ve ltufla konumak hakknda byklerin' szleri, herkesin seviye sine gre hareket etmesi ve konumas. d,-, Bf Ehlullah d|yorli ki: Cmertlik, insanin ssdr. Afv, iyiliklerin en gzelidir. Tevaz, ilmin meyvesidir. lim, hilmin esasdr. Doruluk ke ramet, yalan aalktr, kurtulu iso ancak doruluktadr. Be reket nfk iledir. Tevaz. erefin seme'tidir. Kibirlenme helak olmann esasdr. Kanaat tkenmez bir hazinedir, sahibini yk seltir. Tama (htiras) fakirin felaketidir. Sz vermek bir has talktr. Onun ilac vef (sz yerine getirmek) iledir. Akllya uymamak, onu iddetli azarlamaktr. Ahkama kar susmak.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

ona en gzel cevabdr. Kerim kredici, Leim (cimri) nankr olur. Dil insann terazisi, akll ile cahilin ayrcsdr. Mmin insafsza kar insaf ile gider, sabrla onun kal bine msibet kadar iner. Mmin, vakarl, yumuak, endiesiz ve gvenilir kimsedir. Yalanc, yaptn bakasnn zerine atan eytandr, srf surette insandr. Rfk ve affetmek uyu maktr. Hlm ve kerem gzel huydur. Kerim olan verdii sz yerine getirir. Sznde durmayan affeder. Halkn elinde olan dan el ekmek, iki cmertliin birisidir. Dilenciye dua etmek ve sorana yol gstermek, iki sadakann birisidir. Uygun e, iki rahatn birisidir. Allaha yaklamak yalvarmakla, insanlara yaklamak ise onlardan istememekle olur. Senin dostun, gzn gibi olan insandr. Ancak fark onun senden bakas olmasdr. Meveret sana rahattr, isliare ise rahmettir. Byk insanm alak gnll olmas, kudretli bir kimsenin affedici olmas gi bidir. Cmert verdiini kendine bor bilerek verir. Cimri ver diklerini alacak sayar ve alr. Doru insanlarn ruhlar bir, bedenleri ayrdr. Mmin, halkn eziyetlerine dayanan kimseyi incitmeyendir. Cmert, namusunu malyla, Cimri ise maln namusuyla koruyandr. Yardm et ki, yardm gresin. Ktlk edene iyilik yap ki, onu elde edesin. Amiri olmak istediin kimseye ihsanda bulun, miri ol. Kiminle denk olmak istersen ona tenezzl etme, ar bal ol. Kime dilersen muhta ol da ona kle ol. ylo giyin ki, onunla ne dillere d, no de alal. Kendin iin uygun grdn sz halka syle. Elinden geldii kadar bakasnn kusurlarn affet, ayplarn rt. Halkn seninle ne ekilde sohbet etmesin den holanyorsan, sen de onlarla ayn ekilde sohbet et ki on lar senden, sen de onlardan emin olasn. Senden zr diliyenin zrn kabul et, seni inciteni affet ve onunla yumuak konu. Senden byklere itaatli ol ki, senden kkler de sana itaatli olsunlar. Mminin midi Haktan olur. Allahtan bakasndan umma bekleyenin dilei boa gider, zararl olur. Duyulduu zaman itibanm yok edecek ilerden sakn. Sorulduunda uta np inkr edecein ileri yapma. Cmerde ihanet etlinse ondan sakn, cimriye ikram ettinse ondan korun.
742

MARFETNAME

aka ve alay sebepsiz yere bellan eker ve zamann bo yere harcanmasna, mrn heder olmasna neden olur. Gybet ve nemime (sz tayclk) den sakn ki, bunlar sahibi ni halktan ve Haliktan uzaklatrr. Cimriden sakn. nk, cimri olan kimseden yaknlar nefret eder, yabanclar uzak durur. Definelerin en yararls kalplerin sevgisidir. En ok se vilen, hilim ve tevazudur. Allah bilen, halktan zr diler, cim rilikleri beenmez ve onlara deer vermez. lmin faziletlisi hilim ve vekard*. En gzel giyini tarz, seni insanlar iinde temiz gsteren ve halkn dilini senden e kendir. Fakir, Cenab- Hakkn elisidir. Size gelip bir ey iste diinde verirseniz Allah da size karln verir, vermeden gn derirseniz Allah da sizden alr. Ahlkn en gzeli, gelmiyene senin gitmen, seni mahrum edene ikramda bulunman, sana zlmedeni affetmendir. Halkn sana muhta olmas Hak'kn nime tinin devam ettiine delildir. Bunu ganimet bil, kymetini bil ki, bu nimet yok olmasn. Konuursan doru konu, maln var sa holukla ver. Sz verirsen tut. yilik yaparsan gizle. Baa kakclarn yannda orulu ol. Sefihe yumuak davranrsan, onu iyi edersin. Bakasnda kt bir hareket grdnse onun gibisinden sakn. Cmertlikle byklk olur, kretmek ile ni met artar. yilikle sert insanlar yumuar. Acele etmeden dik katli hareket etmek, sebepleri bulmay kolaylatrr. Herkese selm vermek gzel huydur. hsann (verdiin ey) iin min net etme ki tamam olsun. Tevaz nn meyvesi ykselitir. Ka naat etmenin meyvesi ykselmektir. Gzel sohbet sevgiyi art trr. Gzel huy en stn fazilettir. Gzel huy, insana en hayr l arkada ve Allahn en byk nimetidir. nsanlarla yle iyi gein ki, ayrldnda seni arasnlar ve ldnde seni syleyip alasnlar. lmin ba hilim (yumuak) ve merhametli olmaktr. Hilmin ba kin tutmamak, sabrl olmaktr. Hikmetin ba insan larla iyi geinmektir. Akln ba, dost kazanmay baarmaktr. Gzel huy, insan saadete kavuturur. nsann merhameti vo cmertlii kendisini dmanlarna sevdirir. Hilmin zekt, g74a

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

zel geinmektir. lmin zekt, zekilere retmektir. lmin ss, hilim ve nzdr. Hilmin ss eziyete dayanmaktr. Nimetin ss, ana, baba ve akrabay ziyaret etmektir. Sevilmenin sebe bi cmertliktir. Dostluun sebebi vefal olmaktr. Ayrllarn sebebi, uyumamazlktr. Fakirliin sebebi israftr. Yumuak sz, selm verme bykler iin snnettir. Senden raz olana teekkr etmen onun nzasn ve cmertliini artnr. Sana dar gn olana iyi davranman bar ve sevgiyi salar. Yumuak konuma ve idare etmek dmanlarn muhabbetinin anahtar dr. Gnl rahatl en gzel sstr. Zevk ve saf arkadal bel getiricidir. Dostluk, bolluun ss belnn gidericisidir. Gzel huy ve cmertlik, zenginlik ve bolluun sebebidir. ok selm ve tatl dil, herkese sevilmeyi salar. Hilim ve cmert lik, yumuak kalpli ve geimli, musibete kar sevinli, iddete kar sabrl, sarsnt anlarnda vakarl olmak, velilerin adeti dir. Malnla cmert, srrnla cimri ol ki, mal veren elil, namu sunu veren zelil olur. Tatl dili olann dostu ok olur. Seni ve bil ki sana iyilik etmiyor, kusurlarn syliyen bil ki sana nasi hat ediyor. Sz tatl olann sevilmesi lzmdr. Kararn belli eden olgun deildir. Allahtan bakasndan yardm isteyen yar dmdan mahrum olur. nsanlara eziyet vermiyenin dman olmaz. Senin hakknda hsn-i zan edenin, zann gibi ol. yilikle slah olmayan, bil ki kt karlk ile 'slah olur. Ahlk iyi ola nn rzk bol, kadir ve kymeti yksek olur. Krbacndan kor kan lmeni ister. Meth ile ktlkten vazgemiyeni belki yer me terkettirir. nk ..kusurlarnn halkn diline deceinden korkar. fkesine hakim olann- hilmi tamdr. nsanlarla iyi geinen selmet bulur. Hiddetini durduran halimdir. ehvetini susturan hakimdir. Huyu gzel olan yumu ak syler, hem rahat bulur, hem rahat eder. nsanlarla iyi geinenin kusurlar rtk kalr. Halkn kusurlarn aratrann ayplan izhar olunur. Nasihati kabul eden yz karalndan kurtulur. Sana tevecch edene yardm et. Devlet reisine itaat. Allaha itaattir. Bakasna kuyuyu kazan kendi der ii no. Kk msibeti byten daha bykleriyle karlar. Baka larnn srrn syliyenin srlarn Allah aa vurur. Gizli, i leri aratran, gnl sevgisinden mahrum kalr. nsanlara Hal
744

MARFETNAME

ka verene Allah da verir ve o kimse btn ilerinde hayr g rr. Ktlk yapana iyilik eden her kemali alabilir. Kendinden stn olanlarla gzel geinen her muradna erer. Dostunun ikzlarna kulak asmyan lm hastalnda, yalnz kalr. Hal ka kretmiyen Allaha kretmemi olur, insanlardan utanmyan Allahtan da utanmaz. Namahreme bakmyan kalben rahat olur. Sana sz getiren, bil ki senden de sz gtryor. Sana bakasn metheden, senden istemi olur, soru sormu olur. Ahlkszlar yeren, nefsine sm olur. Ana ve babas na itaatli olann ocuklar da kendisine itaatli olur. En byk nimet doruluktur. Doru sz, gzel hal ve hasletlerin, ikblin ve ykseliin belirtisidir. Taat gibi izzet, kanaat gibi hazine ol maz. Edeb gibi asalet, ilim gibi eref olmaz. Grmemezlik gibi hilm, bilmemezlik gibi akl olmaz. Allaha isyan eden insana, itaat edilmez. Yalan syliyenden hayr gelmez. Akll insann cahillle konumas, doktorun hastasyla yapt konuma gibi olmaldr. O fkeli ise, sen yumuak ol. Sakn cmerdin elini tutma, o vermek isteyincfe de mani olma. T ki, imknlar yok edip gitmiyesin. Halkn beenmedii eyleri yapma ki, sana if tirada bulunmasnlar. yi ile kty bir tutma yiyi methet meyi, iyilik yapana dua etmeyi unutma. Cimriye danma. Ka dna yk olma, malna gz dikme. nk o iyilii bytr ve baa kakar, ona verdiklerini de inkr eder. yilikleri unutup eksii hatrlayan dost deil, dmandr. Sakn meclislerde bir kimseyi ba koltua gtrp oturtma, sana da srar edilmedik e yukarlara kp oturma. BEYT: Varma ol sadre ki senden la Seni aa srer ki Perva Budur erbab- kemle elyak Kadri li ola gnl alak

745

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

KISIM: 4 Evlenmen'n afetleri ve faydalan: Ey aziz, Edeb ehii diyorlar ki: Evlenmenin afeti, be faydas vardr. Fakat faydalarn dan tr evliliin istenmesi, beenilmesi daha hotur.. Zararlanndan dolay evlilikten kanmann delillerini ak ve seik olarak gsteren ve tavsiye edenler vardr. Nitekim afii mez hebinde bekrlk evlilikten stn tutulmaktadr. Bi* hadisi erifte Peygamber (S.A.V.) efendimiz 180 yl sonra mmetimin zerine bir zaman gelecek ki, bekrlk, yal nz ve da banda bir rahip gibi yaamak daha ok sevilecek tir diye buyurmutur. Hz. Ali (R.A.) de kadnlarn hepsi hayrszdr. Fakat on lardan daha hayrsz olan ey, erkeklerin onlara muhta olu udur ve yine ok evlilik rezalet ve aknl arttrr. Evli olmyana ne mutlu demitir. Baz Arap bykleri de yle demiler: Evlenmenin sevin ci bir ay, derd ve elemi ise sonsuzdur. Evlenme, belin bkl mesine ve mehrin kabullenmesine sebeptir. Evlenmenin Afetleri: Birinci afet: Helal kazanmann zorluudur. Hele aile fert leri ok, kazan az olursa bu bel daha ok ardr. kinci afet, kadnn ve ocuklann haklann yerine getirmek zorluudur. nc afet, kadn ve ocuklarn erkein ibadet yapmasn en gellemesi, Allah dnmek ve anmaktan gfil brakmasdr. Evlenmenin bekrlktan stn tutulduunun delilleri daha ak seik ve dorudur. Nitekim Hanefi mezhebinde, evlilik bekrlktan daha stn kabul edilir. Cenab- Hak Kuran- Keriminde: kadnlardan1 hounuza gidenlerle nikahlannz. buyurmutur.
746

T"

MARFETNAME

Baka bir yette de yle buyurur: Onlar ki Ey Rabbimlz, bize zevcelerimizden ve nesillerimizden gzlerimizin bebei olacak (deerli insanlar) ihsan et. Bizi takv sahiplerini nc lal. (derler.) Peygamber (S.A.V.) efendimiz bir hadis-i erifinde: Evlenin, oaln fakirlik korkusundan evlenmeyen bizden deildir buyurmulardr. Bu hadisi erifiyle Reslllah (S.A. V.) evlenme hususunda Allaha tevekkl etmiyenlerin, insan larn hayrszlar olduklarn ifade etmilerdir. Peygamberlerle velilerin gsleri marifet nuru ile doldu undan, damarlarna yaylan bu nurlu gnl ve canlan heye canla dolar ve duyu organlar ile nefsin kuvveti ve ehvet duy gusu harekete gelir. Gnl ehli olan Ariflerden hangisinin kalbinde bu nur ok fazla ise, o Kmilin cinsi kuvveti ok olur. nk il vermek, hastalk iin gereklidir. Nitekim Peygamber (S.A.V.) efendimiz rfan ehlinin Ci ma ehvetinin derecesi, kalplerindeki nurun derecesiyle oran tldr buyurmulardr. nk her ehvetten kalbe sknt ve keder gelir. Yalnz Cima ehvetinden kalbe nur ve k, zevk saf gelir. Bunun iin Peygamberler, veliler ve din limleri Cimau fazla meyilli olurlar. Buna karlk halktaki Cima ehvetinin fazlas hastalktr ve yerinmitir. nk o, marifet nuru nn tesiriyle deil, um (uursuz) olan ehvet ateinin tesiriy le olmaktadr. Demek ki, gnl hastalklarndan shhat bulmu olan K milin her ehveti beenilmekte ve vlmektedir. Oysa ki kalp hastal iinde halkn Cima ehvetinde hastalk ve yerinme vardr. Evlenmenin Faydalan*.
XEvlenmekle insan nesli rer ve devam eder. Muhammed mmeti onunla artar, len ocuklar maher gnnde ana ve babalarna efaati olurlar.

747

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

2 Evlenme, kiiyi zinadan korur. Erkek karsyla birok lezzet ve ho haller bulur. Kadnlara tutkulu ekilde sevgi, insanlar iin sslenmedir. Bylece Allah, kadnlan n plana al makta ve btn dnya lezzetlerinin en zevk vericisinin kadn olduunu bildirmektedir.
3 Evlenen erkein nefsi, kansyla rahat ve huzur bulur. nk; insan devaml olarak bir ile urarsa yorulur. Bunu iin bedenleri rahat ettirdiiniz gibi zihinleri de rahata ka vuturunuz deniliyor.

