NASREDDN HOCA FIKRALARININ PAKSTANDAK NASREDDN HOCA FIKRALARIYLA MUKAYESES Nuriye Bilik*

zet: nce bir zeknn rn olan Anadolu halk bilgesi Nasreddin Hocann fkralar yzyllardan beri Pakistanda da dilden dile dolamakta ve Pakistan halkna da hitap edebilmektedir. Bu almamzda ksa ve zl anlatm olan fkra trleri arasnda ilk akla gelen Nasreddin Hoca fkralar, Pakistandaki benzerleriyle mukayese edilerek benzerlikler ve farkllklar tespit edilmeye allmtr. Anahtar Kelimeler: Nasreddin Hoca, fkra, mizah. The Comparison of Nasreddin Hodja jokes with the Nasreddin Hodja Jokes in Pakistan. Summary: The jokes of Anatolian folk wise Nasreddin Hodja, which are the products of wit, has been told from mouth to mouth and can address to Pakistan people for centuries. It is tried resemblances and differences by comparing the Nasreddin Hodja anecdotes, among the types of anecdotes that have short and concise narration, with the similar ones in Pakistan. Keywords: Nasreddin Hodja, joke, humour.

Yard. Do. Dr., S.. Fen-Edebiyat Fakltesi, Urdu Dili ve Edebiyat Anabilim Dal. NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004 53

NASREDDN HOCA FIKRALARININ PAKSTANDAK NASREDDN HOCA FIKRALARIYLA MUKAYESES Trk halknn dnyaca tannm halk filozofu, tebessm ve elence kayna Nasreddin Hoca, fkralaryla yzyllardr her kltre hitap etmi ve etmektedir. Nasreddin Hoca, hazrcevap, zeki, uyumlu kiiliiyle Trk halknn kendisidir. Fkralarnda dinleyeni nce gldrr, bir sre sonra da dndrr. Milletinin manev deerlerine saygl bu Anadolu bilgesi, her seviyedeki insana hitap ederek, halkn cehaletinden kaynaklanan glnlkleri ve yanllklar, krc olmadan mizaha ba vurarak slh etmeye alr. Gnlk hayatn her alanyla balantl olan Nasreddin Hoca fkralarnn eitici ve retici zellikleri halklar arasnda yaylmasnda nemli rol oynamtr. Trk zeksnn ve mizahnn sembol Anadolu halk bilgesi Nasreddin Hocann olduka geni bir coraf alana yaylm olan fkra ve hikyeleri dost ve karde lke Pakistanda da bilinmektedir. Her lkede farkl isimlerle anlan Nasreddin Hoca Pakistanda Mulla Nasiruddin adyla mehurdur. Pakistan halk dier uluslarn aksine Nasreddin Hocann kendilerine ait bir gldr ustas olduu iddiasnda deillerdir. Mulla Nasiruddin adl kitabn yazar auhduri Sardar Muhammad Han Aziz kitabnn nsznde bu konuyla ilgili unlar syler:1 Nasreddin Hoca her lkede farkl farkl isimlerle mehurdur. randa Nasuriddin, Trkiyede Nasreddin Hoca, Arabistanda Cuha, Hind Yarmadasnda eyh illi ve Lal Buchakkar adyla bilinir. Balangta Hoca Efendinin hangi lkenin vatanda olduu ve bu fkralarn hangi dilde yazld tam olarak sylenilemezken son aratrmalar Hocann tamamen ayr bir ahsiyet ve Trk vatanda olduunu ispatlamtr. Hocann Pakistan ve Hindistandaki prototipleri eyh illi, Lal Buchakkar, Birbal ve Molla Do-Piyazadr.2 eyh illi ve Lal Buchakkar hayal karakterler olup aptallklaryla tannrlar. Pakistanda Nasreddin Hoca fkralaryla ilgili imdiye kadar iki kitap yaymlanmtr. Urduca iki kitaptan birincisi Sayyid Said Ahmadn hazrlad Mulla Nasiruddin ke Letaif3 (Nasreddin Hoca Fkralar) adn tayan eseridir. Feroz Sons Yaynevi tarafndan yaynlanan 96 sayfalk kitapta 76 fkra yer almaktadr. kinci kitap ise yukarda bahsi geen auhduri Sardar Muhammad Han Azizin Mulla Nasiruddin adl Sang-e Meel Yaynevi tarafndan yaymlanan eseridir. 144 sayfalk kitapta 194 fkra bulunmaktadr. Bu almamzda Urduca her iki kitaptaki Nasreddin Hocaya adfedilen Urduca latifelerin, Osmanlca ve Trke Nasreddin Hoca latifelerini ieren kitaplardan benzerleri tesbit edilerek tema, ifade, ahs kadrosu, mekan v.s. bakmndan mukayeseleri yaplarak benzerlikler ve farkllklar bulunmaya allmtr. Aratrmalarmz neticesinde sz konusu her iki Urduca kaynaktaki fkralarn byk bir ounluunun benzerlerinin bulunduu anlalmaktadr. Bunlardan Nasreddin Hocaya yaktrdmz ve mukayesede yer verdiimiz fkralarn bazlar yledir; Fkra: Hocann yanndan ayrmad gzel bir kuzusu vardr. Baz dostlar kuzuyu gzlerine kestirip Hoca Efendi! Bugn yarn kyamet kopacak. 54 NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

