14 Soruda GDO

Pazar, 08 Kasm 2009 19:09 -

14 Soruda GDO Genetii Deitirilmi Organizmalar (GDO) konusu tartlyor. Kartlar, taraftarlar var. Milliyet, bu konuda iki uzman isme sz verdi. GDO kart Prof. Dr. Tayfun zkaya ile savunucusu Prof. Dr. Selim etiner, Milliyetin sorularn yantlad 1- GDOlu rnler niin retiliyor? 2- nsan ve hayvan salna zarar ya da zararszl konusunda somut bilgiler, bulgular var mdr? 3- Bitki salna etkileri bakmndan bilimsel bulgular, bilgiler var mdr? 4- Kar veya taraf olanlarn gerekesi nedir? 5- Hibrit rnle, GDOlu rn arasndaki fark nedir? 6- Trkiyede karlan ynetmelik ne getirecek? 7- Ynetmelik binde 9 snr getiriyor. Bu ne demektir? Bir biskvinin arlnn ya da ikolatann binde 9u mu demektir? 8- GDOlu rn reten ve para kazanan lkeler var, alc, deyici lkeler var... Bu konu zerine bir smr seylemi kuruluyor. Bu konuda grnz nedir? 9- Trkiyeye ynetmelik ncesi, GDOlu rn girdi mi? Girdiyse ne kadar? 10- GDOlu retim her rnde olabilir mi? 11- Cartagena szlemesi ne getiriyor? mzalanmas zorunlu mudur, imzalamayana yaptrm ngryor mu? 12- Tarm Bakanl biz tohumda hi izin vermiyoruz diyor. Bu ileri bir adm mdr? 13- Salk sorunlarna yol amas olasysa, bunun somut bulgularna ka ylda ulamak mmkn olabilir? 14- GDOlu rn tketimini belli bir snrda tutmak mantkl bir tedbir olabilir mi? PROF. DR. TAYFUN ZKAYA Ege niversitesi Ziraat Fakltesi, Tarm ve Ekonomisi Blm, Tarm Politikas ve Yaym Anabilim Dal retim yesi - Tarm Ekonomisi Dernei Bakan

1/6

14 Soruda GDO

Pazar, 08 Kasm 2009 19:09 -

- Ege niversitesi Tarmsal Uygulama ve Aratrma Merkezi Mdr - GDO Kartlar Platformunun destekisi. Deneylerde ksrlatrd 1- ddia daha az ila kullanlaca, verim art olacadr. Gerek tam tersidir. GDO uygulamalarn yzde 85i ot ldrclere (herbisit) kar bitkilere dayankllk kazandrlmas ile ilgili. Oysaki GDOlu bitkilerin retildii lkelerde ila kullanm roket gibi artt. Arjantinde glyphosate kullanm 14 kat artt. Verim art iddias da doru deildir. Hindistanda GDO pamuk dnm bana 370 kilogram verim vaat etmiti. Ortalama verim 50 kilo oldu. 2- nsanlarda alerjilere yol at dorudan izlenmektedir. Hayvan deneyleri ok olumsuzdur. skoya Rowett Enstitsnde GDOlu patatesle beslenen farelerin tmnn i organlarnda klme, baklk sistemlerinde kme, kan yaplarnda bozulma grld. Rusya Bilim Akademisinde farelerin yavrularnn yzde 55,6s doumdan hafta iinde ld. Avusturya Tarm ve Salk Bakanlnn finansman ile Viyana niversitesinin geen yl yapt bir almada ise GD gdalarla beslenen farelerin 34 nesil sonra byk lde reme yeteneklerini kaybettikleri belirlendi. 3- GDO Biyoeitlilie tehdit oluturmaktadr. ngilterede 2007 ylnda GDO kolzadan yabani akrabas olan yabani hardala gen geii ispatlanmtr. GDO yerli gen kaynaklarn zamanla ortadan kaldracaktr. Tehlike sadece insana deil evreye de yneliktir. Bir felakete yol aabilir. 4- Yaygn olarak GDO uygulamas olan pamuk, msr, soya ve kolzada sonular olumsuzdur. imdilerde GDO yandalar hi gereklememi baz olaylar ileri srerek GDOya prestij kazandrmak istemektedirler. Bunlardan biri, A vitamini iermesi nedeniyle dnyann kurtarcs gibi gsterilmek istenilen altn pirintir. Halbuki piyasaya henz srlmemitir. nk gen alnan bir nergis trnden zehir gelmitir. Dieri de omega 3 ierdii sylenen soyadr. Bu eitte piyasaya srlmemitir. Ayrca omega 3 art nce normal slah yollar ile yaplm, daha sonra buna GDO yntemleri ile herbisit direnci kazandrlmaya allmtr. 5- Ayn ey deil phesiz. Hibrit (melez) 1930lardan beri uygulanyor. Ayn tr iinde iki ayr eidin normal slah yntemleri ile tozlatrlarak tohumlarn alnmasdr. Hibrit uygulamalar kyllerin elinde olsayd iyi sonular verebilirdi. Ancak irketler elinde endstriyel tarm yani kimyasal ila ve kimyasal gbre kullanlan tarm tevik etmitir. GDO ve hibrit birbirine kartrlmamal. 6- Ynetmelik GDO rnlerin ithaline kap amaktadr. GDO rnleri insan sal asndan zararldr. Bu nedenle yasa btn ile yanltr. 7- Avrupada uygulanan biimi ile bilmeden GDO kullanan gda reticileri iin bu uygulama yaplmaktadr. Ancak burada nemli olan bilmeden bunu kullanmaktr. Bizde ise ikolatann

