Cesare Sanfilippo

Professore emerito neWUniversita di Catania

ISTITUZIONI
Dl
DIRITTO
ROMANO
3

Nona edizione

Curata ed aggiornata da
Alessandro Corbino e Antonino Metro

Rubbettino 1996

c3i

^

. .

2002

I,
7

.;;,

'*}


, 2002

 347(075.8)
67.373
34
:
(. 1911 .), ,

;
. ; , ,
. 19501974 .
,
1974 . 1950 . . IURA,

, . 1957 .
, 1958 .
.
..
..
..

34

: / . ..
.: , 2002. 400 .
1SBN 5-85639-284-1 (.)
ISBN 88-7132-007-7(.)
,
, .
. 9-,
, . . (, , , 1996).
,
.
.
,
. .
, ,
.
, .

,
.
.
,
.

.
347(075 8>
67.373

, 2000
.., , 2000
QZCIC\ ~>QA \ t \
.., , 2000

n
B e
SRN 88-7132-007-7(.)
8713? 007
P e ^ 02002
> , 2000
lbBN
' ,


,
.
.
, 1944 .,
,
. ,
(
), .
1948 .
, .. ..,
.
1996 . (2-.: 1999),
,
.
,
, .
, ,
*.

,


,
.
,

.
,
,

.

, -
.


,
.
* .:
/ . : . ., 1998.
V

-
.
,

.


, .
.
.
.
,
36 ,
. ,
,
, ,
,
.
,

, . -.
-
.. 1958 .
( ),
, 1948. 1958 .
,
,
,
, .

.

,
, .
,
1948 ., XX .
.. ,
.
, 2-4 ,

,
. 5070-
, VI

.

,



(. ), (.), (. ) (. )
. , ,


(; , 1996).

: 1952 . .
( ,

),
.

,
.
,
,


, ,
,
.
,
,

.
,

,

. ,
,
,
, ,
.
, -

VII

,
.
, .
, ,
.
,


,
,

.
,
,
.
.
.
.
, .
. ,

XX
.
-
.
,

,

,


.
, , ,
, ..
, , ,
.
,
,
. ,
,
XX ,
. ,
(ius gentium): . ,
VIII

. , ,

.
. . ,
(ius civile), (ius honorarium), ,
(
) ,
().
,
,
. ,
, ,
-, ().

. 30-
.,
,
, ,
( ) .
(fum manu)
(sine manu),
..

. , ,
{hereditatis petitio)
, , ,
,
,
.

, .
(actio rei iixoriae)
{actio bonae fidei) (Cic, de off.,
3,15,61; ., 17,66),
.

.
,
.
,
,
, , IX

.
, ,
.

.

,
. ,
,
.
, . ,

per formulas,
,
-
.
,
: , ,
,
.
////
bonorum, ,
,
,
( ,
).
. , ,
. ,
,
.
,
, , ,
. ,
, ,
, ,
.
,
.
,

, .
.

,
X

.
, ,
, .

,
.
, ,
,
.
, ,
.
,

.

. ,
. ,
:

.


,
.

, ,
.
,
-
. ,
,

.

: , , , ,
. () ,

;
. , .
,
336 .
: -
extra sedes materiae,

XI

, . ,
,
, , ,
.
,

,
professo ,
. ,

.
,
, ,
.
,

, . ,
( ) :
,
. .
(186189),
(197 233)
.
. ,
,
.
,
,
, . ,
,

-
, .
( )
:
?,
?,
?,
,
, ?.
, , ,
,

()
XII

( ,
,
) .
, ,
, ,

, .
,
.
,
:
,
.
, ,
,
,
- .
!
. .


Lectori malevolo

( )

() , ,
, 15000 , ,


, . ,
( , )
,
.
, ,
,
, ,
, ,
, ,
. , ,
,
,
( , , )
.
, (
), ,
, , , ,
,
. ,
. ,

, . , ,
.
, ,
, ,
,

.
: ,
, ,
,
. ,
(),
XIV

,
.
. ,
,
( , ?) ,
,
,
,
. ,
, , .
, ,
,
, alma mater,
,
, ,
.
, ,
, ,
, quae recipit aestimationem (
)1.
,
,

.
, , ,
,
,
,
, ,
,

.

,
.
,
, , '
.
.
, .
(libertas), .
, .
, .
XV

?
, .
(moclus) ,
, ,
, , ,
,
, , .. ,
.
, , ,
,
.
, ,

. .
. , ,
.
,
, , ,
,
, ,
, - .
, ,
, ,
,
, ?
, !
, , ,
, ,
, ,
.


,
,
,
( ) ,
,
,
.
,
,
.
(
, , ,
)
,
(
, ,
),
,
.
, ,
.
,
.
,

XVII

V
XIV
XVI

I.
1.
, ,
2.

3.

II.
4.
5.

6.

7.
I.
I.

8.
9. ius
10.
11. . ,
, .
II.
12.
13.
14. .

15.
. :
.

16. Status personae ( )
17.
.

18.
) . Ignominia ()
infamia ()
19.
) Addictio ( )
( )
20.
) Redemptio ab hostibus (
)
21.
) Auctoramentum ( )
22.
)
23.
)
24.
)
XVIII

4
6
6
8
11
21
23
23
23
25
26
31
35
35
35
37

37
38
40
40
41
41
41
42
42
43

25.
44
26. ,
sui iuris
44
)
44
27.
)
46
28.
) ..
46
29.
)
47
30. . .. 47
31.
48
32.
49
III. . .
51
33. .
51
34. . Res corporales
( ) incorporales
()
52
35. Res mancipi ( )
mancipi ()
53
36. Res in patrimonio ( )
extra patrimomum ( ).
Res quarum commercium est
(, )
54
37. Res divini iuris ( )
55
38. Res humani iuris quarum commercium est
( ,
)
56
39. res in commercio
57
)
57
40.
)
. .... 57
41.
)
58
42.
)
59
43.
) ,
59
44.
)
60
45. .
61
46. Impensae ()
62
IV.
65
47.
65
48.
66
49.
66
50.
67
51. .
68
52.
69
53.
71
54.
72
55.
) Condicio ()
72
56.
) Dies ()
'..
76
57.
) Modus ( )
77
XIX

V.

58. .

78
59.

80
60.
82
)
82
61.
)
82
62.
) .
82
63.
)
84
64.
)
84
65.
85
66.
)
85
67.
)
87
68.
)
87
69.
88
70.
88
71.
90

93
72. .
93
73.
94
74.
95
75. I. Legis actiones ( ). .. 96
76. legis actiones
99
77. 11. per formulos ( )
100
78.
103
79.
106
80.
108
81. III. Cognitiones extra ordinem (
)
109
82. extra ordinem
112

II.
113
I.
Statiis libertatis ( )
] 13
83. Liberi () servi ()
113
84.
114
85.
115
86.
) ,

115
87.
) ,

116
)
116
88.
) ius civile . 116
89.
117
)
117
90.
)
118
91.
)
119
92.
119
93.
)

120
94. .
120

XX

II.

III.

IV.

V.

VI.

VII.

95.
121
96. mancipio ( in causa moncipii,
)
121
97. , status
libertatis . .... 122
Status civitatis ( )
123
98.
123
99. Cives romani ( )
123
100. Latini ( )
125
101. Peregrini ()
125
Statiis familiae ( )
127
102.
127
103. patria potestas
( )
128
104. patria potestas
129
105. patria potestas
130

132
106.
132
107.
133
108. (sponsio)
134
109. Manus. ConvenUo in manum ( ) . 135
.
136
)
136
111.
)
137
)
137
112.
) patres fomilias () 139
113. .
:
139
114. , .... 140
115.
140
116.
142
117.
142
)
142
118. ) Contubemium
143

144
119.
144
120.
144
121.
145

147
122. Adgnatio cognatio
*
147
123.
147
124.
148

149
125.
149
126. .
150
127.
151
128.
151
129.
152
XXI


130.
153
131. Tutela mulientm ( )
153
132.
155
III.
156
I.

156
133.
156
134.
157
II.
158
135.
158
136.
159
137.
160
138.
162
139.
165
140.
165
)
165
141.
)
166
142.
)
166
143.
)
168
144.
) (confusio) (commixfio)

169
145.
) (specificatio)
169
146.
) (adiudicatio)
170
147.
3)
170
148.
171
) Mancipatio ()
171
149. ) In iure cessio ( )
172
150.
) Traditio ()
173
151.
) Litis aestimatio ( )
174
152. ) per vindicationem (
)..'.
175
153.
175
154.
178
155.
179
) Rei vindicatio ( )
179
156.
) Actiones negativae
181
157.

182
) Actio finium regundorum
( )
182
158. ) Actio aquae pluviae arcendae
( )
182
159. ) Interdictum de glande legenda ( ) .. 182
160. ) Cautio damni infecti (
)
182
161. ) novi nuntiatio (
)
183
162. ) Interdictum quod vi out clam ( ,
)
... 183
163. ) Interdictum de arboribus caedendis
( )
183
XXII

III.
164. .
165.
166.
267.
168.
169. possessio iuris
IV.
170.
171.
172.
173.
174.
V.
175.
176.
177.
178.
179.
180.

181.
182.
VI.
183.
184.
185.
VII.
186.
187.
188.
189.

184
184
185
187
188
189
190
191
191
192
194
196
196
198
198
200
200
201
202
202
203
204
205
205
206
206
208
208
209
209
210

IV.
I.
I.

190. ,
191.

192. Obligationes civiles ( )

honorariae ()
II.
193.

III.
194.

195.

211
211
211
211
212
213
215
215
217
217
218
XXIII

IV.
219
196.
219
197.
219
198. ,

219
199. , .... 220
200.
222
V.
223
201. . .. 223
202. ipso iure
224
) Solutio ()
224
203.
) Acceptilatio
225
204. ) Contrarius consensus ( )
225
205. ")
226
206. .)
226
207.
) contestatio
226
208.
)
227
209.
3)
227
210. )
227
211. ) Capitis deminutio
227
212.
) Dies ad quem ()
227
213.
)
227
214. *)
228
215. exceptionis
228

VI.
230
216.
230
217.
230
218.
231
219. ()
231
VII.
233
220.
233
221.
233
)
233
222.
)

233
223. ,
235
)
235
224.
)
236
225. , .

237
II.
239
VIII. ,
239
226. contractus
239
227.
240
228.
242
229.
) Fiducia
242
230.
)
243
XXIV

231.
) ()
232.
)
233.
)
234.
235.
) Stipulatio
236.
) Dotis dictio
237. ) Promissio iurata liberti
238. ) Vadimonium praes ()
239.
240.
) Nomen transscriptitium
241.
)
242.
243.
) -
244.
) Locatio-conductio
245.
)
246.
)
247..
248.
249. .

250.
)
251.
)
252.
) ()
253.
)
254. ) Pollicitatio votum
IX. ,
255. ().
256.
)
257.
)
258.
)
259.
) Iniuria ()
260.
261. quasi ex delicto

243
244
245
245
245
247
248
248
248
248
249
249
250
252
253
255
255
257

V.
I.
inter vivos
262.
263.
264.
II. mortis cmisa
265.

270
270
270
270
271
273
273

VI.
I.
I.
inter vivos
266. inter vivos
267. inter vivos

274
274
274
274
274

259
259
260
260
261
261
262
262
262
264
265
266
267
268

XXV


II.

276
268. hereditas
276
269. hereditas
276
III.
278
270.
278
271.

279
272. ... 280
IV.
282
273. ipso iure aditio
282
274. aditio
283
275.
283
276.
284
V.
285
277.
285
278. Usucapio pro herede (
)
285
VI.
287
279.
287
280.

287
281. .

289
VII.
290
282. hereditatis petitio
290
283. Hereditatis petitio utilis
291
VIII.
292
284.
292
285. Consortium ercto cito
292
286.
293
287.
293
IX.
295
288.
295
289.
295
X. (collatio)
297
290.
297
291.
297
XI. possessio ( )
299
292.
299
293. bonorum possessio
299
294.
300
II.
302
XII.
302
XXVI

295.
296.
297.
298.
299.
300.

302
Testamenti factio ()
302
Testamenti factio ()
303
Copacitas ()
305

306

306
)
306
301.
)
307
302.
)
308
303.
)
309
304.
)
309
305. Testamentum militis ( )
309
306.
310
) Insiitutio heredis
310
307.
)
311
308. ) Institutio excepta re certa re
311
309. ) (substitutio vulgaris) ....312
310.
)
(siibstitutio pupillaris)
312
311.
)
313
312.
)
313
313.
3) ()
314
314.
314
315. 314
316.
315
317.
316
.
318
318. ab intestato XII 318
319. possessio sine
tabulis
319
320.
320
321.
320
322. ,

321
323.
322
324. . Bonorum possessio contra
tabulas
322
325.
323
326.
324
III.
325
XIV.
325
327.
325
328. Quattuor genera legatorum ( )
326
329. S. . Neronianum
327
330.
327
331.
328

XXVII


332. (ademptio legati)
333.
XV.
334.
335.
336.

329
329
331
331
331
333

334


I.

1. , ,
, ,
, , ,
: - ,
. ,

(,
..), ,
.
, ( )
,


, .
, .
,

, ,
.

,
, ..
. ,
(),
.
,
,
.
: )
, ) , ) .

; -
; , ,
, ,
.
I

(_

,

,
,
.
,
, .. ,
. (
),
, , ,

,
, .
, ,
, ,

, ,

. - ( )
,
, ,
, , ,
, .
, , ,
, .
,
, ,
{ );
, ,
{ ); ,

, , (
, ..).
,


.

, ,
,
. , ,
,
2

I ( 2)

,
, ,
.
, ,
, ,
,
,

.
,
( ),

(

, , ,
), ,

,
(, , )
( , ..).
2.

,
.
,
, ,
, ,
()
(). ,
,
. , ,
,
,
.
, ,
, ,
, , ..
.

,
,
3

( ).
, ,
,
. , ()

(). , ,
;
. . ,
,
- ( ),
,
. .

( ) ( ,
, , ,
).
,
.
, , ..
.
, , .
3.

. , ,
,
, ,
. , ,

. ( )
, , :
,
, , ..
, . (
, )
, , .
,
,
. ,
( , norma agendi)
,
, , , .
4

I ( 3)

, ( , facultas
agendi)
, ,
.
,
, :
, , ,

, . ,
, ,
, ,

.
, , ,
facultas agendi , , ..
.
, ,
( ) ,
, , ,
,
{
) ,
.
, ,
(, dare, , facere),
,
, (, pati)
,
, . ,
(
, f),
,
,
.
,
.
,
, .

2 - 5336

 II.

4.
,
,
(754 . .)
(565 . .),
, ,

Corpus iuris civilis ( ).

. 1900 . ,
, , Corpus iuris civilis,
(
, ),
. ,
, ,

,
, , ,
( ,
,
) (
, . .).
,
.
,
,
,
,
.
, ,
,
, ,
. ,

,
, .
6

11 ( 4)

, , .
,
:
, , ,
, . ,
,
, ,
.
,
.

,
,
, ,
, .
, (1),

, .

,
, ,
(,
, ..),
,
. , ,
,
.
,
,

, .
, ,
, .
,
,
XII XIII . ,
, ,
(ius commune),
,
, , ,
, , . ,
2"

, 1804.,

, :
(1811.), (1889.), (1898.),
(1900.), (1911.).
1865.

.
1942., ,

.
, ,
,
.
5.
, , ,
,
, ,
,
.

, , ,
,
, , .. ,
( 1),
, ,
(
).
,
,

.

(, , , ).
{ ),
, ,
( ), ..
,
,
1

.

II ( 5)

,
,
(, ,
..).

, - (
, ),

.
,

, ,
, ,
. ,
,
, .
Institutiones,
.

, II .
.. Corpus iuris civilis,
Institutiones, ,
, , ,
,
(cupida legum iuventus), ,
.
, ,

,
, ,
, , - ,
, .
,
. ,
,
, ,
(VIIIB. ..VIB. ..).
,
, ,
,

.
9

, ,
.,
, ratio scripta (
)
. , , ,
, , ,
, , ,
, ,
. ,
,
,
.
, , ,
, .
,
, \mores maiorum)

, ,
,

, .
,
, ,
,
, ,
,
, , IV
VBB.,
. , ,

,
.
,
,
,
,
, ,
unicum. ,
,
, ,
, , , ,
, ,
10

II ( 6)

.
,
,
,
, ,
,
.
, XII
(Leges XII tabularum),
,
-
.
,
.

,
. Corpus iuris civilis,


. , ,
,
, .
, ,
, ,
, ,
.
, ( ,
, ,
, , , ,
,
),
, ,
.

, , ,

, .
6.
, , ,
,
. ,
11

| , ,
ad libitum, ,
,

. ,

, , -
.
, , ,
.
,

, (754367
..), (36727 ..), (27 ..
284 ..) (284565 ..).

. ,
,
(, ,
), , ,

,

, , ,
. ,


, .
,
.
) . (754 ..)
(146 ..)
.
( , mores
maiorum, , ius scriptum),
, XII , ,
mores maiorum, ,
, ,
. ,
,
,
12

II (6)

.
. -
.
,
(ius civile Quiritium),
, , ,
,
,

ifides) patres familias,
,
, (, ,
,
). -

pater familias,
.
, ,
,
( 102). pater familias
(dominium) ,
, .
pater familias ,
(heres, ),
(pater)
(testamentum, ).
- patres familias
,
, ,
, , , ,
.
) . (146 ..)
(284 ..).
(ius civile Quiritium),
,
,
. ,
,
.

13

, ,
.

, ,
,
,
, .

:
, ,
,
, ,
,
. , ,
,
, .
, ,
,
.

, , ,
,
, , ,
.
( ,
, ),

,
.
, ,
. .
) Ius honorarium (, , ).

(praetor, 367 ..)
(edictum).
,
(ius dicere, ).
,
ius civile ( , praetor
iusfacere potest). , imperium (
,
14

II ( 6)

,
1), :
1) ius civile,
;
2) ius civile,
;
3) , ius civile,
,
. ,
, ,
(aequitas).
, ius praetorium (
ius honorarium, honor
ab honore magistratuum),
(D. 1.1.7.1): Ius praetorium est quod praetores introduxerunt adiuvandi, vel
supplendi, vel comgendi iuris civilis gratia, propter utilitatem publicam (
,
, ,
).
, ,
, ,
( 79
.). , ius honorarium
, ,
, ,
, ,
.
) Ius gentium ( ). ,
( , praetor urbanus), . 240. ..
,
- (praetor peregrinus), 1

()
, 509 ..
, .
( ) imperium,
.

.
()
:
( ).

15

(iurisdictio) ,

. ,
, ,
,
(cives), ,
, (
).
( 101).
praetor peregrinus
, ,
, , ..
(naturalis ratio). ,
, praetor peregrinus,
.
,
, , ,
, ius gentium. ,
,
,
, ,
, cives. ,
, ,
,
,
() . ius honorarium
ius civile,
, .
) Senatus consulta (). ,
, ,
, ,
.
,
, , lex ( , legis
vicem optinet).
.
) .
(princeps)
, cives,
(
, constitutiones principis) edicta,
rescripta, decreta mandata. , 16

II ( 6)

( )
, ,



.
) cognitio extra ordinem (
). -
(ordo iudiciorum privatorum,
)
, ^ \ (censor, praefectus annonae, praefectus vigilum,
'vV curator viarum, curator aquarum, praetorfideicommissarius ..).
" (extra ordinem
^
iudiciorum privatorum, 81).
, - ' } . , l , ius civile ^ ,
.
) .
, ,
, ..
. ,
, , ,
, .
, ,

. , ,
, (
,
),
,
(consilium), .
,
:
(responsa, ),
, ,
jjpaaa
('

. ,

, interpretatio iuris (
), ,
, .


. , , interpretari,
, .
, ,
, ,
,
, ,
,
, .
,
, mores,
, ,
.


.

,
,
,
. ,
,
(. ), , , ,
,
,
.
, , verba,
,
, mens legis,
, voluMas, (),

mens voluntas, , ,
verba. ,
,
, , ,
ars boni et aequi (
).
, ius civile,
,
18

II ( 6)

, ,
,
, ,
.
, , ius novum,
,
.

, , ;
, verba, animus (, )
mens ( 316).
pater familias ( potestas,
manus, 102) .
, (cognatio),
(adgnatio, 102).
( 114). vis
potestas () , ,
(, qfflcium, 125).
,
( 90). ,
(,
, ), ,
( ,
, 137). ,
( 172, 176).

animus, .. , ( 164).
() ,
ius civile ( 192),
( , variae causarumfigurae,
193).
,
, ius civile ( 215).
,
iusgentium, ,
, ( 242).
, , conventio,
,
(stipulatio, 226). ,
(
, 58). ,
ius civile ( 306).
19

, ,
XII ( 319).
, (legatum),
ius civile,
(,
334).
: ,
, 212.,
.
) . (284 ..) (565 ..).

,
. ,
( ,
),
. ,
, ,
VIB. .., IV VBB.
,
,
. ordo iudiciorum
privatorum, ,
, ,
,
.
(
ius civile),
-
( 79).
cognitiones extra ordinem
, ius civile ius honorarium,
,
, .
,
, .
, , ,
. ,
( )
, 212.
,
. ,
20

II ( 7)

,
.

, ,
.
, , ,


, .

,
, ,
, , - ,
-.
7.
, ( 5), ,
,
, ,
,
.
, ,
, , lato sensu,
, (,
..),
, ,
.

,

.
, , ,
, , ..
( - ,
) , ,
, , (
, , ..).

.
,
, Fontes
iuris romani anteiustiniani ( , , ,
21

, -).
,
(Leges).

(Auctores).
(, ..), ,
.. (Negotia). ,
, Codex Theodosianus,
, II 438 .
,
Corpus iuris civilis ( ) , ..
,

. , Digesta,
Institutiones Codex, 530 534 .,
535 565 . (
)
Corpus, Novellae (.. novellae leges, ).
(Digesta)
(),
50 .
(Institutiones)
4 ,
, .
, Institutiones ,
.
(Codex) ,
,
12 .
Corpus iuris civilis
, , , (Berlin, .
Weidmann).

 I.

I.

8.

, , mores
maiorum. ,
,
(fas, )
, ,
(manes, ).
ius civile,

,

.
mores maiorum

, interpretatio,
(pontifices), ( .
..) . ,
, interpretatio prudentium,
.
( )
, responsa
prudentium, .. ,
.
, .. (
), interpretatio

. secessiones,
, ,
,
, ,
XII ,
, leges, -
(plebis scita)1, ,
" {concilium plebis),
.

