Вы находитесь на странице: 1из 102

2

3
Bneenne
Honan. Pacxptrt cynyxn, nonnte moner n paronennocre.
Crapt ptnapt menenno ntctnaer n onn ns nnx ropcrt sonora.
Karemc, ue +uoeo,
A cro.irux :e.oee:ecrux saoom,
Oo+auoe, c.es, +o.euu u npor.mu
Ouo mre.oeecui npeocmaeume.i!
Tvm ecmi ovo.ou cmapuuui...
Hpexpacno cxasan Hymxnn n Cxynom ptnape o sonore,
entrax, monerax. 3onorax monera npouno cnxsanact n
npecrannennn mnornx nme c orpomno nnacrtm, xoropym amr
entrn. Ho ne rontxo +ro npnnnexano nme x monere. Tecnax,
moxno cxasart, xponnax cnxst moner c cytamn nme n
rocyapcrn, cenana nx xax t cnnerenxmn nce uenoneuecxo
xnsnn n ncropnn. Creprax crapax monera, ynon crapnnnt,
xorx n coxpannna cnom nennocrt xax xycox paronennoro meranna,
no npecrannxer eme ontmym nennocrt xax ncrounnx cneenn o
npomemnx npemenax. Hensxcnnmoe ouaponanne nmemr crapte
nemn. B nnx xax t cocpeorounncx yx, apomar rex +nox,
xoropte nnxora ne nepnyrcx. epxa crapnnnym monery, mt
uyncrnyem, uro n ne cxonnenrpnponanoct neuro raxoe, uro
nepenocnr nac n npomnoe. Horomy-ro monert n crann
nsnmnenntm oexrom xonnexnnonepon.
Monert ronopxr o nmxx, o npomnom, o ncropnn na cnoem,
ocoom xstxe. Hpncnymaemcx, n nam noxaxercx, uro nce noxpyr
nac nanonnxercx necrpontmn n npnrnymenntmn ronocamn +rnx
ocxonxon npomnoro. Onn ns nnx nonecrnymr xcno o cotrnxx,
xoropte ntsnann nx x xnsnn, conyrcrnonann noxnnennm na cner,
pyrne cmyrno, n mt moxem rontxo oratnartcx, o uem onn
mornn t paccxasart. Tpertn noome ronopxr na nenonxrnom
xstxe nentsx axe onpeennrt, xro, xora n re nx uexannn, n
cnxsn c xaxnmn ocroxrentcrnamn.
4
urot monert ne npenparnnnct n mycop ncropnn, nenyxnt
xnam npomntx cronern nnn n npemer eccmtcnennoro
xonnexnnonnponannx, a cnyxnnn t paccxasunxamn, npnuem
nnora enncrnenntmn, cymecrnyer ocoax nayxa nymnsmarnxa
nayxa o monerax (or narnncxoro cnona numisma, uro osnauaer
monera).
Hnora ouent cnoxen n onor nyrt nymnsmara x ncropnuecxnm
ntnoam. Cymecrnymr xaranorn nynnxannn nsopaxenn
moner, c nx onncannem n pacmn]ponxo nsopaxenn. Cornn
crare yxe nanncant o rom, xaxne monert uexannnnct pantme, a
xaxne nosnee, o meroax, c nomomtm xoroptx +ro moxno
ycranonnrt.
B +ro xe xnnre xouercx paccxasart o pyrom o rom, xax
nomoramr monert n nosnannn omecrna, saxonon ero pasnnrnx,
pexoncrpyxnnn cotrn, cxptrtx or nac antm mnornx nexon.
Ha npnmepax noxaxem xponornnnt rpy nymnsmara, tmmerocx
na pemennem, xasanoct t, menxnx n uacrntx saau, ns xoroptx
cxnatnaercx sarem nentnoe sanne ncropnuecxo nayxn
yunrentnnnt xnsnn, xax ronopnnn pennne.
Hpexe uem nonecrn pasronop o nymnsmarnxe n noxasart, xax
n xaxnmn meroamn sacrannxer ona ronopnrt pennne monert,
cneyer nonxrt, uro npecrannxer coo monera noome, xaxoe
mecro n xnsnn nme ona sannmaer.
Monert +ro npexe ncero entrn. Ho ne ncxxne entrn
monert. Oparnmcx x ncropnn ener.
Hepnte entrn. Eme n ouent rnyoxo pennocrn nmn
omennnannct npoyxramn cnoero rpya n ropronnn. Apxeonorn
onapyxnnn, uro omen mexy nnemenamn cymecrnonan eme n
xamennom nexe. Pasenenne rpya tno rnanno npnunno
pasnnrnx omena. Ono nnemx xnno n raxom mecre, re nmennct
sanexn npnronoro nx nsroronnennx opyn xpemnx, a pyroe
nnemx +rnx sanacon ctptx ne nmeno. B onee nosnee npemx
5
orentnte napot ntnyxenno noxynann y cnonx cocee met
nnn merannt, xoropte oannxnnct x men, urot nonyunrt onee
rnept cnnan ponsy. Onn ns nyremecrnennnxon no A]pnxe
onnctnan raxo cnyua: 3a nepenpany na noxe noounnx
rpeonan n ynnary cnononym xocrt... 3roro y menx ne tno, no x
ysnan, uro y Maromera nn Canna ona ecrt n uro omy, n cnom
ouepet, nyxna oexa. Tax xax y menx ee ne tno, ro +ro
cneenne mne mano nomorno, noxa x ne ysnan, uro y Maromera nn
Iapna ecrt oexa n uro emy nyxna npononoxa, xoropax y menx,
no cuacrtm, tna. Taxnm opasom, x an Maromery nn Iapny
norpenoe xonnuecrno npononoxn, sa xoropym on an Maromery
nn Canny oexy, ror, n cnom ouepet, an nsamen ee
ynpannxmmemy Ca nn Iany rpeyemoe xonnuecrno cnonono
xocrn, nocne uero x nonyunn naxonen noxy.
3rnorpa]nx snaer npnmept ouent npnmnrnnnoro omena.
Mnorne nnemena, naxonnmnecx na nnsxom yponne pasnnrnx,
omennnannct c cocexmn rax: n ycnonnennoe mecro npnnocnnnct
npoyxrt, npenasnauennte nx omena. B orcyrcrnne npoannon
npnxonnn noxynarenn, c xoroptmn sapanee oronapnnannct,
ocrannxnn cnon ronapt n sanpann ocrannennte nx nnx.
6
Hocrenenno npn omene ntenxncx xaxo-ro ronap, xoropt
cranonnncx +xnnnanenrom ncex pyrnx ronapon, r. e. nce ronapt,
xoroptmn ropronann n anno onacrn, npnpannnnannct x
onpeenennomy xonnuecrny +roro ronapa.
Cpen mnornx nepnotrntx naponocre Asnn, A]pnxn,
Oxeannn ouent onro cymecrnonana npnmnrnnnax ]opma ener
paxonnnt. Paxonnnt xaypn xonnn xax entrn n n raxnx
crpanax c ntcoxo penne nnnnnnsanne, xax Knra, nonnx n
Hnnx. V mnornx manopasnnrtx nnemen paxonnnt-entrn nocxr n
cnxsxe n n cnyuae onacnocrn saptnamr nx n semnm xax coxponnme.
B Menanesnn nsnecrnt rax nastnaemte cnnnte entrn, xoropte
npecrannxmr coo cnxsxn paxonnn, crexnxnntx yc, coautnx
syon n axe cnnntx xnocrnxon. Hasnauenne +rnx ener onontno
xyptesno: na nnx noxynamr cnnne n nnarxr nmn ntxyn sa
nenecry. Cnxsxn cnnntx ener ocrnramr nnora noncrnne
nenepoxrno nx ener nennunnt 12 m.
Ono ns pacnpocrpanenntx ]opm ener n pennocrn o
nsoperennx moner xnnxncx cxor. Kopona, tx, onna nor re
entrn, xoropte ynorpenxnn mnorne pennne napot, npexe
uem y nnx noxnnnnct nacroxmne entrn. B Hnnae n Onccee
nnre ne ronopnrcx o merannnuecxnx entrax n conpemennom
cmtcne +roro cnona. Onaxo o ropronne onontno mnoro.
Hent ronapon onpeenent txamn, xoponamn nnn apanamn.
B penne Hrannn cxor raxxe tn entramn.
7
K.aooucrame.u - me+a oepo+uoeo :uc.a npur.m:eu:ecrux ruue.
Hymnsmary nao, xoneuno, snart n o npnmnrnnntx ]opmax
ener, no rnannt nccneonarent sect ne nymnsmar, a +rnorpa]
nnn, xora peut ner o entrax pennnx +nox, apxeonor.
Hoxa ne noxnnnnct monert, ocnonno marepnan nymnsmarnxn
orcyrcrnonan. Kora xe nosnnxnn merannnuecxne entrn n
noxnnnact monera?
8
entrn nosnnxnn n pesyntrare nnrentno rtcxuenerne
npaxrnxn ropronnn n omena npoyxramn, ronapamn. uenoneuecrno
nepenpoonano cornn nnon ener, noxa ne npnmno x nanonee
ntrontm n yontm merannnuecxnm.
B pennemnx rocyapcrnax mnpa Meconoramnn n Ernnre
nontsonannct cnnrxamn meranna xax nocpennxamn npn omene.
Hnora +rn merannnuecxne entrn nsroronnxnn n ]opme xontna,
nonyxontna, pycxa n r. n. B Hrannn o noxnnennx monert
opamannct cnnrxn men, npnnnmanmnecx na nec. Oxono 300 xr
raxnx cnnrxon naeno n Hrannn n cnxmennom ncrounnxe
Anonnona. Hx pocann n pyue n ap ory sa ncnenenne, xoropoe
naexnnct nonyunrt. Hocrenenno nmxm crano xcno, uro nyume
nsroronnxrt entrn onpeenennoro, nocroxnnoro neca.
B uem xe npenmymecrno merannnuecxnx moner nepe
paxonnnamn, xoponamn, uepenamn, xepnonamn n ncemn npounmn
npnmnrnnntmn ]opmamn ener?
Merann ne noprnncx n sannman mano mecra npn xpanennn n
nepenosxe. On nerxo ennncx na uacrn nx menxnx roprontx
onepann. Ho xoe-xro ntrancx oannxrt met n onono n cnnrox ns
uncroro cepepa nnn sonora nnn nsroronnxrt ero oneruenntm.
Hpnxonnoct cnnmart npoy meranna n nponepxrt cnnrox na nec.
urot nocnpenxrcrnonart noenxe ener, rocyapcrnennax
nnacrt crana nx xnemnrt. 3ro osnauano, uro n cnnrxax
coepxnrcx merann onpeenennoro xauecrna. Kycouxn meranna
oennct n nannonantnt mynnp. Tax noxnnnnct nepnte
monert. Kora cnnrox cepepa nnn sonora nonyuaer xnemo, +ror
mynnp, on n cranonnrcx ocoo nenntm ncropnuecxnm
ncrounnxom, noromy uro na nem orneuartnaercx nn]opmannx o
+noxe. On cranonnrcx cnocontm nomout nam n nosnannn
npomnoro. A net nnrepec x cnoemy npomnomy, r. e. nnrepec x
ncropnn, naroponemax crpacrt, xoropax nnaeer nmtmn
eme co npemen pennero mnpa, crpemnenne x camonosnannm, x
onpeenennm uenoneuecrnom cnonx cye, cnoero mecra no
Bcenenno, x nosnannm saxonon, xoropte ynpannxmr pasnnrnem
uenoneuecxoro omecrna.
9
Hpu+umueuie qop+i oeuee:
1 - paroeuui ravpu; 2 - nep.a+vmpoeie nooeecru; 3 - cesra oeuee-paroeuu;
4 - cesra +ema..u:ecrux oeuee-ro.e; 5 - re.esua +omirra; 6 - opousoei monopur;
7 - re.esuie npvmi us xpa+a Iepi e Apeoce; 8 - re.esui c.umor us Bpumauuu;
9 - so.omo oucr us Mureu; 10 opousoei c.umor us Mureu; 11 - +eoui c.umor us
Hma.uu; 12 - pu+cru c.umor c r.e+o+
10
Hepeie :erauuie +ouemi noeu.uci e eopooax peeue Ipeuu
11
Or xonnexnnonnponannx x nayxe. Konnexnnonnponanne moner
xnnnoct nepntm marom x nayuno nymnsmarnxe. B pyxax
nexoroptx ouent orartx nme nocrenenno naxannnnanoct
ontmoe xonnuecrno pennnx neme. Bnaentnt xonnexnn
sannmannct nmn camn, no uame npnrnamann yuentx, xoropte
rmarentno nsyuann n onnctnann monert, cocrannxnn xaranorn,
nonpann ananornunte +xsemnnxpt cpen moner pyrnx
copann.
B Hrannn, na ponne Bospoxennx, n XIVXV nn., n nepno
ynneuennx anrnunocrtm, tno nectma pacnpocrpaneno conpanne
anrnuntx moner. Hpexpacnte xonnexnnn nmenn snamennrt no+r
Herpapxa (13041374) n ]nopenrncxn menenar Kosnmo
Menun (13891464).
Kaxt npannrent n Enpone xoren nmert npn cnoem nope
copanne moner. Bosnnxann rax nastnaemte mmnn-xannert
(xpannnnma moner, re onn nsyuannct). Cnennanncrt nmenn eno
yxe ne rontxo co cnonmn xonnexnnxmn, no xopomo snann copannx
n pyrnx nymnsmaron.
Onnm ns nepntx nymnsmaron tn ypoxenen Hayn
xonannn Kannnn (14991570) pesunx neuare. On xopomo
snan crapnnnte monert. Ho exrentnocrt ero cnyxnna anexo ne
nayuntm nnrepecam. On pesan nonte mremnenn no craptm
moneram n uexannn noenxn, nposnannte nayannamn.
uro ontme ncero nnrepeconano nepntx nymnsmaron?
Hocmorpnm nasnannx nx xnnr. B 1517 r. n Pnme noxnnnact xnnra
uyntnno Hsopaxennx snamennrtx nme. B 1553 r. n Hnone
ntmen n cner rpy Inntoma Pynnx no sarononxom Fernt osop
moner nanonee snamennrtx nnn, cymecrnonanmnx c cornopennx
mnpa, c xparxnm onncannem nx xnsnn n exnn, sanmcrnonanntm
y xnaccnxon. Knnra Inntoma Pynnx, nsannax na mnornx xstxax,
nmena orpomnt ycnex. Anrop yxnrpxncx naxonrt na monerax ne
rontxo nesape Pnma, no n cpenenexontx xopone, n nan, n
nnecxnx npopoxon. Emy xasanoct, uro on namen noprper
Axnnna: nnnmcrpnpyx cnom xnnry, Pynnt no nsopaxennem
ono ns anrnuntx moner c ronono ora nont Apex n mneme
nocrannn nmx +roro repox Iomepa.
12
Taxont tnn nepnte nymnsmart. Tontxo c XVIII n. moxno
ronopnrt o nayuno nymnsmarnxe. K +romy npemenn cpen
xonnexnn nocrenenno ntenxmrcx nexoropte ocoenno orarte
copannx.
B Bene ns xonnexnn nmneparopa Maxcnmnnnana I ntpoc
ontmo nmneparopcxn mmnnxanner; n Fepnnne opasonancx
omnpnt xoponencxn nymnsmarnuecxn xanner; n Hapnxe ns
copann Ienpnxa IV n Hmonnxa XIV cocrannncx snamennrt
xoponencxn xanner meane. B XVIII n. xpynnte xonnexnnn
moner nocrynnnn n Fpnrancxn myse.
B Herepypre Herp I ocnonan myse Kyncrxamepy
(rax nastnann n XVIII n. myse, re xpannnnct pasnnunte
pexocrn). Tam nomnmo ecrecrnennonayuntx +xcnonaron tna
copana ontmax xonnexnnx moner n meane.
Herp saornncx o ee nononnennn, cxynax n orentnte monert,
n nente xonnexnnn. B Kyncrxamepe nenact paora no nx
cncremarnsannn. Cocrannennt xaranor npenocxnrnn nexoropte
npnnnnnt onee nosne nayuno xnaccn]nxannn pyccxnx moner.
Hosnee xonnexnnm ns Kyncrxamept nepeann n 3pmnrax. Ceuac
copanne moner 3pmnraxa ono ns camtx ontmnx n Enpone.
Ona rontxo cncremarnuecxax xonnexnnx, es yneron,
nacunrtnaer onee 300 rtc. moner.
Hrax, n nxrn ropoax Enpont n Hapnxe, Honone,
Herepypre, Bene n Fepnnne n XVIII n. opasonannct ontmne
xonnexnnn pennnx moner, namnoro npenocxonnmne nce uacrnte
copannx. 3rn mmnnxannert crann mecrom poxennx
nymnsmarnxn: npn nnx nmennct xopomne nnnorexn,
nymnsmarnuecxn marepnan naxonncx n onom mecre.
Inanno saaue nymnsmarnxn XVIII n. crana opta npornn
ncxxoro poa ]anracrnuecxnx ntymox n noenox. Tpeonanoct
npornnonocrannrt esyepxntm noncxam noprperon pennnx
repoen n onpeenennxm na rnas crporym nayunym
xnaccn]nxannm naxonnennoro ontmoro nymnsmarnuecxoro
marepnana.
13
Onnm ns nepntx yuentx nsxncx sa +ror rpy nencxn
nymnsmar Hocn]-Hnapn 3xxent (17371798). On ocrannn
ontmo noctmnromnt rpy Hayxa o pennnx monerax. 3ro
counnenne npnnecno emy cnany orna anrnuno
nymnsmarnxn.Monert, ornocnmte no none orentntx
conparene-nneranron ro x onomy pennemy ropoy, ro x
pyromy, 3xxent nocrannn no ropoam uexanxn, n nopxxe
nx reorpa]nuecxoro pacnonoxennx: no cenepnomy noepextm
Cpensemnoro mopx or Hcnannn o Cnpnn n sarem oparno, na
sana, no mxnomy a]pnxancxomy noepextm. On
xnaccn]nnnponan onee 70 rtc. nnon moner.
B nocrouno nymnsmarnxe ocnonarenem nayuno
xnaccn]nxannn moner tn ntxoen ns Iepmannn axaemnx
Poccncxo axaemnn nayx, npo]eccop Kasancxoro ynnnepcnrera
Xpncrnan Maprnn upen (1782 1851). o nero samernt cne n
nymnsmarnxe ocrannnn ero cooreuecrnennnx Ony]-Ieprap
Tnxcen, ]pannys e Cacn, nerepyprcxn axaemnx Kep n pyrne
nocroxonet.
B 1807r. upena npnrnacnnn n Poccnm unrart nexnnn n
Kasancxom ynnnepcnrere. Hepnoe ero naneuarannoe sect
counnenne Onncanne nexoroptx camanncxnx n ynexncxnx
moner ns-sa orcyrcrnnx narnncxoro mpn]ra nsann na apacxom
14
xstxe. Konnexnnn sonorooptncxnx moner, xoroptx ouent mnoro
naxonnn n Hononxte, ann emy npexpacnt marepnan nx
nsyuennx +noxn 3onoro Opt. On onncan onee 400 nnon moner,
na xoroptx snaunnnct nmena xanon nnacrnrene 3onoro Opt.
Mnorne xant noome ne tnn nsnecrnt no nnctmenntm
ncrounnxam. upeny npenarann nepnyrtcx na ponny mecro n
Pocroxcxom ynnnepcnrere. Ho yuent ne mor paccrartcx c
nmnmtmn moneramn, xoropte rontxo-rontxo nauann ronopnrt,
n ocrancx n Herepypre. Bocrounte monert cnxsann cyty upena
c Poccne. On axe nmx cnoe nepeenan na pyccxn manep, cran
Xpncrnanom annnonnuem. Ero yuennx H. C. Canenten nncan, uro
nx Poccnn on orxptn ncropnuecxne ncrounnxn xax n neronncxx,
rax n n monerax Bocroxa. B 1834 r. noxnnnact xnnra A. .
ueprxona, xoropax nastnanact Onncanne pennnx pyccxnx
moner. 3ra xnnra nonoxnna nauano nayuno xnaccn]nxannn
pennepyccxnx moner.
3ameuarentntm pyccxnm nymnsmarom tn Anexce
Bacnntennu Opemnnxon (1855 1933), npocnannnmncx cnonmn
paoramn no anrnuntm moneram Cenepnoro Hpnuepnomoptx
n no nymnsmarnxe penne Pycn. Tmarentno conocrannxx monert
15
c pyrnmn ncrounnxamn pyxonncxmn, nanncxmn, nsnecrnxmn
pennnx anropon, on yrnepxan, uro monera ne saana, a naxnt
ncropnuecxn ncrounnx. Mnoro cnn oran Opemnnxon nsyuennm
moner Focnopa Knmmepncxoro pennero rocyapcrna,
cosannoro rpexamn n paone conpemenntx Kepun n Tamann,
a raxxe Xepconeca (nns Cenacrononx). B 1896 r. ntmna n cner ero
xnnra Pyccxne monert o 1547 r.. On sanono pacnpeennn
pyccxne monert no xnxxecrnam, ropoam n xnxstxm. Mnorne
rtcxun moner namnn cee nocroxnnoe mecro n xaranore n
nonyunnn ncropnuecxne xommenrapnn.
Tax nosnnxna nayunax nymnsmarnxa.
16
4pauvscra epaempa XVIII e. c usoopareuue+ +muraouuema.
17
B +muraouuemax xpauu.uci u usv:a.uci +ouemi.
18
B c1panax pennero unpa
Hepnte monert. V pennnx rpexon n pnmnxn ne tno
nymnsmarnxn. Ipexn npnnnctnann nsoperenne nepno monert
repoxm cnonx mn]on, pnmnxne oram nycy nnn Carypny. Onn
cunrann, uro pennemne monert c ronono nynnxoro ora n
nocom xopanx ntnn nyc n uecrt ora npemenn Carypna,
xoropt npntn n Hrannm c Kpnra na xopane.
V Iepoora n nexoroptx pyrnx pennnx anropon nmemrcx
cneennx o rom, uro nepnte monert uexannnn n manoasncxom
rocyapcrne Hnnn. Ceuac ycranonneno, uro pennemne monert
noxnnnnct ram n VII n. o n. +., nx nsroronnxnn ns +nexrpa
cnnana cepepa n sonora.
peeueuue +ouemi - .uoucrue u oeuucrue. Bepxuue ume+ne.
oi.u u.u e euoe cmeprue, u.u e euoe :eraua c uuna+u.
19
Hecxontxnmn ecxrnnernxmn nosnee crann uexannrt monert
n rpeuecxom ropoe 3rnne. Onn nmenn concem pyro nn, uem
nnncxne, n uexannnnct ns cepepa. Ho+romy moxno
npenonoxnrt, uro n 3rnne monera tna nsoperena xorx n
nosnee, no camocroxrentno.
Hs Hnnn n 3rnnt monert ouent tcrpo pacnpocrpannnnct
no nce Ipennn, n ee xononnxx, n Hpane, a sarem y pnmnxn n y
mnornx napnapcxnx nnemen.
Camocroxrentno monert noxnnnnct n Hnnn n Knrae, npnuem
n Knrae, cornacno rpannnn, menxne mente monert uexannnn
eme n nauane I rtcxuenernx o n. +.
Hoxnnenne uexanno merannnuecxo monert naxnt
pyex n ncropnn. Ono cnnerentcrnyer o rom, uro annoe
omecrno ocrnrno ntcoxo crenenn +xonomnuecxoro n
connantnoro pasnnrnx. Hoxnnenne moner raxxe npnsnax
rocyapcrna. Ho ecnn moner ner, nentsx na +rom ocnonannn
cunrart, uro omecrno eme tno orocyapcrnenntm. Mnorne
pennne rocyapcrna merannnuecxnx uexanntx moner ne snann,
nanpnmep rocyapcrna Bymep, Axxa, Bannnon n p. Ipeuecxne
ropoa tnn onee pasnnrtmn, uem +rn nocrounte ecnornn.
Paonnaenne y nnx tno nceoemnmmnm yxnaom. Bcrynnenne
pennero rocyapcrna n nonym, onee ntcoxym cranm pasnnrnx,
xoropym osnamenonana coo pennxx Ipennx, a sa ne n Pnm,
orpasnnoct n ypnom pasnnrnn monernoro uexana. Mt nnnm,
raxnm opasom, uro monert xnnxmrcx xax t nnnxaropom,
npnsnaxom connantnoro craryca omecrna, noxasarenem yponnx
ero pasnnrnx.
