MALLEVS MALEFICARVM Mallevs Maleficarvm in Tres Divisvs Partes, In quibus Concurrentia ad maleficia, Maleficiorum effectus, Remedia aduersus maleficia,

Et modus deniq; procedendi, ac puniendi Maleficos abund continentur, prcipu autem omnibus Inquisitoribus, et diuini verbi Concionatoribus vtilis, ac necessarius. Auctore Iacobo Sprengero Ordinis Prdicatorum, olim Inquisitore. His nunc primm adiecimus, M. Bernhardi Basin opusculum de artibus magicis, ac Magorum, maleficijs. Item. D. Vlrici Molitoris Constantiensis, de Lamijs et Pythonicis mulieribus Dialogum. Item. D. Ioannis de Gerson. Olim Cancellarij Parisi?????, de probatione Spirituum, libellum. Item. D. Thom Murner ordinis Minorum, libellum, de Pythonico contractu. Omnia MALLEVS MALEFICARVM IN TRES DIVISVS PARTES, Concurrentia ad maleficia, In quibus Maleficiorum effectus, Remedia aduersus maleficia, Et modus deniq; procedendi, ac puniendi Maleficos abund continetur, pracipu autem omnibus Inquisitoribus, et diuini verbi Concionatoribus vtilis, ac necessarius. Auctore IACOBO SPRENGERO Ordinis Prdicatorum, olim Inquisitore. His nunc primm adiecimus, M. Bernhardi Basin opusculum de artibus magicis, ac Magorum, maleficijs. ITEM. D. Vlrici Molitoris Constantiensis, de Lamijs et Pythonicis mulieribus Dialogum. ITEM. D. Ioannis de Gerson. olim Cancellarij Parisi?????, de probatione Spirituum, libellum. ITEM. D. Thom Murner ordinis Minorum, libellum, de Pythonico contractu. Omnia summo studio illustrata, et multis mendis recens vindicata. Cum Indice Qustionum et Rerum memorabilium copioso. FRANCOFVRTI AD MOENVM, apud Nicolaum Bassum. M. D. LXXX. REVERENDO, PIETATE, ERVDITIONE ET MORVM INTEGRITAte conspicuo Patri, Ioanni Mintzenbergio, insignis Monasterij Fratrum Carmelitarum Francofurti ad M num Priori vigilantiimo, Domino et amico suo colendo. Ingentes ac immortales habendas esse gratias ijs, qui opus antiquioribus elaboratum temporibus restituunt, et certam rationem, qu neminem vnquam frustrari fallerve solet reuocant: Sic et ijs qui autores longo tempore probatos restituere satagunt, nemo est qui absque (17) ; minus sani iudicij nota ambigere possit. Quod san hominum genus, vt vnic semper sum exosculatus, ita abominor eos, qui superiorum tatum classicos scriptores (quos vt pot homines, qudam latere, qudam data quoque (17) ; opera ipsi pre (11) terire potuerunt) editis voluminibus temer et spenumero absque (17) ; iusta causa crimintur et impetunt. Siquidem ipsi hoc vnum studere (mihi quidem) videntur, vt alijs, ijsque (17) ; bonis et bonorum autoribus neglectis, ipsi soli magnifiant, legantur et sapere credantur. Perspicaces scilicet et oculati homines, qui nunquam non vigilent, cunctaque (17) ; soli diligenter explore (02) t, vt nihil eos fugiat, et nusquam oculi caligent, cm interim quandoque (17) ; bonus dormitet Homerus. Eos san magno cum supercilio legislatorum more, pronunciare audias, Mallei Maleficarum autorem nihili faciendum, qud pauca qudam, qu nullo satis tuto ac stabili fundamento nitantur, doceat, et propterea studiosoru (05) manibus excutiendum. Quos tamen, quamuis non per omnia reprehendam, (nec enim quicqu mihi arrogare soleo) statuo tamen nihil ominus, omnes tot tatum homines haudquaquam ccutijsse, adeve insulsos fuisse, vt nullius frugi autores magnifacie (02) dos, ac plerique (17) ; recentiores, et ipsi prop melioris not, eos magno nec illaudabili conatu, sibi insequendos esse ducerent: Im potius cum Plinio Iuniore, nullum librum esse tm malum, quin aliqua ex parte prodesse possit, nec vllum censeo esse tm triuialem aut gregarium scriptorem, qui interdum ben non doceat, cm olitor sp (quod vulg dicitur) sit verba opportuna locutus. Verm omissis cteris de Mallei Maleficaru (05) autore Iacobo Sprengero, cui te, vir Reuerende, patronum eligimus, id nos sentiendum arbitramur, quod ante multi prclari viri senserunt, talem esse qui manibus studiosorum versari mereatur. Sed ecquid, quso, habet Tractatus de Maleficis, quod non insignem autorem sapiat? Quid pars de maleficiorum remedijs et cura continet, vt reliqua taceam, libellus cert ade doctus, atque (17) ; ex intimo Philosophie (11) penu depromptus, experientia ipsa suffragante, vt nihil fer desiderari videatur. Idipsum, nifallor, de hoc autore quem nu (05) c repurgatum edimus, quiuis n mal sanus iudicabit, mod nostram operam, quam in edendo insumpsimus, non improbauerit. Cterm, dum operam amicis, plusculum nobis tribuentibus, dedi: qum ben quod postulabant, prstiterim nescio: id cert citra arrogtiam dicere possum, me pro viribus elaborasse, quatenus per exemplar quod vnicum habere potui, atque (17) ; id vald mendosum, licuit, autorem deprauatu (05) pristino nitori restituere (02) . Si effeci quod optaui, gaudeo: sin minus, vt meum conatum in magnis occupationibus, vitque (17) ; statu haud satis tranquillo, saltem boni consulant probiviri, qui labores ob Reipub. literari commodum susceptos laudare solent, peroptarim. Verm enimuer, quicquid sit quod prstitimus, id omne tibi, vir Reuerende, nuncupamus, atque (17) ; ad tuos postes appendimus. Quod vt facerem amicoru (05) quorundam flagitationes, id vltr cogitantem incitarunt, et currenti quasi calcar addiderunt. Et quare hsitandum mihi etat he (11) c tibi dedicare, quem vnic quoda (01) mod nostr arti, (vtpot liberalium artium prceptis mirum in modum imbutum) fauere et fouere omnes norunt? Malleus

etiam Maleficarum vel nemine, nedum vllo commendante, amic sit excipiendus. Namque (17) ; vt vino vendibili suspensa hedera nihil opus esse passim Prouerbio iactatur: ita nec autor ille sua laude ac gratia ornatissimus, apud virum humanissimum, et studia obnix colentem et liberaliter habentem, aliena prdicatione egerevidetur: vt eam quoque (17) ; ob rem, si, quem tibiiam offero atque (17) ; consecro, nullis prco (04) ijs nostris, de more multoru (05) , locuples atq; onustus accedat, minus sim reprehe (02) dendus. Deind hic noster Malleus Maleficarum aliund qum abste, patrocinium sibi implorare minim potuit. Na (01) si is, qui primus opus hoc conscripsit, Monastic vit Pre (11) positus fuerit: an n per Deum immortalem inconsult facerem, si, dum hoc ipsum tenebris, in quibus iamdudum delituit, in lucem eruo, et autoris consilium semper spectare debeo, Prioremvigilan tissimum alijs posthaberem? cm e sit tm celebri Mec nate cteris charius et commendatius futurum, quo tu alios omnes eruditione, Pietate, dignitate, Prudentia et gratia, si non antecellere, tamen quarevideris. Denique (17) ; exhocipso, qud tibi vir Reuerende, hunclibellum nuncupo, intelligant studiosi velim: eum peritioribus et iudicio valentibus duntaxat profuturum: imperitis ver(quod autoripse testatur) neque (17) ; conscriptu (05) esse, neque (17) ; nunc in eorum gratiam diuulgari. Malleum igitur Maleficarum cm typis euulgare aggrediebar, te vnum ceu fidam Cynosuram intuebar, quo duce tutum felicemque (17) ; portum mihi promittebam. Quam cogitationem meam, cm homines tibi coniunctissimi co (04) probassent, iteru (05) atque (17) ; iterum gaudebam, qud neque (17) ; temerario iudicio falsus fuissem, neque (17) ; restaret quippiam, quod ob naufragij metum ab incepto cursu reuocare me valeret. Iam igitur nihil superest, cm me et optatum portum inuenisse intellig: et studiosos aliqua ex parte iuuisse, nec oleum operamque (17) ; plan lusisse cognosc. d. n. si fiet, et nos maiora atque (17) ; exoptatiora deinceps parabimus, et Malleus Maleficarum pristino nitori restitutus, suam sibi felicitatem gratulabitur: neque (17) ; eum, vt iampridem, sub tuo anspicio sibi est pollicitus, commutat aut patrie (11) autvestis p nitebit. Vale vir Reuerende. Francofurti ad M num Pridie Idus Martij. Anno M. D. LXXX. T. R. D. Addictus Nicolaus Bassus Typographus. SEQVITVR IN PR AE CEDENTEM TRACTATVM APPROBAtio, et subscriptio Doctorum alm Vniuersitatis Coloniens. IVXTA FORMAM PVblici Instrumenti. In nemine Domini nostri Iesu Christi Amen. Nouerint vniuersi, prasens publicum Instrumentum lecturi, visuri et audituri, qud anne natiuitate eiusdem Domini nostri, Millesimo, quadringentesimo, octuagesimo septimo, in dictione quinta, die vero subbati, decima nona mensis Maij, bora quin tapost meridiem vel quasi, Pontificatus sanctiimi in Christo patris et domini nostri, domini Innoceniij, Diuina prouidentia Papa oclaui, Anno tertio, In mei Notarij publici et testium infrascriptorum adboc specialiter vocatorum et rogatorum prasintiapersonaliter constitutus, Venerabilis et religioso frater Henricus Institoris, sacra Theologia professor, ordinu Pradicatoru (05) , Haretica prauitatis Inquisitor, sancta side Apostelica, vn cum Vener abili et religiosofratre lacobo Sprenger, etia (01) sacra Theologia Professere, acco (04) uentus Pradicatorum Coloni. Priore, collegasuospecialiter deputatus, pro se et dicte collega sue proposuit atqu dixit, qud modernus summus Pontifex, s. demin. Innocentius Papa prafatus, per vnam patentem bullam commisit ipsis inquisitoribus Henrice et Iacobo, erdinis Pradicatorum et sacra Theologia Professeribus pradictis, facultatem inquirendi Apostolica auctoritate super quascunque (17) ; Hareses, pracipu autem super Haresim Maleficarum, modernu temperibus vigentem, et hoc per quinqu Ecclesias Metropolitanas, videlicet, Maguntiuem. Colonien. Treueren. Saltzburgen. et Bremen. cum omnifacultate contratales procedends, vsqu ad vltimum exterminium, iuxtatenorem bulla Apostolica, quam suis habebant in manibus, sanam, integram, illasam, et non vitiatam, sed omni prorsus suspitione carenti. Cuius quidem tenor bulla sie incipit: Innocentius Episcopus seruus seruorum Dei. Adfuturam rei memoriam summis desiderantes affectibus prous pastoralis solicitudinis cura requirit, vtfides Catholica nostris potiim temporibus vbiq; augeatur et floreat et c. Finit autem sic. Datum Roma apud sanctum Petrum, Annoincarnatiis dominica Millesimo, quadringe (02) tesimo, ectuagesime quarto, Nonas Decembru, Pontificatus nostri Annoprime. Et quia nonnulli animarum rectores, et verbi Dei pradicatores, public in eorum sermonibus ad populum asserere et affirmare non verebantur, Maleficas non esse, aut qui nihil in nocumentum creaturarum quacunqu operatione efficere possent, ex quibus incautis sermonibus non nunquam seculari brachio ad puniendu (05) huiusmodi Maleficas amputabatur facultas, et hoc in maximu (05) augmentum Maleficarum et confortationem illius Haresis. Ide prafati Inquisitores, totis eorum viribus cunctis periculis et insultibus obuiare volentes, tractatum quendam n tm studios qum laborios collegerunt. In quo non tam huiusmodi pradicatorum ignorantiam, pro Catholica fides cseruatione repellere annisi sumi, quantum etiam in exterminium Maleficarum debitos modos sententiands et easdem puniendi, iuxta dicta bulla tenorem, et sacrorum canonum instituta labor arunt. At quontam consenum rationi est, vt ea qua pro communi vtilitate fiunt, etiam communi approbatione Doctorum robere (02) tur: Ide ne prafati rectores discoli, et pradicatores sacrarum literarum ignari, astimare (02) t pradictum tractatum, sicut pramittitur collectum minus ben Doctorum determinationibus, et sententijs fulcatum, eundem alma Vniuersitati Colonien. seu no (04) nullis ibidem sacra pagina professoribus ad discutien dum et collection amdum obtulerumt, vtsi qua reprehensibilia, et Catholica Veritate dissona reperirentur, eorumiudicio sic refutarentur, quod tamen consona Catholica Veritati approbarentur,

quod subscriptis modis factum fuit. In primis egregius dominus Lambertus de Monte, manu suapropri. ise subscripsit, prout sequitur. Ego Lambertus de Monte, sacra Theologra humilis professor, Decanus pro tempore facultatis sacra pagin eiusdem studij Colonien. fateor ac manu meapropria istum tractatu (05) tripartitum, per me lustratum, et diligenter collation atum, qu ad eius partes primas nihilcontinere, saltim meo humili tudicio, quod sit contrarium aut sententijs non errantium Philosophorum, aut contra Veritatem sancta Catholica et Apostolica fidei, aut contra Doctorum determinationes, sancta Ecclesiaapprobatorum, aut admissorum. Tertia etiam pars vtiqu sustinenda et approbanda, qu ad illorum Hareticorum punitiones, de quibus tractat inquantum sacris canonibus non repugnat. Iterum propter experime (02) tain hoc tractatus narrata, qua vtiqu propter famam tanterum virorum pracipuorum etiam Inquisitorum creduntur esse vera. Consulendum tamen videtur, qudiste tractatus doctis et viris zelosis qui exeo sana, varia, et matura consilia in exterminium Maleficarum conferre possunt, communicetur simul et Ecclesiaru (05) rectoribus timor atis et conscientiosis duntaxat, ad quorum doctrinam subditorum corda in odium tm pestifere Heresis incitari poterunt, ad cautelam bonorum pariter et malorum inexcusabilitatem atque (17) ; punitionem, vt sic misericordia in bonis, et Institia in malis luce clarius pateat, et in omnibus Deus magnificetur ipsoprastante, cui laus et gloria. Deind adidem Venerabilis Magister Iacobus de Stralen, etiam propria manu suasubscripsit, in hunc modum. Ego Iacobus de Stralen, sacta Theologia Professer minimus, post visitationem tractatus memorati, sentio co (04) formiter per omnia, his que per Vener abilem Magistrum nostrum Lambertum de fronte Decanu (05) sacra Theologia superius annotatasune, quod attestor hac striptura manus mea ad laudem Dei. Pariformiter eximius Magister Andreas de Ocksenfuri, etiam prepria manu sesubscripsit, vt infr de materia oblati tractatus, quantum prima facie apparuit, quod contestor manus mea scripiura, ad finemin eodem expressum promouendum. Consequenter autem egregius magister Thomas de Scotia, similiter se propria manu sua subscripsit prout sequitur. Ego Thomas de Scotia sacra Theologia Doctor, lict immeritus conformiter sentio per omnia Venerabilibus magistr is nostris pracedentibus, in materia prefati tractatus per me examinati, quod attestor manu propria mea. Subsequenter et secunda subscriptio contra prafatos pradicatores incantos sic acta fuit. In primis positi fuerunt articuli pront sequitur. Prim Inquisitores Haretica praustatis deputatos auctoritate sedis Apostolica, iuxta formam canonum commendant Magistri sacra Theologia subscripti, et hortantur, qud dignentur prosequi cum zelo eorum officium. Secund, qud maleficia posse fieri per miione Diuma ex cooper atione Diaboli, per Maleficos aut Maleficas, non est contrarium fidei Catholica, sed csonum dictis sacra siriptura, imo necessarium est, iuxta sententias sanctorum Doctorum, illa quandoqu posse fieri admittere. Terti, pradicare erg maleficia non posse fieri, erroneum est, quiasic pradictes impediunt, quantum in eis est, opus pium Inquisitorum, in praiudicium salutis ani marum, secretatamen qua quan doqu ab Inqui sitoribus audiuntur, non sunt omnibus reuelanda. Vltim exhortandi veniunt omnes Principes, et quicunqu Catholici, vt aistere aignentur tm pijs votis Inquisitorum, pro defensione sanct a Catholica fides. Demu (05) vero subscripti et suprascripti Doctorespr adicta facultatis Theologia, manibus proprijs sesubscripserunt, prout ego Arnoldus Notarius infrascriptus ex relatione honesti loannis Vorda de Meclinia, alma Vniuersitatis Colonten, bede lli iurati qui mihi hoc retulit, audiui, et ex manibus etiamsupra et infrascriptis apparuit, vidi et in hunc qui sequitur modum. Ego Lambertus de Monte, sacr a Theologia humilis professor, ita sentio vt prascribitur, teste hac manu mea propria. Ego Vdalricus Rreidenwick de Klyngen, sacra Theologia professor nouiimus, vt prasiriptum est, ita sentien dum hae manus propria subscriptione censeo. Et ego Conradus de Campis, sacr a Theologia professor humilimus, prout supr cum maioribus meu in idem concurro iudicium. Ego Cornelius de Breda, minimus professor ita sentio, vt prascriptu (05) est, quod te stificor manu mea propria. Ego Thomas de Scotia, sacra Theo logia professor, lict immeritus, cformiter sentio Venerabilibus professoribus prascriptis, teste manu mea propria. Ego Theodoricus de Bummell, sacra Theologia humilimus professor, ita sentio sicut scriptu (05) est per Magistros meos prascriptos, quod testor manu mea propria, in assertione articuloru (05) prascriptorum conformis iudicij sum cum venerandis Magistris nostris, praceptorib. meis. Ego Andreas de Ochsenfurt sacra Theologia facultatis professor, ac Theologorum Vniuersitatis Coloniensis collegij minimus. Nouiim autem et finaliter iam dictus vener absiu et religiosus fraier Henricus Institoris Inquisitor, habuit et tenuit in suis manibus quandam aliam liter am pergamenam Sereniimi regis Romanorum, sigillo suo rubeo rotundo, in capsa carea glauca impressa, impressula pergameni inferius impe (02) dentis, sigilli sana (01) et integram non vitiatam, non cancellatam, neque (17) ; in aliqua sui parte suspectam, sedomni prorsus vitio et suspitione carenti. Ita quod in faciliorem expedit onem huius negocij fidei, idem sereniimus Dominus Romanorum Rex prafatus, ipsam eandem bullam Apostolicam supr tactam, tanquam Christianiimus Princeps tueri et defendere voluit, atqu vult, et ipsos Inquisitores in suam omnimodam protectionem suscipst. Man dans et pracipiens omnibus et singulis Romano Imperio subditis, vt in executione talium negociorum fidem ipsis Inqui sitoribus omnem fauorem et aistentiam exhibeant, ae alis facsant, prout in eadem litera plenius continetur et habetur. Cuius quiem latera regalis principsum et finis hic infr annotantur in hunc modum. Maximilianus Diuina fauente clementia Romanorum Rex semper Augustus, Archidux Austria, Dux Burgundia, Lotharingia, Brabantia, I ymburgia, et Geldria, Comes Flandria, et c Finis ver Datum in oppido nostro Bruxellen. nostro sub sigillo, mensis Nouembris, die sexta, Anno

Domini, Millesimo quadringentesimo octuagesimo sexto, regni nostri annoprimo. De sispermiis in omnibus et singulis iam dictis, Venerabilis et religiosus frater Henricus, Inquisitor, pro se et collegasuo antedicto, ipsis me Notario publicum, seu publica instrumentum et instrumenta, in meliori forma petijt. Acta sunt hc Colonia, in domo habitationis Venerabilis Magistri Lamberti de Monte pradicti, infraimmunitate (02) Ecclesia sancti Andrea Coloniensis sita, in camer a negociorum et studij eiusdem Magistri Lamberti, inferius, sub anno Domini, indictione, mense, die, horis et Pontificatus quibus supr, prasentibus ibidem pradicts Magistro Lamberto, et Ioanne Bedello, nec non honestis virus Nicolao Cuper de Venroide, Venerabilis curia Coloniensis Notarioiurato, et Christiano Vintzen de cusi Kirchen, clerico Coloniensis diocesis, testibus ad pramissa fide dignis rogatis et requisitu. Et ego Arnoldus Kolich de cusi Kirchen, clericus Coloniens. siur atus, quia pramiis omnibus et singulis, dum sic, vt pramittitur, fierent et agerentur, vu cum pranominatis testibus prasens fui, eaque (17) ; sic fieri vidi, et vt prafcrturex relatione Bedelli audius, idcirc prasens public um instrumentum, manu meaproprta scripium et ingrossatum, ex ind a confecs subscripsi, publicaus, et in hanc publicam formam redegi signoque (17) ue et noinine mets solitis et consueiu signaus, et rogatus et requisitus, in fidem et restimonium omnium et singulerum pramissorum. FINIS. APOLOGIA AVCTORIS IN MALLEVM Maleficarum. Cvminter ruentis seculi calamitates quas proh dolor non tm legimus, qum passim experimur, vetus oriens damno su ruin irrefragabili dissolutus, Ecclesiam quaru nouus oriens homo CHRISTVS IESVS asperfione sui sanguinis f cundauit, lict ab initio varijs Hresum contagionibus inficere non cessat, illo tamen prcipu in tempore his conatur, quando mundi vespere ad occasum declinante, et malitia hominum excrescente, nouit in ira magna, vt Ioan. in Apoc. testatur, se modicum tempus habere. Quare et insolitam quandam hreticam prauitatem in agro dominico succrescere fecit, Heresim in quam Maleficarum, principahori in quo vigere noscitur sexu denotando. Qu dum innumcris machinatur in sultibus, hoc tamen in fingulis quod cogitatu terribile, DEO nimium abominabile, et omnibus CHRISTI fidelibus odibile cernitur, operibus expletur. Ex pacto enim cum inferno; et f dere cum morte f tidissim seruituti, pro earum prauis explendis spurcitijs se subijciunt. Prtere ea qu in quotidianis rumnis, hominibus, iumentis, et terr frugibus, ab eis DEO permitte (02) te, et virtute Dmonum concurrente, inferuntur. Inter qu mala nos Inquisitores IACOB VS SPRENGER vn cum charissimo ab Apostolica sede in exterminiu (05) tm pestifer Hresis, socio deputato: lict inter diuinoru (05) eloquiorum Professores sub prdictorum ordine militan tium minimi. Pio tamen ac lugubri affectu pensantes quid remedij, quidve solaminis mortalibus ipsos pro salutari Antidoto foret administrandum, huic operis pr cunctis alijs remedijs pios submittere humeros dignum iudicauimus, consisi de melliflua largitate illius, qui dat omnibus affluenter, et qui calculo sumpto de altari forpice, tangit et mundat labia imperfectorum, in finem optatum cuncta perducere. Verm cm in operibus hominum nil fiat ade vtile et licitum, cui non possit aliqua pernicies irrogari. Ingeniola etiam nostra ad acumen no (04) per ueniunt veritatis, nisi lima alterius prauitatis plurimu (05) fuerint abrasa. Ide qui de nouitate operis nos redarguendo stimat ad certamen illius confidenter accedimus. Sciat tamen hoc ipsum opus nouum esse simul et antiquum, breue pariter et prolixum, antiquum cert materia et autoritate; nouum ver partium compilatio (04) e, earum que (17) ue aggregatione, breue propter plurimorum autorum in breuem perstrictione (02) , longum nihilomin us propter immensam materimultitudinem, et Malesicarum imperscrutabile (02) malitiam. Nec hoc dicimus, crerorum autoru (05) scriptis prsumptuos derogando, nostrumque (17) ue opus iacta (01) ter et in aniter extolle (02) do, cu (05) ex nostro ingenio pauca et quasi nulla sint addita. Vnde non nostrum opus, sed illorum potius censetur quorum ex dictis fer suntsingula ctexta. Qua fimul ex causa nec pomata condere, nec sublimes theorias c pimus extendere, sed exceptorum more procedendo ad honore (02) summ trinitatis, et indiuidu vnitatis super tres partes principales, origine (02) , progressum et fine (02) . Maleficarum Malle um tractatum nuncupando, aggredimur recollectionem operis socio, executionem ver his quibus iudicium durissimum imminet c quod in vindictam malorum, laude (02) ver bonorum constituti cernuntur DEO, cui omnis honor et gloria in secula seculorum, Amen. TENOR BVLL AE APOSTOLICAE ADuersus hresim Maleficarum. Inno centivs episcopvs, servvs seruorum DEL Ad futuram rei memoriam. Summis desidera (01) tes affectibus prout pastoralis sollicitudinis cura requirit, vt fides catholica nostris potissime te (02) porib. vbique (17) ; augeatur et floreat, ac omnis Hretica prauitas de finib. fidelium procul pellatur, ea libenter declaramus, ac etiam de nouo concedimus, per qu huiusmodi pium desiderlu (05) nostrum notiuum sortiatur effectum, cunctisque (17) ; proptere per nostr operationis ministerium, quasi per prouidi operatoris sarer lum erroribus extirpatis, eiusdem fidei zelus et obseruantia, in ipsorum corda fidelium fortius imprimatur. SANE nuper ad nostrum non sine ingenti molestia peruenit auditum, qud in nonnullis partibus Alemani superioris, nec non in Maguntinen. Colonien. Treuereh. Saltzburgen. et Bremen. prouincijs, ciuitatibus, terris, locis, et diocesibus complures vtriusque (17) ue sexus, persone (11) propri salutis immemores, et fide catholica deuiantes, cum dmonib, in cubis et succubis abuti, ac suis incantationibus, carminibus et coniurationibus, alijsque (17) ; nephandis superstitijs, et sortilegijs excessibus, criminibus et delictis, mulierum partus, animalium f tus, teri fruges, vinearum vuas, et arborum fructus, nec no (04) homines, mulieres pecota, pecudes, et alia diuersorum generum animalia, vineas quoque, pomeria, prata, pascua, blada, frumenta, et alia terr legumina, per re,

suffocari, et extingui facere, et procurare, ipsosque (17) ; homines, mulieres, iumenta, pecora, pecudes, et animalia diris rm intrinsecis, qum extrinsecis doloribus et torme (02) tis afficere, et excruciare, ac eosdem homines ne gignere, et mulieres ne concipere, virosq; in vkoribus, et mulieres ne viris actus coniugales reddere valeant impedire. Fide (02) preterea ipsam quain in tacri susceptione baptismi susceperunt, ore sacrilego abnegare. Aliaque (17) ; quamplurima nefanda excessus et crimina, instigante humano genetis inimico cmittere et perpetrare non verentur in animaru (05) suarum periculu (05) , diuin maiestatis offensam, ac pernicio sum exemplum, ac scandalum plurimorum. Quodque (17) ; licet dilecti filij HENRICI Institoris, in prdictis partibus Alemani superioris, in quibus etia (01) prouinci, ciuitate, terr dioces, et alia loca huiusmodi comprehensa fore censetur, nec non IACOBVS SPRENGER per certas partes line Rheni, ordinis Prdicatoru (05) et Theologi professores, Hretice (11) prauitatis inquisitores, nec literas Apostolicas deputati fuerunt, prout adhue existunt, tamen nonnulli clerici et laici illarum partium qure (02) tes plura sapere qum oporteat, pro eo qud in literis deputationis huiusmodi prouincie (11) , ciuitates, dioces. terr et alia loca prdicta, illarumque (17) ; person ac excessus huiusmodi nominatim et specific expressa no (04) fuerunt, illa sub eisdem patribus minime contineri, et proptere prfatis Inquisitoribus in prouincijs, ciuiratibus, diocef. terris et locis prdictis, huiusmodi inquisitionus officium exequi non licere, et ad personarum earundem per excessibus et criminibus antedictis, punitionem, incacerationem et correctionem admitti non debere, pertinaciter asserere non erubescunt. Propter quod in prouincijs, eiuitatibus, dioces. terris et locis prdictis excessus, et crimina huiusmodi non sine animarum earundem euidentia iactura, et tern salutis dilpendio remane (02) t impunita. Nec igitur impedimenta qulibet qu per ipsorum inquisitorum officij executio, quomodolibot retardari posset de medio submouere, et ne labes Hreric prauitatis, aliorumque (17) ; excessum, huiusmodi in perniclem aliorum innocentum sua venena diffundat, oportunis remedijs prout nostro incumbit officio, prouidere volentes fidei zelo ad hoc maxim nos impellente, ne proptere contingat, prouincias, ciuitates, dioceses, terras et loca prdicta sub eisdem partibus Alemani superioris, debito inquisitionis officio, carcere eisdem Inquisitoribus in illis officium inquisitionis, huiusmodi exequi licere, et ad personarum earundem, super excessibus et criminibus prdictis/correctione (02) , incarcerationem, et punition admitti debere, perind in omnibus, et per omnia, ac si in literis prdictis prouinci, ciuitates, dioces. terr et loca, ac person, et excessus huiusmodi nominatim, et specific espressa sorent, aut oritate Apostolica tenore prsentium statuimus. Proque (17) ; potiori cautela literas et deputationem prdictas ad prouincias, ciuitates, dioces. terras et loca, nec no (04) personas, et crimina huiusmodi extendentes, prfatis Inquisitoribus, qud ipsi, et alter eorum, accersito se cum dilecto filio, IOANNE GREMPER Clerico Constantien. dioces. Magistro in artibus, eorum moderno, feu quouis alio Notario publico, peripsos, et quemlibet eorum pro tempore deputando in prouincijs, ciuitatibus, diocesis, terris, et locis prdictis, contra quascunque (17) ue personas, cuiuscunque (17) ue conditionis, et preminenti fuerint huiusmodi inquisitionis officiu (05) exequi, ipsasque (17) ; personas quas in pre (11) missis culpabiles reperierint, iuxta earum demerita corrigere, incarcerare, punire, et mulctare. Nec no (04) in singulis prouinciarum huiusmodi parrochialibus Ecclesijs, verbum DEI fideli populo quotie (02) s expedierit, ac eisvisum fuerit proponere, et prdicare, omniaque (17) ; alia et singula in pre (11) missis, et circa ea necessaria et opportuna facere, et similiter exequi liber et licit valeant, plen ac liberam eadem auctoritate de nouo co (04) cedimas facultatem. Et nihilominus venerabili fratri nostro Episcopo Argentinensi, per Apostolica scripta mandamus, quatenus ipse per se, vel per aliu (05) , seu alios prmissa vbi, quando, et quotiens expedire cognouerit, fueritque (17) ; pro parte Inquisitoru (05) huiusmodi, seu alterius eorum legitime, requisitus, solenniter publicans, non permittat eos quoscunque (17) ; super hoc contra prdictarum et prsentium literarum tenorem, quauis autoritate molestari, seu alias quomodolibet impediri molestatores et impedientes, et contradictores quoslibet, et rebelles, cuiuscunque (17) ue dignitatis, status, gradus, premine (02) ti, nobilitatis, et excellenti aut conditionis fuernt et quocunq; exemptionis priuilegio sint muniti. Per excommunicationis, suspensionis et interdicti, ac alias etiam formidabiliores, de quibus sibi videbitur sententias, censuras et p nas, omni appellatione postposita, compescendo, et etiam legitimis super his per eum seruandis processibus, sententias ipsas quotiens opus fuerit aggrauare, et reaggrauare autoritate nostra procuret, inuocato adhoc si opus fuerit auxilio brachij secularis. Non obstantibus premissis, ac constitutionibus, et ordinationibus Apostolicis contrarijs quibuscunque (17) ue. Aut si aliquibus communiter, veldiuisim ab Apostolica fit sede indulium, quod interdici suspendi, vel excommunicari non possint, per literas Apostolicas non facientes plena et expressam, ac deverbo adverbum, de indulto huiusmodi mentionem, et qualibet alia dict sedis indulgentia generali vel speciali, cuiuscunque tenoris existat, per quam prsentibus non expressam, vel totaliter non insertam, effectus huiusmodi grati impediri valent quomodolibet yel diffetri, et de quacunque (17) ue toto tenore habenda sit in nostris literis mentio specialis. Nulli esg omnin hominum liceat hanc paginam nostr declarationis, extensionis, concessionis et mandari inftingere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare prsumpseris, indignationem omnipotentis DEI, ac beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius se nouerit incursurum. Datum Roma apudsanctum Deaxum Annoincarnationis Dominica, Millesimo, quadrina gentesimo, octuagesimo quarte. Nom]. Decembris. Pontificatus nostri Anno prima. AVTORES EX QVIBVS HOC OPVS DEsumptum est, et ab Autore

citati. Dionysius Areopagita. Ioan. Chrysostomus. Ioan. Cassianus. Ioan. Damascouus. Heraclides. Hilarius. Augustinus. Gregorins Papa primus. Isidorus Epis. Hisplenfis. Itinerarium Clementis. Remigius. Alberrus Magnus. Thomas Aquinas. Bernardus Abbue. Bonauentura Cordin. Antonius Archieb. Florent. Petrus de Bonauentura. Petrus Damianus. Nicolaus de Lyra. Glossa ordinaria. Paulus Burgenfis. Magister Historiarum. Magister Sententiarum. Vincentius Beluacensis. Gulielmus Parifiensis. Petrus de Palude. Petrus de Taranthafis. Scotus. Guido Carmelita. Alexander de Ales. Ioan. Nider. Rabbi Moyses. Compendium Theologic veritatis. Vit Sanctorum Petrum. Concilia. Iura Canonica. Botius. Hostienfis. Gratianus. Thomas Brabantinus. Raymundus. Vbertinus. Goffredus. Csareus. Bernardus. Alij etiam sunt (amice lector) quicquid auxilij Maleficorum, et Dmonis natur cognitionem appetentibus, prstare valeant:tuo calcnlo relin quimus dijudicandum, quorum nomina hc sunt. Michal Pselus. Denatura Dmonum. Martinus Plausc. Episc. Tubing. De Maleficils. Astesanus ord. Minorum, in summa de cafibus. Bartholomus de Spina ord. Prdicat. De Strigibus. Ioan. Franciscus Picus Mirandulanus. De Ludisicatione Dmonum. Constantinus Parentinus. Seruita, de Incubis et Succubis. Paulus Girlanda de Castellione, de Sortilegijs et tortura sortileg. Acta et practica Inquisitorum. PRIMA PARS MALLEI MALEFICARVM, Tria continens, qu ad Maleficium concurrunt, vt sunt, Dmon, Malesicus, et Diuina permissio. An Maleficium fit, QV AE STIO PRIMA. Vtrvm asserere Maleficos esse, sit ade Catholicum, qud eius oppositum pertinaciter asserere, omnino sit bareticum. Et arguitur, qud non sit Catholicum quicquam de his asserere. 26. q. 5. Episcopi. Qui credit, posse fieri aliquam creaturam, aut in melius deterisve transmutari, aut in aliam speciem vel similitudinem transformari, qum abipso omnium Creatore, pagano et infideli deterior est. Talia autem referunturfieri Maleficis, idetalia asserere non est Catholicum, sed hreticum. Prtere, nullus effectus maleficialis est in mundo, probatur. Quia si esset, operatione Dmonum fieret. Sed asserere, qud Dmones possunt corpomles transmutationes aut impedire aut efficere non videtur Catholicu (05) , quiasic perimere possent totum mundum. Prtere, omnis alteratio corporalis, puta circa infirmitates aut sanitates protreandas, reducitur in motum localem, patet ex 7.phys. Quovumcanque (30) est motus c li. Sed Dinones motu (05) c ll variare non possunt, Dionysius in epis. ad Polycarpum. Quia hocsolius Dei est. Ergo videtur, qud nusla mitrasmutationem ad minus veram, in corporib. causare possunt, qud necesse sit homini transmut ationes in aliqu causam occultam reducere. Prterea, sicut opus Dei est fortius quae (16) opus Diaboli, ita et eius factur a. Sed maleficium si esset in mundo, esset vtique (30) opus Diaboli contra factaram DEI, ergosicut illicitum est, asserere. facturam superstitiosam Diaboli excedere opus Dei, ita illicitum est credere, vt creatur et opera Dei in hominib. et iume (02) tis, valeant vitiari ex operib. Diaboli Prtert id quod (36) subiacet virtuti corporali, non habet virtutem imprime (02) di in corpora, sed Dmones subdu (05) tur virtutib. stellaru (05) , quod patet eo, qud certi incant at ores constella tiones determinat as ad inuocandum Dmones obseruant, ergo non habent virtutem imprimendi uliquid in corpora, et sic mult minus Malefic. Item Dmones non operantur nisi per artem. Sed Ais non potest dare ver am formam, Vude in c. de minerijs dicitur: Scit auctores Alchimi species transmutari non posse, ergo et Dmones per artem operantes, ver as qualitates sanitatis aut insirmit atis inducere n possunt, sed si ver sunt. habent aliquam aliam causam occultam, absque opere Dmonum et Maleficiorum. SED, CONTRA, in Decre. 33. q.p. Si per sortiarias atque (30) maleficas artes nonnunqu, occulto iusto Deiiu dicio permittente, et Diabolo prparante, et c. Loquitur de impedimento maleficiali, qu ad actus coniugales tria concurrere, scilicet Maleficum, Diabolum, et Dei permiionem. Prterea fortius agere potest in id quod est minus forte. Sed Virtus Dmonis est fortior virtute corporali. Iob. 40. Non est potest as super terram, qu ei valeat comparari, qui creatus est, vt nemiuem timeret. RESPONSIO. Hc impugnandi sunt treserrores hreticales, quibus reprobatis Veritas patebit. Nam quidamiuxta doctrin Sancti Thom in 4. dist. 24. vbi tract at de impedimento maleficiali, conati sunt asserere, Maleficium nibil esse in mundo, nisi in opinione hominum, qui naturales effectus, quorum essenti sunt occult, maleficijs imputabant. Alij, qui maleficos concedunt, sed ad maleficiales effectus illos tantum mod imaginare, et fantastic concurrere asserunt. Tertij, qui effectus Maleficiales omnin dicunt esse fantasticos et imaginarios, licet Dmon cum Maleficarealiter concurrat. Horum errotes sic declarantur et reprobantur. Nam primi omnin de Hresi nota (01) tur per DD. in 4. p (14) fata dist. prcipu per S. Tho. in 3. art. et in corporeq dicens, illa (01) opinione (02) esse omnin ctra auctoritates Sanctoru (05) , et procedere ex radice Infidelitatis. Quia vbi auctoritas Scriptur Sacr dicit, (38) Dmones hn (31) t potestate (02) supra corporalia, et supra imaginatione (02) hominum q Deo permittuntur, vt ex multis Scriptur Sacr paibus notatur. Ide illi, qui (33) dicunt, Maleficiu (05) nihil esse in mundo, nisi in existimatione hominum, e (02) t non credu (05) t esse Dmones, nisi in existimatione vulgi tantm, vt errores quos homo sibijpsi facit, ex sua stimatione imputet Dmoni. Et qud etiam ex imaginatione vehementi aliqu figur apparent, in sensu tales, quales homo cogitat, qud et tunc creduntur Dmones videri dicamus, vel etiam Malefici. Et quum hc vera fides repudiat, per quam Angelos de c lo cecidisse, et Dmones esse credimus. Ide et fatemur, ipsos ex vtilitate natur su multa posse, qu nosnon possumus. Et illi, qui eos ad talia inducunt

facienda, Malefici vocantur, hcibi. Quia ver Infidelitas in baptizato Hresis nominatur, ide tales de Hresi reprehe (02) duntur. Alij duo errores, Dmones et corum naturalem potentiam non negantes, sed inter se, qu ad effectum Maleficialem et ipsam Malefic diidentes, in quantum vnus concedit, Maleficam realiter cooperari ad effectum, non tamen verum, sed fantasticu (05) . Alter ver per contrarium effectum realem in lso concedens, sed Maleficam fantastic putat cooperari. Fundamentum errorum ex duobus paibus Canones qui habentur 26. q. 5. Episcopi. sumpserunt, vbi prim reprehenduntur mulieres, qu credunt, se cu (05) Diana, vel Herodiana no (34) cturnis horis equitare. Inspiciatur ibi Canon. Et quia sp fantastic et imaginari talia solummod fiunt, ide et illi errantes, de omnibus alijs effectibus ita fieri iudicant. Secund, quia ibi ctinetur, qud qui credit vel asserit, posse fieri aliquam creaturam, aut in melius deterisve immutari, aut transformari in aliam speciem vel similitudinem, qum Deo omnium Creatore, infidelis est, et pagano deterior. Vnde propter hoc, quod ibi dicitur, deterisve immutari, dicunt, illum effictum non esse realem in maleficato, sed tantummod fantasticu (05) . Sed qud hi errores Hresin sapiant, et contra sanum intellectu (05) Canonis militant, ostenditur prim, tm per Legem Diuinam, quae (16) e (02) t Ecclesiast. et Ciuile (02) , et hoc in generali demm in speciali verba Canon. exprimendo, licet etiam in sequenti qustione clarius hoc deduceretur. Nam Lex Diuina in plerisque (30) locis prcipit, Maleficas n solm esse vitandas, sed etiam occidendas, cuiusmodi p nas non imponeret, si non veraciter, et ad reales effectus et lsiones cum Dmonibus concurrere (02) t. Mors enim corporaliter non infigitur sine corporali et graui peccato, sed aliud de morte Anim, qu fantastica illusione, seu etiam tentatione oriri potest. Hc est sententia S. Tho. in 2. dist. 7. in qustione: An vti auxilio Dmonum sit malum. Nam Deuter. 8. prcipitur, oe (02) s Maleficos et Incantatores interfici. Leuit. etiam 19. dicitur: Anima qu declinauerit ad Magos et ad Ariolos, et fornicata fuerit in eis, ponam faciem meam contra eam, et interficiam eam de medio populi mei. Et iterum 20. Vir vel mulier, in quibus Pythonicus vel Diuinationis spiritus fuerit, moriatur, et lapidibus obruent eos. Et dicuntur Pythones, in quibus Dmon operatur miros effectus. Prtere, hc sunt, quod propter hoc peccatum Ochozias infirmus mortuns fuit. 4. Regum 1. et Saul. 2. Paralip. 10. Diuinorum denique (30) eloquioru (05) Tracta tores quid aliud in eorum scriptis dicunt. 2. distin. 7. et 8. tradiderunt de potestate Dmonum et magicis artibus, eorum scripta inspiciantur, cuiuscunque (30) Doctoris super 2. lib. Sen. et inueniet, nullo discrepante, Magos et Maleficos virtute Dmonu (05) , per (35) mittente Deo, miros effectus, non fantasticos posse producere. Taceo de varijs aiijs locis, in quibus S. Tho. diffus de huiusmodi operib. pertractat, vt in Summa contra Gent. lib. 3. cap. 1. et 2. in 1. parte. q. 114. arg. 4. Et in secunda secund, q. 92. et 93. Inspiciantur denique (30) postillatores et Glossatoresde Magis Pharaonis, Exod. 7. Inspicitur et Aicta Augustini. 18. de Ciuitate Dei, cap. 17. Et in secundo de Do (34) ctrina Christiana. Similiter aliorum Doctorum, quibus omnibus co (34) ntradicere vald absur dum est, nec vitio Hresis excusari potest. im in Iure Hreticus censetur, quicunque errat in expositione Sacr Scriptur, 24. q. 1. Hresis. Et quicunque aliter sentit de his, qu fide (02) concernunt, qum Romana tenet Ecclesia. e c. et q. Hc est fides, Quod denique (30) contra sanum intellectum Canonis militant, ostend itur per Lege (02) Ecclesiasticam, Nam et Canones et Doctores super c. Si per sorsinrias et Maleficas artes. 24. q. 1. et extra de frigidis et maleficiatis, quid aliud protendunt, nisi de maleficiali impedimento circa act9 coniugales declarare, quomodo dirimit contractum aut contrahendum matrimonium. Dicunt n. sicut et Tho. in 4. vbi supra, qud si Maleficium superueniat Matrimonio ante carnalem copulam, tunc si est perpetuum, impedit et dirimit Matrimonium ctractum cuiusmodi sente (02) tia n daretur super illusorium et fantasticu (05) effectu (05) , vt de se patet, Videatur Ho (34) sti. in summa copiosa. similiter Gotfri. et Raymun. qui eti nullibi legu (05) tur difficuli asse. An talis effectus posset censeri imaginarius et non realis, sed hoctanquam per se notum relinquebant, et quomodo posset censeri perpetuus vel temporalis, declarant, si post triennium duraret, nec dubitabant, an imaginari per maleficam, seu illusori intromittetur. Sed quod ver et realiter potest talis defectus procurari virtute Dmonis, propter pactum cum eoinitu (05) , vel e (02) t per ipsum Dmonem absque (30) malefica, licet hoc rariimfiat in Ecclesia, vbi Sacramentum Matrimonij meritoriu (05) existit. Sed quod (36) inter insideles hoc contingat, hoc est, qui (33) a iusto titulo illos possidere se cernit, vt Petr. de Palude in suo quarto recitat de spso (34) , qui desponsauerat Idolu (05) , et nihilominus ctraxerat cu (05) quad iuuencula, qu e cognoscere non potuit pro (21) pter Diabolu (05) , qui semper se incorpore assumpto incerposuerat, cm t in Ecclesia Diabolus conetur spius per Maleficas, propter suum lucrum, in perditionem animaru (05) tales effectus intromittere, et qualiter hoc facere pt, et quib. medijs, inferins declarabitur, vbi de septem mo (34) dis noce (02) di hoi (03) bus per consimiles effectus tractabitur. Ex alijs e (02) t qustionib., quas Theologi et Canonist circa hanc materiam moue (02) t, hoc idem patet, discutientes, qu (05) o poit tolli, et an licitu (05) sit, per aliud Maleficiu (05) tollere, et (38) , si Malefica mortua sit, per qu Maleficiu (05) est immissum, de quo casu Gotfr. in sua Summa mentione (02) facit, de quibus in qustionibus terti partis patebit. Cur denique (30) tam diligenter Canonist vai ias p nas promulgissent, distingue (02) do, de occulto et manifesto peccato Maleficoru (05) , seu potius Diuinatoru (05) , cm noxia superstitio varias habeat species, vt si notoriu (05) sit, Eucharistia dene getur. Si occultu (05) , p nite (02) tia, 40. dieru (05) , de consec. dist. 2. pro (21) Diacone. Ite (02) si Clericus, quod (36) depone (02) dus, et in monasterio detinendus. Si laicus, excicandus, 26. q. 5. Non opor tet. Ite (02) , (38) tales infames debeant censeri,

et qui (33) adeos con currunt, im nec ad accusationem debe (02) t admitti. 2. q. 8. quisquis nec. Sed per legem Ciuilem hoc idem oste (02) ditur. Nam Azon in Sum super 9. lib. Cod Rub. de Malefic. l. post Cornel. de sicar. et homicid. dicit. Sciendum, (38) omnes illi, quos vulgus Maleficos vocat, et eti illi, qui artem diuinandi sciunt, patiuntur capitalem p nam, vt l. nemo. C. de Maleficis. Item inferunt p nam. l. culpa. l. nullus. H enim leges his verbis vtuntur: Nemini permittitur diuinare, alioquin supplicium capitis, gladio vltore feret prostratus, et subdit. Sunt et alij, qui arte Magica, vit innocentum insiditur, animos mulierum ad libidinem flectunt, et hi bestijs obijciuntur, vt. e. C. l. multi. Decernunt etiam leges, qud ad eorum accusationem guilibet admittatur, sicut et Canon. in c. in fauorem fidei. libr. 6. de Hre. Vnde subditur ibidem: Ad hc accusationem quilibet admittitur, quasi in crimine ls Maiestatis. Ipsam enim propemodu (05) pulsant Maiestatem Diuinam. Item, qud qustionibus interrogandum subijciantur. Subdit, et quilibet nulla digni tate obstante, qustioni subijcitur, et qui conuincitur, vel si detegat facinus suum, sit culeo deditus, vngulis que (23) sulctibus latera, perferat p nas dignas suo facinori, vt e. C. l. si ex. et c. Nota, qud olim duplici p na tales plectebtur, capite et vngulis, ad dilacerationem corporis, seu ad deuorandum bestijs obijciendo. I autem cremantur, fort propter femineum sexu (05) . Item prohibent participationem. Vnde subditur, sed nec permitttur tales ad limen alterius accedere, alioquin concremtur bona, nec aliquis debet eos suscipere vel csulere, alioquin deportantur in Insulam, et omnia bona publicantur. Hc notatur pana exilij, cum amiione omnium bonorum, qui tales consulunt aut suscipiunt. Has p nas vbi prdicatores populis et rectoribus terrarum publicant, plus aduersus Maleficas, qum ex alijs scripturarum allegationibus marcescunt. Prtere et per leges cmendantur, qui corum Maleficijs obstant. Vnde vbi supr l. eorum. Alij autem, qui faciunt id, ne labores hominu (05) ventorum grandinis que (23) lapidatione sternu (05) tur, non p na sed prmio dignisunt. Qualiter aute (02) sit licitum talia impedire, inferis patebit, vt prius tactum est. Omnia au (05) t hc negare, aut friuol illis resistere, quomodo pt scrupulo Hretic prauitatis carere. Iudicet vnusquisque, nisifortais eum Ignorantia excusabit, sed cuiusmodi Ignorantia excusat, statim inferis patebit. Ccludendo ex omnibus prmiis Catholicam et veriimam assertionem, quod Malefici sunt, qui Dmonum auxilio propter pactum cum eis initum. Maleficiales reales effectus, permittente Deo, procurare possunt, non ex cludendo, quin et prstigiosos effectus et fantasticos, etia (01) per media prstigiosa producere valeant. Sed quia prsens speculatio super Maleficiales effectus versatur, qui plurimm ab alijs differunt, ide per hoc nihil ad propositum, cm tales potius Sortilegi, vel Incantatores dicuntur, qum Malefici. Demm, quia fundamentu (05) sui erroris capiunt ex verbis Can. prcipu duo vltimi errores, non loquendo de primo, qui seipsum condemnat, dum nimium contra Veritatem Scriptur exorbitat. Ide ad sanum intellectum Canonis est procedendum. Et prim contra primum errorem, dicentis, medium esse fantasticum, sed extrema esse realia. Vbi notandum, qud quatuordecim sunt species capitales in genere Superstitionis, quas recitare causabreuitatis non expedit, quia clar recitantur ab Isidoro, 8. Ethymolog. et secunda secund, per S. Tho. q. 92. Tum etiam, quia inferius vbi de grauitate huius Hresis tract abitur, de ipsis meatio erit. et hc qustione vltima huius prim partis. Et species, sub qua huiusmodi mulieres continentur, vocatur species Pythonum, in quibus Dmon vel loquitur, vel mira operatur. Et est spius prima in ordine. Speries au (05) t sub qua Malefici contine (02) tur voctur species Maleficorum. Et quia interse plurionum distant, nec oportet quod qui in vna specie laborat, quod etiam sub alijs comprehendatur. Ide sicut Canon de illis mulierculis mentione (02) facit et non de Maleficis: Ira fals Canonem interpretatur, qui (33) huiusmodi imaginarias de ductiones corporum ad totum genus Superstitionis per omnes species eius reducere velint, vt sic ill mulieres imaginari solum, ita et omnes malefic trausferantur, et per amplius Canonem falsificant qui ex illo arguere vellet solummod imaginari ad effect Maleficialem gritudinis vel morb concurrere. Prterea tales sic errantes perplius reprehenduntur, dum extrema concedunt realia, scilicet, Dmonem operantem et effectum morbi realem, medium autem instrumenti, scilicet personam maleficam, dicunt fantastic concurrere, cm tamen medium semper naturam participat extremorum. Nec valet, si dicatur, qud etiam Fantasia sit quid reale, quia sicut Fantasia vt talis, nil potest efficere, nec concurrere ad Dmonis operatione (02) , nisi per pactum initum cum Dmone, in quo pactu (05) malefica se tot obtulit, et obstrinxit Diabolo ver et realiter, et n fantastic aut imaginari solum, it a e (02) t oportet, (38) coopereretur Diabolo ver corpo (34) raliter. N et ad hoc sunt oi (03) a Maleficorum opera, vbi sem per (35) aut per (35) visum, aut per (35) locutianem se alicuius Maleficij instrumenti, repositi sub limine domus, operatione sua Maleficia exercent, pro (21) ut in seque (02) ti qune patebit. Prtere, si quis verba Canonis dilige (02) ter inspiciet, considerabit quatuor, quae (16) Prdicatores et Sacerdotes per Ecclesias sibi cmissas, omni cu (05) instantia populo prdicare debent, s. (38) extra vuum. Deum nemo arbitretur aliquid esse numinis vel diuinitatis. Secund, (38) cum Diana vel Herodiade equitare, est cum Diabolo (qui se ita fingit et nominat) transmeare. Terti, (38) talis equitatura sit tunc fant astic, q Diabolus mente (02) per Infidelitate (02) sibi subiectam agitat taliter, vtea qu so (34) lo spiritu fiant, corporaliter fieri creduntur. Quart, (38) tali domino habeant in omnih. ohedire. Vnde ad Maleficiales actus hc verba exte (02) dere est absurdu (05) , cm sint diuers species. An autem Malefici etiam localiter transfer antur in sua specie Superstitionis, vel solum imaginari, sicut Pythones, tractabitur de illo in cap. 2. partis cap. 3. quod vtroque (30) modo. Et cur secundus error cum primo eliditur, quod ad fundame (02) tum, et

sanum intellectu (05) Canonis. Tertius insuper, quiex verbis Canonis effectu (05) Maleficialem asserit fantasticu (05) , exverbis Canonis e (02) t eliditur. Nam in eo, quod dicit, qui (33) credit, posse fieri aliquam creaturam, autin melis deterisve trsmutari, aut in ali specie (02) vel similitudine (02) transfor mari, quae (16) ab ipso omnium Creatore, et c. Infideli devorior est. H tres partes si nud intelligtur, sunt ctru pro (21) cos sum Scriptur, et determinatione (02) Doctor. Nposse fio] ri aliquas creaturas maleficis, vt pot vera animaliaim perfecta, inspiciatur sequens Canon, nec miru (05) post allegatu (05) Can. Episcopi, quid August, determinat de Magis Pharaonis, qui (33) virgas inserpe (02) tes verteru (05) t, inspiciatur gl. super illud Exod. 7. Vocauit Pharao Sapientes. Inspiciatur et alia gl. Strab. qud Dmones discurru (05) t per mundum, quando per Incantatione (02) Malefici per eos aliquid efficere conantur, et colligunt diuersa semina, et ex eoru (05) adaptione possunt prorumpere diuer s species. Inspiciatur et Albertus in de animalibus. Inspiciatur et S. Tho. 1. parte. q. 114. art. 4. Quorum dicta breuitatis c amittuntur. Solm hoc superest, vt intelligatur ibi fieri, procreari. Secundu (05) etiam, quod in melius deteri sve valeat transmutari, intelligatur solum mod Deo, authoritate, et ad correctionem seu e (02) t punitionem, spius tmen ista ministerio Dmonum exerce (02) tur, et sicut de primo dicitur, Dominus percutit et ipse medetur, et ego occidam, et ego viuere faciam. Ita de secu (05) do dicitur, immiionem per Angelos malos, vt supr tactum est. In prfato denique (30) c. nec mirum, inspicitur verba August. qu dicu (05) t, Maleficos, et cuiusmodi eorum operationes, quandoque (30) hominibus, interdum non solm infirmitate (02) , sed etiam mortem inferre. Tertium etiam san intelligere expedit, cm moderni Malefici spius opere Dmo num transformantur in lupos, et alias bestias. Sed Can loquitur de reali transformatione et essentiali, et non de prstigiosa, qu spius fit, de qua etiam August. 18. de Ciuitate Dei. cap. 17. multa refert, vt de famosiima Maga Circe, et de socijs Dyemedis, et de patre Prstantij. De qua materia in capitulis secund partis patebit. Et an semper sunt prsentes vel absentes Malefici. et an illam formam Diabolus assumit, vel ipse homo, per se videatur talis ca. 6. et 7. AN SIT HAERESIS MALEficos asserere. Sed quia secunda pars qustionis dixit, qud his oppositum asserere pertinaciter, sit Hreticum. Quritur, an tales debeant haberi, tanquam manifest deprehensi in hretica prauitate, vel solm de Hresi veheme (02) ter suspecti? ET VIDETVR quod primo mode. Nam Bern. in gl. ordinaria in ca. ad abolendam. . prsenti. et versi. deprehensi. extra de Hre. Prsenti nibilominus ordinatione sancimus, vt quicunque manifest fuerint in Hresi deprehensi et c. declarat, qud tribus modis quis censetur manifest deprehensus, facti videlicet euidentia, quia public prdicat Hresim: vel legitima probatione per testes: vel ex sua confeione. Et quia tales public prdicant, seu temer contra prfata omnia se opponunt, asserentes Maleficas non esse: aut qud nullo modo valeant hominibus nocere. Ide tanquam manifest deprehensi in tali prauitate, sub distin, continentur. Ad eundem etiam sensum est eiusdem Bern. gloss. in c. excommunicamus. Secundo, super verbo deprehensi public. Ad idem etiam facit c. super quibusdam. extra de ver. sig. Inspiciat ibidem Lector cap. et reperiet Veritate (02) . SED CONTRA, quia hoc nimis durum videtur, tm propter p nam annexam, qu notatur in c. ad abolendam. . in prsenti. extra de hre. vbi in Clerico ponitur degradatio, et qud secularis relinquatur arbitrio potestatis secularis anim aduersione debita puniendus. tm etiam propter ignor antiam, et multitudinem eorum, qu culpabilis in tali ertore cernitur. Et ex multitudine tali rigor Iustiti est temperandus, dist. 4. vt constitueretur. RESPONSIO. Cm nostra sit inte (02) tio, potius vitio Hresis huiusmodi Prdicatores posse excusare, qum incusare, cu (05) vt dicitur extra de prsum. c. liter as. . quocirca mdamus, quatenus cm propter solam suspitionem qua (01) uis vehementem, nolumus illum de tam grani crimine cdemnari et c. vbi glo. super condemnari. Procedi potest contra talem sic vehementer suspectum, sed non debet propterea condemnari, nisi adsit, vt ibidem declaratur, violenta suspitio: Attamen quiasuspitionem excludere n possumus, et hoc propter friuolas eorum assertiones contra Fidei Veritatem, et cm hic triplex sit Suspi tio, leuis, vehemens, et violenta de qu. bus in c. accusatus. et c. cum contumacia. lib. 6. de Hare. et per notata per Archidiaconum, et Ioan. Andrea super cap. accusatus, et verbo vehemens et de prsunp. ca. literas. De violenta etiam loquitur Cano. disiin. 24. quorundam. Ide qurendum, cuiusmodi suspitioni talia prdicans subiacet? Et quidem, cu (05) talia dogmatizantes n qualiter se ad huiusmodierrores habere noseuntur, e qud aliquiex simplici Ignorantia Iuris Diuini, aliqui eti sufficienter informati, adhuc fluctuant vacillando, et plen assentire nolunt, et cm error in mente Hreticu (05) n faciat, nisi adsit Pertinatia voluntatis, oportet eti dicere, qud ad Suspitionem super crimen Hreseos non se qualiter habeant, attamen quia per Ignor antiam putant se posse euadere, aduertant paululu (05) , qum grauiter peccant qui ex huiusmodi Ignorantia delinquunt. Nam licet multiplex sit Ignorantia, tamen in Rectoribus animarum Ignorantia qucunque sit, non potest dici Ignorantia inuincibilis, seu Ignorantia particulari secundum Philolophos, qu luristis et Theologis dicitur facti. Sed censetur in eis Ignorantia vniuersalis, qu est Ignorantia Iuris Diuini, quia est eorum, qu quis de Iure ex Lege Diuina sene tenetur, distinct. 41. Nicolaus Papa. Dispensatio c lestis seminis nobis iniuncta est. V si non asperserimus, v si non tacuerimus. Tenetur enim habere scientiam Sacr Scriptur. distin. 36. per totum. Et ad hoc subditorum animas informandas, eadem distinct. cap. 2. . ecce. et . Si quis vult. licet secundum Ray. Host. Tho. non requiratur, qud habeant Scientiam eminente (02) , sed qud habet competentem, id est sufficientem, ad suum officium exequendum. Attamen, pro illo tum aliquali consolatione, dummod damna

prcedentia lucris sequentib. deinceps recompensant, est eis aduertendu (05) . qud hc Ignorantia Iuris, licet dicatur interdum affectata et supina, dicitur tamen affectata, id est, Voluntaria dupliciter: Qura interdum. cum scientia intentionis, interdum cum Ignorantia inte (02) tionis. Prima, licet in nulia excusat, sed damnat. De qua Psal. Noluit intelligere vt ben ageret. Secunda tamen diminuit voluntariu (05) ita et pec catum, Quia fit, quando quis tenetur aliquid scire, sed nescit qui (33) d teneatur, que (02) t fuit in Paulo 1. Tim. 1. Misericordi consequutus sum, quia ignorans feci in Incredulitate. Quia tamen dicitur affictata ind rect, qui pro (21) pter alias occupationes negligit addiscere ea, qu scixe tenetur, nec vult laborare sludio, ad sciendu (05) illa, et excusat, non toto, sed tanto. Et e (02) t iuxta Ambrosi super illud Rom. 2. An ignoras, (38) benignitas Dei ad p nitentiam te adducit. Dicit, grauiim peccas, si ignoras grauiim, id est, vald periculos. Ide prsertim iam in temporibus ad succurrendum animarum periculis, omnem Ignorantiam repellamus, et duriimum iudicium quod nobis imminet, super districtam rationem, et talentum nobis creditum semper pr oculis habeamus, ne ipsa Igno (34) rtia etiam in nobis notetur crassa vel supina, per Metaphoram hominis crai vel supini, qui non videt etiam ea qu coram ipso sunt. Dicit enim Cancellarius in floribus regularium Moralium, et in secu (05) da regula, qud culpabilis Ignorantia Iuris Diuini, non cadit in facie (02) tem quod in se est. Ratio est, quia Spiritus sanctus talem hominem de necessarijs ad salutem, qu vires eius excedunt, docere immediat paratus est. Ad primum argumentum solutio patet per sanum intellectu (05) Canonis. Ad secundum dicit Pe. de Tharam. Perimeret vtique ex magna sua Inuidia, qua aduersus hominem agitatur, si Deo permitteretur. Qud autem Deus permittit sibi aliqua, et aliqua non, hoc cedit in maiorem ipsius Diaboli contumeli et displicentiam, qud Deus in omnibus vtitur eo, contra suam Voluntatem, ad manifestationem Glori su. Ad tertium dicitur, qud ante rationem gritudinis, aut alterius affectus Maleficialis, semper prcedit aliquis motus localis, in quantu (05) Dmon per Malefic colligit determinata actiua, qu videlicet ldere possunt, et apponit, determinatis passiuis ad inferendum dolorem, vel nocumentum, aut actum aliquem spurciimum. Et si quritur, an motus ille rerum Dmone localis reducatur in motu (05) C lestem? Dicendum est qud non. Quia non mouentur ex virtute naturali, sed mouentur ex obedientia naturali, qua subijciuntur virtuti Dmonis, qui habet hoc ex virtute natur su, quod potest supra corpora. Hoc dico, non qud poit induere rebus materialibus aliquam formam, vel substantialem vel. accidentalem, absque adminiculo alterius rei naturaliter. Sed quia potest, Deo permittente, res localiter mouere, et ex rebus contunctis dolorem vel aliquam qualitate (02) producere. Vn de effectus Maleficialis no (04) subijcitur motui c li, sicut nec ipse Dmon, licet res ill firmamento subijciantur. Ad quartum dicendu (05) est. Opus Dei potest opere Diaboli omnin vitiari, prout ad prsens loquimur de effectu Maleficiali. Sed quia hoc no (04) potest, nisi diuina permiione, Et ide n sequitur, quod Diabolus sit Deo fortior. Demum, quia non vitiat opera Dei per violentiam, cm sic etiam destruere posset. Ad quintum, sim pliciter notum est, qud corpora c lestia non habent vir tutem imprimendi in Dmones, cm nihil agt vltra suam virtutem, sed quod magis aduocati sub certa constellatione veniunt, duplici ex causa hc facere videntur. Prim, quia sciunt, virtutem illins constellationis iuuare ad effectum quem Magi optant. Secund, faciunt vt homines inducant ad vener andu (05) aliquod Numen in stellis, ex qua veneratione e (02) t ante hc tempora ritus Idololatri proceit. Ad vltimu (05) , quantu (05) ad terminos argumenti super Aurum Alchimicum, dicendu (05) sec (38) m S. Thom. in 2. dist. 6. in solutionevnius argumenti, vbi declarat de virtute Dmonu (05) in operando. Qud licet qudam form substa (01) tiales per Artem induci possint virtute naturalis agentis, vt quando forma ignis inducitur per artem in lignum, hoc tamen non pt fieri vniuersaliter e, qud Ars non potest inuenire semper, seu coniungere propria actiua proprijs paiuis, po (04) t tamen facere aliquid simile: et sic Alchimist faciunt aliquid simile auro, quantum ad accidentia exteriora, sed tamen non faciunt verum aurum, quia form a substantialis auri non est per calorem ignis quo vtuntur Alchimist, sed per calorem Solis in loco determinato, vbi viget virtus mineralis, et ide tale aurum non habet operationem consequentem speciem. Et simile est de alijs corum operationibus. Ad propositum. Dmones operantur per artem, circa effectus Maleficiales, et ide absque (30) adminiculo alterius agentis nullam formamsubsttialem vel accide (02) talem inducere possunt, et quia non dicitur, qud Maleficia inferant partem absque (30) adminiculo alterius agentis, ide etiam cum tali adminiculo potest veras qualitates gritudinis aut alterius paionis inducere sed qualiter hc a lminicula seu administratie (02) es instrumentorum habent ad effectum Maleficiale (02) cum Dmonibus concurrere, vel non, patebit per sequentia. AN DAEMONES CVM MALEFIcijs concurrant? SECVNDA QVSTIO. An Catholicum sit asserere, (38) ad effectum Maleficiale (02) semper habeat Dmon cum malefico concurrere, vel qud vnus sine altero, vt Dmon sine Malefico, vel conuerso, talem effectu (05) poit producere? Et arguitur prim, qud Dmon sine Malefico. Aug. in lib. 83. q. Omnia qu visibiliter fiunt, eti per inferiores potestates aeris fieri posse creduntur. Sed omnia nocumenta corporalia non sunt inuisibilia, sed potis sensibilia, igitur eti Dmonibus fieri possunt. Prtere ea scripturis nocumenta Iob illata, vbi ignis de c lo cecidit, et familiam cum gregibus pecorum vno impetu consumpsit, et Turbo domum deijciens liberos occidit, Dmon per se absque (30) Maleficis, concurrente tantummod Diuina permiione, operatus est. Ergo simili in alijs qui Maleficis ascribuntur. Patet et de septem viris Sar Virginis, quos Dmo (04) occidit. Prtere, quicquid potest Virtus superior absque (30) adminiculo virtutis superioris, potest et virtus superior absque (30) adminiculo

virtutis inferioris. Sed virtus inferior pt ccitare gran dines, et inducere infirmitates absque (30) auxilio virtutis superioris. Dicit enim Albertus de proprietatibus reru (05) , qud saluia putrefacta, modis vt ibidem ponit, si proiecta fuerit in fontem, mirabiles concitabit in are tempestates. Prtere, si dicatur, qud Dmon vtitur maleficio, n propter indigentiam, sed propter eius qu qurit perditio (34) ne (02) . Contra Arist. 3. Ethi. Malitia est voluntaria, quod probat per hoc, qud nullus operatur iniust, volun tari non velle iniustum esse, et voluntari stuprante non velle, incontinentem esse, et per hoc etiam Legislatores puniunt malos, quasi voluntari mala operantes. Dmonergo si operatur per Maleficam, operatur tanqu per instrumentum, et cm instrumentu (05) dependet voluntate principalis agentis, et non voluntari agit si concurrit, non erit ei actio imputanda per co (04) sensus punienda. SED CONTRA, quod nihil poit inficere inferioribus absque Maleficis. Primo de generatione. Omnis actio est per contactum. Et quia non est aliquis contactus Dmonis ad corpora, cm nihil habtat cu (05) eis ce, ergo vtitur aliquo instrumento illi influendo virtutem ldendi per contactum. Iuxta hoc etiam, qud maleficia point fieri absque (30) opere Dmonum, probatur per tex. et gl. ad Galat. 3. O insensati Galat, quis vos fascin auit veritati n obedire? Gl. quidam habent oculos virentes, qui solo aspectu inficiunt alios, et maxim pueros. Est ad hoc etiam Auicen. 6. naturaltum libr. 3. capit. vlt. ita dicens: Multoties autem anima operatur in corpore alieno, sicut in proprio, quemadmodum est opus oculi fascinantis et stimationis operantis. Et ean dem sententiam etiam ponit Algazel. lib. 5. suo Physicorum cap. 10. Putat etiam Auicenna, licet non teneatur in illo, qud Virtus imaginatiua etiam absque visu poit extranea corpora immutare, vbi nimis extendit Virtutem imaginatiuam, et capimus hc Virtute (02) imaginatiuam, non in quantum distinguitur contra alias Virtutes sensitiuas interiores, vt est sensus communis, et fant asia, et stimatio, sed in quantum includit oe (02) s illas virtutes exteriores. Sed ben verum, qud talis Vir tus imaginatiua pt transmutare corpus coniunctum. s. illud in quo est, sicut homo potest ambulare super trabem, qu est in medio vi. Si ver posita fuerit super aquam profundam, non audebit ambulare super ea, e (38) imaginabitur in eius anima forma cadendi veheme (02) ter impressa, cui obedit materia eius et virtus membrorum eius, et non obediunt eius contrario, scilicet ad direct ambulandum. In hoc ergo cuenit hc immutatio cum oculo fascinantis, in quantum immutatur corpus proprium. primo scilicet non corpus alienum, de qua immu tatione iam loquimur. Prtere, si dicatur, qud talis immutatio causatur corpore viuo, mediante anima in aliud corpus viuum. Contr. Quia ad prsentiam inter fictoris manat sanguis ex vulneribus occisi. Ergo e (02) t absque (30) virtut anim, corpora possunt mirabiles effectus producere. Item homo viue (02) s, et prope cadauer hominis occisi transiens, etiam non sentiendo illud, adhuc terrore concutitur. Prtere, sicut res naturales habe (02) t quasdam Virtutes occultas, quaru (05) ratio ab homine aignari non potest, sicut qud Adam as trabit ferrum, et multa qu Augu. enumerat. 20. de ciu. Dei. Item mulieres ad immutationes faciendas in corporibus alienis, certis rebus vtipossunt, absque (30) auxilio Dmonum, qu etiam nostram ratione (02) excedunt. Et quia excedunt, non debemus propterea Dmonibus quasi ex Maleficis insimul conuersantes ascribere. Prtere Malefici certis vtuntur imaginibus, et rebus instrumentalibus, quas inter dum ponu (05) t sub limine oslij domus, aut ad certa loca, vbi pecu des cueniunt, aut e (02) t ho (04) ies qui maleficientur, et inter du (05) moriuntur. Sed quia huiusmodi effectus possunt euenire eximaginibus illis, in quantum habent quasdam influentias corporibus c lestibus receptas, probatur. Nam sicut corpora naturalia subduntur corporibus c lestibus, it a et artificialia. Sed corpora naturalia possunt recipere quasdam virtutes occultas, ergo, et c. et artifi. Vnde videtur, qud eorum opera possent per tales impreiones practicari, et non per Dmones. Prtere, si vera miracula point fieri ex potestate natur in eo, qu aperatur: It a et miranda, et horribilia, et stupenda opera, ex virtute natur probantur. Nam Grego. dicit 2. dial. Sancti miracula faciunt, aliquando ex prece, aliquando ex potestate. Exemplu (05) datur de vtroque. Petrus ora ido suscitauit Thabitam mortuam. Ananiam et Saphir am mentientes morti increpando tradidit absque prece. Ergo et homo per virtutem su anim poterit materiam corporalem in alteram eti transmutare, seu immutare de sanitate in infirmitatem, et conuerso. Prtere, corpus humanu (05) est nobilius qum alia corpora inferiora, sed propter apprehensionem anim human, immutatur corpus humanum ad calorem et frigus, vt patet in irascentibus et timentibus, im etiam hc immutatio pertingit quandoque vsque ad gritudinem et mortem. Ergo mult magis potest sua virtute materiam corporalem immutare. Sed contra est. Substantia spiritus non potest imprimere aliquam formam, nisi adminiculo alterius agentis, vt supr tactum est. Vnde et Augus. in prfato libro: Non est putandum, istis transgressoribus Angelis ad nutum seruire hanc visibilium rerum materiam, sed soli Deo. Ergo mult minus homo ex potestate naturali efficere potest effectus maleficiales. RESPONDEO, quia non desunt errantes in hac materia, Maleficas excusantes, et Dmones tantummod aut inculpantes, aut quibusdam naturalibus transmut ationibus earum facta ascribentes: Ide horum falsitas ostenditur, prim per Descriptionem Maleficarum, de qua Isid. 8. Etbymo. cap. 9. Malefici dicuntur ob facinorum magnitudine (02) , scilicet, mala pr cunctis malefactoribus efficientia, vnde subdit: Hi elementa concutiunt, opere scilicet Dmonum, ad grandines et tempestates concit et as. Idem dicit, mentes hominum turba (01) t, intellige ad amentiam, odium, et amorem inordinatum. Item subdit: Acsine vllo veneni haustu, violentia tantm carminis animas interimunt. Ad idem 26. q. 5. cap. nec mirum, et sunt verba Augustini, in d ciuit. Dei, vbi declaratur, qui dicantur Magi et Malefici. Magi sunt, qui vulg dicuntur Malefici, et obfacinorum

magnitudinem sic nuncupantur. Hi sunt, qui permissu Dei element a concutiunt, hominum turbant mentes, minus confidentum in Deo, ac sine vllo veneni haustu, vicle (02) tia tantm carminis interimunt homines. Vnde et Lucanus: Mens hausti nulla sanie polluta veneni incantata perit, Dmonibus enim accitis, audent ventilare, et quousque suos perimant malis artibus inimicos. Ex quibus patet, qud in huiusmodi operibus semper habent Dmones cum Maleficis co (04) currere. Secund, quia cm quadruplices effectus p nales aignare possumus. s. ministeriales. noxiales, maleficiales et naturales. Et ministeriales dicuntur, qui ministerio bonoru (05) angelorum sicut noxiales malorum spirituum immittu (05) tur. Moses. n. gyptum in 10. plagis ministerio benorum percuit. Vbi Magi in 9. tautm per malos spiritas concurrerunt, et triduam pestem propter peccatu (05) Dauid circa numeratione (02) populi cmissum. et de 72. millib. homin vna nocte prostratis pro exercitu Sennacherib, vtique (30) hc per Angelos Di, id est, per bonos Dominu (05) venerantes et cognoscentes per (35) act a fuerunt. Noxiales ver effectus, cm in scripturis nomi nantur immiiones per Angelos malos, sec (38) m quas populus ille in deserto sp percussus fuit. Et maleficiales effect us dicuntur, quando Dmon per Maleficos et per Magos operatur, sicut et naturales, qui ex influentijs corporum c lestium in istis inferioribus circa mortalitates, sterilitates terrarum, et grandines, et his similia causantur. Et inter hos effectus magna sit differentia, Ide cm Iob noxiali plaga fuit Dmone percussus. et non Maleficiali, ide nihil est ad propositum. Si quis ver curiosus instaret, sicut plerunque hc materia curiosa patitur maleficaru (05) defensoribus instantias semper in cortice verborum arem verberantes, et medull veritatis nunquam penetrantes. Cur lob non maleficiali effectu per Dmonem, sicut noxiali percussus fuit? His curios etiam respondere potest, qud Iob fuit percussus Diabolo solm, et non mediante Malefico vel Malefica. Quia hoc genus Superstitionis vel nondu (05) erat inuentum, Diuinatamen Prouidentia voluit vt potestas Dmonis mundo ad prcauendum eius insidias pro Dei gloria innotesceret, cm nihil nisi Deo permiu (05) , efficere potest. Et de tempore quidem, quo primu (05) genus Supersritionis inuentum fuit, dico primum genus qu ad Dmonum inuocationem, non qu ad puram Idololatriam, Dicit Vince (02) tius in speculo Historiali, allegans plures Doctores, qud primus inuentor Artis Magic et Mathematic fuit Zoroastes, qui dicitur fuisse Ch filius No, hic secundum Augustinum de Ciuitate Dei, solus risit nascendo, et hoc non nisi opere Diaboli. Hic etiam cm esset Rex, superatus est Nino filio Beli, qui dificauit Niniuen, vel amplius sub quo c pit regnum Assyriorum tempore Abrah. Hic etiam Ninus, ob inordinatum amore (02) patris, fecit fieri imagin patri mortuo, ad quam quicunque confugiebant malefactores, liberi erant ab omni punitione debita. Et ex hoc c peru (05) t homines imagines adorare, vt Deos, sed hoc post prima (01) tale (02) , quia sub illo tempore non erat Idololatria, propter rece (02) tem memoriam creationis mundi, vt dicit Sanctus Thom. in 2. q. 95. ar. 4. Vel etiam incepit Nembroth, qui cogebat homines ignem adorare, et sic insecunda tate incepit Idololatria, qu est primum genus Superstitionis, sicut Diuinatio secundum, et Obserutia tertium. Maleficorum autem ritus reducitur ad secundum genus Superstitionis, scilicet ad Diuinationem, qu fit per expressam Dmonum Inuocationem, cuius etiam sunt tria genera, scilicet, Nigromantia, Planetarij seu potius Mathematici, et Diuinatio per somnia. Hc ide posui, vt pius lestor intelligat, noxias illas artes non subit, sed processu temporis fuisse inue (02) tas, nec absonum esse asserere, Maleficas tempore Iob no (04) fuisse. Sicut enim per incrementa temporum, vt Gregorius in Moralibus dicit, creuit scientia Sanctorum: Ita et noxi artes Dmoniorum, Et sicut iam repleta est terra scienti Domini, Esai. 11. Ita iam mundi vespere, ad occasum declinante, et malitia hominum excrescente, et Charitate refrigescente, superabundat omnis maleficiorum Iniquitas. Ipse tamen Zoroastes, cm esset intentus illis artibus, et solummod consideratione Astrorum Diabolo succensus est. Hc vbi supr. De tempore autem quo Malefici leguntur cum Dmonibus ad maleficia inferenda cuenisse, tactum est supr. Et habetur Exodi septimo, qu ad Magos Pharaonis, qui in plagis super gyptum, Dmonu (05) aistentiasicut Moyses ministeriobonoru (05) Angelorum, signa plurima per petrarunt. Vnde ccluditur Veritas Caiholica, videlicet, quod ad effectu (05) maleficialem, licet non ad effectu (05) noxiale (02) , semper habeat Maleficus cum Dmone concur rere. Et per hc patet responsio ad argumenta. Nam ad primu (05) non negatur, qum effectus noxiales. qui (33) visibiliter cernuntur super homines, iumenta, terr fruges, et qui e (02) t ex instueniijs corporum c lestium sp proueniunt e (02) t Dmonibus, Deo per mittente, inferuntur. Dicit. n. Aug. 4. de ciu. Dmonib. subsunt ignis et ar, quantum eis Deo per mittitur. Patet et per glo. super illud: Immiiones per Angelos malos, qu dicit: Deus punit per malos Angelos. Es quibus e (02) t patet responsio ad secundu (05) de lob, et ex his qu prius tacta sunt de initio artis Magic. Et ad tertium, de Saluia putrefacta et in puteum proiecta dicitur: Qud licet sequatur effectus noxialis absque (30) auxilio Dmonis, licet n absque (30) influentia corporis c lestis. Loquimur au (05) t, de effectu maleficiali, vnde non est simile. Ad quartum dicitur, verum esse, (38) Dmones vtuntur Maleficis tantu (05) mod pro (21) pter eorum perditione (02) . Et cm infertur, qud non essent puniendi, quia co (04) currunt tanquae (16) instrumenta, qu moue (02) tur ad nutu (05) non proprium, sed principalis agentis. Respondetur, (38) sunt instrume (02) ta animata et liber age (02) tia, et licet post expressum pactum initum cum Dmonibus, non iam sint su libertatis, quia vt ex earu (05) faionibus accepimus, et loquor de mulierculis cbustis ad plurima maleficia qu si verbera Dmonum subterfugere volunt, coopertur, prima tamen profeione, qua spont se Dmonib. subiecerunt, manent ligat. Ad alia ver argumenta, in quibus probatur , maleficiales effectus posse

absque (30) opere Dmonum vetulis procurari, dicendum, qud ex vno particulari, ccludere vniuer sale, est dissonum rationi. Et cm in tota(vtvidetur) Scriptura sacra non inuenitur tale, nisi bc, vbi agitur de fascinatie, seu inuultua tione vetularu (05) , ide non valet per boc concludere, (38) sem per habeat ita euenire. Insuper, est e (02) t dubium per gloss. An absque (30) opere Dmonu (05) talis fascinatio fieri poit, e (38) exglois ibi elicitur, (38) fascinatio capitur tripliciter. Vno modo, dicitur ludificatio sensuum, qu sit per arte (02) Magicam, et sic po (04) t fieri ministerio Dmonu (05) , nisi probibeantur, Deo immediat, mediante vel ministerio sanctorum Angelorum. Secundo modo pt dici Inuidia, vt ibi Apostolus dixit: Quis vos fascinauit, id est, tanto odio per secutus est. Terti, (38) ex tali odio fiat immutatio ad malu (05) in corpure alicuius, per oculos alterius aspicientis in eum. Et de fascinatione boc modo dicta, citer loquuntur D.D. secundum quem modu (05) etiam Auicenna et Algazel, vt in argumentis deducitur, loquuti sunt. Nam et S. Tho. hanc fascinatione (02) declarat prima parte. q. 117. per bunc modum: Et fort, inquit, imaginatione ai (03) immutantur Spiritus corpori coniuncti. Qu q dem immutatio Spirituu (05) maxim fit in oculis, ad quos subtiliores spiritus pro (21) ueniunt. Oculi. n. inficiunt ae (02) rem con tinuum, vsque (30) ad determinatu (05) spacium, per que (02) modum specula si sint noua et pura, contrabunt quanda (01) impuritate (02) ex aspectu mulieris me (02) struat. Vt Arist. dicit in li. desom. et vig. Si igitur, cm aliqua ai (03) a fuerit vebeme (02) ter cmota ad malitim, sicut maxim vetulis co (04) tingit, efficitur secu (05) dum modum prdictum. Aspectus eius venenosus and noxius, et maxim pueris, qui habent corpus tenerum, et facil receptiuum impreione (02) . Subdit tamen, quod poibile est etiam, qud Dei permiione, vel ex aliquo occulto facto cooperetur ad hoc Malignit as Dmonum, cum quibus sortileg vetul pactum aliquod babent. Est ergo qustio super Influentias corporum c lestium, in qua tres alij errores reprobantur, et est quinta in ordine. Sed pro ampliori prmissorum declaratione, etiam obuiandum quibuscunque (30) prtensis obiectionibus. Quritur de Male ficorum operibus, qu ad quintuplicem causam, quatuor exillis reprobando, ex quibus influere non possunt, quintam ver concludendo. s. virtute (02) intellectiuam, ex qua fluere habent, qu et licet bona sit secundum naturam, est tamen mala secundu (05) voluntatem. Quatuor autem caus roprobantur, contra illos, qui aut Maleficas, aut eorum opera esse negt, et sunt corporum c lestium insluenti illorum corporum et orbium motores mouentia bominum excrescens malitia, et imaginum, ac characterum, et verborum efficacia. Prtere corpora c lestia mouentur substantijs spiritualibus, secundum Theologos et Philosophos oe (02) s. Sedilli spiritus sunt superiores animabus nostris, sicut et corpora c lestia corporib. nostris, ergo ambo insimul habent imprimere in animam et corpus bominis, ad causandum quoscunque (30) actus humanos. Sed pro ampliori intellectu solutionum, aliqua dubia mouentur, ex quorum solutione veritas magis patebit. Videtur enim obstare prim illud, quod superius dictum est, Qud substanti spirituales non possunt trasmutare corpora ad aliquam naturalem formam, nisi adminiculo alterius agentis. Ergo mult minus hoc poterit efficere imngin atio quantumcunque (30) fortis in anima. Prtere, est articulus condemnatus in plerisque (30) Vniuer sitatibus, prcipu tamen Parisiensi, qud Incantato (34) r aliquis proijcit Camelu (05) in foueam solo visu, e qud sicut Intelligenti superioris imprimu (05) t inferiori, sic anima intellectiua imprimit in alia, et etiam in animam sensitiuam. Item ad hoc est articulus condemnatus, (38) materia exterior obedit substanti spirituali, et intelligatur simpliciter et secundum omnem modum tra (01) smutationis: Quia sic soli D E O, vt prius patuit, obedit. Hisvisis, Fascinatio de qua loquimur, qualiter sit poibilis, et qualiter non, declaratur. Non enim est poibile homini, quod per naturalem virtute (02) Anim su per oculos talem virtute (02) emittat, qu no (04) mediante transmutatione proprij corporis, neque (30) medij, nocumentum inferre poit corpori bominis quod aspicit, maxim cm secundum opinionem communiorem videamus intra suspicientes nihil extra mittentes. Non est etiam poibile homini, (38) per Virtutem naturalem anim su, pro voluntate sua transmutationem faciat imagin ando in oculis suis, qu mediante transmut atione medij scilicet ae (02) ris, poit corpus bominis, quem aspicit, in aliquam transmutare qualitatem, secu (05) dum quod sibi placuerit. et quia secundum hos duos modos prdictos, non potest vnus bomo alium fascinare: cm nulli bominum potest inesse talis virtus per naturalem virtutem anim su. Ide velle probare, qud maleficiales effectus possent prodire ex naturali aliqua virtute, super ad infringe (02) dum opera Maleficiorum, qu virtute Dmonum fiunt, est plurimum alienum Veritate. Quia etiam secundum hos duos modos, Fascinatio et Malificatio reprobantur, sicut et prfati duo articuli. Qualiter tamen sit poibilis, licet superius tactus sit, tamen clarius sic deducitur. Potest enim ctingere, qud homo vel mulier, aspiciens corpus alicuius pueri, moueat ipsum, mediante visu et imaginatione, vel aliqua paione sensibili. Et quia paio sensibilis est cum quadam immutatione corporali, et oculi sunt tenerrimi, propter quod sunt impre ionis multum receptiui. Ide quandoque ctingit, qud per aliquam paionem interiorem transmutantur oculi, in aliquam malam qualit atem, maxim cooperante ad hoc aliqua imaginatione, cuius impre io cito redundat in oculos, et propter eorum teneritudine (02) , et propter vicinitatem radicis sensuum particularium, ad imaginationis organum. Cm autem oculi sunt transmut ati in aliquam qualitatem nociuam, ctingere potest, qud tran smutent item sibi illam contiguam, in aliquam qualitatem malam, et illa pars aliqua: et sic vsque ad arem contiguum oculis pueri, qui aspicitur, et ille aer contiguus poterit quando que in materiam dispositam, quandoque (30) non dispositam cui consonat, transmutare oculos ipsius pueri, in ali qualit atem malam et mediantibus oculis ipsius pueri, aliquas

alias partes interiores, vnde nec cibum digerere, nec in membris fortificari aut augmentari poterit. Experimentu (05) buius rei manuductiuu (05) est, quia videmus, hominem patientemin oculis, qudoque ex aspectu sue ldere oculos eum aspicie (02) tis, quod ctingit ex hoc, qud oculi mala qualit ate infecti, inficiunt aerem medium, et ar infectus inficit oculos, directos ad oculos infirmos, e qud secundum rectam lineam infectio illa deriuatur in directum, ad oculos inspicientium, cooperante adhc multu (05) imaginatione eius, qui aspiciendo oculos infirmos imaginatur se ldi. Plura possent exempla manuductiua adduci, qu breuitat is causa omittuntur. Concordat his qudam glossa super illud Psal. Qui timet te, videbunt me, et Le. dicens, Magna virtus in oculis est, quod in naturalibus apparet. Animalenim visum prodest ictericis, prior videns lupus vocem aufert, vel sic Basiliscus si prior vidit, occidit, si prior videtur, occiditur. Et ratio, quare Basiliscus videndo occidit hominem, nisi qud ex aspectu et imaginatione excitatur in eius corpore materia venenosa, per quam oculi prim inficiuntur, et demum ar contiguus. Et sic alia et alia pars aris, vsque ad arem bomini contiguum, quem arem per aspirationem cm homo attraxerit intoxicatur et moritur. Prior au (05) t visus ab homine, vbi homo vole (02) s Basiliscum occidere, cir cu (05) munit se speculis. ex quibus, du (05) Basiliscus inspicit, ex reuerberatione ar inficitur, et sic vsque (30) ad Basiliscu (05) pertingit, et occiditur. Sed dubium. Cur homo occisor besli no (04) moritur, et hc occultam qudam causam opinari necesse est. Hc sine priudicio et temeraria assertione dicta sunt, tantummod dictis sanctorum inhrentes, Cat holicam Veritatem concludamus, ad maleficialis effectus, de quibus ad prsens loquimur, Maleficos cum Dmonibus semper concurrere, et vnum sine altero nihil posse efficere. Ad aigumenta, patet responsio de fascinatione ad primum. Ad secundu (05) dicitur iuxta Vincent. in spe. naturali. c. 13. Quod vulnus infectum, spiritibus interficientis ex forti imaginatione, illud vulnus trabit aerem infectum transeunte iam inter fectore sanguis ebullie (02) s extra manat, quia ad prsentiam interfectoris ar inclusus in vulnere, sicut ab interfectore intrauit, ita ad eius prsentiam commouetur, ex qua cmmotione sanguis erumpit. Sunt quidam alias causas allegtes, quasi illa ebullitio sanguinis sit eius clamor de terra, super (35) homicidam prsentem, et hoc propter maledictione (02) primi homicid Cain. Ad illud de horrore dicendum, qud homo transiens prope cadauer hominis occisi, horrore co (04) cutitur, licet illud non sentiat, hoc fit ex spiritu quantumcunque infectionem recipiente, et eam anim reprsentante. Sed hc nibil concludunt aduersus opera Male sicorum, cm omnia illa naturaliter (vt dictum est) fieri valeant. Ad tertium, sicut dictum est supr, Male ficorum ritus deducuntur ad secundum genus Super stitionis, quod dicitur Diuinatio, rebus ver superstitios in obserutijs quibusdam reducitur ad tertiu (05) genus, ide argumentum non est simile. Demume (02) t, quia reducuntur non ad quamlibet Diuinationem, sed ad illam, qu fit per expressam Dmonum Inuocatone (02) , et hoc etiam cum multis modis fieri poit, scilicet per Nigromantiam, Geomantiam, et Hydromanti, et c. Inspiciatur se. se. q. ar. 5. Ide hc Diuinatio Maleficoru (05) , vbi Maleficijs sunt intenti, sicut supremum gradam in flagitijs tenet, it a et aliud iudicium de eo existit. Vnde quando arguitur, qud quia occultas reru (05) virtutes cognoscere non possumus. et Malefici etiam occultis rebus intendunt, dicitur, qud si intenderent rebus naturalibus, ad aliquos effectus naturales ex naturali virtute procedendos, hoc licitum foret, vt de se patet. Vel etiam concedendo, qud si intenderent superstitiose rebus naturalibus, vtpot rebus buiu smodi, certas char acteres, vel aliqua nomina ignota inscribe (02) do, et illis pro acquirenda sauitate vel Amicitia, et pro aliqua vtilitate, et nonpro nocumento aliquo inferendo vterentur: tunc licet absque expressa Dmonum inuocatione, licet non absque (30) tacita ista fieri possent, et illicita iudictur, quia tamen hc, et his similia, reducuntur ad tertium genus Superstitionis, scilicet ad obseruantiam vamitatum, vt dictum est, ide nibil ad propositu (05) super Hresim Maleficorum fortificatur. Etiam solutio, qud huic tertio generi quatuor aignantur species, quia vel vtitur quis obseruantias, ad scientiam acquirendam, Vel ad coniecturas sumendas fortuniorum vel infortuniorum, vel ad suspensiones Sacrorum verboru (05) , vel ad corpora immu tanda in melius. Vnde et notanter Sanctus Tho. in titulo illo qustionis vbi qurit: An obseruationes or dinat ad corporum immutationem sint licit, q. 96. in summa prfata ar. 2. addit, puta ad sanitatem. Obseruationes erg Maleficorum cm hc locum non habeant, sed vt dictum est sub secundo genere contine (02) tur Superstitionis, ide nihil ad propositum. Ex his etia (01) ad quartum argum. respondetur, qud quia duplices in his obserutijs fieri possunt imagines, Nigromantic, et Astronomic, et inter hc talis est differentia: Quod in Nigromanticis semper fiunt express inuoc ationes Dmonum, propter expressa pacta cum eis inita. Inspiciatur solutio secu (05) di arg. prfat qustionis. In Astronomicis ver sunt pacta tacita, et ide nulla inuocatio nisi fortasis tacita, puta figurata et ch. tracteru (05) signa, qu eis inscribuntur: Et iterum, imagines Nigromanticvel fiunt sab certis constellationibus ad recipiendu (05) certos insluxus, et impreiones corporum c lestium, eti certis figuris et characteribus insigniti, vt in annulo, lapide, vel aliqua preciosa materia: Vel fiu (05) t simpliciter absque (30) obseruantia constellationum sed indifferenter ex quacunque (30) materia, etiam vili ad inferendum Maleficia, vbi et quando ad aliqua loca reponuntur, et de his effectibus cum suis imaginibus iam sermo est, et non de alijs. Ide argumentum non fuit ad propositum. Qualiter denique (30) cert imagines superstitione de quibus tactum est, nullam habent efficaciam, inquantum sunt artificialia solm, licet fort materialia in eis considerata, possunt habere efficaciam, et non inqutum haberent naturalem aliquam virtutem eximpressione corporum c lestium. Si cui placet Doctorem ibide (02) inspiciat. Semper tamen dicit, esse illicitum imaginibus vti.

Imagines ver Maleficarum absque (30) naturali aptitudine ad effectum fiunt, solummodo autem ex iussu Dmonum reponunt, et applicant, vt manualiter ad effectum concurrant, in maiorem contumeliam creatoris, vt et per amplius irritatus, malaque (23) fieri in flagitiorum tolium vindicta (01) amplius permittat. Vnde et sacratioribus anni temporibus buiusmodi fieri precurt. Ad quintu (05) dicendu (05) , (38) Greg. ibi intellexit potestate (02) grati, non natur. Vnde et ibide (02) subdit: Qui filij Dei potestate sunt, vt Ioan. dicit, Quid mirum, si signa ex potestate faciunt. Ad vltimum dicendum, qud similitudo non valet, quia alia est actio Anim circa corpus proprium, et alia circa corpus alienum. Nam quia corpori proprio vnitur anima vt forma, et appetitus sensitiuus est actus alicuius organis corporalis, Ide ad appr, hcsionem Anim human pt commoueri appetitus sensitiuus, cum aliqua immutatione corporali calore (02) , etfrigus. vel etiam vs (38) ad mortem. Ad exteriora ver corpora immutda nulla apprebensio anim human sufficit, nisi mediante immutatione proprij corporis, sicut de fascina tione dictu (05) est. Vnde et Malefici ex nulla potestate naturali, sed solum mod auxilio Dmonu (05) , et ipsi Dmones adminiculo alicuius alterius rei, vt per spinas, ossa, crincs, ligna, ferru (05) et huiusmodi, qu (05) intromittu (05) tur, aut instrumentum aliquod reponunt, vt succeiu patebit, maleficia'es effectus procurant. Deind magis spirituali tencri bull Apostolic inbrendu (05) , considerandu (05) est de origine Maleficorum, et eorum operu (05) multiplicatione, et prim de ipsis Maleficis, secund de eorum operibus. l'bi notandum, (38) quia ad huiusmodi effectum tria babent concurrere, scilicet Dmon, Malefica, et Diuina permiio. 33. q. 1. si per sortiarias. August. etiam dicit, (38) expestifera societate hominum et Dmonum hc superstitiosa Vanitas adinuenta est. Ide origo et multiplicatio huius Hresis ex pestifera hac societate sumitur. quod (36) etia (01) ex alijs elicitur. Nam atte (02) to, qud hc Hresis Maleficoru (05) , non solm differt ab alijs Hresibus in hoc. qud ipsa per pacta, nedum expressa, verm etiam placita, ac f derata in omnem Creatoris ac su creaturarum contumeli et nocumentu (05) insanit, cm tamen omnes ali simplices Hreses per nullum pactum tacitum vel expressum, cum Dmombus initum, licet non absque (30) instinctu satoris omnis insidi, erroribus propter difficultatem credendorum assentiunt. Verumeti differt ab omni noxia et superstitiosa arte in hoc, qud super omnia genera Diuinationum ipsa Maleficoru (05) Hresis supremum attinet gradum Maliti, quod etiam nomen maleficiendo, seu mal de fide sentiendo sibi vsurpat, vt prius tactum est. Atte (02) to etiam, qud inter alios actus habent pro argume (02) to illius perfidi quatuor exercere, videlicet fidem Catholicam, in toto vel in parte ore sacrilego abnegare, seipsos in corpore et anima deuouere, Infantes nondum renatos ipsos malignos offerre spurcitijs Diabolicis, per carnales actus, cum incubis et succubis Dmonibus insistere, qu omnia, vtinam aliena ab omni veritate, et figmenta forent dicenda, dummod Ecclesia tanta labe infectionis existeret immunis, cui tame (02) beu obstat, et Apostolic sedis per bullam determinatio, verm et experientia rerum Magistra, qu nos ex proprijs eoru (05) faionibus ac flagitijs perpetratis intantum certisicauit, quod absque (30) dispe (02) dio propri salutis iam ab eorum inquisitionibus desistere nequimus. Ide de eorum origine et multiplicatione pestifera tractaturi, quia laborio sum existit, ide legentibus sic summa cum diligentia singula sunt perscrutanda, quod et admittenda, qu rationi consona, et scripturaru (05) traditionibus non dissona inueniuntur. Et quia inter omnes actus, ad multiplicationem eorum deseruientibus, duo eorum plurima cooperantur, scilicet incubi et succubi Dmones, et infantium sacrileg oblationes, ide de ipsis specialiter tractabimus, ita tamen, vt prim de ipsis Dmonibus, secund de ipsis Maleficis, et terti de ipsa Diuina permiione mentio haleatur. Et quia Dmones per Intellectum et Voluntatem operantur, et potis sub vna constellatione, qum sub altera, ad hoc, vt semen ad prolis procreationem vigoretur, Inquirendum erit de ipsis constellationibus Dmonibus obseruatis. Et ita principaliter quru (05) tur tria. Prim, an hc Hresis per comparationem ad Dmones incubos et succubos poit originaliter multiplicari. Secu (05) d, an per comparationem ad corpora c lestia, quetiam caus sunt bumanorum actuum, eorum opera possunt vigorari. Ter ti, an per oblationes sacrilegas infantes Dmonib. offerentes poit ipsa Hresis augmentari, tamen infra secundam et tertiam tractabitur secunds qu, tio principalis, scilicet, de influentijs corporum c lestium, et hoc propter decentem continuationem super opera Maleficoru (05) . Circa primum tres erunt difficultates. Vnageneralis, de Incubis illis Dmonib. Altera specialis, quibus Dmonib. buiusmodi actus exercentur. Tertia singularis, qu ad ipsas Maleficas Dmonib. se subijcie (02) tes. AN PER DAEMONES INCVBOS ET succubos detur hominum procreatio? TERTIA QVTIO. Ad primum videtur, qud non sit Catholicum, asserere, qud per Incubos et Succubos Dmones point bomines procreari. Procreatio hominum instituta est ante peccatum Deo, in hoc, qud homini mulierem in adiutorium de costa formauit. Quibus et dixit: Crescite et multiplicamini, Gen. primo. Et iterum Adam inspiratus dixit: Erunt duo in carne vna, Genes. tertio. Similiter et post Peccatum in lege Natur dictum est ad No: Crescite et multiplicamini, Genes. nono. In tempore etiam nou Legis Christo hc coniunctio confirmata. Matthi decimo nono. Non legistis, qud ab initio qui fecit homines, masculum et femin fecit eos, ergo alij modi homines procreandi non debent aignari. Si dicatur, qud Dmones concurrunt, non vt principia naturalia, sed vt artificialia, quando studios cooperantur ad naturales conceptus hominum semen recipiendo, et iterum transfundendo. Contr. Quia aut hoc posset Diaholus in omni statu, videlicet, matrimoniali et extr: aut in vno tantm. Non prime modo: quia tunc opus Diaboli esset fortius quae (16) opus Dei, qui quemlibet statum instituit aut

confirmauit, puta continentium et coniugatorum. Nec secunde modo, quia de hoc nullibi legitur in scripturis, vt ex vnostatu, et non altero buiusmodi hominu (05) fieret procreatio. Prtere, procreare hominem est actus viui corporis. Sed Dmones assumptis corporibus, non dant vitam, quia illa tant ummod formaliter fluit ab Anima, qu est actus corporis pbysici organici, potentia vitam habentis. 2. de anima: ergo per huiusmodi assumpta corpera, opera vit exercere non possunt. Si dicatur, qud assumunt corpus, non vt vitam tribut, sed vt semen naturale retineant et transfundant. Contr. Inoperibus Angelorum bonorum et malorum, sicut mibil est superfluum, mec etiam in operibus natura. Sed cm Dmon naturali virtute, qua e (02) tomnom virtutem corporis excedit, poit inaisibiliter et semel colligere et iterum applicare. Igitur aut ratio dabitur, qud non poit inuisibiliter hoc facere, aut si potest, alterum erit superfluum, fortificatur ratio. N in libro de causis dicitur, qud Virtus intelligenti est infinitainferius, quamuis sit sinita superius. Sedomnia corporalia sunt infra Intelligentias. Ergo et infinitate su Virtutis potestea, qualitercunque vult, immutare. Sed Intelligenti sunt Angeli, siue boni siue mali. Ergo possunt absque (30) hoc, quod cor pora assumant, transmutationes in seminibus facere. Prtere semen recipere ab vno, et trans fundere in alium, fieret per motum localem. Sed Dmones non possunt corpora mouere localiier. Probatur. Anima est substantia spiritualis, sicut et Dmon, sed anima non potest localiter mouere corpus, nisi seviuificatum. Vnde si aliquo membru (05) mortificetur, redditur immobile. Ergo et Dmones aliquod corpus mouere localiter, nisi ab eu viuisicatum non possunt. Dictum est autem, et quasi per se notum, (38) Dmones non viuisicant aliquod corpus, ergo nec semen poterunt mouere localiter de loco ad locum. Prtere, omnis actio est per contactum, vt dicitur primo de generatione. Non videtur autem, qud poit esse aliquis contactus Dmonis ad corpora, cm nihil habeat cum eis commune. Cm ergo semen immittere, et mouere localiter sit quoddam agere, videtur qud Dmones illa facere non possunt. Prtere. Dmones non possunt mouere corpora magis propinquiora eis in oraime natur. vt sunt c lestia, ergo nec alia magis distantia. Antecedens probatur. Quia cm mouens et motum sunt simul, secundo physicorum. Sequeretur, (38) Dmonts mouentes corpora c lestia, essent in c lo, quod neque (30) secundum nos, neque (30) secundum Platonicos habet veritatem. Sed contr, Augustinus 3. de Trinitate. Dmones colligunt semina, qu adbibent ad corpo (34) rales effectus. Hoc autem sine motu locali fieri non pt, ergo Dmones possunt semina recepta ab aliquib in alios transfundere. Item gloss. Strabi super illud Exodi 7. Vocauit Pharao sapientes, et c. Item dicit, qud Dmones discurrunt per mundum, et colligunt diuersa semina, et ex eoru (05) ad aptione possunt prorumpere diuers species. Videatur etiam glossa ibidem, super illa verba: Vocauit Pharao. Item Genes. 6. super illud: Videntes filij Dei filias hominum, et c. Glossa due facit, prim, qud per filios Dei, filij Setb intelliguntur, et per filias hominum, fili Cain. Secund dicit, qud non est incredibile ab hominibus, sed quibusdam Dmonibus, qui mulieribus sunt improbi, huiusmodi homines, id est, Gigtes esse procreatos, de quibus in litera dicitur: Gigantes au (05) t erant super terram. Quia et post diluuium corporanon solm virorum, sed etiam mulieru (05) incredibilis pulchritudinis extiterunt. RESPONSIO. Quia de potestate, ac operibus Diaboli circa maleficiales effectus plum oportet breuitatis causa omittere, ide pio lectori tan qum p er se nota relinquuntur, vel ad minus, si noscere velit in scriptis Doctor. super 2. Senten. d. 5. singula ad vngue (02) elucidata inueniet. Co (34) nspiciet enim, qud cuncta opera sua per Intellectum et Voluntatem Dmones exequuntur. Item, qud hc dona naturalia non sunt immutata: Sediuxta Dionysium. 4. ca. de di. non manserunt integra et splendidiima, quamuis eis vti ad bonu (05) virtutis non valeant, inueniet etiam, quantum ad intellectum, qud triplici acumine scienti vigent, s.subtilit ate natur, experientia temporum, et reuelatione supernorum spirituum, inueniet eti, in quibus et qualiter conditiones, et naturales hominum impreiones, ex influentijs corporum c lestium prdominantes agno scunt, vnde et eliciunt, aliquos magis esse dispositos ad maleficia exeque (02) da, qum alios, quos etiam pr cteris ad huiusmodi exequenda infestant. Quantum ver ad eius voluntatem, reperiet ipsam immobiliter malo inhrere, semper peccare peccatis Superbi, Inuidi et summ displice (02) ti, quod Deus pro sua Gloria eo vtitur contra suam volu (05) tatem. Cognoscet, qualiter ex his duobus, scilicet Intellectu et Voluntate mira operatur, ita qud non est potestas interra, qu eis potest comparari. Iob. 41. No (34) n est super terram potestas, qu ei valeat cparari, qui factus est, vt neminem timet. vbi glossa. Et licet neminem timet, meritis tamen sanctorum subicet. Inueniet etiam, qualiter cognoscet cogitationes cordium nostrorum, qualiter etiam poit transmutare corpora, adminiculo alterius agentis substantialiter et accidentaliter, qualiter etiam poit mouere corpora localiter, immutare etiam sensus exteriores et interiores ad aliquid cogitandum, qualiter etiam poit immutare hominis Intellectum et Voluntatem, licet indirect. qu omnia licet ad prsentem nostram deseruient speculationem, volumus tamen ex illis solummod eorum proprietates concludere, vt ad qustionis discuionem procedatur. Sunt autem proprietates Theologis aignat, qud sunt spiritiis impuri, licet n immundi ex natura, quia in eis secundum Dionysium, inest Furor naturalis, amens Concupiscentia, Fantasia proterua, intellige, qu ad peccata eoiu (05) spiritualia, scilicet, Superbiam, Inuidi et Iram. Vnde sunt humani generis inimici mente rationiles, absque (30) tamen discur su intelligentes, in Nequitia subtiles, nocendi cupidi, semper in si au de noui, immutant sensus, inquinant affectus, vigilantes turbant, dormientes per somnia inquietant, morbos inferunt, tempestates concitant, in Lucis Aogelos se transformant, semper in fernum secu (05) portant, erga Maleficos Diuinum cultum sibi vsurpant,

Magic artes per eos fiunt: super bonos dominari appetu (05) t, et amplius pro posseinfestant, electis ad exercitium dantur, semper fiai hominis insidiantur. Et licet mille nocendi habet modos et artes. 16. qustie 2. vtpot qui catur principio ruin su vnitatem Ecclesi rescindere, Charitatem vulnerare, sanctorum operum dulcedinem Inuidi felle inficere, et omnibus modis humanum genus euertere et perturbare, potestas tame (02) eius in lumbis et vmbilico manet. Iob penultimo. Quia videlicet, per Luxuriam carnis multum domintur hominibus, sedes enim Luxuri in viris est in lumbis, quia inde deciditur semen, sicut mulieribus ab Vmbilico. His prsuppositis, adintellectum qustionis de Incubis et Succubis Dmonibus, dicendu (05) , qud asserere, per Incubos et Succubos Dmones ho (34) mines interdum procreari, intantu (05) est Catbolicum, qud eius oppositum est asserere nedum dictis sanctorum, sed et traditioni Sacr Scriptur ctrariu (05) , quod sic deducitur. Nam Augustinus hanc qustionem, non quidem qu ad Maleficos, sed quantum ad ipsas operationes Dmonum, et ad fabulas Poet arum in vno loco mouet, et sub dubio reliquit. Licet postea, qutum ad processum Sacr Scriptur determinat. Nam libro 3. de Ciuit. Dei. cap. 2. dicit: Vtrm poterit Venus ex concubitu Anchisis Aeneam parere, in mediorelinquamus. Nam pen talis qustio in scripturis oritur, qua quritur, vtiu (05) pruaricatores Angeli filiabus hominum concubuerint. Vnde natis gigantibus, id est, nimiu (05) grandibus et fortibus viris, tunc terra repleta est. Sedlibro 5. c. 23. qustionem determinat in hc verba: Creberrima fama est, multique (23) se expertos, vel ab eis qui experti ert, de quorum fide dubitandum non est, se audiuisse confirmant, Siluanos et Faunos (quos vulgus Incubos vocant) improbis extitisse mulieribus, acearu (05) appetisse ac peregisse concubitum. Et quosdam Dmones, (quos dusios galli nuncupt) aidu banc immunditiam et tentare, et efficere pluries, talesque (23) asseuert, vt hoc negare Impude (02) ti videatur. Hcilie. Poste ibidem determinat secundam qustionem, videlicet, qud istud Gen. Videntes filij Dei, id est, Seth, filias hominu (05) , id est, Cain, non de Incubis solm intelligitur. Quod autem Incubos esse non sit credibile. Adilludibide est glo. qu sic dicit, vt prius tactum est. Non est incredibile, non ab hominibns, sed ab Angelis, vel quibusdam Dmonibus, qui mulieribus sunt improbi, eiusmodi homines, id est, Gigantes esse procreatos, de quibus in litera dicitur. Gigantes autem erant super terram, qui et post diluuium, et c, vt supr. Adldem est glo. Esai 13. vbi Propbeta desertionem Babyloni ciuitatis prdicit, et monstra in ea habitanda. Ibi, inquit, habitabunt strutiones, et pilosi ibi saltabunt. Dmonesintellige ibi loco pilosi. Vnde dicit glo. Pilosi sunt syluestres homines, hispidi qui Incubones vel Satiri, certa genera Dmonum, et Esai 34. super illo, vbi Prophet a desolationem terr Idumorum, qui persequebtur Iudos: Erit, inquit, cubile Draconu (05) , et pascua strutionum, et occurrent Dmonia. Glossa inter linealis, id est, monstra Dmonum admuicem. Et glossabeati Grego. ibide (02) . Qui alio pilosi nomine figurautur, non hi quos Grci Panos, latini ver Incubos vocant. Ad idem est beatus Isidorus libro octauo, capite vltimo, sic dicens: Pilosi, qui grc Paniti, latin, Incubi appellantur. Vnde et Incubi dicuntur, ab incubando, hoc est, stuprando. Sp enim improbi existunt etiam mulieribus, et earum peragunt concubitum, quos Dmones Galli Dusios nuncupant, quia aidu hanc peragunt immunditi. Quem aute (02) vulg incubonemvocant, hunc Romani Fau num ficarium dicunt. Ad quem Horatius dixit: Faune Nimpharum fugientium amator, per meos fines et aprica rura lenis incedas. Insuper illud Apostoli 1. Cor. 11. Mulier debet habere velamen super caput suum propter Angelos, multi Catbolici exponunt, quod sequitur, propter Angelos, idest. Incubos. At idem est Beda in bistorijs Anglorum. Item Guilel. in libro de vniuerso, parte vltima, tract at. 6. multiplicetur. Prtere hoc determinat Sanctus Doctor prima parte. q. 25. Et in secundo scripto dist. 8. Et quolibet. 6. q. 10. atque (30) super Esaiam ca. 13. et 14. Vnde talia negare, dicit Sanctus Thomas, Imprudenti est. Id enim quod multis videtur, non potest omnin falsum esse, secundum Philosopbum, de somno et vigilia, in fine, et in 2. Ethicorum. Sileo de bistorijs multis et Authenticis, tam Catholicoru (05) , qum Ethnicorum, qui Incubos esse polm asseuerunt. Causa aute (02) , quare Dmones se Incubos faciuntvel Succubos, non delectationis est causa, cm spiritus carnem et ossa nom habeat. Sed hc est potiima, vt per luxuri vitium vtriusque hominis naturam ldant, corporis videlices et anim, vt sic ad omnia vitia homines proniores existant. Nec dubium, quin sub certis constellationibus semina vigorare sciunt, sub quibus homines etiam concepti, semper malitijs existunt deprauati. Vnde enumeratis per altiimu (05) multis luxuri vitijs, quibus suum populum mundum esse voluit, et quib. infideles Hretici erant, ait Leuit. 18. Ne polluamini in omnibus his, quibus contaminat sunt gentes, quas ego eijciam ante conspectum vestru (05) , quibus polluta est terra, cuius scelera ego visitabo. Dicit gl. super verbo gentes. Dmones, inquit, qui propter multitudine (02) dicuntur gentes vniuers, qui cum omni peccato gaudent, prcipu tamen fornicatione et idolelatria, quia in his corpus et anima maculatur, et totus homo qui terra dicitur. Omne enim peccatum quodcunque fecerit homo, extra corpus est, qui autem fornicatur, in corpus suum peccat. Si cuilibet intuenti historias de Incubis et Succubis, inspiciat vt supr Bedam in historijs Anglorum, et Gulielmum Thomam, denique Barbantinum in libro qui de Apibus intitulatur. Ad argumenta. Ad primum, de naturali propagatione instituta Deo inter marem et femin dicitur: Qud sicut Dei permiione, Sacramentum matrimonij po (04) t opere Diaboli vitiari, per Malefica, vt supr patuit: Ita simili et fortiori, in quolibet alio actu Venereo, inter marem et femin. Sed si quritur, quare potius in actu, et super actum Venereum Diabolo permittitur maleficia exercere, quae (16) super alios humanos acts? Dicitur, qud multiplex causa aignatur Doctoribus, de quibus inferius abilla parte, vbi de permiione Diuina discutitur. Ad

prsens sufficit causa, qu prius tacta est, s. qud potestas Dmonis est in lumbis hominum. Quia inter omnia certamina duriora sunt prlia certamnis, vbi continua pugna, et rar victoria. Nec valet, vbi dicitur, (38) tunc opus Diabole esset fortiur opere Dei, cm actus matrimonialis Deo institutus posset vitiari, quia non vitiat per violentiam, im cm mihil valeat inficere, nisi Deo permissum. Ide magis per hoc eius impotentia concluditur. Ad secundu (05) , Veru (05) est, qud procreare homine (02) est actus viui corporis. Sed cm dicitur, (38) Dmones non possunt dare vitam, quia illa sluit for maliter ab anima, verum est, sed quia materialiter discinditur semine, et Dmon Incubus illud immittere pt Deo permittente, per coitum et non tanquam ab eo discissum, sedper semen alicuius hominis ad hoc acceptu (05) (vt dicit S. Tho in prima parte. q. 51. ar. 3.) vtpot, qud idem Dmon qui est Succubus ad virum, fiat Incubus ad mulierem, sicut etiam aliarum rerum semina assumunt ad aliquam rerum generationem, vt Aug. dicit 3. de Trini. Vnde, si quritur, cuius filius sie natus existit. Patet, qud n est filius Dmonis, sed filias hominis, cuius est seme (02) acceptu (05) . Sed cm instatur, quod nibil est superfluum in operibus Angelorum, sicut et natur conceditur. Sed cm infertur, qud Dmon potest in uisibiliter semen et recipere et infundere, verum est, hoc au (05) t potius operatur visibiliter, vt Succubus et Incubus, vt sic per talem spurciti inficiat corpus et animam, et in vtroque (30) homine, mulieris scilicet et viri. vt in corpore quasit actum est. Prtere, plura possent Dmones inuisibiliter, qu t non permittuntur, etisi vellent exercere, permittuntur autem visibiliter, vel in exercitium bonorum, vel in correctionem malorum. Posset denique (30) contingere, qud loco Dmonis Succubi alter semen reciperet ab eo, et Incubum loco alterius Dmonis se faceret, et hoc triplici ex causa. Puta, qui Dmon deputatus mulieri reciperet semen ab altero Dmone, deputato viro, vt sic vnusquisque (30) circa sibi principe Dmoniorum commissum, habeat Maleficium exercere, vnicuique (30) proprius deputetur Angelus eti malis, vel propter f ditatem actus, qum Dmon vnus facere abhorreret, cm vt in sequenti qustione patebit, certi Dmones ex nobilitate natur certos actus et spurcitias facere abhorrerent, vel qud inuisibiliter, loco ver seminis suum seme (02) , id est, qud Incubus recidit inuisibiliter se interponendo mulieri intromittat, quam interpositionem facere non est contra eius naturam aut virtutem, cm etiam in corpore assumpto inuisibiliter et incontrect abiliter se interponere potest. sicut supr deillo iuuene, qui Idolum desponsauerat, patuit. Ad tertium. Hoc quod dicitur, qud virtus Angeli est infinita respcctu superiorum, hoc est, quia eius virtus comprehendi non pt ab inferioribus, quin semper superexcedit eam, ita quod non limitatur ad vnum effectum tantm, Et hoc ide, quia suprema in entibus, ant virtutes maxim vniuersales. Vnde propter hoc, quod est infinita superius non potest dici, quod poit indifferen ter in omnem effectum illum ad proponendum, quia sie etiam diceretur infinita inferius, sicut superius. Demu (05) , quiainter agens et patiens debet esse Proportio, nulla potest esse Proportio inter substantiam pur spirituale (02) et corporalem, ide necipsi Dmones possent in aliquem effectum, nisi mediante aliquo alio principio actiuo. Inde est, quod seminibus reru (05) vtuntur ad effectus producendos, iuxta Auguslinum. 3. de Trinitate. Vnde hoc argumentum redundat in prcedens, nec per illud fortificantur, nisi quis vellet declarationem eius habere, quare Intelligenti asseruntur habere virtutes infinitas superius, et non inferius, et daretur sibiex ordine rerum corporalium, et corporum c lestium, qui secumdum se in plures et infinitos effectus influere possent. Hoc autem non fit propter debilitatem inferiorum. Ccluditur, qud Dmones, liset absque hoc qud corpora assumant, point transmut ationes in seminibus facere, hoc nibil arguit contra hoc, quod hc intenditur de Incubis et Succubis, quorum actus exercere non possunt, nisi in assumptis corporibus, secundum quod supr tactum est. Ad quartum, qud Dmones non possunt mouere corpora localiter, vnde nec semen, et c. Probaturque (23) ibi de Anima per si militudinem. Dicendum, qud aliud est loqui de substantia spirituali ipsius Angeli, aut Dmonis, et aliud de ipsa Anima. Hoc enim, qud Anima non potest mouere corpus localiter, nisi viuificatum ab ea, vel per contactum corporis, ad aliud corpus non viuisicatum, hoc est, quia tenet infimum gradum in ordine subst antiarum spiritualium, ex quo etiam ctingit, qud illud corpus, quod habet mouere etiam per contactum, oportet qud sit proportionatum. Non sic autem est de Dmonibus, quorum virtus omnino corporalem virtutem excedit. Ad quintum dicendum, qud contactus Dmonis ad corpus seminis, vel cuiuscunque alterius, non est contactus corporalis, sed Virtualis, et fit secundum proportionem conuenientem tam mouenti, qum mobili, ita qud illud corpus, quod mouetur, non excedit proportionem Virtutis Dmonis vt sunt corpora c lestia, et etiam tota terra, vel elementa mundi. Et quare illa excedunt, dicere possumus vt dicit S. Thomas in qustionibus de malo. q. 10. de Dmonibus. Qud hoc est, vel propter conditionem natur, vel propter damnatione (02) culp. Etenim ordo rerum, sicut secundum naturam ipsarum, ita et secundum motum, et sicut superiora corpora c lestia mouentur superioribus substantijs spiritualibus, vt sunt Angeli boni, ita inferiora corpora moueri possunt substantijs spiritualibus inferioribus, vt sunt Dmones. Et si quidem hoc contingit eis secundum conditione (02) natur, secundum quam aliqui ponebant, Dmones n esse ex illis superioribus Angelis. Sed exillis, qu perficiuntur Deo huic terrestri ordini, vt erat Philosophorum opinio. Vel etiam si contingit ex p na peccati, vt Theologorum sententia est, tunc c lestibus sedibus detrusi in hunc arem, tanqua (01) ad p nam, non possunt ipsum aut terram commouere. Hc addita super propter duo argumenta, qu tacit soluuntur, scilicet, de corporibus c lestibus, qud illa etiam possent mouere, Si possent corpora localiter mouere, qui sunt eis magis propinqua, vt etiam vltimum argumentum prtendit. Respondetur enim, qud n valet.

quiailla corpora excedunt propo tionem virtutis eoru (05) , siquidem primaopinio locum halet. Si ver non, sed secunda, tunc iterum non possunt mouere prot ter p nam Peccati. Est etiam aliud argumentum, vbi quis o'ijceret, qud idem est motus totius et partis, sicut totius terr et glebe, in 4. Physicorum. Vnde si Dmoues possent mouere partem terr, possent etiam mouere teria (01) , non valet, vt patet intuenti distiactionem. Colligere autem semina rerum, et appl care certus effectus, non excedit eorum virtute (02) naturalem, Deoeis per mittente, vt de se patet. Summari concludatur, qud non obstan te, quod quidam dicunt: Dmones in assumptis corporibus nullo modo posse generare, et (38) per silios Dei signi ficentur filij Seth, et non Angeli Imubi, sicut et per filias hominu (05) , ill qu de stirpe Cain descenderant, Quia tamen contrariu (05) multis, vt patuit, asseritur, et quod multis videtur, non potest omnin ess falsum, secundum Philosophum in 6. Ethicor. Et in fine de somno et vigilia. lam etiam modernis temporibus attesttur facta et dicta Maleficarum, talia ver et realiter exequentiu (05) , initi dicimus tria. Prim, qud per tales Dmones spur ciimi actus l'enerei, non delectationis, sed infectionis anim et corporum, quibus succubunt aut incubunt causa exercentur. Secund, qud per talem actum completa conc p'io et generatio mulierib. fieri potest, inquantum semen bumanum apponere possunt. in loco conuenienti ventris mulieris, ad materiam proportionatam ibidem prexistentem, simili, sicut et scmina aliarum rerum colligere possunt ad complendu (05) aliquos effectus. Terti, qud Dmonibus attribuitur in taliu (05) generatione illud tantm, quod est motus localis, non autem ipsa generatio, cuius principaliter n est vir cuius semen fuit, vnde et genitus non Dmoni, sed alicuius hominis filius est. Et per hc patet respo (34) nsio ad argumenta, vbi quis arguere vellet, qud Dmones generare non possent propter duo. Primo, qud generatio (34) completur per virtutem formatiuam, qu est in semine, corpore viuo resoluto. Et corpus Dmonibus assumptum, quia non est tale, ergo, et c. Patet responsio, quia Dmon virtute seminis formatiuam reponit ad locum debitum, et c. Secund, si dicatur, (38) semen non habet virtutem generandi, nisi quandiu calor anim in eoretinetur, quem tame (02) exaltare necesse est per magnam distantiam delatam. Est enim responsio, (38) Dmones possunt aliqua reponere ad conseruationem seminis, ne calor vitalis euaporet. Vel eti, quia velociim mouentur propter victoriam mouentis super rem motam, ide non poterit euaporari tam feliciter. A QVIBVS DAE MONIBVS HViusmodi exercentur, QVARTA QVSTIO. Vtrm Catholicum sit asserere, (38) actus Incuborum et Succuborum Dmonum conueniant omnibus spiritibus immun dis, indifferenter et qualiter? ET VIDETVR qud sic, quia oppositum asserere, esset ordinem quendam bonuminter eos affirmare, probatur. Sicut ad rationem boni pertinet modus et ordo, Augustinus in lib. de natur bonit. ad rationem malis pertinet inordinatio. Sed in Angelis bonis nibil est inordinatum, ergo et in malis nibil potest esse inordinatum. Vnde indifferenter huiusmodi actibus habent insistere. Inde etiamillud: Vbi nullus ordo. sempiternus borror inhabitat in terra, videlicet miseri et tenebrarum. Iob. 10. Prtere, si non omnes indifferenter his actibus insistunt, hoc eis competit vel ex natura, vel ex culpa, vel p na. Non ex natura, quia possunt peccare omnes indifferenter, vt in prcedenti qustione tactum est, sunt in natura ipsorum spiritus impuri, licet non immundi, quantum ad diminutionem naturalium bonorum. In nequitia subtiles, nocendi cupidi, per Superbiam tumidi, et c. ergo competit eis. Qu ad culpam vel p nam, Tunc sic: Vbi est maior culpa, ibi maior p na. Sed superiores Angeli magis peccauerunt, ergo in eorum p nam magis his spurcitijs habent insisiere. Si hoc non est, dabitur ratio alia, cur non illis actibus indifferenter insistant. Prtere, vbi non est subiectio et obedientia, ibi omnes indifferenter operantur, sed in Dmonibus nulla est subiectio et obedientia, probatur. Quia illa sine ccordia haberi non possunt sed in Dmonib. nulla est concordia. Prouerb. 13. Inter superbos semper sunt iurgia. Prtere, sicut qualiter omnes propter culp, post d. em iudicij in infernum detrudentur, ita et ante illud tempus in are caliginoso propter officium eorum detinentur, non igitur est qualitas ex causa emancipationis, ergo nec qualitas ex parte officij et tentationis. SED CONTRA. Gloss. prd. ad Cor. 15. Quandiu durat mundus, Angeli Angelis, homines hominibus, Dmones Dmonibus, prsunt. Item Iob 40. dicitur de squamis Leuiathan, per quas membra Diaboli significantur, qud vna vni adhret, ergo inter eos est dimrsitas in ordinis actionibus. Incidentaliter quritur: An bonis Angelis ipsi Dmones ab huiusmodi eorum spurcitijs exequendis interdum impediantur vel non? Et dicendum, qud quia Potestas dicuntur Angeli, quorum ditioni virtutes aduers subiect sunt, vt Gregorius dicit, et Augustinus tertio de Trinitate. Spiritus vit, desertor atque peccator, regitur per spiritum vit rationalem, pium et iustum. Et sicut ill creatur super alias influentias habent, qu sunt perfectiores, et Deo propinquiores, e qud totus ordo Prlationis, prim et originaliter est in Deo, et participantur creaturis secundum quodei magis propinquant. Ide etiam boni Angeli, qui maxim appropinquant Deo, propter eius fruitionem qua Dmones carent, super ipsos Dmones habent Prlationem, et per eo (34) sreguntur. Et cm instatur, qud Dmones prmiis medijs multa mala faciunt, aut ergo nonimpediuntur, quia non subsunt bonis Angelis, qui eos impedire possent, aut si subsunt, tunc cm ad negligentiam prsidentis pertinere vide (02) tur, ea qu per subditos mal fiu (05) t, videtur qud in Angelis bonis sit aliqua negligentia. Respondetur, (38) sancti Angeli sunt ministri Diuin Sapienti. Vnde, sicut Diuina Sapientia permittit aliqua mala fieri per malos Angelos vel homines, propter bona qu ex eis elicit, ita et boni Angeli non totaliter cohibent malos nocendo, siue homines, siue Dmones. RESPONSIO. Catholicum est asserere, qudam ordine actionum interiorum et exteriorum, etiam per quand prlationem esse in Dmonibus.

Vnde et quadam spurciti ab aliquibus infimis perpetrantur, quibus superiores propter nobilitatem natur secluduntur. Et declaratur hoc, prim generaliter, extriplicicongruentia, qua talia congruu (05) t corum natur, Diuin Sapienti, et propri Nequiti, demm magis in speciali, ex natura quidem. Nam constat, qud principio creationis semper quidem alij superiores fuerunt ex natura, cu (05) inter se differant specie, nec duo Angeli vnius speciei existant, communiore (02) opinionem sequendo, qu etiam dictis Philosopborum ccordat, et Dion. qui point, 10. cap. c lestis Hierarchi, in eodem ordine esse primos, medios, et vltimos, cui eti necessari oportet assentire, tm ex immaterialitate corum, tm etiam ex incorporalitate. Inspiciat, qui vult, dicta Doctoris in 2. dist. 2. Et quia peccatum naturam non tollit, et Dmones post casum data naturalia non amiserunt, vt supr tactum est, et operationes rerum sequuntur naturales earu (05) conditiones, ide sicut in natura, sic et in operationibus sunt varij et multiplices. Congruit etiam hoc diuin sapienti, vt ea qu ab ipso sint, ordinata sint, Roman. 13. qu Deo sunt, ordinata sunt. Et quia Dmones sunt Deo deputati ad exercen dum homines, et ad puniendum damnatos: Ide in exercitijs corum ab extra, qu ad homines, sunt varij et multiplices. Congruit etiam et Nequiti ipsorum. Quia enim humano generi aduersantur, ide cm ordinat impugnant, ide magis hominibus nocere stimt, sicut faciunt. Vude constat, spurcitijs in nefandiimis non qualiter insistunt, qud etiam magis specificatur tali ratione. Nam cm operatio sequitur naturam rei, vt dictum est. quorumcunque (30) sunt natur subordinat, oportet etiam, qud operatione sibi inuicem subordinan tur, sicut patet in reb. co (34) rporalibus. Quia enim inferiora corpora naturali ordinatione sunt infra corpora c lestia, actiones et motus corum subduntur actionibus et motibus c lestium corporum, et quia, vt dictum est, Dmones naturali or dine inter se differunt. Ide etiam naturalibus actionibus intrinsecis et extrinsecis prsertim in huiusmodi spurcitijs peragendis. Ex quibus concluditur, qud quia huiusmodi spurciti plurimm prter nobilitatem Angelic natur exercentur, cm etiamin actibus humanis infimi et f diimi actus in se quidem considerando, non quantum ad officium natur et procreationis reputantur. Dmonum, cm de quolibet ordine aliqui cecidisse creduntur, non est inconueniens asserere, qud illi Dmones, qui de infimo choro, et iterum illi qui infimi in illo existunt, in his spurcitijs et alijs deputantur, et insistunt. Hoc etiam plurimm est aduertendum, qud licet de Incubis et Succubis mulicribus infesto (34) s scriptura tradit, tamen nusquam legitur in vitijs quibuscunque (30) contra naturam loquendo, non solm de Sodomitico, sed etiam de quocunque (30) alio peccato extra vas debitum, perperam age (02) do se Incubos et Succubos fecisse. In quo maximo illorum pec caminum enormit as ostenditur, eum indifferenter omnes Dmones cuiuscunque ordinis illa peragere abborrent, et verecundum stimant. Et hoc videtur velle glossa super Ezechielem 19. vbi dicitur: Dabote in manus Palstinorum, id est, Dmonum, qui etiam eru bescunt de via tua scelerata, vitium contra naturam intelligens, et intuenti patet, quod de Dmonibus oportet auctoritatem intelligere. Nullum enim peccatum tam sp Deus reproba morte in multis condemnauit. Dicunt etiam nonnulli, et veraciter creditur, qud nullus talis vitij, post quam tempus mortalis vit Christi, quod ad annos 33. extenditur, in hoc scelere per seuerans excesserit, nisi speciali gratia redemptoris poterit liberari, quod ex eo patet, qud octogenarij et centenarij isto crimine inueniuntur sp irretiti, quibus te (02) pus Christi vit morum disciplina fuit, et ide illo spreto, vix vnquam sine difficultate maxima ab hoc scelere continebit. Sed et quod ordo sit inter eos, etiam ad officia exteriora, qu ad impugnationes, demonstrant corum nomina. Nam licet vnum et idem nomen, scilicet Diabolus, multipliciter exprimatur in Scripturis, et hoc propter corum diuersas proprietates, tamen his immundis operibus vnus prsidere in scripturis traditur, sicut etiam et certis alijs. Etenim vsus Scriptur et locutionis, quem libet immundum Spiritum nomin are Diabolum, dia, quod est duo, et bolus, quod est morsellus, quia duo occidit, scilicet corpus et animam, et secundum ethymologiam, licet Grc interpretatur Diabolus, clausus ergastulo, et hoc sibi conuenit, cm non permittit sibi nocere quantum vellet. Vel Diabolus, quasi defluens, quia desluxit, id est, corruit et specialiter et localiter. Nominatur etiam Dmon, id est, sapiens super sanguinem, vel sanguineus, scilicet, super peccata qusitit et procurat, triplici scie (02) tia, qua viget, scilicet, subtilitatem natur, experientia temporum, et reuelatione bonorum spirituum. Nominatur etiam Belial, quod inter pretatur absque (30) iugo, vel absque domino, quia pro posse pugnat contraeum, cui deberet esse subiectus. Vocatur etiam Beelzebub, quod interpretatur vir muscarum, id est, animarum peccantium, qu reliquerunt verum sponsum Christum. Item Satanas, id est, aduersarius. Vnde 1. Pet. 2. Aduersarius vester Diabolus circuit, et c. Item Behemo (34) t, id est bestia, quia facit homines bestiales. Item Dmon Fornicationis, et Princeps illius spurcitij. Dicitur Asmodus, quod interpretatur factura iudicij, quia propter huiusmodi vitium, factum fuit terrilile iudicium super Zodomam, et quatuor alias ciuitates. Sicut et Dmon Superbi dicitur Leuiathan, quod interpretatur additamentum corum, quia et Lucifer tentans primos parentes de Superbia, pro (34) misit eis additamentum diuinitatis. De quo et per Esaiam Dominus: Visitabo super Leuiathan, serpe (02) tem veterem et tortuosum. Et Dmon Auariti et diuitiarum dicitur Mammona, quem et Christus in Euangelio expreit Matth. 6. N potestis Deo seruire, et c. AD ARGVMENTA. Ad primum, qud quia bonum potest inueniri sine malo, sed malum nunqu inuenitur sine bono, quia fundatur super creaturam, qu in se bona est. Et ide Dmones, inquantum habent naturam bonam, ordinati sunt in naturalibus, et in eoru (05) actionibus. Ad illud Iob. 10. potest dici, qud Dmones ad exercitium deputati, non sunt in inferno, sed in isto are caliginoso. Vnde hc habent ordinem inter se, quem tunc

in infer no non habebunt. Vnde etiam dici potest, qud etiam iam omnis ordo in eis cessat, qu ad ipsam Beatitudine (02) consequendam, cm tali ordine irrecuperabiliter ceciderunt. Et dict potest, qud etiam in inferno erit inter eos ordo potestatis, et p narum afflictionis inquantum aliqui ad affligendum animas deputabuntur, et non alij Sed hic ordo magis erit DEO, qum ab ipsis, sicut etiam et corum tormenta. AD tertium, cm dicitur, qud superiores Dmones, quia magis peccauerunt, magis puniuntur, eti his actibus immundis amplius deberent insistere. Respondetur. Quia culpa ordinatur per p nam, et non per natur actum, seu operationem, ide non insistunt illis immunditijs propter nobilitatem natur, non propter corum culpam aut p nam. Et licet omnes sint spiritus impuri, et ad nocendum cupidi, tamen vnus amplius altero, inquantum potiora naturalia sunt obtenebrata. Ad quartum dicitur, qud est Concordia inter Dmones, non Amiciti sed Nequiti, ex qua homines odiunt, et Dei Iustiti repugnant quantum possunt Talis enim Concordia inter impios reperitur, vt eis se adiungant, et subijciant ad propriam nequitiam exequendam, quos potioribus viribus vident. Ad quintum, licet carceralis mcipatio omnibus qualiter deputetur, iam in are, et pst in inferno, non tamen ex hoc naturalia in eis sunt qualiter ad quales p nas et officia qualia, im quant sunt nobiliores in natura, et potiores in officio, tant etiam grauiori subiecti tormento. Vnde Sap. 6. Potentes potenter tormenta patiuntur. VNDE MVLTIPLICATIO MALEficiorum operum procedat, QVSTIO QVINTA. An poit quoque (30) Catholic censeri, qud origo et multiplicatio maleficiorum operum processerit ex influentijs corporum c lestium, seu super abundanti Malitia hominu (05) et non ex spurcitijs Incuborum et Succuborum Dmonum? Et videtur qud ex propria Malitia. Nam Augustinus in libr. 83. q. dicit, qud ab hominis Voluntatem causa deprauationis eius redit, siue aliquo, siue nullo suadente deprauata sit. Sed Maleficus deprauatur per peccatum, ergo causa illius non est Diabolus, sed voluntas humana. Adidem dicit de libero arbitrio, qud quilibet est causasu Maliti, quod etiam probatar ratione. Peccatum hominis ex libero arbitrio procedit. Sed Diabolus non potest liberum arbitrium mouere, hoc enim libertati repugnaret, ergo Diabolus non potest esse causa, nec illius cuiuscunque peccati. Prtere in libro de Ecclesiasticis dogmatibus dicitur: Non omnes cogitationes nostr mal Diabolo excitantur, sed aliquoties ex nostri arbitrij motu emergunt. Demm, qud ex influentijs corporum c lestium possunt oriri, et non Dmonibus, probatur. Sicat omnis multitudo reducitur ad vnum, ita omne multiforme reducitur in aliquod vniforme principium. Sed actus humani sunt varij et multiformes, tam ad vitia, qum ad virtutes, ergo videtur, qud redustur in aliqua principia vniformiter mota et mouentia. Sed talia non possunt aignari, nisi ex motibus c lestium, qui sunt vniformes, ergo illa corpora sunt talium actionum caus. Prterea, si c lestia corpora non essent humanorum actuum ad Virtutes et Vitia caus, Astrologi non ade frequenter vera prdicerent de bellorum euentibus, et alijs humanis actibus. Sunt ergo aliquo modo causa. Prtere, corpora c lestia possunt imprimere in ipsos Dmones, ad causandu (05) certa Maleficia, ergo fortiori in ipsos homines. Assumptu (05) probatur ex tribus. Nam certi homines, qui Lunatici dicantur, infestantur Dmonibus plus vno tempore qum alio, quod non facerent, sed potius omni tempore molestarent, nisi ex certis Lunationibus eti ipsis Dmones inquietarentur ad infernum huiusmodi. Probatur etiam ex Nigromanticis, qui certas constellationes obseruant, ad inuocandum Dmones, quod no (04) facerent, nisi scirent, illos Dmes corporibus c lestibus esse subiectos. Probatur etiam ex illo, qud Dmones secundu (05) Augustinum in 10. de Ciuitate Dei, quibusdam corporibus inferioribus exercentur, scilicet, herbis, lapidibus, animantibus et sonis quibusdam certis, et vocibus, et figurationibus, Sed cm corpora c lestia sint virtusiora qum corpora inferiora. Ide mult magis actionib. corporum c lestium. Et iterum amplius Malefici subijciuntur, vt corum opera ex influentijs illorum corporum, et non ex aistentia spirituum malorum proueniant. Fortificatur argumentum ex 1. Reg. cap. 16. vbi Saul vexabatur Dmone, alleuiabatur qudo Dauid cythar percutiebat coram eo, et qud recedebat spiritus malus. SED CONTR A. Impoibile est, effectum sine causa sua producere, sed opera Maleficorum sunt talia, qud non possunt nisi opere Dmonum fieri, patet ex descriptione operum Maleficorum ex Isidor. lib. 8. Eibi. Malefici dicuntur ob magnitudinem fascinorum. Hienim elementa concutiunt, mentes hominu (05) turbant, et absque (30) vllo (34) veneni haustu sola vi carminum animas interimunt, et c. Huiusmodi autem effectus non possunt ex influentijs corporum c lestium mediante hominu (05) causari. Prtere Philosopbus Eth. Difficile inquirit, quod sit principium operationis in anima, et ostendit, qud oportet esse aliquod extrinsecum. Omne enim quod incipit de nouo, habet aliquam causam. Incipit enim homo operari quod vult. Incipit autem velle, quia prcciliatur, Si autem prconciliatur propter aliquod consilium procedens, aut ergo est procedere in infinitum, aut oportet ponere aliquod principiu (05) extrinsecum, quod prim mouet hominem ad conciliandum, nisi fort aliquis dicat, qud hoc est fortuna, ex quo sequeretur, omnes actus humanos esse fortuitos, quod est absurdum. Principium ergo in bonis adbona dicit esse Deum, qui non est causa peccati. In malis autem, cm homo incipit agere velle et conciliari ad peccandum, oportet quid buius etiam sit aliqua causa extrinseca, et non potest esse alia, nisi Diabolus, prsertim in maleficis, vt supr patuit, quia corpus c leste non potest ad tales actus influere, ergo patet Veritas. Prtere, cuius potestati subiacet motiuum, eius potestati subiacet et motus, qui motiua causatur. Motiuum autem voluntatis est, aliquid apprebensum per sensum vel intellectum quoru (05) vtrunque subiacet potestati Diaboli. Dicit enim Augustinus in lib. 83. q. Serpit hoc malum, scilicet, quod est Diabolo, per omnes aditus sensuales dat se esse figuris, accmodat

se caloribus, adbret sonis, latet ira, et fallacia in sermonibus, odoribus subijcit, infundit saporibus, et quibusdam nebulis implet omnes meatus Intelligenti. Ergo videtur, qud in potestate Diaboli est, mouere voluntatem qu est direct causa peccati. Prtere, omne quod (36) se habet advtru (05) libet, indiget aliquo deter minante, ad hoc vt exeat in actu (05) . Sed liberu (05) arbitrium hominis ad vtrumlibet se habet, s. ad lonum et malum, ergo ad hoc, quod exeat in actu (05) peccati, indiget quod ab aliquo determinetur ad malu (05) . Maxim au (05) t ho (34) c videtur fieri Diabolo, p (14) sertim in operib. Maleficoru (05) , cm eius Voluntas est determinata ad malu (05) . ergo videtur, (38) mala Voluntas Diaoli est c mal Voluntatis, prcipu in Maleficis, et pt fortificari ratio, per hoc, (38) sicut bonus Angelus se habet ad bonu (05) , malus Angelus ad malu (05) . Sed ille reducit homines adbonum, ergo iste ad malum. Est u. (dicit Dionysius) Lex Diuinitatis immobiliter stabilita, vt ima summis perficiantur. RESPONSIO. Quia q, qu ad originem maleficiorum operum fundatur super influentiam luminarium c lestium, ostenditur per reprobationem trium errorum, qui hoc asserere conantur. s. Planetariorum, Genethliacorum, et fatalium ordine (02) ponentium, hoc non esse poibile qu ad primum. Nam si quritur, an ex impreione luminarium c lestium causetur in hominibus vitium Maleficorum, tunc ad diuersitatem morum attendendo, et veritate (02) fidei saludo, oportet sub distinctione disserere, videlicet, quod (36) mores hominum syderib. causari possunt, intelligl dupliciter: Aut necessaria et sufficienter, aut dispositiu et continge (02) ter. Si dicatur primo modo, tuns n solm est falsum, im Hreticu (05) , e (38) Christian Religioni ade repugnat, (38) etiam veritas fidei in talierrore saluari n pt. Ratio. Dum. n. ponit, oi (03) a syderibus necessari euenire, iam tollit meritu (05) , et per conseque (02) s demeritu (05) . Tollit et gratiam, et per consequens gloriam. Tum, quia honestas morum per (35) hunc errorem pi (03) udicium patitur, du (05) culpa peccantis in sydera refunditur, lice (02) tia malefaciendi sine reprehensione conceditur, et homo ad orandu (05) et colendum sydera incuruatur. Si au (05) t dicatur, mores hominu (05) dispositionibus syderum variari dispositiu, et contingenter, sic pt habere Veritatem, qui (33) a nec rationi nec fidei repugnat. Planum. n. est, (38) dispositio corporis vari muliu (05) facit ad variatione (02) affectionum et morum ai (03) . Vt plunmm. n. Anima complexiones corporis imitatur, vt dicitur sex principijs. Vnde et Cholerici sunt iracundi, et Sanguinei sunt benigni, et Melancholici sunt inuidi, Elegmatici pigri, hoc autem n est necessarium. Anima. n. dominatur suo corpori, et maxim qudo est, adiuuat per gratiam. Multos. n. videmus Cholericos mansuetos, et Melcholuos benignos, Quumergo Virtus corporu (05) c lestiu (05) operatur admixtionem et qualitare (02) complexionis. Hinc est, (38) per consensus quodammod operatur ad qualitate (02) modum, vald t de longinquo. Plus. n. facit ad qualitatem complexio nis virtunis natur inferioris, qum virtus syderis: Vnd Augu. 5. de ciuitate Dei, in solutio (34) ne cuiusdam qustionis de duobus fratribus, qui simul infirmaantur et curabantur, cm qurebatur, vnde hoc esset, magis commendat rationem Hyppocratis qum Astronomi. Hyppocrates enim respondit, qud hoc erat propter similitudinem complexionis. Et Astronomus respondit, qud erat propter identitatem constellationis. Melius enim respondit Physicus, quia causam reddit magis propri, et magis propinquam. Sic ergo dicendu (05) , qud impreiones syderum aliquo modo disponunt ad maliti Maleficorum, siquidem aliquainfluentia in corum corporibus prdominatur potius ad huiusmodi nephanda, qum ad alia opera qucu (05) que vitiosa seu virtuosa, qu tamen dispositio non debet dici necessaria, proxima et sufficiens, sed remota et contingens. Nec valet, si quis obijceret Philosophum libro de proprietatibus elementorum, vbi dicit, quod regna vacua facta sunt, et terr depopulat apud coniunctionem Iouis et Saturni, arguendo quasi, quia talia ex libero arbitrio deprebendebant hominum, ergo etiam influenti luminarium super libe. arb. haberent efficaciam. Respondetur enim, qud Philosophus super hoc dictum non vult innuere, qud homines illi non poterant resistere illius influe (02) ti constellationis, ad dissensione (02) inclinantis, sed quia noluerunt, quia sicut Ptolemus in Almagesto. Sapiens homo dominabitur astris, quamuis enim coniunctio Iouis, et Saturni, e qud Saturnus habet influenti Melancholicam et malam, et Iupitervald honam, potest ad rixam vel discordiam homines inclinare, illi tamen inclinationi homines per libertatem arbitrij possunt resistere, et vald faciliter cum adiutorio grati Dei. Nec iterum valet, si quis obijceret dictum Damas. li. 2. c. 6. vbi dicit: Constituu (05) tur multoties Comet, et signa qudam mortis Regum. Respondetur euim, qud etiam sequendo opinionem Dama. qu fuit, vt patet in prdicto libro contrari opinionis vi pbilosopbic, siue nonnibil per hoc concluditur, qu ad neceitatem actuum bumanorum. Opinatur enim Damas. qud Cometa nec naturaliter generatur, nec est vna de stellis in firmame (02) to positis, vnde nec eius generatio est naturalis nec infiuentia. Dicit enim, qud Comet non sunt ex his, qu principio genita sunt astra, sed diuina iuione secundum ipsum tempus constituuntur, et rursus dissoluuntur. Hc Damas. Prnunciat autem Deus per tale signum, tam mortem Regis, qum aliorum, tm quia est persona communis, tm quia potest ex hoc oriri turbatio Regni. De cuius custodia magis sollicitantur Angeli propter commune bonum, quorum etiam ministerio et generantur et dissoluu (05) tur. Sed nec Philosopborum opinio obstat, qui dicunt, qud stella Cometa sit impreio calida et sicca, generata in superiore parte aris propter ignem, ex cuius vapore calido et sicco globus illius vaporis adunatus apparet corpus stell. Partes aute (02) illius vaporis discontinuat circa illum globum et longum protens in suis extremitatib, illi globo co (04) iunct sunt, quasi eius Cometa, et secundum hanc positionem significat, et causat non per se, sed per accidens mort alitatem prouenientem ex infirmitatibus calidis et

siccis. Et quia, vt plurimm diuites nutriuntur calidis et siccis. Ide illo tempore multi diuites moriu (05) tur, inter quos mors Regum et Principum est magis not abilis, et hc positio nec distat positionc Damas. si quis ben considerat, nisi quoad operationem et cooperationem Angeli, quam nec Philosophi excludere possunt, im vbi vapo (34) res nunquam in sua siccitate et caliditate ad generandum Cometam currerent adhuc operatione Angeli sp concurrere habent causis prdictis, sicut et Stella qu S. Thom Doctoris transitum indicauit, qu vtique (30) non ex superius firmamento positis prosilijt, sed operatione Angeli ex materia aliqua priace (02) te formata, et officio peracto, iteru (05) resolutafuit. Vnde videmus, qud secundum quamcunque (30) istarum opinionum, nullum penitus habent c li luminaria dominium super liberu (05) arbitrium. Vnde nec consequenter super Malitiam et mores hominu (05) . Nota insuper, quare Astronomi vt spius vera prdicunt, et qud corum iudicia vt plurimm super vnam prouinciam, aut gentem vnius terr eueniunt. Huius ratio est, quia enm sua iudicia sumunt ex astris, qu e (02) t habent maiorem influentiam, capiendo probabiliorem, non neceitatem in actibus, tam natur quae (16) voluntatis, et in actibus hominum generalibus, sicut vnius gentis vel prouinci, quae (16) in particularibus vnius person, quia maior effectus stellaru (05) imprimitur in totam vna (01) gente (02) . quae (16) in vnum hominem, et quia maior pars gentis vnius, magis sequitur affectus naturales corporis, quae (16) vnus singularis homo, ide, et c. Sed hoc incident aliter est tactu (05) . Secundavia, per quam prfata nostra Catholica assertio declaratur, est per reprobationem errorum genethliacorum, et Deam fortun colentium Mathematicorum. De quibus Isidor. 8. Ethic. cap. 9. genethliaci dicuntur, propter natalium considerationem syderum, qui vulg Mathematici dicuntur. Fortuna ver vt ibidem dicit cap. 2. Fortun nomen habere dicitur, quasi De quandam res humanas varijs casibus et fortuitis illudente. Vnde et ccam appellant, e qud paim in quoslibet incurrens sine vllo examine merito (34) rum, et ad bonos et malos venit. Hc lsydorus. Sed tale (02) Deam credere, aut qud lsiones in corporibus, et creaturis, qu ex Maleficorum operibus inferuntur, non abipsis Maleficijs, sed abipsa Dea fortun prouenirent, sicut est Idololatria, ita et asserere, Maleficas ipsas ad hoc esse natas, vt talia per eas in mundo exerceri point, similiter fide alienum existit, im et communi Philosopborum traditione, si cui placet, inspiciat Doctorem sanctum lib. 3. Summ Fidei contra Gentiles. q. 87. et sequentibus, et inueniet plura. Licet hoc vnicum, propter eos qui fortais copiam librorum non habent, non videtur omittendum, qud quia in homine tria sunt consideranda, vt ibinotatur, qu tribus c lestibus causis diriguntur, Voluntatis actus, Intellectus actus, et corporis actus, quorum principium Deo tantm, et immediat secun dum ab Angelo, et tertium c lesti corpore dirigitur. Nam electiones et Voluntates immediat Deo in bonis operibus diriguntur, dicente scriptura, Prouerbior. 21. Cor Regis, supple, quod maiori potentia videtur posse resistere, e minus alij non possunt, quia in manu Domini, et quocunque voluerit inclinabit illud. Et Apostolus: Deus qui operatur in nobis velle, et perficere pro bona voluntate. Cognitio ver humana intellectiua DEO, mediantibus Angelis ordinatur. Ea ver qu ad corporalia pertinent, siue sint exteriora, siue interiora, in vsum hominis venientia DEO mediantibus Angelis, et c lestibus corporibus dispensantur. Dicit enim beatus Dionysius 4. de di. no. qud corpora c lestia sunt caus eorum, qu in hoc mundo fiunt, non tamen neceitatem infere (02) tia. Et cm homo sit ordinatus secundum corpus, sub corporibus c lestibus, secundum intellectum ver sub Angelis, secundum Voluntatem autem sub Deo, potest contingere, qud homo spreta inspiratione Dei ad bonu (05) , et illuminationi boni Angeli ducatur affectione corporali ad ea qu influentia luminarium c li inclinant, vt et sic tam Voluntas, qum Intellectus Malitia et erroribus inuoluantur. Non est autem poibile, huiusmodi erroribus quibus Malefici irretiti sunt, ex influentijs luminarium c li inuolui, licet ad fundendum sanguinem, vel furta, aut latrocinia, vel etiam incontme (02) tias peimas perpetrare poit quis ex illis inclinari, sicut etiam alia qudam naturalia. Etiam, vt Gulielmus in lib. de vniuer so dicit, quod per experientiam habetur, si meretrix nititur plantare oliuam, non efficitur fructifera, qu tamen per castam pltata fructifera efficitur, Et aliquis e (02) t Medicus in sanando, et Agricola in plantando, et miles in expugnando, aliqua ex impreione c lesti corporis efficiunt, qu alij e (02) t easde (02) artes habentes efficere no (04) possunt. Tertia via sumitur ex reprobatione fatalium effectuum. Vbinotdum, qud fatum esse aliquod vno modo Catholic asseritur. Alio modo asserere, est omnin Hreticum. Si. n. Fatum stimetur esse secundum stimationem quorundam gentilium, et eti quorundam Mathematicoru (05) , qui putabant, qud ex vi positionis syderum causaretur infallibiliter diuersitas morum, ita qud talis efficeretur necessari Maleficus, vel virtuosus in moribus, quia talem cm esse causaret vis, qu in dispositione syderum sua qua talis vel conceptus vel natus esse cprehenderetur. Et istam vim vocauerunt nomine Fati, sed quia ista opinio non tantm est falsa, im Hretica, et omnin detestanda propter inconuenie (02) tia, qu necessari sequerentur, vt supra tactum est, circa reprobationem primi erroris, quia videlicet tolleretur ratio meriti et demeriti, imo Grati et Glori, et (38) Deus malorum nostrorum auctor esset, et plura alia. Ide Fatum sic omnin refutatur, quia nihil est, secundum quam acceptionem e (02) t Gregorius dicit in Homel. Epiphani, Absit sidelium cordibus, vt Fatum aliquod esse dicant, et licet hc opinio videatur eadem esse cum prima, qu est planetariorum, et hoc propter eadem inconuenientia qu vtrobique (30) cernuntur, tamen sunt diuers, quantum inter se diuersi ficantur vis syderum, et influxus generalis septe (02) Planetarum. Si au (05) t stimetur Fatum esse secundum quandam dispositione (02) , siue or dinationem causaru (05) secundarum ad producendu (05) effectus diuinitus prouisos. Hoc

modo factum ver est aliquid, e (38) Prouidentia Dei per causas medias exequi tur suos effectus. In illis videlicet, qu secundis causis subduntur, licet in alijs non, vt est creatio animarum, Glorificatio et grati collatio. Licet e (02) t Angeli ad grati infusionem cooperari possunt Intellectum et Volu (05) tatis capacitatem, illumina (01) do et disponendo, et sic qudam ordinatio effectuum vna et eadem dicitur prouide (02) tia, et e (02) t Fatum. Sicenim consideratur, vt est in Deo, sic dicitur Prouidentia, si au (05) t secundum, quod est in causis, dicitur medijs or dinatus Deo ad effectus aliquos producendos sic habet ratione (02) fati. Et hoc modo Botius loque (02) s de Fato 4. de csol. dicit: Fatum est rebus mobilibus inbrens dispositio, per quam Prouidentia suis quque (17) ue nectit ordinibus. Sedtamen sancti Doctores hoc nomine vti recusauerunt, propter eos qui illud ad vim positionis syderum retor quebant. Vnde Aug. c. 5. de ciu. Dei dicit: Si proptere quisquam res humanas Fato tribuit, quia ipsam Dei volu (05) tatem vel potestatem Fatu (05) vocat, sententiam teneat, et lingu corrigat. Patet e (02) t ex prmiis tacita responsio ad qustionem, Anoi (03) a Fato subdantur, et an e (02) t Maleficorum opera illi subdtur. Quia si Fatum dicitur ordinatio causarum secundarum, ad effectus diuinitus prouisos, id est, vbi Deus disposuit per causas secundas producere effectus tales sic inquantum subduntur Fato, id est, subduntur causis secundis, sic Deo ordinatis, vt sunt influe (02) ti corporum c lestiu (05) . Ea ver qu Deo immediat fiunt, vt est creatio reru (05) , glorificatio substantialium spiritualiu (05) , et alia huiusmodi non subduntur. Et hoc est, quo (34) d dicit Botius vbi supr, (38) ea qu sunt prim Deitati propinqua, fatalis ordinis mobilitatem excedunt. Vnde Maleficorum opera, quia non subsunt secundis causis, cm talia prter cursum cem et ordinem natur eueniunt. Ide nec suto, sed causis alijs quoad corum origine (02) necessari subduntur. A MOTORIBVS ORBIVM MALEficia non causari. Consequenter, qud nec huiusmodi Maleficoru (05) opera possunt oriri, aut causari substantijs separatis, qu sunt Motoresorbium, seu corporum c lestium. Cuius opinionis fuit Auicenna et sui sequaces, hac ratione moti, quia enim substanti ill separat, altioris sunt virtutis animabus nostris, et ab ipsa anima interdum cm fuerit in sua imaginatione, ad solam quandam apprehensionem interiorem, circa aliquod extrinsecum immutatur corpus proprium, interdum etiam alienum seu extrinsecum, verbigratia: Aliquis ambulans supra trabem in alto positam, cadit de facili, quia imaginatur casum ex timo (34) re, non autem caderet, si esset trabes illa posita super terram, vbi casum timere non posset. Item ad solam apprebensionem anim incalescit corpus, vt in concupiscentibus vel iratis, aut etiam infrigidatur, sicut in timentibus. Potest etiam immutari ad aliqu gritudinem, puta febrem vel lepram, ex forti imaginatione, et apprebensione ad tales gritudines, et sicut circa corpus proprium, ita circa alienum, vt illud immutetur ad sanitatem vel gritudinem, et hc ponit causam etiam sascinationis, de qua superius tactum est. Et quia secundum illam positionem effectus Maleficarum haberent reduci ad Motores orbium, licet non prcis ad ipsa corpora c lestia. Ide vltra illa qu ibi tacta sunt, dicamus adhuc, qud talia sic contingere est impoibile, quia cm Motores orbium sint substanti intellectuales et bon, non tam secundum naturam, quae (16) et secundum Voluntatem, quod patet ex earum opertibus ad bonu (05) totius Vniuersi. Illa autem Creatura, cuius ope Magic operationes fiunt, vt si sit bona secundu (05) naturam, non tamen potest esse bona secundum Voluntatem. Ide non potest esse idem iudicium de ambabus substantijs. Et qud non potest esse bona secundum Voluntatem probatur. Nam prstare patrocinium aliquibus, in his qu fiunt ctraria virtuti, nun est alicuius Intellectus ben dispositi, talia au (05) t in huiusmodi operationibus Maleficorum. Fiunt enim, vt in secunda parte operis patebit, plurima Homicidia, Fornicationes, puerorum et iumentorum occisiones, et alia maleficia procurantur. Vnde veteres his artibus Malefici malefaciendo vocantur. Non est ergo ben disposita secundu (05) Virtutem talis Intellectualis natur, cuius auxilio buiusmodi artes Maleficarum innituntur, licet sit bona secundum naturam, quia habet esse, et illud omnia appetunt, vt cuilibet intuenti patet. Item n est Intellectus ben dispositi, familiarem esse sceleratum, et eis patrocinium exhibere et non quibusdam virtuosis. Huius autem operibus Maleficorum vtuntur homines scelerati, quia fructibus corum cognoscuntur. Auxilio autem substantiarum orbes mouentium, in bonu (05) qulibet creatura inclinatur natura, licet corru (05) patur per accidens sp. Ergo ill substanti non possunt esse originalis causa Maleficarum. Prtere, intellectus ben dispositi est, reducere homines in ea, qu sunt homini propria bona, qu quidem sunt bona rationis, abducere ergo ab istis, et pertrabere ad alia minima bona, est Intellect us indecenter dispositi. Per huius autem artes non adipiscuntur homines aliquem profectum in bonis rationis, qu sunt scienti et Virtutes, sed in quibusd minimis, vt sunt deprehe (02) siones et exercitia latronum, et mille nocumentorum, ergo origo non est substantijs separatis, sed ab aliqua virtute non ben disposita secundum Virtutem. Prtere, non est ben dispositus secundum Intellectum, qui per aliqua scelera commissa prouocatur ad auxilium alicui ferendum. Hoc autem fit in istis artibus Maleficorum, nam vt patebit in executione, barum Fidem abnegant, innocentes pueros occidunt. Substanti enim separat, qu sunt orbium Motores, propter suam Bonitatem n his maleficijs auxiliu (05) prstant. Conclude (02) do ergo, qud huiusmodi artes, sicut non possunt corporibus c lestibus, ita nec ab eoru (05) Motoribus oriri, et cm necesse habent oriri ex aliqua virtute alicui creatur collat, et illa etiam non potest esse bona secundum voluntatem, licet sit bona secundum naturam, et huiusmodi creatur sint ipsi Dmones, relinquitur, qud corum Virtute huiusmodi fiant, nisi fortais adbuc obstat friuola stimatio, quod ex hominum Malitia concurrere super Maleficorum verba comminatoria, et imagines repositas ad certum locum, virtute quadam

stellarum sequerentur. vt verbi gratia, quando Maleficus diceret, imaginem aliquam reponendo, faciam te ccam aut claudam, et hoc cueniret: Tunc ide euenire, qud talis sua natiuitate ex virtute stellarum sortiretur pr cteris hominibus talem virtutem, quantumcunque (30) alij talia verba proferre (02) t, et essent instructi per disciplinam ad profere (02) dum, adbuc tamen efficaces in huiusmodi operibus esse non possent. Ad qu singula respondendo, declarabitur. Prim, qud ex Malitia hominum huiusmodi effectus causari non possunt. Secund, qud nec ex vocibus quorumcunque (30) hominum, concurrente quacunque (30) constellatione, etiam ad quascunque (30) imagines. EX MALITIA HVMANA Maleficia non oriuntur. De prim, qud non ex Malitia quantumcunque bumana, point oriri huiusmodi Maleficoru (05) opera, sic declaratur. Nam Malitia hominis, siue sit habitualis, inquantum quis ex frequentatis actibus acquirit habitum, inclinantem ad perpetrandum peccata, non ex Ignortia, nec ex infirmitate, vnde censetur peccare ex Malitia. Vel sit Actualis Malitia, qu dicitur ipsa mali electio, qu etiam ponitur Peccatum in Spiritum Sanctum, nunquam potest circa ipsum Maleficium tantum efficere, qud talia opera, vt sunt immutationes eleme (02) torum, et lsiones circa corpora, indifferenter hominum et iumentorum, absque (30) aistentia alicuius altioris Virtutis proueniant, quod declaratur prim ex parte caus, secund ex parte effectus maleficialis. Nam hoc, quod non potest homo efficere absque (30) Malitia, puta per sua naturalia imminuta, minus potest per ipsa naturalia iam diminuta. Patet, cm iam sit virtus actiua etiam diminuta. Sed homo per peccata qualitercunque (30) per Malitiam commissa, diminuitur in bonis naturalibus, probatur auctoritate et ratie. Nam Dionysins. 4. cap. de di. no. dicit: Malum est effectus naturalis habitudinis, et loquitur de malo culp. Vnde et nemo noscens malum, operatur illud, quod si operatur, ex defectu operatur. RESPONDEO sic, Sicut se habet Bonum Crati ad Malu (05) Natur, ita se habet Malum culp ad Bonum natur. Sed per Gratiam diminultur Malum natur, vt fomes, qui est inclinatio ad copulam, ergo per culpam fortiori diminuitur Bonum Natur. Non obstat, si dicatur de Fascinatione, qu interdum procuratur ex nspectione alicuius vetul, malitios puerum aspicientis, vnde puer immutatur et fascinatur, quia sicut supr tactum est, hoc tantummod contingere potest circa pueros, propter teneram complexionem. Hc autem loquimur de corporum quorumcunque (30) hominum, et iumentorum, acelementorum ad grandinum immutationes. Si quis velit latius intelligere, inspiciet Doctorem Sanctum in qustionibus de Malo. Vtrm peccatum poit corrumperetotum Bonum Natur, et c. Ex parte denique effectuum Maleficalium declaratur, Nam ex effectibus deuenitur in cognitionem Caus. Vndesicut illi effectus, qu ad nos, qui fiunt prter ordinem natur creat nobis not, per virtutem creat nobis ignot, licet n sint propri mimcula, sicut illa, qu fiunt prter ordinem totius natur creat, qualia secundum potestatem operatur ille, qui est supra omnem ordinem totius natur creat, qui est Deus benedictus, secundum quam acceptionem dicitur: Tu es qui (33) facis mirabilia magna solus, ita et Maleficiales effectus dicuntur miraculosi, inquantum fiunt ab aliqua causa nobis ignota, et prter ordinem natur creat nobis not. Ex quibus elicitur, qud Virtus corporalis hominis adbuiusmodi opera causanda non se extendere potest, qu semper hoc habet, vt causa cum suo effectu naturali nota sit naturaliter absque admiratione, et qud effectus Maleficiales possunt aliquo modo dici miracula, inquantum Notitiam human am excedunt, patet ex seipsis, cm naturaliter non fiunt, patet et per omnes DD. prsertim Aug. in lib. 83. q. vbi dicit: Quod Magicis artibus fiunt miracula, plerunque (30) similia illis miraculis, qu fiunt per serues Dei. Et iterum in eodem dicit: Magi faciunt iniracula per priuatos contractus, boni Christiani per publicam Iustitiam, mali Christiani per signa public Iustiti, qu omnia sic declarantur. Nam Iustitia Diuina est in toto vniuerso, sicut lex publica in ciuitate. Virtus autem creatur cuiuslibet in virtuoso se habet, vt virtus alicuius priuat person in ciuitate. Idc boni Christiani inquantum per Diuinam Iustitiam miracula faciunt, dicuntur facere miracula per public Iustitiam. Magus au (05) t, quia operatur ex pactoinito cum Dmone, dicitur operari per priuatum contractu (05) , quia operatur per Dmone (02) , qui sua naturali virtute potest facere aliquid prter ordinem natur creat, nobis not, per virtutem creatur nobis ignot, et erit miraculum, qu ad nos, sed non simpliciter, quia non potest operari prter ordinem totius natur creat, et per omnes virtutes creaturarum nobis ignotarum. Sic enim solus DEVS dicitur facere miracula. Iuxta illud: Tu es DEVS qui facis mirabilia magna solus. Mali autem Christiani faciunt per signa public Iustiti, sicut inuocando (34) nomen Christi, vel exhibendo aliqua Sacramenta, si cui placet, inspiciat Sanctum Thomam in prima parte qustionu (05) . 111. articulo 4. Potest etiam attendere ea qu in secunda parte operis, capite 6. deducentur inferius. QVOD NEC PER VOCES ET VERba concurrente virtute stellarum. Demm, quod nec ex vocibus quorumcunque hominum, concurrente quacunque constellatione super quascunque (30) imagines. Nam cu (05) Intellectus hominis huius dispositionis est, quod eius cognitio ex rebus causatur, cm intelligentem necesse sit fantasmata speculari. Non est eius conditio, qud ex sua cceptione seu Intellectuali operatione intrinseca, vbi illam solam per verba exprimeret, res ab extra habeat causare, aut qud conceptio Intellectus expressa per verba haberet corpora immutare. Tales enim homines, qui talem haberent virtutem, n essent nobiscum vnius speciei, sed quiuoc dicerentur homines. Prtere, si dicatur, qud illa efficiunt per verba, concurrente virtute stellaru (05) natiuitate. Vnde contingit, qud pr cteris hominibus, dum proferunt verba, qud per illa aliquid efficiunt, cu (05) tamen alij etiam proferentes eadem, non possent aliqu transmutationem efficere, quia virtus stellarum natiuitate eis non deseruit. Patet ex prcedentibus illa esse falsa, ex reprobatione

trium errorum Planetariorum, genethliacorum, et fatalem ordinem ponentium. Prtere, cm verba exprimunt mentis conceptum, et corpora c lestia non possunt imprimere Intellectum, nec etiam corum Motores, nisi per se absque (30) motione corporu (05) c lestium, Intellectum vellent illuminare, et hoc solummod fieret ad opera bona, quia ad mala perpetr anda non illuminatur Intellectus, sed obumbratur, quod non est officium bonorum spirituum, sed malorum. Ide patet, qud si verba corum aliquid efficiunt, hoc non est vigore alicuius corporis c lestis, sed aistentia alicuius Virtutis intellectiu, qu etiam etsi sit bona secundum naturam, non tamen potest esse bona secundum Voluntem, inquantum semper ad malum machinatur, et talis erit Dmon vt supr ostensum est. Et qud nec per imagines point talia efficere, quasi corpora c lestia super ipsas aliquid influerent, quia huiusmodi imagines quantumcunque (30) characteribus et figuris sunt insignit, sunt effectus hominis operantis per artem. C lestia autem corpora effectus causant naturales, cuiusmodi non sunt effectus Maleficorum, qui dicuntur Maleficales, vt pot in malum creaturarum, prter consuetum or dinem natur prosilientes, vnde nibil ad propositu (05) . Prtere supr ostensum est etiam, qud duplices sunt ima, gines, Astrologic, et Magc, qu etiam ad bonum aliquod priuatum obtinendum, et non ad corruptione (02) ordinantur. Maleficorum autem imagines sunt omnin alterius, cm semper ad nocumentum creaturarum, et ex Dmonum iussu, ad aliquem locum occult reponuntur, vt desuper ambulantes, vt dormientes ldantur, vt ips Malefic fatentur, vnde et ab ipsis Dmonibus efficiunt quicquid causant, et non ex corporum c lestium influentijs. AD ARGV MENT A. Ad primum, dictum Augustini est intellectum, qud causa deprauationis homini, redit ab hominis Voluntate, sicut ad causam effectum perficientem, qu propri diciture esse causa, non sic aute (02) est causa effectum permittentem, vel disponentem vel conciliantem, aut prcipiente (02) , quibus modis s. cciliatiu, dispositiu, et prceptiu, Diabolus dicitur c peccati et deprauationis. Deus au (05) t solummod permiione, qui mala per mittit propter bona, iuxta Augusti. in Ench. Diabolus autem disponit interius suggere (02) do, persuadet interius et exterius acrius stimulando. Prcipit autem his qui ei totaliter subdiderunt, vt sunt Malefici, quibus non est opus interius instigari, sed tantm exterius et c. Et per hoc etiam ad secundum, qud quilibet est causa su Maliti, direct intelligendo, et ad probationes, patet eadem responsio, quia licet repugnat libero arbitrio, moueri per modum prcipientis, non aute (02) per modum disponentis. Ad tertium. Motus ad virtutes, aut ad vitia, dispositiu possunt causari ab influentijs corporum c lestium, et capitur motus pro quadam naturali inclinatione ad virtutes humanas et vitia: Opera au (05) t Maleficoru (05) , quia excedunt cem ordinem natur, Ide illis influentijs subiacere n possunt. Ad quartu (05) , ide (02) putat, quia sunt caus humanoru (05) actuum corpora c lestia, sed illa opera non sunt humanitus adinue (02) ta. Ad quintum, (38) Motores orbiu (05) point imprimere in animas, si intelligatur immediat, sic imprimunt illuminandu (05) ad bonum, et non ad maleficia, vt supr tactu (05) est. Si au (05) t intelligatur medite, tunc iuxta influentiu (05) corporum c lestiu (05) imprimunt indirect et dispositiu. Ad sextum, hoc (38) Dmones ad certa augmenta Lun homines vexant, contingit propter duo. Prim quidem ad hoc, vt infament creaturam Dei, scilicet Lunam, vt Hierony. et Chrisosto. dicunt. Secund, quia non point oper ari, nisi mediantibus naturalibus virtutibus, vt supr dictum est. Ide considerant corporum aptitudines, ad effectum inducendo, et quia cerebrum est humidiimum omniu (05) partium corporis, vt Aristote. dicit, et Natur ales omnes: ide maxim subijcitur operationi Lun, qu ex sua proprietate habet mouere humores. In cerebro autem perficiuntur vires animales, et ide Dmo (34) nes secundu (05) certa argume (02) ta Lun perturbant hominis Fantasiam, quando considerat cerebrum ad hoc dispositum. Ad aliud, (38) Dmones aduocati in certis constellationibus adueniunt, faciunt propter duo. Prim, vt homines in hunc errorem inducant, qud credunt, aliquod numen esse in stellis. Secund, quia consider ant, secundum aliquas constellationes materiam corporalem magis esse dispositam adeffectus, pro quibus aduocantur. Ad tertiu (05) , qud sicut dicit Augusti. 36. de ci. Dei. Per varia gener a lapidum, herbaru (05) , lignorum, animalium, carminum et instrumentorum musicorum Dmones alliciuntur, non vt animalia cibis, sed et spiritu, signis inquantum, scilicet, hce is exhibentur in signum diuini honoris, cuius ipsi sunt cupidi. Tamen quia sp obijcitur, qud Dmones possunt impediri per herbas et harmonias vexatione hominu (05) , vt in argumento allegatur de Saul per harmoniam citahar. Vnde nituntur defendere, qud aliqui possent effectus Maleficiales producere per cert as herbas, et ocrultas causas, absque (30) auxilio Dmonum, tantummod ex influentia corporum c lestium, qu plus possunt imprimere in huiusmodi res corporales ad effectus corporales, qum in ipsos Dmones, ad producendum huiusmodi effectus Maleficiales. Ide latius cm sit respondendum, est aduertendum, qud herb vel harmoni n possunt sua naturali virtute totaliter excludere vexationem, qua Diabolus poit homine (02) vexare, si sibi permitteretur Deo (34) , vel Angelis bonis. Possunt tamen ill vexationem mitigare, et ita parua posset esse vexatio illa, qud possent eam penitus excludere, sed hoc facerent, non agendo in ipsum Dmonem, cm sit spiritus separatus, in quem non potest naturaliter agere quodcunque (30) corpus, sed agendo in ipsum vexatum Dmone. Omnis enim causa limitat Yirtutis producere potest effectum intensiorem, in materiam dispositam qum non dispositam, cui et consonat illud Philos. 2. de Anima. Actus actiuoru (05) sunt in patien te prdisposito. Dmon aute (02) est genus limitat Virtutis, ergo vexationem intensiorem facere potest Diabolus in homine disposito ad illam vexationem, siue ad illud, ad quod Diabolus intendit adducere, qum in homine

dispositionis contra ri. Puta Diabolus potest vexare intensius paie Melancholica hominem dispositum ad illam, qum ho (34) minem contrari dispositionis. Certum est autem, herb et harmoni multm possunt immut are dispositionem corporis, et ex n sequenti motus sensualitatis, hoc patet de herbis, cm qudam inclinant ad Ltiti, qudam ad Tristitiam, et sic de alijs. Hoc etiam patet de barmonijs per Philosop. 8. Polit. vbi vult, qud Dmones harmoni habent prouocare diuersas paiones in homine. Hoc etiam refert Boetius in Musica sua, et autor de ortu scientiarum, vbi loquens de vtilitate Music dicit, qud valet ad curandum vel alienandum diuersas infirmitates, et ita patere potest, (38) cteris paribus fit vexatio debilior. Non autem video, quomodo herb vel harmoni point in homine dispositionem aliquam causare, propter quam homo nullo modo posset Dmone vexari, si tamen permittetur, quia Diabolus mouendo solm motulocali, vaporique (23) ipso Spiritus inordinato motu posset homine (02) multm vexare. Herb autem vel harmoni nullam dispositionem causare possent in homine sua naturali virtute, per quam probibetur Dmon prdictam commotionem facere. Contingit tamen quandoque (30) , qud Diabolo non permittitur homine (02) vexare, nisi vexatione ita parua, qud per aliquam fortem dispositionem ad contrariu (05) tolleretur totaliter, et tu (05) c aliqu herb vel harmoni possent corpus hominis ita ad contrariu (05) disponere, qudilla vexatio totalter amouetur, verbi gratia: Diabolus quandoque (30) posset hominem vexare vexatione Tristiti, it a debiliter, qud per aliquas berbas vel harmonias, qu habere (02) t causare dilatationem et diffusionem spirituu (05) , qui sunt Motus contrarij Tristiti, totaliter amoueretur illa Tristitia. Qud autem August. li. 3. de doctrina Christiana condemnat ligaturas, et qudam alia, de quibus ibi diffusius scribit, hoc attribuens arti Magic, hoc est, quantum ad illud, quod non possunt sua naturali virtute, quod patet ex hoc, quod dicit sic: Ad hoc genus pertinent omnes ligatur, at que (30) remedia, qu Medicorum condemnat disciplina. In quo satis patet, qud illa condemnat quantum ad vsum, respectu cuius non habent aliquam efficaciam ex suanaturali virtute. Quantum aute (02) ad illud quod 1. Regum. cap. 6. habetur, qud Saul, qui vexabatur Dmone alleuiabatur, quando Dauid cytharam percutiebat coram eo, et qud Spiritus malus recedebat, et c. Sciendum, qud ben verum est, qud per tactu (05) cytbar, virtute naturali illius harmoni, alleuiabatur aliquantulum afflictio Saulis, inquantu (05) illa harmonia aliqualiter dulcorabat appetitu (05) eius per. Auditum, per quam dulcoratione (02) reddebatur minus aptus adill vexationem. Sed qud Spiritus malus recederet, qudo Dauid cytharizabat, hoc erat propter vim Crucis, quod satis expre dicitur in glossa, vbi sic dicitur: Erat Dauidin Canticis Musicis eruditus, diuersoru (05) sonorum rationabilis, moderatus que (23) concentus. Vnitatem essenti significat qu varijs modis quotidi resonat. Dauid malignum Spiritum in cythara compescnit, non quia tta esset vis in cythara, sed in signe crucis qui in ligno crucis, et cordarum extensione, id est, venarum gerebatur, qu iam tuns Dmones effugebat. QVO AD IPSAS MALEFICAS Dmonibus se subijcientibus, QVSTIO SEXTA. Pro tertia et annexa difficultate, quo ad ipsas Maleficas Dmonibus sesubijcientibus plura super modum aggredie (02) di huiu smodi spurcitias possunt difficultari. Prim, ex parte Dmonis, et corporis ab eo assumpti, ex quo eleme (02) to sit illud formatum. Secund, ex parte actus, an semper cum infusione seminis ab altero recepto. Terti, ex parte temporis et loci, an potius in vno te (02) pore, quae (16) iu altero exerceat. Quart, an visibiliter qu ad circu (05) stantias se agitat. Ex parte mulierum, an tantu (05) mod ill, qu ex huiu smodi spurcitijs procretur, Dmonibus frequentantur. Secu (05) d, an ill qu ab obstetricibus tempore partus Dmonil, offeruntur. Terti, an remiior sit in talibus ipsa Venerea delectatio. Ad qu oi (03) a ad prsens cm n sit respondendum, e qud tantummod generalitati studemus, et in secunda parte operis illa singula per eorum opera explanantur, vt patebit in quarto capitulo, vbi de singulis modis fiet mentio. Ide ad secundum principale tendamur. Et prim, cur in tam fragili sexu hoc genus Persidi inuenitur amplius qum in viris. Et erit qustio prima generalis, qu ad conditiones generales mulierum. Secunda specialis, cuiusmodi mulieres amplius inueniuntur superstitios. et Malefic. Tertia singularis, qu ad ipsas obstetrices, qu omnes alias in Malitia excedunt. CVR MAGIS FOEMINAE SVPERstitios reperiantur? Qv ad primum, cur in sexutam fragili mulierum maior multitudo Maleficarum reperitur, qum inter viros? Et quidem in contrarium argumenta deducere non expedit, cm ipsa Experientia, prter verboru (05) et fide dignorum testimonia, talia fecit credibilia. Dicamus, sexum non despiciendo, in quo Deus semper magua fecit fortia, vt confundet, qud diuers diuersis super hc aignantur rationes. Semper tamen in principali concordantes, vude et pro mulierum admonitione ipsa materia ben est prdicabila, affectantque (23) audire, vt Experientia sp docuit, dummod discret proponatur. Nam aliqui Doctores hanc rationem tradunt: Dicunt enim tria esse in rerum natura lingua, Ecclesiasticus, et femina, qu medium in Bonitate aut Malitia tenere nesciunt, sed vbi limites su conditionis excedunt, ibi quendam apicem et supremum gradum in Bonitate aut Malitia vendicant. In Bonitate quidem, quando hono reguntur Spiritu, vnde et optima sunt. In Malitia ver, q malo Spiritu regu (05) tur, vnde et pessima efficiuntur. De lingua. n. patet, cum eius ministerio plurima regna fidei Christian sunt subiugat, vnde et Apostolis Christi in igneis linguis Spiritussanctus visus est. Patet et in alijs sapientibus Prdicatoribus quotidie lingua canum, vulnera et vlcera languent is Lazari lingentes, iuxta illud: Lingu canu (05) tuorum, ex inimicis animas eripie (02) les. Vnde et Dux et Pater Prdicatorum ordinis in figura catuli latrantis, et accensam faculam in ore gestantis prmonstratus est, vt suo latratu vsque (30) ad prsens habeat lupos Hreticos arcere gregib. ouium Christi. Patet et ex quotidiana