23

, leges (
lex Hortensia 287 ..).
,
, mores, leges
, ,
mores, .
, mores maiorum (ius,
) , ,

, ius civile, .. ,
cives romani, .
, , ,
,
,
(
, senatus consulta) ,
princeps ( , constitutiones).

ius civile.
ius honorarium edicta
(, praetores, , aediles
curules ..). ius honorarium
praetorium ,
(edictum praetoris urbani), ius gentium
,
(edictum praetoris peregrini)K
,
,
,
princeps, dominus ( ). lex,
,
constitutio imperatoria.
' .
ius gentium II .,
, ,
, . Ius gentium
( ),
, .
, (3.92) iuris gentium
,
(ius strictum ius civile),
,
.

24

I (9)

,
iura. Iura et leges ( ) ,
. iura et
leges ,

, Corpus iuris
.
9. ius
,
.

,
.
ius mores
lex. , civile (
), ius mores, leges,
senatus consulta constitutiones principum
ius honorarium ius gentium. ,
(iura), ius ,
.
,

(ius utendi fruendi, 175)
, ,
(ius eundi, ius agendi ,
).
ius ,
,
:
) , ,
( ius ,
confarreatio, , mancipatio);
) ,
sui iuris (), alieni iuris (
);
)
( successio in ius, )
(ius fundi, ,
);
) ,
,
in iure cessio, interrogatio in iure, confessio in iure
(, , ) ..
25

10.

.
) Ius publicum ( ) ius privatum (
).
.
(positiones) .
,
, ,
. ,
, ,
(status, )
, ,
,
.
,
, (D. 1.1.1.2):
Huius studii duae sunt positiones, publicum et privatum. Publicum ius
est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad singulorum
utilitatem ( ,
.
,
). ,

, ,

, ,
, .

utilitas, .
,

(res Romana, ),

.

, ius
publicum ,
,
ius privatum ,
utilitas (D. 2.14.38:
Ius publicum privatovum pactis mutari potest
).
26

I ( 10)

, ,
:
,
,
. ,

, (iure
imperii), (
, ,
, ), (iure
gestionis), ..
(
, , , ).
, (populus Romanus,
), ,
, ,
, ,
,
.
) Ius commune ( ), ius singulare (
), privilegium ().

( ,
), ,

.
ius commune ius
singulare: ,
. , ius commune ,
,
. . ,
,
ius commune
, ius commune .
ius singulare,
(D. 1.3.16),
(,
): /5 singulare est quod
contra tenorem rationis propter aliquam utilitatem auctoritate
constituentium introductum est (

- ).
,
, ,
27

(305), intercedere, ..
, ,
, ..
, , , ,
, ius singulare,

, ,
,
, ,

, ,
.
ius singulare ,
, privilegium.
,
(lex in privos lata, , ).
, XII , privilegia
,
, .
,
,
, privilegia (in bonum, )
ius singulare.
) Ius civile ius honorarium.
,
,
( 6).
,
(per formulas, 77.).
) Ius civile, ius gentium, ius naturale ( ).
ius civile ius gentium,
, . , ,
,
,
ius gentium ius naturale.

(civile gentium
naturale). (. ..) ius gentium ius
naturale (Gai.1.156).
:
,
( ius civile),
, ,
28

I (10)

, naturalis ratio,
, ,
, .
,

. , , ,
ius civile cives
, ius gentium cives,
cives ,
.
, ,
ius civile ius gentium , ,
naturalis ratio, ius gentium,

.
, ius naturale
,
.
, ,
, ,
. ius gentium,
,
,
, , ius gentium,
naturalis ratio , ,
(contra naturam, D. 1.5.4.1).
, , ius gentium
ius naturale.
ius naturale.
, ,
. (1.1.1.3), Ius naturale est
quod natura omnia animalia docuit: nam ius istud humani generis
proprium, sed omnium animalium, quae in terra, quae in mari
nascuntur, avium quoque commune est (
, .
,
,
, , ).
(
) , ,
, !
,
,
:
29

'

,
, , ,
.
ius naturale,
(D. 1.1.11),
, (quod semper bonum
aequum est),
, naturalis ratio, .
,
XVIIIB.
, ,
1., ,
, , ,
,
.
,

,
, ,
, ,

,
.
) Ius strictum ( ) ius aequum (
). aequitas, aequum
, .
, ,

.
, aequitas

. aequitas

, .. , ,
, ,
,
, iniquitas (,
, , summum ius summa iniuria,
).
, ius strictum ius aequum
-
,

.
,
30

I (11)

,
, .

, .
, ,
.
,
( 79, 80), ,
interpretatio.

, strictum ius,
ius civile, aequum ius, ius
honorarium ius gentium. ius civile,

, ius honorarium ius gentium, ,
, ,
.
, , ,
ius aequum ius,
..
, . Ius aequum
, .
, aequitas
: ius est ars boni et aequi, ..
(ars),
(bonum) (aequum).
, , ius aequum aequitas
,
, ,
,
. aequitas
,
ius aequum, , , ,
, ,
pietas,
benignitas, humanitas (, , ).
11. .
, , .
(3)
, :
.
,
31

,
.

.
(190),

,
. , ,
, oportere (, ..
)
(actio in personam, 79).
,

,
.
(133),
(, )

( , erga omnes).
, res,
, ,
,
, actio in rem.

, ,
,
, .

; ,

,
. ,
,
, ,
.
, ,
, ,
(47).

, ,
, ,
.
,
,
32

I (11)

,
(, ),

, ,
.

(, 49).
,
,
,
, .

.

,
(
). ,
(
, 25; , 58). ,
, ,
,
-,
, ,
(188)
.
,
.
, , , :
, (
), (
, , 175).

, (inter vivos,
) (mortis causa,
).
.
,
,

.
mortis causa (, hereditas, 268,
, bonorum possessio, 292),
inter vivos (, adrogatio, 121;
33

, conventio in manum, 109;

, bonorum emptio, 77).

( ,
, , , 175) , -
( ,
sacra,
).
. , , adrogatio
, pater
, , potestas (105).
,
inter vivos, successio in universum
ius ( ),
,

(hereditas, , ,
). successio in universum ius
successio in singulas res (
), ,
(
).
,
.
, ,
,
. ,
,
, ,
- (,
, 15; ,
, 55). ,
, ,

.

 II.

12.
( )
,

, ,
.

( )
,

.
- , , ,
,
, .
,

.
13.
,
,
.
,
(),
, ,
.
,

,
.
,
, ,
. ,
,
,
, . ,
, , homo, , caput,
( , ),
persona, 35

(
),

( ,
); , ,
status (, ), (
) ,
(
, 102), capacitas (
), ,
.. ( , 298).
( ,
,
) ,
cotnmercium ( ),

, , ius privatum;
connubium ( ),
, iustae nuptiae,
,
matrimonium ( 107); testamenti factio,

( 296, 297).
,
ius suffragii (.. ) ius
honorum (.. ,
).
,
.
,
, (
, , ..),
, ,
, .
, , ,
,
. , filius familias (
, pater familias, 102)
,
(
ius civile) ,

, .
.
36

II ( 15)

14. .

, .. ,
,
() ,
,

, , ,
.
-
, -
. , ,

.
15. .
: .

,

. , ,
,
.
, , ,

, .

( ,
)
,

(execto ventre exciso utero,
). (
,
: qui mortui nascuntur, neque nati neque
procreati videntur, D. 50.16.129) ,
,
,
.
,
,
,
(monstrum, portentum,
). ,
3 - 5336

37

, .. contra naturam humani

generis ( ).
, ab antiquo, ,
,
.
,
, (conceptus)
. (, ,
, ,
),
(perinde si in rebus humanis esset,
),
( curator ventris, ),
.
.
,
(, ,
),
,
. , ,
:

, 1.

,

. , ,
,
{testationes, ). . ..

,
.
16. Status personae ( )
ius civile

.
1

,
(-
), ,
.
,
, ,

.
38

II ( 16)

, ,
{status)
ius libertatis, ius civitatis ius familiae ( ,
, ), .. ,
, sui iuris (
).
,
, ;
,
cives, latini peregrini (, -); ,
sui iuris (, patres familias) alieni iuris,
, (alieno iuri
subiecti): filii familias, (in manu)
liberi in mancipio, .. ( 102, 109, 96).
, status ,
.
ius honorarium (
,
, )
.
:
, patres familias,
. , ,
,
, ,
dominus ( 105), ,
, possessio, , ,
obligatio, .
filius familias
mortis causa ( 105).

( ,

, ),
, , ,
.
status ,

, , (88
.). , status libertatis
capitis deminutio maxima,
status civitatis capitis deminutio media, status
familiae capitis deminutio minima.
,

39

17.
.
sui iuris (
, status libertatis
status civitatis), ,
.
.
18. ) .
Ignominia () infamia ()

,

.

XII , improbus
intestabilisque ( ) ,
,
, testis,
. Intestabilitas,
,
,
ius commercii,
,
testes ().
, ,
ignominia , , infamia. Infamia
, ,
, , publica
existimatio. infamia mediata ( )

(, , 256, 67),
, ,
bona fides (iudicium tutelae, , mandati, ,
depositi, , 128, 246, 231), , ,

( venditio, 128).
infamia immediata ( ),
:
(
, ;

..).
40

II (21)

infamia,
(
, ius suffragii, ,
ius honorum),
, , ,
infamia, (postulare pro aliis)
, cognitor, procurator (73), ,
.
19. ) Addictio ( )
( )
, ius
civile.

, ,

( 73), addictus, .. .
,
.
(
),
.
,
,
(mancipatio, 148). ,
nexi ()
. Lex Poetelia Papiria 326 . ..
.
20. ) Redemptio ab hostibus ( )
, ,
, , ,
.
,
.
21. ) Auctoramentum ( )
, (auctorati),
(lanista,
),
( ),
(uri, vinciri, ferroque necari, ,
, ). ,
infames ( 18). ,
41

lanista ,
, .
22. )
(mater familias,
, matrona) ,
, , mater
familias , ,

.
,
(ius suffragii, ius honorum)
,
.
, patria potestas (103) ,
.
( 121)
( 125).

. ,
lex Voconia 169 . ..
,
, 100 000 , senatus consultum
Velleianum 46 . ..
(intercedere pro aliis, 200).
23. )

,
(
), , ,
.

,
,
. ,
,
nobilitas
(), ordo equester ( ) plebs.
,
(, , lex Canuleia
445. .. , connubium,
).
42

II ( 24)

. glebae adscripti,
,
,

.
, ,
, ,
. ,
, ,
, (83).
, ,
,
.
24. )

: ,
, ,
. ,

, .

. ,
, ,
, ,
,
.

,
,
. ,

,

, crimina publica (crimen maiestatis,
), .
, ,
, crimen maiestatis.
,

. 43

( , ), ,
, ..
25.

.

(..
),
,
, , ,
.

,
.
filius familias,
, in ( ) in mancipio
( ), . ,
: , ius civile,
,
,
in potestate, in in mancipio,
.
26. ,
sui iuris
)
,

.
, ,
, , ,
.

, ,
,
, ,
habitus corporis. ,
, ,
,
14
12 .
.
44

II (26)

impuberes () puberes ().

, infans, .. , fari potest (:
,
).
- ,
.
(127).
infantia
maior ( ,
),
,
. ,
, ,
, (
), ,
.

(auctoritatis interpositio, ,
127).
,
, , ,
, pubertati proximus.

. ,
(131), .
,

,

, .
. .. lex Laetoria ( Plaetoria),
(.. ,
79) , ,
, 25 ,
. , ,
, .
,
25 , , ,
, (exceptio,
, 78) restitutio in integrum (
, 80) , propter aetatem,
.. , 45

. restitutio ,

, curator (132),
,
. ,
, 25 , ,
ius civile, ,
,
, ,
.

, venia aetatis. ,
25 ,
,
.
, venia aetatis ,
20 18 .
27. )
, ,
( 22),
, , .
, , sui iuris
ius civile
- , ,
,

, levitas animi, , -
, (tutela
mulierum, 131).
, , auctoritatis interpositio,
,
: ,
, (res mancipi, 35),
.


,

(131).
28. )
,
, . 46

II (30)

,
, ,
. ,

,
() , verbis.
,
furor () dementia ().
, , ,
furiosus,
{curator
furiosi, 132).

(
),
.
,
. ,
furiosus ,
.
29. )
XII (prodigus)
,
, ,
(ab intestato, 318),
, . ,
,
, (26).
(
, ),

- . ,
, curator
(132).
30. .
. ,
(14),
, .. ,
, .
, ,
:
47

(.. ,
) (..
,
).
31.
,
,
, . ,
,

,
, .

.
,
, (
, populus Romanus, municipia, coloniae).
, (
populus Romanus,
),
(
, lex,
). populus Romanus
,
, ,
ius publicum, municipia coloniae
,
, ius privatum.
, sodalitates () collegia
.
, ;
(
) (
) .

-.
, XII ,
, ,
(
) ,
.
,
, lex Iulia de collegiis
48

II (32)

(, ,
).
collegia, ,
, , collegia
(

).
. (
) ,
, :
, collegia funeraticia,


.
sodalitates collegia ,
XII , (lex collegii).
,
. ,
, (populus collegii),
(ordo decurionum), ,
(magistri, curatores, quinquennali ..).
,
,
,
(tres faciunt collegium).

,
, (
, 94).
32.
,
,

, ,
,
.
,
, , ,
,
, . ,
,
,
, , 49

.
,

, ,
.
, ,
,
,
,
.
.
,

(
,
) , ,
(modus, 57)
.

.
, piae causae,
, ,
. piae
causae,
( ),
,
,
, .
,
,
.

 III.
. .
33. .
(. .

),
.
id quod
plerumque accidit (. . ,
), ,
(, . .).
,
, ,
, (, ,
patria potestas; ,
tutelae), , . . ,
,
(, , ,
),
(, , . .
).
,
( res),
, , ,
, . . ,
. ,
res
.
,
- .
, :
- , ,
, , , (,
, , ), (,
, ).
,
: , ,
, .

, , 51

, ,
, ,
, .
, ,
, -
,
,
.
34. .
Res corporales ( )
incorporales ()

, res, ,
, patrimonium,
(, ,
268; , 217; . .).
, pathmonium
(, ),
.
, patrimonium res corporales res
incorporales. (quae tangi
possunt, ) , ,
, , ,
{quae tangi possunt)
, , ,
..
, ,
: , ,
, ,
res incorporales
, . .
. , ,
( res corporalis)
. res
incorporales ,
( , 170
.; , 190).

, , , ,
, res corporales patrimonium
, traditio (
) occupatio (), res incorporales (
, ,
52

 . .

III ( 35)

quae iure consistunt, Gai. Inst. 2.14), ,

patrimoniwn
{mancipatio, in iure cessio, contractus, delictum, successio).
35. Res mancipi ( )
mancipi ()
,
, res mancipi res mancipi,
,
, mancipatio ( 148).
res corporales, , res mancipi
,
, , (, , , );
res incorporales ( 171), ,
( ), , ,
.
, res mancipi corporales
: ,

( III .
. .), mancipi,
, 1. ,
,
: ,
(
, ,
, res pretiosiores), ,


.
res, ( mancipatio
, 148),
,
.
1
, res mancipi
( ),
res mancipi , (!),
.

,
, ,
.

53

,
.
, ,
(
,
mancipi
, ,

, ).
,
( , 137)
-
(traditio) res mancipi.
res
mancipi res mancipi
, .
, ,
.
36. Res in patrimonio ( )
extra patrimonium ( ).
Res quarum commercium est (, )
, res corporales
, , ,
. -, res in patrimonio res extra
patrimonium, ,
. -, , res in
commercio, res quarum commercium est (
extra commercium), , ,
, .
: ,
(res nullius res derelicta)
in patrimonio , in commercio
(, 140).
, extra potrimonium,
,
( ,
, summa divisio), , res
divini iuris (, ) res
humani iuris (, ).
, ,
, commercium
extra patrimonium. , ,
54

 . .

III ( 37)

commercio
pauimonium, res publicae ( )
. .
37. Res divini iuris ( )
.
) Res sacrae ( ). ,
: , , ,
. (
consecratio, dedicatio)

, ,
, ( )
, .
( exconsecratio, profanatio)
.
(
)

.
) Res religiosae ( ). ,
(, , )
.
(privata religio),
, , auctoritas populi,
.
.
, , ,
( ) , res religiosa.
,
,
,
. , ius sepulchri ( ),

,
, (iter ad sepulchrum). Ius
sepulchri actio sepulchri violati (
).
, hereditaria,
ius sepulchri
, , familiaria,
ius sepulchri, , ,
.
55

,
, ,
, , ,
.
.
) Res sanctae ( ).
, , res sanctae
. .
,
{quodammodo divini iuris). ,
res
(,

). ,
, ,
(sacer), .
38. Res humani iuris quarum commercium est
( ,
)
, res humani iuris in patrimonio, in
commercio.
res publicae, . . ,
populus Romanus {publicae
populicae).
, publicatio,
, .

, ,
,
,
,
. , res in usupopuli (
, , ), , res inpecunia
populi ( , ), .
res publicae res universitatis, . .
, ,
(universitates), : civitates, municipia,
coloniae.
(, ),
respublicae,
res communes omnium,
56

 . .

III ( 40)

. . ,
, -
: , , , .
, ,
res publicae.
39. res in commercio
)
,
, , divini iuris,
, humani iuris,

.
,
, ,
( , )
(, , ).

, , , res mancipi
res mancipi ( 35). , ,
, ,
( , 153; , 168).
,
res mancipi res mancipi.
40.

) 1 .

, ,
(species, ,
, , ), 1

, (genus)
(species) ,
(divisio),
, (dejlnitio).
, ,
. species
,
, , .
,
, ! ,
,
, genus limitatum.

57

, genus (,
, , ,
- . .).

(
, 202; , 208).

,

genus ,

{tantundem), .
, ,
unicum. ,
, ,
, ,
- .
, (, , , 208)
, (, )
(, )
,
. ,
, (res quae pondere numero mensura constant).
, ,
,
, .
41. )
-
(, ,
), -
. , , primo usu consumuntur
( ) ,
, in abusu () consistunt, . .
, . ,
, , , . .,
, ,
,
,
, . . , ,
. , ,
, , ,
58

 . .

III ( 43)

,
(, ).

(, 175) (, 232),
, ,
.
42. )
-
. ,
(
, ). ,
- ,
(,
. .). ,
, ,
, -
, (, ,
).

, (communio
pro indiviso, 138) ( 222).
43. ) ,
-
, , ,
, ,
. , , -
, ,
, ,
,
, . ,
(D. 41.3.30 .),
, spiritu continentur (, ,
, ).
, , ,
, ,
,
, ,
, .
, ,
, . .
59

, contingentibus, hoc est pluribus inter se cohaerentibus

constant (, , ).

, ,

, , ,

, ( 11) ,
,
, ().
, , , ,

, ,
,
. ,
universitates rerum, ,
, , ,
, ( distantibus constant, ut corpora plura,
soluta sed uni nomini subiecta). ,
,
,
, .
,
, ,
,
. ,
,
, ,
, ,
.
44. )
,
,
, .
,
,
.
, ,
, . .
,
, 60

 . .

III (45)

, (
, ).

instrumentum (),
,
. , instrumentum fundi (
) , ,
, , ; instrumentum tabemae ()

; instrumentum navis ()
, .
,
, ,
, ,
,
, .
, ,
, , ,
.
45. .
(
), .
,
. , ,
- .
,
, -
.
,

, -
,
-
(, ; ,
, ),
(, , , ,
, ) (
).
, ,
(partus ancillae),
61

res, .
.
:
, pendentes,
, -,
,
.
, , percepti,
percipiendi ( ), . .
, , ,
.
,
, .
, , consumpti,
, extantes;
,
.
( ),
, ,
( ,
. .), (,
, fructus qui iure percipiuntur).

, ,
, ,
(,
. .).
46. Impensae ()
res impensae, . .
, .
.
, ,
impensae in rem ( ), , ,
, ,
impensae infructus ( ). ,
, necessariae (
res ), , utiles (

), , voluptuariae,
, .
62

 . .

III ( 46)

res,
,
.
, res
, ,
(, , 175; ,
231; , 244 . .)
, (,
164, , ,
), ,
,
( , ,
).

,
.
,
,
,
,
( 115).
( )
(, 231; -
, 188),
,
, .

, : impensae in rem
, impensae infructus , ,
(), ,
( ,
, , ,
)
.
, ,

necessariae ,
,
utiles. voluptuariae
, , ,
ius tollendi, . .
, .

63

, , . . , ,
,
. ,
(exceptio doli generalis, 89),
,
. ,
, ,
,
, ,
necessariae, utiles voluptuariae.

 IV.

47.
,
. ,
,
. , ,
(
, ,
, . .).
,
, .
,
, :
, (
, ), , ,
, ,
(,
),
. , ,
,
().
, ,
, ,
,
, ,
.

.
(, ), ,
, . . , ,
, .
,
,

.
, , ,
,
, , 65

,
.
48.
, ,
,
, -
.
,
,
,
.
,
( 15)
( 269)
(alveus derelictus)
( 143).
,
, ,
.
.
49.
,
,
(., , , 26;
, 56; , 153) ,
, ,
( 73) , ,


, .
.
momento ad
momentum, . .

.
, , , ad dies,
,

, .
66

IV ( 50)

, ,

, ,
, (dies
inceptus pro completo habetur,
).
,
- (
) ,
, ,
,
( ).
50.
(error)
.
(error iuris)
{error facti).
(,
, ,
: error in persona); ,
( , ,
:
error in corpore); (
, : error in substantia);
( , ,
, : error in quantitate);
( , ,
: error in negotio1) . .

, . .
.
, ,
, ,
.

error iuris. ,

, : ) 1

error falsae causae, ()

67

, ,
; ) 25 ; )
, , .

, . ,

( 62, 68), , , ,
,
,
. ,
, ,
, ,
. (S. . Macedonianum)
filii familias,
, , ,
pater familias, cfilius, .
, , , ,
,
, . .
(D. 22.6.9.5: sciant stultis solere
succurri, sed errantibus
, , ).
51. .

, , (
),
,
.

.

, , ,
, ,
, ,
.
,
(, , 295),
,
( ), ,
(, 226).
, 68

IV ( 52)

;
,
(,
).
, ,
,
, ,
: , (sub condicione, 55),
( 56), sub modo (
, 57).
(causa, ),
, ,
,
(, -,
243), , ,
(, stipulatio, 235).
( ),
,
( 59).
, , ,
,
(
, 73)
.

(, -) (,
, 232).
, , ,
, .

inter vivos (, ) mortis causa (,
), ,
.
, , ,
,
ius civile, ius praetorium ius gentium.
52.