Cenab- Hak, Kuran- Keriminde: Kendisinden eini yarat tk ki, beraber yaasnlar. buyuruyor. Bu yetle de her kulu na, eiyle bulunup lezzet almann lzumunu bildirmitir. Bir hadis-i erifte de: Dnyanzda ey.,seviniz. Kadnlar gzel eyleri ve namazlar buyuruluyor. Peygamber (S.A.V.) efendimize nurlarn grn arlat zaman Benimle ko nu, ya Aie! deyip mbarek elini zerine koyar, onunla oy.nairdi. 4 Evlenen erkek, evi idare etmek yknden kurtulur,' bylece de kalbi rahat bulur. nk evinin ileriyle gece gnr dz uraann vakti boa gider, ilim ve amelden geri kalr. 'Bu nun iin iyi kadn bu fni dnyadan deil, hiretten saylr. nk erkein ev iini ve ehvet hizmetini grp hiret amel lerinde ona yardmc olmaktadr. 5 Evlenen erkek, karsyla ocuklannm terbiyelerinde ve dzelmelerinde nefsiyle savar, onlar iin hell kazanmak ve katlanmak suretiyle riyazet (nefsi terbiye etme) yoluna gi der. nk geim tedbirlerini almak ve aile fertlerinin terbiye ve islh ile uramak, insan benliinden drr, elem ve keder atelerinde piirip dert potasnda kle haline getirir. BEYlT: Eer oluk ocuk sahibi iseniz, Malnz az, dininiz ok olur. Allahn verdii rzkla yetininiz. Lzumlu eyleri birbirinizle paylarsnz.
748

MARFETNAME

Yaptmz btn bu aklamalar, bize evlenmenin afetle rini ve faydalarn gzmzn nne serdi. imdi yaplacak ey udur. Herkes kendi durumuna baksn. Kendinde evlenme nin fetlerini snk, faydalarn toplu, hazr ve canl gren kimse iin, evlenme en gzel bir hareket ve en gerekli bir ii ir. Bunun aksi olan iin ise bekrlk, en hayrlsdr. Kendisinde bu ikisini, yani afet ve faydalan kank bulan kimse ise, bun lardan hangisi stn geliyorsa o tarafa ynelsin. Esas olan haramdan ve zinadan saknmaktr. ehveti faz la olan fakire evlenme emrolunmutur. Fakat bekr olan slik; oru tutmak, az uyumak, kimse ile konumamak ve halka bak mayp gnlnden Allaha ynelmek, yorulduu zaman bir ta rafa gitmeyip kendi kalbine eilmek ve eitli arzulan tahay yl edip gz nne getirmek suretiyle avunsun. Sonra yine dnyaya ait her eyi unutup Allah dnmeye ve onu anma ya dalsn bylece Allahyla babaa kalsn. T ki Kmil olsun. Kmil olmadka evlenmesin, nefsi ile sava halinde iken onun isteklerini yerine getirmesin. Bir mrid-i Kmil: ^nefsin kadnlan hayal edip arzula masna kar dayanmak, onlara nail olup kt huylann ek mekten daha hayrl, dolaysyla da kalp daha rahat, ruh daha aziz ve daha ok zevk duymaktadr demitir. Cenb- Hak Kuran- Kerimde yle buyurur*. Muhakkak ki, eleriniz ve ocuklarnzdan size dman olanlar vardr, onlardan saknnz. Bu emriyle Allah-u Tal, insana, kendi canna dman olan nefsinin baka dmanlarla birlemesi halinde kendisine daha ok zarar vereceini bildir mektedir. Arif ve Kmil zat iin bu dnya, ancak bir hayal ve glge lemidir. Onun iih evlenmek veya bekr kalmak, halkla be raber olmak ya da yalnzla ekilmek msavidir, birdir. n k o, hepsini Allahtan bulur ve ondan bilir. Her iinde Allaha teslim olmu ve ondan gelen her eye nza gstermitir. Onun, dnya ile bir ii kalmamtr. Halka hizmeti de srf Allah iin dir. Ona, ne einden ne de ocuklarndan hi bir zarar gelmez. Topluluk iinde iken bile, yalnz Allah iledir.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Szn ksas, halkn bir ksm selmeti bekrlkta bulur ken bir ksm da evlilikte bulur. Ahlk gzel keml sahibi ve ya gzel vcutlu yahut da ok zengin olan kimseler, evlenmek ten lezzet alr. Bunun aksine mal, kemli, gzellii ve iyi huylan olmyan kimse bekr kalmada rahat bulur. Halbuki Cenab- Hak, her kulu iin hayrl olan ii bilir ve herkesin ha line lyk olan verir. KON: 3 lh sohbetin db ve erkn, zamann tabiat, akraba komu ve dostlarla kalkp oturma ve adab on ksm ile bil dirir: KISIM: 1 Kulun, Mevls karsnda ve onun huzurunda iken riayet edecei db ve erkn: Ey aziz, Edeb ehli yle demilerdir: Muhakkak ki ban ve sava zamanlarnda uyank olduun ve uyuduun saatlerde, diri ve l hallerinde bir an bile .sen den ayrlmayan sahibin, yaratcn, mevln ve nzkm veren Rabbini hangi saatte dnr ve anarsan o seninle beraberdir, sen Onun huzurundasm. Nitekim Cenab- Hak: beni zikredenin yanndaym bu-\ yumutur. Her ne zaman Ona kar olan vezifelerinde bir ku sur yaptn iin zlr ve kalbin krk olursa, sahibin o an da senin yanndadr ve koruyucundur. Nitekim Cenab- Hak.: Kalpleri knk olanlarn yanndaym buyurmutur. Muhakkak ki eer sen Cenab- Hakk mrifetiyle tanyp bilseydin Onu kendine sahip tutar, halkn sohbetini tamamen terk ederdin. Btn nefeslerinde ve organlarnn ileyii zerin de dnr, renir ve inanrdn ki, Cenab- Hak her an senin iini gryor, i ve dn kaplayan ve kalbine doan her eyi
750

MARFETNAME

biliyor. O zaman sen de, Cenab- Hak'kn senin yalnz veya cemaat iinde iken tereddt gsterdiin hallerinde hep senin le beraber, hareket ve durularn zaman zaman dnp korktuun eyleri bildiini anla. te bunu anlyan Zelil kul, Mevlsnm huzurunda gerek' tii ekilde kendine eki dzen verir, edebini taknr. O ra man elil olan Mevlnm, seni yasaklarnda deil, hep emirle rini yapmakta olduunu grmesini ister, buna gayret ederdin. te sen her annda bu huzur ve nse hail olmadmsa, o zaman gece gndz Rabbinden gafil ve ayr kalmayp, mnctyle lezzetlen. Bunun iin de Mevl ile sohbetin edeblerini bilmen gerekir. Bu huzurun edebleri onbedir: 1 4'Ban eip., nne bakmaktr 2 Akln toplayp Allahdan baka olan her eyi d nmeyi brakmaktr. 4 Bedenin btn azalarnn skin olmasdr. 5 Emre imtisal etmek. 0 Yasaklardan kanmak. 7 ^ tirz etmemektir. 8 Devaml zikr zere olmaktr. 9 Allah Taly tefekkre devam etmektir. 10 Hak Taly herkese ve hereye tercih etmektir. 11 nsanlarn hepsinden midsiz olmak. 12 m* Heybet altnda hud ile tezelll klmaktr. 13 Hay iinde huu ile kalbi krk bir halde olmaktr. 14 gce bakmayp, Hakkn tekefflne itimad etmek tir. 15 Allaha teslim olma ve Ondan gelen her eye raz olma. te bildirilen bu esaslar, btn gn ve gecede senin ade tin olsun. nk bunlar, senden bir an ayrlmayan shibinle olan sohbetin edebleridir. Halbuki insanlar baz zamanlar sen den ayrlrlar ve seni brakp kendi ilerine giderler.
751

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

MANZUME: Cnn ilinden gelmiem, fni mekn neylerem, 01 mlke meylim salmam, ben bu cihn neylerem, Dnyaya geldim gitmeye, ilm ile hilme yetmeye, Ak ile can seyr etmeye, ben in n neylerem. Devr-i zamandan doymam, kevn fesd koymam. Dr-l emn duymam, ben sici-i cn neylerem. Hep itibnm atmam, akla el katmam. Ben nefsi dosta satmam, bu dmann neylerem. Akn arabn imiem, dil glenine gmiem, Ben varlmdan gemiem, nm nian neylerem. Ak tabibim klmam, .ferdinde derman bulmuam. Ben lbb-i hikmet bilmiem, yunaniyn neylerem. Enfs- ak drikem, ml menli trikem, Genc-i nihan mlikem, nakd-i revn neylerem. Taht- tevekkl bulmuam, mlk-i kanat almam, Mahfice sultan olmuam, ch- lyn neylerem. Her ne gelirse yahidir, zira o dostun bakdr, n cmle anm iidir, ben bed gman neylerem. Olmu annla kalmam, ayn- hayta dalmam, Kendim bilip km almam, vehm yalan neylerem. Geri zaman devrn ile, pir etti cismim n ile, Gnlm civndr can ile, pir civn neylerem. Ten beslemekten sapmam, gnlm serayn yapmam, Huridim onda tapmam (bulmuam) ben ahtern neylerem Yri bana bes grmiem, ayar dilden srmiem, nsiyle tenh durmam, ben ns-i cn neylerem. Dilden dile bin tercman, varken ne syler bu lisan, n cn dildir hem-zebn, nutku beyan neylerem. Hakk cemi'-i halktan mstani yem billh ben, Hallak- lem var iken halk zaman neylerem.

752

MARFETNAME

KISIM: 2

retmenin talebesine ta'lim ve tedrisinin edeb ve artla r: Ey aziz, Edeb ehli yle demilerdir: stdm (hocann) talebesine ilim retmesinin edeb ve artlan onyedidir: 1 Zorluklara katlanmak. 2 Susmaya devam etmek. 3 ^ Halim ve selim olmak. 4 Ar bal olmak. 5 Slim, din bir kafa. 6 Tevazu shibi olmak. 7 aka ve bo konumay terk etmek. 8 Talebeye yumuak davranmak. 9 Bilemiyene sabrl olmak. 10 Zeks kuvvetli olmyan gzel yolla irad etmek,
11 Tekrr tekrr sul soran azarlamamak,

12 Sul soranla himmetle megul lmede. 13 Suli iyice anlayp, sonra cevabn sylemek. 14 Mazereti kabul etmek. 15 Hakka ynelerek ve balanarak gitmek. 16 Talebeyi zararl ilimden korumak. 17 Faydal ilmi, Allah Taldan bakas iin ren mekten onlan sakndrmak. te her retmenin talebesine kar bu edebleri gzetme si ve faydal ilim retmesi gerekir.
KISIM: 3

rencinin retmenine kar db ve erkn: Ey aziz! Edeb ehli yle demilerdir:

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Talebenin retmenden faydalanmasnn esaslar onbetir: 1 retmenine selm verip ayakta durmak. 2 retmenin izniyle oturmak. 3 Namaz iinde imi gibi edebli oturmak. 4 retmenin karsnda az konumak. 5 Sorulmadka sylememek. 6 retmenden izin alarak soru sormak. 7 retmene itirazda bulunmamak. 8 Sorularyla retmeninden daha bilgili olduunu gstermemek. 9 retmenin karsnda bakasnn kulana gizli sz sylememek. 10 Ban nne eip bakalarna iltifatta bulunmamak 11 retmenin skldn veya yorulduunu grnce susmak. 12 retmeni girip ktka ayaa kalkmak. 13 retmeni ayaa kalknca soru sormay bakmak. 14 retmeni yol yrrken ona bir ey sormamak, ar kadan gitmek. 15 retmenin ocuklarna ve yaknlarna sayg gs termektir. te her talebe, hocasna kar belirttiimiz bu esaslara riayet etmelidir ki kolayca ilim tahsil edebilsin. BEYT: stadn tazim et Zira ki denilmitir. Men allemeni harfa kad seyyerani abda (Bana bir harf retenin klesi olurum) KISIM: 4 Evldn anne ve babasyla grp konumasnn, kalkp oturmasnn db ve erkn: Ey aziz! Edeb ehli yle demilerdir: Evladn anne ve babasyla olan konumasnn , kalkp otu ruunun db ve erkn on betir:
754

MARFETNAME

1 Anne ve babann szlerini dinlemek. 2 Emirlerine gre hareket etmek. 3 Onlardan izin almadan oturmamak. 4 Onlarn kalknda ayakta durmak. 5 Yol yrrken onlara nclk yapmak. 6 Sesini onlarnkinden fazla ykseltmemek. 7 Onlar isimleriyle armamak, 8 ardklarnda efendim veya buyrunuz deyip isteklerini yerine getirmek. 9 lerini yapmak ve onlara hizmet etmekte titizlik gstermek. 10 Onlarn rzalarn kazanmak. 11 Onlar korumak ve saygl olmak. ijjT Onlara fkeli bir bakla bakmamak. 13 Onlara kar yzn ekitmemek, gler yz ve tatl szle gnllerini ho etmek. 14 , Onlara yapt bir iyilikten dolay baa kakmamak ve minnet etmemek. 15 Emirleri olmadan gurbete gitmemek, evden ayrl mamak. te bu esaslara gre hareket eden evlat anne ve babasnn rzalarn alarak dnya ve hiret saadetine erer. Aksi taktirde her iki dnyada da huzur ve saadet bulmaz. nk denilmi tir ki: BEYT? Rza-y Hak, nza-y valideyn ire bilinmitir. Ki cennet mmehat akdam tahtnda bulunmutur. (Cennet .analann ayaklan altndadr.) KISIM. 5 Yalnzlk leminde olan Arifin evlenmesinin kn: Ey aziz, Edeb ehli yle demilerdir:
755 db

ve er

ERZURUMLU BRAIllM HAKKI HAZRETLER

Bekr olan rif, Kmil bir rif olduktan sonra evlenmek isterse u esaslara uymas gerekir. 1 Tahsil ve iffeti n planda tutmak, 2 Mehir ve dn ziyafeti iin para hazrlamak. Para s yoksa Allahn, demede kendisine yardmc olacana ina narak bor almak. 3 Fakirlik ve elinin darlndan korkmadan bu ie giri* mek. 4 Asl temiz, dindar ve akll olan kadn almak. taatli, imanl, temiz bir kadn arlnca altn eder, en hayrl dnya mal saylr. Ne kadar fakir ve hakir olursa olsun bu vasfla r tayan kadn, kocas sever ve onu takdir eder. 5 Mal ve mlk, zenginlik makam ve gzellik iin ev lenmemek. nk zenginlik iin evlenen fakir olur ve yle de kalr. Gzellik iin evlenen lemin iinde haysiyet ve erefi knlr, belsn bulur. 0 erefte, zenginlikte, yata ve boyda kendinden aa syla evlenmektir. nk byle bir evlenmede, kalbin rahat ve huzuru daha oktur, kadnn kendisini aa grmesinden kurtulur. Eer kadn evlenmek istiyorsa, erkekte, din, cmertlik iyi ve temiz huy arasn. 7 Mehri az yazdrmaktr. nk mehrin en hayrls drt yz miskal gmtr. 8 Zenginse mehri demede acele etmek. 9 Az da olsa dn ziyafeti vermek. Ziyafet yemei ga nimet bilinmelidir. nk ondan, cennet yemei gibi haz ve lezzet alnr. 10 En gzel ekilde giyinmek. 11 Gerdee girmeden iki rekat namaz klmaktr. 12 Gerdee girince einin alnn tutup ya Rabbi beni eime, eimi bana mbarek kl duasn okumak. Sonra einin yanaklarm pmektir. Hazret-i mere (radyallah anh) kadnn zayf ve ima nndan sorulduunda yatan yumuak olsun buyurmutur, bu szyle kadnn toplusunun iyi olduunu ifade etmitir.