Experientia, qud vnius viri prudentis lingua interdum infinitorum hominum strages prpeditur, propter qu non immerit in eius commendationem Salo. Prouerb. 10. plura cecinit: In labijs Sapientis inuenitur Sapie (02) tia. Et iterum: Argentum electum lingnaiusti, cor impioru (05) pro nihilo. Iterum: Labia iusti erudiunt plurimos, qui autem indocti sunt, in cordis egestate morientur. Cuius causa ibidem 16. subditur, quia hominis est prparare animum, et Dei gubernare linguam. De mala ver lingua inuenies Ecclesiast. 28. Lingua tertia multos commouit, et dispersit illos de gente in gentem, ciuitates murat as diuitum destruxit, et domos magnatoru (05) effodit. Et dicitur lingua tertia eorum, qui inter duas partes contrarias incaut, vel maculos loquu (05) tur. De secundo, s. Ecclesiasticis, intellige Clericos et Religiosos in vtroque (30) sexu. Chrysostomus super illud: Eiecit vendentes et ementes de templo. Sicut omne bo (34) num Sacerdotio, it a omne malum ab eo egreditur. Hieronymus in epistola ad Nepotianum. Negociatorem Clericum ex inope diuitem, ex ignobili gloriosum, quasi quandam pestem fuge. Et beatus Bernardus, homil. 23. super Cant. loque (02) s de clericis, dicit: Si insurgeret apertus Hreticus, mitteretur foras, et aresceret, si viole (02) tus inimicus, abscouderent se forsitan ab eoboni. Nunc ver quomodo abijeient, aut quomodo abscondent se. Omnes amici, et tame (02) omnes inimici, omnes domestici, et nulli pacifici, omnes proximi, et omnes qu sua sunt qurunt. Et alibi, nostri Prlati facti sunt Pilati, nostri Pastores facti sunt tonsores. Et loquitur etiam de Prlatis Religiosorum, qui onera grania inferioribus imponu (05) t, digito autem suo minimo ne (02) tangerent. Et Grego. in pasto. dicit: Nemo amplius in Ecclesia nocet, qum qui peruers agens nomen vel ordinem Sanctitatis habet, delinquente (02) namque (30) hunc redarguere nullus prsumit, et in exemplum culpa vebementer extenditur, quando pro Reuerentia ordinis peccator honoratur. De Religiosis etiam dicit B. Augustinus ad Vincentium Donatistam, Simpliciter fateor Charitati vestr, coram domino Deo nostro, qui testis est super animam meam, ex quo Deo seruire cpi, quoniam facil expertus sum peiores, sicut et meliores n pesfe inueniri, qum qui in monasterijs defecerunt aut prefecerunt. De mulieru (05) ver Malitia disseritur Ecclesiast. 25. Non est caput nequius super caput colubri, et non est ira super iram mulieris. Commorari leoui et Draconi plus placebit, qum habitare cum muliere nequ. Et inter plura. qu sequuntur et prcedebunt ibidem de muliere nequam concludit: Breuis est oi (03) s Malitia super Maliti mulieris. Hinc Chrysost. super Matthu (05) 19. Non expedit nubere. Quid aliud est mulier nisi Amiciti inimica, ineffugabilis p na, necessarium malum, naturalis tentatio, desiderabilis calamitas, do mesticum periculum, delect abile detrimentu (05) , malum natur, bono colore depicta, ergo si dimittere illam peccatum est, cm oportet tenere iam ver tormentum necessarium est, vt aut dimittentes adulteria faciamus, aut quotidianas pugnas habeamus. Tullius denique (30) 2. Rethoric dicit: Viros ad vnu (05) quodque (30) Maleficium singul, in plures cupiditates impellu (05) t mulieres, ad oi (03) a Maleficia cupiditas vna ducit. muliebrium. n. vitioru (05) omnium fundamentum est Auaritia. Et Seneca in suis Trag dijs: Aut amat aut odit mulier, nibil tertiu (05) dedisse est, flere femin est mendaciu (05) . Duogenem lachrymarum habentur in oculis feminaru (05) , veri doloris vnu (05) , insidiaru (05) aliud, mulier cm sola cogitat, mala cogitat. Debonis autem mulieribus tanta laus est, vt etiam beatificasse viros leguntur, et saluasse gentes, terras et vrbes. Patet de Iudith, Debora et Hester. Hinc Apost. 1. Cor. 7. Si qua mulier habet virum, et hic consentit habitare cum illa, non dimittat virum. Sanctificatus est enim vir infidelis per mulierem fidelem. Ide Eccles. 26. dicitur. Mulier bona, beatus vir, numerus enim anno ru (05) duplex. Multa ibi narrat laudabiliima per totum fer capitulum de excellentia bonarum. Et Prouer. vlt. de muliere forti, qu omnia etiam in nouo Testamento in feminis claruerunt, vt in virginibus, et alijs sanctis feminis, qu per fidem gentes, et Regna ab Idololatri cultu ad Christianam Religione (02) deduxerunt. Si quis inspicere velit Vinc. in spe. hist. lib. 26. cap. 9. de regno Vngari per Giliam Christianiimam. Et de regno Franco rum per Clotildem virginem, et Clodoueo despsatam, inspiciat et mira inueniet. Vnde qucunque (30) vituperationes leguntur, in Concupiscenti carnis interpretari possunt, vt semper mulier pro carnis concupiscentia intelligatur. Iuxta illud: Inueni amariorem morte muliere (02) , et bona mulier subiect a carnis Concupiscentia. Sunt et alij, alias rationes aignantes, cur in maiore multitudine reperiantur femin superstitios quae (16) viri. Prima est, quia pron sunt ad crede (02) dum, et quia principaliter Dmon qurit corrumpere fidem, ide potis eas aggreditur. Vnde et Ecclesias. 19. Qui cit credit, leuis est corde, et minorabitur. Secu (05) da causa est, quia natura prepter fluxibilitate (02) complexionis, facilioris sunt impressionis ad reuelationes capiendas, per impreionem separatorum spirituum, qua complexione etiam cm ben vtuntur mult bon sunt, cm mal, peiores sunt. Tertia causa, quia lubricam habent linguam, et c qu mala arte sciunt, eis comparibus feminis vix celare possunt, se que (23) occult cm vires non habeant, per Malefica vindicare qurunt faciliter, vnde Ecclesiast. vt supr: Commorari Leoni et Draconi plus placebit, qum habitare cum muliere nequam. Breuis omnis Malitia super Malitiam mulieris. Item potest et addi illa, cm fluxibiles sunt, sicut et faciunt. Sunt et tertij, alias rationes aignantes, quas Prdicatores caut debent proponere, et dicere, qud licet in veteri Testamento Scriptur vt plurimm mala loquantur de mulieribus, et hoc propter primam pruaricatricem mulierem, scilicet, Euam, et imitatrices eius, tamen et pst in nouo Testamento, propter mutationem nominis vt Eua in Aue, (vt ait Hier.) Totum quod intulit mal Maledi ctio Eu, totum abstulit Benedictie Mari. Vnde plurima et semper laudabilia sunt de ipsis prdicanda. Sed quia adhuc modernis temporibus hc perfidia amplius in mulierib. qum in viris inuenitur, vt ipsa

Experie (02) tia docet, curiosius causam inuestigando, vltra pr missa dicere possumus, qud in omnibus viribus, tam anim qum corporis, cm sint defectuos, non mirum, si plura Maleficia, in eos quos mulantur fieri procurant. Quantum enim ad Intellectum, seu ad intelligendum Spiritualia, alterius videtur esse speciei viris, cui Auctoritas et Ratio cum varijs Scriptur exemplis alludit. Terentius ait: Mulieres ferm vt pueri leui sententia sunt. Et Lacttius 3. institutionum: Nunquam aliquam muliere (02) philosophiam sciuisse, nisi Temestes. Et Prouerb. 11. quasi describens mulierem dicit: Est circulus aureus in naribus suis, mulier pulchra et fatua. Ratio naturalis est, qui (33) a plus carnalivero existit, vt patet in multis carnalibus spurcitijs, quie (02) t defectus notatur in formatione prim mulieris, cm de costa curua formata fuit. id est, de costa pectoris, qu est torta, et quasi contraria viro. Ex quo defectu e (02) t procedit, qud cm sit animalimperfectum, semper decipit. Nam dicit Cato: Instruit insidias lachrymis dum decipit, et c. Et illud: Dum femina plorat, virum decipere laborat. Patet in vxore Samsonis, qu multm infestans eum, ad declarandum sibi Problema propositum sodalibus, ab eo expositu (05) eis reuelauit, et sic decepit. Patet in prima muliere, (38) ex natura minorem habet fidem, cm dixit Serpenti interraganti, quare n ederent de omni ligno Paradisi? Responait, de omni, et c. ne fort moriamur, in quo ostendit, se dubitare, et fidem non habere ad verba Dei, qu omnia e (02) t Ethymologia nominis demonstrat. Dicitur enim femina, fe, et minus, quia semper minorem habet et seruat fidem, et hoc ex natura, qu ad fidelitatem, licet ex Gratia simul, et natura, fides beatissima virgine nunquam defecerat, cm tamen in omnibus viris defecisset tempo (34) re Paionis Christi. Mala ergo mulier ex natura, cm citins in Fide dubitat, etiam citius Fidem abnegat, quod est fundamentum in Maleficis. Quantum denique ad aliam Potentiam Anim, scilicet, Voluntatem ex natura cm odit aliquem, quem prius amauit, tunc stuat per Iram et Impatientiam, et sicut maris stas semper bullit et currit, sictalis ex tota Impatiens. Alludit huic rationi auctoritas diuersa. Ecclesia. 25. Non est Ira super Iram mulieris. Et Seneca Trag d. 8. Nulla vis flamm, tumidique (23) venti tanta, nec teli metuenda torti, quta cm coniunx viduata tdis ardet et odit. Patet in muliere qu fals accusauit Ioseph, et incarcerare fecit, quia noluit sibi in scelus consentire Adulterij. Genes. 30. Et reuera, potiima causa deseruiens in augmentum Maleficarum, est dolorosum duellu (05) inter amatores, et non maritatas f mi nas et viros, im et inter ipsas feminase (02) t sanctas, quid tunc decteris? Vides enim in Genesi, quanta fuit Impatientia et Inuidia Sar ad Hagar, postquam concepit. Gen. 21. Quanta Rachel ad Lyam, propter filios quos n habebat Rachel. Gen. 30. Quanta Ann ad Fenenn f cund, ipsasterili existe (02) te. 1. Reg. 1. Quta Mari ad Moysen. Num. 12. Vnde murmurauit et detraxit Moysi, propter quod (36) et lepra fuit percussa. Quanta Marth ad Magdalen, ipsa sedente, et Martha ministrante. Luc. 10. Vnde et Ecclesiastic. 37. Tracta cum muliere de his qu mulatur, quasi dicat, non est tractdum cum ea, quia semper mulatio, id est, Inuidia est in mala muliere. Et qu inter se sic agitantur, quant magis aduersus viros. Quare etiam, vt narrat Valerius Foroneus Rex Grcoru (05) , die qua mortuus est, dixit Leoncio fratri suo: Ad summam felicitatem nihil mihi deesset, si mihi sem per vxo (34) r defuisset. Cui Leoncius: Et quomodo vxor obstat feliciati? Et ille: Mariti hoc omnes sciunt. Et Socrates Philosophus interrogatus, si duce (02) da esset vxor respondit: Si n capies, solitudo arbitrans excipiet hc generis interitus, hc Hres alienus. Sed si c peris illam, perpetua solicitudo, conqustus qurularum, Dotis exprobatio, affinium graue supercilium, garrula socrus lin gua, successor alieni matrimonij, incertus liberoru (05) euentus, hc dixit vt expertus. Nam vt ait Hier. contra Iouinianum. Hic Socrates duas habuit vxores, quas ingenti Patientia sustinens, non petuit tamen abearum contumelijs, clamoribus, et vitupemtionibus liberari. Vnde quadam dieipsis qurulantibus contra eum, vt ipse domum egressus, vt earum molestias euitaret, et ante domum sederet, proiecerunt ill mulieres super cum aqu immundam, super quo ipse non perturbatus, quia Philosophus ait: Sciebam, qud post tonitrua pluui sequerentur. Et de quodam legitur, cuius vxor submersa erat in fluuio, quod cm qureret cadauer eius ad educendu (05) de aqua, ibat per fluuium ctra aquam, et interrogatus cm, cm res graues descendant infr, et n supr, quare quae (16) reret contra aqu? Respdit: Mulier ista in vita sem per (35) fuit contraria dictis et factis, siue mandatis meis, ide quro contrario modo, si fort eti mertua contrariam volunt atem vltra consuetum tenuisset. Et qudam, sicut ex primo defectu Intelligenti abnegationem Fidei facilius incurrunt: Ita ex secundo. s. inordinatis affectionibus et paionibus, varias vindictas qurunt, excogitant, et infligunt, siue per Maleficia, siue alijs quibuscunque (30) modis. Vnde non mirum, tantam multitudinem Maleficarum in hoc genere existere. Quanto insuper defectu memoratiua Potentia, cm hoc sit in eis ex natura vitium, nolle regi, sed suos sequi impetus, sine quacunque (30) Pietate ad hoc studet, et cuncta memoria dispo (34) nit. Vnde Theophrastus Sitotam domum et commiseris seruiendum, et si aliquidtuo arbitrio reseruaueris etiam minimum, vel magnam fidem sibi adhiberi non putabit et iurgia concitet, nisi cit consulueris, parat venena, Auspices et Ariolos consulit, ecce Maleficia. Sed quale sit dominium mulierum, audi Tullium in Paradox. Nunquid ille liber est, cui mulier imperat, leges imponit, prscribit, iubet, vetat quod ei videtur, nec illi imperanti aliquid negare potest vel audet. Ego istum n mod seruum, sed nequiimum seruorum appellandu (05) puto, licet ampliima familia natus sit. Vnde et Seneca in persona furios Mede: Quid amod cessas, sequere felicem impetum, pars ista vltionis, qua gaudes, quota est, et c. vbi multa ponit, ostendens, qud mulier non vult regi, sed suo impetu procedere etiam in damnum suum, sicut de multis legitur mulieribus, qu vel amorem, vel dolorem, quia

vindictas facere non potuerunt, seipsas occiderunt, sicut et de Laodice narrat Hieronymus super Danielem, qu existens Vxor regis Antiochi Regis Syri, zelaus, ne plus amaret Beronicem, quam etiam habebat vxorem, Beronice (02) et filiam eius ex dicto Anarocho prius fecit occidi, et pst seipsam veneuo occidit Vnde? quia non vult regi, sed suo impetu procedere. Ide Chrysost. non immeric dicit: O malu (05) omni malo peius, mulier mala, siue illa pauper sit, siue diues. Si. n. vxor diuitis sit, non cessat nocte et die virum et calidis stimulare sermonibus, blanda, nequiter et importuna violenter. Si ver pauperem virum habet, ipsum quoque (30) ad Iracundiam et rixas incitare non desinit. Et si vidua sit, ipsa per semetipsam omnes despicit paim, et ad omnem audaciam spiritu superbi inflammatur. Quramus, inuenimus fer omnia mundi regna propter mulieres fuisse euersa. Primum enim quod fuit regnum felix, scilicet Troi, propter raptum vnius femin, scilicet Helen, destructum est, multis millibus Grcoru (05) occisis. Regnum Iudorum multa mala et exterminia habuit, propter peimam Iezabel, et fili eius Athaliam, Reginam in regno Iud, qu occidi fecerat filios filij, vt eo mortuo ipsa regnaret, sed vtraque (30) occisa. Regnu (05) Romanorum multa mala sustinuit propter Cleopatr Reginam Aegypti, peimam mulierem. Et sic de alijs. Vnde et non mirum, si mundus iam patitur ob Malitiam mulierum. Demu (05) inspiciendo corporis ipsius carnalia desideria, vnde innumera nocumenta vit human contingunt, vt merit cu (05) Catone Vticen. dicere possumus: Si abs que (30) femina poit esse mundus, conuersatio nostra non esset absque (30) dijs, cm reuera, si mulierum non essent nequiti, etiam tace (02) do de Maleficijs, adhucinnumeris periculis mundus remaneret ex oneratus. Valerius ad Rufinum: Chimeram muliere (02) esse nescis. sed scire debes, qud monstrum illud triforme insigni vent lectur facie leonis olentis, maculetur ventre capr, vFulette cauda viper armetur. Vult dicere, qud aspactus eius pulcher, tactus f tidus, conuersatio mortifera. Audiamus et aliam proprietatem per vocem. Nam sicut ect mendax in natura, sic et in loquela, nam pungit, et tamen delectat, vnde et earum vox cantui Syrenarum aimilatur, qu dulci Melodia transeuntes attrahunt, et tamen occidunt. Occidunt quidem, quia ex marsupio euacuant, vires auferunt, et Deum perdere cogunt. Iterum Valerius ad Rufinum: Hc loquens, placet delectatio et pungit delictum, flos Veneris Rosa est, quia subeius purpura multi latitant aculei. Prouerb. 5. Nitidius oleo guttur eius, id est, locutio, nouiima eius amara quasi ab synthium. Audiamus et alia, in eius incessu, statu, habitu, ibi est vanitas vanitatum. Non est homo in mundo, qui tantum studeat placere Deo benigno, quantum mulier etiam mediocris, suis vanit atibus studet hominibus placere. De quo exemplu (05) in vita Pelagi, quando dedita mundo discurrebat per Antiechiam, ornata nimis, quam Sanctus pater Nomius nomiur videns, flere c pit, et dixit focijs, qud toto tempere vit sutantam diligentiam nunquam adhibuerat Deo placere, et c. qu demm orationibus eius conuersa est. Hc est, de qua Eccl. 7. et de quaiam Ecclesia lamentatur, propter ingente (02) multitudinem Maleficarum. Inueni amariorem morte mulierem, qu laqueus est venatorum, sagena cor eius, vincula sunt manuseius, qui placet Deo, fugiet illam, qui autem peccator est, capietur ab ea, Amarior est morte, id est, Diabolo. Apoca. 6. Nomen illi mors, Nam licet Diabolus duxit Euam ad peccandum, Euatmen seduxit Adam. Et sicut peccatum Eu n induxisset nobis mortem anim et corporis, nisi subsequuta fuisset culpa in Adam, ad quam induxit Eua, et n Diabolus, ide amarior morte. Iterum amarior morte, quia hc naturalis, et interimit ttm corpus, sed peccatum muliere inchoatum occidit animam, priuando gratiam, et corpus similiter in p nam peccati. Iterum amarior morte, quia mors corporalis est inimicus manifestus et terribilis, sed mulier inimicus blandus et occultus. Et ide amarior et periculosior laqueus, iam n dicitur venatorum, sed Dmo (34) nu (05) , quia eas i capiuntur homines, non solm per carnalia desideria vide (02) do, audiendo, cm earu (05) facies sitve (02) tus vrens, et vox serpentu sibulus iuxta Bern. Verumeti innumero malefacie (02) do homines, et iumenta. Sagena dicitur cor eius, id est, in scrutabilis Malitia, qu in cordibus earumregnat. Et manus sunt vincula ad detinendum, vbi Malum ad malefacie (02) dum creaturam apponunt, tunc Diabolo cooperante, hoc efficiunt quod prtendunt. Concludamus. Omnia per carnale (02) Concupisce (02) tiam, qu quia in eis est insatiabilis. Prouer. pen. Triasunt in satiabilia, et c. et quartum quod nunquam dicit, sufficit, scilicet, os vulu. Vnde et cum Dmonibus causa explend libidinis se agitant. Plura hc deduci possent. sed intelligentibus satis apparet, non mirum, qud plures reperiuntur infect Hresi Maleficorum mulieres qum viri. Vnde et consequenter Hresis dicenda est n Maleficorum, sed Maleficarum, vt potiori fiat denominatio. Et benedictus Altiimus, qui virilem speciem tanto flagitio vsque (30) in prsens sic prseruat, in quo vtique cm pro nobis nasci, et pati voluit, ide et ipsum priuilegiauit. CVIVSMODI MVLIERES AMplius inueniuntur superstitios et Malefic. Qv ad secundum, cuiusmodi mulieres pr cteris inueniuntur superstitios, et Maleficijs infect, dicendum, quod ex prcedenti qustione patuit, (38) quia tria generalia vitia, scilicet, Infidelitas, Ambitio et Luxuria, prcipu in malis mulieribus, regnare videntur: Ide ill pr cteris Maleficis intendunt, qu pr cteris illis vitijs dedit sunt. Iterum, quia inter illa tria vltimum amplius prdominatur, ide quia insatiabile, et c. ide, et ill inter ambitiosas amplius infect sunt, qu pro explendis suis prauis Concupiscentijs amplius inardescu (05) t, vt sunt Adulter, Fornicari, et Magnatorum concubin, et hox ex septemplici Maleficio, vt in bulla tangitur, Venereum actum et conceptus in vtero varijs inficiendo Maleficis. Prim mentes hominum ad inordinatum amore (02) , et c. immutando. Secund, Vim Generatiuam impediendo. Terti, membra illi actui accommoda auferendo. Quart, homines prstigiosa arte in bestiales formas mutando. Quint,

Vim Generatiuam, qu ad f mellas, destrue (02) do. Sext, aborsum procur ando. Septim, infantes Dmonibus offerendo, absque (30) alijs animalibus et terr frugibus, quibus varia nocumenta inferunt, de quibus in sequentibus tractabitur, sed ad prsens, de nocume (02) tis hominum demus rationes. Et prima conclusio, super eos quos maleficiunt ad Amorem vel Odium inordinatum, and pst, eadem materia pro maiori intellige (02) tia sub difficultate est discutie (02) da. Conclusio autem hc est. Nam sanctus Thomas in 4. dist. 34. de impedimento Maleficiali pertractans, sicut oste (02) dit, quare permittitur Diabolo Deo maior potestas Maleficij per actus Venereos hominis, qum super alios, rationes aignando, It a dicere simili oportet, qud h mulieres amplius infestantur, qu his actibus amplius deseruiunt. Dicit enim, qud quia corruptio peccati prima, per quam homo factus est seruus Diaboli, in nos per actum generantem deuenit. Ide Maleficij potestas permittitur Diabolo Deo in actu magis qum in alijs, sicut etiam in Serpentibus magis ostenditur Virtus Maleficorum, vt dicitur, qum in alijs animalibus, quia per serpentem Diabolus, tanquam per suum instrumentum, mulierem tentauit. Vnde etiam, vt poste subdit, licet matrimonium sit opus Dei, tanquam ab eo institutum, adhuc per opera Diaboli interdum destruitur. Non quidem per violentiam, quia censeretur sic fortior Deo, sed ex Diuina Permiione, procurando impedimentum actus coniugalis, vel temporale, vel perpetuum. Ex quibus hoc, quod Experientia docet, dicamus, qud propter huiusmodi spurcitias explendas, tam erga se, qum et seculi potentes, cuiu scunque etiam status et conditionis, innumera Maleficia pertractant, eorum animos ad amorem hreum vel Philocaptionem ade immutando, vt nulla confusione aut per suasione ab eis desistere valeant. Ex quibus etiam et exterminium fidei, seu periculum intollerabile quotidi imminet, quod eorum animos immutare taliter sciunt, qud eis nulium nocume (02) tum siue per se, siue ab alijs fieri permittant, sicque (17) ue quotidi crescunt. Et vtin Experientia nos minim edocuisset, im et odia talia etiam in Sacramento Matrimonij coniun ctis suscitata per Maleficia, et similiter per infrigidationes Generatiu Po (34) te (02) ti, vt nec redditionem, nec exactionem debiti matrimonialis locum pro prole habere valeant. Sed quia Amor, et Odium in Anima existunt, quam etiam Dmonintrare nequit, ne alicui hc quasi incredibilia videantur, sub qustione sunt discutie (02) da, cm etiam opposita, iuxta se posita, magis elucescunt. AN MALEFICI MENTES HOMInum ad amorem, vel odium valeant immutare, QVSTIO SEPTIMA. Qvritur, an Dmones peripsas Maleficas mentes hominum ad Amorem, vel Odium inordinatum immutare et incitare valeant? Et arguitur qud non, secundum prmissa. Tria sunt in homine, Voluntas, Intellectus, et Corpus. Primum Deus sicut habet per seregere, quia cor Regis in manu Domini, ita secundum per Angelum illustrare, et ipsum Corpus per influxus c lestium corporum dirigere. Prtere intra corpora Dmones non po (34) ssunt esse illa immutando, ergo minus infra animam eius Potentijs Odium vel Amerem immittendo. Patet consequentia, quia ex natura maiorem habet potestatem supra corporalia, qum supra spiritualia, et quidem, qud non possunt immutare, supr patuit in plerisque locis, quia nullam formam substantialem vel accidentalem inducere possunt, nisi adminiculo alicuius alterius agentis, sicut etiam quilibet alius Artifex est etiam ad idem. c. 26. q. 5. epist. in fine. Qui credit aliquam creaturam posse transmutari in melius, vel in deterius, nisi abipso omnium Creatore, infideli et pagano deterior est. Prtere, omne agens ex proposito cognoscit suum effectum. Si igitur Diabolus posset me (02) tes hominum immutare ad Odium, vel Amorem posset internas cogitationes Anim videre, quod est contra illud, quod in libro de Ecclesiasticis dogmatibus dicitur: Diabolus internas cogitationes non potest videre. Et iterum ibidem: Non omnes cogitationes nostr mal Diabolo excitantur, sed aliquoties ex nostri arbitrij motu emergunt. Prtere, Amor et Odium sunt circa Voluntatem, qu radicatur in Anima, ergo non possunt causari Diabolo quacunque (30) arte. Tenet conseque (02) tia, quia illabi anim, (vt dicit August.) illi soli est poibile, qui eam creauit. Prtere, si dicatur, qud potest mouere sensitiuas interiores, et sic consequenter Voluntatem, non valet, quia Vis Sensitiua est dignior, qum vis Nutritiua. Sed Diabolus non potest formare actum Virtutis Nutritiu, vt formet carnem aut os, ergo etiam non potest causare aliquem actum interiorum virium Anim. Sed contr. Diabolus non solm visibiliter, sed etiam inuisibiliter homines tentare dicitur. Hoc autem falsum esset, nisi interius circa animam et eius potentiam aliquid causare posset. Prtere Damascenus in suis sententijs: Omnis Malitia, et omnis Immunditia Diabolo excogitata sunt. Et Dionys. 4. cap. de diui. no. Multitudo Dmonum, causa omnium malorum, et sibi de alijs. Responsio. Hc prim danda est Distinctio de causa, et secund, qualiter interiores potentias Anim immutare dicuntur Sensitiu interiores, et sic terti concludetur propositum. Qu ad primum, considerandum est, qud causa alicuius potest aliquid dici dupliciter. Vno modo direct, Alio modo indirect. Indirect quidem, sicut cm aliquid agens, causat aliquam dispositionem ad aliquem effectum, dicitur esse occasionaliter, et indirect causa illius effectus, sicut si dicatur, qud ille qui secat ligna, est o (34) ccasio combustionis ipsoru (05) , et hoc modo dicere possumus, qud Diabolus est causa omniu (05) peccatorum nostrorum, quia ipse instigauit primum hominem ad peccandum, ex cuius peccato consequuta est in toto genere humano qudam pronitas ad omnia peccata. Et sic intelligenda sunt verba Damasceni et Dionysij. Direct autem dicitur aliquid esse causa alicuius, inquantum operatur direct ad illud: et hoc modo Diabolus non est causa omnis peccati. Non enim omnia peccata committuntur Diabolo instigante, sed quda (01) ex libertate arbitrij, et carnis corruptione. Quia vt Origines dicit: Etiamsi Diabolus non esset, homines haberent appetitum cibi, et Venereorum et

huiusmodi, circa qu inordinationes mult contingunt, nisi per rationem talis appetitus refrenetur. Refrenare autem in or dine huiusmodi appetitum, subiacet libero arbitrio, super quod etiam Diabolus minus habet potestatem. Sed quia per hanc distinctionem non possumus discernere, qualiter interdum Amor hreos, seu Philocaptio procurari potest. Et vlterius aduertendum, qud Diabolus, licet non poit esse causa illius inordinati amo (34) ris direct, cogendo hominis Voluntatem, potest tamen esse per (35) modum persuadentis. Et hoc iterum dupliciter, scilicet, visibiliter et inuisibiliter. Visibiliter, sicut cm in alia specie hominis sensibiliter etiam apparet ipsis Maleficis, et eis sensibiliter loquitur, et persuadet peccatum, sicut tentauit primos parentes in Paradiso, in specie serpentis, Christum in deserto, in aliqua specie ei visibiliter apparens. Et quia non est putandum, qud solm sic persuadeat hominem, quia sequeretur, qud nulla alia peccata fierent ex instructione Diaboli, nisi qu Diabolus visibiliter apparens persuaderet. Ide dicendum est, qud etiaminuisibiliter instigat hominem ad peccandum, quod quidem fit dupliciter, per modum Persuasionis, et per modum Dispositionis. Per modum Persuasionis, sicut cm proponitur aliquid Virtuti cognitiu, vt Bonum: Et hoc potest fieri tripliciter, quia vel proponitur, quantum ad Intellectum, vel quantum ad sensum interiorem, vel exteriorem. Qutum ad Intellectum quidem, quia Intellectus humanus potest adiuuari ab Angelico intellectu hono, vel aliquid cognoscendum per modum illuminationis cuiusdam, vt Dionysius dicit. Ratio, quia sicut intelligere, secundum Philosophum, est quiddam pati. Ide potest imprimere in Intellectum aliquam speciem, vnde Actus intelligendi elicetur. Etsi dicatur, (38) Diabolus etiam hoc facere posset sua virtute naturali, qu non est diminuta, vt patet ex prcedente. Dicendum, qud non potest per modum illuminationis, sed per modum persuasionis. Ratio, quia Intellectus hominis est istius conditionis, qud quant magis illuminatur, tant magis cognoscit verum, tant magis potest sibi cauere deceptione. Et quia hanc deceptionem Diabolus finaliter intendit, Ide qucunque (30) eius Per suasio non potest dici illuminatio, licet poit dici reuelatio, in qutum per impreionem, quantum in vires sensitiuas interiores aut exteriores, vbi visibiliter persuaderet, aliqui (33) d imprimeret, vnde Intellectualis Cognitio per suaderetur ad aliquem actum exercendu (05) , quod qualiter fieri potest, videlicet, vt in vires interiores aliquid imprimere poit. ADVERTENDVM est, (38) quia corporalis natura nata est naturaliter, mouerilocaliter spirituali. Patet hoc in corporibus nostris, qu ab animabus mouentur, similiter in corporibus c lestibus. Non est autem apta nata formari ab ea immediat, et loquimur prcipu de formis in manendo, non ab informando, vnde oportet, qud concurrat aliquo (34) d corporale age (02) s, vt probatur in 7. Metaph. Materia corporalis naturaliter obedit bono vel malo Angelo ad motum localem, quo stante, quia Dmones super motu (05) localem seminacolligere possunt, et coniungere, seu adhibere aliquibus effectibus mirabiliter facie (02) dis, vt de Magis Pharaonis ctigerit, vbi produxerunt serpentes, et vera animalia vbi debita actiua debitis paiuis coniungebant. Ide qucunque (30) ex motu locali materi corporali accidere possunt, nihil probibet per Dmones fieri, nisi diuinitus impeditur. Quoigitur statuto, si volumus intelligere, quomodo potest Fantasi hominis, et interiores potentias sensitiuas incitare ad apparitiones, et mpetuosos actus per motum localem, notandum, qud sicut Philosophus in libro de somno et vigilia, aignat causam apparitionis somniorum per motum localem, ex eo, qud cm animal dormit, descendente plurimo sanguine ad principium sensitiuum, simul descendunt motus siue impreiones, relict ex sensibilium motionibus prteritis, et qu conseruat fuerunt in spiritibus, siue virtutibus sensibilibus interioribus, qu sunt Fantasia seu Imaginatio, qu idem sunt secu (05) dum sanctum Thomam, vt patebit. Est enim Fantasia seu Imaginatio, quasi tbesaurus quidam formarum per sensus acceptarum. Vnde contingit, qud ita mouent principium apprebensiuum, idest, Potentiam conseruatoriam specierum, qud apparent in Fanta sijs ita recenter, ac si tunc principium sensitiuum rebus ipsis exteriorib. recenter immutaretur. Verum est, qud non omnes hc intelligunt, sedsi quis se occuparevellet, considerare haberet numerum et officium seusuum interiorum, qui secundum Auicennam in libr. de anima, licet dicat esse quinque (30) , scilicet, sensum communem, Fantasiam, imaginatiuam, extimatiuam, memoriam: Tamen secundum beatum Thomam in prima parte q. 79. dicit esse quatuor tantm, e qud potentiam Imaginatiu, et Fantasiam ponit vnam timetur prolixitas, ide omittitur declaratio, e quia in plerisque locis de his pertractatur, tantummodo hoc, quod dictum est, Fantasiam esse thesaurum formarum, et alicui videretur memoratiuam esse huiusmodi, distingue, quia Fantasia est Thesaurus, seu Conseruatorium formarum, per sensum acceptaru (05) , Memoria au (05) t thesaurus intensionum, qu per sensum non accipiuntur. Quis enim videns lupum fugit, non propter indece (02) tiam coloris, aut figur, qu sunt form recept sensibus exterioribus, et reposit in Fantasias, sed fugit, quia inimicus natur, et hoc habet per quandam Intentionem, et Apprehensionem existimatiu, qu apprehendit vt nociuum, et canem vt amicu (05) . Sed conseruatorium illarum Intentionum est Memoria, quia recipere et retinere in corporalibus, reducu (05) tur ad diuersa principia, nam bumida ben recipiunt, et mal retinent, contrario autem est de siccis. Ad propositum, hoc quod contingit in dormientibus de apparitionibus somniorum ex spirituum, id est, specieru (05) in Conseruatorijs repositarum, et hoc ex naturali motu locali, propter commotione (02) sanguinis et bumoru (05) , ad principia illa, id est, ad Virtutes sensitiuas interiores, et dicimus motu locali intrinseco in capite, et in cellulis capitis, hoc etiam potest accidere ex consimili motu locali, per Dmones procreato. Et non tantm in dormientibus, sed et vigilantibus, in quibus Dmones possunt admouere et commouere interiores spiritus et bumores, vt species conseruat in Conseruatorijs educantur de

the sauris ad principia sensitiua, id est, ad Virtutes illas Imaginatiuam et Fantasticam, vt res aliquas habeat talis imaginari, et talis dicetur interior tentatio. Et non mirum, (38) Dmon hoc poit sua naturali virtute, cm quilibet homo per se vigilans, et vsum rationis habens, vel voluntariam commotionem specierum conseruatarum educere pt de suis thesauris, s. cseruatorijs buiusmodi speciesvt res aliquas ad suum placitu (05) imaginetur, quo stante, vt iam clar intelligitur materi de amere breos. N quia Dmones, vt dictum est, commouere possunt huiusmodi species, et c. faciunt ista dupliciter: Aliqudo absque (30) ligamine vsus mtionis, vt de tent atione dictum est, et per exemplum de voluntaria adhsione, qu interdum fit, aliquando autem qud totaliter vsus rationis ligetur, et hoc etiam possumus exemplificare per naturales quosd defectus, vt in freneticis et ebrijs, ergo non mirum, qud Dmones sic ligare possunt, Deo permittente, vsum rationis. Et tales dicuntur Arreptitij, et inde arreptitius, ab arripio, pis, quia arreptum Dmone, et hoc dupliciter, vel absque (30) Malefica et Maleficio, vel cumea absque (30) Maleficio, quia vt Philosopbus in prfato libro dicit, qud aliquis in paione existens, modica similitudine mouetur, sicut amans ex modica similitudine amati, et sicodium habenti, ide Dmones, qu per actus hominum experiuntur, quibus paionibus magis subducuntur, illos ad buiusmo (34) di Amorem vel Odium inordinatum instigat, e fortius in eorum imaginationem et efficacius imprimendo hoc quod contenditur, quantetiam idfacilius possunt. Facilius autempossunt, quant etiam amans facilius speciem reser uatam ad principium sensitiuum, idest, imaginatione (02) educit, et in eius cogitatione delect abilius moratur. Cum Maleficio ver, quando talia per Maleficas, et ad Maleficarum instantiam, propter pactuminitum cum cis procurat, de quibus enumerare pr multitudine tam in spiritualibus, qum in secularibus non est poibile. Quot enim Adulteri pulcherrimas vxores dimittentes in f diimas alias inardescunt? Nouimus vetulam, tres succeiu Abbates, vt publica omnium fratrum fama in illo monasterio etiam in hodiernum diem refert, non solm diem in his maleficiasse, sed et interemisse. quartum iam simili modo dementasse, quod et ipsa publica voce fatetur, nec veretur dicere, feci et facio, nec desistere meo Amore poterunt, quia tantum de meis stercoribus comederunt, quantitate (02) per extensum brachium demstrando. Fateor autem, quia nobis non aderat vlciscendi et inquirendi super eam Facultas, ide adhuc superest. Et quia dictum fuit in principio distinctionis, qud inuisibiliter instigat Diabolus hominem ad peccandum, non solm per modum Persuasionis, vt dictum est, im etiam per modum Dispositionis, licet n deseruit ad propositum, tamen sic declaratur. Per consimilem enim admonitionem spirituu (05) et humorum facit aliquos magis dispositos ad irascendu (05) , vel concupiscendum, vel ad aliud buius. Manifestu (05) est enim, qud corpore aliqualiter disposito, est homo magis pronus ad Concupiscentiam et Iram, et huiusmodi paiones, quibus insurgentibus, homo disponitur ad consensum. Sed quia prcedentia difficile est prdicari, Ide faciliori modo pro populo eruditiim sunt declaranda, et quibus remedijs point tales Maleficiati liberari, tractatur in tertia parte. MODVS PROPONENDI PRAEMISsa de Amore hreos in sermonibus ad populum. Prdicator de supr dictis sic mouet qustionem. An Catholicum sit asserere, qud Malefic valeant ad Amorem alienarum feminarum inor dinatum mentes hominum immutare, et eorum corda sic succendere, vt nulla confeione, plagis, verbis, aut factis, ad desistendam valeant. Cogi et similiter ad Odium inter matrimonialiter coniunctos incitare, vt nec redditionis, nec exactionis debiti matrimonialis locum pro prole habere valeant, quinim, interdum eos oportet currere ad amasias, intempestiu noctis silentio, per multa terrarum spacia. SVPER QV si voluerit, argumenta aliqua ex prcedenti qustione sumat, sinon dicat tantummod, qud qustiones ist patiuntur difficultates propter Amorem et Odium, qui cm fundantur in vo (34) luntate, qu in suo actu semper libera est, nec co (34) gi potest per aliquam creaturam, nisi Deo qui eam regere potest, vnde nec Dmon vel Malefica eius virtute ad Amorem vel Odium voluntatem cogere videtur. Item, quia Voluntas sicut et Intellectus subiectiu existu (05) t in Anima, et illabi anim illi soli est poibile qui eam creauit, ide difficultatem patitur qustio, qu ad Veritates enucleandas in suis partibus. His tamen non obstantibus, dicendum est prim super philocaptionem et odium, secund super Maleficum Generatiu potenti. De primo, qud licet in Intellectum et Voluntatem hominis immediat Dmon nequeat operari, tamen secundum omnes Doctores Theologos in 2. senten. de Virtute Dmonis, in operando in corpus, et in potentias corporis, siue corpori alligatas, siue sint sensus interiores, siue exteriores, permittante Deo agere valent. Hoc probatur auctoritate et ratione, ex prcedenti qustione, si placet inuenit, si non dicat auctoritatem, et rationem. Iob. 2. Dmoni dixit Deus: Ecce in manu tua, id est, potestate est Iob, et hoc erat qu ad corpus, quod patet, quia in animam noluit dare, vnde dicit, veruntamen animam eius serua, idest, illsam serua. Ratio. quia enim dedit ei corpus, dedit etiam super omnes potentias corpori alligatas, vt sunt quinque (30) exteriores, et quatuor interiores. s. sensus cmunis, Fantasia siuelmaginatiua, stimatiua, et Memoratiua. Si n potest aliter declarari, detur de porcis et ouibus exemplum, vbi porei per Memoratiuam redire sciunt, et oueslupum et canem discernunt ex naturali Imaginatione, vnu (05) tanquam inimicum, alterum tanquam amicum su natur. Consequenter, cm omnis nostra cognitio Intellectina ortum habet sensu, cm intelligentem iuxta philosophum in 2. de Anima, necesse sit fantasmata speculari. Ide sicut Dmonpotest interiore (02) Fantasiam immutare, sic etiam Intellectum obtenebrare. Et hoc qude (02) non erit immediat agere in animam, sed mediantibus fantasmatibus. Item, quianibil amatur nisi cognitum, dentur exempla ad placitum de Auro, quod amat auarus, quia intelligit eius Virtutem et c. Ide

obtenebrato Intellectu, obtenebratur et sua Volu (05) tas in suis affectionibus. Hoc autem potest facere Dmon et absque (30) Malefica et cum Malefica, im et accidere possunt ex sola incautela oculorum, et de singulis trademus exempla. Nam vt Iac. 1. dicitur: Vnusquisque (30) tentatur Concupiscentia sua abstractus et illectus. Deinde Concupiscentia cm conceperit, parit Peccatum, Peccatu (05) ver cm consummatum fuerit, generat mortem. Sic Sychem, cm vidisset Dinam exeuntem ad videndum mulieres regionis, adamauit eam, et rapuit, et dormiuit cumilla, et conglutinata est anima eius cum ea. Genesis 34. et secundum glo. Infirm anim sic accidit, quando postpositis proprijs, vt Dina, aliena negocia curat, seducitur csuetudine, and fit vna vnitate sensus cum illicitis. De secundo, quod etiam absque (30) Maleficis oriatur interdum et tentatione Dmonum principaliter sic declaratur. N Amnon sororem suam Thamar speciosiimam adamauit, et deperierat in e vald, ita vt propter eius amore (02) grotaret, 2. Reg. 13. Nam in tantu (05) facinus stupri quis prosiliret, nisi in toto corruptus, et Diabolo grauiter tentatus. Vnde glossa ibide (02) : Hoc monet nos, et ide Deus permisit, vt semper caut agamus, ne vitia in nobis dominentur, et princeps peccauit, qui falsam pacem periclittibus spondet, nos paratos inueniens improuis trucidet. De hoc secundo genere Amoris refertus est liber sanctorum Patrum, qui fert, qud licet omnem tentationem carnalis Concupiscenti sibi subtraxissent, tamen vltra qum credi potest, tentabantur aliquoties Amore mulierum. Vnde et 2. Corinth. 12. Apostolus dicit: Datus est mihi stimulus carnis me, Angelus Satan, qui me colaphizet, vbi glossa: Tentando per libidinem datus est mihi. Tentatio autem cui non consentitur non est peccatum, sed materia exercendi Virtute (02) , et hoc intelligitur de tentatione qu ab hoste, n carne, qu semper est ad minus peccatum veniale, etiamsi ci non consentiatur. Poterit Prdicator aliqua exe (02) pla deducere si placuerit. De tertio, qud Amor hreos proueniat ex Maleficijs Dmonum discussum est supr, et de hac loquimur tentatione. Et si quis diceret, quomode posset discerni, qud non ex Diabolo, sed solm ex Maleficio talis Amor inor dinatus procedit? Dicendu (05) , qud ex multis. Prim, si taliter tentatus pulchram et honestam habeat vxore (02) , et oppositum constat de altera et c. Secund, si iudicium rationis omnin ligatur, qud nullis plagis, seu verbis, aut factis, aut etiam confusionibus ad desistendum ab ea induci valeat. Et terti, potiim quando se continere n potest, quin interdum inopinat se etiam per longum spacium, non obstante asperitate itineris, prout ex talium confeione quisque (30) sentire potest, se transferre habeant, siue de die, siue de nocte. N sicut dicit Chrysost. super Matthu (05) . 20. de asina quam Christus equitauit, qud cm Dmon Voluntatem hominis peccato poidet, quasi ad libitum trabit quo placet, exemplum dans de nauis in mari perdito gubernaculo, qu adlibitum venti proijcitur, et sicut qui equo potenter insidet, et rex tyranni habens posseionem. Quart, discernitur in eo, quod inopinat et subit vebuntur et immutantur interdum, vt nihil eis obstare poit. Elicitur etiam exipsius person infamia, et antequ ad vlteriorem qustionem de Maleficijs circa potentiam Generatiuam procedamus, qu etiam annexa est, prim soluenda sunt argumenta. SE QVVNTVR SOL VTIONES ARgumentorum. Ad argumenta autem respondendo. Ad primu (05) , qud Voluntas hominis regatur Deo sicut Intellectus ab Angelo bono, patet solutio. Intellectus enim sicut ttummod instruatur ab Angelo bono ad cognitione (02) Veri, vnde sequitur Amor boni, quia ver et ens conuertitur, ita etiam intellectus potest malo obtenebrari in cognitione (02) veri apparentis, et hoc per confusionem specieru (05) principijs sensitiuis. i. virtutibus et potentijs sensitiuis interioribus represcntatis, vnde sequitur Amor inordinatus apparentis boni: puta corporalis Delectationis, quam etiam tales qurunt. Ad secundum argumentum, qud intra corpom non possunt esse illa immutando, partim est verum, et partim non, et hoc qu ad triplicem immutationem. Non enim possunt illa immutare, quantum ad eductionem alicuius form, siue substantialis siue accidentalis, qu etiam potis dice (02) da est productio, qum immutatio, sine adminiculo alicuius alterius agentis, aut etiam sine diuina permiione. Si autem loquamur de immutatio (34) ne qualificatiua, vt de sanitate et infirmitate, sicut ex prcedentibus patet, possunt varias infirmitates etiam vsque (30) ad ligamen rationis immittere, et sic Odium et Amorem inordinatum procurare. Potest eti additertia immutatio, qu fit, quando Angelus bonus vel malus illabitur corpori, sicut dicimus, qud Deus ta (01) tummod illabitur anim, id est, essenti anim. Sed vbi dicimus, (38) Angelus illabitur corpori, prcipu malus, vt in obseis, ibi non illabitur infra terminos essenti corporis, qui (33) a sic ille solu (05) mod qui dat esse. s. Deus Creator illabi potest, et continetur, tanquam qui habet intrinsecam operatione (02) anim. Dicitur tamenillabi corpori, quando aliquid operatur circa corpus, quia ibi est vbi operatur, vt dicit Damascenus, et tunc operatur infra terminos corporalis qutitatis: et infra terminos essenti corporis. Vnde elicitur, qud corpus habet terminos duplicis Rationis, qutitatis et essenti. Et est distinctio, sicut inter suppositum et naturam. Vnde sicut corpori illabi possunt, ita et Potentijs affixis organis corporalibus, et per consequens, possunt impreiones facere in potentias, vnde per accidens talis operatio et impreio resultat in Intellectum, cm eius obiectum sit Fantasma, sicut color, visus, vt dicitur in 3. de Anima, et consequenter per accidens vsque (30) ad Voluntatem, quia Volunt as suum obiectum recidit ab Intellectu sua ratione boni, secundum qud intellectus apprehendit aliquid, in ratione honi viri et apparentis. Ad tertium argumentum, Cognoscere Cogitationes cordis, est dupliciter, vel in suo effectu, vel vt sunt in Intellectu. Primo modo, non solm Angelus, licet etiam homo cognoscere potest, licet Angelus subtilius, vt patebit. Nam interdu (05) Cogitatio cognoscitur, non solm per actum exteriorem, sed etiam per immutationem vultus, et etiam Medici aliquas affectiones animi per

pulsum cognoscere possunt. Vnde Augusti. in lib. de Diuinatione Dmonum dicit, qud aliquando huminum dispositionesnon solm voce prolatas, sed eti cogitatione conceptas, signa qudam ex animo exprimuntur, in corpore tota facilitate perdiscunt, quamuis in libr. retmctationum hoc dicat non esse asserendum, quomodo hoc fiat, existimo quod retractat. Si quis diceret, eum sensisse, qud cogitationes Dmon cognosceret in Intellectu. Alio modo possunt cognosci cogitationes, prout sunt in Intellectu, et affectiones, prout sunt voluntate, et sic solus Deus cogitationes cordium et affectiones Voluntatum cognoscere potest. Cuius ratio est: quia voluntas creatur rationalis soli Deo subiacet, et ipse in eam solus operari potest, qui est principale eius obiectum, et vltimus finis, et ide ea qu in Voluntate sunt, vel ex Voluntate sola dependent, soli Deo sunt nota. Manifestum est autem, qud ex sola Voluntate dependent, qud actu aliquis aliqua consideret, quia cu (05) aliquis habet habitum Scienti, vel species intelligibiles in eo existentes, vtitur eis cum vult. Probaturetiam ex his qu dicta sunt, quia Angelus n potest illabi anim, ergo non potest per naturam videre ea qu sunt in Anima, et quandiu sunt in intimo anim. Vnde quando arguitur. Dmon non potest videre cogitationes cordium, ergo non potest corda seu mentes hominum ad Amorem vel Odiu (05) incitare. Dicitur, qud sicut cognoscit, scilicet per effectus, et subtiliori modo qum homo, ita etiam subtiliori modo potest immutare ad Odium vel Amorem commouendo fantasmata, et Intellectum obtenebr ando. Est etiam aliquidtimorosis Couscientijs, et virtuosis pro eorum consolatione aduer tendu (05) : qud immutatio sensibilis exterior, et corpor alis qu concomitatur cogitationes hominis, quandoque (30) est ita exilis et indeterminat, qud Diabolus per eamin certam cognitione (02) cogitationis venire non potest, prsertim qudo studijs aut bonis operibus vacant interpellatim, et tales tunc in somnis plus vexat, Experientia hoc docct. Quandoque (30) est ita fortis et determinata, qud per illam potest cognoscere cogitationem quantum ad speciem, vt quod cogitat de Inuidia, vel de Luxuria. Sed an per eam poit certitudinaliter cognoscere, quantum ad omnes circunstantias, vt videlicet super talem vel talem, sub dubio dimittamus, sicut et reperimus, nisi quod verum est, qud tales circunsttias, ex actibus postmodum cognoscere potest. Ad quartum, quia licet illabi anim tantm conueniat Deo, tamen illabicorpori, et per consequens potentijs affixis corpori modo supratacto hc potest conuenire Angelo siue bono siue malo, vnde Amor et Odium in tali homine causari possunt. Ad illud, (38) Virtus Sensitiua sit dignior qum Nutritiua, qu tamen non potest immutari ab eo, dicendum, qudim super Vim Nutritiuam etiam posset ita, vt aliquid citius vel tardius dirigitur in os vel in carne (02) , sed ad illud no (34) n cooperatur, sicut ad impediendum vel agitandum vires sensitiuas interiores vel exteriores, et hoc propter suum lucrum, qud ex sensuum deceptione et Intellectus illusione plurimm procurat. AN GENERATIVAM POTENTIAM, seu actum Venereum Malefici impedire possunt, qud Maleficium in bulla continetur, QVSTIO OCTAVA. Secund, eadem Veritas, scilicet, (38) Adulter, fornicari, et c. amplius existunt malefici, ostenditur per impedime (02) tum maleficiale, super actum Generatiu Pote (02) ti, et vt Veritas magis elucescat, arguitur prim, qud non sit poibile, quia si tale Maleficium esset po (34) ibile, posset etiam maritatis ctingere, quod si conceditur, tunc Matrimonium vt opus Dei, et Maleficiu (05) opus Diaboli, fortius erit opns Diaboli opere Dei. Si ver conceditur, qud tantummod Fornicarijs et non maritatis, tunc redibit opinio, qud Maleficium nihil sit in re, sed tantm in opinione hominum, cuius oppositum in prima qustione tactum est: aut dabitur ratio, cur istis et n illis contingere possunt, et cm non videtur subesse alia ratio, nisi quia opus Dei matrimonium existit. Et illa ratio secundum Tbeologos n concludit, vt patet in 4. dist. 24. deimpedimento maleficiali, manet adhuc argumentum, qud opus Diaboli erit fortius opere Dei, et cm hoc sit inconueniens asserere, ergo etiam inconueniensest asserere, per Maleficiu (05) posse impedire actum Venereum. Item Diabolus non potest impedire actus aliarum virium naturalium, vt comedendi, ambulandi, erigendi, quod videtur esse verum ex eo, quia interimere possent totum mundum. Prtere, cm actus Venereus qualiter se habet ad omnem mulierem si impeditur, impeditur etiam ad omnem mulierem. Sed hoc est falsum, ergo et primu (05) qud falsum sit, docet Experientia, cm tales, qui dicunt se maleficatos, sunt potentes ad alias, licet non ad illas quas cognoscere n possunt, quia videlicet, non vult, vnde nihil potest in re. In contrarium et pro Veritate est ca. Si per sortiarias. 32. q. 8. Item omniu (05) Theologorum et Canonistarum sententia, vbi tractant de maleficiali impedime (02) to matrimonij. Item ratio alludit, cm maior sit potestas Dmonis qum hominis, et homo impedire potest Potentiam Generatiuam, siue per herbas frigidiimas, siue per alia impedimenta, et c. vt quisque (30) imaginari pt: ergo et Dmon, qui acutioris scienti existit hoc facere per amplius potest. Responsio. Ex dnobus qu supr tacta sunt, Veritas satis patere potest, licet modus impediendi non sit speculatiu declaratus. Nam tactum est, qud Maleficium non est solm opinione hominu (05) , quasi nihil inre, im effectus innumeri maleficiales accidere possunt, ver et realiter, Deo permittente. Ostensum est etiam, qud Deus amplius permittit super Vim Genetatiuam, propter maiorem eius corruptionem, qum super alios actus humanos. Sed de modo, quo tale impedimentum procuratur, est aduertendum, qud non procurat solm circa Vim Generatiuam, sed etiam circa Vim Imaginatiuam seu Fantasiam, et super hoc notat Petr. de Palude in suo 3. distinct. 34. quinque (30) modos. Dicit enim, qud quia Dmon, ex hoc qud est spiritus, habet potestatem super creaturam corporalem, ad motum localem prohibendum vel faciendum, ide potest corpora impedire, ne sibi appropinquant direct vel indirect, interponendo se quandoque (30) in corpore assumpto, sicut accidit sponso, qui desponsauerat Idolum, et nibilominus contraxerat cum iuuencula, nec propter hoc poterat

eam cognoscere. Secundo modo, hominem inflammare ad actumillum, vel etiam refrigerare ab actu illo, adhibendo occult Virtutes rerum, quas optim nouit ad hoc validas. Tertio modo, turbando stimationem et imaginationem, qua reddit mulierem exosam, quia potest, vt dictum est, in imaginationem imprimere. Quart, reprimendo direct rigorem membri fructificationi congruenti: sicut etiam motum localem reprimere potest. Quint, prohiberi miionem spirituum, ac membra in quibus est Virtus motiua, quasi intercludendo vias seminis, ne ad vasa generationis descendat, vel ne ab eis recedat, vel ne excidat, vel emittatur, et multis alijs modis. Et subdit de hoc quod supr tactum est ab alijs Doctoribus concordando dicens: Plus enim permittit Deus super hunc actum, per quem primum peccatu (05) diffunditur, qum super alios actus bumanos, sicut et super serpentes, qui magis incant ationibus deseruiunt quae (16) alia animalia, et post pauca dicit: Idem etiam de muliere est, quia potest imaginationem eius sic deme (02) tare, vt exosum habeat virum, qud pro toto mundo non permittit se cognosci. Pst vult dare rationem, quare plus maleficiuntur viricirca talem actum, qum mulieres, et dicit, qud quia tale impedimentum fit interdu (05) per obstructionem vasis, vel etiam per motum localem, reprimendo rigorem membri, qu potius et facilius in viris contingere possunt, ide plures maleficantur, qum mulieres. Posset etiam quis dicere qud ide, quia plures mulieres superstitios sunt qum viri, et potis allicere cupiunt viros qum mulieres, vel etiam in despectum hoc faciunt mulieres coniunct, vt vtrobique (30) faciant occasionem adulterandi, dum vir alias cognoscere potest, et non propriam, et similiter vxor etiam alios habeat qurereamatores. Addit etiam, qud Deus permittit amplius suire in peccatores qum in iustos. Vnde Angelus dixit Tobi: In illos qui libidini vacant, accipit Dmon potestatem, sed etiam aliquando iniustos, sicut in Iob, sed non circa Vim Generatiuam, propter qu debent facere confeiones, et alia bona, ne ferro manente in vulnerefrustr sit Medicinam apponere. Hc Petr. sed de amotione talis effectus patebit in 3. parte operis. IN CIDENTALITER ALIQVA dubia declarantur. Incidentaliter ver si quritur, Quare actus ille aliquando impeditur, respectu vnius mulieris, et non respectu alterius? Responsio secundum Bonauen. hc est, vel quia Sortilegus, seu Malefica ad hoc respectu person determinat Diabolum immutauit, vel quia Deus respectu person cuiuslibet impedire no (04) per (35) mittit. Occultum enim Dei iudicium hc latet, vt patet in vxore Tohi. Et addit: Si quritur, quomodo Diabolus hot facit, dicendum, qud impedit Generatiuam Vim, non impedimentointrinseco ldendo organum, sed extrinseco impediendo vsum, vnde quia est impedimentum artificiale, non naturale, ide potest impedire ad vnam, quod non ad alias, vel tollendo excitationem Concupiscenti adillam, et non aduersus aliam, et hoc per virtutem propriam, vel herbam, vellapidem, vel per aliqu naturam occultam. Et hc conueniunt cum dictis Petri de Palude. Prtere, cm in potentia talis actus, beneque (23) ex frigidit atenatur, seu naturali defectu contingit. Si quritur, quomodo potest discerni, qudex Maleficio vel non Maleficio contigerit? RESPONDIT Hostien. in summa, licet hoc non sit prdicandum public, quando virganullatenus mouetur, et nunquam potuit cognoscere, et hoc est signum frigiditatis, sed quando mouetur et erigitur, persicere autem non potest, est signum Maleficij. Not andum insuper, qud non solm sit Maleficium, ne quis actum illum exercere valeat, sed etiam aliquando sit ne mulier ccipiat, vel vt aborsum faciat. Sed notasecundum Canonum sanctiones, qud quicunque (30) propter Vindict libidinem explendam, vel propter odium aliquid fecerit viro, vel mulieri, propter quod non posset genemre vel concipere, reputatar Homicida. extr, de homici. Si aliquis. Et nota, qud cmuniter loquitur Canon de amatoribus seculi, qui suis amasijs per pocula, ne confusionem incurrant talia procurant, vel eti per certas berbas, naturam nimium infrigidantes, absque (30) auxtlio Dmonum. Vnde p nitentes, sicut homicid sunt puniendi. Malefic aute (02) per Maleficia talia procurantes, sunt secundum leges vltimo supplicio punie (02) d, vt suprin prima qustione tactum est. Et pro solutione argumentorum, vbi difficultatur, en matrimonialiter coniunctis talia contingere possint. Et vlterius aduertendum, qud licet ex his qu tacta sunt, non pateat super hoc Veritas, tamen ver et realiter illis in matrimonio, sicut et extm contingere possunt. Et prudens Lector, quicopiamlibrorum habet, inueniet tam a pud Theologos, qum Canonistas, prcipu extra, et in materia de frigidis et maleficiatis, et n 4. dist. 34. mutuo concerdantes, et duoserrores reprobtes, prsertim circa matrimonialiter coniunctos, qui sentire videbantur, (38) tale Maleficium non posset ctingere inter matrimonialiter coniunctos, motis illis rationibus, qud Diabolus non posset opera Dei destruere. Et primus error, qui ab eisreprobatur, est contra illos, qui dicebant, Maleficiumi nihil esse in mundo, sed tantm esse in opinione hominum, qui ex Ignoranti causarum occultarum, et quas etiam nullus hominum scirepotest, aliquos effectus nat morales Maleficijs imputabant, quasi illos efficerent non occult caus, sed Dmones per se vel Maleficos. Hicerror licet abomnibus alijs Doctoribus sub simplici falsitate reprobatur, tame (02) sancto (34) Thoma acrius impugnatur, vbi ipsum, tanquam Hresim condemnat, dicens, qud hic error ex radice Infidelitatis pro (34) cedit, et quia Infidelitas in Christiano Hresis dicitur, ide tales vt Hretici merit suspecti sunt. De qua tamen materia etiam in prcedenti qustione tactum est, licetibi nontaliter sit declaratum. Nam si quis alia dicta Doctoris sancti in alijs locis considerat, rationes inuenit, quare asserit talem errorem extraradicem. Infidelitatis procedere. Nam in qustionibus de malo, vbi tract at de Dmonibus, et in qust. prima, An Dm, habeant corporanaturaliter sibi vnita. Inter alia quibi recitantur, mentiode illis, qui singulos effectus ad virtutes c lestium corporum, quibus et subesse dicebant occultas causas effectum inferiorum dicens: Considerandum est, quod Peripatctici Aristotelis

sectatores, non posuerunt Dmones esse, sed ca qu attribuuntur Dmonibus, dicebant prouenire ex virtute c lestium corporum, et aliarum naturaliu (05) rerum. Vnde Aug. dicit 10. de ciu. Dei. Porpbiriu (05) visum fuisse, qud herbis et lapidibus, et anima (01) tibus, ac sonis certis ac vocibus, ac figurationibus atque (30) figme (02) tis quibusdam, etiam obseruatis in c li conuersione, motibus syderum, fabricari in terra ab hominibus potestates syderum idoneas, varijs effectibus exeque (02) das. Ex quibus apparet error, qud omnia reducebant in causas occultas syderum, et Dmones tantu (05) mod fabricare (02) tur exopinione hominum. Sed (38) hc positio sit falsa, manifest probat S. Thom. ex hocibidem, qud reperiuntur aliqu operationes Dmonum, qu nullo modo possunt ex aliqua naturali c procedere, puta (38) aliquis obsessus Dmone loquatur linguam ignotam, et multa alia inueniu (05) tur opera Dmonu (05) , tam in Arreptitijs quae (16) Nigroman ticis artibus, qu nullo modo possunt nisi ex aliquo intellectu procedere, ad minus bona secundum naturam, licet mala secundum voluntate (02) . Et ide coacti fuerunt propter inconuenie (02) tia tacta alij Pbilosopbiponere Dmones esse, licet pst in varios errores inciderunt, alijs putantibus animas hominu (05) corporibus exeuntes Dmones fieri. Vnde et multi Aruspices pueros occiderunt, vt animas eorum suos cooperatores haberent, et plures alij errores recitantur. Vnde patet, (38) non immerit Doctor sanctus dicit, talem opinionem ex radice Infidelitatis procedere. Si cui placet, legat Aug. in 8. et 9. de ciu. Dei. supervarios errores infidelium, circa naturam Dmonum, quareetiam cis ratio omnium Doctorum, qu in prfata distinctione allegatur, contra huiu smodierrantes, scilicet, qui Maleficium aliquid esse negtes, magn est efficaci in sententia, licet breuis sit in verbis, vbi dicunt, (38) qui Maleficium nibil esse in mundo asserunt, contrariantur omnium DD. sententijs, et Sacr Scriptur, declarantes, Dmones esse, et Dmones habere potestatem supra corpora, et supra imaginationes hominum, Deo permittente, vnde et per eos Malefici ipsorum Dmonum instrumenta, et ad quorum instan tiam Dmones interdum ad creaturam nocumenta ope rantur, Maleficidicu (05) tur. Et quidem, (38) per reprobationem buius primi erroris Doctoribus non fit mentio de matrimonialiter coniunctis, tamen per reprobationem secundi erroris hoc patet. Dicunt enim, (38) aliorum error erat, qud licet Maleficium esset et abundaret in mundo, etiam ctra carnalem copulam, tamen quia nullum tale Maleficium potest censeri perpetuum, ide nunquam dirimeret matrimoniumiam contractum. Ecce, qud mentio fit de matrimonialiter coniunctis. Improbando autem hunc errorem, licet declarare hoc non deseruiat ad propositum, tamen propter eos qui copiam librorum non habent. Notandu (05) , (38) improbant per hoc, (38) talia asserere, dicunt esse contra experimentu (05) , et contra Iura antiqua et noua. Vnde dt talem Catholici D D. di stinctione (02) , (38) Impote (02) tia ex Malesicio procreata, aut est temporalis, aut perpetua. Si te (02) poralis, tunc non impedit. Tunc au (05) t prsumitur esse temporalis, qn (31) infraspacium trium annor. cohabitantes, et quantum possunt operam dantes, siue per Ecclesiastica Sacrame (02) ta, siue per alia remedia sanari possunt. Si ver non sane (02) tur aliquo remedio, ex tunc p (14) sumitur esse perpetua, et tunc aut prcedit matrimonij contractione (02) et consummatione (02) , et sie impedit matrimoniu (05) contrahere, dum et dirimit i con tractum, aut sequitur matrimonij contractione (02) , sednon consummatione (02) , et sice (02) t, vt dicunt aliqui, dirimit matrimoniu (05) iam contractu (05) . Dicitar enim quarta q. 1. c. 1. (38) ciugium cfirmatar officio, s. carnis, vt dicit gl. aut seqaitar matrimoniu (05) consummatum, et tunc vinculum matrimoniale non dirimit, plara ibinotantur, extr, de frigidis, et c. per Host. et Gofr. et D D e (02) t Theologos, vbi supr. Ad argamenta. Ad primu (05) satis patet ex his qu dicta sunt. Nam prim, (38) Dei opera possunt destrui per opera Diaboli, si Maleficium posset inter coniugatos con tingere, non valet instantia, im oppositu (05) patet, cm nibil poit Diabolus, nisi Deo permittente. Item, quia n par violentiam destruit, vti tyrannus, sed per quandam artem extrinsecam, vt supr patuit. Ad secundu (05) patuit suprque (17) , quare potius Deus permittit super bunc actum Venereum, qum super aliosactus. Potest etiam super alios, quando Deus permittit. Vnde non valet qud perimat mundum. Ad tertium similiter patet ex dictis. AN MAL EFICAE PRAES TIGIOSA illusione operantur circa membra virilia, quasi illa omnin sint corporibus euulsa, QVSTIO NONA. Terti, eade (02) Veritas declaratur per Diabolicas operationes, circa membru (05) virile, cuius rei Veritas vt magis elucescat, quritur: An malefic valea (01) t membra virilia virtute Dmonum ver et realiter, vel solummod prstigiosa apparitione auferre? Et arguitur, (38) ver et realiter, per argumentum fortion. Maiom possunt Dmones, boi (03) es occidere, vel localiter transferre, vt supr patuit de lob, et Tobi 7. viris occisis, ergo etiam possunt membra hominis ver et realiter auferre. Prtere, glossa superillud Psal. Immissiones per Angelos malos, Deus punit per malos Angelos, sicut populum Israliticum sp puniuit varijs lguoribus, ver et realiter crporib. immiis, ergo et buiusmodi infirmitates circa membrum tale immittere pt. Si dicatur, (38) potest Diuina permiione, tunc sic in pr cedentibus dictum est, (38) Deus amplius permittit Vim Generatiuam maleficiari, propter primam corruptione (02) peccati, qu per actum generantem in nos deuenit, ergo e (02) t amplius per (35) mittit super me (02) brum illius Pote (02) ti Generatiu, vt ipsum totaliter auferat. Prtere, maior fuit cuersiovxoris Lothin statuam salis. Gen. 19. quae (16) auferre membrum virile. Sed illa fuit vera et realis, et no (04) appa rens conuersio, qui (33) a adbuc visibiliter, vt dicitur, superest illa statua. Et factu (05) fuit per malu (05) Angelum, vt coacti bonis, qui prius ccitate eos percussert, vt ostiu (05) domus inuenire non possent, sicut eti ali punitiones Gomerreorum, quia et glossa ibidem asserit, ipsam etiam ille vitio infect, ergo et ista facere

possunt. Prtere, quicunque (30) potest inducere formam naturalem, potest et ill auferre. Sed Dmones formas naturales pluries induxeru (05) t, vt patet de Magis Pbaraonis, qui virtute Dmonum ranas et serpentes fecerunt. Item Augusti. in lib. 83. 7. dicit, qud omnia qu visibiliter fiunt, etiam per inferiores potestates aris, hc n absurde fieri posse creduntur. Sed hoc possunt facere homines, vt aliqua arte vel incisione membr auferatur, ergo et Dmones ista facere inuisibiliter, quod alij visibiliter possunt. Sed co (04) tra August. 18. de ciu. Dei. Non est credendu (05) , etiam hominis corpus Dmonum arte vel potestate, in bestialia liniamenta posse cuerti, ergo etiam simili, non potest auferre hoc, quod ad Veritatem corporis humani deseruit. Item 3. de Tri. dicit: Non est putandum, istis trsgressoribus Angelis ad nutum seruire hanc visibilium rerum materia (01) , sed soli Deo. RESPONSIO. Nulli dubium, quin Malefic qudam mira operantur circa membra virilia, vt ex visis et auditis plurimorum, im et ex ipsa publica fama constat de hoc, qud per sensum visus aut tactus Veritas illius membri cognoscebatur, quod qualiter fieri potest: Dicendum, qud licet dupliciter fieripoit, scilicet ver et realiter, vt argumenta prima tetigerunt, et prstigiosa operatione, ea tamen qu Maleficis fiunt, circa huiusmodi n fiunt, nisi prstigiosa illusione, qu tamen illusio non habet locum in imaginatione patientis, quia Imaginatio eius potest ver et realiter stimare, aliquam rem non esse prsentem, licet per nullam operatione (02) sensus exterioris, scilicet, visum aut tactum percipit esse prsentem. Vnde potest dici vera ablatio membri, ex parte imaginationis patientis, licet non ex parte rei, quod qualiter fit, sunt blura notanda. Prim duo modi, quibus ista fieripossunt: Non mirum, qud Diabolus sensus humanos exteriores decrpere potest, qui interiores, de quibus supr tactum est, illudere potest, formas reseruatas educendo ad principalia sua sensitiua. Decipit autem eos in suanaturali operatione, vt quod visibile est, fit illi inuisibile, tangibile, intangibile, audibile, inaudibile, et sic de alijs. Hc autem Veritas illa nihil ponit ex parte rei, quod omnia fiunt ex immatatione organorum destruentium, ad visum, auditu (05) et c. vt sunt oculi et manus, quibus immutatis iam fallitur sensus iudicium. Possumus ista ex naturalibus quibusdam demonstrare, namsicut vinum dulcepropter infectionem lingu in febricitante videtur amarum, vnde gustus decipitur n ex parte rei, sed ex parte humorum: It a et ibi nulla deceptio ex parte rei, quin ibi sit virga adhrens, sed deceptio ex parte organi sensus. Iterum sicut supr dictum est de Vi Generatiua, illam impediendo per impositionem alicuius alterius corporis eiusdem coloris et apparenti, ita et aliquod corpus planum figuratum colore carneo interponere possunt inter visum aut tactu (05) oculorum et manum, et inter ipsum verum corpus patientis, ita qud suo iudicio nihil valeat videre et sentire, nisi corpus planum, et nullo membro interruptum. Videantur dicta Sancti Thom in 2. dist. 8. artic. 5. de prstigiosis illusionibus, et similiter secunda secund. q. 91. et in qustionibus, de malo, frequenter allegam illud August. in lib. 83. q. Serpit hoc Malum Dmonis per omnes aditus, sensuale dat se siguris, accommodat se coloribus, adhret sonis, odoribus se subijcit, infundit se saporib. Prtere alludit ratio, (38) n solm per interpositione (02) alicuius corporis plani n membrato talis illusio p (14) stigio sa inuidente et tangente fiat, im et per modum, quo certi Spiritus seu species reseruati educu (05) tur ad sua principia sensitiua interiora. s. ad imaginationem et Fantasiam, vnde contingit aliquid imaginari, ac si prim eliciatur ex sen su interior. Nam vt in prcedenti qustione tactum est, Dmones virtute propria possunt localiter corpora mutare, ex transinutatione autem spirituum et humorum, eti secundum natur operationem contingunt, aliqua secundum imaginationem vel sensum videri naturaliter dico, quia et Philosophus in lib. de som. et vigil. aigns causam apparitionis somniorum, dicit, qud cm animal dormierit, descendente plurimo sanguine ad principium sensitiuum, simul descendunt motus siue impreiones relict ex sensibilium motionib. qu in spiritibus sensibilibus conseruantur. Termini fuerunt superius declarati, ita qud tu (05) c aliqua appareant, ac si tunc prim rebus exterioribus sensus immutare (02) tur. Et quia hoc natura facere potest fortiori Diabolus formas seu species corporis plani, et non me (02) bro virili organizato educere potest ad vim fantasticam, et imaginatiuam, vt inde sensus iudicent, ac si inrerum Veritate ita esset. Per hunc etiam modum, vt patebit inferius, homines videntur animalia, cm tamen non sint in rerum Veritate. Secund, not andi sunt alij modi faciliores ad intelligendum et prdicandum. Nam quia prstigium nibil aliud est secundum Isido. 8. Ethymo. cap. 9. qum sensuum qudam delusio, et prsertim oculorum. Vnde et dicitur prstringo, quia aciem oculorum prstringit, ita vtres videantur aliter esse qum sint. Et vt Alexander de Ales dicit, parte 2. Prstigium propri sumptum, est illusio Dmonis, qu non habet causam ex parte mutationis rei, sed solummod ex parte cognoscentis qui deluditur, siue quantum ad interiores sensus, siue quantum ad exteriores. Vnde in genere loquendo etiam de bumana prstigiosa arte dicamus. Tribus modis potest fieri. Vna absque Dmonibus, et illa potius dicitur Delusio, quia artificialiter fit agitatione hominum, ostendentium vel occultantium aliq: asres, sicut fit in tractionib. per ioculatores, vel per mimos. Alius modus fit etiam sine virtute Dmonum, vtpot naturaliter virtute corporum naturalium, vele (02) t mineralium, qu qui habent, possunt secundum quandam Virtutem buiusinodi rebusinditam remoste (02) dere, vel facere apparere, non sicut est. Vnde Tho. prima par. q. 114. arti. 4. et secundum alios plures, qudam berba succe (02) sa, seuaccensa, fumigans, facit trabes apparere serpentes. Tertius modus delusionis est, qui fit per Dmones, Deotamen permittente. Habent enim Dmones ex natum, vt patuit, quandam potestatem super quasdam res inferiores, quas possunt exercere circa illas, quando DEVS sinit, vt tunc etiam res appareant aliter quam sint. Pro quo not andum terti, qud Dmon potest quinque modis illudere

aliquem, qud iudicat rem aliter qum est. Prim artificiali traiectione, vt dictum est, quia quicquid homo scit per artem, ipse melius scire potest. Secundo modo naturali applicatione alicuius rei, prout dictum est, per inter positionem alicuius corporis, vt alterum occultetur, vel etiam ex Fantasijs hominum illas perturbando. Tertio modo, vt qudo in assumpto corpore ostendit, esse aliquam rem qu non est, sicut Grego. in primo dialog. narrat, de moniali qu comedit lactucam, qutamen vt ipse Dmon fassus fuerat, non lactuca, sed Dmon in lactuc specie, aut in ista lactuca erat. Vel etiam contigit Antonio in massa auri, quam in deserto reperit, vel etiam quando hominem verum tegit, et facit vt brutum animal videatur, prout iam dicetur. Quarto modo, vt quando turbat organu (05) Visus, vt videatur res nubilosa qu est clara, vel conuerso, vt vetula videatur iuuencula. Nam et post fletum apparet aliter lumen qum ante. Quinto modo, vt in imaginatiuam potentiam operando, et transmutationem specierum sensibilium, per commotionem humorum, vt supr tactum est, faciendo, vt tunc quasi recentes et nou apparitiones in ipsis potentijs sensitiuis causentur. Et sic tribus vltimis modis, Dmonilludere potest, prstigiosa arte sensus hominis, etiam secundo modo. Vnde nulla difficultas, quin membrum vivile occultare prstigiosa arte velit. Euidens iudicium siue experimentum, quod nobis in officio Inquisitionis existentibus reuelatum fuit, infr ponetur, vbi de his et alijs factis plur a recitantur in 2 parte tractatus. QVOMODO MALEFICIVM A DEfectu naturali potest discerni. In cident alis qustio, cum certis alijs difficultatibus, quod se quitur. Petro ablatum est membrum, ignor at autem an per Maleficium, seu alis, Diuina permiione, per Dmonis potentiam sit ablatum? Sunt ne modi tognoscendi, et discerne (02) di inter ista? RESPONDER Ipotest qud sic. Prim, qud tales quibus accidunt, vt plurimm sunt adulteri, seu alis fornicarij. Vnde dum amasijs n ad mutuum seruiunt, seu eas relinquere volunt alijs adhrendo (34) , tuncin vindict am talia procurant, aut alis potentiam illius membri amputant. Secund, cognoscitur per hoc quod non est durabile. Nsi non sit ex Maleficio, tunc non est durabile, sed quandoque (30) redibit. SED hc iterum suboritur Dubitatio, an hoc sit ex natura Maleficij, qud non sit durabile? RESPONDETVR, qud potest esse perpetuum, et durare vsque (30) ad mortem, sicut etiam de impedimento Maleficiali in matrimonio iudicant Canonist et Theologi, quod reperitur temporale per petuu (05) . Nam dicit Gofre. in Summa. Maleficium non potest solui semper per illum qui fecit, vel quia est mortuus, vel quia nescit delere ipsum, vel quia Maleficium est perditum. Vnde simili dicere possumus, qud Maleficium Petro illatum, erit perpetuum, vel quia illa Malefica qu fecit non potest eum sanare. Sunt enim Malefic in triplici genere. Nam qudam sanant et ldunt, qudam ldunt, sed sanari nequeunt. Qudam tantummod sanare videntur, idest, lsiones amouere, vt in ferius patebit. Sic enim nobis contigit. Nam du Malefic mutu rixantes, dum vna alteri improperaret, vna dixit, Non sum iam peima sicut tu, quia quos ldo sanare scio. Vel etiam durabit, vbi ante eius sanationem Malefica discederet, vel locum mutando, vel ab hac vit a discedendo. Nam et S. Tho. dicit: Maleficium quodlibet it a po (04) t esse perpetuum, quod no (04) potest habere humanum remedium, quia etsi habet remedium, non est tame (02) hoc homini notum, vel licitum, licet Deus poit prstare remedium per sanctum Angelum Dmonem, licet non Maleficam cogendo. Veruntamen summum remedium contra Maleficium est P nitenti Sacramentum. extr, de frigid. Nam et infirmitas corporalis sp prouenit ex peccato, extr, de p n. cm infirmitas qualiter e (02) t Maleficia sint auferenda, patebit in 3. parte tract atus, et in 2. parte, c. 6. tres ali differenti tanguntur. SOL VTIONES ARGVMENtorum. Patet adprimum, quod nulli dubium, quin sicut Deo permittente, occidere possunt homines, it a vt membrum illud seu alia auferre possunt ver et realiter. Sed tunc Dmones non operantur per Maleficas, de quibus iam mentio habetur. Et per hc etiam ad secu (05) dum patet solutio (34) . Sed ad illud, qud quia Deus amplius permittit Vim Generatiuam maleficiare propter, et c. ergo etiam permittitur, vt illud membrum ver et realiter auferatur. Non valet, vt semper hoc fiat: Quia no (04) esset per modum Maleficij buius fieri, nec etiam Malefic hoc affectant, dum talia operantur, qud non habeant potestatem restituendi membrum, quando volunt et sciunt. Ex quo patet, qud non ver, sed prstigiosa arte aufertur. Ad te tium, de conuersione vxoris Loth dicimus, vera fuit et non prstigiosa arte, nune autem laquimur de arte prstigiosa. Ad quartum, qud Dmones possunt inducere aliquas formas subst antiales, ergo etiam auferre. Dicitur, quantum ad Magos Pharaonis, qud fecerunt veros serpe (02) tes, et possunt Dmones circa aliquas imperfectas creaturas, adminiculo alicuius alterius agentis aliquos effectus producere, qu non possunt circa homines, de quibus Deo magis est cura, iuxta illu: Nunquid Deo cura est de bobus. Possunt tamen semper vt dictum est, Deo permittente, hominibus etiam nocere ver et realiter, aut etiam prstigiosa arte, et per hc etiam patet solutio ad vltimu (05) argume (02) tum. AN MALEFICAE OPERANTVR circa homines, in bestiales formas prstigiosa arte illos transmutando, QV STIO X. Qvart ipsa Veritas declaratur, vbi etiam homines transformant in bestias, quod qualiter fiat, arguitur, qud non sit poibile hoc fieri. 26. q. 5. Epi. ex Concilio Acquirensi. Quisquis credit posse fieri aliquam creaturam, aut in melius aut deterius immutari, aut transfor mari in aliam speciem, vel in aliam similitudinem, nisi ab ipso Creatore, qui omnia fecit, et per quem omnia facta sunt, proculdubi Infidelis est, et pagano deterior. Et vtamur argumentis Sancti Thom in 2. sententiar. distinct. 8. An Dmones point imprimere in sensus corporales, prstigijs deludendo. Vbi prim arguitur qud non. Nam illa forma besti qu videtur, oportet qud sit alicubi, sed non potest esse tactum in sensu, quia sensus non habet aliquam speciem, nisi rebus acceptam, et ibi non est vera bestia, per auctoritatem Can. allegatam, nec iterum potest esse in re qu videtur, sicut qud

mulier videatur bestia, qu du form substantiales non possunt esse in eodem simul et semel, ergo cm illa forma besti qu videtur nullibi poit esse, ide nulla prstigiosa illusio in oculo videntis fieri potest, cm visio per aliquam form necessari habeat terminari. Prtere, si dicatur, qud forma illa sit in are circumstante, hoc n potest esse, tm quia ar non est susceptiuus alicuius form seu figur, tm etiam, quia non semper vnus et idem ar circaillam personam propter flexibilitate (02) manere po (04) t, prcipu quando mouetur, tmetiam, quia sic videretur ab omnibus talis transformatio, quod tamen non fit, quia Dmones non videntur ad minus Sanctoru (05) viroru (05) visiones decipere. Prtere sensus, visus, seu potentia visiua est potentia paiua: sed omne paiuum mouetur ab actiuo sibi proportionato, actiuum au (05) t proportionatum sensui est duplex. Vnum quasi originans actum, s. obiectum. Aliud aute (02) , quasi deferens sicut medium: sed forma illa qu videtur, non potest esse obiectum sensus, neque (30) etiam medium, quasi deferens. De primo, s. quod non potest esse obiectum, quia nullare sumi potest, vt in prcedenti argume (02) to tactum est, cm non sit in sensu re accepta, nec in ipsare, nec etiam in ipso are quasi in medio differente, vt prius tactu (05) est in ter tio argumento. Prtere, si Dmon mouet Vim Co (34) gnitiuam interiorem, aut hoc facit se subijciendo virtuti Cognitiu, aut hoc facit immutando ipsam. No (04) autem hoc facit se ei obijcie (02) do, quia oporteret, qud vel assumere corpus, et sic non posset interius ingredi ad organum imaginationis, cm duo corpora non sint similiter in eodem loco, neque (30) in assumendo fantasma, quod etiam esse non potest, quia fantasma non est sine quantitate. Similiteretiam non po (04) t hoc facere immutando, quia aut immutaret alterando, quod videtur no (04) posse facere, quia omnis alieratio fit per qualitates actiuas, quibus Dmo nes carent, aut immutaret transmut ando, siue localiter mouendo, qud videtur esse inconueniens duabus rationibus. Prim quidem, quia transmutatio organi n posset fieri sine sensu doloris. Secund, quia secundum hoc Dmon non ostenderet buiusmodinisi vota, cm tamen Aug. dicit, qud ostendit huiusmodi formas, et not as et ignotas. Ergo videtur, qud Dmones nullo modo possunt imaginatione vel sensum hominis decipere. Sed con tr, Aug. 18. de ciu. Dei dicit, qud transmutationes hominum in animalia bruta, qu dicuntur arte Dmonu (05) fact, non fuerunt secundum veritatem, sed solm secundum apparentiam. Hoc au (05) t fieri non posset, si Dmo nes humanos sensus transmut are non possent. Prtere alludit et auctoritas Aug. in lib. 83. q. qu e (02) t prius allegata fuit. Serpit hoc malum Dmonis per omnes aditus sensuales, et c. Responsio. Si Lector voluerit super modum transmutandi inspicere, inueniet in 2. par. operis. c. 6. varios modos. Ad prsens tantu (05) modo scholastice procedendo, dicamus trium Doctorum sententias, concordantes ineo, (38) Diabolus potest Fantasiam hominis deeipere, vt homo ver animal videatur, inter quas e (02) t vltima subtilior cteris, qu S. Tho. est. et prima est domini Antonini. 1. par. sum. ti. 5. c. 5. . declarantis, qud Diabolus Fantasiam hominis ad decipiendum quandoque (30) operatur, et prcipu circa illusionem sensuum, et declarat naturali ratione canonis auctoritate, et experimentorum multiplicitate. Primum. Corpora naturaliter subduntur, et obediunt natur Angelic, quantum ad motum localem. Angeli autem mali, etiamsi amiserunt gratiam, non tamen Virtutem naturale (02) , vt spius supr tactum est. Cm autem Potentia Fantastica, siue imaginatiua sit corporalis, idest, affixa organo corporeo, naturaliter subditur etiam malis, vt point eam transmutare, causando varias Fantasias ex descensione humorum et spirituum, ad principium sensitiuum procurata ab eis. hc ille, et subdit: Patet et hoc canone. 26. q. 5. epist. Illud non est omittendum, qud qudam scelerat mulieres post Satan retr conuers, Dmonu (05) illusionibus et fantasmatibus seduct, credunt se et profitentur cum Diana horis nocturnis Dea paganoru (05) , vel cum Herodiade, et cum innumera mulierum multitudine equitare, super quasdam bestias, et multa terrarum spacia, intempest noctis silentio pertransire, et infr. Quapropter Sacerdotes prdicare debent populo Dei, vt nouerint omnin hc falsa esse, et non diuino, sed maligno spiritu talia fantasmata mentibus fidelium interrogari, siquidem ipse Satanas transformat se in diuer sarum personaru (05) species atque (30) similitudines, et mentem quam captiu tenet, in somnis deludendo per deuia quque (30) deducit. Et quidem Intellectus buius Canonis in prima qustione tactus est, qu ad quatuor qu prdicanda sunt. Sed qud non valeant etiam vebi, vbi hoc affectant, et non impediuntur Diuin a virtute, sic n esse verus intellectus, quia spiim homines inuiti, et non Malefici, per multa terrarum spacia corporaliter trans ferantur. Sed quia vtroque (30) modo potest fieri, sequitur in prfata sum. et in cap. nec mirum. ea q. Augustinus narrat, qud in libris gentilium legitur de quad Maga, dict a Circes, qu socios Vlyis mutauerat in bestias, quod Magicis prstigijs potius fingebatur, quae (16) in rerum veritate compleretur, alterando fantasias hominu (05) , vt patet hoc etiam per plura exempla. Legitur enim in vita patrum, (38) qudam iuue (02) cula, qu assentire noluit cuidam iuueni, de turpitudine eam sollicitti, ipse iuuenis turbatus ex hoc, quodam Iudo procurauit Maleficium fieri contraillam, quo peracto, mulier conuersa est in equam, qu conuersio non fuit secundum rei Veritatem, sed secundum ludificationem Dmonis immu tantis Fantasiam, et sensumipsius mulieris, et aspicientium eam, vt videretur equa, qu erat vera mulier. Vnde ducta ad beatum Macharium, non potuit Diabolus it a operari, qud illuderet sensus eius. sicut aliorum, propter suam Sanctitatem. Nam sibividebatur mulier vera, no (04) equa, cuius tandem oratione liberata est ab illa illusione, dicens, hoc sibi accidisse. quia non vacabat Diuinis, necfreque (02) t abat Sacramenta vt dicebat, ide Diabolus potestatem habuerat super eam, etsi alis esset honesta. Potest igitur Diabolus per commotionem interiorum spirituum, et

humorum, operari ad immutandum actum, et potentiam nutritiu, sensitiu et appetitiu, et cuiuscunque potenti corporalis organo (34) vtentis, secundum B. Thom. prima parte, qustio. 91. Sicut credi potest, fuisse gestum super Simonem Magum, in incantationibus suis, qu de eo narrantur. Sed nibil horum potest Diabolus facere, nisi Deo permitten te, qui cum Angelis suis bonis frequenter reprimit Malitiam eius, decipere nos, et nocere qurentis. Vnde dicit Aug. loquens de Maleficis. Hi sunt, qui permissu Dei element a co (34) ncutiunt, hominum mentes perturba (01) t minus confidentium in Deo. 26. q. 5. nec mirum. Horum etiam operatione per Maleficam artem fit, quando vir non poit videre vxorem, et couuerso, et hoc per immutationem Fantasi, reprsentando ei talem, vt rem odibilem, et borribilem. Ipse etiam Diabolus vigilantibus et dormientibus suggerit reprsentationes turpium Fantasi ad decipiendum et inducendum ad malum. Verm, quia peccatum non consistit in imaginatione, sed in Volu (05) tate, ide ex huiusmodi fantasijs per Diabolum suggestis, et alterationibus varijs homo non peccat, nisi Voluntate propria peccato assentiat. Secunda sententia ad idem modernorum DD. declarantes prim quid sit Prstigium, et quot modis Dmon potest buiusmodi illusiones causare. Hc nota, (38) Anto. allegat ea qu in prc. q. 9. tacta sunt, vnde non est opus earenouare. Tertia sententia est S. Th. et est responsum super argumentu (05) , quo quritur, vbisit illa forma besti qu videtur, aut in sensu, aut in re, aut in are circumstante. Et est talis, (38) illa forma besti, qu videtur, n est nisi in sensuprimo interiori, et per fortem imaginatione (02) resultat in sensum exteriore (02) quodammod, et qud ibi fit, pt per Dmonis operationem contingere dupliciter. Vno modo, vt species animalium dicamus, quae (16) sunt in thesauro imaginationis reseruat fluant. operatione Dmonum ad organa sensuu (05) interiorum. Sic e (02) t in somno contingit, prout supr declaratum est, et ideo qudo ill species ctingunt per organa sensus exterioris, puta Visus, videre (02) tur acsi essent res prsentes, extra et actu sentire (02) tur. Alius modus potest esse ex immutatione organorum interiorum, quibus mutatis, fallitur sensus iudiciu (05) , sicut patet in eo qui habet gustum corruptum, cui omnia dulcia videntur amara, et parum differt primo. Hoc au (05) t facere possunt e (02) t homines, virtute quarundam rerum naturalium, sicut ad vaporationem cuiusdam fumi, trabes domus videntur serpentes, et multa experimenta huius inueniuntur, vt supr tactu (05) est. SOL VTIONES ARGVMENtorum. Ad argumenta, patet ad primum, (38) textus ille sp allegatur, et mal intelligitur. Nam qu ad hoc, qud loquitur de transformatione in aliam speciem vel similitudinem, declaratum est, qualiter hoc fieri potest prstigiosa arte. Sed qu ad hoc, quod dicit, (38) non poit fieri aliquacreatura virtute Dmonis, si capitur fieri, pro creari, manifestum est: qud si ver non capitur fieri pronaturali productione, sic certum est qud n possunt facere aliquas creaturas imperfectas, quod qualiter sit, declarat S. Tho. vbi supr. Nam dicit, qud omnes trsmut ationes corporalium reru (05) , qu possunt fieri per aliquas virtutes naturales, ad quas pertinent semina, qu in elementis huius mundi inueniuntur, puta in terra, vel aquis, sicut relinquu (05) t sua semina serpentes et ran, et his similia possunt fieri per operationes Dmonum, buiusmodi seminibus adhibitis, sicut cu (05) aliquares trsmutatur in serpentes, vel ranas, qu per putrefactionem generaripossunt. Ill ver transmutationes corporalium rerum, qu non possunt virtute natur fieri, nullo modo operatione Dmonum secundumiei Veritatem perfici possunt, sicut qud corpus humanu (05) mutetur in corpus besti, aut qud corpus mortui reuiuiscat, quod si fieri videatur, apparentia est prstigiosa, aut Diabolus in assumpto corpore se agitat coram hominibus. Fortisicantur ista. Nam Alb. in lib. de anim ilibus, vbi qurit: An Dmones, seu etiam dicamus Malefici point facere ver animalia? Respondit qud sic, Deo permitte (02) te, et hoc qu adimperfecta animalia, sed no (04) possunt in instanti sicut Deus facere, sed motu quodam, licet subit sicut patet de Maleficis Exod. 7. super (35) ista: Vocauit Pharao sapientes, dicit: Dmones discurrunt per mundum, et colligunt diuersa semina, et eorum adaptione possunt proru (05) pere diuersas species. Et glo. ibidem sic dicit: Dum per incantationem Dmonum Malefici aliquid efficere conantur, discurrunt per mundu (05) , et semina subit eorum, de quibus hoc agitt, afferunt, et sic ex illis, permittente Deo, nouas species producunt. Hc etiam superius tacta sunt. At vbi si difficult as suborietur, An talia facta Dmonum essent opera miraculosa dicenda? Responsio patuit ex prcedentibus, qud etiam Dmones aliqua vera miracula facere possunt, ad qu Virtus natur particularis se extendere pt. Et licet talia sint vera, non tamen ad veri cognitione (02) ab eo fiunt, secu (05) dum quem sensumopera Antichristi possunt dici signa me (02) dasia, quia ad seductionem hominum fiunt. Patet et solutio ad aliud argumentu (05) , de subiecto form dicamus, Besti forma qu videtur, no (04) est in are, necin ipsa re, vt patuit, sed in ipso sensu, prout ex sententia S. Th. vt superius declaratum est. At illud, qud omne paiuum mouetur ab actiuo sibi proportionato conceditur. Et q subinfertur, qud forma illa qu videtur, n potest esse obiectum originans actum, seu eliciens, e qud nulla re sumatur. Dicitur, qud im re, quia specie sensibili in imaginatione reseruata, quam educere potest, et ima ginationi, seu etiam Sensitiu Potenti offerre potest, vt dictum est supr. Ad vltimum dicendum, (38) Dmon non immutat pote (02) tiam sensitiuam et imaginatiuam, se ei obijciendo, vt ostensum est, sed eam transmutando non quidem alterando, nisi qutum ad motum localem, quia n potest de se imprimere nouas species, vt dictum est, immut at au (05) t transmutando, id est, localiter mouen do, et hoc iterum facit, non substantiam organi diuidendo, vt sic consequetur sensus doloris, sed moue (02) do spiritus et humores. Qud autem vlterius obijcitur, quod sequeretur, qud secundum hoc Dmon non poit aliquid noui homini demonstrare, secundum imaginatiu visionem: Dice (02) dumest, qud nouum aliquod

potest intelligi dupliciter. Vno modo totaliter nouum, et secundum se, et secundum sua principia, et secundum hoc Dmon non potest aliquid nouum homini secundu (05) visionem imaginariam demstrare. Non enim pt facere, qud ccus natus imagineturcolo (34) res, vel (38) surdus natus imaginetur sonos. Alio modo dicitur aliquid nouum, secundu (05) specie (02) totius, puta si dicamus, esse nouu (05) in imaginatione, (38) aliquis imaginetur montes aureos, quos nunqum vidit, quia tamen vidit et aurum, et montem potest naturali motu imaginari, fanta smata au (05) t montis, et hoc modo potest Dmon aliquid noui imaginationi offerre. QVID DE LVPIS INTERDVM HOmines et pueros, ex cunabulis rapientes et comedentes sentiendum sit, an etiam prstigiosa arte per Malesicas, et c. Incidentalis qustio de lupis interdum homines et pueros domibus rapientes et comedentes, et cu (05) magna Astutia discurrentes, ita vt neque (30) aliqua arte aut potentia ldi aut capi valeant. DICENDV Mest, qud hoc interdum habet naturalem causam, interdum ver prstigiosam artem, dum per Maleficas contingit. De primo, Albertus de animalibus dicit, qud ex quinque (30) causis prouenire potest. Aliquando propter famis argumentum, sicut et cerui aliquando, et ali besti hominib. appropinquant. Aliquando propter ferocitatem virium, et hoc in regionibus frigidis, et etiquando habent catulos. Sed quia de his nibil ad propositum dicimus, qud Dmonum illusione fiunt, quando Deus propter peccata punit aliquem populum, iuxta illud Leu. 16. Si non feceritis mandata mea, mittam in vos bestias agri, qu consumt vos, et pecora vestra. Et Deu. 32. Dentes be stiarum immittam ineos cum furore, et c. Per quem autem modum? An sint veri lupi, vel Dmones in formis sic apparentibus? Dicitur qud sunt veri lupi, sed obsidentur Dmonibus, vel agitantur duplici modo. Vno modo absque (30) Maleficorum operatione, sicut quadraginta duobus pueris contingit, duobus vrsis de sylua exeuntibus quos iugul auerunt, propter irrisionem factam Heliso Prophet, dicendo: Ascende calue, et c. Et de leone qui Prophetam Dei iussum non implentem occidit. 3. Regum. 13. Et historia de Episcopo Viennensi, qui ltanias minores instituerat ante Ascensionem Domini, e qud lupi ciuitatem intrantes homines vocauerunt public. Alio modo etiam Maleficorum illusione. Sicut Guil, vbi supr narrat de quodam viro, qui se conuerti putabat in lupum, certis temporibus, quibus in antris latitabat. Illuc enim certo temporeiuit, et sibi interim cm fixus maneret, videbatur qud lupus ipse factus, circumiret pueros deuorando, et cm illud realiter solm Dmon quendam lupum poidens faceret, putabat fals se somnians circumire, et sic tam diu dementatus fuit, quousque (30) inuentus est iacere in sylua raptus. Delectatur in bis Dmon, vt paganoru (05) errorem, qui homines et vetulas in bestias mutari credebt, inducat. Vnde discernitur, qud ex singulari Dei permissione, et Dmonum opere talia eueniunt, et non ex naturali aliquo defectu, quando nulla arte aut potentia. ldi aut capi possunt, sicut etiam Vincen. in specu. histo. lib. 6. c. 40. narrat, In Gallia, inquit, ante Christi Incarnationem, et ante bellum Punicum, lupus vigili, vagina gladium absiulit. QVOD OBSTETRICES MALEFIc conceptus in vtere diuersis modis interimunt, aborsum procurant, et vbi hoc non faciunt, Dmonibus natos infantes offerunt. QVAESTIO XI. Qvint, sext, et septim, insimul Veritas supradicta probatur per quatuor borrendos actus, quos circainfantes in vtero et ex vtero matris exercere, qu cm per mulieres Dmones exercere habent, et non per viros, ide potius mulieres, qum viros sibi associare ille homicidia satagit, et sunt huiusmodi opera. Nam Canonist plus qum Theologi de maleficiali impedimento tractantes, vbi supr. Dicunt, qud Maleficium sit, non solm ne quis actum carnalem exercere valeat, de quo supr dictum est, sed etiam fit, ne mulier concipiat, vel si concipit, qud tunc aborsum faciat. Et additur tertius modus cu (05) quarto, qud vbi aborsum non procurant, qud tunc infantem consumunt, vel Dmoni offerunt. De primis duobus modis non est dubium, cm per naturalia bomo (34) absque (30) Dmonum auxilio, vt per berbas, vel alia impedime (02) ta procur are posset, qud mulier non posset generare, vel concipere, vt supr tactu (05) est. Sed de alijs duobus, qud etiam Maleficis procurantur differendum est, nec opus est argumenta de ducere, vbi euidentiima iudicia et experimenta hcreddunt credibilius. Et de primo, qud cert Malefic ctra buman natur inclinationem, im aduersus omnium bestiaru (05) conditiones, lupina dunt axat species excepta, infantes deuorare et comedere solent. Est inquisitor Cumanus, de quo supr mentio habita est, qui hc nobis retulit, qud ea de causa ab incolis Comitatus Burbi vocatus ad Inquisitionem faciendam, e videlicet, qud quidam, cm puerumex cunis amisisset, et explorando conuentionem mulierum noct urno tempore vidisset, et perpendisset infantem occidi, et liquore ebibito deuorare. Ide, vt prius tactum est, vnico anno, qui et fuit annus proxim elapsus 40. et vn Maleficam igni tradidit, certis alijs ad D. Archiducem Austri Sigismundum fugam capientibus. Adsunt pro confirmatione huius scripta qudam Ioan. Nyder in suo formicario, cuius vtique (30) et eorum qu scripsit recens memori superest, vnde non incredibilia sicut apparent, existu (05) t. sed ex hoc qud maiora damna in his o (34) mnibus obstetrices Malefic procurant, prout Malefic poenitentes nobis et alijs, spius retulerunt, dicentes: Nemo fidei Catholic amplius nocet, quae (16) obstetrices. Vbi enim pueros n interimu (05) t, tunc quasi aliquid actur foris extra cameram infantes deferunt, et sursum in are eleutes, Dmonibus offerunt. Modus autem in buiusmodi flagitijs qui obseruatur, in secundaiam parte patebit, et cap. 7. quam et aggredi necesse est, prius vnicam du (05) taxat decisione qustionis de permiione Diuina p (14) missa. Dictu (05) est. n. principio, trianecessari ad maleficiale (02) effectum ccurrere, Dmone (02) cu (05) Malefica et Diuin permiione (02) . AN DEI PERMISSIO CONcurrat ad Maleficia, QVSTIO XII. Deind consideran dum est de ipsa per (35) missione Diuina, circa quam quatuor

quruntur. Prim, an necessariu (05) sit, ipsam per miionem ad maleficialem effectum concurrere. Secund, qud Deus iust permittit creaturam ex natura peccabilem, etiam actum maleficiale (02) , et alia horrenda flagitia perpetrare, alijs duabus permiionibus suppositis. Terti, qud Maleficiorum flagitia, cuncta mala qu Deus fieri permittit, excedunt. Quart, qualiter hc materia sit populo publicanda. Circa tertium principale huius prim partis, tangens Diuinam permiionem, quritur: An Diuinam permiionem in his operibus Maleficorum commendare it a sit Catholicum, qud eius oppositum, scilicet, redarguere illam, omnin sit Hreticum? Et arguitur, qud non sit Hreticum, asserere, qud Deus tant potestatem non permittat Diabolo in huiusmodi Maleficijs. Refutare enim illa, qu in contumeliam Creatoris possunt cedere, est Catholicum, et non Hreticum. Sed asserere, qud Diabolo n permittatur talis potestas nocendi hominibus est Catholicum. Probatur, quia oppositum asserere, videtur cedere in contumeli Creatoris. Nam sequitur, qud non omnia sint subiecta Diuin prouidenti, e qud omnis Sapiens prouisor excludit defectum, et malum, quantu (05) potest ab his quorum curam gerit. Cm autem ea, qu per Maleficia fiunt, si Deo permittuntur, ab eo non excluduntur, et si ab eo n excluduntur, nonerit sapiens prouisor ipse Deus, et sic non subsunt omnia su prouidenti, quod quia falsum est, ide hoc falsum, qud Deus permittat. Prtere ille aliquid permittit fieri, quod posset impedire, si vellet, aut quod non potest impedire etiamsi vellet, sed neutru (05) illorum Deo potest conuenire. Non primum, quia talis iudicatur Inuidus, non secundum, quia talis iudicatur Impotens. Tunc quritur incidentaliter, hoc Maleficium Petro accidit, et Deus potuit impedire, et non fecit, ergo Deus est Inuidus, seu non habet curam de omnibus. Si ver non potuit impedire etiamsi vellet, tunc non est omnipotens, qu omnia sicut inconueniens est asserere, s. Deum non habere curam omnium, et c. ergo et hoc, quod Maleficia ex Dei per miione ctingunt. Prtere. quicunque (30) permittitur sibi, et est dominus actuum suorum, non subest permiioni aut prouidenti alicuius guberna (01) tis, sed homines sibi ipsis dimittuntur Deo, secundum illud Eccle. 25. Deus ab initio constituit hominem, et reliquit eum in manu consilij sui. Specialiter etiam mali in suis operibus relinquuntur secundu (05) illud: Dimisit eos secundum desideria cordis eorum. Igitur n omnia mala Diuin permiioni subduntur. Prtere Augustinus dicit in Ench. sicut etiam Philosophus in nono (34) Metha. Melius est qudam nescire, qum scire vt vilia, sed omne quod est melius, est Deo attribuendum. Ergo Deus non impedit, sed de illis viliimis Maleficiorum operibus vt illa permittat vel n. Adidem Apostolus secundo Corinthiorum. 9. Non est Deocura de bobus. Et eadem ratione de alijs irrationalibus creaturis, vnde quando maleficiatur vel non, non est Deo cura, nec eti eius permiioni, qu ex eius prouidentia procedit, subduntur. Prtere qu ex neceitate contingunt, prouidam permiionem non requirunt, sicut nec prouidentia. Patet hoc per Philo. in 6. Eth. Prudentia est recta ratio contingentium, de quibus est consilium et electio. Sed plures effectus maleficiales ex neceitate contingunt, puta quando ex aliqua causa, et influentia corporum c lestium accidunt infirmitates, vel aliqu alia, qu nos iudicamus Maleficia, vnde no (04) semper subduntur Diuin permiioni. Prtere, si permiione Diuina homines maleficiantur, tunc quritur: Cur potius super vnum qum super alium? Si dicatur, qud propter peccata, qu magis abundant in vno, qum in altero, hoc videtur esse falsum, quiatu (05) c maiores peccatores amplius maleficerentur, cuius co (34) ntrarium dum apparet, e qud minus in mundo sic puniuntur. Iuxtaillud: Ben est omnibus qui pruaricantur, ita etiam malcficiantur. Patet denique (30) exeo, qud innocentes pueri, et alijiusti amplius maleficiu (05) tur. Sed contr, Deus permittit, licet non velit malum fieri, et hoc propter per fectionem vniuersi. Diony. 3. cap. de diu. nom. Erit malum ad omnes, id est perfectionem vniuersi conferens. Et Augustinus in Ench. Ex omnibus bonis et malis consistit vniuersitatis admirabilis pulchritudo. Inquantum etiam illud qud malum dicitur ben or dinatum, et in loco suo positum, eminentius commendat bona, et illa magis placeant et laudabiliora sint, dum compartur malis. Item S. Thomas improbat opinionem illorum, qud licet Deus non velit mala, quia neque (30) creatura aliqua appetit malu (05) , siue appetitu naturali, siue animali, siue intellectuali, qu est Volunt as cuius obiectum est bonum, vult tame (02) mala esse. vel fieri. Hoc dicit esse falsum, quia Deus neque (30) vult mala fieri, neque (30) vult mala non fieri, sed vult permittere malafieri, et hoc est bonum propter perfectionem vniuersi. Quare au (05) t sit erroneum dicere, Deus vult malaesse, vel fieri, propter bonum Vniuersi, dicit: Quia nibil est iudicandum bonum, nisi secundum id quod competit ei per se, et non per accide (02) s: sicut Virtuosus iudicatur Bonus in intellectuali creatura, et non animali. Malum autem n ordinatur adbonum perse, sed per accidens, quia prter intentionemeorum, quia malum operantur, result at bonum, sicut prter intentionem Maleficorum, aut prter intentionem tyraunoru (05) fuit, qud ex eorum persecutione claresceret patientia martyrum. Responsio. Qustio quanta vtilior ad prdican dum, tant etiam difficilior ad intelligendum existit. Est enim inter argumenta hoc principium, non tam laicorum, qum et quorundam Sapientum. Maleficia tam horrenda, vt superius tacta sunt, non permitti Deo, causas Diuin permiionis huius ignorantes, ex qua etiam lgnorantia, quia Malefic non supprimuntur per vltionem debitam, iam totam Christianitatem depopulare videntur. Vt ergo ad vtranque viam, iuxta Theologorum sententiam, docto, et indocto satisfiat, per discuiones duarum difficultatum est respondendum, et prim: Qud mundus Diuin prouidenti ita subiacet, qud ipse immediat omnibus prouidet. Secund, qud Vniuersitatem malorum qu fiunt, siue in malis culp, siue p n, siue damni, ex duabus primis permiionibus, circa casum Angelorum, et primorum parentum, iust permittit. Vnde et patebit, qud in his diffidere

pertinaciter, Hresin sapit, cm erroribus Infidelium talis se implicat. Qu ad primum, not andum, qud prsupposito illo, qud prouidentia Dei conueniat, iuxta illud: Sapien. 14. Tu autem pater, gubernas omnia prouidentia, oportet etiam asserere, qud omnia sunt ita subiecta su prouidenti, quod etiam omnibus immediat prouideat, quod vt pateat, ostendamus prim per reprobationem cuiusdam contrarij erroris. Nam super illud Iob. 22. Nubes latibulum eius, et circa cardines c li perambulat, nec nostra considerat. Quid opinati fuerunt iuxta doctrin S. Tho. 1. par. q. 22. Ponere tantummod incorruptibilia subiacere Diuin prouidenti, prout sunt substanti separat, et corpora c lestia cum speciebus rerum inferiorum, qu e (02) t sunt incorruptibilia. Indiuidua ver specierum, quia sunt corruptibilia dicebant non subiacere. Vnde sic Diuin prouidenti dicebant subiacere omniainferiora, qu in mun do aguntur in vniuersali tantm, et n in particulari seu singulari. Sed quia hoc alijs videbatur inconuenie (02) s, vt de homine non esset amplior Deo cura quae (16) de alijs animalibus, ide Rabbi Moses volens medium tenere, dixit concorddo cum primis: Corruptibilia omnia, sicut sunt indiuidua rerum, omnin non subiacere Diuin gubernationi, sed tantummod vniuersalia, et alia qu tacta sunt, homine (02) ver ab illa generalitate corruptibiliu (05) excepit, hoc propter splendorem Intellectus, quo participt cum substantijs separatis, et sic secundum istam opinionem, quicquid hominibus accideret in Maleficijs, esset ex permiione Dei, non au (05) t quicquid animalib. autalijs terr frugibus eueniret: Et hc opinio licet Veritati pro pinquior, quae (16) illa qu omnin prouidentiam Dei de rebus mundi negabat, asserens, mundu (05) casu esse factum, sicut fueru (05) t Democritus et Epicurei, tamen e (02) t non caret magna falsitate, e (38) necesse est dicere, omnia Diuin prouide (02) ti subiacere, non in vniuersali tantm, sed etiam in particulari, vt non solm Maleficio hominum, sed et iumentorum, et terr frugum, ex Diuina et prouida permiione eueniunt, quod sic patet. Ad tantum se extendit prouidentia et ordintia rerum in finem, quantum ipsa causalitas se extendit, sicut simili in rebus alicuius domino subiectis, qu intantum subiace (02) t eius prouidenti, inquantum sibi existunt subiect. Cm au (05) t causalitas Dei, qu est primu (05) agens, extendit se ad omnia entia, non solm quantum ad principia speciei, sede (02) t quantum adprincipia indiuidualia, et no (04) solm incorruptibilium. Idesicut omnia habe (02) t esse Deo, ita omnia sunt prouisa abeo, id est, ad aliquem finem ordinata. Et hoc tangit Aposto. ad Rom. 13. Qu Deo sunt, ordinata sunt, quasi dicat: Sicut omnia Deo sunt, ita e (02) t omnia ab ipsoordinata sunt, et per consequens, prouidenti eius subiect, quia prouide (02) tia Deinihil aliud noscitur qum ratio, id est, causa ordinis rerum in fire (02) . Omnia ergo, inquantum participant de esse, intantum etiam subduntur Diuin prouide (02) ti. Item Deus omnia cognoscit, non solm in vniuersali, seu vniuer sala, im et inparticulari seu particularia. Et cm Dei cognitio comparatur ad res creatas, sicut cognitio artis ad artificiata. Ide sicut omnia artificiata subduntur ordini et prouidenti artis, ita omnia subduntur et ordini et prouidenti Dei. Sed quia per hoc non satisfit, vt intelligatur, (38) Deus iust permittat mala fieri, et maleficia in mundo, licet intelligamus hoc, qud ipse sit prouisor omnia gubernans, quod quia conceditur, ide etiam deberet omne malum ab his, quorum curam gerit, excludere. Inter homines enim videmus ita fieri, (38) Sapiens prouisor excludit defectum, et malum quantum potest ab his quorum curam gerit, ide ad intelligendum ista, cur non omnia mala Deus excludit. Notandum, qud aliud est loqui de prouisore particulari, et aliud de prouisore vniuersali. Prouisor enim particularis necesse habet malum excludere quantum potest, quia non potest ex malo elicere bonum. Deus aute (02) cm sit Vniuersalis prouisor totius mundi, et potest ex particularibus malis plurima bona elicere, sicut ex per secutione tyrannorum, Patientiam martyrum, et ex o (34) peribus Maleficorum, purgationem seu probationem fidei iustorum, vt patebit. Ide non habet Deus omnia mala impedire, ne mult abona deesse contingat Vniuer so. Vnde Aug. in Enchir. Ade Misericors est Omnipotens Deus, qud n sineret aliquod malumesse in operibus suis, nisi adee esset Omnipotens et Bonus, vnde benefaceret etiam de malo. Et huius exemplum etiam habemus in actionibus rerum naturalium. Nam corruptiones et defectus, qui accidunt in rebus naturalibus, licet sint contra intentionem natur particularis illius, videlicet, cui talis co (34) rruptio contingit, vt qud fur suspendatur, vel qud animalia in cibum hominis occidantur, sunt tamen de intentione natur Vniuersalis, vt videlicet conseruentur homines in vita. et in bonis, vt et sic bonum Vniuersi conseruetur. Vt enim species rerum conseruentur, opo (34) rtet vt corruptio (34) vnius sit conseruatio alterius. Occisiones enim animalium conseruant vitam leonum. DECLARATVR SVPER PERMISfionem Diuinam, qud Deus non potuit conferre creatur, vt ex natura esset impeccabilis. Qv adsecundum, qud Vniuersitatem malorum siue in culpis, siue in p nis iust Deus pormittat, et prsertim i refrigcscente, et mundo ad occasum declinante, declaratur ex duabus propositionibus necessari prsupponendum. Quarum prima, qud Deus non potest facere siue melius, vt cum timore Dei loquamur, est poibile, vt natura creata, vt est Homo vel Angelus, haberet hoc qud exconditione su natur peccare non posset. Secunda, qud Deus iust permisit hominem peccare, vel tentari, quibus stantibus, cm ad Diuinam prouidentiam pertinet, vt vnaquque creatura in sua natura relinquetur, dicere oportet, qud ex prmiis impoibile est, qud Deus n permittat Maleficia fieri virtute Dmonum. Et primm quidem, qud non fuit poibile creatur communicare, qud peccare non posset ex conditione natur, ostenditur Doctore Sancto in 2. dist. 23. art. 1. quia si hoc fuisset communicabile alicui creatur, Deus vtique (30) communicasset, e qud omnes ali communicabiles bonitates et perfectiones creaturarum sunt communicat saltem ingenere, vt vnio personalis duarum naturarum in

Christo, malernitatis et virginitatis in Maria, vnio gratuita in viatoribus, vnio beatisicain electis, et sic de alijs. Cur ergo non legimus hoc alicui creatur communicatum, quia nec homini nec Angelo iuxtaillud: Et in Angelis suis prauitatem, certum est, quia homini Deo non potest communicari hoc qud ex natura sit impeccabilis, licet hoc per gratiam inueniant. Secund ad idem, qud si esset communicabile, et non communicaretur de vniuerso, non esset perfectum, cuius perfectio in hoc consistit, vt omnes Bonitates creaturarum communicabiles in genere sint communicat. Nec valet argumentum, qud Deus cm sit summ potens, et ad suam simi litudinem homines et Angelos creauit, qud etiam hoc auferre potuerit, quod creatura ex conditione su natur haberet quod peccare n posset. Vel etiam qud faceret, vt habitus ille grati qui confirmationemin bono causat, esset pars essentialis natur Angeli vel hominis, vt sic secundum naturalem suum principium, et naturalem co (34) nditionem haberet confirmationem in bono, vt peccare non posset. Nam primum argumentu (05) non concludit, quia licet Deus sit summ potens, sicut et summ bonus, non tamen hoc conferre potest, non ex imperfectione su potenti, sed ex imperfectione creatur, qu imperfectio consideratur prim, (38) hoc recipere non po (04) t, nec potuit homo vel Angelus. Ratio, quia cm sit creatura, esse suu (05) de pendet Creatore, sicut causatum causa sui esse, et creare est aliquid ex nibilo facere, ide si sibi relinquitur, deficit: Conseruatur autem, quandiu caus influe (02) tiam recipit. Exemplum, si vis de candela, qu tamdiu lucet, qudiu habet ceram. Quo stante motum est, (38) Deus creauit hominem, et reliquit eum in manu consilij sui. Eccle. 17. Et similiter Angelum prin cipio creationis. Et hoc factum est per liberum arbitriu (05) , cuius sicut proprium est facere, velomittere, ita proprium est suo casu recedere, et quia non recedere. Et hoc est posse peccare, posse ex libertate arbitrij Deo recedere, ide non potuit hoc bomo vel Angelus recipere, nec ei potuit Deo communicari, vt ex natura haberet libertatem arbitrij, et etiam ex natura haberet non posse peccare. Alia imperfectio ex qua hoc non potuit homini vel Angelo communicari est, quia implicat Contradictione (02) , qu quia in se non sunt factibilia, dicimus, Deus non potest illa facere. Sed potius dicendum, qud creatur non possunt ista recipere, vt videlicet aliquid sit viuum et mortuum simul et semel. Ita eti implicat, vt aliquis habeat liberum arbitrium, ex quo poit caus su inbrere, et qud poit non peccare, quia si non pt peccare, non potest caus su inhrere, cm peccatu (05) sit, spretoinc mutabili bono, rebus mutabilibus inhrere. Spernere au (05) t, vel non spernere, est ex libertate arbitrij. Secundum etiam argumentu (05) non valet, quia si gratia confir mationis vteretur creatur in naturam, ita quod ex principij essentialib. haberet non posse peccare, tunc non haberet ex aliquo dono accident ali et gratia, non posse deficere et peccare, sed haberet hoc per natur, et tunc esset Deus, quod esset absurdum. Hanc solutionem tangit S. Tho. vbi supr in solutione vltimi argumenti, cm dicit, qud quandocunque (30) alicui creatur cuenit aliquod accidens, quod ex influentia superioris tantummod id est, n potest inferior natura illud accidens per se habere, nisi efficeretur natur superioris, sicut si ar illuminatur in actu per ignem, non pt esse, qud sit de natura sua lucidius in actu, nisi fiat ignis. Dico ergo, (38) cm cfirmatio insit creatur rationali solm per gratiam, qu est quoddam spirituale lumen, et similitudo increati luminis, non potest esse, qud aliqua creatura ex natura sua confirmationem habeat vel gratiam, nisi efficeretur Diuin natur per esse dicamus eiusdem natur, quod est omnin impoibile. Concludamus, qud non posse peccare per naturam, Deo tantummod conuenit, e qud sicut abesse deficere non pt, cm dat omnibus esse, it a nec rectitudine bonitatis deficere, cm hoc ei conueniat per conditionem su natur. Omnibus autem alijs qui hoc habent, vt peccare non point, cfertur, ex hoc qud confir mantur per gratiam in bono, ex quo filij Dei efficiuntur, et quodammod Diuin natur consortes. DECLARATVR QVAESTIO SVPER duas permissiones Diuinas, quas Deus iust permifit, videlicet, Diabolum auctorem omnis mali peccare fimul, et primos parentes cadere, ex quibus Maleficiorum opera iust permittuntur, QVSTIO XIII. Secunda qustio simul et Propositio, (38) Deus iust permisit quasdam creaturas Angelicas, quas aliter concedere non potuit, nisi qud peccare possent, eti actu peccare. Et quasdam simili modo creatas per gratiam prseruare, et hoc absque (30) pruia tentatione. Hominem ver iust permittit et tentare, et peccare, qu omnia sic declarantur. Nam ad prouidentiam Diuinam pertinet, vt vnumquodque (30) in sua natura relinquatur, et in suis naturalibus operibus non omnin impediatur, quia vt Dionys. dicit. 4.cap. de diu. no. Prouidentia non est Corruptiua Natur, sed Saluatiua, quo stante, cm manifestum sit, qud sicut bonum gentis diuinius est qum bonum vnius. 1. Ethico. Ita et bonum Vniuersi exceditbonum particulare cuiuscunque (30) natur creati in particulari. Ide etiam attendere oportet, qud si peccatu (05) hoi (03) um impediretur, per hoc multi gradus tollerentur perfectionis. Tolleretur.n.naturailla qu potest peccare, et non peccare, qud si dicatur, tamen habuisset homo ex conditione natur, vt prius tactu (05) est. Respondetur, si nullum peccatum fuisset subsecutum in actu, sed statim confirmatio, tu (05) c semper lateret quid grati deberetur in bonis erga Deum, quid potestas peccandi potuisset, et plura alia, quibus ablatis vtique (30) Vniuerso multa detraherentur. Decuit etiam, vt nullo suggerente ab extra peccaret, sed occasionem peccandi ex seipso susciret, quod et fecit, vbi Deo quibus esse voluit, quod est intelligendum non simpliciter et direct, nec indirect, sed solm secundum quid, et hoc decl aratur propter auctoritatem Esai 14. In c lu (05) ascendam, et similis ero Altiimo. Non enim simpliciter et direct, quia sic habuisset intellectum ligatum et erroneu (05) , appetendo aliquid quod sibi erat impoibile. Cognouit enim se esse creaturam, et Deo creatum, et ide qualem

fieri creatori, cognouit hoc sibi esse impoibile. Nec etiam indirect, quia cm totum bonum Angeli, et creatur in hoc est, (38) Deo subest, sicut tota claritas aris est in boc, qud subijcitur radijs Solis, ide hocab Angelo non potuit appeti, quia appetijsset contra bonum natur: sed appetijt DEI qualitatem non absolut, sed secundum quid, hoc sic est, cm DEVS habet per naturam suam duo, beatitudinem, et bonitatem, et aliud, et qud abipso omnis creatur Beatitudo et Bonitas transfunditur. Videat Angelus dignitatem natur su, qu creaturis cunctis preminebat, voluit et appetijt se omnia inferiora Beatitudinem et Bonitatem deriuari, et hoc per sua naturalia, ita qud ipse prim illa ex natura haberet, et sic ali creatur, ex nobilitate su natur acciperent. Et qui etiam illa appetijt DEO, et sub Deo vole (02) s esse, dummod ista haberet, et ide nec etiam quantum ad modum habendi Deo quiparari voluit, sed tantummod secundu (05) quid. Nota insuper, qud quia suum desiderium attentauit, vt ad actum perduceret, ide subit suum desideriu (05) alijs exposuit. Et quia subit etiam fuit aliorum Angelorum visio desiderij, et consensus peruersus sui desiderij. Ide peccatum primi Angeli aliorum peccata excestit et prceit quantitate culp, et causalitate, non tamen duratione, ita quod illud Apocal. 12. Draco de c lo cadens, traxit tertiam partem stellaru (05) . Et in figura Leuiatban habetur: Ipse est Rex super omnes silios Superbi, et Rex secundum Philosophum 5. Metha. dicitur principium, inquantum mouet per suam voluntatem et imperium sibi subiectos. Ide et suum peccatum aliorum occasio peccdi fuit, ita (38) ipse primus nullo extrinseco tentatus, alios extrin sec tentauit. Et qui (33) dem quod dictu (05) est, (38) instant ane a operatio in omnib. illis fuit, exe (02) plificatur hoc ex sensibilibus. N simul te (02) pore sunt illuminatio aris, visio coloris, et discretio rei vis. Hc ad longum posui, vt considerando tam stupendam permissionem diuinam super nobiliimas creaturas, propter vnum duntaxat peccatum ambitionis, quomodo non particulares permiiones super Maleficorum opera, propter maiora peccata quantum ad aliquas circunstantias admittet. Nam Male ficorum peccata in varijs circunstantijs peccatum Angeli, et primorum parentum excedunt, vt iam in secunda qustione patebit. Sed et hoc, qud Prouidentia Dei iust permisit primum hominem tentari et peccare, ex his qu dicta sunt de transgressoribus Angelis satis patere potest. Sicut enim ad eundem finem homo et Angelus creati fuerunt, et in libertate arbitrij relicti. Ide vt Beatitudinis prmium non absque merito perciperent, ide sicut Angelus casu n fuit prseruatus, vt potestas peccandi ex vno et potestas grati confir mationis ex altero ad decorem vniuersi pate sieret, it a et circa hominem seruarioportuit. Vnde et sanctus THOMAS in secunda distinctione vigesima tertia, articulo. 2. Illud ex quo Deus apparet laudabilis, non debet penitus impediri, sed in peccato etiam Deus apparet laudabilis, cm per Misericordiam parcit, et per Iustitiam punit, vnde non debuit peccatum impedire, tantummod breuiter et recapitulando ad propositum redeamus, dicamus qud iusta Dei prouidentia homo in his permissus est multis rationibus. Prima, vt ostendatur Dei potentia, qui solus inuertibilis est, omnis autem creatura mutabilis. Secunda autem ratio, vt declaretur Dei Sapientia, qu ex malo scit elicere bonum, quod non potuit fieri, nisi Deus creaturam peccare permisisset. Tertia, vt manifestetur Dei Clementia, in qua Christus per morte (02) suam hominem perditum liberauit. Quarta, vt ostendatur Dei Iustitia, qu non solm reddit bonis prmia, sed et malis supplicia. Quinta, vt homo non sit peioris conditionis qum ali creatur, quas omnes sic Deus administrat, vt eas agere proprijs motibus sinat. Vnde et bominem proprio arbitrio relinquere debuit. Sexta, est laus humana, laus enim viri iusti, (38) potuit, et non est transgressus. Septima, est decor Vniuersi, quia sicut triplex malum, culp, p n, et damni inuenitur, ita ex opposito triplex bonum, scilicet, honestum bonum, delectabile, et vtile decoratur. Nam culpa decoratur honestas, per p nam delectabilitas, per damnum summa vtilitas. Et per hc patet responsio ad argumenta. SOLVTIONES ARGVMENtorum. Nam ad primum, vbi dicitur, asserere qud Diabole permit tatur potest as nocendi hominibus sit Hreticum, Oppositum potius patet, quia sicut asserere, qud Deus non permittal hominem ex libertate arbitrij peccare quando vult, est Hreticu (05) : Ita asserere, qud Deus peccatum dimittat inultum, hoc autem fit per potestate. n nocendi hominibus in vindictam malorum, et decorem vniuersi. Iuxta illud August. in libr. soliloquiorum. Iuisti Domiae et itaest, vt nunquam dedecus culp sit sine decore Vindict. Probatio denique (30) argume (02) ti non valet de Sapiente prouisore, qui excludit defectum, et malu (05) quantum potest, quia aliud est de Deo, qui habet curam particularem, et de prouisore vniuersali. Nam prius ex malo non potest elicere bonum, sicut vniuersalis prouisor facit, vt per prcedentia patuit. Ad secundum patuit, qud tam Potentia qum Bonitas et Iustitia Diuina patescunt in hoc qud mala permittit, vnde quando dicitur: Aut Deus potest mala impedire aut non, dicitur qud potest impedire, sed non debuit, rationibus prtactis. Neque (30) valet instantia, si dicatur, ergo vult mala fieri cm potest impedire, et non vult, quia vt in argumentis pro Veritate tactum est, Deus non potest velle mala, neque (30) vult mala fieri, neque vult malum non fieri, sed vult permittere malum fieri, et hoc propter perfectionem Vniuersi. Ad tertium, August. et Philoso. loquuntur de cognitione humana, cui melius non cognoscere mala et vilia duplici de causa. Prim, quia per ea impeditur interdum consideratione malorum, et hoc contingit, quia non possumus simul multa intelligere. Etiam et ea de causa, qud cogitatio malorum peruertit interdum voluntatem in malum. Hc autemin Deo locum non habe (02) t, qui intelligit omnia opera hominum et Maleficorum, absque (30) aliquo defectu. Ad quartum: Apostolus curam Dei bobus remouit, vt ostendat, qud quia creatura rationalis habet per liberum arbitrium dominium sui actus, vt dictum est. Ide vt ei imputetur aliquid ad culpam, vel ad meritu (05) , et reddatur ei iuxta hoc p na vel prmiu (05) , habet

Deus specialem de eo prouidentiam, secundum qu irrationabilia non prouidentur. Velle autem asserere, qud indiuidua irrationabilium creaturarum ex illa auct oritate non pertinerent ad Diuinam prouidentiam, esset Hreticum, quia esset asserere, (38) n omnia subiecta essent Diuin prouidenti, contra Scriptur Sacr commendatione (02) super Diuin sapienti, qu attingit fine vsque (30) ad finem fortiter, et disponit omnia suauiter, et esset error Rabbi Moses, vt in argumentis pro Veritate patuit. Ad quintum, quia homo n est institutor natur, sed vtitur naturalibus operibus, artis et virtutis ad suum vsum, Ide prouideutia bumana non se extendit ad necessaria, qu ex natura proueniunt, vt qud cras Sol oriatur. Ad qu tame (02) se extendit prouidentia Dei, e qud ipse est actor natur. Vnde et defectus naturales, etiam ex cursurerum naturalium prouenirent, adhuc Diuin prouidenti subiacerent, quare et Democritus et alij Philo (34) sophi naturales errauerunt, attribuentes soli neceitate materi, quicquid in ferioribus accideret. Ad vltimum, licet omnis p na infligitur Deo propter peccata, non tamen semper maioribus peccatoribus Malesicia instiguntur, vel quia Diabolus non vult, vt illos affligat et tentat quos iusto titulo poidere se cernit: Vel ide, vt n ad Deum accelerant, Iuxtaillud: Multiplicat sunt infirmitates, postea acceler auerunt et c. Et qud omnis p na infligitur Deo propter peccata, patet ex sequentibus, quia iuxta Hierony. Quicquid patimur, peccatis nostr is meremur. Declaratur qud peccata Maleficorum grauiora sunt peccatis malorum Angelorum et primorum parentu (05) . Vnde sicut innocentes puniuntur ex culpis parentum, ita etiam plures innoxij damnificantur, et maleficiuntur propter peccata Maleficorum. ENORMITAS MALEFICARVM consideratur, et est tota materia prdicabilis, QVSTIO XIIII. Sed super enormitatem criminu (05) quritur, an Maleficorum flagitia cuncta mala qu Deus fieri sinit, et vsque (30) in prsens principio mundi fieri permisit, tam in culpis, qum in p nis et dnis excedunt? Et videtur qud non, prcipu qu ad culpam. Nam peccatum quod quis committit, quod faciliter vitare potuisset, excedit petoatum quod alitercommittit, quodita faciliter vitare non potuit. Patet per Augustinum in lib. de ciui. Dei. Magna est in peccando iniquitas, vbi est tanta in non peccando facilitas. Sed Adam et plures, qui ex aliquo statu perfectionis, seu etiam grati peccauerunt, facilius propter aistentiam Grati peccata vitare potuissent, prsertim Adam, qui in Gratia creatus fuerat, qum plures Malefic, qui buiusmodi dona non perceperunt. Ergo illorum peccata omnia Maleficorum flagitia excedunt. Prtere, qu ad p nam, maiori culp maior p na debetur, sedpeccatum Ad grauiim punitum fuit, in boc, qud vt patet in omnes posteros eius p na cum culpa ostenditur in trsfusione originalis peccati: Ergo eius peccatum grauius est omnibus alijs peccatis. Prtere qu ad damnum. Nam iuxta August. Ex hoc aliquid est malum, quia adimit bonu (05) , ergo vbi plus de bono amittitur ibi maior culpa prceit. Sed peccatu (05) primi parentis maius damnum, tam in naturalibus qum in gratuitis intulit, vbi nos Innocentia et Immortalitate priuauit, quod nullu (05) aliorum sequentium peccatum intulit, ergo et c. Sed econtra, Id quod plures rationes mali includit, magis est malum, sed peccata Maleficarum sunt huiusmodi. N omnia mala in bonis natur et form procurare possunt, Deo permitte (02) te, vt ex bulla Pap deducitur. Prtere Adam peccauit solummod faciendo illud, quod est vtroque (30) modo malum, quia prohibitum, et quod non erat malum, secundu (05) se scilicet. Malefici, et alij peccatores peccant faciendo illud quod est vtroque (30) modo malu (05) , et secundum se, et prohibitum, vt homicidia et alia multa probibita. Vnde eorum peccata grauiora sunt alijs peccatis. Prtere, peccatum quod ex certa Malitia est grauius peccato quod est per Ignorantiam: sed Malefie ex magna Malitia contemnunt sidem et Sacrament a fidei, prout plures cfess sunt. RESPONSIO, qud mala qu modernis Maleficis perpetrtur cuncta alia mala, qu Deus vnquam fieri permisit, secundum quod in titulo qustionis tangitur, excedunt: et hoc qu ad peccata, qu contingunt in peruersit ate morum, licet secus sit de peccatis qu opponu (05) tur alijs Virtutibus Theologuis, potest ostendi triplici via. Prim in generali, cparando eorum opera indifferenter ad qucun que (30) flagitia mundi. Secund in speciali, compardo ad spccies Superstitionis ex quocunque (30) pacto cum Dmonibus inito. Terti, comparando illa ad peccata malorum Angelorum, aut etiam primoru (05) par entum. Primm sic. Nam cm triplex sit malu (05) , videlicet, culp, p n, damni, e qud triplex sit bonum cui illa opponuntur. s. honestum, delectabile, et vtile. Et culp opponitur honestum, p n delect abile, Damno (34) vtile: Quia culpa Maleficarum excedit cuncta alia peccata, sic apparet. N iuxta doctrinam sancti Tho. in 2. di. 22. ar. 2. Licet in peccato multa point considerari, ex quibus peccati grauit as vel etiam leuit as trabi potest. Vnde et contingit, qud idem peccatum quod secundum vnum eorum est grauius, secundum aliud leuius inueniatur, prout dicere possumus: In fornicatione iuuenis peccat, senex insanit. Tamen illa simpliciter grauiora sunt, qu plures et potentiores habent, non dico circumst antias solu (05) , sed in specie et quantit ate peccati essentiali peccati grauitatem. Et sic dicere possumus, qud licet peccatum Ad, quantum ad aliquas circumstantias grauius sit omnibus alijs peccatis, quantum ad boc, quod minori tent atione pulsat us cecidit, quod videlicet tantm ab intrinseco. Et etiam, quia facilius resistere potuisset propter originalem Iustitiam in qua creatus erat: Tamen quantu (05) ad speciem et quantitatem peccati, et etiam quantum ad alias circumsttias, qu peccatum magis aggrauant, sicut multa grauiora peccata sunt secuta, ita et inter illa omnia Maleficorum excedunt, quod etiam clarius ex duobus deducitur. Nam sicut vnum peccatum dicitur mains altero, vel causalitate, vt peccatum Luciferi: Vel generalit ate, vt peccatum Ad. Vel deformitate, vt peccatum Iud. Vel difficultate remittendi, vt peccatum in Spiritum sanctum.

Vel periculo, vt peccatum Ignoranti. Vel inseparabilitate, vt peccatum Cupiditatis. Vel pronitate, vt peccatu (05) Carnis. Vel Diuin Maiestatis offensione, vt pecctum Idololatri et Infidelit atis. Vel expugnandi difficultate, vt Superbia. Vel mentis ccitate, vt Ira: Ita et post peccatum Luciferi omnia alia peccata Maleficoru (05) opera excedunt, tm in defor mitate, crucisixum abnegantes, quae (16) et pronitate spurcitias carnis cu (05) Dmonibus exercentes, ac mentis ccitate, in e nocumentum tam animarum quae (16) corporum hominum et iumentoru (05) , toto Malignitatis Spiritu debachantes, prout ex supradictis patuit, quode (02) t secundum Isidoru (05) nomen ostendit. Dicuntur enim Malefici ob facinorum magnitudinem, et c. vt supr patuit. Deducitur et existe. Nam duo funtin peccato, Auersio, et Conuersio, iuxta illud Aug. Peccatum est. spreto incommut abili bono, rebus mutabilibus inhrere. Et ipsa etiam auersio Deo sit tanquam formale, sicutipsa conuersio tanquam materiale. Ide tant aliquod peccatum est grauius, qut magis bomo per ipsum Deo separatur. Et quia per Infidelitatem bomo maxim Deo elongatur, ide et maius om libus peccatis Maleficiu (05) Infidelitatis existit. Et hoc declaratur per nomen Hresis, quod est etiam Apostasia fide simul, et qud tota earum vita peccatum est. De primo, nam cm peccatum Infidelitatis consistit in renite (02) do fidei: Et hoc potest dupliciter fieri, vel quia renititur fidei nondum suscept, aut suscept. Si primo modo, tunc est Infidelitas paganorum seu gentilium. Si secundo modo, tunciterum dupliciter, quia aut renititur Christian fidei suscept in figura, aut in ipsa manifestatione Veritatis. Primo modo est Infidelit as Iudorum. Secundo modo Infidelitas Hreticorum. Vnde patet, (38) Hresis Maleficarum inter tres species Infidelitatis grauiima existit, quod etiam ratione et auctorit ate comprobatur. Nam 2. Petr. 2. dicitur: Melius erat illis viam Veritatis non cognoscere, quae (16) post cognitam retror sum conuerti. Ratio. Nam sicut grauius peccat, qui (33) non implet quod promisit, qum ille qui non implet boc quod nunquam promisit. Ide Infidelit as Hreticorum qui profitentur fidem Euangelij, et tamen ei renitu (05) tur corrumpentes ipsam, grauius pecct qum Iudi et pagani. Et iterum, Iudi grauius peccant quae (16) pagani: quia susceperunt Fidei Chrisfian figuram in veteri lege, quam mal interpret antes corru (05) punt, quod Pagani non faciunt, ide etiam eorum Infidelitas est grauius peccatum, qum Infidelit as gentilium, qui nunquam fidem Euangelij susceperunt. De secundo qud et Apostat nuncupantur. Nam secundum Thomam secunda secun d. q. 12. Apostasia importat quandam retroceionem Deo et Religione, qu sit per diuersos modos, quibus homo coniungitur Deo, vel per fidem, vel per subiectam ad obedie (02) tiam Voluntatem, vel per Religionem et Clericatum. Secundum quod dicit etiam Roymundus et Hostien. qud Apostasia est temerarius, Fidei statu vel Obedienti, vel Religionis excessus. Et cu (05) remoto priori, remouetur posterius, sed non conuerso. Ide et prima alias duas excedit, scilicet, Apostasia Fide, procedit Religione, de qua 48. dist. quantumlibet et 16. q. 1. legi non debet. Tamen secundum Raymund. non iudicatur Apostata seu fugitiuus, etiamsi ad longinquior a diu euagetur, nisi postquam sic viuit, qud animum redeundi se deposuisse ostendit. ff. de re milit. l. desertorem. Et hoc fieret si vxorem duceret, vel simile tale. Similiter et Apostasiam Inobedienti, vbi quis spont contemnit prcepta Ecclesi, et Prlatorum, de qua 3. q. 4. alieni. Qui etiam infamis efficitur, repellitur testimonio, et debet excommunicari. 11. q. 3. Si autem. Vnde et Apostasia de qua loquimur, super Apostasiam Maleficarum dicitur Apostasia perfidi, qu et tant grauior, quant et cum inimico Fidei rationis salutis per pactum expressum peragitur. Hoc enim habent facere Malefic, et hoc inimicus ille exegit in toto vel in parte. Repert sunt enim per nos Inquisitores, qu omnes Fidei articulos abnegauerant, quasdam ver certos in numero, semper tantu (05) confeionem veram et Sacrame (02) talem habeant abnegare. Vnde et Iuliani Apostat perfidia non videtur tanta fuisse, licet in alijs aduersus Ecclesiam maiora exercuisset, de qua et secundo. q. 7. non potest. Si quis ver incide (02) t aliter qureret. Quid si mente et corde fidem tenerent, quorum scrut ator solus Deus est, et non qucunque (30) Angelica creatura, vt supr patuit, facerent tamen Reuerentiam et Obedientiam Diabolo per act us exteriores. Dicendu (05) videtur, qud cm Apostasia perfidi dupliciter potest fieri, per actus infidelitatis exteriores, absque (30) expresso pacto cum Dmone inito, sicut qui in terris Infidelium Mabumeticam vit am assumeret, aut in terris Christianorum cum expresso pacto et c. Primi, vbi mente retinent sidem, actum tamen exteriori negant, licet non sint Apostat nec Hretici, tamen mortaliter peccant. Sicenim Salomon dijs suarum vxorum Reuerentiam exhibuit. Nec enim aliquis excusatur, si ex metu hoc faceret, quia secundum August. Sanctus est mori fame qum vesci idolatricis. Aliqui habent Satius. 33. q. 3. Satius. Malefici autem quantu (05) cunque (30) Fidem retinent corde, et abnegant ore Apostat tamen iudicantur, e qud f dus cum morte, et pactum cum inferno pepigerunt. Vnde et Sanctus Thom. in 2. di. 4. ar. vl. Loquens de similibus operibus Magicis. Et qui quocunque (30) modo auxilium petunt Dmonibus dicit, In omnibus est Apostasia fide, propter pactum initum cum Dmone, vel verbotenus, si inuocatio intersit vel facto aliquo, etiamsi sacrificia desint. Non enim potest homo duobus dominis seruire. Adidem Albertus vbi supr dist. 8. vbi quritur: Vtrum Magicis et Mathematicis intendere sit peccatum, et Apost asia fide: Ita respondit: In talibus est semper Apostasia verbi vel operis. Si enim Inuocationes fiant, tunc apertum pactu (05) initur cum Dmone, et tunc est aperta Apostasia verborum. Si aute (02) non sit nisi opere simplici, tunc est Apostasia operis. Et quia in bis omnibus semper est Fidei Ctumelia, quia expectatur Dmone expect an dum est Deo, ide semper Apost asia iudicatur. Eccequm clar duplicem Apostasiam ponunt, tertiam subintelligentes, scilicet, Cordis qu si desit, tamen Malefic verbis operibus