, ,
: ,
, .
4 - 5336

69

.
,
- , .
,
( 51),
(, , ),

.
, ,
,
, per epistulam
( , , ), ,
nuncius, . . , ,
, , ,
.
, ,

,
, ,
. , herede gestio
( , 275) ,
, ,
. ,
,
( ,
),
.
,
,
, . . ,
. , , , ,
,
.
, ,
, . , ,
,

( iure cessio, 149; , adoptio, 121).
, ,
, -
, .
,
. ,
70

IV ( 53)

, ,
, ,
(, , ),
.
.
,
, ,
. ,
,
.
, , ,
, ,
,
. , ,
-, -
: .
, ,
. .,
(: ,
. .). ,
, . ,
,
,
( , 68; ,
, 64).
53.
,
,
, , ,
,
,
,
. . ,
- ( 243)
,
, , . .
,
().
,
, ,
.
4*

71

54.
, , ,
,

.
,
.

,
, , .
,
,
. ,
.
55. ) Condicio ()
Condicio ,

.
,
in suspenso,
.
, ,
, , . . , ,
.
,
. ,
,
, negotium purum quodsub condicione resolvitur (
, ). ,
,
,
, ,
, ,
, .
, , ,
, ,
( ),
(lex comissoria),
,
( ).
, ,
. , 72

IV ( 55)

, ,
; ,
,
. ,
( ) (
) , .
, . ,
, ,
: ,
,
(, 56).

:
dies certus an, certus quando ( , ,
) : , ;
certus an, incertus quando ( , ,
) : , ;
incertus an, incertus quando (, , ,
) : , ;
incertus an, certus quando (, , ,
) : ,
.
, ,
, , , ,
incertus an.
, .
( ),
( ),
: -
, ,
, -
.
,
(
, favor testamenti), (
), ,
,
,
- , . .
( , regula Sabiniana).
73

,
, contra bonos mores, ,
, ,
.

,
(

,
).
, nj,

,
(
). ,
,
( ),
,
( , ),
,
( , ).
, actus
legitimi (acceptilatio, , 203; mancipatio, 148; cretio,
, 275; ). , ,
,
, certa verba, .
, ,
. , condicio pendet (
)
, condicio extat () ,
, condicio deficit ()
, .
, ,
,
.
,
,
. ,
,
,
, (, ,
74

IV ( 55)

,
, 89, ,
, ,
, ,
).
(condicio extat),
,
. ,

, ,
, , .

,
. , ,
, ,
, ;
, ,
,
, ( ,
,
). ,
,
, - ,
, .
,
(
) ( ,
), (
, tunc, ).
, , ,
, {condicio deficit),

.

(,
, ):

, ,
,
.
,
, , ,
75

, .
, ,
, , cautio Muciana,
: ,
,
(cautio, , 235) ,
.
cautio Muciana
(, 327),
( ,
306).
56. ) Dies ()
(dies) ,
(certus an,
certus quando) .
(dies , ,
), (dies ad quem, , ).
,
, : ,
(, ),
;
, ,
(dies cedens, ), . .
, , (dies veniens,
), . . .
,
: ,
, , , ,
, -. sub die (
)
, ,
. ,
, ,
, ,
,
, ,
. , sub condicione, ,
,
( 251),
sub die ante diem . die
; sub
condicione .
76

IV ( 57)

. (
, ), ,
. , , ,
,
.
, , actus kgitimi
( 55), condicionem vel diem recipiunt (
). ,
, ,
(, , 306).
, , ,

(, , 175).
,
.
57. ) Modus ( )
(
), , ,
,
, , , (
) , ,
. Modus
, , ,
,
( 55), sub modo, . .
,
.
, modus,
.
,
, , imperium (
80). , , ,
cautio
( 235)
, modus .
modus
,
cognitio extra ordinem ( 80), , ,
modus, ( 334).
( extra ordinem)
77

, modus
, (actio
praescriptis verbis, , 247).
58. .

, ,
, ( 25).
, , .
, ,
(,
, ,
138), , , ,
(, curatorfuriosi,
28; negotiorum gestor, 250; -,
, . .).

.
,
, .
, ,
, , ,
.

, nuncius,
, ,
, , ,
( 52).
, , ,
,
.
, ,
(
) (,
, 125, 132), ,
(
, 246),
(negotiorum gestio, 250).
, .
,
, ,
,
78

IV ( 58)

,

,
. ,
() ,
,
,
,
. ,

, .
,
ius civile ,
() ,
, : alteri
stipulari potest (
) per extraneam (liberam) personam adquiri
posse (
). , ,
,
, , ,
,
.
, ,

.

, pater familias,
, . ,
familia , pater,
, (ipso iure)
, ,
, ,
, . .
pater , .
.
(actiones adiecticiae qualitatis,
), pater familias
,
, ( , actio institoria,
84). 79

, , ,
, ,
( , actio ficticia, 79),
, , potestas
,
, ,
. Actio institoria
actio quasi institoria, ad exemplum institoriae
actionis, ,
, , iure praetorio,
, ius civile.
59.
(
)
:
.
,

. , ,
.

,
: quod nullum est, nullum producit effectum (, ,
). ,
,
,
,
(ipso iure). ,
, ,
,
.
,
, ,
. ,
: ,

,
, ,
. ,
, .
, , 80

IV ( 59)

.

,
, ,
( 69).
,
, ,
ius civile ius
honorarium.
ius civile , ,
, ,
.
, iudicia bonaefidei ( ,
79),
, , ,
.

,
,
, ,
ius civile ,
, (,
, 66; , 67).
,
, ius civile
: ,
.

, . .
, ,
,
.
,
. ,
,
,
, .
, ,
,
( 315). ,
, 81

, condicio pendet,
ius civile ( 55).
60.
)

, ( 13), (
( 25),
(,
, , 28),
(58).
61. )
, ,
, ,

( 33)
(res quarum commercium est, 36).
.
,
. , , ,
, ,
(, 232; ,
244). .
62. ) .
) ,
,
,
, . ,
, , ,
, ,
, , ,
,
.

.
) ,

,
.
82

IV ( 62)

, (ioci
causa), {docendi causa), (ad pompam) ,
, . (
), ,
, (),
, (
), ,
() ,
(),
( ).
, , , , ,
, ,
-.
.
,
(, ,
),
. ,
,
, , . .,
, .
,
. ,
,
, ,
.

,
(, ,
, ),
, ,
1.
,
,
,
, ' , . . -,
.
, ,

.

83

, , ,
, .
) ,

. , , ,
, ,
, : aliud voluit,
aliud dixit ( , ). ,
, ,

, , .
( ) ,
, ,
, ,
, , ,
. ,
,
.
)
, .
, ,
, ,
(error in negotio), (error in persona) (error
in corpore; error in substantia; error in quantitate). ,

.

(, error in nomine; error
in qualitate, error in causa), . . , ,
, , ,
( 68).
63. )
,
ad substantiam ( )

(, ,
306).
64. )
,
, ,
,
, . ,
84

IV ( 66)

,
,
. (
, ),
, ,

.
, ,
nova negotia ( , 247),
,
, ,

(, , ,
, . .).
, ,
, .
, , ,
. , ,

, turpis,
, contra bonos mores.
, ,
, -
(, , 55).
65.

, ,
( , ,
,
, 62),
,
.
,
, ,
. ,
, , ,
: ,
.
66. )
(
, vis animo illata, 85

, corpori illata, 62)

, ,
, , ,
.
, ,
. , ,
(metus) ,
, , ,
, ,
(D. 4.2.21.5: quamvis si liberum esset noluissem, tamen coactus volui
, ,
, , ).
iudicium bonaefidei ( 79),
,
, , ,
metus, .
, ,
.
, ,
.
stricti iuris ( 79), ius civile
. I . . . ,
, aequitatis ratione, ,
:
1)

(, ,
, ), restitutio
in integrum ( 80) propter metum (
, ),
,
.
2) ,
, ,
, ,
exceptio metus ( ),
( 78).
restitutio exceptio
ius civile,
.
actio metus (
), ( 260), 86

IV ( 68)

, ,
, ,
.
67. )
(dolus malus)
(D. 4.3.1.2): omnis calliditas, fallacia, machinatio, ad
circumveniendum, fallendum, decipiendum alrerum adhibita ( ,
, , , , ,
). ,
, ,
.
, ,
metus: ( actio stricti
iuris) ius civile,
,
: exceptio doli, restitutio in integrum propter
dolum (, , ,
metus) actio de dolo,
( 260).
68. )
( 62),
, ,
, ,
,
.
, , ( 52),
,
, , prius,
,
, , .
, ,
, ,
- , , , (
)
, (, , ,
, ,
querella inofficiosi testamenti,
, 325).
87

69.
,
. (
, 59).
.
, ,
, ,
, ,
, ,
. ,
,
. , ,
,
. ,
,
, ,
( ),
,
( 49).
(ratihabitio),

, ,
, , .
, ,
, (falsus
procurator, ), .
,
,
.
70.
,
, , -
, ,
, . . ( 3).
, ,
, ,
(,
).
.
.
,
, (, perduellio

IV ( 70)

) ,

(, parricidium
pater familias).
(crimen, ),
,
,
.
,
,
,
. ,
, ,

( , 79).
, , ius civile
, (delicta): ,
, ( 256 .).
,
ius civile,
,
.

, ,

, -
(, ,
), ,
,
- (, ).
(
),
( ).
, , ,
. ,
,

.

, (,
, 256) .
89

71.
,
,
(, ,
), .
, ,
,
:
1) , . .
.
,
, damnum
,
.
.
2) , ,
. :
)
. ,
, . .
) .

,
. ,
:
) (dolus malus). ,
:
, .
,
.
, ,
, ,
,
: ,
. ,
.
(dolus) ,
, .
) (culpa). ,
,
, :
, .
,
90

IV (71)

,
, . .
.
{culpa) , , ,
, .
,
.
, culpa lata ( , culpa
dolo proxima),
, . . (
: intelligere quod omnes intellegunt, ,
). , , culpa
fevis, ,
. , , , culpa in abstracto,

, bonus diligens pater familias (
), , culpa in concreto1,
, ,
,
(diligentia quam suis) ,
. , (,
socii) culpa levis in abstracto2.
1
culpa in abstracto culpa in concreto
. culpa in concreto
(, , ). ,
, , culpa,
,
- .
2
diligentia quam suis ,
,
IV V . , ,
. ,
, , , (DA6.3.32)
(culpa latior)
, culpa in abstracto,
, .
Culpa levis, ,

(culpa in concreto). Diligentia diligentis {patris familias)
() -
culpa lata (), ( nimia negligentia), culpa levis,
diligentia diligentissima.

91

(custodia, ),
.
(, 232; , conductor operis,
244, . .), ,
, ,
, (,
) (, ).
3)
- ,
, ,
, .
,
,

, ,
.

 V.

72. .

, ,
,
( ), ,
,
. ,
,
; ,
, .

,
.
,
(crimina, 70). ,
,
, .

, ,
,
,
.
,
,

, .

, ,
,
.
,
, ,


.

(. . , ),
,
93

, ( ,
) ,
(, , ). ,
,
,
. : (
, ), :
. ,
, .
-
.
,
, ,

.
73.
, ,
, , -,
,
, ,
(actio).
, (71)
,
, ,
.
.
(lis)
: , ,
(is qui agere vult, ), ,
(is quo agitur, ).
: onusprobandi
ei incumbit qui dicit.

.
,
. , ; adsertor
libertatis ,
( 89);
, ,
, , , reipublicae
causa.
94

V ( 74)

cognitor procurator.
, ,
,
, ,
dominus negotii ( )
. Procurator
, (cautio dominum
rem ratam habiturum), ,
,
, , , (cautio
iudicatum solvi).
, ,
( ).

, ,
, . . ,
, ( 11),
actiones (vindictam spirantes, ),

, .
,
, ,

,
.
, perpetuae;
, temporales (, , , annales),
,
.
II , praescriptio
triginta annorum,
,
.
74.

(),
, , . .
.
(),
(agere, actio), 95

, ,
(agere lege).

,
,
, ,
: , ,
.

, : legis
actiones ( ), per formulas ( )
cognitiones extra ordinem (
).
75. I. Legis actiones ( ).
, per legis actiones,
( 6 )
. :

agere lege ( ).
,
,
,
.
legis actiones
,
, ,
, .
legis actio .
legis actiones ,
: , ,
, .

, legis actiones
mores.
,
, .
legis actio, ,
, , ,
,
96

V ( 75)

.
legis actiones ( modus agendi per
legis actiones,
)
, . .
.
:
, ( 367 .
. . , ,
), in iure, (
) ,
(ius dicit).
in iure in ius vocatio ( ),
, ,
, .
,
legis actio,
.
in iure litis contestatio (
), . . ,
, ,
, , .
, iudicio ( ) apud iudicem (
),
, iudex (),
,
. ,
, iure, iudex
sententia (), ,
,
. sententia
,
(praedes).
, legis actiones,
, :
1) Legis actio sacramento ( ). ,
, .


(legis actio sacramento in rem)
, 97

(legis actio sacramento in personam).

,
(sacramentum), ,
, summa sacramenti (50 500 , ).
rem, in iure
,
(vindicta), (
, signum iusti dominii).
,
(praedes)
,
.
iudex , utrius
sacramentum iustum, utrius iniustum esset ( ,
), . . , ,
, ,
.

,

(in iure cessio actio in rem; confessio in iure actio in
personam) ,
in iudicio.
2) Legis actio per iudicis arbitrive postulationem (
).
, stipulatio ( 235)
. , ,
(postulatio),
( stipulatio) (
). , legis actio sacramento,
, ,
sacramentum.
3) Legis actio per condictionem ( ).
lex Silia (, ,
IIIII . . .) ,
(certa pecunia), , lex Calpurnia,
, ,
(certa res). ,
,
, . ,
legis actio .
98

V ( 76)

76. legis actiones

legis actiones
,
( )
,
. ,
. :
1) Legis actio per manus iniectionem ( ).

, , ,
( inicere)

. , ,
, vindex,
(addictio, ),
60
, ,
, XII .

(trinundinum) in ius,
.
, ,
, (addictus) (trans
Tiberim, ) , , .
manus iniectio
iudicatum ( ),
,
,
(manus iniectio pro iudicato, ,
furtum manifestum, 256).
, manus iniectio.
, vindex,
.
,
vindex manus iniectio
, duplum.
, , ,
,
manus iniectio pura.
2) Legis actio per pignoris capionem ( ).
(pignus),
, certa etsollemnia verba. 99

legis actiones extra ius (

) ,
, , ,
(aes militare),
(aes equestre) (aes hordiarium).
77. II. per formulas ( )

legis actiones


.
, agere per formulas,
,
formula. ,
praetor peregrinus ( 6 ),
. , , ,
, lex Aebutia,
2- II . . . , ,
legis actiones.
leges Iuliae iudiciariae (
) 17 . . .
, ,
(in iure apud iudicem),

. , ,

, ,
. (praetor)
,
, ,
, imperium. ,

,
,

( 79). ,
, ius honorarium ( 6 ).
, , ,
in ius vocatio. , ,
, vadimonium,
ius civile ( -
, vades). Vadimonium 100

V ( 77)

. ,
(editio actionis),
(postulatio) , ,
, dare () denegare actionem (
). , ius civile
,
.
, ( ,
), ,
ius civile. ,

{interrogatio in iure), ,
, ,
. ,
, :
,
(deferre ius iurandum). ,
necessarium, ,
(, , , . .
). ius iurandum in
iure, ,
in iudicio.
ius iurandum in iure
1,
, , confessio.
,
, ,
,
,
(dare et accipere iudicium,
). litis contestatio
( ), legis
actiones ( 75), in iure.
, in
(contumacia, ) , litis
contestatio , .
,
in .
1
,
.

5 - 5336

101

Litis contestatio ,
. -,
,
. ,
litis contestatio. , ,
, ,
(
,

),
, ,
,
(,
. .), litis
contestatio.
, litis contestatio
, bis de eadem re ne sit actio (
).
, ,
.
:

,
litis contestatio .
, ,
, ( 255).
litis contestatio apud iudicem.
,
, ,
, sententia. Sententia
iudicatum, . . ,
, (iussus iudicandi).
, ,
iudex, ,
, .
, , , (rei vindicatio,
155), ,
(litis aestimatio, , 151).
.
.
,
, 102

V ( 78)

(ius iurandum in litem). ,

,
,
(
arbitraria, ).
Iudicatum
{actio iudicati, ),
( )
appellatio, extra ordinem .
Actio iudicati
, addictus
( 76),
.
, ,
,
(infitiatio).
( )
,

(missio in bona). 30 (
15, ) magister bonorum (
),
. (bonorum emptor)
( inter vivos, 11), ,
,
. Bonorum venditio, , infomia (21)
,

.
venditio, , ,
, ,
, (furiosus, ),
, , infamia
. bonorum distractio,


, , .
78.
, legis
actiones, ,
5*

103

, , ,
, , ,
.

:
1) Intentio (), ,
(,
);
2) Demonstratio (), ,
, , , . .
;
3) Condemnatio (),
,
, :
si paret... condemnato, si paret absolvito ( ,
, , );
4) Adiudicatio (),
,
, , ,
.

, ,
. , adiudicatio
; demonstratio ,
,
, , quantum dari oporteat
(, , stipulatio,
dare incertum, 235); condemnatio
, ,
, ,
praeiudicia (),
intentio (an Titius ingenuus sit ?). intentio, ,
,
, , ,
,
(, condemnatio demonstratio, ).
,
, . taxatio
() exceptio praescriptio.
) Taxatio condemnatio ,
beneficium competentiae (
104

V ( 78)

), . .
(, socii,
. .). , : dumtaxat sestertium Xmilia
condemna ( 10 000 ).
) Exceptio , ,
, ,
, , ,
, ius civile.
, (res mancipi,
35), ,
mancipatio.
, ius civile,
( 155).
, ,
-
(traditio, 150), ,
exceptio ( ,
rei venditae et traditae, 137)
. , ,
,
, , ,
.
.
: exceptio pacti conventi (
) ,
(215); exceptio doli metus,
,
( 67, 66); exceptio numeratae pecuniae ( ),
,
, ;
innumerabiles, ,
.
exceptio doli generalis (
),
exceptio,
( 67). exceptio ,
,
, bonafides,
ius civile (, , ,
stipulatio
, , Inst. 4.116).
105

, ,
,
. replicatio ( ), ,
, duplicatio , triplicatio . .
peremptoriae (),
,
(, exceptio doli), dilatoriae
(),
,
, (, exceptio,
,
).
) ,
, , praescriptio
(), ,
,
,
. , ,
,
( ),
, , ,
, ( 77)

. praescriptio pro actore (
): res agatur cuius rei dies fuit (
, ),
litis contestatio
,
, .
79.

ius civile
( honorariae ,
)
, ius civile
civiles.
) infactum conceptae ( )
, ,
, ius civile (
in ius concepta), 106

V ( 79)

, ,
, ius civile. ,
, ,
infactum, , ,
,
.
) formula ficticia (
), ,
ius civile, , , ifictio),
, ius civile,
, , ,
, ,
ius civile . , formula ficticia
, ,
(, , )
. ,
in ius concepta, , ,
, ,
, directa, , utilis.
) , ,
, intentio
, condemnatio
(, , ,
adiecticiae qualitatis, 84,
paterfamilias , ,
).
, agere
formulas,
, ,
:
) actiones in rem in personam. ,
,
, ,
, erga omnes. , ,

, ;
) actiones reipersecutoriae (),
; actionespoenales
(), ,
; actiones mixtae (),
. ( . 255);
107

) actiones stricti iuris bonaefidei.

, intentio
condemnatio (Si paret... centum dari oportere, centum condemnato
, ,
), ,
,
(bonafides).
, , , iudicium bonae fidei

, , . . ,
,
exceptio ( 66, 67). actiones bonaefidei actiones
in bonum et aequum conceptae (,
), , ,
, ;
) actiones populares (),
(quisque de populo) ,
, ;
) actiones noxales (),
, , flliusfamilias,

.
80.

, imperium, ,
, .
) ,
, ,
interdicta (
interdictum
, decretum ). ,
, , : exhibitoria
( ), in iure
; restitutoria ( ),
; prohibitoria (),
.
, ,
,
. , ,
,
, .
108

V( 81)

, ,
, ,
, .
) , ,
{stipulatio praetoria, cautio,
235), ,
, ius civile.
) restitutio in integrum,
,
,
,
. Restitutio , ,
, ,
.
(decretum) , , ,
25 ( 26). restitutio in integrum
Bformulaficticia,
,
(,
, adrogatio , 267).
) ,
missio in possessionem,
( ) (in bona).


( 77). ,

ius civile (hereditas) .
missio in possessionem
bonorum possessio1, ,
, hereditas, , ,

( 292).
81. III. Cognitiones extra ordinem ( )
, ,
,
(ordo iudiciorum privatorum).
1

: .

109

,
ordo iudiciorum privatorum.
cognitiones extra ordinem.

, ,
,
,
.
(,
, ager publicus) ,
,
(curator aquarum, viarum, cloacarum,
praefectus annonae, praefectus vigilum . .).
, ,
,
, ,
extra ordinem.
, , ordo
iudiciorum privatorum ( extra ordinem)
( , , 93;
, 128; , 334),
. (, ) .
, princeps

( 6 ),
,
{rescripta, ),
(decreta) ,
, ,
, ,
.
extra
ordinem, ,
, .
,

,
, ,
, . 342 . . .
, extra ordinem,
,
.

V( 81)

extra ordinem ,

.

( iure apud iudicem),
. ,
, -,
, .
,
, ius civile,
,
, ,
. ,

, Edictum perpetuum, ius,
civile.
, infactum / ius ( 79),
formula ,
, . ,

( 80),
. Exceptio,
,

.
, extra ordinem
,
.
, ,
( ),
. , ,
, ,
( 77), ,
facere (),
, , ,
(, ,
), , ,

(apparitores). , , appellatio,
,
,
. , ,
,
111

,
,
.
82. extra ordinem

extra ordinem evocatio, ,

. litis denuntiatio
( ), ,
.
per libellos (
),
.
(narratio, litis
contestatio ),
(contradictio),
ius iurandum de calumnia,
. ,
,
,
, (,
:
,
. .). , ,
, , ( 81),
,
.

 II.

I.
Status libertatis ( )
83. Liberi () servi ()
Summa divisio de iure personarum haec est, quod omnes homines aut
liberi sunt aut servi. Rursus liberorum hominum alii ingenui sunt, alii libertini.
Ingenui sunt, qui liberi nati sunt; libertini, qui ex iusta servitute manumissi
sunt. ( ,
, . -
, .
, , ,
. Inst. 1.9-11).

.

.
, dominus,
,
, . , ,
,
.
, ,
,
.
,

.
,
, , ,
.
, -
, .
, ,
, ,
,

, ,
.
, -.
113

 II

,
.
,
, .
lex Petronia

. , dominus
.
, , ,
,
extra ordinem ,
.