Monernt rnn. Hsopaxennx n nanncn, ronopxmne o
npannrene, nnn o npanxmem napoe, nnn o xaxnx-ro ropocxnx
oxecrnax, nnn o cnxrtnxx, cnyxnnn ocnonno uacrtm moner.
Bet monera ne uro nnoe, xax xycox meranna, nec n uncrora
xoroporo yocronepent rocyapcrnom, nm rapanrnpymrcx.
Iocyapcrno crannr cnoe xnemo na monerax n ntnycxaer nx na
ptnox, xax t ronopx xaxomy: nepe namn nenoentnax,
saxonnax, nonnonecnax monera. Hsopaxenne, orrncnyroe na
20
monere, +ro neuart rocyapcrna nnn ropoa, ee ntnycrnnmero.
Bect xomnnexc nsopaxenn n nannce na monerax cocrannxer
naxnoe nonxrne nymnsmarnuecxo nayxn monernt rnn.
Ha monerax penne Ipennn ocoenno uacro naxonm
nsopaxennx oxecrn nnn cnxmenntx xnnorntx, nounraemtx n
rom ropoe, re tna ntnymena monera. Hanpnmep, na monerax
A]nn uexannnact ronona A]nnt noxponnrentnnnt +roro
rpeuecxoro ropoa, a na monerax Onnmnnn ronona 3enca.
Monert Ontnnn, rpeuecxoro ropoa na cenepnom epery uepnoro
mopx, ornnnann n ]opme ent]nna, a norom na xpyrntx monerax
+roro ropoa nsopaxann opna, repsammero xorrxmn ent]nna.
Mouema e euoe oe.iquua, om.uma e O.ieuu.
B Xepconece tna nounraema ornnx ena. Ee nsopaxenne
raxxe nomemann na monerax. Haen rexcr npncxrn xnrene +ro
penne pecnynnxn, xoropte xnxnnct ornne eno n pyrnmn
oramn trt xopomnmn rpaxanamn. Ha monerax cxn]on
nsopaxen ncannx c nyxom.
Kax yxe ronopnnoct, monert noxasarent onpeenennoro
+rana n pasnnrnn omecrna n noxnnennx y nero rocyapcrna.
Monert c nmenem napx Arex rnannt aprymenr reopnn o
cymecrnonannn n VIV nn. o n. +. n Cxn]nn rocyapcrnennoro
crpox. B +rom ornomennn onn naexnee nnctmenntx ncrounnxon,
paccxastnammnx o cxn]cxnx napxx.
21
Bet rpexn mornn nastnart napxmn npenonrene cxn]cxnx
nnemen, ne ocrnrmnx eme crann rocyapcrna, a naxonnmnxcx
na yponne omnnnoro crpox. Hmennct eme n ononnnrentnte
cnmnont, snaxn, xoropte rounee yxastnann na ropo,
ntnycrnnmn n cner monery. Hanpnmep, na a]nncxnx monerax
xpome ronont ornnn nomemann cony.
Aquucra cepeopua +ouema. B Aquuax :erauu.uci ua +ouemax
eo.oea ooeuuu Aquui norpoeume.iuui omoeo eopooa u
coea.
Ha monerax Pnmcxo nmnepnn uexannncx noprper
nmneparopa, nomemannct ero rnrynt, a nnora n cnona, nocnnmne
nponaranncrcxn xapaxrep, npocnannxnmne nonnrnxy +roro
npannrenx. Tenept yxe ne oxecrnom n ne ropocxo +mnemo
pyuancx monernt nop sa xauecrno monert. 3a ne croxno
moryuee rocyapcrno, onnnernopxemoe nmneparopom.
Ha ptnxe n oopore naxonnnct monert ecxrxon ropoon,
ornnuammnxcx no nny, necy n cronmocrn. Monera onoro ropoa
cronna necxontxnx moner pyroro, rax xax morna trt cenana ns
uncroro sonora, a ne ns cnnana sonora n cepepa. Monert c
nexoroptmn +mnemamn nontsonannct ocotm npenmymecrnom,
rax xax ornnuannct nonnonecnocrtm n uncroro meranna; nx
anropnrer tn ntme, onepne x xnemy nx monernoro nopa
nenoxonenmtm. Hanpnmep, cpen pennerpeuecxnx moner ono
npemx ouent ntcoxo nennnact a]nncxax paxma.
22
Heapom Apncro]an nncan:
Mouemi uauu uenoooe.iui, :ucmi r.ao,
H nperpacueuue, eepime, us ecex uuix +ouem,
H c uaoeruom :erauro, u ucnimaui cmorpam
Hpeo o:a+u ece J..aoi u v eapeapoe eesoe.
Hsyuax nce +rn nsopaxennx n snaxn, nccneyx monernt rnn,
mt nonyuaem naxnte cneennx. Bcxxoe nsmenenne rpannnonntx
cnmnonon na monerax cnxsano c xaxnmn-ro cotrnxmn, nnora
satrtmn, ne onncanntmn pennnmn anropamn. Kaxax erant
monernoro rnna: n nannct, n nsopaxenne, n noprpert
npannrene nce +ro ecnennte ncropnuecxne cnnerentcrna
npomnoro.
Xepcoueccra cepeopua Mouema cruqcroeo ap
+ouema. Ha +ouemax Ame. Ha +ouemax omoeo
Xepcoueca usoopara.u ap usoopara.c cruq
ooeuum eev ua roue, cmpe.muu us
.vra
Monert Anexcanpa Maxeoncxoro. Onn orpaxamr npannenne n
sanoenannx Anexcanpa Maxeoncxoro.
Ipennx n ee manentxne ropoa-rocyapcrna nonnct
nepexnnann n IV n. o n. +. rxxent connantno-+xonomnuecxn
xpnsnc. He xnarano paon, npoonontcrnnx, nepenacenennocrt
rxxentm pemenem noxnnact na +xonomnxy manentxnx ropocxnx
omnn, npaxymmnx mexy coo.
23
Btxo ns xpnsnca ncxann no nnemne xononnsannn, n
mnpoxnx sanoenarentntx nonax, xoropte nauan eme oren
Anexcanpa maxeoncxn napt unnnnn. Hx npoonxnn n
pasnepnyn n nennannom macmrae snamennrt Anexcanp.
B necennne nn 334 r. o n. +. croxn on, nanarnnyxnernn
xpacanen napt, nepe Iennecnonrom n cmorpen, xax
nepenpannxercx ero nennxax apmnx. 3ro cotrne tno ormeueno
moneramn.
B Mpamopnom mope, na Hpnnnentx ocrponax, n 1930 r. naen
ontmo xna sonortx n +nexrpontx moner IV n. o n. +.
Hccneonarenn +roro xnaa cunramr, uro on tn saptr nmenno n
334 r., xora apmnx ]opcnponana Iennecnonr. Hepennxenne
nocx, cocpeorouenne na eperax nponnna orpomntxapmn,
rpenoxnax ocranonxa noxoa nor uro ntnynno xaxoro-ro
ropronna nnn oraua saptrt entrn na onom ns ocrponon.
On naexncx npnnntrt sarem x ocrpony, nepnyrtcx sa cnonm
coxponnmem. Ho ro nn nnaenen norn, ro nn ne cmor narn xna,
xoropt, nponexan n semne onee 2300 ner, nonan n pyxn yuentx.
ecxrt ner xponantx anexcanponcxnx non no mnorom
onpeennnn antnemn xo ncropnn. Ftn noxopen nect
Hepenn Bocrox Cnpnx, Hanecrnna, Ernner. B nrne npn
Ianramenax oxonuarentno pasrpomnen nepcncxn napt apn,
sanoenana mxnax uacrt Cpene Asnn. V Anexcanpa xnarnno cnn
n nacrounnocrn nonecrn nocxa x Hny, pasnrt ram mecrnoro
npannrenx n yrnepnrt cnom nnacrt. Bepnynmnct nasa,
Anexcanp ycrponn n Bannnone cnom cronnny n ncxope, sanxrt
nororonxo nontx noxoon n ycrpocrnom neoxrno nmnepnn,
ymep.
Hauanact nonax +noxa n ncropnn anrnunoro mnpa +noxa
+nnnnnsma.
Ecnn ero oren unnnnn ntnycxan monert c onnm cnonm
nmenem, ro Anexcanp Maxeoncxn nenen uexannrt monert c
nannctm Facnnenc Anexcanp napt Anexcanp. Tax rpexn
eme ne nastnann npannrene. 3rnm Anexcanp nouepxnyn cnom
neorpannuennym monapxnuecxym nnacrt.
24
B rnryne acnnenc ecrt eme onn orrenox. Ipexn rax
nastnann nepcncxnx nape. A Anexcanp, sanoenan Hpan,
ncxuecxn sanrptnax c mecrno snartm, nocnn nocrounte oext,
axe xennncx na axrpncxo npnnnecce, xenax narn na Bocroxe
onopy pexnmy n nonynxpnocrt. Tnryn acnnenc nouepxnnan
nonnrnxy sanoenarenx. Facnnencamn crann nastnart cex na
monerax n ecuncnennte +nnnnncrnuecxne napn nocne
Anexcanpa. Orpomnax nnacrt Anexcanpa nosnonnna emy
ocymecrnnrt ennym uexanxy na nce rpomano reppnropnn
noxopenntx sement monert ns cepepa c noprperom camoro
napx n ns sonora c nsopaxennem ornnn A]nnt. Ecnn pantme
xaxt ropo n Ipennn uexannn cnon monert, ro renept onn
uexanxr ennte entrn no yrnepxennomy napem opasny n necy.
3ro narnxno noxastnaer, xax na mecro manentxnx ropocxnx
omnn npnxonr monapxnx, nperenymmax na mnponoe
rocnocrno.
Ocot nnrepec nx nac npecrannxmr cepepxnte monert.
Ha nnx nsopaxen cam Anexcanp. On mnnn cex orom n
sacrannxn noxnonxrtcx cee. B +rom, xax on nonaran, tna ocnona
ero nnacrn. 3nnnnncrnuecxne monapxn nocne nero ynacneonann
+ror npnnnnn. Anexcanp uexannn monert c nsopaxennem
Iepaxna n ntnnno mxype, a norom cran nsopaxart n cno
npo]nnt n ntnnno mxype. On xax t nocrannn cex na mecro
pennerpeuecxoro repox-nonyora.
25
Ho, rnxx na monert nennxoro uecronmna, orxptnmero cnonmn
sanoenannxmn nenym ncropnuecxym +noxy, mt xax t cntmnm
nponnuecxn, cnoxont orner naxeemonxn na npnrxsannx napx:
Hy uro xe, nycrt Anexcanp yer orom, ecnn on +roro xouer.
Hnunocrt Anexcanpa npnnnexana nnnmanne n n onee
nosnne +noxn. Paccxast n pomant o Anexcanpe Hcxanepe
cosanannct n cpenne nexa na 3anae n Bocroxe n n XX n.
Monert cnnerentcrnymr o +ro na pexocrt onro namxrn o
Anexcanpe. B Pnmcxo nmnepnn no II n n. +., cnycrx nononnny
rtcxuenernx nocne cmeprn nonxonona, ntnycxannct cepepxnte
monert, nopaxammne rem opasnam, xoropte ycranonnn on n
xonne IV n. o n. +.
Hocne anexcanponcxnx non n sanoenann nauanact nonax
nnrentnax +noxa +nnnnncrnuecxnx rocyapcrn. Hponsomnn
naspenanmne n reuenne ncero IV n. o n. +. xpynnte connantno-
+xonomnuecxne nepement. Vcnnnnnct +xcnnyarannx paon,
ecnornsm nnatx. Opasonanact +nnra, rpannmax napo.
Hcuesnn pecnynnxancxne ]opmt npannennx. Hx samennnn
monapxnn. Pasnnnannct nayxa n rexnnxa. Omecrnennax xnsnt
nanonnnnact nopnontmn nepenoporamn, nonamn, mxrexamn,
xponantmn pamamn. Hont rnn npannrene +nnnnncrnuecxnx
nape npexpacno xapaxrepnsymr monernte nsopaxennx.
Hepnte nacnennxn Anexcanpa crpemnnnct na monerax noxonrt
na nero. Ernnercxn napt Hroneme Corep (305283 rr. o n. +.)
axe na cnonx monerax nncan nmx Anexcanpa. Hnora napn
npnxastnann nsopaxart cex na monerax n nne npexpacntx
monotx nonyoron, nopaxax n n +rom Anexcanpy. Bor monera
Mnrpnara Ennaropa (13263 rr. o n. +.) nonrncxoro napx,
npannnmero n Mano Asnn n sanoenanmero na nexoropoe npemx
Kptm. B xnsnn +ro rnnnunt +nnnnncrnuecxn ecnor,
+neprnunt, cnntnt, noospnrentnt, cyenepnt, ecnomant
n mcrnrentnt. Paccxastnann, uro on saroronnn sapanee cmeprnte
npnronopt ncem cnonm camtm npeanntm cnyram na ncxxn
cnyua. Cnom mart, para, cecrpy on norynn, noospenax n
saronope. A nor na monerax nepe namn +raxn repo c nnnntmn
xypxmn, ycrpemnenntmn x ney ouamn...
26
Co npemenem macrepa-monerunxn crann nsopaxart
+nnnnncrnuecxnx npannrene nnaue. Pasnnrne xyoxecrnenntx
nxycon, +crernuecxnx sanpocon npnneno x romy, uro crann
ocoenno nennrtcx noprpernoe cxocrno, ncnxonornsm
nsopaxennx nnunocrn, peannsm n nepeaue ecrnnrentnocrn. H
+rn rpeonannx crnnx n nxyca oxasannct cnntnee rmecnannx nape.
Macrepa-monerunxn, sameuarentnte xyoxnnxn cnoero npemenn,
nsopaxann nx c ecnomantm peannsmom, ne rontxo
nouepxnnax nsxnt nnemnocrn, no n cosanax nopo nectma
nenecrnte ncnxonornuecxne xapaxrepncrnxn. 3rn-ro monert nx
nac ocoenno nennt, rax xax. xnnxmrcx naxntmn ncropnuecxnmn
marepnanamn.
Ha oxpanne +nnnnncrnuecxoro mnpa. B cepenne III n. o n. +.
n cpeneasnarcxnx oasncax n nepxontxx Amyaptn opasonanoct
ocooe rocyapcrno Ipexo-Faxrpnx. pennne anropt mano
ronopxr o nem. Ha nomomt npnxoxr monert. Fnaroapx nm y nac
ecrt ynnxantnax nosmoxnocrt nosnaxomnrtcx c +noxo n
npannrenxmn nonnxe.
Ha ontmo cepepxno monere npo]nnt noora I,
ocnonarenx Ipexo-Faxrpncxoro napcrna. nnnnt noc, noxart
no, xypuante nonoct, momnax mex. Bor on ymnt n
pacuernnnt, snammn cnom nent uenonex, xoropt nocmen
noccrart npornn nape n cymen ocnonart cocrnennoe rocyapcrno
na anexo oxpanne +nnnnncrnuecxoro mnpa n nnoopono,
oraro Faxrpncxo nponnnnnn. Ho, orennnmnct or cnoero
nonennrenx napx Anrnoxa, onoro ns ecuncnenntx nacnennxon
Anexcanpa Maxeoncxoro, noor nce xe ne pemaercx na monere
nastnart cex cocrnenntm nmenem. Homecrnn cno noprper, on
no nnm nnmer Hapt Anrnox. A na oopore ero moner
3enc c monnnxmn n pyxax, c opnom: moryun napt oron onxen
nomout noory, net 3enc tn noxponnrenem ero poa.
Hanepnoe, noor saxasan crarym 3enca n norom nsopasnn ee na
monerax.
27
Heapom camo nmx noor nepenonrcx xax Forom
(r. e. 3encom) annt. Vmep noor I, n ero mecro sanxn ero ctn
noor II. Hepe namn nonte monert c npo]nnem monooro napx,
xpacnnoro, c uyrt ntrxnyrtm nocom, xax y orna, yntammerocx n
onontnoro. Ha oopore ror xe cement 3enc c opnom n
monnnxmn. Ho ctn crannr yxe cnoe nmx noor. Iocyapcrno
cranonnrcx camocroxrentntm. noora II cnepr Enrnem. 3enc ne
nomor +ro nnacrnn. Hont axrpncxn napt Enrnem cran
uexannrt na oopore monert Iepaxna, nepoxrno, on tn
noxponnrenem ero poa. Iepaxn nexnr, onnpaxct na rposnym
nannny. Ouennno, +ro xonnx snamennro craryn Iepaxna
rpeuecxoro naxrenx IV n. o n. +. Hncnnna. V monooro napx
ymnoe, nonenoe nnno, xapaxrepnt mxcncrt noc, momnte
naponnte yrn, rnyoxo nocaxennte rnasa. On npannn
Faxrpne onee 30 ner. A nor monert, ornocxmnecx x nocnennm
roam ero npannennx. Kax nsmennnn ecxrnnernx napx!
Ha monerax nepe namn crapt uenonex, opmsrmn, onntnmn
xnpom, c onymenntmn n roptxo ycmemxe yronxamn pra,
mopmnnamn na nnne, coxpanxmmem, onaxo, nnacrnt nsrnx,
necmorpx na ycranocrt, onycromennocrt, rax xopomo nepeannte
pennnm, ocranmnmcx nensnecrntm pesunxom monernoro
mremnenx - rennantntm xyoxnnxom cnoero npemenn.
peeueoarmpucrue +ouemi c usoopareuue+ ape Jerpamuoa
u Aumu+axa. Bico:auue oocmureuu aumu:uoeo nopmpemuoeo
ucrvccmea ua +ouemax.
28
Hpeemnnx n ctn Enrnema axrpncxn napt emerpn
ynacneonan or orna nnacrnt, nponsnrentnt nsrnx, por c
npespnrentno noxartmn ryamn, cypont nsop raxnm on
npecraer nepe namn na monerax. Ha ronone y nero mnem n nne
ronont cnona c sarnyrtmn nnnxmn cnnerentcrno ycnemntx
noxoon n Hnnm. emerpnm ouent xorenoct noxonrt na
Anexcanpa Maxeoncxoro, xoroporo roxe nnora na monerax
(npana, nocne cmeprn) nsopaxann n noonom mneme. Ha
ooporno cropone moner emerpnx Iepaxn co mxypo ntna n
nannne. Ho na ronone Iepaxna yop n nne nenna arpnyr
mecrnoro npancxoro ora Connna Mnrpt. B +noxy +nnnnnsma
rpeuecxax xyntrypa n orn cmemannct c npancxnmn,
cpeneasnarcxnmn, nosnnxnn oxecrna-rnpnt. H nor onn ns
nnx Iepaxn-Mnrpa na monere, xoropym npnxasan oruexannrt
rpex emerpn, napcrnonanmn n anexo nocrouno crpane. Bor
pyro rpexo-axrpncxn napt Anrnmax ymnt uenonex,
cyx no ero noprperam, xoropte mt onxrt xe snaem rontxo no
moneram. Vcmemxa n yronxax pra, uyrt npnmypennte rnasa. On
roxe tn sanoenarent, n npnrom nectma yaunnnt noxopnn
cocenmm ueprany n axe crpant crennxxon-xouennnxon sa
ueprano. Ha oopore ero moner or Hoceon, noxponnrent
nono crnxnn. Houemy ne Iepaxn narpon +roro poa, a
Hoceon? Vuente npenonaramr, uro mopcxo or noxnnncx na
monerax xax namxrt o xaxo-ro ontmo noee na pexe Amyapte
nnn Hne.
Ho npoonxnm ocmorp noprperno ranepen axrpncxnx
nape. Oparnmcx renept x cepepxno rerpapaxme Enrnema II.
Mt nnnm na ne croxmero Iepaxna c nennom, xax y Mnrpt, c
nenxom n pyxe: Enrnem crapancx nouepxnyrt, uro xnnxercx
saxonntm nacnennxom cnonx orna n ea emerpnx n
Enrnema I. Mt mano snaem o ero napcrnonannn, npannn Enrnem
II neonro, a monert pncymr opas cnaoro n nesnaunrentnoro
uenonexa, xanpnsnoro, ncem neonontnoro, c oyrnonartmn
mexamn, noxartmn ryamn...
29
Ho x uemy ncmarpnnartcx n nnna anno ymepmnx nme,
unrart xnacrnnnte nanncn na monerax, ntxcnxrt nepnnernn
cye n ycranannnnart cnncxn noe? 3ro nyxno nx ncropnn.
uem nnxe mt nooem x ee repoxm, ecrnymmnm nnnam, uem
rnyxe sarnxnem n ncnxonornm nme, nomem mornnt nx
nocrynxon, yrnynmcx n tr n xnsnt rpaxan +rnx pennnx
rocyapcrn, rem rounee n nonnee yyr namn omne cyxennx o
ncropnuecxnx saxonax.
Hsnecrno, uro anrnunt mnp, ocnonannt na rpye paon n
napasnrnsme cnoontx, nepexnn necxontxo pas rxxenemne
xpnsnct: noccrannx paon, cna nponsnocrna, rxxente
nnyrpennne nont, onacnte namecrnnx napnapon... urot
ntcroxrt n npeoonert nce +ro, anrnunomy mnpy npnxonnoct
conpart cnnt n ontmnx nenrpannsonanntx monapxnxx, xoropte
tnn nnora, xax nmnepnx Anexcanpa, nperenenramn na
mnponoe rocnocrno. H n ncropnn +rnx rpexo-axrpncxnx nape,
xax mope n xanne not, orpaxaercx ncx orpomnax, nnrentnax
+noxa +nnnnncrnuecxnx monapxn.
3ror nex, n xoropom nponnerann ecuncnennte xyntrt, tn
no cymecrny rnyoxo nnnnuntm. Hape urnnn xax oron,
nosnonnn nx mn]nuecxne poocnonnte ro x Anonnony, ro x
nonncy n Iepaxny, a n oron nepnnn ontme no npnntuxe.
Camoepxannt napt, npocnemennt n oxsarentno cnntnt,
nor peantnax onopa mnpa. Tax cunrann nmn ro +noxn.
H nnuro rax xopomo ne orpasnno yx +rnx monapxn, xapaxrep
nape-ecnoron, xax nx noprpert na monerax, c ecnomano
npannnocrtm naueprannte pennnmn macrepamn-meantepamn.
Monert nnnmcrpnpymr namn snannx o npomnom.
Onn ononnxmr sanncn pennnx nncarene, annte
apxeonornuecxnx pacxonox net nsopaxennx na monerax
conocrannmt c pennnmn namxrnnxamn ncxyccrna. B nrore nepe
namn nosnnxaer npannnax xaprnna npomnoro, n xoropo xaxt
]axr n xaxax erant sannmamr cnoe mecro, nponepxmr n
nornepxamr pyr pyra. Ha monerax Pnmcxo nmnepnn ouent
uacro nsopaxann npasnecrna, cnoprnnnte nrpt, cnent ns
30
mn]on. 3rn monert nomoramr nsyuart pennn tr n pennrnm,
uacro npenpamaxct n npexpacnte nnnmcrpannn ncropnn pennero
Pnma. 3namennrte ncropnuecxne n nerenapnte cotrnx,
onncannte pennnmn nncarenxmn, oxnnamr na monernom none.
Ecrt enapn, 129 r. o n. +., nnnmcrpnpymmn nereny o
ocnonannn Pnma. na nnsnena Pomyn n Pem n nonunna, nx
ncxopmnnmax, nsopaxent na +rnx monerax. Pxom cronr nacryx
uancryn, namemn nnsnenon. Mt moxem nmonartcx cnenamn,
nsopaxammnmn ronoconanne n onom ns yupexenn pennero
Pnma, nnn ercrno nerenapnoro 3nex ns Tpon, nnn noxnmenne
cannxnox. Ctn snamennroro nxraropa Cynnt n namxrt o cnoem
orne npnxasan nsopasnrt na monerax cneny nepeaun
manpnrancxnm napem Foxxom nnennoro nymnncxoro napx
Rryprt, noccranmero npornn nnacrn Pnma. 3ra cnena
paccxastnaer o necrxme noee Cynnt n opte c Rrypro.
Hcropnuecxne cotrnx uacro nsopaxannct n nne anneropn.