Bu kuzuyu ne yapacaksn. Getir unu yiyelim! derler. Hoca aldrmaz. Fakat o kadar srar ederler ki artk Hoca dayanamaz ve bir seyir yerinde kuzunun kesilerek ziyafet ekilmesine karar verir. Kuzu kesilir, ate yaklr, Hoca kuzuyu evirmeye balar. Arkadalar soyunur, elbiselerini Hocaya teslim ederek her biri bir tarafa gider. Hoca frsattan istifade edip elbiseleri atee atp yakar. Bir sre sonra dostlar karnlar ackp geldiklerinde, elbiselerinin yanp kl olduunu grrler. Aman Hoca ne yaptn? derler. Hoca Ne tela ediyorsunuz, yarn kyamet kopmayacak m? der. (Bahai 1909:20).4 Urducada bu fkra Hifz-e Ma Takaddam / Gemii Unutmamak ( Aziz 2000:15). balyla verilmitir. Tema, ahslar ve mekan ayndr. Sadece Pakistandaki fkrada kuzunun yerini kei almtr. nk kei eti Pakistanda yaygn olarak tketilmektedir. Ayrca Pakistanllarn hemen hemen her nde yedikleri pilv da ziyafetdeki yerini alr. Fkra: Nasreddin Hoca Akehirde bir gn vaaz iin krsye kp Ey mminler! Ben size ne syleyeceim bilir misiniz? der. Cemaat Bilmeyiz deyince Hoca Siz bilmezsiniz ben size ne syliyeyim? deyip krsden iner gider. Yine bir gn krsye kp nceki sorusunu tekrar edince bu sefer de cemaat Biliriz. derler. Hoca Mademki biliyorsunuz o halde benim sylememe ne lzum var? der yine eker gider. Cemaat arr Efendi bir daha krsye karsa kimimiz biliriz, kimimiz bilmeyiz. demeye karar verirler. Hoca yine bir gn krsye kp ahaliye nceki soruyu tekrar ettiinde Kimimiz biliriz, kimimiz bilmeyiz. Cevabn alnca Hoca ciddiyetini bozmadan yle ise bileniniz bilmeyeninize retsin. der. (Bahai 1926:23).5 Urducada Mulla ka Vaaz / Hocann Vaaz (Aziz 2000:9). baln tayan fkrada ifade olduka uzundur. Tema, mekan ve ahs kadrosu bakmndan herhangi bir fark yoktur. Ancak Hocann vaaz verdii ehir belirsizdir. Urduca Nasreddin Hoca fkralarnda Hocann bulunduu veya gittii ehir ve kasabalar genellikle belirsizdir. Birka fkrada Badat geer. Fkra: Hoca bir gn bir acemi berbere tra olur. Berber ustura aldka keser, srekli pamuk yaptrr. Hoca bir aralk kavuuna uzanp gitmek ister. Berber Efendi daha yars tra edilmedi deyince Hoca Be adam! Sen bamn yarsna pamuk ektin. Brak bari ben de yarsna keten ekeyim. der. (Bahai 1909:59).6 Urducas Gehon aur Kapas ki Kat / Buday ve Pamuk iftlii (Aziz 2000:11).dir. Urducada ketenin yerini buday alr. Fkra: Bir gn Hoca hamama gider. Tesadf hamam tenhadr ve kendi kendine ark sylemeye balar. Sesi houna gider. Camiye giderek ezan okumaya balar. (Bahai 1926:24.) (Tokmakolu 1981:129). Urducada Tamir-e Hamam / Hamamn naas (Aziz 2000:14). baln tar. Her iki fkra ierik asndan ayndr. Trkede Hocann muhatab onun sesiyle alay eden bir grup insanken, Urducada muhatab oradan gemekte olan ve Hocann vakitsiz ezan okumasna fkelenen bir yolcudur. Fkra: Hoca Bir yolculuk annda arkadalaryla mterek aldklar yourdu yiyecekleri esnada arkada kendi hissesine eker dkp yourdu yemek ister. Hoca da her tarafna dkmesini syler. Arkada inadnda direNSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004 55

