KVV - Raport I - 18 Mars 2013

ZGJEDHJET PR KUVENDIN E SHQIPRIS
RAPORT I NDRMJETM
tar ja.
2 Shtator 2012 14 Mars 2013
23 QERSHOR 2013
[S
hq ip
Tiran, m 18 Mars 2013
co m]
I
Contact: Tel/fax:
+ 355 4 2245078; Mob. + 355(0)692469393; (0)682039297; E-mail: koalicioni2013@gmail.com; Website: www.zgjedhje.al;
Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I
Mbshtetur financiarisht nga:
Fondacioni Kombtar pr Demokraci SHBA National Endowment for Democracy (NED) - USA Mendimet dhe opinionet e shprehura n kt raport nuk pasqyrojn domosdoshmrisht edhe ato t donatorit!
[S
hq ip
tar ja.
Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
co m]
2
PRMBAJTJA faqe
II. Prmbledhje III. Konstatime A. Situata politike B. Kuadri ligjor
C. Konstituimi i Komisionit Qndror t Zgjedhjeve D. Administrimi i zgjedhjeve
D1. Komisioni Qndror i Zgjedhjeve
tar ja.
D2. Komisionet e Zonave t Administrimit Zgjedhor D3. Institucione t tjera q prfshihen n ndrtimin e infrastrukturs zgjedhore
E. Listat dhe identifikimi i zgjedhsve F. Fushata zgjedhore G. Media
hq ip
H. Pjesmarrja e grave K. Vzhguesit L. Ankesat dhe apelimet IV. Rekomandime
[S
SHTOJCA I. Letr e hapur, dat 18 Shtator 2012 40
II. Deklarat: Mbledhja sa m par e KQZ dhe dekretimi i dats s zgjedhjeve, t domosdoshme pr prmbushjen e standardeve t procesit t ardhshm zgjedhor 43 3
co m]
6 8 8 13 14 14 22 22 25 28 29 30 31 31 35
I. Hyrje
III. Deklarat: Standardet e procesit t ardhshm zgjedhor n pikptyetje nga moszbatimi dhe mosrespektimi i afateve t parashikuara n Kodin Zgjedhor IV. Deklarat: Listat paraprake t zgjedhsve ende t pasakta e t papublikuara V. Letr e hapur, dat 19 Janar 2013 44
VI. Deklarat: Listat paraprake t zgjedhsve, mundsi t kufizuara pr informimin e votuesve
VII. Deklarat: Mosnjoftimi i zgjedhsve, shkelje serioze e procesit t saktsimit t listave
[S
hq ip
tar ja.
co m]
46 48 53 57 4
I. HYRJE
Koalicioni i Vzhguesve Vendor (KVV 1 ), sht nj aleanc organizatash jo-qeveritare dhe jopolitike thelbi i aktivitetit t t cilave sht zhvillimi i demokracis n Shqipri, veanrisht vzhgimi i proceseve elektorale, aktivitet t cilin e kan kryer prej vitit 2005 (nn sigln KVV) duke e konsideruar vzhgimin e zgjedhjeve si garancin m t mir pr t siguruar lirin dhe besueshmrin e zgjedhjeve. Filozofia dhe strategjia e KVV bazohet n tri shtylla: pavarsi, paansi dhe objektivitet n respekt total t mos diskriminimit 2 . N kuadr t aksionit t vzhgimit t Zgjedhjeve Parlamentare t Qershorit 2013, KVV drejtuar nga tri organizatat drejtuese Shoqata pr Kultur Demokratike, Shoqata KRIIK Albania dhe Shoqata pr Grat dhe Fmijt, n bashkpunim me s paku 31 organizata lokale 3 (procesi i zgjerimit t KVV sht n vazhdim) do t vzhgohen t gjitha nivelet e administrimit dhe t gjitha fazat e prgatitjes, realizimit deri n publikimin e rezultateve finale t zgjedhjeve t ardhshme. Pas realizimit me sukses t vzhgimit t Zgjedhjeve 2011 dhe rolit aktiv t luajtur gjat reforms zgjedhore (Nntor 2011 Korrik 2012), KVV nisi angazhimin e vet duke monitoruar gjith periudhn parazgjedhore prej hyrjes n fuqi t amendimeve q iu bn Kodit Zgjedhor. Raporti i Par i Ndrmjetm prmbledh t gjith situatn parazgjedhore prej dats 2 Shtator 2012 t hyrjes n fuqi t amendimeve t Kodit Zgjedhor deri m datn 14 Mars 2013.
Aksioni i par i KVV ka qen n vitin 2000 n mnyr jo formale nn ombrelln e Shoqats pr Kultur Demokratike. N vitin 2003 me mbshtetjen e OSBE-s grupimi u quajt Forumi i Vzhguesve Vendor duke prmbledhur 18 nga organizatat m t njohura n fushn e vzhgimit t zgjedhjeve dhe t t drejtave t njeriut dhe prej vitit 2005 sht quajtur Koalicioni i Vzhguesve Vendor duke patur kryesisht mbshtetjen e Programit DGA t USAID, Ambasads t Shteteve t Bashkuara t Ameriks n Tiran dhe OSFA Soros. Koalicioni ka koordinuar aksionet m t gjera t vzhguesve vendor n vend n vitet 2005, 2007, 2009 dhe 2011 duke akredituar, trajnuar dhe shprndar rreth 2500 vzhgues n qendra votimi n secilin prej raundeve t vzhgimit n t gjith territorin e vendit. N kto aksione jan mbuluar rreth 45% e qendrave t votimit dhe 100% e vendeve t numrimit t votave n t 12 qarqet e Shqipris. Nga nj raund zgjedhor n tjetrin prbrja dhe metodologjia e vzhgimit t adoptuar kan ndryshuar n proporcion t drejt me rritjen e profesionalizmit t vzhguesve t angazhuar dhe Koalicionit si i tr. Pr sa i prket metodologjis, n do aksion t ndrmarr nga Koalicioni nga viti n vit ai sht prbr nga organizata t ndryshme q ndajn t njjtat vlera pr zgjedhje t lira e t ndershme, n respekt t standardeve demokratike. Prej 2005 n 2009 Koalicioni ka qen i prbr nga 6-8 organizata, t cilt n bashkpunim miratuan nj plan paraprak aksioni, nn drejtimin dhe koordinimin e Institutit Demokratik Kombtar (NDI) (2005 dhe 2007) dhe Partners Albania (2009). Duke synuar rritjen e kapaciteteve t aktorve t vzhgimit, ngritjen e nj trupe vzhguesish vendor t prhershm si dhe prfshirjen e nj numri sa m t madh t mundshm qytetarsh aktiv n kt proces, tri organizatat drejtuese hartuan nj strategji q synonte zgjerimin e Koalicionit me partner lokal t cilat ndajn t njjtin vizion dhe vlera mbi mnyrn se si duhet t zhvillohen zgjedhjet dhe q nnshkruajn Memorandumin e Mirkuptimit t hartuar dhe miratuar bashkrisht. Bazuar n filozofin e msiprme, Zgjedhjet Lokale t vitit 2011 u vzhguan nga Koalicioni nn drejtimin e tri organizatave drejtuese dhe me bashkpunimin e 15 organizatave lokale (18 n total). Pr her t par qysh prej krijimit t KVV-se, Zgjedhjet Vendore t Majit 2011 u vzhguan bazuar n nj strategji e cila u konceptualizua, hartua, menaxhua dhe realizua duke prdorur vetm kapacitetet e organizatave antare t Koalicionit. Me synimin e rritjes s integritetit dhe konsolidimit t mtejshm t aksionit t KVV, pr zgjedhjet e vitit 2013 synohet zgjerimi i mtejshm i ksaj trupe me akoma m shum organizata lokale. 2 Gjat do deklarate dhe aksioni KVV respekton parimet e pavarsis dhe paansis. Kto parime shkojn krahas objektivitetit ka ndihmon n vlersimin e drejt t situats dhe dhnien e nj pamjeje t qart t situats dhe problematikave t vrejtura. Diskriminimi sht nj shtje shum e ndjeshme dhe KVV gjat gjith aksioneve t veta sht prpjekur ta vr n dukje dhe ta luftoj at. Kjo do t thot se pjesmarrja sht e ndrtuar n respekt t plot t gjinis, etnis apo prkatsive t tjera. Pr sa u prket shtjeve gjinore, prve ruajtjes s tradits pr angazhimin e m shum se 50% t aktivistve gra dhe vajza, t gjitha materialet e publikuara prej KVV gjat aksionit t vitit 2013 do t respektojn dhe reflektojn barazin dhe balancn gjinore. Gjithashtu, funksionimi i brendshm i zyrs do t ket nj qasje promjedisore. 3 Organizatat antare do t nnshkruajn nj Memorandum Mirkuptimi ku bhen t qarta rregullat dhe termat q duhet t respektojn antart e KVV gjat gjith kohzgjatjes s aksionit, n respekt t Kodit t Etiks dhe Sjelljes s Mir t Vzhguesve Vendor n Shqipri.
[S
hq ip
tar ja.
co m]
5
II. PRMBLEDHJE M datn 3 Dhjetor 2012 Presidenti i Republiks shpalli datn 23 Qershor 2013 si ditn e zhvillimit t Zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris.
Zgjedhjet Parlamentare do t mbahen n nj situat t polarizuar politikisht, n nj situat ekonomike t rnduar si dhe me nj situat kriminaliteti n rritje.
N kt situat pothuasje t gjitha partit kryesore kan nisur fushatn elektorale, duke shkelur hapur Kodin Zgjedhor. Madje nisja e parakohshme e fushats ka ulur ritmin e funksionimit t institucioneve shtetrore. Zgjedhjet do t administrohen n nivel lokal nga 89 Komisione t Zonave t Administrimit Zgjedhor dhe 5505 Komisione t Qendrave t Votimit.
Megjithse kuadrit ligjor i jan br prmirsime sinjifikative, evidentohen nj sr vrejtjesh q lidhen me: - periudhn e shkurtr t pasjes n dispozicion pr absorbimin m t mir t ndryshimeve t Kodit; apo - hapat mbrapa q kan t bjn me zbatimin e kuotave gjinore, n kundrshtim me konsensusin dhe frymn e shfaqur gjat reforms elektorale. Prdorimi i teknoligjive t reja, i Sistemit Elektronik t Verifikimit (SEV) dhe i Sistemit Elektronik t Numrimit (SEN), sht nj projekt pilot shum i rndsishm, por deri tani pr zbatimin e tyre jan shkelur t gjitha afatet e parashikuara. Komisioni Qndror i Zgjedhjeve u konstitua pas nj procesi me shkelje proceduriale dhe afatesh q i faturohen Kuvendit t Shqipris. Formula e zgjedhjes s KQZ-s sht kontradiktore. Kryetari zgjidhet me konkurim t hapur publik dhe nga kandidatura jo-politike, ndrsa zgjedhja e 6 antarve t tjer bhet sipas parimit t balancimit politik n KQZ. Komisioni Qndror i Zgjedhjeve ka treguar sjellje shpesh t orientuar sipas debatit politik t partive apo t prfaqsuesve t tyre. KQZ prgjat ksaj periudhe ka shmangur prmbushjen e detyrimeve t vna nga Kodi Zgjedhor, nuk ka respektuar afatet e parashikuara n legjislacionin zgjedhor, jan vrejtur shkelje proceduriale n funksionimin e tij, si dhe ka treguar performanc t ult dhe munges profesionalizimi. Procesi i publikimit dhe saktsimit t listave t zgjedhsve vazhdon t mbetet problematik. Ka nj numr t madh zgjedhsish pa adres (ose me kodin 999) pr t cilt nuk dihet si do t operohet.
[S
hq ip