:
, , ,
,
.
84.
, ius civile
,
, .
, , res (corporalis
mancipi, 34, 35), (sine domino, res nullius,
36).
,
sui generis,
, ,
. , , ,
, , ab
antiquo religiosus ( 37), ,
, , , iniuria (
259). ,
, ,
, ,
,
.
,
. , ,
dominus
(nuncius, 58),
, , 114

Status libertatis ( )

1 ( 86)

, ,
,
longa manus ( ).
dominus
, ,
:
-
( , deditio, , actio noxalis, 79^.
,
dominus, .
,
,
(adiecticiae qualitatis),
, ,
, , taberna (actio
institoria) (actio exercitoria)
(actio quod iussu).
,
peculium,
(, ,
! ),
(,
,
).
, ,
, (actio
de peculio). ,
( , 225).

,
extra ordinem ( 81) dominus.
85.
.
,
, , .
.
86. ) ,

{partus ancillae) .
, ,
115


II

'

/ ]
. , r0B0 H
, mater semper certa est ( jM P >
). ,

, *(
1713
( 15). // ' "
, favore libertatis, ]\^
'
~
(1.
, 7{ ! ^
*

87. ) , '
)
,, */0
.
, , /
bellum iustum (,
,).
, ~
, '
, lusventium
"/. .,' ^
6
'

* kvile
. , /
". , iusciv.P^ ,,,.,
(ius postliminii), ^.^
*" wn-'onml
l
,

^

/ (/ir
i-H "
) (atumus remamdij 7/.
.
. 'i/is postliminu
ipso
, . / ~
, j | / H
^
, , \f '
(106, 164), 1
.
<

, lex Cornelia, ^ /

, (fictio legis Corneliae), '/

IJ 0 1 .^
1
, , *,/
. /0 0 0 3 >
, ?
"
, '
, ( 296).
88. ) ius civile
ius
;, 0
civile . /
116

Status libertatis ( )

I ( 89)

. ,
, trans Tiberim ( 76), indelectus (
), incensus (
), , (fur manifestus),
addictus , ( 256).
, deditio, ,
, .
, :
20 ,
,
{pretii partecipandi causa); ,
,
dominus (senatusconsultum Claudianum);
{ad metalla)
(servus , ).
.

,
( 95).
89.
)
( ,
libertus) ,
dominica potestas ( mittere, manumissio,
). ,
, (dominium ex iure
Quiritium, 137), ,

(, , 138; , 186; ,
175).
ius civile . , mortis ,
manumissio testamento ( ),
(Stichus
liber esto ). ,
( 94), ,
(patronus),
,
(orcinus), (in orco, ).
vindicta (
). .
, itt iure
117

 II

. ,
, matersemper certa est (
). , ,
,
( 15).
, favore libertatis, ,
(ingenuus)
,
.
87. ) ,
)
,
.
, ,
bellum iustum (,
).
,
,
, iusgentium
. , ,
. , ius civile
(ius postliminii),
, (
) (animus remanendi),
ipso iure
, . ius postliminii
,
, ,
( 106, 164), ,
.
, lex Cornelia,
, (fictio legis Corneliae), ,
, ,
.
, ,
,
, ( 296).
88. ) ius civile
ius
civile .
116

Status libertatis ( )

1 ( 89)

. ,
, trans Tiberim ( 76), indelectus (
), incensus (
), , (fur manifestus),
addictus , ( 256).
, deditio, ,
, .
, :
20 ,
,
{pretiipartecipandi causa); ,
,
dominus (senatusconsultum Claudianum);
{ad metalla)
(servus , ).
.

,
( 95).
89.
)
( ,
libertus) ,
dominica potestas (manu mittere, manumissio,
). ,
, (dominium ex iure
Quiritium, 137), ,

(, , 138; , 186; ,
175).
ius civile . , mortis causa,
manumissio testamento ( ),
(Stichus
liber esto ). ,
( 94), ,
(patronus),
,
(orcinus), ( , ).
vindicta (
). .
, in iure
117

 II

cessio, in iure adsertor libertatis,

,
(vindicta). Dominus,
, ,
status libertatis .

, , ,
.
, (
, . .), , (
transitu) adsertor libertatis. dominus
certa et sollemnia verba,
,
, vindicta,
, (addictio). manumissio vindicta ,
,
.
, manumissio ( ),
,
,
.
,

, .
90. )

{manumissio
inter amicos, , epistulam, ,
mensam, ). dominus, ,
, ius civile (
, ,
),
.
, ,
.
,
vindicatio in servitutem ( )
,
.
.
(
, ius civile
118

Status libertatis ( )

I ( 92)

, status civitatis)
lex Iunia Norbana (, 19 . . .),
(Latini iuniani,
100).
.
91. )
, dominus ,
, directis verbis,
(, 335),
. ,
.
( 335) ,
,
extra ordinem , ,
.
,
, .

( , in sacrosanctis ecclesiis),
,
, .
92.
,
( )
,
,
.

,
. lex Fufia Caninia (2 . . .)
,
, , ,
,
, . lex Aelia Sentia
(4 . . .) 30 ,
20 (
),
( 218).


, (favor
libertatis). , 119

 II

. Fufla Caninia Aelia

Sentia , .
93. )

,

.
legis ,
, : , ,
; , ;
, , ,
; ,
,
.

favor libertatis ( 92)
. ,
, , ,
-, ,
, , . .
94. .
(libertinus, libertus),
,
(ingenuus), ,
. -, -
(
), (
connubium , 107). ,
, , patronus,
.

-
, obsequium et reverentia,

, ,

, .
120

Status libertatis ( )

I ( 96)

,
()
. (ius iurandum
liberti, ), ,
,

( , promissio iurata, 237).

, , sui heredes (bona, 318);
, tutela legitima (
)
.

,
extra ordinem.
95.


(revocatio in servitutem). ,
,
, , ,

. .



, ingenuus
( , ius aureorum anulorum).


restitutio natalium ( ),
.
,

,
.
96. in mancipio
( in causa mancipii, )
, , ,
(servorum loco), filii familias (
), pater ,
ius vendendi () ius noxae dandi (121

 II

, 104), in , coemptionator ( 109, 131).

,
,
patres familias ius vendendi ( 104).
,
deditio
ius vendendi, , emancipatio ( 103), , adoptio ( 121).
in mancipio status libertatis civitatis
. ,
.
(, , )
, filii familias.
in mancipio manumissio,
,
( 89).
.
97. ,
status libertatis .

status libertatis,
, ,
, ,
.
: addicti
nexi ( 19), redempti ab hostibus ( 20), auctorati (21), coloni ( 23).

 II.
Status civitatis ( )
98.
, civitas Romana,
, optimus status,
ius civile,
, , iusproprium civium romanorum,
.
ius suffrogii ius honorum. Ius sujfragii
, . . (,
). Ius honorum
. ,
, ius commercii, iusconnubii, testamentifactio, patria potestas.
Ius commercii
, ius civile; ius connubii
(iustae nuptiae); testamenti factio
; ,
patria potestas ,
, pater familias
.
,
,
,
.
, ,
civitas, (
)
, , cives, latini
peregrini. ,
, externi, barbari hostes (,
). , status civitatis

,
.
99. Cives romani ( )
, iure sanguinis:
, - civis.
, 123

 II

, ,
, iustae nuptiae, . ,
,
,
, , media tempora (
), status libertatis ( 86).
, lex Minicia (, I . . .)
, ,
, .
, , ,
-.
, civitas ,
( 86). ,
, beneficia legis. ,
, ,
.
, , , . .

, . . , ,
(, ),
.
, I . . .
, .
,
,
,
,
,
212 . . (constitutio Antoniniana),

( orbe romano quisunt).
,
. , constitutio Antoniniana
cives, latini
peregrini,

.
,
. ,
ius exulandi, , . .
, ( , interdictio
aquae et igni, 124

Status civitatis ( )

( 101)

crimina).
deportatio in insulam ( )
,
status latinus coloniarius ( 100).
100. Latini ( )
latini,
prisci veteres (),
coloniarii () iuniani ().
, ,
( ), ,
, ,
, cives Romani.
(
,
) ius suffragii
ius commercii ius connubii cives. 338 . .
,
, ,
,
. - latini
prisci veteres.
Latini coloniarii , (coloniae),
,
status civitatis (cives, peregrini).
,
latini prisci, (
ius connubii).
latini iuniani ( lex Iunia Norbana,
90) ,
,
( 137), ,
.
, , moriuntur ut servi
( ), ,
, iure
peculii, . . ,
( 84). ,
.
101. Peregrini ()
,
( 98), ,
125

 II

peregrinus ,
, ,
. , peregrini
ius civile, cives
, ,
ius gentium ( 6 ).
peregrinus,
,
(. . ).
, peregrini alicuius civitatis (,
- )
.
ius gentium, ,
, . Peregrini
dediticii ( ) ,
,
. ius gentium, ius
civile . dediticii, lexAelia Sentia (
, 92),
,
(dediticii aeliani).

 III.
Status familiae ( )
102.

,
.
, ,
(cognatio,
, 122),
(adgnatio, ). pater familias,

potestas, patria potestas
dominica potestas .
pater conventae in , . .
(, . .)
(coemptiones fiduciae causa, ,
131), , in mancipio ( 96).
paterfamilias , ,
, (sui iuris),
pater familias. Familia (proprio iure, )
, pater,
sui iuris. familia proprio iure,
, patres ,
potestas ,
familia communi iure ( )'.
, gens,
familiae,
2
, .
,
familia, ,
1

(familia omnium agnatorum) ,

capitis deminutio
minima.
pater familias capitis deminutio minima. ,
,
, , , (
).
2
gens
, .
127

 [[

. pater familias
sui iuris, alieni iuris (
).
,

, , -
.
pater(adgnatio), ,

(cognatio). Patria potestas
, ,
, .
103. patria potestas ( )
Pater familias potestas ,
(iustae nuptiae)
. , , (pater
is est quem nuptiae demonstrant, ,
), 180
300 .
Filius familias pater
pater familias
, .
, paterfamilias potestas
( 119), ( 120).
pater familias
, ,
, filii familias
, adoptio ( 121).
patria potestas
, , , pater.

, (familia communi iure, 121).
patria potestas ,
capitis deminutio ( 16).
, potestas
emancipatio, . . . ,
, pater
patria potestas, . XII
,
filii familias. patria potestas
pater, (si pater filium ter venum duit,filius
128

Status familiae ( )

III ( 104)

patre liber esto ). pater familias

mancipatio ( 148) ,
in mancipioX 96).
, .
patria potestas , , ,
adgnatio, , ,
,
( cognatio
), in mancipio , ,
, sui iuris.

(, ), in potestate,

manumissio.
104. patria potestas
pater
, mores ab antiquo,
ius vitae necis ( ), potestas.
pater .
,
, , pater
, ,
,
consilium domesticum, adgnati.
, mores, ,
ius vitae necis , ,
, ,
.
, pater potestas ius
vendendi, , , ,
XII patria potestas ,
( 103).

emancipatio ( 103) adoptio ( 121). ,

, .
, pater ius noxae dandi,
,
.
,
( 79).
129

 II

patria potestas vindicatio

filii ( ), pater
, - .
,
interdictum de liberis exhibendis et ducendis (
).
105. patria potestas
, potestas ,
(nihilsuum habere possunt,
). ( ,
, ), ,
pater. ,
, ,
, ( 84, 104), ,
, delicto.
, , - j
alieni iuris, pater familias ,
(adiectafilii persona,
actiones adiecticiae qualitatis). ,
( 84): actio quod
iussu, institoria, exercitoria . .
, pater familias , ]
, peculium, .
libera administratio. pater,
, - 1
, . - I
pater
, actio
de peculio.
, , fllii familias, - I
, peculium castrense ,
( ), ,
( castris, ), ,
, . mortis
causa ,
inter vivos. -
, in castris, ]
(, ,
).
- I
130

Status familiae ( )

III ( 105)

quasi castrense, ,
, ,
.
,
,
(bona materna) , ,
{bona materni generis) (
nuptialia, ). ,
, , .
,
filius familias
. .
( 176)
, .

 IV.

106.

.
,
,
.
(resfacti),
.

,
( )
.
.
,
: (
) , maritalis affectio (
), .
resfacti,
,
. ,
.
affectio maritalis,
.
affectio ipso iure,
.
, , ,
,

. , ,

. ,

, . . ,
,
(decluctio in domum mariti).
, , affectio maritalis,

, 132

IV ( 107)

consortium omnis vitae, divini et humani iuris communicatio

( ,
). , maritalis
affectio
,
,
, mater
familias, , ,
, .
honor matrimonii ( )
.
107.
,
:
) Status libertatis ( ,
, contubernium).
) Connubium ius connubii, . .
iustae nuptiae. cives, latini prisci.
connubium , iustae nuptiae ,
ius gentium, ius civile.
, , ius connubii
, , . .
, . , lex Canuleia (445 .
. .) ; lex Iulia
de maritandis ordinibus, , ,
,
;
, ,
, .
,
.
,
.
( )
, ,
. ,
,
, , . ,
(adgnatio),
, , (cognatio).
6 - 5336

133

 II

) . .
, pubertas ( 26).
) .
. mores

( ) .
(turbatio sanguinis,
) , :
,
, . ,
,

, infamia.
) : nuptias concubitus sed consensus facit (
, ).
alieni iuris, pater familias ( ,
potestas). filius familias,
in potestate,
,
potestas (,
),
(, ), ,
, .
,
, pater
familias.
patria potestas ,
pater ,
(lex Iulia et Papia).
,
, ,
furiosus. ,
.
108. (sponsio)

alieni iuris
(sponsio et repromissiofuturarum
nuptiamm), stipulatio,
sponsio ( 235). , ,
sponsio
, ,
134

IV ( 109)

. ,
, :
( 124) ;
actio iniuriarum
accusatio adulterii ;
; pater
familias ,
( 7).

,
. ,
,
stipulattones poenae,

, .
,
IV . . .
, arrha sponsalicia,
, , arrha.
,
( ).
, ,
, ,
.
109. Manus. Conventio in manum ( )
. ,

, in , alieni iuris
, ,
alieni iuris. alieni iuris,
- potestas ,
manus ; sui iuris, conventio in manum
,
inter vivos,
( 266).

manus: confarreatio coemptio matrimonii causa.
, conventio in manum,
,
, , maritalis
affectio.
*

135

 11

Confaireatio, ,
,
Pontifex
Maximus ,

1. Coemptio
mancipatio.
mcmus
, usus, . .
.
, conventio in manum,
,
.
, , .
sine manu,
, matrimonium iustum,
conventio in manum. , confarreatio
(

)
, coemptio,
usus, usurpatio trinoctii.
,
,
conventio in manum.
sine manu
, , alieni iuris, potestas
,
. sui iuris,
. , ,
, ,
( 113).
110.
)
( 106),
.
,
patres familias.
1

Farris , , (
).

136

IV ( 111)

,

, ( 107). :
) (capitis deminutio maxima) .
, matrimonium, contubernium.

, , ( 87), ius postliminii,

, novo, . , ,
,
.
.
) (capitis deminittio media) .
connubium ,
ius gentium.
) .
.
.
) Incestum superveniens ( ).
, ( 121)
, .
, , ,
, ()
.
111. )
)
,
, maritalis affectio,
. divortium
( divertere, ) ,
, repudium, , , ,
( , )
.

, , .
,

. ,
, , , nota
censoria, , iudicium
domesticum, .
137

, , iudicium
domesticum, ,
mahtalis affectio.
iudicium domesticum

,
, ,
.
,
,
, - .
,
iudicium publkum de moribus (
),
iudicium domesticum.
, ,
, !


,
, .
,
, iusta causa, . . -
( ,
, crimina . .), bona gratia, . .
, (
, , . .). ,
repudium sine causa, ,
,
deportatio in insulam ( ).
( ,
),
.
, , ,
repudium sine causa, II,
,
.
.
,
, lex Iulia de adulteriis ( )
,
138

IV ( 113)

.
manus
( , conventio in
). , ,
: diffarreatio
confarreatio; remancipatio manumissio
coemptio , , usus.
112. ) patres familias ()
, sine manu, pater familias ,
patria potestas, ,
,
, .
, , alieni iuris,
patres ,
. ,
pater familias,
.
113. .
:
,
, , , (dos).
(
( 39), ,
), , pater familias
, (ad
sustinenda onera matrimonii). , pater,
profecticia (), ,
adventicia ( ).
,
. , pater
familias ,
, (filia indotata filia
inlocabilis, ).
:
, promissio dotis, stipulatio ( 235), ,
,
; dictio dotis ( 236),
, paterfamilias
; , , datio dotis,
, 139

 II

,
, .
,
(. . ), ,
,
(mancipatio, traditio . .)
.
114. ,

.
patres familias ,
, ,

sustinere onera matrimonii ( ). , lex
Iulia de adulteriis
, ,
.
,
.
, ,

,
.

(dos aestimata),
1
.
115.
,

. ,
,
.
cautio de restituenda dote (
), . . stipulatio,
1
aestimatio
(
beneficium competentiae), (periculum),
( ),
.

140

IV ( 115)

(dos recepticia).

{actio ex stipulatu, ).

( , praelegatum dotis,
328). ,

iudicium publicum, ( 111).
, ,
, {arbitrium rei
uxoriae, ). , arbitrium rei uxoriae
, ,
, (actio rei uxoriae),
. , \ bonum et in aequum
concepta ( 79), , sui iuris, pater
famihas ( dos profecticia) 1.
,
beneficium competentiae ( 79), . .

(in id quod facere possei). , ,
(retentiones):
(retentio propter liberos), ,
(retentio propter impensas), ,
(retentio propter res donatas), ,
( , , actio furti,
) {retentio propter res amotas),
(retentio propter mores).


,
. , ,
(res mulieris), ,
,
ad sustinenda onera matrimonii ( ), . .
, , ,
, .

. actio exstipulatu, 1

141

 II

stipulatio,
,
. , ( actio de dote)
actio rei uxoriae, , ,
,
actio bonae fidei.
116.
,
( 263),
, {donationes ante nuptias),
.
, , ,
.

,
,

.

,
donatio ante nuptias , .
, ,
, : , ante nuptias, ,
, (donatio
propter nuptias, );
; donatio
,
.
117.
)

, ,
, , ,
.
,
- -
(,
, 107) ,
honor matrimonii, maritalis affectio ( 106). 142

IV ( 118)

,
ingenua et honesta ( ),
.
, ,
,
,
,
,
. , , :
) ;
) , ,
;
)
.
, , liberi naturales (
) ,
,
vulgo quaesiti ( ). ( 120) .

.
118. ) Contubernium

, ,
contubernium.
: ,
, contubernium, ,
, , ( 107).

 V.

119.
patria potestas ( 103),
.
, , ,
180 300
. ,
,
.
iusti ,
iustae nuptiae ( 107). adgnatio
patria potestas.
connubium ,
ius gentium,
iniusti ()
cognatio ( 122).
naturales.
( 117), liberi naturales
, ,
spurii () vulgo quaesiti (),
(
).

, ,
(cognatio) .
120.
,
,
.
.

, subsequens matrimonium.
, (
,
) .
, subsequens matrimonium -
, . ., , 144

V( 121)

(
rescriptum principis).
.
, , oblationem curiae ( ).
, inter vivos mortis causa
, ,
( ,
) ordo decurionum. (
) : ,
-
,

.
121.
, , ,
.
, , pater familias
,
, .

,
, , ,
.

, ,
, ,
potestas paterfamilias, /////.
filii familia,
- potestas , potestas
, patres familias, sui iuris
, filii familias, , .
adoptio :
adoptio
, adrogatio.
, , ,
. adoptio,
potestas pater familias.
, ( )
emancipatio ( 103): mancipatio , , potestas,
145

 II

, in mancipio, pater
.
( iure cessio, 77),
.
, adrogatio,
(
, rescriptum principis)
.
, , adrogatio
,
pater familias
.
Adrogatio
, inter vivos
, ( 267),
, ,
, pater . ,
actio ficticia
rescissa capitis deminutione ( capitis deminutio), . .
adrogatio .

.
,
(solacium amissorum liberorum),
,
(adoptio naturam imitatur). ,
.
adoptio, ,
(adoptio plena, ),
pater familias
(adoptio minus plena, ).

patres familias (
)
18 .

.

 VI.

122. Adgnatio cognatio

(
102). Adgnatio , pater familias,
, potestas
. : ,
( 121) conventae in manum ( 109),
, ,
pater, -
( 103). Cognatio
, ,
,
.
cognatus, .
( 102)
,
adgnatio cognatio, ,
, .

,
,
(, . .) (
, , . .).
:

( 107), ,
, , ,
,


.
123.
(recta),
,
, . . ,
(, , , , . .),
147

 II

(transversa), ,
,
(, , . .).

, .
, , (
) ,
. , ,
( ) .

(gradus, ).
,
(1- , 2-
. .).
, ,
(2- , 3-
, 4-
..)1.
124.
, ,
, (adfinitas). ,
, ,

.
,
. , ,
1- ,
.

,
: ,
( ).

: ( , )
. ,
,
( ) (uncle cognati).

 VII.

125.
, ,
,
( 25) ()
.
,
, . . .
,
, familia communi iure ( 102),
sui iuris,
.

, , .
, ,
(D. 26.1.1
.) ,
, :
Tutela est, ut Servius definit, vis ac potestas in capite libero, ad tuendum
eum qui propter aetatem sua sponte se defendere nequit, iure civili data ac
permissa ( ,
ius civile ,
,
). , ,
, (lex Atilia, 126),

, . , ,
,
(munus, ),
, (excusatio)
.

, ,
,
, levitas animi, ,
,
( 27). ,
, , , , 149

 II

,
.
126. .
,
patria potestas
pater familias, ,

( 313). testamentaria
(). ,
adgnatus proximus (. .
), ,
,
, ( 318).

pater familias,
(parens manumissor, ,
). ,
XII .
, .
, , ,
,
lex Atilia de tutore dando, 185 . .1,
, , tutor legitimus,
, tutor dativus
() Atilianus.
excusatio
( ),
, .
,
, , , , , ,
, . .
,
, patria potestas,
, (
), . 1

:
186 . .. (Liv. 39.9.7).
() 210 . ..,
, (Liv. 26.33.12).
150

VII ( 128)

, ,
, 25- .
127.

, administratio,

, , ,
infans, infantia maior ( 26).
,'
, ,
, (
, 58).
, ,
,
(auctoritatis interpositio).
, , , , ,
, infantia maior auctoritas
tutoris,
( 26). , auctoritas
tutoris,
.
128.
,
,
,
, .
,

.
, (D. 41.4.7.3)
Tutor in re pupilli tunc domini loco habetur, cum tutelam administrat,
pupillum spoliat (
, ,
).