NASREDDN HOCA FIKRALARININ PAKSTANDAK NASREDDN HOCA FIKRALARIYLA MUKAYESES nince Hoca daarcndan zeytinya iesini karp dkmeye balar. (Bahai 1909:198). Ayn latife Urducada Mera Adha / Benim Hissem (Ahmad Tarihsiz:17). balyla verilmitir. Hocayla arkada bir yolculukta susarlar. Bir otele gidip su almay dnrler. Orada st kazann grnce bir bardak st7 alrlar. Arkada nce st Hocann imesini syler. Kalanna da eker katp iecektir. Bu duruma sinirlenen Hoca bir torba tuz satn alr ve tuzlu st imek istediini syler. Fkra: Bir mecliste latife olsun diye Hocann eline bir saz tututurmalar, Hocann mzrab devaml aa yukar srtmesi ve oradakilerin de Saz byle mi alnr? deyince Hocann Onlar perdeyi bulamazlar da aramak iin gezinirler. Ben buldum, niin beyhude gezineyim? (Bahai 1909:83). fkras Urducada Tazi-e Aukat / Zaman Kayb (Aziz 2000:120). baln tar. Her iki fkrada mekan, ahslar ve tema ayndr. Pakistandaki fkrada Hoca sitar8 alar. Fkra: Hoca sabahleyin evinden karken hanmna akam iin bulgur pilv piirmesini syler. Hanm pilvn yanna bir tas yourt ile yeil soan da ilve edip sofray hazrlar. Sofraya oturacaklar srada komunun olu gelip Annem seni aryor der. Dnte Hocaya hanm meseleyi sorunca Ne olacak! Krk ylda bir kere gle oynaya bulgur pilv yiyecektik komunun eei kuyruksuz spa dourmu. der. (Bahai 1926:257). Sazi / Komplo (Aziz 2000:75). balyla verilen Pakistandaki fkrada ahs kadrosu, mekan ve tema ayndr. Bulgur pilv, yourt ve yeil soann yerini, pilv 9, biryani10, kebab11 ve dier yemekler alrken komunun keisi kuyruksuz bir olak dourur. Fkra: Hoca scak bir havada eeiyle giderken yorulur ve durup dinlenmek iin bir ceviz aacnn altna oturur ve tarladaki koca koca helvac kabaklarna bakmaya balar. Bir aralk ban kaldrp ceviz tanelerini grr. Kendi kendine u ipincecik otta kocaman kabaklar, u dallar asumana eren ceviz aacnda cssesine gre ufak yemiler yaratmsn. Bu koca kabaklarn ceviz aacnda, ceviz tanelerinin de kabak otunda bitmesi mnasib olurdu der. Hoca bunlar dnrken bir karga da aata bir cevizi yemekle meguldr. Ceviz kabuundan frlayp tam Hocann alnna rast gelir. Hoca hemen kavuunu giyip Tvbe yarabbi! Bir daha senin iine karmam der. (Bahai 1909:146). Ayn latife Pakistanda Amali Sabak / Uygulamal Ders (Aziz 2000:91). balyla yer alr. Sadece corafi farkllklar bulunur. Hoca dinlenmek iin bir mango aacnn altna oturur. Tarlada da kabaklar deil, karpuzlar serilidir. Mangonun Hocann bana dmesine neden olan bizim canlsn kafeslerde grdmz, Pakistanda ise dier kular gibi zgrce uup aalarda yaayan papaandr. Fkra: Hoca Akehirde mektep muallimidir. Okulun rencileri memleketin ileri gelenlerinin ocuklardr. Hocaya hediye olarak bir tepsi baklava gelir. Bu srada hemen bir cenazeye gitmesi gerekir. Ayrlrken de baklavann zehirli olduunu, yememeleri gerektiini syler. Hocann bu okulda ba kalfalk yapan yeeninin tevikiyle, Hoca gelinceye kadar ocuklar baklavay 56 NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

bitirirler. Hocann yeeni baklava biter bitmez Hocann kalemtran krar. Hoca dnte kalemtram niin krdn deyince cevab da hazrdr. Kalemini aarken kalemtran krldn ve amcasnn eziyetlerini ekmektense lmenin daha iyi olduunu dnd iin zehirli baklavay yediini syler ve iin iinden syrlr. (Bahai 1909:230). Urducada bu hikye Zahr ka Piyalah / Zehirli Kap (Aziz 2000:12). adn tar. Tema ahslar ve mekn farkldr. Olay Hocann ocukken terzi rakl yapt gnlerde gemektedir. Hocann ustas bir kap bal satn alp dkknn bir kesine brakr ve iinde zehir olduunu syler. Usta bir i iin dar ktnda Hoca kaptaki baln hepsini yer bitirir. Ustas gelip olaydan haberdar olduunda ise bir ara uyuya kaldn ve o srada bir hrszn gelip elbiseleri alp gittiini, uyandnda elbiselerin alndn grp ok zldn, byle yaamaktansa zehirli bal yiyip lmenin daha iyi olduunu dndn syler. Fkra: Hoca Yarabbi bana bin altn ver, dokuz yz doksan dokuz olursa almam diye dua etmeyi adet edinir. Bunu duyan bir Yahudi komusu Hocann evinin bacasndan dokuz yz doksan dokuz altn atar. Hocann altnlar sayp kabullendiini grnce hemen Hocann evine koar. Altnlar bacadan kendisinin attn syler ve geri ister. Hoca kabul etmez. Yahudi meselenin bu ekilde halledilemeyeceini anlaynca yle ise mahkemeye gidelim! der. Hoca mahkemeye gitmek iin Yahudiden katr ve krk ister. Yahudi bunlar temin eder. Hikyenin Urduca varyant Huda ki Din / Allahn Borcu balyla verilmitir. (Ahmad Tarihsiz:31). Nasreddin Hocann isizliinden kars bizardr. Hocann aklna bir gn Allahtan maa istemek gelir. Dua etmek iin bahesine gider. Hocann sylediklerini duyan bahesinin yaknndaki zengin bir adam yz dinar bir keseye koyup Hocann nne frlatr. Anadoludaki hikyede Yahudi komusu Hocaya katr ve krk tedarik ederken, Pakistandaki hikyede atn ve cbbesini Hocaya verir kendisi de yayan mahkemeye gider. Hoca zengin komusunun atn ve cbbesini sahiplenirken, bizdeki hikyede Hoca Yahudi komusunu arp btn mallarn teslim edip Bir daha Allah ile kul arasna girme! der. Fkra: Hoca yolda rast geldii rencilerini akam yemeine davet edip evine gtrr. Hanmna orba piirmesini syleyince, hanm da evde ya ve pirin olmadn syler. Bunun zerine Hoca eline ald bir orba tasyla rencilerin yanna gidip Eer bizim evde ya pirin olsayd, size u tas ile orba karacaktm der. (Bahai 1909:53). Urducada Hayali Pilav baln tayan fkrada tema, mekan ve ahslar ayndr. Yalnzca Hoca eline ald bo kapla misafirlerin yanna gidip Eer bugn evde pirin ve ya olsayd Allaha yemin ederim bu bo kapta nefis pilv olacakt der. (Aziz 2000:43). Fkra: Bir gn Hocann hanm orbay sofraya olduka scak olarak getirir. Sonra da oturup dolu ka hemen midesine indirir. Gzlerinden ya gelir. Hoca sebepsiz alamasnn sebebini sorunca Validem bu orbay ok severdi de o hatrma geldi der. Hoca da bir kak orba iince onun da gzlerinden ya boanr. Hanm Ya sana ne oldu? deyince Hoca Uursuz anan lp de senin gibi hainin sa kaldna alarm! der. (Bahai 1909:59). Urduca Guzatah ra Salavat / Gemie Salavat (Aziz 2000:40). balkl benNSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004 57

NASREDDN HOCA FIKRALARININ PAKSTANDAK NASREDDN HOCA FIKRALARIYLA MUKAYESES zer fkrada Hoca ve hanmnn gzlerinden ya akmasna neden olan scak helvadr. Fkra: Hoca su getirmesi iin olunun eline testiyi verir ve bir de tokat atar. Kars Niye bir ey yapmadan vuruyorsun? deyince Testi krldktan sonra ocuu dvmenin ne faydas var? der. (Tokmakolu 1981:179). Bu fkrann Pakistandaki benzeri Nasreddin Hocann fkralarn ieren her iki eserde de vardr. (Aziz 2000:85).de Felsefe-ye Seza / Ceza Felsefesi baln tayan fkrada, Hoca kzna su getirmesi iin testiyi verir. Hocaya kzna niye tokat att soranlar ise orada bulunan kiilerdir. (Ahmad Tarihsiz:96).da Seza ka Vakf / Ceza Vakti balyla verilmitir. Bu fkrada ise Hoca kzndan bir bardak su ister. Muhatab hanmdr. Fkra: Hocann evinde bir gn yangn kar. Komulardan biri koup Hocaya haber verir. Hoca karsyla ileri taksim ettiklerini, evin iindeki ilere karmadn, karsna haber vermeleri gerektiini syler. (Bahai 1909:140). Urducada bu fkra Taksim-e Kar / blm (Aziz 2000:66)dr. Her iki fkra da benzerdir. Yalnz Urduca fkrada komusu haber vermek iin Hocann yanna geldiinde Hoca satran oynamaktadr. Fkra: Hoca bir yolculuk esnasnda bir handa konaklar. Bir gn odacban arr ve odann tavanndan, kirilerinden ara sra korkun sesler duyduunu syler. Odacba Siz hocasnz elbette bilirsiniz ki dnyada her eya Allahn adn zikreder, duyduunuz sesler binann Allah zikretmesidir! der. Hoca da te ben de ondan korkuyorum. Bu eski bina Allah zikrederken birdenbire coar da secdeye kapanverirse! der. (Bahai 1926:256). (Kurgan 1986 : 91).12 Urducada Tasbeh -o- Sucud / Tesbih ve Secde (Aziz 2000:74). baln tayan fkrada mekan, Hocann ticaret iin gittii bir ehirde atsnn akt, yamursuz havalarda da atsndan ve kirilerinden seslerin geldii eski bir evdir. Muhatab da evin sahibidir. Nasreddin Hocann Bir Fkrasnn Masal Kahraman Kelolana Balanarak Anlatlmasna Bir rnek: Nasreddin Hocann, Papaz ve Hoca (Tokmakolu 1981:219)., Dnyann Orta Yeri (Kabacal 2000:237).13 balkl fkrasnda, papazlarn Hocaya ynelttikleri sorular bu kez karmza Urduca bir Kelolan14 masalnda kar. Buradaki masal kahraman Kelolan, Trk masal kahraman Kelolana benzerliinden ziyade isim deiiklii dahi olmadan, adyla, kiiliiyle, kszlyle bizzat kendisidir. Masal ksaca yledir: Kelolan saraynn penceresinin altnda gren padiah onu zindana attrr. Bu srada Hind padiahndan padiaha iinde cevaplandrmas gereken sorular olan iki mektup gelir. Padiah bunlara Kelolann yardmyla doru cevaplar verir. nc ve son soruyu cevaplandrmas iin Padiahn lkesindeki en bilgili ve tecrbeli adamn Hindistana gndermesi gerekmektedir. Bu sorumluluu stlenen Kelolan, yanna bir deve ve bir kei alarak yola kar. Birka ay sonra Hindistana varr ve Padiahn huzuruna kar. Padiah, Gkyznde ne kadar yldz var? diye sorar. Keimin ne kadar 58 NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