tar ja.
co m]
6
Zgjedhjet e 23 Qershorit zhvillohen me nj kuadr ligjor t prmirsuar q vjen pas Reforms Elektorale t vitit t kaluar, prgjat s cils u prekn afro gjysma e neneve t Kodit Zgjedhor.
Nj pjes e Njsive t Qeverisjes Vendore kan probleme me publikimin e ekstrakteve t prbrwsve zgjedhore pasi zyrat e gjendjes civile kan munges t bazs materiale. Detyrimi i vetem ligjor q detyron shtetin shqiptar t njoftoj do qytetar pr qnien apo jo n list t tij, nuk u zbatua. Ky afat ishte data 3 Mars 2013. RKGJC, nw kundwrshtim me ligjin, gjeneroi modelin e njoftimit pran zyrave t gjendjes civile vetm pas dats 3 mars. Ministria e Brendshme, nw kundwrshtim me ligjin, nuk i lwvroi Njsive t Qeverisjes Vendore fondin e nevojshm pr njoftimin e zgjedhsve. Fushata zgjedhore ka nisur nga partit kryesore politike n kundrshtim me Kodin Zgjedhor i cili sanksionon se fushata elektorale fillon me datn 23 maj 2013.
Zyrtar t lart t shtetit shfrytzojn pr fushata eletorale partiake aktivitete t organizuara n kuadrin e institucioneve shtetrore.
Procesi zgjedhor deri n kt moment, ka krijuar dy precedent t fort n dhnien e drejtsis n shtje zgjedhore. Dy kazuse ligjore, ku dy partit kryesore Partia Socialiste dhe Partia Demokratike investojn Kolegjin Zgjedhor dhe Gjykatn Kushtetuese. Vendimi i Kolegjit Zgjedhor pr caktimin e ZAZ-ve, konsiderohet nj vendim i marr n kundrshtim me Kodin Zgjedhor dhe procedura t tjera ligjore.
[S
hq ip
tar ja.
Amendimet n nenet q kan t bjn me kuotn gjinore, t bra pa kujdes n teknikn legjislative t ndjekur, n vend q t sillnin m shum zbatim t kuotave t barazis gjinore, hoqn edhe ato pak arritje t siguruara deri n at moment.
co m]
7
III. KONSTATIME
A. SITUATA POLITIKE Zgjedhjet Parlamentare t 23 Qershorit 2013 po mbahen n klim politike t polarizuar, e cila ka filluar q pas rezultatit t kontestuar t Bashkis s Tirans, dhe ka vazhduar m pas me shqetsimin permanent t opozits pr dominimin e t gjitha institucioneve t pavaruara nga mazhoranca, sic ishte zgjedhja e Presidentit t Republiks, Prokurorit t Prgjithshm, Kshillit t Lart t Drejtsis, etj. Midis partive politike e veanrisht midis dy partive t mdha vazhdon t ket nj mosbesim t thell politik, i cili tashm iu sht faturuar edhe institucioneve t pavarura. Vendimet e gjykats n lidhje me ngjarjen e Grdecit apo ngjarjet e 21 Janarit e kan thelluar akoma m shum hendekun midis forcave politike si dhe kan ngjallur pikpyetje tek qytetart pr forcn e zbatimit t ligjit dhe t funksionimit t institucioneve t pavarura.
Krkess s faktorit ndrkombtar pr miratimin e tre ligjeve t mbetura, pr t cilat krkohet shumic e cilsuar prej 84 votash, opozita i sht prgjigjur me kushtin pr t zgjidhur ngrin e qarkut t Fierit, i cili vazhdon t mbetet i pa zgjidhur q pas zgjedhjeve vendore t Majit 2011, duke bllokuar njkohsisht do mundsi bashkpunimi midis dy forcave m t mdha politike. Kjo situat politike shoqrohet edhe me nj gjendje t rnduar ekonomike n trsi pr shkak t krizs financiare q po kalon vendi. Madje, koht e fundit sht vn re nj rritje e shkalls s kriminalitetit, duke shkaktuar viktima edhe n rradht e funksionarve t lart t Policis s Shtetit. Pr m tepr, nisja e fushats elektorale ka zhvendosur vmendjen n zgjedhjet e ardhshme, duke ulur ritmin e funksionimit t institucioneve shtetrore.
[S
4
B. KUADRI LIGJOR
Legjislacioni zgjedhor ka n themelin e tij Kushtetutn e Shqipris, e cila u amendua me ligjin Nr. 9904, dat 21.4.2008. N kushtetut aktualisht gjenden fare pak dispozita me objekt zgjedhor, por edhe kto, jan deklamative dhe jo teknike. 4
Neni 1, pika 3, Kushtetuta e Shqipris, Qeverisja bazohet n nj sistem zgjedhjesh t lira, t barabarta, t prgjithshme e periodike.
hq ip
tar ja.
N kt terren nisi edhe Reforma Zgjedhore q prej Nntorit 2011 deri ne Korrik 2012. N fillim t saj pr shkak t gjetjes s vullnetit t prbashkt midis PD dhe PS, reforma eci me ritme t shpejta, ndrkoh q n fund t saj, u rikthyen mosmarrveshjet dhe konflikti politik midis dy partive. Pr prmbylljen e reforms zgjedhore u deshn mesazhe t forta politike nga institucionet partnere ndrkombtare, n saj t t cilave u b i mundur finalizimi i Reforms n Korrik 2012.
co m]
8
Vemas Kushtetuts dhe Kodit zgjedhor, korpusi legjislativ prbhet prej Kodit Penal, Kodit t Proedurs Civile, Kodit t Proedurs Administrative, Rregullores s Brendshme t Komisionit Qendror t Zgjedhjeve, etj. Problematikat e vrejtuara:
[S
5
1. Prgatitja e SEV-it dhe SEN-it Prej gushtit t vitit 2012, kur u hyri n fuqi amendimi i Kodit Zgjedhor, deri n qershorin e vitit 2013, kur do mbahen zgjedhjet, sht nj distanc prej 10 muajsh. Nj periudh kjo q nuk t bind teknisht, kur mendohet edhe thellsia n ndrhyrjen n Kodin Zgjedhor 5 dhe risit q sillen n kto zgjedhje. Sistemi i votimit elektronik n Qarkun e Tirans dhe sistemi elektronik i numrimit n Fier, si projekte pilot, prbjn nj hap shum t rndishm dhe njkohsisht sht nj prov pr mundsin e prdorimit t teknologjis n terrenin shqiptar. N dy qarqe ku gjenden m shum se nj e treta e numrit t votuesve n rang vendi, do sillet nj novacion madhor teknologjik edhe legjislativ n nj koh prej 10 muajsh.
hq ip
Kodi Zgjedhor sht amenduar n 99 nene nga 186 nene q ka ai, pra m shum se gjysma e dispozitave.
tar ja.
Kodi Zgjedhor i miratuar m 29.12.2008 sht br objekt amendimi nprmjet ligjit nr. 74/2012, dat 19.07.2012, i cili finalizoi procesin e reforms elektorale prej m shume se 8 muajsh. Ndr ndryshimet m t rndsishme t Kodit Zgjedhor prmendim: a. N Qarkun e Tirans n kto zgjedhje, prgjat procesit t votimit do t aplikohet teknologjia e verifikimit elektronik t votuesit. (SEV - Sistemi Elektronik i Verifikimit) Me qllim verifikimin dhe regjistrimin e pjesmarrjes s zgjedhsve n Qarkun e Tirans n ditn e votimit ngrihet sistemi elektronik i integruar pr verifikimin dhe regjistrimin e pjesmarrjes s zgjedhsve n datn e votimit. b. N Qarkun e Fierit n kto zgjedhje do aplikohet teknologjia e numrimit elektronik t votave (SEN Sistemi Elektronik i Numrimit) Sistemi Elektronik i Numrimit numron dhe vlerson flett e votimit, dhe llogarit n mnyr automatike rezultatin e zgjedhjeve n Qarkun e Fierit. c. Rregullorja e KQZ-z miratohet brenda 60 ditve nga mbledhja e par e KQZ-s. Duk patur parasysh mosmiratimin e rregullores as n zgjedhjet parlamentare t 2009 dhe as n ato Lokale t 2011, legjislatori i vendosi nj krkes n koh KQZ-s pr ta miratuar rregulloren e saj. d. Przgjedhja e Kryetares KQZ-s nprmjet konkurimit t hapur publik Kryetari i ri KQZ-s zgjidhet me konkurim t hapur publik. Nj form e re przgjedhjeje, duke e br kshtu nj figur m me integritet dhe jasht direktivs politike. e. Pakics s mendimit n KQZ (s paku dy komisionerve), i jepet e drejta t investojn automatikisht KQZ-n n tema jasht rendit t dits Pr ti dhn mundsi artikulimi do mendimi, qoft edhe n minoranc, legjislatori parashikon q s paku dy antar t shtrojn n rendin e dits fardolloj teme. f. Nj n tre emrat e par dhe 30 % e listn shumemrore t kandidatve duhet ti prkas secils gjini. N kuadr t zbatimit t kuotave gjinore n listn shumemrore t kandidatve, ndryshe nga Kodi i vjetr, jo vetm q tridhjet prqind e emrave i prkasin secils gjini, por nj sht medoemos n tre vendet e para.
co m]
9
Prball nj preedenti t till dhe duke e qasur me rastin n t cilin gjendemi, aktort politik dhe legjislatori duhet t jen t vmendshm pr respektimin e afatit njvjear prpara dits s zgjedhjeve, pr t miratuar ndryshime n legjislacionin zgjedhor.
2. Handikape t Kodit Zgjedhor
[S
6 7
Artikulli 2 grma a), Kodi i Praktiks s Mir n Cshtjet Zgjedhore, Komisioni i Venecias, 2002 Gjykata Europiane t Drejtave t Njeriut, Ekoglasnost v. Bulgaria, 06.11.2012, Periudha nj vjetore e mbrojtur prej Komisionit t Venecias pr futjen e amendamenteve prmbajtsore n ligjin elektoral nuk vihet re. Amendamentet n fjal kan hyr n fuqi dy muaj para dats s zgjedhjeve dhe nj muaj para afatit t fundm t regjistrimit t partive n Komisionin Qendror t Zgjedhjeve.
hq ip
a. Kodi Zgjedhor ndonse nuk emrtohet si kod proedural, prmbajtja e tij m s shumti sht e till. Mosbrja e qart e natyrs s kodit, sjell ekuivoke jo t vogla, bn t vshtir interpretimin si dhe nuk e bn shum efikase punn e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve. Me nj Kod Proedural Zgjedhor t pastr, do t shmangej prsritja ciklike e debateve teknike n tryezn e KQZ-s, q nuk kthehen n nj tradit pozitive. Sanksionimi njher e mir i tr teknikaliteteve n nj Kod Proedural do i ngarkonte KQZ-s nj status m ekzekutiv duke ia zvogluar barrn legjislative. Moskryerja e interpretimeve nga KQZ-ja do t minimizonte ndjeshm edhe brjen pjes t saj n diskutimet politike. b. Amendimet e fundit t kryera n Kodin Zgjedhor, deri n kt pik t proesit, kan sjell problemin m t madh, prsa i prket neneve 67 8 dhe 175 mbi kuotat e barazis gjinore.
tar ja.
Ky parim i afirmuar n kt Kod sht prdor si baz ligjore prej Gjykats Europiane t t Drejtave t Njeriut n proesin Ekoglasnost kundr Bullgaris. N rastin n fjal, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve n Bullgari, dy muaj para dats s zgjedhjeve shton n dokumentacionin pr regjistrimin e subjekteve zgjedhore tre dokumenta (nj vendim nga Gjykata e Auditit, pagimin e nj shume monetare dhe nj list me firmat e 5000 votuesve). Partia Ekoglasnost, qe ndr ato parti, q nuk pranoi ti dorzonte kto tre dokumenta n regjistrim me argumentet q shuma financiare ishte e lart dhe dhnia e firmave t 5000 votuesve prbente shkelje kushtetuese. Si rezultat, KQZ-ja Bullgare e la jasht zgjedhjeve kt parti pr shkak t dokumentacionit t paplotsuar. Kjo shtje do mbrrinte n dyert e Gjykats Europiane t t Drejtave t Njeriut. Kjo gjykat duke prdorur si baz ligjore pikrisht Kodin e miratuar prej Komisionit t Venecias do kritikonte vendimin e marr prej autoritetit bullgar n respektimin e afateve n ndryshimet q sillte. 7
co m]
10
Sjellim n vmendje mbi kt shtje Kodin e Praktiks s Mir n shtjet Zgjedhore i hartuar prej Komisionit t Venecias, organ kshillues ky i Kshillit t Europs. N kt Kod afirmohen pes shtylla kryesore t nj proesi t rregullt zgjedhor, ku ndr to sht edhe qendrueshmrin e t drejts zgjedhore. Mbi kt shje do t gjejm kt vlersim: Elementt themelore t s drejts zgjedhore, dhe, n veanti, t sistemit zgjedhor, prbrjes s komisioneve elektorale, dhe hartimit t kufijve t zonave zgjedhore, nuk duhet t ndryshohen m pak se nj vit prpara zgjedhjeve, ose duhet t shkruhen n kushtetut ose ne nj dokument ligjor t nj niveli m t lart se legjislacioni i zakonshm. 6
N kt situat lindin dy pikpyetje: S pari, a parashikon kodi masa pr mosrealizimin e krkesave t tjera q prmenden n 5 pikat e tjera t nenit 67, prve kuotave gjinore? S dyti, nse lista shumemrore nuk ka mjaftueshm emra pr t kryer zvendsimin n prqindjen gjinore q krkon ligji, si do veproj KQZ-ja?
N udhzimin 11 e miratuar prej KQZ-s, pr mosplotsim t krkesave t nenit 67, parashikohet refuzimi prej administrats vemas kuots gjinore, pr t ciln parashikohet sanksion financiar. Amendimet n nenet q kan t bjn me kuotn gjinore, t bra pa kujdes n teknikn legjislative t ndjekur, n vend q t sillnin m shum zbatim t kuotave t barazis gjinore, hoqn edhe ato pak arritje t siguruara deri n at moment.
Neni 67, pika 6 Pr do zon zgjedhore, t paktn tridhjet pr qind e lists shumemrore dhe nj n tre emrat e par t lists shumemrore duhet ti prkas secils gjini. Subjekti paraqits i lists deklaron vendet, sipas kuots gjinore, me qllim zbatimin e prjashtimit, sipas piks 2 t nenit 164 t ktij Kodi. 9 Neni 175, pika 1 Mosprmbushja nga ana e subjektit zgjedhor e detyrimeve t parashikuara n pikn 6 t nenit 67 t ktij Kodi, n lidhje me prbrjen e lists, dnohet nga KQZ-ja me gjob 1 000 000 lek n rastin e zgjedhjeve pr Kuvendin dhe 50 000 lek n rastin e zgjedhjeve pr organet e pushtetit vendor, si dhe sanksionin plotsues, sipas piks 2 t ktij neni. 10 Neni 175, pika 2 Kur ndaj nj subjekti zgjedhor sht konstatuar shkelja, KQZ-ja zbaton si sanksion plotsues zvendsimin e do vakance n listn e subjektit, n zonn ku sht konstatuar shkelja, me kandidatt vijues n list nga gjinia m pak e prfaqsuar deri n plotsimin e kuots gjinore. N rast se KQZ-ja vendos aplikimin e ktij sanksioni, prjashtimi i piks 2 t nenit 164 nuk zbatohet dhe vakanca plotsohet sipas ksaj pike. 11 Udhzimi Nr. 2, dat 29.01.2013, Pr caktimin e rregullave pr depozitimin dhe verifikimin e dokumentacionit t kandidimit dhe afatet pr publikimin e listave t kandidatve. 12 Neni 15, pika 2 Jo m von se 30 dit para dats s mbarimit t mandatit t Kryetarit t KQZ-s, Kuvendi i Shqipris publikon shpalljen pr vendin vakant t Kryetarit t KQZ-s. do shtetas q plotson kushtet e nenit 12 t ktij Kodi mund t paraqitet si kandidat pr Kryetar t KQZ-s. Krkesa paraqitet e shoqruar me dokumentacionin prkats q provon prmbushjen e kritereve ligjore pr antar t KQZ-s. 13 Neni 16, pika 1 KQZ-ja zgjedh si Zvendskryetar nj nga antart e KQZ-s, t zgjedhur mbi bazn e propozimit t partis m t madhe t opozits parlamentare, sipas piks 1 shkronja a t nenit 14 t ktij Kodi. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
[S
hq ip
c. Kryetari i KQZ-s, sipas nenit 15, pika 2 12 emrohet pas nj thirrje tw hapur publike pr konkurim. Filtrimi i mpasshm sht teknik dhe q prpiqet t siguroj nj pastrti politike, duke u prpjekur t jap nj figur me integritet t lart. Nga ana tjetr, zvendskryetari i KQZ-s zgjidhet sipas plqimit politik t partis m t madhe opozitare. 13 Kjo formule teorikisht vendos n drejtimin e KQZ-s dy personalitete t ndryshme, njrin si propozim t partis politike dhe tjetrin q nuk vjen prej nj propozimi politik. Pr m tepr, Kodi parashikon se nnkryetari sht i autorizuar nga ligji t kundrfirmosi do akt t Kryetarit, q ka t bj me administrimin e brendshm n
tar ja.
co m]
11
N neni 67 parashikohen krkesat q duhen t plotsojn listat shumemrore t kanditatve dhe n pikn e fundit evokohet neni 175 pr t gjetur sanksionet pr mos zbatimin e krkesave t siprprmendura. Ndrkoh neni 175 ka vetm nj dispozit mbi sanksionet pr mosplotsimin e kuotave t barazis gjinore. N nenin e par parashikohen sanksionet financiare 9 dhe n t dytin parashikohet sanksioni plotsues pr zvendsimin q mund t kryej vet KQZ-ja n listat shummrore t paraqitura, pr realizimin e kuotave 10 .
lidhje me administratn e KQZ-s. Madje, parashikohet se akti nuk ka asnj fuqi, n qoft se nuk sht i bashkfirmosur edhe nga kryetari dhe nga zvendskryetari. Pavarsisht fryms q prcakton ligji, praktikisht konstatohet se tensioni politik sht shpesh i pranishm n funksionimin e KQZ-s, dhe sidomos kjo vrehet midis dy drejtuesve t KQZ, Kryetarit dhe Zvendskryetarit, t cilt shpesh qendrojn n vijimsi me dy forcat m t mdha politike.
S dyti, terminologjia kohore q prdoret n lidhje me afatet n Kodin Zgjedhor shpesh krijon paqartsi. Duke u shoqruar edhe me mungesn e vullnetit t mir krijohen probleme serioze n mbarvajtjen e puns, respektimin apo llogaritjen e afateve pr proeset dhe proedurat e parashikuara n Kodin Zzgjedhor. N Kod, n disa raste prdoren afatet me dit dhe n disa t tjera prdoren afatet me muaj. sht e nevojshme t bht nj unifikim i prcaktimit t afateve, pr t mos shkaktuar problematika n prllogaritje. Kjo duhet t kihet parasysh nga ligjvnsi n t ardhmen, por edhe nga KQZ-ja sa t mundet n vendimet dhe udhzimet q merr.
[S
14
3. Rregullorja e Brendshme t KQZ-s Vendosja e afatit pr miratimin e Rregullores s Organizimit dhe Funksionimit t KQZs n amendimet e bra, kishte pr qllim vendosjen e kufirit koh pr ta detyruar KQZ-n q t gjente unanimitetin. 14 Edhe prball ktij detyrimi t ri KQZ-ja nuk ka marr ende vendim. Kodi Zgjedhor e parashikon n nenin 184, pika 2, q jo m von se data 26.12.2012 KQZ-ja duhej t miratonte Rregulloren. N mbledhjen e 28.12.2012, n rendin e dits ishte miratimi i Rregullores, por kjo pik u shty. Mungesa e nj Rregulloreje dhe vonesa tejet e madhe prej afatit ligjor e ka vshtirsuar punn e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve. Nj projekt pr miratimin e rregullores, i prgatitur edhe me ndihmn e nj eksperti nga Komisioni i Venecias, u fut pr miratim n rendin e dits n mbledhjen e dats 13.03.2013. Shqyrtimi i saj u shty pas debateve n lidhje me nevojn e miratimit t nj rregulloreje t re n kushtet e mungess s nj rregulloreje n fuqi, apo t miratimit t ndryshimeve mbi bazn e nj rregulloreje ekzistuese q konsiderohet ende n fuqi.
Neni 184, pika 2 Jo m von se 60 dit nga mbledhja e par, KQZ-ja e zgjedhur pas hyrjes n fuqi t ktij ligji, miraton Rregulloren e KQZ-s, e cila prfshin edhe marrdhniet e antarve t saj me administratn e KQZ-s.
hq ip
tar ja.
d. Shqetsime t vrejtura n lidhje me teknikn legjislative t prdorur n hartimin e Kodit Zgjedhor. N Kodin Zgjedhor vrehen dy problematika prsa i prket terminologjin s prdorur, konkretisht terminologjis normative dhe asaj kohore. S pari, ka t bj me prdorimin n Kod t termit si rregull. Nj term i prdorur 15 her, por q krijon konfuzion n zbatim. Administrata, sipas pohimeve q ka br n lidhje me kt shtje, nj term t till e lexon si t ishte udhzues dhe jo detyrues. Pr t patur nj efikasitet dhe zbatueshmri m t lart t KQZ-s dhe administrats s saj, n t ardhmen do t duhet t bhet nj sqarim n lidhje m kt pik. Ndrkoh, edhe vet KQZ-ja n udhzimet dhe vendimet q merr, duhet t prpiqet ti lexoj dispozitat q prdorin termin si rregull si dispozita detyruese.
co m]
12
Akti "Pr Organizimin dhe funksionimin e KQZ-s" i miratuar me Vendimin nr. 26, dat 3 Mars 2005, t cils administrata dhe disa komisioner i referohen si rregullore n fuqi, ka efekt nul, pasi ky akt ka si baz t vetn Kodin Zgjedhor t 2003, tashm t shfuqizuar.
C. KONSTITUIMI I KOMISIONIT QNDROR T ZGJEDHJEVE
N baz t Kodit Zgjedhor pr her t par parashikohet nj konkurrim i hapur pr vendin e kryetarit t KQZ-s, pr t cilin prjashtohen partit politike t japin kandidaturat e tyre. Ndrkoh pr 6 antart e KQZ-s Kodi l formuln e mparshme t zgjedhjes s tyre e cila bazohej na balancimin politik t komisionit. Sipas amendimeve t bra, nga partit politike parlamentare n lidhje me propozimet e tyre pr gjasht antart e KQZ-s, deri m datn 15 Shtator 2012 15 , nuk ishte ndrmarr asnj hap institucional, duke shkelur kshtu afatin ligjor t parashikuar n Kodin Zgjedhor, nga vet partit.
[S
15
Pas plotsimit t kandidaturave dhe przgjedhjes s antarve t rinj t KQZ-s, brenda 48 orve duhet t ishte br betimi n Kuvendin e Shqipris, proces i cili u b pas nj jave m datn 18 Tetor 2012.
Ligji nr. 74/2012 dat 19.07.2012 (i dekretuar nga Presidenti i Republiks m datn 16.08.2012) Pr disa shtesa dhe ndryshime n ligjin nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris: Neni 181 Zgjedhja e antarve t KQZ-s, pika 1 Kuvendi, 30 dit nga data e shpalljes s ktij ligji, zgjedh antart e KQZ-s, sipas neneve 14 dhe 15 t ktij Kodi.
hq ip
Pr kandidaturn e kryetarit t KQZ-s u paraqitn 18 kandidatura. Koalicioni i sugjeroi Komisionit pr shtjet Ligjore, Administratn Publike dhe t Drejtat e Njeriut, si organi q przgjedh dhe i propozon Kuvendit kandidaturat finale pr Kryetar t KQZ-s, q n frymn dhe n zbatim t ligjit t miratonte dhe t bnte publike paraprakisht kriteret mbi t cilat do t organizohen seancat publike dhe mbi t cilat do t bhej vlersimi i kandidatve, si vizioni, eksperienca, apo shtje t tjera q lidhen direkt apo indirekt me administrimin e nj procesi zgjedhor konform standarteve dhe aspiratave demokratike t shoqris dhe shtetit shqiptar. Procesi i przgjedhjes s kryetarit t KQZ-s n fund rezultoi nj proces n bllok dhe me orientim t dukshm politik.
tar ja.
Kodi parashikon se kandidaturat i ofrohen Komisionit t Ligjeve n Kuvendin e Shqipris t dubluara, pra pr do vakanc i propozohen dy kandidatura. N rastin e dy kandidaturave t paraqitura nga PD dhe PS, n frymn e Kodit Kryetart respektiv t Grupeve Parlamentare zgjedhin ndr 8 kandidatt e ofruar 4 prej tyre t cilt i kalojn n seanc plenare Kuvendit pr miratim. PD dhe PS i ofruan Komisionit Parlamentar kandidatura t vetme, t cilat n frymn e Kodit nuk mund t quhen m propozime, por jan emrime nga kto dy parti. Ndrkoh PBDNJ dhe LSI i paraqitn kandidaturat e tyre me kandidatura alternative sikundr e parashikon Kodi Zgjedhor.
co m]
13
D. ADMINISTRIMI I ZGJEDHJEVE Legjislacioni Zgjedhor parashikon se Zgjedhjet pr Kuvendin administrohen nga komisionet zgjedhore t tre niveleve Komisioni Qndror i Zgjedhjeve (KQZ), 89 Komisione Zonale t Administrimit Zgjedhor (KZAZ) dhe 5505 Komisione t Qendrave t Votimit (KQV). Numrimi i votave do t bhet n 89 Vende t Numrimit t Votave (VNV), nj pr do Zon t Administrimit Zgjedhor (ZAZ), prej Grupeve t Numrimit t Votave (GNV).
Komisioni Qndror i Zgjedhjeve, Komisioni Zonal i Administrimit Zgjedhor si dhe Komisionet e Qendrave t Votimit prbhen nga 7 antar. Komisioni Qendror i Zgjedhjeve sht organi m i lart shtetror i prhershm, i ngarkuar pr administrimin e zgjedhjeve 16 . Trupa e re e KQZ-s, e nisi punn me dat 26.10.2012. Ndrsa KZAZ-t priten t ngrihen me vendim t KQZ-s deri me 25.03.2012 dhe KQV-t duhet t emrohen prej KZAZ-ve deri me date 03.06.2013. D1. KOMISIONI QENDROR I ZGJEDHJEVE
Ndr problematikat e vrejtura prgjat veprimtaris s deritanishme t KQZ prmendim: 1. Mosrespektimi i afateve KQZ si organi m i lart i administrimit t zgjedhjeve duhet t ushtroj autoritetin dhe kompetencat e dhna nga ligji pr t detyruar t gjith hallkat n varsi apo institucionet e tjera t ngarkuara nga ligji pr prgatitjen e infrastrukturs zgjedhore, q t zbatojn me korrektsi afatet ligjore t parashikuara. Vet Komisioni Qndror i Zgjedhjeve, n mjaft raste nuk ka respektuar afatet ligjore pr vendimmarrje t parashikuara n Kodin Zgjedhor si dhe n Kalendarin e puns t miratuar me vendim nga vet KQZ. a. Mosmiratimi i Rregullores s Brendshme 17
[S
16
Neni 2, pika 7 KQZ sht Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, i cili sht organi m i lart shtetror i prhershm, i ngarkuar pr administrimin e zgjedhjeve, n prputhje me rregullat e prcaktuara n kt Kod. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
Politizimi pa shkak i shtjeve thellsisht teknike si ndarja e ZAZ-ve apo e mandateve pr do zon zgjedhore, solli heqjen dor t KQZ-s nga detyrimi i saj primar pr t marr dy nga vendimet m t rndsishme t prgatitjes s procesit t ardhshm zgjedhor.
tar ja.
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) drejton dhe kontrollon kolegjialisht, nprmjet do antari ose strukturave t tij, procesin parazgjedhor dhe at zgjedhor. Ai prgatit infrastrukturn njerzore dhe financiare pr realizimin e procesit t votimit dhe t numrimit, si dhe n zbatim t Kodit Zgjedhor harton dhe miraton akte pr realizimin e procesit zgjedhor. KQZ ende nuk ka nj rregullore t brendshme pr funksionimin dhe organizimin e saj, megjithse ligjvnsi n amendimet e bra n Korrik 2012 vuri kusht miratimin e ksaj rregulloreje brenda dats 26 Dhjetor 2012. Mungesa e ksaj rregulloreje ka sjell jo pak probleme n funksionimin dhe performancn e Komisionit, duke ndikuar shpesh n funksionalitetin dhe rendimentin e puns s KQZ-s.
co m]
14
b. Mosndarja e Zonave t Administrimit Zgjedhor 18 Kodi Zgjedhor parashikon q jo m von se data 7 Dhjetor 2012, Komisioni Qndror i Zgjedhjeve duhet t kishte kryer ndarjen e Zonave t Administrimit Zgjedhor. KQZ-ja jo vetm q u tregua e pazonja t plotsonte kriterin koh t ktij detyrimi, por u dorhoq fare prej tij me argumentimin se: mungesa e numrit t krkuar ligjrisht t votave pro sjell si pasoj, q projekt-akti i paraqitur pr ngritjen e 89 ZAZ-ve t rrzohet. 19 c. Moscaktimi i numrit t mandateve pr do zon zgjedhore20 Kodi Zgjedhor parashikon se jo m von se data 24 Nntor 2012, Komisioni Qndror i Zgjedhjeve duhet t kishte kryer caktimin e mandateve pr do zon zgjedhore. KQZ-ja jo vetm q nuk arriti t zbatonte afatin e prcaktuar n Kod, por hoqi dor fare me argumentimin se: mungesa e numrit t krkuar ligjrisht t votave pro sjell si pasoj, q projekt-akti i paraqitur Pr caktimin e numrit t mandateve pr do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013, t mos miratohet.. 21
