TRK EDEBYATINDA FARSA DVN VE DVNELER adi Aydn

zet: Anadolu sahasnda, XIII. yzyldan itibaren, Trkeyi kullanarak ortaya Trke iir divnlar koyan Trk airler, aldklar medrese eitimi ve ierisinde bulunduklar kltr atmosferi neticesinde Fars dili ve edebiyat airleri ve bunlarn edeb eserleriyle tanma frsat bulmaktaydlar. Fars dili ve kltrnn etkisinde kalan Trk airler, Fars dilini iir yazacak kadar gzel renmiler, hatta iir yazmaktan da te bu dilde divn ve divneler oluturmulardr. Biz bu almamzda, Anadolu sahasnda, divn oluturacak kadar Farsa iir yazm airleri tespit ederek onlarn divnlarnn nshalarnn hangi ktphanelerde olduunu kaydettik. Anahtar Kelimeler: Farsa, Farsa divn, Trk Edebiyat, Fars Edebiyat, Osmanl edebiyat. Persian Diwan and Diwanches in Turkish Literature Summary: Turkish literature, especially after the Saljukids, has greatly been influenced by the Persian culture and civilization. It is for this reason that the works in Turkish literature have many similarities with the Persian literary works. In this context, it would not be wrong to say that the similarity between the two nations in the literal patterns and in the poem structures is mainly due to the interactions between the two nations. Furthermore, among the Turkish poets who wrote Diwans in Turkish, there were many who knew Persian language very well. These poets wrote poems in Persian language not only to show up their literal abilities, but also to prove that they could make use of Persian at least the Persian poets could use. These poets compiled their poems in Persian Diwans and Diwanches. Keywords: Persian, Persian Diwan, Turkish Literature, Persian Literature.

NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

31

TRK EDEBYATINDA FARSA DVN VE DVNELER Trk Edebiyat, zellikle Seluklulardan itibaren Fars kltr ve medeniyetinden byk lde etkilenmitir. Bu sebeple Trk Edebiyat mahsulleri Fars Edebiyat mahsulleri ile benzerlik arz eder. O halde, bu iki milletin edebiyatlarnda bulunan slup ve iir yaplarndaki benzerlii bu medeniyet etkileiminin bir rn saymamz mmkndr. Bugnk bilgimize gre, Mslman olan Trklerin yava yava slm kltrne girmesinde Araplardan ok ranllarn etkisi olmutur. Baka bir deyile, slm kltr, ortak slm Edebiyatnn ekil ve teknii, zevki, hayat gr, temalar, motifleri, Trklerden nce Mslman olarak bir slm Edebiyat gelitiren ranllarn aracl ile Trk Edebiyatna girmitir. Mslman ran iiri nasl Arap iirini rnek alm ve trl katklarla gelimise Trk divn iiri de slmdan sonraki ran iirini rnek alarak gelimitir. Bununla birlikte Trk dilini kullanarak ortaya Trke divnlar koyan Trk airler arasnda Farsay ok iyi bilenler de bulunmaktadr. Bu airler hem maharetlerini gstermek hem de bu dili en az Fars airleri kadar iyi kullandklarn ispat etmek iin Farsa iirler kaleme almlardr. Bu iirler bir divn veya divne oluturmayacak kadar az ise bunlar kendi Trke divnlarna serpitirmilerdir. Eer yazdklar iirler fazla ise bunlar Farsa divn veya divnelerinde mstakil olarak toplamay yelemilerdir. almamzn amac olan Anadolu Seluklular ve Osmanl Topraklarnda Farsa divn ve divnelerin tespiti ve incelenmesi ciddi bir kaynak ve ktphane taramas neticesinde sonuca ulamtr. Yapm olduumuz aratrma ve incelemeler neticesinde bu sahada 18 kadar Farsa divn ve 13 kadar da Farsa divne olduunu tespit ettik. almamza gre XIII. yzylda 1, XIV. yzylda 2, XV. yzylda 8, XVI. yzylda 7, XVII. yzylda 3, XVIII. yzylda 3, XIX. yzylda 5, XX. yzylda 2 kadar Farsa divn ve divne bulunmaktadr. XIII. yzylda Farsa divn sahibi bulunan tek air Mevlna Celleddin-i Rumdir. Mevlna, Mool basks sonucu Fars corafyasndan Anadoluya ulamtr. Fars kltr ile yetimi, yaad topraklarda konuulan resm dil ve edebiyat dili Farsa, okuduu kaynaklar Farsa olduu iin eserlerini Fars diliyle vermesi gayet doaldr. Mevlnann Farsa divn yaygn olarak bilinen dier ad Divn- Kebirdir. Dier eserlerine gre lirizm yan ar basan Divndaki manzumelerinde, Mevlna, daha ok tasavvuf ak ilemitir. Divnda emsin etkisi belirgindir. Eserde yer alan bir ok iirde ems, mahlas yerine kullanlm ve eserin bu zelliinden dolay Mevlna Divn, Divn- ems-i Tebriz ve emsl-Hakayk adlar ile de anlmtr. Eserin Trkiye ktphanelerinde 12 kadar nshas bulunmaktadr. Bu nshalar srasyla: Konya Mevlna Mzesi nr. 2105, Konya Mevlna Mzesi nr. 2016, Konya Mevlna Mzesi nr. 2017, Konya Mevlna Mzesi nr. 2018, Konya Mevlna Mzesi nr. 7750, stanbul n. Ktp. Farsa Yazmalar nr. 82, stanbul n. Ktp. Farsa Yazmalar nr. 724, stanbul n. Ktp. Farsa Yazmalar nr. 1234, stanbul n. Ktp. Farsa Yazmalar nr. 334, stanbul n. Ktp.

32

NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

Farsa Yazmalar nr. 589, stanbul n. Ktp. Farsa Yazmalar nr. 1409, Nuruosmaniye Ktp. vr. 2545. XIV. yzylda da 2 air bulunmaktadr. Bunlar Sultan Veled ile Ulu Arif elebidir. Her ikisi de Mevlna ekolnn devam niteliindedirler. Sultan Veledin gazel ve rubailerden oluan bu hacimli Farsa divnnn gazeller ksmnda Trke-Farsa yazlm iirlere rastland gibi Trke-FarsaRumca olanlar da bulunmaktadr. Divndaki toplam Trke beyit says 129dur. Divnn Trkiye ktphanelerinde tespit edebildiimiz alt nshas bulunmaktadr. Divnda toplam 455 rubai ve 925 gazel vardr. Feridun Nafiz Uzluk eser zerinde alarak yayna hazrlamtr. Trkiye Ktphanelerinde eserin 6 nshas bulunmaktadr: Sleymaniye Ktp. Halet Efendi lavesi nr. 139, Sleymaniye Ktp. Halet Efendi Blm nr. 328, Konya Mevlna Mzesi Kitapl nr. 2136, Konya Mevlna Mzesi Kitapl nr. 1728, Konya Mevlna Mzesi Kitapl nr. 4696, Topkap Saray Mzesi, Medineden Gelen Kitaplar nr. 540. Ulu Arif elebinin Farsa divnnn Trkiye ktphanelerinde ulaabildiimiz iki nshas bulunmaktadr. Konya Mevlna Mzesi Kitapl nr. 2600. Bu nshada toplam 126 gazel, 80 rubai bulunmaktadr. Dervi Ahmed Mevlev tarafndan h. 1119da istinsah edilmitir. kinci nsha, Millet Ktp. Pertev Paa Kitapl, nr. 157de bulunmaktadr. XV. yzyla geldiimizde karmza kan manzara hayli ilgintir. nk bu asrda Farsa divn yazan air saysnda nemli bir art gzlenmektedir. Bu airler; Ahmed-i D, Mevlna Hamid, Nesim, Cem Sultan, Adn Mahmut Paa, Kabul, Molla lh, Glen-i Saruhanden ibarettir. Bu airlerin en belirgin zellikleri unlardr: ncelikle, bu airler arasnda Osmanl topraklarnda yetienlerin ok iyi eitim aldklar, kendilerini zellikle edebiyat alannda gelitirdikleri ve Fars airleri gibi Farsa yazabilme cesaretini kendilerinde bulduklar gzlenmektedir. kincisi ise bunlardan bazlarnn, o asrda ykselen Osmanl Devletine Fars corafyasndan g ederek katlmalar ve zamanla devletin eitli kademelerinde yer alarak Osmanl edebiyatnn ve kltrnn bir paras olmalardr. Ahmed-i D, Farsa divnn 1413de yazmtr. Sadrazam Hac Halil Beye ithaf etmitir. 10 kaside, 24 gazelden ve baz tamamlanmam iir paralarndan olumutur. Eser zerine, Tulga Ocak bir doktora tezi hazrlamtr. Kendi el yazs ile bilinen tek nshas Bursa, Orhan Gazi Ktp. 1196 numarada kaytldr. 58 varak, 11 satr, talik yazyla h. 816da yazlmtr. Mevlana Hamidnin kendi el yazsyla Fatihe sunduu eserin bir nshas ele gemi olup, smail H. Ertaylan tarafndan Klliyat- Divn- Mevlna Hamid adyla tpk basm olarak yaynlanmtr. Divn, hasb-i hl (mesnevi), kasideler, tarihler, gazeller, rubailer, muvaahlar, muammalar ve ktalardan olumaktadr. Trkiye Ktphanelerinde bulunan tek nshas, Trk Tarih Kurumu Ktp. nr. 68dedir. Mellif tarafndan h. 882de telif edilmitir. NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004 33

TRK EDEBYATINDA FARSA DVN VE DVNELER Seyyid Nesiminin basl Farsa divnnda, 170 gazel, 1 mesnevi, 2 tercii bend, 4 rubai bulunmaktadr. stanbul ktphanelerinde tespit edebildiimiz 4 nshas bulunmaktadr. Eser, Hamid Mehemmedzde tarafndan neredilmitir. Nshalar: Sleymaniye Ktp. Yazma Balar nr. 4309, Sleymaniye Ktp. Ayasofya Blm nr. 0.3977, Konya Mevlna Mzesi Kitapl nr. 2416, Sleymaniye Ktp. Kadzade Mehmet Kitapl nr. 395de bulunmaktadr. Cem Sultann Farsa divnnn iki nshas bulunmaktadr. Abdurrahman Naci Tokmak, eser zerine bir doktora tezi hazrlamtr. Bu iki nsha Bursa Orhan Harac Ktp. nr. 891.5-913/1, Sleymaniye Ktp. Fatih Kitapl nr. 3794/1de kaytldr. Adn Mahmud Paaya ait iki yazma divn mevcuttur. Birincisi niversite Ktp. 1962 numarada kaytldr. Dieri Millet Ktp. kitaplar arasnda 278 numaradadr. Kabulnin Farsa divnnn tek nshas bulunmaktadr. Bu nsha Sleymaniye Ktp. Ayasofya Kitapl nr. 3958 numarada kaytldr. Kabulnin divn Klliyat- Divn- Kabul adl bir ciltten ibaret bir eserdir. Bu eser Fatih Sultan Mehmet adna tedvin edilmitir. Molla lhnin hibir kaynakta sarih olarak adna ve varlna rastlanlmayan Farsa divn, Bursa Orhan Gazi Ktp. nr. 93te Divn- lh adyla kaytldr. Eser batan ve sondan eksiktir. Glen-i Saruhannin Farsa divnnn Trkiye ktphanelerinde tek nshas bulunmaktadr, bu nsha Bayezid Devlet Ktp. nr. 5820de kaytldr. Rz-nme adl eserle birlikte brahim Ferzan tarafndan hazrlanmtr. XVI. yzyl airlerine baktmzda saynn biraz azaldn grrz. Bunun sebebi bu dnemde Fars corafyasndan Osmanl topraklarna gelenlerin fazla olmamas ve Trk edebiyatnn ciddi bir ykselme gstermesi ve kendisini kendi diliyle ifade etmeye almas saylabilir. Bu asr airlerinin ne kan dier nemli bir zellii de aralarnda 3 hkmdar ve 1 ehzde bulundurmalardr. Selim mahlasl Yavuz Sultan Selim, Muhibb mahlasl Kanun Sultan Sleyman, Murad mahlasl III. Murad ve h mahlasl ehzde Bayezid, yazdklar divn ve divnelerle Trk edebiyatnda deiik bir rzgar estirmilerdir. zellikle Sultan Yavuzun Trke bir divn yazan Haty mahlasl ah smail karsnda olduka hacimli bir Farsa divn yazmas ok ilgintir. Bu asr airi brahim Glennin Farsa divnnn Trkiye ktphanelerinde ulaabildiimiz 6 yazmas bulunmaktadr. Bunlar: Sleymaniye Ktphanesi, Fatih Kitapl nr. 3866, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Ktp. M. Ozak I Kitapl nr. 1235, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Ktp. M. Ozak I Kitapl nr. 1317, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Ktp. smail Saib Kitapl nr. 4436, Bayezid Devlet Ktp. nr. 5820, Millet Ktp. Farsa Eserler nr. 418.

34

NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

Basirnin Farsa divnnn tek nshas Sleymaniye Ktp. Air Efendi, nr. 292de bulunan kendi hattyla tertip ettii bir mecmuann ikinci blmndedir (229b-281a). Selimnin (Yavuz Sultan Selim) Farsa divnnn tespit edilen 16 nshas bulunmaktadr. Divnda 2 mnacat, 1 nat, 333 gazel bulunmaktadr. Yavuz Sultan Selimin bu divn Ali Nihat Tarlan tarafndan Trkeye evrilmitir. Divn nshalar u ktphanelerde bulunmaktadr; Sleymaniye Ktp. Fatih Kitapl nr. 3830, Sleymaniye Ktp. Lala smail Kitapl nr. 449, Sleymaniye Ktp. Esad Efendi Kitapl nr. 3422/1, Sleymaniye Ktp. Reit Paa Kitapl nr. 762, Sleymaniye Ktp. Hac Mahmud Efendi Kitapl nr. 3630, Sleymaniye Ktp. Halet Efendi lavesi nr. 154, Sleymaniye Ktp. Zhd Bey Kitapl nr. 2141, Nuru Osmaniye Ktp. nr. 3827, Topkap Saray Mzesi Ktp. Revan Kitapl nr. 737, Topkap Saray Mzesi Ktp. Revan Kitapl nr. 738, Topkap Saray Mzesi Ktp. Revan Kitapl nr. 507, stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr. 1016, Halis Efendi 8413, stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr. 1607, stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr. 929, stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr. 1331, stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr. 1330, Halis Efendi 6438. Muhibbnin (Kanuni Sultan Sleyman) Farsa divnnn tespit edilen drt nshas bulunmaktadr. Bunlar: Topkap Saray Ktp. Revan nr. 738, Ali Emiri Ktp. nr. 322, Ali Emiri nr. 323, niversite Ktp. Trke yazmalar nr. 5477. hnin (ehzade Bayezid) Farsa divnnn tespit edilebilen iki nshas vardr. Bu nshalar; Millet Ktp. Ali Emiri Kit. (Farsa) nr. 330, Millet Ktp. Ali Emiri Kit. (manzum) nr. 225. Fuzulnin Farsa divn, 3 mnacat, 1 nat, 49 kaside, 410 gazel, 1 terkib, 2 musammat, 46 kta, 106 rubai, 1 msebba, 1 mseddesi ieren hacimli bir divndr. Divn, tpk basm olarak yaynlanm, ayrca tercmesi de yaplmtr. Ulaabildiimiz 5 nshas bulunmaktadr: Sleymaniye Ktp. Laleli ksm nr. 1912, Millet Ktp. Carullah Efendi Ksm nr. 1670, stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr. 883, Dil ve Tarih- Corafya Fakltesi Ktp. . Saib Efendi ksm nr. 4123-1, Dil ve Tarih-Cografya Fakltesi Ktp. Mteferrik II, Tasnif d. Muradnin (Sultan III. Murad) Farsa gazellerinden oluan divnnda 39 gazel ve 2 mesnevi bulunmaktadr. Divnda bulunan bu iki mesnevi, Ftht Ramazan adl eserinde de mevcuttur. Divnn bilinen iki nshas vardr: Ali Emiri Ktp. nr. 329, Trk slam Eserleri Mzesi nr.1901de kaytldr. Eser zerine Kamil Yaar Uyar almtr. XVII. yzyla baktmzda Trk edebiyatnn iki byk stad olan Urfal Nb ve Erzurumlu mer Nefnin yannda, Fasih Ahmed Dedeyi grrz. En az bir Fars airi kadar, Fars dilini iyi kullanan bu iki byk usta, verdikleri rneklerle kendilerini Farsay kullanmak adna ispat etmilerdir. NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004 35

TRK EDEBYATINDA FARSA DVN VE DVNELER Bu iki byk air, Farsay kendi ana dilleri gibi Fars airlerini kskandracak ekilde kullanabilmilerdir. Nbnin Farsa divnesi, btn yazma nshalarda Trke Divnn iinde bulunmaktadr. Nshalar: Sleymaniye Ktp. Hamidiye Blm nr. 1117. Btn divn 312 varaktr. Farsa divne 293b-309a varaklar arasndadr. Sleymaniye Ktp. Hamidiye Blm nr. 1118. Divn 307 varaktr. Farsa divne 293b-307a varaklar arasndadr. Topkap Saray Mzesi, Emanet Ktp. nr. 1634. Asl divn 230 varaktr. Farsa divne 217b230a varaklar arasndadr, Kprl Ktp. Asm Bey Blm nr. 426. Divn 86 varaktr. Farsa divne 26b- 39b arasnda bulunmaktadr. Nefnin Farsa divnnn 11 nshasn tespit edebildik. Divnn tenkitli neri Ali Alptekin tarafndan yaplm ve bu neir zerinden eseri Ali Nihat Tarlan Trkeye tercme etmitir. Divn nshalar: Fatih Millet Ktp. manzumlar ksm nr. 455, Fatih Millet Ktp. Reit Efendi ksmnda nr. 777, niversite Ktp. Trke yazmalar nr. 3064, niversite Ktp. Trke yazmalar nr. 2790, Konya Mevlana Mzesi Kitapl nr. 2602, Konya Mevlana Mzesi Kitapl nr. 2412, Konya Mevlana Mzesi Kitapl nr. 2601, stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr. 806, stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr.1605, stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr. 719, stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr.757. Fasih Ahmed Dedenin Farsa divnnn Trkiye Ktphanelerinde bulunan 4 nshas vardr: Sleymaniye Ktp. Laleli Kitapl nr. 1756, Sleymaniye Ktp. Nafiz Paa Kitapl nr. 922, Yap Kredi Sermet ifter Kitapl nr. 376, Sleymaniye Ktp. Fatih Kitapl nr. 3825 /2. XVIII. yzylda Farsa divn yazan 3 air bulunmaktadr. Abdullah Nid Kagar, Nevres-i Kadim ve Snblzde Vehb. Kullandklar dil orta seviyede bir dildir, iirlerine baknca Fars airi olmadklar anlalabilmektedir. Buna ramen Farsay cesaretle kullanmlardr. Snblzde Vehbnin yazm olduu Farsa-Trke lgat bu dnemde nemlidir. Nid Kagarnin Farsa mrettep divnn en eski nshalarndan biri Sleymaniye Ktp. Air Efendi nr. 411de bulunmaktadr. Dier ktphanelerde de 11 kadar yazma nshas bulunmaktadr: Sleymaniye Ktp. Air Efendi Kitapl nr.411, Sleymaniye Ktp. azeli Kitapl nr. 158, Sleymaniye Ktp. Hac Mahmut Kitapl nr. 3719, Sleymaniye Hac Mahmut Kitapl nr. 3581, Sleymaniye Ktp. Hac Mahmut Kitapl nr. 3861, Sleymaniye Ktp. H. Hsn Paa nr. 784, Sleymaniye Ktp. H. Hsn Paa Kitapl nr. 1044, Sleymaniye Ktp. Mihriah Sultan Kitapl nr. 209, Fatih niversitesi Ktp. efik Can Yazmalar nr. 22, stanbul Belediyesi Atatrk Kitapl, Osman Ergin Yazmalar nr.1194/3, Topkap Saray Mzesi, Hazine Kitapl nr. 984. Nevres-i Kadimin Farsa divnnn tespit edebildiimiz on nshas bulunmaktadr: Sleymaniye Ktp. Esad Efendi Blm Nr. 2700. Trke divnnn 102a-147a varaklar arasndadr. Sleymaniye Ktp. Yahya Tevfik 36 NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

Efendi Blm Nr. 309, stanbul niversitesi Merkez Ktp. Trke Yazmalar Nr. 2798, stanbul niversitesi Merkez Ktp. Trke Yazmalar Nr. 1748, Millet Ktp. Ali Emiri Blm, Manzum Eserler, Nr. 468 /1, Millet Ktp. Ali Emiri Blm, Manzum Eserler Nr. 467, stanbul niversitesi Merkez Ktp. Toplu Yazmalar nr. 9726, stanbul niversitesi Merkez Ktp. Toplu Yazmalar nr. 66, Topkap Saray Mzesi Ktp. Hazine Kitapl nr. 880, Galata Mevlevihanesi Ktp. nr. 346. Snblzde Vehbnin Farsa divnesinin Trkiye ktphanelerinde ulaabildiimiz 2 nshas bulunmaktadr: Sleymaniye Ktp. Esad Efendi nr. 2713, Bayezid Devlet Ktp. nr. 5645. XIX. yzylda yine bir art grlmektedir. Bu asrda 5 air Farsa divn ve divne yazmtr. Ayntabl Ayn, mer Necmi Efendi, Seyyid Nigr Karaba, eyhlislam Arif Hikmet ve Halid Ziyaeddin. Bu kiiler Farsa iirlerinde vasat bir airlik sergilemilerdir. Genelde bu airlerin iirleri az ve divne oluturabilecek mahiyettedir. Ayntabl Aynnin Farsa divnesi Trke divn ve Sk-nme ile birlikte baslmtr. Yazma nshasna ulalamamtr. Farsa divne basma nshada, Trke divnn kasideler blmnden sonra gelmektedir. Farsa divnede 449 beyit bulunmaktadr. Manzum 1 beyit, 4 kaside, 32 gazel, 2 musammat, 1 mfred ihtiva etmektedir. mer Necmi Efendinin Farsa divnesi Trke divnyla birlikte baslmtr. Divnda 53 gazel, 1 mstezad bulunmaktadr. Seyyid Nigr Karabanin Farsa divnnn Trkiye ktphanelerinde 2 nshas bulunmaktadr. Bu nshalar: Sleymaniye Ktp. Ali Nihat Tarlan Kitapl nr. 188/1, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Ktp. Mustafa Con A283de kaytldr. eyhlislam Arif Hikmetin Farsa divnesi, dille yazd divn arasndadr. Ktphane kataloglarnda Mecmua- Er ismiyle kaytl bulunan Arif Hikmetin iirleri Mehmed Ziver tarafndan bir araya getirilerek Divn- Arif Hikmet Beyefendi adyla yaynlanmtr (stanbul 1283). Tm aramalarmza ramen divnn aslna ulaamadk. Halid Ziyaeddinin divn iinde Farsa iirler, Sadreddin Yksel tarafndan Trkeye evrilmitir. Trkiye ktphanelerinde sadece stanbul niversitesi Ktp. Farsa Yazmalar nr. 279da kaydna rastladmz bu divn ktphanenin kapal olmasndan dolay gremedik. XX. yzyla gz attmzda, Esad Erbil ve mer Nasuh Bilmeni grmekteyiz. Her iki airin de divnesi bulunmaktadr ve Farsay kullanma kabiliyetleri vasatn altndadr. Esad Erbilnin yazma nshasna rastlayamadmz bu eserinin h. 1337de Trke divnla baslm Farsa divn zerinde altk. Bu Farsa

NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

37

TRK EDEBYATINDA FARSA DVN VE DVNELER divnda 50 gazel, 6 tahmis, 1 medhiye, 1 terci-i bend ve Mevlid-i erifin Farsaya evirisi bulunmaktadr. mer Nasuhi Bilmenin Farsa divnesi Nzhetl-Ervh olarak bilinir. Genlik yllarnda yazd Farsa iirlerdir. Bu divnesinde, 1 tevhid, 1 nat, 3 tahmis, 41 gazel ve 3 beyit bulunmaktadr. Matbu nshadr. KAYNAKA: Ak, Cokun, Muhibb Divn, Ankara 1987. ___, ______, Muhibbinin Farsa Divn: Metin-eviri. Bursa 1993. Akay, Mehmet, brahim Gleninin Divn: Metin-Dil Hususiyetleri, Seluk nv. Doktora Tezi, 1996. Akn, mer Faruk, Snblzade Vehb, .A., C. 11, stanbul 1979, s.238 Akkaya, Hseyin, Nevres-i Kadim ve Trke Divn, Marmara nv. Doktora Tezi, 1994. ______, ______, Nevres-i Kadim ve Trke Divn: nceleme, Tenkitli Metin ve Tpkbasm. 2 c., Cambridge, MA,: Harvard niversitesi, Yakndou Dilleri ve Medeniyetleri Blm, 1987. Aksoy, Fatma Yaar, Ayntabl Ayni Efendi: Hayat, Eserleri, Trke Divn, Farsa Divn ve Saki-name, Tenkitli Metin, Erciyes nv., Doktora Tezi, 1997. Alptekin, Ali, Nefnin Farsa Divnnn Tenkitli Neri, Mezuniyet Tezi, niversite Ktb.,Tez 818. Arif Hikmet, eyhlislam, Divn, stanbul 1283. Ayan, Hseyin, Seyyid Nesim Divn, Ankara nv. Doktora Tezi, 1970. ____, _______, Nesimi Divn, Ankara 1990. Bayak, Cemal, Divn- Esad Erbil, stanbul 1991. Baysun, M. Cavid, Cem, .A., C. 3, stanbul 1945, s. 69 vd. ______, _______, Cem sultan: Hayat ve iirleri, stanbul 1946. Beyzadeolu, Sreyya Ali, Snblzde Vehb: Hayat, Edeb ahsiyeti, Divnnn Tenkitli Metni ve ncelemesi, .. Doktora Tezi, 1985. Bilgin, Azmi, Fasih Ahmed Dede, Yaamlar ve Yaptlaryla Osmanl Ansiklopedisi, C.1, Yap Kredi Yay., stanbul 1999, s. 435-36. ______, ______, Abdullah Nida ve ki iiri, EF Trk Dili ve Edebiyat Der. 27 (1997 ):61-71. Bilkan, Ali Fuat, Sultan airler: Antoloji, Ankara 1997. _____, ______, sen, Mustafa, Sultan airler, Ankara 1997. _____, _____, Nab Divn, C.I-II, stanbul 1997. Bilmen, Ahmet Selim, mer Nasuhi Bilmen: Hayat-Eserleri-Anlar, stanbul 1975. Bilmen, S. Stk, air Osmanl Padiahlar, stanbul 1942. abuk, Vahid, Divn- Muhibb (I-III), stanbul 1980. avuolu, Mehmet, Basir, TDVA., C.5, s.105. pan, Mustafa, Fasih Ahmed Dede: Hayat, Edebi Kiilii, Eserleri ve Divnnn Tenkitli Metni, Seluk nv. Doktora Tezi, 1992. _____, ______, Fasih Ahmed Dede, TDVA., C.12, s. 213-14.

38

NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

iekler, Mustafa, ehzade Bayezid ve Farsa Divnesi, arkiyat Mecmuas, VIII., stanbul 1998, s. 211-18. Dilberipur, Asgar, Nshaha-yi Hatti-yi Divn- Farisi-yi Sultan Selim-i Osman, Name-i Aina, Sal-i Devvom, omare-i Yek, Bahar, Ankara 1996. Diriz, Meserret, Adni, Hayat ve Edebi ahsiyeti, .. Trkiyat Tezleri, nr. 216. Ertaylan, smail Hikmet, Klliyat- Divn- Mevlana Hamidi, stanbul 1949. _______, ___________, Klliyat- Divn- Kabul, stanbul 1948. _______, ____________, lahi Divn, stanbul 1962. Eren, Kutlukhan, Basir ve Divnnn Tenkitli Metni, .. Yksek Lisans Tezi, 1999. Ergun, Sadettin Nzhet, Basir, Trk airleri, C.2, s.743-746. _____, _____________, Sabuhi-Hayat ve iirleri, 1933. _____, _____________, Trk airleri II, s. 602-607. Ferzan, brahim, Glen-i Saruhani: Hayat, Farsa Divn ve Raz-namesi, .. Doktora Tezi, 1980. Furuzanfer, Bedizzaman, Mevlna Celleddin, ev. Feridun Nafiz Uzluk, stanbul 1986. Gelen, Kasm, Kanun Sultan Sleymann Farsa Divn, .. Yksek Lisans Tezi, 1998. Glpnarl, Abdlbaki, Mesnevi ve erhi, 6 C., stanbul 1972-1974. _______, ________, Mevlanadan Sonra Mevlevilik, stanbul 1953. Hocazade Ahmed Hilmi, brahim Glen, stanbul 1322. bnl-Emin Mahmut Kemal, Son Asr Trk airleri IX, 2155-56. Karabai, Hac Hazma, Divn- Seyyid Nigari, 1329. Karahan, Abdulkadir, Fuzul, Muhiti, Hayat ve ahsiyeti, 1996. Kara, Mustafa, Molla lahiye Dair, Osmanl Aratrmalar, 7-8, stanbul, 1988, s.365-92. Kemikli, Bilal, eyhlislam Arif Hikmet Beyefendi: Hayat ve Eserleri, A.., Yksek Lisans Tezi, 1998. Kl, Filiz, ehzade Bayezid ah: Hayat ve Divn, Ankara 2000. Krkkl, Ahmed, Sultan III. Murad ( Muradi ): Hayat, Edebi Kiilii, Eserleri ve Divnnn Tenkitli Metni, Atatrk nv. Doktora Tezi, 1985. Konur, Himmet, brahim Gleni: Hayat, Eserleri, Grleri, Dokuz Eyll nv. Doktora Tezi, 1998. Kprl, Fuat, Fuzul A, 37. cz, stanbul 1947. Levend, Agah Srr, Ali ir Neva, Hayat, Sanat ve Kiilii, C.1, Ankara 1965. _____, _______, Ali ir Neva, Divnlar 4 Trke, 1 Farsa Divn, C.2, Ankara 1996. Masum, Hasan, Divn- Necmi, stanbul 1284-87. Mazolu, Hasibe, Fuzulnin Farsa Divn, Ankara 1962. Memmedzde, Hamid, Nesimnin Hayat ve Farsa Divn, ev. Turgut Karabey, EEF Trk Dili ve Edebiyat Aratrmalar Dergisi, S. 9 (1998):135-47 Mevlevi, Selahattin, Terceme-i Hal-i Hz. Pir brahim Gleni, stanbul 1989. NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004 39

TRK EDEBYATINDA FARSA DVN VE DVNELER Miskiolu, Bercis, Adni Divn, .. Trkiyat Tezleri, nr. 372. Naimuddin, Seyyid, Nef ve ran iiri, A.. Doktora Tezi, 1953. Nzhetl-Ervah, (mer Nasuh Bilmen) Farisi Divne ve Tercmesi, stanbul 1968. Ocak, Tulga, Tahlil-i Ear- Ahmed-i Da, Tahran nv. Doktora Tezi, 1973. zkan, Mustafa, Trk Dilinin Gelime Alanlar ve Eski Anadolu Trkesi, stanbul 1995. Riyahi, Muhammed Emin, Osmanl Topraklarnda Fars Dili ve Edebiyat, ev. Mehmet Kanar, stanbul 1995. Tarlan, Ali Nihat, Nefnin Farsa Divn Tercmesi, stanbul 1944. _____, _______, Yavuz Sultan Selimin Farsa Divn Tercmesi, stanbul 1946. _____, _______, Fuzulinin Farsa Divn Tercmesi, stanbul 1950. Uyar, Kamil Yaar, Sultan III. Muradn Fthat- Ramazan ve Farsa Divn, .. Doktora Tezi, 1995. Yazc, Tahsin, Menakb- brahim Gleni ve ive-i Tarikat- Gleniye (Muhyi-i Gleni ve emlelizade Ahmed Efendinin Eserleri), Ankara 1982. _____, _____, brahim Gleni, Hayat ve Eserleri, A..DTCF., Doktora Tezleri, nr.74. Yksel, Sadrettin, Mevlana Halid-i Badadinin Divn ve erhi, stanbul 1993. Zeki, Mehmed, Maktul ehzadeler, stanbul 1336.

40

NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004