kl varsa o kadar. diye cevap verir. Kelolan. Keinin ne kadar kl olduu nasl anlalacak? deyince Padiah, Bunlar saymak benim grevim deil padiahm! der Kelolan. Vezirlerin de onayyla cevabn doruluu kabul edilir. Padiah dier soruyu sorar. Dnyann ortas neresidir? der. Dnyann ortas devemin arka sa ayann tam altdr. der. Buna da itiraz edilince Kelolan lp dorulamak sizin iiniz. Benim iim deil, benim iim sadece cevap vermek,.der. Yukardaki Kelolan masalnda padiahn Kelolana sorduu sorular bu kez papazlar tarafndan Nasreddin Hocaya sorulur. Sorulan sorular ayndr. Masaldaki kei ve devenin yerini latifede Hocann eei alr. Urduca kaynaklardan Hocaya atfedilen fkralar iinde Hocaya yakmayan onu aptal durumuna dren aalayc fkralarda mevcuttur. Bunlardan bazlar yledir: Di Tedavisi: Hoca aryan diini ektirmek iin di hekimine gider. Di hekimi bir dii ekmek iin iki dinar ister. Hoca bir dinardan fazla vermek istemez. aresiz iki dinar verir ve aryan diinin tam karsndaki salam dii ekmesini syler. Dii ekilir ekilmez Hoca barmaya balar. Diim hl aryor, salam diimi ektin! der. Di hekimi aryan dii de eker. Hoca Siz bir di iin iki dinar istiyordunuz. imdi iki dinara iki di ektirdiimi grdnz der. (Aziz 2000:31). Bizdeki bir Nasreddin Hoca fkrasnda ise Hoca bir berberle iki tran bir akeye olmas konusunda pazarlk yapar. Fkra yledir: Hoca Nasreddin bir berbere tra olup bir ake verir. Ertesi hafta yine tra olduktan sonra berber her zamanki gibi aynay Hocann nne brakr. Hoca berbere Biliyorsun ki benim bamn yars keldir. O halde sen her zaman yarm ba tra etmi oluyorsun. Geen haftannki ile beraber iki tra bir akeye olsa olmaz m? der. (Bahai 1909:44). Buzann Terbiyesi: Hoca bir gn buzay kamn deliine sokmaya alr. Buza kamn deliine girmeyince de fkesini yattrmak iin inee vurmaya balar. Hemen yanndaki bir adam Hocaya inei neden dvdn sorduunda Hoca Btn bunlar bu inein hatas. Buzasna iyi terbiye vermedi. der. Halbuki Hocann inei dvme sebebi, buzann bahede ne kadar iek, sebze varsa bir o yana bir bu yana zplayarak hepsini mahvetmesidir. Hocann muhatab ise hanmdr. (Tokmakolu 1981:222). Trke Kaynaklarda Bulunmayan Fkralar En ok fkraya yer veren Trke kaynaklarda baz fkralarn benzerlerine rastlyamadk. Bunlardan bazlar yledir: Oburluk: Bir gn babas Hocay le yemei iin kzarm kei kafas almaya arya gnderir. Hoca kafay satn alr ve yolda bir para koparp yiyince ok lezzetli bulur. Bu ekilde tadna baka baka hemen hemen hepsini yer bitirir ve eve getirene kadar sadece kemii kalr. Hocann babas bunu grnce olduka arr ve Baa ne oldu, bu srf kemik, kulaklar nerede? diye sormaya balar. Hoca Baba kulaklar yoktu. Dili de yoktu. Bu kei ta-

NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

59

NASREDDN HOCA FIKRALARININ PAKSTANDAK NASREDDN HOCA FIKRALARIYLA MUKAYESES mamen dilsizdi. Bu keinin, gzlerinin olmadna da aracaksnz. Tm bunlara karlk dileri ok salamd. Nitekim hl yerindeler. (Aziz 2000:98).der. iirden Anlama: Bir gn kad bir iir yazar ve Hocaya okuyup dinletir ve vg bekler. Hoca iiri dinleyip iir gzel deil der. Kad olduka fkelenir ve Hocay hapse atar, iki gn kadar Hoca hapishanede a kalr. Hoca hapishaneden kurtulunca kad Hocay arp bir baka iir dinletir ve dinlettikten sonra yine vg bekler. Hoca ksa bir sre sessiz kalr ve sonra yerinden kalkar. Kad arp Hocaya Nereye gidiyorsunuz? diye sorunca Hoca Hapishaneye cevabn verir. (Aziz 2000:133). Bilgelik Almeti: Hocann komular arasnda bir hekim vardr. Bir gn Hoca onunla gezmee kar. Dolarken bir kabristana yaklatklarnda hekim aniden yzn kapatverir. Hoca bunu grnce olduka arr ve dosta bu tuhaf hareketin sebebini anlamaya alr. Hekim: Hoca bu insanlardan son derece utanyorum. Bu kabristanda mezar olan btn insanlar ben tedavi etmitim. Ne zaman buradan gesem utancmdan yzm kapatyorum. der. Bunu duyunca Hoca da yzn kapatverir. Hekim bu hareketin sebebini sorunca Hoca Siz benim komumsunuz. Ben de llerden utanmaya baladm der. (Aziz:2000:138). In Gereklilii: Bir gn Hoca kahvehanede otururken kendini metheder. Kyller byk bir dikkatle onu dinlerler. Konuma esnasnda Hoca Ben karanlkta bile gndzk kadar net grrm der. Biri Hoca o halde geceleri niin lambayla dolayorsun? diye sorunca Hoca Bakalar bana arpmasn diye lambayla dolayorum der. (Ahmad Tarihsiz:79). Okul: Bir gn Hoca hanmna Bugn akama bir dostumu yemee davet ettim. Bunun iin lezzetli yemekler ve en nefis tatllar hazrlayn der. Hocann hanm Gayet iyi biliyorsunuz ki bugn yemek nasl pier? ocuk hasta. Benim ateim var. Hizmeti de dn kat. Kk kzn gzleri aryor. imdi bana syleyiniz, yemek nasl piecek? ster istemez onu yemee davet ettiniz. imdi misafirperverliin sras m? der. Hoca Doru sylyorsun. Ben de bu daveti yalnzca evlendikten sonra insan nasl mahvolur, oluk ocuk ve hanm insan nasl skntya drr. Gelsin grsn diye verdim. O aklsz bu gnlerde evlenmek niyetinde der. (Aziz 2000:103). ki Yol: Bir keresinde Hoca mimberde vaaz verirken bir kz evld olana cennetin bir kapsnn alacan; eer iki kz evlad varsa iki kapsnn alacan syler. Hocann vaazn byk bir dikkatle dinlemekte olan birisi ayaa kalkarak Hoca Efendi! Cennetin ka tane kaps var? diye sorar. Hoca Yedi kaps var diye cevap verir. Ayn kii Ey Hoca! Benim dokuz kzm var. Geri kalan iki kap nereden alacak? diye sorunca Hoca Cehennemden der. (Aziz 2000:111). yiliin Snr:

60

NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

Bir gn Hoca Nasreddin bir havuzun kenarna dikilmi byk bir ilgiyle yzenleri seyrederken, birden bire aya kayar. Tam havuza dmek zereyken, hemen yanndaki bir adam son anda Hocay dmekten kurtarr. Hoca adama teekkr eder ve evine gider. Birka gn sonra Hoca o adam yine grr. Havuz olaynn bahsi geer. Hoca yine teekkr edip ayrlr. Olay bununla kapanmaz. Adam Hocayla her karlamasnda bu olay anlatr durur. Olay uzayp durduka Hoca fkelenmeye balar. Hoca bir gn adam tutup havuza getirir ve aniden havuza atlar. Boynuna kadar suya batar. Hoca havuzdan Baknz Beyefendi! yiliinizi dinleye dinleye bktm usandm. Eer o gn ayam kayp havuza dseydim bugn slandm kadar o gn de slanacaktm. yiliiniz eksik olsun! deyip havuzdan kar ve slak elbiselerle evinin yolunu tutar. (Ahmad Tarihsiz:4). Sonu: 13. yzylda varolmaya balayan Nasreddin Hoca fkralar alar boyunca dnyann pek ok yerine yaylarak Trk halknn mizah sembol Hocaya lmsz bir kiilik kazandrmtr. Hoca Pakistanda da bilinen fkralarnda genellikle kurnaz, akll bazlar hari evresinde tannan, sayg gsterilen, akl danlan, ky ky, kasaba kasaba, ehir ehir gezen bir ahsiyettir. Alak gnlldr. Pazardan alveriini kendisi yapar. Yeme imeyi fazlasyla sever. Ne zaman bir dn, yemek daveti alsa asla karmaz. Eer davet edilmemise gitmenin mutlaka bir yolunu bulur. Eei ayrlmaz bir parasdr. D grne nem vermez, verenleri de eletirir. Ba her zaman hrszlarla, dolandrclarla, rvet alanlarla, komularyla, kadyla derttedir. Toplumdaki bu tr kiilerin neden olduu rahatszlklar tehis edip, uygun yer ve zamanda mizah becerisiyle dzeltmeye alr. Baz fkralar yerel artlara gre birtakm deiiklikler gsterir. Mesela; Zerdali aacna kan Hocay Pakistanda emrud15 aacnn stnde grrz. Bir baka fkrada evini terkedip sadhularla16 ormanda yaamay dener. Yine bir baka fkrada bulgur pilav yerine biryani yer. Ykanmak iin bir Trkistan hamamna gider. Ceviz aac yerine bir mango aacnn altna oturur. Fkralardaki bu tr yerel farkllklara ramen Hocann vermek istedii mesaj znde ayndr. Diyebiliriz ki Trk milletinin mizah ustas Nasreddin Hoca, Pakistan halknn da insan duygularna hitap edebilmekte ve gldrrken dndrmektedir. Trke ve Urduca arasnda var olan tarih balarn yansra Trk ve Pakistan halk arasnda bulunan folklorik balar da Hocann fkralarnda gze arpmaktadr.

NSHA, YIL: IV, SAYI: 15, GZ 2004

61

1 2

Aziz, auhduru Sardar Muhammad Han Aziz, Mulla Nasiruddin, Sang-e Meel Publications, Lahor, 2000, s.3. Asrar, Dr. N. Ahmad, Pakistanda Nasreddin Hoca, Nasreddin Hocann Dnyas, Unesco 1996, Nasreddin Hoca Yl, Trkiye Bankas, s.167. 3 Ahmad, Sayyid Said, Mulla Nasiruddin ke Letaif, Ferozsons Publication, Lahor, tarihsiz. 4 Bahai (Veled elebi zbudak), Letaif-i Hoca Nasreddin Rahmetullahialeyh, kbal Ktphanesi, stanbul, 1909. 5 Bahai (Veled elebi zbudak), Letaif-i Hoca Nasreddin Rahmetullahialeyh, kbal Ktphanesi, stanbul, 1926 6 Tokmakolu, Erdoan, Btn Ynleriyle Nasreddin Hoca, Kltr Bakanl, Ankara, 1981. 7 Pakistanda yourdun yansra kaynam stn satld, Dudh-Dehivali Dukkan / St-Yourtcu dkkanlar bulunur. 8 Bu mzik aleti, Hindistanda Trk asll byk Farsa airi, dilbilimcisi, tarihisi, edib, mutasavvf ve musik stad Emir Hsrev-i Dihlev (D. 1253 . 1324) tarafndan icad edilmitir. Ayrntl bilgi iin bkz. Do.Dr. Erkan Trkmen, Emir Hsrev-i Dihlevnin Hayat, Eserleri ve Edeb ahsiyeti, Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu, Say: 125, Ankara, 1989, s.74. 9 Et ve baharatla piirilen bir tr pilv. 10 Kavrulmu etle piirilen bir tr pilv. 11 Etin kyma veya kuba olarak ie dizilip atete piirilmesi. 12 Kurgan, kr, Nasrettin Hoca, Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar: 695, Ankara, 1986. 13 Kabacal, Alpay, Btn Ynleriyle Nasreddin Hoca, zgr Yaynlar, stanbul, 2000. 14 Masal hakknda ayrntl bilgi iin bkz., Do. Dr. Erkan Trkmen, Urduca Metinlerden Semeler, S.., Fen-Edebiyat Fakltesi, Dou Dilleri ve Edebiyatlar Blm Yayn, No:7, 1990, s.87-98. 15 Pakistann scak taraflarnda yetien bir tr aa (guava aac), bu aacn armut eklinde tatl yenebilen meyvas. 16 Dnya nimetlerini terkedip, mrn ibadet ve riyazetle geiren hindu dervi.