Neni 184, pika 2 Jo m von se 60 dit nga mbledhja e par, KQZ-ja e zgjedhur pas hyrjes n fuqi t ktij ligji, miraton Rregulloren e KQZ-s, e cila prfshin edhe marrdhniet e antarve t saj me administratn e KQZ-s. 18 Neni 27, pika 5 Zonat e Administrimit Zgjedhor miratohen nga KQZ-ja jo m von se 9 muaj para prfundimit t mandatit t Kuvendit, mbi bazn e numrit t shtetasve me t drejt vote n datn e fundit t periudhs zgjedhore pr caktimin e zgjedhjeve, sipas t dhnave t Drejtoris s Prgjithshme t Gjendjes Civile. 19 Vendimi Nr. 20, dat 21.12.2012, Pr mosmiratimin e ndarjes se re t zonave t administrimit zgjedhor pr Zgjedhjet pr kuvendin 2013. 20 Neni 76, pika 2 Jo m von se 15 dit nga marrja e t dhnave, KQZ-ja kryen llogaritjen pr caktimin e mandateve pr do zon zgjedhore, sipas kritereve dhe procedurave t prcaktuara n nenin 75 t ktij Kodi dhe ia drgon menjher Kuvendit. Kuvendi, me procedur t prshpejtuar, miraton me vendim ndarjen e mandateve. 21 Vendimi Nr. 15, dat 23.11.2012, Pr caktimin e numrit t mandateve pr do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013. (Pr m tepr, shih Letrn e Hapur t KVV-s, dat 19.01.2013 tek aneksi 5 i ktij raporti ose tek: http://www.zgjedhje.al/index.php?idart=37&gj=sh ) 22 Neni 179/1, pika 6 Procedurat pr blerjen e shrbimit dhe/ose pajisjeve t SEN-it dhe SEV-it kryhen me operator t mirnjohur q ofrojn teknologji t provuara me sukses n fushat respektive. Procedurat e prokurimit, si rregull, duhet t prfundojn jo m von se 6 muaj prpara zgjedhjeve pr Kuvendin t vitit 2013. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
17
[S
hq ip
d. Mosrealizimi i teknologjis s re informative, SEV dhe SEN 22 Pavarsisht se teknologjit e reja (respektivisht Sistemi Elektronik i Verifikimit dhe Sistemi Elektronik i Numrimit) q do t prdoren jan projekte pilot, ato jan mjaft t rndsishme pasi suksesi ose jo i tyre do t kushtzoj mundsin e prdorimit t tyre n t gjith vendin n t ardhmen. N lidhje me kto dy procese jan shkelur dhe tejkaluar t gjitha afatet e parashikuara. Ndrkoh shqetsues mbetet fakti i mungess s transparencs n lidhje
tar ja.
co m]
15
Kodi Zgjedhor n nenin 184 pika 2 parashikon q jo m von se data 26.12.2012, Komisioni Qndror i Zgjedhjeve duhet t kishte miratuar Rregulloren e KQZ-s, e cila prfshin edhe marrdhniet e antarve t saj me administratn e KQZ-s. KQZ e futi n rendin e dits n mbledhjen e dats 28.12.2012, por me krkes t partive politike dhe aprovim nga t gjith antart e komisionit, kjo pik u shty pr tu trajtuar n mbledhjen e radhs. Kjo rregullore ende nuk sht miratuar. (Rregullorja filloi t merret n shqyrtim n mbledhjen e dats 13 Mars 2013, pas marrjes s opinionit edhe nga nj ekspert i Komisionit t Venecias, por shqyrtimi i saj srish u shty pr n mbledhjen e radhs s dats 15 Mars 2013).
me kt proces. Ky fakt sht vn n dukje disa her edhe nga prfaqsuesi i Partis Socialiste, sipas t cilit edhe pse ka br krkesa zyrtare pran sekretaris s KQZ-s, ende nuk ka marr sqarime zyrtare. 2. Shqetsime mbi vendimet e marra N vendimmarrjen e saj prgjat ksaj periudhe, KQZ sht treguar e pakujdesshme n miratimin e dy akteve t cilat krijojn jo pak shqetsim me prmbajtjen dhe zbatimin e tyre. a. Udhzimi Nr. 2, dat 29.01.2013, Pr caktimin e rregullave pr depozitimin dhe verifikimin e dokumentacionit t kandidimit dhe afatet pr publikimin e listave t kandidatve. Sipas nenit 10 t ktij vendimi me titull Kthimi pr plotsim dhe miratimi i dokumentacionit zgjedhor, mosplotsimi i kuotave t barazive gjinore n listat shum emrore t kandidatve 23 nuk prbn arsye pr refuzimin e tyre prej Komisionit Qendror t Zgjedhjeve. E vetmja mas q mund t merret ndaj subjekteve q do t dorzojn lista shum emrore t kandidatve pa plotsuar kriterin gjinor, jan sanksionet financiare. Sipas administrats s KQZ-s gjat diskutimit t ktij udhzimi, vullneti i ligjvnsit kur u krye amendimi i vitit t shkuar, ishte heqja e ksaj garancie t shprehur n Kodin e mparshm. Amendimi i kryer n kt nen, sipas administrats, u b q plotsimi i kuots gjinore mos t ishte penges pr subjektet zgjedhore, ndrkoh q fryma dhe qasja e t gjith aktorve pr kt shtje ka qen krejt i kundrt prgjat reforms elektorale. N t njjtn linj me administratn e trajtoi dhe e votoi udhzimin edhe KQZ. Zbatimi i sanksionit plotsues sikundr e trajton Kodi Zgjedhor n nenin 175 pika 2, nuk siguron kushtin e prfaqsimit me s paku 30 % nga nj gjini n rastin kur depozitohet nj list kandidatsh me m pak se 30 % nga ajo gjini. Madje ky sanksion as nuk mund t zbatohet kur lista e depozituar prbhet nga kandidat t vetm nj gjinie. Ky udhzim nuk e sqaron paqartsin e ligjit mbi respektimin e kuotave gjinore, duke e br jo efektiv n trsi kt dispozit t Kodit Zgjedhor.
Neni 67, pika 6 Pr do zon zgjedhore, t paktn tridhjet pr qind e lists shumemrore dhe nj n tre emrat e par t lists shumemrore duhet ti prkas secils gjini. Subjekti paraqits i lists deklaron vendet, sipas kuots gjinore, me qllim zbatimin e prjashtimit, sipas piks 2 t nenit 164 t ktij Kodi. 24 Vendimi Nr. 172, dat 27.02.2013, Pr unifikimin e praktiks s vlersimit t fletve t votimit nga personat ngarkuar nga Kodi Zgjedhore, pr numrimin dhe vlersimin e votave. Sipas ktij prcaktimi vota t vlefshme jan vetm flett e votimit, n t cilat sht votuar qartsisht vetm pr njrin nga subjektet zgjedhore apo partin politike pjestare t koalicionit n fletn prkatse t votimit. Ndrsa vota t pavlefshme jan flett e votimit kur: a) fleta e votimit nuk ka t njjtn madhsi, ngjyr ose form me fletn e votimit t miratuar nga KQZ-ja; b) flets s votimit i mungojn vulat e parashikuara n nenin 103 t ktij Kodi; c) n fletn e votimit jan br shnime apo shenja q bjn t pamundur vlersimin e vots; ) n fletn e votimit jan br shnime n favor ose n disfavor t subjekteve t caktuara zgjedhore; d) sht votuar pr m shum se nj nga subjektet zgjedhore n fletn e votimit; dh) nuk sht votuar pr asnj nga subjektet zgjedhore n fletn e votimit; e) nuk sht e qart se pr k sht votuar; ose Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
23
[S
hq ip
b. Vendimi Nr. 172, dat 27.02.2013, Pr unifikim e praktiks s vlersimit t fletve t votimit nga personat ngarkuar nga Kodi Zgjedhor, pr numrimin dhe vlersimin e votave. N hartimin e ktij vendimi Komisioni Qndror i Zgjedhjeve udhhiqet nga vendosja e kritereve se kush do t quhen vota t pavlefshme. 24 .
tar ja.
co m]
16
Pavarsisht se Kodi Zgjedhor ka kt qasje, nisur nga eksperiencat e mparshme, KQZ duhet t nisej nga logjika e vendosjes s kritereve se kush do t quhet vot e vlefshme. Pra do t ishte m efikase q KQZ-ja t unifikonte mnyrn t shnjimit t vots nga zgjedhsi dhe jo t kundrtn, pasi lihet shum shteg pr keqinterpretime.
a. Vendimmarrje me prmbajtje boshe (Pa ratio legis dhe voluntas legis) N dy vendimet 25 e marra n lidhje me caktimin e ZAZ-ve dhe pr ndarjen e mandateve, KQZ-ja ka miratuar dy akte, ku shprehet se heq dor prej vendimmarrjes. KQZ, sipas Kodit Zgjedhor, ka detyrim absolut pr t marr vendim. Vendimi i marr nga KQZ-ja pr t mos marr vendim, prvese sht heqje dor dhe mosprmbushje e detyrimit ligjor, sht edhe nj akt q formalisht sht pa prmbajtje. b. Moscaktimi i rendit t dits pr mbledhjen pasardhse Kodi Zgjedhor parashikon se n fund t do mbledhje t KQZ-s prcaktohet rendi i dits pr mbledhjen pasardhse 26 . N asnj nga mbledhjet e KQZ-s nuk sht prcaktuar rendi i dits pr mbledhjen pasardhse sikundr krkohet dhe sht prcaktuar n Kodin Zgjedhor. Madje, edhe data se kur do t mbahet mbledhja e radhs sht br e ditur n prfundim t fare pak mbledhjeve t KQZ-s. N prgjithsi, njoftimi pr mbledhjet e KQZ-s bhet nj dit prpara, dhe shpesh m pak se 24 or prpara fillimit t mbledhjes. Nj praktik e till e bn t vshtir prgatitjen paraprake t komisionerve si dhe subjekteve politike apo t subjekteve t tjera t interesuar pr shtjet q do t trajtohen n at mbledhje. Pr m tepr, mungesa e kohs s mjaftueshme n dispozicion limiton mundsin e informimit m t plot dhe komunikimit paraprak midis komisionerve dhe administrats, apo edhe t nj konsultimi paraprak ndrmjet vet komisionerve.
[S
) zgjedhsi ka votuar pr nj person apo subjekt q nuk sht n fletn e votimit. 25 Vendimi Nr. 20, dat 21.12.2012, Pr mosmiratimin e ndarjes se re t zonave t administrimit zgjedhor pr Zgjedhjet pr kuvendin 2013., si dhe Vendimi Nr. 15, dat 23.11.2012, Pr caktimin e numrit t mandateve pr do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013. 26 Neni 22, pika 2 Mbledhjet e KQZ-s mbyllen me caktimin e rendit t dits pr mbledhjen pasardhse. 27 Neni 22, pika 1 Mbledhjet e KQZ-s thirren nga Kryetari ose t paktn nga dy antar t KQZ-s. N do rast, thirrja e mbledhjes nuk i nnshtrohet votimit dhe duhet t prmbaj rendin e dits t mbledhjes. N rendin e dits prfshihet do krkes e ardhur nga t paktn dy antar t KQZ-s. Krkesat jan paraqitur n mbledhjet e datave 27.12.2012, 15.01.2013, si dhe n mbledhjen e dats 28.01.2013 pr shqyrtimin e vendimit Caktimi i numrit t mandateve pr do zon zgjedhore t zgjedhsve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
c. Refuzim i krkess s dy antarve pr t futur shtje t reja n rendin e dits Dispozita 27 mbi kt pik n Kodin Zgjedhor nuk l hapsir pr keqkuptim. Pakica e mendimit n KQZ, e prbr s paku prej dy komisionersh, ka t drejt t vendos n mnyr automatike dhe pa filtrim shtje t reja n rendin e dits. Shqyrtimi i natyrs s shtjes apo trajtimi i saj sht nj moment i dyt i cili trajtohet gjat mbledhjes s KQZ-s, pasi sht br pjes e rendit t dits. N rastin e mbledhjes s dats 15.01.2013, dy komisionert e propozuar nga Partia Socialiste krkuan t vendosin n rendin e dits dhnien e informacionit n lidhje me nj shkres t Sekretares s Prgjithshme drguar Kuvendit, krkes pr t ciln nuk duhet investuar mbledhja e KQZ-s.
tar ja.
co m]
17
3. Shkelje proceduriale
Kryetarja me argumentin q krkesa pr informacion nuk prbn projekt-akt, vendosi q krkesa nuk mund t bhej pjes e rendit t dits. Argumentimi i Kryetares s KQZ-s sht i drejt, por nisur nga dispozita e Kodit Zgjedhor, krkesa duhej t futej n rendin e dits dhe n shqyrtimin e saj ti bhej e ditur komisionerve parregullsia e krkess.
4. Shtyrje t pikave t parashikuara pr rendin e dits Vendimmarrja e KQZ-s n gjasht shtje t rndsishme sht zvarritur apo shtyr pa shkaqe objektive t qndrueshme.
b. Miratimi i disa shtesave dhe ndryshimeve n vendimin nr. 26, dat 03.03.2005 Pr miratimin e Rregullores pr Organizimin dhe Funksionimin e KQZ-s, dat 28.12.2012. Vendimmarrja u shty pa u shtruar fare pr shqyrtim, pas propozimit t prfaqsuesve t partive politike n KQZ pr ta shqyrtuar n mbledhjen m t par, pr t cilt ran dakord edhe komisionert e KQZ-s. Vendimmarrja mbi kt akt nuk ka mundur t merret as n zgjedhjet parlamentare t 2009 dhe as n ato Vendore t 2011. Ende sot KQZ sht pa rregullore t brendshme.
[S
hq ip
c. Miratimi i strukturs organike dhe strukturs s pagave t punonjsve t administrats s KQZ-s, dat 28.12.2012. Akti i prgatitur prej administrats ishte i paplot n zrat e shpenzimeve. Kjo i detyroi komisionert t binin dakord q ta shtynin kt pik, pr ti dhn koh administrats t saktsonte aktin. d. Pr miratimin e strategjis s edukimit t zgjedhsve pr zgjedhjet pr Kuvendin t dats 23.06.2013, dat 05.02.2013 Akti i prgatitur prej administrats ishte i paplot n strategjit e edukimit prsa i prket fushats publicitare q duhet t bnte KQZ-ja dhe kishte disa gabime n strategjin e ndjekur ndaj minoriteteve etnike. Kjo paplotsi i detyroi komisionert ta shtynin kt pik pr ta marr n shqyrtim m von, pr ti dhn koh administrats t saktsonte elementt e kritikuar e. Pr miratimin e disa shtesave dhe ndryshimeve n udhzimin Nr. 2, dat 25.02.2009, pr organizimin dhe funksionimin e KZAZ, dat 07.02.2013 Prfaqsuesit e subjekteve zgjedhore shfaqn shqetsime mbi aktin n lidhje me shtjen e plotsimit t vakancave n Komisionet Zonale t Administrimit Zgjedhor. Gjat diskutimeve n lidhje me kt shtje u evidentua se ishte e nevojshme q administrata t punonte m shum me aktin, por njkohsisht edhe subjektet zgjedhore kishin nevoj pr m shum koh pr tu prgatitur n lidhje me aktin. 18
tar ja.
a. Miratimi i ngritjes s Zonave t Administrimit Zgjedhor (ZAZ) pr zgjedhjet pr Kuvendin 2013, dat 21.12.2012. Vendimmarrja u shty pasi nuk u arrit shumica e cilsuar prej 5 votash pr votimin e aktit. Mungesa e vullnetit pr ta trajtuar teknikisht shtjen sikundr sht, si dhe politizimi pa shkak i saj, i shoqruar edhe me mosprofesionalizimin e administrats s KQZ-s, e cila n pak dit prgatiti projekt-vendimin njher variantin me 76 ZAZ dhe njher variantin me 89 ZAZ, e bri t pamundur arritjen e shumics s cilsuar t votimit, duke e ln vendimmarrjen n duart e Kolegjit Zgjedhor.
co m]
f. Pr miratimin e strukturs s shpenzimeve buxhetore pr zgjedhjet pr Kuvendin, t dats 23 Qershor 2013, dat 22.02.2013 Akti i prgatitur prej administrats ishte i paplot n zrat e shpenzimeve. Kjo i detyroi komisionert t binin dakord q ta shtynin kt pik, pr ti dhn koh administrats t saktsonte aktin.
5. Komisionert e KQZ-s Antart e KQZ-s n zbatim t ligjit dhe n frymn e Kodit Zgjedhor duhet t sillen si nj trup kolegjiale, profesionale, e pavarur dhe e paanshme q komunikojn dhe bashkpunojn ngusht jo vetm m njri-tjetrin, por edhe me administratn e KQZ-s.
Perceptimi i antarve t KQZ-s si t anshm ushqehet akoma m shum nga vet komisionert. Gjat momenteve t debateve, komisionert emrtojn njri-tjetrin si shumic apo pakic, apo bjn aluzione mbi prkrahje politike, si argumente zhvleftsuese ndaj qndrimeve t njri-tjetrit. N vendimet mbi shtjet q kan ndikim t theksuar politik ose pr t cilat ka qndrime politike t ndryshme, vihet re nj votim n bllok i ndar qartazi n paln e shumics dhe at t pakics. Kjo bn q diskutimi n seanc t mos bazohet n argumente, por t kthehet n debat me qndrime t prera. N disa raste sht vn re munges profesionalizmi e antarve t KQZ-s n argumentimet q prdorin apo hapat q ndrmarrin. - Prmendim rastin kur antart e propozuar nga opozita bllokuan pa shkak vendimmarrjen e KQZ-s pr caktimin e numrit t mandateve pr do zon zgjedhore 28 . do antar i KQZ-s ka t drejt t krkoj fardolloj informacioni zyrtar nga institucionet e tjera, t cilat jan t detyruara tua japin. Mosmarrja e ktij informacioni nuk mund t prbj shkak pr t mbajtur peng nj vendimmarrje t caktuar. Pr m tepr q n rastin n fjal, KQZ duhet t merrte nj vendim mbi nj informacion zyrtar t ardhur nga Ministria e Brendshme mbi numrin e popullsis mbi baz qarku. Fakti q mund t ket pikpyetje apo dyshime pr mnyrn si jan br lvizjet e popullsis, konkretisht n qarkun e Kuksit, nuk ndryshon asgj n lidhje me ligjshmrin dhe vlefshmrin e dokumentit zyrtar t lshuar nga Ministria e Brendshme. Rrjedhimisht, vendimmarrja e KQZ mbi kt informacion sht thjesht nj shtje e qart dhe teknike. Kushtzimi i ksaj vendimmarrje me informacionin rreth lvizjeve, ishte nj veprim me natyr politike, ka dmtoi mjaft gjith kt proces, duke rezultuar n fund me nj ndarje mandatesh sipas popullsis s 4 viteve m par.
[S
28
Shih pr m shum Letrn e Hapur t KVV-s, dat 19.01.2013 tek aneksi 5 i ktij raporti ose tek: http://www.zgjedhje.al/index.php?idart=37&gj=sh Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
tar ja.
N sjelljen e deritanishme sht vn re nj sjellje shpesh e orientuar sipas debatit politik midis partive n opinionin publik, apo edhe orientim sipas qndrimit t prfaqsuesve t partive politike n KQZ. N dy vendimmarrjet m t rndsishme pr t ciln krkohej shumic e cilsuar votimi, n ndarjen e ZAZ-ve dhe caktimin e mandateve pr do ZAZ, u konstatuan qndrime t theksuara politike, ndrkoh q procesi n lidhje m kto dy shtje ishte thellsisht teknik.
co m]
19
Vrehet se komisionert nuk konsultohen me njri-tjetrin paraprakisht mbi aktet e rendit t dits. Shihet q ka shum propozime t stisura aty pr aty gjat mbledhjes dhe jo t diskutuara m par. Kjo sjell nj mbingarkes n diskutime dhe jo efikasitet n vendimet q mund t merrte KQZ-ja.
Nj pjes e diskutimeve gjat t cilave ka qndrime t ndryshme midis komisionerve, degradojn n debate t ashpra n t cilat ata humbasin etikn e komunikimit, madje n disa raste ky komunikim nga zyrtar shndrrohet n nj komunikim personal.
6. Marrdhnia e komisionerve me administratn e KQZ Kodi Zgjedhor e konsideron organin e KQZ-s si nj organ kolegjial i cili duhet t funksionoj si nj trup e vetme, organike dhe funksionale. N kt funksionim padyshim pjesa e efikasitetit dhe rendimentit t administrats zgjedhore sht komponenti m i rndsishm. Konstatohet se komisionert komunikojn me administratn si me nj trup t huaj. Komunikimi dhe bashkpunimi midis tyre nuk rezulton si ai i nj institucioni t vetm, por si nj marrdhnie midis dy trupash t ndryshme. T gjitha palt (komisionert dhe prfaqsuesit e partive politike n KQZ) kan nj komunikim dhe sjellje interoguese dhe intimiduese ndaj administrats s KQZ-s. Prve antarve t KQZ-s, prfaqsuesit e subjekteve politike nuk mund dhe nuk duhet ti drejtohen drejtprsdrejti administrats prgjat mbledhjeve t KQZ-s. Ky komunikim duhet gjithmon t kaloj nga KQZ-ja .
[S
Vrehet se administrata e KQZ-s ka lidhje vetm dhe direkt me Kryetaren e KQZs, ndrkoh q kjo marrdhnie duhet t jet m t gjith komisionert.
7. Administrata e KQZ-s N funksionimin e administrats s KQZ-s vrehen nj sr shqetsimesh. Materialet paraprake q prgatit administrata pr tu shqyrtuar dhe aprovuar n mbledhjet e KQZ-s, n disa raste nuk jan t plota dhe bhen shkak pr t shtyr vendimmarrjen n nj moment t dyt. 20
hq ip
tar ja.
Konstatohet se komisionert n lidhje me shtje teknike t administrimit t zgjedhjeve, jan t pa informuar dhe t pa konsultuar me ekspertt e nevojshm, n mnyr q t ken nj vlersim mbi shtjen. N rastet e diskutimeve t shtjeve me natyr teknike, pr t cilat nuk ka qasje politike, evidentohet se n trsi nuk ka diskutime apo sugjerime, por pranohet n bllok sugjerimi i administrats s KQZ-s.
co m]
- Rasti i krkess nga komisionert e propozuar nga PS pr futjen n rendin e dits n mbledhjen e KQZ-s t dats 15.01.2013, pr marrjen e nj informacioni nga Sekretarja e Prgjithshme e KQZ-s pr nj shkres prcjellse q kjo e fundit i kishte drguar Kuvendit n lidhje me mandatet e zonave zgjedhore, sht jo profesional. - Mosdhnia e direktivave t qarta nga KQZ-ja mbi objektivin e puns s auditve teknicien, e bn punn e tyre diskretive dhe jo rezultative. Pr m tepr mosprcaktimi i formave dhe mnyrave t njsuara t raportimit, e shndrron kt proces verifikimi dhe konstatimi problemesh, n nj proces gjenerimi t dhnash t debatueshme politikisht.
Nuk mungojn kontradiktat midis prfaqsuesve t administrats gjat mbledhjeve t KQZ-s, duke krijuar ngre t panevojshme n prgatitjen e materialeve paraprake. Vrehen lapsuse t shpeshta n materialet paraprake q dorzohen n mbledhjet e KQZ-s. Administrata komunikon vetm m Kryetaren dhe jo me antart e tjer t KQZ-s.
sht konstatuar se mbledhjet gjithmon nuk nisin n orn e paralajmruar, por rreth 10 apo 15 minuta me vones. Kryetarja e KQZ-s nuk arrin t ruaj rregullin dhe baraspeshn gjat diskutimeve. Shpesh her disa pal jan m t toleruara n koh dhe n ndrhyrje sesa t tjerat. Pushimet q krkohen n mes t mbledhjeve, me arsyetimin pr tu konsultuar apo qetsuar, shkojn prtej kohs s deklaruar. Shpesh prgjat mbledhjeve konstatohen biseda t zhurmshme apo lvizje t shumta npr sall t t pranishmve. Kryetarja e KQZ-s disa her ka trhequr vmendjen, por masat e marra prej saj nuk e kan prmirsuar gjendjen, ndaj KQZ-ja duhet t marr masat e nevojshme pr parandalimin e ktyre situatave. N jo pak raste prgjat mbledhjeve, jan krijuar situata hilariteti ndrmjet vet komisionerve. Madje shpesh vrehet munges e theksuar vmendje e nj/disa komisionerve ndaj njri-tjetrit, n momentin kur ata kan fjaln. Mbledhjet e KQZ-s jan t hapura dhe transmetohen live n internet, dhe shpesh edhe nga televizionet. Kjo situat shpesh prdoret nga komisionert pr t br deklarata publike gjat zhvillimit t mbledhjes, si ka br n disa raste nnkryetari i KQZ-s, ndrkoh q komisionert duhet t sillen dhe ushtrojn funksionin e tyre njsoj sikur mediat t mos jen aty. Nse komisionert ndjejn nevojn e komunikimit direkt me publikun, kan t gjitha mundsit pr ta br kt pas prfundimit t mbledhjes s KQZ-s. Prgjat mbledhjeve t KQZ-s, shpesh vrehet ngritje tonesh gjat debateve midis komisionerve, si shkak, n prgjithsi, i qndrimeve kmbngulse dhe jo argumentuese.
[S
hq ip
tar ja.
8. Cnimi i ceremonialitetit Ceremonialiteti i mbledhjeve t Komisionit Qndror t Zgjedhjeve sht nj aspekt shum i rndsishm n ruajtjen dhe primin e seriozitetit si dhe t rritjes s rendimentit t puns s KQZ-s.
co m]
21
Por ka edhe raste kur si pasoj e pasaktsive t administrats, KQZ rimerr n shqyrtim aktet e miratuara m par, pr t marr nj vendim t ri. Si sht rasti i rimarrjes s vendimit pr shprndarjen e fondeve partive politike. Pr shkak t marrjes gabim t shums totale t fondit n dispozicion, vendimi i marr nga KQZ m datn 15 janar u rimorr edhe nj her n datn 5 shkurt. Prsri n rishqyrtimin e dyt, pas trheqjes s vmendjes nga antart e KQZ-s pr pasaktsi, administrata krkoi koh n dispozicion pr ti ripar edhe njher materialet paraprake.
Ndrhyrjet e komisionerve gjat fjalimit q mban gjithsecili, jan shqetsuese, sepse debati nuk ndjek nj rrjedh dhe argumentimet e nisura nuk arrijn t artikulohen t plota, ka e bn t vshtir arritjen e marrveshjes n marrjen e vendimit. sht pr tu vlersuar maksimalisht dhnia e aksesit t plot medias pr t transmetuar mbledhjet e KQZ-s. Por njkohsisht, KQZ duhet t prcaktoj rregulla t qarta pr lvizjen e gazetarve dhe kameramanve n sall, n mnyr q t mos pengoj punn apo bezdis antart e KQZ-s.
D2. KOMISIONET E ZONAVE TE ADMINISTRIMIT ZGJEDHOR
Kodi Zgjedhor parashikon zbatimin e kuotave gjinore pr antart e KZAZ-ve t propozuar nga partia Socialiste dhe partia Demokratike. N nenin 29, pika 1, grma parashikohet se 30 pr qind e antarve t propozuar prkatsisht nga partia m e madhe e shumics dhe partia m e madhe e opozits, n shkall vendi, duhet t jen nga secila gjini.
Procesi i Votimi n Zgjedhjet Parlamentare t 23 Qershorit 2013 do t administrohet nga 5505 Komisione t Qendrave t Votimi (KQV). Komisioni i Qendrs s Votimi ndrtohet me t njjtn formul t ndrtimit t KZAZ-s. KQV-t emrohen nga KZAZ-t n do rast jo m von se data 3 Qershor 2013.
[S
29
D3. INSTITUCIONE T TJERA Q PRFSHIHEN N NDRTIMIN E INFRASTRUKTURS ZGJEDHORE Proesi parazgjedhor dhe zgjedhor pwrgatitet edhe nga disa institucione tw tjera shumw tw rndsishme.
Vendimi Nr. 1, dat 7.01.2013 Pr caktimin e partive politike q kan t drejt t paraqesin propozime pr antar t KZAZ-ve pr Zgjedhjet pr Kuvend t dats 23.06.2013 30 Vendimi Nr. 3, dat 7.01.2013 Pr shpalljen e rezultatit t shortit pr caktimin e partis q do t propozoj antarin e shtat t KZAZ-ve Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
M datn 10 Mars 2013 ishte afati pr paraqitjen e kandidaturave pr antar t KZAZve. Nga informacioni i marr pran KQZ-s, PD, LSI dhe PBDNJ i kan dorzuar m datn 8 Mars ndrsa PS i ka dorzuar m datn 11 Mars 2013. Po nga ky informacion paraprak disa nga listat jan t paplota.
tar ja.
Zgjedhjet Parlamentare t 23 Qershorit 2013 do t administrohen n nivelin e dyt nga 89 Komisione Zonale t Administrimit Zgjedhor. KZAZ-t prbhen nga shtat antar, t cilt emrohen sipas nj formule prfaqsimi q synon t garantoje balancn politike. Pr zgjedhjet e ardhshme parlamentare, dy antar t KZAZ-s propozohen nga Partia Demokratike, dy antar propozohen nga Partia Socialiste, nj antar propozohet nga Partia Lvizja Socialiste pr Integrim dhe nj antar propozohet nga Partia Bashkimi pr t Drejtat e Njeriut 29 . Antari i shtat n KZAZ-t me numr tek do t propozohet nga Partia Socialiste, ndrsa n KZAZ-t me numr ift propozohet nga Partia Demokratike 30 . Sekretari i KZAZ-ve sht jurist dhe propozohet nga partia e cila propozon zvendskryetarin e komisionit (neni 29/1/c).
co m]
22
Problematikat e vrejtura: a. Probleme me software e ngritur prej Ministris s Brendshme, i cili duhej t bent ndarjen e listave t ekstrakteve t prbrsve zgjedhor. Ministria e Brendshme nuk dha shpjegime se cilat qen shkaqet q programi i ndrtuar nuk bri nj ndarje t listave t votuesve n prputhje me Kodin Zgjedhor, duke e vonuar proesin e publikimit n shkall vendi. Ende sot nw njsit vendore ka qendra votimi pa lista t shpallura ose probleme me votuesit me Kodin 999. b. Krijohet nj vakanc gati nj mujore (janar-shkurt) e vendit t Drejtorit t Prgjithshm t Gjendjes Civile, n periudhn m delikate t publikimit t listave. c. Mos dhnie e mbshtjes materiale pr Zyrat e Gjendjeve Civile pr shpenzime operative pr publikimin e listave dhe prgatitjen e njoftimeve me shkrim. d. Drgimi i modelit t njoftimit me shkrim t votuesve tek njsit vendore, athere kur afati ligjor q i detyron Kodi Zgjedhor kishte prfunduar. Duke i ln kshtu Njsit Vendore pa asnj detyrim ligjor pr t vazhduar proesin e njoftimit. e. Nuk ka lshuar udhzim t qart sesi do t veprohet me njoftimin me shkrim t votuesve, tanim q afati ka kaluar dhe si do bhet vlersimi i kryerjes ose jo i ktij njoftimi. Prej disa Kryetarve t Njsive Vendore bhet e ditur iu sht komunikuar q lshimi i modeli i njoftimit me shkrim do t bhej me 03.03.2013.
2. Njsit e Qeverisjes Vendore a. Kryejn njoftimin me shkrim t zgjedhsve 35