2/6

14 Soruda GDO

Pazar, 08 Kasm 2009 19:09 -

iinde binde dokuz GDO olursa problem olmayacaktr. Ancak bu ikolatadaki soya lesitini tamamen GDO olursa ynetmelik buna dur diyemeyecektir. 8- Kazanan dev irketler. Bunlar hem tohum hem de tarm ilac retiyor. Herbisite dayankllk ieren GDO msr veya pamukta irketin hem tohumu hem de herbisiti var. kisini de satar. ABDde GDO yaygndr. irket karlar her eyin zerinde. Aile tarm yapan Amerikal iftiler de kaybediyor. Ancak byk dev iletmelerde tarm yapan irketler ok az ii ile almak iin insan sal ve evreyi dnmeden bu tarma evet diyorlar. GDOnun yaygnlamas ou ABDde bulunan GDO irketleri nedeniyle lkeler arasnda gelir dalmnn bozulmasna da yol aacaktr. 9- Trkiyeye GDOlu rn oktandr girmektedir. thal edilen msr, soya ve pamuun hemen hemen tmnn GDOlu olduu tahmin ediliyor. 10- u anda yaygn uygulama Pamuk, msr, soya ve kolzadadr. Dierlerinde olma ihtimali imdilik ok ok kktr. 11- Trkiye bu anlamay imzalad. Anlama lkelere biyogvenlik yasas karmalarn ngryor. 12- imdilik bu ynetmelik tohuma izin vermiyor. Ancak daha nce hazrlanan biyogvenlik tasla tohumu da ieriyordu. Hkmet szcs Sayn iek de bunu ifade etmiti. Tahminimiz toplumdan yeterli tepki gelmezse tohumun da serbest braklacadr. 13- Farelerde nesiller sonra ksrla bile yol amaktadr. nsanlar iin bir tahminde ben bulunamam. 14- Salk sorunlarndan kanmak iin bilinli tketicilerin ilenmi rnlerden kamalar olumludur. Ynetmelikte GDO kullanmak istemeyen gda sanayicilerine bu rn GDO iermez diye etikete yazmas hakk elinden alnmtr. Ayn mantkla domuz eti iermez yazanlar da yasaklanacak mdr? En yksek retim soyada - Dnyada retilen soyann yzde 64', - Pamuun yzde 43', - Msrn yzde 24', - Yalk kolzann yzde 20'si GDO'lu. 125 milyon hektar alanda GDOlu tarm var - Dnyada 125 milyon hektar alanda, 12 milyon ifti GDO'lu tarm yapyor.

3/6

14 Soruda GDO

Pazar, 08 Kasm 2009 19:09 -

- 25 lke GDO'lu tarma izin veriyor. Bunlarn banda ABD, Kanada, Arjantin, Avustralya, Hindistan ve in var. - Onlarca rnde GDO'lu retim denemesi var ancak 4 rnde (pamuk, soya, kanola ve msr) retim geni lde ticarilemi durumada. Bu konudaki en nemli irketler Monsanto, DuPont, Syngenta, Dow, Archer, Daniels Midland ve Cargill. - 2008 rakamlarna gre GDO'lu rn pazar 33 milyar dolar buluyor. PROF. DR. SELM ETNER Sabanc niversitesi Mhendislik ve Doa Bilimleri Fakltesi retim yesi - 1999-2008 yllar arasnda OECD Biyoteknolojide Dzenleyici Mevzuatn Uyumlatrlmas almasna delege olarak katld. - 2000-2003 yllarnda TBITAK bnyesindeki Biyoteknoloji Komitesinde yer ald. Salk sorunu yaratmyor 1- Genetik mhendislii teknikleri, imdiye kadar bitkilerin genetik yaplarn deitirmede kullandmz yntemlerle gerekletirmede yetersiz kalnd durumlarda, doadaki dier canl organizmalardan da yararlanmay mmkn klmaktadr. Molekler genetik konularna tam vakf olmayanlar iin ilk bakta doal deilmi gibi grnen bu teknikler, doann ileyii anlaldka daha fazla benimsenecek ve yaygn olarak insanln yararna sunulacaktr. 2- Biyoteknoloji kartlar bu rnlerin toksik etki ve alerji yaptn, kansere neden olduunu hatta ksrlk yaptn, antbiyotiklere diren kazanldn vs savunuyorlar. Bunlar hibir bilimsel dayana olmayan, tamamen halk bu teknolojiden soutmaya ynelik propaganda taktiklerinin bir paras. Nitekim, bu iddialarn doru olmadn ortaya koyan 200n zerinde bilimsel makale vardr. Ayrca, bu rnlerin piyasaya srlmeden nce risk oluturmadn kantlayan testlerden gemeleri ve bu test sonularnn bilim kurullar tarafndan onaylanyor olmas bu olasklara kar alnan nlemler arasndadr. 3- ABDde transgenik soyalarn ekildii ilk yl baz tarlalarda gvde atlamalar olmutur. Ancak, bu sorun giderilmitir. Genetik iyiletirme esas itibariyle doadakinden pek de farkl olmayan molekller iermektedir. Bitkisel veya hayvansal gdalarla alnan genlerin insan bnyesine getii grlmemitir. Uzun vadeli genetik etki oluturma tezi dayanaktan yoksundur. DNA ve proteinler sindirimde paralandktan sonra insan bnyesine alnr. 4- Teknolojiyi destekleyenler, bunun hzla artan dnya nfusunu beslemede srdrlebilir tarmsal retimi artrmada kullanlabilecek nemli tekniklerden biri olarak grmektedir. Kar olanlar bilimsel gerekelerden ziyade ideolojik, duygusal ya da ticari kayglarla kar kyor. GDOlu rnler 2009 itibariyle 25 lkede 125 milyon hektar alanda yetitiriliyor. Ekimlerine izin

4/6

14 Soruda GDO

Pazar, 08 Kasm 2009 19:09 -

verilmeden nce etkileri aratrlyor. 10 yl akndr olumsuz bir etkisi olmad gibi pestisit kullanm azaltt, evre dostu ot ldrclerin kullanm artt. Toprak ilemesiz tarma olanak salad. 5- Hibritletirme yksek verim iin klasik slah yntemlerinden biri. Yksek verim iin ifti, ertesi yl kendi muhafaza ettii tohumu ekme yerine yine hibrit tohum almay tercih etmektedir. GDOlar ise modern genetik mhendisliinin bitki slahnda kullanlmasdr. GD bitkiler msr rneinde olduu gibi veya soya ve pamukta olduu gibi ak dlleme sonucu elde edilirler. 6- Ulusal Biyogvenlik Kanunu kmadan ynetmelik karlmas tartma yaratt. Kimileri GDOlu rn giriinin nn aacan savunurken, gda ve yem sanayicileri endie iinde. Bakanlk aklamasndan da grlebilecei zere, ynetmelikle GDOlar resmen yasaklamtr. Bu ynetmelii hazrlayanlar, bu yasaklamann uygulanamayacan, uygulandnda Trkiyedeki yem ve gda sanayi ile hayvanclk sektr zerinde olumsuz etkiyi, fiyatlarn artacan grememilerdir. 7- Binde 9u GDOlu olan rne etikete konulmas zorunlu. inde o kadar olmasa da ilk rnn bu snrn stnde olmas rne de etiket konulmasn gerektiriyor. Yani iindeki katk maddeleri iinde GDOlu katk arlnn binde 9 gememesi gerekiyor. 8- Tm yeni teknolojilerde olduu gibi GDOlu rnlerde de teknolojiyi gelitirenler bunu belirli bir bedel karl pazarlamaktadr. Bu husus ila, elektronik, yazlm, otomotiv ve savunma sanayi gibi konularda da farkl deil. Onun iin bu sylemlerle vakit geirmek yerine, Trkiyenin bu teknolojiyi ve zengin biyolojik eitliliini kullanarak tarmsal retimini artracak yksek kaliteli tohumlarn retmeye odaklanmas daha doru olur. 9- Hemen her yl soya ve baz yllar da msr, ayrca gda endstrisi iin gerekli enzimler ithal ediliyor. Bunlar ithal ettiimiz lkelerde GDOlu retim arlkl olduundan GDOlu rnlerin ithali ve tketimi de mmkn grnyor. 10- Birok bitki trnde genetik mhendislii ile gelitirme almas yaplyor. Ancak bunlar henz piyasaya srlmemitir. Dnya ticaretine konu olan sadece soya, pamuk, msr ve kanoladr. 11- En basit anlatmyla, Cartagena Biyogvenlik Protokol transgenik tohumlarn snr tesi tanmasn dzenleyen, ve bunlarn biyoeitlilik zerindeki olas olumsuz etklerini en aza indirgemeyi ngren bir antlamadr. Trkiye bu protokol imzalayarak TBMMde onaylam ve taraf olmutur. imdi bunun gereklerini yerine getirmek yani gecikmi olan biyogvenlik mevzuatn bir an nce hazrlamak durumunda. 12- Tarm Bakanlnn ne gerekeyle izin vermedii izaha muhta bir konu. Bu basite Trkiyenin zengin biyoeitlilii vs diyerek geitirilemez. AB lkelerinde olduu gibi bilimsel risk analizlerini ngren bir mevzuatn karlmasndan sonra, bilimsel esaslara dayal tarla denemeleri yaplmal ve evreye olumsuz etkisi olmayan ve retimde avantaj salayan eitler

5/6

14 Soruda GDO

Pazar, 08 Kasm 2009 19:09 -

iftinin hizmetine sunulabilmeli. 13- Halen piyasada bulunan GDOlu rnler 1996 ylndan beri 25 lkede retilmekte ve AB lkeleri dahil birok lkede tketilmektedir. imdiye kadar bunlarla ilgili en ufak bir salk sorunu, olumsuz etki ortaya kmamtr. Yukarda da belirtildii zere aktarlan genin ve bunun rn proteinin zellii nedeniyle uzun sreli etki sav bilimsel daynaktan yoksundur. Dolaysyla gelecekte, ne kadar zaman sonra sorun kar diye sormak yerinde deil. 14- Yaplan risk deerlendirmeleri ve zellikle AB lkelerinden 65 biliminsannn 3.5 yl sreyle yrtt ENTRANSFOOD projesi sonu raporu, GDOlu rnlerin en az klasik edeerleri kadar gvenli olduunu ortaya koymutur. Bu itibarla, bunlarn tketimi de klasik rnlerinkinden farkl deildir. ABnin GDO merkezi spanya - AB topraklarnn yzde 1inden az olan blmnde, GDOlu msr ekimine izin veriliyor. - Avusturya, Macaristan, Yunanistan, Almanya ve Fransann yasaklama kararlaryla GDOlu ekim alan 165 bin hektardan 105 bin hektara darald. - En geni GDO'lu tarm (AB toplamnn yzde 80'i) spanya'da. - eriinde binde 9'dan fazla GDO'lu katk olan rn etiketle satlyor. Milliyet

6/6