Hanpnmep, paspymenne pnmcxnm nmneparopom Hepycannma na
monerax cnmnonnsnponanoct ]nrypo xenmnnt Hyen, nnauyme
no nantmo. uacro monert ronopxr o rom, uro sanoenannte
Pnmom n esxanocrno +xcnnyarnpyemte nm nponnnnnn noccranann
n ntrannct coxpymnrt Pnm. B 9088 rr. o n. +. rax nastnaemte
comsnnxn Pnma nounnennte emy nnemena na Hranncxom
nonyocrpone nonxnn nony npornn cnoero nopaornrenx n
oruexannnn monert, na xoroptx nsopaxen nranncxn tx,
oammn pnmcxym nonunny. Hannno, no xpacnopeunno noxasann
na monerax nparn Pnma cnon nenn.
31
Hsoopareuue ro.ecuu ua cuparvscro +oueme. Jmu +ouemi
ocooeuuo c.aemc rar ueoeepi usoopasume.iuoeo ucrvccmea
A nor monert cnnerenn ro nanpxxenno connantno
optt, xoropax ymenana n Pnme no npemena Hesapx
ocnonarenx Pnmcxo nmnepnn. B nmnepcxom npannennn, n
monnnsannn no enno nnacrtm ncex cnn n rocyapcrne nnen
Hesapt nyrt x coxpanennm n ymnoxennm momn Pnma. On
ntnycrnn monert co cnonm noprperom, nmenem n nsopaxennem
cnona xax cnmnona cnnt. A ero ynna onn ns noxe
npornnononoxnoro narepx, croponnnxon craptx pecnynnxancxnx
apncroxparnuecxnx cnoo, Fpyr oruexannn raxym monery:
]pnrncxn xonnax c nymx xnnxanamn osnauann cnooy n
nanomnnann o yncrne Hesapx. H urot ne ocrananoct nn y xoro
comnenn, sect xe tna nannct Ht mapra, r. e. ent, xora
nan Hesapt. Monert xpxo noxastnamr, uro pnmnxne ouent xopomo
nonnmann arnrannonnoe, nponaranncrcxoe snauenne moner, n
cornxx n rtcxuax +xsemnnxpon pacxoxmnxcx cpen nacenennx.
3ro ncnontsonann nmneparopt, urot ncmy pacnpocrpanxrt
cneennx o cnonx rnrynax n onxnocrxx, noxastnart napoy, uro
onn cocpeorounnn n cnonx pyxax nce nepxonnte pennrnosnte n
rpaxancxne nocrt, n rom uncne n crapte pecnynnxancxne. Mt
unraem na monerax: Tnepn Knann Hesapt Anrycr, nepxonnt
xpen, rpnyn, nmneparop nnn Hmneparop Hesapt Hepna Tpaxn
Anrycr Iepmancxn, nepxonnt Honrn]nx (r. e. rnana pennrnn),
onaammn rpnyncxo nnacrtm, xoncyn n uerneprt pas, oren
oreuecrna.
32
Pu+cru oeuapu Tuma Kapusu 45 e. oo u.o.
Orxya noxnnnoct cnono monera? Orner amr pnmcxne
cepepxnte monert. Ha monere marncrpara Tnra Kapnsnx (45 r. o
n. +.) na nnneno cropone nsopaxena ronona ornnn n nanncano
Monera. 3ro cnono tno cnauana onnm ns nposnnm ornnn
Rnont. Osnauano ono ornnx-npeynpenrentnnna. B ee xpame
pacnonoxnncx monernt nop. B uecrt ero n ornnn Rnont
uexannte entrn crann nastnartcx monero. Ha ooporno
cropone enapnx nsopaxann naop nncrpymenron monernoro
nopa: xnemn, xoroptmn epxann pacxanennt cnnrox, n
uertpexrpannt cronnx nnxnn mremnent. 3ect xe
nsopaxena n ocrpoxoneunax manxa c nanpontm nenxom
npnnanexnocrt ora Bynxana, noxponnrenx xysneunoro pemecna.
Hsyuenne monerntx rnnon aer mnoro cneenn ne rontxo no
nonnrnuecxo ncropnn. Hymnsmart oxastnamr ontmym nomomt
ncropnxam ncxyccrna.
Xopomo nsnecrna craryx nennxoro rpeuecxoro cxyntnropa
Hpaxcnrenx (IV n. o n. +.), nsopaxammax Iepmeca c nonncom na
neno pyxe. B xaxo nose croxn Iepmec, n xaxom nonoxennn
naxonnact ero ornrax npanax pyxa n uro on epxan n ne?
Bonpoct, xasanoct, tnn nepaspemnmt, noxa ne crana nsnecrna
monera ]paxncxoro ropoa Anxnana. Ha ne nsopaxena craryx
Iepmeca n nepnonauantnom nne. Iepmec n ntcoxo nonxro pyxe
epxan nnnorpanym xncrt, noxastnax ee mantunmxe nonncy.
33
Hocernrene Hynpa ncrpeuaer snamennrax Hnxa
Camo]paxncxax mpamopnax ornnx Hoet. Kaxoro npemenn
+ra craryx n n uecrt xaxoro cotrnx ona nocrannena? Haxoxa
monert maxeoncxoro napx IV n. o n. +. emerpnx Honnopxera
ornernna na +rn nonpoct. Ha monere nsopaxena raxax xe Hnxa,
croxmax na xopane. Crano xcno, uro nynpcxax ornnx Hoet
namxrnnx n uecrt mopcxo noet emerpnx na Hronemeem I npn
xnnpcxom Canamnne n 306 r. o n. +. 3ro cotrne tno xopomo
nsnecrno ncropnxam, no cnxstnart ero c nynpcxo Hnxo o
naxoxn monert nnxomy ne npnxonno n ronony.
Hymnsmarnxa ctrpana ontmym pont n nsyuennn ncropnn
apxnrexrypt. Kax nn mnnnarmpnt nsopaxennx pennnx sann,
ncrpeuammnxcx na monerax, nce xe onn nomoramr apxnrexropam
noccranonnrt nexoropte ueprt paspymenntx pennnx nocrpoex.
Ha ono monere Pnmcxo nmnepnn, uexanenno n A]nnax,
nsopaxen rearp nonnca na ]one a]nncxoro Axpononx. Kora
apxeonorn nccneonann xonm Axpononx, onn oparnnn nnnmanne
na +ry monery. Ho romy, xax pacnonoxent sannx na xonme
Axpononx, moxno onpeennrt, c xaxo cropont xonma nyxno
ncxart n rearp nonnca. Monert nomornn ortcxart +ror
sameuarentnt namxrnnx pennero ncxyccrna n xyntrypt.
Anrnncxn ncropnx XVIII n. 3. Inon nncan, uro ecnn nce
nnctmennte ncrounnxn o nyremecrnnxx pnmcxoro nmneparopa II n.
n. +. Apnana tnn t yrpauent, ro o ero noesxax moxno tno
t paccxasart na ocnonannn anntx nymnsmarnxn n
34
coxpannnmnxcx monymenron. He nyumee nn +ro npnsnanne
nn]opmannonno nennocrn pennnx moner?
Ho ronxocrn ncnonnennx, ntpasnrentnocrn pncynxa, npocrore
n nsxmecrny xomnosnnnn nexoropte monert xnnxmrcx meenpamn
nsopasnrentnoro ncxyccrna. Ocoenno cnanxrcx monert Cnnnnnn
V n. o n. +. Ha nnx otuno nsopaxann xonecnnnt na erontx
cocrxsannxx. Hanonee snamennrt na pesunxa monerntx
mremnene Knmon n En+ner. Kaxax monera, ntmemax ns-no
mremnenx +rnx macrepon, tna sameuarentntm nponsneennem
meantepnoro ncxyccrna.
Cnnnnncxnmn n pyrnmn rpeuecxnmn moneramn nocxnmancx
Mnxenanxeno, a Iere cxasan o nnx: 3rn uyecnte monert
npecrannxmr coo ecxoneunym necny nneron n nnoon
ncxyccrna!
Kaprorpa]nponanne monerntx naxoox. Ouent mnoro nx
nsyuennx moner n nx opamennx aer xaprorpa]nponanne
monerntx naxoox onn ns nsnmnenntx meronuecxnx
npnemon nymnsmaron. On noxastnaer ropronte cnxsn, crenent
nnrencnnnocrn enexnoro opamennx, pasnnrne n rom nnn nnom
rocyapcrne ropronnn, omena, enexnoro xosxcrna, r. e. yponent
ero +xonomnuecxoro pasnnrnx. Monert naxnemn, a nx
pennero mnpa nnora n enncrnennt ncrounnx ropronnn n
+xonomnxn. B xauecrne npnmepa nostmem xapry pacnpocrpanennx
pnmcxnx ener, cocrannennym n pesyntrare yuera naxoox ncex
mnorouncnenntx pnmcxnx moner npemen Hmnepnn.
35
Onn ncrpeuamrcx n n Cenepno A]pnxe, n na ontme uacrn
reppnropnn Enpont, n n Bocrouno Enpone (ocoenno mnoro nx na
Vxpanne), n n Hnnn, n n Cpene Asnn. O momnom pasnnrnn
ropronnn, o xoropo nemnorocnonno coomamr pennne anropt,
monert ronopxr xpacnopeunno n rouno. Ecnn pennne anropt
tnn renennnosnt, mornn uro-ro npnymentmnrt, ro monert
necyr oexrnnnym nn]opmannm, nao rontxo ymert ee nsnnexart.
Kax +ra xaprnna yenrentna n xax cosnyuna ona romy, uro nncann
pennne o anropnrere n ntcoxom yponne cepepxno pnmcxo
nmneparopcxo monert! pennne ronopnnn, uro mnpoxoe ee
xoxenne npnsnax pacnonoxennx oron x Pnmy.
36
Hnnnn nncan, uro onn nontnoornymennnx (I n. n. +.), tnmn
copmnxom noare, nonan n ypm na xopane n tn npnnr
nerpamn x eperam Hnnn. On xnnncx x mecrnomy napm n noxasan
emy uyom ynenenmne npn nem pnmcxne enapnn, nrte pasntmn
nmneparopamn n nmenmne noromy pasnte noprpert. Bce onn
nmenn onn nec. Hapt tn rax nopaxen +rnm ocroxrentcrnom, uro
pemnn ryr xe nocnart n Pnm cnonx nocnon, urot sanxsart
ornomennx c +ro camo cnntno n moryue epxano. Ero nocnt
npntnn xo nopy pnmcxoro nmneparopa Knannx.
Mt snaem, uro Pnm cnonm rxxentm nanorontm rnerom
+xcnnyarnponan nponnnnnn; momtm cnonx apmn nounnnn n
nopaornn mnoxecrno crpan; ynn]nnnponan n nnx xyntrypy,
omecrnennoe ycrpocrno; n npeenax ero rpannn cosanact
ocoax nosnepaonnaentuecxax nnnnnnsannx, nenannnmax
paamn n napnapamn, xoropax n xonne xonnon n tna nmn
ynnuroxena. Cymecrnennym uacrt +ro nnnnnnsannn
mnpouamee pasnnrne enexnoro opamennx, ropronnn, ee
xonoccantnt reppnropnantnt pasmax, ycrounnocrt n
ennoopasne pnmcxnx moner +noxn pacnnera xpue ncero
oropaxaer nymnsmarnxa.
Taxnm opasom, monert, ocrannennte nam crpanamn anrnunoro
mnpa, ronopxr o camtx pasnoopasntx xnnennxx npomnoro. Kax
cnnerenn, paccxastnamr onn o mnornx croponax +ro xnsnn: o
xapaxrepe +nnnnncrnuecxo monapxnn, pnmcxo ropronne,
ocrnxennxx ncxyccrn, n rom uncne n noprpernoro, o mn]onornn n
nonnrnxe.
37
Mone1m n cpenenexonym +noxy
Hepnte monert cpenenexono Enpont. Kora pennn Pnm
nan no yapamn paon n napnapon ecuncnenntx nnemen
rynnon n repmannen, anno yxe ocaxanmnx n nocrounym n
sananym uacrn nmnepnn, monernoe eno n Enpone npnmno n
crpamnt ynaox. Hepnoe npemx norpenocrn ropronnn
oecneunnannct craptmn pnmcxnmn cepepxntmn moneramn. H
xoponn ecuncnenntx necrroron n ocrroron, yprynon n
nanroapon nonax snart onontcrnonanact +rnm. Horom onn
crann uexannrt cnon monert. Cunranoct ocrarountm, uro na
monerax croxr nauantnte yxnt nx nmen monorpammt. Tax,
Teoopnx, xoropt cosan n Hrannn na pasnannnax pnmcxnx
ropoon n nnnn nonoe rocyapcrno, nsopaxan na monere pnmcxoro
nmneparopa, a na ee oopore cnom cocrnennym monorpammy.
To, uro rax xopomo nonnmann nesapn Pnma, tno conepmenno
nenonxrno repmancxnm xoponxm na sape cpenenexontx. Hx
monert ntrnxenn rpytmn, cxemarnuntmn, npnmnrnnntmn no
cpannennm co craptmn anrnuntmn moneramn. Ho raxont nxyct n
xyntrypa ro +noxn. 3ro tn nepexo or anrnunocrn x
cpenenexontm, or paonnaentuecxo ]opmannn x ]eoantno.
Ho or +roro cxemarnsma n npnmnrnnnocrn nsopaxenn
monert pannecpenenexonoro npemenn ne cranonxrcx menee
nnrepecntmn nx nymnsmara n nx ncropnxa, menee naxntm
ncrounnxom nn]opmannn o ro +noxe. B uacrnocrn, onn
paccxastnamr nam o nsanmoornomennn napnapcxnx xopone c
xpncrnancxo nepxontm, r. e. o naxnemem nonnrnuecxom,
connantnom n yxonnom nonpoce roro npemenn.
Koponn cunrann cex xpncrnanamn. Ho uro +ro tnn sa
xpncrnane? Ha monerax meponnnrcxoro xoponx Teooepra
nsopaxann anrenon c xpecramn. Xpncrnancrno pannnx
cpenenexontx rocyapcrn na pyexe VI VII nn. ontme
nanomnnano xstuecrno.
38
Meponnnrcxn xopont Xnonnr npnnxn xpncrnancrno. Kax-ro
pas no npemx nrnt c nnemenem anemanon on nonxn pyxy n
nocxnnxnyn: npnsnan cnonx oron, no onn menx noxnnynn. Ecnn
rt, Hcyce Xpncre, amt mne noey na nparamn n x ysnam cnny
rnom, ncntrannym napoom, xoropt ree noxnonxercx, x
nonepm n rex n oxpemyct nmenem rnonm. Tax paccyxan xopont,
roront npnsnart nmoro ora, xoropt npnnecer emy noey, a c
ne sonoro, cepepo, xamentx, paon, orarte apt n ntxynt. On
saxnnn enncxony, paccxasanmemy emy o ncxynnrentntx
crpaannxx Xpncra: Ecnn t x tn ram c monmn ]panxamn, x t
oromcrnn sa nero. Ho nennxoymnoe saxnnenne n nontsy
ncenpomammero ora, ncxonnmee or camoro cepna, ne
nomemano emy ynrt onoro conepnnxa ns ]panxcxnx noxe sa
rpycocrt, pyroro xxot sa cmeprt orna, xoropym on cam xe n
nocrponn. Bepo oapnnan on nepxont, enxct rpo]exmn,
saxnauenntmn n oxx. 3ro tnn ncenosmoxnte yxpamennx, noxca,
nxxn, cocyt. Hepxont npomana emy nce snoexnnx n
narocnonnxna sanoenannx.
Taxnmn xpncrnanamn tnn n pyrne Meponnnrn. Ha
monerax +rnx xopone noxnnxmrcx cnmnont n monorpammt
Xpncra. Hepe namn npexpacnax nnnmcrpannx roro, xax tcrpo
ocnonnact nepxont c nontm nonoxennem neme, nonxna, sa xem
yymee, n pemnrentno ncrynnna n coms co snartm, c xoponxmn.
3a xem peantnax cnna, c remn n nepxont nor o uem ronopxr +rn
ocnxmennte xpncrnancxnmn +mnemamn monert. Onn
cnnerentcrnymr, uro ram, re nnacrt, ram nyxna n pennrnx,
urot ocnxmart +ry nnacrt n nomorart n ynpannennn nmtmn.
Boome xe monert pannecpenenexono +noxn amr mnoro
cneenn o cnoem npemenn, no coepxar n mnoxecrno saraox. H
ona ns nnx cnxsana c rax nastnaemtm monerntm merannom.
Monert uexannnn ns camtx pasntx merannon. Hnora rontxo
sonorte nnn rontxo cepepxnte. Taxne enexnte cncremt
nastnamr monomerannnuecxnmn. B pyrne nepnot ntnycxann n
cepepxnte n sonorte monert, a nnora n mente monert +ro
nonnmerannnuecxne n nmerannnuecxne monernte cncremt.
39
Bonpoc o enexntx merannax nnrepecyer ne rontxo
nymnsmaron, no n ncropnxon. Ha onom ns xonrpeccon yuentx-
ncropnxon n apxeonoron n cepenne XIX n. no upannnn crannncx
nonpoc: nouemy Meponnnrn (xoponn upannnn VIVIII nn.)
uexannnn cpannnrentno mano cepepxntx n snaunrentno ontme
sonortx moner, a Kaponnnrn (VIIIIX nn.) ntnycxann rnanntm
opasom cepepxnte? Hexoropte yuente cunrann, uro nccxxnn
sanact sonora, pyrne uro npn Meponnnrax ocranoct mnoro
crapo pnmcxo monert n ne tno nyxt eme uexannrt
cepepxnte entrn. A xora npn Kaponnnrax pnmcxne enapnn
nsnocnnnct n crann ncuesart c ptnxon, ro n nonaonnnct nonte
cepepxnte monert. Fonee nepoxrntm xnnxercx npenonoxenne,
uro npn Meponnnrax norpenocrn n enexnom opamennn tnn
mant n noromy cepepa uexannnn mano. 3onorte xe monert
xnnxnnct ontme cpecrnom naxonnennx, uem opamennx, nmn
narpaxann cnyr n naccanon, n nnx nepennannxnn narpanennym
otuy. Ocoo norpenocrn n maccontx entrax eme ne tno.
Kora xe ona crana omymartcx, nauann uexannrt cepepo.
Hocrenenno npnmnn x macconomy ntnycxy cepepxntx moner.
3axonoarentno +ro norom saxpennnn enexno pe]opmo Kapna
Bennxoro. Monernte merannt xax t noennnn c]ept cnoe
exrentnocrn: cepepo ocnyxnnano macconym ropronnm, sonoro
c]epy naxonnennx, a raxxe onacrt xpynntx roprontx
onepann. Taxoe pasenenne oxsannocre cymecrnonano no
mnorne pennne +noxn n no mnornx crpanax.
Kapn I nnen nont rnept necono cranapr ]ynr n
axe nontrancx nenrpannsonart enexnte ena. Ero yxast
sanpemann uexannrt monert re-nno, xpome pesnennnn xoponx.
Onaxo n peantno xnsnn monert uexannnn mnorne ero naccant.
Coxpanxnoct nonoxenne, cnoxnnmeecx eme npn Meponnnrax,
xora monernt nop ecrnonan uyrt nn ne na xaxom ontmom
ptnxe. uacro +rn monert pann oxornee, uem uexanennte n
xoponencxnx enexntx macrepcxnx. Kapn yrpoxan mrpa]om
cnoontm nmxm n renecntmn naxasannxmn necnoontm, ecnn
onn yyr orxastnartcx part xoponencxym monery n npnnnmart
nexoponencxym. Ho +ro ne nomorano.
40
O uem ronopxr nce +rn ]axrt? Onn xpxo xapaxrepnsymr
nepno, xoropt npnnxro nastnart nmnepne Kapna Bennxoro,
nepno xparxonpemennoro enncrna n nonnrnuecxoro nenrpannsma
n pannecpenenexono Enpone. 3ro npemx saxaanennx xpecrtxn.
Cxnatnannct yymne ]eoantnte ornomennx. Mexy npounm,
yrxxenenne cepepxno monert, nponeennoe pe]opmo Kapna,
raxxe cnococrnonano ycnnennm +xcnnyarannn xpecrtxn. Onn
onxnt tnn nnarnrt ry xe cymmy onoxennx, no n onee
rxxentx monerax.
Pasnnrne ]eoantntx ornomenn npnnonr, xax nsnecrno, x
enenrpannsmy. Tax n cnyunnoct. Ouent cxopo nmnepnx Kapna
Bennxoro pacnanact. Ero npeemnnxn eme ntrannct yepxart
nexoropt nenrpannsm enexnoro ena, ocrnrnyrt Kapnom.
Tax, Kapn Htct n 864 r. nsaer +nxr camt pennn
oxymenr o pernamenrannn monerno uexanxn, coxpannnmncx or
+noxn cpenenexontx. B nem ronopnnoct, uro monernte
macrepcxne moryr paorart rontxo npn nope xoponx n n ropoax
Pyane, Pemce, Cane, Hapnxe, Opneane, Banone, Hnnne n
Haponne. nx uexanxn monert macrepcxne onxnt noctnart
macrepon n conponoxennn nnne-rpa]on n nyx cocroxrentntx
nme n xoponencxym xasny sa cepepom. B ycranonnennt cpox
nonyuennoe cepepo nyxno tno no necy nepnyrt n xasny n nne
snonxo monert. Ecnn xe monerunx nannexan na cex noospennx,
ro onxen tn ornecrn nx or cex oxtnm cyom
ncntrannem ornem nnn xnnxrxom. Ecnn oxn cy oxastnancx
nx nero neyauntm, emy orpesann pyxn xax ]antmnnomonerunxy.
Taxnmn xecroxnmn mepamn ntrancx xopont upannnn nanecrn
nopxox n enexnom ene.
Hopua moner. Bcxope ne ocranoct n cnea or nenrpannsannn
monerno uexanxn. ueoantnax pasponennocrt npnnena x
nonno enenrpannsannn enexnoro ena.
Cpenenexonax Enpona nmena mnoxecrno monerntx nopon.
Kaxt repnor crpemnncx sanecrn monernym macrepcxym.
3ro tno ouent ntrono: ns onoro n roro xe xonnuecrna cepepa
ntnycxann nce ontme n ontme moner.
41
ymann, uro ecnn ns ]ynra cepepa ntuexannrt na necxontxo
ecxrxon moner ontme, ro n xynnrt na nnx moxno yer ontme
ronapon. B xaxo-ro xparxn nepno +ro tno ecrnnrentno rax.
Ho ouent cxopo raxax onee nerxax monera repxna n cnoe nene n
ee noxynarentnax cnoconocrt naana. Koponn, xnxstx, rpa]t
cnona ynennunnann uncno uexanenntx ns roro xe ]ynra moner n
cnona nsnnexann xparxonpemennym enexnym ntroy, ne saorxct
o yymem.
3ro tna cnoexoptcrnax exrentnocrt ]eoanon, ne
saorxmnxcx o rocyapcrne, napoe, o nontse ropronnn.
Vsxoxnacconte nnrepect nepxon omecrna npnnonnn x pasnany
enexnoro opamennx, nopo ncuesnonennm cepepa c ptnxon
noome, x paccrpocrny +xonomnxn.
Cnyuanoct, uro n xaxom-nnyt ropoe uexannnn monert na
nporxxennn 25 ner, a norom ntnycx moner npexpamancx. uacro
crannnnct ne rontxo +xonomnuecxne, no n nonnrnuecxne nenn:
raxnm nyrem npannrent xenan oxnnrt o cee n cnoem
cynepennrere nnn xe o sanoenannn +roro ropoa. Hanaxnnann
enexnoe opamenne no rem nopmam, xoropte, xax xasanoct
monerunxam n npannrentcrny, tnn t nanonee yont nx
annoro paona. Btnycxann monert no nonomy neconomy
cranapry, no, urot npeopasonart nce enexnoe opamenne,
rpeonanoct ouent mnoro meranna n ontmne cpecrna. Hx otuno
y raxoro monernoro nopa ne nmenoct. H nor, ntnycrnn ne-rpn
cepnn moner, nop npexpaman cnoe cymecrnonanne.
Oraua na orxyn enexnoro ena crana pacnpocrpanenntm
xnnennem. enexnax uexanxa npnnocnna ontmo oxo.
Hpannrentcrno cunrano ntrontm nx cex nonyuart or xaxoro-
nnyt xynna nnepe na necxontxo ner cymmy ener, xoropax t
cocrannxna oxo or monerno uexanxn. Bsamen xynny-orxynmnxy
npeocrannxnoct npano uexannrt monert n raxom-ro ropoe, na
raxnx-ro n raxnx-ro ycnonnxx, xoneuno, c conmennem
onpeenenntx monerntx rnnon, c oxsarentno uexanxo monert
or nmenn npannrenx. Orxynmnxn tnn yxe n pennem Pnme:
na onom ns ero monerntx nopon nmenact onxnocrt orxynmnxa
nmneparopcxoro xoponencxoro nnrtx.