Neni 51, pika 5 Jo m von se 30 dit nga dekretimi i dats s zgjedhjeve, ministria q mbulon shrbimin e gjendjes civile dhe KQZ-ja publikojn n faqet prkatse zyrtare t internetit ekstraktin e zgjedhsve n shkall vendi. 32 Neni 52, pika 5 Shpenzimet pr njoftimin, sipas ktij neni, mbulohen nga ministria q mbulon shrbimin e gjendjes civile. Fondi prkats u shprndahet njsive t qeverisjes vendore n raport me numrin e zgjedhsve q ka do njsi e qeverisjes vendore. 33 Neni 51, pika 4 Jo m von se 30 dit nga dekretimi i dats s zgjedhjeve, zyrat e gjendjes civile, pas miratimit nga kryetari i njsis vendore, printojn dhe publikojn ekstraktin e prbrsve zgjedhor t t gjith shtetasve q kan vendbanim n zonat e qendrave t votimit nn juridiksionin e do zyre. Publikimi bhet n ambientet e zyrave t gjendjes civile ose n ambientet pran tyre me akses t lir pr publikun. 34 Neni 56, pika 1 Zyra e gjendjes civile harton listn e zgjedhsve pr do zon qendre votimi jo m von se 40 dit para dats s zgjedhjeve, duke nxjerr nga t dhnat elektronike t RKGJC-s t gjith shtetasit q do t mbushin moshn 18 vje deri n datn e zhvillimit t zgjedhjeve dhe q kan vendbanimin n zonat e qendrave t votimit nn juridiksionin e saj. Lista miratohet nga kryetari i njsis prkatse t qeverisjes vendore. 35 Neni 52, pika 1 Brenda 60 ditve nga publikimi i ekstraktit t prbrsve zgjedhor t zgjedhsve, sipas pikave 1, 2, dhe 3 t nenit 51, kryetari i njsis s qeverisjes vendore kryen lajmrimin me shkrim pr do Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
31
[S
hq ip
tar ja.
co m]
23
1. Ministria e Brendshme Ministria e Brendshme n lidhje me prgatitjen e procesit ka kto kompetenca t parashkuara nga Kodi Zgjedhor: a. Jo m von se 30 dit nga dekretimi i dats s zgjedhjeve, publikon n faqen e internetit t RKGJC ekstraktin e zgjedhsve n shkall vendi. 31 b. Mbulon shpenzimet pr njoftimin me shkrim t zgjedhsve. 32 c. sht prgjegjse pr publikimin e ekstrakteve t prbrsve zgjedhor. 33 d. Publikon listn prfundimtare t zgjedhsve. 34
b. Njofton KQZ-n pr vendodhjen e Qendrave t Votimit. 36 c. Njofton KQZ-n pr numrin e zgjedhsve t verbr dhe qendrat e tyre t votimit. 37 Problematikat e vrejtura: a. Mosnjoftimi me shkrim i zgjedhsve me shkrim brenda dats 03.03.2012, q sht afati ligjor. b. Mosdrgimi i listave me Qendrat e Votimit n Komisionin Qendror brenda dats 28.12.2013, q sht afati ligjor. Nj mosrespektim afati q n prputhje me ligjin u ndshkua me sanksione financiare prej KQZ-s. 38 c. Mos-hartimi i listave t personave t verbr. d. Gjat puns s vzhguesve sht vn re munges informacioni prej zyrtarve vendor n lidhje me detyrat q i jep ligji n lidhje me organizimin e zgjedhjeve.
4. Presidenti Dekreton datn kur do t mbahen zgjedhjet41. Presidenti e dekretoi datn e zgjedhjeve m datn 3 Dhjetor 2012.
zgjedhs t prfshir n ekstraktin e prbrsve zgjedhor t qendrave t votimit n njsin prkatse t qeverisjes vendore. 36 Neni 62, pika 9 Jo m von se 10 dit nga prcaktimi i qendrs s votimit, sipas ktij neni, kryetari i njsis vendore sht i detyruar t njoftoj KQZ-n. Njoftimi pr vendndodhjen shoqrohet edhe me planimetrin, llojin e objektit dhe informacione t tjera t prcaktuara n aktin normativ t KQZ-s. 37 Neni 108, pika 8 N rastin e zgjedhsve t verbr, kryetari i njsis s qeverisjes vendore njofton KQZn pr numrin e zgjedhsve t verbr dhe qendrat e tyre t votimit. KQZ-ja, n prputhje me procedurat dhe afatet e shprndarjes s materialeve zgjedhore, pajis komisionet e ktyre qendrave t votimit me mjete t posame votimi, t cilat lejojn zgjedhsit q t lexojn ose t kuptojn fletn e votimit dhe t votojn n mnyr t pavarur. Zgjedhsi i verbr informohet nga KQV-ja pr mnyrn e votimit me mjete t posame votimi dhe, me krkesn e tij, pajiset me to. N rast t kundrt, zgjedhsi voton n prputhje me pikat 1 dhe 3 t ktij neni. 38 Vendimi Nr. 27, dat 22.02.2013, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve pasi analizoi shkaqet e mosparaqitjes n koh t materialit t krkuar dhe dgjoi kryetart e njsive administrative t pranishm n mbledhje vendosi: - T gjobis n shumn 50.000 lek 34 kryetar t njsive t qeverisjes vendore q nuk kan sjell asnj informacion n KQZ. - T gjobis n shumn 25.000 lek 28 kryetar t njsive t qeverisjes vendore q kan paraqitur informacionin e krkuar jasht afatit ligjor t parashikuar n Kodin Zgjedhor. - T gjobis n shumn 15.000 lek 57 kryetar t njsive t qeverisjes vendore t cilt kan depozituar pran KQZ-s informacionin e krkuar por q rezulton me mangsi dhe jo n prputhje me ligjin. - T gjobis n shumn 10.000 lek 20 kryetar t njsive t qeverisjes vendore t cilt kan depozituar informacion n KQZ me mangsi por q n bashkpunim me administratn e KQZ-s jan korigjuar m pas. 39 Neni 62.12 N rast t refuzimit t zbatimit t urdhrimeve t KQZ-s n lidhje me qendrat e votimit, KQZ-ja ndshkon kryetarin e njsis vendore me 50 000 deri n 100 000 lek gjob, si dhe njofton prefektin pr zbatimin e vendimit pr caktimin e qendrave t votimit. Gjoba prbn titull ekzekutiv dhe ekzekutohet sipas Kodit t Procedurs Civile. 40 Neni 94.1 Jo m von se 60 dit para dats s zgjedhjeve, prefekti i qarkut i paraqet KQZ-s listn e plot t objekteve brenda territorit t qarkut, q prmbushin kushtet e parashikuara n pikat 1 dhe 2 t nenit 93 dhe t ktij neni. 41 Neni 9.2 Presidenti i Republiks nxjerr dekretin pr caktimin e dats s zgjedhjeve pr Kuvendin jo m von se 9 muaj para mbarimit t mandatit t Kuvendit. Me vendim t Kuvendit, mbyllja e legjislaturs ose
[S
hq ip
tar ja.
3. Prefektt a. N rastet e refuzimit t zbatimit t urdhrimeve t KQZ-s, nga NJQVn lidhje me qendrat e votimit, njoftohet prefekti pr zbatimin e vendimit pr caktimin e qendrave t votimit 39 . b. Prefekti i qarkut i paraqet KQZ-s listn e plot t objekteve brenda territorit t qarkut, q prmbushin kushtet pr t qen Qendra t Numrimit t Votave 40
co m]
24
Ndonse detyrimi ligjor i Presidentit pr dekretimin e dats s zgjedhjeve ka qene brenda cakut ligjor, nse dekretimi do t ishte kryer m hert n koh dhe jo n skajin e fundm kohor, do i ishte dhn m shum koh operatorve t tjer zgjedhor t kryenin detyrimet e tyre.
E. LISTAT DHE IDENTIFIKIMI I ZGJEDHSVE
Lista e Zgjedhsve, si nj mjet q sanksionon t drejtn e qytetarve pr t shprehur vullnetin e tyre, prbn nj ndr elementt m thelbsor t ndrtimit dhe realizimit t nj procesi zgjedhor ligjor, t drejt dhe t ndershm.
[S
1. Publikimi i Ekstraktit t Par t prbrsve zgjedhor. Sipas dispozitave ligjore t parashikuara n Kodin Zgjedhor (Neni 51, pika 4 e Ligjit Nr. 10 019, dat 29.12.2008 "Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris", i ndryshuar me Ligjin Nr. 74/2012 dat 19.07.2012): Jo m von se 30 dit nga dekretimi i dats s zgjedhjeve, zyrat e gjendjes civile, pas miratimit nga kryetari i njsis vendore, printojn dhe publikojn ekstraktin e prbrsve zgjedhor t t gjith shtetasve q kan vendbanim n zonat e qendrave t votimit nn juridiksionin e do zyre. Publikimi bhet n ambientet e zyrave t gjendjes civile ose n ambientet pran tyre me akses t lir pr publikun. Po ashtu udhzimi nr. 374 dat 10.12.2012 i Ministris s Brendshme (Pika 12 Udhzimit Nr. 374, dat 10.12.2012 "Pr procedurat e hartimit t listave t zgjedhsve
shprndarja e tij bhen jo m shpejt se 45 dit para dats s caktuar pr zgjedhjet dhe jo m von se 30 dit para ksaj date. 42 Neni 146.2 N shortin e hedhur nga Kshilli i Lart i Drejtsis pr przgjedhjen e tet gjyqtarve, q prbjn Kolegjin Zgjedhor t Gjykats s Apelit, Tiran, prfshihen emrat e t gjith gjyqtarve t t gjitha gjykatave t apelit t Republiks s Shqipris, me prjashtim t atyre t prcaktuar n nenin 148 t ktij Kodi. 43 Shih deklaratn n Aneksin 4 ose tek http://www.zgjedhje.al/index.php?idart=36&gj=sh , n Aneksin 6 ose tek http://www.zgjedhje.al/index.php?idart=38&gj=sh si dhe n Aneksin 7 ose tek http://www.zgjedhje.al/index.php?idart=39&gj=sh . Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
Kodi Zgjedhor parashikon me detaje procesin e prgatitjes s listave paraprake si dhe procesin e verifikimit dhe t saktsimit t tyre. Pr kto zgjedhje ka 5 afate t publikimit t ekstrakteve zgjedhore, do 30 dit duke filluar nga data 3 janar 2013, deri n miratimin e lists prfundimtare n 13 Maj 2013. Koalicioni trhoqi vmedjen pr rndsin dhe problematikn e shfaqur n lidhje me listat, nprmjet 3 deklaratave pr shtyp 43 .
tar ja.
Lista e Zgjedhjeve sht produkt i Regjistrit Kombtar t Gjendjes Civile. Ajo prfshin t gjith shtetasit t cilt n ditn e votimit mbushin moshn 18 vje. Votuesi si rregull duhet t figuroj n listn e zgjedhsve t qendrs s votimit q sht ngritur pran vendbanimit t tij. Kategori t caktuara zgjedhsish prfshihen n listat e zgjedhsve t qendrave t posame t votimit sipas prcaktimeve q bhen ne Kodin Zgjedhor.
co m]
25
5. Kshilli i Lart i Drejtsis Hedh shortin pr przgjedhjen e tet gjyqatrve nga Gjykata e Apelit Tiran pr konstituimin e Kolegjit Zgjedhor.42. Ky short u hodh n datn 7 dhjetor 2012.
T gjitha njsit vendore duhet q brenda dats 3 Janar 2013 t kishin prgatitur, printuar dhe publikuar n ambientet e Zyrave t Gjendjes Civile, ose n ambientet pran tyre me akses t lir pr publikun, ekstratin e par t prbrsve zgjedhor t t gjith zgjedhsve
2. Publikimi i Ekstraktit t Dyt t prbrsve zgjedhor. Duke iu referuar nenit 51/7 Publikimi, sipas piks 4 t ktij neni, prsritet n mnyr periodike do 30 dit deri n shpalljen e lists s zgjedhsve. do publikim duhet t pasqyroj do ndryshim t prbrsve zgjedhor t RKGJC-s q sht br nga publikimi paraardhs deri n momentin e publikimit t ri. Sipas ktij neni njsit e qeverisjes vendore duhej q n datn 3 shkurt 2013 t kishin nxjerr ekstraktin e dyt t listave t zgjedhsve. Edhe n afatin e dyt t publikimit t listave paraprake , u konstatua me shqetsim se ende nj pjes e konsiderushme e Drejtuesve t Institucioneve Vendore dhe atyre Qndrore t prfshira n kt proces, trajtuan me nj munges t lart prgjegjshmrie afatet ligjore t parashikuara, pavarsisht arsyeve teknike (objektive ose jo) q ata parashtruan. N nj pjes t madhe t njsive vendore u b publikimi i listave (si n Berat, Peshkopi, Gramsh, Tepelen, Kuks, Puk, Nj. B. Nr. 10 Tiran, Sarand, etj.) si edhe prcaktimi dhe drgimi i vendndodhjes s qendrave t votimit. 26
[S
hq ip
Nga monitorimi i kryer rezultoi se vetm pak njsi vendore i publikuan listat paraprake t plota psh. Njsia Bashkiake Nr. 3 - Tiran, Bashkia e Klcyrs - Prmet, Bashkia Burrel, etj. Disa NjQV i publikuan ato pjesrisht dhe po punonin pr ndreqjen e gabimeve n pjesn tjetr t listave psh. Njsia Bashkiake Nr. 4, Nr. 7 dhe Nr. 11 - Tiran, etj. Kishte edhe njsi t cilat i publikuan listat duke i shprndar n vende publike pran qendrave t mundshme t votimit, dhe jo pran zyrs s gjendjes civile sikundr parashikohet n ligj psh. Njsia Bashkiake Nr. 11 - Tiran, Bashkia Kuks, etj. Nj pjes e NJQV-ve n kt periudh ishin duke br riformatimin e qndrave t reja t votimit n baz t Kodit Zgjedhor, i cili parashikon ndarjen e qndrave me me shum se 100 zgjedhs dhe shkrijen e atyre me m pak se 200 zgjedhes. Kjo u konstatua kryesisht n Vlor, Tiran, Korc, etj. U konstatua se nj pjes e NJQV-ve kishte probleme me bazn materiale si letr dhe boj, psh. bashkia Prmet, Njsia bashkiake nr. 5 Tiran, etj. Prgjat vzhgimit t br n at periudh, u evidentuan disa raste kur administrata e NJQV-ve nuk kishte dijeni t afatit ligjor t publikimit. N ekstratin e par zgjedhor u evidentuan edhe pasaktsi t tjera, madje rezultuan qendra votimi pa asnj t dhn si ishte rasti i QV Nr. 1699 n Njsin Bashkiake Nr. 1, n Tiran. Sipas zyrtarve t Njsive Bashkiake, Zyrtart e RKGJC-s kan pranuar gabimet n lista pr shkak t nj gabimi kompjuterik, madje kan qene kta t fundit q iu kan krkuar atyre t ndrpresin procesin e shpalljes s listave paraprake deri n saktsimin e tyre.
tar ja.
co m]
pr zgjedhjet pr Kuvendin"), jep detaje t hollsishme pr NJ.Q.V-t se si duhet t bjn kto publikime. Zyrat e gjendjes civile n bashki/komuna/njsi bashkiake, brenda dats 3 janar 2013, printojn dhe publikojn, pasi t firmoset nga kryetari prkats, ekstraktin e par t prbrsve zgjedhor t t gjith zgjedhsve, sipas vendbanimit dhe qendrave t votimit, nn juridiksionin e tyre territorial. Ekstrakti i prbrsve zgjedhor, me t njjtat kritere, do t printohet dhe publikohet edhe do 30 dit sipas prcaktimit t Kodit Zgjedhor. DPGJC-ja publikon kto ekstrakte n shkall vendi, n faqen e saj zyrtare, si dhe ia drgon KQZ-s pr publikim n faqen e saj zyrtare.
N datn 3 mars 2013, prve se duhet t ishin publikuar lista t reja me korrigjimet prkatse, duhet t kishte prfunduar edhe lajmrimi me shkrim i do zgjedhsi pr qendrn e votimit, vendndodhjen dhe adresn e saj, si dhe numrin rendor t zgjedhsit n listn e zgjedhsve t asaj qendre votimi. Data 3 mars sht prfundimi i detyrimit t vetm ligjor q ka shteti shqiptar pr t informuar me shkrim dhe kundrfirm qytetarin se nse sht n list si edhe se ku do t votoj. Sipas nenit 52/1 t Kodit Zgjedhor Brenda 60 ditve nga publikimi i ekstraktit t prbrsve zgjedhor t zgjedhsve, sipas pikave 1 dhe 2 t nenit 51, kryetari i njsis s qeverisjes vendore kryen lajmrimin me shkrim pr do zgjedhs t prfshir n ekstraktin e prbrsve zgjedhor t qendrave t votimit n njsin prkatse t qeverisjes vendore. Njoftim bhet edhe pr shtetasit q kan mbushur 100 vje, sipas t dhnave n RKGJC, duke i njoftuar ata pr arsyen e mosprfshirjes n list. Kodi Zgjedhor n nenin 52 pika 4, parashikon q Kryetart e Njsive t Qeverisjes Vendore duhet t raportojn pr prmbushjen e ktij detyrimi, sipas Udhzimit t Ministrit t Brendshm, ndrkoh q n Udhzimin Nr. 374 dat 10.12.2012 "Pr procedurat e hartimit t listave t zgjedhsve pr zgjedhjet pr Kuvendin", nuk ka asnj parashikim pr mnyrat e raportimit apo t verifikimit nse sht prmbushur apo jo nj detyrim i till ligjor. Pr m tepr, nga monitorimet e bra edhe n ato njsi t cilat i kan shpallur listat, procesi i njoftimit t qytetarve nuk filloi prpara dats 3 Mars, pasi Regjistri Kombtar i Gjendjes Civile nuk kishte gjeneruar pran Njsive t Qeverisjes Vendore "Modelin nr. 1", t prcaktuar me udhzim pr njoftimin e qytetarve. Njkohsisht, Ministria e Brendshme akoma nuk u ka kaluar Njsive t Qeverisjes Vendore fondin prkats pr mbulimin e shpenzimeve pr njoftimin, sikundr parashikohet ne nenin 52, pika 5 t Kodit Zgjedhor.
[S
hq ip
tar ja.
3. Publikimi i Ekstraktit t Tret t prbrsve zgjedhor. Edhe publikimi i ktij ekstrakti u shoqrua me problematika t ndryshme. Vazhdon t mbes problematik mosfurnizimi i zyrave t gjendjes civile pran NJQV-ve me bazn materiale. N Njsin Bashkiake Nr. 7, ka nj qndr votimi pa lista dhe me antar t s njjts familje t ndar n QV t ndryshme. N kt faz t tret t publikimit t listave vrehet nj numr i madh votuesish me kodin 999 (votuesit pa adres) dhe ende nuk ka asnj udhzim se si do operohet me kta zgjedhs. Njsia Bashkiake Nr. 2 n Tiran nuk ka afishuar fare listat. Po ashtu n bashkin e Prmetit nuk jan afishuar asnjher listat paraprake t zgjedhsve. Ka edne NJQV t cilt nuk e kan njohuri mbi detyrimin ligjor, si sht Komuna Dajt, etj.
co m]
27
Ndrkoh kishte NJQV ku listat nuk ishin publikuar fare deri n kt dat (si n qytetet Elbasan, Gjirokastr, Kavaj, Nj. B. Nr. 2 Tiran, listat ende nuk jan publikuar. N Shkodr, prej njsis vendore thuhet se listat jan publikuar npr qendrat e votimit, por nuk gjenden t shpallura ende n kto t fundit. N Vlor listat jan saktsuar dhe shpallur pjesrisht.). U evidentuan NJQV ku u publikuan me vones listat e ekstratit t par, por akoma nuk ishin publikuar listat e korrigjuara t ekstratit t dyt t 3 shkurtit (si n qytetin e Bajram Currit, Kors, Nj.B. Nr. 2, 6, 8, 9 dhe 11 Tiran, Prmet, etj.). Po ashtu u evidentuan Njsi t Qeverisjes Vendore ku ende nuk ishte br prcaktimi i QV-ve dhe drgimi i tyre Komisionit Qendror t Zgjedhjeve (si n Durrs, Librazhd, Fier, Bilisht, etj.).
N lidhje me vendin e publikimit, disa NJQV i kan shpallur pran QV. Publikimi i listave pran qndrave t mparshme t votimit nuk sht aspak efektiv pr tu kontrolluar nga qytetart , pasi QV-t jan n institucione publike (si kopshte, erdhe, shkolla, etj) t cilt funksionojn me orar t kufizuar dhe jo me hyrje t lir pr publikun e gjer. Kjo mnyr publikimi, pavarsisht argumentit t mungess s hapsirave t publikimit, sht n shkelje t dispozitave t Kodit Zgjedhor (neni 51, pika 4) dhe t Udhzimit t Ministrit t Brendshm, si edhe nuk garanton aspak dispozitn pr publikimin n ambiente me hyrje t lir pr publikun. Procesi i publikimit t ekstrakteve zgjedhore n disa NJQV vazhdon t pengohet pr shkak t mungesave t bazs materiale si letra apo boja e printerit.
F. FUSHATA ZGJEDHORE
Kodi Zgjedhor parashikon se fushata elektorale fillon 30 dit prpara dats s zgjedhjeve dhe mbaron 24 or prpara saj, kur fillon edhe heshtja elektorale. Pra, fushata zgjedhore pritet t nis m 23 maj 2013. Vihet re me shqetsim se ky afat sht shkelur dhe nuk po respektohet aspak prej partive kryesore politike, t cilat tashm e kan nisur fushatn elektorale 44 .
- Partia Fryma e Re Demokratike 46 n Malsi e Madhe, dat 28.01.2013 Kryetari i Partis Fryma e Re Demokratike, n vizitn e tij n Malsin e Madhe, bri publikimin e motos elektorale. - Partia pr Drejtsi dhe Unitet 47 n Kor, dat 29.01.2013 Kryetari i Partis pr Drejtsi dhe Unitet, n vizitn e tij n Kor, prezantoi kandidatin pr deputet n Qarkun e Kors,.
[S
44
- Partia Socialiste n Tiran, dat 03.02.2013 Kryetari i Partis Socialiste, n Selin e Partis Socialiste, prezantoi kandidatin pr deputet n Qarkun e Elbasanit.
Fushata zgjedhore kuptohet si nj aktivitet politik i ndrmarr pr t nxitur fitoren apo humbjen elektorale t nj kandidati ose disa kadidatve pr nj zyr shtetrore 45 http://www.top-channel.tv/artikull.php?id=249640 46 http://www.balkanweb.com/kryesore/1/malesi-e-madhe-topi-cel-fushaten-politika-sot-behetrestoranteve-118287.html 47 http://www.mapo.al/2013/01/24/pdiu-prezanton-deputetin-ne-korce/ Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
- Partia Demokratike 45 n Shkodr, dat 15.01.2013 Kryetari i Partis Demokratike, n vizitn e tij me rastin e 22 vjetorin t themelimit t Partis Demokratike, bri publikimin e motos elektorale.
tar ja.
co m]
28
Pas dats 3 Mars raportohet se sht gjeneruar modeli i njoftimit t qytetarve dhe ka filluar procesi i njoftimit t tyre. Ky njoftim ndryshe nga sa ishte parashikuar n Kod, tani bhet vetm duke ln njoftimin n banesn q mendohet se banon zgjedhsi, dhe nuk merret kundrfirma e tij. Ky proces ka nisur, sipas informacioneve t marra, mbi bazn e udhzimeve me goj nga Ministria e Brendshme, ndrkoh q nuk ka asnj dispozit ligjore mbi t ciln t mbshtetet ky proces, pasi afati i zbatimit t dispozits ishte deri m datn 3 Mars 2013.
- Partia Lvizja Socialiste pr Integrim, dat 18.02.2013 Kryetari i Lvizjes Socialiste, n vizitn e tij n Elbasan, hapi fushatn elektorale. Partia Lvizja e Legalitetit 48 el fushatn elektorale n Kuks. 10/03/2013 Kryetari i PLL-s, n fjaln e tij vuri n dukje se, me Kuksin nisim takimet elektorale q do t vazhdojn n mbar vendin....
Ndrkoh shqetsim mbetet zhvillimi i fushats zgjedhore n institucionet publike veanrisht n shkolla. Prmendim ktu Kryeministrin z. Sali Berisha i cili inaugurimin e nj shkolle profesionale n Kamz, n datn 12.03.2013, e shfrytzoi pr t br fushat 49 . Po ashtu shfrytzimi i aktiviteteve t organizuara n kuadrin e institucioneve shtetrore t cilat shfrytzohen pr fushata elektorale partiake. Prmendim ktu aktivitetin festiv t organizuar n kuadrin e Dits s Gruas nga Kryetarja e Kuvendit t Shqipris znj. Jozefina Topalli m datn 8 Mars, n pallatin e Kongreseve n Tiran 50 .
G. MEDIA
Fillimi i fushats elektorale, edhe pse jo zyrtarisht, po pasqyrohet gjersisht nga media sidomos ajo elektronike. Kodi Zgjedhor parashikon qart mbulimin nga mediat t fushats zgjedhore, duke prcaktuar n detaje minutazhet falas, reklamat, etj. Pr monitorimin e pasqyrimit t fushats elektorale nga operatort mediatik, KQZ ngre Bordin e Monitorimit t Mediave (BMM). Afati i ngritjes s Bordit t Monitorimit t Medias nga KQZ sht data 13 prill 2013. Ndrkoh n baz t nenit 84 t Kodit Zgjedhor, KQZ i krkon prpara dats 23 Janar 2013, Gjykats s Rrethit Tiran listn e OJF-ve q veprojn n fushn e medias dhe q jan rregjistruar t paktn nj vit prpara. Jo m von se data 3 Mars KQZ i drgon OJF t medias krkesn pr t propozuar jo m pak se tre kandidat brenda dats 3 Prill 2013. M pas nga lista e kandidatve t ofruar do antar i KQZ-s zgjedh dhe propozon nj emr pr antar t Bordit t Monitorimit t Medias.
[S
48 49
http://www.shekulli.com.al/web/p.php?id=18358&kat=88 ... T dashur nxns dhe nxnse, ....Katr vitet q vijn do t jen vitet e cilsis, t sistemit ton arsimor... . Pr m shum shih: http://www.km.gov.al/?fq=brenda&m=nes&lid=17886 50 ...Un e di se n zgjedhjet e ardhshme shumica e grave, bashk me fmijt e tyre do votojn pr Kryeministrin Sali Berisha. Jam e sigurt se nnat nuk ia falin atij q e quan veten rilindas, rilindasit Edvin, q duke bllokuar votimin e tre ligjeve la vendin pa status, .... Pr m shum shih: http://kryetari.parlament.al/ Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
tar ja.
N takimet elektorale t zhvilluara me t rinj kryesisht t organizuara nga PD, PS dhe LSI, vihet re se nj pjes e mir e t rinjve q jan pjes e dekorit jan nn moshn 18 vje.
co m]
29
H. PJESEMARRJA E GRAVE Shqipria vazhdon t mbetet nj ndr vendet m prfaqsimin m t ult t grave n nivele prfaqsimi. Kshtu n Parlament ka vetm 23 deputete gra nga 140 ne total ose 16.4%. N Kshillin e Ministrave vetm nj grua sht ministre. N Zgjedhjet e fundit Vendore t 8 Majit 2011, n 383 Njsi t Qeverisjes Vendore vetm 22 gra (ose 5.7%) ishin kandidate pr Kryetare t Nj.Q.V (respektivisht 11 n Bashki dhe 11 ne Komuna). Nga kto vetm 7 gra arritn t fitonin , 5 n Bashki dhe 2 n Komuna. Ndrkoh prsa i prket prfaqsimit n Kshillat e Njsive t Qeverisjes Vendore, nga 6600 kshilltar, vetm 759 ose 12.2 % jan gra.
Pr zgjedhjet vendore 2007 dhe 2011 nse bhet nj krahasim pr prfaqsimin e grave vihet re se ky perfaqsim n 2011 sht 50% m pak se n 2007. E njjta tendenc vihet re edhe n zgjedhjet parlamentare t ktij vit duke i krahasuar me ato t mparshmet, nga pikpamja e garncive dhe detyrimeve ligjore.
Neni 67 pika 6 e Kodit Zgjedhor parashikon se Pr do zon zgjedhore, t paktn tridhjet pr qind e lists shumemrore dhe nj n tre emrat e par t lists shumemrore duhet ti prkas secils gjini. Sipas nenit 164, nse nj grua deputete dorhiqet, Kodi siguron q ajo t zvendsohet me nj grua, pavarsisht se kush sht n rradh n listn e kandidatve. Gjithashtu, n nenin 29 pika 1/, Kodi detyron dy partit e mdha (PD dhe PS) q n listat e tyre pr antar t KZAZ-ve, s paku 30% e lists, n rang vendi t jen gra.
Ndrkoh, neni 175 ka vetm nj dispozit e cila parashikon sanksione vetm pr mosplotsimin e kuotave t barazis gjinore. N nenin e par parashikohen sanksionet financiare 51 dhe n t dytin parashikohet sanksioni plotsues pr zvendsimin q mund t kryej vet KQZ-ja n listat shummrore t paraqitura, pr realizimin e kuotave52 . N kt situat lindin dy pikpyetje: S pari, a parashikon kodi masa pr mosrealizimin e krkesave t tjera q prmenden n 5 pikat e tjera t nenit 67, prve kuotave gjinore?