Apostatrices iudicantur. P nis ergo vt patebit, et hreticorum et Apostatarum subi acere debent. Et est tertia criminis enormitas, pr cunctis alijs hresib. in eis. Nam si iuxta Augusti, omnis Infideliu (05) vita peccatum est. 28. q. 1. . 2. et est glossi super illud Romanorum 14. Omne quod non est ex Fide peccatum est. Quid iudicandu (05) est de tota vita, id est, de omnibus alijs operibus Maleficarum, qu tamen non ad complacentiam Dmonum fiant, sicut ieiunare, Ecclesias frequentare, communicare, et sic de alijs. In omnibus enim peccant mortaliter, quod sic declaratur: Tanta est enim labes huius peocati, qud facult atem resurgendi, licet non ex toto amput ant, e qud peccatum non corrumpit totum bonum natur, et lumen nat urale in eis remaneat: Tamen propter prstitum homagium, nisi ab illo absoluantur, omnia eorum opera e (02) t de genere bonorum, sunt potius de genere malorum, quod in alijs infidelibus non cernitur. Nam secundum Thomam secunda secund. q. 10. An omnis Actio Infidelis sit peccatum? Dicit, qud quamuis opera Infidelium, qu sunt de genere banorum, vt ieiunia, elecmosyn et buiusmodi non sint eis meritoria propter Infidelitatem, qu est grauiimum peccatum, tamen quia peccatum non corrumpit totum bonum natur, sed remanet in eis lumen naturale. Ide non omnis actus eorum est mortale peccatum, sedactus procedens ex ipsa Infidelitate, vel relatus ad tpsam, etiamsi sit de genere bonorum, puta Sarracenus ieiunat, vt seruet legem Mabumeti de ieiunio mandan tens. Iudus seruat suas festiuitates, et huiusmodi in his est mortale. Et sic in telligitur illud Aug. supr allegatum: Omnis infidelium vita peccatum est. QVOD MALEFICAE GRAVISSIMAS merentur p nas, vltra omnes flagitiosos mundi. Denique flagitia cuncta aliorum peccata excedunt, quantum ad demeritum p n declaratur. Prim, qu ad p nam Hreticis infligendam. Secund, qu ad p nam Apost atis inferendam. Nam Hretici duplici p na puniuntur, secundum Raym. s. excommunicatione, depositione rerum, ablatione et corporali morte. De quibus omnibus Lector inueniet super primum, de senten. excommunic. Nouerit. et super secundum. 24. q. 1. Qui contra pacem. et tertium, dist. 8. quo iure. 23. q. 7. c. 1. et seq. super 4. eod. titu. s. de Hreticis. Excommunicamus 1. et 2. im et grauiimas incurru (05) t p nas, Credentes, receptores, fautores et defensores. Nam vltra p nam excommunicationis illis inflictam, Hretici cum fautoribus et defensoribus suis, et receptatoribus, et ipsorum filij, vsque (30) ad secundam generationem per lineam paternam, per lineam ver maternam, vsque ad primum gradum, ad nullum beneficium, vel officium Ecclesi asticum admit tuntur, vt eod. tit. quicunque (30) . et c. statutum. lib. 6. Sed super tertiam p nam, si Hretici habent filios Catholicos, priuantur paterna hreditate in detestationem criminis. Et super quart am p nam, si post deprehensionem erroris continu non velit reuerti, et Hresin abiurare, subit debet comburi, si laicus est. Falsarij enim pecuni statim morti traduntur, quant magis falsarij Fidei. Si ver Clericus post solenne (02) degradationem relinquitur curi seculari occidendus. Si au (05) t reuerttur ad fidem, detrudi debent in perpetuum carcerem de Hreticis. Excommunicamus prim, et secund, et hoc derigore iuris. Mitius tamen agitur cum eis post abiurationem, quam ad arbitrium Episcopi et Inquisitoris facere debent, prout in tertia parte operis patebit, vbi de varijs modis sententidi tales tract atur. quis etiam dicatur deprehensus et conuictus, seu etiam relapsus. His autem modis mulct are Maleficas non videtur sufficere, cm non sint simplices Hretic, sed Apostat, et vltra hoc quod in ipsa Apostasia non hominibus propter metum, aut carnis oblect amenta fidem abnegant, vt supr tactum est. Seipsis Dmonibus, vltra abnegationem, etiam hom agium, corpora, et animas offerendo prstant. Ex quibus satis probabile videtur, (38) quantumcunque (30) p niteant, et ad Fidem reuertantur, no (04) debe (02) t sicut alij Hretici carcerbus perpetuis mcipari, sed vltimo supplicio puniri, et hoc etiam propter dn a temporalia bominibus et iumentis varijs modis illata, leges impenant, vt patet C.de malefi. l. nullus. l. nemo. et l. culpa. Et est similis culpa prohibita discere et docere. Et loquu (05) tur Leges super Sortilegos, quant magis super Maleficos, vbi dicunt, qud p na illorum est bonorum supplicatio et decapitatio. Et quis tali arte mulierem ad luxuriam prouocauerit, vel conuerso, bestijs exponitur, vt dicitur ibidem. l. multi. Et de bis in prima qustione tactum est. DECLARATVR, QVOD PROPTER peccata Maleficarum innoxij sp maleficantur, etiam in terdum propter peccata propria, QVSTIO XV. Sed hoc qud Diuina permiione plures in noxijs damnificantur et puniuntur, et prmiis nocumentis, propter aliena peccata Maleficarum, et propter culpas proprias, ne alicui hoc videatur inconueniens, ostendit Sanctus Thomas secunda secund. q. c. 8. Hoc fieri iust Deo, loquendo de p nis prsentis vit, triplici ratione. Prim quidem, qud vnus bomo est res alterius, et sicut quis punitur in rebus, ita et in p nam alterius aliquis puniri potest. Nam filij secundum corpus, sunt qudam res patris, et serui et animalia, res dominorum, et sic filij puniuntur, quandoque (30) pro parentibus, sicut filius natus ex adulterio Dauid, mortuus fuit qum citius, et animalia Amalechitarum iussa sunt interfici, quamuis et in buiusmodi sit ratio mystica, vt habetur 1. qust. 4. . paruulos. Secund, quia peccatum vnius deriuatur in alterum, et hoc dupliciter. Per imitationem, sicut silij imitantur peccata parentum, et serui et subditi peccata dominorum, vt audacius peccent, vt fit in rebus mal acquisitis, in quibus filij succedunt, serui in latrocinijs et guerris iniustis. Vnde spius interficiuntur, et subditi prlatorum audacius peccant, dum eos peccare cernunt, etiamsi eadem peccata non committunt, vnde et iust permittunt. Deriuatur etiam peccatum vnius in alterum per modum meriti, vt subditorum in malum prlatum, id est, qud peccata subditorum merentur peccatorem prlatum, secundum illud lob: Regnare facit hypocritam propter peccata populi. Deriuatur etiam peccatum, et consequenter p na per aliquem consensum vel diimulationem. Hoc est, quando superiores peccata non redarguunt,

tunc spiim boni cum malis puniuntur, vt dicit August. in primo de ciuit. Dei. Exemplum, vbi inter nos Inquisitores vnus reperit quoddam oppidum, mortalitate hominum quasi destitutum, et vbi fama vol abat, qud qudam mulier sepulta linteamen, in quo sepulta erat, succeiu deglutiret, et qud pestis cessare non posset, nisi ex integro linteamen deglutiendo ad ventrem consumpsisset. Habito consilio desuper, Scultetus cum prfecto ciuitatis sepulchrum effodientes, inueneru (05) t quasi dimidietatem linteaminis per os et collum vsque (30) in ventrem immissam et consumpt. Quo viso, motus Scultetus gladium extraxit, et caput amput ando extra foueam proiecit, sicque (23) subit pestis cessauit. Ex quibus vtique (30) Diuina permiione peccata illius vetul super innoxios, propter diimulationem prcedentium punita fuerunt. Nam prhabita Inquisitione repertum fuit, ipsam longe tempore vit su Sortilegam et Magam fuisse. Exemplum de punitione Dauid in enumenatione populi per pestem. Terti fit in Diuina permiione, vt human societatis vnio commendetur, ex qua vnus homo debet pro alio sollicitus esse, vt non peccet, et ad detestationem peccati, dum scilicet, p na vnius redundat in omnes, quasi omnes sint vnum corpus. Exemplum de peccato Achor, losue. 7. possumus adhuc addere duos modos, prout puniuntur mali interdum per bonos, inter dum cti per alios malos. Nam vt Gratia, dicit 23. q. 5. . vl. Aliquando Deus punit malos per legitimam potestatem, gerentes ex mandato suo, et hoc dupliciter. Inter dum cum merito punientium, sicut puniuit peccata Chananorum per populum suum. Interdum absque (30) merito punientium, sedetiam in ipsorum p nam, sicut Tribum Beniamin puniuit et deleuit vsque (30) ad paucos. Aliquando punit etiam per populus suos, iussu seu permiione excitatos, non tamen intendentes Deo obsequi, sed su satisfacere cupiditati, et ide cu (05) sui damnatione, sicut iam punit populum suum per Turcas, et spius ante per alienigenas etiam in veteri lege. Sed nota, qud quacunque (30) de causa quis puniatur, si non sustinet patienter p nas, tunc sunt flagella, non ad satis factionem, sed ad vindictam tantm. i. punitionem. Iuxta illud Deutero. 32. Ignis. s. p na temporalis, succensus est in furore meo. i. in punitione: quia alis non est in Deo furor, et ardebit vsque (30) adinferui nouiima. i. vindicta, hic incipiet et ardebit vsque (30) ad extremam damnationem, vt exponit Augusti. Et habetur de p n. dist. 4. . auctoritas. Sed si patienter ferantur ipsa flagella, et sint patientes in statu Grati, habent locum satisfactiones, vt ditit Tho. in 4. Etiamsi quis puniretur Iudice propter Maleficium commissum, vel etiam Malefica, et hoc secundum plus et minus, secundum deuotionem patientis: et qualit atem criminis. Mors autem naturalis cm sit vltimum terribilium, non tamen est satisfactoria, quia per naturam inoleuit in p nam originalis peccati. Licet secundum Scotum etiam voluntari, et cum deuotione expectata, et Deo oblata in sua amaritudine, poit fieri aliquo modo satisfactoria. Mors tamen violenta, siue quis eam meruit, siue non, semper est satisfactoria, si patienter sustineatur, et in gratia. Et hc quidem, qu ad p nas propter aliorum: peccata inflictas. Propter propria aute (02) etiam Deus flagellat in vita prsenti, et specialiter circa Maleficia inferenda. N Tobi 7. Super illos qui libidini deseruiunt, Diabolus accipit potestatom, quod etiam ex prcedentibus patuit declarando, maleficia circa membra et potentias Generatiu potenti, qu Deus amplius permittit maleficiari. Attamen ad prdicandum populo, notandum, qud prmiis punitionibus non obstantibus, secundu (05) quas Deus pro culpis alienis, siue proprijs punit, banc regulam iuris pro fundame (02) to teneat, et populo proponit, qu dicit: Sine culpa, nisi subsit causa, non est aliquis puniendus. extr, de regul. iur. et hcregula locum habet in iudicio poli. i. Dei, et in iudicic fori. i. in foro bumano, siue seculari, siue Ecclesiastico. Declara de iudicio poli. Nam cm Deus duplici p na spirituali, et temporali punit, Inprima inuenitur qud nunqu sine culpa. In secunda inuenitur qud interdum ben sine culpa, sed n sine causa. De prima spirituali p na, qu cm est triplex. s. subtractio Grati, vnde sequitur obduratio in prstitis, non sit sine culpa propria. Secunda p na damni, id est, priuationis glori, hoc etiam nunquam infligitur sine culpa propria, vt in adultis, vel contracta, vt in paruulis in originali decedentibus. Tertia p ua sensus, id est, cruciatio ignis infernalis, etiam patet. Vnde qud dicitur Exodi 20. Ego dominus zelotes visitans peccata parentum, in filios, vsque (30) in tertiam et quar tam generationem, intelligitur de imitatoribus paternorum scelerum, vt exponit Gratianus. 1. q. 4. . quibus vbi etiam dat alias expositiones. De secunda autem p na temporali pumt Deus. Prim propter culpam alterius, vt supr tactum est, triplici ratione, vel etiam sine culpa aliena et propria, sed non sine causa, vel etiam ex culpa propria, et non aliena. Quod si vis scire causas, pro (21) pter quas Deus punit, et tamen absque (30) culpa aliena et propria, videas quinque modos quos ponit Magister in 4. dist. 15. cap. 2. Et recipe tres primas causas: Reliquas duas accipe pro culpis proprijs. Nam dicit, quinque (30) de causis Deus bominem flagellat in vita prsenti, siue p nas infert. Prim, vt Deus glorificetur. Et hoc fit, quando miraculos remouetur p na siue flagellum. Exemplum de cco nato loan. 9. de Lazaro resuscitato. Ioan. 11. Secund, si primum desit, immittitur tamen, vt meritum cumuletur per exercitium Patienti, ac etiam vt Virtus latens intus, alijs manifestetur. Exemplum in Iob 1. et Tobi 2. Terti, vt virtus conseruetur per humiliationem flagellorum. Exemplum in Paulo, qui de se dicit, 2. Cor. 12. Ne magnitudo reuelationum extollat me, datus est mibi stimulus carnis me, Angelus Satan, qui stimulus secundum Remi. fuit hc infirmit as corporalis. H sunt caus sine culpa. Quart, vt terna damnatio hc inchotur, vt scilicet aliqualiter oste (02) datur, quid in inferno patient ur: Exemplamin Herode Acto. 12. et in Antiocho 2. Macha. 9. Quint, vt homo purificetur, vel per expulsionem cu! p, scilicet, et flagellis conteritur. Exemplum de Maria sorore Aaron. Nume. 13. lepra infecta, et Isralitis prostratis in deserto, secundum Hie. 23. q. 4. quidergo. Vel ad satisfactionem p

n. Exemplum in Dauid, qui post remiionem Adulterij commii, qu adculpam in p nam fuit expulsus de regno, vt patet in 2. Regum, quod not at Greg. de p n. distin. 1. si peccatum Dauid. Posset etiam dici, omnem p nam qu patimur, procedere ex culpa nostra, saltim originali, cum qua nascimur, quia ipsa est causa omnium causalitatum. ar. dist. 5. ad eius. Sed et tertia p na, qu et damni, loquendo de illa, qu ad ternam damnationem, qum in futuro sustinebu (05) t, nemo ambigat quin super omnes damnatos in p nis subsensibilibus cruciabu (05) tur. Sicut enim Grati visio in patria, ita mortali culp p na in inferno succedit. Et sicut gradus Beatitudinis in patria commensurantur iuxta gradus Charitatis, et Grati in via, ita et mensura suppliciorum in inferno iuxta mensuram criminu (05) in vita. Hoc est, quod (36) Dcut. 25. dicitur: Pro mensura peccati erit et plagarum modus, et sic hoc in alijs peccatis omnib. tamen in speciali maleficis hoc conuenit, quod ad Hebr. 10. tangitur. Quant magis putatis deteriora mereri supplicia, qui filium Dei conculcauit, et sanguine (02) testamenti pollutum duxerit, in quo sanctisicatus est. Hc sunt propria Mal. sicaru (05) . fidem abnegantium, et per diuiniimum Sacramentu (05) plurima malesicia, vt iam in secunda parte patebit, cocercentium. DECL AR ATVR IN SPECIALI VE-ritas prmissa: comparando opera Maleficarum ad alias superstitionis species, QVSTIO XVI. Prmissa denique (30) Veritas, qu ad enormitatem criminum in maleficijs, probatur per comparationem ad alia opera Magorum et Diuinatorum. Nam cm quatuordecim sint species circa opera superstitiosa, ex triplici genere Diuinationum, quorum primum fit per manifestam Dmonum inuocationem: Secundum per tacitam solam considerationem dispositionis, vel motus alicuiusret, vt syderum, dierum, horarum et huiusmodi: Tertium, per considerationem alicuius actus humani ad inquirendum aliquid occultum, qu fortium nomen habent. Et species primi generis Dininationis, qu fit per expressam Dmonum inuocationem, sint Prstigium, Diuinatio somniorum, Nigromantia, Diuinatio Pythonica, Geomantia, Idromantia, Aerom antia, Piromantia, et Ariolorum cultus. Tho. secunda secund. q. 95. et 26. et q. 5. igitur. et q. 5. nec mirum. Species denique (30) secundi generis, Genethliaci, Aruspices, Augures, Omen, Seruantibus, Chiromantia, et Spatulamantia. Species etiam tertij generis variantur secundum omnia illa qu fortium nomen habent, ad inquirendum aliquid occultum, scilicet, per csiderationem punctorum, festucaru (05) , figurarum in plumbo liquefact aru (05) . Et de his Thom. vbisupr. et 26. qust. 2. et q. 4. per totum. Tamen hc omnia crimina Maleficarum flagitia excedunt, quod de prstantioribus speciebus deducitur. Vnde et de minoribus non difficultatur. N in prima spece, vbi aliquid prstigiosi quibusdam apparitionibus sensus humanos decipiunt, vt res corporalis aliter sentiatur per sensum visus aut tactus, vt in prcedentibus tactum est de modo prstringendi. Malefic his n content circa membra Generatiu potenti, illa interdum prstigiosa apparitione auferendo, licet non in rerum Veritate, etiam ipsam Generatiuam potentiam pluries auferunt, ne mulier concipere, aut vir actum exercere valeat, etiam remanente membro absque (30) prstigiosa illusione, post conceptum eti aborsum procurant, sp procurant cuminnumeris alijs malis, in diuersis etiam formis bestiarum apparent, vt in superioribus patuit. In secu (05) da denique (30) specie, qu et Nigromtia dicitur, et fit per mortuorum apparitionem, vel locutionem, cm vt dicitur tertio libro Ethym. Nigros grc, mors dicitur latin, mantia ver Diuinatio. Faciunt autem talia per sanguinem hominis, aut alicuius animalis, super quibusdam characteribus, scientes Dmonem sanguinem amare, id est, eius effusionem, et peccata. Vnde fit, vt vbi mortuos ab inferis se vocare putant, ad respondendum ad interrogata, Dmones in eorum similitudinibus apparentes, talia exercent. Et huiusmodi artis erat illa Maga Pythonissa, de qua 1. Reg. 28. qu ad instanti Saulis Samuelem suscitauit. Necex hoc put at quis talia esse licita, (38) Scriptura commemorat, Animam iusti Propbet ab inferis vocatam, Sauli eue (02) tum futuri belli, etiam per mulierem Pythonissam apparuisse. Quia vt August. dicit ad Simplicianum: Non est absurdum credere, aliqua dispensatione permissum fuisse, vt non dominante arte Magica, vel potentia, sed dispensatione occulta, qu Pythonissam et Saulem latebat, se iusti spiritus o (34) stenderet Regibus aspectibus, Diuinacum sententia percussurus. Vel non ver spiritus Samuelis sua requie est excitatus, sed aliquod Fantasina, et illusio Dmonum imaginaria Diaboli mashinationibus est facta, quam appellat Samuelem Scriptura, sicut magines solent suarum rerum nominiluis appellari. Hc exresponsione cuiusdam argumenti, super qustione (02) : An Diuinatio qu sit inuocatione Dmonum, sit illicita. 2. secund. q. 95. ar. 4. Ad secundum. Sed si lectori placet, videat responsionem super vltimu (05) argumentum qustionis: An gradus Propbeti, sicut in Beatis, in eadem summa. q. 174. Inspiciat etiam dictum Augustini. 26. qust. 5. Necmirum. Sed hc parum ad Maleficarum opera, qu nullum in se retinent speciem Pietatis, vt intuenti eorum opera patet, sanguinem innocentem fundere non cessantes, occulta quo (34) que (30) Diabolicis instructionibus manifestantes, nec viuis aut mortuis parcunt, vbi animas cum corporibus interimunt. IN TERTI Adenique (30) specie, qu et somnioru (05) Diuinatio dicitur, dupliclter o (34) bseruatur. Prim, quando quis vtitur somnijs, vt valeat aliquod occultu (05) inuestigare ex reuelatione maloru (05) spirituum, cum quibus habentur pacta expressa, quando scilicet ad hoc inuocantur. Secund ver, quando quis vtitur somnijs ad cognoscendum futura, secundu (05) quod somnia procedunt ex reuelatione Diunia, vel ex causa naturali intrinseca, vel extrinseca, quantum potest se extendere talis Virtus, non erit illicita Diuinatio. Hc Thomas vbi supr. Pro cuins intelligentia, vt Prdicatores nucleum ad minus habeant, not andum ad primum de Angelis, qud cm Angelus sit limitat Virtutis, efficacius reuelare potest aliquid futurorum anim disposit qum indisposit. Dispositio autem

fit post sedationem motuum exteriorum et interioru (05) , vt quando silentes sunt noctes, et sedati sunt motus fumositatum, et hoc fit circa Auroram, quando digestio est completa, et hoc dico de nobis peccatoribus simi! ibus, quibus Angeli ex diuina Pietate ad persequutionem officij aliqua reuelt, aut tempore studij in Aurora intellectum de occultis scripturarum informat. Prsidet enim Angelus bonus Intellectui, sicut Deus Volu (05) tati, et corpora c lestia nostris corporibus alijs, aut perfectioribus quibuscunque (30) potest, et quacunque (30) hora reuelare vigilando, et dormie (02) do, quamuis et iuxta Philosophum in lib. de som. et vigil. sunt magis apt recipere reuelationes, vt dictum est vno tempore, qum altero, prout cteri Magici facere consueuerunt. Ad secun dum nota, qud ex naturali solicitudine natur de regimine corporis contingit, qud qudam futura habe (02) t cau sam naturale (02) in homine somniante, et tunc illa somnia seu visiones, sunt ttummod signa, et non caus, sicut ex parte Angeli dictum est, et hoc accidentium futuroru (05) in homine, vt sanitatis vel gritudinis, vel periculi, et c. Et hc est sententia Aristotelis, vbi supr, quia natura reprsentat in somnis anim aliquas disposities, qu sunt in corde, ex quibus poste contingit infir mitas, vel aliud, vt si quis somniat de occupationib. igneis, signum est, qud in eo prdomin atur Cholera, si de aris, vt de volatu, et huiusmodi signum est Sanguinis, si aqu, vel alterius liquoris aquei, signum est Elegmaticis, si de terreis, signum est Melancholi. Et ide per somnia quandoque (30) iuuantur Medici ad cogno scendum dispositiones corporis, (vt etiam dicit Philosophus in eodem libro.) Sed hciterum leuia sunt per comparatione (02) ad somnia Maleficis superstitios obseruata. Nam si corporaliter, vt supr tactum est, nolunt transferri, sed tantm imaginari cernere, qu csodalibus Maleficis perpetrantur, reponere se habent ad sinistrum latus, in nomine sui, diabolo et omnium Dmoniorum. Vnde fit, vt ei singula imaginaria visione reprsentatur simili. Si aliquaocculta scire pro se vel alijs hominibus volunt Dmonibus per somnia, destruu (05) tur non per tacita, sed per expressa cum eis pact a inita. Nec iterum per quodcunque (30) pactum, quocunque (30) modo per aliquod sacrificium alicuius animalis, seu sacrileg deprecationis, aut cultus etiam latri exhibitionis, sed seipsas in anima, et corpore Dmonibus offerentes, fidem penits sacrilego ore abnegando. Nec his content, eti proprios aut alienos infantes Dmonibus offerunt, aut interimunt, de quibus supr habitum est. In quarta denique specie, qu per Pythones Python Apolline, iuxta Isidorum, qui auctor Diuinandi dicitur fuisse exercetur, no (04) per somnia aut per mortuorum allocutionem, sed per viuos, vt in arreptitijs, qui sic arrepti Dmonibus, vel voluntari aut inuoluntari ad prdice (02) dum tantummod futura, et n ad alia flagitia perpetranda agit antur, qualis fuit illa puella de qua Act. 16. Clama (01) do post Apostolos, qud essent ver serui Dei. Vnde indignatus Paulus, imperauit spiritui exire ab ea. Patet qud modica sit comparatio per respectum ad Maleficas, et eorum opera, qu vtique (30) sicob magnitudinem facinorum, et enormitatem criminum, iuxta Isido. vt supr habitum est, nuncupantur. Vnde causa breuitatis de alijs minoribus speciebus Diuinationum hc probare n expedit, vbi maiores excedere noscuntur. Nam vbi prdicatori placet applicare aliasspecies, po (04) t, vt Geomantiam, qu fit circa corpus terrestre, vt in ferro vellapide polito. Idromantiam, qu fit in aqua vel crystallo. Areomantiam, qu fit in are. Piromantiam, qu fit in igne. Ariolorum, qu fit in visceribus animaliu (05) immolatorum in aris Dmonum. Licet h omnes per expressam Dmonum Inuocationem fiant, nulla tamen est comparatio ad maleficia Maleficarum, cm ad nullum nocumentum hominum, iumentoru (05) et terr frugum tendunt direct, sed ad futuroru (05) prcognitionem. De alijs etiam speciebus Diuinationum, qu cumtacita inuocatione et etiam per tacitu (05) , vt sic pact um erga Dmones practicantur, vt sunt Genethliaci, seu Astrologi, sic dicti propter nat alium considerationes. Aruspices qui dies et horas obseruant. Augures qui gestus et garritus auium, et omen qui verba hominum obserut. Et Chyromantici qui ex lineamentis manuum, aut spatulis animalium diuinant. Si cui placet inspiciat Prceptorem Nider, circa secundum prceptum, et plurainueniet, quomodo sint licita et quomodono (04) . Maleficarum ver operanunquam sunt licita. EST DECLARATIVA QVATERDEcim, grauitatem criminis ad peccata qucunque Dmonum comparando, QVSTIO XVII. Sed et tant a est eorum facinorum magnitudo, qud etiam malorum Angeloru (05) peccata et ruinam excedunt, Et si in culpis, quomodo non etiam in infernalibus supplicijs. Et hoc quidem ad culpas demonstrare, non est difficile varijs rationib. Prim, namlicet eius peccatum sit irremiibile, hoc tamen non est propter magnitudinem criminis, habendo respectum ad eorum naturalia, et prcipu secundum opinionem illorum, qui dicunt, eos tantm in naturalibus, et nunquam in gratuitis fuisse creatos. Et quia bonum Grati excedit bonu (05) Natur, ide illorum peccata, qui statu Grati cadunt, prout Malefic fidem susceptam in Baptismo abnegtes existunt, eoru (05) vtique (30) peccata excedunt. Si ver dicamus, eos in Gratia fuisse creatos, licet non confirmatos, sic etiam Malefic, licet non creat in Gratia, tamen Gratia sponte ceciderunt, sicut et ille volens, peccauit. Secund demonstratur, namlicet eius peccatum sit irremiibile varijs de causis alijs, puta secundum August. quia nullo suggerente peccauit, ide nullo reparante redire debet. Vel secundum Damasce. contra Dei formam Intellectu peccauit, et cognitio quant est nobilior, tant peior est error. Seruus enim sciens voluntatem domini sui, et c. Vel iterum, secundu (05) eundem Damascenum, quia non est susceptibilis P nitenti, ide nec Veni, et hoc ex natura sua, qu quia spiritualis, tantummod est vertibilis, e qud se totam conuertit, quod in homiue n fit, vbi care semper repugnat spiritui. Vel iterum, quia excelsolocapeccauit, vt in c lo homo autem in terra. HIS TAMEN no (04) obstantibus, eius culpa in multis alijs

minomtur co (04) paratiu ad Malesicarum flagitia. Prim in hoc, qud ilbe iuxta. Anselmum, in quadam oratione, nullaprcedente delicti vindicta, superbiens peccauit. Malefic ver post tantas p nas sp multis alijs Maleficis inflictus, im et post p nas quas percipiunt in Ecclesin, Diabolo occasione su ruin instictas, omnia hc contemnunt, et non ad minima peccata mortalia, vt cteri peccatores, quiex infir mitate aut Malitia absque (30) habitu Maliti peccant, sed ex profunda cordis Malitia adhorie (02) da flagicia properant. Secund, quia licet triplex sit status mali Angeli, innocentia culp, et miseri seu p n. Ipse camen sic ab innocentia semel tantm cecidit, et qud ad ill nunquam restitutus fuit. Peccator autem ad Innocentiam per Baptismum restitutus, iterum ab illo cadens multum profundatur. Et super omnes ips Malefic, vt earum flagitia demonstrant. Terti, ille contra Creatorem, nos autem, et super omnes ips Malefic contra Creatorem, et Redemptore (02) , et c. Quartille dereliquit, Deum permittentem, videlicet cum peccare, et non ex Pietate cum presequentem, nos autem super omnesips Malefic, peccatis elongamur, Deo permittente, et ex Pietate nos continu prosequente, et beneficijs plurimis nos prueniente. Quint, ille prstat in Malitia Deoreprobante, et suam gratiam non apponenti, nos miseri currimus in illam Malitiam, Deo contnu reuocante. Sext, ille manet obduratus ad punientem, nos obdurati ad blandientem. Et si ambo contra Deum, tamen ille contra se requirentem, nos contra pro nobis morientem, quem vt prmisimus, super omnes Malefic debonestates defendunt. SOLVTIONES ARGVMENTORVM etiam declarant Veritatem per comparationem. Ad argumenta. Ad primum patet responsio per ea, qu in principio corporis qustionis tacta sunt. Vnde videlicet aliquod peccatum debet censeri grauius altero, et quomodo peccata Maleficarum grauiora cunctis, qu ad culpam existunt. Et aliud qu ad p nam? Dicendum, qud sicut culpa Ad, ita et eius p na dupliciter consideratur. Vel qu ad per sonam, vel qu ad naturam totam, videlicet, posteritatem ex eosequutam. Primo modo, sicut maiora peccat fuerunt post eum perpetrata, quia videlicet ipse solummod peccauit, faciendo illud quod erat malum, non secundum se, sed quia prohibitum. Eornicationes ver, adulteria, et homicidia, vtroque mode mala sunt, scilicet, secundam se, et quia prohibita, ide etiam grauior p naeis debetur. Secundo ver modo, licet maxima p na primum peccatum sequuta est, hoc tamen est per indirectum, inquantum videlicet per eum tota posterit as originali peccale fuit infecta, e qud ipse primus parens omnium, pro quibus omnibus so (34) lus filius Dei satis facere potuit potentia ordinata. Pro suo autem personali mediante Diuina gratia p nituit, et saluatus per solutionem factam per Christum. Incomparabiliter autem peccata Maleficarum excedunt in grauitate, non content de suis personalibus peccatis, et perditionibus, cm etiam innumer as alias post se continu trabunt. Ad tertium dicendum ex prhabitis, qud hoc fuit per accidens in peccato Ad, qud miorem lsionem intulit. Et hoc videlicet, qud naturam integram inuenit, et qud corruptam necessari non voluntari transfundere habuit. Vnde non sequitur, qud suum peccatum simpliciter grauius cteris fuit. Tum etiam, quia hc idem etiam sequentia peccata fecissent, si talem naturam inuenissent, sicut et secundum mortale peccatum non grauat Gratiam, e qud illam non inuenit, priuaret autem si illam inueniret. Hc est solutio Sanct. Thom. in 2. distinct. 21. articu. 2. in solutione secundi argumenti, quam solutionem si quis ad plenum vult intelligere, habet considerare, qud Adam originalem Iustitiam si prstitisset, non transfudisset in posteros, prout Ansel. opinabatur, quia etiam aliquis post eum peccare potuisset, videantur dicta D. di. 20. An pueri moxnati, fuissent in Gratia confirmati. Item quoli. 101. An ijdem qui nunc saluantur homines, saluati fuissent, si Adam non peccasset. SEQVITVR MODVS PRAEDICANdi, contra quinque argumentalaicorum, quibus probare videntur sparsim, qud Deus non permittat tantam potestatem Diabolo et Maleficis, circa homini Maleficia inferenda, QVSTIO XVIII. Sit denique (30) Prdicator prouidus super certa argumenta laicorum, vel etiam peritorum quorundam, qui in tantum Maleficas esse negant, qud licet Malitiam et potentiam Dmanis ad inferendum exsuo desiderio huiusmodi mala, concedant, Diuinam tamen permiionem sibi condescente (02) negant, nec volunt, qud Deus tanta fieri permittat, et licet modum arguendi non habeant, et in tenebris sicut cci palpitant, iam vnum, iam alterum medium tangendo, opus tame (02) est eorum assertores ad quinque (30) argumenta reducere. Ex quibus vtique (30) omnes eorum cauillationes producere possunt, et prim, qud DEVS non permittat Diabolo sub tanta potestate suire in homines. VTRV Mad maleficialem effectum Dmone per Maleficam procurandum, semper habet concurrere Diuinam permiionem. ET ARGVITVR quinque (30) argumentis, qud Deus non permittit, vnde etiam Maleficium nihil est in mundo. Et primum sumitur ex parte Dei. Secundum ex parte Diaboli. Tertium ex parte Malefic. Quartum ex parte morbi. Quintum ex parte Prdicatorum, et Iudicu (05) , qui talia contraeas prdicant et iudicant, vtique (30) nunqusecuri essent. Primsic, Deus punire potest hominem propter peccata, et punit gladio, fame, et mortalitate. Item diuersis alijs infirmitatibus varijs et innumeris, quibus humana conditio subiacet, vnde, quia opus ei non est adiungere alias punitiones, ide non permittit. Secund sic. Ex parte Diaboli, si vera essent qu prdicantur, qud videlicet Vim Generatiuam impedire possunt, vt videlicet mulier non concipiat, vel si concipiat, qud aborsum faciat, vel si non aborsum, qud etiam post natos interficiunt, vtique sic perimere possent totum mundum, et iterum posset dici, qud opera Diaboli essent fortiora operibus Dei, scilicet Sacramento matrimonij, quod est opus Dei. Terti ex parte ominis, nam vide mus, si Maleficium debet esse aliquid in mundo, tunc aliqui homines plus alijs maleficiuntur. De quo si quritur, vtique (30) dicitur hoc esse propter punitionem peccatorum. Sed hoc est falsum, ergo et illud, qud Maleficia sint in

mundo. Falsitas autem probatur ex eo, quia tunc maiores peccatores amplius punirentur, hoc est falsum, cm minus punitur, qum alij interdum iusti, quod etiam cernitur in pueris innocentibus, qui asseru (05) tur maleficiati. Quart, potest addi et aliud argumentum ex parte Dei, hoc qud quis impediro (34) posset, et non impedit, sed fieri permittit, vtique iudicatur ex sua voluntate proceisse. Sed Deus cm sit summ bonus, non potest velle malum, ergo non potest permittere vt fiat malum, quod ipse impedire potest. Item ex parte morbi defectus et infirmitates, qu dicuntur maleficiales similes etiam sunt defectibus et infirmitatibus naturalibus, id est, qui ex natur defectu procedunt. Qud enim aliquis claudicat, exccatur, vel rationem perdit, vel etiam moritur, ex defectu natur contingere possunt, vnde non possunt secur Maleficis ascribi. Vltim, ex parte Iudicum et Prdicatorum, qui cm talia aduersus Maleficas prdicant et practicant, vtique propter ingens odium Maleficis contra eos conceptum, nunquam essent securi. Sed contra argumenta sumantur ex qustione prima, super tertiu (05) principale prim partis tractatus, et proponantur illa qu sunt magis ad populum, quomodo videlicet permittit mala fieri, licet n velit malum fieri. Permittit autem propter admirabilem perfectionem Vniuersi, qu considerantur in hoc, qud bona cmendantur eminentius, et magis placent, et sunt laudabiliora, dum comparantur malis, habentur ibi auctoritates. Item profunda Dei Diuin Sapienti, Iustiti et Bonitat is relucent, qu alis essent occulta. Breuiter, pro decisione qustionis possunt colligi ex bis, qu ibi tanguntur, varia documenta pro infor matie populi, videlicet, qud Deus iust duos casus permisit, scilicet, Angelorum et primorum parentum, qui cm sint maiores omnibus alijs casibus, n mirum si alij minores permittantur. Qualiter autem sunt maiores, qu ad causalittem, no (04) qu ad alias circumstantias, secundum quas peccata Maleficarum, vt in q. tangitur, et malorum Angelorum, et primorum parentum peccata excedunt, et quare Deus iust permisit illos primos casus, tangitur 2. q. ex quibus plura colligere et dilatare potest ad suum placitum. Sed ad respondendum super argumenta. Nam ad primum cm dicitur, Deus sufficienter punit per naturales infirmitates mortales gladio, et fame, Respondetur ex tribus: Prim, quia Deus non limitauit suam virtutem ad naturalem profectu (05) : aut enim ad influentias corporum c lestium, vt videlicet prter illa agere non poit, ide et prter illa spiim egit in punitione peccaminum, mortalitates et alia infere (02) do prter omnem influentiam corporum, sicut in punitione peccati Superbi in Dauid, super mortalitatem inflictam populo, propter populinumerationem, et c. Secund, hoc vtique (30) congruit Diuin Sapienti, qu cum rebus omnibus sic administrat, vt eas proprijs motibus agere sinat. Idesicut non conuenit Malitiam Dmonis omnin impedire, sed potius decet ipsam permittere, vt agat, quantum ad bonum Vniuersispectare potest, licet continu etiam refrenatur perbonos Angelos, vt non tantum noceat, quantum nocere vellet. Ita etiam non conuenit, Malitiam bumanam refrenare superea, ad qu ex libertate arbitrij potest, vt est fide (02) abnegare, et seipsum Dmoni deuouere, qu vtique (30) facere in potestate sunt Voluntatis human. Ex quibus etiam duob, cm Deus maxim offenditur, iust permittit ea qu Malefica desiderantur, et propter qu fide (02) abnegauit, et ad qu Diaboli potentiase extendit, vt est hominibus, iume (02) tis, et terr frugibus posse nocere. Terti, Deus iust permittitilla mala fieri, per (35) qu Diabolus etiam per indirectum maxim torquetur, et summam recipit displicentiam, sed per illa mala qu Maleficis virtute Dmonum fiunt per indirectu (05) , Diabolus maxim tor quetur, dum contra suam Voluntatem Deus omnibus malis ad gloriam sui nominis, adfidei commendationem, ad electorum purgationem, et cumulum meritorum vtitur. Certum est enim, qud inter omnes displicentias quas Diabolus ex Superbia, qu semper ctra Deum exigit, iuxta illud: Superbia eorum quite oderunt ascendit semper, hc prcipu est, quia sibi displicet, qud Deus omnia sua machinamenta in sui gloriam et c. conuertit. Iust ergo Deus cuncta permittit. Ad secundum superius responsum est, et debet responderi ad duo qu includuntur in argumento, scilicet, qud non dicitur Diabolus fortior Deo, nec eius factura, im cernitur qud minim Virtutis existit, cm nihil poit, nisi permiione Diuina, vnde eius Virtus potest dici minima, comparando ad Diuinam permiione (02) , licet sit maxi ma, comparando ad Virtutes corporales, quas naturaliter excedit iuxta illud sp allegatum: Non est potestas super terram, qu ei valeat comparari. Iob. 41. Alterum ad quod respondendum, Cur videlicet Deus potius super Vim Genemtiuam permittit Maleficia fieri qum super alios actus humanos? De quibus etiam supr tactum est in materia de permiione Diuina, subtitulo, quomodo Malefic Vim Generatiuam, et actum Venereum impedire possunt. Est enim hoc propter f dit ate (02) illius actus. Et quia originale peccatum inflictum ex culpa primorum parentum, per illum actum transfunditur et exemplificatur etiam de serpente, qui primum instrumentum Diaboli fuit, et c. Ad tertium dicendum, qud sicut Intentio et Appetitus Diaboli maior est ad tent andum bonos quae (16) malos, licet ex parte tentari, magis tentat malos quae (16) bonos, idest, qud amplior habilitas est in malis, ad recipiendum tentationem Dmonis, qum sit in bonis. Ita etiam plus affect at ldere bonos, quae (16) malos, licet maiorem habilitate (02) ldendi inueniret in malis qum in bonis: et huius est ratio, quia secundu (05) Grego. qu ant crebrius quis Diabolo se subijcit, tant intollerabiliorem sibi facit, vt ei reluct ari non poit. Sed cm mali crebrius se subijciant Diabolo, eis sit tentatio magis intollerabilis, et frequentior, cm non habeant scutum Fidei format, quo se tueantur, de quo scuto Aposto. Ephe 15. In omnibus sumentibus scutu (05) sidei, in quo possitis omnia tela nequiimi ignea extinguere. Sed ex alia parte magis et acrius impugnat bonos qum malos. Et ratio, quia cm iam poideat malos, non autem bonos, ide magis conatur per tribulationem trahere ad sui dominium iustos, quos non

habebat, qum peccatores possessos, sicut aliquis princeps terrenus magis insurgit contra illum, qui plus aufert deiure suo, vel qui plus nocet Regno, qum contra illos qui non sibi contrariantur. Ad quartum, qud DEV Spermittit mala fieri, no (04) vult tamen mala fieri, vltra prmissa qu tactasunt, Prdicator declarare potest per quinque (30) signa Voluntatis Diuin, qu sunt, prceptum, prohibitio, conciliu (05) , operatio, et permiio. Vide S. Thomam, prcipu in prima parte, quia ibi planius declarat. q. 19. ar. 12. Namlicet vna sit volantas in Deo, qu est ipse Deus, sicut et vn eius essentia, tamen per respectum ad eius opera iudicatur et significatur nobis eius Voluntas multipliciter, secundum quod Psalmus dicit, Magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates eius. Vnde Volunt as in Deo distinguitur non ex parte rei, sed ex parte suorum effectuu (05) , it a vt Voluntas propri dicta, dicatur Voluntas beneplaciti. Voluntas Metaphoric dicta, dicatur Voluntas signi, in quantum videlicet per signa, et Metaphora iudicatur nobis Deum hoc velle. Asimili. Sicut paterfamilis vnam habens in se voluntatem, demonstrat illam quinque (30) modis, scilicet per se, et per aliu (05) . Per se dupliciter, dir ect et indirect. Direct, cu (05) aliud operatum, et tuncest operatio. Indirect au (05) t, quando n impedit operante (02) , sicut et in 4. physi. dicitur: Remouens et prohibens, est mouens sicut accidens, et quantum ad hoc dicitur signum permiio. Per alium autem declarat se paterfamilis aliquid velle tripliciter. Vel inquantum ordinat aliquem ad aliquid faciendu (05) necessari, et prohibendo contrarium, et sic sunt prcepta in prceptis, et prohibitio in affirmatiuis et negatiuis prceptis. Vel inquantum ordinat aliquem persuasiu ad aliqua consiliatiu, et hoc pertinet ad consilium, et sicut Volu (05) tas humana manifestatur per hc quinque (30) , sic et ipsius Dei. Quod enim prceptum prohibitio et consilium dicatur Voluntas Dei, patet per illud Matthi 6. Fiat Voluntas tua, sicut in c lo et in terra, id est, vt in terra impleamus eius prcepta, vitemus prohibita, et implea mus pro posse consilia. Et similiter, qud permiio et operatio dicatur Dei Voluntas, patet per August, qui dicit in Ench. Nihil fit nisi omnipotens Deus fieri velit, vel sinendo vt fiat, vel faciendo. Ad propositum, cm diciturillud, quod quis impedire posset, et non impedit, iudicatur ex sua Voluntate proceisse, verum est. Sed cm infertur, Deus est summ bonus, ergo non potest velle mala fieri, verum est, Voluntate beneplaciti, et per quatuor signa huius Voluntatis, quia n potest operari mala, nec percipere mala, nec vt non prohibeat mala, et persuadeat bona supererogationis, potest autem velle permittere mala fieri. Ad aliud, quomodo cernuntur infirmitates abinuicem, vt vna sit maleficialis, altera naturalis puta ex defectu natur? Respondetur (38) varijs modis. Prim Medicorum iudicio. 26. q. 5. Non licet. et q. 2. ca. illud. vbi verba August. ex secundo de doctrina Christ. Ad hoc genus Superstitionis, pertinent omnes ligatur, et remedia qu Medicorum difciplina condemnat, in quibuscunque (30) rebus suspendendis atque (30) ligdis. A simili, vbi Medici ex circumstantijs, videlicet, tate, complexione sana, et subit quasi in actu oculi immutata, et qud non ex defectu sanguinis, stomachi, aut labe, infirmitas accidit. Indicantillam non ex defectu natur, sed ab extrinseco accidisse. Et ab extrinseco, vbi non ex venenosa infectione, quia sic sanguis et stomachus malis humoribus esset repletus, tunc ex sufficienti diuisione iudicant effectum esse maleficialem. Item secund, cumeis existit incurabilis, vt nullis medicaminibus ger potest releuari, im potius cernunt ipsum aggrauari. Terti, quia sic subit interdum accidit, qud iudicium infirmi super hoc contingit. Resgesta vni ex nobis innotuit. Nam quidam de Optimatibus ciuitatis Spirensis, nimis ceruicos Voluntatis, vxorem habuit intantum, vt cm ipselibens in omnibus complacere studeret, tamen in cunctis fer suis affectionibus recalcitrabat, et verbis contumeliosis semper ipsum molestare satagebat. Accidit inde vt domu (05) ingressus quadam die, cm mulier solito more contra se rixans verbis opprobriosis, et irlocum dare, et domo exire volebat, ipsa ostium per quod exire habebat, cursu velo (34) ci anticipando obseruauit, et vociferando contestabatur, qud nisi eam verberaret, nulla probitas aut bonestas sibi inesset. Ad qu verba grauia, ille manum non animo ldendi extendit, et ipsam extensis digitis, super spatul leuiter tangendo (34) , subit ad terram collisus, omnem sensum perdidit, et per plures septimanas in lecto decumbens, grauiima infirmitate detentus fuit, qua in re videri potest, illam infirmitatem non ex naturali defectu, sed per Maleficium mulieris sibi accidisse. Plura, im quasi innumera consimilia acta sunt, et multis innotuerunt. Sunt quidam qui per certam practicam Experientiam rei capiunt per hunc modum. Nam plumbum liquefactum super infirmum tenent, et in scutellam plenam aqu infundunt, et imago aliqua condensata cernitur, tuncinfirmitatem ex Maleficio accidisse iudicant, et quidam an talis imago opere Dmonum, an naturali virtute erumpat, vbi interrogantur talia practicantes respondere solent, qud virtute Saturni super plumbum, quia alis malus existit, sicut Sol super Aurum Maleficium sua virtute ostendere solet. Sed quid de his sentiendum sit, an videlicet practica licita sit an non, circa tertium principale huius tractatus tractabitur. Canonistis enim videtur licitum, vt vana vanis confundantur, licet Theologis omnin contrarium videatur, cm non sint facienda mala, vt eueniant bona. Ad vltimum, vbi diuersa quruntur: Prim, cur Malefic non ditantur. Secund, cur Principibus eis fauentibus ad perniciem omnium inimicorum ipsorum non cooperantur. Terti, cur Prdicatoribus et alijs eos persequentibus non nocere valeant. Ad primum dicendum, qud ide, vt plurimm Malefic non ditantur, vt iuxta complacentiam Dmonis in contumeliam Creatoris, quantum poibile est, pro viliimo precio emantur. Et secund, ne in diuitijs notentur. Ad secundum, cur Principibus non nocent, causa est manifesta, quia quantum in ipsis est, hoc fit, vt ipsos in Ainicitia retineant. Et si quritur, cur eorum inimicis non noce ant? Respondetur, quia bonus Angelus ex altera parte hoc Maleficium impedit, Iuxtaillud Danielis: Princeps

Persarum restitit mihi viginti vna diebus. Vide Doctorem in secundo Sententiarum, an interbonos Angelos sit pugna, et qualiter. Ad tertium dicitur qud ide nec Inquisitoribus, aut alijs Officialibus nocere possunt, quia publica Iustitia vtuntur. Exempla varia ad hoc possent adduci, sed temporis prolixitas non patitur.

MALLEI MALEFICARVM, MODVM IN MALEFICIIS INFERENdis, atque amouendis feliciter pertractans, SECVNDA PARS. Duabus solm qustionibus, multis tamen capitibus diuisis, absoluta. Quibus Maleficus nocere non potest, QVAESTIO PRIMA. Secvnd A pars buius operis, quia est de modo procedendi, quia Maleficis pro maleficijs in ferendis obseruatur. Et per decem et octo capitula distinguuntur, cum duabus duntaxat difficult atibus, quarum vna in principio, super remedia prseruatiua, vt videlicet, quis maleficiari non poit, altera in fine, super remedia sanatiua quibus remouentur maleficia, et per qu maleficiati curari possunt, cm secundum Philosophum in 4. Physic. remouens et prohibens coincidunt, et sunt caus per accidens. Ide vt per hctotale fundamentum huius horrend Hresis habeatur, circa tria principaliter insistendum erit. Prim circa introitum earum, et profeionem sacrilegam. Secu (05) d, circa progressum in modum operandi, et horrend obseruantiam. Terti, impedimenta salubria, contra earu (05) maleficia, et remedia prseruatiua. Et quia in morali iamlaboramus materia, vnde argumentis varijs et declarationibus vbique (30) insistere opus non est, cm ea qu per capitula sequentur, sint per prcedentes qustiones sufficienter discussa: Ide precamur in Deolcctorem, ne omnibus qurat, vbi accommodata sufficit probabilitas, ea deducendo qu constt, aut visusvel auditus propria experientia, aut fide dignorum relatibus esse vera. Circa primum autem duo principaliter tangentur: Prim diuersi modi ipsius Dmonis alliciendi. Secund diuersi modi ipsarum Hresim profitendi. Circa secundum ver, scilicet per ordinem tangentur, qu ad modu (05) procedendi et curandi. Quia prim de his qu Maleficis prose et suis corporibus practictur. Secund de his qu erga alios homines operantur. Terti de his qu erga bestias. Et quart de his quibus terr frugibus nocent. Quint de maleficio tantummod virorum, quibus videlicet maleficijs tantummod viri, et non mulieres insistunt. Sext, de qustione super maleficia amouenda, et quibus modis curantur maleficiati. Est ergo prima qustio per decem et octo capitula distincta, cum totidem modis in suis tribus variantur et multiplicantur. Verm quis poit per bonos Angelos ita beneficiari, qud Maleficis per quoscunque (30) infrascriptos modos non valeant maleficiari? Et videtur qud non, e qud per prcedentia declaratum est, etiam innoxios et innocentes, et iustos, pluries Dmonibus affligi, vt Iob, et . plures pueri innocentes, qui cernuntur maleficiati, cum alijs multis iustis, licet non qualiter vt peccatores, e qud non in perditionem suarum animarum, quamuis bonis fortun et corporum affligantur. In contrarium est Maleficarum faio, qud videlicet non omnes ldere valeant, sed tantummod illos, quos cernu (05) t ex informatione Dmonum, diuino auxilio destitutos. Responsio. Tria sunt genera hominum beneficiata Deoguibusillud peimum genus suis maleficijs nocere non potest. Et primisunt, qui publicam contra eos Iustitiam exercent, aut officio aliquo publico aduersus eos insistunt. Secundi, qui ritibus Ecclesi seruatis et veneratis, vt per aqu benedict aspersionem, per salis consecrati sumpsionem, per candelabrum in die purificationis, et frondium, in die palmarum consecratorum, vsum licitum, cm ad hoc talia Ecclesia exorcizat, vt vires Dmonis imminuant, se muniunt, de quibus modis patebit. Tertij sunt, qui per sanctos Angelos varijs et infinitis modis beneficiantur. De primis ratio datur, et per varia acta et gesta comprobatur, quia enim omnis potestas Deo est, et gladium portat, iuxta Apostolum in vindictam malorum, et retributionem bonorum, non mirum, qud tunc Angelica potestate Dmones arcentur, quando Iustitia in vindictam illius borrendi criminis exercetur. No (34) t ant ad idem Doctores, qud quia potestas Dmonis quinque modis impeditur, in toto vel in parte. Prim per terminum su potestati Deo impositum, de Iob. 1. et 2. tangitur. Et de illo, de quo in formicario Nider legitur, qui Iudici fassus fuerat, qud dum quidam ipsam inuocasset, vt inimicum suum vita priuaret, aut in corpore lderet: vel ictu fulminis interimeret, cm vocassem Dmonem, ait, vt eius auxilio talia perpetrarem, Respondit mihi, qud neutrum facere posset, habet, inquit, fidem bonam, et diligenter se signo crucis munit, idcirc non in corpore, sed in vndecima parte fructuum suorum in campo, si libet, ei nocere possum. Secund impeditur per impedimentum exterius adhibitum, vt in Asina Balaam, Num. 22. Terti per miraculum poibilit atis exterius factum, et sunt qui ex singulari priuilegio beneficiantur. De quo tertium genus hominum, qui maleficari non possunt, iam inferius patebit. Quart, per iudicium singulariter disponentis, per obstaculum boni Angeli, vt de Asmodeo interficiente sponsos Sar virginis, non autem Tobiam. Quint, interdum per cautelam sui ipsius, quia non vult interdum Diabolus ldere, vt peius inde sequatur, vt cm excommunicatos vexare posset, sicut et Corinthum, quem vexauit exco (34) mmunicatum. Cor. 5. tamen non facit, vt fidem Ecclesi in clauium potestate eneruat. Ide simili etiam dicere possumus, qud etiamsi diuina virtute non arcerentur, quando publica Iustitia exercetur, adbuc tamen sp manum seu protectionem Maleficis voluntari retrahunt, quia vel timent earum conuersionem, vel quia desiderant et accelerant earum damnationem. Act is denique et gestis hccomprobantur. Nam et prfatus Doctor refert, qud Malefici verbo et experientia testimonium dederunt, qud eo ipso, quo per Reipublic Iustiti Officiales capiuntur,

statim omnis Maleficorum eneruatur potestas. Vnde et quidam Iudex. Petrus nomine, de quo et supr mentio facta est, cm quendam Maleficum, Stadlin nomine, per suos famulos capere voluisset, tantus tremor eorum manibus incussus fuit, et naribus tam malus f tor illapsus, vt fer desperarent, an Maleficum inuadere auderent. Quibus dum Iudex imperasset, secur miserum inuadere, quia publica tactus lustitia, omnes vires perdet su nequiti, et ita rei probauit euentus, nam captus incineratus fuit, propter plurima ab eo perpetrata maleficia, qu sparsim hinc inde posita sunt, et accommodata diuersis materijs. Sed et plura, qu nobis Inquisitoribus in officio Inquisitionis laborantibus contigerunt, si recitare expediret, vtique (30) animum lectoris in admirationem verterent. Sed quia laus in ore proprio sordescit, potius expedit silentio prterire, qum notam inanis glori incurrere, illis duntaxat exceptis, qu ade in luce (02) prodierunt, quod celari non possunt. In oppido nemp Reuenspurck, dum Consulibus Malefic incinerand interrogantur, cur nobis Inquisitoribus aliqua Maleficia, sicut alijs hominibus non intulissent? Responderu (05) t: Licet plures hoc facere attentassent, non tamen potuerunt. Et de causa inquirentibus, respondebant se nescire, nisi qud Dmonibus informat fuissent. quoties enim nocturnis et diurnis temporibus nobis infesti fuerunt, enarrare non sufficimus, iam vt simi, iam vt canes, aut capr suis clamoribus et insultibus nos inquietarent de nocte ad orationes, licet indeuotas surgentib., extra fenestram loci, qu tame (02) in tanta altitudine erat, qud nisi per longiimas scalas quis adire potuisset, ictu validiimo quasi ad caput de directo percutiebat, acus linteo quo caput tegebatur inserentes, sic etiam nobis surgentibus reprimebtur, quasi illos capiti nostro immittere voluissent. Sed laus altiimo, qui sua pietate absque (30) meritis nostris, nos tanquam publicos Iustiti Fidei indignos famulos prseruauit. De secundis ver ratio in se patet. Nam ad hoc exorcizantur ab Ecclesia, et omnin sunt efficaciima remedia ad prserua (01) dum se ab insultibus Maleficarum. Quod si quritur, per que (02) modum quis se munire debet, dice (02) dum prim de his qu absque (30) allegationibus sacrorum verborum fuerint, et demm de ipsis sacris criminibus. Nam de primis licitum est, aqua benedicta etiam qucunque (30) honesta loca hominum et iume (02) torum, cum inuocatione sanctiim Trinitatis, et oratione dominica, in saluatione (02) hominum, et iumentorum aspergere. Sic enim in exorcismo dicitur, vt vbicunque (30) asper sa fuerit, careat omni immunditia, liberetur noxia, non illic reside at spiritus pestile (02) s, et c. Homines enim et iumenta saluat Dominus, iuxta Prophetam, vnumquodque (30) pro modulo suo. Secund, sicut primum de neceitate, ita hoc secundum, licet creum benedictum accendere est de congruitate, aspergere videlicet, cum tali creo loca inhabitantia. Terti herbas consecratas adiungere, vel fumigare cum illis habitaculis in aliquo loco occulto coniungere plurimm expedit. Sic enim in Ciuitate Spirensi, anno eodem quo hic liber est inchoatus contigit, qud dum qudam deuota mulier cum quadam suspecta Malefica verba habuisset, iuxta morem muliercularum mutu rixantium rixosa, de nocte tamen cm paruulum lactantem cunabulo imponere voluisset, et mente reuoluens ea qu de die cum suspecta Malefica peregisset, timens de periculo pueri, herbas benedictas puero supposuit, aqua simili aspersit, salexorcizatum ori paru (05) immisit, eumque (23) signo crucis muniuit, et cunabulum diligenter allegauit. Et ecce circa medium noctis vagientem puerum audiuit, et dum iuxta morem, puerum contrectare, et cunabulum in altum prope lectum positum, mouere voluisset, cunabulum quidem mouit, sed pueru (05) contrectare, quia aberat, n potuit, tremens paupercula et de pueri amissione vehementer dolens, lumine accenso, paruulum vagientem sub lectica, et in angulo, sine tamen lsionereperit. Qua in re perpendi potest, quanta insit exorcismis Ecclesi aduersus insidias Diaboli Virtus. Liquet insuper omnipotentis Dei Clementia et Sapientia, qu attingit fine vsque (30) ad finem, fortiter disponit eti istorum peimorum hominum et Dmonum maleficia suauiter, vt vbi qurunt sidem imminuere et infirmare, eandem in multorum cordibus firment, et radicent validius. Vtilitates enim plurim fidelibus ex huiusmodi malis proueniu (05) t, vbi sic Fides roboratur Dmonis Malitia, inspicitur Dei Misericordia, et potestas manifestatur, homines ad sui custodi actutur, et ad remediu (05) Christi paionem, et ceremonias Ecclesi accenduntur. Illis etiam diebus Scultetus cuiusdam vill Wiesenthal/ dum grauiimis doloribus et torsionibus corporis esset maleficiatus, et qud per maleficia sibi contigisset, non tm ab alijs maleficijs, quantum et per experientiam edoctus fuit, dixit enim, qud singulis dominicis diebus se munire cum sumpsione salis, et aqu benedict solebat, et quia vno die propter cuiusdam celebrandas obmiserat nuptias, eodemeti die maleficatus fuit. Quid denique (30) de illo in Reuenspurgo, cm Diabolo in forma vnius mulieris, ad carnalem actum sollicitaretur, ille plurimm anxius, du (05) desistere nollet Diabo (34) lus, illi pauperi in mentem venit, vt sumpsione salis, prout in prdicatione audierat, se munire deberet, vnde cm ad introitumstub sal benedictum sumpsisset, mulier toruo vultu eum inspexit: et quis Diaboloru (05) ipsum de hoc docuisset improperando, subit disparuit, vbi Diabolus per se in effigie Malefic, aut cu (05) prsentia corporali Malefic affuerat, cm vtrumque (30) facere, Deo permitentte, potest. Sed et illi tres socij per viam ambulantes, duo eorum ictu fulminis percui fuerant, et tertius territus, cm voces in are clamantes audisset, percutiamus et illum, altera vox cm respondisset non possumus, quia hodie Verbum caro factum est, audiuit. intellexerat, qud ea de causa, qui missam audierat, et in fine miss, Euangelium Ioan. In principio erat verbu (05) , et c. audiuisset, ide prseruatus fuisset. Sed et per (35) sacra verba corpora alligata, quod miro modo sunt prseruatiua, dummod septem conditiones in ipsis seruentur. De quibus et in vltima qustione huius secund partis mentio fiet, e qud ibi de remedijs sanatiuis sicut hc de remedijs

prseruatiuis tractabitur. Et illa sacra verba non solu (05) ad prseruandum, sed etiam ad curandum maleficiatos tendunt. Plurimum autem sunt prseruatiua locorum, hominum, et iumentorum, verba tituli triumphalis nostri saluatoris, dum scilicet per quatuor partes loci, in modu (05) crucis inscribuntur, Iesus Nazarenus, Rex Iudorum, vel eti iungendo nomen virginis Mari, aut Euangelistarum, aut verba Ioannis, Verbum caro factum est. Tertium ver genus, quod Maleficis ldi non potest, est singulariimum, vtpot prcipua angelica custodia munitu (05) interius et exterius. Interius per Grati infusionem, exterius per c lestium virtutum, id est, per motores orbium c lestium protectionem, et hoc quidem genus in duabus speciebus electorum diuersisicatur, quia vel minuicur contra omnia genera Maleficorum, ita quod in nullo ldi possunt, vel quod prcipu circa generatiuam potentiam, ita castificentur abipsis bonis Angelis, sicut mali spiritus quosdam malos homines vel inflammant circa vnam, vel infrigidant circa aliam per suamaleficia. Primm de interiori et exteriori protectione, qu ad Gratiam, et qu ad influentias corporum c lestium sic declaratur. Nam licet Deus per se grati in fundat me (02) ti nostr, ita quod nullius creatur potestas ad talem infusionem se extendere potest, iuxtaillud, Gratiam et gloriam dabit Dominus, tamen dispositiu, vt tradit S. Thom as in quodam loco, super tertium senten. quando Deus aliquam not abilem Gratiam vult infundere, Angelus bonus cooperatur. Et hoc est id quod Dyonisius pr tendit. 4. ca. de di. nominibus. Hcest lex diuinit at is immutabiliter stabilita, vt ima summis per media perficiantur, ita quod quidquid boni fonte totius bonitatis in nos emanat, totum per ministerium bonorum Angelorum, habemus exempla cum rationibus. Nam licet ad verbi Dei conceptionem, in virgine beatiima, per quam Deus homo factus est, sola diuina Virtus efficienter affuerit, tamen Angelico ministerio mens virginis per salutationem, et per intellect us confortationem, et informationem multum excitata, et ad bonum prdisposita fuit. Ratione, nam et prfati Doctoris sente (02) tia est, quod in homine sunt tria, vt videmus, scilicet, voluntas, intellectus, et potenti, ali interiores et exteriores affix membris et organis corporalibus. In primum solus Deus agere valet, quiacor regis in manu Do (34) mini, dispositione Angelus bonus, inquantis mintellectum ad veri et boni agnitionem amplius illuminat, it a qud in secundum et Deus et Angelus bonus agere possunt illuminando. Et in tertiu (05) similiter bonus Angelus ad bonum, et malus Angelus licet Deo per mittente, immiiones malas imprimere potest. Tamen in potestate human voluntatis est, tales immiiones factas acceptare vel refutare, quas etiam semper homo cu (05) Dei inuocata gratia potest propulsare. De exteriori etiam custodia, qu per motores orbium Deo communicatur, est communis traditio, et magis consona tm sacr pagin, qum philosophi naturali, qud omnia corpora c lestia mouentur virtute angelica, et dicuntur mo (34) tores orbium, Christo et ab Ecclesia virtutes c lorum vocantur, et consequenter c lestibus influt ntijs, omnia huius mundi corporalia reguntur, teste Philos. 1. metha. Quare et dicere possumus, cm Deus singularem habet proi identiam de suis electis, licet quosdam malis huius vit, scilicet p nalitatibus subijcit, quosdam tamen ita prseruat, qud in nullo ldi possunt. Et hoc donum recipiunt vel ab Angelis bonis, ipsis ad custodiam Deo deputatis, vel ex influentijs c lestium corporum, seu motoribus ipsorum orbium. Insuper not andum, qud licet aliqui contra omnia Maleficia muniun tur, aliqui ver contra aliqua, et n contra omnia, sunt tame (02) aliqui, qui singulariter bonis Angelis super vim Generatiuam ita castificantur, qud nullo modo malis maleficiari circa illam potentiam possunt, sed de his scribere videtur in parte superfluum, licet in parte foret necessarium, propter hoc qud isti qui circa potenti generatiuam maleficiuntur, ide destituuntur Angelica custodia, qud vel semper sunt in mortali peccato, vel nimis libidinoso affectu illis spurcitijs insistunt. Vnde etiam in prima parte operis tactum est, Deus amplins per mittit potentiam illam maleficiari, nedum propter eius tur pitudinem, quantum etiam propter hoc, (38) corruptio primi parentis, sub originali contagione, in totu (05) genus humanu (05) traducitur. Dicamus tamen pauca, qualiter bonos interdum viros iustos et sanctos beneficia, et prcipu circa vim generatiuam recipiunt. Nam ita factum est de S. Sereno Abbate, de quo refert Caianus in co (34) llatione patru (05) , collat. Abbatis Sereni prima. Hinc, inquit, pro interna cordis atque (30) anim castitate, nocturnis diurnisque (23) precibus, ieiunijs quoque (30) atque (30) vigilijs infatigabiliter insistens, cunctos stus carnalis concupiscenti, tdem per diuinam gratiam, se extinxisse percepit. Deind, maiori zelo castitatis succensus, prfatis vsus remedijs, Deo Optimo Maximo petijt, nimiru (05) , vt interioris homiais Castitas in suum corpus redundaret, Dei dono. Postrem autem veniens adeum Angelus Domini, in visione no (34) cturna, eiusque (23) velut aperientem ventrem, quandam ignitam carnis strumam, de eius visceribus euellens, suis que (17) ue omnia, vt fuerant locis intestina restituens. Ecce, inquit, incentiua carnis tu abscissa sunt, et obtinuisse te noueris bodierna die perpetuans corporis puritatem, iuxta votum, quo poposcisti, vt ne ipse quidem naturali motu, qui etiam in paruulis atque (30) lactentibus excitatur, vlterius pulseris. Sic etiam de B. Equitio Abbate, dicit beatus Grego. 1. lib. dialog. Hunc. inquit, cm iuuntutis su tempore acri certamen carnis incentiua fatigare (02) t, ips su tentationis angusti, ad orationis studium solertiorem fecerunt. Cumque (17) ue bac in re ab omnipotenti Deo (34) remedium continuis precibus qureret, nocte quadam adsistente Angelo eunucharise vidit, eiusque (23) visione apparuit, qud omnem motum ex genitalibus membris abscideret, atque (30) ex eo tempore ita fuit alienus tentatione, ac si sexum non haberet in corpore, ecce, quale beneficium castificationis, quia virtute fretus, ex Dei omnipotentis auxilio, vt viris ant prerat, ita c pit post modum feminis presse. Ita in vita patrum eorum, quos S. Heraclides vir religiosiimus collegit in

libro suo quem Paradisum nominat, meminit cuiusdam S. Patris et Monachi, quem Heliam vocat, hic misericor dia motus, trecent as feminas in Monasterium collegit, et regere c pit. Transacto autem biennio, iam triginta annos habens vit, tentatus carne in heremum fugit, vbi biduo ieiun ans orans, ait: Domine Deus, aut occide me, aut libera me ab bac tent atione. Vespere igitur somnus ei irrepsit, et tres Angelo (34) s ad se venire vidit, quibus qurentibus, cur Monasterio virginum fugisset, nec ille pr verecundia respondere audcret, dixerunt Angeli: Si liberaberis, num redibis, curam feminarum gerendo? Respondit ille qud lubens. Tunc illi iuramentum ab eo excipientes quod exegerant, eum eunucharunt. Nam vnus manus, alter pedes, tertius nouacula, testiculos eius visus est abscindere, non qud ita ver esset, sed quia ita esse videbatur, qurentibusque (23) an remedium sentiret, respdit ille se plurimum exoneratum. Vnde quinta die ad lugentes feminas redijt, et per quadragint a annos quibus superuixit, nec pristin tentationis deinceps scintillam sensit. Non minus beneficium collatum esse legimus Beato Tho. Doctori nostri or dinis, qui consanguineis propter ingressum dicti ordinis incarceratus, vt per meretricem seduceretur, ad seculum tentatus est, qu per consanguineos immissa veste et ornatu sumptiimo, cm Doctor eamintuitus fuisset, et materialem ignem, concurrit, titione (02) ignitum arripuit, et sug getrice (02) ignit libidinis carcere fugauit, et oratione statim pro castit atis dono prostratus, obdormiuit, vbi duo Angeli ei apparueru (05) t, dicentes, Ecce Dei ex parte cingimus cingulo castitatis, quod nulla poit de ctero impugnatione dissolui, et quod humana virtute meritis non acquiritur, exparte Dei confertur ex dono, Sensit igitur cincturam, scilicet, tactus cinctur, et exclamando euigilauit. Deincepsque (23) tanto munere castitatis se dotatum sensit, vt ab eodem tempore omnem abhorreret luxuri, vt nec sine neceitate feminis colloqui posset, sed perfect a Castitas polleret. Hc ex formicario Nider. His igitur tribus generibus hominu (05) de (02) ptis, nemo securus Maleficis, quin ex decem et octo modis infrascriptis, aut maleficiatur, aut ad maleficium tentatur et incitatur de quibus per or dinem. Prim est disserendum, vt post clarius, quibus remedijs maleficiati point reuelari discutiatur, et vt e clarius pateant, ipsi dece (02) et octo modi, per totidem capitula deducentur, vt prim circa Maleficarum introitum pateant diuersi modi, per quos ips Malefic innoxias iuuenculas in augmentu (05) illius perfidi attrabunt. Secund de modo sacrileg profeionis carum, vbi et qudam declaratio omagij prstandi ipsi Diabolo inducitur. Terti de modo, quo localiter transferuntur in corpore, vel in spiritu. Et quart, quomodo se incubis Dmonibus subijciunt. Quint de modo generali, prout per Sacrame (02) ta Ecclesi sua maleficia exercent, et inspeciali, de modo, quo demptis corporibus c lestibus, quascunque (30) creaturas Deo permittente, in ficere sole (02) t. Sext, de modo, quo vim generatiuam impedire solent. Septim, super modu (05) , quo membra virilia auferre prstigiosa arte solent. Octau, super modum, quo homines in bestiales formas transmutare solent. Non, super modum, quo Dmones intra capita sine lsione existunt, quando prstigiosas apparitiones operantur. Decim, super modum, quo Dmones operatione Maleficarum, homines interdum substantialiter inhabitant. Vndecim, quo omne genus infirmitatis inferre solent, et hoc in generali. Duodecim, de quibusdam infirmit atibus in speciali. Decimoterti, super modum, quo obstetrices Malefic, maior a damna inferunt, dum infantes aut interimunt, aut Dmonibus execrando offerunt. Decimoquart, super modum, quo iumentis varia nocumenta inferunt. Decimoquint, super modum, quo grandines et tempestates concitare, et fulgura fulminare super homines et iumenta solent. Decimosext, decimoseptim, and decimooctau, super tres modos, quo tantm viri, et non mulieres maleficijs sunt intenti. Post hcsequetur qustio super modos tollendi huiusmodi maleficia. Nec stimat quis funditus horum notitiam capere, pro eo qud hi varij modi super varia maleficia inferenda recitantur. Hoc enim et modicum vtile, in fortais et nocere posset, neque (30) enim prohibiti libri Nigromanti hc inferuntur, cu (05) hoc genus superstitionis, non libris aut doctis, sed omnin ab imperitis practicetur, vnum habens fundamentum, dum illud n exprimitur aut practicatur, impoibile sit alique (02) maleficijs vt Maleficum insistere. Recitantur autem hc modi in superficie, vt eorum opera non incredibilia videantur, sicut hucusque (30) in magnam fidei contumeliam, et ipsoru (05) Maleficorum augmentum actum est, qud si aliquis ex prhabitis, cm dictum est, aliquos prseruari per influentias corporum c lestium, vt male ficiari nullo modo point, velit hoc etiam attribuere illis influentijs, dum aliqui maleficiantur, quasi qudam neceit as ibi sit, siue ad prseruandum maleficijs, siue ad inferendum ab illis, talis non rect mentem Doctorum saperet, varijs respectibus. Prim, quia enim tria sunt, qu tribus c lestibus causis dirigi possunt, scilicet, voluntatis actus, intellectus, actus, et corporalia. Et primum, vt supr tactum est, solo DEO, et immediat dirigitur, Secundum ver ab Angelo, Tertium c lesti corpore, licet dirigitur, non tamen neceitatur. Secund, quia enim ex dictis manifestum est, qud electiones et voluniates immediat Deo diriguntur, iuxta Apostolum: Deus est, qui openitur in nobis velle et perficere pro bona voluntate, et cognitio humanaintellectiua, Deo, mediantibus Angelis ordinatur, Ide etiam corporalia qucunque (30) , siue sint interiora, vt virtutes et scienti acquisit per corporales potentias interiores, siue sint exteriora, vt sanitates et gritudines c lestibus corporibus mediantibus Angelis dispensantur, quod et Dionysius tangit, in quarto capite de diui. nominibus, qud corporac lestia sunt caus eorum qu in hoc mundo fiunt, tamen hc sunt intelligenda qu ad sanitates et gritudines naturales. H aute (02) gritudines, cm sint supernaturales, propter Dmonts potentiam, qu illas Deo permittente infert, ide n possumus dicere, qud ex influentijs corporum c lesi ium contingat qud aliquis maleficiatur, sicut ben dici potest, qud ex influentijs

corporum c lestium est, qud aliquis maleficiari non potest. Et si dicitur, qud opposita habent fieri circa idem, et sicut propositum in proposito, ita oppositum in opposito. Respondetur, qud vbi aliquis prseruatur virtute corporu (05) c lestium ab infirmitatibus his supernaturalibus, hoc non fit virtute corporum c lestium immediat, sed virtute Angelica, qu illam influentiam confortare potest, vt inimicus suis maleficijs non poit supeream prualere, et Virtus illa Angelica potest deriuari, vel motore orbis c lestis, vt si iam in puncto quis mori deberet, super periodo naturali, Deus sua potentia, qui semper per medias causas huiusmodi operatur, hoc immutare potest, virtutem conseruatiuam pro defectiua natur immittendo, et eius influenti: ita et dicere possumus de eo qui maleficiari posset, qud etiam tali modo Maleficijs prseruatur, vel fit talis prseruatio ab Angelis ad custodiendum deputato, qu etiam prcipua est inter omnes custodias. Et quod dicitur Hier. 22. Scribe virum iustum sterilem, qui in diebus suis n prosperatur. Hoc intelligitur, quantum adelectiones volun tatis, in quibus homo vnus prosperatur, alius non, quod etiam contingere potest ex influentijs corporum c lestium. Verbi gratia: Aliquis inclinatur ex impreione corporum c lestium ad aliquas electiones vtiles, vt de ingressu religionis vel huius. Et cm ex lumine illuminatur eius intellectus ad eadem agenda, et ex diuina operatione inclinatur eius voluntas ad hoc prosequendum, talis dicitur ben prosperari, vel etiam, quando quis inclinatur ad aliquam artem, vel ad aliquid vtile practicandu (05) . E contr dicetur mal fortunatus, quando ex superioribus causis ad contraria eius electio inclinatur. De quibus sententijs et multis alijs loquitur sanctus Thomas, in sum. contra Genti. libr. 3. et in plerisque (30) alijs locis, quomodo differt dicere ad alique (02) esse ben vel mal natum, ben vel mal fortunatum, ben vel mal gubernatum et custoditum. Quia ex dispositione relicta corpore et c lesti, dicitur aliquis ben vel mal natus, et sic etiam fortunatus, secundum ver quod ab Angelo illuminatur, dicitur ben custoditus, et n mal, vbi sequuntur illuminationes. Sed secundum quod Deo in bonum, et illud prosequitur, dicitur ben gubernatus. Qu tamen electiones hc non habe (02) t locum, quia de ipsis non intendimus, sicut de prseruatione maleficijs inferendis. De qua ad prsens sufficiat, aggrediendo earum ceremonialia, qu ab eis practicantur, et prim quibus modis innoxios ad earum perfidiam alliciunt. DE DIVERSIS MODIS, QVIBVS Dmones attrahunt et alliciunt innoxios per Maleficas ad augmentum illius perfidi, CAPIT. PRIMVM. Svnt autem tres modi pr cteris, quibus Dmones per Maleficas innoxios subuertunt. Et ex quibus continu illa Perfidia augmentatur. Et primus est per tdium, ex importuna temporaliu (05) damnificatione. Nam sicut S. Gregorius dicit: Diabolus frequenter tentat, vt saltem tdium vincat. Intelligas hoc tamen infra vires te (02) tati, vt super diuinam permissione (02) . Declara, qud Deus permictit, ne homines ignauia torpeant. In cuius figura Iudic. 2. Has gentes no (04) deleuit Deus, vt erudiret Isral in eis, et loquitur de finitimis nationibus Chananorum, lebusis et alijs. Et i Hussit, et alij Hretici permittuntur, vt delere non valeant. Ita et Dmones per Maleficas tantis afficiunt damnis in te (02) poribus, vicinos et innoxios, vt quasi coacti, Maleficarum suffragia prim habeant implorare, et demm earum consilijs se submittere, experientia sp nos edocuit. Nouimus in diocesi Augustien si hospitem, cui infra annum 44. equi succeiu dum fuissent maleficiati, vxor tdio affecta Maleficas consuluit, et iuxtaeorum consilia vtique (30) non salubria, alios quos ex pst emerat, quia vector erat, male ficijs prseruauit. Qut denique (30) mulieres in officio Inquisitionis nobis exislentibus conquest fuerunt, quod dum propter damna vaccis, ex priuatione lactis et alijs iumentis illatis, suspectas Maleficas csuluissent, etiam remedia oblata percepissent, dummod aliquid vni spiritui promittere voluissent, et illis inquirentibus, quidnam promitte (02) dum foret, respondebant parum hoc esse, dummod informationibus illius magistri assentirent, super certas obserua (01) lias tempore diuinorum in Ecclesia, aut in confeionibus Sacer dotibus faciendum, aliqua subticendo assentirent. Vbi notandum, qud vt supr tactum est, ille artifex minimis et paucis inchoat, quo idem tempore eleuationis corporis Christi in terram spuant, aut oculos claudant, qud aliqua verba inutilia proferant sicut et nouimus eam, qu adhuc superest seculari brachio defensa, quando infra missarum solennia, Sacerdos populum salutat, dicendo: Dominus vobiscum, ita semper subiungit, vulgari sermone, Rchr mir die Zunge im Arvmb. Aut qud in confeione post absolutionem fact am etiam similia proferant, aut qud nunquam ex integro confiteantur, prcipu mortalia peccata, sic que (17) ue ad omnimodam fidei abnegationem, et sacrilegam profeionem paulatim perducuntur. Et hic modus, seu etiam quicunque (30) consimilis obseruatur Maleficis, erga honestas matronas vitijs carnalibus minus deditas, magis autem terrenis commodis inhiantibus. Sed erga iuuenculas, ambitioni et voluptatibus corporis magis deditas alium modum obseruant, scilicet, per carnalia desideria, et voluptates corports. Vbi not andum, qud sicut intentio et appetitus Diaboli maior est ad tentandum bonos qum malos, licet ex parte tentatoru (05) magis tentat malos qum bonos, id est, qud amplior habilitas reperitur in malis, ad recipiendum tentationem Dmo nis, qum sit in bonis. Ita et Diabolus sanctiores quasque (30) virgines et puellas, magis seducere conatur, cui experientia superest, et etiam ratio. Nam cu (05) malosiam poideat, non autem bonos, ide magis conatur seducere ad sui dominium iustos quos non habet, qum possessos malos. Sicut?????m aliquis Princeps terrenus magis insurgit contraillum, qui plus aufert de Iure suo, qum contra quosuis alios, qui non sibi contrariantur. Experientia. Nam in oppido Rauenspurg, duabus incineratis, prout etiam inferius patebit, vbi de modo quem obseruant, concitando tempestates tangetur, vna illa balneatrix, inter alia qu fassa fuerat, hoc eti recitauit, se multas Diabolo fuisse perpessas iniurias, ea de causa, qud virginem quandam deuot am, et filiam cuiusdam

prdiuitis, quem nominare non opus est, cm et ipsa iam defuncta sit, disponente diuina clementia, ne malitia deprauaret cor eius, seducere deberet, taliter vt ipsam festiuo aliquo die inuitaret, vt ipse Dmo (04) in specie iuuenis cum ea sua colloquia habere posset. Addiderat etia (01) , qud licet spiim hoc facere attent asset, semper tamen vbi iuuencul fuisset allocuta, illa signo sanct crucis se muniuit. Et hoc vtique (30) ex instinctu sancti Angeli, ad effugiendum opera Diaboliproceisse, nemo dubitat. Est et alia virgo in diocesi Argentinensi constituta, qu vni ex nostris confessa, asseruit, (38) die quadam dominica, dum solitaria in domo paterna incederet, vetula qudam illius oppidi, ipsam visitandi gratia acceit, et inter alia scurrilia verba qu pro (21) tulerat, hc vltimatim subintulit, vt eam si placeret, ad locum, vbi iuuenes omnibus hominibus oppidi incogniti morarentur, deduceret. Et dum ait virgo, assen sum prbuissem, et ipsam subsequuta ad domu (05) venissem, vetula subintulit. Ecce per gradus ad cameram superiorem ascendimus, vbi iuuenes morantur, sed caueas ne signo crucis te munias, quod dum me facturam asseruissem, illa prcedente, ego per gradus sequendo, occulte mesigno crucis muniui. Vnde contigit, qud in summitate graduum, et ante camer partier constitut, illa vetula horribili vul tu, et stomachato animo se vertendo, et me aspiciendo dixit: En maledicaris signo crucis, cur te signasti? abi hinc, in nomine Diabolirecedas, sicque (17) ue ad propria redij illsa. Qua ex re colligitur, quantis versutijs antiquus ille hostis in seductionem animarum debachatur. Prfata denique (30) halneatrix incinerata, per hunc modum asseruit, ab aliqua quadam vetulase seductam, cm tamen eius consodalis differenti modo, quia videlicet Dmonem in via in specie humana inuenisset, cm et ipsa intentionis fuisset, amasium suum fornicationis causa visitare, et vbi Dmone incubo cognita fuisset, et interrogata, an eum agnosceret, et ipsa se eum minim agnoscere assereret. Ille respondit, Dmon sum, et si volueris ad tuum beneplacitum semper ero paratus, nec in quibuscunque neceitatibus te deseram. Ad qu illa dum annuisset, dece (02) et octo annis vsque (30) videlicet ad vltimum vit, spurcitijs illis Diabolicis inseruiuit, cum fidei tamen omnimoda abnegatione. Et est tertius modus alliciendi per viam m stiti et paupertatis. Nam corruptis iuuenculis, et spretis ab amatoribus, quibus se nubendi gratia, ad eorum prmissa impudiciti compilauerant, vt iam omnifrustrantur cfidentia, et se vndique (30) infamat as considerant, etiam ad qucunque (30) Diabolica prsidia se conuertunt, aut ratione vindict illum maleficiendo, am atorem, seu illam, cui se co (04) iunxit, aut alis omnibus spurcitijs se submittendo machinantur. Et sicut talium iuuencularum non est numerus, vt heu experientia docet, ita nec numerus Maleficarum, ex eis insurgentium, pauca ex multis referamus. Est locus in diocesi Brixin. vbi iuuenis super vxorem sibi maleficiatam, talem casum deposuit: Me enim tempore iuuentutis, quandam ait adamando, dum ipsa iurgiter instaret, vt eam in matrimonio copularem, et ego eam spernendo, aliam ex alio dominio duxissem in vxorem, volens tamen amiciti gratia ei complacere, ipsam ad nuptias inuitabam. Qua veniente, dum ali mulieres honest suas propinas, seu oblationes prsentarent, illa qu inuitata fuerat, manum eleuans, cteris mulierib. qu circu (05) st abant audientibus, dixit: Paucos dies sanos post hanc diem habebis. Et sponsa territa, cm eam non cognosceret, e vt prmissum est, ex alio dominio copulatafuerat, dum interrogaret circumstantes, qunam esset, qu ei huiusmodi minas intulisset. Ali ipsam vagam, et dissolutam mulierem existere affirmabant, non minus tamen ea qu prdixit, et eo ordine subsequuta fuerunt. Nam post paucos dies ade maleficata fuit, et omnibus membris destituta, qud etiam vsque (30) in prsens, vltra annos decem, in suo corpore maleficia cernu (05) tur, Si ea qu in vno duntaxat oppido illius diocesis reperta sunt, inferenda essent, liber integer foret conficiendus, conscripta autem sunt, et reposita sunt apud eundem Episcopum Brixin. et vtique (30) stupenda et inaudita, vt testis idem existit. Nec silentio prtereundum putamus rem stupendam et inauditain. Nam Comes quidam prclarus, genere Vuestrauiensis territorij, in confinibus Argentinensis diocesis iuuenculam simili genere prclaram, duxit vxorem, quam tamen post celebratas nuptias, vsque (30) ad tertium annum, carnaliter cognoscere non poterat, maleficiali impedimento, vt rei probauit eue (02) tus prpeditus, anxius, et quid agereignorans, et Sancto, Dei iugiter interpellans. Accidit vt ad ciuitatem Metensem, obnegotiorum quorundam expeditionem applicaret. In qua dum per vicos et plateas, seruis et familia vallatus incederet, quandam mulierem, qu ante illos annos concubina suafuerat, obuiam haberet, qua visa, dum super maleficia sibi illata minim cogitaret, improuis eam bland ex antiqua amicitia contract a alloquitur, et qualiter se haberet, vt valeret inuestigat. At illa cernens Comitis pietatem, viceuersa Comitem de valetudine sui corporis et status diligenter inuestigauit, quo respondente, qud ben, et prospera cunct a sibi succederent. Illa attonita paululum siluit. Et Comes cernens eam attonitam, amplius verbis blandis eam aggreditur, ad collationem inuitando. At illa de statu vxoris inuestigando, simile responsum accipit, qud ben in omnibus se haberet. Tunc illa, an ne pueros generasset inquisiuit. Et Comes: tres mihi, ait, sunt pueri masculi, quolibet anno vnum genuit. Tunc amplius illastupefact a paululum siluit. Et Comes, rogo te chariima, cur tam diligenter inquiris indica, nec enim dubito quin mefelicitati congratularis. Tunc illa: Ver congratulor, sed male dicatur illa vetula, qu obtulit se corpus vestrum velle maleficare, vt carnalem actum cum vxore vestra exercere minim haberetis. In cuius signum, puteus qui est in medio curi vestr, continet in fundo ollam, certas res maleficiales continentem, qu ea de causa ibidem posita fuit, vt quamdiu ibidem contineretur, tamdiu coeuntia impotentia vobis adesset, sed ecce omnia vana sunt, de quibus gaudeo, et c. Nec Comes diu distulit, ad domum regressus, puteum exhauriri fecit, ollam reperit, et cuncta concremando potentiam

illam perditam subit recuperauit. Vnde Comitissa denu nobiles quasque ad nuptias nouas inuitauit, affirmans se iam dominam illius castri et dominij, qu tanto tempore virgo permansisset. Castrum et dominium, propter bonorem Comitis non expedit ominatim exprimere, hoc enim ipsum recta non per suadet, et vt substantia facti in detestationem tanti criminis detegatur. Ex quibus patent varij modi Maleficis visitari in augmentum su perfidi. Prfata enim mulier, quia ab vxore Comitis expulsa, hoc Maleficium Comiti ex alterius Malefic informatione tulerat, qua de causa innumeri effectus maleficiales sequuntur. SEQVITVR DE MODO SACRILEg professionis, CAP. SECVNDVM. Modus autem sacrileg profeionis, super expressum pactum fidelitatis cm Dmonibus varius existit, vtpot, cm et ips Malefic varijs exercitijs circa maleficia infere (02) da insistunt. Pro cuius incellectu est prim aduertendum, qud sicut in genere triplices apparent Malefic, vt in prima parte tractatus tactum est, scilicet ldentes, sed curare non valentes. Curantes, et ex aliquo singulari pacto cum Dmone inito non ldentes, ldentes et curantes, ita et inter ldentes vnum genus existit supremum, in quo genere existentes, omnia alia maleficia qu ali sparsim exercent perpetrare valent. Vnde profitendi vbi describitur, satis declarat de alijs speciebus. Sunt autem h, qu ctra buman natur inclinationem, im omnium ferarum, propri speciei infantes vorant, et comedere sole (02) t. Et hc est suprema species in Maleficijs exercendis, sunt enim qu ad innumera nocumenta alia tendunt. H enim grandines et auras lsiuas cu (05) fulminibus exagitant, sterilitatem in hominibus et iumentis procurant, Infantes quos non deuorent, Dmonibus (vt supr patuit) offerunt, aut alis occidunt. Sed hoc circa infantes non renatos fonte baptismatis, quos autem deuorant renati sunt vt patebit, sed non nisi Deo permittente. Sciunt et infantes prope aquas ambulantes, in ipsas nullo vidente, in aspectu parentum proijcere, equos sub insessoribus freneticos facere, de loco ad locum per ara, vel corporaliter, vel imaginari transmeare, Iudicum et Prsidentium animos ne eis nocere valeant immutare, taciturnitatem sibi et alijs in tormentis procurare, in se capientium manus et animos tremorem magnu (05) incurrere, occulta alijs manifestare, et qudam futura ex Dmonu (05) informatione, qua videlicet aliquam causam possunt habere naturalem prdicere, vide qustionem, an Dmones valeant futura prcognoscere, in 2. sen. dist. 12. absentia velut prsentia conspicere, ad amorem vel odium inordinatum mentes hominum immutare, ictu fulminis nonnunqu quem volunt, seu etiam aliquos homines et iumenta interimere: vim generatiu, aut etiam potentiam coundi auferre, aborsum procurare, infantes in vtero matris solm exteriori tactu interimere, solo etiam visu absque (30) tactu, interdum homines et iumenta maleficiare, et morte (02) inferre, proprios infantes Dmonibus dedicare, et breuiter omnia vt prmissum est, pestifera, qu ali Malefic sparsim procurare sciunt, quando Dei Iustitia talia fieri permittit. Heuin illo genere supremo existentes perpetrare sciunt, non autem e conuerso, hoctamen est commune omnium, spurcitias carnales cum Dmonibus exercere, ide et ex illoru (05) modo proficiendi, qui in supremo genere existunt, aliarum Maleficarum modum faciliter quis capere potest. Fuerunt autem tales dudum ante triginta annos in confinibus Sabaudi, versus dominium Bernensium, vt recitat Nider in suo formicario, Nunc autem incfinibus Lombardi, versus dominiu (05) ducis Austri, vbi et Inquisitor Cumanus, vt in prcedente parte tactum est, vno anno quadr aginta et vnam Maleficam incinerari fecit, et fuit anno Domini, et c. 85. qui etiam adhuc continu inquirendo laborat. Modus autem profitendi duplex est. Vnus solennis, per simile ad votum solenne. Alius priuatus, qui seorsum Dmoni quacunque (30) hora fieri potest. Solennis inter eos fit, vbi Malefic in certam co (34) ncionem statuto die veniunt: et Dmonem in assumpta effigie vident hominis, qui, dum super seruandam sibi fidelitatem, cm temporalium prosperitate, et longitudine vit hortatur, ill qu assunt, nouitiam suscipiendam sibi commendant. Et Dmon si de abneganda fide, et cultu Christianiimo, et de extensa muliere sic enim et beatiimam virginem Mariam nuncupant, et si de sacramentis nunquam venerandis inuenerit nouitium seu discipulum voluntarium, tunc Dmon manum extendit, et viceuersa discipulus seu nouicia, stipulata manu illa seruare promittit, et Dmon habitis illis prmiis, statim subiungit, hc non sufficere, et vbi discipulus qunam vlterius sint facienda inquirit: Dmon omagium petit, quod continet, vt in anima et corpore sibi ternaliter pertineat, et pro posse alios quoscunque (30) vtriusque (30) sexus sibi associare velit. Adiungit denique (30) , vt certa vnguenta ex oibus et membris puerorum, et prcipu renatoru (05) fonte baptismatis, sibi conficiant, per qu cunctas suas voluntates explere cum sua aistentia poterit. Hunc mo (34) dum nos Inquisitores (experientia teste) percepimus in oppido (34) Brisiaco Basiliensis diocesis, plen informationem capiendo ab vna iuuencula Malefica, sed conuersa, cuius et matertera in diocesi Argentinensi incinerata fuerat, qu etiam addiderat, qud per modum quo eius matertera ipsam primitus seducere tentasset talis erat: Quadam enim die secum per gradus ascendere habebat, et eius iussu cameram intrare, vbi cm vidisset quindecim iuuenes in vestimentis viridi coloris, ad modum quo Rutheri incedere solent, materterasibi dixit: Elige ex bis iuuenibus, et eum quem volueris tibi tradam, et ipse te sibi insponsam assumet, et cm illa nullum se velle habere asseruisset, grauiter vulnerat a tandem acquieuit, modum exprimens prmissum, asseruit etiam, qud spius per longa terrarum spacia, de nocte secum translata fuerat, etiam ab Argentina vsque (30) Coloniam. Hc est illa, cuius occasione in prima qustione prmissum est nos velle declarare, an Malefic ver et corporaliter Dmonibus transferantur de loco ad locum, et hoc propter verba canonis. 6. q. 5. Episcopi. vbi textus sentit, qud solum mod imaginari, cm tamen interdum etiam ver et corporaliter transferuntur. Interrogata enim, an solm imaginari et

fantastic sic incederent per Dmones illus. Respondit, qud vtroque (30) modo, prout etiam Veritas se habet, vt inferius Dmon transferendi localiter declarabitur. Asseruit eti, qud maiora damna ab Obstetricibus inferuntur, quia vt plur imum infantes aut habent interimere, aut Dmonibus offerre. Abipsa etiam matertera asseruit se grauiter fuisse verberatam, e (38) ollam quandam occultatam discooperiendo plurimorum infantiu (05) capita reperisset. Et plura alia retulit, prius prstito pro dicenda veritate iuramento, vt decuit, eius denique (30) verbis super (35) modum profitendi fides indubia accommodatur etiam per (35) ea, qu in suo formicario prfatus Io. Nider Doctor prcipuus, qui eti nostris temporibus miris claruit scripturis recitat, et hoc ex relatu Inquisitoris Eduensis diocesis, qui etiam in ipsa diocesi multos de maleficijs reos inquisier at, et inciner ari fecerat. Dicit enim, prfato Inqulsitore mihi referente percepi, qud in Lauianensi ducatu quidam Malefici proprios natos infantes coxerant, et comederant. Modus autem discendi talem artem fuit, vt dixit, qud Malefici in cert am concionem venerunt, et opere eorum verisimiliter Dmonem, in assumpta imagine viderunt hominis, cui discipulus habebat necessari dare fidem de abnegando Christianismo, et de Eucharistia nunquam adoranda, et de calcando super crucem vbi latenter valent. Sequitur aliud exemplum ab eodem. Fuit insuper famacommunis, Petro iudice in Botilgem referente, qud in terra Bernen. tredecim infantes deuorati essent Maleficis, quamobrem etiam publica Iustitia satis dur extiter at in tales parricidias. Cm autem Petrus qusiuisset quadam capta Malefica, per quem modum infantes comederent? Illa respondit: Modus iste est, nam infantibus nondum baptizatis prcipu insidiamur, veletiam baptizatis, prsertim quando signo crucis non muniuntur et orationibus. Lector aduert, qud ide non baptizatis prcipu insidiantur instinctu Diaboli, vt non baptizetur, sequitur, bos in cunabulis, vel ad alter aiacentes parentum, ceremonijs nostris occidimus, quos post quam putantur opprei esse, vel aliund mortui, et de tumulo clm furto recepimus, et in calcari decoquimus, quousque (30) euulsis ossibus tota caro efficitur ben pot abilis, de solidiore materia vnguentum facimus nostris voluntatibus et artibus, ac transuectionibus accommodis, de liquiori ver bumore flasconem, vt vtrem replemus, de quo is qui potatus fuerit, additis paucis ceremonijs statim conscius efficitur, et magister nostr sect. Sequitur ad ide (02) modus alius magis distinctus, et clarus, Niuuenis quidam cum vxore Malefica captus, in Bernensi iudicio, seorsum abeade (02) , et in distinct turrim repositus, dixit: Si meorum facinorum veniam consequi possem, omnia qu de maleficijsscio libens patefacerem, morienim video me opportebit. Cumque (23) per literatos circu (05) stantes audisset, omnimodam posse consequi veniam, si ver p niteret, tu (05) c lt se morti obtulit, et modos prim v perfectionis deseruit. Ordo, inquit, talis est, quo etiam seductus sum. Oportet prim, vt dominico die antequam aqua benedicta consecratur, discipulum futurum cum magistris Ecclesiam introire, et ibidem abnegare cor am eis Christum, eius fidem, baptisma, et vninersalem Ecclesiam. Deind omagium prstare magisterulo, id est, paruo magistro, it a enim Dmonem, et non aliter vocant. Vbi not andum, qud iste modus cum alijs recit at is co (34) ncordat. Nec obstet, qud Dmon interdum prsens est, vbi omagium sibi prstatur, interdum ver non, dolos enimtunc operatur, cernens dispositionem futuri discipuli, qui fortais ab eius prsentia tanquam nouitius retraheretur timoris causa, cm tamen alis per sibi notos et familiares facilius stimat eum assentire. Ideoque (23) eum et tunc magisterulum vocant, cm absens est, vt minori terrore, ex parua stimatione magistri concutiatur. Sequitur postrem de vtre bibit supr dicto, quo facto, statim se interioribus sentit im agines nostr artis concipere, et retinere super principales ritus buius sect. In hunc modum ait, seductus sum, Et vxor mea, quam tant pertinaci esse credo, vt potius incendium sustineat, qum minim fateri velit veritatem, sed heu ambo reisumus. Sicut dixit iuuenis ita Veritas per omnia reperta est, nam prconfessus iuuenis in magna contritione mori visus est. Vxor ver testibus conuicta, nibil veritatis nec in ipsa tortura fateri voluit, nec in morte, sed incendio prparato per lictore (02) , eidem verbis peimis maledixit, et sic incinerata fuit. Ex qui bus liquet mo (34) dus profitendiearum solennis. Alius ver modus priuatus sit diuersis medijs. Interdum enim viris aut mulieribus, aut aliqua alia corporali seu temporali afflictione inuolutis, Dmon astat, interdum visibiliter, interdum per medias alloquitur personas, et si secundum sua consilia agere velint, omnia profutura pollicetur ad nutum, paruis tamen, vt in primo capitulo tactum est, inchoando, vt ad maiora paulatim perducat. Varia possent adbuc deduci acta et gesta, per nos inquisitione reperta, sed quia difficultatem hc materia non patitur, breuitati studendum est cum vlteriori declaratione. PRO DECLARATIONE OMAGII prstandi aliqua sunt aduertenda. Verm super hoc, qud Diabolus omagium recipit aliqua sunt aduertenda, qua videlicet de causa, et quam differenter hocfaciat, et prim. Nam licet hoc fac at principaliter ad maiorem offensione (02) diuin maiestatis, creaturam ei dicatam sibi vsurpando, et ob maiorem certitudinem futur illius damnationis, quam summ affectat. Tamen sp repertum est nobis, tale omagium ad certos accepisse annos simul cum pro, eione. Interdum profeionem tantu (05) , et omagium ad certos annos detulisse. Et dicamus, profeionem co (34) nsistere in fidei totali, aut partiali abnegatione. Totali, vt supr tactu (05) est, cm fides ex integro abnegatur. Partiali, cm ex pacto inito, habet cremonialia qudam contra statuta Ecclesi obseruare, vt dominicis diebus ieiunare, aut sextis ferijs carnibus vesci, aut certa crimina in confeione clare, vel aliquid simile perpetrare. Omagium ver dicamus confistere in corporis et anim traditione, qua de causa autem talia practicantur, possumus aignare quatuor causas ex parte Dmonis. Cm enim vt sapr in prima parte tract atus declaratur, circa secundu (05) principale, au Dmones ad odium vel amorem mentes hominum point immatare,

patuit, qud intima cordis non poit penetrare, cm hoc soli Deo conueniat. Ex coniecturis tamen in illorum cognitionem deuenit, vt etiam iam inferius patebit. Ide versutus ille hostis, si considerabit nouitiam in aggressu difficilem ad consensum, tunc bland eam aggreditur, pauca exigens, vt paulatim ad maiora perducat. Secunda causa, nam cm inter abnegantes fidem, diuersitas credenda est, cm qudam ore, sed non corde, qudam ore et corde, Diabolus experire volens, an corde sicut ore sibi profiteatur, certos annos deputat, vt eo in tempore ex o (34) peribus et conuersatioue mentem eius inuestiget. Tertia causa, nam si per tantum temporis spacium, cognoscet ipsam ad qucunque exequenda minus voluntari, et quod iam ore, et non corde sibi adbreat, prsumitque (23) diuinam misericordi ei propter Angeli boni custodiam, quam Dmon in multis experiri potest profuturum, tunc ipsam abijcere, et temporallbus asflictionibus exponere conatur, vt vel sicex desperatione eius lucrum habere valeat. Huius Veritas patet, nam si causa quritur, vnde est, qud cert Malefic, sub quibuscunque (30) tormentis etiam maximis, nec minim veritate (02) fateri volunt, vbi tamen ali faciliter ad qucunque (30) interrogaia, sua crimina fate (02) tur. Idem vnde hoc, qud sibijpsi postquam fass sunt, vitam auferre suspen dio conantur. Reuera enim dici potest, qud vbi diuina ceastio per sanctum Angelum ad hoc non concurrit, vt Malefica cogatur fateri veritatem, et maleficium taciturnit atis abscindere, quod tunc opere Dmonum fit quocunque (30) euenit, siue taciturnitas, siue criminum confeio. Primum fit super illas, quas ore et corde nouit fidem abuegasse, et simili modo omagium prstitisse de quarum etiam perseuerantia certus est, vbi per oppositu (05) alias relinquet non tuendo, e qud nouit illas sibi minim proficuas. Experientia nos sp docuit, cm omnes quas incinerari fecimus ex earum cfeionibus patuit, ipsas fuisse inuoluntarias circa maleficia infere (02) da. Nec hoc sub spe euadendi dicebant, dum ex plagis et verberibus eis Dmonibus illatis, vbi ad eorum nutum non seruitbant, Verit as constabat, spiim vis cum faciebus tumidis et liuidis. Et similiter, qud post confeionem criminum sub tortura, semper seipsas vita priuare laqueo satagu (05) t, Veritas ex nostra practica habetur, cm semper post criminum confeionem, custodes deput antur singulis boris, super talia attendentes, vbi etiam ex negligentia interdum custodum ad corrigias vel peplas reperiebantur suspens, inimico vtique vt dictum est, hoc procurante, ne per contritionem aut sacramentalem confeionem veniam consequerentur. Et quas corde allicere nunquam poterat, quo etiam facilim gratiam apud Deum inuenissent, iam vltim per temporalem confusionem et horribilem mortem, in desperationem deducere conatur, quamuis et per Dei gratiam maior, vt pi est credendum, veniam per veram contritionem, et puram confeione (02) consequuta sit, vbi non voluntari illis spurcitijs inhserunt. Patent ex bis, quae (16) per dioceses Arge (02) tinensem, Constantiensem, et oppidu (05) Haganoi et Rau spurg, acta sunt, vix annis tribus euolutis. In primo namque (30) oppido, vna vili peplo et fragili se suspendit. Altera nomine Vualpurgis, de maleficio taciturnit atis miro modo fuit notata, alias mulierculas informando, qualiter talem taciturnitatem per puerum masculum, et primogenitum in fornace decoctum procurare deberent. Acta et gesta adhuc pr manibus habentur, et similiter de alijs in secundo oppido incineratis sparsim binc inde deducentur. Et est quartacausa, cur Dmones omagium recipere super certas dicuntur, super alias ver minim, e videlicet, qud cm periodum hominis cognoscere subtilius, qum Astronomi possunt, facilius eis terminum vit vel prfigere, vel terminum nat urale (02) , per causalem modo quo dictum est, peruenire potest. Hc breuiter peracta et gesta Maleficarum declarantur. Prim Dmonis astutiam in talibus de ducendo. Nam quia secundum August. in lib. de na. Dmo. aignantur 6. caus, vnde etiam probabiliter coniecturt futura contingentia, no (04) qud illa scire certitudinaliter valeant. Prima est, quia vigent subtilitate naturali, qu ad operationem intellectus ipsorum. Vnde et sine discursu, qui necessarius est in nobis rationis intelligu (05) t. Secunda, quia propter experientiam temporum, et reuelationum supernorum spirituum plura sciunt qum nos, vnde ex Isid. allegatur spius Docto (34) ribus triplici acumine scire vigent Dmones, subtilitate natur, experientia temporum, et reuelatione supernorum spirituu (05) . Tertia est propter celeritatem motus, vnde qu in Oriente fieri habent, prcedere possunt mira celeritate Occidente. Quarta, qui (33) a sicut sua potentia, cm Deus permittit, possunt inducere morbos, auram inficere, et fameminducere, ita possunt et illa prdicere. Quinta, qui (33) a per signa possunt subtilius prdicere morte (02) , quae (16) Medicus videndo vrin et pulsum. N sicut ille per signa videt aliqua in infirmo, qu simplex non considerat, ita et Dmea qu nullus bomo videt naturaliter. Sexta, qui (33) a ex signis qu procedunt ab ai (03) o bomiuis coniecturant ea qu sunt, velerunt in ai (03) a astutius prudenti viro. Sciu (05) t enim qui instinctus sunt verisimiliter secuturi, et consequenter cuiusmodi opera. Septima, quia acta Propbetaru (05) et scriptanoscu (05) t melius quae (16) homines, et ex illis mul ta futura dependent, ide ex illis multa futura p (14) dicere possunt, e (02) t tangunt. 26. q. 3. scie (02) dum. Vnde non mirum, si periodum hominis scire pt naturalem, licet secus sit de termino causali, quod fieret per incineratione (02) , quam Dmon finaliter procurat, q vt dictum est ipsas inuoluntarias reperit, timens de earu (05) reditu et conuersione, cm tn (31) alias quas nouit voluntarias, e (02) t ad naturalem, et sic vsque (30) mortem defendit. Demus ex vtraque (30) parte exe (02) pla, qu nobis repertasunt et acta. Nam in Basilien, diocesi villa super Rhenu (05) situata nomine Oberweiler/plebanum cuer satione bonestum, fuit t illius opinionis seu potius erroris, (38) maleficium nibilesset in mu (05) do, sed tantm in opinione hominu (05) , qui eiusmodi effectus mulierculis attribueba (01) t, quem taliter suo errore Deus purgare voluit, qude (02) t et alia Dmonum super prfigendum

terminum vit Maleficis commertia patefiere (02) t. Nam dum festiu pontem ob cuiusdam negotij expeditione pertransire vellet, obuiam sibi importunitate quandam vetulam habuit, cui dum in pontis accessu locum vt priret dare noluisset, sed importun incederet, casu vetulam lute intrusit, vnde indignata, in verba ctumeliosa prorupit, eique (23) dixit: Paff, impun non trsibis. Sed ille licet verba parum aduerteret, de nocte infra cingulum vbi surgere lecto volebat, se maleficiatum sensit, ita vt brachijs hominum aliorum sustentari semper habuit, vbi Ecclesiam visitari volebat, sicque (23) per triennium mansit, sub cura tamen domestica matris carnalis. Quibus expletis, dum vetula illa grotaret, quam etiam per verba contumeliosa quibus minata fuerat semper suspectam de maleficio sibi illato habuerat, accidit tamen, vt pro confeionis audientia, infirmata ad eum mitteret. Et Sacerdos licet importun diceret, confiteatur Diabolo, suo magistro, adinstantiam tamen matris per duos villanos sustentatus inter brachia, domum acceit, et ad caput lecti in qua Maleficaiacebat sedendo. Duo illi villani ab extra auscultare volebant prope fenestram, sic enim stuba in plano erat situata, an Maleficium illatum plebano confiteretur, vnde contigit, vt licet infra confeionem mentionem nullam de maleficio illato fecisset, ipsa tamen confeione peracta, dixit: Scis ne tu Paff, quis te maleficauit? Et dum bland ille responderet se nescire, illasubintulit. Tu habes me suspectam, et ben. Scias me tibi intulisse tali de causa, vt supr tactum est, et dum ille prosua liberatione instaret, dixit: Ecce tempus statutum aduenit, et mori habeo, sed ita disponam, vt paucis diebus euolutis, post mortem meam sanaberis, ita et euenit. Nam illa iuxta statutum Dmone terminum obijt, et infra 30. dies quadam nocte, sacerdos ex integro se sanumreperit. Nomen sacerdotis dicitur Paff Helim, iamin diocesi Argentineu. Simile in diocesi Basilien. villa Buchel prope oppidum Gewille contigit. Mulier qudam capta et tandem incinerata, sex ais incubum Dmonem habuerat, e (02) t in latere viri dormientis in lecto. Et hoc ter in septimana, sabbatis, quintis et tertijs ferijs, aut alijs noctibus sacratioribus. Tale autem omagium prstiterat Diabolo, vt post septi mum annum, in corpore et anima, perpetu sibi dedicata esset. Pi tame (02) dispensauit Deus. Namin secta capta, et igni adiudicata, ver et integr confessa, veniam creditur Deo percepisse. Plurimm enim voluntaria ad mortem extitit, asserens, qud etsi liberari posset, mor tem tamen amplius preligeret, dummod potestatem Dmonis euaderet. DE MODO QVO LOCALITER transferuntur de loco ad locum, CAP. TERTIVM. Nvnc autem aggredie (02) dum est de earum ceremonijs, et quibus in suis operibus procedunt modis. Et prim de his, qu erga se, et proprias personas operantur, Et quia transferri de loco ad locum corporaliter, est de prcipuis earum actionibus carnalibus, etiam spurcitijs cum incubis Dmonibus insistere, de singulis aliqua deducemus, et prim de earum corporali transuectione. Vbi notandum est, qud hc transuectio patitur difficultatem, vt spius tactum est, ex vno duntaxat processu scriptur, puta 26. q. 5. Episcopi. vbi dicitur ex consilio acquirendi. Illud non est admittendum, qud qudam scelerat mulieres post Sat an retr conuers, Dmonum illusionibus et fantasmatibus seduct, credunt se et profitentur cum Diana horis nocturnis Dea paganorum, vel cum Herodiade et innumera multitudine mulierum equitare super quasdam bestias, et multa terrarum spacia intempest noctis silentio pertransire, eique (23) tanquam Domin in omnibus obedire, et c. Quapropter sacerdotes Dei prdicare debent po (34) pulo, vt nouerint omnin hc esse falsa, et non diuino, sed maligno spiritu talia fantasmata mentibus fidelium irrogari, siquidem ipse Satanas transformat se in diuersarum personarum species at que (30) similitudines. Et mentem quam captiuam tenet, in somnis deludendo, per deuia quque (30) deducit, et c. Et ad hoc prdicantur inter dum quibu sdam exempla public de S. Germano, et de quodam alio, qui filiam suam super hoc obseruauit, quasi omnin hc sint impoibilia fieri. Et indiscret applicantur ad Maleficas et eorum opera, tanquam vt et singula eorum facta in lsionibus hominum, iumentorum, terr frugum, non sint eis applicanda, e qud sicut fantastic in transuectionibus, ita et circa creaturaru (05) lsiones illuduntur, qu quidem opinio cum prima qustione tanquam hretica sit reprobata, vt patet contra diuinam permiionem, super Diaboli potentiam, qu ad maiora vt sic se extendere potest, militaus similiter, et contra sacr Scriptur inte (02) tionem, et ad Ecclesi sanct intoller abile damnum, vbi i multis annis impun ex hac pestifera opinie permanserunt seculari brachio puniendo facult atem amputaudo. Vnde et in immensum sic creuerunt, vt iam non sit poibile eas eradicare. Ide diligens lector ea qu sibi posita sunt in destructionem illius opinionis considerabit, et ad prsens qualitertransferantur, et quibus modis hoc sit poibile aduertet, cum responsionibus super exempla, qu ab eis in medium deducuntur. Quod igitur corporaliter point transferri, varijs modis ostenditur. Et prim ex alijs magnorum operationibus. Nam si non possent transferre, hoc esset, vel quia Deus non permitteret, aut qud Diabolus hoc facere non posset, e qud creatur repugnaret, non primum, quia vbi maiora vtique et minora Dei permiione fieri possunt, sed maiora tam in pueris qum in hominibus spiim facta sunt, vtpot iustis et in gratia constitutis patet. Nam vbi qurunt ad captiones puerorum, opere Dmonum fieri possunt, et an Dmon localiter poit transferre aliquem hominum de loco ad locum etiam inuitum. Ad primum respondent qud fic, nam et Gulielmus Parisiensis in vltima parte de vniuerso dicit: Camptiones puerorum fieri possunt, ita quod Deo permittente Dmon vicem infantis gerere potest, vel etiam translationem facere. Tales etiam pueri semper sunt miseri eiulantes. Et licet quatuor aut quinque (30) matres vix sufficerent adlactandum, nunquam tamen impinguantur, sed vltra modum ponderosi existunt. Mulieribus tamen propter nimium terrorem quemconcipere possent, nec affirmanda sunt, nec neganda, instruenda sunt vt literatorum iudicia qurant. Permittit

enim Deus propter peccata parentum, cm interdum viri imprgnantis vxoribus maledicunt. Vellem, inquiunt, vt Diabolum portares, velsimilia. Et similiter impatientes mulieres sp similia proferunt. De alijs etiam hominibus interdum iustis, exempla plurima reperiuntur. Nam Vincentius in speculo histor. libr. 26. c. 43. ex recitatione Petri Damiani refert de puero quinquennij cuiusdam nobiliimi viri, qui puer protunc Monachus factus, Monasterio nocteillatus est pistrino clauso, vbi man repertus, et interrogatus, dixit, se per quosdam ad magnum conuiuium delatum, et vt comederet iussum. Et pst, per superiora pistrino immissum. Quid denique de his magis qui vsitato vocabulo nobis Nigromantici vocantur, nuncupantur, et per ara sp Dmonibus ad longinqua terrarum spacia quandoque vehuntur. Qui etiam alijs interdum hoc idem suadentes, eos secum super caballum, qui vtique non verus equus, sed Dmon in tali forma existit, vebunt, et vt loquuntur, nec vt signo crucis se muniant hortantur. Et licet duo simus bunc tractatum scribeutes, vnus tamen ex nostris spiim tales vidit et reperit. Nam scholaris quidam protunc, nuac ver sacerdos Frisyngen, diocesis adhuc superesse creditur, qui et referre solitus est semel, se corporaliter Dmone fuisse per ara subuectum, et ad remotas partes illatum. Superest sacerdos alius in Oberdorff/ oppido prope Lant zbut, qui pro tunc consodalis illius existens, oculis proprijs illam subuectionem vidit, Et qualiter extensis brachijs, in altum clamando, et non eiulando translatus fuit. Causa autem vt idem retulit, hc erat. Nam conuenientibus quadam die multis scholaribus, in potagijs ceruisi, omnes in hoc consenserant, vt ille qui ceruisiam afferet, nil exponere haberet, et sic vnus ex socijs dum pro ceruisia apportanda exire volebat, ostium aperiendo, nebulam densam ante ostium intuitus fuit, vnde territus redijt, et qud potum adferre nollet causam aperiendo, eis insinuauit. Tunc ide (02) qui illatus fuerat, indignatus dixit: Et si Diabolus adesset potum apportabo. Et sic exiens alijs omnibus tunc videntibus, per ara subuectus fuit. Verm quidem qud non solm vigilantibus, sed dor. mientibus talia accidere point, faterinecesse est, vt videlicet dormiendo per ara localiter et corporaliter transferantur. Patet et de quibusdam, qui super tegulas domoru (05) et dificia altiima somniando incedunt. Nec quicquam eis obstare potest ad eorum transitum, tm in altum, qum in profundum. Et si proprijs nominibus ab alijs circumstantibus vocantur, statim ad terr quasi collisi ruunt. Hc vtique (30) opere Dmonu (05) fieri plures arbitrantur, et non absque (30) ratione. Nam cm Dmones sint in multiplici differentia, Aliqui de inferiori choro Angelorum, qui etiam exiguis p nis vltra p n damni, quam ternaliter patientur, tanquam proparuis delictis cruciantur, qui etiam neminem possunt ldere saltim grauiter, sed solm principaliter ioculationes exercere. Vbi et iam alij incubi sunt vel succubi, punientes nocturno tempore homines, vel peccato luxuri coinquinantes eos. Non mirum, si etiam his trufis insistunt. Potest deduci Veritas ex dictis Caiani, colla. 1. vbi dicit, tot esse immundos spiritus, quot in hominibus studia, non dubi comprobatur. Nam nonnullos eoru (05) , quos eti paganos vulgus appellat, nos ver Trollen. et abundant in regno Norueye, aut Schretel. Ita seductores et ioculatores esse manifestu (05) est, vt certa quque (30) loca vias iugiter obsidentes, nequaqu tormentis prtereuntes ldere possunt, de risu tantummod et illusione contenti, fatigare eos potius studeant, qum nocere. Quosdam ver solummod innociuis incubationibus hominum pernoctare. Alios ita esse furori ac truculenti de ditos, vt non sint contenti illorum tantummod corpora, quos suppleuerint atroci dilatione vexare, sed etiam irruere supereminus transeuntes, atque (30) afflgiere illos suiima cde festinent. Vult dicere, qud non tantm obsident, im etiam borribiliter cruciant, quales illi in Euangelio Matthi 8. describuntur. Ex quibus concludere possumus, primm qud non est dicendum: Maleficas non transferri localiter, e qud Deus non permittat. Si enim super iustos et innocentes, aut eti super Magos permittit, quomodo non super illas ex toto se Diabolo deuoue (02) tes. Et vt cum timore loquamur, Nne Diabolus saluatorem nostrum sustulit, et duxit, et statuit hinc inde, vt Euangelium testatur. Nec etiam secundum suffragatur aduersarijs, quasi Diabolus hoc facere non poit, cui vt in supradictis patuit, tanta inest virtus naturalis, omnia corporalia excedens, qud nulla ei virtus terrena comparari potest. Iuxta illud: Non est potestas super terram et c. im ipsi Lucifero tanta naturalis inest potestas seu Virtus, qu maior eti inter Angelos honos in c lo non existit. Sicut enim omnes Angelos in naturalibus exceit, et naturalia per sasum non sunt imminuta, sed tantummod gratuita, ide adhuc in eo remane (02) t, licet obfuscata et ligata. Vndeglossatbidem super illud: Non est potestas super ternam et c. Et si omnia superat, meritis tamen sanctorum subiacet. Nec valet, si quis duo obijceret. Prim, qud anima hominis posset resistere, et quod textus videtur sentire de vno in singulari, scilicet, Lucifero, cu (05) in singulari loquatur. Et quia hic fuit, qui Christum in deserto tentauit, et primum hominem seduxit, i autem religatus sit, et alij Angeli non sint tant virtutis, cm ipse omnes exccat, lde alij malos homines transferre localiter per ara non possunt. Non valent instanti. Prim dicamus de Angelis. Nam minimus Angelus omnem humanam virtutem incomparabiliter excedit. Rationes sumuntur ex pluribus. Prim, quia Virtus spiritualis fortior virtuti corporali, sicut Virtus Angeli, aut etia (01) anim superioris, qum virtus corporalis. Secund, qu ad Animam, Quia cm omnis forma corporalis est forma indiuidua per materiam, et determinata per hc, et nunc prout iam Anima nostra existit, form autem immateriales sunt absolut et intelligibiles. Vnde etiam potestate (02) habent absolutam et vniuer saliorem. Ide Anima coniuncta non potest ita subit transferre corpus suum localiter, nec in altum eleuare. Ben autem faceret cm esset separata, Deo permittente, qu omnia fortiori potest spiritus omnin immaterialis, prout est Angelus tm bonus qum malus, sic etiam Angelus bonus transtulit Abachuc in momento

Iuda in Chaldam, et ex bacratione etiam concluditur, qud illi qui de nocte in somnis per alta dificia vehuntur, n feruntur proprijs animabus, nec ex influentijs corporum c lestium, sed ab aliqua excellentiori virtute, vt supr patuit. Terti, qud sicut natura corporalis nata est moueri immediat natura spirituali secundum locum, tm quia motus localis est primus motuu (05) . 8. physico. tm etiam, quia perfectior est inter omnes motus corporeos, vt ibidem probat Philosophus ea ratione, quia mobile secundum locum n est in potentia ad aliquid extrinsecum, inquantum huius, sed solm ad aliquid extrinsecum, vnde etiam non tam Doctoribus sanctis qum et pbilosopbis concluditur, qud suprema corpora, supple c lestia, mouentur substantijs spiritualibus, et separatis bonis, et secundu (05) naturam et voluntatem, tm etiam, quia videmus qud anima prim et principaliter mouet corpus motu locali, Ide dicere oportet, qud ratio corporis bumani, nec quantum ad ipsum corpus, nec qua (01) tum ad ipsam animam obstare potest, quin vtrumque moueri poit subit, Deo permittente, de loco ad locum spiritualibus substantia, bona secundum voluntatem et naturam, quando boni et in gratia constituta transferentur, aut bona secundum naturam, non autem secundum Voluntatem, quando mal transferuntur. Si cui placet videre S. Thomam, in prima parte. q. 90. per tres ibidem articulos, aut etiam q. de malo, seu etiam in 2. senten. dist. 7. de potestate Dmonum super effectus corporales. Modus autem transferendi talis est, Nam vt ex prcedentibus patuit, vnguentum ex membris puerorum, prcipu interemptorum, ab eis ante Baptismum conficere habent ad Dmonis instructione (02) sedile aliquod, aut lignum inungere, quo facto, statim in ara feruntur, et hoc siue de die, siue de nocte, visibiliter, seu etiam si id volunt, inuisibiliter, secundum quod Dmon et obstaculum alicuius corporis alteru (05) corpus occultare potest, vt in prima parte tractatus de prstigiosa apparitione opere Dmonum patuit. Verm, licet Dmon per tale vnguentum vt plurimum huiusmodi practicat ad finem, vt Baptismi gratia infantes priuentur et saluatione, tame (02) et absque (30) his pluries efficere visus est, vni per animalia qu vtique (30) non animalia vera, sed Dmones sub formis illis existentes, ipsas transuexerunt, aut etiam aliquo sine exteriori adminiculo, solummod Dmonis virtute visibiliter operaute, interdu (05) transferuntur. Res gesta de visibili et diurna transuectione. In oppido Walhut super flumen Rheni Cstantiensis diocesis, Malefica qudam oppidanis cm esset plurimm odiosa, et ad quasdam celebrandas nuptias non fuisset inuitata, cm tamen pen omnes oppidani illis interessent, ipsa indignata, vindicare se stimans, Dmonem aduocat, et su tristiti causam aperuit, vt grandinem excitare vellet, et cunctos de chorea dispergere petijt, quo annue (02) te, ipsam subleuauit, et per ara ad montem prope oppidum, videntibus certis pastoribus trsuexit, et vt postmodum fassa fuerat, aqu sibi deesset ad fundendam in foueam, quem modum vt patebit, vbi grandines excitant, obseruant, ipsa in foueam quam paruam fecerat, vrinam loco aqu immisit, et cum digito, more suo, astante Dmone mouit, et Dmon subit illu (05) bumorem sursum eleuans, grandinem vehementem in lapidibus super chorizantes tantummod et oppidanos immisit. Vnde ipsis dispersis, et de causa illius mutu conferentibus, Malefica oppidum poste ingreditur, vnde suspitio magis aggrauatur. At ver cm pastores ea qu viderant recitassent, suspitio vehemens in violentam creuit. Vnde capta, et fassa, qud ea de causa, nimirum quia inuitata non fuerat, talia perpetrasset, ob multis etiam alijs maleficijs ab ea perpetratis, incinerata fuit. Et quia publica fama de buiusmodi transuectionibus eti apud vulgares continu volat, non expedit plura ad hoc probandum de his hc inserere. Tantummod hc sufficit aduersus illos, qui buiusmodi corporales transuectiones aut omnin negant, aut qud solummod imaginari et fantastic fiant affirmare conantur, qui vtique (30) in suoerrore si relinquerentur parum esset, im nec aduertendu (05) , dummod in fidei contumeliam sponsorum, error non vergeret. Attento autem, qud illo errore non contenti, etiam alios inserere et publicare in Maleficarum augment ationem, et fideidetrimentu (05) non verentur, dum asserunt, (38) omnia Maleficia, qu eis iust, tanquae (16) instrumentis Dmonum ver et realiter imputantur, tantummod imaginari et illusori, tanquam innoxijs esse imputanda, sicuti et ipsa transuectio fantastica. Vnde et pluries impun in magnam creatoris contumeli et grauiimum iam ipsorum augmentum remanserunt. Nec argumenta etiam principio eis adducta suffragari possunt. Nam primum cm allegant capitulum Episcopi. 26. q. 5. vbi asseritur, qud tantm fantastic et imaginari transferantur, quis tam insipiens, qui velit concludere, qud non point etiam corporaliter transferre. Sicut enim ex fine illius capituli, vbi ponitur, qud qui credit posse hominem in melius vel in deterius transmutari, aut in alia (01) speciem transformari, infideli, et pagano (34) deterior sit censendus, quis poit ccludere, qud non point homines in bestias prstigios illusione transformari, aut eti de sanitate in infirmi tates tanquam meliori in deterius transmutari. Iam talis, qui sic in cortice verborum canonis laboraret, vtique (30) contra mentem omnium DD. sanctorum, im et contra scriptur sacr processum sentiret. Ex quibus multipliciter oppositum apparet, vt ex supradictis in plerisque (30) locis circa prim partem tractatus deductum est. Oportet ergo ad nucleum verborum attendere, iuxta qud in prima qustione prim partis tractatus tactum est. Et hoc circa solutionem secundi erroris inter tres, qui ibi reprobtur, qud quatuor iniunguntur prdicatoribus populo ad prdicandu (05) , transferuntur enim et corporaliter, et fantastic. Iuxta qud ex earu (05) proprijs confessionibus patet, non tam illaru (05) qu incinerat fuerunt, qum etiam aliarum qu ad fidem et p nitentiam redieru (05) t. Inter quas et illa in oppido Brisiac interrogata nobis, ann fantastie et illusori, aut corporaliter possent transferri? Respondit, (38) vtroque (30) modo. Si enim casu aliquo nollent corporaliter transferri, scire tn (31) vellent omnia qu in concione illa ab

earu (05) consodalibus agerentur, tu (05) c talis abeis seruaretur modus, vt illa in nomine oi (03) m Diabolorum ad latus sinistru (05) se reponeret ad cubitu (05) , ex tunc quasi vapor quidam glaucus exeius ore procederet. Vnde singula qu ibi agere (02) tur, per (35) lucid consideraret, si ver corporaliter transferri vellet, modu (05) supra dictu (05) seruare necesse esset. Prtere in casu, quo canon ille nud absque (30) omni declar atione intelligendus esset, que (30) tstolidus, vt propterea oi (03) a eoru (05) maleficia et nocume (02) ta esse fantastica et imaginaria affirmaret, cm ad sensum oi (03) bus appareat contrarium? E prcipu, (38) plures sint superstitionum species, vtpot quatuordecim, inter quas Maleficaru (05) species, supremu (05) in maleficijs et nocumentis continet gradum, et species Pythonu (05) , ad qu reduci possunt, quifantastic vehuntur minimu (05) gradum. Demm nec exe (02) pla ex legenda S. Germani, aut aliorum quorumcunque (30) cis suffragantur: Vtique (30) quia poibile erat Dmonibus, vt se ipsos adlatera viri dormientis, te (02) pore intermedio quo scrutiniu (05) de vxorib. fiebat, applicarent, quasi viris condormire (02) t, quod (36) t factum fuisse propter honorem sancti non asseritur, casus t ponitur, vt no (04) credatur esse impoibile oppositu (05) illius (38) in legenda ponitur. A simili responderi po (04) t ad quascunque (30) alias obiectiones, quia sicut inueniuntur, (38) qudam tantummod imaginari, ita etiam reperiuntur in seriptis Doctoru (05) , plures fuisse corporaliter translatus. Si cui placet Thomam Brabantinu (05) in libro suo de apibus inss icere, mira inueniet, tam de imaginaria, qum etiam corporali hominum transuectione. SEQVITVR DEMODO, QVO SE incubis Dmonibus obijciunt, CAP. QVARTVM. Sed quantum ad modum, quo Malefic Dmonibus incubis se subijciunt, sex videnda. Aliqua ex parte Dmonis et corporis ab eo assumpti, ex quo elemento sit illud formatum. Secund, ex parte attus, an semper cum infusione seminis ab altere recepto. Terti, ex parte temporis et loci, an potius vne qum altero tempore se exerceat. Quart, an visibiliter se agitat ex parte mulieris, et an tantummod ill qu ex huiusmodi spurcitijs procreantur Dmonibus frequentantur. Quint, an ill qu ab obstetricibus tempore partus Dmonibus offeruntur. Sext, an remiior vel intentior sit in talibus ipsa Venerea delectatio. Et prim super assumpti corporis materia et qualitate, dicendum, qud areu (05) co (34) rpus assumit, et quod aliquo medo est terrestre, in quantum habet terr proprietatem per considerationem, quod sic declaratur. Nam quia ar in se non est figurabilis visi, secundum figuratione (02) corporis alterius in quo includitur, vnde eti minim suis terminis terminatur, sed tantummod alienis, et vna pars aris alteri ctinuatur, ide simpliciter, vt sic non potest corpus, areum assumere. Attento autem, qud ar est maxim transmutabilis et vertibilis, in quodcunque (30) cuius signum est, qud quidam nitentes corpus Dmone assumptum scindere gladio, vel perfodere, id efficere non valuerunt, quia partes aris diuisi statim continuantur de nouo, ex quo patet, qud in se ar ben est competens materia, sed quia non potest figurari, nisi aliquid aliud terrestre sibi adiu (05) gatur, ide oportet, qud ar ille sit aliquo modo inspissatus, et ad proprietatem terr accedens, seruata tamen aris veritate, et hane condensationem facere possunt Dmones, et anim separat per vapores grossos ex terra eleuatos, et per eoru (05) motum localem eos congregando et figurando, in quibus manent, tanquam motores tantm, et non vt infamatores, vitam illi corpori formaliter influentes, quia sic fluit ab anima in corpus coniunctum. Sunt autem in suis sic assumptis et figuratis corporibus, sicut nauta in naui quem ventus mouet. Vnde quando quritur, quale sit corpus, quantum ad materiam Dmone assumptum? Dicendum, qud de eo aliud est loqui, quantum ad principium assumptionis, et aliudquantum ad terminum, quia qu ad principium sic est ar, quantum ad terminum est ar inspissatus ad proprietatem terr accedens. Hc aute (02) omnia possunt Dmones, Deopermittente, ex natura, cm natura spiritualis sit superior natur corporali. Vnde et necesse habet sibiobedire, qu ad motum localem, non autem qu ad formaru (05) naturaliu (05) , tam accidentalium quae (16) et substantialium susceptionem, nisi in aliquibus paruis creaturis, et hoc adminiculo alicuius alterius agentis, vt supr tactum est. Per motum au (05) t localem nulla forma ponitur in re mota, vnde sic ad nutu (05) mo (34) uere possunt cum alijs circumstantijs. Ex quibus t si quis incidentaliter qureret, quidsentie (02) dum, vbi Angelus bonus vel malus aliqua opera vit exerceret per corpora vera naturalia, et non area, sicutin asiua Balaam, per quam Angelus loquebatur, et vbi Dmonesin obseis corporibus agittur. Dicendum, (38) illa corpora non dicuntur esse assumpta, licet tantm occupata. Inspiciantur dicta Doctoris in 2. dist. 8. An Angeli corpora assuma (01) t. Sed maneamus in proposito: Dmones in assumptis corporibus, cum Maleficis loquuntur, vident, audiu (05) t, comedunt et generant, quomodo hc sunt intelligenda, et hc est secunda pars huius prim difficultatis. Dicendum ad primum, qud ad veram locutionem tria requiruntur, scilicet pulmo cu (05) retractione aris, qu non solm propter vocem, sed propter refrigeriu (05) est cordis, vnde et mutihabe (02) t attractione (02) necessariam. Secund requiritur, qud formetur ex percuione corporis in are, sicut cm quis ligno percutit in are vel campana sonum facit magnum vel paruum, quia materia in se sonorabilis, et percutitur cum sonabili instru mento, redditur sonus secundum quantitatem corporis et recipitur in are, et multiplicatur vsque (30) ad aures audientis, qui si est remota post spacium, vt videtur peruenire habet. Terti requiritur vox, et dici potest, qud sonus in corporibus inanimatis dicitur, vox in animatis corporis, et ibi est lingua, qu are (02) respiratu (05) , et iterum emissum percutit in instrumento et vase fuso Deo, et viuo naturaliter, quod non est campana. Ide qui (33) a ibi sonus, hc vox dicitur. Ex hoc tertium potest exemplificari per secundu (05) , vt patet, et hc ide posui, vt prdicatores habeant modu (05) tradendi populo. Quart requiritur, vt ille qui vocem

format, conceptum mentis, vult aloeri per voce (02) exprimere, et vt ipse intelligat, ide ill vocem organizat. i. distinguit succeiu in ore per lingu, dentes percutiendo, et per labia claudendo et aperiendo percussum are minore, ad arem extrin secum emittendo, vt sic multiplicando succeiu vsque (30) ad aures audientis, qui tunc intelligit conceptu (05) mentis. Ad propositum. Dmones carent pulmone et lingua, quam t artisiciatam ostendere possunt, iuxta corporis conditionem, sicut et dentes et labia, vndenon ver et propri loqui possunt. Sed quia intelligunt, et intellestu (05) mentis vbi exprimere volunt, tunc non per voces, sed per sonos qui habent quandam similitudine (02) vocum, arem n respiratu (05) , et attractum, vt in hominibus, sed inclusum in corpore assumpto (34) percutiunt, et ad arem extrinsecu (05) articulatim emittunt vsque (30) ad aures audientis. Et quod absque (30) are attracto et n respirato poit fieri vocis similitudo, patet per ctera animalia non respir antia, qu dicuntur vocare, et certa alia instrume (02) ta, vt dicit Philos. in 2. de anima. Halec. n. dum capitur, extra aquam subit voce (02) emittit et moritur, possunt hc applicari ad ea quae (16) sequuntur vsque (30) ad vim generatiuam, exclusiu t ad bonos Angelos. Si quis velit vlterius speculari de locutione Dmonum in obseis corporibus. Ibi enim vtuntur corporalibus instrumentis veri corporis obsei, quia illis illabuntur sic intelligendo infra terminos corporalis quantitatis, et non infra terminos essenti, neque corporis, neque (30) anim. Dat differenti inter substantiam et quantitatem, seu accidens, sed de his nibil ad propositu (05) . Si cui au (05) t placet inspiciat S. Tho. in 2. sent. dist. 8. ar. 5. Consequenter au (05) t qualiter vident et audiunt dicendu (05) , (38) quia duplex est visio, Spiritualis et Corporalis. Et prima in infinitum excedit alteram, tum quia penetrat, tum quia per distantiam non impeditur iuxta luminis facultatem quod sibi de seruit. Ide dicendum, (38) nullo modo videt Angelus, siue bonus siue malus per oculos corporis assumpti, nec aliquid corporale sibi deseruit, sicut tamen locutione deseruit sibi ar, et percussio aris ad sonum procurandum, et vlterius ad multiplicandum vsque (30) ad aures audientis. Vnde oculi eorum sunt oculi depicti. Libenter autem sub his similitudinibus hominibus se offerunt, vt eis eorum proprietates quas naturaliter habent, et loqui spiritualiter per huiusinodi opera manifeste (02) t. Ide enim et patribus sancti Angeli sp apparuerunt ex Dei ordinatione, et eius per miione. Malis hominibus sese manifestant, vt homines eorum proprietates cognoscentes illis se associet, hic in culpis, et alibi in p nis. Vnde Dionysius c lestis hierar chi in fine dicit: Ex omnibus partibus humani corporis docet Angelus suas propriet ates considerare, concludendo, qud corporalis visio cm sit operatio corporis viuentis per organum corporale, quibus Dmones in se carent, ide in assumptis corporibus sicut similitudines membrorum habent, ita et similitudines operationem. Et similiter dicere possumus de eius auditu, qui multm nobilior corporali, e qud cceptum mentis et anim locutionem subtilius cognoscere potest qum homo, audiendo conceptum mentis per verba corporalia expressum. Vide S. Thoma. in 2. senten. distinct. 8. Sienim in vultu hominis legitur secreta eius voluntas, et ex motu cordis et qualitate pulsus, Medicis paiones anim co (34) gnoscuntur, fortiori per Dmones. Sed qu ad comestionem dicamus, qud completa ratio comestionis quatuor debet: Diuisione (02) cibi in ore, et traiectionem in corpus, virtus corporis potentis digerere, et quartum conuertere necessarium nutrimentum, et superfluum eijcere. Angeli quicunque (30) , prima duo in assumptis corporibus comedendo faciunt, tertium et quartum non possunt, sed loco virtutis digestiu et eiectiu, adest ei virtus alia, qu cibis dissoluitur subit in priacentes materiam. In Christo etiam fuit vera comestio in omnibus, quia habuit virtutem nutritiuam et conuersiuam, non autem conuertendo in suum corpus, quia ill virtutes fueru (05) t glorificat, sicut et corpus, vnde etiam resoluebatur cibus in corpore subit, sicut qui aquam in ignem proijceret. QVOMODO MODERNIS TEMPOribus Malefic actus carnales cum incubis Dmonibus exercent, et qualiter ex his multiplicatur. Sed qu ad actus carnales, de quibus principaliter intenditur, quo etiam cum Maleficis tanquam incubi, in assumptis corporibus exercent, nulla subest difficultas ex prmiis, nisi fortais quis dubitaret, An prsentes Malefic huiusmodi spurcitijs intenderent, et an originem Male fic ex his spurcitijs sumpserunt. Ad bas duas dubitationes respondendo, dicamus ad prim, quicquid de prcedentibus Maleficis ante annos incarnationis dominic, mille et quadringentos, vel circiter actum sit. An videlicet his spurcitijs inseruiebant, sicut ab illo tempore modern Malefic hoc ignoratur, e qudnusquam hoc quod experie (02) tia iam edocuit, historia disseruit. Maleficos enim semper fuisse, et exeorum prauis operibus plurima nocume (02) ta hominibus, iumentis, et terr frugibus euenisse, sicut et incubos, et succubos Dmones, nemo qui historias peragrat dubitare potest, cm traditiones canonum et sacrorum Doctorum plurima multis centenis annorum de ipsis in posterum reliquerunt et tradiderunt, licet in hoc sit differentia, qud incubi Dinones in retroactis temporibus infesti fuerunt mulierculis contraipsarum voluntate (02) , prout Nider in suo formicario, et in libro de vniuersalibono, siue de apibus. Thomas Brabantinus plurimarecitat. Huic autem positioni, qua asseritur, prsentes Maleficas huiusmodi spurcitijs Diabolicis esse infectas, non nostra sententia intantum adhret, quarum ipsarum Maleficarum experta testimonia, qu cuncta illa reddiderunt credibilia, n iam vt hactenus inuitis animis, sed spont pro voluntatere f tidiima miserabilis seruituti se subijcientes. Quotquot enim nobis secularibrachio ad puniendum relict fuerunt in varijs diocesibus, prcipu in Constantiensi, et in oppido Rauenspurg/ multis annis his inhserunt spurcitijscertis sub vigesimo, alijs sub duodecimo, aut sub trigesimo anno, et semper cum fidei abnegatione, in toto vel in parte, testes suntibidem omnes incol. Demptis enim secret p nitentibus, et ad fidem reuersis, n minus qum quadraginta

et octo in quinque (30) ais ignitradit fuerunt, nec tamen illis accommodata fides, quantum spontreuersis ad p nitentiam, credulitas adhibita fuit omnibus in loco concordantibus, quod huiusmodi spurcitijsin augmentum buius perfidi habent insistere. De quibus etiam sigillatim in secu (05) daparte operis, vbi eorum particularia opera describentur, tractabitur, omittendo ea, qu et socius noster, Inquisitor Cumanus in comitatu Burbi peregit, qui et in spacio vnius anni, qui fuit millesimus, quadringentesimus, octuagesimus quintus, quadraginta et vnam Maleficam comburi fecit. Et omnibus public asserentibus, vt dictum est, illis spurcitijs Diabolicis inhsisse. Const at ergo omnia aut visus vel auditus propria experientia, aut fide dignorum relatibus. Qu ad secundum, vbi difficultatur, an ipsi Maleficiex his spurcitijs originem sumpserunt. Dicamus secundum Augustinum, hoc vtique (30) verum esse, oe (02) s superstitiosas artes expestifera societate hominum et Dmonum originem sumpsisse. Sic enim dicit lib. 1. de doctri. Christian. et habetur 26. q. 2. illud quod est: Omnes artes buiusmodi vel nugatori vel noxi superstitiis ex quad pestifera societate omnium, et Dmonum quasi pacta infidelis et dolos amiciti constituta penitus sunt repudiand. Illo at te (02) to manifestum est, qud sicut diuers suntspecies superstitionis, seu Magic artis, ita et diuers sunt eoru (05) societates, et sicut species Maleficorum inter quatuordecim illius artis species peima existit, quia non per pactum tacitu (05) , sed expressum vltra hoc quodcultum latri perfidi abnegationem ipsis Dmonibus habent exhibere. Ide et peimam cum ipsis conuersando retinent societatem, iuxtamulierum, qu semper vanis delectantur conditiones. Attento insuper iuxta Doct. S. Thom. in 2. sen. dist. 4. ar. 4. in solutione vnius argume (02) ti, vbi qurit: An genitiex buiusmodi Dmonib. modis peractis siut maioris virtutis qum alij homines? Respondit hoc verum esse, non solm ex textu scriptur Gen. 6. Isti sunt potentes seculo et c. Sed etiam ea ratione, qud Dmones possunt scire virtutem seminis decisi. Prim ex dispositione eius quo decisum est. Secund muliere (02) proportionatam ad seminis illius susceptionem. Terti, constellationem iuuantem ad effectum corporalem. Et quartum addere possumus etiam ex suis verbis, scilicet ipsius geniti complexionem optimam, ad effectus illi proportionatos, ex quibus omnibus sic concurrentibus concluditur, qud tales sic geniti sunt fortes, et magni corpore. Ide ad propositum cm quritur: An Malefici ex his spurcitijs originem sumpserunt, dicamus: Origine (02) sumpserunt vtique (30) ex pestifera mutua societate, vt ex primo notabili patuit. Multiplicationem ver n sumpsisse ex illis spurcitijs nemo negare potest ex secundo notabili, cm non delectationis, sed corruptionis causa illius Dmones intendunt. Eritergo talis ordo, qud succubus Dmon ab homine scelerato semen decidat, qui si est proprius illi homini deputatus, et noluerit se incubum facere, ad Maleficam tradit illudsemere Dmoni mulieri seu Malefic deputatus, et ille sub certa constellatione sibi deseruiente, vt talis genitus vel genita, fortis viribus ad peragenda maleficia persistit se incubum Malefic faciet. Necobstat, qud illi de quibus textus loquitur, non fuerint Malefici, sed tantummod Gigantes, et viri famosi et potentes, quia vt superius dictum est, maleficia non fuerunt perpetrata tempore legis natur, et hoc propter recentem memoriam creationis mundi. Vnde Idololatria locum habere non potuit, iam autem malitiam hominum excrescente. Diabolus maiorem adseminandum hocgenus perfidi reperit oportunitatem. Sed neque (30) illi termini in benum virtutis intelligi possunt, vbiilli asseruntur fuisse viri famosi. AN SEMPER CVM DE CISIONE SEminis incubus Dmon Maleficam aggreditur. Ad illudetiam, vbi quritur: An semper cum infusione seminis, et c. Respondetur, cm mille nocendi habeat modos et artes, vtpot, quia principi ruin su conatur Ecclesi vnitatem rescindere, et humanum genus omnibus modis auertere. 16 q. secunda. Ide de istis regula infallibilis non potest dari, sed probabilis distinctio (34) , videlicet, qud aut Malefica annosa est, et sterilis, aut non. Sisic vtique (30) absque (30) seminis decisione cm ad nibilum valeret, et Dmo (34) n in suis operibus, etiam quantum potest superfluitatem subterfugit, sicut et natura Maleficam aggreditur, veletiamsi sterilis non sit, tamen delectationis causa exparte Malefic causand ipsam aggreditur. Si ver ad imprgnationem disposita, tunc si commod semen viro decisum habere potest cum illo ipso aggredere ob insectionem prolis n differt. Verm si quis qureret, an semen emissum per nocturnam pollutionemita colligere posset, sicut decisum per actum carnalem? Ad hoc probabilis potest dari ratio qud non, licet alijs videri patet oppositum. Nam attento, qud Dmones vt prmissum est, virtutem seminis generatiuam attendunt, et talis vis in semine per actum carnalem amplius effunditur et conseruatur, scinditur semen per pollutionem nocturn, emissam tantummod ex superfluo humore, et non cum tanta vigeneratiua discinditur. Ide cu (05) eo se minus exercere ad generationem prolis creditur, nisi fortais vim illam adesse semini intelligeret. Sed et hocomnin negare non possumus, qud Malefica maritata, et per maritu (05) imprgnata, etiam per commxtionem alterius seminis incubus Dmon conceptum insicere potest. AN POTIVS VNO TEMPORE qum altero, et similiter de loco obseruat. Ad illud, an obseruat tempora et loca, dicendu (05) qud vltra obseruantiam temporum, qud ad constellationes quas obseruat, quando ad prolis infectionem opemtur. Obseruat etiam certa tempora, quando non infectio (34) nis, sed Venere voluptatis causa, ex parte Malefic exercend agit atur, et sunt sacratiora totius anni tempora, vt natalis Christi, Paschatis, et Pentecosten solennit atibus, et alijs festiuis diebus, et hoc faciunt triplici ex causa. Prim, vt sic Malefici non solm perfidi per apostasiam fide, verm eti sacrilegij vitium incurru (05) t, in quib. ipsi Dmones vt ipse creator amplius offendatur et grauius, in proprijs animabus Malefic condemnentur. Secunda causa, qud cm Deus sic grauius offenditur eis maiorem potestatem suiendi in homines et puniendi illos, siue in rebus, siue in corporibus,

etiam innoxios relinquant. Qud enim dicitur, filius non portabit iniquitatem patris, et c. intelligitur, qu ad ternam punitionem, tempor ali autem spiim innoxij propter aliorum facinora afflictione puniuntur, vnde et alibi Deus clamat: Ego Dens fortis et zelotes, visitans peccata parentum, in tertiam et quartam generationem. Talis punitio patut in filijs Sodomit arum submersis, propter parentum scelera. Tertia causa, vt maiori opportunitate plures ruere faciant, prsertim iuuenculas, qu festiuis diebus ocio et curiositatibus dum amplius insistunt, e facilius Maleficis vetulis seducantur, prout interea natiuitatis vni ex his Inquisitoribus, cm duo simus hocopus colligentes, contigit. Nam iuuencula qudam et virgo deuota sollieitata, festiua die ab vna vetula, vtsecum per gradns ad cameram ascenderet, e qud certi iuuenes pulcherrimi ibidem essent inclusi, et dum illa annueret, ascendentibus illis vetula prcedente, iniun xit iuuencul, ne se signo crucis muniret. Et licet illa annuisset, occult tamen signo illo muniuit, ex re contigit, vt dum ascendissent, et virgo neminem conspexisset, e qud Dmones ibidem existentes suam prsentiam in assumptis corporibus illi virgini nequiebant ostendere. Vetula maledicendo virgini dixit: Vadas in nomine omnium Diabolorum, cur tesignasti? Hc ex confeione pura illius virginis colligi potest et addi quartacausa, vt sic facilius homines seducant, qui dum considerant, qud talia Deo sacratioribus temporibus fieri permittuntur, non stiment illa tam grauia esse, sicut si illis temporibus nequirent facere. Deloco ver amplius in locis certis se exercent, dicendum, (38) ex verbis factis que (23) Maleficarum constat, qud spurcitias illas omnin in locis sacris exercere non possunt. Quia in re perpenditur efficacia Angelic custodi, ob reuerentiam illius loci, et quod amplius est, asserunt, se nunquam habere pacem, nisi tempore diuinorum, cm prsentes fuerint in Ecclesia, et ide citiut et tardius ingrediuntur et egrediuntur, licet alia pessima cerca cremonialia habent ad instructionem Dmonum obseruare, scilicet tempore eleuationis in terram spuere, seu cogitationes nephandiimas per verba, aut sine verbis proponere, vt vtinam esses in tali, vel tali loco, prout iam in secunda parte tangetur. AN VISIBILITER SICVT EX PARte Malefic, ita etiam qu ad circumstantes se mutu agitant. Ad illud, an visibiliter vel inuisibiliter huiusmodi spurcitias agant mutu, dicendum, quantum experientianos edocuit, qud licet semper visibiliter ex parte Malefic Dmon incubus operetur, ita qud non est necessarium inuisibiliter propter f derat u (05) pactum et expressum ei appropinquare. Tamen qu ad circumstantes spius ips Malefic supin iacentes in agris seu syluis vis sunt, et denudat supra vmbilicum. Et iuxta dispositione (02) illius spurciti coaptatis membris, tibijs et cruribus se agitantes Dmonis incubis inuisibiliter ibidem qu ad circumstantes cooperantibus, licet in fine actus vapor nigerrimus in longitudine hominis sur sum Malefica in are eleuabatur, sed hoc rariim. Et quia de causa nouit ille artifex, vt iuuencularum circumstantiam, vel aliorum hominum mentes valeat aut allicere, autimmutare, de quibus gestis et qualiter in plerisque (30) locis, t in oppido Rauenspurg/ qum etiam in dominio Nobilium de Roppelstein/ et certis alijs terris talia sunt peracta, in secunda parte patebit. Sed et hoc contigisse certm est, qud maritis visibiliter interdum cerne (02) tibus incubos Dmones, quos tamen non Dmones, sed viros putabant cum eorum vxoribus talia per agere, dum arma arriperent, et trsfodere volebant, subit Dmon disparuit, se inuisibilem faciendo, vnde et mulieribus manus et br achia obijcientibus, licet interdum lsi fuissent, ipsos tamen viros obiurgantes, ann oculos haberent, aut si Dmonibus obsessi forent, deridebant. QVOD NON SOLVM DAEMONES incubi mulieres ex eorum spurcitijs procreatas, aut eis ab obstetricibus oblatas infestant, sed quascun. que indifferenter, cum maiori vel minori Venerea delectatione. Finaliter ver concludendo dici potest, ipsos Dmones incubos non tantm mulieribus ex eorum spurcitijs progenitis, aut eis ab obstetricibus oblatis fore infestos, sed toto conatu in quascunque (30) sanctiores virgines illius terr, aut oppidi per ipsas Maleficas seductrices aut copulatrices anhelare. Hoc enim experientia rerum magistra edocuit, vbi in oppido Rauenspurg / cert combust ante finalem sententiam. Hinc simile asseruerunt, qud eis ab earum magistris iniunctum fuisset, omni conatu debere in subuersionem sanctarum virginum, et viduarum laborare. Et de Venerea delectatione an maior sit vel minor cum incubis Dmonibus in corpore assumptis qum cteris paribus cum viris in corpore vero, dicendum videtur, qud licet naturalis ordo hoc minus excusat, quin maior sit, vbi simile suo simili alludit, tamen ille artifex, vbi debita actiua debitis paiuis, licet non in natura, tamen sub qualitatibus in calore vel temperamento aliquo (34) coniungit, vtique (30) non minorem excitare videtur concupiscentiam, sed de his in sequentibus latius, qu ad conditionem sexus feminei declarabitur. DE MODO GENERALI QVO PER sacramenta Ecclesi sua maleficia Malefic exercent. Et de modo quo vim generatiuam impedire solent, seu etiam alios defectus super quascunq; creaturas, demptis corporibus c lestibus, CAP. QVINTVM. Iam autem qualiter alias creaturas in vtroque (30) sexu, et terr fruges inficiunt, plures sunt super modo agendi aduertenda. Et primo, qualiter homines, demm qualiter bestias. Terti, qualiter terr fruges. Ex parte hominis, prim qualiter vim generatiuam, seu etiam actum Venereum ne mulier concipere, aut vir actum exercere valeat maleficijs impediunt. Secund, qualiter actus ille impeditur, respectu vnius mulieris interdu (05) , et non alterius. Terti, qualit er membra virilia auferuntur, quasi omnin sint corporibus euulsa. Quart, quomodo si aliquid prmissoru (05) contingeret potentia Dmonis inferente per se, non per Maleficam posset discerni. Quint, quomodo Malefic homines vtriusque (30) sexus in bestias prstigiosa arte trsmutant. Sext, quomodo obstetrices Malefic conceptus in vtero matris diuersis modis interimunt, et vbi hoc non faciunc, Dmonibus infantes offerunt, et ne hc quasi incredibilia putarentur, ide in

prima parte operis per qustiones et argume (02) torum solutiones, sunt decisa, Ad quas si opus sit, dubius Lector proinuestiganda Veritate recurrere potest. Ad prsens ta (01) tummod acta et gesta per nos reperta, siue etiam ab aiijs conscripta, in detestatione (02) tanti criminis sunt deducenda ad priores qustiones, si fortais alicui difficiles ad intelligendum forent. Ex his qu in hac secunda parte traduntur fidem capiat, et ab errore resiliat, quo nullam Maleficam esse, aut nullum maleficium posse fieri in mundo stimauit. Vnde prim notandum, qud cum sex modis ldere possunt absque (30) modis quibus alias creaturas ldunt. Et vnus sit, quo amorem malum ingerunt viro alicui ad mulierem, vel mulieri ad virum. Alius est, quo odium vel inuidiam, in aliquo seminare procurant. Tertius in his, qui maleficiati dicuntur ne vi generatiua vti valeant ad feminam, vel viceuer sa f mell ad virum, vel etiam alijs modis aborsum procurando, vt supr tactum est. Quartus, cm in membro aliquo hominem grotare faciunt. Quintus, cm vita priuant. Sextus, cm vsum rationis auferunt. Et fateri cm hoc oportet, qud in omni genere rerum, de (02) ptis corporibus c lestibus, veros defectus et veras infirmit ates ex virtute naturali inferre possunt, et hoc ex potenti virtute naturali et spirituali, qua corporali quacunque (30) eminent virtute. Nulla etiam infirmitas cum altera concordat, seu etiam defectus naturalis vbi infirmitas desit, ide diuersis medijs vtique ad diuersas infirmitates et defectus procedant. De quibus aliqua, quantum neceitas postulat in medium producamus, prius tamen ne animus lectoris maneat suspe (02) sus, cr supra corpora c lestia aliquam immutationem facere non possunt, dicemus triplicem esse causam. Prima, quia super eas etiam qu ad locum p nalem, existunt, qui locus est ar caliginosus, et hoc propter ipsorum officium eis deputatus, vide supr in prima parte tractatus in qust. 2. vbi dicitur de incubis et succubis Dmonibus. Secunda causa, quia corpora c lestia mouentur bonis Angelis, vide in plerisque (30) locis de motoribus orbium, prcipu S. Thom. in prima parte, q. 90. in quo concordant Philosopbi cum Theologis. Tertia causa propter vniuersale regimen, et commune bonum vniuersi, cui detraheretur in generali, si malis per mitteretur spiritibus in illa corpora c lestia aliquas immutatio (34) nes causare. Vnde et ill immutationes miraculos fact in veteri aut in nouo testamento, Deo per eorum motores seu Angelos bonos fact sunt, vt in statione Solis sub losue, retrogradatione sub Ezechia, obscuratione prter naturali in paione Christi. In omnibus autem post elementis et elementatis sua Maleficia Deo permittente, et per se absque (30) Maleficis et cum Maleficis exercere possunt, et de facto exercere non cessant, vt patebit. Secund notandum, qud in omnibus modis maleficandi vt plurimm semper Maleficas informant, vt instrumenta su Malefic per sacramenta seu sacrament alia Ecclesi, vel per qucunque (30) diuina seu Deo consecrata efficiant, vt quando imaginem ceream sub palla altaris ad tempus ponit, vel per Chrisma sacrum filum trahunt, vel ex quibuscunque (30) rebus consecratis. Et hoc quidem tripliciratione, sicut etiam qud sanctioribus anni temporibus, and prcipu circa aduentum domini, et festa natalia sua maleficia exercere solent. Prim, vt non solm homines per talia per fidi fiant, sed etiam sacrilegi, diuina quantum in eis est contaminando, et sic plus Deu (05) creatorem suum offendant interius, animas proprias condemnent, et plures in peccataruere faciant. Secund, vt Deus sic grauiter per homines offensus, Dmoni maiorem potestatem in homines suiendi relinquit. Sic etiam Gregorius dicit, qud malis interdum iuxta eorum desideria et petitiones concedit, iratusque (23) alijs denegat propitius. Terti, vt sic sub specie boni apparentis plures simplices facilius decipiat, quando per tacta diuinis rebus putant aliquid numinis Deo obtinuisse, vbi solm peccata maiora sunt commissa. Potest et addi quarta ratio super sacratiora tempora et principium ai. Nam quia festa plus franguntur peccatis mortalibus, qum mechanicis operibus, iuxta Augustin. in lib. decem cordis. Superstitio autem et maleficia de maximis seruilibus operibus Dmonis est contra diuinam reuerentiam. Ide vt dictum est, homines pro funditus cadere facit, et creator amplius offenditur. Et super principium anni dicere possumus, iuxta Isidorum libr. 8. Etbicor. cap. 2. qud sicut Ianus quo Ianuarius mensis dictus est, qui in die circumcisionis incipit, Idolum fuit diuersis faciebus confictum, vna tanquam esset finis anni pr cedentis, et aliatanquam esset principium futuri, et imminentis anni esset protector, et fortunatus auctor. in eius reuerentiam, sed potius Dmonis, in Idolofaciebant pagani varias cmotiones luxuriosas et strenuas, et iocula sibi mutu tradiderunt, choreas varias duxevunt, mensas prparauerunt, de quibus mentio fit per beatum Augustinum, in multis locis, et fer per totum vecitantur 26. q. varijs. Et sicut iam mali Christiani has corruptelas imitantur, licet qu ad lasciuiam sint translata abeis ad tempora carnispriuij, quando cum laruis et ludis et alijs superstitionibus discurrunt. Ita et nunc Malefic his per suasionibus Dmonibus, in ipsorum complacentiam circa principium anni, qu ad diuinum officium et cultu (05) , vtfestum Andre et festa natalia Christi existu (05) t, sua maleficia exercent. Et quide miam in speciali qualiter per sacramenta. Prim demm qualiter per sacramentalia talia exercent aliqua nouiter facta, et nobis per inquisitionem reperta referamus, oppidu (05) quod nominare non expedit, quia ordo charitatis et rationis imperat et suadet, vbi Malefica corpus dominicum sumpsit, et declinans subit, vt detestabilis modus est mulierum, peplum ori adbibuit, et in panniculum dominicu (05) corpus extrabendo inuoluit, et in ollam in qua bufo erat, sic Diabolo informata proiecit, et sub terra instabulum prope horreum domus su occultauit, cum alijs plurimis rebus adiunctis, ex quibus sua maleficia exercere habuisset, sed aistente diuina pietate tantum facinus detectum ad lacem peruenit. Nam sequente die mercenario quodam causa sui laboris, prope stabulum iter faciente, vocem quasi cuiusdam infantis eiulantis audiuit, et quant propius acceit, vsque (30) dum ad pauimentum sub quo olla abscondita erat peruenisset, tant clarius

audiuit, et stimans infante (02) aliquem muliere subtumulatum, scultetu (05) , seu prside (02) tem acceit, et rem gest am sua stimatione parricida perpetratam narrauit. qui cit miis seruitoribus ita esse vt ille narrauerat, repertum est. Exbumare autem puerum nolebat, sed potius vt custodes remotis positi, si qua mulier accederet sano vsi consilio attendere haberent. Necenim dominicum corpus ibi absconditum esse nouerat, vnde et contigit, vt eadem Malefica locum accederet, et sub pallio alijs occult cernentibus ollam abscondit. Vnde capta, et qustionibus exposita facinus detexit, asserens, dominicum corpus cum bufone fuisse in olla absconditum, ex his pulueribus sua ad libitum nocumenta hominibus seu alijs creaturis auferre posset. Insuper aduertendum, qud hanc o (34) bseruant Malefic communicantes consuetudinem, vt si absque (30) nota efficere valeant dominicum corpus lingua, et non supra recipiant rationibus his vt stimaripotest, vt abnegationes fidei remedium nunquam percipere velint, nec per confessionem, nec per sacramenti Eucharisti perceptionem. Secund, vt e facilius ex ore dominicum corpus accipiatur, pro earum vt dictum est vsibus applicandum in maiorem creatoris offensam. Quare et omnibus Ecclesi Recto (34) ribus et populum communicantibus semper iniungitur summam adbibere diligentiam, vt plurimum aperto ore, et lingua ben extensa, cum amotione pepli mulieris communicent. Et quant maior adhibetur diligentia, tant plures Malefic per hunc modum notantur. De alijs rebus sacrament alibus innumeras exercent superstitiones. Interdum imagines cereas, quandoque res aromaticas sub palla altari, vt supr tactum est ponentes, et sub limine do (34) mus occultantibus, vt per transitum ille pro quo positum est, maleficiatur. Innumera possent deduci, sed hc minima per maiora maleficia approbantur. DE MODO QVO VIM GENERAtiuam impedire solent. CAP. SEXTVM. De modo autem quo vim generatiuam impedire solent, t inhominibus qum iumentis, etiam in vtroque (30) sexu, potest lector ex his quae (16) suprtacta sunt in qustiones, An Dmones per ipsas Maleficas mentes hominum ad amorem vel odium immutare valeant, Vbi post solutiones argumentorum specialiter fit declaratio de modo, quo vim generatiuam impedire valeant, Deo permittente, vbi tamen not andum, qud tale impe dimentum abintrinseco et extrinseco practicatur. Intrinsec autem fit ab eis dupliciter. Prim, vbi rigorem membri pro fructificatione accommoda direct reprimunt, ne hoc videatur impoibile, cm et motum alis naturalem in aliquo membro impedire possunt. Secu (05) d, vbi miionem spirituum ad membra in quibus est virtus motiua prohibent, quasi intercludendo vias seminis, ne ad vasa generationis descendat, vel ne excidatur, vel emittatur. Extrinsec procurant interdu (05) per imagines, vel ex herbarum comestionibus, interdum per alias res exteriores, puta ex gallorum testiculis, non tamen crede (02) dum est, (38) virtute illarum rerum vir impotens reddatur, sed occulta virtute Dmonum illudente (02) huiusmodi Maleficas, per huiusmodi vim generatiu, ne videlicet vir coire, aut mulier ccipere valeat maleficare possunt. Et buius ratio est, (38) plus permittit Deus super bunc actu (05) , per que (02) primum peccatu (05) diffunditur, quae (16) super alios actus bumanos, sic et super serpe (02) tes qui magis inctationibus deseruiunt, quae (16) alia animalia. Vnde et pluries nobis, et ab alijs Inquisitorib, repertum est, (38) per serpentes aut per buiusinodi impe dimenta intuleru (05) t. Nam quid captus Maleficus fassus fuerat, (38) multis annis sterilitate (02) tam in hominib. quae (16) iume (02) tis, quand domum inhabitantibus per maleficiu (05) intulisset. Nider insuper vbisupr refert quend Maleficu (05) nomine Stadlin, in diocesi Lauzanensi captu (05) , qui et fassus fuerat, (38) in certa domo vbi vir et vxor simul per manebant, per sua maleficia succeiu, in vtero vxoris viri septem infantes occidisset, ita vtsemper aborsum fecerat femina annis multis. Simile fecerat in eadem domo omnibus pecoribus et iumentis f tosis, quoru (05) nullum viuum partu (05) edidit in eisde (02) annis. Et cm Maleficus quae (16) stionareturqualiter talia procurasset, aut qu (05) o reus esse posset, facinus aperuit dice (02) s: Subter limen ostij domus serpente (02) posui, qui si amouebitur f cundit as inhabitantib. restitue tur, et sicut p (14) dixit, ita euenit. Nam licet ser pens nom fuisset inuentus, quia in puluere (02) redactus, terra t omnin asportabatur, et eode (02) anno vxori et omnib. iume (02) tis f cunditas restituta fuit. Aliud denique (30) factin Richshofen paucis et vix quatuor annu elapsis contigit, famosiima qud Maleficaerat, vtpot qu solo tactu, et omni hor a maleficiare et abor sum procurare sciebat. In quo dum vxor cuiusdam potentis imprgnata esset, et ob sui custe diam quandam obstetrice (02) ad se recepisset, monitaque (23) ab sade (02) obstetrice fuisset, ne castru (05) exiret, et qud prcipu colloquio et conuersatione illius Malefic supradict se caueret. Post aliquas septimanas immemor illius monitionis castru (05) exiens, quasd mulieres congregatas in quodam conuiuio visitdi gratia acceit, vbi cm paululu (05) re sedisset, Malefica superuenit, et ipsam domina (01) quasi saluationis gratia super ve (02) trem ambabus manibus tetigit, et subit puerum se doloros mouentem per sensit. Vnde territa vbi ad propria redijt, et rem gest obstetrici narrasset: Heu inquiens i pueru (05) perdidistis exclamauit, et vt p (14) dixit in partu contigit. Nam nec aborsum integrum, sed paulatim frustr iam capitis iamque (23) pedu (05) et manuu (05) peperit. Magna vtique (30) ex diuina permiione castigatio in p nam eius, videlicet mariti, qui tales Maleficas punire, et iniurias creatoris vlcisci deberet. Fuit et in oppido Mcrburg Consta (01) tiensis diocesis quid iuuenis intantum maleficiatus, (38) nullum actu (05) carnalem cu (05) aliqua, dempta vna exercere poterat. Multis e (02) t audientibus retulit, quod spiim dum e declinare, et alias terras inhabitare, et fugam capere volebat, adbuc interdum nocturno tempore assur gere, et festin cursu velociimo, iam per terram, iam per arem, quasi volando redire volebat. DE MODO, QVO MEMBRA virilia auferre solent, CAP. SEPTIMVM. Sed et hoc qud membra

virilia auferre solent, non quidem in reru (05) veritate corpora bumana illis spoliando, sed prstigiosa arte occultando, vt supr in qustione desuper tacta declaratum est, aliqua gesta in medium producamus. In oppido namque Rauenspurg iuuenis quid iuuencul adhsit, quam relinquere volens membrum virile perdidit, prstigiosa vtique (30) arte: vt nihil videre aut tangere prter planu (05) corpus posset. Anxius inde cellare quoddam adijt, vt vinum emeret, et paululum residens, mulieri cuidam alteri superuenienti causam tristiti su aperiendo singula enarrauit, et ita esse corpore demonstrabat. Astuta illa, ann aliquam suspectam haberet, inquisiuit. Et ille vtique (30) : talem ipsam denominando, et rem gestam narrando manifestauit. Et illa. Expedit, vt per violentiam aliquam vbi beneuolentia tibi non suffragatur, pro acquirenda sanitate ipsam inducas. At iuuenis in crepusculo noctis viam quam transire Malefica solebat obser uauit, et ipsam reperiens, dum prosanitate corporis sibi reddenda supplicaret. Et illa se innoxiam, nec quicquam scire assereret, ipsam inuadendo manutergium quoddam ad collum fortiter comprimendo strinxit, dixit: Nisi mihi sanit atem restitues, manibus meis peribis. Vnde illa, quia clamare non poterat, et iam facies tumefacta nigrescebat. Sine, inquit, me liberam, et te sanabo (34) . Et iuuenis dum nodum et stricturam laxasset, Malefica manu ipsum inter femora seu coxas tetigit, dicens: iam habes quod desideras. Et iuuenis vt postmodum referebat, notabiliter persenserat, antequam visu aut tactu seipsum certificasset, membrum fibi ex tactu dunt axat Malefic fuisser estitutum. Simile Venerandus quidam pater honestate vit et scien tia prclarus in ordine, conuentu Spirensi referre solebat. Quadam inquit die, dum confeionis audienti instarem, iuuenis quidam acceit, et inter verba confeionis membrum virile lament abiliter se perdidisse asseruit. Admirans ego pariter et verbis suis faciliter credere nolens, e qud leuis corde qui facil credit, sapiente iudicatur. Experientia didici per visum, nibil cernendo, dum iuuenis locum, vestes detegendo demonstrasset, vnde in me sanoque (23) consilio vsus, an ne aliquam haberet suspectam, qu ei tale maleficium intulisset, inquisiui, et iuuenis, vnam se hatere suspectam sed absentem, et in Vuormatia residentem asseruit. Tunc ego, hoc tibi iniungo, quant citius ipsam accedas, et promiionibus ac blandis verbis pro posse ipsam emollire studeas, quod et fecit. Nam post paucos dies reuersus est, gratias mibi referens, se sanum et cuncta recuperasse asseruit, et sic verbis credidi, experientia tamen visus certificatus denu. Sunt tamen et hc aliqua no. tanda adintelligendu (05) clarius qu supr de eadem materia tacta sunt. Prim, qud nullo modo credendum est, talia membra euelli aut segregari corporibus, sed arte prstigiosa per Dmonem vt nec videri aut tangi valeant, occultari. Et hoc auctoritate et ratione, licet suprtactum sit, vbi Alexander de Ales parte secunda dicit: Prstigium propri sumptum est illa illusio Dmonis, qu non habet causam exparte mutationis rei, sed solummod ex parte cognoscentis, qui deluditur, siue quantum ad interiores sensus, siue quantum ad exteriores. Super hc tamen verba notandum, qud hc illuduntur duo sensus exteriores, scilicet, visus et actus, et non interiores, vt sunt sensus communis, pbant asia, imaginatiua, extimatiua et memoria, licet S. Thomas tantummod ponat quatuor, vt supr tactu (05) est, e qud phantasiam et imaginatiuam ponit vnam, et ben, pauca enim differentia est inter imaginari et phantasiari. Tbo. in 1. par. q. 69. Et hi sensus immutantur, et non exteriores solm, quando nihil occultatur vel manifestatur vel vigilando, vel dormiendo. Vigilando, vt dum res aliter videtur qum in se sit, vt cm quis videt aliquem equum cum assessore deuorantem, aut in bestiam esse hominem trans formatum, aut seipsum bestiam esse, et cum bestijs debere incedere stimantem. tunc enim sensus exteriores deluduntur, et occupantur per interiores, quia virtute Dmonum species sensibiles dudum reseruare in thesauro specieru (05) sensibilium, vt est memoria, non illa intellectiua in qua species intelligibiles conseruantur, sed memoria qu est conseruatrix specierum sensibilium, qu etiam est in posteriori parte capit is, educuntur virtute Dmonum, Dea interdum permittente, ad sensum communem imaginatiuam, et tam fortiter imprimuntur, qud sicut necesse habet imaginare equum vel bestiam per impetuosum actum, quo Dmon educit de memoria specie (02) equi vel besti, ita necesse habet stimare, se videre per oculos exteriores tantm talem bestiam, qu in re ab extra non est bestia, sed per impetuosam Dmonis operationem, meditibus illis speciebus sic videtur. Nec mirum videatur, qud Dmones possunt, cm et natura hoc facere potest etiam defectuosa, vt patet in freneticis, melancholicis, maniacis, et ebrijs aliquibus, qui non possunt discernere. Et frenetici putant se mira vidisse, et videre bestias et alia berrenda, cm tamen nibil in rerum veritate, vide supr in qustione, An Malefica mentes hominum ad amorem vel odiu (05) possunt immutare, vbi plura nottur. Est demm et ratio in se clara. Nam cm Dmon habeat quandam potestatem super quasdamres inferiores, excipiendo tantummod animam: Ide potest et circa istasres aliquas immutationes facere, qudo Deus sinit vt res apparet aliter qum fint. Et hoc vt dixi, aut turbando aut illudendo organum visus, vt res clara videatur nubilosa, sicut etiam post fletum propter humores collectos lumen aliter apparet qum ante, vel operando in imaginatiuam potentiam per transmutationem specieru (05) sensibilium vt dictum est, vel humores varios mouendo, vt appareant ignea vel aqua, qu sunt terrestria vel sicca, vt quidam faciunt, qud omnes in habitatione aliqua habent se vestimentis exuere et denudare, putantes se in aquis natare. Vlterius autem super modum prfatum quritur, An huiusmodi illusiones indifferenter bonis et malis accidere possunt, sicut inferius patebit, corporales ali infirmitates etiam in gratia existentib. inferri Maleficis possunt. Super quo inhrendo verbis Caiani col. 2. Abbatis Sireni, dicendum est (38) non, vnde oe (02) s isti sic illuduntur, prsumu (05) tur in peccatis mortalibus esse. Dicit. n. ex verbis