42
Ocoenno crano nx mnoro n cpenenexono Enpone. Honxrno, uro
orxynmnxn, crpemxct ynennunrt oxot, xoropte npnnocnna
uexanxa monert, noprnnn nx, ymentmax n nece.
B 16211623 rr. n Iepmannn nopua ener npnnxna xapaxrep
nannonantnoro ecrnnx. Ipynnt monerunxon ycrpannann cnon
macrepcxne n sapomenntx amnxx na ontmnx oporax.
Kaxt oenenmn apon mor ocnonart n cnoem samxe monernt
nop, cxynart xopomne, nonnonecnte monert, nepennannxrt nx n
ntnycxart nnoxne, mentmero neca nnn nnsxo npot.
Knxstx sanpemamr conaram, no nosnonxmr monerunxam rpanrt
nme n crpany, ronopnnn n napoe n re rot.
Kora yananoct nomart xaxoro-nnyt xynnxa,
]antmnnomonerunxa-nonontmnxa, ero naxastnann. B oruerntx
oxymenrax nexoroptx monerntx macrepcxnx roro npemenn
yxastnanact ocoax crartx pacxoon na ycrpocrno neue nx
cxnrannx ]antmnnomonerunxon.
uantmnnomonerunxon naxastnann xecroxo, no centopt n
ptnapn, rpa]t n repnorn, ntnycxanmne monert, tnn nnuyrt ne
nyume +rnx npecrynnnxon. upannyscxoro xoponx unnnnna IV
Kpacnnoro snann eme unnnnnom-]antmnnomonerunxom sa
noompenne nopun ener na xoponencxnx monerntx nopax.
Hopua ener npnnena x romy, uro mnorne monert crann
coepxart concem mano cepepa. o 1280r. xentncxn n]ennnr,
nanpnmep, necnn 1,315 r. cepepa. A n xonne XIV n. cepepa n nem
coepxanoct ne ontme 0,075 r.
Ipom tn n cpenne nexa ontmo cepepxno monero,
denarius grossus roncrt enapn. Btpoxenne ero
cronmocrn, nopua +ro monert npnnenn x romy, uro cnono rpom
crano ynorpenxrtcx xax cnnonnm camo manentxo, nnuroxno
monerxn.
43
Hnxomy ne xorenoct crart xeprno ]antmnnomonerunxa,
npnnxrt nopuenym monery, nonacrt nnpocax.
Bor nanor ns nemenxo yxonno no+mt XIV n. Hyecxn
nepnocnxmennnx Kana]a ntnnaunnaer Hye snamennrte rpnnart
cpepennxon:
Hvoa. Jmom nqeuuue rpacuoeo eema.
Kauaqa. 3a ueeo mi no.v:uui u x.eo, u +co.
Hvoa. Jmom nqeuuue ue eooumc.
Kauaqa. A mi noc+ompu, raro v ueeo seou.
Hvoa. Jmom oopesau.
Kauaqa. Bom meoe opveo.
Hvoa. Jmom c oipo.
Kauaqa. Bosi+u opveo.
Hvoa. Ha omo+ qa.iuueoe r.e+o.
Kauaqa. Ec.u omom meoe ue upaeumc, oa+ meoe opveo.
Hvoa. Jmom :epuoeo eema.
Kauaqa. Bosi+u opveo u vcnoroc.
Hvoa. Jmom o.oeuui.
Kauaqa. Ti peuu. uac us+v:umi.
Kana]e, nnnmo, nce xe yanoct art Hye rpnnart ocrarouno
nonnonecntx n]ennnron, n on ntan Xpncra.
Monert na cpenenexonom Bocroxe. Hponcxoxenne enexnoro
ena mycyntmancxnx crpan recno cnxsano c moneramn pennero
mnpa. 3ro uyncrnyercx n nasnannxx nocrountx moner.
o nneennx monert y rpexon n opamennn tnn xenesnte
npyrtx, xoropte nastnann oonamn. Becrt raxnx npyrten
cocrannxnn paxmy nyuox, xoropt xnnxncx ononpemenno n
necono, n enexno ennnne. Or paxmt nponsomno nasnanne
nocrountx cepepxntx moner npxemon.
44
V pnmnxn nmenact cepepxnax monera, xoropax nastnanact
enapn. 3ro nasnanne ann e noromy, uro ona nnauane
pannxnact 10 ]ynram men (or narnncxoro deni no ecxrt).
Hasnanne enapn coxpannnoct n n cpenne nexa, n n Honoe
npemx: +ro, nanpnmep, ]pannyscxax monera ente. Ha
cpenenexonom apacxom Bocroxe enapn npenparnncx n nnap n
cran oosnauart sonorym monery.
Menax monera nonyunna nasnanne ]entc (or rpeuecxoro
nasnannx mentx moner ]onnnc).
Hocne apacxoro sanoenannx, o noxnnennx n xonne VI n.
cocrnenno apacxnx, rax nastnaemtx xy]nuecxnx moner,
na Hepenem n Cpenem Bocroxe opamannct nyxstunte
apao-nnsanrncxne n apao-nepcncxne monert.
Ha apao-nnsanrncxnx monerax nsopaxanact, xax xora-ro na
nnsanrncxnx, ]nrypa nnsanrncxoro nmneparopa c xpecrom n
epxano. Ha oenx croponax nomemannct rpeuecxne n apacxne
nerent. 3arem ]nrypa nmneparopa samenxercx nsopaxennem
xann]a c meuom, a rpeuecxne nerent apacxnmn nspeuennxmn
ns Kopana. Xann] npoxpancx na monert n cran n ry xe nosy, uro
n nnsanrncxn xecapt.
Ha apao-nepcncxnx monerax nsopaxann npancxoro napx ns
nnacrnn Cacannon n ononpemenno nomemann apacxne
nerent. B apacxom xann]are n pannn nepno ero ncropnn
n VIIIIX nn. enexnoe eno tno crporo nenrpannsonanno,
ocoenno n onacrn uexanxn sonortx n mentx moner.
Ha sonortx monerax croxno nmx ora Annaxa nepxonnoro
cynepena n reoxparnuecxom mycyntmancxom rocyapcrne, sarem
xann]a namecrnnxa ora, coennxnmero cnercxym n yxonnym
nnacrt na semne, sarem +mnpa nnn cynrana. Ha mentx monerax
croxno nmx mecrnoro npannrenx. C reuennem npemenn n mecrnte
npannrenn crann uexannrt monert, n rom uncne n cepepo.
Homemenne nmenn xann]a na monerax cunranoct neoxonmtm.
3rnm yentnte npannrenn npoxnnxnn noxntnocrt no ornomennm x
nenrpantno nnacrn. H ecnn mecrnt +mnp uexannn monert es
nmenn xann]a, ro +ro osnauano, uro naspenaer xaxo-ro ceptesnt
xon]nnxr.
45
Tax, n nauane XIII n. n Cpene Asnn cymecrnonano
morymecrnennoe rocyapcrno xopesm-maxa Myxammea. Fyyun
mycyntmannnom, rocyapt ne mor ne cunrartcx c xann]om
rnano ncex mycyntman, nonennrenem npanonepntx. Otuno
xopesm-max nmecre co cnonm nmenem nomeman na cnonx monerax n
nmx xann]a Hacnpa nn nna. Ho na nexoroptx monerax nmx
xann]a Hacnpa orcyrcrnyer. Oxasanoct, uro +ro cnxsano c
oocrpennem pasnornacn mexy Myxammeom n xann]arom.
Pasptn ornomenn mexy Hacnpom n Myxammeom npnnen n
nexoroptx cnyuaxx x noenntm cronxnonennxm. Btnycxart monery
es nmenn xann]a! Ha raxym epsocrt mor pemnrtcx rontxo ouent
cnntnt npannrent.
Monernoe eno n npomnom ncera naxonnoct n pyxax nnacrt
nmymnx. Ha mycyntmancxom Bocroxe, nnpouem rax xe xax n n
cpenenexono Enpone, monernte nanncn ncnontsonann nx
nosnennunnannx npannrene, no na Bocroxe nopo +ro crpemnenne
ocrnrano ocoenntx ntcor. Bor xax nennuann cex na monerax
npannrenn cpeneasnarcxo nnacrnn XIXII nn. Kapaxannon:
nanmax n nncrarentnemn xan, noeonocnt
nnacrennn n oroncnomomecrnymmn nnatxa, noopnnx
npanocynx n samnrnnx nept, necx rocyapcrna n
naponax onopa, ynonanne rocyapcrna. Bce +rn ntmnte
rnrynt ronopxr o rmerntx nontrxax yepxart nenrpannsannm
rocyapcrna: nmenno cpeneasnarcxax nnacrnx Kapaxannon
npannna n ro npemx, xora ycnnnnaercx mecrnax ooconennocrt,
rax xapaxrepnax nx ]eoantno +noxn, xax, nnpouem, n n
cpenenexono Enpone, n na Pycn. 3ra pacrymax pasponennocrt
npocnexnnaercx n na monerax Kapaxannon, necmorpx na ntmnte
rnrynt rnant nnacrnn. Omne saxont ncemnpno ncropnn
ecrnymr npnnnnnnantno onnaxono no ncex uacrxx mnpa.
nx Bocroxa ocoenno xapaxrepno ncnontsonanne moner n
xauecrne npoxnamannonnoro nonnrnuecxoro cpecrna.
Ftnano, uro xaxo-nno npannrent, eme ne ycnen onnaert
ropoom nnn eme ne saxnarnn nnacrn, yxe ntnycxan monery,
sapanee ropxecrnyx noey. 3onoro-optncxn xan XIV n.
xannex, nemn nanpxxennym opty c Hpanom sa Kanxas,
46
cymen na xoporxn cpox onnaert Tepnsom. B 1356 r. n snax cnoe
noet xannex ntnycrnn monery or cnoero nmenn c yxasannem
roa uexanxn n ropoa xax cnoero nnaennx.
Cmyra n mexoyconax opta xapaxrepnt tnn nx 3onoro
Opt n 6070-e rr. XIV n. Xant tcrpo cmenxnn pyr pyra, n
mano xomy ns nnx yananoct yepxartcx na npecrone onroe
npemx. Hx npannennx tnn nacrontxo tcrporeunt n
nesnaunrentnt, onn rax mano ycnenann cenart, naxoxct y
nnacrn, uro neronncnt, pennne ncropnxn n nyremecrnennnxn ne
coxpannnn axe nx nmen. Ho otuno raxo xan ycnenan, onaxo,
ntnycrnrt monert co cnonm nmenem. Tontxo no +rnm moneram
ncropnxn ysnann nx nmena n art npannennx.
Teoxparnuecxn xapaxrep mycyntmancxoro rocyapcrna
npnnonn x romy, uro na monerax nomemann pennrnosnte
]opmynt.
Tax xe xax na cpenenexonom 3anae, na mycyntmancxom
Bocroxe monert nocnnn neuart roro xnacca, xoropt nmen nnacrt
n rocyapcrne, onn ncnontsonannct nm nx nosnennunnannx, nx
ynpouennx pennrnn, xoropax cnyxnna nx nnrepecam. H monert
orpaxann ncropnm +roro xnacca, nont, mexoyconnt,
cyernocrt n rmecnanne ero npecrannrene. Onn orpaxann n
xnmnnuecxym +xcnnyarannm napoa, cnoexoptcrne n xanocrt
nepxon.
nx Cpene Asnn +noxn cpenenexontx tna xapaxrepna
nopua moner. B monert oannxnn neparonennt merann
nnrarypy, cepepa ocrannxnn mano. Hoxnnxnnct n opamennn
uepnte npxemt. Hx peantnax cronmocrt tna ouent mana.
Hacenenne snano o +rom, no ntnyxeno tno nontsonartcx nmn.
Hx nomnnantnym cronmocrt +mnp noepxnnan nacnntno, uacro
yrpoxax xasntm sa orxas npnnxrt uepnt npxem. 3rn
yrpoxammne nanncn nncannct na monerax. Hanpnmep, rax: Kro
monery ne nostmer, ror npecrynnnx. Honxrno, uro raxax monera
otuno opamanact rontxo n onom ropoe n ero nnxamem
oxpyre, re ecrnonana nnacrt npannrenx. B ropronne mexy
crpanamn n ropoamn raxne monert ne ynorpenxnnct.
47
Btnycx moner c npnnynrentntm xypcom tn ntroen
nnacrxm. Monert peantno cronnn mano, a ntcrynann xax snax
ntcoxo cronmocrn. Bnacrn nsnnexann ns npana monerno uexanxn
oxo. Oruexanxr emente uepnte npxemt n ntnycrxr nx na
ptnox no npnnynrentnomy ntcoxomy xypcy, a nanorn n noarn
norpeymr nacroxmnmn cepepxntmn entramn. Bocrounte
npannrenn n nx ]nnanconte conernnxn uacro ononnn enexnoe
eno o nonnoro pasnana, xora uepnte npxemt nepecranann
part na ptnxe, necmorpx na nce crporocrn nnacre.
Hopo crapte monert nepeuexannnann n nnont nycxann
n opamenne. Bor xax onnctnaer nepeuexanxy moner
n Hpane XVIIn. enponecxn nyremecrnennnx Aam Oneapn:
Boome ornocnrentno meno monert y nepcnxn enaercx rax,
uro xaxt ontmo ropo nmeer y nnx cnom cocrnennym
monery, xoropax nnre n ne xonr, xax rontxo ram,
re ona oruexanena, n npn +rom ne anee, xax na onn ro,
rax uro snaxn na +rnx monerax exerono nepemenxmrcx.
3naxn +rn nnn nsopaxennx tnamr nnora onent, xosa, carnp,
pta, smex n romy noonoe, n name npemx na xacexax
n Bamaxe tno nsopaxenne ]anna nnn monooro txnona,
n Kamane nsopaxenne neryxa, a n Hcnannn ntna, a n Knnxne
ptt. C nacrynnennem nonoro roa... crapte xacexn
nocnpemamrcx, croxr yxe na craptx sa onn nont n no+romy
onxnt cnona nocrynart na monernt nop, re onn rontxo
pacxanxmrcx n xnemxrcx nontm snaxom.
Crapte entrn nstmannct. Hacenenne canano nx n xasny
nnn na monernt nop n omen na nonte. Cronmocrt craptx ener
sannxanact, nontx santmanact. Kasna nonyuana npxmo oxo.
Ha monernom nope. Kax xe ntrnxenn +rn cpenenexonte
monernte nopt? Mnnnarmpa ns neronncn XVI n. nosnonxer nam
sarnxnyrt na pennepyccxn monernt nop. Hsopaxen xonau, r.
e. xysnen, c nontm monorxom. Hepe nnm na naxonantne-xpyxox
meranna, na xoropt nacrannen mremnent, 3axart mnnnamn.
Pxom, ouennno, nnanxr cepepo: onn macrep epxnr rnrent,
pyro pasynaer mexamn oront.
48
Tar eie.oe. napurcru +ouemui oeop XV e.
Ha pyrom pncynxe rpanmpe XV n. moxno ynnert
napnxcxn monernt nop. Onn macrep opesaer noxnnnamn
xpyxouxn, pyro nsroronnxer nncrt cepepa, rpern uexannr.
3a ontmnm cronom xasnaue neer yuer ntnycxaemo monert.
49
Pxom c nnm nect, nepe nnm ontmax xnnra nx sanncn
pacxoon n oxoon. Orpomnax neut, noxnnnt, monorxn n
mremnenn nor n ncx npnmnrnnnax rexnnxa cpenenexonoro
monernoro nopa.
Cpenenexonte mnnnarmpt +ro xax t oxna n ymemn or
nac mnp. Tontxo oxna c ouent myrntmn crexnamn: ]nrypt
ncxaxent, erann nepasopunnt, nnxennx sacrtnmne.
Ho nepenncraem eno ns onoro apxnna. Ono nomoxer nam
nonnxe nosnaxomnrtcx c mocxoncxnm monerntm nopom XVII n.
3ro eno o oxyntnom cepepe nnosemnoro xynna Baxpomex
Mnnnepa.
B 1675 r. nnocrpannt xynen Baxpome Mnnnep npnnec na
mocxoncxn monernt nop cepepo, nente nnn nomante ranept
e]nmxn. Ho npnxasy napx cepepo crann nnannrt, urot
nepeuexannrt n pyccxne entrn. Ho xora uacrt cepepa
nepennannnn, ro ntxcnnnoct, uro ranept coepxar merann c
ontmnm xonnuecrnom npnmecn onona, men, cnnnna n r. . n
paorart c +rnm cepepom nentsx. Otuno npn nepennanxe
ntropann npnmecn onona n men. Ho na +ror pas yrap tn
cnnmxom nennx. Baxpomeencxne e]nmxn npornn nmcxnx (r. e.
nmexcxnx) nnome, onocnnn monerunxn. Ho Mnnnep
yrnepxan, uro ero cepepo xopomee. eno omno o oxpcxo
ymt. Hapt yxasan, a oxpe npnronopnnn: oxyntnoe
mnnneponcxoe cepepo nepennannrt n ecnn yer cnnmxom
ontmo yrap, ro neocrarox cepepa nstcxart c nnocrpanntx
xynnon xopomnmn e]nmxamn. Ha +ror pas cepepo nnannnn n
npncyrcrnnn sannrepeconanntx nnn: Baxpomex Mnnnepa n ero
ronapnme, nexoroptx pyrnx xynnon, macrepon-monerunxon n
cepepxntx en macrepon. Ha 20 ]ynron mnnneponcxoro cepepa,
nsxroro nx npot, npnmencx ouent ontmo yrap nemnornm
ontme 2 ]ynron, r. e. nourn 10%. Cepepo sapaxonann.
H cnona nacrounnt Baxpome n ero xomnantont nnn uenom
rocyapm, n cnona napt npnxasan nnannrt oxyntnoe
mnnneponcxoe cepepo. Tontxo ns +roro nnuero ne ntmno:
pnanoct nepennannennoe cepepo, ne uexannnoct, nomanoct.
50
B XVIIXVIII nn. monernt nop npenpamaercx n ]apnxy
no nsroronnennm moner. Hcuesaer crapax pyunax rexnnxa uexanxn
moner. ener rpeyercx nce ontme n ontme. urot oecneunrt
ntnycx ocrarounoro xonnuecrna moner, crpoxrcx ocote cranxn.
Hepnte cranxn nx monernoro ena cosann eme n +noxy
Bospoxennx. Bennxn Heonapo a Bnnun cxoncrpynponan
cranox nx ntpestnannx monerntx xpyxxon.
3namennrt cxyntnrop Fennenyro uennnnn npnyman
nnnrono npecc nx orrncxnnannx nsopaxennx. Ho mnpoxoe
npnmenenne +rn mexannsmt nonyuamr nosnee, n XVII n.
B Poccnn mamnnnax rexnnxa uexanxn moner noxnnnact npn
Herpe I. Ha ocotx cranxax pacnnmmnnann nonoct, na pyrnx
ntpyann xpyxxn. 3arem cnennantntmn mamnnamn nponsnonnn
rypuenne, r. e. naxarxy nanncn nnn ysopa no xpam yyme
monert, n naxonen uexanxy. nx +roro ncnontsonann monoront
cnapx c naammnm monorom, yapxnmnm no nepxnemy
mremnenm.
Hpnnnnn pyuno rexnnxn, npn xoropo uexanxa nponsnonnact
yapom monorxa no mremnenm, nepenecnn n n mamnnnym rexnnxy.
Ho ncxope noxnnnnct onee yonte nnnronte cranxn, re orrncx
mremnenx nponsnonncx sa cuer cnnt annennx, cosanaemo
mnoronyontm noporom, coennenntm c nnnrom.
Kax sacrannrt ronopnrt nemte monert. 3arnxnyrt na pennn
monernt nop mt pemnnn ne ns npocroro nmontrcrna.
Ham nyxno snart rexnnxy nsroronnennx craptx moner.
Tontxo rora mt cmoxem npannntno pemnrt mnoxecrno
nymnsmarnuecxnx saraox. Bet xax uacro nonaamr nam creprte
n nsnomennte monert, es nsopaxenn nnn nannce.
Kro, re n xora nx uexannn?
Paccmorpnm onn npnmep ns paort nymnsmara, n xoropo on
ocnontnaercx na snannn penne rexnnxn monernoro ena.
uem ontme pasnnnanact ropronnx, rem ontme rpeonan ener
ptnox. H nor na nexoroptx monerntx nopax crann ymart, xax
ynpocrnrt nsroronnenne mremnenx, ymentmnrt sarpart rpya
ontrntx n ronxnx rpannponmnxon.
51
Ha monerntx nopax Enpont n cpenne nexa uacro
ynorpenxnn nyancont (neontmne mremnentxn na xaxym
yxny). Haopom raxnx nyanconon orrncxnnanact na mremnene
nannct. Hoono romy xax naopmnx ns orentntx nnrep-yxn
nanpaer crpouxy, rax n monernt macrep ns orentntx
nyanconon-yxn nanpaer nereny nx monernoro mremnenx.
urot onerunrt nsroronnenne ontmoro uncna mremnene,
na Pycn c XV n. crann enart cnennantnt mremnent nx
mremnene, r. e. marounnx. Ha xenesnom crepxne-marounnxe
ntpesanoct nsopaxenne n rom nne, n xaxom ono onxno trt na
monere. 3arem +rnm marounnxom orrncxnnann sepxantnte
nerarnnnte nsopaxennx na paounx xonnax mremnene,
xoroptmn uexannnn monert. Taxnm cnocoom onnm marounnxom
nsroronnxnn cpasy mnoro conepmenno onnaxontx mremnene.
Hn onoro crapnnnoro marounnxa ne coxpannnoct. oraartcx
o nx cymecrnonannn moxno rontxo no camnm moneram. Hepe
namn pyccxne monert XVI-XVII nn.c nanncxmn nmen nape. Ha
nexoroptx ecrt snaxn monernoro nopa n nne yxn.
Ho monert ne nmemr art. Mt moxem cxasart rontxo, n nepno
xaxoro napcrnonannx uexannnact monera. A napcrnonanne morno
trt onontno nnrentntm. Bo npemx raxoro npannennx moryr
nponsorn naxnte nsmenennx, n rom uncne n monernom ene. Kax
nx ynonnrt, ecnn mt ne snaem, n nauane nnn n xonne napcrnonannx,
cxaxem, Mnxanna ueoponnua nnn Anexcex Mnxanonnua
uexanent monert? Haxonen, nexoropte monert ne nmemr yxn,
oosnauammnx monernt nop. Ie xe onn uexannnnct?
Cpannnnax monert pyr c pyrom, nymnsmart onapyxnnn,
uro nnora ne monert c onnaxontmn ooporntmn croponamn
nmemr pasnte nnnente cropont n naoopor. Oxastnaercx, uro
mremnenn nsnamnnamrcx neononpemenno. Ho nepxnemy
mremnenm tmr nce npemx monorxom, cranxr ero na monernt
xpyxox ne ncera rouno, a nnora axe naxnonno. Or +roro on
cnnaercx tcrpee, xpax ero xnema yxe ne orrncxnnamrcx na
monere. Hpnxonrcx ero samenxrt. A crapt nnxnn mremnent
eme cnyxnr. Haxonen n on cnocnncx n nyxaercx n samene.
Ho nepxnn mremnent, neanno nymennt n paory,
52
eme n xopomem cocroxnnn. Hm npoonxamr nontsonartcx npn
uexanxe na nonom nnxnem mremnene... Taxnm opasom nonyuaercx
nenouxa moner. Hsyunn ee, mt cpasy xe moxem cxasart, uro nce
onn uexanent n onom mecre. Bremnenn pexo nepenosnnn c
mecra na mecro. Hx nocroxnno xpannnn na monernom nope.
A renept npenonoxnm, uro ony ns mnornx raxnx moner nce-raxn
moxno yer onpeennrt no mecry uexanxn. nnrentnt, rxxent
rpy nymnsmara, cnenmero mecxnamn na xyuxamn remntx,
nnuero ne ronopxmnx moner, nosnarpaxaercx.
Hnora yaercx nce monert +ro nenouxn pacnonoxnrt rax,
uro cranonnrcx xcno, xaxax monera uexanena pantme,a xaxax -
nosnee. Hpn paore mremnenn nsnamnnamrcx nepannomepno.
Hpexe ncero crnpamrcx nanonee ronxne, xpynxne uacrn
pente]a. Onn nocrenenno ynnuroxamrcx na marounnxax, a
cneonarentno, nponaamr n na mremnenxx, n na camnx monerax.
Tax, na pyccxnx xonexax c nsopaxennem ncannxa y xonx
nocrenenno ncuesann norn, a y uenonexa pasnenammncx nnam.
B rpynne moner, uexanenntx onnm mremnenem, moxno
ycranonnrt, xaxne monert crapme, a xaxne mname. Hanpnmep, mt
nmeem ne monert c onnaxono nnneno cropono, no c pasntmn
ooporamn, r. e. mremnent ooporno cropont ntmen ns
ynorpenennx n tn samenen nontm. Crapt mremnent nnneno
cropont ocrancx n nponsnocrne. Tenept nyxno pemnrt nonpoc,
xaxo ns nyx npecrannenntx na monerax mremnene ooporntx
cropon crapme, a xaxo mname. Ha nomomt npnxonr cpannenne
onnaxontx, nrtx onnm mremnenem nnnentx cropon monert.
Oxastnaercx, uro onn xorx n nrt onnaxontmn mremnenxmn, no
conepmenno ne noxoxn pyr na pyra. V nepno monert nce
erann xopomo nnnt, snaunr, mremnent eme nont, uncrt, ne
cnrt n ne sacopennt uacrnuxamn cepepa. Ha pyro monere
orrncx roro xe mremnenx nnoxo nnen, pente] neuerxn, xpax
orrncnynnct nnoxo. 3naunr, nropax monera nra rora, xora
mremnent yxe cnntno nsnocnncx. Cneonarentno, moxno
conepmenno rouno cxasart, uro oopornt mremnent nropo
monert monoxe nepnoro, uro on cmennn nnneno mremnent
nepno monert, a ne naoopor.
53
3rn nanmennx amr nam nosmoxnocrt nepecrponrt nenouxy
moner, cnxsanntx mremnenxmn, n rom npnnnsnrentno nopxxe, n
xaxom mremnenn ecrnnrentno cmenxnn pyr pyra. Memaer ro,
uro npn uexanxe moner nnora ncnontsonannct crapte, yxe anno
ntmemne ns ynorpenennx mremnenn, no xaxnm-ro
coopaxennxm cnona nneennte n nponsnocrno.
Mnoxecrno pyrnx npnunn nyraer xaprnny. Ho repnennnt
nymnsmar nce xe onnaercx ycnexa. Tenept nepe nnm ne npocro
monert napcrnonannx raxoro-ro napx, a rpynnt moner,
uexanennte n raxne-ro xparxne orpesxn npemenn npannennx +roro
napx, r. e. nponeena paora no nx xpononornuecxomy
onpeenennm. Hennocrt raxoro nccneonannx necomnenna. Bet
macca moner, o xoroptx ne tno nsnecrno, xora n re onn
uexanent, nonyuaer rounte nacnopra. Tontxo nocne +roro onn
cranyr ncrounnxom cneenn, sauacrym ouent naxntm.
Pacnonoxennte n xpononornuecxo nocneonarentnocrn, onn
onpeenxr enexnte pe]opmt, xoropte npononnn nnacrn n re
nnn nnte momenrt. 3rn pe]opmt npontmr cner na ncropnm
+xonomnxn, na sarpynennx n onacrn enexnoro ena n
monernoro opamennx, na connantnte xon]nnxrt, na nocnecrnnx
non n r. n. Pasopannte no mremnenxm monert, coepxamnecx n
xnaax ns pasntx onacre, noxaxyr, uro n ro nnn nno onacrn
cxnatnannct mecrnte ocoennocrn enexnoro opamennx. A +ro
n cnom ouepet cnnerentcrnyer o onpeenenntx +xonomnuecxnx
nponeccax, nmenmnx mecro n anntx onacrxx. Fes +ro paort
nsyuennx n cnnuennx mremnene moner, ntxnnennx moner,
uexanenntx onnm mremnenem, nenosmoxno onpeennrt
monert, ntnymennte onnm monerntm nopom, n ysnart, xaxnm
nmenno. A ecnn n xnae monert onpeenent no mecry uexanxn, a x
romy xe n no npemenn ntnycxa, ro +ror xna cranonnrcx
ncrounnxom nx xapaxrepncrnxn enexnoro opamennx neno
+noxn roro paona, re on naen. H xora cocran onoro xnaa
nornepxaercx cocranom moner pyroro, ro nccneonarent moxer
c yonnernopennem cxasart, uro nm nonyuent naxnte
xapaxrepncrnxn enexnoro opamennx, uro ero rxxent rpy ne
nponan apom, uro on oorarnn nayxy nontmn cneennxmn.
54
Hymnsmarnxa nsyuaer saxonomepnocrn enexnoro ena n
enexnoro opamennx.
Moxer noxasartcx, uro nccneonanne pennnx moner, uexanenntx
n pasntx crpanax n n pasnte +noxn, pasopnano na orentnte
xycxn, a nymnsmarnxa nayxa, cocroxmax ns ntxcnennx
orentntx ]axron, nnnmcrpnpymmnx ncropnm, nnn cnyxenax
ncnomorarentnax nayxa, xoropax nosnonxer n rom nnn nnom
ncrounnxe nonxrt, o xaxo monere nnn enexno ennnne ner
peut. Ho +ro ne rax. V nymnsmarnxn ecrt cnon oexrt n saaun.
Ona nccneyer ocote xnnennx npomnoro, cnxsannte c enexntm
n monerntm opamennem. H y +rnx xnnenn cnon ocote saxont,
no xoroptm onn pasnnnannct. Hopua moner n rexnnxa monernoro
ena, oprannsannx monernoro nopa n ntop rex nnn nntx
monerntx merannon nce cnxsano mexy coo.
Vuente, nccneyx saxonomepnocrn enexnoro opamennx, n
uacrnocrn cpenenexontx, npnmnn x ntnoy, uro npexpamenne
cncremarnuecxnx nocrynnenn nono cepepxno monert na
ptnox uacro neno x nsmenennm ee onenxn xypca cepepxntx
ener. Bosnnxan onpeenennt e]nnnr na cepepxnym
uexanennym monery n cepepo noome. Btronee tno
nepennannrt monery n cnnrxn nnn ntnesrn cepepo n re crpant,
re ono onennnanoct ntme. A +ro cnococrnonano eme ontmemy
ocxyennm enexnoro opamennx. Hacenenne npnepxnnano
monert na pyxax, xynnt ntnosnnn cepepo, monert cxannnnannct
n ontmnx xonnuecrnax, sarem +rn coxponnma saptnann. Hacrynan
xpnsnc monernoro ena, enexnoro opamennx.
Taxne xnnennx nanmannct, nanpnmep, n +noxy Knencxo
Pycn. 3ro rocyapcrno onaano pasnnrtm enexntm
opamennem. C mycyntmancxoro Bocroxa, ontme ncero ns
Cpene Asnn, npnnosnnn xynnt cepepxnym monery, n ona
nnrencnnno xonna na ptnxax. o nac omno mnoxecrno xnaon
apacxnx npxemon ontmnx cepepxntx moner.
55
Ho n xonne XI n. na Bocroxe paspasnncx rax nastnaemt
cepepxnt xpnsnc. Ero npnunnt ne ntxcnent o cnx nop.
Ouennno, cnnmxom mnoro tno ntneseno cepepa n Bocrounym
Enpony, a cepepxnte pynnxn ncromnnnct. He crano +roro
npnroxa cepepxno monert na Pyct, nccxx +ror nenpeptnno
nnrammn ee enexnoe opamenne norox cepepa. Kaxont tnn
nocnecrnnx? Cpasy xe nosnnx e]nnnr na cepepo xax na merann,
n ono, cran na ptnxe opoxe, uem onennnanoct n monerno ]opme,
ymno ns opamennx, nepemno n ]opmy xnaon, coxponnm,
nepennnoct n cnnrxn, n oporne cocyt n r. n. Ha Pycn nacrynnn
esmonernt nepno, no npemx xoroporo pont ener crann nrpart
pasnnunte samennrenn yct n pyrne npemert.
e]nnnr na cepepo cnococrnonan uacro nopue moner, o
xoropo mt yxe ronopnnn. Hpannrenn xorenn nonxrt xypc
opamammecx monert, urot nacenenne ne npnnpxrtnano ee, ne
nstmano ns enexnoro opamennx. Hpannrenn nonarann, uro ecnn
ntnycrxr onee nerxne monert n coxpanxr sa nnmn ry xe
cronmocrt n sonore, men nnn ronapax, npnuem coxpanxr
npnnynrentno, ro +ro nonnmer cronmocrt cepepa n monere n
yepxnr ero na ptnxe. Onn nnxora ne ynycxann cnyuax nsnneut
ononnnrentnym ntroy ns ncero, uro rontxo anano
nosmoxnocrt. Cnnxenne neca cepepa n monere pexo
coornercrnonano ro nopme, xoropax nomorna t enexnomy
opamennm npeoonert xpnsncnte cnryannn. Tem onee uro
npannrene saornna npexe ncero cocrnennax ntroa.
Hacenenne nepecranano part noonte monert. Ha Bocroxe
nsnecrnt axe cnyuan, xora nnonnnct nonnocrtm snaxn
cronmocrn, r. e. ymaxnte entrn. Hx peantnax cronmocrt
nnuroxna, a nomnnantnax, ycnonnax, nanncannax na nnx,
ntcoxa. Taxne entrn moryr cymecrnonart rontxo n Honoe npemx,
c ero pasnnro cncremo ener n xpenra, n cpenenexonte xe onn
nnora nnonnnct, no, xax npannno, +ro xonuanoct pasnanom
+xonomnxn.
56
Bsnemnnanne neoxonmax cocrannax uacrt paort
nymnsmara. Bet monera +ro npexe ncero xycouex meranna,
nmemmn cronmocrt n coornercrnnn c xonnuecrnom saxnmuennoro
n nem meranna. Hasnannx mnornx moner nocxoxr x necontm
ennnnam. Orpacnt nymnsmarnxn, xoropax sannmaercx necom
moner n nx cnxstm c necontmn ennnnamn, nastnaercx
nymnsmarnuecxo merponorne.
Hymnsmarnuecxax merponornx cnxsana c pyrnmn nonpocamn
nymnsmarnxn. Oxastnaercx, uro nopua meranna n monere, a nnora
n ntop necontx ennnn nx moner uacro sanncxr or roro, xaxne
merannt cunrannct n +ro npemx monerntmn, xaxax cncrema
moner tna n xoy monomerannnuecxax nnn nmerannnuecxax,
xaxne nmennct sanact cepepa n sonora, xax mnoro +rnx merannon
otnann n pynnxax n xax mnoro nx opamanoct, xaxona tna
ornocnrentnax nena cepepa n sonora na ptnxax n xax +ro
coornomenne nen n cronmocre monerntx merannon saxpennxnoct
n cncreme enexntx ennnn nomnnanon.
Hccneyx saxonomepnocrn enexnoro opamennx n monernoro
ena, nymnsmarnxa ne rontxo monnnsyer nce cnon ]axrt n
npnnnexaer pyrne ncropnuecxne ncnnnnnnt, no n cosaer
reopnm nsanmocnxsn +rnx ]axron n xnnenn.
57
B pennen Pycn
B enexnom ene n enexnom opamennn, xax mt nnenn, nce
nsanmocnxsano. Hsyuenne necontx anntx moner ner nonyrno c
nccneonannem nsopaxenn n nannce na nnx, c anannsom
nasnann moner. Pexoncrpyxnnx pennnx monerntx n enexntx
necontx cncrem, ntxnnenne enexntx pe]opm nenosmoxnt es
pasopa enexntx xnaon. Paccmorpnm necxontxo momenron ns
ncropnn ener n moner na Pycn.
Cncrema enexntx ennnn n Knencxo Pycn. B onom pyne
coepxnrcx 100 xoneex. Anrnncxn ]ynr crepnnnron o
neannero npemenn tn panen 20 mnnnnnram, xaxt mnnnnnr
12 nencam. Oparnmcx renept x rnyoxo pennocrn x penne
Ipennn. B Arrnxe, nonncom xoropo tn npocnannennt ropo
A]nnt, cymecrnonan raxo enexnt cuer: rananr panen 60
mnnam, mnna 100 paxmam, paxma 6 oonam, oon 8
(nnora 6) xanxam, a xanx nnora ennncx eme na nenrt...
Bo ncex rpex cnyuaxx nepe namn ono n ro xe xnnenne,
nastnaemoe n nymnsmarnxe cncremo enexnoro cuera. B xaxo
cncreme enexnoro cuera nmeercx xaxax-ro ocnonnax ennnna: n
pyccxo cncreme pynt, y anrnnuan ]ynr crepnnnron, n
penne arrnuecxo cncreme paxma. 3rn ennnnt rnannte
]nrypt n mnpe ener, ocnona ncex pyrnx enexntx ennnn. Ho
nx nmenam uacro n ncm cncremy nastnamr: cncrema pynx,
cncrema anrnncxoro ]ynra nnn c]epa nnnxnnx amepnxancxoro
onnapa; crepnnnronax sona (nmeercx n nny ]ynr crepnnnron) n r.
n. Bce enexnte ennnnt xnnxmrcx nponsnontmn ns +ro
ocnonno ennnnt. Tax, xonexa, nenr, n]ennnr ne uro nnoe, xax
corte onn pynx, onnapa, mapxn.
Ceuac cymecrnymr mnorouncnennte cnpanounnxn, xoropte
coomamr nam o ncex ronxocrxx enexnoro cuera nmo crpant.
A xax ntxcnnrt pennmm cncremy enexnoro cuera xaxo-nnyt
crpant?
Mne xouercx paccxasart o ono nymnsmarnuecxo saraxe,
pemenno conercxnm yuentm B. H. nnntm.
58
B Pyccxo npane pennemem cnoe pyccxnx saxonon
(XIXII nn.) nourn sa nce napymennx npannn n npecrynnennx
yxasan onpeenennt enexnt mrpa]. Hanpnmep, sa xpaxy nnn
yncrno xonx nyxno tno nnarnrt 2 rpnnnt, sa xotny 60
pesan, sa nona rpnnny, sa xopony 40 pesan, sa rpertxxa
(rpexroonanax cxornna) 15 xyn, sa nontnnny (nyxroonanax
cxornna) nononnny rpnnnt, sa renenxa 5 pesan, sa apana
norary. uro raxoe norara, rpnnna, xyna, pesana? Enncrnennoe
onee nnn menee snaxomoe nx nac cnono rpnnna. Cpasy
ncnomnnaercx nam rpnnennnx. cno, uro xont opoxe apana, a
xotna opoxe xopont n r. . B npnneenno crarte Pyccxo
npant nent na cxor pacnonoxent n nopxxe or onee opororo
nna x onee emenomy. Cneonarentno: 2 rpnnnt ontme 60
pesan, 60 pesan ontme rpnnnt, rpnnna ontme 40 pesan, rpnnna
ontme 15 xyn, 15 xyn ontme nononnnt rpnnnt, nononnna
rpnnnt ontme 5 pesan, 5 pesan ontme norart. Tpyno
npenonoxnrt, uro rpnnna pannxnact 27 noraram nnn 17 xynam.
Cxopee ncero, rpnnna morna pannxrtcx xaxomy-ro xpyrnomy uncny
xyn nnn norar. Tax xax rpnnna mentme 60 n ontme 40 pesan, ro
nornunee ncero npenonoxnrt, uro rpnnna pannxnact 50 pesanam.
Honyunnoct nepnoe uerxoe coornomenne n +ro nyrannne
enexntx nasnann. 1 rpnnna panna 50 pesanam. Taxnm nyrem
men nccneonarent antme, npnnnexax pyrne ncrounnxn, n n
xonne xonnon ntnen, uro 1 rpnn-na=20 noraram =25 xynam=50
pesanam. 3ror pesyntrar nonyuen eme n npomnom cronernn. Ho
nonpoc saxnmuaercx ne rontxo n rom, urot ntxcnnrt enexnt
cuer, ero cncremy, no n n rom, urot pexoncrpynponart enexno-
neconym cncremy. enexno-neconax cncrema nonxrne ne menee
naxnoe, uem enexnt cuer. Ono onee mnpoxoe. B pennocrn
nourn ne tno ymaxntx ener. Bce onn nsroronnxnnct ns
meranna, nx noxynarentnax cronmocrt, xax npannno, sanncena or
roro, cxontxo paronennoro meranna coepxana monera, r. e.
cxontxo ona necnna.
Ecnn rpnnna pannxnact 20 noraram, ro neoxonmo tno,
urot 20 norar na ono uame necon ypannonemnnann t 1 rpnnny
cepepa.
59
Ueraura +ouem. peeuepvccra +uuuammpa
60
Taxnm opasom, n nonxrne enexno-necono cncremt
nxnmuaercx ne rontxo enexnt cuer, no n necono pasmep
enexntx ennnn. H nor, xora yuente crann ntxcnxrt enexno-
neconym cncremy penne Pycn, onn cronxnynnct c rpynocrxmn,
xoropte cnauana xasannct nenpeoonnmtmn. Hpexe ncero,
nopaxano noopaxenne mnoroopasne nasnann moner.
Kyna? Hy xoneuno, +ro xynnna, mxypxa xynnnt, xoropax ouent
ntcoxo nennnact, a ocoenno na Bocroxe. A uro raxoe norara?
Moxer, +ro uacrt mxypxn, nora, nanxa xnnornoro? Menxax
enexnax ennnna nexma, nnn nenepnna, oxnnxnact mxypxo
enxn. Conocrannenne xynt c mexom xynnnt xasanoct ouent
yauntm. B pxe cnanxncxnx xstxon xyna raxxe osnauaer xynnny.
Ho nexoropte yuente cunrann, uro xynt n norart +ro
merannnuecxne entrn. Ho xaxne? B nauane XX n. n pesyntrare
ynopnoro rpya mnornx pyccxnx nymnsmaron tno oxonuarentno
oxasano, uro macconax pyccxax uexanxa cepepxntx n mentx
ener nauanact rontxo no nropo nononnne XIV n. A xaxne xe
merannnuecxne entrn opamannct no npemena Pyccxo npant?
Hsnecrnt pennepyccxne cpepennxn c rpesynem snaxom oma
Pmpnxonnue. Ho npemenn onn npoe t noxoxr. Hymnsmart
arnpymr nx XXI nn. Ho nx ouent mano. Heyxenn onn
ocnyxnnamr ropronnm raxoro ontmoro rocyapcrna? Her nn
xaxnx-nnyt pyrnx moner ro +noxn, xoropte ncrpeuamrcx na
reppnropnn penne Pycn? H oxasanoct, uro raxne monert
cymecrnymr.
Ha reppnropnn penne Pycn nmeercx orpomnoe xonnuecrno
xnaon nocrountx moner. 3rn xnat saptnann n IX, X, nauane XI
n. Ho ne rontxo nocrounte monert tnn n opamennn na
reppnropnn penne Pycn. B XI nauane XII n. npnnosnnn na
Pyct rtcxun sananoenponecxnx moner. Knat nx raxxe xopomo
nsnecrnt cnennanncram no sananoenponecxo nymnsmarnxe
cpennx nexon.
K nauany XX n. n cnop o pennepyccxo xyne, norare n pesane
tnn nrxnyrt cnennanncrt no pyccxo, nocrouno n sanano
nymnsmarnxe. Croponnnxn nocrounoro nponcxoxennx pyccxo
enexno-necono cncremt ronopnnn, uro pyccxo-nocrounax
61
ropronnx tna rnanencrnymme n +xonomnuecxo xnsnn Pycn.
Onn yrnepxann, uro rpnnna npnmna c Bocroxa, a xyna n norara
+ro ne uro nnoe, xax apacxne monert. uro xe raxoe pesana?
B xnaax apacxnx moner ncrpeuaercx mnoxecrno opesxon.
Honxrno, uro ecnn entrn npnnnmamr na nec, ro neoxonmo
xaxoe-ro xonnuecrno opesxon n xauecrne onecxon, xora nente
monert ne amr nyxnoro neca cepepa. Opesxn cepepa n
nastnannct, no mnennm +rnx nymnsmaron, pesanamn.
Vuent A. H. uepennnn, ntraxct oxasart, uro +rn ]paxnnn
onn apacxo monert, nsnecnn rtcxun raxnx opesxon.
On ntennn rpynnt opesxon, pannte 1/3, 1/4, 1/8, 1/12, 1/24 n
axe 1/40 one apacxoro npxema. Ho uem ontme on nsnemnnan
opesxon, rem xcnee cranonnnoct, uro nnxaxo cncremt sect ner.
pyrne cunrann, uro pyccxax neconax cncrema tna sanmcrnonana
c 3anaa. Onn naxonnnct no nnnxnnem reopn ncropnxon-
nopmanncron, xoropte xorenn nce ocrnxennx pyccxo xyntrypt
n camo opasonanne pennepyccxoro rocyapcrna oxcnnrt
exrentnocrtm na Pycn cxannnanon-nopmannon.
Hyxno tno pasopartcx n marepnane n cenart oomennx.
Bostmem camte pennne ynomnnannx o pyccxo rpnnne n
oronopax c rpexamn n X n. Hs +rnx rexcron cneyer, uro 12 rpnnen
62
tnn pannt 5 nnsanrncxnm nnrpam. Bnsanrncxax nnrpa xopomo
nsnecrna. Ona pannxnact 327,456 r. Tora nonyuaercx, uro rpnnna
necnna 135,44 r, xyna 5,45 r, norara 6,82 r, pesana 2,72 r.
Ho raxne monert nn pasy ne xonnn na reppnropnn penne
Pycn, n pacuere ecrt xaxax-ro omnxa. H ecrnnrentno,
oxasanoct, uro xpome nnsanrncxo nnrpt n 327,456 r tna
nsnecrna pyrax nnrpa, onee npnntunax nx penne Pycn,
pannax nononnne +ro rxxeno nnsanrncxo nnrpt, r. e. 163,728
r. Tora nonyuaem: rpnnna necnna 68,22 r, xyna 2,73 r, norara
3,41 r, pesana 1,36 r. urot nponepnrt +rn reopernuecxne
ntxnaxn, nyxno partcx sa nect. H nor nocne rtcxun
nsnemnnann oxasanoct, uro n IX n X nn. na reppnropnn penne
Pycn opamannct monert necom 2,7 2,8 r n 3,43,5 r.
Herpyno n nepno rpynne moner ynnert namn xynt,
reopernuecxn nec xoroptx panen 2,73, a no nropo norart,
reopernuecxn nec xoroptx pannxncx 3,41 r. B xonne X n.
noxnnnact n pesana. 3ro tnn opesannte no necy 1/50 rpnnnt
monert.
Connaenne nopasnrentnoe. Ecnn t pexoncrpyxnnx
enexnoro cuera no Pyccxo npane nnn pacuer, coepxamncx
n oronopax c rpexamn, tnn t nenepnt nnn ecnn mt nsxnn ne
ror nec nnsanrncxo nnrpt, ro omnxa nama tna t cpasy xe
onapyxena. A rax xax nce connano, nec xynt, norart n rpnnnt
moxno cunrart ycranonnenntm.
Taxnm xe meroom nsanmno nponepxn neronncntx ]axron n
necontx anntx camnx ener, xora reopernuecxne nennunnt
nponepxmrcx ]axrnuecxnm necom camnx moner, yanoct
pexoncrpynponart n enexno-neconym cncremy onee nosnero
nepnoa.
Hpn nomomn meroa conocrannennx reopernuecxn
ntneenntx nennunn n ]axrnuecxoro neca moner yanoct
onpeennrt onee nosnne pyccxne enexno-neconte cncremt
XIXII nn. Crano xcno, uro no nropo nononnne X n. na mecre
enno omepyccxo enexno cncremt nosnnxnn ne cncremt:
cenepnax n mxnax. B cenepno enexno-necono cncreme
ontmym pont nrpann sanante monert.
63
nx ncropnn monera +ro namxrnnx, nemecrnennt ocrarox
pennero enexnoro opamennx, penne ropronnn. Hpocnenrt,
re, xax n xora pasnnnaercx ropronnx, n xaxo mepe enexnoe
opamenne nponnxaer no nce cropont xnsnn n na xaxom yponne
ono naxonrcx, nor saaua yuentx.
uro xe nam noxastnaer nccneonanne pennepyccxnx
enexno-necontx cncrem? Ha xaxne nonpoct ncropnn enexnoro
opamennx n penne Pycn +ra paora orneuaer?
Bo-nepntx, cranonnrcx xcno, uro na Pycn c IX n. cymecrnonano
pasnnroe enexnoe opamenne. Bo-nroptx, enexnt cuer nosnnx
na Pycn camocroxrentno. On ne tn npnnecen nn c Bocroxa, nn c
3anaa. B enexno cncreme yunrtnancx nec nnocrpanno
monert,xoropax xnnxnact ocnonno monero na Pycn IX XII nn.
Ho cama cncrema cuera ener cncrema rpnnnt, xynt, pesant n
norart tna opnrnnantno, pyccxo. B-rpertnx, pasnnrne
ropronnn n enexnoro opamennx x xonny X n. ocrnrno raxoro
yponnx, uro nosnnxna neoxonmocrt n nyx enexno-necontx
cncremax cenepno n mxno, xoropte ontme noxonnn t x
mecrntm ycnonnxm, uem ennax omepyccxax cncrema.
Opasonanne monerntx enexno-necontx cncrem ]axr,
ronopxmn o nauane nponeccon ]eoantnoro pacunenennx
Knencxo Pycn, npnnemnx x pasponennocrn. Iocyapcrno
Pmpnxonnue pacnanoct na necxontxo nourn camocroxrentntx
rocyapcrn, enexnoe eno n enexnoe opamenne
enenrpannsonannct.
64
Pyct ocnooxaercx or optncxoro nra. Hocne opamennx
apacxnx n sananoenponecxnx moner n IXXI nn. n
+nnsonuecxnx cocrnenntx monerntx uexanon c XII o XIV n. na
Pycn tn esmonernt nepno. Tontxo npn mnrpnn oncxom
nauanact cocrnennax uexanxa, cnauana n Mocxne, Hnxnem
Honropoe n Pxsann, norom n n pyrnx xnxxecrnax.
pennepyccxne monert XIV n. nepno nononnnt XV n.
ouent pasnoopasnt no cnonm nsopaxennxm. Ha nexoroptx
rnepcxnx monerax nsopaxen uexanmnx co mremnenem n
monorxom, na ncxoncxnx monerax, nnnmo, xnxst onmonr c
meuom, anno ymepmn, no nounraemt n ropoe.
uacro ncrpeuamrcx nsopaxennx cxasounoro xenranpa-
xnronpaca nnn xnxsx c meuom n cexnpo, a raxxe xnxsx-ncannxa.
Ouent naxnt nx ncropnxon mocxoncxne monert XIV nauana
XV n. Hourn nce pyccxne monert XIV n. nmemr na ono cnoe
cropone nnn nexcnte, neunraemte snaxn, xnnxmmnecx
ncxaxenntmn apacxnmn yxnamn (nopaxanne sonorooptncxnm
moneram), nnn unraemte apacxne nanncn, oosnauammne
Cynran Toxramtm, nmx n rnryn sonorooptncxoro xana.
Ha ooporno cropone tnn nsopaxennx n pyccxax nannct c
yxasannem rnryna n nmenn xnxsx.
Hpenonarann, uro Pyct XIV n., xoropax naxonnact no
nnacrtm 3onoro Opt eme uyrt nn ne co npemenn xponanoro xana
Fartx, nocnpnnxna sonorooptncxym enexnym cncremy n rontxo
naroapx +romy ntmna ns esmonernoro nepnoa.
65
Ho nsyuenne pacnpocrpanennx sonorooptncxnx n pyccxnx
moner, r. e. xaprorpa]nponanne monerntx naxoox, noxasano, uro
na reppnropnn ocnonntx pyccxnx sement, n uacrnocrn na
Mocxoncxym n Cysantcxo-Hnxeropocxym semnn,
sonorooptncxax monera ne nonaana, a ecnn npocaunnanact, ro n
ouent mantx xonnuecrnax, a n ro na oxpannt +rnx sement.
66
Vxe +ro ono npornnopeunno rnnorese o sonorooptncxom
nponcxoxennn pyccxo enexno uexanxn.
pyro nymnsmarnuecxn npnem nsnemnnanne moner
raxxe ne nornepxan +ro nonoxenne. Bec pyccxnx moner pesxo
ornnuancx or neca sonorooptncxo cepepxno monert npxema
nourn na ncex cranxx nx conmecrnoro cymecrnonannx.
Tontxo nasnannx tnn ecrnnrentno rarapcxne: entra or
nocrounoro annxa oosnauennx 1/6 uacrn xaxo-nno
ennnnt; anrtn mecrt a-nnxon-ener rarapcxax
enexnax ennnna; nyn menax monera n na Pycn, n n
3onoro Ope. Ho nce +rn nasnannx uacrt ontmo macct
sanmcrnonanntx cnon n pyccxom xstxe: ymnar, ynar, amxa,
xmmnx n r. n. Tepmnnt pyccxoro enexnoro ena nyn, entra,
anrtn ne mornn onn, camn no cee, nornepnrt rnnoresy o
sonorooptncxom nponcxoxennn pyccxo monerno n enexno
cncremt. Ionopnnn, uro pyccxne monert npnnaxnnannct, mon, no
opamanmncx sonorooptncxn npxem. Ho net
xaprorpa]nponanne noxasano, uro sonorooptncxnx moner na
Mocxoncxo semne tno mano. Houemy xe pyccxnm, mocxoncxnm
nanpnmep, moneram nyxno tno nonaxnnartcx no
sonorooptncxne, ecnn onn opamannct na pasntx reppnropnxx?
Houemy na onnx pyccxnx monerax nopaxanne npxemy, a na
pyrnx ne nopaxanne, a unraemte nmx n rnryn xana? Houemy,
naxonen, rontxo onn xan Toxramtm cymen nomecrnrt cnoe nmx
na pyccxnx monerax n nouemy nourn ncxnmunrentno rontxo na
entrax Mocxoncxoro nennxoro xnxxecrna n ero yenon?
Crano xcno, uro +rn apacxne +nemenrt na pyccxnx monerax
cnet ne sonorooptncxoro nponcxoxennx camnx pyccxnx
moner, a ro crpamno nonnrnuecxo sanncnmocrn Pycn or Opt n
XIIIXIV nn.
Hpn mnrpnn oncxom Mocxna npouno ncrana na nyrt
nospoxennx, oennennx pyccxnx sement, ocnooxennx or
nnacrn Opt. Pemammee cpaxenne tno ntnrpano na Kynnxonom
none n 1380 r., n necrt o +rom onerena nect mnp. 3ro tno
nauanom xonna sonorooptncxoro nra na pyccxnmn semnxmn.
67
Ho, xax nsnecrno, n 1382 r. nont xan Opt Toxramtm cymen
cnona onnaert cronnne n pasrpanrt Mocxny, nounnnrt cee
mnrpnx oncxoro.
H +ror rparnuecxn +nnso orpaxamr monert. Knxst
mnrpn sayman uexannrt cnom monery xax cnmnon
camocroxrentnocrn, xax nponosrnamenne nonoro +xonomnuecxoro
n nonnrnuecxoro pasnnrnx. Ho Opa nce xe sacrannna mnrpnx n
pyrnx pyccxnx xnxse nomemart na ono cropone monert raxne
+nemenrt, xoropte cnnerentcrnonann t o coxpanxmmecx
sanncnmocrn or Opt. H nor cysantcxo-nnxeropocxn xnxst
mnrpn Koncranrnnonnu n ero ern nomemamr na cnonx monerax
nopaxanne optncxomy npxemy, na xoropom nnuero nentsx
npouecrt n xoropoe tno nnmt omnm cnmnonom sanncnmocrn or
Opt. A mnrpn oncxo noenrent Mamax nomemaer
nanncannoe apacxnmn yxnamn nmx Toxramtma, nennuax ero
Cynranom. uem oxcnxercx raxoe pasnnune n o]opmnennn
monernoro rnna +rnx nyx pyccxnx xnxxecrn, nepntmn nauanmnx
uexannrt cnon monert? mnrpn tn xnxsem ocooro panra.
Pyccxne xnxstx Cenepo-Bocrouno Pycn onro oponnct sa
onaanne rnrynom nennxoro xnxsx Bnanmnpcxoro. 3ror rnryn
anan npenmymecrna cpen pyrnx xnxse, crannn ero onaarenx
n ocooe nonoxenne. Bennxn xnxst Bnanmnpcxn enancx
nepxonntm xnxsem, rnano pyrnx xnxse, noxa eme, npana,
nomnnantntm. Bennxoe xnxxecrno Bnanmnpcxoe npn mnrpnn
yrnepnnoct sa Mocxno. Hpecrannrenem nce Pyccxo semnn
xoren trt mnrpn n tn raxnm n pemammn momenr na none
Kynnxonom. Mocxna nsxna xypc na oennenne Pyccxo semnn
no cnonm snamenem, a +roro-ro n oxnnct optncxne xant
ontme ncero. Bor nouemy, nontsyxct npemenno noeo no
Mocxno n 1382 r., Toxramtm sacrannn nmenno Mocxny na ee
monerax nomecrnrt ne omn cnmnon sanncnmocrn, a ntpaxenne
npxmoro nnunoro naccannrera or nero nocrounym nannct c ero
nepconantntm nmenem. A sarem ncx ncropnx o]opmnennx moner
Mocxnt na pyexe XIVXV nn. tna orpaxennem optt
mocxoncxnx xnxse sa ocnooxenne, n uacrnocrn, or +roro snaxa
sanncnmocrn or Opt. Oparnmcx x monerntm nanncxm, xoropte
68
xnnxmrcx uacrtm monernoro rnna n otuno ntpaxamr xaxoe-ro
nanpannenne rocyapcrnenno nonnrnxn, xparxo onpeenxmr na
rom ycnonnom cpenenexonom xstxe cnmnonon, snaxon n rnrynon
ee coepxanne n cmtcn. Tax tno na monerax mnrpnx n ero ctna
Bacnnnx mnrpnennua. Cnauana na ono cropone monert
nomemannct nx nmena n rnryn Bennxn xnxst, na pyro nmx
Toxramtma n rnryn Cynran. 3arem npenpnnnmamrcx nontrxn
ocnanrt +ry sanncnmocrt or Toxramtma. Ha nnneno cropone
nnora, npana ouent pexo, nomemamr rnryn Bennxn xnxst
Bcex Pycn. Pantme ero ne tno. Ceptesnax saxnxa na
nepxonencrno cpen pyccxnx xnxse, n Ope npnxonrcx c +rnm
cunrartcx n mnpnrtcx. Ho raxnx moner eme ouent mano. B pyro
pas nmx Toxramtma nomecrxr manentxnmn yxnamn cpen
neunraemtx snaxon nnn cpen apacxnx neren c nmenem xana
nsopasxr ronony uenonexa n manxe, moxer trt xnxxecxo.
Hpnuem ronony +ry nomecrxr rax, uro ecnn ee nocrannrt npannntno
nnepx ronono, ro apacxax nannct c nmenem xana oxaxercx
nnepx noramn. 3ro tno nenocnymanne n neynaxenne, n na nero
mor norn rontxo npannrent, uyncrnonanmn cex ouent ynepenno.
Haxonen npnxonr raxo nonnrnuecxn momenr, xora Bennxn
xnxst Mocxoncxn pemaercx na nonnt pasptn c Toxramtmem.
B xonne XIV n. on uexannr monert c npocrtmn, neunraemtmn,
nopaxammnmn apacxnm yxnam snaxamn - +rnm onee nerxnm n
ne raxnm onntm, xax t acrpaxrntm, snaxom optncxo
nnacrn noome. Ho +rnx moner mano. Ftno ouennno, uro xax
rontxo npecrannrcx nosmoxnocrt, xnxst mocxoncxn yeper nce
npnsnaxn optncxo nnacrn co cnonx moner. Ho enanoct +ro ne
cpasy. Iocyapcrnennax mypocrt nocxasana xnxsm Bacnnnm
mnrpnennuy px npomexyrountx maron n o]opmnennn cnonx
moner. Hopaxanne sonorooptncxomy npxemy nce-raxn xort
n onee nerxoe, no nce xe onnoe ntpaxenne nenanncrno
sanncnmocrn. Ero cnauana ocnannn rem, uro nomecrnnn cpen
+rnx snaxon uerxym pyccxym yxny. Ona xax t nerpannsonana
xaxym-ro onm ntpaxennx naccannrera. 3arem xnxst pemaercx na
cneymmn mar na ono cropone moner on nomemaer n
uertpex crpoxax cno rnryn Bennxn xnxst n nmx Bacnnn.
69
Hnxaxoro nsopaxennx, rontxo nmx n rnryn +ro snyuano ouent
ntmno, ntrnxeno renept onee yenrentno n necomo, uem
nepasopunnax nannct no xpam monert, uacro creprax nnn nnoxo
orrncnyrax npn uexanxe, xax +ro tno pantme. Hs nonnrnuecxo
npeocropoxnocrn xnxst Bacnnn cnona nomemaer nmx
Toxramtma na pyro cropone moner. Ho nnrcx +ro neonro.
uepes nexoropoe npemx xnxst samenxer nmx Toxramtma apacxo
nereno es nmenn", npocro rnryn Cynran ntcouamn. Bpoe
t nce conmeno, no rnannoro ner ner nmenn nenanncrnoro
xana, r. e. rnannoro +nemenra crapo nocrouno nerent na
pyccxnx monerax. Orpomnt ycnex, no ero nao saxpennrt.
Monerunxn xnxsx ntpesamr nonte mremnenn nx +rnx optncxnx
cropon ero moner, renept ner yxe n rnryna Cynran, a ecrt
neunraemoe nopaxanne. Eme onn mar neunraemoe
nopaxanne c pyccxnmn yxnamn. A na pyro cropone
coxpanxercx pocxax ntpasnrentnax nerena n nenrpe nonx c
nmenem Bacnnn mnrpnennu n rnrynom Bennxn xnxst
cymecrnennoe sanoenanne n onacrn enexnoro ena. Haxonen,
nacrynaer nonnax cnooa n o]opmnennn moner. Hn na ono ns
cropon ner optncxoro +nemenra. Oe cropont nonnocrtm
pyccxne. Ha ono n crpouxax nmx n rnryn xnxsx, na pyro
rontxo ono nsopaxenne es nanncn. Eme onn mar, no ne
nocnenn. Bce xe eme na nycroponnne pyccxne nerent Mocxna
ne pemaercx. H naxonen, oxono 1399 1400 rr. nonnt rnryn n
nmx Bennxn xnxst Bcex Pycn Bacnnn mnrpnennu n crpouxax
na ono cropone n na pyro nannct Bennxn xnxst
Bacnnn mnrpnennu n nsopaxenne snepx n nenrpe. Hpn +rom
snept ne npocro, a nen nnn apc rep, +mnema Bnanmnpa.
Knxst xax t nouepxnnaer, uro Bennxn xnxst Bcex Pycn
npeemnnx nennxnx xnxse nnanmnpcxnx, tnmnx nexora rnano
nce Cenepo-Bocrouno Pycn.
70
Hpu +umpuu oucro+ Mocrea npo:uo ecma.a ua nvmi eosporoeuu,
ooeouueuu pvccrux se+e.i
71
Iocyapcrnennax mypocrt n mnrpnx, n Bacnnnx mnrpnennua
npoxnnnact n monerno nonnrnxe. Onn ncnontsonann xaxym
nosmoxnocrt, urot onrtcx nonnocrtm pyccxoro, nesanncnmoro
or Opt, monernoro uexana. enexnte sarpynennx npecneonann
nx. Hcromennax optncxnmn anxmn n noopamn, Pyccxax semnx
nanpxrana nce +xonomnuecxne pecypct. Hpnmnoct ncnontsonart n
npnntunt n cpenne nexa mero ononnnrentnoro nonyuennx
npntnn or monernoro ena: ntnycxart ontme moner ns roro xe
xonnuecrna cepepa. Ho +ro nponsnonnoct n Mocxne rax
menenno n nocrenenno, uro n reuenne 13901400-x rr., na
ecxrnnernx cnnxax no 12 cortx rpamma na xaxym monery
xonnuecrno cepepa, mocxoncxoe npannrentcrno cymeno coxpannrt
n nopxxe enexnoe eno. enexnoe opamenne cymecrnenno ne
tno sarponyro +rnm cnnxennem neca moner.
Hapxy c rxxentmn, onee craptmn moneramn opamannct n,
nnnmo no onomy c nnmn xypcy, onee nerxne, onee nosnne
entrn.
mnrpn cymen, onnpaxct na ror omenapont noem, n
+xonomnuecxn n mopantno-nonnrnuecxn, xoropt tn ntsnan
noeo n 1380 r., nauart mocxoncxn enexnt uexan, sanoxnrt
ocnony pyccxoro monernoro ena. Bacnnn mnrpnennu
sacnyxnnaer name ynaxenne n opym namxrt rem, uro cymen n
rpynte rot nosnpara rarapcxoro nra ntcnoonrt or ero
sanncnmocrn monernoe eno, ymeno ncnontsyx nce yonte
momenrt, nocrenenno, no neyxnonno nx x +ro nenn n, naxonen,
ocymecrnnn ee n 13991400 r.
Heyanmaxcx pe]opma napx Anexcex n yanmaxcx napx Herpa.
B 1654 r. Anexce Mnxanonnu sayman nponecrn pe]opmy n rem
nonpannrt pacmaranmeecx ]nnanconoe nonoxenne crpant.
Hnrepnennnx mneon n nonxxon, nont, pasopenne crpant
sacrannnn npannrentcrno Anexcex Mnxanonnua npnernyrt x
raxomy ]nnanconomy rpmxy: tno pemeno nnecrn nonym
cepepxnym monery pynt, pannym no nomnnany 100 craptm
xonexam, no no necy pannym sananoenponecxo cepepxno
monere ranepy, nsnecrno na Pycn no nasnannem e]nmxa.
72
3ror e]nmox tn panen ne 100 xonexam, a nemnornm onee 50
xoneex. Hpenonaranoct nepeuexannrt e]nmxn n pynn, r. e. cnn
crapte nsopaxennx na ranepax, cnanrt nx nontm mremnenem,
xoropt o]nnnantno yocronepxn t, uro +ra monera orntne ne
e]nmox, a pynt Anexcex Mnxanonnua. Kpome roro, ranept
paspesann na uertpe uacrn. Kaxym uerneprymxy xnemnnn n
ntanann sa nonynonrnny, pannym 25 xonexam. Ononpemenno
pemnnn uexannrt mente anrtnt, rpomn n nonrnnnnxn.
Crapte cepepxnte xonexn ocranannct n opamennn.
Hpannrentcrno Anexcex Mnxanonnua naexnoct nce cepepo
nsxrt y nacenennx n nne nanoron, no+romy oxnnno, uro onn
npnnnmamrcx rontxo cepepom.
B 1655 r. orxasannct or nontx pyne c santmenntm xypcom n
crann ntnycxart n opamenne e]nmxn c npnsnaxom, r. e. ranept
c nymx nauexanxamn: xpyrntm mremnenem nnneno cropont
xoneeuno monert n npxmoyrontntm c aro 1655. 3ror
e]nmox c npnsnaxom nonyunn onenxy n 64 cepepxnte xonexn.
onymenne ranepa n enexnoe opamenne nnn n nne
nepeuexanennoro pynentm mremnenem, nnn c npnsnaxamn
tno naxntm momenrom, npexe ncero nx rontxo uro
noccoennenntx c Mocxoncxnm rocyapcrnom yxpanncxnx sement,
re yxe tno ranepnoe opamenne.
73
B xonne 1655r. crann ntnycxart mente xonexn, npnpannennte x
cepepxntm, xoropte npoonxann xonrt na ptnxax. Mentx
xoneex tno ntnymeno ouent mnoro. Onn ncxope oecnennnnct.
3a nnx nnxro ne xoren oranart ronapt na ptnxe. Cepepo crano
ncuesart ns opamennx. Hocnecrnnx +ro pe]opmt, saymanno
es yuera ptnouno cronmocrn cepepa n men, es ncxxnx snann
+xonomnxn n norpenocre ptnxa n monere, tnn xaracrpo]nunt.
Kypc mentx moner tcrpo naan. Kyneuecrno, pemecnennnxn,
ropocxo nm ntpaxann neonontcrno +ro pe]opmo. V nme
ornpann no nnom nanoron cepepo, rocyapcrno xe sa nce
nnarnno mentmn xonexamn, xoropte nenpeptnno naann n nene.
Tnepo ocnont nx ropronnn ne tno. Pe]opma xonunnact
noccrannem ropocxnx nnson n 1662 r. 3ro noccranne, xecroxo
noannennoe, nsnecrno no nasnannem menoro ynra.
Hpannrentcrno napx pemnno, uro naropasymnee nosnparnrtcx x
ope]opmenno enexno cncreme.
Heyanmymcx pe]opmy 16541662 rr. xopomo moxno
npocnenrt no xnaam moner. Bor, nanpnmep, ontmo xna,
naennt n tnme Hono Cperencxo cnooe n Mocxne.
B nem ontme 4 rtc. cepepxntx moner, npnuem n ocnonnom
ornocxmnxcx x npannennm napx Mnxanna ueoponnua, rontxo
ona cepepxnax xonexa n ona menax npnnanexann npemenn
Anexcex Mnxanonnua.
74
Cepepo npn pe]opme ncuesno ns opamennx, met ne nmeno
cmtcna xonnrt. Haxonnennoe npn crapom nape, no saptroe no
npemena pe]opmt Anexcex, ono rax n omno o nac nourn es
moner pe]opmennoro opasna. Hocne roro xax npannrentcrno
ntnycrnno nenonnonennte nonte monert, crapax nonnonecnax
xonexa crana yxonrt n xnat, nacenenne crano ee npnepxnnart.
Tax opasonannct orpomnte coxponnma, naennte n xnaax.
Hanpnmep, na Hntnncxo ynnne (renept ynnna Kytmena n
Mocxne) namnn xna, n xoropom naxonnoct oxono 22 rtc.
cepepxntx moner. Baxneme nexo n ncropnn pyccxoro
monernoro ena tna pe]opma Herpa I. B xonne XVIIn. paspasnncx
enexnt xpnsnc. B pesyntrare nopun moner n cnnxennx nx neca
pyccxax xonexa npenparnnact n xpomeunt xycouex cepepa.
urot ntnnarnrt ontmym cymmy n +ro monere, rpeonanoct
sarparnrt necxontxo ne rontxo na nocuer. Hpnmnrnnnax
rexnnxa ne cnpannxnact c ntnycxom orpomnoro xonnuecrna
xoneex, xaxoro rpeonann ptnxn. Ha Vxpanne opamanact
nnosemnax monera, n +ro raxxe sarpynxno ropronnm. Herp I
nocrannn saauy ntpaorart nonym enexnym cncremy, xoropax
yonnernopnna t nyxt ropronnn, orneuana t norpenocrxm
nce nospacranme xommepnnn momnoro Poccncxoro rocyapcrna.
Homnnnn n ypox pe]opmt Anexcex Mnxanonnua. Ftno pemeno
cnnsnrt xonnuecrno cepepa n pyne. Herp raxxe cnnsnn
xonnuecrno cepepa, npnxoxmeecx na pynt, n cran ntnycxart
menym xonexy. Ho nerponcxax pe]opma tna nponeena n
reuenne nourn 20 ner ouent raxrnuno, ncnonont, c
nororonxo nacenennx x nneennm cront nenmnmo meno
xonexn. Herp ne cpasy nnen menym xonexy. Cnauana ntnycrnnn
mente entrn menout -ocronncrnom nnxe xonexn. 3arem
ntmen cepepxnt pynt. Hpenapnrentno, raxxe n reuenne
necxontxnx ner, npannrentcrno Herpa I cnnxano nec cepepxno
xonexn. Haxonen, xora xonexa crana necnrt npnnnsnrentno
0,28 r, Herp I ntnycrnn cnauana cepepxnym nonrnny,
nonynonrnnnnx, rpnnennnx n ecxrt ener, a sarem pynt necom 28
r, pannt 100 xonexam. B 1704 r. n enexnoe opamenne nomnn
cepepxnt pynt n menax xonexa, pannax 1/100 nonoro pynx.
75
Pe]opma tna n ocnonnom saxonuena. Menax xonexa orntne
oxnnxnact pannonenno crapo cepepxno xonexe n
yxastnanoct, uro 100 mentx xoneex cocrannxmr nont pynt
necom 28 r. Crann uexannrt n xpynnte sonorte monert (c 1701 r.).
Herponcxax enexnax pe]opma cosana nanonee npocro,
pannonantnt enexnt cuer, xaxo rontxo moxno cee
npecrannrt. Pynt ornocnncx x xonexe, xax 100 x 1.
B Amepnxe cncrema onnapa x ero coro uacrn nenry nneena
rontxo n 1792 r. B 1795 r. no upannnn npnnxnn cncremy ]panxa,
coepxamero 100 canrnmon.
3noxa nonon n nonenmen nc1opnn
Hanxa menxnt. B pennocrn rocyapcrna, cunranmne cex
nesanncnmtmn, otuno uexannnn monery no cnonm cocrnenntm
necontm nopmam n no cnonm enexno-necontm cncremam.
3rn nopmt ne ocranannct nensmenntmn. Hocroxnnax nopua moner
n enexnte pe]opmt nsmenxnn nx nec. B pesyntrare enexnte
cncremt sanyrtnannct, coornomennx mexy enexntmn
ennnnamn pasntx ropoon n xnxxecrn cranonnnnct nce cnoxnee.
Bostmem, nanpnmep, Hrannm XIVXV nn. camoe pasnnroe
pemecno n ropronnx n Enpone, sapoxenne ypxyasnoro crpox,
pacnner ncxyccrna. Hapxy c +rnm pasponennocrt crpant na
ecxrxn nesanncnmtx rocyapcrn-xnxxecrn. H n xaxom raxom
xnxxecrne cnox enexnax cncrema co cnonmn necontmn
nopmamn. B XIV n. n Hrannn xnn xpynnt ]nnancncr n ropronen
Fanyuuo Heronorrn. On cnyxnn arenrom nrantxncxoro ropronoro
oma Fapn n no enam +roro oma mnoro esnn no Enpone.
Heronorrn cocrannn cnpanounnx Hpaxrnxa ropronnn.
B +ro xnnre nomemannct nent na ronapt n pasntx mecrax,
ropronte mopcxne n cyxonyrnte nyrn, yxasannx, uem n re
ntronee ropronart n, naxonen, xax enart nepepacuer ener
onoro ropoa na monert pyroro. Heronorrn onncan nopono
monernte cncremt nrantxncxnx ropoon n mnornx crpan
Cpensemnomoptx, cocrannn nnnnte cnoxnte nepenot onnx
enexntx ennnn n pyrne.
76
Hecrpora opamanmnxcx na ptnxax moner noome xapaxrepna nx
]eoantntx cpenenexontx rocyapcrn. Kynen onxen tn
enart rpynte ntuncnennx. Tontxo n XIV n. n Hrannn crann
mnpoxo nontsonartcx apacxnmn nn]pamn n nosnnnonno
cncremo sanncn uncen. Omnxa xe n ntuncnennxx rposnna
ontmnm ytrxom.
Tax nosnnxaer ocoax npo]eccnx menxn n cappa]on (xax nx
nastnann na Bocroxe). Menxnt tnn yxe n penne Ipennn.
Onn snann o ronxocre nce nepecuert, mornn cpasy onpeennrt,
xaxax monera n xaxoro rocyapcrna nexnr nepe nnmn, cxontxo
moner pyroro ropoa nyxno ntart sa nee. Ontrntm rnasom
menxna mor n xyue moner narn ]antmnnym. pennn ]nnoco]
3nnxrer ronopnn, uro nx +roro menxnt (n Ipennn onn
nastnannct rpanesnrt) nontsonannct uertptmx uyncrnamn:
spennem, ocxsannem, oonxnnem n cnyxom. B nanxe nrantxncxoro
menxnt moxno tno omenxrt npnnesennte ns Faraa sonorte
nocrounte nnapt na sonorte ]nopnnt n npn +rom ysnart,
cxontxo cepepa n nnsanrncxo nnn nenennancxo monere moxno
nonyunrt sa +rn ]nopnnt, cxaxem, n Haye.
V apacxnx menxn cymecrnonan cnennantnt repmnn naxaa,
uro osnauano ornpart nonnonecnte n opornte monert or
nnoxnx n nerxonecntx. V nocrountx no+ron n ]nnoco]on +ro
cnono crano oosnauart ornpart xopomne crnxn or neyauntx,
r. e. xpnrnxonart n penensnponart. 3ro ouent nnrepecnt ]axr,
noxastnammn, xax monert, entrn nroprannct no nce onacrn
uenoneuecxo xnsnn n xax xopomax, nonnonecnax monera
cranonnnact cnmnonom ne rontxo narononyunx n nnacrn, no n
xpacort, +crernuecxnx ocronncrn. 3ro tnn npoxnnennx nce roro
xe sonororo n enexnoro ]ernmnsma.
Or nanox menxn neyr cnoe nponcxoxenne conpemennte
anxn. Camo cnono anx nponcxonr or crapoanrnncxoro cnona
bank, uro osnauano cxamtx, na xoropo cnen menxna. Kora
menxny ynnuann n omane, ero cxamtm n cron nomann. Banca rotta
pasnrax cxamtx. Horom +rnmn cnonamn crann oosnauart xpax
npenpnxrnx nnn anxa, r. e. anxporcrno.
77
Hrantxncxne ropronte, ]nnanconte oma n arenrcrna,
neymne cnoe nponcxoxenne or nanox menxn, crann npoopasom
xpynntx ]nnancontx xannranncrnuecxnx npenpnxrn. Vxe n
XIV n., na sape xannranncrnuecxoro omecrna, n Hrannn
anxnpcxne xomnannn onaann xonoccantntmn xannranamn n
nycxann n oopor orpomnte nxnat. Hpn anxporcrne
ynomxnyroro oma Fapn oxasanoct, uro ono rontxo yxonencrno
nmeno nxnaon na 550 rtc. sonortx moner ]nopnnon.
Hecxontxo nosnee anxnpcxne xonropt n Iepmannn XVXVI nn.
crann eme onee nceoemnmmnmn npenpnxrnxmn n epxann
nxnat ncex cnoen omecrna xnxse, rpa]on, npocrtx nopxn,
ropoxan, orartx n entx, pemecnennnxon, cnyr, xpecrtxn. H ram
onn nnarnnn no nxrn co cra, r. e. 5% roontx.
Fanxnpt tnn cnxsant c nnparamn, paoropronnamn,
rpanrenxmn, ]nnancnponann nnparcxne +xcnennnn, nnora no
nnom nyremecrnnx nx orxptrnx nontx sement yuacrnonann n
paoropronne. 3ro tna nopa nepnonauantnoro naxonnennx
xannrana, n ona ormeuena crpamntmn npecrynnennxmn, xoropte
conepmannct n norone sa entramn.
Monert nnnmcrpnpymr ncropnm. Tanept. Honoe npemx
npexnnxno cnon rpeonannx x monere. Pasnnrne ropronnn n
ypxyasnoro npenpnnnmarentcrna ne morno mnpnrtcx c
pasnornnnocrtm enponecxnx ener, c nx pannonecnocrtm,
neycrounnocrtm n nece, nonepxennocrtm nopue n r. n. B nauane
XVI n. noxnnxercx nonax monera ranep. Hepnte ranept
uexannnnct n uexnn, re tnn cepepxnte pynnxn y epennn
Hoaxnmcrant. Hoaxnmcranept coxpamenno crann nastnart
ranepamn.
Ha cese nemenxnx xnxse n 1525 r. ycranonnnn, uro monera
ranep (n Iepmannn n ro npemx nx nastnann cepepxntmn
ryntenamn) npnnnmaercx no nce Iepmancxo nmnepnn. 3ro re
e]nmxn, xoropte nsnecrnt nam yxe no enexnomy eny Pycn XVI
n. Bo upannnn ranept tnn nsnecrnt xax +xm, n Hrannn cxyo,
n Hcnannn, Henrpantno n Rxno Amepnxe xax neco, n
Cxannnannn xax anep, n CBA xax onnap.
78
Ha ranepe nce nanncano n nce xopomo coxpanxercx: nnnt n
ro uexanxn, n noprper npannrenx, n rep ero rocyapcrna. A xaxne
xopomne nnnmcrpannn x ncropnuecxnm cotrnxm, xaxne
samanunnte nsopaxennx craptx ropoon, xaxne ntpasnrentnte
noprpert npannrene naxonm mt na +rnx ontmnx monerax!
Kyp]mpcrt n ptnapcxom noopyxennn. Kaxt co cnonm repom
Iepmannx coxpanxer pacunenennocrt nacnene cpennx
nexon. Ha monere 1626 r. noxasan Ayrcypr amnn, nopnt,
xpamt.
Ha ranepe ropoa Iamypra 1619r. nomemen rep ropoa:
nsopaxent amnn, ropocxne crent, nopora. Bnna
onycxanmaxcx n +rnx noporax pemerxa, saxptnanmax nx n mnnyry
onacnocrn. Ha +rnx monerax XVII n. nnen onnx craporo
cpenenexonoro ropoa.
B XVI n XVII nn. ranept no mnornx crpanax samerno nsmennnnct
no necy, n nx cepepo crann oannxrt nnrarypy. Coepxanne
meranna n monere yxe ne coornercrnonano crapo nopme, n
rpeonanoct pacnopxxenne rocyapcrna, urot npnart ranepy rax
nastnaemt npnnynrentnt xypc, r. e. sacrannxrt opamartcx
ero no nomnnantno cronmocrn ntme peantno cronmocrn
saxnmuennoro n monery cepepa. Tanepamn n ononpemenno c
nnmn opamanmnmncx sonortmn moneramn rnanntm opasom
yxaramn -otuno nanrt cynyxn nnparcxnx coxponnm, xoropte
naxoxr norom repon mma, Crnnencona, 3rapa Ho n r. n.
Ho ner nyxt exart sa +rnmn coxponnmamn anexo n mxnte mopx.
79
Oo.ur cmapoeo cpeoueeeroeoeo eopooa ecmaem ua +ouemax XVIIe.
80
Kna ranepon moxno narn n n Mocxne... B 1970 r. n Hnartencxom
nepeynxe onapyxnnn xna necom onee 75 xr, cocroxmn ns 3398
cepepxntx moner. Fontme ncero sect tno neco, uacrnuno
uexanenntx n Hcnannn, no rnanntm opasom n Mexcnxe n
Rxno Amepnxe n nepno npannennx Hsaennt n uepnnana n
unnnnnon II, III n IV. 3ror xna ronopnr o rom npemenn, xora
ns mxnoamepnxancxnx xononn crann ntnosnrt paronennte
merannt, nanonnxx sonorom n cepepom ptnxn Hcnannn. Orrya
sonoro xntnyno n Enpony. ocrannxnn ero n na Pyct, re
ncnontsonann cepepo rnanntm opasom nx uexanxn pyccxnx
ener xoneex. Taxnm nmnoprntm cepepom ns Enpont tno n
Hnartencxoe coxponnme, no ono ne nonano na Mocxoncxn
monernt nop. Bo npemx orpomnoro noxapa 1636 r., xora napo
ntnycxan ns rmpem xononnxon, rpomnn nopt orareen,
pacracxnnan ronapt nnocrpanntx rocre, nnaenen xnaa,
nanepnoe orart nnocrpannt xynen, nnn exan, nnn ne cmor
nepnyrtcx, nnn nocrpaan, moxer trt norn, n xna, yxptrt nm
n rpenoxnoe npemx, nponexan n menom cocye n semne, noxa
+xcxanarop ne ntxonan ero.
Monert XVIIIXIX nn. Ha +rnx monerax nomemann npemx or
npemenn nonnrnuecxne nosynrn annxx rpannnx monernoro
ena, nocxoxmax eme x pennemy mnpy. Tax, nanpnmep, n Fpemene
ntnycrnnn ranep c repom ropoa n nannctm, uro +ro ranep
nontnoro ropoa Fpemena. Kasanoct t, nnuero nonncrnennoro. Ho
na oopore mt unraem: Bropte nemenxne comsnte crpentt n
Fpemene, 1865 r. n nnnm yont nenox, cxpemennte pyxtx
n xenesnt xpecr. A nor repmancxne monert n namxrt nont c
Hanoneonom I. 3ect npyccxn napo npecrannen rax: conart,
mprep, mart c peenxom, o]nnep nce noxpyr npyccxoro xoponx.
Tyr xe nanncn: Kopont nonen, n nce nomnn n C orom sa
xoponx n oreuecrno. Ha pyro cropone open n nannct
Iepmancxax nmnepnx, 1913 r.. Haxanyne nepno mnpono nont
Iepmannx ncnomnnana cnon npomnte noet, axe nony c
Hanoneonom, n xoropo e, no npane ronopx, ropnrtcx tno
neuem. Pyccxn comsnnx no none tn, xoneuno, satr.
81
Ha monerax Honoro npemenn mt ne naem ynnxantno
nn]opmannn, xax tno c moneramn pennnx n cpennx nexon. Ho
nce xe ouent nnrepecno n noyunrentno unrart +rn nanncn,
paccmarpnnart +rn nsopaxennx n cpannnnart nx c xoom ncropnn.
Hacrynnno npemx Bennxo ]pannyscxo penonmnnn xonna XVIIIn.
Kopont eme ne xasnen. On napcrnyer, no ononpemenno npannr n
Hannonantnoe Copanne. H nor noxnnxercx raxax monera.
Ha ono cropone noprper Hmonnxa XVI c aro 1792 r. n
nannct: Hmonnx XVI xopont upannnn. A na pyro cropone
ornnx Hoet nnmer cnono Koncrnrynnx, pxom c ne neryx,
]pnrncxn xonnax snax cnoot n nannct: 4- ro
cnoot. Kopont o xonna epxancx sa npnnnnernm nsopaxart
cex na monerax. Mexy npounm, on nonnarnncx sa +ro. Kora on
raxom exan or noccranmero napoa, ero cnyuano y rpannnt
onosnann no nsopaxennm na monere n nepnynn n Hapnx.
3ra npnnnnernx yxnantno cronna ]pannyscxomy xoponm
ronont. Kora Hmonnxa XVI xasnnnn, na monerax ocranact
rontxo penonmnnonnax cnmnonnxa.
Monert uyrxo nocnpnnnmamr nce nepnnernn ncropnuecxo
xnsnn crpant. Hanoneon I npnxonr x nnacrn na monere
nerena: Hanoneon nmneparop. upannyscxax Pecnynnxa, a c
1809 r., xora Hanoneon menxer cno nnyrpennn n nnemnn xypc,
on npnxastnaer samennrt +ry nannct pyro: Hanoneon
nmneparop Hmnepnn. On ntnycrnn meant n uecrt naennx
Honona eme o oxnnennx nont Anrnnn. Ero sarex c
Fynoncxnm narepem n ]opcnponannem Ha-Manma ne yanact:
Honon Hanoneon ne nsxn, a meann ocrannct...
Paspasnnact penonmnnx 1848 r., n na monerax noxnnncx nosynr:
Cnooa, panencrno, parcrno. Penonmnnx rnner, npnxonr
Hanoneon III na monerax ero noprper c openom nouernoro
nernona n repom onornantm opnom, epxamnm monnnn.
Haenne nnacrn Hanoneona III xnnnoct nonoom nx ntnycxa
carnpnuecxnx enexntx xeronon. Onn ns nnx n 10 canrnmon
nsopaxaer tnmero nmneparopa c nentm noxpyr men n nannctm
Hanoneon nnuroxecrno, a na ooporno cropone
xapnxarypnt open n nerena: upannyscxn namnnp.
82
B 70-x rr. no upannnn n nepnte rot Tperte pecnynnxn
uexannnn monert, na xoroptx nomemann crapte pecnynnxancxne
cnmnont.Horom nsopaxennx nsmennnnct, xorx nosynr Cnooa,
panencrno, parcrno ocrancx. On rax npouno coennnncx c
pecnynnxancxo upannne, uro ero nentsx tno ypart, xorx
+ror nosynr anno cran rontxo ]paso. Pncynxn na monerax +roro
npemenn pasnnunt: ro cexrentnnna-xpecrtxnxa cnmnon
+xonomnuecxoro nponnerannx, ro ronona Bnxropnn cnmnon
noenno cnnt, ro ranntcxn neryx, osnauammn nrentnocrt.
Bo npemx nropo mnpono nont npn npannrentcrne Bnmn
nennxn nosynr upannyscxo penonmnnn tn cnxr n na monerax
noxnnnact raxax nannct: paora, cemtx, oreuecrno ne
crpemnct, mon, x cnooe, ne opnct sa panencrno n parcrno
nme, y rex ecrt cemtx n paora, yt naronamepenntm
rpaxannnom, n ree yer xopomo ronopnnn monert mapmana
Herena. Xapaxrepno, uro na nx ooporno cropone croxno ne
upannyscxax pecnynnxa, a Etatfrancais upannyscxoe
rocyapcrno.
Taxont monert upannnn nonoro npemenn. Hx nsopaxennx n
nerent nponnsant nonnrnxo.
Monert +roro nepnoa ouent pasnoopasnt. B xononnantnoe
npemx nx xaxo xononnn, xax npannno, uexannnact ocoax
monera. Hocne roro xax mnorne crpant Asnn n A]pnxn npnopenn
camocroxrentnocrt, onn crann uexannrt cnon monert. Hx
mnoroopasne pesxo ynennunnoct. Vxe ono nepeuncnenne +p, n
xoroptx amrcx art ntnycxon na monerax, noxastnaer +ro
onontno yenrentno. Coxpanxercx +pa xnxpt
mycyntmancxoe nerocuncnenne. Ha Henone, n Tannane
]nrypnpymr art n anrxoxcxo +pe or ocnonannx Fanrxoxa n
1782 r. B nmneparopcxom Knrae na nexoroptx monerax xonna XIX
nauana XX n., o 1911r., art oosnauann nymx nepornn]amn:
onn nomep mecrnecxrnnernero nnxna, pyro ro nnyrpn
+roro nnxna.
83
uro xe nsopaxanoct na monerax? Inanntm opasom rept, a
n crpanax c monapxnuecxnm pexnmom - noprpert npannrene n
oosnauennx nomnnanon. Hx roxe nennxoe mnoxecrno.
Ho ncrpeuamrcx n pyrne nsopaxennx. Onn nanomnnamr o
ocotx cotrnxx nnn nepeamr cnoeopasne crpant. Ha
xoponencxnx monerax Fnpmt, nanpnmep, nsopaxen nannnn c
pocxomntm xnocrom, a na monerax Fpnrancxoro Cenepnoro Fopneo
na rysemna c noxamn-nnporamn, mernnncrt nsrnammncx
paxon na monerax Bternama +noxn nmnepnn. Ha monerax
Fpnrancxo Hnnn xpome xopononanntx oco moxno narn
nsopaxenne nanrept, na monerax Fomex nect n cnono,
osnauammee no-apacxn cnpanennnt, r. e. npannntnt,
saxonnt crapnnnt repmnn, oosnauammn npannntnocrt
merannnuecxnx ener n mycyntmancxnx crpanax eme no npemena
cpenenexontx. Cnxmennt tx nsopaxen na nnncxnx
monerax, uexanenntx n nponnnnnn Hnyp. Ha monerax
]pannyscxnx nnaenn n Hnnn nnnnn n ranntcxn neryx, no
upannyscxom Hnoxnrae npemen npannrentcrna Bnmn
]pnrncxn xonnax. Ha monerax Hnepnancxo Hnnn nauana
XIX n. pomanrnuecxne napycnnxn, a na monerax Hpana nen n
nocxoxmee na nnm connne crapnnnt rep crpant. Ha
monerax Henona nsopaxann cnona, nantmy, a na ono xpynno
monere nenym nponeccnm nymnx no xpyry xnnorntx. Ha
xnoncxo monere ecrt nsopaxennx nmnmo xnonnamn
uysnxmt. Ha monerax Tannana cnon, namxrnnxn mecrno
apxnrexrypt, pennrnosnte cnmnont. Ha enexntx snaxax Hnnana,
xoneuno xe, nnnancxn xep, no raxxe n ]nnnxncxax natx.
Ouent pexo, no nce xe ncrpeuamrcx entrn, ntnymennte ne
rocyapcrnom, a or nmenn orentnoro nnna nnn ]npmt. B XVII
XIX nn. n Anrnnn, n XIX n. n CBA, Kanae, Ancrpannn n n
pyrnx crpanax uexannnact uacrnax monera. Hanpnmep, n XIX n. n
Cenepno Kaponnne anxnp F+rcp+n nsroronnn n cnonx
macrepcxnx moner na 11 mnn. ]panxon sonorom. Ha nnx on
oosnaunn nx nec, cnoe nmx n mecroxnrentcrno.
84
Pyccxoe enexnoe eno XVIIIXIX nn. npecrannxer
npexpacnte nnnmcrpannn n ononnennx x ncropnn Poccncxo
nmnepnn. Hocne enexno pe]opmt Herpa I crann ntnycxartcx
cepepxnte pynn n pasnnunte nomnnant mentx ener. Kasna
nonyunna rpomant oxo or nponeennx +ro pe]opmt. Ho
cxasancx neocrarox ctptx, n uacrnocrn men, n +ror nepno.
Fecnomano +xcnnyarnpyercx monernax perannx, r. e. npano
uexanxn moner. Mente monert enamrcx nce nerue n nerue, a
nomnnan nx ocraercx npexnnm. B 1704 r. ns nya men
nsroronnxnn monert na 12,8 pyne, a n 1718 r. na 40 pyne.
Hpn npeemnnxax Herpa I paccrpocrno enexnoro ena, ]nnancon
crano npnnnmart yrpoxammne pasmept. Hecxontxo pas
npnnnmamrcx mept no ynennuennm monernoro neca, no pecypcon
nx xopennoro ncnpannennx enexnoro ena ne xnarano.
Met n pyccxom monernom ene uacrnuno ntrecnnna pyrne
merannt. Onnne mentx moner ocoennocrt +ro +noxn n
Poccnn. M. B. Homonocon n 1748 r. tn narpaxen sa oy nymx
rtcxuamn pyne. Harpaa emy tna ntana n nne mentx
moner, xoropte tnn ocrannent omo na necxontxnx renerax.
Hepenosxa moner, ocoenno mentx, oxonnact ouent oporo. C
1766 r. crann uexannrt cnennantnte monert nx Cnnpn. uexanxa
ocymecrnnxnact na Ko-ntnancxom monernom nope. Btnymennte
ram monert nmenn xoxenne rontxo sa Vpanom. Ha nnx tna
nannct Monera Cnnpcxax.
Hpn Exarepnne II n 1769 r. tnn nneent ymaxnte entrn n
nne accnrnann. Mornnnponanoct +ro nononneenne
neyocrnamn, cnxsanntmn c rpancnoprnponxo rxxeno meno
monert. Ho rnannax nent +roro meponpnxrnx saxnmuanact nce xe n
rom, urot otrt ononnnrentnte enexnte cpecrna.
Ftn yupexen accnrnannonnt anx n Herepypre n Mocxne c
mnoxecrnom orenenn. Pasmen accnrnann oecneunnancx nourn
rontxo meno monero. upesmepnt ntnycx ymaxntx ener
npnnen x naennm nx xypca. Bcrynnnmn na npecron n 1796 r.
Hanen I nontrancx osoponnrt ]nnanct Poccnn n nsannrtcx or
accnrnann. On nenen ntxynart nx sa nonnonennte sonorte n
cepepxnte monert n cxnrart. Hepe nopnom santnann xocrpt
85
ns ymaxntx ener. Ho emy nyxno tno ncrparnrt 158 mnn.
pyne, urot nonnocrtm ntxynnrt ymaxnte accnrnannn.
Taxnx cpecrn n nmneparopcxo xasne ne tno. Hanen I orxasancx
or cnoe saren, n accnrnannn npoonxann ntnycxartcx.
Hoxnnenne accnrnann no ncem mnpe, ne rontxo n Poccnn,
nsmennno pont moner n ropronne n n enexnom opamennn.
Monert nepecramr ocnyxnnart c]epy xpynno ropronnn,
xpynntx xannranon. A xora crann xonrt menxne accnrnannn,
monert nepecrann nrpart samernym pont n n posnnunom enexnom
opamennn. Monert xopomo nnnmcrpnpymr ncropnm n na +rom
nosnem +rane cnoero cymecrnonannx. Hpnmepon ecuncnennoe
mnoxecrno. Hnrepecnt xax ncropnuecxn oxymenr entrn nx
sanoenanntx n oxxynnponanntx crpan, nanpnmep monert,
uexanennte Poccncxo nmnepne nx Hpyccnn n 17591762 rr.,
xora n xoe Cemnnerne nont pyccxne nocxa sanxnn
nocrounym uacrt Iepmannn.
B 1771 r. tn nsroronnen mremnent nx orpomno meno monert
rax nastnaemoro Cecrpopenxoro pynx. Hasnan on rax noromy,
86
uro npenonaranoct uexannrt +rn monert-nennxant na
Cecrpopenxom sanoe. nx opamennx raxax monera tna
nenpnrona. 3rn pynn onxnt tnn oecneunnart ymaxnte
accnrnannn, xoropte tnn nneent Exarepnno II n 1769 r.
Ho macconoe nponsnocrno +rnx pyne ne cocroxnoct.
Hsnecren cnyua n enexnom ene Poccnn XIX n., xora
monera ntnycxanact or nmenn uenonexa, rax n ne npnmemero x
nnacrn. Fpar Anexcanpa I Koncranrnn Hannonnu ne ncrynnn na
poccncxn npecron. Onaxo n exape 1825 r., xora nponsomno
noccranne exapncron, eme ne tno ]opmantnoro orpeuennx
Koncranrnna or npecrona n nontsy Hnxonax Hannonnua. H nor,
oxastnaercx, cymecrnyer pynt 1825 r. c nmenem nmneparopa
Koncranrnna Hannonnua, xorx Koncranrnn n ne sanxn poccncxoro
npecrona. 3rn pynn ouent ontmax pexocrt. Hx ncero
nsnecrno necxontxo +xsemnnxpon. Cyta xaxoro,
nepexonnmero or onoro nnaentna x pyromy, npocnexena
nnnort o ceronxmnero nx. Bremnenx +ro peuame n mnpe
monert xpanxrcx n 3pmnraxe n Hennnrpae.
Conercxne monert cnmnont nonoro rocyapcrna.
upannyscxax penonmnnx pxnnact n anrnunte oext, urot
samacxnponart cnom ypxyasnym npnpoy n orpannuennocrt.
Bsxrt xorx t cnmnonnxy ee moner ]pnrncxn xonnax,
nnxropcxne ronopt n r.n. Bennxo Oxrxptcxo
connanncrnuecxo penonmnnn ne nyxnt tnn uyxne oext, rax
xax ona nnuero ne macxnponana. Ona npxmo n ecnonoporno
nponosrnacnna cnooy napoa.
Hepnte rot Conercxo nnacrn +ro rot rpaxancxo
nont, a norom npemx npeoonennx paspyxn n +xonomnuecxnx
rpynocre. Honnoe paccrpocrno napnno n ]nnancono onacrn.
He xnarano axe ymaxntx ener. Caornponana 3xcnennnx
saroronnennx rocyapcrnenntx ymar. He tno ymarn nx
neuarannx ener. Cnnpencrnonana nn]nxnnx.
87
Conercxoe rocyapcrno, urot yonnernopnrt cnpoc na pasmennte
entrn, ntnycxano samennrenn moner n nne nourontx mapox
cepnn 300-nernx oma Pomanontx. Onn tnn orneuarant craptmn
xnnme na roncro ymare, n na oopore nx tnn mremnent n
rexcr, xoropte ronopnnn o rom, uro +ro ne mapxn, a entrn.
Tpyno tno pasmenxrt xpynnte xynmpt n 5 nnn 10 rtcxu
pyne. 3rnm nontsonannct cnexynxnrt. Bosponnact npo]eccnx
menxnt.
B nponnnnnantntx ropoax enexnt rono sacrannn
ntnycxart cnon ymaxnte entrn ont. Fenornapecxne
npannrentcrna ntnycxann cnon ont. Xonnn napxy c entramn
samennrenn, nanpnmep xnnxxn rpamnantx nneron.
Bce +ro cosanano nepasepnxy, yrpoxanmym +xonomnxe n
]nnancam monooro Conercxoro rocyapcrna. Btnycx ontmoro
xonnuecrna ymaxntx ener npnnen x romy, uro nent nospocnn no
mnoro pas. Hanpnmep, nent na cnnuxn, no cpannennm c
onoenntm npemenem, x 1921 r. nospocnn n 38 rtc. pas.
enexnax pe]opma, xoropax nanena t nopxox n onacrn
enexnoro opamennx, tna saymana yxe n nauane 1918 r.
Txxenoe noennoe nonoxenne Conercxo Pecnynnxn, rono,
pasnan xosxcrna sacrannnn ornoxnrt ee. Ho nce xe yanoct
samennrt uacrt ymaxntx snaxon, xonnmnx n crpane, xepenxn
(rax nastnann snaxn Bpemennoro npannrentcrna), napcxne entrn,
entrn orentntx ropoon, sanoon enntmn enexntmn snaxamn
PCuCP ymaxntmn entramn. Kapnnantnax enexnax
pe]opma xana eme cnoero uaca. Hyxnt tnn merannnuecxne
monert.
Ouent rpyno tno naunnart uexanxy nepntx conercxnx
moner. Coner Tpya n Oopont n anpene 1921 r. nsan
nocranonnenne o nosononnennn paort Meant-no-a]]nnaxnoro
sanoa rax nastnancx rora crapt monernt nop n
Herporpae. Ho oopyonanne ne coxpannnoct. Ero ntnesnn eme
no pacnopxxennm Bpemennoro npannrentcrna n 1917 r. na Bocrox,
uacrnuno norepxnn. Onaxo +rn rpynocrn npeoonenn.
88
Hepnt merannnuecxn conercxn pynt oruexannnn ns
cepepa ntcoxo npot. Ha nem nsopasnnn nxrnxoneunym
snesy, Iocyapcrnennt rep Poccncxo ueepannn n
nannct: Hponerapnn ncex crpan, coennxrect!
3ror pynt nmen art 1921, 1922 rr., no n opamenne on
nocrynnn n 1924 r., xora tn cosan ocrarount sanac moner
conercxo uexanxn.
Iep rnannt +nemenr monert - cosanancx npn nnunom
yuacrnn B. H. Hennna. Iocyapcrnennt rep PCuCP tn
yrnepxen n camom nauane 1918 r.
Btnycx cepepxnoro pynx n pasmenntx moner n 50, 20, 15 n
10 xoneex necxontxo npnocranonnn naenne noxynarentno
cnoconocrn ener.
B 1922 r. Iocanx nonyunn npano ntnycxart ymaxnte
entrn, npnpannennte x sonory, - ymaxnte uepnonnt. uepnonen
coornercrnonan 8,6 r sonora.
Bcxope, n 1923 r., ntnycrnnn ntcoxonponym sonorym monery
n onn uepnonen. Ha ne roxe nomemancx Iep PCuCP n tna
nannct: Hponerapnn ncex crpan, coennxrect! Ha ooporno
cropone nsopaxen tn xpecrtxnnn c nyxomxom na nepenxsn uepes
nneuo na ]one ]apnxn. 3onoro uepnonen n opamenne nocrynnn
n ouent mantx xonnuecrnax. B 1925 r. ero uexannnn cnona.
89
Cu+eo.i ceoooouoeo mpvoa ua coeemcrux +ouemax
B 1923r. tn yrnepxen Iep CCCP n nomemen na monerax
1924r. Cepn n monor na ]one semnoro mapa, na nnm snesa.
Konoctx tnn nepexnauent mecrt pas nenro. Ho semntm mapom
90
uacrt ncxa nocxoxmero connna. Hpoonxann uexannrtcx
monert no 20, 15 n 10 xoneex. B 1924r. cnona ntmen pynt.
Tenept na nem tn nsopaxen Iep CCCP. Coxpanxncx n npnstn
K. Mapxca n u. 3nrentca x nponerapnxm. Ha pyne 1924r.
nomemeno raxxe nsopaxenne xpecrtxnnna, onnpammerocx na
opony n epxamero cepn. Pxom cronr paoun, onnmammn
xpecrtxnnna, sonymn ero nnepe n noxastnammn na nocxoxmee
connne, no xoroptm nnneercx ]apnunoe sanne. Cnmnonnxa
+roro pynx eme onee xpacnopeunna coms paouero xnacca n
xpecrtxncrna. Haxonen-ro na monerax noxnnnnct nmecro nape,
oron n npannrene ncex macre ncrnnnte xosxena crpant
npecrannrenn rpyxmerocx napoa.
B 1924e. einvcmu.u cepeopuvm +ouemv - no.muuuur (50 roneer)
c usoopareuue+ +o.omoooa, oimueeo no uaroea.iue.Poo+
n.ve, ua se+.e - svo:amoe ro.eco -more cu+eo.ura ceoooouoeo
mpvoa. Jmo usoopareuue ocmaea.oci ua +ouemax oo 1927e.
B 1924 r. B. B. Maxxoncxn cosan nnaxar Tnepte entrn
rnepax nouna nx cmtuxn xpecrtxnnna n paouero. Ha nnaxare
nsopaxannct nopox oecnenenntx ymaxntx ener n
ccopxmnecx mexy coo xpecrtxnnn n paoun. Pxom na
orpomnom pyne croxnn n pyxecrnenno noxnmann pyr pyry
pyxn re xe paoun n xpecrtxnnn. 3a nnmn tmnna ]apnxa.
Paoun epxan na nneue pynon rxann. Kpecrtxnnn memox
myxn. Ho-nnaxarnomy ynpomenno, no saro nepno nepean B. B.
Maxxoncxn cyrt conercxo nonnrnxn rneptx ener, cyrt
enexno pe]opmt 1921 1924 rr., ee ycnex x 1924 r.
91
Kpecrtxncxax remarnxa na nepntx conercxnx monerax
cexrent na uepnonne 1923 r., centcxoxosxcrnennte arpnyrt na
pyrnx monerax.
Hnrepecnt xonxypcnte pncynxn npoexron pannnx conercxnx
moner. B nauane 1925 r. nponenn xonxypc na o]opmnenne
conercxnx moner. Xyoxnnx A. u. Bacmrnn-cxn, nanpnmep,
92
na npecrannennom +cxnse nsopaxan mopxxa, xpacnoapmena na
]one sanocxnx sann n nnyra, paouero c monorom n
xpecrtxnnna c cepnom. (Hosynr Hponerapnn ncex crpan,
coennxrect! tn na ncex monerax.) Ha pyro cropone
oosnauenne cronmocrn monert na ]one conneunoro ncxa c
nyuamn. Xapaxrepna nepconn]nxannx conercxo +mnemt
cepna n monora n ]nrypax xpecrtxnnna n paouero. Hosnee +ro
xe cenana cxyntnrop B. Myxnna n snamennrom monymenre
Paoun n xonxosnnna. Cnmnont oxpant connanncrnuecxoro
rocyapcrna n mnpnoro rpya napoa na monerax ne namnn mecra,
no na ymaxntx entrax n na mapxax CCCP crann nomemartcx
uacro ]nrypt xpacnoapmenen. C 1924r. uexannnnct mente
menxne monert. B nocneymmne rot ntnycxann nnxenente n
ponsonte monert. Hnxenente ntnycxannct c 1931 r. Ha nnx
nnauane nsopaxann paouero c monorxom. uepes nexoropoe npemx
na monere ocrannct rontxo rep n oosnauenne nomnnana.
C 1 xnnapx 1961 r. nsmennncx macmra nen. 10 craptx pyne
crann cronrt 1 nont pynt. Hoxnnnnct monert nonoro nna.
Cnona ntmen merannnuecxn pynt. Hs cnoxnoro cnennantnoro
meno-nnxenenoro cnnana crann uexannrt 1 pynt, 50, 20, 15 n 10
xoneex, ns meno-nnnxonoro cnnana 5, 3, 2 n 1 xonexn.
Hpnnnnnnantno pncynox moner ne nsmennncx.
Ceuac cnona nosponnnct monert c namxrntmn
nsopaxennxmn memopnantnte monert, nocnxmennte
100-nernemy mnnem B. H. Hennna, c ero noprperom, monert
n uecrt 20- n 30-nernx Hoet n Bennxo Oreuecrnenno none.
93
Ha pyne, ntnymennom n uecrt 20-nernx Hoet, nsopaxena
cxyntnrypa Byuernua, nocrannennax n Fepnnne na memopnantnom
xnanme conercxnx nonnon,- ona nsopaxaer conercxoro nonna,
cnacammero peenxa n meuom coxpymammero cnacrnxy.
Ecrt monert n osnamenonanne 50-, 60- n 70- roonmnn
Bennxo Oxrxptcxo connanncrnuecxo penonmnnn. Ha 1 pyne
n 50 xonexax 1967 r. nsopaxen B. H. Hennn na ]one cepna n
monora; na 20 xonexax xpecep Anpopa; na 15 xonexax
cxyntnrypa B. Myxnno Paoun n xonxosnnna; na 10 xonexax
monymenr n osnamenonanne ocrnxenn conercxoro napoa n
ocnoennn xocmnuecxoro npocrpancrna.
Mouemi, einvueuuie r 50 .emue+v mou.em Be.uro Ormopicro
coua.ucmu:ecro peeo.muu.
94
Ftnn ntnyment n pyrne mnnente monert, nanpnmep n
uecrt nponeennx n Mocxne Onnmnncxnx nrp. Bosponnact
rpannnx nomemart nsopaxennx cnoprnnntx cocrxsann na
monerax. 3ra rpannnx nocxonr eme x moneram pennerpeuecxnx
ropoon. Bcnomnnre sameuarentnte monert Cnpaxys c
xnapnramn sanpxxenntmn uernepxo nomae xonecnnnamn.
3ro tn onn ns nmnmtx nnon cnopra n pennocrn.
Kpome moner n CCCP uexannnnct orentntmn npenpnxrnxmn
moneronnnte ont ocote snaxn nx nnarexe n
cnennantntx ycnonnxx. Hmn ntanann nnora sapnnary nx
noxynxn ronapon n cnennantntx marasnnax. B1946r. oruexannnn
ont n 50, 20,15 n 10 xoneex nx ynorpenennx nx corpynnxamn
conercxoro oennennx Apxrnxyront na ocrpone Bnnnepren,
ornocxmemcx x Hopnernn. Ha onax nsopaxent nxrnxoneunax
snesa, nannct Apxrnxyront, oosnauenne cronmocrn, ocrpon
Bnnnepren n ara.
95
96
1,2,3 - monert BHP 4,5 - monert IP, 6 - monera HPF,
7, 8 -monert uexocnonanxo pecnynnxn, 9,10 - monert HHP,
11,12 - monert CPP
97
Memopnantnte monert ne nsoperenne Conercxo nnacrn. Onn
tnn n pantme. Ho n ypxyasntx crpanax onn uacro orpaxann
cotrnx, cnxsannte c nannonanncrnuecxo nponarano, nnn
nocnxmannct namxrn pasnnuntx exrene. Ha monerax CCCP n
crpan connanncrnuecxoro copyxecrna nomemamr cnmnont n
nsopaxennx, xoropte onxnt nanomnnrt napoy cnannte
crpannnt ero optt sa cnoe ocnooxenne, nnn +mnemt n
snaxn, noxastnammne, uro nnacrt n pyxax rpyxmnxcx.
Hanpnmep, na monerax IP nomemann nsopaxenne nnyra n
sanoa, xonocten, monorxa, nnpxynx +mnem rpya n nayxn
paoue-xpecrtxncxoro rocyapcrna.
Ha monerax BHP nnnm noprper nennxoro no+ra Banopa
Here]n, mocrt, sanne napnamenra Fyanemra cnmnona
nenrepcxo rocyapcrnennocrn, nsopaxennx xomnosnropon Hncra
n Faproxa. Ftnn ntnyment memopnantnte monert, nocnxmennte
100-nernm nenrepcxo penonmnnn 1848 r., 10-nernm cosannx
napono pecnynnxn. 3naxomcrno c moneramn Benrpnn aer
nosmoxnocrt npocnenrt, xax nsmenxncx rep +roro rocyapcrna
cnauana mnr c xpecrom, sarem mnr n opamnennn xonocten c
nxrnxoneuno sneso.
Hsopaxennx Taeyma Kocrmmxo n Hnxonax Konepnnxa
ncrpeuamrcx na monerax Hontcxo Hapono Pecnynnxn.
Ha monerax Connanncrnuecxo Pecnynnxn Pymtnnn
ne]rxnte ntmxn, xonoctx nmennnt, xyxypysnt nouarox.
B uexocnonaxnn ntnycrnnn n 1954 r. monert n namxrt
cnonanxoro noccrannx 1944 r. npornn ]amnsma. Ha nnneno
cropone nsopaxen pyxnnnnx paoue mnnnnnn c nnnronxo na
]one amennoro xpana n ara: 1944 29/VIII 1954. Ha
ooporerep. Ecrt monert, ntnymennte n uecrt 600-nernx
Kapnona ynnnepcnrera, a raxxe n namxrt nennxoro nearora na
Amoca Komen-cxoro n 30-nernx Kommynncrnuecxo naprnn
uexocnonaxnn. B 1955 r., x 10-nernm ocnooxennx uexocnonaxnn
or ]amncrcxo oxxynannn, n uncne pyrnx nsroronnnn monert, na
xoroptx nsopaxen conercxn nonn, epxamn na pyxax peenxa
n nporxrnnammn pyxy pyxt n nomomn xenmnne, cnmnon
name Conercxo Apmnn, necyme ocnooxenne napoam.
98
B Fonrapnn n 1975 r. ntnycrnnn nnrepecnym cepepxnym
monery n 10 nenon. Ona nocnxmena ecxromy Onnmnncxomy
xonrpeccy, cocroxnmemycx n 1973 r. Ha ono cropone: n nnxnem
cermenre nxrt onnmnncxnx xonen, n cepenne opnt
(nocnponsneenne pncynxa c pennerpeuecxo monert).
Ho oxpyxnocrn cenana nannct: ecxrt Onnmnncxn
xonrpecc 1973. Ha pyro cropone rep HPF n nomnnan
monert.
Paouero n xpecrtxnnna, rep rocyapcrna nsopaxamr na
mrocnancxnx monerax.
B Connanncrnuecxo Pecnynnxe Bternam uexannnn monert,
xoropte orpaxann nporpeccnnnt xypc pasnnrnx +ro crpant n
opty napoa sa cnom cnooy n nesanncnmocrt. Ha monerax
rep Bternama, noprper naponoro noxx Xo-Bnmnna,
nxrnxoneunax snesa, pennne namxrnnxn xyntrypt...
Ceuac monert ns sonora n cepepa ncmy uexanxr ne nx
enexnoro opamennx, a rnanntm opasom nx rypncron n
xonnexnnonepon nnn nx xaxnx-nno ocotx cnyuaen.
Monert nx noncenennoro opamennx uexanxr uame ncero ns
ponst, men, nnxenx, cnnanon +rnx merannon.
99
Mnoro nnrepecnoro moxere nt ysnart, npnomnnmnct x nayuno
nymnsmarnxe. B +rom nomoryr n xnnrn, ntmemne panee, nasony
nnmt nexoropte ns nnx.
Hnreparypa
Biroe A. A. Mouemi Kuma. M., 1969. Berc.ep A., Me.iuuroea
A. Mocroecrue r.aoi. M., 1973.
aeuooeu: E. A. Hcmopu oeueruoeo oopaueuu cpeoueeeroeo
Cpeoue Asuu. M., 1983.
i:roe A. H., Vsoeuuroe B. B. Mouemi Poccuu u CCCP. M., 1978.
3oepaq A. H. Aumu:uie +ouemi. M.; H., 1951. Kasa+auoea H. H.
Beeoeuue e aumu:uvm uv+us+amurv. M., 1969.
Kv:epeuro J. H., Mouueuu . H. Hv+us+amura e uro.e. M., 1968.
Mouueuu . H., vr A. B. Mouemi cmpau sapvoeruo Asuu u
Aqpuru XIXXX eeroe. M., 1967. Opeuuuroe A. B. Pvccrue
+ouemi oo 1547 e. M., 1896. Homuu B. M. peeu Pvci u
eeponecrue eocvoapcmea e XXIII ee. M., 1956.
Comuuroea M. H., Cnaccru H. I. Tic:e.emue opeeueuux +ouem
Poccuu. Ceooui Kama.oe pvccrux +ouem XXI eeroe. H., 1983.
Cnaccru H. I. Pvccra +ouemua cucme+a. H., 1962. Vsoeuuroe B.
B. Mouemi Poccuu. 17001917. M., 1985. 4eoopoe-aeiooe I. A.
Mouemi paccrasieamm (uv+us+amura). M., 1963.
4eoopoe-aeiooe I. A. Mouemi ceuoeme.u npou.oeo.
Honv.pua uv+us+amura. M., 1985. 4eoopoe-aeiooe I. A.
Mouemi Mocroecro Pvcu. M., 1981.
4eue.ep X., Iupov I., Vueep B. C.oeapi uv+us+ama. M., 1982.
Le.oroe A. A. Mouemi CCCP. M., 1989. Buuu B. H. eueruo-
eecoeie cucme+i pvccroeo cpeoueeeroei. M., 1981.
100
101
IEPMAH AHEKCEEBHu uEOPOB-ABIOB
conercxn ncropnx n apxeonor, oxrop ncropnuecxnx nayx,
npo]eccop Mocxoncxoro rocyapcrnennoro ynnnepcnrera
nm. M. B. Homonocona. Ponncx n Mocxne n 1931r. Oxonunn n
1954r. ncropnuecxn ]axyntrer MIV, paoraer na +rom
]axyntrere c 1960 r. no nacroxmee npemx. I. A. ueopon-anton
- cnennanncr no nocrouno n pyccxo cpenenexono
nymnsmarnxe, apxeonornn n ncropnn Hononxtx n Cpene Asnn.
nnxercx nauantnnxom Hononxcxo apxeonornuecxo +xcnennnn
MIV, nccneymme pennne namxrnnxn n Bonrorpacxo n
Acrpaxancxo onacrxx. Vuacrnonan n apxeonornuecxnx pacxonxax
n Cpene Asnn, uynamcxo n Tarapcxo ACCP, n Tynnce, a
raxxe n Monrontcxo Hapono Pecnynnxe. Anrop xnnr Ha
oxpannax anrnunoro mnpa, Kouennnxn Bocrouno Enpont no
nnacrtm sonorooptncxnx xanon, Omecrnennt crpo
3onoro Opt, Monert cnnerenn npomnoro, Monert
Mocxon-cxo Pycn n p.
102
FFK 63.2 u 33
Penensenr
unen-xoppecnonenr AH CCCP B. H. nnn
ueopon-anton I. A.
u 33 Monert paccxastnamr. 2-e ns. M.: Hearornxa, 1990. 112c: nn.
(F-uxa er-cxo +nnnxnonenn Vuente- mxontnnxy). 30 xon. ISBN 5-7155-0105-9
Knnra oxropa ncropnuecxnx nayx I.A. ueopona-antona nocnxmena
nymnsmarnxe nayxe o monerax, ee ocnonntm nonxrnxm n meroam, nnnxnnm
na pasnnunte cropont xnsnn. B ne paccxastnaercx o monerax penne Ipennn
n Pnma, apacxoro Bocroxa n Bnsanrnn, cpenenexono Enpont, Poccnn n
conpemenntx rocyapcrn.
1-e nsanne ntnymeno n 1981 r.
nx cpenero n crapmero mxontnoro nospacra.
Monert Paccxastnamr Iepman Anexceennu ueopon-anton
Xyoxnnx B. Kopayr 3aneymmn peaxnne A. A. uya
Peaxrop H. H. Ianconnx Peaxrop xapr E. H. Heeena
Mn. peaxrop A.F. uponon Xyoxecrnennt peaxrop B.H. Xpamon
Texnnuecxn peaxrop C.H. Xanona Koppexrop A.H. Pononona
HF N 1390
Cano n naop 13.06.89. Honncano n neuart 3.11.89. uopmar 70x108 1/32 Fymara o]cernax N 1.
Heuart o]cernax. Iapnnrypa mxontnax. Vcn. neu. n. 4,9. Vu.-ns. n. 4,7. Vcn. xp.-orr. 20,04.
Tnpax 200 000 +xs. 3axas 424. Hena 30 xon. Hsarentcrno * Hearornxa Axaemnn
nearornuecxnx nayx CCCP n Iocyapcrnennoro xomnrera CCCP no neuarn. 107847, Mocxna,
He]oproncxn nep., 8. Opena Tpyonoro Kpacnoro 3namenn Kannnnncxn nonnrpa]nuecxn
xomnnar Iocyapcrnennoro xomnrera CCCP no neuarn. 170024, r. Kannnnn, np. Hennna, 5.
___________________________________________
BHHMAHHE!
AHHLH mAHA HPECTABAEH HCKAKHHTEALHO B
O3HAKOMHTEALHLX HEARX H
PACHPOCTPAHRETCR CBOBOHO H BECHAATHO!
HYBAHKAHHR AHHOIO mAHAA HE HPECAEYET
HHKAKOH KOMMEPHECKOH BLIOL!
PACHPOCTPAHEHHE HA HAATHOH OCHOBE,
A TAKE HCHOAL3OBAHHE AHHOIO mAHAA
B AKBLX HHLX KOMMEPHECKHX HEARX
3AHPEmEHO!
____________________________________________

Вам также может понравиться