51
[S
Neni 175, pika 1 Mosprmbushja nga ana e subjektit zgjedhor e detyrimeve t parashikuara n pikn 6 t nenit 67 t ktij Kodi, n lidhje me prbrjen e lists, dnohet nga KQZ-ja me gjob 1 000 000 lek n rastin e zgjedhjeve pr Kuvendin dhe 50 000 lek n rastin e zgjedhjeve pr organet e pushtetit vendor, si dhe sanksionin plotsues, sipas piks 2 t ktij neni. 52 Neni 175, pika 2 Kur ndaj nj subjekti zgjedhor sht konstatuar shkelja, KQZ-ja zbaton si sanksion plotsues zvendsimin e do vakance n listn e subjektit, n zonn ku sht konstatuar shkelja, me kandidatt vijues n list nga gjinia m pak e prfaqsuar deri n plotsimin e kuots gjinore. N rast se KQZ-ja vendos aplikimin e ktij sanksioni, prjashtimi i piks 2 t nenit 164 nuk zbatohet dhe vakanca plotsohet sipas ksaj pike. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
N neni 67 parashikohen krkesat q duhen t plotsojn listat shummrore t kanditatve. Pika e fundit e ktij neni i referohet nenit 175 pr sanksionet q zbatohen n rast t mos zbatimit t t gjitha krkesave t nenit 67.
tar ja.
Ndonse rritja e pjesmarrjes s gruas, prgjat periudhs s Reforms Elektorale ka qenw kryefjal e t gjith aktorve vendor t shoqris civile dhe organizmave t huaj, n amendimet finale garancit dhe detyrimet ligjore jan m t vogla se ato t mparshmet.
co m]
30
S dyti, nse lista shumemrore nuk ka mjaftueshm emra pr t kryer zvendsimin n prqindjen gjinore q krkon ligji, si do veproj KQZ-ja? N udhzimin 53 e miratuar prej KQZ-s, pr mosplotsim t krkesave t nenit 67, parashikohet refuzimi prej administrats vemas kuots gjinore, pr t ciln parashikohet vetm sanksion financiar. Amendimet n nenet q kan t bjn me kuotn gjinore, t bra pa kujdes n teknikn legjislative t ndjekur, n vend q t sillnin m shum zbatim t kuotave t barazis gjinore, hoqn edhe ato pak arritje t siguruara deri n at moment.
K. VZHGUESIT
Deri n kto momente ska akreditime nga KQZ, si pr partit politike edhe pr organizata t ndryshme vendase apo ndrkombtare q merren me vzhgimin e procesit zgjedhor. Ndrkoh, pas ftess s br nga shteti shqiptar, n datat 11-14 Mars 2013, n Shqipri ishte prezent nj mision i OSBE/ODHIR pr t vlersuar nevojn pr t patur vzhgues nga misioni i ODIHR-it n Shqipri gjat procesit zgjedhor t 23 Qershorit. Misioni kreu nj sr takimesh me zyrtar t lart t shtetit shqiptar, t partive politike, KQZ-s, medias dhe shoqris civile, prfshir dhe Koalicionin e Vzhguesve Vendor.
L. ANKESAT DHE APELIMET
Procesi zgjedhor deri n kt moment, ka krijuar dy precedent t fort n dhnien e drejtsis n shtje zgjedhore. Dy kazuse ligjore, ku dy partit kryesore Partia Socialiste dhe Partia Demokratike investojn Kolegjin Zgjedhor dhe Gjykatn Kushtetuese. 1. Krkes padia e Partis Demokratike n Kolegjin Zgjedhor me objekt caktimin e numrit t Zonave t Administrimit Zonal n rang vendi. N mbledhjen e dats 21.12.2012, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve kishte n rendin e dits miratimin e ndarjeve t ZAZ-ve. Pr shkak se nuk arriti t siguronte nj ndarje t numri t ZAZ-ve q t mbshtetej nga votat e 5 komisionerve, KQZ-ja me Vendimin Nr.
[S
53
Udhzimi Nr. 2, dat 29.01.2013, Pr caktimin e rregullave pr depozitimin dhe verifikimin e dokumentacionit t kandidimit dhe afatet pr publikimin e listave t kandidatve. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
tar ja.
Neni 6 i Kodit Zgjedhor parashikon vzhgimin e zgjedhjeve nga vzhgues vendor dhe ndrkombtar, si dhe nga partit politike dhe kandidatt e paraqitur nga nj grup zgjedhsish. do subjekt zgjedhor ka t drejt t emroj vzhgues n KZAZ, KQV dhe pr do tavolin numrimi n nj VNV. N rast se partit formojn koalicion, e drejta e emrimit t vzhguesve i takon koalicionit dhe jo partive. do koalicion ka t drejt t propozoj jo m shum se 3 vzhgues.
co m]
31
20 54 mori nj qndrim omnisioni duke u trhequr nga detyrimi pr t marr vendim. Nj vendim problematik, q edhe vet Kolegji Zgjedhor do ta kritikonte m pas. Ky vendim sht ndr t paktat vendime t KQZ-s, ku n radhn e fundit t tij gjendet fraza: Kundr ktij vendimi mund t bhet ankim n Kolegjin Zgjedhor brenda 5 ditve nga shpallja e tij. N mnyr indirekte, KQZ-ja shprehet e pazonja pr detyrn e saj dhe i la mundsin Kolegjit Zgjedhor pr tu investuar. M datn 26.12.2013 Partia Demokratike ngriti padi n Kolegjin Zgjedhor me pal t paditur Komisionin Qndror t Zgjedhjeve me kto objekte: a. Kundrshtimi i Vendimit t KQZ-s Nr. 20 dat 21.12.2012. b. Miratimin e ndarjes s re t Zonave t Administrimit Zgjedhor, pr Zgjedhjet pr Kuvendin 2013, sipas propozimit t paraqitur nga Partia Demokratike e Shqipris n KQZ (100 zona t administrimit zgjedhor)
N ecurin e ksaj vendimmarrje vrehen kto problematika:
[S
54
Vendimi Nr. 20, dat 21.12.2012, Pr mosmiratimin e ndarjes se re t zonave t administrimit zgjedhor pr Zgjedhjet pr kuvendin 2013. 55 Vendimi Nr. 1, faqe 2 i Kolegjit Zgjedhor, dat 03.01.2013. 56 Neni 158, pika 1, grma b. Kolegji Zgjedhor mund t vendos gjykimin e shtjes n themel. 57 Vendimi Nr. 1, faqe 6 i Kolegjit Zgjedhor, dat 03.01.2013: sht e qart se n zbatim t ligjit sht detyr e KQZ-s caktimi i numrit t ZAZ-ve, por n munges t formalizimit t vullnetit t KQZ-s pr shkak t kuorumit t krkuar prej 5 votash, me t drejt propozimi q nuk sht miratuar, ka marr trajtn e vendimit, sikundr rezulton jo vetm nga akti i zbardhur, por edhe nga proesverbali i mbajtur n KQZ, n faqen 118 t t cilit pasqyrohet se nuk miratohet akti! Vendimi N.20. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
a. Pala e paditur, Komisioni Qndror i Zgjedhjeve, krkoi pranimin e pjesshm t padis dhe miratimin e ndarjes s territorit n 89 ZAZ, sipas propozimit t administrats s saj. Pra, KQZ-ja, pasi ka formalizuar omnisionin e saj me nj vendim, bie dakord pr shfuqizimin e vendimit t nxjerr nga vet ajo. L t kuptohet se i padituri (KQZ) bie dakord me paditsin (PD) duke pranuar fajsin dhe sht i ndrgjegjshm q ka nxjerr nj akt t pavler. b. Vet paditsi, Partia Demokratike, n argumentim pohoi verbatim se vendimi i msiprm i KQZ-s pr mosmiratimin e ndarjes s re t ZAZ-s sht marr n kundrshtim me ligjin, pasi ky i fundit prcakton si detyr absolute t vet KQZs, ndarjen e re t zonave zgjedhore dhe jo mos ndarjen 55 . Po, n t njjtn padi, PD i drejtohet Kolegjit Zgjedhor q t bj nj ndarje t ZAZ-ve, pra q t bj nj gjykim n themel t shtjes. 56 c. Kolegji Zgjedhor, ndonse i jep t drejt Partis Demokratike 57 se sht KQZ-ja q ka tagr pr ndarjen e ZAZ-ve, vendos ti ndaj ajo ZAZ-t.
tar ja.
M dat 03.01.2013, me vendimin Nr. 1, Kolegji Zgjedhor vendosi: a. Pranimin e pjesshm t padis. b. Shfuqizimin e Vendimit Nr. 20 dat 21.12.2012 t Komisionit Qndror t Zgjedhjeve. c. Miratimin e ndarjes s re t Zonave t Administrimit Zgjedhor pr Zgjedhjet pr Kuvendin 2013, n 89 (tetdhjet e nnt) Zona t Administrimit Zgjedhor (ZAZ), sipas propozimit t paraqitur nga Komisioni Qndror i Zgjedhjeve.
co m]
32
e. Kolegji e quan q ka pranuar pjesrisht padin e PD-s dhe e kryen ndarjen e ZAZ-ve sipas propozimit q ka br KQZ-ja. Ky veprim del jasht objektit t padis, sepse Kolegji Zgjedhor ose mund ta rrzonte ose ta miratonte propozimin e PD-s, dhe jo t miratonte propozimin e t paditurit (KQZ-s).
2. Krkes padi e Partis Socialiste dhe e nj grupi deputetsh t ksaj partie n Gjykatn Kushtetuese me objekt caktimin e mandateve n baz qarqesh.
[S
58
KVV-ja bri thirrje publike, q KQZ-ja si nj organ kolegjial, n kushtet e mosprmbushjes s detyrimeve ligjore dhe detyrimit madhor kushtetues pr caktimin e mandateve, i kishte t gjitha tagrat pr t marr n shqyrtim srish shtjen e prcaktimit t mandateve, madje duke ribr ndarjen e mandateve mbi bazn e numrit t popullsis n periudhn e athershme. Kjo do t maksimizonte akoma m shum prmbushjen e detyrimit kushtetues mbi barazin e vots, pasi n prllogaritjet e athershme t ndarjes s mandateve do t reflektoheshin edhe lvizjet e mundshme t popullsis q mund t jen br pas dats 7 Nntor e deri n periudhn kur do t merrej n rishqyrtim shtja. shtja e prcaktimit t mandateve do t shkonte pr zgjidhje n Kuvend.
Vendimi Nr. 15, dat 23.11.2012, Pr caktimin e numrit t mandateve pr do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013.
hq ip
Por, Kodi Zgjedhor l nj shteg sigurie n rast eventual. Ndonse n pikn dy t Nenit 76 krkon nj procedur t prshpejtuar t Kuvendit pr miratim, n pikn tre t po ktij neni Kodi Zgjedhor prcakton se pr do rast afati maksimal i prcaktuar pr miratimin e mandateve sht deri n 6 muaj para fundit t mandatit t Kuvendit, pra deri m datn 7 Mars 2013. N kt pik shihet nj indulgjenc e vet Kodit Zgjedhor prsa i prket afateve, duke qen se i jep koh Kuvendit pr finalizimin e procesit, rrjedhimisht i jep koh edhe hallkave t mparshme si sht Komisioni Qndror i Zgjedhjeve, t ezaurojn kompetencn dhe detyrimin e tyre, pavarsisht afateve t kaluara e t shkelura tashm.
tar ja.
Kodi Zgjedhor parashikon n pikn 2 t Nenit 76 se KQZ duhet t bj llogaritjen dhe prcaktimin e mandateve jo m von se 15 dit nga marrja e t dhnave. Duke qen se t dhnat n KQZ jan dorzuar m 9 Nntor 2012, afati sht ezauruar m datn 24 Nntor 2012. KQZ-ja jo vetm q u tregua e pazonja t plotsonte kriterin koh t ktij detyrimi, por u dorhoq prej tij me argumentimin mungesa e numrit t krkuar ligjrisht t votave pro sjell si pasoj, q projekt-akti i paraqitur Pr caktimin e numrit t mandateve pr do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013, t mos miratohet. 58
co m]
33
d. Kolegji Zgjedhor, pr t br ndarjen e ZAZ-ve e vlerson se po bn gjykim n themel, sipas Nenit 158/1/a. Kritika q i bhet n kt rast sht se caktimi i ZAZ-ve sht hartim dhe miratim akti dhe jo gjykim n themel si e quan Kolegji. Nj gj t till Kodi Zgjedhor nuk e parashikon. Madje, n kt rast sht e shprehur qart n Kod se Kolegji Zgjedhor vetm mund t detyroj KQZ-n q t marr vendim.
Koalicioni i Vzhguesve Vendor, i ftuar m datn 23 Janar 2013 pr t dhn qndrimin e tij n Komisionin e Ligjeve, shprehu qndrimin e tij pr mosinvestimin e Kuvendit n kt proces, por gjithsesi komisioni me shumic votash t deputetve t maxhorancs vendosi kalimin n seanc plenare. N datn 31.01.2013, me 72 vota pro dhe 63 vota kundr, Kuvendi miratoi ndarjen e mandateve sipas qarqeve t vitit 2009. Partia Socialiste dhe nj grup deputetsh i ksaj partie ngritn padi n Gjykatn Kushtetuese me kto objekte: a. Shfuqizimi si antikushtetues i Vendimit t Kuvendit t Shqipris nr.2/2013, dat 31.01.2013 Pr caktimin e numrit t mandateve n do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013. b. Pezullimin e zbatimit t Vendimit t Kuvendit t Shqipris nr.2/2013, dat 31.01.2013 Pr caktimin e numrit t mandateve n do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013. M datn 8 mars 2013 Gjykata Kushtetuese e rrzoi padin e br nga Partia Socialiste.
[S
hq ip
tar ja.
34
co m]
IV. REKOMANDIME - KQZ KQZ duhet t angazhohet pr t funksionuar m nj frym kolegjialiteti.
e tyre t udhhiqen vetm nga ligji.
KQZ duhet t respektoj me rigorozitet afatet e parashikuara n Kodin Zgjedhor
dhe t ushtroj autoritetin e saj pr t ndikuart n zbatimin me rigorozitet t ligjit edhe nga institucione t tjera q marrin pjes n ndrtimin e infrastrukturs zgjedhore.
KQZ duhet t miratoj sa m par rregulloren pr funksionimi dhe organizimin e KQZ-s, ku duhet t prfshij midis t tjerash edhe marrdhniet me
KQZ duhet t marr sa m par t gjitha masat e nevojshme pr funksionalitetin e dy teknologjive t reja SEV dhe SEN.
KQZ duhet t bj transparencn e nevojshme dhe t informoj opinionin publik dhe aktort e interesuar n lidhje me zbatimin e teknologjis SEV. KQZ duhet verifikoj sa m par dokumentacionin prkats t kandidatve pr antar t KZAZ-ve. T siguroj plotsimin e kuots gjinore pr kandidatt e dy partive t mdha.
KQZ duhet t miratoj sa m par manualin dhe materialet e tjera t nevojshme pr nisjen e trajnimeve t antarve t KZAZ-ve. KQZ duhet ti kushtoj mjaft rndsi trajnimit t komisionerve t KZAZ-ve si personat ky pr administrimin e zgjedhjeve n nivel lokal. KQZ duhet parashikoj edhe trajnimin e antarve t Bordit t Monitorimit t Medias, n veanti n lidhje me aftsit e tyre pr t gjykuar mbi zbatimin e ligjit zgjedhor nga mediat.
[S
hq ip
Komisioni Qndor i Zgjedhjeve duhet t ndjek me m shum vmendje t gjith procesin e prgatitjes s listave t zgjedhsve. Raportet e auditeve teknicien duhet t prdoren me efikasitet nga KQZ pr t prmirsuar n maksimum procesin e saktsimit t listave. KQZ duhet t orientoj auditt teknicien pr mnyrat e raportimit n mnyr q t krijoj nj gjykim t drejt mbi raportet q i paraqiten.
tar ja.
administratn, apo aspekte t tjera t funksionimit t KQZ-s.
co m]
35
Antart e KQZ-s duhet t bashkpunojn ngusht me njri-tjetrin dhe n punn
- MINISTRIS S BRENDSHME T shfrytzoj t gjitha hapsirat ligjore pr t hartuar nj udhzim tjetr me synim njoftimin e zgjedhsve. N vazhdim tu lvroj t gjitha NJQV-ve fondin prkats pr njoftimin e zgjedhsve.
me bazn materiale t nevojshme.
Ti jap zgjidhje problemit t zgjedhsve pa adres vendbanimi dhe ti udhzoj NJQV-t se si duhet t veprojn me kto lista.
Ministria e Brendshme duhet t filloj sa m shpejt fushatn publicitare pr t
informuar zgjedhsit pr kontrollin e emrit t tyre npr lista si edhe proedurn q duhet t ndjekin ata n raste problematike.
T marr n shqyrtim dhe t lehtsoj problemin e pajisjes me karta identiteti t t rinjve q votojn pr her t par, si dhe t atyre personave q nuk jan pajisur ndonjher me kart identiteti, n mnyr q askush t mos privohet nga e drejta pr t votuar.
- PARTIT POLITIKE
Partit Politike duhet t heqin menjeher dor nga zhvillimi i paligjshm i fushats n zbatim t Kodit Zgjedhor. Ato duhet ta filloj at n datn 23 Maj
[S
hq ip
dispozitat e kodit zgjedhor.
2013 sikundr sanksionohet n Kod. Partit politike duhet t angazhohen pr ndrmarrjen e hapave konkrete pr rritjen e besimit mes palve pr t realizuar nj proces me sa m shum standarte n t mir t vendit dhe qytetarve shqiptar. Partit Politike duhet shmangin ushtrimin e presionit ndaj KQZ-s dhe adminstrats zgjedhore n varsi, qoft edhe n nivelin e deklaratave publike. Partit politike duhet t angazhohen n mosprdorimin e burimeve njerzore dhe materiale, t administrats publike n nivel qndror e lokal, t mosprdorimit t aseteve dhe fondeve publike, pr qllime elektorale, prvese n prputhje me
Partit politike duhet t angazhohen n mosprdorimin si dekor, si pjesmarrs apo si aktivist t fmijve n t gjitha aktivitetet, apo takimet e tyre.
tar ja.
- KSHILLIT T MINISTRAVE
co m]
36
T pajis sa m par zyrat e gjendjes civile pran Njsive t Qeverisjes Vendore
Partit politike duhet t angazhohen pr t zbatuar maksimalisht kuotat gjinore t parashikuara. Partit politike duhet t prgatiten pr nj fushat zgjedhore t qet, me etik t lart, ku t dominojn prballja e platformave dhe programeve n t mir dhe
vrteta, vizionare dhe t realizueshme.
Partit Politike duhet t angazhohen e t jen t gatshme pr nnshkrimin e Kodit t Etiks dhe t Sjelljes s Mir prgjat fushats elektorale.
- MEDIA
Media elektronike dhe ajo e shkruar duhet ti shrbejne misionit t informimit me vrtetsi dhe objektivitet t qytetarit, larg interesave politike.
transmeton me prgjeshmri, paansi dhe objektivitet si nj televizion i t gjith qytetarve.
- NJESIT E QEVERISJES VENDORE
T ushtrojn t gjith autoritetin dhe burimet e tyre pr nj proces sa m t arrir t saktsimit t listave zgjedhore.
T bjn sht e mundur pr t njoftuar zgjedhsit nse jan apo jo pjes e listave zgjedhore paraprake.
[S
POLICIA E SHTETIT Koalicioni i Vzhguesve Vendor vlerson kontributin dhe qndrimin profesional t policis s shtetit n proceset e fundit zgjedhore.
hq ip
T shpallin listat e zgjedhsve n ambiente pran zyrave t gjendjes civile, n ambiente t hapura dhe me akses t lir n do koh pr qytetart. T gjitha njsit e qeverisjes vendore t marrin masat e nevojshme pr tu krijuar kushtet e prshtatshme pr t votuar personave me aftsi t kufizuara. Ato duhet t ken informacion mbi numrin dhe vendndodhjen e kwtyre personave nw mwnyrw qw tia kalojnw kwtw informacion KQZ-sw. Gjithashtu, Njsit e Qeverisjes Vendnore duhet t ken kujdes pr regjistrimin e komunitetit rom n listat e zgjedhsve.
tar ja.
Televizionit Publik Shtetror i bjm thirrje t jet nj media e pavaruar q
co m]
37
interes t qytetarit, si dhe t prgatiten pr ti servirur qytetarit premtime t
Koalicioni nxit Policin e shtetit q edhe n kto zgjedhje roli dhe sjellja e forcave t rendit t jet n prmbushje t detyrimeve ligjore pr t siguruar mbarvajtjen e fushats zgjedhore dhe gjithe etapat e tjera t procesit zgjedhor.
[S
hq ip
tar ja.
38
co m]
SHTOJCA
QNDRIMET PUBLIKE T KOALICIONIT
PR SHTJE T CAKTUARA T SHPREHURA NPRMJET DEKLARATAVE DHE LETRAVE T HAPURA
[S
hq ip
tar ja.
co m]
39
ANEKS I
LETR
Drejtuar:
E HAPUR
Znj. Jozefina TOPALLI, Kryetare e Kuvendit t Shqipris Z. Astrit PATOZI, Kryetar i Grupit Parlamentar t PD Z. Gramoz RUI, Kryetar i Grupit Parlamentar t PS Z. Lefter KOKA, Kryetar i Grupit Parlamentar t LSI
Antarve t Komisionit pr shtjet Ligjore, Administratn Publike dhe t Drejtat e Njeriut n Kuvendin e Shqipris Z. Sali BERISHA, Kryetar i Partis Demokratike Z. Edi RAMA, Kryetar i Partis Socialiste Z. Ilir META, Kryetar i LSI Z. Shptim IDRIZI, Kryetar i PDIU Z. Vangjel DULE, Kryetar i PBDNJ Z. Fatmir MEDIU, Kryetar i PR
E nderuar znj. Kryetare e Parlamentit! T nderuar Kryetar t Grupeve Parlamentare t Kuvendit t Shqipris! T nderuar Kryetar t Partive Politike Parlamentare ! Koalicioni i Vzhguesve Vendor (KVV) nj prej grupimeve m t mdhenj t vzhguesve vendor q ka ndjekur zhvilllimin e procesve zgjedhore n vend q prej vitit 2005 (si KVV), ju shpreh vlersimin e tij pr angazhimin dhe vullnetin e treguar n miratimin me konsensus t ndryshimeve n Kodin Zgjedhor. Duke sjell n vmendje tuaj, se prkushtimi dhe fryma e bashkpunimit midis jush dhe prkushtimi ndaj zbatimit me korrektsi t ligjit sht e vetmja mnyr pr zhvillimin e nj procesi zgjedhor ligjor, demokratik, t drejt dhe t ndershm, Koalicioni konstaton se pikrisht fillimi i procesit zgjedhor t ardhshm me rindrtimin e Komisionit Qndror t Zgjedhjeve, sipas afateve t prcaktuar n ligjin e miratuar bashkarisht, sht cnuar duke shnuar nj precedent aspak pozitiv n lidhje me respektimin dhe zbatimin e ligjit n vijimsi. Nga informacionet e marra, edhe n mbledhjen e djeshme t dats 17 shtator t Konferencs s Kryetarve t Kuvendit t Shqipris, ende nuk ka asnj dat t prcaktuar pr futjen n rendin e dits s miratimit t 6 antarve t rinj t KQZ-s.
[S
hq ip
tar ja.
Pr dijeni: Partive Politike n Republikn e Shqipris Misionit t OSBE / ODHIR Delegacionit t Bashkimit Europian Zyrs s Kshillit t Europs Ambasads s Shteteve t Bashkuara
co m]
40
Duke vlersuar prononcimet publike t partive politike n lidhje me domosdoshmrin e respektimit t ligjit n grm dhe n frym, Koalicioni vren me shqetsim se nuk sht marr asnj hap institucional apo publik nga partit politike parlamentare n lidhje me propozimet e tyre pr gjasht antart e KQZ-s, ndrkoh q ky proces duhet t ishte mbyllur m datn 15 Shtator 2012 59 .
Ligji nr. 74/2012 dat 19.07.2012 (i dekretuar nga Presidenti i Republiks m datn 16.08.2012) Pr disa shtesa dhe ndryshime n ligjin nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris: Neni 181 Zgjedhja e antarve t KQZ-s, pika 1 Kuvendi, 30 dit nga data e shpalljes s ktij ligji, zgjedh antart e KQZ-s, sipas neneve 14 dhe 15 t ktij Kodi. 60 Neni 181/2, Neni 15/2 dhe Neni 12/2 i Ligjit nr.10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris, i ndryshuar: Kandidat pr Kryetar t KQZ-s duhet: a)t jet me mosh mbi 35 vje; b) t jet me arsim t lart; c) t ket prvoj profesionale prej jo m pak se 10 vjet pun, t paktn n nj nga fushat e mposhtme: i) n fushn e s drejts; ii) n administratn publike; iii) n administrimin e zgjedhjeve; iv) si drejtues i organizatave jofitimprurse, t cilat kan objekt t veprimtaris s tyre mbrojtjen dhe zhvillimin e lirive dhe t drejtave t njeriut, zhvillimin e zgjedhjeve demokratike apo politikat publike; ) t mos jet i dnuar penalisht; d) t mos ket qen antar i ndonj partie politike n 5 vitet e fundit; dh) t mos ket qen i zgjedhur deputet i Kuvendit n 5 vitet e fundit; e) t mos ket qen pjestar n 5 vitet e fundit n Policin e Shtetit, n Forcat t Armatosura dhe n Shrbimin Informativ Shtetror; ) t mos jet larguar nga administrata publike apo do funksion publik pr shkelje t detyrs. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
59
[S
hq ip
Pr t rritur integritetin e procesit dhe besimin ndaj tij, Koalicioni sugjeron organizimin e seancave publike dgjimore me t gjith kandidadt e paraqitur q plotsojn kriteret ligjore t parashikuara 60 . Gjithashtu, Koalicioni i sugjeron Komisionit pr shtjet Ligjore, Administratn Publike dhe t Drejtat e Njeriut, si organi q przgjedh dhe i propozon Kuvendit kandidaturat finale pr Kryetar t KQZ-s, q n frymn dhe n zbatim t ligjit t miratoj dhe t bj publike paraprakisht kriteret mbi t cilat do t organizohen seancat publike dhe mbi t cilat do t bhet vlersimi i kandidatve, si vizioni, eksperienca, apo shtje t tjera q lidhen direkt apo indirekt me administrimin e nj
tar ja.
Prsa i prket Kryetarit t Komisionit Qndror t Zgjedhjeve, Koalicioni e konsideron procedurn e zgjedhjes s tij dhe sidomos heqjen e s drejts s partive politike pr t propozuar kandidatura, si nj mundsi mjaft t mir pr t vn n rrugn e duhur depolitizimin dhe funksionimin n mnyr t paanshme dhe jo partizane t KQZ-s. N lidhje me kt proces, Koalicioni i sugjeron Kuvendit t Shqipris q t bj sa m transparent dhe sa m jopolitik procesin e przgjedhjes s Kryetarit t ardhshm t KQZ-s. N kt frym, Koalicioni i sugjeron Kuvendit q t bj publike t gjitha kandidadurat e paraqituar n sekretarin e Kuvendit si dhe t organizoj nj proces sa m t drejt, konkurrent dhe aspak t ndikuar nga ansit partiake.
co m]
41
Pavarsisht se zgjedhja e antarve t rinj t KQZ-s sht nj kompetenc eskluzive e Partive Politike, Koalicioni n frymn e ligjit n lidhje me pavarsin dhe integritetin e tyre si edhe me synim rritjen e transparencs dhe t besimit t publikut, i sugjeron partive politike q t shpallin sa m par kandidaturat e tyre si dhe t bjn publik vlersimin e tyre n lidhje me integritetin dhe aftsit e ktyre kandidaturave n prmbushje t detyrs si administrator t lart t zgjedhjeve, n mnyr t pavaruar, t paanshme dhe vetm n zbatim t ligjit.
Pr Koalicionin e Vzhguesve Vendor Shoqata pr Kultur Demokratike Gerta META Drejtore Ekzekutive KRIIK Albania
Premto GOGO Kryetar
[S
hq ip
tar ja.
co m]
Shoqata pr Grat dhe Fmijt Rajmonda PRIFTI Drejtore Ekzekutive Tiran, m 18 Shtator 2012! 42
procesi zgjedhor konform standarteve dhe aspiratave demokratike t shoqris dhe shtetit shqiptar. N t kundrt, nj votim trsisht politik, partiak dhe i paargumentuar mbi kritere t qarta e vizionare, do t delegjitimoj n thelb qndrimet publike t partive politike n lidhje me standartet e realizimit t procesit zgjedhor, si dhe do t shuaj shpresn e rradhs pr mundsin e prfshirjes t kontributeve jasht politiks n ndrtimin dhe konsolidimin e institucioneve t pavaruara.