, ,
,
bonus pater familias ( ).
, ,
( 71).

ab
antiquo actio rationibus distrahendis (
), , ,
(rationes )
.
, (in duplum,
) .
,
, (actio tutelae),
actiones bonaefidei,
. Actio tutelae
, utilis,
,
(cessatio) . actio tutelae contraria

.
, ,
, ,
, satisdatio rem pupilli salvam fore
( ),
stipulatio ( 235)
, ,
, .

actio subsidiaria ( )
, satisdatio
. ,
privilegium inter
personales actiones ( ),
,
, . . .
129.
,
,
( ), ,
,

( ).
, ( 125),
, , ,
. , , 152

VII (131)

, , ,
(cessatio) . cessatio,
, ,
munus.
,
, .
( 222) ,
.
, ,

,
.

.
130.
, ,
.
,
.
:
) ;
) capitis deminutio maxima media ( 16), minima,
, , ,
, ;
) , tutor suspectus.
, crimen suspecti tutoris,
, accusatio, popularis (. .
)
;
) abdicatio tutelae ,
, munus;
) .
:
) ;
) capitis deminutiones.
131. Tutela mulierum ( )
12 sui iuris tutela
impuberum, -
tutela mulierum. , 153

 II

( 125), ,
,
, .
,
,
, res mancipi
( 35). , auctoritas tutoris res mancipi,
, ,
, , .

, res mancipi tutela
mulierum - .
, ius civile,
- .
, ,
auctoritas.
legitimus (tutor cessicius)
in iure cessio ( 77),
, ,
.
Pater familias , tutor
testamentarius,
(optio tutoris).

tutor dativus ,
, ,
.
,
coemptio fiduciae causa (
). auctoritas ,
, in manum
(),
,
. , mancipio, ,
, , , manumissor
( 126).
.
lex Iulia et Papia -
, ( )
( ) (ius liberorum).
tutela mulierum legitima,
. ,
.
154

VII (132)

132.
XII furiosi,
,
,
(curator).
,
,
.
,
(certa res).

, vis
potestas ,
,
(tutor personae
datur, curator rei, ,
).

,
.
,

, {tutor vel
curator).
:
) furiosi ( 29);
) prodigi ( 28);
) , 25 ( 26);
) absentis nomine ();
;
) ventris ( 15).

 III.

I.

133.
, ,
,
. ,
,
, ( 34).
- 1
,
,
, ,
( ),
,
( ).
,
.
.
,
.
, , ,
,
.
,
, , ,
:
.
erga omnes (
)
, , actio in rem, ,
, ,
( 79).
()

() ,
()
(dare, facere, praestare, . . , ,
156

I ( 134)

).
, (),
, , actio in
personam.
134.
,
. , ,
,
,
, .
,
, ,
. , ,
,
( iura in
re aliena),
,
.
, ,

- ,
. .
, (,
, ), .
,
.
, .

 II.

135.

,
,
, , ,
,
.
:
, ,
, ,
, ,

.
, , ,
,
, ,
, (,
, )
,

.
, ,
, ,
, ,
, . .
iter ad sepulchrum ( 37), ,
, . .
,
, ,
,
, ,
.
.
, , (
)
,
,
158

II ( 136)

, nudum ius,
- .
, ,
( 184), ,
, 1
,
( 175), ,
,
.
,
,
, .
,
,
, ,

, ,
,
. , ,
,
,
.
,
,
(iura in re aliena),
,
.
, , ,
,

.
136.
,
( 39), . ,

( , . .), ,
( 34), res incorporales .
' ,
.
159

. , , ,
,
,
.
, ,
, ,
limitatio, ,
(ager limitatus)
(limes), res nullius,
( 140).
, limes (agri arcifmii),
, ,
, , . .

, ,
usque ad sidera, usque
ud inferos ( ),
, ,

,
,
(, ,
) ,
.

superficies solo cedit ( ,
, ) quod
solo inaedificatur solo cedit (, ,
), ,
, ,
:
,
, .
137.
,
, .
ius civile dominium ex iure
Quiritium,
. ,
cives , , 160

II ( 137)

, .
, dominium
, . , ,
, res
; , dominium
.
, ,
dominium iure Quiritium,
. , ,
, ius italicum (
) ,
dominium ex iure Quiritium. ,
populus romanus () princeps,
, ,
,
utifrui habere possidere (
, , , ),
, stipendium
tributum (
praedia stipendiaria tributaria).
,
, , , .
, in bonis habere (
)1.
res mancipi,
, , ,
dominium ex iure Quiritium
( 35). ,
, dominus
iure Quiritium . ,
exceptio ( 78) rei venditae et traditae,
,
, . ,
, actio ficticia ( 79) in rem, 1

, ; .
in bonis esse (habere)
, dominium.

1985 .

161

 III

actio Publiciana, erga omnes

, , ,
( 153).
, res mancipi
mancipatio , (
, ). ,
,
, ius civile (, bonorum possessor,
, 292)
,
: , dominium ex iure Quiritium ,
, , nudum
,
, in bonis
suis (in bonis habere).
ius civile , res mancipi, - ,
. III . . .
- dominium (
,
) . ,

,
(,
proprietas)
.
138.
,
res .
, (,
,
communio res communis).

(
, , societas, 245)
, (
, , 144).

{communio pro indiviso, )
, 162

II ( 138)

, ,
.
,
,
, ,
.
, ,

, (
) .
,
, ,
(, ,
). (
communio pro diviso, )

( ).
,
, (,
, 171).
.

,
.

consortium ercto cito (
, 285),
heredes sui pater, :

( ,
. .).
,
, :
,
,
res
.
,
, ,

,
163

 III

,
.

, prohihitio (, ,
).
intercessio ,

, , par potestas.

ius adcrescendi, ,
.
Ius adcrescendi , ,
(
, , ) ,
,
( 135), ,
.

.
, ,

.
, , ,
.
, ,
,
(communio est mater rixarum,
). ,
.
iure cessio
res
.

(actio communi dividundo),
adiudicatio ( 78). ,
,
,
(, ,
. .). actio communi dividundo

(manente communione, ),
, .
164

II ( 140)

139.

,
,
, .
, ,
ius civile (,
), (, mancipatio, 148),
, ius gentium (, traditio, 150).

( 11), - ( 243)
( 262).
,
(, , 140), ,
(, , 327).
, (-
) ,


(, traditio),
,
(, , )

: - (
, adluvio, , 143),
(, ).
140.
)
, ,
- , (res nullius),
, (res derelicta).
,
, .

,
ifera bestia)
. ,

, , ,
.
7 - 5336

165

 III

res derelicta,
,
res nullius , (
). ,
, derelictio, traditio in incertam personam (
), . . , , |
res derelictae , (
),
, . res mancipi

( 153).
141. )
(inventio,
, ) , . . - (,
. .),
, .

, - 1
,
,
.
j
- 1
, . ,
, , ,
,
. , ,
,
:
.
, ,
,
.
142. )
- |
, , ,
,
( , 166

II ( 142)

)1
.
, , ,
res,
, , ,
.
, , :
.
: )
) .
: (scriptura)
, (tinctura)
, (pictura)
, (textura)
. ,
.
:
(satio),
(plantatio),
(inaedificatio).

,
, .
, ,
(, ferruminatio, . .
).
(, adplumbatio, . . ;
),
,
, ( 11),
,
.
, (actio
adexhibendum), , rei vindicatio ( 155).
, ,
, , 1

, ,
,
.

167

 III

, .
(, , ),
,
, , ,
(,
, ), ,
- ( ,
)1. pictura
, 2.
, ,
, tabula,
,
3.
,
:
, .
143. )

,
arcifinii ( 136). , agri limitati ,
limes. :
) adluvio (),
,
;
) avulsio (),
, ,
;
) insula influmine nata (, ),
,
;
'
(D. 6.1.23.3) .
,
, . Gai. 2. 78 (D. 41.1.9.2)
, (
. . .) . ,
, , ,
. .
3
1. 2.1.34.

168

II ( 145)

) alveus derelictus ( ),
, .

, , (. .
),
( 142)
.
(, )

,
,
.
144. ) (confusio) (commixtio)
,
(, , ) (,
) ( ), ,

,
, ( ) (
).


,
.
commixtio (nutnmi). ,
,
,
(, ,
).
145. ) (specificatio)

, ,
, -
(,
, ).
, . ,
, ,
,
, .
,
169

 III

( 246),
( 244), negotiorum gestio ( 250)'.

, nova species,
,
, . ,
,
. , media
sententia, ,
. , nova
species
, ,
, .
,
.
146. ) {adiudicatio)

: actio communi dividundo
( 138), actio familiae erciscundae
( 287) actio finium regundorum
( 157).
adiudicatio ( 78)

, .
,

.
147. 3)
- ( , 45),
(

- , -
. , ,
.
: , ,
(
. .).

170

( 148)

, portio rei)
.
, ,
(dominus) , ,

, . ,
, ,
- (, 175;
, 244),
,
1. ,
,

, .
, ,
,
. ,
, traditio
,
.
148.
) Mancipatio ()
ius civile,
dominium,
, ,
(, 172), (liberi in mancipio, 96;
conventae in manum, 109).
, {mancipatio familiae,
301).

, libripens (
,
, librd), , mancipio accipiens,
certa et sollemnia verba ( ,
, ,
nuncupationes,
) , ,
. , mancipatio, l

Perceptio.

171

 III

, ,
, raudusculum.
(mancipio dans) , .
auctoritas ()
actio auctoritatis (. .
vindicatio,

). Actio auctoritatis
mancipio accipiens .
,

,
nummus ( mancipatio nummo
).
libripens
, ,
, , mancipatio ,
res
(. ., , )
, ,
,
.
mancipatio
. ,
res mancipi,
traditio, ,
(
, 137).
mancipatio

, (,
emancipatio, 103; adoptio, 121; conventio in manum fiduciae causa,
109 ..).
mancipatio
,
,

. .
149. ) In iure cessio ( )
mancipatio,
( 11). ,
res mancipi, mancipi.
172

II ( 150)

, ,
, , / iure,
in iudicio ( 75).
( ) (
), , .
, rei vindicatio
legis actio sacramento in rem ( 75): Hanc ego rem ex iure Quiritium
meam esse aio ( ,
). ,
/ iure, ( , signum iusti
dominii).
, , ,
, , contravindicare, , .
, ,
(in iure cedit). ,
, in iure cessio
,
.

in iure cessio
cessio, . .
.
150. ) Traditio ()

(tradens)
(accipiens), iusta causa traditionis (
), ,
. -
res mancipi,
res mancipi mancipi, in iure cessio
, , ,
.
traditio
, ,
, ( 165),
,
. ,
, .
, ,
, -

 III

(
, , traditio ).
, , tradens accipiens

iusta causa traditionis, . .
,
(, -).
, nummi
commixti ( 144), , traditio
iusta causa;
,
( , 251)
.

condictio (condictio
indebiti, condictio ob turpem causam, 251)1.
151. ) Litis aestimatio ( )
, traditio litis aestimatio.
rei vindicatio ( 155)
, sententia,
iudex ( 77),
, (
).
( iudicio
extra ordinem, 81), ,
iussus de restituendo (
), aestimatio .
(ius iurandum in litem), ,
, aestimatio,
.
Ius iurandum
, oestimatio, , ,
,
.
1

, ,
, :
,
, dare
. , traditio sine causa ob turpem causam
,
( ) .
174

II ( 153)

152. ) / vindicationem ( )
,
, ( 328).
, mortis causa,
, - ,
iure Quiritium,
, .
153.

. -, ,
,
, -,

.
, ,
,
, ,
,
,
.
res mancipi, , , , ( )
, . ,
,
(), ,
( ),
(
). ,
,
, ,
, -
, -
, ,
( ,
,
, probatio diabolica).

,
, , ,
,
, 175

 III

,
, ,
,
. publico usucapio introducta est, ne scilicet quarundam rerum
diu etfere semper incerta dominia essent, cum sufficeret dominis ad inquirendas
res suas statuti temporis spatium (
, ,
, ,
,
) (D. 413.1).
Usucapio ,
, (
, conventio in manum, 109; usucapio pro herede, 278).
, ,
,
, XII :
, ( 164), ,
, fundus,
(ceterae res).
,
resfurtiva ( ) vipossessa (
),
. 1
,
, . . , 1
. ,
(iusta 1
causa) (, -, . .;
, 160).
Usucapio, ius civile,
cives, ,
.
: longi temporis praescriptio ( ).
,
, ,
rei vindicatio ,
( III . . . 10 20 ,
,
),
.
praescriptio,
40- , 176

II ( 153)

. ,
praescriptio, , II
[praescriptio longissimi temporis triginta
),
30 ( 73).
usucapio longi
temporis praescriptio
cives peregrini
.
, ,
,
: res habilis, titulus,
fides, possessio, tempus.
res habilis ( )
, .
, , , ,
, .
titulus ( iusta causa)
, ,
, . (
) (. .
, : emptore, pro dote, pro soluto . .).
fides
, .
possessio , ( 164),
,
1.
, tempus
, 3 ,
10 interpraesentes (. . ,
) 20 inter absentes.
,
,
, successio possessionis (
). , ( ,
, ),
',
, ..
( )
.

177

 III

accessio
possessionis ( )1.

.
,
{usurpatio, ),
( )2.
, ,
.
,
,
,
.
, ,
, ,

,
, - , novo,

, .
154.

' ( 11),
, ,
(in universum ius),

. successio possessionis
,
(, )
.
, .
,
, , ,
, :
,
,
,
, .
( longi temporis
praescriptio) .
178

II ( 155)

.
,
, .
()
.
,
. ,
commercium ( 36), ( 89).

.
,
(,
. ; ;
).

, derelictio ( 140), ,
,
, ( 15).
155.
) Rei vindkatio ( )

, ,
.

.
vindicatio,
,
, ,
.
, vindicatio
(dominus ex iure Quiritium) ,
, ,

1
iusta causa possidendi (, , , . .) . ', .
, -
( iusta causa possessionis), ,
(

). , , ,
, , , , , , ,
, -
, (
) .

179

 III

ad interdicta ( ),
( 164).
rei vindicatio
legis actio sacramento in rem ( 75), formula petitoria ( ).
,
,
( ,
in iure).
,
, ,
.
( 77),
, ,
, ,
litis aestimatio ( 151). , in rem
ipsam, cognitio extra ordinem,
, militari ( 81).
litis
contestatio ,
.
usucapio litis contestatio (
,
, 153)
,
aestimatio.
Rei vindicatio ,
, (omnis causa rei, ,
142, 143; , 45), ,
litis contestatio.
,
.
,
(percepti post contestatam),
, percepti {ante
contestatam). :
, (percipiendi) post
contestatam percepti ante contestatam,
(extantes);
, percepti percipiendi, extantes comsumpti (
), ante post contestatam.
180

II ( 156)

, (impensae
in rem, 46),
, ,
exceptio doli {generalis, 67),
.

, ,

, .
rei vindicatio (
) ,
(satisdatio iudicatum solvi).
,
(satisdare), ,
, , ( 73).
Rei vindicatio dominium ex iure Quiritium.
( 137)
rei vindicalio, actio Publiciana ( 137).
( 138) vindicatio
, quota (
consortium, , , in solidum, 137).
156. ) Actiones negativae
in rem ( 79), ,
, ,
- ius in re aliena (,
).
cautio de amplius turbando, . .
, .
rei vindicatio,
legis actio sacramento in rem ( 75),
formula petitoria.
,
, .
,
(, servitus altius tollendi,
, 171), intentio
( , ,
ius altius tollendi).
, negativae negatoriae.
181

 III

157.

) Actio finium regundorum ( )
agri arcifinii, . . limes
( 136),

.
(
) actio finium regundorum,
adiudicatio ( 78),
(,
).
158. ) Actio aquae pluviae arcendae
( )
( XII )
,
.
, ,
,
.
159. ) Interdictum de glande legenda ( )
XII
(tertio quoque die) ,
, , .

interdictum de glande legenda.
160. ) Cautio damni infecti
( )

(vitium aedium, loci,
operisve) ,
,
( ,
) ,
, cautio damni infecti, . . ,
.

cautio, ,
, , ,
.
182

II ( 163)

,
(missio in possessionem ( 80) primo decreto,
). ,
, ( secundo decreto,
) ,
, ,
,
( 153).
, legis
actio damni infecti ( legis actiones,
77), , .
161. ) Operis novi nuntiatio
( )
, ,
, {denuntiare)
. Nuntiatus, ,
(remissio),
, nuntiatio, ,
, interdictum demolitorium (
), nuntiatus
.
162. ) Interdictum quod vi aut clam
( , )
,
(. . dominus)
v/ () clam () (. .

), , .
, ,
, opus, v/,
, operis novi nuntiatio.
163. ) Interdictum de arboribus caedendis
( )
,

, 15 .
,
.
183

 III.

164.

,
, ,
.
(resfacti),
,
, . ,
,
, , . .
res facti,
, ,
.

( , )
,
.
,
,
, ,
, , ,
,
.

,
, . . ,
.
,
.
,
(corpore possidere)
(animus possidendi animus rem sibi habendi),
.
(corpus animus) ,
, (. .
) .

( 80), ad interdicta.
184

III ( 165)

,
, naturalis possessio,
, , ,
, ,
, .
possidere, animus possidendi,

. , ,
, - animus
possidendi, res
, ministerium suum praestat ( ).
, ,
possessio civilis ad usucapionem ( ).
, XII
, usus.
, animus possidendi,
(iusta causa possidendi),
(, ,
. .,
, ,
,
).
,
, ,
( 153).
, ,
, ,
possidere animus possidendi.
165.
Apiscimur possessionem et animo, neque per se animo aut per se
corpore (D. 41.2.3.1) ( ,
, ).
, ,

animus possidendi.
,
, .
,
. ,
,
(, ), ,
,
185

 III

. ,

,
(vacuam possessionem tradere).
,
traditio, traditio, ,
iusta causa traditionis (
) animus dominii transferendi (
), res mancipi (
150), ,
, ,
. . .
traditio
,


.
traditio , traditio oculis et adfectu (
) , , ,
, ;
traditio clavium, . . ,
, ; traditio
res
; Iraditio longa manu ( )
.
traditio
,
. traditio brevi manu
( ), ,
(, ),
animus possidendi ,
, naturalis possessio possessio ad interdicta,
corpore possidere, ,
animusK
, ,
( ):
, iusta
causa possessionis. Animus ,
:
, , animus ,
.

186

III ( 166)

traditio brevi manu

, constitutum possessorium (,
).
, , ad interdicta,
, (
) , . ad
interdicta , animus,
ad interdicta,
animus, ministerium
.

,
, ,
{traditio chartae, , instrumenti,
).
,
, , animus.
, , : animus
possidendi ,
,
. traditio
(, ),
, .
, (,
, ), animuspossidendi,
(interversio possessionis),
, , ,
,
. , , ,
,
(furtum possessionis, , 256).
166.
, ,
,
: Nemo sibi causam possessionis mutare potest (
).
; ,
(
), , , .
(affectio furandi)
, contrectatio
( ).

187

 III

possidere animus,
.
, possidere ,
( 165),
. ,
, ,
, .
,
,
, .
,
, , .
,
,
(habitus revertendi):
,
, . ,
saltus hiberni et aestivi ( ) ,
.
,

-
, .

,
, capitis
deminutio maxima , , ,
suo nomine, ,
, , ministerium ,
dominus.
167.
,
ad interdicta
, ,
, animus possidendi,

, possessio ad interdicta.
: -, . . ,
, ( 188);
, ,
,
188

III ( 168)

( 247); ,
, ,
,
(231).
animus possidendi,
, ,

, ad
interdicta.
168.

: retinendae possessionis,
, reciperandae possessionis,
, ,
.
interdictum uti possidetis
interdictum utrubi,
.
, ,
,
, ,
.
, ,
,
. ,
,
.
interdictum de vi,
,
, interdictum de vi armata, ,
.
,
, ,
(iusta possessio), . . ,
( vi, clam, precario)
. ,
, vi, clam precario,
. interdictum de vi armata,
.
interdictum uti possidetis
interdictum utrubi, a interdictum de vi
189

 III

( ,
). :
interdictum utrubi ,
,
de vi,
de vi armata.
169. possessio iuris


, ,
, (,
), , .
,
quasi possessio, ,

res, .
,
,
, ,
, . .
. possessio iuris (
) possessio rei ( ).
possessio status (
),
.

 IV.

170.
Servitutes ,

. ,
, , ,
.
,

, ,
, qualitas.
,
,
:
) res sua servit (
). , ius in re aliena,
,
;
) servitus in faciendo consistere nequit (
).
, ,
facere, . . ,
. ,
.

,
, (pati)
, , , , facere ,
;
) servitus fundo utilis esse debet (
).
, ,
, ,

,
.
(,
,
, ).
191

 III

, ,
,
, , , ,
(,
);
) . , :
, ,
,
,
,
;
) .
,
,
;
) . , ,
, qualitas, ,

. ,
,
(, )
(, ),
,

parsfundi, .
,

, per partes,
( 138).
, ,
,
,
,

, .
171.
servitutes
(servitutes praediorum rusticorum) (servitutes praediorwn
urbanorum).
,
, . . ,
192

IV ( 171)

,
, . . (
) .
) .
,
servitutes. ,
XII , :
aquaeductus,
;
iter,
;
actus, ,
, .
, , servitus viae
(), ,
(8
, 16 ).
,
.

, servitus aquae haustus ( ), servitus pecoris ad
aquam adpulsus ( ), servituspascendi
( ), servitus calcis coquendae ( ), harenae
fodiendae ( ), cretae eximendae ( ) . .
) . :
iura stillicidiorum (), servitus cloacae immittendae
servitus stillicidii ( );
iuraparietum (), servitus tigni immittendi (
), servitus oneris ferendi (
), servitusproiciendi (
, );
iura luminum (), servitus altius tollendi (
,
), servitus luminibus officiatur prospectui
offtciatur ( ,
,
).
,
,
( 170),
,

.
193

 III

,
, servitutes rerum
praediorum ( ) servitutes
personarum ( ), ,
, , ( 175 .).
,
,
,
.
,
, , ,
,
. ,

( nulli res sua servit servitus in faciendo consistere nequit),

,
( 186),
.
,

, ,
, .
, ,

.
172.
, ius civile, ,

iure constituta, . .
.
Ius civile :
) per vindicationem ( 328), mortis causa,

(
) ,
,
;
) mancipatio servitutis, ,
res mancipi ( 35);
) in iure cessio servitutis ;
194

IV ( 172)

) adiudicatio , ,
,
, ( 78);
) usucapio ,
lex Schbonia ( ,
, ),
. , ( )
, , .
, ,
ius civile ,
. ,

stipulationes ( ,
,
), , pactionibus et stipulationibus
( ),
,
iure constituta,
, ius
honorarium.


, .
ius civile ius praetorium

inter vivos.
: traditio seu patientia
servitutis,

,
pater familias.