Antonij patet Dmonem nullatenus posse mentem cuiuscunque (30) vel corpus inuadere, nec habere facult atem aliquam in cuiuslibet anim penitus irruendi, nisi e prim destituere omnibus cogitationib. san.ctis ac spirituali ctemplatione (02) vacuam nudque (23) reddi.derit. Concordat cum eo (38) Philos. 1. de cons. ad Botium tangit. Talia tibi ctuleramus arma, qu nisi prior abecisses, inuictate firmitate tuere (02) tur. Vnde Caia. ibide (02) refert de duobus Maleficis paganis, per differe (02) tes in malitia succeiu per sua maleficia Dmones miserunt ad cell B. Anto (34) nij, vt eu (05) tentationib. exind fugarent, odio viri S. infecti, e (38) multitudo populi ad eu (05) quotidie con fluebat. Qui Dmones licet amariimis cogitationum stimulis eu (05) pullarunt, illos t repulit signo crucis frti et pectori impresso, et orationum incubationib. insisten do. Ita dicere possumus, (38) oe (02) s qui sic Dmonibus ludifica (01) tur, absque (30) alijs infir mit atibus corporalibus, vtique (30) diuina gratia inhabitante carent. Vnde et illud Tobi 6. Qui libidini deseruiunt, in eos Diabolus accipit potestate (02) . Concordat et illud quod supr circa primam partem tractatus, in qustione: An Malefic operantur circabemines in bestiales formas illos transmutdo tactum est, vbi iuuencula conuersa fuit in equ sua stimatione. et oi (03) m eam aspicientium, dempto S. Machario, cuius sensus Diabolus illudere non poterat, ad que (02) ducta pro sanitate, cm iam ver muliere (02) et non equ aspiceret, et conuerso oe (02) s alij acclam arent, (38) equa eis videretur, Ipse sanctus suis orationibus eam et alios tali illusione liberauit, asserens, hoc ei accidisse, quia diuinis non vacasset, nec sacrame (02) ta vt dicebat. s. confe ionis et Eucharisti, vt dicebat, frequentasset. Vnde iuuenis, qui cam de turpitudine sollicitauerat, licet renuisset ex honestate, tamen Iudus Maleficus quem iuuenis ea de causa vt iuuencula (01) maleficaret accesserat, virtute D monis eam in equam conuerterat. Summari conclu damus, qud in honis fortun, sicut sunt res exteriores, vt bona temporalia, fama et sanitas corporis, licet boni per Dmones, et sua membra ldi point in eorum meritum et probationem, sicut de Beato Iob patuit, qui in talibus per Dmonem lsus fuit, tamen eis inuitis: sicut in nullm peccatum per maleficia trabi possunt aut violentari, licet ab intra et in carne ab extra valeant tentari. Item eti nec buiusmodi illusiones phantasticas actiu et paiu inferre possunt. Actiu, vt eorum sensus haberent Dmones illudere, sicut aliorum in charitate non existentiu (05) . Paiu, vt eis eorum membra prstigiosa illusione haberent auferre. Hc enim duo Beato Iob nunquam Diabolus inferre potuisset, prsertim paiuu (05) nocumentum, super actum Venereum, quitant continenti erat, vt dicere posset: Pepigi f dus cum oculis meis, ne quidem cogitare (02) de virgine. A fortiori de muliere aliena, cm tamen super peccatores Dmon magnam noscitur (ex verbis Euangelij, Luc 11. Cm fortis armatus custodit atriu (05) suum, in pace sunt ea qu poidet) habere potentiam. Verm ex his si quis qureret circa illusiones membri virilis, qud licet illam illusionem non posset Dmon existenti in gratia inferre paiu, Ann posset actiu, vt. s. existens in gratia illuderetur in suo visu, quia videret membrum annexum, cm tamen ille qui sibi existimaret ablatum, non vderet annexum, nec etiam alij circumstantes, quod si conceditur, videtur esse contra prdicta. Potest dici, qud quia non tanta vis existit in damnoactiuo sicut paiuo, capiendo actiuum, non qui actiu intulit, sed qui damnum ab extra videt, vt de se patet. Ide existens in gratia, licet posset videre damnum alterius, et inillo Dmon sensus eius illuderet, non tamen posset sibijpsi tale damnum inferre paiu, vt scilicet suo membro priuaretur, cm libidini non deseruit, sicut per oppositum, vt Angelus dixit Tobi: Qui libidini vacant Dmonium accipit potestatem. Quid denique (30) , sentiendum super eas Maleficas, qui huiusmedi membrain copioso interdu (05) numero, vt viginti vel triginta membra insimul ad nidum auium, vel ad aliquod scrinium includunt, vbi et quasi ad viuentia membra se mouent, vel auenam vel pabulum consumenda, prout multis visa sunt et communis fama refert. Dicendu m qud diabolica operatione et illusione cuncta exercentur, sic enim sensus videntium illuduntur modis supr tactis. Retulit enim quid, qud dum membrum perdidisset, et quandam Maleficam caus recuper and su sanitatis acceisset. Illa vt quendam arborem ascenderet infirmo iniunxit, et vt de nido in quo plurima erant membra, si quod vellet accipere posset indulsit. Et cm ille magnum quoddam accipere attentassct, non ait Malefica illud accipias, et quia vni ex plebanis attineret subiunxit, hc omnia vtique (30) prstigiosa illusione fieri Dmonibus modis supr tactis organum visus per transmutationem specerum sensibilium in imaginatiuam potentiam turbando. Nec enim oportet asserere, qud Dmones sint in assumptis sic membris ostendentes, quem admodum solent in assumptis corporibus ex are Maleficis, et interdum hominibus apparere, et cum eis conuersari. Ratio est, quia faciliori modo, videlicet per motum interiorem localem specierum sensibiliu (05) ex conseruatoria seu memoratiua potentia ad imaginatiuam ista facere possunt. Et si quis dicere vellet, qud etiam simili modo facere possent, vbi in assumptis corporibus asseruntur maleficis aut alijs hominibus conuersari, vt videlicet tales apparitiones facerent per transinutationem specierum sensibiliu (05) in imaginatiuam potentiam, vt homines, dum putarent Dmones in assumptis corporibus esse prsentes, tunc non essent nisi tales specierum sensibilium in interioribus potentijs immutationes. Dicendu (05) , qud si nil altius Dmon ostendere vellet, nisi tantummod humana effigie prsent ationem, tunc vtique (30) opus non esset ei in assumpto corpore apparere, cm sufficienter per prfatam transmutationem hoc efficere posset. Non autem, quia altiora habet exercere, puta loqui, conuesci, et alijs spurcitijs intendere. Ide et ipsum prsentem esse oportet, ab extra visuirealiter in assumpto corpore se obijcieno, quia virtus Angeli ibi est vbi operatur, secundum D D. In qustione ver qua quritur, quid si Dmon per se absque (30) Malcfica membrum virile alicui auferret, an

aliqua sit differentia inter vnam ablationem et alteram? Dici potest vltra illa qu tanguntur in prima parte tractatus, in qustione, an Malefic me (02) bra virilia possint auferre, (38) vbi Dmon per se membrum auferret, tunc ver realiter auferret, et ver et realiter restitueret, qudocunque (30) restituere haberet. In secundo, sicut non absque (30) lsione, it a non absque (30) dolore auferret. Terti, qud nunquam nisi coactus per bonum Angelum hoc faceret, equd materiam sui lucri amputare haberet, nouit. n. plura maleficia super illum actu (05) exercere, qum super alios humanos actus. Sicut enim Deus plus permittit illum actum maleficiare quae (16) alios humanos actus, vt sup. tactum est, qu singula locum non habent, vbi per Maleficas, Dco permitte (02) te, operatur. Et si dubitatur, an Dmon plus effectat homines et creaturas per seipsum ldere qum per Maleficas, dici potest que (17) ud nulla est cparatio. Infinitum enim plus affectat per Maleficas ldere, Tm quia maiorem infert Deo contumelia (01) , creaturam sibi dicatam vsurpando. Secund, quia cm Deus amplius offenditur, amplius sibi nocendi hominibus potestas permittitur. Terti propter sui lucrum, quod in per ditionem statuit animarum. DE MODO QVO HOMINES IN bestiales formas transformant, CAP. OCTAVVM. Sed et hoc, qud Malefic homines in bestiales formas virtute Dmonu (05) , qua talia principaliter operatur, transformt, licet in 1. par. operis, qusi, an talia Malefic valeant efficere, satis sit declamtum, quia tamen aliquibus illa qustio sub suis argumentis et solutionibus nimis posset csse obscura, prsertim cm acta et gesta super hc non sunt deducta. Modus etiam, quo seipsas sic transformant, non est expressus, ide prsens addenda est declaratio (34) , per solutiones plurimorum dubiorum. Et prim, qud canon ille 26. q. 5. Episcopi, non est sic nud intelligendus circ hanc materiam, prout plures etiam docti, sed v inam ben docti decipiuntur, et qui public in eorum sermonibus asserere non verentur, huiusmodi trsmut ationes prstigiosas nullo modo etiam virtute Dmonum possefieri. Et hoc vtique in magnum fidei detrimentum, vt sp tactum est, Maleficarum confortationem, qu et multum de talibus congaudent sermonibus. Contingit aute (02) hoc huiusmodi prdicatoribus, e qud in cortice et non in medulla verborum canonis laborant, vt supr tactum est. Cm enim dicit: Quisquis credit posse fieri aliquam creaturam aut in melius, aut in deterius transmutari, aut transformari in aliam speciem, vel in aliam similitudinem nisi ab ipso creatore qui omna fecit, proculdubi infidelis est. Hc pius Lector attendat ad duo principalia. Prim super verbum fieri. Secund super verba, in aliam similitudinem cuerti. Super primum sit resolutus, qud fieri capitur dupliciter, videlicet, pro creari, et pro naturali productione alicuius rei. Primo modo soli Deo conuenit, vt notum est, quia sua infinita potentia aliquid ex nihilo creare potest. Secu (05) do modo distinguendu (05) est de creaturis, quia aut sunt creatur perfect, vt homo, et asinus, et c. aut sunt imperfect, vt serpentes, ran, mures, et c. qu ide dicuntur imperfect, quia ex putrefactione generari etiam possunt, licet enim semper de primis loquitur canon, non de secundis, quod potest patere e qud Albertus in libr. de animalibus vbi qurit, an Dmones point facere vera animalia? Et respondit qud sic, sed hoc qu ad imperfecta animalia, etiam cum ea differentia, qud non instan ti sicut Deus operatur, sed motu quod licet subit, sicut patet de Maleficis Exo. 7. si placet vide aliqua qu in notata qustione tanguntur, circa primam partem operis, et in solutione primi argumenti. Super secundum vbi tangitur, qud non possunt aliquam creaturam transmutare, Dicas qud est duplex transmutatio, substantialis and accidentalis, et hc accidentalis iterum duplex, quia per formam naturalem et inhrentem rei qu videtur, vel per formam non inhrentem rei qu videtur, sed inhrentem organis et pote (02) tijs ipsius videntis. De primis loquitur canon, et prcipu de formali seu quidditatiua transmut atione, prout vna substantia in aliam transmutatur, cuiusmodi solus Deus, qui talium quidditatum creator existit, facere potest, loquitur etiam et de secunda, licet illam Dmon efficere poit, inquantum per infirmitates diuina per missione immissas, aliqua forma accidentali corpori inducitur, vt vbi leprosa facies appareret, vel huius simile, sed quia propri de his non loquitur, sed de prstigiosa apparitione, secundum quam videntur restransmut ari in alias similitudines: Dicimus qud has transmut ationes allegs, ea excludere non potest, qu auctoritate, ratione, et experientia insimul, ex his qu supr a certa experimenta, qu August. lib. 18. cap. 17. de ciuita. Dei refert, deducuntur, et per varias qustiones illa etiam declarando, nam inter alias prstigiosas transformationes refert, qud famosiima maga Circes mutauerit socios Vlyis in bestias. Et (38) qudam stabulari mulieres conuertissent hospites s uos in iumenta oneraportantia. Refert etiam socios Diome dis in auesconuersos, et qud poste longo tempore circatemplum Diomedis volassent. Et quod prstantius narrasset de parte sua veraciter, quod ipse pater dixisset, se caballum fuisse, et annonacu (05) alijs animalibus baiulasse. De primo namque (30) , qudsocij Vlyis fuissent in bestias mutati, vbi vtique (30) sola apparentia fuit, et oculoru (05) deceptio, ita qud forma illa bestialis educta fuit de conseruatorio, seu memoria sbecierum adipsam vim imaginatiuam, vnde et visio imaginaria causabatur, et consequenter ex forti impreione in potentias alias, et organa videns stimabat sebestiam videre, modo quo supr in prcedenti ca. tactum est, sed quomodo ista fieri possunt virtute Dmonu sine lsione, infr patebit. De secundo ver, vbi bospites iniumenta, onera portantia stabularijs conuertebantur, et similiter hoc (38) de Prstantio se equum fuisse et bladum portasse narratur. Notandum, qud ibi tres fuerunt deceptiones. Prima, qud illi homines prstigiosa arte videbantur conuersi in iumenta, qu conuersio facta fuit modo supr tacto. Secunda, qud illa onera vbi excedebant vires porttium, Dmones inuisibiliter illa attulerunt. Tertia, qud illi qui alijs videbantur

transmutari in species, sibi ipsis etiam videbantur se in bestias conuersos, sicut Nabuchodonosor contigit, vbi septem tempora super eum fuerunt immutata, vt f num quasibos comederet. De illo autem qud socij Diomedis fuissent in aues conuersi, et circa templum volasse, dicendu (05) , qud ille Diomedes, quia in exitu Grcorum circaobsidionem ciuitatis Troi fuerat, vbi ad propria redire volebat, in maricum socijs submersus fuit, Ide cum suggestione cuiusdam Idoli templum sibi quasi inter deos annumeratus esset, constructum futrat, Dmones in confirmationem erroris longo tempore tanquam aues loco eorum volebant, quare et aliud genus superstitionis prdictis prstigijs ibi fuit, quia videlicet non per reductionem specierum sensibilium ad vim imaginatiuam, sed in assumptis corporibus tanquam aues volantes se oculis aspicientium ingerebant, qud si quritur: Anetiam prdicto modo per redactionem specierum sensibilium aspicientes illudere potuissent, vt Dmones non in assumptis corporibus ex are tquam volantes auesse ingeissent. Dicendum (38) sic. Nam et opinio quorundam fuit, (vt recit at S. Tho. in 2. senten. dist. 8. ar. 2. ) qud Angeli quicunque (30) , siue boni siue mali nunquam assumerent corpora, sedqud omnia qu de eorum apparitionibus legu (05) tur in scripturis, fact a fuerint in prstigijs, vel secundum visionem imaginariam. In quibus verbis notatur Doctore sancto differe (02) tia inter prstigium et imaginariam visionem. Quia prstigium potest habere rem ab extra corporali visui se obijcie (02) tem, licet aliter videatur qum sit. Ima ginariaautem visio non hoc necessari requirit, vt vidclicet res ab extra obijciatur, sed potest fieri absque (30) illa exteriori obiectione, tantummod per illas interiores species sensibiles, vbi ad vim imaginariam reducuntur. Vnde illorum opinionem sequendo, socij Diomedis non fuerunt repr sentati per Dmones in assumptis corporibus et similitu dinibus auium, sed tantummod fantastica et imaginara visione per illarum videlicet specierum sensibilium reductionem, et c. vt supr. Sed quia Doctor sanct us opinionem illam vt errorem, et non vt opinionem simplicem reprobat (licet non vt hresim fort, vt picreditur) cm etiam tales apparitiones imaginari interdum bonis, et malis Angelis fuerint absque corporibus assumptis vtat: Ide vt ibidem dicit, cm sancti communiter dicunt Angelos etiam corporali visione apparuisse, and talis apparitio fit in assumptis corporibus. Textus etiam Scriptur sacr super tales corporales apparitiones plus concordat, qum super imaginarias aut prstigiosas. Ide ex his ad prsens dicere possumus, etiam super quascunque (30) visiones consimiles illis de socij Diomedis, qud licet illi socij imaginaria visione videntium potuissent opere Dmonum videri, modo quo dictum est, tamen potius prsumitur, qud per Dmones in assumptis corporibus ex elemento aris, tanquam aues volantes fuerint visi, aut qud ali aues naturales Dmonibus agitat illos reprsent auerint. QVALITER DAEMONES INTRA corpora et capita existunt sine lsione, quando prstigiosas operantur transmutationes, CAP. NONVM. Qvd si vlterius super modum prstigios transmutationis quritur: An intra corpora et capita tunc existant, et an tales sint tanquam obsei Dmonibus stimandi, et qualiter fieripoit, vt absque lsione potentiarum et virium interiorum poit species ab vna potentia interiori ad aliam deducere. Et vtrm tale opus debeat ce (02) seri miraculosum factum, aut non? Ad primm oportet distinguere de prstigiosa illusione, e qud vt dictum est. Illa illusio fit enim interdum super sensus exteriores, interdum super interiores vsque (30) ad sensum exteriorem. Prima ergolicet poit fieri absque (30) hoc, qud Dmones intrent potentias exteriores illa occupando, sed tantm exterius deludendo, vt ibi corpus aliquod occult are vellet, per interpositionem alicuius alterius corporis, vel alio quocunque (30) modo. Aut vbi per se corpus assumeret, et se visui obijceret. Secunda tamen non potest fieri, nisi ipsum caput et potentias principaliter occupet. Et hoc osre (02) ditur auctoritate et ratione. Nec obstare potest, qud duo spiritus creati non possunt esse in vno et eodem loco, et anima sit in qualibet partetemporis. Est autem auctoritas super hoc Dam asceni. Angelusibi est, vbi operatur. Ratio S. Th. 2. sen. dist. 7. ar. 5. Omnes Angeli boni et mali ex virtute naturali qu prstantior vtique (30) est quacunque (30) corporali, habent potestatem transmutandi corpora nostra. Patet hoc, nedum propter prstantiam et nobilitatem natur, sed et ide, quia tota machina mundi, et creatura corporalis administratur per Angelos. Grego. 4. dial. In bunc mundum visibile nibil nisi per creaturam inuisibilem disponi potest, tamen omnia corporalia reguntur per Angelos, sicut et motores orbium asseruntur, non solm Doctoribus sanctis, sed etiam Pbilosophis omnibus. Patet et ex eo, qud omnia corpora humana mouentur ab animabus, sicut omnia alia per corpora clestia, et per ipsorum motores. Si cui placet videat S. Tho. in 1. parte. q. 90. art. 1. Ex quo concluditur, qud quia Dmones vbi operantur ibi sunt, ide quando fantasias et interiores potentias perturbant, tunce (02) t ibi existunt. Item, licet ill abi anim illisit tantm poibile, qui eam creauit, tamen Dmones etiam illabi possunt, Deo permittente, corporibus nostris. Et quia pro tunc possunt impreiones facere in potentias interiores, affix as organis corporalibus, Ideo et per illas impreiones, sicut immutantur organa, it a immut antur operationes pote (02) tiarum, modo quo dictu (05) est, (38) educere possunt species reseruat as in vnapotentia affixa organo, sicut ex memoria qu est in vltima parte capitis, educit specie (02) equi, localiter moue (02) do illud fantasma vsque (30) ad mediam partem capitis, vbi est cellula virtutis imaginatiu, et demm consequenter vsque (30) ad sensum co (34) mmunem, cuius residentia est in anteriori parte capitis. Et emnia subit sic immutare et perturbare possunt, vt form tales necessari stimentur, ac si exteriori visui obij cerentur: Exemplum patuit ex naturali defectu in freneticis, et alijs maniacis. Qud si quritur, quomodo hoc absque (30) dolore capitis efficere poit, facilis est responsio. Prim, qui enim organa non diuidit, nec immut at qu ad ipsorum subiectum, sed

tantummod species mouet. Item secund, quia non alterat immittendo aliquam qualitatem actiuam, vnde necessari paio sequatur, cm et ipsein se Dmon omni qualitate corporali careat, idesine alio talia operari potest. Item terti, quia vt dictum est, tantummod facit transmutationes per motum localem, ab vno organo ad aliud, et non per alios motus, ex quibus alterationes lsiu interdum causantur. Illud ergo quod difficultatem facit, qud quia duo spiritus non possunt esse in eodem loco, puta diffinitiu, et anima etiam existit in capite, quomodo tunc Dmones ibidem existere possunt? Dicendum, qud residentia anim aignatur centro cordis, in quo vitam influende omnibus membris communicat. Exemplum datur de aranea in medio tel, qu sentit tactum ex omni parte, tamen quia dictum Augustini in libro de Spiritu et Anima, quod est tota in toto, et tota in qualibet parte corporis. Ide dato, qud sit in capite, adbuc Dmon ibi operari potest, quia alia est eius operatio ab operatione anim, cm operatio anim in corpore est, vt informat, et vitam infiuat, vnde est ibi sicut forma in materia, non sicut in loco: Dmon autem sicut in taliparte corporis, et taliloco immutando et operando circa species sensibiles. Vnde quia nulla confusio operationum est inter eos, Ide vtrunque simul in eadem parte corporis esse possunt. Ad illud, An tales sint tanquam obsei et arreptici, id est, Dmonibus arrepti stimandi, quia specialem hoc vult habere declarationem. An videlicet hoc poibile sit, vt opere Maleficorum aliquis vt obsessus Dmone, id est, qud Dmoneum poideat de re et corporaliter. Ide de tali materia specialis tract abitur modus in capitulo sequenti, habet enim et hoc specialem difficultatem: An operibus Maleficorum id fieri valeat. Ad illud tantummod: An temporalia opera Maleficorum et Dmonum sint ad modum miraculorum operum censenda: ita qud debeant opera miraculosa stimari? Dicendum qud sic, inquantum fiunt prter ordinem natur creat nobis not per creatur nobis ignot licet non sint propri miracula, sicut illa qu fiunt prter ordinem totius natur creat, qualia sunt miracula Dei et Sanctorum. (Vide, qu in prima parte operis sub quinta qustione et reprobatione tertij erreris tacta sunt.) Vltra qu addenda sunt hc, propter eos qui huiusmodi opera impugnare possent, quasi no (04) debeant censeri opera miraculosa, sed simpliciter opera diabolica, e qud cm miracula sint data in confir mationem fidei, non debet concedi fidei aduer satio. Tum etiam, quia signa Antichristi dicuntur ab Apostolo signa mendacia. Sed dicendum ad primum, qud miracula facere, est donum grati gratis dat. Vnde sicut per malos possunt fieri homines, ita et per malos spiritus, in his videlicet, ad qu eorum virtus extendere se potest. Vnde etiam discernu (05) tur miracula per bonos facta, ab illis qu per malos fiunt ad minus tripliciter. Prim ex efficacia virtutis operantis, quia signa facta per bonos diuina virtute fiunt, in illis eti ad qu virtus actiu natur se nullo modo extendit, sicut suscitare mortuos et huiusmodi, qu Dmones secundum veritatem facere non possunt, sed in prstigijs tantm: vt Simon Magus de mortuo cuius caput agitabat, qu diu durare n possunt. Secund, ex vtilitate signoru (05) , quia signa per bonos facta sunt de rebus vtilibus, vt in curationibus infirmit atum, et huin smodi. Signa autem per Maleficas facta sunt de rebus nociuis vel vanis, sicut qud volant in are, vel reddant membra hominum stupida et huiusmodi. Et hanc differentiam aignat Beatus Petrus in itinerario Clementis. Tertia differentia est quantum ad fidem, quia signa bonorum or dinantur ad dificationem fidei, et bonorum morum. Sed signa malorum sunt in manifestum nocumentum fidei et honestatis. Etiam quantum ad modum operandi differunt, quia boni operantur mirabilia per inuocationem diuini nominis pi et reuerenter. Sed malefici et mali quibusd deliramentis, and Dmonum inuocationibus. Aliud eti non obstat, qud videlicet Apostolus opera Diaboli et Antichristi nominat signa mendacia, quia tunc mirabilia qu fient ab eo diuina permiione sunt vera et etiam falsa, diuersis respectibus. I'era, in illis qu fiunt virtute Dmonis, ad qu eius virtus se extendere potest. Falsa, quando faciet ea ad qu sua virtus se n potest extendere, vt suscitare mortuos, illuminare ccos, quia in primo vbi facere attentabit, aut intrabit corpus defuncti, aut illud amouebit, et loco illius ipse in assumpto corpore ex are se prsent abit, et sic in secundo prstigiosa arte visum aufert, aut infirmitates alias, et subit sanabit lsione cessando, non qualit atesinteriores rectificando, sicut in legenda Bartol. ponitur. Possunt etiam omnia mirabilia opera Antichristi et Maleficarum dici signa mendacia, inquantum solummod ad cipiendum fiunt, iam et tunc operabitur Antichristus. Hc Thomas dist. 8. de virtute Dmonum in operandum. Posset etiam hc adduci differentia miraculorum, qu ponitur in compendio Theologic Veritatis, et inter mirum et miraculum, quia cm miraculum propri quatuor requirat. s. quod sit Deo, et quod sit prter existentiam natur, contra cuius ordinem fit. et terti, quod sit euidens, et quart quod ad fidei corroborationem: quia ergo in operibus Maleficarum primum et vltimum ad minus deficiunt, ide mira opera, non autem miracula dici possunt. Et etiam ratione, quia etsi aliquo modo miracula dici possunt, quia tame (02) qudam sunt supra naturam, qudam contra natur, qudam prter naturam. Et supra naturam sunt illa, in quibus non est simile in natura, nec eius potentia, vt virginem parere. Contra naturam, vt qu fiunt vsu contrario natur, terminantur autem ad conforme natur, vt cci illuminatio. Et prter naturam, vt qu fiunt or dini simili natur, vt in mutatione virgarum in serpentes, qud natura facere potuisset long putrefactionem, propter rationes seminales, sicetiam opera magorum dicentur mirabilia. Rem gest narrare expedit, et paululum eius declarationi insistere. Est oppidum in diocesi Argentinensi, cuius nome (02) occultare or do charit at is et honestat is postulat, in quo laborator quadam die, dum ligna ad comburendum duntaxat in domo fecer at, Catns quidam non paru quantitatis ipsum molest are, ei importun se obijciendo visus est, quem abigendo ecce alius maioris quantitatis simul cum prio (34) ri acrius ipsum aggreditur, quos iterum vbi repellere

volebat, ecce tres pariter, et iam versus vultum saliendo, iamque (23) inter tibias morsibus lacer ando ipsum aggrediuntur. Perterritus inde, et vt retulit, maiori anxietate nunquam perplexus, signo crucis se munie (02) do, et opus prtermitte (02) do, per incisa ligna catos infestos et mod ad faciem, mod ad guttur denu salt antes, iam vnam ad caput, iam alteram ad pedes, aut super dorsum percutiendo vix abegit. Et ecce post hor spacium, dum iterum suo opere vult insistere, duo famuli oppidi consulum, tanquam malefactorem ipsum capientes, ad prsenti Baliui seu Iudicis ducere volebt, qui Iudex long ipsum aspiciens, nec audientiam sibi prstare volens, imperat ad profundum cuiusdam turris seu carceris, vbi plestendi includebtur ad morte (02) , proijceretur. Etulans ille, and cur talia pateretur, cm in nullo crimine se consciu (05) agnosceret, per triduum custodibus carceris qurulos lament abatur. Et bi quidem quant pro audienti a sibi prstanda amplius instarent, Tant acrius Iudex ita suiebat verbis contumeliosis, asserens, qualiter et quomodo tantus Maleficator adhucreatum suum non agnosceret, aut quomodo se innocente (02) proclam aret, cm euidentia facti eius flagitia horrenda demonstr aret. Et cm hi nilprosicerent, tamen suasu aliorum Consulum Iudex inductus, audientiam sibi prstare habuit. Eductus itaque (30) de carcere, cm ante Iudicem staret, et Iudex ipsum intueri renueret, pauper genihus alioru (05) circumsedentium, prouolutus, petijt, vt causa sucal amitat is sibi aperiretur, sicque (23) Iudex in hc verba prorupit: Tu scelestiimus hominum, quomodo tua flagitia non recognoscis? Ecce tali die, et tali hora tres matronas prcipuas huius ciuitatis vulnerasti, vt in lectis decu (05) bentes, nec surgere aut mouere se valet. Refocillatus pauper, et de die et hora, ac de euentu rei apud se ruminans, dixit: En diebus vit me mulierem nunqu percui aut verberaui, et qudtali die et hora sectioni lignorum insteti, testiu (05) legitima productione pro (34) babo. Sed et vestri familiares sequenti hora huic operi meinsistentem comparuerunt. Tunc iterum furibundus Iudex: Ecce ait, quomodo scelera sua palliare nititur, Mulieres verbera deplangunt, demonstrant, et qud eas percusserit public testantur. Tunc pauper amplius super euentum rei ruminans. Illa inquit hora creatur as me percuisse recolo, n ego mulieres. Attoniti circum sedentes, et vt cuiusmodi creatur as percusserit reserari cupiunt. Tunc ille rem gestam ( et prout supr tactum est,) omnibus stupentibus recitauit. Et intelligentes opus Dmonis fuisse, pauperem solutum et illsum abire, et qud negotium nulli reuelaret prcipiunt. Sednec fidei zelatoribus qui et interfuer ant, euentus occultari potuit, super quem modum aliqua disserendo, An ne Dmones in assumptis sic effigijs absque (30) prsentia Maleficarum apparucrint, aut earum corporalis prsentia prstigioso artificio in bestiales illas formas transmutata fuerit? Respondendo concludere oportet, qud licet vtrunque (30) virtute Dmonum fieri poit, ipsum tamen secundum factum fuisse amplius prsumitur. Nam motum localem vbi Dmones in effigijs catorum labor atorem inuaserunt, etiam labor atoris ictus et verbera catis illata mulieribus in domo residentibus subit, et per arem inferre potuisse, et hoc propter pactum mutu dudum initum nemo dubit at. Sic enim et lsionem vel puncturam, quam inferre volunt, sciunt alicui imagini depicto vel fuso, vbi alique (02) maleficiare volunt, qud non illi imagini, sed illum quem prsentare habet iuxta punctur as super imagines factas ldunt, varia super hunc modum gesta deduci possent. Nec valet instantia, si quis obijceret, illas mulieres siclsas, fortais fuisse innocentes, e qud et per exempla tacta lsionesetiam innocentibus posse contingere patet. Dum aliquis igno (34) ranter per imaginem artificialem Malefica lditur instantia non valet, qua aliud est Dmo (34) ne per Maleficam ldi, et aliud per ipsum Dmonem absque (30) Malefica, quia Dmon per se in effigie animalis tunc verbera suscipit, quando alteri sibi per pactum coniuncto infert, Et quando cum eius consensu ad talem appartionem, sub tali forma et modo se ingeit. Vnde sic tantummod noxios et sibi per pactum coniunctos nocere potest, et nullo modo inno (34) centes. Per Maleficas autem vbi Dmones ldere qurunt, tunc etiam innocentes permiione diuina in vltionem tanti criminis sp affligunt, verm etiam Dmones per se interdum (Deo permittente,) et innocentes ldunt vt dudum Iob sanctiimu (05) lserunt, sed ibi non fuerunt, nec vsus fuit Diabolus huiusmodi prstigiosis apparitionibus, proutintali facto, et per tale fantasma cati, quod animal perfidorum est appropriatum signum, sicut canis prdicatoru (05) in scripturis. Vnde semper mutu sibi insidiantur. Et ordo prdicatoru (05) sub figura catuli latrantis, in primo fundatore aduersus hreses prmonstratus fuit. Prsumitur autem qud per secundum modum Malefic ill tres laboratorem inuaserunt, tum qud primus modus non tantm eis placuisset, tm quia secundus earum curiositati magis congruit. In quo etiam talis ordo circatria seruatus fuit. Prim, qu ad Dmonum instantiam sollicitant super hoc fuerunt, et non Dmones ad instantiam Maleficarum. Sic enim spissim ex earum faionibus repertum est nobis, qud ad instantiam Dmonum eas continu ad mala perpetranda infestantes: plura habent facere, et verisimile, qud de se non cogitassent pauperem molestare. Causa autem quare Dmones ad hoc sollicitabant, sine dubio extitit, qud quia ben noscunt vbi crimina manifesta impunita remanent, amplius Deus offenditur, fides catholica debonestatur, et ipsarum numerus amplius augmentatur. Secund, habito earum consensu, Dmones earum corpora localiter transtulerunt, ea facilitate, qua et spiritualis virtus prstantior corporali existit. Terti, quia prstigiosa apparitie modo quo sup. tactu (05) est, in formas illas bestiales conuers, ipsum laboratore (02) inuadere habueru (05) t, nec defens verberibus, sicut vtique (30) ea facilitate qua translat fuerant, eas defendere potuissent, sed verberari, et verberatorem manifestari permiserunt, scientes, illa flagitia per effeminatos viros nullum zelum fidei habentis, remanere obcausas prtact as impunita. Alludit, qud legitur de quodam sancto viro, qui dum semel prdicantem Diabolumin forma sacerdot is

deuo (34) ti in Ecclesia reperisset, et per spiritumipsum Dmonem agno (34) uisset, esse verba sua obseruauit: et an ben vel mal populum informaret attendebat, et dum ipsum irreprehensibilem, et potius criminum obiurgatorem perpendisset, finito sermone accersito dum caufam super his qureret, respondit: Ecce veritatem dico, scies qud dum auditores sint verbi et n factores, amplius Deus offenditur, et lucrum meum augmentatur. DE MODO QVO DAEMONES PER Maleficarum operationes homines interdum substantialiter in habitant, CAPIT. DECIMVM. Qvia in prcedenti capitulo tactum est, qualiter Dmo (34) nes etiam capita bo (34) minum, aut alias partes corporis occupare et intrare, et species interiores de loco ad locum mouere possunt, dubitare quis posset, An ne ex toto homines adinstanti Maleficarum obsidere possent? Et de diuersis modis obsidendi absque Maleficarum instantia? Vnde pro harum declaratione tria sunt declaranda. Prim, de diuersis modis poidendi. Secund, qud ad instantiam Maleficarum diuina permiione Dmones interdum omnibus illis modis poident. Terti, acta et gesta super hc sunt de ducenda. Qu ad primum, secluso illi generali modo, quo Diabolus homine (02) cum quolibet peccato mortali iuhabitat. De quo modo S. Tho. quolib. 3. q. 3. sub dubio: An Diabolus semper substantialiter inhabit at homine (02) , quandocunque (30) peccat mortaliter, causa dubitationis eius sit, (38) cm Spiritu ssanctus semper inhabitat hominem cum gratia, iuxta illud, 1. ad Corin. 3. Templum Dei estis, et spiritus Dei habitat in vobis, et grati opponitur culpa, et opposita habent fieri circa idem. Vbi etiam declarat, qud quia inhabitare hominem potest intelligi dupliciter: Vel quantum ad animam, vel quantum ad corpus, et primo modo, cm non est Diabolo poibile inhabitare animam, e qud solus Deus menti illabitur. Nec iterum Diabolus ita est causa culp, sicut Spiritus san ctus efficit in anima per se operando, ide similitudo non valet. Quantum ver ad corpus, dicere possumus, qud dupliciter Diabolus potest inhabitare hominem, sicut etiam dupliciter homines reperiuntur, vel in peccato, vel in gratia existentes. Primo modo dicere oportet, qud quia ex quolibet peccato mortali homo seruituti Diaboli addicitur, inquantum Diabolus interdum exterius sug geit peccatum, vel quantum ad sensum, vel quantum ad imaginationem, ide dicitur inhabitare affectum hominis, cm ad quemlibet motum tentationis mouentur, sicut nauis in mari sine gubernatione. Potest etiam Diabolus hominem substantialiter inhabitare, sicut patet in arreptitijs, et quia hoc magis pertinet ad rationem p n qum culp, vt patebit, et p n corporales non semper consequuntur culp, sed quan doque (30) peccantibus et non peccantibus inferuntur. Ide et in gratia et extra gratiam existentem, secundum altitudinem incomprehen sibilium iudiciorum Dei inhabitare subst antialiter possunt: et hic modus poidendi, licet non sit nostr speculationis, ponitur tamen, ne alicui impoibile videatur, qud etiam (Dei permiione) homines Dmonibus ad instantiam Maleficaru (05) substantialiter interdum inhabitant. Possumus ergo dicere, qud sicut quinque (30) modis Dmones per se absque (30) Maleficis homines ldere et poidere possunt, ita et omnibus illis modis ad instantiam Maleficarum, cm ex tu (05) c sicut amplius Deus offenditur, ita qud maior suiendi in homines per Maleficas Dmoni permittitur facultas, et modi perfunctori recitando, hi sunt, dempto eo, qud vexant aliquando in bonis fortun exterioribus, qud aliquando (34) etiam aliquos in proprijs ldunt tantummod corporibus, aliquando in corporibus simul et in potentijs interioribus. Aliquando solm tentant intus et extra. Alios vsu rationis ad tempus priuant. Alios velut bestias irrationales reddunt. De singulis dicamus. Sed prius quinque (30) causas, pro (34) pter quas Deus permittit homines poideri prmittamus, quia ordinem seruare materia postulat. Nam aliquando quis poidetur pro maiori suo merito. Aliquando pro alieno leui delicto, aliquando pro suo veniali peccato, aliquando pro graui peccato alieno, aliquando pro magno facinore proprio. Et his omnibus de causis nulli dubium, quin et DEVS ad instantiam Maleficarum per Dmones etiam similia interdum permittat, et singula ex scripturis, et non per noua gesta tantm probare expedit, cm semper noua per antiqua roborantur. Nam de primo patet in dialogo Seueri, beati Martini chariimi discipuli, vbi fertur, quend patrem sanctiim vittant dotatum in gratia expellendi Dmones, vt hinedum verbis proprijs figurentur, sedetiam eiusdem patris epistolis et cilicio, et cm coram mundo patet, qud esset celeberrimus, se tentari sensit vana gloria, cui vitio licet viriliter resisteret, tamen vt humiliaretur amplius totis prcordijs Deum precabatur, quatenus quinque (30) mensibus Dmone poideretur, quod et factum est, nameum statim possessum vinculari oportebat, et omnia applicare sibi Dmoniacis com munia. Finito autem quinto mense, prorsus et ab omni vana glora, et Dmone liberat us est. Sed qud hac de causa quis per maleficium alterius posset Dmone poideri, sicut factum fuisse non legitur: Ita nec ad prsens affir matur, licet vt prmissum est, incomprehensibilia sint Dei iudicia. De secundo autem, qud ex alieno leui delicto aliquis poidetur, ponit exemplum Beatus Gregorius de Beato Elutherio Abbate, viro simpliciimo, qui cm pro (34) pe Monasterium virginum pernoctaret, et ignoranti, ordinauerunt adsuam cellam paruulum puerum, qui omni nocte vexabatur Dmone. Sed eadem nocte Dmone liberatus est ad patris prsentiam. Hic cm rem didicisset gestam, et puer iam positus esset in Monasterio sancti viri, et transactis multis diebus paul immoderat ltus de liberatione pueri, ait adconfratres suos: Diabolus sibi cum illis sororibus iocabatur. Sed vbi ad seruos Dei venit. puerum hunc accedere non prsumpsit. Et ecce statim Diabolus puerum vexare c pit. Et per lachrymas et ieiunia sancti viri, et confratrum difficulter, sedeodem die liberatus fuit. Et quidam vbi ex alieno et leui delicto, quis innocens poidetur. Nam mirum si propter veniale proprium, aut propter graue alienum peccatum, aut etiam propter proprium facinus, aliqui etiam ad Maleficarum instantiam per Dmones poidentur. Nam et de pro (34) prio veniali

peccato patet per Cassianum collatio. Abbat. Sereni prima, dicentem de Mose: Moses inquit, in heremo cm singularis et incomparabilis vir esset, ob reprebensionem vnius sermonis, quem contri Abbatem Macharium disputans, paul durius protulit, quadam scilicet opinione pruentus dico, confestim traditus est Dmoni, vt humanas gestiones ori suo ab eo supplet as ingereret. Quod flagellum purgationis gratia do (34) minus intulisse videtur, ne scilicet in eo vel momentanei delicti macula resideret, patuit ex miraculosa curatione. Nam continu Abbate Macharioin oratione submissa, citius nequam spiritus ab eo fugatus absceit. Simile videtur buic, quod (36) Gregorius primo dial. refert de moniali, qu lactucam comedit, n prius signo crucis se muniens, et per Beatum Equitium patrem liberata. De quarto etiam, videlicet pro alieno graui peccato aliquem poideri, ibidem refert Beatus Gregorius de beato Fortunato Episcopo, qui dum Diabolum ab obsesso homine propulsisset, ser idem Dmon in specie peregrini per plateas ciuitatis clamare c pit: Ovirum sanctum Fortunatum Episcopum, Ecce de hospitio me peregrinum proiecit, nec vbi quiescam inuenio. Tunc quidam cum vxere sua et filio sedens, peregrinum inuitauit ad suum hospitium, et qurendo causam expulsionis, est gauisus super derogatione sancti viri, quam peregrino fict audiuit. Exind aute (02) Diabolus puerum inuasit, et prunis iniecit, ac animam eius excuit. Sicque (17) ue pater miser primum quem recepisset hospitio intellexit. Et de quinta causa proprij facinoris et magnicom muniter, tam in sacra Scriptura qum in sanctoru (05) passionibus legimus. Nam et sic 1. Regum 15. Saul inobediens Deopassessus est. Qu omnia (vt diximus) tact a sunt, ne impoibile cuiquam videatur, ne ob facinora Maeficarum, vt aliqui etiam adearum instantiam poideantur. Super quo, vt diuersos modos poidendi intelligere valeamus, qu ad secundum rem gestam in medium producamus. Tempore siquidem Pij Pap secundi ante iniunctum Inquisitionis officium, vni duobus Inquisitoribus talis accidit casus: Bohemus quidam de Dachono oppido, filium vnicum et sacer dotem secularem ob liberationis gratia, quia obsessus erat, Romam vsque perduxit. Acasu autem, dum ego vnus ex Inquisitoribus hospitium refectionis gratia intrassem, contigit, vt tanquam commensalis idem sacerdos cum patre ad tabulam pariter mecum consederent. Conuenientes autem, et mutu (vt moris forensium est) conferentes, idem pater pluries suspirans, et qud prosperum iter compleuisset Deo omnipotenti optabat: cui ex intimis compatie (02) do, qunam sui itineris et causa Tristiti esset, inquirere c pi. Tunc ille filio audiente, qui et mihi collateralis in mensa erat, respondit: Heu filium habeo Dmone obsessum, quem obliberationis grati, magnis laboribus et impensis bucusque (30) perduxi. Et ego: Vbi nam filius esset, dum inquirerem, qud mihi collateralis esset, indicauit. Atterritus ego paululum, et diligenter ipsum intuens, qud cum tanta modestia cibum sumeret, et ad quque (30) interrogata pi responderet, Hsit are animo c pi, qud obsessus non esset, sed infirmitatis causa sibi aliquid accidisse obieci. Tunc filius rem gestam per se narrans, et qualiter, qutoque (23) tempore obsessus fuisset indicauit. Mulier inquit, qudam Malefica hanc mihi infirmitatem contulit: rixanti enim contra eam ratione cuiusdam disciplin circa regimen curi, cm eam durius increpassem, quia ceruicos voluntatis erat, dixit, qud post paucos dies haberem intendere his, qu mihi contingerent. Sed et Dmon in me habitans hoc idem refert, qud maleficium sub quadam arbore positum sit Malefica, quod nisi amoueatur n potero liberari, sed nec arborem vult indicare. At ego nec minimam suis dictis fidem adhibuissem, nisi experientia me protinus edocuisset. Nam interrogatus me de interuallo temporis, vt prter consuetum modum obsessorem tant su rationis esse capacitatis. Respondit, vsu rationis tantum mod priuor, quando diuinis aut vacare, aut sacra loca visitare voluere, prcipu autem Dmon ex suis verbis per me prolatis dixit: Quod sicut maiorem displicontiam bactenus in sermonibus ad populu (05) sibi fecisset, ita vt nullo modo me prdicare sineret, gratiosus enim ex relatu patris prdicator extitit, et omnibus amabilis. At ego Inquisitor cm de singulis certificari voleb, per quindenam et vltra ad varia sanctorum limina ipsum deducere decreui. Prcipu autem ad Ecclesiam sanct Praxedis virginis, vbi pars stru marmore cui in sua flagellatione saluator noster alligatus fuerat, et ad locum in quo Petrus Apostolus crucifixus fuerat, in quib. locis horribiles eiulatus, dum exorcizabatur emittebat, iam asserens se velle exire, pst paululum ver minim. Et vt prmissum est, in omnibus moribus mansit sacerdos compositus, et sine omninota, nisi dum exorcismi incipiebantur, et illis finitis dum stola de collo amouebatur, ex tunciterum nec minimum irration abilem, aut inhonestum motum demonstrabat, hoc dempto dum Ecclesiam aliquam pertranseundo, genua pro salutatione virginis glorios flectebat, tunc Diabolus eius linguam in longum extra os suum emittebat, et interrogatus, an non ab illo posset continere, respondit, hoc facere minim valeo, sic enim vtitur omnibus membris et organis, collo, lingua, pulmone, ad loquendum vel eiuldum dum ei placet, audio quidem verba, qu sic per me et ex membris meis loquitur, sed resistere omnin non valeo, et quando deuotione orationi aliqua insistere affectarem, tamen acrius me impugnat linguam emittendo. Et quoniam columna in Ecclesia sancti Petri in templo Salomonis circu (05) ferrata existit, per cuius virtutem plures licet Dmonibus obsei, liberantur, e qud et Christus prdicando in templo illi se apodiasset, hc tamen occulto Dei iudicio liberari non potuit. Alium modum prosua liberatione sibi disponendo, licet enim per integru (05) diem et noctem circa columnam inclusus mansisset, tamen sequenti die, post varios exorcismos super eum plectos, dum circumstaret populus et magaus fieret ccursus, Interrogatus, in qua parte column se Christus podiasset, tunc dentibus mordendo columnam, locu (05) demonstrabat eiulans. Hcstetit, hcstetit, vitimatim tamen dixit, Nolo exire. Et cm interrogaretur qua de causa,

respondit, propter lumbardos, et interrogatus denu, curpropter lumbardos egredi nollet, tunc respondit in Italica lingua, cm autem infirmus sacerdos illud idioma ignoraret, dicens, Omnes faciunt sic, et sic nominando pemum vitium luxuri. At sacerdos post hoc me interrogando dixit. Pater quidsibi volunt hc verba Italica, qu ex ore meo (34) protuli, cui cm indicassem, respondet, verba qudam audiui, sed intelligere non potui. Et quia vt rei probauit euent us, hoc Dmonium crat de genere illo, de quo Saluator in Euangelio: Hocgenus Dmonioru (05) non eijcitur uisi in oratione et ieiunio. Ide quid venerabilis Episcopus per Turcas, vt fertur, sede expulsus, pi illi cpatiens, per totum quadragesimale tempus in pane et aqua, ieiunijs et or ationibus, et exorcismis quotidie insistens, ipsum per Dei gratiam tandem liberauit, et ad propria cum gaudio remisit. Super quo licet sine miraculo nullus in hac vita poit sufficienter disserere, quibus et quot modis Dmon homines poideat, vel etiam ldat: possumus tamen dicere, qud quinque (30) modis, demptoeo qud in rebus fortun exterioribus aliquando tamen ldunt. Nam aliqui in proprijs tantummod vexantur corporibus, Aliqui in co (34) rpo (34) re simul, et in potentijs interioribus, Aliqui in potentijs tantummod interioribus, Aliqui castigatione eorum adtempus tantummod vsu rationis priutur, Aliqui ver velut besti irrationabiles redduntur. Prfatum sacerdotem quarto modo possessum fuisse declaratur. Nam nec in rebus fortun, nec in proprio vexatus corpore fuit, prout contigit Beato Iob, vbi Deus Dmonem licentiasse manifest Scriptura super hoc tradit, dicens ad Satan: Ecce, vniuersa qu habet, in manu tua sunt, tantm in ea ne extendas manum tuam, et hoc in res exteriores. In corpus ver postmodum ait: Ecce in manu tua est, veruntamen animam eius serua, id est, vitam eius ne auferas. Potest etiam dici, qud tertio modo, scilicet, in potentijs anim interioribus simul et corpore vexatus fuit, cm dicebat, vt Iob. 12. habetur: Ad Dominum si dicitur, consolabitur me lectulus meus, et releuabor loquens mecum instatu meo, terrebis me per somnia, et per visiones horrore concuties, Dmone scilicet procurante, secundum Lyram et secundum Thomam. Terrebis me perfomnia, qu scilicet dormieuti apparent, et per visiones, qu scilicet apparent vigilanti ab vsu exteriorum sensuum, alienato. Solent. n. phanta smata informat a diurnis cogitatiibus esse in terrore (02) dormie (02) tium. Et hc reprobantur in eo exinfirmitate corporis. Vnde si consolatione vndique (30) seclusa, nil remedij videbatur Iob euadendi tot angustias nisi per morte (02) , horrore inquit concuties. Quibus modis et Malefic homines ldere per Dmones nemo dubitat, prout in sequentibus patebit, qualiter per grandines in rebus fortun, et in corpora animaliu (05) et hominu (05) lsiones inferunt. Tertius e (02) t modus ldendi est in corpore, et in interioribus potentijs, absque (30) priuatione vsu rationis. Patet ex earum operationibus, vbi vt suprtactum est, ade mentes hominum ad illicitas affectiones incendunt, qud necessari etiam nocturno tempore ad amasias per longa terrarum spacia currere habent, fisco carnalis amoris nimis illaqueati. Potest adduci et illud, quod in Heia oppido Marburg contigisse dicitur, de quod obsessoetiam sacerdote, dum in exorcismis Dmon interrogaretur, quanto tempore sacerdotem inhabit asset? Respondisse fertur septem annis. Et cu (05) Exorcista obijceret, cm vix per tres menses eum vexasti, reliquo tempore vbi er as? Respondit, In corporesuo me occultabam. Et ille: In qu parte corporis vbi inquirebat, respondit, vt plurimm in capite. Et denu, vbi nam fuisset, quando diuina celebrasset, et sacramentum sumpsisset requisitus, dixit: Sub lingua eius me occultaui. Et ille miser, qua temeritate ad prsentiam creatoris tui non aufugisti? Tunc Dmon: Nunquid sub ponte se vnquam quis occultare potest, donec de super vir sanctus pertransibit, dummod gressus non fixerit, diuina tamen cooperante gratia liberatus fuit, siue verum siue fictitium protulerit, cm mendax sit, et pater eius. Quartus modus applicatur ad prfatum possessum Rom liberatum, sub hac declaratione, qud Dmon poit illabi corpori, licet non anim, cm hoc soli Deo sit poibile, illa etiam corporis, non tame (02) infra terminos essenti corporis, hoc inquam, declarat terminos essenti corporis, hoc inquam declarando, habetur modus, quo Dmones substantialiter interdum homines inhabitant, et ad tempus tantm vsu rationis priuant. Et quide (02) hocsic declaratur. Nam dicere possumus, qud corpus habet terminos duplicis rationis, scilicet, quantitatis et essenti. Vnde quando Angelus quicunque (30) bonus vel malus operatur infra terminos corporalis quantitatis, et sic illabitur corpori, operando circa potentias quantitatiuas, sic etiam boni Angelietiam imaginarias, in honas visiones operantur, nunquam autem dicuntur illabi essenti corporis, quia non possunt illabi vt pars, neque (30) sicut virtus. Non sicut pars, quia alia et alia est essentia vtrobique (30) , non sicut virtus quasi dansesse, quia suu (05) esset habet per creationem Deo, vnde et ipse solus habet intrinsecam essenti operationem et conseruationem, quandiu placitum fuerit su pietati conseruando. Vnde concluditur, qud ali omnes perfectionesseu defectus (loquendo de bonis) qu ad perfectiones. De malis, qu ad defectus, quando operantur, si operantur circa corpus et partes eius, vt circa caput illabu (05) tur tali corpori super terminos, videlicet quantitat is et quantitatiuas potentias. Si ver circa animam, tunc iterum vterque (30) extrinsec operatur, sed modis diuersis. Et dicuntur operari circ animam, fantasmata illa seu species intellectui reprsentando, et non solm ad iudicium sensus communis, et sensuum exteriorum. Ex quibus operationibus sequuntur tentationes malis Angelis, et affectiones et cogitationes mal per indirectum operando versus intellectu (05) . A honis autem Angelis sequuntur illustrationes fantasmatum ad cognoscendum reuelando ab eu, vnde et talis diuersitas est, qud boni Angeli etiam direct possunt imprimere in intellectum fantasmata illustrando. Mali autem neque (30) illustr are dicuntur fantasmata, sedprius obfuscare. Item nec direct imprimere possunt, sed tantummod indirect, in quantu (05) intelligente (02) necesse est fantasmata

speculari. Per hc tamen etiam Angelus bonus non dicitur illabi anim, licet tam illuminet sicut nec dicitur superior Angelus illabi inferiorem, licet eum illuminet, sed tantummod extrinsec operatur et cooperatur modo, quo dictum est, vnde mulc minus malus illabi potest, et per hunc modum Dmon sacerdoti corpus in tribus occupauit. Prim, qud sicut illabi suo corpori potuit, infra videlicet terminos corporalis quantitatis, ita caput suum occupauit substantialiter illud inhabitando. Secund, qud circa animam eius extrinsec operari potuit, obsuscando intellectum, vt rationis vsum perderet. Ita etiam potuit, vt sine intermiione vel etiam interpellanti eum qu ad amiionem rationis vexare. Licet etiam dici potest, qud ex dono Dei hoc hauerit sacerdos, vt non sine inter miione Dmone vexaretur. Tertio, qud licet omnibus membris organis ad loquendum et vocis ad formandum priuaretur, semper tamen ad verba, licet non ad sententiam verhorum aduertentiam habuit, qui modus obsidendi plurimm ab alijs obsidendi modis differt, cm communiter obsei leguntur sine intermiione Dmonibus affligi, vt patet in Euangelio t de Lunatico, cuius pater dixerat ad lesum: Domine, miserere filio meo, quia luna ticus est, et male patitur. Mattb. 17. qum etiam de muliere illa, quam Satanas alligauerat, 18. annis, et erat inclinata, necomnin poterat sur sum aspicere. Luc. 13. Quibus etiam modis indubi Dmones diuina permiione ad insttiam Maleficar um vex are possunt. DE MODO QVO OMNE GENVS infirmitatis inferre possunt, et hoc in generali de grauioribus. CAPIT. XI. Sed et hoc, qud non sit aliqua infirmitas corporalis qu Maleficis Deo permittente inferrinon poit, etiam si ad lepram vel Epilepsiam se exie (02) dere habeat, probari potest per hoc, (38) per DD. nullu (05) genus infirmit atis excipitur. Nam si diligenter ea qu superius tacta sunt, tam de virtute Dmonum, qum ad malitiam Maleficarum considerantur, nullam patitur hoc difficultatem. Nam et Nider tam in suo prceptorio qum etiam formicario, vbi qurit: An Maleficipoin (31) t veraciter suis maleficijs homines ldere, et est qustio absque exceptione alicuius infirmitatis, etiam quant umcunque incurabilis. Et vbi respondit qud sic, qurit consequenter quibus modis, et quibus rebus. Et qu ad primum respondit, vt supr ex prima qustione prim partis tractatus patuit. Probatur etiam per Isidorum, describentem Maleficarum operationes. 8. Etbicor. capit. 9. Malefici dicuntur ob facinorum magnitudinem, bi enim elementa concutiunt, scilicet opere Dmonum ad tempestates concitandas, mentes hominum turbant, modis videlicet supr tactis. vsum rationis vel omnin im pediendo, aut grauiter obfuscando, subdit, et absque (30) vllo veneni haustu, violentia tantum carnis animas interimunt, vitam videlicet auferendo. Probatur etiam per S. Tbo. in 2. sen. circa dis. 7. et 8. Et in 4. dist. 34. Et communiter per omnes Theologos ibide (02) scribentes, qud Malefici omnibus medis possunt procurare lsiones in hominibus et eorum rebus, cooperante Dmone, in quibus Dmon potest solm ldere vel decipere, videlicet in rebus, fama, corpore, vsurationis et in vita, vult dicere, (38) in illis, in quib, Dmon per se absque (30) Malefica poit ldere, poit etiam cum Malefica, im ampliori facilitate propter maiorem diuin Maiestatis offensionem, vt supr tactum est. De rebus namque (30) patet Iob. 1. et 2. vt supr patuit. De fama patet in legenda B. Hieronymi, vt refert Io. An. in Hieronymiano, qud Diabolus se transformauit in form S. Siluani Episcopi in Nazareth amatoris Hieronymi. Qui Dmon prim feminam nobilem in nocte in lecto procare et prouocare c pit ad luxuriam verbis, et deind factis sollicitauit ad malum, qu cm clamaret, Dmon sub specie sancti Episcopi, sub lecto femin se abscdit, vbi requisitus et inuentus, per luxuriosa verba se mentitus est esse Episcopum Siluanum. In crastinum ergo sanctus vir disparente Diabolo diffamatus est grauiim, qua diffamia tandem circa sepulchrum S. Hiero. fauente Diabolo in obsesso corpore purgatus est. De corpore patet in B. Iob. qui percussus fuit Dmone vlcere peimo quod exponitur de lepra. Refert etiam Sigisbertus et Vincen. in spe. histo. lib. 25. 6. 37. qud tempore Ludouici secundi Imperatoris, in parochia Moguntina quidam Dmon prim sp lapidesiecit, et quasi malleos ad domos percuit. Et deina public loque (02) do, furta prodendo, et discordias seminando plures inquietauit, deind omnes contra vnum irritauit, cuius hospitium vbicunque (30) manebat incedit, Et ob illius peccata omnes pati affirmauit. Vnde tande (02) agros probospitio habere potuit, propter quod cm presbyteri ltanias celebrarent, multosiactibus lapidum Dmon vsque (30) ad cruent atione (02) lsit, aliqu ando quieuit, aliquando suijt, et per triennium ista continuauit, quousque (30) omnia dificia ibi incendio consumpta sunt. Item de nocumento vsu rationis, et vexatione interiorum sensuum. probatur ex posseis et arrepticijs per euangelicas eti historias. Item de morte, et qud de vita etiam quosdam priuat, patet Tobi 6. de septem viris Sar virginis occisis, qui propter luxuriosum affectum, et effrenem appetitum in virginem Saram eiusdem non erant digni matrimonio. Quare concluditur, qud sicut per se, it a et amplius per Maleficas in omnibus nibil dempto hominibus nocere possunt. Verm vbi quritur, an huiusmodi lsiones sint potius Dmonibus aut Maleficis imputand? Respondetur, qud sicut propria et immediata actione Dmones operantur, infirmitates immittendo, ita et ipsis principaliter sunt imputand, sed quia in contemptu (05) et offensam creatoris simul, et in perditionem animarum qurunt huiusmodi per Maleficas exercere, scie (02) tes, qud per talem modum, sicut Deus amplius irritatur, ita et amplius permittit eis potestate (02) suiendi, et quia de facto innumera maleficia perpetrantur, qu non permitterentur Diabolo inferre hominibus, super se sclm affectaret homines ldere, quia tame (02) permittuntur iusto et occulto Dei iudicio per Maleficas propter earum perfidiam et catholic fidei abnegationem. Vnde et eis iusto iudicio talia imputantur secundario, quantumcunque (30) Diabolus sit actor principalis. Scoba ergo quam mulier intingeret aqua vt pluat, et sursum in arem aquam spargendo licet in

se non causat pluuiam, nec posset mulier inde reprebendi, quia tamen ex pacto cum Dmone inito vbi i vt Malefica talia facit, licet Dman sit qui pluuiam causat, ipsatamen immerit inculpatur, e qud mala fide et opere Diabolo seruit, eius obsequijs se tradendo. Sicetiam quando imaginem cereum vel simile ad mabe ficandum aliquem Maleficus facit, vel quando maleficio alicuius in aqua vel plumbo imago apparet, quicquid malesti infertur tali imagini, cm tale experitur fidei imaginatio, idest, homini maleficiato (34) , puta punctura vel alia lsura quacunque (30) , Licet lsio realiter inferatur imagini per Maleficam vel alium hominem, et inuisibiliter Dmon maleficiatum hominem eodem modo ldit, merit tamen Malefic imputantur, quia sine ea Deus nunquam lsionem inferre Diabolo permitteret, nec Diabolus per se ldere ipsum attentasset. Sed quia dictum est de fama, in qua Dmones per se homines ldere possunt, absque (30) Maleficarum cooperatione, posset in dubium verti, An etiam Dmones per se possent honestas mulieres infamare, vt tanquam Malefic reputarentur, cm in earu (05) effigie ad maleficandum aliquem apparerent, vnde contingeret tali innoce (02) ter infamari? Responsio, aliqua sunt prtermitte (02) da. Prim, quia dictum est, Dmonem uihil posse efficere bsque (30) diuina permiione, vt in prim parte operis, circa vltimam qustionem patuit, etiam tactumest, qud non est tanta permiio superiustos, et in charitate existentes, sicut super peccatores, in quos vtique (30) sicut maiorem habent potestatem, iuxtaillud, Cum fortis armatus custodit, et c. Ita vtique (30) plura permittuntur Deo in eorum afflictione (02) qum super iustos. Demm, licet iustos in rebus exterioribus, vt fama et sanit ate corporis ldere possunt, Deo permittente, quia tamen sciunt, hoc eis cedere in augmentum meritorium, ide minus eos ldere affectant. Ex quibus dici potest, qud in bac difficultate respectus potest haberi ad diuersa. Prim ad diuinam permiionem. Secund ad hominem, qui censetur honestus, cm tales non semper sunt in charitate existentes, sicut sunt sub honestate reputati. Terti ad fucinus, in quo innocens debet infamari, qud illud ex sua radice cuncta flagitia mundi excedit. Ide dicendum, licet ex diuina permiione quique (17) ue innocens siue in gratia constitutus, siue non, ldi poit in rebus fortun et . fama, habendo tamen respectum ad ipsum facinus et grauit atem criminis, cm Malefici sic nuncupantur ob facinorum magnitudinem, iuxta Isidorum sp allegatum dici potest, qud hoc vt aliquis innocens prdicto modo Dmone infametur, fieri non est ben poibile iterum multis respectibus. Prim, qui cm infamare in vitijs qu absque (30) peccato expresso vel tacito inito cu (05) Dmone perpetrantur, vt sunt furta, latrocinia, et actus carnales. Aliud fit ab infamia super vitia, quae (16) nullo modo possunt homini imputari, aut ab eo perpetrari, nisi super pactum expressum cum Dmone inito, qualia sunt opera Maleficarum, qu nisi virtute Dmonum Maleficis perpetrantur, vt vbi hemines, iumenta, aut terr fruges maleficiantur, vnde et eis aliter imputari n possunt. Ide licet Dmon poit hominem de alijs vitijs infamare, de tali tamen vitio infamare, quod sine eo non potest perpetrari, non videtur pen poibile. Prtere, hucusque (30) nu (05) quam actum est, nec repertum, vt aliquis innocens sit per Dmonem taliter infamatus, et sic propter talem infamiam mortio fuisset adiudicatus, im vbi ttummod infamia laborat, talis nulla p na punitur, nisi qud canonica purgatio sibi indicitur, (vt in tertia parte operis circa secundum modu (05) sententiandi Maleficas patebit,) et licet ibi contineatur, qud in casu dum in purgatione deficeret, pro reo esset habendus, adhuc tamen adiuratio sibi indiceretur, antequam vlterius super p nam relapsis debitam procederetur. Sed quia circa contingentia laboramus, qu actu nunquam fuerunt perpetrata, nulli dubium, quin et in posterum diuina permiio fieri non permittat. Prtere et fortiori propter Angelicam custodi, qu non permittit insontes in alijs criminibus minoribus infamari, vt in latrocinijs et huiusmodi minus permittet, im fortius su custodi deputatum ab infamia talium flagitiorum prseruabit. Nec valet, si quis acta per S. Germanum obijceret, quando Dmones in assumptis corporibus, et ad mensam consedentibus alias mulieres viris suis condormientibus, reprsentabant hespitem, illudentes, quasi ill mulieres in proprijs cerperibus semper edentes et bibentes aduentarent, de quaetiam supr mentio habita est, quia nec ibi ill mulieres excusantur, quasi innoce (02) tes omnin, sed qud talia mulieribus sp accidunt, quod iuxta ca. 26. q. 5. Episcopi notatur. Vbi reprebenduntur tales, (38) dum in imagin aria solum mod illusione transferantur, putant se veraciter et corporaliter transferri, licet (vt supr tactum est) etiam interdum corporaliter Dmonibus vehuntur. Sed qud corporales infirmit ates alias omnes nulla dempta, diuina permiione inferre possunt, de illo est prsens speculatio. Concludendo ex prnotatis, qud scr, cm nulla fiat Doctoribus exceptio, cui et rationem assentire oportet, cm alis Dmones suanaturali virtute cunct a corporalia excedunt, vtsp tactum est, acta denique (30) et gesta per nos reperta hc affirmt. Nam licet maior difficultas fortais circa lepram aut Epilepsian oriri poit, an videlicet talia inferre possent, e qud huiusmodi tantummod ex diuturnis pruijs interiorum dispositionibus et defectibus solet oriri, nibilominus per maleficia interdum esse illata repertum est. Nam in diocesi Basiliensi in confinibus partium Lotbaringi et Alsati, cm quidam honestus laberator qudam verbadura contra rixesam quandam mulierem protulisset, illa indignata minas adiecit, qud et in breui se de eo viudicare vellet. Et ille, licet minas paruipendisset, eadem tamen nocte sibipustulam collo accreuisse sensit, fricando tamen paululum, et tgens, totam faciem inflatam et tumefactam cum collo persensit, intantum vt borribilis specie lepr etiam per totum appareret corpus, qui non distulit, sed quant citius amicis et consulibas acoersitis rem gestam super comminatoria verba mulieris narrauit, et quod sic mori ea fide et suspitione vellet, qud illa sibiarte Magica eadem Malefica intulisset. Quid plura? mulier capitur, qustionibus exponitur, et crimen fatetur. At Iudex de modo

et causa diligentius inquirens, respondit: Cm me vertis opprobriosis homo ille aggressus fuisset, egoira succensa cm ad domu (05) vemssem, malignus spiritus causam Tristiti me inquirere c pit, cui cm singula euarassem, et vt me viudicare possem idem insinuando instarem. Ille inquisiuit dicens: Quiderga vis, vt eifaciam? At ego respondi: Vellem vt inflatam faciam semper retiueret, et sic ille absceit, et ill am infirmitatem vltra qum petij homini intulit. Egacnim qud tali lepraeum per cuteret, minim sperassem, vnde et incine??ata fuit. In diocesi denique (30) Consttiensi, inter Brisiacum et Freyburg, leproa qudam mulier multis referre solet, nisi debitum vniuers carnis iam ab annis duobus persoluerit, qud simili ex causa controuersi, qu inter ipsam et quandam ali mulierem mota fuisset, cm de nocte domum egressa ante ostium quid operis agere tentasset, ve (02) tus quid am calidus domo alterius mulieris, qu ex opposito domus su fuerat, eius faciem repent insufflauit, vnde et subit in lepra (01) quam gestabat, se incidisse asseruit. In diocesi denique (30) eade (02) , et territorio nigr sylu, Malefica dum per lictorem super struem lignorum proincendio sibi parato, terra eleuaretur, dixit: Dabo tibi mercedem. et sic insuffldo in eins vultu (05) , statim lepraborribili per totum corpus percussus paucis ex post superuixit diebus. Horrenda eius facinera breuitatis caus omittuntur, sicut et lia quasi innumera super hs recitari possent, Epilepsiam namque (30) seu caducum morbum certis infligisse per oua mortuorum corporibus subtumulata, prcipu ex earum secta ex inhumatis, cum alijs earum cremonijs qu recitda non sunt, vbi in potu, vel cibo, alicui prbuerunt, spius nobis repertum est. SVPER MODVM, QVO ALIAS consimiles infirmitates speciales hominibus inferre solent, CAPIT. XII. Alias denique (30) infirmitates inflexisse, vt ccitatem, vel acutiimos dolores et torsiones in corporibus hominum quis enumerare potest? Tamen ex his, qu oculis nostris perspeximus, et qu vni ex Inquisitoribus innotuerunt, aliqua in medium producamus. Eo in tempore in quo oppido Jbruck Inquisitio super Maleficas fieret, hcinter alios de ductus fuit casus. Nam honesta qudam persona, et vni ex familiaribus Archiducis matrimonio copulata in prsentia Notarij, et fecundam formam Iuris deposuit, qud cm tempore su virginitatis cuidam ex ciuibus famularetur, accidit, vt vxor illius graui dolore capitis langueret, pro cuius curatione cm qudam mulier acceisset, et suis carminibus et certis praxis mitig are dolorem haberet, ergo eius practicam vbi diligenter obseruabam, perspexique (17) ue qud contra naturam aqu fus in scutellam quandam, ipsa aqua in olla aliam ascendisset, cum alijs cremonijs qu recitare opus non est, consideransque (17) ue, qud ex illis dolor capitis in domina non mitigaretur, aliqualiter indignata, hc verba ad Maleficam protuli: Nescio quid agitis, vos n facitis nisi superstitiosa, et hoc propter commodum vestrum. Tunc Malefica statim subiunxit, an sint superstitiosa vel non tertia dietu senties, quod rei probauit cuentus. Nam tertia die man me sedente, et fusum apprehendente, tantus dolor subit corpus meum inuasir. Prim in interioribus, vt non esset pars corporis, in qua non punctiones horribiles sentirem. Secund, non aliter mihi videbatur, nisi qud ctinu igniti carbones capiti meo super fundarentur. Terti in cute corporis, vertice vsque (30) ad plantas pedum, non fuisset spacium ad punctum acus, vbi n fuisset pustula alba sanie repleta, sicque (23) in his doloribus eiulando, et tantum mod mortem opta (01) do vsque (30) ad diem partum prstiti. Tandem maritus domin me, vt stabulum quoddam intrarem mihi iniunxit. At ego paulatim incedendo, eo prcedente, dum ante ostiu (05) stabuli eramus. Ecce, inquit ad me, pecia panni albi super ostium stabuli. At ego: Video. Tunc ille: Qua (01) tum potes, remoue, quia fort melius habebis. Tunc ego qutum potui vno brachio me ad ostiu (05) tenente, cum altero peciam apprebendi. Aperias (inquit ds) et considera diligenter ibi reposita. Tunc vbi peciam solui, plura ibidem inclusa repperi, prcipu au (05) t grana qudam alba, ad modu (05) quo pustul inerant corporimeo, semina quoque (30) et legumina quorum similia nec edere poteram aut intueri, cum oibus serpentum, et aliorum animalium intuita sum. Et sic stupefacta, dum inquirerem domino quidnam agendum foret, vt in ignem cuncta proijcerem iniunxit. Proieci: Et ecce subit non post hor spacium, aut quartale, sed in mome (02) to, vt in ignem res ill fuer ant proiect, omnem sanit atem pristinam recuperaui. Et quia plura contra vxorem illius cui fabulabatur fuerunt deposita, per qu suspecta non tam leuiter qum et vehementer fuit habit, et prcipu propter magnam familiaritatem cum Maleficis habitam. Vnde prsumitur, qud conscia de maleficio reposito, hoc viro indicauit, et deinceps modo prmisso publicatum, sanitatem ancillarecuperauit. Insuper aliud maleficium cuiusdam person etiam mulieris illatum in codem oppido referre in detestationem tanti crimiuis expedit. Mulier qudam maritata, et honesta acceit, et iuxta iuris formam, vt supr deposuit. Retr domum, inquit, habeo viridarium (est et ille hortus contiguus vicin me) vnde cm quadam die transirem ex horto vicin ad viridarium meum, non absque damno perspexissem, staus in ostio viridarij, et apud me ipsam conquerendo, et querulando tam de transitu qum et de damno, vicina subit superuenit, et an suspectam haberem, inquisiuit. At ego territa propter malam eius famam, nil aliud nisi hc verba protuli: Gressus in germinibus damna demonstrant. Tunc illa indignata, quia adeius fortais beneplacitum me litigiosis verbis cum ea implicare nolebam, absceit, cm murmurare et verba qu protulit licet audirem, tamen intelligere non potui. Post paucos ver dies ingens infirmit as mihi accidit, cum doloribus ventris, et acutiimis torsionibus latere sinistro versus dextrum, et viceuersa, quasi duo gladij aut cultri essent pectori infixi, et sic die noctuque (23) clamorib. oe (02) s vicinos alios inquiet aui, and consluantibus hinc inde pro conselatione, accidit, vt, lutifigulas prfatam vicin am et Maleficam adulterino flagitia habeus in amasiam, simul modo visitationus gratia

accede (02) s, et infirmitati me compatiens, post verbacon solatoria absceit. Sequentit amen die festin redijt, et inter alia consolatoria subiunxit. Exporimentu mcapiam, an ex madeficio hc vobis infirmit as aeciderit, qud si sicrepertum fuerit, sanitatem vobis recuperabo. Accepto ergo plumbo liquefacto, et me in lecto decumbente plumbum in siutellam aqua plenam supra corpus meu (05) appodiando infudit, et vbi qudam imago et figur diuersarum rerum ex plumbo co (04) gelato apparulssent, Ecceinquit, ex maleficio hc vobis contigit insix mitas. Et super limen ostij domus vna pars instrumuteru (05) malesicij continetur. Accedamus ergo, et illus amore melius sentientis. Sicque (23) maritas meus cm pariter ad tollendum unale sicium accedunt, et lutifigulas lumen eleuans marito iniunxit, vt manum in foneam, qu apparueras, mitteret: et qucunque (30) inueniret extraheret. Quod et fecit. Nam prim inraginem quand cream in longitudine vnius palm endique (30) perfor at habentis duos acus ex aduer soperlatera, ad modum quo ipse punctioues sinistro latere vsque (30) ad dextru (05) , et conuerso persenserat extraxit. Demm petias panniculoru (05) diuersas as plurimas res, tamingranis qum in seminihus, et oibus continentes, sicque (23) illis in ignem proiectis ego quidem conualui, sed non extote. Na (01) licet tortur et punctiones cessassent, appetitusque (23) comedendi redijt ex integro, tamen pristin sanit ati vsque (30) in prsens minim sum restituta, Vnde hoc, qud pristina sanitas non rediret. Respondit: Sunt et alia instrumenta alibi abscondita, qu inuenire non valeo. Et qualiter tunc prima instrument are posita agnouisset, dum inquirerem. Respondit, ex amore quo amicus amico reuelare solet, hc cognoui, vnde dum adulteram procabat, et mihi vicinam agnoui. Ide argumentum super eam c pi suspitionis, hc grotarecitabat. Sed quid si singula, qu in ille du (05) taxat oppidoreperta sunt: dum recitare velle (02) , liber vtique (30) foret conficiendus, quanti enim cci, claudi, aridi, et diuersis irretiti infirmitatibus, iuxta for mam iur is, ex vehementi suspitione super Maleficas eis huiu smodi infirmitates, in genere vel in specie prdicentes, et qud talia in breui sentire haberent, vel ad dies vit, vel ad mortem statim percipiendam. Et qud secundu (05) eoru (05) dicta cuncta accidissent, vel ad specificat am infir mitatem, vel ad mortem aliorum, quia enim terra illa vasallis et as migeris, abu (05) dat, et ocia dant vitia, vbi interdum mulieras procalant, dum illas pracatas abijcere, et alias honestas matrimonio sibi copulare disposuerunt, rarsine vindicta super male ficium inferendu (05) , aut viro aut vxori dum se spretas cernebant Tborus coniugalis perseuer abat, n autem viris tantum, quantum mulievibus, vt eo pi stimari potest, illis interemptis, aut arefactis priores amasias procare haberent. Nam et cocus quidam Archiducis, dum iuuenculam honestam et alienigenam duxisset, Malefica eius amasia in publica via alijs honestis personis audientibus, iuuencul maleficiu (05) et mortem prdixit, extensa manu dicens: Non diu de tuo marito gaudebis. Statimque (23) sequenti die lecto decubuit, et , post paucos dies debitu (05) vniuers carnis persoluit in extremis contestando: En sie morior, qud illa suis maleficijs Deo permittente, me interimit, et vtique (30) pro meliori Deo sibi alias nuptias in c lo disponente. Sic denique (30) per maleficia miles quid, vt publica fama testatur interemptus fuit, sic et alij plures, quos recitare omitto. Inter quos et domicellus quidam, dum ad nutum amasi serum pernoct are nolebat, et per famulu (05) suum, (38) ea nocte fecum certis negocijs prpeditus pernoct are n posset, ei indicasset: Illa indicata famulo iniunxit: Dic as domicello, non diu me vexabit, sicque (23) et sequenti die infirmatus, post paucos dies sepultus. Sunt et tales Malefic, qu Iudices solo aspectu et oculorum intuitu maleficare seiunt, qud etiam nullam molestiam eis inferre public se iactantes, sed vt quibuseunque (30) criminalibus causis deteutis, et grauii (03) mis tormentis pro dicenda verit ate expositis, tacit uruitatem inferre sciunt, qud nunquam eorum facinora detegere poterunt. Sunt et qu imaginem crucifixi flagellis et cultris impingendo ab maleficia perpetranda cumturpiimis verbis, centra gloriosiim virginis Mari puritatem, et nostri saluatoris ex eius intemerato vtero naturalem debonestauerunt verbailla, et singulos actus recit are non expedit, cm nimis sint piorum aurium offensiua, in scriptis tamen redacta et reposita sunt, prout baptizata qudam Iuda et alias iuuenculas induxerat, quorum vna Vualburgis nomine, eode (02) anno in extremis posita, dum circumstantibus ad confeionem peccaminum borta. retur, exclamauit: Corpus et animam tradidi diabolo, necspes mihi adest veni, et sic defuncta. Singula hc non adignominiam, sed ad laudem et glori illustrissimi Archiducis conscripta sunt, cm reuera vti ctholicus Princeps et prcipuus zelator in exterminiu (05) earum cum aistentia reuerendiimi ordinarij Brixien. non mediocriter laborauit. Recitata autem potius in detestatione (02) et odium tanti criminis, vt qu iniuri as hominum vlcisci non desistunt, quomodo iniurias crea. toris et fidei contumelias, etiam non bahendo ad temporalia damna respectum sufferre possunt, omniu (05) enim eorum hoc prcipuum fundamentum, fidei videlicet abnegatio existit. SVPER MODVM, QVO OBSTETRIces Malefic maiora damna inferunt, dum infantes aut interimunt, aut Dmonibus execrando offerunt, CAP. XIII. Nec prtereundum est de nocumentis Maleficis Obstetricibus pueris ill at is. Et prim, quomodo interimunt. Secund, quomodo Dmonibus offerendo execrant. In diocesi namque (30) Argentinensi et oppido Zabernio mulier qudam honesta, ac Beatiim virgini Mari plurimm deuota, hunccasum referre sibi accidisse, singulis eius bospitium quod public tenet nigram habens aliquam pro intersigno frequentantibus commemorat. Aviro inquit legitimo, sediam defuncto imprgnata, vbi dies pariendi appropinquarent, mulier qud obstetrix, vtipsam ad obstetricandum puerum acceptarem, importun instabat. At ego couscia de eius infamia, licet aliam mihi assumere decreuissem, verbis tamen pacificis quasi suis annuere vellem petitionibus me simulabam. Adueniente autem tempore partus, cm

aliam obstetricem conduxissem, illa prior indignata, quadam nocte cameram meam euolutis vix octo diebus, cum duabus alijs mulieribus ingreditur, et lecto appropin quantes in quo iacebam, em maritum meum, qui in altera dormiebat camera vocare voluissem, singulis membris, et lingua ita remansi viribus destituta, qud dempto visu cum auditu, nec pedicam mouere potuissem. In medio ergoillaru (05) duarum stans Malesica, hc verba protulit: Ecce, hc peima mulierum, quia in obstetricem me recipere noluit, impun n transibit. Et cm ali du latere stantes, pro ea supplicarent, dicentes, tamen nunquam alicui ex nostris nocuit. Malefica subiunxit: Hanc mi (03) hi quia displicentiam fecit, suis intestinis aliqua immittere velo, sic tamen, qud infra dimidium annum nullos propter vos dolores sentiet, sed illo tuoluto satiscruciabitur: Acceit ergo et ventrem cum manu tetigit, mihique (23) videbatur, quasi intestinis extract is, aliqua tamen qu videre non potui intromittens. Illis ergo abeuntibus, cm vires ad clamandum recuperassem, maritum quantocius vocaui, et rem gestam denudaui. Cm autem ille causam puerperio aignare vellet, dicens: Vos puerper plurimis illusionibus et fantasijs laboratis, nec quoquo modo dictis meis fidem adhibere volebat, adiunxi, Ecce spacium pro anno dimidio mihi donauit, quo elapso, si nulli cruciatus superuenient, dictis tuis fidem adbibebo: consimilia denique (30) verba filio clerico, qui et protunc Archidiaconus ruralis erat, protulit, cm et ipse visittionis gratia illo die eam frequentasset. Quid plura? sex mensibus ad punctum euolutis, internorum viscerum tortura subit ipsam tam dir inuasit, vt nec diebus nec noctibus clamoribus omnes inquietdo abstinere potuisset. Et quia (vt prmissum est) deuotiima virgini et Regin misericordi extitit, in pane et aqua, singulis sabbatinis diebus ieiunando, ide et per ipsius suffragia credidit se liberari. Vnde et quadam die vbi opus natur perficere volebat. tunc omnis illa immundicia corpore prorupit, et aduocans maritum cum filio dixit: Sunt ne resist fantastic? nnne dixi post dimidij anni spacium Veritas cognoscetur? Aut quis vidit vnquam spiritas, ossa, simul etiam ligna me comedisse? Erant enim spin rosarum, in lo (04) gitudine vnius palm, cum alijs varijs innumero rebus immiss. Insuper (vt in prima parte operis) ex illius famul reduct ad prsentiam in Brisiaco confeione patuit maiora damna fidei circa hanc hresim Maleficarum ab obstetricibus inferri, quod etiam quarundam confessio qu fostmodum incinerat fuerunt, luce clarius demonstrauit. Nam in diocesi Basiliensi, et oppido Danni qudam incinerata fassa fuerat, vltra quadraginta pueros necasse per modum talem, vt quando ex vteroegrediebantur, acum capitibus eorum per verticem vsque in cerebrum infixit. Altera denique in diocesi Argentinensi, pueros absque numero puta quia de numero non constabat se interemisse fassa fuerat, taliter deprebensa. Nam vbi ex vno oppido in aliud, causa obstetricandi iuit, mulierem quandam voeat officio suo completo, dum ad propria redire volebat, vbi portam oppidi exiuit, casu brachium puerirecenter nati ex linteo quo prcinct a erat, cui et inuolutum brachium fuerat, ad terram cecidit, quo viso, ab his qu infra portam sedebant, dum illa prterisset, leuatam terram, vt putabant, peciam carnis cautius intuebantur, et cm non peciam carnis, sed brachium pueri per articulos membrorum agnouissent, consilio cum Prsidentibus habito, et inuento, qud infans ante baptismum decesserat, brachioque (23) careret, Maleficacapitur, qustionibus exponitur, et crimen detegitur, sicque (23) vt prdictum est, absque (30) eius numero, seinfantes interemisse cognouit. Qua autem de causa vtique (30) prsumendum, qud ad instantiam malignorum spirituum etiam eis interdum inuitis, talia facere coguntur. Nouit enim Diabolus, qud ab introitu regni c lestis propter p nam damni, aut originale peccatum tales puerise questrantur. Vnde etiam diutius finale iudicium protrabitur, sub quo ternis cruciatibus deputabuntur, cm e tardius numerus electorum completur, quo completo mundus consumabitur. Et (vt in prmiis tactum est) suasu Dmoniorum ex huiusmodi membris vnguenta earum vsibus accommoda conficere habent. Sed et hoc horrendum facinus silentio prtereundum in detestationem tanti criminis non est. Nam vbi infantes non interimunt, tamen illos Dmonibus execrando per bunc modum offeru (05) t. Nato enim infante, obstetrix vbi puerpera Malefica per se non existit, tunc quasi quid operis pro infantis refocillatione actura, ipsum extra cameram deportat, et sursum eleuans principi Dmoniorum, scilicet, lucifero, et omnibus Dmonibus immolat, et hoc in loce coquiu super ignem, Et (vt quidam retulit) cm perpendisset vxarem suam tempore partus, qud prter consuetum modum puer perarum nullam ad seingredi mulierem permittehat, nisi duntaxat filiam propriam, qu abstetricandi officium gerebat, causam huiuscemodi experiri volens, latenter se illo in tempore in domo occultabat. Vnde et ordinem sacrilegij, et diabolic immolationis, modo prdicto perpendit, cum eo qud vt sibi videbatur per appendiculi instrumentum in quo oll suspenduntur, infans non fultus humane auxilio, sed Dmonis sursum vehebatur, vude mente consternatus, cm et harrenda verba per Dmonum inuocationem, et alios ritus nephandiimos persensisset, subit vt infans haptizaretur acriusinstetit, et cm ad aliam villam, in qua parochialis erat Ecclesia deferendus esset, et per pontem super flumen quoddam pertransire haberet, ille euaginato gladio super filiam qu infantem gerebat, irruit, dicens, alijs duobus sibi adiunctis audientibus: Nolo vt infantem per pontem deferas, quia aut perse pontem gradietur, tu in flumine submergeris. Qua perterrita cum alijs qu aderant mulieribus, et an ne compos esset rationis inquientes, (res enim gesta cunctos alios latebat, demptis duobus viris sibi ciunctis.) Tunc ille: Peima mulierum, arte tua Magica pendiculum infantem fecisti. fac et iam vt nulio deferente pontem pertranseat, aut in flumine te submergam. Sicque (23) coacta, puerum super pantem posuit, et arte sua Dmonem inuocans, subit ex altem parte ptis infans cernitur. Baptizato ergo puero, et ad propria redieus, cm iam per testes filiam de maleficio conuincere poterat, prout primum

faoinus oblationis minim probare potuisset, e qud ipse vnicus illi sacrilego ritui interfuisset, apud Iudicem post tempus purgationis, filia cum matre accusantur, et pariter incinerantur, et facinus de sacrilega oblatione, quod per obstetrices fieri solet, detegitur. Sed hc dubium oritur. Quid ne operis aut efficaci talis sacrilega oblatio in huiu smodi pueris efficere valeat? Ad quod dici potest, qud sicut triplici ex causa Dmones efficiunt, ita et adtria nephandiima hc ei deseruiunt. Nam prim ex superbia eorum, qu quia semper ascendit, iuxta illud: Superbia eorum qui te oderunt ascendit, semper qurunt quantum possunt diuinis rebus et cremonijs se conformare, vt sic sub specie bo (34) ni apparentis facilius decipia (01) nt. Sic enim et virgines, pueros, mares, vel feminas expetunt, Magis vbi in speculis vel vnguibus Maleficoru (05) furta sublata, vel alia occulta habent manifestare, licet per corruptos idem ostendere, canantur, sed tamen vt fingat se fals castitatem amare, quam tamen odit, cm castiimam virginem summ odit, e qud caput eius contriuit. Gen. 3. Vnde sie animas Maleficorum et eius credentium per infidelitatis vitium, sub specie virtutis decipiunt. Terti, vt ipsa perfidia Maieficarum ampliusin suis augme (02) tum crescat, dum cunabulis sibi dicatas Maleficas seruant. Exhis efficit hc sacrilega ohligatiotria in puero. Prim, qud sicut exterior ohlatio fit in rebus sensibilibus Deo, puta in vino, pane, terr frugibus, et hoc in signum debit subiectionis et honoris, iuxta illud Eccles. 25. Non apparebis in conspectu Domini Dei tui vacuus, qu etiam res alijs postmodum prophanis vsibus nullo modo applicari debent, necpossunt. Vnde et 10 q. 1. Damas. Papa. dis. Oblationes quintra Ecclesiam offeruntur, sacerdotibus tantummod pertinere, sic tamen, vt non solm eas in suos vsus conuertat, vt fideliter dispensent partim ad ea qu adcultum diuinum pertinent, et partim etiam in vsus pauperum conuertat. Ita et talem puerum Diabolo in signum subiectionis et honoris oblatum, diuinis vsibus applicari dign et fructuos subiectionis causa pro se qum pro alijs quomodo est poibile hoc catholicis fieri? Quis enim dicere potest, materna scelera, seu aliena peccata qu ad punitionem non redundare in filios, fortais ille qui dictum propheticum attendit: Filius non portabit iniquitate (02) patris, sed quod de illo passu. Exo. 20. Ego Dominus zelotes visitans peccata patrum in filios, vsque (30) in tertiam et quartam generationem? Est enim hc vtriusque (30) sententia, vt prima intelligatur de p na spirituali in iudicio poli siue Dei, et non in iudicio fori. Et est p na, qu principaliter tangit animam, siue fit p na damni, vt priuatio glori, siue p na sensus, id est, cruciationis ignis infernalis. His enim p nis nunquam punitur aliquis sine culpa propria, vel contracta, quantum ad originale, vel commisso quantum ad actuale peccatum. Secunda ver auctoritas, quia intelligitur de imitatoribus paternorum scelerum, vt Gratianus exponit. 1. q. 4. . quib. Vbie (02) t dat alias exposities, ide alijs p nis quibuscunque (30) in iudicio Dei punitur quis n solm pro culpa sua commissa, vel committe (02) da, vt. s. euitetur, sed etiam pro culpa alterius, Nec valet, si dicatur, (38) tu (05) c punitur sine causa et sine culpa, qu debet esse causa p n, quia iuxtaregulam iuris, sine culpa non subsit causa, n aliquis puniendus, vnde et dicere possumus, qud semper superest causa etiam iustiima, licet nobis ignota. 24. q. 4. Augustinus et si super actionem facti profunditate (02) iudiciorum Dei penetrare non possumus, veruntame (02) verum scimus esse, quod dixit, et iustum esse quod fecit. Est tamen distinctio in puer is oblatis, e qud loquendo de innocentibus, qui non per matres Maleficas, sed per obstetrices Dmonibus offeruntur, et rapiu (05) tur occult, vt dictum est supr ab amplexibus et vtero honest matris, qud tales innocentes non ade deserun tur, vtimit atoresefficiantur tantorum scelerum, sed imitatores paternarum virtutum, hoc pi credendum est. Se cu (05) dum, qud efficit hc sacrilega oblatio est, qud sicut in oblatione qua homo seipsum Deo offert insacrificium, recognoscit Deum suum principium et finem, quod quidem sacrificium dignus est omnibus sacrificijs alijs exteriorihus ab eo impensis, iuxta illud: Sacrificiu (05) Deo spiritus contri. et c. Et hoc qu ad principium creationis, et fine (02) glorificationis, ita et ipsa Malefica puerum offerens Diabolo, eius animam et corpus tanquam suo principio et fini damnationis tern commendat, vnde et non nisi miraculos solutione tanti debiti liberari poterit. Solet qudam historia, im et plures recitari, de pueris ex materno vtero Dmonibus improuis, et ex aliqua paione et commotione me (02) tis matribus oblatis, et qualiter cum maxima difficultate in adulta tate Dmonum iurisdictione, quam diuina permiione sibi vsurpant, liberari poterunt, de quib. liber exemplorum Beatiim virginis Mari refertus noscitur, specialiter et de illo, qui per summum Pontificem dum liberari vexationibus Dmonum non poterat, missus tandem ad quendam virum sanctu (05) in Orientalibus partibus degentem, cum magna adhucd fficult ate per interceionem ipsins gloriosiim virginis, ab illa iurisdictione ereptus fuit. Vnde si in vltionem vnius improuis non dico oblationis, sed exhibitionis, vbi mater ex indignatione duntaxat, super copul carnalem viro exhibendam, cm dixisset maritus, spero inde fructum prouenturu (05) , et ill are plicans. Sit fructus ille Diabolo datus, tanta seuerit as diuin punitionis patuit, quanta creditur suire vbi tanta diuin Maiestatis cernitur offensa. Tertiu (05) , qud hc sacrilega oblatio efficit, est habitualis inclinatio ad huiusmodi maleficia hominibus, iumentis, et terr frugibus inferenda. Huius ratio aignari potest ex his, qu secundum Th. in 2. q. 108. super punitionem temporalem, qua aliqui propter alien as culpas puniuntur, deducuntur. Dicitur enim, (38) quiafilij sunt secundum corpus, res quda (01) patris, et serui et animalia, res dominoru (05) . Et cm aliquis sit punie (02) dus in rebus suis omnibus, ide et filij pluries pro parentibus. Et differt hc ratio ab illa qu suptacta fuit de peccatis patrum, quia Deus visitat in filios vsque (30) in terti et quartam generationem, quia (vt ibi tactu (05) est) hoc intelligitur de imit atoribus paternoiu (05) sceleru (05)

. Hc autem ratio conchudit de punitione filiorum pro pare (02) tibus, vbi nonimit antur paternascelera in actus per mala opera, sed tantm in habitu, sic enim et filius natus ex adulterio Dauid mortuns fuit qum citius, et animalia Amalechit arum iussa sunt interfici, quamuis et huiusmodi sit ratio mystica, vt habetur 1. par. q. 4. . paruulos. Ex quibus omnibus non inconuenienter dicitur, qud huiu smodi pueri semper ad maleficia perpetranda vsque (30) in finem vit inclinantur. Sicutenim Deus suam oblationem sanctificat, vt sanctorum gesta demon strant, vbi parentes sobolem ex eis procreandam Deo dicassent, vtique et Diabolus suam oblationem inficere non cessat, ex veteri et nouo Testamento quasi innumera possent gesta deduci. Sic enim plures Patriarch et Prophet, vt Isaac, Samuel, Samson. Sic etiam Alexius, Nicolaus, et alij innumeri, gratijs plurimis ad sanctitatem vit fuerunt prouenti. Experientia denique demonstrat, semper filias Maleficarum cum consimilibus, tanquam imitatrices maternorum scelerum esse diffamatus, im et totam quasi progeniem esse infectam. Et huius quidem et omnium prcedentium ratio, quia superstitem semper habent relinquere, et in augmentum illius perfidi summis conatibus ex pacto cum Dmone inito tendere. Vnde enim contingere posset, qud spiim repertum est, puellas impuberes, vt octo vel decem annorum, tempestates et grandines concit asse, nisi ex tali pacto sub tali oblatione sacrilega Diabolo per matrem Maleficam infantem execrasse, nec enim per se pueri talia ex fidei abnegatione, prout adult Malefic principio facere habent, efficere possent, cm nec alicuius fidei articuli fortais notitiam habent, quibus gestis aliqua in medium producamus. In partibus enim Sueui, dum quidam villanus segetas in campis cum filia paruula, vix octo annorum conspicere decreuisset, et propter siccitatem terr pluuiam apud se ruminans et conferens optasset, dicens: Heu quando veniet pluuia? Puella audiens verba patris, ex simplicitate animi dixit: Pater, si pluuiam desideras, faciam qud cit veniet. At pater: Vnde hc tibi, noscis ne pluuiam procurare? Respondit puella, vtique et nedum pluuiam, sed et grandines et tempestates concitare scio. Et pater: Quisnam te docuit? Respondit, mater mea, verm qud mihi inhibuit ne alicui indicarem. Tunc iterum pater: Et quomodo te docuit? Respondit, me misit vni magistro, quem omni hora ad qucunque petita habere possum. At pater: Vidistine illum? Respdit, vidi interdum viras introeuntes et exeuntes ad matrem, et cm interrogassem quinam essent, respondit: Sunt nostri magistri, quibus etiam te tradidi et commisi, magnifautores, et diuites. Territus pater, ann illa hora grandinem excitare posset, inquisiuit. Et puella: Vtique si modicum aqu habuero faciam. Tunc pater puellam per manum adtorrentem deduxit. Fac, inquit, sed tantummod super agrum nostrum. Tunc puella manum in aquam misit, et in nomine sui magistri, iuxta doctrinam matris mouit. Et ecce tantummo d pluuia agrum illum perfudit. Quod cernens pater, fac, inquit, et grandinem, sed tantummod super vnum ex agris nostris. Quod cm iterum puella fecisset, pater de experientia certificatus, vxorem apud ludicem accusauit, qu capta et conulcta, incinerat a fuit, et filia reconciliata et Deo dicata, amplius illa efficere non potuit. SEQVITVR SVPER MODVM, QVO Iumentis Malefic varia nocumentainferunt, CAP. XIIII. Vtique fortiori cm Apostolus dicat: Nunquid Deo cura est de bobus, volens per hoc innuere, (38) licet omnia subsint diuin prouidenti, t bomines, qum Iumenta, vtrosque (30) iuxta modulu (05) suum seruans, vt Psal. ait: Filijtamen hominum subregimine et protectione aliarum amplius gubernantur. Si inquam, bomines diuina permiione per Maleficos affligunt, innocentes, insti, et peccatores, parentes denique (30) in filijs, qu res sunt pertinentes ad eos. Cm eti Iumenta, terr fruges, similiter de rebus hominum existunt, vtique (30) et super illos varia nocumenta posse Maleficis inferri, nemo dubitare diuina permiione concurrente prsumat. Sic enim Iob Diabolo percussus, cuncta Iumenta perdidit. Sic denique (30) nec minima reperitur villula, vbi mulieres mutu vaccas inficere, lacte eas priuare, et spiim interimere n cessant. A minime autem nocumento inchoando, quod de priuatione lactis stimaripotest. Si de modo quoid efficere valeant quritur, Responderi potest, qud quia secundum Albertum 3. de animalib. Lac de natura sit menstrui in quolibet animali, sicut etiam fluxus alius in femina, vbinrestringitur talis fluxus aliqua infirmitate, tunc restringitur aut aufertur interdum maleficiali opere. Ex conditione au (05) t naturalilac restringitur post cceptum f tum. Ex infirmitate ver accidentali, sicut pluriesex comestione alicuius berb, qu ex natura lac restringere habet, et vaccam atterare, ex maleficio autemtalia procurant varijs modis. Qudam enim nocturnis temporibus et sacratioribus, vtique (30) exinductione Diaboli, ob maiorem offensam diuin Maiestatis, in quocunque (30) angulo domus su se collocant, vrceum inter crum habentes, et dum cultrum vel aliquod instrumentum in parietem aut columnam infigunt, et manus ad mulgen du (05) apponunt, tunc suum Diabolu (05) qui semper eis ad omni cooperatur inuoct, et qud de tali vacca, et tali domo, qu sanior, et qu magis in lacte abundat, mulgere affectat, proponit, tunc subit Diabolus ex mammillis illius vacclacrecipit, et adlocum vbi Malefica residet, et quasi de illo instrumento fluat, reponit. Hc quidem populo prdicando nemo propterea ex eis informatur, quia quantumcun que (30) quis Dmone (02) inuocare, et per nudam inuocatione (02) hc se posse efficere stimaret, seipsum deciperet, qui caret fundame (02) toillius perfidi, quia. s. omagium non prstitit, et fidem non abnegauit. He ide posui, cm plures hc et alia qu posita sunt, stimant populo non esse proponenda propter periculum informationis, cm sit impoibile aliquem per prdicatorem posse informariratione tacta. Potius autem sunt in detestationem tanticriminis, et vt Iudices in vltionem tanti sceleris, scilicet fidei abnegationis, amplius inardescant sunt prdicanda, licet non semper, plus etiam ponderant seculares buiusmodi temporalia damna, cm magis terrenis implicantur affectionibus qum spiritualibus,

vnde et cm eis talia posse fieri affirmtur in punitionem ipsorum amplius seruiunt, sed tamen astutiam Diaboliquis explicare potest? Nouit illos inquadam societate constitutos, qui dum tempore Maij butyrum maicum comedere affectarent, eis in itinere existentibus, et in pratocircatorrente (02) consedentibus, vnus exeis quo pacto cum Dmone per antea siue tacito siue expressoinito dicit: Ego optimum butyrum maicu (05) procurabo. Et statim depositis vestimentis et torre (02) tem intrans, non siando sed sedendo coutra aqu fluxum dorsum vertebat, et cteris conspicientibus ipse dum certa verba protulisset, et aquam manibus post tergum mouisset, pst paululum butyrum formatum admodum quo villan tempore Maij vendere in foro solent, in magna qutitate apportauit, et alijs gustantibus, optimum fuisse butyrum affirmarunt. Qua ex re colligitur, prim hunc de sua practica fuisse certum, vel quia mere maleficijs per expressum pactum cum Dmone initum, vel quia per tacitum pactum nouit sibi Diabolum ad vota affuturum. Siquidem primum tunc non indiget discuione, quando verus Maleficus fuerit. Si autem secundum, tunc vsus suffragio Diaboli fuit, e (38) sibi oblatus et execratus matre, vel obstetrice fuerit. Quod si quis obijceret. Diabolum fortasse apportasse butyrum sine aliquo pacto tacito vel expresso, ac eti absque (30) oblatione cliqua: Respondetur, (38) nu (05) quam aliquis vtitur suffragio Diaboli in consimilibus operibus sine eius inuocatione, quia ipso facto, cm quis Dmonis auxilium petit, contra fidem vt apostata agit, iuxta determinationem Doctoris in 2. senten. di. 8. super difficultatem. Vtrm auxilia Dmonu (05) vti sit apostatare fide. Nam cum alijs Doctoribus Albertus magnus licet concordat, tamen magis expre dicit, qud semper in talibus est apostasia verbi vel operis. Si enim inuocationes, coniurationes, fumigationes, et adorationes fiant, tunc apertum pactum initur cum Dmone absque (30) hoc, videlicet, qud aliquis cor pus et animam cum fidei abnegatie, into (34) to vel in parte tradat, qa per hoc (38) ipsum inuocat, i committit apostasiam verborum apertam, si autem non fit inuocatio verborum, sedsolummod fit opere simplici, quis scilicet tale opus facit, qud non nifi Dmonum auxilio effectum sortiri potest. Tunc siue faciat illud inchoando in nomine Diaboli, siue per alia verbaignota, siue absque (30) omni verbo, Illatamenintentione, vt dictum est, tunc subdit Albertus, est apostasiaoperis, quia illud opus expectatur Dmone. Cm autem expectare aliquid Dmone, velaliquid percipere velipsum semper est fidei contumelia, et ideapostosia. Vnde et hoc concluditur, qud quocunque (30) modo prfatus Magus hoc procurauit, vt quia per pactum tacitum vel expressum procurauit. Et verisimiliter, si absque (30) pacto expresso, qud tunc vt Malefic facere solent, per tacitum et occultum pactum, velexse, vel matre, aut obstetrice initum talia effecit. Et dico ex se, quia tantummod opus exercuit, effectum Diabolo expectans. Secundum, quod colligitur exilla vel consimili practica, est, qud quia Diabolus nouas rerum species condere nonpotest. Ide vbitam subit naturale butyrum ex aqua prorupit, hoc virtute Dmonum, non aquamin lac mutando, sed vel butyrum alibi ex loco reposito accepit, et illi ad manus tradidit, velex lacte naturali hoc ex naturali vacca recipie (02) do, et subit vt sic coagulando in naturam butiri, quia qud arsmulierum per spacium temporis efficit butirum formando, hocipse in breuiimotempore efficere nouit, et tunc sibiobtulit. Adidem reducitur modus, quo aliqui superstitiosi vinum aut talia necessarianon habentes, nocturnis temporibus tantummod fiasconem aut aliud vasculum recipiunt, et dum per vicum aliquem incedunt, subit vas vino impletum report ant. Tuncenim Diabolus vinum natumle ex aliquo vase recipiendo illi fiasconem impleuit. Super modum autem, quo animalia et iumenta Malefici interimunt, dicere oportet, qud sicut bomines, ita et iumenta vel tactu et visu, vel visutantm, vel vbi subter limen ostij ipsius stabuli, vel vbi solent adaquari, maleficium aliquod seuinstrumentum maleficij reponunt. Sic enim et ist in Ranenspurg incinemt. De quibus, vt infr patebit, semper adinstantiam Dmonum vbi meliores equi, aut pinguiora iument aerant, maleficiare habebant. Et dum interrogat fuissent, per quem modum talia efficerent, respondit vna nomine Agnes, qud subter limen ostij ipsius stabuli certasres occultarent. Et interrogata, cuiusmodires, respondit, Diuersarum specierum animalium ossa. Et vlterius, In cuius nomine hoc facerent interrogata, respondit: In nomine Diaboli, et omnium aliorum Dmoniarum. Sed et altera nomine Anna, qu du (05) vni ex ciuibus succeiu viginti tresequos maleficiasset, quia vector erat. Vltimatim dum vicesimum quartum emisset, et iam ad extremam paupertatem deuenisset, vector stansin estio stabuli, dixit ad Malefic, qu in ostio domns su stabat: Ecce i emi equum, promitto Deo et su matri, si equus ille moritur, qud ego manibus meis proprijs te interficiam, sicque (23) territa Malefica, equum sibi intactum reliquit. Dum autem capta et interrogata fuisset, per quem modum talia effecisset, respondit, se nil aliud nisi foueam fecisse, qu facta Diabolus certasres imposuisset sibi ignotas, qu exre colligitur, qud tantummod aut manum, vel visum apponere habent, et hoc vt quoquo modo Malefica cooperetur, alis enim Diabolo suiendi in ereaturas facultas non permitteretur, vbi Malefica non concurreret vt prius tactum est, et hoc contingit propter maiorem offensam diuin Maiestatis. Spiim etiam pastoribus visa sunt, qud certa animalia in campis, dum tresaut quatuor saltus in arem fecissent, subit in terram collaps interierunt. Et hoc vtique (30) Dmonum adinstantiam Maleficarum virtute, In diocesi Argentinensi inter oppidum Fiessen, et montem Ferrerium, quidam prdiues asseruit sibi et alijs vltra quadraginta iumenta in bobus et vaccis, in alpibus fuisse maleficiata, et bocinfra anni spacium, non peste aut aliqu infirmitate prcedente. Et pro intersigno dixit, qud peste aut alia casuali infirmit ate moriuntur non subit, sed paulatm, et succeiu deficiunt. Illud aute (02) maleficium subit abstulit omnem vigorem, ita qud ab omnibus iudicabantur illa maleficijs fuisse interempta. Verm talem annotaui

numerum, stimo tamen qud ampliorem expreit, hoc tamen veriimu (05) , qud in partibus, et prcipu in alpibus plurima nocument asseruntur maleficiari, quod genns etiam maleficij vndiqui (33) diffusum noscitur. Aliqua similia infr in capitulo de remedijs adbibendis contra maleficia Iumenterum discutientur. SVPER MODVM, QVO GRANDInes et tempestates concitat, ac etiam fulgura super homines et iumenta fulminare solent, CAPIT. XV. Denique (30) qud Dmones et sui discipuli talia maleficia in fulminibus et gran dinibus et tempestatibus concitare point, et hoc accepta potestate Deo, qu ad Dmones, seu eius permiie, quo ad ipsius discipulos sacra scriptura Iob. 1. et 2. testatur, vbi accepta potestate Deo statim Dmon procumuit, vt Sabei quinquaginta iuga boum, et quingent as asinas auferrent, et deind ignis de c lo descendens septem milia camelorum consumeret, tandem etiam septem filij, et tres fili per vehementem ventum, et lapsum domus occumbere (02) t, et semper pueri, id est, famuli multi, vno qui nunciaret dempto interierunt, denique (30) vlcere peimo sancti viri corpus percuteretur, et vxor et tres amici eius, vt ipsum vexarent grauiter procurauit, vbi et S. Tbo, in postilla sua super lob ita loquitur: Necesse est confiteri, qud Deo (34) permittente, Dmones possunt perturbationem aris inducere, vento (34) s concitare, et facere vt ignis de c lo cadat, quamuis enim natura co (34) rporalis non obediat ad nutum Angelis, neque (30) bonis, neque (30) malis ad susceptionem formarum, sed soli Deo creatori, tad motum localem natur corporalis nata est spirituali natur obedire, cuius iudiciu (05) in homine apparet, nam adsolum imperium voluntatis, qu subiectiu est in anima, mouentur membra, vt opus voluntate dispo situ (05) , prosequa (01) tur. Qucunque (30) igitur solo motu locali fieri possunt, hc per naturalem virtutem, n solm bon, sede (02) t mali facere possunt, nisi diuinitus probibeantur. Venti au (05) t et pluui, et ali huiusmodi aris perturbationes, solo motu vaporu (05) resolutoru (05) ex terra et aqua fieri possunt, vnde ad huiusmodi procreanda, naturalis virtus Dmonis sufficit, hc Tbo. Mala. n. qu nostris exigentibus in mundo siunt, Deus velut per suos tortores iust per Dmones solet infligere, vnde et gl. super illud Ps. 104. Vocauit fame (02) super terram, et omne firmamentum panis contriuit, dicit sic: Hc mala permis tit Deus per Angelos malos, qui talibus prpositi sunt. Vocat ergo famem, idest, Angelum fame prpositum. Possent et illa qu supr notata sunt circa qustione (02) . An semper Malefici circa maleficia inferenda habent concurrere cum Dmonibus, vbi de triplici nocume (02) to, et qu (05) o interdum Dmones sine Maleficis mala nocumenta inferunt. Cum Maleficis au (05) t Dmones plus affectant hominibus nocere, qud cm Deus amplius per hoc irritatur, inde eis maior facultas puniendi et affligendi conceditur. Deseruiunt et illa, qu DD. super 2. sent. dist. 6. An locus sit inconuenienter deputatus malis Angelis in are caligino (34) so mouent, quia cm triaconsiderantur in Dmonibus, natura, officiu (05) et culpa. Sicut natur correspderet c lum empyreum, culp verinferius, it a cor um officio cm tortores sint et ministri, vt supr tactum est, in punitionem malorum, et exercitium bonorum competit ar caliginosus, ne videlicet nimis nos infestarent, si in mundo inferiori circa nos habitarent, vnde et in are, et circa spberam ignis actiua paiuis coniungere sciunt, vbi Deo permittuntur, et ignem de c lo cadere, seu fulgura fulmina reprocurant. Narratur in formicario de quodam capto per Iudicem, dum interrogaretur, quomodo ad grandines et tempestates concitandas procederent, et an facil hoc eis foret procurare, respondit: Faciliter grandines procuramus, sed adlibitum ldere non valemus, propter custodiam bonorum Angeloru (05) , vnde addidit: Eos tantummod ldere possumus, qui Dei destituti sunt auxilio. Et qui (33) signo crucis se muniunt, illos ldere n possumus. Est aute (02) bicnoster modus. Prim, verbis certis in campis, Principem omnium Dmoniorum imploramus, vt de suis mittat aliquem, qui nobis designatum percutiat. Deind veni certo Dmone eide (02) inbiuio pullum nigrum immolamus, eundem in alto proijciendo in are quo Dmone sumpto obcdit, et statim arem concitat, attamen non semper in loca destinat a nobis, sed iuxta Dei viuentis permiionem, grandines et fulmina proijcit. Narratur etiam ibidem de quadam actore seu hresiarcha Maleficorum Stafus dictus, qui in Bernensium territorio et locis adiacentibus constitutus, public de hoc gloriari audebat, qud quandocunque (30) vellet, ipse in omnium mulorum oculis velut murem facere vellet, et dilabi manibus inimicorum suorum ltalium, et itaetiam capitalium suorum inimicorum manibus spius enasisse. Diuina tamen Iustitia cm terminum su Maliti facere voluit, per hostes suos in stuba quadam prope fenestram quandam sedere, dum caut explorabatur sibi insidiantibus, gladijs et hastis inopinat trans fixus, ob sua facinora miserabiliter obijt, superstitem tamen discipulum, qui in boppo vocabatur reliquit, qui et supradictum Stadio, de quo in capitulo sexto mentio fit, et magistrum fecit. Sciueru (05) t bi duo, quando eis placuit, tertiam partem fimi, f ni, vel frumenti, aut cuiuscunque (30) rei de vicino agro, nemine vidente, ad proprium agrum deferre, grandines viuaciimas et auras lsiuas cum fulminibus procurare, in aspectum parentum infantes prope aquam ambulantes, in ipsam nullo vidente proijcere, sterilitatem in bominibus et iumentis efficere, occulta alijs manifestare, in rebus et corporibus modis quibuscunque ldere, ictu fulminis nonnunqu quem vellent interimere, et multa alia pestifera procurare, vbi et quando Dei lustitia hc fieri permisit. Ad ca tamen, qu per nos repert sunt, expedit discurrere. In diocesi namque (30) Constantie (02) si, aboppido Rauenspurg ob viginti octo miliaria teutonicalia versus Salt zburg, grando suiimus excitatus, cunctas fruges, segetes, et vinet as ade in latitudine vnius miliaris contriuerat, qud tertius annus vix iudicabatur frugiferus in vinetis. Vnde res gesta tum per Notariu (05) Inquisitionis innotuisset, et qud propter clamorem populi inquisitione opus esset, dum certi per maleficia, im omnes pen oppidan talia contigisse

iudicarent. Quare consulibus ad id consentientibus, per quindenam iuxta iuris formam, super hresin duntaxat Maleficarum nobis inquiritur, non ad dvas duntaxat personas pr alijs, qu tamen in paruo numero non erant diffamat peruenitur, nomen vnius Agnetis balneatricis, alterius Anna de Mindelhenm/ quibus captis, et seorsum ad distinctos carceres positis, ignorante penitus vna de altera, sequenti man balneatrix qustionibus leuiimis rectore seu ciuium magistro fidei zelatore Gelte cognominato, et ab alijs ex consulibus sibi adiunctis in prsentia Notarij exponitur, et licet maleficium taciturnitatis indubi penes se habuisset, de quo et semper Iudicibus timendum est, e qud in primo aggressu, noniam muliebri, sed virili animo se innoxiam affir mabat, diuina tame (02) fauente clementia, ne tantum facinus impun transire, subit liber et vinculis absolut, licet in loco tortur, et cuncta flagitia ab ea perpetrata detexit. Nam Notario Inquisitionis interrogata super articulos et depositione testium, circa nocumenta hominibus et iumentis illata, exquibus iam violenter reddebatur tanquam Malefica suspecta, cm nemo testis de sidei abnegatione ac carnali spurcitia cum Dmone incubo aduer sus eam deposuisset, e qud illa secretiima, attame (02) vbi post nocumenta animalibus et hominibus illata, vti rearespondisset, ctera omnia de fidei abnegatione, et spurcitijs diabolicis cu (05) incubo Dmone peractis, interrogata public fatebatur, asserens se vltra decem et octo annos illi incubo cum omnimoda fidei abnegatione succubuisse, quibus expletis, vbi super grandinem prfatam, ann aliquid de illo sciret inquireretur? Respondit qud sic. Et interrogata quomodo et qualiter: Respondit, In domoeram, et hora meridiei Dmon me accersiuit, et vt super campum seu planiciem Ruppel (sic enim nominatur) paululu (05) aqu mecum deferendo, me trans ferre iniunxit, et dum interrogassem quid nam operis in aqua explere vellet, pluuiam se velle causare respondit, portam ergo ciuitatis exiens, ipsum Dmonem sub arbore stante (02) reperi. Interrogata autem Iudice sub qua arbore. Respondit: Sub illa ex opposita illius turris, ipsam denotdo, et interrogata quid sub arbore egisset, respondit: Dmon vt foueam paruam foderem, et illi aquam infunderem iniunxit. Et interrogata, ann pariter consedissent, respondit, me sedente, ipse Dmon stabat. Interrogata demm, quibusn verbis aut modis aquam mouisset, respondit, digito quidem moui, sed in nomine ipsius Diaboli, et omnium alios um Dmoniorum. Et rursum Iudex, quid actum fuisset de aqua. Respondit: disparuit, et sursum in are Diabolus duxit. Et demm, ann aliquam haberet sociam interrogata, respondit ex opposito subtali arbore, ali captam Maleficam, Annam videlicet Mindelhenm nominando, consodalem habui, quid autem egerit igno (34) ro. Et finaliter interrogata balneatrix de interuallo temporis, ab agu assumptione vsque (30) ad grandinem, respondit. Tanta dilatio fuit, quousque (30) ad domum peruenissem, sed et hoc mirabile, cm sequenti die altera qustionibus leuiimis exposita prim fuisset, vtpot digito vix terra eleuata, pst liber soluta, prfata omnia n discrepando in minimo, nec qu ad locum, prout altera fassa fuerat, quia videlicet sub tali arbore, et alter sub alia, nec qu ad te (02) pus, quia bora meridiei, nec qu ad modum, quia per motionem aqu in foueam immiss, in nomine Diaboli et oi (03) m Dmoniorum, nec qu adinteruallum temporis, quia dum eius Diabolus aquam accepisset, in sublime eleuando, regressa ad domum, superuenisse grandinem affirmabat, singula detexit, sicque (17) ue tertia die incineratur, et balneatrix contrita et confessa, plurimm se Deocmendauit, asserens se libenti animo mori, vt Dmonis iniurias posset euadere, crucem in manibus tenendo et amplexdo, quam tamen altera spernebat, qu etiam vltra viginti anno (34) s incubum Dmone (02) cum omnimoda fidei abnegatione habuerat, primam in multis maleficijs, hominibus, iumentis, et terr frugibus illatis excedens, vti processus ad consulatum repositus demonstrat. Sufficiant ista, cm reuera quasi innumera circa huiusmodi maleficia illata recitari possent. Sed et de ictu fulminis, qud spiim aut bomines solm, aut cum bestijs, aut cum Dmonibus et borreis consumpserint, licet occultiorem et magis ambiguam videatur habere causam, e qud alia diuina permitone spcontingant absque maleficarum videlicet cooperatione, tamen vbi spont exearum faionibus talia eas fecisse seu procurasse repertum est, super qu etiam varia acta et gesta, prtere qu supr tacta sunt, deduci possent, ratio etiam suffragatur, cum ea facilitate qua grandines, sic et fulmina procurare possunt, in marietiam tempestates, ideo omnis ambiguitas tollitur. SVPER TRES MODOS, QVO VIRI et non mulieres reperiuntur maleficijs infecti per tria capitula, et prim de sagittarijs Maleficis, CAPIT. XVI. Vltimum ad prsens genus maleficij, quo viriinficiu (05) tur in tribus speciebus, Not andum est prim de grauitate criminis, qu ad Maleficos sagittarios in septem horrendis maleficijs: nam prim sacratiori die dominic paionis, sexta videlicet feria Parasceuen, vt fertur, infra missarum solenna, habent sacratiimam crucifixi imaginem tela quasi ad metam sagittando, O quanta crudelitas et iniuria Saluatoris? Secund, licet sub dubio vertitur, an aliam apostasiam verbo, vltra illam apostasiam operis habent cum Dmonibus inire, tamen quocunque (30) modo fiat, maior contumelia non potest Christiano irrogari fidcli, cm certum sit, qud si infidelis consimilia perpetraret, nullius forent efficaci, in nullo etiam tanto complacere aduer sario opere potest. Vnde miseri talis sidei catholic veritatem, et efficaciam potius perpendere deberent, qua etiam de causa Deus huiusmodi flagitia inst permittit. Terti, qud tres aut quatuor iactus totidem tela habet infigere, et ex consequenti tot secundum eundem numerum homines qualibet die poterit interimere. Quart, qud sic de prmiis certisicantur Dmonibus, quod tamen corporali visu illum occidendum prius habent conspicere, et cordis voluntatem vbi ex integro illum ad interimendum flectunt, talis quocunque loco inclusus se tuerinon poterit, quin tela emissa feratur, et per Diabolum ei infigatur. Quint, qud subtali certitudine sagittam emittere vale (02) t, vt in casu quo denarium

capite per sagittam deponere, absque (30) capitis lsione voluerint, hoc ipsum efficere valeant, simili modo and per bombardam qutumcunque (30) magnam. Sext, qud super hc efficienda, homagiu (05) tale cum co (34) rporis et anim perditione Diaboloprstare habe (02) t, super quibus aliqua gesta in medium producamus. Nam Princeps quidam Rheni, Barbatus cognominatus, e qud barba (01) nutriebat, cm ante annos sexaginta adiunctis sibi terris Imperialibus, quoddam castrum Cendenbrunnen/ propter rapinas quas castrenses inde faciebant obsidendo circumuallasset, habuit in suo comitatu quendam buiusmodi maleficum, Puncker nomine, qui intantum castre (02) ses molestabat, qud vno dempto, omnes succeiu sagittis interimit, talemque (23) modum seruauit, vt eum quem intuirus fuisset, quocunque (30) se diuertisset, per emissam sagittam ltaliter vulneraret, et occideret, talesque (23) tractus quolibet die tres duntaxat, in sua potestate habebat, e videlicet, qudtres sagittas imagini Saluatoris infixcrat. Cur autem Diabolus ternarium numeru (05) pr alijs eligit, stimari potest, qud in abnegatie sanctissim Trinitatis hoc efficiat, illis autem tribus emiis tractibus, non nisi in sortem, vt cteri sagittas emittebat. Occidit demm, vt cm quidam ex castrensibus deridendo ad ipsum clamasset: Puncker nonn circulum in porta pendentemillsum permittes, et respondente illo ab extra nocturno tempore, n, sedipsum die captionis castri auferam, hoc idem quod prdixit adimpleuit, nam omnibus vt prmissum est, dempto vnointeremptis, castrum capitur, et ipse circulum domuisu in Rhorbach Vuormatiens. diocesis appendit, et sic appensum in hodiernum diem cernitur, qui etiam pst rusticis, quibus plurimm molestus erat, quodam sero cum fossorijs eorum instrumentis occiditur, et in peccatis suis moritur. Fertur denique (30) de ipso, qud quidam de optimalibus dum artis su experientiam certam capere voluisset, eidem proprium silium paruulum ad met posuit, et pro signo super biretum pueridenarium, sibique mandauit, vt denarium sine bireto per sagittam amoueret, cm aute (02) Maleficus id se facturum, sed cum difficultate assereret, libentius abstinere, ne per Diabolum seduceretur in sui interitum, verbis tamen Principis inductus, sagittam vnum collari suo circa collum immisit, et alterum balist supponens denarium bireto puerisine omni nocumento excuit, quo viso, dum ille Maleficum interrogasset, cur sagittam collari imposuisset, respondit: Si deceptus per Diabolum puerum occidissem, cm me morinecesse fuisset, subit cum sagitta altera vos transfixissem, vt vel sic mortem meam vindicassem. Et quidem, licet diuina permiione mala buiusmodi in probationem et castigationem fidelium fierisinit, ex aduerso tamen in confortationem et gloriam fidei potiora miracula clementia Saluatoris operatur. Nam in diocesi Constantiensi, prope castrum Bohemzorn/ ac Monasterium monialium, Ecclesia qudamiam de nouo cernitur constructa, in qua huiusmodi imago Saluatoris cu (05) sagitta infixa, accruore effusocernitur, cuius miraculi Verit as taliordine patuit. Miser enim quidam, dum iuxt a ordinem prnotatum, super tres aut quatuor tractus balist adinteritum aliorum Diabolo certificare cuperet, in biuio quodam imaginem crucifixi sagitta petit, et modo quo vsque in prsens cernitur, transfixit, et dum cruor miraculosus eru (05) peret, miser immobiliter diuina virtute egressu percussus figitur, et vbi prtereunte quodam, cur ibi fixus maneret interrogaretur, miser caput agitabat, brachijsque (17) ue ac manibus quibus balistam tenebat, ac totocorpore cremens, nil respondere poterat, et alter hinc inde circumspiciens, dum imaginem crucifixi intuetur, et sagittam cum cruore effuso speculatur, Peime, inquit, nequam, imaginem Domini nostri transfixisti, et alios conuocans, attendite inquit, ne fugam capiat, dum tamen vt prmissum est, se de loco mouere non poterat, ad castrum concurrit, et remgestam narrauit, qui concit descendunt, et miserum ineodem loco persistentem reperiunt, et inquirentibus de casu, dum crimen fassus fuisset, ex cont actu public Iustiti de loco mouetur, et dignam pro commiis vltionem per miserabilem mortem recepit. Sed beu quod cogitatu horribile existit, nec his humana peruersitas terretur, vt similibus flagitijs se contineat. Nam in curijs optimatum vndique (30) vt fertur, tales sustentantur de suis flagitijs publice in contemptum fidei, et grauem offensione (02) diuin Maiestatis, et contumeliam nostri redemptoris gloriari, et se iactari de talibus permittuntur, vnde et tales vtique et receptatores, defensores, et fautores, nedum hreticorum, sed apostatarum side iudicandi sunt, et p nis plectendi subscriptis, et hoc est septimum. Nam prim ipso iure excommunicati sunt, et fauentes clerici, ab omni officio et beneficio deponuntur, et priuantur, nec adilla restituuntur absque (30) speciali Apostolic sedis indulto. Idem prfati receptatores postquam fuerint publicati, si in excommunicatione stoterint per annum animo pertinaci, velut hretici sunt condemnandi, qu singula sic probantur. Nam in Can. vt inquisitionis parag. probibemus. lib. 6. tangitur, de non impediendo direct vel indirect processum, iudicium diocesanorum, et inquisitorum in causis fidei, vbi tangitur prdicta p nainstigenda post annum, nam dicitur prim: Probibemus districtius potestatibus, dominis temporalibus, et rectoribus, eorundem Officialibus, et c. si cui placet capitulum perlegat. Denique (30) qud et ipsi Malefici cum corum receptatoribus, sint ipso iure excommunicati, patet de ipsis hreticis Maleficis, in cap ad abolendam, in princ. et in Can. excommunicamus, primo, et prsertim et breuius in cap. excommunicamus. 2. de hresi, vbi sic dicitur: Excommunicamus et anathematizamus vniuersos hreticos, catharos, paterinos, et infra alios, quibu scunque nominibus censeantur, et c. Et nota super quibuscunque (30) nominibus, de credentibus aute (02) et receptatoribus, et cteris supr dictis habetur in ca. excommunicamus. 1. parag. credentes, vbisic dicitur: Credentes prtere receptatores, defensores, et fautores talium excommunicationi decernimus subiacere, et c. et in c. excomm. 2. tanguntur plures p n, quas incurrunt infra annum, cum ipsis clericis, vbi sic dicitur: Receptatores, fautores et

defensores, excommunicationi decernimus subiacere, vt postqu quilibet talium fuerit excommunicatione notatus, si satisfacere ctempserit infra annum, ex tu (05) cipso iure sit infamis, nec ad publica officia seu consilia, nec eligendos aliquos ad buiusmodi, nec ad testimonium admittantur, sint e (02) t intestabiles, vt nec testandi liberam habent facultatem, nec ad breditatis succeionem accedant, nullus prtere ipsi super quocunque (30) negotiore spondere cogatur. Qud si fort Iudex extiterit, eius sententia nullam obtineat firmitatem, nec caus aliqu ad eius audientiam proferantur, si fuerit Aduocatus, nullatenus eius patrociniu (05) admittatur, si tabellio, instrumenta confecta nullius sint momenti, sed cum auctore damnato damnentur, et in similibus idem prcipimus obseruari. Si ver clericus fuerit, abomni officio et beneficio deponatur, vt in quo prauior est culpa, maior exerceatur vindicta. Si qui tales, aut postquam ab Ecclesia fuerint denotati, euitare contempserint, excommunicationis sententia vsque ad satisfactionemidoneam procellantur. San clerici non exhibeant huiusmod: pestilentibus Ecclesiastica sacramenta, nec eos Christian prsument tradere sepultur, nec Eleemosynas aut oblationes eorum recipiant, alioquin suo priuentur officio, ad quod nequaquam restituantur absque indulto (34) sedis Apostolic speciali. Sunt denique (30) et ali p n quplures super prdictos, etia (01) si no (34) n persistt per annum animo pertinaci, supereorum videlicet filios et nepotes, quo ab Episcopo et Inquisitore possunt priuari, seu pruatos denunciari dignitatibus per sonalibus, et omnibus bonoribus ac beneficijs Ecclesiasticis, et officijs publicis quibuscunque (30) , iuxta Canon. vt commis. . priudi. de hr. lib. 6. Intelligitur tamen, si imp nitentes extiterint, vt in cap. statutum. Felicis. eo. lib. et tit. Item qud etiam ipsorum filij vsque (30) ad secu (05) dam generationem sunt priuatiomni beneficio Ecclesiastico, et officijs publicis, vt in cap. qucunque (30) . . hretici, eo. libr, Intelligendum tamen, qui per paternam, et non per maternam lineam descenderent, et etiam de imp nitentibus, vt in alle. cap. statutum. Item qud illis, supple credentibus receptatoribus, defensoribus, et fautoribus eoru (05) sit appellationis et proclamationis beneficium inter dictum, patet in c. vt inquisitionis. eo. lib. vbi tamen Archidiaconus super c. eo. intelligitur, postquam per sente (02) tiam esse tales sunt declarati, tunc non possunt, ante autem sententiam, si in aliquibus aggrauantur, seuindebit fatigantur, appellare possunt, plura alia possent deduci, sed ista sufficit. Proampliori tamen prmissorum intelligentia, aliqua sunt discutienda. Prim, quid si Princeps vel secularis potestas iuxta prnotata gesta ad deuastationem alicuius castri iustobello aliquem huiusmodi Maleficum secum recipiat, et eius aistentia tyrannidem malorum compescat, nunquid totus exercitus, vt fautores et receptatores talium sunt iudicandi, et prdictis p nis mulctandi? Respondendum videtur, qud quia propter multitudinem rigor Iustiti est temperandus. di. 40. constitueretur. Ide, licet principalis et eius assessores, et consiliarij talia fouentes, omnin sint ipsoiure p nis prfatis innodati, vbi moniti abeorum ordinarijs non destiterint, cm iam vt receptatores, fautoresiudctur, vnde et ipsis p nis subijciuntur, reliquus tamen exercitus cm absque (30) eorum consilio et fauore talia fit, im pro defensione Reipublic sua corpora exponere sunt parati, licet fortais in factis maleficis complacentiam habeant, tamen censuram illam excommunicationis euadunt, licet reum illum in eorum confeione agnoscerehabeantur, debita cautione accepta super omnimoda huiusmo (34) di detestatione in perpetuu (05) confessore absolui, et quantum in ipsis est, ab eorum finibus buiusmodi Maleficos expellere. Si ver quritur, quibus point Prsidentes vbi resipiscant absolui, an ab eorum ordinarijs, aut Inquisitoribus? Respondetur vtique (30) , absolui possunt et ab ordinarijs ac alijs Inquisitoribus si resipiscant, habetur in cap. vt officium, in prin. de hresi. lib. 6. vbi sic dicitur, vt officium et infra, contra breticos, credentes, receptatores, fautores, et defensores eorum, nec non contra infamatos de hresi vel suspectos, secundum sanctiones canonicas, hominu (05) metu, diuino timore postposito procedatis, si ver aliquis ex prdictis hreticalabe primitus abiurata, redire voluerit adEcclesi vnitatem, iuxta formam Ecclesiastic absolutionis, beneficium impendatis. Si denique (30) instatur, quando dicetur Princeps vel alius resipiscere, respondetur, quando maleficium propter iniuriam creatori iliatam prueniendum tradit, vnde et vti ipsum dominio tantummod expellat, non est malefici seu bretici manifest deprehendi in hretica prauitate, vt supr patebit p na debita, et vt de prteritis doleat, et tales nunquam de ctero fouere, vti catholicum dicet Principem, firmiter in animo suo statuat. Quod si quritur, cui tradendus, et quo ordine puniendus, et an vt manifest deprebensus in hresi sit iudicandus? Adprimum specialis tangetur difficultas in principio terti partis, an videlicet eorum punitio tantummod ad Iudicem secularem, et non Ecclesiasticum pertineat, manifestum est enim per capitu. vt inquisitionis. . probibemus, lib. 6. qud potestatibus et dominis temporalibus interdicitur, ne de crimine hresis quoquo modo iudicent absque (30) Episcoporum seu Inquisitorum, aut saltem alterius corundem licentia, sed quia ratio qu ibi aignatur circa Malesicos, non videtur habere locum, quia dicitur ibi, qud ide non debent iudicare, e qud crimen hresis est mer Ecclesiasticum, Maleficorum autem crimen non videtur mer Ecclesiasticum, sed etiam ciuile, propter damna temporalia, quicquid autemsit, vt infr patebit, licet Iudicis Ecclesiastici sit cognoscere et iudicare, tamen Iudicis secularis est exequi et punire, vt patetextr, de hre. ca. ad abolendum. et ca. vrgentis. et cap. excommunicamus vtrique (30) . Vnde et Iudex secularis, si tradet talem Ordinario ad iudicandum, habet tamen per se eundem punire, postquam ab Episcopo sibi traditur aut relinquitur, vel etiam ex consensu Episcopi secularis Iudex vtranque (30) facerepotest, scilicet, iudicare et punire. Nec valet, si dicatur, qud tales Malefici non sunt hretici, sed potius apostat, quia cm vtrunque (30) contingat circa fide (02) , tamen sicut hreticus circa illam

tantummod dubitat, et hoc in toto vel in parte, ita et apostat Malefici ratio etiam per se dictat, cm enim grauius est corrumpere fidem, per quam est anima vita qum falsare pecuniam per quam vitcorporali subuenitur. Vnde si falsarij pecuni vel alij malefactores, statim per seculares potestates iust morti traduntur, mult magis tales hretici et apostat statim qud conuincuntur possunt iust occidi. Vnde et per hc est responsio ad secundum: quo scilicet ordine, et quo Iudice sit punie (02) dus, sed clarius de illo tractabitur in tertia parte operis, circa modos sententiandi, qualiter deprehensus manifest in hresi sit sententiandus, circa octauum et duodecimum modum, et super dubium, quid si p niteret, an adbuc esset occidendus. Reuera enim si hreticus simplex relapsus, quantumcunque p niteat, est occidendus, in capitul. ad abolendam allegato, et hoc rationabiliter secundum Thomam, cm per hoc prouidetur bono communi, quia si hretici reuersi sprecipientur, vt in vita conseruarentur, et alijs temporalibus bonis, posset hoc esse in priudicium salutis aliorum, tm quia si relaberetur alios inficeret, tm etiam, quia sine p na euaderent, alij securius in hresim relaberentur, exrelapsu etiam ipso (34) rum prsumitur de inconstantia eorum circa fidem, et ide iust occidendus. Quare et hc dicere oportet, qud si propter suspitionem solam inconstanti dictus Ecclesiasticus Iudex relapsum habet tradere curi seculari ad occidendum, fortiori igitur si non velit tradere apostatam aut Maleficam quamcunque (30) curi seculari propter p nitentiam, et eius conuersionem, tamen relinquere habet talem, et non impedire, cm Iudex secularis propter damna temporalia ipsorum Maleficum vult occidere secundum leges, licet Ecclesiasticus Iudex prius habeat p nitentem Maleficum absoluere ab excommunicatione, quam propter hresim Maleficarum incurrit, cm et hreticus sit excommunicatus, iuxta capitul. excommunicamus. primo et secundo, ad gremium Ecclesi recipere, vt spiritus saluus fiat, vt dicitur, vndecima qustione tertia, audi. Alirationes aignantur inferius circa qustionem primam terti partis, sufficiant ista ad prsens, tantummod aduertant animarum rectores, quam dura et districta exigetur ab eis ratio tremendo Iudice. cm reuera iudicium duriimum ijs qui prsunt, ac vbi tales in iniuriam creatoris viuere permittunt. Sequitur de duobus alijs Maleficorum generibus, nam ad idem genus maleficij reducuntur et illi qui per incantatnes et carmina sacrilega arma qucunquo incantare sciunt, vt eis nullo modo nocere valeant, vnde nec etiam vulnerari possunt, bi enim diuersificantur: Nam aliqui sunt, qui cum prdictis sagittarijs Maleficis concordant, in eo, quod etiam circa imaginem crucifixi et contumelia ei illata talia addiscunt, gratia exempli, qui vult vt non valeat ldi in capite aliquo ferro aut ictu, habet caput imaginis auferre, qui circa collum, auferat collum, qui circa brachium, auferat seu comminuat brachium et sic continenter, Interdum supra cingulum, aut infra, interdum ex toto comminuunt, et in buius signum vix inter decem imagines in biuio aut in campis repositas vna integra reperitur. Aliqui ver sunt qui certa brachia secum deferunt, aliqui verbis interdum sacris, aut etiam ignotis talia procurant, inter qu hc stimatur diuersitas. Nam primi licet in contumeliam fidei circa deho (34) nestationem imaginis Saluatoris cum prfatis Maleficis sagittarijs concordant, vnde et veri apostat reputandi et iudicandi, vbi fuerint deprebensi, alio tamen respectu sagittariorum, nec etiam in malum proximi manifestum, prout in tuitionem proprij corporis supra cingulum vel infra, aut etiam totius corporis seruire videntur, ide tanquam hretici p nitentes et non relapsi, vbi sunt Malefici conuicti et p niteat, sunt iudicandi, et iuxta octauum modum p nite (02) tiandi cum adiuratione et inclusione, vt in tertia parte operis tangetur. Pro secundis ver, qui per carmina arma incantare nituntur, et super illa nudis plantis incedere, et similia exercere. Incantatores enim dicuntur iuxta Isidorum 8. Etbi, qui artem aliquam verbis peragunt, distinguendum, quia interdumincantationes fiunt per verba sacra, aut per carmina scripta super infirmos, et b quidem incantationes licit fieri possunt, septem conditionibus seruatis, vt inferius patebit circa modos curandi maleficiatos infirmos. Incantationes auce (02) qu fiunt super arma per aliqua verba, aut vbi talia carmina seripta deferuntur, hoc iudicium attendendum qud sibi sunt nomina incognita. Item char acteres et signatur ali prter signaculu (05) crucis, tunc talia sunt omnin refutanda, et attendendi sunt homines pi talium crudelitate, qud si desistere nollent, tunc tanquam leuiter suspecti sunt iudicandi, de quibus in secundo modo sententiandi inferius patebit, non enim tunc carent serupulo hretic prauitatis, im, quia talia omnin opere et auxilio Dmonum habent fieri, cuius vt supr patuit, qui auxilio vtitur, apostata fide iudicatur, licet etiam propter ignorantiam et emendationis gratiam, minus qum cum sagittarijs Malefieis sit agendum. Et quia plurimm communiter cernitur apud clientes et mercatores secum deferrebuiusmodi carmina et benedictiones, qu incantationis speciem habere videntur, expedit omnin siue in foro p nitenti per confessorem siue in forocontentioso perecclesiasticum Iudice (02) huiusmodi eliminare, cm tacitum pactum propter verba ignota, et characteres signati cum Dmone initur, et Dmon occult se ingerit, et optata procurat, vt tandem ad peiora alliciat, vnde vbi inforo contentioso talis debet adiurare iuxta secundum modum sententiandi, vbi in foro conscienti confessor debet carmina inspicere, et sinolit omnin proijcere, debet tamen nominaignota et characteres delere, reliqua ver, vt euangelica verba, et signacula crucis permittere. Super quibus omnibus et prcipu super Maleficos sagittarios notandum, quia supr tactum est, an vt manifest deprebensi in hretica prauitate iudicandisint, de qua materiaetiam prius tactum est in prima qustione prim partis. Et quidem qud sic, patet ibidem, nam vt dicit Bernardus in gle. ordinaria inca. abolendam. . prsenti. et verbi deprehensi. tribus modis de iure quis pro manifest deprebenso in hretica prauitate habetur, puta facti euidentia, vt in simplici hresi, quando public prdicant

hresim. ff. de ritu nup. palm. . vlti. vel legitima probatione per testes, vel ex sua confeione. Et eiusde (02) Bern. glo. in c. excommunicamus. 2. super verba deprehensi public, ita qud notorium sic illis esset, quia condemnati sunt. Ad idem videtur facere super c. super quibusdam. extr, de veris signis, prout patuit in prima qustio. prim partis buius operis. Ex quibus patet, qud Malefici sagittarij similiter, et alia arma incantantes, pro manifest deprebensi in hretica prauitate, per (35) aliquod pactu (05) expressumcum Dmone initum propter manifesta ipsorum opera, qu non nisi Diabolica virtute fieri possunt habendi sunt. Patet et secund, quia corum fautores, receptatores, et defensores, vt manifest tales pro talibus habendi sunt, et p nis prscriptis manifest subiacere, ita qud noniam sub dubio, aut tanquam suspecti receptatores leui aut graui, vel violenta suspitione iudicandi, prout plures alij existere possunt, vnde et semper grauiim contra fidem delinquunt, et semper mala morte Deo percutiuntur. Nam vt fertur, quidam Princeps cm consimiles foueret Maleficos, et cum bis quandam ciuitatem in certis negotijs indebit aggrauaret, dum hoc sibi quodam familiari obijceretur, ille omni timore Dei po (34) stposito, respondit: Det Deus qud in hoc loco moriar, si iniust me illi aggrauentur, ad qu verba subit diuina vltio subsecuta, subitanea mort expirauit, reuera in vindictam non tam iniust aggrauationis, qumtum et fautori bresis. Patet et terti, qud Prlati quicunque et Rectores, vbi buinsmodi flagitijs et eorum auctoribus et fautoribus, iuxta omnem poibilitatem non resistunt, etiamtanquam manifesti fautores, et quod prscriptis p nis manifest subiacere debeant, iudicantur. MODVS TOLLENDI, ET CVrandi maleficia, QVSTIO SECVNDA PRINcipalis secund partis. Vtrvm licitum sit maleficia per ali maleficia, vel per aliqua illicita tollere? Et arguitur qud non, quia vti auxilio Dmonum n est licitum, vt suppatuit in 2. senten. dist. 8. Doctoribus communiter determinatur, quia videlicet est apostasi fide, et quidem qud sine auxilio Dmonum non possit dissolui, prohatur, quia aut dissoluitur humano artificio, aut Diabolica, aut diuina potentia. Non primum, quia inferior potestas non potest infringere superiorem, cm nihil agat vltra suam virtutem: non etiam diuina, quia hoc esset opus miraculosum, et cum illa Deus ad suum nutum operatur, et non ad instantiam hominum, sic et Christus matri petenti miraculum de subuentione neceitatis vini, vt Doctores exponunt, qud hoc miraculum conuersionis desider abat Christus, Respondit: Quid mihi et tibi mulier, scilicet commune, in opere miraculoso? Apparet etiam qud rariim liberantur, quantumcunque (30) diuinum auxilium, et suffragia sanctorum implorant, ergo non nisi auxilio Dmonum liberari possunt, quod tamen non est licitum qurere. Prtere hoc quod communiter tolleratur, in vsu practicatur, licet sit illicitum, sed hoc communiter practicatur, qud tales maleficiati currunt ad mulierculas superstitio sas, quibus spiim liberantur, et non per sacerdotes aut exorcistas, ergo practica ostendit, qud auxilio Dmonu (05) maleficia tolluntur, cuius tamen auxilium qurere cm sit illicitum, etiam non est licitum maleficia tollere, sed patienter sufferre. Prtere secundum Thomam et Bonauenturam in 4. distin. 34. de impedimento maleficiati, maleficium est ita perpetuum, qud non potest habere humanum remedium, quia si haberet remedium, non est homini notum vel licitum, in quibus verhis dt intelligere, qud sit quasi infirmit as incurabilis, et perpetu inhrens, vnde subdunt, licet Deus prstare poit remedium, Dmonem cogendo, et Dmon desiste (02) do ille curaretur, tamen curati: n erit humana, ergonisi Deus dissoluerit, per se non est licitum eius dissolutione (02) quocunque (30) modo qurere. Prtere in eadem dist. et q. dicu (05) t, qud etiam per aliud maleficium adhibere remedium est illicitum, vnde dicunt, etsi posset per aliud maleficium adhiberi remediu (05) , nihilominus reputaretur perpetuum, licet amoueretur maleficium, quia nullo modo est licitum per maleficium inuocare Dmonis auxiliu (05) . Prtere exorcismi Ecclesi non valent ad reprimendum Dmones semper, qu ad omnes molestias corporales, hoc Dei iudicio exigente, semper tamen valent contra illas Dmonum infestationes, contra quas principaliter sunt institut, sicut contra obsessos, vel circa pueros exorcizandos. Prtere non oportet, qud si propter peccatu (05) Diabolo sit potestas in alique (02) data, cessante peccatocessat potestas, quia interdu (05) cessante culpa, remane (02) t peccata, ex quibus verbis videntur prfati duo Doctores sentire, qud non sit licitum maleficia tollere, sed permittere illa, sicut permittuntur domino Deo, qui illa tollere potest ad suum placitum. In contrarium est, qud sicut Deus et natura non abundant in superfluis, ita non deficiunt in necessarijs, quare et necessari fidelibus contra huiusmodi insultus Dmonum sunt data, non solm remedia prseruatiua, de quibus in principio huius secund partis tactum est, verm etiam remedia curatiua, cm alis non sufficienter fidelibus Deo prouisum esset, et opera Diaboli viderentur fortiora operibus Dei. Prtere glossa super illud Iob 61. Non est potestas super terram, et c. dicit, omnia humana superat, etsi meritis sanctorum subiacet, vnde et meritis sanctorum virorum in hac vita subiacent. Prtere Augustinus de morib. Ecclesi, non est Angelus cm inhremus Deo mente nostra potentior, nam si potestas virtus in hoc toto mundo, sublimior est mens Deo inhrens, vnde ex talibus dissolui possunt opera Diaboli. Responsio. H sunt du solennes opiniones sibi inuicem, vt videtur ctrariantes. Sunt enim quidam Theologi et Canonist inuicem concordantes, qud licitum est maleficia tollere etiam per opera superstitiosa et vana. Et huius opinionis sunt Scotus, Hostien. et Goffre. et communiter omnes Canonist. Aliorum Theologorum opinio, et prcipu antiquorum, et quorundam modernorum, vt Thom, Bonauentur, Alberti, Petri de Palude, et aliorum multorum, qud nullo modo sint facienda mala vt eueniant hona, et qud potius homo mori debet, qum in talia consentire, vt scilicet per opera superstitiosa et vana liberaretur, sed quia vnica distinctione poterunt eorum

dicta concordari, vidend sunt prius eorum sententi. Nam Scotus in suo 4. dis. 34. de impedimento maleficiali, siue de frigidis et maleficiatis, reputat fatuitatem asserere, qud etiam per vana et superstitiosa non debeant maleficia tolli, dicit enim, nec in hoc est infidelitas aliqua, quia destruens non assentit operib. Diaboli, sed credit eum posse et velle fatigare, dum durat tale signum, quia ex pacto non aistit ad hoc nisi dum illud durat. Et sic destructio illius signi, imponet finem tali vexationi, vnde et dicit, qud est meritorium opera Diaboli delere, et quia loquitur de signis, ponamus exemplum. Sunt qudam mulieres qu tali signo notant Maleficas, vt si vacca vbertate lactis ex maleficio priuatur, tunc vrceu (05) lactis super ignem appendunt, et certis verbis superstitiosis insistendo, vrceum cum baculo percutiunt, et licet slasculum mulier percutiat, tamen omnia verbera Diabolus ad dorsum Malefic defert, per qu sic Diabolus cum Malefica fatigatur, facit tamen illa Diabolus vt percutientem catholicam ad peiora alliceat, vnde periculosum non existit, alis non videretur opinio tanti Doctoris habere difficultatem. Possunt et alia exempla adduci. Hostiensis ad idem in summa copiosa de frigidis et malefi. et tit. de impotentia communem in gloss. super capi. liter. . mulierem autem. dicit, qud in hoc defectur ecurrendum est adremedia medicorum. Et licet qudam remedia contra hc scripta vana seu superstitiosa videantur, tamen cuilibet auctori in sua arte credendum est, sed et satis tollerare potest Ecclesia retundere vana vanis. Vbertinus denique in suo quarto prfata distinctioneijs vtitur verbis: Possunt maleficia aut per orationes, aut per arte (02) per quamfacta sunt destrui. Ad idem Goffr. in sum. suo eo. ti. %57 Maleficium n po (04) t solui semper per illu (05) qui fecit, vel quia est mortuus, vel quia nescit delere ipsum, vel quia maleficium est perditum, si autem sciretur, licit posset soluere, et loquitur contra illos, qui dicebant, qud per maleficia non posset copul carnali prstari impedimentum, e qud nullum tale esset perpetuum, vnde non dirimeret matrimonium iam contractum. Prtere illi, qui fuerunt moti asserere qud nullum maleficium fit perpetuum, mouebantur his rationibus, quia putabant omne maleficium posse moueri, vel per aliud maleficium, vel per exorcismos Ecclesi, qui sunt ordinati adreprimendum vim Dmonum, vel per veram p nitentiam, cm Diabolus non habeat potestatem nisi super peccatores. Vnde qu ad primum concor dabant cum opinione alio (34) rum, qud ad minus per superstitiosa point tolli. Contrari autem opinionis est sanctus Thomas in suo 4. prfata dist. sic inquientis: qud si maleficium non poit reuocari nisi per aliquid illicitum, vt per Dmonis auxilium, vel huius, et si sciretur posse sicreuocari, nibilominus per petuum iudicatur, quia remedium non est licitum. Adidem Bonauentura, Petrus, Albertus, et communiter omnes Theologi, vbi cm breuiter tangunt Dmonis auxilium tacit vel expre inuocandum, videntur sentire, qud per nil aliud, nisi per licitos exorcismos, vel per veram p nitentiam vt in Canon. Si per sortiarias allegatur, tangitur, remoueri debeant, moti vt apparet, rationibus in principio qustionis annotatis. Et quia tantos Doctores in eorum dictis quantum poibile est expedit concordare, et hoc vnica distinctione fieri potest. Ide not andum, qud maleficium aut tollitur per alium Maleficum simul, et per aliud maleficium, aut tollitur, non quidem per Maleficum, sed per maleficiales ritus et illicitos, et hoc iterum dupliciter, quia vel per illicitos et vanos ritus insimul, vel per vanos et non illicitos. Primum remedium est omnin illicitum, tm ex parte auctoris qum et ipsius remedij, sed tamen quia fit dupliciter, quia aut cum nocumento illius qui maleficium intulit, aut sine nocumento, fit tamen per maleficiales ritus et illicitos, tunc comprehenditur sub secundo modo, videlicetvbi maleficium tollitur, non per Maleficum alium, sed per maleficiales ritus et illicitos, tunc iterum illicitum iudicatur, licet non tantm sicut primum. Vude summari dicere possumus, (38) per tria, et tribus modis remedium redditur illicitum, qudo scilicet tollitur per Maleficu (05) alium, et per maleficia alia, videlicet virtute Dmonis alicuius. Secund, q non per Maleficum, sed honestam personam tollitur, sic t (38) superstitiosis remedijs maleficium quod vni person aufertur, alteri infertur, et hoc iterum illicitum. Terti, q aufertur sine eo quod alteri infertur, vtitur t Dmonum inuocatione expressa vel tacita, tunc iterum illicitu (05) , et secu (05) dum hos modos dicitur Theologicis, (38) potius mors sit preligenda, qum in talia csentire. Alijs ver duobus modis vltimis tollere maleficium potest esse vel licitum, vel non vanum, secundum Canonistas, et qud tollerari possunt, vbi remedia Ecclesi prius attentassent, vt sunt exorcismi Ecclesi, suffragia sanctorum implorata, aut vera p nite (02) tia nihil effecisset, et vt clarior habeatur intellectus de fingulis, sunt aliqua gesta et acta per nos reperta recitanda. Rom tempore Nicolai Pap Episcopus quid ex Alemani patribus certa expediturus negotia aduenerat, cuius nomen occultare or do charitatis postulat, licet iam vniuers carnis debitum persoluerit. Hic quandam iuuenculam adamando, et ipsam ad suam diocesim destinare, cum duobus famulis acrebus alijs, et clenodijs disposuisset, iuuencula auiditate feminea, super clenodia qu preciosa erant decepta, modum excogit are c pit, vt ea in itinere existente, Episcopus maleficijs interiret, iamque (23) habebat in sua clenodia posseione, et ecce sequenti nocte Episcopus subit infirmabatur, et ne fortais veneno intoxicatus esset, medicis percunctatur, et famulis dolenter dubitatur, tam ingens enim calor inerat pectori, vt non nisi gargarismis per aquam frigidam continu haberet refocillari. Tertia igitur die, cm i nulla spes vit haberetur, vetula qudam ingressum ad Episcopu (05) instanter petijt, et qud causa su sanitatis aduenisset, aperuit. Ingressa igitur Episcopu (05) alloquitur, et sanitate (02) promittit, dummod suis acquiescere suasionibus velit. Episcopus ver quidnam foret, cui acquiescere pro recuperanda sanitate quae (16) summ affectabat, vbi inquirit, vetula respdit: Ecce hc infirmitas maleficio nobis

accidit, et n nisi per aliud maleficium liberari poteritis, vt videlicet ipsa Malefica qu vobis intulit, moriatur, et eade (02) vestra infirmitate inficiatur. Stupefactus Episcopus, et qud alio modo liberari non posset vbi persensit, nil tamen temer volens agere, Papam consulere per supplicationem decreuit. At Poncifex cm eum tenerrim diligeret, et qud non nisi per mortem Malefic liberari posset, cm didicisset, annuit, vt inter duo mala minus permitteretur, et super hoc supplicatione (02) signauit, vnde denu vetula accersita, et tipse qum summus Pontifex in mortem Malefic consentirent, dummod pristin sanitati restitueretur disseruit, sicque (23) qud vetula absceit, et qud sequenti nocte liberaretur promisit. Et ecce circa medium noctis, vbi se sanum, et ab omni infirmitate liberatu (05) persensisset, nuncio misso, quidnam de iuuencula foret, perscrutatur, et ecce aderat, qu ipsam circa mediam noctemin latere matris dormientem infirmatam fuisse subit affirmabat, qua in re dabatur intelligi, qud eadem hora et momento infirmitas Episcopum relinquendo, Maleficam iuuenculam per aliam Maleficam vetulam inuasit, et sic spiritus malignus lsione Episcopi cessando, ipsum sanitatiper accidens restituere videbatur, cm tamen propri sanitatem non immittebat, quam tamen occupare Deo permittente poterat, et propter pactum cum Malefica altera initum, qu fortun alterius inuidebat, ipse Dmon magistram iuuencul inficere habebat, et ben stimari potest illa duo maleficia n per vnum Dmonem duabus personis, sed duobus Dmonibus duabus Maleficis seruientibus, fuisse inflicta, ne in isto Dmones sibi inuice (02) contrariantur, cm semper in perditionem animarum quam summ et concorditer affectant, singula operantur. Episcopus denique (30) cm pietatis causam ipsam visitare proponeret, camer ingrediens, horribilibus maledictionibus susceptus fuit, exclamando: Tu cum tua qu tetalia docuit, et teliberauit, maledicamini in ternum, et Episcopus emollire eius animum ad p nitentiam, et qud omnem offensam eiremisisset vbi tentabat, illa vultum auertendo clamabat: Exeas maledicte, hc nulla spes veni, sed anim meam omnibus Dmonibus commendo, et miserabiliter interijt, et Episcopus cum gaudio ad propria remeauit. Vbi etiam notandum, qud quia priuilegium vnius non facit legem communem, ide dispensatio Pap in hoc casu non arguit omnibus fic licere. Ad idem refert Nider in suo formicario, dicit enim, Modus tolle (02) di maleficium, aut se vindicandi in maleficio, talis practicatur interdum modus: Venit enim aliquis lsus in se vel in suis, ad Maleficam, sciscitans scire malefactorem, tunc Malefica plumbum liquefactum aliquoties fundebat in aqua, quousque (30) opere Dmonis in plumbo imago aliqua videretur. Qua visa Malefica qusiuit ab explorante, in qua parte vis ldi Maleficum tuum, et ineodem vulnere eum agnoscere? Cumque (23) explorato locumeligeret, statim Malefica in eade (02) parte imaginis qu in plumbo relucebat, fixuram vel vulnus, per cultrum posuit, et locum vbi reuminueniret indicauit, nomen tamen nullatenus manifestauit, sed experientia teste Maleficus per omnia ldi reperiebatur, sicut sua imago plumbea demonstrabat, hcinquam remedia, et similiain dicantur illicita, quamuis humana fragilitas sub spe veni consequend Deo, spius his inuoluitur, plus stus pro sanitate corporis qum anim. Secundu (05) ver remedium, de ipsis Maleficis maleficia dissoluentes sub expresso pacto cum Dmone inito, absque (30) nocumento person, et quidem de eis quid agendum sit, et qualiter cognoscuntur, infr in sexdecimo modo sententiandi patebit. H enim quam plures existunt, et semper infra vnum aut duo miliaria teutonicalia reperiu (05) tur, in quo spacio quicquid ali Malefic ldunt, hoc ill curare videntur, quas etiam curationes aliqu simpliciter qu ad omne tempus, aliqu ver tantm proxima angaria lsos maleficijs curare se iactitant, aliqu ver non nisi in consensum Malefic, qu maleficium intulit, curare possunt, et h nottur super expressum pactum cum Dmone initum, propter hoc, qud occulta manifestare solent illis qui causa sanitatis recuperand ipsas accedu (05) t, ipsis enim causas su calamitatis subit manifestant, dicentes, qud propter rixas cum vicina, vel alia muliere, aut viro habitas, lsa fuerit in se vel in suis attinentibus, qu etiam ad occultdum sua flagitia interdum peregrinationes vel alia pietatis operainiungunt, quas quidem accedere pro reuperanda sanitate, tt pernitiosus existit, qut pr illis qui solm per pactum tacitum videntur in contumeli fidei amplius delinquunt. Hi enim dum ex vna parte sanitatem corporalem Deo prponunt, ex altera parte sibijpsis in vindictam criminis vitam Deo percutiente abbreuiant. Sic enim in Saul diuina suit vltio, cm prim Magos et Ariolos abstulisset de terra, poste consuluit, vnde et in bello occisus cum filijs fuit, primo Reg. 28. et culpa tangitur, primo Paralip. 10. propter hoc etiam Ochosias infirmus mori habuit. 4. Reg. 1. tales etiam visitatores Maleficarum infames, vnde nec ad accusationem debent admitti, secundo qustionum, octauo. Quisquis nec, et c. Item tales secundum leges debent p na capitis plecti, vt in prima qustie operis tactum est. Sed heu Domine Deus, cm omnia iudiciatua iusta sunt, quis liberabit pauperes maleficiatos, et in continuis doloribus eiulantes peccatis nostris exigentibus, inimicus nimis prualait, vbi sunt qui licitis exorcismis illa opera Diaboli dissoluere valeant? Hoc vnicum ergo superesse videtur remedium, vt Iudices eorum insultus ad minus refrenant, varijs p nis, auctrices Maleficas castigando, vnde et infirmis facultas visitandi Maleficas amputabitur, sed heu nemo percipit corde, omnes qu sua, non qu Iesu Christi sunt, qurentes. Illa enim Malefica in Reichzhofen / de qua supr mentio facta est, ade aiduis frequent abatur prorecuperanda videlicet sanitate maleficiatis, qud Comes castri Thelonei lucrum habere voluit, ita qud quilibet maleficiatus in se, vel in sibi attinentibus, denarium vnum in introitu port soluere habebat. Vnde et magnum exinde se habuisse prouentum asseruit, teste etiam experientia didicimus, plurimas tales Maleficas per diocesim Constantionsem existere, n qud ipsa pr alijs dio (34) ce sibus sit infecta, cm hoc genus infidi serpit per omnes dioceses, et heu

totum mundum infecisse videtur, sed quia ipsa diocesis amplius elaborata fuit, et quidam Bengft nomine repertus, qui maiorem concursum et quotidianum maleficiatis pauperculis habere cernitur, quem etiam concursum sic oculis nostris perspeximus in villa quadam Eningen / qud sine dubio ad qucunque (30) loca beatiim virginis, siue Aquisgrani, sine ad heremit as tantus pauperum ccursus non existit, sicut ad eundem superstitiosum hominem, nam byemali et frigidiimo tempore, dum pro abundantia niuium omnis via regia et publica obstruitur, adhuc circumi acentibus terris ad duo vel tria milliaria, cum magnis hominum fatigationibus frequentatur, quibusdam remedia percipientibus, alijs ver minim, vt reor, qud n qu omnia maleficia dissolui propter varia vt supr tactum est, obstacula possunt, et hi quidem sub expressa Dmonum inuocatione maleficia dissoluentes, qu ad secundum remedium illicitum, non tamen sicut primum. Tertium ver remedium, qud quibusdam crimonijs superstitiosis practicatur: n tamen in nocumentum alicuius person, aut per manifestos Maleficos agitatur experientia teste, per hunc modum. In ciuitate Spirensi mercator quidam forensis hunc casum sibi accidisse proposuit. In partibus inquit, Sueui, in castro quodam nobilium me dege (02) te, quadam die dum per acto prandio, associatus duobus domicellis, solatij causa super pratum incederem, qudam mulier obuiando dum remotis adhuc incederet, et duobus domicellis agnita fuisset, vnus eorum ad me hc verba protulit, munias te signo crucis, et similiter ad idem alius ab alio latere hortabatur. At ego causam huius timoris inquirens, responderunt: En peior Malefica totius prouinci iam nobis obuiam dat, ipsa enim solo visu maleficare homines nouit. Tunc ego stomachando, et nunquam tales timuisse me iactitabam, ecce vix verba compleui, et me grauiter in pede sinistro lsum persensi, ita vt sine graui dolore de loco figere pedem non potui, aut gressum vnde et alij concito castro per nuncium mihi equum destinandum ad illud reducunt, doloribus autem per triduum augmentatis, prfat incol intelligentes, maleficio me infectum, quendam rusticum ad spacium vnius miliaris accedunt, et casum proponunt, quem nouerant per artem quandam maleficia tollere, qui cm cit veniens, et pedem prospiciens, si, inquit, ex vobis contigit, aut naturale defectu, experimentum capiam, et siquidem ex maleficio accidit, cum DEI adiutorio curabo, sin autem, remedijs naturalibus opus erit insistere. At ego. Si absque superstitione, et cum adiutorio curari potero, libens acceptabo, quoniam cum Dmone nihil commune habere volo, nec eius adiutorion affecto, ad idem et ipse villanus respondit, se non velle nisi licita remedia, et cum DEI adiutorio adhibere et curare, dummodo experientia didicisset hoc per maleficium mihi contigisse, ad qu duo assensi, ille plumbum, vt supr de alia Malefica tactum est, liquefactum in cochleari ferreo supra pedem tenuit, et in scutellam aqua plenam fudit, et subito diuer sarum rerum species proruperunt, ac si spin vel pili, aut ossa et similia fuissent intromissa. Iam, inquit, video qud infirmitas hc non ex naturali defectu, sed maleficio vobis contigit. At ego, quomodo talia ex plumbo lique facto scire posset, dum inquirerem: Ecce, inquit, septem sunt metalla ex septem Planetis, et quia Saturnus dominatur plumbo, eius proprietas est, vt si plumbum super maleficium aliquod fusum fuerit, per suum influxum maleficium demonstrabit, et ben inquit actumest, vt cit remedium adhibeatur, qud tot diebus vos visitare habeo, quot sub maleficio stetistis, et interroganti quot dies elapsi fuissent, iam triduo fassus sum, vnde et ipse singulis diebus per triduum me visitando, et pedem inspiciendo solm et tangendo, et cuncta verba penes se ruminando, integr sanitati fugato maleficio me restituit. Hic cert modus actorem non monstrat Maleficum, sed modum superstitiosum: in eo enim qud Dei adiutorio et non opere Diaboli sanitatem promisit, et hoc qud Saturni influxum super plumbum, tanqu ex eius dominio causatum allegauit, irreprehensibilis extitit, et potius commendandus fuit. Sed qua virtute maleficium fugatur, et species rerum in plumbo causauit, sub dubio relinquitur. Nam cm maleficium nulla virtute naturali poit amoueri, licet mitigari valeat, vt inferius de obsessorum remedijs patebit, potius videtur, qud per aliquod pactum, ad minus tacitum, cum Dmom initum hoc practicauerit, et dicitur hoc pactum tacitum, quando ad minus auctor tacit in aistentiam Diaboli consentit, per quem modum innumera superstitiosa opera practictur, licet differenter qu ad diuin offensam, cm in vno opere maior, sit creatoris offensa qum in altero. In eo enim, qud de sanit ate procuranda certus fuit, et in eo qud tot diebus, quot sub infirmitate extiterat, ipsum visitare habuit, nec aliquibus medicaminibus naturalibus vsus fuit, et tamen iuxta prmissa grotum sanitati restituit, non tam suspectus, qum vt manifest deprehensus, ad minus licet non super expressum initum cum Dmone pactum, tamen iudicatur, et tanquam pro conuicto haberi, et p nis ad minus in secundo modo sententiandi infr contentis, sed puniri debet cum adiuratione solenni, nisi leges qu in co (34) ntrariu (05) sentire videntur ipsum sustentarent, in quo casu quid ordinarium sit faciendum in solutione argumentorum patebit poste. Quartum ver remedium tollerandum, et de quo Canonist ad minus intendunt cum certis Theologis, dicitur vanum tantm et prcisa puta, quia solm superstitiosum, et non sub aliquo pacto expresso, vel tacito, ex intentione et proposito practicantis oper atum, et dico ad minus, quia fortais si velint etiam tertium remedium huic quarto adiungere, potius videntur nobis eorum assertioni cedere, qum contentionibus deseruire, et hoc quidem remedium vanum superius exemplificatum de mulieribus, qu vrceolum super ignem positum percutiunt in finem vt erat Malefica, qu vacc verberante lacte priuauit, licet fortais talia in nomine Diaboli facere habebant, aut fortais sine eius expreione. Ad idem possunt et alia earum gesta adduci, nam interdu (05) vbi vaccas huiusmodi lsas ad pascua emittere volunt, explorare etiamipsam Maleficam nituntur, tunc bracam viri, vel aliud immundu (05) super caput, aut deorsum vacc, et hoc

potius festiuis diebus et sacratiorib. ipsam vaccam cum baculo fortais iterum subtali, vt supr expreione percutiendo expellunt, et tunc vacca recto tramite ad domum Malefic properat, et cornua in eius ostium vibrat cu (05) magno eiulatu, continu pulsando, et hc vtique (30) Diabolus in vacca operatur tam diu, quo per alia maleficia sedetur. Reuera et secu (05) dum prfatos Doctores alis sint tolleranda, non tamen meritoria, vt quidam asserere conantur, existunt. Cm enim iuxta Apostolum omnia, qu in verbo aut opere facimus, in nomine Domini nostri Iesu Christi facere prcipimur, licet ibi non sit expressa Dmonis inuocatio, et tamen eius nominis expreio, et iterumlicet ibi non sit intentio per actum aliquodtacitum vel expressum talia facere, quia fortais dicet, volo (34) hoc facere, siue Diabolus intromittat se, siue non, ipsa temeritas qua diuinum timorem postponit, Deum offendit, vnde et Diabolo potestatem talia faciendi permittit. Inducendi ergo tales sunt ad p nitentiam, et hortandi vt potius desistt, et ad remedia infr scripta, vt superius etiam in parte tacta, per vsum videlicet aqu benedict et salis exorcizat, et c. recurrant. Simili modo iudicandum de illis, quibus dum cliquod iumentum maleficio interimunt, et explorare Maleficum aut etiamsi naturali de fectu vel maleficio sit interemptu (05) vbi nituntur, ad loca vbi cadauera bestiarum exoriantur, properant, et intestina cadaueris super terram trabendo vsque (30) ad domu (05) deferunt, non autem intr domum per ostium super, sed sub limine domus ad coquinam trahunt, et igne facto super cratem intestina ponunt, et tunc vt ex relatu talia practicatu (05) spiim informati sumus, sicut intestina calefiunt et ardent, ita intestina Malefic calore et doloribus crucientur, aduertunt, erga illi exploratores vt ostium domus optim sit obstrusum, e qud pr doloribus Malefica ad introitu (05) habebit carbonem de igne auferre, et tunc omnis cruciatus effugatur. Repertum denique (30) spius nouimus, vbi introitu (05) habere non poterant, extunc densiimis tenebris domum intus et extra vallabant, cum commotio (34) ne tm horribili et strepitu, vt ex ruina domus omnem setandem interimere putarent, nisi ostium aperiretur. Ad ide (02) etiam certa experimenta reducuntur, nam certi volentes multitudine mulierum in Ecclesia existentium experiri Maleficas, qu etiam sine eorum consensu Ecclesiam diuinis peractis exire no (34) n valeant, tali experimento insistu (05) t. Nam die dominica solutaria iuuenum fungia seu pinguedine porci, vt moris est, pro restauratione fieri perungunt, et sic vbi Ecclesiam intrant, tamdiu Malefic exire Ecclesiam non poterunt, qu ad vsque (30) exploratores aut exeunt, aut illis licenti, sub expressione vt supr exeundi concedant. Simile fit etiam per certa verba, qu annotare non expedit, ne quis per Diabolum seducatur. Nam nec Iudices aut Prsidentes bis infallibilem fidem aut opinione (02) accommodare debent, nisi talis persona alis plurimum esset diffamata, cm subtali prtextu ille mille artifex etiam innoxias infamare posset. Vnde potius auertendi sunt homines talibus experimentis, et salutares p nitenti iniungend, licet interdum tollerantur. Per hoc patet responsio ad argum enta qu concludunt, maleficia n esse tollenda, quia primis duobus modis omnin illicitum est tollere, tertium remedium secundum leges etsi tolleratur, tamen non paruam semper Ecclesiasticus Iudex debet habere aduertentiam. Nam qud leges videntur tollerare, patet. Co. de Maleficis. l. eorum, vbi sic habetur. Alij autem qui faciunt id ne labores hominum ventorum grandinisque (17) ue lapidatione sternuntur, non p na, sed prmio digni sunt. Et Antonius in summa delegibus in quibus Ius Canonicum et Ciuile discre pant, hoc idem allegat, ex quo videtur, qud concedunt leges pro conseruatione frugum et iumentorum, et in omnem euentum posse certos homines talia practictes non solm tollerare, sed et prmiare. Erit ergo Ecclesiastici Iudicis eis aduertere, si tantummod iuxta mentem legis contra grandines, et aris temperie (02) modis congruis, vt inferius patebit, aut etiam quibusdam superstitiosis procedit, et tunc dum inde nullum sequitur fidei scandalum etiam tollerare, sed reuera hoc non erit iuxta tertium, sed quartum modum et quintu (05) , de quo consequenter tractandu (05) erit Ecclesiasticis et licitis remedijs, inserendo interdum de superstitiosis ad quartu (05) modum pertinentibus, et hoc per capitula sequentia. REMEDIVM ECCLESIASTICVM contra incubos et succubos Dmones, CAPIT. I. Qvia ver in prcedentibus capitulis prim qustionis super modos maleficandi homines, iumenta et terr fruges tacta sunt ante omnia ea, quips Malefic erga proprias personas practict, qualiter videlicet innoxias iuuenculas in augmentum su perfidi alliciunt, qualis etiam modus sit profite (02) di earu (05) , et omagij prstandi, qualiter etiam infantesproprios aut alienos Dmonibus offerunt, et qu (05) o localiter transferantur. Hc inquam et similia remediare quia non est poibile, nisi vt per suos Iudices de medio tolla (01) tur, aut ad minus in exemplum oi (03) m futurorum puniantur, ide de huiusmodi remedijs n ad prsens, sed in vltima parte operis, vbi viginti modo procedendi et sen tentiandi contra super Maleficaru (05) personas deduce (02) tur, tract abitur. Ad prsens tantm super remedia ctra earu (05) maleficiales effectus tendere oportet, et prim, qualiter hoi (03) es maleficiati remediantur, demm qualiter besti, et vltim qualiter fruges terr conseruantur. De hoi (03) bus ver maleficiatis qu ad incubos Dmones vel succubos, quia sunt in triplici genere, sed earum qu se voluntari Dmonibus incubis subijciunt, vt sunt Malefic, quia de succubis qu ad viros non ita voluntari practicatio reperitur, cm ex naturali vigore rationis, quo viri mulierib. preminent, talia plus abhorrent, est et eorum qui Maleficis cu (05) incubis aut succubis contra eorum voluntatem inuoluuntur, et est tertium genus ad hoc prcipu virginum quarunda (01) , qu contra earum o (34) mnin voluntate (02) ab incubis Dmonibus molestantur, de quibus e (02) t sp prsumitur, qud Maleficis sic maleficiantur, puta quia Dmones ad instantiam Maleficaru (05) sicut spiim alias infirmitates immittere sole (02) t, ita et incubos illis personis se facere habent, vt vel sic eos ad su perfidiam allicere

valeant, demus exe (02) pla. Est in ciuitate Confluenti pauper quid sic maleficiatus, qud in prsentia vxoris oe (02) m actum Venereum, prout viri cum mulieribus agere solent, etiam repetitis vicib. per se exercet, nec ab illis ad instantiam et eiulatu (05) mulieris auerti po (04) t, quia vno aut tribus actibus expletis, verba replicat: volumus iteru (05) de nouo inchoare, cm t nulla persona corporali visu cernatur ei succu (05) bere, fitque (23) vt post diutinas huiusmodi vexationes pauper ille collisus in terram omnibus virib. destituitur, et dum post aliquarum virium recuperationem interrogatur, qu (05) o et qualiter ista sibi contingant, et ann person succu (05) bante (02) habuerit? Respondere solet, se nihil videre, sedita mente captiuatum, vt omnin abstinere non valeat, et quidem super hoc maleficiu (05) mulier qudam plurimum habetur suspecta quod ei intulerit, e (38) illi pauperi minata fuerit per verba contumelio (34) sa, qud ipsum propter displicentiam sibifactam expedire vellet, sed leges et executores iustiti non adsunt, qui saltem super diffamiam et grauem suspitionem, in vindictamtanti criminis procederent, puttes neminem debere conde (02) nari, nisi qui cfeione propria, aut trium testiu (05) productione legitima conuincatur, quasi indicia facti, ant euidentia super graues aut violentas suspitiones nullas meretur p nas, de quibus t modis sente (02) tidi inferius, vt p (14) missum est, patebit. De secundo ver genere, quo puell ab incubis Dmonibus molestantur, e (02) t nostris temporibus referre nimis longum foret, cm histori cert de similibus existunt refert. Sed cum quta difficultate talia remediare point, patere pt ex ijs qu Tho. Brabantinus circa finem operis sui de apibus, de quadam in hunc modum refert. Vidi, inquit, et ex confeione audiui virginem qudam in religioso habitu, qu prim dixit, se nunquam in concubitum consensisse, per hoc tamen dat intelligere se cognitam fuisse, at ego non credens artaui eam rationibus et duris cminationibus, sub periculo anim su, tandem cum lachrymis confessa est, se prius corruptam mente quae (16) corpore, et cm poste doleret quasi ad mortem, confiteretur omni die cum lachrymis, non potuit tame (02) ingenio, studio, vel arte abincubo Dmone liberari, nec signo crucis, nec aqua benedicta, qu tamen specialiter ad fugandos Dmones ordintur, nec etiam sacramento Christi corporis, ipsis quoque Angelis terrifico, donec post plures annos oratione et ieiunio pi Lucardis fugaretur. Et est credibile (saluo meliori iudicio) qud postquam depeccato suo dolens confitebatur, potius ei concubitus Dmonis p na culp qum culpafuit. Hc etiam cm in vigilia Pentecosten qurularetur apud Christinam in vale Duciss Brabanti, monialem deuotam qu mihi hoc retulit, qud non auderet communicare propter Dmonis importunam vexationem, compatiens dixit ei Christina: Vade, quiesce secura, communicatura cras Dominico corpori, in me enim recipiam p namtuam. Recedens illa gaude (02) s dormit in pace, ad oratio (34) nem de nocte, surgit man cum omni tranquillitate, sacramenta suscepit. Christina autem susceptam in se p nam non pderans, vespere quieti se dans, audit in statu suo quasi procellam commouentem se, et inquietius agitantem, nec suspicans Dmonem, arrepto colo fugare nititur quisquid esset, decumbit iterum, sed pauida vexata surrexit, et hoc pluries tandem sensit, et vidit euersis fer straminibus, qud Dmonis nequitia vexaretur, Dimisso ergo lecto noctem ducit insomnem, et orare volens Dmonis cruciabatur insultu, et vt dixit, nunquam talia passa fuerat. Vnde prdict mulieri man, Renuncio, inquit, renuncio p n tu, vix sine vit discrimine, violentiam tentatoris peimi quasi. Qua ex re perpenditur, difficil esse huiusmodiremediare, siue maleficio, siue absque (30) eo contingat. Sunt tamen adhuc aliqua, per qu fo (34) rtais ipsi Dmones fugantur, de quibus et Nider in suo formicario. Licet enim, vt ibi fertur, quinque (30) modis valeant puell et viri liberari, videlicet per sacramentalem confeionem, et sanctam exercitationem in crucis csignatione, vel Angelica salutatione, terti per exo (34) rcismorum applicationem, quart per certi loci mutationem, et per cautam sanctorum excommunicatione (02) , et ex prmiis patuit, qud prima duo moniali non profuerunt, non tamen propterea omittenda sunt, quod enim vni est remedium, non propter hoc sequitur qud et alteri, ita conuerso. Nam et incubos sp per orationem dominicam, aut aqu aspersionem, vel etiam per Angelicam salutationem fuisse repulsos histori tradunt. Refert enim Csarius in dialogo suo, qud Sacerdos quidam, postquam se suspenderat, eius concubina Monasterium intrauit, et per incubum ad luxuriam procata est, quemtamen per crucis consignationem repulit, et per aqu benedict aspersionem, licet statim poste redijt. Quando autem Angelicam salutationem dicebat, long velut sagitta disparuit et receit, sed inter dum redijt, licet prope ea accedere non auderet. Item de tertio, videlicet per sacramentalem confeionem, patet per eundem Csarium, qui dicit, qud concubina antedicta cm iam confessa esset pur, in toto derelicta est ab incubo. Refertidem, qud quidam vir in Leodio passus incubum, confeione sacramentali finita totaliter liberatus est. Ponit insuper exemplum de quadam inclusa, quam incubus nec oratione, nec confeione, nec propter aliud spirituale exercitium reliquit, quin eius lectum ascenderet, sed cm ad informationem cuiusdam viri religiosi diceret, benedicite, statm eam Dmon reliquit. De quarto, videlicet loci mutatione dicit, qui prius qud filia cuiusdam Sacerdotis stuprata per incubum, et facta ex dolore frenetica, trans Rhenumque (23) elongata, ab incubo dimissa est, sed pater eius quia loco filiam disposuerat, Dmone percussus est ade vt moreretur in triduo. Fit et mentio de quadam, qu per incubum crebr in lecto vexata proprio, cm sociam deuotam petijt, vt loco vexat iaceret, quod cm fecisset, totanocte quasdam inquietudines grauiimas sensit, et prior tunc quieta fuit. Notatur etiam Guilhelmo qud incubi plus vexare videntur mulieres et puellas pulchros crines habentes, ide, quia aut cur aut ornatui crinium incubunt huiusmodi, aut quia per crines viros inflammare cupiunt, vel consueuerunt, aut quia ineis inaniter gloriantur, aut quia diuina

bonitas hoc permittit, vt terreantur mulieres viros inflammare per ea qu etiam Dmones inflammari viros volunt. De quinto, de excommunicatione, qu fortais aliquando eadem est exorcizationi patet in legenda sancti Bernhardi. In Aquitania siquidem mulier ab incubosex annis incredibili abusu libidinis vexata, audiuitsibi incubum ne ad virum sanctum qui venturus erat appropinquaret minante (02) : Nibil, inquit, tibi proficiet, sed eo recedente tuus crudeliimus ero persequutor, qui hactenus tuus amator extiti. Qu cm viru (05) sanctu (05) Bernhardum inuocaret, respondit: Tolle meum baculum, et lecto tuo infige, et faciat malignus quod potest. Hoc cm fecisset, Dmon cameram femin non est ausus intrare, sed foris minabatur atrociim, se eam velle persequi, Bernardo recedente. Quo per feminam audito, conuocat populum beatus Bernh. omnesiubet accensas candel as gestare in manibus, et Dmonem cum vniuerso qui aderat c tu excommunicauit, ac ne ad illam vel aliam deinceps accessum habeat, interdixit, et ita ab illa p na liberata est. Verm hc notdum, qud potestas clauiumconcessa Petro et suis successoribus, quia sonat super terram et tantm pro viatorib. Hc iurisdictionis potestas sit, in remedium Ecclesi concessa, mirum videtur, qud et are potestates baciurisdictione valeant arceri. Sed dici potest, qud quia person qu Dmonib. molestantur, sunt sub iurisdictione Pap et clauium, non mirum si per indirectum huiusmodi potestates vigore clauium arceantur, sicut etiam indirect a animas potestate clauium p nis purgatorij ignis absoluere potest, non obstante, (38) potestas illa sonat super terram, et animsunt subterra. De potestate eti clawium concessa capiti Ecclesi. s. vicario Christi, non est tutum disputare, cm notum sit, qud tanta potestas sit Christo Ecclesi et eius vicario concessa, quanta puro homini concedi Deo potuit, et hoc in vtilitatem Ecclesi. Pi e (02) t stimaripotest, (38) si gritudines Maleficis virtute Dmonum inflict excmunicarentur cum ipsis Maleficis aucto (34) ribus, et Dmonibus, non ade in ipsos infirmos suirent, et qud citius liberarentur adhibitis super hoc et alijs exorcismis licitis. In partibus denique (30) Athisis vulgaris est narratio simul et alijsin locis, (38) dum diuina permiione locust volantescum ingenti multitudine vinetas, frontes, segetes, et cunct a vire (02) tia eradicarent, huiusmodi excommunicatione et maledictione fugat, et subit interempt fuerunt. Quod si sanctis viris quis ascribere velit, et non virtuti clauiu (05) , sit in nomine domini, vnum pro certo habemus, qud nec virtus miraculorum, nec potestas clauium gratiam gratum facientem de neceitate prsupponunt, cm vtrunque (30) ex gratia gratis data procedat. Est et iterum notandum, qud vbi nullum prdictorum remediorum iuuat, qud tunc ad exorcismos licitos sit recurrendum, de quibus inferius patebit, quia etsi hi ad fugandum Dmonis nequitiam non sufficient, tunc reuera talis vexatio Dmonis est p na pro peccatis satisfacto (34) ria, si prout oportet, sustineatur in charitate, sicut et alia mala huiusmodi qu nos sic prmunt, vt ad Deum ire co (34) mpellant. Verm etiam aduerte (02) dum, qud inter dum aliqu in veritate per incubum non vexantur, sedtantummod it ase vexari putant, et hoc qud mulieribus prcipu et non viris, eum alis sint timid, et mirabilium formarum in imaginatione susceptiu. Vnde et Guilhelmus sp allegatus: Mult inquit, de apparitionibus fant asticis, ex mo (34) rbo melancholico in multis fiunt, et in mulieribus maxim, sicut apparet de visionibus et reuelationibus. Et causain hoc est, vt norunt Medici ipsa, nam muliebrium animarum e qud long facilioris et leniorisimpreionis sunt, quae (16) anim viriles, et subdit ibidem: Scio me vidisse mulierem, qu credebat se agnosci ab intus Diabolo, et talia incredibilia se sentire dicebat. Nunquam eti imprgnat sibi videntur mulieres abincubis, et intumescunt vehementer ve (02) tres earum, et cm partus tempus aduenerit, sol emiione mult ventositatis detumescunt. Nam de ouis formicarum in potu sumptis, incredibilem ventesitatem et tumultum in ventre generant hominis. Similiter de granis catapuci, et de granis arboris, qu dicitur nigra pinus, consimilia in ventre fiunt. Facillimum est autem Dmoni similia et maiora in ventribus homnum procurare. Hc addita sunt, vt non facillim quis mulierculis fidem adhibeat, sed illis duntaxat, super quibus experimenta fidem fecerunt, vt de illis qui didicerunt in proprijs lectis, vel alio modo condormientibus per experientiam talia vera esse. REMEDIA PRO ILLIS QVI CIRCA vim generatiuam maleficiuntur, CAPIT. II. Licet mulieres in maiori numero sint Malefic qum viri, vt in prima parte operis ostensum est, tamen viri plus maleficiuntur, et buius ratio est, quia cm Deus plus permittit super actum Venereum, per quem primum peccatum diffunditur, qum super alios actus bumanos, sicut et per serpentes, qu magis incantationibus deseruiunt qum alia animalia, e qud Diaboli primum instrumentum, et cm actus ille Venereus plus et faciliori modo potest maleficiari in viro qum in muliere, ide et quidem patet quod tactum est. Nam cm quinque modis Dmonin generatiuam potentiam potest agere, et illi modicitius procurantur in viris. Remedia adbibenda super vnumquemque (30) modum iuxta poibilitatemsunt deducenda, et ille qui vitiatus est in tali potentia, attendat sub quo modo suum maleficium contineatur. Sunt autem quinque modi iuxta Petrum de Palude in suo 4. dist. 34. in processu huius malesicij. Nam Dmon ex hoc qud est spiritus, habet potestatem super creaturam corporalem, Deo permittente, et ex conditione natur su, prcipu ad motumlocalem, vt illum prohibeat, vel vt promoueat. Vnde per hanc potestate (02) possunt corpora viri et mulieris impedire, ne sibi appropinquant, et hoc direct vel indirect. Direct, quando vnum elongaret ab altero, vel non sineret ad alterum appropinquare. Indirect, quando aliquod impedimentum procuraret, vel quando se interponeret in corpore assumpto, sicut cuidam iuueni pagano acciderat, qui Idolu (05) desponsauerat, et nihilominus contraxerat cum quadam iuuencula, nec propter hoc poterat eam cognoscere, vt supr patuit. Secundo modo, vbi hominem inflammaret erga vnam, et refrigeraret erga

aliam, et hoc posset occult procurare per applicationem qudam herbarum, aut aliarum rerum, quas optim nouit ad hoc validas. Tertio modo, vbi stimatione (02) viri aut mulieris turbaret, qua redderet, vnam personam alteri exosam, quia vt supr patuit in prima parte operis, potest in imaginationem imprimere. Quarto modo, reprimendo vigorem membri qui ad fructificationem necessari requiritur, sicut et motum localem cuiuscunque (30) organi reprimere potest. Quint probibendo miionem spirituu (05) ad membra, in quibus est virtus motiua, quasi intercludendo vias seminis, ne ad vasa generationis descendat, vel ne ab illis vijs recedat, vel ne excidatur, vel emittatur. Quod si quis dicat, nescio sub quo modo maleficium mihi illatum contineatur, vnum scio, qud generatiua potentia erga vxorem meam careo. Responderi potest, si potens est ad alias mulieres, non autem ad propriam, tunc sub secundo modo, quia de primo modo certificaretur succubum Dmonem, id est, qud per Dmones incubos et succubos deluderetur. Ite (02) si vxorem non habet exosam, et tamen non potest ipsam agnoscere sedben alias, tunciterum manet sub secundo modo, si autem habet exosam, et non potest agnoscere, tunc sub secundo et tertio modo continetur. Item si non habet exosam, vellet autem cognoscere, sed non habet vigorem membri, tuncsub quarto modo. Si ver habet vigorem membri, sed non haberet excisionem seminis, tunc sub quinto (34) modo. Modus ergo curandi patebit, vbi declaratur, si qualiter in charitate et extra charitatem existentes his maleficiari valeant, et quidem qud non, dempto quarto modo, qui tamen rariim, accidere enim potest qui in gratia et charitate existit, sic declaratur, tamen lectori prsupponitur qud loquimur de actu coniugali inter matrimonialiter coniunctos, quia alis implicaretur, cm omnis actus Venereus extramatrimonium est peccatum mortale, et non nisi ab his qui extra charitatem existunt, exercetur. Nm cm asserere oporteat ex totius scriptur sacr traditione, qud Dmones magis permittuntur Deo suire in peccatores qum in iustos, licet legatur ipsum iustiimum Iob fuisse percussum, hoc tamen non fuit singulariter super potentiam generatiuam, nec etiam direct, ide dicere opo (34) rtet, qud quibuscunque (30) talia maleficia inter matrimonialiter coniunctos contingunt, signum est, qud vel amb person, vel altera extra charitatem existat, et quidem fundamentum huius ex scripturis deducitur autoritate et ratione. Nam Angelus dixit Tobi: In illos qui libidini vacant, accipit Dmonium potestatem. effectus demonstrauit, vbi septem viros virginis Sar occiderat. Item Caianus colla. patrum diffinit beatus Antonius, nullatenus posse Dmonem mentem cuiusque (30) vel corpus inuadere, nisi eam prius destituerit omnibus cogitationibus sanctis, ac spirituali contemplatione vacu nudamque (23) reddiderit, hc verba vtique (30) applicari possunt super maleficium corporis vniuersaliter super totum corpus, cm Iob tali maleficio percussus, non tamen nudus diuina gratia fuit, sed particulariter, quando videlicet particulare maleficium ratione alicuius peccati accidit corpori, et hoc quidem non potest esse nisi peccatum incontinenti, ratio. Nam vt dictum est propter f ditatem illius actus, et quia per ipsum primum peccatum diffunditur, Deus plus permittit superipsum qum super alios humanos actus, ergo et inter matrimonialiter coniunctos, vbi diuino auxilio propter peccatum destituuntur, amplius circaillam vim generatiuam maleficiari Deo permittuntur. Qud si quritur, cuiusmodi sint illa peccata, dici po (34) test, qud peccata inctinenti, qu inter cognatos cm varia sint, iuxta illud Hiero. et habetur in textu, Adulter est in propri amator ardentior, simul, et huiusmodi amatores, plus in prdictis maleficiuntur. Remedia ergo Ecclesiastica sunt duplicia, vnu (05) in foro contentioso, alterum in foro conscieuti practicatur. Primm si in iudicio allegatur impotentia ex maleficio illata, tuns distinguendum est, quia talis impotentia aut est temporalis, aut est perpetua. Si temporalis, non impedit, tunc autem prsumitur esse temporalis, quando infra spacium trium annorum cohabitantes, et quantu (05) possunt operam dantes, siue per Ecclesiastica sacramenta, siue per alia remedia sanari possunt. Si ver non sanentur aliquo remedio, extunc prsumitur esse perpetua. Ite (02) aut prcedit matrimonij contractionem et consummatione (02) , et sic impedit contrahendu (05) , et dirimit iam contr actum, et sequitur matrimonij contractione (02) sed non consummationem, et est communis modus maleficiandi viros quomodo spernunt amasias, tunc enim quia sperabant se matrimonialiter copulare et defraudtur, inferunt maleficia viris, et ne alijs commisceri valeant. In tali enim casu vt dicunt aliqui, dirimit matrimonium iam contractum, nisi sub continentia cohabitare velint, vt Maria et Ioseph, et habent pro se can. dicitur enim 23. q. 1. qud coniugium confirmatur officio. s. carnis, vt dicit gl. et parum pst dicitur: Antequam confirmetur impoibilitas officij soluit vinculum coniugij. Aut sequitur matrimonium confirmatum, et tunc vinculum matrimoniale non dirimit, plura alia Doctorib. notantur, sed quia non prcis sunt prsentis speculationis, not antur autem in varijs scriptis Doctorum, vbi de maleficiali impedimento tractant, ide hoc est supersedendum tantummod. Si quis difficultaret, quomodo actus ille poit impediri respectu illius mulieris, et non respectu alterius? Respondit Bon. hoc est, vel quia sortilegus ad hoc respectu person determinat Diabolum inuitauit, vel quia Deus respectu person cuiuslibet impedire non permittit. Occultum iudicium Dei hc latet, vt in vxore Thobi, qualiter autem Diabolus hoc facere poit, patet ex prmiis, dicit t hic Bona. qud impedit generatiuam, non impedimento intrinseco ldendo organum, sed extrinseco impediendo vsum, et est impedimentum artificiale et no (34) n naturale, et ita potest impedire ad vnam, et non ad alias, vel to (34) llendo exercitationem concupiscenti ad illam vel aliam, et hoc per virtutem propriam, vel per berbam, vel per lapidem, vel per aliquam creaturam occul tam, et satis concordat cum dictis Petri. Remediu (05) ver Ecclesiasticum in foro conscienti traditur 33. q. 8. Si per sortiarias vbi sic dicitur: Si per sortiarias atque (30) Maleficas artes nonnunquam occulto

iusto Dei iudicio permittente, et Diabolo prparante concubitus sequitur, Hortandi sunt quibus ista eueniunt, vt corde contrito, et spiritu bumiliato Deo et sacerdoti de omnibus peccatis suis puram confeione (02) faciant, et profusislachrymis, et largioribus eleemosynis et orationibus atque (30) ieiunijs Domino satisfit. In quibus verbis notatur, qud tantummod propter peccata et extra charitatem existentibus talia contingu (05) t, sequitur et per exorcismos, acctera Ecclesiastic medicin munimina ministri Ecclesi tales, quantum annuerit dominus, qui Abimelech et domum eius Abrah orationibus sanauit, sanare procurent. Vnde summari dicere possumus, qud quinque sunt remedia, qu talibus sic maleficiatis lieit applicari possunt, videlicet sanctorum aliquorum limina peregrinatio, et ibidem peccatorum suoru (05) cum contritions vera confeio, signi crucis, et orationis deuot multiplicatio, perverba sobria licita exorcizatio, qu qualiter fieri debet inferius patebit. Et cauta maleficij oblatio. Facit ad hoc quod sup. de Comite tactum est, qui cm per triennium sibi matrimonialiter copulatam virginem cognoscere non potuisset. REMEDIA CONTRA MALEFICIAtos super amorem vel odium inordinatum, CAPIT. III. Slcut Maleficium in potentia generatiua, ita et philocaptio, et odium in voluntate causantur, expedit prim de eius causa, et tandem quantum poibile est de eius remedijs transcurrere. Philocaptio igitur seu amor inordinatus vnius ad alterum, triplici ex causa oriri potest. Aliquando ex sola incautela oculorum, aliquando ex tent atione Dmonum, solm aliqua (01) do ex maleficio Nigromanticorum, et Maleficarum simul et Dmonum. De primo dicitur Iaco. 1. Vnusquisque (30) tentatur concupiscentia sua abstractus et illectus, deind concupiscentia cm conceperit parit peccatum, peccatum ver cm consummatum fuerit generat mortem. Sic Sichem cm vidisset Dinam exeuntem ad videndu (05) mulieres regionis illius, adamauit eam et rapuit, et dormiuit cum ea, et conglutinata est anima eius cum ea. Et Gen. 34. secundum glo. infirm ai (03) sic accidit, quando post positis proprijs aliena negocia curat, seducitur con suetudine, et fit vna vnitate consensus cum illicitis. De secundo, qud oriatur ex tentatione Dmonum principaliter. Sic Aman sorore (02) Thamar speciosiimam adamauerat, et deperierat in ea vald, ita vt propter amorem eius grotaret. 2. Reg. 14. non enim in toto tam corruptus esse potuit mente, vt in tantum facinus stupriprosiliret, si non grauiter Diabolo tentatus fuisset. De hoc etiam genere amoris refertas est liber sanctorum patrum, qui refert omnem tentationem et carnalis amoris sibi in beremis subtraxisse, quidam tamen vltra qum credi potest, amore mulierum tentabantur aliquoties, vnde et 2. Cor. 12. Aposlolus dicit: Datus est mibi stimulus carnis me Angeius Satan, qui me colapbizet vbi gl. tentando per libidine (02) datus est mibistimulus. aiunt quidam, tentatio autem cui non co (34) nsentitur non est peccatum, sed materia exercend virtutis, hoc intelligitur detentatione, qu ab hoste, non carne, quia peccatum est vemale, etiamsi ei nonconsentiatur, de bis varia exempla leguntur in varijs locis. De tertio, qud amor hereos proueniat ex maleficijs Dmonum et Maleficarum, poibilitas buius maleficij supr in qustionibus prim partis, an Dmones per Maleficas mentes hominum ad amorem vel odium immutare, et incitare valeant, ad lgum deducitur, per varia etiam gesta et acta nobis reperta comprobatur, im inter omnia maleficia nimiu (05) propter sui generalitatem reputatur. Qud si quritur: Petrus philocaptus amore talis, et c. nescitur an primo, secu (05) do (34) aut tertio modo. Re spondetur, odium inter coniugatos cum crimine adulterij, etsi operatione Dmonum fieri possit, vbi tamen fisco carnalis concupiscenti amo (34) ris quis ade inuoluitur et succenditur, vt nulla confusio (34) ne, verbis, plagis, aut factis, ad desistendum cogi valeat. Item, vbi quis sp pulchriorem dimittit vxorem, and turpiim adhret. Item, vbinocturno tempore nec quiescere valent, sed ita dementtur, vt per deuia quque incedere habeant. Optimates, Prlati, et alij diuites spiim bis miserijs inuoluuntur. Et quidem hoc tempus muliebre de quo Hildegardus (vt Vin. in spe. bistor. refert) prdixit, qud non tamdiu durabit, quantu (05) bucusque (30) prstitit: cm iam mundus plenus sit adulterij, prcipu in Optimatibus, et quid opus scribere de remedijs, qui remedia abborrent, tamen vt pio I. ectori satisfiat, aliqua breuiter tangamus. Super philocaptionem sine maleficio Auicenna septe (02) remedia ponit, quando videlicet personam grotare facit, sed parum ista nostr speculationi, nisi quantum mystic anim languenti de seruiunt. Dicit enim lib. 3. qud ex variatione pulsus et ad nominationem amati, cm ibiradix grotationis habetur, tunc silex sustinet, siet copulaper matrimonium, quia sic sanatur cm obeditur natur. Aut fiat applicatio medicinalium, de quibus ibidem tract at et docet. Aut vt grotus amorem suum de dilecto per licita remedia ad aliud diligendum conuertat, quod prioripreligere debet, et ita fugere prsentiam, qui sic distrabitur animus. Aut etiamsi corrigibilis est, tribuletur, hortetur qud opus amoris est maxima miseria, vel dirigantur adipsum, qui qutum cum veritate et Deo possunt vituperent corpus et dispositione (02) dilecti, et morescum transfiguratione facierum turpi seu difformi. Vel saltim vltim, vt occupentur in rebus arduis, et distractiuis officijs. Reuera, sicut animalis homo per buiusmodi remedia sanatur, adspiritualem singula capiendo interiorem hominem reformant, obediatur legi menti potius qum natur, conuertit amore (02) suum ad certas delicias, recordetur qum momentaneum sit qud delectat, et ternum qud cruciat, qurat delicias in illa vita, vbi sic inchoantur qud nunquam finiuntur, cuius qui amator esse voluerit, et istam perdet, et illam mod inueniet, et ternis ignibus deputabitur, ecce tria damna irrecuperabilia ex amore hereos prouenientia. Super philocaptionem ver ex maleficio remedia in prcedenti capitulo tacta, non inconuenie (02) ter et hc applicari possunt, prcipu autem exorcizatio per sacra verba, quam sibijpsi faceretaliter maleficatus potest. Quotidit Angelum sanctum sibi ad custodiam Deo

deputatum inuocet, putaconfeione sanctorum limina, prcipu autem beatiim virginis frequenter, et sine dubio liberabitur. Sed qu vituperabile, vt barbati homines donis naturalibus, et virtutum armis abiectis, seipsos tueri renuunt, cm puellul spiim inuicta infirmitate huiusmodi maleficia his armis propulerunt, in quorum commendationem vnum multis in medium producamus. Fuit in rurali villa quadam prope Lindaruam Constan. diocesis, virgo adulta, facie pulchra, et elegantior moribus, in buius aspectu captus quidam vir leuis moribus clericus, in fer solo nomine vtinam non sacerdos, qui vulnus su mentis vltra clare non valens, venit ad laboratorium dict virginis, et bonestis verbis se rete Dmonis exbibens, prim tandem ad amorem sui virginem ausus est verbis duntaxat prouocare, animo quodilla diuino instinctu percipiens, intacta mente et corpore respondit viriliter: Domine cu (05) verbis talibus domum me nolite frequentare, alioquin repulsam sustinebitis, verecundia mediante. Cui ille, Etsime diligere mod renuis verbis dulcibus monita, non post modicum coacta operibus me amabis, tibi promitto. Erat vir ille suspectus incantator, et de maleficio. Sed verba hc virgo pro vento habuit, nec scintillam amoris carnalis ad virum in se sensit pro tunc, sedeuoluto non multotempore, imaginationes amorosas de viro illo prdicto c pit habere, qud illa prcipiens diuinitus inspirata, ad matrem Misericordi confugit, et pro auxilio filio impetrando deuotissim implorauit, et statim honestam societatem requirens peregrinaric pit ad locum beremit arum, sic enim nominatur Ecclesia in bonorem ipsius genitricis miraculos consecrata in prfata diocesi. In qua sacramentaliter confessa, ne in ea aliquid inuenire posset malignus spiritus, et adipsam matrem pietatis precibus fusis, protinus omnis cessauit hostis machinatio, ita vt eam postmodum nunquam tangeret. Supersunt tamen adhuc et barbati viri Malefieis mulierculis importun super huiusmodi sollicitati, quasi nequaquam philocaptione earum se continere possent, qui tamen viriliter resistentes, quantum se vltr pulsare illecebri imaginationibus sentiret, tantum etiam per prsidia prmissa cuncta machinamenta Diaboli superent. Et vere speculum buius pugn quidam iuuenis prdiues in oppido Jbrnck / qui quantum Maleficis pulsatus fuit, nec calamo exarari quis posset, semper virilem animum gerens, per prfata remedia intactus euasit, quare et merit concluditur, prfata remedia contra buiusmodimorbum esse certiima, ita qud certiim ita liberantur quicunque his armis vtuntur, et qud de amore inordinato, hoc et de odio inordinato, cm oppositorum eadem sit disciplina, intelligendum est, licet qualis in modo maleficandi cm sit differentia, etiam aliud remedium illa persona, quodio habetur requirere debet, ipse enim qui odio habet et in corde defert, non de facil si adulter est, ad amorem vxoris etiam per quascunque peregrinationes flectitur. Et quia relatu Maleficarum compertum est, qud per serpentes huiusmodi maleficia ad odium procurantur, e qud dum primum instrumentum erat Diaboli, et in sui maledictionem recipit inimicitiam inter ipsam et mulierem, ide et tales inimicitias ex ipsis procurare satagunt, ponendo pellem aut caput serpentis sub limine ostij camer aut domus, vnde et omnesanguli domus sunt perquirendi et innouandi, qu ad inhabitationes quantum poibile est, vel alienas inhabitare domos. Et quidem cm dictum sit, qud seipsos maleficiati exorcizare valeant, intelligitur qud verba sacra, benedictio (34) nes et carmina, secum deferre in collo poterunt, siquidem legere, aut seipsos benedicere nescirent, qu tamen qualiter faciendasint in sequentibus patebit. REMEDIA SVPER EOS QVIBVS VIrilia membra prstigiosa arte aferuntur, et vbi interdum in bestiales formas homines transmutantur, CAPIT. IIII. Svper eos qui prstigiosa arte illuduntur, et se virili membro carere, aut in hestiales formas transmutatos esse putant, quibus remedijs subleuarivaleant, ex prmiis satis euidenter elicitur. Nam cumiaies omnin diuina gratiadestituuntur, quod (36) principium in maleficiatis existit fundamentum, non poibile vt ferro manente in vulnere, emplastrum curatiuum ante omnia reconcilietur. Demm, quia vt supr in secunda parte operis, in capitulo septimo tactum est, talia membra nunquam in veritate euelli, aut segregari corporibus, sed tantummod prstigiosa arte occultari ad sensus, tactus et visus, patuit etiam, qud buiusmodi illusiones in gratia constitutis non ita faciliter, nec actiu nec paiu contingunt, vt videlicet eis membra auferantur, aut qud in eorum visiua potentia, quasi alijs sint ablata deludantur, ide et remedium in eodem capitulo exprimitur cumipso morbo, vt videlicet quantum poibile sit, cum ipsa Malefica amic se componant. Super cos denique, qui in bestiales formas se transmutatos esse putant, sciendum, qud hoc genus maleficij, non ita in occidentalibus sicut orientalibus regnis practicatur, intellige qu ad secundas personas, licet qu ad proprias Maleficarum personas ho (34) c spins apud nos visum fuerit, ipsas videlicet Maleficas in effigiebus animalium oculis intuentium se obiecisse, vt supr capitulo octauo de ductum, quare et remedia qu in tertia parte operis deducentur, super exterminium videlicet Maleficarum per seculare bmchium forent applicanda. Et quidem, quomodo orientales buiusmodi illusiones remediare solent, sic deducitur. Namex militaribus fratribus ordinis sancti Ioannis Hierosolymitani, in Rhodis veridica relatione plura de his percepimus. Prcipu autem, qud in ciuitate Salamina regni Cypritalis casus accidit. Nam cm ibi portus sit maris, et nauis qudam onusta mercimonijs applicando peregrinis nauim exeuntibus, vt quisque (30) victualibus se muniret, iuuenis quidam ex eis robustus domum cuiusdam mulieris extra ciuitatem supra littus maris situatam acceit, et an oua haberet ad vendendum muliere sciscitabatur. At mulier cernens iuuenem robustum, forensem, et alienum patria, vnde minor de eo suspicio apud intraneos super eius perditionem oriri poit, expecta inquit paululum, et iuxt a optata singula recipies, et dum moram faceret, clausa et interiori parte domus iuuenis abextra, vt eum quam totius expediret, ne nauem eum negligere contingeret, clamare c pit, tu (05) c mulier aliqua oua attulit,

iuueni tradidit, et in casu si nauem neglexisset, vt ade rediret, sibi iniunxit. Veloci igitur cursu ad nauem qu in littore maris erat, properauit, et ante ingressum, e qud nec dum alij socij omnes conuenerant, oua comedere et seipsum reficere studuit. Et ecce post bor mutus effectus, et quasi mente destitutus: vt pst ipse referre solitus erat, de seipso admirans quidnam sibi accidisset, conijcere non poterat, volens ergo nauim intrare ab immoratibus baculis verberatus repellitur, cunctis acclamtibus, ecce, ecce qudnamin asino, maledicaris bestia, non et tu nauim intrabis? Repulsus siciuuenis, et verba illorum qui ipsum asiuum affirmabant, intelligens apud se ruminabat, et qud maleficio mulieris infectus esset cogitare c pit, prcipu ineo qud nullum verbum formare poterat, cm tamen ipse omnes intelligebat, et dum rursum nauim asie (02) dere tentaret, grauioribus csus verberibus, ipsum amarocorde remanere, et recessum nauis conspicere opus erat. Huc illucque (23) discurrens, cm omnes ipsum asinum stimabant, necesse exat vt tanquam bestia ab omnibus tractaretur, compulsus igitur ad domum mulieris redijt, cui ad placitum pro conseruatione vit su vltratriennium seruiuit, nil operis faciens manibus, nisi necessaria domus in lignis et bladis apports, etiam qu exportanda erant tanquam iumentum de portabat, hoc consolationis relicto, vtlicet ab omnibus alijs vt iumentum reputaretur, abipsis tamen Maleficis coniunctim vel diuisim morantibus, vt verus homo bumanitus conuersando in incessu, statu, et habitu agnoscebatur. Qud si quritur, quomodo onexa sibi tanquam iumento imponebantur? Dicendum, qud sicut narrat Augustinus de mulieribus stabularijs, qu hospites conuertebant in iumenta onera portantia, lib. 18. cap. 17. de ciuitate Dei, et de patre Prstantij, qui se caballum seu equum fuisse, et annonam cum alijs animalibus baiulasse narrauit, vtique ex illis actis de prsentiiudicamus, ita qud triplex deceptio prstigiosa arte fiebat. Prima qu adhomines, iuuenem non vt hominem, sed vt asinum intuentes, quod qualiter Dmones faciliter procurare possunt, supr 8. cap. patuit. Secund, qud illa onera non fuerunt illusoria, sed vbi vires iuuenis excedebant Dm inuisibiliter deferebat. Terti, qud sibijpsi du (05) inter alios conuersabatur, iuuenis etiam iumentum videbatur, in imagine duntaxat et potentia, qu sunt affix organis corporalibus, non autem in ratione, qu non ade erat ligata, quinse hominem sciebat, sed arte Magica delusum sit tanquam bestia stimaretur, sicut et de Nabuchodonosor ibidem exemplificatur. Triennio igitur sic elapso, in quarto, scilicet, dum quodam die ante meridiem ciuitatem prfatam intrasset, et mulier long sequeretur, contigit quandam Ecclesiam in qua diuina celebrabantur, iuuenem sic maleficiatum prterire, audiens Nolam campan cum more Latinorum et non Grcorum, in illo regno diuina peraguntur pro eleuatione corporis Christi ad Ecclesiam se conuertit, et intrare dum propter verbem et expulsionem non auderet, foris genua et crura posteriora in terram fixit, et anteriores pedes, id est manus, simul iunctas eleuans, ex capite asinino vt putabatur, sacramentu (05) in eleuatione intuetur. Quod prodigium dum certi ianuenses mercatores conspexissent, mirantes asinum sequuntur, et inter se de miro opere conferentes, ecce Maleficacum baculo asinum insequitur, et quia vt prmissum est, huiusmodi maleficia illis in partibus plurimm practicantur, ad instantiam mercatorum per Iudicem asinus cum Malefica capitur interrogata et qustionibus exposita, crimen fatetur, et vt ad domum redire valeat, iuuenem restituere su form promisit, dimissa igitur ad domum regressa, iuuenis ad pristinam formam reducitur, et ipsa denu capta, debitam vltionem pro commiis suscepit, et iuuenis adpropria cum gaudio remeauit. REMEDIA CONTRA OBSESSOS ex maleficio, CAP. V. Qvdinter dum ex maleficio Dmones quosdam homines substantialiter inhabitant, supr c. 9. satis patuit, quibus etiam de causis, quia non solm pro grauibus criminibus proprijs, im interdum pro proprio suo maiorimerito, aliquando pro alieno leui delicto, aliquando pro suo venialipeccato, aliquando pro graui alieno peccato, et aliquando pro alieno facinore proprio, pro quibus etiam diuers diuersimod poidentur, quid plus, alij minus, vt etiam Nider in suo formicariorecitat, non mirum si maleficio, seu ad instantiam Malefic Dmon Deo permittente, homine (02) substantialiter modo quo ibi declaratur, qud videlicet per substantiam sit intelligendum, inhabitet. Quibus autemremedijs liberari possunt, qud videlicet per exorcismos Ecclesi, et cum hoc vera contritione, vel etiam confeione, vbi pro mortali quis esset obsessus, patuit ex ibidem deductis, et ex illius sacerdotis Bohemi liberatione, sed qud vltra hc duo remedia etiamtria alia valeant suffragaria, videlicet Eucharisti sacra communio, sanctorum locorum applicatio, vel bonorum oratio, et excommunicationis absolutio, prfati Doctoris discursu, quem etiam deducere expedit, cm omnes necessarioru (05) tractatuum habent. Nam de ipsa sacra communione Caianus colla. Abba. prima loquitur in hc verba, communionem sacrosanctam nequiti spiritibus traditam senioribus, nostris, nunquam meminimus interdictam, quinimetiamsi posset eis quotidi impartiri eam etiam debere censebant, qu ad purgatione (02) ac tutelam corporis animque (23) peruenire credenda est, et qu ab homine percepta, eum qui in membris eius insidet spiritum, seu in ipsislatitare conatur quodam exurens fugat incendio, hoc namque (30) modo curatum, Abbatem Andronicum nuper aspeximus, insultabit offenso, cm eum c lesti medicina viderit segregatum, tant enim durius et frequentius attentabit affligere, quant eum spiritali remedio senserit longius abdicatum, Hc Caianus. Et iterum de eisdem ibidem dicit: Duo hc credere immobiliter oportet. Prim, qud sine Dei permissu nullus ab eis spiritibus omnino tentatur. Secund, qud omnia qu nobis Deo inferuntur, siue tristia ad prsens, siue lta videantur, velut pijimo patre clementiimoque (23) medico pro nostris vtilitatibus irrogantur. Et idcirc eos velut pdagogos traditos humiliari, vt descendentes ab hoc mundo, velpurgationes ad vitam aliam transferantur, vel p nali vigore plectantur, qui secundum