ANEKS II
DEKLARAT
Koalicioni i Vzhguesve Vendor (KVV) duke vlersuar zgjedhjen e antarve t Komisionit Qndror t Zgjedhjeve dhe duke iu uruar sukses n prmbushjen e detyrs s tyre, iu bn thirrje q t mblidhen sa m par pr ti paraprir n koh detyrimeve dhe afateve q parashikon ligji zgjedhor.
Gjithashtu, duke synuar realizimin e nj procesi zgjedhor sa m t arrir, Koalicioni i bn thirrje Presidentit t Republiks z. Bujar Nishani, q n zbatim t Nenit 9 t Kodit Zgjedhor, t marr n shqyrtim dhe t dekretoj sa m par datn e Zgjedhjeve t Ardhshme Parlamentare. Pavarsisht limitit t parashikuar nga ligji i cili sht data 7 Dhjetor 2012, dekretimi sa m par i dats s zgjedhjeve do t siguroj koh t mjaftueshme n dispozicion t institucioneve prkatse pr nisjen e nj sr processh t rndsishme t ndrtimit t infrastrukturs zgjedhore si: prgatitja e lists s zgjedhsve 62 , caktimi dhe shprndarja e Qendrave t Votimit (neni 62/5), miratimi i antarve t Kolegjit Zgjedhor63 , etj, afatet e nisjes se t cilave kushtzohen nga dekretimi i dats se zgjedhjeve.
hq ip
Neni 179 pika 1 e Ligjit Nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris, i ndryshuar me Ligjin Nr. 74/2012 dat 19.07.2012: 1. Jo m von se 30 dit nga hyrja n fuqi e ktij ligji, KQZ-ja fillon prgatitjen e projektit pr ngritjen e sistemit t verifikimit dhe regjistrimit t zgjedhsve (SEV) dhe sistemit elektronik t numrimit (SEN). N prgatitjen e projektit t SEV-it prfshihen edhe prfaqsues t Ministris s Brendshme. 62 Neni 51 i Kodit Zgjedhor: Publikimi i ekstraktit t prbrsve zgjedhor, pika 1: Drejtoria e Prgjithshme e Gjendjes Civile, jo m von se 5 dit nga dita e dekretimit t dats s zgjedhjeve, urdhron zyrat e gjendjes civile t fillojn procesin e hartimit t ekstraktit t prbrsve zgjedhor, n prputhje me kt Kod. Jo m von 15 dit nga dita e dekretimit, zyra e gjendjes civile nxjerr n format elektronik ekstraktin me prbrsit zgjedhor t t gjith shtetasve me t drejt vote n datn e zgjedhjeve, me prjashtim t shtetasve q kan mbushur 100 vje deri n kt dat. 63 Neni 146 i Kodit Zgjedhor: Prbrja e Kolegjit Zgjedhor t Gjykats s Apelit, Tiran, pika 3: Shorti pr przgjedhjen e tet gjyqtarve t Kolegjit Zgjedhor t Gjykats s Apelit, Tiran hidhet jo m von se 5 dit pas dekretimit t dats s zgjedhjeve pr Kuvendin. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
61
[S
tar ja.
Koalicioni trheq vemndjen n veanti n lidhje me marrjen sa m par t masave pr realizimin e teknologjis s re informative n Zgjedhjet pr Kuvendin t vitit 2013, t cilat sipas afateve t prcaktuara n Kodin Zgjedhor duhet t kishin filluar jo me von se n datn 1 Tetor 2012 61 .
co m]
Tiran, m 23 Tetor 2012! 43
Mbledhja sa m par e KQZ-s dhe Dekretimi i Dats s Zgjedhjeve, t domosdoshme pr prmbushjen e standarteve t procesit t ardhshm zgjedhor
ANEKS III
DEKLARAT
Standartet e procesit t ardhshm zgjedhor n pikpyetje nga moszbatimi dhe mosrespektimi i afateve t parashikuara n Kodin Zgjedhor Koalicioni i Vzhguesve Vendor (KVV) n vazhdimsi t puns s tij n monitorimin e prgatitjes s procesit t ardhshm zgjedhor, shpreh shqetsimin n lidhje me performancn e administrats zgjedhore dhe mos respektimin e nj sr afatesh t parashikuara n Kodin Zgjedhor t Republiks s Shqipris.
Koalicioni mbshtet fort dhe nxit antart e Komisioni Qndror t Zgjedhjeve q n punn e tyre tu bjn ball presioneve dhe influencave t partive politike, si dhe t gjejn forcn e nevojshme pr t bashkpunuar me njri-tjetrin pr nj funksionim normal dhe kolegjial t institucionit m t lart zgjedhor, duke u udhhequr vetm nga zbatimi me korrektsi i ligjit n prmbushje t detyrave dhe afateve t parashikuara pr ndrtimin e infrastrukturs s nevojshme zgjedhore. N lidhje me ecurin e deritanishme Koalicioni trheq vmendjen n lidhje me:
[S
64
I - Vendimmarrjen e Komisionit Qndror t Zgjedhjeve Koalicioni shpreh keqardhjen pr shkeljen e afateve t parashikuara dhe mosmiratimin ende nga KQZ t ndarjes s mandateve pr do zon zgjedhore si dhe pr mosmiratimin e numrit t Zonave Zgjedhore 64 , si dy nga vendimarrjet m t rndsishme pr procesin zgjedhor. Pr m tepr, pamundsin e marrjes s vendimeve me shumic t cilsuar nga KQZ dhe zvendsimin e ksaj vendimmarrje nga Kolegji Zgjedhor, Koalicioni e konsideron si nj precedent t rrezikshm pr ecurin e mtejshme t prgatitjes s procesit zgjedhor e n veanti t miratimit t akteve me karakter normativ dhe q kan pr qllim rregullimin e shtjeve q lidhen me zgjedhjet, pr t cilat duhet shumic e cilsuar aprovimi me jo m pak se 5 vota t antarve t KQZ-s. Partit Politike duhet t gjejn vullnetin pr t bashkpunuar dhe hequr dor nga interesat e ngushta t tyre, duke kujtuar se pavarsisht se antart e KQZ-s jan propozuar prej tyre, ata duhet t ushtrojn funksionin e tyre n mnyr t pavarur dhe ta pandikuar nga influencat apo lojrat politike. Koalicioni nxit partit politike t gjejn vullnetin dhe gjuhn e prbashkt pr shtje q ata i gjykojn t rndsishme jasht institucionit t KQZ-s, duke e len kt t fundit t punoj n mnyr t pandikuar, t pavaruar dhe profesionale. Koalicioni u kujton Partive Politike q n raportet e Vzhguesve Ndrkombtar dhe atyre Vendas sht vn theksi tek mos-politizimi i puns dhe i funksionimit t KQZ-s si nj nga elementt kryesor t prmbushjes s standarteve, ndaj i fton ata t ushtrojn t gjitha aftsite e tyre pr t ndihmuar n funksionimin normal dhe vendimmarrjen e prbashkt e kolegjiale t KQZ-s. II - Performancn e Komisionit Qndror t Zgjedhjeve dhe t administrats s tij
Neni 27, pika 5 e Ligjit Nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris, i ndryshuar me Ligjin Nr. 74/2012 dat 19.07.2012: 5. Zonat e Administrimit Zgjedhor miratohen nga KQZ-ja jo m von se 9 muaj para prfundimit t mandatit t Kuvendit, mbi bazn e numrit t shtetasve me t drejt vote n datn e fundit t periudhs zgjedhore pr caktimin e zgjedhjeve, sipas t dhnave t Drejtoris s Prgjithshme t Gjendjes Civile. Ky vendim duhet t isht marr jo m von se data 7 Dhjetor 2012. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
tar ja.
co m]
44
Neni 184, pika 2 e Ligjit Nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris, i ndryshuar me Ligjin Nr. 74/2012 dat 19.07.2012: 2. Jo m von se 60 dit nga mbledhja e par, KQZja e zgjedhur pas hyrjes n fuqi t ktij ligji, miraton Rregulloren e KQZ-s, e cila prfshin edhe marrdhniet e antarve t saj me administratn e KQZ-s. Miratimi duhet t ishte br jo m von se m 26 Dhjetor 2012. 66 Neni 61 Mbikqyrja e hartimit t listave t zgjedhsve nga KQZ, pika 1, 2 dhe 3 e Ligjit Nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris, i ndryshuar me Ligjin Nr. 74/2012 dat 19.07.2012: 1. KQZ-ja mbikqyr procesin e hartimit t listave, duke i krkuar informacion Drejtoris s Prgjithshme t Gjendjes Civile dhe njsive t qeverisjes vendore pr procesin e caktimit t zonave t qendrave t votimit dhe numrit t zgjedhsve pr do qendr votimi, n prputhje me rregullat e ktij Kodi dhe ligjit t gjendjes civile. 2. KQZ-ja, jo m von se 30 dit nga dekretimi i zgjedhjeve, emron me vendim dy audit teknicien pr verifikimin e veprimeve n bazn e t dhnave t RKGJC-s. T drejtn e propozimit pr secilin audit teknicien e kan respektivisht Kryetari dhe Zvendskryetari i KQZ-s, pas konsultimit me prfaqsuesit e partis m t madhe t shumics dhe asaj m t madhe t pakics n KQZ. Auditt teknicien nuk mund t shkarkohen nga detyra, prve shkeljeve t prcaktuara n pikn 9 t ktij neni. Auditi teknicien zvendsues emrohet jo m von se 5 dit sipas t njjts procedur dhe kriter t prcaktuar n kt nen. 3. Auditt teknicien duhet t ken arsimim universitar dhe ekspertiz n fushn e teknologjis s informacionit apo statistiks, si dhe t ken njohuri pr procesin e hartimit t listave t zgjedhsve dhe/ose gjendjes civile. Rregullat e veanta pr kushtet e kontrats dhe pr kryerjen e auditimit, prcaktohen me akt normativ t KQZ-s. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
65
[S
hq ip
tar ja.
Koalicioni i trheq vmendjen Komisionit Qndror t Zgjedhjeve pr nj performanc sa m profesionale t tij dhe t administrats s KQZ-s, n prmbushje t detyrimeve dhe afateve t prcaktuara n Kodin Zgjedhor. Pr nj funksionim sa m normal e t plot, Komisioni Qndror i Zgjedhjeve duhet t miratoj sa m par Rregulloren pr Organizimin dhe Funksionimin e KQZ-s 65 , afati pr miratimin e s cils ishte data 26 Dhjetor 2012. Srish, Koalicioni trheq vemndjen n lidhje me marrjen sa m par t masave pr realizimin e teknologjis s re informative n Zgjedhjet pr Kuvendin t vitit 2013, t cilat sipas afateve t prcaktuara n Kodin Zgjedhor jan tejkaluar e shkelur n mnyr flagrante, madje deri tani nuk ka asnj vendimarrje n lidhje me kt proces shum t rndsishm. Koalicioni thekson, se suksesi i zbatimit t teknologjis s re informative, pavarsisht se nuk ka impakt t drejtprdrejt n rezultatin e procesit t ardhshm zgjedhor, sht nj test shum i rndsishm pr aplikimin ose jo t ksaj teknologjie n t gjith vendin n zgjedhjet e rradhs t vitit 2015. Duke vlersuar maksimalisht rndsin e procesit t hartimit t listave t zgjedhsve si dhe rndsine e transparencs s plot q duhet t ket ky proces, Koalicioni i bn thirrje KQZ-s q t nis sa m par mbikqyrjen e hartimit t ktyre listave sikundr parashikohet n nenin 61 t Kodit Zgjedhor, madje e konsideron t vonuar kt proces. KQZ duhet t miratoj sa m par aktin normativ pr rregullimin e veprimtaris s auditve teknicien pr listn e zgjedhsve dhe SEV (Sistemin Elektronik t Verifikimit) si dhe t marr sa m par vendim pr emrimin e ktyre dy auditve teknicien brenda afatit t parashikuar t 3 Janarit 2013 66 . N prfundim Koalicioni inkurajon Komisionin Qndror t Zgjedhjeve t krkoj mbshtetjen e t gjith aktorve institucional pr t prmbushur n mnyr t plot t gjitha detyrimet e krkuara n zbatim t ligjit, pr zhvillimin e nj procesi zgjedhor ligjor, t drejt e t ndershm. Tiran, m 27 Dhjetor 2012!
co m]
45
ANEKS IV
DEKLARAT
Listat paraprake t zgjedhsve ende t pasakta e t papublikuara
Koalicioni i Vzhguesve Vendor (KVV) konstaton se procesi i prgatitjes dhe publikimit t listave paraprake t zgjedhsve, m saktsisht, i ekstraktit t par t prbrsve zgjedhor t t gjith zgjedhsve, sipas vendbanimit dhe qendrave t votimit, sht cnuar nga mosrespektimi i afateve ligjore t parashikuara dhe moszbatimi i dispozitave ligjore t prcaktuara.
Koalicioni ngre shqetsimin pr ndjeshmrin e pakt ndaj zbatimit me korrektsi t ligjit q vrehet n nj pjes t madhe t zyrtarve t Njsive t Qeverisjes Vendore, madje disa prej tyre nuk jan n dijeni t detyrimit ligjor, apo kan informacion t gabuar mbi dispozitat q prcaktojn afatet apo mnyrat e publikimit t listave paraprake t zgjedhsve. 70 Nj pjes e Njsive t Qeverisjes Vendore ende jan duke punuar pr riformatimin e qendrave t votimit sipas krkesave t reja t Kodit Zgjedhor, i cili parashikon shkrirjen e qendrave t votimit me m pak se 200 zgjedhs si dhe ndarjen e qendrave t votimit me
Neni 51, pika 4 e Ligjit Nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris, i ndryshuar me Ligjin Nr. 74/2012 dat 19.07.2012: 4. Jo m von se 30 dit nga dekretimi i dats s zgjedhjeve, zyrat e gjendjes civile, pas miratimit nga kryetari i njsis vendore, printojn dhe publikojn ekstraktin e prbrsve zgjedhor t t gjith shtetasve q kan vendbanim n zonat e qendrave t votimit nn juridiksionin e do zyre. Publikimi bhet n ambientet e zyrave t gjendjes civile ose n ambientet pran tyre me akses t lir pr publikun. 68 Pika 12 e Udhzimit Nr. 374, dat 10.12.2012 Pr procedurat e hartimit t listave t zgjedhsve pr zgjedhjet pr Kuvendin: 12. Zyrat e gjendjes civile n bashki/komuna/njsi bashkiake, brenda dats 3 janar 2013, printojn dhe publikojn, pasi t firmoset nga kryetari prkats, ekstraktin e par t prbrsve zgjedhor t t gjith zgjedhsve, sipas vendbanimit dhe qendrave t votimit, nn juridiksionin e tyre territorial. Ekstrakti i prbrsve zgjedhor, me t njjtat kritere, do t printohet dhe publikohet edhe do 30 dit sipas prcaktimit t Kodit Zgjedhor. DPGJC-ja publikon kto ekstrakte n shkall vendi, n faqen e saj zyrtare, si dhe ia drgon KQZ-s pr publikim n faqen e saj zyrtare. 69 Nga monitorimi i kryer deri m tani rezulton se vetm pak njsi vendore i kan publikuar listat paraprake t plota (psh. Njsia Bashkiake Nr. 3 - Tiran, Bashkia e Klcyrs - Prmet, Bashkia Burrel, etj); disa i kan publikuar ato pjesrisht dhe po punojn pr ndreqjen e gabimeve n pjesn tjetr t listave (psh. Njsia Bashkiake Nr. 4, Nr. 7 dhe Nr. 11 Tiran, etj); ndrkoh q ka edhe njsi t cilat i kan publikuar listat t shprndara n vende publike pran qendrave t mundshme t votimit, dhe jo pran zyrs s gjendjes civile sikundr parashikohet n ligj (psh. Njsia Bashkiake Nr. 11 Tiran, Bashkia Kuks, etj). 70 Ndr argumentat e paraqitura prmendim: Listat jan gati por nuk jepet asnj argument pr mospublikimin e tyre; Listat jan n proces verifikimi por sipas tyre ka koh deri n 2 muaj para dits s zgjedhjeve pr t br publikimin e tyre; Listat jan online dhe skan marr udhzim apo urdhr q ti publikojn, etj. Kto dhe argumente t tjera jan dhn nga njsit vendore si n Bulqiz, Durrs, Librazhd, Tepelen, Njsia Bashkiake Nr. 8 Tiran, Sarand, Malsi e Madhe, etj. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
67
[S
hq ip
tar ja.
Sipas dispozitave ligjore t parashikuara n Kodin Zgjedhor 67 si dhe n udhzimin nr. 374 dat 10.12.2012 t Ministris s Brendshme 68 , t gjitha njsit vendore duhet q brenda dats 3 Janar 2013 t kishin prgatitur, printuar dhe publikuar n ambientet e Zyrave t Gjendjes Civile, ose n ambientet pran tyre me akses t lir pr publikun, ekstratin e par t prbrsve zgjedhor t t gjith zgjedhsve 69 .
co m]
46
Lista e Zgjedhsve, si nj mjet q sanksionon t drejtn e qytetarve pr t shprehur vullnetin e tyre, prbn nj ndr elementt m thelbsor t ndrtimit dhe realizimit t nj procesi zgjedhor ligjor, t drejt dhe t ndershm.
m shum se 1000 zgjedhs (prjashto qarkun Tiran ku ky kufi sht 700 zgjedhs), ndrkoh q afati i prcaktimit t vendndodhjes s qendrave t votimit sipas procedurave t parashikuara n Kodin Zgjedhor dhe n udhzimin e Ministris s Brendshme ka qen data 3 Janar 2013 71 . Koalicioni i trheq vmendjen Drejtoris s Prgjithshme t Gjendjes Civile pran Ministris s Brendshme, pr nj prkushtim dhe profesionalizm sa m t lart n prmbushje t detyrimeve ligjore. Sipas informacioneve t marra kryesisht nga Njsit Bashkiake n Tiran, konstatohet se ka patur probleme n lidhje me ndarjen e zgjedhsve me t njjtin mbiemr apo nga e njjta familje n qendra t ndryshme votimi, ndrkoh q Kodi Zgjedhor prcakton qart se programi kompjuterik i RKGJC (Regjistri Kombtar i Gjendjes Civile) bn ndarjen automatike t lists mbi bazn e numrit t qendrs s votimit t caktuar do zgjedhsi. Zgjedhsit me t njjtin mbiemr nuk mund t ndahen n lista t ndryshme 72 . N ekstratin zgjedhor jan evidentuar edhe pasaktsi t tjera, madje rezultojn qendra votimi pa asnj t dhn si sht rasti i QV Nr. 1699 n Njsin Bashkiake Nr. 1, n Tiran 73 .
hq ip
N prfundim, Koalicioni i krkon Komisionit Qndror t Zgjedhjeve q t prdor sa m par instrumentat e tij pr t mbikqyrur nga afr procesin e hartimit t listave t zgjedhsve, administrimin e zonave t qendrave t votimit si dhe t numrit t zgjedhsve pr do qendr votimi, sikundr e krkon ligji74 , si edhe pr t ushtruar autoritetin e tij pr t mbshtetur e ndihmuar Njsit e Qeverisjes Vendor n realizimin e ktij procesi shum t rndsishm pr zgjedhjet e ardhshme t 23 Qershorit 2013! Tiran, m 9 Janar 2013!
Neni 62, pika 5 e Ligjit Nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris, i ndryshuar me Ligjin Nr. 74/2012 dat 19.07.2012, si edhe Udhzimi Nr. 374, dat 10.12.2012 Pr procedurat e hartimit t listave t zgjedhsve pr zgjedhjet pr Kuvendin. Ky proces sht konstatuar n Elbasan, Vlor, Prmet, Gjirokastr, Pogradec, Shkodr, etj. 72 Neni 51, pika 3 e Ligjit Nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris, i ndryshuar me Ligjin Nr. 74/2012 dat 19.07.2012, si edhe Pika 8 e Udhzimit Nr. 374, dat 10.12.2012 Pr procedurat e hartimit t listave t zgjedhsve pr zgjedhjet pr Kuvendin. 73 Sipas zyrtarve t Njsive Bashkiake, Zyrtart e RKGJC kan pranuar gabimet n lista pr shkak t nj gabimi kompjuterik, madje kan qene kta t fundit q iu kan krkuar atyre t ndrpresin procesin e shpalljes s listave paraprake deri n saktsimin e tyre. Koalicioni u prpoq t merrte reagim zyrtar nga RKGJC, por nuk iu dha asnj shpegim nga zyrtart prkats. 74 Neni 50, pika 3 e Ligjit Nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris, i ndryshuar me Ligjin Nr. 74/2012 dat 19.07.2012. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
71
[S
tar ja.
Koalicioni i trheq vmendjen Ministris s Brendshme q t detyroj institucionet dhe administratn n varsi t zbatojn ligjin me seriozitet dhe profesionalizm, si dhe tu ofroj informacion dhe gatishmri pr bashkpunim t gjith aktorve institucional sikundr e krkon ligji. Ministria e Brendshme duhet t marr urgjentisht masa t furnizoj me pajisjet e nevojshme kancelarike Zyrat e Gjendjes Civile n Kuov, Lushnj, Kavaj, etj, ku procesi i publikimit t listave ka ngecur pr munges t bojs s printerit.
co m]
47
ANEKS V
LETR E HAPUR
Kryetares s Komisionit Qndror t Zgjedhjeve Antarve t Komisionit Qndror t Zgjedhjeve
Konferencs s Kryetarve t Kuvendit t Shqipris Pr dijeni: Kryetarve t Partive Politike Parlamentare Misionit t OSBE / ODIHR Delegacionit t Bashkimit Europian Zyrs s Kshillit t Europs Ambasads s Shteteve t Bashkuara Opinionit Publik
E nderuar znj. Kryetare e Komisionit Qndror t Zgjedhjeve! T nderuar Antar t Komisionit Qndror t Zgjedhjeve! T nderuar Antar t Konferencs s Kryetarve t Kuvendit t Shqipris!
Koalicioni i Vzhguesve Vendor po ndjek me shum vmendje procesin e ndarjes s mandateve pr do zon zgjedhore pr Zgjedhjet e Ardhshme Parlamentare t 23 Qershorit 2013.
Nj ndarje mandatesh pa respektuar procedurat dhe kompetencat e prcaktuar qartazi n Kodin Zgjedhor, do t sillte si pasoj pesha elektorale t diferencuara t votave t qytetarve npr qarqe, duke prodhuar nj proes zgjedhor t vesuar (t met) edhe sikur t gjitha standartet e tjera t plotsoheshin pa asnj lloj vrejtje. Duke analizuar procesin e deritanishm, Koalicioni vren se:
[S
75
hq ip
Duke vlersuar t drejtat e qytetarve si t drejta themelore e t patjetrsueshme, mbi respektimin katrciprisht t t cilave duhet t ngrihet dhe t funksionoj shteti ligjor dhe i s drejts, Koalicioni vren se procesi i ndarjes s mandateve pr do zon zgjedhore nuk po respekton t drejtn kushtetuese t barazis s vots s qytetarve 75 .
N zbatim t Kodit Zgjedhor, Ministria e Brendshme i drgoi KQZ-s m datn 9 Nntor 2012 t dhnat mbi numrin e prgjithshm t popullsis. KQZ mori n shqyrtim shtjen e ndarjes s mandateve t zonave zgjedhore m datn 21 Nntor 2012. Nnkryetari dhe dy antar t KQZ-s t propozuar nga opozita krkuan t ken informacione shtes n lidhje me lvizjet e popullsis n qarkun e Kuksit, duke br q shqyrtimi i shtjes t shtyhet.
Neni 45, Pika 4 e Kushtetuts s Shqipris: 4. Vota sht vetjake, e barabart, e lir dhe e fsheht.
tar ja.
co m]
48
Drejtuar:
shtja u rimorr n diskutim n mbledhjen e dats 23 Nntor, por duke qen se prgjigja nga Ministria e Brendshme nuk jepte t dhna mbi informacionin e krkuar, pasi i konsideronte ato t dhna personale, tre komisionert kmbnguln pr mosshqyrtimin e shtjes deri m marrjen e informacionit t krkuar. Komisioni Qendror i Zgjedhjeve i gjendur n kt situat, vendosi t mos caktoj numrin e mandateve pr do zon zgjedhore, pr zgjedhjet pr Kuvendin 2013 76 . Duke qen se dita e zgjedhjeve ende nuk ishte dekretuar, afati ligjor pr t ankimuar vendimin e Komisionit Qndror t Zgjedhjeve n Kolegjin Zgjedhor t Gjykats s Apelit ishte 30 dit, pra deri m datn 24 Dhjetor 2012, por asnj subjekt i interesuar nuk e ndrmorri kt hap. M datn 11 Janar 2013, Sekretarja e Prgjithshme e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve me shkresn Nr.Prot. 174 Informacion n lidhje me zbatimin e dispozitave t Kodit Zgjedhor pr caktimin e mandateve pr do zon zgjedhore t Zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013, i drejtohet Sekretarit t Prgjithshm t Kuvendit t Shqipris, ku n paragrafin e parafundit i krkon Kuvendit t investohet pr prmbylljen e procedurave n lidhje me caktimin e mandateve t zonave zgjedhore 77 . N lidhje me kt proces Koalicioni konstaton se:
Neni 76 n pikn dy dhe tre 78 dhe Neni 24 pika 1 grma , prcaktojn dy momente proeduriale: prcaktimin e mandave pr do zon si edhe miratimin e mandave t do zone. Tagri pr hapin e par i takon ekskluzivisht, sipas neneve t siprprmendura, Komisionit Qendror t Zgjedhjeve dhe krkon shumic t cilsuar pr miratim prej jo m pak se 5 votash pro t antarve t KQZ-s. Kur ky hap sht hedhur, investohet Kuvendi, i cili e miraton mbi bazn e materialit q i drgohet prej KQZ-s. Kodi Zgjedhor parashikon n pikn 2 t Nenit 76 se KQZ duhet t bj llogaritjen dhe prcaktimin e mandateve jo m von se 15 dit nga marrja e t dhnave. Duke qen se t dhnat n KQZ jan dorzuar m 9 Nntor 2012, afati sht ezauruar m datn 24 Nntor 2012, madje deri m sot, n kt pik, KQZ sht treguar e pazonja pr realizmin e afateve t Kodit Zgjedhor ndaj proesi nuk mund t vazhdoj m tej. Por, Kodi Zgjedhor l nj shteg sigurie n rastin eventual. Ndonse n pikn dy t Nenit 76 krkon nj proedur t prshpejtuar t Kuvendit pr miratim, n pikn tre t po ktij
Pika 1 e Vendimit Nr.15, dat 23.11.2012 Pr caktimin e numrit t mandateve pr do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013: 1. T mos caktoj numrin e mandateve pr do zon zgjedhore, pr zgjedhjet pr Kuvendin 2013. 77 Paragrafi i parafundit, shkresa Nr.Prot. 174, dat 11.01.2013: Nisur nga fakti se pr zgjedhjet pr Kuvendin 2013 KQZ nuk miratoi caktimin e numrit t ri t mandateve pr do zon zgjedhore, n prputhje me nenin 76 t Kodit Zgjedhor ju prcjellim kt informacion mbi proedurat e ndjekura n zbatim t ktij Kodi, me qllim informimin e Kuvendit dhe prmbylljen prej tij t proedurave t parashikuara nga ky Kod n lidhje me kt shtje. 78 Neni 76, pika 2 dhe 3 e Ligjit Nr. 10 019, dat 29.12.2008 Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris, i ndryshuar me Ligjin Nr. 74/2012 dat 19.07.2012: Procedura dhe periudha e prcaktimit t mandateve 2. Jo m von se 15 dit nga marrja e t dhnave, KQZ-ja kryen llogaritjen pr caktimin e mandateve pr do zon zgjedhore, sipas kritereve dhe procedurave t prcaktuara n nenin 75 t ktij Kodi dhe ia drgon menjher Kuvendit. Kuvendi, me procedur t prshpejtuar, miraton me vendim ndarjen e mandateve. 3. N do rast numri i mandateve pr do zon zgjedhore miratohet jo m von se 6 muaj prpara fundit t mandatit t Kuvendit. Numri i mandateve pr do zon zgjedhore nuk rishikohet n rast t zgjedhjeve t parakohshme Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
76
[S
hq ip
tar ja.
co m]
49