, ,

.
- nulli res sua servit,
, ,
,
.
, ,
(possessio iuris, 169),
195

 III

longi temporis praescriptio,

( 153).
173.
:
) . ,
, , ius civile,
,
, ,
( in iure cessio
,
in iure );
) .
.

,
, ,
, (
)
, .

( 153);
) ,
. ,
,
- nulli res sua servit;
) ]
.

;
) mutatio rei,
,
(, ,
, ).
174.
,
actio in rem ( 79).
vindicatio rei ( 155) vindicatio I
petitio servitutis.
actio negativa 1
negatoria ( 156),
196

IV ( 174)

, , qctio
confessoria ( ).

. ,
,
,
,
.

cautio de amplius turbando ( 156).
,
, ,
(actio aquae pluviae arcendae, 158; cautio damni
infecti, 160; operis novi nuntiatio, 161).

, ,
, ,
,
, ,
(interdictum de itinere actuque privato; interdictum de aqua cottidiana
aestiva; interdictum de itinere actuque reficiendo; interdictum de rivis;
interdictum defonte reficiendo . .).

8 - 5336

 V.

175.
Ususfructus est ius alienis rebus utendifruendi, salva rerum substantia
(D. 7.1.1) (
, ).
:
,
,
substantia (
,
) , ,
, .
, ,
.
, ,
, :
( 170) ,
intuitu personae, ,
,
capitis
deminutio ( 16).
, , ,
,
,
.
,
, .
,
,
, ( 327) pater familias ,
,
.
, ,
(, ),
.
, , ,

(41).
198

V ( 175)

,
cautio, fructuaria,
1, :

bonus pater familias,

.
,
,
,

.
,
,

(uti frui,
). ,
, animus possidendi ( 164).
( 147),
, , , . .
. ,
,
,
{ re fructuarii) {
operis suis). , ,
, ,
, ( 45), .
, .
cautio ,
, in
fructus, in rem ( 46) .
,
, . . capita demortua,
1

,
, .
, ,
, ,
,
.
, -
cautio .
*

199

 III

, .
,
.
, .

,
(
) ( ),
.
176.
,
,
( 172). , mancipatio (
res mancipi, 35) usucapio, , ,
,
.
ius civile : legatum per vindicationem, in
iure cessio adiudicatio, deductio (. .
, ,
deducto usufructu, ).
pactionibus et stipulationibus.
, ,
(
)
(, 105, 115).
177.
.
,
,
, :

, (, capitis
deminutio), (
).

. :
) () ,
,
(, publicatio, . .
, , ).
;
200

V ( 178)

) mutatio rei.

, ,
,
(,
). ,
(salva rerum substantia, 175),
,
, ;
) consolidatio, . .
.
, -
. ,
, ,
, ;
) , dies ad quem
( 56).
:
) . -
( 268).
, ,
,
;
) capitis deminutio ,
, maxima media ( 16).
capitis deminutio minima

ususfructus repetitus ( ):
, ,
,
capitis deminutio minima;
) ( , 173);
) . ,
( 173), ,
,
;
) cautiofructuaria.
,
exceptio usus fructus.
178.

vindicatio petitio usus fructus.
201

 III

vindicatio servitutis ( 174) , ,

utilis , pactionibus et
stipulationibus.
, , ,
,
( 168), utilis.
,
,
,
(actio finium
regundorum, cautio damni infecti, operis novi nuntiatio, actio aquae pluviae
arcendae, 157 .).
179.
, , ,
(41).
, ,

(
, ).
,
,

salva rerum substantia finito
usu fructu.

( 230).
, sui generis
( ius in re aliena), ,
primo usu (, ), ,
cautio, , capitis
deminutio tantundem, . .
( , 40).
, , ,
vindicatio usus fructus, utilis,
, quasi ex usufructu,
,

().
180.
,
, . 202

V (181)

,
, .
, domus, ,
res,
.
(
,
pro quotd).
,
,
,

.
: ,
.
,
,
( 175). , cautio,
, ,
, /rui. ,

, ,
.

, ,
, , ,
( 176178).
181.
, ,
, ,
,
: habitationem Titio do, lego (
),
,
. , , ad nutum,
( 247), ,
. , ,
, , ,
.
203

 III

( ) ,

, (,
45), ,
.
.
, habitatio
, ,
servitutes personarum ( 171). , -

habitatio, ,
, capitis deminutio
( 16).
182.

, ,
habitatio.
,
, . . ,
,
, .

: ,
,
.
animalium ()
servomm ().
habitatio
1
, .

', , habitatio,
usus
. ,
,
.

 VI.

183.

agri vectigales ( ).
(collegia, 31)
, ,
vectigal. ,
, vectigal
,
, .
1 ,
- ( , ,
, 243) (
, 244). ,
,
actio in rem, actio in personam. ,
,
, ,
, ( 168),
, actio vectigalis.
sui generis,

, ,
, inter vivos (), mortis
causa ( , 11).

, : ius emphiteuticum,
, ius
perpetuum, patrimoniale, . .
. (V . . .) agri vectigales,
, , ,
2
, .
' (3.145).
(tertium genus contractus):
- - ,
,
(. 4. 66. 1).
2

205

 111

.
184.

,
,
, . ,
,
dominium utile dominium
eminens1, , , ,

, (),

().

,
,
2%
(
) ().
( ) . ,
, , (
), , .
185.
, ,
,
, superficies solo cedit: ,
' dominium eminens ( ) dominium
utile ( ) .
utile directum
: actio directa actio utilis ( ). Dominium
directum , dominium utile .
dominium eminens (),
, , , ,
.
, , ,
, ,
, , ,
.

206

VI (185)

, (inaedificatio, 142)
.

,


solarium ( ).

, ( 244)
- ( 243), ,

, tantum, .

de superficiebus (
uti possidetis, 168), ,

, , ,
,
, .
(
,
)
(superficies),
, (
)
.

, , ( 184).

 VII.

186.

.
, , ,

( 197).
ius civile ,
mancipatio fiduciae causa ( ),

, (fides)
, ,
.
,
, ( III . . .)
,
,
, ,
-, -
, .
- , flducia,
,
- ( ,
, )
, ( 168).
II . . .
,
(pignus datum), (pignus conventum,
).

, , , ,
, , , {invecta et illata,
), ,
,
.
,
interdictum de migrando ( ),
, ,
invecta et illata, .
208

VII ( 188)

: I . . .
, Salvianum,
invecta et illata,
.
,
, ,
invecta et illata. ,
actio in rem, Serviana ( , ,
),
erga omnes. utilis ( 79)
actio quasi Serviana hypothecaria
, .
(. . - erga
omnes)
pignus datum pignus conventum.
: pignus
(), ';
(datio pignoris), hypotheca (),
, .
187.
, ,

.
(
pactum hypothecae,
), ( ), ,
, ( )
, (,
, ).
188.
, -
(, , , 166).

,
actio quasi Serviana hypothecaria ,
.
209

 III

,
, ,
, ,
( pignus
Gordianum). ,
exceptio doli generalis ( 78).
, , ,
,
. ,
,

.
-
,
, .

,

( )
, ,
, .
( lex de distrahendo pignore,
) naturale negotii, . .
( 53) .
(lex commissoria),

,
,
.
189.

, ,
, ( 201).


.
;
-
; ; ( 73).

210

 IV.

I.

I.

190. ,

, ()
()
().
, ,
, , ( 133),
, ,
,
,
.
(

, , , -
. ,

,
( 222),
( 221).
,
,
,
: ,
, ,
, ,
.

: dare,
; facere, -
, ( facere); praestare,
, ,

(praes-stare, praedes, 75),
, , .
211

 IV

; certum incertum; (species)
genus, ( 40,
, ); ,
( ), ,
( 224);
( 42).
,
:
, , , ,
; , (usurae)
(sors).
(usurae conventionales, )
(legales) (iudiciales). ,

(modus usurarum),

( ., , 230).
, ,
: ;
, . . boni mores, ;
, , , ,
,
(, ).
, ,
, ab initio, ,
, . .
, . ,
(,
, " ), arbitrium boni viri (
) - ,
, bonus vir,
.
,
arbitrium merum ( ),
,
,
.
191.
, -

212

I ( 192)

,
( ) , , (
, 193).
, , obligatio
( III . . .)
, , ,
. ,
, ()

(, ).
,
(
) ,
(sponsor,
235; vas, praes, 238).

( , )
,
1. ,
, ,
, , , lex Poetelia Papiria
326 . ., ,
,
.
192. Obligationes civiles ( )
honorariae ()
,
obligationes
,
ius civile. ,
, ius civile oportere, (
, , ,
oportunus, . . , ,
1
, ,

.
,
, (, )
.
(, )
.

213

 IV

).
oportere
obligatio, . . obligatio
civilis.
, ,
oportere, , obligationes. ,
, ,
oportere , , teneri (praetoria
actione), . .
, . , ,
,
(. 1),
obligotio, obligare,
obligari ,
{obligcitiones honorariae).
,
, ,
,
, .
,
de cuius,
.

,
, ,
.
,
, , ,
( 330).

'G. Segre XX .,
(
. ). ,
,
obligatio
,
, obligatio honoraria
.
214

 II.

193.
ius civile obligatio,
obligationes. ,

,
,
: contractus,
( ), maleficium
delictum, . . .
,
,

, ,
.

ius civile
, ,
(3.88)
: omnis enim obligatio vel ex contractu nascitur, vel ex maleficio
( ,
).
,
.
contractus
, (, 226),
, (
) ,
,
, ,
, .
, ,
, -/7', ,
.

,
(D. 44.7.1),
(Res cottidianae), .
215

 IV

, .
: Obligationes aut contractu nascuntur aut ex maleficio,
aut proprio quodam iure ex variis causarum figuris (
, ,
, ).
, ,

, ,
, contractu,
. , , ,
( 251), condictio,
( 230).
, ,

, variae
causarum figurae ,
quasi ex contractu.

, ,
delicta, ,
quasi ex delicto, ,
aut enim contractu sunt aut quasi ex contractu aut maleficio aut
quasi ex maleficio ( ,
).

 III.

194.

antiquo
( ,
, 76) ,
( 11), (nomina) , inter vivos,
mortis causa (legatum, 327).

(191), ,
, ,
,
.
( 206) ,
,
. ,
, ,
(
, , , ,
),
,
.
,
,
( 73) ,
, ,
,
, ,
( 79), condemnatio ()
. procurator in rem suam, ,
, ,
, .
,
,
. , ,
,
( ),
, .
, (
217

 IV

,
), ( 246),
,
, ,
.

, ,
(
utiles), , . . ius civile,
. ,
, (,
, ),
.
(denuntiatio) ,
,
,
.
, , -
( 6 ) utiles ,
pleno iure, .
195.
,
, ius civile
, ab origine,
hereditas ( 268) ,
()
().
, inter vivos
, ( 267).

 IV.

196.
,
,

.
,

, , ,
, ,
(),
.

, ,
.
197.
.
,
( ),
( 186189).
198. ,
,
, ,
, ,

. , ,
.
) Arrha () ,

-, , (arrha confirmatoria),
,
.

, ,
.
) Stipulatio poenae ( )
stipulatio ( 235) 219

 IV

.
facere ( 190).
,
, litis aestimatio
( 77), ,
, ab initio, ,
,
. ,
.
) Constitutum debiti proprii ( )
, ,
( , ),
.
,
, , constitutum
( 248).
) Ius iurandum ( )
, 25 ,
. ,
restitutio in integrum ( 26).
199. ,
: ,
, , adpromissio (
).
) Constitutum debiti alieni ( )
,
.
) Mandatum pecuniae credendae ( )
. ( 230),
. ,
( 246), ,
, , (
), ,

, (
).

fideiussio, .
) Adpromissio ()
, 220

III ( 199)

, stipulatio, , idem debitum.

Adpromissor in
duriorem causam , . .

, ,
.
adpromissio. , sponsio
fideipromissio,
(spondes? ?, fideipromittis!
?), verbis
( 234), , ,
. ,
,
.
ipso iure .

, . pro rata
,
, ,
, .
, fideiussio (fideiubesl ?),
adpromissio, ,

.
,
( 222),
,
, ,
.
,
.
beneficium divisionis ( )
() beneficium cedendarum actionum (
),
, ,
.
adpromissio fideiussio,
beneficium excussionis ( ),

, , . .

, .
221

 IV

200.
, , 46 . .,
, , ,
intercedere, .
,
intercessio,
,
, ,
. ,
( )
, .

 V.

201. .

,
.
:
,
, .
,
, ,
. ,
,
.
,
, , ipso
iure, , exceptionis ( ),
, ius civile, ius
praetorium.
,
, ius civile
,
,
, ,
( 72),
.
,
ius civile
,
-
. , ius civile
, , , , ,
,
exceptio ( 78).
ipso iure (. . iure civili),
( exceptionis).
( 6 ) , ius,
,
, ipso iure.
223

 IV

Exceptio
, ,
,
.
202. ipso iure
) Solutio ()
, ,
solutio ,
- ,
(solvere pecuniam).
solutio
( solvere, ), , ,
,
. ,
,
, ,
aes et libram, . .
{, 19, 191), iudicatum,
gestum () aes et libram, solutio per aes
et libram ( ).

( ), ,

:
) . ,
,
, (datio in solutum,
), , , , ipso
iure (
exceptionis).
) ,
. adiectus solutionis causa
(, ),
, ,
, adstipulator (,
),
,
, .
adiectus , 224

V ( 204)

, adstipulator ,
.
) in faciendo,
,
(, ,
).
.
) ,
,
.

solutio per aes et libram.
,

, . . ,
,
, (
, imaginaria solutio,
).
203. ) Acceptilatio
acceptilatio
, , solutio.
, ,
iudicatum, solutio per aes et libram,
ius civile ,
verbis ( 234), contraria verba
( ), , litteris (
, 239) contrariae litterae (
). ,
, , acceptilatio (
), ,
, ,
, {habesne acceptunf! habeo,
? ).

, acceptilatio, solutio per aes et libram,
, . .
, .
204. ) Contrarius consensus ( )
contrarius actus ( )
, -
225

 IV

, nudo consensu ( , 242), . .

,
(contrario consensu). , ,
, ,
.

, . .
(. , 245; , 246).
205. )

. , ,
ius civile, solutio per aes et libram
acceptilatio. , ,
ius praetorium, pactum de
petendo ( , 215).
206. )
(
) ,
, (idem
debitum). aliquid novi,
, ,
: qui bis in idem promittit amplius quam semel
tenetur ( , ).
aliquid novi ,
(delegatio), (expromissio),
.
.
, ,
,
,
{animus novandi, ).
, animus
; ,
, .
, ,
stipulatio ( 235).
207. ) Litis contestatio
, performulas ( 77), litis contestatio
, ,
, , 226

V (213)

( ), ,
litis contestatio,
.
208. )

,
( 216).
, ( 219).

concursus causarum ( ),
,
.
() , ,
(,
- ,
legatum per damnationem, 328),
aestimatio.
209. 3)

, , ,
.
, ,
( 279).
210. )

, ,
( 195, 268).
211. ) Capitis deminutio

.
inter vivos capitis deminutio minima .
267.
212. ) Dies ad quem ()
. 56.
213. )
-
,
( 73).
227

 IV

214. )
ius civile,

. ,

(argentarii) deductione, . .
, , ,
.
bonorum emptor( 77),
, ,
. ,
fidei iudicia ( 79),
, eadern causa, . .
.

ipso iure
.
,
, . . ,
, (certum an et quantum debeatur).
.
,
. ,
( 231), ( 232), ( 66),
( 256), .
( 225).
215. exceptionis
pactum de petendo,
,
, , . .
, . , ,
pactum ius civile ( 248),

, .
exceptio pacti conventi ( ),
, ( 201), ,
.
,
,
exceptio pacti (dilatoria, 78)
. , 228

V (215)

, ,
litis contestatio,
( 77) , ,
1.

' , exceptio pacti ,

his civile:
litis contestatio, ,
.
9-5336

229

 VI.

216.

,
.
, ,
ipso iure ( 208).
vis maior ( ) casus fortuitus
( ), ,
, ,
,
.
(),
, vis maior
.
,
,
, (,
, ),
.
217.

, , .
,
.
( 71), , ,
culpa, (
: culpa levis lata, in abstracto in concreto, 71).

, ,
, ,
( culpa in eligendo), ,
( culpa in vigilando).
stricti iuris,
intentio condemnatio ( 79),
: ,
; certa res
facere, quanti res est, . . aestimatio
230

VI (219)

, ,
litis contestatio ( 77). bonaefidei, ,
,
(id
quod interest, ).
(ius iurandum in litem, 77).
,
actiones bonae fidei,
,
.
218.

fraus creditorum ( ),
, ,

.
interdictum fraudatorium,
(),
, , , ,
, xestitutio in integrum, ,
, curator ( 77)
, venditio,

. , , ,
actio in factum, .

. ,
(eventus damni),
{consilium fraudis) ,
( 11), ,
(scientiafraudis).
,
(22.1.33.4) Pauliana,
.
219. ()
,
;
.
,
, ,
9*

231

 IV

(interpellatio, ),
:
,
(dies
interpellat pro homine, ).
:
) perpetuatio obligationis ( ),
,
,
,
. ,

( 208);
) ( iudicia bonae fidei)
(usurae moratoriae, ) ,
.

. perpetuatio obligationis
, , ,
,
. usurae moratoriae,
, iudicia bonae fidei.
( solvendi)
( accipiendi),
( ) .

. ,
( 223) , ,
, (,
- ), ,
, ,
(genus nonperit, , 223). ,

pecunia, , (in aede sacra)
,
.

 VII.

220.
, ,
,

. ,
.
221.
)
,
.
filius familias , ,
,
, ,

. -
pater familias
pater ( caput sequitur,
, 79),
, .
, ,
.
222. )

. , ,
, .
,
, .
,

. ,
, . . ,
, , perpartes,
,
, . ,
, ,
233

 IV

,
.
.
,
( 284).
,
(
)
(solidum) ,
, , ,
.
, ,
, ,
.
:
.

,
. ,
,
. , ,
(eligere) ,
,
. : -
, ,
.

,
, ,
.

, ( 255),
,
.
stipulatio ( 235),
, legatum per damnationem ( 328)
,
,

.
,
, ,
234

VII ( 223)

,

. ,
, (,
210; capitis deminutio, 211; pactum de petendo in personam, 215
. .), .
,
, litis contestatio, ,
,
( 207),
,
, , .
, litis contestatio ( 77),
, , , , ,
,
,
.

litis contestatio,
,

,
, , litis contestatio
.
,

.
,
, ,

{beneficium
cedendarum actionum, divisionis, excussionis, 199)
, ,
.
223. ,
)

( 190). , , ,
, (species, 235

 IV

, ), ,
genus, , (
, , -, -
. .). .
,
: ,
, ,
Kgenus. ,
, ,
optimum (
), , pessimum
(), media qualitas (
).

( 208). ,
genus perit ( , 40)

. , ,
genus, , genus, ,
( , ).
224. )
. , ,

(, centum aut servum, ),
,
,
(utraque res ad obligationem ponitur, ad solutionem,
,
). ,
, ,
.
(
), . ,
litis contestatio, (
, )
(ius variandi).

, .
.
,
, ,
236

VII ( 225)

, aestimatio
.
, :
) , -
, ,
.
, ,
, ;
, ( 208, 216).
,
( ,
) actio doli,
;
) , ,
,
, ,
.

, ,
,
. , , ,
. in
facultate solutionis ( )
.
225. , .

,
actio in personam ( 79).
^
, , , -
,
vinculum iuris, ,
civilis obligatio. natura debitum, . .
.
, obligatio
civilis obligatio naturalis
, ius civile, ,
vinculiim iuris, ,
1
ius praetorium, ius gentium .
'. 192.

237

 IV

,
vinculum iuris
,
. ,

(. . )
(condictio indebiti, 251).
(
soluti retentio, ).

:
(fideiussio, 198),
( 214) ,
( 206).

,
alieno iuri subiecti ( in potestate, in manu, in mancipio)
dominus pater
, ,
paterfamilias,
. , filiifamilias ,

civiles, filti familias
, sui iuris.
,

, ,
,
.
: , auctoritas
( 26); ,
; ,
, filius familias (S. . Macedonianus, 230); ,
( 213); ,
( 248), . .

 II.

VIII.
,
226. contractus
contrahere, contractus (
)
,
, ,
, ,
, ,
, ,
contractus. ,
,
.
,
, ius
gentium,
( 242), ,

, , ,
.
. ( ius
civile) ,
.
stipulatio, verbis ( 235)
, obligatio, ,
(nisi habeat consensum, nulla est,
D. 2.14.1.3).
, contrahere, contractus
, ,
() ,
( ),
,
, ,
, (, ,
251).

contractus
.
239

 IV

227.
, ,
, ,
(
),
. ,
( ,
, 51), ,
, , ( 60),
( 52), ( 53), ( 54) ,
( 59), ( 69),
( 58).
ius civile ,
, ,

( ) ,
,
( 58). alteri
stipulari potcst ( )
,
,
, ,
.
,
(Cod.
8.38.3 .).

stipulatio (
legatum) post mortem -
. stipulatio
,
generaliter placuit ab heredis persona obligationem incipere
posse ( ,
) ( Inst. 3.158).
, ,

(,
stipulatio moriar morieris,
. . ),
.
,
,
240

VIII ( 227)

,
.
, ,
, , ,
, .
( 51):
) ;
) ;
) ;
) stricti iuris bonae fidei, ,
( 79);
) iuris civilis iuris gentium, ,
.

.
,
, :
-
( latere, );

( utroque latere, )
, .
.

, . . ,
. ,
,
(, , 230), ,
(, -
, 243), ,
,
(
exceptio adimpleti contractus,
). auvaAArxYUa, ,
(,
),
, (ultro
citroque, ).
, , ,
, 241

 IV

, ,

, (,
: . , 231;
, 232; , 246)
(actio contraria).
, , ,
,
. (In t. 3.89) , aut... re contrahitur obligatio,
aut verbis, aut litteris, aut consensu (...
, , , ),
,

(),
(verbis),
(litteris)
(consensu). :
, , . ,
( 247, 248),
.
228.
, ,

, res
. ,
datio, .
229. ) Fiducia
(
mancipatio, 148, in iure cessio, 149)
(fiducia , )
(fiducia creditore,
) (pactum fiduciae),

, . , ,
actio fiduciae, ( 18),
actio fiduciae contraria,
.
,
.
242

VIII (231)

230. )
( 227),
(
40) ,
(tantundem).
actio certae creditae pecuniae,
, condictio certae rei .
(triticum) condictio triticaria. , condictio
stricti iuris,
intentio condemnatio ( 40),
, ,
, .
.
, {stipulatio usurarum),
.

,
XII -
.
(fenus nauticum,
, pecunia traiecticia, ),


.

filiifamilias (,
,
sui iuris, 225)
, ,
(S. . Macedonianum,
,

).
231. ) ()
(),
. , naturalispossessio
( 164). ,
( 244).
243

 IV

, actio depositi in factum,
actio in ius bonaefidei.
actio depositi directa, ( 18),
, actio contraria,
,
.

, (furtum usus, 256).
,
, dolus ( culpa
lata).
:
) , , ,

,
in duplum
, ,
, ,
;
) . ,
,
(),
- , ,
, (,
)
. , , possessio
ad interdicta ( 167);
) . , ,
,
( ) tantundem (,
). , ,
. .
232. )
( 41)
,

. (
), ,
naturalis possessio ( 164),
, tantundem.
.
244

VIII ( 235)

,
(, , )
, culpa levis:
,
, .
.
, ius civile,
actio in factum,
bonae fidei, actio
commodati, actio contraria
,
.
233. )
-
-,
,
( 186).
, -
( ),
actio pigneraticia in personam, actio
contraria. -
ad interdicta ( 167).
234.
,
certa et sollemnia verba. ad
substantiam ( 63).
235. ) Stipulatio
(
),
. , stipulatio
, , , stricti iuris
( 227). , stipulator
(. . ) , ,
promissor (. . ). ,
, dare () facere
() certum () incertum ()
( 190).
, .
stipulatio,
.
245

 IV

:
, , unitas actus (
),
.
stipulatio actio stipulatu,
,
stricti iuris ( 79). ,
exceptio doli ( 67),
.
,
(sponsio), spondere
(spondes? spondeo).
{dabisl dabo; promittis!
promitto),
(doseisl doso; poieseis? poieso).
(stipulatio iuris gentium).

, - , ,

, ,
. ,

(, condictio , 230) ,
(actio ex stipulatu), ,
( 206),
(adpromissio, 198),
, (stipulatio
Aquiliana).
,
.
,
, ,
(stipulationes praetoriae,
cautiones, 80), ,
, (, cautio damni infecti,
160). (iudiciales, )

(, cautio iudicatum solvi, 73).

:

(instrumentum),
246

VIII ( 236)

.
,
verba. instrumentum
verba : ,

,
,
.

,
.
, , verba
, ,
. ( Sent. 5.7.2)
, verba ,
.
verba,
( 6 )
: 472 .
, stipulatio ,
, {quibuscumque
verbis, ).
, ,
.
stipulatio
(
,
). ,
, quale () quantum (),
.

,
.
236. ) Dotis dictio
( 113),
, ,
.
stipulatio , ,
, ,
, doti tibi erunt ( ).
.
247

 IV

Dotis dictio { potuero, . .

),
, .
237. ) Promissio iurata liberti
( 89), dominus
, .
,
,
,
.
, iteratio ( , dotis dictio,
, stipulatio -
) .
238. ) Vadimonium praes ()
,
. ,
: vas esl
sum ( ? ).
(vadimoniutn in iudicio sisti, 77),
( ) ,
{praedes litis et vindiciarum,
79).
239.
,
, ad substantiam.
240. ) Nomen transscripticium
,
,
. ,
pater familias - (codex accepti et
expensi).
:
) transscriptio in personam. Pater familias,
, , ( ,
, trans-scriptio),
acceptum, , ,
, expensum,
.
248

VIH ( 242)

( , , , -
. .) (
, 206), (litteris),

;
) transscriptio persona in personam. Pater familias
acceptum, , , , expensum,
. , (
, ),
(litteris) ,
. (, )
transscriptio .
, ,

ius civile.
241. )
, .
, , ,
, ,
,
.
,
, . .
( 51).
, ,
stipulatio, instrumentum ( 235).
242.

,
, ,
. , ,
,
,
datio rei ( ), verba (
), ( ),

.
iusgentium,
, ,
249

 IV

,
. ,
,
,
ius civile.
243. ) -
stipulatio , ius civile,
- , ius gentium,
,
. Emptio-venditio
( 227), (venditor)
() (pretium),
(emptor) .
.
-
( 36), , (
, ).
emptio rei speratae ( ): -
, ,
,
.
emptio spei ( ),
,
,
,
.
, ,
, ,
,
.
-, permutatio (, 247).
,
. , (
, ) , iustum,

ultra dimidium, . .
.
, -,
- , . .

, , ,
250

VIII ( 243)

,
. ,
.
, -
, , ,
stipulatio.
(vacuam possessionem tradere,
)
{habere licere).
,
{naturale negotii, 53) ( 148),
, ,
,
.
: actio redhibitoria (
), , actio quanti minoris (
),
.
.
, -,
,
: actio venditi actio empti
. bonaefidei ( 79),
ius gentium. ,
exceptio ( 78) ,
fides,
,
.
:
) in diem addictio ( ),

;
) lex commissoria ( ),
,
;
) pactum displicentiae () ,
, ;
) pactum de retroemendo (),

;
) pactum de retrovendendo ( ),
.
251

 IV

244. ) Locatio-conductio
,
, locatio-conductio
,
.
,
locatio-conductio rei, locatio-conductio operarum, locatio-conductio
operis.
Locatio-conductio rei () ,
(locator, )


(merces), {conductor, )
.
,
, (
) (
, ).

,

.
, naturalis possessio ( 164),
, ,

dolus, culpa
lataw levis{7\).

fidei: actio locati actio conducti.
,

, .
locatio-conductio operarum ( )
,

.
locatio-conductio operis () ()
,
{opus;
, ), (
) , opus
252

VIII ( 245)

.
, .
opus (,
) ,
( , ,
, ,
).
Locatio-conductio operis ,
, opus ,
(, ).
Conductor operis dolus, culpa , ,
, locator,
custodia.
,
. -
,
,
.
(lex Rhodia de iactu).
245. )
, (socii)
,
.
, (),
,
(), ,
.
:
) societas omnium bonorum ( ),
.
;
) societas alicuius negotiationis ( -
), (
, );
) societas quaestus lucri compendii (
), ,
(51);
) societas unius rei,
.
, -
253

 IV

, . , ius civile
( alteri stipularipotest, 58),
,
, ,

, .
,
, actio
pro socio ( ).

.
, (
) ad libitum
. ,
, (
).
, actio pro socio,
bonae fidei ( 79), ( 18).
, ,
, ,
, , . .
culpa levis (71)

.
, intuitus personae,
, ( 268).

.
,
.
capitis deminutio (. . expersonis,
) voluntate:
contrarius consensus,
( 242),
(renuntiatio), , ,
, , , ,
.
affectio societatis, . .
, ,
(. affectio maritalis , 106).
, rebus, . .
, , 254

VIII ( 247)

,
(, bonorum venditio, 77).
246. )
, (mandator, )
(mandatarius, ), ,
- .
:
( 244).

( gratia),
( et tua gratia), ( et aliena
gratia), (tua et aliena gratia), ,
(aliena gratia),
,
( 250) (
199). , ,
, (tua gratia).

, culpa levis ( 77).
, , actio
mandati directa, bonaefidei ( 79), (
18). , ,
, ,
actio mandati contraria, .
( 227).
, ,
, ,
.
,
,
,
.
,
,
. ,
intuitus personae ( 268).
247.
ius gentium
,

, 255

 IV

(nova negotio),
.
, ,
, , ius civile
condictio, ,
, ,
. ,
dare, ,
facere, , de
dolo. , ,
,
, . , ,
,

(, -, 243),
, actiones
infactum ( 79). , , ,
()
actio civilis, praescriptio,
(actio praescriptis verbis).

,
, ,
,
,
.

,
( 226),
, ,
,
. ,
, condictio causa data causa secuta (,
, ) ,
, ,
actio civilis in factum, actio praescriptis verbis. ,
ius poenitendi ( ) ,
,
, .
Nova negotia
: do ut des; do ut facias; facio ut des;facio utfacias (, ;
, ; , ; ,
256

VIII ( 248)

), (dare /)
. :
) Permutatio ().
, . -
, ( 243),
,
(consensu), ().
) Aestimatum (). ,
,
( ),
,
.
) Precarium ().
{precibus, ) ad nutum,
, ( ),
, .
adinterdicta ( animuspossidendi, 166).
, ,
interdictum de precario.
.
) Transactio. ,
,
(aliquid datum aliquid retentum, , - ),

.
transactio
, . ,

stipulatio Aquiliana ( 235)
, stipulatio, acceptilatio ( 203).
,
, ,
transactio, actio praescriptis verbis,

.
248.
,
, (pactio,
pactum conventum )
. ,
contractus , , verbis
litteris
257

 IV

(-, locatio-conductio . .),

.

: nudum pactum parit obligationem (
).
,
,
, ,
.
,
, , (
exceptio, 75) , ,
(,
, . .) .
,

(, pactum de petendo, 215).

, :
) Pacta adiecta,
fidei,
(, lex commissoria, 243).
,
fidei iudicia ( 79),
fidei,
( continenti), ( intervallo).
) Pacta praetoria, (in
factum) . :
1. Pecunia constituta, constitutum debiti propri constitutum
debiti alieni ( 198, 199). ,
constituo. de pecunia
constituta.
2. Recepta. receptum argentarii,
, , (7
recipio),
. constitutum debiti alieni.
receptum : receptum nautarum, cauponum,
stabulariorum (
, ,
) receptum arbitrii,
arbiter compromisso ,
(. , ).
) Pacta legitima, . : pactum donationis,
258

VIII (250)

stipulatio, compromissum,

,
( ).
249. .

( 193), contractus
variis
causarum figuris ( ) ,
, ,
.
, ,
.
.
250. )
, , ( 246),
(negotiorum gestio),
dominus negotii ,
,
,
bonaefidei ( 79).

.
,
.
, . .
dominus.
, ,
. ,
prohibitio domini ( ). -

(ratihabitio, 69) dominus,
{ratihabitio mandato
comparatur).
.
dominus,
;
culpa levis ( 71), .
Dominus ,
, , 259

 IV

. dominus negotii
octio negotiorum gestorum
directa, dominus actio contraria.
Actio negotiorum gestorum, utilis ( 79)
, . ,
(. . )
aliena iactura locupletari potesi (
)
. ,
actio negotiorum gestorum ,
,
,
, ,
.
251. )
,
,
, , ,
,
. , solvens (
), , accipiens (
).
, ,
, .
, . . , .
, , ( 230),
, condictio, condictio
indebiti ( ). ,
, ,
,
(causa) , , (condictio
sine causa, . . , ob turpem causam, . .
. .)
, ,
ius civile ius praetorium, naturaliter (
): soluti retentio ( 225).
252. ) ()
(legatum per damnationem legatum sinendi
modo) dare, facere pati,
. 327 .
260

VIII ( 254)

253. )
communio incidens, . . ,
, ( 144),
,
actio communi dividundo (
138).
254. ) Pollicitatio votum
Pollicitatio ,
.

municipia ,
civitas,
- .
cognitio extra ordinem,
opus , pollicitatio ob
honorem, . . ,
.
Votum ,
fas ( ).
paterfamilias,
,
cognitio extra ordinem.

10 - 5336

 IX.
,
255. ().
,
( 70), ,

, ,
, ,
, actio poenalis ( 79).''
,
, , , ius civile
delicta: furtum, rapina, damnum iniuria datum iniuria (,
, ,
).
, ,
,
:
) actio legis Laetoriae ( 26);
) actio rationibus distrahendis ( 128);
) actio de pauperie ( , 258).
,

:
)
, ,
delicto
( 222): , ,
, ;
) reipersecutoria ( 79):
,
, , ;
) , vindictam
spirantes ( 73) ;
) ( 79, 221).
256. )
contrectatio reifraudulosa lucrifaciendi
gratia vel ipsius rei vel etiam usus eius possessionisve (
,
) (D. 47.2.1.3).
contrectatio,
, , 262

IX ( 256)

. loco movere,
, ,
, , ,
(, , 231)'.
, ,
furtum rei furtum usus (
) furlumpossessionis, ,
( 164)2.
, ,
, ius in re aliena (
, -, 186).
,
, .
,
, ,
. Animus lucri faciendi ( ),
, , ,
.
.
furtum^manifestum (. . , ,
), XII
. ,
addictus ( 19) , , .
,
,
. nudus, licio cinctus,
lancem tenens, . . ,
, , ,
- ,
3
, .
1
, contrectare ,
.
, , ( lucrifaciendi
gratia)
.
2
Furtum possessionis
, . . (sua res),
. . 186.
3
, ,
: ,
, .

 IV

I )

manjfestum, XII
,
(duplum) .
furtum
conceptum furtum obtatiifi, ^&6,' ,
Jnpjurn; 3<xfurtum conceptum
,
; ,
, / oblatum.
, ,

. ,
, furtum obligatio,
.

, . 3afurtum manifestum ,
lance licioque (
furtum prohibitum, ,
),
quadmplum, furtum conceptum oblatum triplum, furtum
manifestum duplum.
, , , actio furti,
( 18);
, , ,
{^ ).
' condictm fuMva, f. ! ,
aeshmcuio ( reipersecutoria, 79),
, ,
rei.vindicatio -
. Actio cbndictio ,
: ,
.
257. )
,
, , contrectatio invito domino
( ), ,
.
Kfurtum, manifestum manifestum
( 256), .
( I . . .)
, 264

IX ( 258)

, actiofurti
, actio vi bonorum raptorum, ,
(ab hominibus armatis coactisve).


. actio vi bonorum raptorum
,
.
,
,
, ,
ius civile.
258. )

, ius civile (XII )
,
, : actio de pauperie
, ; actio de pastu pecoris
, ; actio
de arboribus succisis . .
damnum iniuria datum
lex Aquilia de damno (,
. 286 . .), ,
,
( , ): )
, ,
,
; ) ,
frangere, rumpere (, , )
,
30 .
actio legis Aquiliae ( poenalis,
mixta, 79; in duplum adversus infitiantem, . .
, 77) ,
: ) iniuria, . .
; ) dolus culpa ( 71),
, , ,
, culpa in faciendo, . .
,
(7 lege Aquilia et levissima culpa venit,
, D. 9.2.44); )
265

 IV

,
(corpore corpori); ) .
, actio legis Aquiliae

.
,
, utiles in
factum, , lex Aquilia (ad
exemplum legis Aquiliae),
(,
. .) , (,
) corpori, . .
( , ).
lexAquilia
.
,
(),
,
,
( ),
, (. 2043
).
259. ) Iniuria ()
XII iniuria,
,
: ) os fractum (),
300 150 ,
; ) iniuria (
, ),
25 ; ) membrum ruptum (),
,
(ni pacit, talio
esto, ,
) (Tab. VII 2).

,
: ,
, ,
.
actio iniuriarum, actio iniuriarum aestimatoria,
, 266

IX ( 260)

(actio in bonum et aequum concepta, 79)

inhiria (
, \ alieni iuris),
(atrox).

. ,
lex Cornelia de iniuriis 81 . . . iniuria,
XII ,
, . ,
iniuria ,
,
.
Actio iniuriarum, , ,
( 18),
, ,
(.. ),
vindictam spirans ( 73).
260.

, delicta
. (
, ,
):
) metus, ( 66).
(actio metus), , ( quadruplum
1
, in simplum ), arbitraria , , .
, ,
(actio in rem scripta).
( iiquod ad eum pervenit);
) dolus malus, ( 67). (actio de
dolo), , ( 18),
, arbitraria, , .
,
(actio subsidiaria,
);
) servus corruptus ( ). ,
, in duplum, . .
1

,
(. 77 II).

267

 IV

.
261. quasi ex delicto


. .
, ,
,
,
, ( 71).
, ,
.
() ,
, ( 193);
, obligationes quasi ex delicto
, ,
,
,
variis causarum figuris.
, (Inst. 4.5)
quasi ex delicto, :
) Iudex qui litem suam fecit (,
). ,

; in bonum et aequum concepta
( 79).
) Effusum et deiectum ( ). ,
-
, , ,
in duplum. ,
( 79) 50
(50 000 ). ,
(
habitator, , ,
)
.
) Positum etsuspensum ( ).

, -
. , 10 .

. .
268

IX (261)

) Actiofurti adversus nautas, caupones, stabularios.

, ,
, .
, receptum,
( 248),
( 256).

 V.

I.
inter vivos
262.
(donatio)
,
(), ,
.

( , ,
, , )
, .
,
. ,
,


.
(animus donandi)
.
263.

, ,
, .
-
.
lex Cincia de donis et muneribus (
) 204 . . ., ,
(ultra modum), ,
personae exceptae (,
),
( , ,
. .), , (
, ). , lex Cincia,
( 59) ,

, exceptio legis Cinciae, 270

 inter vivos

I ( 264)

,
.
, morte Cincia removetur,
.
lex Cincia ,

, , , ,
,
, .
,
(,
, )
,
,
.
sine manu
:
,
familia ,
.


,
contractus. ( 500 )
ad substantiam ,
. : ,
,
, stipulatio ,
, .
264.

, .
, sub modo ( 57)
modus. , in potestate,
ius civile ( 105),
,
.
, ad libitum, ,


.
271

,
,
.

 .
mortis causa
265.
,
,
(, . .),
, .
donatio mortis
causa,
, :

( , 55),
,
, (
).
, , ,
,
, condictio.
, donatio mortis causa ( 327),
,
, ,
(lex Falcidia,'
333), incapacitas (),
leges caducariae ( , 298).

, ,
( 316), ad libitum
.

 VI.

I.

I.
inter vivos
266. inter vivos

, - ,
()
(), successio
in universum ius, successio in ius
in locum ( ),
(hereditas), ( 11).

, ,
adrogatio ( 121) conventio in
( 109),
venditio ( 77).
,
, ,
, , ,
adrogatio.
267. inter vivos
inter vivos (
, adrogatio, pater familias ,
in , emptor)
,
(, ), ,
. ,
successio inter vivos,
successio in ius.
, , :
successio in ius,
,
successio inter vivos, ,
familia. , pater
274

 inter vivos

1 ( 267)

familias , ,
( 105)
,

, , alieni iuris,
(211).

, ,
,
. ,
capitis deminutio minima (adrogatio conventio in manum)
rescissa capitis deminutione
(. . , capitis deminutio ),
peculio, pater
familias.

 II.

268. hereditas
, , ,
, ,
, ,
.
:
,
.
(mortis causa)
, , ,
() ,
,
, .

( de cuius hereditate agitur, , '
, de cuius), ,
(, ).
,
. , ,
,
vindictam spirantes, ( 255),
( 246), ( 245),
, ( 175).
hereditas,
, ,
( ,
). sacrafamiliaria (. .
) ius sepulchri ( 37).
269. hereditas

:
) de cuius (hereditas viventis datur,
);
) de cuius ;
) ,
.
276

II ( 269)

,
:
1.
, delatio ()1.
2. , ,
, aditio. ,
, heredes sui necessarii (
, 273), ipso iure, . .
, delatio.

delatio hereditatis (
),
. , . ,
.

277

 III.

270.
(delatio)
.

:
) testamento ( ).
,
( 306).
) ab intestato ( ).

,
.
, ,
lex ( XII ),
, . . ,
.

. ,
(. . ,

), ,
, , ,
,
.
,
.
, , ,
,
,
, ,
de cuius. , ,
,
,
.
,
.
278

III (271)

271.


, testamento ab intestato,
.
,
1,
,

.
,
ab intestato,
de cuius.
(
) .
, ,
ius civile
( parte testatus pro parte intestatus decedere
potest, :
,
). ,
ab intestato.
, ,
, ,
(,
),
ab intestato, , ,
.
, ,
(naturalis
pugna, ),
( 324 .).
1
Pietro Bonfante ,
XIX-XX ., .

() ,
.
,

.

279

 VI

272.
,
, , ,
,
, , ,
,
, . , ,
,
, , ,

( 243).

, ,
. in iure cessio
hereditatis, in iure
cessio ( 77), ,
, , ,
, ,
de cuius. in iure cessio
, ab intestato
voluntarius (, 273) .
,
,
intuitus personae, . ab intestato
,
,
(semel heres, semper heres,
, ). , ab
intestato, heres necessarius, ,
ipso iure de cuius,
,
heres voluntarius, (semel heres...).
in iure cessio hereditatis,
,
,
, , .
, in iure cessio hereditatis
ius civile
successio graduum ( , 318), . .
adgnatus .

. 280

III ( 272)

,
,
,
1.


.

,
, ,
(spatium deliberandi),
.
,
, ( ,
) .
.

281

 IV.

273. ipso iure aditio
,
: necessarii () , extranei
() voluntarii () .
Necessarii filius familias, potestate
pater (heres suus et necessarius), ,
, (heres necessarius).
ipso iure ,
, ,
.
,

de cuius (ultra vires hereditarias, ,
279),
, ,
venditio bonorum ( 77) infamia .
,
:
) (suus) facultas abstinendi,
, ,
,
,
. Venditio bonorum ,
. facultas
, heres suus
(immixtio),
25 ( ,
immixtio, facultas abstinendi
restitutio in integrum);
) (necessarius) beneficium separationis, ,
,
, ,
. bonorum venditio
.
{extranei) voluntarii
,
(aditio).
282

IV ( 275)

274. aditio
aditio ,
,
, , ,
, ,
,
.
filius familias ,
pater dominus, ,
.
Aditio , -
.
, , ,
,
. ,

(, ),

, spatium deliberandi, 100 ,
.
275.

:
) Cretio. (adeo cernoque,
). , ,

, .
( 49), cretio vulgaris (
), , cretio continua
().
,
, cretio,
( cretio perfecta,
). , ,
cretio,
. Cretio, , .
) Pro herede gestio ( ).
( 52) ,

.
283

 VI

pro herede gestio

, (
nuda voluntate, ). cretio

pro herede gestio, ,
.
276.
,
, ,
,
. ,
restitutio in integrum,
25 .
(, 52),
, cretio perfecta
( 275) spatium deliberandi ( 274),
.

 V.

277.

(hereditas iacet).
(res nullius),
,
, res nullius
( 140). ,
,
, (crimen
expilatae hereditatis, ).
,
, , -
, (
, ),
.

, ,
,
de cuius,

.
278. Usucapio pro herede
( )
, ,
, . , ,
usucapio pro herede.
hereditas
( 153) ,
- ,
, ( hereditas
cetera res, fundi, 153),
,
, , ,
.
, ,
,
(sacra).
285

 VI

usucapio
, , improba et lucrativa (
), ,

: iusta causa possidendi bona fides.
,
, ,
,
,
. ,
.
,

, .

 VI.

279.
successio in locum defuncti
( 11) ,
de cuius
, ,
.
-,
de cuius ,

(, 190; , 170 .).
-, ,
de cuius, ,
, (ultra vires hereditarias),
. . .
,
, ,

.

,
de cuius, ,

, , , ,
.

, , ,
, , , ,
, .
,
,

, ,
,
( 281).
280.
Heredes sui necessarii,
, ( 273) , 287

 VI

.
,
.
,
,
, ,
.
:
) pactum ut minus solvatur (
), de cuius ,
,
, .
,
, ,
, 100% ,
exceptio pacti conventi.
exceptionis ( 215);
) aditio mandato creditorum,
, de cuius ,
, , ,
, .
() 100% ,
(),
actio mandati contraria,
,
( 246).
,
. , exceptio
, ,
.
beneficium
inventarii ( ), -
, ,
, . ,
de cuius
, . . ,
, ,
30

60 . ,
,
.
288

VI (281)

281.
, de
cuius, ,
, satisdatio suspecti heredis (
). Heres suspectus
, . . ,
ifacultates)
.
satisdatio (cautio, 80),
.

separatio , ,
, .

: , (),
(),
, de cuius,
,
, .
- , -,
, .
, , ,
,
.

( 327), , ,
, - .

 VII.

282. hereditatis petitio

( 279) , de cuius,
,
.
,
, ,
,
,
, hereditatis petitio, , ,
(, ,
) ,
.
, hereditatis petitio ,
,
,
.
actio in rem ( 79),
rei vindicatiQ, (
legis actio sacramento /ormula petitoria).

, ,
, ,
(possessor pro herede, )
(possessor pro possessore:
possideo quia possideo, :
, ). ,
(qui
dolo rnalo desiit possidere) , ,
, (qui litise
optulit).
hereditatis petitio
II . . . (S. . Iuventianum),

,
,
fructus.
hereditatis petitio
,
290

VII ( 283)

(,
, ). ,
bonaefidei.
actio in rem, actio mixta
( 79), tam in rem quam in personam, , .
283. Hereditatis petitio utilis

, utilis ( 79),
.
, , ,
( 336),
, ,
,
,
.

 VIII.

284.
, de
cuius, ,
( 138).
,

concursu partesfiunt (
)
, ,
.
de cuius ( ,
, ,
, ).
,
,
. , XII ,
ipso iure
.
285. Consortium ercto cito

.
(olim, ,
) : , pater familias
, heredes sui, ab intestato ,
consortium ercto cito, . . societas
l
inseparabilis , consensu,
1
Ercto cito : cieo ,
, ercisco . societas,
,
- ,

societas re contracta (
). ,
, ; XII
(actio familiaz, erciscundae),
,
.

292

VIII ( 287)

( 245), , , ,
.
, (vel
unus)
. , unus
.
, , , unus, ,
,

, (prohibitio, 138)
, .
,
,
legis actio,
'.
286.

,
, , .
(pactum),
, ,
exceptio ( 248).
, , -
( 133),
.
287.
actio familiae erciscundae,

.
iudicium duplex, ,
,
,
, .
adiudicatio, ,

, ,
, , (1

( 75, 2) ,
legis actio per iudicis arbitrive postulationem.
'/, 11 - 5336

293

 VI

, . .) . bonaefidei tam in rem quam

in personam ( 79).

, ipso iure ( 284).
, ,
, .

 IX.

288.
( 284)
(ius adcrescendi), ,

, . ,
. ,
,

. ,

,
.
, ius adcrescendi
, (
, 138),
(semel heres,
semper heres, 272).
289.
ius adcrescendi,
, ,
.
,

(
, 309). ,
,
, coniunctio,
,
,
, .
, , coniuncti,
,
.
coniunctio : re et verbis,
coniuncti
; re tantum, ,
; , , verbis tantum,
, *

295

 VI

, . ,

, .
Lex lulia et Papia Poppaea,
(caduca, 298),
, ,
caduca, . , lex Iulia
, ,
,
,
, nominatim, ,
,
.

 X.
(collatio)
290.

(
),
.

: ius civile, collatio
( collatio bonorum collatio dotis), ,
,
collatio descendentium ().
291.
, ,
, paterfamilias
(contra tabulas, ,
sine tabulis, , 293), ,
, sui heredes, . .
, in potestate, ,
(collatio bonorum).
,
(sui) , , pater
familias ,
, sui.
,
, ,
.
collatio bonorum collatio
dotis, ,
, .

.
collatio dotis collatio
bonorum, , dos
profecticia, , ( 113),
(, sui
) ,
.
297

 VI

collatio
descendentium,
. (
, , ),

(,
. .), de cuius .
, , -
,
, , ,
.
, . .
,
, . .
.

 XI.
Bonorum possessio ( )
292.
Bonorum possessio, , ,
,
ius honorarium,
, ,
, ( 164)
, -
, ,
ius civile.
, , ,
(praetor heredes facere potest),
(
) : heres
possessor ( ).
,
. , ,
, heres, ,
,
(nitdum nomen heredis,
), , , possessor, heres,
heres.
, possessio
( ),
hereditas ius
civile.
,
ius civile ius honorarium (6 ): ,
,
.
293. possessio
possessio
edictalis,
, , possessio
decretalis, decretum ( 80)
, , causa
cognita ( ), .
299

 VI

, , heres, possessio sine re,

hereditatis petitio ( 282) ,
possessio ,
.
, possessio
, :
) possessio secundum tabulas ( ),
, tabulae testamenti (
), ,
, , tabulae
, ius civile ( 319).
possessio hereditas ex testamento;
) possessio sine tabulis ( ), ab intestato,
( , possessio
secundum tabulas, ) ,
,
( 319). possessio hereditas ab
intestato;
) possessio contra tabulas ( ),
,
, ,
( 324).
possessio ,
.
294.
Bonorum possessio adiuvandi iuris civilis gratia (
ius civile) hereditatis petitio ( 282).
, ,
(, ,
),
, .
, ,
,
possessio sine re.

,
, ,
(adiuvandi iuris civilis gratia),
,
heres (corrigendi iuris
300

Bonorum possessio ( )

XI ( 294)

civilis gratia, ius civile),

bonorum possessio sine re,
, ,
, bonorum possessio
, , , bonorum possessio
sine re - .
,
bonorum possessor exceptio doli generalis ( 67) heres,
hereditatis petitio. ,
heres, , ,
bonorum
possessor, ,
, .
, bonorum possessio ,
hereditas,
.

,

ius civile ius honorarium ( 6 ).

,
,
bonorum possessio.

11 - 5336

 II.

XII.

295.
,
,
testamentum, patrimonium ( 34) .
,
, ,
, , mortis causa
( 51), ,
.
(heres),
,
( successio in ius),
: ( 327),
( 89), ( 126), ( 334) . .
,
,
,
, .
296. Testamenti factio ()
,

testamenti factio. ,
, ,
testamenti factio.
, testamenti factio
,
cives.
(mancipatio, 301),
latini prisci coloniarii ( 100),
ius commercii, .
,
, ,
status familiae: alieni iuris
testamenti factio, 302

XII ( 297)

comitia, ( 300),
adgnati
.
, status, sui iuris
testamenti factio , intestabilis ( 18),
, ,
, ( 26
.), (
)
. , testamenti factio : ,
; furiosus; ; .
,
, ,
.
,
( 24).
sui iuris,
,
. ,
coemptio
fiduciaria ( , 131),
. coemptio
capitis deminutio -
. coemptionator
( 96), sui iuris,
, ,
tutor fiduciarius,
(301).
,
auctoritas ,
.
, testamenti
factio , , ,
.
, ius postliminii fictio legis
Corneliae ( 87). , bonorum possessio
secundum tabulas ( 293) testamenti
factio .
297. Testamenti factio ()

,

303

 VI

(, . .).
, status
libertatis: ,
, iussus,
, , .
,
,
. , favore libertatis,
, ,
.
, libertate, heres necessarius
( 273).
status civitatis,
( 99) peregrini.
,
,
( 24).
,
,
, . testamenti factio:
) personae incertae, . . ,
(,
);
) postumi, . . , .
,

(postumi sui).
postumus, ius civile
, testamenti factio,
personae incertae. ,
, , postumi sui, bonorum possessio secundum tabulas.
testamentifactio (31)
:
) (populus Romanus),
mortis causa
, ;
) municipia,
corpus incertum
{universi municipes,
). , municipia
( 334)
304

XII ( 298)

ab intestato
. bonorum possessio;
) collegia , municipia,
,
( 327);
) (piae causae)
,
(,
. .), .

, ,
.
testamenti factio
(
D. 28.5.50.1): ,
.
298. Capacitas ()
testamenti
factio, , ,
,
,
. capacitas {
possunt, mortis causa).

Iulia de maritandis ordinibus Papia Poppaea,

. :
) , , ,
, 100 (
);
) orbi, . . ( )
, ;
) pater solitarius ( )
.
,
, caduca, ,
,
,
, ,
{caducorum vindicatio).

305

 VI

caduca , ,
.
, caducum, ,
(caduca suo onere
fiunt).
caduca
,
.
299.

. testamentifactio,
, ;
capacitas, ,
;
, ereptum, (eripere,
auferre, ) .
ereptorium.
ab intestato,
, ( 279).
,
. ,

.
.
,
de cuius, ,
( ) ,
, ,
,
(S. . Silanianum),
, de cuius ,
,
, . .

,
.
300.
)

, civitas. 306

XII (301)

, (testamentum calatis comitiis)

, ,
. {testamentum inprocinctu)
, ,
, : ,
, , ,
. ,

. , .

, .
, ,
testamentum calatis comitiis adrogatio (121)
, ( , testamentum inprocinctu)
pater familias,
( ,
heredes sui, 318),
,
. ,
( , ,
) ,
testamentum adrogatio
heres,
sui.
301. )
,
,
, , (Inst. 2.103),
, mancipatio
familiae. mancipatio ( 148):
pater familias familia (
) (familiae emptor),
heredis loco, inter vivos ,
, , familia
, , .
, familia
heres, mancipatio
,
nuncupatio (. . ,
mancipatio; ab antiquo,
307

 VI

).
,
ius civile, testamentum per aes
er libram .
familiae emptor libripens , ,
, ,
mancipatio, .
, mancipatio, nuncupatio,
.
,
,
, , ,
, ,
(tabulae testamenti), linum, ,
(tabulae septem signis signatae),
mancipatio nuncupatio testamenti,
, , ,
tabulae. , ,
,
nuncupatio, tabulae
, .
, , tabulae
,
, bonorum possessio (
secundum tabulas, 293) ,
nuncupatio
.
tabulae septem signis signatae
,
, .
,
, , . .,
.
302. )
,

, , bonorum possessio
secundum tabulas, ,
.
,
( 6 ), ,
308

XII ( 305)

, ,
(-),
tabulae, ,
, , ,
.

, . .
.
303. )
, ,

.
.
.
,
. ,
. . ,
, , . . ,
.
.
testamentum
tripertitum (),
(ius civile,
).

,
{apud acta),
(principi oblatum).
304. )

; ,
( conditum); ,
{pestis tempore),
.
305. Testamentum militis ( )
mandata, , (
, ) , ,
309

 VI

(optimifidelissimique commilitones)
ius singulare ( 10),
,
(pagani). , quomodo
vellent, quomodo possent, , . .
, , ,
, , ,
.
, ,
, ,
, ,
,
, (,
, ,
272; heredis institutio, 306;
semel heres semper heres, 272;
sui , 323, . .).

, , ,
,
, ,
.
, testamentum militis
, ,
.
306.
) Institutio heredis
,
( 295), .
, caput et fundamentum totius testamenti (
) ,

, , .

(Titius heres esto, ,
Titium heredem esse iubeo, ,
).



. ,
310

XII ( 308)

,
, - (). ,
(, ),
, , heredis institutio
.
, , ,
, .
,
,
.
(demonstrationes)
(falsa demonstratio nocet),
, .
, ,
(, 317).
, ,
(exheredatio),
.
,
sui heredes (. . , in potestate),
( 323).
307. )
,
( 289),
( 284). , ,
() ,
(unciae).
, ,
;
,
.
308. ) Institutio excepta re certa re
,
(res excepta) , ,
(certa
res), ius civile ,

.
311

 VI

( 306), ()
,
, res certa
(detracta rei certae mentione),
.
,
. , ,
, actio familiae
erciscundae ( 287) ,
certa ,
, ,
certa re, .

, certa re
( 328).
309. ) {substitutio vulgaris)
,
,
(substitutus), ,

. , ,
. , . .
,
, . .

,
,
.
oratio Severi ,
,
, ,
.
, ,
, vulgaris, ,
,
.
310. ) (substitutio pupillaris)
,
in potestate, , ,
312

XII ( 312)

(. . ,
, 296),
, .
(
)
: pater
filius .

,
( 279) .

,
, ,
pater filius.
( secundae
tabulae, ) patria potestas,
pater familias
. ,

, , .
, furiosus ,
substitutio quasi pupillaris.
311. )
( 334)
, pater familias
(rogatio) ,
.

, , ,

,
,
,
.
312. )

,
.
( 327, 334).
313

 VI

313. 3) ()
,
, tutoris datio ( 126), manumissio ( 89),
legitimatio per rescriptum principis ( 120),
sedes materiae, . . .
314.
,
, ,
,
. ,
, ,
,

. ,
, , , ,
( 300303).
315.
, ,
, , ,
.
{nullius momenti, inutile)
, ab initio, ius civile
testamenti factio ( 296),
{testamentum iniustum, irritum, rite factum,
300 .), - ,
(, 308).

,
(testamentum ruptum, ) ,
.
testamentifactio ( 296) adgnatio
(), postumus ( 297),
( 323).

.
,
ius civile, ,
(querella inofficiosi testamenti,
, 325).
, , ,
314

XII ( 316)

,
, , - (falsa causa)
( 59) .
, ,
, possessio contra tabulas
( 293), .
, ,
, , ,
,
(testamentum destitutum, desertum,
, ).

( ).
, , , ,
,
( 306
).
316.
,
,
{usque ad supremum vitae exitum) .
civile, contrarius actus
( ),
, ,
in toto, ,
, ,
, .
,
, -
. ,
, ,
,
, ,
,
, , ( 332).
, ,
, ,
, ,
,
, .
315

 VI

,

,
,
contraria voluntas,
.
317.
,

,
,
, .
(codicilli, . . codices)
, ,
( 334).

,
.
,
, cognitio extra ordinem ( 81).
, codicilli testamentarii ab intestato, .
testamento confirmati (. .
) confirmati.
. , testamento confirmati,
,
, (,
. .),
. , ,
, .
{ confirmati ab intestato) .
,
testamenti factio ( 296),
: ,
.
, .

, . . , ,
,
316

XII ( 317)

.
, ,
.

, , , . , ,
, , ,
,
. ,
,
extra ordinem. ,
, ,
, , .

 XIII.

318. ab intestato XII
-
,
ab intestato de cuius.
, ,
, ( 122)
.
XII , ordines,
: sui, adgnati gentiles (). , suus
heres ( 273) adgnatus proximus,
gentiles.
Sui , in potestate, conventae
in manum ( 109). (Inst. 2.157), sui heredes
, ,
pater
,
'.
sui ,
de cuius, per stirpes ( ,
), per capita, . ,
1

quodammodo
domini ( )
. ,
,
( ,
. .), dominus,
domus .

(domestici heredes) continuatio dominii ( , ) , ,
,
. ,
, potestas
(ius) familia. personae
ius, :
persona sui /, personae alieni iuris.

318

XIII (319)

,
, de cuius ( 123).
, adgnati per capita:
'.
gentiles Bcexpatresfamilias,
gens, de cuius.
in legitimis hereditatibus
successio est (
), ,
,
,
, ordo,
.
sui
adgnati (
) (, 94).
319. possessio sine tabulis
cognatio ( 122)
( 103)

(. . )
. ,
possessio {sine
tabulis, 293). , ,
:
1) Unde liberi (. . eaparte edicti unde liberi
vocantur, ,
). , in potestate,
. ( 290).
2) Unde legitimi (). ,
XII . sui
, gentiles ,
adgnati.
'Per capita, , ,
, ,
(per stirpes)
,
. , , , ,
, .
, 321.

319

 VI

3) Unde cognati ().

, adgnati,
.
4) Unde vir et uxor ( ). cognati bonorum
possessio , sirte
( 9).
, bonorum possessio
, hereditas ius civile,
bonorum possessio sine re, ( 293).
(318)
()
(successio ordinum et
graduum).
,
, ,
bonorum possessio .
320.
,
( ) . ,
, .
, sine
,
, unde cognati, . .
adgnati.
S. . Tertullianum
hereditas sui, ,
adgnati.
( )
S. . Orphitianum, II . . .

, ius trium liberorum (
), Iulia et Papia ( 298 131),
cognati ( 123).
321.
ab intestato
,
Nov. 118 127.
, , , ,
:
320

XIII ( 322)

1) ( ).
(,
, . .), .
(,
, ),
, ,
de cuius ( perstirpes). ,
stirpes, ,

, , ,
,
,
.
, , ,

,
, ,
(1/2) ,
( 1/4 ) ,
.
2) ( )
. de cuius.
, ,
, ( ),
.
3) , (. .
), ;
.
4) , .
. successio ordinum et
graduum .
,
, ,
, .
,
,
, .
322. ,

,
, ,
de cuius, , , . ,
321

 VI

, de cuius
( ). , ,
,
.
,
,
.
323.
Ius civile
( , ,
, sui, 300),
,
adgnatio ( 122),
-
. , ius civile
sui ( ),
, . . ,
, (sui aut instituendi
sunt aut exheredandi, sui
).
sui:
, ,
ab intestato. in potestate
(inter ceteros,
); , ,
.
sui
, suus
, ,
.
postumi sui ( 297): ,
(testamentum ruptum, 315).
324. . Bonorum possessio contra tabulas
,
ius civile.
,
bonorum possessio,
contra tabulas ( 293).
ius civile, iuspraetorium
, , 322

( 325)

, ,
.
, ,
cognatus.
Bonorum possessio contra tabulas,
( 293), ,
( 94),
{Fabiana Calvisiana),
,
,
.
325.
Suus, ,
ius civile ( 323)
, .

, ,
civile ,
.
,
,
inofficiosum, . . officium pietatis,
,
.
querella inofficiosi testamenti,
,
centumviri.

color insaniae, ,
querella, ,
, .
, ,
.
querella (
) , sui,
. , ,
.
, ab
intestato.
querella ,
,
ius civile ,

323

 VI

, possessio
contra tabulas ( 324). , ,
,
,
,
( 271).
querella
, ,
querella, ab
intestato,
.
,
, querella inofficiosae donationis,
, querella inojficiosae dotis,
,
,
.
.
326.

, 18 115.
,
.
.
,

, .
, ,
. portio debita,
(
, ),
, (ad
supplendam legitimam).
.

 III.

XIY.

327.
( )
( 317)
, ,
, , ,
, .

. ,
- , ,

, de cuius,
, , ,
( 279).
,
,
( 11) ,
.
,
,
.
:
(), {a quo legatum est)
, .
,
(legatum optionis),
, , (legatum liberationis),
(legatum partitionis), .
,
.


,
( 333).
, .
325

 VI

328. Quattuor genera legatorum ( )

( 171, 190), ius civile
, ,
,
, :
) legatum per vindicationem ( ).
: do, lego (, ) , ,
(sumito, capito, ,
).
( ) ,
ipso iure
(vindicatio). ,
, ,
iure Quiritium , ,
, ,
;
) legatum per damnationem ( ).
: heres meus damnas esto dare ( ),
,
, .
,
actio testamento, . . actio in personam.
,
, , .
,
, aestimatio;
) legatum sinendi modo ( ).
: heres meus damnas esto sinere (
), ,
, dare
facere, pati, . . ,
,
;
) legatum per praeceptionem ( ).
, legatum per vindicationem, ,
, ,
(prae-capito).
: praecipito ( ).
, ,
, , ,
,
, 326

XIV ( 330)

. ,
,
:
,
. ,
,
, .
329. S. . Neronianum

,
: legatum per praeceptionem legatum
vindicationem, legatum sinendi modo legatumper damnationem.
, , , :
( vindicationem) ( damnationem).
ius
civile , , , ,
,
vindicationem,
, damnationem.
I . . . (S. . Neronianum), , vindicationem, ,
,
.
, , ,
,
,
,
.
( 6 ),
,
, ,
actio in rem actio in personam
.
, , ,

,
, ( 334).
330.
. (dies
cedens, ), ,
327

 VI

, , dies legati cedit (

),
,
, , .
(dies veniens, ),

, dies legati venit ( ),
, .
, , dies veniens,
, , ( 55).
,
cautio
legatorum servandorum causa ( ).

, .
missio in bona
{Antoniniana), .

.
,
( 328) coniuncti ( 289),
,
,
.
,

, .
331.
,
, heredis
institutio. , , , ( 306)
,
,
. ,
bonorum possessor, , , ab intestato.

,
. : ,
, . .
.
328

XIV ( 333)

regula Catoniam (
, II . . .),
, ,
,
.
332. (ademptio legati)
,

heredis institutio ( , ,
), ,
(ademptio legati).
ius civile, ademptio
verba contraria ,
, (, neque do,
lego). , ,

( 316), ( exceptio doli
generalis, 78)
ademptio, ,
,
(,
).
,
( 334).
translatio
legati ( ), ,
, .

nuda voluntate,
.
333.
XII
.

,
. ,
, ,
, ,
.
, , 329

 VI

;
, ,
, .
,
:
) (lex Furia testamentaria), II .
. ., ,
1000 , cognati .
,
,
1000 ;
) (lex Voconia), ,
, , .
,
,
, ;
) lex Falcidia, I . . .
, ,

{quarta Falcidia).
,
.
, ,
.
lex Falcidia (iuris publici, 10)
.

 XV.

334.
,
de cuius ,
- , -
, .
, {restituere)
,
:
.

, .
,
.
, ,
,
(rogo, mando, cupio ut... ; ; ,
...) .
, (
),
.

:
(fidei commissum).
,
, extra ordinem ( 81).
,
,
.
arbitrium arbitrium boni viri (
) . ,
ab intestato.
,
- , ,
mutata voluntas ( ).
335.

, - .
331

 VI

, ,

( peregrini, 101).
,
,
,
. ,
,
extra ordinem praetores fideicommissarii.
, ,
, ,
,
ius civile.

,
, ,
. ,
,
() ,
, ,
,
.



doli generalis ( 78),
,
. , ,
, .
,
,
( 334).
( 6 ). ,
,
cognitio extra ordinem,
,
,
.
, ,
332

XV ( 336)

, ,
(per omnia exaequata sunt legata fideicommissis).
336.
,
, ,
. ius civile
, (heres fiduciarius,
), ,
extra ordinem
,
,
. ,

.
I . . . (S. . Trebellianum)
( utiles) , .

(S. . Pegasianum), , ,
, ,
heres fiduciarius ,
,

{quarta Pegasiana), quarta Falcidia ( 333).
,
, ,
,
.
, de cuius,

.

,
, , .

, , ,
, ( 330).