Apostolum traditisunt in prsenti Satan, in interitum carnis, vt spiritus salui fiat in die domini nostri Iesu Christi. Sed hc oritur dubitatio, cm Apostolus dicat, probet seipsum ho (34) mo, et sic de pane illo edat, quomodo possunt obsei non habentes vsum rationis communicare? Respondit sanctus Thom. de hocin 3. part. q. 80. sic distinguendum de omnibus amentibus: Aliqui inquit dicuntur, non habere vsum rationis dupliciter. Vno modo, quia habent debilem vsum rationis, sicut dicitur non videns qui mal videt. Et quia tales possunt aliquam deuotionem concipere buius sacramenti, non est eis hoc sacramentum denegandum. Alio modo dicuntur aliqui n habere vsum racionis, quia sic natiuitate permanserant, et sic talibus non est hoc sacramentum adbibendum: quia in eis nullo modo prceit buius sacramenti deuotio. Aut non semper caruerunt vsu rationis, et tu (05) e si prius, quando erant su mentis compotes, apparuit in eis huius sacramenti deuotio (34) , debet eis in articulo mortis hoc sacramentum exhiberi, nisi fort timeatur periculum vomitus vel expuitionis. Vnde legitur ex Concilio Carthaginensi, et habetur 26. q. 6. Is qui in infirmitate p nitentiam petit, si casu dum ad eu (05) inuitatus sacerdos venit, oppressus infirmitate innotuit: vel in frenesim conuersus fuerit, dent testimonium qui eum audierunt. Et si continu creditur moriturus, Reconcilietur per manus impositionem, et infundatur ori eius Eucharistia. De haptizatis, qui corporaliter abimmundis spiritibus vexantur, est eade (02) mtio, et de alijs amentibus. hc Tho. Addit tamen in 4. dist. 9. qud Dmoniacis non est deneganda communio, nisi certum sit pro aliquo crimine Diabolo tor queri: cui sic Petrus de Palude addit, in hoc casu pro excommunicandis sunt habendi, qui traditi sunt Satan. Ex quibus liquet, qud si aliqui sunt possei Dmone, etiam propter sua crimina, habentes tamenlucida interualla, et rationis vsum poste conteruntur de peccatis suis, vel debit confitentur tales, cm sint absoluti coram Deo, nullatenus sunt communione diuiniimi sacramenti Eucharisti sequestrandi. De sanctorum applicatione, vel deuot a oratione, quomodo per hc obsei etiam potenter liberantur, legend sanctorum refert sunt. Merita enim sanctorum, martyrum, confessorum, virginum, exigunt, vt hi spiritus nequam sauctorum in patria existentium, oratione et interceione, vincantur, quos sancti in via vicerunt. Similiter viatorum deuot orationes liberationem obsessorum obtinuisse sp leguntur. Vnde ad hoc hortatur Caia. vt sup. Si inquit haberemus bancsententiam, im fidem quam superius comprehendi, et vt omnia per dominum fieri pro vtilitate animarum et dispensari vniuersa, non solm nequaquamdespiciemus eos: sed etiam pro eis, tanqu pro membris nostris incessanter orabimus, eis que (23) totis visceribus acpleno compatiemur affectu. De vltimo modo absoluendi aliquem ab excommunicatione. Scie (02) dum qud nec istecis est, nec fort licitus, nisi habenti autoritate (02) et specialem reuelationem, vel probabilitatem, (38) possessus quis sit propter excommunicationem Ecclesi, sicut Apostolus 1. ad Cor. 5. excmunicatum se et ad plebem Corinthum fornicarium tradidit Satan in interitum carnis, vt spiritus saluus fieret in die domininostri lesu Christi, id est, vt gl. dicit vsque (30) ad illuminatione (02) grati, contritionis, vel ad iudicium. Et Pseudodoctores qui sidem perdiderant, videlicet Himeneum et Alexam drum tradidit Satan, vt discerent non blaspbemare. 1. Timoth. 1. Tant enim potestatis erat Apostolus, dicit gloss. tantamque (17) ue gratiam habebat, vt recedentes fide soo verbo traderet Diabolo. Vnde sanctus Tho. in 4. distinct. 18. vbi magister tres effectus excommunicationis tradit: eosdem sic declarat idem Doctor. Ex hoc ipso inquit, qud aliquis suffragijs Ecclesi priuatur, triplex incommodum incurrit, per tria qu quis ex suffragijs consequitur. Valet enim ad augmentum grati eis qui habent, vel ad merendum ei qui nonhabet. Et quantum ad hoc Magister dicit, qud gratia subtrabitur per excommunicationem, valetetiam adcustodiam virtutis, et quantum ad hoc dicit, qud protectio subtrahitur, non qud omnin Dei prouidentia excludantur: sed ab illa qu filio (34) s Ecclesi specialiori modo custodit, valent etiam ad defendendum ab hoste, quantum ad hoc dicit, qud Diabolo maior potestas suiendi in ipsum datur, et corporaliter et spiritualiter. Vnde in primitiua Ecclesia quando oportebat per signa homines ad sidem inuitare, sicut Spiritus Sanctus visibili signo manifestatur, ita excommunicatus corpor ali vexationi Diabolo innotescebat. Nec est inconueniens, si ille qui non est desperatus hosti datur, quia non datur ei quasi damnandus, sed quasi corrigendus, cm in potestate Ecclesi sit ex eius manu ipsum eripere cm voluerit. Hc Thom. Vbi tamen exorcista ad cautelam obsessum absoluat, non videtur inconueniens. Sed subdit Nider, qud cauendum est vald exorcist, ne de suis viribus faciliter prsumat: Aut iocum et ludum serioso Dei operi intermisceat: Aut superstitiosum vel suspectum aliquid de maleficio adijciat. Alioquin p nam vix euadet, vt declaratur per exempla. Nam de primo refert Beatus Greg. 1. dialogo, de quadam qu contra conscientiam suam marito petente obtinenti debiti redditionem in vigilia dedicationis Ecclesi sancti Sebastiani, et quia contra conscientiam Ecclesi proceioni se immiscuit, possessa est et public furiebat. Quo viso, sacerdos eiusdem Ecclesi, de altari syndonem tulit eamque (23) cooperuit, sed et bunc sacerdotem repent Diabolus simul inuasit. Et quia vltra vires voluit quicqu prsumere, compulsus est in sua vexatione cognoscere quis esset. Hc Greg. De secundo, vt nullus de officio exorcistatus sanctum ordinem concernens locum faciat. Refert Nider se vidisse in conuentu Coloniensi fratrem verbis satis io (34) cosum, sed in gratia expelli Dmones famosum. Hic cm in terminis conuentus Coloniensis Dmonem in obsessocorpore artaret, Iam Dmon petiuit fratre locum recedendi, quogauisus frater ait in ioco: In cloacam meam vadas. Exijt igitur Dmon, noste cm frater ventrem purgare vellet, Dmon eum tam dir torsit prope cloacam, vt vitam cum difficultate saluaret. Sed et hoc prcipu cauendum, vt

obsei etiam per Maleficas ad prsidiam Maleficarum non ducantur, vnde et de prfata femina Greg. infert. Cm inquit, propinqui eam carnaliter amantes, atque (30) amando per sequentes ad obtinendum salutis remedium Maleficis tradisset, et per eas ad fluuium ducta, et in aquam mersa multis incantationibus agitata fuisset, dum vnus Dmon expelli debuit, legio subintrauit, et eoru (05) distinctis vocibus iam clamare c pit: vnde consanguinei tandem confitentes, et de hoc dolentes, eam prsentarunt sancto Episcopo Fortunato, qui diuturnis orationibus et ieiunijs, cm ex integro sanauit. Sed quia dictum est, debere exorcistas cauere, ne superstitiosum, ne suspectum aliquid de maleficio adijciant. Dubitare exorcista posset: An certas herbas et petras, etiam non benedict as adbibere posset? Responsio. Si benedict sunt herb, tant melius, si ver non, vt herba qudam, qu alis nominatur fuga Dmonis, vel etiam naturas lapidum, si quis adbibeat non erit superstitiosum: dummod credat, qud no (34) n direct de sui natura Dmones compellunt, quia tuncincideret in errore (02) , qud simili modo alijs her his aut verbis possent cogi, vt errore Nigromanticorum fatetur putantes se efficere per naturalts, et inditas taliu (05) virtute. Vnde sancus Thom. in 4. dist. 7. ar. vlt. Nonest, inquit, credendum, aliquibus virtutibus corporalibus Dmones subiacere, et ide non coguntur inuocationibus, et factis quibusdam maleficis, nisi inquantum per hoc f dus cum eis initur, secundum quod dicitur Esai 18. Percuimus f dus cum morte, et cum inferno fecimus pactum. Et illad Iob. 40. Anextrahere poteris Leuiatban hamo, et sequentia verba sic sinaliter exponit super Iob dice (02) s: Si quis rect considerat omnia prmissa, videntur pertinere ad prsumptionem Nigromanticorum confutandam, qui nituntur cum Dmonibus pactum inire, ac eos sibi inijcere, vel qualitercunque (30) constringere. Ostenso ergo, qud homo non potest sua virtute Diabolum superare, concludit dicens: Pone supereum manu (05) tuam, subaudi si potes, superaturtamen virtute diuina, vnde subdit, memento belli, quo scilicet ego pugno contra eu (05) , et potest dici, qud ponitur prsens pro futuro, scilicet, pugnabo in cruce, vbi capietur Leuiathan per bamum, scilicet, per diuinit atem occultatam sub esca humanitatis, stimans saluatorem purum hominem. Vnde etiam postea 41. dicitur: Non est potestas super terram, qu ei potest comparari, per hoc inquit signatur, qud nulla virtus corporalis potest adquari potesi ati Dmonis, qu est potestas pur spiritualis. Hc de Tho. Sed quia indirect Dmone obsessus, potest virtute melodi, vt Saul per cytharam Dauid, velberb, vel corporalis rei alterius sibi naturali proprietate in existenti reuelari. Ide applicari possunt, qud quide (02) posse fieri autoritatibus et rationibus deducitur. Nam 26. q. 7. Dmonium sustinenti dicitur, licet petras vel berbas habere sine incantatione et sunt Hieronymi verba. Item magister in bisto, tract ans illud Tobi, Cordis particulam, scilicet, de pisce quam c pisti, si super carbones ponas, fumus eius exterret omne genus Dmoniorum, siue viro, siue muliere, ita et vltra non accedat ad eos dicit, Necsuper hoc mirari debemus, cm fumus cuiusdam arboris adust eandem vim habere videatur, quamuis eti spiritualem in se contineat sensum, scilicet, de futuro spiritualis orationis. Adidem Albert, super Lucam 9. et Nicolaus de Lyra. 1. Regum 16. im et Paulus Burdegalen, super 1. Regum 16. banc conclusionem tenet, qud non solm concedendum videtur, qud per aliqua sensibilia possunt afflicti Dmonibus reuelari, sed etiam per sensibilia aliqua point tota! iter liberari, sed hoc intellige, quando non atrociter affliguntur, et prohat per rationem. Nam cm Dmones non point materiam corporalem secundum suam voluntatem transmutare, sed debita actiua debitis paiuis coniungendo, vt Nicolaus dicit. Eadem ratione per aliquam rem sensibilem potest dispositio causare in corpore bumano, per quam fiet aptum adsuscipiendum actionem Dmonis, verbi gratia, nam mania est maxim dispositiua ad alien ationem mentis secundum Medicos, et per consequens ad suscipiendum afflictionem Dmoniacam, qu quidem Dmoniaca paio vbi penitus curatur, penitus afflictio Dmonis actiua recedente paiuain possesso recederet. Item posset dici de iecore piscis. Item de melodia Dauid, ratione cuius licet prim refocillaretur Saul, et leuius haberet, tamen totaliter expulsus fuit per illam, vt dicit litera: Recedebat ab eo spiritus malignus. Nec consonum est liter dicere, qud hoc fiebat ex merito Dauid, seu per orationes eius, quianon est verisimile qud hoc scriptura taceret, cm esset in laude eius not abiliter dictum. Hc de Paulo prfato, licet non posuerimus suprin q. 5. prim partis, qud quia prfigurabatur virtus crucis per expensionem venarum Corporis Christi, ide liberabatur Saul, et plura ibi etiam continentur, qu prsenti speculationi seruire possunt, tantum concludamus, qud rerum sensibilium applicatio in exorcismis licitis non est superstitio sum, iam autem non expediet de ipsis exorcismis aliqua disserere. REMEDIA PER LICITOS EXORCISmos Ecclesi, contra quascun que infirmitates Maleficis illatas, et de modo exorcizandi maleficiatos, CAPIT. VI. Qvia vt in superioribus tactum est, Malefic omne genus infirmitatis corporalis in ferre possunt, qua re et sub generali regula ccludere oportet, qud quicquid reme dij morbis, vel operibus, alijs infirmitatibus supr not at is applicari pot est, hoc esset quibuscunque (30) alijs infirmit atibus prcedentibus non expressis, vt vbi epilepsia aut lepra esset inflicta, conuenire potest, et quia inter remedia verborum exorcismi liciti computantur, de ipso etiam sp mentio, tanquam de quodam generali remedio habita est, tria principaliter de ipso practicanda sunt. Prim, An non habens exorcistatus or dinem, vt scilicet laicus, vel secularis per sona, valeat licit Dmones, aut eius maleficia exorcizare, vbi tres ali annectuntur, qualiter videlicet sunt liciti, et de septem conditionibus, qu requiruntur ad carmina et benedictiones, vt quis valeat secum talia proferre, et terti, qualiter morbus sit exorcizandus, et Dmon coniurandus. Secundum principale, quid agendum vbi gratia sanit atis per exorcismos non obtinetur. Et terti, qu ad remedia non iam

verborum, sed operu (05) , cum solutionibus certorum argumentorum. Ad primum est Doctor is Tho. in 4. dist. 23. senten. In ordine inquit exorcistatus, et in alijs minoribus ordinibus omnibus cm conferuntur, recipitur potestas, vt quis hoc vel illud ex officio facere poit, put a exorcizare, et ide (02) non habentibus ordinem licit fieri potest, quamuis illi hoc non habeant ex officio, sicut in domo non con secrata potest dici Missa, quamuis con secratio Ecclesi ad hoc ordinetur, vt in ea missa dicatur, sed hoc tunc magis pertinet ad gratiam gratis datam, quam ad gratiam sacramenti. Ex quibus verbis dici potest, qud licet ad liberationem maleficiati, bonum est concurrere, exorcist habere potestatem exorcizandi morbos maleficiales, t etiam interdum deuot person absque (30) exorcismis, vel cum ipsis fugare possunt buiusmodi morbos. Nam fertur de quadam virgine paupercula, et ide plurimm deuota, cuius dum amicus in pede maxim per maleficium l sus fuerat, quod iudicio Medicorum patuit, e etiam, qud nullis medicaminibus sanari poterat, contigit, vt virgo infirmum visitaret, qui et statim ab ea petiuit, vt pedi benedictionem aliquam applicaret. Annuit illa, et silenter tantum mod orationem dominicam, et Apostolorum symbolum, cum geminatis viuific crucis signis applicuit. Tu (05) cstatim infirmus curatum se sentiens, scire voluit in remedium futurorum, quid carminationis virgo applicasset. Qu respondit, vos debili fide diuinis et approbatis exercitijs Ecclesi non inbretis, et carmina ac remedia pro (21) hibita crebr vestris infirmitatibus applicatis, idcirc rar in corpore curamini, quia semper in anima ldimini. Sed si in orationem et signorum licitorum efficatia (01) speraretis, facillim sp curamini: nibil enim vobis applicui nisi dominicam orationem, et Apostolorum symbolum, et iam sanati estis. Gratia buius exempli quritur, an non ali bene dictiones et carminationes, seu etiam coniurationes, per exorcismos habeant efficatiam, cm hc videantur reprobari. Respondetur, qud hc virgo n reprobauit, nisi illicita carmina, cum illicitis coniurationibus et exorcismis. Pro cuius intellectu considerare oportet, vnde buiusmodi habuerunt originem, et qu (05) o ad abusum deuenerunt, nam principium borum fuit sanctiimum, sed sicut omnia Dmonis instinctu deprauantur, mediantibus Dmonibus et malis bominibus, ita et diuina nomina. Apostoli enim et sancti viri secundum illud Marc. vlt. In nomine meo Dmoniaeijcient, infirmos visitaru (05) t, et orationes super eos per sacra verba fuderunt, deind successu temporis sacerdotes deuot similiarete peregerunt, propter quod deuotiim orationes, et sancti exorcismi reperiuntur in antiquis bodie Ecclesijs adomnia, qu bomines facere aut pati poterant, per deuotos viros applicati, olim sine omni superstitione, sicut eti bodie literati, et sacr Theologi D D. reperiuntur, qui infir mos visitantes similia verba grotis applicant, et non solm Dmoniacis. Sed vt superstitiosi bomines se multa vana et illicita ad instar borum inuenerunt, quibus hodie vtuntur circa infirmos et iumenta, nec clerus amplius ex sua desidia licitis vtitur verbis visit ando infirmos, propter quod Guiliel, dictus Durandi glossator Raymundi dicit, qud talia prfata sacerdos religiosus aut discretus, etiam laicus vir siue mulier excellentis vit, probat discretionis facere potest, fusa oratie licita super infirmum, non super pomum, aut super cingulum aut similia, sed super infirmtes, iuxtaillud Euangelist: Super gros manus imponent, et c. nec sunt huiusmodi per son prohibend talibus, nisi fort timeatur, quod adexemplum illorum indiscreti et superstitiosi alij carminationis sibi vsurpent abusum, tuentes se exemplo illoru (05) , bi ergo superstitio (34) si carminatores reprehenduntur prdicta virgine, et dixit illos habere debilem fidem, im malam, quitales consulerunt. Iteru (05) aut gratia huius declarationis quritur, quibus verlis carmina et bene dictiones ce (02) sentur licit vel superstitios, et de modo, quo debent applicari, et an Dmon sit coniuraudus, and morbus exorcizandus. Ad primum, qud quia hoc dicitur licitum in cultu Christian religionis quod non est superstitiosum, et supersticiosum dicitur, vt not atur ex gl. super illo ad Colo. 2. qu sunt rationem haben tia in superstitione, quod super modum religionis seruatur, vnde ibi dicitur: Superstitio est religio supra modum seruata, id est, religio modis vel circumsta (01) tijs malis et defectuosis practicata. Etiam superstitiosum est, quicquid traditione bumana nomen religionis vsurpat absque (30) superioris autoritate, vt bymnos iungere ad missas defunctorum, prfationem irrumpere symbolum in missa cantandum abbreuiare, aut in organis et non in choro decantare missam, respondentem non habere, et his similia. Sed ad propositum nostrum modo quando sit aliquod opus et virtute religionis Christian, vt vbi qui squis vellet infirmo subuenire per aliquam orationem et benedictionem per verba sacra, de qua materia nunc inte (02) dimus, talis habet considerare septem conditiones, qu si reperiuntur, talis benedictiocen setur licita, ac si fiat per modum adiurationis, per virtutem diuini nominis, per virtutem operum Christi, qu ex sua natiuitate, paione, preciosa morte, et c. innotuerunt, per qu etiam Diabolus victus et eiectus fuit, dicentur ill benedictiones, carmina et exorcismi liciti, et bi qui practicant, possunt dici exorcist, aut incantatores liciti, luxta Isidor. 8. Ethi. Incant atores dicu (05) tur, qui artem aliquam verbis peragunt, et prima conditio consideranda, vt ex doctrina sancti Tho. 2. 2. q. 39. elicitur, vt verba non contineant aliquid, quod pertineat ad inuocationem Dmonum expressam vel tacitam: quid sit expressa, patet, quid sit tacita, hoc consideratur ex intentione et opere. Intentione, vt vbi operans non curat siue Deo, siue Diabolo habeat in suo opere intentum, dummod finem optatum consequatur opere, vt vbi opus quod facit, non habet aliquam proprietatem ex natura producendum talem effectum, de qua non solm Medici et Astrologi, im et Tbeologi habent iudicare, per quem modum Nigromantici faciunt imagines, annulos, et lapides artificiales: qui vtique nullam habent naturalem inclinationem ad effectus quos ipsi expectant spiim, vnde et in eorum operibus Diabolus se habet immiscere.

Secund considerandum est, ne benedictiones seu carmina co (34) ntineant aliqua nomina ignota, quia secundum talia Chrysost. talia metuenda sunt, ne in eis aliquid superstitionis lateat. Terti, ne materia verbo (34) rum aliquid falsit atis contineat, quiasie eius effectus non posset expectari Deo, cm ipse non sit testis falsitatis, sic qudam vetul in suis carminibus vtuntur, rigmatizando beata virgo lordanem transiuit, et c. sanctus Stephanus ei obuiauit, eam interrogauit, et multas alias facultates. Quart, ne ibi contineantur vana, et characteres inscripti prter signum crucis, vnde breuia qu portantur Soldatis reprebenduntur. Quint, ne spes habeatur in modo scribendi aut legendi, aut in quacunque buiusmodi vanitate, qu ad diuinam reuerentiam non pertineat, quia alis omnin iudicabitur superstitiosum. Sext, vt in allegatione, prolatione diuinorum verborum, vel scriptur sacr respectus solm habeatur ad ipsa sacra verba, et adintellectum eoru (05) , et ad Dei reuerenti, seu ad virtutem diuin, qua expect atur effectus, vel ad sanctorum reliquias, quibus etiam prfata expectantur secundari, licet Deo principaliter. Septim, vt com. mittatur effectus, qui expectatur diuini voluntati, qui scit, vtrm sanitas vel tribulatio plus prosit inuocanti vel minus, vel an obsit, et hanc eo (34) nditionem ponit Tho. in 1. secun. in materia de gratia, et distin. 15. in 4. Vnde concludamus, qudsi nulla dictarum conditionum opus infecerit, illud erit licitum, probat Thom as supra illud Mar. vlt. Signa eos qui crediderunt: et pst, In nomine meo Dmonia eijcient, et c. serpentes tollent. Ex quo eijcit, qud prdictis seruatis conditi ionibus, per diuina verba licitum est asserere serpentes. Item probat prmissa vlterius, non minoris sanctitatis sunt verba Dei, qum sanctorum reliqui, dicente August. Non est minus verbum Dei qum corpus Christi, sed secundum oe (02) s, licet reliquias sanctorum secum reuerenter portare, ergo qualitercunque (30) nomen Dei inuocemus, rit per or ationem dominicam, per salutationem Angelicam, per eius natiuit atem, paionem, quinque vulnera, per septem verba qu protulit in cruce, per titulum trium phalem, per tres clauos, et aliorum armorum militi Christi, contra Diabolum et eius opera, omnin erunt licita, et spes potest haberi in eis committendo effectum diuin voluntati. Et hoc quod dictum est de coartatione serpentum, idem intellige de alijs animalibus, quando solus respectus habetur ad sacra verba, et ad diuinam virtutem, de ipsis tamen caut est agendum, de incantationibus, quiavt dicit Doctor: Tales incantatores sp habent illicitas obseruantias, et per Dmones sortiuntur effectum, prcipu in serpe (02) tibus, quia serpens fuit primum Dmonis instrumentum ad hominem decipiendum. Nam in ciuitate Saltzburgensi quidam incantator er at, hic quadam die ad spect aculum aliorum, cun ctos serpentes ad quandam foueam incant are voluit, et interimere ex spacio vt fertur, vnius miliaris congregatis, ergo vndique (30) serpentibus, dum ipse supra foueam staret, nouiim quidam ingens et borribilis serpens, foueam intr are difficultabat, et sp quasi ipsum abscedere permitteret, et liber serpere quo vellet, motibus innuebat. Sed cm ille ab incantatione eius desistere nolebat, alijs omnibus in foue a interemptis, quia statim ibi moriebantur, et necesse erat, vt et ille horribilis intraret, stans serpens ex opposito incantatoris, supra foueam saltum fecit, et inipsum incant atorem irruit, et ventrem eius vt cingulum stringens, ipsum incantatorem secum in foueam traxit, et interemit. Qua ex re perpenditur, non nisi pro vtilitate ad fugandum videlicet ab hominum in habit ationibus, talia sunt virtute diuina practicanda, et cu (05) Dei timore et reuere (02) tia. Qu ad secundum, videlicet, qu (05) o sunt huiu smodi exorcismi vel carmina deferenda, et ad collum suspendenda, vel in vestimentis insuenda? Videtur qudtalia sint illicita, nam Aug. 2. de doctrina Christiana: Ad superstitionem pertinent mille Magicarum artium, et ligatur, et remedia qu Medicoru (05) quoque (30) disciplina condemnat, siue in prcant ationibus, siue in quibusdam notis, quas characteres vocant, siue in quibusdam rebus suspendendis atque (30) insignandis. Item Chrysost. super Mattbum: Quidam aliquam partem Euangelij seriptam circa collum portant, sed nonn quotidie Euangelium in Etclesia legitur et auditur ab omnibus? cui ergo in auribus Euangelia positanibil prosunt, quomodo enim possunt circa collu (05) suspensa seruare? Deind vbi est virtus Euangelij in figuris literaru (05) , an in intellectu sensuum, si in figuris ben circa collum suspendis, si in intellectu, ergo melius in corda posita prosunt, qum circa collum suspensa. Sed hc est responsio Doctorum, prcipu sancti Thom vbi supr ar. 4. vbi qurit, an suspendere diuina verba ad collum sit illicitum, qud inomnibus incant ationibus vel scripturis suspensis, duo cauenda videntur. Prim quidem, quidsit qud scribitur, vtrm sit adinuocationes Dmonum pertinens, manifest tu (05) c non solm superstitiosum im illicitum, et apostasia fide iudicatur, vt supr tactum fuit sp. Similiter etiam cauendum, ne contine at ignota nomina, et c. accipe conditiones supr positas, et tuncsicut licitum est buiusmodi super infirmos ore proferre: it a licitum est secum deferre. Prfati autem Doctores respectu (05) habent, et damnanteum, qui ad figur as et liter as scriptas maiorem haberet aduertentiam et respectum, qum ad intellectum verborum. Et si dicatur, qud laicus non intelligens verba, non potest habere respectum ad intellectum eorum, respondetur, habeat respectum ad virtutem diuinam, et illam committat diuin voluntati, vt faciat quicquid placitum fuerit su pietati. Qu ad tertium, an simul Dmon sit coniurandus et morbus exorcizandus vel conuerso, aut vnum sine altero. Responsio. Hcplur a sunt aduertenda. Prim, an Dmon semper sit qudo maleficiatus affligitur. Secund, cuiusmodires possunt exorcizari aut adiuuari. Terti, de modo exorcizandi. Adprimum cm iuxta Damasc. Dmon ibi est, vbi operatur, videtur qud maleficiate semper prsens sit cm eum affligat. Item in legenda Beati Bartholomi, tu (05) c videtur sanare Dmon, quando cessat lsione. Responsio, qud Dmon prsens sit maleficiato et afflicto, hoc potest intelligi dupliciter, vel qu ad suum esse, vel qu ad suum effectum. Primo modo

prsens est in principio, dum maleficium intromittit. Secundo modo per senon dicitur prsens in suo effectu: sicut etiam cm Doctores qurunt, an Diabolus cum qualibet culpa mortali hominem substantialiter inhabit at: dicunt qud no (04) per se, sed per suum effectum, sicut dominus inhabitare dicitur seruum, quantum ad suum dominium, aliud tame (02) de obseis. Qu ad secundum, cuiusinodi res possunt exorcizari. Notandum est super Doctores Tho. in 4. dist. 6. sententiam vbi dicit, qud quia propter peccatum hominis Diabolus accipit potestatem in hominem, et ad omnia qu in vsum hominis veniunt in ipsius nocumentum. Et cm etiam nulla conuenientia est Christi ad Belial. Ide quandocunque (30) aliquid sanctificandum est ad cultum diuinum prius exorcizatur, vt liberatum potestate Diaboli, qua illud in nocumentum hominis assumere poterat, Deo consecretur. Et hoc patet in benedictione aqu, et consecratione templi, et in omnibus buiusmodi. Vnde cm prima satisfactio, qua homo Deo consecr atur, sit in baptismo, oportet qud etiam homo prius exorcizetur qum baptizetur, mult fortiori ratione qum ali res, quia in ipso homine est causa, quare Diabolus potestatem accipit in alia qu sunt propter homine (02) scilicet peccatum originale, vel actuale, et hc significant ea qu in exorcismo dicuntur, vt cm dicitur, recede ab eo Satana et huius, et similiter ea qu ibi fiunt. Ad propositum ergo, cm quritur an morbus sit exorcizandus et Dmon adiurandus, et quid illorum prim. Respondetur, morbus non exorcizatur, sed ipse homo morbatus et maleficiatus, sicut in puero non exorcizatur infectio fomitis, sed puer infectus. Item sicut prius puer exorcizatur, et pst Diabolus adiur atur vt recedat, ita maleficiatus prius exorcizatur, et pst Diabolo et eius factur imperat vt recedat. Item sicut sal et aqua exorciztur, ita maleficiatio omnia qu in ipsius vsum conuerti possunt, vt cibaria et potagia exorcizare et benedicere, plurimm expeditur. Item, licet ritus exorcismi tenet in baptizandis, vt fiat exufflatio versus occidentalem partem, et abrenunciatio. Secund, manuum ad c lum erectio, cum sacra fidei confeione Christian religionis, et tertio ordo, bene dictio, et manus impositio, et quart denudatio, et oleo sancto vnctio ex postbaptismum communio, et candidio (34) re vestis induitio, t non est necesse, vt hc circa maleficiatum exorcizandum fiat, sed qud prim pur et debit sit confessus, candel accensam si potest teneat, et sacram com munionem recipiat, et loco vestis candid, candela benedicta in longitudine corporis Christi, aut ligni crucis nudo corpore circumligatus maneat. Dici ergo po (04) t: Exorcizo te Petrum, aut Barbaram infirmum, sed sacrosancto baptismate renatam, per Deum viuum, per Deu (05) veru (05) , per Deu (05) sanctum, per Deum qui (33) te suo precioso sanguine redemit, vt fias homo exorcizatus, vt effugiat atque (30) discedat te omnis fantasia et nequitia Diabolic fraudis, omnisque (23) spiritus immundus, adiuratus per eum qui venturus est iudicare viuos et mortuos, et seculum perignem, Amen. Oremus: Deus misericordi, Deus clemens, qui secundum multitudinem miser ationum tuarum, quos diligis, corrigis, pi ad eme (02) dationem coerces, te inuocamus Domine, vt famulo qui in corpore patitur membrorum debilitatem, gratiam tuam conferre digneris, vt quicquid terrena fragilitate corruptu (05) , quicquid Diabolica fraude violatum est, vnit ati corporis Ecclisi membrum redemptionis annecte, miserere Domme gemitum, miserere lachrymarumeius, et non habeniem fiduciam msi in misericor dia tua, ad tu sacrame (02) tum reconciliationis admitte, per Christum dm nostrum, Amen. Ergo maledicte Diabole, recognosce sen tentiam tuam, da honorem Deo vero et viuo, da honorem do (34) mino Iesu Christo, vt recedas ab hoc famulo, cum sua factura, que (02) dominus noster Iesus Christus suo precioso sanguine redemit. Demm secund et terti iterum exorcizet, vt supr cum or ationibus. Oremus: Deus qui factur tu semper pi dominaris affectu, inclina aurem tuam supplicationibus nostris, et famulo tuo ex aduer sa valetudine corporis laborantem, placatus respice et visita, et salatarituo, et c lestis grati, pista ei medicinam per Christum dominum nostrum, Amen. Ergo maledicte Diabole, et c. vt supr. Pro tertioe corcismo or atio: Deus in firmitatis human singulare prsidium, auxilij tui super infirmum nostrum estende virtutem, vt ope misericor di tu adiutus, vel adiuta, Ecclesi tu sanct incolumis reprsentari mereatur, per Christum Dominu (05) nostrum, Amen. Et semper aspergat cu (05) aqua benedicta. Et nota, qud hic modus prscribitur, non (38) omnin ita fieri debeat, aut qud alij exorcismi non sint maioris efficati, sed vt modus exorcizandi et adiurandi habeatur, In antiquis enim historijs et Ecclesiarum libris interdum deuotiores et efficatiores exorcismi reperiuntur, sed quia in omnibus Dei reuerentia sit prponenda, agat secundum hoc vnusquisque (30) quantum expediensfuerit, conclusiu ex prmiis concludendo propter simplices, sit modus iste exorcizandi male ficiatum, vt prim puram faciat confeionem, Iuxta ca. alle, spsi per sortiarias. Demm fiat diligens inquisitio per singulos angulos, et in lectisternijs culcitris, et sub limine ostij, si fortais instrumenta maleficij cauta possunt inueniri, iumenta etiam statim sunt ad ignem proijcienda, expediret etiam, vt cuncta renou arentur in lectisternijs et indumentis, habitationem etiam et domum mutaret. In casu ver quo nihil inuentum fuerit, tunc exorcizanus si potest Ecclesiam intrabit man, et quando dies sanctiores, vt festa Beat Virginis, aut vigili existunt, tant melius sacerdos etiam confessus, et inbono statu, amplius proficiet. teneat itaque (30) exorcizandus candelam in manu benedictam, melius quo poterit, sedendo, aut genua flectendo, et qui assunt deuotas orationes pro eius liberatione fundant, et incipiat ltaniam inchoando: Adiutorium nostrum in nomine Domini, et habeat respondentem, aspergat ipsum aqua benedicta, et stola circundabit collum, et subinferat psalmum, Deus in adiutorium, et prosequitur ltaniam, vt moris est super infirmos, dicendo adinuocationem sanctorum, ora proeo, vel orate, et propitius esto, libera eum domine, singula prosequendo vsque (30) adfinem, vbi orationes sunt dicend,

tunc loco orationum incipiat exorcismum, et continuabit modo prscripto, vel alio meliori, vt sibi videbitur. Possent etiam buiusmodi exorcismi continuari ad minus ter in septimana, vt sic multiplicatis interceionibus gratia, obtineatur sanitas. Verm post omnia communicandus est Eucharisti sacramento, licet quidam ante exorcismum hoc faciendum putant, et in confeione attendat confessor, si aliquo vinculo excommunicationis esset inundatus, vel si vnquam temer innodatus absolutionem suo Iudice non recepisset, tunc enim licet ad cautelam eum absoluat, tamen reddita sospitate suo Iudice qui eum ligauerat qurat. Attendendum, qud vbi exorcista non habet ordinem exorcistatus, tunc procedere potest per orationes, et si legere nouit scripturas, legat Euangelia quatuor primo Euangelistarum, item Euangeliu (05) : Missus est Angelus, et paionem Domini, qu omnia magnam habent virtutem ad expulsionem operu (05) Diaboli, Item Euangelium S. Ioan. In principio erat Verbum scribatur, et ad collum infirmi suspendatur, et sic gratia sanitatis Deo expectetur. Verm si quis qureret de differentia inter aqu benedict aspersionem, et exorcisma, cm vtrunque (30) in effectu contra Dmonis molestiam ordinatur. Respondit S. Thomas vt supr dist. 6. Diabolus impugnat nos abexteriori et interiori. Aqua ergo benedicta ordinatur contra impugnationem Diaboli, qu est ab exteriori, sed exorcismus contra impugnatione (02) Diaboli, qu est abinteriori, vnde illi contra quos datur, dicuntur energumini, ab eo, quod est intra, et geron, labor, quasi intus laborantes. In maleficiate ergo exorcizando vtrunque (30) adhibetur, cm vtro (34) bique (30) molestentur. Verm qu ad secu (05) dum principale, quid agendum, vbi gratia sanitatis per exorcismos n obtine atur? Responsio. Licet sex ex causis hoc fieri poit, est t vna septima, super quam iudicium nostrum suspenditur, Nam qud aliquis n liberatur, aut hoc est propter paruitatem fidei circumstantium, aut ipsum grotum offerentium, aut propter peccata maleficium sustinentiu (05) , aut propter accmoda remedia adhibere negligentium, aut propter exorcist aliquod in fide vitiu (05) , aut propter reuerenti virtutum, in alio existentiu (05) , propter purgationem, vel meritum maleficium patientium. De primis quatuor docet Euangelica virtus, Matthi 17. et Mar c. 9. In patris vnice filij sui lunatici, et discipulorum Christi prsentia. Prim enim asserens, vt turba fide carebat, vnde pater cu (05) lachrymis orauit: Credo Damine adiuua incredulitatem meam. Et ad turbam Iesus ait: O generatio incredula et peruersa, quousque ero vobiscum? De secundo, videlicet de sustinente Dmone (02) , Iesus increpabat eum, scilicet filium, quia B. Hiero (34) n. ibi dicit, propter peccata sua Dmone fuerat oppressus. De tertio, de neglectu debitorum remedio (34) rum, pater, quia non fuerunt prsentes boni et perfecti viri. Vnde Chrysost. ibi dicit: Column fidei, videlicet, Petrus, lacobus, et Ioannes non aderant, sicut in transfiguratione Christi prsentes erant, nes oratio et ieiunium aderant, sine quibus Christus ait, hoc genus Dmoniorum non eijcitur. Vnde Origen, ibi dicit: Si aliquando oportuerit circa orationem aliquid patientium remanere, non admiremur, neque (30) interrogamus, neque (30) loquamur, quasi au dientispiritu immundo, sed abigamus ieiunijs orationibus nostros spiritus malignos, et glossa dicit: Hoc genus Dmonij, id est, ista carnalium voluptatum mutabilitas, ad quem, scilicet spiritus ille inclinabat, non vincitur, nisi spiritus oratione confirmetur, et caro per ieiunium maceretur. De quarto exorcist vitio, prsertim scilicet in fide, Patet ibidem de Christi discipulis prsen tibus. Vnde poste secret discipuli qurentes causam suimpotenti: Respondit, propter incredulitatem vestram. Amen dico vobis, si habueritis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti huic tolle te, et c. Vbi Hylarius: Crediderunt quidem Apostoli, sed nondum ert perfecti in fide, nam Domino in monte morante cum alijs tribus, et illis cum turba residentibus, quidam tepor eorum fidem relaxauerat. De quinto patet in vita patrum, vbi legimus, aliquando obsessos non liberatos per Sanctum Antonium, sed per discipulum eius Paulum fuisse liberatos. De sexto patuit supr, quia non semper cm quis liberatur culpa, liberatur p nis, sed remanet interdum p na, in vindictam et sat is factionem prcedentis delicti, et adhuc illud remedium, de quo fertur, qud plures fuerint liberati, videlicet, qud maleficiati de nouo fuerint baptizati, licet sub cditione, super quo vt prmisi nil determinare debemus. Veriimum tamen existit, qud cm debit quis ante baptismum non fuit exorcizatus, vtique diuina permiione Diabolus semper maiorem recipit in talem potestatem, patet ex prmiis, nec ambiguum est, quiaplures negligenti, siue sacerdotibus non ben dispositis, vbi iam quartum impedimentum prnotatum tangitur, videlicet, exorcist vitium committunt, siue vetulis, qu tempore neceitatis debitum modum baptizandi, non seruant. Nectamen asserere volo, quin sacramenta malis conferri non point, et quod im quantumcunque (30) malus baptizat et conficit, dummod debit debita forma et verborum materia in intentione baptizator dinatus et conficere intendat, sic simili in exorcizando rit procedat, et non suffusus aut viole (02) tus, vnde et sine actuali vel habituali intentione, et vtinam non cespitando, et verba necessaria omittendo, huiusmodi sacris officijs se im misceatur: Reuera, sicut ad conficiendum quatuor essentialia deseruiunt, scilicet, materia, forma, inte (02) tio, ordo, modis tamen prtactis, et vbi vnum deerit, nec conficere poterit, ita circa exorcismos suo modo asserere oportet. Nec obiectio valet, qud sine exorcismis in primitiua Ecclesia baptizabantur, aut etiam quod nunc characterem baptismalem sine eo valeat baptizatus recipere, quia sic Cregorius in vanum exorcismos instituisset, et Ecclesia in suis crimonijs potius ermret. Quare nec ausus sum omnin reprehendere qui maleficiatos sub conditione vellent rebaptizare, et neglecta fortassis recuperare. Fertur etiam de illis, qui de nocturno tem pore in fomnis per alta dificia sine lsione solent incedere, quod vtique opus esse maligni spiritus tales sic deferentes plures asserunt, hi cm rebaptizantur melius habere noscuntur, et mirum, qud vbi nominibus proprijs annuuntur,

subit ad terram colliduntur, ac si fortais illud nomen non debit in baptismo fuerit impositum. Expedit lectorem esse attentum super sex illa impedimenta, licet enim super energuminos aut possessos, et non super maleficiatos sonant, tamen quia qua virtus vtrobique requiritur, diuina, im dici potest qud maioris sit difficultatis male ficiatum curare, qum energuminum aut possessum, ide illa impedime (02) ta, si ibi possunt habere locum, et fortiori super malesiciatos, quod tali ratione probatur. Nam vt supr patuit ca. 10. aliqui poidentur interdum pro nullo proprio delicto, sed pro leui alieno, et varijs alijs de causis. In maleficio autem quando adulti maleficiuntur, vt plurimm eis contigit, quia in anim necationem grauiim Dmone ab intus poidentur. Vnde duplex labor circa maleficiatos, vt simplex circa possessos ab extra requiritur. De hac grauiima posseione Caia. colla. Abba. Sereni, dicit: Illi sunt veri miseri ac miserabiles iudicandi, qui cum se vniuersis criminibus flagitijsque (23) contaminant, non solm nullum in eis verisimiliter signum Diabolic suppletionis ostenditur, sed nec aliqua quidem operibus eorum condigna tent atione, nec vllum flagellum correptionis infertur, non enim merentur celerem temporis istius expeditamque (23) medicinam, quorum duritia et imp nitens cor, p nam vit prsentis excedens, thesaurizant sibijpsis iram et indignationem, in die ir et reuelationis iusti iudicij, in quo vermis eoru (05) non extinguetur. Et iteru (05) idem Caia. comparando corporalem posseionem ad animum per peccatum, paul ant dicit: Mult grauius, inquit, cstat illos vebementiusque (23) vexari, qui cm corporaliter ab ipsis affligi minim videantur, animo tamen perniciosius poidentur, eorum scilicet vitijs et voluptatibus inuoluti, secundum Apostoli namque (30) sententiam, quo quis superatur, eius seruus efficitur, nisi qud in hoc isti desperatius grotant, et cm sint eorum mancipia, nec impugnari se ab illis, nec do (34) minatum eorum ferre cognoscunt. Ex quibus elicitur, qud fortiori maleficiati in corpore, non tamen possei Dmone ab extra, sed ab intra, qu ad anim necationem, grauius propter plura impedimenta sanantur. Qu ad tertium principale, scilicet, qu ad remedia, not andum, qud quia opera illa sunt duplicia: Licita omnin, et non suspecta, aut suspecta et non omnin licita, et de primis supr tactum est immediat, c. 5. circa finem, vbi dubitatio ponitur super herbas aut petras, vt maleficia repellant, quomodo hoc licitum sit. De secundis ver remedijs, qu videntur esse suspecta, non tamen omnin licita, nunc tract andum aduertere o (34) portet ea qu in secundo principali huius secund partis operis tacta sunt de quatuor remedijs, quorum tria censentur illicita, quartum autem n omnin licitum, sed vanum, de quo et Canonist loquuntur, qud licitum est vana vanis contundere. Sed quia nos Inquisitores huius opinionis sumus cum sanctis Doctoribus, qud in casu, quo remedia per sacra verba et exercismos licitos non sufficiunt, et hoc propter impedimenta superius tacta, in numero sex aut septem, qud tunc tales maleficiati bortandi sunt adpatientiam quanimiter, ad tollerandum mala prsentis vit in suorum criminu (05) purgationem, et non vlterius qurere quocunque (30) modo superstitiosa et vana remedia. Ide si quis prmiis licitis exorcismis n contentus, ad buiusmodi vana ad minus remedia, de quibus supr tactu (05) est se transferre voluerit, sciat hoc non nostra voluntate aut admiione fieri, sed qud polita et enucleata fueku (05) t ibidem talia remedia factu (05) fuit, vt tantorum D D. vt Scoti et Host. et c. exparte vna, et aliorum Theologorum ex parte altera, dicta quocunque modo concor darentur. Fatemur ergo cum S. Augu. in quodam sermone contra Sortilegos et Diuinatores, et intitulatur sermo de Augurijs, vbi dicit: Fratres, nostis me freque (02) tius supplicasse, vt consuetudines paganoru (05) et Maleficoru (05) minim seruare deberitis, sed hoc proficit apud alios paru (05) . Et quia si vobis non dixero, pro me et pro vobis redditurus sum in die Iudicij rationem, et vobiscum mihi necesse erit terna supplicia sustinere. Ergo apud Deum me absoluo, dum iterum atque (30) iterum admoneo et contestor, vt nullus ex vobis Diuinos aut Sortilegos requirat, nec eos de qualibetre aut causa, aut infirmitate interroget, quia quicunque (30) fecerit hoc malum, statim peribit in eo baptismi sacramentum, et continu sacrilegus et paganus efficitur, et nisi p nitentia subuenerit, statimin ternum peribit. Et poste subdit: Nullus dies exeundi et redeundi obseruat, fecit enim Deus omnia bona vald, et qui vnum diem et alterum statuit, sed quoties neceitas vrget faciendi aliquid aut exeundi, signate vos in nomine Christi, et Symbolum, vel Orationem Dominicam fideliter dicentes, securi in Deo adiutorio agatis. His autem quidam superstitiosi, et filij nimirum buius seculi, non contenti, errores erroribus accumulare volentes, vltra intellectum et intentionem Scoti et Canonistarum, bis argumentis se defendere conantur. Quia enim res naturales habent quasdam virtutes occultas, quarum ratio ab homine aignari non potest, sicut et Adamas trabit ferrum. Et multa alia, qu Augustinus 21. de ciuitate Dei enumerat, ide inquirere de buiusmodi rebus pro sanitate inquirenda, vbi exorcismi et naturales medicin deficiunt, non erit illicitum, licet videatur vanum. Hoc autem fieret, vbi quis per imagines non Nigromanticas, sed Astrologicas, vel per anulos et buius sanitatem in se vel in alio procurare vellet. Item arguunt, sicut corporanaturalia subduntur corporibus c lestibus, it a etiam corpora artificialia, puta imagines sortiuntur quasdam virtutes occultas, speciem consequentes ex impreione corporum c lestium, ergo etiam corpora artificialia, puta imagines sortiuntur aliquam virtutem occultam, corporibus c lestibus ad aliquos effectus causandos, ergo vtieis et alijs huius non est illicitum. Prtere Dmones possunt multipliciter corpora transmutare, vt August. 3. de Trinit. dicit, et patet in maleficiatis, ergo licet vti etiam eorum virtute ad tollendum illa, sedreuera in oppositum sunt dicta omnium sanctorum Doctorum, vt satis et sparsim binc inde patuit. Vnde ad primum dicitur, qud sires naturales simpliciter adhibentur ad aliquos effectus producendos, ad quos put antur habere naturalem virtutem, non est illicitum. Si ver

adiungantur vel characteres aliqui, vel aliqua qucunque (30) ignota, et van obseruationes, qu manifestum est naturalem non habere super hoc efficatiam, erit superstitiosum and illicitum, vnde S. Thom, in 2. q. 96. art. 2. in pede qustionis tractans hanc materiam, dicit, qud in ijs qu fiunt ad aliquos effectus corporales inducendos, vtpot sanitatem, vel aliquid buius, considerandum est, vtrm videantur naturaliter posse tales effectus causare, et quialicet causas naturales adhibere ad suos effectus, ide non est illicitum. Si autem videantur non posse naturaliter tales effectus causare, consequens est, qud non adhibentur ad hos effectus causandos, tanquam caus, sed solm quasi signa, et sic pertinent ad pacta signifieationum cum Dmonibus inita, vnde Augustinus 21. de ciuitate Dei. alliciuntur Dmones per creaturas, quas nonipsi, sed Deus condidit delect abilibus, pro sua diuer sitate diuersis, non vt animalia cibis, sed vt spiritus siguis, per varia genera lapidum, berbarum, lignorum, animalium, carminum, rituum. Ad secundum dicit idem Doctor, virtute naturales corporum naturalium consequuntur eorum formas substantiales, quas sortiuntur eximpreione corporum c lestium, et ide et ex eorundem impreione sortiuntur quasdam virtutes actiuas. Sed corporam artificialium form procedunt ex conceptione artificis, et cm nibil aliud sint qum compositio, or do et figura, vt dicitur 1. Pbys. non possant habere naturalem virtutem ad agendum, et inde est, qud ex impreione c lestium corporum, nullam virtutem sortiuntur, inquantum sunt artificialia, sed solm secundum materiam natur alem. Falsum estergo quod Porphirio videbatar, vt August. dicit 10. de ciu. Dei. berbis, lapidibus, et animantibus, et sonis certis, quibusdam etiam vocibus et figur ationib., acfigmentis quibusdam etiam obseruatis in c li auer sione, motibus syderum, fabricari in terra ab bominibus potestatesidoneas varijs effectibus syderum exeque (02) das, quasi effectus Magicarum artium ex virtute c lestium corporum prouenirent. Sed sicut Aug. ibi subdit, totum boc ad Dmones pertinet, ludifactores animarum sibi subditarum. Vnde etiam imagines quas Astronomicas vocant, ex operatione Dmonum habent, cuius signum est, eis inscribi quosdam characteres, qu naturaliter nibil operantur, n enim est sigura principium actionis naturalis, sed in hoc distant Astronomic imagines Nigrom anticis, qud in Nigromanticis fiunt express inuocationes, vnde et ad expressa pacta cum Dmonibus inita pertinent. Astronomic ad tacita pacta propter figurarum et characterum signa. Ad tertium non est buiusmodi potestas super Dmones commissa, vt eis licit vti poit ad quodcunque voluerit, sed est ei contra Dmones bellum indictum, vnde nullo modo licet homini Dmonum auxilio vti, per pacta tacita vel expressa. Hc Thomas. Ad propositum, quia dicit nullo modo, necetiam quibuscunque (30) vanis, quibus videlicet se Dmon quocunque (30) modo poit immiscere. Si tamen sunt ade vana, vt et fragilitas humana pro recuperanda sanitate illa aggreditur, doleat de prteritis, caueat de futuris, orat vt sibi debitum dimittatur, et intentationem non amplius inducatur, inquit Augustinus in fine regul. REMEDIA CONTRA GRANDINES, et super iumenta maleficiata, CAP. VII. Qvaliter denique iumenta maleficiata point remediari, similiter et tempestates aris: Notanda sunt prim qudam remedia illicita, qu quibusdam practicantur. Nam quibusdam verbis aut factis superstitiosis, vt qui vermes in digitis aut membris, per qudam verba et carmina illicita curant, de quibus carminibus qualiter cognoscuntur vt sintlicita vel non, in prcedenti capite tactum est. Alij sunt, qui super iumenta maleficiata non aquam benedictam spargunt, sed ori infundunt. Primum remedium verborum esse illicitum vltra prmissa Guilielmus sp allegatus demonstrat: Si enim verbis inesset virtus, et dicamus verbis, vt verbis, tunc ex quinque modis esset vnus, vel ex partemateri, id est ae (02) ris, aut ex parte form, hoc est soni, aut ex modo significan di, aut ex parte omnium simul, nam primum, quia ar non interficit nisi sit venenosus, sonus etiam non, qui excellens obiectum corrumpit potentiam, nec tertium, quia tunc hoc nomen Diabolus vel mors inferius illa nocerent semper, et sanitas bonitas semper prodessent, item nec omnia simul, quia totum aggregatum ex partibus inualidis, etiam totum est inualidum. Nec valet si obijcitur, Deus contulit vim verbis, sicut herbis et lapidibus, quia si qu virtutes insunt quibusdam verbis, aut sacrament alibus, aut alijs benedictionibus et car. minibus licitis, has habent in se, non vt verba, sed ex institutie et or dinatione diuina, et ex pacto Dei, sicut si Dominus diceret, quicunque hoc fecerit, faciam ei banc grati, et sic verba in sacramentis efficiu (05) t, quod signant, quamuis secundum alios etiam habent virtutem intrinsecam, sed prima opinto quia iam deseruit, ide amplectitur. De alijs autem verbis et carminibus, patet ex prmiis, qud vt verba sunt verba composita, vel prolata, aut figurata nibil efficiunt, sed inuocatio nominis diuini et obsecratio, qu est per sacra qudam protestatio committendum effectum diuin voluntati prosunt. Remedia etiam operum qu illicita videntur, vt supr tactum est. Et etiam vbi in partibus Sueui plurimm practicatur, qud prima die Maij ante ortum Solis, mulieres villan exeunt, et ex syluis vel arboribus deferunt ramos de salicibus, aut alios frondes, et ad modu (05) circuli plectentes, in introitu stabuli suspendunt, asserentes, qud per integrum annum iumenta cuncta illsa Maleficis remanent et prseruantur, hoc quidem remedium secundum opinionem illorum, qui dicu (05) t vana vanis contundere posse, non esset illicitum, sicut nec etiam qui per carmina ignota morbos expellerent. Sed sine offenso ne procedendo dicamus, qud si prima die vel secunda, mulier vel quicunque (30) egrediatur, non habens respectum ad Solis occasum vel ortum, colligit herbas, frondes, aut ramos cum oratione dominica, aut symbolo fidei, suspendit illa super ostium stabuli, bona fide committens effectum custodi diuin voluntati, non erit irreprebensibilis, vt supr in prce. c. ex verbis Hieronym. et habetur 26. q. vlt. licet berba et petru habere etiam sustinenti Dmonium sine incantatione. Adidem sunt, qui intra vinetas aut segetes, signu (05) crucis, frondes, aut

flores benedictos in die palmarum continent, erigunt, et asserunt, qud vndique (30) frugibus per grandines lsis, segetes in eorum campis illsiremanserant. De quibus iuxta distinctionem tactam discernendum videtur. Adidem, sunt qu pro conseruatione lactis, ne videlicet vacc per maleficia priuentur, integrum liquorem lactis quem die sabbati colligunt, pauperibus gratis pro Deo distribuunt, et per buiusmodi Eleemosynam asserunt vaccas etiam sub vbertate ampliori lactis maleficijs prseruari. In quo opere nihil superstitio sum iudicatur, dummod pietatis causam, quam pauperibus exhibent, etiam diuinam pietatem implo (34) rare pro conseruatione iumentorum taliter proponunt, vt tamen affectum custodi diuin prouidenti, pro suobeneplacitorelinquunt. Prtere Nider in suo prceptorio prcepto primoc. dicit, qud etiam per carmina scripta, et verba sacra licet iumenta sicut homines infirmos benedicere, et per ea qu incant ationis speciem habere videntur, dummod septens prmiss conditiones seruantur. Dicit enim, qud deuot is personis et virginibus experientiam habuerit, qud adbibitosigno crucis super vacc, et dominica oratione cum salutatione Angelica trinies, vel circiter, cessat opus Dmonis, etsi est per maleficium. et in suo Formicario constat, qud malefici deritibus Ecclesi veneratis et seruatis sua maleficia prpediri fatentur, vt per aqu benedict aspersione (02) , per salis consecrati sum ptionem, per candelarum in die purificationis et palmarum, in die palmarum consecratarum vsum licitum, et similia, quia ad hoc talia Ecclesia exorcizat, vt vires Dmonis imminuant. Prtere, quia Malefic quando volunt iumentum priuare liquore lactis, solent exilla domo in qua iumentum moratur, modicum lactis, vel butyri, ex illo iumento coagulatum petere, vt sic consequenter valeant per suam artem iumentum maleficiare, ide sint caut mulieres, quibus suspect huiusmodi petunt, ne eis in minimo mutent aut donent. Prtere, sunt cert mulieres, qu dum sentiunt qud in coagulando butyrum nihil proficiunt, sicut in vasis oblongis ad hoc aptis laborare, solent, tunc si subit ex suspect Malefic domo modicum butyri habere possunt tria frusta seu bolos ex illo butyro faciunt, et sub sanctiim Trinitatis inuocatione, Patris et Filij, et Spiritus sancti, illa frusta in vasculum proijciunt, et sic omne male ficium fugatur, vbi iterum incidit, vanum vanis contundere, tantummod ex eo, qud butyrum Male fica suspecta habet mutare, quod si absque (30) hoc sub inuocatione sanctiim Trinitatis, orationem dominicam adiungendo, etiamsi de proprio butyro, siue alieno, si proprium non haberet tres pecias immitteret, effectum diuin voluntati committens irreprehensibilis maneret, licet commendanda no (34) n esset propter tres videlicet pecias butyri immissas, commendanda autem si per aspersione (02) aqu benedict, salis exorcizati immi ionem, cum oratione, vt supr maleficium fugaret. Prtere, quia sp omnia iumenta maleficijs intersiciuntur, aduertere debent quibus talia accidunt, et sub limine ostij stabuli, aut prsepe, vel vbi adquantur terra amoueatur, et alia terra cu (05) aspersione aqu benedict adilla loca reponatur, quia sp Malefic fass sunt, maleficij aliqua instrume (02) ta adilla loca occultasse, fass quod ad instanti Dmonu (05) tantummod foueam facere habeant, Dmon au (05) t maleficiumreposuisse, quod (36) quidem maleficiu (05) res viliima erat, vt lapis, lignu (05) , vel mus aut serpens aliquis. Constat enim qud Diabolus maleficia operatur per se, necin illis rebus indiget consensu, aut et perditionem Malefic qurit, vnde et ipsam aliquo modo cooperaricogit. Contra grandines et te (02) pestates vltra ea qu supr signo crucis erecto hoc remedium practicatur. Lapilli enim tres ex grandine in igne (02) , sub inuocatione sanctiim Trinitatis, subijciuntur oratio dominica, cu (05) Angelica salut atione his aut ter, adiungitur Euangelium Ioannis, In principio erat Verbum, cum signo crucis vndique (30) contra tempestatem, ant et retr, et ex omni parte terr subinfertur. Et tunc cm in fine replicat trinies, Verbum caro factum est, et trinies ex post dixerit per Eugelica dicta, fugiat tempestas ista, subit siquidem tempestas ex maleficio fuit procurata cessabit. Hc veriima experime (02) to nec suspecta iudicantur, hoc ipsum enim qud lapilli in ignens proijciuntur, si absque (30) inuocatione diuini nominis fieret, superstitiosum ce (02) seretur. Qud si dicatur, nunquid sine illis lapillis sedari poit te (02) pestas? Respondetur, vtique (30) per alia sacra verba. Proijciens au (05) t intendit Diabolum molestare, dum eius facturam per inuo (34) cationem sancti im Trinitatis destruere conatur. Ad igne (02) potius qum ad aqu proijcit, quia citius dum resoluuntur, e etiam citius eius factura destruitur, effectum tamen custodi diuin volunt ati cmittit. Est ad hoc qud Malefica qud Iudice interrogata, an per aliquem modu (05) tempestates maleficijs concitat sedaripossent? Respondit, possunt, per hoc videlicet: Adiuro vos grandines. and ventos, per quinque (30) vulnera Christi, et per tresclaues, qui eius manus et pedes perforarunt, et per quatuor Euangelistas sanctos, Matthum, Mareum, Lucam, et Ioaunem, vtin aquam resoluti descendatis. Fatentur etiam mult, licet qudam spont, qudam in torturis et difficulter, qud quinque (30) sunt, per qu multum impediuntur aliquando in toto, aliqudo in parte, aliquando ne in personam hominis fiant, aliquando ne in suis amicis, et fidem integram, vel Dei prcepta seruantibus, se signo crucis, et orationibus munientibus. Ritus et crimonias Ecclesi colentibus, publicam Iustitiam ben exequentibus, et Christipaionem verbo vel menteruminantibus. Vnde et Nider, vbi supr, ea de causa vniuersaliter vel communiter in Ecclesia Campan contra auram pulsantur, tm vt tanquam tubas Deo consecrat as Dmones recedant suis maleficijs, tm etiam, vt populus excitatus Deum contra tempestates inuocet, et eandem ob causam cum altaris sacramento et sacris verbis ad auram sedandam proceditur communiter, ex antiquiima consuetudine Eccle siarum, in Gallia, et in Germania. Sed quia hic modus circadeport ationem sacramenti ad auram sedandam, videtur multis quiddam superstitiosum, non intelligentes regulas, per quas agnoscitur aliquid

superstitiosum vel non. Ide considerandum est, qud quinque (30) dantur regul seu considerationes, per quas quilibet agnoscere potest, an opus Deo exhibitum sit superstitiosum, idest, supra modum Christian religionis obseruatum, vel sit ad debitum cultum et honorem Deo exhibendum, tm in cordis qum corporis actibus, ex vera virtute religionis progrediens. Ista enim eliciuntur ex glossa super illud Apostoli ad Coloss. 2. qu sunt rationem habentia sapienti in superstitione, qu dicit: Superstitio est religio supra modum seruata, vt etiam supr tactum est. Prima est, qud in omnibus operibus nostris cumgloria Dei debeat esse principalis finis noster, iuxta illud: Siue manducatis, siue bibitis, siue aliud quid faciatis, omnia in gloriam Dei facite, ide in omni opere ad religionem pertinens Christianam attendatur, an opus sit ad gloriam Dei, et homo in opere det principaliter gloriam Deo, ita qud per ipsum opus et mens hominis Deo subijciatur. Et quidem licet propter hanc regulam cremonialia, vel etiam iudicialia veteris Testamenti, iam in nouo n exercentur, cm sciamus illa sub figura, hc autem in veritate iam esse propalata, tamen deportatio sacramenti vel reliquiarum ad auram sedandam, non videntur contra hanc regulam militare. Item cm secunda regula sit, qud attendatur, an opus quod fit, sit ad exercitium vel refrenatiuum concupiscenti, vel abstinenti corporali, modo tamen virtute debit, hoc est, secundum ritum Ecclesi, vel secundum moralem doctrinam, quia Apostolus dicit Roma. 12. Rationabile sit obsequium vestrum. et propter hanc secundam regulam, fatu faciunt vouentes non pectinare caput sabbato, vel ieiunare die dominico tanquam meliori die, et similia, non videtur iterum qud deportatis sacramentis, et c. sit superstitiosum. Item cm tertia regul sit, qud attendatur, an opus sit secundum statutu (05) vniuersalis Ecclesi, vel secundu (05) sacr scriptur testimonium, vel salte (02) secundu (05) particulare (02) Ecclesi ritum, aut de consuetudine generali, qu secundum Augustinum pro lege habenda est. Vnde et Beatus Gregorius scribit Ang orum Episcopo, conqurenti, qud sunt diuers Ecclesi consuetudines in missarum celebratione. Respondit Gregorius, vt siue in Romana, siue in Galliarum, siue in quacunque (30) Ecclesia aliquidinuenisti, quod plus omnipotenti Deo poit placere, sollicite eligas, diuersenim consuetudines Ecclesi in cultu diuino, in nullo veritati repugnant, et ide seruand. et eas prterire illicitum est. Ide vt in principio tactum est, antiquiim consuetudines Ecclesiarum Ga'li, et quarundam Germani, cm decreuerint Eucharistiam ad auram deportarc, non poterit hoc esse illicitum, verm quod non in patulo, sed in sacrario abscondito et incluso. Item cm quarta regula sit, quod inspiciatur, qud opus quod sit, habeat naturalem proprietatem ad effectum qui expectatur: alis enim si hoc non habet, censetur superstitiosum, ex qua consideratione characteresignoti, et nomina suspecta, eti imagines Astronomic et Nigromantic refutantur omnia tanqu suspecta, ide et exhac consideratione non possumus dicere, qud deportatio reliquiarum, aut Eucharisti contra Diabolicas infestationes sit superstitiosum, imo religiosiimum, cm ibi tota salus nostra contra aduersarium contineatur. Item cm quinta regula sit, vt attendatur, qud opus quod sit non prbet occasionem scandali vel ruin, quia tunclicet non esset superstitiosum, tamen propter scandalum esset dimittendum, vel differendum, vel occult sine scandalo facien dum, ide si deportatio talis sine scandalo sieri potest, vel saltem occult, tunc non est omittendum. Exista enim regula sp omittuntur benedictiones per verba deuota, siue super infirmos, siue vt ad collum alligentur, et hc secularibus omittuntur, dico quod saltem non public fiunt, vbioccasione ruin in alijs simplicibus prstare possent. Hc sufficiant qu ad remedia contra grandines, per verba et opera licita. REMEDIA QVAEDAM CONTRA quasdam occultas Dmonum infestationes, CAP. VIII. Sed iam iterum suspenditur iudiclum ad scribendum remedia contraqudam terr frugum nocumenta, qu per vermes interdum et cinifes, per turmas ad longiimas terrarum spacia in aere volantes, ita vt superficiem terr cooperire videantur, radicitus, cuncta virentia, tm in vinetis qum segetibus, et graminibus consummatis immittuntur. Item remedia contra pueros, opere Dmonum subtractos. Ad primum tamen dicendum iuxta S. Tboma (01) . 2. 2. q. 90. vbi petit, An liceat adiurare trrationalem creaturam? Respondit qud sic, per modum tamen compulsionis, qu referri tunc debet ad Diabolum, qui in nocumentum nostrum vtitur irrationabilibus creaturis, et talis est modus adiurandis in Ecclesi exorcismis, per quos Dmonum potestas excluditur ab irration abilibus creaturis. Si enim intentio refertur, qu ad irrationalem creatur, qu ad se qu nihil intelligit, vana esset, ex quo datur intelligi, quod per exorcismos licitos. et adiur ationes possunt depelli, diuina tame (02) aistente clementia, taliter vt prius populo ieiunia, proceiones, et ali deuotiones iniungtur, propter adulteria enim et multiplicationem criminum, huiusmo (34) di mala immittuntur, vnde et adconfeiones homines inducendi sunt. In nonnullis etiam prouincijs excommunicationes fulminantur, sedtune vim adiurationis super Dmones sortiuntur. Est et alia horribilis Dei permiio super homines, vbi interdum mulieribus subtractis pro (34) prijs filijs, et pueris alieni Dmonibus supponuntur, et hi quidem puerivulgariter campsores, in Alemanico, et Wcchselkind nuncupati sunt in triplici differentia. Nam aliqui sunt semper macilenti eiulantes, cm tamen quatuor mulieres nulla vbertate lactis vnum lactare sufficerent. Aliqui ver sunt incuborum Dmonum opere producti, quorum tamen filij non sunt, sid propri illius hominis et viri cuius semen receperunt, vt succubi, vel in somnis viros po (34) lluentes, hos enim interdum pueros diuina permiione supponu (05) t, subtractis pro (34) prijs filijs. Est et tertiu (05) genus, vbi inter du (05) Dmones in speciem paruulorum apparentes, nutricibus se ciungunt. Co (04) mune in omnibus tribus, qud multum ponderosi, macilentes n crescunt, et nulla vbertate lactis vt prmissum est, lacttur, et spius dicuntur euanuisse. Quare au (05) t diuina pietas talia permittit, dici potest (38)

ex duplici causa. Prim, quia parentes pueros nimis diligunt, vnde propter eorum vtilitate (02) talia permittuntur. Secundo, quia prsumendum est, (38) buiusmodi mulieres quibus talia accidunt. vt plurimm sunt superstitios, et in multis alijs Dmonibus seducuntur, vnde et Dominus verus zelotes, secundum rectum zelum, qui est vebemens amor in propri sponsam, ex quo alium non solm accedere non patitur, sednec signa adulterij vel suspitionis, vt maritus zelosus super animam quam precioso sanguine emit et per fidem despon sauit, sustinere potest in tactu, colloquio, appropinquatione, quocu (05) que (30) modo cum inimico Diabolo et aduersario salutis, et susigna adulterij maritus zelosus n patitur, quantu (05) tunc turbatur q adulterium committit? Vnde non mirum, si proprij sultrahuntur filij, et adulterini supponuntar. Et quidem vt fortius ista imprimantur, et quintum Deus animam zelatur, et non vult nec signa suspitionem causantia pati. Patet ex antiqua lege, vbi vt populum suum funditus elongaret ab Idololatria, prohibuit non solm Idololatriam, sed multa alia qu occasionem possent prbere ad Idololatriam, et qu etiam in se non videntur habere vtilitatem, quam tamen in suo mystico sensu mirabiliter rctinent, vnde non solm dixit, Exo. 22. Male ficos non patieris viuere superterram, sed et hoc adiunxit, non habitet in terra tua, ne fort peccare te faciat, sicut copulatrix occiditur, et peruagari inter homines non permittitur. Nota zelum Dei, Deuterono. 22. Deus prcepit: Nidum cum ouis, aut pullis desuper cubantem matrem, non deberent simul seruare, sed matrem permittere auolare, quia hoc gentiles ad sterilitatem vertebant. Zelotes Dominus in suo populo noluit tale signum adulterij pati, sic iam vetul inuentionem denarij, signum magnifortunij, et per oppositum vbi thesaurum somniarent, iudicant. Item prcepit omnia vasa cooperiri, et vasculum non habens operculum immundum censeri. Error erat, vt venientibus de nocte Dmonibus, aut vt vetul dicunt, die Secligen/ sed sunt Malefic, vel Dmones in earum effigiebus debe (02) t omnia consumere, vt pst abundantius tribuant. Colorant quidam, et dicunt, sibrettellunt contra determinationem Doctorum, qud prter homines et Angelos, non sunt ali creatur rationales, vnde non sunt nisi Dmones. Item Leuit. decimonono: Ne in rotundam attondetis comam, ne radetis barbam, illi enim faciebt idolatric in venerationem Idolorum. Item Deuter. vicesimosecundo, vt viri non induerentur vestibus mulierum, nec conuerso, quod ill in venerationem De Veneris, et alij in venerationem Martis, et De Priapis. Item ea de causaiuit destrui ar as Idolorum, et Ezechias destruxit serpentem neum, quando populus ei voluit offerre, dicens cuprum est. Et ea de causa inhibuit somnia non obseruari et auguria, et prcepit, vt vir aut mulier, in quo Pythonicus spiritus esset, occideretur, sicut iam sunt Warsagerin nuncupati, quomnia quia suspitionem generant, ad adulterium spirituale, ide vt dictum est, ex zelo quem Deus habet ad animas sibi desponsatas, sicut sponsiis ad sponsam inhibuit. Sicetiam et nos Prdicatores aduertere debemus, qud nullum sacrificium Deo magis acceptum, qum zelus animarum, vt Hieronymus super Ezechielem testatur. Vnde et consequenter in tertia parte operis, de exterminio Maleficarum, qu ad vltima remedia tractandum erit, hoc ipsum enim vltimum Ecclesi refugium, ad quod etiam ex diuino obligatur, vt dictum est prcepto: Maleficos ne patiaris viuere super terram, vbi and remedia contra Maleficos sagittarios includuntur, cm et hoc ipsum genus nisi per secularel rachium poterit exterminari. Remedium dum quis intuitu commodi temporalis se ex toto Dmoni deuouit, sicutexperientia sp docuit, per veram confeionem licet Diaboli potestate liberantur, tamen diu et pst grauiim molestati, et prcipu nocturnis temporibus fuerunt, et hic in eorum p nam Deus per misit, signam autem qud libemti erant, ex illo agnoscebatur, quia pecuniam in bursis aut capsulis, post confeionem deficiebat, super qu plurima gesta deduci possent, sedbreuitatis causa omittuntur. MALLEI MALEFICARVM TERTIA PARS. AD OPVS IVDICIALE, TAM inforo Ecclesiastico, qum ciuili, contra Maleficos, ac omnes Hreticos pertinens, XXXV. Qustiones complectens, IN QVIBVS REGVLA INCHOANDI Processum iudicij, continuatio, et sententiandi modus, luculentissim demonstratur. Quis sit competens Maleficarum Iudex, QVAESTIO PRIMA GEneralis et introductoria. Vtrm Malefic et earum fautores, receptatores et defensores, ita subijciuntur iudicio Ecclesiastico diocesanorum, et ciuili, qud ab earum inquisitione valeant Hretic prauitatis Inquisitores esse exonerati? Et arguitur qud sic. Nam in c. accusatus. . san. lib. 6. dicitur: San cm negocium fidei quod summ priuilegiatu (05) existit, per occupationes alias non debeat impediri pestis Inquisitores Hretc sede Apostolica deputati, de diuinationibus aut sortilegijs, nisi Hresim saperent, manifest intromittere se n deberent, nec punire talia exercentes, sed relinquere suis Iudicibus puniendos. Nec videtur obstare, qud Hresis Maleficarum hc non exprimitur, tm quiaeisdem panis in foro Conscienti puniuntur, de conse. distin. 1. pro dilectione. Si Diuinatorum et Maleficorum peccatum occultum sit, interponitur p nitentia quadraginta dierum, si notorium Eucharistia denegatur, et quorum in eadem p na etiam idem iudicium decernitur, tm etiam, quia eadem vtrobique videtur esse culpa, cm sicut Sortilegi iudicium sortiunt, ita Malefic nocumenta creaturarum Dmonibus expectant et exigunt vtrobique (30) , quod solo Deo qurendum est, creaturis illicit requirentes, vnde vtrobique peccatum Idololatri, ad quem sensum Esai 21. notatur, (38) Rex Babylonis stetit in biuio, in capite duarum viarum commiscens sagittas, interrogauit Idola. Prtere si dicatur, qud ca. restringit Diuinatores et Sortilegos super crimen Hresis, in quo subesse debent iudicio Inquisitorum, cm dicit, nisi Hresim

sapere (02) t manifest, ita (38) ad minus Diuinatores et Sortilegi hreticales sint eis subiecti. Contr, quia tunc essent dandi Diuinatores artificiales, de quibus nullibi in scripturis fit mentio. Prtere si Malefic sunt Inquisitoru (05) iudicio subiect, hoc erit pro (21) pter crimen Hresis, sed quia facta Maleficarum sine hresi possunt fieri, probatur. Nam sicut cculcare Christi corpus in luto, quod vald borre (02) dum esset peccatum, potest fieri sine errore in intellectu, et per consequens, e (02) t sine Hresi, quia stat, firmiter alique (02) credere ibi esse corpus, proijceret tamenin lutum adcomplacendum Dmoni, ex aliquo pacto, ide vtoptatum finem, puta thesauri inuentionem, vel simile obtineret, ita et facta Maleficaru (05) sine errore fidei, licet non absque (30) grandi peccato sieri possunt, vnde in illo casu vtique (30) iudicium Inquisitorum subter fugiunt, et suis Iudicibus relinquuntur. Pratere sicut Salomon Dijs suarum vxorum reuerentiam exhibuit propter complacentiam, nectamen propterea Apostasiam per fidi incurrebat, quia mente fidelis, et veram fidem semper retinuit: ita et Malefic propter reuerentiam quam exhibent Diabolo, propter pactum initum, mente fidem retiner, tes, non sunt propterca Hretic nu (05) cupand. Prtere, si dicatur, qud omnes Malefic fidem habent abnegare, vnde et Hretic iudicand. Contr, quia in casu quo etiam mente et corde abnegarent, adhuc non Hretic, sed Apostal nuncupantur, et cm sit differentia inter Hreticum et Apoltatam, et Hretici Inquisitorum iudicio subijtiuntur, vtique (30) Malefic corum iudicium subter fugere habent. Prtere 26. qust. 5. dicitur: Episcopi eor umque (23) ministri, ommbus modis elaborare studeant, vt perniciosam et Zabulo inuentam Sortilegam et Magicam artem, ex parrochijs suis penitus eradicare studeant, et si aliquem virum aut mulierem buius sceleris sectatore (02) inuenerint, curpiter dehonestatum de parochijs suis cijciant, vnde cum c. 348. in fine dicat, suis iudicibus relinquant, et quia loquitur in plurali, tam de Ecclesiastico quam ciuili iure, ide ad minus per ca. allegatum subduntur diocesanorum iudicio. Qud si diocesani etiam seipsos exonerare vellent, prout Inquisitores prfatis iam tactis argumentis rationabiliter facere videntur, vellentque (23) Maleficarum punitionem ad temporales Iudices retorquere, his argume (02) tis probabiliter hoc facere possent, habetur inc. vt inquisitionis. . prohibemus quoque (30) districtius prfatis dominis temporalibus et rectoribus, ipsorumque (23) Officialibus, neipsi de hoc crimine cm sit mer Ecclefiasticu (05) quoquo modo cognoscant vel iudicent, et loquitur de crimine Hresis, sequitur ergo, (38) vbicrimen non est mer Ecclesiasticu (05) , sicut est crime (02) in huiusmodi Maleficis, qui pro (34) pter damna temporalia qu ab eis inferuntur, Ciuili et non ab Ecclesiastico debent puniri. Prtere C de Iudis. l. vl. in fi. dicitur: Cernat prtere bona sua proscripta, et mos sanguinis p na destinandus, qui fide (02) Christi repugnabat peruer sa doctrina, quod si dicatur, (38) lex loquitur de Iudis conuersis, et pst redeuntib. ad ritum Iudorum, instantia non valet, im argumentu (05) amplius per hoc fortificatur, c (38) cm tales propter Apostasi fide Iudex ciuilis habet punire, ergo e (02) t Maleficas fide (02) abnegtes, cm abnegatio fidei in toto vel in parte sit fundamentu (05) Maleficarum. Prtere, licet in solutione dicatur, (38) proeodem Apostasia et Hresis sit capienda, adbuct Ecclesiasticus Iudex non se habet de eis intromittere, sed ciuilis, n occasione qustiones hresum nullus debet populu (05) commouere. Sed Prses de (02) t per se pro (21) uidere. In Autb. de md. Prin. id est, de mandatis Principu (05) . colla. . neque (30) occasione. vbi dicitur, neque (30) occasione religionu (05) hresumque (23) qustiones permittas alicui prouinciam commouere, aut aliter quadam prceptione iniungi prouinciam cui Prsides, sed ipse prouidebis competenti vtilitate fiscalibus, et qu alia sunt perscrutari et non permit. tere aliquid fieri citra nostras prceptiones occasione religionum. Patet ex his, qud de expugnante fidem nullus debet se intromittere, nisi Prses. Prtere si cognitio Iudioum, et punitio talium Maleficarum nonssectaret totaliter ad ciuilem Iudicem, quo modo leges de his tribus se intromittere possent. Nam C.de Maieficis. l. nemo. l. culpa. l. nullus, omnes illos quos vulgus Maleficos vocat, capitali pan subijcit, et e. l. militi. bestijs obijcere decernit, qui Magica arte vit in nocentum insidiantur. Item, qud qustionibus et tormentis ad interrogandum sulijci debeant, et qud nullus fidelium sub p na exilij, et etiam amissione ommum bonorum, cum eis participat, cum multis alijs p nis annexis, qu eligenti illas leges occurrunt. Econtrari ver et pro Veritate, legum Doctores talium Malesicarum pumtionem in Ecclesiasticum Iudicem possunt retorquere, vt simul copulatiu habeant cognoscere et iudicare, et hoc sic probatur. In crimine Cano (34) nico Prses cum Metropolitano habet discernere, et non Metropolitamus per se, sed adiuncto Prside, patet in Authen. de manda. prin. . Si ver Canonicum sit quod quritur, vn cum Metropolitano prouinci hoc disponere et decernere prouidebis, siue alij quidam dubitant, glo. id est, in fide, quo casu solus cognoscet, siue alij quidam glossa. tunc Episcopus cum Prside scilicet cognoscet et caus Deo dare amabilem, et decibilem terminum, qui et decenter orthodoxam custodiat fidem et identitatem procuret fiscalibus, et nostros subiectus seruet inuiolatos, glo. id est, eos non corrumpat in fide. Prtere, princeps secularis licet puniat p na sanguinis, nontamen per hoc iudicium Ecclesi excludit, cuius est cognoscere et diffinire, im necessari prsuppit, vt patet C. de summa Tri. et fi.ca. 51. in fine, et extr, de hre. c. ad abolendam. et c. vergentis. et c. excommunicamus.1. et 2. im eadem p na est et secundum leges, et secundum Cano. vt patet C. de hre. l. Manichos. et l. Arriani. vnde et adeos pertinet, prcipu in simul, et non diuisim talium punitio. Prtere, sicut leges decernunt clericos proprijs iudicibus emendari, et non temporalibus seu secularibus, e qud crimen Ecclesiasticum in eis censetur: ita et Maleficarum crimen, cm sit partim ciuile et partim Ecclesiasticum, propter damna temporalia, et fidem quam

violant. Ide ad vtriusque (30) partis Iudices pertinet ad cognoscendum, iudicandum et puniendum. Et fortificatur ratio in Auth. vt cler. apud proprios Iudices. . si ver. colla. 6. vbi dicitur: Si ver Ecolesiasticum sit delictum egens castigatione Ecclesiastica et mulcta, Deo amabilis Episcopus discernit nihil communicantibus clariimis prouinci Iudicibus. Neque (30) enim voluimus talianegotia omnin scire ciuiles Iudices, cm oporteat talia Ecclesiastica examinari et emendari animas delinquentium, per Ecclesiasticam mulctam, secundu (05) sacr as et diuinas regulas, quas et nostr sequinon dedignantur leges. Hcbi. Vnde et per oppositum crimen mixtum ab vtrisque (30) est puniendum. Responsio, cm principalis intentio nostra in hoc opere sit ab inquisitione Maleficarum quantu (05) cum Deo fieri poit, nos Inquisitores partium superioris Alemani exonerare suis Iudicibus ad puniendum re linquendo, et hoc propter negotij arduit atem, dumtamen identitate fidei et saluti animarum non eo minus prouideretur, quare et prsens opus aggrei sumusipsi Iudicibus modos cognoscendi, diffiniendi, et sententiandi relinquendo. Ide ad ostendendum, qud Episcopicon tra Maleficas in multis procedere point, etiam seclusis Inquisitoribus, licet ipsi Episcopi sine temporali et ciuili iudicio, vbi punitio transit vindictam sanguinis, non it a procedere valeant, expedit certas opiniones aliorum Inquisitorum, in diuersis regnis Hispani in medium deducere, et illas (salua eorum semper reuerentia,) cm sub ordine vno prdicatorum militamus infringere, vt eoclarior in singulis habeatur intellectus. Est itaque (30) eorum opinio, qud omnes Malefici, Sortilegi, Diuinatores, Nigromantici, et breuiter sub quocunque (30) genere Diuinationum existant, et qui fidem sacram semel susceperunt, et profei sunt, iudicio Inquisitorum subiaceat, taliter vt in tribus qu notantur in capitulo, multorum querela, in principio de hre, in Clement. nec Inquisitor sine Episcopo, nec Episcopus sine Inquisitore procedere habeant. Licet in quinque alijs vnus sine altero procedere valeat, si cui placet capitulum legat et inueniet, vnum autem tribus est sententia diffinitiua, ad quam vnus sine altero non debet procedere, et hoc vbi prfati hretici sunt habendi. Addunt insuper blasphemos, et quocunque (30) modo Dmones inuocantes, et excommunicatos, qui in excommunicatione stetissent per annum animo contumaci, in causa fidei, vel etiam in non causa fidei, sub certis casibus et plura alia includent per qu auctoritas ordinariorum nimis eneruatur, and nobis Inquisitoribus ampliora onera imponuntur, minus secur coram tremendo Iudice, qui vtique (30) districtam nobis super commii officij exiget rationem et quia eorum opinio non infringitur, nisi eorum fundamentum sit annullatum, ide notdum, qud principale funda mentum per glossatores Canonum, et prcipuesuper ca. accusatus. et . San. et super verba, Hresim sapiant, manifest accipitur, fundant insuper se super dicta Theologorum, Thom, Alberti, Bonauentur, m 2. senten. dist. 7. Ex his specialiter aliqua expedie recitare. Nam vbi cap. dicit, vt in augmento primo deductum est, qud Inquisitores hretic prauitatis, de Sortilegijs et Diuinationibus se non debeant intromittere, nisi Hresim sapiant, manifest dicunt, qud Sortilegi vel Diuinatores, sunt duplices, scilicet artificiales, et hreticales et primi dicu (05) tur meri Diuinatores, quia videlicet mare ex arte agunt, de quibus e (02) t loquitur Canon ex tenore, extr de sortilegijs, vbi dicit, (38) Vdalricus Presbyter cum quodam infami, hoc est Diuinatore, dicit glossa ad secretum locum perrexit, n ea intentione, vt Dmonem inuocaret, quasi dicat: quia hoc fuisset hreticum, sed vt cum inspectione Astrolabij furtu (05) quoddam inueniret, quasi dicat: quod est mera Diuinatio, vel Sortilegium. Secundi ver Hreticales dicu (05) tur Diuinatores, qui in eorum arte Dmonibus alique (02) honorem latri vel duli impendunt, qui diuinando futura pr dicere conantur, vel aliquid simile quod Hresim sapiat, manifest exercent, et tales iudicio Inquisitorum, sicut et alij Hretici subiacent. Et qud hc sit mens Canonis, probant per Canonistas glossantes verbu saperent. Nam Io. super allegatum Canonem, accusatus, et verbum saperent: dicit ita saperent, sicut est circa aras Idolorum nepharias preces emittere, sacrificia o (34) fferre, Dmones consulere, eorumque (23) responsa suscipere, vel associant sibi propter sortes exercendas Hreticos, vel faciunt prdicta cum sanguine, vel cum corpore Christi, vel in sortibus, vt point habere responsa, puerum rebaptizant, vel his si milia. Ad eundem sensum allegant Archid. super eodem capit. et . San, et super eodem verba saperent. Item allegant Ioannem, mod Raymundum, Guilielmum de monte Laudu. Item probant per determinationem Ecclesi, ex Concilio Acquirensi. 26. qustio. 5. Episcopi. vbi huiusmodi mulieres superstitios infideles nomina (01) tur, cm dicitur: vtinam h sol in sua perfidia perissent, et Perfidia in Christiano dicitur Hresis, vnde et Inquisitorum Hreticorum iudicio sunt subiecti. Probatur insuper per Theo logos. Prim per sanctum Thomam, in 2. senten. dist. 7. vbi qurit, vtrm vti auxilio Dmonis sit peccatum, vbi inter alia hcverba dicit super illud Esai octauo: Nunquid non populus Deo suo requiret visionem? In omnibus in quibus complementum operis ex virtute Dmonis expectatur, est Apostasia fide, propter pactu (05) initum cum Dmone, vel verbotenus si inuocatio intersit, vel facto aliquo, etia (01) si sacrificia desint. Ad idem allegant Albertum in eodem suo scripto et distin. item Petrum de Tharentasia, item Petrum de Bonauentura, nouiter canonizatum, qui tamen non Petrus nominatur, cm fuerit veru (05) nomen suum, item Alexandrum de Ales, et Guidonem ordinis Carmelitarum, qui omnes dicunt, qud Dmones inuocantes sunt Apostat, et per consequens Hretici, vnde Inquisitorum Hreticorum iudicio (34) subiecti. Sed qud prfati Inquisitores per hc et per qucunque (30) abeis allegata, non possunt sufficienter probare, quin etiam prfatisortilegi, et ctera iudicio Ordinariorum, seu Episcoporu (05) , seclusis Inquisitoribus possunt subiacere, et qud Inquisitores talium Diuinatorum, Nigromanticorum, seu etiam Maleficorum, se possunt exonerare, non qud illi Inquisitores mal faciunt inquirendo

super tales, vbi Episcopi non inquirunt, in quo casu potius Inquisitores illi sunt commendandi, sic probatur. Inquisitores non habent se intromittere, nisi super crimen Hresis, et cm hoc oportet, qud illud crimen sit manifestum. Patet per frequenter allegatum Canonem, accusatus, et in . San. Quo stante, tunc iterum arguitur, cm quis aliqua committit, qu absque (30) vitio Hresis committere potest, quantumcunque (30) illa sint grauia et enormia, adbut non est vt Hreticus iu dicandus, licet sit puniendus, ex quo sequitur, qud vbi quis non est iudicandus vt Hreticus, sed vt Malefactor puniendus, Inquisitor non se debet intromittere, sed debet talem iuxta tenorem Canonis suis Iudicibus ad puniendum relinquere. Quo iteru (05) stante, sequitur, qud omnia inducta per glo (34) ssatores, Canonistas et Theologos, vt Dmones inuocare, eis sacrificare, et c. vt supr tactum est, nisi ex vitio Hresis processerint, Inquisitores se non debent intromittere, sed suis Iudicibus, vt supr, relinquere. Quo iterum stante, cm prfata spiim sine vitio Hresis fieri possunt, in quo casu talia facienies non sunt vt hretici habendi, aut condemnandi, subscriptis probatur auctoritatibus et rationibus. Nam ad hoc, qud aliquis sit propri Hreticus, quinque (30) requiruntur. Primum est, vt sic error in ratione. Secundum est, quderror ille sit circa ea qu sunt fidei, vel contra Veritatem determinationis Ecclesi, inijs qu pertinent ad fidem, vel bonos mores, et necessari ad consequutionem vit tern. Tertium est, qud error talis fit in illo, qui Catholicam fidem professus est, alis enim esset Iudus, vel paganus, non Hreticus. Quartum est, qud talis error in eo qui fidem suscepit, sit taliter, qud aliquam veritatem de Christo conficeatur pertinentem ad diuinitatem vel humanitatem, alis si totum discederet, esset Apostata. Quintum est, vt talem errorem pertinaci voluntate et obstinata eligat, et sequatur: et qud de hresi et hretico sit sumpto. ca. alle. accusatus. et verbum saperent intelligatur, glossam tamen Canonistarum non reprobando, sed saluando sic probatur. Nam qud primum requiratur scilicet error in intellectu, hoc notum est omnibus per communem regulam: Duo requiruntur vt quis dicatur Hreticus, vnum materiale, scilicet, error inratione, alterum formale, scilicet, pertinacia in Voluntate. Patet et per August. Hreticus est, qui nouas et falsas opiniones aut gignit, aut sequitur. Ratio etiam adest, quia Hresis est species Infidelitatis, et Infidelitas est in intellectu subiectiu, sicut et Fides sibi contraria et opposita habent sieri circa ide (02) . Quostante, factum vel opus quodcunque (30) sine errore non facit Hreticum, vtputa, si quis fornicatur aut m chatur, licet agat contra Veritate (02) , qui dicit: Non machaberis, ex hoc non est Hreticus, nisi cadat, vel opinetur fornicariesse licitum. Et ratio est, quia quandocunque (30) aliqua duo (34) necessari requiruntur ad constitutione (02) alicuius, deficiente altero illorum, impoibile est illud esse, quia dato opposito quod sine illo poit esse, iam non necessari requireretur ad constitutionem illius, sicut ad constitutionem domus necessari requiritur fundamentum, paries, tectum, ide altero deficiente, non habetur domus. Sicergo, quia ad Hresim constituendam requiritur error in intellectu, necessari, nullum factum absolut sine errore in intellectu facit Hreticum. Et propter hoc nos Inquisitores Germani dicimus cum B. Antoni.in 2. par. sum. su, hanc materi pertractantis, qud baptizare imagines, adorare Dmones, eis thurificare, conculcare corpus Christi in luto, et omnia buiusmodi, qu sunt vald horrenda peccata, nisi fit error intellectu, non faciunt hominem Hreticum, et ide si quis faceret ista, vtput baptizaret imaginem, non mal sentiens de sacrame (02) to Baptismi, nec de eius effectu, nec credens istum Baptisinum esse aliquid, nec habere effectum ex vi sua, sed fecit hoc propter aliquem finem, facilius assequendum Dmone, cai qurit propter hoc complacere, ita qud aliquo pacto implicito, vel expresso illud agat, vt Dmon sibi vel alicui faciat quod petit, secundu (05) (38) characteribus et figuris secundu (05) artes Magicas, ab hominib. Dmones pacto expresso, vel tacito inuocantur, ad desideria eoru (05) explenda, dummod non petant Dmone quod sit supra facultate (02) eius, nec quantu (05) ad potentia (01) , nec quantu (05) ad cognitionem, sic. s. (38) no (04) mal sentiat de potestate, aut cognitie Dmonis, sicut essent illi, qui crederent, qud Dmon poit neceitate liberum arbitrium hominis, vel illi qui crederent, qud Dmon omnin ex tali pacto, et in omnem euentum, quantumcunque (30) Deo non permissus, posset facere quod petunt, vel qui crederent, qud posset scire alteram partem futuri co (04) tingentis, vel effectum aliquem facere, qui est proprius soli Deo: tales enim, non est dubium, qud haberent errore (02) in intellectu, et mal de potestate Dmonis sentirent, et per consequens, suppositis alijs conditionibus qu re quiruntur ad Hresim, essent Hretici, et Ordinariorum simul et Inquisitorum iudicio subiecti. Sed si ex causis prd ctis facere (02) t, no (04) mal sencientes de Baptismo et alijs prdictis, prout communiter fit, eo qud ipso facto Malefici, et Nigrom antici, cm sciunt ipsum Diabolum esse inimicum fiei, et aduer sarium salutis, iam coguntur in corum cordibus sen tire magnam vim esse in fide, et quod nulli falsitati subiacere potest, cui pater mendacij non presse noscitur. Ide licet talia facientes peccarent grauiim, non tamen essent Hretici, et ratio est, quia non mal sentiunt de sacramento, licet eo mal et sacrileg vtantur, vnde sunt magis Sortilegi qum Hretici, et de numero illorum de quibus alleg. ca. accusatus. prtendit non subiacere iudicio Inquisitorum, cm non manifest sapiant Hresim, im vix occult et quasi nullo modo. Et eodem modo de adorantibus Dmonem, et sacrificantibus ei, quia si hoc faciunt, credentes diuinit atem esse in Dmonibus, vel credentes, qud cultas latri sit ei exbibendus, vel quod omninex exhibitione talis cultus, assequantur quod requirunt Diabolo, no (04) obstante Dei prohibitione, seu etiam permiione, tales essent Hretici. Sed si ista faciunt, non ita sentientes de Dmone, sed vt aliquo pacto cum Dmone facilius per ista exequantur ab ipso quod intendunt, tales non sunt Hretici ex naturarei, licet

grauiim peccent. Et quidem pro maiori declaratione sunt aliqu obiectio (34) nes mouend. Nam obstare videtur, quo (34) d secundum iura simoniacus non est hreticus, vt 1. q. 1. quisquis per pecuniam, et tamen non habent errorem in intellectu, nam simoniacus nonest Hreticus propri, sed larg propter qudam similitudinem, quia ex quo vendit vel emit sacra, ita agit, acsi stimaret donum grati pecunia posse possideri, secundum Thomam. Sed non hoc stimando, sicut communiter accidit, non est Hreticus, quia hoc non credit, sed bene verum esset, si hoc crederet, scilicet, donum grati posse pecunia poideri. Item obstare videtur quod dicitur de Hreticis, quicunque. et alle. c. accusatus, qud adorans Hreticum, est Hreticus. Sed grauius peccat, qui adorat Dmonem, qum qui adorat Hreticum, ergo, et c. Item qui iudicandus est vt Hreticus, videtur esse Hreticus, nam Ecclesia non potest iudicare nisi de ijs qu patent, occultorum enim cognitor est Deus et Iudex, distin. 33. erubescant. Sede a qu sunt in intellectu, non possunt patere nisi ex factis intrinsecis, visis vel probatis, ergo talis facienst alia, est iudicandus Hreticus. Prtere, impoibile videtur qud aliquis faciens talia, scilicet, conculcando corpus Christi, et huiusmodi, licet mal sentiat de corpore Chri sti, probatur hoc, quia impoibileest maliti esse in Voluntate, quin sit error in intellectu, cm et secundum Philosopbum, omnis malus est ignorans seu errans, cm ergo talia facientes habet malitium in Voluntate, ergo habent errorem in intellectu. Respondetur ad ista, et prim super primum et tertium, quia coincidunt. Duplexiudicium. s. Dei, qui, videt interiorem, et hominu (05) , qui non possunt iudicare de interioribus, nisi per exteriom, vt argume (02) tum fatetur terlium, mod ille qui iudicatur vt Hreticus, iudicio Dei est ver Hreticus, ex natura rei. Deus enim nullum iudicat Hreticum, nisi habe (02) tem errorem fidei in intellectu. Sed ille qui iudicatur Hreticus iudicio hominum, non oportet (38) sit Hreticus ex natura rei, sed (38) fecerit tale pactum, per quod apparet, ipsum mal sentite de fide, et per conseque (02) s, iuris psumptione Hreticus reputatur. Etsi quratur, an Ecclesia habet statim iudicare tales, qui sic adomnt Dmones, vel baptizant imagines, Hreticos? Responsiones nota. Prim, qud ad discernendum istud magis pertinet ad Cononistas scilicet, quae (16) Tbeologos, Canonist dicent, iuris prsumptione Hreticus reputatur, et vt Hreticus est punie (02) dus. Theologus dicit, primoiudicio sub correctione sedis Apostolic, non quantu (05) est ex natura rei, quicquid sit iuris prsumptione. Et ratio pt esse ista, quia quandocunque (30) aliquis effectus dependere po (04) t ex duplici causa, nunquam ex natura rei, ex illo in effectu po (04) t iudicare prcis altera causa. Cm igitur iste effectus, qui est adorare Dmonem, vel eius auxilium, ad maleficdum postulare, imaginem baptizando, vel infantem viuum offerendo, vel occide (02) do, vel aliud huius, possunt procedere ex duplici causa, scilicet, vel credendo Dmonem esse adorandum, et sibi sacrifieandum, and imagines capere sacramentales effectus, vel quia aliquo pacto facto cum Dmone, facio vt facilius obtineam quod volo Dmone, in ijs qu n sunt supra facultatem suam, vt supr tactum est, n debeo statim iudicariex tali effectu prcis alteram causam, scilicet, qud hoc faciat vt mal sentiens de fide. Vnde quando constat de huiusmodi effectu, vlterius inquirendum est de causa, et si ex errore et peruersitate fidei hoc fecerit, iudicandus est Hreticus, et iudicio Inquisitorum cum ordinarij subiacebil. Sed siex aliacausa, iudicandus vt Sortilegus, et viliimus peccator. Aliaresponsio ad nostrum propositum, quicquid sit ex omnibus dictis et allegatis, cstat qud omnes Diuinatores et Malefict, qui iudicantur Hreticiiuris prsumptione, et non ex natura rei, Ordinariorum iudicio, et non Inquisitoru (05) subiacent, nec prfati Inquisitores aliorum regnorum, per allegationes Canonum et glossatorum, setueri possunt, e quod tales Dmonibus sacrificantibus et adorantibus, iud. cant Hreticos, iuris prsumptione, et non ex natura rei. Textus autem dicit, quod debea (01) t sapere Hresim manifest, id est, sapere intrinsec, et ex natura rei, et sufficit nobis Inquisitoribus de Hreticis ex naturarei igsectis seintromittere, alios suis Iudicibus relinquendo. Et quia dictum est, qud inquire (02) dum est de c, vtrm ex errore fidei hoc fecerit vel n: vtique (30) hoc facilerit. Nam sicut habitus fidei cognoscitur per actum fidei, qui est, credere et confiteri quae (16) sunt fidei, et habitus castitatis per cast viuere: ita Ecclesia pt iudicare aliquem Hreticu (05) , inquirendo, si habet actum discernendi de aliquo articulo fidei. Siceti et Malefica, qu fidem in toto velin parte abnegauit, vel corpus Christi viliim tractauit, omagium prstitit, vtrm huiusmodi ad co (34) mplacendum Dmo (34) ni tantm fecerit, im si iu toto abnegauit, etiam corde, iam iudicabitur vt Apostata, et deficiet quarta conditio, qu habet concurrere ad hoc, vt quis propri dicatur Hreticus. Qud si huic determinationi obijcitur Bulla, et Co (34) mmiio nobis ab Inmocentio VIII. facta: vt Malefic indicio (34) Inquisitora (01) subijciuntur. Respondetur, perilla non excluditur, quin et diocesani etiam vsque ad sententiam diffinitiuam contra eos procedere point, per illa antiqua iura (vt dictum est,) cm hc bulla potius in partem sollicitudinis nobis Inquisitoribus tradita sit, quam et opere quan tum possumus cum Dei adiutorio exbibemus. Vnde et primum argumentum non suffragatur Inquisitoribus illis, sed potius contrariu (05) concludit, cm tales simoniaci tium mod iuris prsumptione censentur Hretici, de quibus ordinarij per se iudicare possunt, irrequisitis Inquisitoribus, imo nec Inquisitores de simoniacis varijs se intromittere habent, et pariratione de alijs, qui ta (01) tm iuris prsumptione Hretici iudicantur. Nam contra Episcopos schismaticos procedere non po (34) ssunt, et Prlatos alios superiores, vt patet in capitulo inquisitiones, de Hre. libr. 6. vbi sic dicitur: Inquisitores Hretic prauitatis ab Apostolica sede, seu alijs quibuslibet deputatis de huiu smodi crimine inquirere contra eos vt nequeunt, aut eius prtextu procedere contraeos in literis commiionis sedis Apostolic, qud hoc point contineatur expre. Si

tamen Inquisitores ipsi Episcopos vel alios superiores Prlatos sciuerint, vel inuenerint circa crimen Hreseos commisisse, aut eos de huiusmodi diffamatos existere vel suspectos, id tenebantur sedi Apostolic nunciare. Ad secundum similiter patet ex prhabitis responsio. Nam adorans Hreticum est tu (05) c Hreticus, si adoret ipsum, credens esse adorandum seu honorandum propter suam doctrinam et opinionem. Si autem honorat ipsum propter aliquid temporale, sine aliquo errore fidei in intellectu, no (34) n est propri Hreticus, sed iuris fictione vel prsumptione, seu similitudinari, quia agit sicut mal sentiret de fide, sicut ille quem adorat, vnde nec Inquisitorum iudicio subiacebit. Adtertium patet ex prmiis, quia licet iudicatur ab Ecclesia vt Hreticus propter facta extrinseca, visa, et probata, nontamen sequitur qud semper sit Hreticus exnaturarei, sediuris prsumptione sicreputatur, vnde et in illo casu Inquisitorum iudicium subte (02) rfugit, quia nonsapit Hresim manifestam. Ad quartum dicendum, qud falsum prsupponit, quia non est poibile, qud aliquis conculcet corpus Christi, absque (30) hoc quod mal sentiat, vel peruersitatem fidei habeat de corpore Christi, quia potest hoc facere sciens se peccare, et credens firmiter ibi esse corpus Christi. Facit tamen hoc vt placeat Dmoni, et facilius obtineat quod vult ab co. Et licet omnis malus erret, n tamen errore intellectus, qui est hresis, seu errans, mal sentiens de his qu sunt fidei, sed de his qu sunt virtutis alicuius, contrarium in vitijs operatur. Et tantum de primo principali quod ad Hresim propri sumptum requiritur, et secundum qud iudicio Inquisitoru (05) debet Hreticus propri subiacere. Nec obstat si dicatur, tamen etiam contra diffamatos aut suspectos leuiter, vehementer de Hresi, et qui no (34) n videntur sapere Hresim manifest Inquisitor potest procedere. Respondetur, inquirere potest et procedere super tales, in quantum sunt suspecti, aut diffamati de Hre si propri dicta, de qua etiam nunc loquimur (vt sp tactum est) qu habet errorem in intellecta, et alia quatuor sequentia annexa, quorum secundum est, vt talis error sit circaea qu sunc fidei, vel contra Veritatem determinationis Ecclesi, in his, qu pertinent ad fidem et bonos mores, et necessaria ad co (34) nsecutionem vit tern. Si enim error sit de his qu non pertinent ad fidem, put a qud credat quis Sole (02) non maiorem terra, et haiusmo (34) di, non est periculosus error. Error autem contra sacram Scripturam, contra articulos fidei, contra determinationem Ecclesi, vt suprtactum est Hresis. ar. 24. q. 1. hc est fides. Item quia determinatio dubiorum circa fidem pertinet principaliter ad Ecclesiam, et prcipu ad Pontificem summum Christi vicarium ac Petri successorem, vt expre dicitur 24. q. 1. quotiens. Et contra determinationem Ecclesi, nullus Doctor vel Sanctus suam sententiam defendit, vt dicit Tho. 2. 2. Nec Hiero. nec Aug. nec alius. Sicut ergo asserens pertinaciter contrafidem est hreticus, ita et contra determinationem Ecclesi, in his qu pertinent ad fidem et necessaria ad salutem pertinaciter asserens est Hreticus. Ipsa enim Ecclesia nunqu errasse in fide probatur, vt dicit 24. q. 1. recta, et alijs. c. Signanter autem dicitur, quia asserens contra determinationem Ecclesi non simpliciter, sed in his duntaxat qupertine (02) t ad fidem et salutem, est Hreticus. Nam in alijs contrariu (05) sentiens, non est Hreticus, sicut quod ius non potest separari ab vsu, in rebus vsu consumptibus, qud declarauit et determinauit loan. 22. in extrauag. ad conditorem. Vbi dicit, contradicentes huic sententi esse contumaces et rebelles Ecclesi, non Hreticos. Tertium quodre quiritur, est qud error sit in illo quitatholicam Verit ate (02) est professus. Si quis enim nunquam esset professus fidem Christianam, non esset propri Hreticus, sed simpliciter infidelis, vt Iudus et Gentilis qui foris sunt. Vnde Aug. de ci. Dei. Vide (02) s Diabolus genus humanum cultura Idolorum et Dmonu (05) liberari, Hreticos nouit, qui sub vocabulo Christiano, doctrin resisterent Christian. Oportetergo, qud error sit in illo qui in baptismo suscepit fidem Christianam, ad hoc vt sit Hreticus. Quartum quod requiriturest, qud talis error sit in eo, qui fidem suscepit taliter, qud aliquam Veritatem de Christo cfiteatur, pertinentem ad diuinitatem vel humanitatem. Si enim nullam Veritatem penitus consiteretur, magis propri Apostata qum Hreticus ce (02) seretur. Sic Iulianus Apostata, et distinguitur vnum ab altero, licet aliquando vnum sumatur pro alio. Sub hac conditione reperiu (05) tur certi, qui interdum egest ate et moleslijs varijs afflicti, corpus et animam tradunt Diabolo, et fidem abnegt, dummod in eorum neceit atibus et ad poidendu (05) diuitias et honores Diabolus eis aistat. Nouimus certos nos Inquisitores et pst aliquos p nitentes, qui vtique absque (30) errore fidei in intellectu, quia tantu (05) mod propter commoda temporalia talia commiserunt, vnde nec Hretici propri, nec iterum Apostat ex corde, vt Iulianus, licet magis Apostat censentur. Ex corde veri Apostat, si nolunt resilire, vt Hretici imp nitontes, tradentur curi seculari. Si autem velint, recipiuntur, prout Hretici p nitentes, Iuxtac. ad abolendam. 5. prsenti, de hreti. li. 6. Concordat Raymundus ti. de apostolica. reuertentes. vbi dicit: Qud reuertentes ab Apostasi Perfidia cm fuerint Hretici tanquam remertentes ab hresi sunt recipiendi, et hc sumitur vuum pro alio, vt prius tactum est, et subdit: Illi ver qui metu mortis fidem abnegant, hoc tu accipe, qui propter commodum temporale Diabolo fidem abnegant, et erroribas non credunt, licet iure Hretici n sint. Nota hc, qud n sunt propri Hretici. Subdit, post quam non habent in mente errorem, Iudicio Ecclesi, qu habet per exteriora deinterioribus iudicare, Hretici habendi sunt, nota hoc iuris fictione, et reuertantur, vt p nitentes Hretici recipiendi sunt. Non enim metus mortis est metus cadensin constantem virum ad fidem Christi abuegandam, sic et tu accipe propter commoda temporalia, vnde concludit, sanctius est mori qum abnegare vel vesci Idolaticis, vt dicit Augustin. et recitatur. 22. q. 4. Simile iudicium de Maleficis fidem abnegantibus esset, vt vbi resilire vellent, reciperentur vt pnitentes, absque (30) hoc quod curi seculari

relinquerentur, omnibus tamen modis ad gremium Ecclesi recipiuntur, vbi petunt, et curi seculari si nolunt reuerti relinquuntur, et hoc propter damna temporalia illata, prout in modis sententiandi patebit, et omnia prfatus ordinarius exequitur, ita qud etiam Inquisitor suas vices illi committere potest, in hoc duntaxat casu Apostasi, secus est in alijs casibus Sortilegor. Quintum, qud requiritur ad hoc vt quis propri sie Hreticus, vt talem errorem firmata Voluntate et obstinata eligat et pertinaciter sequatur opiniones. Vnde secundum Hieronymum, Hresis ab electione est dict a. Et ide secundum August. non qui falsas opiniones gignit vel sequitur, sed qui pertinaciter defendit Hreticus est censendus. Vnde si quis non pertinaci malitia sentiret aliquid contra fidem, sedignorantia paratus corrigi, si quis sentit falsum o (34) stenderetur sibi esse contra fidem, vel sacram scripturam, vel determinationem Ecclesi. 24. q. 3. dixit Apostolus. Et ide ipse Augustinus dicebat: Errare potero, Hreticus non ero, quia scilicet paratus corrigi, cm sibi fuerit ostensus error, et constat qud quotidi inter Doctores circa diuina sunt vari opiniones, et aliquando contradictori, ita qud necesse est alteram esse falsam, et tamen nulla earum reputatur falsa, donec per Ecclesiam fuerit determinata, articulo 24. q. 3. qui in Ecclesia. Ex quibus omnibus concluditur, qud probare Maleficos subiacere iudicio Inquisitorum, vel etiam alios quocunque (30) modo Dmones inuocantes per dicta Canonistarum super alle. verbum saperent, manifest in c. accusatur. comprehensum, non sufficienter probatur, cm tales ab eis Hretici iudicantur qudam iuris fictione, nec eti per dicta Thealogorum, cm et ipsi tales nominant Apostatas verbo, vel opere, non autem corde et mente, de quo erro (34) re verbum saperent prtendit. Et licet iudicantur vt Hretici, non tamen propter hoc sequitur, qud Episcopus sine Inquisitore non poit sententia diffinitiua contra eos procedere, aut carceri ad p nam deputare, aut tormentis exponere. Im in casu, quo hc decisio non videatur sufficere ad hoc, vt nos Inquisitores simus Maleficarum inquisitione exonerati, nolumus tamen hoc via iuris exigere, cm vices nostras in his du (05) taxat super sententiam ferendam ipsis diocesanis committere possumus. Hoc enim habetur in ca. multorum. in prin de hreti. in Clemen. Vbi sic dicitur, Multorum qurela et infr, vt negotium inquisitio (34) nis huiusmodi prosperetur felicius, quo deinceps eiusdem labis indago solertius, diligentius, et cautius per agetur, ipsum tam diocesanos Episcopos, qum per Inquisitores sede Apostolica deputatos, omni carnali odio veltimo (34) res, aut cuiusmodi commodi tempo (34) ralis affectione semotis decernimus exerceri, sic qud quilibet de prdictis sine alio citare, et arrestare, seu capere tut custodi, mancipare, ponendo in cpedibus, et manicis ferreis, si ei visum fuerit, super quibus faciendu (05) ipsius conscientiam oneramus, nec non inquirere contra illos, de quibus probuiusmo (34) di negotio, secundum Deum et Iustitiam viderit expdire, duro tamen tradere carceri, qui potius ad p nam qum ad custodiam videatur, vel torme (02) tis exponere illos, aut ad sententiam procedere contra eos. Episcopus sine Inquisitore, aut Inquisitor sine dioce sauo aut eius vt Episcopali sede vacante capituli super hoc delegato, si sui ad inuicem copiam habere valeant, infra octo dierum spacio, postquam inuicem se inquisinerunt non valebit, et si secus prsumptum fuerit, nullum sit et irritum ipsoiure, post sequitur ad nostrum propositum. Verm si hoc Episcopus vel eius seu capitulisede vacante delegato cum Inquisitore, aut Inquisitor cum altero eorun dem propter prmissa nequeant aut noluerint personaliter conuenire, potest Episcopus vel eius seu capituli sede vacante delegatus Inquisitor, et Inquisitor Episcopo vel eius delegato, seu sede vacante, ille qui ad hoc fuerit per capitulum deputatus, super illis committere vices suas, vel suas significare per literas consiliu (05) et consensum. Ex quo patet, qud licet in quinque casibus, vnus sine altero, in tribus ver minim procedere poit, quia tamen vnus alteri vices suas committere potest, prsertim qu ad sententiam ferendam, ide et nos hoc per prsentes facere decreuimus, alijs Inquisitoribus in suis limitis remanentibus. Ad argumenta ergo respondendo patet ex prmiis, ad sex prima argumenta pro Inquisitoribus militantia decisio, qud eorum inquisitioni Malefici et Sortilegi non videntur subijci. Ad alia autem argumenta pro diocesanis, in casu, quo et ipsi Maleficarum inquisitione se exoner are vellent, et ciuili iudicio relinquere, Patet qud non possunt hoc eadem facilitate quo Inquisitores facere, quia in crimine Hresis iuxta ca. ad abolendam. et ca. vergentis. et ca. excommunicamus vtrunque. exti de hre. Iudicis Ecclesiastici est cognoscere et iudicare. et Iudicis secularis exequi et punire, vbi sententia transit in vindictam sanguinis, secus vbi ad alias p nas p nitentiales. Videtur etiam, qud in Hresi Maleficarum, licet non in alijs Hresibus, eti ipsi diocesani suas vices ad cognoscendum et iudicandu (05) in foro ciuili committere valet, tum vt in argumentis tangitur, hoc crimen Maleficaru (05) n est mer Ecclesiasticum, im potius ciuile propter damna qu inferuntur temporalia, tm etiam, quia leges speciales in punitionem Maleficorum, qu ad omnem viam punitionis edit cernuntur. Videtur denique (30) , qud hc via plurimm in exterminium Malesicaru (05) deseruiret, et in maximum iuuamen Ordinariorum coram tremendo Iudice super districtum examen quod exigetur cum teste, scriptura iudiciam duriimum ijs qui prsunt, imminet, et secundum hanc differentiam procedemus, videlicet, qud Iudex secularis co (34) gnoscere et iudicare potest, vsque (30) ad sententiam diffinitiuam, ad p nitentiam quam ab ordinarijs recipiet, secus super sanguinem quam per se ferre potest. SVMMARIVM TRActandorum. Vtergo Iudices tm in foro Ecclesiastico, qum ciuili, modoscognoscendi, iudicandi, et sententiandi, semper in pro (34) mptu habere valeant, consequenter circa tria principaliter procedendum erit. Prim, quis modus inchoandi processum fidei. Secund, quis modus continuandi. Terti, quis modus termindi et sententiandi in hac materia Maleficarum. Circa primum quinque (30)

difficultates. Prim, quis inter tres modos procedendi, qui iniure tanguntur, sit magis competens. Secund, de numero testium. Terti, an point compelli ad iurandum. Quart, de conditione testium. Quint, an inimici capitales ad testificandum admittuntur. Secunda pars continet qustiones vndecim. Prima qualiter testes sunt examinandi, et quod semper quinque (30) perso (34) n debent esse prsentes. Ite (02) qualiter Malefic sunt interrogand generaliter et particulariter, et erit sexta in ordine li. quia cm numerus mutatur e vt lector facilius reperiet materiam optatam. Secunda, varia dubia declarat super responsies negatiuas, et quando sit incarceranda, et quando pro manifest deprehensa in Hresi Maleficarum. Tertia de modo capiendi Maleficas. Quarta de duobus, qu post captionem facienda sunt Iudici, et an deponentium nomina sint ei manifest anda, et defensiones cum deputatione aduo (34) cati sint concedend. Sexta, quid faciet Aduocatus sibi testium nomina non publicantur, et vbi inimicitiam capitalem allegat coram ludice. Septima, qualiter Iudex inimicitiam capitalem inuestigare habet. Octaua, de his qu Iudex habet aduertere ante quam delatam torme (02) tis exponat. Nona, de modo sententiandi ad qustiones et tormenta. Decima, super tormenta continuanda, et qualiter sint tormentand, et de cautelis et signis contra maleficium taciturnitatis. Vndecima, super finales interrogationes et cautelas Iudice obseruandas. Tertia pars continet prim qustiones tres, quas Iudex debet aduertere, et ex quibus omnis sententia diffinitiua debet procedere. Prima, an super examen candentis ferri poit sententiari. Secunda, de modo quo omnis sententia est ferenda. Tertia, ex quibus suspitionibus potest iudicari, et qualiter super vnamquamque (30) suspitionem debet sententiare. Demm super vltimam partem, de viginti modis sententiandi, quarum tredecim sunt communes super omnem Hresim, reliqui specialiter super Hresim Maleficarum, et quia locis suis patebunt, causa breuitatis hc non aignantur. QVAESTIO PRIMA SVPER MO. dum in choandi processum. Qvritv Rergo prim, quis sit modus competens ad inchoandum processum fidei contra Maleficas? Respondetur. Cm inter tres modo (34) s qui tanguntur extr de accusa. denun. et inqyisitio. et primus est, quando aliquis accusat aliquem de crimine Hresis, vel fautoria eoram Iudice, offerenda illud se probuurum, et inseribit se ad p nam talionis, nisi probet. Et secundus modus, quando aliquis denunciet aliquem, it a tamen, qud non offert se probaturum, nec vult facere partem, sed dicit qud denunciat zele fidei, vel ratione sententi excommunicationis, lat per ordinarium vel eius vicarium, aut ratione p n temporalis, quam secularis ludex contra non denunciantes. Et tertius modus per inquisitione (02) , hoc est, quando non est aliquis accusator vel denunciator, sed fama laborat in aliqua ciuitate vel loco qud sint Malefic, et tunc Iudex habet non ad instantiam partis, sedetiam ex officio procedere. Ide aduertendum, qud primum modum procedendi Iudex non libenter admittat. Tm quia non est in causa fidei vsitatus, nec etiam in causa Maleficarum, qu sua maleficia occult exercent. Tm etiam, quia est accusanti multum periculosus propter p nam talionis, qua plecteretur vbi in probatione deficeret. Tm etiam, quia est multum litigio. sus. Incipiat processum per citationem generalem, affigendo illam ad valua ad Ecclesi parochialia vel Prtorij per modum qui sequitur. Cm nos Vicarius talis Ordinarij, aut Iudex talis domini totis nostris affeclibus inhiantes, ac ex omnibus nostris prcordijs affectantes populum Christianu (05) nobis commissum in vnitate, et serenitate catholic fidei confoueri, ac ab omni peste prauitatis Hretic, visceraliter elongari. Idcirc nos ludex prfatus, cui ex iuncto officio hc incumbunt, ad gloriam et honorem recolendi nominis Iesu Christi, et ad exaltationem sanct fidei orthodox, arque (17) ue ad depreionem Hretic prauitatis, prcipu in Maleficis vniuersis et singulis, cuiuscunque (30) conditionis, status. Hc nota. Si Ecclesiasticus Iudex inquirit, addat ordinis, religionis, aut dignitatis existant, qui sunt infa terminos huius ciuitatis, aut circa illam, aut oppidi ad duo miliaria, ad quorum notitiam peruenerint, hc mandata Ecclesiasticus Iudex adiu (05) gat. Autoritate qua fungimur in hac parte, in virtute sanct Obedienti, ac sub p na exc municationis prcipimus et mandamus, ac mandando requirimus, et monemus, quatenus infra duodecim dies proxim computdos. Hoc seculari Iudex modo suo mandabit, et p nis eius consuetis, quorum primos quatuor pro primo, et reliquos quatuor primis quatuor immediatos pro secundo, et vltimos quatuor pro tertio termino peremptis. Actrina monitione Canonica aignamus nobis reuelant, si quis scit, vidit, vel audiuit aliquam esse personam Hretic et Maleficam, diffamat, vel suspectam, et in speciali talia practicante (02) , qu in nocumentum hominum, iumentorum, aut terr frugu (05) , et damnu (05) Reipublic clare valet, qud si nostris antefatis monitis et mandatis no (04) paruerit, cum effectu prmissa infra taxatu (05) terminum non reuelando, sciat, si ludex Ecclesiasticus addat excommunicationes, mucrone percussum: Secularis Iudex addat p nas temporales. Quam excommunicationis sententiam in omnes et singulos taliter, vt prdicitur contumaces, prfata nostra monitione Canonica prcunte, et eorum Obedientia requirente, nunc vt ex tu (05) c, et tunc vt ex nunc ferimus in his scriptis, Absolutione (02) harum sententiarum nobis tantummod reserudum. Concludit Iudex secularis modo suo. Datum, et c. Nota insuper super sec (38) m modu (05) , quod cm vt dictu (05) est, secundus modus p. ocedendi, et processum sidei incipiendi est per modum denunciationis, vbi denuncians non offert se probaturum, nec vult facere partem, sed dicit, qud denunciat ratione sententi exco (34) mmunicationis lat, vel zelo fidei, et propter bonum Reipublic, ide secularis Iudex hoc debet in sua citatione generali, aut prmissa monitione specificare, qud nemo stimet se p nalem fieri, etiamsi in probatione defecerit, quia offert se, non vt accusans, sed vt denu (05) cians. Et tunc, quia plures comparebunt ad denunciandum Iudici, not are debet Iudex vt procedat modo qui sequitur: Prim

haberet Notarium, et duas honestas personas, siue sint clerici, siue laici, vel si Notarius non posset haberi, tunc loco Notarij sint duo viri idonei. Hoc enim tangitur in c. vt officium. . verm. libr. 6. vbi dicitur: Verm, quiain causa graui criminis cm multa oportet cautela procedi, vt in reos sine vllo proferatur errore dur ac dign seueritas vltionis. Volumus et mandamus, vt in examinatione testium quos recipi super hoc crimine prdicto, ipsumque (23) contingentibus oportuerit adhibeatis duas religiosas and discretas personas. Hc Archidiac. inglo. possunt intelligi person honest, siue sint clerici, siue laici. Sequitur, in quarum prsentia per publicam si commod habere potestis personam, aut per duos viros idoneos, fideliter eorum depositiones testium describantur. Not aergo qud his personis adhibitis mandet denuncianti Iudex quod det in scriptis, vel saltem dicat verbo. Et tunc Notarius seu Iudex incipiat processum per modum qui sequitur. IN NOMINE DOMINI, Amen. Anno natiuitate Domini, et c. Tali die, talis men sis, in prsentia mei Notarij, et testium infr scriptoru (05) , talis de tali loco, et talis diocesis, vt supr, comparuit personaliter in tali loco, coram Honorabili Iudice, et obtulit eidem schedulam tenoris sequentis, inseratur tota. Si autem non per schedulam, sed verbo, ponatur sic: Comparuit, et c. et denunciauit eidem, qud talis de tali loco, diocesis talis, asseruit et dixit, qud sciret hoc, vel qud fecerit talia nocumenta sibi vel alijs personis. Quo facto incontinenti faciet iurare ipsum denunciantem modo consueto, vel ad quatuor Dei Euangelia, vel super crucem, erectis digitis tribus, et duobus depreis in testimonium sanct Trinitatis et damnationem anim et corporis, de dice (02) da Veritate super denunciatis, et prstito iuramento, interrogabit eu (05) . Vnde scit esse vera qu denu (05) ciauit, et si vidit vel audiuit. Si dicat se vidisse aliqua, vtput, quia ibirepertus tali hora tempestatis, vel quia tetigit iume (02) tum, vel quia intrauit st abulum. Interrogabit Iudex, vbi eum vidit, et quando, et quotiens, et per quem modum, et quierant prsentes. Si dicat qud non vidit, sed qud audiuit. Intenogabit eum quibus audiuit, et vbi, et quando et quotrens, et quibus prsentibus audiuit, formando articulos de quolibet prdictorum sir gulariter et diuisim, et Not arius seu scriptor ponat totum in actis seu in processum immediat post pradictam denunciationem continuando sic. Qua quidem denunciatione vt prmittitur facta, ipse Inquisitor incontinenti fecia intrare a quatuor Dei Euangelia, et c. vt supra ipsum denunciantem de dicenda Veritate super denunciatis, et interrogauit cundem, vnde et quomodo ea qu denunciauerat, nouerat, vel suspitionem habeat esse vera. Respondit, quia vidit, vel audiuit, interrogauit, vbi vidit, vel vbi audiuit, et dixit: qud tali die, talis mensis, talis anni, in tali loco. Interrogauit quotiens vidit, vel audiuit, et c. et formentur articuli, vt dictum est, et totum ponaturin processu, et specialiter interrogatur, qui sciunt cum eo in tali causa, et qui possunt scire. Quibus omnibus peractis vltim interrogabitur, si denunciat mala voluntate, odio, vel rancore, vel omittat aliquid fauore et amore, vel alis denunciat rogatus vel suboi dinatus. Et postrem iniungetur ei virtute iuramenti prstiti tenere secretum, quicquid ibi dixit, vel per Iudicem sibi dictum fuit, et ponetur totumin protessu et in actis, et in omnibus expletis ponatur paul infi. Acta sunt hc in tali loco, talidie, talis mensis, et tali anno, in prsentia mei Not arij vel scriptor is, adiuncto mibi tali invigorem officij Tabellionatus, et talium testium ad hoc vocatoru (05) et rogatorum. Tertius modus processum incipiendi, qui etiam est communis et vsitatus modus, et cm hoc secretus esset vbi nullus accusator vel denunciator se offerret, sed fama laboraret in aliqua ciuitate, vel loco, de aliqua Malefica, et etiam tali et propter famam Iudex absque citatione generali de qua supr, seu monitione ex officio procedere vellet, e qud talis clamor fiequens perueniret ad aures eius, tunc iterum iniboaret orest processum, in prsentia perso (34) narum, vt supr. IN NOMINE DOMINI, AMEN. Anno natiuitate Domini. Tali die, mense tali, seu mensibus talibus. Ad aures talis Officialis aut Iudicis talis loci peruenit, pluries fama publica referente acclamosa insinuationi producente, qud talis de tali loco dixit vel feeit talia ad maleficia pertinentia, contrafidem accommunem vtilitatem Reipublic, et ponatur tota prout fama laborat et paul infr. Acta sunt hc die tali, mensis talis, de anno tali, in prsentia testium talium vocatorum, rogatorum, et mei Notarijtalis auctoritate seu scriptoris vigore tali. Sed antequam secunda pars inchoetur, videlicet qualiter huiulmodi processus est continuandus, prmittenda sunt aliqua super testes examinandos, quot in numero esse debeant, et cuius conditionis. QVAESTIO SECVNDA, DE NVmero testium. Qvia dictum est in secundo modo de dictis testium, qualiter inscribi debeant, scire numerum et cditionem illorum opus est. Quritur vtrm Iudex duorum testium legitimorum non singularium, poit licit aliquem de Hresi Maleficaru (05) condemnare, vel plures qum duo necessari requirantur, et dicuntur testes singulares, qudo in dictis sunt partiales, concordt tamen in substantia seu effectu rei, vt si diceret, maleficiauit mihivaccam, alter puerum, concordarentin maleficio. Hc autem quritur, vbi testes non sunt partiales, fed omnin concordant. Et respondetur, qud quamuis videantur sufficere duo testes deiuris rigore, quia regula est, (38) in ore duoru (05) vel trium st at omne verbum, tamen de iuris quitate non vide (02) tur in hoc crimine duo sufficere, tm propter criminis immanitatem. In criminibus. n. probationes debent esse luce clariores. ff. de proba. si autem. Et Hresis, prcipu talis, inter maioracrimina numeratur. Et si dicatur, qud in hoc crimine sufficiunt leuiores probationes, quia leui argumento quis detegitur. C. de hre. lib. 2. Leui argumento recedendo iudicio Catholic religionis et tramite Hreticum se facit. Respondetur, verum est ad prsumendum, non autem ad condemnandum, tm propter iuris ordinis in hoc crimine detruncationem. In hoc enim ordo iudiciarius in fauorem fidei detruncatur, quia nec delatus videt testes iurare, nec etiam sibi publicantur, vt posset eis graue periculum imminere, vtin c. statuta. de hret. libr. 6. propter quod delatus non posset diuinare, sed tenetur ipse Iudex

per se et ex officio de testium inimicitia perquirere, quia excluduntur, vt infr patebit, et etiam si deposuerunt confus de causa Conscienti eos iterum interrogare, quod potest facere, extr de testib. per tuas. et ff. de qustionib. repet. nam quant magis via defendendi delato subtrahitur, tant magis incumbit ludici sollicitudo diligentius inquirendi. Vbi ergo inuenirentur duo testes concordes et legitimi contra quenquam, nec ex hoc vellem cum de tanto crimine condemnare, sed purgationem, si esset diffamatus indicere, vel propter vehemontem suspitionem, qu oritur ex dictis duorum testium, facere eum abiurare, vel qustionare, seu sententiam differre, non enim videtur tutum ad vocem duorum testium hominem bonfam, detanto crimine condemnare, secus si fuerit mal fam. De hoc Archidiaco. plenius in capit. vt officium. . verum. in princip. de hret. libro 6. super verbo testi. et in cap. sidei. In fine gloss illius capituli. Et loan. And. ibidem. In cap. etiam excommunicamus itaque. extr d hre. . addicimus. dicitur, qud faciat Episcopus iurare tres, vel plures boni testimonij viros de dicenda Veritate, si sciuerintin parrochia tales Hreticosibi esse. Ad idem quod si quritur: Vtrm Iudex per testes singulares solm, vel saltem cum infamia posset iust de tali Hresi aliquem co (34) ndemnare? Respondetur, qud non, nec per testes singulares solm, necetiam cum infamia, extr de testi. cum literis. prsertim cm in criminibus probationes debent esse luce clariores, vt supr patuit. et in hoc crimine nemo sit ex pr sumptione damnandus, extr de prsump. literas. ergo tali indicitur purgatio ratione infami, et abiuratio ratione suspitionis vehementis, qu consurgit ex dictis testium, camen vbi testes sunt singulares, concordant tamen in substan tia facti, et euide (02) tia facti concurrunt, tunc ludicu con scientia ibi oneratur ex indir ectorio, habetur qustio quotiens possint testes examinari. QVAESTIO TERTIA. Qvd si quritur. Vtrm Iudex testes poit compellere ad iurandu (05) de dicenda eidem in causa fidei seu Maleficaru (05) Veritate, Et etiam pluries eos examinare? Respondetur qud sic, prsertim Ecclesiasticus Iudex, vt supr patuit in c. vt officium. . verum. Et qud testes co (34) gendi sunc in causis Ecclesiasticis, Veritatem deponere medio iuramento, extr de test. cogen. c. peruenit. alis testimonium non valebit. Et extr de hre. c. excommunicamus itaque (30) . . adijcimus. dicitur, qud Archiepiscopus vel Episoopus parochiam in qua fama fuerit Hreticos habere, circumeat, et ibi tres vel plures boni testimonij viros, vel etiam si expedire videbitur, totam viciniam iurare compellat, et sequitur infr: Si qui ver ex his iuramentis religionem obstinatione damnabili respuentes, iurare fort noluerint, ex hoc ipso tquam Hretici reputentur. Qud autem pluries poit examinari. Item dicit Archid. in c. vt officium. verum. super verb. testium, vbi dicitur sic: Inquisitor hic autem Iudex debet esse sollicitus, vt si testes confus deposuerunt, et de causa scienti minas plen requisiti fuerunt, quod iterato cum eis inquirat. Nam hoc de iure fieri posset, extr de testib. cogendis, vt supr tactum est. ff. de qustio. repet. QVAESTIO QVARTA, DE conditionibus testium. Qvstio super conditiones testium. Nota quod excommunicati, Item participes et socij criminis, Item infames, et criminosi serui contra dominos admittuntur ad agendum, et testificandum in causa fidei quacu (05) que (30) . Item sicut Hreticus ctra Hreticum ad testi ficandum admittitur, ita Maleficus contra Maleficum, in defictum tamen aliarum probationum, et semper contra, et non pro. vxoretiam et filij, et familiares co (34) ntra et non pro, arg. per c. filij de hr. lib. 6. et hoc ide, quia eorum testinonium est magis efficax ad probandum. De primis patet inc. in fidei debere ibidem. In fidei fauorem ccedimus, vt in negotio inquisitionis Hretic prauit atis ex communicati, et particeps vel socij criminis adtestimoniu (05) admittantur, in defectu aliarum probationum contra Hreticos, credentes receptatores, fautores et defensores eorum, si ex verisimilibus coniecturis, et ex numero testium aut per sonarum, tam deponentium, qum eoru (05) contra quos agitur et deponitur, qualitate aut alijs circumstantijs sic testificantes, non falsa dicere prsumt. De periuris quando prsumitur quod deponunt zelo fidei, patet in ca. accusatus. . licet vbi supr. vbi dicitur: Licet ver periuri et post p nitentiam, repellantur, si tamen hi qui coram et infra, si ex manifestis iudicij apparuerit tales non animi leuitate, aut odij fomite, seu corruptione pecuni, sed zelo fidei orthodox, dictum suum vellent corrigere, ac modo qu prius tacuerant reuelare in fauorem fidei, nisi aliud obstiterit, stari debet tum contra se qum reliquos, attestationibus eorundem. Et quod infames et criminosi et serui contra dominos admittuntur, Archi. in c. alle. accusatus. in . licet. super verbo, exceptu (05) . dicit ita: Tanta est labes criminis Hresis, qud ad eius actionem etiam serui aduersus dominos suos, et quilibet crimino sus, etiam infames aduersus quemlibet admittuntur, vt 2. q. 7. huic opponitur. QV AE STIO QVINTA, AN INIIMI ci capitales ad testificandum admittantur? Si ver quritur, vtrm Iudex inimicos capitales alicuius delati, possint in tali casu ad testificandum seu agendum admittere contra illum? Respondemus qud non, vnde Archid. vbi supra. Non tamen intetrigas, qud in hoc crimine inimicus capitalis admittitur ad actionem. 3. qusti. 5. cap. 2. et de simo. licet heli. in fine. de hoc etiam satis notat Hostiensis in sum. de accu. . quis poit, sed dicuntur inimici capitales. Nota quod quia solm ratione inimiciti quis repellitar, et non qucunque (30) repellit, sed capitalis intelligitur, quia mors inter eos est de facto illata, velfuit intentata, seu ea qu sunt ad morteminductiua, aut quia vel vulnem grauia et letalia sunt sequuta, et similia qu ad peruer sitatem et malignitatem agentis contra passum indicant manifest, propoer quod prsumitur, qud sicut intent auit contra istum morte (02) temporalem per illum modum, scilicet vulnerando, intentaret etiam per istum crimen Hresis imponendo, et sicut voluit ei auferre vitam, vellet auferre famam, quare tales inimici capitales testimonio legitim expelluntur. Ali ver inimiciti prsertim graues, et prout etiam faciliter mulieres ad

inimicitias commouentur, etsi non repellunt totaliter, tamen dictum eo (34) rum dubitant aliqualiter, vt non sit plena fides eorum attestatibnibus adhibenda, sed cum alijs adminiculis et aliorum restium dictis possunt plenam facere oprobationem, prsertim vbi Iudex delatum interrogat: An ne putet se habere inimicum, qud tale crimen ad mortem sibi ex inimicitia imponere auderot, si dicetita, interrogabit, qu illa sit persona, et tunc Iudex aduertet si illam per sonam de qua suspitio est, qud ex inimicitia deposuerit, denotauit. Ita tali enim casu, vbi Iudex etiam de causa inimiciti per alios honestos informatur, et alia adminicula non occurrunt, et alierum testium dicta, poterit secur talem testem repellere. Si ver delata persona dicet, non spero aliquem talem habere inimicum, licet interdum rixas cum mulieribus habuerim, vel si dicet, habeo inimicum, et non expreit debit, sed quendam alium, qui fortais non deposuit, tu (05) c dicta talis testis etiam si alij dicerent qud causa inimiciti deposuisset, Iudex tamen non debet repellere, sed ad plenam probationem cum alijs adminiculis conseruare. Reperiuntur quam plures minus prouidi et circumspecti, qui huiusmodi dispositiones mulierum refutare et annibilare qurunt, dicentes, illis Randum non esse in eo, qud spiim cm rixos sint, ex inuidia deponere solent, Hi qui ignorant astutias et cautelas Iudicum loguuntur et iudicant vt cci de coloribus, de quibus astutijs in 11. et 12. qust. patebit. SECVNDA PARS, QVALITER PRO. cesius est continuandus, qust. 6. Et qualiter tester sunt examinandi in prsentia quatuor aliarum personarum, et qualiter delata est in terroganda dupliciter. Nam nunc sext quritur, Qualiter processus huiu smodi aduersus Maleficas in causafidei sit ctinuandus? Consi derandum est prim, qud quia in causa Fidei proceditur summari simpliciter et de plano, absque (30) Aduocatorum et iudiciorum strepitu et sigura, vt patet c. statuta. lib. 6. qualiter e (02) t ista verba intelligantur, patet extr de verb. sig. c. sp contingit, qud causas committimus et in eorum aliquibus simpliciter, et de plano, ac sine strepitu et figura indicij procedi mandamus, de quorum significatione verborum multis contenditur, et qualiter procedi debeat, dubitatur. Nos autem dubitationem huiusmodi, quantum est nobis poibile, decidere cupientes, hacin perpetuum valitura constitutione sancimus, vt Iudex, cui taliter causam committimus necessari libellu (05) non exigat, litis contestatione (02) non postulet tempore feriarum, ob neceitabes hominum indultaru (05) iure procedere valeat, amputet dilationem materia (01) litis, quantum poterit faciat breuiore (02) , exceptiones, appellationes, et dilationes fiustratorias repellendo partium, Aduecatorum et Procuratorum contentiones et iurgia testiumque (17) ue superfluam multitudine (02) refrenando, non sic tamen Iudex lite (02) obruat, quin probationes necessari admittentur, citatione (02) ver ac protestatione (02) iuramenti de calumnia. siue de dicenda Veritate, ne Veritas occultetar: per commiione (02) huius intelligimus non excludi, bs ibi. Et quia processus (vt visum est supr,) est simpliciter incipiendus, quia vel propter instantiam accusatoris, vel propter zolum denunciatoris, vel propter clamosem fam laborantis, et processus qui sit ad instantiam partis accusantis, Iudex in hac materia non debet acceptare, cm Maleficarum facta opere Dmonum occultantur, nec accusator per euidentiam facti, sicut in alijs criminalibus procedere, et se defendere potest, im consulere debeat accusatori, qud amoueat verbum accusationis, et ponat denunciationis, et hoc propter accusatoris graue periculum, ide super secundum modu (05) qui et vsitatus, et similiter super tertium, in quibus proceditur, et non ad instantiam partis. Notandum, qud quia dictum est in prcedentibus, qud Iudex specialiter debet interrogare denunciantem, qui sciunt cum eo in tali causa, et qui possunt scire. Ide Iudex faciet citari illos testes, quos denuncians intimauit, et qui magis videntur scire in facto, et scriptor continuabit processum scribendo sic. Post qu atte (02) dens ipse Iudex, denunciata sibi hreticalia ante dicta fore ex sui natura esse talia, et tam grauia, qu non possunt nec debent conniuentibus oculis tollerari, cm cdt e in opprobrium Diuin Maiestatis, et t fidei Catholic qum Reipublic detrimentu (05) desce (02) dit ad se informandure, et ad testes examindum, per modu (05) qui sequitur. INTERROGATORIA SVPER testes. Talis testis, detali loco, citatus, iuratus, et interrogatus, si cognoscit talem, exprimendo nomen delati, et dixit qud sic. Item interrogatus de causa cognitionis, et dixit, qud pro eoquod vidit et locutus est sibi pluries, vel sic vel alis, quia fuerunt socij, et exprimentur caus cognitionis. Item mterrogatus de cognitionis tempore, et dicit qud sunt decem anni vel tot. Item interrogatus de fama illius, et prsertim ad ea qu sunt fidei, et dixit, qud qu ad moralia est homo bon fam vel mal, quantu (05) autem ad ea qu sunt fidei, dixit, qud est fama in tali loco, qud practicat aliquacontra fidem, vt Maleficus. Item interrogatus, quid est fama, et dixit. Item interrogatus, si vidit vel audiuit talem talia facientem, et dixit. Item interrogatus vbi audiuit dici supradicta, et dixit qud intali loco. Item interrogatus, in quorum prsentia, et dixit qud illorum. Item interrogatus, si ex sua consanguimitate aliqui propter malesicia fuissent dudum incinerati, vel suspecti habiti, et dixit. Item interrogatus, an cum suspectis Maleficis habuit familiaritatem, et dixit. Item interrogatus de modo et causa quo dicta fuerunt, et dixit, qud ea de causa et tali modo. Item interrogatus, si videtur sibi, qud talis dixit seu fecerit transitori vel lapsu lingu, seu recitatori, seu animo indeliberato, vel potius assertiu, et animo deliberato, et dixit qud fecerit supradicta iocos et trufatori, seu recitatiu, et non animo sic credendi vel assertiue. Item interrogatus de causa credenti huius, et dixit qud credit proeo sic, quia ille qui dicebat, ride (02) do dixit. Et deistis est multum diligenter inquirendum, quia nonnunquam dicunt aliqui reeitando aliorum verba, vel trufando, vel conferendo, vt alios alliciant vel incitent,

licet etiam interdum asserendo vel affirmando. Item interrogatus si hc deponit odio, vel rancore, seu dimittit se amore vel fauore et dicit qud, et c. Et sequitur, iniunctu (05) est sibi tenere secretum: Acta sunt hc in tali loco, die tali, et in pr sentia talium testium, vocatorum et rogatorum, et mei Notarij seu scriptoris. Vbi semper aduertendum, qud in tali examine, ad minus person quinque (30) debent prsentes esse, scilicet Iudex inquirens, testis vel denuncians, respondens, vel ipse delatus poste cparens, tertius est Notarius seu scriptor, vbi deest Notarius, et tunc adiungat sibi alium honestum, qui duo supplebunt vices Notarij, vt supr tactu (05) est, et hoc Apostolica auctoritate, qua tunc in illo actu funguntur, vt supr in c. vt officium. de hre. libr. 6. et duo honesti viri tanquam testes eoru (05) qu deponuntur. Item aduertendum, (38) testis citatus debet e (02) t esse iuratus, id est, vt prstet iurame (02) tum modo quo supr de dicenda Veritate, alis fals inscriberetur citatus et iuratus. Consimiliter examinentur alij testes, quib. examinatis. si Iudex videat factu (05) esse probatu (05) plen, vel si non plen, t esse maxima iudicia et suspitiones vehe me (02) tes, et nota, qud loquimur non de leui suspitione, qu ex leuibus coniecturis oritur, sed qud multum diffamata est super maleficia puerorum, iumentorum, et c. Tunc Iudex, si timet de fuga delati, vel del at, faciat eum capi, si au (05) t non timet de fuga, faciat eu (05) citari, et siue capiatur siue non, prius faciat Iudex eius domu (05) improuis scrutari. et cuncta scrinia aperiri, et in angulis pixides, et omnia instrumentatolli qu reperiuntur, et sic constituto, Iudex collectis his de quibus est delatus, et his de quibus est per testes conuictus vel habitus suspectus, formet interrogatoria super illis, ac inquirat habito secum Notario, et c. vt supr, prstito prius corporali iuramento ad quatuor Dei Euangelia, de dicenda Veritate tm de se, qum de alijs, et hoc per modum qui sequitur conscribantur etiam singula. INTERROGATORIA GENERALIA super Maleficam aut Maleficum, et est primus actus. Talis de tali loco, delatus, iuratus super quatuor Dei Euangelia corporaliter tacta, tm de se qum de alijs dicere Veritatem, et inde interrogatus, vnde est, seu vnde originem traxit. Et perpendit qud tali loco talis diocesis. Item interrogatus, qui sunt eius parentes, si sunt viui vel mortui. Et respondit qud viui in tali loco, vel mortui in tali loco. Ite (02) interrogatus, vtrm naturali morte vel incinerati, et dixit qudtali. Vbi nota, qud hoc fit, quia vt plurimm, vt in secunda parte operis patuit, Malefic proprios infantes Dmonibus offerunt, aut eos instituunt, et communiter tota progenies existit infecta, et vbi deponentes affirmassent, et ipsa negat, et iam esset suspecta. Item interrogatus, vbi fuit nutritus, et vt in pluribus conuersatus, et dixit qud in tali loco, vel tali, et si videat, qud mut auit locum proprium, quia fort mater non fuit suspecta, nec aliquis ex parentela, et tame (02) conuersatus in alieno, et prsertim in locis in quibus consueuerunt Malefic vigere, interrogabitur sic. Item interrogatus, quare mutauit su natiuitatis locum, et se transtulit ad commorandum in tali loco, vel talibus, dixit quod ex tali causa. Item interrogatus, si in dictis locis vel alibi, audiuit loqui de materia Maleficaru (05) , puta qud tempestates concitare, vel iumenta maleficiare, et vaccas liquore lactis priuare, et c. de tali materia de qua est delata, et si dicit qud sic interrogatus. Item interrogatus, quid audiuit loqui, et seribantur singula qu dicet. Si autem negat et dicit se nibil audiuisse, tunc sic. Item interrogatus, si credit Maleficas esse, et qud talia point fieri qu referuntur, vt tempestates concitare, inmenta inficere, et homines, et dixit. Et nota, qud Malefic vt plurimm negant prima fronte, vnde suspitio oritur magis, qum si responderent si sint aut n sint, committo superioribus, vnde si negant tunc interrogentur. Item interrogatus, quid ergo (34) vbi comburuntur, tunc innocenter condemnantur, et dixit. INTER ROGAT ORIA PARTICVlaria super eosdem. Aduertat Iudex, qud non procrastinet subsequentes interrogationes, sed indelat proponat. Item interrogetur, cur communis populus eam timeret, et dixit. Item interrogetur, an sciret se esse diffamatam, et qud odio haberetur, et dixit. Ite (02) interrogetur, cur illi person obiecit dicendo: tu n transibis impun, et dixit. Item interrogetur, quid mali sibi fecisset illa persona, qud talia verba in eius damnum protulisset, et dixit. Et nota, qud hc interrogatio est necessaria, vt deueniatur ad fundamentum inimiciti, quia in fiue del ata allegabit inimieitiam, sed vbi non est capitalis, sed modo muliebri concitata, non impedit. Hoc enim est Maleficarum proprium, concitare aduersus se, vel verbis inutilibus aut factis, puta petit sibi prstari aliquid, aut infert ei damnum aliquod in horto et similia, adhoc, vt occasione (02) recipiant, et se manifestant inverbo vel in opere, quam manifestationem habent facere ad instantiam Dmonum, vt sic peccata aggrauentur Iudicum, dum manent impunita. Nota enim, qud talia faciunt non in aliorum prsentia, vt si deponens vellet testes producere non haberet. Non etiam qud incittur Dmonibus, vt multis Maleficis et pst incineratis, experti sumus, ita qud contra ipsarum voluntate (02) habent incitare et maleficare. Item interrogatus, quomodo effectus potuit consequi super minas, vt puer aut iumentum tam cit maleficaretur, et dixit. Item interrogatus iterum, et quare dixisti, qud nu (05) quam deberet habere sanum diem, et ita factum est, et dixit. Item si omnia negat, interrogetur de alijs maleficijs, alijs testibus illatis, puta in iumentis, vel pueris. Item interrogata, cur visa fuerit in campis, vel in stabulo, cum iume (02) tis tangendo, prout interdum solent facere, et dixit. Item interrogata cur tetigit puerum, et qud poste mal habuit, et dixit. Item interrogata, quid egit in cpis tempore tempestatis, et sic de multis alijs. Item vnde qud cm habeat vnam vaccam aut duas, qud plus abundat in lacte quae (16) vicin habe (02) tes quatuor aut sex. Item manet in statu adulterij aut concubina, licet non seruiant ad propositum, tame (02) suspitionem generant amplius quam super probas et bonestas delatas. Et nota, qud spius super articulos contra eam delatos interroganda est, vtrm maneat in eodem proposito aut n. Qua confeione peracta et scripta, siue ad partem

negatiuam, siue asfirmatiuam, siue sub ambiguoscribatur poste: Acta sunt hc in tali loco, et c. vt supr. QVAESTIO SEPTIMA, IN QVA VAria dubia declarantur super prmissa interrogatoria et responsiones negatiuas, an delata sit incarceranda, et quando pro manifeste deprehensa in hresi Maleficarum sit habenda, et est actus secundus. Qvritur prim, quid agendum sit, vt plurimm contingit, si persona delata omnia negat? Respondetur, Iudex habet circa tria attendere, scilicet, super infamiam, super indicia facti, et super dicta testiu (05) , si videlicet omnia insimul concurrunt, aut si non omnia insimul, vt plurimm etiam contingit, e qud Malefic statim propter facta in aliqua villa aut ciuitate infamantur, indicia etiam facti sunt proculis, puta in pueris maleficiatis, aut in iumentis qu spius inficiuntur, aut lacte priuantur, numerus etiam testium est in scriptis, qui licet sint singulares, puta quia vnus deposuit qud puerum sibi maleficauerit, alius ver iumentum, tertius ver super infamiam, et sic de alijs. Tamen in substantia facti concordant, puta in maleficijs, et qud vt Malefica sit suspecta, et isti testes licet non sufficiant ad condemnandum absque (30) infamia, vel etiam cum infamia, vt suprtactum est. qust. 3.374. in fi. tamen cum indicijs facti posset exbis tribus insimul reputari, non vt suspecta, vehementer aut violenter, de quibus suspitionibus inferius declarabitur, sed reputari vt manifest deprehensa in Hresi Maleficarum, vbi videlicet testes idonei, id est, non ex inimicitia, et sufficientes in numero, put a sex, octo, vel decem iurati concurrerent, et consequenter deberet pnis in capitulo ad abolendam. . prsenti. de hre. subiacere. et ca. excommunicamus 2. et hoc siuecrimen sit fassa, siue non, et hc sic probantur. Nam quod dictum est, qud vbi omnia tria prfata concurrunt, tunc pro manifest deprehensa in Hresi debet reputari, non est intelligendum, qud necessari omnia tria incurrere, sed probatur sicper argumentum fortiori, nam vnu (05) quodque (17) ue per se inter illa due, qu sunt indicium facti, et testium productio legitima, potest reddere aliquem vt pro deprehenso in Hretica prauitate habeatur, quant magis, vbi amb probationes pariter concurrunt? nam Iurist vbi quru (05) t, quot modis de Iure aliquis habetur pro manifest deprehenso in Hretica prauitate, Respon detur qud tribus, vt not at Bernar dus in gloss. ordinar. in c. ad abo (34) lendam. 401. in fin. magis explicatur. . prsenti. et verbo deprehensi. extr de hre. et tactum est supr. in qustione prima, in principio operis, s. facti cuidentia, puta quia public prdicauit Hresim, hc au (05) t ponimus indicium facti propter publicas minas, quas intulit, dicendo, nunquam annos, dies, habilis, vel simile, et effectus fuit subsequutus, sequitur vel legitima probatione per testes, vel terti ex propria confeiont, vnde si vnumquodque (23) illorum per se facit et reddit aliquem tanquam manifest suspectum, quant magis insimul iungendo infamia (01) , et indicia facti, cum testium depositione, licet ibi dicatur euidens factum, et hoc indicium facti, et hoc est, quia Diabolus non manifest operatur, sed occult, damna au (05) t et instrument a maleficij qu reperiu (05) tur, dant indicium facti, vnde vbi euidens factum in alia Hresi solm sufficeret, hc adiungimus tria. De secu (05) do ver, qud talis deprehensus, licet negaret, tamen iuxta illa capitula esset puniendus, sic probatur. Nam deprehensus factieui dentia, vel per testes, aut fatur crimen vel non. Si fatetur et est imp nitens, tradendus est brachio seculari vltimo supplicio feriendus, iuxta capitulum ad abolendam (vt supr) vel est carceri perpetu detrudendus, iuxta capitulum excom municamus secundo. Si au (05) t non fatetur, sed stat in negatiua, est vt imp nitens traden dus potestati Curi secularis animaduersione debita puniendus, vt notat Hostiensis in sum mo titulo de hre. qualiter deprehendantur. Sic ergo concluditur, qud sic ludex isto modo procederet super interrogatoria, et testiu (05) depositiones, cm vt dictum est, in causis fidei summari simpliciter et de plano procedi potest, et ipsam delat am carceri deputaret, ad tempus vel ad annos plures, si fort post annum squaloribus carceris depressa, crimina fateretur, n iniust sed iust procederet. Attame (02) , ne videatur sni (03) am prcipitare, im secundum omnem quitatem procedere, quritur quid consequenter agendum sit. QVAESTIO OCTAVA, ET PRAECEdenti annexa, an sit incarceranda, et de modo capiendi, et est actus tertius Iudicis. An ver super negatiuas responsiones Malefica sit carceri ad custodiam man cipanda, vbi prfata tria concurrunt, scilicet fama, indicia facti, et productiones testium, aut sub cautione fideiussorum dimittenda, vt denu citata respondeat. Responderi potest ex tribus opinionibus. Prim enim, aliquorum sententia est, qud carceribus sit mancipanda, et nullo modo sub cautione dimittenda, et bi innituntur rationi tact in prcedenti qustione, quia videlicet habetur pro manifest deprehensa, vbi illa tria concurru (05) t. Alij ver, qud ante incarcerationem potest cautioni fideiussorum relinqui, ita qud si fugam caperet, qud tunc proconuict a haberetur, licet post incarcerationem super negatiuas responsiones non sit cautioni, vel manulente relinquenda, quando videlicet illa tria concurrunt supra notata, e qud tunc non posset senten tiari et plecti ad morte (02) , et hc innititur consuetudini. Tertij sunt qui dicunt, qud non sit danda infallibilis regula, sed Iudici sit relinquendum, vt secundum dicta testium et infamiam person, et si inditia facti ccurrunt, tant grauius discernatur per modum patri seruando et consuetudinem, concludentes, qud si n posset habere fideiussores notabiles, et fortais suspecta de fuga, qud tunc carceri mancipetur, et hc tertia videtur rationabilior, sic tamen, qud debitus seruetur modus qui stat in tribus. Prim, vt domus eius quantum poibile est, perlustretur, sub et supra in omnibus angulis, fois, et scrinijs, et siquidem famosa Malefica existit, tunc absque (30) dubio, nisi prius sint sub ea occulta varia instrumenta reperiuntur, sicut supr tactum est. Secund, vt si habet ancillam, aut consodales, qud et ille vel illa seorsum includu (05) tur, etiam si non sint delat, prsumitur eas n latere secreta aliqua illius delat. Terti, qud in capiendo, si in domo propria capitur, qud n detur ei spacium intrdi cameram,

e qud tunc solent certa maleficia accipere, et secum de ferre pro taciturnitate procuranda. Ratione cuius incidit dubiu (05) , an modus capiendi Maleficas, qui ab aliquibus obseruatur vti famulis, subit terra eleuatur, et in sporta siue in spatulis, neterram vltra tgat defertur, sit licitus? Responderi potest ex Canonistarum et quorundam Theologorum sente (02) tia, quod licitum sit hoc triplici respectu. Prim, quia vt in qustio, introductoria huius terti partis patuit plurimorum sententia, im talium DD. quoru (05) dicta reprobare nemo audet, vt idem sentit Scot. Host. Goffr. et quod licitum est vana vanis contundere. Experientia denique, im et Maleficarum faiones demonstrant, qud spius per talem modum capt, taciturnitatis maleficium amiseru (05) t, im quamplures incinerand petentes, vt saltem pede vno terram tangere permitterentur, dum eis fuisset denegatum, et in fine sciscitatum, cur tamen terram tangereoptassent, respon sum, qud si tetigissent, seipsasliberassent, multis alijs fulminibus interemptis. Alia causa, n hoc ipsum manifestum existit, vt in secunda parte operis patuit, qud in publica lustitia omnesvires maleficij franguntur qu ad prterita, sed qu ad futura, nisi de nouo ei Diabolo succurratur in maleficio taciturnitatis omnia crimina fatetur. Dicamus ergoiuxta Apostolum: Qucunque (30) verbo vel opere agimus, omnia in nomine Domini nostri Iesu Christisiant, siquidem innocens fueris, hc capcio non tibi nocebit. Tertio respectu, quia si secundum DD. licitum est per vana opera maleficia tollere, quia in hoc toncordant oe (02) s, licet diserepant in illo, qud illa vanan debeant esseillicita, vnde dictum Hosti. vbi dicit, qud licitum sit vana vanis contu (05) dere, glossator ab alijs, nota qui (33) dicit vanis, non au (05) t illicitis, fortiori, illicitum est malesicia impedire, ad quod impedimentu (05) hc respectus habetur, et n ad aliquid illicitu (05) exercendu (05) . Notet insuper ludex, (38) est duplex incarceratio, vna ad p nam, vbi criminosi ponu (05) tur, altera ad custodi tantu (05) , et hc in p (14) fatorio fit, et h du custodi nottur in c. multo. ru (05) querela, vt sup. Vnde ad minus ad custodi est incar creda. Si au (05) t leuia essent, pro quib. esset accusata, ita (38) n esset infamata, ne essent indicia facti in pueris et iumentis, tuncremittatur ad domum, sed quia familiaritatem habuit fort cum Maleficis, et nouit corum secreta, det fideiussores, quos si halere non potest, iuramentis et p nis astricta, domum non exeat nisi vocata, ancill autem et domestic de quibus supr, adcustodiam, et non ad p nam detineantur. QVAESTIO NONA, QVID AGENdum post captionem, et an deponentium nomina sint ei manifestanda, et est actus quartus. Dvo autem post captionem fiunt, sed primum inter illa Iudici relinquitur, scilicet, defensionum conceio, et inloco tortur, non tamen propter tortur examinatio. Primum non datur nisi petierit. Secundum non fit, nisi prius ancill seu consodales, si habuit, in domo examinentur. Procedamus tamen or dine posito. Si delat a dicat se innocente (02) , et qud fals sit delata, et qud libenter velit tales accusatores inspicere, et eos audire, tunc signum est, qud petit defensiones. Sed an Iudex teneatur ei deponentes manifestare, et ad conspectum eius prsentare. Hc aduertat Iudex, qud nullum eorum tenetur facere, nec nomina manifestare, nec ad conspectum prsentare, nisi deponentes per se, et spont ad hoc se offerunt, vt videlicet eorum aspectibus prsententur, et ea qu deposuerunt eis in faciem obijcere. Qud autem non tenetur Iudex, et hoc propter periculum deponentium, probatur, nam licet diuersi summi Pontifices diuersa senserint, nullus tamen vnquam sensit, qud Iudex teneretur in talic delata, nomina depone (02) tium manifestare, nec etiam accusatorum, licet hc non procedimus per modum accusationis, sed potius aliqui senserunt, qud in nullo casu liceret, aliqui ver qud in aliquo. Tandem au (05) t Bonifacius VIII. statuit, vt patet inc. statuta. . inhibemus. libr. 6. vbi sic dicitur: Inhibemus tamen, qud si accusatoribus vel testibus in causa Hresis interuenientibus, seu deponentibus propter potentia (01) personaru (05) , ctra quas inquiritur, videat Episcopus et Inquisitor. Nota tu pro Inquisitore et Episcopo Iudicem quemcunque (30) , contra Maleficas procede (02) tem ex consensu Ep (14) i et Inquisitoris. Quare ijdem vices suas co (04) mittere possunt, vt in qustio ne introductoria patuit, vnde et talis Iudex quicunque (30) etiam secularis procedit Apostolica auctoritate, et non solm Imperatoria, sequitur graue periculum imminere, si contingat fieri publicatione (02) corundem, ipsorum nomina non publicent, et c. Et sequitur infr, cessante ver periculo supradicto, accusatorum vel testium nomina, prout in alijs fit iudicijs, publicentur. Attendat etiam circumspectus Iudex de potentia per sonaru (05) , quia illa est triplex, scilicet, potentia generis et famili, potentia pecuni, et potentia maliti, qu magis timenda est, qum ali du, qud ex illa testibus grauia pericula possent imminere, si eis contra quos deposuerunt eorum nomina publicarentur, et ratio est, maius enim est periculum nomina testium publicare alicui delato pauperi, habenti mali complices, rebelles et homicidas, qui nihil habent nisi per sonam perdere, qum generoso vel diuiti, abundanti in temporalibus. Quod autemsit graue periculum, et quale, declarat Ioan. super prdicto verbo periculu (05) , dicens ita periculum, quia timetur mors vel detruncatio ipsorum, vel filiorum, vel parentum suorum, vel deuastatio substanti, vel his similia. Aduertat insuper Iudex, qud cum Apostolica auctorit ate ex beneplacito Ordinarij in his procedit, quod ad illud secretum, scilicet, de non reue! andotestificantium nomina, tm ipse qum omnes alij assertores qui depositioni testium interfuerunt, aut in futurum circa sententiam ferendam interesse poterunt, tenentur sub p na excommunicationis, quam contra eos, si oppositum fecerint, Episcopus fulminare poterit, et ita nec reuelata principio processus, ad minus implicit fulminabit. Vnde in alle. ca. statuta. in . et vt eorundem ita dicitur: Et vt eorundem accusatorum et testium periculis efficacius occurratur, et cautius Inquisitionis negotio procedatur, prsentis constitutionis auctoritate permittimus, qud Episcopus et Inquisitores, tu intellige sicut supr point

indicere illis, quibus vt prmissum est, processum huiusmodi applicabunt, et in eos arcana consilij seu processus sibi sub secreto ab eisdem Episcopo et Iaquisitoribus patefacta, prter ipsorum licentiam alijs patefacerent excommunicationis sententiam, quam ex secreti violatione ipso facto incurrant, si eis videbitur, promulgare. Notandum vlterius, qud sicut p na annexa est, vbi nomina testium indebit publicarentur, ita p na est annexa, vbi indebit occultarentur, scilicet illis, quibus merit sunt manifestanda, scilicet peritis et assessoribus, de quorum consilio est ad sententiam procedendum, vel vbi non publicarent, vbi sine periculo testium publicari possent, vt in di. c. statu. circa fin. sequitur. Cterm in omnibus prcipimus, tm Episcopos qum Inquisitores puram et prouidam intentionem habere, ne accusatorum vel testium nomina supprimendo, vbi est securitas periculum esse dicant, nec in eorum discrimine securitatem asserant, vbi tale periculum immineret, super hoc conscientias corum onerantes, vbi Archid. ita dicit: O tu quicunque (30) Iudex, in tali casu ben aduerte verba ista, nam non dicit leue periculum si graue, noli igitur reum priuare iuris ordine, sine magna causa, quoniam hoc fieri non potest sine offensione Dei. Et not andu (05) lectori, qud quia omnia prcedentia et etiam sequentia vsque (30) qu puniatur ad modos sententiandi absque (30) p na sanguinis in quibus Ecclesiasticus Iudex iudicare habet, fieri possunt cum consensu diocesorum per secularem Iudicem, ide non impediat lectorem, si in ca. allegatur Iudex Ecclesiasticus et non secularis, qui modos sententiandi super sanguinem capiet ex modis sententiandi et p mtentiandi Ordinariorum. QVAESTIO DECIMA, QVALITER sunt defensiones concedend cum deputatione Aduocati, et est actus quintus. Siigitur defensiones petit, quomodo ccedi possunt, vbi nomina testium omnin occultantur? Dicendum, qud defensio stat iu tribus. Prim, vt ei Aduocatus deputetur. Secu (05) d, illi Aduocato nomina testiu (05) non publicentur, nec ad secretum etiam tenendum sub prstito iuramento, sed informetur de singulis contentis in processu. Terti, delati causa quantum potest in meliorem partem interpretetur, scilicet, ne tamen scandalo fidei, et damno Iustiti vt patebit, et procurator pari forma, cui processus totius copia, suppreis tamen testium et deponentium nominibus, et si idem Aduocatus esset procuratorio nomine procedere poterit. Qu ad primum, notatur, qud Aduocatus non deputatur ad beneplacitum delati, puta, quia vellet habere vnum ad suum placitum, de illo omnind caueat Iudex non concedere hominem litigiosum, maleuolum, qui faciliter pecunijs poit corrumpi, (prout sp tales inueniu (05) tur,) sedconcedat sibi viru (05) probum, et de legalitate non suspectum. Et notare debet Iudex quatuor in Aduocato, qu si obseruata fuerint ab Aduocato, permittat eum aduocare, alis habet eu (05) refutare, nam Aduocatus prim debet examinare qualitatem caus, et si viderit eam iustam, tu (05) c si voluerit assumat eam, si ver iniustam, teneat, et diligenter cauere debet, ne causam assumat iniust et desperatam. Verm, qud si ignoranter ab inimico acceptauit causam, et cm hoc pecuniam, in processu tamen cognouit causam desperatam, tunc si clientulo suo, id est delato, pro quo causam assumpsit, non consuluit, ei reddere salarium receptum tenetur, secundum Goffre. quod probare videtur per C. deiudi, rem non nouam. Licet Hostiensis dicat, oppositum scilicet, de salario restituendo nisi industrios fecisset. I'nde si neque (30) Aduocatus clientulum suum scienter inducat ad defendendu (05) causam iniquam, ad damna et adexpensas, tenetur C. de admi. tu. non tamen est ignotum, secundum quod obseruare debet, vt seruet in aduocando tria. Prim modestiam, vt n procaciter nec conuincando, nec vociferando proponat. C. e. quoniam. Secund Veritate (02) , scilicet, vt no (04) eme (02) tiatur falsas ratioues vel probationes inducendo, nec falsos testes aut iura si peritus esset, nec dilationes petat, prsertim in hac causa, vbi summari simpliciter, et de plano, vt supr in q. 6. tactu (05) est, et tangitur 3.9.7. hc tria. Et tertium quod obseruatur, est ex parte salarij. quod moderatur secundum consuetudinem regionis, de qua materia tractatur in q. 7. . arcentur. et . tria. Sed ad nostrum propositum redeundo, Iudex ita prscriptas conditiones Aduocato proponat, et in fine adiungat, ne fautoriam Hresis incurrat, quia tunc excommunicatus esset, iuxta ca. extr excommunicamus. 1. . credentes. Nec valet, si dicat Iudici, qud non defendit errore (02) , sed person, quia non debet defendere quouis modo, vt non procedatur summari, simpliciter et de plano, quod faceret, si petere vellet omnin dilationes, vel immiscere appellationes, qu omnia refutantur, vt ibi in q. vltima recitantur, quia licet errorem non defendat, cm sic damnabilior ipsis Maleficis esset, et potius Hresiarcha qum Hreticus Maleficus, vt patet 24.9.3. qui illorum. Tu (05) quia indebit defendit iam suspectum de Hresi, tanquam fautorem se facit, et non solm leuiter sed vehementer, secundum defensionem quam fecit, et debet abiurare public coram Episcopo, iuxta ca. accusatus frequenter allegatu (05) . Hc ad longum posita sunt, nec parui pendat ista Iudex, quia ex Aduocato seu Procuratore, vbi fals procedere nititur, plurima pericula euenire solent, vnde Iudex debet omnin eum refutare, et procedere secundum acta et probata, vbi irreprehensibilis Aduocatus fuerit. Veruntamen si Iudex habuerit Aduocatum irreprehensibilem pro delato virum Zelosum, et Iustiti amatorem, nomina testium ei indicare poterit, ad secretum tamen tenendum sub prstito iuramento. QVAESTIO VNDECIMA, QVID faciet Aduocatus cm fibi nomina testium non publicantur. Actus sextus. Qvod si quritur, Quid ergo Aduocatus etiam procuratorio nomine pro delate faciet, vbi necsibi, nec clientulo suo nemina testium publicantur, quam tamen publicatione (02) delatus summ affect aret? Respsio. Informationem capiat Iudice de singulis in processu contentis, et siquidem copiam habere velit, suppreis t nominibus testium, tradatur sibi, et sic informatus accedat delatum, et singula sibi proponat, et si materia postulat, vt pot, quia multu (05) onerosa delato, tum ad patientiam, quantum potest hortetur. Et delatus vbi

iterum atque (30) iterum instat, vt sibi testes publicentur, respondere potest, exfactis qu contra te delata sunt, coniectur are testes poteris, nam tali maleficiatus est puer, aut iumentum, aut tali mulieri seu viro dixisti, e qud talem rem quam petebas tibi compr starenolebt, tu senties quod melius fuisset vt mihi rem accommodasses, post qu verbatalis infirmatus subit, facta tua vt testimoniaclamant, qu plus ponderantur qum testimonia verborum, vel etiam tuscis te infamatam et longo tempore suspectam de multis maleficijs et damnis hominibus illatis, et sic replicando finaliter ad hoc deueniet, quod ipsa aut inimicitias allegabit, asserens, sibi ex inimicitia obiecta, aut dicet: Fateor me dixisse hc verba, sed non animo nocendi. Quare Aduocatus tunc Iudici et Assessoribus, de primo, videlicet de inimicitia habet proponere, et Iudex inquirere. Et siquide (02) illa capitalis inueniretur, vtpot, quia inter maritos vel consanguineos fuisset mors intentata, vel sequuta, vel alicuius criminis inculpatio, vt quis foret plectendus per publicam Iustitiam, vel fuerunt vulnera grauia ex controuersiis et brigis illata, tunc prouidus Iudex cum suis Assessoribus discutiet, an ex parte delat inimicitia aggrauatur, vel ex parte deponentis: puta, quia maritus aut amici delat alios ex parte deponentis iniust oppresserunt, tu (05) c quidem, si non adsunt indicia facti in pueris seu iumentis, siue hominibus maleficiatis, nec etiam adsunt alij testes, aut etiam qud publica infamia non laborat, tunc prsumitur, qud ratione vindict contra eum deposuerit, et est delata omnin absoluenda, et liber dimittenda sub debita cautione de non vindicando, et c. vt moris Iudicum est. Sed quritur, Katharina habet puerum maleficiatu (05) , seu ipsa per se est maleficiata, seu in iumentis percepit plurima damna, et suspicatur super iliam, cuius maritus aut consanguinei per prius iniusl suum maritum, aut consanguineum oppresserunt in publico iudicio, vnde cm hic duplex sit inimicitia ex parte deponentis, quia inimicatur ratione maleficij illati, et ratione infami iniust obiect suo marito subit, aut consanguineo, estn eius depositio repellenda aut non? Et quidem ex vna parte videtur (38) sic, quia inimicitia ibi est, ex altera qud non, quia profert indicia facti. Respondet, qud in casu quo n adsunt alij deponentes, nec etiam publica laborat infamia contra delatam, tunc non statur eius depositioni tantm, sed repellicur, et delata tamen redditur suspecta, si et in quantu (05) morbus est maleficiosus, et non ex naturali defectu, et qualiter hoc cognoscitur inferius patebit, quod canonic est purganda. Sed si iterum quritur, an alij depone (02) tes etiam habent super indicia facti primum deponere quipsis aut alijs contigerunt, aut solm super infamiam? Respondetur, qud si super alio indicia facti deponunt, bene quidem, si au (05) t tantu (05) super infamiam, et ita inn exislit, tunc Iudex licet repulerit deponentem propter inimiciti, tamen indiciu (05) facti quod protulit, et ostendit Iudex ex alijs testibus, qu super infamiam deposuerunt, capiet pro intersigno super suspitionem vehementem, ex qua ipsa delata detenca iudicare poterit Iudice super triplicem p nam, scilicet, canonic purgationis propter infami, iuxta ca. inter sollicitudines. extr de pur. ca. Item sub abiuratione propter suspitionem, iuxtaca, accusatus in prin. et secundum varias suspitiones ad varias abiurationes, vt patebit in quar to modo sententiandi. Et propter indicia facti, si crimen fatetur et p nitet, non relinquitur brachio seculari ad punitionem sanguinis, sed per Ecclesiasticum Iudicem ad perpetuos carceres iudicatur, per secularem tamen Iudicem, non obstante qud ad perpetuos carceres sit per Ecclesiasticum Iudicem iudicatus, potest tamenipsum propter damna temporalia tradere igni, Iuxta c. ad abolendam. . prsenti. et iuxta ca. excommunicamus. 2. de hre. qu omnia patebunt inferius circa sextum modum sententiandi. Epilogando. Attendat Iudex prim, qud non sit fucilis ad credendum Aduocato, vbi pro delato allegat inimicitiam capitalem, e qud rariim in tali crimine quis deponit sine inimicitia, cu (05) Malefic semper exos omnibus habetur. Secund attendat, qud cum quatuor modis Malefica pt conuinci, scilicet, per testes, per euidentiam facti, per indicia facti, et per confeione (02) propria (01) , et hoc vel super infamiamtantm, qud tantm fieret hoc per (35) testes, vel super (35) suspitionem, tunc pro euidentia facti, aut indicia facti fieret, ex quibus suspitio po (04) t iudicari leuis vel veheme (02) s, vel violenta, et hc oi (03) a absque (30) confeione propria, qu sibi concurreret, tunc vt dictum est procederetur. Terti applicet prmissa ad suum propositum super personam detentam, ad obuiandum Aduocato, sed videlicet sit tantummod super infamiam delatam, aut qud ibi concurrant aliqua indicia, vnderedditur suspecta vehementer, velleuiter, et tunc Aduocato super inimiciti allegatam respondere poterit. Et hc qutum ad illam partem, vbi Aduocatus pro delato in inimicitiam deponentium allegauit. Sed vbi allegat secundum, videlicet, qud illa verba qu protulit contra deponentem, tu senties in breui qu tibi euenient, aut, tu non habebis plures diessano (34) s, aut, veniet in breui, qud tu velles mihi talem rem accommodasse aut vendidisse, et similia. Tunc Aduocatus adiungat, licet malum aliquod fuerit subsecutum deponenti, in rebus vel corporibus, non tamen propter hoc sequitur, qud illa delata buius mali sit causatanquam Malefica, e qud infirmit atesvarijs modis accidere possunt. Item allegat, qud commune est mulierum, verbis huiusmodi mulu co (04) tendere, et c. Super istas allegationes Iudex debet obuiare per hunc modum: siquidem infirmitas ex defectu natur accidit, tunc excusatio locum habere poterit. Sed quia ex signis et experimentis oppositum constat, vt pot, quia nullo remedio naturali curari poterit. Item quia iudicio Medicorum iudicatur vt morbus maleficialis, vulgariter, Rachtschaden. Item, iudicio fortais Incantatricarum aliarum, qu asserunt, seu asseruerunt, morbum esse maleficialem. Item, quia subit superueniet absque aliqua pruia debilitatione, cm t naturales infirmitates succeiu solent debilitare. Ite (02) , quia fortais curata fuit, ide quia reperit certa instrumenta sub lecto, aut indumentis, seu alijs locis, et illis amotis subit sanitati restituta fuit, prout spiim

contigit, vt supr in secunda parte operis patuit, vbi de remedijs tractatur. Et per hc seu similia Iudex facilim potest obuiare, qud talis infirmitas potius ex maleficio qum naturali defectu contingit, et per minas obiectas suspicatur de tali maleficio. Sicut simili, si quis diceret, volo tibi comburere horreum, et essectus subsequitur, vtique (30) violentam causat suspitionem, qud ille qui minas protulit, horreum succenderit, licet fortais alius, et non ipse combusserit. SEQVITVR AD IDEM QVAESTIO duodecima, magis declarans qualiter inimicitia capitalis inuestiganda, ACTVS SEPTIMVS. Attento qud testimonio ferendo tantu (05) mod inimici capitales repelluntur, vt supr quinta qustione tactu (05) fuit. Inimicitiam autem talem declarare ex ijs, qu in capitulo prcedenti tact a sunt, ludici fortais nimis obscurum et difficile videatur, attento, qud delatus vel eius Procurator nolle (02) t facilitereius acquiescere decisioni super materiam tacta (01) , qu dicatur inimicitia capitalis, et qu non. Ide exprimendi sunt alij modi, quibus in noticiam talis inimiciti Iudex deueniret, vt insontem sic minim damnaret, qud tamen reum per debitam iustitiam puniret. Et hi modi licet sint cautelosi, seu etiam dolosi, tame (02) Iudex illos practicare potest in bonum fidei et Reipublic, cm et Apostolus dicat: Cm essem astutus dolo eosc pi. Specialiter etiam hi modi practicantur super delatos, non diffamatos public, seu etiam non notatos per aliquod indicium facti, licet eti Iudex super quoscunque (30) delatos, vbi inimicitias contra deponentes allegarent, et nomina testium omnin scire vellent. Primus modus est, nam datur delatio, seu Aduocato copia processus, ad partem suam, scilicet, deorsum et nomina deponentium seu deferentium, ad partem aliam, non tamen eo ordine quo deponu (05) t, sed isto modo, vt nomen testis quiest primus in copia, sit sextus vel septimus sche dula, et qui secundus, sit penultimus, vel vltimus, et sic delatus, qui (33) a hoc depertat, vel illud, et quis sit primus vel secundus in sua copia, quo stante, aut dabit omnes inimicos aut non. Si omnes, e citius deprehendetur delatus de mendacio, vbi causa inimiciti per ludice (02) scru tabitur. Si quosdam vero, tu (05) c facilius causa inimiciti inuestigabitur. Secundus modus esset simili, vbi daretur Aduocato processus copia ad partem vnam, et depone (02) tium nomina ad partem aliam, et adiunctis alijs extraneis qu alibi Maleficis fuerunt perpetrata, et n deponentibus seu testibus inscriptis deposita, sic delatus non poterit assertiu dicere illum vel istum inimicu (05) capitalem, quia nescit qu sint ab illis contra eum deposita. Tertius modus, qui et supr tactus capit. 5. nam quando delatus examinatur in fine secundi examinis, antequam petit defensiones, et antequ Aduocatus sibi deputatur, interrogetur, an reputet se habere inimicos capitales, qui omni diuino timore postposito, falso imponerent sibi labem Hresis Maleficarum. Et tunc fort imprme ditatus ac improuisus, et non visis deponentium at testationibus, respondet, qud non reputet se habere tales inimicos, vel si dicit, puto me habere, tunc nominat, et illi inscribantur, et causa etiam inimiciti, vt postmodum Iudex vale at e certius inuestigare, post qu copia processus et nomina seor sum fuerint tradita modis quibus supr. Est et quartus modus, vt iterum in fine secundiex aminis aut confeionis, de qua in sexta qustione circa secu (05) da interrogatoria ante quam de (02) tur sibi defensiones, interrogatur de testibus, qui grauius depo suerunt contra eum, per hunc modum: Cognoscis tu talem, vnum nominando de testibus, qui grauiora deposuit, et tunc dicet qud sic, vel qud non. Si dicit qud non, tunc non poterit ex pst dando sibi defensiones et Aduocatum, ponere illum capitalem inimicum, cm dixerit medio iuramento prius oppositum, scilicet, non cognoscere illum. Si autem dicit qud sic, tunc interrogetur, si scit vel audiuit qud ipsa, velipse, egerint aliquid contra fidem Christian am, sicut Malefic facere solent. Si dicit qud sic, talia enim et talia fecit. Interrogetur quoque (30) , si est eius amicus, vel inimicus, statim respon debit, quod amicus, et hoc ide, vt eius testimonio stetur, et ex tunc in illa causa non potest dare illum inimicum capitalem per suum Aduocatum, cum medio iuramento quod per antea dixit eum amicum. Si autem responde at, qud nibil scit deeo, tunc interrogatur, an sit eius amicus vel inimicus, et ipse statim respondebit qud amicus, quia allegare inimicum de quo nihil mali nouit, non facit, dicet ergo sum suus amicus, attamen si scirem aliqua, non omitterem quin illa reuelarem. In tali ergo causa non poterit eum ponere ex post inimicum, vel ad minus allegabit causas inimiciti capitalis principio, et tunc Aduocato adhibetur fides. Quintus modus est, nam datur delato seu Aduocato copia processus, suppreis nominibus deponentium, et vbi Aduocatus informabit eum de singulis, coniecturatur quis vel qui deposuerunt talia contra eum, et frequenter venit in cognitionem, et tunc si dicet talis est inimicus capitalis, et volo probare per testes, tunc ludex habet considerare ccorditer iuxta processum nominauit, et tunc quia dixit velle probare pertestes, illos examinabit, et causas inimiciti examinabit, secret conuocato ad hoc bono consilio peritorum vel antiquorum, in quibus latet prudentia, et si ita inuenerit causas inimiciti capitalis sufficientes, tunc repell at prim testes, et illi dimittentur si non adsunt alia grauamina aliorum testium. Et hic modus quintus et communis obseruatur, et de facto Malefic cit ex copia processus eliciunt, qui vel qu aduersus eam deposuerunt, et quia rariim in tali causa inuenitur inimicitia capitalis, quia nisi ea qu ex earum malis operibus oritur: Ide Iudex de facili se habet per prfatos modos resoluere, attento etiam, qud sp deponentes affectant se personaliter Maleficis prsentare, et in faciem obijcere ea, qu per maleficia eis sunt illata. Est et alius et vltimus, ad que (02) finaliter Iudex recurrere pt, vbi prdicti modi fortais iudicarentur ab aliquibus dolosi, et per astutiam practicati, prsertim quatuor primi, ide omnin ad satisfacien dum, et quietan dum scrupulosas mentes, et ne Iudici quicqu obijciatur, aduertat, qud postquam per prcedentes modos expertus est nonesse aliund inter delatum et deponentem, capitalem inimicitiam, vult tame (02) hoc idem consilio

aliorum Assessorum concludere in finem, ne sibi quicquam obijciatur, faciat hoc, det delato seu eius Aduocato copiam processus, deponentium tamen et deferentium nominibus suppreis, et quia defenden do dicit se habere inimicos capitales, et fortais causas inimicitiarum varias allegat, siue in re ita sint, siue non, congregat tamen Iudex consilium peritorum cuiuscunque (30) facult at is, si commod haberi potest vel ad minus ex prouidis et bonestis per sonis quibuscunque (30) , quia ad hoc tenetur iuxta cap. statuta. fiequenter allegatum, et illis totum processum integraliter et perfect, per Notarium seu scriptorem legi faciat, et cm testium seu deponentium nomina public exponant, ita tamen, qud ad tene (02) dum secretum sub prstito iuramento omnes astringat, et de illo, an hoc facere velint, prius habet inquirere, quia alis omnin non sunt eis nomina illa exponenda. Ex pst dicat, qualiter per talem et talem modum inquiren do de inimicitia, nullam potuerit perpendere. Attamen subinferat, sividebitur fiat duobus vnum, aut per consilium discernatur, qui sintex deponentibus repellendi, tanqu aminimici capitales, et quomodo eligtur, tres, quatuor, aut quinque (30) , qui amplius nouerint in villa aut oppido, amicitiam vel inimicitiam delati, et testium, et qui non sunt prsentes in consilio, et publicentur illis tantummod nomina delati, et testium, non autem articuli processus, et stabitur iudicio eoru (05) dem, ex primo non poterunt ben testes repellere, atte (02) to qud Iudex suos modos inquirendi practicauit, ex secundo ver totaliter se immunem faciet, et omnem se sinistram suspitio (34) nem excutiet, tenetur etiam hunc vltimum modum seruare, vbi delatus in alieno loco et patria esset captus, et hc sufficiant ad discernendum super inimicitiam. SVPER EA QVAE ANTE INTERROgatoria in loco carceris, et tortur proponenda habet Iudex aduertere, et est actus octauus, QVSTIO XIII. Qvid denique Iudici agendum sit, clar patuit. Si enim vt communis exigit Iustitia, ad pnam sanguinis non iudicatur, nisi propria confeione conuincatur, quamuis ex alijs duobus habetur pro manifest deprehensain hretica prauitate, scilicet exeuidentia seu indicia facti, et ex testium productione legitima, vt suprq. 1. tactum fuit, et de tali etiam delata ad prseus agitur, tunc vtique qustionibus et tormentis procriminu (05) faione exponetur. Et vtqustio clarasit, ponatur casus qui et Spir contigit, et ad multorum notitiam peruenit. Quidam honestus, dum guandam mulierem pertranseundo non ei ad nutum in venditione cuiusdam rei venalis complacere voluisset, illa indignata post tergum clamauit, in breui optasses et annuisses, et est vsitatus sic modus loquendi Maleficarum, vel simili, qudo maleficium per auisamenta velunt inferre, tunc ille indignatus et non immerit super eam vultum post tergum vertit, vt eam quoanimo verba protulisset inspiceret, et ecce subit maleficio percussus, os suum in obliquum horribili deformitate vsque ad aures extenditur, necretrahere potuit, sed multo tempore in illa deformitate perstitit. Hoc euidens factum Iudici proponitur, casum ponimus, et an pro manifesta deprehensa in Hresi Maleficarum sit habenda quritur? Respdere oportet ex verbis Bernhard. ingloss. ordinaria. et in cap. ad abolendam. vt supr qustione notata tangitur qud sic, e qud tribus modis, vt ibi tangitur, quis vt taliter deprehensus iu dicatur: et illa etiam tria non copulatiu, id est, qud o (34) mnia tria habent insimul concurrere, sed vnum quodque (17) ue per se, scilicet, euidentia facti, testium legitima productio, et propria confeio, reddit Maleficam, videtur manifest deprehensam reputari. Indicium autem facti differt ab euidentia, quiacm minus sit qum euidentia, tamen capitur etiam ex verbis et operibus Maleficorum, vt in illa qustione septim at angitur, et iudicatur ex malesicijs non ita subit. Sed processu temporis illatis per minas tamen etiam prcedentes, sicque (17) ue concludamus, qud de similibus Maleficis delatis, et qu sub defensionibus vt prmissum est, defecerunt etiam vel non defecerunt, e qud non fuerunt concess, non concess autem quin non fuerunt petit, iam nostra qustio ver satur, quid Iudici agendum, et qualiter ad qustiones sit procedendum pro dicenda Veritate in punitionem sanguinis. I'bi plura sunt Iudici propter ingentes labores contra maleficium taciturnit at is aduerte (02) da, qu etiam succeiu per capitula deducentur. Et primum est, quod ad Maleficam qustionandam non sit pronus, habeat tamen adcerta signaqu sequentur aduertentiam. Quare autem non debet esse facilis, causa est, quia nisi diuina coactio per sanctum Angelum, vt maleficiu (05) Diaboli abscedat, concurrat, ita insensibilis in illis doloribus efficitur, vt membratim citius discerperetur, qum aliquid Veritatis fateri valeat. Necpropter hoc omittendu (05) , tm quia non qualiter omnes sunt huiusmodi maleficijsirretit, tm etiam, quia Diabolus spont inter dum non coactus sancto Angelo Malefic fateri crimina permittit. Pro cuius intellectu ea qu sup. in secu (05) da parte operis, de modo prstandi hom agium Diabolo tacta sunt, aduertenda. Sunt namque (30) qu sub certis annis prius Diabolo militant, vt sex, octo aut decem annis, ante quam sibi homagium prstat, scilicet, in corpore et anima se eis deuouendo, vbitamen ali principio sibi profite (02) do fidei abnegationem etiam subit homagium prstant. Cur autem Diabolus hoc spacium temporis postulatum acceptat, vtique (30) ea de causa, vt illo intermedio Maleficam experiatur, an ore tantm et non corde fidem abnegando, simili modo etiam homagium sibi prstaret. Nam cm Diabolus intima cordis non nisi per exteriora, et coniecturaliter cognoscere habet, vt in prima parte operis sub difficultate, an Dmones ad odium vel amorem mentes hominum immut are possunt, plures etiam reperiantur, qu neceitate aliqua, aut egestate induct per alias Maleficas, et sub spe confeionis et eua sionis fide in toto vel in parte apostatant, tales vtique (30) etiam non coactus sancto Angelo relinquit, vnde et faciliter sua crimina fatentur, cm tamen ali qu sicut ore, im et corde sibi adhserunt, pro viribus abeodefendantur, et indurantur adtaciturnitatis maleficium. Et per hc patet solutio ad qustione (02) , vnde prouenit, qud cert Malefic de facili fatentur, ali

ver minim, quia vbi diuinitus Diabolus non repellitur, adhuc tamen spont illas relinquit, vt per temporalem confusionem et horribilem mortem ad desperationem inducat, quos corde allicere nunquam poterat. Patent hcetiam ex sacramentalibus earum confeionibus, in quibus asserunt, se nunquam voluntari adhsisse, et plura maleficia coact Dmonibus intulisse. Est et alia differentia, qud cernuntur aliqu post faionem criminum sibijpsis mortem intentare, vt laqueo vel suspendio vitam sibijpsis auferant. Quod vtique inimicus ille operatur, ne per sacramentalem confessionem veniam Deo consequantur, et hoc prcipu illis, qu non voluntari sibi adhserunt, licet et alijs, qu sibi voluntari adhserunt post criminum faionem intentat. Sed tunc cernitur, qud Diabolus coact Maleficam habuit relinquere. Concludamus, qud tantus veletiam maior prsupponitur labor ad qustionandum pro dicenda Veritate Maleficam, quantus ad exorcizandum Dmone possessum. Ide Iudex nec voluntarius nec facilis ad hc esse debet, nisi vt dictum est, in punitionem sanguinis. Sed et in hac causa faciat diligentiam, prout fequitur primo ferendo sententiam. DE MODO SENTENTIANDI DElatam ad qustiones, et quomodo prima die sit qustionanda, an possit con seruationem vit compromittere. Actus decimus. QVSTIO XIV. Qvid denique (30) secundo loco Iudex habet aduertere, stat post actus in eo quodrefert sententiam suam, per modum qui sequitur: Nos Iudex et Assessores attendentes meritis, seu considerantes merita processus facti per nos, contra te talem, talis loci, talis diocesis, et diligenter omnibus examinatis, inuenimus, qud tu es varius in tuis confeionibus, vtpot quia dicis tales minas protulisse, non autem in eo nocendi animo, et tamen nihilominus sunt indicia varia, qu sunt sufficientia, te ad exponendum qustiombus et tormentis: Quapropter, vt veritas ab ore tuo proprio habeatur, et vt deinceps aures Iudicum non offendas inter loquendo, declaramus, indicamus, et sententiamus, die prsenti, et hora tali, te supponendum qustionibus, et torme (02) tis. Lata fuit hc sententia et c. Secund, stat actus in eo, quod et prmissum est, adbuc non sic voluntarius ad qustionandum, sed carceribus ad p nam mancipatus, et non iam ad custodiam tantm vt prius, et adhibitis eius amicis, vt p nas subterfugiat, et qud fortais morti non tradetur, licet alis punietur, vbi Veritatem fateretur, illis proponat, et qud ad hoc ipsum delatum iuducere velint, hortatur. Nam meditatio frequens, et carceris calamitas, ac replicata informatio proborum viroru (05) disponunt ad Verit ate merudiendam, et nobis expertum est, qud per huiusmodi informationes Malefic taliter confortat fuerunt, vt in signum resistenti in terram spuentes, quasi in faciem Diaboli, dicebant, exeas maledicte Diabole, faciam quod iustum erit, et consequenter crimina sua fatebantur. Si ver conuenienter delato expectato, et tempore congruenter prorogato, et multipliciter informato, Credat Iudex, bona fide ipsum delatum negare Veritatem, qustionem eum moderare, vtpot sine sanguinis effusione, scientes, qud qustiones sunt fallaces, et spius, vt tactum est, inefficaces. Est autem modus incipiendi talis, vt dum ministrise disponunt ad qustionandu (05) , pst expolient eum, vel si est mulier, prius antequam ad carceres p nosos ducetur, ab alijs mulieribus honestis et bon fam expolietur, ea de causa, vtsi maleficiu (05) aliquod in sutum esset vestimentis, prout sp ex informatione Dmonum practicant, et membris pueri non baptizati, in finem, vt pueri, visione beatifica priuentur. Et duminstrumenta disponu (05) iur, Iudex per se et alios bonos viros fidei zelatores, inducant qustionandum, ad fateudum Veritatem liber, et si fateri noluerit, mandet ministris, qud ad cordas ligetur, vel ad alia instrumenta applicetur, et ibi statim obtemperent non lti, sed quasi turbati, Pst iterum soluatur ad petitionem aliquorum, et ad partem trahatur, et iterum inducatur, et inducendo informetur qud non tradetur morti. Vbi quritur. An bic Iudex su per (35) delatum infamatum, et per (35) testes, et indicia facti legitim conuictum, cm nihil desit nisi vt ore pro (21) prio crimen fateatur, poit licit conseruationem vit compromittere, cm tamen si crimen fatetur vltimo supplicio punietur? RESPONDETVR, varijs varia sentiuntur. Nam quid ita sentiunt, qud si deiata est plurimm infamata, et super (35) indicia facti violenter suspecta, et (38) ipsa in maguu (05) nocumentu (05) sittanquam aliarum Maleficarum Magistra, etiam tunc securariposset de vita, sub his circumstantijs, vt perpetu is carceribus in pane et aqua adiudicaretur, dummod alias Maleficas sub certis et veriimis signis manifestaret, nectamen illa prsentiacarceris, vt ponitur, ci manifestanda esset, sed duntaxat securitas vit promittenda, et aliquali p nitentia punienda, per exilium, vel alio modo punie (02) da. Et sine dubio pro Maleficis famosis, et prsertim, qu Maleficis medicaminibus insistunt, et maleficiatos superstitiosis actibus curant, taliter seruand essent, vt aut maleficiatis subuenirent, aut Maleficas proderent, nec tamen eorum proditioni staretur, e qud Diabolus mendax, nisi pariter et alia indicia facti cum testibus occurrerent. Alijs videtur adidem, in casu quo sic carceribus deputata esset ad tempus promiio seruanda, et post spacium temporis incineranda. Tertij sunt, qui dicunt, Iudice (02) secur posse in conseruationem vit compromittere, ita tame (02) , qud ex pst sententia ferenda se exoneraret, et in suum locum alium substitueret. Inter quos modos primus licet videretur vtilis, propter malesiciatoru (05) cur ationem, tamen quia non est licitum, maleficia seu illicita opera tollere, licet vt in qustione prima et introductoria huius terti partis patuit, plurimm opinio sit, qud licitum sit maleficia per opera vana superstitiosa tollere. Sed quia in his magis docet Iudices Experientia atque (30) vsus, et negocio (34) rum varietas, qum Ars alicuius, seu Doctrina, Ide relinquitur hoc Iudicibus. Certum est autem, vt Experientia pluries docuit, multi faterentur Veritate (02) , nisi qud metu mortis retrabuntur. Qud si necminis nec talibus promiis fateri voluerit Veritatem, tunc ministrisententiam latam exequantur, et qustionetux consuetis modis, et non nouis necexquisit is, leuius vel fortius, sed qud crimen

exigit delinquentis, et dum qustionatur de certis articulis super quibus qustionatur, et hoc sp et frequenter leuioribus incipiendo, quia citius concedet leuia qum grauiora. Et dum hc fiunt, Not arius totum scribat in processu, et quomodo qustionatur, et de quibus interrogatur, et quomodo respondetur. Et nota, qud si fatetur per tormenta, ducatur poste ad alium locum, vt denu recognoscat, et qud non tantummod vi tormentorum cognouerit. Quart, stat actus in isto, qud si qustionatus decenter noluerit fateri Veritatem, ponantur alia tormentorum genera coram eo, dicendo, qud oporte at eum sustinere, nifateatur veritatem. Quod si nec poterit adterrorem vel etiam ad Veritatem induci, tu (05) c pro secunda aut tertia die qustion andum ad continuandum tormenta, non ad iterandum, quia iterari non debent, nisi noua superuenissent indicia, feretur coram eo sente (02) tia in modum qui sequitur. Et nos prfati Iudex, vt supr. Aignamus tibi tali, diem talem, ad qustiones continuandum, vt tuo ore proprio Veritas audiatur, et totum ponatur in processu Notario. Et infra illud te (02) pus aignatum Iudex per se, aut per alios probos viros, inducet eam ad fatendum Veritatem, modo prmisso, cum securitate vit, si ita videbitur expedire. Aduertat etiam Iudex, vt infraillud tempus continu apud eam sint custodes, vt videlicet sola non relinquatur, quia Dmone frequentabitur, vt sibijpsi mortem inferat, si et quantum Diabolus deserere ipsam intendit, aut ad deserendum ipsam diuinitus arcetur, hocipsum enim Diabolus melius noscere potest qum aliquis scriptis reserare. SVPER TORMENTA CONTINVANda, et de cautelis et fignis, quibus cognoscere potest Iudex Maleficas, et quomodo se ab earum maleficijs debet prmunire, et quomodo sunt apprehendend, et vbi sua habent maleficia abscondita, cum declarationibus varijs, ad obuiandum maleficio taciturnitatis, et est actus vndecimus, QVSTIO XV. Qvid autem consequenter restat Iudid super torme (02) ta continu anda? Est aduertendum prim, (38) sicut non omniu (05) mem brorum est eadem medicina, sed potius diuersorum et singulorum, sunt diuers et singulares medicin, sic nec ad omnes Hreticos, seu de Hresi delatos, idem modus interrogandi, inquirendi, et examinandi, qu ad articulos, et seruandos, sed secundum Veritatem sectarum, et personarum, varius et diuer sus modus examinandi. Idcirc ipse prude (02) s Iudex et Medicus, qui putrida membra, et scabiosas oues resecare, et sequestrare abinnoxijs nititur, iam stim are potest delatam maleficio taciturnitatis infectam, quam taciturnit atem euellere non potest, vna et infallibili depingi regula, seu mo (34) dus, im etiam dare n esset tutum, e qud cm illum modum consequenter assuetum, acregulam generalem, dum tenebrarum filij pruiderent ipsum tquam lequeum su perditionis, facilius euitarent seu etiam prcauerent. Curet igitur prudens ac industrius Iudex occasionem et modum interrogdi accipere, siue ex testium responsis seu attestationibus, siue ex ijs qu alis Experientia eum docuit, siue ex ijs qu proprij ingenij acumen aperit, subscriptis cautelis vtendo. Nam si inuestigare assectat, an maleficio taciturnitatis sit inuoluta, aduertat, an lachrymare coram eo stando queat, aut tormentis exp (14) onendo, hoc ipsum enim pro certiimo signo ex fide dignoru (05) antiqua relatione acpropria Experientia docente, adeorepertum est, qud etiamsi ad lachrymandum co (04) iurationibus hortetur, et compellatur, si Malefica existit, hoc ipsum, scilicet, lachrymas emittere n potest, dabit quidem flebiles voces, et ex sputo genas et oculos linire, ac si fleret attent abit, super quo circumstantibus caut aduertendum erit. Modus autem coniurandi ad lachry mas veras, si innoxia fuerit, et cohibere lachrymas falsas, talis vel consimilis in sententia practicari potest Iudice seu presbytero, manu (05) super caput delati seu delat ponendo. Coniuro te per amariimas lachrymas, nostro saluatore Domino Iesu Christo in cruce prosalute mu (05) di effusas, ae per ardentiimas lachrymas ipsius gloriosiim Virginis Mari, matris eius, super vulnera ipsius, hora vespertina sparsas, et per oe (02) s lachrymas, quas hc in mundo omnes sancti et electi Dei effuderunt, et quorum oculis iam omnem lachrymam abstersit, vt in quantum sis innoxia, lachrymas effundas, si nocens, nullo modo. In nomine Patris et Filij et Spiritus sancti, Amen. Experientia docuit, quant amplius coniurabantur, tant minus fiere poterant, cm tameh vebementer se ad fletum stimulabant et genas sputo humect abant. Poibile tamen, vt pst in absentia Iudicis, et extra locum et tempus tortur, coram custodibus flere valeant. Qud si causa impedimenti fletus in Maleficis quritur, potest dici, qud quia gratia lachrymarum in p nite (02) tibus, prcipuis denis ascribitur, cm c lum penetrare, et inuincibilem vincere, bumilis lachryma Bernardo asseritur, nulli dubium, quin et inimico salutis plurimm displicere noscitur, vnde et summis conatibus illas impedire nemo ambigat, vt finalis imp nitentia potius introducatur. Sed quid si astutia Diaboli, Deo permittente, etiam Maleficam flere contingeret, cm flere, nere, decipere, etiam proprium mulierum dicatur. Responderi potest, cm occulta sint Dei iudicia, si alis non poit conuinci per legitimos testes, super aliqua indicia facti, nec eti suspecta esset grauiter aut violenter, vtique (30) esset absoluenda, et pro leui suspitione in qua staret, propter infamiam quam testes deposuerunt, haberet Hresim Maleficarum abiurare, vt in secundo modo sententiandi discutietur. Secunda cautela, non solm post hanc primam obseruanda, verm etiam omni tempore Iudici, et omnibus Assessoribus aduerten da, qud n permittant se ab ea tangi corporaliter, prsertim super nudam iunctur am manuum et brachioru (05) , sed omnin secum deferat sal exorcizatum in dominica, die palmarum, et herbas benedictas. H enim res insimul cum cera benedicta inuoluta, et in collo deportata, vt sup. in secunda parte o (34) peris de remedijs contra maleficiales infirmitates et defectus patuit, miram habent efficaciam prseruandi, non solm ex Maleficarum testimonijs, verumetiam ex vsu et consuetudine Ecclesi, qu in hunc finem huiusmodi exorcizat et beneditit, vt patet in earum exorcismis, cm dicitur, ad effugendam omnem potestatem inimici, et c. Et

non videatur extraneum de tactu iuncturarum seu membroru (05) , quia diuina permiione interdum per auditum verborum ab eis prolatorum maleficare opera Dmonu (05) possunt, prcipu eo in tempore vbi qustsonibus exponun tur. Experientia nosedocente, nouimus quasdam in castris detentas, qu nihil aliud Castellanis instanti imis precibus flagitabant, nisi vt in aduentu Iudicis, aut alterius prsidentis, eis co (04) cederetur, vt primum intuitum visus in ipsum Iudicem dirigere possent, antequam ab eo vel alijs essent vis, ex quo intuitu etiam sortit, (38) talis Iudex aut alij sui Assessores ita alieni in eorum cordibus fuerunt, (38) omnem si quam habuerunt indign a tione (02) amiserunt, necipsas molestare quoquo modo prsumebant, sed liber abire permiserunt, qui scit et expertus est, verum dat testimonium, et vtinam talia procurare non possent, non paruipendant Iudices talia auisamenta et remedia, cm vilipensio taliu (05) post tantas admonitiones, in ternameis cedet damnatione (02) , iuxta Saluatoris dictum: Si non venissem, et locutus eis non fuissem, peccatum non haberent, nunc au (05) t excusationem non habent pro peccato. Muniant ergo se prmiis ex Ecclesi constitutione, et si commod fieri pt, ipsa tergo deorsum vertendo ad Iudices et Assessores introducatur, et non solm in prsenti actu, verm in omnibus prcedentibus et sequentibus, signo crucis se muniendo, et viriliter aggrediendo, frangentur cu (05) Dei adiutorio vires antiqui serpentis. Nec quis stimet superstitiosum, vt terra introducatur, cm vt sp tactum est, Canonist adtollendum et impedimentum maleficia maiora concedunt, et vana vanis contundere semper dicunt esse licitum. Tertia cautela in prsenti actu vndecimo obseruanda, et pili ex omni parte corporis abradantur, et est eadem ratio, sicut supr de vestimentis exuendis. Habent. n. pro maleficio taciturnitatis aliquas superstitiosas alligaturas quarundam reru (05) , siue in vestime (02) tis, siuein pilis corporis, et interdum in locis secretiimis no (04) nomindis. Quod si obijceretur, nunquid Diabolus ad buiu smodi ligaturas reru (05) posset mentem Malefic indurare, vt crimina non vale at fateri, sicut et alij scelerofi spius inueniuntur, sub quibuscunque (30) maximis tormentis, quantumcunque (30) per indicia facti, aut testes sint conuicti? Respondetur, vtique (30) verum esse, qud absque rebus quibuscun que Dmon valeat talem taciturnitatem procurare, illis tamen rebus vtitur in animarum perditionem, ac offensam maiorem Diuin Maiestatis, quod vt clarius pateat. Malefica qudam in oppido Hagano, de qua et supr in secunda parte operis tactum est, tale maleficium taciturnit atis procurare sciebat, vt masculus recenter natus et non baptizatus, et cm hoc primogenitus interemptus, et in fornace assatus, et cum alijs rebus quas exprimere non expedit, incineratus et puluerizatus, si qua Malefica aut fiagitiosus, ex ijs quicquam secu (05) deferret, nullo modo su crimina fateri posset. Ht clarum est, (38) si centu (05) milia pueri adhiberentur, exnatumli inclinatione nunquae (16) talem effectu (05) tatiturnitutis causare possent, vtitur tamen, vt cuique intelligenti patet, in animarum perditionem, et Diuin Maiestatis offensionem. Sed et hoc quod allegatur, qud sp flagitiosi homines et non Malefici, talem penes se taciturnitatem retinent. Dicendum est, qud talis Taciturnitas triplici ex causa prouenire potest. Prim, ex naturali quodam modo duritia mentis, quia sicut aliqui sunt molles corde, aut vecordes, qud ad leuem torturamomnia concederent, etiam qucunque falsa, ita aliqui sunt ita duri, qust quantum cunque vexentur, Veritas ab eis non habetur, et prcipu illi, qui alis fuerunt qustionati, quorum brachia cit sicut trabuntur, ita et flectuntur. Secund, prouenit ex maleficio penesse retento, prout dictu (05) est, siue in vestimentis, siue in pilis corporis. Terti, (38) interdum licet penes se n habeant maleficia in suta, aut alligata, maleficiuntur tamen ab alijs Maleficis, quantumcunque (30) remotis, prout Malefica qudam Gbruck se iact are solebat, qud vbi ad minus silum in vestimen tis alicuius dete (02) ti haberet, tantum efficere posset, qud quantumcunque torment aretur, etiam vsque ad mortem, nihil fateri posset, quare patet responsio ad obiectionem. Sed quidin diocesi Ratisbonensi casu contigisse asseritur, (38) dum quidam Hretici ex propria confeione deuicti, non solm vt imp nitentes, im et defensores illius perfidi, morti fuissent adiudieati, accidit, vt illi si in ignem, remanerent, tandem per aliam sni (03) am ad submersione (02) adiudicati nihil proficere potueru (05) t, stupentibus oi (03) bus, et fidem ipsorum vt iustam defendere, dum quidem conabantur, sollicitus Prsul super gregem, triduanum ieiunium indixit, quo deuot expleto cuidam notificatur, qud in certo loco corporis, videlicet sub brachio vno, maleficium quoddam inter pellem et carnem insutum haberent, quo reperto et amoto, ctinu incendio consumpti fuerunt, licet ab alijs opinatur, qud quidam Nigromanticus ex Dmonis consultatione, qui sibi hoc indicauerat, prodidisset, sed quocunque (30) modo factum fuerit, verisimile est, qud diuina virtute Dmon coactus, dum semper ad subuersione (02) fidei machinatur, hoc manifestauerit. A simili, vbi talis Iudici acciderit casus, quid faciendum foret, elicere potest, si videlicet ad diuinum recurreret prsidium, vel ieunijs et orationibus deuotarum personarum, hoc genas Dmonioru (05) maleficijs expellatur, in casu, quo nec per mut ationem indumentoru (05) , aut tonsuram pilorum ad Veritatem fatendam sub tortura induci valeant. Et licet in Alemani partib. talis abrasura, prsertim circa loca secreta, plurimm censetur inhonesta, qua de causa nec nos Inquisitores vsi sumus, sed tonsis capillis, cum calice aut cipho aqu benedict, guttulam cer benedict immitte (02) do, et inuocatione sanctiim Trinitatis, ieiuno stomacho trinies in potum ministrando, per Dei gratiam plerisque (30) taciturnit atis maleficiu (05) abstulimus, tamen in alijs regnis Inquisitores talem per totu (05) corpus abrasuram fieri mandant, vnde et Cumanus Inquisitor nobis insinuauit, qud anno elapso, qui fuit M. CCCC. XXXV. quadraginta et vnum Maleficas incinerari mandasset, omnibus per totum corpus abrasis, et hoc in districtu et Comitatu Burbi vulgariter dicitur Wormbsserbad / in

confinibus Archiducis Austri, versus Mediolanum. Qud si quritur, an tempore neceitatis, quo nullis remedijs co (04) gruis maleficium remouerint vt prmissum est, licitum foret, Diuinatrices, qu etiam maleficia curare et tollere solent, pro amotione talis maleficij consulere? Responsio. Quicquid sit de negotio Ratisbon peracto, exhertamur in Domino, vt in nulle casu quantumcunque (30) necessario, pro Republica Diuinatrices consulantur, et hoc propter magnam offensam Diuin Maiestatis, cm tot alta sint nobis remedia concessa, per qu omnin assequi poterimus, aut in propria petiti forma, aut in quiualenti, it a (38) omnin verit as expetietur vel ab eius ore, vt incinerari valeat, vel Deus auferetipsam de medio, aliam morte (02) super eam permittendo. Hc au (05) t nobis remedia proponun tur, et prim faciat homo id quod potest ex propria industria, et ex propria virium suaru (05) exercitatione modis supr tactis insistendo pluries, et prsertim certis diebus, vt iam in sequenti qustione patebit 2. Corin. 9. Abunderis in omne opus bonum. Secund, qud si deficit, recursum habeat pro consilio ad alios homines, qui fort sibireme dium, de quo nunquam cogitauerat, impartiretur, e qud varij sunt modi ad maleficia tollenda. Terti, si prdict a deficiunt, habe at decursum ad deuotas personas, iuxta illud Eccles. 37. Cum visu sancto assiduus esto, quemcunque (30) agnoueris obseruantem timorem Dei. Item vt sancti in patria inuocentur per eos. Qu si omnia defecerit, recursum habeat immediat ad Deum Iudex, et omnis populus ieiunijs et orationibus, vt tale maleficium sua pietate amoueat ur, sicut Iosaphat, 2. Paral. 20. Cm ignoramus quid agere debeamus, hoc selm habemus residui, vt oculos nostros dirigamus ad te, et sine dubio Deus in necessarijs nostris non deficiet. Vnde et Aug. et habetur 26. 9. 7. non obseruabitis. Qui bos et quascunque (30) Diuinationes, aut facta, aut auguria obseruat, aut attendit, aut consentit obseruantibus, aut talibus credit, seilicet opere proseque (02) do, aut ad domum earum vadit, aut in domum suam propriam introducit, aut interrogata, sciat se fidem Christiana (01) et baptismu (05) pruaricasse, et paganum et Apestatam, et Dei inimicum, iram Dei in ternum grauiter incurrere, nisi Ecelesiastica p nitentia emendatus, Deo reconcilietur. Non deficiat ergo Iudex semper licitis vtendo iuxta prmissaremedijs. fin aliter subscriptis cautelis. DE TEMPORE, ET DE SECVNDO modo interrogandi, et est actus duodecimus, super finales cautelas ludice obseruandas, QVSTIO XVI. Svper prmissa sunt aliqua aduertenda Prim, qud sacratioribus diebus, et infra missarum solennia sunt interrogand, ita vt populus adhortetur ad implorandum diuinum auxilium, in generalimhil specificando, nisi vt contra quascunque (30) Dmonu (05) infestationes sancti inuocentur. Secund, ea qu supr tacta sunt de sale et alijs rebus benedictis, cum septe (02) verbis, qu Christus protulit in cruce, in schedula conscriptis insimul colligatis, collo eius alligentur, longitudo Christi super nudum corpus, et extra benedicta circu cingatur, siquidem longitudo ipsa commod haberi pti experientia docuit miro modo his rebus ipsas molestare, vixque (17) retinere, prcipu aute (02) reliquias sanctorum. His sic dispositis, et aqua benedicta in potum porrect a, dispon atur iterum ad qustiones, continu exhortando vt prius, dum autem terra eleuatur, et si per talem modum tormentatur, Iudex legat vel legifaciat dicta testiu (05) , submiis nominibus, taliter dicendo, ecce per testes conuictaes. Item si testes vellent se facie ad faciem adfiontare, tunc Iudex interrogaret, an fateri vellet, si testes sibi in faciem prsentarentur. Vbi si annueret, tunc inducendi testes essent, et coram eo statuendi, si fort rubore, seu verecundia quicquam criminum fateretur. Vltim, si vide at ipsam no (04) velle detegere flagitia sua, interrogabit eam, an pro suainnocentia indicia canden tis ferri vellet subire, et quia illudomnes affectant, scientes, qud per Dmones lsione prseruantur, vnde etiam qud ver Malefic existant cognoscuntur, replicabit Iudex, qua temeritate se tantu periculis submittere poit, et omnia conscribantur, sed qud illud candentis ferri indicium non sit eisconcedendum, inferius patebit. Aduertat etiam Iudex, qud sextis ferijs prcipu vsque (30) dum fit compulsus pro expectatione nostri Saluatoris interrogat, sp fass fueru (05) t. Sed quia super extremum nos procedere oportet, videlicet, super omnimodam eius negatiuam, in qua si prstiterit, Iudex relaxabit e, et seque (02) tibus adhuc vt atur cautelis, educendo eam de carcere p no so ad alium, pro custodia tamen ben munitum, ita t, qud sibi onmin caueat (38) nullo modo tradatur cautionibus seu fideiussoribus, nec alis manulenta decreto, quia talibus manulente datis Veritas nunquam haberetur, im semper peiores efficiuntur: sed hoc prim procuret, qud humaniter in cibo et potu tractetur, et interim intrent honest, et non suspecti, qui etiam frequenter de diuersis impertinentibus ei colloquantur, et tande (02) vt confidenter consultant, qud fateatur Veritatem, promittendo, qud Iudex sibi faciet gratiam, et qud velint esse tanquam mediatores, et in fine (02) huius intrabit Iudex, et promittet facere gratiam, subintelligendi vel sibi aut Reipublic in cuius conseruationem totum quod fit, est gratiosum. Si ver sibi ad vitam promitteret, qu supr qustione quartadecima, super tres modos tacta sunt, scribantur singula Notario, et sub qua forma verborum, ac intentione sit gratia promissa. Et siquidem delata sie gratiam petierit, et facta detexerit, dicantur verba generalia, quod amplius fiet sibi qum ipsa petierit, in finem, vt ampliori confidentia loquatur. Secu (05) da cautelain hoc actum, qud si omnin noluerit detegere Veritatem, habeat ludex vt supr tactum est, de eius complicibus, siue ipsius scitu examinatis, et si quid huinsmodi deposuissent, per qu conuinci posset, hc Iudex proponat, et diligenter de singulis inuestiget, et adide (02) si qu instrumenta vel vnguenta, et pixides in domo fuissent reperta, sibi offerentur, et ad qu vsa fuerit, et c. Tertiacautela, si adhuc per seuerat in sua pertinacia, et habet consodales examinat as, qu contra et non pro eadeposuissent, vel si non habet, procuret alium

fide dignum, quem nouit detent non ingratum, sed tquam amicum et fauterem, qui quodam sero intrat ad Mabeficam, protrabendo locutiones, et tandem, si quidem non est de complicibus, fingat nimis esse tard pro recessu, et remaneat in carcere cume adem, et de nocte pariter colloquatur, si ver de complicibus, tunc edentes et bibentes, mutu etiam conferunt de rebus commiis, et tunc sit ordinatum, qud stent extra carcerem in loco congruo explorantes eos, aufcult antes, et verba colligentes, et si opus fuerit, scripter sit cum eisdem. Quarta cautela, vt si tuncincipiet dicere veritate (02) , nullo mode dimittet Iudex recipere eius confeionem, etiam media nocte, sed continuet quantum potest, et si in die, non curet, si proroget prandium vel c nam, sed instet, quoad vsque (30) dixerit verit atem, salte (02) qu ad principalia, nam per diminutiones et interruptiones frequentius est repertum qud redeunt ad vomitum, et non aperiunt veritatem quam detegere inceperant, habito consilio deteriori. Et aduertat Iudex, qud post confeionem nocumentoru (05) , hominibus aut iumentis illatorum, inquirat, quot annos incubum Dmonem habuerit, et quante tempore fidem abnegauit, quia sicut deijs nunquam fatentur, nisi prius alia fuerint fass, ita etiam omnin in fine sunt interrogand. Quinta cantela, si prdicta omnia deficerent, tu (05) c si fieri potest, ducatur adaliquod castrum, et ibi certis diebus custodia mancipata, fingat se castell anus ad partes longin quas peregrinaturum, et interim familiares aliqui, vel etiam mulieres honest eam visit antes, promittant ei, qud velint eam omnin dimittere libere abir, dummod informet eos vel eas, decertis experimentis. Et aduertat Iudex, qud spissim per talem modum fass fuerunt et conuict. Et nouiim in diocesi Argentinensi prope oppidum Schletstadt / et castro Konigsheym / Malesica detenta nullis tormentis et qustionibus deduci poterat ad fatendum sua crimina, tandem modo supradicto de castellano seruata, licet prsens erat in castro, ipsum tamen Malefica stimabat abesse, tres familiares intrabant, et ei liberam relaxationem promiserunt, dummod super certa experimenta eos informaret. Et licet prima fronte renueret, et qud dolos cum ea agerent proponeret, tande (02) interrogans de quibus informari vellent, vnus dixit, super grandinem excit andum, alter super carnalia facta, tandem vbi super grandine (02) illum informare volebat, et scutella aqua plena approbata, Malefica sibi iniunxisset vt digito paululum aquam moueret, et ipsa certa verba protulisset, subit ad locu (05) quem explorator nominauerat, scilicet sylu adiacentem castro, tantatempestas et grando repleuit, sicut multis annis visum non fuerat. In casu tamen quo omnia deficereut, vel eti in casu quo crimina fateretur, quid vlterius Iudici per sententiam faciendum sit, vt totus processus finiatur, in quo vltima pro buius operis terminatur restat declarare. SEQVITVR TERTIA PARS HVIVS vltim partis operis, qualiter processus iste fidei sit debito fine per sententiam diffinitiuam terminandus. Per Dei gratiam ijs expeditis qu ad cognitionem proprietatum, super Hresim Malesicarum deseruiunt, in simul etiam, qualiter processus fidei aduersus illam sit initiandus et continuandus, restat nunc discutere, qualiter talis processus per debitam sententiam sit congruo side terminandus. Vbi prim not andum. (38) cm Hresis hc, vt in principio huius vltim partis tactum est pro (21) r alijs Hresibus simplicibus hoc habeat, (38) n est pura, sed mixta crimine Ecclesiastico et Ciuili, vt de se patet, Ide de modis sententiandi tractando, prim tractandu (05) est de quadam sni (03) a, ad quam Malefic sole (02) t appellare, de qua secularis Iudex per se irre quisito ordinario agit. Secu (05) d, de his, in quibus sine ordinario agere non potest. Et sic terti, quomudo Ordinarij se exonerare possunt, patebit. SVPER PVRG ATIONEM VVLGArem, et prcipu super examen candentis ferri, ad quod Malefic appellant, QVSTIO XVII. An au (05) t Malefica vulgari purgatione, de qua 2. q. 4. consuluisse. et c. monomachiam sit super reatu (05) tentatiu purgan da, et per Iudice (02) seculare (02) ad hoc astringenda, vel admittenda ad iudiciu (05) candentis ferri si ad hoc appellat, et videtur (38) sic. Na (01) sicut duellum ad conseruationem vit propri in c criminali, vel reru (05) suarum in ca (01) Ciuiliordinatur, ita et iudicium candentis ferri, per tactum, vel aqu bullientis per potum, sed primu (05) licitum est in aliquo casu, iuxta S. Th. 2. 2. q. 95. in fine vltimi articuli, vbi dicit, (38) tu (05) c duellum pt esse licitum, vbi ad cem rationem sortiu (05) appropinquat, ergo etiam in aliquo casu indicium ferri candentis. Item multi Principes sancti vit, et qui bonorum consilio vtebantur, vt sanctus Henricus Imperator erga coniugen virginem Kunigundam, quam de adulterio suspect am habuerat, exercuit. Item, sicut Iudex qui habet cur am communitatis, licit potest minora mala per mittere ad vitandum peiora, vt meretrices in ciuitatibus, ne omnia turbentur libidinibus, iuxta Augustinum in libero arbitrio. Tolle meretrices, et omnia turbabis libidine. Ita per tale iudicium, vbi quis ab insultibus et iniurijs alicuius communitatis super causam criminalem aut ciuilem liberariposset. Item, quia minus est lsio manuum per candens ferru (05) , qum vit interfectio per duellum, ide etsi duellum admittitur, vbi consuetudo habetur, fortiori et exame (02) candentis ferri. Contrariu (05) habetur. 2. q. 5. monomachiam, vbi dicitur, hc et huiusmodi sectantes Deum tent are videntur, vbi attendendum esse dicunt Doct. qud quia non solm malo iuxta Apostolum. 1. Thessa. 5. sed etiam ab habente speciem mali abstinendum est, ide non dicitur in illoca. omnes hc sectantes tent at Deum, sed videtur tentare, vt intelligatur, qud posito casu qud aliquis talia exercens inte (02) dat alium fine (02) fort rectum, quia tamen apparentia est mala, cauendu (05) est. Respondeo, qud tale iudicium seu examen sit illicitum, prcipu candentis ferri. Deducitur ex duobus, prim, quia ordinantur ad iudicandum occulta, qu diuino iudicio reseruantur. Secund etiam, quia huiusmodi iudicium non est auctoritate diuina, aut etiam documentis sanctorum patrum sancitum. Vnde in cap. consuluisti. 2. q. 5. qud sanctorum patrum documento sancitum non est,

superstitiosa adinuentione est prsumendum, Stephanus Papain eod. capit. spontanea confeione vel testium approbativne delicta concessa sunt vestro regimini iudicari. occultaenim et incognita illi sunt relinquenda qui solus nouit corda hominum. Est tamen differentia inter duellum et ferricandentis examenseu etiam potum bullientis aqu, quia duella magis accedunt ad communem rationem sortium, vtpot, quia pugiles sunt penitus pares virtute et arte, qum examen candentis ferri, quia licet vtrunque (30) ordinatur ad alicuius facti occulti Inquisitione (02) , per aliquod factu (05) ab homine, tamen quia in iudicio candentis ferri aliquis miraculosus effectus expect atur, quod non contingit in duello, vbi solummod contingit interfectio vuius vel amborum, ide examen illud est omnin illicitum, licet duellum no (04) sit ita illicitum. Incidentaliter tame (02) propter Principes et Iudicesseculares super duellum admittendum, est not andum qud occasione borum verborum sancti Thom qui hanc disponit Nico. de Lira in postilla sua super biblia. 1. Reg. 17. occasione eti duelli seu conflictus ipsius Dauidcum Philisto, vult elicere, qud in aliquo casu duellum poit esse licitu (05) , ide qud hoc non sit de mente Dect. Tho. sed potius oppositum probat Paulus Burgensis contra Nicolaum prfatum, cuius probationem ben aduertere debent Principes et Iudices seculares. Prim per hoc, quia duellum sicut et examen alterum ordinatur ad iudicandu (05) occulta, qu diuino iudicio reseruantur, vt supr tactum est. nec potest dici, qud institutione (02) habuerit ex conflicto Dauid, quia sibi reuelatu (05) fuit Domine interiori instinctu, vt tale certamen inire deberet, et qud iniuriam sibi illat per eum vindicare contra Philistu (05) volebat, qued ex verbis Dauid elicitur: Ego venio contra te in no (34) mine Dei viuentis, et sic non fuit propri duellator, sed Diuin Institi executor. Secu (05) d, ex hoc quod prcipu Iudicibus est aduertendum, quia in duello datur potestas, vel saltim conceditur licentia vtrique (30) interficiendi se mutu, et cm alter eoru (05) sit innocens: ide prstatur auctorit as vel saltim lice (02) tia interficiendi mnocentem, quod cm simpliciter est illicitum, quia contra dictamen Iuris naturalis et diuinu (05) prceptum. Ide omnin illicitu (05) , tam ex parte appellationis quae (16) recipie (02) tis, qum e (02) t iudicantis et consulentium, qui os homicid reputantur. Terti ex hoc, quia cm duellum sit singularis pugna duoru (05) , vt per victoriam vnius appareat Iustitiatan quam per diuinum iudicium, et alterius Iniustitia non obstante, qa tunc Deus tentatur, vnde redditur illicitum ex parte appellantis et recipientis, t cumipsi Iudices alijs medys iustum iudicium aut terminationem litis procurare possent, cm hoc n faciunt, sed consulunt, vel omnin permittunt, cm prohibere possent vtique (30) ad inter fectionem innocentis. Verm, quia non est verisimile postillatorem Nico (34) laum hc latuisse aut ignorasse: Ide vbi dicit, in aliquo casu duellu (05) absque (30) peccatocommitti mortali, loquitur ex parteiudicantium aut consulum, vbi non peripsorum inductione (02) aut consilium, sed inter ipsos appellantem et recipientem tale examen exercetur sine alio respectu, et quia no (04) est nostr speculationis his immorari, sed deipsis Maleficu disserere: clar patet, qud in alijs criminalib. causis circa furtum aut latrociniu (05) tale examen inhibetur, quant magis hc, vbi constat Maleficas cuncta maleficia auxilio Dmonum procurare, siue in lsionib. inferendis, siue curandis, seu tollendis aut impediendis. Nec miru (05) , qud opere Dmonu (05) lsionibus in tali examine prseruantur Malefic, cm vt naturales tradunt succus cuiusdam berb, vbi manus inunguntur combustione poit prseruare, et cm ipsum Dmone (02) virtutes herbarum minim latent, dato (38) per interpositionem alicuius corporis inter manus deferentis, et ipsum ferrum, lsionem non interciperet, prout inuisibiliter procurare potest, t per huiusmodi naturales rerum proprietates hoc efficere posset, vnde minus qum quibuscun que alijs malefactoribusipsis Maleficis, propter intimam familiaritatem quam cum Dmonib. tenent, tali examine sunt purgand, sed ipso facto vbi ad hoc appellant, iam vt suspect Malefic sunt habe (02) d. Deseruit ad hoc factum, (38) in Constantiensi diocesi tribus annis vix iam elapsis contigisse fertur. Nam in dominio Co (34) mitum de frstenburg/ pertinent nigr sylu, Malefica qudam famosa, et plurimm ab incolis diffamata, vbi per Comitem ad insttiam plurimorum fuisset comprehensa, et de plurimis indicijs super varia maleficia delata, tande (02) inter tormenta et qustiones interrogatur, manus omnium rolens euadere ad examen candentis ferri appellauit. Iuuenis Comes nec multum in his expertus, exame (02) admisit, et du (05) candens ferru (05) per tres duntaxat passus deferre adiudicata fuisset, per sex deportauit, offerens se denu ad ipsum longiori spacio deportare. Qua ex re du (05) manifestum habuissent indicio maleficij iudicare, qa nullus sanctoru (05) p (14) sumpsisset taliter diuin assistenti tentare, ipsa tn (31) absoluta vinculis et illsa vsque (30) in p (14) sens, n vtique (30) in partiu (05) fidei seandalu (05) per (35) seuerat. DE SENTENTIA DIFFINITIVA IN se qualiter est ferenda, QVSTIO XVIII. Consequenter ad tract andum de his, in quibus secularis Iudex per se cognoscere, et sententiare potest diecesanis si libet mentibus exoneratis, hoc ipsum enim prsupponimus, vt nedum nosipsi Inquisitores salua fide ex Iustitia simus, ab his sententidi modis exonerati, verm et ipsos diocesanos eadem synceritate exoneratos affectamus, ipsorum facultatem et iurisdictionem minim amputando, quia tamen si vt vellent necee foret et nos Inquisitores, iuxta c. multorum querela. de hr. in Cle. pariter concurrere. Attendant tamen, qud quia hoc crimen Maleficarum non est mer Ecclesi asticum. Vnde nec potestatibus, nec dominis temporalibus ad iudicandum et sententiandu (05) , vt in c. vt inquisitionis. . prohibemus. de hr. lib. 6. interdictum. In quibus tamen prfata potestas diffinire et cognoscere sine diocesanis non potest, similiter deducet. Sed prim videndum de ipsasententia in se. Secund, qualiter sit ferenda. Terti, quot modis. De primo. Cm secundum Aug. vt 2. q. 2. c. 1. Nosin quenqu sententiam

ferre non possumus, nisi aut conuictu (05) aut spont confessum. Et sententia fit triplex, vt dicit glo. summaria in princ. qustionis, scilicet interlocutoria, diffinitione, et prcepti, Ray. exemplificans dicit. Interlocutoria sententia dicitur, qu non super principali, sed super alijs qustionibus prfertur, inter principiu (05) cans et finem emergentibus, vt est de testerepellendo, vel de dilatione accusanda vel non, et huiusmodi: vel fort dicitur interlocutoria, quia inter partes loquendo profertur sine scriptur solennitate. Diffinitiua aute (02) sententia dicitur, quando principalis qustio diffinitur. ff. dere iudi. l. 1. Sente (02) tia prcepti est, quando maior prcipit minori. De primis du abus no (34) stra conse quenter erit speculatio, prcipu super sente (02) tiam diffinitiuam. Notandum secund, qud licet in glossa prfata dicatur, (38) si sententia diffinitiua fuerit lata omisso or dine Iuris, ipso Iure nulla est. 2. q. 2. Si quando. . diffinitiua. Et pst dicatur, scias qud duplex est ordo Iuris. Vnus, qui est de necessaria substtia iudiciorum, vt fiat litis contestatio, et lites recipiantur, si contra hunc or dinem feratur sententia non tenet. Est alius or do, qui non est de substantia iudiciorum, vt scilicet sententia no (04) feratur, sub conditione, et vt prius non pronuncietur de possessione qum de proprietate, si tamen hoc non seruet, tenet sententia. 2. q. 6. Anterio. . biduum. In hac tamen causa, quia est causa fidei, et Hresis crimen, licet mixtum proceditur summari simpliciter et deplano, vt patet in c. statu. lib. 6. et qualiter ista verba intelligantur, habes supr qust. 6. et vt ibi deducitur, Iudex necessari libellum non exigat, litis contestationem non postulet, et c. sequitur, Probationes tamen necessarias admittat, similiter recitationem et protestationem iuramenti de calumnia, et c. Vnus et alius modus procedendi, iam per iura noua declaratur. De secunda autem, qualiter sit ferenda, nota qud proferri debet Iudice, et non ab alio, aliter non valet. Item, in loco publico et bonesto, etiam sedendo, vt 3. q. 3. induci. . spacium. Et similiter de die, et non in tenebris, et sic de multis qu ibi notantur: Tm, qui ibi continentur, quod non diebus feriatis, et non inscriptis feriatur. Notandum, qud quia hc summari simpliciter et de plano, vt supr tactum est, proceditur, et de verbo. signi. ca. Sp contingit. in Clemen, dicitur, qud tempore feriarum, ob neceitates hominum indultaru (05) , iure procedere valeat, et qud Iudex amputet dilationem, ide si Iudici libet seruare illa poterit, nec scripto proferre tenetur. cm secundum Io. An. plures sunt casus, in quibus sine scripto sententia valet, et inter illos enumeratur confuetudo loci, vel fori. dist. 11. consuetudinis. Episcopus etiam si est Iudex, potest per alium sententiam recitare, ad instar illustrium. Ite (02) nota, qud licet in actionibus criminalibus exequutio sententi n sit differenda, fallit tame (02) hoc in aliquibus casibus, prcipu quatuor, sed pro hac materia capiuntur duo. Prim, si lata est in muliere prgnante, differtur enim vsque (30) adtempus partus. ff. de re iu. in l. prgnantis. Item cm quis est confessus crimen, et poste negat, et intellige, si confeio prius non fuit reiterata, modo quo supr tactum fuit, qustione decimaquinta. De tertio autem, quot scilicet modis sit ferenda, quia consequenter vsque (30) in finem operis de his tractabimus, sunt tamen adbuc aliqua prter mittenda, de modis quibus persona delata redditur suspecta, e qud vari sententi super varias suspitiones sunt ferend. QVOT MODIS CAPIT VR SVSPI. tio pro sententia ferenda, QVSTIO XIX. Svspecti de Hresi, vel alio crimine, quot modis et quibus dicendi sunt, et an in tali casu, pro tali crimine ex illis adiudicandi, et sntentidi sint, vbi quritur, respondendu (05) est et per antiqua et nouaiura. Nam gl. super c. nos in quenqu. in prcedenti qustione allegato, dicit, qud quatuor sunt modi conuincendi reum, aut scilicet Iure, vt instrumentis et testibus, aut facti euidentia, extr de cohabi. cle. c. tua. aut Iuris interpretatione, vt spius cit atum esse reu (05) . 3. q. 9. decreuimus. aut violenta suspitio (34) ne. 32 q. 1. dixit. notant eti Canonist qud triplex est suspitio. Prima temeraria, de qua Cano. Nullum iudicetis suspitionis arbitrio. 2. q. 1. Secunda probabilis, et hc purgationem inducit, non autem prima, vt 2. q. 4. presbyter. Tertiaest violenta, qu condemnationem inducit, et de hac intelligitur dictum Hieronymi, qud vxor dimitti potest propter fornicationem, aut fornicationis suspitionem. 32. q. 1. dixit. No (34) ta insuper, qud secunda qu est probabilis, admittitur adsemiplenam probationem, vt extr de prsum, in multis. Vnde coadiuuat ad probatione (02) , si adsint alia adminicula, vnde non solm admittitur ad purgationem induendam, sed etiam ad arbitrationem. 374. in fin. De violenta etiam qu ad condemnationem sufficit, nota qud est duplex, du (05) qud Iuris et de Iure, vt cm ius fingit et statuit aliquidsu per (35) facto, et contra hanc non admittitur pro (21) batio. extr de sponsa. nec quifidem, vbi dicitur, (38) si quis dederit fide (02) mulieri de contrabendo matrimonio cu (05) ea, et poste copula sequitur, matrimoniu (05) esse prsumitur, and probatio in contrarium n admittitur. Qudam est Iuris, sed non de Iure, vt vbi Ius prsumit, sed non statuit aliquid, vt si vir diu mulieri cohabitauit, prsumitur ab eo cognita. 27. q. 1. dixit, et contra hanc admit titur probatio. Applicando ad propositum nostrum super Hresim Maleficarum et supernoua Iura, dicimus, qud in iure suspitio seu crime (02) Hresis habetur, prima est modica, secu (05) da magna, tertia maxima. Prima qu est modica, in Iure vocatur suspitio leuis, ita habetur c. Accusatus. de hre. lib. 6. in princ. vbi dicitur. Si autem leuis et modica suspitio illa fuit, et relabatur, quanquam ex hoc sit grauiter puniendus, non tamen debet p na in Hresim relapsoru (05) puniri, et hc suspitio ide dicitur modica siue leuis, tm quia modica et leui defensione tollitur, tm quia ex modicis et leuibus oritur coniecturis. Vnde dicitur, modica modicis indicijs, et dicitur leuis leuibus ciecturis, vtpot in simplici Hresi circa fidem, si aliqui reperiantur occulta conuenticula celebrantes, vel vita vel morib. ci conuersatione fidelium deuiantes, vt patet c. excommunicamus. 1. extr de hresi. circa Maleficarum Hresim. Simili made vbi cuenticula in angarijs, aut sacratioribus anni temporibus, in cpis aut

syluis, siue de die, siue de nocte conmenirent, aut aliqua seorsum reperirentur, aut nonfrequent are diuina temporibus consuetis, et modis consuetis, aut cum suspectis Maleficis familiaritates secretas co (34) ntrahere. tales enim leuiter ad minus de Hresi babentur suspecti, e (38) talia frequenter facere huiusmodi Hretici comprobantur, de qua etiam leui suspitione habetur. C. de hr. lib. 2. in si. vbi dicitur: Hreticorum vocabulo continentur, et latis aduersus eos sententijs debent succumbere, qui vel leui argume (02) to iudicio Catholic religionis et tramite detecti fuerint deuiare. Et huic sententi concordat Host. in summa, titu. de prsumptione. . fin. vbi dicit: Notandum, qud quamuis Hretici leui argumento detegantur, scilicet ad hoc quod suspecti habeantur, tamen non debent vt Hretici haberi, et probat per prcedentia. Secunda suspitio qu est magna, in Iure vocatur vehemens siue fortis, de qua iterum in allegato capitulo Accusatus, in principio. Iterum sic habetur, accusatus de Hresi vel suspectus, contra quem de hoc crimine magna et vehemens suspitio orta erat, et c. Ibi enim hc coniunctio, et , non tenetur copulatiu, sed expositione, vt notat Ioannes Andre as ibidem. Vehemens autem idem est quod fortis, vt dicit Archidiaconus super allegatum canonem, accusatus, et verbo vehemens, vt dicit Papias et Huguitio, qud vehemen sidem est quod fortis siue grandis. Allegat etiam Gregorium, primo moralium. Ventus vehemens irruit, vnde dicimus, aliquem vehementem habere casum, cm habet fortem. Hcibi. Ergo suspitio magna dicitur vehemens, siue fortis, et sic nominatur, quia non nisi vehementibus et fortibus defensionibus repellitur, et esset, quia ex magnis et vehementibus ac fortibus oritur coniecturis, argumentis et indicijs, vtpot in simplici Hresi, si aliqui comperiantur qui eos sciunt Hreticos fore occultant, fauorem impendant, associant, visitant, munera offerant, recipiant, defendant, et similia exercentes, tales namque (30) de Hresi vehementer suspecti sunt, et similiter cognoscuntur circa Hresim Maleficarum, e qud suspitio oritur, quod participant cum eis in crimine, et prcipu not antur hc mulierizant viri, qui ad amorem vel odium inordinatum, licet non ad alias lsiones hominum tendant, aut iumentorum solent maleficare. Similia enim vt prmissum est, in quacunque Hresi exercentes, vehementer sunt suspecti, vt patet per alle. c. accusatus. . illo ver, et per not ata ibidem per Archidiaconum. Cm non sit dubium, eos talia facere in fauorem Hretic prauitatis. Tertia suspitio hc est maxima, et in Iure vocatur violenta. ca. cum contumacia. et c. cm accusatus. lib. 6. de Hresi, et per notata per Archidiaconum, et Ioan. Andr. super cap. accusatis, et verbo vehemens, vbi dicunt, dicit veheme (02) s non violenta, supr de prsump. c. literas. De hac suspitione loquitur Canon, distin. 34. quorund, et hc prsumptio seu suspitio dicitur violenta, tm quia violenter cogit et artat Iudicem adcredendum, nec tergiuersatione refellitur qualicunque. Tum quia ex violentis conuincentibus, atque (30) coercentibus oritur ciecturis. Exempli gratia, in simplici Hresi, si aliqui reperiantur qui Hreticos adorauer int, id est, reuerenti suo more exhibuerint, consolationem vel communione (02) ab eis acceperint vel similia, qu adritum eorum pro (21) tinent perpetrauerint, tales namque (30) violenta suspitione de Hresi et Hreticorum credentia sunt conuicti per ca. filij. et per ca. accusatus. de Hresi, lib. 6. et per notata per Archidiaconum, super cap. quicunque Hreticos, et verbo credentes, eo. lib. 6. cm non sit dubium, eos talia facere in credentiam hretic prauitatis. Super Hresim ver Maleficarum simili qui perpetrantea qu ad ritum Maleficarum pertinent, et talia cm sint varia, videlicet aliquando per verba solum contumeliosa, dicendo: Tusenties in breui tibi euenient, vel similia in effectu, et per tactum, solm tangendo hominem, aut bestiam manibus, aut per visum tantm se manifestando nocturno vel diuturno tempore certis dormientibus, in cubilibus, et hoc vbi homines aut iumenta nituntur maleficiare, licet circa grandines varios alios obseruant modos, se alijs offerendo cremonijs, circa flumen aliquod se agitando diuersimod, vt in prcedentibus circa modos maleficia inferendi patuit, tales vtique violentia suspitione super Hresim Maleficarum vbi reperiuntur, et fama laborat, sunt conuicti, prsertim vbi effectus est subsecutus in maleficio, siue statim, siue per successum temporis, quia tunc euidens factum concurrit, siue indicium facti, vbi instrumenta maleficij in aliquo loco reposita reperirentur, licet successus temporis non ita aggrauaret ad euidenti facti, manet tamen suspecta veheme (02) ter, et fortiori amplius circa simplicem hresim. Et si quritur, nunquid Diabolus absque (30) visu, aut tactu mulierum maleficiare posses homines seuiume (02) ta? Respondetur vtique (30) , si Deus permittit, sed quia maior Dei permiio, vbi Creatura Deo dicata per fidei abnegationem, et alijs borre (02) dis sceleribus concurrit, ide et Diabolus amplius talem modum maleficiandi creaturas affectat, im et dici potest, qud Diabolus etiamsi absque (30) Maleficaposset, adhucsumm per (35) maleficam talia exercere affectat, varijs respectibus, vt in prcedentib. patuit: Epilogando d nostru (05) propositu (05) super modos et prsumptionibus indicandi, Dice (02) dum, qud super prfatam distinctionem, suspecti de Hresi Maleficarum sunt in triplici genere, cm quidam leuiter, quidam vehementer, et quidam violenter. Leuiter sunt suspecti, qui talia modica vel leuia peragunt, qud ex eis oritur modica, vel leuis suspitio contra eos de tali Hresi, et licet vt dictum est, vbi quis sic inuenitur suspectus, non sit Hreticus habendus, tamen debet sibi indici canonica purgatio, vel iniungi tanquam pro leui adiuratio. Et quidem, qud purgatio poit sibi indici, habetur cap. excom municamus. 1. in prin. extr de Hresi, vbi dicitur. Qui autem inuenti fuerint sola suspitione notabiles, suspitione probabili, hoc est, leui, et qu leuiter apparet, dicit Hostie (02) sis, Sequitur nisi iuxta considerationes suspitionis, qualitatemque (23) peison, propriam innocentiam congrua purgatione monstrauerint, anathematis gladio feritur, et vsque (30) ad satu factionem condign abomnibus

euitentur, ita qud si per annum in excommunicatione perstiterint, ex tuuc velut Hcetici condemnentur. Hcibi. Et nota, qud indicta sibi purgatione Canonica, siue consentias siue non deficiat, siue non est, per omniaindicandum, sicut de diffamato de Hresi, cui est purgatio Canonica indicenda. Sed et hoc quod abiuratio poit tali Iudici tanquam leuiter suspecto de Hresi, patet per ca. accusatus, in prin, vbi dicitur: Accusatus de Hresi vel suspectus, contra quem de hoc crimine magis et vehemens suspitio orta erat, si Hresim in iudicio abiur auit, et poste committit, in ipsa censeri debet quadam iuris fictione relapsus, licct ante abiur ationem suam, Hresis crimen probatu (05) non fuerit contra ipsum. Si aute (02) modica et leuis fuit suspitio illa, quanquam ex hoc sit grauiter puniendus, tamen non debet in Hresim relapsoru (05) p na puniri. Hcibi. Quidam autem cm sint suspecti vehementer, vt sunt illi qui talia vehementia et fortia peragunt, qud ex eis oritur vehemens et magna suspitio, et tales licet etiam non sint Hretici, nec vt Hretici condemnandi, e qud expre habetur extr de prsumptione. c. literis. . quo circa. Nullus pro suspitione vehementi est de tanto crimine condemnandus, namibi ita dicitur: Quocirca mandamus, quatenus cm propter sol suspitionem quamuis vehementem, nolumus illum de tam graui crimine condemnari, tame (02) de talisic vehementer suspecto, debet sibi mandari, qudabiuret generaliter omnem Hresim, et specialiter inquam incidit tquam vehementer suspectus per allegatum ca. accusatus. in principin, vt est dictum, et per ca. inter solicitudines. extr, de pur. c. et per. c. litera. extr, de prsumptione. Quod si postmodum relabatur, vel in pristinam vel in ali, vel in eos quos scit Maleficos, aut Hreticos associet, visitet, vel deducat, vel consulat, munera donando, vel mittat, seufauorem eis impendat, relapsoru (05) p nam non euadet, per allegatum ca. accusatus. Vbi dicitur sic: Eum ver, qui in vna Hresis specie vel facta commisit, aut in vno articulo fidei seu sacramento Ecclesi et rauit, et postmodum Hresim simpliciter vel generaliter abiurauit. Si ex tunc in aliam speciem Hresis, siue sectam, ac alio articulo seusacr amento committat, volumus vt relapsum in Hresim iudicari. Ille ergo de cuius lapsu in Hresim ante abiurationem constiterit, vel nunc constat, si post illam abiurationem receptat Hreticos, deducet, visitet, siue associet, acdona vel munem eis donet, vel mittat, seu fauorem eis impe (02) dat, et infra, merit debet iudicari relapsus, cm illum ex approbato se prius errore n sit dubium illud fecisse. Hcibi. Ex quibus verbis apparet, quod in tribus casibus in genere suspectus de Hresi veheme (02) ter postqu abiurauit, p na plectitur relapsorum. Primus est, quando relabiturin eandem et pristinam Hresim, de qua suspectus fuerat vehementer. Secundus, quando Hresim simpliciter vel generaliter abiurauit, et relabitur tamen in aliam Hresim, esto qud de ea antea nunquam suspectus habitus fuerit, nec delatus. Tertius, quando Hreticos receptat, et eos deducit, et fauorem impendit, et hiccasus complectitur multos casus, et habet multos sinus, vt patet in allegato . cm ver. in c. accusatus. frequentius repetito. Sed quritur, quid agendu (05) , si talis vehementer suspectus ad mandatum sui Iudicis non consenserit continu abiurare, an trade (02) dus sit seculari arbitrio potestatis animaduersione debita puniendus, per c. ad abolendam. . in prsenti ver Respondetur nequaquam, quia c. illud et . eius expre loquitur non de suspectis, sed de manifest deprehensis in Hresi, et c. et rigoro (34) sus ctra deprehensos manifest, qum ctra suspectos tantu (05) mod est agendum. Et si quritur, qualiter ergo sit procedendum contra talein? Respondetur, (38) procedat contra cum per c. excom. 1. et per . qui versola suspitione, et c. superius inserto, et excommunicabitur, in qua excommunicatione si per annum steterit, est vt Hreticus condemnandus per alle. c. Quidam autem suspecti sunt violenter, et sunt illi, qui talia violentia peragunt, qud ex illis oritur violenta suspitio contra eos, talis est Hreticus habendus, et sicut de deprebenso in Hresi est de eo per omnia iudicandum, per ca. excommunicamus. 1. extr de Hresi. . qui ver. et per ca. cum contumacia. et per c. vt officium. libr. 6. Nam vel fatentur crimen, vel non, si sic, et volunt redire, et Hresim abiurare, et ad p nitentiam recipiendi sunt, per c. ad abolendam. et per c. excommun. 2. . Si quod non consenserit abiurare, trade (02) di sunt curi seculari, animaduersione debita puniendi, per c. ab abolendam. . 1. allegatum. Si autem n fatetur crimen postquam est conuictus, no (04) consensit abiurare, est vt Hreticus imp nitens condemnan dus, per c. ad abolendam. Violenta enim suspitio ad condemnan dum sufficit, et probationem in contrarium non admittit, vt habetur extr de prsump. c. literis. et c. afferre. Et cm hc discuio locum habet in simplici Hresi, absque (30) euidentia aut indicium facti, sicut etiam in sexto modo sententiandi patebit, vbi quis vt Hreticus condemnatur, etiamsi non sit Hreticus in re, quant magis circa Hresim Maleficarum, vbi semper concurrit aut euidens factum in pueris, hominibus, aut iumentis maleficiatis, aut indicium facti, puta per instrumenta reperta. Et licet in simplici Hresi p nitentes et abiutantes, ad p nitentiam et ad perpetuos carceres recipiantur, vt tactum est. In hac tamen Hresi licet Ecclesi asticus Iudex recipiat vt sic ad p nitentiam, ciuilis tamen propter fort facta circa damna temporalia, vltimo supplicio punire potest, nec Ecclesiasticus impediat, tamen relinquere potest. SVPER PRIMVM MODVM SENtentiandi, QVSTIO XX. Qvia ergo delata persona, vel reperitur immunis et absoluenda totaliter, vel reperitur solm diffamata de Hresi generaliter, vel reperitur vltra infamiam qustionibus et tormentis exponenda aliqualiter, vel reperitur suspecta de Hresi leuiter, vel reperitur suspecta de Hresi violenter, vel reperitur diffamata de Hresi, et suspecta insimul et communiter, vel reperitur confessa Hresim, et p nitens, et no (04) relapsa veraciter, vel reperitur confissa Hresim, et p nitens, sed relapsa probabiliter, vel reperitur confessa Hresim, et imp nitens, sed non relapsa realiter, vel reperitur cfessa Hresim et imp nitens, atque (30) relapsa

certitudinaliter, vel reperitur n confessa, sed conuicta de Hresi legitimis testibus, et alis iudicialiter, vel reperitur conuicta de Hresi, sed sugitina, vel absens conumaciter, vel reperitur maleficia non infei endo, sed tollendo per remedia illicita et incongruenter, vel reperitur vt Maleficus sagittarius, et armorum incantator, interimendo letaliter, vel reperitur, vt Malefica obstetrix, infantes Dmonibus execrando hostiliter, vel reperitur remedio appellationis se tuendo friuol et fradulenter. Et siquidem reperitur immunis, totaliter erit per sequentem modum sententiandi finaliter. Vbi notandum, qud persona delata tunc reperitur immunis totaliter, qudo processus mtritis diligenter cum bono consilio peritorum discuis non conuincitur, nec confeione propria, nec facti euidentia, nec testium productione legitima, quia videlicet discrepant in principali, nectia (01) alis illa persona fuit suspecta aut diffamata public de antedicto crimine, quia secus si de aliquo alio crimine esset diffamata, nec etiam sunt indicia facti contra talem personam. Circa talem talis practica seruatur, quia absoluenda est per Episcopum aut Iudicem, per sequentia tenoris seque (02) tis. Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex talis, et c. Attendentes qud tu talis, de taliloro, et talis diocesis, fuisti nobis delatus, vel delata, de tali hretica prauitate, scilicet Maleficaru (05) . Attendentes etiam, illa esse talia quod non volebamus nec dibuimus conniuentibus oculis pertransire, descendimus ad inquirendum; si prdicta fulcirentur aliqua Veritate, testes recipiendo, te examinando, et alia faciendo, qu decebant secundum Canonicas sanctiones: Quapropter visis, et diligenter examinatis omnibus actis, et actitatis in hac causa, habitoque (23) consilio peritorum in Iure, ac etia (01) in Theologica facultate, illoque (23) spius repetito, sedentes pro tribunali, more Iudicis iudicantis, ac habentes pr oculis solm Deum, et negocij veritatem, sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostru (05) prodeat, et oculi nostri videant quitatem, ad nostram diffinitiuam sententiam procedimus in hunc modum, Christinomine inuocato, quia per ea qu vidimus et audiuimus, et producta et oblata, acta et actitata sunt, coram nobis in prsenti causa, non inuenimus aliquid contra te legitim probatum fore de ijsdem quibus delatus fueras corain nobis pronunciamus, de claramus, et sententiallter diffinimus, contra te non esse actum legitim coram nobis, propter quod pois et debeas vt Hreticus aut Maleficus iudicari, nec suspectus haberi aliqu aliter de bretica prauitate, quare prsenti instantia, inquisitione, et iudicio, totaliter terelaxamus. Lata fuit hc sententia, et ctera. Caueatur, vt non ponatur in sententia quacunque (30) , vt delatus sit insous, vel immunis, sed qud n fuit probatu (05) legitim contra eum, quia si postmodum temporis processu iterum deferatur, et legitim probatur, potest, n obstante prdicta absolutoria sententia, condemnari. Nota etiam, qud eisdem modis absoluendus est quis, quando (34) est delatus de receptione, defensatione, seu alia fautoria hretic prauitatis, vbi nibil probatur legitim contra eu (05) . Secularis ludex commiione Episcopi modo suo iudicabit. SVPER SECVNDVM MODVM sententiandi delatam, et tantummod diffamatam, QVSTIO XXI. Secu (05) dus modus sententiandi est, quando delatus vel delata, processus meritis diligenter discuis, cu (05) bono consilio peritorum, reperitur tantummod de tali Hresi diffamatus, in aliqua villa, ciuitate, vel prouincia, et hoc est, quando delatus talis non conuincitur, nec propria confeione, nec facti euidentia, nec testium productione legitima, nec sunt qucunque (30) indicia alia probata contraeum, nisi prcis sola infamia, ita (38) in speciali nullum probatur maleficium porpetratum, quod quidem probare potest, super vebementem aut violentam suspitione (02) , quando verba comminatoria super lsionem inferendam protulisset, dicendo in effectu vel in sententia. Inbreuitu senties qu tibi euenient, et post effectus aliquis fuisset subsequutus in lsione corporum, aut iumentorum. Circ istum igitur contra quem nihil probatur nisi prcis infamia, talis practica est seruanda. In tali enim casu, quia sententia non potest pro delato ferri absoluendo eundem, sicut in primo mo (34) do tactum est, sed contra indicendo sibi canonicam purgatione (02) , ide Episcopus, seu eius Officialis aut Iudex, aduertant prim, quod in causa Hresis non refert, si aliquis sit tantummod apud bonos et graues personas diffamatus, im attenditur hc, quod etiam apud quoscunque (30) viles, et simplices sit diffamatus. Et ratio est, quia quibus quis potest accusari in crimine Hresis, apud illos etiam potest quis infamari, sed quilibet Hreticus potest quibuscunque (30) personis accusari, tm tantummod inimici capitales, vt supr patuit excipiuntur, ergo apud illos potest infamari. FERET ERGO EPISCOPVSSEV Iudex super canonicam purgationem sententiam per hunc modum, vel consimilem. Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex talis dominij. Considerantes qud meritis processus facti per nos contra te calem, talis diocesis, nobis delatum de tali Hretica prauitate, diligenter discuis, et ctera. Non inuenimus te confessum, nec etiam co (34) nuictum de prdicta labe, nec alis suspectum ad minus leuiter, nisi qud te reperimns legitim et veraciter, in tali villa, aut ciuitate, vel diocesi, et apud bonos et malos public diffamatum. Quapropter ad purgandum huiusmodi infamiam, et vt bonus odorin c tu fidelium existas, tibi indicimus Canonicam purgationem, vt et Iuris aignando tibi talem diem, talis mensis, et talem horam diei. In qua compareas personaliter coram nobis, vt purges tuam infamiam tanta manu ordinis tui, qui quidem compurgatores sint homines fide Catholici ac vita probati et qui conuersatio (34) nem tuam acvitam nouerunt, non tam moderno tempore qum transacto. Significtes, qud si in purgatione defeceris, te habebimus pro conuicto, prout volunt Canonic sanctiones. Sic au (05) t considerandum est, qud q aliquis reperitur legitim de aliqua Hresi public diffamatus, et ctra eum aliquid n probatur, nisi infamia ipsa sola indicitur sibi Canonica purgatio, hoc est, qud habeat aliquos viros, Septem, decem, viginti, vel triginta, secundum (38) plus vel minus, et in locis plurimis vel paucioribus magis

vel minus insignibus fuerit diffamatus, qui sunt su cditionis seu ordinis, vt si diffamatus religiosus, et illi sint religiosi, si clericus secularis, et illi clerici seculares, siue militis, et illi milites qui purgt eu (05) crimine, de quo est diffamatus, qui cm purgatores dicuntur esse homines fide Catholici et vita probati, qui et illius con uersationem et vitam n tam moderno tempore, qum antiquo noueru (05) t, vt habetur extr de pur. ca. inter sollicitudines. Si au (05) t se purgare noluerit, exc municetur, quam excicationem si per annum sustinuerit animo indurato, ex tunc vt Hreticus condemnatur. Iuxtac. excommunicamus itaque (30) . . quin au (05) t. Si au (05) t se purgare decreuerit, sed in purgatione defecit, hoc est, (38) purgatores tales et tantos, prout ei iniunctum fuit, quieu (05) purgent non inuenerit, pro conuicto habetur, et sic vt Hreticus condemnatur, vt habetur extr de hr. excommunicamus. 1. . adijcimus. et ver. qui non se. et de pur. ca. cm dilectus. Considerandum au (05) t est hc, qud q dicitur, (38) indicatur diffamato, quatenus purget se trina vel quarta manu or dinis sui, qud ordo sumitur ibi in genere et non inspecie, vnde si Episcopus purgdus est, non negatur quin cum Episcopis purgandus point admitti Abbates, et religiosi Presbyteri, et in alijs pari forma de pr. c. Quotiens purgabit autem se diffamatus per modum qui sequitur, vt colligitur extr de pur. ca. quotiens. . porr. et c. accepimus. Qu ad secundum. Adueniente autem termino eidem diffamato adse purgandum canonic aignato, comparebit personaliter purgandus, cum suis coniuratoribus coram Episcopo Inquisitore, in loco vbi noscitur infamatus, et ille qui diffamatus est pone (02) s manum super librum Euangeliorum ante eum positu (05) , dicet sic: Ego iuro super ista quatuor Euangelia sancta Dei, qud talem Hresim exprimendo eam, de qua sum diffamatus nunquam tenui, nec credidi, nec docui, nec teneo, nec credo. Negabit, scilicet illud cum iuramento, de quo est diffamatus quicquid sit illud. Quo facto, omnes compurgatores ponent manum super librum prdictum Euangelioru (05) . Et quilibet dicet ita. Et ego iuro super ista sancta Dei Euangelia, qud credo ipsum verum iurasse. Et tunc canonic est purgatus. Considerandum est etiam diffamatus de Hresi, ibi ea purgandus, vbi noscitur diffamatus, et si fuerit in multis locis infamatus, imponatur sibi, qud in omnibus illis fidem Catholicam public profiteatur, et detestetur Hresim de qua noscitur infamatus, de purg. c. inter sollicitudines, nec contemnat qui canonic se de Hresi purgauit, namsi post purgationem incidit in Hresim iam purgatam, prolapso (34) habetur, et vt relapsus tradendus est curi secuiari. Iuxta c. excommunicamus. 1. . adijcimus, et ver. vel si est post purgationem, et c. ad abolendam. . illos quoque (30) . secus autem si in aliam Hresim incidit, de qua se ant n purgauit. Iuxta capitulum allegatum. SVPER TERTIVM MODVM SENtentiandi diffamatam, et qustionibus exponendam, QVSTIO XXII. Tertius modus processum fidei finiendi, et terminandi est, quando delatus de Hresi processus, meritis diligenter con sideratis, cum bono consilio peritorum reperitur varius, vel habens in dicia con tra se ad qustiones, vt. s. exponatur qustionib. et tormentis, vt si qustionatus nibil concesserit, pro immuni et innocente habeatur. Et hoc est, quando detatus n est deprehensus, nec propria confeione, nec etiam facti euide (02) tia, nec testium legitima productione, nec sunt indicia ad talem suspitionem, vt habeat Hresim abiurare. Est tamen insuis confeionib. varius. Vel alis sunt indicia sufficientia ad qustiones et tormenta. Circa istum talis practica est seruanda. In tali autem casu, quia sententia interlocutoria est contra delatum ferenda, et non proeo. Ide per Inquisitorem coniunctim et non diuisim est ferenda, iuxta ca. multorum. In primis si talis steterit in negatiuis firmiter, et nullatenus licet inductus, per probos viros fateri voluerit Ver itatem. feretur sententia, qu videtur sapere vim diffinitiu sententi per modum teno (34) ris sequentis. Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex in terris ditioni talis dominisubiectis. Actendentes meritis processus factiper no (34) s contra te talem, talis loci, talis diocesis, et diligenter examinatis, qud tues varius in tuis confeionibus, et nihilominus sunt indicia multa qu sunt sufficientia ad te exponendum qustionibus et tormentis. Ea propter vt Veritas ab ore tuo proprio habeatur, et vt deinceps aures Iudicum non offendas interloquendo, declaramus, iudicamus, et sententiamus die prsenti, et hora tali, te supponendum qustionibus et tormentis, lata fuit hc sententia. Si ver qustionandus reperiatur varius et insimul sint indicia alia ad qustiones sufficieutia, ponetur vtrunque (30) in sententia, vt in prdicta positum est, si autem hc duo non concurrant, sed vnum tantm, vtpot varietates, scilicet, ne alijs indicijs vel alia indicia sine varietate ponentur in sententia, vt inuenitur, sententia autem lata mox exequatur, vel exequi simuletur. Non sit tame (02) Iudex multum volunt arius ad qustionandu (05) aliquem, nam qustiones et torme (02) ta non inferuntur nisi in defectu aliaru (05) pro (21) bationum. Et ide per quirat alias probationes, quod si non inuenerit, et tenet probabiliter, (38) delatus est culpabilis, sed metu negat Veritatem bonis modis, et quandoque (30) cautelosis interdum adhibitis, eius amicis inducentibus ad Veritatem dice (02) dam, faciat suam diligentiam, vt ab ore eius habeat Veritatem, et negocium non festinet, nam meditatio frequens, et carceris calamitas, ac replicata informatio proborum virorum disponu (05) t ad Veritatem erudiendam. Quod si delato conuenienter expectato, et tempore congruenter prorogato, ac delato multipliciter informato. Credant fide bona Episcopus et Iudex omnibus csideratis, ipsum delatum negare Veritate (02) , qustionem cum moderat, sine tamen effusione sanguinis, scientes, qud qustiones sunt fallaces et inefficaces. Nam aliqui sunt ita molles corde et vecordes, qud ad leuem torturam omnia concederent qucunque (30) falsa. Aliqui autem sunt ita pertinaces, qud quantumcunque (30) vexarentur, ab eis Veritas non haberetur. Aliqui sunt, qui fuerunt alis qustionat, et istorum aliqui melius sustinent qustiones, quia brachia statim trabuntur, et flectuntur: aliqui autem

remane (02) t debiliores, et sic minus sustinent qustiones, aliqui etiam sunt maleficiati, et in qustionibus maleficijs vtuntur, qui ant morerentur quae (16) aliquid faterentur, efficiuntur enim quasi insensibiles. Quare in qustionibus cum maxima prudentia est agendum, et ad conditionem qustionandi qum plurimum attendendu (05) . Cm au (05) t lata fuerit, mox ministri se disponant ad qustionandum delatum. Et cm disponunt se Ep (14) s aut Iudex, et per se et per alios bonosviros fidei zelatores induct qustionand adfatendum liber, e (02) t compromittendo ad conseruationem vitsi opus sit, vt sup. tactum est. Quod si nec sic poterit ad terrorem, vel etiam ad Veritatem fatendam induci, poterit secundum diem vel tertium aignare, ad continuandum tormenta, ad continuandum, quia iterari non debent, nisi nouis superuenientibus indicijs contra eum, et tunc possunt, sed continuari non prohibetur, dicetur ergo sic: Et nos N. Episcopus et N. Iudex si ad hsit prfati aignamus tibi tali diem talem, ad qustiones continuadum, vt tuo ore proprio Veritas eruatur, et totum ponatur in processu, et infra tempus eide (02) assignatum, et per se et per alios probos viros, inducent eum ad fate (02) dum Veritatem. Quod si faterinoluerit, die aignata poteru (05) t qustiones continuari, et sic qustionetur eisdem vel alijs grauioribus tormentis, fortius, vel leuius, secundum maiorem culparum grauitatem, et poterunt Iudices multas cautelas licitas adhibere, et in verbis et in factis, vt Veritas habeatur, quas magis docet Experientia atque (30) vsus, et negociorum varietas, quae (16) ars alicuius, seu aliqua doctrina. Vbi autem decenter qustionatus, et tormentis expositus, voluerit detegere Veritatem, amplius non vexetur, sed liber abire dimittatur. Si autem perstiterit in ipsa confeione, et proderit Veritatem, culpam propriam cognoscendo, et ab Ecclesia veniam postulando, tanquam deprehensus in Hresi, propria confeione, sed p nitens, iuxta c. ad abalendam. . prsenti, abiuret, et sententialiter vt deprehen sus public condemnetur, per modum quo condemntur in Hresi deprehensi, propria confeione, vt dicetur infr in octauo modo expediendi huiusmodi deprehensos, videatur ibi. Vbi ver Veritatem proderit, et non p nituerit, sed in Hresi pertin aciter perstiterit, et relapsus non fuerit, condemnabitur, iuxta ca. ad abo (34) len. . prsenti. et expectatus competenter, informatus decenter tradetur brachio seculari, vltimo supplicio ferien dus, vt dicitur infr in decimo modo. Si autem relapsus fuerit, condemnabitur per modum quo dicetur in fr in decimo modo processum aliquem terminandi. Videatur ibi. Sic autem est diligentius atte (02) dendum, qud ille qui qustionandus est, ante qustiones interdum contra si nihil confitetur, nec aliquid probatur, propter quod possit nec debeat Hresim abiurare, nec propter Hresim condemnari, et detalibus agitur hc, et dictum est statim. Inter dum autem ipse delatus est in Hresi deprehensus, vel alis sunt alia contra eum probata indicia, propter qu debet abiurare. vt leuiter vel vehementer de Hresi suspectus, propter qu non est qustionandus, sed si vltra hoc negat aliqua qu non probantur, sed sunt iudicia sufficie (02) tia ad qustiones, et eum pro talib, qustionatur, sed nihil pro (21) pter qustones cfiteatur, nihilominus ista non est absoluenda, iuxta primum modum, sed secundum probata contra eam procedatur, et abiurabit vel vt suspecta, vel vt deprehensa, si vir, prout processus merita exigent et requirent, si ver propter qustiones confiteatur illa, vel eorum aliqua propter qu qustionatur, tunc adiurabit hc et illa, et proistis et illis, sententia contra eum est ferenda. SVPER QVARTVM MODVM SENtentiandi delatam, et suspectam leuiter, QVSTIO XXIII. Qvartus modus processus fidei sententiandi et terminandi est, quando del at us de Hresi, processus meritis diligenter discuis, cum bono consilio in lureperitorum, reperitur tantm suspectus de Hresi leuiter, et hoc est, qudo delatus de Hresi non comprebenditur, nec confeione propria, necfacti euidentia, nec testium productione legitima, nec alis sunt indicia fortia, seu vehementia deilla Hresi contra eu (05) , sed tantummod modica et leuia, et talia esse per consilium indicata, propter qu vt fuspectus leuiter de Hresi, potest et debet, vt tales illam Hresim, de qua delatus extitit abiurare, et talis si del abatur p narelapsi non debet puniri, licet grauius tunc fuerit puniendus, qum si non ant abiurasset, iuxtac. accu. in prin. lib. 6. Circa istum talis practica est seruda. Talis enim si habetur respectus public, abiurabit public in Ecclesia, per modum quisequitur in sententia. Ego talis diocesis talis habitator ciuitatis, vel loci talis, in iudicio constitutus coram vobis domino Episcopo talis ciuitatis, sacro (34) sanctis Euangelijs positis coram me, et proprijs manibus eis per me tactis, iuro me credere corde, et profiteor ore illam sanctam fidem, Catholicam et Apostolicam, quam sacrosanct a Ro. Ecclesia credit, cfitetur, prdic at et obseruat. Item iuro, me ere dere corde, et profiteor ore, (38) Ds Iesus Christus cum omnibus sanct is detestatur Hresim peim Maleficaru (05) , et (38) oe (02) s ill asse que (02) tes, seu illi adbre (02) tes, ternis ignib. cruci abuntur cu (05) Diabolo et Angelis eius ternaliter, nisi resipisct, et Ecclesi sanct per (35) p nitenti reconciliati fuerint, et consequenter abiuro, abnego, et reuoco illam Hresim, de qua habetis me suspectam ves domini, Episcopus et Officialis, videlicet, qud familiaritatem cum Maleficis habui, eorum errorem ignoranter defendi, odio habui Inquisitores, et illarum persecutores, seu etiam quod eorum crimina n detexi. Item iuro, qud nunquam prdictam Hresim credidi, neque (30) credo, nec illi adhsi, nec adhreo, nec vnquam credam, neque (30) hrebo, nec illam docui, nec docere intendo, qud si aliquid prdictorum fecerim in futurum, (quod Deus auertat) p nis Iuris taliter abiuratis, prompto animo me submitto, paratus subire omnem p nitenti, quam proijs qu feci, et dixi merit me habetis suspectum, volueritis mihi iniungere, illam iuro pro viribus adimplere, et nullatenus contrauenire, sicut me Deus adiuuet, et hc Euangelia sacrosancta. Prdicta autem abiuratio fiat, in vulgari, vt ab omnibus intelligatur. Qua facta, Iudex si adest aut Officialis, potest sibi dicere public in vulgari talia

verba, vel similia in effectu: Fili, vel filia, tu suspitionem quam de te habebamus, vt non immerit abiurasti, et purgasti per abiurationem prlibatam, de ctero caueas tibi, qud non incidas in hanc Hresim abiuratam. Nam tanquam suspectus leuiter, et non vehementer, tame (02) tunc mult fortius punieris qum si non abiurasses, et amod pro modico baberis suspecta vebementer, et vbi vt talis abiurares, et prolaberis, p na relapsi debita punieris et absque (30) Misericordia traderis curi seculari vltimo supplicio ferienda. Si autem abiur at secret in camer a Episcopi, vel camera Iudicis, quando scilicet non est factu (05) publicum, modo consimili abiurabit. Quibus peractis, feretur sententia in bunc modum. Nos miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex si adest, in terris talis domini ditioni subiectis, Attendentes, qud visis et diligenter consider atis processus meritis per nos facti contrate talem delatum nobis de Hretica prauit ate, reperimus te talia et talia commisisse, dicantur illa qu te reddunt suspectum leuiter de Hresi, et propter qu te talem merit habentes, tefecimus vt leuiter suspectum de prdicta labe, eandem Hresim abiurare. Verm ne prdicta parte commissa remaneant impunita, et vt efficiaris cautior in futurum, de multorum et magnorum consilio, in Iure peritorum, ac etiam Religio sorum in et super his habito maturo pariter et digesto, habentes pr oculis solum Deum, ac irrefrag abilem sanct fidei Catholic Veritatem, sacro sanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum prodeat, et oculi nostri videt quitatem sedentesque (23) pro tribunali, more Iudicum iudicantium, te talem hc in nostra prsentia personaliter constitutum, per modum qui sequitur condemnamus, sententiamus, seu potius p nitenti scilicet ne de ctero vnqu scienter tencas, associes, verbis defendas, legas, seu habeas talem, et ne deinceps et c. Ponantur illa qu commisit, propter qu suspecta fuit habita de prdicta Hretica prauitate. Lata fuit hc sententia seu p nitentia. Caueatque (23) Notarius qud in processu ponat, qud talis abiuratio est fact a tanquam per suspectum babitu (05) de Hresi leuiter, et non vehementer, alis periculu (05) magnum esse posset. SVPER QVINTVM MODVM SENtentiandi suspectam vehementer, QVSTIO XXIIII. Qvintus modus processum fideifiniendi et termindi, est qudo delata de Hresi processus meritis diligenter discussis, cum bono consilio in Iure peritorum reperitur suspecta de Hresi vehementer, et hoc est, qudo delata de Hretica prauitate non reperitur legitim deprehensa, nec confe ione propria nec facti euidentia, nec testium productione legitima, sed sunt magna et grauia probata indicia contra eam, et talia per consilium indicata, qu illam reddunt suspectam vehementer de prdicta Hretica prauitate. Circa istum talis practica est seruanda. Talis namque (30) debet vt suspectus vehementer de tali Hresi abiumre illam Hreticam prauit atem, it a qud post modum relabatur, p na relapsi debita puniatur, hoc est, qud tradatur brachio seculari vltimo supplicio ferie (02) da. iuxta ca. accusatus. in prin. de hresi. lib. 6. et abiurabit public vel secret, secundum qud suspectus est habitus public vel secret, et apud plures vel pauciores, et graues vel leues, vt dictum est statim de illo qui est suspectus leuiter de Hresi, et habet vt tale (02) Hresim abiurare. Modus autem disponendi ad abiur ationem talis est. Adueniente namque (30) die Dominica ad abiurationem faciendam, et ad audiendam sententiam seu p nitenti abiurando imponenda, Prdicator sermonem facict generalem. Quo facto, legantur public per Notariu (05) vel Clericu (05) , ea de quibus ipse adiurandus est conuictus, et alia ex quibus habitus est suspectus de Hresi vehementer. Pst dicetur sibi per (35) Iudice (02) , vel Officialem: Ecce, qud ex his recitatis tu es nobis suspectus detali Hresi vebeme (02) ter, quare oportet qud tu purges te, et abiures Hresim supradictam, et tunc ponetur coram abiurando liber Euangeliorum, et ipse ponet manu (05) su per (35) illum, et si scit legere co (04) petenter, tradetur sibi sequens abiuratio in scriptis, et leget cor omni populo. Si au (05) t nesciat legere competenter, Notarius legat ta spacios, et abiurdus respondebit alta et intelligibili voce per (35) bunc modum, nam Notarius vel Clericus dicet sic: Ego talis de tali loco, et iste respondebit per eadem verba et ille in iudicio constitutus et iste respondebit per eadem verba. in vulgari semper. Et sic quoque (30) abiuratio sit finita. et abiurauit per formam tenoru seque (02) tis. Ego talis de tali loco, talis diocesis, in iudicio per sonaliter constitutus coram vobis reuerendis dominis, Episcopo talis ciuitatis, et tali ludice in terris ditioni talis domini subiectis, sacrosanctis Euangelijs positis cor am me, proprijs manibus per me tactis, Iuro me credere corde, et profiteor ore ill sancta (01) fidem Catholicam et Apostolicam, quam sacrosancta Ro. Ecclesia docet, pro (21) fitetur, p (14) dicat et . tenet. lte (02) iuro, me credere corde, et pro (21) fiteor ore, (38) et c. Explicctur articulus Catholicus contrarius illi Hresi de qua vehementer est suspectus, et verbi gratia, si est Hresi Maleficaru (05) dicetur sic: Iuro me credere, (38) non solm simplices Hretici aut schismatici, ternis ignibus cruciabu (05) tur, verm super (35) oe (02) s Hresi Maleficaru (05) infecti. Dmonijs fide (02) qu in sacro fonte haptisinatis per (35) ceperunt abnegantes, et spurcitijs Diabolicis pro (21) implendis corum prauis desiderijs insistunt, hominibus, iumentis; terr frugibus, plurima nocument a inferentes, et consequenter abiuro, abnego, et reuoco, illam Hresim, seu potius infidelitatem, qufals et mendaciter asserit, non aliquam Maleficam in terris, et qud nemo credere debeat illas posse nocumenta inferre auxilio Dmonu (05) , cm talis infidelitas expre militat, vt iam cognosco, aduersus determinationem sanct matris Ecclesi, omnium Catholicorum Doctorum, im et aduersus leges Imperiales, qu huiusmodi comburendas decreuerunt. Ite (02) iuro, qud nunqu prdict Hresi credidi, supple pertinaciter, neque (30) credam; nec adhrco de prsenti, nec adhrere intendo, nec docui, nec docere intendo, nec docebo. Item iuro et promitto, qud talia et talia exprimantur, propter qu habetis me suspectum de buiusmodi Hresi vebementer

nunqu faciam, nec operam, vt fiant dabo. Quod si aliquid de prdictis fecero in futurum (quod Deus auertat) p nis de iure relapsis debitis, prompto animo me submitto, paratus subire omnem p nitenti, quare pro his qu feci et dixi, propter qu habetis me suspectum de dicta Hresi vehementer decreueritis mihi iniungere, et illam iuro et promitto pro viribus adimplere, et nullatenus contraire, sic me Deus adiuuet, et hc Euangelia sacrosanct a. Prdicta autem abiuratio siat in vulgari, vt ab omnibus capidtur, nisi fieret solummod cor am personis Ecclesiasticis, qui linguam latinam intelligerent competenter. Si autem abiurauerit secret, scilicet in palatio Episcopi, vel camera Episcopi, quando scilicet factum non est publicum, modo consimili abiurabit. Eact a autem prdicta abiuratione, Iudex auisabiteum vt supr, qud non incidat relabendo in p nam relapsorum. Si cautus Notarius, quod ponat in actis, quomodo talis abiuratiosacta est per talem, vt per suspectum de Hresi vehementer, ad hoc, vt si relaberetur qualiter puniretur, quis p na relapsis debita. Quibus peractis, fertur sententia seu p nitentia, in hunc modum: Nos N. Episcopus talis ciuitatis, et frater si adsit N. Inquisitor Hretic prauitatis, in terris talis domini ditii subiectis, sancta sede Apostolica specialiter delegatus, attendentes, qud tu talis, de tali loco, et talis diocesis, talia et talia commisisti, (dicanturilla,) vt ex processus meritis diligenter discuis legitim nobis cstat, propter qu merit habemus te suspectum veheme (02) ter de tali Hretica prauitate, et vt taliter suspectum te fecimus abiurare, de magno consilioin Iure peritorum, Iustitia suadente, verm vt efficiaris cautior in futurum, et ne reddaris procliuior ad similia peragenda, et ne crimina permaneant impunita, vt sis cteris delinquentibus in exemplum, de multorum et magnorum in Iure consilio peritorum, ac etiam in facultate Theologica Magistrorum, seu Doctorum, et insuper his habito maturo et digesto, habentes pr oculis solm Deum, ac sanct fidei Catholic, et Apostolic Veritatem, sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum pro (21) deat, et oculi nostri videant quitate (02) , sedentesque (23) pro tribunali, more Iudicum iudicantium, tetalem hc in nostr a prsentia personaliter constitutum, forma qua sequitur conde (02) namus, seu potius p nitentiamus videlicet, ne deinceps talia vel talia facere, vel dicere, aut docere prsumas, ponantur illa qu conuincitur commisisse, propter qu fuit suspectus habitus de prdict a Hresi vehementer, et nonnulla qu si committeret, incideret leuiter in relapsum, sed alia sibi imponantur, prout negocij varietas expostulat et requirit, vtpot, qud nunquam scienter habet talia exercitia, vel ne eos qud sciuerit abiurasse, receptet et similia. Lata fuit hs sententia. Attendendum autem, qud suspecti de Hresi, et non deprehensi, siue sint suspecti vehementer, sine leuiter, n debent perpetu incar cerari, nec perpetu immutari, quia hc est p na illorum qui fueru (05) t Hretici, et poste p nitueru (05) t, vt patet in c. excicamus. 2. de hr. et in c. quoni. de h. li. 6. sed pt propter illa qu cmiserunt, ex quibus habiti sunt suspecti, ad certum tempus carceri mancipari, et postmodum vt videbitur dispensari, iuxta cap. v t commis. de hr. lib. 6. Nec huiusmodi suspecti sunt crucibus consignandi, nam cruces sunt insignia Hretici p nitentis, suspecti autem non fuerunt Hretici habiti, quare non sunt con signandi, potest tamen eis imponi, qud stent certis diebus solennibus in valuis talium Ecclesiarum, vel circa altaria, dum missarum solennia celebrantur, habentes in manibus cereum ardentem tanti ponderis, vel qud vadant adtalem peregrinationem, et similia, prout negocij qualitas expedit et requirit. SVPER SEXTVM MODVM SENtentiandi delatam violenter suspectam, QVSTIO XXV. Sextus modus processus fidei terminandi est, quando delatus de Hretica prauitate, processus meritis diligenter discuis, cum bono consilio in Iure peritorum, reperitur de Hresi suspectus vehementer. Et hoc est, quando delatus ipse non reperitur legitime deprehensus confeione propria, nec facti euidentia, nec testium productione legitima, sed sunt indicia non leuia solm vel vehementia, sed fortiima et violentiima, quando ipsum delatum reddunt merit suspectum de dicta Hresi violenter, et propter qu talis debet vt suspectus violenter de dict a Hresi iudicari. Et vt inodus iste clarius intelligatur, demus exempla tm de simplici Hresi in fide, qum et de Hresi Maleficarum. Nam in simplici Hresi casus contingeret, quando delatus ipse non reperitur legitim deprehensus, confeione propria, et c. vt supr, tamen propter aliquid quod dixit vel egit, vtpot in hoc causa fidei sustinuit excom munic ationem per annum, vel plus, talis est iam suspectus leuiter de Hresi, quia hoc non caret scrupulo Hretic prauitatis, de p nis, c. grauem. Citatus autem responsurus de fide, vbi non comparet, sed renuit contumaciter comparere, propter quod excommunicatur, tunc sit suspectus de Hresi vehementer, nam tunc leuis suspitio transit in vehementem, et si sustinet illam excommunicationem per annum animo pertinaci, tunc fit suspectus de Hresi violenter, nam et tunc vehemens suspitio transit in violentam, contra qu non admittitur defensio, im ex tunc talis est vt Hreticus condemnandus, vt patet per capitu. cum contumacia, and not aturabidem. lib. 6. In Hresi ver Malesicarum exemplificatur super violentam suspitionem, quando dixit et egit aliqua, qu Maleficis practicantur, qudo volunt aliquem maleficiare, et quia hoc cmune est, vt verbis comminatorijs, aut factis per visum, vel tactum se habet manifestare, et triplici ex causa, vt peccatum Iudicibus aggrauetur, et vt simplices e facilius seducantur, et vt Deus per amplius offendatur, et maior suiendi in homines sibi facultas relinquatur, vnde violenter Malefica sit suspecta, qudo post verba comminatoria dicendo: Faciam tibi quod in breui senties, vel similia in sententia, et post verba effectus aliquis in ipso, vel in alio fuit subsecutus, tunc enim non leuiter fit suspecta, sicut qui propter familiaritate (02) habit am cum Maleficis fuerunt suspecti, aut qui procare ad amorem inordinatum aliquem voluissent, vide sup. de tribus suspitionibus, leui, vehementi, et violenta. Nunc vide (02) dum

est, qualis practica sit cum talibus seruanda, nam circa violenter suspectum in simplici Hresi hc practica seruatur. Nam licet in re fortais non sit Hreticus, vtpot, quia non habet errorem in mente, nec de illo pertinaciam in voluntate, vt notat Archid. super c. alleg. nihilominus est vt Hreticus conde (02) n andus, propter prdictam suspitionem violentam, contra quam non est probatio admittenda. Condemnatur au (05) t Hreticus sic, qud si noluit resilire, et Hresim abiurare, et satis factionem condignam exhibere, traditus brachio seculari, animaduersione debit a puniendus, iuxta c. ad abolendam. . prsenti. Si aute (02) velit et consen tiat cum effectu, abiurat Hresim, et carceri perpetuo mancipatur, iuxta c. excommunicamus. 2. de hr. Pari forma ille qui sic est suspectus de Hresi Maleficarum violenter. Circa suspectu (05) au (05) t violenter super Hresim Maleficarum, licet idem modus esset obseruandus, tame (02) minori modo procedendo, Aduertendo, (38) si stabit in negatiua, asserens prout facere solent, qud non eaintentione verba illa protulerit, sed ex vehementi et muliebri paione, vnde et Iudici n videtur ipsam igni posse adiudicare, non obst ante viole (02) t asuspitione, tunc Iudex ea in carceribus detenta, inquirat et proclamare faciat, si in similibus dudum notata fuisset, et si sic, vtrm public sit de tali Hresi diffamata, ex quibus procedere ad vlteriora potest, taliter vt ante omnia qustionibus tormentis exponatur, et si indicia apparuerint super talem Hresim, aut super maleficium taciturnitatis, puta, quia lachiymas non effudit, im et quasi insensibiles adtormenta reperitur, quia videlicet cit post to (34) rme (02) ta omnibus viribus restituitur, tunc procedat per varias cautelas supr posit as, vbi de similibus agitur. Et in casu quo omnia deficerent, tunc aduertatur, qud si similia dudum perpetrauit, tunc omnin non est dimittenda, sed per annu (05) ad minus squaloribus carceris mancipanda et crucianda, spiim e (02) t examinanda, prcipu sacratioribus diebus. Si au (05) t diffamata cum hoc, licet tunc Iudex per ea qu supr tacta sunt, circa simplicem Hresim, ipsam possetigni adiudicare, prcipu propter multiplicatione (02) testium, et quia spius in similib., vel in alijs maleficijs fuit notata, t quia cu (05) pietate procedere vult, ide iudicet ei Canonicam purgatio nem, vt videlicet viginti, aut triginta purgatores habeat, and procedat, prout in secundo modo sententiandi tactum est, ita videlicet, indicdo sibi, (38) si in purgatione defecerit, qud tunc tquam rea igni adiudicabitur, et secundum hoc Iudex procedere potest. In casu ver quo se purgaret, tunc abiurationem omnis Hresis, cum p na relapsorum, ac perpetua p nitentia, per modum qui sequitur in sententia formanda faciat, et modus disponendi ad abiurationem, talis est, vt dictum est in quarto et quinto, modis prcedentibus processum fidei terminandi. Nota etiam, qud in sequentibus modis omnibus sententiandi, vbi Iudices per via piet atis procedere vellent, tunc per modum iam tactu (05) procedere possent. Sed quia seculares Iudices varijs suis vtuntur modis, iuxta rigore (02) , et n semper iuxta quitate (02) procedentes, ide ipsis infallibilis regula et modus aignari non pt, sicut Iudici Ecclesiastico, qui abiurationem recipere pt sub perpetua p nite (02) tia, per modu (05) qui sequitur. Ego talis, de tali loco, talis diocesis, in iudicio personaliter co (34) nstitutus coram vobis Venerabilibus dominis, Ep (14) otalis ciuitatis, et Iudicibus, sacrosanctis Euangelijs positis coram me, eis que (23) proprijs manibus per me corporaliter tactis, iuro me credere corde, et profiteor ore, ill sanctam fidem Catholicam et Apostolicam, quam sacrosancta Ro. Ecclesiatenet, profitetur, credit, prdicat atque (30) docet. Et consequenter abiuro oe (02) m Hresim, et abnego et reuoco oe (02) m extollentem se aduersus sanct Romanam et Apostolicam Ecclesi, cuiuscu (05) que (30) sect fuerit, vel erroris. Itemiuro et promitto talia et talia, (exprimtur illa,) qu egi, seu dixi, propter qu et ex culpa mea habetis me suspectum de dicta Hresi violenter, deinceps nun quam facam, vel dicam, vel qud fiant operam dabo. Item, iuro, et promitto, qud omnem p nitentiam quam mihi iniungere volueritis, pro prdictis viribus adimplebo, nec contraueniam in aliquo, sic me Deus adiuuet, et ista sacrosancta Euangelia. Qud si contra abiurat a fecero infuturum, (quod Deus auertat) ex tunc p nis de iure rel apsis debitis, nunc pro tunc obligo et astringo quatenus illis ferior. Si cautus Notarius (38) scribatin actis qud d. abiuratio est fact a per vnu (05) de Hresi violenter suspectu (05) , vt si probaretur post relapsus, vt tu (05) c talis iudicaretur talis, et traderetur brachio seculari. Ego talis, de tali loco, talis diocesis, in iudicio personaliter cstitutus coram vobis venerabilib. dn (31) is N. Episcopo talis ciuit atis, Iudicibus in terris tali domini, sacrosan ctis Euangelijs positis coram me, eisque (23) proprijs manib. per me corporaliter tactis, iuro me credere corde, et profiteor ore illam sanctam fidem Catholic et Apostolic, quam sacrosancta Ro. Ecclesia tenet, profitetur, credit, prdicat atque (30) docet. Et consequenter abiuro, abnego et reuoco o (34) e (02) m Hresim, extollentem se aduersus sanct am Romanam et Apostolicam Ecclesiam, cuiuscunque (30) sect fuerit, vel erroris. Ite (02) iuro et promitto talia et talia, (exprima (01) tur illa,) qu egi, seu dixi, propter qu et ex culpa mea habetis me suspectum de dicta Hresi violenter, deinceps nunquam faciam, vel docebo, nec qud fiant operam dabo. Item iuro et promitto, qud omnem p nitentiam quam mihi iniungere volueritis pro prdictis, pro viribus adimplebo, neccontraueniam in aliquo, sic Deus me adiuuet, et ista sacrosanct a Euangelia. Qud si contra abiur ata vel iurata fecero in futurum, Diaboloinstigante, quod Deus auertat, p nis de iure relapsis debitis, nunc pro tunc me obligo et astringo, quatenus illis ferior, cum legitim constiterit me contra fecisse. Sit cautus Not artus, qud adscribat in actis, qud dict a abiuratio est fact a per tale (02) , tanquae (16) per habitu (05) suspectu (05) de Hresi viole (02) ter, vt si pro (21) baretur, abiuratus relapsus iudicaretur, et vt talis trader etur brachio seculari. Quibus sic actis, absoluat eum sente (02) tia excommunicationis, de qua est suspectus habitus violenter, qud inciderit sicut in Hresibus supradictis, vnde sicut

Hreticus cm redijt et abiurat, est sententia excommunicationis absoluendus, quia omnibus omnis Hreticus est excommunicatus, iuxta c. excom. 1. et 2. de hre. et etiam iuxtac. ad abolend. in prin. Sic talis de quo agitur cm sit vt Hreticus condemn andus, vt dictum est prius, post quam abiurauerit, est ab excommunicationis sententia absolue (02) dus, et absolutione facta, feretur sententia per modum tenor is sequentis. Nos N. Episcopus talis ciuitatis, et si adest, Iudex in terris talis domini, attendentes, qud tu talis, de tali loco, talis diocesis, fuisti nobis delat us de talibus et talibus, fidem sanctam tangentibus, exprimantur illa, et qud nos proceimus ad informandum, nos super illis vt Iustitia suadebat. et meritis processus diligenter examinatis, et omnibus actis et actitatis in causa prsenti, inuenimus te talia et talia commisisse, explicentur illa. Quapropter et n immerit de tali Hresi, explicentur illa, te suspectum violenter habe (02) tes, fecimus te, vt taliter suspectum omne (02) Hresim generaliter public abiurare, prout nobis mdant Canonic sanctiones. San est secundum eadem Canonica instituta, omnis talis sicut Hreticus condemnandus, et tu saniori consilio inhrendo, et adgremium sanct matris Ecclesi redeundo, abiuraueris vt prmittitur omnem Hreticam prauitatem, propter quod absoluimus te sente (02) tia excommunicationis, qua vt obnoxus Dei Ecclesi astrictus merit tenebaris, Si t de corde vero, et fide non sicta, ac versus ad Ecclesi vnitate (02) , idcirc inter p nitentes deinceps computaris, ad Misericordi sinum sacrosancta Ecclesia, te recipiens de prsenti. Verm quia indignum vald existit, offensas diuinas impunitas conniuentibus oculis pertransire, et iniurias hominu (05) castigare, cm grauius sit diuina (01) quae (16) humanam ldere Maiestatem, et ne tua crimina ince (02) dium existant alijs delin quendi, et vt efficiaris cautior in futuru (05) , ac minus procliuus reddaris in posteru (05) ad pr dicta seusimilia cmit tenda, vt in futuro seculo leuius patiaris: Nos Ep (14) s et Iudex prfatus, prhabitoin et super ijs sano et maturo csilio peritoru (05) , sedentes pro tribunali more Iudicum iudicantium, habentes pr oculis solm Deum, et sanct fidei irrefragabilem Veritatem, sacro sanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudiciu (05) nostrum prodeat, et oculi nostrivideant quitate (02) , te tale (02) , in nostra prsentia personaliter constituium, hac die et hora, tibi in antea aignatis, sententialiter per modum qui sequitur condemnamus, seu potius p nitentiamus. In primis, (38) statim induaris supervestes oe (02) s quas defers, veste liuida, ad modum scapularis mon achi, sine caputio facta ant et retr, habente cruces de panno croceo, longitudinis palmarum trium, et latitudinis duorum, quam vestem deferre habeas super omnes vestes alias, per tantum tempus, exprimatur vnius anni vel duo. rum, vel plus, ad minus, prout culpa exigerit delinque (02) tis, et nihilominus cum dicta veste et crucibus, stet in porta talis Ecclesi, talis et tanto tempore, scilicet, in quatuor festis principalib. virginis glorios, vel talibus et talibus ciuit atibus, invaluis talis et taliu (05) Ecclesiaru (05) , teque (23) ad talem carcerem, ad perpetuum vel ad tale tempus, sententialiter conde (02) n amus. Ponantur illa qu videbuntur magis ad honore (02) fidei expedire, attenta culp maiorit ate seu minoritate, seu contumacia delinquentis, et sequitur, retinentes nobis ex certa scientia et ex, pre , vt nobis concedunt Canonica instituta, quatenus dictam p nite (02) tiam possumus mitigare, aggrauare, mutare, tollere, in toto, et in parte, toties, quoties nobis visum fuerit facie (02) dum. Lat a fuit hc sententia, Qua lecta, mox executione debit demandetur, et induatur veste prdict a, cruces huiusmodi continente. SVPER MODVM SENTENTIANDI debitam suspectam et diffamatam, QVSTIO XXVI. Septimus modus processum fidei finiendi et terminandi est, qudo delatus de Hretica prauitate, processus meritis diligenter discuis, cum bono consilio peritorum in Iure, reperitur suspectus de Hresi, et etiam diffamatus. Et hoc est, quando delatus ipse non reperitur legitime deprehensus, nec propria confeione, nec facti euidentia, nec etiam testium legitima productie, sed reperitur public diffamatus, ac eti reperiuntur indicia contra eum, qu ipsum reddunt suspectum alis de Hretica prauit ate leuiter vel veheme (02) ter, vtpot, quia habuit magnam familiaritatem cum Hreticis, qualis fuit ille de quo agitur in ca. inter sollicitudines. de purga. c. Et tali ratione infami est indicenda Canonica purgatio, et ratione suspitionis debet Hresim abiurare, iuxta capit. allegatum, inter sollicitudines, circa istum talis practica est seruanda. Talis enim sic public de Hresi diffamatus, et vltra infamiam ea alijs indicijs, suspectus habitus de Hretica prauitate, inprimis purgabit se public, per modum quo in secundo modo tactum est. Qua purgatione expleta peripsum diffamatum, mox idem diffamatus vt suspectus aliter, et ex alijs indicijs Hresis de qua est suspectus habitus, prdictum habe (02) s librum Euangeliorum, coram positis, abiurabit per hu (05) c modum: Et ego talis, de tali loco, talis diocesis cor vobis venerabilibus do minis meis N. Episcopo talis ciuitatis, et Iudice in terris talis domini, in iudicio constitutus personaliter, sacrosanctis Euangelijs positis coram me, eis que (17) ue proprijs manibus corporaliter per me tactis iuro me credere corde, acprofiteor ore, illam sanctam fidem Apostolicam, quam Romana Ecclesia credit, profitetur, prdicat, et obseruat. Et consequenter abiuro, detestor et abnego et reuoco omnem Hresim extollentem se aduersus sanctam et Apostolicam Ecclesiam, cuiuscunque sect fuerint, seu erroris, et poste vt supr tactum est. Item iuro et promitto, qud talia et talia, qu egi propter qu et pro (21) merito sum de tali Hresi diffamatus, et vltra vos me habetis suspectum, exprimantur illa, nu (05) qum deinceps faciam seu dicam, neque (30) operam dabo, quo fiant. Item iuro et promit to, qud omnem p nitentiam quam mihi iniungere decreueritis, proprdictis viribus adimplebo, nec contrauenia (01) in aliquo, sic me Deus adiuuet, et ista Euangelia sacrosanct a. Qud si contra prdict aiurata et abiurat a fecero in futurum, (quod Deus auertat) p nis talibus de iuredebitis, me nune pro tunc liber suppono, obligo et astringo, quatenus illis plectar, cm

probatum legitim extiterit, me talia commisisse, aduertendum tame (02) hoc, qud si inditia sunt talia et tam fortia, quod cum infamia prdicta vel absque (30) ea reddant prdictum diffamatum, suspectum de Hresi vehementer, tunc abiurabit omne (02) Hresim generaliter, vt habitum est, et si relabatur in quamiunque (30) Hresim, p na relapsi debita punietur, vt in capi. inter sollicitudines, de purgatione Canonica. et in c. acccusatus, de Hresi. libro 6. Si autem indicia illa sunt ita modica et leuia, quod etiam cum prdict a infamia non reddant eum suspectum de Hresi vehementer, sed solm leuiter, tunc susficient, quod abiuret non generaliter, necsimpliciter, sed singulariter Hresim de qua habitus est suspectus, it a qud si probatur in aliam speciem Hresis, p na relapsis debit a non punietur, sed si in eadem ratione abiurationis, quia scilicet suspectus leuiter abiurauit, p na relapsi debita non punietur, licet durius, qum si alis non abiurasset, vt omnia hc pate (02) t in capi. accusatus, in principio. de Hresi, libro sexto. Ratione autem purgationis Canonic est dubium, an videlicet si post purgationem Canonicam, in eandem specie (02) Hresis, de qua se purgauit canonic, prolabatur p narelapsis debita, hoc est, vltimo supplicio feriatur? Et videtur qud sic, per ca. excommunicamus primo paragrapho adijcimus verbum, vel si post purgationem, et per Canonem, ad abolendam. . illos quo quem. de Hresi, in antiquis. Sit cautus Not arius, quod scribat in actis, et talis abiurauerit tanquam suspectus de Hresi leuiter vel vehementer, quia multum interest, vt alis frequenter dictum est. Quibus sic actis, fertur sententia seu p nitentia, per for mam tenoris sequentis. Nos N. Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex in terris ditioni talis domini subiectis, Diligentius atte (02) dentes, qud tu talis, de tali loco, et talis diocesis, fuisti delatus nobis de tali Hretica prauitate, exprimantur illa. Et nos volentes, vt tenebamur iudici aliter informati, an tu incidisses in prdict am Hresim condemnatam, ad inquirendum, testes examinandum, teque (17) ue citandum et interrogandum, medio iuramento, et ad alia facienda qu fienda erant per nos, descendimus et proceimus vt decebat: Quibus peractis, visis, et dilige (02) ter inspectis pariter et discussis processus meritis huiusmodi caus, et omnibus et singulis productis actis, et actitatis, habitoque (23) in et super illis Theologorum, atquein lure peritoru (05) plures, maturo consilio, ac digesto, reperimus te de prdicta Hresi in tali loco, seu talibuslocis, apud bonos graues public diffamatum, propter quod vt nobis mandant Canonica instituta, indiximus tibi purgationem Canonicam, qua coram nobis hc public te purgasti, et ipsi compurgatores pariter te purgarunt. Inuenimus etiam te talia commisisse, exprimantur illa, propter qu et non immerit suspectum te habuimus vehementer, vel leuiter, dicatur, si est illud vel illud, et hoc de prdict a Hretica prauitate, propter qu fecimus te vt taliter suspectu (05) , Hresim abiurare, dicatur omne (02) Hresim si abiurauit vt suspectus vebeme (02) ter, vel Hresim supradict am, si vt suspectus leuiter, verm qui (33) a non possumus et debemus talia quae (16) peregisti nul latenus toller are, sed cogimur ea vit are Iustitia suade (02) te, ad hoc vt reddaris cautior in futuru (05) , et vt crimina non remanet impunita, et vt cteri n reddantur procliuiores ad similia cmittenda, et vt creatoris iniuri n quanimiter tollere (02) tur. Qua pro (21) pter tale (02) prdictu (05) purgatu (05) et abiuratu (05) , hc in nostra psentia personaliter cstitutu (05) in hoc loco, et hora tali, tibi in antea aignatis. Nos Episcopus aut Iudex prfati, sede (02) tes pro tribunali, more ludicu (05) iudicantiu (05) , sacrosanctis Eua (01) gelijs positis co ram nobis, vt de vultu Dei iudiciu (05) nostrum pro (34) deat, et oculi nostri videant quitate (02) , sententiamus seu p nitentiamus, per modu (05) qui sequitur, scilicet, qud tenearis, et c. Ponuntur illa, qu videbuntur magis ad honorem fidei esse, et exterminationem Hretic prauitatis, vtpot, (38) certis diebus Dominicis et festiuis, habeat stare ad portam talis vel talis Ecclesi, cum cereo tantis ponderis in manu, dum missarum sole (02) nia celebrantur, capite discooperto et pedibus nudatis, et offerre ad altare cereum antedictum, et qud habeat sextis ferijs iciunare, et qud certo te (02) pore locum illum non audeat exire, sed certis diebus hebdomad se habeat Episcopo vel Iudici prsentare, et similia qu iniungenda videbuntur, secundum culparum exigentiam et varietatem, quia non potest dari regula vna generalis. Lata fuit hc sententia. Qua lata exequatur, poteritque (23) dispensari, vel mitigari, vel commut ari secundum quod negocium p nitentis, correctio, et humilitas hc requirunt, quia potestatem habet Episcopus et Iudex, et hoc de iure, vt in ca. vt commisi, de hre. lib. 6. SVPER MODVM SENTENTIANDI hresim confessam, sed p nitentem, QVSTIO XXVII. Octauus modus processum fidei terminandi, sententiandi, finiendi, est, qudo delatus de Hretica prauitate meritis processus diligenter discuis, cum bono consilio in Iure peritorum, reperitur confessus Hresim, sed p nitens, et alis non relapsus veraciter. Et hoc est, quando delatus ipse confitetur iudicialiter coram Episcopo et Inquisitore medio iuramento, fore verum, qud ipse tanto tempore stetit et perseuerauert in illa, seu alia, de qua delatus est, Hretica grauitate, et illi credidit et adhsit, sed postmodum adinformationem Episeopi et alioru (05) vult resilire, et ad premiu (05) Ecclesi redire et illam, et omnem aliam Hresim abiurare et satisfacere, prout ipsi volueru (05) t ordinare, et non reperitur, quod nunqu aliam Hresim aliquam abiurauerit, sed nu (05) c abiurare promptu animo est paratus. Circa istam talis practica est seruda. Talis enim esto, (38) multis annis steterit in Hresi prdicta, ac etiam alijs quibuscu (05) que (30) illasque (23) crediderit, practicauerit, multosque (23) induxerit in errores, si tdem cum effectu illas Hreses consenserit abiurare, et satis factione (02) congru ad arbitriu (05) Episcopi et Iudicis Ecclesi astici exbibere, non est tradendus brachio seculari vltimo supplicio feriendus, necsi est clericus degradandus, sed est ad misericordiam admittendus, iuxta ca. ad abolendam. . prsentis. extr de hre. et abiurata primitus Hretica prauitate est in perpetuum carcerem

retrudendus, iuxta c. excmunicamus. 2. . si quis ei absolutionis beneficio impartito et iniuncto eidem quod talibus iniungi consueuit. Iuxta ca. vtofficium, prouiso tamen solerter, ne simulata fictione redeat fraudulenter, seculare etiam brachium impedire non possunt. Modus autem abiurandi est, vt supr tactum est tantummod additur, vt coram populo festiuo die in Ecclesia crimina suaore proprio confiteatur, ita videlicet, vt dum ab Officiali interrogatur, vt quot annis perseuerasti in tali Hresi Maleficarum? Et ille respondebit: ita et pst: tu hc, et hc fecisti, vt confessus es, et ille respondebit, ita, et sic consequenter, et tunc post omnia abiurabit flexis genibus. Et qui suspecti de Hresi nullatenus habeantur. Et quia iste qui est sic deprehensus in Hretica prauitate excommunicatus, iuxta ca. excommunicamus. 1. et 2. de hre. et per abiurationem redijt adgremium Ecclesi, ide est ei absolutionis beneficium impendendum. Iuxtaca. vt officium, in princ. de hr. lib. 6. quare post prdictam abiuratione (02) est absoluendus, vt modum habent Episcopi absoluendi maiori excmunicatione, quia vtuntur Apostolica auctoritate, et statim feratur sententia per hunc modum: Nos N. Episcopus talis ciuit atis, aut Iudex in terris talis domini ditioni subiectis, Attendentes, qudtu talis, de tali loco, talis diocesis fuisti nobis fama publica referente, ac fidem dignorum insinuatione delatus de Hretica prauitate. Et quia illa in fectus fueras multis annis, in magnum tu anim detrimentum, qu delatio nostra prcordia acrius vulnerauit, nos, quibus incumbit ex officio nohis tradito sanctam fidem Catholicam in cordibus hominum complantare, ac prauitatem Hreticam ab eorum mentibus eneruare, volentes vt tenebamur, in et super certius informari et videri, si clamor qui ad aures nostras peruenerat, Veritate aliqua fulciretur. Vt si sic Veritas se haberet, pro (21) uidemus de salubriremedio, oportuno descendimus ad inquirendu (05) testes, examinandum teque (23) vocandum, ac vt congruentius potuimus, in et super contra te denunciatis te interrogandum medio iuramento, et ad peragendum omnia et singula, qu per nos erant fienda Iustitia exigente, ac vt nobis mandant Canonic sanctiones. San, cm vellemus caustu buiusmodi congruumfinem dare, et videre, clar quod compertum fuerat, an scilicet ambulares in tenebris, vel in luce, et an fores infectus Hresis labe, necn processus meritis actit atis solenne, tm in sacra Theologia facultate, qum in Iure Canonico et Ciuili peritorum, coram nobis consilium ordinauimus, congregariscientes qud secundum Canonica instituta integrum est iudicium, quod plurimorum sententijs confirmatur, et habito in et super omnibus et singulis actis et actit atis, in causa prsenti, sano, maturo ac digesto consilio peritorum prdictorum, visisque (17) ue ac diligenter inspectis processus meritis, omnibusque (23) et singulis in eo contentis libratis, inuenimus, te propria confessione in iudicio recepto (34) per nos medio iuramento, multiplici prauit ate, Maleficaru (05) deprehensum, exprimantur articuli. Verm cm misericors et miserator Dominus nonnullos prolabi permittat aliquando in Hreses et errores, non solm vt viri Catholici literati in sacris eloquijse xercentur: Verm etiam, vt fide lapsi, humiliores deinceps fiant ac in p nitenti operibus excitentur: eiusdem processus meritis diligenter discuis, reperimus, qud tu ad informationem nostram frequentem, nostroque (17) ue et aliorum proborum adbrendo consilio saniori, ad gremium sanct matris Ecclesi, et adeiusdem vnitatem salubriter euolasti, prdicto (34) s errores et Hreses detestando, ac fidei sanct Catholic agnoscens, irrefragabilem Veritatem tuis internis visceribus infligendo, propter quod illius vestigijs inhrentes, qui neminem vult perire, te admisimus ad adiutoriam et abiuratoriam, publicam cautionem faciendo, te in prsentiarum prfatas Hreses, et aliam omnem Hresim public abiurare, qua completa, absoluimus te sententia excommunicationis maioris, qua ex lapsu in Hresim extitisti innodatus, et tereconciliando sanct matri Ecclesi, restituimus Ecclesiasticis sacramentis, dum tamen corde vero, et fide non ficta, redieris ad Ecclesi vnitatem, prout te fecisse credimus et speramus. San cm indignum vald existat, dominorum temporalium iniurias vlcisci, Deumque (17) ue c lorum creatoris omnium iniurias quanimiter tollerare, cm mult grauius sit ternamqum temporalem ldere Maiest atem, et vt ipse peccatorum miser ator tui misereatur, sisque (23) cteris in exemplum, et vt crimina non remaneant impunita, et vt efficiaris cautior in futurum, and n reddaris procliuior, sed difficilior ad prdicta, et qucunque (30) alia illicita committenda. Nos Episcopus et Iudex, seu Iudices in causa, fidei ante fati, sedentes protribunali, more vt supr, qud induatur veste liuida, et c. Item te sententialiter condemnamus ad perpetuum carcerem, vt ibi semper pane dolorio, et aqua angusti crucieris, retinentes nobis ex certascientia, et expre, quatenus poimus liber dictam sententiam mitigare, aggrauare, commutare, tollere totaliter, vel in parte, si et quando, et prout nobis, et toties, quolies videbitur faciendum, lata fuit hc sententia, et c. Qua lecta Iudex assumat per puncta, et dicat sententiato, hc vel similia in effectu: Fili, sni (03) a vel p nitentia tua, stat in hoc, qud. s. portes toto tempore vit tu cruces, qud stes in scala cum eis, in porta talium Ecclesiarum, et qud sis in carcere perpetuo ad pnem et aquam, sed fili ne sit tibi graue, quia certifico te, qud si patienter tolleres, Misericordiam apud nos inuenies, non dubites, nec despere, sed firmiter speres, quibus dictis sententia executioni debit demandetur, et statim vestis prdicta sibi induatur, et in gradu scal in alto ponatur, vt ab egredientibus eminenter videatur, circumdantibus eum ministris curi secularis. Hora autem prandij ducatur ministris ad carcerem, et pst fiant alia, prout ponuntur in sententia. Dum autem ipse inducitur, et ad portam Ecclesi deducitur, Iudex Ecclesi asticus non se amplius intromittat, si curia secularis contentatur, ben quidem, si non, agat ad libitum. SVPER MODVM SENTENTIANDI Hresim confessam, sed relapsam, licet p nitentem, QVSTIO XXVIII. Nonus modus processum fideiterminan di, et sententiandi est, quando delatus pro Hretica prauitate, processus meit

is diligenter discuis, cum bono consilio reperitur confessus Hresim et p nitens, sed relapsus realiter, et hoc est, quando delatus ipse confitetur iudicialiter coram Episcopo, aut ludicibus, alis se omnem Hresim abiurasse, et ita legitimre peritur, et qud pst cecidit de tali Hresi seu errore, vel qud specialiter Hresim abiurauit, scilicet Maleficarum, et pst redijt in eandem, sed pst adbrens consilio saniori p nitet, creditcatholic, et reuertitur ad Ecclesi vnitatem, tali enim non sunt si humiliter petat, deneganda P nitenti et Eucharisti sacramenta, sed quantumcun que (30) p niteat, nihilominus vt relapsus est tradendus brachio seculari, vltimo supplicio (34) feriendus. Hoc autem intelligitur sic, vbi eti reperitur, qud abiurauerit tanquam deprehensus in Hresim, seu tanquam suspectus de Hresi vehementer, n au (05) t leuiter tantm. Circa istum au (05) t talis practicaest seruanda, nam conclusioin consilio peritorum maturo pariter et digesto, et si oportuerit replicato, qud prdictus delatus de iure est relapsus. Ep (14) s aut ludex mittent ad dictum relapsum delatum in carcere inclusum, duos vel tres probos viros, et prsertim Religiosos seu Clericos, fidei zelatores, eidem relapso non suspectos nec ingratos, sed familiares et gratos, et isti intrabunt ad eum captata hora competenter, et loque (02) tur sibi de contemptu mundi, et miserijs vit prsentis, et gaudijs acgloria Paradisi, et demm his prmiis, indicabunt sibi ex parte Episcopi seu Iudicis, qud non potest euadere mortem temporalem, et ide qud curet de salute anim su, acdisponat de peccatorum suorumc feione, et sacramenti Eucharisti perceptione, et isti frequentabunt eum, inducentes illum ad p nitentiam, ac etiam adpatientiam, confirmanteseum pro viribus in Catholica Veritate, taliter vt ipsum diligenter faciant confiteri, acconferre eidem petenti humiliter Eucharisti sacramentum, nam buiusmodi sacramentan sunt talibus deneganda, iuxtac. supereo. de Hr. lib. 6. quibus sacramentis receptis, e qud ben dispositio ad salutem iudicio prdictorum, post duos vel tres dies. In quibus per prdictos in fide Catholicaconfirmetur, et ad p nitentiam inducatur, Episcopus seu Iudex loco eius mandabunt Baliuo loci, seu potestati curi secularis, quatenus tali die et hora, scilicet non festiua, sit cu (05) sua familia in tali platea seu loco, extra Ecclesiam t, ad recipiendum de foro suo quendam relapsum, que (02) ipsi Episcopus et Iudex trade (02) t ei. Et nihilominus, qud die prfixa de mane seu prcedente faciat public prconizari per ciuitatem seu locum, in locis illis seuvicis, in quibus prconizationes ali communiter sole (02) t fieri. Qud tali die et hora, in tali loco, prdicator pro fide sermone (02) faciet, et Episcopus et alij Iudices condemnabunt quen dam relapsumin Hreticam prauitatem, tradendo eum brachio seculari. Co (04) siderandum au (05) t he est, qud iste qui sic relapsus est, si fuerit in sacris ordinibus constitutus, vel alis sacerdos, vel cuiuscunque (30) ordinis seureligionis obumbratione fuscatus, prius antequam tradatur, est totius Ecclesiastici ordinis prrogatiua nudandus, et sic omni officio Ecclesiastico expoliatus, relinquatur secularis arbitrio potestatis, animaduersione debita puniendus, vt in c.ad abolend. . prsenti. de hr. Quando igitur talis est suis ordinibus degradandus, et seculari curi derelinque (02) dus, Episcopus conuocet Prlatos, et viros religioses su diocesis, qui alicet non olim, nunc t solus Episcopus cum Prlatis, et alijs viris religiosis et peritis su diocesis, potest in sacris ordinibus constitutum degradare, cm est relinque (02) dus brachio seculari, vel perpetu immutandus pro Hretica prauitate, iuxta c. quoniam. de h. lib. 6. Adueniente au (05) t die prfixa degradando relapso, ac tradendo si fuerit in sacris ordinibus constitutus, in brachio seculari, aut relinquendo si fuerit laicus, ad audiendam diffinitiuam sni (03) am, in aliqua platea seu loco extra Ecclesiam, populo congregato, et facto sermone per Inquisitore (02) , acipsi relapso inibi in alto loco constituto, et prsenti curia seculari, si degraddus ipse relapsus fuerit Ep (14) s in Pontificalibus indutus, et Prlatis su diocesis eidem aisten tibus, ipsum degradatum coram eoexistentem, et indutum ac dispositum, ac si deberet in suo ordine ministrare, suo ordine degradabit, superiori ordine incipie (02) do, et sic gradatim vsque (30) adinfimum, et sic conferendo ordinem, verbis vtitur Episcopus ad hoc per Ecclesiam ordinatis, ita degradando in qualibet depositione, et casul et stol, et sic de alijs poterit vti aliquibus verbis contrarijs primis. Qua quidem degradatione facta, vbi fienda fit per modum, secundum quem deiure seu consuetudinis est fienda, Officialis mandabit Notario sen religioso, vel clerico, quatenus legat sententiam, qu sententia siue relapsus laicus, siue clericus est, degradatur, feretur per modum tenoris soquentis: Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, et Iudex in terris talis Domini ditioni subiectis. Actendentes legitim informati, qud tu talis, de tali loco, et talis diocesis, fuisti grauiter coram nobis, si ita fuerit, seu contratalibus Episco (34) po (34) et Iudicibus, delatus de tali Hretica prauitate seu talibus, explicentur. In quibus Hresibus vt legitim fuit compertum, fuisti confe ione propria deprebensus, ac etiam testibus conuictus, et qud tu in illis perstiter as tanto tempo (34) re, ani moindurato, (dicatur prout fuit) sed pst adhrens consilio saniori, illas Hreses in tali loco public abiurasti, in forma Ecclesi consueta, abnegasti et reuocasti, propter qu prdicti Episcopus et Inquisitor, credetes te veraciter cuersum ad gremium Ecclesisanct Dei, te ab excommunicationis sententia, qua astrictus tenebaris absoluentes, si tamen de corde vero et fide n ficta reuersus esses ad sanct Ecclesi vnitatem, iniunxeru (05) t tibi p nitentiam salutarem, verm post omnia supradicta, et tot annorum curriculis iamelapsis, tunc nouiter iterum delatus nobis extitisti, qud iterum incideras intales Hreses abiuratas, explicentur, nos que (17) ue licet displicenter de te talia audissemus, tamen Iustitianos cogente, descendimus adinquirendum, testes examinan dum, teque (17) ue vocandum et interrogandum, medio iuramento, nec non adomnia et singula facienda, qu per nos fienda erant, secundu (05) Canonicainstituta. San cm vellemus

prsentemcausam fine debito terminare, solenne Concilium tm in Iheologica facultate quae (16) in Iure Canonico ac Ciuili peritorum, iuimus congregari, et habito prdictorum consilio maturo, pariter et digeste, in et super omnibus et singulis actis, actitatis, ac visis et diligenter discuis processus meritis, et omnib. qua lance libratis, prout fieriexigebat, reperimus legitim tm per testes quae (16) per propriam tuam confeionem iudicialiter receptam, (38) tu incidisti in Hreses abiuratas, nam reperimus, (38) talia et talia dixisti vel fecisti, (explicentur omnia,) propter qu et merit de prdictorum csilio te habuimus et habemus prorelpso, iuxta Canonica instituta, (38) dolenter referimus, et referendo dolemus, sed quia adinformationem nostram, et proborum virorum Catholicorum, diuina gratia inspirante, iteru (05) esreuersus adgremium Ecclesi, et adeiusde (02) fidei Veritatem, prdictos errores et Hreses detestando, et credendo catholic, fidemque (23) Catholic protestdo, admisimuste adrecipie (02) dum P nitenti et Eucharisti petita per te bumiliter Ecclesiastica sacramenta. Verm cm Ecclesia Dei in te et circa vltra n habeat quid faciat, cm it a misericorditer se habuerit erga te, vt prdiximus, et tu illa abusus, in abiurat as Hresesincidendo. Quapropternos Episcopus, et Iudices ante fati, sedentes pro tribunali, more Iudicu (05) iudictium, sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum prodeat, et oculi nostri videt quitatem, habentes proculis solm Deum, et sanct fidei irrefragabilem Veritatem, acextir pationem Hretic prauitatis, te talem, bocloco, die et hora, tibi audiendam diffinitiuam sententiam in antea aignatis sententialiter iudicamus, te esse veraciter relapsum in Hretica (01) prauitatem, licet p nitentem, et vt veraciter relapsum in eandem, de foro nostro Ecclesiastico te proijcimus, et relinquimus brachio secularitraditus, rogamus tamen et efficaciter dictam curiam secularem, quatenus circa te citra sanguinis effusionem, et mortis periculu (05) suam sententiam moderetur. Et sic Episcopus et sui Assessores recedentes, curia secularis suum officium exequetur. Aduertendum est, quamuis Episcopus et Inquisitor debeant esse summoper diligenter, et per se et per alios facere, vt relapsus p niteat, et adfidem Catholic conuertatur, tamen postquam p nituerit, et conclusum fuerit in concilio, qud licet p niteat, nibilominus veraciter est relapsus, vt talis trade (02) dus est brachio seculari ipse personaliter, qud tali sententia debet plecti, eidem non indicent, quia facies Iudicis terret condemna (01) dum. Et verba sua magis inducunt plectendum adimp nitentiam, qum adpatientiam, et ide nec ante sententiam, nec pst, cm sibi faciant prsentari, vt non moueatur animo contra eos, quod in casu tali mortis diligentius est cauendum, sed vt est dictum, mittt ad eum aliquos viros probos, prsertim Religiosos, seu Clericos ei non ingratos, sed gratos, quifuturam sententiam atque mortem infligendam inducant, eum ad fidem confirment, ad patientiam exbortentur, et post sententiam eu (05) associent, consolentur, cum eo exorent, et ab eo non discedant, donec spiritum reddiderit creatori. Sint igitur cauti et auisati, ne quid agant seu dicant propter quod relapsus mortem prueniatur, et ipsi efficiantur irregulares, et vnde debeant meritum deportare, de ferant secum p nam pariter atque culpam. Csiderandu (05) est eliam, qud tales sententi tradendi aliquem curi seculari, non consueuerunt fieri die festiua, vel sole (02) m, necetiam in Ecclesia, sed extrain aliqua platea, quia sententia est qu ducit admortem, et bonestius est qud feratur in die feriali et extra Ecclesiam, cm dies festiua et Ecclesia Domino sint dedicata. SVPER MODVM SENTENTIANDI Hresim confessam, sed imp nitentem, non tamen relapsam, QVSTIO XXIX. Decimus modus processum fidei terminandi et sententidi est, quando delatus de Hretica prauitate processus meritis diligenter discuis, cum bono consilio peritorum in Iure, reperitur confessus Hresim et imp nitens, non tamen relapsus. Sed quia rariim inuenitur talis casus, lict interdum nobis Inquisitoribus contigerit, ta me (02) Episcopus et Iudices cum tali no (04) debent festinare, sed ben custoditam et compeditam ad cuersionem inducere, etiam per plures menses, proponendo, qud in corpore et anima sic imp nitens damnabitur. Quod si tande (02) nec prosperis nec aduersis, nec minis nec blanditijs poterit emolliri, vt resiliat aberroribus suis, et fuerit prdicta congruote (02) pore expectatus, Episcopus et Iudices disponent se ad trade (02) dum eum seu relinquendum brachio seculari, et mandabunt per schedul nuncio seu baliuo, seupotestati curi secularis, quatenus tali die non festiua, et tali hora, sic, in tali loco, extra Ecclesiam tamen, cum sua familia, et ipsi tradent sibi quendam Hreticum imp nitenie (02) . Et nihilominus, qud ex parte eoru (05) faciat public prconizari in illis vicis, seu locis, in quibus ali prconizationes sunt fieri consuet, qud die et hora, acloco prdictis Prdicator faciet sermone (02) pro fide, ac tradet Hreticu (05) quendbrachio seculari, et ide qud omnes veniant et intersint, et habebunt indulgentiam consuet. Quibus expletis, tradetur curi seculari per modum tenoris sequentis, spius tamen admonendo per prius, vt resiliat et p niteat, qud si omnin noluerit, fertur sententia. Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuit atis, aut Iudex in terris talis domini, atte (02) dentes qud tu talis, de taliloco, talis diocesis, fuisti nobis delatus fam publica defere (02) te, ac fide dignorum insinuatione de Hretica prauitate, explicentur Hreses, et qud in illis Hresibus et factis pstiter as multis annis, in tu anim detrimentum, nosque (17) ue quibus ex officio incumbebat prauitatem Hreticam extirpare, volentes vt tenebamur, in et super ijs certius informati, videre an ambulares in tenebris vel in luce, diligenter inquisiuimus de prdictis, teque (17) ue citantes, et efficaciter interrogtes, reperimus te prdicta infectu (05) Hretica prauitate. San cm pr cunctis nostr mentis desiderabilibus incidat corde nostro fidem sanctam Catholicam in populorum prcordijs complantare, eradicata Hretica prauitate, modos diuersos, varios, et congraos, tm per nos qum per alios adbibuimus, quatenus resilires ab Hresibus et erroribus antedictis,

in quibus steteras atque (30) stabas, prout et nunc slas contumaciter ac pertinaciter animo indurato, verm causa humani generis inimico tuis prcordijs, aistenteque (23) in dictis erroribus voluente et inuoluente, nolueris neque (30) velis sp dictis Hresibus resilire, plus eligens mortem anim incurrere gebennalem, et corporis temporalem, qum antefatas Hreses abiurare, ac adgremium Ecclesi aduolare, et animam lucrifacere, in reprolum sensum datus. Quapropter cm sis ab Ecclesia sancta Dei excommunicationis vinculo innodatus, et merit numero et grege dominico separatus, ac participatione bonorum Ecclesi priuatus, Ecclesia circa te non habeat vltra quid faciat, cm adte conuertendu (05) fecerit iuxta posse. Nos Episcopus et ludices in causa fidei sp fati, sede (02) tes pro tribunali more Iudicum iudicantium sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum prodeat, et oculi nostri videant quitate (02) , habentesque (23) proculis solm Deum, et sanct fidei Veritatem ac extir pationem Hretic prauitatis, bac die, hora, et loco tibi in antea aignatis, ad audiendam sententi diffinitiuam condemnamus, acsententialiter iudicamus te esse veraciter Hreticum imp nitentem, et vt veraciter talem tradendum et relinquendum brachio seculari, et sicut Hreticum imp nitentem per hancnostram sententiam de foro nostro Ecclesiastico teproijcimus, et tradimus seu relinquimus brachio seculari, ac potestati curi secularis, dictam curiam secularem effcaciter deprecantes, quatenus circa te citra sanguinis effusionem, et mortis periculum, suam sententiam moderetur, late fuit hcsententia. SVPER HERESIM CONFES SAM et relapsam et imp nitentem, QVSTIO XXX. Vndecimus modas processum fidei terminandi et finiendi est, quando delatus de Hretica prauitate, processus meritis diligenter discuis, cum bono consilio in Iure peritorum, reperitur confessus Hresim, ac imp nitens, et relapsus. Et hoc est, quando delatusore proprio confitetur, iudicialiter talia et talia se credere, et practicasse. Circa istum est practicandum vt supr: et feratur sententia cor Episcopo et Iudicibus qu tamen sunt Hreticalia manifest per formam tenoris sequentis. Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex in terris talis domini, attendentes, qud tu talis, de tali loco, talis diocesis, fuistinobis, seu talibus prdecessoribus nostris, delatus de Hretica prauitate (explice (02) tur) In quibus vt legitim est compertum, fuisti confe ione propria iudicialiter ac fide dignis testibus deprehensus, et qud in illis perstiter as tanto te (02) pore, animoindur ato, dicatur prout fuit, sed quod post sano consilio inbrendo, illas Hreses public abiurasti in tali loco, in forma Ecclesi csueta, propter qu prdicti Episcopus et Iudex, credentes te veraciter resilisse ab erroribus antelatis, et ad gremium Ecclesi tradendo, catholic aduloasse, sibi absolutionis beneficium impartirent, absoluentes te ab excommunicationis sententia, qua astrictus in antea teuebaris, si tamen de corde vero, et fide non ficta, conuersus extiteris ad sanct Ecclesi vnitatem, tibi salutarem p nitentiam iniungentes, ad Misericordiam receperunt, quia Ecclesia sancta Dei non claudit gremium reuertenti. Verm post ommia antedicta fuisti nobis delatus, quod displicenter accepimus, qud iterum incideris in damnatas Hreses, per te public in antea abiuratas, seutalia et talia commisisti ctra abiurationem prlibatam, in tu anim detrimentum, exemplificetur, nosque (17) ue quanquam displice (02) tia sauciati, qud de te talia audissemus, nihilominus Iustitia nos cogente descendimus adinquirendum, testes examinandum, teque (17) ue vocandum et interrogandum, vt decebat, medio iuramento, et ad faciendum omnia et singula qu per nos fienda erant, secundum Canonicainstituta. San cm vellemus prsentem causam sine debito terminare, sole (02) ne tam peritorum in Theologica facultate, qua in lure canonico et ciuili, concilium fecimus congregari. Et habitocum prdictis in et super omnibus et singulis in prsenticausa productis, deductis, actis, et actitatis, consilio maturo, pariter ac digesto, ac etiam replicato, visisque (23) ac dilige (02) ter discuis processus meritis buiuscaus, ac omnib. prout Ius et Iustitia suadebt, comperimus legitim tm per testes dignos fide, qum per tuam confeionem propriam, pluries per nos receptam, te incidisse ac recidisse in Hreses abiuratas. Nam reperimus, qud talia et talie dixisti vel egisti, explice (02) tur omnia, propter qu et merit de prdictorum consilio te habemus tuis exigentibus exceibus pro relapso, secundum cap. sanctiones, quod dolenter referimus, et referendo dolemus, nouit ille qui nihil ignorat, cordium intima omnium intuetur, et cum totis nostris prcordijs cuperemus, prout adbuc cupimus tereducere ad sanct Ecclesi vnitatem, ac eneruare tuis visceribus prfat Hreticam prauitatem, vt sic saluares animamtuam, ac morte (02) euaderes corporis, et anim gehennalem, conatus nostros exercuimus, ad tesaluhriter conuertendum, modos co (04) gruos varios adhibentes, sed tuin reprobu (05) sensum datus, maligno spiritu ductus pariter et seductus, prelegisti torqueri diris ac perpetuis cruciatibus in infernu (05) , et hc te (02) poralibus ignibus corpo (34) raliter csumari, qum adhrendo consilio saniori, aberroribus damnabilibus ac pestiferis resilire, et ad gremium et Misericor diam sanct matris Ecclesi aduolare, quopropter cm Ecclesia Dei vltra non habeat ergate quidfaciat, cm ad te conuertendum totum exercuit posse suu (05) , Nos Episcopus et Iudices in bac fidei causa memorati, sedentes pro tribunali, more Iudicum iudicantium, sacrosanctis Euangelijs positis comm nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum prodeat, et oculi nostri videant quitatem, habentesque (23) pr oculis solm Deum, et honorem sanct fidei orthodox, hac die, hora, et loco, ad audie (02) dum sententiam diffinitiuam, tibi in antea aignatis, te talem in nostra prsentia cstitutum sententialiter condemnamus, et condemndo iudicamus esse veraciter imp nitentem Hreticum, et relapsum, et vt talom realiter tradendum seu relinquendu (05) brachio seculari, et sicut verum Hreticum imp nitente (02) , pariter et relapsum, per hanc nostram sententiam diffinitiuam de foro nostro Ecclesiastico te proijcimus, et tradimus seu relinquimus

brachio seculari, ac potestati curi secularis, deprecantes efficaciter secularem curiam ante latam, quatenus citrasanguinis effusionem et mortis periculum, ergate suam sententiam moderetur. Late fuit hc sententia. SVPER CON VICTVM ETDEprehensum, omnia tamen negantem, QVSTIO XXXI. Dvodecimus modus processum fidei terminandi et finiendi est, quando delatus de Hretica prauitate, processus meritis diligenter discuis, cum bono consilio in Iure peritorum reperitur in Hresi deprebensus factieuidentia vel testium productione legitima, non tamen confeione propria, et hoc est, quando ipse delatus conuincitur legilim de aliqua Hretica prauitate, vel facti euidentia, vtpotquia Hresim public practicauit, velper testes legitimos, contra quos excipere delatus legitim n potuit, tamen ipse sit conuictus et deprehensus persistit sirmiter in negatiua, et confitetur constanter, iuxta notata per Hostie (02) sem in sum. titu. de hre. . qualiter. quis in Hresi deprehendatur, patuit supr q. 34. circa istum talis practica est seruanda. Talis duro carcere est tenendus, in compedibus et cathena, frequenter ab Officialibus coniunctim et diuisim, et per se ac per alios, et efficaciter admenendus, qud eis detegat Veritatem, indicendo ei qud si faciat et confiteatur errorem suum, qud ad Misericordiam admitt atur, abiuran do primitus illam Hreticam prauitatem. Si autem noluerit, sed steterit in negatiua, qud ad finem relinquetur brachio seculari, et mortem non poterit euadere temporale (02) . Qud si diutius infamatus et expectatus steterit in negatiua, Episcopus et Officialis mod coniunctim, mod diuisim, nunc per se, nunc per alios probos viros, trabant ad se mod vnum testem, mod alium, informando eum vt attendat quid deposuit, et si dixit verum vel non, quia non seipsum damnet ternaliter, et alium tempor aliter, et quod si vereatur, saltemeis secret dicere, ne ille delatus moriatur iniust, et verbatalia studet ei dicere, vt clarvideant si deposuerunt Veritate (02) necn. Qud si testes sicut informatisteterint in affirmatiua, et delatus in negatiua, nec ad hoc statim velint prdictus Episcopus et Officialis, negotium per sententiam determinare, et tradendo taliter deprebensum brachie seculari, sed diutius eum teneant, nunc inducendo depreben sum ad affirmatiuam, nunc testes diuisim, tamen ad excutiendum ben conscientiam suam, et singulariter attendant Episcopus et Officialis ad illum testem, quem viderint melius depositum ad bonum, et qui videtur melior is conscienti, et circa illum instent diutius, si resita se habuit vt deposuit, necn eius conscientiam onerando, et si viderint testem aliquem vacillare, vel alis habeant indicia contra eum, propter qu suspectus, (38) falsitatem dixerit, merit habeatur, de bono consilio peritorum attestent eum, et procedant vt Iustitia suadebit. Compertum namque (30) est frequenter et frequentius, (38) sic deprebensus testibus fide dignis, postqu in negatiua diu perstitit, ad cor reductus, prsertim veraciter informatus qud non tradetur brachio seculari, sed ad Misericordiam admittitur, suam detegit prauitatem, et Veritatem quam iam diutius negauit, tunc liber confitetur. Et frequenter repertum est, qud testes Malitia agitati ac Inimicitia superati, se adinuicem colligarunt ad imponendum insonti Hreticam prauitatem. Postqum ad informationem fiequente (02) Episcopi et Officiales, rtmersu conscienti fatigati, ac diuinitus inspirati reuocant, qum dixerunt et fate (02) tur malitios se illi imposuisse tantam labem, propter quod talis et taliter deprehensus, n est per sni (03) am festiandus, sed diutius, quia per vnum aum et plures expectandu (05) , antequam sic tradatur curi seculari. Quo expect ato tempore competenti, et adhibita diligentia condecenti, si sic delatus legitim deprehensus, recognouerit culpam suam, ac confessus fuerit iudicialiter, se fuisse illaqueatum tempore prfato Hretica prauitate, acillam, ac omnem Hresim consenserit abiurare, et satisfacere ad arbitrium Episcopi et Inquisitoris, congruum exbibere tanquin Hresi depiehensus, et propria confeione, et testium legitima productione, vt Hreticus p nitens abiuret omnem Hresim public, per formam de qua agitur octauo modo supr. posito processum fidei terminandi, vbi de talibus agitur. Si ver sic confessus qud incidit sic in Hresim, sed stat inillo animo pertinaci, vt imp nitens relinquetur brachio seculari, et agatur circa illum per modum quo supr agitur in decimo modo processum fidei terminandi, vbi de talibus agitur. Si autem ipse deprehensus steterit constanter in negatiua, sedipsi testes resilierint sua affirmatiua, suum testimonium reuocando, acculpam suam recognoscendo, quia insonti tant labem imposuerunt, rancore et odio agitati, prece seu precio deducti, ipso delato vt immune iudicio relaxato, punie (02) tur ipsi vt falsi testes, accusantes seu deferentes, vt notat Paulus super c. multorum. et verb. illos. in princ. de hre. in Cle. et feretur sententia seu p nitentia contra eos ad arbitriu (05) Episcopi et Iudicum, omnin tamen ad perpetuos carceres tales falsos testes condemnando, et in pane et in aqua ad dies vit p nitentiando, ponendo etiam pst ad scalas ante portas Ecclesi tales, et c. habent tamen potestatem Episcopi mitigare, aut eti aggrauare post annum, et tempora, per formam tenoris sequentis. Si autem taliter deprehensus per annum vel plus, vel alio maiori congruo tempore expectatus, perstiterit in negatiua continu, et testes legitimi in affirmatiua, disponant se Episcopus et Iudices adrelinque (02) dum eundem brachio seculari, mittendo eidem aliquos probos viros, fidei zelatores, et prsertim Religiosos, eidem non ingratos, sed familiares et gratos, qui sibi indicent, qud mortem non potest euadere temporalem, dum sic stat in negatiua, sed traderetur tali die vt Hreticus imp nite (02) s potestati curi secularis. Et nibilominus Episcopus et Officialis mittat Baliuo seu potestati curi secularis, quatenus tali die et hora, et in tali loco, extra Ecclesi tamen, veniat cum familia sua ad recipiendu (05) quendam Hreticum imp nitentem, quem tradent ei. Et e (02) t, quod faciet public prconizari in locis illis, in quibus prconizationes ali fieri consueuerunt, qud oe (02) s sint tali die et hora in tali loco, ad audiendum sermonem quem prdicator faciet de fide, et tradent Episcopus et Officialis quendam Hreticum pertinacem brachio seculari.

Adueniente au (05) t die prdicta ad ferendu (05) sententiam aignatam, erunt Episcopus et . Officialis in loco prdicto ipso trade (02) do, ibidem existente alto clero et populo congregato, vt eminenter ab omnibus videatur, ac prsente potestate curi secularis, stando ipso tradendo. Quibus lectis, feretur sententia perhunc modum: Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex interris talis domini. Attendentes qud tu talis, de tali loco, talis diocesis, fuisti nobis delatus de tali Hretica prauitate. Exprimtur. Et vellemus certiorari, an ea qu de te et contrate nobis dictafuerant, Veritate aliqua fulcirentur, et an tu ambulares in tenebris aut in luce, descendimus ad nos informandum, testes diligentius examinandum, teque (17) ue vocaudum ac interrogandum spius medio iuramento, de fensionesque (23) exbibendum, ac ad omnia et singula faciendum qu per nos fienda erant, secundum Canonicas sanctiones. Verm, cm vellemus prsens tuum negotium fine debito terminare, solenne consilium tm in Theologica facultate, qum in Iure Canonico et Ciuili, coram nobis fecimus congregari, et visis ac diligenter discuis processus meritis, et omnibus et singulis in prsenti cansa productis, deductis, actis et actitatis, prdictoru (05) con silio digesto pariter et maturo, reperimus contra telegitim probatum, qud fuisti tanto tempore infectus Hretica prauitate, et iam reperimus, qud fecisti, dixisti talia et talia, exprimtur, ex quibus apparet manifest, qud es legitim deprehensus in prdicta Hntica prauitate. San cm cuperemus prout adbuc cupimus, te Veritatem fatendo resilire ab Hresi antedicta, et reduci adgremium Ecclesi sanct, ac ad sanct fidei vnitatem, vt sie saluares animamtuam, et tm anim qum corporis mortem euaderes gehennalem, tm per nos qum per alios nostram diligentiam, exerce (02) tes, ac per te longa tempor a expectantes, tu in reprobum sensum datus, contempsisti acquiescere nostro consilio saniori, im perstitisli et persistis in negatiua pertinaci ac contumaci animo indurato, quod dolentes referimus, et referendo plangimus ac dolemus. Verm cm Ecclesia Dei tanto tempore expectauerit, quatenus resilires, recognoscendo propriam tuam culpam, et nolueris neque velis, et non habeat vltra quid gratis faciat ac mercedis. Quapropter vt sis cteris in exemplum, et alij ab buiusmodi Hresibus arceantur, et tanta facinora non remaneant impunita. Nos Episcopus et Iudices in causa fidei memorati, sedentes pro tribunali, more Iudicum iudicantium, sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum prodeat, et oculi nostri videant quitatem, habentes pr oculis solm Deum, et sanct fidei gloriam et bonorem, te talemin nostra prsentia constitutum, hac die, et hora, et loco, ad audiendam diffinitiuam sententiam aignatis diffinimus, declaramus et sententiamus, te esse Hreticum imp nitentem, tradendum seurelinquendum vt talem brachio seculari, ac per nostram sententiam vt ver Hreticum pertinacem, imp nitentem, foro Ecclesiastico te proijcimus, et tradimus seu relinquimus brachio seculari, ac potestati curi secularis, eandem curiam secularem efficaciter deprecantes, quatenus circa et citra sanguinis effusionem et mortis periculum, suam sente (02) tiam moderetur. Lata est hc sententia, et c. Poterunt autem Episcopus et Iudices disponere, qud aliquos probos viros, fidei Zelatores, ipsi relictos curi seculari non ingratos, sed familiares et gratos, associent dicto relicto, dum curia secularis in eum suum officiu (05) exequetur, quieum consolentur, et adbucinducant, qud fatendo Veritatem, et recognoscendo culpam suam resiliat ab erroribus suis. Qud si for san post sententiam, et iam relictus ad locum vbi est comburendus deductus, dixerit se velle fateri Veritatem, et recognoscere culpam suam, et ita fecerit, ac paratus fuerit huiusmodi Hresim, et omnem aliam abiurare, licet prsumatur, qud hoc faciat plus metu mortis qum amore Veritatis, crederem qud ex Misericordia poit recipi vt Hreticus p nitens, et perpetu immutari, iuxta gloss. super capit. abolendam. . prsenti. et ver. audientia. et capitu. excommunicamus. secundo. de hre. quamuis derigore Iuris nec tali conuersioni est magna fides Iudicibus adhibenda, im et propter damna temporalia illata ipsum semper punire possunt. SVPER CONVICTVM, SED FVgitiuum, vel se contumaciter absentantem, QVSTIO XXXII. Tredecimus et vltimus modus processum fidei terminandi et sententiandi est, quando delatus de Hretica prauitate, processus meritis diligenter discussis, cumbono consilio in Iure peritorum, reperitur conuictus de Hretica prauitate, est tamen fugitiuus seu absens contumaciter, sed congruo tempore expectatus, et hoc est in tribus casibus. Primus est, on (31) delatus est deprehensus in Hresi, vel in confeione propria, vel facti euidentia, vel testium productione legitima, sed fugerit, vel se absentauerit, et citatus legitim noluerit comparere. Secundus casus est, quando aliquis est delatus et receptus aliquali informatione ctm eum, habetur aliqualiter seu leuiter suspectus, et sic citetur responsurus de fide, et quia renuil contumaciter comparere excommunicatur, et excommunicatus sustinet illam excommunicationem animo pertinaci, et semper contumaciter se absentat. Tertius casus est, quando aliquis impediuit direct sententiam seu processum fidei Episcopi vel Iudicum, vel qui ad hoc dederit auxilium, consilium vel fauorem, talis est excommunic ationis mucrone percussus, quam si sustinuerit per annum animo indurato ex tunc est vt Hreticus condemnandus, per ca. vt inquisitionis. . probibemus. de hre. lib. 6. et contumaciter se absentauit. In primo casu ille talis est imp nitens Hreticus condemnandus, iuxta capit. ad abolendam. . prsenti. In secundo casu et tertio non est Hreticus imp nitens iudicandus, sed tanqu vt p nitens Hreticus condemnandus, iuxta c. cu (05) contumacia. et per c. vt inquisitienis. . prohibemus. de hr. li. 6. circa quemlibet istorum talis practica est seruanda, talis enimcongruotempore expecta tus, citetur per Episcopum et Officialem, in Ecclesia cathedrali illius diocesis, in quo deliquit, et in alijs Ecclesijs illius loci, vbi domicilium ctrabebat, et specialiter vnde fugit, et citabitur per formam tenoris sequentis: Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, et c. aut Iudex

talis diocesis, spiritum consilij sanioris. Prtere cunctis nostr mentis desiderabilibus, illud potiimum infigitur cordi nostro, temporib. nostris in dicta tali diocesi, vberem florentemque (17) ue Ecclesiam, vineam inquam Domini Zebaoth, quam summi patris dextera virtuosis complantauit, quam eiusdem patris filius proprij ac viuifici vndacruoris vberibus irrigauit, quam ipse almus spiritus paraclitus, miris et ineffabiliusque (23) donis intimus f cundauit, quam totaipsa incomprebensibilis at que (30) inattingibilis Trinitas beata. grandiimis varijsque (23) priuilegijs sanctius dotauit, pariterque (23) ditauit, aper de sylua qui est, et qui dicitur Hreticus quilibet, absorbeat et depascat, fructus fidei vberes deuastando, aclacerantes, Hresim, vepres, palmitibus inserendo, serpensque (23) tortuosus nostri improbus bumani generis inimicus, efflans virus, qui est Satanas et Diabolus eiusde (02) vine dominic palmites inficiat, atque (30) fructus virus prauitatis Hretic immittendo, net etiam ager ipse dominicus, populus inquam Catbolicus, ad quem excoleudum pariter et serendum, de scendit de summorum polorum arce Dei patris vnigenitus atque primogenitus, seminauit miris sanctis que (23) prdicatiib., discurrit pervillas et castella, docensno sine magnis fatigationibus. Elegit Apostolosviros vtiqu operarios, industrios, ac conduxit, ditans illos ternis retributionibus expectans ipse Dei filius, de agro isto magno, illa die iudicij extremi vberes manipulos colligere, et per manus sanctorum Angelorum recondere in c lesti borreo sancto suo, Samsonis que (17) ue vulpecul incerta, teque (17) ue qu sicut person labe Hretica prauitate, facies quide (02) habentes diuer sas causas, sedignitas adinuicem colligatas, quia de varietate flamm conueniuntin idipsum segetem dominicam iam albam ad messem, splendoribus fidei relucentem, morsu amariimo demoliantur, ac discursu subtiliimo pergant, impetuque (23) validiimo accedant, pariter et accedant, dispensent et deuastent synceritatem sanct fidei Catholic, subtiliter et damnabiliter subuertendo. Quapropter cm tu talis inciders in damnatas Hreses Maleficarum, illas public in tali loco practicando, seu taliter, dicatur: seu fueris per testes legitimos cuictus de Hretica prauitate, siue propria deprehensus confeione, iudicio per nos receptus, et pst captus, fugeris, medicinam refutans salutarem, citauerimus te, vt de et super ijs, coram nobis manifesti us responderes, tuqu ductus malignospiritu, pariter et seductus, renueris cparere, vel sic. Quapropter cm tu talis declaratus nobis de Hretica prauitate, et recepta informatione contrate, alis de eadem esses nobis suspectus leuiter, quoniam fores infectus labe prdicta, citauimus te, quatenus coram nobis personaliter comparens de fide Catbolica responsurus, cumque (17) ue citatus renueris comparere contumaciter, excommunicauimus te, ac excommunicatum fecimus publicari. In qua stetisti per annum, seu annostot, animo pertinaci, latits bincinde, ita qud nunc quo te duxerit spiritus malignus ignoramus, et cm te expect auerimus misericorditer et benign, vt reuerteris adgremiu (05) sanct fidei, vnit atem tu facere contempsisti, in reprobum sensum datus. San volumus et tenemur Iustitia nos cogente, causam tuam huiusmodi fine debito terminare, necvale amus tua nephanda crimina cniuentibus oculis tollerare. Nos Episcopus et Iudices in causis fidei supradictis, te tale (02) sp fatu (05) latitantem, profugu (05) et fugitiuu (05) , per prsens nostru (05) edictum publicu (05) , requirimus pariter et citamus peremptori, quatenus die tali, talis mensis, tali anno, in tali Ecclesia cathedrali talis diocesis, hona tertiarum compare as per sonaliter coram nobis, diffinitiuam sententia (01) auditurus, significantes, qud siue cparueris siue non, procedemus ad nostram diffinitiuam sententiam contrate, prout Ius et Iustitia suadebu (05) t. Et vt prius nostra citatio perueniat adtui notiti, nec valeas ignora (01) ti velamine te tueri, prsentes literas dict requisitionem et citationem nostram, in se contine (02) tes, volumus et mandamus affigi in valuis public prdict Ecclesi cathedralis. In quoium testimonium singulorum, prsentes nostras literas impreione nostrorum sigillorum iuimus communiri. Datum. Adueniente aute (02) die prfixa, ad audiend diffinitiuam sententiam aignata, si profugus comparuerit, et consenserit public omne (02) Hresim abiurare, bumiliter petens admitti ad Misericordi, postulando si relapsus non fuerit admittetur, et si fuerit deprebensus propria confeione, vel testium legitima productione, abiurabit and p nitebit vt Hreticus p nitens, secundum modu (05) quo agitur suprin octauo modo processum fidei termindi, vbi de talibus agitur. Si fuerit suspectus viole (02) ter, ita qu d citatus responsurus de fide noluit cparere, et fait ex hoc excmunicatus, et stetit in exc municatione pannu (05) , animo pertinaci, et p nitebit, admittetur, et abiurabit omne (02) Hresim, et p nitebit vt Hreticus fuspectus de Hresi violenter, P nitens secundu (05) modu (05) quo agitur supr in sexto modo processum fidei terminandi. Si aute (02) comparuerit, et non csenserit abiurare, tradetur vt verus Hreticus imp nile (02) s brachio seculari, per modum quo dictu (05) est supr, et agiturin decimo modo processum fidei terminandi. Si autem contumaciter renuerit comparere, tunc formetur sententia per modum tenoris sequentis. Nos N. Episcopus miseratione Diuina, talis ciuitatis, Attendentes, qud tutalis de tali loco, talis diocesis, fuisti nobis de Hretica prauitate, fama publica refere (02) te, seu fide dignorum insinuatione delatus. Nos quibus ex officio incumbit, desce (02) dimus ad videndum ac inquirendum, an clamor qui ad aures nostras peruenerat, Veritate aliqua fulciretur. Verm cm inuenissemus te in Hresi deprebensum, depone (02) tibus contra te quampluribus testibus fide dignis, te coram nobis aduocatum iuimus detineri, dicatur sicut factum fuit, an videlicet cparuerit, et medio iuramento interregatus fassus fuerit, vel non. Sed pst maligni spiritus consilio ductus et seductus, metuens tua vulnera vino et oleo salubriter confoueri aufugisti, aut ponatur, si ita est, carcerem et arrestum fregisti pariter et aufugisti, latitans hinc

inde, et quo te malignus spiritus duxerit ante fatus totaliter ignoramus: vel sic. Verm cm inuenissemus co (04) trate taliter vt prdicetur, nobis delatkm de Hretica prauitae, multa indicia propter qu suspectum leuiter de Hretica prauitate prdicta, te merit habeamus, citauimus te per publicum edictum in talibus et talibus Ecclesijs, talis diocesis, quatenus infra certum terminum tibi prfixum coram nobis in tali loco personaliter compareres, in et super prdictis contra te depositis, et alis de fide Catbolica, et eius articulis respon surus: tum ver in sano consilio adhrendo, renuisti contumaciter comparere, cumque (23) Iustitia exigente, te excommunicauerimas, ac fecerimus excommunicatum public denunciari, tu medicinam refutas salutarem, dictam excommunicatonem vltra qum per annum sustinuisti, et adhuc sustines in reprobum sensum datus, animo pertinaci, et profugus latitans hincinde, vt quo te malignus spiritus duxerit, ignoramus. San cm longo tempore, quia tanto die te expectauerit Ecclesia sancta Dei misericor diter et benign, quatenus adeius Misericordi gremium euolares, aberroribus resiliendo, et iuxta fidem Catbolic professam operando, ipsaqu te clementia vberibus enutriret, malignorum seductus consilio, acquiescere recusasti, in tua pertinacia perseuerans. Verm cm vellemus, prout volumus et debemus, Iustitia nos cogente, causam tuam fine debito per sententiam terminare, citauimus te, quatenus bas die et hora, et hoc loco compareres personaliter coram nobis, diffinitiuam sententiam auditurus, et quiarenuisti contumaciter comparere, merit te ostendis velle perpetu in tuis Hresibus et erroribus remanere, quod dolentes referimus, et referendo dolemus. Sed cm non possumus nec velimus Iustitiam subterfugere, nec tantam inobedientiam et contumaciam ad Dei Ecclesiam tollerare. Ad exaltationem fidei ortbodox, et ad extirpationem Hretic prauitatis, Iustitia exigente, et tuainobedientia et contumaciarequirente, bac die et bora, et loco tibi in antea ad audiendam diffinitiuam sententiam peremptori aignatis, prhabito multorum consilio peritorum, tm in Theologica facultate, qum in Iure canonico et ciuili, processus meritis visis et diligenter discuis, sede (02) tes pro tribunali more Iudicum iudicantium, sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudiciu (05) nostrum prodeat, et oculi nostri videant quitatem, habentes proculis solum Deum, et sanct fidei irrefragabilem Veritatem, contra te talem absentem et prsentem, beati Pauli Apostoli vestigia imitantes, sententiam diffinitiuam taliter ferimus in bis scriptis. Christi nomine inuocato, Nos Episcopus et Iudices in causa fidei memorati, attendentes in causa ista fidei, ac proceibus inde confectis, ordinem Iuris fore seruatum. Attendentes etiam qud legitim citatus non comparuisti, nec per te, nec per alium te aliqualiter excusasti. Attendentes etiam, qud in prfatis Hresibus longo tempore pertinaciter perstitisti, et adhuc etiam perseueras, et excommunicationem per tot annos in causa fidei sustinuisti, prout ex nunc sustines animo indurato. Attendentes eti, qud Ecclesia sancta Dei non habet vltra erga te quid faciat, cm perseueres et perseuerare velis in excommunicatione and Hresibus prlibatis. Propterea beati Pauli Apostoli vestigia sectantes, declaramus, diffinimus, et sententiamus te tale (02) absentem et prsentem esse Hreticum pertinacem, et vt talem relinquendum brachio seculari, et per nostram sententiam diffinitinam te foro Ecclesiastico repellimus, et relinquimus potestaticuri secularis, eandem curiam affectuos deprecantes, vt si quando te habuerit in sua potestate, erga te citra sanguinis effusionem et mortis periculum su sententiam moderetur. Lata fuit hc sententia, et c. Considerandum hc, qud si iste profugus et contumax fuerit deprehe (02) sus in Hresi, vel propria confeione, vel testibus legitimis, et ante abiurationem fugit, est per sententiam ver Hreticus imp nitens in dicandus, et itain sententia ponendum est. Si autem alitar n fuit deprehensus, nisi quia delatus et suspectus habitus, fuit citatus responsurus de fide, et quia renuit comparere, fuit excommunicatus, et in excommunicatione tali stetit vltra qum per annum, animo indurato, et tandem noluit comparere, iste non est iudicandus Hreticus, sed vt Hreticus, et vt talis condemuandus, et ita ponendum est in sententia, vt dictum est prius. SVPER PERS ONAM DELATAM AB alia Malefica incinerata, velincineranda, qualiter sit sententiandum, QVST. XXXIII. Qvartus decimus modus processum fidei terminandi et sententiandi est, qua (01) do delatus de Hretica prauitate, pro (21) cessus meritis circa deponentem diligenter discuis, cum bono consilio in Iure peritorum, reperitur de tali Hretica prauitate tantummod ab altera Malefica incinerata vel incineranda, delatus vel delata, et hoc contingere potest tredecim modis, tanquam per tredecim casus, quia sic delatus vel reperitur immunis et absoluendus totaliter, vel reperitur cu (05) hoc diffamatus de tali Hresigeneraliter, vel reperitur vltra infamiam qustionibus expone (02) dus aliqualiter, velreperitur suspectus de Hresi vebementer, vel reperitur suspectus de Hresi violenter, vel reperitur diffamatus et suspectus insimul et communiter. Et si consequenter in alijs casibus, prout in vigesima qu stione tactum est, vt adtredecimu (05) inclusiu. Primus modus sit, quando tantummod abipsa Malefica detenta delatus est, et non cuincitur nec confeione propria, nec testi productione legitima, nec alias reperiuntur indicia, ex quibus verisimiliter tanquam suspectus iudicari poit, talis omnin venit absoluendus etiam per ipsum Iudice (02) secularem, qui deponente (02) aut incinerauit, aut incinerari propria aucto (34) ritate, aut ex co (04) miione Episcopi vel Iudicis ordinarij habuit, et absoluetur per sente (02) tiam in primo modo processum fidei terminandi, circa vigesim qustionem contentam. Secundus modus incidit, qudo vltra hoc quod detenta delatus est, eti per totam illam villam seu ciuitate (02) , diffamata existat, ita (38) tantu (05) mod infamia prcis et sola labo (34) rauit semper, lict pst per depositione (02) dete (02) t Malefic infamia sit aggrauata. Circa tale (02) talis practica est seruanda, quia Iudex csiderando, qud vltra infami nibil in particulari aduersus e ab alijs fide dignis in villa

aut oppido, probaturlict fort detenta certa grauia aduersus eum deposuit, quia tamen fidem perdidit, abnegandoillam Diabolo, vnde et difficultereius dictis Iudicibus fides adhibetur, nisi ex alijs circunstantijs illa infamia aggrauaretur, et tunc in tertium iam sequentem modum inciderit, ide Canonica purgatio erit tunc indicenda, et procedetur per sententiam in secundo modo processum fidei terminandi, circa vigesimam secundam qustionem contentam. Et si Iudex ciuilis illam purgationem coram Episcopo decreuerit fieri et solenniter, in finem vt si desiceret, vt tunc per Ecclesiasticum et ciuilem Iudices in exemplum aliorum, eo firmiori sententia puniretur, ben quidem fit. Si autem per se voluerit exequi, mandet vt decem vel viginti compurgatores ordinis suihabeat, et procedat vt in secundo modo sententiandi tales tactum est, nisi qud vbi exco (34) mmunicandus esset, qud tunc adipsum Ordinarium recursum habeat. Et hoc contingeret, vbi se purgare nollet. Tertius modus igitur incidit super talem delatum, vbi lict non vincatur confeione propria, nec testium productione legitima, nec facti euidentia, nec etiam sunt indicia super aliquod factum, in quo vnquam notatus fuisset ab alijs inhabit atoribus vill aut oppidi, nisi qudinfamia tantum laborauit apud eos, aggrauatur autem infamia ex detent Malefic detentione, vtpot, qui asseruit illam vel illam in omnibus fuisse sociam, et secum in criminibus participasse, hoc ipsum tamen sicut constanter delata negat, ita et alijs inhabit atoribus vel non est notu (05) , vel de nulla nisi de bonestaconuer satione, seu etiam participationeipsis constat, circa talem talis, practica seruatur. Prim, qud adfro (34) ntare se habent facie ad faciem, et obiectiones mutu et responsiones diligenter sunt considerand, et siquidem varietas aliqua in verbis incideret, vnde Iudex verisimiliter ex concessis et negatis prsumere potest, ipsam delatam merit qustionibus exponendam, procedatur per sententias in tertium modum processum fidei terminandi, circa vigesimamtertiam qustionem contentas, ipsam tormentis leuiter exponendo, adhibitis cautelis alijs quam plurimis et necessarijs, de quibus circa principiu (05) buius terti partis supr patuit ad longum, et ex quibus prsumitur, talem esse aut innoxiam aut ream. Quartus modus incidit, vbitalis delatus inuenitur suspectus leuiter, et hoc vel confeie propria, vel depositione alterius detent, et sunt qui ad hanc leuem suspitionem reducunt illos, qui ad procandu (05) mulieres Maleficas csuluissent, vel vbi inter coniugatos odio se mutuo prosequentes, amorem procurassent, aut etiam pro aliquo commodo temporali apud Maleficas laborassent, sed quia tales vtique (23) excommunicati sunt tanquam Hreticorum credentes, iuxta ca. excommunicamus. 1. . credentes. lib. 6. de hre. vbi dicitur. Credentes aute (02) eorum erroribus, Hreticos similiter iudicamus, quia eti ex factis prsumitur de effectu, ad hoc arg. 32. q. 2. qui viderit, ide videtur, qud acrius sunt puniendi et sente (02) tiandi, qum illi qui de Hresi leuiter habentur suspecti, prout iudicandi sunt aliqui ex leuibus coniect uris, puta, quia eis seruitia exhibuissent, literas detulissent, corum erroribus si nullam fidem adh, buissent, qud tamen illos no (04) manifest assent, alimonia ab eis accepissent. Sed siue illi, siue isti intelligantur, hoc quod in consilio peritorum conclusum fuerit super leuem suspitionem, prosequendum erit Iudice per talem practicam. Talis enim aut abiurabit, ac canonic se purgabit, secundu (05) quod (36) in quarto modo processum fidei termindi, sub qustione vicesima quarta tangitur. Sed tame (02) quia potius videtur qud abiuratio sit indicenda, et hoc propter alle. ca. excommunicamus. 1. . qui ver inuenti fuerint sola suspitione notabili et c. tamen non debent, si relabtur, p na relapsorum puniri, et procedetur prout in quarto modo processum fidei terminandi, circa vicesim quartam qustione (02) tactum est. Quintus modus incidit, vbi talis delatus inuenitur suspectus vehementer, et hoc simili modo, vel confeione propria, vel depositione alterius Malefic detent, et sunt qui ad hanc leue (02) depositionem reducunt impeditores Iudicum direct vel indirect eorum officium inquirendo, Maleficas impediendo, dummod hoc scienter fecerint, ex ca. vt inquisitionis negocium. lib. 6. de hr. Ite (02) reducunt omnes qui impedientibus prstant scienter auxilium, consilium vel fauorem, patet per allegatum ca. inquisitionis. Item reducu (05) t, qui citatos aut captos Hreticos instruu (05) t de clanda Veritate, et vt illam subtaceant, vel falsitatem asserant, et hoc ex ca. accusatus. et . fi. Ite (02) reducu (05) t omnes, qui eos quos sciunt Hreticos receptant, scie (02) ter deducunt, visitant, vel associant, munera mittunt, seu fauorem impendu (05) t, qu omnia in fauorem non person, sed culp fiunt vbi scie (02) ter fiunt, et ide dicu (05) t, qud vbi delata persona participat de prmiis, et hoc per csilium ita iudicatum fuerit, tunciuxta quintu (05) modu (05) pro (21) cessum fidei termindi, sub qustione vicesimaquinta sententianda est, talitervt omne (02) Hresim sub p narelapsorum vbi reciderit, habeat abiurare. Possumus tamen asserere, adijciendo, qud Iudices respectu (05) habeant super vniuscuiusque (23) Malefic incinerata aut dete (02) ta, familiam, prolem, seu etiam progeniem, e qud vt plurimum tales reperiuntur infect, cum Malefic etiam propros infantes ex Dmonum informatione ipsis habent offerre, vnde et indubi in quibuscunquflagitijs informare, patent hc ex prima parte operis. Probatur et ex eo, qud sicut in simplici Hresi propter agnitorum Hreticorum familiaritatem, dum quis de Hresi infamatus existit, etiam consequenter ratione familiaritatis est de Hresi vehementer suspectus, ita et in hac Hresi Maleficarum. Prfatus autem casus patet incap. inter sollicitudines. extr, de purgatione. cap. vbi apparet, qud ratione infami de Hresi fuit Decano cuidam indicta Canonica purgatio, et ratione familiaritatis Hreticorum abiuratio publica, et ratione scandali fuit priuatus beneficio, quousqu scandalum sopiretur. Sextus modus incidit, vbi talis delatus efficitur suspectus violenter, hoc autem fit non adsimplicem vel nudam depositionem alterius Malefic detent, sed ad iudicia facti, qu eliciuntur ex quibusdam verbis et factis Malefica detenta perpetratis et

prolatis, quibus ad minus delata asseritur interfuisse, et operibus deponentis communicasse. Pro quorum intelligentia aduertenda sunt ea, qu supr qustione decima nonatacta sunt, prcipu super violentam suspitione (02) , quomodo ex violentibus et conuincentibus oritur coniecturis, et qualiter Iudex violentatur adcredendum ex sola suspitione aliquem esse Hreticum, qui tamen fortais bonus Catbolicus in corde existit. Sicut Canonist exemplificant circa simplicem Hresim, de eo qui citatus in causa fidei ad respondendum renuit comparere contumaciter, propter quam cuntumaciam excommunicatur, in qua vbi per annum perseuerauit, efficitur suspectus de Hresi viole (02) ter. Quare et simili circa talem delatam aduerte (02) da sunt indicia facti, ex quibus efficitur violenter suspecta, et ponatur casus, qud detenta Malefica asseruit illam interfuisse suis maleficijs, qu tamen delata const anter negat, quid ergfaciet? vtiqu opus erit considerare, an ex aliquibus operibus sit vehementer suspecta, et an vebemens suspitio invio (34) lentam valeat transire, sicut in prfato casu citatusresponsurus, vbi non comparet, sed renuit contumaciter, fit suspectus leuiter de Hresi, etiam vbi cit atus fuit in no (34) n causa fidei. Si autem in causa fideicitatus renuit comparere, et propter contumaciam excommunicatur, tunc sit suspectus vehementer, quia tuncleuis suspitio transit in vehementem, et si per annum persistat, tunc vehemens transit in violentam, it a considerabit Iudex, si ratione familiaritatis contract cum dete (02) ta Malefica sit delata veheme (02) ter suspecta, vt immediat in quinto modo incidenti tactum fuit, tunc opus erit considerare, an ipsa vebeme (02) s suspitio in violent transire poit. Prsumitur enim, qud transire poit, id est, qud flagitys dete (02) t ipsa delata interfuit, vbi familiaritatem cum ea frequenter habuit. Est erg procede (02) dum Iudici iuxta sextum modum processum fidei termindi, prout in vigesima sexta qustione tangitur. Quod si quritur, quid faciet Iudex, si adhuctalis delata ab altera Malifica detent a omnin persistatin negatiua, non obstantibus quibuscunqu indicijs aduersus eam productis? respondetur. Prim, Iudex debet aduertere super earum negatiuas responsiones, an ex vitio seu maleficio taciturnitatis prouenit, siuenon, et quidem vt in primis qustionibus, qustione decimaquinta et decima sexta huius terti partis patuit, Iudex cognoscere potest, si fiere et lachry mas emittere valeat, et vbi in qustionibus quasi insensibilis redditur, ita qud ad pristinas vires faciliter redit, tunc quidem violenta suspitio aggrauatur, et tuncomnin non est liber dimittenda, sed secundum vt in sexto modo sententiandi, et processum fidei terminandi patuit, supra allegato perpetuis carceribus ad p nitentiam peragendam deputanda. Si ver maleficio taciturnitatis non sit infecta, propter vehementes dolores, quos in qustionibus sustinet, ver et realiter, cm tamen ali ex maleficio taciturnitatis quasi insensibiles redduntur, vt dictum est, tunc vltimum refugium Iudex habere potest super Canonic purgationem, qu si seculari Iudice indicitur, dicetur vulgaris licita, qu non numero purgationum vulgariu (05) , de quibus 2. q. 4. consuluisti. et cap. monomachia dicitur. In qua purgatione si defecerit, vt reus vel rea iudicabitur. Septimus modus incidit, vbi delatus ipse non reperitur legitim deprebensus, nec propria confeione, nec facti euidentia, nectestium productione legitima, sed tantm reperitur detenta Malefica delatus vel delata, et cum hoc reperiuntur indicia qu ipsum reddunt suspectum leuiter vel vehementer, vtpot, quia solummod habuit magnam familiaritatem cum Maleficis, tunc tali ratione infami est dicenda Canonica purgatio, iuxta canonem allegatum, inter sollicitudines, et ratione suspitionis Hresim abiurare, cum p na relapsorum vbi recidiuaret si vehementer suspectus, vel sine illa sit leuiter, et procedatur vt in proximo modo processum fidei terminandi, circa ca. 27. qust. tactum est. Octauus modus incidit, vbi sic delatus reperitur confessus Hresim illam, sed p nitens, et nunquam relaplus. Vbi notdum, qud con sequenter vbi agitur de relapsis et non relapsis, p nitentibus et non p nitentibus, tales distinctiones tact sunt propter Iudices, qui devltimis inferendis supplicijs n se intermittunt, ide ciuilis Iudex super co (04) fessam siue p niteat, siue non, siue relapsa fuerit siue non, per ciuiles et imperiales leges pracedere potest, vt Iustitia suadebit, tantu (05) mod recursum ad ipsos tredecim modos sententiandi habere potest, et secundum illosresoluere, vbi aliquod ambiguum interuenerit. SVPER MODVM SENTENTIANDI Maleficam maleficia tollentem, insuper etiam super Maleficas obstetrices et Maleficos sagittarios, QVSTIO XXXIIII. Qvintus decimus modus processum fidei termindi et sente (02) tiandi est, qudo deatus de Hretica prauitate, reperitur maleficia non inferre, sed tollere. Circa istu (05) talis practica est seruda, quia aut vtitur remedijs licitis aut illicitis, et siquide (02) licitis, n vt Maleficus, sed vt Christicola est iudicdus. De quibus licitis remedijs suprcirca principiu (05) buius terti partis ad longu (05) patuit. Si ver illicitis, tunc distingue (02) dum, quia aut sunt illicita simpliciter, aut secundum quid. Si simpliciter adhuc dupliciter, quia vel nocume (02) to proximi, vel sine nocumento, vtroqu tamen modo semper cum expressa Dmonu (05) inuocatione. Si ver illicita secundem quid, puta quia absque (23) expressa, lics non absque (23) tacita Dmonu (05) inuocatione fiunt, talia iudicantur vana potius qum illicita nominari Cano (34) nistis et certis Theologis, vt supr in 1. q. buius vltim partis totius operis patuit. Iudex erg quicunque (23) siue Ecclesiasticus siue ciuilis, lict primos et vltimos non habeat re pro (21) bare, et signanter primos potius cme (02) dare, et vlsimos tollerare, pro (21) ut Canonist asserunt, licitu (05) esse vana vanis ctundere. Illost amen qui cu (05) expressa Dmonu (05) inuocatione Malefica auferu (05) t nullo modo tollerare debet; p (14) cipu illos qui cum nocumento proximi talia cmittunt, et dicuntur cu (05) nocumento pro (21) ximipracticare, qudo ma leficium ita ab vno aufertur et alteri infertur, nec obstat, si illa cui infertur sit Malefica per (35) se, siue n, siue sit illa qu maleficiu (05) intulit siue non, et siue sit homo siue

qucunqu alia creatura, pate (02) s super hcomnia acta et gesta in prima q. supra allegata, deduct a. Si quritur, quid faciet Iudex, vbi talis asserit se maleficia tollere per licita et non illicita remedia, aut quomodo poit talia veraciter Iudex cognoscere? Respondeo, qud citato illo interrogetur quibus medijs vtatur, nec tame (02) verbis suis standum, sed Ecclesiasticus Iudex cui ex officio incumbit, diligenter inquirat, siue per se siue per plebanum aliquem, quia singulis parochijs exact sub prstito iurame (02) to quod exigere potest, per quirat, quibus remedijs vtatur, et siquidem inuentum fuerit, prout cmuniter inueniu (05) tur cum superstitiosis remedijs, omnin non sunt propter horribiles p nas canonibus inflictas, vt inferius patebit, tollera (01) d. Et si quritur, vude possunt remedia licita ab illicitis di scerni, cm semper asserant, se quibusdam orat ionibus, et herbarum applicationibus buiusmodi amouere? Respondetur, hoc facil foret, dummod diligens inqusitio fieret, nam quia necesse habent superstitio saremedia occultare, eo vt non reprehendtur, seu vt facilius mentes simplicium illaqueare valeant, ide huiusmodi verbis aut herbarum applicationibus insistunt, tamen ex quatuor superstitiosis eorum actibus tanquam sortileg et Malefic manifest reprehenduntur. Sunt enim de occultis diuinantes, et ca, qu non nisi malorum spirituum reuelatione scire possunt reseruantes. Exempli gratia. Vbi pro sanitate acquirenda frequent antur lsis, causam lsionis aut malesicij aperire et manifestare sciunt, vt si ratio (34) ne altercationis cum vicina acciderit, vel aliqua ex causa alis, hoc ipsum perfectiim noscunt, et indicare frequentantibus sciunt. Secund, vbi ad vnius nocumenti seu maleficij curam se intromittunt, alterius ver minim, prout in diocesi Spirensi, Malefica qudam in loco quodam, zu Ofen nuncupato existit, qu licet plures sanare videatur, certos tamen minim se posse curare fatetur, nullam ob ali causam, nisi vt ab incolis fertur, qud maleficia talibus illata sint tam fortiter ab alijs, vt asserit Maleficis impressa, et hoc vtique (30) virtute Dmonum, qudilla amouere non valeant, quia videlicet Dmon non semper Dmoni cedere potest, aut non vult. Terti, vbi super buius maleficia illata singulariter exceptiones facere noscuntur, prout in ipsaciuitate Spirensi contigisse noscitur, dum qudam honesta persona maleficiata in tibijs, huiusmodi Diuinatricem ob sanitatis gratiam aduocasset, illa domam ingressa, et eam dum intuita suisset, talem exceptionem fecit, si, inquit, squamos et capillos in vulnere non habuerit, reliqua omnia extrahere potero, causam etiam lsionis aperuit, licet ex rure, et ad duo miliaria aduent asset, dicens, quia cum vicina altercasti tali die, ide tibi accidit, prter squamos etiam et pilos alias quamplures diuer sorum generum res extraxit, et sanitati restituit. Quart, vbi superstitiosis insistunt, aut insistere faciunt crimonijs, et sic ante Solis ortum, vel alio determinato tempore se frequen tari volunt, dicentes, qud infirmitates vltra angariam illat as sanare nequeant, aut (38) tantummod duas aut tres personasper annum sanare valeant, licet non sanan do, sed lsionibus cessando sanare videantur. Possunt et addiquamplures ali considerationes, circa talium personarum conditiones, quia vt plurimm retroactis temporibus mal et reprehensibilis vit fuerunt diffamat, seu adulter, aut Maleficaru (05) superstites, vnde ex nulla sanctitate Vit hc gratia sanitatis Deo collata. Incidentaliter reducuntur et Obstetrices Malefic omnes alias Maleficas in flagitijs excedentes, de quibus et in prima parte Operis deductum est, quarume (02) t tantus numerus, vt ex earum confeionibus compertu (05) est, qud non stimatur villula vbi huiusmodi non reperiantur existi, cui periculovtique (30) Prsidentibus foret in parte succurrendum, vt non nisi iurat Obstetrices Prsidentibus deputarentur, cum alijs remedijs qu in secunda parte Operis tacta sunt. Incidit et de Maleficis sagittarijs, in contumeliam vtique (30) Christian religionis tant periculosius detegentes, quant et securiores habent in terris Optimatum et Principum, receptatores, fautores, et defensores. Sed qud omnes tales recepta tores, fautores, et c. mnibus Maleficis plerunque (30) in certis casibus damnabiliores existunt, sic declaratur. Nam talium defensores Canonistis et Theologis in duplicigenere aignantur. Quidam nam errorem, alij ver personam sunt de fendentes. Et hi quidem qui errorem, dnabiliores ipsis qui errant existunt, cm non solm Hretici, im Hresiarchi habendi sunt, vt patet 24. q. 3. qui illorum. Et de his defensoribus communiter non loquu (05) tur iura, equd ab alijs Hreticis non distinguuntur, in quibus etiam habet locum ca. ad abolendam. . prs. sp allegatum. Quidam alij sunt, qui licet non defendu (05) t errorem, defendunt tamen personam errantem, vtpot, quiresistunt viribus et potentia, ne tales Malefici, seu quicunque (30) alij Hretici veniant ad manus Iudicis fidei ad examin andum vel puniendum, et similia. Simili modo eti fautores talium sunt in duplici genere, quidam namque (30) sunt, qui publica funguntur auctoritate, hoc est public person, vt domini temporales, seu etid spirituales, temporalem iurisdictionem habentes, quie (02) t fautores esse possunt duobus modis, omittendo et committendo, omittendo, scilicet facere eacirca Maleficos vel suspectos infamatos, vel credentes, receptatores, defensores et fautores, ad quexeorum officio obligtur, cm t ab Ep (14) is vel Inquisitoribus, vel eoru (05) alteri requiruntur, vtpot si eos n capiant, vel captos non dilige (02) ter custodiant, vel infra districtu (05) suum ad locum de quo eis mdantur non deducant, aut executione (02) promptam de eis non facit, et similia, vt patet inc. vt inquisitionis. in pri. li. 6. de h. Committe (02) do au (05) t, vtpot si captos huiusmodi, siue Ep (14) i, aut Iudicis eius lice (02) tia vel mandato, carcere libere (02) t, vel processum, iudiciu (05) vel sni (03) am eoru direct vel indirect impediant, vel similia peragu (05) t, vt patet c. allegato, vt officium. . prophi. P n talium in prcedentibus circa secundum principale huius Operis, et circa finem, vbi de Maleficis sagittarijs, et alijs armorum incantatoribus tactum est, declarat sunt. Ad prsens sufficiat, (38) oe (02) s tales ipso Iure sunt excicati, et duodecim magnas p nas

incurrunt, patet ext. de hr. excicamus. 1. . crede (02) tes. et Can. alleg. vt inquisitionis. . prohibemus. In qua excicatione si per annu (05) perstiterint ai (03) o pertinaci, ex tunc sunt vt Hreticicondemndi vteo. c. et . alle. Qui ver dice (02) di sunt receptatores, et an habe (02) di sunt vt Hretici. Respondetur, (38) recipientes huiusmodi Maleficos sagittarios, aut quoscunque (30) armoru (05) inctatores, Nigromticos, sen Maleficos Hreticos, ite quibus in toto opere tractatum est, sunt in duplici genere, sicut etiam de eorum de scendentibus et fautorib. tactum est. Quidam namque (30) sunt, qui non tantm semel vel bis, sed pluries et freque (02) ter tales suscipiunt, et isti propri, et secundum vim vocabuli dicuntur receptatorts, receptando, quod est verbum frequent atiuum, et tales receptatores quandoque (30) sunt sine culpa, vtpot si ignoranter hoc faciunt, nec aliquid vnquam sinistri de eis suspicati sunt. Aliquando sunt in culpa, vtpot qudo eorum errores sciunt et non ignorant, quia Ecclesia tales semper per sequitur, tanquam crudeliimes fidei bostes, et non minus domini terrarum eosreceptant, tenent, defendunt, et c. tales propri sunt et dicuntur Hreticorum receptores, et de talibus etiam loquu (05) tur iura, et qud sunt excommunicati, iuxta cap. excom. 1. . credentes. Quidam autem non pluries et frequenter, sed tantm semel vel bis huiusmodi Maleficos aut Hreticos receperunt, et isti non videntur propri dici receptatores, quia non frequentarunt, sed receptatores, quia eos receperunt, et non receptauerunt, licet Archidiaconus dicat contrarum in c. quacunque (30) . super ver. receptatores, de quo tamen non est magna vis, quia non de verbis, sed de fact is curandum est. Ponitur tame (02) differentia inter receptatores et receptores, e qud dominiterrarum semper dicuntur talium receptatores, vbi simplices qui eos expellere non habent, nec possunt, etsi receptores sint, sunt tamen sine culpa. Vltim autem de impeditoribus officij inquisitionis Episcoporum, contra huiusmodi Maleficos Hreticos, qui sunt, et si Hretici dicendi sunt. Ad quod respondetur, qud buiusmodi impeditores sunt in duplici genere. Quid namque (30) sunt, qui impediu (05) t direct, vt qui (33) captos pro Hresis crimine carcere propria temeritate liberant, vel processus Inquisitionis lacerant, testes in causa fidei, pro eo quod testificati suntvulnerant, vel si dominus temporalis statuat, qud nullus nisi ipse de hoc crimine cognoscat, aut qud nullus nisi sibi de hoc crimine accusari poit, nec testificarinisi coram eo, et similia, et isti impediunt direct, iuxta not. per 10. An. in c. statutum. super ver. direct, lib. 6. de Hr. et qui processus iudicium vel sententiam in tali causa fidei direct impediunt, vel qui ad hc agenda prstiterint auxilium, consilium, vel fauorem, et tales licet sint multum culpabiles, non tame (02) ex hoc sunt Hretici iudicdi, nisi aliter apparet, qud essent consimilibus erroribus Maleficorum inuoluti cu (05) pertinaci voluntate, sunt tamen ipso excommunicationis mucrone percui, iuxta c. vt inquisitionis. . prohibemus. sic qud si in illa excommunicatione steterint per annum animo pertinaci, ex tunc sunt vt Hretici condemnandi, vt patet c. . alleg. Quidam ver sunt qui impediu (05) t indirect, vtpot, qui statuunt qud nullus portet arma ad capiendum Hreticos, nisi de familia domini temporalis, et similia, iuxta no. per 10. And. in c. statutum, super ver. indirect, et tales sunt minus culpabiles qum primi, nec sunt Hretici, sed sunt excommunicati, iuxta allegatum capitulum, Vt inquisitionis. Et etiam prstantes adhoc consilium, auxilium, velfauorem, taliter qud si steterint in illa excommunicatione per annum animo pertinaci, ex tunc velut Hretici sunt condemnandi, per alleg. ca. et . prohibemus. Quod sic est intelligendum, qud Hretici condemnantur taliter, qud si volunt redire, recipiuntur ad Misericordiam, errore prius abiurato, alis vt imp nitentes tradentur curi seculari, vt patet per ca. ad abolendam. . prsenti. Epilogando. Malefic obstetrices prout ali Malefic maleficia inferentes, secundu (05) qualitatem criminum condemnantur et sententiantur, et simili Malefic maleficia superstitios vt dictum est opere Diabo (34) li tollentes, cm non dubium sit, qud sicut auferre, ita et inferre possunt, vnde et ex quodam pacto totaliter Maleficex Dmonum informatione con ueniunt, vt h quidem ldere, ali ver sanare debent, vt sic e facilius mentes simplicium illaqueando (34) , suam per sidiam augmentant. Sagittarij ver, et alij armoru (05) incantatores Malefici, cm non nisi ex fauore, de fensione, receptatione Prsidentium sustentantur, omnes tales p nis prscriptis subiacent, et qui Officiales quoscunque (30) contra huiusmodi Maleficos, aut eorum fautores, in c. in eorum officio impedirent, simili modo excommu nicati sunt, et omnibus p nis vti fautores suliacent, ver m vbi steterint per annum in illa excommunicatione animo pertinaci, si redire voluerint, abiurent impedimentum et fautoriam, et ad Misericordi admittuntur, alis vt imp nitentes Hretici traduntur brachio seculari. Et vbi non stent per annum, nihilominus contra impeditores huiusmodi potest procedi, vt contra fautores Hreticorum, arg. ca. accusatus. . vltimo. Et quod dictum est de fautoribus, defensoribus, receptatoribus, et impeditoribus, super Maleficos sagittarios, et c. Idem et per omnia intelligendum est erga quascunque Maleficas aut Malefico (34) s, hominibus, iumentis, et terr frugibus, varia nocumenta inferentibus, verm et ipsi Malefici quicunque, vbi in foro p nitenti spiritu contrito et humiliato peccata deflentes, et pur confitentes, veniam petierint, ad Misericordiam recipiuntur, alis vbi innotescunt, contra eos procedere debent, quibus ex officio incumbit, citando, attestando, capiendo, et procedendo in omnibus iuxta criminum qualitatem, vsque ad sententiam diffinitiuam inclusiu, vt tactumest, si et inquantum huiusmodi Prsidentes tern damnationis laqueum, propter excommunicationem eis ab Ecclesia inflictam, euaders velint. HVIVS VLTIMAE PARTIS, SVPER modos sententiandi Maleficos quosque (17) ue friuol aut etiam iust appellantes, QVSTIO XXXV. Slver ad Appellationis remedium finaliter delatum confugere Iudex cerneret, not andum prim, qud hc interdum valida atque iusta, interdum friuola atque nulla decernitur. Cm enim in negotys

fidei summari simpliciter et de plano sit procedendum, vt ex prcedentibus sp tactum est, ex capitu. multorum querela. in Clemen. vbi et Appellationis remedium interdicitur. Attamen, quia Iudices interdum spont propter negotij arduitatem libenter ipsum prorogant et dilatant, ide aduertere possunt, qud vbi delatus sentiret se Iudice realiter et de facto contra Ius et Iustitiam aggmuatum, vtpot, quia cm ad se defendendum admittere nolait, vel quia solus sine consilio aliorum, vel etiam sine assen su Episcopi, vel eius Vicarij pronu (05) ciauit delatum qustionare, cm alias sufficientes probationes pro et co (04) tra habere potuisset, et huius similia, tunc quidem appellatio foret iusta, alis non. Secund notandum, qud Iudex appellatione huiusmodi vbi prsentata, tunc absque (30) perturbatione et motudebet petere copiam Appellationis, protestando verbo quod non curat sibi tempus, et cm ipse delatus tradiderit sibi copiam Appellationis, aduertat, qud adhuc habet duos dies ad respondendam, et post hos duos, adhuc triginta ad Apostolos adhibendum. Et licet statim poit respondere, et Apostolos dare istos vel illos, vbi sit multum expertus et peritus, tamen vt cantius procedatur, melius est vt aliquem terminum 10. vel 20. vel 25. dierum eidem ad dandum pariter et recipiendum Apostolos, quales dare decreuerit, aignaret cum potestate prorogandi. Terti not andum est Iudici, quod infra tempus Iuris, et infra tempus aignatum debet diligenter attendere et discu tere causas Appellationis, seu grauamina allegata, et si videt, habito bono consilio peritorum, qud iniust et indebit delatum aggrauauit, ad se defendendum non admittendo, vel qustionibus non debito tempore expenendo, vel similia, adueniente termino aignato, corrigat errorem suum, et reducat processum ad punctum, et statim in quo (34) erat quando defensiones ille petiuit, vel terminum ad interloquendum aignauit et similia, et tollat grauamen, quo ablato procedat prout ant, quia per amotionem grauaminis appellatio qu erat aliqua fit nulla, iuxta capitulum cessante, extr de appellationibus. Sed hc tamen diligenter attendat circu (05) spectus et prouidus Iudex, qud qudam sunt grauamina reparabilia, et sunt illa de quibus iam dictu (05) est, et tunc habent locum ea qu dicta sunt. Qudam au (05) t sunt irreparabilia, vtpot, si delatus fuerit qustionatus realiter et de facto, et pst euadens appellat, vel si clenodia et aliquantilia simul cum vasis et instrumen tis quibus Malefici vtuntur, fuerunt recepti et combusti, et similia qu nequeunt reparari, nec reuosari, et tunc non habet locum prdictus modus, scilicet, processum ad statum reducere, in quo fuit grauamen huius irrogatum. Quart notdum Iudici est, qud licet die responsionis habeat triginta dies ad Apostolos exhibendum, iuxta c. de Appel. et poit petenti aignare vltimum diem Iuris, hoc est tricesimum ad Apostolos recipiendum, tamen ne videatur qud velit vexare delatu (05) , et de vexatione indebita reddat suspectum, et ne videa tur confirmare grauamen sibi impositum propter quod extitit appellatum, melius est qud aignet infra tempus Iuris terminum compete (02) tem, vtpot decimu (05) diem, velvicesimu (05) , et potest postmodum si expedire noluerit, adueniente termino pro (34) rogare, dicendo, se fuisse alijs negotijs implicatum, vel huiusmodi. Quint notandum Iudici est, qud quando prfixit terminum appellanti et Apostolos petenti, qud non aignet solm ad Apostolos dandum, sed ad ddum pariter et recipiendum, qua si aignaret ad dandum tantm, tunc ludex quo appellaretur haberet appellti mitcere. Aignabit ergo ei terminum, hoc est, talem diem talis anni, ad dandum ei, et recipiendum Iudice Apostolos tales, quales dare decreuerit. Sext, notare debet, qud in aignatione huius termini non dicat respdendo, qud dabit Apostolos negatiuos aut affirmatiuos, sed vt plenius deliberare poit, dicet qud exhibebit tales, quales tunc decreuerit exhibendos. Attendat etiam, qudin aignatione huius termini, appellanti vt tollatur omnis cautela, et astutia, et malitia appellantis, aignet locum in specie, diem et horam, vtpot qud aignet vigesimu (05) diem Augusti anni prsentis, et horam vesperam, et camera ipsius Iudicis, in domo tali, talis ciuitatis vel loci sitam, tali appellanti ad dandum et recipiendum Apostolos tales, quales decreuerit exhibendos. Septim notat, qud si decreuerit in animo suo detinere del atum crimine requirente, et Iustitia exigente in aignatione termini ponat, qud aignat talem terminum ad dandum vel recipiendum personaliter Apo (34) stolos ipsi appellanti, assignetque (23) talem locum eidem appellanti ad dandum eidem et recipiendum ab eo Apostolos, de quo sit in potestate Iudicis appellantem liber retinere, datis tamen prins statim Apostolis negatiuis, alis non. Octau notet Iudex, ne aliquid innouet circa appellantem ipsum capiendo, vel qustionando, seu carcere liberando, vel alis ab hora qua fuit sibi Appellatio (34) prsentata, vsque (30) ad horam qua tradidit Apostolos negatiuos. Epilogando. Nota, sp contigit, qud delatus quando dubitat qud contra eum feratur sententia, quia constat sibi de culpa sua, fiequenter recurrit ad Appellationis remedium, vt sic subter fugiat Iudicis sententiam, vnde ab ipso appellat, et causas friuo (34) las aignat, vtpot (38) Iudex cum captum tenuit, et cautioni idone eum tradere noluit, similia friuola colorata, qua Appellatione Iudici prsen tata, copiam Appellatio (34) nis petat, qua habita, statim vel pst duos dies, responsionem, diem, et horam, et locum appellanti ad dandum et recipiendum Apostolos tales, quales decreuerit prfigat, infra terminum tamen Iuris, vt pot 25. 26. vel 30. diem talis mensis, infra quem terminum aignatum Iudex copiam Appellationis, et grauamina seu causas propter quas appellat diligenter discutiat, et cum bono consilio Iurisperitorum deliberaret, an exhibeat appellanti Apostolos negatiuos, hoc est responsiones negatiuas Appellationem non admittendo. Vel affirmatiuas et reuerentiales, mittendas ad Iudicem, ad quem appellat appellationi deferendo. Si enim videat, qud caus appellationis sunt fals vel friuol atque (30) null, et qud appells non vult nisi iudicium subter fugere seu prorogare, det Apostolos negatiuos siue refutatorios. Si autem videat, qud grauamina sunt vera, et iniust sibi illata,

et non sunt irreparabilia, vel dubitat si est ita, vel alis fatigatus propter Ma litiam appellantis, vult se tanto onere liberare, exhibeat appellanti Apostolos infir matiuos seu reuerentiales. Adueniente igitur appellanti termino aignato, si Iudex nondum formauit Apostolos seu responsiones, vel alis n est dispositus peremptori, pt rogare simul vel succeiu vsque (30) ad trigesimu (05) diem, qui est vltimus terminus Iuris ad exhibendum Apostolos aignatus. Si au (05) t formauit et est dispositus, potest statim dare. Apost los appellanti. Si igitur decreuerit dare Apostolo, negatiuos seu refutatorio (34) s, adueniente termino peremptorio aignato, exbibebit per modu (05) qui sequitur in scriptis. Et dictus Iudex respondens prfat interiect Ap. pellationi, si dici Appellatio mercatur, dicit, qud ipse Iudex et secundum Canonicas sanctiones, seu eti Imperialia statuta seu leges proceit, et procedere intendit, et luris vtriusque (30) trainite non disceit, nec discedere intendit, minusque (23) ipsum appellantem aggrauauit, nec aggrauare intendit, aut intellexit, quod patet per causas coloratas allegatas singulas decernendo. Non enim grauauit in hoc, quod eu (05) c pit, et captum tenuit, quia cm sit sibi del atus de tali Hretica prauitate, et testes multos habeat contra eum, merit ipsum tanqu conuictun de Hresi, vel sibi vehementer suspectum, captum tenere debuit atque (30) debet, nec grauauit eum, quia dare ipsura noluit cautioni, nam cm crimen Hresis sit crimen de maioribus, et ipse appellans esset conuictus, et statim in negatiua nequaquam erat, nec est cau tioni etiam maxim dandus, si est et erat in carcerib, detine (02) dus, et sic discurrat per alias rationes. Quo facto, dicat sic: Quare apparet, qud ipse Iudex debit et iust proceit, et Iuris semitis minim deuiauit, minusque (23) ipsum in aliquo aggrauauit, sedipse appellans per quasdam causas coloratas atque (30) fictas nititur subter fugere iu dicium iniust et indebit appellando, propter qu eius appellatio est friuola at que nulla, vtpot nullo grauamine interiecta, peccans enim in materia et forma. Et cum Appellationibus friuolis nec Iura deferant, nec sit Iudice deferendum, ide dixit Iudex ipse, qud interiectam Appellationem non admittit, nec admittere intendit, nec ei defert nec deferre proponit, et hanc responsionem effert dicto tali sic indebit appellanti pro Apostolis negatiuis, et mandat inseri statim immediat post Appellationem prdict am eidem prsentatam, et sictradat Notario, qui Appellationem eidem prsentauit. Qvibus Apostolis negatis sie adhibitis appellanti, statim Iudex continuando ipsum suum officium exequatur, mandando eundem capi seu detineri, velipsum arrestando, vel terminum ad comparendum coram se eidem aignando, vel aliquid simile, propter quod appareat, qud non desinit esse Iudex, continuabitque (23) processum suum contra Appellantem, quousque (23) Iudice ad quem est appellatu (05) sit prohibitus ne procedat. Caueat tamen Iudex, qud nullam nouitatem faciat ctra Appellantem personam, necipsum capiendo, nec si captus est, carcere liberando, nec alis ab hora qu fuit sibi appellatio prsentata, quousque (23) Apostolos ei tradiderit negatiuos, sed ex tunc vt prdicitur, poterit si lustitia hoc requirat, quousque (23) sit prohibitus Iudice ad quem fuerat appellatum, et tunc cum proceibus clausis et sigillatis, et cum fide actuta custodia, idonea cautione si opor tuerit remittat eum ad Iudicem ante dictum. Si autem Iudex exhibere decreuerit Apostolos affirmatiuos et reuerentiales, adueniente eodem termino peremptorio assignato ad dandum et recipiendum Apostolos, exhibebit per modum qui sequitur in scriptis. Et dictus Iudex respondendo prfat interiect Appellationi, si dici Appellatio mereatur. Dicit. n. ipse iust, et prout debuit in causa prsenti processum et non alis, nec dictu (05) aggrauatum se appellasse aggraure intendit, quod patet per allegatas rationes, singugulas discurrendo. Non enim ipsum aggrauabit in hoc quod dixit, et c. discurrat per causas singulas Appellationis, meliori modo et cum Veritate, quia poterit respondendo, concludendosic, quare apparet, qudipse Iudex dictum appellantem nullatenus aggrauauit, nec causam dedit eidem appellanti, metuens, ne secundum eius demerita ad Iustiti procedatar, propter quod eius Appellatio est friuola at que (30) nulla, quia nullo grauamine interiecta, nec ei est Iure Iudice deferendum, verm propter reuerentiam sedis Apostolic, ad quam extitit appellatum, dicit ipse Iudex, qud dictam Appellationem admittit, eique (23) defert, et deferre intendit totu (05) prsens negotium ad S. dominum nostrum Papam, et sanctam sedem Apostolicam remittendo, aignando eidem appellanti certum tempus, scilicet tot menses proxim subsequentes, infra quos cum proceibus, clausulis, et sigillatis, sibi per ipsum Iudicem tradendis, vel alis data idonea cautione de prsentando, seu in Romana curia, vel cum fida et tuta custodia eidem per ipsum Iudicem exhibe (02) da, habeat in Romana curia prsentare domino nostro Pap, et hanc respsionem offert ipse Iudex eidem appellanti pro Apo (34) stolis affirmatiuis, et mandat eam inseri immediat post interiectam Appellationem eidem prsentatam, et sic tradet eam Notario qui Appellationem eidem prsentauit. Attendat autem prudens Iudex, qud mox vt Apostolos reuerentiales appellanti exhibuit, in causa illa pro qua ille appellauit, statim ipse desinit esse Iudex, nec potest amplius de illa cognoscere, nisi sibi causa remissa per S. dominum nostrum Papam, quare de causailla se amplius non intromittat, nisi mittendo dictu (05) appellantem per modum prdictum ad D. nostrum Papam, aignando eidem terminum competentem, vtpot vnius mensis, duorum vel trium, quatenus interim poit sead eundem disponere et parare, recipiatque (23) abeo de comparendo, et se prsentando in Roma. curiam infra eu (05) dem terminum aignatum, idonea cautione, vel si appellans non potest illam prstare, mittatur cum fida et tuta cusiodia, vel obligat se melius quo poterit, quatenus seinfra terminum aignatum in Romanam curiam prsentabit domino nostro Pap, vel per ipsum non stabit. Si autem Iudex habet causam aliam, acprocedit contraeam in alia causa, in qua delatus no (04) appellauit, in ipsa illa cm Iudex remanet, prout ant Iudex, etiamsi post admissam Appellatione (02) , et datis

Apostolis reuerenti alibus ipse appellans accusatur et denu (05) ciatur Iudici de alijs Hresis criminibus, de quibus non agiturin causa pro qua appellauit, non desinit esse Iudex, im potest prose ad infor mandum, et testes examinandum liber prout prius, et finita prima causa, in Romana curia, vel ad Iudicem remissa, potest procedere liber in secunda. Aduertant autem Iudiees, (38) processus clausos et sigillatos ad Roma, curiam mittant, Iudicibus aignatis, qui Iustitiam faciant, processus meritis actitatis, nec Inquisitores ibi curent agere contra appellantes, sed dimittant eos prdictis suis Iudicibus iudicdos, qui Iudices si Inquisitores nolunt facere partem contra appellantes, procedent ex officio ad procurationem appellantium, si voluerint expediri. Aduertt etiam Iudices, qudsi ad appellantium instantiam citentur personaliter, et compareant, caueant tamen omnin litem non iurare, sed attendant processus exhibere, et totam causam ad illos reducere, et procurent, vt citius poterunt remeare, ne ibi tdijs, miserijs, laboribus et expensis, damnabiliter fatigentur, sequuntur namque (30) damna Ecclesi, et Hretici confortantur, et ex pst non inueniunt Iudices tantm fauore (02) et reuerentiam, nec timentur, prout eorum prsentia facit. Itemipsi Hretici alijs quicunque (30) videntes Iudices in Romana curia fatigari et detineri, erigent sibi cornua et contemnent ac malignabuntur, et audacius Hreses minabu (05) t, et vbi agitur contra eos, simili modo appellabunt. Alij etiam Iudices efficiuntur debiliores, ad negotia fidei prosequendum, et ad Hreticos extirpandum, metuentes, ne per consimiles Appellationes, tdijs et miserijs fatigentur, hc omnia cedent in magnum priudicium fidei, Ecclesi sanct Dei, quibus singulis sponsus ipsius Ecclesi eam prseruare dignetur. DE ARTIBVS MAGICIS AC MAGORVM MALEficijs opus prclarissimum, eximij sacre (11) legis disquisitoris Magistri Bernardi Basin, Csaraugustanensis Ecclesi Canonici, nuper mendis quam plurimis emendatum. PROOEMIVM. Cvm vos in audiendis Magic artis disceptationibus attentiimos conspicio, et rei magnitudinem meis oculis subijcio, Illustritme et Reuerendiime domine purpurati c tus particeps et sacri consilij membrum, spectabilis Rector sacr militi duces, proiudices incorrupti, aurati milites, et vos sacratiimi Dei studij expositores, quibus abditiima quque (23) doctrinarum omnium intelliguntur. Non mediocri molestia afficior, proptere qud id onus ad me delatum intelligo, quod vel ad plures doctiimos et eloque (02) tiimos viros impartitum impar eorum viribus videretur, prsertim hoc in loco celeberrimo, et apud c lestium artium prceptores, quibus derebus magnis et grauibus iudicandi datur facultas. Itaque (23) vereor, cm n videam, quid tanto conspectui dignum, aut elegantia dicendi, aut sententiarum grauit ate me poit afferri, satis ne mibi parum bac in re consuluisse iudicetis. Verm quia in hoc est mea omnis disposita viuendiratis, vt nibil esse ducam magis meu (05) , qum dictis parere maiorum: Quapropter respo (04) dere dignum duxi ad qustionem, quam proposuit sacr scie (02) ti summus interpres, grauitatis et consilij custos, cuius eloquio (vt audire potuistis) et sapientia, et vetustiimarum gentiu (05) memoria ciuncta est. protestari tamen primu (05) necesse est, nil pertinaciter me dicere aut defendere velle, quod (36) sacrosanct repugnet Ecclesi, aut Doctoribus per eam approbatis, seu articulis Parisijs condemnatis, pauca tamen probabiliter me adducturum, gratia confere (02) ti habend cum prstantiimis commilitonibus meis. Et quia disceptationi locus est, non orationi, pro qustione proposita, vtrm Christi doctriua fideles omnes Magorum maleficijs purgentur? Notandum prim, qud Magus vocabulu (05) est Persicu (05) , id denot ans quod apud Grcos Philo sophos, et apud Latinos sapiens dicitur. Hos Gall. Druydas vocaire. Vnde Plinius li. 16. naturalis Histori in fine. Nihil inquit habent Druyd. Ita enim Galli suos appellt Magos. gyptij in ea significatie qua nos sacer dotes et Grci prophetas dicere. Indi Gymnosophistas Grco vocabulo: et sua interpretatione vocabant. Babylonij nec non et Ayrij suos Magos seu sapientes Chaldeos vocaure. Itaque (23) Lartio teste, Magi apud Persas Deorum cultui maxim insistunt: preces illis ac vota et sacrificia offerunt, de Deorum substantia et generatione dixeru (05) t: cultum et vsum auri inter dicunt. Post hc tractu temporisij tantummod Mogi dicti sunt qui ob facinorum magnitudinem vulg Malefici appellantur. Notandum secund, qud ars Magica, vt placet Plinio lib. 30. naturalis Histori abipso Zoroastro (vt amnes auctores conueniunt) in Perside ortum habuit, qu (vt ait) fraudulentiima artium in toto terraru (05) orbe plurimis seculis valuit, et subdit: Auctoritatem ei maximam fuisse nemo miretur, qud sola artiu (05) tres alias imperiosiimas human mentis complexa, in vnam seredegit. Nam prim de medicina nemo dubitauit. Hanc specie salutari irrepsisse velut altiorem sanctioremque (23) qum medicinam. ita desideratiima blandiimisque (23) promiis addidisse vires religionis, adquam maxim alligat humanum genus, atque (23) vt hoc quoque (23) suggesserit, miscuisse artes Mathematicas nullo non auido futura de se sciendi, atque (23) ea c lo veriim peticredenti. Ita posseio hominum sensibus triplici vinculo, in tantum fastigij adoleuit, vt hodie etiamin magna parte gentium prualeat. Deisto Zoroastre dicit Solinus, qudrisit quandonascebatur, et dicit Augustin. qud ille risus quia mstruosus fuit (risit enim quando plorare debuit, vt plorant cteri) nihilboni porte (02) dit, quod patuit. Inuentor artis Magic fuit, sed sua ars Magica ad infelicem terminum, sicut et cteros Magos duxit. quoni in prlio minus Rex Ayriorum eu (05) superauit, et demum ictu fulguris occubuit, non obstante, qud Magus et Astro (34) logus maximus esset, vnde Zoroastres viuens astrum dicitur. Poste ver Democritus et Orpheus Magicam ampliauerunt. Hisnotatis sit prima propositio talis. SEQVVNTVR DECEM PROPOSItiones probantes qud Dmones possunt propria virtutehomines decipere. PRIMA PROPOSITIO. Mvlta per artem Magicam in prstigijs et maleficijs possunt oste (02) di et fieri, qu aspicie (02) tibus et causamignorantibus

videntur mira. Probatur primper Augustinu (05) , li. 28. deci. Dei. Cm essemus inquit, in Italia, audiuimus quasd mulieres imbutas Magicis artibus, dato caseostatim hies in iume (02) ta cuertisse, qu vt alia iume (02) ta necessaria quque (23) portabant: et finita opera iteru (05) hies ab illis restitui, quibus (vt ait) me (02) s semper humana co (04) seruata fuit. Apuleius eti Platonic sect Philosopbus scripsit, se in asinu (05) apud Thessalia (01) veneficijs cuiusdam mulieris (dumper Magicam fieri auis conaretur) conuersum fuisse, et tractu temporis in hominem restitutum. Plinius, Seneca, et Cicero certiim affirmant messes in varios agros Magorum prstigijs traduci posse. Vnde Ouidius: Carmine lsa Ceres sterilem vanescit in herbam. Et Virgilius in Bucolicis egloga octaua: Atque (23) satas ali vidi traducere messes. Medea quoque (23) apud Ouidium libro Metamorphoseos septimoex bac arte mirabiliora patrasse narrat: Cm volui, ripis ipsis mirantibus, amnes in fontes rediere suos concussaque (23) sisto. stantia concutio, cantu freta nubila pello. Ex his et plurimis experientijs quas breuitatis gratis missas facio, patet Veritas propositionis. SECVNDA PROPOSITIO. Sicut mira multa per artem Magicam facta corporibus c lestibus minim sunt ascribenda, ita nec virtuti iutellectus hominis artibus Magicis vtentis. Probatio prim partis, quia impoibile est, qud effectus qui sunt proprij natur intellectualis ex virtute c lestis corporis causentur. Nam propria operatio cuiuslibet rei sequitur propriam naturam eius. Cstat autem, qud locutio est actus natur rationalis. In operibus aute (02) Magoru (05) aliqui colloquentes hominibus, et responsa dantes de diuersis negocijs expre audiuntur. quare impoibile est, qud huiusmodi effectus artis Magic causentur vniuersaliter ex virtute corporis c lestis. Nec potest dici, qud huiusmodi locutiones qu audiu (05) tur in operibus Magorum, non fiunt secundum sensum exteriorem, sedsolm imaginari et fantastic: quia buiusmodi locutiones indifferenter audiuntur ab omnibus circumstantibus. Hoc autem esse non posset, si solm fieret secundum Magorum quibus responsa dtur, imaginationes. Nam ea qu fiunt intrinsecus in imaginatione vnius, non percipiuntur sensibiliter extrinsecus ab alijs. Igitur prima pars vera. Secunda pars probatur. Prim quidem, quia cm virtus sequatur essentiam rei: diuersitas vel identitas virtutis diuersitatem vel ide (02) titatem indicat essentialium principiorum. Intellectus autem communiter hominum talis conditionis inuenitur, qud eius cognitio ex rebus sensibilibus causatur magis, qum poit sua conceptione res sensibiles causare vel immutare. Si erg sint aliqui bomines, qui conceptione intellectus sui point virtute propria res naturales transmutare, eru (05) t alterius speciei ab alijs hominibus, et dicentur quiuoc homines cum eis, quod constat esse absurdum. Igitur impoibile est, qud virtute intellectus hominis arte Magica vtentis efficiantur operationes artis Magic. Probatur etiam ista secundapars, quia virtus agendi seu faciendi non adquivitur per disciplinam, sedsolm cognitio faciendi. Videmus autem, qudper disciplinam aliqui bomines pestiferi adquirunt, qud buiusmodi effectus Magicos efficiant. Nonigitur est in eis virtus realis aliqua, per quam huiusmodi effectus Magicos efficiant, sed solm cognitio vel notitia in libris damnatis acquisita, igitur secunda pars propositionis vera. TERTIA PROPOSITIO. Artifici alia quibus Magi vtuntur ad beneuolentiam, odium, vindictam, seu secretorum notitiam, aut alios quoscunque (23) effectus artis Magic, virtutem in se nullam habent ex c lo (34) nec aliund. Probatio, quia figura fecundum sui rationem abstrabit ab omni materia sensibili, cm sit quoddam Mathematicum. Sedtalia Mathematica nullius actionis naturalis possunt esse principia, cm non sint actiua nec paiua. igitur propositio vera. Item hominis figur vel imagines, quibus Magi vtuntur, non sunt effectus corporum c lestiu (05) , sed potius hominis per arte (02) illam operantis. Erg opera artis Magic, qu fiunt cum hominibus artificialibus, non sunt effectus corporum c lestium. Nec dici potest, qud sicut corpora naturalia subdu (05) tur c lestibus corporibus: ita et corpora artificialia, et ide sicut corpora natumlia sortiuntur quasdam virtutes occultas, co (04) tentas specie (02) (sicut qud Magnes attrahit ferrum) ita et corpora artificialia sub certa constellatione fabricata sortiu (05) tur virtutem occultam corporibus c lestibus, ad aliquos effectus producendos (qu videtur potiima ratio Astronomorum) quia non videtur simile de istis et de alijs corporibus. Nam virtutes naturales corporum naturalium consequuntur formas naturales eorum, quas quidem formas sortiuntur ex impreione corporum superiorum: et ex eorundem corporum impreione sortiuntur quasdam virtutes actiuas speciem continenres. Sed form corporum artificialium non sunt effectus corporum c lestium, sed procedunt ex conceptione artisicis, eas in materiam inducentis. Igitur ex impressione corporum superiorum nullam prorsus virtutem actiuam, in quantum sunt artificialia, sortiuntur. QVARTA PROPOSITIO. Ey bac tertia propositione infertur quarta. Quia sicut imago leonis sculpta in signo leonis, neminem paione renum vnquam liberauit, nec Virgilij Magi musca nea ab vrbe Neapoli veras muscas fugauit: sic nec per (35) imagine (02) aliam aut sculpturam, circulum, anulu (05) , sigillum seu figuram immuttur bominu (05) aut brutoru (05) corpora: immobilittur vel fugantur animtia, necreserantur ostia. patet pro (21) positio ex supradictis. Et adbuc aliter probatur: quia vel talibus est impressa virtus vel forma superiori agente, sicut luna illuminatur Sole perlume (02) receptu (05) . Vel hoc fit per sol motione (02) superioris agentis, absque (23) forma aliqua seu virtute eis inbrente ad agendum. sicut aqua maris fluit et refluit per motione (02) corporis c lestis. Non primum, quia cm operatio qu consequitur formam impressam cmuniter inueniatur in omnibus indiuiduis, qu sunt eiusde (02) speciei, sequeretur, (38) oi (03) a artificialia eiusde (02) speciei vel figur ingeniu (05) artificialium similes et cformes habere (02) t actiones, quod falsum est. Nec secundum dici potest, quia cm operatio qu sequitur solam motio (34) nem superioris agentis n semper

conueniat rebus motis, sicut non semper oceanu (05) fluit et refluit, sequeretur, qud buiusmodi artificialia non haberent actiones, nisi solm durante constellatione sub qua sunt fabricata, cuius contrarium asseritur ab expertis. Igitur propositio vera. QVINTA PROPOSITIO. In cantatores carminum violentia non inficiunt aut sanant bomines, necincantationibus cogunt de latebris exire serpentes: cm verba eoru (05) seripta seu pro (21) latade se, obseruata etiam constellatione, talia, aut eis similia nequaqu point efficere. Probatur prim ratione, quia Ars non producit materi in qua operatur artifex: sed caprsupposita superinducit formam. Verba aute (02) bumana habent materiam, sonos scilicet, ab ore hominis sensibiliter prolatos. significatione ver quasi formam habent ab intellectu. Vnde ad hoc datus est sermo secundum Philosophum, vt prst sint nobis mutu voluntalis indicia. Igitur sicut artifici alia in quantum buiusmodi non habent efficaciam ad determinatos effectus artis Magic producendos ex virtute corporu (05) c lestiu (05) : ita pari ratione nec verba incantato (34) ru (05) quantu (05) cunque (23) temporibus electis sint scripta, aut ex intentione et desiderio anim rationalis formata. Idem habetur 26. qust. 7. admoneant sideles. vbi habetur, qud Magic artes incant ationesque (23) infirmit atibus hominum nihil possunt remedij conferre, sed hoc esse laqueos antiqui hostis. Nec quenquam mo (34) uere debet glo. superillud Psal. Sicut Aspidis absurd obturantis aures suas. Alpis, inquit, ne vocem incantatoris audiat, vnam aurem ponit in terra, alteram claudit cauda, ac si timeat, qud virtus verborum incantantis ad se perueniat. Non enim bo (34) c facit Aspis ex eo, qud verba inctantis intelligat (vt dicit Augustin.) sed quia in prolatione verborum sentit in se quandam immutationem, quam naturali instinctu refugiens (sicut omne animal naturaliter refugit suum corruptiuu (05) ) claudit organa sensus auditus: sicut et homo ctra aliquem terribilem sonum apponit subit, et quasi sine deliber atione manus suas ad aures, ne audiat sonum illum. Prdicta autem immutatio qu fit in corpore serpentis ad verba incantatoris, non fit virtute verborum. Qua aute (02) virtute fiat, dicetur in sequentibus. Et sic patet quinta propositio. SEXTA PROPOSITIO. Effectus mirabiles artis Magic efficiuntur ab intellectu separato, Magoru (05) operationibus seimmiscente. Probatur prim, quia Magi in suis operationi bus vtuntur quibusd vocibus significatis ad determinatos effectus producendos, qu quide (02) voces nibil aliud sunt, qum qud inuocationes, adiurationes, seu imperia quasi vnius ad alteru (05) collo (34) que (02) tis. Vnde Aug. de ci. Dei dicit, qud Porphirius velut dubits qurit: vtru (05) in diuintibus et qud mira facie (02) tibus anim sint potiores qum in alijs. An aliqui spiritus extrinsecus venit, et potius venire eos extrinsecus arbitratur. Spiritus aute (02) separatus aut est bonus aut malus. N potest aute (02) dici, qud buiusmodi effectus, qui fiunt per arte (02) Magic fiant per bonos spiritus. Prim, quia non est boni spiritus se familiarem exbibere scelerat is hominibus: aut prstare eis patrocinium in his qu sunt contraria virtuti et veritati. Huiusmodi autem artibus Magicis vtuntur vt fiequenter homines scelerati, plerunque (23) etiam homicidia et maleficia per eos procurant. Nam secundum Isidorum vni. li. ethymo. vtentes prdictis artibus Malefici vocantur. Quare manifestum est, (38) per spiritu (05) bonum buiusmodi effectus artis Magic nullo modo efficiuntur. Prtere, Spiritus boni est ducere quantum in se est ad veritatem. Sed in operibus Magorum multa plerunque (23) fiunt, quibus homines ludificantur, decipiu (05) tur, et in errorem trahuntur. Igitur per bonu (05) spiritum opera Magicanon efficiuntur. Ide (02) patet ex hoc, quia non est spiritus boni vt si sit superior minori, vel pari subdatur: aut si sit inferior, vt sibi superiore supplicationem fieripatiatur. Sed Magi, Necromantici in suis operationibus inuocant eum, quorum auxilio vtu (05) tur suppliciter quasi superio (34) res. Cm aute (02) venerint, im perant eis quasi inferioribus, vt patet per libros acros et sacros illius artis. quare manifestum est, qd hominis effectus artis Magic per bonos spiritus non efficiuntur. Relinquitur ergo et c. SEPTIMA PROPOSITIO. Qvia tales effectus artis Magic fiunt per malignos spiritus, quos nos Dmones vocamus. Hoc expre dicit Aug. 3. de tri. Per Dmones inquit, Magic artes possunt, qu cquid possunt valere aliquid, nisi data desuper potestate, Datur autem vel ad fallendu (05) fallaces sicut gyptios: et in ipsos Magos data est, vt in eoru (05) spirituum operatione viderentur admirandi, quibus fuerant damnandi. Ex quo repellitur error gentilium, qui buiusmodi operationes Dijs bonis attribuebant, contra quos dicit Augusti. li. 85. Deus per semetipsum nemine (02) decipit, sed per talem Angelum, qui pro su voluntatis peruersitate, vel advindict peccatoru (05) , vel ad exercitationem eorum qui secundum Deum nascuntnr ordinatur. Et idem 11. super gene. adliter Qud enim inquit, putatur audire serpe (02) tes, vel intelligere verba Magoru (05) , id est incantatoru (05) , vt eis incanttibus exiliant pleru (05) que (23) de latebris, in illis vis Diaboli operatur. et subdit infr. Gaudent enim Dmones hanc potestatem sibi dari, vt adincantationes hominu (05) ser pentes moueantur, vt quo libet modo (34) fallant quod possunt. OCTAVA PROPOSITIO. Fascinatrices suo aspectu maleuolo immutare possunt infantium tenerrima corpora, et vsque (23) ad graue (02) infirmit atem ea quandoque (23) alterare. Hanc propositione (02) probat Auice (02) na, quia substantijs separatis, mult magis obedit materia corporalis ad productione (02) alicuius effectus, qum qualitatibus actiuis et paiuis in natura. Nam ad apprehensione (02) substantiaru (05) separatarum fiu (05) t multa in istis inferioribus prter cursum corporu (05) c lestium, et aliorum naturalium agentium. Quod patet de anima, qu si fuerit fortis in sua apprehensione, immutat corpus proprium: sicut ex sola imaginatione anim corpus calescit: vt patet in concupiscentibus et irascentibus. vel etiam frigescit, sicut contingit in timentibus. Incurrit etiam quandoque (23) ex bac febrem, aut aliquam aliam gritudinem. Et per bunc modum dicit, qud si anima coniuncta corpori fuerit depurata vitijs, et fuerit fortis in sua

apprebensione, qud tunc obedit ei: non solm corpus proprium, sed etiam corpora aliorum. Hinc et secundum eum, qud aliqui sancti viri operantur multa mira prter solitum cursum natur: ita qud ad eorum apprehensionem sanatur quandoque (23) infirmus, vel aliquid buiusinodi. Et consimil iter dicit, qud si anima fuerit f data vitijs, et habuerit fortem apprebensione (02) in malitia obedit ei materia corporis alieni ad transmutationem: prcipu in illis, in quibus materia est apta adreceptionem impreionum, sicut ctingit in infantibus propter teneritatem carnis, sicut cera mollis facil recipit impreionem sigilli. Et istam posuit Auicenna causam fascinationis. N ex forti apprehensione vetularu (05) obstinatarum in malitia, immutatur corpus infantis ad infirmitate (02) , vel ad aliquam paionem. Sed ista ratio Auicenn non valet nec in se, nec in confirmatione, per exemplum quod adducit. In se quidem, quiasecundum Aug. materia corporalis non obedit Angelis, nec mult minus animabus ad nutum, quantum ad corporalem transmutationem, sed soli Deo. Exemplu (05) aut quod adducit proconfirmatione non valet propter duo. Prim quidem, quoni ex sola apprehe (02) sione aut imaginatione anim coniunct non sequitur aliqua mutatio corporis, nisi ill apprehensioni fuerit adiuncta aliqua affectio, puta gaudij vel timoris, co (04) cupiscenti aut ir, aut alterius paionis, per (35) quas variatur modus cordis: et etia (01) spirituum procedentium corde, ex quibus quidem spiritibus vel retractis ad cor per paionem: timoris, vel diffusis ad me (02) braper paione (02) gaudij, sequitur alteratio aliqua in corde, qu potest esse causa infirmit atis, si materia sit disposita. Secund, quia maior est colligentia anim ad corpus suum, qum ad corpora alioru (05) : et quia immutatio corporalis est per contactum, magis est natum corpus propriu (05) transmutari ex apprehensione anim qum corpora alioru (05) , Dicendu (05) est igitur, qud transmutatio corporis, qu fit per fascinationem, non prouenit ex hoc, qud imaginatio vel apprehensio vnius anim immutet immediat cor pus alterius hominis. Sed ex hoc, qud mediante motucordis et spirituu (05) (vt dictu (05) est) immutatur corpus propriu (05) coniunctu (05) , qu quidem immutatio spirituu (05) maxim inficit oculos. Oculi au (05) t infecti inficiunt mediu (05) , mediu (05) au (05) t infectu (05) inficit corpus pro (21) spectu (05) , si fiu (05) t facil immutabile, sicut videmus, qud oculus me (02) struat inficit speculu (05) , et prcipu si sit nouu (05) , vt habe (02) tur in li. de somno et vi. Sic igitur ex forti apprehensione alicuius vetul in malitia indurat immutatur motus cor dis et spirituum. Qu quidemimmutatio prouenie (02) s ad oculos inficitipsos. Oculi au (05) t infecti, inficiu (05) t vicinu (05) arem, ar au (05) t infectus inficit corpus infantis propter eius teneritate (02) : et ita ad maleuolum aspectu (05) vetularu (05) inficitur modo prdicto infans et fascinatur, ita (38) cibu (05) euo (34) mat, et infirmitate (02) incurrat. NONA PROPOSITIO. Tanta virtute Dmones corporalibus rebus p (14) sunt, vt point Deo per (35) mittente eleme (02) ta cmouere, mare ccitare, montes et colles destruere, arbo (34) res herbasque (23) dissecare, brutoru (05) corpora atque (23) hominu (05) subintrare, vexationes, infir mit ates et mortem ipsam procurare. Probatur propositio, quia corporalia obediunt Dmonibus qu ad motum localem, vt patet per Augustin. 3. de tri. Sed prdicta po (34) ssunt fieriper transmutationem loca. Iem rerum corporalium. Patet de infirmitate et morte, de quibus minus videtur. Cm enim sanitas consistat in conuenienti dispositione et adquatione humorum, possunt Dmones commouere humores corporis, et violenter exagitare: ad quod sequetur perturbatio sanitatis, dolor, infirmitas, aut corporalis vexatio, sicut de Saul rege vexato Diabolo legitur primo Regum 16. Spiritus nequam exagitabat eum. Erat autem ista agitatio interior vebemens commotio. Patet ctiam de stimulo carnis Paulo dato. 2. ad Corinth. 12. vbi dicit glo. August. dolore quodam corporis traditur Apostolus vebementer exagitatus. Patet insuper Luc 13. de muliere detenta in infirmitate annos decem et octo, qua Dominus spiritum infirmitatis eiecit. Potest igitur Dmon vexationes grauiimas causare, ad quas Deopermittente sequetur mors. Potest etiam Dmon ab extrinseco violentias iuferre, vt patet de septem viris Sar, Thobi 3. quos Asmodus interfecit. Et de lob patientiimo, qui Satan epotestatem in rebus secundis et corpore expertus, spiritu secundo edoctus ait, non est potestas super terram, qu valeatei comparari. Et sic patet veritas propositionis. Ex bis infertur, qud Dmon propria natur potestate interius et exterius potest homines varijs illusionibus decipere. Probatio prim partis, quiaea qu ex motu locali aliquorum corporum causaripossunt, naturali virtuti Dmonum subsunt, vt exsupradictis patet. Sed apparitiones imaginari causantur interdum in nobis per operationem natur ex locali mutatione corporalium humorum et spirituum, vt dicit Philosophus in libro de somno et vigilia, vbi respo (34) ndit, causam apparitionis somniorum dicens, qud cm animal dormit, descendente plurimo sanguine ad principium sensitiuum, simul descendunt in spiritu animali impreiones relict ex sensibilium motionibus, qu in spiritibus sensualibus conseruantur. et mouet principium sensitiuum apprebensiuum, ita qud aliqua apparent, ac si tunc principium sensitiuum rebus temporis exterioribus immutaretur. Tanta eti potest esse motio horum spirituum et humorum, qud non solm dormientibus, sedetiam vigilantibus huiusmodi apparitiones fient: sicut contingitin freneticis, arreptitijs, et veheme (02) ter studentibus. Igitur apparitiones imaginari poterunt fieri in homine per Dmones, bumores, et spiritus interiores commouentes, ad quod sequitur varia ordinatio (34) fantasmatum, vt varias reprsent ationes facit eis quos decipere cupiunt. Et quia tunc Anima conuertitur ad huiusmodi similitudines, sicut ad res, videtur bomini qud sit equus, oppressus onere, que madmodum videbatur patri ipsius Prstantijse fuisse caballum, et annonam cum alijs bestijs portasse, vt recitat August. 18. de ci. Dei. et dicit ibi August. qud ita inuentum est. Quod est intelligendum, qud pater

Prstantij, et alij (quos ibi recitat Augusti. per Magas mulieres fuisse conue sos iniumenta oncra portantia) fantastic solm fuerunt conuersi in iumenta: sed portatio prima onerum fuit vera, non quidem facta per homines, sed per Dmones. Sic eti videtur aliquibus, qud transferantur de loco ad locum, cum societate magna. Vnde qudam muliercul inseruientes Satan Dmenumillusionibus seduct, credu (05) t se, et profitentur nocturnis boris cum Diana paganorum Deain magna mulierum multitudine equitare, et alianepbanda agere, puta paruulos latere matrum accipere, assare, et comedere, domos per caminos seu per fenestras intrare, et habitantes varijs modis inquietare: Qu omnia et consimilia aliquando solm fantastic accidunt eis. Vnde August. 7. super gene. ad literam. Illa inquit, qu feruntur accidisse, vt quidem recordarentur, se in quorundam animalium corporibus fuisse, aut falsa facta narrantur, aut ludificationibus Dmonum boc in eorum animis factum est. Si enim contingit, vt quis in somnis fallaci memoria recordetur, se aliquid fuisse quod non fuit, aut fecisse quod non egit, quid mirum, si quodam de isto occultoque (23) iudicio sin antur Dmones etiam in cordibus hominum vigilantium tale aliquid posse. Idem videtur sonare capitulum illud. 26. qust. 5. Episcopi, vbi habetur, qud muliercul ill, qu dicunt se ductas adlocaremota, imaginari tantm ducuntur. Et est illa ambulatio in imaginatione, et non ingressu pedum. Istud tamen decretum videturreddere Maleficos audatieres, ad introducendum alios in suam sectam, et Iudices Ecclesi ad inquirendum de maleficijs remiiores, et sic videtur parare viam ad cultum idololatri. Propter quod dicendum, qud decretum illud fuit sumptum ex concilio quodam particulari: et non ex aliquo quatuor cciliorum generalium, et ide non fulcitur tanta auctoritate, sicut alia plurima decreta. Videtur etiam leuitate quadam fuisse factu (05) , quod patet in exemplo Ezechielis, quod adducit ad probandum, qud deportatio illarum mulierum fiat solm in fantasia, et non realiter vbi sic habetur. Quis ver tam stultus et bebes sit, qui bc o (34) mnia qu in solo spiritu fiunt, etiam in corpore accidere arbitretur, cm Ezechiel Propheta visiones qu Domini sunt, in spiritu n in corpore viderit, sicut ipse dicit: statiminquit fui in spiritu. Qud si Ezechiel existens in Chalda, dicit se fuisse in spiritu in Hierusalem: hoc non probat intentum, nisi adderetur, (38) Ezechiel non potuit ibi esse prsens, nisi in spiritu, et n in corpore, quod falsum est. Nam et Abacuc Iuda in Chaldam confestim translatus est. Daniel. 14. Veruntamen proreuerentia sacri voluminis dicendum, qud si capitulum illud Episcopi, intelligatur, deportationes et apparitiones illarum mulierum aliqudo fore imaginarias solm, non negando, quin point esse ver et reales, et quin aliquando prdictum capitulum est tanto volumine dignum. Si ver intelligatur, tales deportationes non posse aliter qum imaginari fieri, dictis sacr Scriptur manifestrepugnat. Et qud subditur in illo capitulo, qud quit alia credit, infidelis est, et pagano deterior, boc intelligitur de bis, qui credunt diuinos cultus Dian, aut Herodiadi debere exbiberi, sicut ill mulieres credebant. Sed quid de quibusdam vetulis, qu se in raptu dicu (05) t videre animas purgatorij, et plura alia, vt furta, et res perditas: quarum pedes pro tunc adustinon sentiunt ignem? Dicendum, qud Dmon fant asmata in imaginatione earum tantm intendit, vt extra nibil sentit. Exemplum de habentibus morbum eaducum, qui etam adustionem non sentiunt in infirmit ate sua: quia interioribus paionibus prei, extra non sentiunt ignem. August. etiam de ciuit ate Dei recitat de quodam, qui ad modicum alicuius gemitum, se ade ad interiora conuertere poterat, vt nec voces, nec punctur as, nec vellican tes sentiret, im tanquam in defuncto nullus anbelitus sentiebatur. Sed vnde est, qud femin in maiori multitudine reperiuntur superstitios et Malefic qum viri? Respondeo, qud triplici ratione. Prim, quia pron sunt ad credendum. Eidem autem malam Dmon prin cipaliter qurit, vnde Ecclesiastici 19. Qui cit credit, leuis est corde, et minorabitur. Secund, quia natura (propter fluxibilitatem complexionis) facilioris sunt impreionis ad reuelationes capiendas per impreionem separatorum spirituum. Et Guilielmus Parisiensis dicit, qud cm complexione sua ben vtuntur, multm bon sunt. Cm ver mal, peiores sunt. Terti, quia linguam lubricam habent, et ea qu mala arte sciunt, comparibus feminis vix clare possunt, seque (17) ue occult cm vires non habeant, per male ficia vindicare qurunt. Vnde Ecclesiastici 25. Commorari Leoni et Draconi plus placebit, qum habitare cum muliere nequam. Ex supradictis patet prima pars propositionis, videlicet, qud Dmones interius bomines decipere et illudere possunt. Secunda pars, scilicet, qud exterius point illudere. Patet prim ratione organi sensus particularis exterioris: quod cm materiale sit, potest per Dmonem mal disponi, ita vt videatur res aliter esse qum sit: que madmodum febricitantibus propter indispositionem lingu, dulcia amara esse videntur. Ex parte ver obiecti, circumponendo aliquid circa obiectum, sicut quando corpus album videtur mediante vitro rubicundo: illud album videtur rubicundum. Potest etiam illudere quadam agitatione, occult ando qudam, et alia ostendendo, sicut socij Diomedis fuerunt subit subtracti, et ducti ad loca remotiima, et ver aues insolit fuerunt ibi posit, qu prope templum Diomedis multo tempore volauerunt, et sicilludebantur hi qui credebant socios Diomedis in aues conuersos. Alio modo potest illudere, applicando res aliquas naturales, quarum virtus est, vt faciant apparere res aliter qum sint, sicut est berba qudam accensa fumigans, qu facit trabes apparere serpentes. Potest etiam assumpto corpore illudere, sicut apparuit lactuca Moniali, vt refert Gregorius primo libro Dialogorum. Et sic patet propositio, qud Dmones varijs illusionibus possunt homines illudere. Visis mirabilibus effectibus Magic artis, et magna Dmonis potentia paucis videre restat. Cur advota Necromanticorum, Hydromanticorum, Chiromanticorum, Augurum, Aruspicum, Fascinariorum, Pythonicorum, aliorumque (23) Male ficorum sua scientia extensissima, ac potestate qum maxima paratus aistat?

Dicendum breuiter, qud hoc prouenit, quia Dmones inuident saluti hominum, et ide proni sunt ad nutriendum et trahendum eos in errorem. Propter quod, secundum qud vident vnumquemque (30) circa diuersa curios et superstitios aliquid obseruantem, ingerunt se spont obseruationi eorum. Secunda ratio, quia bomines insignum subiectionis et reuerenti Deo vero sacrisicia offerunt, bymnos canunt, Inuocationes, prostrationes, et alia buiusmodi ad cultum latri pertinentia faciunt. Idcirc Dmones, quorum superbia ascendit, semper appetunt quae (16) maxim buiusmodireuere (02) ti signa sibi ab bominibus exhiberi: et ide o (34) perationibus talia sibi exhibentium libentiimse immiscent. Notandum secund, qud inuocare ex parte inuocantis duo importat. Primumest, inuocante (02) credere alicuius rei, vtpot, scienti, potenti, pecuni, seu rei alterius se pati inopiam et defectum. Alterum est, credere illum defectum non fore sibi immobiliter affixum, quin valeat per aliquem liberari, quodinuocans desiderat. Ex parte inuocati importat alio duo. Primu (05) est, credere in ipso inuocato esse potentiam ad liberandum inuocantem tali defectu. Ad Rom. 10. Quomodo inuocabunt eum in quem non crediderunt. Alterum est credere, qud ille qui inuocatur, tali adiutorio conferendo, si conferre voluerit, nullus poterit impedire. Vel saltem est amicus et familiaris illius, quem nullus potest impedire. Ex parte finis inuocationis importat duo. Primum, qud credit inuocatum bumiliationibus et obsecrationibus ad prstandum patrocinium inclinari. Alterum, qud inuocans talia facit, vt ab inuocato iuuetur. His notatis ponuntur qudam conclusiones. PRIMA CONCLVSIO. Si dmon inuocetur siue tacit siue expre, cum sacrificio et adoratione, si credit ipse inuocans, Dmonem fort Deum, quo petit auxilium, talis inuocans Hreticus est. Patet, qua credere Dmonem fore omnium creatorem, Hresis est. Ergo Dmonem inuocans, et hoc credens, Hreticus est. Consequentia patet, antecedens fit euidens: quia obuiat primo articulo sidei, et varijs paionibus sacri Canonis, vbi habetur, Dmonem initium habuisse, deliquisse, et in malo obstinatum remansisse, qu de omnium creatore nepbas est dicere. SECVNDA CONCLVSIO. Inuocans quouismodo Dmonem, non credens eu (05) esse Deum, sed Dei amicum et charum, et ide ipsum inuocat, vt cum Deo, quod petit sibi obtineat, talis inuocans Hreticus est. Patet, quia credere Dmonem non esse in culpa obstinatum, Hresis est. ergo crede (02) s ipsum fore Deo charum et amicum, Hreticu (05) est. Con sequentia claret, et antecedens patet: quia in multis passibus sacr Scriptur habetur, qud Diabolus est obstinatus. Vt patet Apocalypsis duodecimo et tredecimo. Et extr, de summa Trinitate et fide Catbolica, capitulo primo. TERTIA CONCLVSIO. Inuocans Dmonem, et n credens ipsum esse Deum, aut Dei amicum, im in malo obstinatum, credat tamen ipsum inuocare non esse peccatum, aut saltem non graue peccatum, Hreticus est. Patet, quia in multis sacr Scriptur locis habetur, qud inuocare, consulere, vel aliquid ab eis expetere, graue peccatum est. Vnde Deuteron. 20. Anima qu declinauerit ad Magos et Ariolos, interficiam illam de medio populi mei. Item, quiain omni inuocatione Dmonis fit pactum cum eo. Qui cm verum aliquando dicit, hoc facit, vt assuefaciac ad hoc vt ei credatur. QVARTA CONCLVSIO. Inuocans Dmonem tacit vel expre, non credens ipsum fore Deum nec Dei amicum, sed potius in malo obstinatum, et qud inuocando grauiterpeccat. Sed hoc facit, vt quod optat Dmone obtine at. talis in re Hreticus non est, licet pro Hretico sit habendus. Probatur prima pars, quia talis non discedit corde fide, Igitur Hreticus non est. Secunda pars patet, quia Ecclesia iudicat de interioribus per exteriora. QVINTA CONCLVSIO. Petens Dmone inuocato ea qu excedunt Dmonis potentiam, inuocans tamen, credit Dmone (02) ista posse: puta mortuum suscitare, (vt Saul videbatur credere posse Pythonissam facere) talis inuocans, sic petens et credens Hreticus est. Patet, quia alium Deo se posse facere, qu pertinent prcis ad diuinu (05) posse, Hresis est: quia tunc alius Deo non foret, sed Deus ipse foret. ergo hoc Dmone petens, et sic credens, Hreticus est. Antecedens et consequentia ex sepatent. SEXTA CONCLVSIO. Petens Dmone ea qu sunt contra humani arbitrij libertatem, vt qud cogat mulierem ad csuetudinem libidinosi homines voluntati. vel ad aliquid, super quo habet dominium sui actus faciendi, et credat inuocans Dmonem ista po (34) sse, Hreticus est. Patet, Nam credere liberum arbitrium hominis Dmone posse cogi, est Hresis: quia direct obuiat dis sacr Scriptur. Dicitur enim Ecclesiastici decimoquinto: Deus abinitio constituit hominem, et reliquit eum in manu consilij sui. Et Genesis decimo: Subte erit appetitus tuus, et tu dominaberis illi. Et ad Rom. 8. Scio qud neque (30) Angeli, neque (30) principatus, neque potestates poterunt me separare Charitate. SEPTIMA CONCLVSIO. Petens Dmone ea qu non excedunt eius potentiam, vtputa, ligare virum, ne carnaliter vxorem cognoscat, aut qud domum alicuius euertat, et credat Dmonem talia posse, etiamsi non sit permissum Deo: talis inuocans et petens Hreticus est. Patet, quia talis de primo articulo fidei, (quia de Dei omnipotentia) mal sentit, ergo Hreticus est. Mal etiam sentit de sacra Scriptura: quia hominem percutere. ignem immittere, ventum commouere, et domumeuertere, secundum beatum Augustinum, et recitatur 26. qustione quinta. ca. Nec mirum. non excedunt naturalem Dmonis potestatem, et tamen ista non egit Satan contra beatum Iob, nisi Deo permissus et licentiatus, vt patet Iob primo. Patet etiamin Magis Pharaonis, qui impediti Domino (34) cinifes facere non potuerunt. Exodi 8. OCTAVA CONCLVSIO. Inuocans Dmone (02) , et petens ea qu excedunt Dmonis naturale (02) scienti, vtpot, futura qu non ht cs determinatas in natura, sed depe (02) dent Dei vel ho (04) is voluntate, vt que (30) bella geret, quis auariti inseruiet, quis gladio aut veneno peribit, quis damnabitur, aut qudo extremi iudicij dies erit: talia pete (02) s, et credens Dmonem ista scire, Hreticus est. Patet, quia scire prdicta futura, est solius Dei,

Psal. 41. Annunciate qu ventura sunt in futurum, et sciemus quia Dij estis vos. Et Actuum primo: Non est vestrum nosse tempora vel mome (02) ta, qu puterposuit in sua potestate. Ex hoc patet error Genethliacorum, qui ex die natiuitatis fortunam hominis ac successum, etiam in singulis actibus prnun ciare se posse iactt, quos irridens Iuuenalis ait: Si prurit frictus ocelli Angelus, inspecta genesi collyria poscit. Nec obstat, si Astrologi de talibus spius vera prdicu (05) t, quia vt plurimm homines paiones partis sensitiu sequuntur, secundum quam astris subijciuntur. Patet etiam error diuinantium per somnia futuros hominum euentus, libero arbitrio dependentes. Est tamen hc scie (02) dum, Qud qudam sunt so (34) mnia, qusunt caus futurorum euentuum, vt quando ex his qu somnians vidit, mouetur poste in vigili ad aliquid agendum aut vitandum, vt recitat Galenus de quodam Grco, qui somniauit, qud si minueretur inter duos digitos, sanaretur: qui cm euigilasset, fecit minui, et sanatus est. Alia sunt somnia, qu solm sunt signa futurorum euentuum, et non causa, vt sunt illa, qu habent causam conuenientem eis, et futuris euentibus, siue illacausa fuerit corporalis, siue spiritualis. Corporalis quidem, vt quando ex impreione c lestium corporum, et etiam aris circumstantijs immutatur corpus et imaginatio dormientis. Sic dormienti apparent aliqu visiones, conformes dispositioni corporum c lestium et elementorum, prout sunt caus aliquorum euentuum futurorum, sicut quando disponuntur elementa ad serenitatem, vel pluuiam, aut aliqua huiusmodi apparent dormienti aliqu fantasi, conformes illi dispositioni. Vnde et bruta animalia percipiunt frequenter futuros temporum euentus serenitatis et pluui, ex circumstantijs aris immutatione. Et ita dicit Philosophus octauo Physicorum, quod con tinente nos, fiunt mult mutationes in nobis. Spiritualis autem causa somnij est quandoque (30) Deus, quandoque (30) Diabolus. Deus quidem, vt quando ministerio Angelorum reuelat in somnijs aliqua futura, quorum ipse est futurus causa, secundum illud Nume. 12. Si fuerit inter vos Propheta Domini, in visione apparebo ei, vel per somnum loquar ad eum. Diabolus aute (02) , vt quando ad deceptionem hominum disponendo interius fantasmata, facit apparere aliqua futura, qu ipse est facturus. Alia sunt somnia, qu nec sunt caus futurorum euentuum, nec signa: sed sunt solm motus si mulachrorum, sicut sunt omnia illa somnia, qu causantur in dormiente ex aliqua causa interiori: qu duplex est, animalis scilicet, et corporalis. Animalis quidem, vt qn (31) occurrunt hi dormienti fantasmata con nenientia eis, circa qu eius cogitatio vel locutiofuit in vigilia immorata. Vnde hoi (03) es solliciti et cogitatiui circa aliqua, freque (02) ter somniant de illis. Ide dicit Macrob, super somnio Scipionis: Spfit, vt cogitatio (04) es sermonesque (23) nostri apparet aliquid in somno tale, quale vigils spiim solebat agitare velloqui, propter quod Claudian, dicit: Omnia qu sensu voluuntur vota diurno, Pectore sopito redit amicitia. Quis venator defesta thoro cu (05) membra reponit, Mens tamen ad syluas, et sua lustra redit. Corporalis autem, sicut quandoque (30) ex aliqua interiori dispositione corporis formatur aliquis motus in fantasia dormientis, conueniens illi corporali dispositioni. sicut homini, qui abundat in frigidis humoribus, occurrit in somno fantasiatio, qud sit in niue velin aqua. Propter quod Medici dicunt, intendendum esse somnijs, ad cognoscendum interiores hominis dispositienes. Ad hunc etiam modum reducuntur omnia somnia sequentia, complexiones hominum, sicut Cholerici somniant ignea et agilia, vnde somniant frequenter se volare, comburi. Flegmatici somniant aquatica, vt qud sint in aqua vel niue, et Melancholici somniant nigra et discolorata, Sanguinei ver lta. Ad hunc etiam modum reducuntur omnia somnia, qu sequuntur naturas ciborum. Nam quod complexio facit per naturam, hoc sibi faciunt per accidens. Ad hunc etiam modum reducu (05) tur omnia somnia, qu sequuntur appetitum hominis et affectionem, sicut auarus somniat de auro et argento, famelicus de cibo, studiosus de lectione et disput ationibus, et sic de alijs. Ad huncetiam modum reducuntur omnia sequentia naturas et conditiones infirmitatum. tales tamen caus somniorum, non sunt caus futurorum euentuum sicut prim. Vnde huiusmodi somnia per accidens se habent ad futuros euentus, et si quandoque simul concurrant, hoc erit casuale et fortuitum. Si quis ergo vtatur somnijs ad prcognoscenda futura, secundum qud somnia procedunt ex eleuatione diuina, vel ex causa natumli intrinseca, quantum potest virtus talis se extendere, non erit Diuinatio illicita. Si autem huiusmodi Diuinatio causetur Dmone, cum quo pacta habentur expressa (cm ad hoc inuocatur) vel tacita, tunc erit illicita et superstitiosa. Sed quidem de Magis, Geomanticis, Idromanticis, Piromanticis, et alijs Diuinatoribus consimilibus, qui ex protractionibus punctorum factu sine deliberatione, et ex proiectione plumbi liquefacti in aqua, aut????? alijs huiusmodi vanitatibus futura prnunciare ?????ntur, Dicendum, qud prnunciationes qu fiunt ex talibus signis, originem habent Dmone, qui se immiscet descriptionibus punctorum, et alijs superstitiosis obseruantijs, et eius operatione disponuntur prdicti motus prter deliberationem existentes, secundum quod congruit dispositioni futurorum euentuum, eorum quidem quos naturaliter ipse cognoscit. NONA CONCLVSIO. Si petantur Dmone pronunciari certitudinaliter futura, qu habent causas determinatas in natura, non de neceitate producentes, sed vt in plurib. et frequenter, vt prdicere si pluui, siccitates aut sterilitates erunt, et credat inuocans Dmonem scire ista certitudinaliter euenire, talis Hreticus est. Patet, quia talis certitudina lem huiusmodi futurorum cognitionem qu pertinet soli Deo, credit pertinere etiam creatur, et per consequens creatur fore Deum, ergo sic credens Hreticus est. DECIMA CONCLVSIO. Si petantur Dmone reuelari prterita, vel prsen tia nobis abscondita, Dmoni autem manifesta, et credat inuocans, talia per Dmonem reuelata, infallibiliter ita esse, sic crede (02) s Hreticus est. Tatet, quia credere, Dmonem non fore mendacij patrem, et verum semper esse eius sermonem vel reuelatione

(02) , Hresis est, quia repugnat sacr Scriptur. Vnde Ioan. 8. habetur, ille homicida erat ab initio, et in veritate nonstetit, cm loquitur mendaciu (05) ex proprijs loquitur, quia mendax est. Vnde Chrysost. super Matth. su????? illo verbo, quod dixit Iesus Dmoni: obmutesce. S????? feruminquit nobis dogma datur, necredamus Dmonibus qu. cunque denuncient Veritatem. Et quia Magi Malefici, incantatores, et Dmonum inuocatores talia multa de Dmonis potentia et scientia pertinaciter credunt, merit tales Christi fidelibus tanquam Hreticisunt euitandi. Ex supradictis infero, qud artes Magic, qu inuocationes Dmonum et pacta cum eis consulunt, merit omni iure sunt prohibit: quia mal et perturbatiu omnis Politi, cuius oppositum tenuit prclar intelligenti vir Magister et Dominus nouiim Vesperiatus, in simili actu dicens, qud studium Magicarum artium valet ad salutem fidelium. Et quia probatio corollarij mei est sui dicti confutatio. Probatur prim, qud Iure naturali h artes sint prohibit et mal: quia nocere innocenti Iure natur est vetitum. Sed Malefici Magicis artibus plerumque (30) nocent innocentib., vt patet de fascinarijs et alijs Maleficis. Ergo Iure natur tales artes sunt prohibit. Quod Iure diuino patet Exodi 12. Malesicos non patieris viuere. Et Leui. 20. Vir siue mulier in quibus Pythonicus vel spiritus diuinationis fuerit, morte moriantur, lapidibus obruent eos: sanguis eorum sit super eos. Vnde propter hoc peccatum Ochozias infirmus mortuus est, quarto Regum primo, et Saul primo Paralip. decimo. Qvd Iure Canonico sint prohibit patet, quia Diuinatoribus et Maleficis occultis imponitur pnitentia 40. dierum, extr de Sortilegijs. cap. 1. Si notorij sint, Eucharistia negatur. de consecra. d. 2. prodilectione. Si sit clericus, deponendus est, et in Monasterio retrudendus. 26. q. 5. Si quis Episcopus. Vbi sic habetur: Si quis Episcopus est, aut Presbyter, aut Diaconus, vel quilibet de ordine clericorum, Aruspices, aut incantatores, aut ariolos, aut cert augures, vel sortilegos, vel qui profitentur artem Magicam, aut aliquos eorum similia exerce (02) tes consuluisse fuerit deprehensus: ab honore dignitatis su suspensus, Monasterij curam excipiat, vbi p nitenti perpetu deditus, scelus admissum sacrilegij soluat. Si laicus, excommunicationem incurrit. 26. q. 5. Si quis ariolos. tales etiam infames sunt, et qui ad eos concurrunt, vnde nec ad accusationem debent admitti. 2. q. 8. quisquis. Qvd Iure Ciuili prohibeantur patet, quia insectatores earum debent mortis supplicio subiacere. C. de maleficijs. l.nemo.l.culpa. et l. multi. vbi sic habetur: Multi Magicis artibus vsi, elementa turbare, vitas infantium labefactare non dubitant, et manibus accitis audent ventilare, vt quisque (30) suos conficiat malis artibus inimicos. Hos quando natur peregrini sunt, feralis pestis absumat. Et l. duodecim tabularum p n grauiim Maleficis sunt imposit. patet per Tullium libro de legibus. Pot etiam sentiunt has artes esse vitandas. Vnde Virgilius 4. neidos, vbi Dido sororem sic alloquitur: Testor chara Deos, et te germana tuumque (23) Dulce caput, Magicas in vitam accingere artes. Nec valet dicere vt videtur, qud notitia istarum artium in se sit hona et vtilis, quanquam vsus earum sit perniciosus, quoniam 26. q. 2. habetur, qud Christiana pietas condemnat Mathematicas, etiamsi vllum sacrificium vel vll preces ad aliquem spiritum dirigantur. Si autem dicatur, qud studium istarum artium sit licitum ad eas confut andum et reprobandu (05) . Hoc non placet, (saluo meliori iudicio) prim: quia per hoc retardarentur homines studio vtilium artium. Secund, quia cm homines naturaliter scire desiderant, et ea magis qu admirationem secum ferre videntur, vix esse non posset, quin imbuti his perniciosis artibus, experimento scire cupiant: mira illa qu per eas fieri posse pollicentur. Et sic patet confutatio sui dicti. Ex quibus simulcum optima illius regni politia infero, qud nec apud Toletum, nec apud Salamanticam, aut quamlibet aliam Hesperi partem hac tempestate Magic artes tollerantur. Sed est sciendum, qudiamolim apud Salamanticam vrbem, Idolum marmoreum in profundiima cauea positum colebatur, cui Dmon aistebat, instruens in huiusmodi artibus eos, qui sibi certis pactis et inuocationibus subijcere volebant, qui post tractum temporis in quibusdam affectibus admirabiles apparebant. Veruntamen non mod diebus multis, verm et ab annis antiquiimis cauea illa obstructa est, et desuper Ecclesia fabricata. Idolum ver prdictum ante Ecclesi, in via publica pertranseuntibus conculcatur ade, vt vix sculptur vestigium appareat. Et sicpatet corollarium. Et quia ea quibus Magic artes acrius sunt improbat ex Christi doctrina sunt accepta, infero finaliter, qud Christi doctrina fideles omnes Magorum Maleficis purgantur. Quod est corollarium responsiuum ad qustionem per sacr legis Doctorem mihi propositam. Cui atque vobis diuinarum literarum in terris arbitris, dicta mea submitto corrigenda. FINIS. TRACTATVS VTILIS ET NECESSARIVS, PER viam Dialogi, de Pythonicis mulieribus. Prfatio ad Illustrissimum Principem, Dominum Sigismundum Atchiducem Austri, Stiri, Carinthi, et c. De Pythonicis mulieribus, per Vlricum Molitoris de Constantia studij Papien. Decretorum Doctorem et Curi Constan, causarum Patronum, ad honorem elusdem Principis ac sub su Celsitudinis emendatione scriptus. Excellentiime Princeps et domine, domine Archidux colendiime, humilis Vlricus Molitoris de Consttia Doctor, tu Celsitudini sese in obsequium offert. Cm superloribus annis pestis quarundam incantatricum mulieru (05) terr tu Excellenti inuasisse diceretur. Itaque (30) cm nonnull tuo sub imperio mulieres de huiusmodi Hresi suspect capt forent, apudque (17) ue torturam interrogat, varia responderent; vnde tuis consulibus varia ea de re inter se opinantibus, vno quipp in illam, altero in aliam partem declinante, tandem apud tuam Clementiam mei memoria incidit. Itaque (23) pro insita tua auiditate veritatem cognoscendi, per tu dignationis consules demandatum suscepi: vt quid ego in ea re sentire (02) , id tu Excellentistylo officioso designare non omittere (02) . Verm quamuis istud laboriosum

et periculosum sit: laboriosum quidem mihi in alijs occupato, et victu (05) qurere curanti. Periculosum autem, propter inuidos et detractores, qui cuncta qu nequeunt imitari, non tamen cessant calumniari: et qua ipsi sua inertia experiri non poteru (05) t, venenoso dente veluti greges hircus lacerare n omittunt. Quamuis insuper ista materia prclaros etiam Doctores in dubium aduocauerit: attamen dignum existimaui, quia pro tua Excellentia corpusculi mei membra tuis obsequijs obtinet deuicta, eius etiamsi qu sunt animi vires poideas, vt dum exterioris hominis partes sese ad tua deuouent obsequla, debilis quoque (23) et rudis intellectus meus ad tu Celsitudinis gleriam non dormitet. Opus itaque (23) prsens sub tuatuorumque (23) sapientiimorum consulum correctione, prsertim clariimi viri Conradi Sturtzel vtriusque (23) Iuris Doctoris: ac tu prcelle (02) ti maximi Secretarij, cuius quipp correctioui hunc Tractatu (05) specialius submisi. Quoniam eundem priscis temporibus in prceptorem et Magistri loce habui. Eloquenti etiam emolumenta lurisque (23) sententias suxi, bodieque (23) sugere desiderem, et sic aggressus sum. Etenim cm apud prisces oratores Dialogus plerunque (23) aliquid iocundioris delectationis afferri existimatuus est, idcirc prsenti in tractatu per viam Dialogi im Trilogi procederem decreui. Verm quia multi ea dere disputatione dignacum prouido et prstanti viro Co (04) mdo Eschatz buius inclyt ciuitatis Constantiensis plurium anno (34) rum prtore et magistratum gerente, viro vtique (23) spectato et facundia florente, recensui qui tanquam prtor buiusmodi mulierum confeiones didicit. Itaque (30) ipsum prsentem Dialogum sub tuo excellentiimo ipsiusque (23) Conradi, et meo nominibus expedire arbitratus sum. Idcirc sub benignitatis venia ad materiam accedens, quasdam qustiones pro claui buius materi discutiendas prmisi. EXORDIT VR ITAQVE CLEMENtissimus Archidux Sigismundus Austri, CAPITVLVM PRIMVM. Sigism. Fidelis nobisque (23) dilecte Doctor Vlrice, quoniam singulari fauore ab tua in nos meritate prosequimur: idcirc prsenti de materia tecu (05) pr cteris disputare decreuimas. VLRIC. Illustriime Princeps, quamuis gratumsit, vt protua in meclementia me diguum inter disputandum fore iudicaueris, Attamen ecce adest Conradus Schatz, Prtor me ciuitatis, vir vtique (23) ingenio prstans in conuersationeque (17) argutus consodalis meus. Placeat igitur eius industria hac in re prius experiri. SIG. Placet, nam et |eundem consilio maturum, conuersationeque (23) facetum noui. Idcirc quia nobis sermo de incantatricum molesicijs babendus erit: Itaque (23) qure (02) dum prim duxi, Vtrm de facte incantatricum point prouocari tonitrua et grandines? CONR AD. Quamuis in huiusmodi difficultate, qua etiam doctiimos viros prodiscuione terrert solet meinscitum putem. Iuxta verbum Socratis, qui solitus fuit dicere, se hoc solm scire quodnesciret: attamen nevidear clementis Principis monitis non acquiescere, loquar pauca vt initium dem mouendi maiora. SIGISM. Dicigitur. CONR AD. Apud Philosophum tritum est sermone prouerbium, vt fama quam omnes famant non omnin perdatur. Fama autem cmunis est, qudips strig tonitrua et grandines fecerint: magnaque (23) damna segetibus et hominibus intulerint. Ex confeione quoque (23) earu (05) in tortura facta, se talia fecisse, et modu (05) faciendi tradidisse compertum est. SIGISM. Atego nud fam nonintendo. Facil enim dictum sequitur vulgus, nec confeione torturali satiabor, cm metu tormentorum quis inducitur quandoque (23) ad confitendum id quodin rerum natura non est. Verm ea qu oculis non conspeximus, auctoritate tum vel concludendi ratione percipere desideramus, nam recta disputatio auctoritate et ratione concluditur. VLRIC. Profect Experientia in decidendis causis contemptibilis non est, cm Experientia dicatur esse rerum Magistra, vt dicitur in capitulo vbi periculum, De electione, libro sexto: vnde tritum est apud populares prouerbium, Experto crede Roberte. SIGISM. Ad ostendendum igitur, qud Malefic mulieres nibil sciant, meistud mouet videlicet, Nam sitalia ist maledict mulieres scirent, et efficere possent, non esset opus Principibus temporibus belli clientulos militesque (23) conducere, qui in terras bastium irruerunt, agrosque (23) deuastarent, incendijs domos et villas concremarent? Verm satis esset, talem mulierem Pythonicam aduocare, eidemque (23) saluum conductum addicere, et bortari, quatenus super hostium terras talis maledicta mulier grandines, fulmina et tempestates prouocaret, vt sic hostium terram periclitare moliretur. Etenim quia videmus, qud ips talia facere nonpossunt, etiamsi vellent, ad faciendumque (23) etiamsi Principibus, (quod tamen absit) inducerentur, vnde inferendum censeo ipsas talia facere non posse. Prtere, ex fide habemus, solm Deumstellarum et elementorum esse gubernatorem, qui legem pati syderaiubet, et qui iuxta Boe (02) tium in libro De consolatione perpetua mundum ratione gubernat, stabilisque (23) manens dans cuncta moueri. Quomodo igitur mulieres lami adiutorio Dmonum illum summum motorem, qui certa ratione cunct a gubernat, in huiusmodi suo motuimpedire, et in alium motum dirigere possent. CONRAD. Ponderanda quidem est magni Principis ratio. Sednon minus ponderandum est illud quod Exod. c. 7. dicitur: Nam quamuis Moyses ante faciem Pharaonis regis gypti multa signa et prodigia fecisset: nihilominus malefici similiter effecerunt, qui incantationibus suis aquamin sanguinem verterunt, et ranas super terram produxerunt. Ecce igitur ex sacra Scriptura veteris Testamenti clarere, qud Malefici adiutorio Dmonum quas turbarunt, quia eas in sanguinem verterunt: et agres prdiaque (23) ranis confuderunt. Item lib. Iob c. 1. legitur, qud Diabolo procurante ventus vehemens irruit regione deserti: et concuit quatuor angulos domus, qu corruens oppreit liberos Iob, et mortui sunt. Ecce qud Diabolus potestate sua arem prouocauit, puerosque (23) oppreit. Dicitur etiam eodem libro, Diabolum fulmina ignis prouocasse. Dicit enim textus: Ignis Dei cecidit dec lo, et vaccas, oues, pueros consumpsit. Item Ioannes in Apo. cap. 7. ait: Post hc vidi quatuor Angelos stantes super

quatuor angulos terr, tenentes quatuor ventos terr neflarent superterram, neque (23) mare, neque (23) in vllam arborem: vidi alterum Angelum asce (02) dentem ab ortu Solis, habentem signu (05) Dei viui: et clamauit voce magna quatuor Angelis, qubus datum est nocere terr et mari, dicens: Nolite nocere terr, neque (23) mari, neque (23) arhoribus, quousque (23) signemus seruos Dei in frontibus. SIGISM. Doctor, qui sunt illi quatuor Angeli, quibus loannes ait esse datum, vt point nocere terr. VLRIC. Sunt Diaboli. SIGISM. Appellatur ne Diabolus Angelus. VLRIC. Ita. Nam Diabolus ibidem et eti alibispius Angelus dicitur: quia etiam missus Deo, vt ibidem dicit glossa ordinaria. SIGISM. Fort Ioannes hocinspiritu vidit, dans nobis su visionis exempla. CONR AD. Digniime Princeps, non opus est exemplis, dumres ante oculos existit, vt audisti Maleficis coram Pharaone, et gestis Iob. Si igitur hcfacta fuisse leguntur, igitur et iam fieri posse quis dubitat. VLRIC. De illo passuin fine expst clarius loquamur. SECVNDVM CAPITVLVM. VTR VM INCANTATRICES POSsint adiutorio Diaboh hominibus et infantibus nocere, ac morbos eisdem inferre, eosdemque (17) ; debilitare. SIGISM. Quia de corruptione et turbatione elementorum nobis sermo est, non incompetenter qurendum duximus: Si etiam Incantatrices homini, et maxim infantibus morbos inferre, et adiutorio Dmonum eisde (02) nocere possunt, et eos debilitare? CONR AD. Audiui plerisque (23) mulieribus, quomodo pueris in cunabulis iacentibus vari gritudines acciderunt: nunc quippe illi puero nasus apparuit curuatus: nunc alteri oculus erutus, quodque (23) maledict mulieres quandoque (23) comprehens, asseruerunt, in torturaque (23) recognouerunt, obinuidiam parentu (05) se talia pueris auxilio Dmonis irrogasse. SIGISM. Audisti qud confeionibus talibus per metum extortis n saturabor: quid igitur aliud rationis seu auctoritatis in medium adducis? CONR AD. Iam superius pro auctoritate in libio (34) primo Iob cognouimus, qud Diabolus filios eiusdem ventum prouocando et mortuisunt. Digneris vtique (23) audire beatum Augustinum 21. libro de ciuitate Dei, ca. 18. dum ait: Prorsusque (23) scriptum est graue iugum filios Adam die exitus de ventre matris eorum, vsque (30) in diem sepultur matrem omnium vsque (30) adeo impleriest necesse, vt ipsi paruuli per lauacrum regenerationis ab originali peccato quo solm tenebantur, vinculo iam soluti, multa patientes, nonnulli incursus spirituum malignorum patiantur. Ecce quod Augustinus sentit, pueros incursus Dmonum pati. Item Beatus Hieronymus ad Paulam de dermitione Brsili in epistola ait: Quid caus est, vt sp ibi noli et moli, ac vbera materna lactantes Dmonio corrumpuntur. Ecceigitur sacra Scriptura et sanctorum patrum auctoritate ostensum esse Diabolum potestatem quandoque (23) habere corrumpendi pueros et infantes, eisque (23) nocendi. SIGISM. Locati mod sumus de infantibus, quidigitur in senibus et adultis? CONR AD. Multos vidimus senes claudicantes et contractos, qui asseruerunt, ex maleficio illarum maledictarum ipsis illud euenisse. SIGISM. Quid autem sentit Scriptura? CONR AD. In legenda sanctorum Simonis et Iud legitur, quomodo coram Rege Babyloni Larochi et Arphaxat Malefici fuerunt constituti, qui ipsius Regis oratores et rhetores mutos et claudos at que (23) ccos effecerunt, acvisum et gressum eisdem denu reddiderunt. Ecce apertum testimonium, qud Malefici nocere possunt hominibus, etiam senibus, ac claudos et cco (34) s facere, et rursus eosdem sanare. SIGISM. Hi namque (23) oratores, quibus huiusmodi maleficiaeuenerunt, pagani extiterunt, et in Christu (05) n credideru (05) t: necsigno crucis muniti fuerunt. VLRIC. Prudenter loqueris o inclyte Princeps: quoniam in eadem legenda canitur, (38) postquam dicti oratores et rhetores in Christum crediderunt, et per Apostolos signo crucis muniti fuerunt: dicti Magi eisdem vltra nocere non poterant, quanquam Magiipsi ipsi irritati iterato eisde (02) nocere atte (02) tassent. CONR AD. Aie, aie, quomodo igitur poterat Diabolus nocere Iob: eundem grauiimo vlcere percuit adeoque (23) cundem lsit, vt in fimo iacens, vix suspirare poterat, vt legitur in lib. Iob, et tamen ipse Iob erat vir sanctus in voluntate Dei, vt testatur scriptura, ambulans. Item in legenda sancti Antonij legitur, quomodo Dmones eundem vald percusserunt: qui tamen vir sanctus et Deoplacens fuit. Ecce erg ex his constare, Dmones super sanctos etiam viros potestatem nocendi eisde (02) habuisse. Si igitur viros sanctos turbare potuerunt, cur igitur alijs, de quorum sanctitate nobis non constat nocere non possent? SIGISM. Ex his magis magisque (23) hsitare incipio: quid igitur sentiendum sit audire desidero. VLRIC. Sine mod prope finem quid sentiendum sit latius de hoc et alijs loquamur. SIGISM. Ex priori dubio oritur aliud: Vtrm possint hominem in coniugali statu existentem inficere, et ad coeundum impotentem reddere? CONR AD. Vidi plures iuuenes, qui in coitu paucum aut nihil valuerunt: im proprias vxores carnaliter cognoscere non potuerunt, asserentes, ex Malesicio hoc ipsis contigisse. SIGISM. Omulti multa loquuntur. VLRIC. Prefect Canones in hoc consentiunt, asserentes, per maleficia fieri posse, vt homo qui natura frigidus non est, ad coeundum inhabilis reddatur: itaque (23) in Decretali specialem titulum de frigidis et maleficiatis habemus: vnde Hysmarus etiam Papain ca. si per sortiarias. 34. qust. 1. ait: Si per sortiarias atque (23) Maleficas artes occulto, sed nonnunquam Dei iusto iudicio permittente, et Diabolo prparante concubitus non sequitur, hortandi sunt quibus ista eueniunt, vt corde contrito, et spiritu humilitatis Deo et sacerdoti de omnibus peccatis suis puram cfeionem faciant et c. Ecce dicit enim textus: prparente Diabolo concubitus non sequitur. Et quuis pro decisione huius dubij adcredendum satis foret canum: quia Canonum constitutiones ab hominibus debent approbari: vt dicitur in capitulo primo de cstitu. Nibilominus tamen hocidem astruunt Doctores. Vnde Beatus Thomas in quarto super sententijs, distinctione 34. ait, qud ex maleficio po (34) t est quis esse impotens ad vnam, et non ad aliam. Itaque (23) dominus Hostien. in

summalibro quarto, rubrica 17. frigidis et maleficiatis dixit, aliquando maleficiantur homines, ita (38) reddu (05) tur per sortilegium impotentes omnibus prterquam vni. Aliquando etiam maleficiantur ade, vt non possent: cognoscere vxorem: sed omnes alias. SIGISM. Animum meum hc mouent: quia mira sunt. Nam cm coitus natura nobis detur, admirandum cert erit, quomodo Diabolus cursum natur impedire nobis gnorantibus poit. VLRIC. Nam et ego Vlricus ad decem et octo annosin curia Constantiensi causarum Patronus et Aduocatus, pro (21) ut hodie sum, et buius modi cau sas frigiditatis et maleficij in practica plures habui, vbi mulieres accusabant coram Iudice maritos de impotentia coeundi. SIGISM. Quidigitur decretum fuit in talibus causis. VLRIC. Decreuerunt iudices eos taliter infictos Medicis curi huiusmodi iuratis ostendere se debere pro examine Medicorum faciendo. SIGISM. Quid inde? VLRIC. Itaque (23) plures comperi per Medicos curi iuratos inspectos: quos ipsi Medici asseruerunt natura non frigidos, sed sortilegio maleficatos esse. SIGISM. Et quid super huiusmodi Medicorum examine finaliter sententiarum extitit! VLRIC. Decreuerunt itaque (23) iudices: partes ad triennium mutuo cohabitare debere, opus carnis huiusmodi attentando, quoque (23) largiores in ieiunijs et Eleemosynis forent, vt Deus qui institutor est matrimonij, huiusmodi maleficium ab eis auferre dignaretur. Verm quia de huiusmodi articulo opinionem meam in fine cum prcedentibus dubijs latius declarare intendo, interim adalia dubiate conuertere, si velis, poteris. TERTIVM CAPITVLVM. SIGISM. qurit, Vtrm dict mulieres incantatrices point facies hominum in alias formas immutare, et c. VLRIC. Quidtibi digniime princeps videtur? SIGISM. Quod non. VLRIC. Que hoc asseris motiuo? SIGISM. Dicitur enim in decretoin capitulo. Episcopi 26. qustione quinta vbi inquit textus. Quisquis ergo credit, posse fieri aliquam creaturam aut in melius aut in deterius immutari aut transformari posse in aliquam speciem aut aliquam similitudinem, nisi ab ipsocreatore, qui omnia fecit et per que (02) omnia facta sunt, infidelis est et pagano deterior. CONR AD. Canoni namque (30) aduersari non intendo. Sed qu apud Historiographos me legisse meminirecitare cupio. Quid igitur ad Virgilium dicitur, qui in Bucolicis ecloga oct aua recenset: qud dum Vlyes suis cum socijs Troia exulando ad Circen Reginam declinasset: ipsa quoque (23) Circe hospites tales suscipiendo pocula malefica eisdem ministrasset: itaque (23) ipsi hospites postqum venenata pocula bibissent, in animalia diuersarum specierum conuersi sunt, vnusque (23) in lupum, alter in asinum, alius ver in leonem. SIGISM. Fbulamrecitas: pot finxerunt quibus non est credendum. CONR AD. Certreijciendi non sunt. Nam C lius Lactantius ait potas Historias scripsisse: sed sub occulto figmento velasse. Attamen hanc recitat Bothius Doctor catholicus in libre quarto de consolatione et ait: Vela Naritij ducis Et vagas pelago rates urus appulit insula. Pulchraqua residens dea Solis edita semene Misier hospitibus nouis Tacta carmine pocula. Quos vtin varios modes Vertit herbipotens manus, Hanc aprefacies tegit, Ille marmaricus leo Dente crescit et vnguibus, Hic lupus nuper additus Flere dum parat vlulat: Ille Tigris vt indiea Tecta mitis obambulas. Sed licet varijs malis Numen archaclis alitis Obsitum miser, ms ducem Peste soluerit hospitis Iam tamen mala remiges Ore pocula traxerant, Iam sues Cerealia Glande pabula verterant, Et nihil manet entegrum Voce et corpore perditis. Sola mens stabilis supr Monstra qua patitur gemit. O leuem nimium manum, Nec potentia gramma Membra qua valeant licet, Corda vertere non valent: Intus est hominum vigor Arte conditus abdita. Hac venena potentius Detrabunt homines sibi Dira qu penitus meant Nec nocent a corport Mentis vulnere suiunt. Hc Bothius decurtatis metris canit. SIGISM. Tametsi prclaro stylo Bothius Vlyis sociorumque (17) ue gesta recitet, hsitotamen an vera sint: et si talia gesta vera fuerint, non mirum, si istud his hominilus accidit qui pagani fuerunt, Idola venerantes, et statuas Dmonum adorantes, vnde Diabolum super homines tales maiorem potestatem habuisse credimus. Cm antem nos Deum c li adoremus, et in Christum, per quem abimperio Diaboli liberati sumus, vnde nobis talia ctingere posse non existimo, CONR AD. Insuper his simile factum audiuimus. Narrat enim Apuleius, prout eum recitat Augustinus, eidem asini aures accidisse, accepto veneno humano animo permanente se asinum factum fuisse. SIGISM. Dixi iam differentiam esse inter Idola adorantes, et Deum c li colentes. CONR AD. Procedamus igitur ad eos qui Deum c li adorant, vt ostendamus eisdem venefica arte talia pariter accidisse. SIGISM. Procedamus igitur. CONR AD. Inhistoria sancti Clementis recitatur, quomodo facies Faustiniani, qui pater sancti Clementis extitit, et cum Beato Petro Apostolo conuersabatur, per Simonem Maleficum immutata fuerit. Dicitur enim in eadem historia, qud cm Imperator Cornelium centurionem misisset Antiochiam, vt illic Magos et Maleficos caperet, Faustinianus licentiam salutandi Apionem et Anubionem Beato Petro petijt. Cm autem idem Faustinianus apud Simone (02) Maleficu (05) declinasset: itaque (23) Simon Anubiani et Apioniexposuit, quomodo idem illa nocte Cornelium fugere velletie qud audisset eundem Cornelium Imperatoris ex prcepto se comprehendere velle: vnde ipse Simon omnem furorem in Faustinianum conuertere proposuerit. Tantum inquiens facite Faustinianu (05) c nare vobiscum. At ego, ait, quoddaminterim vnguentum componam, quo c natus faciem suam perungam, ex eo quoque (23) vultum meum habere videatur. Vos autem herb cuiusdam succo faciem perungimini prius, vt non fallamini de mutatione vultus eius. Volo enim vt comprehendatur ab his qui me qurunt: et luctu (05) habeant filij o (34) ius, qui me relicto fugerunt ad Petrum: itaque (23) facies Paustiniani fuit mutata, nemo eundem prter quam Petrus cognosceret: ad modum quippe vt qui Faustinianu (05) intuebantur, existimabant Simonem Magu (05) videre. Ecce igitur qud per Maleficas artes vir sanctus erat immutatus. SIGISM. Fortem pro tunc Faustinianus catechumenus fuit: nec du (05)

baptizatus Petro, vel Deus hocide permisit, vt dolus Simonis Magi proficeret in gloriam Petri, prout factum fuit. CONR AD. Quocunque (23) modo permissum extiterit, attamen ex historia claret, (38) facies eius per maleficium immutata fuit. Ite (02) in historia Beati Petri recitatur, qud cm Simon Magus ante facie (02) Neronis Imperatoris staret, eius effigies subit mutabatur, vt mod senior mod adolesce (02) tior videbatur. In eadem quoque (23) historia legitur, (38) Simon Magus bircum in speciem hominis secundum ipsius. Simonis mutauit. Fertur enim Simonem Neroni dixisse, vt scias optime Imperator, me filiu (05) Dei esse, iubeme decollari, et tertia die resurg. Prcepit erg Nero carnifici vt decollaret eu (05) : qui cm putaret Simone (02) decollare, decollauit arietem. Simon autem arietis membra recolligens, se et illa tribus diebus abscondit. Tertia ver die ostendit se Neroni, dicens: Fac sanguinem meu (05) abstergi qui effusus est: quoni ecce ego qui decollatus fuer, sicut promisi, tertia die resurrexi. Nero ver his visis obstupuit: et eum filium Dei putauit. SIGISM. Bone Doctor quid tuaffers in medium? VLRIC. Maiorum Doctorum testimonia in eamrem adducam. Dicit enim Beatus Augustin. in libro de spiritu et anima: Humana opinio dicit, (38) quadam arte et poteslate Dmonum homines conuerti possunt in Lupos et iumenta: et portare quque (23) necessaria, post peracta opera iterum adse redire: nec bestialem mente (02) in eis fieri, sed mtionalem humanamque (23) seruare. Hoc intelligendu (05) est, qud Dmones quidem naturam non creant, sed solm aliquid tale facere possunt, vt videantur esse (38) non est. Hc Augustinus. Eece erg (38) Augustin. concepit, (38) aliqui (33) d talefacere possunt. SIGISM. Sed subdit vt videantur esse quod non est. VLRIC. De hoc latius in solutione finali dicemus. Insuper Augustinus in libro 18. de eiui. Dei ait: De ludificationibus Dmonum quid dicemus, nisi de medio Babylonis esse fugiendum: quant enim in hoc maiorem potestatem Dmonum videmus: tant tenacius Mediatori inhrendum, per quem de imis ad summa conseendimus. Nam cumessemus in Italia audiebamus talia de quadam regione illarum partium, vbi stabularias mulieres imbutas his artibus in cases dare solere dicebant, quibus vellent, seu possent, viatoribus, vnde in iumenta ilic verterentur, et necessaria quque portarent, postquam perfuncta opem, adse redirent: nec in his vit am bestialem fieri, sed mtionalem seruari. Hc Augustinus. SIGISM. His Augustinus loquitur de auditu alieno, dicens se quibusdam recitatoribus audiuisse: vnde dictum Augustin. mibil in hoc concludis: quia testis de auditu alieno loquens non probat. VLRIC. Sapienter loqueris, attamen audiamus propinquiora. Vincentius in speculo naturali lib. 3. cap. 3. refert, cuius verba bicrefert Guillermus Malmesberiensis monachus, in historia sus, qud tempore Petri Damiani fuerunt du vetul in strata publica, quas Augustinus appellat stabularias, item transeuntes ad hospitia promercede suscipientes. Nam stabularium propri hospitium venale et publicum dicitur. H vno commer antes tugurio, vno quoque (23) vtentes maleficio, hospitem si quando superueniebat solus, in equum, vel sem, vel asinum mutabant: et mercatoribus vendentes, precium habebant: Quadam die iuuenem bistrionicis gestibus victum exigentem hospitio susceperunt: su sceptumque (23) asinum fecerunt: multum inde lucrantes per (35) asinum scilicet, qui miraculo gestuum distinebat transeuntes: N quocunque (23) modo anus prcepisset, mouebatur. Non enim amiserat intellectum sed loquel: multu (05) inde qustuu (05) cflauerant vetul. Audiens boc vicinus diues asinu (05) emit magno precio. Dictu (05) quoque (23) est ei ab illis vetulis vt custodiret eu (05) , ne in aquam intraret: seruatus que (23) asinus diu ab aqua, tandem incautiorem nactus custodiam, in lacum proximu (05) se proiecit: et ibise diu voluntans Asinin figuram perdidit, propriamque (23) recepit. Cumque (23) custos eius sciscitaretur ab eode (02) obuio, si asinum vidisset, illese esse dixit. famulus ad dominu (05) retulit, dominus ad Apostolicum Leonem illo seculo sanctiimum. Conu ct anus ide (02) fatentur. Dubit antem papam confirmauit Petrus Damianus vir eruditiimus, producto exemple de Simone Mago qui Faustinianum videri fecit in figura Simonis. Ecce erg qud Petrus Damianus vir magn auctoritatis apud Papam conclusit hoc fieri potuisse. SIGISM. Tantis bistorijs et auctoritatibus meimpellis, vt nesciam quorsum me vert. VLRIC. Insine latius loquamur de hoc. CAPITVLVM QVARTVM. Vtrm dict mulieres incantatrices proficiscantur ad conuiuia, vel point super baculum vnctu (05) , vel super lupum seu aliud animal equitare, et ad suiconuiuij ludum de loco ad locum traduci, vbi bibant et cedant, ac se mutu cognoscant at que (23) delectentur. SIGISM. Vlterius quro, vtrm super baculum pinguedine quadam vnctum, aut super lupum, vel aliud animal point tales mulieres maledict equitare: et an Diabolus posset eas deferre de loco ad locum, vt bibt et conuiuia celebrent, seque (23) mutu cognoscant atque (23) delectentur. VLRIC. Audienda est tua opinio benigne Archidux. SIGISM. Nouimus, (38) Diabolus spiritus est, qui non habet manus, neque (23) pedes, necetiam alas, qui etiam noncommen suratur loco, quo modo igitur bominem qui corporeus est, portare posset? CONRAD. Fort spiritus ingrediuntur aliqua corpora, et assumu (05) t sibi talia ad opus illud quod facere volunt. Namin sacra Scriptura legimus, Danielis vltimo, qud Angelus Domini apprehendit Abacuc in vertice eius, et portauit eum in capillo capillis sui, et portauit eum in Babylonem. Ecce quamuis Angeli spiritus sint: et non habent manus neque (23) pedes: tamen concludendum est, qud Angelus corpus assumpserit, quo Abacuc capillis tenere et portare potuit. Sic Actuum Apostolorum 8. legitur: Spiritus Domini rapuit Philippum, et inuentus est in azato. SIGISM. Hoc in spiritibus et Angelis bonis fieri posset concedo, in quibus maior est potestas. VLR. Loquamur ergo de malis et sic de Diabolo (34) : nam in legenda sancti Iacobi legitur, qud Diabolus Hermogenem constrinxit, et ligatis manibus et pedibus eundem ad sanctu (05) Iacobum detulit. CONRAD. Referam autem ego, qud temporibus nostris quibus

adbuciuuenes mutu in scientijs humanitatis constudentes fuimus, accidit ante lapsum multorum annorum vidi ego in iudicio prouincialis ciuitatis Constantiensis duos mutu litigantes, vbi accusator in forma Iuris se inscribens ctra quendam rusticu (05) , que (02) Maleficu (05) asseruit, actione (02) proposuit, qu (05) o idem rusticus super lupum quendam equitans, o (34) buiam accusatori venerit, quo obuianteipse accusator subit contractus, et me (02) bris languidis factus fuerit: ita que (30) rogante eo Maleficum, vt sanitatem sibi restitueret, annuerit Maleficus qui abiensrem aliquantulum temporis tacitus continuit. Verm, quia idem rusticus etiam alijs suo maleficio dna intulisse dicebatur, vnde tandem accusator eunde (02) public insignem iudicij accusauit. SIGISM. Quid ad buiusmodi accusatione (02) rusticus respondit? CONR. Negauit ille. SIGISM. Ad torturam fuitn positus? CONR. Non. SIGISM. Quomodo igitur conuincl potuit. CONR. Per testes. SIGISM. Quam nam que (30) causam dicti allegarent testes? CONR. Asseruerunt per eorundem iuramenta public prstita, qud ipse rusticus Maleficus, etiam ipsos testes in corpore et rebus damnificauerit. SIGISM. Datus fuerat ipsiaccusato orator ad defendendum. VLR. At ego tali iudicio affui, et ego illud cum grauitate et maturitate fieri vidi: ipsas e (02) t partes duos magn eloquenti viros prlocutores habuisse memini. SIGIS. Quinam bi fuerunt? VLR. Conradum quondam Schatz patrem nostri disputantem, ac Vlricum quondam Blaser nostr ciuitatis Prtores, viros rememonitione dignos pro oratoribus habuerunt. SIGISM. Noui illos et prudentes censui. CONRAD. Ordinatou aque iudicio, ex dictis testium ipsum accusatum conuictum condemnari, condemnatum concremari vidi. SIGISM. Qustioista aliam etiam particulam continet: videlicet, qud huiusmodi mulieres quandoque (30) conueniant mutuoque (23) confabulentur, bibant et se inuicem agnoscant. CONRAD. Sic fieri solere vulgus clamat, ipsque (23) mulieres talia confitentur, et propinqua iudicia confeionis aignant. SIGISM. Nonne ait Canon inca. Episcopi. 26. q. 5. vbitextus: Illud etiam non omittendum est, qud qudam mulieres scelerat retr post Satanam conuer s Dmonum illusionibus et fanta smatibus seduct credunt et profitentur, se cum Diana nocturnis horis Deapaganorum et cum Herodiade, et innumera multitudine mulierum equitare super quasdam bestias, et multa terrarum spacia intempesta nocte pertransire, eius iuionibus obedire veluti domin, et certis noctibus ad eius seruitium euocari. Sed vtinam h sol in perfidia perijssent, non multas secum ad infidelit atis interitum prouocassent. Nam innumera multitudo hac falsa opinione decepta, vera hc esse credit, et credendo recta fide deuia, errore paganorum inuoluitur. CONRADVS. Si itaque iuxta verba Canonis opinione decipiuntur, Vnde igitur prouenit, qud ips mulieres ex alijs ciuitatibus homines noscunt, quos etiam conuiuio interfuisse asserunt: et iudicia cognitionis su ostendunt, quos tamenprius nunquam viderunt, neque in huiu smodi ciuitatibus cum talibus prius conuer sat fuerunt? VLRICVS. Hancinstantiam, etisi vrgeri videatur: tamen prope finem buius tractatus exemplo sancti Germani soluemus. QVINTVM CAPITVLVM. Sigismvndvs. Qurendum insuper fore existimo, vtrm Diabolus in forma hominis poit apparere, et cum huiusmodi maledictis mulieribus possit incubando commisceri? CONRADVS. Nemo dubitat, quin Diabolus in forma hominis apparere possit. Namin legenda sancti Martini legitur, qud cm Martinus Mediolanu (05) prterisset, Diabolus ei in bumana specie obuius fuit. Sic in legenda sancti Antenij legunt, qud Diabolus in specie pueri nigri prostratus apparuit. Item in legenda sancti Eligij legitur, qud Diabolus in specie pulchr mulieris eundem apud fabricam suam alloquebatur. De Saluatore quoque nostro Mattbi quarto legitur, qud assumpsiteu (05) Diabolus, et statuit eum super piaculum templi. Vnde in banc partem assentior, qud Diabolus in specie bumana poit bominibus apparere, et cum eis conuersari. Legitur qud Plato Dmone domestico, quasi famulo vsus sit. SIGISMVNDVS. Sed quid de alia parte qustionis, an Dmones point cum talibus mulieribus dor mire, et coire cum eisdem? CONRADVS. Hoc namque (30) mulieres confitentur, qud incubando commiscentur, et sicut ab amatoribus tractentur. SIGISM. Vana mulierum opinio, mult agarrulant, qu verafore putant. CONR. Profect quandoque (30) perseuerant in huiusmodi corum confeione, etiam cm ad mortem ducuntur, et nihil aliud vident, qum moriendum esse. Veruntamen audiamus gesta aliorum magis autorisata. Legitur. n. in historia sancti Bernardi, qud Dmon siue incubus, pluribus annis cum quad muliere dormiuit, e (02) t marito mulieris in eodem lecto condormiente, attamen hoc nefas ignorante. Itaque tandem mulier p nitentia ducta, volens deinceps licentiare et expellere incubum, verm non potuit: vbi beato Bernardo conquerens, qui ipsum Dmonem ardentibus candelis excommunicauit. Ac vt sic eundem dicta muliere effugauit. Item beatus Augustinus in 15. librode ciuitate Dei ait: Creberrima fama est, multique (23) experti sunt, vel ab illis qui expertos se audisse affirmant, syluanos atque (30) faunos, quos vulg incubos vocant improbos, sp mulieribus extitisse: et earum appetisse et peregisse concubitu (05) . Item in bistorijs Arcturi Regis Britanni spius leguntur huiusmodi accidisse. SIG. Quid igitur respondetur ad auctoritate (02) Caiani, qui ait: Nullo modo credendum est, spirituales naturas cum feminis earnaliter coire posse. Nam si hoc aliquando posset fieri, quomodo nunc vel nunquam vel rar videremus aliquos exeorum concubitu de mulieribus absque (30) virili semine nasci, cm prsertim constet eas libidinum sordibus admodum delectari: quas proculdubi per semetipsas potius qum bominibus exercere mal lent, si illud vllo modo effici posset. Hcille. VLR. Hc auctoritas induxit ad aliam qustionem. An videlicet ex coitu Dmonum cum mulieribus patrato poit nasci puer? SEXTVM CAPITVLVM. Sigis. An ex coitu Dmonum cum mulieribus patrato poit nascipuer? CONR. Tritum est sermone prouerbium, ex buiusmodi concubitu filios natos esse: quos

vulgus abiecto (34) s nominat: qui eti Alemanico idiomate Wechselbalg appelltur, vnde fabulatur de quadam Melusina incuba, qu cuidam committi adbsisse dicitur, pluresque (17) ue filios ex ea natos fuisse. At vnum quemque buiusmodi filiorum aliquid prodigij in membris habuisse, illum namque (30) tres oculos, alium dentes aprinos contraxisse fama est. SIG. Fabula hc ab incerto auctore orta fidem non facit. CONR. Apud Vincentium libro historiali 21. lib. capit. 30. narratur, qud Vortigernus Rex consilio inito cum sapientibus quid agere deberet ad sui tutame (02) : consilio autem capto, iuit conueniri artifices, vt ei turrim fortiimam construere (02) t: sed cm opera eorum tellus absorberet, suasum est Regi, vt hominem sine patre qureret, et eius sanguine lapides in cementum aspergi prciperet, et quasi boc facto demm stare potuisset. Inuenerunt igitur adolescentem, cui nomen erat Merlinus, qui cum matre sua adducitur coram Rege: qu confessa est, de spiritu in specie hominis illum concepisse. Merlinus autem multa obscura reuelauit, multa prdixit futura. Aperuit enim, sub fundamento esse lacum, sub lacu duos latere Dracones, quorum vnus rubeus populum Britonum, alter ver albus Saxonum designaret, et quis in conflictu suorum alterum vinceret, prdixit et Aurelium Ambrosium deuicto He (02) gisto et combusto Vertigeno regnaturum. Ex illa enim historia habetur, Merlinum ex incubo Diabolo genitum. Item et de illo Merlino beatus Augustinus et cteri Doctores faciunt mentionem. SIGISM. Quid igitur sentiunt de Merlino Doctores? VLR. Prope finem tractatus latius explicabitur. Nu (05) c de illa particula incuborum amplius progrediamur. Glossa ordinaria super 6. ca. Gen. 1. libr. vbi textus ait: Gigantes autem erant super terram in diebus illu. Postquam enim ingrei sunt filij Dei ad filias hominum, ilque (23) genuerunt, isti sunt potentes seculo et viri famosi. bc textus. Glossa autem desuper dicit: Non est incredile ab bominibus, non ab Angelis vel quibusdam Dmonibus qui sunt improbi, buiusmodi bomines esse procreatos, qui a post diluuium corpora non solm viro. rum, sed et mulierum incredili magnitudine extiterunt. hc glossa. SIG. Mirabilis hc foret glossa si Diabolus posset procreare pueros. VLR. losepbus Iudoru (05) uobilis Princeps, vir vtique (30) multarum rerum discretus: quem etiam Hieronymus laudibus effert, boc idem super illum passum scribens, asserit, illos ex concubitu spirituum incuborum cum mulieribus patrato natos fuisse. CONR. Adducam etiam propinquiores historias. Ganfridus Atbioderus prout eundem Vincentius in naturali libro tertio recitat, dicens, quomodo quidam Decanus sacerdotum cum sorore Ducis Burgundi Regis Sicili Rogerio desponsata aliquandiu regnum est inb abitans, ibi certiim comperit, qud natabat iuuenis qui dam strenuus, et natandi arte peritus, circa crepusculum noctis lucente luna in mari balneans mulierem post senatantem per crines apprebendit, tanquam vn ex socijs, qui eum vellet mergere eamque (23) alloquens, nullum verbum extor quere potuit, opertamque (17) ue pallio in domum duxit: et tandem in vxorem solenniter accepit. Inciepatus aliquando socio quodam, qud fantasma accepisset, expauescens arripuit gladiu (05) , minatus in conspectu eiusdem mulieris, filium quem ex ea susceperat interfecturum, nisi illa loqueretur et diceret vnde esset. Quidin quit: Vtibi misero, vtilem perdis vxorem dum cogis affari. Tecum essem, et tibi ben foret, si iniunctum mihi silentium tenere permisisses. Nunc autem deinceps me non videbis, et mox euanuit. Puer autem creuit, et marinum balneum frequentare c pit. Tandem vna dierum fantastica illa mulier coram multis eundem puerum in eisdem fluctibus occurrentem rapuit: quem si verus filius fuisset, mare ad litus expellere debuisset: hc ille. SIGISMVNDVS. Fuitne igitur talis puer verus vel fantasticus? CONRADVS. Ex historia deprebenditur, qud talis puer comedit, bibit, ambulauit, et multis annis educatus fuit. VLRICVS. Pro quo Merlinus et hic puer habiti fuerint prope finem enodabimus: nunc interim ad alias historias pergamus. SIGISMVNDVS. perge igitur. CONRADVS. Helimandus quarto libro quem Vincentius refert pariter narrat, cuius verba bc sunt. In Coloniensi Di cesi famosum et immane palatium Rheni fluminis supereminet, quod iuuamen nuncupatur, vbi pluribus olim congregatis principibus improuiso aduenit nauicula, qu collo alligat cygnus trahebat argentea cathena. Exind miles nouus et incognitus omnibus exilijt, Et cignus naue (02) reduxit. Miles poste vxorem duxit, libero (34) s procreauit. Tandem in eodem palatio residens, et cignum inspiciens aduenttem, cum eadem nauicula et cathena statim in nauem se recepit, et vlterius non comparuit, progenies autem eius vsque (30) hodie perseuerat. Hc Helimandus. SIGIS. Quanquam huiusmodi historiarum autores graues sint: graue tamen non minus est credere talia facta fuisse: et si facta, quomodo talia intelligenda veniant. Etenim, quia dicis te in fine huiusmodi dubia pro tua capacitate resoluere, inquantum pois, velle: ide ad vlteriorem qustionem progredior, videlicet, vtrm Malefic possint futura prdicere, et secreta Principum consilia reuelare? CONR. Audimus, qud Merlinus multa futura prdixit, qu etiam facta sunt, prout ex historijs depre hendimus. Item nonn Balaam, vt testatur scriptura Ariolus fuit, et tamen multa futura prdixit. Item nonn Diabolus in specie Samuelis ad prouocationem Pythonic mulieris prdixit Saul et omne (02) suam familiam in bello ma?????rum, quod factum fuit, vt dicitur Regum primo. Cecidit enim Saul et Ionatbas filius eius in bello, et mortui sunt. SIG. Nonn futurorum cognitor solus est Deus, secretorumque (23) inspector, qui est prima causa et primus motor omnium. VLR. Est namque (30) sed nibilominus tamen Diabolus futura prdicere potest. Videmus enim qud Medici et Astrologi, et clij sapientes homines sp futura prnosticant. SIG. Quamuis futura prdicant, tamen non est necessevt ita eueniant, vnde necessari futura prdicendo non concludunt. VLRIC. Rect arguis colendiime Princeps, quia omnia in potestate Dei, cui nemo est consiliarius nisi ipse sibi. SIG. Vellem enim scire, quomodo Diabolus futura prdicere potest? VLR. Audi verba

beati Augustini in Decreto posita, in c. Sciendum. 36. q. 4. vbi text. Sciendum banc esse naturam Dmonum, vt arij corporis sensus terrenorum cor porum sensum facil prcedant celeritate et propter ari corporis superiore (02) mobilitatem non solm cursus quorumlibet hominum vel ferarum: verm etiam volatus auium incomparabiliter vincunt, quibus duabus rebus quantum ad areum corpus attinet prditi: hoc est, acrimonia sensus, et celeritate motus ante cogitata pronunciant, qua bomines pro sensus terreni tarditate mirentur. Acceit et Dmonibus per tam longum tempus quo eorum vita protenditur, vtrm long maior experientia qum pot est bominibus propter breuitatem vit peruenire, per bas efficacias, quas arij corporis Natura sortita est, non solm multa futura pr dicunt Dmones, verm etiam multa faciunt, qu quoniam bomines dicere aut facere n poossunt., eos dignos quibus seruiant et quibus bonores diuinos deferant arbitrantur: instigante maxim vitio curiositatis, propter amorem felicitatis fals atque terren excellenti temporalis. Nunc quia de diuinatione Dmonum qustio est, Primm sciendum est, illos plerunque (30) prnunciare qu ipsi facturi sunt. Accipiu (05) t enim sp potestatem et morbos immittere, et ipsum arem vitiando morbidum reddere, et peruersis et maioribus terrenorum commodorum malefacta suadere: de quorum moribus certisunt, qud eis talia suadentibus consensuri sunt. Suade (02) tibus miris et inuisibilibus modis per illam subtilitatem corpora hominum non sentiendum penetrando se cogitationibus eorum per qudam imaginaria iussa miscendo, siue vigilantium siue dor mientium. Aliquando autem non nunquam ipsi faciunt. Sed qu naturalibus signis futur a prnoscu (05) t qu in omnem sensum venire non possunt ant prdicunt. neque (30) . n. quia pruidet medicus, quod pruidere nescit bu ius artis ignarus: ide tamen diuinus habe (02) dus est. Quid autem mirum, si quemadmodum ille corporis bumani perturbata vel mortificata temperie, seu bona vel mala futura, prouidet valetudines, sic Dmones in aris affectione sibi notas no (34) bis ignotas futuras pruident te (02) pestates, aliquando etiam hominum dispositiones non solu (05) voce prlatas: verum eti cogitatione cu (05) suis qudam ex animo exprimuntur in corpore tota facilitate prdicunt atque (30) hinc eti multa futura pronunciant alij: videlicet mira qui ista disposita ignorarunt. Hc Augustin. SIGISM. Et igitur ipsis credendum? VLRIC. Prorsus non. SIGISM. Quare? VLRIC. Quoniam ipsi etiam Dmones quandoque (30) falluntur, et e (02) t homines fallunt et decipiunt. SIG. Da exemplu (05) vbi falluntur. VLR. Legitur in legenda sanctorum Simonis et Iud, qud cm Varradach Princeps Regis Babyloniorum aduersus Regem Indorum bello decertare vellet, Magns et ariolos consuluit, vt super euentu belli responsa ab Idolis et Dmonibus reciperent. At Dmones responderunt et prdixerunt grande bellum futurum fore, et ex vtraque (30) parte interfici prliantes. Postquam hoc Varradach audiuit in tristitiam incidit. Apostolis aute (02) Simone et Iudain risum excitatis, ait Dux, me timor inuasit, vos autem ridetis. Dicunt Apostoli, cesset timor tuus nobiscum pax intrauit istam promictem: bodie intermitte profectionem, et cras horatertia venient quos prmisisti cum legatis Indorum, qui pace vestra ad quascunque conditiones gratanter consentientes pactum firmiimu (05) stabilient. Simili modo arioli ridentes, dicentes Duci: Noli Domine bominibus illis credere, mendacibus, aduenis et ignotis qui ide aliqua loquuntur, ne exploratores teneantur. Isti Dij qui nunquam fallunt, dederunt tibi responsum, vt cautus et sollicitus sis. Quid multa? Crastino die venerunt nuncij qui mii fuerant, et nunciauerant it a esse prout Apostoli dixerunt: Ecce (38) Dmones falsi extiteru (05) t, mendacia p (14) dixeru (05) t: et pro (21) culdubi ipsi Dmones si potuissent, et sciuissent, libe (02) ter veraresponsa dedissent: cu (05) illud me (02) daciu (05) eisde (02) Dmonibus in priudicium exierit. Sed qui (33) a futura ignorabant, ide seipsos fefellerunt. Ita habes, (38) e (02) t ipsimet Dmones falluntur. Sedistud not andum est, (38) ipsi Dmones dubitant de euentu eorum qu p (14) dicu (05) t. Quid igitur faciunt cm dubitant? Ait Augustinus in dicto capit. sciendum, Sed ne, inquit, apud cultores suos pondus auctoritatis amittant, id agunt, vt interpretibus suis signorum suorum coniectatoribus culpa tribuatur, quando ipsi decepti fuerint vel mentiti: hc Augustinus. SIGISMVNDVS. Pone exemplum. VLRICVS. Legitur de quodam Principe, qui aduersus Romanos pugnare volens, Deos suo (34) s, id est, Dmones et ariolos super victoria consuluit, qui euentum ignorantes, vt t aliquid responderent, ne futura ignorare arbitrarentur, dixerunt: Romanos te vincere certum habe. Potest autem accusatiuus ille, te, varijs modis con st, ui ita, vt si ipse Dux Ro nanos vicisset, consonum responsioni fuisset: si ver Romanis victus fuisset, responsioni amputari Dmonibus n potuisset. Vnde igitur ambigua obscuritate responsa solent dare. Item sp etiam suaeorum voluntate fallunt, et mendacia dicunt: quoniam pleni suntinuidia, et gaudent dum homines in errorem mittunt et decipiunt. Vnde periculo sum est eis credere, quoniam nescit homo, quando ipsi fallunt, vel fallere pro eorum consuetudine nos volunt. Sic itaque (30) clementiime Princeps habes, quando ipsi secreta scire et futura prdicere possunt: et qud fides in eorum dictis ponenda non est, quia in eis non est veritas. SIG. Satis iam dubiorum nostrorum occasione vosbino inde allegantes audiuimus. Nu (05) c nostri propositi mens finem determinationis appetit, quid igiturtu sentias placet vt detegas. VLR. Qu igitur dubia resolui cupis? CAPITVLVM SEPTIMVM. Sigismv trm Dmones, seu bomines ministero Dmonum point turbare arem, prouocare grandines, et nocere terr: atque (30) hominibus morbos inferre, seu bominem sterilem facere? VLR. Dico qud no (34) n possunt, nisi quando et quibus, ac inquantum Deo excausa Maiestatem suam mouente conceditur. SIG. Super quo fundas hanc conclusionem? VLR. Super prius deductis. insuper Ioannes Damascenus, lib. 2. ait: Non habent Dmones virtutes aduersus aliquem, nisi Deo dispensante concedatur, sicuti in lob et in

porcis, permiione ver Dei facta, et fortitudinem habent et transmutantur, et transfigurantur, in quacunque (30) volunt figuram sacundum imaginem, id est, fantasiam. Item Gregor. in dialogo, libr. 3. ait: Absque (30) omnipotentis Dei conceione, nullam habet potestatem contra bominem malignus spiritus, qui etiam in porcos transire no (04) potuit, nisi permissus. SIG. Quid est hoc, dicere, in porcos transire non potuit? VLR. In Euangeliolegitur, qud cm Christus Dmoniacum curasset, et multas legiones Dmonum ab eo eiecisset, petiuerunt Dmones, licentiam Domino, vt porcos ingredi possent, qua data, intraueru (05) t poicos, et in mare irruerunt, et c. Ecce qud Dmones non audebant porcos intrare, et eos molestare, nisi prius Deo obtenta licentia. SIGIS. Cognoscoitaque (30) qud cm eisdem Deo permissum fuerit, qud extunc nocere possunt? VLR. Rect cognoscis. Vnde ait Hieron. super Ps. 33. Itaque (30) de quibusdam in Psalm. dicitur: Fiat Angelus Domini persequens eos, id est, Diabolus seu spiritus malus, quia Dominus creauit illum, et in sua habet potestate. Ecce ex hoc habes, qud sp Deus concedit Diabolo, vt persequatur homines. Item beatus Augu. de diuinatione Dmonum ait: Accipiunt autem sp potestatem et morbos immittere: et arem vitiando morbidu (05) reddere, et peruersis malefacta suadere. Nam beatus Aug. in lib. 3. de Trinitate ait: Ex ineffabili aucem Dei potentatu fit, quod point mali Angeli si permitterentur: ide ver non possunt, quia non permittuntur, SIGIS. Cm aute (02) Dmonibus talia facere Deo permittitur, possunt ne tunc pro eorum libito facere quantum volunt? VLR. Non, nisi tantum quantu (05) eis facere permittitur: and ide Augustinus eodem locoin libro 3. de Trinitate ait: ide non possunt, quia non permittu (05) tur. Subiungit etiam, dicens: Neque (30) enim alia occurrit ratio, cur Magi non potuerunt facere cinifes, qui ranas serpen tesque (23) fecerunt, nisi quia maior aderat probibentis Dei dominatio per spiritum sanctum, quod eti Magi confei sunt, dicentes: Digitus Dei est, et c. prout Exo. cap. septimo dicitur. Vnde Io (34) annes Chrysostomus super Mathum libro primo ait: Homines autem, non quantum vult, tentat Diabolus, quoniam quantum ad senunquam cessaret tentatione, neque (30) enim habet alium actum. Non enim manducat nec dormit, nec aliud operatur, nisi vt tentet, fallat, et subuertat, biccibus illius est. Ecce ergo, qud loannes Chrysost. dicit, non qutum vult, et c. tentat, et c. Vnde inlibro 2. senten. distin. 7. Petrus Lombardus ait: Dmonum autem scientia et virtute exer centur etiam artes Magic quibus tamen tm potestas qum scientia Deodata est, vel ad fallen dum fallaces, sicut gyptios, et etiam in ipsos Magos data est: vt eorundem spirituum operatione viderentur admirandi, quibus erant damnandi, vel ad monendum fideles, ne tale quid facere pro magno desiderent, velad exercendum seu probandum iustorum patientiam: nec putandum est, Dmonibus hancrerum visibilium materiam ad nutum seruire, sed Deo potius, quo hc potestas datur. SIGISM. Nunc si poibile foret, te duce cuperem scire, quando Deus gloriosus Dmonib. concedat, et permittat nocere terr et hominibus, acsubuertere arem et aquas, et c. VL. Grauis est hc qustio, quis. n. nouit Dei voluntate (02) ? vnde clamauit Apost. Paulus ad Roma. 11. O altitudo diuitiarum, sapienti et scie (02) ti Dei, qum incomprehensibilia sunt iudicia Dei, et inuesti gabiles vi eius, quis enim cognouit sensum Domini, aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei. SIGISMVNDVS. Etsi arcana cuncta Dei inuestigare non liceat, loquamur tamen quantum nobis ab alto de gratia conceditur. VLR. Dicoitaque, quod spenumero aris perturbationem, tempestates, tonitiua et alia absque (30) ministerio Dmonum posse fieri, et dispositione naturali, Planetarumque (23) motu, diuina bonitate astracursus suos agere permittente, et de illis causis satis Philosophi tractent, prout Aristoteles in libro Meteororum scribit. SIGISM. De bocnon est dubium, quin naturali motu talia fieri point. Sed qustio est, quando Diabolo concedatur hc faciendi potestas. VLRICVS. Misericordiimus Dominus Deus, qui singulari sua pijima prouide (02) tia ob vtilitatem hominum disponi quandoque (30) talia permittit, in p nam correctionis peiorum, quandoque (30) in tentationem augmentandorum meritorum, quandoque in prodigium futur gratiarum actionis. SIGISMVNDVS. Quomodo igitur Deus peccata in hoc punit? VLR. Qudoque (30) scienter, quandoque (30) ignoranter. SIGISM. Quomodo scienter? VLR. Vtcm bomines puniuntur manifest, scienter aspiciu (05) t propter delicta sepunitos fuisse. Sic cognoueru (05) t homines in Sodom et Gomorr subuersione, se ob peccata eorum punitos fuisse. Sic etiam, cum cunctis videntibus Abyron et Daibanterra absorbuit. SIGISMVNDVS. Sed quomodo ignoranter? VLRICVS. Hicpunctus respicit prsente (02) materiam. ignora (01) ter itaque (30) quandoque Deus punit peccatum per Angelum, quandoque (30) per hominem, quandoque (30) per Diabolum. SIG. Prbe vbiper Angelum correxit? VLR. Dicitur. n. Esai 37. Cm Sennacherib venisset ad obsidendum Hierusalem, egressus est Angelus Domini, et percuit in castris centum et octoginta quinque milia virorum: ecce itaque, qud Deus per Angelum suum puniuit superbiam Assyriorum, tot millia eorundem occidendo. Sie duritiam Pharaonis et gyptiorum puniuit per Angelum omnia primogenita gyptij interficiendo. SIG. Quomodo autem punit per homines? VLR. Exe (02) pla plurahabesin c. Remittuntur. 23. q. 5. in ver. Hinc notandum, et c. Itaque (30) populus Hebrorum per Nabuchodonosor. Item per Antiochum. Item per Titum et Vespasi anum punitus est, et c. Dicit enim ibi textus: Assur, id est, Seacherib, erat virga furoris Domini: quia per eum innumer as gentes diuina iustitia flagellare disposuit. Sic Attila Rex Hunnorum flagellum Dei sese nominauit. Item subiunxit textus: Ipse ver Assur n cognouit, quia in superbiam elatus, victoriam quam assecutus fuerat, non diuin potenti, sed suis viribus attribuit. Vnde ctra eius superbiam loquitur dominus: Nu (05) quid gloriabitur serra contra eum qui secat, aut exaltabitur securis contra eum qui cedit in ea: hc textus in dicto ca. Remittuntur. 23.

qust. 5. SIG. Nunc ad tertiam speciem, scilicet quomodo per Diabolum punit. VLRICVS. Et boc ad materiam facit. Audiuimus enim supr in Psalmo supra Prophetam dicentem: Fiat Angelus Domini, Diabolus, perse quens eos, et c. cum alijs enumeratis auctorit atib. Et ita affligitur qn (31) qs peccator in corpore: quandoque (23) in rebus. In corpore videmus torqueri Energuminos, Dmoniacos et obsessos: sic etiam videmus propter peccata multas infirmitates bomines contrabere. Et ide dixit textus in ca. Cm infirmitas. de p nit. et remis. vbi ait: Cm infirmitas corporalis nonnunquam expeccato proueniat, dicente Domino lguido quem sanauerat: Vade et noli amplius, peccare, ne deterius aliquid contingat. Prsenti decreto statuimus et prcipimus Medicis corporum, vt cm eos ad infirmos vocari contigerit, ipsos ante omnia moneant et inducant vt Medicum animarum aduocent, vt postqum fuerit bomini de spiritu aliremedio prouisum, ad corporalis medicin remedium salubrius procedat, cm cessante causa cesset effectus, et c. hctextus. Exemplu (05) habes de Nabuchodonosor Rege Babyloniorum, qui propter peccatum superbi tantis calamitatibus mentis et corporis effectus fuit, vt quadrupes incederet, boue (02) se fore arbitratus, gramina comedisse dicitur, et c. Vnde succedit tex. in cap. Si per sortiarias, tricesima tertia qustione prima, vbitextus: Si per sortiarias atque (23) maleficas artes occulto sed nunquam in iusto Dei iudicio permittente et Diabolo prparante concubitus non sequitur, et c. Ecce canonem determinare, quod occulto Dei iudicio procurante Diabolo bomo male ficari potest. Et sic habes, qud Deus in ferendis p nis vtitur Diabolo pro ministro. SIGISM. Quomodo igitur Malefic mulieres asserunt, et credunt, seipsas talia facere, videlicet turbare arem, procreare tempestates, morbos inferre bominibus? VLRIC. Ips duntaxat pro earundem stultitiam se talia facere credunt: et tamen sua credulitate decipiuntur. SIGISM. Vt quo? VLRIC. Nam cum vt Diabolus ex mo (34) tu clementorum cognoscit mutationem aris, et tempestates fieri debere: quas tamen ipse Diabolus, vt supra diximus, facilius et citius, quam ho (34) mo prscire pocerit: Vel dum diuina permiione aliqua plaga, et peccatorum correctio super terram iusto Dei iudicio cadere debet: cuius quidem plag, et correctionis ipse executor diuina prouidentia deputatur: ita vt buiusmodi plagam prnoscit futuram, ex tunc c mouet mentes buiusmodi Malckiesarum mulieru (05) , aliquando eisdem persuade (02) do: aliquando ob inuidiam, quam tales scelerat mulieres aduersus proximum gerunt, in vindictam mouendo easde (02) sollicitat, quasi ipsas mulieres doceat buiusmodi tempostates, et aris turbationes prouocare. SIGISM. Quid facit igitur, cum easdem docet: aut quomodo ipsas instruit, vt ips mulieres buiusmodi incommoditates prouocent: et suo maleficio perficiant? VLRIC. Consulit et docet eas aliquid stultum et fatuum facere: Et quod ad huiusmodi factum nibil pertinet. SIGISM. Sistultum, quid igitureos docet? vnde nanque (23) prouenit, qud postquam mulieres buiusmodi documenta sequuntur, pro earundem voluntate tales tempestates succedunt et eueniunt? VLRIC. Ecce cum Diabolus pruidit, vel ex cursu natur, et eteme (02) torum, vel ex permiione diuina, super aliquam terram plaga minfligere debere, sibique (23) potestatem facie (02) di concessam esse: et sic huiusmodi euentum alis futurum fore: perficit vt mulieres buiusmodi scelerat credant, se ex doctrina Diabali talia efficere: Diabolus instruit easdem, vt quandoque (30) accipiant lapides silicis, et versus Occidentem pst tergum proijciant: aliquando vt arenam aqu torrentis in arem proijciant: aliquando qud in vna olla pilos porcorum bulliant: aliqudo (38) trabes vel ligna in ripas transuersaliter collocent, et sic de alijs facultatibus. Et tamen talibus faciendis communiter Diabolus prfigit eis diem et boram, vnde fatu buiusmodi mulieres Diaboli doctrin credentes, talia et alia his similia faciunt. Itaque (30) postquam ips talia fecerunt, acsuccedentibus tempest atibus, grdinibus et alijsin c moditatibus, quas Diabolus alis in tali tempore nouit, vt prmissum est, pro futuras, ex tunceredunt ill scelerat fatu mulieres euentu (05) buiusmodi ex facto earu (05) proceisse: cum tameu talia earum facta non possent vnic guttam prouocare. Verm ex pst muiusmodi mulieres gratificantur Diabolo, adorantes eum, et immolantes ei bolocaustomata, vel qui (33) d aliud eidem offerentes. Nam quis tm bebes mentis est, qui credere posset, (38) ex huiusmodi fatuitate et mulierum stulta opertione, vna tam immensa sphra aris et alia eleme (02) ta debere (02) t cmoueri interim, vt grdines et fulmina pro (21) uocarentur? SIG. sed quid ad hoc dicis? videmus namque (23) vn totam speterram per (35) iclitari, in qua nonomnes hies deliquerunt. VLR. Sp iustus perijt cum impio: sic eti ques punitur pro (21) alio. Nam Gen. 19. legitur, qud du (05) Sodoma et Gomorra pro (21) pter peccatu (05) submers fuerunt: cert pariter ali ciuitates cumeis perierunt propter vicinitatem, vt Segor et Iegor: et tamen h ciuit ates non peccauerunt. Sic Regum secundo videmus, du (05) Duid corum Domino populu (05) numerando peccasset, qud propter peccatum Dauid, et sic vnius hominis, multitudo hominum, et sic multa milia hominum perierunt et mortui sunt. Cm autem legimus, Deum tam innumeram multitudiuem hominum percuisse propter peccatum numerationis vnius duntaxat hominis, quomo (34) do igitur puniet Dominus populum suum propter grauiora peccata, vtputa propter Hresim et blaspbemias? Cm autem tales mulieres, vt ait textus in capitu. Episcopi. 26. qustione quinta, Deum abnegant, et se Satan tradunt, Diabolum adorantes, et sacrificia sibi offerentes, quis dubit at, quin vna tota villa, in qua tales scelerat mulieres degunt et toller ant, infelicior omne et buiusmodi ruinam diuin ex maiest atis vltione timere habeat. SIGISM. Videmus itaque (23) determinationem duarm causarum, quibus Diabolus nouit futuras tempestates, videlicet, causam motus astrorum et dispositionis naturalis: alteram diuin vltionis seu correctionis peccatorum. Quid igitur erit, cm buiusmodi nocumenta probis et iustis bominibus euenerint? VLRICVS. Posuimus superius etiam alias vias

diuin permiionis, videlicet, qud quandoque (23) in tentationem iustorum ob augmentandum meritum permittit Deus. SIGISM. Ostende. VLRIC. Nonn Iob instus, et laudans Deum erat? Et tamen tent auit eum Domnus in bonis, agris, armentis, et gregibus: et ex pst in corpore, dando tentandi potestatem Diabolo, quietiam eumgrauiimo vlcere percuit: et quia bis omnibus repertus est lob patiens et bumilis, vnde apud Deum meruit. Nonu Beatus Antonius eremita, vir religiosus et Deo amabilis fuit, nonn spius Diabolo tentatus, et grauiter percussus, donec quasi defecisset, acvt sic meritum ampliatum eius fuit. Legitur enim in legeoda eiusdem, qud Antonio in quodam tumulo latitante multitudo Dmonum eum it a cede varia lacerauit, qud minister eius de villa veniens, quasi morcuum proprijs bumeris ad vill bospitium reportauit: quo audito, conuenerunt vicini, et cm pst planctum funeris mediaiam nocte dormirent, Antonius subit reuiuiscens, vocato ministro, fecit se in silentio ad tumulum reportari, ibique (23) ex prioru (05) vulnerum dolore prostratus, cm ex animi virtute conflict um Dmonum prouocasset, et statim illis in varias bestiarum formas mutatis, ab eoru (05) dentibus, cornibus, vnguibus laceratus fuisset, subit radius quid luris Dmones et tenebras fugauit, statimque (23) sanatus, Christu (05) prsente (02) intelligens dixit: Vbi eras Iesu bone, vbi eras, quare principio non affuisti, vt curares vulnera mea. Et vox ad eum facta: Antoni inquit, hc eram: sed expectabam videre certamen tuu (05) nu (05) c aute (02) , quia viriliter dimicasti in tote orbete faciam nominari. Hc Vincentius in bistoria lib. 14. recitat Athanasium notasse. Vnde dicitur Ia. 1. Beatus vir qui suffert tentationem, quia cm probatus fuerit, accipiet coronam vit. CAPITVLVM OCTAVVM. SIgism. Nunc satis habeo, ex facto talium mulieru (05) , neque (23) tempestates, grandines, seu alia mala fieri posse, sed duntaxat vel ex motu naturali, vel permissione diuin bonitatis, qua vel in p n vel in meritum ex sua ineffabili pietate talia euenire Diabolorum ministerio permittit. Idcirc placet iter nu (05) c ad alias qustiones dirigere. Vtrm Malefici et Strig point ministerio Dmonu (05) seipsos, ac alios homines in alias formas specierum seu animalium mutare? VLRIC. Ex causis supra dictis possunt attamen apparenter et sic prstigijs facere. SIGISM. Quidnam est prstigium? VLR. Ars transformandi formas iuxta apparentiam. Prstigium dicitur quasi prstringens oculos prout ait Isidorusety mologiarum li. 8. Ita vtipsi Dmones prstringendo oculos faciant apparentiam, qua bomo iudicat rem alterius form esse, qum sit, ita vt quis videns bominem, credat eum esse asinum vel lupu (05) , et tame (02) vnusquisque (30) retine at form suam, quamquae (16) oculi nostri decipiantur, et ad ali speciem erroneo iudicio deducantur. Sic Simon Magus perstrinxit oculos Nero (34) nis, et carnificis, qui decollando arietem credidit se Simo (34) nem deco (34) lasse, in oculis suis ministerio Diaboli per (35) strictis deceptus. Item legitur de Sancto Machario gyptio eremita, prout recitat Vince (02) tius li. Hymnor. 18. (38) ium gyptius quidam amore vesano alien vxoris arderet, nec ad effectum concupiscenti peruenire posset: eo (38) illa virginitatem su coniugis nimis amaret, et maleficum precatus est, vt aut ab ea se amarifaceret, aut marito proprio repudiari, qui multis illectus muneribus, solito (34) su artis ingenio fecit illam equam videri. Itaque (23) vir eius turbatus, quumequam suo lectulo iacentem videret, ingemiscens flebat: eo qud illam alloquens, nullum responsum audire poterat. Adductis erg presbyteris, quid illa pateretur o (34) stendit, et ne sic quidem calamitatis causam agnouit. Illigatam igitur eam in morem iu me (02) ti ad desertum duxit. Cum autem iam vill sancti Macharij propinquare (02) t: monachi arguebant eum, cur cum equa ad monasteirum veniret. Et respondit, Vxor inquit meahcfuit: sed in equam conuersa. Iam tertia dies est, ex quo cibum non sumpsit. Quod cum sancto Machario, cui iam Deus hoc ipsum notum fecerat, retulissent: Vos inquit equi estis, et equorum oculos habetis. Illa namque mulier est: nec in illam naturam transfigurata videtur: nisi in eorum oculis qui prstigij vanitate falluntur. Mox aquam ei benedictam infundens, oratione completa subit eam omnibus videri feminam fecit, eamque (23) reficiiussit, et cum viro suo reuerti, dicens. Nunquam communione sanctorum mysteriorum, neque (23) ab Ecclesi oratione d iscedat. Hc enim idcirc perpessa est: quia per quinque septimanas mysteria diuina non aitigerat. Ecce igitur, qud non omnium oculi erant perstricti: quia oculi beati Macharij non erant perstricti. SIGIS MVND. Profect hc Historia multum facit ad propositum. VLRIC. Cert quadam vice ea de re cum colendiimo domino Ottone, ex Comitibus de Sonnenberg, Episcopo Constantien: qui etiam multarum rerum cognitionem habet, ac literis pro magno desiderio intendit, disputaui: Hiceandem historiam in medium attulit, qu me in materia prstigij, propter eiusdem domini Episcopi auctoritatem, et frequens studium suum, cuius etiam ego humilis famulus existo, et sub clementi eius etiam alijs me foueo, plurimum mouit. SIGISM. Cuperem audire aliquos modos, quibus apudoculos hominum vne res apparere pro alia poit. VLRIC. Saluo iudicio melius sentientium, duos vel tres adducam, secundum qud ego meo ignaro ingenio colligere potui: et iuxta mentembeati Thom super 2. sente (02) tiarum, distinctione ectaua: ac aliorum Doctorum videtur mihi dici posse, qud vno modo Diabolus poit ludificatione sensus nostros ab inferiori mouendis fantasmata, et similitudines rerum existentium in virtute imaginatiua fasienda eas adorgana sensuum exteriorum defluere: sicut quandoque (23) contingit in somnijs. Nam ex motu fantasmatum in somnijs, cum defluxu eorum adorgana sensuum exteriorum, sicut ad oculum vel tympanum, in quo fundatur auditus, et sicut visus in oculo apparet nois, qud multa videamus at que (23) audiamus. Ita nobis vigil antibus aliquando apparet, qud multa videmus, sicut patet in freneticis, et acut febricit antibus, et c. Secundo modo ex vehementi conuersione intentionis ad fantasmata, qu facit, vt similitudo reires ipsa videatur: sicut Augustinus dicit, qud

quidam tanta conuersione recogit abat cuiusdam mulieris imaginem, quod ei carnaliter commisceri vigilans videbatur. Cm igitur Dmon non ignoret hos modos, dico, (38) Dmon poit ita organa sensuum disponere, qud vna res apparebit alia: Sicut ex abu (05) dtia humoris Choleriei, videtur gustui (38) omnia sint amara, cm tamen aliquando sint dulcia, et descensu humoris sanguinei vel vaporum ignei ad oculos, videtur nobis qu exterius apparerent (38) fint rubea. Secund dico, qud Diabolus potest ita disponere medium, qud vna resvidetur alia. Et secundum sanctum Bonauenturam, aliqudo ex dispositione candel per artem confect pale videntur serpentes esse, et huiusmodi experimenta etiam multa fiunt ioculatoribus. Cum autem Diabolus Magister sit ioculatorum, nemini dubium, quin subtilius Diabolus hc operaripoit. Item aliquando non res, sed similitudo rei et figura videtur: ita secundum glossam Beati Augustini Beatus Petrus viditistudvas submitti de c lo in terram, in quo erant omnia quadrupedia, serpentia terr et volatiliac li, vt dicitur actuum Apostolorum decimo, qu nempe non corpora erant, sedimagines. Eadem visione beatus Benedictus totum mundum vidit. Nam inlegenda sua dicitur, qud totus mundus, velut sub vno solis radio collectus, ante oculos eius adductus est, ecce qud erant rerum imagines. Ex prmissis itaque (23) inducitur ad alias qustiones. CAPITVLVM NONVM. Vtrm dict mulieres conueniant ad conuiuia, mutu bibant et comedant, et sibi mutu loqutur, ac seinuicem cognoscant. SIGISM. Gauderem etiam opinionem tuam desuper audire. VLRIC. Ex prdictis satis cognouisti, quomodo quandoque (23) in somno, quandoque (23) in vigilijs fit reprsentatio imaginationum, tm fortium, qud homo credit se essentialiter hoc vel videre vel facere. Audistietiam, qud Diabolus quandoque (23) perstringit oculos et alios sensus hominum, vt homines autument, se hoc vel hoc facere. Etenim vt me satius intelligere poitis introducam historiam in legenda sancti Germani. Dicitur enim ibidem, cum prdictus sanctus Germanus quadam nocte hospitatus fuisset, in vna domo, et post c nam mensa iterum pararetui: admiratus saisctus Germanus, ipse qusiuit ab hospitibus cuidenu mensa pararetur. Qui cum dicerent: qud illis bonis viris et mulieribus, qu nocte incedunt, mensam prpararent. Nocte itaque (23) illa statuit sanctus Germanus vigilare. Et ecce vidit multitudinem ad mensam, in formis et figuris virerum et mulierum venientem, qui eis prcipiensne abirent vel recederent: cunctos defamilia domus istius excitauit, qusiuitque (30) ex illis si personasillas cognoscerent? Qui cum omnes vicinos et vicinas dicerent esse, misit ad domos singulorum et ecce insuis lectulis sunt inuenti et admirati. postea Dmones per sanctum Germanum se esse spiritus malignes et peruersos dixerunt, qui sic hominibus illudebant. Ecce qud spiritus se loce illarum personarum ostendere possunt, ita quipp, vt homines existime (02) t, hmi imagines veras personas fore. Et sic ex illa habes historia, qud eadem hora home potest esse in vno loco, et nihilominus per spiritum apparere in alio, sicut illi homines hora noctis fuerunt in domibus, et in lectulis suis, et eadem hora eorum imagines prstigio Diabolico apparuerunt in domo hospitis c nantes. Sic etiam de Simone Mago dicitur inlegenda sancti Petri: qud Simo eadem hora in conclaui erat cum Nerone, et foras loquebatur populo, id est, imago eius per Diabolu (05) for as loquebatur populo. Sicine (02) in honis spiritibus et Angelis contingere solitum fuisse legimus. Nam Beato Ambrosio apparuit, quando faceret officium in exequijs sancti Martini in ciuitate Thuronen. Dixit ei: Ego funeri exequium prbui: sed vltimam orationem vobis excitantibus explere non valui. Et reuera ita inuentum fuit, sicuti ipse retulit, et tamen ipse Ambrosius eo tuncin ciuitate Mediolanensi fuit: qu ad plures ditas distat Thuronis. Vnde secundum gidium in quodam quodlibeto dicitur, qud bonus Angelus in forma Beati Ambrosij fuerit in ciuitate Thuronen. et corpus Beati Ambrosij fuerit in ciuitate Mediolani. SI CISMVNDVS. Ad quem finem properat hc instructio? VLRICVS. Ad hoc, vt concludam, qud homines sp existimant, se videre alios homines in certo loco constitutos, quorum tamen imagines duntaxat, vel in spiritu hono vel malo vident. SIGISMVNDVS. Sed quod econir, anne quandoque Pythonic mulieres credunt, se proficisci in alium locum, cm tamen remaneant in domo sua? VLRICVS. Superius iam audiui exempla: vnde spius credit homo se esse in alio loco vbi non est: ergo ben dicit textus in capitulo Episcopi, vigesima sexta qustione quinta, vbi ait: Illud etiam non est omittendum, qud qudam scelerat mulieres retr post Sathanam conuer s, Dmonum illusionibus et fanta smatibus seduct, credunt et se profitentur cum Diana nocturnis boris, Dea Paganorum, vel cum Herodiade et innumera multitudine mulierum equitare super quasdam bestias: et multaru (05) terrarum spacia in tempestate noctis silentio pertransire: vel eius iuionibus obedire velut domin et certis noctibus ad eius seruitiu (05) euocari: sed vtinam h sol in perfidia su perijssent, et no (04) multos ad infidelitatis interitum pertraxissent. Nam et innumera multitudo hac falsa opinione decepta, veraesse credit, et credendo recta fide deuiat. hc textus. SIGISM. Nnne cteri homines possunt equitare et ambulare de loco ad locum tm de nocte, qum de die? Quidigitur ipsis talibus mulieribus obstat? VLRIC. Certe non denego, quin huiusmodi mulieres et equitare et ambulare, tm super asinum, equu (05) , houem, seu camelum point et c. sicuti alij homines, et more aliorum hominum. Et sic secundum cursum naturale (02) . Nos autem ineo casu loquimur, qui se vltr cmunem hominum cursum extendit: videlicet, vt non pointin vna hora ad decem vel viginti miliaria proficisci. SIGISM. Si igitur non vadunt de loco ad locum, et conuiuia visitant, vt dicit supr adictus textus, vnde igitur prouenit, qud homines in alijs ciuitatibus existentes, quos nunquam antea viderunt, cognoscunt? VLRIC. Ex prmiis claret solutio: quoniam per impreiones imaginationum seu repr sentationem imaginum ministerio Diaboli factam hoc percipiunt: credentes se sensus corporalis p (14) sentia cognouisse. SIGISM. Saturati

sumus de prmiis disputationibus, nunc de vlteriori qustione interrogemus: videlicet, an Diabolus poit in forma hominis cum huiusmodi mulieribus incubando commisceri, Et an ex huiusmodi coitu point pueri nasci? CAPITVLVM DECIMVM. An Diabol9 poitin forma hominis cum huiusmodi mulieribusco (04) misceri? VLR. Qua (01) uis insuperioribus plen cum auctoritates et rationes: tum eti exempla et histori pro (21) decisione huius satis sint introduct, vt tamen finem materi aggrediamur, Dico, (38) ex incubo et muliere non procreatur homo. Nec vnquam inuentus est homo, qui ex spiritu et muliere natus sit, prterquae (16) Saluator Dominus noster Iesus Christus, qui (33) summi Dei patris misericordia dignatus est, sine commixtione virili, de spiritu sancto ex gloriosiima virgine in mundu (05) nasci. Absit igitur apud me, qud homo sine hie de spiritu et maledicta muliere debet nasci. Nec obstat, (38) in com dia Plauti poet de Amphitryone legitur, (38) Hercules ex Ioue Deo, et Alcumena muliere Amphitryonis natus sit: et sic medius fidius dicatur quasi medius filius qui (33) a fabula Potarum nefandiima fictio est. SIGIS M. Quid igitur respo (04) des ad allegat glossam Genesis 1. vbi dicit, Gigantes extali coitu natos extitisse? VLRIC. Dico, qud glossa opinatiu loquitur, et non concludit. SIGISM. Quomodo autem saluas textum, qui dicit, qud exinde natisunt Gigantes? VLRIC. Dico, qud eo tunc surrexerunt Gigantes, bc. homines potentes et magnifici, qui propter eorum pote (02) tiam et Magnanimitatem dicti sunt Gigantes. SIGISM. Quid igitur de Merlino in Britnia supradicto sentis? VLRIC. Sentio (38) fuerit verus homo. SIG. Cuius filius? VLRIC. Vtriusque (23) homi (03) is, tm viri qum mulieris. SIGISM. Quomodo igitur mater eius coram Rege Britanni confessa fuit, eum de incuboconcepisse? VLRIC. Me iudice errauit mulier Dmone illusa, credensse Merlinum de semine incubi genuisse. SIGIS M. Vnde igitur conceptus est talis Merlinus? VLRIC. Sic arbitror, quia fort mater Merlinise Diabolo, proh dolor, dedicauit: v Diabolus imaginationemeius, vt prmissum seducens, sensusque (23) eiusdem perstringens, quasi eidem commisceretur: cuius e (02) t corpus forte per prstigium tumidum fecit, quasi f tu grauida incederet: ac adueniente tempore, ficti partus flatum diuina permiione propter eiusde (02) mulieris incredulitatem in corpore eiusdem moueri: vnde ipsa existimans se grauatam et f cundam, ac prolem parere debere. Ita que (30) ipse Diabolus diuina permiione obincredulitatem mulieris in ventre eiusdem dolorem immiserit, et huiusmodi flatum extinguendo et alium puerum his alicubi furatu (05) supponendo, apparenti fecit occulto suo prstigio, quasi talis puer de tali muliere natus fuisset, quem expst mater suscipiens, credens de corpore suo exijsse, enutriuit. cm tame (02) talis puer ab alijs hominibus prnatus fuerit, et per Diabolum subtractus, SIG. Sic audio, qud Diabolus potest homini subtrabere puerum suum: et deferre ad alium locum et supponere alteri? VLR. Permittente Deo potest, prsertim non baptizatos pueros surripere. SIGIS. Ostende hos exemplo vel auctoritate. VLR. Diabolu (05) super puerum non baptizatum habere potestatem, suscipe auctoritatem ex decretoinc. Poste et inc. sacerdos. deconse. dist. 4. vbi tex. Sacerdotes cm per exorcismi grm manum credentibus imponunt, et habit are maligno spirituin eorum mentes contradicunt, quid aliud faciunt, nisi (38) Dmonia eijciunt? Item tex. 3. c. Dehinc eadem dist. dicit: dehinc iterum exorcizatur Diabolus, vt suam nequitiam cognoscens, iustum super se DEI indicium timens, recedat ab homine, nec iam contendat arte sua subuertere. Ecce qud Diabolus arte sua potest subuertere pueros non baptizatos. Ex his infero ad proles et pueros, quos vulgus opinatur de milite Coloniensi per mulierem procreatos, prout superius in historia latius tractatu (05) est. SIG. Dic quso, pro quo namque (30) habuisti illum militem incognitum? VLR. Proincubo et Diabolo. SIGIS. Pro quo autem filios? VLR. Egosaluo tamen iudicio melius sentientium reputo illos pro veris hominibus: alicuitamen subtractis, et ibi, vt prmissum est, suppositis. SIGISMVNDVS. Qualem autem existimas illam mulierem fuisse, vt supra dictum est, Ciuis ille Sicili in mari arripiens vxorem auxit? VLRICVS. Prosuccuba, et sic pro Diabolo. SIGISMV NDVS. Pro quo autem repuias filium per ipsam vt putal atur genitum, et poste in mari per eundem e eptum? VLR Pro Diabola, qui sic in forma pueri apparuit. Nam et Helimandus in eadem historia sentit, inquie (02) s, si talis puer verushomo fuisset: nemini dubiu (05) , quin postquam mater eundem in mariarripuit, et submersit, mare ipsum tanquam cadauer ad littus eiecisset, quod tamen non fuit factum, quia talis puer disparuit, et amplius visus non fuit: natura autem maris est omnia cadauer ad littus proijcere. SIG. Nonne plures opinantur, qud Diabolus vt succubus poit cum viro coire, et sperma assumere, acex pst, vt incubus in muliere proijcere, et exinde prolem gencrare. VLR. Mihi non videtur fieri posse: dato enim, qudsperma taliter colligere et immittere posset: hoc tamen ad generandum non sufficit: quoniam Consiliator differentia 15. ait sic. Scire debes, qud istud membrum, puta testiculi, non est princeps virtutis generatiu quamuis virtusin eosit, vt opinatur Galenus, quia illud non potest agere suam operatione (02) per se: nisi per spiritu (05) emissum corde temperatum quantitate et qualitate, propter quod (36) virtus cordialis, qu mensurat hu (05) c calore (02) , vt poit faceresuas operationes, sit principaliter generatiua, et virtus qu est in hoc membro, est eius seruiens: et si aliquidin hoc habet, dominium est illud particulare. Vnde mibi videtur ex illa Theorica, (38) cum Diabolus huiusmodi spiritum corde principiantem et illgenerationis virtutem assumere non posset, clarum erit, (38) quamuis forte assumat sperma ex proiectione duntaxat huiusmodi spermatis, alijs n comitantibus nibil generari poterit. SIGISM. Ex supradictis et i deductis video, tepedem figere super eo, (38) aut huiusmodi pueri sint Fantastici: aut ver alibi surrepti et suppositi. VLRIC. Ben habet et in illam partem videtur declinare Vincentius in 4. li histori naturalis in c. 128. SIGISM. Nunc satis mutu internos hac de re

disputauimus. Expedit pro (21) memori tenacitate, vt nu (05) c determinationis conclusiones paucis verbis per Epilogum detegere coneris. VLRIC. Saluoigitur iudicio Doctorum quorumcunque (23) melius sentientium, quorum determinationi me submittere non recuso, quantum mihi visum fuerit, dicam. Est igitur me opinionis determinatio Prima, qud Diabolus neque (23) per se, neque (23) ministerio hominum potest elementis, hominibusque (23) et animalibus nocere: vel homines ad generandum impotentes reddere: nisi quando occulto Dei, sed nunqum iniusto iudicio vel ob p nam delictorum nostrorum, vel ob meritu (05) tentationis nostr augmentandum: siue ob diuin Maiestatis gloriam magis timendam, et per nos cole (02) dam: seu aliam causam Deum mouente (02) , ipsaclementiima Pietas permiserit. Secunda determinatio est, qud cm ipsa Dei prouidentia occulto su honitatis iudicio Diabolo nocendi potestatem permiserit: qud ipse Diabolus buiusmodi potestatem amplius extendere, qum sibi summo Deo concessum fuerit, non poterit, et c. Tertia determinatio, qud quamuis Diabolus permittente diuina Cleme (02) tia, ob incredulitatem hominum, vel aliam causam superius enarratam, posset perstringere oculos, aliosque (17) ue sensus hominum obstruere: ita vt homines credant se alicubi esse, vbi tamen non sunt, vel videre id quod in setale non est, vel apparere aliter qum sit: hominem tamen vel animaliain aliam speciem veraciter immutare non potest. Quarta determinatio, qud huiusmodi mal mulieres per multa miliarium spacia in noctis silentio non proficiscuntur: nec mutu taliter profici scendo conueniunt. Sed duntaxat ipsis somniantibus, vel imaginatione forti, vt prmissum est, laborantibus, per reprsentationem specierum similitudinarium Diabolo eis impressarum, hc et alia ipsis apparent, qu poste vigilando ver sibi accidisse, sicillus credunt. Quinta determinatio, qud Diabolus, siue vtincubus, siue vt succubus pueros generare nullo modo potest: Sed huiusmodi pueri si inuenti fuerint, vel suppositi pueri, vel fantastici existunt. Sexta determinatio, qud solus Deus futurorum certus est inspector: et solus cogitationes hominum nouit, quodque (23) Diabolus per se, siue Magos seu Maleficos vera et futuna prdicera alteri non potest, nisiea qu ipse pro subtilitate natur su prior ex consideratione astrorum, et elementorum dispositione accidere debere noscit, vel qu accepta licentia Deo facere intendit: vel hominibus ad faciendu (05) persuadere ineorum mentes suggerendo proposuit: vel qu ex moribus et gestu hominum coniecturando deprebendit: nihilominus tamen ipse spe fallit, et fallitur. Septima determinatio, qud quamuis effectualiter huimsmodi maledict mulieres nihil efficere possunt, nihilominus t, quia instigante Diabolo tales multeres, vel ob desperationem, vel panpertatem, vel odia vicinorum, vel alias rentationes per Diabolum immissas, quibus non resistunt, vero et pijimo Deo recedentes, sese Diabolo deuouendo, ac eunde (02) colendo, sibique (23) Diabolo holocaustomat a et oblationes offerendo, apostatant: hreticam prauit ate (02) sectantes. et proptere succedit. Vltima determinatio, videlicet, (38) propter huiusmodi apostasiam, et corruptam voluntatem de Iure ciuili tales scelerat mulieres, qu Deo largiimo apostatarunt, et Diabolo sese dedicarunt, morte plecti debent, prout dicitur in l. multi. C. de Maleficis et Mathematicis. Vosigitur mulieres mementote profeionis vestr in baptismo fact: ac cm Diabolus vos tentauerit, estote fortes, et suis suggestionibus resistite, et resistendo signo crucis vosipsas armate: scientes, qud aduersum vos nullam habebit potestatem: quoniam ctra signum crucis nullum stat periculum. Sumite exemplum beat Iustin, in cuius lege (02) da ita legitur. Erat enim qudam virgo in Antiochi ciuitate, Iustina nomine, quam quidam scholasticus, nomine Agladius, videns frequenter ire ad Ecclesiam, in amorem eius incidit: multosque (17) ue ad eam transmittens petijt in vxorem. qu cm omnibus diceret, Christo c lesti sponsose esse despon sata (01) : ille congregata virorum multitudine, voluit eam per vim rapere, sed non potuit: tunc iratus abijt ad Cyprianu (05) Magum, promittens sibi duo talenta auri, vt Iusti?????m per maleficia suacaperet: qui per Magicas vocauit Dmonem, et ait illi: amo virginem de Galilea, potesne eam persuadere et adducere mihi? Qui promisit ei dicens: accipe hoc medicamentum, et sparge circa domu (05) eius: et ego superueniens paternum sensum ei inijciam, et statim obediet mihi. Cumque (23) Cypranus ita fecisset, sancta virgo tertia noctis hora surgens adorationem, sensit impetum Dmonis. Signauit ita que (30) se et domum suam signo crucis, et Dmonem signo crucis exsufflauit. Qui veniens ad Cyprianum, confusus, et cur virginem non adduxisset requisitus, ait: vidi quoddam signum tbau. Iterum Cyprianus per artem Magicam alium Dmonem fortiorem vocauit, et simili modo fecit. et fimiliter eidem accidit: tandem vocauit ipsum Dmonem patrem, et ait illi: qunam est infirmitas vestra? victa est ab vna virgine omnis vestra virtus? Respondit Diabolus: Nunc adducam tibi eam ad desiderium incorruptionis, tu tantm paratus sis. Tunc Diabolus in specie virginis ad Iustinam intrauit. Et sedens super lectum eius eandem tentando dixit: Hodie missa sum CHRISTO ad te. viuere tecum in castitate: multum autem te video vexatam Abstinentia. Sancta autem virgo dixit: merces autem multa: laborver modicus. Dixit ei Diabolus: Deus in paradiso benedixit Adam et Euam, dicens, crescite et multiplicamini. Puto ergo, qud si in virginitate manserimus, iudicium incidamus, quia verbu (05) Dei conte (02) nimus. Cumque (23) virgo turbata surrexit, et perspiritu (05) sensit, quis esset qui eiloqueretur, signo crucis se signans Diabolu (05) ex sufflauit qui (33) disparuit. Deind Diabolus Cyp. confusus apparuit, qui dixit ei, et tunqs victus es, vt cterisubiecti tui: quomodo enim victi estis ab vna virgine Christiana? dic mihi qu sit virtus victori eius. Qui respondit, dicere tibi non possum, quod damvidi terribile signum et thau. Si autem virtutes huius signi vis addiscere, iura mihi, quod nunquam me velis discedere, qui cm iurasset aitilli, vidi signum crucifixi et thau. et sicut cera facie ignis fluxi.

Cui dixit Cyprianus. Ergo crucifixus maior est. Qui respondit: eti maior omnibus est, quia desertores Dei accipiunt ab eo sententiamignis. Cyprianus autem ait: Festinabo igitur, vt amicus etiam crucifixi, ne talem p nam incurram. Diabolus respondit: lurastinam que (30) mihi. Cyprianus ait: Contemno te, et omnes fumigantes virtutes tuas, meque (23) ipsumtibi denego, et meconsignans, dico, Gloriam tibi Christe, et tu Dmon recede me. Abijt ergo Diabolus confusus: vnde Cyprianus Christianus factus est. Ecce ergo quant virtutis fuerit, et hodie existat signu (05) sanct crucis, quo nos signare dignetur Christus, qui pre nobis in ligno crucis seipsum offerre, et nos saluos facere dignatus est, qui viuit et regnat in secula benedictus, Amen. DOCTIET ACVTISSIMI IN SACRA PAGINA DOctoris Ioannis de Gersono, Cancellarij Parisiensis, Tractatulus perutilis de probatione spirituum, incipit feliciter. Probate spiritus si ex Deo sunt, iubet discipulus ille quem diligebat Iesus. Neque enim nesciebat illam coapostoli sui sententi, Angelum Satan transfigurare se in Angelum lucis, sic vt fiat Dmonium meridianu (05) , dum pro tenebris erroris quas ad te (02) pus clare permittitur, lucem veritatis claram se fingit offerre. Patuit hoc apud sanctum Martinum visibiliter, et patet apudalios plurimos inuisibiliter, dum teste Bernardo, sub specie magni boni et ardui, grde pec catum aperit, suggerit, et inducit. Probare spiritus si ex Deo sunt, non cuilibet datum est, sed aliquibus per spiritum sanctum, qui vnus existens, diuisiones gratiarum distribuit singulis, prout vult, ad glorificationem corporis Christi, quod est Ecclesia, cui nun quam de ficit in necessarijs. Sicut igitur non omnium est prophetare, nec omnium euangelizare, nec omnium interpretari sermones, sed aliquorum ex officio, vsque in finem seculi, sic n omniu (05) est probare spiritus si ex Deo sunt, sed quibus datum est. Quales sunt spirituales, quos vnctio docet de omnibus, qui et de omnibus iudicant etiam inter diem et diem. Quale donumbeatus Martinus, Antonius, and plures alij leguntur habuisse. Probarespu (05) s si ex Deo sunt, contingit multipliciter. Vno quidem modo, per modu (05) artis et doctrin generalis, sicut per eruditionem sacrarum scripturarum diligenti pioque (23) studio conquisit am. Sunt nimirum scriptur, in quibus putamus nos sidem habere continentes artem, falsos Prophetas veris, et ab illusionibus reuelationes cognoscendi. Alius inuenitur modus per inspiratione (02) intimam, seu per internum sapore (02) , siue per experiment ale (02) dulcedine (02) quand, siue per illustratione (02) mtibus ternis effugante (02) oe (02) s teaebras dubietatis. Hoc au (05) t est mna absconditum, et nomen nouu (05) in calculo scriptu (05) , quod nemo nouit, nisi qui (33) acceperit. Hoc Gre. in dial. hoc Aug. in de cf. de seipso et matre. Hoc Hugo de arra ai (03) cu (05) plurib. alijs notauert. Probare spiritus si ex Deo sunt, per regulam artis generalem et infallibile, pro particulari quolibet casu, aut non potest, aut vir pt humanitus fieri. Sed requiritur donu (05) spiritus sancti, quod Apostolus nominauit discretionem spu (05) um, quo dono fit, vt me (02) s nedum in se et de se sciat pro (21) bare spu (05) s, si ex Deo sunt: sede (02) t de alijs et in alijs noscit. Hic au (05) t est modus certior alius prdictis probandi spu (05) s, quoni primus est doctrinalis, secundus experimentalis, tertius officialis, s. officio hierarchicoat que (30) spu (05) ali dono concessus. Ita que (30) sicut nemo nouit qu sunt spu (05) s, nisi spu (05) s: it a nemo cognoscit infallibili certitudine ea qu per sol experimentale (02) notitiam sentimentu (05) interius et sensum aguntur in alterius ai (03) o. Quemadmodu (05) ergo tradere regulam gn (31) ale (02) , qu distingueret ineffabiliter inter visione (02) somnialem, et illam qu fit in vigilia, nullus facil posset propter varias similitudines inter vtrasque (30) visiones, mult magis in proposito. Sit nihilominus homo vigilans, se certitudinaliter et experime (02) t aliliter videre, quamuis non ignoret se habuisse in somnis visiones vald vicinas, et similes su vigili: ade qud somnium suum narrare somniando quandoque (30) videatur: quuis dicat Seneca esse vigilantis omnia narrare. Scit similiter homo spu (05) alis in vigilia ver lucis diuin positus, videre se diuina, qu iuuat vere sentire, odorari et sapere, quia vigilat. Pt nihilominus recogitare ex se, vel alijs, (38) nonnunquae (16) homo ponitur in quoda (01) somnio naturalis cognitionis, aut Diabolic illusionis, qui dum sic se habet, et quodammodo dormit ad diuina putare po (04) t (38) vigilat adea, sicque (23) fallit. Vidit hc B. Grego. asserens, spiritus Prophetarum non semper esse in potestate. vel in distincta cognitione Prophetaru (05) , probs hoc per Natban, qui ad Dauid cogitante (02) dificare domu (05) Deo, resp dit: Oe (02) quod est in corde tuo, vade et fac, quonia (01) ds tesum est. Cuius contrarium ipsanocte reuelauit ei Deus. Probate spiritus si ex Deo sunt ex primo modo, qui maper (35) is est ad propositu (05) , videlicet per scriptursacram et per bonos eruditos ineade (02) , quia ver peruers viuentib. quale iudicium inter peruersum et illusorium reportare sperabimus, contingit multis, et sufficienter, quantum ad prsentem materiam, et ad cem statum vitiorum. Qua superre ne, du (05) vnum, et abvno, sedplures diuersis tractatus compositos inuenimus, quos nunc manualiter habere fas esset, et dilige (02) ter inspicere, dum in hoc sacro csilio quae (16) ritur tractari de canonizatione sanctoru (05) , et ex aminatione doctrinaru (05) suaru (05) : p (14) sertim vnius quae (16) Brigida notatur, assueta visionib. quas nedu (05) ab angelis, sed Xp (14) o and Maria, Agnete et cteris sanctis familiaritate iunctis, sicut sponsus ad sponsam loquitur, se asserit diuinitus suscepisse. Est autem vtrobique (30) , vel in approbatione, vel in reprobatione periculum. Approbare enim falsas aut illusorias aut friuolas visiones pro veris et solidis reuelationibus, quid indignius, quid alienius ab hoc sacro consilio? Reprobare ver nunc eas qu multifari, multisque (23) modis per diuersas nationes probata dicuntur, non parua exinde scandalorum in Christiana religione et deuotione populorum formidatio. Deniqs, in ipsoetiam silentio et diimulatione ex qua resin mediu (05) posita est, nonnibil esse discriminis pertimescimus. inuemre ver medium aliquid, vel expediens inter hc extrema,

laudabile quidem sit, an affectabile sit, necdum satis cernimus exploratum. Probare spiritus per modu (05) artis et doctrin, sicut tota deinceps versabitur intentio, nemoperfect potest per solam sacr Scriptur eruditione (02) , qui non etiam expertus sit in semetipso variam affectionum spiritualium pugnam, tanquam ascenderit nunc in c los, nunc de scenderit in abyssos, et viderit mirabilia Dei in profundo. Nam, qui nauigant mare hoc mysticum diuersarum affectionum, quasi collidentium se fluctuum, enarrant mirabilia eius. Inexpertus autem talium quid nouit corum? Hic autem est quartus modus probationis spirituum. Cterm pute differe (02) ti inter hoi (03) es quos loquimurvnum Theologum, alterum contemplatiuum, talem esse qualis est inter peritum in arte medicin, et inter expertum seupracticum in eadem, qu duo posse cuenire in eodem, nullus dubitauit. Sic fit et fieri potest domino propitio, vt idem sit in scripturis sacris eruditus, qui similiter in ctempl ationis exercitatione probatus est. Hunc ver talem vult habere materia prsens: sicut alia scripsisse, du (05) de tractatu quodam spiritualium nuptiaru (05) sermo fieret inuenimus. Probare verspiritus isto mo (04) doctrinaliter, dum qurimus in aliquibus personis, quarum corda neque (30) videre neque (30) scrutari datur: opusvt ab operibus signa sumamus, dicete Christo: Afructibus eorum cogno scetis eos. Fallit tamen vnum signum vel pauca, si non in vnu (05) plura cglobaucrimus: it a enim tradit Tullius, it a Bothius, ita Arist. in coniecturali c facie (02) dum. Sed quoni infinita est quidem huiusmodi signorum confusio: coar ctemus ad pauciora, et dicamus sub hoc metro. Tu, quis, quid, quare, cui, qualiter, vnde require. Quis est, cuifiat reuelatio? quid ipsa ctinet et loquitur? Quare fieri di????? Cui pro csilio detegitur, qualiter venire: et vnde venire reperitur. Probatio spirituu (05) du (05) quae (16) ritur fieri, csidere tur inprimis persona suscipie (02) s visiones, si sit boni et discreti iudicij rnis nlis: quia lso cerebro turbatur quoque (30) iudiciu (05) cii, lsus fantasias patiatur, n magnopere quae (16) re (02) du (05) est, quospu (05) venit melcholic illusorique (23) visiones, vt patet in freneticis, in grotis varijs, qui vigilantes se talia videre putt, audire, gustare, et c. qualia somniantes patiu (05) tur. Habet p (14) tere qulibet paio profundata su lsionem, su tate (02) , suum, vt Orig. loquitur, dmonium, patet in philocaptis, zelotypis et iracun dis, in inuidis et auaris. Vnde Pota: Qui amant ipsi sibi somnia fingunt. Quratur ergo, si per sona sit nouitia in zelo fidei, quia nouicius feruor cit fallitur, si caruerit regente prsenti in adolescentib. et feminis, quaru (05) est ardor nimis auidus, varius, effrenis, idcoque (23) suspectus. Rur sus plurimum refert attendere qualis sit et fuerit persona, qualiter erudita, quibus assueta, quib. delectata, in quibus conuer sata, si diues vel egena. In prima superbiam secretque (23) voluptate (02) : in altera fict: onem timebimus. Hoc super oi (03) a cuenit obseruare, ne lateat interior superbia spiritualis. qu Bernardus ver nominat subtile malum: quoni et hc de humiliatie sua nascitur de sordibus et cilicio, de ieiunijs et de virginitate: im et de sua morte, suoque (23) contrario trabit origine (02) . Quidigitur erit tutum superbia, cm nec ipsa virtus tutasit ab ea? Est au (05) t superbia qu dam in intellectu, du (05) non vult subijci alieno iudicio, sediititur proprio quda (01) in voluntate dum renuit obedire, et hc citius deprehe (02) ditur, ideoque (23) facilius corrigitur quae (16) prima qualitas visionu (05) . Probatio spu (05) um reficit nedu (05) person qu visiones p?????, sed visionum qualitates, si verasint oi (03) a, e (02) t vsque (30) adminimam propositionem: quoniin spu (05) veritatis falsitas non est, in spu (05) au (05) t mendacij mille quinque (30) sunt vi apert, vt in vnica late (02) ti falsitate decipiat. Hac ratione prohibuerunt testimonio veritatis, qu fatebatur Christus Dmoniacos, et Paulus Pythonissas. Si prtere sit in visionibus sapientia qu sur sum est, cum suis titulis quos Iacobus enumerat, prim inquit, pudica est, deinde pacifera modestia, suasibilis, bonis consentie (02) s, plena misericordia et fructib. bonis iudicans sine simulatione. Si rur sus excedant h visiones cem intelligendi modum, vel in scriptura sacra positum, vel in ratie naturali vel morali collocatum. Quod si non, videretur illud ascribi frustr areuelationi, quodin scriptura sua semel locutus est, et sicut Iob loquitur idipsum non repetit. Quor sum quippe esset, ne dicamus vanu (05) , visiones super visiones in immensum multiplicatas debere recipere, tanquae (16) ab ore Dei prolatas, ac deind certiima fide credendas. Sicque (23) demm nostra fides, nostraque (23) religio qu Deus, teste Aug. voluit super pauciimis contineri articulis, redderetur plus, absque (30) vlla comparatione quae (16) lex vetus onerosa. Hinc clar memori M. Henricus de Baia, comprimendam essetot hoi (03) m canonizatione (02) , scripsit. Hc alia r sumitur, quoni omiio diuinaru (05) scripturaru (05) studio magna pars Christianorum ad has visiones, ide place (02) tiores, qui (33) a recentiores adduceret oculos et aures prurientes: sicque (17) ue neciam nescirent, quia iuxta Senec verbu (05) superuacua didicisset. Sicut opus in ireuelatione Moyses et Helias, hoc est, secundum venerabile (02) Richardum testimonia legis et Prophetaru (05) alioqui suspecta est. Et inde fit perspicuu (05) , quae (16) necessarij sunt Theologi, in canonizationibus sanctorum, et examinatione doctrinaru (05) . Probatio spirituum requirit, vt persona cui visiones recitantur, habeat se prudenter, prsertim in principio consideret acriter, quare mouetur hc persona secretu (05) suu (05) vadere, super (35) quo fiet alia csideratio. Caue ergo que (30) quis eris auditor aut csultor, vt. n. applaudas tali person, et n lau des e, n mireris quasi sctm dignque (23) reuelationib. at que (30) miraculis. Obsiste potius, increpa dure, si erne e cuius sic exaltatu (05) est cor, elati sunt oculi, vt bulent in magnis et mirabilib. super se, vt digna sibi videatur, quae (16) no (04) huo alioru (05) more oper (35) etur salute (02) suam per (35) doctrin, s. scripturaru (05) et sanctoru (05) , cum dictamine ris na (01) lis, nisi consilium habere p (14) sumat, et putet nedu (05) ab angelis, sed Deo, nedu (05) semel in neceitatibus, sed pene iugiter,

velut in quotidianis collocutionibus talem ammone non sublime sapere, sed sapere ad sobrietatem: quoniam veriim ait qui dixit, Superbia meretur illudi. Et eo dignius quo instar Pharisi latentem hrentemque (23) oibus superbiam, sicut nec Physicus febrilem calore (02) superbus attendit. Quidenim facilius, qum se viliimum pecca torem dicere, sed veraciter simpliciterque (23) ita sentire, ex intimis, hoc diuini muneris est, non humani solius exercitij. Enarrtur exe (02) pla sanctorum patrum, qui curiositate (02) hmi visionum vebmiraculorum, tanquam pernicio siimam fall aciimamque (23) refugeru (05) t. A qua se Augustinus liberatum in suis confe ionibus gloriatur in domino. Quam proptere dominus Bonauentura abborren dam nimis esse determinat, totoque (23) conatu repellendam. Nunc orationibus, nunc interpretationibus seu flagellationibus propri me (02) tis et corporis, exemplo illius, qui vt tentatione careret superbi, qusiuit et obtinuit do, vt per tres menses Dmoniaca vexaretur obseione. Alter sanctoru (05) patrum, du (05) sibi Dmon transfiguratus in Christu (05) diceret, Ego sum Christus personaliter visits, quia dignus es, confestim clausit oculos vtraque (23) manu, vociferans: nolo hc Christum videre, satis est ipsum in gloria si videro, moxque (23) disparuit. Alter sub alijs verbis similem in huiusmodi illusione seruabit humilitatem. Vide inquit ad que (02) missus sis. Ego cert talis non sum, qui (33) dignus sim hc videre Christum. Alterum, quia nolebat intrare templum, dicens, sibi satis esse quod oculis corporeis aspexisset Christum: colligauerunt cathenis, soluere ieiunium, carnibus vesci, vinumque (30) bibere compulerunte Sicque (23) timore compresso sanatus est. Opponat forsit aliquis ex Apostolo iubente: nolite inquit spiritum extinguere. Si sit ergo visio ver spiritusancto, qui nibilominus repellitur, quid hoc est, nisi spiritui sancto resistere, suamque (23) nascentem generatiuam suffocare? Sed profect spu (05) s sanctus qui se dat humilibus, nequaqu ex humiliatione, quam prdiximus, se subtrahet, intrabit potius, exaltabit, et in bplacito suo deducet victor super excelsa ai (03) am hanc in oculis suis vilem, et absque (30) vlla ruga fictionis humile (02) et simplice (02) . Porr dici non potest, quantu (05) hc curiositas vel cognoscendi futura et occulta, vel miracula videndi vel faciendi, fefellit plurimos, et vera religione frequenter auertit. Hinc superstitiones in populis, qu religionem inficiunt Christianam, dum sicutolim Iudisola signa quru (05) t, dum imaginib. exhi bent latri cultum, dum insuper hominibus necdu (05) canonizatis, scripturis quoque (30) non Authenticis plusquam sanctis vel Euangelio fide (02) prstat. Probatio spu (05) um considerat causam, quare fieri dicu (05) tur visiones, prsertim, quo fine, nedu (05) proximo nedum aper (35) to, sed occulto et longinquo. Pt ita que (30) finis proximus apparere bonus et salubris, et deuotus ad dificationem aliorum: qui tande (02) prolabetur in multiplex scandalu (05) , dum vel non respondebunt vltima primis: vel alis falsum fictu (05) que (23) deprehen detur in personis fuisse: tant reputari sanctitatis deuotionisque (23) docuit hc tas nostra deprecationib. dorum Ioannis de Varenis et Io. Huss. et similium. Rursus, du (05) aliquid fieri potest per humanam industriam, sit hoc in vita, sit hoc in doctrina. quare necesse est vel qurere, vel expectare diuinam c litus allocutionem? Hoc ne (02) p tentatoni Dei quae (16) honoratii apparet similius. Cterm finis attendendus est, quare fit cicatio talium visionu (05) , et quali person. Vtrm ad ostensione (02) , vel ad neceitate (02) . Vtru (05) ad da (01) dum vel ad recipiendu (05) consiliu (05) . Vtru (05) fiat experto vel inexperto taliu (05) . Quod si videatur hc persona quae (16) rere tantumm consilium ne fallatur, videndum est, si parat se monstrat obedire consilio. Alioquini de curatione vix spes erit: quoniam talis, vt dicit Io. Clima cus, non iam eget Dmone tentante se, qui (33) a factus est sibi Dmon. At ver dicet aliquis: Hc idcirc per (35) sona n credit alieno iudicio, qui (33) a de suo certa est per reuelationem intimam et secret. Sed profect n est diuisionis Deus, vt vni timenti se reuelet vnu (05) , et per alterum similiter timente (02) eu (05) dicat vnu (05) contrariu (05) . Ita que (30) si visio ex Deo est, non diipabitur in humiliantes se sub alieno iudicio pro (21) pter Deu (05) : sed vigorabitur amplius et vincet. Quocirca tradimus pro cautela, (38) in hmo (04) i visionib. nedum suspen sum teneatur iudiciu (05) , exemplo B. Amb. et Lucan. presbyteri: sed dicatur reuerenter cum Petro: Exi me De. quia pctr sum, quia vilis sum, quia visionibus tuis indignus sum, quas hc ne que (30) quro, ne que (30) accepto, sed repello. Sit in alio, non in hoc seculo visio tuatota merces mea de Deus, et sufficit. Quid ad me de visionib. tuis in bat vita, quid de superiorum meorum monitionibus? mitte potius obsecro alium quem missurus es: et me meus spu (05) s humili regat obscuroque (23) loco. Altera pt addi super hmi visionibus recipiendis cautela, qualem de somnijs tradidit vnus dicens: Si monitiones aliqu bon, inquit, fieri videantur in somnijs, vel ex persona defunctoru (05) , vel ali unde recipiantur, quasi somnia non penitus abijcienda: ne que (30) eis ex aduerso velut authenticis vel diuinis adhrendo: recogit antur potius tanquam rememorationes aliqu ad faciendum hona, vel mala declinandu (05) , iuxta somniorum qualitatem. Probatio spirituum consi der at, qualiter et qu (05) o persona qu visiones se habere dicit con uersatur, anin secreto, vel in publico, an in vita actiua vel contemplatiua, an in deuotione qu notam affert vestimentis, et cteris, aut sicem habet conuersatione (02) accommodatam his quibus conuenit. Hoc prcipu considerare necesse est, si sit mulier, qualiter cu (05) suis confesso ribus conuer satur et instructoribus. Si collocutionibus inte (02) dit continuis subobtentu, nunc crebr confeionis, nunc prolix narrationis visionum suaru (05) , nu (05) c alterius cuiuslibet confabulationis. Expertis credite nominatim Aug. et do Bonauentur. Vix est altera pestis vel efficacior ad nocendu (05) vel insanabilior: qu si nihil haberet aliud detrimenti, nisi tp (14) is preciosi latiimam hanc con sumplionem, abund Diabolo satis esset. Habet aliud, scilicet

insatiabilem videndi loquendi, vt interim de tactu sile, pruriginem. Euenit que (30) illud de Didone apud Potam: Hrent infixi pectore vultus, Verbaque (23) , nec placidam dat membris cura quietem. Cm tamen in pace sit Deilocus. Nullus idcirc mirabitur, si tales ad fabulas conuersi, auertuntur veritate. Si prtere mulieres h curios agentes sunt, quales not at Apostolus, sem per discedentes, et nunqu ad scientiam veritatis peruenientes. Vbi au (05) t non est veritas: sit falsitas et vantas necesse est. Probatio spu (05) um considerat vnde spiritus veniat, aut quo vadat. Ita que (30) Bernardus testatur, hoc in se nunquam sciri datum est, qui t expertum se pluries assert humiliter spu (05) ssancti prsentiam, et intimomotu cordis siue mentis sensisse. Mirabitur modo fortasse aliquis, quo pacto persona status inferioris dicat, sefrequenter agnoscere vnde spiritus veniat. Prsertim cm dixerit Christus Nicodemo, voce (02) , inquit, eius audis, et nescis vnde veniat, aut quo vadat: quid porr quodin spiritibus diuersis multa inspirationis inuenitur similitudo? Est. n. spiritus Deus, spiritus Angelus bonus, spiritus Angelus malus, spiritus humanus, tam rationalis quae (16) animalis. Pt au (05) t similis visio spirari per quemlibet hunc spiritum suo modo, long t diuer so, sed nec diuersitatem faciliter percipi, qu sinilitudo n scitur apud inexpertos talium, qui neque (30) per seipsos ex acumine ingenij, neque (30) philosophicis disciplinis, neque (30) per aliorumtraditione (02) sciu (05) t talia distinguere. Cert nec mirandum, cum pauciimos inuemamus, qui (33) ben sciant secernere cogitationes et affectiones su ralis anim, vt rnalis est: ab illis qui sunt animales, videlicet, in sensu co (04) i, vel organi fantasi: quem inuenies precor ex timentibus Deu (05) peccatue fugientibus: qui semper et in omnibus adliquidum prospiciat dum tentationes vigent, si sensus eoru (05) sit tantummod in imaginatione vel consensu in ratione. Ade non facil est discernere sensum consensu, qut plus he (02) t difficultatis. Probatio quadruplicis prnominati spu (05) s: du (05) videlicet instinctus vnus. velinspiratio vebeme (02) s tangit mente (02) , si sit Deo vel ab Angelo bone vel malo, vel proprio spiritu humano. Cuius rursus sensus portio duplex, superior et inferior ascripta est. Cuius sentire diuisionem perfect dat illud verbum Dei, quod pertingit vsque (30) ad diuisionem spiritus et ai (03) a: qualem in se diuisionem passa erat qu exclamauit: Magnificat anima mea dominum. Dehinc secernens spiritum ab anima, subiu (05) xit. Et exultauit spiritus meus, in Deo salutari meo. Hcinterim sub compe (02) dio cur sim notata sint, quatenus cum ad singularia de scendedum erit, facilius hac occasione data sapientiores diiudicent, persuasum habentes, viuere hominem, cuius nomen sit in lib. vit cui pluries, et in pluribusper sonis buius temporis datum est experiri et practicare omnia qu dict a sunt. TRACTATVS PERVTILIS DE PYTHONICO CONtractu, Fratris Thom Murner, liberalium artiu (05) Magistri, ordinis Minorum. Ad instantiam Generosi domini Ioannis Wrnher de Mrsperg compilatus. In nomine ergo summi louis, exordiamur illud quod volumus narrare. Gratia ordinis et form prsentem tractatum triplici personarum distinximus colloquio, vt non minus materi amnitas, quam bonitas lectorem amicum alliciat. Tm quia et alium eiusdem materi, per quam fidelem Serenistimo principi Sigismundo Archiduci Austri transmissum, et per Conradum Strtzcl vtriusque (30) Iuris Doctorem excellentiimum vigili indagine correctum, Dialogo distinctum conspexi. Qui lict (vtdixi supr) fidelis sit, et huius sententi diffinitiuus, nm poterit tamen eodem curiosus rerum indagator quittari. Quare vt prmisi procedam. Johanneo Wrner / O Thoma mi dilecte, Tibi vt compatiar bumana coegit natura. Quid est, quod cteris plus te mal fortunatum natura constituit, maleficiatum reddidit Pythonica dico mulier contractum. Qu inquam tu genitrici, vt ma euola nocumentum asportaret, amiciimo sibi obesse spopondit, tuo vt percepirelatu. Sic equidem matrus dilectio (instigante natura) in peiorem partem seceit. Est ne pium tuis dictis fideles prstare aures? Bonam inquam, fortunam Augustinus Deam pluribus in locis retulit. et tibi cum dissonanon solm homines, sed et Dij Deque (23) nocere prsumunt, qud in tuo studio clarius innotuit, vbi non semel, sed pluries qu sumpseris nocumenta, claret qum apertiim. Thomas Murner. Qum gratum foret, generose domine, (si ingenij adesset copia) vt quia me dignuminter disputandum iudicasti: angorque (23) solicitus, qud ita me isto tempore videam imparatum, vt vix Gratitudinis aliquod vestigium satis dign tibi testatum poim relinquere. I't autem famulandi clarius innotescat voluntas, locum dabo verecundi, responsurus ad materiam propo (34) sitam me conuerto. Mibi quia compateris, ben dicis illud esse human natur ratione, nec animal aliquod simile sibi specie manducat. Quris demm rem grandem, et human indagini haud poibilem, cur natura me plus cteris mal fortunatum reddidit? Secund cur contractum? Terti, vtrmne pium sit credere si sit? Quare his tribus qustionibus prsentem absoluam tractatum. Et quia prteritos ad memoriam casus deduxisti, magis flere qum scribere libet respauca homines insidiari, quoniam cunctis qui placeat non credat quod modo viuat, sed Deos Deasque (17) ue inimicos habere, graue vald. Augustinum autem quia allegas, quid respondeam latet penitus, nec aliquod patet refugium, nisi hoc vnicum. vt studium meum relinquam Deo (vt pollicitus sum) in Monasterio famulaturus, et modo illo superos meis precationibus reddere placatos. Caspar de Mrsperg. Abinceptis fidedignis, quia recalcitrant curpiimu (05) , et tu Thoma, studium ad finem qua ?????tum, asseris relinquere velle. Nescis quia mul????? rebus bestijs sumus inferiores. Hoc solm maxim excellimus, quod sapimus. Quantum ergo homo Sapientia recedit, tantm ab homine alienatur, natur bestiarum proximatus. Quant autem Sapientiam sequitur, tantum a brutis elongatus, in hominis natura excellit. Fortuna quidem cca, nec probum nec improbum, nec vllam hominis dignitatem, aut ordinem discernit: sed se vel citius peruersis moribus, animoque (23) ignobili, quippe ad votum eius procliuiori

concedit. Et tu scientiam refutando fortunam exposcis. Nec est inmundo aliqua fortuna, quam non augeat literarum nptitia. Nam dixit Aristoteles, vbi plurimus intellectus et ratio, ibi minima fortuna. vbi plurima fortuna, ibi minimus intellectus. Multo ergo magis ea Sapienti pars appetenda, qu hominem etiam supra hominem effere (02) s superis quam proximum reddit. Quod autem de Augustino dictum est, nihil concludit, nam seipsum reprehendit, in primo retracta. ca. primo. C pto igitur adhrere studio, lict et sic tui nauigij laudabimus f licitatem cum perueneris ad portum, te magnificabimus post rerum consummationem. Zohannes Wrner. Iam oroedissere Thoma, cur te plus cteris natura mal reddidit fortunatum: Est enim in Deo duplex prouidentia, generalis prima, qua Deus ipse res regit, secundu (05) quod nat sunt regi, vt dicitur 7. de Ci. c. 3. Sic Deus res quas condidit, et c. mal regeris, quare diffortunij causa tuipse es, aut saltem aliquid tui, ex parte corporis anim ve co????? tum. Secunda prouidentia specialis est, ex quad?????ione procedens, secundum quam Deus prouidet v??ique (23) hominum, secundum merita prsentia vel futura et occulta nobis, sibi tamen prsentia, qa eius iu dicia iusta sunt semper, lict occulta, ita qud aliquando aduersitas plus proficit quam prosperitas, secundum Bo. 4. de conso. Hoc ide dixi, quia si te vna illarum Dei prouidentiaru (05) attingeret, iam vltra qustio, cur plus cteris sit infortunatus inualida esse, nam dixit Paulus, quam incomprebensibilia sunt iudicia eius. Sed de natura quro, vtrm naturale quoddam sit: te plus cteris mal reddens fortunatum. Thomas Murner. De ben fortunato stat in trimembri diuisione, vt habet Scotus, similiter et de mal fortunate, cm tot modis dicatur vnum oppositorum quot modis dicitur et reliquum: Primum, nullus dicitur ben fortunatus, propter actum vnicum fortuitum. Sic nec mal fortunatus, vnico inf lici actu implicitus. Secundum, nullus dicitur ben fortunatus: quia semper ben ei accidat, sic nec mal fortunatus, cum nullus talis sit sine speciali miraculo. Tertium, est quis ben fortunatus, quia vt plurimum ben accidit per co (34) ntrarium mal fortunatus. Nam dixit Aristote. primo Ethicorum non facit vna hirunde ver, sic nec actus vnicus fortuitus, ben vel mal hominem reddit fortunatum. Fortuna igitur tertio modo captastante, causam quris, cur illi vt plurimum bene, alteri vt plurimum mal accidat. Quod autem de Dei narrasti prouidentijs, nihil mihi constat, cum natuliter sumus loquuti. Circa naturam autem triplex reperitur philosophandi modus. Est autem primus respondendi modus dicens, ben fortunatum magis esse dispositum, vt ipsum causa vniuersalis moueat, ad hunclocum magis quam ad alium, vt si aurum sit ibi, et fodiens ipsum inueniat, erg secundum hu (05) c dicendi modum qui est Theologorum, fortun causam non intrinsecamrei, sed extrin secam dicemus. Attamen Aristoteles qurit causam intrinsecam, quam dixit esse impetum. Sedsi tu dicas, tu quris causam vbi non est causa, nam effectus fortuitus n habet causam. Dicendum, qud notum sit Aristoteli, Qud sicut illud quod euenit in pluribus, habet causam vt in pluribus vniformiter, ita quod euenit in paucioribus et difformiter, habet reduci ad causam vniformiter agentem et per se. Causa autem intrinseca buius impetus est, secundum Arislotelem, cm dicat in li, de bona fortuna. Est ergo bona fortuna sine ratione nata. Ben fortunatus enim est, sine ratione habe (02) s im petum ad bona, et hc adipiscens, hoc autem est natura: In anima enim inest tale natura quo impetu ferimur, sine ratione, ad qu vtique (30) ben habebimus, et si quis interroget ab operante, quare sic facit, nescio inquit, sed placet mihi. Simile patet in his qu Deo aguntur. Etenim Deo vecti, sine ratione impetum habent ad operari aliquod. Et vult dicere, qud aliqui habent velle, ad quod sequitur bonum aliquod prter intentum, ex impetu et sine ratione et causa huius impetus est natura. Demm dicunt alij, non intrinsecam sed extrinsecam causam ponentes, non tamen vt Theologi, sed c lum, vel intellige (02) tem mouentem c lum mediante c lo, vt Deus ipse im mediat mouens, hic cum alijs coincidit. Johan nes Wrnher. Ponis triplicem opinandi modum. Primus autem, que (02) Theologorum asseris, non videtur in veritate posse persistere. Nec mentem quiet are potest, quia dum quri posset, quare ad propositum illius sequitur bonum, et non ad alterius propositum, quum etiam, quia est contra Aristotelem, qui non videtur aliquod nouum immediat esse Deo. vnde ipse ponens mundum ternum, non posuit motum potuisse esse nouum, nisi secundum partes, ita qud totus non potuit esse nouus, vt habetur 8. Physicorum, qud Deus non potest causare nouum mundum, vel nouum c lum vel nouum motum secundum suam totalitatem. Secundus ver respondendi modus, qui fuit Aristotelis, non procedit, quia dixit, qud aliquis habet impetum sine ratione. Contr, non est fortuna bona sine actu voluntatis, quia fortuna est effectus contingens consequens effectum agentis proposito. Nunc autem actus voluntatis est circa obiectum ostensum ratio (34) ne, ergo talis impulsus ad volendum, non est sine ratio (34) ne. Prtere, si natura impellit aliquem ad volendum et non ratio, ergo non esset fortuna quod euenit. sed casus, cm bc differentia sit inter fortun et casum, 2. Physicorum. Tertins autem modus, qui dicit, qud nihil sit effectus fortuitus, nisi illud, ad qud causalitas c li se potest extendere, non videtur vero consonus. Cm aliquid sit in homine, ad quod causalitas c li non potest se extendere, sicut est volitio nisi occasionaliter mouendo appetitum sensitiuum, secundum cuius inclinationem apta est voluntas inclinari. C lum ergo quia non petest volitionem attingere, nec etiam causas ad eius causatione (02) coniungere, ide aliquid est in homine, ad quod causalitas non potest pertingere, et per conse que (02) s nec fortun causa referri. Thomas Murner. Dilecte Iohannes, Absit long nobis, vt ea qu spiritus sancti instinctu, Theologia dictauit, falsa dicamus. Quod autem quris, quare ad illius propositum et non alterius sequatur honum, fortais et quia sic voluit Deus ipse, cuius voluntatis inquisitionem supr dixi infirmam: Aut quia pai indispositio, nam Deus influit in quodlibet vniformiter in quantum potest, secundum Aristote. et quia iste est

dispositus, ille non, ide Deus impellit istum ad tale propositum, ad quod consequitur commodum: illum autem non impellit, quia non inuenit in eo dispositionem requisitam. Et si vltra quris, qu diuersarum dispositionum causa, semper deuenitur ad vnum primum, voluntate (02) dico primi entis, lict Philosophus illud forte non diceret. Quia ver denouitate dixisti, non videtur Aristote. sibi ipsi contradicere, Dato enim, qud oporteat aliquos effectus fortuitos nouos reducere immediat in Deum, adbuc sibijpsi non videtur contradicere, quia certum ratumque (23) habuit Aristote. secundum propria sua principia, animam intellectiuam esse Deo immediat, et ad hoc attingere potest ratio naturalis, cum sit immortalis, et ita aliquid nouum potest immediat esse Deo. Quomodo aute (02) illud poibile sit, causa breuitatis omissum relinquitur, tamen de hoc lege Scotum in vltima qustione quotlibetorum. Aut dicas, quoniam vtique (23) , si sit propter diuersitatem causarum receptiuarum, nibil noui Deoimponitur, sicut sol immediat soluitglacies, et coagulat lutum, nulla po (34) sita nouitate in eo, ita secundum Aristo. hoc corpore organizato, Deus neceitate immutabilitatis, causat hanc animam et prius no (04) ratione indispositionis materi, sicut nec sol causat alium et alium radium in are et in aqua, nisi propter diuersitatem recipientiu (05) , quod (36) in perspectiuis nostris conclamatum est. Quid tamen secundum fidem et veritatem dicendum esset supra, loquendo de Dei prouidentia duplici, solus confessus es. Quod contra Aristo. facere videtur, quiuocat. Nam Aristote. intellexit fortun esse sine ratione co (34) nsiliante, Non autem sine ratione volitum obiectum ostendente. Ad aliud autem dicitur, (38) lict natura sit mediata causa illius euentus fortuiti, non tamen immediata, sed voluntas vnum intende (02) s, lice (02) t sit aliud euenie (02) s prter inte (02) tum, (38) dicitur fortuna, non casus. Id ctra (38) est tertiu (05) respondendi modum. Dico (38) c li causalitas ad omnia alia prter volu (05) tate (02) se extendit. Si autem aliquis fortuitus effectus in voluntate ponatur, in Deum reducere oportet, qui omnibus pro (21) uidet et coniungit, cu (05) dicat, im et capilli capitis vestri numerati sunt. Hoc aute (02) cu (05) sit ctra Astrologos, clarius de hoc loquar in quadripartito meo maiori. Quris igitur generose domine, Cur me plus cteris, natura mal constituit fortunatum. Triplicem vidisti modum, habes enim duas extrinsecas causas, et vnam intrinsecam. Forte de intrinseca loquendo, talem impetum ad commodum non habeo, qui|se tenet ex parte complexionis, non anim vt habet Scotus, im et Aristoteles. Quare diffortunij causa non sum ego, non est enim in potestate mea, mutare corporis complexiones aut staturam. Quis enim est ex vobis, qui potest adstaturam suam adijcere cubitum vnum? quasi di. nullus. quare me excusatum oro, habeto. Si autem de extrinsecis causis loqui contingit. Prim de c lo videamus, nec est in potestate mea diuersos planetarum stabiliumque (23) stellarum coitus mutare, hora generationis, seu me interemptionis. Si autem dixeris, quia dixit Ptolomeus, virum sapientem astris dominari, et opus stellarum ita adiuuare, quemadmodum seminator fortitudines naturales in libro Almagesti, et suo quadripartito. Verum quidem fateris, quia sapiens: vbi autem stulti et mibi similes manebunt, qui non solm astris damnari non possunt, nec parenti inconuenienti obiecto? Quare mesecundo excusatum habeto. De alia autem causa extrinseca, qu est Deus, parum sentio, cur cadere permisit, confido tamen, vt in posterum gloriosius resurg. Nam nostris terris equos quadrupedes cadere vidi, et ldere pedes. Vach. luuenis et inexpertus lupus, quem nullus vnquam rusticorum clamor circumdedit. Caspar de Mrsperg. Dixisti Thoma supr, quare vnus plus alijs redditur mal fortunatus. Nec vltra sit qustio congiua, cur contractum reddidit, quoniam coincidunt. Potiorem autem Theologorum rationem nescio aliquam. Sed in super ad vltimam qustionem mentem feramus, qu qurit, vtrmne piu (05) sit credere, si sit, volo dicere de hominum ligatione. Quod non sit, fides nostra concludit. Qu Diabolum huiusmodi incursuum causam aignat, quibus nec iuuenes, nec senes, nec probos nec improbos exclusos ostendit. De iuuenibus dicit Augustinus 21. libro de ciuit ate Dei, cap. 18. Prorsusque (23) scriptum est: Graue iugum filios Adam, die exitus de ventre matris eorum, vsque (30) in diem sepultur, matrem omnium vsque (30) ade impleri est necesse, yt ipsi paruuli per lauacrum regenerationis ab originalis peccati, quo solm tenebantur vinculo, iam soluti multa patientes, nonnulli incursus spirituum malignorum patiantur. Et Hieron. dicit: Quid caus est, vt sp bimuli et trimuli ac vbera materna lactantes Dmonio (34) corrumpantur? De senibus ego ipse testis. De probis Iob, De improbis probis quamplures alij. Ergo concludere licet, Dmone (02) uonvetulas, nec aliquod naturale esse causam istius contractus. Deus autem ipse facienti facultatem tribuit. Zohannes Wrnher. Thoma Magister mi, et Prcepter chariime. stimege: itoris mei dulciimi men tem consimilem Theologorum opinioni, immaterialem stimantium substantiam. ligationum omnium causam (volo dicere) Diabolum, sumpta primum idexequendi prime ente facultate. Videtur enim (vt dicit Arist. primo metaphysic) Deus omnibus esse causa et principium quo (34) ddam. Quare dixit commentator primo libr. de anima. qud rei cognitio per suam causam est magis firma, qum sui esse tantm. Dicunt vltra, qud summi Dei permiione, et iusto Dei iudicio (34) , indifferenter iusto atque (30) iniusto iuuenibus et senibus contingat, et adillud allegant sua iura et Doctores Catholicos. Quod si verum sit, nescimus, nisi scientia larga, sicut capit Augustinus scientiam, 17. libro de Trinitate. c. 3. Dicit enim: Absit, qud scire nos negemus, qu testimonio didicimus aliorum. Tum quia est creditum, in bac communi non possum responsione contentari, Deum cunctorum causam aignando. Ab hoc enim ente c lum, et totam naturam dependere. 11. metaphysic Aristoteles expertus est. Prtere, omnium causa Deus, quid nostra proderunt scripta singulorum causas inquirendo. Sat est enim, Deum ipsum causam profiteri cunctorum. Non sit quso hoc nostrum propositum, seu deliramentum. Prsupponemus

enim, primariam causam plus cteris influere. Qui enim ponit vnum agens tantm, quod omnia agat, tollit rebus suas proprias actiones. Quas si quis tollit, aufert et earum essentias, nec habet (vt ait commentator) cerebrum naturaliter aptum ad bonum. Exempli gratia. Pluuiarum quarum causa Deus ipse prima, secunda de mum essentia quinta, diuerso stellarum coitu, qu tertio diuersarum exbelationum motrix est pluuias inducentium, vt habetur apud Aristot. in li. Meteororum. Naturas igitur rerum rimaturi, long Deus nobis theologice cum loqui contingat, (38) iustum est fatebimur. Et buiusce modi Theologorum cmenta ad prsens relinquamus. N huiusmodi opinionis est omnis nostrorum rusticoru (05) caterua repleta. Thomas Murner. Modestius Iohnes loquereris, si harum reru (05) plenior tibi esset intellectus: tu infanti parcendu (05) stimo. Nescis (38) dicit Aristo. Quia maior est rusticorum fides, quam philosophoru (05) et doctorum virorum. Nam dicit Scotus li. 4. 34. dist. q. 1. (38) duplex est impotentia in genere. Naturalis vna, ad qua (01) membri sequitur mutilatio seu frigiditas, de quo nibil ad prsens. Alia autem casualis, qu fit per maleficiu (05) : et hc fit per malignos spiritus, qui habentes pactiones cum hominibus, seruant promissa, non quia veraces, sed vt alij eis adhret. Quia si nulla pacta seruarent Dmones, nulli homines eis seruire (02) t, et vt illi quibus seruant promissa eos colant. N ex superbia sua prcipu appetunt honores diuinos. Deus etiam permittit eos ex ercere potestatem suam, adimpediendum aliquos, ab aliquibus actibus, in quos possent, si non essent impediti, et hoc propter peccata eorum, vel pro (34) pter aliquam aliam causam occultam: et hoc modo magicus habens pactum cum Dmone, procurat ab eo, vt istum impediat aliquo actu, quandiu aliquod signum Dmone positum perseuerat, puta acus curuata, vel aliquid id generis. Iam enim vides, quid senserit Doctor subtilis, cuius prius mentem commentum nuncupasti. Quid autem arguis? omnia tua concluserunt argumenta vnicum illud, qud Deum non debeamus immediatam omnium causam referre, lict mediatam ponere nulla ratione prohibemur. Zohannes Wrnher. Secundum verba Doctoris posita, posset quri, quod remedium esset adhibendum contra istud Diaboli impedimentum? Scio tamen contraria contrarijs curari, quid contra facta Diaboli? Si dixeris orationes, et tu cum sanus sis, quo mediante scire exopto, cum te plus in tun gritudine iurasse, et vetul maledixisse, quam orasse seu sanctos inuocasse constet. Erg non est verum quod dicunt Theologi, qud in huiusmodi neceitatibus sancti solum sint inuocandi, cum sit aliud, per quod mederioporteat. Et tu dicis, te sanitatem recepisse vnius bis auxilio, quare te et illum excommunicat iudicare consonum dixi. Age age qud figmentum componis, dicendo, quia sanus factus ex tactu sacci vnius, et aqua immundicijs scutellarum maculata, inuenistine in naturalibus disciplinis, quarum professor es, his in rebus buiusmodi inesse actiones? Nunquid verum dixi, facientem et consulem excommunicdos, et Christi fidelium communione excludendos? Thomas Murner. Video te generose Domine, contra me furore concitatum, quia verum dixi. Quid si deliramentum protulissem? Adest viuus Matheus et Iacobus Murner, qui huius rei testes sunt. Nam in ore duorum stabit o (34) mne testimonium. Figmentum autem quia me dieis componere, scis enim et audisti qustionem quam Scotus conceit, Dmones pacta seruare hominibus, seductionis causa, non quia veraces, quamdiu signum peripsos positum durat. Nam si aliquis sciens maleficium destrueret, non esset excommunicatus, sed opus faceret meritorium. Insidias (dico) Diaboli destruendo, et opera. Quare dixit Scotus, qud trifaria est illa qustio, an liceat tollere maleficium intentione curandi maleficiatum. N enim solm licet, sed est meritorium destruere opera Diaboli, nec in hoc est aliqua infidelitas, quia destruens non acquiescit operibus malignis, sed credit, Dmonem posse et velle fatigare, dum tale signum durat, et destructio talis signi imponet finem tali vexationi. Sic ergo saccum et aquam illam immundam puto signum mibi finis fuisse infirmitatis Dmone positum, et illud moram habuit anni: qud si post annum cum sacco fecissem, quod anni spacio factum fuit, nunquam pristin redditus fuissem sanitati. Nec mibi placet de illa materia loqui, sum equidem in iram prceps et conturbor, quia hominis vnius peima voluntate, nunquam ante infirmitatem mevisum, tali miserabili p na sine meis meritis, crucior per o (34) mnes dies vit me. Et nisi omnipotens Deus sua summa bonitate et clementia, me inter suorum sacer dotum numeru (05) collocasset, quid facerem, Deo omnipotenti offero. Idcirc hac opinione Theologorum, qu est secu (05) dum veritatem, velis (oro) contentari. Zohannes Wrnher. Thoma mi chariime, lattne de cautela Aristotelis, Qua opponentem informat, respondente (02) debere reddere furiosum, vt abipso materia relinquatur proposita, qu te suscepi, esne similis mihi, qui omnibus do docume (02) ta salutis? Furor ver si me cprehendit, documentoru (05) meorum virtus omnin euanescit. Transeant Theologica, bc sit qustio, vtrm hominum ligatio natur alipoit ratione demonstrari, volo dicere vtrm ab actione naturali sit. Et videtur qud sic. Iniuste equidem punitur, qui nunquam deliquit. Sed ligantes puniuntur. ergo deliquerunt. patet maior in actu iudiciario, licetin operibus diuinis non procederet, cm aliquis punitur aliq non reus, nunquam tame (02) iniusto Dei iudicio, de quo nibil ad propositum. Patet minor in l. Multi. C. de male. et mathe. Statuarum insuper hincinde apud iud: cia publica sitarum, qu denigrationis ca (01) nisi huius actus sni (03) a. Consueueru (05) t et ob huiuscemodi nox nostris terris vetul igne cremari. Lgu quapropter csuetudinis non est vilis auctorit as, nec est verisimile, vt he (02) t Arist. (38) abomnibus fertur, omnin deperdi posse. inoppositum t fuit fides, vt dictum est. ergo quid dicendum sit oro breuibus conclude. Thomas Murner. Dixi clar in superioribus generose domine, id sensu experiri, causam insuper adiunxi, illa tamen quia non contentaris, dicoprimo, nisi verba sequentia summ ponderaueris, huius rei secretum vix patebit. Et quia licuit nunquam sensibile (02) negare effectum, ex in sensibili

causa procede (02) tem. Quare hominum fateamur ligationes causam inquirentes, qu quidem audimus, fari non prohibemur visa protestando. Sed quia diceres, fort illud infidele quoddam hominum dico ligationes naturali via euenire posse. Ad hocrespondet Arist. dicens, naturam non agere, nisi quia superioribus causis mota qu sunt Deus et intelligenti. Opus enim natur est opus intelligenti. 11. Metaphy. vbi videtur csentire Deum huius actus causam principalem et mediatam, erg immediat as inuestigare nibil inhibitum. Est autem circa bunc ligationis actum multiplex opinio, multis autem omiis, quinque (30) tamen po (34) sit sunt. Est igitur prime Theologorum iam posita: quatuor autem Philosophorum. E quibus est vna dicentium, hunc effectum cum omnibus alijs esse forma c li, quam contrahi nouimus quenquam su natalis et interemptionis bora. Dixerunt antiquiores nobis, suntque (23) experti, c li signa per singula corporis membra ducatum obtinere sic, quia aries caput, collum taurus, gemini brachia obtineant, sicque (30) deinceps, qu docent Astrologica, lict modernioribus, puta iuristis contraueniatur, minus tame (02) iuste, secundum quod in quadrupartito meo maiore libro primo expreiclarus. Est equide (02) in omni famatu (05) philo (34) sophia inferioris mundi corporum motus primos c lestium itus atque (23) reditus arcanis quibusdam natur vinculis trahentes sequi. Sic enim crescente luna in animalium corporibus humores abundant, decrescente attenuantur, vt etiam humani corporis venas illic pleniores, hc laxiores reperies, quod in grot antibus clarius apparet. Certius inquam certo venam seu membru (05) ferro tangi non debere luna supra idem ducatum habe (02) te. Summa igitur in naturali actione c li ad disposita passa concordia. Quod patet, qui enim prioris lunationis meditaate decu (05) bunt, natura eoru (05) fortior morbo validius repugnat, insequenti debilior leuius succumbit. Quotidianas etiam grotantium affectiones quotidian omnin lun applicationes ad primum locum trigon tetragone opposit et reditus mentiuntur, ob quod priuilegium ij dies inter cteros certo nomine discreti sunt. Nonnulli etiam numerosis obtinent experimentis ex diuersis lun mansionibus, diuersis suorum mem brorum impotentijs affici. Et hoc est, quod voluit Plato noster diuinus, de intellectu anim, faciens duas circulationes, ita qud posuit c lieosdem cum motibus anim, id est, qud actiones c li sunt edem cum actionibus anim, vt allegat eum Aristoteles 1. de anima. licet iniust eum redarguat. Vsque (30) ade quidem motus etiam, tm hominum qum cterorum animalium primum Solis iter sequuntur. Sole siquidem oriente surgere progrediuntur, et ascendente cursu addunt, ac tanquam motus absente duce quie scunt ad exitum illius iterum exituri. Post lunam autem et solem stellarum, tunc omnium quidem effectus certi, prter quod valgo non ade sunt vbi luminarium virtus approbati. Demm posset aliquibus, vt dicunt, rationibus persuaderi, hominum dico ligationes naturali via euenire posse, licet causa sit occulta. Homo enim ipse ab antiquis microcosmos est appellatus, quasi maiori similis mundo. Ex qua quidem Albertus similitudine intulit distantias duorum extremorum digitorum, et planta pedis ad verticem concordare. Natura enim cui commoditas in omnibus, qum maxima c lo cuncta comprehensuro siguram impreit sphric. Et idem quod in homine dicitur, diuiso homine per duas lineas orthogonaliter se secantes, sentiendum erit de maiori mundo. Nquae (16) s omnes lineas centro circuli ad circumfere (02) tiam ductas quales esse necesse est. Quis autem mentis san maiorem mundum esse mirabilibus plenum negabit? Cur ergo totidem vel saltem aliquorum mirabilium pluralitatem non continebit homo ipse, qui supra minor mundus dictus est. patet contra. Nam in Euangelio dicitur. Prdicate Euangeliu (05) omni creatur, id est, ho (04) i cum o (34) mnibus conuenienti. Est aute (02) homo omniu (05) naturaliu (05) finis. 2. physi. sunt et omnia pro (21) pter ipsum, vt cu (05) ctis dominiu (05) imponat, secundu (05) (38) in Geneseos volumine ctinetur. Habent etiam naturalia insit am naturalem obedienti erga ipsum. Quare dixit Aristoteles solem et homine (02) ad hominis concurrere generatione (02) , nisi quia super (35) iora infimis prsint (hominis natiuitatu (05) et interemptionu (05) ) contracta? Quid demu (05) est, quia dixit, tempora pluuiosa pro (21) desse piscibus, auibusque (23) obesse, nisi quia secundu (05) aur diuersitate (02) , et inferiora variari nece ssariu (05) infert argumentum. Qu aute (02) huins aur diuersitatis causa, nisi hc, qu Arist. inlib. meteororu (05) aignat, dice (02) s: Quia ne tesse erat, hu (05) c mundu (05) inferiore (02) in quatuor elementa, ctinuis superiori subijci lationibus, vt fer tota eius virtus inde gubernetur: Prterea in quolibet ordine essentiali destructo primo, destruitur ne posterius 2. meta. Motus aute (02) c li est simpliciter primus. 8. physicorum. Ergo motus qui est sanitatis ad gritudine (02) , est c lo, alis esse non posset. Postremo ver diximus, omne mixtum esse corruptibile. ergo destructiuum principiu (05) in natura reperiri continens est, hoc enim est quod (36) voluit Sco tus li. 4. di. 49. q. 11. non est dare in natura potentiam painam, cui non correspondeat actiua in natura. Cum alterum contrariorum fuerit naturale, et reliquum necessari erit naturale. ex de c lo et mundo. Materia equide (02) contrarioru (05) eade (02) est, vt habet Cmentator. Patet secundo, timet. n. oi (03) s mundi species aliquod horribile et destructiuu (05) , he (02) tque (23) aliquod confortans et ltificans per propriam naturam. sic oi (03) s ouis lupum timet, quem non solm viuu (05) , sed et mortuum, instinctu natur visu et gustu cognoscit, lepus canem, catus murem, et oi (03) a quadrupedia leone (02) , oi (03) a volatilia aquil, finaliter oi (03) a ai (03) antia hoi (03) em. Vult ergo hc opinio hominu (05) ligationes naturali vi euenire posse, c lum tn (31) coadiuua (01) tem stimat cm, inuenitque (23) rerum buius mundi concursus esse secundum stellaru (05) coitus, et gaudiu (05) et victoria et tristitia pendet exinde, et per illud iudicatur tanquae (16) per causam. Zohannes Wrnher. Ctra hanc opinionem dilecte Thoma, qu Astrologorum suspicer, dice (02) tium, ligationis effectum esse

 forma c li, quam contrahit quisque (30) hora su natiuitatis, seu inter emptionis, videtur absurda. Nam vt habemus 26. q. 2. lo. textus de superstitiosis. Dicit enim, neque (30) ab hoc genere superstitionis (de quo in textu) segregandi sunt, qui olim Genethliaci, propter naturalium considerationes dierum, nunc autem Mathematici vocantur. Nam et ipsi, quamuis veram stellarum positionem, cm quisque (30) nascitur, consequuntur, et aliquando peruestigant, tamen quod vel in de conan tur actiones nostras, vel actionum euentus prdicere, nimis errant. Cuius igitur artis scientia vsque (30) ad Christu (05) fuit co (04) cessa, vt Christo edito, nemo exinde natiuitatem alicuius de c lo interpretaretur. 26. qust. 3. Quod demm infertur, quia planetis in singulis me (02) bris speci alis esset potestas, et ita ad singulariima procedere, satis Ptolemo nostro stimo redargutum. Dicit enim, non debet Astrologus dicererem particulariter, sed vniuersaliter. Singul arium etiam non esse scientiam Aristoles approbauit. Finaliter conclusit, omnia iudicari per c lum, vti per causam quod apertiim claret falsum, in glossa 26. q. 5. Non liceat. Illud autem quod arguit motum c li simpliciter esse primum, secundum Theologos, fort non concluderet, cm dicat Scotus lib. 4. di, 48. Primitatem motus c lestis ad alios motus non esse primitate (02) caus, vel alicuius quo depe (02) deteetialiter, sed tantumm cuiusd perfectionis in quibusd co (04) ditio nibus motus, qu sunt irregularitas et velocitas. Patet enim, qud essentialiter non dependet actio corporis c lestis in aliquod inferius, ex motu illius corporis, quia secundum Philoso. 2. de generatione nihil facit latio ad generationem, nisi quia adducit generans, ergo si sine illo motu generans esset qu approximatum, qu ageret. Tum quia falsum est, quod Astrologi fingunt, dicentes, superiora in inferiora agere cm supr sit dictum, aliqua esse, ad qu c li actiuitas pertingere non valeat. Prtere intellectus vniuer salium est sensus singularium. Ad opera autem c lica sensus iudicio deuentum extitit, ergo de ipsis scientia non est, tm quia singularia, tum etiam, quia aliter se habere possunt, et de contingentibus est Astrologia. De contingentibus determinata veritas non est. Insuper arguitur Astrologi officium superuacuum et inane, quia res pertinguntur per experimenta, et minus quam potest percipi rei veritas experimentatiu est, dum his in vno esse inuenitur. Sed hoc inplanetis est impoibile. Planeta enim cm fuerit in aliquo loco, ex signis cterique (23) Planet aspicientes ipsum, vel ei coniuncti ad consimile esse non reuertuntur, nisi post multa milia annorum, ad cuius temporis quantitatem nunquam humana vita suffecit. Quomodo est ergo poibile homini, vt bis aut spius in eodem esse plurimas reperiat, quatenus ex eorum reditu probet quid significent. Demm rariim in suis doctrinis Astrologireperiuntur concordes, et cteris semper sunt magis egentes. Quid plura referam? Stante c lo (34) , si applicetur ignis stupp, et dicas non posse comburi, error est, et his articulus est Parisien. ergo mult actiones quarum causa c lum dici n potest, de quibus dubium non est. Quid ergo de illo actu Pythonico dicemus, in quo maxima occurrit difficultas, non apparenti dico, tum sensui qum intellectui? Thomas Murner. Generose domine, licet multa in medium duxeris argumenta, falsitatem opinionis Astrologorum probantia fort et quia non falsa, non est enim credibile, antiquos patres et Philosophos, quibus omnis scienti fons et origo proceit, rem tant falsitatis posuisse. Sed quia de hoc specialem tu dominationi tractatum edidi, puta de reuolutionum veritate falsitateque (23) nuncupatum, i cur non est tuas rationes reddere solubiles, quomodo in eode (02) tractatu solut sunt. Attamen quia tibi nec hc placet opinio, inueni tertiam, qu est Alberti Magni, dice (02) tis, ligationum causam ai (03) am ipsam, seu consensum ipsius, siue quod idem est, voluntatem, non vt liberam, sed ad effectum declinantem desiderat rei. Fundatque (23) se in dicto Au?????, sexto naturaliu (05) dicentis: Quia hominum anim inesset vir tus qudam res externas immut andi, alia autem entia obediunt ei, quando ipsa fertur in magnum amoris excessum, aut odij, atque (30) idgeneris. Concluditque (23) , qud cum anima alicuius ligat res, atque (30) alterat ad idem quod vult. Dicitque (23) Albertus, se inuenisse qud anim affectio est radix maxima oi (03) m harum rerum, (38) et Theologi nostri affirmantes, dicunt, quod si his fides non tribuatur, nequaquam ligationis alicuius sequetur effectus, cuius causam aignant meritum paionis lesu Christi domini nostri, ob quod data est potestas Christicolis calcandi serpentes malignos. Diceres autem, quia opinio prima dixit, Diabolum nil posse efficere sine hoi (03) s voluntate, quare Diaboli sequitur nocumentum volun tate ligantis et non ligati, ego bonus, cur alterius mibi mala oberit voluntas, dicemus alibi: nec vult tantm Albertus, hanc anim affectionem solam huius reicm asserere, sed subdit siue propter grandem affectionem alteret corpus suum, et alia qu intendit siue propter dignit ate (02) obediant ei res ali viliores, seu cum tali affectione exterminata concurrat hora conueniens aut ordo c lestis, aut alia virtus, qu quuis faciat, pro (21) utauimus tamen anim facere. Iam publicum ac verificatu (05) est, (38) ligationes hominum, incantationes, adiram promotiones, odium, amicitiam, detrimentum, et gaudium sunt ad grandes affectiones consequentes. Et tu vides, qud secundum naturam vulgus abborret maledictiones, et vetularum blasphemias, tanquae (16) in eis sit virtus aut salte (02) cum eis aliqua mali virtus annexa. Natura au (05) t nibil facit frustra. Nec fugitur aliquid natur aliter, nisi virtute naturalis desiderij vel amoris timorisque (23) ?????iud, vt habet Scotus li. 4. di. 43. q. 2. argumento primo. Johan nes Wrnher. Contra hanc opinione (02) , qu est Alberti, graue est arguere. Est etenim intricata, et nimium disiunctiua. Dicit primo, virtutem aliquam anim ligationum causam. Secu (05) d, qud grandis sequatur rei petit affectio. Terti, quia propter magnam dignitatem obediuntet res ali viliores. Quart, quia horaconcurrit fort conueniens aut ordo c lestis. Quint dicit, aut ali virtus quam non nominat, quam et ligationes facere assentit, ne autem habeatur suspectus, dicitillud anim facere, ne fort, quia voluit c lum posse

agere in aliquod naturale sit A. et quia tunc sciens talem effectum in ipso A. ligare potest, hanc stimo eius mentem, si saltem scientis concurrat grandis affectio, et hora conueniens, habent enim omnia tempora sua contra Iuristas, qui dicunt, omnia in nomine Domini nostri Iesu Christi fieri debere, in omni tempore indifferenter, per quod reprobare intendunt electiones. Glossa autem supra memorata 26. qust. 5. Non liceat. dicit, nil reprobari, nisi neceitatis impositionem. Vult erg Albertus aliquid naturale inueniri posse ligationis causam. Sed quia illud mihi ignotum, temerario ausu remincognitam no (04) condemno. Thomas Murner. Occurrit et hoc loco antiquorum nostrorum mens et sententia. Opinabantur enim hunc ligationis effectum, cum omnibus alijs mundi mirabilibus, qualitatibus procedere. scilicet calido, frigido, humido, sicco, tanqu radice, secundu (05) (38) habemus in quarto meteororum. Dixitque (23) maior pars philosophoru (05) et medicoru (05) , (38) eorum admixtio ad omne mirabile necessaria est, banc igitur defendere cupientes viam, negare non prsuma (01) t omnia mirabilibus plena, quia ex eisdem qualitatibus omne ens mundi (dempt quinta essentia) terminus cponi in calido et humido proportionatis conseruari, in consumptione humidi calido destrui, vt habet Aristoteles in lib. de longi. et bre. vit. Vnde hc quidam ltus propter excrescente (02) choleram, et infactis repentinus, hic inuidus melancholicus, iste monoculus, is hermaphrodita, alter contractus. Qu vnde sunt, nisicomplexio num ratione et qualitatum causa? Concludunt igitur, ligationes cum alijs mu (05) di mirabilibus esse qualit atum primarum diuersitate. Zohannes Wrnher. Sed et contra hanc opinionem, qu qualitatum diuersitatem ligationis causam aignat, posset argui. Quia non esset sufficiens, non enim quiet abitur mens nostra, dicunt enim ligatum su paionis maioramentum minoramentumque (23) sumere, ex earundem qualitatu (05) primarum proportione, im et quia ligatio ex vnius qualitatis destructione, seu vnius per alteram principatu ducatuque (23) consistat affirmant. Quare quritur, qu huius modi qualitatum diuersitatis causa, quod tamen infert, qu multarum et diuersarum complexionum ratio, nec dabitur altera nisi diuersus vagarum stabiliumque (17) ue stellarum coitus. Et sic hc opinio, hanc quam Astrologi sectabantur, vt prsupponant necessarium infert argume (02) tum, quare diminuta. Thomas Murner. Offertur et hic vltimo loco, alia antiquorum nostrorum opinio ponentium litem et amicitiam ligationum causam, non hanc quam qualitatibus euenire senseru (05) t, sed qu natura inesse apparet. Litem in qualitatum: disproportionem siue disconuenientiam, Ami citiam autem aliquarum proportionem et concordiam. Et si isto modo hc opinio amicitiam et litem ligationum poneret causam, necesse erat cum illa coincidere. qu dixit qualitates esse causam. sed non sic, sedeam qu natura inest intellexerunt. Nam vt antehac diximus, Omne mu (05) di ens in natura habet aliquid inimicum et destructiuum, cum omne tale ex materia cpositum constat, qu est destructionis causa, cui annexa est priuatio, vt habet Aristo. secundum quod diximus de oue et lupo et alijs. Zohannes Wrnher. Sed necilla opinio amantiime Prceptor qu ligationum causam aignat, litem dicit et amititiam. Nam huiusmodi pacem bellumque (23) duplici via euenire dixisti. Aqualitatibus prim. Secund natura. De primo tamen modo opinio non intellexit, sed de secundo, qu sc. propria incsse natura. (38) fieri nequit, quoniam sicut prins, ita et iam quri posset, qunam diuersarum ratio naturarum, alia non nisi hc quam assignat Albumazar li. 1. sui maioris introductorij dice (02) s: Omne indiuiduum ab alio quocunque (23) differre, constareque (23) tribus his principijs proprietatibus, scilicet form, materi, et siderum effectu. De materia et forma in physicalibus nostris satis arbitrabimur scriptu (05) , sed secundum effectum siderum aduenientia Platonica comprobemus autoritate (volo dicere) quia idem eff ctus vt specierum distinctionis causa existat. Quia nibil est, cuius ortum legitima causa et ratio nonprcedat. Nec prter ho (34) c in inferiori mundi parte quicquam quid causlocum obtineat superstes, id c lestem potentiam consequi necesse est, id autem est, vt generis genere, speciei specie, indiuidui ab indiuiduo diuisio et disttia, vt anim corporisque (30) harmonia, aliaque (23) accidentia innumera, vt sexus, discretio form et habitudinis, decor vel turpitudo, statur inqualitas, varij colores, diuersi mores atque (23) idgenus. Quare sicut diximus, et hc opiniocum alia, vt Astrologicam prsupponat, esset necessarium, et ide in sufficiens. Caspar de Mrsperg. Sufficientes Thoma nobis induxisti opiniones huius effectus occulti causam aignantes. Liceret et omnes approbare: Tm quia prima fundameniu (05) sumpsit ex infallibili Theologia. Secunda ex Astrologia, quam tolerat Ecclesia. Tertia autem, qu est Alberti, apparet vero consona: qualis enim ipse in naturalibus fuerit inuestigationibus, n stimo quenquae (16) latere. Quarta se fundat in 4. Meteor. Quinta alis est circa naturam. Ne autem aliquid concludatur, quod veritate deuiaret, aut cteris displicere posset, Qu Theologica opinione melior, Profect nescio aliquam, tm quia Deus omnibus prouidet vt vult. Zohannes Wrnher. Absit nobis aliquid temerario ausu co (34) ncludere, sed disputatiu illud sacere no (04) prohibemur, nec ctra omnes opiniones positas argume (02) tatus sum, eu falsas dicendo: sed quia non placuit, vt vnica sola sufficientem ligationis causam narraret. Quare saluo meliori iudicio, dico causas opinionum subordinatas, mes audeo dicere essentialiter, quia supra patuit oppositu (05) , lict secun dum philosophos forte illud non esset. Prim igitur causa Deus ipse, cum vniuersaliter sit in causando. Secunda c lum, alicui rei quod supra dictum est, aut virtute (02) co (04) tractiuam influens suo motu, lumine aut influentia. Quod autem virtualiter agens qualitates diuersas inducit disproportionatas, et huic impedimento conuenientes. Qu demum infirmit as complexionum fortitudine debilitat vel naturaliter augmentatur, minuitur vni magis, alteri redditur onerosa. Tamen vt dictum est, diuersarum complexionum ratio qualitas est. Tibi autem amantiime Prceptor, quia

meorum dubiorum vincula enodasti, quas valeo et possum immortales refero et innummeras gratiarum actiones, me per totius vit me cursum ad tua semper vota offerens promptiimum. Vale f lix per tempora multa. Chomas Murner. Male opinantes in principio, posteris ben putandi vestigia relinquunt. Tuigitur generose domine singulare refugium hunc tractatum velis (oro) suscipere, animo eo quodatus est. Mihi inquam sufficit alijs subtilius speculdi vi prbuisse. Absit obsecro omnis suspicio fallax, nec his vt dixit Aristo. tantu (05) gratiaru (05) actiones referre tenemur, quorum apud nos veridic ascripta tenentur, sed et erroneis et falsis scriptoribus, aliquidnamque (23) cferunt habitum etenim nostru (05) prexercitatisunt. Et ego cum nibil vtilitatis conscripserim, iuuentuti preco (34) r faucas. Vale et me vt soles commendatum habeto. Ex vniuersitate Friburg. Sole in 22. gradu libr gradiente M. CD. XCIX. FINIS. INDEX ALPHABE TICVS RERVM AC SENTE NTIA RVM Memor abilium, qu sparsim in hoc opere continentur. A ABACVCH per Angelum bonum, in momto transfertur in Chaldam 239 Abiuratio ex vehementi suspicione 437 Abiuratus quando relapsoru (05) p na puniri debeat, et quando non 540 Abiuratio etiam fautorib, et defensoribus Hretico rum fieri debet 348 Abnegantium fidem diucrsitas 226 Abortum Malefici procurant 259 Acta Prophetarum, melias quam homines, Dmones noscunt 230 Actus actiuorum sunt in patiente prdisposito 81 Actus coniugalis matrimonij tribus impeditur 2 Actus intellectus Voluntatis et corporis in homine co (04)fiderari oportet 67 Actus carnalis cur respectu vnius, et no (04) alterius mulieris impeditur 117 Actus generationis per Maleficium, etiam in matrimonialiter coniunctis impeditur 119 Accusatio ad p nam talionis est periculosa 466 Adam fi no (04) peccasset, an, qui non saluantur, saluati fuissent 185 Ad peccatum, generaliter maius est omnibus, 163 Ad culpa dupliciter consideratur 184 Ad peccatum non excedit Maleficarum crimen 185 Ad instantiam partis procedere, graue periculum est. 479 ad conficiendu (05) quatuor concurrunt 410 adorare imagines vt Deum, tempore Nini Regis, homines cperunt 25 adiurare irrationalem creaturam licet 435 Aduocat, ad delati beneplacitum, non deputatur 494 Aduocatus quando Hresi. artham efficiatur 495 Aduocatus in formatione testium, quomodo rga delatum se habeat 496 Aduocatus quid respondere debet super inimicici allegationem 500 arem Dmones perturbant 334 ar caliginosus Dmonibus competit 335 ar figurabilis, quomodo 244 areum corpus Dmon potest assumere ibid. agere contra conscientiam quid importet 164 agens ex proposito cognoscit suum effectum 99 Agnetis Malefic casus 332 338 Angeli inter so differunt specie 54 Angeli mali qu ad intellectu (05) triplici acumine scienti vigent 41 triplex est eorum status 183 Angelus nullo suggerente peccauit 182 N est susceptiuus p nitenti, nec veni ibid. ibi est vbi operatur. 111 Angeli peccatu (05) , aliorum Angelorum peccata excesfit, et prcessit 156 Angelus et homo in liber. arbit. creati, vt beatitudinis prmium perciperent 156 cooperatur ad grati infusio nem 69 prdisposuit beatam Virginem in conceptionem verbi terni 205 eius comestio qualiter fiat 245 Angelic custodi robur. 204 ab eius custodia qui destituu (05) tur. 206 aliquando corpus assumitaliquando occupat. 246 Angelus minimus omne (02) humanam virtutem excedit 238 angelica potestate, Dmones arctantur 198 Halec piscis captus, statim extra aquam vocem emittit 247 Alexandri de Ales sententia de prstigio 268 Alexander, et Hymenus per excommunication e (02) Diabolo oppressi 399 Alchimist verum aurum efficere nequeunt. 18 Amalechitarum animalia iuste interficiuntur 170 Amon grotat, ob speciem Thamar 387 Amon Thamar Sororem suam adamauit 109 amor inordinatur ex Diabolo, et ex maleficio procedit ibid amor hreseos, vnde prouemat 386 amor et odium in voluntate fundantur 107 amore mulierum etiam Sancti tentatisunc 109 Anna qud nomine equos maleficiauit 332 anima tener infimum gradum, in ordine substantia rum spiritualium 49 anim residentia in ce (02) trocor dis assignatur 282 anima suo corpori domi natur potissimum, quando est in vita per gratiam 63 anima quando operetur in corpore alieno, sicut in proprio 20 anima proprio corpori vnitur, vt forma 35 anim human nulla apprehenfio sufficit, ad immutationem corporis exterioris 35 anima est actus corporis phy fici, et c. 38 Non potest localiter mouere corpus se viuisicatum 39 complexiones corporis imitatur 63 animal visum iteritis prodest 31 anim illabi deo soli est possibile 220. 107 animalia sunt res dominorum suorum 325 animalia Amalechitarum interfecta 170 Antonius Dmone (02) , in massa auri reperit. 128 an Magicis, et Mathematicis intendere fit pecca. tum Apostafi 167 an diuinatio, per Dmonum inuocationem fit licita 178 an omnis actio infidelium sit peccatum. 168 Appellatio ante sententiam fienda 347 Appetere Dei qualitatem quid sit 155 Apollo diuinandi autor, 180 Apostafia quid importet se, cundum D. Thom. 165 Apostata etiam, fine homagio quis efficitur 331 Apostasia verbi, et operis ibid. Aqua benedicta ad quid ordinetur 417 Aqu virtus super Energu. menos, et maleficiatos. 421 Aqua benedicta 201 Ar Idolorum destrui prcipiuntur 437 Aremantia fit in are 181 Arreptitius dicitur, ab artipio, quia arreptus est D mone 105 Argumenta probantia Deum non permittere tanta ma la Maleficis per Diabolum fieri 186 Artifex Diabolus, paucis inchoat 214 Artificialia corpora, ita corporibus c lestibus subduntur, ficut naturalia 21 Artificiata, ficut ordini et prouidenti artis subduntur, ita omnia esse participant 149 Asserere maleficium non dari, ex radice infidelitatis procedit 3 Astronomic imagines, ex opere Dmonum 426 Astronomi quare vera prdicant 64 Auaritia fundamentum omniu (05) vitiorum mulierum 87 Auctoritas Episcoporum per cap Multoru (05) querela, nimis eneruatur 447 Auicenn remedia super phi locaptionem 388 Auicenn dictum de virtute imaginatiua immutante

corpora extranea, quomodo intelligatur 20 Augustini sente (02) tia de hominum transmutatione in bruta. 133 Augures qui 181 Aurispices obseruant dies, et horas ibid. Auriforma substantialis n est per calorem ignis, Alchimistarum, sed per calorem solis 18 Auxilio Dmonum vti, est apostatare fide 330 B Balneatrix contrita incineratur 340 Barb radere cur Deus prceperit 438 Basiliscus quando hominem interficiat 32 Beatitudinis gradus in patria, quomodo mensuretur 175 Bona Ecclesi tribus partibus diuidantur 323 Bonifacij VIII. statut 491 Bonitatis Diuin in genere creaturis communicat, 111 Bonu (05) grati, natur bonum excedit 182 Butyrum Maicum maleficialiopere formatum 330 C Campan pulsatio contra tempestates vtilis 432 Cananeorum punitio 172 Candela tamdiu lucet, quam diu ceram habet 152 Canonist magis quae (16) Theologi de maleficijs tradunt. 142 Canonis intellectus declaratur 9 Canis prdicatorum officium in scripturis significat 282 Caput mortui per Symonem Magum agitatum 824 Canis animal, perfidis appropriatus 287 Carnis tentatione Hlias Monachus liberatur. 207 Carmina, et exorcismi liciti 406 Casus notabilis Saltzburge (02)si 412 Castrum Lendebrunnense. 341 Casus notabilis 330 in Sueuis 256 In Rorbach 341 In Salamina Regni Cypri. 393 Casus prdiuitis Augustiensis 333 Casus Principis Maleficos fo uentis, et indebit popul aggrauantis qui co (04) tigit Spi r 354 Casus malefic ad iudicium candentis ferri appellantis 531 in oppido Argentine (02) si notabilis 286 In oppido Mespurg 267 In Rauen spurg ibid. In Basilia in villa Oberuuiler 231 In villa Buchel 232 Sacerdotis Oberdorff 197 In Oppido Vualshoris 240 In villa Vuysentali 202 Lauzanensis 265 In Di cesi Augustensi 214 Inconfinibus Sabaudi. 221 Comitis Argentinensis 218 In Di cesi Brixiensi 217 Casus Maleficiati 373 Mulieris ab Incubo verat 374 Mercatoris Spir 366 In Di cesi Argentinensi, cuiusdam virginis 215 In Oppido Brisiaci Bafile 222 In Ducatu Lauianenfi. 224 In Bernensi 225 Casus iuuencul maleficia t 315 Casus Episcopi Alemani tem pore Nicolai Pap. 361 Charitas Episcopi erga Sacer dotem obsessum 298 Chrismate sancto Malefici abutuntur 341 Chiromantici 181 Circe quomodo socios Vlyssis in bestias mutauerit 135 Citatio generalis necessaria 466 Citationis formula ibid. Ciuitas Spirensis 193 Cythara Dauid vnitatem Diuin essenti signifibat 82 Cautela per Iudicem obseruanda 518 Cautela prseruatiua Maleficiorum 416 Cautel quinque Iudice obseruand vt Delata veritatem fateatur 5 224 Cautelam porissimam ad veritatem extrahendam qu exemplo confirmatur ibid. Cautione fideiusso (34) r, quando Malefica relinquatur 488 Causalitas Dei primum omnium agens 149 Causa triplex cur supra corpora c lestia, Malefici immutationem aliquam facere non possint 260 Causa inimicitie (11) in uestigandacum consilio peritorum 504 Causa alicuius rei dupliciter intelligi potest 100 Capienda, et incarceranda Malefica ad Iudicis nut. 488 Captio innocenti non nocet 490 Casus tempore Ludouici se cundi Imperat. 304 In di cesi Basili 309 Inter Brisiacum, et Heygug 310 Inter Ysbruck 312 Iuuencul Maleficiat. 315 Oppidi Zaberni 317 Casus obstetricis ibid. In Oppido Danni 319 Cereum benedictum licet accendere 201 Clauium vigor notatur 378 Clericum negociatore (02) quasi pestem fugiendum 85 Clerici Inctatoris actus 389 Clerici fautoris Maleficarum p na describitur 344 Clericus Maleficus deponendus, et in monasterio retrudendus 7 Clerici proprijs Iudicibus emendentur 445 Clorides virgo miranda fecit 87 Concilium Acquirense 131 Confessionis sacramentalis virtus 390 Concordia Dmon non est amiciti sed nequiti 58 Coniuratio ad lacrymas emittendas 515 Coniugi carnis officio conseruatur 382 Consuetudo seroanda in Ecclefia, qu diuino cultui non repugnat 443 Contemtor excommunicationis 345 Creatur impotentia 151 Creatur perfect et imperfect 276 Crimen Hresis mer Ecclesiasticum 349 Crimen Maleficarum n minus Ciuile, quae (16) Ecclesiastic videtur ibid. Christin duciss Brabanti consilium 375 Crucifixi imaginem quidam sagittis transfixit. 343 Cognoscere cogitationes cor dis qu (05) o multi possint 41 Cognouit Angelus, se cteaturam esse 155 Cognitio Intellectus ex rebus causatur 76 Cholerici sunt iracundi 63 Columna cui fuit Christus alligatus est Rom 297 Cometa, mortis Regum indicium 65 Comet non sunt ex his, que (11) principio genita sunt astra 65 Comes castri Thelonei, ex maleficijs ditatus 365 Comes maleficiatus, in matrimonij actu 219 Copia appellationis petenda 624 Causas appellationis Iudex discutere debet ibid. Comestio qualiter fiat 249 Comestio Christi quomodo ibid. Confessio cuiusdam femin in extremo posit 316 Conceptus in maritata inficitur etiam per alterius seminis commistionem 254 Corpus immotari potest, ex forti imaginatione et apprehensione ad varias gri tudines 71 Corpus dominicum sumtum quadam muliere ob malesicia perpetranda 262 Corpus hominis, Diabolus inhabitare potest 292 Culpa ordinatur ad p nam 58 Culpabilis ignorantia iuris Diuini, non cadit in facientem quod in se est 16 Cur Malefic non ditentur 194 Cur principibus nocere non possint ibid. Cur Dmones ex maleficio aliquando, homines substantialiter inhabitent 396 D Damasceni opinio de Cometa 65 Dea fortun cca 67 Dmonis virtus, corporali virtute fortior 3 Dmones esse non credunt, asserentes non esse Maleficos, nisi in vulgi existimatione 3 Dmones ex subtilitate natur, multa qu nos non possumus, operantur 4 Dmones, quare constellationibus constringtur. 13 Dmon quare maleficio vtatur. 20 Dmon motui c lesti non subijcitur 16 Dmo (34) n eclligit determinata actiua applicando determinat passiuis. ibid. Dmones cuncta per Intellectum, et Voluntatem exequuntur 40 Dmones agnoscunt ex influxu c lesti corporum, naturales hominum impressiones, et dispositiones, ex quibus poste maleficia inferunt 41 Dmonum opere, aliqui non prstigios, sed essentialiter in lupos transformantur 12 Dmon delectatur, homines in paganorum errorem inducere 142 Dmones in specie paruulorum apparentes nutricibus se coniungunt 436 Dmon semper superbia et inuidia peccat 41 Dmon licet neminem timeat, Sanctorum tamen

meritis subiacet ibid. Dmon potest adminiculo alterius agentis corpora substantialiter, et accidentaliter transmutare ibid. Etiam corpora localiter mouere ibid. Sensue omnes immutare ibiImo Voluntatem et Intellectum licet indirect. ibid. Dmon in suis operibus fuperfluitate (02) subterfugit 253 Dmon in maleficijs generationis obseruat tempus 254 Dmones omnibus infesti. 257 Dmones carent pulmone, et lingua 247 Dmon in quibus potest per se, etiam cum Malefica potest 304 Dmon nihil efficere potest fine diuina permissione. 307 Dmon non potest innocentem de maleficio infamare 308 Dmon homagium Malefico petit 222 Dmones subtilitate Intellectus vigent naturaliter 229 Dmoniacis quando non sit communio deneganda 398 Dmones semper cum Maleficis concurrunt 23 Dmones absque assumtione corporis possunt transmutationes in seminibus facere 48 Dmon potest aliqua reponere vt conseruetur semen, ne calor vitalis cuaporet. 51 Dmonis potestas 381 Dmonem ad aliquem effectum inuocare est inutile, siquis illi non se obtulerit 329 Dmones varijs generibus alliciuntur 80 Dmones circa sphr ignis actiua passiuis coniungere sciunt 336 Dmones ad exercitium deputati non sunt in inferno, sed in isto are caliginoso 57 Dmones prcipu gaudent peccato fornicationis, et Idololatri 45 Decipere po (04) t Diabolus sensus hominis, ita vt tgibile, et visibile, intangibile, et inuisibile videatur 125 Dmon potest interiore (02) fantafiam immutare, et Intellectum obtenebrare 108 Dmones de quolibet ordine cecidisse creduntur 55 Dmones extra fas debitum actos Venereos exercuisse nusquam leguntur 55 Dmones non sunt spiritus immundi, licet sint impuri 41 Deceptus fuit Prstantij pater 278 Defenfio stat in tribus 494 Delata quando redditut suspecta 394 Delatus quando per fimplicem p nam iudicari potest 497 Delata in cibo et potu humaniter tractetur 524 Delatus cum omnia negat, tria faciat Iudex 485 Deprehensus in Hresi euidentia facti aut testibus, est puniendus licet non confiteatur 487 Determinatio dubiorum circa fidem principaliter spectat ad Ecclesiam, prcipu autem ad Pontificem Christi Vicarium, et Petri successorem 458 De cognitione Hretici aliter Canonist, et aliter Theologi sentiunt 454 Deum posse mala impedire, et non velle, non concludit 159 Deus laudabilis, cum per misericordiam parcit, et per iustitiam punit 157 Deum ita summ potentem sicur summ bonum dicere non concludit 152 Deum velle mala esse vel fieri proprer bonu (05) vniuersi, dicere, est erroneum 146 Deus vniuersa mala permittit casibus Angelorum et hominum permilsis 147 Deus potest ex malis particularibus bona plurima elicere 150 Deus non potest facere creaturam ex sui natura impeccabilem 151 Deus iust permittit hominem peccare ibid. Deus immediate omnib. prouidit 147 Deo prouidentia conuenit ibid. Deus est creatur obiectum vltimus finis 112 Dei auctoritate quando Malefici creaturam vari trsmutant 12 Deus quare permittat mala. 188 Deus iust permifit Angelos et primum hominem cadere ibid. Deus n limitauit suam virtutem ad naturalem profectum ibid. Deus solus, quomodo miracula facere dicatur. 76 Deus quinque (17) ; de causis hominem flagellat 173 Deus prcepit Maleficos occidi 437 Deo non conuenit Diaboli malitiam impedire 189 Deus neque (17) ; vult mala fieti, neque mala non fieri 146 Deuoti aliquando, et fine ordine, et sine exorcismis obsessos Dmonibus liberant 406 Diabolus dicitur, dia, et bolus 56 Diaboli opere Cham filius Noe nascendo risit. 24 Diabolus, quomodo circa ammam operetur 301 Diabolus frequenter tentat vt saltem tdium vincat 203 Diabolo maxim displicet quod eius machinamenta in Dei gloriam resultent. 189 Diabolus magis tentat malos, quam bonos 190 Diaboli appetitus maior est ad tentdum bonos quam malos ibid. Diabolus quos magis in somnis vexet 113 Diabolus potest Maleficam in tormentis indurare, ne veritutem fateatur 518 Diabolus, quot modis sit causa peccati 78 Diabolus suam oblationem inficere non cessat 326 Differentia inter imaginari, et fantasiari 269 Differentia inter duellum, et candentis ferri exam 528 Discipuli cur filium lunaticum non liberarint 418 Disputatur an crimen Maleficorum sit mer Ecclesiasticum 443 Diuina virtus super causis secundis declaratur 211 Diuina nomina ad collu (05) suspendere an sit licitum 410 Diuina voluntas propri dicta est beneplaciti 191 Diuinatrices consulere non licet 521 Diuinatores, et Malefici qui Hretici iudicantur iuris prsumptione non ex natura rei iudicio ordinariorum, et non Inquisitorum subiacent 455 Diuinatio est secundum genus superstitionis 25 Diuinatio est per expressam Dmonum inuocationem ibid. Diaboli opere, actus matrimonij impeditur 6 Duarum Maleficarum casus 129 Duellum ad vit conseruationem ordinatur 527 Duellum licitum aliquando 529 Duellum Dauid cum Philisteo diuina reuelatione fuit 529 Duellum simpliciter illicitum t ex parte appellantis quam recipientis 530 Duell aliquando fine pccato mortali ex parte. s. iudicantiu (05) , aut consulu (05) ibid. Duo Spiritus creati non possunt esse in vno et eodem loco diffinitiu 281 Duo habet Deus per naturam suam, beatitudinem, et bonitatem 155 Duo fratres simul infirmabantur, et curabantur 63 Duplex modus sacrilege (11) professionis 221 Dupliciter Sortilegi, et Diuinatores. 447 Duplex actiuum proportionatum sensui 133 E Ecclefia Monialium Hohemzorn. 343 Ecclesia nunquam errauit in fide 458 effectus pnales quadruplices sunt. 23 effectus maleficiales fantasticos esse et imaginarios quibusdam videtur 3 ego Deus zelotes visitans et ct. qu (05) o intelligatur 323 Aeneas an ex concubitu Veneris, et Anchisis oriri potuerit 43 Episcopi et Inquisitores pur intention habeant 493 Episcopus aliquando sine Inquisitore, et Inquisitor sine Episcopo potest contra Maleficos procedere 463 Epilepsiam Dmones inducunt 303 equitare cum Diana, vel Herodiade est cum Diabolo transmeare 11 equitatio Abbatis domu (05) 207 erra (01) t dicentes, Extrema Malef. realia, medium autem fantasticum rsse 10 error contra scriptutam sanam, contra articulos fiedei, contra veritatem determinationis Ecclesi est hresis. 458 error in mente Hreticum non facit, sine pertinacia voluntatis 14 excmunicationis p na arcetur Iudex testificantium nomina reuelans 492 excommunicationis

quis effectus 400 exculpa nostra is p na 175 exercere opera vit, quomodo Spiritus possit 245 exemplum in ciuitate Spirensi 201 exorcismi Ecclesi virt, ibid. exercitus alicuius domini, ab excommunicationis p nam incurrat iussu domini Maleficos defendens. 347 exemplum de quadam Maga et Sortilega 171 experimentum ad cognosce (02)dam maleficialem infirmitatem 194 experie (02) tia Maleficarum quare fit prdicanda 329 ex prsumtione cuiusd Sacerdotis quid acciderit 401 ex malitia quantacu (05) que humana Maleficorum opera oriri non possunt 74 ex effectibus in cognitionem caus deuenitur 75 existe (02) s in gratia, non po (04) t illudi passiu Diabolo 272 Exorcista de suis virib, facihter non prsumat 409 Exorcista quomodo possit vti herbis, et petris 401 extrinseco impedimento Dmon impedit vim generatiuam in matrimonialiter coniunctis 385 Melcholia apparitiones mu lieribus fantastic videntur. 379 exorcismi D. Gregorio instituti 420 exorcismus ad quid ordinetur 417 exorcizatio qu fit in baptismate, non est, quo ado. mnes partes, post baptismu (05) in oppresso Diabolo 414 exorcizandi modus pro ma. leficiato, vel Dmone obsesso 415 experimentum ad Maleficas cognoscendas 371 experimenta qudam vitanda 371 exempla de vexatis ab Incubis 377 exterra, et aqua, aris perturbatio (04) es fieri possunt. 334 extra vnum Deum, nihil est numinis 11 Eucharistia Malefico n da. tur quando peccatum est notorium 7 Ezechias serpentem reum destruxit 438 F Falsarij pecuni, morte puniuntur 349 falsa Dmonis figna quando 285 fatum dari, quomodo fit ve. rum 68 fatum esse aliquid, et dari, assertio hretica 69 fatum quid sit 70 fatum dupliciter confideratur 69 fati et prouidenti discrimen ibid. fato non subduntur Maleficarum opera, sed alijs caufis 70 fascinatio tripliciter accipitur 27 fascinatio potest absque Dmonum opere Sortilegis vetulis fieri 29 fautores Maleficorum et Sagittariorum duplices sunt 619 fautores Hreticorum duodecim magnas p nas incurrunt ibid. Fautores Maleficaru (05) , possunt ab ordinarijs, et ab Inquisitoribus ab solui. 348 Faunus Sicarius apud Romanos quis 44 femina duo genera lacrymarum habet 87 femin viris sunt superstitiosiores propter tria 88 femin tam anim qu corporis viribus sunt defectuos 89 femina vnde deriuetur 90 fidei et rationi non repugnat asserere mores hominum dispositiu et contingenter, syderum dispofitionibus variari 63 Fidei Catholic nemo amplius nocet sicut obstetrix Malefica 143 Fidei habitus cognoscitur per actum eius 455 Fides quando Aduocato adhibeatur 503 Fides difficulter adhibetur Malefic detent, aliam accusanti 608 Flegmatici sunt pigri 63 fieri, procreari quando intelligatur 12 filius non portabit iniquitatem patris, quomodo intelligatur 254 filij Dei in scriptura Genesis filij Seth dicuntur 40 Fili hominum in 6. capit. Genesis, fili Cain dicuntur ibid. filij secundum corpus, sunt res patris 170 filij aliquando pro parentibus puniuntur. 325 formas vel species corporis plani non membro virili organizato, potest Diabolus ad vim fantasticam educere 126 formula secundum modum denuntiationis 469 formula inchoanda secundum clamorosam infinua tionem 471 formula abiurationis pro vehementer suspecto fiat in vulgari, vt ab omnibus capiatur. 558 Frenetici putant se mira vidisse. 259 friuola aliquando est appellatio 624 fugitiuus et se contumaciter absentans, vt Hreticus condemnandus. 599 fumus cuius arboris adust Dmonem fugit. 40 Furonei Regis Grcot sententia de felicitate. 91 futura reuelantur. 179 futura qudam, causam naturalem habent in homine somniante ibid. G Galli et Germani ritus 432 Genethliaci dicuntur, propter natalium syderu (05) considerationem 66 geniti ex spurcitijs Diaboli an siut maioris virtutis qum alij. 252 Gilia Christianissima mulier Vngari regnum ad Christum deduxit. 87 grando Saltzburgens. 337 gratia solius Dei est donum 204 H Habent in dulgenti consuetam qui accedunt ad videndum Hreticum abiurantem, et brachio Seculari tradendum 537 Henricus Imperator candentis ferri iudicium, erga suam coniugem exercuit 527 Hesfi casus 300 herba qudam accensa fumigans facit trabes apparere serpentes. 127 herba que (11) dam lac restringit 329 hresis est dicere Deum non permittere homines ex hb. arb. peccare 153 hresis est apostasia car. 164 Hresis Maleficarum ab alijs hresibus differt 36 Hreticus iuris prsumtione 454 Hiesia ab electione dicta 461 Hreticus simplex relapsus etiam si p niteat, est occidendus 350 Hreticus apertus soras mittitur, violentus absconditur 86 Heraclides vir sanctus vitas sanctorum Patrum compilauit 207 Hussit et alij Hretici quare permittantur 213 Helias monachus trece (02) tas feminas in monasterio collegit 207 Hretici quidam propria cfessione morti adiudicati illsi in igne opere malefico remanserunt 519 Hreticus pro (21) pri debet quinque co (04) ditiones habere 451 Homines opere Dmonum localiter trsferuntur 235 Hreticus, qui in expositione sacr scriptur errat 6 Hreticus euidentia facti 13 Hretici duplici p na puniuntur. 168 Hretici reuersi sp non recipiuntur, et quare. 310 Hretici Inquisitorum iudicio subijciuntur 442 Hreticus non dicitur qui Fidem Christi per baptismum non suscipit. 459 Homo videns lupum vocem amittit 31 Hominem procreare, est actus corporis viui 38 I Ianus Idolum diuersis faciebus confictum 261 Idromantia, fit in aqua vel in christallo 181 idololatria primum superstitionis genus 25 ignis et ar Dmonibus subsunt 26 ignorantia multiplex. 14 Incantatores qui 352 Incantatores dupliciter fiunt 279 mcantationes licit septem modis siunt ibid. incarceratio ad p nam, et ad custodiam 490 in captura Malef. vel Hreti. quo modo procedendu (05) 468 in causa appellationis multa sunt a Iudice obseruanda 626 In causa Fidei summari procedatur 478 In causa Hrescos diffamari tantummodo apud bonos et graues, paru (05) refert quoniam viles et simplices etiam attenduntur 547 In purgatione canonica deficiens pro conuicto habetur 549 Incubi et Succubi non possunt actus exercere nisi in assumtis corporibus 46 Incubus agit inuisibiliter, qu ad circu (05) stantes, suas spurcitias 256 Incubos et Succubos semper fuisse 250 Infamis repellitur testimonio, et debet ex communicari. 165 Infantib, n renatis baptismate Malefic vtu

(05) tur 220 Infantes figno crucis prseruantur 224 Infirmi gustus non decipitur ex parte rei, sed ex parte hu morum. 125 In fornicatione iuuenis peccat, senex insanit. 162 Imago crucifixi cruorem miraculose erumpit. 343 Imagines duplices 78 Imaginibus vti illicitu (05) semper 34 Immissiones in nobis per An gelos 205 In monasterijs neminem meliorem vel peiorem inuenies, quam qui aut profecerunt in illis, aut defecerunt. 86 Impatientia et inuidia mulierum etiam sanctarum. 90 Impedimentu (05) in vi generatiua fit dupliciter 264 Impedientes officium inquifitionis 620 Impedimentum actus carnalis 118 Imp nitentes 346 Impossibile est malitiam esse in voluntate quin error in intellectu 454 inimicus capitalis n admittitur ad actionem 476 inimicus capitalis qui ibid. inimicitia capitalis multis modis inuestiganda 397 innoxij tribus modis per Maleficas Dmonibus subuertuntur 477 Inquisitor aut Episcopusomnia faciat vt relapsus pniteat. 406 Inquifitorum Hispaniarum opinio de Iudice competenti 446 Inquifitores n se intromittunt nisi in his qu sapiunt hresim 447 Inque (30) itor Cumanus ann.1185. quadraginta vnam Maleficas incinerari fecit. 142 inquirere aliquid occultum Iob dictu (05) cap. 40. de Leuiathan exponitur 461 Iob super actum Venereum non fuit tentatus 271 Iud peccatum maius est, omnibus alijs deformitate. 163 Iud maleficium infigne 235 Iudicis Ecclefiastici est iudicare Hret. et Maleficos, secularis autem exequi, et punire 349 Iudicium ferri candentis neque auctoritate diuina, neque sanctorum Patru (05) sancitum 521 iudicium super delatam ab altera Malesica in negatiua persistentem. 613 Iudex ad qustionandam Maleficam non sit pronus 507 iudicium poli, et fori 173 iudicium Dei duplex 454 Iudex rigorou (05) us procedat c tra deprehensos manifeste quam ctra suspectos. 542 Iudex Ecclesiasticus propter solam inconstanti suspicionem relapsum curi seculari tradat 350 Iudex maleficia omnia negantem non adiudicet igni, tametsi violenter sit suspecta 565 Iudex minora mala vitare permittit. 528 Iudex potest Apostolos dare 624 Iudex desinit esse Iudex statim appelltione exhibita 630 Iudex Secularis, Episcopi co (04) sensu potest Malefi. iudicare et punire 349 Iudicis cum Medico conuenientia in cautelis vtendis 314 Iudex in crimine Hrefis et Malef. libellu (05) non exigat, nec litis contestatione (02) postulet. 599 probationes necessarias admittat ibid. Su (05) marie et simpliciter procedat 534 Dilationem amputet ibid. Tempore feriarum poterit sententiare. ibid. Etiam sine scripto ibid. In criminalibus sententiam non differat ibid. Contra mulierem prgnantem sententiam differre potest. ibid. Contra negtem confessam, sententia differenda ibid. Iudex non tenetur deponentes manifestare, nec ad cspectum rei prsentare 491 Iuliani Apostat perfidia 166 Iulianus quare Apostata et non hreticus dicatur 459 Iumenta per verba sacra, et carmina scripta benedicere licet 429 Iusticia diuina in toto vniuerso 76 Inuocatio beat Virginis, qum vtilis 390 Iuuenis in equ conuersa 272 Intellectuales substanti hon 71 Intellectus bene dispositus virtuti n contrariatur 72 Intellectus humanus potest ab Angelo adiuuari 101 Intendere superstitios rebus naturalibus quomodo licitum 33 Interrogandus est sanatus maleficio quibus remedijs Malefica vsa est 616 Interrogatoria generalia quo modo formari debeant 480 Inter tres species infidelitatis Hresis Malesicarum est grauissima. 164 Interrogatoria super testes 479 Interrogatorij particularis, datur modus 483 intuitus Maleficarum in iudicium. 527 L Lac restringitur naturaliter, post conceptum f tum. 328 Lac est de natura me (02) strui in quolibet animali 328 La rim donum in p nite (02)tibus prcipuum 515 Lacrimas non potest Malefica in tormentis emittere. ibid. Labor duplex circa maleficiatum 421 Laicus Maleficus excommucandus 71 Laicus Hreticus quando debet comburi 169 Laodices vxoris Regis Antiochi casus 93 Legum Doctorum, opinio de ludice competenti Maleficarum 444 Le (11) dere in fama Diabolus potest 304 Lepr Dmones hominibus inferre possunt 303 Leuis suspicio, exleuibus c iecturis oritur 536 Leuis suspicio ibid. Licitum est quod non est superstitiosum 408 Lingu vis, et energia 84 Locutio Dmonum in obsessis 247 Lupi rapiunt, et cedunt infantes quintupliciter. 140 Lupum videns quare fugiat 303 Liberi arbitrij proprietas. 152 M Macharij sanctitas. 135 Magi Pharaonis 11 Magi cuiusdam casus 332 Mala Maleficarum omnis mala excedunt 160 Malum triplex 162 Mal mulieres recensentur auctoritate scriptur 88 Maleficarum enormitas 160 Maleficus quando reddet vxorem viro exosam 116 Maleficium quot modis procuretur 116 Maleficarum vsus in die Dominica 225 Earum professio sacrilega 222 Maleficarum virtus 220 Aliquando ldt, curare autem non valent ibid. Malefic voluntari suspen. 229 Maleficarum effectus 259 Maleficus quis sit. 9 Quomodo Diabolus se offerat 10 Malefici p na imponitur 5 Ad eius accusationem quilibet admittitur. 7 Malefic corpore sacratissimo Christi abuttur. 263 Malefica nosa et sterilis. 253 Malefici ritibus ecclesie (11) abutuntur in suis maleficijs 429 Malefica depre (11) hensa in crimi ne est carceri mancipanda 488 Maleficiatum curare, maioris difficultatis est, qum Energumenum, aut posses sum 421 Malefice (11) aliquando fantasti c et illusori transferu (05)tur 242 Maleficij crimen secundum aliquos cum sit mixtum, ab Episcopo et Iudice seculari debet discerni, et iudicari 445 Maleficos semper fuisse. 250 Maleficarum origo 251 Malefic iudicio Inquisito rum subijciuntur 456 Malefica igni adiudicatur, licet non conficeatur per simplicem Hresin, et Testium multiplicatione (02) 565 Maleficiata in tibijs 617 Malefici et Sagittarij Principibus expellantur 619 Maleficium tollitur, vel per aliud maleficium et al um Maleficum, aut per maleficiales et illicitos ritus. 373 Malefici ad p nitentiam recipiendi 623 Maleficiatus quomodo cognoscatur 363 Maleficus p nite (02) s, absoluatur ab excommunicatione 350 Maleficus ad libitum ldere non potest 335 Malefic delat vari, status. 544 Malefici quomodo occulta sciunt. 180 Malefici peccant faciendo quod secundum se est malum, et quia prohibitum 162 Malefici Sagittarij, in septem horrendis maleficijs incurrunt 341 Malefic non sunt simpliciter Hretic, sed etiam

Apostat. 169 Maleficarum proprium est, concitare contra se 484 Circa membra virilia, qudam mira Malefic operantur. 123 vt plurimum prstigiosa illufione. ibid. Maleficarum Hrefis quare dicatur, et n potius Maleficorum 95 Mala Maleficorum principaliter Dmonibus sunt imputanda. 305 Malefica aliquando Diaboli opere in qustionibus efficitur insensibilis. 508 Malefice (11) faciliter crimina sua fatentes, qu. ibid. Malefic qudam maleficia coact inferunt. ibid. Maleficium aliquando dirimit matrimonium i contractum, aliquando non 384 Maleficium non potest semper solui per illum quifecit. 129 Maleficium per aliud non de bet tolli 358 Malum ex hoc aliquid est, quia adimit bonum 161 Malum illud magis est, quod plures mali rationes includit ibid. Mali interdum per malos, interdum per bonos puniuntur. 172 Mathematici propri 66 Matres cu (05) ex aliqua orta cmotione Diabolum vocant super pueros, vel eos Diabolo offeru (05) t in eiusde (02) potestatem tradunt 326 Medici quomodo infirmitates cognoscant 193 Matrimonium contractum dirimitur per maleficium superueniens 6 Melodia vtilis obsessis 403 Ex Melancholia apparitiones mulierib. fantastice (11) videntur 379 Melancholici sunt inuidi 63 Melius Dmon scire potest, qu homo per (35) artem 128 Melius est qudam nescire quam vilia scire, quomodo intelligatur 145 Membrum perdidisse quid retulit 273 Membra virilia auferuntur arte prstigiosa 276 Membrum virile per maleficium nunquam amputatur, ex parte rei, licet ex parte imaginationis patientis auferri videatur 126 Memoria est in posteriore parte capitis 269 Memoria est conseruatorium intentionum 104 Meretrices cur permittantur 528 Mercatoris Spire (02) sis casus. 366 Meritorium est opera Diaboli delere 358 Minor culpa est opera diaboli delere 357 Minor culpa est in Angelo quam in maleficis 183 Mobile secundum locu (05) quomodo est in pote (02) tia ad aliquid extrin secum 239 Mitius agendum est, quando quis suam Hresim abiurat 169 Monialis Dmone (02) in lactuc specie comedit. 128 Modi 13. seruandi circa sententiam seruandam contra maleficam ab alia Malefica incinerata vel incineranda delatam 607 Modus inchoandi processum communis 471 Modus interrogandi, inquirendi, et examinandi Maleficos et Hreticos n est idem in omnibus. 514 Multa in Iudice obseruda in causa appellationis. 667 Multa horribilia perpetrantur, qu hretica n sunt iudicanda 451 Mulier amarior morte, et quare 94 Mulier neconcipiat, Malef. procurat 264 Mulier bona beatificat viros, saluat gentes, et vrbet 87 Mulier qu sit ibid. Mulier autamat aut odit ibi. Mulier cm sola cogitat mala cogitat ibid. Mulier pro carnis concupiscentia intelligitur 88 Mulier est animal imperfectum 89 Mulier est minoris fidei qu vir. 90 Mulier virum decipere laborat ibid. Mulier lubricam habet linguam 88 Mulier fuit formata de costa pectoris tortuosa quasi ctraria viro 89 Mulier Samsonis infesta ibid. Mulier malitia 90 Mundum visibilem per in uifibilem creatum 281 Mundus Diuin prouidenti subiacet 147 Mundus est adulterijs plenus 388 Motus idem est totius et partis, sicut totius terr et gleb 40 ad Mutationem organi operationes mutantur 282 Motus localis est primus mo tuum 239 Mors naturalis non est satisfactoria car. 173 Mores hominum syderibus causari dupliciter intelliguntur 63 Moses perenssit Egyptum ministerio bonorum Angelorum 23 Miracula dupliciter sancti fa ciunt 22 Miracula honorum per publicam iusticiam fiunt 50 Miracula malorum signa publie iustiti fiunt 76 Miraculosi effectus Maleficotum 75 N Narrario cuiusdam honesti patris 267 Natus ex incubo per semen decisum cuius filius dicatur 46 Natur propter nobilitatem secluduntur 52 Natura corporalis, nata est spirituali obedire, quo ad motum localem 263 Natura officium et culpa ia dmonibus consideratur 266 Natura corporalis, ad nutu (05) , angelis non obedit 334 Negare prima fronte suspicionem inducit 482 Negocium fidei summ priuilegiatum existit 442 Nemo per solam vehemente (02) suspicione (02) de crimine hiesis condemnatur 540 Nemo noscens malum operatur illud 74 Nemo ex prsumtione damnandus 473 Nemo in Ecclefia Dei nocet quam qui peruers nomen sanctitatis tenet 86 Neque malitiam humanam refrenare ibid. Nigromantia vnde dicatur 177 Nihil inuocandum circa appellatione (02) ab hora appellationis fact vsq; ad Apostolos negatiuos ddos. 626 Nole (02) s abiurare de vehemenmenti, an sit brachio seculati tradendus 542 Non consentient abiurationi, vt imp nitens tradatur brachio seculari. 603 Non comparenti citato pna insligitur 605 Nouas reium species, Diabo lus condere n potest. 331 Nouas species quomodo D mones producant. 138 Nouum dupliciter intelligitur 139 Notarius totum scribat in processu quod delatus in tortura fatetur 513 N confitens vno tormento, aliud experiatur. ibid. Notariorum obseiuatio, et cautela 568 O Oblatus Diabolo, non potest nisi miraculos liberari 324 Obseruanda Iudice in finalibus cautelis 522 Obseruatio Maleficarum iumenta infestantium 330 Obsessi non habentes rationis vsum, quomodo communicantur 397 Obsessi per Maleficas, ad presidia Maleficarum n ducantur 401 Obsessorum diuersitas 299 Obsessi per Pauiu (05) . B. Antonij discipulu (05) liberati. 419 Obscuratio Solis in Christi passione, vnde 260 Ochozie infirmitas vnde. 364 Oculi mala qualitate infecti arem mediu (05) inficiunt. 31 Odiu (05) inter coniugatos, cum crimine adulterij, opere Dmonum fieri pt 387 Officiales impedientes officium inqunitionis excommunicati sunt 622 Oliua meretrice plantata est infructuosa 68 Omne actiuum mouetur ab actiuo sibi proportionato 132 Omnis actio est per contractum 39 Omnis actus Venereus extra matrimonium peccatum mortale 383 Omnis forma corporalis est forma indiuidua per materiam 238 Omnis sapiens prouisor defectum excludit 144 Omnis multitudo reducitur ad vnum 59 Omnis infideliu (05) vita peccatu (05) est, quom. Intelligatur 168 Omne quod incipit de nouo habet aliquam causam 61 Opera Maleficorum n subduntur fato 70 Operationes sequu (05) tur naturales conditiones 54 Opera Maleficarum de genere bonorum efficiuntur de genere malorum. 167 Opus amoris, maxima miseria 388 Opus Dei licet per Diabolu (05) vitietur, non tamen est po tentior

illo 17 Opposita habent fieri circa idem 211 Orat Iudex Ecclesiasticus Secularem, ne abiuratum et relapsum p na sanguinis puniat 591 Ordo seruandus cum conuicto legitim, omnia tamen negante, per totu (05) quis. 592 Ordo sumitur in genere non in specie. 549 Ordo sententiandi conuictu (05) fugitiuum. 599 Ordo inter dmones 55 Ordo sacrilegij obstetricum 321 Organum Visus Dmone illuditur. 270 Ordo in purgatione Canoni ca seruandus. 549 Ordo seruandus in exorcizatione. 416 Oues, lupum et canem naturali imaginatione discernunt. 108 Oua formicaru (05) in potu sumta, incredibilem ventositatem generant. 380 P Parochi mulieres communicando summam adhibeant diligentiam 263 Passio sensibilis non est sine immutatie corporali. 30 Passionis Christi te (02) pore, fides B. Virg. n defecit. 90 Paternorum scelerum imitatores in actu, vel in habitu. 325 Peccatum secundum Angustinum. 164 Peccati prima corruptio in nos per actum generationis prouenit. 97 peccatum vnius, quomodo in alterum deriuetur. 171 peccatum vnum, quanto est grauius altero. 164 peccatum ex certa malitia, grauius est peccato Ignoranti. 162 p na damni, et sensus. 323 p na filiorum Hreticorum 169 p na spiritualis triplex. 173 p na etiam mortis, criminosis in flict, si patienter et in gratia sustineatur, est sa tisfactoria ibid. p na Sortilegorum 170 p na relapsi datur, qui post prgationem, Canonicam in eandem speciem Hrefis inciderit. 572 p nitentia danda quibnsd abiuratis. 574 p nitentia 49. dierum impouitur diuinatoribus et Ma leficijs occultis. 443 Petenda est copia appellationis. 624 Perfidia in Christiano hrefis dicitur 448 Person honest quae (16) sint 468 Periculum graue in publicatione nominum. 481 Periodu (05) hominis potest Dmon naturalem scire. 230 Perjuri testes esse possunt. 475 Philocaptionis remedia septem 388 Philocaptio ex triplici causa oriri potest 386 Philocaptus opere Dmonu (05) quomodo cognoscatur. 387 Pili Malefic ni ex parte abraduntur in tormentis 518 Piromantia, fit in igne. 181 Post abiuratione (02) , absolue (02) dus est Maleficus sente (02) tia excommunicationis. 558 Potestas quando Diabolo pro (21)pter peccatum datur, non cessat cessante peccato 356 Potestas Dmonu (05) quin que modis impeditur 198 Potestas clauium maxima. 378 Potentia personarum attendenda 491 Porphyrij opinio. 120 Prdicator caut de mulieribus loquatur, propter beatam Virginem. 88 Prdicatores 4. debent popu lo prdicare. 11 Prstantij patris imaginatio 394 Prstigiosa illusio duplex. 280 prstigium quid. 127 vnde dicatur. ibid. Tripliciter potest fieri. ibid. Primum peccatum diffunditur super actum Venereu (05) . 252 Princeps Rheni. 342 Priuilegium vnius, non facit legem communem. 363 Probationes leuiores sufficiunt ad prsumendum, non autem ad condemndum. 472 Probationes in criminibus debent esse luce clariores ibid. Pro manifesta deprehensa in hrefi Maleficarum est habenda. 506 processi. inchoatio per denu (05)tiationis modum 468 profugus aut fugiens comparendo, et he (11) resim abiurando, si relapsus non fuerit admittatur 902 pertinaces per annum in excommunicatione, velut Hretici cdemnandi. 345 Contra impedientes officium in quisitionis ibid. propria confessione, quomodo quis condemnetur 553 proportio nulla, inter substantiam fpirituale (02) et corporalem 48 Prudentia est recta ratio contingentium 145 producti opere Dmonum filij, eius sunt, cuius semine sunt generati 436 pueri aliquando matribus opere Dmonu (05) subtrahun tur ibid. pueri ex Malefica passione oblati Diabolo, etiam in adulta tate se Dmonibus liberare possunt. 324 puelle Lindauen. constan. 389 pueros capere possunt Malefic opere Dmonum. 234 puella pluuiam, et tempesta tem concitans. 327 Puncker Malefica 342 punitio si patienter n sustinetur, est ad vindictam 172 punitio temporalis propter alienam culpam 326 purgario Canonica quando indicenda 571 Et quomodo fienda ibid. purgare se trina, vel quarta maou ordinis sui, quomodo intelligatur 548 Q Qvare Dmones se Incubos faciant 45 Quare prius homo exorcizetur posted baptizetur 413 Quando quis effectum maleficialem consequatur, sine expresso pacto cum Dmone inito 330 Quatuor in Aduocato Iudice sunt obseruanda 494 Quatuor modis Malefica cuinci potest 499 Quatuor decim sunt species superstit 176 Quantitatis et substanti differentia 247 Qu molestent delatum in tormentis 523 Qustionatus de infamia si nihil concedit, pro immuni habeatur 551 Qustiones sunt fallaces 552 Qurere mulierem per fluuium 91 Qui in som nis de nocte vehuntur non feruntur proprijs animabus 239 Qui per annum in excommunicationem persistit velat Hreticus cdemnandus 540 Qu bus manifestentur nomina testium 493 Quod sit summati procedere 478 Quod sit sapere Hresim manifest 455 Quot sint impedientia ne Ma lefici maleficialem effectum habeant 429 Quinque modis cognoscitur an aliquis mod, sit superstitios, aut debitus 432 Quinque modis potest Dmon aliquem illudere. 127 Quinque person ad minus adsint in restium examinatione 481 Quod multis modis videtur, non potest omnin falsum esse 45 Quo ten pote fint faciend interrogationes 522 R Raro inuenitur confessa impenitens 586 Rationibus probatur Dmonum opere homines localiter transferri 237 Recipientes Hreticos. 345 Recipiendi Apoftolos modus 629 Receptores et Fautores hreticorum 345 Recipiens Maleficum ad deuastatione (02) alicuius castri an sit Maleficaru (05) receptor, fautor, et defensor ibid. Receptores Hteticorum in duplici genere sunt. 619 Regna vacua propter coniu (05)ctione (02) Iouis et Saturni 64 Relapsus quomodo quis efficiatur 541 Relaptio hominum militum ordinis Hierosolymiti. 393 Remedia pro maleficatis duplicia. 383 Remedium contra maleficos tribus modis illicitum 360 Remedium contra Incubos et Succubos. 375 Remedia pro de (11) mone obsesfis sunt exorcismi Ecclesie, confessio sacra, communio sacrorum, visitatio ab excommunicatione, absolutio et oratio 396 Remediatur Maleficis, fine superstitione. 367 Virtute vniuersali maleficiu (05) non potest amoueri. 363 Remediu (05) superstitiosum non tolerandum. 369 Remedium Ecclesiasticum ponitur pro maleficiatis. 385 Remedia licita, ab illicitis quomodo discernuntur. 616 Remedia qudam illicita ctra

grandines. 427 Remedia duplicia pro maleficiatis. 422 Remedium illicitum tollendum est secundum Thomam. 359 Remedia qudam Iudici proponantur ad veritatem cognoscendam. 520 Remedia super maleficiatis ad amorem vel odium. 390 Remouens, et prohibens, est mouens ficut accide (02) s. 17 Respectus Iudicis in iudicando. 611 Reuelatio Angeli quando fiat. 179 Rosa fios Veneris. 94 Rex Babylonis quare steterit in biuio. 443 S Sacerdos non ben dispofitus quid agat. 420 Sacerdos Frisynsen vehitur. 136 Sacerdos maleficatus nomine Pasthelim. 232 Sacra verba corpori alligata maleficijs prseruant. 204 Sagittariorum et aliorum atmorum incantatoru (05) pna 822 Saluia putrefacta, quomodo tempestatem concitet 19 Sacramentorum et sacramentalium abusio triplici ex causa 260 Samuel qua virtute suscitacar. 177 Sanctorum scientia excrescente etiam artes Dmonum excrescunt 25 Sanctorum reliquiarum virtus. 410 Sanguis occisi hominis, quare ad prsentiam interfectoris emanet 21 Sanguinei sunt benigni. 63 Sapiens dominatur astris, et quomodo 63 Saturnus dominatur plumbo 367 Satius est mori fame, quam idololatricis vesci. 166 Satyri genera Dmoniorum sunt 43 Saulis vltio vnde 364 Secularis Iudex sine Epise. et Inqui. licentia de crimine hresi, indicare non potest 349 Sententia absolutionis contra totaliter immunem 545 Sententiandi formula contra prcis diffamatum. 546 Sententia Hreticis p nittibus danda. 575 Sententiandi modus contra confessam relapsam, sed p nitentom. ibid. Sententiandi ad qustionem modus. 510 Sente (02) tia diffin itiua quomodo ferenda. 532 Sententia non nisi in conuictum aut spont cfessum fertur. ibid. Sensus interiores non illuduntur. 213 Sensus communis et alij interiores immutantur. 263 Sireni sente (02) tia de Diaboli potestate. 270 Sententia non feratur sub conditione 533 Sententia contra vehementer suspectum. 561 Sententia in eo qui varius est in confession ibus. 550 Seuerus Martini discipulus 293 Septem, decem, viginti et triginta testes aliquando in purgatione Canonica requireuntur 548 Sex caus quibus obsessus per (35) exorcismos liberatur. 418 Sexta feria dies ad crimina de tegenda. 523 Semen emissum per nocturn pollutionem, n ita colligit dmon sicut decisum. 253 Suiendi facultas Diabolo non datur vbi malefica n con currit 333 Signa mendacia quando 285 Signa maloru (05) in fidei nocumentum 284 Signa diuine (11) voluntatis sunt quin que 191 Signo crucis se munire qutum valeat. 198 Sicut pro (21) positu (05) in pro (21) posito, ita oppositum in opposito. 211 Simpliciter et de plano in causa fidei procedendum 623 Siluani et Fauni cu (05) mulieribus extiterunt 43 Sydera c li super liberum ar bittium dominium n habent 66 Hominis peccatum ex liber. arbitt. procedit. 59 Homines hominibus, Dmones dmonibus prsunt. 53 Hominem in gratia cstitutu (05) potest Diabolus inhabitare 292 Homines Dmonibus pro creari 42 humida bene recipiu (05) t, et male retinent. 104 Hippocratis sente (02) tia laudatur 64 Symon Magus incantationibus vsus est 136 Symoniacus non est Hreticus secundum iura 453 Sine culpa non est quis puniendus, nisi subsit causa 173 Si per qustiones quis qudam confitetur, abiurabit ea, et alia propter qu deprehen sus erat 554 Socij Diomedis non vere in aues conuersi 278 Scoti opinio de maleficio tollendo per aliud 357 Socrates duas vxores habuit 91 Solis virtus 18 Soluti maleficoru (05) aliquando est aut nobis ignota. aut illicita 130 Som niare de aqua vel de aliquo liquore fignu (05) est flegmatis 180 de terreis, signum est Melancholi. ibid. de igneis, signum est choler ibid. De volatu signum est sanguinis ibid. Specula noua impuritatem contrahunt ex mulieris menstruat aspectu 27 Spina, ossa, et alia per opus natur quadam muliere emissa 319 Suffragiorum Ecclesi commoda 399 Super actum Venereum quare Diabolus magis maleficia exercitet 46 Superstitio est religio supra modum seruata 408 Superstitionis multa narttur genera ibid. Summarium procedendi ctra Maleficos 464 Suspectus de violenti. Hreticus habendus 542 Suspectos et diffamatos senten tiandi modus 571 Suspectus de vehementi generaliter abiuret 541 Suspectus public abiurare debet 561 Suspicio vehemens qu sit et quomodo tollatur. 537 Suspicio violenta qu sit 542 Suspecti de Hresi Maleficarum sunt in triplici genere. 540 Suspicio triplex, temeraria, probabilis, et violenta 535 Suspectus violenter de hresi quomodo quis efficitur 563 Contra quem non admittatur defensio. ibid. Sed vt hreticus condemndus ibid. Suspicio vehemens ex dictis testium insurgit 473 Statio solis sub Iosua vnde 260 Staffi Hrefiarch confessio. 336 Stella Cometa est impressio calida, et sicca 65 Stella in tranfitu D. Thom, quomodo formata 66 Stimulus datus Paulo, qui fuerit 174 T Taciturnitatis Maleficium Hagano 518 Taciturnitas Malefic vnde oriatur ibid. Tenor condemnandi confessam et relapsam ac imp nitentem 589 Termini peremtorij assignatio 627 Terminus est assignandus prfix pro appellations 625 et 626 Theologi et Canonist ccordia in tollendo maleficium, per superstitiosa, et vana opera 357 Testes coram delato adducendi 523 De Testium inimicitia Iudex per se inquirere tenetur 473 Duo Testes concordes ibid. Testes duo quando sunt con cordes quid faciendum ibid. Testes singulares non sufficiunt in causa hrefis ibid. Testes pluries examinari pos sunt 474 Testes cogendi sunt in causis Ecclesiasticis ibid. Testes infames, criminosi, serui admittuntur ad testificandum contra, et non pro, in causa fidei 475 Testium conditiones ibid. Duo testes legitimi non singulares sufficiunt 472 Duo testes de iutis quitate non sufficiunt in crimine hrefis 472 Testes duo in materia hrefis non sufficiunt ibid. Testis citatus, et iuratus esse debet 481 Traditur brachio seculari abiuratus de hrefi vehementer, non autem leuiter rantum 580 Tradendus brachio seculari prius omni Ecclesiastico ordine est denudandus. 582 Transferri per ara, dormiendo et vigilando possunr habere 236 Transmutatio per Maleficos quibus caufis fiat. 12 Transmutatio substantialis, et accidentalis. 277 Tria sunt in homine, voluntas, intellectus, et potenti. 205 Tria attendat Iudex cum delatus omnia negat 486 Tria vitiorum genera in malis mulieribus. 96 Tria in rerum natura sunt, qu medium tenere nesciunt, Lingua,

Ecclesiasticus, et Femina. 84 Tria sunt simul tempore. 156 Tribus modis aliquis de. prhenditur Hreticus. 385 Triginta dies ad Apostolos exhibendum. 486 Tripliciter quis in hrefi deprhenditur. 13 Tollat Iudex grauamen, cum iniust delatum aggrauauerit. 625 Tortura facit mentiri 552 Tormenta continuanda, non iteranda. 513 Tormenta non iterantur, nisi superueniant indicia noua. ibid. Tortores Dei, sunt Dmones. 335 D. Thom et Auicenne in numero et officio sensuum interiorum dissidium 103 D. Thomas castitatis donum habuit. 208 V Vaccas Malef. insiciunt. 328 Vana vanis retundere, toleratur aliqudo secundum aliquos. 359 Vbi maior culpa, ibi et pna maior 52 Ventos concitant Dmones 334 Verba tituli sanct crucis, quant sint efficaci. 203 Verba decreti in fauorem Inquisitorum 466 Veritatem multi faterentur, nisi metu mortis retraherentur 512 Veste liuida ad modu (05) scapularis monachi induitur ab iuratus 569 Vetularum aspectus venenosus 27 Violenta suspicio sufficit ad condemnationem 14 Violenta suspicio ad condemnationem sufficit, et est duplex 542 Violenta su spitio ex conuincentibus coniecturis oritur 612 Vngue (02) tum ex mem bris pueroru (05) , quo Malefici transferuntur localiter 240 Vinum dulce in febricitante amarum videtur, propter lingu infectionem 124 Visio duplex 247 Visio corporalis. 248 Vultu hominis secretum cognoscitur ibid. Vifitatores Maleficarum infames 364 Virgo qudam oratione, et signo crucis homine (02) maleficio liberauit 406 Viri vestibus mulieru (05) quare indui non debeant 437 Virtus spiritualis fortior est virtute eorporali 238 Virtus istorum verborum, Verbum caro factum est. 203 Virtus Dmonis naturalis omnia corporalia excedie. 238 vniuersi perfectio in quo csistat 151 Vnum et ens conuertuntur. 110 vnum quod que in sua natura relinquitur ordine diuin prouidenti 153 Voluntas diuina multiphciter dicisur, quoad operationes 191 Voluntas metaphorica, est voluntas signi ibid. Voluntas per peccatum veluti nauis absque (17) ; gubernaculo 110 Vsus exorcismi, non erat in Ecclesia primitiua 420 Vsum actus carnalis impedit Diabolus et quomodo 117 vsu rationis carere dupliciter 397 Vsus verborum Domini super gros manus, quomodo practicandus 410 Vti vei bis iocosis cu (05) Dmonibus periculosum 400 Vxor quando propter suspicionem fornicationis possit dimitti 535 Z Zelus animarum sacrificium Deo acceptum. 438 Zoroaftes artis Magie, et Mathematic primus inuentor 24 FINIS. TABVLA QVSTIONVM TOTIVS OPERIS. PRIMAE PARTIS. Qvaestio I. An asserere maleficas esse ita sit Catholicu (05) quod eius oppositum pertinaciter defendere sit hareticum. fol.1 Quastio II. Quod ad effectum maleficialem, semper habeat Dmon cum Malefico concurrere, vel quod alterum sine adminiculo alterius talem effectum poit prcducere. 18 Quastio 3. An Catholicum sit asserere quod effectus per Incubos et Succubos Dmones sic procurantur, quod etiam veri homines in multiplicationem et criginem Maleficorum per tales Dmones procreantur. 37 Quastio 4. An Catholicum sit asserere quod actus Incuborum et Succuborum Dmonum, tantummedo infimis spiritibus conueniat. 51 Quastio 5. An quoquo modo possit catholic censeri, quod origo et multiplicatio Maleficorum operum ex influentijs procedat corporum c lestium absque adminiculo Dmonum, sem substantijs separatis, vt sunt motores orbium c lestium, sem etiam malitia hominum concurrente ad voces, et verba quacunq; stellarum. 59 Quastio 6. Quoad Maleficos cum Dmonibus concurrentes, cur mulieres amplius inueniantur hac baresimfect a qum vero, cuiusmodi etiam mulieres pra cateris sunt inuoluse, declaratur per quinque sequentes quastiones. 83 Quastio 7. An Malefica virtute Dmonum mentes hominum adodium, vel amorem inordinatum incitare valeant, et de modo propenendi huiusmodi materias in Sermenibus ad populum. 98 Quastio 8. An generatinam potentiam seu actum Venercum impedire, et maleficiare point, cum quadam incidentali questione, cur inter dum actus ille impediatur respectu vnius, et non respectu alterius persona. 114 Quastio 9. An prstigio saillusione membra virilia quasi sint corporibus eusilsu auforresoleant, cum alijs difficultanbus annexis. 123 Quastio 10. An homines in bestiales formas possant transmutare, cum alia incidentali quaslione. 131 Quastio 11. De obstetricibus Maleficis cenceptus in vtero, et extra diuersimodi interimentibus. 141 Quastio 12. An Diuinam permiionem in operibus Maleficaru (05) cmendare ua sit Catholicum quod eius oppositum scilicet illam redarguere omnino sit hareticum. 143 Quastio 13. Super auas dium as permiiones, circa casum Diaboli, et primorum parentum ex quibus cuncta Maleficarum operamst permittuninr. 154 Quastio 14. An prmiis non obstantibus peccata Maleficorum grauiora sint peccatis malorum Angelorum, et primorum parentum, et quod grauiimas mereantur p nas, etiam in prsenti quastio de materia potapradicabilis est. 160 Quastio 15. An propter peccata Maleficorum innoxij sap maleficentur, et interdum propter peccata propria. 170 Quastio 16. An Haresis Maleficarum omnes alias superstinonis species excedat. 176 Quastio 17. Est declaratiua 14 grauitatem crimiuis ad peccata quacunq; Dmonum comparando. 182 Quastio 18. Contraquinque argumenta Laicorum, quod Dem non permittat tantam potestatem Diabolo, et Maleficis, et annectitur hac quastio prim. 185 SECVNDAE PARTIS. Qvastio I. An quis poit per bonos Angelos ita beefictam, quod Maleficis et Dmonibus non poit malefictart, et continet 16. cap. 196 Primum cap. Ded nersis medijs, quibus Dmones ad augmentum illius perfidia alliciunt per Maleficus ????? et honest as puellas. 213 2. De modo sacrilega prefeionis earum, et de Homagio Diabolo prastando. 120 3. De modo quo de leco ad locum transferuntur. 185 4. De modo quo se Incub is Dmonibus subijciuno. 244 Quiliter ex ijs multiplicentur. 249 An semper cum seminis decisione Incubus maleficam aggrediatur. 253 An potius vno qum alio tempore, aut loco. 254 An visibiliter illas spurcitias agitent cum maiorivel minori

Venerea delectatione. 256 An Incisbi tantu (05) modo mulieres ex corum spurcitijs procreat an aggrediantur. 257 5. De modo gener ali quo per Sacramenta Ecclesia maleficia exercentur; et de Sex modis quibus omnibus creaturis (corporibus c lestibus exceptis) ver as infirmitates, licet non ver as sanitates, virtute naturali inferre possunt. 258 6. De modo quo vim generatiuam impedire solent. 264 7. De modo quo membra virilia auferre solent per operation is modos, vt scias qua tacta sunt in qust. 8. prima partis, potentiam faciends tangere. 266 8. De modo quo homines in bestiales formas transmuttur. 275 9. De modo quo Dmones intra corpora, et capita sine lasione existunt, dum prastigiosas operantur transmutationes. 280 10. De modo quo Dmones per Maleficarum operationes substantialiter homines inhabitant. 290 11. De modo quo omne genus infirmitatis in generali inferre possunt. 303 12. De modo in specialt quo hominibus graniores infirmitates inferunt. 311 13. De modo quo obstetrices Malefica pra omnibus alijs maiora damna inferunt, dum infantes, aut interimendo, aut exetrando Dmonibus efferunt. 317 14. De modo quo iumentis varia nocumenta inferunt. 328 15. De modo quo grandines et tempestates concitare, acfulgura fulminare solent. 334 Quastio 22. Super tertium modum sententiandi diffamatum, et quastionibus exponendum. 550 Quastio 23. Super quartum modum sententiandi suspectam de haresi leuiter. 555 Quastio 24. De modo sententiandi vehementer suspectam. 558 Quastio 25. De modo sententiandi violenter suspectum. 562 Quastio 26. De modo sententiandi debit snspectum, et diffamuatum. 570 Quastio 27. De modo sentnitiandi confitentem haresim p nitentem non relapsam. 575 Quastio 28. Qualiter sententianda sit relapsa probabiliter, sed p nitens. 579 Quastio 29. De sententia inferenda relaps confella, sedimpnitenti. 586 Quastio 30. Super Haresim confessam et relapsam et imp nitentem. 589 Quastio 31. Super conuictum, et deprehen sum, omnia tamen negantem. 592 Quastio 32. Super conuictum sedfugitiuum, velse contumaciter absentantem. 598 Quastio 33. Super delatam ab alia Malefica incinter ata, velincineranda, qualiter sit sententiandum. 606 Quastio 34. De modo sententiandi Maleficam maleficia tollentem, et super Maleficas obstetrices, et Maleficos Sagittas rios. 614 Quastio 35. et vlti. Super modos sententiands Maleficos quostunq, friuol, aut etiam iniust appellantes. 623 FINIS. IMPRESSVM FRANCOFVRTI AD MOENVM, Apud Nicolaum Bassum, Anno M. D. LXXX.