neni Kodi Zgjedhor prcakton se pr do rast afati maksimal i prcaktuar pr miratimin e mandateve sht deri n 6 muaj para fundit t mandatit t Kuvendit, pra deri m datn 7 Mars 2013. N kt pik shihet nj indulgjenc e vet Kodit Zgjedhor prsa i prket afateve, duke qen se i jep koh Kuvendit pr finalizimin e proesit, rrjedhimisht i jep koh edhe hallkave t mparshme si sht Komisioni Qndror i Zgjedhjeve, t ezaurojn kompetencn dhe detyrimin e tyre, pavarsisht afateve t kaluara e t shkelura tashm. KQZ si nj organ kolegjial, n kushtet e mosprmbushjes s detyrimeve ligjore dhe detyrimit madhor kushtetues pr caktimin e mandateve, i ka t gjitha tagrat pr t marr n shqyrtim srish shtjen e prcaktimit t mandateve, madje duke ribr ndarjen e mandateve mbi bazn e numrit t popullsis n periudhn e tanishme. Kjo do t maksimizonte akoma m shum prmbushjen e detyrimit kushtetues mbi barazin e vots, pasi n prllogaritjet e tanishme t ndarjes s mandateve do t reflektoheshin edhe lvizjet e mundshme t popullsis q mund t jen br pas dats 7 Nntor e deri n periudhn kur do t merret n rishqyrtim shtja.
Rimarrja n shqyrtim e shtjes s ndarjes s mandateve prej KQZ-s, nxitet akoma m shum nga Koalicioni, duke pasur parasysh mosqnien aspak korrekt me ligjin t vendimit Nr. 15 dat 23 Nntor 2012 Pr caktimin e numrit t mandateve pr do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2013, ku KQZ vendosi pr t mos caktuar ndarjen e mandateve pr Zgjedhjet Parlamentare t 23 Qershorit 2013. Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, pr nj detyr absolute q ia ngarkon Kodi Zgjedhor prkatsisht n Nenin 76 dhe Nenin 24, nuk mundet n asnj rast t heq dor. Vendimmarrja n nj mbledhje pr shtje q krkojn shumic t cilsuar prej jo m pak se 5 vota, nuk mund t rezultoj me vendim me katr vota, pasi n kuptim t nenit 22 pika 5, kto mbledhje as nuk mund t zhvillohen nse nuk marrin pjes s paku 5 antar, dhe sigurisht q vendimi krkon s paku 5 vota pro. Pr m tepr, argumenti i prdorur, se merret ky vendim pasi nuk arrihet shumic e cilsuar votimi prej s paku 5 votash pro, sht i pavend dhe kundr fryms s Kodit Zgjedhor dhe funksionimit t KQZ-s si nj institucion kolegjial dhe i pavarur. Si i till, ky vendim jo vetm q nuk ka asnj pasoj faktike n lidhje me prgatitjen e procesit zgjedhor, por as nuk mund t prdoret si vendimmarrje e par pr tu ndjekur nga vendimmarrja n vazhdimsi proceduriale, e Kuvendit t Shqipris, sikundr sht krkuar zyrtarisht nga Sekretarja e Prgjithshme e KQZ-s.
[S
Koalicioni deklaron se n mnyr kategorike Sekretarja e Prgjithshme e Administrats s KQZ-s, nuk ka tagr q t investoj Kuvendin, sepse bazuar n Nenin 20 pika 1 grma a t Kodit Zgjedhor, sht Kryetari ai q e prfaqson KQZ-n n marrdhnie me institucionet e tjera. Sekretarja e Prgjithshme i ka t prcaktuara qart detyrat dhe kompetencat e saj n Nenin 25 t kodi Zgjedhor e veanrisht n pikn 4 t tij. Kjo situat sjell edhe njher n vmendje miratimin me urgjenc t rregullores Pr Organizimin dhe funksionimin e KQZ-s, e cila duhet t ishte miratuar q m datn 26 50
hq ip
tar ja.
co m]
N konkludim pr sa m sipr, Koalicioni i Vzhguesve Vendor i krkon Komisionit Qndror t Zgjedhjeve q t marr n shqyrtim srish shtjen e prcaktimit t mandateve, madje duke ribr ndarjen e mandateve mbi bazn e numrit t popullsis n periudhn e tanishme. Koalicioni i bn thirrje Kryetarve t Partive Politike Parlamentare si dhe Konferencs s Kryetarve t Kuvendit t Shqipris q t tregojn vullnetin e prbashkt n funksion t zbatimit me korrektsi t Kushtetuts dhe Ligjit duke mbshtetur dhe nxitur antart e KQZ-s n zhvillimin e prgjegjsive t tyre n lidhje me ndarjen e mandateve t zonave zgjedhore pr zgjedhjet e ardhshme. Gjithashtu, Koalicioni srish trheq vmendjen pr t miratuar n mnyr urgjente Rregulloren e Organizimit dhe t Funksionimit t KQZ-s, n mnyr q ti paraprihet jo vetm problematikave t mundshme n t ardhmen, por pr t rritur sa m shume efektshmrin dhe rendimentin e funksionimit dhe t puns s Komisionit Qndror t Zgjedhjeve. Pr Koalicionin e Vzhguesve Vendor
[S
79
N nj komunikim t brendshm brenda institucionit t KQZ-s, sipas shkress Nr.Prot. 934/1, dat 26.12.2012, Sekretarja e Prgjithshme i prgjigjet nj antari t KQZ-s duke iu referuar rregullores s miratuar n vitin 2005, si rregullore n fuqi. Pavarsisht se kjo rregullore q n hyrje t saj, por edhe n prmbajtje t neneve, i referohet Kodit Zgjedhor t vitit 2003 dhe neneve prkatse, t cilat tashm jan t shfuqizuara. 80 Neni 58 i Vendimit Nr. 26, dat 03.03.2005 Pr miratimin e Rregullores Pr organizimin dhe funksionimin e KQZ-s: N do rast, dokumentet q dalin nga KQZ-ja dhe ju drejtohen t tretve kan nnshkrimin e Kryetarit. N munges t kryetarit ato nnshkruhen prej zvendskryetarit dhe n raste t caktuara, me autorizim t kryetarit, nga nj antar tjetr i KQZ-s. 81 Paragrafi i fundit, shkresa Nr.Prot. 174, dat 11.01.2013: Bashklidhur po ju prcjellim vendimin e KQZ-s Nr. 2, dat 12.02.2009 Pr caktimin e numrit t mandave pr do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2009. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
tar ja.
Kuvendi nuk mund t investohet jo vetm n saj t delegjimitetit t shkress s prcjell nga Sekretarja e Prgjithshme e KQZ-s, por edhe pr prmbajtjen e ksaj shkrese, ku i ofrohet Kuvendit pr t par, dhe n logjikn proeduriale pr t miratuar 81 , vendimin e KQZ-s t dats 12.02.2009 Pr caktimin e numrit t mandateve pr do zon zgjedhore t zgjedhjeve pr Kuvendin e Shqipris t vitit 2009. Neni 76 pika 3 e Kodit Zgjedhor nuk l asnj hapsir diskutimi pr kt pik, pasi prcakton prer se vetm n rast t zgjedhjeve t parakohshme nuk bhet rishikim i numrit t mandateve, ka nnkupton se pr Zgjedhjet Parlamentare t 2013 nuk mund t prdoret ndarja e mandateve pr zonat zgjedhore e Zgjedhjeve Parlamentare t 2009, por duhet nj ndarje e re. Mbi t gjitha, mosndarja e re e mandateve pr zgjedhjet e ardhshme, prbn nj shkelje t mirfillt kushtetuese prsa i prket barazis s vots s qytetarve.
co m]
51
Dhjetor 2012, pasi KQZ nuk mund t administroj procesin n mnyr korrekte pa nj rregullore n fuqi. Madje, edhe nse do t pranohej n fuqi rregullorja Pr Organizimin dhe funksionimin e KQZ-s e miratuar me Vendimin nr. 26, dat 3 Mars 2005, sikundr pretendohet dhe merret e mirqen prej KQZ-s 79 , Sekretari i Prgjithshm edhe n kt rregullor n asnj moment nuk shihet si aktor ndaj t tretve. Ata q mund t komunikojn n emr t KQZ-s jan vetm Kryetari, Nnkryetari dhe Antart 80 e Komisionit Qndror t Zgjedhjeve.
Prfaqsuesit e organizatave Drejtuese Gerta META Drejtore Ekzekutive Shoqata pr Kultur Demokratike Premto GOGO Kryetar KRIIK Albania Rajmonda PRIFTI Drejtore Ekzekutive Shoqata pr Grat dhe Fmijt
[S
hq ip
tar ja.
52
co m]
Tiran, m 19 Janar 2013!
ANEKS VI
DEKLARAT
Procesi i saktsimit dhe miratimit t Listave t Zgjedhsve ka qen nj ndr elementt m shum t kontestuar nga subjektet elektorale n proceset e mparshme zgjedhore. Madje, edhe pas informatizimit dhe kthimit t ktij procesi n nj proces thellsisht teknik, nuk kan munguar kritikat jo vetm nga subjektet elektorale por edhe nga vzhguesit e procesit. Kodi Zgjedhor i tanishm materializon rndsin e procesit t saktsimit t listave t zgjedhsve t ndrthurur me procesin e prcaktimit t qendrave t votimit, si nj detyrim i drejtprdrejt ndaj t drejts s pamohueshme t qytetarit pr t votuar.
Konkretisht, n zbatim t ktyre dispozitave, n rend kronologjik parashikohet se: - Jo m von se data 8 Dhjetor 2012 nis procesi i hartimit t ekstratit t prbrsve zgjedhor. - Jo m von se data 18 Dhjetor 2012, Regjistri Kombtar i Gjendjes Civile gjeneron formatin elektronik t ekstraktit t prbrsve zgjedhor, t ndar sipas qendrave t votimit t zgjedhjeve t dats 8 Maj 2011 pr do bashki/njsi bashkiake/komun. Npunsi i zyrs s gjendjes civile, pran do njsie vendore, duke u bazuar n listn e gjeneruar, kontrollon pr numrin e zgjedhsve pr do qendr votimi. Ky kontroll i raportit ditor bhet do dit prgjat gjith periudhs s rishikimit t lists deri m datn 13 Maj 2013, pasi mund t ket shtesa apo pastrime nga lista e votuesve. Kur vren n raportin ditor se ka qendra votimi me m pak se 200 zgjedhs apo qendra votimi me m shum se 1000 zgjedhs (700 zgjedhs pr QV-t n qarkun Tiran) njofton, brenda 48 orve, kryetarin e bashkis/njsis bashkiake/komuns. - Kryetari i bashkis/komuns/njsis bashkiake, i cili ka marr njoftimin nga prgjegjsi i zyrs s gjendjes civile, vendos bashkimin dhe/ose ndarjen e qendrave t votimit sipas krkesave t kriterit numerik [(jo QV me m pak se 200 zgjedhs, dhe jo QV me m shum se 1000 zgjedhs (700 zgjedhs pr QV-t e Qarkut Tiran)] dhe cakton vendndodhjen e sakt, adresn e plot t qendrave t votimit. - Jo m von se 5 dit nga marrja e informacionit nga zyra e gjendjes civile, vendimet e kryetarit pr ndarjen ose bashkimin e qendrave t votimit, si dhe ndryshimet e adresave t qendrave t votimit, nse ka t tilla, i drgohen n form
[S
hq ip
tar ja.
Detyrimet e parashikuara n Kod, t plotsuara n mnyr m specifike nga udhzimi Nr. 374 i Ministris s Brendshme, dat 10.12.2012 Pr procedurat e hartimit t listave t zgjedhsve pr zgjedhjet pr Kuvendin si dhe nga Udhzimi Nr. 1 i Komisionit Qndor t Zgjedhjeve, dat 12.12.2012 i KQZ-s Pr mnyrn e ngritjes dhe caktimit t vendndodhjes s qendrave t votimit dhe prgatitjen e harts s njsis s qeverisjes vendore pr zgjedhjet, prcaktojn qart dhe n mnyr t detajuar edhe mnyrat e prfshirjes s qytetarit n kt proces verifikimi dhe saktsimi.
co m]
53
Listat paraprake t zgjedhsve, mundsi t kufizuara pr informimin e votuesve
- Brenda dats 3 Mars 2013, kryetari i bashkis/komuns/njsis bashkiake, bn njoftimin me shkrim t zgjedhsve, t prfshir n ekstraktin e printuar sipas qendrave t votimit brenda territorit t bashkis/komuns/njsis bashkiake prkatse. Njoftimi pr shtetasit sht sipas modelit nr. 1. RKGJC bn t mundur q formati i ktij njoftimi t gjenerohet nga sistemi. Kryetari i Njsis Vendore po deri m datn 3 Mars njofton edhe shtetasit me mosh mbi 100 vje pr arsyen e mosprfshirjes s tyre n list. Njoftimi sht sipas modelit nr. 2 q i sht bashkangjitur Udhzimit t Ministris s Brendshme drejtuar Njsive Vendore. Zgjedhsit, t cilt kan marr njoftimin me shkrim nga ana e bashkis/njsis bashkiake/komuns dhe konstatojn se n prbrsit e tyre zgjedhor ka mosprputhje, i drejtohen zyrs s gjendjes civile prkatse pr t br rregullimet e mundshme. T drejtn pr krkes e kan dhe shtetasit q kan mbushur moshn 100 vje. Krahas ndryshimit t prbrsve zgjedhor n rrug administrative, zyra e gjendjes civile do t pasqyroj edhe rastet e vendimeve t gjykats, deri n ditn e printimit t lists s zgjedhsve do zyr e gjendjes civile n bashki/njsi bashkiake/komuna, m dat 13 Maj 2013 printon nga RKGJC-ja dhe firmos listn e zgjedhsve pr do qendr votimi, duke prfshir edhe institucionet e posame, nn juridiksionin territorial t saj dhe ia dorzon kryetarit. 54
[S
hq ip
tar ja.
- Ndrkoh, zyrat e gjendjes civile n bashki/komuna/njsi bashkiake, brenda dats 3 janar 2013, printojn dhe publikojn, pasi t firmoset nga kryetari prkats, ekstraktin e par t prbrsve zgjedhor t t gjith zgjedhsve, sipas vendbanimit dhe qendrave t votimit, nn juridiksionin e tyre territorial. Publikimi bhet n ambientet e zyrave t gjendjes civile ose n ambientet pran tyre me akses t lir pr publikun. - Ekstrakti i prbrsve zgjedhor, me t njjtat kritere, printohet dhe publikohet edhe do 30 dit sipas prcaktimit t Kodit Zgjedhor, pra n datn 3 mars, 3 prill dhe 3 maj 2013. N do publikim prfshihen ndryshimet dhe saktsimet e bra prgjat periudhs 30 ditore pararendse q nga publikimi i mparshm.
co m]
shkresore zyrs s gjendjes civile pr zbatim dhe pr dijeni Ministris s Brendshme, Drejtoris s Prgjithshme t Gjendjes Civile si dhe prefektit t qarkut. - Jo m von se data 3 Janar 2013, kryetari i njsis s qeverisjes vendore, me vendim, cakton vendndodhjen e qendrs s votimit, n mjedise publike. N rast t pamundsis objektive pr t caktuar QV n mjedise publike, Kryetart e Njsive Vendore, jo m von se data 8 Janar 2013 i paraqesin KQZ-s krkes pr t miratuar QV-n n mjedis private, sipas kritereve t prcaktuara. - KQZ-ja miraton me vendim vendndodhjen e QV-ve n ambiente private jo m von se data 3 Shkurt 2013. Pas dats 3 Shkurt, pr ndryshimet e mundshme t Vendodhjes s Qendrave t Votimit, si pasoj e tejkalimit t numrit maksimal apo e zvoglimit t numrit minimal t numri t zgjedhsve q duhet t ket nj qendr votimi, Kryetari i Njsis Vendore, brenda 10 ditsh nga shpallja e ekstratit zgjedhor t rradhs e drgon n KQZ apo ne KZAZ (nse ato jan ngritur). Por n asnj rast nuk lejohet ndrrimi i vendndodhjes s QV-ve, 40 dit prpara dits s Votimit.
Kryetari miraton dhe firmos listn dhe e drgon brenda dats 18 Maj 2013, n t tria formatet e parashikuara n Kodin Zgjedhor, n Komisionet Zonale t Administrimit Zgjedhor prkatse. Sikundr konstatohet leht, procesi i hartimit dhe i saktsimit t listave sht nj proces thellsisht teknik. KVV m datn 9 Janar sht shprehur publikisht pr moszbatimin e afateve t deriathershme t ktij procesi dhe mos publikimin e listave n nj mas t konsiderueshm t Njsive Vendore. Edhe n kt afat t dyt t publikimit t ekstratit t dyt t prbrsve zgjedhore, Koalicioni vren me shqetsim se ende nj pjes e konsiderushme e Drejtuesve t Institucioneve Vendore dhe atyre Qndrore t prfshira n kt proces, trajtojn me nj munges t lart prgjegjshmrie afatet ligjore t parashikuara, pavarsisht arsyeve teknike (objektive ose jo) q ata parashtrojn.
Koalicioni e konsideron aspak serioze situatn kur ky proces i rndsishm t vazhdoj t pengohet pr shkak t mungesave t bazs materiale si letra apo boja e printerit, sikundr po ndodh n mjaft Njsi t Qeverisjes Vendore, prfshi ktu edhe njsit bashkiake n qytetin e Tirans 86 . Madje, Koalicioni prgzon ata drejtues t Njsive Vendore t cilt kan arritur ti kalojn kto vshtirsi me zgjidhje alternative.
[S
82 83
Koalicioni shprehet mjaft i shqetsuar pr t gjith ecurin e deritanishme t ktij procesi, e cila ndr t tjera rrezikon zbatimin e mundsis s vetme t detyrimit ligjor q kan
Si n Berat, Peshkopi, Gramsh, Tepelen, Kuks, Puk, Nj. B. Nr. 10 Tiran, Sarand, etj. N qytetet Elbasan, Gjirokastr, Kavaj, Nj. B. Nr. 2 Tiran, listat ende nuk jan publikuar. N Shkodr, prej njsis vendore thuhet se listat jan publikuar npr qendrat e votimit, por nuk gjenden t shpallura ende n kto t fundit. N Vlor listat jan saktsuar dhe shpallur pjesrisht. 84 N qytetin e Bajram Currit, Kors, Nj.B. Nr. 6, 8, 9 dhe 11 Tiran, Prmet, etj. 85 Si n Durrs, Librazhd, Fier, Bilisht, etj. 86 Njsit Bashkiake N.1, N.5, N.7, N.8, N.10 t qytetit t Tirans, bashkia Prmet jan n pamundsi totale t bazs teknike pr t kryer printimin e listave t zgjedhsve pr shpalljen e tyre, aq m tepr pr tia disponuar subjekteve zgjedhore. Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
Koalicioni konsideron si jo korrekt dhe aspak efikas publikimin e listave pran Qendrave t mparshme t Votimit, kur dihet se kto QV jan n institucione publike (si kopshte, erdhe, shkolla, etj) t cilt funksionojn me orar t kufizuar dhe jo me hyrje t lir pr publikun e gjer. Kjo mnyr publikimi, pavarsisht argumentit t mungess s hapsirave t publikimit, sht n shkelje t dispozitave t Kodit Zgjedhor (neni 51, pika 4) dhe t Udhzimit t Ministrit t Brendshm, si edhe nuk garanton aspak dispozitn pr publikimin n ambiente me hyrje t lir pr publikun. Gjithashtu, kjo mnyr publikimi nuk sht aspak komode edhe pr qytetarin, i cili n rast t mosgjetjes s emrit t tij n listn e QV s mparshme, i duhet t shkoj e t verifikoj me rradh qendrat e tjera t votimit.
tar ja.
Pavarsisht se n nj pjes t madhe t njsive vendore sht br publikimi i listave 82 si dhe prcaktimi dhe drgimi i vendndodhjes s qendrave t votimit, ende ka Njsi t Qeverisjes Vendore ku listat nuk jan publikuar fare 83 , Njsi t Qeverisjes Vendore ku jan publikuar me vones listat e ekstratit t par, por akoma nuk jan publikuar listat e korrigjuara t ekstratit t dyt t 3 shkurtit 84 , apo Njsi t Qeverisjes Vendore ku ende nuk sht br prcaktimi i QV-ve dhe drgimi i tyre Komisionit Qendror t Zgjedhjeve 85 .
co m]
55
Koalicioni srish i krkon Komisionit Qndror t Zgjedhjeve t ndjek nga afr procesin e prgatitjes s listave, dhe n zbatim t Udhzimit nr. 1 dat 12.12.2012 t KQZ-s, t marr masat e nevojshme pr t gjith ata Kryetar t Njsive t Qeverisjes Vendore, q nuk kan respektuar kriteret e krkuara brenda dats 23 Janar 2013. Ministria e Brendshme duhet n mnyr urgjente t lvroj fonde pr bazn materiale t nevojshme, si dhe pr mbulimin e shpenzimeve t njoftimit t qytetarve n lidhje me listat e zgjedhsve. Regjistri Kombtar i Gjendjes Civile duhet urgjentisht t gjeneroj pran do njsie te pushtetit vendor modelin Nr. 1 pr njoftimin e qytetarve. Gjithashtu, RKGJC duhet t sa m par t gjeneroj t dhnat n lidhje me qendra votimi t veanta (si n Njsin Bashkiake Nr. 5, Tiran). Kryetart e Njsive t Qeverisjes Vendore duhet sa m par t prfundojn procesin e prcaktimit t Qendrave t Votimit dhe t shpalljes s Listave t Zgjedhsve, si edhe t bjn shpalljen e tyre n ambiente t lira pr publikun pran zyrave t gjendjes civile. Gjithashtu, Kryetart e Njsive t Qeverisjes Vendore duhet t nisin sa m par njoftimin e t gjith zgjedhsve t njsive t tyre vendore pr t dhnat e tyre n listat e zgjedhsve. Tiran, m 10 Shkurt 2013!
[S
hq ip
tar ja.
Kodi Zgjedhor n nenin 52 pika 4, parashikon q Kryetart e Njsive t Qeverisjes Vendore duhet t raportojn pr prmbushjen e ktij detyrimi, sipas Udhzimit t Ministrit t Brendshm, ndrkoh q n Udhzimin Nr. 374 dat 10.12.2012 Pr procedurat e hartimit t listave t zgjedhsve pr zgjedhjet pr Kuvendin, nuk ka asnj parashikim pr mnyrat e raportimit apo t verifikimit nse sht prmbushur apo jo nj detyrim i till ligjor. Pr m tepr, nga monitorimet e bra edhe n ato njsi t cilat i kan shpallur listat, procesi i njoftimit t qytetarve nuk ka filluar, pasi Regjistri Kombtar i Gjendjes Civile ende nuk e ka gjeneruar pran Njsive t Qeverisjes Vendore Modelin nr. 1, t prcaktuar me udhzim pr njoftimin e qytetarve. Njkohsisht, Ministria e Brendshme akoma nuk u ka kaluar Njsive t Qeverisjes Vendore fondin prkats pr mbulimin e shpenzimeve pr njoftimin, sikundr parashikohet ne nenin 52, pika 5 t Kodit Zgjedhor.
co m]
56
Njsit e Qeverisjes Vendore pr t njoftuar me shkrim do zgjedhs t prfshir n listat paraprake t qendrave t votimit n territorin e tyre. Mbi bazn e ktij lajmrimi me shkrim, q prmban numrin e qendrs s votimit, vendndodhjen dhe adresn e saj, si dhe numrin rendor t zgjedhsit n listn e zgjedhsve t qendrs s tij t votimit, do qytetari i jepet mundsia t kontrolloj dhe saktsoj t dhnat e tij n listn e votuesve. Ky proces, n detyrim t Nenit 52 t Kodit Zgjedhor, duhet t kryhet brenda dats 3 Mars 2013.
ANEKS VII
DEKLARAT
Mosnjoftimi i zgjedhsve, shkelje serioze e procesit t saktsimit t listave Koalicioni i Vzhguesve Vendor (KVV) prgzon dhe mbshtet fort Komisionin Qndror t Zgjedhjeve n zbatimin me korrektsi dhe pa ekuivok t ligjit, nisur nga vendimi i dats 22 Shkurt pr marrjen e masave administrative ndaj Kryetarve t Njsive t Qeverisjes Vendore t cilt nuk kan zbatuar kriteret ligjore prsa iu prket t dhnave n lidhje me qendrat e votimit dhe listn e zgjedhsve.
Koalicioni sht shprehur publikisht m par 87 n lidhje me procesin e prgatitjes dhe publikimit t ekstraktit t par dhe t dyt t lists s zgjedhsve, ku ka vn theksin ndr t tjera pr prmbushjen e detyrimit ligjor t njoftimit t zgjedhsve brenda dats 3 mars 2013. Me shum shqetsim deri m sot konstatohet se asgj nuk ka ndryshuar nga situata e paraqitur n deklaratn e dats 10 Shkurt 2013. Nga kontaktet e marra me Njsit e Qeverisjes Vendore dhe Ministrin e Brendshme, vrehet se po veprohet n mnyr flagrante ndaj t vetmit detyrim ligjor q ka shteti shqiptar pr t njoftuar me shkrim dhe me kundr-firm do zgjedhs n territorin e Republiks s Shqipris, ku ti bj me dije nse sht i prfshir n listat e zgjedhsve, me far numri rendor si dhe n ciln qendr votimi do t votoj. Ky proces nuk ka filluar jo vetm n 139 Njsit e Qeverisjes Vendore q kan pasur apo kan probleme me listat dhe vendndodhjet e qendrave t votimit t gjobitura nga KQZ-ja, por, nuk ka filluar n asnj Njsi t Qeverisjes Vendore n mbar vendin. Kjo i faturohet Ministris s Brendshme pasi nuk ka lvruar fondin prkats pr njoftimin e zgjedhsve dhe Regjistri Kombtar i Gjendjes Civile nuk gjeneron pran njsive te pushtetit vendor Modelin Nr. 1, t nevojshm pr tu prdorur pr njoftimin e qytetarve.
[S
87
Koalicioni e konsideron alarmante kt situat, pasi pas dats 3 Mars askush nuk detyrohet m nga ligji pr t njoftuar qytetart pr qnien apo jo t tyre n list. Pas ksaj date mbetet vetm prgjegjsi e qytetarve pr t verifikuar dhe saktsuar nse ata do t figurojn n listat finale t zgjedhsve.
Deklarata e dats 9 Janar 2013 Listat paraprake t zgjedhsve ende t pasakta e t papublikuara (http://www.zgjedhje.al/index.php?idart=36&gj=sh) , dhe deklarata e dats 10 Shkurt 2013 Listat paraprake t zgjedhsve, mundsi t kufizuara pr informimin e votuesve (http://www.zgjedhje.al/index.php?idart=38&gj=sh) Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013
hq ip
tar ja.
Marrja e mass administrative "dnim me gjob" pr 139 kryetar t njsive t Qeverisjes Vendore, nuk duhet par si qllim m vete dhe as si prmbushje e misionit t KQZ-s. Ky qndrim duhet t prevaloj n mnyr t palkundur n punn dhe misionin e KQZ-s pr t ushtruar presionin e nevojshm dhe pr t marr masat e duhura kundrejt t gjith institucioneve apo strukturave t cilat dmtojn prgatitjen n koh dhe sipas kritereve t krkuara t infrastrukturs zgjedhore, e veanrisht aspektit t prgatitjes dhe publikimit t listave t zgjedhsve.
co m]
57
Po ashtu, Ministria e Brendshme duhet urgjentisht t mbyll procedurat e prokurimeve dhe t furnizoj me bazn e nevojshme materiale Zyrat e Gjendjes Civile pran Njsive t Qeverisjes Vendore, n mnyr q t mos pengohet publikimi i ekstraktit t tret t prbrsve zgjedhor i parashikuar m datn 3 mars 2013. Komisioni Qndor i Zgjedhjeve duhet t ndjek me m shum vmendje t gjith procesin e prgatitjes s listave t zgjedhsve, madje duhet t ushtroj presionin e nevojshm dhe t krkoj informacion nga t gjitha institucionet prkatse jo vetm mbi procesin e hartimit t tyre, por edhe mbi at t shpalljes dhe njoftimit t qytetarve si pjes e procesit t verifikimit dhe saktsimit t t dhnave.
hq ip [S
Tel/fax: E-mail: Website:
tar ja.
Gjithashtu, n lidhje me 34 Njsit e Qeverisjes Vendore t cilat nuk kan dhn asnj informacion pran KQZ-s apo 57 t tjerat q e kan sjell kt informacion me mangsi, Koalicioni i krkon KQZ-s t ushtroj presion mbi to mbi afate t prcaktuara pr ti detyruar n zbatimin e ligjit, madje t ndrmarr srish masa t tjera m t forta sipas kompetencave q i lejon ligji. Tiran, m 27 Shkurt 2013!
co m]
Kontakt Pr Koalicionin e Vzhguesve Vendor Gerta Meta (SHKD) cel. 0692469393 Premto GOGO (KRIIK) cel. 0682039297 + 355 4 2245078; koalicioni2013@gmail.com; www.zgjedhje.al; 58
Koalicioni i krkon n mnyr urgjente Ministrit t Brendshm t ushtroj autoritetin e tij n prmbushje t ligjit pr t detyruar RKGJC t gjeneroj modelin e njoftimit pran Njsive t Qeverisjes Vendore si dhe t lvroj sa m par buxhetin prkats. Madje, Koalicioni e nxit Ministrin e Brendshm t gjej hapsirat q i siguron ligji pr t br t mundur prmbushjen e procesit t njoftimit t qytetarve, edhe pas kalimit t afatit ligjor t parashikuar.