756

s#

MARFETNAME

KISIM: 6 Erkein ehli ile sevimesi ve cimmn (cinsel ilikide bu lunmasnn) edebleri: Ey Aziz, Edeb ehli yle demilerdir: Ciman edeb ve artlan yirmidir.1 ^ Erkein i gmleinden baka btn elbiselerini karmas. 2 Ehlinin de ayn ekilde soyunmas. 3 Silinmek iin iki bez almak. 4 Cimadan nce oynamak ve pmek. nk byle . yapmak, hem bedende hafiflik, hem gnlde afiflik, hem de canda rahatlktr. 5 Cimadan nce ez besmele ekmektir. 6 Cima esnasnda konuulmamas. Zira bu esnada ko numak ocuun sar ve dilsiz olmasma sebeb olabilir. 7 st# tnzlden sonra ehlinin kam stnde, onun da ii bitinceye kadar kalmaktr. Bylece bir dahaki cimaa kadar hanm tembel ve gevek olmaz. Nitekim denildi ki: Kii ehli ile birlemek isteyince, horoz gibi olmasn. Ehlinde bulduu lezzeti, ehli de kendisinden bul madka stnden kalkmasn. 8 ocuk veya hayvann yannda cim etmemektir. 9 Hanma arkadan yanamamaktr. 10 ok cim ile vnmemektir. 11 i-rr Hanmnn gzelliini ve lutf unu kimseye syleme mektir. Zir bunlar fitne dourur. 12 Cima terk etmemektir. nk memeden st salmasa sonunda kuruyup kalr. 13 Cimadan sonra damla da olsa bevl etmektir. By lece meninin kalnts mesnede kalmaz ve hastalk meydana gelmez. 14 Cimadan sonra sa yan zerine, bedenin rahatl iin hafif uyumaktr, 15 Bir daha yapmak isterse, tenasl uzvunu ykamadan yapmamaktr.
757

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

16 Hanmn arkas zeri yatrp, bacaklarnn arasn dan yanamaktr. Zira cimam yirmi eklinden en rahat budur. Nitekim en kts, hanmn erkek zerine kmasdr. Ve fercindeki meninin erkein zekerinin zerine akmasdr. 17 Hanm hayzdan temizleninceye kadar cima yap mamak. Ama onunla yatp yemek yesin ve isin. 18 Anas, bacs, hals, teyzesi kz ve gelini ile cimay dnmemek, hayalinden geirmemek. nk byle bir eyi dnmenin dahi gnah ok byktr. 19 Yabanc kadndan saknp, onunla yalnz kalmamak tr. Zir yabanc kadnla halvet haramdr. Ona bakmak ve onunla konumak thmettir, aybdr, haramdr. KISIM: 7 Cima' vekitleri, ocuklarn hl ve ekilleri: Ey aziz! Edeb ehli yle demilerdir: Erkee yaraan cima hanmnn nzs ile yapmasdr. Er kek zamann gzetlemeli, yasak zamanlarda eine yanamamaldr.Einin nza ve muhabbeti ile cima edenden meydana gelen ocuk akll olur. Aym (hillin grnd hicr ayn), birinci , cuma gn cima ederse, ondan olan ocuk ok gzel olur. Gndz le den nce ederse, ocuk hakim ve kerm olur. Pazartesi gecesi ederse, Kuran- hfzeden olur. Sal gecesi yaparsa, ocuu cmerd ve merhametli olur, Perembe gecesi ederse, ocuu lim ve ilmiyle mil olur. Cuma gecesi ederse ocuu bid ve rif olur. Cuma gn namazdan nce ederse, ocuu said olup. ehid olarak lr. Einin nzas olmadan, zorla cima edenin ocuu ahmak olur. St emzirmekte iken hanmna cima ederse ocuuna za rar gelinr. Ayn ilk veya onbeinci veya son gecesi cima ederse ocuu aklsz olur; pazar gecesi ederse, ocuk ekiya olur. ar amba gecesi ederse, ocuu katil ve kavgac olur. Gndz leden sonra ederse ocuu, gz a olur. Ramazan bayram ge-

758

MARFETNAME

cesi ederse, ocuk anasna babasna si olur. Kurban bayram gecesi ederse, ocuu alt veya drt parmakl olur. Ayakta ya parsa, ocuu yatana ier. Baldznn muhabbetiyle eiyle cima edenin ocuu hnsa (ift cinsel organl) olur. Cima ederken konuursa, ocuu dilsiz olur. Ferce bakarsa, ocuu kr olur. Meyve aac altnda ederse, ocuu zlim olur. Taharetsiz ederse, ocuu bahil (ahmak) olur. Yorgansz yldzlar altnda ederse, ocuu mnafk olur. Bir kimsenin yannda ederse, ocuu hrsz olur. Bert gecesi ederse ocuk kt huy lu olur. Yola kaca gece ederse ocuk msrif olur. nzli halinde ikisinin dnce ve haylinde ne suret bu lunursa, ocuk ona yakn bir surette olur. Gzleri hangi renge bakarsa, ocuk o renge yakn olur. Erkein suyu erken gelip de ok olursa, ncelikle olan olup, ekseriya amcasna benzer. Kadnn ki ok olursa kz olur, halasna benzer. KISIM: 8 Erkein hanmyla sohbetinin edeb ve artlan: Ey Aziz, Edeb ehli yle demilerdir-. Erkein hanm ile sohbetinin edeb ve artlan otuzdur. 1 Hanmna iyi huylu davranmaldr. 2 Onunla yumuaklkla sohbet edip, tatl dille konul maldr. Nitekim hadis-i erifde: nsanlarn hayrls, ehline ha yrl ve faydal olan kimsedir buyurulmutur. 3 Eve girince hanmna selm verip halini sormaldr. 4 Tenhda neeli grnce salarn okayp, tatl sz lerle gnln ho edip onu pmelidir. 5 Tenhda zntl bulunca, ona ok sevdiini syle meli, tatl dille konumal, efkatle gnln almaldr. 6 Ehlinin htrn, ie yarar, yalana yakn szlerle al maldr. Zira o evinde mahpus bakasndan meyus (midsiz), kendisinin dert orta, i orta, tarlas (cinsel ihtiyacn gide ren) , zntl zamannda teselli veren hayat arkadadr. 7 _ ocuklann terbiyesinde ehline yardm etmelidir.
759

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

nk ocuk anasna gece gndz feryad- figan ile, bir an bile istirahat vermez. Ona yardm edene, Mevls yardm eder. 8 Ehline kendi giydii kuma gibi elbise giydirmelidir. 9 Kendi yediinden yedirmelidir. mkn vatrsa nafa kasn geni tutmaldr. Ehlinin meskenini elbisesini ve nafaka* sim boynuna vcib bilmelidir. 10 Ehlini hi dvmeyip, dnya ilerindeki kusurlarn dan tr svmemeli, kt sylememelidir. 11 Ehlinin din ilerindeki kusurlar iin bir gnden ok ksmemelidir. 12 Yumuaklkla onu idare etmelidir. nk o eri ka burga kemiinden yaratlmtr. Akl ve dini noksan bulun mutur. Zevci yannda esir klnmtr. Ancak gler yzll sohbeti iin alnmtr. 13 Ehlinin kt huylar ba gsterince, kabahati ken dinde bulup ben iyi olsaydm, o da iyi olurdu demelidir. Evliydan biri, ehlinin kt huylarna sabr edip soranlara, onu brakrsam korkanm ki, eziyetine sabredemeyen birisi alr da, ikisi de belya derler demitir. Erkek hanmnn huysuzluuna sabr ederse alt eyden fayda grr: ocuk dayaktan, tabak anak krlmaktan, buza dvlmekten, kedi svlmekten, misafir kovulmaktan, elbise yrtlmaktan kurtulur. 14 Ehli kznca susmaldr. nk erkek susunca, han m piman olup, zr diler. nk o zaif yaradlldr. Kar sndaki susunca, malub olur. 15 Ehli gzel huylu olup, her hizmetini seve seve yap maya balaynca ona dua, Hakka kr ve sen etmelidir. nerkek iin, uygun iyi bir hanm, kr edilemiyen bir nimettir. 16 Ehline byle davranmaldr ki, hanm kocam beni herkesten seviyor bilmelidir. 17 Evin idresi ve geimi hususunda ehliye istiare edip ona danmal, dier byk ilerini ona anlatp zmemelidir. 18 Ehlinin hiynet ve hilesinden saknmaldr. 19 Ehlinin gnah olmyan kusurlarn ve hareketlerini grmemezlikten ve bilmemezlikten gelmelidir.
760

MARFETNAME

20 Ehlinin gizli hallerini ve ayblarn herkesten saklamaldr. 21 Ehli ile akalamal, eitli oyunlar yapmaldr. Nitekim Habib-i Ekrem (S.A.V.) zevceleriyle oynar, onla ra kar insanlarn en zrifi en ho gr sahibi olurdu. Hatt bir defasnda Hazret-i ie (radyallah anha) ile yan ettik lerinde, Hazret-i Aie geti. Sonra bir daha yan yaptklarnda Reslullah geli. nk erkein, hanm ile oynamas bo ve luzmsuz deildir. 22 Ehlini kalabalk insanlann bulunduu yerlerde oturtmamaldjr. Bylece namahrem griip, onlara meyi etmez. 23 Ehline okumay deil ama yaz yazmay retmemelidir. nk fitne vardr. 24 Ehline Kurn- kerim okumasn, farzlan ve dinin edeblerini retmelidir. 25 Ehlinden izinsiz, nutfeyi ondan azl etmemelidir (meniyi dar aktmamaldr.) 26 Ehline ok ssl vo deerli elbise giydirmemeli, tki bylece sslerini gstermek iin dar kp caka satmasn, evinin hanm olsun. 27 Ehlinden izinsiz sefere, belki hacca dahi gitmemeli dir. 28 Ehli sliha ve itaatkr ise, zerine bir daha evlenmemelidir. 29 Ehline zntlerini skntlarn, dmanlanm, bor larn sylememeli, bylece onu da zmemelidir. 30 Ehlinin yzne kar ve arkasnda hayr dua edip, bed dua etmemelidir. Zira gece ve gndz onun hizmetinde dir, KISIM: 9 Kadnn kocasyla sohbetinin edeblerit Ey Aziz, Edeb ehli yle demilerdir: Kadnn kocasyla sohbetinin edeb ve artlan yirmidir.
76t

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

1 Kocas ieri girince, ayaa kalkmaldr. 2 Kocasn gler yzle karlamaldr. 3 Kocasna merhaba! ho geldin, efendim demelidir. 4 Kocasnn paltosunu almaldr. 5 Her emrinde ve iinde kocasna itaat etmelidir. 6 Kocasnn yatandan kamamaldr. 7 Kocasndan izinsiz evinden bir yere gitmemelidir 8 Kocas kendisini pnce ve kucaklaynca, kendini ona teslim etmelidir. 9 Kocasnn elbisesini temizlemelidir.

Kocasnn yemeini piirmelidir. yakp, yatan hazrlamaldr. 12 Kocasna gusl ve abdest iin leen ve ibrik getirme lidir. Minder zerine oturtmaldr. 13 Kocas isterse, gusl ve abdestte ona hizmet etmelidir. 14 Kocasndan izinsiz oru tutmamaldr. 15 Kocasma gzellii ve mal ile vnmemelidir. 18 Giyinme ve yeme ilerinde kocasna znt verme
11 Kocasnn lambasn melidir. 17 * 18

10

Sesini kocasnn sesinden yksek karmamaldr. Kocasna eziyet edip, onu hayatndan usandrmama-

ldr.
19 20

Kocasnn yzne kar ve arkasnda ona dua ve meth

Kocas iin

etmelidir.

gzlerine srme ekmeli, kna yakmal sslenmelidir. Kocasnn rz ve maln her daim korumaldr. Yani nmahreme grnmeyip, kocasnn izni olmadan hi kimseye bir ey vermemelidir.
ve dier mbah olan eylerle KISIM: 10 Kiinin ocuklar ile sohbetinin edeb ve artlan: Ey aziz, Edeb ehli yle demilerdir.

nsann kendi ocuklar ile sohbetinin edeb ve artlan yir midir.

1 Baba

ocuunun doumuna sevinmelidir. Nitekim

762

MARFETNAME
Resl-i Ekrem (S.A.V.)

ocuk dnyada sevin rr, hirette

olursa, daha ok kz sevinip, olmaktr. kz ve onlara Nitekim iyi dav Habib-i balyan* ev-

nrdur diye
Wjjkf Kz
ranmaldr. Ekrem dr. Zir

buyurmutur. ocuu evldn Kadnu Allah hayrls

Zir ben

(S.A.V.)

bereketlisi arl

dourmakla zahmeti

taldan

olmyan

ld istedim, bana kz ocuklar verdi. diye buyurmutur. 3 - ocuuna gzel isim vermelidir. ' 4 olarak mezhebine ; 6 7 sanat olur. 8Oluna iyi lakab takmaldr. 9 melidir. 10 11 12 maldr. 13 ocuklarma ok merhametli davranmaldr. 14 -t* Onlarla oynayp gler yzle konumaldr. 15 beddua Onlara beddua etmeyip hayr Bazan dua kabul erkek etmelidir. olur ve kz nk on ay n fakirliin sebeblerindendir. yama gelen Btn ocuklnni meyveyi efkatle ssleme, nce pmeli, kz giydirme, ocuuna yedirme Kzna yeniek' piirmek, diki dikmek gibi iler ret liiyyettir 5 olan Yedinci iin gre) iki gnnde koyun, veya kz daha iin bir sonra koyun taksim kadar olan akika kesip, etmeli zaman onlara ve kurban (fi) yahut ide Kuran, kolay bir em-

kemiklerini: gnden kz on

krmadan yama

piirip yedirmelidir. Yedinci Olu, Oluna diye olunu snnet ettirmelidir. yahut yaz Zira alt Ok lme yama gelince, yzmek Sanat ederse, farz ve dinin edeblerini retmeye balamaldr. yazmak, hadis-i; atmak, de: rabet retmelidir., erif fakirlikten ona

buyurulniutur.

hidyet

ve

hediye vermede bir tutmaldr. .. Turfanda ocuklarn, vermelidir. Zir onlarn yrekleri daha ince ve zayftr. acyarak

kucana al

ve
diye

lara zarar verir. ' *16 SR On np, baka

ocuklarm,

yataklarda

yatrmaldr,

odalarm

ayrmaldr.

k onlan beraber yatrmak, fitneye sebeb olmaktr.

703

ERZURUMLU BRAHM HAKKr HAZRETLER

17 Onbe yama gelen ocuklarn, rzalar ile evlendirmelidir. 18 ocuunun yapamyaca ii ve hizmeti, ona emr etmemelidir. Bylece si olmalarna yardmc olmazsn. 19 Yannda olan ocuklarna kendi yediinden, yedir meli, giydiinden giydirmelidir. 20 Hi kimsenin evld iin kt dnmemeli ki, onun zarar kendi ocuuna dnmesin.

KISIM: 11

Efendinin kle ve criyeleri ile sohbetinin edeb ve artlarn

Ey azizi
Efendinin kle ve criyeleri ile sohbetinin edeb ve artlan onyedidir: 1 Efendi o esirleri satn alnca, onlara bereketle dua

etmelidir. 2 Onlara en nce tatl yedirmelidir. 3 Kendi yemeinden yedirip, kendi

elbisesinden

giy

dirmelidir. 4. Onlara evld gibi Kur'n, farzlar dini akideleri retmelidir. 5 afv etmelidir.
7

Bir gn bir gecede yetmi defa kusur etseler yine de Yetmibirinci kusuru ilediklerinde, dil ile azarlayp,

yetmiikincide terbiye iin eliyle vurmaldr. 7 Onlan fkeli iken dvmemelidir. 8 On tokattan ok vurmamaldr. 9 Onlar terbiye iin dvnce

yzlerine

ve

tehlikeli

yerlerine vurmamaldr. 10 Kle ve criyesinin, kendi hizmetinde olan kusurla rm, kendinin Mevls hizmetinde olan kusurlanndan grmeli dir. Nitekim evliydan birinin klesi kendisine si olunca, ey

klem, sen bana

ok benzersin* demi.

764

MARFETNAME
1 Onlann terbiye kabul etmiyenleri satmal veya ev lendirip rak etmelidir. 12 Onlar kendisiyle bir sofrada bevaber oturtup yedir melidir. 13 Onlar ayakda durup hizmet ediyorlarsa, yenen ye mekten onlara birer lokma vermektir. 14 Onlan bir zaman hizmetinde kullandktan sonra zd etmelidir ki, Hak tal da Cehennemden kendisini zd eylesin. 15 zad ettikten sonra onlan altrmamaktr. nk bu onlara eziyettir. 16 Kendi binmi olduu hayvana, klesini redif etmek

tir. 17 Klesiyle nbetlee hayvana binmektir. binip, klesini ardnca yrtmek kibirdir.

Kendi atma

Nitekim Hazret-i mer (R.A.), m'a giderken, bir klesi, bir de devesi vard. Klesi ite nbetlee deveye binerdi. Bazan kendisi bir fersah yrr devenin yulann ekerdi.. ama yak latklarnda binme sras klede idi. Yol zerinde bir nehre rastladlar. O byk zat (RA.) ayakkablarn sol koltuunun altna ald, deveyi ekip o suyu geti. Bir de ne grsn, am emiri olan Ubeyde bin Cerrh onu karlamak iin nehrin kennna gelmiti. Ubeyde (B.A.) onu o halde grnce ey emirl mminin amn ileri gelenleri sizi karlamaya gelirler. Seni bu halde grseler, beenmeyip baka man verirler de yince, Hazret-i mer (R.A.) yle dedi: Hak tal bizi slm dini Ue aziz eylemitir. Biz Onun szsm aranz. nsanlarn s z bizi balamaz. Ne derlerse desinler

Hazreti Osman (R.A.) da bir klesinin kulan bkp in citince piman olmu, kendi kulan ektirip onu zd etmi tir. O halde herkesin bu edeb ve artlara uymas, kle ve criyelerine, kendi evld gibi merhamet ve efkat etmesi lzm dr. Kle ve criyelerin efendileri ile sohbetlerinin edeb ve artlan, aynen yukanda anlatld ekilde ocuun ana ve
765

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

babasna olan den kaan olmaz. KISIM: 12 Akrabann akraba ile sohbetinin edeb ve artlar: Ey Aziz, Edeb ehli yle demilerdir: Kiinin akrabasyla sohbetinin edeb ve erkn yedidir: 1 Kii akrabasn arada bir ziyaret edip, onlarla tatl ko Nitekim Habib-i Ekrem

sohbetinin edeb ve artlar gibidir ki: Efendisin klenin geri dnp tevbe etmedike namaz kabul

numaldr.

(S.A.V.):

Ey

Eb

Zer,

gn

an
arada mitir. bir, ziyret 2 kendi rahat lerinde yzle 3 rine

ziyretime gel! nk bu, muhabbeti arttmr buyurmubir ziyret edenin muhabbetinin fazla olduunu bildir O halde ylda akrabaya bir kere birer mmkn ziyrete hediye ve ie, veya haftada mektub bir yahut veya birer ve ayda se da yahut gitmelidir. Mmkn deilse,

yerine

onlara

lm gndermelidir. Kendi tek iretiyle gibi ey ve bir sal ziyaret akrabasyla Demek yardmlama ki, insan ilerinden bayram kalkp kadar etmeyip grmemek tal slac yanmada birsel olmaldr. akabasna onlar* gn gzel ge ye ssla- rahm, neelerine

ihtiycndan klmaldr. Ba birbirini

yklemeyip, zntlerine gz

kendi

Onlarn

zlmeli, gidip, gelince kapya red Hak halde

sevinmelidir.

aydnlna Onlar kalkp

etmelidirler. beraber den red kat

karamaldr. rahmi yapan Akrabasnn

Gidince, kendine onlar keseni Nitekim

irmelidir. ihtiycn ki: O getirmelidir. vasi Zir eder, etmek, eder. ilerini

la-
ralm

kesmektir.

denilmitir

bir selmla da olsa vcib olmutur.

4 Babasndan sonra amcasn, byk kardeini ve da ysn saymal, onlar itaat ve hizmette babas yerinde tutma ldr. Onlar da, ona efkat ve merhamette evld gibi muamele
etmelidir. 5 6 lidir. Annesinden Kii sonra esir halasn ve teyzesini satn annesi zd yerim etme de tutmaldr. Onlar da ona izzet ve efkat etmelidirler. akrabas dtnde, alp

766

MARFETNAME
7

Akrabann her eziyyetine katlanp ac szlerine kz unutmaldr. Hastalarn Akrabann grp, cenzelerine dahi varp, iyi vatutmaldr. ocuklarna davran

mayp maldr.

siyyetlerini

KISIM: 13
Kiinin komusu ile sohbetinini edeb ve erkn: Ey Aziz, Edeb ehli yle demilerdir. .Komunun komu le sohbetinin edeb ve erkm krktr: 1 snda vanncaya 2 5 maldr. 6 Onlann evine izinsfe bakmamaktr. 7 Zimml nk de olssa, az veya ok komusuna hrmet, hediyye anaya ver hr melidir. maldr. hadis-i erifde: Komuya met gibidir buyurulmutur. 3 ^Konunun hizmetisine ok bakmamaktr. 8 ^4 yi bir yemek ald piirdii zaman, grd yakn komusuna hediye gndermektir. 9 *r*. Satn etmelidir. 10 V- Komusu bor isterse, bor vermelidir. 11 Komusu muhta ise, ilerini ve ihtiylarn gr melidir. 12 gjgj Komusunu bayramlarda ziyret etmelidir. 13 Komusunun duvanna abdest bozmamaldr. 14 Komusunun kpeklerini talamamaldr.
15 Komunun hayvanlarn dvmemelidir.

Kiinin kendi evine bitiik olan ve kendi kaps kar bulunup kadar, kaplan zimmi grnen de olsa, evlerde oturanlarla iyilik krk eve komulanna yapmal,

onlara akrbas gibi ikram etmelidir. Komunun kansma hiynet etmeyip, rzlann koruKomusunu eliyle yahut diliyle incitmekten sakn 4 M Yakn komusu a iken, kendi tok yatmamaldr.

meyveden

komusuna

10 drmemelidir.

- Komunun evldn kendi evldma dvdrp sv-

767

ERZURUMLU BRAHM HAKK HAZRETLER

17 Komusundan izinsiz kendi binasn onun binasn dan yksek ve zerine gelir ekilde yaptrmamaldr. 18 Komusunu, kendi duvarna aa kakmaktan, tah ta akmaktan men etmemelidir. d Komusuna, kiremit oluklarnn suyu, kar ve toprak birikintisi ile sknt vermemelidir, 20 Komunun srlarn ve ayblanm sormamal, aratrmamaldr. 21 Komunun ilerini ve hallerini . bakalanna sylememelidir. 22 Komusuna yolda rastladnda nce kendisi selm vermelidir. 23 Komusuyla sz kendisi uzatmayp z konumal dr. 24 Komusundan su, tuz ve ate gibi ev ihtiyalarm esirgemeyip vermelidir. 25 Komusunun hediyesini az da olsa kabul edip ok grmektir. 26 Komusunun aybn rtmektir. 27 Komusunu iyi idre etmelidir. 27 Evim komusunun zm ile bakasna satmaldr. 28 Komusu bir yerden gelince, ziyretine gitmelidir. 29 Komusunu sevindiren bir olayda gz aydna gitme

lidir.
30 Komusu zgn olunca, gidip basal dilemelidir. 31 Komusu kendisini davet edince gitmelidir. 32 jjp Komusu bir ey isteyince, severek vermelidir. 33 Komu kusur edince, af ile muamele etmelidir. 34 Komusu hasta olunca, varp grmelidir. 35 Komsusu veft edince, cenzelerinde bulunmaldr. 36 Komusunun yetim ocuklarn sevmeli ve oka ma

ldr.
37 Komusuna rastlaynca, gler yzle, tatl szle ko numaldr. 38 Komusu nasl, muameleden holanyorsa, ona gre davranmaldr. 39 Dier insanlardan katlanmad eziyetlere, komu*

sundan katlanmaldr.
768

jfcyjS*

npn>

MARlfLTKAME
40 Kendisine musallat olan komusuna iyi davranp sabr gstermeli, sert sz syleyenlere yumuak sz sylemeli dir. KONU: 4 Arkadalarla, bilgili dostlar ve cahil insanlarla sohbetin

db ve erkn, halkla temasta, onlann grenek ve gelenekle rine, mavesimlerine uymann lzumu, limlerle byk zatlarn d ilerdeki tutumlar ve btn bunlarda insana kolaylklar salyan Allahn birliini anmay 6 ksmda bildirir. KISIM: 1 yi arkadalarla sohbetinin, db veerknn bildirir. Ey aziz, Edeb ehli diyorlar ki: Bir insann akraba hizmeti ta toplanr: hocalar, rencileri, ve komular dnda anne, baba, kardeleri; dier insanlar grup samimi arkada edinmenin

l Dhvan- safa (samimi arkadalar, dostlar), 2) Maarif-i Pr cefa (glkleri ok' bilenler) 3) Mecahil-i bi vefa (yefaz cahiller.) Onun iin birisiyle dostluk kurarken iki eye ok dikkat

etmek gerekir. Evvela karki ahsta doruluk ra arkadalk ban kuracaksn. Doruluuna larnla sakn arkada olma. Nitekim Peygamber (S.A.V.): arkada (dost) olur buyurmutur. Kii

grdkten son emin olmadk

kendine

benziyenlerle

Eer son konumada, renmede ortan, din ve dnya i lerinde arkadan olmas iin efkatli bir dost edinmek istersen onda u be meziyeti ara, eer bunlar varsa dost edin. Bunlar da-.
1 _ Akll olmak: nk ahmak dosttan hayr gelmez. Sana faydal olmak iin bir i yapaym derken, zarar verir.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

S -- Gzel huylu olmak: Kt huylu kimseler vefsz olurlar, fkesini, ehvetini yenemiyen kimse kt huyludur. yle bir kimseyi dost edin ki, sen ona hizmet ettiin zaman o seni korusun. Sen onunla konuup grtn zaman o sana tatl sylesin. Senden bir iyilik grnce onun deerini bilsin ve bir hata grnce onu rtsn. 3 Salahtr: Yani, hata ve kusurlarn bilip dzeltmek. Byk gnah ileyen ve ilemekte srar eden fsklarla dost olma. Allahtan korkan kimse, ktlk ilemekte srar etmez ve ktlk ilemez. Halbuki Hak Taldan kormayan kimse nin errinden emin olunmaz. nk byle kimseler her an de imektedir. 4 Kanaattir: Yani, verilene raz olmak. Dnyaya drt eli*} sanlan haris kimselere yakn olma. nk onlarn dostluklar menfaate baldr ve geicidir. Haris ile sohbet, l drc bir zehirdir. nk tabiat, huyu bukelemun gibi de ikendir. Belki trl huylara brnmekte ustadr. Fakat u bir gerektir ki haris kimselerle sohbet eden kalkp oturan da onun gibi haris olur. Temiz insanlarla kalkp oturan kimse ra* hat bulur, endiesi olmaz. 5 Doruluktun Yalancyla dost olma. nk o batan aa uursuzdur. Sana uza yakn, yakn uzak gsterir. Ya lanlaryla seni kandrr, doruluktan saptrr. Eer bu be meziyete sahip bir kimse bulamazsan o zaman, u iki esasa gre davranman gerekir. a Ya insanlarla meziyetleri kadar konuur, kalkp otu rursun b Veya insanlardan ilgini keser, bir keye ekilir, se: lmeti bulursun. nk kardeler trl olur: Biri hiret kardeidir. On da yalnz dinle ilgili olanJan ararsn. kincisi dnya kardeidir. Bunda da yalnz gzel huy ararsn. ncs de alma kar deidir ki, bunun errinden kurtulma arelerini ararsn. Bu yle bir kimsedir ki, onda ne menfaat bulunur, ne de onunla vakit geirilebilir. Ondan kurtuluncaya kadar onunla gzellik le geinmeye baklr. Ancak bu gibi kimselerden insan, ibret
770

MARFETNAME
dersleri kinmek. larnda alr. grp Onda grlen Peygamber ktlklerden (S.A.V.) Eer saknsalar, irkinliklerden insanlar, edebi eri e baka ke

Nitekim

tiksindikleri

eylerden

mali bulur, terbiye ediciye lzum kalmaz buyurmutur. Tanan l grme, hukukunun Nitekim rini lullah disine ykar, iki kii arasndaki ve dostluk ince dost , bir hukuku, sonra db iki Nitekim aala keser. O el ve ancak erkn gibidir, bir gn ve Erisini girer zaman devam Dostluk vardr. birbirle Resuerik ken

konuma yerine

anlamadan ki

kurulur.

getirilmesinin (S.A.V.)

Peygamber efendimiz biri brakr,

temizlerler. eri dieri

buyurmutur. birlikte dz iki

sahbleriyle dzn

aacndan

misvak verir.

arkadana

arkada

bu dz misvak size yakr, bana vermenizin deyince, Peygamber efendimiz u cevab verir: sen bulup kesse ve idin ve dzgn alak olann bana olan, muhabbet efkatli, kadirbilirlik saylrd. gnll nk iki

hikmeti nedir? Eer misvaklar mrvvet en di arkadatan yannda

vermeniz Allahn

mrvetli

erinden azizdir. Dost ve karde olan iki kiinin sohbet grme ve birbir

lerine kar muamelelerinin db ve erkn: Mal mmkn mektir. ve mlkn fazla dostuna malyla balayp dostunun rzasn almaktr. Bu

deilse

ihtiyalarn

gider

Dostunun yardmna mektir. 3 5

dar

zamanlarnda eliyle veya

ve

ihtiya bu

anlarnda yerine

hemen getir

komak,

diliyle

grevini

Dostuiun srrn, herkesten gizlemektir, -ri Halkn knamasndan vmesinden dostunu dostunu zecek szleri kendi szleri

4 Dostunun ayplarn ve kusurlarn rtmektir. sinden saklamaktr. 6 Halkn

sevindirecek

kendisine sylemektir. | Dostun fkesine kar gelmemektir, 8 lunmamaktr. Dostun szlerine mdahale etmemek ve itirazda bu

771

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

9 tr. 10 Dostuna gerektii taktirde lunmaktr. gzellikle nasihatte Dostunun houna giden adyla kendisini armak

bu
koru ve

11 Dostun iyilii iin gven arttrc szler sylemektir. 12 Dostunun yokluundaki konumada kendisini

maktr.
13 Dostunun kusurlarna, eziyetlerine gz yummak

balamaktr. 14 Dostunun salnda sonra ona dua etmektir.

ve lmnde her namazdan

15 Dostunun aclarna, zntlerine ortak olmaktr. 16 Dostunun sevinlerine ortak olmaktr. 17 - - Dostunun varlk ve yokluunda beraber olmak, giz veya aikar ona iyilik yapmaktr. bozacak her hangi bir i tekli

li

18 Dostunun huzurunu finde bulunmamaktr.

19 Dostunun nnde kalkmal ve gler yzle selm ver

melidir.
20 Toplantlarda, Grdnde dostuna dostunun yer ve amal veya ocuklarnn kendi halini yerini sor

vermelidir.
2 maldr. 2 ldr.

- Dostunun szlerini tasdik edecek ekilde konuma

23 Dostunun kalknda onu kapya kadar yolcu etme lidir. Hlsa kii kendisine yaplmasn sevdii ve istedii mua meleyi dostuna yapmal ki, sadakatini gstersin. nk canna istediini, dostuna istemiyenin dostluunda hayr yoktur. 24 Dostunun lmnden sonra ailesiyle, ocuklaryla ve sevdii akrabalaryla ilgisini kesmeyip grmek, vefal ol mann gereklerindendir.

Gelir zevk-u

saf

dostun

bana cevr-u cefasndan

Muhibb- sdk yektir, kiinin akrabasndan.

772

MARFETNAME

KISIM: 2 Mnevver insanlarla sohbetin, grmenin db ve erknm bildirir. Ey aziz, Edeb ehli diyorlar ki: Mnevver faydn) insanlardan sakn ki, onlarn errinden korunasn. zellikle ktl yze kar dost grnen mnev verden grrsn. Amfna dostun sana yardm eder. Yabanc da sana saldrr ve kendi iine gider. Fakat ktln hepsi o mnevverden gelir ki, diliyle sana dost grnr, iinden sana dmanlk besler. Oun iin gcn yettii kadar mnevver insanlardan uzak ol ki, ktlklerinden selmete eresin. Fa kat mnevverle bir okul bir cami, bir ar, bir mahalle veya hir ehir ve kasabada rastlarsan sakn onlarn hi birini k k grme ki, kendini onlarn dman ateine atmyasm. ', Dnyalklarndan dolay onlan byk grme, durumlakalkp oturma, konuup

rilt gznde bytme ki, Allah ile insanlar yannda klmiyesin, nk dnya btn varlyla Allahn yannda hakir dir, bir hitir. Dnya halknn varln gznde bytrsen bil iki Allahn yannda deerin! olmaz. Sonra dnya ehlinin ellerinde ma olan dnya varlna gznde nail olmak iin, gibi kaparn mallarndan al da ve onlar iin dinini harcama. nk onlara bu ekilde yalalaldklar

takU-mardar onlarn mahrum olmulardr. Eer onlar ekilde karlk

sana dmanlk verme. nk

yaparlarsa, sen onlara ayn onlarn yaptklarna sabrede-

mezsen o zaman dinin zayflar ve onlardan ektiklerin uzar gider. Eer onlar, sana ikramda bulunur, yzne kar seni ver, sevgi gsterirlerse onlara inanma ve gvenme. Zira bun larn binde birinde vef ve doruluk bulamazsn. Onlarn sa na rahatlk verecek ve arkanda seni ekitirmiyeceklerini zan netme. Byle yaptklarn duyarsan da hayret etme, kzp ac syleme. nk insf ile kendi kendini incelersen, senin de o ruh hali iinde bulunduunu greceksin. Hatta dost ve yakn larn ana baba ve hocalarm hakknda gizli veya ak ayn e

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

kilde davranamazsn. nk onlar iin arkalarnda syledik lerini yzlerine kar katiyyen syliyemezsin. Mnevver insanlarn mal, mevki ve yardmlarndan mi dini kes ve bunlara tama etme. Bunlara haris olanlarn her zaman alaldklarn ve mallarnn ellerinden gittiini unutma. Onlardan bir ey istediin zaman verirlerse dua ve teekkr et. Vermezlerse knama, ikayette bulunma ki, kin ve dmanlk, ruhuna sinmesin ve kusur ileyip zr dilemiyesin. Belki onlar*n o kusurlarnda senin bilemediini zrlerini bulursun. Onlarn hi birine nasihatta bulunma, sormadklar hik metleri syleme. Yoksa sana dman kesilirler. Eer onlar bir meselede, bir ite hata eder ve. bu hatalarn bakalarndan iitip renirlerse sakn onlara bu hususta bir ey retme. nk onlar, senden hem ilim renir, hem de sana dman olurlar. Ancak hatalar, dine aykn ise, o zaman onlara gzel likle doruyu sylemen gerekir Eer onlardan bir iyilik, bir ihsan grrsen, Cenab- Hak' ka kret ki, seni onlara sevdirmitir. Eer onlardan bir k tlk, bir zarar grrsen, bunu da Allahtan bil ve onlar Al laha havale et. Onlar ben falan olu falanm, lim bir in sanm, niin kadrimi bilmediniz, bana sayg gstermediniz diye azarlama. nk bu szler, nefsin nmesidir, kibrin almetidir. nmek ve kibirlenmek ise, ancak ahmaklk ve dklktr. unu bil ki, gemiteki bir gnahndan dolay Cenab- Hak, onlar sana musallat etmitir. Onlann doru sz lerini dinle, yanllarna kulak verme, duymamazlktan gel. yiliklerini syle, ktlklerine gz yum, kimseye syleme. i gc yalan ve kavga olanlarla kalkp oturma. nk onlar seni kskanr, arkandan ekitirip dedikodunu yaparlar. Hata ve kusurlarm bytr ve saklar, fakat sana kzdklar veya tartmaya giritikleri anda birer birer sayp dkerler. Onlar senin ne bir kusurunu gizler, ne de bir hatan affeder ler. Eer f.enden raz gibi grnrlerse bil ki bu, onlarn dal kavukluudur. Aslnda ileri sana kinle doludur, grnleri sahtedir. Bu onlarn huylandr. Bu sebepten onlarla grp konumak zarar, kalkp oturmak pimanlk vericidir. Bunlar 774

MARFETNAME
dost grnen mnevverlerdir ki, dman grnenlerin hareket

ve davranlar bunlannkine gre daha az zarar vericidir.

KISIM: 3
Cahil nin ve erkn: insanlarla ve sohbet etmenin ve eitli halk kesimleri db

gelenek

grenekleriyle

merasimlerine

kanmanm

Ey aziz, Edeb ehli diyorlar ki:

Cahil insanlarn toplantlarnda riayet edilecek esaslar

betir: ,
f

'1 Onlarn szlerini nemsememek, 2 Yersiz Ve manasz szlerine kulak vermemek, 3 Kendi aralarnda konutuklar baya szleri duymay

mazlktan gelmek. 4 Onlarla grhekten ekinmek ve zaruret halinde toplantlarnda bulunurken de ok oturmamak. 5 Onlara muhta olmamaya ve kendilerinden bir ey istememeye dikkat etmektir. Onlarn kurtuluncaya fiyle onlardan toplantlarna dek bir ey kurtulsun. girip Bil ki, de cahil tuzaklarna T ki halkn den namus detleri, ve kimse, ere merasim

konumamal.

leri pek oktur. Onlara kartn takdirde bunlara riayet et mek zorundasn. Dost veya dman, ne olursa olsun ekinme den, onlarn sayg rahat isteklerine gsterip ve yz ve yumuak gsterip gre hizmet, hareket etmelisin. efkat Kendinden ve ki, b se yklere vilesin, fazla ok kklere bulasn. olmaktan oturup merhamet, insanlara top

yadalanna iltifat

gzellikle gz Fazla

muamele ve onlan

etmelisin onlarn

selmet

Toplantlardaki

hizmetlilerine

bakmaktan

sakn.

usandrmadan

lanty bir an evvel terket. Toplant iinde sakal ve yznle bam oynama, kama, dilerini parmaklarn kartrma ve trdatma, buna ben

zer hareketleri yapmaktan kan. Burnunu kantrmak, t-

77

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

krp smkrmekten sakn. Gerinme ve bakasnn yzne esneme. Toplantda olduun srece dalma edebil olmal, d nceli konumalsn. Seninle konuann gzel szlerine lzu mundan fazla sevgi ve aknlk gstermeyip onlardan yarar lanmaya al. irkin ve glnecek konuma ve hareketleri susmakla geir. iirlerini anlarn, szlerini ve nefsini slah in yaptn hal ve hareketleri bakasna anlatp kendini met hetme. Sslenmede ve ss aralarn kullanmada bayala kama. Her zaman sade ve tabii ol. Yalvararak kimseye i yap trma. Bir i iin kimseye fazla srar etme ki, o sana arlk ve znt konusu olmasn. Hkimi koruma, zlime yardmc ol ma. nk ikisinden de fitne ve bel gelir. Devlet byklerine yakn olma. nk ateleri yakcdr. Saln, varln halin de sana dost olandan sakn. nk onlar defterinin banda dr. Maln, namusundan stn tutma. Dmanlk yapanlara abuk fkelenme. fken gemedike konuma. Maln, para nn miktarm eine ve ocuklarna tam bildirme. nk az g rrlerse kadrin yanlarnda az olur, ok grrlerse gnllerini almak senin iin zor olur. Sana hizmet edenlerle akalap glme, kimse ile alay etme gldrc akalar yapma. nk bunlar, insan drr, yzsz eder, kalb krarlar. Neticede de dv ve dmanlk olur. Eer bir kimse seninle alay ederse, sakn sen cevap verme, uzakla git. Eer bir kimse sana zulm ederse, onunla yumuak konu ve onu Allaha havale et. Allahm yarat olan bir kimseye ve hi bir eye lnet okuma. Hi kimse iin Allaha ortak koma ve nifak ile ehadet etme. nk tm gizlilikleri bilen yalnzca Cenab- Allah dr. Onun iin Allah ile kullan arama girme. Dilini gybetten koru. nk bir gybet, otuz defa zinadan daha kt ve ha ramdr. Hi kimseye bir ey vadetme. Verecein eyi sz ver meden ver. Eer mecbur kalr da sz verirsen, mutlaka yerine getir. nk szden dn, mnafklarn iidir. Sakn yalan syleme. nk yalan, ktlklerin kaynadr, her din de haramdr. Yalanc, halkn tiksindii, Allahn kapsndan kovduu bir kimsedir. Sakm konuurken insanlarla tartma. nk sonunda hata, bilgisizlik ve utangalk olabilir. Bunda kendini bilgili ve zeki gsterip nmek de vardr. Halbuki Ce776

MARFETNAME
nab- Allah Kur'an kermde nefsinizi methetmeyiniz bu yurarak insann kendisini methetmesini yasaklamtr. yley se dilini, nefsini mee altrma. nk kendini beenenin deeri dk olur. Allahm ve insanlarn yannda derecesi ek sik olur. Allahn adyla ok yemin etme ve Allah'n adndan baka bir eyle yemin etmekten sakm. Kimseyi yzne kar methetme. Konuurken yava konu, faydal ve z konu. Sz uzatma ki dinliyene bkknlk vermesin. Birisi yannda aksrd zaman, gler yzle Allahn rahmeti zerinde olsun de melisin. Sen aksrdn zaman, ban e, elini yznn zeri ne koy, yava aksr. Fazla ses kararak aksrmak edebe ayk rdr. ok aka yapma ve kahkaha ile glme. Birka kelime faz la syliyerek insanlarn arasm bul. Kimsenin aybn aratr ma ve eer ayet renirsen de gizle. Hi kimsenin yzne ay bn vurma ki, o ayb enini bana gelmesin ve ona tutulmysm. Btn insanlara iyilik yap ki, iyilik gresin hayatndan raz olasn. BEYT: Zamanmz ayplyorsun ayp bizdedir. Eer zamanmz aypl ise bu hepimizdedir . Hi kurd, kurdun etini yer mi? Fakat bazmz bazmz ata yiyoruz. KISIM: 4 Muhterem limlerin ve ulu fakihlerin d ilerindeki hare

ket tarzlar ve halkla kalkp oturular esnasndaki adetleri: Ey aziz! Bil ki; mam- Azam Ebu Hanife Hazretleri, mam Ebu Yusuf hazretlerinin akl ve kemlini, gzel huylarm, temiz konu masn ve halkn ona verdii deerle balanlarn grnce, ona nemli d ileriyle stn adetleri retmi ve vasiyet bu yurmutur ki; ya Yusuf, vilyet amirine (valiye) itaat et ve elinden geldii kadar onu arla. Hkimlerin yanma anlarn ycelterek git. Sakn onlarn huzurunda yalan syleme. Seni,

777

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

ilmi bir damnm iin armadklarca yanlarna gitme. Sk sk ziyarete gidip de itibar ve deerini drme. Onlarn ziyaretine gittiin zaman da hemen iini grr uzaklarsn. nk on lar kendilerinden bakasn dnmezler. Sakn, hkimin hu zurunda ilmi meselelerden ok bahsetme ki, onun yannda utan duruma dmiyesin ve tandklarnn karssmda bilgi siz grnmiyesin. nk o senin szlerini alp bildiklerini sy ler, kendini daha bilgili gsterip seni kk drr. Hkimin huzurunda hem kendi ve hem de bakalarnn deerini bil ki, ne bakalarndan zarar gresin, ne de Hkimin gznden d esin. Hkimin yannda tanmadn lim varsa girme. nk eer sen ondan stn isen oturduu yerden daha yksee otur makla zararn grebilirsin. Eer o senden daha stn seviye de ise, o zaman sen ondan aaya oturduunda Hkimin g znde klebilirsin. Hkim, kendi ilerinden sana bir vazife teklif ederse enini bilgine ve fikrine raz olduunu bilmedike o vazifeyi kabul etme ki, hkmette bakasnn fikrini kabul etmeye mecbur kalmyasm. Eer hkimin yakn olursan, onun btn tandklarndan uzakla ki, onun yannda deerin d mesin. Sakn halka ve tccara sorduklarndan fazlama cevap verme. Onlarn anlayabildikleri kadann syle nk senin mal tutkunu olduunu sanabilir ve phelenip de rvet alan veya alanlara araclk yapan damgasn vurabilirler. Baya insanlarla glme, hatta tebessm dahi etme. Pa zar iin arya ok gidip gelme. Orta yallarla konuup fitne ve fesada dalma. Fakat ocuklarla, kszlerle konu. Onlar efkatle p, balarn svazla. Cahil ihtiyarlarla yol arkadal yapma. nk onlardan nce yrrsen ihtiyarl, onlar nde yrtp sen arkada kalrsan ilmi kltm olursun. nk Peygamber (S.A.V.): Kklere efkat, byklere sayg gstermiyen bizden deildir buyurmutur. Halkn gelip getii yol zerinde oturma. Mecbur kalrsan cami avlularndan baka bir yerde oturma. Mescidlerde, ar da ekmek yeme. Su satanlardan, musluklardan su ime. Dk knlarda oturmak iin arya gitmd. Kibir ve gurur denizine batmamak iin ipekli elbiseler giyinme. Eine yatakta, hizmet ilerin ilerinden ve yabanc kadnlardan bir ey konuma.
778

MARFETNAME

Ancak
yz

ona gereken szleri ksaca ve yabanc

az bir oynatan sonra Besmele ile bulmasn numasn.

ve gler yzle sylersin ve yanarsn ki, senden ok erkekleri ortaya atp onlardan ko

Elinden geldiince vey ana veya babas olan bir kadnla evlenme. Yoksa onlarn dilinden kurtulamazsn. Ancak akra balar mal ler ve ile olsa grmemek vey ana ve elinde artyla baba onu emanet evlenebilirsin. kendi olarak mallan nk Eer kadnn bilir kadn, olduunu

kzlarnn

grrler.

babasnn evine hi gitmezse kocasyla rahat yaarlar. Sakn iken Sakn onun btn esir kz maln i gveyi veya olma ve olu ve kannn da bir ve evinde kadnla deerli Hatta oturma Yoksa hr

olursun

malm

bakalarna

yedirmi evlenme.

olursun. nk senin ma

bulunan stn

yannda,

ocuundan ocuu iin

olamazsn, senin

biriktirir.

gerekirse

lndan alar da bilemezsin. Sakn iki kadnla da evlenme. Eer arp bu ii yaparsan ikisini ayn evde oturtma. Para kazan maya gcn yetmedike de evlenme. nce ilim tahsil et, sonra hell mal kazan, ondan sonra evlen ki, tahsilin zamannda para kazanmaya mecbur olup tahsili terketmek zorunda kalmyasm. dnya dip lr mek hell ve nk ilim ilim ve tahsilinden kadnla devam nce megul edemezsin. kazanmak kendini sonra sanatsz para kazanmaya kalkrsan kaybe oa terket iinde Sonra ocuk, ileriyle onlarn zorunda mal olacandan Nihayet iin din, ilim evlen. malsz ilim vaktini ocuklarn tahsilini huzur ver. oluk

tahsiline

nafakasn kalrsn. ve anda

Vcudunun ondan

kalbinin tahsiline nk onlan

bulunduu kanadn,

genlik kazan kolunu

krar,

geindirmen

mmkn olmaz. Sana braklan emaneti sahibine verip doru yoldan yr.

Btn insanlar iin iyilik iste. Halk senin kp oturmam beenir ve seninJe grmek sohbetlerine onlan lerini git. Toplantlarnda ilmi sevilesin ve hem kendi bulun onlar arlayarak kazanp konumalarda bylece

hareketlerini .kal istedikleri takdirde nefsini ki, ve hem de onlarn yoluna kalp ynel

hiret

tesin. Sakn dini emirleri, Kelm ilmiyle cahil halka anlatma.

779

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Yoksa kelm ilmini taklit yolu ile renmeye kalkp bilgisiz

kafasyla o denizin derinliklerine dalar, boulur. Sana ver, inme efkat baka ve derdi ve sebepsiz gelip bir bir ey bile mesele ekleme kalsan seni konu saysn, ki, iin ki, da bu fetva sorann sakn istiyene akl ilimden yalnz cevabn On yl Ge ken be

dalmasn. uzak her

kitapsz sevgiyle evldn

kalma. renci, gn

ilimden ilmi

uzaklatrmasn. davrannla alma ve

Talebelerinle

dini senin gn artsn. Sana kyla Hi tan bir

gayretleri

itiraz

ve

muhalefet dahi

eden

cahil

insanlarla yz

ve gz

ar

hal

kelime

konuma

ki,

onlarla

olmayasn.

korkmadan olsa ondan

ve ekinmeden hakk syle. korkma, doruyu syle. Senin

Karndaki Sul ibadetin halktan

ok olsun ki, onlar senin ibadetini kendilerinkinden az grp de hevesleri krlmasn, bylece inanlarnda bir geveme ol masn. mevki den sana grr Alimleri ve emin ve olan bir istekli selmet grlerini izinden ehre bulur giderler. gittiin rahat Sen zaman, ve edersin. Halk de, da eer onlar da Yoksa seni onlarm sen hepsi hakir yannda rtbelerine olurlarsa eder, limlerin olmadn bilir

hcum

ktlerler.

hepsinin

sadece faydasz ve yerilmi bir kii olarak kalrsn. Eer m ki iin onlar delilleri o ehrin limleri isterlerse eyleri gafil sana teklifi ve konuma. iyi sana gelip onlarla syleme. senden baz meselelerin girime delillerine Allah iin mevkii zb karma cahil oldu teklif kabul sakn, konu

yardm olmayan da da

tartmaya Onlarn

ve-onlara

seninkine

karmasnlar.

limlerden

ekin,

insanlardan ehir ederse, etme. korkarak hkimi bu

bulunma. salih ilmin

Grnnle olmayan, iin tartma

un gibi, iinle de Allah iin ol ki Allahn has kulu olasn. Eer yaramyan yaptn fikirlere bilmedike karklk

mtihan

karlkl nk

toplantlarndan

korku,

maya bozukluk verir. Sakn n acele ne ok glme. Yrrken yava verme. ve nk yava sabrla ok ve glme, vakarla et. kalbi yr. Sana ldrr, Hi bir arkadan tatll iinde seslene Bu

giderir. etme, cevap

hareket

nk

hayvanlara

arkalarndan

seslenir.

780

MARFETNAME
ekilde seslenmeyi kendine lyk grme. Konutuun zaman sesini fazla ykseltme. Karndakinin iitebilecei kadar ko nu. Kendin iin susmay ve az hareket etmeyi det edin ki, herkes senm sabrl ve sznde duran bir kii olduunu bilsin. Halkn namazdan mee iinde sonra Allah Kuran koru daha Dnya unutma. ve ltlarsa, oka an ki, zikir her senden yapp iki rensinler. Allaha lemde vermen de Her

okumaya, ki,

kretfayda yap v so sorul reisi kimseye

meye devam et. Her ayn baz gnlerinde oru tut. Nefsini yen skp Al senin ilmini iin olur. amelinle ilme gresin. trrsan daha rumlu duu seni cudunun veriini kendin yapmayp itibar onlarn ona gvenilir etme, Onlarn hesab birisine

hayrl, malna Yarn kedere sen

kendini

asndan

yararl

zenginliine, hepsinden senden devlet

shhatli

olmasna

gvenme.

olduunu zaman

endie

dmeyesin. yakn

Eer

yaknlarndan

olduunu

syleme. nk devlet bakanma yakn olduunu rendiler mi sana birok ilerini grdrmeye kalkarlar. Eer ilerini yapmaya balarsan bu defa devlet bakannm sin. Eer ilerini yapmazsan bu seferde sana ya balarlar. Halkn seyi ye yip Eer de o ona hatasn gizle, tandn bir iyiliklerine sa onu dine et. Asi, iyiliini bul riayet ve o o et. Eer anma iyilii zaman bir kimse sen, ile bir ve kim kimse onu an. syle (S.A.V.) isyann ve ve rtbe rtbe gznden der ksp ayplama

ktlkleriyle anlatma. kimsenin bir ki,

kt aitse

olarak

Onun

ktlkleri tenbih

halka

uymamalarn hadis-i halk bile

Nitekim kt Bu

Peygamber kimsenin mevki mevki

efendimiz syleyiniz sahibi

erifinde: ondan

saknsn.

olasa

buyurmutur..

yleyse

sahibi bir kimsede bunu sylersen Allah nir. Eer o ak O o mevki mevki sahibi,

dini bir sapklk da yardmcn olur, bozuk dindeki bozuk

grdn zaman sen halk da senden eki kimse benimsemez. yokluun yumu ilmi bir senin

sahibinin

fikirlerini

grn gr,

da ekinmeden sylyor ve ayn fikirde srar edip duruyorsa, zaman ve konana git, kendisini grr ve yalnz yeni gzellikle, et. Eer ortaya inandrc sahip bir dille kendisine nasihat fikirler

bilgiye

olduunu

koyanlar

dan ise onunla ilmi tartmaya giri. Kitap ve snnetten

bdik-

781

ERZURUMLU DP.AHM HAKKI HAZRETLER

lerini anlat, inanr ve kabul ederse ne gzel, etmez ve fikir

lerinde srar ederse kzmadan ekil git. lm tan et. meye plan rahmet git. bir ve Oyun evvel an hatrndan iste. et. kfr Ezan git. karma. Kuran- ve ve edilen okunur Komularn Hocalarn Kerim mbarek baya okunmaz ayp ve iin yerleri konuma hazrlan Allah devam gr ya ve

marifet ziyaret oynanan gitme. camiye

okumaya

Mezarlklar toplantlara

eyhleri

herkesten

kusurlarn

kimseye syleme. Sana laha rilik uzak Btn olsun. dirme. Lir ki i iin danana Hris ve zaman, hidi*, daima ve doruyu anlat. yalanc katma syle Sakn olma ki, ol. ve ki, seni Al cim

yaklatran etme kalmyasn. ilerinde Fakir Dnya

fiillerini sevilesin. Doruyu insaf bir

kendisine yanla

malnla

insanlktan grmiyesin. detin bil dnya

zarar

merhametli halini deersizdir.

Doruluk kimseye olan

dtn mal

ihtiyalarn Deersiz

malna kar haris olma. Himmetini meyesin. bakp ver ehli rini ki, Yolda yr. yannda daha bir doru hamam ykselt, yrrken Hamamcyla adamlar olan ve hakir stn adama alakta sana sana dnyay ebedi ki, olan ilim kalma soluna gereken alak ve ki yapma, tut amel hakir fazla saygy ki, eresin. ile duruma d nne fazlasyla lim ile im Talmn

bakmadan cretini Hak gstersin. Dnya urama

pazarlk

yannda

devlete

yaptr

knn bulasn. Sakn miyen iin ma. meye ve halkla nk delilerle buna trl onlar, bir laf bile ve etme. yahut bahisler Karlkl srf gibi bir seni anlatan tartmay mevki limlerle kk bil-

dayanamyan mesele senden etmeye

kapmak konu dr

ekinmedikleri alrlar.

mahcub

Senin

doruyu

sylediini

bilseler bile yine sana muhalif hareket ederler. Byk onlar luluk seni iinde ve ileri gelen sen gitme. zatlarn yukarlara onlar Kadm toplantsna kp seni ve girdiin Bir iin zaman top ileriye

armadan bulunduun sen ne

oturma. namaz

zaman

armadka

genlerin

toplandklar

782

MARFETNAME
gezinti yerlerine gitme. Zulmn, haramn ilendii toplantlara

katlma ki onlarla ortak olup zarar grmiyesin. lim leri lara senin eriata sylemek da senin terken, meclislerinde Eer halk muhakkak ki huzurunda uygunsa ve yerine o kzma. Baya biri iin bulun. sanp da ve bir yalana Bildiin onunla Eer sylesin. zaman o kalkar brakrsn yakn hikye is on ve sz yannda ora li o

anlatma. anlat

limlerden onu bilgi

toplant

yapmak

toplantda

gerekleri vnmesinler limin ayet ki gider,

kukuya onu onu siz

dmesinler. orada bir iken o

retmek

istemiyorsa, dinliyecek

talebeni

min ne sylediklerini ve ilminin derecesini renesin. Bidatla tlara rakma bir bayram rma. etme. Btn men iin bu sylediklerimi, ettim srf ki senin halk, iyiliin Hakka ve bu yolda git gitme ki kimseyi, Anne, kark, ve tereddte oraya baba eriata dp dinleyici Cuma ve muhallif de eyler orada konuulan dinleyici toplan b ve ka ihmal

kendi

talebelerini

olarak Cenaze ilere

ktmser olarak

olmasnlar. brak, byle

Bvendiin

gnderebilirsin. dualar

namazlarn

hatiplerine

hocalarna

hayrl

yapmay

tavsiye

yneltip

yzlerini

hirete eviresin. Maksdun eer din ise dnyadan ge Allaha ynel cmle eyadan ge,

KISIM: 5 Ulu lar. Ey aziz! Byk adetlerini retmi ve veli klar tavsiye Hasan- sultan Basri olan hazretleri Habib-i ki: Ya d Acemi ilerindeki yksek ak velilerin ve byk eyhlerin d ilerdeki hareket tarz

hazretlerine Herkesle

buyurmulurdr

Habib!

lna gre konu seviyesine gre muamele et. Btn ilerini

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

yumuaklkla, acele etmeden dikkatli bir ekilde yrt. Dnya ve hiret ehlinden her snfa kar, onlarn huylarna gre ha reket et ve onlarla yumuak bir ekilde konu. Alak ve kt insanlarn bir zararna tahamml et ki, on zarardan kurtulup on fayda kazanasn. Mslmanlara ikramda bulun, hrmet ka zan. Bil ki bu ikram sen, Cenab- Allaha yapyorsun. Dilini gzel konumaya altr. Daima hayr syle, tatl cevap al. B tn insanlar iin iyilik ste, herkese efkat gz ile bak. Her kesi iyi bilip kendinden stn gr. Maln, cann hereyini Al lah iin kullarna sadaka ver ki, senden raz olsun. Hi kimse den bir eyi isteme ki, ahlkn en yksek derecesini bulasn. Yolda giderken kitap, elbise veya bin altn deerinde de olsa kaybettiin bir ey iin zlme, o eyden vazge ve yolu na devam et. Onu bulmak ve almak iin ne kendin geriye dn, ne de bakasn gnder. Yolda giderken griye dnp bakma. ayet geri dnmen gerekirse, srf ban evirme btn vcu dunla dn. Sana arkandan banrlarsa cevap verme. Bir yeri, zaman, gn, insan ve hayvan uursuzlua deil, hayra yor. Fakirleri, zenginlerden stn tut. hiret ehlini dnya eh line tercih et. Btn hallerinde dini db gre hareket et. l miyle amel eden limlerle sohbet et ki, hadis, tefsir ve dia il minden byk bir haz alasn. Cahil mutasavvuflardan uzakla, sohbetlerinden kan. Namazlarn cemaatle klmaya, vaiz mec lislerinde bulunmaya gayret et ki, byk sevaplar kazanasn. Ancak mezzin, imam, viz ve eyh olma. Mevki sahibi olup hret yapma. Kaza mahkemesine varp da ban kavgaya sokma. Kimseye vekil, vasi, mtevelli ve sebep olma. Zengin ve mirlerle kalkp oturma ki bellardan uzak kalasn. Kadn ve genlerle sohbet etme ki, leme rsvay olmayasn, gln du ruma dmeyesin. jKimsedn bir ey isteme, zellikle emanet bir ey alma ve kimseyi altrma. Dnya ehlinin hizmetine gitme. Harama el uzatma. Dinini dnya menfaatleri uruna satma. Kendi evinde minnetsiz otur, rahatna bak. Din ilimlerini yaymaya al. Eine, ocuklarna adaletle muamele et. Terbi yelerinde efkatli ve yumuak davran. Allahn yaratklarna kar fkeni yen ki, Allahtan karlh bulasn. Kin ve fke
784

MARFETNAME

ni her zama yenmee al ki, gnllerde dostluun tadm bulasn. Nitekim Peygamber efendimiz (S.A.V.) de birbirimizi sevip dost olmamz emir buyurmu. Sevgi ve dostlua en b yk sebebin do fkeye hakim olmak olduunu bildirmitir. Cenab- Allah'n sana ne ekilde muamele etmesini diliyor san aynr. mahlukata yap. Hi kimse hakknda yzne kar veya arkasndan indm*cei laflar etme. Bir kimsenin znt duyduu olaydan sen sevin duyma. Sana sven ve zulmeden leri affet. Alak gnlllere kar alak gnll ol, kibirlilerin gururunu ise ho gr. Kendibine hizmet edenlerle oturup yemek yiyen, yoldan y ryenlere zarar verecek eyleri yollardan toplayp atan ocuk lara ve genlere gler yzle selm veren, fakirle oturup dert lerini dinliyen, evine lzm olan eyleri ardan alp gtren, komularn ilerini seve seve yapan kimse elbette ki mtevazdr, alak gncdr. Memleketin ileri gelenlerini arla, limlere tazim gster. Zayflar kolia ve onlara yardmc ol. Senden byk olana hr met et, ziyaretine gitmeyi ihmal etme. Kklere efkat gster, bir eyler vererek gnllerini sevindir. Hediyeyi verenden te ekkrle kabul et ve fazlasyla karln ver. ksze, para, meyve gibi eyler ver, okyarak gnln al. Sana gelen misa firleri gler yzle karla, merhaba deyip ho saf adan sonra kendilerine yer gster. Gcn yettii kadar onlara ikramda bulun, yemek yedir, hizmet et. Derecelerine gre onlara izzet ve ikramda bulun, hrmet gster. Kalktklarnda o gnn ne valesinden (meyve v.s.) vererek d kapya kadar onlan yolcu et, semet diledikten sonra geri dn. Vahi veya ehli, btn hayvanlara, kulara ve haarata merhamet ve efkat gster ki, Cenab- Allah da sana rahmet gstersin. Hayvann yzne vurma ve hi bir hayvana azb etme. Sereleri sebepsiz yere ldrme ve hi bir hayvan atee atma. Nitekim Ebud Derda (R.A.) hazretleri, ocuklarn elle rindeki sereleri satn alr ve onlar serbest brakp uurturdu. Beslediin hayvanlarn hizmetlerini gr veya grdr, onlarn yem ve sularn verdir. Hayvann kulandan tutma, boynun
785

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

dan nn tut. bir nee yerini yk kesip vurup binme. ver, etme. Kediye a Bunun her grd Hi bir ve yiye hayva ol

bilecei

yemekten

bir

lokma kusurlu

brakma. byk

bir

gnah

duunu Dil ve bundan ve ona kurun atma. hayvanlan lan dr. nsanlar, nlr: Birinciler melekler yaratklara ldrme. nk rktme.

sakn. Bir hayvan balayp nian alma Hdhd, kurbaa, an ve kannca gibi kular iin en yuvalarnda emin ve avlama, rahat on onlar zaman

Geceleyin gece

kar

hareket

tarzlarna

gre

ay-

seviyesindedir. rahat vermeye

Halka alr

kar ve

melek gnlleri

gibi se

hareket ederler. Herkese vindirmeye gayret ederler. kinci iyilik, ne ksm de insanlar

ise

llere

benzerler. nsanlara ne

Halka

kar ne

ne de

ktlkte

bulunurlar.

hayr,

ktlkleri dokunur. nc ve akrepler ksm kadar insanlar aa ise, halkn arasnda canavar, Onlardan ylan ha

seviyeye

dmlerdir.

yr beklenmedii gibi erlerinden korkulur ve saknlr. imdi in cdinse, lanlar dine sen, bari eer inme. bari bu hususta en meleklerin yksek seviyesine yksel ken

ller derccesindc kal ve sakn canavarlar ye y Eer dereceden inmeyi aalann aasna dmeyi kendine

derecesine yaktrdnsa

lyk grme. T ki kzgn atelerin dibine dmiyesin.

KISIM: 6

Btn

organlarn

gnahlarnn

fetleri

ve

onlardan

ko

runma

areleri ile unutkanlk, fakirlik ve zenginliin sebepleri

Ey aziz, Edeb ehli yle demilerdir Mmn fetlerinden kul, yedi organyla takva tm ehli vcudunu arasna girer yz ve gnahn her iki

koruyabilirse

dnyada da selmet ve rahat eder.

786

MARFETNAME
imdi gnahn fetlerinden korunacak olan yedi organ ve

nasl korunacaklarn anlatalm: Organlar: belli lar olmyan vardr. Kulak, fakat gz, dil, el, karn gereken ve ve tenasl uzvu. btn olan Bir de nice

korunmas fakirlik

vcudun

organ

Unutkanla,

zenginlie

sebep

eyler vardr ki bunlar eserleriyle tesbit olunmutur. Kulan Afetleri: ' i Konuulmas doru olmyan szleri dinlemek. 2 lemek. 3 nsan ktlklere srkleyecek szleri arkan din

Matah ve nameli

okunan Kuran dinlemek.

4 Bakasnn konumasn gizlice dinlemek. 5 Kuran ve hutbeyi dinlememek. 6 Hkim, mir, szlerini dinlememek. 7 Mftnn ve szlerini dinlememek. 8 Hkimin, akraba ve hidin szlerini dinlememek. Sormak zorunda kalm bir srufialnun szlerine kulak vermemek. 10 Zayf kimselerin szlerine kulak vermemek. hoca, dini ana, bir baba ve koca gibi kiilerin istiyenin

meseleyi

renmek

Gzn Afetleri:
1 Kt niyetle kadna bakmak. 2 Bilerek bakasnn avrat yerine bakmak. 3 Zayf ve yoksullara aaylayc gz ile bakmak. 4 bakmak. Dnya ilerinde kendinden aa stn olanlara gbtayla g

Din z ile bakmak. 6

ilerinde

kendinden

olanlara

benzeme

Namaz klarken gzn yumup bakmamak.

7 Hasmna, dmanca bakmak, 8 hid ve davaclara bakmamak. 9 Hkim, dman ve hidlere bakmamak.

787

fcfiZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER!

Diiin Afetleri:

1 Kfr etmek.
2 Kfr olduu bilinen sz sylemek. 3 Yanl sz sylemek. 4 Yalan konumak. 5 Arkadan konumak. 6 Sz getirip gtrmek. 7 Alayl konumak.

8 Svmek.
9 Zin hakknda konumak.
10 Halka lnet etmek.

11 nsanlar ktlemek.
12 ekimek. 13 Dvmek. 14 Kinaye yolu ile yalan sylemek. 15 nad etmek. 16 Sim aa vurmak. 17 Btl sze dalmak 18 Halkn anlamadklarn sormak veya yanl eyler

sylemek. 19 nsanlar birbirine drmek. 20 fkeli sz sylemek. 21 insanlarn ayplarn, kusurlarm .aratrmak. 22 Byklerin yannda yersiz konumak. 23 Ezan okunurken konumak. 24 Namazda konumak. 25 Hutbe okunurken konumak. 28 afak ile gne douu arasndaki zamanda konu mak. 27 Tuvalette konumak. 28 Cim'a ederken konumak 29 Mslmana beddua eylemek. 30 Zlime, salahdan bakasyla dua etmek. 31 Kurn- kerim okunurken konumak. 32 Cmide dnya kelm konumak. 33 Bakasna kt lakab takmak.

788

MARFETNAME
34 Fazla yemin etmek. 35 Allahtan bakasyla yemin etmek. 36 ok yemin etmek. 37 Emirlik ve kadlk istemek.

38 Tevliye istemek.
39 Vasilik istemek. 40 Kendine beddua etmek. 41 nsanlarn zrn kabul etmemek.

42 -*** Kurn- kendine gre tefsir eylemek. 43 Mmini tahfif eylemek. 44 Bakasnn szn kesmek. 45 Amirinin szn dinlememek, red etmek. 46 Bir eyin hell ve temizliini, mahallini dan sormak, 47 aka yapmak. 48 nsan yzne kar methetmek. 49 Hicv ile iir sylemek. 50 S e c i ve fesahatta ihtimm eylemek. 51 Bo sz konumak. 52 Mlyani sylemek.

bakasn

53 Bakalarnn yannda, birinin kulana gizli syle mek. 54 Fska yahut zimmiye selm vermek. 56 Masiyet yolunu gstermek. 57 Gnah ilenmesine (masiyete) izin vermek. Elin Afetleri:
1

Haksz yere adam ldrmek.

2 Bir kimseyi yaralamak.

3 Bir ey almak. 4 - Bir kimsenin yzne tokat vurmak. 5 Hayvann kulan bkmek.
6 Hayvann y/.ne vurmak. 7 Haksz yere insanlar dvmek.. 8 Halkn maln ekip almak. 9 Ganimet malndan almak. 10 Zenginin zekt, r, ftra, keffret ve lukatay (bul

duu eyi) almas.

789

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

11 Hediyeyi verenin hsn-i zannna muhalif olann onu almasdr. 12 Bttf vakf dan almak. 13 Sahih vakftan, hizmet grmedii halde almak. 14 Beytlmalin masraflarndan olmyan ondan almaJ4 yahut yeterinden ok almak. 15 Ev sahibinin izni olmadan hizmetiden bir ey almak 16 Le, kan, arab gibi ayn- haram olan eyleri eline almak.
17 Delinin ve ocuun maln almak.

Hayvan yani canl resmi yapmak. Bakmas haram olana dokunmak. 20 Zimmilerle tokalamak. 21 Kendi malm ayblamak ve israf etmek. 22 Kendi maln telef etmek. 23 Maln gsteri ve kt yola harcamak. 24 Borlusunu soyup kendi alaca kadar almak. 25 Ziyfet art yemei izinsiz almak. 26 Hamamda zrsz uzuvlarn odurmak. 27 Kendi hanm ve criyesinden ^.bakasyla, el oyunu oynamak 28 Santran gibi oyunlar oynamak. 29 Tanbur gibi alglar usul ve makam ile almak.
19

18

niana balayp, ok, kurun, yanut ta atmak. 32 Hayvanlan birbirleri ile dtrmek. 33 Criub, abdestsiz, hayz ve nifs olann Kuran ve tefsire dokunmas. 34 Cnub, hayz, nifasl ve abdestsiz olann Kuran yazmas. 35 Sylemesi haram olan eyi yazmak. 38 Cmide veya camie giderken parmaklann trdat mak. 37 Sahibinin izni olmadan maln alp faydalandktan sonra geri vermek. 38 Bir mmini silh ile korkutmak. 39 Bir kimsenin bir eyini akadan armaktr.
790

30 Gvercin oynatmak. 31 Canl hayvanlar

wm*

MARFETNAME

40 Perem koyup tra etmemektir (Favorileri uzatmak)

41 Kadnn bam tra etmektir.

42 Erkein sakalm tra etmektir. 43 Bir tutamdan ksa olan sakaln makas ile almak. 44 Kesilmi trnak ve kllar kenefe atmak. 45 Kabir zerindeki yelikleri koparmak. 40 Mezarn lahdini kasden amak.
47 Sa eliyle burnunu temizlemek

48 Sa eliyle istinc etmektir. 49 Parman nne veya arkasna sokmak 50 Gmten baka yzk takmak. , 51 Rvet alp vermek. 52 Gasb olunmu (zorla alnm) maldan verilen hedi ye, sadaka almaktr. 53 ; Elinden geldii halde mazlumu kurtarmaktan el ekmek. 54 40 Ok atmay rendikten sonra terk etmek. 55 Trnaklarn kesmemek. 56 Elinden geldii halde saz aletini krmamak. 57 Mmkn iken canl resimlerini bozmay 58 Zayi olacak veya bozulacak eyay almamaktr.

terk etmek

; 59 S Mal ve hayvan yanmaktan ve teleften kurtarma mak. 60 , Gne batnca, ocuk ve hayvanlan ieri almamak 61 ,-^r Gece olunca kapy kapamamak.
62 Kaplarn stn rtmemek. 63 Mumu .lambay sndrmemektir. 64 Ei varken el ile istimna etmek.
65

~ Kendi parman einin nne sokmaktr.

Karnn Afetleri: 1& Haram yemek. 2 Doyduu halde yemee devam etmek. 3 |l Bedene zarar veren eyi yemek. 4 arda ve yolda ekmek yemek. 5 - Kabristanda yemek yemek. 6 Altn ve gm kaplardan yemek ve imek.
791

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

7 Oyun ve alg bulunan ziyafetten yemek. 8 ftihar (vnmek) iin yaplan yemei yemek. 9 zrsz sol eliyle yemek. 10 Yemein ortasndan yemek. 11 Beraber yedii kimsenin nnden yemek. 12 entikli kadehten su imek. 13 Yemeyi, imeyi hasta oluncaya veya lnceye kadar terk etmek. 14 Yemek ve imeyi terk etmekle, anaya babaya asi ol mak. Krk gnden ok orba yemei terk etmektir. Cimanm Afetleri: Zin ve livta eio > (e^ck erkee cinsi temasta bulun mak). 2 Hayvanlarla temasta bulunmak. 3 Hayz ve nifs hlinde cinsel ilikide bulunmak. 4 Cimaa tahamml olmyan kk ehline temasta bulunmak. 5 Hastaya temasta bulunmak. 6 f~ nsan veya hayvan yannda cima etmek (cinsel ili kide bulunmak) 7 Satm ald criyeyle istibrdan nce cima etmek. 8 Abdest bozarken kbleye, gnee veya aya yzn, yahut arkasn dndrmek. 9 nsan ve hayvan yiyecei ile istinc etmek. 10 Yolda, vahut nsania.i toplant yeri olan glgelikte abdest bozmak. 1 Ayakta su dkmek (kk abdestini bozmak) 12 Suya abdestini bozmak. 13 Birikintilere bevl etmek. 14 Gusl abdesti alnan yerde bevl etmek (kk abdest bozmak). 15 Leene kk abdest bozup, evin iinde brakmak. 16 Kendini burmak, yahut tenasl uzvunu kesmek. 17 Ehliyle cima' terk etmek. 18 Ehlinden izinsiz nutfeyi azl etmek (dan aktmak)
792

MARFETNAME
19 Sevdiinden itinb terk etmek.
20 Snnet olmamaktr.

Ayaklarn Afetleri:
1 Gnah meclisine gitmek. 2 Ana baba ve hanmndan izinsiz gazaya gitmek. 3 Veba olan yerden kamak.

4 Bakasnn mlkne izinsiz girmek 5 Kabirler zerinde yrmek.

6 Kadnlarn cenaze ile gidip mezarlar ziyret etmesi.

7 Cnub, hayz ve nifslnm mescide girmesi.

8 -r- Kbleye ve kurana kar ayak uzatmak. 9

nsana yahut hayvana tekme atmak.

10 Ayayla bakasnn maln telef etmek. 11 Zaruretsiz zlimlerin kapma gitmek. 12 Yolculuktan dnnce ehlinin yanma habersiz gel

mek. 13 Kg Cmide insanlar rahatsz edip ileri gemek. 14 l] Cuma ve cemaata gitmemek. 15 renme ve retmeyi terk etmek. 16 Farz olan cihad ve hacca gitmemek. | | pp zrsz, arlan davete gitmemek. |7 18 Acizin hizmetine gitmemek. 19 lnn ykama ve defnine gitmemek.
20 5 cretle alann, alt kimseye gitmemesi. 21Klenin efendisinin huzur ve hizmetine 22 ^ ocuun, ana ve babasnn ilerini

gitmemesi yapmaya gitme

mesi. 23 Kadnn ev ilerini grmemesi. 24 Tab'amn valiler emri le gitmeyi terk etmesidir. Yedi uzvun afetleri bunlardr.

Btn bedenin Afetleri ise:

1 2

Boyun knp raks etmek. Avret yerini amak.

3 pek elbise giymek. 4 Bedenini harama dedirmek.

793

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

5 H Haram evde durmak. 6 Anaya babaya si olmak. 711| Sla- rahmi terk etmek (akrabalarla ilgiyi kesmek) 8 Koca hakkn gzetmemek. 9 Kan hakkn gzetmemek.
10

ocuk drmek ya da yapmamak.

11 1Yabanc kadnla yalnz kalmak.

12 Erkein kendini kadna benzetmesi.

13 14 Kadnn kendini erkee benzetmesi.

Klenin efendisine si olmas. 15 Efendinin klesine eziyet etmesi. 16f! Komuya eziyet etmek.
17 Kt insanlarla arkada olmak. 18 Esneyince azn amak. 19 Yol zerinde oturmak.
20 Gnele glge arasnda oturmak. 21 Halka ortasnda oturmak.

22 Bakasnn yerinde oturmak. 23 Cmide dnya ii^jglemek. 24 Eilerek selm alp vermek. 25 r nsanlara by yapmak. 26

Nazar boncuu gibi eyleri boynuna asmak.

27 ne ve srme ile dm vurmak. 28 Byklarn uzatmak. 29 Hr kadnn mahremi olmadan yolculua gitmesi. 30 Hayvann stnden inmemek. 31 arkadan aralarnda birini emir edinmemesi. 32 Arkada geri kalnca, onu beklememek. 33

Kadnn eer zerine binmesi.

34 Vehme yemeini terk etmek. 35 Yz koyun yatmak. 30 Sipersiz dam stnde uyumak. 37 Eli yah yatmak. 38

Yannda kpek tutmak.

39 Yolda binek hayvannn boynuna an asmak. 40 Bir iki kiinin yalnz yolculua kmas. 41 Scan ve sarmsak yeyip toplantya gitmek. 42 Abdesti terk etmek,

794

MARFETNAME

43 Gusl terk etmek. 44 Namaz terk etmek. 45 Tadil-i erkn terk etmek 46 Cemaat terk etmek. 47 Saflar dzeltmeyi terk etmek, 48 mama muhalif hareket etmek, 49 i Cuma namazm terk etmek. 50 Zekt vermeyi terk etmek. 51 Ramazan orucunu terk etmek. 52 Kazaya kalan namazlarn klmamak. 53 Keffretleri yerine getirmemek. 54 Adaklar yerine getirmemek. 55. Sadaka- ftri terketmek, 56 Kurban kesmeyi terk etmek. 57 Hacc terk etmek 58 Cihd terk etmek. 59 Namaz klmayan kadn yannda tutmak. 60 Din kitaplarn bana yastk etmek. 61 alg letlerini evinde saklamak. 62 Tehlikeli gemilere, vstalara binmek. 63 Kulan kafeste habsetmek. 64 Bakkala borla eya almak. 65 Ask suratla sat yapandan al veri yapmak. 66 Msrife sadaka vermek. 67 Camide dilenciye sadaka vermek. 68 Allah Talnn ismi yazl olan kda bir ey sar mak ve koymak. 69 Kurn okumasn .unutmak. 70 Faiz almak ve vermek. 71 Yiyecek maddelerini ucuz alp stoklayp pahal sat mak. 72 ehre gelen yiyecekleri yolda karlayp almak. 73 Esiri yaknndan ayrmak. 74 -5. nedir. Paray, eri devir ile faydaya vermek. 75 ehirlinin kylye fazla semenle (deer e) veresiye satmas. 76 Kendine lzm olmyan satlk maln fiatn ykselt mek.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Hatibin uzun hutbe okumas. Zengin olann borcunu demede ihmal etmesi. 79 Sadaka iin vekil olantn, o sadakadan kendine al mas, 80 Yanllkla alnan eyin, kendi yannda kalan bede liyle faydalanmas. 81 Mezar zerinde mum yakmak. 82 Verdii hediyeyi geri almak. 83 arpma esnasnda kfirden kamaktr. . jte bu afetlerden saknan dinin edeb ve erkn ile takv yoluna giden kimse iki cihn saadetine eriir. Hafzay kuvvetlendiren ve Ezberlemeyi, kolaylatran Sebepler: 1 Az yemek. ok tekrr etmek. 3 Geceleri namaz klmak ve ibdet etmek. 4 Salat selm oka getirmek. 5 Kurn- kerimi ok okumak. 6 Btn gnhlardan el ekmektir. 7 Misvak kullanmak. 8 Her sabah a karnna bal imek. 9 Her gn a kamna yirmibir tane krmz kuru zm yemek. 10 Balgam gideren her eyi yemektir.
2

77 78

Unutkanln sebebleri: 1 ok gnah ilemek. 2 ok dnmek ve zlmek. 3 inin ok ve dank olmas. 4 Taze geniz yemek. 5 Eki elma yemek. 6 Deve katan arasndan geip gitmek. 7 Ense ukurundan kan aldrmak. 8 Mezar talarndaki yazlar okumak. 9 Aslan adamn yzne bakmak. 10 Canl biti yere atmak.
796

MARFETNAME

Fakirliin sebebleri: 1 Gnh ilemek. 2 Yalan sylemek. 3 Sabah vakli uyumak. 4 Bir gn bir gecede sekiz saatten ok uyumak. 5 Soyunup plak yatmak. 6 plak iken abdest bozmak. 7 Bir yan zerine yaslanp ekmek yemek. 8 Ekmek krntlarm yere dkmek. 9 Cenabet iken azn ykamadan yemek, 10 Soan ve sarmsak kabuklarn yakmak. l'.r Geceleyin evi sprmek. 12 pleri evla/,iinde biriktirmek. 13 Yallarn nnden yrmek. 14 Anne ve babasn isimleri ile armak. 15 Eline geen er ple dilerini kurcalamak. 16 Toprak ve amur ile ellerini yuvmak. 17 Eik zerinde oturmak. 18 -r=- Kapnn bir kanadna dayanmak. 19 Helda abdest almak. 20 Elbisesini zerinde dikmek. 21 Yzn ykaynca eteiyle silmek. 22 Evde rmcek yuvas saklamak. 23 Namaz klmada gevek davranmak. 24 Sabah namazn kldktan sonra camiden erken k mak. 25 Her sabah arya erken gitmek. 26 ardan eve ge dnmek. 27 Dilencilerden ekmek krntlarn satn almak. 28 Kendi evldna beddua etmek. 29 Biti atee atmak. 30 Gece kaplarn azn ak brakmak. 31 - Mumu, kandili nefesle sndrmek. 32 Boumlu kalemle yazmak. 33 Dii knk tarakla taranmak. 34 Anne, baba ve hocasna duay unutmak.
797

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

35 Sangn otururken sarmak. 36 Ayak donunu ayakta giyyiek. 37 Dilenciye kzp bo e^rmek. 38 Ksp ihtiyacndan harcamak. 39 sraf edip haddini n ok harcamak. 40 Geim isIfM imr gevek davranmak. 41 Kapsz e--d' gce yalnz yatmaktr. Zenginliin sebebi eri-, 1 Fakirlere sadaka vermek. 2 Herkese tatl dilli olmak. 3 Herkese kar gler yzl olmak. 4 Gzel yaz yazmak. 5 Seher vakti uyanmak 6 Ev e kap nn de sprmek 7 Kaplan iyice temizlemek. 8 Be vakit namazn farzlann tadil-i erkn ve vak tinde klmaktr. 9 Kuluk namaz klmak. 10 Her gece Tebreke sresini okumak. 11 Ezandan nce mescide gitmek. 1 Devaml abdestli durmaya almak. 13. Sabah namaznn snneti ile vitir namazn evinde klmak. mP| Fecrin domasndan, gnein domasna kadar dn ya kelm etmemek. 15 - Vitri kdktan sonra konumadan yatmak. 16 jj Kadnlarla az oturmak. 17 Bo sz konumamak. 18 Az konumak. 19 Sabahm snneti ile farz arasnda yz kere Sbhnallahi ve bihamdihi sbhnallahil azm demek. 20 Her cuma gn yetmi kere: Allahmmegnini bihallike an haramike vekfini bi fadike ammen sivk duasn okumaktr. mam Muhammed GazJi (rahmetullahi aleyh) hazretleri nin bu mnact iki dnya saadetini cmi olduu muhakkak tr:
798

MARFETNAME

Allalme inn neselke minen-nimeti temamih ve minelismeti devmih ve minerralmeti mlih ve minel fiy" yeti huslih ve minelli ergadeh ve minel umu esadeh ve minel fadl azebeh ve minelltfi enfeal ve minel ihsan etemmh ve minel-enam cammeh. Allahmme kn len ve l tekn aleyn ve hakkk bizziydeti mlen vakrun bilfiyyeti gudvvena ve slena vehtim bissedeti clen vecal il rahmelike masiran ve mlen vesbub sicle afvike al znbina vemniin aleyn bi slh uyubin vecalittakv zned vel'afiyyete libsen ve l dinike ictihden ve aleyke tevekkein ve itimadna vel cenneti meben. Allahmme sebbitn al nehcil istikameti ve eizn min mcibatin-nedmeti yevmel kymeti ve haffif ann sikelel evzn verzukn ietel ebrr vekrin vasnf ann verrel-ern vatk nkaben ve nkabe bin ve nkabe mmettin ve nkabe cemiril-mdinlne vel-mminat minennr, y Aziz, ya affr, y elil, ya Cebbr, ya Muheymin, ya Settr, ya Allah bifadlike ve cdike ve keremike ya ekremel ekremin, bir rahmetike ya erhamerrahimin! SON SZ Yukarda anlatlan taat ve ibdetleri ve burada bildirilen muamele edebleri velilerin1 detlerini insana kolaylatran l hi isimlerle sfatlarn ansn ve rhu sevindiren Allah'n vah deti: Ey Aziz! Vahdet ehli yle demilerdir: nsann nefsi ehvet meyli ile galib ve diri, kalbi shibinden gafil ve l, akl cism ile tabiatn karanlnda akn ve mahbus, rhu okluk sebebiyle, vahdetten utanga ve zn tl olduka, taat ve ibdet ona zor olur. Byle bir insann Gnh ve ehvetlere meyli ok olur, insanlarn hukukunu g zetmek, edeblerine riyet etmek ona ar gelir. Uygunsuzluk, ihml ve geveklik nefsine kolay gelir. Bylece o kimse, rabbi799

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

ne taatsiz, odeb ve erkmiiz, insanlktan habersiz kalr. nk bu gibi kimseler, ok yemek, imek vo uyumak arzularyla do ludur. Hayvani sfatlarla sfat tanntr liaka lir lorde ya ar ve srf nefsin ehvelleri ile megul oiu. Fakat eer o ham ve bilgisiz olan kimse, gnlerce yemei, uyumay ve konu may azaltsa, insanlarn sohbetinden uzuklasa, gece ve gn dz Lilahe illallah kelime i tevhidi uzun nefes ile tekrar edip, htra ve dnceleri gidermekle kalblerin shibi olan Allaha ynelse, kelime-i tevlain devamnda yerletirilmi olan vah det nru onun kalbine dolar ve o vahdet nuru her ynden kint sahifelerine aksedip alemdeki karanl ve kalbleri karar tan her eyi yok eder. Allah'tan baka olan her ey bu nrla silinir. Bylece tavr ve hareketlerin okluu ona (arife) hayal gibi grnr ve vahdet lemini bulur. Bu hale gelen zatm o vakit hayvn nefsi lp, insani nef si olan kalbi hayt bulur. Mcerred (soyut) akl tabiat zinda nndan kp, Rahmni ltuflarm fezasna gelir. Rhundan ok luk perdeleri kalkar, Vahdet gnei basiretle mhede olu nur Kendi beeri sfatlar yok olup, Hakkn emrine tazm ve hrmet eder, her mahlkuna efkatle dolar. O'nun gzel isim leri ile sfatlanr. Bu duruma ulam olan zat, btn gnah ve ktlklerden ikrah ve nefret duyar. Allaha ibadet ve taati her eyden daha lezzetli ve tatl bulur. Onun mahlkatna merhamet, muhabbet efkat ve hrmet ile hizmet eder. Onun iin ne gam, ne znt, ne elem, ne keder, ne hastalk vardr. Ne kimseden korkar, ne de kimseden bir ey bekler. Ancak Al lah iin, O'nun btn mahlklarna lutf ve yumuaklkla mua; mele eder, edeb ve hrmetle konuur. Zir o, her mahlku!, glgeler gibi shiblerine uyup gittiklerini, duru ve hareketle rinde lnlar yed-i kudretinde olan hareket ettiricilerinin em rinde boyunlarn bkp yrdklerini ve istenen her yne gittiklerini grr. O zaman o rif, kendi aln yed i kudretinde olan shibinden bir an gfl olma/ li kimseye meyi ve itimd etmez. Hi kimseden eziyet ve sknt bulmaz. Ona gre bykle kk yenginle fakir, akraba ile yabanc, iyi ile kt, yakn ile uzak hep birdir. Her ii Hakkn kudretinde her ii yakmen Ondan 800

MARFETNAME bilir, hizmetileri, dostlan ve dmanlan kendisine ne yapar larsa yapsnlar, hakkmda ne dilerlerse dilesinler, ancak Allah n murad ise o olur. Zira o raz olan kul, teslim ve nz ile ken di nefsinden ve arzulanndan vaz gemitir. Mevlya kavu maktan baka murad kalmayp Hakkn muradn kendi murdnn ayn bulmutur. Cenab- Hak, kullannm eliyle her ne i yaptrmsa aynen onun murad olmutur. Onun iin o fzl, stn zat, herkese afv ve insafla davranr, Cenab- Hakkn kendisine ykledii, insanlann skntlarna istiyerek ve nz ile katlanr. Hak talnn bu sfatlamalanna karlk olan isimlerinin 2uhuru iin onu aalk, alak gnlllk, ztrar, kmlma alp, her gnlde onunla edebli olur. Hak tal da onu sever. Halkn dili ile ona mehd- sena eder.

O zaman o kmil zat, vahdeti oklukta ve okluu vahdet te bulur. Ona gre uzlet ve sohbet birdir. O cismini halka, kal bini Hlka verip, huzur ve srre dalp Hak ile kalr. Halk ile her muamelesi, Hakka uygun olur. Bir eyden zhd etme yip, her eyi kendi yerinde kullanlabilir. Her varl Allah talnn iaret ve almeti grp, Habib-i Hud gibi tazim ile muamele eder. Kalblerin sevgilisi olup iki dnya saadetini bu lur. irk ve ek azabndan kurtulur Tevhid ve irfn ile zevk-u safa eder. Y rabbi bize de nasib eyle. Onlarn sevgisini ihsn et ve bizi onlarla beraber kl.

NAZIM Bu tevhid oldu asl her kemlin Kamu zevka tevhid oldu mebde Azaba bis olan irk ektir Kiinin irki denludur azb Kiinin irkten pk olsa can. Bir ii Zeyd Amrin bilmeyeydi Gel ilmi Zeyd Amra tapma koy Ust- mminini yakt nr Eer irk hafidir, ger celidir
801

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

Hud klmaz velisine azb Bu manadan ona kim ere ird Muvahhid eylemez hi gayr isbt Rivyet klnr ki pr-i Bistm O denl cidd say dikkatiyle Bakp her hline o merd-i faik Demi bir Hakka lyk i yok elhak Denilmi bilmez misin st yediin Bu szle bulunur mu sende tevhid Uyan gafletten imdi kil isen lp gitmezden evvel koy hevy Siv-y Hak, hevyile hevestir sen irfn iin geldin cihne Nedir dersen eer ann tark Salha geri her maruf yoldur Ki terk eyler mukaddem masivay riir sonra ho tevhid-i zta Bu tevhide eer ermek dilersen Hemn zikr ile dim kar- bb et Dilersen olasn makbul-i hazret Dilersen kim kabl ede seni Rab Gzet yerli yerinde her makam Hakikat eylesin srrnda cevln Hablbullaha sen kl iktidy Ki irk ektir asl her dallin. Azb- ekbere irk oldu mene. Eren tevhide zevk etmek gerektir. Er isen gayet eyle itinb. O grmez hi azb- d cihn, Azba cism cann salmayayd. Kamu enva- irk ekten el yu. Ann ndr beyim irk-i hafi var. Kamudan pk olan lbd velidir. Veli ol, irkten kl itinb. Bir ii Zeyd Amra klmaz isnd. Ki et-tevhid iskat l-izft. O eyh-i Byezid ol shib-ikdm. Odenlu halvetiyle, uzletiyle.

MARFETNAME

Arayp bulmam bir Hakka lyk. Meer var ise, tevhidim var ancak. Yreim ol st antt dediin. Aceb sen nerdesin, y kande tevhd. Muvahhid ola gr ehl-i dil isen, Hudy bil, yok anla msivy, Bil ancak Hakk kim, Allah betir. Hi etme arada trl behne, Bilir Hakk bilen nefsin hakiki, Hakikatta ve likin slih oldur. Geer nefsinden ol anlar Hudy. Bakp kalmaz bu efal sfta. Saray- vahdete girmek dilersen, Sivy terk edip ref-i hicb et, Meddeb ol bulasn t ki kurbet. Meddeb ol, meddeb ol, meddeb Ukul- nsa gre de kelm, eriat zhirin hfz etsin ey can. Srt-i mtekime git hdy.

MNCAT Bismillahi varln acs. Velhamdlillahi her varln mazhar. L ilhe illallah vahdeh l erikeleh (Allahdan baka mabud yoktur. Orta benzeri yoktur). Allah ekber! Ondan balar ve yine Ona dner. Ve sbhnallahi Ondan baka merd, Ondan baka mabud yoktur. Birdir, tektir. Onun gibi bir yoktur. Onun bir ve var olduunu gsteren delil ve. iretler her eyde vardr. Sim idrkten mnezzehdir. L havle vel kuvvete ill billahil aliyyil azim. Her haynn Onunla inmesini, her zararn Onunla gitmesini, btn kapal, yollarn Onunla almasn mid ederim. Biz Onun iiniz ve Ona dncyz. Umulan, dnlen ve hakiki maksad O Allahdr. llhm, anlay ve cmerdlik Ondandr. Ondan olanlar da beenmemezlik, kavga ve inad yoktur, ii ehadiyyet, d
803

ERZURUMLU BRAHM HAKKI HAZRETLER

vahdaniyyetledir. Onunla hi bir ey yoktu, ey ise hakikatta yoktur. Evvel, hir, Zhir ve Btn Odur. O her eyi bilicidir-, olmadan ve olduktan sonra. Kendini medheden Odur. Hamd eden de hamd edilen Odur. Zt bir, isim ve sfatlar birdir. Czileri ve kllileri bilicidir. Belki mevcd yalnz Odur. Y rabbi, bu hzinenin kaplarn bana a! Bu iaretlerin hakikatlarn bana bildir. Beni huzurunda bulundur. Yalnz sana dneyim. Seninle olup, kendimi grmiyeyim. Tecellinin zuhru ile btn sfatlarm yok eyle. Senden bakasna dnen yzm olmasn. Mahedem yalnz sana olsun. Y rabbi, bana rahmet ve inyet nazan ile nazar eyle. Be ni, her eyden koru, senin mhedene bir ey perde ekme sin. Yalnz seni mhede edeyim. Ey her eyin yed-i kudretin de olduu! beni tecellinle hudu zre kl. Ey hereyin kendisi ne dnd! Ey kendini, kendinden bakas hakkyle bilmiyen! Ey mutlak var olan! Ey arzularn stnde cmerd olan! Ey.Mevlm! Sen bana benden evlsn. Seni nasl maksad edinmiyeyim! Halbuki sen kasd ve niyyetlerin tesisin. Seni nasl isteyeyim, istek ise uzakln kendisidir. Yakn ve hazr olan aranr m? Sen btnsn, bilinemezsin, seni nasl bileyim? Sen Zhirsin, her eyde bilinirsin, seni nasl bilmeyeyim? Ehadiyyette varlm olmaynca* seni nasl tevhid edeyim? Seni nasl tevhid etmiyeyim ki, tevhid kulluun simdir. Sbhneke l ilhe ill ente (senden baka ilh yoktur). Senden baka bir yoktur. Sen Sensin. Senden baka ilh yok tur. Ey ii bilinmez eden, srr gizliyen ve hayrete dren. On dan baka ilh olmyan. Y rabbi, senden ehadiyyet srrnn kefini istiyorum. Ha kiki kul olmam ve rubbiyyetini idrk etmemi diliyorum. Ben ancak eninle vanm, senin dilemenle de yokum. Sen ie ken dinden ncesi ve sonras olmayansn, bksm, hayysm, kayyumsun, kadimsin, bilensin, bilinensin. Ey kendini, kendinden bakas hakkyle bilemiyen Alla hm! Senden, kendimden sana kamam istiyorum. Senin iin toparlanmam diliyorum. T ki varlm, mhedem iin yere
804

MARFETNAME

olmasn. Ey maksudum! Ey mabudum! Seni bulursam, birey kaybetmi olmam. Seni bilirsem, bilmediim ey olmaz. Seni mhedeedince, sende fni olunca, enle beka bulunca ve mhedem sen olunca bir kaybm olmaz. Senden baka ilh yoktur. hid ve mehd sensin! Ey Karb ve ey Mucib! Ey rabbim, ey her eyi duyan! Bana seni duyur. Ey here yi gren! Beni enle baktr. Ey Karb ve ey Mucib! Ey rabbim, ey her eyi duyan! Bana seni duyur. Ey hereyi gren! Beni enle baktr. Ey Alm, bana senden ret. Ey Hayy, beni zikrin ile ihy et. Ey Mrd, beni kudretinle irdemden kurtar. Ar ve zt hzineni bana a. Beni sfatlarnn nurlar altnda bulundur. Sbhneke. Ey bana ah damarmdan daha yakn olan. Ey Feln lim yrid (dilediini yapan). Seninle vcudumu yok et. Vcu dum enle-olunca yok demektir. Yokluum enle olup, beni barlm dncesinden ayr. Danklm sende yok olmakla lopla. Senden baka ilh yoktur. Ey Ehad, ey Samed! Vcud enledir, secdeler Sanadr. Benden Sana snrm. Kendimden yok olmam Senden istiyorum. Y rabbi, ben ehadyyet denizinin derinliklerine daldr. Ferdaniyyet sultannn kuvveti ile beni kuvvetlendir, geni rahmet fezana ykseleyim, Y rabbi, sen ztnla kimsin. Fiilinle ve sfatlarnla zhirin. Vhid-i ehad sensin; inandm. Ezelisin, ebedisin. Seninle, bakas yoktur. Sende fni olmam, enle beka bulmam isti yorum. Yrabbi beni huzurunda varlnda yok et. Beni senden kesen her eyden beni kes. Beni, benden kurtarp enle megul eyle. Senden alkoyan her eyden beni koru, Y rabbi, Senin Varln haktr. Ben ise' yokum. Senin bekn ztnla, benimki arazladr. Bu yoka ihsnda bulun da, yok gibi olaym, Sen ise hep aynsn. Zevl bulmazsn. Y rabbi, hey gaybda Btn sensin. Her akta zhir sen sin. Sana nasl mnact edeyim, mnci sensin. Nasl nid ede yim, mndi sensin. Senden bakasn dnmekten beni koru.

Bakas yok, ben varm, ben de yokum, yalnz sen varsn. Sbhneke. Y rabbi, taat Sana fayda vermez, isyn sana zarar verdmez. Kalbler melektu ve alnlar yed-i kudretindedir. Her ey Ona dncdr. Srrm, vahdaniyyetinin srn ile takdis eyle. Rubbiyet cemlinin arab ile rhumu sarho eyle. Aklm lednni ilmin ile ssle, kalbimi hazretinin nru ile nurlandr, beni kt huylarmdan arndr. Velim sensin, Mevlm sensin. lmm ve hayatm ancak senin elindedir. Y rabbi, beni btn mahlkatmdan kaybet! Alemdeki ilerinin tasarrufut huduyla muhafaza eyle. Y rabbi seni tevessl eyledim. Senden istedim. Senden bakasna rabet et medim. Senden bakasn istemem. Senden bakasn taleb et mem Senden baka ilh yoktur. Y rabbi, her anda beni enle bulundur. Basiret gzm tevhid fezasna a. Hereyin kyamn seninle mahade edi yorum. Bakm hereyden evir. Ey fadl ve cd shibi. Ya rabbi, iimi ve dm lemdeki pisliklerden temizle! Eyann hakikatim bana bildir. Hazretine yaknla engel olan hereyden beni kurtar. Dnce defterimden, ayann eklini sil ve ona yaknlk srrn yaz. Tabii ve beeri zulmetlerimi, z tnn nrunun tecellisi ile gider.Ya limen bizts-sudr. Y rabbi, varlmdaki benliin fensn, hdumun kal masn senden istiyorum. Y mevcd! Ya maksdum! Y ma budum! Y h! Y men hh! Ey, kendinden baka olmyan. Y Evvel, y Ahir, y Btn. Sbhneke l ilhe ill entel vhid-l ehad l-ferd*us samed. Y kerm birahmetike ya erhamerrahimin. Ariflerin mnct ile bu kitab bitirdim.

MARFETNAME

NAZM: Hakksya lmez ouldur bu kitb Kim bunu okursa, merd-i kr olur Bu kitab okuyan, yazan Andrr hayr ile n bi hesb, Kim m l'ehm eyler o berhordar olur. Marifet genciyle bay et y gani. Bu kitabn telif trihi 1170 (M. 1756) dr. Alimleri din ilmini ikrm eden, rifleri hakkul-yakn ile ereflendiren Rabbil-leminin huzurunda en byk efaati olan Peygamberimiz Muhamed Mustafaya salt selm olsun!

807

MRFETNMEden ORJNAL EKLLER

Bu blmdeki ekiller; MARlFETNMEnin 1330 H. (1911 M.) tarihli Ahmet Kmil Matbaas nshasndan alnmtr.

Nairi : stanbul Sultan Bayazt'da adrclar Kapsnda Knmi Ysuf Ziy

797

799