Not. Bu e-kitap tantm amaldr.

Sevdiiniz bir yazarn zarar grmesini istemiyorsanz n izleme yaptktan sonra beendiyseniz ltfen satn alnz.Hi birey baskl bir kitab elinize alp okumann verecei keyfi veremez

NSZ

J.R.R. Tolkien, 1925 yaznda, kars Edith ve oullar John (yaklak sekiz yanda), Michael (yaklak be yanda) ve Chris-topher (henz bir yanda bile deildi) ile birlikte Yorkshire kysnda, turistler tarafndan hl rabet edilen Filey adl bir kasabaya tatile gitmilerdi. Bu beklenmedik bir tatildi, Tolkien'in o yln 1 Kasm'nda balayaca Qxford'daki Anglo-Sakson profesrlne atann kutlamak iin klmt; ve yeni greviyle birlikte Leeds niversitesi'nde iki dnem daha ders verecei iin, bu belki de sahip olunacak tek dinlenme dnemi olarak tasarlanmt. Tolkien'ler, ya da drt haftalna Filey'de - biraz sonra aklanaca gibi tarihler biraz belirsizdi - blgenin posta mdrne ait

11

www.e-kitap.us

olmas muhtemel, Edward dnemine ait bir sayfiye evini kiralamlard. Ev, denize ve kumsala yukardan bakan yksek bir kayaln zerindeydi. Sahip olduu bu yksek konumu sayesinde dou ynndeki manzara kesintisiz bir ekilde nlerinde uzanyordu ve gen John Tolkien, iki ya da gzel gece boyunca, dolunay denizden ykseldiinde ve suyun zerinde gm bir "patika" ldadnda ok heyecanlanmt. O gnlerde Michael Tolkien, kurundan yaplm, siyah ve beyaz renklerde boyanm kk oyuncak kpeine ar derecede tutkundu. Onunla yemek yiyor, onunla uyuyor ve gittii her yere yannda tayordu; ellerini ykarken bile brakmak istemiyordu. Ama Filey'deki tatilleri srasnda, bir seferinde, babas ve aabe-iyle birlikte yrye kt ve denizin stnde ta kaydrmann heyecanna kaplarak oyuncan yere, beyaz akll kumsaln zerine koydu. Zemine olan ztlna ramen kck siyah beyaz kpek bu sre iinde neredeyse grnmez bir hale geldi ve kayboldu. Babasnn ve iki byk ocuun, o gn ve ertesi gn boyunca aramalarna ramen oyunca bulunamad iin Michael byk bir znt iindeydi. En sevdii oyuncann kayboluu bir ocuk iin ok nemli bir andr, Tolkien de hi phesiz byle dnyordu ve oyuncan kayboluuyla ilgili bir "aklama" yaratt : bir byc tarafndan oyuncaa dntrlen Rover isimli gerek bir kpek hakknda bir yk. Michael'a ok benzeyen bir olan tarafndan kumsalda kaybedilen kpek komik bir "kum bycs"yle karlar, ayn zerinde ve denizin altnda maceralar yaar. te, Roveran-dom'tn btn hikyesi buydu ve sonunda kda aktarlacakt. Tolkien tarafndan tamamen bitmi olarak ortaya karlmad, ama uzunluundan ve ayr ayr olaylardan meydana gelmi yapsndan 12

www.e-kitap.us

yola kldnda eitli blmler halinde tasarlanp anlatld varsaylabilir; ve bu durum aslnda, Tolkien'in (ounlukla 1926'da yazlm ve 1925'deki olaylarn bir zeti halindeki) gnlnde bulunan, Roverandomm Filey'de oluturulmas hakknda hayal krklna uratc ksalkta bir kayt sayesinde dorulanmaktadr : "John'u (ve byyp gelitike de beni) elendirmek iin yazlan 'Roverandom' masai yapld." Ne yazk ki, "yapld" ile Tolkien'in ne demek istediini kesin bir ekilde bilmemiz imknsz - belki de, tatil sresince (o zamanki haliyle) anlatlan drt ba mamur bir hikyeden daha fazlas deildi. Bununla birlikte, gnlkte parantez iine alnm not, aslnda masaln anlatlrken byd dncesini glendiriyor. Bununla birlikte dikkat ekici olan ey, Rover'n hikyesinin ardnda Michael'n talihsizliinin yatmasna ramen, gnlkteki yazda sadece John'dan bahsediliyor olmasdr. Belki de, oyunca nn kayboluunu anlatan ilk blmlerle Michael tatmin olmu olabilir ve masaln devamyla John'dan daha az ilgilenmitir. Tol kien'in kendisiyse, zaman iinde daha da ilenip gelien masala aka snmt. Ama Roverandom m. ilk tasarland biiminin na sl olduu - btn o zekice dil kvraklklarnn, rnein, mitoloji ye ve efsanelere yaplan gndermelerin bandan beri yknn bir paras m yoksa son kez kda geirilirken mi eklendii konu sunda, hibir yere kaydedilmedii iin artk kimse bir ey syleye meyecekti. Tolkien, bunun dnda gnlne, bu birka aylk srenin ardndan ailenin 6 Eyll 1925'te (Leeds'ten) Filey'e gittiini ve orada 27 Eyll'e dek kaldn da yazmt. Ama en azndan, bu tarihlerin ilki doru deildir (ve gerekte de, gnlne Pazar yerine Cumartesi eklinde yanl kaydedilmiti). John Tolkien'in 13
www.e-kitap.us

belleinde hl canlln koruyan, denizin zerinde ldayan dolunay olayna ve bu grntnn, ilk Roverandom'da. Rover'n "ay patikas" boyunca olan yolculuuna ilham kayna oluuna bakarsak, Tolkien'lerin 1925 Eyll'nn 2'si, Sal gn balayan dolunay dnemi iinde Filey'de olmalar gerekiyor. Ayrca, daha kesin bir ekilde, 5 Eyll Cumartesi gnnn leden sonrasnda, ngiltere'nin kuzeydou kys korkun bir frtnann etkisinde kald zamanda da Filey'de olmalar gerekiyor. John Tolkien'in bu konuda da ok berrak olan bellei, gazete yazlaryla^ da destekleniyor. Denizdeki gelgit dalgalar, beklenen zamandan saatler nce ykselmi, dalgakranlarn zerinden aarak Filey'deki gezinti yerleri boyunca kydaki binalar harabeye evirmi ve kumsal - Micha-el'in oyuncann bulunma umudunun kalann da yok ederek -karmakark etmiti. iddetli rzgr Tolkien'lerin kald sayfiye evini ylesine sarsmt ki, atnn uup gidecei korkusuyla btn gece uyank kalmlard. John Tolkien, babasnn sakin olmalarn salamak iin iki byk ocua bir hikye anlattn hatrlyor ve ite o an, Tolkien'in bylenmi oyuncak kpek Roverandom haline dnm Rover adl kpein yksn anlatmaya balad and. Frtnann kendisi de, Roverandom m son blmne, kadim deniz ylannn uyanmaya balayarak havada byk deiiklikler yaratt blme ilham kayna olacakt. (Uykusunda kvrmlarn bir iki kez atnda, su kabarp salland, halkn evlerini bkt ve miller boyunca civarda yaayanlarn rahatlarn kard, s. 131) Roverandom m, Tolkien'ler Filey'de tatildeyken yazldna dair hibir kant yoktur. Bununla birlikte bu yk iin izdii be illstrasyondan biri olan, "ay manzaras"na, 1925 olarak tarih dlmt ve o yaz Filey'de izilmi olduu akla uygundur.
www.e-kitap.us

Roverandom iin izilmi illstrasyonlardan dier neyse, zel likle 1927 Eyll' tarihi dlmt ve Tolkien'ler ingiltere'nin gney kysndaki Lyme Regis'te tatildeyken izilmilerdi: John Tolkien iin izilen Beyaz Ejder, Roverandom ve Aykpek'i Kovalyor; Christopher Tolkien in izilen Rover'm Bir "Oyuncak" Olarak Ma ceralarna Balad Ev; ve ahane suluboya Deryahan'n Saraynn Baheleri. Bu nn de zerinde ay ve yl yazldr; Rover'm Beyazkanat adl martnn zerinde aya varn gsteren, bir dier izimeyse "1927-8" olarak tarih dlmtr. Bu izimlerin tm ne bu kitapta yer verilmitir. Eyll 1927'de yaplan illstrasyonla rn varl Roverandom'in Lyme Regis'te yeniden anlatldn gs teriyor, belki de Tolkien'ler, bir kez daha deniz kysnda bir tatile ktklarnda, sadece iki yl nce Filey'de olan eyleri yeniden ha trlamlard. Rover'm Bir "Oyuncak" Olarak Maceralarna Balad Ev adil illstrasyonun Christopher Tolkien iin izilmesi, Chris topher'in artk Roverandom' anlayabilecek kadar bydn (phesiz 1925 Eyll'nde henz bir bebekti) ve daha nce duy mam olduu iin yknn, en azndan blm blm yeniden anlatlm olabileceini gsteriyor. : 1927 yaznda Roverandoma. kar gsterilen ilginin yeniden uyann gsteren bu durum, Tolkien'i yky sonunda kda aktarmaya iten ey olabilirdi; nk bu ii, o yln sonlarna doru, byk olaslkla Noel tatili dneminde gerekletirdii anlalyor. Bylece, iki ilgi ekici noktann kayna zerinde dnmeye - ya da tarih dlm elyazmalarnn veya benzeri resmi kantlarn yokluu yznden sadece tahmin edebilmeye - eilebiliriz. Bu noktalarn ikisi de, Roverandom'in ikinci blmnn sonlarna. Byk Beyaz Ejder'in, Roverandom ile arkada Aykpek tarafndan rahatsz edilii ve ejderin de onlar vahice kovalaynn 15
www.e-kitap.us

anlatld ksma ilikindir. Ejder, genel olarak sorun karc ekilde tasvir ediliyor: "Bazen, bir ejder-ziyafeti verirken ya da bir huysuzluk nbeti geirirken maarasndan darya gerekten kzl ve yeil alevler saard; ve sk sk duman bulutlar oluurdu. Bir ya da iki kez ay tamamen kzla evirmesi ya da btnyle kapatmasyla biliniyordu. Byle rahatszlk verici durumlarda Aydaki Adam . . . sadece bodruma iner, en iyi bylerinin kapan aar ve mmkn olabilecei kadar hzl bir ekilde her eyi dzeltirdi" (sayfa 76-77) Bu blmde, ejderin iki kpei kovalay. Aydaki Adamn tam zamannda, karnndan bir byyle vurarak yapt mdahaleyle, durdurulur. Tm bu gelimelerin sonucunda "Bir sonraki tutulma bir hatayd, nk ejder gbn yalamakla, onunla ilgilenemeyecek kadar meguld" (sayfa 81) - bylece daha nceki paragraflarda anlatlan bilgilerle deerlendirildiinde ay tutulmalarnn ejder dumanlar yznden olutuu kesinlikle anlalmaktadr. Roverandomm bu blmndeki karakterler - ilerinden biri (aydaki babelas ejder), tarih dlm illstrasyonun gsterdii kadaryla Eyll 1927 tarihli yknn kesinlikle bir blmn oluturmaktayd - ayn zamanda, Tolkien'in o yln Aralk ay iinde "Noel Baba" ismi altnda ocuklarna yazd masal-mektu-bun baslmam blmnde de, dikkat ekici bir ekilde benzerliklere sahip olarak yer almaktadr. Tolkien'in 1920 ve 1943 yllar arasnda yazd harikulade "Noel Baba" mektuplar dizisinin birinde, Aydaki Adam Kuzey Kutbu'nu ziyaret eder ve Noel yortusu pudingi* yiyip Kapanejder oynarken ok fazla brandi ier. Uyuya kalr ve Kuzey Kutbu Ays tarafndan kanepenin altna iti*) Noel yortusu pudingi: (ng. plum pudding) Erik ile kuru zm ve baharat kann-rlrrn Noel yortusuna mahsus zengin puding, n. 16

www.e-kitap.us

lir, ertesi gne kadar orada kalacaktr. Onun yokluunda ejderler ayda ortaya karlar ve ylesine byk bir duman olutururlar ki tutulmaya sebep olurlar. Aydaki Adam ok abuk bir ekilde geri dnp ortal dzeltecek gl bir by oluturmak zorunda kalr. Roverandom \n Byk Beyaz Ejder blm ile bu yknn arasndaki benzerlikler tesadf olamayacak kadar byktr; ve bu durumdan, mantkl birisi, 1927 Aralk'nda "Noel Baba" mektubunu yazarken Tolkien'in aklnda Roverandomm da yer ald sonucunu karlabilir. Ay ejderlerinin tutulmalara sebep olduu dncesini ilk kez mektubunda sylediini ya da bu tasarnn Roverandomm oluturulmas srasnda zaten var olduunu ve oradan mektuba aktarldn syleyebilmek imknsz; ama bu iki alma arasnda birtakm balantlar vard. Noel tatilleri, Tolkien'e akademik sorumluluklarndan uzaklama zaman salyordu ve Roverandom bylesi bir dnemde yazlm olmalyd; ve her ne kadar kesin olmasa da byk blmn 1927 Aral'nda gerekletirmiti. Bu tarihe ilikin bir baka destekleyici nokta da udur, hl mevcut olan en eski (tarihsiz) metin iin en azndan bir terminus a quo olarak: Roverandom dz, hatal bir tutulmaya yaplan gnderme. En eski metinde, "bir sonraki tutulma bir hatayd" (yukarda da aktarld gibi) yle devam ediyor, "astronomlarn {fotoraflar} dedii buydu". Ve bu gerekten de, yaygn bir dnceydi, Londra Times'm yazdna gre, tam ay tutulmas 8 Aralk 1927 gnnde olumutu ama bulutlar yznden ngiltere'deki gzlemciler tarafndan izlenememiti. Bu noktada, 1927 ylnn "Noel Baba" mektubu bir kez daha ie yaryor, *) Terminus a quo : Latince. Balang noktas; hukuk deyimi olarak balang gn anlamna gelir. n. 17

www.e-kitap.us

nk onun tarih dt tutulma, yani Aydaki Adam'n yokluunda oluan tutulma, kesinlikle 8 Aralk gnnde gerekleiyor ve bu da Tolkien'in gerek dnya olaylar hakkndaki bilgisini . onaylyor. Roverandom m bugne dek ulaan en eski metni, Oxford, Bod-leian Ktphanesi'nde bulunan Tolkien ktlar arasndaki drt versiyondan birisidir. Ne yazk ki, o metnin, elinizdeki versiyonun , 1. blme ve 2. blmn ilk yarsna karlk gelen bete birlik : blm kaybolmutur. Geride kalan yirmi iki sayfa, okunmas zor bir el yaz s ve saysz dzeltmeyle birlikte, farkl farkl ktlarn zerine (byk olaslkla okul defterlerinden yrtlm) byk bjr hzla yazlmtr. Bu metnin peinden, ayn ekilde zerlerine tarih dlmemi, phesiz ana yap zerinde byk deiiklikler yapmadan anlatm zerinde birok gelitirmeler yapan Tolkien'in aamal olarak yky genilettii, daktiloya ekilmi tane versiyon gelmektedir. Otuz dokuz sayfalk youn dzeltmeler tayan ilk daktilo metni, byk oranda el yazmasna dayanmaktadr ve bu en eski versiyonun okunamayan blmlerinin zlmesine ok yardmc olmutur. Ama daktilo edilmi metin, sonlarna doru, Rover'in balangtaki biimine ve boyutuna dndrld ksm (balangta neredeyse etkisiz bir haldeyken artk komik olmasnn yannda dramatik bir yapya da kavuturulmutu) olduka geniletilerek, en eski haline gre belirgin bir ekilde stnlk gstermektedir. nceleri bu yeni metni Rover'tn Maceralar eklinde isimlendiren Tolkien, daha sonra kalemiyle bal Roverandom olarak deitirmitir. Daktiloya ekilmi metinlerin ikincisiyse, yalnzca dokuz sayfa sonra, son sayfasnda sadece birka satr bulunarak ve grne gre yazarn bilinli kararyla yarm braklmtr. yknn bandan 18

www.e-kitap.us

ayn "ldayan patikasn suyun zerine sermeye balamt" ksmna kadar (elinizdeki metinde, 2. blm, s.57) olan blmn iermektedir. Buna ilave olarak, bir yaz paras da daktiloya ekilmi ama ok ksa bir sre iinde Tolkien tarafndan beenilmeye-rek bir kenara atlmtr ve ana metne dnlerek yeni dzenlemelere devam edilmitir. Gittii yere kadar, ikinci daktilo metni, birincinin dzeltme notlarn ve biraz daha fazla gelitirilmeyi iermektedir. Ama belki de, ilk daktilo metniyle karlatrldnda bunun daha dzgn gzkmesine nem verilmitir. Tolkien, artk yknn sunum sorunlaryla ilgilenmeye balamtr; rnein sayfa numaralarn daha sonra kalemle eklemek yerine daktiloyla yazmakta, konumalar deiik konumaclar ayrt etmek iin paragraflara blmektedir - oysa (bir ^alma metni olduu aka belli olan) ncekinde diyaloglar bazen ylesine srp gitmekteydi. Bunlarn dnda, yeni daktilo metni, sadece birka tane elyazs dzeltmeyi iermektedir, ki bunlarn hepsi de ar bir zenle yaplmtr ve byk blm tipografk hatalarn dzeltilmesidir. Bu zenli sunum tavr, bizi, Tolkien'in ikinci daktilo metnini, 1936 ylnn sonlarna doru, yayncs George Ailen & Un-win'in incelemesine sunmak iin hazrladndan phelenmeye yneltiyor. O sralarda, Hobbit byk bir beeniyle kabul edilmiti ve henz retim aamasnda olmasna, baarsn henz kantlaya-mamasna ramen, onun gcne dayanlarak, Tolkien'den yaynlanabilecek baka ocuk ykleri retmesi istenmiti. Tolkien, Ailen & Unwin'e resimli kitab Mr.Bliss, alayc ortaa yks Ham'li ifti Giles ve Roverandom' gndermeye mecbur braklmt. yle dnebiliriz, Roverendomm yarm kalm ikinci daktilo metni bu ama iin retilmise, Tolkien tarafndan tamamen istedii biime ulaamad iin bir kenara braklm olabilir - ya da 19
www.e-kitap.us

belki de, nceki msveddeler gibi aka defterlerden yrtlan sayfalara yazld iin yazar eserinin daha profesyonel bir grne sahip olmasn istemi olabilir. Gerekten de Roverandom'tn nc ve son daktilo metni, tam 60 sayfalk, pahal ve kaliteli bir mektup kdna (hepsi tamamen birbirinin ei olmasa da) temiz bir ekilde (hl birtakm dzeltmelerle birlikte) daktilo edilmiti; ve bu metinde blm ayrmlar belirtilmi, kk ama saysz diyalog, ifade, noktalama ve paragraf deiimleri de gerekletirilmiti. Bu metin, neredeyse byk bir kesinlikle, Tolkien'in, Ailen & Unwin irketinin bakan Stanley Unwin'e, deerlendirmesi amacyla gen olu Rayner'e vermesi iin sunduu metindir. 7 Ocak 1935 tarihli raporunda^ Rayner Unwin yky "iyi yazlm ve elenceli" olarak tanmlamtr; ama onun olumlu yaklamna ramen yk yaynlanmak zere onaylanmamtr. Stanley Unwin'in ksa bir notla belirttiine gre, 'deiik sluplardaki ksa peri masallar"ndan biri olarak Roverandom, Tolkien tarafndan 1937 Kasm'nda yaynlanmak zere hazrlanmt; ama o dnemde Hobbit ylesine byk bir baar kazanmt ki Ailen & Unwin her eyi bir yana brakarak onun devamn, Hobbitler hakknda daha fazlasn istemiti ve bu durumun ardndan Roverandom ne yazar ne de yayncs tarafndan bir daha dnlmemi gzkyordu. Tolkien'in ilgisi artk ncelikle, "yeni Hobbit"e ynelmiti, onun bayapt olacak esere: Yzklerin Efendisi. unu sylememiz yanl olmaz ki. Yzklerin Efendisi, Roverandom benzeri ykler gibi oluturulmamt; Tolkien'in ocuklarnn ve hatta Tolkien'in kendisinin ilgi gsterdii yklerden yaratlmad, o, ok baarl bir almann - Hobbit sonunda ve onun devam olarak yazlmt. Bu yklerin byk blm kalc 20
www.e-kitap.us

olamamtr. lerinden ok az kda geirilmi ve ok az tamamlanabilmitir. Tolkien, en azndan "Noel Baba" mektuplarnn ilkini yazd 1920 ylndan sonra, ocuklar iin bir masalc rolne brnmekten mutluydu. lerdeki Anayolla birlikte hain Bili Eyrelti'nin, ok kk adam Timothy Titus'un ve Michael Tolkien'in Hollanda bebeinden yaratlan gz alc Tom Bomba-dil'in baka ykleri de vard". Zaman iinde Tom Bombadil'in, birtakm iirlerde ve Yzklerin Efendisi'ndt kendine uygun bir yer bulmas dnda, bu yklerin hibiri bir yere varamayacakt. 1924 ylnda yazlm olan olduka uzun ve tamamen bambaka bir masal, The Orgog'un bir daktilo metni hl mevcuttur; ama hem bitirilmemi hem de gelitirilmemitir. Onun tersine, Roverendom tam ve iyi kotarlmtr; stelik, Tolkien'in o dnemde ocuklarna anlatt masallarndan, yazarn snrsz bir zevkle kendini szck oyunlarna vermesiyle ayrlmaktadr. Yakn telafflzlular (Persia ve Pershore), yank szckler ve ses tekrarlar ("kesik kesik ve ac ac havlaylar, szlan ve uluyular, hrlday ve grlaylar, vzlday ve inildeyiler, mrldan ve haykrlar" s. 58), uzunluklaryla komikleen aklayc listeler (Artaxerxes'in atlyesindeki "tehizatn, nianlarn, sembollerini, hatrlama notlarn, tarif kitaplarn, gizli malzemelerini, aletlerini, antalarn ve muhtelif by ielerini" s. 137), ve ifadelerdeki beklenmedik dnler ("{Aydaki Adam} annda incecik havann iinde gzden kayboldu; ve orada bulunmam biri size ay havasnn nasl da inanlmaz bir incelikte olduunu asla syleyemez." s.69) asndan byk bir zenginlik iermektedir. Ayn zamanda, Tolkien'in yaynlanm eserlerinde nadir olarak karlalan, kendi ilgi alanlarna zg, vzz, appadanak, gb gbi ok sayda "ocuksu" konuma deyimleri de bulunur. Bu deyimlerin byk blm 21
www.e-kitap.us

onun yaynlanan metinlerin elyazmalannda yer almalarna ramen zaman iinde gzden geirilmeleri srasnda silinmi ya da (g-bfn Hobbifte deitirilerek karn yaplmas gibi) deitirilmitir. Ama burada, balangta Tolkien'in ocuklarna szl olarak anlatldklar dnemde oluan varlklarn srdrmlerdi. Tolkien, bunun yannda, kk ocuklar iin bylesi bir dilin "zor olduu"nun dnld o gnlerde Roverandom \n iine pa-raphernalia [tehizat}, phosphorescent [fosfor gibi ldayan, fosforlu}, primordial [balangta mevcut olan, ezel} ve rigmarole [sama konuma} gibi szckleri de eklemesi, ok nemlidir. Tolkien bu gre katlmaz. Bir seferinde, "yi bir kelime daarc" diye yazmtr (Nisan 1959) "belirli bir ya grubuna ait szcklere uygun yazlm kitaplar okuyarak elde edilmez. Her ya grubuna ait szcklerin kullanld kitaplarn okunulmasyla kazanlr." (Letters ofJ.R.R. Tolkien [1981}, s. 298-9) Roverandom, yapm srasnda ona eklenen biyografik ve edebi malzemelerin eitliliiyle olduka gze arpar bir durumdadr. Bunlarn tmnn arasnda en nemlisi phesiz Tolkien'in ailesinin ve yazarn kendisinin ykye eklenmesidir : Roverandom'm blmnn iinde anne, baba ve ocuklar olarak Tolkien'ler grlr ya da Filey'deki sayfiye evine ve kumsala gndermeler yaplr. Tolkien eitli yerlerde p ynlar ve hava kirlilii konusunda kendi duygularn yanstr. 1925 ylndaki tatilde oluan olaylar -denizin zerinde ldayan ay, byk frtna ve elbette hepsinin tesinde Michael'in kaybolan oyunca - masaln paralarn oluturmaktadr. Tolkien, bunlarn yannda yknn iine ekledii, mitolojiye ve peri masallarna, skandinav sagalarna, geleneksel ve ada ocuk edebiyatna : ngiliz efsanesi olan Kzl ve Beyaz Ejderler'den Kral Arthur ve Merlin'e, mitolojik deniz varlklarna 22
www.e-kitap.us

(denizkzlar, Niord, Denizin Yal Adam ve byle daha bir srs) ve Midgard ylanna, ayrca E. Nesbit'in "Psemmead" kitaplar, Lewis CarroU'un Through the Looking-glass ve Sylvie and Bru-o'su gibi, baka eserlerden dn alnan deyimlere ya da en azndan onlarn yanklarna dayanan, hatta Gilbert & SuUivan'a dek uzanan gndermelerle keyifli bir zenginlik elde etmitir. Metin ok geni bir alana yaylmt ama bu birbirlerinden ok farkl malzemeler, aralarndaki kk uyumsuzluk ve imalar anlayabilecekler iin byk bir zevk kayna yaratarak Tolkien'in elinde mkemmel bir ekilde kaynamt. Tolkien'in Roverandom iin kulland kaynaklar (kesin ya da olas) ve elbette ki anlalmas zor olabilecek szckleri, ngiltere'nin kendine zg olan, yabanc lkelerin okuyucular iin tandk olmayabilecek sorunlar ve zel ilgi alanlarn ksa notlar halinde metnin arkasna yerletirerek aklamaya altk. Ama burada, bu genel aklayc nszde, birka noktaya daha uzun yer ayrmann daha iyi olacan dnyoruz. 1939 ylndaki Andrew Lang Semineri srasnda okumak iin hazrlad Peri Masallar zerine'd. [Altkrkbe Yayn; 1999] Tolkien, Michael Drayton'n NymphidiasnddSi valye Pigwig-gen'n "oynak bir kulaakaann zerine" binip "yabani bir uhai-einin iine yerletirerek randevu talebiyle yollar" blmn aktararak, peri tasvirlerindeki "iek ve kelebek kkl" yaklamn eletirmiti. Ama bununla birlikte, Roverandom dneminde kendisi de henz ay-gnomlarnn tavanlara binmesi, kar tanelerinden gzlemeler yaplmas ve minik balklarn koulduu denizka-buklarndan yaplm arabalar sren deniz-perileri gibi olduka acayip, mizahi dnceleri kullanmaktan ekinmiyordu. Sadece on yl ncesinde, kendisinin yaynlad, artk en nl genlik eseri 23

www.e-kitap.us

saylan "Goblin Feet" (1915) adl iirinde, yazar, "efsunlanm leprechaun'lann minicik borularn duyduu"nu, "kk cbbele-ri"nin iinde ve "kk mutlu ayaklar"nn zerinde yaadklarn anlatmaktayd; tpk, Tolkien'in bir seferinde itiraf ettii gibi, 1920'ler ve 1930'lar boyunca "hl 'peri masallan'nn doal yaplar gerei ncelikle ocuklara hitap etmesi geleneinden etkileniyorum". {Letters s.297 Nisan 1959) Bu yzden, bazen yaygn peri masal betimlemeleri ve anlatm tarzn kulland : rnein Hob-bit't&ki Yarmavadi'de yaayan oyunbaz, ark syleyen elfleri ve hem bu eserde hem de (belki daha fazla olarak) Roverandom'dak anlatcnn nemli bir otorite (ya da ana babaya ait) bir ses olarak kullanlmas gibi. Daha sonra Tolkien, ocuklarna anlattklarndan "kda geirilmi" her eyi reddedecekti, zellikle "Goblin Feet"in tamamen gmlp unutulmu olmasn dilemiti. Ama ayn zamanda, kendi hayal ettii "Silmarillion" mitolojisinin Perileri (daha sonra Elfleri), "Pigwiggenry"nin kk izleriyle birlikte uzun boylu ve soylu olarak, varlklarn srdrecekti. Roverandom neredeyse kanlmaz bir ekilde, Tolkien'in on yl boyunca ya da daha uzun bir sre iinde gelitirdii ve onun in bir dnce meguliyeti olarak varln srdren kiisel mitolojisinden (ya da efsaneleri) ortaya kmtr. Bu almalar arasnda ok eitli karlatrmalar da yaplabilir. rnein, Roverandom'6s. ayn karanlk yznde bulunan bahe, efsanelerin en eski dzyaz ele al rneklerinden olan Kayp ykler Kitab nd2ki "Kaybedilen Oyun Evi" adl blm ok yakndan artrmaktadr. "Kaybedilen Oyun Evi"nde ocuklar "dans edip oyunlar oynadlar . . . iekler derlediler ya da altn arlar ve nak kanatl kelebekleri kovaladlar" *) Leprechaun : rlanda masallarnda bahsedilen, byk hazineleri olan, ksa boylu ayakkabc cinler, n. www.e-kitap.us

Kayp ykler Kitab, Birinci Blm [1983}. Ay bahesindeyse "uykulu uykulu dans ediyor, ryadaym gibi yryor ve kendi kendilerine konuuyorlard. Bazlar ok derin bir uykudan yeni uyanr gibi harekete geiyor; bazlar da oktan uyanp kendilerine gelmiler gibi etrafta koturarak kahkahalar atyorlard : topra kaz-p eeliyor, iekler deviriyor, adrlar ve evler kuruyor, kelebekleri kovalyor, top oynuyor, aalara trmanyorlard; ve hepsi ark sylyordu." (s.89) Aydaki Adam, ocuklarn onun bahesine nasl geldiklerini asla sylemeyecektir, ama bir noktada, Roverandom yeryzne doru bakarken "belirsiz ve daha dorusu ince, uzun sralar halindeki kk insanlarn onun zerinde hzla aaya ilerlediini" (s.97) grm gibi gzkyordu; ve ocuklarn uyuyarak baheye gelmeleri, Tolkien'in kafasnda "Kaybedilen Oyun Evi"ndeki Olre Maile ya da Dler Patikas dncesinin zaten olduunu gsteriyor : "Narin kprler havada dinleniyor ve ince bir ayn aydnlatt, ipeksi bir buudanm gibi gri klar sayordu", hibir insann gzlerinin gremeyecei bir patika, "kalplerinin genliinde tatl uykularla korunan". {Kayp ykler Kitab, Birinci Blm) Roverandom ve mitoloji arasndaki en artc balant, "en yal balina" olan Uin'in, Roverandom'a "Byl Adalar'n ardndaki byk Peridiyar Koyu"nu ve daha ilerilerde "Bat'nn sonundaki Elfyurdu Dalar'nda ve dalgalarn zerindeki Peri klarn" ve "Dalar'n eteklerindeki yeil tepenin zerinde Elflerin ehri"ni (s. 129) gsterii srasnda ortaya kmaktadr. nk bu, kesinlikle, 1920'ler ve 1930'larda olumaya balayan Silmarillion'doki dnyann Bat'snn corafyasdr. "Elfyurdu Dalar", Aman'daki Valinor Dalan'dr ve "Elflerin ehri" de Tn'dur - bir zamanlar mitolojide ve Roverandom'm (sadece) ilk metninde bu isimler gemektedir. 25
www.e-kitap.us

Ada olduu "balinalarn en kudretlisi ve en kadimi"ne {K. . K., Birinci Blm] tam denk olmasa da Roverandom'u, efsanelerin geliimi iinde karanln ve tehlikeli sularn tesine gtrlerek lml gzlerden saklanm olan Bat topraklarnn yaknna dek gtrebilecek kadar yetenekli olan Uin de Kayp ykler fto-^z'ndan alnmtr. Uin der ki, eer "D Topraklar"dan - yani Orta Dnyadan, lmllerin dnyasndan - birisine (hatta bir kpee!) Aman' gsterdii renilirse, (byk olaslkla Valar, ya da Valinor'da yaayan Tanrlar tarafndan) "yakalanacaktr". Roverandom'ds. anlatlan dnya, birok gerek yerin isimleriyle bahsedilmesine baklrsa bir anlamda bizim kendi dnyamzdr. Roverandom'n kendisi de "her eyin tesinde, bir ngiliz kpeiydi", (s. 102) Ama baka bir adan bakldnda onun bizim dnyamz olmad ok aktr : nk, zerinde "dorudan doruya boluun iine" (s.60-6l) dklen elalelerin bulunduu ular vardr. Ama ok fazla ayrntl olmamasna ramen, efsanelerde izilen dnya da deildir yine de; ve Roverandom d2k:\ ay, kesinlikle Kayp ykler Kitah'nda. anlatlan, gkyznde olmad zamanlarda dnyann altndan geen ay gibidir. Tolkien'in almalarnn byk blmnn lmnden sonraki eyrek yzyl boyunca yaynlanmasyla birlikte u ortaya kmtr ki, neredeyse btn yazlar birbirleriyle az ok balantldr, i ie geirilebilir ve hepsi de dierlerine bir ekilde k tutmaktadr. Roverandom, Tolkien'in yaam boyunca zerinde alt efsanelerin, onun masalcln nasl etkilediini bir kez daha gstermektedir ve ileriye doru bakldnda Roverandom'n kendisinde de bir etkilenme olduu grlr - zellikle de, oluturulmas Roverandom'm kda aktarlp yeniden dzenlendii dnem ile 26

www.e-kitap.us

yakn bir dnemde gerekletirilen (byk olaslkla 1927 yl ci varnda balamt) Hobbit ile. Onunla Roverandom arasndaki ben zerlikleri fark edemeyecek ok az Hobbit okuru vardr; Rover'n Beyazkanat'la kuun kayalk yurduna yapt korku dolu uu ile Bilbo'nun kartal yuvasna yapt uu arasndaki; Roverandom'n aydaki rmceklerle karlamas ile Kasvetorman'ndaki rm ceklerle karlama arasndaki; Byk Beyaz Ejder ile Erebor'un ejderi Smaug'un karnlarndan yaralanmas arasndaki; .Roveran dom aki huysuz bycnn - Artaxerxes, Psamathos ve Ayda ki Adam - aslnda Tolkien'in kendi tarz iinde Gandalf in ncl leri olmalar gibi benzerlikleri. *

Artk metni okumaya balamadan nce, ona elik eden resimler zerinde ekleyecek birka kelimemiz kald. Bu illstrasyonlar hakknda y. 2^. i?. Tolkien : Artist & lllustrator (1995) adl eserde uzun uzun tartmtk; ama burada, sonunda yknn tam metniyle birlikte basldklar bu kitapta, onlarn kalitelerini ve eksik kalm yanlarn daha iyi deerlendirebileceiz. Onlar baslacak bir kitap iin tasarlanm illstrasyonlar deillerdi ve anlattklar konular yknn iinde eit aralklarla yer almyordu (aslnda, retim gereksinimine dayanarak bu kitabn iine yerletirildiler). Ortak bir tarz ve yaklama da sahip deillerdi : ikisi kalem ve mrekkeple, ikisi suluboyayla ve biri de byk oranda renkli kalemlerle izilmiti. lerinden drdnn, zellikle suluboyalarn, tamamen gelitirilmi olmalarna ramen, Rover'n aya ulamasn anlatan beincisine ok az zen gsterilmiti; Rover, Beyazkanat ve Aydaki Adam, bakanlar rahatsz edecek kadar kkt. 27
www.e-kitap.us

Tolkien bu izimde, belki de, kule ve (doru bir yaklamla) orak manzarayla, Roverandom'da tasvir edilen ay ormanlarna ait hibir ey gsterilmese de, daha fazla ilgilenmiti. Ay Manzaras' nn daha eski izimleri metne- ok daha sadk kalnarak yaplmt : mavi yaprakl aalar ve "zerlerine yksek zirveli dalarn uzun glgelerini yaydklar soluk mavi ve yeil renkli geni dzlkleri," (s.6l) ieriyordu. Bu izim tahminen, Roverandom ve Aydaki Adam'n karanlk taraf ziyaretten dndkleri an, "Dnyann doup ykseldiini grdler, Ay Dalar'nn yamalarndan ykselen kocaman, yuvarlak, ak yeil ve altn sars bir ay" (s. 94) grdkleri an tasvir etmektedir. Ama burada dnya aka basit bir ekilde deildir : zerinde Amerika ktas gsterilmektedir, bu yzden masalda bahsedilen ingiltere ve dier dnyevi blgeleri krenin arkasnda kalm olarak dnlebilir. izimin zerindeki Ay Manzaras ismi, Tolkien'in yaratt Elf alfabesi olan tengtvar'm eski bir biimi kullanlarak yazlmtr. Beyaz Ejder, Roverandom ve Aykpek'i Kovalyor izimi de ejder ve iki kanatl kpein dnda baka ilgi ekici noktalar gstererek metne olduka sadk bir ekilde retilmitir. izimin isminin yazl olduu yerin stnde ay-rmceklerden biri ve belki de, bir ejdergvesi bulunmaktadr; ve dnya yine gkyznn iinde bir kre olarak izilmitir. Hobbit'i resimlemeye balad zaman Tolkien, Yabaneller haritas iin ayn ejderi kullanmtr ve Kasvetor-man iziminde de ayn rmcei. Resmin isminde kullanlan "Aykpek" szc ("ay-kpei" ile deimeli olarak) sadece en eski metinlerde kullanlmtr. htiaml suluboya Deryahan'n Saraynn Baheleri, belki de biraz Brighton'daki Kraliyet adr'ndan gndermeler kullanarak, sanki bir akvaryum dekorasyonu iindeymicesine "pembe ve 28
www.e-kitap.us

beyaz talardan" ina edilmi olarak gsterilir. Tolkien, Roveran-dom'n patika boyunca yapt korku dolu yolculuundan ok olanca gzellii iindeki saray ve bahelerini gstermeyi semitir; byk olaslkla onun gzlerinden bakarak grmemiz istenmi olabilir. Rudyard Kipling'in/^j"/ So Stories (1902) adl eserinde yer alan "How the Whale Got His Throat" iin yapt illstrasyonlarn birindeki leviathan'a ok benzeyen bir ekilde, Balina Uin, resmin sol st kesinde durmaktadr. llstrasyonun isminde yer alan "Deryahan" sadece metnin en eski hallerinde "derya-han" szcyle (son daktiloya ekimde sadece bu kullanlmt) deimeli olarak yer almaktayd. Tolkien, ayn zamanda dier -denizli tamlamalarnn yazmnda da kararszlk iindeydi; sonu olarak biz de denizkzlar gibi bildik tamlamalarn dnda dierlerini tireyle birletirerek dzenledik. Rover'in Bir "Oyuncak" Olarak Maceralarna Balad Ev izimi, daha az baarl bir suluboya olmamakla beraber, gerekten bir bilmecedir. Resmin ismine baklrsa, onun, Rover'n Artaxerxes ile ilk kez karlat evi tanmlad dnlrse metnin iinde o evin bir iftlik ya da bir iftliin yaknnda olduuna dair hibir gnderme yoktur. Ayrca arka plandaki denizin gzmze ilimesi ve resmin yukarlarnda uan mart, metnin iinde anlatlan duruma ters dmektedir ki Rover, ki ismindeki kk olan tarafndan kumsala gtrlmeden nce "denizi ne grm ne de koklamt, nk doduu ky denizin sesinden ve kokusundan, millerce ve millerce uzaktayd" (s.45). Kk ocuun babasnn evi de olamaz, nk oras beyaz ve denize inen baheleriyle bir kayaln zerinde olarak tanmlanmt. Neredeyse bu resmin, aslnda ykyle balantl olmadndan phelenmeye balamtk ve mart gibi baz ayrntlarn uygunluk vermesi amacyla resme sonradan www.e-kitap.us

eklenmi olabileceini dndk. Sol altta yer alan siyah beyaz kpek, Rover'in resmi olarak tasarlanm olabilirdi ve onun nndeki siyah hayvan - Rover gibi, bir domuzla ksmen rtlm durumdaki - kedi Tinker olabilir; ama bunlarn hibiri kesin deildir. Elinizdeki metinde, Roverandom'n en son versiyonu temel alnmtr. Tolkien bu almasn baslmas iin asla tam bir hazrlktan geirmedi ve phe gtrmez bir eydir ki, Hobbit'in ardl olarak Ailen & Unwin tarafndan onaylansayd Tolkien, kendi ailesi dndaki okurlar iin daha uygun bir hale getirmek adna birok nemli dzeltme ve deiiklik yapabilirdi. Bu olayda metin, geride bir dizi hata ve tutarszlkla terk edilmiti. Hzl bir ekilde yazarken Tolkien noktalama ve byk harf kullanm tarznda biraz kararszla eilimliydi; Roverandom'da. onun amacnn (genellikle minimalist) ak olduunu dnerek ilerledik, ama gerekli grlen yerlerde noktalama iaretlerini, byk harfleri dzenledik ve birka ak tipografik hatay dzelttik. Ayn zamanda Christopher Tolkien'in de onayyla ok az sayda kaba tabiri (dierlerini tutarak) deitirdik; ama metnin byk blm yazarnn brakt gibidir.

Bu kitabn oluturulmas srasndaki tavsiyeleri ve yol gstericilikleri ve babasnn gnlklerinden sayfa 13'de aktardmz cmleye ulamamz salad iin Christopher Tolkien'e ve 1925 yl Filey anlarn bizimle paylat iin John Tolkien'e zellikle minnettarlk duyuyoruz. Ayrca Priscilla ve Joanne Tolkien; Doug-las Anderson; David Doughan; Charles Elston; Michael Everson; 30

www.e-kitap.us

Verlyn Flieger; Charles Fuqua; Christopher Gilson; Cari Hostet-ter; Alexei Kondratiev; John Rateliff; Arden Smith; Rayner Un-win; Patrick Wynne; Harper Collins'den David Brawn ve Ali Ba-iley; Oxford, Bodleian Ktphanesi'nden Colin Harris ve Judith Priestman; ve Massachusetts, Williamstown'daki Williams CoUe-ge Ktphanesi grevlilerinin yardmlarn ve teviklerini de byk bir kranla anmak istiyoruz. Christina Scull Wayne G. Hammond

www.e-kitap.us

BR VARMI BR YOKMU, bir zamanlar kk bir kpek varm ve ad da Rover'm. ok kkm ve ok toymu, yoksa olacaklar fark edebilirmi; gnein altnda bahede sar bir topla oynarken ok mutluymu, yoksa yaptn asla yap-mazm. Her yrtk prtk pantolonlu yal adam, kt yrekli bir yal adam deildir: bazlar kemik ve ie adamlardr^, onlarn da kk kpekleri vardr; bazlar da bahvandr; ve ok ama ok az da bir tatil gnnde etrafta yaplacak bir eyler arayarak sinsi sinsi gezinip duran byclerdir. u anda hikyemizin iine doru yryen bu adam, bir bycyd. Yrtk prtk eski bir paltonun iinde, aznda eski bir pipo ve banda eski yeil bir apkayla bahe patikas boyunca gezinerek geliyordu. Eer Rover topa www.e-kitap.us havlamakla bylesine ok megul olmasayd, yeil

apkann arkasna taklm mavi ty^ fark edebilir ve ardndan dier btn akll kk kpeklerin yapabilecei gibi, adamn bir byc olduundan phelenebilirdi; ama o, asla ty falan grmemiti. Yal adam, yere eilip topu alrken - onu bir portakala ya da hatta Rover iin bir kemik ya da bir para ete evirmeyi dnyordu - Rover hrlad ve dedi ki: "Onu yere brak!" Bir "ltfen" bile demeksizin. Elbette ki byc, bir bycyd, bu kesinlikle anlalyordu, onu yantlad: "Sessiz ol, salak!" Bir "ltfen" bile demeksizin. Sonrasnda topu cebine koydu ve sadece kpee satamak iin srtn dnp uzaklat. Rover'n annda adamn pantolonunu srdn ve kk bir para kopardn sylemekten znt duyuyorum. Belki bycden de bir para koparmt. Her neyse, yal adam aniden byk bir kzgnlk iinde dnp bard: "Aptal! Git ve bir oyuncak ol!" Bundan sonra fazlasyla tuhaf eyler olmaya balad. Rover balangta sadece kk bir kpekti, ama aniden kendini ok daha kk hissetti. imenler canavarca uzam ve bann ok zerinde dalgalanyor gibiydi; ve ok uzaklarda, imenlerin iinde, bycnn onu geri att yerde, bir ormandaki aalarn arasndan ykselen gnee benzeyen, devasa sar topu grebiliyordu. Yal adam karken bahe kapsnn sesini duydu ama adam gremedi. Havlamay denedi, ama sadece, ok kk, incecik bir ses kmt, sradan insanlarn onu iitebilmesi 36

www.e-kitap.us

iin ok ufakt; ve ben bir kpein bile onu fark edebileceini zannetmiyorum. O kadar ufalmt ki, eminim, eer bir kedi tam o srada oraya gelseydi, Rover'm bir fare olduunu dnr ve onu yerdi. Tinker yapard. Tinker, ayn evde yaadklar byk siyah kediydi. Tinker'n yapabileceklerini dnmesiyle birlikte, Rover adamakll korkmaya balamt; ama ok gemeden kediler konusu aklndan tamamen kp gidecekti. evresindeki bahe birdenbire ortadan yok oluvermiti ve Rover hzla gtrldn hissetti, nereye gittiini bilmiyordu. Kouturma bittiinde, kendisini karanlkta, bir sre sert eyle yatarken buldu; ve uzun bir sre boyunca, ok rahatsz bir ekilde yatt yer, hissettii kadaryla kapal bir kutunun iiydi. Yiyecek ya da iecek hibir eyi yoktu; ama en kts de, hareket edemediini fark etmiti. nceleri bunun ok sk bir ekilde paketlendii iin olduunu sanmt, ama daha sonra kefetti ki, gndzleri ok byk bir zahmetle ok az hareket edebiliyordu, stelik bunu da sadece, ona hi kimsenin bakmad zamanlarda yapabiliyordu. Yalnzca, geceyarsndan sonra yryebiliyor^ ve kuyruunu sallayabiliyordu, bunu da birazck dik yapabiliyordu. Bir oyuncak haline gelmiti. nk bycye "ltfen" dememiti ve artk btn gn dimdik oturup yalvarmak zorundayd. Bu ekilde sabitlenmiti. ok uzun gibi gzken, ok karanlk gelen bir zamann gemesinin ardndan, bir kez daha, insanlarn duyabilecei

www.e-kitap.us

ykseklikte bir sesle havlamaya alt. Sonrasnda, onunla beraber kutunun iinde yatan dier eyleri, gerekten de sadece tahtadan ya da kurundan yaplm olan ve Rover gibi bylenmi gerek kpekler olmayan, aptal kk oyuncak hayvanlar srmaya urat. Ama olmuyordu; havlayamyor ya da sramyor-du. Birdenbire birisi geldi ve kutunun kapan at, ieriye k girdi. "Bu sabah, bu hayvanlardan birka tanesini vitrine koyarsak iyi olur, Harry" dedi bir ses ve kutunun iine bir el girdi. El, Rover' kavrayp kaldrrken "Bu da nereden geldi?" dedi ses. "Bunu daha nce grdm hatrlamyorum. Onun penilik kutusunda bulunmamas gerektiine eminim. Hi bu kadar gerek gzken bir ey daha grm mydn? unun krkne ve gzlerine baksana!" "Alt peni etiketle,l^" dedi Harry. "Ve vitrinin nne yerletir!" Zavall kk Rover, orada, pencerenin nnde, kzgn gnein altnda, btn sabah ve btn len boyunca, neredeyse ay saatine^^ kadar oturmak zorundayd; ve orada oturup yalvarr gibi durduu btn bu sre boyunca, aslnda gerekten ok kzgnd. "Beni satn alan ilk insanlarn elinden hemen kaacam," dedi dier oyuncaklara. "Ben gereim. Ben bir oyuncak deilim ve bir oyuncak olmayacam! Umarm hemen birisi gelir ve beni satn alr. Bu dkkndan nefret ediyorum ve bir vitrinin iinde, bylesine tamamen skp kalmam yznden hareket 38
www.e-kitap.us

edemiyorum!" "Niin hareket etmek istiyorsun?" diye sordu dier oyuncaklar. "Biz istemiyoruz. Hibir ey dnmeden durmak ok daha rahat. Ne kadar ok dinlenirsen, o kadar uzun yaarsn. Yani hemen kes sesini! Sen konuup dururken uyuyamyoruz ve bazlarmzn nnde, kt ocuklarn odalarnda bizi bekleyen zor zamanlar var." Bir daha hi konumayacaklard, yani zavall Rover'in konuacak hi kimsesi kalmamt, bycnn pantolonunu srd iin ok zgn ve ok mutsuzdu. Anneyi, kk kpei dkkndan satn alp gtrmesi iin, bycnn gnderip gndermediini syleyemem. Her neyse, kadn, tam da Rover'n kendisini en mutsuz hissettii bir anda, yannda bir alveri sepetiyle birlikte dkknn iine girmiti. Rover' vitrinde grm ve olu iin ne kadar ho kk bir kpek olduunu dnmt. Kadnn olu vard^^ ve biri kk kpeklere fazlasyla dknd, zellikle kk, siyah beyaz kpeklere. Bylece Rover' satn ald. Rover kda sktrld^^ ve sepetin iine, annenin ay iin ald dier eylerin arasna yerletirildi. Rover, ksa sre iinde kafasn kdn arasndan karmay baaracakt. Kekin kokusu almt. Ama ona ulaamadn fark etti; ve orada, sepetin altlarnda, kt torbalarn arasnda kk bir oyuncak hrlayyla hrlad. Onu sadece karidesler duymutu ve meselenin ne olduunu sordular. Kendisi iin zlmelerini bekleyerek her eyi anlatt, ama onlar sadece yle 39

www.e-kitap.us

dediler: "Peki ya halanmaya ne dersin? Sen hi halandn m?" "Hayr! Hatrladm kadaryla, hi halanmadm," dedi Rover, "daha nce birka kez banyo yapm olmama ramen, ama ykanmak da zellikle hi ho bir ey deildi. Ama dnyorum ki, halanmak bylenmenin yars kadar bile kt deildir." "yleyse sen, gerekten de hi halanmamsn," diye cevap verdiler. "Halanmak hakknda hibir ey bilmiyorsun. O, birinin bana gelebilecek en kt eydir - bunu dnmesinin fkesiyle bile hl kpkrmzyz." Rover, karideslerden holanmamt ve yle konutu: "Boversenize, ksa bir sre iinde sizi yiyecekler ve ben de oturup seyredeceim." Bundan sonra karideslerin ona syleyecek bir eyleri kalmad ve onu kendisini nasl insanlarn satn aldn merak ediiyle babaa braktlar. Bu sorunun yantn ok ksa bir sre iinde renecekti. Bir evin iine tanmt, sepet bir masann zerine yerletirilmi, btn paketler darya karlmt. Karidesler hemen kilere gtrld, ama Rover dorudan doruya onun iin satn alnd kk ocua verildi. ocuk da onu odasna gtrp onunla konutu. Rover, aslnda eer bylesine ar sinirli olmayp da, onun sylediklerine kulak verebilseydi kk ocuktan holanabilir-di. Kk ocuk becerebildii en iyi kpek lisanmdal"^ ona havlad (stelik bu ite olduka iyiydi) ama Rover, ona cevap 40

www.e-kitap.us

vermeye asla kalkmad. Btn bu sre boyunca, onu satn alan ilk insanlarn elinden hemen kaan sylediini hatrlayarak ve bunu nasl yapacan merak ederek dnp durdu; kk ocuun onu okad, masann zerinde ve yerde itekledii btn bu sre boyunca, dimdik oturup yalvarr gibi davranmak zorundayd. En sonunda gece geldi ve kk olan yataa gitti; Rover yatan yannda bir sandalyeye konulmutu^^ ve hava tamamen kararncaya kadar yalvarr gibi duracakt. Karanlk bastrmt; ama darda ay denizin zerinden ykseldi, stnde yryebilecekler iin dnyann kysna ve tesine giden gm patika suyun zerine uzand.^^ Anne, baba ve kk olan, hilie uzanan dalgalara bakan bir deniz kysnn ok yaknndaki bir evde yayorlard. Kk olanlar uyuduunda, Rover yorgun ve tutulmu bacaklarn gerdi ve yukarda, kedeki kt yrekli yal bir rmcek dnda hi kimsenin duymayaca kadar ksk bir sesle havlad. Sonra sandalyeden yatan zerine zplad ve yataktan da halya yuvarland; ardndan odadan darya, merdivenlerden aaya, btn ev boyunca kotu. Yeniden hareket edebildii iin ok sevinli olmasna, bir zamanlar gerek ve canl olmas yznden geceleri dier oyuncaklarn oundan daha iyi zplayp koabilmesine ramen, ortalkta dolamann ok zor ve tehlikeli olduunu anlayacakt. imdi ylesine kckt ki merdivenlerden inmek neredeyse duvarlardan atlamak gibiydi; onlar yeniden geri trmanmaksa 41

www.e-kitap.us

ok yorucuydu ve aslnda bu ite acemiydi. Ve btn bu abalar hibir ie yaramamt. Btn kaplan kapal ve kilitli bulmutu elbette; ve iinden srnerek kabilecei bir atlak ya da bir delik bile yoktu. Bylece zavall Rover o gece kaamad ve sabah, olan, kk kpei tam brakld yerde, sandalyenin zerinde ok yorgun bir ekilde oturmu, yalvarr gibi dururken buldu. Daha byk olan iki olan, havalar iyiyken erken kalkp kahvaltdan nce kumlarn zerinde komaya almlard. O sabah uyanp da pencereyi atklarnda gnein, bann evresindeki ate gibi krmz bulutlarla, denizin iinden srayp ktn grdler, sanki souk bir banyo yapm ve kendisini havlularla kuruluyordu. Hemen kalkp giyindiler; tepeden aaya doru ve kumsalda yrmek iin darya frladlar - ve Rover da onlarla birlikte gitmiti. nk kk ki^^ (Rover'n sahibi olan ocuk) tam yatak odasndan karken, giyinirken koyduu konsolun stnde oturan Rover' grmt. "Dar kmak iin yalvaryor!" dedi ve onu pantolonunun cebine koydu. Ama Rover dar kmak iin hi yalvarmyordu ve de kesinlikle bir pantolon cebinin iinde kmak istemiyordu. Dinlenmek ve gece iin yeniden hazrlanmak istiyordu; nk bu sefer dar kan bir yol bulabilip kaabileceini, evine bahesine ve imenliin zerindeki sar topuna ulancaya kadar uzaklara, ok uzaklara yryebileceini dnyordu. Eer bir kez imenlie geri dnebilirse her eyin dzelebileei eklinde 42

www.e-kitap.us

bir fikri vard: by bozulabilir ya da uyanp btn bunlarn aslnda bir rya olduunu grebilirdi. Bylece, kk olanlar tepedeki patikadan aaya doru itiip kakarak iner ve kumlarn zerinde drtnala koarlarken, Rover cebin iinde kvranp debelenerek havlamaya urayordu. Cebin iinde saklanm olmasna ve kimsenin onu grememesine ramen, ne kadar urarsa urasn ok az hareket edebiliyordu. Ama yine de yapa-bilecei her eyi yapt ve ans ona yardm etti. Cebin iinde bir mendil vard, i ie geip buru buru olmutu,'yani mendil sayesinde Rover cebin ok derinlerinde deildi ve kendi uramalarnn yannda sahibinin de drtnala kouturmas sayesinde, ksa bir sre sonra burnunu karp dary koklayabilmeyi baarmt. Koklad ve grd eyler yznden olduka aknd. Daha nce, denizi ne grm ne de koklamt, nk doduu ky denizin sesinden ve kokusundan, millete ve miUerce uzaktayd. Birdenbire, tam darya doru uzanrken, tamamen beyaz ve gri renklerde devasa byklkte bir ku, kanatl koca bir kedi gibi sesler kararak, ocuklarn balarnn tam zerinden onlar sprrcesine geti. Rover, ylesine ok rkmt ki, cepten darya yumuak kumlarn zerine dt ve hi kimse bunu duymad. Devasa byklkteki ku, onun incecik havlaylarn hi fark etmeksizin uarak uzaklat ve kk olanlar da onun hakknda hi dnmeden kumlarn zerinde yrmeyi srdrdler.

www.e-kitap.us

nceleri Rover ok sevinliydi. "Katm! Katm!" diye havlad, sadece dier oyuncaklarn duyabilecei bir oyuncak havlayyd ve evrede onu dinleyecek hibir oyuncak yoktu. Sonra kendi etrafnda yuvarland ve btn gece boyunca yldzlarn altnda uzand iin hl souk olan, temiz kuru kumlarn zerine yatt. Kk olanlar onun yokluunun hi farkna varmadan evlerine doru dnerlerken bo kumsaln zerinde yapayalnz kaldnda, artk durumdan hi de eskisi gibi memnun deildi. Kumsal, martlar dnda tamamen terk edilmiti. Kumlarn zerinde onlarn pene izlerinin dnda grlebilen izler, sade ce kk olanlarn ayak izleriydi. O sabah, ok nadir olarak gittikleri, kumsaln ok, ok ssz ksmlarna kadar yrm lerdi. Aslnda oralara pek sk giden kimseler olmazd; nk kumun ok temiz ve sar olmasna, beyaz akllara ve gri kayal n altndaki kk bir koyun iindeki gm kpkleri olan mavi denize ramen orada, gnein yeni doduu sabahn ok erken saatlerinin dnda, ok tuhaf bir duygu hissedilirdi. n sanlar derdi ki, oraya acayip eyler gelirdi, bazen akam stle rinde bile; akamlar oras, denizadamlan ve denizkzlaryla do lard; yeil yosunlardan yaplm gemleriyle kk denizatlarn kayala doru sren ve onlar suyun kysna, kpklerin iine dinlenmeye brakan deniz-goblinleri hakkndaysa konuulmaz d bile. Oysa btn bu tuhafln nedeni ok basitti: deniz halknn kendi prtl lisanlarnda, Psamathist'ler diye adlandrdklar kum byclerinin en yals o koyda yayordu. Onun 46

www.e-kitap.us

ad Psamathos Psamathides'di^^, ya da byle sylyordu ve en doru telaffuzun yaplmas iin byk bir titizlik gsterirdi. Ama yal ve bilge bir eydi ve her trden tuhaf kii onu grmeye gelirdi; nk yzeysel olarak biraz sert olsa da, o mkemmel bir bycyd, stelik (doru kiilere kar) ok kibard. Deniz halk, onun gece yars davetlerinin ardndan akalarna haftalarca glmeye alknd. Ama gndz vakti onu bulmak kolay deildi. Gnein ldad zamanlarda scak kumlarn iine gmlp yatmaktan holanrd; yle ki uzun kulaklarndan birinin ucundan baka bir yeri darda olmazd^^; ve hatta eer iki kula da gzkrse, sizin ya da benim gibi ok pek kii sopa paralar olarak onlar ekitirebilirdi. Bu yal Psamstfhos, Rover hakkndaki her eyi biliyor olabilirdi. Onu byleyen yal bycy kesinlikle tanyordu; nk byclerin ve efsuncularn saylar ok azdr ve birbirlerini ok iyi tanrlar, srekli olarak dierlerinin yaptklarn gzetledikleri iin zel hayatlarnda her zaman iyi arkadalar deildirler. te, her neyse, Rover, orada, yumuak kumun iinde yatyordu ve kendisini yapayalnz, daha dorusu tuhaf hissetmeye balamt, nk Rover onu grmese de Psamathos oradayd ve nceki gece denizkzlarnn kendisi iin yapt kum ynnn iinden gzetliyordu. Ama kum bycs hibir ey sylemedi. Ve Rover da hibir ey sylemedi. Kahvalt saati geip gitti, gne ykselip kzgnlat. Rover denize doru bakt, serin grnyordu ve birdenbire korkun bir korkuya kapld. nce gzlerinin iine www.e-kitap.us

kum katm dnd ama anmda ortada bir yanllk olamayacan grd : deniz giderek yaknna, daha yaknna ilerliyor, giderek daha fazla, daha fazla kumu yutuyordu; dalgalar da giderek byyor ve ayn zamanda daha kpkl olmaya balyordu. Gelgit zaman yaklamt ve Rover met izgisinin hemen aasnda yatyor ama bu durum hakknda hibir ey bilmiyordu. Seyrettike korkusu daha ok, daha ok bymt ve hl umutsuzca yalvararak dururken, prtl dalgalarn kayala doru gelerek kendisini kpren denizin (herhangi bir sabunlu banyo kvetinden daha ktyd) ilerine doru ykayp gtreceini dnd. Bu aslnda onun bana gelebilecek bir eydi; ama olmad. Sanrm bu iin iinde, Psamathos'un parma vard; ama bir taraftan da dnyorum ki, galiba yal bycnn sihri, bir ekilde, dier bir bycnn yaad mekna bylesine yakn olan bu tuhaf koyun iinde pek de gl deildi. Deniz kesinlikle ok yaknna dek geldiinde, Rover'n neredeyse korkudan d patlayacakt ve sahilin birazck yukarlarna doru yuvarlanabilmek iin rpnrken, birdenbire, hareket edebildiini fark etti. Boyutlar deimemiti ama artk bir oyuncak deildi. Hl gndz vakti olmasna ramen, bacaklaryla hzl ve dzgn olarak hareket edebiliyordu. Yani artk daha fazla yalvarmak zorunda deildi ve kumlarn daha sert olduu bir yere ulancaya kadar kumsal boyunca kotu; ve havlayabiliyordu - oyuncak 48

www.e-kitap.us

havlaylar deil, peri masal kpeklerinin boyutlarna uygun, gerek ve keskin kk peri masal kpek havlaylaryd. Bu duruma ylesine sevinmiti ve havlay ylesine yksek sesliydi ki, eer orada olsaydnz, bir oban kpeinin, rzgrla tepeler den aaya inen sesinin temiz ve uzaklardan gelen yanks gibi, onu duyabilirdiniz. Ve sonrasnda kum bycs kafasn birdenbire kumun iinden kard. Elbette ki irkindi ve yaklak olarak iri bir k pek byklndeydi; ama bylenmi boyutlarnn iindeki Rover'a ok iren ve canavar gibi grnmt. Rover oturdu ve havlayn annda kesti. "Niin byle grlt yapyorsun, kk kpek?" dedi Psa-mathos Psamathides. "Bu benim uyku vaktim!" Aslnda denizkzlarnn koydaki (onun davetinde) danslar gibi onu elendiren bir eyler olmad srece, her saat onun iin uyku vaktiydi. yle zamanlarda, kumun iinden kar ve elenceyi izlemek iin bir kayann zerine otururdu. Denizkz-lar suyun inde ok zarif olabilirler, ama kyda kuyruklarnn zerinde dans etmeye alrken, Psamathos onlarn komik olduunu dnrd. "Bu benim uyku vaktim !" dedi yeniden, Rover cevap vere meyince. Rover hl hibir ey sylemiyor, sadece zr dilercesine kuyruunu sallyordu. "Sen, benim kim olduumu biliyor musun?" diye sordu. "Ben Psamathos Psamathides'im, btn Psamathist'lerin reisiyim!" diye byk bir gururla, tane tane konutu, her harfi telaffuz ederek ve her P ile burnunun tam aasnda koca bir

www.e-kitap.us

kum bulutu havalandrarak,^^ Rover neredeyse kumun iine gmlmt ve orada ylesine korkmu ve o kadar mutsuz oturur grnyordu ki, kum bycs ona acyverdi. Gerekten de birdenbire sert sert bakmay keserek bir kahkaha patlatvermiti. "Sen komik, kk bir kpeksin, Kk Kpek! Aslnda bu kadar kk, bir baka kk kpek grdm de hatrlamyorum, Kk Kpek!" Ardndan yeniden bir kahkaha daha att ve sonra aniden ok ciddileti. "Son zamanlarda bir bycyle tarttn m?" neredeyse bir fslt eklinde sormutu; bir gzn kapatp dieriyle o kadar arkadaa ve her eyi bilircesine bakt ki Rover ona her eyi an-latverdi. Bu belki de Psamathos iin biraz gereksizdi, nk size sylediim gibi olanlar belki nceden biliyordu; ama yine de Rover anlayacak gibi gzken ve sradan oyuncaklardan daha duyarl biriyle konutuu iin kendisini ok daha iyi hissedecekti. "Evet, tamam, o bir bycyd" dedi byc, Rover hikyesini bitirdiinde. "Senin tarifinden anladm kadaryla, o yal ArtaKetKes-^^ olmal. O, Persia'ldr. Ama bir gn, en iyi byclerin de bazen yapabilecei gibi (benim gibi daima evlerinde oturmadklar srece) yolun L. kaybetti ve yolda karlat ilk kii onu alp oras yerine Pershore'a brakt. O zamandan beri, tatiller dnda, o civarda yaad. Yal bir adam iin - iki bin yalarnda olmal - hzl bir erik toplaycs olduunu sylerler^^ ve elma arabna^"^ fazlasyla dkndr. Ama bunun 50

www.e-kitap.us

hibir nemi yok" dedi, Psamathos'un bununla anlatmak istedii, sylemek istedii eyden giderek uzaklatyd. "nemli olan, senin iin ne yapabilirim?" "Bilmiyorum," dedi Rover. "Evine gitmek ister misin? Korkarm seni eski boyutuna dndremem, en azndan nce Artaxerxes'in iznini istemeden bunu yapamam ve u aralar onunla tartmay hi istemiyorum. Ama sanrm seni evine gndermeyi gze alabilirim. Ama bununla birlikte, Artaxerxes eer isterse, seni her zaman iin geri getirebilir. Eer o, gerekten kzgnsa, gelecek sefere seni, o oyuncak dkknndan ok daha kt yerlere de gnderebilecei elbette dnlebilir." Rover btn bunlarn dncesinden hi holanmamt ve bu kadar kk bir ekilde evine dnerse, kedi Tinker dnda, kimse tarafndan tannamayacan sylemeye cesaret etti; ve u anki durumunun iindeyken Tinker tarafndan tannmay da pek fazla istemiyordu. "ok iyi!" dedi Psamathos. "Baka bir eyler dnmemiz gerekiyor. Bu arada, artk yeniden gerek olduuna gre, bir eyler yemek ister misin?" "Evet, ltfen! EVET! LTFEN!" demesine vakit kalmadan Rover'n nnde, kumlarn zerinde, tam doru boyda iki kk kemik, ekmek, et suyu dolu bir tabak ve evresinde kk mavi harflerle " KPEKCK " yazl kk bir kap dolusu su belirdi. "Bunu nasl yaptn? - Teekkr ederim!" demeden nce nnde ne varsa hepsini yiyip iti. Bycler ve benzeri trden kiilerin daima biraz alngan 5i

www.e-kitap.us

bir yapya sahip gzkmeleri yznden, birdenbire, son anda "teekkr ederim"i eklemeyi dnmt. Psamathos sadece glmsedi; bylece Rover scak kumlarn zerine uzanp uykuya dald; ryasnda kemikler grd, peinden kotuu kedilerin erik aalarnn tepesinde ona sakz kaba byklnde devasa erikler atan yeil apkal byclere dntn. Rzgr durmakszn nazl nazl esmeyi srdrd ve uuan kumlar onu neredeyse kafasnn stne kadar gmecekti. ite bu yzden, ki ismindeki kk olan onu kaybettiini fark eder etmez, kk ocuklar, zellikle onu aramak amacyla koya inmelerine ramen asla bulamamlard. Bu sefer babalar da onlarla beraberdi; ve gne alalmaya balayp ay sa-atimsi gelene dek srekli aradktan sonra, onlar eve geri gtrmt, artk daha fazla orada kalamazlard: nk adam, o blge hakknda birok tuhaf ey biliyordu. ki ismindeki kk olan, o andan sonra bir sre iin (ayn dkkndan alnm) sradan penilik bir kpekle yetinmek zorunda kalacakt; ama nedense, bu kadar ksa bir sre iin sahip olmasna ramen, kk yalvaran kpeini unutmayacakt. Bununla birlikte, tam da bu anda, ok uzaklarda, lkenin i kesimlerinde, sradan ve normal boyutlarda bir hayvan olduu zamanlarda Rover'n sahibi olan, onu martan yal bir hanm, kaybolmu bir kpek iin ilan - "siyah kulakl, beyaz, Rover ismine cevap verir" - yazarken; Rover'n kendisi kumlarn zerinde uyur ve Psamathos da onun yaknnda ksack kollarn iko gbeinin stne sarm kestirirken; kk olan, 52

www.e-kitap.us

yannda baka bir kpei bile olmakszn kederli bir ekilde oturmu ayna bakarken dnebilirsiniz. 53

www.e-kitap.us

2.

ROVER UYANDIINDA, gne olduka alalmt; kayaln glgesi kumlarn zerinde uzanyordu ve Psamathos hibir yerde grnmyordu. Byk bir mart ok yaknnda durmu ona bakyordu ve Rover, bir an iin, onun kendisini yemeye kalkmasndan korkmutu. Ama mart dedi ki: "yi akamlar! Uyanman iin uzun sredir bekliyordum. Psamathos, senin ay saati gibi uyanacan sylemiti, ama artk vakit ok daha ge oldu!" "Ltfen, beni ne iin bekliyorsunuz. Bay Ku?" diye olduka kibar bir ekilde sordu Rover. "Benim adm Beyazkanat," dedi mart. "Ve ay ykselir ykselmez, ay patikas boyunca seni alp gtrmek iin bekliyorum. Ama bundan nce yapacak bir iki eyimiz var. imdi srtma k ve umaktan holanacak www.e-kitap.us msn bir grelim!"

Rover, nceleri bundan hi holanmamt. Beyazkanat, serte ve sabit bir ekilde gerdii kanatlaryla yere yakn olarak dzgnce szlrken her ey iyiydi; ama havaya frladnda ya da bir taraftan dier tarafa hzla dndnde, her seferinde baka bir yne doru eildiinde ya da aniden alaldnda ve denize dalacakm gibi ykseldii zamanlarda rzgrn kulaklarnda slk ald kk kpek, yeniden topran zerinde gvende olmay diliyordu. Defalarca sylendi, ama her seferinde Beyazkanat'n verdii cevap uydu: "Dur bakalm! Daha balamadk bile!" Bu ekilde umaya balamalarndan bir sre sonra, Rover daha yeni yeni almaya balam, daha dorusu ok yorulmutu, Beyazkanat aniden bard: "Bitti"; ve Rover da neredeyse bitmiti. Beyazkanat bir roket gibi hzla havaya ykseldi ve ardndan rzgr altna alarak byk bir hza ulat. ok ksa bir sre iinde ylesine ykselmilerdi ki Rover altlarndaki blgeyi ok uzaklara kadar grebiliyordu ve gne karanlk tepelerin ardndan batmaktayd. Kimsenin trmanamayaca kadar dimdik, upuzun, siyah sarp kayalklara^^ ulamlard. Deniz kayaln dibinde prdyor, eteklerine arpyordu, kayaln yzeyinde yetiip byyen hibir bitki yoktu ama zeri alacakaranlkta soluk bir ekilde parldayan beyaz eylerle kaplyd. Yzlerce deniz kuu, kayaln darack kntlarna tnemilerdi, bazen birbirleriyle kederli kederli konuuyorlar, bazen hibir ey konumuyorlar, bazen de aniden tneklerinden havalanarak ok aalardaki dalgalar kk krklklar gjbi grnen denize doru dala gemeden nce havann iinde daireler izerek 56

www.e-kitap.us

hzlanyorlard. Buras Beyazkanat'n yaad yerdi ve burada, Siyahsrtl Martlar'n en yals ve en nemlisinin de dahil olduu grme si gereken birka kii, yola kmadan nce toplamas gereken haberler vard. Bu yzden Rover' bir kap aralndan daha dar bir kaya kntsnn zerine brakarak, orada kendisini bekle mesini ve dmemesini syledi. Rover'n dmemek iin byk zen gsterdiine emin olabilirsiniz; tutulmu gvdesiyle zerine fleyen rzgrn duy gusundan hi holanmamt ve kayaln yzeyine doru yak laabildii kadar yanaarak bulunduu yerde bzp szland. Buras, endieli ve bylenmi kk bir kpein olabilecei en kt yerlerden biriydi. Sonunda gn gkyznde tamamen solup yok olmu tu, denizin stnde bir sis vard ve giderek younlaan karanl n iinde ilk yldzlar belirmeye balamt. Sonrasnda sisin stnde, denize doru ok uzaklarda, yuvarlak ve sar bir ay ykselmi ve ldayan patikasn suyun zerine sermeye bala mt. Hemen sonrasnda, Beyazkanat geri geldi ve umutsuzca titremeye balayan Rover' srtna ald. Kayaln zerindeki souk kntdan sonra kuun tyleri kpee scak ve rahat gelmiti, mmkn olduunca tylerin iine gmld. Ardndan Beyazkanat denizin ok zerilerine doru bir srayla havaya ykseldi; dier btn martlar tnedikleri kntlarn zerinden ayaklanarak onlara gle gle demek iin haykrp lklar atarlarken, bizimkiler kydan hiliin karanlk ucuna doru 57
www.e-kitap.us

uzanan ay patikas boyunca hzla ilerliyorlard. Rover daha nce ay patikasnn nereye gittiini bile bilmiyordu, imdiyse bunu soramayacak kadar byk bir korku ve heyecan iindeydi, bana gelen olaand eylere nedense almaya balamt. Denizdeki titreen gm bir n zerinde uarken, ay daha da ykselmi, daha beyaz, daha parlak olmutu, u ana dek hibir yldz onun yaknnda durmaya cret edemiyordu, dou gnde tek bana ldamaya terk edilmiti. Hi phe yoktu ki, Beyazkanat Psamathos'un istekleri sonucunda Psamathos'un istedii yere doru gidiyordu ve yine hi phe yoktu ki, rzgra kar ve aceleyle uarlarken byk martlarn bile normal uularndan daha dz ve hzl uabildii iin Psamathos by-syle Beyazkanat'a yardm etmiti. Bu yardm, elbette ki Ro-ver'n ayndan ve aadaki denizden baka hibir eyi gremedii u andan alar nce yaplmt; ve btn bu sre boyunca ay, giderek daha da, daha da byyor, hava daha da, daha da souyordu. Birdenbire denizin ucunda karanlk bir ey grd, ona doru umay srdrdke giderek byyordu, ta ki sonunda onun bir ada olduunu fark edene dek. Suyun zerinde, onlara doru ykselen grkemli bir havlay vard, saysz deiik trde ve byklkte havlayn yaratt bir grlt : kesik kesik ve ac ac havlaylar, szlan ve uluyular, hrlday ve grlayiar, vzlday ve inildeyiler, mrldan ve haykrlar, bir renin arka bahesinde yaayan dev bir taznn uluyuuna benzeyen mthi bir uluma. Rover'n ensesindeki btn tyler 58

www.e-kitap.us

annda harekete geip diken diken kabarmt; ve hemen aa inip oradaki btn kpeklerle az dalana girmekten'holanacan dnd - bu istek, ne kadar kk olduunu anmsayana dek srecekti. "Buras Kpekler Adas," dedi Beyazkanat "veya daha dorusu, btn deerli ya da ansl kpeklerin ulat Kayp Kpekler Adas. Oras hi kt bir yer deildir diyebilirim, kpekler iin; kimse onlara sessiz olun demeden ya da kafalarna bir eyler frlatmadan,'istedikleri kadar grlt yapabilirler. Ne zaman ay mutlu bir ekilde ldarsa, en sevdikleri grltleriy-le birlikte, hep beraber havlayarak gzel bir konser verirler. Bana orada kemik aalarnn da olduunu sylemilerdi, olgunlatnda aalardan dklen sulu etli kemiklere benzeyen meyveleri varm. Hayr! u anda oraya gitmiyoruz! Gryorsun, geri artk bir oyuncak olmasan bile, sana tam bir kpek denemez. Aslnda sen evine dnmek istemediini sylediin zaman, eminim Psamathos seninle ne yapaca konusunda armtr." "Nereye gidiyoruz, yleyse?" diye sordu Rover. Kemik aalarn duymasnn ardndan Kpek Adas'na daha yakndan bir gz atamadklar iin hayal krklna uramt. "Ay patikasnn zerinden dorudan dnyann kysna ve ardndan kynn tesinden doruca aya. te yal Psamat-hos'un syledii bu." Rover, dnyann kysnn tesine gitmek dncesinden de hi holanmamt ve ay souk bir yer gibi gzkyordu. "Neden aya gidiyoruz?" diye sordu. "Dnyann zerinde u ana 59

www.e-kitap.us

dek hi gitmediim bir sr yer var. Ayda kemikler, hatta kpekler olduunu bile hi duymadm." "Orada en azndan bir tane var. Aydaki Adam'n besledii kpek^^- o, byclerin en ycesi olduu kadar nazik yal bir kiidir ve bu yzden, kpei, hatta belki de misafirleri iin bulundurduu kemikler de sanrm vardr. Oraya niin gnderildiin konusuna gelince, akln banda tutup vaktini yaknarak harcamazsan, bunu ksa sre iinde reneceksin. Bence Psa-mathos'un seninle ilgilenmesi tamamen inceliinden; aslnda bunu neden yaptn anlamadm. yi ve byk bir neden olmadan bir eyler yapmak onun tarz deildir ve sen iyi ya da byk gzkmyorsun." "Teekkr ederim," dedi Rover, kendini ezilmi hissederek. "Eminim bylesine alt st edici olmasna ramen, btn bu byclerin benim yzmden kendilerini skntya sokmalar tamamen onlarn iyi niyetlilii. Bir kez bu byclerin ve onlarn arkadalarnn arasna karrsan, bir sonraya ne olacan asla bilemezsin." "ok konuan kk bir yavru kpein hak ettiinden ok fazla bir ans bu," dedi mart ve ardndan uzun bir sre boyun ca, bir daha hi konumadlar. Ay, giderek daha byk ve daha parlak olmutu, aala-rndaki dnyaysa daha karanlk ve daha uzakt. Sonunda, birdenbire, dnya bitti ve Rover altndaki karanln iinde parlayan yldzlar grebiliyordu. ok aalarda, ay nn iinde, elalelerin dnyann kysndan aaya dkld ve dorudan 60

www.e-kitap.us

doruya boluun iine akt yerde olumu bembeyaz serpintiyi grebiliyordu. Bu durum onu sersemletici bir ekilde ylesine rahatsz etti ki Beyazkanat'n tylerinin iine sk skya sarnarak gzlerini uzun bir sre iin, ok uzun bir sre iin smsk kapatt. Gzlerini yeniden atnda ay, altlarna boylu boyunca uzanmt, zerlerine yksek zirveli dalarn uzun glgelerini yaydklar soluk mavi ve yeil renkli geni dzlkleriyle, kar gibi ldayan yeni beyaz bir dnya. Bu dalarn en ykseklerinden birinin zirvesinde, da ylesine yksekti ki Beyazkanat sratle aaya doru szlrken sanki onlara saplanacakm gibi grnyordu, Rover beyaz bir kule grecekti. zerinde pembe ve soluk yeil izgileriyle beyaz bir kuleydi, sanki kpkleri hl slak slak zerindeymi-esine, milyonlarca deniz kabuundan ina edilmi gibi titreyerek parlyor ve ldyordu; ve beyaz bir uurumun tam kysnda ykseliyordu, sanki bir tebeir kayal gibi beyaz bir uurumdu, ama ay yla birlikte, bulutsuz bir gecede ok uzaklardaki bir pencere camndan ok daha parlak bir ekilde ldyordu. Bu kadar uzaktan Rover'n grebildii kadaryla kayalktan aaya inen hibir patika yoktu; ama u an iin, bu durum hi nemli deildi, nk Beyazkanat aaya doru hzla szlyordu ve ksa bir sre sonra, Beyazkanat'n yaad yerdeki deniz kysndaki kayal alak ve gvenli hissettiren ba dndrc bir ykseklikteki kulenin tam atsnn zerine konuvermiti.

www.e-kitap.us

atda, hemen yanlarndaki kk kap, Rover'n byk bir aknla drerek aniden ald ve uzun kr sakall yal bir adam^^ kafasn dar uzatt. "Hi kt gitmiyorsun!" dedi. "Kynn tesine getiinden beri sre tutuyorum dakikada bin mil olarak hesapladm. Bu sabah ok telalsn! Kpeime arpmadn iin memnunum. Aslnda, onun u anda ayn neresinde olduunu ok merak ediyorum?" Devasa uzunlukta bir teleskop kard ve gznn birine dayad. "te orada! te orada!" diye bard. "Yine ay nlarn rahatsz ediyor, mbarek ey! Aa inin, baym! Aa inin, baym!" diye yukarya, havaya doru seslendi ve ardndan uzun, keskin, tiz bir slk ald. Rover, bu komik yal adamn, gkyznn yukarlarna, kpei iin slk alabilecek, tam bir deli olduunu dnerek kafasn kaldrp havaya bakt; ama kulenin ok yukarlarnda saydam kelebekler gibi gzken eyleri yakalamaya alan beyaz kanatl kk beyaz bir kpek grdnde arp kalacakt. "Rover! Rover!" diye seslendi yal adam; ve tam da bizim Rover'imiz yal adamn onun adn nereden bildiini merak bile etmeden Beyazkanat'n srtndan atlayp "Buradaym!" diyecei anda, kk uan bir kpein, gkyznden aaya doru hzla dalarak yal adamn omuzlarna yerletiini grecekti. 62

www.e-kitap.us

www.e-kitap.us

Sonra Aydaki Adam'n kpeinin de Rover diye isimlendirilmi olmas gerektiini kavrad. Hi memnun deildi, ama kimse onunla ilgilenmedii iin, tekrar yerine oturdu ve kendi kendine hrlamaya balad. Aydaki Adam'n Rover'nn kulaklar ok keskindi ve annda kulenin atsna zplayarak deliler gibi havlamaya bala d; sonrasnda oturdu ve hrlad : "br kpei buraya kim ge tirdi?" "Ne br kpei?" dedi Adam. "Martnn srtndaki u aptal kk yavru kpek," dedi ay kpei. Bunun ardndan, elbette ki, Rover yeniden srayp ayaa kalkt ve karabilecei en yksek sesiyle havlad : "Aptal k k yavru kpek sensin! Kpekten ok kediye ya da yarasaya benzeyen bir eyken kim sana kendine Rover diyebileceini syledi?" Tm bunlara bakarak, ksa bir sre iinde ok iyi ar kada olacaklarn grebilirsiniz. Bu bir tarzdr, bir ekilde, u kk kpekler kendi trlerinden yabanclarla genellikte byle konuurlar. ' "Hey, haydi uup gidin, siz ikiniiz! Ve bylesine grlt yapmay kesin! Postacyla konumak istiyorum," dedi Adam. "Gel bakalm minik yavrucuk!" dedi ay-kpei; Rover, gerekten kk olan ay-kpeiyle karlatrldnda bile ne kadar minik bir yavrucuk olduunu hatrlamasnn ardndan kaba bir eyler havlamak yerine sadece unlar syledi : "Eer kanatlarm olsayd ve nasl uulacam bilseydim, bunu isteyebilirdim." 65

www.e-kitap.us

"Kanatlar m?" dedi Aydaki Adam. "Bu kolay! Bir ift al ve git!" Beyazkanat gld ve Rover' gerekten de, srtndan kulenin atsnn kysndan aaya doru frlatt! Rover'in bir anda nefesi kesildi, bir ift gzel siyah noktal beyaz kanad (kendine uymas iin) olduunu fark ettii zaman, millete aadaki vadinin beyaz kayalarna doru bir ta gibi durmakszn dtn dnyordu. Ayn ekilde kanatlara alkn olmad iin durmadan nce uzun bir yol boyunca dmt. Onlara gerekten almas bir sre daha alacakt ama Adam ve Beyaz-kanat'n konumas bitmeden ok nce, kulenin evresinde ay-kpei kovalamaya balamt bile. Ay-kpei dan zirvesine doru dalp, kulenin duvarlarnn dibindeki uurumun kysna konduunda, bu yeni urandan yorulmaya balamt. Ay-k-pei'nin arkasndan dald ve biraz sonra dilleri bir kar darda soluyarak yan yana oturuyorlard. "Yani, benden sonra sana Rover dendi?^^" dedi ay-kpei. "Senden sonra deil," dedi, bizim Rover. "Eminim sahibem bana adm verdiinde seni hi duymamt." "Bunun bir nemi yok. Ben Rover ad verilen ilk kpeim, binlerce yl nce - yani sana benden sonra Rover ad verilmi olmal! Ben bir Rover'dm*, stelik! Asla hi bir yerde durmazdm ve buraya gelmeden nce hi kimseye ait olmadm. Kklmden beri srekli komaktan baka hibir ey yapmamtm ve ho bir sabah - gnein gzlerimin iinde parlad *-) te tam bu noktada "rover" szcnn "serseri, korsan" anlamna geldiini belirtmemiz gerekiyor, ki anlayp glmseyebilesiniz. .n. 66

www.e-kitap.us

ok ho bir sabah bir kelebei yakalamaya alrken dnya nn kysndan aaya dene kadar komaya ve serserilik et meye devam edecektim. j "ren bir duygu, sana bunu syleyebilirim! ans eseri, tam da o anda, ay dnyann altndan geiyordu^^ ve bulutlarn arasndan dosdoru aaya doru dtm, kayan yldzlara arptm ve bama byle bir sr eyin gelmekte olduu korkun bir zamann ardndan ayn zerine dtm. Dev gri rmceklerin bir dadan dier daa rd devasa byklkte gm alarn birinin iine yaptm ve tam rmcek beni turu gibi sarmalayp kilere tamak iin merdiveninden aa gelirken, Aydaki Adam grnd! "O teleskopuyla, ayn bu yznde olup biten her eyi kesinlikle grr. rmcekler ondan korkar nk onlar sadece kendisine gm iplikler ve halatlar eirdikleri zamanlarda rahat brakr. rmceklerin onun ay nlarn yakaladklarndan ok fazlasyla pheleniyor ve buna izin vermiyor oysa onlar sadece ejdergveleri ve glgeyarasalar yiyerek yaar gibi grnrler. rmcein kilerinde ayn kanatlar buldu ve gz ap kapayana kadar onu bir ta ynna evirdi. Sonra beni zd, eliyle hafif hafif vurdu ve yle dedi: 'Bu pis bir dt! Baka bir takm kazalar nlemek iin bir ift kanada sahip olsan iyi olur - imdi u ve elenmene bak! Ay nlarn rahatsz etme ve benim beyaz tavanlarm ldrme! Ve kendini a hissettiinde eve gel^^; atdaki pencere genellikle ak olur!' "Onun iyi biri, dorusu deli olduunu dndm. Ama sen bu hatay yapma deli olmas hakknda demek istiyorum. 67
www.e-kitap.us

Onun ay nlarn ya da tavanlarn incitmeye gerekten cesaret edemem. Seni ok korkun ve rahatsz biimlere dntrebilir. imdi syle bakalm, neden postacyla birlikte geldin?" "Postac m?" dedi Rover. "Evet, Beyazkanat, yal kum bycsnn postacsdr, elbette, " dedi ay-kpei. Adam'n sln duyduklarnda, Rover kendi maceralarn anlatmay henz bitirmiti. Yukarya atya doru frladlar. Yal adam bacaklarn atnn kntsndan aaya sarktm oturuyor, mektuplar aar amaz zarflarn frlatp atyordu. Rzgr zarflar dndrerek havada uuruyor ve Beyazkanat da pelerinden uup onlar yakalayarak kk bir antann, iine geri koyuyordu. ' , ' ' "Tam da u anda senin hakkndakini okuyordum, Roveran-dom, kpeim" dedi. "(Sana Roverandom ismini veriyorum ve sen Roverandom olacaksn; etrafmda iki tane Rover'a sahip olamam.) Ve arkadam Samathos'a (onu memnun etmek iin isminin iine hibir anlamsz P koymayacam) tamamen katlyorum, ksa bir sre iin buralarda kalrsan daha iyi olur. Ayrca, Artaxerxes'den de bir mektup aldm, onun kim olduunu biliyorsun deil mi, seni hemen geri gndermemi yazyor. Katn iin ve Samathos sana yardm ettii iin olduka sinirlenmi grnyor. Ama onun iin canmz skmayalm; ve ihtiyacn olduu srece, kalabildiin kadar burada kalyorsun. "imdi u ve elenmene bak! Aynlarn rahatsz etme ve benim beyaz tavanlarm ldrme, acktn zaman eve gel! atdaki pencere genellikle ak olur. Hoa kal!" 68
www.e-kitap.us

Annda incecik havann iinde gzden kayboldu; ve orada bulunmam biri size* ay havasnn nasl da inanlmaz bir incelikte olduunu asla syleyemez. "yleyse hoa kal, Roverandom!" dedi Beyazkanat, "Uma rm bycler arasnda sorun karttn iin memnunsundur. Kalanlara mutluluklar. Beyaz tavanlar ldrme, her ey sonun da iyi olacak ve eve - bunu istesen de istemesen de - gvenlik iinde dneceksin." Ardndan Beyazkanat ylesine byk bir hzla uup gitti ki, siz daha "vzz!" bile diyemeden gkyznde bir nokta hali ne gelmiti ve sonra gzden kayboldu. Ve Rover, sadece oyun cak boyutuna dntrlmekle kalmam, imdi artk ad da deitirilmi ve ayn zerinde tamamen yapayalnz braklmt - Aydaki Adam ve kpei dnda. ; Roverandom karkl nlemek iin artk biz de onu byle arsak daha iyi olacak - buna aldrmad. Yeni kanatlar ok elenceliydi ve ay dikkate deecek ekilde ilgin bir mekna dnmt, bylece Psamathos'un onu neden buraya gnderdiini hakknda dnmeyi unuttu. Bunu kefetmesinden nce ok uzun zaman geecekti.^"^ Bu sre iinde kendi bana ya da ay-Rover ile birlikte, her trden macera yaad. Genellikle kulenin ok uzanda umuyordu; nk ayda, zellikle de aydnlk tarafta, bcekler devasa byklkte ve vahiydiler; genellikle ylesine solgun, ylesine saydam ve ylesine sessizdiler ki geldiklerini duymakta ya da grmekte ok zorlanyordunuz. Ay nlar sadece parldayp 69
www.e-kitap.us

kanat rpyorlard ve Roverandom onlardan korkmuyordu; ate gibi gzleriyle byk beyaz ejdergveleri ok daha korku veri ciydi; elik kapanlara benzeyen eneleriyle cam-bcekleri ve kl-sinekleri^^ vard, mzrak gibi ineleriyle solgun tekboynuzcuklar ve yakaladklar herhangi bir eyi hemen yemeye hazr elli yedi eit^^ rmcek vard. Ve bceklerden daha kts de glgeyarasalard. Roverandom ayn o yznde kular ne yaparsa onu yapt : evin yaknnda ya da btn evreyi iyice gren ak alanlarda ve bceklerin saklanma yerleri dnda ok az utu; ve zellikle ormann iinde ok sessiz yrd. Oradaki ou ey ok sessiz davranyordu, kular bile ok seyrek cvldard. Orada oluan sesler, daha ok bitkilerden kard. iekler beyazanlar, g-zelanlar ve gmanlar, ngrakanlar ve zilglleri; muaz-zamiirler ve ucuzslklar, incetrompetler ve kremaborular (ok soluk bir krema) ve evrilemez isimli bir srs daha btn gn boyunca arklar sylerdi. Ty-otlar ve ereltiotlan - peri-li-kemantelleti, polifoniler, pirindiller ve ormandaki atrtlar st beyaz havuzcuklarnn iindeki btn kamlar, hep birlikte yumuak bir mzik oluturuyorlard, hatta geceleri bile. Orada, aslnda, durmakszn srp giden belirsiz ince bir m-zik^^ vard. Ama kular sessizdi; ve birou kckt, aalarn altndaki gri imenlerin iinde sekerler, sineklerden ustaca kaar ve kanatrpanarlara saldrrlard; ilerinden birou kanatlarn yitirmi ya da nasl kullanlacan unutmutu. Roverandom, kk beyaz fareleri yakalamak ya da ormann kysndaki gri 70
www.e-kitap.us

sincaplarn kokusunun peinden gezinmek iin solgun imenlerin arasnda sessizce, sinsi sinsi dolarken yerdeki kk yuvalarnn iinde kular irkiltmeye almt. lk grdnde orman, yumuaka nlayan gmanlarla doluydu. Uzun, siyah aa gvdeleri, gm halnn zerinde, kiliseler kadar ykseliyorlard ve asla dklmeyen soluk mavi yapraklarla rtlydler; bu yzden yeryznn en uzun teles-kobu bile bu uzun gvdeleri ya da altlarndaki gmanlar asla grememiti. Yln sonlarnda, aalarn tm, hep birlikte solgun altn ieklere brndler^^; ve ayn zerindeki ormanlarn neredeyse usuz bucaksz oluu yznden, phesiz ki bu durum ayn aasndaki dnyadan grnn deitirmemektedir Ama Roverandom'n btn vaktinin byle dikkatli bir ekilde yava hareket ederek geirdiini hayal etmemelisiniz. Her eyin tesinde, kpekler Adam'in gznn zerilerinde olduunu biliyorlard ve birok tehlikelerle dolu ey yaptlar^ bundan da byk zevk aldlar. Baz zamanlar, birlikte millerce ve mil-lerce telerde dolatlar, gnler boyunca kuleye geri dnmeyi unuttular. Bir ya da iki kez, dnp geriye baktklarnda ay kulesini ok uzaklarda, ldayan bir ine gibi grene dek, ok uzaklardaki dalarn ilerine gittiler; beyaz kayalarn zerine oturdular ve minicik koyunlarn (Aydaki Adam'n Rover'ndan daha byk deillerdi) srler halinde tepelerin yamalarnda gezinilerini izlediler. Her koyun altn bir an tayor ve her an, her koyunun, bir az dolusu taze gri imeni srmak iin

www.e-kitap.us

adm att her seferinde nlyordu; btn anlar bir melodi iinde nlyor, btn koyunlar kar gibi ldyor ve hi kimse onlar asla rahatsz etmiyordu. Rover'lar, bylesi eyler yapmamak iin dorusu ok iyi terbiye edilmilerdi (ve Adam'dan korkuyorlard), ayn hibir yerinde baka bir kpek yoktu, inekler, atlar, aslanlar, kaplanlar ve kurtlar da yoktu; aslnda, dnceli bir ekilde ciddiyet iinde dikilirken ara sra grlen ve neredeyse bir eek byklnde olan devasa beyaz bir fl^9 dnda tavanlardan ya da sincaplardan (onlar da oyuncak bo-yutundaydlar) daha byk, drt fitten daha byk hibir ey yoktu. Ejderlerden bahsetmiyorum, nk onlar daha ykmze girmemilerdi ve ilerinden biri dnda (hatta o da yar yarya korkuyordu) hepsi de Aydaki Adam'dan ok korkarak, kuleden ok uzakta, ok ok uzak bir yolun ardnda, bir ekilde yayorlard. Kpekler kuleye dnp pencereden ieriye uarak girdikleri her seferinde, sanki o zamana gre dzenlenmi gibi, akam yemeklerini yeni hazrlanm olarak buluyorlard; ama etrafta, Adam'i ok seyrek olarak grrler ya da duyarlard. Onun bodrumda bir atlyesi vard, beyaz buhar bulutlar ve gri puslar merdivenlerden yukar karak st pencerelerden uup gitmeye alknd. "Btn gn kendi kendine ne yapyor" diye Rover'a sordu Roverandom . "Yapmak m?" dedi ay-kpei. "Eee, - sen geldiinden beri, uzun sredir sanki daha da megulm gibi grnse de her zaman iin biraz meguldr. Sanrm, rya yapyor." 72

www.e-kitap.us

"Ryalar ne iin yapyor?" "Eee! Ayn dier yz iin. Bu tarafta kimse rya grmez; btn rya grenler arkaya giderler." Roverandom oturup kand; yaplan aklamay dnme yecekti. Ay-kpei, her zaman ki gibi ona daha fazlasn anlat mayacakt : eer bana sorarsanz, bence o bu konuda pek bir ey bilmiyordu. .,; Bununla birlikte, ksa bir sre sonra Roverandom'n akltnr; da bir sreliine soru iaretleri uyandran bir eyler olacakt. ki kpek uzaklatlar ve ok heyecanl bir macera yaadlar, srp giderken ok daha heyecanlyd; ama bu tamamen onlarn kendi hatasyd. Birka gnlne, Roverandom'n geliinden bu yana hi gitmedikleri kadar uzaklara ve ok uzaklara gitmilerdi; ve ne yaptklarn dnerek canlarn skmaya kalkmadlar bile. in asl, uzaklamlar ve kaybolmulard, geri dnmeleri gerektiini dnene kadar kuleden uzaklatka uzaklamlar ve dnte yollarn kaybetmilerdi. Ay-kpei ayn beyaz yznn her tarafnda gezinmi olduunu ve her yerini tm kalbiyle bildiini syledi (abartmaya ok fazla meyilliydi), ama u anda kabul etmeliydi ki bulunduklar blge biraz tuhaf grnyordu. "Korkarm buraya geliimden' beri ok uzun zaman gemi," dedi "ve buray biraz unutmaya balamm." Aslnda iin gereine bakarsak, daha nce orada hi bulunmamt. Farknda olmakszn, her trden yar unutulmu nesnenin orada oyaland, patikalar ve anlarn karmakark olduu ayn karanlk yznn glgeli ucunun ok yaknlarna 73
www.e-kitap.us

dek gelmilerdi. Sonunda tam da eve giden doru yolda olduk larn hissettikleri anda, nlerinde ykselen sessiz, plak ve uursuz grnml yce dalar grdklerinde aknlk iinde kalmlard; ve ay-kpei, bu kez artk bunlar daha nceden grdn sylemeye bile yeltenmedi. Dalar beyaz deil griy di, sanki eski souk kllerden yaplm gibi grnyorlard; ve altlarnda, hi bir yaam belirtisi gstermeksizin uzun lo vadi ler uzanyordu. Ardndan kar yamaya balad. Ayda sk sk kar yaard ama kar (onlarn dedikleri buydu) genellikle ho ve lkt, hafif e kuruydu, gzel beyaz kumlara dnerek uzaklara uuup kaybolurlard. Ama bu yaansa, daha ok bizim bildiimiz tr dendi. Islak ve souktu; ve pisti. "Bu bana evimi zletti," dedi ay-kpei. "Kk bir yavru olduum kasabaya - dnyadaki, biliyorsun sk sk den o eylere benziyor. Eee! oradaki bacalar, ay-aalar kadar uzun du; ve kapkara duman; ve krmz ocak ateleri!^^ Bazen beyaz dan birazck yoruluyorum. Ayn zerinde gerekten kirlenmek ok zor." Bu daha ok ay-kpeinin dk zevklerini gsteriyordu; ve yzlerce yl nce dnyada byle pek fazla kasaba olmadna gre, kydan dnden bu yana geen zaman anlatrken de birazck abarttn grebilirsiniz. Her neyse, tam o anda, zellikle ok byk ve kirli bir kar tanesi, onu sol gznden vurdu ve o da annda dncelerini deitirdi. "Sanrm bu ey yolunu kaybetti ve vahi yal dnyadan 74
www.e-kitap.us

buraya dt" dedi. "Lam ve lanet ona!'^! Grne gre hepimiz yolumuzu kaybetmi durumdayz. San ve sknt! Haydi iine srneceimiz bir delik bulalm!" Delie benzer bir ey bulmalar biraz zaman alacakt, bulduklarndaysa ok m ve srlsklam olmulard : aslnda ylesine sefil bir haldeydiler ki rastladklar ilk snaa daldlar, tedbirli davranmadan'^^ ayn kysndaki hi tanmadnz yerlere girerken ilk yapmanz gereken eyin bu olmasna ramen. ine doru emekleyerek srndkleri snak bir delik deil maarayd, ok da geni bir maarayd; karanlkt ama kuruydu. "Buras gzel ve scak" dedi ay-kpei ve neredeyse annda gzlerini kapatp uyuklamaya balad. "Of!" diye ok ksa bir sre sonra havlad, kpek-tarznda ok rahat bir ryadan uyanarak. "ok fazla scak!" Srayp kalkt. Kk Roverandom'n uzaklardan, maarann epey derinlerinden havlayn duyabiliyordu ve ne olup bittiine bakmak iin gittiinde, yerin stnde onlara doru, srnerek damla damla ilerleyen kk ate akntsn grd. O andan sonra, bir daha krmz ocaklar yznden memleket zlemine kaplmayacakt; ve kk Roverandom' kk ensesinden yakalayp bir imek gibi hzla maaradan frlayarak utu ve hemen dardaki bir tan tepesine kondu. Orada ikisi de, karn altnda oturup titrediler ve beklediler, bu onlarn ok byk bir aptallyd. Rzgrdan ok daha hzl bir ekilde evlerine doru uup gitmeliydiler ya da herhangi bir yere. Ay-kpei, gryorsunuz ya, ay hakkndaki her

www.e-kitap.us

eyi bilmiyordu, yoksa burasnn Byk Beyaz Ejder'in hani u Adam'dan sadece yar yarya korkan (ve kzgnken pek yle deildi) ini olduunu bilmesi gerekirdi. Bu ejder yznden, Adam, kendi kendine biraz endielenirdi. Ondan bahsettii zamanlarda "u lanet yaratk" derdi. Belki biliyorsunuzdur, btn beyaz ejderler aslnda ayda yaarlar; ama bu dnyaya gitmi ve dnm, bylece de bir iki ey renmiti. Daha gncel tarih kitaplarnda bulabileceiniz gibi, Merlin'in zamannda Caerdragon'da Kzl Ejder'le savamt; bunun ardndan dieri Kpkzl Ejder olmutu'^^. Sonrasnda Adalar'a"^ bir sr hasar vermi ve bir sreliine Snowdon'n'^5 zirvesinde yaamt. Bu sre boyunca insanlar zahmet edip oraya trmanmamlard bir adam dnda ve ejder onu bir ieden ierken yakalamt. Adam o kadar aceleyle bitirdi ki, ieyi zirvede brakp kaacak ve o zamandan sonra birok insan bu rnei izleyecekti. Kral Arthur'un kayboluundan bir sre sonra, Sakson Krallar'nn ejder kuyruklarna ok byk bir xezzet deeri verdii bir devirde, ejderin Gwynfa'ya uup gitmesinden beri ok uzun zaman geti. Gwynfa, dnyann kysndan ok uzakta deildir ve bylesine muazzam boyutlarda ve haddinden fazla kt olan bir ejder iin oradan aya umak ok kolayd. Artk ayn kysna yerlemiti; nk Aydaki Adajn'n bys ve hnerleriyle tam olarak neler yaplabileceinden pek emin deildi. Ama bununla beraber bazen, renk dzenine burnunu sokmaya cesaret ediyordu. Bazen, bir ejder-ziyafeti verirken ya da bir huysuzluk nbeti geirirken maarasndan darya gerekten kzl ve yeil
www.e-kitap.us

76

alevler saard; ve sk sk duman bulutlar oluurdu. Bir ya da iki kez ay tamamen kzla evirmesi"^^ ya da btnyle kapatmasyla biliniyordu. Byle rahatszlk verici durumlarda Aydaki Adam (ve kpei) konumazd ve btn syledii "Yine u lanet yaratk" olurdu. Ne yarat olduu ya da nerede yaad hakknda asla bir aklama yapmazd; sadece bodruma iner, en iyi bylerinin kapan aar ve mmkn olabilecei kadar hzl bir ekilde her eyi dzeltirdi. Artk ejder hakknda her eyi biliyorsunuz; ve eer kpekler bunlarn yarsn bile bilselerdi, orada asla durmazlard. Ama durdular, en azndan benim Beyaz Ejder'i aklaym srasnda geen sre kadar ve bu arada, yeil gzl beyaz ejder, btn eklem yerlerinden yeil ateler szdrarak, burnundan vapur gibi siyah dumanlar kararak, btn gvdesiyle maaradan dar kmt. Sonra en korkun brtsyie haykrd. Dalar sallanp yankland ve kar kuruyup gitti; grltyle indi lar ve donup kald elaleler"^^. Ejderin, gemilerin hl yelkenli olduu, buharl makinelerin olmad zamanlardaki gemi yelkenleri gibi'^^ kanatlar vard; ve bir fareden bir imparatorun kzna kadar hibir eyi ldrmeyi hafife almazd. Bu iki kpei ldrmek istiyordu ve havalanp saldrmadan nce bunu defalarca onlara syledi. te onun hatas buydu. Onlarda kayann zerinden roket gibi vzlayp gittiler ve rzgr kanatlarnn altna alp yle bir hza ulatlar ki, grseydi Beyazkanat onlarla gurur duyard. Ejder de pelerinden frlad, rpanejder gibi rparak ve kapanejder gibi
www.e-kitap.us

kaparak O, dalarn tepelerini arpp kopard ve btn koyun-anlarn aldrarak ortal yanan bir kasaba gibi yapt (imdi neden hepsinin anlar olduunu gryorsunuz). ok byk bir ans eseri rzgr doru ynde esiyordu. Ay rca, anlarn delirmi gibi almaya balamsyla .birlikte kule den harikulade bir roket frlatld. Binlerce gm pskle d nerek altn bir emsiye gibi patlay ayn her yerinden g rnd ve ksa bir sre sonra dnyaya nceden saptanamayan gktalarnn dmesine sebep oldu. Bu, zavall kpeklere yol gstermek iinse, ayn zamanda ejder iin de bir uyar anlamna geliyordu; ama ejder bunu fark edemeyecek kadar fkeden t tyordu. Bylece kovalamaca vahice srp gitti. Eer daha nce bir kelebei kovalayan bir ku grmseniz ve eer devasa bir kutan daha bynn, iki tane fazlasyla nemsiz kelebei beyaz dalarn arasnda kovaladn hayal edebiliyorsanz, yleyse imdi de havann iinde kvrlp dnerek, saa sola hamleler yaparak klpay kurtulularla gerekleen bu ka ve eve doru uuun vahi zigzaglar izerek frlayn hayal etmeye balayabilirsiniz demektir. Daha yolun yarsna bile ulaamadan Rove-random'n kuyruu, ejderin nefesiyle defalarca kk, kk ttslenmiti. Peki, Aydaki Adam ne yapyordu? Evet, gerekten grkemli bir roket frlatmt; ve sonra, "u lanet yaratk" dedi, ayrca "u lanet kpekcikler! Zamanndan nce bir tutulma oluturacaklar!" Ve ardndan bodrum katlarna inerek peltelemi katran ve bal gibi gzken (Kasm'in Bei^^ ve fazla kaynam 78
www.e-kitap.us

lahana gibi kokan) karanlk, siyah bir bynn kapan at. Tam o anda, ejder de kulenin hemen zerinde saldrya gemi ve koca bir penesini Roverandom'a vurmak onu bombo bir hilie gndermek iin kaldrmt. Ama bunu asla yapamad. Aydaki Adam, aadaki bir pencereden bysn frlatp ejderi karnndan (oras btn ejderlerin en zayf yeridir) appadanak diye vurmutu ve yana doru savrulmasn salamt. Ejder btn uurunu kaybetmi ve yeniden dmenine sahip olamadan nce bir daa arpmt; onun burnunun mu yoksa dan m daha ok zarar grdn sylemek ok zordu - ikisi de ekilsizdi. Bylece iki kpek at penceresinden ieriye daldlar ve bir hafta boyunca solumalar eski dzenine dnemeyecekti; ve ejder de aylarca burnunu ovuturaca evine doru giden bir yana doru eilmi yolunda yava yava ilerliyordu. Bir sonraki tutulma bir hatayd^^, nk ejder gbn yalamakla, onunla ilgilenemeyecek kadar meguld. Ve bynn ona arpt yerde oluan siyah lekelerden asla kurtulamad. Korkarm sonsuza kadar kalacaklard. Artk ona Benekli Canavar deniyor. Ertesi gn Aydaki Adam Roverandom'a bakt ve yle de di: "Paay zor syrdnz! Gen bir kpek iin aydnlk taraf olduka iyi kefetmi grnyorsun. Yeniden doru drst so lumaya baladn zaman, dier taraf da ziyaret etme vaktin gelmi olacak diye dnyorum." , "Ben de gelebilir miyim?" diye sordu ay-kpei. "Senin iin iyi olmaz," dedi Adam, "ve bunu sana tavsiye edemem. Atelerden ve baca ynlarndan daha fazla seni yurt zlemine srkleyecek eyler grebilirsin ve bu, iin sonunda seni ejderler kadar ktye dntrr." Ay-kpein yz kzarmad, nk bunu yapamazd; .hibir ey sylemedi, ama gidip bir keye oturdu, yal adamn nasl olup da olan biteni ve kendisinin syledii her eyi bilebildiini merak etti. Bunim www.e-kitap.us yannda, ok ksa bir sre iin de

yal adamn tam olarak ne sylemek istediini merak etti; ama adamn szleri onu ok fazla rahatsz etmedi nk o kaygsz bir kpekti. Roverandom'a gelince, nefesi alp verii yeniden eski haline dndnde, bir ka gn sonra. Aydaki Adam ortaya kp ona slk ald. Sonra ikisi birlikte, aalara, aalara doru indiler; merdivenlerden aa indiler, kayaln iine oyulmu, uurum tarafna alan ve ayn geni dzlklerine bakan kk pencereleri olan bodrumlar boyunca indiler; sonra, dalarn tam altndan ilerler gibi gzken gizli basamaklardan inmeye devam ettiler, ta ki, uzun bir sre sonra zifiri karanlk bir yere girene kadar, aaya doru millerce tirbion gibi dnerek inmeleri yznden Roverandom'n ba iyice dnmeye ve kendini sersemlemi hissetmeye balamt, sonunda durdular. Zifiri karanln ortasnda, Aydaki Adam bir atebcei gibi solgun bir ekilde ldyordu ve sahip olduklar tek k buydu. Kapy - zemindeki byk bir kapy - grmek iin bu kadar yeterli saylrd. Yal adam kapy kaldrd ve ortaya kan delikten bir sis gibi karanl da ekip kaldrm gibiydi, Roverandom artk bu karanln iinde adamn soluk lday-n bile gremiyordu. "Aaya doru git, iyi kpek!" dedi adamn sesi, karanln iinden. Ama siz, Roverandom'n iyi bir kpek olmad sylense de buna armaz ve bu duruma klnz bile kprdatmayabilirsiniz. Roverandom srtn kk odann en uzak kesine dayam ve kulaklarn arkaya yatrmt. Bu delikten, yal adamdan korktuundan daha ok korkuyordu. 84

www.e-kitap.us

Ama bu hibir ie yaramad. Aydaki Adam onu kolayca kaldrd ve birdenbire kara deliin iine brakt; ve Roveran-dom, hiliin iine doru derken onun yukarlardan kendisine seslendiini duydu, sesi daha imdiden ok yukarlardan geliyordu : "Dmdz d ve sonra rzgrla birlikte u! Dier uta beni bekle!" Bunun onu rahatlatmas gerekiyordu ama rahatlatmad. Roverandom, daha sonralar, daima, dnyann kysndan d menin bile, bundan daha kt olabileceini hibir zaman d nmediini syleyecekti; her neyse, bu onun maceralarnn en iren blmyd ve ne zaman bunu dnse sanki midesi a zna geliyormu gibi hissedecekti. Byk halnn stnde, uy kusunda hayknp kvranrken hl bunu dndn syleye bilirdiniz. Her ey gibi onun da sonu geldi. ok uzun bir sre sonra, d yavalamaya balad, en sonunda neredeyse tamamen durmutu. Yolun geri kalannda kanatlarn kullanmak zorundayd; ve bu, byk bir baca boyunca durmakszn yukarya doru umak gibiydi ans eseri olarak, bir yandan da gl bir ekim gc ona yardm ediyordu. En sonunda tepeye vardnda mutluluktan eriyordu. br utaki deliin yannda, sz dinler bir ekilde ve endie iinde Aydaki Adam' beklerken soluk solua uzanp dinlendi. Bu Adam ortaya kmadan nce olduka uygun bir eydi ve Roverandom'n alak karanlk tepelerle evrelenmi derin karanlk bir vadinin dibinde olduunu grecek vakti yoktu. zerleri tamamen siyah bulutlarla kaplyd; ve bulutlarn ardnda 85
www.e-kitap.us

4 ' sadece tek bir yldz vard. Kk kpek, birdenbire kendisini ok uykusu gelmi gibi hissetti, yaknlardaki kasvetli allarn birinin iindeki bir ku, dier taraftaki alt kk dilsiz kulardan sonra ona ok tuhaf ve harika gelen uyku getirici bir ark sylyordu. Gzlerini kapatt. "Uyan, seni kpekik!" diye seslendi bir ses; ve Roveran-dom, tam o anda, byk gri bir rmcein (kendisinden ok daha bykt) yakndaki bir aaca balad gm halatyla delikten darya trmanan Adam' grnce havaya srad. Adam darya kt. "Teekkr ederim!" dedi rmcee. "Ve imdi yok ol!" Ve rmcek yok olup gitti, gittiine seviniyordu. Karanlk tarafta siyah rmcekler vard, aydnlk taraftaki canavarlar kadar byk olmasalar da, onlar zehirliydi. Beyaz ya da soluk ya da kl olan her eyden nefret ediyorlard, zellikle de ok nadir olarak ziyaretlerine gelen zengin akrabalardan, soluk rmceklerden nefret ederlerdi. Gri rmcek, halatn kullanarak deliin iine doru atla yp kayboldu ve ayn anda bir siyah rmcek aatan aa atlad. "Madem yle!" diye siyah rmcee haykrd, yal adam. "Oraya geri dn! Bu benim zel kapm, bunu sakn unutma. imdi u porsukaacnn arasna bana gzel bir hamak yap ve seni balayaym. "Ayn iinden aaya ve yukarya doru giden uzunca bir trman oldu," dedi Roverandom'a, "ve imdi, onlarn gelilerinin ncesinde, kk bir dinlenmenin bana ok iyi geleceini '86
www.e-kitap.us

dnyorum. Onlar ok sevimli ama ok fazla enerji gerektiriyorlar. Elbette sadece stme geiriveriimle birlikte kanatlanabilirim; ama bu, kanatlarm ve gvdemle birlikte zor sacam iin delii geniletmem gerektii anlamna da geliyor. Ve ben iyi bir halat trmancsym. "imdi, bu taraf hakknda ne dnyorsun?" diye devam etti Adanj. "br karanlk gkyznn altnda solukken, buras soluk gkyznn altnda karanlk, ha? Tam bir deiim, sadece burada, dierine gre, benim gerek renk diyebileceim kadar gerek renk pek yok, grlt ve hepsi bir arada. Aalarn altnda ok az parlt var, eer bakarsan, atebcekleri, elmas-bcekleri, yakut-gveleri ve benzerleri. ok minicikler, yine de; bu taraftaki parlak eylerin tm gibi ok minicikler. Ve ok korkun bir hayat yayorlar, bir kmr siyahlndaki kartal gibi baykular,^^ sereler kadar saylamayacak miktarda akbaba gibi kargalar ve btn bu siyah rmcekler. Benim kendi adma en az holandm, bulutlar halinde hep beraber uuan kadife siyahlnda salkm-baykular^^ var. Hatta benim nmden kamazlar bile; bu yzden parldamaya ok zor cesaret ediyorum, bunu yaptmda hepsi birden sakalmn iine dolanp karmakark oluyorlar. "Yine de, bu tarafn kendi bys vardr, kk kpek; ve bunlardan biri de, yeryzndeki hi kimsenin ve senden baka - hibir kpein, daha nce burasn - uyankken - grme-mesidir!" Sonra Adam, siyah rmcein o konuurken rd haman iine aniden atlad ve hzla, bir gz krpma sresi iinde

www.e-kitap.us

uykuya dald. Roverandom, tek bana oturdu ve adam izledi, elbette ki bir gz de dikkatli bir ekilde siyah rmceklerin zerindeydi. Kk ate parltlar, krmz, yeil, altn rengi ve mavi, karanlk rzgrsz aalarn altnda akp snerek oradan oraya yer deitiriyordu. Yzen kadife bulut demetlerinin stnde tuhaf yldzlarla birlikte gkyz soluktu. Alak tepelerin ardndaki belirsiz birtakm baka vadilerin iinde binlerce blbl akyor gibiydi. Ve ardndan Roverandom ocuk sesleri duydu ya da aniden hafif hafif esen bir meltemin getirdii onlarn seslerinin yanksnnn yanksn. Oturdu ve bu masaln bandan bu yana yapt en yksek havlayla havlad. "Tanrm!" diye haykrarak frlad Aydaki Adam, tamamen uyank olarak hamaktan darya, imenin ve neredeyse Rove-random'n kuyruunun zerine atlarken. "Daha imdiden mi geldiler?" "Kim?" diye sordu Roverandom. "ey, eer onlar duymadysan ne iin havladn?" dedi yal adam. "Haydi gel! Bu taraftan." Kenarlar donuk bir ekilde parldayan talarla iaretlenmi ve allarn zerine doru sarkt uzun, gri bir patika boyunca aaya doru gittiler. Yol uzadka uzad, allar am aalarna dnt ve hava am aalarnn gece kokusuyla doldu. Ardndan patika yukarya trmanmaya balad; ve bir sre sonra, onlar evreleyen tepeler emberinin en alak zirvesinin zerine ktlar. 88
www.e-kitap.us

Roverandom aaya doru, bir sonraki vadinin ilerine bakt; btn blbller, sanki bir musluun kapanmas gibi, akmay kestiler ve ocuk sesleri, berrak ve tatl b.ir ekilde yukarya doru szlerek ykseldi, nk birok sesin tek bir mzik iinde eridii gzel bir ark sylyorlard. Yal adam ve kpek yamatan aaya doru birlikte kotular ve zpladlar. Eyvah! Aydaki Adam, bir kayadan dierine srayabiliyordu. "Haydi, haydi!" diye seslendi. "Sakall bir teke, yabani ya da evcil bir kei olabilirim, ama sen beni yakalayamazsn!" Ve Roverandom ondan geri kalmamak iin umak zorunda kala cakt. Ve byle aniden, sarp bir uurumun- kysna geldiler, ok yksek deildi, ama karanlkt ve kehribar gibi kaygand. Roverandom etraf incelerken, aada alacakaranln iinde bir bahe^*^ grd; oraya baktka bahe deierek bir akamst gneinin yumuak prltlarna brnd, o korunakl blgeyi tamamen aydnlatan ve orasnn dna asla kmayan bu yumuak n nereden geldiini gremiyordu. Gri pnarlar vard ve uzun imenler; ve her yerde ocuklar, uykulu uykulu dans ediyor, ryadaym gibi yryor ve kendi kendilerine konuuyorlard. Bazlar ok derin bir uykudan yeni uyanr gibi harekete geiyor; bazlar da oktan uyanp kendilerine gelmiler gibi etrafta koturarak kahkahalar atyorlard : topra kazp eeliyor, iekler deviriyor, adrlar ve evler kuruyor, kelebekleri kovalyor, top oynuyor, aalara trmanyorlard; ve hepsi ark sylyordu. 89

www.e-kitap.us

"Bunlarn hepsi nereden geldi?" diye sordu, akn ve sevin iindeki Roverandom. "Evlerinden ve yataklarndan, elbette," dedi Adam. "Ve buraya nasl geliyorlar?" "Bunu sana hibir ekilde syleyemem; ve sen de nasl olduunu asla bulamayacaksn. Bir ekilde, yani herhangi birinin de yapabilecei gibi, buraya gelebildiin iin sen ok anslsn; Herhangi birinin de gelebilecei gibi, baka bir yoldan buraya gelebildiin iin anslsn; ama ocuklar senin geldiin ekilde gelmiyor, hibir ekilde. Bazlar sk sk gelir, bazlar nadiren ve ryalarnn ounu da ben yaparm. Elbette ki ryalarnn bazlarn yanlarnda getirirler, tpk len yemeini okula gtrmek gibi ve bazlarn da (bunu sylediim iin zgnm) rmcekler yapar ama bu vadide yapamazlara^, eer onlar yakalayabilirsem yapamazlar. Haydi imdi gidelim ve elenceye katlalm!" Kehribar kayalk ok dik bir ekilde aaya iniyordu. Bir rmcein trmanamayaca kadar przszd hibir rmcek bunu denemeye asla cesaret edemezdi; nk aaya kayabilir ve bir daha ne kendisi ne de bir bakas onu yukar karamazd; ve bahenin iinde saklanm gzcler vard, tmnn onun davetleri olmas yznden onsuz hibir davetin tamamlanm saylmayaca Aydaki Adam'n varlndan bahsetmiyorum bile. Ve imdi, davetlerinin birinin ortasna gm diye kayarak iniyordu. Sadece oturup kzakla kayd, uabileceini tamamen unutup yuvarlanarak gelen Roverandom'la birlikte bir ocuk 90

www.e-kitap.us

kalabalnn tam ortasna doru vv! diye dt. Yoksa uamyor muydu nk Roverandom aada kendisini toparladnda kanatlarnn kaybolmu olduunu grmt. "O kk kpek ne yapyor?" diye sordu kk bir olan, Adam'a. Roverandom bir topa gibi durmakszn etrafnda d nyor ve srtna bakmaya alyordu. "Kanatlarn aryor, olum. Kayak-kousunda srtnme yznden drm olduunu sanyor, ama onlar benim cebimde. Burada kanada izin yoktur, kimse buradan izinsiz ayrlamaz, deil mi?" "Hayr! Uzun-sakall-Baba!" diye yaklak yirmi ocuk, hepsi bir azdan haykrd ve bir olan yal adamn sakalnn ucundan tutarak trmanp omzuna kt. Roverandom, onun orackta bir gveye ya da bir para kauua ya da herhangi bir eye dnmesini grmeyi bekledi. Ama "E5rvah! sen kk bir halat trmancssn olum!" dedi Adam. "Sana ders vermem gerekecek." Ve olan alp havaya doru frlatt. ocuk yere doru dmedi; birazck bile. Havaya yapp kalmt; ve Aydaki Adam cebinden kartt gm bir halat ona doru frlatt. "Haydi imdi, ayn hzla, in bakalm!" dedi; ve ocuk kayar gibi, yal adamn kollarnn arasna, kkrdayp durduu y^re indi. "Eer bu kadar yksek sesli glersen uyanrsn," dedi Adam ve onu yere, imenlerin zerine brakarak kalabaln ii ne doru yrd. ' Roverandom, kendi kendine elenmeye braklmt ve 91

www.e-kitap.us

tam gzel sar bir topla bunu gerekletirirken ("Tpk, evdeki benim topum gibi" diye dnmt) tandk gelen bir ses duydu. "te benim kk kpeim!" diyordu ses. "te benim kpeim! Daima onun gerek olduunu dnmtm. Kumlarn zerinde srekli onu arayp dururken ve her gn onu arp slk alarken burada olmas ok ho!" , Roverandom sesi duyar duymaz oturdu ve yalvarmaya balad. "Benim kk yalvaran kpeim!" dedi (elbette) kk ki; ve koup onu okad. "Nerelerdeydin sen?" Ama Roverandom'n syleyebildii ilk ey uydu: "Syle diklerimi duyabiliyor musun?" , "Elbette, duyabiliyorum" dedi kk ki, "Ama daha nce, anneciim seni eve getirdii zaman, seninle en iyi havlama-konumam yapmama ramen, beni hi dinlememitin. Ve senin de bana bir eyler sylemeye altn sanmyorum; sanki ba ka bir eyler dnyor gibiydin." Roverandom, ok zgn olduunu syledi ve kk olana nasl cebinden dtn anlatt; Psamathos'u, Beyazkanat' ve kayboluundan bu yana yaad maceralarn hepsini. te bu yzden, kk ocuk ve kardeleri, kumlarn iindeki tuhaf varl rendiler ve baka trl renemeyecekleri bir sr ie yarar bilgiyi. Kk ki, "Roverandom"un mkemmel bir isim olduunu dnd. "Ben de seni byle aracam," dedi. "Ve sakn unutma, hl bana aitsin!" , Sonra topla oynadlar, saklamba oynadlar, kotular, uzun 92

www.e-kitap.us

bir yry yaptlar, tavan av (elbette hibir sonu elde edemediler, heyecanlanma dnda : tavanlar ar derecede belirsizdi) oynadlar, havuzcuklarn iinde su sratmaca ve sonsuz bir zaman iinde pepee bir sr baka ey daha oynadlar; birbirlerinden giderek daha fazla, daha fazla holandlar. Kk ocuk, olduka yatak-saatimsi bir n iinde i dm imenlerin zerinde durmakszn yuvarlanyor (ama burada bulunanlarn hibiri slak imenlere ya da yatak vaktine aldrmyor gibiydi) ve kk kpek de onunla birlikte durmakszn yuvarlanyor, Hubbard Ana'nn l kpeinin^^ yaptndan bu yana dnyadaki hibir kpein yapmad gibi kafasnn zerinde dikiliyordu; ve kk olan kahkahalar atyordu - birdenbire ortadan yok olup Roverandom' imenlerin zerinde yapayalnz brakana kadar. "Sadece uyand, hepsi bu," dedi aniden ortaya kan Ayda ki Adam. "Evine gitti ve artk vakti gelmiti. Neden mi! n k kahvalt saatine sadece on be dakika kald. Bu sabah kum lardaki yryn karacak. yi, iyi! Korkarm ki bizim de gitme saatimiz geldi." Bylece Roverandom, ayaklar geri geri giderek yal adamla birlikte aydnlk tarafa dnd. Btn yolu yrdler, bu ok uzun bir zaman ald; ve Roverandom olmas gerektii kadar mutlu deildi. nk her trden saysz tuhaf ey grdler ve bir sr macera yaadlar elbette ki Aydaki Adam bir el mesafesi yaknlnda olduu iin tamamen gvenliydi. Baka bir ekilde olsayd, kk kpei annda yakalacak bir sr pis 93

www.e-kitap.us

srngen eylerle dolu bataklklardan geerken onun varl ok iyiydi. Aydnlk tarafn kuru olmas kadar, karanlk taraf da slakt ve eer Roverandom onlarla birazck ilgilenseydi size aktaryor olacam en olaanst bitkiler ve yaratklarla doluydu. Ama yapmad; baheyi ve kk olan dnyordu. En sonunda gri kyya geldiler dalarn iindeki bir geit boyunca, byk beyaz dzle, parldayan kayalklara ulamak iin ilerledikleri ve iinde birok ejderin yaad getikleri cruf vadilerine baktlar. Dnyann doup ykseldiini grdler, Ay Dalar'nn yamalarndan ykselen kocaman, yuvarlak, ak yeil ve altn sars bir ay; Roverandom dnd : "te benim kk olann yaad yer!" Korku verici ve mthi bir uzaklkta grnyordu. "Ryalar gerekleir mi?" diye sordu. "Benimkilerin bazlar gerekleir," dedi yal adam. "Bazlar, hepsi deil; ve nadir olarak da ilerinden biri hemen ya da daha hayal edilirken gerekleir. Ama imdi neden ryalar hakknda bir eyler renmek istiyorsun?" "Sadece merak ediyorum" dedi Roverandom. "u kk ocukla ilgili olmal," dedi Adam. "Sanrm!" Sonra cebinden bir teleskop kard. Onu inanlmaz bir uzunlua dek at. "Kk bir bakn sana zarar vermeyeceini dnyorum," dedi. Roverandom teleskobun iinden en sonunda bir gzn kapatp dierini ak tutmay baardnda bakt. Dnyay ak bir ekilde grd. lk nce denize doru dmdz inen ay patikasnn sonunu grd; belirsiz ve daha dorusu ince, uzun 94
www.e-kitap.us

www.e-kitap.us

sralar halindeki kk insanlarn onun zerinde hzla aaya ilerlediini grdn dnd ama buna tamamen emin olamayacakt. Ay hzla kayboluyordu. Gmysa bymeye balamt; ve birdenbire ite, kum bycsnn koyu oradayd (ama Psamathos'un izi bile yoktu Psamathos gzetlenilmesine izin vermezdi); ve biraz sonra iki kk olan kumsal boyunca el ele yryerek yuvarlak grntye girdi. "Deniz kabuklar m yoksa beni mi aryorlar?" diye merak etti kpek. Hemen sonra resim deiti ve kk olanlarn babasnn kayaln zerindeki beyaz evini grd, denize inen baheleriyle birlikte; ve bahe kapsnda grd - tatsz bir srprizdi -bann arkasnda eski yeil apkas ve iliklenmemi yeleiyle birlikte sanki yapacak baka hi ii yokmu ve sonsuza dek orasn seyredecekmi gibi bir tan zerine oturmu piposunu ien yal bycyd. "u yal Arta-ya-da-ona-ne-diyorsanz kapnn nnde ne yapyor?" diye sordu Roverandom. "Beni uzun sre nce unutmu olduunu sanyordum. Ve onun tatili hl bitmedi mi?" "Hayr, seni bekliyor, kpekiim. Unutmad. Eer hemen imdi oraya dnersen, gerek ya da oyuncak olarak, sana annda hzla yeni byler yapacaktr. Bunu pantolonunu ok nemsedii iin yapmyor pantolonu hemen onarlmt ama iin iine Samathos kart iin ok sinirlendi; ve u anda Samat-hos, onunla anlamak iin ayarlamalarn henz bitirmedi." Tam o srada Roverandom, Artaxerxes'in apkasnn rzgr yknden utuunu ve bycnn onun ardndan kotuunu grd; ve aka _grlyordu, pantolonunda harika bir yama 97
www.e-kitap.us

vard, siyah benekli turuncu bir yama. "Bir bycnn pantolonunu yamamay bundan ok daha iyi bir ekilde becerebileceini dnrdm!" dedi Roveran-dom. "Ama o bu ii ok gzel bir ekilde becerdiini dnyor!" dedi yal adam. "Birisinin perdelerinin bir parasn byledi; onlarn yangn sigortalar vard ve Artaxerxes'in de bir para rengi ve sonuta herkes memnun oldu. Yine de, haklsn. Giderek zayfladna inanyorum. Btn bu yzyllardan sonra bir adamn bysn yitirdiini grmek keder verici; ama bu belki de senin ansn." Ardndan Aydaki Adam tek bir hareketle teleskopu kapatt ve yeniden yrmeye baladlar. "Al, kanatlarn yeniden tak," dedi kuleye ulatklarnda. "imdi u ve elenmene bak! Aynlarn rahatsz etme, benim beyaz tavanlarm ldrme ve kendini a hissettiinde geri gel! ya da herhangi bir trde acn olduunda." Roverandom bir an nce ay-kpei bulup ona br taraf anlatmak iin havaland; ama dier kpek, bir ziyaretinin onun gremediklerini grmesine izin verildii iin biraz kskanlk iindeydi ve olayla ilgilenmemi grnmeye alt. "Tamamen irkin bir tarafm gibi geliyor," diye hrlad. "Onu grmek istemediime eminim. Sanyorum artk aydnlk taraftan ve iki bacakl arkadalarnn yerine sadece benim olmamdan sklacaksn. Persial bycnn bylesine yapkan biri olmas ve evine gidememen ne kt!" Roverandom biraz incinmiti; ve ay-kpee tekrar tekrar 98
www.e-kitap.us

yeniden kulede olmaktan ok memnun olduunu, aydnlk taraftan asla sklmayacan anlatp durdu. Ksa bir sre sonra yeniden iyi arkadalar olarak sakinletiler ve birlikte ok, ama ok ey yaptlar; ama yine de zaman iinde ay-kpeinin sinirli bir ruh haliyle syledii eyler gereklemeye balad. Bu Roverandom'n hatas deildi ve belli etmemek iin elinden gelenin en iyisini yapt, ama nedense maceralarnn ya da aratrmalarnn hibiri daha nce yaptklar gibi, ona heyecan verici gelmiyor, srekli olarak kk ki'yle bahede elenilerini dnyordu. Tavanlara binen, kar tanelerinden gzlemeler yapan ve dzenli meyve bahelerinde, dnieklerinden daha byk olmayan kk altn elma aalar yetitiren ay-gnome'larnn (ksaca aynomlr) vadisini ziyaret ettiler. Birtakm daha dk seviyeli ejderlerin yaad inlerin girilerine (onlar uyurken) krk camlar ve teneke paralar koyarak, gece yarlarna kadar, fke iindeki kkreyilerini duyabilmek iin uyank kaldlar daha nce anlatm olduum gibi ejderler sk sk gblerinden yaralanrlar ve zaman zaman konumak iin deil, yaadklar srece her geceyars on ikide bir eyler imek iin dar karlar. Bazen de kpekler, rmcekkapanlarna gitmeye bile cesaret ettiler - alar srarak aynlarn serbest braktlar ve rmcekler tepelerin zerinden onlara kement atarken tam vaktinde havalanp katlar. Ama tm bu sre boyunca Roveran-dom, srekli olarak Postac Beyazkanat' ve Dnya Haberle-ri'ni*^^ bekliyordu (kk bir kpein bile bildii gibi, ounlukla cinayetleri ve futbol malarn ierirdi; ama bazen tuhaf

www.e-kitap.us

bir kede iyi bir eyler olurdu). Bir seferinde, avare avare dolat gezintilerinden birinde uzaklarda olduu iin Beyazkanat'n bir geliini karmt ama geri geldii zaman yal adam hl mektuplar ve haberleri okuyordu (atnn zerine ayaklarn kysndan aaya sarktarak oturmu, inanlmaz byklkteki beyaz mlekten piposunu fleyerek bir lokomotif gibi duman bulutlar karrken ve yuvarlak yal yzyle glmserken olduka keyifli bir ruh halinde grnyordu). Roverandom, bu durumu daha fazla srdremeyeceini hissetti, "iimde bir ac var," dedi. "Kk ocuun yanna gitmek istiyorum, bylece onun ryas gereklesin." Yal adam mektubunu yanna koydu (Artaxerxes hakkndayd ve ok elenceliydi), pipoyu azndan kard. "Gitmeli misin? Kalamaz msn? Bu ylesine ani ki! Seninle tantm iin ok memnunum! Bir gn yeniden dmelisin. Her zaman iin seni grmekten sevin duyarm!" dedi her eyi tek bir nefes iinde syleyerek. "ok gzel!" diye daha akl banda bir ekilde devam etti "Artaxerxes ii ayarland." "Nasl?" diye sordu Roverandom, yeniden gerekten heyecanlanmt. "Bir denizkzyla evlenmi ve Derin Mavi Deniz'in dibinde yaamaya gitmi." "Umarm, o kz onun pantolonlarn daha iyi onarr! Yeil bir deniz yosunu yama, yeil apkasna ok iyi uyar." "Benim sevgili kpeim! O, tamamen yepyeni bir takm 100

www.e-kitap.us

elbise iinde evlendi, pembe mercan dmeli ve deniz anemon-larmdan apoletleri olan; ve onun eski apkasm kumsalda yaktlar! Samathos her eyi ayarlad. Hey! Samathos ok derindir, Derin Mavi Deniz kadar derin ve sanyorum ki, bu ekilde birok eyi, senden ok daha fazlasn, kendi istedii ekilde halletmeyi dnyordur, gzel kpeim, "Bunun nasl ters yz olacan merak ediyorum! Artaxerxes, tam u sralar yirminci ya da yirmi birinci ocukluuna gi riyor gibi geliyor bana; ve gerekten ok kk eyler iin ok fazla tela ediyor. En dik kafal olan o, buna eminim. Eskiden olduka iyi bir bycyd, ama giderek daha kt huylu oldu ve tam bir ba belasna dnyor. lenin ortasnda gelip tah ta bir kazkla yal Samathos'un etrafn kazarken ve kulaklarn dan tutup onu deliinden kartrken, Smathist olaylarn ok fazla ileriye gittiini dnmt ve ben merak etmiyorum. "Tam da benim iin en iyi uyku saatinde, bylesi bir kargaa ok fazla, bunlarn hepsi de sefil kk bir kpek yznden" : ite bana yazdklar bu ve senin yznn kzarmasna gerek yok. "Bylece, her ikisinin de sinirleri biraz yattnda Arta-xerxes' bir denizkz davetine ard ve her ey byle oldu. Denizkzlar Artaxerxes'i aynda yzmeye gtrdler ve o artk bir daha asla Persia'ya ya da Pershore'a bile geri dnmeyecek. Zengin derya-hannn yal ama sevimli kzna k oldu^^ ve bir sonraki gece evlendiler. "Belki de bylesi iyi olur. Bir sredir Okyanus'da yerlemi bir Byc yoktu. Proteus, Poseidon, Triton, Neptune ve 101
www.e-kitap.us

benzerlerinin trn, ok uzun zaman nce minik balklara ya da midyelere dnp gitmilerdi ve aslnda her durumda onlar, asla Akdeniz'in dndaki eyleri bilip ilgilenmemilerdi sardalyelere ar dkndler. Yal Niord da ok uzun bir sre nce emekli oldu. Elbette ki dii devle olan aptalca evliliinin ardndan ilgisinin sadece yarsn iine verebilmiti hatrladnz gibi, kz temiz ayaklar olduu (ev iin ok uygundu) iin ona k olmutu ve ak bittiinde artk ok geti, nk ayaklan slakt. lm halinde diye duydum; yallk yznden ayakta duramyormu, zavall yal dost. Benzin kokular onu ldrc bir ekilde ksrtyordu ve biraz gn iin emekli olup zlanda kylarna ekilmiti. "Elbette bir de Denizin Yal Adam'^'^ vard. Benim kuze-nimdi ve bununla gurur duymam. Biraz sknt yaratc biriydi yryemezdi ve daima tanmak isterdi, sanrm bu konuyu duymusundur. Bu onun lmn getirecekti. Bir iki yl nce yzen bir maynn stne oturdu (ne demek istediimi biliyorsan), stelik tam da dmelerinden birinin stne!' Benim bym bile bu durumda hibir eye yaramazd. Bir Humpty Dumpty'den bile ktyd." "Peki ya Britanya?" diye sordu Roverandom, o her eyin tesinde bir ngiliz kpeiydi; aslnda btn bunlardan biraz sklmt ve kendi bycsyle ilgili daha fazla ey duymak istiyordu. "Britanya dalgalara hkmeder diye dnyordum." "O aslnda ayaklarn asla slatmaz. Kumsalda aslanlar okamay ve elinde ylanbal atalla bir peninin zerinde oturmay tercih eder* ve her durumda, denizde dalgalardan daha 102

www.e-kitap.us

fazla idare edilecek eyler vardr. Artk onlarn Artaxerxes'i var ve umarm o yararl olur. Sanrm, eer izin verirlerse ilk birka yln ahtapotlarn stnde erik yetitirmeye alarak harcar; ve bu deniz halkn bir dzen iinde tutmaya almaktan daha kolay olur. "Tamam, tamam, tamam! Nerede kalmtm? Elbette ki -artk geri dnebilirsin, eer istiyorsan. Aslnda, nezaketi bir yana brakrsak, mmkn olduu kadar abuk geri dnmenin vakti geldi. lk arayacan kii Smathos sakn benim yaptm yapma ve onunla karlatnda P'leri unutma!* Beyazkanat bir sonraki gn ekstra bir postayla geri geldi -Aydaki Adam iin ok sayda mektup ve bir gazete yn : Resimli Haftalk Yosun, Okyanus Bilgileri, Derya-postast, Sedef Kabuk ve Sabah Damlas. Hepsinde de Artaxerxes'in dolunay altnda bir kumsalda gerekleen dnnde ekilmi ve arka planda srtan (sade bir sayg balyla) tannm bir fnansr olan Bay Psamathos Psamathides'in de bulunduu ayn (etkileyici) fotoraflar vard. Ama bizim resimlerimizden daha hotular, nk en azndan renkliydiler*- ve denizkz gerekten gzel (kuyruu kpk iindeydi) gzkyordu. Hoa kal deme vakti gelmiti. Aydaki Adam, Roveran-dom'a sevinle glmsedi; ve ay-kpei ilgisiz grnmeye alt. Roverandom ise daha ok kuyruunu arktmt, ama btn syledii uydu: "Hoa kal, yavrucuk! Kendine dikkat et, aynlarn rahatsz etme, beyaz tavanlar ldrme ve ok fazla akam yemei yeme!" 103

www.e-kitap.us

"Yavrucuk sensin!" dedi ay-Rover. "Ve byclerin pantolonlarn yemeyi de brak!" Hepsi buydu; ama yine de, onu Ro-verandom' ziyaret iin tatile gndermesi iin srekli olarak yal Aydaki Adam' rahatsz edeceine inanyorum, ki o zamandan beri defalarca gitmesine izin verilecekti. Ardndan Roverandom, Beyazkanat ile geri dnp gitti, Adam dnp bodrumlarnn iine gitti ve ay-kpei de atnn zerine oturup onlarn gr alanndan klarn seyretti.

104

www.e-kitap.us

4.

DNYA'NIN KIYISININ YAKININA ulatklar zaman Kutupyldz'ndan souk bir rzgr esiyordu ve elalelerin rpertici serpintisi zerlerinden akt. Geri dn yolu biraz daha zor geiyordu, nk yal Psamathos'un bys o sralar ok aceleci davranmyordu; ve onlar da Kpekler Adas'nda biraz dinlenmekten memnun oldular. Ama Roverandom hl bylendii boyutundayd, orada kendi adna ok fazla elenemedi. Dier kpekler ok byk ve grltcydler, ok da tepeden bakyorlard; ve kemik aalarnn kemikleri de ok byk ve kemiksiydi. Sonunda Beyazkanat'n evinin siyah kayalklarn grdklerinde, yarndan sonraki gnden sonraki gnn afayd; srtlarnn zerindeki gne scackt, Psamathos'un koyuna konduklar srada kum tepeciklerinin stleri oktan sararp kurumutu. 105

www.e-kitap.us

Beyazkanat kk bir lk att ve gagasyla yerde yatan bir tahta parasna hafife vurdu. Tahta paras aniden yukarya doru kalkarak byd ve Psamathos'un sol kulana dnt, dier kulakla birleti, bunu hzla bycnn irkin kafas ve boynu izledi. "Gnn bu vaktinde, siz ikiniz ne istiyorsunuz?" diye hrlad Psamathos. "Bu benim en sevdiim uyku saatim." "Dndk!" dedi mart. "Ve grdm kadaryla, sen, kendini tekrar onun srtnda tatmaya izin verdin, ha," dedi kk kpee dnerek Psamathos. "Ejder avndan sonra, eve dnn senin iin kk ve kolay bir uu olduunu dnmtm." "Ama ltfen, efendim!" dedi Roverandom. "Kanatlarm arkamda braktm; onlar gerekten bana ait deillerdi. Ve yeniden normal bir kpek olmay istiyordum." "O! Pekl. Hl senin "Roverandom" olarak kendini sev diini umuyorum. yle yapmalydn. imdi yeniden sadece Rover olabilirsin, eer bunu gerekten istiyorsan; ve evine gi dip sar topunla oynayabilir ve frsat bulursan koltuklarn ze rinde uyuyabilir, kucakta oturabilir ve yeniden sayg duyulan kk bir geveze-kpek olabilirsin." "Peki ya kk olan?" dedi Rover. "Ama sen ondan katn, aptal, aya kadar hem de, byle dnyordum!" dedi Psamathos, kzgn ve arm grnmeye alarak, ama anlayl gzyle keyifle gz krparken. "Evine dedim ve demek istediim evdi. Aptalca laflarla samalama ve tartma!" 106
www.e-kitap.us

Zavall Rover samalyordu, nk ok kibar bir ekilde "Bay Psamathos" demeye urayordu. Sonunda baard. "L-1-ltfen, Bay P-P-P-samathos," dedi en dokunakl haliyle. "Lltfen, b-beni balayn, ama onunla yeniden karlatm; ve artk ondan kamayacam; ve aslnda da ona aitim, deil mi? Yani onun yanna geri dnmeliyim." "Batan aa samalk! Elbette deilsin ve olmamalsn! Seni ilk satn alan yal bayana aitsin ve onun yanna geri dnmelisin. alnan eyleri satn alamazsn ya da bylenenleri, bunu anlayabilirsin, eer Kanun'u biliyorsan, seni aptal kk kpek. ki'nin, kk olann annesi senin iin alt peni harcad ve parasn kaybetti. Ve u rya-karlamalar da neyin nesi?" dedi Psamathos, kocaman bir gz krpyla bitirirken. "Aydaki Adam'n ryalarnn bazlarnn gerek olacan, dnyordum," dedi kederli bir ekilde Rover. "O! yle mi! Evet, bu Aydaki Adam'n meselesi. Benim iim seni bir an nce normal boyutuna dndrmek ve ait olduun yere geri gndermek. Artaxerxes, baka bir alemde faydal olmak iin ayrld, yani artk onun iin daha fazla canmz skmamza gerek yok. Buraya gel!" Rover' tutup kaldrd ve iman elini kk kpein kafasnn zerinde gezdirdi ve aaa hibir deiiklik yoktu! Hepsini yeniden yapt ve hl bir deiiklik yoktu! Sonra Psamathos kumdan tamamen kt ve Rover ilk kez onun tavan gibi ayaklar olduunu grd. Tepindi ve kkredi, kumlar tekmeleyip uurdu, deniz kabuklarn ezdi, kzgn bir 107
www.e-kitap.us

buldog gibi hrldad; ama hl hibir ey olmuyordu! "Denizyosunundan bir byc tarafndan yaplm, Kabartlar ve siiller onun zerine olsun!" diye kfretti. "Persia'l bir erik toplaycs tarafndan yaplm, kavanoza tklp ezilsin!" diye haykrd ve yorgun dene kadar barp armaya devam etti. Sonra oturdu. "Tamam, tamam!" dedi en sonunda siniri yatp sakinletiinde. "Yaadka neler reniliyor! Ama Artaxerxes de ok tuhaf biri. Dnnn btn heyecannn ortasnda seni hatrlayacan ve halayndan nce gidip en gl bysn bir kpee harcayacan kim tahmin edebilirdi sanki ilk bys herhangi aptal kk bir yavru kpek iin yeterince fazla deilmi gibi? Birinin derisini ayrmaya yetmezmi gibi. "Tamam! u anda ne yaplabileceini dnmeye ihtiyacm yok," diye devam etti Psamathos. "Mmkn olan sadece bir ey var. Sen gidip onu bulmal ve af dilemelisin. Ama sz veriyorum! Deniz iki kat tuzlu ve yars kadar slak hale gelene kadar bu yaptn hatrlayacam. imdi, siz ikiniz gidip bir yrye kn ve yarm saat iinde sinirlerim yattnda geri dnn." Beyazkanat ve Rover, ky boyunca ilerlediler ve kayaln zerine ktlar, Beyazkanat yava yava uuyor, Rover da ok kederli bir ekilde koturuyordu. Kk olanlarn babasnn evinin dnda durdular; Rover bahe kapsndan ieri girerek olanlarn penceresinin altndaki iek tarhnn iinde oturdu. Hl ok erken bir saatti ama umutla havlad, havlad. Kimse pencereye kmadna gre ocuklar ya uyuyorlard ya da evde 108

www.e-kitap.us

yoklard. Ya da Rover byle dnyordu. Dnyadaki eylerin ayn arka bahesinden ok farkl olduunu unutmutu; kendi byklnn ve havlaynn byklnn zerinde hl Artaxerxes'in bysnn uzandn da unutmutu. Ksa bir sre sonra Beyazkanat onu kederli bir ekilde koya geri gtrd. Orada onu tamamen yeni bir srpriz bekliyordu. Psamathos bir balinayla konuuyordu! ok byk bir balinayla, Uygun Balinalar'n en yals Uin^^ ile. Denizin kysndaki derin bir havuzun iinde kocaman kafasyla yatarken Rover'a bir da gibi grnyordu. "zgnm bylesine ksa bir sre iinde daha kk bir eyler bulamadm!" dedi Psamathos. "Ama ok konforludur!" "eri yr!" dedi balina. "Hoa kal! eri yr!" dedi mart. "eri yr!" dedi Psamathos. "Ve abuk ol! eride herhangi bir eyi srma ya da izme; yoksa Uin'i ksrtebilirsin ve bu da senin iin pek konforlu olmaz." Bu neredeyse, Aydaki Adam'n bodrumundaki delie atlamasn istemeleri kadar ktyd ve Rover geriledi, bu yzden Beyazkanat ve Psamathos onu ieri itmek zorunda kaldlar. Evet, hi ikna etmeye bile almadan, ieri ittiler; ve balinann az bir at sesiyle kapand. erisi gerekten ok karanlk ve balksyd. Rover orada titreyerek oturdu; ve (kendi kulaklarn bile kamaktan korkarak) otururken balinann kuyruunun sularn zerinde slk alp arptn duydu ya da duyduunu sand; balinann Derin Mavi Deniz'in dibine doru, daha aalara, derinlere daldn 109
www.e-kitap.us

hissetti ya da hissettiini sand. Balina durduunda ve azn yeniden kocaman at zaman (bunu yapmaktan ylesine keyif alyordu ki : balinalar azlarn kocaman atklarnda byk yemek dalgalarnn ieri girmesiyle balk avlamay tercih ederler ama Uin dnceli bir hayvand) Rover darya bir gz att, derindi, llebilmenin tamamen tesinde bir derinlikti, ama tamamen mavi deildi. Sadece soluk yeil bir k vard; Rover darya yrdnde kendisini, fantastik lo bir ormandan gelen beyaz bir kum patikasnn zerinde buldu. "Dmdz git! ok uzanda deilsin!" dedi Uin. Rover dmdz gitti, patikann izin verdii lde dmdz ve ksa bir sre sonra nnde ykselen muhteem bir saray kaps grd, kendi ilerinden ykselen soluk kla parldayan beyaz ve pembe talardan yaplm gibiydi; yeil ve mavi klarn prl prl parlad bir sr penceresi vard. Duvarlarn etrafnda epeevre ykselmi deniz-aalar, karanlk suyun iinde ldayarak, sarayn usuz bucaksz ykselen kulelerinden daha uzundular. Aalarn byk kauuk gvdeleri, imenler gibi kvrlp sallanyordu ve onlarn usuz bucaksz dallarnn glgeleri, tpk kular gibi, altnbalklar, gmbalklar, kzlbalk-1ar, mavibalklar ve fosforlu balklar tarafndan tk tk doldurulmutu. Ama balklar akmyorlard. Sarayn iindeki de-nizkzlar akyordu. Hem de nasl akyorlard! Ve btn de-niz-perileri koro halinde akyor, mzik pencerelerden dar akyor, yzlerce deniz halk borular, fltler ve denizkabuklar alarak mzie katlyordu. 110

www.e-kitap.us

www.e-kitap.us

Aalarn altndaki karanln iinden deniz-goblinleri ona srttlar ve Rover yapabildii kadar hzla denizin bylesine derinliinde admlarnn yavalam ve arlam olduunu fark etmiti aralarndan ilerledi. Ve niin boulmamt? Bilmiyorum, ama sanrm Psamathos Psamathides bununla ilgili bir eyler dnmt (eer bu konuda bir yardm olacaksa, asla cesaret edip de ayak parman bile dedirmemi olsa da deniz hakknda, ou insann dnebileceinden ok daha fazla ey bilirdi); stelik Rover ve Beyazkanat birlikte yry iin yanndan ayrldklarnda oturup sakinlemi, yeni bir plan tasarlamt. Rover bir ekilde boulmamt; ama baka herhangi bir yerde olmay diliyordu, kapya gelmeden nce balinann slak iine bile razyd : patikasnn kysndaki mor allklarn ve sngersi ynlarn iinden ylesine tuhaf ekiller ve yzler ona bakyordu ki kendisini gerekten asla gvende hissetmiyordu. En sonunda devasa byklkteki kapya ulat kenarlar mercanlarla pskl pskl altn bir kemeri olan, kpekbal dileri kaklarak sslenmi sedef bir kap. Kapnn tokma beyaz midye benzeri kabuklularla kaplanm iri bir halkayd, btn midye benzeri kabuklularn kk krmz eritleri dar sarkyordu; ama phesiz Rover onlara ulaamayacakt, stelik bir ekilde kmldatamayacakt bile. Bu yzden havlad ve havlaynn bylesine yksek kmasna ard. nc havlaynda ierdeki mzik kesildi ve kap ald. Kapy kim amt dersiniz? Artaxerxes'in kendisi, erik renginde kadife bir giysisi, yeil ipek bir pantolonu vard; ve 113
www.e-kitap.us

kocaman piposu hl azndayd, tek farkla, artk ttn duman yerine gkkua renginde gzel baloncuklar uuyordu; ama apkas yoktu. "Meraba!" dedi "Demek geri dndn! Senin yal Psamat-hos'tan (u abartl P'nin stne nasl da grltl bastrmt) ok gemeden sklacan dnmtm. Her eyi yapamyor. Peki, buraya niin geldin? Tam da bir davet veriyorduk ve sen de mzii yarda kesiyorsun." "Ltfen, Bay Arterxaxes, yani Ertaxarxes," diye balad Ro ver, daha dorusu ok kibar olmaya urayordu ve tela iin deydi. "Hey, doru sylemek iin urama! Ben buna aldrmam!" dedi byc, daha dorusu kesip araya girmiti. "Haydi aklamaya ge ve bu ii ksa kes; uzun sama konumalar iin vaktim yok." Zengin deryahanmn kzyla evleniinden ve Pasifik Atlantik Bycs grevine atanndan (onun olmad zamanlarda bycye ksaca PAB'^^ derlerdi) sonra, ileri ok fazla bymt. "Eer acil bir eyler hakknda beni grmek istiyorsan, ieri girip koridorda beklesen daha iyi olur; dansn ardndan senin iin bir dakikalk bir zaman ayrabilirim." Rover'n ardndan kapy kapatt ve ekip gitti. Kk kpek, lo kl bir kubbenin altnda, devasa byklkteki karanlk bir yerin iinde bulmutu kendini. Her yerde etraflar deniz yosunlanyla perdelenmi ve ou karanlk olan sivri kemerli giriler vard; ama girilerin bir tanesi prl prl k doluydu ve onun iinden ok yksek bir mzik geliyordu, sonsuza kadar srp gidecekmi gibi gzken, asla tekrarlanmayan ya da asla 114

www.e-kitap.us

dinlenmek iin ara verilmeyen bir mzik. . Rover, ok ksa sre iinde beklemekten yorulmutu ve bylece ldayan girie doru yryerek perdelerin arasndan ieriye doru bir gz att. Yedi kubbeli ve on bin mercan s-tnlu, en saf sihirle aydnlatlm, scak ve kpkl bir suyla doldurulmu usuz bucaksz balo salonuna bakyordu. Orada btn altn sal denizkzlar ve siyah sal sirenler arklarn sylerken i ie dokunmu danslarn yapyorlard kuyruklarnn zerinde dans etmiyorlard, berrak suyun iinde, ne ve arkaya doru yaptklar gibi yukar ve aaya doru da hareket ederek harika yzme-danslarn sergiliyorlard. Hi kimse kapdaki yosunlarn arasndan ierisini gzetle yen kk kpein burnunu fark etmemiti ve bu yzden, bir sre seyrediinin ardndan yavaa ieriye szld. Zemin g m kumdan ve tamam alm durumda nazike dalgalanan suyun iinde salman pembe kelebek denizkabuklarndan yapl mt; ve aniden zerinden bir ses unlar sylemeden nce, du vara yakn olmaya alarak bir sre dikkatli bir ekilde onlarn arasndan ilerledi: "Ne kadar irin kk bir kpek! Eminim ki o bir kara-k-pei, denizkpei^^ deil. Buraya nasl gelmi olabilir - seni minik fare!" Rover ban kaldrp yukarya baktnda, onun ok yukarsnda olmayan bir kntnn zerinde oturan, altn salarnn iine geni siyah bir tarak takm, gzel bir deniz-hanm grd; kederli kuyruu aaya doru sarkyordu ve Artaxerxes'in yeil oraplarndan birini onaryordu. O, elbette ki, yeni Bayan 115
www.e-kitap.us

Artaxerxes'ti (genellikle Prenses PAB diye bilinirdi; ve kocas iin syleyebileceinizden ok daha poplerdi). Artaxerxes, o srada kadnn yannda oturuyor ve uzun sama konumalar iin vakti olsa da, olmasa da, kansnnkilerden birini dinliyordu. Ya da Rover'in ortaya kndan nce dinlemiti. Bayan Artaxer-xes, sama konumasna ve orap tamirine bir son verdi, kpei grr grmez onu yukarya kaldrmak iin aaya doru szlm ve yannda tayarak koltuuna geri dnmt. Buras aslnda, birinci katn bir penceresinin pervazyd (bir ev ii penceresi) - denizevlerinin iinde merdivenler yoktur ve benzer nedenler yznden emsiye de yoktur; kaplar ve pencereler arasnda da pek fark yoktur. Deniz-hanm hemencecik gzel (ve olduka da geni) bedenini yeniden koltuuna yerletirmiti ve Rover' kucana oturttu; ve derhal pencere pervaznn altndan korkun bir hrlama ykseldi. "Yere yat, Rover! Yere yat, iyi kpek!" dedi Bayan Arta-xerxes. Bizim Rover'la konumuyordu; tam tersine, imdi ortaya kan ve kadnn btn sylediklerine ramen hrlayan, ho-murdayan, kk a-ayan suya vuran, geni dz kuyruunu kam gibi sallayarak suya arpan ve sivri burnundan baloncuklar karan, beyaz bir deniz-kpei ile konuuyordu. "Ne kadar korkun kk bir ey!" dedi yeni kpek. "u nun sefil kuyruuna bak! unun ayaklarna bak! unun aptal krkne bak!" . "Sen kendine bak," dedi Rover, deniz-hanmnn kucandan, "ve kendine bir daha bakmak istemeyeceksin! Sana kim 116

www.e-kitap.us

Rover dedi? bir kpek eklinde davranmaya alan kurbaa yavrusuyla bir rdein krmassn!" Btn bunlardan, birbirlerinden daha ilk bakta ne kadar holandklarn grebilirsiniz. Gerekten de, ksa bir sre iinde ok iyi arkada olacaklard Rover ve ay-kpein arasndaki dostluk gibi deildi belki de, nk Rover'n denizaltnda kal sresi daha ksayd ve n asla var olmad, st ieriye n girebilecei kadar alamayaca iin asla var olmayaca, zifiri karanlk ve berbat yerlerle dolu olan derinlikler kk kpekler iin ay kadar elendirici bir yer deildi. Orada, korkun eyler yaard, hayal edilemeyecek kadar eski, bylenemeyecek kadar gl ve llemeyecek kadar byk eyler. Artaxerxes daha imdiden bunlar renmiti. PAB memurluu dnyadaki en rahat i deildi. "Yzp gidin ve elenmenize bakn!" dedi kars, kpek tartmas dindiinde iki hayvan birbirlerini koklamaya bala mt. "Ate-balklarn rahatsz etmeyin ve deniz-anemonlarn inemeyin, istiridyelere yakalanmayn; ve akam yemeine ge ri gelin!" ;;. "Ltfen, ben yzemem," dedi Rover. "Canm! Ne kadar sknt verici bir ey!" dedi kadn. "im di Pab!" - imdiye kadar onun yzne kar byle seslenebilen sadece oydu "ite sonunda, senin iin gerekten yapabilecein bir ey!" "Elbette, sevgilim!" dedi byc, onu memnun etmeye ok hevesli, gerekten bys olduunu gsterebilecei iin de ok mutluydu, tamamen gereksiz bir memur (deniz-lisannda 117
www.e-kitap.us

onlara limpet derlerdi) olmadm da gsterecekti. Yelek cebinden kk bir asa kard aslnda onun dolmakalemiydi, ama artk yaz yazma iinde kullanmyordu: deniz halk dolmakalemlerde kesinlikle kullanlamayan tuhaf, yapkan bir mrekkep kullanrd - ve onu Rover'n zerinde dalgalandrd. Artaxerxes, baz insanlarn syledikleri bir yana, kendi tar znda ok iyi bir bycyd (yoksa Rover bu maceralarn hibi rini yaayamazd) dorusu hl biraz pratie ihtiyac olan k k bir ustalk^^. Herneyse, daha ilk dalgalandrmann ardn dan Rover'n kuyruu balks ve ayaklar a gibi olmaya bala mt ve krk de giderek daha fazla, kauuk kapl ince bir ku maa dnyordu. Deiim tamamlandnda, bu duruma ksa sre iinde alt ve yzmenin umaktan daha kolay renildi ini fark etti, neredeyse onun kadar keyifliydi, ama o kadar yo rucu deildi dibe inmek istemediin srece. ,,,,,, Balo salonunun evresinde yapt bir yzme denemesinin ardndan yapt ilk ey, dier kpein kuyruunu srmakt. Elbette, elence iin; ama elence iin olsun ya da olmasn, bu konu yznden neredeyse bir kavga balayacakt, nk deniz-kpei biraz alngan bir ruh haline sahipti. Rover kendini sadece yapabildii kadar hzla svarak kurtarabilirdi; uyank ve evik de olmalyd elbette. Eyvah! Pencerelerden ieri ve darya, karanlk geitler boyunca, stunlarn evresinde, darda ve yukarda, kubbelerin evresinde bir kovalamaca balamt; bu kovalamaca deniz-kpei yorgunluktan tkenip siniri geene kadar srecekti; ve en sonunda, bayrak direinin yanndaki en 118

www.e-kitap.us

yksek kubbenin stnde yan yana oturdular. Derya-hanmm, incilerle sslenmi, krmz ve yeil yosun eritlerinden oluan bayra direin zerinde yzyordu. "Senin adn ne?" dedi deniz-kpei, soluk solua bir sus kunluun ardndan. "Rover m?" dedi. "Bu benim adm, yani senin olamaz. lk benim admd!" "Nereden biliyorsun?" "Elbette ki biliyorum! Senin sadece yavru bir kpekik olduunu grebiliyorum ve en fazla be dakikadr buradasn. Bense alar, alar nce bylendim, yzlerce yl nce. Sanrm btn kpek Rover'larn ilki benim. "Benim ilk sahibim bir Rover'd*, gerek bir korsan, kuzey denizlerinin iinde gemisiyle yelken aan bir deniz korsan; kzl yelkenleri olan uzun bir gemiydi, pruvas bir ejder eklinde oyulmutu, ona Kzl Solucan derdi^^ ve onu severdi. Sadece yavru bir kpekik olduum halde ben de onu severdim, ama o benimle pek ilgilenmezdi; nk onunla avlanmaya gidecek kadar byk deildim ve yelken aarken yanma kpek almazd. Bir gn izin verilmedii halde ben de onlarla yelken atm. Karsna hoa kal diyordu; rzgr esiyordu ve adamlar silindirlerin zerinden Kzl Solucan' denizin iine doru itiyorlard. Ejderin boynuna doru ykselen kpkler beyazd; ve aniden, ben de onunla gitmezsem, onu bir daha asla gremeyeceimi *-) Tolkien'in burada, "Rover" szcn, "korsan" anlamnda kullandn ve metnin devamnda bizim de "rover" yerine "korsan" szcn kullandmz syleyelim, yhn. 119
www.e-kitap.us

hissettim. Bir ekilde gverteye szdm ve bir su fsnn ardna saklandm; beni bulmalarndan nce, ok almtk ve kara artk ok gerideydi. "te o zaman, kuyruumdan tutup beni ortaya karttklarnda bana Rover adn verdiler. 'te, iyi bir deniz korsan!' dedi birisi. 'Ve zerinde, onu asla evine dndrmeyecek garip bir yazg var,' dedi tuhaf gzleri olan baka birisi. Ve gerekten de eve asla geri dnemedim; ve olduka yalanm olsam da asla daha fazla byyemedim ve elbette daha da akllandm. "O yolculukta bir deniz sava oldu ve oklar dp, kllar kalkanlarn zerine arparken n gverteye katm. Ama Kara Kuu'nun adamlar gemimize ktlar ve sahibimin adamlarn aaya attlar. Sahibim, en son atlayand. Ejder bann yannda durdu ve sonra btn zrhyla birlikte denize dald; ben de arkasndan daldm. "Dibe benden daha hzl gitmiti ve denizkzlar onu yakaladk; onlara onu hzla karaya tamalarn syledim, nk evine dnmezse ok fazla insan alayacakt. Bana glmsediler ve onu kaldrp ok uzaklara gtrdler; ve imdi bazlar bana onu kyya tadklarn sylyor, bazlar da kafalarn sallar. Kendi srlarn korumalar dnda, denizkzlarna gvenemezsin; bu konuda da istiridyelerden daha iyiler. "ou zaman, onu gerekten de beyaz kumlarn iine gmdklerini dnrm. Siyah Kuu'nun adamlarnn batrd Krmz Solucan'n bir paras buradan ok uzaklarda, hl dipte yatyor; ya da son geiimde oradayd. evresinde ve zerinde byyen bir yosun orman, ejder Ba dnda onu tamamen 120

www.e-kitap.us

rtm durumda; nedense kabuklu deniz hayvanlar orada b-ymyordu ve altnda da beyaz bir kum tmsei vard. "O taraflar uzun sre nce terk ettim. Yava yava bir de-niz-kpei haline dnmtm o gnlerde yal deniz-ha-nmlar cadlk ilerinde olduka baarlydlar ve ilerinden biri bana kar ok nazikti. Beni u ankinin bykbabas olan derya-hanna hediye eden kadn oydu ve o zamandan beri saraydaym. Benimle ilgili her ey bu ite. Btn bunlar yzlerce yl nce oldu ve o zamandan beri derin ve alak denizlerin ounu gezdim ama evime asla geri dnemedim. imdi sen bana kendini anlat! Sanrm Kuzey Denizi'nden gelmiyorsun deil mi? o gnlerde ona ngiltere Denizi derdik ya da Orkneyler^^ civarnda herhangi eski bir yer biliyor musun?" Bizim Rover, daha nceden bu konuda "deniz" szc dnda hibir ey duymadn ve onun hakknda da pek bir ey bilmediini itiraf etmek zorunda kald. "Ama aya gittim," dedi ve yeni arkadana onun anlayabilecei kadaryla oray anlatt. Deniz-kpei Rover'n yksnden olduka holanm ve en azndan yarsna inanmt. "ok ho bir denizci masal," dedi, "ve uzun zamandr dinlediklerimin en iyisi. Ay grmtm. Frsat dtke yzeye kardm, biliyorsun, ama onun byle olabileceini hi dnmemitim. Ama eyvahlar olsun! O uzay-kpekii tam bir kstah. Rover! ki yeterince kt ama imknsz! Ve bir an bile onun benden daha yal olduuna inanmadm; eer yz yanda bile olsayd, buna gerekten ok arrdm." Belki birazck hakl olabilirdi. Sizin de fark ettiiniz gibi,

www.e-kitap.us

ay-kpei ok abartcyd. "Ve her neyse," diye devam etti de-niz-kpei, "o sadece bu ismi kendi kendisine takm. Benim-kiyse bana verildi." "Ve benimkisi de yle," dedi bizim kk kpek. "Ve onu bir ekilde kazanmaya balamandan nce, sana tamamen nedensiz olarak verilmi. Aydaki Adam'n dncesinden holandm. Ben de seni Roverandom diye aracam; ve eer senin yerinde olsam bu duruma yapp kalrdm bundan sonra nereye gidebileceini asla bilmiyor gibi grnyorsun! Haydi, imdi aaya inip yemee gidelim!" Balks bir yemekti ama Roverandom ksa bir sre sonra buna alacakt; as ayaklarna uygun grnyordu. Yemekten sonra birdenbire, neden bunca yolun ardndan denizin dibine geldiini hatrlad; ve Artaxerxes'e baknmaya gitti. Onu, baloncuklar karp, kk denizocuklarn mutlu etmek iin onlar gerek toplara dndrrken buldu. "Ltfen, Bay Artaxerxes, rahatsz olmazsanz acaba beni eski duruma evire" diye konumaya balad Roverandom. "O! git buradan!" dedi byc. "Rahatsz edilmemem gerektiini grmyor musun? u anda olmaz, megulm." Bu, Artaxerxes'in nemsiz bulduu kiilere kar sk sk syledii bir eydi. Rover'in ne istediini gayet iyi biliyordu; ama onun acelesi yoktu. Bylece Roverandom yzerek uzaklat ve yatana dnd, ya da daha dorusu bahedeki yksek bir kayann stnde byyen bir yosun demetinin zerine tnedi. Hemen aasnda 122
www.e-kitap.us

yal bir balina dinleniyordu; ve eer birileri size balinalarn ta dibe kadar inemeyeceini ya da orada saatlerce kestiremeyecek-lerini sylerse, bunun sizi rahatsz etmesine izin vermeyin. Yal Uin her adan bir istisnadr. "Eee?" dedi balina. "Neler yaptn bakalm? Hl oyuncak boyutunda olduunu gryorum. Artaxerxes'in sorunu nedir? Bir ey yapamyor mu yoksa yapmyor mu?" "Yapabileceini dnyorum," dedi Roverandom. "Yeni eklime bir baksana! Ama ne zaman u boyut meselesine gelmeye alsam, ne kadar megul olduunu ve uzun aklamalara vakti olmadn sylemeye balyor." "Hmm!" dedi balina ve kuyruunu kez yana vurdu kuyruunun suyun iinde kard slk Roverandom' nere deyse kayadan dryordu. "PAB'n buralarda ok baarl ola can sanmyorum; ama bunun iin endielenmemeliyim. Ksa bir sre iinde ya da zamanla senin istein olacak. Bu sre iin de, grlecek ok ey var. imdi uyu! Hoa kal!" Ve karanln iine doru yzp gitti. Koya gtrd rapor, her zamanki gibi yal Psamathos'u ok sinirlendirecekti. Sarayn klar tamamen sndrlmt. O derin karanlk sularn iine dek ne ay ne de yldzlar inemiyordu. Tamamen simsiyah olana dek yeillik, giderek daha da karard, karard ve byk parlak baln yosunlar arasndan yavaa geii dnda etrafta hibir lt yoktu. Sonunda Roverandom ml ml uyudu, o gece, bir sonraki gece ve birka gece daha. Ve ertesi gn, daha sonraki gn boyunca bycy arad ama onu hibir 123
www.e-kitap.us

yerde bulamayacakt. Bir sabah, kendini artk iyice bir deniz-kpei gibi hissetmeye balam ve orada sonsuza dek mi kalacan merak ederken, deniz-kpei ona dedi ki: "O bycy bo ver! Ya da daha dorusu onun cann skma! Bugn bu ie bir mola ver. Haydi gel, gerekten uzun bir yze kalm!" Gittiler ve uzun yz gnlerce sren bir yolculua dnt. Zaman iinde korkun bir mesafe kat ettiler; onlar bylenmi yaratklard, bunu hatrlamalsnz ve denizde onlarla yarabilecek ok az sradan ey vard. Dipteki tepelerden ve dalardan skldklarnda ve orta derinlikteki yarlardan da skldklarnda, yukarya, daha yukarya ve daha yukarya doru ykseldiler, denizin iinde bir milin biraz daha stne dek; ve en sonunda en yukarya vardklarnda, etrafta grlebilen hibir kara paras yoktu. Etraflarndaki deniz dmdz, sakin ve griydi. Sonra aniden hafife kabard ve kk souk bir rzgrn, afak rzgrnn altnda para para karard. Gne denizin kysnn zerinden bir lkla hzla bir gz att, sanki sert bir arap imi gibi kzard; ve hzla havaya srayarak gnlk yolculuuna balad, dalgalarn ularn altn rengine ve aralarndaki glgeleri koyu yeile dntrd. Denizle gkyznn kysnda bir gemi yelken amt ve dorudan gnee doru ilerliyordu, bu yzden direkleri, atein iinde simsiyah oldu. "O, nereye gidiyor?" sordu Roverandom. "Eee! Japonya ya da Honolulu ya da Manila ya da Paskalya Adas ya da Perembe ya da Vladivostok ya da baka bir yerlere 124

www.e-kitap.us

sanrm," dedi yzlerce yllk gezintileriyle vnmesine ramen corafyas biraz pheli olan deniz-kpei. "Buras Pasifik, eminim^^ buna; ama hangi blm bilmiyorum hissettiim kadaryla, scak bir blm. Daha dorusu olduka byk bir su paras. Haydi gidip yiyecek bir eyler arayalm!" Gnler sonra geri dndklerinde, Roverandom yine hemen bycy aramaya balad; ona olduka uzun bir mola verdii ni dnyordu. "Ltfen Bay Artaxerxes, sizi rahatsz etmiyorsam" diye konumaya balad, alld gibi. "Hayr, yapamam!" dedi Artaxerxes, bu kez her zamankinden biraz daha kesin bir ekilde konumutu. Galiba imdi gerekten ok meguld. Postayla ikayetler gelmiti. Elbette tahmin edebileceiniz gibi, denizin iinde her trden ey kt gidiyordu, en iyi PAB'n bile dzeltemeyeceklerinden tutun da onu hi ilgilendirmeyenlere kadar. Gemi enkazlar aaya iddetle derdi ve imdi bir tanesi yine birinin denizevinin stne dmt; deniz yatanda patlamalar oluuyorduk^ (A, evet! Orasnn da bizimkiler gibi volkanlar ve her tr sknt verici eyleri vard) ve birisinin dll altnbal srsn ya da dll anemon tarhn ya da biricik inci istiridyesini ya da nl kaya ve mercan bahesini havaya uuruyordu; ya da vahi balklar ana yolda savap deniz-ocuklarn zerinden dyorlard; ya da dalgn kpekbalklar yemek odas penceresinden ieri szlp akam yemeini mahvediyordu; ya da siyah dipsiz uurumlarn derin, karanlk, tanmlanamaz canavarlar korkun ve uursuz eyler yapyorlard. 125
www.e-kitap.us

Deniz halk bunlar hep yaard, ama ikayet etmeden de yapamazlard. Onlar szlanmay severlerdi. Elbette ki Haftalk Yosun, Derya-postas ve Okyanus Bilgileri'nt mektuplar yazmaya da alklard; ama artk bir PAB'leri vard, ona da yazyorlar ve her ey iin onu suluyorlard; kendi evcil stakozlarna kuyruklarn kaptrsalar bile. Onun bysnn yetersiz olduunu (bazen yleydi), maann drlmesi gerektiini (doru ama ok kabacayd); onun izmeleri iin ok byk olduunu (bu neredeyse doruydu : onlara aslnda terlik demeleri gerekirdi, ounlukla izme giymeye enirdi); ve her sabah, zellikle de Pazartesi sabahlan Artaxerxes'i rahatsz edecek bir sr ey sylerlerdi. Pazartesileri (yzlerce zarf sayesinde) daima en kt-syd; o gn Pazartesiydi ve bu yzden Artaxerxes ona bir kaya paras frlatt, o da adan kayan bir karides gibi kap gitti. Baheye kp biimini hl deimemi bulduu zaman ok sevinmiti; ve tahmin ediyorum ki, eer hemen byk bir hzla ortadan yok olmasyd, byc onu bir deniz-smklb-ceine evirebilir ya da telerin Ard'na gnderebilir (oras her neresiyse) ya da hatta Kse'ye kadar^^ (en derin denizin dibindeki). Rover ok sinirlenmiti ve gidip deniz-Rover'na homurdand. "Pazartesi tamamen geene kadar ona izin versen daha iyi olur," diye akl verdii deniz-kpei; "eer senin yerinde olmaz, gelecekte, Pazartesikri'ni tamamen unuturdum. Haydi gel, yeniden yzelim!" Ve ardndan Roverandom, bycye ylesine uzun bir izin verdi ki birbirlerini neredeyse unutmulard elbette tamamen 126

www.e-kitap.us

deil : kpekler kaya paralarn kolay kolay unutmazlar. Ama zaman iinde Roverandom, her adan sarayda yaayan evcil hayvanlarndan biri olarak grlmeye balamt. Srekli olarak deniz-kpeiyle birlikte bir yerlere gidiyorlard ve deniz-ocuklar da sk sk onlarn yannda giderlerdi. Roverandom'n bak asna gre (ama Roverandom, elbette ki gerekten deni ze ait deildi ve mkemmel bir yarg da deildi) onlar gerek iki bacakl ocuklar kadar elenceli deillerdi ama onu mutlu ediyorlard; ve daha sonra oluacak olan baz eyler olumasayd, onu sonsuza kadar orada tutabilir ve kk ki'yi unutturabilirlerdi. Bu olaylarn vakti geldiinde, Psamathos'un onlarla bir ilgisi olup olmadn dnebilirsiniz. Etrafta bu ocuklardan bir sr vard. Yal derya-hannn yzlerce kz, binlerce torunu vard ve hepsi de ayn sarayda yayordu; ve Bayan Artaxerxes'in de olduu gibi iki Rover'a da ok dkndler. Roverandom'n ona yksn anlatmay hi dnmemi olmas ok yazkt; nk o, hangi ruh halinde olursa olsun, PAB' nasl idare edeceini biliyordu. Ama bu durumda, phesiz ki, Roverandom hemencecik geri dnecek ve olaylarn ounu karacakt. Denizin iinde kaybolan btn mcevherlerin, daima denizin iinde olanlarn byk blmnn ve elbette ki incilerin st ste birikip toplanarak sakland Byk Beyaz Maaralar gezmeye Bayan Artdxerxes ve baz denizocuklaryla birlikte gitmiti. Bir baka seferinde, denizin dibindeki kk cam evlerinin iinde yaayan minicik deniz-perilerini ziyarete gitmilerdi. Deniz-perileri ok nadiren yzerler, deniz yatann zerindeki 127
www.e-kitap.us

przsz meknlarda arklar syleyerek gezinir veya en minicik balklarn koulduu denizkabuu-arabalarm srerlerdi; ya da incecik iplikiklerden yaplm gemleriyle kk yeil yengelere binerlerdi (elbette ki btn bunlar yengelerin, her zaman yaptklar gibi, yampiri yampiri ilerleyiini engellemezdi); onlardan daha iri, irkin ve klhanbeyi olan, savamaktan, balk avlamaktan ve denizatlarn drtnala srmekten baka bir ey yapmayan deniz-goblinleriyle sorunlar vard. Bu goblinler uzun sre suyun dnda yaayabilir ve frtnada suyun kysnda srf yapabilirlerdi. Bunu baz deniz-perileri de yapabilirdi, ama onlar ounlukla ssz sahillerde, sakin, lk yaz gecelerini tercih ederler (ve doal olarak da ok seyrek grlrlerdi). Baka bir gn, yal Uin yine dnp gelmi deiiklik olsun diye iki kpei gezmeye gtrmt; bu hareket eden bir daa binmek gibiydi. Gnler ve gnler boyunca uzaklara gittiler; ve tam vaktinde dnyann dou kysndan dndler. Orada balina yzeye kt ve bir su fskiyesi fkrtt, su ylesine yukarlara ykseldi ki byk blm dnyann ve kysnn zerinden darya dkld. Baka bir seferinde, onlar dier tarafa gtrd (ya da cesaret edebildii kadar yaknna), daha uzun, daha heyecanl bir yolculuktu; byyp olgun ve bilgili bir kpek olduunda, bunun btn Roverandom yolculuklarnn en olaansts olduunun farkna varacakt. Size onlarn Glgeli Denizler'e gidip Byl Adalar'in ardndaki (bizim sylediimiz ekliyle) byk Peridiyan Koyu'na ulamalarnn ncesinde Haritalandrlmam 128
www.e-kitap.us

Denizler'de balarndan geen tm maceralar ve corafya bilimi tarafndan bilinmeyen diyarlarda bir an iin gzlerine arpan eyleri anlatmam, en azndan, tamamen baka bir yk gerektirir. ok uzaklardan, Bat'nn sonundaki Elfyurdu Dalar-'nda ve dalgalarn zerindeki Peri klarn grdler.^^ Rove-random, bir an iin, Dalar'n eteklerindeki yeil tepenin zerinde Elflerin ehrini grdn dnd; ama Uin ylesine ani bir ekilde yeniden suyun iine dalmt ki bundan emin olamayacakt. Eer dnd doruysa, Roverandom, bizim diyarlarmzn zerinde yrm ve dier diyara ok uzaklardan bile olsa bir an iin baktn syleyen, iki ya da drt ayakl ok az saydaki yaratklardan biriydi. "Eer bu renilirse, yakalanrm!" dedi Uin. ,"D Diyarlar'dan hi kimse sanrm buraya gelmemeli; ve bunu yapabilen ok az kii var. Bu aramzda kalsn!" Size kpekler hakknda ne sylemitim? Onlar kt huylu kaya paralarn unutmazlar. Ne diyordum, btn bu deiik manzaralara ve artc yolculuklara ramen, Roverandom, bunu zihninin derinliklerinde srekli olarak koruyacakt ve bu bilgi evine dner dnmez, ortaya kt. lk dnd ey uydu: "Nerede o yal byc? Ona kar kibar davranmam ne ie yaryor! Eer birazck ans bulursam, pantolonunu yeniden yamalayacam." Artaxerxes ile yalnz kaldklarnda sadece bir szck konumaya bo yere uramasnn ardndan, ite byle bir dnce yaps iindeyken, bycy saraya doru uzanan kraliyet 129

www.e-kitap.us

yollarndan birinde grd. Elbetteki o zamanlar da kuyruk ya da yzge gelitirmek ya da dzgn yzmeyi renmek iin fazla kibirliydi. Bir balk gibi yapt tek ey imekti^"^ (denizin iinde bile itiine gre, ok susam olmalyd); zel dairesindeki kocaman flarn iindeki elma arabn by yoluyla gerekletirebilmek iin resmi grevinde geirmesi gereken vaktinin ounu harcam olmalyd. Hzl olmak istediinde araba kullanrd. Roverandom onu grd zaman ekspresini sryordu yedi kpekbal tarafndan ekilen istiridye eklindeki devasa bir kabuktu. Halk hzla ekildi, nk kpekbalklar srabilirdi. "Haydi izleyelim!" dedi Roverandom, deniz-kpee; ve izlediler; araba ne zaman kayalklarn altndan gese iki kt kpek zerine ta paralar dryordu. Size sylediim gibi, inanlmaz hzl gidebiliyorlard; vzlayarak nne getiler, yosun allarnn ardna saklandlar ve bulabildikleri her gevek eyi zerine ittiler. Bu, bycy ok kzdrmt, ama onlar fark etmemesi iin ok dikkatli davranyorlard. Artaxerxes yola kmadan nce ok sinirli bir hal iindeydi ve ok uzaklamadan da bir fke iine girmiti, endieyle hi karmam bir fke. nk, birdenbire ortaya kan allmam bir girdap yznden oluan zarar aratrmaya gidiyordu -ve denizin onun hi holanmad bir blmndeydi; o tarafta yalnz braklmalar en iyisi olacak iren eylerin bulunduunu dnyordu (ve tamamen haklyd). Sanrm siz de Artaxerxes'in yapt meselenin olduunu tahmin edebilirsiniz. Kadim Denizylan uyanyordu ya da uyanmay dnyordu. 130

www.e-kitap.us

Yllardr uykudayd ama artk uyanyordu. Aldnda yzlerce mil boyuna ulaabiliyordu (bazlar onun bir Ky'dan dier Ky'ya ulaabileceini syler^^, ama bu bir abartdr); btn okyanuslarda, kvrldnda iine sabilecei, Kse'nin (allm olarak yaad yerdi, ou kii onun yine oraya dnm olmasn dilerdi) dnda sadece tek bir maara vard ve oras da ok byk bir ansszlk eseri derya-hannn sarayndan yz mil bile tede deildi. Uykusunda kvrmlarn bir iki kez atnda, su kabarp salland, halkn evlerini bkt ve miller boyunca civarda yaayanlarn rahatlarn kard. Ama PAB' buna bir bakmaya gndermek ok aptalcayd; nk Deniz-ylan herhangi birinin kontrol edebilmesi iin fazlasyla devasa, fazlasyla gl, yal ve aptald (ezeli, tarih ncesinden, otohalassik^^, inanlmaz, mitolojik ve salak onun iin kullanlan dier sfatlard); ve Artaxerxes bunu ok iyi biliyordu. Hatta Aydaki Adam'n elli yl boyunca ok alp hazrlayabildii sihir bile onu balamak iin yeterince byk ya da uzun ya da gl deildi. Bunu Aydaki Adam sadece bir kez (ondan zellikle rica edildii zaman) denemiti ve sonucunda en azndan bir kta denizler altnda kalmt^^. Zavall yal Artaxerxes doruca Deniz-ylan'nn maarasnn azna doru gidiyordu. Ama Deniz-ylan'nn giriten dar kard kuyruunun ucunu grdnde uzun sre arabasndan inemedi; kuyruk devasa su varilleri dizisinden daha bykt, yeil ve smksyd. Bu onun iin fazlasyla yeterliydi. Solucan yeniden dnmeden evine dnmek istiyordu 131

www.e-kitap.us

btn solucanlarn tuhaf ve beklenmeyen anlarda yaptklar gibi. Her eyi alt st eden kk Roverandom'du! Deniz-ylan ya da onun heybeti hakknda hibir ey bilmiyordu; tek dnd kt huylu bycy taciz etmekti. Bylece frsatn bulduunda Artaxerxes, ylann grlebilen ucunun nnde dikilmi, bir aptal gibi bakyor ve kheylanlar hibir eye dikkat etmiyordu - hissettirmeyerek yaklat ve kpekbalklarndan birinin kuyruunu srd, elence iin. Elence iin! Ne elence! Kpekbal ileriye doru srad, araba da ileriye doru frlad; ve tam o anda arabaya binmek iin dnen Artaxerxes srt st dt. Sonra kpekbal o an iin ulaabildii tek eyi srd, nndeki kpekbaln; o kpekbal da bir ndekini ve bu bylece devam etti, sracak baka bir ey grmeyen yedi kpekbalnn sonuncusuna gelene dek tanrm! o aptal da gidip Deniz-ylan'nn kuyruunu srd! Deniz-yilan yeni ve hi beklenmeyen bir dn yapt! Ve kpeklerin bundan sonra bildii tek ey, deliye dnm bir suyun iinde btn evrelerinin alt st olup dnp durmasyd, birbirine arpan sersemlemi balklar, frldak gibi dnen deniz-aalar, kklerinden sklm bir yosun ve kum ve deniz kabuklar bulutunun iinde hayatlarndan endielenen smklbcekler, Cezayir menekeleri^^ ve acayip eyler. Ve bir de kpekbalklarnn dizginlerine skca sarlp kalm, etrafndaki her eyle birlikte dnp duran ve onlara en iren eyleri syleyen yal Artaxerxes vard. Kpekbalklarna, yani. ok kr ki, bu hikyede, Roverandom'n neler yaptn asla renmedi. 132

www.e-kitap.us

Kpeklerin eve nasl dnebildiklerini bilmiyorum. Bunu bir ekilde baarmalarndan nce, ok, ok uzun bir zaman gemiti. nce Denizylan'nn kmldanmasnn sebep olduu korkun bir gelgit dalgasnn iinde bir kyya vurmulard; sonra, denizin dier tarafnda balklar tarafndan yakalandlar ve neredeyse bir Akvaryum'a (iren bir kader) gnderiliyorlard; ayaklarnn derisiyle^^ oradan kaabildiler ve yeralt kargaalarnda srekli olarak en iyi ekilde yapabildikleri gibi, btn yolu kendi balarna geri dnmlerdi. Ve en sonunda eve dndklerinde, orada da korkun bir kargaa vard. Btn deniz halk sarayn etrafnda toplanm, bir azdan baryorlard : "PAB' bulup karn!" (Evet! daha uzun ya da onurlu baka hibir ey kullanmadan, ona alenen byle sesleniyorlard) "PAB' BULUP IKARIN! PAB'I BULUP IKARIN!" PAB ise bodrumda saklanyordu. En sonunda Bayan Arta-xerxes onu orada, sakland yerde bularak dar kard ve bir tavanaras penceresinden darya baktnda btn deniz halk adama haykrd: "Bu samal durdur! BU SAMALII DURDUR! BU SAMALII DURDUR!" Ve ylesine byk bir grlt kard ki dnyann btn deniz kylarna yerlemi olan halk, denizin her zamankinden daha yksek bir ekilde kkredini dnd. yleydi! Btn bu sre boyunca Deniz-ylan dnmeye devam ediyor ve dalgn bir ekilde kuyruunun ucunu azna almaya urayordu. 133
www.e-kitap.us

Ama tanrya krler olsun! Tam olarak ve hakkyla uyanma-mt, yoksa darya kp fke iinde kuyruunu sallayabilirdi ve o zaman da baka bir kta daha sulara gmlrd. (Elbette ki bunun gerekten nemli olmas, hangi ktann gmleceine ve sizin hangisinde yaadnza balyd.) Ama deniz halk bir ktann zerinde deil, denizin iinde yayordu, olayn en sert gerekletii yerde; giderek en iddetli ^olduu yerde. Ve PAB'n Deniz-ylan'n sakin tutmas iin biraz sihir, ila ya da solsyon retmesini salamann derya-han-nn grevi olduu konusunda srar ediyorlard: su ylesine iddetli sallanyordu ki bir eyler yemek ya da burunlarn silmek iin bile ellerini yzlerine gtremiyorlard; herkes birbiriyle arpp duruyordu; btn balklar deniz tutmutu, su ylesine ok alkantlyd; ylesine bulank ve kum doluydu ki, herkes ksryordu; btn dans ediler durmutu. Artaxerxes inledi, ama bir eyler yapmalyd. Bylece atlyesine gitti ve iki hafta boyunca kendisini oraya kapatt; bu sre iinde deprem, iki sualt kasrgas ve deniz halknn kard birka ayaklanma gerekleecekti. Sonra darya kt ve en olaanst sihirini (yattrc efsunlarla birlikte) biraz uzaktan maaraya frlatt; herkes evlerine gitti bodrumlarnda oturarak beklediler - Bayan Artaxerxes ve onun talihsiz kocas dnda. Byc orada bekleyip (uzakta, ama pek gvenli bir mesafe deildi) sonucu izlemeye mecburdu; Bayan Artaxerxes de bekleyip bycy izlemeye mecburdu. Sihirin btn yapt Ylan'n korkun bir rya grmesini salamakt : ryasnda her tarafnn kabuklu hayvanlarla (ok 134

www.e-kitap.us

rahatsz edci ve biraz da doruydu) kaplandn grd ve ayrca, bir volkann'iinde yava yava kzaryordu (bu ok ac verici, ama yazk ki tamamen hayaliydi). Ve bu onu uyandrd! ArtaKences'in bys, byk bir olaslkla umulandan daha iyiydi. Deniz-ylan bir ekilde dar kamad hikye mizin ansna. Kafasn kuyruunun arasna sokup esnedi, azn maara kadar amt ve ylesine yksek bir sesle hrlad ki, bodrumlarnn iine snm btn deniz krallklar halk bunu duydu. Ve Deniz-ylan konutu : "Bu SAMALII durdur!" Ve ardndan ekledi: "Eer bu samalayan byc bir an nce ekip gitmezse ve eer bir daha, kk bir krekle bile yeniden denize karsa, DIARI IKARIM; nce onu yerim, sonra her eyi parampara ederim. Hepsi bu. yi geceleri" Ve Bayan Artaxerxes, baylp kalm PAB' eve tad. Adam kendine geldiinde grld zere bu abuk olmutu Ylan'n zerindeki sihirini zd ve antasn toparlad; btn ahali konuup haykryordu : "PAB' gnderin gitsin! yi bir kurtulu! Hepsi bu. Hoa kal!" Ve derya-han konutu : "Seni kaybetmek istemeyiz ama gitmen gerektiini dnyoruz!" Artaxerxes kendini ok kk ve nemsiz hissetti (bu onun iin iyiydi). Hatta deniz-k-pei bile ona glmt. Ama yeterince elenen Roverandom biraz alt st olmutu. Her eyden nce, Artaxerxes'in bysnn etkisiz olmadn bilmek iin kendi sebepleri vard. Kpekbalnn kuyruunu 135

www.e-kitap.us

da o srmt, deil mi? Ve u pantolon srma olayyla her eyi o balatmt. stelik o Toprak'a aitti ve btn deniz halk tarafndan taciz edilmenin zavall toprak-bycs iin ne kadar zor olduunu hissetti. Her neyse, yal adamn yanna gitti ve dedi ki : "Ltfen Bay Artaxerxes !" "Evet?" dedi byc, olduka kibar bir ekilde, (PAB diye arlmad iin ylesine memnunduk! ve haftalardr bir kez bile olsun "Bay" szcn duymamt.) "Evet? Nedir, kk kpek?" "zr dilerim, gerekten. Demek istediim korkun derecede zgnm. tibarnza zarar vermeyi hi istememitim." Roverandom, Deniz-ylan'n ve kpekbalnn kuyruunu dnyordu ama (ans eseri) Artaxerxes onun pantolonundan bahsettiini sand. "Gel, gel!" dedi "Gemii geri getirmeyelim. En azndan, hemen tamir edildi ya da yamand. Sanrm ikimizi iin de en iyisi birlikte yeniden eve dnmek." "Ama ltfen. Bay Artaxerxes," dedi Roverandom, "sizi rahatsz etmeyecekse, beni gerek boyutlarma dndrebilir misiniz?" "Kesinlikle!" dedi byc, hl bir eyler yapabileceine inanan birilerinin olmasndan memnundu. "Kesinlikle! Ama burada aadayken bu ekilde kalman senin iin en iyi ve en gvenli olan. nce buradan bir gidelim! Ve u anda gerekten, samimi bir ekilde sylyorum ki ok megulm." Gerekten ve samimi bir ekilde yleydi. Atlyesine gitti. 136

www.e-kitap.us

btn tehizatn, nianlarn, sembollerini, hatrlama notlarn, tarif kitaplarn, gizli malzemelerini, aletlerini, antalarn ve muhtelif by ielerini toplad. Yanacak her eyi su geirmez frnnn iinde yakt; geri kalanlar da arka baheye dkt. Orada zaman iinde srad eyler gerekleecekti : btn iekler delirdi, btn sebzeler devasa irileti, onlar yiyen btn balklar da deniz-solucanlarna, deniz-kedilerine, denizinekle-rine, deniz-aslanlarna, deniz-kaplanlarna, deniz-eytanlarna, dugonlara, kafadanbacaklara, denizaylarna ve belalara dntler ya da sadece zehirlendi; kuruntular, grntler, aknlklar, yanlsamalar ve sanrlar ylesine oalmt ki, artk saraydaki kimsenin huzuru kalmamt ve oradan tanmak zorunda kaldlar. Aslnda, onu kaybetmelerinin ardndan bycnn hatrasna sayg gstermeye balamlard. Ama bu ok, ok sonralar olacakt. O sralar yaygaralar kopararak onun ayrlmasn istiyorlard. Her ey hazr olduunda Artaxerxes, derya-hanna hoa kal dedi olduka souk bir ekilde; ve deniz-ocuklar bile onu ok nemsemiyor gibiydi, nk o genellikle ok megul biriydi ve (size anlattm) baloncuk olaylar ok nadir gerekleirdi. Saysz grmcelerinin bir blm nazik olmaya altlar, zellikle Bayan Artaxerxes de oradaysa; ama gerekte herkes onu bahe kapsndan karken grmek iin sabrszlanyordu ve bylece Deniz-ylan'na saygl bir mesaj gnderebildiler: "Piman olmu byc ayrld ve bir daha dnmeyecek, Zatalileri. stirham ederiz, uyuyun!" Elbette Bayan Artaxerxes de gidiyordu. Derya-hannn o 137
www.e-kitap.us

kadar ok kz vard ki bir tanesini kaybetmeye fazla znt duymadan katlanabilirdi, zellikle de onuncu en byk kzna. Ona bir anta mcevher ve kapnn eiinde slak bir pck verip tahtna dnd. Ama dier herkes ok zgnd, zellikle de Bayan Artaxerxes'in denizkuzenleri ve deniz-kuzinleri; ayrca Roverandom' kaybettikleri iin de ok zgndler. Herkesin iinde en zgn ve en yklm olan deniz-kpe-iydi : "Deniz kysna her gidiinde sadece kk bir not at," dedi "hemen gelir ve seninle grrm." "Bunu unutmayacam!" dedi Roverandom. Ve sonra gittiler. En yal balina bekliyordu. Roverandom, Bayan Artaxer-xes'in kucana oturdu ve herkes balinann srtna yerletiinde yola ktlar. Btn ahali yle seslendi : "Hoa kaln!" ok grltl bir ekilde ve "Kt bir sprntden iyi bir kurtulu" sessizce, ama ok da sessizce deil; ve Artaxerxes'in Pasifik Atlantik Bycl grevi bylece sona erdi. O zamandan beri onlarn efsunlama ilerini kimin yaptn bilmiyorum. Yal Psamathos ve Aydaki Adam, sanrm bu ii aralarnda dnml olarak halletmilerdi; onlar bunu kusursuzca yapabilecek bir kapasitedeydiler.

138

www.e-kitap.us

5.

BALNA, PSAMATHOS'UN KOYUNDAN ok, ok uzakta, sessiz bir kumsala yanat; Artaxerxes bu konuda ok zen gstermiti. Byc (cebinde Roverandom ile birlikte) birka mil uzaktaki en yakn ky kasabasna, (sokaklarda byk bir ilgi yaratan) harika kadife takmna karlk eski bir takm elbise, yeil bir apka ve biraz ttn almak iin yryerek giderken Bayan Artaxerxes ve balinay orada braktlar. Oradan ayn zamanda Bayan Artaxerxes iin de (onun kuyruunu unutmamalsnz) bir kvet-sandalye satn almlard. "Ltfen, Bay Artaxerxes," diye bir kez daha balad Roverandom, leden sonra yeniden kumsalda otururlarken. Uzun zamandan beri olduundan daha mutlu grnen byc srt balinaya dnk oturup pipo iiyordu ve hi megul deildi. 139

www.e-kitap.us

"Benim gerek eklim konusu ne olacak, eer sizin iin nemli deilse? Ve gerek boyutlarm da, ltfen!" "Eee, pekl!" dedi Artaxerxes. "e balamadan nce biraz kestirebileceimi dnyordum; ama nemli deil. Haydi u ii bitirelim! Nerede benim" Ve sonra birdenbire durdu. Aniden, btn sihirlerini Derin Mavi Deniz'in dibinde yaktn ya da frlatp attn hatrlamt. Gerekten mthi bir ekilde alt st olmutu. Ayaa kalkt ve btn pantolon ceplerini, yelek ceplerini ve ceket ceplerini yoklad, ilerini ve dlarn, hibirinde birazck bile sihir bulamad. (Elbette bulamazd, aptal yal adam; ylesine tela iindeydi ki takm elbisesini sadece birka saat nce bir tefeci dkknndan satn alm olduunu bile hatrlamamt. Aslnda bu takm elbise yal bir khyaya aitti ya da en azndan o satmt ve bu ii yapmadan nce de btn ceplerini batan aaya boaltmt.) Yeniden tamamen mutsuz bir grnme brnen byc oturdu ve mor bir mendille alnn sildi. "Gerekten ok, ok zgnm!" dedi "Seni sonsuza kadar byle brakmay asla dnmemitim; ama imdi sana yardm edebilecek hibir ey grmyorum. Bu da sana, nazik sevimli byclerin pantolonlarn stmaman gerektii konusunda bir ders olsun!" "Glnecek derecede samalk!" dedi Bayan Artaxerxes. "Nazik, sevimli byc, gerekten! Ortada bir nezaket ya da sevimlilik ya da byc olmaz, eer bu kk kpein eklini ve boyutlarn bir an nce deitirmezsen hatta daha da fazlas. Derin Mavi Deniz'in dibine giderim ve bir daha asla sana geri dnmem." 140

www.e-kitap.us

Zavall yal Artaxerxes, neredeyse Deniz-ylan'nn sorun yaratt zamanki kadar endieli grnyordu. "Sevgilim!" dedi. "ok zgnm, ama en gl, deitirilemez sihir koruyucumu gidip bu kpein zerinde kullandm Psamathos'un (ona lanet olsun!) ie karmasndan sonra, bunu sadece ona her eyi yapamayacan, kum-tavan byclerin benim zel elenceme karmasna izin vermeyeceimi gstermek iin yapmtm ve aada ortal temizlerken panzehiri almay unutmuum! Onu her zaman atlyemin kapsnda asl duran kk siyah bir ajntann iinde saklardm. "Tatlm, bir tanem! Eminim tm bunlarn anlamnn sadece kk bir elence olduuna katlyorsun," dedi Roveran-dom'a dnerek, adamn yal burnu ektii ac yznden zntyle genileyip kzarmt. "Tatlm, tatlm, bir tanem!" demeyi srdrrken ban ve sakaln sallamaya devam etti; Roverandom'n onunla hi ilgilenmediini ve balinann da gz krptn fark etmedi. Bayan Artaxerxes ayaa kalkp bagajnn yanna gitmiti ve imdi hem glyor hem de elinde eski siyah bir anta tutuyordu. "Artk sakaln sallamay brak ve iini yap!" dedi kadn. Ama Artaxerxes antay grdnde, bir an iin azn ap bakmann dnda hibir ey yapamayacak kadar armt. "Buraya gel!" dedi kars. "Bu senin antan, deil mi? Bahede yarattn iren p ynndan bunu ve bana ait olan birka kk dknty toplamtm." ine bir gz atmak iin antay at ve bycnn sihirli dolmakalem asasn dar kard, ayn zamanda komk bir duman bulutu kendi kendine 141
www.e-kitap.us

deiik ekil ve tuhaf yzler oluturarak dar kmt. Derken Artaxerxes uyand. "Bana ver onu! Harcyorsun!" diye haykrd; ve siz daha "hop" bile diyemeden, Roverandom' ensesinden yakalad, rpnp homurdanrken hzla antaya soktu. Sonra antay, dier eliyle kalemi sallayarak kez evirdi ve "Teekkr ederim! unu gzelce yapalm!" dedi, antay at. Yksek bir gm sesi duyuldu ve bak u ie! Ortada anta yoktu, sadece Rover, tpk o sabah imenlikte bycyle ilk karlat zamandaki gibi. Evet, belki tamamen ayn deildi; imdi birka ay daha bym olduu iin birazck daha iriydi. Onun ne kadar heyecanl olduunu ya da her eyin, hatta en yal balinann bile nasl elenceli ve daha kk grndn tanmlamaya uramaya gerek yoktu; ne de Rover'n kendisini nasl gl ve vahi hissettiini. Sadece bir an can atarak bycnn pantolonuna doru bakt; ama yknn yeniden balamasn hi istemiyordu, bylece bir millik sevin turu atmasndan sonra dnd ve "Teekkr ederim!" dedi; "Sizinle tantm iin ok memnunum" diye gerekten ok nazike ekleyerek. "Tamam!" dedi Artaxerxes. "Ve bu yapacam son sihirdi. Emekli oluyorum. Sen de en iyisi evine dn. Seni evine gnderecek baka sihirim kalmad, yani yrmek zorundasn. Ama bu gl gen bir kpei incitmez." Bylece Rover hoa kaln dedi, balina gz krpt ve Bayan Artaxerxes ona bir para kek verdi; bu uzun bir sre boyunca onlar son gryd. Uzun, ok uzun bir zaman sonra, daha nce hi grmedii bir ky kasabasn ziyaret ettiinde, onlara 142
www.e-kitap.us

ne olduunu rendi; nk onlar da oradayd. Elbette ki balina yoktu, sadece emekli byc ve kars. O ky kasabasna yerlemilerdi ve artk Bay A. Pab adn alan Artaxerxes, kumsaln yaknna bir sigara ve ikolata dkkn amt ama suya asla dokunmamaya ok ama ok zen gsteriyordu (hatta tatl suya bile ve bundan hi sknt duymuyordu). Bir byc iin sefil bir meslekt' ama en azndan mterilerinin kumsalda brakt pleri temizlemeye alyordu; ok pembe ve yapkan olan "Pab'n Kayasi"ndan9^ ok para kazanmt. inde ok az da olsa birazck sihir olabilirdi, nk ocuklar onu ylesine ok seviyorlard ki, kuma dtkten sonra bile yemeye devam ediyorlard. Ama Bayan Artaxerxes, Bayan A. Pab demeliyim, ok daha fazla para kazanmt. Banyo adrlar ve karavanlar^^ vard, yzme dersleri veriyor, beyaz midillilerin ektii kvet-sandal-yesinin iinde eve dnyor ve akam zerleri derya-hann mcevherleri takyordu; ylesine nl biri olmutu ki, kimse asla kuyruundan sz etmeyecekti, , Bu arada Rover kasaba patikalar ve anayollar boyunca ar ar yrm ve btn kpeklerin yapt gibi, sonunda evini bulmasn salayacak olan burnunu izlemiti. "Aydaki Adam'in dlerinin hepsi gereklemiyor yleyse kendisinin de syledii gibi," diye dnyordu yrrken. "Bu kesinlikle onlardan biri deil. Kk olanlarn yaad yerin adn bile bilmiyorum, ne kt!" Kurumu topran, bir kpek iin ay ya da okyanus kadar 143
www.e-kitap.us

tehlikeli olduunu rendi, stelik ok daha renksizti. (Rover'a gre) ayn insanlarla dolu, hepsi de bir yerlere tam hzla (tam toz ve tam kokuyla) giden, motor ardndan motor^^ grltyle geiyordu. "Yarsnn bile nereye gittiklerini veya oraya neden gittiklerini bildiine ya da vardklarnda bunu bileceklerine inanmyorum," diye mrldand Rover, ksrp soluksuz kalrken; sert, kasvetli ve siyah yollarn zerinde yrmekten ayaklar yorulmutu. Bylece tarlalarn iine sapt, amaszca kular ve tavanlarla bir sr basit macera, dier kpeklerle birden fazla elenceli kavga ve daha byk kpeklerden bir sr acele ka yaad. Ve en sonunda, yknn balamasndan haftalar ya da aylar sonra (hangisinin olduunu size syleyemezdi), kendi bahe kapsna varmt. Ve ite orada, imenlikte kk ocuk sar bir topla oynuyordu! Rya gereklemiti, hi beklemedii bir ekilde! "te Roverandom!" haykrarak lk att kk ki. Rover oturup yalvard, havlamak iin hi sesi kamamt, kk ocuk ban pt ve bararak hzla eve dald : "te benim kk yalvaran kpeim, byk ve gerek haliyle dnd!!!" ocuk bykannesine her eyi anlatt. Rover, bunca zamandr aslnda kk ocuun bykannesine ait olduunu nasl bilememiti? Bylendii zaman sadece bir iki aydr ona aitti. Merak ediyorum, acaba bu durumun ne kadarn Psamat-hos ve Artaxerxes biliyordu? (ok iyi grnen kpeinin, motorlar tarafndan paralanmam veya kamyonlar tarafndan ezilmemi olarak gelmesine 144
www.e-kitap.us

gerekten ok arm olan) bykanne, kk olann tanr akna neden bahsettiini anlamamt; her eyi ona tamamen ve defalarca, defalarca anlatmasna ramen. Byk bir zorlukla (elbette ki sadece ok ama ok az sard) Rover'n Aydaki Adam yle dedii iin Roverandom diye arlmas gerektiini; ("Bu ocuun ne tuhaf fikirleri vard") onun artk bykanneye deil, kk ki'ye ait olduunu, nk annenin, onu karideslerle birlikte eve getirdiini ("Peki, tatlm, eer istersen; ama onu bahvann kardeinin olundan satn aldm sanyordum") anlad. Elbette, size onlarn btn tartmalarn anlatmadm; nk iki taraf da hakl olduunda hep olduu gibi, uzun ve karkt. Bilmek isteyeceiniz tek ey, bundan sonra ad Roverandom'd, kk ocua aitti ve ocuklarn bykanneye ziyaretleri bittiinde, bir zamanlar konsolun stnde oturduu eve geri gitti. Bir daha hunu asla yapmayacakt, elbette. Bazen kasabada, ou zaman da deniz kysndaki kayaln zerindeki beyaz evde yaad. Onu kumdan ve uykusundan kazp kararak saysz sohbet edecek kadar byk ve soylu bir kpek olduu zaman Psamat-hos'u ok daha yakndan tand, ama asla P'yi kullanmay brakacak kadar yakndan deil. Aslnda Roverandom bydke daha bilge oldu, geni bir yresel hret kazand ve her trden baka maceralar (ounu kk ocuun da paylat) yaad. Ama size anlattklarm, bu maceralarn byk olaslkla en allmam ve en elenceli olanlaryd. Sadece Tinker, bunlarn bir kelimesine bile inanmadn syler. Kskan Kedi! SON

145
www.e-kitap.us

NOTLAR Altkrkbe Yayn Notu : C.S. ve W. G. H tarafndan byk bir zen gsterilerek hazrlanm bu blmde, [} iine alnm ifadelerin bir blm - sizin de anlayabileceiniz gibi -bizim tarafmzdan eklenmitir.

148

www.e-kitap.us

1 gazete yazlaryla : 7 Eyll 1925 gnne ait Times'ts. unlar yazlmt; "Whitley Koyu'nda btn elence dkknlar ve tekne iskeleleri paraland, kumsal tahta ve demir paralaryla kapland . . . Hornsea'de denizin dalgalar geni bir blge boyunca yeni yaplan gezinti yerlerindeki banklar skerek 40 fit ykseklie ulat. Scarborough'daki Gney Kumsal havuzlarnn byk kapak talar yerinden skld" ve bylece devam edip gidiyordu. Hava tahmini ara ara saanak ya gsteriyordu. 2 bu yk iin izdii be illstrasyon : izimlerin orijinallerine, Oxford niversitesi, Bodleian Ktphanesi'nden ulalabilir: "Orjinal Tolkien izimleri" 88'e 25'te (Ay Manzaras); 89'a l'de (isimsiz, "Rover'n Ay'a var"); 89'a 2'de (Rover'n Bir "Oyuncak" Olarak Maceralarna Balad Ev); 89'a 3'te (Beyaz Ejder, Roverandom ve Aykpek'i Kovalyor); 89'a 4'te (Deryahan'n Saraynn Baheleri) 149

www.e-kitap.us

3 "Noel Baba" mektuplar: Bunlarn byk blm 1976 ylnda, Baillie Tolkien tarafndan yayna hazrlanarak The Father Christmas Letters adyla yaymlanmtr. 4 Kapanejder : [Ing.Snapdragon] Yanan bir kase brandi ya da benzer bir ikinin iinden zmleri yakalamak ve yanar halde yemekten oluan (genellikle Noel dneminde oynanan) oyun ya da elence. {Oxford English Dicttonary) 5 Bu metin, neredeyse byk bir kesinlikle ... 7 Ocak 1935 tarihli raporunda : Rayner Unwin'in bu raporunda "Psamathos" isminden ve "6d"lik (alt peni) fiyattan bahsedilir; ki bunlar ikinci (yarm kalm) ve nc (tamamlanm) daktiloya ekimlerine dek Roverandom metnine girmemitir. 6 baka ykleri de vard: Daha fazlas iin baknz J.r.r. Tolkien: A Biography, Humphrey Carpenter; 1977, s. 161.

7 kemik ve ie adamlar: Geinmek iin kemik, ie ya da dier malzemeleri toplayarak, onlar rnein kt ve kemik fabrikalar gibi yerlere satan gezgin insanlar. {Ksc^i.'a^tnn: Paavra ve kemik adam.) 8 yeil apkann arkasna taklm mavi ty : Tolkien'in ilk dnem hikyelerinin birinin kahraman ve Yzklerin Efendisi'nde (1954-5) bir karakter olan Tom Bombadil de mavi tyl bir apka giyerdi.

150
www.e-kitap.us

9 Yalnzca, gece yarsndan sonra yryebiliyor : Oyuncaklarn geceleri ya da kimsenin bakmad zamanlarda canlandklar fantazisine birok baka hikyede de rastlanr. Hans Christian Andersen'in "Kurun Asker"i (1838) ya da E. H. KnatchbuU-Hugesses'in "Balmumu Bebek"i (1869) gibi. 10 Alt peni etiketle : Metnin ilk kez daktiloya ekilmesinde, Rover "drt peni" olarak etiketlenmiti. kinci kez daktilo edildiindeyse "alt peni" olarak deitirilmesi, bu taslaklarn arasnda geip giden yllar boyunca ykselen fiyatlarn bir yansmasyd belki de. 11 ay saati: leden sonra 4:00 civarlar; ay, ekmek, kek ve benzeri eylerden oluan hafif bir akam st yemei vakti. Karlatrn : "ay saatimsi" (sayfa 52) 12 Kadnn olu vard : Anne, elbette ki Edith (Bayan J.R.R.) Tolkien ve onun olu da John, Michael ve Christopher'dr. "Kk kpeklere fazlasyla dkn olan" ocuksa Michael'd. 13 kda sktrld: Mteriler iin kelerden skca bklen bir kdn iine paketlenmek. 14 becerebildii en iyi kpek lisannda : Lewis Carroll'n Sylvie ile Bruno isimli peri masallarnda (1889 93) Tolkien'in en ok holand ey akc "kpeke" konumayd.

151
www.e-kitap.us

15 yatan yannda bir sandalyeye konulmutu : Bu blmn hl var olan en eski taslaklarnda (ilk daktilo edilmi metinde) Rover, bir konsolun zerine konulmutu. Tolkien, belki de onun Rover'n evi kefetmek amacyla aaya, yatan zerine srayabilmesi - ve sabah olmadan nce yerine dnebilmesi -iin, ok byk bir ykseklik olduunu hissetmiti. Rover, her eyden nce, oyuncak bir kpekti ve (baz zamanlar daha byk grnmesine ramen) ok kkt. Sayfa 42'de yer alan, Tolkien'in "giyinirken koyduu" eklinde biraz kabaca bir aklama ekledii "[olan] koyduu konsolun stnde oturan Rover' grmt" ksm en eski taslan bir kalntsdr. Tolkien, metnin son sayfasnda, sayfa 145'te "bir zamanlar konsolun stnde oturduu ev" eklinde bu konuya bir kez daha deinecekti. 16 ay denizin zerinden ykseldi, stnde yryebilecekler iin dnyann kysna ve tesine giden gm patika suyun zerine uzand: Bu bulu Tolkien'e ait olabilir; ama Amerikal yazar ve sanat Howard Pyle'n The Garden Behind The Moon adl eserinde (1895) bulunan "parltl ay patikas karanlk dnyadan . . . aya doru uzanyordu" eklindeki tanmlamayla etkileyici bir benzerlik tamaktadr. Bu kitaptaki ana karakter kydan kl patika boyunca yryerek Aydaki Adam' ziyaret eder. Roverandom'dysa. Rover ay patikasnn stnde kendisi yrmez ama patikann zerinden bir mart tarafndan tanr. 17 kk ki : Michael, Tolkien'in ikinci olu.

152

www.e-kitap.us

18 Psamathist'ler : En eski metinde (el yazmas) kum bycs, E. Nesbit'in Five Children and t (1902) ve The Story ofthe Amulet (1906) adl eserlerinde geen "kum perisi"nden dn alnan Psammead kelimesiyle anlr. Tpk Tolkien'in psamathist'i gibi, Nesbit'in psammead'i de, huysuz, kaprisli bir kiilik ve scak kumlarn iine gmlp uyumaktan daha ok hibir eyden holanmaz. Metnin ilk daktiloya ekilmesi srasnda Tolkien, zaman zaraan psammead'i samyad eklinde sylemi ve Psamathos'u da ok ksa bir ekilde bir nilbog (tersten okunuu goblin) olarak tanmlamt. kinci kez daktiloya ekilmi metindeyse Psamathos ya adyla ya da sadece "psamathist" eklinde anlacakt. 19 Psamathos Psamathides : Psamathos, Psamathides ve Psamathist szcklerinin tm Yunanca psammos "kum" kkne sahiptirler. Psamathos, bu yaratn alkanlklarna uygun bir yaklamla Yunanca "deniz kumu" szcnden gelir. Psamathides, soyad eki ya da "olu" anlamnda idesi ierir. Psamathist ise kendini bilimin bir dalna adayan anlamnda bir -ist eki tamaktadr; (flolojist gibi). Bu yzden, kabaca yaklarsak, Psamathos Psamathides "Kumlu Kumluolu" anlamna; Psamathist ise "kum zerinde uzman" anlamna gelmektedir. 20 uzun kulaklarndan birinin ucundan baka bir yeri darda olmazd: Psamathist'lerin "uzun kulaklar", son daktiloya ekilmesinde deitirilene dek btn metinlerde "boynuz" olarak gemiti. Nesbit'in psammead'inin gzleri "salyangoz gzleri gibi uzun boynuzlarnn zerinde"dir. 153

www.e-kitap.us

21 "Ben Psamathos Psamathides'im, btn Psamathist'lerin reisiyim!" diye byk bir gururla, tane tane konutu, her harfi telaffuz ederek ve her P ile burnunun tam aasnda koca bir kum bulutu havalandrarak: Tolkien, Psamathos, Psamathicks ve Psamathisf'm "doru" telafuz edilmesi konusunda, P/deki P'nin sessiz kalmas gereiyle dalga gemektedir. Oxford English Dictionary, ngilizce'de ps'V szcklerdeki p'nm drlmesinin "genellikle belirsizlie ya da kelimenin yapsn gizlemeye alan bilimsel olmayan bir yaklam" olduunu tartr ve bu dMvnmnn, psalm vepsalter gruplar dndaki telaffuzlarda istee bal kullanm nerir. Sayfa 45.'teki "en doru telaffuzun yaplmas iin byk bir titizlik gsterirdi" cmlesiyle karlatrn. 22 Artaxerxes : Bycnn ana vatanna uygun olarak seilen (bir sonraki nota baknz) bu isim, ayn zamanda, M.. drdnc ve beinci yzyllarda yaam Persia kralnn ve M.. nc yzyldaki Sasani Hanedan'nn kurucusunun isimleridir. 23 O, Persia'ldr ... oras yerine Pershore'a brakt... hzl bir erik toplaycs olduunu sylerler : Aslnda Pershore, "Worcestershire'daki Evesham yaknlarnda kk bir kasabadr. Tolkien, phesiz, Persia [ran} ve Pershore szckleriyle ses yaknl oyunu oynuyor; ama baka bir anlam daha vardr ki, Evesham Vadisi, (sar Pershore eidini de ieren) erikleriyle nldr, Evesham yaknlarnda bir meyve bahesi ve bostanlar olan Tolkien'in erkek kardei Hilary uzun yllar boyunca erik 154

www.e-kitap.us

aalaryla uramt. "H12I1 erik toplaycs", tanm Artaxerxes'in en iyi ya da sekin eyleri bulmakta iyi olduunu ima etmektedir. 24 elma arab: ngiltere'de mayalanm elma suyundan yaprian alkoll bir ikidir. Bazlar en iyi elma arabnn, Evesham Vadisi'nin de bulunduu ngiltere'nin batsnda retildiini syler. 25 sakz kaba: {Tolkien'in metinde 'marrows' olarak and] Amerika'da daha ok balkaba diye anlr. 26 Beyazkanat: Yerel olarak Mart anlamnda kullanlan bir szck. [Tolkien'in kulland szck A[^'di.} 27 upuzun, siyah sarp kayalklar : Filey yaknlarndaki Speeton ve Bempton, ok yksek kayalklaryla (400 fit yksekliinde dimdik kayalklar) bilinirler ve bu kayalklar saysz deniz kuunun reme yeridir; ama onlar tebeir kayalklardr, siyah deillerdir. ngiltere'nin kuzey kylarnda benzer kayalklara ve ku kolonilerilerine sahip olan ssz adalarn says ok fazladr. 28 Kpekler Adas: Gerek Kpekler Adas, Londra'nn gney dousunda bulunan Thomes Nehri'nin iine doru giren sivri bir burundur. Orasnn Tolkien'in zerinde oynad ismi, VIII. Henry ya da I. Elizabeth'in nehrin kar kysndaki Greenwich'te konaklaylan srasnda av kpeklerini oraya brakmalarndan gelir.

155
www.e-kitap.us

29 Orada en azndan bir tane var. Aydaki Adam'n besledii kpek : Bu durum birtakm geleneklerle uyumaktadr; Shakespeare'in Bir Yaz Gecesi Ryas adl eseriyle karlatrn : "Feneri, kpei ve dikenli allklaryla bu adam, / Ay sunard." , : 30 Rover beyaz bir kule grecekti... ve uzun kr sakall yal bir adam : Tolkien, [Yaknda Altkrkbe Yayn tarafndan yaynlanacak olan} Kayp ykler Kitab adl eserinin "Gnein ve Ay'n Masal" adl blmnde, gkyz boyunca yelken aan ay gemisini ve iinde gizlenen "krlam salaryla yal bir elf" anlatr; ". . . beri orada yaamaktadr ve Ay'n zerine sk sk trmanp gkleri ve aasndaki dnyay seyrettii kk beyaz bir kule ina etmitir . . . Bazlar aslnda onu Aydaki Adam diye arrlard ..." (I. Blm [1983}) Tolkien'in "Aydaki Adam Niin Aaya ok Ge Geldi" (1923'te yaynlanmt) isimli iirinde. Aydaki Adam "Gm bir dnyann iine yerletirilmi / Ay zirvesinin zerinde ba dndrc ve beyaz / soluk bir minarede" yaar; baknz : Kayp ykler Kitab,Birinci Blm. Wayne G. Hammond ve Christina Scull tarafndan hazrlanan J.R.R. Tolkien: Artist & lllustrator (1995) isimli kitabn 49. sayfasnda Adam'n "rmceksi bir iple" (ay rmcekleri tarafndan dokunan "gm iplik ve halatlar", Roverandom ile karlatrabilirsiniz) dnyaya doru kayn gsteren bir illstrasyon vardr. 31 benden sonra sana Rover dendi: Tolkien, burada iki deiik anlamyla oynuyor. Ay-kpei'nin "Yani benden 156
www.e-kitap.us

sylemin

sonra sana Rover dendi?" cmlesi Roverandom tarafndan "Yani benim asaletim yznden sana Rover dendi," eklinde anlalyor. Ama Roverandom'un kendisine verdii cevab yantlamak iin "yani sana benden sonra Rover ad verilmi olmal" derken ay-kpei'nin sylemek istedii "kronolojik olarak sonra"dr. 32 tam da o anda, ay dnyann altndan geiyordu : Tam da bu noktada "Onsz"de yaptmz baz aklamalar hatrlayn ve Kayp ykler Kitab Birinci Blme bakn ("Ay d karanln mutlak yalnzln gze alamaz ... ve dnyann altndan geerek devam ederdi.") ,, 33 Ay nlarn rahatsz etme ve benim beyaz tavanlarm ldrme! Ve kendini a hissettiinde eve gel: Tavsiyeyle birlemi bylesi yasaklamalar geleneksel peri masal tarzmn bir zelliidir. Aydaki Adam'n uyars eitli biimlerde tekrarlanr ve daha sonrasnda Bayan Artaxerxes'in szlerinde yank bulur : "Ate-balklann rahatsz etmeyin", vs. (s. 117). 34 Bunu kefetmesinden nce ok uzun zaman geecekti: Aslnda, biz, Psamathos'un Rover' niin aya gnderdiini asla renemiyoruz. Metnin en eski halinde : "Bunu hibir zaman kefedemedi, nk byclerin genellikle, brakn kpekleri, kedilerin kuaklarca sonra bile asla kefedemeyecei kadar derin nedenleri vardr ve onun kefettii ey neyse, onu bulmas bile uzun zaman alacakt."

157
www.e-kitap.us

35 cam-bcekleri ve kl-sinekleri: Lewis Carroll'un Through The Looking Glass (1872) adl eserindeki Sallanan-at-sinei'ni, Kapan-ejder-sinei'ni, Ekmek-ve-tereya-sinei'ni hatrlatyor. Ayrca kanatrpanarlar {kelebek'm dntrlmdr ama rptnanfarelere ya da yarasalara benzerler] (s.70) ve elmas-bcekleri, ve yakut-gveleri (s. 87) gibi isimlerle karlatrn. 36 elli yedi et: Heinz irketi'nin nl elli yedi eit paketlenmi yiyeceine yaplan bir gnderme. 37 belirsiz ince bir mzik : Mziin Roverandomm. atmosferine byk bir katks vardr; mzik ayn beyaz tarafndaki bitki rts tarafndan, karanlk tarafndaysa blbller ve bahedeki ocklar tarafndan ve denizin altndaysa deniz halk tarafndan yaplr. Bu paragrafta yer alan (gerek ve kurgusal) bitki isimleri mzii veya mzik aletlerini belirtir: anlar, slklar, trompetler, borular, kemanlar, pirin mzik aletleri, kamlar. Zilglleri [Ringaroses] "Ring-a-ring o'roses" eklinde bir ninniyi anmsatr. "Muazzamiir [Rhymeroyals] ve Ucuzslk {pennyvvhistes}" pennyroyar [yarpuz otu} anmsatr, ayrca rhyme royal, iirde yedi satirli ambus vezinli be ll kta anlamna gelir. Polifoni, polifodi (Polypodium cinsinden erelti otu) zerine bir oyunken dier yandan da ok sayda melodinin bir arada alnmas anlamna gelen bir mzik terimidir. Pirindil, geyikdili [hart's tongue} denen bir erelti otunu imaeder ve ayrca Resul Pavlusun Korintoslulara Mektuplar (I-I3:I)'i "nsanolunun ve meleklerin diliyle konusam da, merhametim yoktur, alnan bir pirin ya da nlayan bir zil gibi olutum" hatrlatr. atrt [cracken}, sadece brackenin [bir tr erelti otu] biraz deitirilmiidir.

158
www.e-kitap.us

38 asla dklmeyen soluk mavi yapraklarla rtlydler . . . Yln sonlarnda, aalarn tm, hep birlikte solgun altn ieklere brndler . . . : Belki de, Yzklerin Efendisi'ndt geen Lohirien'in aalarnn bir ngrsdr. "Onlarn yapraklar gz geldiinde dklmez, altna dnr." 39 devasa beyaz bir fil: Yanllkla teleskobunun iine giren bir fereyi fil zannetmesi yznden ayn stnde bir fil kefettiini iddia eden 17. yzyl stad Sr Paul Neale olayna kk bir gnderme olabilir. 40 oradaki bacalar ... ve kapkara duman; ve krmz ocak ateleri! : Tolkien'in genliinin getii Birmingham ve Roverandom' tasarlad dnemde ailesiyle birlikte yaad Leeds, o zamanlar pis ve dumanl sanayi ehirleriydi ama artk ok daha temiz durumdalar. 41 Lam ve lanet ona! : "Dk zevkleri" olan (s. 74) bir kpee uygun bir beddua. {Tolkien'in szckleriyle "rat and rahbit it!"} Kat {fare}, odrat'ttn "God rot" = drat {Tanr rtsn = lanet] gelir. Rabbit {tavan} ise ayn anlamda kullanlan rat szcnn deitirilmi biimidir. {Bir sonraki satrda yer alan "San ve sknt!"nn Tolkien'e gre "bat and bother it!" olduunu eklememiz de fayda olabilir.} 42 rastladklar ilk snaa daldlar, tedbirli davranmadan : Karlatrn; Hobbit'te de kafile, ierisini tamamen aratrmadan bir maaraya snr : "Bu, tabii ki, maaralarn en tehlikeli ksmdr; bazen ierilere ne kadar ilerlediklerini ya da 159

www.e-kitap.us

arkasndaki bir geitin sizi nerelere gtreceini, ieride sizi neyin beklediini bilemezsiniz." 43 {Beyaz Ejder} Merlin'in zamannda Caerdragon'da Kzl Ejderle savamt; bunun ardndan dieri Kpkzl Ejder olmutu: Efeane, Britanya Kral Vortigern'in, dmanlarna kar savunma amacyla, Snowdon Da yaknnda, bir kule ina etmeye altn anlatr, gndzleri ina ettirdii geceleri yklyormu. Gen Merlin, Vortigem'e kulenin temellerindeki havuzu ortaya karp kurutmay nermi. Havuzun dibinde iki ejder uyuyormu biri beyaz, uyandnda savaa giriecek olan dieri de kzlm. Kzl ejder, Merlin'in dediine gre, Britanya halk ve savata galip gelecek olan beyaz ejder de Saksonlarm. Sonrasnda kzl ejder, "kpkzl" olacakt - yani kanlar iinde yenilecekti. Bu olayn Galler, Gwynedd'deki Dinas Emyrs'de gereklemesi gerekiyor, ama burada Caerdragon "castle of dragon [ejder kalesi}" olarak kullanlmtr. Elyazmasnda Caervyrddin "Myrddin'in (Merlin) kalesi"yken Caerddreichion olarak deitirilmi ve daha sonra ilk daktilo metninde Caerdragon yaplmtr. ' 44 Adalar : Gal dilinde Teir Ynys Prydein'den gelir, ki ynys "(birebir anlam "ada") "diyar" anlamna gelmektedir, yani Britanya'nn Diyar : ngiltere, skoya ve Galler. 45 Snowdon : Gwynedd'de, Snowdonia Ulusal Park'nn iinde yer alan Galler'in en yksek zirvesi (3560 ft.) Tolkien'in Snowdon'n zirvesine ie brakan adam hakkndaki sz, dan turistlere ve dolaysyla da plerine kar olan ekiciliine bir gndermedir. lk metinde Tolkien, Snowdon'daki ziyaretiler 160
www.e-kitap.us

hakknda yazdklar uydu, "sigara tttrp zencefilli bira iiyor ve ielerini etrafa brakyorlard." 46 Kral Arthur'un kayboluundan bir sre sonra, Sakson Kralan'nn ejder kuyruklarna ok byk bir lezzet deeri verdii bir devirde, ejderin Gwynfa'ya uup gitmesinden: Galce'de gvynfa ( ya da gvynva) harfi harfine "beyaz (ya da kutlu) yer", iirsel olarak "cennet" ya da "gkyz" anlamna gelmektedir. Efsaneler ya da halkbilim zerinde yaptmz aratrmalarda Roverandom ak\ kullanmna uygun bir Gwynfa bulmay baaramadk; ama burada "Kral Arthur'un kayboluu" (metnin en eski halinde, "Kral Arthur'un lm") yani br dnyaya (Avalon) tanmasyla birlikte kullanlmas Gwynfa'nn "dnyann ucundan ok uzakta olmayan" bu tarz bir yer olduunu ima etmektedir. Belki de Galler geleneinde cennetsi stdnya olan Gwynvyd kastedilmitir. Ya da sadece beyaz bir ejderin gidecei "beyaz bir yer" olabilir ve bu da harfi harfine "kar tepesi" anlamna gelen Snowdon zerinde yaplan bir szck oyunuydu. Ejder kuyruunun lezzetine gsterilen dknlk dncesi (taslak almas ayn yukar dneme gelen) Ham'li ifti Giles yksnde (1949'da yaynlanmtr) "Kral'n Noel Ziyafeti'nde Ejder Kuyruu ikram edilmesi hl sren bir adetti" {Altkrkbe Yayn, Masallar; 1998, s. 78] eklinde ortaya kmaktadr. Ama bu hikye de, Sakson krallar dneminin ncesindeki bir tarihte gemektedir. Tolkien, ejderin aslnda kuyruu iin avlanmaktan ekinmesi yznden gittiini ima eder gibi. Ama "ejder kuyruklarna ok byk bir lezzet deeri verdii bir devirde" blm, ayn > > > 161

www.e-kitap.us

Mff zamanda, ilk daktilo yazmnda "Sakson Krallar" hakknda (silinmi) bir gre de hizmet etmekteydi : "baz Franszlarn var olduklarna bile inanmadklar vahi bir rk [Saksonlar]". Christopher Tolkien, bize bu ifadenin, Fransz bilgin Emile Legouis'e ynelik bir eletiri olabileceini belirtti; ve aslnda, Legouis ve meslekta Louis Cazemian tarafndan 1926 ylnda ngiltere'da (daha nce Franszcayd) baslan ingiliz Edebiyat Tarihi adl eserde, Anglo-Saksonlar'n sakin ve yerleik bir halk olduu (yani "vahi bir rk" deil) ve bunun onlarn edebiyatnda bir "Alman barbarl yansmas" bulma abasn aslsz karaca konusunda bir tartma vardr.

47

ay tamamen kzla evirmesi: Bazen tutulma ayn esnasnda bakr-kzl bir aydnl olur.

48 Dalar sallanp . . . donup kald elaleler : Son metinde, bu cmlenin ardndan gelen ve silinmek iin iaretlenmi bir blm vardr: "hibir motosikletli gen adam uyukluyan bir banliynn iinden geerken daha fazlasn yapamazd." 49 gemilerin hl yelkenli olduu, buharl makinelerin olmad zamanlardaki gemi yelkenleri gibi: Edmund Spencer'in The Faerie Queene (1590) adl eserindeki ejderin kanatlan yleydi : "inde rzgrn bouk sesinin titretii iki yelken gibi / tamamen dolu ve hzla yol alan / her eyi geip gvercinleri atlatt / uuan yelken bezleriyle mayistre serenleri gibiydi." 50 rpanejder gibi rparak ve kapanejder gibi kaparak : hem trpanejder hem de kapanejder^ Noel trenlerinde ya da belediye 162
www.e-kitap.us

veya kent gsterilerinde, gei trenlerinde tanan ve azn ap kapayacak ekilde tasarlanarak yaplan bir ejderi ya da ejder ban kastediyor. 51 Kasm'in Bei: Katolik bir grubun 1605 ylnn o gn Parlemento'yu havaya uurmak iin dzenledikleri entrikann ortaya karlp engellenii, Britanya'da havai fieklerle ve enlik ateleriyle kutlanr. Bu enlik, suikastilerin en tannm olan "Guy Fawkes Gecesi" diye de adlandrlr. {Ocak l606'da, Parlemento, 5 Kasm' kran gn olarak ilan eder. Yaplan enliklerin dnda, ocuklar "garibe bir penny" diye dilenir ve komplocular temsil eden kuklalar yaklr, yhn.} 52 Bir sonraki tutulma hatalyd: Bu noktada "nsz "deki geni aklamamz hatrlaynz. Aydaki Adam'n, Byk Beyaz Ejder'in tutulmay yaratn kontrol ederek, onun bir programa uymasn nasl salad bir sr olarak kalacakt. "Zamanndan nce bir tutulma oluturacaklar!" [s. 78) ya da "nk ejder gbn yalamakla, onunla ilgilenemeyecek kadar meguld", {s.81} Ama Roverando?n dan ok nceleri de farkl mitolojilerde, tutulmalarn karartmalarnn dnda ay ya da gnei yiyip yutarak ejderlerden kaynaklandna dair bir inan vardr. 53 gerek renk : "Aydaki-Adam Aaya Niin ok Ge Geidi'de (Not 30'a baknz.) Adam "yorgundu . .. soluk minaresinde . . . Atei zlemekten bezgindi: / soluk altalannn berrak aydnln deil / Krmz, dnyevi bir odun ynnn ateini / kzln ve pembenin saf ltlarn / Ve srayan turuncu dili; / Mavinin ve tutkulu renklerin byk denizi iin / Ekns eden afan gen olduu zamanlardaki." 163

www.e-kitap.us

54 kartal gibi baykular : Gerekte, skandinavya'dan ara sra Britanya'y ziyaret eden ve "kartal-baykuu" denilen byk, yrtc bir tr vardr. Bedeninin st taraflar siyahms kahverengidir. [Zoloojideki ad Bubo bubo. Bizim dilimizdeki karl puhukuu.} 55 Salkm-bayku : Kaln bedenli gveler. (Bat Midland diyalekti) 56 alacakaranln iinde bir bahe : Ay-bahesi'nin Kayp ykler Kitab'nd^aki "Kaybedilen Oyun Evi "ne olan dier benzerlikleri iin "nsz" hatrlaynz. Howard Pyle'in The Garden behind the Moon [Ayn ardndaki Bahe] adl eserindeki kahraman, David, ocuklarn lklar atarak oynayp zpladklar Aydaki Adam'in arka bahesini de ziyaret eder. Burada, Roverandom'd&ysa., gerek bedenleri dnyada kald iin ocuklar, baheyi uykularnda ziyaret ederler. David, bununla birlikte Roverandom'dan daha az iirsel bir yoldan baheye ulamtr : Aydaki Adam'n evinin arka merdivenlerinden inerek dorudan baheye geer. 57 ama ocuklar senin geldiin ekilde gelmiyor . . . ama bu vadide yapamazlar : "Dler Patikas"nda s. 25'e bakn. En eski metin daha kaba bir ekilde unu iermektedir: " 'Buras mutlu d grenlerin vadisidir,' dedi Adam. "Baka bir tane daha var ama oraya bakmayacaz ve onu gren pekok kii, ok kr ki unutur. Burada onlarn ryalarnn bazlar sonsuza dek srer..." . . . "ryalarn ounu da ben yaparm. Bazlar onlarla birlikte gelir ve bazlarn, bunu sylediim iin pimanm, rmcekler yapar ama bu vadide yapamazlar, eer onlar yakalarsam yapamazlar. Buras Mutlu Ryalar Vadisi'dir." 164

www.e-kitap.us

58 Hubbard Ana'nn l kpei: Bir ocuk iiri olan Ya^lt HubbardAnada u dizeler vardr, "Ama kadn geri geldiinde / zavall kpek lmt . . . Kadn meyhaneye gitti / Beyaz ve krmz arap iti; / Ama kadn geri geldiinde / kpek kafasnn zerinde dikiliyordu." . ' :, ; 59 En sonunda gri kyya geldiler : Roverandom'dz ay "aydnlk", "karanlk" gibi iki farkl blgeye sahiptir ve grne gre bu blgeler daima ayn ekilde kalmaktadr: "karanlk gkyznn altnda soluk" ve "soluk gkyznn altnda karanlk". Elbette, gerek ay, geceyle gndz yaar (dnyadan biraz farkl olsa da) ve "karanlk yz" k olmad iin "karanlk"tr ama dnyaya uzaktan bakar ve kendi yrngesindeyken dnyadan grlemez. ykde anlatlan Dnya'nn dz olmasna ramen, Ay aka kreseldir: Roverandom dorudan doruya karanlk tarafn iine doru der ve Aydaki Adamla birlikte yrrlerken dnyann ykselerek douunu grrler. :,:,,,,,) John Tolkien, ne kendisinin ve kardei Michael'n, masal onlara anlatlrken, bu anormalliklerden rahatsz olduklarn pek hatrlamyor ve Roverandom'm, yknn meraklandrclnn sadece bir paras olan bylesi eyleri hi nemsemeyen kk ocuklar iin yazldna dikkat ekiyor. ,, 60 Dnya Haberleri: Sansasyonel yaklamlaryla bilinen bir ngiliz gazetesi. 61 Zengin derya-hannn yal ama sevimli kzna k oldu : Gilbert & Sullivan'n operas Trial byjury'deki (1871) "Bylece zengin bir avukatn yal irkin kzna k oldum" cmlesiyle yaplan bir oyun.
www.e-kitap.us

165

Proteus, Poseidon, Triton, Neptune : Proteus ve Poseidon Yunan mitolojisinde deniz tanrlardr. Neptune ise Roma mitolojisinde Poseidon'un karldr. Poseidon'un olu olan Triton da bir deniz tannsdr, ama ayn zamanda Yunan mitolojisinde bir denizadam olarak geer. 62 Niord : skandinav mitolojisinde, bir deniz ilah. "Aptalca evlilii" Snorri Sturluson'un yazd Yeni Edda'dan Gylfaginning ve Skaldskarpmal'daki bir ykye (1178/9 1241) yaplan bir gndermedir. Tanrlar, bir devin kzna, babasnn Thor tarafndan ldrlmesine karlk ilerinden birini seerek onunla evlenebileceini syler; ama mstakbel eini semeden nce sadece onun ayaklarn grmesine izin vardr. Kz en gzel ayaklan seer, aslnda Tanrlarn en gzeli olan Balder'i almay umuyordur ama ayaklar Niord'undur. Yorumlayclar arasnda Niord'un ayaklarnn niin Balder'inkilerden daha gzel olduu konusunda eitli speklasyonlar vardr; Tolkien'in dii dev'in Niord'u ayaklar temiz olduu iin "(ev iin olduka uygun)" setii yorumu elbette ki bir akadr, ama Tolkien'in Leeds'ten meslekta olan E.V. Gordon, ntroduction to OldNorse (1927, iinde tavsiyeleri iin Tolkien'e bir teekkr vardr) adl eserinde, bir deniz tanrs olduu iin Niord'un temiz ayaklan olduunu belirtmektedir (byk olaslkla dzenli olarak ykandn anlatmak istemitir). 63 Denizin Yal Adam: Arabian Nights adl kitapta Gemici Sinbad'n beinci yolculuundaki deniz kazasnda bulduu bir karakter. Yal Adam, nehirden karya gemek iin tanmak ister ama Sinbad kabul ettiinde, Adam' srtndan atmann 166

www.e-kitap.us

imknsz olduunu grr. Adam' sarho edip, bir kayayla ldrerek kendini kurtarr. 65 Bir iki yl nce yzen bir maynn . . . stelik tam da dmelerinden birinin stne! : Birinci Dnya Sava srasnda denizlere bu tip maynlar yerletirilmiti. (Anlalan Denizin Yal Adam bunlarn birinin zerinde "tanmaya" alyordu.) Maynn "dmeleri"yse ivi benzeri fnyelerdir. 66 Humpty Dumpty : Bir ocuk arksnda yumurta anlamna gelir : "Kral'n btn atlar / Ve Kral'n btn adamlar,/ krldktan sonra onu bir daha bir araya getiremez." 67 Britanya dalgalara hkmeder diye dnyordum . . . Kumsalda aslanlar okamay ve elinde ylanbal atalla bir peninin zerinde oturmay tercih eder: "Dalgalara hkmeden" Britanya nl bir arknn iinde geer. Byk Britanya'nn sembolyse genellikle bir kalkan, bir aslan ve dili bir mzrakla ("ylan bal atal") oturan bir kadn olarak gsterilir. II. Charles'in hkmdarlndan sonra bu kadn ngiliz para ve madalyalarnn stnde grlr. 68 sakn . .. P'leri unutma!: Aslnda, kelimesi kelimesine, "Psamathos"un ilk harfini vurgulamay unutma demek istiyor. Ama yknn banda Artaxerxes'e "ltfen" demeyi unutan Rover'n iin bu cmlenin anlam "davranlarna dikkat et, iyi huylu ol" anlamna gelmektedir ve ayrca Aydaki Adam aka yapmaktadr.

167

www.e-kitap.us

69 en azndan renkliydiler : O dnemde gazeteler renkli deildi. Deniz halk gazeteleri listesindeki, Resimli Haftalk Yosun, Resimli Londra Haberleri'm ima etmektedir. 70 kavanoza tkdp ezilsin! : [Pot and jam him!} 'to pot' argoda 'birini kumar borcu iin vurmak ya da ldrmek' anlamndadr; ' to jam' de argoda "asmak" anlamna gelmektedir. 71 Uygun Balinalar'n en yals Uin : "nsz" hatrlaynz. Balina avclarnn jargonunda uygun balina, kemii asndan zengin ve kolay yakalanan, yani Balaenidae familyasndan olan, ldrmek iin uygun cins anlamna gelir. 72 PAB : [Tolkien'in kulland ksaltma doal olarak Pasifc and Atlantic Magician, yani PAM} nl ngiliz politikac ve Babakan Lord Palmerston'un (1784-1865) takma adna yaplan bir gnderme. 73 deniz-kpei: Burada anlam bir kpek elbette, ama Tolkien argoda "denizci" iin kullanlan salty dogn ima ediyor. 74 limpet : Kayalara skca tutunarak yaayan deniz karndanbacakls. Ayrca "gereksizce grevlerine sarlan szde memurlar" demektir. (Oxford English Dictionary) 75 hl biraz pratie ihtiyac olan kk bir ustalk : Tolkien, burada Artaxerxes'in bysnn snrl olduunu ima ediyor. En eski metinde, bu cmlenin ncesinde, aada ilatik olarak yazlan, aklayc bir ifade daha vard : "Artaxerxes, kendi tarznda gerekten iyi bir b.ycyd, by yoluyla arma numaralar trnden, (yoksa Rover bu maceralarn hibirini 168

www.e-kitap.us

yaayamazd)". Peri Masallar zerine adl uzun denemesinde (1947; Altkrkbe Yayn, 1999) Tolkien, "st snf by yoluyla armann" kibirinin gerek bynn (Psamathos ve Aydaki Adam'n kullanabildii) karsnda olduunu yazmaktadr. 76 uzun bir gemiydi... ona Kzl Solucan derdi: [Solucan diye Trkeletirdiimiz "worm" szc, "ejder anlamnda da kullanlmaktadr.} Deniz-kpeinin yks Snorri Sturluson'un yazd Heimskringla d&ki Olaf Tryggvason'un on nc yzyl sagasnn bir blmnden alnmtr. M.S. 995-1000 yllar arasnda Norve Kral olan Olaf Tryggvason bir deniz savanda yenilir. nl gemisi Uzun Ylan'dan (ya da Uzun Solucan) denize atlar ama efsane, onun boulmadn, yzerek kurtulduunu ve en sonunda Yunanistan ya da Suriye'de bir kei olarak ldn yazar. Roverandomnn elyazmalannda geminin ad "Uzun Solucan" diye gemektedir; Tolkien, 1938 Ocak'nda Oxford niversite Mzesi'nde ejderler hakknda verdii bir konferansta, Kral Olaf in gemisinden bu ismi kullanarak bahsetmitir. Kral Olaf in, sahibi ortadan yok olduunda kederinden len, Vige adnda nl bir kpei vard. 77 denizkzlar onu yakalad: Efsanelere gre, denizkzlar ruhlarn esir tuttuklar lmlleri deniz altna srklemeye arzuludurlar. Tolkien "altn sal denizkzlarf'n onlarn mitolojik nclleri olan "siyah sal sirenler"den (s. 115) ayrr. 78 Orkney'ler : skoya'nn kuzeydousunda yer alan, sekizinci ve dokuzuncu yzyllarda Vikinglerin yerletii, 1476 ylnda sko tac altna giren bir ada grubu. 169
www.e-kitap.us

79 Buras Pasifik, eminim : Aslnda deniz-kpein isimlerini syledii btn yerler Pasifik Okyanusu'ndadr: Japonya; Honolulu, Hawaii; Manila, Filipinler; Paskalya Adas, Peru'nun batsnda; Perembe Adas, Avustralya Queensland'n kuzey burnunun aklarnda; ve Vladivostok da Rusya'da. 80 deniz yatanda patlamalar oluuyordu : 1925 Austosu'nda Roverandom'm ilk kez anlatlndan bir ay nce, Ege Denizi'nde Santorini'de (Thera) bir deniz dibi patlamas olmutu. 81 byc onu bir deniz-smklbceine evirebilir ya da telerin Ard'na gnderebilirdi... ya da hatta Kse'ye kadar : En eski metinde denir ki, Roverandom, "Artexerxes'in en gl bys onun stndeyken bycnn ona daha fazla by yapamayacan bilmiyordu"; ama Artexerxes zaten ikinci kez "byleyerek" onu bir deniz-kpeine evirdii iin, bunun hi anlam yoktu. "telerin Ard", ok ok uzaklarda, yolun ok dnda bulunan . herhangi bir yerdi. "Kseye gitmek" [to go to pot] harap olmak ya da yklmak demektir, ama yknn ilerilerinde, Kse'nin byk Deniz-Ylan'n iine alabilecek kadar geni iki maaradan biri olduunu reniyoruz. Tolkien, belki de, tpot'un} kuzey diyalektindeki "derin delik, dipsiz uurum, cehennem ukuru" anlamn dnm olabilir. 82 Glgeli Denizler'i... ve dalgalarn zerindeki Peri klarn grdler : nsz' hatrlaynz. En eski metinde yle geer: "Onlar Byl Adalar'n ardndaki Peridiyar Koyu'na gtren balinayd ve orada uzaklardan Peridiyar'nn Bat kylarn. Son Diyar Dalar'n ve dalgalarn zerindeki Peridiyarnm 170
www.e-kitap.us

n grdler." Tolkien'in mitolojisinde, Glgeli Denizler ve Byl Adalar, Aman' (Elfyurdu ve Valar'n ya da Tanrlar'n evi) geri kalan dnyadan koruyup gizlerler. Bu corafyann bir bir anlatm, 1930'lardan kalan, Tolkien'in Ambarkanta {The Shaping of Middle-Earth, 1986) adl almasnda yer almaktadr. 83 D Diyarlar : Daha eski msveddelerde Tolkien 'sradan diyarlar" tanmn kullanmt. 84 Bir balk gibi yapt tek ey imekti: Yani ar derecede alkol alyordu. 85 Kadim Deniz-ylan uyanyordu . , . bazlar onun bir Ky'dan dier Ky'ya ulaabileceini syler : Kuzey mitolojisindeki, dnyann evresini bedeniyle evreleyebilen Midgard ylanna yaplan bir gnderme. Eyp 4 i'deki Leviathan tanmyla ("kendini ykselttiinde bykler korkar") karlatrn. Tolkien, Roverandomm. dz dnyasnn bir ucunu anlatrken ky szcn byk harf yazp yazmama konusunda karar verememiti. Bu yzden sayfa ISl'deki anlam pekitirici byk harf kullanld "bir Kydan dier Kyya" ifadesi dndaki btn rnekleri ktyt olarak dzenledik. 86 otohalassik : Sudan reme dnemi. Ezeli ile balayp salak ile biten liste, bilimadamlarnn deniz-ylanlar hakknda ulatklar sonularn bir zeti ve Tolkien'in 1936 ylnda verdii The Monsfers and the Critics konferansnda Beovulf hakkndaki eletirel yaklamlarn "elien karmaas" zerine yapt yoruma bir hatrlatmadr. 171

www.e-kitap.us

87 en azndan bir kta denizler altnda kalmt : Belki de Atlantis olabilir, nk denize gmlen Nmenor adas 1927 ylna dek Tolkien'in mitolojisine henz girmemiti ve bu ifade Roverandomnn en eski metninde de yer almaktadr. 88 Deniz-ylan'nn giriten dar kard kuyruunun ucunu grdnde . . . Bu onun iin fazlasyla yeterliydi: Ham'li ifti Giles ile karlatrn. "[Garm} birden henz yere inmi olan Chrysophylax Dives'n kuyruuna arpt. Daha nce hibir kpein Garm kadar hzla dnp eve kat ' grlmemitir." 89 Solucan yeniden dnmeden : "Bir solucan bile dnebilir" (en zayf yaratk bile, zorlanrsa kendine eziyet edenlere kar dner anlamndaki) atasz zerine yaplm bir oyun. Anglo-Sakson ve Kuzey mitolojilerinde solucan, [worm ya da wyrm} ejder ya da ylan iin kullanlan yaygn bir szcktr. 90 Cezayir menekeleri: Littorina takmndan, karndanbacakl bir yumuaka [bir tr kk deniz salyangozu]; helezonik ekilli bir kabuu vardr. 91 ayaklarnn derisiyle : Kpeklerin as ayaklarna yaplan bir gnderme ve bilinen "skin of their teeth" ["ancak, kt ktna, gbela" anlamna gelen} deyimle oyun oynama. 92 dalgn bir ekilde kuyruunun ucunu azna almaya urayordu : Tolkien burada, kendi kuyruunu yiyen ylan biimindeki kadim bir birlik, yenilenme, sonsuzluk sembol ouroboros'n hatrlatyor.

172
www.e-kitap.us

93 deniz-solucanlarna, deniz-kedilerine, deniz-ineklerine . . . ve belalara : Tolkien, burada Artexerxes'in bysnn balklar denize ait olmayan (Artexerxes'in kendisi gibi) yaratklara dntrdn anlatmak istemi gzkyor. Ama gerekte, bunlarn byk blm, isimlerine ramen deniz hayvanlardr. n - < v ' << - ^ 94 kvet-sandalye : yatalak insanlarn kulland, ok geni bir tekerlekli sandalye. 95 Benim gerek eklim konusu ne olacak : Roverandom'n talebini izleyen on paragraf ounlukla ikinci versiyonda (ilk daktilo yazm) eklenmitir. En eski metinde, byc basite "Roverandom' tutup havaya kaldrm, etrafnda kez evirip yle demiti 'Teekkr ederim, unu gzelce yapalm' ve Roverandom kendisini, o sabah imenlikte Artexerxes'le ilk karlamasndan nce naslsa yle buldu." (Ayn zamanda bu versiyonda btn sihirlerini de yok etmiti.) 96 Pab'in Kayas: Kaya, [rock] (Amerika'da rock candy) ngiltere'deki deniz kys konaklama blgelerinde satlan ubuk eklinde sert bir ekerdir. En allm trnn ii beyaz, d ince ve yapkan bir pembeyle kapldr. 97 Banyo adrlar ve karavanlar: 1920'lerde, iffetlerini korumak iin hi kimse kumsalda soyunup giyinmezdi. Bazlar adrlarda, dierleri suyun kysna kadar ekilen karavanlarda soyunup giyinirlerdi. Kyya bakan kapdan karavana girilir, ieride giysiler deitirilir ve denize bakan www.e-kitap.us kapdan klrd.

98 hepsi de bir yerlere tam hzla (tam toz ve tam kokuyla) giden, motor ardndan motor : Motor, otomobil motoru dnt. Tolkien, bylece Roverandom'da hava kirlilii ve sanayileme hakknda duyduu endieleri gstermektedir. Snowdon'un zirvesindeki adam her yeri kirleten biriydi; benzin Niord'da korkun bir ksrk yapmt; Artexerxes mterilerinin kumsalda brakt pleri temizledii iin vlyordu; ve trafik, Roverandom'm zamannda ok daha az olmasna ramen, yine de Tolkien'e gre ok fazlayd. Carpenter'a gre {Biography, s. 105-6) Tolkien'in 1922'deki ziyaretinin ardndan Filey'e kar duygularn yanstt, Progress in Bimble Town (1931'de yaynland), adl iiriyle karlatrn. Bimble Town'da dkknlarn vitrinlerinde unlar grmt Sigaralar ve sakzlar (sarlp ktlara kurulanmlar kartonlara, datsn diye insanlar, imenlere ve kylara); zar zor ilerlenen grltl garajlarda kirli insanlar vuruyor ve kkryor motorlar vzldyor ve titreiyor klar, btn gece boyunca - neeli bir uultu! Bazen bunun iinden (ki nadirdir) biri, olanlarn haykrlarn duyabilir; ' bazen ge saatte, henz motosikletler keskin lklaryla gemezken, belli belirsiz duyabilir birisi (eer isterse) denizin hl kumsala vuruunu. Ne iin? Portakal kabuunu alkalamak biriktirmek muz kabuklarn, inemek ktlar, tmeye uramak

174
www.e-kitap.us

ieler, paketler ve teneke kutular orbasn yeni bir gnn geliinden nce gelecek sabahn st ak otobslerinden nce, eski han kapsnn nnde duraklay pis dumanlar ve grltyle, ddkler ve nlaylarla, Tanrbilirnereye'ye daha fazla insan getirmek iin ve Onlaraldrmaz'a, Bimble Kasabas'na oradaki dik sokaa, ki bir zamanlar sevimliydi sendeleyen giden birok eviyle.

175

www.e-kitap.us

Not. Bu e-kitap tantm amaldr. Sevdiiniz bir yazarn zarar grmesini istemiyorsanz n izleme yaptktan sonra beendiyseniz ltfen satn alnz.Hi birey baskl bir kitab elinize alp okumann verecei keyfi veremez