KVV - Raport I - 18 Mars 2013

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

KVV - Raport I - 18 Mars 2013

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

ZGJEDHJET PR KUVENDIN E SHQIPRIS

Tiran, m 18 Mars 2013

+ 355 4 2245078; Mob. + 355(0)692469393; (0)682039297; E-mail: koalicioni2013@gmail.com; Website: www.zgjedhje.al;

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Mbshtetur financiarisht nga:

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

II. Prmbledhje III. Konstatime A. Situata politike B. Kuadri ligjor

C. Konstituimi i Komisionit Qndror t Zgjedhjeve D. Administrimi i zgjedhjeve

D1. Komisioni Qndror i Zgjedhjeve

E. Listat dhe identifikimi i zgjedhsve F. Fushata zgjedhore G. Media

SHTOJCA I. Letr e hapur, dat 18 Shtator 2012 40

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

VI. Deklarat: Listat paraprake t zgjedhsve, mundsi t kufizuara pr informimin e votuesve

VII. Deklarat: Mosnjoftimi i zgjedhsve, shkelje serioze e procesit t saktsimit t listave

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

2. Handikape t Kodit Zgjedhor

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

C. KONSTITUIMI I KOMISIONIT QNDROR T ZGJEDHJEVE

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

D2. KOMISIONET E ZONAVE TE ADMINISTRIMIT ZGJEDHOR

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

2. Njsit e Qeverisjes Vendore a. Kryejn njoftimin me shkrim t zgjedhsve 35

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

E. LISTAT DHE IDENTIFIKIMI I ZGJEDHSVE

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Koalicioni i Vzhguesve Vendor 18 Mars 2013

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

L. ANKESAT DHE APELIMET

Zgjedhjet Parlamentare 2013 Raport i Ndrmjetm I

N ecurin e ksaj vendimmarrje vrehen kto problematika: