Вы находитесь на странице: 1из 163

1

Rkon Hcupoponuu Repenuuau


3auuua1enuuan qusuka (kuura 2)
2
OT PEAKUHH
Hpenaraemoe nsanne 3annmarentno ]nsnxn n ocnonnom nonropxer npetymne.
. H. Hepentman n reuenne mnornx ner paoran na xnnro, conepmencrnyx rexcr n onon-
nxx ero, n n nocnenn pas npn xnsnn anropa xnnra ntmna n 1936 r. (rpnnanaroe nsanne).
Btnycxax nocneymmne nsannx, peaxnnx ne crannna cnoe nentm xopennym nepepaorxy
rexcra nnn cymecrnennte ononnennx: anrop rax noopan ocnonnoe coepxanne 3annma-
rentno ]nsnxn, uro ono, nnnmcrpnpyx n yrnynxx ocnonnte cneennx ns ]nsnxn, ne yc-
rapeno o cnx nop. Kpome roro, npemenn nocne 1936 r. npomno yxe rax mnoro, uro xenanne
orpasnrt nonemne ocrnxennx ]nsnxn npnneno t n x snaunrentnomy ynennuennm xnnrn,
n x nsmenennm ee nnna. Hanpnmep, anropcxn rexcr o npnnnnnax xocmnuecxnx noneron
ne ycrapen, a ]axrnuecxoro marepnana n +ro onacrn yxe rax mnoro, uro moxno rontxo
apeconart unrarenx x pyrnm xnnram, cnennantno nocnxmenntm +ro reme. uertpnana-
roe n nxrnanaroe nsannx (1947 n 1949 rr.) ntmnn no peaxnne npo]. A. F. Mnose-
en-cxoro. B nororonxe mecrnanaroro nsannx (1959 1960 rr.) npnnxn yuacrne on. B. A.
Vrapon. Hpn peaxrnponannn ncex nsann, ntmemnx es anropa, nnmt samenent ycra-
penmne nn]pt, nsxrt ne onpananmne cex npoexrt, cenant orentnte ononnennx n
npnmeuannx.
RPEHCROBHE ABTOPA K TPHHAUATOMY H3AHHK
3ra xnnra npecrannxer coo camocroxrentnt copnnx, ne xnnxmmncx npxmtm
npoonxennem nepno xnnrn 3annmarentno ]nsnxn. Vcnex nepnoro copnnxa noynn
anropa opaorart ocrantno naxonnnmncx y nero marepnan, n raxnm opasom cocrannnact
+ra nropax nnn, nepnee, pyrax xnnra, oxnartnammax re xe orent ]nsnxn.
B npenaraemo xnnre, xax n n nepno, cocrannrent crpemnrcx ne crontxo coomnrt
nonte snannx, cxontxo oxnnnrt n ocnexnrt re npocremne cneennx no ]nsnxe, xoropte y
unrarenx yxe nmemrcx. Hent xnnrn nosynrt exrentnocrt nayunoro noopaxennx,
npnyunrt mtcnnrt n yxe ]nsnxn n pasnnrt npnntuxy x pasnocroponnemy npnmenennm
cnonx snann. Ho+romy n 3annmarentno ]nsnxe ornonrcx onncannm +]]exrntx ont-
ron nropocrenennoe mecro; na nepnt xe nnan ntnnramrcx ]nsnuecxne ronononomxn, nn-
repecnte saaun, noyunrentnte napaoxct, samtcnonarte nonpoct, neoxnannte conoc-
rannennx ns onacrn ]nsnuecxnx nnenn n r. n. B noncxax raxoro marepnana cocrannrent
opamaercx x xpyry xnnenn onxono xnsnn, x onacrn rexnnxn, x npnpoe, x crpannnam
nayuno-]anracrnuecxnx pomanon, cnonom, xo ncemy, uro, naxoxct sa npeenamn yuennxa
n ]nsnuecxoro xannera, cnocono npnnneut nnnmanne nmosnarentnoro unrarenx.
Hpenasnauax xnnry ne nx nsyuennx, a nx urennx, cocrannrent crapancx, nacxontxo
ymen, npnart nanoxennm n nnemne nnrepecnym ]opmy, ncxox ns roro, uro nnrepec x
npemery nontmaer nnnmanne,ycnnnnaer paory mtcnn n, cneonarentno, cnococrnyer
onee cosnarentnomy ycnoennm. nx oxnnnennx nnrepeca x ]nsnuecxnm pacueram n nexo-
ropte crartn +roro copnnxa nneen ntuncnnrentnt marepnan (uero n nepno xnnre nourn
ne enanoct). B omem, nacroxmn copnnx no noopy marepnana npenasnauaercx nx
necxontxo onee nororonnennoro unrarenx, nexenn nepnax xnnra 3annmarentno ]nsn-
xn, xorx pasnnune n +rom ornomennn mexy oenmn xnnramn nacrontxo nesnaunrentno,
uro nx moxno unrart n nmo nocneonarentnocrn n nesanncnmo ony or pyro.Tperte
xnnrn 3annmarentno ]nsnxn ne cymecrnyer. Bsamen ee anropom cocrannent cneymmne
xnnrn: 3annmarentnax mexannxa, 3naere nn nt ]nsnxy? n, xpome roro, orentnax xnn-
ra, nocnxmennax nonpocam acrponomnn: 3annmarentnax acrponomnx.
1936 e. R. Hepeuo+au
3
Fnana nepnan. OCHOBHLE 3AKOHL MEXAHHKH
Caumn emenmn cnoco ny1emec1nona1t
Ocrpoymnt ]pannyscxn nncarent XVII nexa Cnpano e Fepxepax n cnoe carnpn-
uecxo Hcropnn rocyapcrn na Hyne (1652 r.) paccxastnaer, mexy npounm, o raxom
yro t nponcmemem c nnm ynnnrentnom cnyuae. 3annmaxct ]nsnuecxnmn ontramn, on
onaxt nenocrnxnmtm opasom tn nonxr nmecre co cnonmn cxnxnxamn ntcoxo n nos-
yx. Kora xe uepes necxontxo uacon emy yanoct cnycrnrtcx nnont na semnm, ro, x nsym-
nennm, ouyrnncx on yxe ne n pono upannnn n axe ne n Enpone, a na marepnxe Cenepno
Amepnxn, n Kanae! Cno neoxnannt nepener uepes Arnanrnuecxn oxean ]pannyscxn
nncarent, onaxo, naxonr nnonne ecrecrnenntm. On oxcnxer ero rem, uro, noxa nenont-
nt nyremecrnennnx tn orenen or semno nonepxnocrn, nnanera nama npoonxana
no-npexnemy npamartcx na nocrox; nor nouemy, xora on onycrnncx, no noramn ero nmecro
upannnn oxasancx yxe marepnx Amepnxn.
Kasanoct t, xaxo ement n npocro cnoco nyremecrnonart! Cronr rontxo no-
nxrtcx na 3emne n npoepxartcx n nosyxe xorx t necxontxo mnnyr, urot Onycrnrtcx
yxe conepmenno n pyrom mecre, anexo K sanay. Bmecro roro urot npenpnnnmart
yromnrentnte nyremecrnnx uepes marepnxn n oxeant, moxno nenonnxno nncert na 3em-
ne n ntxnart, noxa ona cama nocrannr nyrnnxy mecro nasnauennx.
K coxanennm, ynnnrentnt cnoco +ror ne onee xax ]anrasnx. Bo-nepntx, no-
nxnmnct n nosyx, mt, n cymnocrn, ne orenxemcx eme or semnoro mapa: mt ocraemcx cnx-
sanntmn c ero rasoopasno oonouxo, nncnm n ero armoc]epe, xoropax roxe net yuacr-
nyer no npamennn 3emnn noxpyr ocn. Bosyx (nepnee, ero nnxnne onee nnornte cnon)
npamaercx nmecre c 3emne, ynnexax c coo nce, uro n nem naxonrcx: onaxa, a+ponnant,
ncex nerxmnx nrnn, nacexomtx n r. . Ecnn t nosyx ne yuacrnonan no npamennn semnoro
mapa, ro, crox na 3emne, mt nocroxnno uyncrnonann t cnntnemn nerep, no cpannennm c
xoroptm camt crpamnt yparan xasancx t nexntm ynonennem
1
). Bet conepmenno
espasnnuno: cronm nn mt na mecre, a nosyx nnxercx mnmo nac, nnn xe, naoopor, nosyx
nenonnxen, a mt nepememaemcx n nem; n oonx cnyuaxx mt omymaem onnaxono cnntnt
nerep. Moronnxnncr, nnxymncx co cxopocrtm 100 xm n uac, uyncrnyer cnntnemn
ncrpeunt nerep axe n conepmenno rnxym noroy.
1
Cxopocrt yparana 40 m n cexyny 144 xm n uac. 3emno xe map na mnpore, nanpnmep, Hennnrpaa
nponocnn t nac uepes nosyx co cxopocrtm 230 m n cexyny 828 xm n uac!
4
Pncynox 1. Moxno nn c a+pocrara nnert, xax npamaercx semno map? (Macmra n
pncynxe ne conmen).
3ro no-nepntx. Bo-nroptx, ecnn t axe mt mornn nonxrtcx n ntcmne cnon armo-
c]ept nnn ecnn t 3emnx nonce ne tna oxpyxena nosyxom, nam n rora ne yanoct t
nocnontsonartcx rem ementm cnocoom nyremecrnonart, o xoropom ]anrasnponan ]pan-
nyscxn carnpnx. B camom ene, orenxxct or nonepxnocrn npamammecx 3emnn, mt npo-
onxaem no nnepnnn nnrartcx c npexne cxopocrtm, r. e. c rom xe, c xaxo nepememaercx
no namn 3emnx. Kora xe mt cnona onycxaemcx nnns, mt oxastnaemcx n rom camom mecre,
or xoroporo pantme orennnnct, noono romy xax, nonptrnyn n narone nnxymerocx no-
esa, mt onycxaemcx na npexnee mecro. Hpana, mt yem nnrartcx no nnepnnn npxmonn-
neno (no xacarentno), a 3emnx no namn no yre; no nx neontmnx npomexyrxon npe-
menn +ro ne menxer ena.
3eunn, oc1anonnct!
V nsnecrnoro anrnncxoro nncarenx Iepepra V+nnca ecrt ]anracrnuecxn paccxas o
rom, xax nexn xonropmnx rnopnn uyeca. Bectma neanexn monoo uenonex oxasancx
nonem cytt onaarenem ynnnrentnoro apa: cronno emy ntcxasart xaxoe-nnyt no-
xenanne, n ono nemenenno xe ncnonnxnoct. Onaxo samanunnt ap, xax oxasanoct, ne
npnnec nn ero onaarenm, nn pyrnm nmxm nnuero, xpome nenpnxrnocre. nx nac no-
yunrenen xonen +ro ncropnn.
Hocne sarxnynmecx nouno nonoxn xonropmnx-uyoe, onacaxct xnnrtcx omo
na paccnere, nsyman nocnontsonartcx cnonm apom, urot nponnrt nout. Kax +ro cenart?
Hao npnxasart cnernnam nea npnocranonnrt cno er. Konropmnx ne cpasy pemnncx na
raxo neotuant nonnr, n xora npnxrent noconeronan emy ocranonnrt Hyny, on, nnn-
marentno nornxen na nee, cxasan n pasymte:
Mne xaxercx, ona cnnmxom anexo nx +roro Kax nt nonaraere?
Ho nouemy xe ne nonpoonart? nacrannan Menr (rax snann npnxrenx. . H.).
Ona, xoneuno, ne ocranonnrcx, nt rontxo npexparnre npamenne 3emnn. Haemct, +ro nnxo-
my ne nonpenr!
Im, cxasan uorepnnre (xonropmnx. . H.), Xopomo, nonpoym. Hy
On cran n nonennrentnym nosy, npocrep pyxn na mnpom n ropxecrnenno nponsnec:
3emnx, ocranonnct! Hepecrant npamartcx! He ycnen on oronopnrt +rn cnona, xax
npnxrenn yxe nerenn n npocrpancrno co cxopocrtm necxontxnx mxnn mnnt n mnnyry.
Hecmorpx na +ro, on npoonxan ymart. Mentme uem n cexyny on ycnen n noymart
n ntcxasart npo cex cneymmee noxenanne:
uro t nn cnyunnoct, nycrt x yy xnn n nenpenm!
Hentsx ne npnsnart, uro xenanne +ro tno ntcxasano no-npemx. Eme necxontxo ce-
xyn, n on ynan na xaxym-ro cnexensptrym semnm, a noxpyr nero, ne npnnocx emy nnxa-
xoro npea, necnnct xamnn, onomxn sann, merannnuecxne npemert pasnoro poa; nerena
n xaxax-ro necuacrnax xopona, pasnnmaxcx npn yape o semnm. Berep yn co crpamno cn-
no; on ne mor axe npnnonxrt ronony, urot ornxnyrtcx noxpyr.
5
Henocrnxnmo, nocxnnxnyn on npeptnammnmcx ronocom. uro cnyunnoct? Fypx,
uro nn? onxno trt, x uro-nnyt ne rax cenan.
Ocmorpenmnct, nacxontxo nosnonxn emy nerep n pasnenanmnecx ]ant nnxaxa, on
npoonxan:
Ha nee-ro, xaxercx, nce n nopxxe. Bor n Hyna. Hy, a nce ocrantnoe Ie xe ro-
po? Ie oma n ynnnt? Orxya nsxncx nerep? ne npnxastnan trt nerpy.
uorepnnre nonpoonan ncrart na norn, no +ro oxasanoct conepmenno nenosmoxntm,
n noromy on nonnrancx nnepe na uernepentxax, npnepxnnaxct sa xamnn n ntcrynt
nount. Hrn, nnpouem, tno nexya, rax xax, nacxontxo moxno tno nnert ns-no ]an
nnxaxa, saxnnyrtx nerpom na ronony npecmtxammerocx uyoex, nce xpyrom npecran-
nxno coom ony xaprnny paspymennx.
uro-ro raxoe no ncenenno ceptesno ncnoprnnoct, noyman on, a uro nmenno
nensnecrno.
ecrnnrentno, ncnoprnnoct. Hn omon, nn epenten, nn xaxnx-nno xnntx cymecrn
nnuero ne tno nnno. Tontxo ec]opmennte pasnannnt a pasnoponte onomxn nanx-
nnct xpyrom, ena nnnte cpen nenoro yparana ntnn.
Bnnonnnx ncero +roro ne nonnman, xoneuno, n uem eno. A mexy rem ono oxcnx-
noct ouent npocro. Ocranonnn 3emnm cpasy, uorepnnre ne noyman o nnepnnn, a mexy
rem ona npn nnesanno ocranonxe xpyronoro nnxennx nemnnyemo onxna tna cpocnrt c
nonepxnocrn 3emnn nce na ne naxoxmeecx. Bor nouemy oma, nmn, epentx, xnnornte
noome nce, uro rontxo ne tno nepasptnno cnxsano c rnanno macco semnoro mapa, no-
nereno no xacarentno x ero nonepxnocrn co cxopocrtm nynn. A sarem nce +ro nnont naano
na 3emnm, pasnnaxct npeesrn.
uorepnnre nonxn, uro uyo, nm conepmennoe, ne ocoenno yauno. A noromy nm on-
naeno rnyoxoe ornpamenne xo ncxxnm uyecam, n on an cee cnono ne rnopnrt nx ont-
me. Ho npexe nyxno tno nonpannrt ey, xoropym on naenan. Fea +ra oxasanact ne-
manom. Fypx cnnpenena, onaxa ntnn saxptnn Hyny, n nann cntmen tn mym npnnn-
xammecx not; uorepnnre nnen npn cnere monnnn nenym noxnym creny, co crpamno
cxopocrtm nonnranmymcx x romy mecry, na xoropom on nexan. On cran pemnrentntm.
Cro! ncxpnuan on, opamaxct x noe. Hn mary anee!
3arem nonropnn ro xe pacnopxxenne rpomy, monnnn n nerpy.
Bce sarnxno. Hpncen na xoprouxn, on saymancx.
Kax t +ro onxrt ne naenart xaxo-nnyt xyreptmt, noyman on n sarem cxasan:
Bo-nepntx, xora ncnonnnrcx nce, uro x ceuac npnxaxy, nycrt x norepxm cnoconocrt
rnopnrt uyeca n yy raxnm xe, xax otxnonennte nmn. He nao uyec. Cnnmxom onac-
nax nrpymxa. A no-nroptx, nycrt nce yer no-crapomy: ror xe ropo, re xe nmn, raxne xe
oma, n x cam raxo xe, xaxnm tn rora.
Hnctuo c cauone1a
Boopasnre, uro nt naxonrect n camonere, xoropt tcrpo nernr na semne. Bnnsy
snaxomte mecra. Ceuac nt nponernre na omom, re xnner nam npnxrent. Xopomo t
nocnart emy npnner, mentxaer y nac n yme. Ftcrpo nnmere nt necxontxo cnon na nncrxe
sanncno xnnxxn, npnnxstnaere sanncxy x xaxomy-nno rxxenomy npemery, xoropt mt n
antnemem yem nastnart rpys, n, ntxan momenr, xora om oxastnaercx xax pas no
namn, ntnycxaere rpys ns pyx.
Bt n nonno ynepennocrn, xoneuno, uro rpys ynaer n cay oma. Onaxo on naaer
nonce ne rya, xorx ca n om pacnonoxent npxmo no namn!
Cnex sa ero naennem c camonera, nt ynnenn t crpannoe xnnenne: rpys onycxaercx
nnns, no n ro xe npemx npoonxaer ocranartcx no camonerom, cnonno cxontsx no npnnx-
sanno x nemy nennnmo nnrn. H xora rpys ocrnrner semnn, on yer naxonrtcx anexo
nnepen roro mecra, xoropoe nt namernnn.
6
3ect npoxnnxercx ror xe saxon nnepnnn, xoropt memaer nocnontsonartcx conas-
nnrentntm conerom nyremecrnonart no cnocoy Fepxepaxa. Hoxa rpys tn n camonere, on
nnrancx nmecre c mamnno. Bt ornycrnnn ero. Ho, orennnmnct or camonera n naax nnns,
rpys ne yrpaunnaer cnoe nepnonauantno cxopocrn, a, naax, npoonxaer n ro xe npemx
conepmart nnxenne n nosyxe n npexnem nanpannennn. Oa nnxennx, ornecnoe n ropn-
sonrantnoe, cxnatnamrcx, n n pesyntrare rpys nernr nnns no xpnno nnnnn, ocranaxct nce
npemx no camonerom (ecnn, xoneuno, cam camoner ne nsmenxer nanpannennx nnn cxopocrn
nonera). Ipys nernr, n cymnocrn, rax xe, xax nernr ropnsonrantno pomennoe reno, nanpn-
mep nynx, ntpomennax ns ropnsonrantno nanpannennoro pyxtx: reno onnctnaer yroo-
pasnt nyrt, oxanunnammncx n xonne xonnon na semne.
3amernm, uro nce cxasannoe sect tno t conepmenno nepno, ecnn t ne tno co-
npornnnennx nosyxa. Ha camom ene +ro conpornnnenne ropmosnr n neprnxantnoe n ropn-
sonrantnoe nepememenne rpysa, ncnecrnne uero rpys ne ocraercx nce npemx npxmo no ca-
monerom, a necxontxo orcraer or nero.
Vxnonenne or ornecno nnnnn moxer trt ouent snaunrentno, ecnn camoner nernr
ntcoxo n c ontmo cxopocrtm. B esnerpennym noroy rpys, naammn c camonera, xo-
ropt na ntcore 1000 m nernr co cxopocrtm 100 xm n uac, ynaer merpon na 400 nnepen
mecra, nexamero ornecno no camonerom (pnc. 2).
Pacuer (ecnn npenepeut conpornnnennem nosyxa) necnoxen. Hs ]opmynt nx nyrn
npn pannomepno ycxopennom nnxennn
,
mt nonyunm, uro
.
3naunr, c ntcort 1000 m xament onxen naart n reuenne
r. e. 14 cex.
3a +ro npemx on ycneer nepemecrnrtcx n ropnsonrantnom nanpannennn na
m.
Bououe1anne
Hocne cxasannoro cranonnrcx xcntm, xax rpyna saaua noennoro nerunxa, xoropomy
nopyueno cpocnrt omy na onpeenennoe mecro: emy npnxonrcx npnnnmart n pacuer n
cxopocrt camonera, n nnnxnne nosyxa na naammee reno n, xpome roro, eme cxopocrt ner-
pa. Ha pnc. 3 cxemarnuecxn npecrannent pasnnunte nyrn, onnctnaemte cpomenno
omo npn rex nnn nntx ycnonnxx. Ecnn nerpa ner, cpomennax oma nexnr no xpnno
AP; nouemy rax mt oxcnnnn ntme. Hpn nonyrnom nerpe omy ornocnr nnepe n ona
nnxercx. no xpnno AG. Hpn ncrpeunom nerpe ymepenno cnnt oma naaer no xpnno
AD, ecnn nerep nnepxy n nnnsy onnaxon;ecnn xe, xax uacro tnaer, nerep nnnsy nmeer na-
npannenne, npornnononoxnoe nepxnemy nerpy (nanepxy ncrpeunt, nnnsy nonyrnt),
xpnnax naennx nsmenxer cno nn n npnnnmaer ]opmy nnnnn A E.
7
Pncynox 2. Ipys, pomennt c nerxmero camonera, naaer ne ornecno, a no xpnno.
Pncynox 3. Hyrt, no xoropomy naamr omt, cpomennte c a+ponnana. AP n es-
nerpennym noroy; AG npn nonyrnom nerpe, AD npn ncrpeunom nerpe, AE npn nerpe,
ncrpeunom nnepxy n nonyrnom nnnsy.
Besoc1anonounan aenesnan opora
Kora nt cronre na nenonnxno nnar]opme noxsana n mnmo nee nponocnrcx xypt-
epcxn noes, ro ncxounrt n naron na xoy, xoneuno, mypeno. Ho npecrantre cee, uro n
nnar]opma no namn roxe nnxercx, npnrom c raxom xe cxopocrtm n n ry xe cropony, xax
n noes. Tpyno nn yer nam rora norn n naron?
Hncxontxo: nt noere rax xe cnoxono, xax ecnn t naron croxn nenonnxno. Pas n
nt n noes nnxerect n ony cropony c onnaxono cxopocrtm, ro no ornomennm x nam
noes naxonrcx n nonnom noxoe. Hpana, xoneca ero npamamrcx, no nam yer xasartcx,
uro onn neprxrcx na mecre. Crporo ronopx, nce re npemert, xoropte mt otuno cunraem
nenonnxntmn, nanpnmep, noes, croxmn y noxsana, nnxyrcx nmecre c namn noxpyr
ocn semnoro mapa n noxpyr Connna; onaxo npaxrnuecxn mt moxem ne yunrtnart +ro nn-
xenne, rax xax ono nam nncxontxo ne memaer.
Cneonarentno, nnonne mtcnnmo ycrponrt rax, uro-t noes, npoxox mnmo crannn,
npnnnman n ntcaxnnan naccaxnpon na nonnom xoy, ne ocranannnnaxct. Hpncnoconennx
raxoro poa nepexo ycrpannamrcx na ntcranxax, urot art nynnxe nosmoxnocrt tcrpo
8
n yono ocmarpnnart nx ocronpnmeuarentnocrn, pacxnnyrte na omnpnom npocrpancrne.
Kpanne nynxrt ntcranouno nnoman, cnonno ecxoneuno nenro, coennxmrcx xenes-
no oporo; naccaxnpt moryr n nmo momenr n n nmom mecre nxonrt n naront n nt-
xonrt ns nnx na nonnom xoy noesa.
3ro nmontrnoe ycrpocrno noxasano na npnnaraemtx pncynxax. Ha pnc. 4 yxnamn
A n B ormeuent xpanne crannnn. Ha xaxo crannnn nomemaercx xpyrnax nenonnxnax
nnomaxa, oxpyxennax ontmnm npamammnmcx xontneopasntm ncxom. Boxpyr npa-
mammnxcx ncxon oenx crannn oxonr xanar, x xoropomy npnnennent naront. Tenept
nocnenre, uro nponcxonr npn npamennn ncxa. Baront eryr noxpyr ncxon c raxom xe
cxopocrtm, c xaxom npamamrcx nx nnemnne xpax; cneonarentno, naccaxnpt es maneme
onacnocrn moryr nepexonrt c ncxon n naront nnn, naoopor, noxnart noes. Btx ns
narona, naccaxnp ner no npamammemycx ncxy x nenrpy xpyra, noxa ne oer o neno-
nnxno nnomaxn; a nepern c nnyrpennero xpax nonnxnoro ncxa na nenonnxnym
nnomaxy yxe nerpyno, rax xax sect, npn manom panyce xpyra, nectma mana n oxpyxnax
cxopocrt
2
). ocrnrnyn nnyrpenne nenonnxno nnomaxn, naccaxnpy ocraercx nnmt ne-
pepartcx no mocrnxy na semnm nne xenesno oporn (pnc. 5).
Pncynox 4. Cxema ycrpocrna esocranonouno xenesno oporn mexy crannnxmn A
n B. Vcrpocrno crannnn noxasano na cneymmem pncynxe.
Pncynox 5. Crannnx esocranonouno xenesno oporn.
Orcyrcrnne uacrtx ocranonox aer orpomnt ntnrptm no npemenn n sarpare +nep-
rnn. B ropocxnx rpamnaxx, nanpnmep, ontmax uacrt npemenn n nourn ne rpern nce
+neprnn rparnrcx na nocrenennoe ycxopenne nnxennx npn orxoe co crannnn n na same-
nenne npn ocranonxax
3
).
Ha crannnxx xenesntx opor moxno tno t oornct axe es cnennantntx no-
nnxntx nnar]opm, urot npnnnmart n ntcaxnnart naccaxnpon na nonnom xoy noesa.
Boopasnre, uro mnmo otxnonenno nenonnxno crannnn nponocnrcx xyptepcxn noes;
mt xenaem, urot on, ne ocranannnnaxct, npnnxn sect nontx naccaxnpon. Hycrt xe +rn
naccaxnpt samyr noxa mecra n pyrom noese, croxmem na sanacnom napannentnom nyrn,
n nycrt +ror noes nauner nnrartcx nnepe, pasnnnax ry xe cxopocrt, uro n xyptepcxn.
Kora oa noesa oxaxyrcx pxom, onn yyr nenonnxnt onn ornocnrentno pyroro:
ocrarouno nepexnnyrt mocrxn, xoropte coennxnn t naront oonx noeson, n nacca-
xnpt ncnomorarentnoro noesa cmoryr cnoxono nepern n xyptepcxn. Ocranonxn na
crannnxx cenamrcx, xax nnnre, nsnnmnnmn.
2
Herxo nonxrt, uro rouxn nnyrpennero xpax nnxyrcx snaunrentno menennee, nexenn rouxn napyxnoro
xpax, rax xax n ono n ro xe npemx onnctnamr ropaso mentmn xpyrono nyrt.
3
Horepx +neprnn na ropmoxenne moxer trt nsernyra, ecnn npn ropmoxennn nepexnmuart +nexrpomo-
ropt narona raxnm opasom urot onn paorann xax nnamo-mamnnt, nosnpamax rox n cert. B Bapnorren-
ypre (npemecrte Fepnnna) naroapx +romy pacxo +neprnn na rpamnanoe nnxenne yanoct cnnsnrt na
30%. [3ror npnem nonyunn mnpoxoe pacnpocrpanenne na +nexrpn]nnnponanno rpacce Bnannocrox Mocx-
na. (Hpnm. pe.)].
9
nnaymnecn 1po1yapm
Ha npnnnnne ornocnrentnocrn nnxennx ocnonano n pyroe npncnoconenne, npn-
menxnmeecx o cnx nop rontxo na ntcranxax: rax nastnaemte nnxymnecx rporyapt.
Bnepnte onn tnn ocymecrnnent na ntcranxe n unxaro n 1893 r., sarem na Hapnxcxo
Bcemnpno ntcranxe n 1900 r. Bor ueprex raxoro ycrpocrna (pnc. 6). Bt nnnre nxrt
samxnyrtx nonoc-rporyapon, nnxymnxcx nocpecrnom ocooro mexannsma ona nnyrpn
pyro c pasnnuno cxopocrtm.
Camax xpanxx nonoca ner onontno menenno co cxopocrtm ncero 5 xm n uac; +ro
otxnonennax cxopocrt nemexoa, n ncrynnrt na raxym menenno nonsymym nonocy ne-
rpyno. Pxom c ne, nnyrpn, exnr nropax nonoca, co cxopocrtm 10 xm n uac. Bcxounrt na
nee npxmo c nenonnxno ynnnt tno t onacno, no nepern na nee c nepno nonoct nn-
uero ne cronr. B camom ene: no ornomennm x +ro nepno nonoce, nonsyme co cxopocrtm
5 xm, nropax, erymax co cxopocrtm 10 xm n uac, enaer ncero rontxo 5 xm n uac; snaunr,
nepern c nepno na nropym cront xe nerxo, xax nepern c semnn na nepnym. Tpertx nonoca
nnxercx yxe co cxopocrtm 15 xm n uac, no nepern na nee co nropo nonoct, xoneuno, ne-
rpyno. Tax xe nerxo nepern c rperte nonoct na cneymmym, uerneprym, erymym co
cxopocrtm 20 xm/uac, n, naxonen, c nee na nxrym, muamymcx yxe co cxopocrtm 25 xm n uac.
3ra nxrax nonoca ocrannxer naccaxnpa o roro nynxra, xoropt emy nyxen; orcma, no-
cneonarentno nepexox oparno c nonoct na nonocy, on ntcaxnnaercx na nenonnxnym
semnm.
Pncynox 6. nnxymnecx rporyapt.
Tpynmn saxon
Hn onn ns rpex ocnonntx saxonon mexannxn ne ntstnaer, nepoxrno, crontxo neo-
ymenn, xax snamennrt rpern saxon Htmrona saxon ecrnnx n npornnoecrnnx.
Bce ero snamr, ymemr axe n nntx cnyuaxx npannntno npnmenxrt, n onaxo mano xro
cnooen or nexoroptx nexcnocre n ero nonnmannn. Moxer trt, unrarent, nam nocuacr-
nnnnnoct cpasy nonxrt ero, no x, cosnamct, nnonne nocrnr ero nnmt ecxrox ner cnycrx
nocne nepnoro c nnm snaxomcrna.
Feceyx c pasntmn nnnamn, x ne pas yexancx, uro ontmnncrno rorono npnsnart
npannntnocrt +roro saxona nnmt c cymecrnenntmn oronopxamn. Oxorno onycxamr, uro on
nepen nx ren nenonnxntx, no ne nonnmamr, xax moxno npnmenxrt ero x nsanmoecrnnm
ren nnxymnxcx ecrnne, rnacnr saxon, ncera panno n npornnononoxno npornno-
ecrnnm. 3ro snaunr, uro, ecnn nomat rxner renery, ro n renera rxner nomat nasa c ra-
xom xe cnnom. Ho net rora renera onxna ocranartcx na mecre: nouemy xe nce-raxn ona
nnxercx? Houemy +rn cnnt ne ypannonemnnamr ona pyrym, ecnn onn pannt?
Taxont otunte neoymennx, cnxsannte c +rnm saxonom. 3naunr, saxon nenepen?
Her, on esycnonno nepen; mt rontxo nenpannntno nonnmaem ero. Cnnt ne ypannonemnna-
mr pyr pyra npocro noromy, uro npnnoxent x pasntm renam: ona x renere, pyrax x
noman. Cnnt pannt, a, no pasne onnaxonte cnnt ncera nponsnoxr onnaxonte e-
crnnx? Pasne pannte cnnt coomamr ncem renam pannte ycxopennx? Pasne ecrnne cnnt
na reno ne sanncnr or rena, or nennunnt roro conpornnnennx, xoropoe camo reno oxast-
naer cnne?
10
Ecnn noymart o +rom, craner xcno, nouemy nomat ynnexaer renery, xorx renera rx-
ner ee oparno c raxo xe cnno. Cnna, ecrnymmax na renery, n cnna, ecrnymmax na
nomat, n xaxt momenr pannt; no rax xax renera cnoono nepememaercx na xonecax, a
nomat ynnpaercx n semnm, ro nonxrno, nouemy renera xarnrcx n cropony noman. Hoy-
mare n o rom, uro ecnn t renera ne oxastnana npornnoecrnnx nnxyme cnne noman,
ro moxno tno t oornct n es noman: camax cnaax cnna onxna tna t npnnecrn
renery n nnxenne. Homat sarem n nyxna, urot npeoonenart npornnoecrnne renern.
Bce +ro ycnannanoct t nyume n nopoxano t mentme neoymenn, ecnn t saxon
ntcxastnancx ne n otuno xparxo ]opme: ecrnne panno npornnoecrnnm, a, na-
npnmep, rax: cnna npornnoecrnymmax panna cnne ecrnymme. Bet pannt sect
rontxo cnnt, ecrnnx xe (ecnn nonnmart, xax otuno nonnmamr, no ecrnnem cnnt
nepememenne rena) otxnonenno pasnnunt, noromy uro cnnt npnnoxent x pasntm renam.
Touno rax xe, xora nonxpnte ntt cannnnann xopnyc uenmcxnna, ero opra a-
nnnn na ne c pannom cnnom. Karacrpo]a nponsomna orroro, uro momnt ne oxasancx
cnocontm ntepxart raxo nanop, ne paspymaxct; xopnyc xe cyna, xorx n crantno, no
ne npecrannxmmn coom cnnomnoro rena, noancx +ro cnne, tn cmxr n pasannen.
(Hoponee o ]nsnuecxnx npnunnax rnenn uenmcxnna paccxasano anee, n orentno
crarte, na crp. 44).
axe naenne ren crporo nounnxercx saxony npornnoecrnnx. noxo naaer na
3emnm orroro, uro ero npnrxrnnaer semno map; no rouno c raxo xe cnno n xnoxo npn-
rxrnnaer x cee ncm namy nnanery. Crporo ronopx, xnoxo n 3emnx naamr pyr na pyra,
no cxopocrt +roro naennx pasnnuna nx xnoxa n nx 3emnn. Pannte cnnt nsanmnoro npn-
rxxennx coomamr xnoxy ycxopenne 10 m/cex2, a semnomy mapy no crontxo xe pas
mentmee, no cxontxo pas macca 3emnn npentmaer maccy xnoxa. Koneuno, macca semnoro
mapa n nenmonepnoe uncno pas ontme macct xnoxa, n noromy 3emnx nonyuaer nepeme-
menne nacrontxo nnuroxnoe, uro npaxrnuecxn ero moxno cunrart panntm nynm. Orroro-ro
mt n ronopnm, uro xnoxo naaer na 3emnm, nmecro roro urot cxasart: xnoxo n 3emnx
naamr pyr na pyra
4
).
O1uero norn Cnn1orop-ora1mpt?
Homnnre naponym tnnny o Cnxrorope-orartpe, xoropt nsyman nonxrt 3emnm?
Apxnme, ecnn nepnrt npeannm, roxe roron tn conepmnrt raxo xe nonnr n rpeonan
rouxn onopt nx cnoero ptuara. Ho Cnxrorop tn cnnen n es ptuara. On ncxan nnmt, sa
uro yxnarnrtcx, x uemy npnnoxnrt orartpcxne pyxn. Kax t x rxrn namen, rax t ncm
3emnm nonxn! Cnyua npecrannncx: orartpt namen na semne cymouxy nepemernym,
xoropax ne cxpxnercx, ne cnopoxnercx, ne notmercx.
Cnesaer Cnxrorop c opa xonx,
Vxnarnn on cymouxy oema pyxama,
Honxn cymouxy nontme xonen:
H no xonena Cnxrorop n semnm yrpxs,
A no eny nnny ne cnest, a xpont reuer.
Ie Cnxrorop yrpxs, ryr n ncrart ne mor.
Tyr n emy tno xonuenne.
Ecnn t Cnxroropy tn nsnecren saxon ecrnnx n npornnoecrnnx, on coopasnn
t, uro orartpcxax cnna ero, npnnoxennax x semne, ntsoner pannym, a cneonarentno,
cront xe xonoccantnym npornnoecrnymmym cnny, xoropax moxer nrxnyrt ero camoro n
4
O saxone npornnoecrnnx cm. raxxe mom 3annmarentnym mexannxy (rn. 1).
11
semnm.
Bo ncxxom cnyuae, ns tnnnt nnno, uro naponax nanmarentnocrt anno nome-
rnna npornnoecrnne, oxastnaemoe semne, xora na nee onnpamrcx. Hmn eccosnarent-
no npnmenxnn saxon npornnoecrnnx sa rtcxuenernx o roro, xax Htmron nnepnte npo-
nosrnacnn ero n cnoe eccmeprno xnnre Maremarnuecxne ocnont narypantno ]nnoco-
]nn (r. e. ]nsnxn).
Moano nn nnra1tcn es onopm?
Hpn xote mt orranxnnaemcx noramn or semnn nnn or nona; no ouent rnaxomy nony
nnn no nty, or xoroporo nora ne moxer orronxnyrtcx, xonrt nentsx. Haponos npn nnxe-
nnn orranxnnaercx neymnmn xonecamn or pentcon: ecnn pentct cmasart macnom, napo-
nos ocranercx na mecre. Hnora axe (n rononenny) nx roro, urot cnnnyrt noes c
mecra, pentct nepe neymnmn xonecamn naponosa noctnamr necxom ns cnennantnoro
npncnoconennx. Kora xoneca n pentct (na sape xenesntx opor) enann syuartmn, nc-
xonnn nmenno ns roro, uro xoneca onxnt orranxnnartcx or pentcon. Hapoxo orranxnna-
ercx or not nonacrxmn opronoro xoneca nnn rpenoro nnnra. Camoner orranxnnaercx or
nosyxa raxxe npn nomomn nnnra nponennepa. Cnonom, n xaxo t cpee nn nnrancx
npemer, on onnpaercx na nee npn cnoem nepememennn. Ho moxer nn reno nauart nnrartcx,
ne nmex nnxaxo onopt nne cex?
Kasanoct t, crpemnrtcx ocymecrnnrt raxoe nnxenne nce panno, uro ntrartcx ca-
moro cex nonxrt sa nonoct. Kax nsnecrno, raxax nontrxa o cnx nop yanact nnmt apo-
ny Mmnxrayseny. Mexy rem, nmenno raxoe yro t nenosmoxnoe nnxenne uacro npo-
ncxonr na namnx rnasax. Hpana, reno ne moxer npnnecrn cex nennxom n nnxenne o-
nnmn nnyrpennnmn cnnamn, no ono moxer sacrannrt nexoropym uacrt cnoero nemecrna
nnrartcx n ony cropony, ocrantnym xe n npornnononoxnym. Cxontxo pas nnenn nt
nerxmym paxery, a saymannct nn na nonpocom: nouemy ona nernr? B paxere mt nmeem
narnxnt npnmep xax pas roro poa nnxennx, xoropoe nac ceuac nnrepecyer.
Houeuy nsne1ae1 paxe1a?
axe cpen nme, nsyuanmnx ]nsnxy, cnyuaercx nepexo cntmart conepmenno npe-
nparnoe oxcnenne nonera paxert: ona nernr noromy yro t, uro cnonmn rasamn, opa-
symmnmncx npn ropennn n ne nopoxa, orranxnnaercx or nosyxa. Tax ymann n crapnny
(paxert annee nsoperenne). Onaxo ecnn t nycrnrt paxery n esnosymnom npocrpan-
crne, ona nonerena t ne xyxe, a axe nyume, uem n nosyxe. Hcrnnnax npnunna nnxennx
paxert conepmenno nnax. Ouent nonxrno n npocro nsnoxnn ee penonmnno-
nep-nepnomapronen Knantunu n npecmeprno cnoe sanncxe o nsoperenno nm nera-
rentno mamnne. Oxcnxx ycrpocrno oentx paxer, on nncan:
B xecrxno nnnnnp, saxptrt c onoro ocnonannx n orxptrt c pyroro, ncrannx-
ercx nnorno nnnnnp ns npecconannoro nopoxa, nmemmn no ocn nycrory n nne xanana.
Iopenne nopoxa naunnaercx c nonepxnocrn +roro xanana n pacnpocrpanxercx n reuenne on-
peenennoro npomexyrxa npemenn o napyxno nonepxnocrn npecconannoro nopoxa; opa-
symmnecx npn ropennn rast nponsnoxr annenne no nce cropont; no oxonte annennx
rason nsanmno ypannonemnnamrcx, annenne xe na no xecrxno oonouxn nopoxa, ne
ypannonemennoe npornnononoxntm annennem (rax xax n +ry cropony rast nmemr cno-
ont ntxo), ronxaer paxery nnepe.
3ect nponcxonr ro xe, uro n npn ntcrpene ns nymxn: cnapx nernr nnepe, a cama
nymxa orranxnnaercx nasa. Bcnomnnre orauy pyxtx n ncxxoro noome ornecrpentnoro
opyxnx! Ecnn t nymxa nncena n nosyxe, nn na uro ne onnpaxct, ona nocne ntcrpena nn-
ranact t nasa c nexoropo cxopocrtm, xoropax no crontxo xe pas mentme cxopocrn cna-
pxa, no cxontxo pas cnapx nerue camo nymxn. B ]anracrnuecxom pomane Xmnx Bepna
12
Bnepx nom amepnxannt saymann axe nocnontsonartcx cnno oraun ncnonnncxo
nymxn nx ntnonnennx rpannosno saren ntnpxmnrt semnym oct.
Paxera ra xe nymxa, rontxo nsnepraer ona ne cnapxt, a nopoxonte rast. Ho ro xe
npnunne neprnrcx n rax nastnaemoe xnracxoe xoneco, xoroptm, nepoxrno, cnyuanoct
nam nmonartcx npn ycrpocrne ]eepnepxon: npn ropennn nopoxa n rpyxax, npnxpen-
nenntx x xonecy, rast ntrexamr n ony cropony, camn xe rpyxn (a c nnmn n xoneco) no-
nyuamr oparnoe nnxenne. B cymnocrn, +ro nnmt nnonsmenenne omensnecrnoro ]nsn-
uecxoro npnopa cernepona xoneca.
Hnrepecno ormernrt, uro o nsoperennx napoxoa cymecrnonan npoexr mexannue-
cxoro cyna, ocnonannt na rom xe nauane; sanac not na cyne npenonaranoct ntpact-
nart c nomomtm cnntnoro narnerarentnoro nacoca n xopmono uacrn; ncnecrnne +roro xo-
pant onxen tn nnrartcx nnepe, xax re nnanyune xecrxnxn, xoropte nmemrcx nx o-
xasarentcrna paccmarpnnaemoro npnnnnna n mxontntx ]nsnuecxnx xannerax. Hpoexr +ror
(npenoxennt Pemsn) ne tn ocymecrnnen, onaxo on ctrpan nsnecrnym pont n nsope-
rennn napoxoa, rax xax naronxnyn uyntrona na ero nem.
Pncynox 7. Camax pennxx naponax mamnna (rypnna), npnnnctnaemax Iepony Anex-
canpncxomy (II nex o name +pt).
Pncynox 8. Hapono anromonnt, npnnnctnaemt Htmrony.
Pncynox 9. Hrpymeunt napoxonx ns ymarn n xnuno cxopnynt. Tonnnnom cnyxnr
nannrt n nanepcrox cnnpr. Hap, ntnnammncx ns ornepcrnx naponoro xorna (ntyroe
xno), sacrannxer napoxonx nntrt n npornnononoxnom nanpannennn.
Mt snaem raxxe, uro camax pennxx naponax mamnna, nsoperennax Ieponom Anex-
canpncxnm eme no II nexe o name +pt, tna ycrpoena no romy xe npnnnnny: nap ns
xorna (pnc. 7) nocrynan no rpyxe n map, yxpennennt na ropnsonrantno ocn; ntrexax sa-
13
rem ns xonenuaro-nsornyrtx rpyox, nap ronxan +rn rpyxn n oparnom nanpannennn, n
map naunnan npamartcx. K coxanennm, reponona naponax rypnna n pennocrn ocrananact
rontxo nmontrno nrpymxo, rax xax emennsna rpya paon nnxoro ne noyxana x
npaxrnuecxomy ncnontsonannm mamnn. Ho camt npnnnnn ne sapomen rexnnxo: n name
npemx on npnmenxercx npn ycrpocrne peaxrnnntx rypnn.
Htmrony anropy saxona ecrnnx n npornnoecrnnx npnnnctnamr onn ns camtx
pannnx npoexron naponoro anromonnx, ocnonannt na rom xe nauane: nap ns xorna, no-
crannennoro na xoneca, ntptnaercx n ony cropony, a camt xoren n cnny oraun xarnrcx n
npornnononoxnym (pnc. 8).
Paxernte anromonnn, o ontrax c xoroptmn n 1928 r. mnoro nncann n raserax n
xypnanax, npecrannxmr coo conpemennoe nnonsmenenne ntmronono nonosxn.
nx nmnrene macrepnrt npnneen sect Pncynox ymaxnoro napoxonxa, raxxe
ouent noxoxero na ntmronony nonosxy: n naponom xorne ns onopoxnennoro xna, narpe-
naemom namouenno n cnnpre narxo n nanepcrxe, opasyercx nap; ntptnaxct crpye n ony
cropony, on sacrannxer nect napoxonx nnrartcx n npornnononoxnym cropony. nx co-
opyxennx +ro noyunrentno nrpymxn nyxnt, onaxo, ouent ncxycnte pyxn.
Kax nnae1cn xapaxa1nna?
Bam crpanno yer ycntmart, uro ecrt ne mano xnntx cymecrn, nx xoroptx mnnmoe
nonxrne camoro cex sa nonoct xnnxercx otuntm cnocoom nx nepememennx n noe.
Pncynox 10. Hnanarentnoe nnxenne xapaxarnnt.
Kapaxarnna n noome ontmnncrno ronononornx monnmcxon nnxyrcx n noe raxnm
opasom: sanpamr noy n xaepnym nonocrt uepes oxonym ment n ocoym noponxy nne-
pen rena, a sarem +neprnuno ntpactnamr crpym not uepes ynomxnyrym noponxy; npn
+rom onn no saxony npornnoecrnnx nonyuamr oparnt ronuox, ocrarount nx ro-
ro, urot onontno tcrpo nnanart sane cropono rena nnepe. Kapaxarnna moxer,
nnpouem, nanpannrt rpyxy noponxn nox nnn nasa n, crpemnrentno ntannnnax ns nee
noy, nnrartcx n nmom nanpannennn.
Ha rom xe ocnonano n nnxenne meyst: coxpamennem mycxynon ona ntranxnnaer
ns-no cnoero xonoxonoopasnoro rena noy, nonyuax ronuox n oparnom nanpannennn.
Cxontm npnemom nontsymrcx npn nnxennn cantnt, nnunnxn crpexos n pyrne nonte
xnnornte. A mt eme comnenannct, moxno nn rax nnrartcx!
K snesau na paxe1e
5
uro moxer trt samanunnee, uem noxnnyrt semno map n nyremecrnonart no neo-
5
Ceronx, xora anromarnuecxne xocmnuecxne annapart yxe conepmamr nonert x nnxamnm nnaneram,
ocrannxmr na 3emnm opasnt nynnoro rpynra, xora cnyrnnxn sanycxamrcx nourn exenenno n uenonex yxe
crynnn na nonepxnocrt Hynt, arnrannx . H. Hepentmana sa mexnnanernte nonert moxer noxasartcx nann-
no monoomy unrarenm, ncx cosnarentnax xnsnt xoroporo (a moxer trt n noome ncx xnsnt) npomna nocne
nacrynnennx n 1957 r. xocmnuecxo +pt. Ho mt ocrannxem n xnnre +ror pasen, xax nmemmn ncropnuecxn
nnrepec, . H. Hepentman tn onnm ns camtx neyromnmtx nponaranncron xocmnuecxnx noneron. (Hpnm.
pe.).
14
xrno ncenenno, nepenerart c 3emnn na Hyny, c nnanert na nnanery? Cxontxo ]anracrn-
uecxnx pomanon nanncano na +ry remy! Kro rontxo ne ynnexan nac n noopaxaemoe nyre-
mecrnne no neecntm cnernnam! Bontrep n Mnxpomerace, Xmnt Bepn n Hyremecrnnn
na Hyny n Iexrope Cepnaaxe, V+nnc n Hepntx nmxx na Hyne n mnoxecrno nx no-
paxarene conepmann nnrepecnemne nyremecrnnx na neecnte cnernna, xoneuno, n
meurax.
Heyxenn xe ner nosmoxnocrn ocymecrnnrt +ry annnmnmm meury? Heyxenn nce
ocrpoymnte npoexrt, c raxnm samanunntm npanonoonem nsopaxennte n pomanax, na
camom ene nencnonnnmt? B antnemem mt yem eme eceonart o ]anracrnuecxnx
npoexrax mexnnanerntx nyremecrnn; renept xe nosnaxomnmcx c peantntm npoexrom no-
ontx nepeneron, nnepnte npenoxenntm namnm cooreuecrnennnxom K. 3. Hnonxoncxnm.
Moxno nn onerert o Hynt na camonere? Koneuno, ner: camonert n npnxann
nnxyrcx rontxo noromy, uro onnpamrcx o nosyx, orranxnnamrcx or nero, a mexy 3emne
n Hyno nosyxa ner. B mnponom npocrpancrne noome ner ocrarouno nnorno cpet, na
xoropym mor t onepertcx mexnnanernt npnxant. 3naunr, nao npnymart raxo
annapar, xoropt cnocoen tn t nnrartcx n ynpannxrtcx, nn na uro ne onnpaxct.
Mt snaxomt yxe c noontm cnapxom n nne nrpymxn c paxero. Oruero t ne
ycrponrt orpomnym paxery, c ocotm nomemennem nx nme, cecrntx npnnacon, anno-
non c nosyxom n ncem npounm? Boopasnre, uro nmn n paxere nesyr c coo ontmo sa-
nac ropmunx nemecrn x moryr nanpannxrt ncreuenne nsptnntx rason n nmym cropony. Bt
nonyunre nacroxmn ynpannxemt neecnt xopant, na xoropom moxno nntrt n oxeane
mnponoro npocrpancrna, nonerert na Hyny, na nnanert Haccaxnpt cmoryr, ynpannxx
nsptnamn, ynennunnart cxopocrt +roro mexnnanernoro npnxanx c neoxonmo nocre-
nennocrtm, urot nospacranne cxopocrn tno nx nnx esnpeno. Hpn xenannn cnycrnrtcx
na xaxym-nnyt nnanery onn cmoryr, nonepnyn cno xopant, nocrenenno ymentmnrt
cxopocrt cnapxa n rem ocnanrt naenne. Haxonen, naccaxnpt cmoryr raxnm xe cnocoom
nosnparnrtcx n na 3emnm.
Pncynox 11. Hpoexr mexnnanernoro npnxanx, ycrpoennoro nanoone paxert.
Bcnomnnm, xax neanno eme enana cnon nepnte poxne sanoenannx annannx. A ce-
uac camonert yxe ntcoxo pemr n nosyxe, nepeneramr ropt, nycrtnn, marepnxn, oxeant.
Moxer trt, n snesonnanannm npecronr raxo xe ntmnt pacnner uepes na-rpn e-
cxrxa ner? Tora uenonex pasopner nennnmte nenn, rax onro npnxontnanmne ero x po-
no nnanere, n pnnercx n esrpannunt npocrop ncenenno.
Fnana n1opan. CHRA. PABOTA. TPEHHE.
3aaua o neee, paxe n myxe
15
Hcropnx o rom, xax neet, pax a myxa nesrn c noxnaxe nos nsxnnct, nsnecrna
ncem. Ho ena nn xro npoonan paccmarpnnart +ry acnm c rouxn spennx mexannxn. Pesynt-
rar nonyuaercx nonce ne noxoxn na ntno acnonncna Kptnona.
Hepe namn mexannuecxax saaua na cnoxenne necxontxnx cnn, ecrnymmnx no
yrnom ona x pyro. Hanpannenne cnn onpeeneno n acne rax:
Heet pnercx n onaxa,
Pax nxrnrcx nasa, a myxa rxner n noy.
3ro snaunr (pnc. 12), uro ona cnna, rxra neex, nanpannena nnepx; pyrax, rxra myxn
(OB), nox; rpertx, rxra paxa (OC), nasa. He sayem, uro cymecrnyer eme uerneprax
cnna nec nosa, xoropax nanpannena ornecno nnns. Facnx yrnepxaer, uro nos n ntne ram,
pyrnmn cnonamn, uro pannoecrnymmax ncex npnnoxenntx x nosy cnn panna nynm.
Tax nn +ro? Hocmorpnm. Heet, pnymncx x onaxam, ne memaer paore paxa n myxn,
axe nomoraer nm: rxra neex, nanpannennax npornn cnnt rxxecrn, ymentmaer rpenne xo-
nec o semnm n o ocn, oneruax rem nec nosa, a moxer trt, axe nnonne ypannonemnnax
ero, net rpys nenennx (noxnaxa t nx nnx xasanact n nerxa). onycrnn nx npocrort
nocnenn cnyua, mt nnnm, uro ocramrcx rontxo ne cnnt: rxra paxa n rxra myxn. O na-
npannennn +rnx cnn ronopnrcx, uro pax nxrnrcx nasa, a myxa rxner n noy. Camo coo
pasymeercx, uro noa naxonnact ne nnepen nosa, a re-nnyt coxy (ne noronnrt xe nos
copannct Kptnoncxne rpyxennxn!). 3naunr, cnnt paxa n myxn nanpannent no yrnom o-
na x pyro. Ecnn npnnoxennte cnnt ne nexar na ono npxmo, ro pannoecrnymmax nx
nnxax ne moxer pannxrtcx nynm.
Pncynox 12. 3aaua o xptnoncxnx neee, paxe n myxe, pemennax no npannnam mexa-
nnxn. Pannoecrnymmax (OD) onxna ynnexart nos n pexy.
Hocrynax no npannnam mexannxn, crponm na oenx cnnax OB n OC napannenorpamm,
naronant ero OD aer nanpannenne n nennunny pannoecrnymme. cno, uro +ra panno-
ecrnymmax cnna onxna cnnnyrt nos c mecra, rem onee, uro nec ero nonnocrtm nnn
uacrnuno ypannonemnnaercx rxro neex. pyro nonpoc n xaxym cropony cnnnercx
nos: nnepe, nasa nnn nox? 3ro sanncnr yxe or coornomennx cnn n or nennunnt yrna me-
xy nnmn.
unrarenn, nmemmne nexoropym npaxrnxy n cnoxennn n pasnoxennn cnn, nerxo pas-
epyrcx n n rom cnyuae, xora cnna neex ne ypannonemnnaer neca nosa; onn yexrcx, uro
nos n rora ne moxer ocranartcx nenonnxntm. Hpn onom rontxo ycnonnn nos moxer ne
cnnnyrtcx no ecrnnem +rnx rpex cnn: ecnn rpenne y ero oce n o nonorno oporn ont-
me, uem npnnoxennte ycnnnx. Ho +ro ne cornacyercx c yrnepxennem, uro noxnaxa t
nx nnx xasanact n nerxa.
16
Bo ncxxom cnyuae, Kptnon ne mor c ynepennocrtm yrnepxart, uro nosy nce ner xo-
y, uro nos n ntne ram. 3ro, nnpouem, ne menxer cmtcna acnn.
Bonpexn Kpmnony
Mt rontxo uro nnenn, uro xnrecxoe npannno Kptnona: xora n ronapnmax corna-
ctx ner, na na nx eno ne noer ne ncera npnmennmo n mexannxe. Cnnt moryr trt
nanpannent ne n ony cropony n, necmorpx na +ro, anart nsnecrnt pesyntrar.
Mano xro snaer, uro ycepnte rpyxennxn mypantn, xoroptx ror xe Kptnon noc-
xnanxn xax opasnontx paornnxon, rpyxrcx conmecrno nmenno no cnocoy, ocmexnnomy
acnonncnem. H eno y nnx n omem ner na na. Btpyuaer onxrt saxon cnoxennx cnn.
Bnnmarentno cnex sa mypantxmn no npemx paort, nt cxopo yenrect, uro pasymnoe co-
rpynnuecrno nx rontxo xaxymeecx: na ene xaxt mypane paoraer cam nx cex, no-
nce n ne ymax nomorart pyrnm.
Bor xax onnctnaer paory mypanten onn soonor
6
:
Ecnn xpynnym otuy ramnr ecxrox mypanten no ponnomy mecry, ro nce ecrnymr
onnaxono, n nonyuaercx nnemnocrt corpynnuecrna. Ho nor otua nanpnmep rycennna
sanennnact sa xaxoe-nno npenxrcrnne, sa creent rpant, sa xamemex. antme nnepe ra-
mnrt nentsx, nao oornyrt. H ryr c xcnocrtm onapyxnnaercx, uro xaxt mypane
no-cnoemy n nn c xem ns ronapnme ne coopasyxct, crapaercx cnpannrtcx c npenxrcrnnem
(pnc. 13 n 14). Onn ramnr nanpano, pyro naneno; onn ronxaer nnepe, pyro rxner na-
sa. Hepexoxr c mecra na mecro, xnaramrcx sa rycennny n pyrom mecre, n xaxt ronxaer
nnn rxner no-cnoemy. Kora cnyunrcx, uro cnnt paorammnx cnoxarcx rax, uro n ony cro-
pony yyr nnrart rycennny uertpe mypantx, a n pyrym mecrt, ro rycennna n xonne xon-
non nnxercx nmenno n cropony +rnx mecrn mypanten, necmorpx na npornnoecrnne ue-
rtpex.
Hpnneem (sanmcrnonannt y pyroro nccneonarenx) eme noyunrentnt npnmep,
narnxno nnnmcrpnpymmn +ro mnnmoe corpynnuecrno mypanten. Ha pnc. 15 nsopaxen
npxmoyrontnt xycouex ctpa, sa xoropt yxnarnnoct 25 mypanten. Ctp menenno nonn-
rancx n nanpannennn, yxasannom crpenxo A, n moxno t ymart, uro nepenxx mepenra
mypanten rxner nomy x cee, sanxx ronxaer ee nnepe, oxonte xe mypantn nomoramr
rem n pyrnm. Onaxo +ro ne rax, n uem nerpyno yenrtcx: orennre noxom ncm sanmm
mepenry, noma nononser ropaso tcrpee! cno, uro +rn 11 mypanten rxnynn nasa, a ne
nnepe: xaxt ns nnx crapancx nonepnyrt nomy rax, urot, nxrxct nasa, nonounrt ee x
rnesy. 3naunr, sanne mypantn ne rontxo ne nomorann nepennm, no ycepno memann nm,
ynnuroxax nx ycnnnx. urot nonounrt +ror xycouex ctpa, ocrarouno tno t ycnnn
ncero uertpex mypanten, no necornaconannocrt ecrnn npnnonr x romy, uro nomy ramar
25 mypanten.
Pncynox 13. Kax mypantn nonoxyr rycennny.
6
E. Enaunu, Hncrnnxr.
17
Pncynox 14. Kax mypantn rxnyr otuy. Crpenxn noxastnamr nanpannennx ycnnn
orentntx mypanten.
Pncynox 15. Kax mypantn crapamrcx npnramnrt xycouex ctpa x mypanennxy, pacno-
noxennomy n nanpannennn crpenxn A.
3ra ocoennocrt conmecrntx ecrnn mypanten anno yxe tna nomeuena Mapxom
Tnenom. Paccxastnax o ncrpeue nyx mypanten, ns xoroptx onn namen noxxy xysneunxa,
on ronopnr: Onn epyr nory sa oa xonna n rxnyr nso ncex cnn n npornnononoxnte cro-
pont. Oa nnxr, uro uro-ro nenano, no uro ne moryr nonxrt. Haunnamrcx nsanmnte
npepexannx; cnop nepexonr n paxy Hponcxonr npnmnpenne, n cnona naunnaercx co-
nmecrnax n eccmtcnennax paora, npnuem panent n paxe ronapnm xnnxercx rontxo no-
mexo. Crapaxct nso nce moun, sopont ronapnm ramnr nomy, a c ne n panenoro pyra,
xoropt nmecro roro, urot ycrynnrt otuy, nncnr na ne. Byrx, Tnen pocaer conep-
menno npannntnoe sameuanne, uro mypane xopomo paoraer rontxo rora, xora sa nnm
nanmaer neontrnt narypanncr, enammn nenepnte ntnot.
Aerxo nn cnoua1t nnunym cxopnyny?
B uncne ]nnoco]cxnx nonpocon, na xoroptmn noman cnom mypym ronony rnyo-
xomtcnennt Kn]a Moxnennu ns Meprntx ym, tna raxax nponema: Hy, a ecnn t
cnon ponncx n xne, net cxopnyna, ua, cnntno t roncra tna, nymxo ne npomnemt;
nyxno xaxoe-nnyt nonoe ornecrpentnoe opyne ntymart.
Ioronencxn ]nnoco] tn t, nepoxrno, ne mano nsymnen, ecnn t ysnan, uro n
otxnonennax xnunax cxopnyna, necmorpx na ronxocrt, roxe anexo ne nexnax nemt.
Pasannrt xno mexy naonxmn, nannpax na ero xonnt, ne rax-ro nerxo; nyxno nemanoe
ycnnne, urot cnomart cxopnyny npn noontx ycnonnxx
7
.
Cront neotuanax xpenocrt xnuno cxopnynt sanncnr ncxnmunrentno or ee ntnyx-
no ]opmt n oxcnxercx rax xe, xax n npounocrt ncxxoro poa cnoon n apox.
Ha npnnaraemom pnc. 17 nsopaxen neontmo xamennt cno na oxnom. Ipys S (r.
e. nec ntmenexamnx uacre xnaxn), nannpammn na xnnnoopasnt cpenn xament cno-
a, annr nnns c cnno, xoropax oosnauena na pncynxe crpenxo A. Ho cnnnyrtcx nnns
xament ne moxer ncnecrnne cnoe xnnnoopasno ]opmt; on rontxo annr na cocenne
xamnn. Hpn +rom cnna A pasnaraercx no npannny napannenorpamma na ne cnnt, oosna-
uennte crpenxamn C n B; onn ypannonemnnamrcx conpornnnennem npnnerammnx xamne, n
cnom ouepet saxartx mexy cocennmn. Taxnm opasom, cnna, anxmax na cno cnapyxn,
ne moxer ero paspymnrt. 3aro cpannnrentno nerxo paspymnrt ero cnno, ecrnymme ns-
nyrpn. 3ro n nonxrno, rax xax xnnnoopasnax ]opma xamne, memammax nm onycxartcx,
nncxontxo ne npenxrcrnyer nm nonnmartcx.
7
Ontr npecrannxer nexoropym onacnocrt (cxopnyna moxer nonsnrtcx n pyxy) n rpeyer ocmorpnrentno-
crn.
18
Pncynox 16. urot cnomart xno n raxom nonoxennn, rpeyercx snaunrentnoe ycn-
nne.
Pncynox 17. Hpnunna npounocrn cnoa.
Cxopnyna xna ror xe cno, rontxo cnnomno. Hpn annennn cnapyxn on paspyma-
ercx ne rax nerxo, xax moxno tno t oxnart or raxoro xpynxoro marepnana. Moxno no-
crannrt onontno rxxent cron noxxamn na uertpe ctptx xna n onn ne pasanxrcx (nx
ycrounnocrn nao cnanrt xna na xonnax rnncontmn pacmnpennxmn; rnnc nerxo npn-
craer x nsnecrxono cxopnyne).
Tenept nt nonnmaere, nouemy nacexe ne npnxonrcx onacartcx cnomart cxopnyny
xnn rxxecrtm cnoero rena. H n ro xe npemx cnat nrenunx, xenax ntrn ns npnpono
remnnnt, es rpya nponnaer xnmnnxom cxopnyny nsnyrpn.
C nerxocrtm pasnamtnax cxopnyny xna oxontm yapom uano noxeuxn, mt n ne
noospenaem, xax npouna ona, xora annenne ecrnyer na nee npn ecrecrnenntx ycnonnxx,
n xaxo naexno pone samnrnna npnpoa pasnnnammeecx n ne xnnoe cymecrno.
3araounax npounocrt +nexrpnuecxnx namnouex, xasanoct t cront nexntx n xpyn-
xnx, oxcnxercx rax xe, xax n npounocrt xnuno cxopnynt. Hx xpenocrt craner eme nopa-
snrentnee, ecnn ncnomnnm, uro mnorne ns nnx (nycrornte, a ne rasononnte) nourn aco-
nmrno nycrt n nnuro nsnyrpn ne npornnoecrnyer annennm nnemnero nosyxa. A nenn-
unna annennx nosyxa na +nexrpnuecxym namnouxy nemanax: npn nonepeunnxe n 10 cm
namnouxa cannnnaercx c oenx cropon cnnom onee 75 xr (nec uenonexa). Ontr noxastna-
er, uro nycrornax +nexrpnuecxax namnouxa cnocona ntepxart axe n 2,5 pasa ontmee
annenne.
Ho napycaun npo1nn ne1pa
Tpyno npecrannrt cee, xax moryr napycnte cya nrn npornn nerpa nnn, no
ntpaxennm mopxxon, nrn n eennn. Hpana, mopxx cxaxer nam, uro npxmo npornn
nerpa nrn no napycamn nentsx, a moxno nnrartcx nnmt no ocrptm yrnom x nanpanne-
nnm nerpa. Ho yron +ror man oxono uerneprn npxmoro yrna, n npecrannxercx, noxany,
onnaxono nenonxrntm: nntrt nn npxmo npornn nerpa nnn no yrnom x nemy n 22.
Ha ene +ro, onaxo, ne espasnnuno, n mt ceuac oxcnnm, xaxnm opasom moxno
cnno nerpa nrn nancrpeuy emy no neontmnm yrnom. Cnauana paccmorpnm, xax noome
ecrnyer nerep na napyc, r. e. xya on ronxaer napyc, xora yer na nero. Bt, nepoxrno
ymaere, uro nerep ncera ronxaer napyc n ry cropony, xya cam yer. Ho +ro ne rax: xya
19
t nerep nn yn, on ronxaer napyc nepnennxynxpno x nnocxocrn napyca. B camom ene:
nycrt nerep yer n nanpannennn, yxasannom crpenxamn na pnc. 18; nnnnx AB oosnauaer
napyc. Tax xax nerep nannpaer pannomepno na ncm nonepxnocrt napyca, ro samenxem an-
nenne nerpa cnno R, npnnoxenno x cepenne napyca. 3ry cnny pasnoxnm na ne: cnny Q,
nepnennxynxpnym x napycy, n cnny P, nanpannennym nont nero (pnc. 18, cnpana). Ho-
cnenxx cnna nnxya no ronxaer napyc, rax xax rpenne nerpa o xoncr nesnaunrentno. Ocra-
ercx cnna Q, xoropax ronxaer napyc no npxmtm yrnom x nemy.
3nax +ro, mt nerxo nomem, xax moxer napycnoe cyno nrn no ocrptm yrnom na-
ncrpeuy nerpy. Hycrt nnnnx KK (pnc. 19) nsopaxaer xnnenym nnnnm cyna. Berep yer
no ocrptm yrnom x +ro nnnnn n nanpannennn, yxasannom pxom crpenox. Hnnnx AB nso-
paxaer napyc; ero nomemamr rax, urot nnocxocrt ero ennna nononam yron mexy na-
npannennem xnnx n nanpannennem nerpa. Hpocnenre na pnc. 19 sa pasnoxennem cnn. Hanop
nerpa na napyc mt nsopaxaem cnno Q, xoropax, mt snaem, onxna trt nepnennxynxpna
x napycy. Cnny +ry pasnoxnm na ne: cnny R, nepnennxynxpnym x xnnm, n cnny S, nanpan-
nennym nnepe, nont xnneno nnnnn cyna. Tax xax nnxenne cyna n nanpannennn R
ncrpeuaer cnntnoe conpornnnenne not (xnnt n napycntx cyax enaercx ouent rnyoxnm),
ro cnna R nourn nonnocrtm ypannonemnnaercx conpornnnennem not. Ocraercx ona nnmt
cnna S, xoropax, xax nnnre, nanpannena nnepe n, cneonarentno, nonnraer cyno no yr-
nom, xax t nancrpeuy nerpy
8
. Otxnonenno +ro nnxenne ntnonnxercx snrsaramn, xax
noxastnaer pnc. 20. Ha xstxe mopxxon raxoe nnxenne cyna nastnaercx nannponxo n
recnom cmtcne cnona.
Pncynox 18. Berep ronxaer napyc ncera no npxmtm yrnom x ero nnocxocrn.
Pncynox 19. Kax moxno nrn na napycax npornn nerpa.
8
Moxno oxasart, uro cnna S nonyuaer nanontmoe snauenne rora, xora nnocxocrt napyca ennr nono-
nam yron mexy nanpannennxmn xnnx n nerpa.
20
Pncynox 20. Hannponxa napycnoro cyna.
Mor nn Apxnue nonn1t 3eunm?
are mne rouxy onopt, n x nonnmy 3emnm! raxoe nocxnnnanne nerena npnnn-
ctnaer Apxnmey, rennantnomy mexannxy pennocrn, orxptnmemy saxont ptuara.
Pncynox 21. Apxnme ptuarom nonnmaer 3emnm. Ipanmpa ns xnnrn Bapnntona
(1787) o mexannxe.
Onaxt Apxnme, unraem mt y Hnyrapxa, nanncan cnpaxyscxomy napm Inepo-
ny, xoropomy on tn pocrnennnx n pyr, uro anno cnno moxno nonnnyrt xaxo yro-
no rpys. Vnneuennt cnno oxasarentcrn, on npnannn, uro ecnn t tna pyrax 3emnx,
on, nepex na nee, cnnnyn t c mecra namy.
Apxnme snan, uro ner raxoro rpysa, xoroporo nentsx tno t nonxrt camo cnao
cnno, ecnn nocnontsonartcx ptuarom: cronr rontxo npnnoxnrt +ry cnny x ouent nnnnomy
nneuy ptuara, a xoporxoe nneuo sacrannrt ecrnonart na rpys. Ho+romy on n yman, uro,
nannpax na upesntuano nnnnoe nneuo ptuara, moxno cnno pyx nonxrt n rpys, macca
xoroporo panna macce semnoro mapa
9
.
Ho ecnn t nennxn mexannx pennocrn snan, xax orpomna macca semnoro mapa, on,
nepoxrno, nosepxancx t or cnoero ropennnoro nocxnnnannx. Boopasnm na mrnonenne,
uro Apxnmey ana ra pyrax 3emnx, ra rouxa onopt, xoropym on ncxan; noopasnm a-
nee, uro on nsroronnn ptuar nyxno nnnt. 3naere nn, cxontxo npemenn nonaonnoct t
emy, urot rpys, pannt no macce semnomy mapy, nonxrt xorx t na onn canrnmerp? He
menee rpnnarn rtcxu nnnnonon ner!
9
Ho ntpaxennem nonxrt 3emnm mt yem nopasymenart urot nnecrn onpeenennocrt n saauy
nonxrne na semno nonepxnocrn raxoro rpysa, macca xoroporo panna macce name nnanert.
21
B camom ene. Macca 3emnn nsnecrna acrponomam
10
; reno c raxo macco necnno t
na 3emne xpyrntm uncnom 6 000 000 000 000 000 000 000 ronn.
Ecnn uenonex moxer nenocpecrnenno nonxrt rontxo 60 xr, ro, urot nonxrt
3emnm, emy nonaonrcx npnnoxnrt cnon pyxn x nnnnomy nneuy ptuara, xoropoe ontme
xoporxoro n 100 000 000 000 000 000 000 000 pas!
Hpocro pacuer yenr nac, uro, noxa xonen xoporxoro nneua nonnmaercx na 1 cm,
pyro xonen onnmer no ncenenno orpomnym yry n 1000 000 000 000 000 000 xm.
Taxo nenoopasnmo nnnnt nyrt onxna tna t nporn pyxa Apxnmea, nane-
rammax na ptuar, urot nonxrt 3emnm rontxo na onn canrnmerp! Cxontxo xe npemenn
nonaonrcx nx +roro? Ecnn cunrart, uro Apxnme cnocoen tn nonxrt rpys n 60 xr na
ntcory 1 m n ony cexyny (paorocnoconocrt nourn n nenym nomannym cnny!), ro n ro-
ra nx nonxrnx 3emnn na 1 cm norpeyercx 1000 000 000 000 000 000 000 cexyn, nnn
rpnnart rtcxu nnnnonon ner! 3a ncm cnom onrym xnsnt Apxnme, nannpax na ptuar, ne
nonxn t 3emnn axe na ronmnny ronuamero nonoca
Hnxaxne yxnmpennx rennantnoro nsoperarenx ne nomornn t emy samerno coxparnrt
+ror cpox. 3onoroe npannno mexannxn rnacnr, uro na ncxxo mamnne ntnrptm n cnne ne-
nsexno conponoxaercx coornercrnymme norepe n nnne nepememennx, r. e. no npeme-
nn. Ecnn t axe Apxnme onen tcrpory cnoe pyxn o nennuame cxopocrn, xaxax
nosmoxna n npnpoe, o 300 000 xm n cexyny (cxopocrt cnera), ro n npn raxom ]anra-
crnuecxom onymennn on nonxn t 3emnm na 1 cm nnmt nocne ecxrn mnnnnonon ner
paort.
mnt-nepnoncxnn cnnau n qopuyna 3nnepa
Bt nomnnre y Xmnx Bepna cnnaua-arnera Marn]y? Bennxonennax ronona, nponop-
nnonantnax ncnonnncxomy pocry; rpyt, noxoxax na xysneunt mex; norn xax xopomne
penna, pyxn nacroxmne noemnte xpant, c xynaxamn, noxoxnmn na monort Bepo-
xrno, ns nonnron +roro cnnaua, onncanntx n pomane Marnac Canop], nam namxren no-
pasnrentnt cnyua c cynom Tpaoxono, xora nam rnranr cnno moryunx pyx saepxan
cnycx nenoro xopanx.
Bor xax paccxastnaer pomanncr o +rom nonnre:
Cyno, ocnooxennoe yxe or nonopox, xoropte noepxnnann ero no oxam, tno
rorono x cnycxy. ocrarouno tno ornxrt mnapron, urot cyno nauano cxontsnrt nnns.
Vxe c nonmxnnt nnornnxon nosnnnct no xnnem cyna. 3pnrenn c xnntm nmontrcrnom
cnennn sa onepanne. B +ror momenr, oornyn eperono ntcryn, noxnnnact ynecennrent-
nax xxra. urot norn n nopr, xxra onxna tna nporn nepe nep]tm, re nororonnxnn
cnycx Tpaoxono, n, xax rontxo ona noana cnrnan, npnmnoct, no nsexanne ncxxnx cny-
uanocre, saepxart cnycx, urot cnona npnnxrtcx sa eno nocne npoxoa xxrt n xanan.
Ecnn t cya, ono, croxnmee nonepex, pyroe, nonnrammeecx c ontmo tcrporo,
cronxnynnct, xxra nornna t.
Paoune nepecrann cryuart monorxamn. Bce nsopt tnn ycrpemnent na rpannosnoe
cyno, ente napyca xoroporo xasannct nosonouenntmn n xoctx nyuax Connna. Cxopo xxra
ouyrnnact xax pas npornn nep]n, re samepna rtcxunax ronna nmontrntx. Bpyr pasancx
xpnx yxaca: Tpaoxono saxauanoct n npnmno n nnxenne n ror camt momenr, xora xxra
nonepnynact x nemy mrnpoprom! Oa cyna roront tnn cronxnyrtcx; ne tno nn npeme-
nn, nn nosmoxnocrn nomemart +romy cronxnonennm. Tpaoxono tcrpo cxontsnno nnns
no naxnony Fent tmox, noxnnnmncx ncnecrnne rpennx, saxpyrnncx nepe ero nocom,
rora xax xopma norpysnnact yxe n noy yxrt (cyno cnycxanoct xopmo nnepe. . H.).
Bpyr noxnnxercx uenonex, cxnartnaer mnapron, nncxmn y nepene uacrn Tpao-
10
O rom, xax ona tna onpeenena, cm. 3annmarentnym acrponomnm.
22
xono, n crapaercx yepxart ero, npnrnynmnct x semne. B ony mnnyry on namartnaer
mnapron na nnrym n semnm xenesnym rpyy n, pncxyx trt pasannenntm, epxnr c ne-
uenoneuecxo cnno n pyxax xanar n npoonxenne 10 cexyn. Haxonen mnapron optnaer-
cx. Ho +rnx 10 cexyn tno ocrarouno: Tpaoxono, norpysnnmnct n noy, rontxo cnerxa
saeno xxry n nponecnoct nnepe.
xra tna cnacena. uro xacaercx uenonexa, xoropomy nnxro ne ycnen axe npnrn na
nomomt, rax tcrpo n neoxnanno nce nponsomno, ro +ro tn Marn]y.
Kax nsymnncx t anrop pomana, ecnn t emy cxasann, uro nx conepmennx noonoro
nonnra ne nyxno nonce trt nennxanom n onaart, xax Marn]y, cnnom rnrpa. Kaxt
naxounnt uenonex mor t cenart ro xe camoe!
Mexannxa yunr, uro npn cxontxennn xanara, nannroro na rymy, cnna rpennx ocrn-
raer ontmo nennunnt. uem ontme uncno ooporon xanara, rem rpenne ontme; npannno
nospacrannx rpennx raxono, uro, c ynennuennem uncna ooporon n nporpeccnn apn]mernue-
cxo, rpenne pacrer n nporpeccnn reomerpnuecxo. Ho+romy axe cnat peenox, epxa sa
cnoont xonen xanara, 3 4 pasa nannroro na nenonnxnt nan, moxer ypannonecnrt
orpomnym cnny.
Ha peuntx napoxontx npncranxx nopocrxn ocranannnnamr +rnm npnemom noxo-
xmne x npncranxm napoxot c corne naccaxnpon. Homoraer nm ne ]enomenantnax cnna
nx pyx, a rpenne nepenxn o cnam.
3namennrt maremarnx XVIII nexa 3nep ycranonnn sanncnmocrt cnnt rpennx or
uncna ooporon nepenxn noxpyr cnan. nx rex, xoro ne nyraer cxart xstx anrepanuecxnx
ntpaxenn, npnnonm +ry noyunrentnym ]opmyny 3nepa:
3ect F ra cnna, npornn xoropo nanpanneno name ycnnne f. Fyxno e oosnaueno
uncno 2,718 (ocnonanne narypantntx norapn]mon), k xo+]]nnnenr rpennx mexy xa-
narom n rymo. Fyxno a oosnauen yron nannnannx, r. e. ornomenne nnnt yrn, oxna-
uenno nepenxo, x panycy +ro yrn.
Hpnmennm ]opmyny x romy cnyuam, xoropt onncan y Xmnx Bepna. Pesyntrar nony-
unrcx nopasnrentnt. Cnno F n annom cnyuae xnnxercx cnna rxrn cyna, cxontsxmero no
oxy. Bec cyna ns pomana nsnecren: 50 ronn. Hycrt naxnon cranenx 0,1; rora na xanar
ecrnonan ne nonnt nec cyna, a 0,1 ero, r. e. 5 ronn, nnn 5000 xr.
anee, nennunny k xo+]]nnnenra rpennx xanara o xenesnym rymy yem cunrart
panno 1/3. Bennunny a nerxo onpeennm, ecnn npnmem, uro Marn]y onnn xanar noxpyr
rymt ncero rpn pasa. Tora
nocrannn nce +rn snauennx n npnneennym ntme ]opmyny 3nepa, nonyunm ypanne-
nne
Hensnecrnoe f (r. e. nennunny neoxonmoro ycnnnx) moxno onpeennrt ns +roro
ypannennx, npnernyn x nomomn norapn]mon:
Lg 5000 =lg f +2n lg 2,72, orxya f =9,3 xr.
Hrax, urot conepmnrt nonnr, nennxany ocrarouno tno rxnyrt xanar c cnno
nnmt 10 xnnorpammon!
He ymare, uro +ra nn]pa 10 xr rontxo reopernuecxax n uro na ene norpeyercx
ycnnne ropaso ontmee. Hanpornn, nam pesyntrar axe npeynennuen: npn nentxono ne-
penxe n epenxnno cnae, xora xo+]]nnnenr rpennx k ontme, ycnnne norpeyercx o
cmemnoro nnuroxnoe. Hnmt t nepenxa tna ocrarouno xpenxa n morna ntepxart narx-
xenne, rora axe cnat peenox mor t, nannn nepenxy 3 4 pasa, ne rontxo nonropnrt
nonnr xmnt-nepnoncxoro orartpx, no n npensorn ero.
O1 uero sanncn1 xpenoc1t ysnon?
23
B otenno xnsnn mt, camn ne noospenax, uacro nontsyemcx ntroo, na xoropym
yxastnaer nam ]opmyna 3nepa. uro raxoe ysen, xax ne euenxa, nannrax na nannx, pont
xoroporo n annom cnyuae nrpaer pyrax uacrt ro xe euenxn? Kpenocrt ncxxoro poa ys-
non otxnonenntx, eceountx, mopcxnx, sanxsox, anron n r. n. sanncnr ncxnm-
unrentno or rpennx, xoropoe sect no mnoro pas ycnnnnaercx ncnecrnne roro, uro mnypox
onnnaercx noxpyr cex, xax nepenxa noxpyr rymt. B +rom nerpyno yenrtcx, npocnenn
sa nsrnamn mnypxa n ysne. uem ontme nsrnon, uem ontme pas euenxa onnnaercx no-
xpyr cex rem ontme yron nannnannx n, cneonarentno, rem xpenue ysen.
Feccosnarentno nontsyercx rem xe ocroxrentcrnom n noprno, npnmnnax nyronnny.
On mnoro pas omartnaer nnrt noxpyr saxnauennoro crexxom yuacrxa marepnn n sarem o-
ptnaer ee; ecnn rontxo nnrxa xpenxa, nyronnna ne ornopercx. 3ect npnmenxercx yxe sna-
xomoe nam npannno: c ynennuennem uncna ooporon nnrxn n nporpeccnn apn]mernuecxo
xpenocrt mnrtx nospacraer n nporpeccnn reomerpnuecxo.
Ecnn t ne tno rpennx, mt ne mornn t nontsonartcx nyronnnamn: nnrxn pasmora-
nnct t no nx rxxecrtm n nyronnnt ornannnnct t.
Ecnn m ne mno 1pennn
Bt nnnre, xax pasnoopasno n nopo neoxnanno npoxnnxercx rpenne n oxpyxam-
me nac ocranonxe. Tpenne npnnnmaer yuacrne, n npnrom nectma cymecrnennoe, ram, re
mt o nem axe n ne noospenaem. Ecnn t rpenne nnesanno ncuesno ns mnpa, mnoxecrno
otuntx xnnenn nporexano t conepmenno nntm opasom.
Ouent xpacouno nnmer o ponn rpennx ]pannyscxn ]nsnx Inntom:
Bcem nam cnyuanoct ntxonrt n rononenny: cxontxo ycnnn cronno nam yepxn-
nartcx or naennx, cxontxo cmemntx nnxenn npnxonnoct nam npoentnart, urot yc-
roxrt! 3ro sacrannxer nac npnsnart, uro otuno semnx, no xoropo mt xonm, onaaer
paronenntm cnocrnom, naroapx xoropomy mt coxpanxem pannonecne es ocotx ycn-
nn. Ta xe mtcnt nosnnxaer y nac, xora mt eem na nenocnnee no cxontsxo mocrono
nnn xora nomat cxontsnr no ac]antry n naaer. Hsyuax noonte xnnennx, mt npnxonm
x orxptrnm rex cnecrnn, x xoroptm npnnonr rpenne. Hnxenept crpemxrcx no nosmox-
nocrn ycrpannrt ero n mamnnax n xopomo enamr. B npnxnano mexannxe o rpennn ro-
nopnrcx xax o xpane nexenarentnom xnnennn, n +ro npannntno, onaxo nnmt n ysxo,
cnennantno onacrn. Bo ncex npounx cnyuaxx mt onxnt trt naroapnt rpennm: ono
aer nam nosmoxnocrt xonrt, cnert n paorart es onacennx, uro xnnrn n uepnnntnnna
ynayr na non, uro cron yer cxontsnrt, noxa ne ynpercx n yron, a nepo ntcxontsner ns
nantnen.
Tpenne npecrannxer nacrontxo pacnpocrpanennoe xnnenne, uro nam, sa pexnmn nc-
xnmuennxmn, ne npnxonrcx npnstnart ero na nomomt: ono xnnxercx x nam camo.
Tpenne cnococrnyer ycrounnocrn. Hnornnxn ntpannnnamr non rax, uro cront n
cryntx ocramrcx ram, xya nx nocrannnn. Fnma, rapenxn, craxant, nocrannennte na cron,
ocramrcx nenonnxntmn es ocotx saor c name cropont, ecnn rontxo eno ne nponc-
xonr na napoxoe no npemx xauxn.
Boopasnm, uro rpenne moxer trt ycrpaneno conepmenno. Tora nnxaxne rena, yt
onn nennunnom c xamennym rnty nnn mant, xax necunnxn, nnxora ne yepxarcx ono na
pyrom: nce yer cxontsnrt n xarnrtcx, noxa ne oxaxercx na onom yponne. He yt rpe-
nnx, 3emnx npecrannxna t map es neponnocre, noono xnxomy.
K +romy moxno npnannrt, uro npn orcyrcrnnn rpennx rnosn n nnnrt ntcxantstnann
t ns cren, nn ono nemn nentsx tno t yepxart n pyxax, nnxaxo nnxpt nnxora t ne
npexpamancx, nnxaxo snyx ne ymonxan t, a snyuan t ecxoneuntm +xom, neocnano or-
paxaxct, nanpnmep, or cren xomnart.
Harnxnt ypox, yexammn nac n orpomno naxnocrn rpennx, aer nam ncxxn pas
24
rononenna. 3acrnrnyrte em na ynnne, mt oxastnaemcx ecnomomntmn n nce npemx pnc-
xyem ynacrt. Bor noyunrentnax ntepxxa ns rasert (exapt 1927 r.):
Honon, 21. Bcnecrnne cnntno rononennt ynnunoe n rpamnanoe nnxenne n
Honone samerno sarpyneno. Oxono 1400 uenonex nocrynnno n ontnnnt c nepenomamn
pyx, nor n r. ..
Pncynox 22. Bnepxy narpyxennte cann na nexno opore; ne noman nesyr 70
ronn rpysa. Bnnsy nexnax opora; A xonex; B nonos; C ynnornennt cner; D sem-
nxnoe ocnonanne oporn.
Hpn cronxnonennn nnnsn Ia-Hapxa rpex anromonne n nyx rpamnantx naro-
non mamnnt tnn conepmenno ynnuroxent ns-sa nsptna ensnna
Hapnx, 21. Iononenna n Hapnxe n ero npnropoax ntsnana mnorouncnennte ne-
cuacrnte cnyuan
Onaxo nnuroxnoe rpenne na nty moxer trt ycnemno ncnontsonano rexnnuecxn.
Vxe otxnonennte cann cnyxar romy npnmepom. Eme nyume cnnerentcrnymr o +rom rax
nastnaemte nexnte oporn, xoropte ycrpannann nx ntnosxn neca c mecra pyxn x xe-
nesno opore nnn x nynxram cnnana. Ha raxo opore (pnc. 22), nmemme rnaxne nexnte
pentct, ne noman ramar cann, narpyxennte 70 ronnamn penen.
mnsnuecxan npnunna xa1ac1poqm Henmcxnna
Hs cxasannoro ceuac ne cneyer enart nocnemnoro ntnoa, uro rpenne o ne nn-
uroxno npn ncxxnx ocroxrentcrnax. axe npn remneparype, nnsxo x nynm, rpenne o ne
tnaer nepexo onontno snaunrentno. B cnxsn c paoro neoxonon rmarentno nsyuanoct
rpenne nta nonxpntx mope o crantnym omnnxy xopanx. Oxasanoct, uro ono neoxnan-
no nennxo, ne mentme rpennx xenesa no xenesy: xo+]]nnnenr rpennx nono crantno cy-
ono omnnxn o ne panen 0,2.
urot nonxrt, xaxoe snauenne nmeer +ra nn]pa nx cyon npn nnanannn no ntax,
pasepemcx n pnc. 23; on nsopaxaer nanpannenne cnn, ecrnymmnx na opr MN cyna
npn nanope nta. Cnna P annennx nta pasnaraercx na ne cnnt: R, nepnennxynxpnym x
opry, n F, nanpannennym no xacarentno x opry. Vron mexy P n R panen yrny a naxnona
opra x neprnxann. Cnna Q rpennx nta o opr panna cnne R, ymnoxenno na xo+]]nnnenr
rpennx, r. e. na 0,2; nmeem: Q = 0,2R. Ecnn cnna rpennx Q mentme F, nocnenxx cnna ynne-
xaer nannpammn ne no noy; ne cxontsnr nont opra, ne ycnenax npnunnnrt cyny
npe. Ecnn xe cnna Q ontme F, rpenne memaer cxontxennm ntnnt, n ne npn npoonxn-
rentnom nanope moxer cmxrt n npoannrt opr.
25
Pncynox 23. uenmcxnn, sareprt no ntax. Bnnsy: cnnt, ecrnymmne na opr MN
cyna npn nanope nta.
Kora xe Q F? Herxo nnert, uro
F =R tg a;
cneonarentno, onxno cymecrnonart nepanencrno:
Q R tg a;
a rax xax Q =0,2R, ro nepanencrno Q F npnnonr x pyromy:
0,2R R tg a, nnn tg a 0,2.
Ho rannnam ortcxnnaem yron, ranrenc xoroporo 0,2; on panen 11. 3naunr, Q F ro-
ra, xora a11. Tem camtm onpeenxercx, xaxo naxnon opron xopanx x neprnxann
oecneunnaer esonacnoe nnananne no ntax: naxnon onxen trt ne mentme 11.
Oparnmcx renept x rnenn uenmcxnna. 3ror napoxo, ne neoxon, ycnemno npo-
men nect cenepnt mopcxo nyrt, no n Fepnnronom nponnne oxasancx saxartm no ntax.
Htt ynecnn uenmcxnn anexo na cenep n pasannnn (n ]enpane 1934 r.). nyxme-
cxunoe reponuecxoe npetnanne uenmcxnnnen na ntnne n cnacenne nx repoxmn-nerunxamn
coxpannnoct y mnornx n namxrn. Bor onncanne camo xaracrpo]t:
Kpenxn merann xopnyca can ne cpasy, cooman no pano nauantnnx +xcnennnn
O. R. Bmnr. Bnno tno, xax ntnna nannnnaercx n opr n xax na nem nncrt o-
mnnxn nyuarcx, nsrnaxct napyxy. He npoonxan menennoe, no neorpasnmoe nacrynne-
nne. Bcnyuennte xenesnte nncrt omnnxn xopnyca pasopnannct no mny. C rpecxom nerenn
saxnenxn. B ono mrnonenne nent opr napoxoa tn oropnan or noconoro rpmma o
xopmonoro xonna nanyt
26
Hocne roro, uro cxasano tno n +ro crarte, unrarenm onxna trt nonxrna ]nsnue-
cxax npnunna xaracrpo]t.
Orcma ntrexamr n npaxrnuecxne cnecrnnx: npn coopyxennn cyon, npenasnauen-
ntx nx nnanannx no ntax, neoxonmo npnanart opram nx nanexamn yxnon, a nmen-
no ne menee 11.
Cauoypannonemnnammancn nanxa
Ha yxasarentnte nantnt paccrannenntx pyx nonoxnre rnaxym nanxy, xax noxasano
na pnc. 24. Tenept nnrare nantnt nancrpeuy pyr pyry, noxa onn coyrcx nnnornym.
Crpannax nemt! Oxaxercx, uro n +rom oxonuarentnom nonoxennn nanxa ne onpoxntnaer-
cx, a coxpanxer pannonecne. Bt npoentnaere ontr mnoro pas, menxx nepnonauantnoe no-
noxenne nantnen, no pesyntrar nensmenno ror xe: nanxa oxastnaercx ypannonemenno.
3amennn nanxy ueprexno nnnexo, rpocrtm c naanamnnxom, nnnnapntm xnem, no-
nono merxo, nt samernre ry xe ocoennocrt. B uem pasraxa neoxnannoro ]nnana?
Hpexe ncero xcno cneymmee: pas nanxa oxastnaercx ypannonemenno na npnmxnyrtx
nantnax, ro xcno, uro nantnt comnnct no nenrpom rxxecrn nanxn (reno ocraercx n panno-
necnn, ecnn ornecnax nnnnx, nponeennax ns nenrpa rxxecrn, npoxonr nnyrpn rpannn
onopt).
Kora nantnt pasnnnyrt, ontmax narpysxa npnxonrcx na ror nanen, xoropt
nnxe x nenrpy rxxecrn nanxn. C annennem pacrer n rpenne: nanen, onee nnsxn x nen-
rpy rxxecrn, ncntrtnaer ontmee rpenne, uem yanennt. Ho+romy nnsxn x nenrpy rx-
xecrn nanen ne cxontsnr no nanxo; nnraercx ncera nnmt ror nanen, xoropt antme or
+ro rouxn. Kax rontxo nnranmncx nanen oxaxercx nnxe x nenrpy rxxecrn, nexenn
pyro, nantnt menxmrcx ponxmn; raxo omen conepmaercx necxontxo pas, noxa nantnt
ne coyrcx nnnornym. H rax xax nnxercx xaxt pas rontxo onn ns nantnen, nmenno
ror, xoropt antme or nenrpa rxxecrn, ro ecrecrnenno, uro n xoneunom nonoxennn oa
nantna cxoxrcx no nenrpom rxxecrn nanxn.
Pncynox 24. Ontr c nnnexo. Cnpana xonen ontra.
Pncynox 25. Tor xe ontr c nonono merxo. Houemy nect ne n pannonecnn?
Hpexe uem c +rnm ontrom noxonunrt, nonropnre ero c nonono merxo (pnc. 25,
nnepxy) n nocrantre nepe coo raxo nonpoc; ecnn paspesart merxy n rom mecre, re ona
27
nonnpaercx nantnamn, n nonoxnrt oe uacrn na pasnte uamxn necon (pnc. 25, nnnsy), ro
xaxax uamxa neperxner c nanxo nnn co merxo?
Kasanoct t, pas oe uacrn merxn ypannonemnnann ona pyrym na nantnax, onn
onxnt ypannonemnnartcx n na uamxax necon. B ecrnnrentnocrn xe uamxa co merxo
neperxner. O npnunne nerpyno oraartcx, ecnn npnnxrt n pacuer, uro, xora merxa ypan-
nonemnnanact na nantnax, cnnt neca oenx uacre npnnoxent tnn x nepanntm nneuam
ptuara; n cnyuae xe necon re xe cnnt npnnoxent x xonnam pannonneuero ptuara.
nx Hannntona sannmarentno nayxn n Hennnrpacxom napxe xyntrypt mnom tn
saxasan naop nanox c pasnnuntm nonoxennem nenrpa rxxecrn; nanxn pasnnmannct na ne
otuno nepannte uacrn xax pas n rom mecre, re naxonncx nenrp rxxecrn. Knax +rn uacrn
na nect, nocernrenn c ynnnennem yexannct, uro xoporxax uacrt rxxenee nnnno.
Fnana 1pe1un. KPYFOBOE BHXEHHE.
Houeuy ne naae1 npamammnncn nonuox?
Hs rtcxu nme, saannxnmnxcx n ercrne c nonuxom, ne mnorne cmoryr npannntno
ornernrt na +ror nonpoc. Kax, n camom ene, oxcnnrt ro, uro npamammncx nonuox, no-
crannennt ornecno nnn axe naxnonno, ne onpoxntnaercx, nonpexn ncem oxnannxm?
Kaxax cnna yepxnnaer ero n raxom, xasanoct t, neycrounnom nonoxennn? Pasne rxxecrt
na nero ne ecrnyer?
3ect nmeer mecro nectma nmontrnoe nsanmoecrnne cnn. Teopnx nonuxa nenpocra,
n yrnynxrtcx n nee mt ne cranem. Hamernm nnmt ocnonnym npnunny, ncnecrnne xoropo
npamammncx nonuox ne naaer.
Ha pnc. 26 nsopaxen nonuox, npamammncx n nanpannennn crpenox. Oparnre nnn-
manne na uacrt A ero ooxa n na uacrt B, npornnononoxnym e. uacrt A crpemnrcx nn-
rartcx or nac, uacrt B x nam. Hpocnenre renept, xaxoe nnxenne nonyuamr +rn uacrn,
xora nt naxnonxere oct nonuxa x cee. 3rnm ronuxom nt sacrannxere uacrt A nnrartcx
nnepx, uacrt B nnns; oe uacrn nonyuamr ronuox no npxmtm yrnom x nx cocrnennomy
nnxennm. Ho rax xax npn tcrpom npamennn nonuxa oxpyxnax cxopocrt uacre ncxa
ouent nennxa, ro coomaemax namn nesnaunrentnax cxopocrt, cxnatnaxct c ontmo xpy-
rono cxopocrtm rouxn, aer pannoecrnymmym, nectma nnsxym x +ro xpyrono, n
nnxenne nonuxa nourn ne menxercx. Orcma nonxrno, nouemy nonuox xax t conpornnnx-
ercx nontrxe ero onpoxnnyrt. uem maccnnnee nonuox n uem tcrpee on npamaercx, rem
ynopnee npornnoecrnyer on onpoxntnannm.
Pncynox 26. Houemy nonuox ne naaer?
28
Pncynox 27. Bpamammncx nonuox, yyun nopomen, coxpanxer nepnonauantnoe
nanpannenne cnoe ocn.
Cymnocrt +roro oxcnennx nenocpecrnenno cnxsana c saxonom nnepnnn. Kaxax
uacrnna nonuxa nnxercx no oxpyxnocrn n nnocxocrn, nepnennxynxpno x ocn npamennx.
Ho saxony nnepnnn uacrnna n xaxt momenr crpemnrcx corn c oxpyxnocrn na npxmym
nnnnm, xacarentnym x oxpyxnocrn. Ho ncxxax xacarentnax pacnonoxena n ro xe nnocxo-
crn, uro n cama oxpyxnocrt; no+romy xaxax uacrnna crpemnrcx nnrartcx rax, urot nce
npemx ocranartcx n nnocxocrn, nepnennxynxpno x ocn npamennx. Orcma cneyer, uro nce
nnocxocrn n nonuxe, nepnennxynxpnte x ocn npamennx, crpemxrcx coxpannrt cnoe nono-
xenne n npocrpancrne, a no+romy n omn nepnennxynxp x nnm, r. e. cama oct npamennx,
raxxe crpemnrcx coxpannrt cnoe nanpannenne.
He yem paccmarpnnart ncex nnxenn nonuxa, xoropte nosnnxamr npn ecrnnn na
nero nocroponne cnnt. 3ro norpeonano t uepecuyp nopontx oxcnenn, xoropte,
noxany, noxaxyrcx cxyuntmn. xoren nnmt pasxcnnrt npnunny crpemnennx ncxxoro
npamammerocx rena coxpanxrt nensmenntm nanpannenne ocn npamennx.
3rnm cnocrnom mnpoxo nontsyercx conpemennax rexnnxa. Pasnnunte rnpocxonnue-
cxne (ocnonannte na cnocrno nonuxa) npnopt xomnact, crannnsaropt n p. ycra-
nannnnamrcx na xopanxx n camonerax
11
.
Taxono nonesnoe ncnontsonanne npocro, xasanoct t, nrpymxn.
Hcxycc1no aonrnepon
Mnorne ynnnrentnte ]oxyct pasnoopasno nporpammt xonrnepon ocnonant roxe
na cnocrne npamammnxcx ren coxpanxrt nanpannenne ocn npamennx. Hosnonm cee npn-
necrn ntepxxy ns ynnexarentno xnnrn anrnncxoro ]nsnxa npo]. xona Heppn Bpa-
mammncx nonuox.
Pncynox 28. Kax nernr monera, nopomennax c npamennem.
11
Bpamenne oecneunnaer ycrounnocrt cnapxon n nynt n nonere, a raxxe moxer trt ncnontsonano nx
oecneuennx ycrounnocrn xocmnuecxnx cnapxon cnyrnnxon n paxer npn nx nnxennn, (Hpnm. pe.).
29
Pncynox 29. Monera, nopomennax es npamennx, naaer n cnyuanom nonoxennn.
Pncynox 30. Hopomennym mnxny nerue nomart, ecnn e tno coomeno npamenne
oxono ocn.
Onaxt x noxastnan nexoropte ns monx ontron nepe nynnxo, nnnme xo]e n
xypnnme raax n nennxonennom nomemennn xonneprnoro sana Bnxropnx n Honone.
crapancx sannrepeconart monx cnymarene, nacxontxo mor, n paccxastnan o rom, uro nnoc-
xomy xontny nao coomnrt npamenne, ecnn ero xenamr pocnrt rax, urot moxno tno
nanepe yxasart, xya ono ynaer; rouno rax xe nocrynamr, ecnn xorxr xomy-nnyt po-
cnrt mnxny rax, urot on mor nomart +ror npemer nanxo. Bcera moxno nonarartcx na
conpornnnenne, xoropoe oxastnaer npamammeecx reno, xora nsmenxmr nanpannenne ero
ocn. anee x oxcnxn monm cnymarenxm, uro, ornonnponan rnaxo yno nymxn, nnxora
nentsx paccunrtnart na rounocrt npnnena; ncnecrnne +roro renept enamr napesnte yna,
r. e. ntpesamr na nnyrpenne cropone yna nymex cnnpaneopasnte xenoa, n xoropte
npnxoxrcx ntcrynt xpa nnn cnapxa, rax uro nocnenn onxen nonyunrt npamarentnoe
nnxenne, xora cnna nsptna nopoxa sacrannxer ero nnrartcx no xanany nymxn. Fnaroapx
+romy cnapx noxnaer nymxy c rouno onpeenenntm npamarentntm nnxennem.
3ro tno nce, uro x mor cenart no npemx +ro nexnnn, rax xax x ne onaam nonxo-
crtm n merannn mnxn nnn ncxon. Ho nocne roro, xax x saxonunn cnom nexnnm, na nomo-
crxn ntcrynnnn na xonrnepa, n x ne mor noxenart nyume nnnmcrpannn ynomxnyrtx
ntme saxonon, nexenn ra, xoropym anan xaxt orentnt ]oxyc, noxasannt +rnmn
nymx aprncramn. Onn pocann pyr pyry npamammnecx mnxnt, opyun, rapenxn, sonrn-
xn Onn ns xonrnepon pocan n nosyx nent px noxe, nonnn nx onxrt n cnona no-
pactnan c ontmo rounocrtm nnepx; mox aynropnx, rontxo uro npocnyman oxcnenne
+rnx xnnenn, nnxonana or yonontcrnnx; ona sameuana npamenne, xoropoe xonrnep coo-
man xaxomy noxy, ntnycxax ero ns pyx rax, uro mor nanepnoe snart, n xaxom nonoxennn
nox cnona nepnercx x nemy. tn rora nopaxen, uro nourn nce es ncxnmuennx xonrnep-
cxne ]oxyct, noxasannte n ror neuep, npecrannxnn nnnmcrpannm nsnoxennoro ntme
npnnnnna.
30
Honoe pemenne xonyuonon saaun
Cnom snamennrym saauy o rom, xax nocrannrt xno, Konym pemnn uepecuyp npocro:
nanomnn ero cxopnyny
12
. Taxoe pemenne, n cymnocrn, nenepno: nanomnn cxopnyny xna,
Konym nsmennn ero ]opmy n, snaunr, nocrannn ne xno, a pyroe reno; net ncx cyrt saa-
un n ]opme xna: nsmenxx ]opmy, mt samenxem xno pyrnm renom. Konym an pemenne
ne nx roro rena, nx xoroporo ono ncxanoct.
Pncynox 31. Pemenne xonymono saaun: xno npamaercx, crox na xonne.
A mexy rem moxno pemnrt saauy nennxoro mopennanarenx, nncxontxo ne nsmenxx
]opmt xna, ecnn nocnontsonartcx cnocrnom nonuxa; nx +roro ocrarouno rontxo npn-
necrn xno no npamarentnoe nnxenne noxpyr ero nnnno ocn, n ono yer, ne onpoxn-
tnaxct, croxrt nexoropoe npemx na rynom nnn axe na ocrpom xonne. Kax +ro cenart
noxastnaer Pncynox : xny npnamr npamarentnoe nnxenne nantnamn. Ornxn pyxn, nt
ynnnre, uro xno npoonxaer eme nexoropoe npemx npamartcx cromx: saaua pemena.
nx ontra neoxonmo part nenpemenno napente xna. 3ro orpannuenne ne nporn-
nopeunr ycnonnm xonymono saaun: npenoxnn ee, Konym nsxn xno ryr xe co crona, a x
crony, nao nonarart, noant tnn ne ctpte xna. Bam ena nn yacrcx sacrannrt cromx
npamartcx xno ctpoe, noromy uro nnyrpennxx xnxax macca xnnxercx n annom cnyuae
ropmosom. B +rom, mexy npounm, cocronr npocro cnoco ornnuart ctpte xna or cna-
penntx nxpyrym npnem, nsnecrnt mnornm xosxxam.
Ynnu1oaennan 1naec1t
Boa ne ntnnnaercx ns cocya, xoropt npamaercx, ne ntnnnaercx axe rora, xo-
ra cocy nepenepnyr nom nnepx, no +romy memaer npamenne, nncan ne rtcxun ner
nasa Apncrorent. Ha pnc. 32 nsopaxen +ror +]]exrnt ontr, xoropt, es comnennx,
mnornm snaxom: npamax ocrarouno tcrpo neepxo c noo, xax noxasano na pncynxe, nt
ocrnraere roro, uro noa ne ntnnnaercx axe n ro uacrn nyrn, re neepxo onpoxnnyro
nnepx nom.
B onxoe npnnxro oxcnxrt +ro xnnenne nenrpoexno cnno, nonnmax no nem
ry noopaxaemym cnny, xoropax yro t npnnoxena x reny n oycnonnnnaer crpemnenne
ero yannrtcx or nenrpa npamennx. 3ro cnnt ne cymecrnyer: yxasannoe crpemnenne ecrt
ne uro nnoe, xax npoxnnenne nnepnnn, a ncxxoe nnxenne no nnepnnn ocymecrnnxercx es
yuacrnx cnnt. B ]nsnxe no nenrpoexno cnno pasymemr neuro nnoe, a nmenno ry pe-
antnym cnny, c xaxo npamammeecx reno narxrnnaer yepxnnammym ero nnrt nnn annr na
cno xpnnonnnent nyrt. Cnna +ra npnnoxena ne x nnxymemycx reny, a x npenxrcrnnm,
memammemy emy nnrartcx npxmonnneno: x nnrn, x pentcam na xpnnom yuacrxe nyrn n r.
12
Cneyer ormernrt, nnpouem, uro nonynxpnax nerena o xonymonom xne ne nmeer no coo ncropnue-
cxo nount. Monna npnnncana snamennromy mopennanarenm ro, uro tno cenano ropaso pantme pyrnm
nnnom n no conepmenno pyromy nonoy, a nmenno nrantxncxnm apxnrexropom Fpynennecxn (1377-1446),
crponrenem orpomnoro xynona unopenrncxoro coopa (Mo xynon ycronr rax xe naexno, xax epxnrcx
+ro xno na cnoem ocrpom xonne!).
31
n.
Opamaxct x npamennm neepxa, nontraemcx pasopartcx n npnunne +roro xnnennx,
ne npnerax nonce x nycmtcnennomy nonxrnm nenrpoexno cnnt. 3aanm cee no-
npoc: xya nanpannrcx crpyx not, ecnn n crenxe neepxa cenart ornepcrne? He yt cnnt
rxxecrn, noxnax crpyx no nnepnnn nanpannnact t no xacarentno AK x oxpyxnocrn AB
(pnc. 32). Txxecrt xe sacrannxer crpym cnnxartcx n onnctnart xpnnym (napaony AP).
Ecnn oxpyxnax cxopocrt ocrarouno nennxa, +ra xpnnax pacnonoxnrcx nne oxpyxnocrn AB.
Crpyx onapyxnnaer nepe namn ror nyrt, no xoropomy npn npamennn neepxa nnranact
t noa, ecnn t ne npenxrcrnonano naannnnammee na nee neepxo. Tenept nonxrno, uro
noa nonce ne crpemnrcx nnrartcx ornecno nnns, a noromy n no ntnnnaercx ns neepxa. Ona
morna t ntnnrtcx ns nero nnmt n rom cnyuae, ecnn t neepxo tno opameno ornepcrn-
em n nanpannennn ero npamennx.
Pncynox 32. Houemy ne ntnnnaercx noa ns npamaemoro neepxa?
Btuncnnre renept, c xaxo cxopocrtm nao n +rom ontre npamart neepxo, urot
noa ns nero ne ntnnnanact nnns. Cxopocrt +ra onxna trt raxona, urot nenrpocrpemn-
rentnoe ycxopenne npamammerocx neepxa tno ne mentme ycxopennx cnnt rxxecrn: rora
nyrt, no xoropomy crpemnrcx nnrartcx noa, yer nexart nne oxpyxnocrn, onnctnaemo
neepxom, n noa nnre or neepxa ne orcraner. uopmyna nx ntuncnennx nenrpocrpemn-
rentnoro ycxopennx W raxona;
W=v2/R,
re v oxpyxnax cxopocrt, R panyc xpyronoro nyrn. Tax xax ycxopenne rxxecrn na
semno nonepxnocrn g =9,8 m/cex2, ro nmeem nepanencrno v2/R=9,8. Ecnn nonoxnrt R
panntm 70 cm, ro
n v=2,6 m/cex.
Herxo paccunrart, uro nx nonyuennx raxo oxpyxno cxopocrn nao enart pyxo
oxono nonyropa ooporon n cexyny. Hoonax tcrpora npamennx nnonne ocrnxnma, n
ontr yaercx es rpya.
Cnoconocrtm xnxocrn npnxnmartcx x crenxam cocya, n xoropom ona npamaercx
noxpyr ropnsonrantno ocn, nontsymrcx n rexnnxe nx rax nastnaemoro nenrpoexnoro
nnrtx. Hpn +rom nmeer cymecrnennoe snauenne ro, uro neonoponax xnxocrt paccnanna-
ercx no yentnomy necy: onee rxxente cocrannte uacrn pacnonaramrcx antme or ocn
npamennx, nerxne sannmamr mecro nnxe x ocn. Bcnecrnne +roro nce rast, coepxamnecx
n pacnnannennom meranne n opasymmne rax nastnaemte paxonnnt n nnrte, ntenxmrcx
ns meranna no nnyrpennmm, nonym uacrt ornnnxn. Hsennx, nsroronnennte raxnm cnoco-
om, nonyuamrcx nnornte n cnoonte or paxonnn. Henrpoexnoe nnrte emenne otu-
32
noro nnrtx no annennem n ne rpeyer cnoxnoro oopyonannx.
Bm n ponn Iannnen
nx nmnrene cnntntx omymenn nnora ycrpannaercx nectma cnoeopasnoe pas-
nneuenne rax nastnaemax ueprona xauent. Hmenact raxax xauent n n Hennnrpae. Mne
ne npnmnoct camomy na ne xauartcx, a noromy npnney sect ee onncanne ns copnnxa
nayuntx saan ueo:
Kauent nonemena x npouno ropnsonrantno nepexnanne, nepexnnyro uepes
xomnary na nsnecrno ntcore na nonom. Kora nce cxyr, ocoo npncrannennt x +romy
cnyxnrent sannpaer nxonym nept, ynpaer ocxy, cnyxnnmym nx nxoa, n, saxnnn, uro
on ceuac acr nosmoxnocrt spnrenxm cenart neontmoe nosymnoe nyremecrnne, naun-
naer nerontxo pacxaunnart xauent. Bcne sa rem on canrcx nasan xauenn, noono xyuepy
na sanxrxax, nnn concem ntxonr ns sana.
Mexy rem pasmaxn xauenn cranonxrcx nce ontme n ontme; ona, no-nnnmomy,
nonnmaercx o ntcort nepexnannt, norom nepexonr sa nee, ntme n ntme n, naxonen,
onnctnaer nonnt xpyr. nnxenne ycxopxercx nce samernee, n xauammnecx, xorx no ont-
me uacrn yxe npeynpexennte, ncntrtnamr necomnennte omymennx xauannx n tcr-
poro nnxennx; nm xaxercx, uro onn necyrcx nnns ronono n npocrpancrne, rax uro nenont-
no xnaramrcx sa cnnnxn cnenn, urot ne ynacrt.
Ho nor pasmaxn naunnamr ymentmartcx; xauent onee ne nonnmaercx yxe na ntcory
nepexnannt, a eme uepes necxontxo cexyn ocranannnnaercx conepmenno.
Pncynox 33. Cxema ycrpocrna ueprono xauenn.
Ha camom xe one xauent nce npemx nncena nenonnxno, noxa npoonxancx ontr, a
cama xomnara, c nomomtm ouent necnoxnoro mexannsma, opamanact mnmo spnrene no-
xpyr ropnsonrantno ocn. Pasnoro poa meent npnxpennena x nony nnn crenam sana; nam-
na, npnnaxnnax x crony rax, uro ona, no-nnnmomy, nerxo moxer nepenepnyrtcx, cocronr ns
+nexrpnuecxo namnouxn naxannnannx, cxptro no ontmnm xonnaxom. Cnyxnrent, xo-
ropt, no-nnnmomy, pacxaunnan xauent, anax e nerxne ronuxn, n cymnocrn, coopasonan
nx c nerxnmn xoneannxmn sana n enan rontxo nn, uro pacxaunnaer. Bcx ocranonxa cno-
cocrnyer nonnomy ycnexy omana.
Cexper nnnmsnn, xax nnnre, npocr o cmemnoro. H nce-raxn, ecnn t renept, yxe
snax, n uem eno, nt ouyrnnnct na ueprono xauenn, nt nensexno noannct t omany.
Taxona cnna nnnmsnn!
Homnnre crnxornopenne Hymxnna nnxenne?
nnxentx ner, cxasan mypen paart
13
.
pyro
14
cmonuan n cran npe nnm xonrt.
13
Ipeuecxn ]nnoco] 3enon 3necxn (V n. o name +pt), yunnmn, uro nce n mnpe nenonnxno n uro
rontxo ncnecrnne omana uyncrn nam xaxercx, yro xaxoe-nno reno nnxercx.
33
Cnntnee t ne mor on nospasnrt.
Xnannnn nce orner samtcnonart.
Ho, rocnoa, saannt cnyua ce
pyro npnmep na namxrt mne npnnonr:
Bet xaxt ent na namn Connne xonr,
Onaxo x npan ynpxmt Iannne!
Cpen naccaxnpon xauenn, ne nocnxmenntx n ee cexper, nt tnn t cnoero poa Ia-
nnneem rontxo naoopor: Iannne oxastnan, uro Connne n snest nenonnxnt, a xpy-
xnmcx, nonpexn ouennnocrn, mt camn; nt xe yere oxastnart, uro nenonnxnt mt, a
ncx xomnara neprnrcx noxpyr nac. Bosmoxno, uro nam npnmnoct t npn +rom ncntrart n
neuantnym yuacrt Iannnex; na nac cmorpenn t, xax na uenonexa, cnopxmero npornn oue-
nnntx neme
Mon cnop c naun
oxasart cnom npanory nam yer ne rax nerxo, xax nt, moxer trt, nonaraere. Bo-
opasnre, uro nt n camom ene ouyrnnnct na ueprono xauenn n xornre yenrt namnx
cocee, uro onn sanyxamrcx. Hpenaram nam ncrynnrt n +ror cnop co mno. Cxem c
namn na ueprony xauent, oxemcx momenra, xora, pacxauanmnct, ona nauner,
no-nnnmomy, onnctnart nonnte xpyrn, n saneem ncnyr o rom, uro xpyxnrcx: xauent nnn
ncx xomnara? Hpomy rontxo nomnnrt, uro no npemx cnopa mt no onxnt noxnart xauenn;
nce neoxonmoe saxnarnm c coo sanaronpemenno.
Bm . Kax moxno comnenartcx n rom, uro mt nenonnxnt, a neprnrcx xomnara! Bet
ecnn t namy xauent n camom ene onpoxnnyrt nnepx nom, ro mt c namn ne nonncnn t
nnns ronono, a ntnann t ns nec. Ho mt ne naaem. 3naunr, neprnrcx ne xauent, a xomnara.
R . Onaxo ncnomnnre, uro noa ns tcrpo xpyxamerocx neepxa ne ntnnnaercx, xorx
ono n onpoxntnaercx nnepx nom (crp. 55). Benocnnencr n ueprono nerne (cm. anee,
crp. 65) raxxe ne naaer, xorx n eer nnns ronono.
Bm . Ecnn rax, ro ntuncnnm nenrpocrpemnrentnoe ycxopenne n yenmcx, ocrarouno
nn ono nx roro, urot mt ne ntnann ns xauenn. 3nax name paccroxnne or ocn npamennx n
uncno ooporon n cexyny, mt nerxo onpeennm no ]opmyne
R . He rpynrect ntuncnxrt. Vcrponrenn ueprono xauenn, snax o namem cnope,
npeynpennn menx, uro uncno ooporon yer nnonne ocrarouno, urot xnnenne oxc-
nxnoct no-moemy. Cneonarentno, ntuncnenne ne pemnr namero cnopa.
Bm . Onaxo x ne norepxn naext nac nepeyenrt. Bnnre, noa ns +roro craxana
ne ntnnnaercx na non Bnpouem, nt n ryr comnerect na ontr c npamammnmcx neepxom.
Xopomo xe: x epxy n pyxe ornec, on nce npemx nanpannen x namnm noram, r. e. nnns. Ec-
nn t neprennct mt, a xomnara ocrananact nenonnxno, ornec tn t nce npemx opamen
x nony, r. e. ntrxrnnancx t ro x namnm rononam, ro nox.
R . Omnaerect: ecnn mt neprnmcx c ocrarouno cxopocrtm, ro ornec nce npemx
onxen orpactnartcx or ocn nont panyca npamennx, r. c. x namnm noram, xax mt n na-
nmaem.
mnnan namero cnopa
Tenept nosnontre nam noconeronart, xax oepxart noey n +rom cnope. Hao nsxrt c
coom na ueprony xauent npyxnnnte nect, nonoxnrt na nx uamxy rnpm, nanpnmep n 1
xr, n cnenrt sa nonoxennem yxasarenx: on nce npemx yer noxastnart onn n ror xe os-
nauennt na rnpe nec, nmenno onn xnnorpamm. 3ro n ecrt oxasarentcrno nenonnxno-
14
noren.
34
crn xauenn.
B camom ene: ecnn t mt nmecre c npyxnnntmn necamn onnctnann xpyrn oxono ocn,
ro na rnpm, xpome cnnt rxxecrn, ecrnonan t raxxe nenrpoexnt +]]exr, xoropt n
nnxnnx rouxax nyrn ynennunnan t nec rnpn, a n nepxnnx ymentman t ero; mt onxnt
tnn t sameuart, uro rnpx ro cranonnrcx rxxenee, ro nourn nnuero ne necnr. A pas +roro
ne sameuaercx, snaunr, npamaercx xomnara, a ne mt.
B saxononannou mape
Onn npenpnnnmarent n Amepnxe ycrponn nx pasnneuennx nynnxn ouent saannym
n noyunrentnym xapycent n ]opme mapoopasno npamammecx xomnart. Hmn nnyrpn
nee ncntrtnamr raxne neotxnonennte omymennx, xaxne mt cunraem nosmoxntmn pasne
rontxo no cne nnn n nonmeno cxasxe.
Bcnomnnm cnauana, uro ncntrtnaer uenonex, croxmn na tcrpo npamammecx
xpyrno nnar]opme.
Pncynox 34. uro ncntrtnaer uenonex na xpam npamammecx nnar]opmt.
Pncynox 35. uenonex npouno cronr na naxnonnom xonne npamammecx nnar]opmt.
Bpamarentnoe nnxenne crpemnrcx orpocnrt uenonexa napyxy; uem antme cronre
nt or nenrpa, rem cnntnee yer xnonnrt n rxnyrt nac napyxy. Ecnn saxpoere rnasa, nam
yer xasartcx, uro nt cronre ne na ropnsonrantnom nony, a na naxnonno nnocxocrn, na
xoropo c rpyom coxpanxere pannonecne. 3ro craner nonxrno, xora paccmorpnm, xaxne
cnnt ecrnymr sect na name reno (pnc. 34). ecrnne npamennx ynnexaer name reno na-
pyxy, rxxecrt rxner nnns; oa nnxennx, cxnatnaxct no npannny napannenorpamma, amr
pesyntrnpymmee ecrnne, xoropoe naxnoneno nnns. uem tcrpee npamaercx nnar]opma,
rem +ro pesyntrnpymmee nnxenne ontme n nanpannxercx onee ornoro.
Hpecrantre xe cee renept, uro xpa nnar]opmt sarnyr nnepx n nt cronre na +ro
orornyro naxnonno uacrn (pnc. 35). Ecnn nnar]opma nenonnxna, nt n raxom nonoxennn
ne yepxnrect, a cnonsere nnn axe onpoxnnerect. pyroe eno, ecnn nnar]opma npamaer-
cx: rora +ra naxnonnax nnocxocrt craner nx nac, npn nsnecrno cxopocrn, xax t ropn-
sonrantno, noromy uro pesyntrnpymmee oonx ynnexammnx nac nnxenn nanpannrcx
roxe naxnonno, no npxmtm yrnom x orornyro uacrn nnar]opmt
15
.
Ecnn npamammecx nnar]opme npnart raxym xpnnnsny, urot npn onpeenenno
cxopocrn ee nonepxnocrt tna n xaxo rouxe nepnennxynxpna x pesyntrnpymme, ro
nomemennt na non uenonex yer uyncrnonart cex no ncex ee rouxax, xax na ropnson-
rantno nnocxocrn. Maremarnuecxnm ntuncnennem naeno, uro raxax xpnnax nonepxnocrt
ecrt nonepxnocrt ocooro reomerpnuecxoro rena napaonona. Ee moxno nonyunrt, ecnn
tcrpo npamart noxpyr neprnxantno ocn craxan, o nononnnt nannrt noo: rora noa
y xpaen nonnmercx, n nenrpe onycrnrcx, n nonepxnocrt ee npnmer ]opmy napaonona.
15
3ro, samernm xcrarn, oxcnxer, nouemy na saxpyrnennxx xenesnoopoxnoro nyrn napyxnt pentc yx-
natnamr ntme nnyrpennero, a raxxe nouemy naxnonxmr nnyrpt rpexonym opoxxy nx nenocnneon n mo-
ronnxnon n nouemy ronmnxn-npo]eccnonant moryr exart no xpyro naxnonennomy xpyronomy nacrnny.
35
Ecnn nmecro not nannrt n craxan pacronnennt nocx n npoonxart npamenne o rex
nop, noxa nocx ne ocrtner, ro sarnepenmax nonepxnocrt ero acr nam rounym ]opmy na-
paonona. Hpn onpeenenno cxopocrn npamennx raxax nonepxnocrt xnnxercx nx rxxe-
ntx ren xax t ropnsonrantno: mapnx, nonoxennt n nmym ee rouxy, ne cxartnaercx
nnns, a ocraercx na +rom yponne (pnc. 36).
Tenept nerxo yer nonxrt ycrpocrno saxononannoro mapa.
no ero (pnc. 37) cocrannxer ontmax npamammaxcx nnar]opma, xoropo npnana
xpnnnsna napaonona. Xorx npamenne naroapx cxptromy no nnar]opmo mexannsmy
conepmaercx upesntuano nnanno, nce xe nmn na nnar]opme ncntrtnann t rononoxpy-
xenne, ecnn t oxpyxammne npemert ne nepememannct nmecre c nnmn; urot ne art
nosmoxnocrn nanmarenm onapyxnrt nnxenne, nnar]opmy nomemamr nnyrpn ontmo-
ro mapa c nenpospauntmn crenxamn, xoropt npamaercx c raxo xe cxopocrtm, xax n cama
nnar]opma.
Pncynox 36. Ecnn +ror oxan npamart c ocrarouno cxopocrtm, ro mapnx ne cxarnrcx
na ero no.
Pncynox 37. 3axononannt map (paspes).
Taxono ycrpocrno +ro xapycenn, nocxme nasnanne saxononanno nnn non-
meno c]ept. uro xe ncntrtnaere nt, naxoxct na nnar]opme nnyrpn c]ept? Kora
ona npamaercx, non no namnmn noramn ropnsonranen, n xaxo t rouxe xpnno nnar]op-
mt nt nn naxonnnct, y ocn, re non ecrnnrentno ropnsonranen, nnn y xpax, re on na-
xnonen na 45. Inasa xcno nnxr nornyrocrt, mycxyntnoe xe uyncrno cnnerentcrnyer, uro
no namn ponnoe mecro.
Hoxasannx oonx uyncrn npornnopeuar pyr pyry camtm pesxnm opasom. Ecnn nt
nepeere c onoro xpax nnar]opmt na pyro, ro nam noxaxercx, yro nect orpomnt
map c nerxocrtm mtntnoro nystpx nepenannncx na pyro ox no rxxecrtm namero rena:
net no ncxxo rouxe nt uyncrnyere cex, xax na ropnsonrantno nnocxocrn. A nonoxenne
pyrnx nme, croxmnx na nnar]opme naxnonno, onxno npecrannxrtcx nam o xpanocrn
neotuantm: nam yxnantno yer xasartcx, uro nmn, xax myxn, xoxr no crenam (pnc.
39).
Boa, ntnnrax na non saxononannoro mapa, pacrexnact t ponntm cnoem no ero
36
xpnno nonepxnocrn. Hmxm xasanoct t, uro noa sect cronr nepe nnmn naxnonno
creno.
Hpnntunte npecrannennx o saxonax rxxecrn cnonno ormenxmrcx n +rom ynnnrent-
nom mape, n mt nepenocnmcx n cxasount mnp uyec
Hoonte omymennx ncntrtnaer na nonoporax nerunx. Tax, ecnn on nernr co cxopo-
crtm 200 xm n uac no xpnno c panycom 500 m, ro semnx onxna xasartcx
16
emy npnno-
nxnmecx n naxnonenno na 16.
Pncynox 38. Hcrnnnoe nonoxenne nme nnyrpn saxononannom mapa.
Pncynox 39. Honoxenne, xoropoe npecrannxercx npn +rom xaxomy ns nyx nocern-
rene.
Pncynox 40. Bpamammaxcx naoparopnx ecrnnrentnoe nonoxenne.
16
Cm. 3annmarentnym mexannxy, rn. V.
37
Pncynox 41. Kaxymeecx nonoxenne ro xe npamammecx naoparopnn.
B Iepmannn, n ropoe Ierrnnrene, tna coopyxena nx nayuntx nstcxann noonax
npamammaxcx naoparopnx. 3ro (pnc. 40) nnnnnpnuecxax xomnara 3 m n nonepeunnxe,
npamammaxcx co cxopocrtm o 50 ooporon n cexyny. Tax xax non xomnart nnocxn, ro
npn npamennn nanmarenm, croxmemy y crent, xaxercx, yro xomnara orxnnynact nasa,
a cam on nonynexnr na noxaro crene (pnc. 41).
nxnn 1enecxon
Hannyumax ]opma nx sepxana orpaxarentnoro renecxona napaonnuecxax, r. e.
nmenno ra ]opma, xaxym cama coom npnnnmaer nonepxnocrt xnxocrn no npamammemcx
cocye. Koncrpyxropt renecxonon sarpaunnamr mnoro xnonornnnoro rpya, urot npnart
sepxany noonym ]opmy. Hsroronnenne sepxana nx renecxona nnrcx nente rot. Ame-
pnxancxn ]nsnx By oomen +rn sarpynennx, ycrponn xnxoe sepxano: npamax pryrt n
mnpoxom cocye, on nonyunn neantnym napaonnuecxym nonepxnocrt, xoropax morna nr-
part pont sepxana, rax xax pryrt xopomo orpaxaer nyun cnera. Tenecxon Bya tn ycra-
nonnen n nernyoxom xonone.
Heocrarox renecxona, onaxo, ror, uro manemn ronuox mopmnr nonepxnocrt xn-
xoro sepxana n ncxaxaer nsopaxenne, a raxxe n ror, uro ropnsonrantnoe sepxano aer
nosmoxnocrt nenocpecrnenno paccmarpnnart rontxo re cnernna, xoropte naxoxrcx n se-
nnre.
Hep1ona ne1nn
Ftrt moxer, nam snaxom rononoxpyxnrentnt nenocnnent rpmx, nnora ncnon-
nxemt n nnpxax: nenocnnencr eer n nerne cnnsy nnepx n onnctnaer nonnt xpyr, ne-
cmorpx na ro, uro no nepxne uacrn xpyra emy npnxonrcx exart nnns ronono. Ha apene
ycrpannamr epenxnnym opoxxy n nne nernn c onnm nnn necxontxnmn sannrxamn, xax
nsopaxeno na namem pnc 42. Aprncr cnycxaercx na nenocnnee no naxnonno uacrn nernn,
sarem tcrpo nsneraer na cnoem crantnom xone nnepx, no xpyrono ee uacrn, conepmaer
nonnt oopor, yxnantno nnns ronono, n narononyuno cesxaer na semnm
17
.
17
ueprona nernx nsoperena n 1902 r. ononpemenno nymx nnpxontmn aprncramn txnono (xon-
conom) n Me]ncro (Hyaserrom).
38
Pncynox 42. ueprona nernx. Bnnsy cnena cxema nx pacuera.
3ror ronononomnt nenocnnent ]oxyc xaxercx spnrenxm nepxom axpoarnuecxoro
ncxyccrna. Osaauennax nynnxa n neoymennn cnpamnnaer cex: xaxax ranncrnennax cnna
yepxnnaer cmentuaxa nnns ronono? Heonepunno nacrpoennte roront noospenart sect
nonxn oman, a mexy rem n rpmxe ner nnuero cnepxecrecrnennoro. On nceneno oxcnx-
ercx saxonamn mexannxn. Fnnnnapnt map, nymennt no +ro opoxxe, ntnonnnn t ro
xe c ne mentmnm ycnexom. B mxontntx ]nsnuecxnx xannerax nmemrcx mnnnarmpnte
uepront nernn.
3namennrt ncnonnnrent n nsoperarent +roro rpmxa, aprncr Me]ncro, nx ncnt-
rannx npounocrn ueprono nernn nmen rxxent map, nec xoroporo pannxncx necy aprncra
nmecro c nenocnneom. Bap +ror nycxann no opoxxe nernn, n ecnn on narononyuno npo-
eran ee, ro aprncr pemancx npoenart nernm cam.
unrarent, xoneuno, oratnaercx, uro npnunna crpannoro xnnennx ra xe, xoropax
oxcnxer omensnecrnt ontr c npamammnmcx neepxom (crp. 55). Onaxo rpmx yaercx
no ncera; neoxonmo n rounocrn paccunrart ntcory, c xoropo nenocnnencr onxen na-
uart cnoe nnxenne: nnaue rpmx oxonunrcx xaracrpo]o.
Ma1eua1nxa n nnpxe
snam, uro pxt esymntx ]opmyn ornyrnnamr nntx nmnrene ]nsnxn. Ho,
orxastnaxct or snaxomcrna c maremarnuecxo cropono xnnenn, raxne nepyrn maremarn-
xn nnmamr cex yonontcrnnx sapanee npeycmarpnnart xo xnnennx n onpeenxrt ero yc-
nonnx. B annom, nanpnmep, cnyuae ne-rpn ]opmynt nomoryr nam n rounocrn onpeennrt,
npn xaxnx ycnonnxx nosmoxno ycnemnoe ntnonnenne cront ynnnrentnoro rpmxa, xax
npoer n ueprono nerne.
Hpncrynnm xe x pacueram.
Oosnaunm yxnamn re nennunnt, c xoroptmn npnercx necrn pacuert:
yxno h oosnaunm ntcory, c xoropo cxartnaercx nenocnnencr;
yxno x oosnaunm ry uacrt ntcort h, xoropax nosntmaercx na nepxne rouxo
nernn; ns pnc. 42 ouennno, uro x =h AB;
yxno r oosnaunm panyc xpyra nernn;
yxno m omym maccy aprncra nmecre c nenocnneom; nec nx ntpasnrcx rora ue-
pes mg, npnuem:
yxno g oosnaueno ycxopenne cnnt semno rxxecrn;
ono panno, xax nsnecrno, 9,8 m/c sa cexyny;
yxno v oosnaunm cxopocrt nenocnnea n ror momenr, xora on ocrnraer camo
nepxne rouxn xpyra.
Bce +rn nennunnt mt moxem cnxsart nymx ypannennxmn. Bo-nepntx, mt snaem ns
mexannxn, uro cxopocrt, xoropym npnoperaer nenocnne x momenry, xora, xarxct no na-
xnonno opoxxe, on naxonrcx n C na yponne rouxn B (+ro nonoxenne nsopaxeno n nnx-
ne uacrn na pnc. 42), panna ro, xaxym on nmeer n nepxne uacrn nernn, n rouxe B. Hepnax
39
cxopocrt ntpaxaercx ]opmyno
18
nnn v2 =2gx
Cneonarentno, n cxopocrt n nenocnnencra n rouxe B panna
, r. e. v2 =2gx
anee, nx roro urot nenocnnencr, ocrnrnyn ntcme rouxn xpyronoro nyrn, ne
ynan nnns, nyxno (cm. crp. 55 56), urot pasnnnammeecx npn +rom nenrpocrpemnrentnoe
ycxopenne tno ontme, nexenn ycxopenne rxxecrn, r. e. nao, urot
, nnn v2 gr
Ho mt yxe snaem, uro v2 =2gx; cneonarentno, 2gx gr nnn
Hrax, mt ysnann, uro nx ycnemnoro ntnonnennx +roro ronononomnoro ]oxyca neo-
xonmo ycrponrt ueprony nernm rax, urot nepmnna naxnonno uacrn nyrn nosntmanact
na nepxne rouxo nernn ontme uem na 1/2 ee panyca. Kpyrnsna naxnona ponn ne nrpa-
er, nyxno rontxo, urot nynxr, c xoroporo nenocnnencr naunnaer cnycxartcx, nosnt-
mancx na nepmnno nernn ontme uem na 1/4 ee nonepeunnxa. Ecnn, nanpnmep, nernx
nmeer n nonepeunnxe 16 m, ro aprncr onxen nauart cnycx ne mentme uem c 20-merpono
ntcort. He ntnonnn on +roro ycnonnx, nnxaxoe ncxyccrno ne nomoxer emy onncart uep-
rony nernm: ocrnrnyn ee nepxne uacrn, on nemnnyemo ynaer.
Pacuer +ror ne yunrtnaer nnnxnnx cnnt rpennx n nenocnnee: cunraercx, uro cxopo-
crn n rouxe C n rouxe B onnaxont. Ho+romy nentsx cnnmxom ynnnxrt nyrt n enart
ouent ornorn cnycx. Hpn ornorom cnycxe n pesyntrare ecrnnx rpennx cxopocrt nenocn-
nea no ocrnxennn rouxn B yer mentme, uem n rouxe C.
Hao samernrt, uro npn ncnonnennn +roro rpmxa nenocnnencr eer es nenn, npe-
ocrannxx mamnny ecrnnm rxxecrn: nn ycxopxrt, nn samenxrt cnoero nnxennx on ne
moxer, a n ne onxen. Bce ero ncxyccrno n rom, urot epxartcx cepennt epenxnno
opoxxn; npn manemem yxnonennn aprncr pncxyer cexart c opoxxn n trt orpomen-
ntm n cropony. Cxopocrt nnxennx no xpyry nectma nennxa: npn xpyre c nonepeunnxom 16
m esox conepmaer oopor n 3 cexynt. 3ro coornercrnyer cxopocrn 60 xm n uac! Vnpannxrt
nenocnneom npn raxo cxopocrn, xoneuno, mypeno; no +roro n ne nao; moxno cmeno no-
noxnrtcx na saxont mexannxn. Cam no cee nenocnnent rpmx, unraem mt n pommpe,
cocrannenno npo]eccnonanom, npn npannntnom pacuere n npouno xoncrpyxnnn anna-
para ne onacen. Onacnocrt rpmxa nexnr n camom aprncre. Ecnn pyxa aprncra porner, ecnn
on yer nsnonnonan, norepxer camoonaanne, ecnn emy neoxnanno cenaercx ypno, ro
moxno oxnart ncero.
Ha +rom xe saxone noxonrcx ncem nsnecrnax meprnax nernx n pyrne ]nrypt ntc-
mero nnnoraxa. B meprno nerne nepnocrenennym pont nrpaer npannntnt pasron
nnnora no xpnno n ymenoe ynpannenne camonerom.
Hexna1xa n nece
Kaxo-ro myrnnx oxnnn onaxt, uro snaer cnoco es omana onemnnart noxy-
narene. Cexper cocronr n rom, urot noxynart ronapt n crpanax +xnaropnantntx, a npo-
anart nonnxe x nonmcam. anno nsnecrno, uro nns +xnaropa nemn nmemr mentmn
18
Hpn +rom mt npeneperaem +neprne npamammnxcx ooon nenocnnentx xonec; nnnxnne +roro o-
croxrentcrna na pesyntrar pacuera nesnaunrentno (cm. mom xnnry 3naere nn nt ]nsnxy?, 47).
40
nec, nexenn nns nonmcon; 1 xr, nepenecennt c +xnaropa na nonmc, npnannrcx n nece na 5
r. Hao nontsonartcx, onaxo, ne otxnonenntmn necamn, a npyxnnntmn, npnrom nsro-
ronnenntmn (rpaynponanntmn) na +xnarope, nnaue nnxaxo ntrot ne nonyunrcx: ronap
craner rxxenee n na crontxo xe rxxenee cenamrcx rnpn. Ecnn xynnrt ronny sonora
re-nnyt n Hepy, a ctrt ee, cxaxem, n Hcnannn, ro moxno, noxany, na +rom xoe-uro
sapaorart, npn ecnnarnom nponose, pasymeercx.
He ymam, urot noonax ropronnx morna xoro-nnyt oorarnrt, no no cymecrny
myrnnx npan: cnna rxxecrn ecrnnrentno ynennunnaercx c yanennem or +xnaropa. Hpo-
ncxonr +ro orroro, uro rena na +xnarope onnctnamr npn npamennn 3emnn camte ontmne
xpyrn, a raxxe n orroro, uro semno map xax t nsyr y +xnaropa.
Inannax onx neocraun neca oycnonnena npamennem 3emnn; ono ymentmaer nec rena
nns +xnaropa na 1/290 onm no cpannennm c necom roro xe rena y nonmcon.
Pasnnna n nece npn nepenoce rena c ono mnport na pyrym nx nerxnx ren nn-
uroxna. Ho nx npemeron rpysntx ona moxer ocrnrnyrt nennunnt onontno connno.
Bt n ne noospenann, nanpnmep, uro naponos, necxmn n Mocxne 60 ronn, no npntrnn n
Apxanrentcx cranonnrcx na 60 xr rxxenee, a no npntrnn n Oeccy na crontxo xe nerue.
B cnoe npemx c ocrpona Bnnneprena exerono ntnosnnn n onee mxnte noprt o 300 000
ronn yrnx. Ecnn t +ro xonnuecrno tno ocranneno n xaxo-nnyt +xnaropnantnt nopr,
ro ram onapyxena tna t neocraua n 1200 ronn, yt rpys nepenemen npn npnemxe na
npyxnnntx necax, ntnesenntx co Bnnneprena. Hnnxop, necnnmn n Apxanrentcxe 20 000
ronn, no npntrnn n +xnaropnantnte not cranonnrcx nerue ronn na 80; no +ro ocraercx
neomyrnmtm, rax xax coornercrnenno cranonxrcx nerue n nce pyrne rena, ne ncxnmuax,
xoneuno, n not n oxeane
19
.
Ecnn t semno map npamancx noxpyr cnoe ocn tcrpee, uem renept, nanpnmep, ecnn
t cyrxn nnnnct ne 24 uaca, a, cxaxem, 4 uaca, ro pasnnna n nece ren na +xnarope n nonm-
cax tna t samerna pesue. Hpn uertpexuacontx cyrxax, nanpnmep, rnpx, necxmax na no-
nmce 1 xr, necnna t na +xnarope ncero 875 r. Hmenno raxont npnnnsnrentno ycnonnx rx-
xecrn na Carypne: nns nonmcon +ro nnanert nce rena na 1/6 rxxenee, uem na +xnarope.
Tax xax nenrpocrpemnrentnoe ycxopenne nospacraer nponopnnonantno xnapary cxo-
pocrn, ro nerpyno ntuncnnrt, npn xaxo cxopocrn npamennx ono na semnom +xnarope
onxno crart n 290 pas onee, r. e. cpannxrtcx c cnno npnrxxennx. 3ro nacrynnr npn cxo-
pocrn, n 17 pas ontme, nexenn ntnemnxx (17*17 nourn 290). B raxom cocroxnnn rena
nepecranyr oxastnart annenne na cnon onopt. pyrnmn cnonamn, ecnn t 3emnx npama-
nact n 17 pas tcrpee, nemn na +xnarope concem ne nmenn t neca! Ha Carypne +ro nacry-
nnno t npn cxopocrn npamennx, ncero n 2, 5 pasa ontme, uem ntnemnxx.
Fnana ue1nep1an. BCEMHPHOE TRFOTEHHE.
Bennxa nn cnna npn1naennn?
19
Ho+romy, mexy npounm, cyno cnnr n +xnaropnantntx noax cront xe rnyoxo, xax n n nonxpntx; ono
xorx n enaercx nerue, no na crontxo xe nerue cranonnrcx n ntrecnxemax nm noa.
41
Ecnn t mt ne nanmann exemnnyrno naennx ren, ono tno t nx nac camtm
ynnnrentntm xnnennem, nncan snamennrt ]pannyscxn acrponom Aparo. Hpnntuxa
enaer ro, uro npnrxxenne ncex semntx npemeron 3emne xaxercx nam ecrecrnenntm n
otuntm xnnennem. Ho xora nam ronopxr, uro npemert npnrxrnnamr raxxe n pyr pyra,
mt ne cxnonnt +romy nepnrt, noromy uro n otenno xnsnn nnuero noonoro ne same-
uaem.
Houemy, n camom ene, saxon nceomero npnrxxennx ne npoxnnxercx nocroxnno no-
xpyr nac n otuno ocranonxe? Houemy ne nnnm mt, urot npnrxrnnann pyr pyra
cront, apyst, nmn? Horomy uro nx neontmnx npemeron cnna npnrxxennx upesnt-
uano mana. Hpnney narnxnt npnmep. na uenonexa, orcroxmnx na na merpa pyr or
pyra, npnrxrnnamr onn pyroro, no cnna +roro npnrxxennx nnuroxna: nx nme cpe-
nero neca menee 0,01 mnnnnrpamma. 3ro snaunr, uro na uenonexa npnrxrnnamr pyr pyra
c raxom xe cnno, c xaxo rnptxa n 0,00001 rpamma annr na uamxy necon; rontxo upesnt-
uano uyncrnnrentnte nect nayuntx naoparopn cnocont onapyxnrt cront nnurox-
nt rpysnx! Taxax cnna, nonxrno, ne moxer cnnnyrt nac c mecra, +romy memaer rpenne
namnx noomn o non. urot cnnnyrt nac, nanpnmep, na epenxnnom nony (cnna rpennx
noomn o non panna 30% neca rena), nyxna cnna ne mentme 20 xr. Cmemno axe cpannnnart
+ry cnny c nnuroxno cnno npnrxxennx n ony corym mnnnnrpamma. Mnnnnrpamm rt-
cxunax uacrt rpamma; rpamm rtcxunax uacrt xnnorpamma; snaunr, 0, 01 mr cocrannxer no-
nonnny ono mnnnnapno onn ro cnnt, xoropax nyxna, urot cnnnyrt nac c mecra!
Vnnnrentno nn, uro npn otuntx ycnonnxx mt ne sameuaem n namexa na nsanmnoe npnrx-
xenne semntx ren?
pyroe eno, ecnn t rpennx ne cymecrnonano; rora nnuro ne memano t axe n
cnaomy npnrxxennm ntsnart cnnxenne ren. Ho npn cnne n 0, 01 mr tcrpora +roro
cnnxennx nme onxna trt conepmenno nnuroxna. Moxno ntuncnnrt, uro npn orcyr-
crnnn rpennx na uenonexa, orcroxmnx na paccroxnnn 2 m, n reuenne nepnoro uaca npnnn-
nynnct t pyr x pyry na 3 cm; n reuenne cneymmero uaca onn cnnsnnnct t eme na 9
cm; n reuenne rpertero uaca eme na 15 cm. nnxenne nce ycxopxnoct t, no nnnornym oa
uenonexa cnnsnnnct t ne panee, uem uepes nxrt uacon.
Pncynox 43. Hpnrxxenne Connna ncxpnnnxer nyrt 3emnn E. Bcnecrnne nnepnnn
semno map crpemnrcx ymuartcx no xacarentno nnnnn ER.
Hpnrxxenne semntx ren moxno onapyxnrt n rex cnyuaxx, xora cnna rpennx ne
cnyxnr npenxrcrnnem. Ipys, nonemennt na nnrn, naxonrcx no ecrnnem cnnt semno-
ro npnrxxennx, n no+romy nnrxa nmeer ornecnoe nanpannenne; no ecnn nnnsn rpysa naxo-
nrcx xaxoe-nnyt maccnnnoe reno, xoropoe npnrxrnnaer rpys x cee, ro nnrxa cnerxa or-
xnonxercx or ornecnoro nonoxennx n nanpannxercx no pannoecrnymme semnoro npnrx-
xennx n npnrxxennx pyroro rena, ornocnrentno ouent cnaoro. Taxoe orxnonenne orneca
nnnsn ontmo ropt nnepnte nanman n 1775 roy Macxenan n Bornannn; on cpannnn
nanpannenne orneca c nanpannennem x nonmcy snesnoro nea c nyx cropon ono n ro xe
ropt. Bnocnecrnnn onee conepmennte ontrt c npnrxxennem semntx ren npn nomomn
necon ocooro ycrpocrna nosnonnnn rouno nsmepnrt cnny rxrorennx.
Cnna rxrorennx mexy neontmnmn maccamn nnuroxna. Hpn ynennuennn macc ona
nospacraer nponopnnonantno nx nponsneennm. Ho ryr mnorne cxnonnt npeynennunnart
+ry cnny. Onn yuent npana, ne ]nsnx, a soonor, ntrancx ynepnrt menx, uro nsanmnoe
npnrxxenne, nanmaemoe nepexo mexy mopcxnmn cyamn, ntstnaercx cnno ncemnp-
42
noro rxrorennx! Herpyno noxasart ntuncnennem, uro rxrorenne sect ne npn uem: na nn-
nentx xopanx, n 25 000 ronn xaxt, na paccroxnnn 100 m npnrxrnnamr pyr pyra c
cnno ncero 400 r. Pasymeercx, raxax cnna neocrarouna, urot coomnrt xopanxm n noe
xorx t nnuroxnoe nepememenne. Hcrnnnym npnunny saraounoro npnrxxennx xopane
mt oxcnnm n rnane o cnocrnax xnxocre.
Hnuroxnax nx neontmnx macc cnna rxrorennx cranonnrcx nectma omyrnrentno,
xora peut ner o xonoccantntx maccax neecntx ren. Tax, axe Henryn, ouent anexax or
nac nnanera, menenno xpyxamaxcx nourn na xpam conneuno cncremt, mner nam cno
npnner npnrxxennem 3emnn c cnno 18 mnnnnonon ronn! Hecmorpx na orpomnoe pac-
croxnne, orenxmmee nac or Connna, 3emnx yepxnnaercx na cnoe opnre enncrnenno
nnmt cnno rxrorennx. Ecnn t cnna conneunoro npnrxxennx nouemy-nno ncuesna, 3emnx
nonerena t no nnnnn, xacarentno x ee opnre, n nanexn ymuanact t n esonnym rnyt
mnponoro npocrpancrna
C1antnon xana1 o1 3eunn o Connna
Boopasnre, uro morymecrnennoe npnrxxenne Connna nouemy-nno n camom ene nc-
uesno n 3emne npecronr neuantnax yuacrt nancera yannrtcx n xononte n mpaunte
nycrtnn ncenenno. Bt moxere npecrannrt cee sect neoxonma ]anrasnx, uro nn-
xenept pemnnn, rax cxasart, samennrt nennnmte nenn npnrxxennx marepnantntmn cnx-
sxmn, r. e. nonpocry saymann coennnrt 3emnm c Connnem xpenxnmn crantntmn xanaramn,
xoropte onxnt yepxnnart semno map na xpyronom nyrn n ero ere noxpyr Connna. uro
moxer trt xpenue crann, cnocono ntepxart narxxenne n 100 xr na xaxt xnapar-
nt mnnnnmerp? Hpecrantre cee momnym crantnym xononny, nonepeunnxom n 5 m. Hno-
mat ee ceuennx saxnmuaer xpyrntm cuerom 20 000 000 xn. mm; cneonarentno, raxax xo-
nonna pasptnaercx nnmt or rpysa n 2 000 000 ronn. Boopasnre anee, uro xononna +ra
npocrnpaercx or 3emnn o camoro Connna, coennxx oa cnernna. 3naere nn nt, cxontxo ra-
xnx moryunx xononn norpeonanoct t nx yepxannx 3emnn na ee opnre? Mnnnnon mnn-
nnonon! urot narnxnee npecrannrt cee +ror nec crantntx xononn, rycro ycennammnx
nce marepnxn n oxeant, npnannm, uro npn pannomepnom pacnpeenennn nx no nce opa-
menno x Connny nononnne semnoro mapa npomexyrxn mexy cocennmn xononnamn tnn
t nnmt nemnornm mnpe camnx xononn. Boopasnre cnny, neoxonmym nx pasptna +roro
orpomnoro neca crantntx xononn, n nt nonyunre npecrannenne o morymecrne nennnmo
cnnt nsanmnoro npnrxxennx 3emnn n Connna.
H ncx +ra xonoccantnax cnna npoxnnxercx nnmt n rom, uro, ncxpnnnxx nyrt nnxennx
3emnn, xaxym cexyny sacrannxer 3emnm yxnonxrtcx or xacarentno na 3 mm; naroapx
+romy nyrt name nnanert n npenpamaercx n samxnyrt, +nnnnrnuecxn. He crpanno nn:
urot npnnnrart 3emnm xaxym cexyny na 3 mm, ntcory +ro crpoxn, nyxna raxax nc-
nonnncxax cnna! 3ro rontxo noxastnaer, xax orpomna macca semnoro mapa, ecnn axe cront
uyonnmnax cnna moxer coomnrt e nnmt nectma nesnaunrentnoe nepememenne.
Moano nn yxpm1tcn o1 cnnm 1nro1ennn?
Ceuac mt ]anrasnponann o rom, uro tno t, ecnn t nsanmnoe npnrxxenne mexy
Connnem n 3emne ncuesno: ocnoonnmnct or nennnmtx nene npnrxxennx, 3emnx ym-
uanact t n ecxoneunt npocrop ncenenno. Tenept no]anrasnpyem na pyrym remy: uro
crano t co ncemn semntmn npemeramn, ecnn t ne tno rxxecrn? Hnuro ne npnnxstnano
t nx x name nnanere, n npn manemem ronuxe onn ynocnnnct t npout n mexnnanernoe
npocrpancrno. He npnmnoct t, nnpouem, oxnartcx n ronuxa: npamenne name nnanert
pacxnano tn npocrpancrno nce, uro nenpouno cnxsano c ee nonepxnocrtm.
Anrnncxn nncarent V+nnc nocnontsonancx noonoro poa nee, urot onncart n
pomane ]anracrnuecxoe nyremecrnne na Hyny. B +rom nponsneennn (Hepnte nmn na
43
Hyne) ocrpoymnt pomanncr yxastnaer na ouent opnrnnantnt cnoco nyremecrnonart c
nnanert na nnanery. A nmenno: yuent, repo ero pomana, nsopen ocot cocran, xoro-
pt onaaer sameuarentntm cnocrnom nenponnnaemocrtm nx cnnt rxrorennx. Ecnn
cno raxoro cocrana nonecrn no xaxoe-nnyt reno, ono ocnoonrcx or npnrxxennx
3emnn n yer nonepxeno ecrnnm npnrxxennx rontxo ocrantntx ren. 3ro ]anracrnue-
cxoe nemecrno V+nnc nasnan xenopnrom no nmenn ero ntmtmnennoro nsoperarenx
Kenopa.
Mt snaem, nnmer pomanncr, uro nx ncemnpnoro rxrorennx, ro ecrt nx cnnt
rxxecrn, nponnnaemt nce rena. Bt moxere nocrannrt nperpat, urot orpesart nyuam
cnera ocryn x npemeram; nomomtm merannnuecxnx: nncron moxere orpanrt npemer or
ocryna +nexrpnuecxnx nonn panorenerpa]a, no nnxaxnmn nperpaamn no moxere nt
samnrnrt npemer or ecrnnx rxrorennx Connna nnn or cnnt semno rxxecrn. Oruero
cocrnenno n npnpoe ner noontx nperpa nx rxrorennx, rpyno cxasart. Onaxo Ke-
nop ne nnen npnunn, nouemy t n ne cymecrnonart raxomy nemecrny, nenponnnaemomy nx
rxrorennx; on cunran cex cnocontm ncxyccrnenno cosart raxoe nenponnnaemoe nx rx-
rorennx nemecrno.
Bcxxn onaammn xort ncxpo noopaxennx nerxo npecrannr cee, xaxne neot-
uante nosmoxnocrn orxptnaer nepe namn noonoe nemecrno. Ecnn, nanpnmep, nyxno
nonxrt rpys, ro, xax t orpomen on nn tn, ocrarouno yer pasocrnart no nnm nncr ns
+roro nemecrna, n rpys moxno yer nonxrt xort conomnnxo.
Onaax raxnm sameuarentntm nemecrnom, repo pomana coopyxamr neecnt xo-
pant, n xoropom n conepmamr cment noner na Hyny. Vcrpocrno cnapxa nectma ne-
cnoxno: n nem ner nnxaxoro nnrarentnoro mexannsma, rax xax on nepememaercx ecrnnem
npnrxxennx cnernn.
Bor onncanne +roro ]anracrnuecxoro cnapxa:
Boopasnre cee mapoopasnt cnapx, ocrarouno npocropnt, urot nmecrnrt
nyx uenonex c nx araxom. Cnapx yer nmert ne oonouxn nnyrpennmm n napyxnym;
nnyrpennxx ns roncroro crexna, napyxnax crantnax. Moxno nsxrt c coo sanac crymen-
noro nosyxa, xonnenrpnponanno nnmn, annapart nx ncrnnnxnnn not n r. n. Crantno
map yer nect cnapyxn noxptr cnoem xenopnra. Bnyrpennxx crexnxnnax oonouxa yer
cnnomnax, xpome nmxa; crantnax xe yer cocroxrt ns orentntx uacre, n xaxax raxax
uacrt moxer cnopaunnartcx, xax mropa. 3ro nerxo ycrponrt nocpecrnom ocotx npyxnn;
mropt moxno yer onycxart n cneprtnart +nexrpnuecxnm roxom, npononmtm no nnarn-
nontm nponoam n crexnxnno oonouxe. Ho +ro yxe rexnnuecxne noponocrn. Inannoe
ro, uro napyxnax oonouxa cnapxa yer ncx cocroxrt xax t ns oxon n xenopnrntx
mrop. Kora nce mropt narnyxo cnyment, nnyrpt mapa ne moxer nponnxnyrt nn cner, nn
xaxo-nno noome nn nyuncro +neprnn, nn cnna ncemnpnoro rxrorennx. Ho noopasnre,
uro ona ns mrop nonxra, rora nmoe maccnnnoe reno, xoropoe cnyuano naxonrcx
nann npornn +roro oxna, npnrxner nac x cee. Hpaxrnuecxn mt cmoxem nyremecrnonart n
mnponom npocrpancrne n rom nanpannennn, n xaxom noxenaem, npnrxrnnaemte ro onnm, ro
pyrnm neecntm renom.
Kax none1enn na Ayny repon Y+nnca
Hnrepecno onncan y pomanncra camt momenr ornpannennx mexnnanernoro narona n
nyrt. Tonxn cno xenopnra, noxptnammn napyxnym nonepxnocrt cnapxa, enaer ero
xax t conepmenno nenecomtm. Bt nonnmaere, uro nenecomoe reno ne moxer nexart cno-
xono na ne nosymnoro oxeana; c nnm onxno nponsorn ro xe, uro nponsomno t c
npoxo, norpyxenno na no osepa: npoxa tcrpo ncnntna t na nonepxnocrt not.
Touno rax xe nenecomt cnapx, orpactnaemt x romy xe n nnepnne npamennx sem-
noro mapa, onxen crpemnrentno nsnerert nntct n, ox o xpannx rpannn armoc]ept,
cnoono npoonxart cno nyrt n mnponom npocrpancrne. Iepon pomana rax n nonerenn. A
44
ouyrnnmnct n mnponom npocrpancrne, onn, orxptnax onn sacnonxn, saxptnax pyrne,
noneprax nnyrpennocrt cnapxa npnrxxennm ro Connna, ro 3emnn, ro Hynt, opannct o
nonepxnocrn namero cnyrnnxa. Bnocnecrnnn onn ns nyremecrnennnxon n rom xe cnapxe
nosnparnncx na 3emnm.
He yem ocranannnnartcx sect na pasope nen V+nnca no cymecrny, +ro cenano
mnom n pyrom mecre
20
, re x n ntxcnnn ee necocroxrentnocrt. Honepnm na mnnyry ocr-
poymnomy pomanncry n nocneyem sa ero repoxmn na Hyny.
Honuaca na Ayne
Hocmorpnm, xax uyncrnonann cex repon nonecrn V+nnca, ouyrnnmnct n mnpe, re cn-
na rxxecrn cnaee, mentme, uem na 3emne.
Bor +rn nmontrnte crpannnt
21
pomana Hepnte nmn na Hyne. Paccxas neercx
or nnna onoro ns xnrene 3emnn, rontxo uro npntnmnx na Hyny.
npnnxncx ntnnnunnart xptmxy cnapxa. Cran na xonenn, x ntcynyncx ns nmxa;
nnnsy, na paccroxnnn rpex ]yron or moe ronont, nexan encrnennt cner Hynt.
3axyranmnct n oexno, Kenop cen na xpa nmxa n cran ocropoxno cnemnnart norn.
Cnycrnn nx o ntcort nony]yra na nouno, on nocne mnnyrnoro xoneannx cocxontsnyn
nnns na nouny nynnoro mnpa.
cnenn sa nnm uepes crexnxnnym oonouxy mapa. Hpox necxontxo maron, on no-
croxn mnnyry, osnpaxct xpyrom, sarem pemnncx n nptrnyn nnepe.
Crexno ncxaxano ero nnxennx, no mne xasanoct, uro +ro n n ecrnnrentnocrn tn
uepecuyp ontmo nptxox. Kenop cpasy ouyrnncx or menx n paccroxnnn 6 10 merpon.
Crox na cxane, on enan mne xaxne-ro snaxn; nosmoxno, uro on n xpnuan, onaxo snyxn no
ocrnrann menx Ho xax on npoenan cno nptxox?
Osaauennt, x npones uepes nmx n roxe cnycrnncx nnns, ouyrnnmnct na xpam
cnoxno ntemxn. Cenan mar nnepe, x nptrnyn.
nouyncrnonan, uro neuy, n ncxope ouyrnncx nns cxant, na xoropo croxn noxn-
anmn menx Kenop; yxnarnnmnct sa nee, x nonnc n crpamnom nsymnennn.
Kenop, narnynmnct, xpnuan mne nnsrnnntm ronocom, urot x tn ocropoxnee. n
satn, uro na Hyne nanpxxenne rxxecrn n mecrt pas cnaee, nexenn na 3emne. ecrnn-
rentnocrt cama nanomnnana mne o +rom.
Ocropoxno, cepxnnax cnon nnxennx, x nonxncx na nepmnny cxant n, crynax
cnonno ontno penmarnsmom, cran na connne pxom c Kenopom. Cnapx nam nexan na
rammem cyrpoe cnera, ]yrax n rpnnarn or nac,
Hocmorpnre, oparnncx x, nonopaunnaxct x Kenopy.
Ho Kenop ncues.
Ono mrnonenne x croxn, nopaxennt +ro neoxnannocrtm, sarem, xenax sarnxnyrt
sa xpa cxant, nocnemno marnyn nnepe, conepmenno satn, uro x na Hyne. Vcnnne, xoro-
poe x cenan, nonnnyno t menx na onn merp, yt x na 3emne; na Hyne xe ono nonnny-
no menx na 6 merpon, n x ouyrnncx n 5 merpax sa xpaem cxant.
ncntrtnan ro omymenne nnrannx n npocrpancrne, xoropoe npnxonrcx nepexnnart
no cne, xora cnnrcx, yro naaemt n esny. Ha 3emne uenonex, naax, onycxaercx n re-
uenne nepno cexynt na 5 merpon, na Hyne xe on npoxonr npn naennn n nepnym cexyn-
y 80 canrnmerpon. Bor nouemy x nnanno nopxnyn nnns na rnynny merpon enxrn. Haenne
noxasanoct mne npoonxnrentntm; ono nnnoct cexynt rpn. nonntn n nosyxe n onyc-
rnncx nnanno, xax nymnnxa, ynxsmn no xoneno n cnexnom cyrpoe na ne cxanncro onn-
20
Mexnnanernte nyremecrnnx.
21
Orptnox npnneen c necymecrnenntmn nponycxamn.
45
nt.
Kenop! xpnxnyn x, ocmarpnnaxct xpyrom. Ho nnre no tno n cneon ero.
Kenop! xpnxnyn x rpomue.
H npyr x ynnen ero; on cmexncx n enan mne snaxn, crox na ronom yrece, merpax n
nanarn or menx. ne mor cntmart cnon, no nonxn cmtcn ero xecron: on npnrnaman menx
nptrnyrt x nemy.
xoneancx: paccroxnne xasanoct mne cnnmxom orpomntm.
Ho cxopo x coopasnn, uro pas Kenop npoenan raxo nptxox, ro, nanepnoe, yacrcx
nptrnyrt n mne.
Orcrynnn na mar, x nptrnyn nso ncex cnn. Crpeno nsnnncx x n nosyx n, xasanoct,
nnxora ne onymyct nnns. 3ro tn ]anracrnuecxn noner uyonnmnt, xax n cnonne-
nnn, no n ro xe npemx nocxnrnrentno npnxrnt.
Hptxox oxasancx cnnmxom cnntntm: x nepeneren na ronono Kenopa.
C1penta na Ayne
Cneymmn snnso, nsxrt ns nonecrn ntammerocx conercxoro nsoperarenx K. 3.
Hnonxoncxoro Ha Hyne, nomoxer nam yxcnnrt ycnonnx nnxennx no ecrnnem cnnt
rxxecrn. Ha 3emne armoc]epa, npenxrcrnyx nnxennm n ne ren, sacnonxer or nac npocrte
saxont naennx, ycnoxnxx nx oanountmn ycnonnxmn. Ha Hyne nosyx orcyrcrnyer co-
nepmenno. Hyna tna t npenocxono naoparopne nx nsyuennx naennx ren, ecnn t
mt mornn na ne ouyrnrtcx n sannmartcx ram nayuntmn nccneonannxmn.
Opamaxct x +nnsoy nonecrn, noxcnnm, uro na coecennxa npnnonmoro anee
orptnxa naxoxrcx na Hyne n xenamr nccneonart, xax yyr nnrartcx ram nynn, ntne-
renmne ns pyxtx.
Ho yer nn ryr paorart nopox?
Bsptnuarte nemecrna n nycrore onxnt npoxnnxrt cex axe c ontme cnno, uem
n nosyxe, rax xax nocnenn rontxo npenxrcrnyer nx pacmnpennm; uro xe xacaercx xn-
cnopoa, ro onn n nem no nyxamrcx, noromy uro nce neoxonmoe ero xonnuecrno saxnm-
uaercx n nnx camnx.
Vcranonnm pyxte neprnxantno, urot nynm nocne nsptna ortcxart nonnsocrn
Oront, cnat snyx
22
, nerxoe corpxcenne nount.
Ie xe ntx? On onxen trt ryr, nonnsocrn.
Htx yneren nmecre c nyne n ena nn or nee orcraner, rax xax rontxo armoc]epa
memaer emy na 3emne nocnenart sa cnnnnom; sect xe nyx naaer n nernr nnepx c raxo xe
crpemnrentnocrtm, xax n xament. Bostmn nymnnxy, ropuamym ns noymxn, a x nostmy uy-
rynnt mapnx. Tt moxemt xnart cnom nymnnxy n nonaart em n nent, axe oranennym,
c raxnm xe yocrnom, xax x mapnxom. mory, npn mano rxxecrn, xnnyrt mapnx merpon
na 400; rt na raxoe xe paccroxnne moxemt pocnrt nymnnxy; npana, rt nnxoro em ne
ytemt n npn pocannn axe ne nouyncrnyemt, uro rt uro-nnyt pocaemt. Fpocnm namn
merarentnte cnapxt nso ncex cnn, xoropte y nac ne ouent pasnnunt, n n ony nent:
non n ror xpacnt rpannr
Hymnnxa onepenna nemnoro uyrynnt mapnx, xax t ynnexaemax cnntntm nnxpem.
Ho uro +ro? Co npemenn ntcrpena npomno rpn mnnyrt, a nynn ner?
Hooxn ne mnnyrt, n ona, nanepnoe, nepnercx. ecrnnrentno, uepes yxasannt
cpox mt omymaem nerxoe corpxcenne nount n nnnm nptrammn nenanexe ntx.
Kax onro nerana nynx! Ha xaxym xe ntcory ona onxna nonxrtcx?
Knnomerpon na cemtecxr. 3ry ntcory cosamr manax rxxecrt n orcyrcrnne nos-
ymnoro conpornnnennx.
22
3nyx, nepeanaemt uepes nouny n rena nme, a ne uepes nosyx, xoroporo na Hyne ner.
46
Hponepnm. Ecnn nx cxopocrn nynn n momenr ntnera ns pyxenoro crnona nsxrt
cpannnrentno cxpomnym nn]py 500 m n cexyny (nx conpemenntx pyxe +ro pasa n non-
ropa mentme ecrnnrentno), ro ntcora nonxrnx na 3emne, npn orcyrcrnnn armoc]ept,
tna t:
r. e. 12,5 xm. Ha Hyne xe, re nanpxxenne rxxecrn n 6 pas cnaee, nmecro g nao nsxrt
10/6 m/cex2; ocrnraemax nyne ntcora onxna pannxrtcx:
12 500 * 6 =75 xm.
B esonnou xonone
O rom, uro enaercx n rnyoxnx nepax name nnanert, nsnecrno noxa ouent mano.
Onn nonaramr, uro no rnepo xopo n cornm xnnomerpon ronmnnt naunnaercx ornen-
no-xnxax macca; pyrne cunramr nect semno map ornepenmnm o camoro nenrpa. Pemnrt
nonpoc rpyno: net camax rnyoxax cxnaxnna npocrnpaercx ne rnyxe 7,5 xm, camax rny-
oxax maxra, n xoropym nponnx uenonex, pacnonoxena na rnynne 3300 m
23
, a panyc sem-
noro mapa panen 6400 xm. Ecnn t moxno tno npocnepnnrt uepes namy nnanery cxnosno
xonoen, npopesammn semno map no namerpy, rora noonte nonpoct tnn t pas-
pement. Conpemennax rexnnxa anexa eme or nosmoxnocrn ocymecrnnennx noontx
npenpnxrn, xorx nce npoptrte n semno xope yponte cxnaxnnt, nsxrte nmecre, co-
crannnn t nnny, npentmammym namerp name nnanert. O npoptrnn cxnosnoro rynne-
nx uepes semno map meurann n nocemnanarom nexe maremarnx Moneprmn n ]nnoco]
Bontrep. K +romy npoexry, npana, n nnom, onee cxpomnom macmrae, nepnyncx ]pannys-
cxn acrponom unammapnon; mt nocnponsnonm sect sarnannt Pncynox ero crartn, no-
cnxmenno +ro reme (pnc. 44).
Hnuero noonoro, xoneuno, noxa eme ne cenano; no nocnontsyemcx noopaxaemtm
esonntm xononem, urot sanxrtcx ono nmontrno saaue. Kax nt ymaere, uro
tno t c namn, ecnn t nt ynann n raxo esonnt xonoen (o conpornnnennn nosyxa
na npemx sayem)? Pasnrtcx o no nt ne moxere, na sect ne cymecrnyer, no re xe nt
ocranonnrect? B nenrpe 3emnn? Her.
Pncynox 44. Ecnn npocnepnnrt semno map no namerpy
23
3onoro pynnx n Foxcypre (Tpancnaant, Rxnax A]pnxa), npnuem ycrte crnona pacnonoxeno na nt-
core 1600 m na yponnem mopx, r. e. rnynna maxrt or yponnx mopx 1700 m. (Hpnm. pe.).
47
Pncynox 45. Vnan n xonoen, npoptrt uepes nenrp semnoro mapa, reno yer xa-
uartcx esocranonouno or onoro xonna xonona o pyroro, conepmax xaxoe nonnoe xa-
uanne n reuenne 1 uaca 24 mnnyr.
Kora nt onernre o nenrpa, reno name yer nmert raxym xonoccantnym cxopocrt
(oxono 8 xm/cex), uro o ocranonxe n +ro rouxe ne moxer trt n peun. Bt npomunrect a-
nee n yere necrnct, nocrenenno samenxx nnxenne, noxa ne nopannxerect c xpaxmn npo-
rnnononoxnoro xonna xonona. 3ect nao yer nam noxpenue yxnarnrtcx sa xpax, nnaue
nt nnont npoenaere nporynxy uepes nect xonoen o pyroro xonna. Ecnn n ryr ne yacrcx
nam yxnarnrtcx sa uro-nnyt, nt onxrt nonernre n xonoen n yere xauartcx rax es xon-
na. Mexannxa yunr, uro npn raxnx ycnonnxx (ecnn rontxo, nonropxm, npenepeut conpo-
rnnnennem nosyxa n xonone) reno onxno xauartcx rya n nasa neuno
24
.
Kaxona tna t npoonxnrentnocrt onoro raxoro xauannx? Oxastnaercx, uro nect
nyrt rya n oparno sanxn t 84 mnnyrt 24 cexynt, r. e. xpyrntm cuerom nonropa uaca.
Tax tno t, npoonxaer unammapnon, ecnn t xonoen ntptr tn no ocn or
nonmca o nonmca. Ho ocrarouno nepenecrn rouxy ornpannennx na xaxym-nno nnym mn-
pory na marepnx Enpont, Asnn nnn A]pnxn, n npnercx npnnxrt n pacuer nnnxnne npa-
mennx 3emnn. Hsnecrno, uro xaxax rouxa semno nonepxnocrn npoeraer na +xnarope 465
m n cexyny, a na mnpore Hapnxa 300 m. Tax xax oxpyxnax cxopocrt nospacraer c yane-
nnem or ocn npamennx, ro cnnnnont mapnx, nanpnmep, pomennt n xonoen, naaer no
no neprnxann, a yxnonxercx necxontxo x nocroxy. Ecnn ntptrt esonnt xonoen na +x-
narope, ro mnpnna ero onxna trt nectma snaunrentna, nno xe on onxen trt cnntno
cxomen, noromy uro reno, naammee c nonepxnocrn 3emnn, nponecnoct t anexo x nocroxy
or ee nenrpa.
Ecnn t nxonoe ornepcrne xonona naxonnoct na onom ns nnocxoropn Rxno
Amepnxn, na ntcore, nonoxnm, nyx xnnomerpon, a npornnononoxnt xonen rynnenx npn-
xonncx t na yponne oxeana, ro uenonex, xoropt no neocropoxnocrn cnannncx t n ame-
24
Hpn nannunn xe conpornnnennx nosyxa xauannx yyr nocrenenno saryxart, n eno xonunrcx rem, uro
uenonex ocranonnrcx n nenrpe 3emnn.
48
pnxancxoe ornepcrne, ocrnr t npornnononoxnoro xonna c raxo cxopocrtm, uro ntneren
t ns nero na ntcory nyx xnnomerpon.
A ecnn t oa xonna xonona npnxonnnct na yponne oxeana, moxno tno t noart
nerxmemy uenonexy pyxy n momenr noxnnennx ero y ornepcrnx, xora cxopocrt nonera pan-
nxercx nynm. B npetymem xe cnyuae cneonano t, nanpornn, c onacxom nocroponnrtcx
or uepecuyp crpemnrentnoro nyremecrnennnxa.
Cxasounan opora
B cnoe npemx n C.-Herepypre noxnnnact pommpa co crpanntm sarnannem: Camo-
xarnax nosemnax xenesnax opora mexy C.-Herepyprom n Mocxno. uanracrnuecxn
poman noxa n rpex rnanax, a n ro neoxonuenntx. Anrop +ro pommpt, A. A. Pontx,
npenaraer ocrpoymnt npoexr, c xoroptm nnrepecno nosnaxomnrtcx nmnrenm ]nsnue-
cxnx napaoxcon.
Hpoexr cocronr n nponeennn 600-xnnomerponoro rynnenx, xoropt onxen coen-
nnrt oe namn cronnnt no conepmenno npxmo nosemno nnnnn. Taxnm opasom, nnepnte
xnnnact t nosmoxnocrt nx uenoneuecrna conepmart nyrt no npxmo, a ne xonrt xpnnt-
mn nyrxmn, xax +ro tno o cnx nop. (Anrop xouer cxasart, uro nce namn oporn, noun-
nxxct xpnnnsne semno nonepxnocrn, cneymr no yram, mexy rem xax npoexrnpyemt
rynnent npoer no npxmo nnnnn no xope.)
Taxo rynnent, ecnn t ero moxno tno npoptrt, nmen t ynnnrentnoe cnocrno,
xaxnm ne onaaer nn ona opora n mnpe. Ono saxnmuaercx n rom, uro nmo +xnnax n
noonom rynnene onxen nnrartcx cam coo. Bcnomnnm nam nosemnt xonoen, npo-
ypannnnammn semno map. Hennnrpao-mocxoncxn rynnent ror xe xonoen, rontxo
npocnepnennt ne no namerpy, a no xope. Hpana, npn nsrnxe na pnc. 46 moxer xasartcx,
uro rynnent npoptr ropnsonrantno n uro noesy, cneonarentno, ner npnunnt xarnrtcx no
nemy n cnny rxxecrn. Ho +ro nnmt oman spennx: nponenre mtcnenno panyct x xonnam
rynnenx (nanpannenne panyca ecrt nanpannenne orneca); nt nomere rora, uro rynnent
npoptr ne no npxmtm yrnom x ornecy, r. e. ne ropnsonrantno, a naxnonno.
Pncynox 46. Ecnn t npoptrt rynnent mexy Hennnrpaom n Mocxno, ro noesa
muannct t n nem rya n oparno no cocrnenntm necom, es naponoson.
B raxom xocom xonone ncxxoe reno onxno xauartcx, ynnexaemoe cnnom rxxecrn,
nnepe n nasa, nce npemx npnxnmaxct xo ny. Ecnn n rynnene ycrponrt pentct, ro xenes-
noopoxnt naron yer cam xarnrtcx no nnm: nec samennr rxry naponosa. Bnauane noes
yer nnrartcx ouent menenno. C xaxo cexyno cxopocrt camoxarnoro noesa yer
nospacrart; ncxope ona oer o nenoopasnmo nennunnt, rax uro nosyx n rynnene yer
yxe samerno memart ero nnxennm. Ho sayem na npemx o +rom ocanom npenxrcrnnn,
memammem ocymecrnnennm mnornx samanunntx npoexron, n npocnenm sa noesom ant-
me. omuanmnct o cepennt rynnenx, noes yer onaart raxo orpomno cxopocrtm,
no mnoro pas tcrpee nymeunoro cnapxa! uro c pasera oxarnrcx nourn o npornnono-
noxnoro xonna rynnenx. Ecnn t ne rpenne, ne tno t n +roro nourn: noes es napo-
nosa cam oexan t ns Hennnrpaa n Mocxny. Hpoonxnrentnocrt nepenera n onn xonen,
xax noxastnaer pacuer, ra xe, uro n nx naennx cxnost rynnent, npoptrt no namerpy:
42 mnnyrt 12 cexyn. Crpanntm opasom ona ne sanncnr or nnnt rynnenx; nyremecrnnx n
rynnene Mocxna Hennrpa, Mocxna Bnannocrox nnn Mocxna Mentypn npoonxa-
nnct t onnaxonoe npemx
25
.
25
Moxno oxasart eme n pyroe, ne menee nmontrnoe nonoxenne, ornocxmeecx x esonnomy xonony:
49
To xe nonropxnoct t c nmtm pyrnm +xnnaxem: pesnno, xapero, anromonnem n
r. . Honcrnne cxasounax opora, xoropax, cama ocranaxct nenonnxno, munr no cee nce
+xnnaxn or onoro xonna o pyroro, n npnrom c nenoopasnmo tcrporo!
(Hnrepecymmnecx maremarnuecxo cropono +ro saaun moryr narn nopont
pasop ee n moe crarte, naneuaranno n xypnane Maremarnxa n ]nsnxa n mxone, 1936,
N3, crp. 106 107.)
Kax pom1 1ynnenn?
Bsrnxnnre na pnc. 47, nsopaxammn rpn cnocoa nponeennx rynnene, n cxaxnre,
xaxo ns nnx npoptr ropnsonrantno?
Pncynox 47. Tpn cnocoa npoxnatnart rynnenn cxnost ropt.
He nepxnn n ne nnxnn, a cpenn, nymn no yre, xoropax no ncex rouxax opasy-
er npxmte yrnt c nanpannennem ornecntx nnnn (nnn semntx panycon). 3ro n ecrt ropn-
sonrantnt rynnent, ero nsrn nnonne coornercrnyer xpnnnsne semno nonepxnocrn.
Fontmne rynnenn npoptnamr otxnonenno rax, xax noxasano nnepxy: no npxmtm nn-
nnxm, xacarentntm x semno nonepxnocrn n xpannx rouxax rynnenx. Taxo rynnent cna-
uana ner nemnoro nnepx, sarem nnns. On npecrannxer ro yocrno, uro noa ne sacranna-
ercx n nem, a cama crexaer x xpaxm.
Ecnn t rynnent ptncx crporo ropnsonrantno, ro nnnnt rynnent nmen t yroo-
pasnym ]opmy. Boa ne nmena t crpemnennx ntrexart ns nero, rax xax n xaxo ero rouxe
naxonnact t n pannonecnn. Kora raxo rynnent nnnnee 15 xm (Cnmnnoncxn, nanpn-
mep, nmeer n nnny 20 xm), ro, crox y onoro ntxoa, nentsx nnert pyroro: nyu spennx
ynnpaercx n noronox, rax xax cpenxx rouxa raxoro rynnenx onee uem na 4 m nosntmaercx
na ero xoneuntmn rouxamn.
Haxonen, ecnn npoptrt rynnent no npxmo nnnnn, coennxmme xpanne rouxn, on
yer c oonx xonnon nmert nerxn naxnon nnns x cepenne. Boa ne rontxo ne yer nt-
rexart ns nero, no, nanpornn, cxonnrcx n cpene, camo nnsxo ero uacrn. 3aro, crox y o-
noro xonna raxoro rynnenx, moxno yer nnert pyro. Hpnnaraemte pncynxn noxcnxmr
cxasannoe
26
.
Fnana nn1an. RYTELECTBHE B RYLEHHOM CHAPRE.
npoonxnrentnocrt xauannx sanncnr ne or pasmepa nnanert, a rontxo or ee nnornocrn.
26
Hs nsnoxennoro cneyer, mexy npounm, uro nce ropnsonrantnte nnnnn xpnnte; npxmtx ropnson-
rantntx nnnn trt ne moxer. Beprnxantnte xe, nanpornn, moryr trt rontxo npxmte.
50
B saxnmuenne namnx ece o saxonax nnxennx n cnne npnrxxennx pasepem ro ]an-
racrnuecxoe nyremecrnne na Hyny, xoropoe rax sannmarentno onncano Xmnem Bepnom n
pomanax C 3emnn na Hyny n Boxpyr Hynt
27
. Bt, xoneuno, nomnnre, uro unent Hy-
meunoro xnya Fanrnmopt, opeuennte na esexrentnocrt c oxonuannem Cenepoamepn-
xancxo nont, pemnnn ornnrt ncnonnncxym nymxy, sapxnrt ee orpomntm nontm cnapx-
om n, nocann nnyrpt naccaxnpon, ntcrpenom ornpannrt cnapx-naron na Hyny.
uanracrnuna nn +ra mtcnt? H npexe ncero: moxno nn coomnrt reny raxym cxo-
pocrt, urot ono esnosnparno noxnnyno semnym nonepxnocrt?
Htm1onona ropa
Hpeocrannm cnono rennantnomy Htmrony, orxptnmemy saxon ncemnpnoro rxrore-
nnx. B cnonx Maremarnuecxnx nauanax ]nsnxn on nnmer (npnnonm +ro mecro pan o-
neruennx nonnmannx n nontnom nepenoe):
Fpomennt xament no ecrnnem rxxecrn orxnonxercx or npxmonnnenoro nyrn n
naaer na 3emnm, onnctnax xpnnym nnnnm. Ecnn pocnrt xament c ontmem cxopocrtm, ro
on nonernr antme; no+romy moxer cnyunrtcx, uro on onnmer yry n ecxrt, cro, rtcxuy
mnnt n, naxonen, nter sa npeent 3emnn n ne nepnercx na nee ontme. Hycrt AFB (pnc.
48) npecrannxer nonepxnocrt 3emnn, C ee nenrp, a UD, UE, UF, UG xpnnte nnnnn, xo-
ropte onnctnaer reno, pocaemoe n ropnsonrantnom nanpannennn c ouent ntcoxo ropt co
nce ontme n ontme cxopocrtm. Mt ne npnnnmaem no nnnmanne npornnoecrnnx ar-
moc]ept, r. e. npenonaraem, uro ona conepmenno orcyrcrnyer. Hpn mentmo nepnona-
uantno cxopocrn reno onnctnaer xpnnym UD, npn ontme cxopocrn xpnnym UE, npn
eme ontmnx cxopocrxx xpnnte UF, UG. Hpn nexoropo cxopocrn reno ooer noxpyr
nce 3emnn n nosnparnrcx x nepmnne ropt, c xoropo ero pocnnn. Tax xax npn nosnpame-
nnn x ncxonomy nynxry cxopocrt rena yer ne mentme, uem n camom nauane, ro reno y-
er npoonxart nnrartcx n antme no ro xe xpnno.
Pncynox 48. Kax onxnt naart xamnn, pocaemte na nepmnne ropt c orpomno cxo-
pocrtm n ropnsonrantnom nanpannennn.
Ecnn t na +ro noopaxaemo rope tna nymxa, ro ntpomennt em cnapx npn
nsnecrno cxopocrn nnxora ne ynan t oparno na 3emnm, a cran t esocranonouno xpy-
27
Pyccxn nepeno (Mapxa Bonuxa) osarnannen: Hs nymxn na Hyny.
51
xnrtcx noxpyr semnoro mapa. Hyrem onontno npocroro pacuera
28
nerpyno onpeennrt,
uro +ro onxno nacrynnrt npn cxopocrn oxono 8 xm n cexyny. pyrnmn cnonamn, cnapx,
ntpactnaemt nymxo co cxopocrtm noctmn xnnomerpon n cexyny, nancera noxnaer
nonepxnocrt semnoro mapa n cranonnrcx cnyrnnxom name nnanert. On yer muartcx n 17
pas tcrpee, uem xaxax-nno rouxa na +xnarope, n onnmer nonnt oopor noxpyr name
nnanert n 1 uac 24 mnnyrt. Ecnn xe coomnrt cnapxy ontmym cxopocrt, on yer npa-
martcx oxono 3emnn yxe ne no xpyry, a no onee nnn menee ntrxnyromy +nnnncy, yanxxct
or 3emnn na orpomnoe paccroxnne. Hpn eme ontme nauantno cxopocrn cnapx nancera
yannrcx or name nnanert n mnponoe npocrpancrno. 3ro onxno nacrynnrt npn nauant-
no cxopocrn oxono 11 xm n cexyny. (Bo ncex +rnx paccyxennxx nmemrcx n nny cnapxt,
nnxymnecx n nycrom npocrpancrne, a ne n nosymno cpee.)
Tenept nocmorpnm, moxno nn ocymecrnnrt noner na Hyny remn cpecrnamn, xoropte
npenaran Xmnt Bepn. Conpemennte nymxn coomamr cnapxam cxopocrt ne onee nyx
xnnomerpon n nepnym cexyny. 3ro n nxrt pas mentme ro cxopocrn, c xaxo reno moxer
nonerert na Hyny. Iepon pomana ymann, uro ecnn onn coopyxr ncnonnncxym nymxy n sa-
pxxr ee orpomntm xonnuecrnom nsptnuartx nemecrn, nm yacrcx nonyunrt cxopocrt, oc-
rarounym, urot ornpannrt cnapx na Hyny.
man1ac1nuecxan nymxa
H nor unent Hymeunoro xnya ornnnamr rnranrcxym nymxy, nnno n uerneprt xn-
nomerpa, ornecno nptrym n semnm. Hsroronnxercx coornercrnenno orpomnt cnapx, xo-
ropt nnyrpn npecrannxer coom xamry nx naccaxnpon. Bec ero 8 ronn. 3apxxamr nymxy
xnonuaroymaxntm nopoxom nnpoxcnnnnom n xonnuecrne 160 ronn. B pesyntrare
nsptna cnapx, ecnn nepnrt pomanncry, npnoperaer cxopocrt n 16 xm n cexyny, no ncne-
crnne rpennx o nosyx cxopocrt +ra ymentmaercx o 11 xm n cexyny. Taxnm opasom, ouy-
rnnmnct sa npeenamn armoc]ept, xmnt-nepnon cnapx onaaer cxopocrtm, ocrarouno,
urot onerert o Hynt.
Tax onnctnaercx n pomane. uro xe moxer cxasart o +rom ]nsnxa?
Hpoexr Xmnx Bepna yxsnnm concem ne n rom nynxre, xya otuno nanpannxercx co-
mnenne unrarenx. Bo-nepntx, moxno oxasart (x oxastnam +ro n xnnre Mexnnanernte
nyremecrnnx), uro nopoxonte nymxn nnxora ne cmoryr coomnrt cnapxam cxopocrn,
ontme 3 xm n cexyny.
Kpome roro, Xmnt Bepn ne nocunrancx c conpornnnennem nosyxa, xoropoe npn raxo
orpomno cxopocrn onxno trt nectma nennxo n conepmenno nsmennr xaprnny nonera. Ho
n nomnmo +roro nmemrcx ceptesnte nospaxennx npornn npoexra nonera na Hyny n aprnn-
nepncxom cnapxe.
Inannte onacennx ntstnaer yuacrt camnx naccaxnpon. He ymare, uro onacnocrt
rposnr nm no npemx nonera or 3emnn o Hynt. Ecnn t nm yanoct ocrartcx xnntmn x ro-
my momenry, xora onn noxnnyr xepno nymxn, ro no npemx antnemero nyremecrnnx nm
neuero yxe tno t onacartcx. Orpomnax cxopocrt, c xoropo naccaxnpt yyr muartcx n
mnponom npocrpancrne nmecre c nx naronom, cront xe esnpena nx nnx, xax esnpena nx
nac, onrarene 3emnn, ra eme ontmax cxopocrt, c xaxo semno map munrcx noxpyr
Connna.
Tnaenan mnnna
Camt onacnt momenr nx namnx nyremecrnennnxon npecrannnn t re necxontxo
cortx one cexynt, n reuenne xoroptx xamra-cnapx nnxercx n xanane nymxn. Bet n
28
Cm. 3annmarentnym ]nsnxy, xn. 1, rn. II.
52
reuenne +roro nnuroxno manoro npomexyrxa npemenn cxopocrt, c xaxom naccaxnpt yyr
nnrartcx n nymxe, onxna nospacrn or nynx o 16 xm/cex! Heapom n pomane naccaxnpt c
raxnm rpenerom oxnann ntcrpena. H Fapnxen tn nnonne npan, yrnepxax, uro momenr,
xora cnapx nonernr, yer nx naccaxnpon cront xe onacen, xax ecnn t onn naxonnnct
ne nnyrpn, a nnepen cnapxa. ecrnnrentno: n momenr ntcrpena nnxnxx nnomaxa xamrt
yapnr naccaxnpon cnnsy c raxo xe cnno, c xaxo naneren t cnapx na ncxxoe reno, na-
xoxmeecx na ero nyrn. Iepon pomana ornecnnct x +ro onacnocrn uepecuyp nerxo, noopa-
xax, uro orenamrcx n xymem cnyuae rontxo npnnnnom xponn x ronone
eno ocronr ceptesnee. B xanane crnona cnapx nnxercx ycxopenno: cxopocrt ero
pacrer no nocroxnntm nanopom rason, opasymmnxcx npn nsptne. B reuenne nnuroxno
onn cexynt cxopocrt +ra nospacraer or 0 o 16 xm/cex. onycrnm nx npocrort, uro nos-
pacranne cxopocrn conepmaercx pannomepno; rora ycxopenne, neoxonmoe nx roro,
urot n cront nnuroxnoe npemx onecrn cxopocrt cnapxa o 16 xm/cex, ocrnrner sect
xpyrntm cuerom 600 xm n cexyny sa cexyny (ntuncnennx npnneent anee na crp. 91
93).
Poxonoe snauenne +ro nn]pt mt nnonne nomem, ecnn ncnomnnm, uro otunoe yc-
xopenne cnnt rxxecrn na semno nonepxnocrn pannxercx ncero 10 m n cexyny sa cexyn-
y
29
. Orcma cneyer, uro xaxt npemer nnyrpn cnapxa n momenr ntcrpena oxastnan
t na no xamrt annenne, xoropoe n 60 000 pas ontme neca +roro npemera. pyrnmn
cnonamn: naccaxnpt uyncrnonann t, uro cenannct cnonno n necxontxo ecxrxon rtcxu
pas rxxenee! Ho ecrnnem raxo xonoccantno rxxecrn onn tnn t mrnonenno pasan-
nent. Onn nnnnnp mncrepa Fapnxena necnn t n momenr ntcrpena ne menee 15 ronn
(nec rpyxenoro narona); raxo mnxnt onee uem ocrarouno, urot pasannrt ee nnaentna.
Hpana, n pomane onncant mept, npnnxrte nx ocnanennx yapa: xpo cnaxeno
npyxnnntmn y]epamn n nontm nom c noom, sanonnxmme npocrpancrno n nem.
Hpoonxnrentnocrt yapa or +roro nemnoro pacrxrnnaercx, n cneonarentno, tcrpora na-
pacrannx cxopocrn ocnaenaer. Ho npn orpomntx cnnax, c xoroptmn npnxonrcx sect
nmert eno, ntroa or +rnx npncnoconenn nonyuaercx mnsepnax. Cnna, xoropax yer
npnannnnart naccaxnpon x nony, ymentmaercx na nnuroxnym onm, a ne nce nn panno,
trt pasannenntm mnxno n 15 nnn 14 ronn?!
Kax ocnan1t co1pncenne?
Mexannxa aer yxasanne na ro, xax moxno tno t ocnanrt poxonym tcrpory na-
pacrannx cxopocrn.
3roro moxno ocrnrnyrt, ecnn no mnoro pas ynnnnrt crnon nymxn.
Vnnnenne norpeyercx, onaxo, nectma snaunrentnoe, ecnn mt xornm, urot n mo-
menr ntcrpena cnna ncxyccrnenno rxxecrn nnyrpn cnapxa pannxnact otxnonenno
rxxecrn na semnom mape. Hpnnnsnrentnt pacuer noxastnaer, uro nx +roro nyxno tno
t nsroronnrt nymxy nnno nn mano, nn mnoro, n 6000 xm! pyrnmn cnonamn,
xmnt-nepnona xonymnaa onxna t npocrnpartcx n rnyt semnoro mapa o camoro ero
nenrpa Tora naccaxnpt mornn t trt nsannent or ncxxnx nenpnxrnocre: x nx
otunomy necy npnannncx t eme rontxo raxo xe xaxymncx nec ncnecrnne menenno-
ro napacrannx cxopocrn, n onn uyncrnonann t, uro crann ncero nnoe rxxenee.
Bnpouem, n reuenne xparxoro npomexyrxa uenoneuecxn oprannsm cnocoen es npea
nepenocnrt ynennuenne rxxecrn n necxontxo pas. Kora mt cxartnaemcx c nexno ropt
nnns n sect tcrpo menxem nanpannenne cnoero nnxennx, nec nam n +ror xparxn mnr
29
Hpnannm eme, uro ycxopenne ronounoro anromonnx, naunnammero cnoe tcrpoe nnxenne, ne npe-
ntmaer 2-3 m n cexyny sa cexyny, a ycxopenne noesa, nnanno orxoxmero or crannnn, 1 m n cexyny sa
cexyny.
53
samerno ynennunnaercx, r. e. reno name npnxnmaercx x canxam cnntnee otunoro. Vnenn-
uenne rxxecrn pasa n rpn nepenocnrcx namn onontno narononyuno. Ecnn onycrnrt, uro
uenonex moxer esnpeno nepenocnrt n reuenne xoporxoro npemenn axe ecxrnxparnoe
ynennuenne neca, ro ocrarouno yer ornnrt nymxy ncero n 600 xm nnnom. Onaxo +ro
mano yremnrentno, noromy uro n noonoe coopyxenne nexnr sa npeenamn rexnnuecxn
nosmoxnoro.
Bor npn xaxnx nnmt ycnonnxx mtcnnmo ocymecrnnenne samanunnoro npoexra Xmnx
Bepna: nonerert na Hyny n nymeunom cnapxe
30
.
nn pysen ua1eua1nxn
Cpen unrarene +ro xnnrn, es comnennx, nayrcx n raxne, xoropte noxenamr ca-
mn nponepnrt pacuert, ynomxnyrte ntme. Hpnnonm sect +rn ntuncnennx. Onn nepnt
nnmt npnnnsnrentno, rax xax ocnonant na onymennn, uro n xanane nymxn cnapx nn-
xercx pannomepno-ycxopenno (n ecrnnrentnocrn xe nospacranne cxopocrn nponcxonr
nepannomepno).
nx pacueron npnercx nontsonartcx cneymmnmn nymx ]opmynamn pannomep-
no-ycxopennoro nnxennx:
cxopocrt v no ncreuennn t- cexynt panna at, re a ycxopenne:
v =at;
nyrt S, npoennt sa t cexyn, onpeenxercx ]opmyno
S =at2/2.
Ho +rnm ]opmynam onpeennm npexe ncero ycxopenne cnapxa, xora on cxontsnn n
xanane xonymnat.
Hs pomana nsnecrna nnna uacrn nymxn, ne sanxro sapxom, 210 m; +ro n ecrt
npoennt cnapxom nyrt S.
Mt snaem n xoneunym cxopocrt: v =16 000 m/cex. annte S n v nosnonxmr onpee-
nnrt nennunny t npoonxnrentnocrt nnxennx cnapxa n xanane opynx (paccmarpnnax
+ro nnxenne xax pannomepno-ycxopennoe). B camom ene:
v =at =16000,
orxya
t =210/8000 =oxono 1/40 cex.
Cnapx, oxastnaercx, cxontsnn t nnyrpn nymxn ncero 1/40 cexynt! Hocrannn
t =1/40 n ]opmyny v =at, nmeem:
16 000 =1/40 a, orxya a =640 000 m/cex2.
3naunr, ycxopenne cnapxa npn nnxennn n xanane panno 640 000 m/cex2, r. e. n 64
000 pas ontme ycxopennx cnnt rxxecrn!
Kaxo xe nnnt onxna trt nymxa, urot ycxopenne cnapxa tno ncero n 10 pas
ontme ycxopennx naammero rena (r. e. pannxnoct t 100 m/cex2)?
3ro saaua, oparnax ro, xoropym mt ceuac pemnnn. annte:
a =100 m/cex2,
v =11 000 m/cex (npn orcyrcrnnn conpornnnennx armoc]ept raxax cxopocrt ocra-
rouna).
Hs ]opmynt v =at nmeem:
30
Onnctnax n pomane ycnonnx xnsnn nnyrpn nerxmero nymeunoro cnapxa, Xmnt Bepn cenan cymecr-
nennoe ynymenne, o xoropom nopono ronopnrcx n nepno xnnre 3annmarentno ]nsnxn. Pomanncr ne
npnnxn n pacuer, uro nocne ntcrpena no nce npemx nepenera npemert nnyrpn cnapxa yyr conepmenno ne-
necomt, rax xax cnna rxxecrn coomaer onnaxonte ycxopennx n cnapxy n ncem renam n nem (cm. raxxe a-
nee crartm Heocrammax rnana n pomane Xmnx Bepna).
54
11000 =100t, orxya t =110 cex.
Hs ]opmynt S =at2/2 =at*t/2 nonyuaem, uro nnna nymxn onxna pannxrtcx
r. e. xpyrntm cuerom 600 xm.
Taxnmn ntuncnennxmn nonyuent re nn]pt, xoropte paspymamr samanunnte nnant
repoen Xmnx Bepna
31
.
Fnana mec1an. CBOHCTBA XHKOCTEH H FA3OB.
Mope, n xo1opou nentsn y1ony1t
Taxoe mope cymecrnyer n crpane, nsnecrno uenoneuecrny c pennemnx npemen. 3ro
snamennroe Meprnoe mope Hanecrnnt. Bot ero neotxnonenno conent, nacrontxo, uro n
nnx ne moxer xnrt nn ono xnnoe cymecrno. 3nont, es oxe xnnmar Hanecrnnt
ntstnaer cnntnoe ncnapenne not c nonepxnocrn mopx. Ho ncnapxercx rontxo uncrax noa,
pacrnopennte xe conn ocramrcx n mope n ynennunnamr conenocrt not Bor nouemy noa
Meprnoro mopx coepxnr ne 2 nnn 3 nponenra conn (no necy), xax ontmnncrno mope n
oxeanon, a 27 n onee nponenron; c rnynno conenocrt pacrer. Hrax, uerneprym uacrt co-
epxnmoro Meprnoro mopx cocrannxmr conn, pacrnopennte n ero noe. Omee xonnuecrno
cone n nem onennnaercx n 40 mnnnnonon ronn.
Btcoxax conenocrt Meprnoro mopx oycnonnnnaer ony ero ocoennocrt: noa +roro
mopx snaunrentno rxxenee otxnonenno mopcxo not. Vronyrt n raxo rxxeno xnxo-
crn nentsx: uenoneuecxoe reno nerue ee.
Bec namero rena samerno mentme neca pannoro oema rycro-coneno not n, cneo-
narentno, no saxony nnanannx, uenonex ne moxer n Meprnom mope noronyrt; on ncnntnaer n
nem, xax ncnntnaer n coneno noe xypnnoe xno (xoropoe n npecno roner)
Rmopncr Mapx Tnen, nocernnmn +ro osepo-mope, c xomnuno ocroxrentnocrtm
onnctnaer neotuante omymennx, xoropte on n ero cnyrnnxn ncntrann, xynaxct n rx-
xentx noax Meprnoro mopx:
3ro tno saannoe xynante! Mt ne mornn yronyrt. 3ect moxno ntrxnyrtcx na noe
no ncm nnny, nexa na cnnne n cnoxnn pyxn na rpyn, npnuem ontmax uacrt rena yer
ocranartcx na noo. Hpn +rom moxno concem nonxrt ronony Bt moxere nexart ouent
yono na cnnne, nonxn xononn x noopoxy n oxnarnn nx pyxamn, no ncxope nepenep-
nerect, rax xax ronona nepenemnnaer. Bt moxere ncrart na ronony n or cepennt rpyn
o xonna nor yere ocranartcx nne not, no nt ne cmoxere onro coxpanxrt raxoe nono-
xenne. Bt ne moxere nntrt na cnnne, nonnraxct cxontxo nnyt samerno rax xax norn
namn ropuar ns not n nam npnxonrcx orranxnnartcx rontxo nxrxamn. Ecnn xe nt nntne-
re nnnom nnns, ro rmnnraerect ne nnepe, a nasa. Homat rax neycrounna, uro ne moxer
nn nnanart, nn croxrt n Meprnom mope, ona roruac xe noxnrcx na ox
31
Bce paccyxennx +ro rnant cnpanennnt. A xax npaxrnuecxn pemaercx nponema xocmnuecxnx none-
ron unrarent snaer ns coomenn n nnreparypt nocnennx ner. (Hpnm. pe.).
55
Ha pnc. 49 nt nnnre uenonexa, onontno yono pacnonoxnnmerocx na nonepxnocrn
Meprnoro mopx; ontmo yentnt nec not nosnonxer emy n +ro nose unrart xnnry, sa-
mnmaxct sonrnxom or xryunx nyue connna.
Taxnmn xe neotuantmn cnocrnamn onaaer noa Kapa-Foras-Iona (sannna Kac-
nncxoro mopx
32
) n ne menee conenax noa osepa 3ntron, coepxamax 27% cone.
Heuro n +rom poe npnxonrcx ncntrtnart rem ontntm, xoropte npnnnmamr cone-
nte nannt. Ecnn conenocrt not ouent nennxa, xax, nanpnmep, n Crapopyccxnx mnnepant-
ntx noax, ro ontnomy npnxonrcx npnnarart nemano ycnnn, urot yepxartcx na ne
nannt. cntman, xax xenmnna, neunnmaxcx n Crapo Pycce, c nosmymennem xanonanact,
uro noa nonoxnrentno ntranxnnana ee ns nannt. Kaxercx, ona cxnonna tna nnnnrt n
+rom ne saxon Apxnmea, a amnnncrpannm xypopra
Pncynox 49. uenonex na nonepxnocrn Meprnoro mopx (c ]ororpa]nn).
Pncynox 50. Ipysonax mapxa na opry xopanx. Oosnauennx mapox enamrcx na
yponne narepnnnnn. nx oruernnnocrn onn noxasant raxxe orentno n ynennuennom nne.
3nauenne yxn oxcneno n rexcre.
Crenent conenocrn not n pasnnuntx mopxx necxontxo xonenercx, n coornercr-
nenno +romy cya cnxr ne onnaxono rnyoxo n mopcxo noe. Ftrt moxer, nexoroptm ns
unrarene cnyuanoct nnert na opry cyna nns narepnnnnn rax nastnaemym Hnoon-
cxym mapxy snax, noxastnammn yponent npeentntx narepnnnn n noe pasnnuno
nnornocrn. Hanpnmep, nsopaxennax na pnc. 50 rpysonax mapxa osnauaer yponent npeent-
no narepnnnnn:
e npecuo eooe (Fresch Water) .............................. FW
e Huoucro+ oreaue (India Summer) ....................... IS
e co.euo eooe .emo+ (Summer) .......................... S
e co.euo eooe su+o (Winter) ............................ W
e Cee. Am.aum. oreaue su+o (Winter North Atlantik) .. WNA
V nac +rn mapxn nneent xax oxsarentnte c 1909 r. 3amernm n saxnmuenne, uro cy-
32
Ventnt nec not Kapa Foras-Iona 1,18. B raxo nnorno noe moxno nnanart es npnmenennx
ycnnn n, ne oxox saxona Apxnmea, yronyrt nenosmoxno, sameuaer no +romy nonoy nccneonarent (A.
. Hentm, Kapayras, 1934).
56
mecrnyer pasnonnnocrt not, xoropax n n uncrom nne, es ncxxnx npnmece, samerno rx-
xenee otxnonenno; ee yentnt nec 1,1, r. e. na 10% ontme, uem otxnonenno; cneo-
narentno, n accene c raxo noo uenonex, axe ne ymemmn nnanart, ena nn mor t
yronyrt. Taxym noy nasnann rxxeno noo; ee xnmnuecxax ]opmyna D2O (nxoxmn n
ee cocran noopo cocronr ns aromon, nnoe rxxenee aromon otxnonennoro noopoa, n
oosnauaercx yxno D). Txxenax noa n nesnaunrentnom xonnuecrne pacrnopena n
otxnonenno: n nepe nnrteno not ee coepxnrcx oxono 8 r.
Txxenax noa cocrana D2O (pasnonnnocre rxxeno not pasnnunoro cocrana nos-
moxno cemnanart) n nacroxmee npemx otnaercx yxe nourn n uncrom nne; npnmect
otxnonenno not cocrannxer oxono 0,05%
33
.
Kax pao1ae1 neoxon?
Hpnnnmax nanny, ne ynycrnre cnyuax npoenart cneymmn ontr. Hpexe uem no-
xnnyrt nanny, orxpore ee ntnycxnoe ornepcrne, npoonxax nexart na ee ne. Ho mepe ro-
ro xax craner ntcrynart na noom nce ontmax n ontmax uacrt namero rena, nt yere
omymart nocrenennoe ero orxxenenne. Camtm narnxntm opasom yenrect nt npn +rom,
uro nec, yrpaunnaemt renom n noe (ncnomnnre, xax nerxo uyncrnonann nt cex n nanne!),
noxnnxercx nnont, nnmt rontxo reno oxastnaercx nne not.
Kora raxo ontr nenontno npoentnaer xnr, ouyrnnmnct no npemx ornnna na menn,
nocnecrnnx oxastnamrcx nx xnnornoro poxontmn: ero pasannr cocrnenntm uyonnm-
ntm necom. Heapom xnrt xnnyr n nono crnxnn: ntranxnnammax cnna xnxocrn cnacaer
nx or rnentnoro ecrnnx cnnt rxxecrn.
Cxasannoe nmeer nnxamee ornomenne x sarononxy nacroxme crartn. Paora neo-
xona ocnonana na rom xe ]nsnuecxom xnnennn: ntnecennax ns not uacrt xopanx nepe-
craer ypannonemnnartcx ntranxnnammnm ecrnnem not n npnoperaer cno cyxonyr-
nt nec. He cneyer ymart, uro neoxon paspesaer ne na xoy nenpeptnntm annennem
cnoe nocono uacrn nanopom ]opmrennx. Tax paoramr ne neoxont, a neopest. 3ror
cnoco ecrnnx npnroen rontxo nx nta cpannnrentno nesnaunrentno ronmnnt.
Honnnnte mopcxne neoxont raxne, xax Kpacnn nnn Epmax, paoramr nna-
ue. ecrnnem cnonx momntx mamnn neoxon nannraer na nonepxnocrt nta cnom noco-
nym uacrt, xoropax c +ro nentm ycrpannaercx cnntno cxomenno no noo. Oxasanmnct
nne not, noc xopanx npnoperaer nonnt cno nec, n +ror orpomnt rpys (y Epmaxa
+ror nec oxonn, nanpnmep, o 800 ronn) onamtnaer ne. nx ycnnennx ecrnnx n no-
conte nncrepnt neoxona nepexo naxaunnamr eme noy xnxn annacr.
Tax ecrnyer neoxon o rex nop, noxa ronmnna nta ne npentmaer nonymerpa. Fo-
nee momnt ne noexaercx yapntm ecrnnem cyna. Heoxon orcrynaer nasa n nane-
raer nce cnoe macco na xpomxy nta. Hpn +rom ecrnyer yxe ne nec, a xnnernuecxax
+neprnx nnxymerocx xopanx; cyno npenpamaercx cnonno n aprnnnepncxn cnapx ne-
ontmo cxopocrn, saro orpomno macct, n rapan.
Hexnte ropoct n necxontxo merpon ntcort pasnnamrcx +neprne mnoroxparntx
yapon npouno nocono uacrn neoxona.
Vuacrnnx snamennroro nepexoa Cnnpxxona n 1932 r., mopxx-nonxpnnx H. Mapxon,
rax onnctnaer paory +roro neoxona:
Cpen coren nexntx cxan, cpen cnnomnoro noxpona nta Cnnpxxon nauan nr-
ny. Hxrtecxr na uaca nopx crpenxa mamnnnoro renerpa]a nptrana or nonnoro nasa x
,nonnomy nnepe. Tpnnanart uertpexuacontx mopcxnx naxr Cnnpxxon c pasrona npe-
sancx n ne, xpomnn ero nocom, nnesan na ne, noman ero n cnona orxonn nasa. He, ron-
33
Txxenax noa mnpoxo npnmenxercx n aromno rexnnxe, n uacrnocrn, n aromntx peaxropax. Ona otna-
ercx ns otuno cot npomtmnenntm cnocoom n ontmnx xonnuecrnax. (Hpnm. pe.).
57
mnno n rpn uerneprn merpa, c rpyom ycrynan opory. C xaxtm yapom nponnannct na
rpert xopnyca.
Camtmn xpynntmn n momntmn n mnpe neoxonamn pacnonaraer CCCP.
Ie naxon1cn sa1onynmne cya?
Pacnpocrpaneno mnenne, axe cpen mopxxon, yro cya, saronynmne n oxeane,
ne ocrnramr mopcxoro na, a nncxr nennxno na nexoropo rnynne, re noa coornercr-
nenno ynnornena annennem ntmenexamnx cnoen.
Mnenne +ro pasenxn, no-nnnmomy, axe anrop 20 rtcxu nte no noo; n ono ns
rnan +roro pomana Xmnt Bepn onnctnaer nenonnxno nncxmee n noe saronynmee cyno, a
n pyro ynomnnaer o xopanxx, ornnnammnx, cnoono nncx n noe.
Hpannntno nn noonoe yrnepxenne?
Hexoropoe ocnonanne nx nero, xax yro, nmeercx, rax xax annenne not n rnynnax
oxeana ecrnnrentno ocrnraer orpomntx crenene. Ha rnynne 10 m noa annr c cnno 1
xr na 1 cm2 norpyxennoro rena. Ha rnynne 20 m +ro annenne panno yxe 2 xr, na rnynne
100 m 10 xr, 1000 m 100 xr. Oxean xe no mnornx mecrax nmeer rnynny n necxontxo xn-
nomerpon, ocrnrax n camtx rnyoxnx uacrxx Bennxoro oxeana onee 11 xm (Mapnancxax
nnanna). Herxo ntuncnnrt, xaxoe orpomnoe annenne onxnt ncntrtnart noa n norpy-
xennte n nee npemert na +rnx orpomntx rnynnax.
Ecnn nopoxnmm saxynopennym yrtnxy onycrnrt na snaunrentnym rnynny n sarem
nsnneut nnont, ro onapyxnrcx, uro annenne not nornano npoxy nnyrpt yrtnxn n ncx
nocynna nonna not. 3namennrt oxeanorpa] xon Meppe n cnoe xnnre Oxean pac-
cxastnaer, uro tn npoenan raxo ontr: rpn crexnxnnte rpyxn pasnnuntx pasmepon, c
oonx xonnon sanaxnnte, tnn sanepnyrt n xoncr n nomement n ment nnnnnp c ornep-
crnxmn nx cnoonoro nponycxa not. Hnnnnp tn cnymen na rnynny 5 xm. Kora ero
nsnnexnn orrya, oxasanoct, uro xoncr nanonnen cneroopasno macco: +ro tno paspo-
nennoe crexno. Kycxn epena, onymennte na noonym rnynny, nocne nsnneuennx ronynn
n noe, xax xnpnnu, nacrontxo onn tnn cannent.
Ecrecrnenno, xasanoct t, oxnart, uro cront uyonnmnoe annenne onxno na-
crontxo ynnornnrt noy na ontmnx rnynnax, uro axe rxxente npemert ne yyr n ne
ronyrt, xax ne roner xenesnax rnpx n pryrn.
Onaxo noonoe mnenne conepmenno ne oocnonano. Ontr noxastnaer, uro noa,
xax n nce noome xnxocrn, mano noaercx cxarnm. Cannnnaemax c cnno 1 xr na 1 cm2
noa cxnmaercx ncero rontxo na 1/22 000 onm cnoero oema n npnmepno rax xe cxnmaer-
cx npn antnemem nospacrannn annennx na xaxt xnnorpamm. Ecnn t mt noxenann
onecrn noy o raxo nnornocrn, urot n ne nnanano xeneso, neoxonmo tno t yn-
nornnrt ee n 8 pas. Mexy rem nx ynnornennx rontxo nnoe, r. e. nx coxpamennx oema
nanononnny, neoxonmo annenne n 11 000 xr na 1 cm2 (ecnn t rontxo ynomxnyrax mepa
cxarnx nmena mecro nx raxnx orpomntx annenn). 3ro coornercrnyer rnynne 110 xm no
yponnem oxeana!
Orcma xcno, uro ronopnrt o cxontxo-nnyt samernom ynnornennn not n rnynne
oxeanon conepmenno ne npnxonrcx. B camom rnyoxom nx mecro noa ynnornena nnmt na
1100/22000, r. e. na 1/20 nopmantno cnoe nnornocrn, ncero na 5%
34
. 3ro nourn ne moxer
nonnnxrt na ycnonnx nnanannx n ne pasnnuntx ren, rem onee, uro rnepte npemert,
norpyxennte n raxym noy, raxxe nonepramrcx +romy annennm n, cneonarentno, roxe
34
Anrnncxn ]nsnx Tor ntuncnnn, uro ecnn t semnoe npnrxxenne nnesanno npexparnnoct n noa ce-
nanact nenecomo, ro yponent not n oxeane nonxncx t n cpenem na 35 m (ncnecrnne roro, uro cxarax no-
a npnopena t nopmantnt oem). Oxean saronnn t 5 000 000 xm2 cymn, oxsanno cnonm nanontm
cymecrnonannem nnmt cxnmaemocrn oxpyxammnx ee no oxeanon (Fepxe).
58
ynnornxmrcx.
He moxer trt no+romy nn manemero comnennx n rom, uro saronynmne cya noxoxr-
cx na ne oxeana. Bce, uro roner n craxane not, ronopnr Meppe, onxno norn xo
ny n n camom rnyoxom oxeane.
Mne npnxonnoct cntmart npornn +roro raxoe nospaxenne. Ecnn ocropoxno norpy-
snrt craxan nnepx nom n noy, on moxer ocrartcx n +rom nonoxennn, rax xax yer ntrec-
nxrt oem not, necxmn crontxo xe, cxontxo craxan. Fonee rxxent merannnuecxn
craxan moxer yepxartcx n noonom nonoxennn n nnxe yponnx not, ne onycxaxct na
no. Touno rax xe, yro t, moxer ocranonnrtcx na nonnyrn n onpoxnnyrt nnepx xnnem
xpecep nnn pyroe cyno. Ecnn n nexoroptx nomemennxx cyna nosyx oxaxercx nnorno
saneprtm, ro cyno norpysnrcx na onpeenennym rnynny n ram ocranonnrcx.
He mano net cyon ner xo ny n nepenepnyrom cocroxnnn n nosmoxno, uro nexo-
ropte ns nnx rax n ne ocrnramr na, ocranaxct nncert n remntx rnynnax oxeana. ocra-
rouno tno t nerxoro ronuxa, urot ntnecrn raxoe cyno ns pannonecnx, nepenepnyrt,
nanonnnrt noom n sacrannrt ynacrt na no, no orxya nsxrtcx ronuxam n rnynne oxeana,
re neuno napnr rnmnna n cnoxocrnne n xya ne nponnxamr axe orronocxn ypt?
Bce +rn onot ocnonant na ]nsnuecxo omnxe. Hepenepnyrt craxan ne norpyxa-
ercx n noy cam ero nao nnemne cnno norpysnrt n noy, xax xycox epena nnn nycrym
saxynopennym yrtnxy. Touno rax xe n onpoxnnyrt xnnem nnepx xopant nonce n ne
nauner ronyrt, a ocranercx na nonepxnocrn not. Ouyrnrtcx na nonnyrn mexy yponnem
oxeana n ero nom on nnxax ne moxer.
Kax ocymec1nnnnct ueu1m mnn Bepna n Y+nnca
Peantnte nononte noxn namero npemenn n nexoroptx ornomennxx ne rontxo
ornann ]anracrnuecxn Hayrnnyc Xmnx Bepna, no axe npensomnn ero. Hpana, cxo-
pocrt xoa ntnemnnx nonontx xpecepon nnoe mentme tcrport Hayrnnyca: 24 ysna
npornn 50 y Xmnx Bepna (ysen oxono 1,8 xm n uac). Camt nnnnt nepexo conpemen-
noro nononoro xopanx xpyrocnernoe nyremecrnne, mexy rem xax xannran Hemo co-
nepmnn noxo nnoe nnnnee. 3aro Hayrnnyc onaan noonsmemennem rontxo n 1500
ronn, nmen na opry xomany ncero ns nyx-rpex ecxrxon uenonex n cnocoen tn ocra-
nartcx no noo es nepeptna ne onee copoxa noctmn uacon. Honont xpecep Cmp-
xy], nocrpoennt n 1929 r. n npnnanexanmn ]pannyscxomy ]nory, nmen 3200 ronn no-
onsmemennx, ynpannxncx xomano ns cra nxrnecxrn uenonex n cnocoen tn epxartcx
no noo, ne ncnntnax, o cra nanarn uacon
35
.
Hepexo or nopron upannnn o ocrpona Maaracxapa +ror nonont xpecep mor
conepmart, ne saxox no nyrn nn n onn nopr. Ho xom]opraentnocrn xnntx nomemenn
Cmpxy], trt moxer, ne ycrynan Hayrnnycy. anee, Cmpxy] nmen nepe xopanem
xannrana Hemo n ro necomnennoe npenmymecrno, uro na nepxne nanye xpecepa ycrpoen
tn noonenponnnaemt anrap nx pasnetnarentnoro rnpocamonera. Ormernm raxxe,
uro Xmnt Bepn ne cnann Hayrnnyc nepncxonom, ammnm noxe nosmoxnocrt oospe-
nart ropnsonr ns-no not.
B onom nnmt ornomennn peantnte nononte xopann onm eme yyr anexo or-
cranart or cosannx ]anrasnn ]pannyscxoro pomanncra: n rnynne norpyxennx. Onaxo
npnxonrcx ormernrt, uro n +rom nynxre ]anrasnx Xmnx Bepna nepemna rpannnt npano-
35
B conpemenntx ycnonnxx nononoe cyno, cnaxennoe aromntm nnrarenem, enaer uenonexa cno-
ontm n ntope nyre n manonsneanntx rnynnax mope n oxeanon. Hencuepnaemte sanact +neprnn na
opry nononom xopanx nosnonxmr, no ncnntnax na nonepxnocrt, npoentnart orpomnte nepexot. Tax, n
1958 r. (c 22 nmnx no 5 anrycra) amepnxancxax nononax noxa c aromntm nnrarenem Hayrnnyc npomna n
norpyxennom cocroxnnn n paone Cenepnoro nonmca, conepmnn noxo ns Fepnnrona mopx n Ipennancxoe.
(Hpnm, pe.).
59
noonx. Kannran Hemo, unraem n onom mecre pomana, ocrnran rnynnt n rpn, ue-
rtpe, nxrt, cemt, enxrt n ecxrt rtcxu merpon no nonepxnocrtm oxeana. A onaxt
Hayrnnyc onycrnncx axe na netnanym rnynny n 16 rtcxu merpon! uyncrnonan,
paccxastnaer repo pomana, xax coporamrcx cxpent xenesno omnnxn nononoro
cyna, xax nsrnamrcx ero pacnopt, xax noamrcx nnyrpt oxna, ycrynax annennm not
Ecnn t xopant nam ne onaan npounocrtm cnnomnom nnroro rena, ero mrnonenno
cnnmmnno t n nenemxy.
Onacenne nnonne ymecrnoe, noromy uro na rnynne 16 xm (ecnn t raxax rnynna
nmenact n oxeane) annenne not onxno tno t ocrnrart 16 000: 10 =1600 ue ua 1 c+2
, nnn 1600 mexuuuecuux am+ocqep ; raxoe ycnnne ne pasponxer xenesa, no esycnonno
cmxno t xoncrpyxnnm. Onaxo noono rnynnt conpemennax oxeanorpa]nx ne snaer.
Hpeynennuennte npecrannennx o rnynnax oxeana, rocnocrnonanmne n +noxy Xmnx
Bepna (poman nanncan n 1869 r.), oxcnxmrcx neconepmencrnom cnocoon nsmepennx rny-
nnt. B re npemena nx nnnt-nora ynorpenxnact ne npononoxa, a nentxonax nepenxa; raxo
nor saepxnnancx rpennem o noy rem cnntnee, uem rnyxe on norpyxancx; na snaunrent-
no rnynne rpenne nospacrano o roro, uro nor nonce nepecranan onycxartcx, cxontxo nn
rpannnn nnnt: nentxonax nepenxa nnmt cnyrtnanact, cosanax nneuarnenne orpomno rny-
nnt.
Hononte xopann namero npemenn cnocont ntepxnnart annenne ne onee 25
armoc]ep; +ro onpeenxer nanontmym rnynny nx norpyxennx: 250 m. Iopaso ontme
rnynnt yanoct ocrnrnyrt n ocoom annapare, nasnannom arnc]epo (pnc. 51) n
npenasnauennom cnennantno nx nsyuennx ]aynt oxeancxnx nyunn. 3ror annapar nano-
mnnaer, onaxo, ne Hayrnnyc Xmnx Bepna, a ]anracrnuecxoe cosanne pyroro pomann-
cra rnyoxonont map V+nnca, onncannt n paccxase B mopcxo rnynne. Iepo +ro-
ro paccxasa cnycrnncx o na oxeana na rnynny 9 xm n roncrocrennom crantnom mape; an-
napar norpyxancx es rpoca, no co cemntm rpysom; ocrnrnyn na oxeana, map ocnoo-
nncx sect or ynnexanmero ero rpysa n crpemnrentno nsneren na nonepxnocrt not.
B arnc]epe yuente ocrnrnn rnynnt onee 900 m. Farnc]epa cnycxaercx na rpoce c
cyna, c xoroptm cnxmne n mape noepxnnamr rene]onnym cnxst
36
.
36
Hosnee no upannnn no pyxonocrnom nnxenepa Bnntma n n Hrannn no npoexry entrncxoro npo-
]eccopa Hnxapa tnn cosant cnennantnte annapart nx rnyoxonontx nccneonann arncxa]t. Hx
naxnemee ornnune or arnc]ep cocronr n rom, uro onn moryr nnrartcx, nnanart na ontmnx rnynnax, ro-
ra xax arnc]ept ecnomomno nncxr na rpocax. Cnauana Hnxap onycrnncx n arncxa]e onee uem na 3 xm,
norom ]pannyst Inom n Bnntm npeoonenn cneymmn pyex ocrnrnn rnynnt 4050 m. Hoxpt 1959
r.-arncxa] na rnynne 5670 m, no n +ro eme ne npeen. 9 xnnapx 1960 r. Hnxap onycrnncx na rnynny 7300 m,
a 23 xnnapx ero arncxa] ocrnr na Mapnancxo nnannt na rnynne 11, 5 xm! Ho conpemenntm anntm +ro
camoe rnyoxoe mecro n mnpe. (Hpnm. pe.).
60
Pncynox 51. Crantno mapoopasnt annapar arnc]epa nx cnycxa n rnyoxne
cnon oxeana. B +rom annapare Bnntxm Fn ocrnr n 1934 r rnynnt 923 m. Tonmnna cre-
nox mapa oxono 4 cm, namerp 1,5 m, nec 2, 5 ronnt.
Kax mn nonn1 Caxo?
B mnpoxom npocrope oxeana rnnyr exerono rtcxun xpynntx n menxnx cyon, oco-
enno n noennoe npemx. Hanonee nennte n ocrynnte ns saronynmnx xopane crann ns-
nnexart co na mopx. Conercxne nnxenept n noonast, nxoxmne n cocran 3HPOH (r. e.
3xcnennnn nonontx paor ocooro nasnauennx), npocnannnnct na nect mnp ycnem-
ntm noemom onee uem 150 xpynntx cyon. Cpen nnx ono ns camtx ontmnx neo-
xon Caxo, saronynmn na Fenom mope n 1916 r. ns-sa xanarnocrn xannrana. Hponexan na
mopcxom ne 17 ner, +ror npenocxont neoxon tn nonxr paornnxamn 3HPOH n
ncrynnn onxrt n crpo.
Texnnxa noema tna nceneno ocnonana na npnmenennn saxona Apxnmea. Ho xop-
nycom saronynmero cyna n rpynre mopcxoro na noonast npoptnn 12 rynnene n nporx-
nynn cxnost xaxt ns nnx npounoe crantnoe nonorenne. Konnt nonorenen tnn npnxpe-
nnent x nonronam, namepenno noronnenntm none neoxona. Bcx +ra paora ntnonnena
tna na rnynne 25 m no yponnem mopx.
Honronamn (pnc. 52) cnyxnnn nonte nenponnnaemte xenesnte nnnnnpt 11 m nn-
no n 5,5 m n namerpe. Hopoxnn nonron necnn 50 ronn. Ho npannnam reomerpnn nerxo
ntuncnnrt ero oem: oxono 250 xyomerpon. cno, uro raxo nnnnnp nopoxnxxom on-
xen nnanart na noe: on ntrecnxer 250 ronn not, cam xe necnr rontxo 50; rpysonoem-
nocrt ero panna pasnocrn mexy 250 n 50, r. e. 200 ronn. urot sacrannrt nonron onyc-
61
rnrtcx na no, ero sanonnxmr noo.
Kora (cm. pnc. 52) xonnt crantntx crpon tnn npouno npnxpennent x noronnenntm
nonronam, n nnnnnpt crann c nomomtm mnanron narnerart cxart nosyx. Ha rnynne 25
m noa annr c cnno 25/10 + 1, r. e. 3,5 armoc]ept. Bosyx xe noanancx n nnnnnpt no
annennem oxono 4 armoc]ep n, cneonarentno, onxen tn ntrecnxrt noy ns nonronon.
Oneruennte nnnnnpt c orpomno cnnom ntranxnnannct oxpyxamme noom na no-
nepxnocrt mopx. Onn ncnntnann n noe, xax a+pocrar n nosyxe. Conmecrnax noemnax nx
cnna npn nonnom ntrecnennn ns nnx not pannxnact t 200 x 12, r. e. 2400 ronn. 3ro npe-
ntmaer nec saronynmero Caxo, rax uro pan onee nnannoro noema nonront tnn
ocnooxent or not rontxo uacrnuno.
Pncynox 52. Cxema noema Caxo; noxasan paspes neoxona, nonront n crpont.
Tem ne menee noem ocymecrnnen tn nnmt nocne necxontxnx neyauntx nontrox.
uertpe anapnn repnena na nem cnacarentnax naprnx, noxa onnact ycnexa, nnmer py-
xononnmn paoramn rnannt xopaentnt nnxenep 3HPOH T. H. Fopnnxn
37
. Tpn
pasa, nanpxxenno oxnax cyna, mt nnenn nmecro nonnmammerocx neoxona crnxnno
ntptnammnecx nanepx, n xaoce nonn n nent, nonront n pasopnannte, smexmn nsnnnam-
mnecx mnanrn. na pasa noxastnancx n cnona ncuesan n nyunne mopx neoxon, npexe uem
ncnntn n oxonuarentno yepxancx na nonepxnocrn.
Beunmn nonnon nnra1ent
Cpen mnoxecrna npoexron neunoro nnrarenx tno nemano n raxnx, xoropte oc-
nonant na ncnntnannn ren n noe. Btcoxax amnx n 20 m ntcort nanonnena noo. Ha-
nepxy n nnnsy amnn ycranonnent mxnnt, uepes xoropte nepexnnyr npount xanar n nne
ecxoneunoro pemnx. K xanary npnxpenneno 14 nontx xynuecxnx xmnxon n merp ntcort,
cxnenanntx ns xenesntx nncron rax, uro nnyrpt xmnxon noa nponnxnyrt ne moxer. Hamn
pnc. 53 n 54 nsopaxamr nnemnn nn raxo amnn n ee npoontnt paspes.
Kax xe ecrnyer +ra ycranonxa? Kaxt, snaxomt c saxonom Apxnmea, coopasnr,
uro xmnxn, naxoxct n noe, yyr crpemnrtcx ncnntrt nnepx. Hx ynnexaer nnepx cnna,
pannax necy not, ntrecnxemo xmnxamn, r. e. necy onoro xynuecxoro merpa not, no-
nropennomy crontxo pas, cxontxo xmnxon norpyxeno n noy. Hs pncynxon nnno, uro n noe
oxastnaercx ncera mecrt xmnxon. 3naunr, cnna, ynnexammax norpyxennte xmnxn nnepx,
panna necy 6 m3 not, r. e. 6 ronnam. Bnns xe nx rxner cocrnennt nec xmnxon, xoropt,
onaxo, ypannonemnnaercx rpysom ns mecrn xmnxon, cnoono cnncammnx na napyxno
cropone xanara.
Hrax, xanar, nepexnnyrt yxasanntm opasom, yer ncera nonepxen rxre n 6 ronn,
npnnoxenno x ono ero cropone n nanpannenno nnepx. cno, uro cnna +ra sacrannr xa-
nar esocranonouno npamartcx, cxontsx no mxnnam, n npn xaxom oopore conepmart pa-
ory n 6000 * 20 =120 000 xrm.
Tenept nonxrno, uro ecnn ycexrt crpany raxnmn amnxmn, ro mt cmoxem nonyuart or
37
B xnnre 3anoenanne rnynn, ns-no Monoax rnapnx.
62
nnx esrpannunoe xonnuecrno paort, ocrarounoe nx noxptrnx ncex nyx naponoro
xosxcrna. Famnn yyr npamart xxopx nnamomamnn n anart +nexrpnuecxym +neprnm n
nmom xonnuecrne.
Onaxo ecnn pasopartcx nnnmarentno n +rom npoexre, ro nerxo yenrtcx, uro oxn-
aemoro nnxennx xanara nponcxonrt nonce ne onxno.
urot ecxoneunt xanar npamancx, xmnxn onxnt nxonrt n noxno accen
amnn cnnsy n noxnart ero cnepxy. Ho net, ncrynax n accen, xmnx onxen npeoonert
annenne crona not n 20 m ntcoro! 3ro annenne na xnaparnt merp nnoman xmnxa
panno nn mnoro, nn mano nanarn ronnam (necy 20m3 not). Txra xe nnepx cocrannxer
ncero rontxo 6 ronn, r. e. xnno neocrarouna, urot nramnrt xmnx n accen.
Cpen mnorouncnenntx opasunxon noxntx neuntx nnrarene, cornn xoroptx
npnymant tnn nsoperarenxmn-neyaunnxamn, moxno narn ouent npocrte n ocrpoym-
nte napnanrt.
Pncynox 53. Hpoexr mnnmoro neunoro noxnoro nnrarenx.
Pncynox 54. Vcrpocrno amnn npetymero pncynxa.
Bsrnxnnre na pnc. 55. uacrt epenxnnoro apaana, yxpennennoro na ocn, nce npemx
norpyxena n noy. Ecnn cnpanennn saxon Apxnmea, ro norpyxennax n noy uacrt onxna
ncnntnart n, xont cxopo ntranxnnammax cnna ontme cnnt rpennx na ocn apaana, npa-
menne nnxora ne npexparnrcx
63
Pncynox 55. Eme onn npoexr neunoro noxnoro nnrarenx.
He cnemnre c nocrpoxo +roro neunoro nnrarenx! Bac nenpemenno nocrnrner ne-
yaua: apaan ne cnnnercx c mecra. B uem xe eno, n uem omnxa namnx paccyxenn?
Oxastnaercx, mt ne yunn nanpannennx ecrnymmnx cnn. A nanpannent onn yyr ncera
no nepnennxynxpy x nonepxnocrn apaana, r. e. no panycy x ocn. Hs noncenennoro
ontra xaxt snaer, uro nenosmoxno sacrannrt xoneco npamartcx, npnxnatnax ycnnnx
nont panyca xoneca. urot ntsnart npamenne, nao npnnoxnrt ycnnne nepnennxynxpno
x panycy, r. e. no xacarentno x oxpyxnocrn xoneca. Tenept yxe nerpyno nonxrt, nouemy
n n +rom cnyuae saxonunrcx neyaue nontrxa ocymecrnnrt neunoe nnxenne.
3axon Apxnmea anan conasnnrentnym nnmy ymy ncxarene neunoro nnrarenx n
noyxan npnymtnart xnrpoymnte npncnoconennx nx ncnontsonannx xaxymecx no-
repn neca n nenxx nonyuennx neunoro ncrounnxa mexannuecxo +neprnn.
K1o npnyuan cnona ras n a1uocqepa?
Cnono ras npnnanexnr x uncny cnon, npnymanntx yuentmn napxy c raxnmn
cnonamn, xax repmomerp, +nexrpnuecrno, rantnanomerp, rene]on n npexe ncero
armoc]epa. Hs ncex npnymanntx cnon ras esycnonno camoe xoporxoe. Crapnnnt
ronnancxn xnmnx n npau Ientmonr, xnnmn c 1577 no 1644 r. (conpemennnx Iannnex),
nponsnen ras or rpeuecxoro cnona xaoc. Orxptn, uro nosyx cocronr ns nyx uacre, ns
xoroptx ona noepxnnaer ropenne n cropaer, ocrantnax xe uacrt ne onaaer +rnmn
cnocrnamn, Ientmonr nncan:
Taro nap uasea. eas, nomo+v :mo ou no:mu ue om.u:aemc om xaoca opeeuux
(nepnonauantnt cmtcn cnona xaoc cnxmmee npocrpancrno).
Onaxo nonoe cnoneuxo onro nocne +roro ne ynorpenxnoct n tno nospoxeno
nnmt snamennrtm Hanyaste n 1789 r. Ono nonyunno mnpoxoe pacnpocrpanenne, xora
ncmy saronopnnn o nonerax parten Monront]te na nepntx nosymntx mapax.
Homonocon n cnonx counnennxx ynorpenxn pyroe nanmenonanne nx rasoopasntx
ren ynpyrne xnxocrn (ocrananmeecx n ynorpenennn eme n rora, xora x yunncx n
mxone). 3amernm, xcrarn, uro Homonocony npnnanexnr sacnyra nneennx n pyccxym peut
pxa nasnann, cranmnx renept cranaprntmn cnonamn nayunoro xstxa:
armoc]epa
manomerp
apomerp
mnxpomerp
nosymnt nacoc
onrnxa, onrnuecxn
nxsxocrt
+ (e) nexrpnuecxn
xpncrannnsannx
+ (e) ]np
marepnx
64
n p.
Iennantnt poonauantnnx pyccxoro ecrecrnosnannx nncan no +romy nonoy: Hpn-
nyxen x tn ncxart cnon nx nanmenonannx nexoroptx ]nsnuecxnx nncrpymenron, e-
crnn n narypantntx neme, xoropte (r. e. cnona) xorx cnepna noxaxyrcx necxontxo
crpannt, onaxo naemct, uro onn co npemenem uepes ynorpenenne snaxomee yyr.
Kax mt snaem, naext Homonocona nnonne onpanannct.
Hanpornn, npenoxennte nnocnecrnnn B. H. anem (nsnecrntm cocrannrenem Ton-
xonoro cnonapx) cnona nx sament armoc]ept neyxnmxne mnpoxonnna nnn xono-
semnna conepmenno ne npnnnnnct, xax ne npnnnncx ero neosem nmecro ropnsonra n
pyrne nonte cnona.
Kax y1o npoc1an saaua
Camonap, nmemammn 30 craxanon, nonon not. Bt nocrannxere craxan no ero xpan
n c uacamn n pyxax cnenre no cexynno crpenxe, no cxontxo npemenn craxan nanonnxercx
o xpaen. onycrnm, uro n nonmnnyrt. Tenept saanm nonpoc: no cxontxo npemenn ono-
poxnnrcx nect camonap, ecnn ocrannrt xpan orxptrtm?
Kasanoct t, sect ercxn-npocrax apn]mernuecxax saaua: onn craxan ntrexaer n
0,5 mnnyrt, snaunr, 30 craxanon ntntmrcx n 15 mnnyr.
Ho cenare ontr. Oxaxercx, uro camonap onopaxnnnaercx ne n uerneprt uaca, xax nt
oxnann, a n nonuaca.
B uem xe eno? Bet pacuer rax npocr!
Hpocr, no nenepen. Hentsx ymart, uro cxopocrt ncreuennx c nauana o xonna ocraer-
cx ona n ra xe. Kora nepnt craxan ntrex ns camonapa, crpyx reuer yxe no mentmnm
annennem, rax xax yponent not n camonape nonnsnncx; nonxrno, uro nropo craxan na-
nonnnrcx n ontmn cpox, uem n nonmnnyrt; rpern ntreuer eme nennnee, n r. .
Cxopocrt ncreuennx ncxxo xnxocrn ns ornepcrnx n orxptrom cocye naxonrcx n
npxmo sanncnmocrn or ntcort crona xnxocrn, croxmero na ornepcrnem. Iennantnt
Topnuennn, yuennx Iannnex, nepnt yxasan na +ry sanncnmocrt n ntpasnn ee npocro
]opmyno:
re v cxopocrt ncreuennx, g ycxopenne cnnt rxxecrn, a h ntcora yponnx xnxo-
crn na ornepcrnem. Hs +ro ]opmynt cneyer, uro cxopocrt ntrexamme crpyn conep-
menno ne sanncnr or nnornocrn xnxocrn: nerxn cnnpr n rxxenonecnax pryrt npn onna-
xonom yponne ntrexamr ns ornepcrnx onnaxono tcrpo (pnc. 56). Hs ]opmynt nnno, uro
na Hyne, re cnna rxxecrn n 6 pas mentme, uem na 3emne, norpeonanoct t nx nanonnennx
craxana npnmepno n 2,5 pasa ontme npemenn, nexenn na 3emne.
Ho nosnparnmcx x name saaue. Ecnn nocne ncreuennx ns camonapa 20 craxanon ypo-
nent not n nem (cunrax or ornepcrnx xpana) nonnsnncx n uertpe pasa, ro 21- craxan na-
nonnnrcx nnoe menennee, uem 1-. H ecnn n antnemem yponent not nonnsnrcx n 9 pas,
ro nx nanonnennx nocnennx craxanon nonaonrcx yxe nrpoe ontme npemenn, uem nx
nanonnennx nepnoro. Bce snamr, xax nxno ntrexaer noa ns xpana camonapa, xoropt yxe
nourn onopoxnen. Pemax +ry saauy npnemamn ntcme maremarnxn, moxno oxasart, uro
npemx, nyxnoe na nonnoe onopoxnenne cocya, c na pasa ontme cpoxa, n reuenne xoropo-
ro ntnnncx t raxo xe oem xnxocrn npn nensmennom nepnonauantnom yponne.
65
Pncynox 56. uro cxopee ntntercx: pryrt nnn cnnpr? Vponent xnxocrn n cocyax
onnaxon.
3aaua o accenne
Or cxasannoro onn mar x npecnonyrtm saauam o accene, es xoroptx ne oxo-
nrcx nn onn apn]mernuecxn n anrepanuecxn saaunnx. Bcem namxrnt xnaccnue-
cxn-cxyunte, cxonacrnuecxne saaun npoe cneymme:
B accen nponeent ne rpyt. uepes ony nepnym nycro accen moxer nanon-
nnrtcx n 5 uacon; uepes ony nropym nonnt accen moxer onopoxnnrtcx n 10 uacon. Bo
cxontxo uacon nanonnnrcx nycro accen, ecnn orxptrt oe rpyt cpasy?
3aaun +roro poa nmemr nourennym annocrt es manoro 20 nexon, nocxox x Ie-
pony Anexcanpncxomy. Bor ona ns reponontx saau, ne cront, npana, samtcnonarax,
xax ee noromxn:
uertpe ]onrana ano. Omnpnt an nooem.
3a cyrxn nepnt ]onran o xpaen ero nanonnxer.
na nx n ne noun nropo na rem xe onxen paorart.
Tpern nrpoe, uem nepnt, cnae.
B uernepo cyrox nocnenn sa nnm nocnenaer.
Ornernrt mne, cxopo nn yer on nonon,
Ecnn no npemx ono nce nx orxptrt?
ne rtcxun ner pemamrcx saaun o accenax n raxona cnna pyrnnt! ne rtcxun
ner pemamrcx nenpannntno. Houemy nenpannntno nt nomere camn nocne roro, uro ce-
uac cxasano tno o ntrexannn not. Kax yuar pemart saaun o accenax? Hepnym, na-
npnmep, saauy pemamr rax. B 1 uac nepnax rpya nannnaer 0,2 accena, nropax ntnnnaer
0,1 accena; snaunr, npn ecrnnn oonx rpy n accen exeuacno nocrynaer 0,2 0,1 =
0,1 orxya nx npemenn nanonnennx accena nonyuaercx 10 uacon. 3ro paccyxenne ne-
nepno: ecnn nrexanne not moxno cunrart nponcxoxmnm no nocroxnntm annennem n,
cneonarentno, pannomepntm, ro ee ntrexanne nponcxonr npn nsmenxmmemcx yponne n,
snaunr, nepannomepno. Hs roro, uro nropo rpyo accen onopaxnnnaercx n 10 uacon,
nonce ne cneyer, uro exeuacno ntrexaer 0,1 onx accena; mxontnt npnem pemennx, xax
nnnm, omnouen. Pemnrt saauy npannntno cpecrnamn +nemenrapno maremarnxn nentsx,
a noromy saauam o accene (c ntrexamme noo) nonce ne mecro n apn]mernuecxnx sa-
aunnxax
38
.
38
Hopont pasop raxnx saau unrarent moxer narn n moe xnnre 3naere nn nt ]nsnxy?.
66
Pncynox 57. 3aaua o accene.
Ynnn1entnmn cocy
Bosmoxno nn ycrponrt raxo cocy, ns xoroporo noa ntrexana t nce npemx panno-
mepno crpye, ne samenxx cnoero reuennx, necmorpx na ro, uro yponent xnxocrn nonn-
xaercx? Hocne roro, uro nt ysnann ns npetymnx crare, nt, nepoxrno, roront cuecrt
noonym saauy nepaspemnmo.
Mexy rem +ro nnonne ocymecrnnmo. Fanxa, nsopaxennax na pnc. 58, nmenno raxo
ynnnrentnt cocy. 3ro otxnonennax anxa c ysxnm ropnom, uepes npoxy xoropo
nnnnyra crexnxnnax rpyxa. Ecnn nt orxpoere xpan C nnxe xonna rpyxn, ro xnxocrt
yer nnrtcx ns nero neocnaenamme crpye o rex nop, noxa yponent not ne onycrnrcx
n cocye o nnxnero xonna rpyxn. Bnnnyn rpyxy nourn o yponnx xpana, nt moxere sa-
crannrt ncm xnxocrt, naxoxmymcx ntme yponnx ornepcrnx, ntreut pannomepno, xorx n
ouent cnao crpye.
Pncynox 58. Vcrpocrno cocya Mapnorra. Hs ornepcrnx C noa reuer pannomepno.
Oruero +ro nponcxonr? Hpocnenre mtcnenno sa rem, uro conepmaercx n cocye npn
orxptrnn xpana C (pnc. 58). Hpexe ncero ntnnnaercx noa ns crexnxnno rpyxn; yponent
xnxocrn nnyrpn nee onycxaercx o xonna rpyxn. Hpn antnemem ntrexannn onycxaercx
yxe yponent not n cocye n uepes crexnxnnym rpyxy nxonr napyxnt nosyx; on npo-
caunnaercx nystptxamn uepes noy n conpaercx na ne n nepxne uacrn cocya. Tenept na
ncem yponne B annenne panno armoc]epnomy. 3naunr, noa ns xpana C ntrexaer nnmt no
annennem cnox not BC, noromy uro annenne armoc]ept nsnyrpn n cnapyxn cocya
ypannonemnnaercx. A rax xax ronmnna cnox BC ocraercx nocroxnno, ro n neynnnrentno,
uro crpyx nce npemx reuer c onnaxono cxopocrtm.
Honpoyre xe renept ornernrt na nonpoc: xax tcrpo yer ntrexart noa, ecnn
ntnyrt npoouxy B na yponne xonna rpyxn?
Oxastnaercx, uro ona nonce ne yer ntrexart (pasymeercx, ecnn ornepcrne nacrontxo
mano, uro mnpnno ero moxno npenepeut; nnaue noa yer ntrexart no annennem ron-
xoro cnox not, ronmnno n mnpnny ornepcrnx). B camom ene, sect nsnyrpn n cnapyxn
annenne panno armoc]epnomy, n nnuro ne noyxaer noy ntrexart.
A ecnn t nt ntnynn npoxy A ntme nnxnero xonna rpyxn, ro ne rontxo noa ne
67
ntrexana t ns cocya, no n nero eme nxonn t napyxnt nosyx. Houemy? Ho nectma
npocro npnunne: nnyrpn +ro uacrn cocya annenne nosyxa mentme, uem armoc]epnoe
annenne cnapyxn.
3ror cocy co cront neotuantmn cnocrnamn tn npnyman snamennrtm ]nsnxom
Mapnorrom n nasnan no nmenn yuenoro cocyom Mapnorra.
Hoxnaaa ns nosyxa
B cepenne XVII cronernx xnrenn ropoa Porencypra n cexanmnecx rya nnae-
rentnte xnxstx Iepmannn no rnane c nmneparopom tnn cnnerenxmn nopasnrentnoro spe-
nnma: 16 nomae nso ncex cnn crapannct pasnxrt na npnnoxenntx pyr x pyry mentx
nonymapnx. uro cnxstnano nx? Hnuro, nosyx. H rem ne menee nocemt nomae, rx-
nynmnx n ony cropony, n nocemt, rxnynmnx n pyrym, oxasannct ne n cnnax nx pasen-
nnrt. Tax ypromncrp Orro ]on Iepnxe noounm noxasan ncem, uro nosyx nonce ne nn-
uro, uro on nmeer nec n annr co snaunrentno cnno na nce semnte npemert.
Ontr +ror tn nponsneen 8 max 1654 r. npn nectma ropxecrnenno ocranonxe.
Vuent ypromncrp cymen ncex sannrepeconart cnonmn nayuntmn nstcxannxmn, necmorpx
na ro, uro eno nponcxonno n pasrap nonnrnuecxnx neypxnn n onycromnrentntx non.
Onncanne snamennroro ontra c mareyprcxnmn nonymapnxmn nmeercx n yuenn-
xax ]nsnxn. Bce xe, x ynepen, unrarent c nnrepecom ntcnymaer +ror paccxas ns ycr camoro
Iepnxe, sroro repmancxoro Iannnex, xax nnora nastnamr sameuarentnoro ]nsnxa. O-
emncrax xnnra c onncannem nnnnoro pxa ero ontron ntmna na narnncxom xstxe n Am-
crepame n 1672 r. n, noono ncem xnnram +ro +noxn, nocnna npocrpannoe sarnanne. Bor
ono:
OTTO qon IEPHKE
Tax nasmnaeume nonme uareyprcxne onm1m
na BE3BO3YmHLM HPOCTPAHCTBOM,
nepnonauantno onncannme npoqeccopou ua1eua1nxn
n Bmpnyprcxou ynnnepcn1e1e KACHAPOM mOTTOM.
Hsanne cauoro an1opa,
onee oc1on1entnoe n nononnennoe pasnnunmun
nonmun onm1aun.
Hnrepecymmemy nac ontry nocnxmena rnana XXIII +ro xnnrn. Hpnnonm ocnonnt
ee nepeno.
Ontr, oxastnammn, uro annenne nosyxa coennxer na nonymapnx rax npouno,
uro nx nentsx pasnxrt ycnnnxmn 16 nomae.
saxasan na mentx nonymapnx namerpom n rpn uerneprn mareyprcxnx noxrx
39
.
Ho n ecrnnrentnocrn namerp nx saxnmuan ncero 67/100, rax xax macrepa, no otxnone-
nnm, ne mornn nsroronnrt n rounocrn ro, uro rpeonanoct. Oa nonymapnx nnonne orneua-
nn ono pyromy. K onomy nonymapnm tn npnenan xpan; c nomomtm +roro xpana mox-
no yannrt nosyx nsnyrpn n npenxrcrnonart nponnxnonennm nosyxa cnapyxn. Kpome ro-
ro, x nonymapnxm npnxpennent tnn 4 xontna, uepes xoropte npoenannct xanart, npnnx-
sannte x ynpxxn nomae. nenen raxxe cmnrt xoxanoe xontno; ono nannrano tno cme-
ctm nocxa n cxnnnape; saxaroe mexy nonymapnxmn, ono ne nponycxano n nnx nosyxa. B
xpan ncrannena tna rpyxa nosymnoro nacoca, n tn yanen nosyx nnyrpn mapa. Tora
onapyxnnoct, c xaxom cnnom oa nonymapnx npnannnnannct pyr x pyry uepes xoxanoe
xontno. annenne napyxnoro nosyxa npnxnmano nx rax xpenxo, uro 16 nomae (ptnxom)
39
Mareyprcxn noxort panen 550 mm.
68
concem ne mornn nx pasnxrt nnn ocrnrann +roro nnmt c rpyom. Kora xe nonymapnx, yc-
rynax nanpxxennm nce cnnt nomae, pasennxnnct, ro pasanancx rpoxor, xax or nt-
crpena.
Ho cronno nonoporom xpana orxptrt cnoont ocryn nosyxy n nonymapnx nerxo
tno pasnxrt pyxamn.
Hecnoxnoe ntuncnenne moxer oxcnnrt nam, nouemy nyxna raxax snaunrentnax cn-
na (8 nomae c xaxo cropont), urot pasennnrt uacrn nycroro mapa. Bosyx annr c
cnnom oxono 1 xr na xaxt xn.cm; nnomat xpyra
40
namerpom n 0,67 noxrx (37 cm) panna
1060 cm2. 3naunr, annenne armoc]ept na xaxoe nonymapne onxno npentmart 1000 xr
(1 ronny). Kaxax noctmepxa nomae onxna tna, cneonarentno, rxnyrt c cnno ronnt,
urot npornnoecrnonart annennm napyxnoro nosyxa.
Kasanoct t, nx noctmn nomae (c xaxo cropont) +ro ne ouent ontmo rpys. He
satnare, onaxo, uro, nnrax, nanpnmep, xnat n 1 ronny, noman npeoonenamr cnny ne
n 1 ronny, a ropaso mentmym, nmenno rpenne xonec o ocn n o mocronym. A +ra cnna co-
crannxer na mocce, nanpnmep, ncero nponenron nxrt, r. e. npn onoronnom rpyse 50 xr.
(He ronopnm yxe o rom, uro npn coennennn ycnnn noctmn nomae repxercx, xax noxa-
stnaer npaxrnxa, 50% rxrn.) Cneonarentno, rxra n 1 ronny coornercrnyer npn noctmn no-
maxx narpysxe renern n 20 ronn. Bor xaxona ra nosymnax noxnaxa, nesrn xoropym
onxnt tnn noman mareyprcxoro ypromncrpa! Onn cnonno onxnt tnn cnnnyrt c
mecra neontmo naponos, ne nocrannennt, x romy xe, na pentct.
Hsmepeno, uro cnntnax nomonax nomat rxner nos c ycnnnem ncero n 80 xr
41
. Cneo-
narentno, nx pasptna mareyprcxnx nonymapn nonaonnoct t npn pannomepno rxre
1000/80 =no 13 nomae c xaxo cropont
42
.
unrarent yer, nepoxrno, nsymnen, ysnan, uro nexoropte counenennx namero cxenera
ne pacnaamrcx no ro xe npnunne, uro n mareyprcxne nonymapnx. Hame rasoepennoe
counenenne npecrannxer coo nmenno raxne mareyprcxne nonymapnx. Moxno ona-
xnrt +ro counenenne or mycxyntntx n xpxmentx cnxse, n nce-raxn epo ne ntnaaer: ero
npnxnmaer armoc]epnoe annenne, rax xax n mexcycrannom npocrpancrne nosyxa ner.
Honme repononm qon1anm
Otunax ]opma ]onrana, npnnnctnaemoro pennemy mexannxy Iepony, nepoxrno,
nsnecrna monm unrarenxm, Hanomnm sect ero ycrpocrno, npexe uem nepern x onnca-
nnm nonemnx nnonsmenenn +roro nmontrnoro npnopa. Ieponon ]onran (pnc. 60) co-
cronr ns rpex cocyon: nepxnero orxptroro a n nyx mapoopasntx b n c, repmernuecxn
samxnyrtx. Cocyt coennent rpemx rpyxamn, pacnonoxenne xoroptx noxasano na pn-
cynxe. Kora n a ecrt nemnoro not, map b nanonnen noo, a map c nosyxom, ]onran
naunnaer ecrnonart: noa nepennnaercx no rpyxe ns a n c. ntrecnxx orrya nosyx n map
b; no annennem nocrynammero nosyxa noa ns b ycrpemnxercx no rpyxe nnepx n ter
]onranom na cocyom a. Kora xe map b onopoxnnrcx, ]onran nepecraer nrt.
40
Fepercx nnomat xpyra, a ne nonepxnocrt nonymapnx, noromy uro armoc]epnoe annenne panno yxasan-
no nennunne nnmt npn ecrnnn na nonepxnocrt no npxmtm yrnom; nx naxnonntx nonepxnocre +ro an-
nenne mentme. B annom cnyuae mt epem npxmoyrontnym npoexnnm mapono nonepxnocrn na nnocxocrt, r.
e. nnomat ontmoro xpyra.
41
Hpn cxopocrn 4 xm n uac. B cpenem npnnnmaercx, uro cnna rxrn noman cocrannxer 15% ee neca; necnr
xe nomat: nerxax 400 xr, rxxenax 750 xr. Ha ouent xoporxoe npemx (nauantnoe ycnnne) cnna rxrn moxer
trt n necxontxo pas ontme.
42
Pasxcnenne roro, nouemy rpeyercx no 13 nomae c xaxo cropont, unrarent naer n moe 3ann-
marentno mexannxe.
69
Pncynox 59. Kocrn namnx rasoepenntx counenenn ne pacnaamrcx naroapx ar-
moc]epnomy annennm, noono romy xax cepxnnamrcx mareyprcxne nonymapnx.
Pncynox 60. Crapnnnt reponon ]onran.
Pncynox 61. Conpemennoe nnonsmenenne reponona ]onrana. Bnepxy napnanr ycr-
pocrna rapenxn.
Taxona crapnnnax ]opma reponona ]onrana. Vxe n name npemx onn mxontnt yun-
rent n Hrannn, noyxaemt x nsoperarentnocrn cxyno ocranonxo cnoero ]nsnue-
70
cxoro xannera, ynpocrnn ycrpocrno reponona ]onrana n npnyman raxne nnonsmenennx
ero, xoropte xaxt moxer ycrponrt npn nomomn npocremnx cpecrn (pnc. 61). Bmecro
mapon on ynorpenn anreunte cxnxnxn; nmecro crexnxnntx nnn merannnuecxnx rpyox
nsxn pesnnonte. Bepxnn cocy ne nao npotpxnnnnart: moxno npocro nnecrn n nero
xonnt rpyox, xax noxasano na pnc. 61 nnepxy.
B raxom nnonsmenennn npnop ropaso yonee x ynorpenennm: xora ncx noa ns
anxn b nepentercx uepes cocy a n anxy c, moxno npocro nepecrannrt anxn b n c, n ]on-
ran nnont ecrnyer; ne nao satnart, pasymeercx, nepecanrt raxxe naxoneunnx na py-
rym rpyxy.
pyroe yocrno nnonsmenennoro ]onrana cocronr n rom, uro on aer nosmoxnocrt
nponsnontno nsmenxrt pacnonoxenne cocyon n nsyuart, xax nnnxer paccroxnne yponne
cocyon na ntcory crpyn.
Ecnn xenaere no mnoro pas ynennunrt ntcory crpyn, nt moxere ocrnrnyrt +roro,
samennn n nnxnnx cxnxnxax onncannoro npnopa noy pryrtm, a nosyx noo (pnc. 62).
ecrnne npnopa nonxrno: pryrt, nepennnaxct ns anxn c n anxy b, ntrecnxer ns nee no-
y, sacrannxx ee nrt ]onranom. 3nax, uro pryrt n 13,5 pasa rxxenee not, mt moxem nt-
uncnnrt, na xaxym ntcory onxna nonnmartcx npn +rom crpyx ]onrana. Oosnaunm pas-
nnny yponne coornercrnenno uepes h1, h2, h3. Tenept pasepemcx, no ecrnnem xaxnx
cnn pryrt ns cocya c (pnc. 62) neperexaer n b. Pryrt n coennnrentno rpyxe nonepxena
annennm c nyx cropon. Cnpana na nee ecrnyer annenne pasnocrn h2 pryrntx cronon
(xoropoe pannocnntno annennm n 13,5 pasa onee ntcoxoro noxnoro crona, 13,5 h2) nnmc
annenne noxnoro crona h1. Cnena nannpaer noxno cron h3. B nroro pryrt ynnexaercx
cnno
13,5h2 +h1 h3.
Ho h3 h1 =h2; samenxem no+romy h1 h3 na mnnyc h2 n nonyuaem:
13,5h2 h2 r. e. 12,5h2.
Hrax, pryrt nocrynaer n cocy b no annennem neca noxnoro crona ntcoro 12,5
h2. Teopernuecxn ]onran onxen nrt no+romy na ntcory, pannym pasnocrn pryrntx
yponne n cxnxnxax, ymnoxenno na 12,5. Tpenne necxontxo nonnxaer +ry reopernuecxym
ntcory.
Tem ne menee onncannt npnop aer yonym nosmoxnocrt nonyunrt tmmym nt-
coxo nnepx crpym. urot sacrannrt, nanpnmep, ]onran nrt na ntcory 10 m, ocrarouno
nonxrt ony anxy na pyro npnmepno na onn merp. Hmontrno, uro, xax nnno ns
namero pacuera, nosntmenne rapenxn a na cxnxnxamn c pryrtm nncxontxo ne nnnxer na
ntcory crpyn.
Pncynox 62. uonran, ecrnymmn annennem pryrn. Crpyx ter pas n ecxrt ntme
71
pasnocrn yponne pryrn.
Ouanunnme cocym
B crapnny n XVII n XVIII nexax nentmoxn saannxnnct cneymme noyunrentno
nrpymxo: nsroronnxnn xpyxxy (nnn xynmnn), n nepxne uacrn xoropo nmennct xpynnte
ysopuarte ntpest (pnc. 63). Taxym xpyxxy, nannrym nnnom, npenarann nesnarnomy roc-
rm, na xoroptm moxno tno esnaxasanno nocmexrtcx. Kax nnrt ns nee? Haxnonnrt
nentsx: nnno nontercx ns mnoxecrna cxnosntx ornepcrn, a o pra ne ocrnrner nn xannn.
Cnyunrcx, xax n cxasxe:
Pncynox 63. Omanunnt xynmnn xonna XVIII nexa n cexper ero ycrpocrna.
Me, nnno nnn,
a yct nnmt omounn.
Ho xro snan cexper ycrpocrna noontx xpyxex, cexper, xoropt noxasan na pnc.
63 cnpana, ror sartxan nantnem ornepcrne B, pan n por nocnx n nrxrnnan n cex xn-
xocrt, ne naxnonxx cocya: nnno nonnmanoct uepes ornepcrne E no xanany nnyrpn pyuxn,
anee no ero npoonxennm C nnyrpn nepxnero xpax xpyxxn n ocrnrano nocnxa.
He rax anno eme noonte xpyxxn nsroronnxnnct namnmn ronuapamn. Mne cnyun-
noct n onom ome nnert opasunx nx paort, onontno ncxycno cxptnamme cexper
ycrpocrna cocya; na xpyxxe tna nannct: He, no ne onecx.
Cxontxo necn1 noa n onpoxnny1ou c1axane?
Hnuero, xoneuno, ne necnr: n raxom craxane noa ne epxnrcx, ntnnnaercx, cxa-
xere nt.
A ecnn ne ntnnnaercx? cnpomy x. uro rora?
B camom ene, nosmoxno net yepxart noy n onpoxnnyrom craxane rax, urot ona
ne ntnnnanact. 3ror cnyua nsopaxen na pnc. 64. Onpoxnnyrt crexnxnnt oxan, no-
nxsannt sa ontmxo x ono uamxe necon, nanonnen noo, xoropax ne ntnnnaercx, rax
xax xpax oxana norpyxent n cocy c noo. Ha pyrym uamxy necon nonoxen rouno raxo
xe nycro oxan.
Kaxax uamxa necon neperxner?
72
Pncynox 64. Kaxax uamxa neperxner?
Heperxner ra, x xoropo npnnxsan onpoxnnyrt oxan c noo. 3ror oxan ncntrt-
naer cnepxy nonnoe armoc]epnoe annenne, cnnsy xe armoc]epnoe annenne, ocnanennoe
necom coepxamecx n oxane not. nx pannonecnx uamex neoxonmo tno t nanon-
nnrt noom oxan, nomemennt na pyrym uamxy.
Hpn yxasanntx ycnonnxx, cneonarentno, noa n onpoxnnyrom craxane necnr crontxo
xe, cxontxo n n nocrannennom na no.
O1uero npn1nrnnam1cn xopann?
Ocentm 1912 r. c oxeancxnm napoxoom Onnmnnx rora onnm ns nennuamnx n
mnpe cyon nponsomen cneymmn cnyua. Onnmnnx nntn n orxptrom mope, a nourn
napannentno emy, na paccroxnnn cornn merpon, npoxonn c ontmo cxopocrtm pyro xo-
pant, ropaso mentmn, ponenocnt xpecep Iayx. Kora oa cyna sanxnn nonoxe-
nne, nsopaxennoe na pnc. 65, nponsomno neuro neoxnannoe: mentmee cyno crpemn-
rentno cnepnyno c nyrn, cnonno nonnnyxct xaxo-ro nennnmo cnne, nonepnynoct nocom x
ontmomy napoxoy n, ne cnymaxct pynx, nnnynoct nourn npxmo na nero. Hponsomno
cronxnonenne. Iayx npesancx nocom n ox Onnmnnxa; yap tn rax cnnen, uro Iayx
npoenan n opry Onnmnnxa ontmym npoonny.
Pncynox 65. Honoxenne napoxoon Onnmnnx n Iayx nepe cronxnonennem.
Kora +ror crpannt cnyua paccmarpnnancx n mopcxom cye, nnnonno cropono tn
npnsnan xannran rnranra Onnmnnx, rax xax, rnacnno nocranonnenne cya, on ne oran
nnxaxnx pacnopxxenn ycrynnrt opory nymemy nanepepes Iayxy.
Cy ne ycmorpen sect, cneonarentno, nnuero neotuanoro: npocrax nepacnopxn-
rentnocrt xannrana, ne ontme. A mexy rem, nmeno mecro conepmenno nenpennennoe
ocroxrentcrno: cnyua nsanmnoro npnrxxennx cyon na mope.
Taxne cnyuan ne pas nponcxonnn, nepoxrno, n pantme npn napannentnom nnxennn
nyx xopane. Ho noxa ne crponnn ouent xpynntx cyon, xnnenne +ro ne npoxnnxnoct c
raxo cnno. Kora not oxeanon crann oposnrt nnanyune ropoa, xnnenne npnrxxe-
nnx cyon cenanoct ropaso samernee; c nnm cunramrcx xomannpt noenntx cyon npn
manenpnponannn.
Mnorouncnennte anapnn menxnx cyon, nponntnanmnx n cocecrne c ontmnmn nac-
caxnpcxnmn n noenntmn cyamn, nponcxonnn, nepoxrno, no ro xe npnunne.
uem xe oxcnxercx +ro npnrxxenne? Koneuno, sect ne moxer trt n peun o npnrx-
73
xennn no saxony ncemnpnoro rxrorennx Htmrona; mt yxe nnenn (n rn. IV), uro oro npn-
rxxenne cnnmxom nnuroxno. Hpnunna xnnennx conepmenno nnoro poa n oxcnxercx sa-
xonamn reuennx xnxocre n rpyxax n xananax. Moxno oxasart, uro ecnn xnxocrt npo-
rexaer no xanany, nmemmemy cyxennx n pacmnpennx, ro n ysxnx uacrxx xanana ona reuer
tcrpee n annr na crenxn xanana cnaee, nexenn n mnpoxnx mecrax, re ona nporexaer
cnoxonee n annr na crenxn cnntnee (rax nastnaemt npnnnnn Fepnynnn).
To xe cnpanennno n nx rason. 3ro xnnenne n yuennn o rasax nocnr nasnanne +]]exra
Kneman esopma (no nmenn orxptnmnx ero ]nsnxon) n nepexo nmenyercx a+pocrarnue-
cxnm napaoxcom. Bnepnte xnnenne +ro, xax ronopxr, onapyxeno tno cnyuano npn
cneymmnx ocroxrentcrnax. B onom ns ]pannyscxnx pynnxon paouemy npnxasano tno
saxptrt mnrom ornepcrne napyxno mrontnn, uepes xoropym noanancx n maxry cxart
nosyx. Paoun onro oponcx co crpye nosyxa, no nnesanno mnr cam coo saxnonnyn
mrontnm c raxo cnno, uro, yt mnr neocrarouno nennx, ero nrxnyno t n nenrnnxnn-
onnt nmx nmecre c nepenyranntm paounm.
Mexy npounm, +ro ocoennocrtm reuennx rason oxcnxercx ecrnne nyntnepnsa-
ropa. Kora mt yem (pnc. 67) n xoneno a, saxanunnammeecx cyxennem, ro nosyx, nepexox
n cyxenne, ymentmaer cnoe annenne. Taxnm opasom, na rpyxo b oxastnaercx nosyx c
ymentmenntm annennem, n noromy annenne armoc]ept ronnr xnxocrt ns craxana nnepx
no rpyxe; y ornepcrnx xnxocrt nonaaer n crpym ntynaemoro nosyxa n n nem pacntnx-
ercx.
Tenept mt nomem, n uem xpoercx npnunna npnrxxennx cyon. Kora na napoxoa
nntnyr napannentno onn pyromy, mexy nx opramn nonyuaercx xax t noxno xanan. B
otxnonennom xanane crenxn nenonnxnt, a nnxercx noa; sect xe naoopor: neno-
nnxna noa, a nnxyrcx crenxn. Ho ecrnne cnn or +roro nncxontxo ne menxercx: n ysxnx
mecrax nonnxnoro xanana noa cnaee annr na crenxn, nexenn n npocrpancrne noxpyr
napoxoon. pyrnmn cnonamn, oxa napoxoon, opamennte pyr x pyry, ncntrtnamr co
cropont not mentmee annenne, nexenn napyxnte uacrn cyon. uro xe onxno npo-
nsorn ncnecrnne +roro? Cya onxnt no nanopom napyxno not nnnyrtcx pyr x
pyry, n ecrecrnenno, uro mentmee cyno nepememaercx samernee, mexy rem xax onee
maccnnnoe ocraercx nourn nenonnxntm. Bor nouemy npnrxxenne npoxnnxercx c ocoen-
no cnno, xora ontmo xopant tcrpo npoxonr mnmo manentxoro.
Pncynox 66. B ysxnx uacrxx xanana noa reuer tcrpee n annr na crenxn cnaee, uem
n mnpoxnx.
Pncynox 67. Hyntnepnsarop.
Pncynox 68. Teuenne not mexy nymx nntnymnmn cyamn.
Hrax, npnrxxenne xopane oycnonneno ncactnammnm ecrnnem rexyme not.
74
3rnm xe oxcnxercx n onacnocrt tcrpnn nx xynammnxcx, ncactnammee ecrnne no-
onoporon. Moxno ntuncnnrt, uro reuenne not n pexe npn ymepenno cxopocrn 1 m n ce-
xyny nrxrnnaer uenoneuecxoe reno c cnno 30 xr! Hpornn raxo cnnt ne nerxo ycroxrt,
ocoenno n noe, xora cocrnennt nec namero rena ne nomoraer nam coxpanxrt ycroun-
nocrt. Haxonen, nrxrnnammee ecrnne tcrpo necymerocx noesa oxcnxercx rem xe
npnnnnnom Fepnynnn: noes npn cxopocrn 50 xm n uac ynnexaer nnscroxmero uenonexa c
cnno oxono 8 xr.
nnennx, cnxsannte c npnnnnnom Fepnynnn, xorx n nectma nepexn, mano nsnecrnt
n xpyry necnennanncron. Honesno yer no+romy ocranonnrtcx na nem noponee. anee
mt npnnonm orptnox ns crartn na +ry remy, nomemenno n onom nayuno-nonynxpnom
xypnane.
Hpnnnnn Bepnynnn n ero cnec1nnn
Hpnnnnn, nnepnte ntcxasannt annnnom Fepnynnn n 1726 r., rnacnr: n crpye not
nnn nosyxa annenne nennxo, ecnn cxopocrt mana, n annenne mano, ecnn cxopocrt nennxa.
Cymecrnymr nsnecrnte orpannuennx +roro npnnnnna, no sect mt ne yem na nnx ocra-
nannnnartcx.
Pnc. 69 nnnmcrpnpyer +ror npnnnnn.
Bosyx npoynaercx uepes rpyxy AB. Ecnn ceuenne rpyxn mano, xax n a, cxo-
pocrt nosyxa nennxa; ram xe, re ceuenne nennxo, xax n b, cxopocrt nosyxa mana. Tam,
re cxopocrt nennxa, annenne mano, a re cxopocrt mana, annenne nennxo. Bcnecrnne
mano nennunnt annennx nosyxa n a xnxocrt n rpyxe C nonnmaercx; n ro xe npemx
cnntnoe annenne nosyxa n b sacrannxer onycxartcx xnxocrt n rpyxe D.
Pncynox 69. Hnnmcrpannx npnnnnna Fepnynnn. B cyxenno uacrn (a) rpyxn AB
annenne mentme, nexenn n mnpoxo (b).
Ha pnc. 70 rpyxa T yxpennena na menom ncxe DD; nosyx npoynaercx uepes rpy-
xy T n anee mnmo cnoonoro ncxa dd
43
. Bosyx mexy nymx ncxamn nmeer ontmym
cxopocrt, no +ra cxopocrt tcrpo ytnaer no mepe npnnnxennx x xpaxm ncxon, rax xax
ceuenne nosymnoro noroxa tcrpo nospacraer n npeoonenaercx nnepnnx nosyxa, ntre-
xammero ns npocrpancrna mexy ncxamn. Ho annenne oxpyxammero ncx nosyxa nenn-
xo, rax xax cxopocrt mana, a annenne nosyxa mexy ncxamn mano, rax xax cxopocrt ne-
nnxa. Ho+romy nosyx, oxpyxammn ncx, oxastnaer ontmee nosecrnne na ncxn, crpe-
mxct nx cnnsnrt, nexenn nosymnt norox mexy ncxamn, crpemxmncx nx pasnnnyrt;
n pesyntrare ncx dd npncactnaercx x ncxy DD rem cnntnee, uem cnntnee rox nosyxa n T.
Pnc. 71 npecrannxer ananornm pnc. 70, no rontxo c noo. Ftcrpo nnxymaxcx noa
na ncxe DD naxonrcx na nnsxom yponne n cama nonnmaercx o onee ntcoxoro yponnx
cnoxono not n accene, xora ornaer xpax ncxa. Ho+romy cnoxonax noa no nc-
xom nmeer onee ntcoxoe annenne, uem nnxymaxcx noa na ncxom, ncnecrnne uero
ncx nonnmaercx. Crepxent P ne onycxaer oxontx cmemenn ncxa.
43
Tor xe ontr moxno npoenart npome, nocnontsonanmnct xarymxo n ymaxntm xpyxxom. urot xpy-
xox ne cocxantstnan n cropony, ero nponnamr ynanxo, npoxoxme n xanan xarymxn.
75
Pncynox 70. Ontr c ncxamn.
Pncynox 71. ncx DD npnnonnmaercx na crepxne P, xora na nero nsnnnaercx crpyx
not ns axa.
Pnc. 72 nsopaxaer nerxn mapnx, nnanammn n crpye nosyxa. Bosymnax crpyx
yapxercx o mapnx n ne aer emy naart. Kora mapnx ntcxaxnnaer ns crpyn, oxpyxammn
nosyx nosnpamaer ero oparno n crpym, rax xax annenne oxpyxammero nosyxa, nmem-
mero manym cxopocrt, nennxo, a annenne nosyxa n crpye, nmemmero ontmym cxopocrt,
mano.
Pnc. 73 npecrannxer na cyna, nnxymnecx pxom n cnoxono noe, nnn, uro cno-
nrcx x romy xe, na cyna, croxmne pxom n orexaemte noom. Horox onee crecnen n
npocrpancrne mexy cyamn, n cxopocrt not n +rom npocrpancrne ontme, uem no oe
cropont cyon. Ho+romy annenne not mexy cyamn mentme, uem no oe cropont cyon;
onee ntcoxoe annenne not, oxpyxamme cya, cnnxaer nx. Mopxxn ouent xopomo
snamr, uro na xopanx, nymnx pxom, cnntno npnrxrnnamrcx pyr x pyry.
Pncynox 72. Bapnx, noepxnnaemt crpye nosyxa.
Pncynox 73. na cyna, nnxymnecx napannentno, xax t npnrxrnnamr pyr pyra.
76
Pncynox 74. Hpn nnxennn cyon nnepe cyno B nonopaunnaercx nocom x cyny A.
Pncynox 75. Ecnn mexy nymx nerxnmn mapnxamn npoynart nosyx, onn cnnxa-
mrcx o conpnxocnonennx.
Fonee ceptesnt cnyua moxer nmert mecro, xora onn xopant ner sa pyrnm, xax
npecranneno na pnc. 74. ne cnnt F n F, xoropte cnnxamr xopann, crpemxrcx nonepnyrt
nx, npnuem cyno B nonopaunnaercx x H co snaunrentno cnno. Cronxnonenne n raxom
cnyuae nourn nensexno, rax xax pynt ne ycnenaer nsmennrt nanpannenne nnxennx xo-
panx.
nnenne, onncannoe n cnxsn c pnc. 73, moxno emoncrpnponart, npoynax nosyx me-
xy nymx nerxnmn pesnnontmn mxunxamn, nonemenntmn, xax yxasano na pnc. 75. Ecnn
mexy nnmn npoynart nosyx, onn cnnxamrcx n yapxmrcx pyr o pyra.
Hasnauenne pmtero nysmpn
O rom, xaxym pont ntnonnxer nnanarentnt nystpt pt, otxnonenno ronopxr n
nnmyr xasanoct t, nnonne npanonoono cneymmee. nx roro urot ncnntrt ns
rnynnt n nonepxnocrnte cnon not, pta pasynaer cno nnanarentnt nystpt; rora
oem ee rena ynennunnaercx, nec ntrecnxemo not cranonnrcx ontme ee cocrnennoro
neca n, no saxony nnanannx, pta nonnmaercx nnepx. urot npexparnrt noem nnn
onycrnrtcx nnns, ona, nanpornn, cxnmaer cno nnanarentnt nystpt. Oem rena, a c nnm
n nec ntrecnxemo not ymentmamrcx, n pta onycxaercx na no cornacno saxony Apxn-
mea.
Taxoe ynpomennoe npecrannenne o nasnauennn nnanarentnoro nystpx pt nocxonr
xo npemenam yuentx unopenrncxo axaemnn (XVII n.) n tno ntcxasano npo]eccopom
Fopennn n 1685 r. B reuenne onee uem 200 ner ono npnnnmanoct es nospaxenn, ycneno
yxopennrtcx n mxontntx yuennxax, n rontxo rpyamn nontx nccneonarene (Mopo,
Baponent) tna onapyxena nonnax necocroxrentnocrt +ro reopnn,
Hystpt nmeer, necomnenno, nectma recnym cnxst c nnanannem ptt, rax xax ptt, y
xoroptx nystpt tn npn ontrax ncxyccrnenno yanen, mornn epxartcx n noe, rontxo
ycnnenno paorax nnannnxamn, a npn npexpamennn +ro paort naann na no. Kaxona xe
ncrnnnax ero pont? Bectma orpannuennax: on nnmt nomoraer pte ocranartcx na onpee-
nenno rnynne, nmenno na ro, re nec ntrecnxemo pto not panen necy camo pt-
t. Kora xe pta paoro nnannnxon onycxaercx nnxe +roro yponnx, reno ee, ncntrtnax
ontmoe napyxnoe annenne co cropont not, cxnmaercx, cannnnax nystpt; nec ntrec-
nxemoro oema not ymentmaercx, cranonnrcx mentme neca ptt, n pta neyepxnmo
naaer nnns. uem nnxe ona onycxaercx, rem cnntnee cranonnrcx annenne not (na 1 armo-
c]epy npn onycxannn na xaxte 10 m), rem ontme cannnnaercx reno ptt n rem crpemn-
rentnee npoonxaer ono onycxartcx.
To xe camoe, rontxo n oparnom nanpannennn, nponcxonr rora, xora pta, noxn-
nyn cno, re ona naxonnact n pannonecnn, nepememaercx paoro nnannnxon n onee nt-
77
coxne cnon. Teno ee, ocnoonnmnct or uacrn napyxnoro annennx n no-npexnemy pacnn-
paemoe nsnyrpn nnanarentntm nystpem (n xoropom annenne rasa naxonnoct o +roro mo-
menra n pannonecnn c annennem oxpyxamme not), ynennunnaercx n oeme n ncnecrnne
+roro ncnntnaer ntme. uem ntme pta nonnmaercx, rem onee pasynaercx ee reno n rem,
cneonarentno, crpemnrentnee ee antnemn noem. Homemart +romy, cxnmax nystpt,
pta ne n cocroxnnn, rax xax crenxn ee nnanarentnoro nystpx nnment mtmeuntx nonoxon,
xoropte mornn t axrnnno nsmenxrt ero oem.
uro raxoe naccnnnoe pacmnpenne oema rena ecrnnrentno conepmaercx y pt,
nornepxaercx cneymmnm ontrom (pnc. 76). Vxnexa n saxnopo]opmnponannom cocrox-
nnn nomemaercx n saxptrt cocy c noo, n xoropom noepxnnaercx ycnnennoe anne-
nne, nnsxoe x romy, xaxoe rocnocrnyer na onpeenenno rnynne n ecrecrnennom noo-
eme. na nonepxnocrn not ptxa nexnr esexrentno, nnepx pmmxom. Horpyxennax ne-
mnoro rnyxe, ona nnont ncnntnaer na nonepxnocrt. Homemennax nnxe xo ny, ona onyc-
xaercx na no. Ho n npomexyrxe mexy oonmn yponnxmn cymecrnyer cno not, n xoro-
pom ptxa ocraercx n pannonecnn ne roner n ne ncnntnaer. Bce +ro cranonnrcx nonxrntm
ecnn ncnomnnm cxasannoe ceuac o naccnnnom pacmnpennn n cxarnn nnanarentnoro nyst-
px.
Hrax, nonpexn pacnpocrpanennomy mnennm, pta nonce ne moxer nponsnontno pas-
ynart n cxnmart cno nnanarentnt nystpt. Hsmenennx ero oema nponcxoxr naccnnno,
no ecrnnem ycnnennoro nnn ocnanennoro napyxnoro annennx (cornacno saxony Fonx
Mapnorra). 3rn nsmenennx oema nx ptt ne rontxo ne nonesnt, a, nanpornn, npnno-
cxr e npe, rax xax oycnonnnnamr nno neyepxnmoe, nce ycxopxmmeecx naenne na no,
nno cront xe neyepxnmt n ycxopxmmncx noem na nonepxnocrt. pyrnmn cnonamn,
nystpt nomoraer pte n nenonnxnom nonoxennn coxpanxrt pannonecne, no pannonecne
+ro neycrounnoe.
Taxona ncrnnnax pont nnanarentnoro nystpx pt, nocxontxy peut ner o ero orno-
mennn x nnanannm; ntnonnxer nn on raxxe n pyrne ]ynxnnn n oprannsme ptt n xaxne
nmenno, nensnecrno, rax uro opran +ror nce xe xnnxercx noxa saraountm. H rontxo ero
rnpocrarnuecxym pont moxno cunrart n nacroxmee npemx nnonne ntxcnenno.
Hanmennx ptononon nornepxamr cxasannoe.
Pncynox 76. Ontr c yxnexo.
Hpn nonne pt ns ontmo rnynnt cnyuaercx, uro nnax pta na nononnne nyrn nt-
cnooxaercx; no, nonpexn oxnannm, ona ne onycxaercx nnont n rnynny, ns xoropo tna
nsnneuena, a, nanpornn, crpemnrentno nonnmaercx na nonepxnocrt. V raxnx-ro pt n sa-
meuamr nnora, uro nystpt ntnxunnaercx uepes por.
Bonnm n nnxpn
Mnorne ns noncenenntx ]nsnuecxnx xnnenn ne moryr trt oxcnent na ocnone
+nemenrapntx saxonon ]nsnxn. axe raxoe uacro nanmaemoe xnnenne, xax nonnenne mo-
78
px n nerpent ent, ne noaercx ncuepntnammemy oxcnennm n pamxax mxontnoro xyp-
ca ]nsnxn. A uem oycnonnent nonnt, paserammnecx n cnoxono noe or noca nymero
napoxoa? Houemy nonnymrcx ]narn n nerpenym noroy? Houemy necox na epery mopx
pacnonaraercx nonnoopasno? Houemy xnynrcx tm, ntxoxmn ns sanocxo rpyt?
Pncynox 77. Cnoxonoe (namnnapnoe) reuenne xnxocrn n rpye.
Pncynox 78. Bnxpenoe (rypynenrnoe) reuenne xnxocrn n rpye.
urot oxcnnrt +rn n pyrne noonte nm xnnennx, nao snart ocoennocrn rax
nastnaemoro nnxpenoro nnxennx xnxocre n rason. Hocrapaemcx paccxasart sect ne-
mnoro o nnxpentx xnnennxx n ormernrt nx rnannte ocoennocrn, rax xax n mxontntx
yuennxax o nnxpxx ena ynomnnaercx.
Hpecrannm cee xnxocrt, rexymym n rpye. Ecnn nce uacrnnt xnxocrn nnxyrcx
npn +rom nont rpyt no napannentntm nnnnxm, ro nepe namn npocremn nn nnxennx
xnxocrn cnoxont, nnn, xax ]nsnxn ronopxr, namnnapnt norox. Onaxo +ro nonce
ne camt uacrt cnyua. Hanpornn, ropaso uame xnxocrn rexyr n rpyax necnoxono; or
crenox rpyt nyr x ee ocn nnxpn. 3ro nnxpeopasnoe nnn rypynenrnoe nnxenne. Tax
reuer, nanpnmep, noa n rpyax noonponono cern (ecnn ne nmert n nny ronxne rpyt,
re reuenne namnnapnoe). Bnxpenoe reuenne nanmaercx ncxxn pas, xora cxopocrt re-
uennx anno xnxocrn n rpye (annoro namerpa) ocrnraer onpeenenno nennunnt,
rax nastnaemo xpnrnuecxo cxopocrn
44
.
Bnxpn rexyme n rpye xnxocrn moxno cenart samerntmn nx rnas, ecnn n npo-
spaunym xnxocrt, rexymym n crexnxnno rpyxe, nnecrn nemnoro nerxoro nopomxa, na-
npnmep nnxononx. Tora xcno pasnnuamrcx nnxpn, nymne or crenox rpyxn x ee ocn.
3ra ocoennocrt nnxpenoro reuennx ncnontsyercx n rexnnxe npn ycrpocrno xono-
nntnnxon n oxnanrene. Xnxocrt, rexymax rypynenrno n rpyxe c oxnaxaemtmn
crenxamn, ropaso tcrpee npnnonr nce cnon uacrnnt n conpnxocnonenne c xonontmn
crenxamn, nexenn npn nnxennn es nnxpe; nao nomnnrt, uro camn no cee xnxocrn
nnoxne npononnxn rennort n npn orcyrcrnnn nepememnnannx oxnaxamrcx nnn nporpe-
namrcx ouent menenno. Oxnnnennt rennono n nemecrnennt omen xponn c omtnae-
mtmn em rxanxmn raxxe nosmoxen nnmt noromy, uro ee reuenne n xponenocntx cocyax ne
namnnapnoe, a nnxpenoe.
Cxasannoe o rpyax ornocnrcx n panno mepe n x orxptrtm xananam n pycnam pex: n
xananax n pexax noa reuer rypynenrno. Hpn rounom nsmepennn cxopocrn reuennx pexn
nncrpymenr onapyxnnaer nyntcannn, ocoenno nns na: nyntcannn yxastnamr na nocro-
xnno menxmmeecx nanpannenne reuennx, r. e. na nnxpn uacrnnt peuno not nnxyrcx ne
rontxo nont peunoro pycna, xax otuno npecrannxmr cee, no raxxe n or eperon x cepe-
nne. Orroro n nenpannntno yrnepxenne, yro n rnynne pexn noa nmeer xpyrnt ro
ony n ry xe remneparypy, nmenno +4C: ncnecrnne nepememnnannx remneparypa rexyme
not nns na pexn (no ne osepa) raxax xe, xax n na nonepxnocrn
45
. Bnxpn, opasymmnecx
y na pexn, ynnexamr c coom nerxn necox n nopoxamr sect necuante nonnt. To xe
moxno nnert n na necuanom epery mopx, omtnaemom naeramme nonno (pnc. 79). Ecnn
t reuenne not nns na tno cnoxonoe, necox na ne nmen t ponnym nonepxnocrt.
44
Kpnrnuecxax cxopocrt nx xaxo-nnyt xnxocrn npxmo nponopnnonantna nxsxocrn xnxocrn n o-
parno nponopnnonantna ee nnornocrn n namerpy rpyt, no xoropo xnxocrt reuer. (Hoponocrn n xnnre
B. H. Knpnnuena Fecet no mexannxe, ecea cetmax.).
45
Cm. mom xnnry 3naere nn nt ]nsnxy?, 133.
79
Pncynox 79. Opasonanne necuantx nonn na mopcxom epery ecrnnem noxntx
nnxpe.
Pncynox 80. Bonnoopasnoe nnxenne nepenxn n rexyue noe oycnonneno opaso-
nannem nnxpe.
Hrax, nns nonepxnocrn rena, omtnaemoro noo, opasymrcx nnxpn. O nx cymecr-
nonannn ronopnr nam, nanpnmep, smeennno nsnnnammaxcx nepenxa, nporxnyrax nont no
reuennm not (xora onn xonen nepenxn npnnxsan, a pyro cnooen). uro ryr nponcxo-
nr? Vuacrox nepenxn, nns xoroporo opasonancx nnxpt, ynnexaercx nm; no n cneymmn
momenr +ror yuacrox nnxercx yxe pyrnm nnxpem n npornnononoxnym cropony nonyua-
ercx smeennnoe nsnnnanne (pnc. 80).
Or xnxocre nepeem x rasam, or not x nosyxy.
Kro ne nnan, xax nosymnte nnxpn ynnexamr c semnn ntnt, conomy n r. n? 3ro
npoxnnenne nnxpenoro reuennx nosyxa nont nonepxnocrn semnn. A xora nosyx reuer
nont nono nonepxnocrn, ro n mecrax opasonannx nnxpe, ncnecrnne nonnxennx sect
nosymnom annennx, noa nosntmaercx ropom nopoxaercx nonnenne. Ta xe npnunna
nopoxaer necuante nonnt n nycrtne n na cxnonax mn (pnc. 82).
Pncynox 81. Pemmn ]nar na nerpy
Pncynox 82. Bonnoopasnax nonepxnocrt necxa n nycrtne.
Herxo nonxrt renept, nouemy nonnyercx ]nar npn nerpe: c nnm nponcxonr ro xe, uro
n c nepenxo n rexyue noe. Tnepax nnacrnnxa ]nmrepa ne coxpanxer npn nerpe nocroxn-
noro nanpannennx, a, nonnnyxct nnxpxm, nce npemx xonenercx. Taxoro xe nnxpenoro npo-
ncxoxennx n xnyt tma, ntxoxmero ns sanocxo rpyt; ronounte rast nporexamr
uepes rpyy nnxpentm nnxennem, xoropoe npoonxaercx nexoropoe npemx no nnepnnn sa
npeenamn rpyt (pnc 83).
Bennxo snauenne rypynenrnoro nnxennx nosyxa nx annannn. Kptntxm camonera
npnaercx raxax ]opma, npn xoropo mecro paspexennx nosyxa no xptnom oxastnaercx
sanonnenntm nemecrnom xptna, a nnxpenoe ecrnne na xptnom, nanpornn, ycnnnnaercx.
80
B nrore xptno cnnsy nonnpaercx, a cnepxy npncactnaercx (pnc. 84). Cxonte xnnennx
nmemr mecro n npn napennn nrnnt c pacnpocreprtmn xptntxmn.
Pncynox 83. Knyt tma, ntxoxmero ns sanocxo rpyt.
Kax ecrnyer nerep, oynammn xptmy? Bnxpn cosamr na xptme paspexenne
nosyxa; crpemxct ntponnxrt annenne, nosyx ns-no xptmn, ynnexaxct nnepx, nannpaer
na nee. B pesyntrare nponcxonr ro, uro, x coxanennm, npnxonrcx nepexo nanmart:
nerxax, nenpouno npnxpennennax xptma ynocnrcx nerpom. Fontmne oxonnte crexna no ro
xe npnunne npn nerpe ntannnnamrcx nsnyrpn (a ne pasnamtnamrcx nanopom cnapyxn).
Onaxo +rn xnnennx npome oxcnxmrcx ymentmennem annennx n nnxymemcx nosyxe
(cm. ntme Hpnnnnn Fepnynnn, crp. 125).
Kora na noroxa nosyxa pasno remneparypt n nnaxnocrn rexyr onn nont pyro-
ro, n xaxom nosnnxamr nnxpn. Pasnoopasnte ]opmt onaxon n snaunrentno mepe oy-
cnonnent +ro npnunno.
Mt nnnm, xaxo omnpnt xpyr xnnenn cnxsan c nnxpentmn reuennxmn.
Pncynox 84. Kaxnm cnnam nonepxeno xptno camonera.
Pacnpeenenne annenn (+) n paspexenn (-) nosyxa no xptny na ocnonannn ont-
ron. B nrore ncex npnnoxenntx ycnnn, nonnpammnx n sacactnammnx, xptno ynnexaercx
nnepx. (Cnnomnte nnnnn noxastnamr pacnpeenenne annenn; nynxrnp ro xe npn pes-
xom ynennuennn cxopocrn nonera)
Hy1emec1nne n nepa 3eunn
Hn onn uenonex ne onycxancx eme n 3emnm rnyxe 3, 3 xm, a mexy rem panyc
semnoro mapa panen 6400 xm. o nenrpa 3emnn ocraercx eme ouent nnnnt nyrt. Tem ne
menee nsoperarentnt Xmnt Bepn cnycrnn rnyoxo n nepa 3emnn cnonx repoen uya-
xa-npo]eccopa Hnenpoxa n ero nnemxnnnxa Axcenx. B pomane Hyremecrnne x nenrpy
3emnn on onncan ynnnrentnte npnxnmuennx +rnx nosemntx nyremecrnennnxon. B unc-
ne neoxnannocre, ncrpeuenntx nmn no 3emne, tno, mexy npounm, n ynennuenne
nnornocrn nosyxa. Ho mepe nonxrnx nnepx nosyx paspexaercx ouent tcrpo: ero nnor-
nocrt ymentmaercx n reomerpnuecxo nporpeccnn, n ro npemx xax ntcora nonxrnx pacrer n
81
nporpeccnn apn]mernuecxo. Hanpornn, npn onycxannn nnns, nnxe yponnx oxeana, nosyx
no annennem ntmenexamnx cnoen onxen cranonnrtcx nce nnornee. Hosemnte nyreme-
crnennnxn, xoneuno, ne mornn ne samernrt +roro.
Bor xaxo pasronop nponcxonn mexy xe-yuentm n ero nnemxnnnxom na rnynne
12 nte (48 xm) n nepax 3emnn.
Hocmorpn, uro noxastnaer manomerp? cnpocnn xx.
Ouent cnntnoe annenne.
Tenept rt nnnmt, uro, cnycxaxct nomanentxy, mt nocrenenno npnntxaem x cry-
mennomy nosyxy n nncxontxo no crpaaem or +roro.
Ecnn ne cunrart onn n ymax.
Hycrxxn!
Xopomo, orneuan x, pemnn ne npornnopeunrt xe. Haxonrtcx n crymennom
nosyxe axe npnxrno. Bt samernnn, xax rpomxo pasamrcx n nem snyxn?
Koneuno. B +ro armoc]epe axe rnyxo mor t cntmart.
Ho nosyx yer cranonnrtcx nce nnornee. He npnoperer nn on n xonne xonnon
nnornocrn not?
Koneuno: no annennem n 770 armoc]ep.
A eme nnxe?
Hnornocrt ynennunrcx eme ontme.
Kax xe mn cranem rora cnycxartcx?
Hatem xapmant xamnxmn.
Hy, xx, y nac na nce ecrt orner!
ne cran onee nanartcx n onacrt oraox, noromy uro, noxany, onxrt npnyman
t xaxoe-nnyt npenxrcrnne, xoropoe paccepnno t xm. Ftno, onaxo, ouennno, uro
no annennem n necxontxo rtcxu armoc]ep nosyx moxer nepern n rnepoe cocroxnne, a
rora, onycxax axe, uro mt mornn ntnecrn raxoe annenne, npnercx nce xe ocranonnrt-
cx. Tyr yxe nnxaxne cnopt ne nomoryr.
man1asnn n ua1eua1nxa
Tax nonecrnyer pomanncr; no no ro oxaxercx, ecnn mt nponepnm ]axrt, o xoroptx
ronopnrcx n +rom orptnxe. Ham ne npnercx cnycxartcx nx +roro n nepa 3emnn; nx ma-
nentxo +xcxypcnn n onacrt ]nsnxn nnonne ocrarouno sanacrnct xapanamom n ymaro.
Hpexe ncero nocrapaemcx onpeennrt, na xaxym rnynny nyxno onycrnrtcx, urot
annenne armoc]ept nospocno na 1000-m onm. Hopmantnoe annenne armoc]ept panno
necy 760-mnnnnmerponoro crona pryrn. Ecnn t mt tnn norpyxent ne n nosyx, a n
pryrt, nam nao tno t onycrnrtcx ncero na 760/1000 =0,76 mm, urot annenne ynenn-
unnoct na 1000-m onm. B nosyxe xe, xoneuno, mt onxnt onycrnrtcx nx +roro ropaso
rnyxe, n nmenno no crontxo pas, no cxontxo pas nosyx nerue pryrn n 10 500 pas. 3naunr,
urot annenne ynennunnoct na 1000-m onm nopmantnoro, nam npnercx onycrnrtcx ne na
0, 76 mm, xax n pryrn, a na 0, 76x10500, r. e. nourn na 8 m. Kora xe mt onycrnmcx eme na 8
m, ro ynennuennoe annenne nospacrer eme na 1000-ro cnoe nennunnt, n r.
46
Ha xaxom
t yponne mt nn naxonnnct y camoro noronxa mnpa (22 xm), na nepmnne ropt 3nepecr
(9 xm) nnn nns nonepxnocrn oxeana, nam nyxno onycrnrtcx na 8 m, urot annenne ar-
moc]ept nospocno na 1000-m onm nepnonauantno nennunnt. Honyuaercx, cneonarentno,
raxax rannna nospacrannx annennx nosyxa c rnynno:
Ha yponne 3emnn annenne
46
Cneymmn 8-merpont cno nosyxa nnornee npetymero, a noromy npnanxa annennx yer no
aconmrno nennunne ontme, uem n npemecrnonanmem cnoe. Ho ona n onxna trt ontme, noromy uro
sect epercx 1000-x onx or onee xpynno nennunnt.
82
760 mm =nopmantnomy
rnynne 8 m =1,001 nopmantnoro
rnynne 2x8 =(1,001)2
rnynne 3x8 =(1,001)3
rnynne 4x8 =(1,001)4
H noome na rnynne nx8 m annenne armoc]ept ontme nopmantnoro n (1,001)n pas;
n noxa annenne ne ouent nennxo, no crontxo xe pas ynennunrcx n nnornocrt nosyxa (saxon
Mapnorra).
3amernm, uro n annom cnyuae peut ner, xax nnno ns pomana, o yrnynennn n 3em-
nm ncero na 48 xm, a noromy ocnanenne cnnt rxxecrn n cnxsannoe c nnm ymentmenne neca
nosyxa moxno ne npnnnmart n pacuer.
Tenept moxno paccunrart, xax nennxo tno, npnmepno. ro annenne, xoropoe no-
semnte nyremecrnennnxn Xmnx Bepna ncntrtnann na rnynne 48 xm (48 000 m). B name
]opmyne n pannxercx 48000/8 =6000. Hpnxoxrcx ntuncnnrt 1,0016000. Tax xax ymnoxart
1,001 camo na cex 6000 pas sanxrne onontno cxyunoe n ornxno t mnoro npemenn, ro mt
oparnmcx x nomomn norapn]mon. o xoroptx cnpanennno cxasan Hannac, uro onn, coxpa-
max rpy, ynannamr xnsnt ntuncnnrene
47
. Horapn]mnpyx, nmeem: norapn]m nensnecr-
noro panen
6000 * lg 1,001 =6000 * 0,00043 =2,6.
Ho norapn]my 2,6 naxonm ncxomoe uncno; ono panno 400.
Hrax, na rnynne 48 xm annenne armoc]ept n 400 pas cnntnee nopmantnoro; nnor-
nocrt nosyxa no raxnm annennem nospacrer, xax noxasann ontrt, n 315 pas. Comnnrent-
no no+romy, urot namn nosemnte nyrnnxn nncxontxo ne crpaann, ncntrtnax rontxo
ont n ymax B pomane Xmnx Bepna ronopnrcx, onaxo, o ocrnxennn nmtmn eme
ontmnx nosemntx rnynn, nmenno 120 n axe 325 xm. annenne nosyxa onxno tno
ocrnrart ram uyonnmntx crenene; uenonex xe cnocoen nepenocnrt esnpeno nx cex
nosymnoe annenne ne cntme rpex-uertpex armoc]ep.
Ecnn t no ro xe ]opmyne mt crann ntuncnxrt, na xaxo rnynne nosyx cranonnr-
cx rax xe nnoren, xax n noa, r. e. ynnornxercx n 770 pas, ro nonyunnn t nn]py: 53 xm. Ho
+ror pesyntrar nenepen, rax xax npn ntcoxnx annennxx nnornocrt rasa yxe ne nponopnno-
nantna annennm. 3axon Mapnorra nnonne nepen nnmt nx ne cnnmxom snaunrentntx an-
nenn, ne npentmammnx cornn armoc]ep. Bor annte o nnornocrn nosyxa, nonyuennte
na ontre:
annenne Hnornocrt
200 armoc]ep ... 190
400 .............. 315
600 .............. 387
1500 ............. 513
1800 ............. 540
2100 ............. 564
Vnennuenne nnornocrn, xax nnnm, samerno orcraer or nospacrannx annennx. Ha-
npacno xmnt-nepnoncxn yuent oxnan, uro on ocrnrner rnynnt, re nosyx nnornee
not, +roro emy ne npnmnoct t oxartcx, rax xax nosyx ocrnraer nnornocrn not
47
Kro ntnec ns mxont nenpnxsnennoe uyncrno x norapn]mnuecxnm rannnam, ror, trt moxer, nsmennr
cnoe nepyxenmnoe x nnm ornomenne, nosnaxomnnmnct c xapaxrepncrnxo, anno nm nennxnm ]pannys-
cxnm acrponomom. Bor +ro mecro n Hsnoxennn cncremt mnpa: Hsoperenne norapn]mon, coxpamax nt-
uncnennx necxontxnx mecxnen n rpy necxontxnx ne, xax t ynannaer xnsnt acrponomon n ocnooxaer
nx or norpemnocre n yromnennx, nepasnyuntx c nnnntmn ntuncnennxmn. 3ro nsoperenne rem necrnee nx
yma uenoneuecxoro, uro nceneno nouepnnyro ns +roro ncrounnxa (r. e. ns yma). B rexnnxe uenonex nx ynenn-
uennx cnoero morymecrna nontsyercx marepnanamn n cnnamn oxpyxamme npnpot; n norapn]max xe nce xn-
nxercx pesyntrarom ero cocrnennoro yma.
83
nnmt no annennem 3000 armoc]ep, a antme yxe nourn ne cxnmaercx. O rom xe, urot
npenparnrt nosyx n rnepoe cocroxnne onnm annennem, es cnntnemero oxnaxennx
(nnxe mnnyc 146), ne moxer trt peun.
Cnpanennnocrt rpeyer ormernrt, onaxo, uro ynomxnyrt poman Xmnx Bepna tn
onynnxonan saonro o roro, xax crann nsnecrnt npnneennte ceuac ]axrt. 3ro onpan-
tnaer anropa, xorx n ne ncnpannxer nonecrnonannx.
Bocnontsyemcx eme npnneenno pantme ]opmyno, urot ntuncnnrt nanontmym
rnynny maxrt, na ne xoropo uenonex moxer ocranartcx es npea nx cnoero sopontx.
Hanontmee nosymnoe annenne, xaxoe eme cnocoen nepenocnrt nam oprannsm, 3 ar-
moc]ept. Oosnauax ncxomym rnynny maxrt uepes x, nmeem ypannenne (1,001)x/8 =3,
orxya (norapn]mnpyx) ntuncnxem x. Honyuaem x =8,9 xm.
Hrax, uenonex mor t es npea naxonrtcx na rnynne nourn 9 xm. Ecnn t Tnxn
oxean npyr ntcox, nmn mornn t nourn noncmy xnrt na ero ne.
B rnyoxon max1e
Kro nnxe ncero nponnnyncx x nenrpy 3emnn ne n ]anrasnn pomanncra, a n peant-
no ecrnnrentnocrn? Koneuno, ropnopaoune. Mt yxe snaem (cm. rn. IV), uro rnyoua-
max maxra mnpa npoptra n Rxno A]pnxe. Ona yxonr n rnyt onee uem na 3 xm. 3ect
nmeercx n nny ne rnynna nponnxnonennx ypnntnoro onora, ocrnrammax 7,5 xm, a yr-
nynenne camnx nme. Bor uro paccxastnaer, nanpnmep, o maxre na pynnxe Moppo
Bentxo (rnynna oxono 2300 m) ]pannyscxn nncarent -p Hmx mpren, nnuno nocernn-
mn ee:
3namennrte sonorte npnncxn Moppo Bentxo naxoxrcx n 400 xm or
Pno-e-Xanepo. Hocne 16 uacon est no xenesno opore n cxanncro mecrnocrn nt
cnycxaerect n rnyoxym onnny, oxpyxennym xynrnxmn. 3ect anrnncxax xomnannx
paspaartnaer sonoronocnte xnnt na raxo rnynne, na xaxym nnxora pantme ne cnyc-
xancx uenonex.
Xnna ner n rnyt xoco. Baxra cneyer sa ne mecrtm ycrynamn. Beprnxantnte
maxrt xonont, ropnsonrantnte rynnenn. upesntuano xapaxrepno nx conpemennoro
omecrna, uro rnyouamax maxra, npoptrax n xope semnoro mapa, camax cmenax nontrxa
uenonexa nponnxnyrt n nepa nnanert cenana n noncxax sonora.
Haentre napycnnonym nposoexy n xoxanym xyprxy. Ocropoxnee: manemn xa-
memex, naammn n xonoen, moxer pannrt nac. Hac yer conponoxart onn ns xann-
ranon maxrt. Bt nxonre n nepnt rynnent, xopomo ocnemennt. Bac oxnartnaer poxt
or neenxmero nerpa n 4: +ro nenrnnxnnx nx oxnaxennx rnynn maxrt.
Hpoexan n ysxo merannnuecxo xnerxe nepnt xonoen rnynno 700 m, nt nona-
aere no nropo rynnent. Cnycxaerect no nropo xonoen; nosyx cranonnrcx rennee. Bt
yxe naxonrect nnxe yponnx mopx.
Haunnax co cneymmero xonona, nosyx oxnraer nnno. Onnnaxct norom, cornyn-
mnct no nnsxnm cnoom, nt nonnraerect no nanpannennm x peny cnepnnntntx mamnn. B
rycro ntnn paoramr onaxennte nmn; c nnx crpynrcx nor, pyxn esocranonouno nepe-
amr yrtnt c noo. He orparnnarect o onomxon pyt, ceuac orxonortx: remnepa-
rypa nx 57.
Kaxon xe nror +ro yxacno, ornparnrentno ecrnnrentnocrn? Oxono 10 xnno-
rpammon sonora n ent
48
.
Onnctnax ]nsnuecxne ycnonnx na ne maxrt n crenent xpane +xcnnyarannn pao-
unx, ]pannyscxn nncarent ormeuaer ntcoxym remneparypy, no ne ynomnnaer o nontmen-
nom annennn nosyxa. Btuncnnm, xaxono ono na rnynne 2300 m. Ecnn t remneparypa
48
Xypnan 3a pyexom, 1933, N 13.
84
ocrananact raxax xe, xax na nonepxnocrn 3emnn, ro, cornacno snaxomo yxe nam ]opmyne,
nnornocrt nosyxa nospocna t n
pasa.
B ecrnnrentnocrn remneparypa ne ocraercx nensmenno, a nontmaercx. Ho+romy
nnornocrt nosyxa pacrer ne cront snaunrentno, a mentme. B xoneunom nrore nosyx na ne
maxrt no nnornocrn pasnnrcx or nosyxa na nonepxnocrn 3emnn nemnornm ontme, uem
nosyx snonoro nernero nx or moposnoro nosyxa snmt. Honxrno renept, nouemy +ro o-
croxrentcrno ne npnnnexno x cee nnnmannx nocernrenx maxrt.
3aro ontmoe snauenne nmeer snaunrentnax nnaxnocrt nosyxa n raxnx rnyoxnx
pynnxax, enammax npetnanne n nnx nentnocnmtm npn ntcoxo remneparype. B onom
ns mxnoa]pnxancxnx pynnxon (Horancypr), rnynnom 2553 m, nnaxnocrt npn 50 xapt
ocrnraer 100%; sect ycrpannaercx renept rax nastnaemt ncxyccrnennt xnnmar,
npnuem oxnaxammee ecrnne ycranonxn pannosnauame 2000 ronnam nta.
Bnmct co c1pa1oc1a1aun
B npetymnx crartxx mt mtcnenno nyremecrnonann n semnte nepa, npnuem nam
nomorna ]opmyna sanncnmocrn annennx nosyxa or rnynnt. Ornaxnmcx renept nonxrtcx
nnepx n, nontsyxct ro xe ]opmyno, nocmorpnm, xax menxercx annenne nosyxa na ont-
mnx ntcorax. uopmyna nx +roro cnyuax npnnnmaer raxo nn:
p =0,999h/8,
re p annenne n armoc]epax, h ntcora n merpax. pot 0,999 samennna sect
uncno 1,001, noromy uro npn nepememennn nnepx na 8 m annenne ne nospacraer na 0,001, a
ymentmaercx na 0,001.
Pemnm nx nauana saauy: xax ntcoxo nao nonxrtcx, urot annenne nosyxa
ymentmnnoct nnoe?
nx +roro npnpannxem n name ]opmyne annenne p =0,5 n cranem ncxart ntcory h.
Honyunm ypannenne 0,5 =0,999h/8, pemnrt xoropoe ne cocrannr rpya nx unrarene,
ymemmnx opamartcx c norapn]mamn. Orner h =5,6 xm onpeenxer ntcory, na xoropo
annenne nosyxa onxno ymentmnrtcx nnoe.
Hanpannmcx renept eme ntme, ncne sa ornaxntmn conercxnmn nosyxonnanarenxmn,
ocrnrmnmn ntcort 19 n 22 xm. 3rn ntcoxne onacrn armoc]ept naxoxrcx yxe n rax na-
stnaemo crparoc]epe. Ho+romy n mapam, na xoroptx conepmamrcx noonte noemt,
npncnoeno nanmenonanne ne a+pocraron, a crparocraron. He ymam, urot cpen nme
crapmero noxonennx namencx xorx t onn, xoropt ne cntxan t nasnann conercxnx
crparocraron CCCP n OAX-1, nocrannnmnx n 1933 n 1934 roax mnponte pexopt
ntcort: nepnt 19 xm, nropo 22 xm.
Hontraemcx ntuncnnrt, xaxono annenne armoc]ept na +rnx ntcorax.
nx ntcort 19 xm naem, uro annenne nosyxa onxno cocrannxrt
0,99919000/8 =0,095 arm =72 mm.
nx ntcort 22 xm
0,99922000/8 =0,066 arm =50 mm.
Onaxo, sarnxnyn n sanncn crparonanron, naxonm, uro na yxasanntx ntcorax orme-
uent tnn pyrne annennx: na ntcore 19 xm 50 mm, na ntcore 22 xm 45 mm.
Houemy xe pacuer ne nornepxaercx? B uem nama omnxa?
3axon Mapnorra nx rason npn cront manom annennn npnmennm nnonne, no na +ror
pas mt cenana pyroe ynymenne: cunrann remneparypy nosyxa onnaxono no nce
20-xnnomerpono ronme, mexy rem xax ona samerno naaer c ntcoro. B cpenem npnnn-
mamr; uro remneparypa npn nonxrnn na xaxt xnnomerp naaer na 6,5; rax nponcxonr
o ntcort 11 xm, re remneparypa panna mnnyc 56 n anee na snaunrentnom nporxxennn
85
ocraercx nensmenno. Ecnn npnnxrt +ro ocroxrentcrno no nnnmanne (nx uero yxe neoc-
rarount cpecrna +nemenrapno maremarnxn), nonyuarcx pesyntrart, ropaso onee co-
rnacnte c ecrnnrentnocrtm. Ho ro xe npnunne na nrorn namnx npexnnx ntuncnenn,
ornocxmnxcx x annennm nosyxa n rnynnax, nyxno roxe cmorpert xax na npnnnxennte.
Fnana cepuuan. TERROBLE RBREHHR.
Beep
Kora xenmnnt omaxnnamrcx neepamn, nm, xoneuno, cranonnrcx npoxnanee. Kasa-
noct t, uro sanxrne +ro nnonne esnpeno nx ocrantntx npncyrcrnymmnx n nomemennn n
uro copanmnecx moryr trt rontxo npnsnarentnt xenmnnam sa oxnaxenne nosyxa n
sane.
Hocmorpnm, rax nn +ro. Houemy npn omaxnnannn neepom mt omymaem npoxnay?
Bosyx, nenocpecrnenno npnnerammn x namemy nnny, narpenaercx n +ra rennax nosym-
nax macxa, nennnmo onerammax name nnno, rpeer ero, r. e. samenxer antnemym no-
repm renna. Ecnn nosyx noxpyr nac nenonnxen, ro narpenmncx nns nnna cno nosyxa
nnmt nectma menenno ntrecnxercx nnepx onee rxxentm nenarpertm nosyxom. Kora xe
mt cmaxnnaem neepom c nnna rennym nosymnym macxy, ro nnno conpnxacaercx c nce no-
ntmn nopnnxmn nenarperoro nosyxa n nenpeptnno oraer nm cnom rennory; reno name
ocrtnaer, n mt omymaem npoxnay.
3naunr, npn omaxnnannn neepom xenmnnt nenpeptnno yanxmr or cnoero nnna na-
rpert nosyx n samenxmr ero nenarpertm; narpenmnct, +ror nosyx yanxercx n cnom
ouepet n samenxercx nono nopnne nenarperoro, n r. .
Paora neepom ycxopxer nepememnnanne nosyxa n cnococrnyer tcrpememy ypan-
nnnannm remneparypt nosyxa no ncem sane, r. e. ocrannxer oneruenne onaarentnnnam
neepa sa cuer onee npoxnanoro nosyxa, oxpyxammero ocrantntx npncyrcrnymmnx. nx
ecrnnx neepa nmeer snauenne eme ono ocroxrentcrno, o xoropom mt ceuac paccxaxem.
O1uero npn ne1pe xononee?
Bce snamr, xoneuno, uro n rnxym noroy mopos nepenocnrcx ropaso nerue, uem npn
nerpe. Ho ne nce npecrannxmr cee oruernnno npnunny +roro xnnennx. Fontmn xono npn
nerpe omymaercx nnmt xnntmn cymecrnamn; repmomerp nonce ne onycxaercx nnxe, xora
ero oynaer nerep. Omymenne pesxoro xonoa n nerpenym moposnym noroy oxcnxercx
npexe ncero rem, uro or nnna (n noome or rena) ornnmaercx npn +rom ropaso ontme re-
nna, nexenn n rnxym noroy, xora nosyx, narpert renom, ne rax tcrpo cmenxercx no-
no nopnne xononoro nosyxa. uem nerep cnntnee, rem ontmax macca nosyxa ycnenaer n
reuenne xaxo mnnyrt npnrn n conpnxocnonenne c xoxe, n, cneonarentno, rem ontme
renna ornnmaercx exemnnyrno or namero rena. 3roro onoro yxe ocrarouno, urot nt-
snart omymenne xonoa.
Ho ecrt n eme npnunna. Koxa nama ncera ncnapxer nnary, axe n xononom nosyxe.
nx ncnapennx rpeyercx rennora; ona ornnmaercx or namero rena n or roro cnox nosyxa,
86
xoropt x reny npnneraer. Ecnn nosyx nenonnxen, ncnapenne conepmaercx menenno, rax
xax npnnerammn x xoxe cno nosyxa cxopo nactmaercx napamn (n nactmennom nnaro
nosyxe ne nponcxonr nnrencnnnoro ncnapennx). Ho ecnn nosyx nnxercx n x xoxe npn-
rexamr nce nonte n nonte ero nopnnn, ro ncnapenne nce npemx noepxnnaercx ouent
onntnoe, a +ro rpeyer ontmoro pacxoa rennort, xoropax ornpaercx or namero rena.
Kax xe nennxo oxnaxammee ecrnne nerpa? Ono sanncnr or ero cxopocrn n or rem-
neparypt nosyxa; n omem ono ropaso snaunrentnee, uem otuno ymamr. Hpnney npn-
mep, ammn npecrannenne o rom, xaxono tnaer +ro nonnxenne. Hycrt remneparypa nos-
yxa +4, a nerpa ner nnxaxoro. Koxa namero rena npn raxnx ycnonnxx nmeer remneparypy
31. Ecnn xe yer nerxn nerepox, ena nnxymn ]narn n ne menenxmn nncrnt (cxo-
pocrt 2 m/cex), ro xoxa oxnaxaercx na 7; npn nerpe, sacrannxmmem ]nar nonocxartcx
(cxopocrt 6 m/cex), xoxa oxnaxaercx na 22: remneparypa ee naaer o 9! 3rn annte
nsxrt ns xnnrn H. H. Kannrnna Ocnont ]nsnxn armoc]ept n npnmenennn x mennnne;
nmosnarentnt unrarent naer n ne mnoro nnrepecntx noponocre.
Hrax, o rom, xax yer omymartcx namn mopos, mt ne moxem cynrt no ono nnmt
remneparype, a onxnt npnnnmart no nnnmanne raxxe n cxopocrn nerpa. Onn n ror xe
mopos nepenocnrcx n Hennnrpae n cpenem xyxe, uem n Mocxne, noromy uro cpenxx cxo-
pocrt nerpa na eperax Fanrncxoro mopx panna 5 6 m/cex, a n Mocxne rontxo 4,5 m/cex.
Eme nerue nepenocxrcx mopost n 3aaxante, re cpenxx cxopocrt nerpa ncero 1,3 m. 3na-
mennrte nocrounocnnpcxne mopost omymamrcx anexo ne rax xecroxo, xax ymaem mt,
npnntxmne n Enpone x cpannnrentno cnntntm nerpam; Bocrounax Cnnpt ornnuaercx nou-
rn nonntm esnerpnem, ocoenno n snmnee npemx.
Iopnuee mxanne nyc1mnn
3naunr, nerep n n snont ent onxen npnnocnrt npoxnay, cxaxer, trt moxer,
unrarent, npourx npetymym crartm. Houemy xe n raxom cnyuae nyremecrnennnxn ro-
nopxr o ropxuem txannn nycrtnn?
Hpornnopeune oxcnxercx rem, uro n rponnuecxom xnnmare nosyx tnaer rennee,
uem name reno. Heynnnrentno, uro ram npn nerpe nmxm cranonnrcx ne npoxnanee, a
xapue. Tennora nepeacrcx ram yxe ne or rena nosyxy, no oparno nosyx narpenaer ue-
noneuecxoe reno. Ho+romy, uem ontmax macca nosyxa ycneer exemnnyrno npnrn n co-
npnxocnonenne c renom, rem cnntnee omymenne xapa. Hpana, ncnapenne n sect ycnnnna-
ercx npn nerpe, no nepnax npnunna nepenemnnaer. Bor nouemy xnrenn nycrtnn, nanpnmep
rypxment, nocxr rennte xanart n mexonte manxn.
Ipee1 nn nyant?
Bor eme saaua ns ]nsnxn otenno xnsnn. Xenmnnt yrnepxamr, uro nyant rpeer,
uro es nee nnno sxner. Hpn nsrnxe na nerxym rxant nyann, nepexo c onontno xpynnt-
mn xuexamn, myxunnt ne ouent cxnonnt nepnrt +romy yrnepxennm n ymamr, uro co-
rpenammee ecrnne nyann nrpa noopaxennx.
Onaxo ecnn nt ncnomnnre cxasannoe ntme, ro ornecerect x +romy yrnepxennm o-
nee onepunno. Kax t xpynnt nn tnn xuexn nyann, nosyx uepes raxym rxant npoxonr
nce xe c nexoroptm samenennem. Tor cno nosyxa, xoropt nenocpecrnenno npnneraer x
nnny n, narpenmnct, cnyxnr renno nosymno macxo, cno +ror, yepxnnaemt nya-
ntm, ne rax tcrpo cynaercx nerpom, xax npn orcyrcrnnn ee. Ho+romy ner ocnonannx ne
nepnrt xenmnnam, uro npn neontmom mopose n cnaom nerpe nnno no npemx xott sx-
ner n nyann mentme, uem es nee.
Oxnaaammne xynmnnm
87
Ecnn nam ne cnyuanoct nnert raxnx xynmnnon, ro, nepoxrno, nt cntxann nnn unrann
o nnx. 3rn cocyt ns neooxxenno rnnnt onaamr ro nmontrno ocoennocrtm, uro
nannrax n nnx noa cranonnrcx npoxnanee, uem oxpyxammne npemert. Kynmnnt n
ontmom pacnpocrpanennn y mxntx napoon (mexy npounm, n y nac n Kptmy) n nocxr
pasnnunte nasnannx: n Hcnannn antxapanna, n Ernnre royna n r. .
Cexper oxnaxammero ecrnnx +rnx xynmnnon npocr: xnxocrt npocaunnaercx ue-
pes rnnnxnte crenxn napyxy n ram menenno ncnapxercx, ornnmax npn +rom rennory
(cxptrym rennory ncnapennx) or cocya n saxnmuenno n nem xnxocrn.
Ho nenepno, uro xnxocrt n raxnx cocyax ouent oxnaxaercx, xax npnxonrcx unrart
n onncannxx nyremecrnn no mxntm crpanam. Oxnaxenne ne moxer trt nennxo. 3anncnr
ono or mnornx ycnonn. uem snonee nosyx, rem cxopee n onntnee ncnapxercx xnxocrt,
ynnaxnxmmax cocy cnapyxn, n, cneonarentno, rem onee oxnaxaercx noa nnyrpn xyn-
mnna. 3anncnr oxnaxenne n or nnaxnocrn oxpyxammero nosyxa: ecnn n nem mnoro nnarn,
ncnapenne nponcxonr menenno, n noa oxnaxaercx nesnaunrentno; n cyxom nosyxe,
nanpornn, nponcxonr +neprnunoe ncnapenne, ntstnammee onee samernoe oxnaxenne.
Berep raxxe ycxopxer ncnapenne n rem cnococrnyer oxnaxennm; +ro nce xopomo snamr
no romy omymennm xonoa, xoropoe npnxonrcx ncntrtnart n moxpom nnarte n rennt, no
nerpent ent. Honnxenne remneparypt n oxnaxammnx xynmnnax ne npentmaer 5. B
snont mxnt ent, xora repmomerp noxastnaer nouac 33, noa n oxnaxammem
xynmnne nmeer remneparypy renno nannt, 28. Oxnaxenne, xax nnnm, npaxrnuecxn
ecnonesnoe. 3aro xynmnnt xopomo coxpanxmr xononym noy; nx +ro nenn nx npenmy-
mecrnenno n ynorpenxmr.
Mt moxem nontrartcx ntuncnnrt crenent oxnaxennx not n antxapannax.
Hycrt y nac nmeercx xynmnn, nmemammn 5 n not; onycrnm, uro 0,1 n ncnapnnact.
nx ncnapennx 1 n not (1 xr) rpeyercx npn remneparype snonoro (33) nx oxono 580
xanopn. V nac ncnapnnact 0,1 xr, cneonarentno, nonaonnoct 58 xanopn. Ecnn t ncx
+ra rennora sanmcrnonanact rontxo or not, xoropax naxonrcx n xynmnne, remneparypa
nocnene nonnsnnact t na 58/5, r. e. rpaycon na 12. Ho ontmax uacrt renna, norpeno-
ro nx ncnapennx, ornnmaercx or crenox camoro xynmnna n or oxpyxammero ero nosyxa; c
pyro cropont, pxom c oxnaxennem not n xynmnne nponcxonr n narpenanne ee ren-
ntm nosyxom, npnnerammnm x xynmnny. Ho+romy oxnaxenne ena ocrnraer nononnnt
nonyuenno nn]pt.
Tpyno cxasart, re xynmnn oxnaxaercx ontme, na connne nnn n renn. Ha connne
ycxopxercx ncnapenne, no nmecre c rem ycnnnnaercx n npnrox renna. Hyume ncero, nepoxr-
no, epxart oxnaxammne xynmnnt n renn na cnaom nerpe.
Aennx es nta
Ha oxnaxennn or ncnapennx ocnonano ycrpocrno oxnaxammero mxa]a nx xpa-
nennx npoyxron, cnoero poa nennxa es nta. Vcrpocrno raxoro oxnanrenx nectma
necnoxno: +ro xmnx ns epena (nyume ns onnnxonannoro xenesa) c nonxamn, na xoropte
xnayr nonexamne oxnaxennm npoyxrt. Bnepxy xmnxa crannrcx nnnnt cocy c unc-
ro xonono noo; n cocy norpyxen xpa xoncra, xoropt ner nont sane crenxn
xmnxa nnns, xonuaxct n cocye, nomemennom no nnxne nonxo. Xoncr nannrtnaercx no-
o, xoropax, xax no ]nrnnm, nce npemx nnxercx uepes nero, menenno ncnapxxct n rem
oxnaxax nce orenennx nennxa.
Taxo nennx cneyer crannrt n npoxnanoe mecro xnaprnpt n xaxt neuep me-
nxrt n nem xononym noy, urot ona ycnena sa nout xopomo ocrynrtcx. Cocyt, coep-
xamne noy, n xoncr, nponnrtnaemt em, onxnt trt, xoneuno, conepmenno uncrt.
Kaxym aapy cnoconm um nepenocn1t?
88
uenonex ropaso ntnocnnnee no ornomennm x xape, uem otxnonenno ymamr: on
cnocoen nepenocnrt n mxntx crpanax remneparypy samerno ntme ro, xaxym mt n yme-
pennom noxce cunraem ena nepenocnmo. Herom n Cpene Ancrpannn nepexo nanma-
ercx remneparypa 46 n renn; ram ormeuannct axe remneparypt n 55" n renn (no Hentcnm).
Hpn nepexoe uepes Kpacnoe mope n Hepcncxn sannn remneparypa n xopaentntx nome-
mennxx ocrnraer 50 n ntme, necmorpx na nenpeptnnym nenrnnxnnm.
Hanonee ntcoxne remneparypt, nanmanmnecx n npnpoe na semnom mape, ne
npentmann 57. Temneparypa +ra ycranonnena n rax nastnaemo onnne Cmeprn n Ka-
nn]opnnn. 3no n Cpene Asnn camom xapxom mecre namero Comsa ne tnaer ntme
50.
Ormeuennte ceuac remneparypt nsmepxnnct n renn. Oxcnm xcrarn, nouemy me-
reoponora nnrepecyer remneparypa nmenno n renn, a ne na connne. eno n rom, uro remne-
parypy nosyxa nsmepxer rontxo repmomerp, ntcrannennt n renn. Ipaycnnx, nomemen-
nt na connne, moxer narpertcx ero nyuamn snaunrentno ntme, uem oxpyxammn nosyx,
n noxasanne ero nncxontxo ne xapaxrepnsyer rennonoro cocroxnnx nosymno cpet. Ho-
+romy n ner cmtcna, ronopx o snono noroe, cctnartcx na noxasanne repmomerpa, nt-
crannennoro na connne.
Hponsnonnnct ontrt nx onpeenennx ntcme remneparypt, xaxym moxer ntep-
xart uenoneuecxn oprannsm. Oxasanoct, uro npn nectma nocrenennom narpenannn opra-
nnsm nam n cyxom nosyxe cnocoen ntepxart ne rontxo remneparypy xnnennx not
(100), no nnora axe eme onee ntcoxym, o 160C, xax oxasann anrnncxne ]nsnxn
Fnaren n uenrpn, npononnmne pan ontra nente uact n naronnenno neun xneonexap-
nn. Moxno cnapnrt xna n nsxapnrt n]mrexc n nosyxe nomemennx, n xoropom nmn
ocramrcx es npea nx cex, sameuaer no +romy nonoy Tnnant.
uem xe oxcnxercx raxax ntnocnnnocrt? Tom, uro oprannsm nam ]axrnuecxn ne
npnnnmaer +ro remneparypt, a coxpanxer remneparypy, nnsxym x nopmantno. On o-
percx c narpenannem nocpecrnom onntnoro ntenennx nora; ncnapenne nora nornomaer
snaunrentnoe xonnuecrno renna ns roro cnox nosyxa, xoropt nenocpecrnenno npnneraer
x xoxe, n rem n ocrarouno mepe nonnxaer ero remneparypy. Enncrnennte neoxonmte
ycnonnx cocroxr n rom, urot reno ne conpnxacanoct nenocpecrnenno c ncrounnxom renna
n urot nosyx tn cyx.
Kro tnan n name Cpene Asnn, ror sameuan, es comnennx, xax cpannnrentno ner-
xo nepenocnrcx ram xapa n 37 n onee rpaycon Hentcnx. 24-rpaycnax xapa n Hennnrpae
nepenocnrcx ropaso xyxe. Hpnunna, xoneuno, no nnaxnocrn nosyxa n Hennnrpae n cyxo-
crn ero n Cpene Asnn, re oxt xnnenne xpane pexoe
49
.
Tepuoue1p nnn apoue1p?
Hsnecren anexor o nannnom uenonexe, xoropt ne pemancx npnnxrt nanny no cne-
ymme neotxnonenno npnunne:
Pncynox 85. Tepmocxon Iepona.
49
Hmontrno, uro ram mo xapmannt rnrpomerp naxt n nmne mecxne noxasan nynt nnaxnocrn (13 n
16 nmnx 1930 r.).
89
cynyn n nanny apomerp, a on noxasan ypm Onacno xynartcx!
Ho ne ymare, uro ncera nerxo ornnunrt repmomerp or apomerpa. Ecrt raxne rep-
momerpt, nepnoe, repmocxont, xoropte c ne mentmnm npanom mornn t nastnartcx apo-
merpamn, n naoopor. Hpnmepom moxer cnyxnrt crapnnnt repmocxon, npnymannt Ie-
ponom Anexcanpncxnm (pnc. 85). Kora conneunte nyun npnrpenamr map, nosyx n nepx-
ne uacrn mapa, pacmnpxxct, annr na noy n ntrecnxer ee no nsornyro rpyxe napyxy;
noa naunnaer xanart ns xonna rpyxn n noponxy, orxya crexaer n nnxnn xmnx. B xo-
nonym xe noroy, nanpornn, ynpyrocrt nosyxa n mape ymentmaercx n noa ns nnxnero
xmnxa ntrecnxercx annennem napyxnoro nosyxa no npxmo rpyxe n map.
Onaxo npnop +ror uyncrnnrenen n x nsmenennxm apomerpnuecxoro annennx: xora
napyxnoe annenne ocnaenaer, nosyx nnyrpn mapa, coxpannnmn npexnee onee ntcoxoe
annenne, pacmnpxercx n ntrecnxer uacrt not no rpyxe n noponxy; npn nontmennn xe
napyxnoro annennx uacrt not ns xmnxa nronxercx n map ncnecrnne ontmero annennx
cnapyxn. Kaxt rpayc remneparypno pasnnnt ntsoner raxoe xe nsmenenne n oeme
nosyxa nnyrpn mapa, xax 760/273=oxono 2,5 mm pasnnnt n ntcore apomerpnuecxoro
crona (pryrnoro). B Mocxne apomerpnuecxne xoneannx ocrnramr 20 n onee mnnnn-
merpon; +ro coornercrnyer 8C n repmocxone Iepona, snaunr, raxoe naenne armoc]epnoro
annennx nerxo npnnxrt sa nontmenne remneparypt na 8 rpaycon!
Bt nnnre, uro crapnnnt repmocxon n ne mentme mepe xnnxercx n apocxonom.
Ono npemx n npoaxe nmennct y nac noxnte apomerpt, xoropte xnnxnnct n raxo xe
crenenn n repmomerpamn; o +rom, onaxo, ne noospenann ne rontxo noxynarenn, no, xa-
xercx, n nx nsoperarent.
nn uero cnyan1 naunonoe c1exno?
Mano xro snaer o rom, xaxo onrn nyrt npomno namnonoe crexno, npexe uem oc-
rnrno cnoero conpemennoro nna. nnnnt px rtcxuenern nmn nontsonannct nx ocne-
mennx nnamenem, ne npnerax x ycnyram crexna. Honaonncx renn Heonapo a Bnnun
(1452 1519), urot cenart +ro naxnoe yconepmencrnonanne namnt. Ho Heonapo oxpy-
xnn nnamx ne crexnxnno, a merannnuecxo rpyo, npomno eme rpn nexa, npexe uem o-
ymannct o sament merannnuecxo rpyt npospauntm crexnxnntm nnnnnpom. Kax nn-
nre, namnonoe crexno nsoperenne, na xoroptm paorann ecxrxn noxonenn.
Kaxono xe ero nasnauenne?
Ena nn y ncex roron npannntnt orner na cront ecrecrnennt nonpoc. 3amnmart
nnamx or nerpa nnmt nropocrenennax pont crexna. Inannoe xe ecrnne ero n ynennue-
nnn xpxocrn nnamenn, n ycxopennn nponecca ropennx. Pont crexna ra xe, uro n neuno nnn
sanocxo rpyt: ono ycnnnnaer npnrox nosyxa x nnamenn, ycnnnnaer rxry.
Pasepemcx n +rom. Cron nosyxa, naxoxmncx nnyrpn crexna, narpenaercx nname-
nem ropaso tcrpee, nexenn nosyx, oxpyxammn namny. Harpenmnct n cenanmnct no-
+romy nerue, nosyx no saxony Apxnmea ntranxnnaercx nnepx onee rxxentm nenarpertm
nosyxom, xoropt nocrynaer cnnsy, uepes ornepcrnx n ropenxe. Taxnm opasom ycranan-
nnnaercx nocroxnnoe reuenne nosyxa cnnsy nnepx, reuenne, nenpeptnno ornoxmee npo-
yxrt ropennx n npnnocxmee cnexn nosyx. uem crexno ntme, rem ontme pasnnna n nece
narperoro n nenarperoro crona nosyxa n rem +neprnunee nponcxonr npnrox cnexero
nosyxa, a cneonarentno, ycxopxercx ropenne. 3ect nmeer mecro ro xe camoe, uro n n nt-
coxnx sanocxnx rpyax. Ho+romy +rn rpyt enamrcx cront ntcoxnmn.
Hnrepecno, uro yxe Heonapo oruernnno npecrannxn cee +rn xnnennx. B ero pyxo-
nncxx naxonm raxym sannct: Ie noxnnxercx oront, ram noxpyr nero opasyercx nosym-
noe reuenne: ono ero noepxnnaer n ycnnnnaer.
Houeuy nnaun ne racne1 cauo coon?
90
Ecnn nymartcx xopomentxo n nponecc ropennx, ro nenontno nosnnxaer nonpoc: orue-
ro nnamx ne racner camo coo? Bet npoyxramn ropennx xnnxmrcx yrnexncnt ras n no-
xno nap nemecrna neropmune, necnoconte noepxnnart ropenne. Cneonarentno,
nnamx c nepnoro xe momenra ropennx onxno trt oxpyxeno neropmunmn nemecrnamn,
xoropte memamr npnroxy nosyxa; es nosyxa ropenne npoonxartcx ne moxer, n nnamx
onxno noracnyrt.
Houemy xe +roro ne nponcxonr? Houemy ropenne nnrcx nenpeptnno, noxa ecrt sa-
nac ropmuero nemecrna? Tontxo noromy, uro rast pacmnpxmrcx or narpenannx n, cneona-
rentno, cranonxrcx nerue. Hnmt naroapx +romy narperte npoyxrt ropennx ne ocramrcx
na mecre cnoero opasonannx, n nenocpecrnennom cocecrne c nnamenem, a nemenenno xe
ntrecnxmrcx nnepx uncrtm nosyxom. Ecnn t saxon Apxnmea ne pacnpocrpanxncx na ra-
st (nnn ecnn t ne tno rxxecrn), ncxxoe nnamx, noropenmn nemnoro, racno t camo co-
o.
Bectma nerxo yenrtcx n rom, xax rynrentno ecrnymr na nnamx npoyxrt ero ro-
pennx. Bt nepexo nontsyerect +rnm, camn roro ne noospenax, urot saracnrt oront n
namne. Kax saynaere nt xepocnnonym namny? yere n nee cnepxy, r. e, ronnre nnns, x nna-
menn, neropmune npoyxrt ero ropennx; n ono racner, nnmennoe cnoonoro ocryna nos-
yxa.
Heoc1amman rnana n pouane mnn Bepna
Xmnt Bepn nopono nonean nam, xax npononnn npemx rpoe cmentuaxon nnyrpn
cnapxa, muamerocx na Hyny. Onaxo on ne paccxasan o rom, xax Mnment Apan ncnonnxn
oxsannocrn nonapa n +ro neotuno ocranonxe. Bepoxrno, pomanncr nonaran, uro
crpxnnx nnyrpn nerxmero cnapxa ne npecrannxer nnuero raxoro, uro sacnyxnnano t
onncannx. Ecnn rax, ro on omnancx. eno n rom, uro nnyrpn nerxmero xpa nce npemert
cranonxrcx nenecomtmn (noponoe pasxcnenne +roro nnrepecnoro ocroxrentcrna npn-
neeno n nepno xnnre 3annmarentno ]nsnxn, a raxxe n monx xnnrax Mexnnanernte
nyremecrnnx, K snesam na paxere n Paxero na Hyny). Xmnt Bepn ynycrnn ns nny
+ro ocroxrentcrno. A cornacnrect, uro crpxnnx n nenecomo xyxne cmxer, nnonne oc-
ront nepa pomanncra, n nao rontxo noxanert, uro rananrnnnt anrop Hyremecrnnx na
Hyny ne yennn nnnmannx +ro reme. Hontramct, xax ymem, nocnonnnrt neocrammym
rnany n pomane, urot art unrarenm nexoropoe npecrannenne o rom, nacxontxo +]]exrno
morna t ntnnrtcx ona ns-no nepa camoro Xmnx Bepna.
Hpn urennn +ro crartn unrarent onxen nce npemx ne ynycxart ns nny, uro nnyrpn
xpa, xax yxe cxasano, ner rxxecrn: nce npemert n nem nenecomt.
3an1pax n nenecouon xyxne
pystx mon, net mt eme no sanrpaxann, oxnnn Mnment Apan cnonm cnyrnn-
xam no mexnnanernomy nyremecrnnm. Hs roro, uro mt norepxnn cno nec n nymeunom
cnapxe, ne cneyer nonce, uro mt norepxnn n annernr. epyct ycrponrt nam, pystx mon,
nenecomt sanrpax, xoropt, es comnennx, yer cocroxrt ns camtx nerxnx nm, xo-
ra-nno nsroronnxnmnxcx na cnere.
H, ne oxnax ornera ronapnme, ]pannys npnnxncx sa crpxnnm.
Hama yrtnt c noo npnrnopxercx nycro, nopuan npo cex Apan, nosxct c pac-
xynopxo ontmo yrtnn. He nponeemt menx: x net snam, oruero rt nerxax Tax,
npoxa ntnyra. Hsnont nsnnrt n xacrpmnm cnoe nenecomoe coepxnmoe!
Ho cxontxo nn naxnonxn on yrtnn, noa ne ntnnnanact.
He rpynct, mnnt Apan, xnnncx na ntpyuxy Hnxont. Homn, uro n namem
cnapxe, re ner rxxecrn, noa no moxer nnrtcx. Tt onxen ee ntrpxcrn ns yrtnn, xax
ecnn t oro tn rycro cnpon.
91
He onro ymax, Apan xnonnyn naontm no ny onpoxnnyro yrtnxn. Honax ne-
oxnannocrt: y ropntmxa roruac xe pasyncx noxno map, nennunno c xynax.
uro crano c name noo? nsymnncx Apan. Bor, npnsnamct, concem nsnnmnn
cmpnpns! Oxcnnre xe, yuente pystx mon, uro ryr nponsomno?
3ro xannx, mnnt Apan, npocrax noxnax xannx. B mnpe es rxxecrn xannn moryr
trt xax yrono nennxn Bcnomnn, uro net xnxocrn rontxo no nnnxnnem rxxecrn
npnnnmamr ]opmy cocyon, ntmrcx n nne crpy n r. . 3ect xe ner rxxecrn, xnxocrt
npeocrannena cnonm nnyrpennnm monexynxpntm cnnam n onxna npnnxrt ]opmy mapa,
xax macno n snamennrom ontre Hnaro.
Mne nnxaxoro ena ner o +roro Hnaro c ero ontramn! onxen ncxnnxrnrt noy
nx yntona, n, xnxnyct, nnxaxne monexynxpnte cnnt ne ocranonxr menx! sanantunno
oxnnn ]pannys.
On xpocrno npnnxncx ntrpxxnnart noy na napxme n nosyxe xacrpmne, no,
no-nnnmomy, nce tno n saronope npornn nero. Fontmne noxnte mapt, ocrnrnyn xacr-
pmnn, tcrpo pacnonsannct no ee nonepxnocrn. 3rnm eno ne xonunnoct: c nnyrpennnx
crenox noa nepexonna na napyxnte, pacrexanact no nnm, n ncxope xacrpmnx oxasanact
oxyranno roncrtm noxntm cnoem. Knnxrnrt noy n raxom nne no tno nnxaxo nos-
moxnocrn.
Bor nmontrnt ontr, oxastnammn, xax nennxa cnna cnennennx, cnoxono
ronopnn nsemennomy Apany nenosmyrnmt Hnxont. Tt ne nonnycx: net sect otx-
nonennoe cmaunnanne xnxocrxmn rneptx ren; rontxo n annom cnyuae rxxecrt ne mema-
er pasnnrtcx +romy xnnennm c nonno cnno.
H ouent xant, uro ne memaer! nospasnn Apan. Cmaunnanne sect nnn uro-nno
pyroe, no mne neoxonmo nmert noy nnyrpn xacrpmnn, a ne noxpyr nee. Bor eme nonocrn
xaxne! Hn onn nonap n mnpe ne cornacnrcx roronnrt ynton npn noontx ycnonnxx!
Tt nerxo moxemt nocnpenxrcrnonart cmaunnannm, ecnn ono rax memaer ree, yc-
noxonrentno ncrannn m-p Fapnxen. Bcnomnn, uro noa ne cmaunnaer ren, noxptrtx xorx
t ronxnm cnoem xnpa. Omaxt cnom xacrpmnm cnapyxn xnpom, n rt yepxnmt noy
nnyrpn nee.
Fpano! Bor +ro x nastnam ncrnnno yuenocrtm, opaonancx Apan, npnnox co-
ner n ncnonnenne. 3arem on npncrynnn x narpenannm not na nnamenn rasono ropenxn.
Honoxnrentno nce cxnatnanoct npornn Apana. Iasonax ropenxa n ra saxanpnsnn-
uana: nporopen nonmnnyrt rycxntm nnamenem, ona noracna no neoxcnnmo npnunne.
Apan nosnncx noxpyr ropenxn, repnennno nxnunncx c nnamenem, no xnonort ne npn-
nonnn nn x uemy: nnamx orxastnanoct ropcrt.
Fapnxen! Hnxont! Heyxenn xe ner cpecrna sacrannrt +ro ynpxmoe nnamx ropert
rax, xax nonaraercx emy no saxonam name ]nsnxn n no ycranam rasontx xomnann? nst-
nan x pystxm oecxypaxennt ]pannys.
Ho sect ner nnuero neotuanoro n nnuero neoxnannoro, oxcnnn Hnxont.
3ro nnamx ropnr nmenno rax, xax nonaraercx cornacno ]nsnuecxnm saxonam. A rasonte
xomnannn x ymam, onn nce pasopnnnct t, ecnn t ne tno rxxecrn. Hpn ropennn, rt
snaemt, opasymrcx yrnexncnora, noxno nap, cnonom, rast neropmune; otxnonenno +rn
npoyxrt ropennx no ocramrcx nosne camoro nnamenn: xax rennte n, cneonarentno, onee
nerxne, onn ntrecnxmrcx npnrexammnm cnexnm nosyxom. Ho ryr y nac ner rxxecrn, no-
+romy npoyxrt ropennx ocramrcx na mecre nosnnxnonennx, oxpyxamr nnamx cnoem nero-
pmunx rason n nperpaxamr ocryn cnexemy nosyxy. Orroro-ro nnamx rax rycxno sect
ropnr n rax tcrpo racner. Bet ecrnne ornerymnrene na rom n ocnonano, uro nnamx
oxpyxaercx neropmunm rasom.
3naunr, no-rnoemy, nepenn ]pannys, ecnn t na 3emne ne tno rxxecrn, ro ne
nao tno t n noxapntx xoman: noxap norac t cam coo, satxancx t n cocrnen-
nom txannn?
Conepmenno nepno. A noxa, urot nomout eny, saxrn eme pas ropenxy n ana o-
92
ynart nnamx. Ham, x naemct, yacrcx cosart ncxyccrnennym rxry n sacrannrt nnamx ro-
pert no-semnomy.
Tax n cenann. Apan cnona saxer ropenxy n npnnxncx sa crpxnnm, ne es snopacrna
cnex sa rem, xax Hnxont c Fapnxenom noouepeno oynann n omaxnnann nnamx, urot
nenpeptnno nnonrt n nero cnexn nosyx. B rnynne ymn ]pannys cunran cnonx pyse
n nx nayxy nnnonnnxamn nce +ro xyreptmt.
Bt n nexoropom poe ncnonnxere oxsannocrn ]apnuno rpyt, noepxnnax rx-
ry, raparopnn Apan. Mne ouent xant nac, yuente pystx mon, no ecnn mt xornm nmert
ropxun sanrpax, npnercx nounnnrtcx nenennxm name ]nsnxn.
Onaxo npomno uerneprt uaca, nonuaca, uac, a noa n xacrpmne n ne ymana saxnnart.
Tee npnercx noopyxnrtcx repnennem, mnnt Apan. Bnnmt nn, otxnonennax,
necomax noa tcrpo narpenaercx nouemy? Tontxo noromy, uro n ne nponcxonr nepe-
memnnanne cnoen: narperte nnxnne cnon, onee nerxne, ntrecnxmrcx xonontmn cnepxy, n
n pesyntrare ncx xnxocrt tcrpo npnnnmaer ntcoxym remneparypy. Cnyuanoct ree xo-
ra-nno narpenart noy ne cnnsy, a cnepxy? Tora nepememnnanne cnoen ne nponcxonr,
noromy uro nepxnne narperte cnon ocramrcx na mecre. Tennonpononocrt xe not nn-
uroxna; nepxnne cnon moxno axe onecrn o xnnennx, n ro npemx xax n nnxnnx yyr na-
xonrtcx xycxn nepacraxnmero nta. Ho n namem nenecomom mnpe espasnnuno, orxya nn
narpenart noy: xpyronopora n xacrpmne nosnnxart ne moxer, n noa onxna narpenartcx
ouent menenno. Konn xenaemt ycxopnrt narpenanne, rt onxen nce npemx nepememnnart
noy.
Hnxont npeynpenn Apana, urot on ne ononn not o 100, a orpannunncx ne-
cxontxo nonnxenno remneparypo. Hpn 100 opasyercx mnoro napa, xoropt, onaax
sect yentntm necom, onnaxontm c yentntm necom not (oa pannt nynm), yer cme-
mnnartcx c ne n onoponym neny.
ocanax neoxnannocrt nponsomna c ropoxom. Kora Apan, pasnxsan memouex,
cnerxa rpxxnyn ero, ropomnnt paccexnnct n nosyxe n crann esocranonouno ponrt
nnyrpn xamrt, yapxxct o crenxn n orcxaxnnax or nnx. 3rn nnrammne ropomnnt uyrt ne
naenann ontmo et: Hnxont neuaxnno noxnyn ony ns nnx n rax pacxamnxncx, uro
ena ne saoxnyncx. urot nsannrtcx or raxo onacnocrn n ouncrnrt nosyx, pystx namn
npnnxnnct ycepno ntnannnnart nerammne ropomnnt rem cauxom, xoropt Apan npey-
cmorpnrentno saxnarnn c coom nx copa xonnexnnn nynntx aouex.
Henerxo tno crpxnart npn raxnx ycnonnxx. Apan tn npan, xora yrnepxan, uro
sect cnaconan t camt ncxycnt nonap. Hemano npnmnoct nonosnrtcx n npn xapenn
n]mrexca: nao tno nce npemx npnepxnnart mxco nnnxo, nnaue ynpyrne napt macna,
opasymmnecx no n]mrexcom, ntranxnnann ero ns xacrpmnn, n neoxapennoe mxco ne-
reno nnepx, ecnn moxno ynorpenrt +ro cnono ram, re ne tno nn nepxa, nn nnsa.
Crpannym xaprnny npecrannxn n camt oe n +rom mnpe, nnmennom rxxecrn. py-
stx nncenn n nosyxe n nectma pasnoopasntx nosax, ne nnmenntx, nnpouem, xnnonncno-
crn, n nomnnyrno cryxannct rononamn pyr o pyra. Cnert, xoneuno, ne npnxonnoct. Ta-
xne nemn, xax cryntx, nnant, cxamtn conepmenno ecnonesnt n mnpe, re ner rxxecrn. B
cymnocrn, n cron tn t sect ne nyxen, ecnn t ne nacrounnoe xenanne Apana sanrpa-
xart nenpemenno sa cronom.
Tpyno tno cnapnrt ynton, no eme rpynee oxasanoct cecrt ero. Hauart c roro,
uro pasnnrt nenecomt ynton no uamxam nnxax ne yananoct. Apan uyrt no nonnarnncx
sa raxym nontrxy norepe rpyon nenoro yrpa; satn, uro ynton nenecom, on c ocao
yapnn no ny nepenepnyro xacrpmnn, urot nsrnart ns nee ynpxmt ynton. B pesynt-
rare ns xacrpmnn ntnerena orpomnax mapoopasnax xannx ynton n c]eponantno ]op-
me. Apany nonaonnoct npoxnnrt ncxyccrno xonrnepa, urot nnont nomart n nonopnrt
n xacrpmnm c raxnm rpyom cnapennt ynton.
Hontrxa nontsonartcx noxxamn ocranact espesyntrarno: ynton cmaunnan ncm
noxxy o camtx nantnen n nncen na ne cnnomno neneno. Omasann noxxn macnom,
93
urot npeynpenrt cmaunnanne, no eno or +roro no crano nyume: ynton npenparnncx na
noxxe n mapnx, n ne tno nnxaxo nosmoxnocrn narononyuno onecrn +ry nenecomym
nnnmnm o pra.
B xonne xonnon Hnxont namen pemenne saaun: cenann rpyxn ns nocxono ymarn n
c nomomtm nx nnnn ynton, nrxrnnax ero n por. Taxnm xe cnocoom npnxonnoct namnm
pystxm no npemx nyremecrnnx nnrt noy, nnno n noome ncxxne xnxocrn
50
.
Houeuy noa racn1 oront?
Ha cront npocro nonpoc ne ncera ymemr npannntno ornernrt, n unrarent, naeemcx,
ne noceryer na nac, ecnn mt oxcnnm nxparne, n uem cocrnenno saxnmuaercx +ro ecrnne
not na oront.
Bo nepntx, npnxacaxct x ropxmemy npemery, noa npenpamaercx n nap, ornnmax
npn +rom mnoro rennort y ropxmero rena; urot npenparnrt xpyro xnnxrox n nap, nyxno
nnxrepo c nnmxom ontme rennort, uem nx narpenannx roro xe xonnuecrna xonono not
o 100 rpaycon.
Bo nroptx, napt, opasymmnecx npn +rom, sannmamr oem, n cornn pas ontmn,
uem noponnmax nx noa; oxpyxax ropxmee reno, napt orrecnxmr nosyx, a es nosyxa ro-
penne nenosmoxno.
urot ynennunrt orneracnrentnym cnny not, nnora npnmemnnamr x ne nopox!
3ro moxer noxasartcx crpanntm, onaxo +ro nnonne pasymno: nopox tcrpo cropaer, nt-
enxx ontmoe xonnuecrno neropmunx rason, xoropte, oxpyxax coo ropxmne npemert,
sarpynxmr ropenne.
Kax 1yma1 oront c nouomtm ornn?
Bt cntxann, nepoxrno, uro nyumee, a nno pas n enncrnennoe cpecrno optt c
necntm nnn crenntm noxapom oro noxnranne neca nnn crenn c npornnononoxno cro-
pont. Honoe nnamx ner nancrpeuy ymymmemy mopm ornx n, ynnuroxax ropmun mare-
pnan, nnmaer oront nnmn; ncrpernnmnct, oe ornennte crent mrnonenno racnyr, cnonno
noxpan pyr pyra.
Onncanne roro, xax nontsymrcx +rnm npnemom rymennx ornx npn noxape amepnxan-
cxnx crene, mnorne, xoneuno, unrann y Kynepa n pomane Hpepnx. Moxno nn satrt ror
pamarnuecxn momenr, xora crapnx rpannep cnac or ornenno cmeprn nyrnnxon, sacrnr-
nyrtx n crenn noxapom? Bor +ro mecro ns Hpepnn.
Crapnx nnesanno npnnxn pemnrentnt nn.
Hacrano npemx ecrnonart, cxasan on.
Bt cnnmxom nosno cnoxnarnnnct, xanxn crapnx! xpnxnyn Mnntron. Oront
n paccroxnnn uerneprn mnnn or nac, n nerep necer ero x nam c yxacamme tcrporo!
Bor xax! Oront! He ouent-ro x omct ero. Hy, monont, nonno! Hpnnoxnre-xa pyxn
x +ro ntcoxme rpane n onaxnre semnm.
B ouent xoporxoe npemx tno ounmeno mecro ]yron n nanart n namerpe. Tpannep
50
Mnorne unrarenn npemecrnonanmnx nsann +ro xnnrn opamannct xo mne c nnctmamn, n xoroptx
ntpaxann cnoe neoymenne no nonoy roro, xax moxno nnrt n cpee es rxxecrn axe no cnocoy, yxasan-
nomy ceuac: net nosyx n nerxmem cnapxe nenecom, cneonarentno, ne nponsnonr annennx, a npn orcyr-
crnnn annennx nentsx nnrt, ncactnax n cex xnxocrt. Crpanntm opasom, nospaxenne +ro ntcxastnanoct n
n neuarn nexoroptmn penensenramn. Mexy rem nnonne ouennno, uro nenecomocrt nosyxa npn anntx yc-
nonnxx nncxontxo ne cnxsana c orcyrcrnnem annennx: nosyx annr n samxnyrom npocrpancrne nonce ne no-
romy, uro on necom, a noromy, uro, xax reno rasoopasnoe, on crpemnrcx esrpannuno pacmnpnrtcx. B orxpt-
rom npocrpancrne na semno nonepxnocrn pont crenox, npenxrcrnymmnx pacmnpennm, nrpaer rxxecrt; +ra
npnntunax sanncnmocrt n nnena n sanyxenne monx xpnrnxon.
94
ntnen xenmnn na onn xpa +roro neontmoro npocrpancrna, cxasan, urot onn npnxptnn
oexnamn cnon nnartx, nerxo morymne nocnnamennrtcx. Hpnnxn +rn npeocropoxnocrn,
crapnx noomen x npornnononoxnomy xpam, re crnxnx oxpyxnna nyrnnxon ntcoxnm,
onacntm xontnom, n, nsxn menorxy camo cyxo rpant, nonoxnn ee na nonxy pyxtx n no-
xer. Herxo nocnnamenxmmeecx nemecrno ncntxnyno cpasy. Tora crapnx pocnn ntnanmym
rpany n ntcoxym sapocnt n, orox x nenrpy xpyra, cran repnennno oxnart pesyntrara
cnoero ena.
Paspymnrentnax crnxnx c xanocrtm napocnnact na nonym nnmy, n n ono mrnone-
nne nnamx crano nnsart rpany.
Hy, cxasan crapnx, renept nt ynnnre, xax oront cpasnr oront.
Ho neyxenn +ro ne onacno? nocxnnxnyn ynnnennt Mnntron. He npnnn-
xaere nn nt x nam npara, nmecro roro urot oranxrt ero?
Pncynox 86. Tymenne crennoro noxapa ornem.
Oront, nce ynennunnaxct, nauan pacnpocrpanxrtcx n rpn cropont, samnpax na uernep-
ro ncnecrnne neocrarxa nnmn. Ho mepe roro xax oront ynennunnancx n ymenan nce
cnntnee n cnntnee, on ounman nepe coo nce npocrpancrno, ocrannxx uepnym tmxmymcx
nouny ropaso onee onaxenno, uem ecnn t rpana na +rom mecre tna cxomena xoco.
Honoxenne ernenon crano t eme pncxonannee, ecnn t ounmennoe nmn mecro ne
ynennunnanoct no mepe roro, xax nnamx oxpyxano ero c ocrantntx cropon.
uepes necxontxo mnnyr nnamx crano orcrynart no ncex nanpannennxx, ocrannxx nme
oxyranntmn onaxom tma, no n nonno esonacnocrn or noroxa ornx, npoonxanmero
emeno necrnct nnepe.
3pnrenn cmorpenn na npocroe cpecrno, ynorpenennoe rpannepom, c rem xe nsymne-
nnem, c xaxnm, xax ronopxr, napenopnt uepnnana cmorpenn na cnoco Konyma nocra-
nnrt xno.
3ror npnem rymennx crenntx n necntx noxapon ne rax, onaxo, npocr, xax xaxercx c
nepnoro nsrnxa. Hontsonartcx ncrpeuntm ornem nx rymennx noxapa onxen nnmt ueno-
nex ouent ontrnt, nnaue ecrnne moxer axe ycnnnrtcx.
Bt nomere, xaxax nx +roro nyxna cnoponxa, ecnn saanre cee nonpoc: nouemy
oront, saxxennt rpannepom, noexan nancrpeuy noxapy, a ne n oparnom nanpannennn?
Bet nerep yn co cropont noxapa n rnan oront na nyrnnxon! Kasanoct t, noxap, npnun-
nennt rpannepom, onxen tn nanpannrtcx ne nancrpeuy ornennomy mopm, a nasa no
crenn. Ecnn t rax cnyunnoct, nyrnnxn oxasannct t oxpyxenntmn ornenntm xontnom n
nemnnyemo nornnn t.
B uem saxnmuancx cexper rpannepa?
B snannn npocroro ]nsnuecxoro saxona. Xorx nerep yn no nanpannennm or ropxme
crenn x nyrnnxam, no nnepen, nns ornx, onxno tno cymecrnonart oparnoe reuenne
nosyxa, nancrpeuy nnamenn. B camom ene: narpenaxct na mopem ornx, nosyx cranonnrcx
nerue n ntrecnxercx nnepx npnrexammnm co ncex cropon cnexnm nosyxom co crenn, ne sa-
95
rponyro nnamenem. Fnns rpannnt ornx ycranannnnaercx no+romy rxra nosyxa nancrpeuy
nnamenn. 3axeut ncrpeunt oront neoxonmo n ror momenr, xora noxap npnnnsnrcx
ocrarouno, urot omyrnnact rxra nosyxa. Bor nouemy rpannep ne cnemnn npnnnmartcx
sa eno pantme npemenn, a cnoxono xan nyxnoro momenra. Cronno noxeut rpany ne-
mnoro pantme, xora ncrpeunax rxra eme ne ycranonnnact, n oront pacnpocrpannncx t n
oparnom nanpannennn, cenan nonoxenne nme esntxontm. Ho n npomenenne morno
trt ne menee poxontm: oront noomen t uepecuyp nnsxo.
Moano nn noy ncxnnn1n1t xnnn1xou?
Bostmnre neontmym yrtnxy (anouxy nnn nystpex), nanere n nee not n nomec-
rnre n croxmym na orne xacrpmnm c uncro noo rax, urot cxnxnxa ne xacanact na na-
me xacrpmnn; nam npnercx, xoneuno, nonecnrt +ror nystpex na npononouno nerne.
Kora noa n xacrpmne saxnnnr, ro, xasanoct t, ncne sa rem onxna saxnnert n noa n
nystptxe. Moxere, onaxo, xart, cxontxo nam yrono, nt ne oxerect +roro: noa n
nystptxe yer ropxua, ouent ropxua, no xnnert ona ne yer. Knnxrox oxastnaercx neoc-
rarouno ropxunm, urot ncxnnxrnrt noy.
Pesyntrar xax yro neoxnannt, mexy rem ero nao tno npennert. urot o-
necrn noy o xnnennx, neocrarouno rontxo narpert ee o 100C: nao eme coomnrt e
snaunrentnt sanac renna nx roro, urot nepenecrn noy n pyroe arperarnoe cocroxnne, a
nmenno n nap.
uncrax noa xnnnr npn 100C; ntme +ro rouxn ee remneparypa npn otuntx ycno-
nnxx ne nonnmaercx, cxontxo t mt ee nn narpenann. 3naunr, ncrounnx rennort, c nomo-
mtm xoroporo mt narpenaem noy n nystptxe, nmeer remneparypy 100; on moxer onecrn
noy n nystptxe raxxe rontxo o 100. Kora nacrynnr +ro panencrno remneparyp, ant-
nemero nepexoa renna or not xacrpmnn x nystptxy ne yer.
Hrax, narpenax noy n nystptxe raxnm cnocoom, mt ne moxem ocrannrt e roro
nstrxa rennort, xoropt neoxonm nx nepexoa not n nap (xaxt rpamm not, na-
rpert o 100, rpeyer eme cntme 500 xanopn, urot nepern n nap). Bor nouemy noa n
nystptxe xorx n narpenaercx, no ne xnnnr.
Moxer nosnnxnyrt nonpoc: uem xe ornnuaercx noa n nystptxe or not n xacrpmne?
Bet n nystptxe ra xe noa, rontxo orenennax or ocrantno macct crexnxnno nepero-
poxo; nouemy xe ne nponcxonr c ne roro xe, uro n c ocrantno noo?
Horomy uro neperopoxa memaer noe nystptxa yuacrnonart n rex reuennxx, xoropte
nepememnnamr ncm noy n xacrpmne. Kaxax uacrnna not n xacrpmne moxer nenocpecr-
nenno xocnyrtcx naxanennoro na, noa xe nystptxa conpnxacaercx rontxo c xnnxrxom.
Hrax, mt nnenn, uro uncrtm xnnxrxom ncxnnxrnrt noy nentsx. Ho cronr n xacrpm-
nm nctnart ropcrt conn, n eno menxercx. Conenax noa xnnnr ne npn cra rpaycax, a ne-
mnoro ntme n, cneonarentno, moxer n cnom ouepet onecrn o xnnennx uncrym noy n
crexnxnnom nystptxe.
Moano nn ncxnnn1n1t noy cnerou?
Ecnn yx xnnxrox nx +ro nenn nenpnroen, ro uro ronopnrt o cnere! ornernr
nno unrarent. He roponnrect c ornerom, a nyume npoenare ontr xorx t c rem xe crex-
nxnntm ]naxonom, xoropt nt rontxo uro ynorpenxnn.
Hanere n nero not o nononnnt n norpysnre n xnnxmym conenym noy. Kora noa
no ]naxone saxnnnr, ntntre ero ns xacrpmnn n tcrpo saxynoptre sapanee npnroronnenno
nnorno npoxo. Tenept nepenepnnre ]naxon n xnre, noxa xnnenne nnyrpn ero npexpa-
rnrcx.
96
Pncynox 87. 3axnnanne not n xone, onnnaemo xonono noo.
Pncynox 88. Heoxnannt pesyntrar oxnaxennx xecrxnxn.
Btxan +ror momenr, onere ]naxon xnnxrxom, noa ne saxnnnr. Ho nonoxnre na
ero ontmxo nemnoro cnery nnn axe npocro onere ero xonono noo, xax noxasano na
pnc. 87, n nt ynnnre, uro noa saxnnnr Cner cenan ro, uero ne mor cenart xnnxrox!
3ro rem onee saraouno, uro na omynt ]naxon ne yer ocoenno ropxu. Mexy rem
nt cocrnenntmn rnasamn nnnre, xax noa n nem xnnnr!
Pasraxa n rom, uro cner oxnann crenxn ]naxona; ncnecrnne +roro nap nnyrpn cry-
crnncx n noxnte xannn. A rax xax nosyx ns crexnxnnoro ]naxona tn ntrnan eme npn
xnnxuennn, ro renept noa nonepxena n nem ropaso mentmemy annennm. Ho nsnecrno,
uro npn ymentmennn annennx na xnxocrt ona xnnnr npn remneparype onee nnsxo. Mt
nmeem, cneonarentno, n namem ]naxone xorx n xnnxrox, no xnnxrox. neropxun.
Ecnn crenxn ]naxona ouent ronxn, ro nnesannoe crymenne napon nnyrpn nero moxer
ntsnart neuro npoe nsptna; annenne nnemnero nosyxa, ne ncrpeuax ocrarounoro npo-
rnnoecrnnx nsnyrpn ]naxona, cnocono pasannrt ero (nt nnnre, mexy npounm, uro
cnono nsptn sect neymecrno). Hyume part no+romy cxnxnxy xpyrnym (xony c ntnyx-
ntm nom), urot nosyx annn na cno.
Bcero esonacnee nponsnonrt noont ontr c xecrxnxo nx xepocnna, macna n r.
n. Bcxnnxrnn n ne nemnoro not, sannnrnre nnorno npoxy n onere nocyy xonono
noo. Toruac xe xecrxnxa c napom cnnmmnrcx annennem napyxnoro nosyxa, rax xax nap
nnyrpn nee npenparnrcx npn oxnaxennn n noy. Xecrxnxa yer nsmxra annennem nosy-
xa, cnonno no ne yapnnn rxxentm monorom (pnc. 88).
Cyn ns apoue1pa
B xnnre Crpancrnonannx sa rpannne amepnxancxn mmopncr Mapx Tnen paccxa-
stnaer o onom cnyuae cnoero antnncxoro nyremecrnnx cnyuae, pasymeercx, ntmtm-
nennom:
Henpnxrnocrn namn xonunnnct; no+romy nmn mornn oroxnyrt, a y menx, naxonen,
xnnnact nosmoxnocrt oparnrt nnnmanne na nayunym cropony +xcnennnn. Hpexe ncero x
97
xoren onpeennrt nocpecrnom apomerpa ntcory mecra, re mt naxonnnct, no, x coxane-
nnm, ne nonyunn nnxaxnx pesyntraron. Hs monx nayuntx urenn x snan, uro ne ro repmo-
merp, ne ro apomerp cneyer xnnxrnrt nx nonyuennx noxasann. Koropt nmenno ns
nyx, x ne snan nanepnoe n noromy pemnn npoxnnxrnrt oa.
H nce-raxn ne nonyunn nnxaxnx pesyntraron. Ocmorpen oa nncrpymenra, x ynnen,
uro onn nxonen ncnopuent: y apomerpa tna rontxo ona menax crpenxa, a n mapnxe
repmomerpa onrancx xomox pryrn
ortcxan pyro apomerp; on tn conepmenno nont n ouent xopomn. Honuaca
xnnxrnn x ero n ropmxe c oono noxnexo, xoropym napnn nonap. Pesyntrar nonyunncx
neoxnannt: nncrpymenr conepmenno nepecran ecrnonart, no cyn npnopen raxo
cnntnt npnnxyc apomerpa, uro rnannt nonap uenonex ouent ymnt nsmennn ero na-
snanne n cnncxe xymann. Honoe nmo sacnyxnno nceomee oopenne, rax uro x npnxa-
san roronnrt xaxt ent cyn ns apomerpa. Koneuno, apomerp tn conepmenno ncnop-
uen, no x ne ocoenno xanen o nem. Pas on ne nomor mne onpeennrt ntcory mecrnocrn,
snaunr, on ontme mne ne nyxen.
Orpocnn myrxn, nocrapaemcx ornernrt na nonpoc: uro xe n camom ene cneonano
xnnxrnrt, repmomerp nnn apomerp?
Tepmomerp; n nor nouemy. Hs npetymero ontra mt nnenn, uro uem mentme an-
nenne na noy, rem nnxe remneparypa ee xnnennx. Tax xax c nonxrnem n ropt armoc]epnoe
annenne ymentmaercx, ro onxna nmecre c rem nonnxartcx n remneparypa xnnennx not.
H ecrnnrentno, nanmamrcx cneymmne remneparypt xnnennx uncro not npn pas-
nnuntx annennxx armoc]ept:
Pncynox 89. Vuente nstcxannx Mapxa Tnena.
Temneparypa Fapomerpnuecxoe
xnnennx, C annenne, mm
101 ............... 787,7
100 ............... 760
98 ................ 707
96 ................ 657,5
94 ................ 611
92 ................ 567
90 ................ 525,5
88 ................ 487
86 ................ 450
B Fepne (Bnenapnx), re cpenee annenne armoc]ept 713 mm, noa n orxptrtx co-
cyax xnnnr yxe npn 97,5, a na nepmnne Monnana, re apomerp noxastnaer 424 mm, xn-
nxrox nmeer remneparypy ncero 84,5. C nonxrnem na xaxt xnnomerp remneparypa xn-
nennx not naaer na 3C. 3naunr, ecnn mt nsmepnm remneparypy, npn xoropo xnnnr noa
(no ntpaxennm Tnena, ecnn yem xnnxrnrt repmomerp), ro, cnpannnmnct n coornercr-
nymme rannne, cmoxem ysnart ntcory mecra. nx +roro neoxonmo, xoneuno; nmert n
pacnopxxennn sapanee cocrannennte rannnt, o uem Mapx Tnen npocro satn.
Vnorpenxemte nx +ro nenn npnopt rnncorepmomerpt ne menee yont nx
98
nepenocxn, uem merannnuecxne apomerpt, n amr ropaso onee rounte noxasannx.
Pasymeercx, n apomerp moxer cnyxnrt nx onpeenennx ntcort mecra, rax xax on
npxmo, es ncxxoro xnnxuennx, noxastnaer annenne armoc]ept: uem ntme mt nonn-
maemcx, rem annenne mentme. Ho n ryr neoxonmt nno rannnt, noxastnammne, xax
ymentmaercx annenne nosyxa no mepe nonxrnx na yponnem mopx, nno snanne coorner-
crnymme ]opmynt. Bce +ro yro t cmemanoct n ronone mmopncra n noynno ero na-
pnrt cyn ns apomerpa.
Bcera nn xnnn1ox ropnu?
Fpant opnnapen Fen-3y], c xoroptm unrarent, es comnennx, nosnaxomnncx no po-
many Xmnx Bepna Iexrop Cepnaax, tn rnepo yexen, uro xnnxrox ncera n ncmy
onnaxono ropxu. Bepoxrno, on yman t rax ncm xnsnt, ecnn t cnyuam ne yrono tno
sapocnrt ero, nmecre c xomannpom Cepnaaxom, na xomery. 3ro xanpnsnoe cnernno,
cronxnynmnct c 3emne, orpesano or name nnanert xax pas ror yuacrox, re naxonnnct
oa repox, n ynecno nx anee no cnoemy +nnnnrnuecxomy nyrn. H nor rora-ro enmnx
nnepnte yenncx na cocrnennom ontre, uro xnnxrox nonce ne ncmy onnaxono ropxu.
Cenan on +ro orxptrne neoxnanno, roronx sanrpax.
Fen 3y] nannn not n xacrpmnm, nocrannn ee na nnnry n xan, xora saxnnnr noa,
urot onycrnrt n nee xna, xoropte xasannct emy nycrtmn, rax onn mano necnnn.
Menee uem uepes ne mnnyrt noa yxe saxnnena.
uepr noepn! Kax oront rpeer renept! nocxnnxnyn Fen-3y].
He oront rpeer cnntnee, ornernn, noyman, Cepnaax, a noa saxnnaer cxopee.
H, cnxn co crent repmomerp Hentcnx, on onycrnn ero n xnnxmym noy.
Ipaycnnx noxasan rontxo mecrtecxr mecrt rpaycon. Oro! nocxnnxnyn o]nnep.
Boa xnnnr npn mecrnecxrn mecrn rpaycax nmecro cra!
Hrax, xannran?
Hrax, Fen-3y], conerym ree npoepxart xna n xnnxrxe uerneprt uaca.
Ho onn yyr xpyrte!
Her, pyxnme, onn yyr ena cnapent.
Hpnunno +roro xnnennx tno, ouennno, ymentmenne ntcort armoc]epno oo-
nouxn. Bosymnt cron na nonepxnocrtm nount ymentmnncx npnnnsnrentno na ony
rpert, n nor nouemy noa, nonepxennax mentmemy annennm, xnnena npn mecrnecxrn
mecrn rpaycax nmecro cra. Hoonoe xe xnnenne nmeno t mecro na rope, ntcora xoropo
ocrnraer 11 000 m. H ecnn t y xannrana tn apomerp, on yxasan t emy +ro ymentmenne
nosymnoro annennx.
Hanmennx namnx repoen mt ne cranem noneprart comnennm: onn yrnepxamr, uro
noa xnnena npn 66 rpaycax, n mt npnmem +ro xax ]axr. Ho nectma comnnrentno, urot
onn mornn uyncrnonart cex xopomo n ro paspexenno armoc]epe, n xoropo onn naxon-
nnct.
Anrop Cepnaaxa conepmenno npannntno sameuaer, uro noonoe xnnenne nanm-
anoct t na ntcore 11000 m: ram noa, xax nnno ns pacuera
51
, ecrnnrentno onxna
xnnert npn 66. Ho annenne armoc]ept npn +rom onxno trt panno 190 mm pryrnoro
crona, ponno nuernepo mentme nopmantnoro. B nosyxe, paspexennom o raxo crenenn,
nourn nenosmoxno tmart! Bet peut ner o ntcorax, naxoxmnxcx yxe n crparoc]epe!
Mt snaem, uro nerunxn, ocrnranmne raxo ntcort es macox, nnmannct cosnannx or ne-
ocrarxa nosyxa, a mexy rem Cepnaax n ero opnnapen uyncrnonann cex cnocno. Xopo-
mo, uro y Cepnaaxa no pyxo ne oxasanoct apomerpa: nnaue pomanncry npnmnoct t sa-
51
B camom ene, ecnn, xax mt cxasann pantme (crp. 162), rouxa xnnennx not naaer na 3 c nonxrnem na
xaxt xnnomerp, ro nx nonnxennx remneparypt xnnennx o 66 nyxno nonxrtcx na 34: 3 =oxono 11 xm.
99
crannrt +ror nncrpymenr noxastnart ne ry nn]py, xoropym on onxen tn t noxasart
cornacno saxonam ]nsnxn.
Ecnn t namn repon nonann ne na noopaxaemym xomery, a, nanpnmep, na Mapc, re
armoc]epnoe annenne ne npentmaer 60 70 mm, nm npnmnoct t nnrt eme menee ropxun
xnnxrox ncero n 45 rpaycon!
Haoopor, ouent ropxun xnnxrox moxno nonyunrt na ne rnyoxnx maxr, re anne-
nne nosyxa snaunrentno ontme, uem na nonepxnocrn 3emnn, B maxre rnynnom 300 m no-
a xnnnr npn 101, na rnynne 600 m npn 102.
Hpn snaunrentno nontmennom annennn saxnnaer noa n n xorne napono mamnnt.
Hanpnmep, npn 14 armoc]epax noa saxnnaer npn 200 rpaycax! Hanpornn, no xonoxonom
nosymnoro nacoca moxno sacrannrt ypno xnnert noy npn otxnonenno xomnarno
remneparype. nonyuax xnnxrox ncero rpaycon n 20.
Iopnunn ne
Ceuac mna peut o npoxnanom xnnxrxe. Ecrt n eme onee ynnnrentnax nemt: ropx-
un ne. Mt npnntxnn ymart, uro noa n rnepom cocroxnnn ne moxer cymecrnonart npn
remneparype ntme 0. Hccneonannx anrnncxoro ]nsnxa Fpnxmena noxasann, uro +ro ne
rax: no nectma snaunrentntm annennem noa nepexonr n rnepoe cocroxnne n ocraercx
raxo npn remneparype snaunrentno ntme 0. Boome Fpnxmen noxasan, uro moxer cy-
mecrnonart ne onn copr nta, a necxontxo. Tor ne, xoropt on nastnaer ntom N 5,
nonyuaercx no uyonnmntm annennem n 20 600 armoc]ep n ocraercx rneptm npn rem-
neparype 76 C. On oxer t nam nantnt, ecnn t mt mornn o nero orponyrtcx. Ho
npnxocnonenne x nemy nenosmoxno: ne N 5 opasyercx no annennem momnoro npecca n
roncrocrennom cocye ns nyume crann. Vnnert ero nnn nsxrt n pyxn nentsx, n o cnocr-
nax ropxuero nta ysnamr nnmt xocnenntm opasom.
Hmontrno, uro ropxun ne nnornee otxnonennoro, nnornee axe not: ero
yentnt nec 1,05. On onxen tn t ronyrt n noe, mexy rem xax otxnonennt ne n
ne nnanaer.
Xono ns yrnn
Honyuenne ns yrnx ne xapa, a, nanpornn, xonoa ne xnnxercx uem-ro nectrountm:
ono xaxonenno ocymecrnnxercx na sanoax rax nastnaemoro cyxoro nta. Vront cxn-
raercx sect n xornax, a opasymmncx tm ounmaercx, npnuem coepxamncx n nem yr-
nexncnt ras ynannnnaercx menountm pacrnopom. Btenxemt sarem n uncrom nne nyrem
narpenannx yrnexncnt ras npn nocneymmem oxnaxennn n cxarnn nepenonrcx n xnxoe
cocroxnne no annennem 70 armoc]ep. 3ro ra xnxax yrnexncnora, xoropax n roncro-
crenntx annonax ocrannxercx na sanot mnnyunx nannrxon n ynorpenxercx nx npo-
mtmnenntx naonocre. Ona ocrarouno xonona, urot samoposnrt rpynr, xax enanoct
npn coopyxennn mocxoncxoro merpo; no nx mnornx nene rpeyercx pacnonarart yrnexn-
cnoro n rnepom nne, rem, uro nastnaercx cyxnm ntom.
Cyxo ne, r. e. rnepax yrnexncnora, nonyuaercx ns xnxo npn tcrpom ee ncnape-
nnn no ymentmenntm annennem. Kycxn cyxoro nta no nnemnocrn nanomnnamr cxopee
npecconannt cner, nexenn ne, n noome no mnorom ornnuamrcx or rnepo not. Vrne-
xncnt ne rxxenee otxnonennoro nta n roner n noe. Hecmorpx na upesntuano nnsxym
remneparypy (mnnyc 78), xono ero ne omymaercx nantnamn, ecnn epexno nsxrt xycox n
pyxn: opasymmncx npn conpnxocnonennn c namnm renom yrnexncnt ras samnmaer xoxy
or ecrnnx xonoa. Hnmt cxan pycox cyxoro nta, mt pncxyem ormoposnrt nantnt.
Hasnanne cyxo ne upesntuano yauno nouepxnnaer rnannym ]nsnuecxym oco-
ennocrt +roro nta. On ecrnnrentno nnxora moxptm ne tnaer n nnuero ne ynnaxnxer
xpyrom cex. Ho nnnxnnem rennort on nepexonr cpasy n ras, mnnyx xnxoe cocroxnne:
100
cymecrnonart n xnxom nne yrnexncnora no annennem n ony armoc]epy ne moxer.
3ra ocoennocrt cyxoro nta nmecre c ero nnsxo remneparypo enaer ero nesame-
nnmtm oxnanrentntm nemecrnom nx npaxrnuecxnx naonocre. Hpoyxrt, coxpanxe-
mte npn nomomn yrnexncnoro nta, ne rontxo ne ynnaxnxmrcx, no samnmamrcx or nopun
eme n rem, uro opasymmncx yrnexncnt ras xnnxercx cpeo, npenxrcrnymme pasnnrnm
mnxpooprannsmon; no+romy na npoyxrax ne noxnnxercx nnecenn n axrepn. Hacexomte n
rptsynt raxxe ne moryr xnrt n raxo armoc]epe. Haxonen, yrnexncnora xnnxercx naex-
ntm npornnonoxapntm cpecrnom: necxontxo xycxon cyxoro nta, pomennte n ropxmn
ensnn, racxr oront. Bce +ro oecneunno cyxomy nty camoe mnpoxoe npnmenenne n npo-
mtmnennocrn n n omamnem onxoe.
Fnana nocuuan. MAFHETH3M. DREKTPHHECTBO.
Amnmnn xauent
Taxoe no+rnuecxoe nasnanne ann xnrant ecrecrnennomy marnnry. Hmxmn xament
(rmy-mn), ronopxr xnrant, npnrxrnnaer xeneso, xax nexnax mart npnnnexaer cnonx
ere. 3ameuarentno, uro y ]pannyson napoa, xnnymero na npornnononoxnom xonne
Craporo Cnera, mt ncrpeuaem cxonoe nasnanne nx marnnra: ]pannyscxoe cnono aimant
osnauaer n marnnr, n nmxmn.
Cnna +ro nmnn y ecrecrnenntx marnnron nesnaunrentna, n noromy ouent nannno
snyunr rpeuecxoe nasnanne marnnra repxynecon xament. Ecnn onrarenn penne 3n-
nat rax nopaxannct ymepenno cnno npnrxxennx ecrecrnennoro marnnra, ro uro cxasann
t onn, ynnen na conpemennom merannyprnuecxom sanoe marnnrt, nonnmammne rntt
n nente ronnt necom! Hpana, +ro ne ecrecrnennte marnnrt, a +nexrpomarnnrt, r. e.
xenesnte macct, namarnnuennte +nexrpnuecxnm roxom, npoxoxmnm no oxpyxamme nx
omorxe. Ho n oonx cnyuaxx ecrnyer cnna ono n ro xe npnpot marnernsm.
He cneyer ymart, uro marnnr ecrnyer rontxo na xeneso. Ecrt px pyrnx ren, xo-
ropte roxe ncntrtnamr na cee ecrnne cnntnoro marnnra, xorx n ne n raxo crenenn,
xax xeneso. Merannt: nnxent, xoantr, mapranen, nnarnna, sonoro, cepepo, anmmnnn n
cnao crenenn npnrxrnnamrcx marnnrom. Eme sameuarentnee cnocrna rax nastnaemtx
namarnnrntx ren, nanpnmep nnnxa, cnnnna, cept, nncmyra: +rn rena orranxnnamrcx or
cnntnoro marnnra!
Xnxocrn n rast raxxe ncntrtnamr na cee npnrxxenne nnn orranxnnanne marnnra,
npana, n nectma cnao crenenn; marnnr onxen trt ouent cnnen, urot npoxnnrt cnoe
nnnxnne na +rn nemecrna. uncrt xncnopo, nanpnmep, npnrxrnnaercx marnnrom; ecnn na-
nonnnrt xncnopoom mtntnt nystpt n nomecrnrt ero mexy nonmcamn cnntnoro +nex-
rpomarnnra, nystpt samerno ntrxnercx or onoro nonmca x pyromy, pacrxrnnaemt ne-
nnnmtmn marnnrntmn cnnamn. Hnamx cneun mexy xonnamn cnntnoro marnnra nsmenxer
cnom otunym ]opmy, xnno onapyxnnax uyncrnnrentnocrt x marnnrntm cnnam (pnc. 90).
101
Pncynox 90. Hnamx cneun mexy nonmcamn +nexrpomarnnra.
3aaua o xounace
Mt npnntxnn ymart, uro crpenxa xomnaca ncera opamena onnm xonnom na cenep,
pyrnm na mr. Ham noxaxercx no+romy conepmenno necypasntm cneymmn nonpoc: re
na semnom mape marnnrnax crpenxa noxastnaer na cenep oonmn xonnamn?
H eme nenenee nposnyunr nonpoc: re na semnom mape marnnrnax crpenxa oonmn
xonnamn noxastnaer na mr?
Bt roront yrnepxart, uro noontx mecr na name nnanere ner n trt ne moxer.
Onaxo xe onn cymecrnymr.
Bcnomnnre, uro marnnrnte nonmct 3emnn ne connaamr c ee reorpa]nuecxnmn no-
nmcamn n nt, nepoxrno, camn oraaerect, o xaxnx mecrax name nnanert ner n saaue
peut. Kya yer noxastnart crpenxa xomnaca, nomemennax na mxnom reorpa]nuecxom
nonmce? Onn ee xonen yer nanpannen n cropony nnxamero marnnrnoro nonmca, py-
ro n npornnononoxnym. Ho n xaxym t cropony nn nrn or mxnoro reorpa]nuecxoro
nonmca, mt ncera yem nanpannxrtcx na cenep; pyroro nanpannennx or mxnoro reorpa-
]nuecxoro nonmca ner, xpyrom nero ncmy cenep. 3naunr, nomemennax ram marnnrnax
crpenxa yer noxastnart cenep oonmn xonnamn.
Touno rax xe crpenxa xomnaca, nepenecennoro na cenepnt reorpa]nuecxn nonmc,
oonmn xonnamn onxna noxastnart na mr.
Annnn uarnn1nmx cnn
Hmontrnym xaprnny nsopaxaer pnc. 91, nocnponsneennt c ]ororpa]nn: or pyxn,
nonoxenno na nonmct +nexrpomarnnra, ropuar nnepx nyuxn xpynntx rnose, cnonno
xecrxne nonoct. Cama no cee pyxa conepmenno ne omymaer marnnrno cnnt: nennnmte
nnrn npoxoxr cxnost nee, nnuem ne ntanax cnoero npncyrcrnnx. A xenesnte rnosn no-
cnymno nounnxmrcx ee nosecrnnm n pacnonaramrcx n onpeenennom nopxxe, onapy-
xnnax nepe namn nanpannenne marnnrntx cnn.
V uenonexa ner marnnrnoro oprana uyncrn; no+romy o cymecrnonannn marnnrntx cnn,
xoropte oxpyxamr marnnr, mt moxem nnmt oratnartcx
52
. Onaxo nerpyno xocnenntm
52
Heestnrepecno npecrannrt cee, uro nepexnnann t mt, ecnn t onaann nenocpecrnenntm mar-
nnrntm uyncrnom. Kpenm yanoct, rax cxasart, npnnnrt paxam po marnnrnoro uyncrna. On samernn, uro
monote paxn sacontnamr cee n yxo manentxne xamemxn; +rn xamemxn cnonm necom ecrnymr na uyncrnn-
rentnt nonocox, xnnxmmncx cocranno uacrtm oprana pannonecnx paxa. Hoonte xe xamemxn, nastnae-
mte oronnramn, nmemrcx n n yxe uenonexa, nonnsocrn or ocnonnoro oprana cnyxa. ecrnyx n nanpannennn
neprnxann, +rn xamemxn yxastnamr nanpannenne cnnt rxxecrn. Bmecro xamemxon Kpent nonoxnn paxam
xenesnte onnnxn, uero onn ne samernnn. Hpn nonecennn marnnra x paxy nocnenn pacnonarancx n nnocxo-
crn, nepnennxynxpno x cnaramme ns marnnrno cnnt n cnnt rxxecrn.
B nocnenee npemx coornercrnymmne ontrt n nsmenenno ]opme yanoct nponsnecrn n na uenonexom.
Kenep npnxnennan neontmne xenesnte uacrnnt x ymno apaanno nepenonxe; naroapx +romy yxo noc-
102
opasom onapyxnrt xaprnny pacnpeenennx +rnx cnn. Hyume ncero cenart +ro c nomo-
mtm menxnx xenesntx onnnox. Hactntre onnnxn ronxnm ponntm cnoem na xycox rnaxoro
xaprona nnn na crexnxnnym nnacrnnxy; nonenre no xapron nnn nnacrnnxy otxnonen-
nt marnnr n ncrpxxnnare onnnxn nerxnmn yapamn. Marnnrnte cnnt cnoono npoxoxr
cxnost xapron n crexno; cneonarentno, xenesnte onnnxn no ecrnnem marnnra namar-
nnrxrcx; xora mt ncrpxxnnaem nx, onn na mrnonenne orenxmrcx or nnacrnnxn n moryr
no ecrnnem marnnrntx cnn nerxo nonepnyrtcx, sanxn ro nonoxenne, xoropoe npnnxna
t n anno rouxe marnnrnax crpenxa, r. e. nont marnnrno cnnono nnnnn. B pesynt-
rare onnnxn pacnonaramrcx pxamn, narnxno onapyxnnax pacnpeenenne nennnmtx
marnnrntx nnnn.
Pncynox 91. Marnnrnte cnnt npoxoxr uepes pyxy.
Pncynox 92. Pacnonoxenne xenesntx onnnox na xaprone, noxptnammem nonmct
marnnra. (C ]ororpa]nn.).
Homecrnm na marnnrom namy nnacrnnxy c onnnxamn n ncrpxxnem ee. Mt nonyunm
]nrypy, nsopaxennym na pnc. 92. Marnnrnte cnnt cosamr cnoxnym cncremy nsornyrtx
nnnn. Bt nnnre, xax onn nyuncro pacxoxrcx or xaxoro nonmca marnnra, xax onnnxn
coennxmrcx mexy coo, opasyx ro xoporxne, ro nnnnte yrn mexy oonmn nonmca-
mn. Xenesnte onnnxn noounm noxastnamr sect ro, uro mtcnenno pncyer nepe coom
]nsnx n uro nennnmtm opasom npncyrcrnyer noxpyr xaxoro marnnra. uem nnxe x no-
nmcy, rem nnnnn onnnox ryme n uerue; nanpornn, c yanennem or nonmca onn paspexamrcx
n yrpaunnamr cnom oruernnnocrt, narnxno oxastnax ocnanenne marnnrntx cnn c pac-
croxnnem.
Kax nauarnnunnae1cn c1ant?
urot ornernrt na +ror nonpoc, xoropt uacro saamr unrarenn, nao pasxcnnrt
npexe ncero, uem ornnuaercx marnnr or nemarnnrnoro pycxa crann. Kaxt arom xenesa,
nxoxmero n cocran crann namarnnuenno nnn nenamarnnuenno, mt moxem npecran-
nxrt cee xax manentxn marnnrnx. B crann nenamarnnuenno aromnte marnnrnxn pacno-
noxent ecnopxouno, rax uro ecrnne xaxoro ynnuroxaercx npornnononoxntm ecr-
nnem oparno pacnonoxennoro marnnrnxa (pnc. 93, a). Hanpornn, n marnnre nce +nemen-
rapnte marnnrnxn pacnonoxent ynopxoueno, ononmenntmn nonmcamn n onom n rom xe
nanpannennn, xax noxasano na pnc. 93, .
npnnnmano xoneannx marnnrno cnnt xax snyx. (Hpo]. O. Bnnep.).
103
Pncynox 93. a pacnonoxenne aromntx marnnrnxon n nenamarnnuenno nonocxe cra-
nn; ro xe n namarnnuenno crann; n ecrnne nonmca marnnra na aromnte marnnrnxn
namarnnunnaemo crann.
uro xe nponcxonr n xycxe crann, xora ero narnpamr marnnrom? Cnno cnoero npn-
rxxennx marnnr nonopaunnaer +nemenrapnte marnnrnxn crantnoro pycxa ononmenntmn
nonmcamn n ony n ry xe cropony. Pnc. 93, narnxno noxastnaer, xax oro nponcxonr:
+nemenrapnte marnnrnxn nonopaunnamrcx cnauana mxntmn nonmcamn x cenepnomy no-
nmcy marnnra, a sarem, xora marnnr ornonrcx anee, pacnonaramrcx nont no nanpanne-
nnm ero nnxennx, mxntmn nonmcamn x cepenne pycxa.
Orcma nerxo nonxrt, xax nao ecrnonart marnnrom npn namarnnunnannn pycxa
crann: nao npncrannrt x xonny pycxa onn nonmc marnnra n, nnorno npnxnmax, necrn
marnnr nont pycxa. 3ro onn ns npocremnx n pennemnx npnemon namarnnunnannx,
ront, onaxo, nx nonyuennx nnmt cnatx marnnron neontmoro pasmepa. Cnntnte
marnnrt moxno nocrponrt, ncnontsyx cnocrna +nexrpnuecxoro roxa.
Hcnonnncxne +nex1pouarnn1m
Ha merannyprnuecxnx sanoax moxno nnert +nexrpomarnnrnte noemnte xpant,
nepenocxmne orpomnte rpyst. Taxne xpant oxastnamr npn noeme n nepememennn xe-
nesntx macc neonennmte ycnyrn na cranennrentx n romy noontx sanoax. Maccnnnte
xenesnte rntt nnn uacrn mamnn n ecxrxn ronn necom c yocrnom nepenocxrcx +rnmn
marnnrntmn noemntmn xpanamn es npnxpennennx. Touno rax xe nepenocxr onn es
xmnxon n ynaxonxn nncronoe xeneso, npononoxy, rnosn, xenesnt nom n pyrne marepna-
nt, nepenocxa xoroptx nntm cnocoom norpeonana t nemano xnonor.
Ha pnc. 94 n 95 nt nnnre nepe coom +ry nonesnym cnyxy marnnra. Kax xnonor-
nnno tno t conpart n nepenocnrt xyuy xenesntx nnnrox, xoropym pasom copan n ne-
penec moryun marnnrnt noemnt xpan, nsopaxennt na pnc. 94; sect ntroa ne
rontxo n +xonomnn cnn, no x n ynpomennn camo paort. Ha pnc. 95 nt nnnre, xax mar-
nnrnt xpan nepenocnr axe ynaxonannte n ouxax rnosn, cpasy nonnmax no mecrt o-
uex! Ha onom rontxo merannyprnuecxom sanoe uertpe marnnrntx xpana, xaxt ns xo-
roptx moxer nepenocnrt cpasy ecxrt pentcon, samenxmr pyuno rpy nyxcor paounx. He
nao saornrtcx o npnxpennennn +rnx rxxecre x noemnomy xpany: noxa ner rox n o-
morxe +nexrpomarnnra, o rex nop nn onn ocxonox ne ynaer c nero.
Ho ecnn rox n omorxe nouemy-nno npepnercx, anapnx nensexna. Taxne cnyuan nna-
uane tnann. Ha onom amepnxancxom sanoe, unraem mt n rexnnuecxom xypnane,
+nexrpomarnnr nonnman xenesnte onnanxn, nonosnmte n naronax, n pocan nx n neut.
Bnesanno na +nexrpocrannnn Hnarapcxoro noonaa, noamme rox, uro-ro cnyunnoct, rox
tn npopnan; macca meranna copnanact c +nexrpomarnnra n nce cnoe rxxecrtm opymn-
nact na ronony paouero. urot nsexart nonropennx noontx necuacrntx cnyuaen, a
raxxe c nentm c+xonomnrt norpenenne +nexrpnuecxo +neprnn, npn +nexrpomarnnrax ycr-
pannamrcx ocote npncnoconennx. Hocne roro xax nepenocnmte npemert nonxrt mar-
104
nnrom, coxy onycxamrcx n nnorno saxptnamrcx npounte crantnte noxnarxn, xoropte
sarem camn noepxnnamr rpys, rox xe no npemx rpancnoprnponxn npeptnaercx.
Pncynox 94. 3nexrpomarnnrnt noemnt xpan, nepenocxmn xenesnte nnnrxn.
Pncynox 95. 3nexrpomarnnrnt noemnt xpan, nepenocxmn ouxn c rnosxmn.
Honepeunnx +nexrpomarnnron, nsopaxenntx na pnc. 94 n 95, ocrnraer 1, 5 m; xax-
t marnnr cnocoen nonxrt o 16 ronn (ronapnt naron). Onn raxo marnnr nepenocnr
sa cyrxn onee 600 ronn rpysa. Ecrt +nexrpomarnnrt, cnoconte nonxrt cpasy o 75 ronn,
r. e. nent naponos!
Hpn nsrnxe na raxym paory +nexrpomarnnron y nnoro unrarenx, trt moxer,
mentxnyna mtcnt: xax yono tno t nepenocnrt npn nomomn marnnron pacxanennte
xenesnte onnanxn! K coxanennm, +ro nosmoxno rontxo o nsnecrno remneparypt, rax
xax pacxanennoe xeneso ne namarnnunnaercx. Harpert o 800 marnnr yrpaunnaer mar-
nnrnte cnocrna.
Conpemennax rexnnxa merannoopaorxn mnpoxo nontsyercx +nexrpomarnnramn nx
yepxannx n nponnxennx crantntx, xenesntx n uyrynntx nsenn. Cxoncrpynponant
cornn pasnnuntx narponon, cronon n pyrnx npncnoconenn, snaunrentno ynpomammnx n
ycxopxmmnx opaorxy.
Marnn1nme qoxycm
Cnno +nexrpomarnnron nontsymrcx nnora n ]oxycnnxn; nerxo npecrannrt, xaxne
+]]exrnte rpmxn npoentnamr onn c nomomtm +ro nennnmo cnnt. apn, anrop ns-
necrno xnnrn 3nexrpnuecrno n ero npnmenennxx, npnnonr cneymmn paccxas onoro
]pannyscxoro ]oxycnnxa o npecrannennn, annom nm n Anxnpe. Ha nenexecrnenntx spn-
rene ]oxyc nponsnen nneuarnenne nacroxmero uapoecrna.
Ha cnene, paccxastnaer ]oxycnnx, naxonrcx neontmo oxonannt xmnx c
pyuxo na xptmxe. ntstnam ns spnrene uenonexa nocnntnee. B orner na mo ntson nt-
crynnn apa cpenero pocra, no xpenxoro cnoxennx, npecrannxmmn coo apanncxoro
repxyneca. Btxonr on c optm n camonaexnntm nnom n, nemnoro nacmemnnno ynta-
xct, ocranannnnaercx oxono menx.
Ouent nt cnntnt? cnpocnn x ero, ornxen c nor o ronont.
105
a, orneuan on nepexno.
Vnepent nn nt, uro ncera ocranerect cnntntm?
Conepmenno ynepen.
Bt omnaerect: n ono mrnonenne oxa x mory ornxrt y nac cnny, n nt cenaerect
cnatm, noono manomy peenxy.
Apa npespnrentno yntnyncx n snax neonepnx x monm cnonam.
Hoonre cma, cxasan x, n nonnmnre xmnx. Apa narnyncx, nonxn xmnx n
ntcoxomepno cnpocnn:
Fontme nnuero?
Hooxnre nemnoxxo, orneuan x. 3arem, npnnxn ceptesnt nn, x cenan nonenn-
rentnt xecr n nponsnec ropxecrnenntm ronom:
Bt renept cnaee xenmnnt. Honpoyre cnona nonxrt xmnx.
Cnnau, nncxontxo ne ycrpamact monx uap, onxrt nsxncx sa xmnx, no na +ror pas xmnx
oxastnaer conpornnnenne n, necmorpx na oruaxnnte ycnnnx apaa, ocraercx nenonnxntm,
cnonno npnxonannt x mecry. Apa cnnnrcx nonxrt xmnx c raxo cnno, xoropo xnarnno
t nx nonxrnx orpomno rxxecrn, no nce nanpacno. Vromnennt, santxanmnct n cropax
or crta, on, naxonen, ocranannnnaercx. Tenept on naunnaer nepnrt n cnny uapoecrna.
Cexper uapoecrna npecrannrenx nnnnnnsaropon tn npocr. Xenesnoe no xmnxa
nomemeno na nocranxe, npecrannxmme nonmc cnntnoro +nexrpomarnnra. Hoxa roxa ner,
xmnx nonxrt nerpyno; no cronr nycrnrt rox n omorxy +nexrpomarnnra, urot xmnx
nentsx tno oropnart ycnnnxmn 2 3 uenonex.
Marnn1 n seuneennn
Eme nmontrnee ra nonesnax cnyxa, xoropym necer marnnr n centcxom xosxcrne,
nomorax semneentny ounmart cemena xyntrypntx pacrenn or cemxn copnxxon. Copnxxn
onaamr nopcncrtmn cemenamn, nennxmmnmncx sa mepcrt npoxoxmnx mnmo xnnorntx n
naroapx +romy pacnpocrpanxmmnmncx anexo or marepnncxoro pacrennx. 3ro ocoen-
nocrtm copnxxon, ntpaoranmecx y nnx n reuenne mnnnnonon ner optt sa cymecrnona-
nne, nocnontsonanact centcxoxosxcrnennax rexnnxa nx roro, urot orennrt c nomomtm
marnnra mepoxonarte cemena copnxxon or rnaxnx cemxn raxnx nonesntx pacrenn, xax
nen, xnenep, nmnepna. Ecnn sacopennte cemena xyntrypntx pacrenn octnart xenesntm
nopomxom, ro xpynnnxn xenesa nnorno onenxr cemena copnxxon, no ne npncranyr x rna-
xnm cemenam nonesntx pacrenn. Honaax sarem n none ecrnnx ocrarouno cnntnoro
+nexrpomarnnra, cmect cemxn anromarnuecxn pasenxercx na uncrte cemena n na copnym
npnmect: marnnr ntnannnnaer ns cmecn nce re cemena, xoropte onennent xenesntmn
onnnxamn.
Marnn1nan ne1a1entnan uamnna
B nauane +ro xnnrn x cctnancx na sannmarentnoe counnenne ]pannyscxoro nncarenx
Cnpano e Fepxepaxa Hcropnx rocyapcrn na Hyne n Connne. B ne, mexy npounm,
onncana nmontrnax nerarentnax mamnna, ecrnne xoropo ocnonano na marnnrnom npn-
rxxennn n c nomomtm xoropo onn ns repoen nonecrn npnneren na Hyny. Hpnnoxy +ro
mecro counnennx ocnonno:
npnxasan nsroronnrt nerxym xenesnym nonosxy; nox n nee n ycrponnmnct
yono na cnente, x cran nopactnart ntcoxo na coo marnnrnt map. Xenesnax no-
nosxa roruac xe nonnmanact nnepx. Kaxt pas, xax x npnnnxancx x romy mecry, xya
menx npnrxrnnan map, x cnona nopactnan em nnepx. axe xora x npocro npnnonnman
map n pyxax, nonosxa nonnmanact, crpemxct npnnnsnrtcx x mapy. Hocne mnoroxparnoro
pocannx mapa nnepx n nonxrnx nonosxn x npnnnsnncx x mecry, orxya nauanoct moe na-
enne na Hyny. H rax xax n +ror momenr x xpenxo epxan n pyxax marnnrnt map, nonosxa
106
npnxnmanact xo mne n ne noxnana menx. urot ne pasnrtcx npn naennn, x nopactnan
cno map raxnm opasom, urot naenne nonosxn samenxnoct ero npnrxxennem. Kora x
tn yxe ncero n nyx-rpex cornxx caxene or nynno nount, x cran pocart map no npx-
mtm yrnom x nanpannennm naennx, noxa nonosxa ne oxasanact concem nnsxo x noune. To-
ra x ntnptrnyn ns nonosxn n mxrxo onycrnncx na necox.
Hnxro, xoneuno, nn anrop pomana, nn unrarenn ero xnnrn ne comnenaercx n nonno
nenpnronocrn onncanno nerarentno mamnnt. Ho ne ymam, urot mnorne ymenn npa-
nnntno cxasart, n uem cocrnenno xpoercx npnunna neocymecrnnmocrn +roro npoexra: n rom
nn, uro nentsx noxnnyrt marnnr, naxoxct n xenesno nonosxe, n rom nn, uro nonosxa ne
npnrxnercx x marnnry, nnn n uem-nno nnom?
Her, nopocnrt marnnr moxno, n on norxnyn t nonosxy, ecnn ocrarouno cnnen,
a nce-raxn nerarentnax mamnna nncxontxo ne nonnranact t nnepx.
Cnyuanoct nn nam pocart rxxenym nemt c noxn na eper? Bt, es comnennx, same-
uann npn +rom, uro cama noxa oronnraercx or epera. Bamn mycxynt, coomax pocaemo
nemn ronuox n onom nanpannennn, orranxnnamr ononpemenno name reno (a c nnm n no-
xy) n oparnom nanpannennn. 3ect npoxnnxercx ror saxon panencrna ecrnymme n npo-
rnnoecrnymme cnn, o xoropom nam ne pas yxe npnxonnoct ronopnrt. Hpn pocannn
marnnra nponcxonr ro xe camoe: ceox, noxntnax marnnrnt map nnepx (c ontmnm
ycnnnem, noromy uro map npnrxrnnaercx x xenesno nonosxe), nensexno orranxnnaer ncm
nonosxy nnns. Kora xe sarem map n nonosxa cnona cnnxamrcx nsanmntm npnrxxennem,
onn rontxo nosnpamamrcx na nepnonauantnoe mecro. cno, cneonarentno, uro ecnn t a-
xe nonosxa nnuero ne necnna, ro pocannem marnnrnoro mapa moxno tno t coomnrt e
rontxo xoneannx noxpyr nexoroporo cpenero nonoxennx; sacrannrt ee raxnm cnocoom
nnrartcx nocrynarentno nenosmoxno.
Bo npemena Cnpano (n cepenne XVII nexa) saxon ecrnnx n npornnoecrnnx eme ne
tn nponosrnamen; comnnrentno no+romy, urot ]pannyscxn carnpnx mor oruernnno
oxcnnrt necocroxrentnocrt cnoero myrnnnoro npoexra.
Hanoone uaroue1ona rpoa
Hmontrnt cnyua nanmancx onaxt npn paore c +nexrpomarnnrntm no-
emntm xpanom. Onn ns paounx samernn, uro +nexrpomarnnrom tn npnrxnyr rxxent
xenesnt map c xoporxo nentm, npnenanno x nony, xoropax ne ana mapy nnnornym
npnnnsnrtcx x marnnry: mexy mapom n marnnrom ocranancx npomexyrox n naont mn-
pnnom. Honyunnact neotuanax xaprnna: nent, ropuamax ornecno nnepx! Cnna marnnra
oxasanact rax nennxa, uro nent coxpannna cnoe neprnxantnoe nonoxenne, axe xora na ne
nonnc paoun
53
. Oxasanmncx nonnsocrn ]ororpa] nocnemnn saneuarnert na nnacrnnxe
cront nnrepecnt momenr, n mt npnnonm sect +ror Pncynox uenonexa, nncxmero n nos-
yxe nanoone nerenapnoro maromerona rpoa (pnc.96).
Kcrarn, o maromeronom rpoe. Hpanonepnte mycyntmane yexent, uro rpo c oc-
ranxamn npopoxa noxonrcx n nosyxe, nncx n yctnantnnne es ncxxo onopt mexy no-
nom n noronxom.
53
3ro yxastnaer na orpomnym cnny +nexrpomarnnra, noromy uro npnrxrarentnoe ecrnne marnnron sna-
unrenrno ocnaenaer c ynennuennem paccroxnnx mexy nonmcom n npnrxrnnaemtm renom. Hoxonoopasnt
marnnr, yepxnnammn npn nenocpecrnennom conpnxocnonennn rpys n cornm rpammon, ymentmaer cnom
noemnym cnny nnoe, xora mexy nnm n rpysom nnonrcx nncrox ymarn. Bor nouemy xonnt marnnra
otuno ne noxptnamr xpacxo, xorx ona n npeoxpannna t nx or pxanunnt.
107
Pncynox 96. Xenesnax nent c rpysom, ropuamax nnepx.
Bosmoxno nn +ro? Honecrnymr, nncan 3nep n cnonx Hnctmax o pasntx ]nsnue-
cxnx marepnxx, yro rponnny Maromera epxnr cnna nexoroporo marnnra; +ro xaxercx
ne nenosmoxntm, noromy uro ecrt marnnrt, ncxyccrnom cenannte, xoropte nonnmamr
o 100 ]ynron
54
.
Taxoe oxcnenne necocroxrentno; ecnn t yxasanntm cnocoom (r. e. nontsyxct
npnrxxennem marnnra) noonoe pannonecne tno ocrnrnyro na onn momenr, ro mane-
mero ronuxa, manemero ynonennx nosyxa tno t ocrarouno, urot ero napymnrt, n
rora rpo nno ynan t na non, nno norxnyncx t x noronxy. Vepxart ero nenonnxno
npaxrnuecxn rax xe nenosmoxno, xax nocrannrt xonyc na ero nepmnne, xorx reopernuecxn
nocnenee n onycrnmo.
Bnpouem, xnnenne maromerona rpoa nnonne moxno nocnponsnecrn n c nomomtm
marnnron, no rontxo nontsyxct ne nsanmntm nx npnrxxennem, a, nanpornn, nsanmntm
orranxnnannem. (O rom, uro marnnrt moryr ne rontxo npnrxrnnartcx, no n orranxnnartcx,
uacro satnamr axe nmn, eme neanno nsyuanmne ]nsnxy.) Kax nsnecrno, ononmennte
nonmct marnnron nsanmno orranxnnamrcx. na namarnnuenntx pycxa, pacnonoxenntx
rax, uro nx ononmennte nonmct npnxoxrcx onn na pyrnm, orranxnnamrcx; noopan
nec nepxnero pycxa nanexamnm opasom, nerpyno onrtcx roro, urot on nnran na
nnxnnm, epxact es npnxocnonennx x nemy, n ycrounnom pannonecnn. Hao nnmt cro-
xamn ns nemarnnrnoro marepnana nanpnmep, crexnxnntmn npeynpenrt nosmoxnocrt
nonopora nepxnero marnnra n ropnsonrantno nnocxocrn. B noono ocranonxe mor t
nnrart n nosyxe n nerenapnt rpo Maromera.
54
Hanncano n 1774 r., xora +nexrpomarnnrt eme ne tnn nsnecrnt.
108
Pncynox 97. Baron, muamncx es rpennx. opora, npoexrnponannax npo]. F. H
Beneprom.
Haxonen, xnnenne +roro poa ocymecrnnmo n cnno marnnrnoro npnrxxennx, ecnn
onnartcx ero nx rena nnxymerocx. Ha +ro mtcnn ocnonan sameuarentnt npoexr
+nexrpomarnnrno xenesno oporn es rpennx (pnc. 97), npenoxennt conercxnm ]nsn-
xom npo]. F. H. Beneprom. Hpoexr nacrontxo noyunrenen, uro xaxomy nnrepecymme-
mycx ]nsnxo nonesno c nnm nosnaxomnrtcx.
3nex1pouarnn1nmn 1pancnop1
B xenesno opore, xoropym npenaran ycrponrt npo]. F. H. Benepr, naront yyr
conepmenno nenecomt; nx nec ynnuroxaercx +nexrpomarnnrntm npnrxxennem. Bt ne yn-
nnrect no+romy, ecnn ysnaere, uro cornacno npoexry naront ne xarxrcx no pentcam, ne nna-
namr na noe, axe ne cxontsxr n nosyxe, onn nerxr es ncxxo onopt, ne npnxacaxct nn
x uemy, nncx na nennnmtx nnrxx moryunx marnnrntx cnn. Onn ne ncntrtnamr nn mane-
mero rpennx n, cneonarentno, yyun pas npnneent n nnxenne, coxpanxmr no nnepnnn
cnom cxopocrt, ne nyxaxct n paore noxomornna.
Ocymecrnnxercx +ro cneymmnm opasom. Baront nnxyrcx nnyrpn meno rpyt,
ns xoropo ntxauan nosyx, urot ero conpornnnenne ne memano nnxennm naronon. Tpe-
nne o no ynnuroxaercx rem, uro naront nnxyrcx, ne xacaxct crenox rpyt, noepxn-
naemte n nycrore cnnom +nexrpomarnnron. C +ro nentm nont ncero nyrn na rpyo pac-
crannent, na onpeenenntx paccroxnnxx pyr or pyra, ouent cnntnte +nexrpomarnnrt.
Onn npnrxrnnamr x cee xenesnte naront, nnxymnecx nnyrpn rpyt, n memamr nm na-
art. Cnna marnnron paccunrana rax, uro xenesnt naron, nponocxmncx n rpye, nce npe-
mx ocraercx mexy ee noronxom n nonom, ne npnxacaxct nn x romy, nn x pyromy.
3nexrpomarnnr norxrnnaer nponocxmncx no nnm naron nnepx, no naron ne ycnenaer
yapnrtcx o noronox, rax xax ero nneuer cnna rxxecrn; ena on roron xocnyrtcx nona, ero
nonnmaer npnrxxenne cneymmero +nexrpomarnnra Tax, noxnartnaemt nce npemx
+nexrpomarnnramn, naron munrcx no nonnncro nnnnn es rpennx, es ronuxon, n nycrore,
xax nnanera n mnponom npocrpancrne.
uro xe npecrannxmr coo naront? 3ro cnrapoopasnte nnnnnpt ntcoro 90 cm,
nnno oxono 2,5 m.
Koneuno, naron repmernuecxn saxptr, net on nnxercx n esnosymnom npocrpan-
crne, n noono nonontm noxam cnaxen annaparamn nx anromarnuecxo ouncrxn
nosyxa.
Cnoco ornpannennx naronon n nyrt raxxe conepmenno ornnuen or ncero, uro npnme-
nxnoct o cnx nop: ero moxno cpannnrt pasne rontxo c nymeuntm ntcrpenom. H ecrnn-
rentno, naront +rn yxnantno ntcrpennnamrcx, xax xpa, rontxo nymxa sect +nex-
rpomarnnrnax. Vcrpocrno crannnn ornpannennx ocnonano na cnocrne cnnpantno saxpy-
uenno, n ]opme xarymxn, npononoxn (conenona) npn npoxoxennn roxa nrxrnnart n
cex xenesnt crepxent; nrxrnnanne nponcxonr c raxo crpemnrentnocrtm, uro crepxent
npn ocrarouno nnne omorxn n cnne roxa moxer npnopecrn orpomnym cxopocrt. B no-
no marnnrno opore +ra-ro cnna n yer ntpactnart naront. Tax xax nnyrpn rynnenx
rpennx ner, ro cxopocrt naronon ne ymentmaercx, n onn muarcx no nnepnnn, noxa nx ne sa-
epxnr conenon crannnn nasnauennx.
Bor necxontxo noponocre, npnnonmtx anropom npoexra:
Ontrt, xoropte x crannn n 1911 1913rr. n ]nsnuecxo naoparopnn Tomcxoro
rexnonornuecxoro nncrnryra, nponsnonnnct c meno rpyxo (32 cm namerpom), na
xoropo naxonnnct +nexrpomarnnrt, a no nnmn na nocranxe naronunx xycox xenesno
rpyt c xonecamn cnepen n csan n c nocom, xoroptm on nx ocranonxn yapxncx n xy-
cox ocxn, onnpanmecx o memox c necxom. Baronunx +ror necnn 10 xr. Moxno tno npn-
art naronunxy cxopocrt oxono 6 xm n uac, ntme xoropo npn orpannuennocrn pasmepon
109
xomnart n xontneno rpyt (namerp xontna tn 6,5 m) nentsx tno nrn. Ho n paspao-
rannom mnom npoexre npn rpexnepcrno nnne conenonon na crannnn ornpannennx cxo-
pocrt nerxo onecrn o 800 1000 xm n uac, a naroapx orcyrcrnnm nosyxa n rpye n or-
cyrcrnnm rpennx o non nnn noronox ne nao rparnrt nnxaxo +neprnn nx ee noepxannx.
Hecmorpx na ontmym cronmocrt coopyxenn n, n ocoennocrn, camo meno rpy-
t, nce xe naroapx orcyrcrnnm rpar na momnocrt nx noepxannx cxopocrn, na xa-
xnx-nno mamnnncron, xonyxropon n r. n., cronmocrt xnnomerpa or necxontxnx rtcxu-
ntx o 1 2 cortx xonexn; a nponycxnax cnoconocrt nyrpynoro nyrn 15 000 nacca-
xnpon nnn 10 000 ronn n cyrxn n onom nanpannennn.
Cpaaenne uapcnan c seunoan1ennun.
Ecrecrnoncntrarent pennero Pnma Hnnnn nepeaer pacnpocrpanennt x ero npemx
paccxas o marnnrno cxane re-ro n Hnnn, y epera mopx, xoropax c neotuano cnno
npnrxrnnana x cee ncxxne xenesnte npe-mort. Iope mopxxy, epsnynmemy npnnnsnrtcx
na cnoem xopane x +ro cxane. Ona ntrxner ns cyna nce rnosn, nnnrt, xenesnte cxpe-
nt, n xopant pacnaercx na orentnte ocxn.
Bnocnecrnnn +ro cxasanne nomno n cxasxn 1001 noun.
Koneuno, +ro ne onee xax nerena. Mt snaem renept, uro marnnrnte ropt, r. e. ropt,
orarte marnnrntm xenesnxxom, ecrnnrentno cymecrnymr, ncnomnnm snamennrym
Marnnrnym ropy, re ntcxrcx renept omnt Marnnroropcxa. Onaxo cnna npnrxxennx no-
ontx rop upesntuano mana, nourn nnuroxna. A raxnx rop nnn cxan, o xaxnx nncan
Hnnnn, na semnom mape nnxora ne cymecrnonano.
Ecnn n nacroxmee npemx n crpoxrcx cya es xenesntx n crantntx uacre, ro enaer-
cx +ro ne ns oxsnn marnnrntx cxan, a nx yonoro nsyuennx semnoro marnernsma
55
.
Hayunt pomanncr Kypr Haccnnn nocnontsonancx nee nerent Hnnnnx, urot
npnymart rposnoe noennoe opyxne, x xoropomy n ero pomane Ha nyx nnanerax npne-
ramr npnmentnt c Mapca n opte c semntmn apmnxmn. Pacnonarax raxnm marnnrntm
(nepnee, +nexrpomarnnrntm) opyxnem, mapcnane axe ne ncrynamr n opty c semntmn
xnrenxmn, a oesopyxnnamr nx eme o nauana cpaxennx.
Bor xax onnctnaer pomanncr +ror +nnso cpaxennx mexy mapcnanamn n xnrenxmn
3emnn.
Fnecrxmne pxt ncannxon neyepxnmo pnnynnct nnepe. H xasanoct, yro camo-
ornepxennax pemnmocrt nocxa nonynna naxonen morymecrnennoro nenpnxrenx (mapcn-
an. . .) x orcrynnennm, rax xax mexy ero nosymntmn xopanxmn nosnnxno nonoe
nnxenne. Onn nonxnnct na nosyx, cnonno conpaxct ycrynnrt opory.
Ononpemenno c +rnm, onaxo, onycrnnact cnepxy xaxax-ro remnax mnpoxo pacxn-
nynmaxcx macca, renept rontxo noxnnnmaxcx na nonem. Hoono pasnenammemycx noxpt-
nany, macca +ra, co ncex cropon oxpyxennax nosymntmn xopanxmn, tcrpo pasnepnynact
na nonem. Bor nepnt px ncannxon nonan n paon ee ecrnnx, n roruac xe crpannax
mamnna pacnpocrepnact na ncem nonxom. ecrnne, nponsneennoe em, tno neoxnanno
n uyonnmno! C nonx oneccx nponsnrentnt nonnt yxaca. Homan n ncannxn xnyxom
nanxnnct na semne, a nosyx tn nanonnen rycro ryue xonn, caent n xapannon, c rpo-
mom n rpecxom nerenmnx nnepx x mamnne, x xoropo onn n npncrann.
Mamnna cxontsnyna nemnoro n cropony n cpocnna cnom xenesnym xarny na semnm.
Eme na pasa nosnpamanact ona n cnonno cxocnna nce naxoxmeecx na none opyxne. He na-
55
B paorax no nporpamme Mexynaponoro Ieo]nsnuecxoro Ioa (MII) n 1957-1958 rr. or Conercxoro
Comsa yuacrnonan raxo xopant (mxyna 3apx), ne nonepxennt ecrnnm marnnrntx cnn; no ncex ero
xpennennxx, n nnrarene, n xxopxx crant n xeneso samenent metm, ponso, anmmnnnem n pyrnmn nemar-
nnrntmn merannamn. (Hpnm. pe.).
110
mnoct nn ono pyxn, xoropax oxasanact t n cnnax yepxart canm nnn xonte.
Mamnna +ra tna nontm nsoperennem mapcnan: ona c neoonnmom cnnom npnrxrn-
nana x cee nce cenannoe ns xenesa n crann. C nomomtm +roro nnrammero n nosyxe mar-
nnra mapcnane ntptnann ns pyx cnonx npornnnnxon opyxne, ne npnunnxx nm nnxaxoro
npea.
Bosymnt marnnr nponeccx anee n npnnnsnncx x nexore. Tmerno conart crapa-
nnct oenmn pyxamn yepxart cnon pyxtx, nenpeoonnmax cnna ntptnana nx ns pyx;
mnorne, nce-raxn ne ntnycxanmne nx, tnn camn ynneuent na nosyx. B necxontxo mnnyr
nepnt nonx tn oesopyxen. Mamnna nonecnact noronxy sa mapmnpymmnmn n ropoe
nonxamn, roronx nx nnx ry xe yuacrt.
Hoonax xe cyta nocrnrna n aprnnnepnm.
Hacm n uarne1nsu
Hpn urennn npetymero orptnxa ecrecrnenno nosnnxaer nonpoc: nentsx nn samn-
rnrtcx or ecrnnx marnnrntx cnn, yxptrtcx or nnx sa xaxo-nnyt nenponnnaemo nx
nnx nperpao?
3ro nnonne nosmoxno, n ]anracrnuecxoe nsoperenne mapcnan morno t trt oes-
npexeno, ecnn t sapanee tnn npnnxrt nanexamne mept.
Kax nn crpanno, nemecrnom, nenponnnaemtm nx marnnrntx cnn, xnnxercx ro xe ca-
moe xeneso, xoropoe rax nerxo namarnnunnaercx! Bnyrpn xontna ns xenesa crpenxa xomnaca
ne orxnonxercx marnnrom, nomemenntm nne xontna.
Xenesntm ]yrnxpom moxno samnrnrt or ecrnnx marnnrntx cnn crantno mexa-
nnsm xapmanntx uacon. Ecnn t nt nonoxnnn sonorte uact na nonmct cnntnoro noxo-
noopasnoro marnnra, ro nce crantnte uacrn mexannsma, npexe ncero ronxax nonocxnax
npyxnnxa npn anancnpe
56
, namarnnrnnnct t n uact nepecrann t xonrt npannntno.
Vannn marnnr, nt ne nepnere uacon x npexnemy cocroxnnm, crantnte uacrn mexannsma
ocranyrcx namarnnuenntmn, n uact norpeymr camo panxantno nounnxn, sament mno-
rnx uacre mexannsma nontmn. Ho+romy c sonortmn uacamn ne cneyer enart noonoro
ontra, on ooercx uepecuyp oporo.
Pncynox 98. uro npeoxpanxer crantno mexannsm uacon or namarnnunnannx?
Hanpornn, c uacamn, mexannsm xoroptx nnorno saxptr xenesntmn nnn crantntmn
xptmxamn, nt moxere cmeno nponsnecrn +ror ontr, marnnrnte cnnt uepes xeneso n
crant ne nponnxamr. Honecnre raxne uact x omorxam cnntneme nnamo, nepnocrt
xoa ne nocrpaaer nn n maneme crenenn. nx +nexrporexnnxon raxne emente xenesnte
uact xnnxmrcx neantntmn, rora xax sonorte nnn cepepxnte cxopo npnxoxr n nero-
nocrt or nosecrnnx marnnron.
Marnn1nmn neunmn nnra1ent
B ncropnn nontrox nsopecrn neunt nnrarent marnnr ctrpan ne nocnenmm
56
Ecnn rontxo +ror nonocox ne cenan ns ocooro cnnana nnnapa meranna, ne cnoconoro namarnnun-
nartcx, xorx n cocran ero n nxoxr xeneso n nnxent.
111
pont. Heyaunnxn-nsoperarenn na pasnte nat crapannct ncnontsonart marnnr, urot
ycrponrt mexannsm, xoropt neuno nnrancx t cam coo. Bor onn ns npoexron noo-
noro mexannsma (onncannt n XVII nexe anrnnuannnom xonom Bnntxencom, enncxonom
n uecrepe).
Cnntnt marnnr A nomemaercx na xononxe(pnc. 99). K ne npncnonent na naxnon-
ntx xenoa M n N, onn no pyrnm, npnuem nepxnn M nmeer neontmoe ornepcrne C n
nepxne uacrn, a nnxnn N nsornyr. Ecnn, paccyxan nsoperarent, na nepxnn xeno
nonoxnrt neontmo xenesnt mapnx B, ro ncnecrnne npnrxxennx marnnrom A mapnx
noxarnrcx nnepx; onaxo, ox o ornepcrnx, on nponannrcx n nnxnn xeno N, noxarnrcx
no nemy nnns, nsexnr no saxpyrnennm D +roro xenoa n nonaer na nepxnn xeno M;
orcma, npnrxrnnaemt marnnrom, on cnona noxarnrcx nnepx, cnona nponannrcx uepes or-
nepcrne, nnont noxarnrcx nnns n onxrt ouyrnrcx na nepxnem xenoe, urot nauart nnxe-
nne cnauana. Taxnm opasom, mapnx esocranonouno yer erart nsa n nnepe, ocymecr-
nnxx neunoe nnxenne.
B uem acypnocrt +roro nsoperennx? Vxasart ee ne rpyno. Houemy nsoperarent
yman, uro mapnx, cxarnnmnct no xenoy N o ero nnxnero xonna, yer eme onaart
cxopocrtm, ocrarouno nx nonxrnx ero nnepx no saxpyrnennm D? Tax tno t, ecnn t
mapnx xarnncx no ecrnnem ono nnmt cnnt rxxecrn: rora on xarnncx t ycxopenno.
Ho nam mapnx naxonrcx no ecrnnem nyx cnn: rxxecrn n marnnrnoro npnrxxennx.
Hocnenee no npenonoxennm nacrontxo snaunrentno, uro moxer sacrannrt mapnx no-
nxrtcx or nonoxennx B o C. Ho+romy no xenoy N mapnx yer cxartnartcx ne ycxopen-
no, a samenenno, n ecnn axe ocrnrner nnxnero xonna, ro no ncxxom cnyuae ne naxonnr
cxopocrn, neoxonmo nx nonxrnx no saxpyrnennm D.
Pncynox 99. Mnnmt neunt nnrarent.
Onncannt npoexr mnoro pas nnont ncnntnan nnocnecrnnn no ncenosmoxntx nno-
nsmenennxx. Onn ns noontx npoexron tn axe, xax nn crpanno, narenronan n Iepma-
nnn n 1878 r., r. e. rpnnart ner cnycrx nocne nponosrnamennx saxona coxpanennx +neprnn!
Hsoperarent rax samacxnponan nenenym ocnonnym nem cnoero neunoro marnnrnoro
nnrarenx, uro nnen n sanyxenne rexnnuecxym xomnccnm, ntammym narenrt. H xorx,
cornacno ycrany, narenrt na nsoperennx, nex xoroptx npornnopeunr saxonam npnpot,
ne onxnt ntanartcx, nsoperenne na +ror pas tno ]opmantno sanarenronano. Bepoxrno,
cuacrnnnt onaarent +roro enncrnennoro n cnoem poe narenra cxopo pasouaponancx n
cnoem ernme, rax xax yxe uepes na roa nepecran nnocnrt nomnnny, n xyptesnt narenr
norepxn saxonnym cnny; nsoperenne crano nceomnm ocroxnnem. Onaxo ono nnxomy
ne nyxno.
Mysennan saaua
B npaxrnxe mysenoro ena nepexo nosnnxaer naonocrt unrart pennne cnnrxn,
nacrontxo nerxne, uro onn nomamrcx n pnyrcx npn camo ocropoxno nontrxe orennrt
onn cno pyxonncn or cocenero.
Kax pasennnrt raxne nncrt?
Hpn Axaemnn nayx CCCP nmeercx naoparopnx pecranpannn (noccranonnennx) o-
xymenron, xoropo n npnxonrcx paspemart noonte saaun. B yxasannom ceuac cnyuae
naoparopnx cnpannxercx c saaue, npnernyn x ycnyram +nexrpnuecrna: cnnrox +nexrpn-
112
syercx; cocenne ero uacrn, nonyuammne ononmennt sapx, orranxnnamrcx pyr or pyra
n axxyparno, es nonpexennx pasenxmrcx. Taxo orrontpennt cnnrox yxe cpannn-
rentno ne rpyno ymentmn pyxamn pasnepnyrt n naxnenrt na nnornym ymary.
Eme noopaaaeumn neunmn nnra1ent
Fontmym nonynxpnocrt cpen ncxarene neunoro nnrarenx nonyunna n nocnenee
npemx nex coennennx nnamomamnnt c +nexrpomoropom. Exerono xo mne nocrynaer
uyrt ne nonmxnnt noontx npoexron. Bce onn cnoxrcx x cneymmemy. Hao mxnnt
+nexrpomoropa n nnamomamnnt coennnrt npnnontm pemnem, a nponoa or nnamo
nonecrn x moropy. Ecnn nnamomamnne art nepnonauantnt nmnyntc, ro nopoxaemt
em rox, nocrynax n morop, npnneer ero n nnxenne; +neprnx xe nnxennx moropa yer
nepeanartcx pemnem mxnny nnamomamnnt n npnneer ee n nnxenne. Taxnm opasom,
nonaramr nsoperarenn, mamnnt cranyr nnrart ona pyrym, n nnxenne +ro nnxora ne
npexparnrcx, noxa oe mamnnt ne nsnocxrcx.
Hex +ra npecrannxercx nsoperarenxm upesntuano samanunno; onaxo re, xro
ntrancx ee ocymecrnnrt na npaxrnxe, c ynnnennem yexannct, uro nn ona ns nyx ma-
mnn npn raxnx ycnonnxx ne paoraer. Hnuero nnoro or +roro npoexra n oxnart ne cneo-
nano. axe ecnn t xaxax ns coennenntx mamnn onaana cronponenrntm xo+]]nnn-
enrom nonesnoro ecrnnx, mt mornn t sacrannrt nx yxasanntm opasom esocranonouno
nnrartcx rontxo npn nonnom orcyrcrnnn rpennx. Coennenne nasnanntx mamnn (nx ar-
perar, ntpaxaxct xstxom nnxenepon) npecrannxer coom n cymnocrn ony mamnny, xo-
ropax onxna cama cex npnnonrt n nnxenne. Hpn orcyrcrnnn rpennx arperar, xax n nm-
o mxnn, nnrancx t neuno, no nontst or raxoro nnxennx nentsx tno t nsnneut nn-
xaxo: cronno t sacrannrt nnrarent conepmart nnemnmm paory, n on nemenenno oc-
ranonnncx t. Hepe namn tno t neunoe nnxenne, no ne neunt nnrarent. Hpn na-
nnunn xe rpennx arperar ne nnrancx t nonce.
Crpanno, uro nmxm, xoroptx ynnexaer +ra nex, ne npnxonr n ronony onee npocroe
ocymecrnnenne ro xe mtcnn: coennnrt pemnem na xaxnx-nnyt mxnna n saneprert
onn ns nnx. Pyxonoxct ro xe nornxo, xax n n cnyuae npetymero couerannx mamnn,
mt onxnt oxnart, uro nepnt mxnn npnneer no npamenne nropo, a or nroporo yer
neprertcx nepnt. Moxno oornct n onnm mxnnom: saneprnm ero npanax uacrt craner
ynnexart no npamenne nenym, nenax xe npn nnxennn yer noepxnnart npamenne npa-
no. B nocnennx nyx cnyuaxx nenenocrt cnnmxom ouennna, n noromy noonte npoexrt
nnxoro ne noxnonnxmr. Ho, no cymecrny, nce rpn onncanntx neuntx nnrarenx ncxoxr
ns onoro n roro xe sanyxennx.
Hou1n neunmn nnra1ent
nx maremarnxa ntpaxenne nourn neunt ne npecrannxer nnuero samanunnoro.
nnxenne moxer trt nno neuntm, nno neneuntm; nourn neunoe snaunr, n cymnocrn,
neneunoe.
Ho nx npaxrnuecxo xnsnn +ro ne rax. Mnorne, nepoxrno, tnn t nnonne yonne-
rnopent, ecnn t nonyunnn n cnoe pacnopxxenne ne concem neunt nnrarent, a nourn
neunt, cnocont nnrartcx xorx t, nanpnmep, rtcxuy ner. Xnsnt uenonexa xoporxa, n
rtcxuenerne nx nac ro xe, uro neunocrt. Hmn npaxrnuecxo cxnaxn, nanepnoe, counn
t, uro nponema neunoro nnrarenx pemena n uro ontme ne na uem nomart ronony.
Taxnx nme moxno opaonart coomennem, uro 1000-nernn nnrarent yxe nso-
peren; xaxt moxer npn nsnecrno sarpare cpecrn nmert y cex noone raxoro neunoro
nnrarenx. Harenr na +ro nsoperenne nnxem ne nsxr, n cexpera on ne npecrannxer. Vcr-
pocrno npnopa, npnymannoro npo]. Crperrom n 1903 roy n otuno nastnaemoro pa-
nentmn uacamn, nectma necnoxno (cm. pnc. 100).
113
Pncynox 100. Panente uact c nourn neuntm sanoom na 1600 ner.
Bnyrpn crexnxnno anxn, ns xoropo ntxauan nosyx, nonemena na xnapneno nnrn
B (ne nponoxme +nexrpnuecrna) neontmax crexnxnnax rpyouxa A, saxnmuammax n cee
necxontxo rtcxuntx one rpamma paneno conn. K xonny rpyouxn nonement, xax n
+nexrpocxone, na sonortx nncrouxa. Pan, xax nsnecrno, ncnycxaer nyun rpex poon: nyun
ant]a, era n ramma. B annom cnyuae ocnonnym pont nrpamr nerxo npoxoxmne uepes
crexno era-nyun, xoropte cocroxr ns noroxa orpnnarentno sapxxenntx uacrnn (+nexrpo-
non). Paspactnaemte panem no nce cropont uacrnnt ynocxr c coo orpnnarentnt sa-
px, a noromy cama rpyxa c panem nocrenenno sapxxaercx nonoxnrentno. 3ror nonoxn-
rentnt sapx nepexonr na sonorte nncrouxn n sacrannxer nx pasnnrartcx.
Pasnnnynmnct, nncrouxn npnxacamrcx x crenxam anxn, repxmr sect cno sapx (n
coornercrnymmnx mecrax crenox npnxneent nonocxn ]ontrn, no xoroptm +nexrpnuecrno
yxonr) n nnont cmtxamrcx. Bcxope naxonnxercx nont sapx, nncrouxn nnont pacxoxrcx,
onxrt oramr sapx crenxam n cmtxamrcx, urot nnont na+nexrpnsonartcx. Kaxte
ne-rpn mnnyrt conepmaercx ono xoneanne sonortx nncrouxon, c perynxpnocrtm uaco-
noro maxrnnxa, orcma n nasnanne panente uact. Tax nponnrcx nente rot, ecxrn-
nernx, cronernx, noxa yer npoonxartcx ncnycxanne panem ero nyue.
unrarent nnnr, xoneuno, uro nepe nnm ornmt ne neunt, a rontxo apono nn-
rarent.
onro nn pan ncnycxaer cnon nyun? Vcranonneno, uro yxe uepes 1600 ner cnoco-
nocrt panx ncnycxart nyun ocnaner nnoe. Ho+romy panente uact yyr nrn esocra-
nonouno ne menee rtcxun ner, nocrenenno ymentmax nnmt uacrory cnonx xoneann,
ncnecrnne ocnanennx +nexrpnuecxoro sapxa. Ecnn t n +noxy nauana Pycn ycrpoent
tnn raxne panente uact, onn ecrnonann t eme n name npemx!
Moxno nn ncnontsonart +ror apono nnrarent nx xaxnx-nnyt npaxrnuecxnx ne-
ne? K coxanennm, ner. Momnocrt +roro nnrarenx, r. e. xonnuecrno paort, conepmaemo
nm n cexyny, rax nnuroxna, uro nnxaxo mexannsm ne moxer npnnonrtcx nm n ecrnne.
urot ocrnut cxontxo-nnyt ocxsarentntx pesyntraron, neoxonmo pacnonarart ro-
paso ontmnm sanacom panx. Ecnn ncnomnnm, uro pan upesntuano pexn n oporo
+nemenr, ro cornacnmcx, uro apono nnrarent noonoro poa oxasancx t uepecuyp pa-
sopnrentntm.
H1nnm na nponoax
Bce snamr, xax onacno nx uenonexa npnxocnonenne x +nexrpnuecxnm nponoam rpam-
114
nax nnn ntcoxonontrno cern, xora onn no nanpxxennem. Taxoe npnxocnonenne cmep-
rentno nx uenonexa n nx xpynntx xnnorntx. Hsnecrno mnoro cnyuaen, xora nomat nnn
xopony ynnaer roxom, ecnn nx saenaer oopnanmncx npono.
uem xe oxcnnrt ro, uro nrnnt cnoxono n conepmenno esnaxasanno ycaxnnamrcx
na nponoa? Hoonte xaprnnxn moxno uacro nanmart n ropoax (pnc. 101).
urot nonxrt npnunny noontx npornnopeun, npnmem no nnnmanne cneymmee:
reno cnxme na nponoe nrnnt npecrannxer coo xax t ornernnenne nenn, conpornn-
nenne xoroporo no cpannennm c pyro nerntm (xoporxoro yuacrxa mexy noramn nrnnt)
orpomno. Ho+romy cnna roxa n +ro nernn (n rene nrnnt) nnuroxna n esnpena. Ho ecnn
t nrnna, cnx na nponoe, xocnynact crona xptnom, xnocrom nnn xnmnom noome xa-
xnm-nnyt opasom coennnnact c semne, ona tna t mrnonenno ynra roxom, xoro-
pt ycrpemnncx t uepes ee reno n semnm. 3ro nepexo n nanmaercx.
Hrnnt nmemr nonaxy, ycenmnct na xponmren ntcoxonontrno nepeaun, uncrnrt
xnmn o roxonecymn npono. Tax xax xponmren ne nsonnponan or semnn, ro npnxocnone-
nne sasemnenno nrnnt x nponoy, naxoxmemycx no roxom, nensexno xonuaercx rne-
ntm, Hacxontxo noonte cnyuan mnorouncnennt, nnno xorx t ns roro, uro, nanpnmep, n
Iepmannn n cnoe npemx npnnnmann ocote mept, urot orpanrt nrnn or rnenn. C +ro
nentm na xponmrenax nnnn ntcoxonontrno nepeaun ycranannnnann nsonnponannte
nacecrt, na xoroptx nrnna morna t ne rontxo cnert, no n esnaxasanno uncrnrt o npono
cno xnmn (pnc. 102). B pyrnx cnyuaxx onacnte mecra enamr c nomomtm ocotx npn-
cnoconenn neocrynntmn nx npnxocnonennx nrnn.
Pncynox 101. Hrnnt esnaxasanno caxrcx na +nexrpnuecxne nponoa. Houemy?
Pncynox 102. Hsonnponannt nacecr nx nrnn na xponmrene ntcoxonontrno nepe-
aun.
Hpn rom mnpoxom pasnnrnn, xoropoe nonyuaer n CCCP pacrymax cert ntcoxonontr-
ntx nepeau, nam cneyer n nnrepecax neconocrna n semneennx nosaornrtcx o orpax-
ennn nepnaroro nacenennx or ncrpenennx +nexrpnuecxnm roxom.
Hpn cne1e uonnnn
Cnyuanoct nn nam no npemx rpost nanmart xaprnny oxnnnenno ropocxo ynnnt
115
npn xparxnx ncntmxax monnnn? Bt, xoneuno, samernnn npn +rom ony crpannym ocoen-
nocrt: ynnna, rontxo uro nonnax nnxennx, xaxercx n raxne mrnonennx cnonno sacrtnme.
Homan ocranannnnamrcx n nanpxxenntx nosax, epxa norn n nosyxe; +xnnaxn raxxe
nenonnxnt: oruernnno nnna xaxax cnnna xoneca
Hpnunna xaxymecx nenonnxnocrn saxnmuaercx n nnuroxno npoonxnrentnocrn
monnnn. Monnnx, xax n ncxxax +nexrpnuecxax ncxpa, nnrcx upesntuano mant npomexy-
rox npemenn nacrontxo mant, uro ero axe nentsx nsmepnrt otuntmn cpecrnamn. Hpn
nomomn xocnenntx npnemon yanoct, onaxo, ycranonnrt, uro monnnx nnrcx nnora nnmt
rtcxunte onn cexynt
57
. 3a cront xoporxne npomexyrxn npemenn mano uro ycnenaer ne-
pemecrnrtcx samerntm nx rnasa opasom. Heynnnrentno no+romy, uro ynnna, nonnax pas-
noopasntx nnxenn, npecrannxercx npn cnere monnnn conepmenno nenonnxno: net
mt sameuaem na ne rontxo ro, uro nnrcx rtcxunte onn cexynt! Kaxax cnnna n xone-
cax tcrpo nnxymerocx +xnnaxa ycnenaer nepemecrnrtcx nnmt na nnuroxnym onm
mnnnnmerpa; nx rnasa +ro nce panno, uro nonnax nenonnxnocrt.
Cxontxo c1on1 uonnnn?
B ry oranennym +noxy, xora monnnn npnnnctnann oram, noont nonpoc sny-
uan t xomyncrnenno. Ho n namn nn, xora +nexrpnuecxax +neprnx npenparnnact n ronap,
xoropt nsmepxmr n onennnamr, xax n ncxxn pyro, nonpoc o rom, xaxona cronmocrt
monnnn, nonce no onxen xasartcx eccmtcnenntm. 3aaua cocronr n rom, urot yuecrt
+nexrpnuecxym +neprnm, norpenym nx rposonoro paspxa, n onennrt ee xorx t no raxce
+nexrpnuecxoro ocnemennx.
Bor pacuer. Horennnan rposonoro paspxa panen npnmepno 50 mnnnnonam nontr.
Maxcnmantnax cnna roxa onennnaercx npn +rom n 200 rtcxu amnep (ee onpeenxmr, same-
rnm xcrarn, no crenenn namarnnunnannx crantnoro crepxnx rem roxom, xoropt npoeraer
n ero omorxe npn yape monnnn n rpomoorno). Momnocrt n narrax nonyunm nepemnoxe-
nnem uncna nontr na uncno amnep; npn +rom, onaxo, nao yuecrt ro, uro, noxa nnrcx pas-
px, norennnan naaer o nynx; no+romy npn ntuncnennn momnocrn paspxa nao nsxrt
cpenn norennnan, nnaue ronopx nononnny nauantnoro nanpxxennx. Hmeem:
momnocrt paspxa =(50 000 000 * 200 000) / 2,
r. o. 5 000 000 000 000 narr, nnn 5 mnnnnapon xnnonarr.
Honyunn cront nnymnrentnt px nyne, ecrecrnenno oxnaemt, uro n enexnax
cronmocrt monnnn ntpaxaercx orpomno nn]po. Onaxo, urot nonyunrt +neprnm n xn-
nonarr-uacax (ry, xoropax ]nrypnpyer n cuerax sa +nexrpnuecxoe ocnemenne), neoxonmo
yuecrt npemx. Oraua cront snaunrentno momnocrn nnrcx oxono rtcxuno onn cexynt.
3a +ro npemx nspacxoyercx 5 000 000/ (3600 * 1000) ~1400 xnnonarr-uacon. Onn xnno-
narr-uac no rapn]y oxonrcx norpenrenm +nexrpnuecxoro roxa n 4 xonexn. Orcma ne-
rpyno ntuncnnrt enexnym cronmocrt monnnn;
1400 * 4 =5600 xon. =56 pyne.
Pesyntrar nopasnrentnt: monnnx, +neprnx xoropo pas n cro ontme +neprnn nt-
crpena rxxenoro aprnnnepncxoro opynx, onxna tna t cronrt, no rapn]y +nexrpo-
crannnn, ncero nnmt 56 pyne!
Hnrepecno, nacxontxo conpemennax +nexrporexnnxa npnnnsnnact x nosmoxnocrn
nocnponsnecrn monnnm. B naoparopnxx ocrnrnyro nanpxxenne o 10 mnnnnonon nontr n
nonyuena ncxpa nnnom n 15 m. ncrannnx ne upesmepno snaunrentnax
57
Ftnamr n onee nnrentnte monnnn, o cortx n ecxrtx one cexynt. Ftnamr raxxe mnoroxparnte
monnnn ecxrxn monnn, cneymmnx ona sa pyro no nyrn (xanany), nponromy nepntm paspxom; o-
max nnrentnocrt raxo mnoroxparno monnnn ocrnraer nnora 1,5 cexynt. (Hpnm. pe.).
116
Iposonon nnnent n xouna1e
Ouent nerxo ycrponrt oma neontmo ]onran ns xayuyxono rpyxn, onn xonen
xoropo norpyxamr n nepo, nocrannennoe na nosntmennn, nnn naenamr na noonpono-
nt xpan. Btxonoe ornepcrne rpyxn onxno trt ouent mano, nx roro urot ]onran
pasnnancx ronxnmn crpyxamn; npome ncero ocrnrnyrt +roro, ncrannn n cnoont xonen
xycouex xapanama, ns xoroporo ntnyr rpa]nr. Pan yocrna opamennx c ]onranom +ror
cnoont xonen yxpennxmr n nepenepnyro noponxe, xax noxasano na pnc. 103.
Hycrnn raxo ]onran ntcoro n nonmerpa n nanpannn crpym neprnxantno nnepx,
npnnnstre x nemy nareprym cyxnom nanouxy cypryua nnn +onnront rpeent. Bt roruac
ynnnre onontno neoxnannym nemt: orentnte crpyxn nncnaamme uacrn ]onrana
contmrcx n ony cnnomnym crpym, xoropax c samerntm mymom yapxer o no nocrannen-
no rapenxn. 3nyx nanomnnaer xapaxrepnt mym rposonoro nnnnx. He nonexnr comne-
nnm, sameuaer no +romy nonoy ]nsnx Foc, uro nmenno no +ro npnunne xannn oxx
no npemx rpost ornnuamrcx raxo nennunno. Vannre cypryu, n ]onran roruac xe cno-
na pacntnnrcx, a xapaxrepnt cryx cmennrcx mxrxnm mymom pasponenno crpyn.
Hepe nenocnxmenntmn nt moxere ecrnonart nanouxo cypryua, xax ]oxycnnx
nonmentm xesnom.
Oxcnenne cront neoxnannoro ecrnnx +nexrpnuecxoro sapxa na ]onran ocnona-
no na rom, uro xannn +nexrpnsymrcx uepes nnnxnne, npnuem opamennte x cypryuy uacrn
xanent +nexrpnsymrcx nonoxnrentno, npornnononoxnte orpnnarentno; raxnm opasom,
pasnonmenno na+nexrpnsonannte uacrn xanent oxastnamrcx n nnsxom cocecrne n, npn-
rxrnnaxct, sacrannxmr xannn cnnnartcx.
ecrnne +nexrpnuecrna na noxnym crpym nt moxere onapyxnrt n npome; ocra-
rouno npnnnsnrt nponeennt no nonocam +onnront rpeent x ronxo crpye not, nt-
rexamme ns noonpononoro xpana: crpyx cranonnrcx cnnomno n samerno ncxpnnnxercx
no nanpannennm x rpenm, pesxo orxnonnnmnct n cropony (pnc.104). Oxcnenne +roro xn-
nennx cnoxnee, uem npetymero; ono cnxsano c nsmenennem nonepxnocrnoro narxxennx
no ecrnnem +nexrpnuecxoro sapxa.
Pncynox 103. Iposono nnnent n mnnnarmpe.
Pncynox 104. Boxnax crpyx orxnonxercx npn npnnnxennn na+nexrpnsonannoro
rpenx.
3amernm mexy npounm, uro nerxocrtm, c xaxo opasyercx +nexrpnuecxn sapx npn
rpennn, oxcnxercx n +nexrpnsannx nepearountx pemne, rpymnxcx o mxnnt. Bte-
nxmmnecx +nexrpnuecxne ncxpt npecrannxmr n nexoroptx nponsnocrnax ceptesnym
onacnocrt n noxapnom ornomennn. urot +roro nsexart, cepepxr nepearounte pemnn:
117
ronxn cno cepepa enaer pement npononnxom +nexrpnuecrna, n naxonnenne sapxa cra-
nonnrcx nenosmoxntm.
Fnana penn1an. OTPAXEHHE H RPEROMREHHE CBETA. 3PEHHE.
Hn1nxpa1nmn cnnuox
Onnm ns xypteson ]ororpa]nuecxoro ncxyccrna xnnxmrcx cnnmxn, na xoroptx ]o-
rorpa]npyemt nsopaxen n nxrn pasnnuntx nonoporax. Ha pnc. 105, cenannom no no-
ono ]ororpa]nn, moxno nnert +rn nxrt nonoxenn. Taxne ]ororpa]nn nmemr ro ne-
comnennoe npenmymecrno nepe otxnonenntmn, uro amr onee nonnoe npecrannenne o
xapaxrepntx ocoennocrxx opnrnnana: nsnecrno, xax mnoro saorxrcx ]ororpa]t o rom,
urot npnart nnny cnnmaemoro nanonee ntront nonopor; sect xe cpasy nonyuaercx
nnno n necxontxnx nonoporax, cpen xoroptx ontme nosmoxnocrn ynonnrt camt xapax-
repnt.
Kax nonyuamrcx +rn ]ororpa]nn? Koneuno, c nomomtm sepxan (pnc. 106). uororpa-
]npyemt canrcx cnnno x annapary A n nnnom x nym ornecntm nnocxnm sepxanam C,
cxoxmnmcx no yrnom n ony 5-m onm or 360, r. e. n 72. Taxax napa sepxan onxna a-
nart uertpe nsopaxennx, nonepnyrte pasnnuntm opasom no ornomennm x annapary. 3rn
nsopaxennx nnmc narypantnt oexr n ]ororpa]npymrcx annaparom, npnuem camn sep-
xana (ne nmemmne pam) na cnnmxe, xoneuno, ne nonyuamrcx. urot n sepxanax ne orpasnncx
]ororpa]nuecxn annapar, ero sacnonxmr nymx +xpanamn (BB) c neontmo mentm nx
oexrnna.
Pncynox 105. Hxrnxparnax ]ororpa]nx onoro n roro xe nnna.
Pncynox 106. Cnoco nonyuennx nxrnxparntx ]ororpa]n. Cnnmaemt nomemaercx
mexy sepxanamn CC.
uncno nsopaxenn sanncnr or yrna mexy sepxanamn: uem on mentme, rem uncno
nonyuammnxcx nsopaxenn ontme. Hpn yrne 360/4 =90 mt nonyunnn t uertpe nso-
118
paxennx, npn yrne 360/6 =60 mecrt nsopaxenn, npn 360/8 =45 nocemt, n r. .
Onaxo npn ontmom uncne orpaxenn nsopaxennx rycxnt n cnat; no+romy otuno or-
pannunnamrcx nxrnxparntmn cnnmxamn.
Conneunme nnra1enn n narpena1enn
Ouent samanunna mtcnt ncnontsonart +neprnm conneuntx nyue nx narpenannx
xorna nnrarenx. Hponsneem necnoxnt pacuer. 3neprnx, exemnnyrno nonyuaemax or
Connna xaxtm xnaparntm canrnmerpom nnemne uacrn name armoc]ept, pacnono-
xenntm no npxmtm yrnom x conneuntm nyuam, rmarentno nocunrana. Konnuecrno ee,
no-nnnmomy, nensmenno: orroro ono n nasnano conneuno nocroxnno. Bennunna con-
neuno nocroxnno panna (c oxpyrnennem) 2 mantm xanopnxm na 1 cm2 n mnnyry. 3ror re-
nnono naex, perynxpno noctnaemt Connnem, ocrnraer nonepxnocrn 3emnn ne nonno-
crtm: oxono nonyxanopnn nornomaercx n armoc]epe. Moxno cunrart, uro xnaparnt can-
rnmerp semno nonepxnocrn, nepnennxynxpno osapxemt conneuntmn nyuamn, nonyuaer
exemnnyrno npnmepno 1,4 xanopnn. B nepenoe na xnaparnt merp +ro cocrannxer 14 000
mantx, nnn 14 ontmnx xanopn n mnnyry, a n cexyny oxono 0,25 . xanopnn. Tax xax 1
. xanopnx, nepexox nonnocrtm n mexannuecxym paory, aer 427 xrm, ro conneunte nyun,
naammne nepnennxynxpno na yuacrox semnn n 1 m2, mornn t art cntme 100 xrm +nep-
rnn execexynno, nnaue ronopx, onee 1,3(3) nomanno cnnt.
Taxym paory morna t nponsnecrn nyuncrax +neprnx Connna npn camtx naronpn-
xrntx ycnonnxx npn nepnennxynxpnom naennn n cronponenrnom npenpamennn. Onaxo
o cnx nop ocymecrnnxmmnecx nontrxn npxmoro ncnontsonannx Connna xax nnrarentno
cnnt anexn tnn or raxnx neantntx ycnonn: nx nonesnoe ecrnne ne npentmano 5
6%. Hs ocymecrnnenntx ycranonox nanontmn xo+]]nnnenr nonesnoro ecrnnx aer
conneunt nnrarent nsnecrnoro ]nsnxa Aora: 15%.
Herue nocnontsonartcx nyuncro +neprne Connna ne nx nonyuennx mexannuecxo
paort, a nx narpenannx. Fontmoe nnnmanne yenxercx +romy nonpocy n CCCP. Cymecr-
nyer cnennantnt Bcecomsnt rennonncrnryr (n Camapxane), neymn omnpnym nc-
cneonarentcxym paory. B Tamxenre paoraer conneunax anx, nponycxammax 70 uenonex
n cyrxn. B rom xe Tamxenre oopyonana rennoycranonxa na xptme onoro ns omon. 3ect
ycranonnent 20 conneuntx xornon, xoropte paccunrant na 200 neep not n nennxom
oecneunnamr em nect om. Ho saxnnennm rennorexnnxon, connne yer ecnepeono co-
rpenart xornt 7 8 mecxnen n roy. Ocrantnte 4 6 mecxnen xornt cmoryr narpenart noy
rontxo n xcnte nn. Cpenn x. n. . noonarpenarene cpannnrentno ntcox on cocrannx-
er 47% (maxcnmantnt ocrnraer 61%).
Pncynox 107. Conneunax noonarpenarentnax ycranonxa n Typxmencxo CCP.
119
Pncynox 108. Conneunt cxna-xononntnnx n Typxmencxo CCP.
B Typxmennn tn ncntran conneunt xononntnnx. Temneparypa oxnaxammnx a-
rape n xamepax xononntnnxa tna 2 3 nnxe nynx npn remneparype oxpyxammero nos-
yxa +42C n renn. 3ro nepnt npnmep npomtmnenno conneuno xononntno ycranon-
xn.
Ornnunte pesyntrart ann ontrt conneuno nnanxn cept (remneparypa nnannennx
120C). Vnomxnem eme o conneuntx onpecnnrenxx nx nonyuennx npecno not na noe-
pexte Kacnncxoro n Apantcxoro mope, o conneuntx noonoemnnxax nx sament nep-
notrntx cpeneasnarcxnx unrnpe; o conneuntx cymnnxax nx ]pyxron n ptt, o xyxne,
re nce nma npnroronnxmrcx na nyuax Connna, n r. n. Bce +ro ne ncuepntnaer pasno-
opasntx npnmenenn ncxyccrnenno ynonnenntx conneuntx nyue, xoroptm npecronr
ctrpart nnnym pont n naponom xosxcrne Cpene Asnn, Kanxasa, Kptma, Hnxne Bon-
rn n mxno Vxpannt.
Meu1a o manxe-nennnuxe
Ceom pennocrtm ocrannena nam nerena o uyecno manxe, xoropax enaer nenn-
nmtm xaxoro, xro ee naener. Hymxnn, oxnnnnmn n Pycnane n Hmmnne npeantx
crapnnt rnyoxo, an xnaccnuecxoe onncanne nonmentx cnocrn manxn-nennnmxn:
H ennne npnmno na ym,
B nonnentn cnoenpanntx ym,
Hpnmepnrt manxy uepnomopa
Hmmnna manxo saneprena;
Ha ponn, npxmo, naexpent,
H saom nanepe naena.
H uro x? O, uyo craptx ne!
Hmmnna n sepxane nponana;
Hepenepnyna nepe ne
Hmmnna npexnxx npecrana;
Hasa naena cnona ner;
Cnxna n n sepxano! Hpexpacno!
opo, xonyn! opo, mo cner!
Tenept mne sect yx esonacno
Cnoconocrt cranonnrtcx nennnmo tna enncrnenno samnro nx nnenno
Hmmnnt. Ho naexntm noxponom nennnmocrn ona ycxontsaer or npncrantntx nsopon
cnonx crpaxe. O npncyrcrnnn nespnmo nnennnnt mornn oratnartcx rontxo no ee e-
crnnxm:
Bese nceuacno sameuann
Ee mnnyrnte cnet:
120
To nosnamennte nnot
Ha mymntx nernxx ncuesann,
To xannn xnmueno not
Ha nyr nsmxrt ynaann:
Tora nanepno n samxe snann,
uro nter nnt xymaer xnxxna
Ena peena noun mrna, -
Hmmnna x noonay mna
Vmtrtcx xnanom crpyem.
Cam Kapna yrpenne nopom
Onaxt nnen ns nanar,
Kax no nennnmo pyxom
Hnecxan n ptsran noona.
anno yxe ocymecrnnent mnorne samanunnte meurt pennocrn; ne mano cxasountx
nonmecrn cenanoct ocroxnnem nayxn. Hpoypannnnamrcx ropt, ynannnnamrcx monnnn,
neramr na xonpax-camonerax Hentsx nn nsopecrn n manxy-nennnmxy, r. e. narn
cpecrno cenart cex conepmenno nennnmtmn? O +rom mt ceuac noeceyem.
Hennnumn uenonex
B pomane uenonex-nennnmxa anrnncxn nncarent V+nnc crpemnrcx yenrt cno-
nx unrarene, uro nosmoxnocrt crart nennnmtm nnonne ocymecrnnma. Ero repo (anrop
pomana npecrannxer ero nam xax rennantnemero ]nsnxa, xaxoro xora-nno nnen mnp)
orxptn cnoco enart uenoneuecxoe reno nennnmtm. Bor xax nsnaraer on snaxomomy npa-
uy ocnonannx cnoero orxptrnx:
Bnnmocrt sanncnr or ecrnnx nnnmtx ren na cner. Bt snaere, uro rena nnn no-
rnomamr cner, nnn orpaxamr ero, nnn npenomnxmr. Ecnn reno ne nornomaer, ne orpaxaer n
ne npenomnxer cnera, ono ne moxer trt nnnmo camo no cee. Bnnmt, nanpnmep, nenpo-
spaunt xpacnt xmnx noromy, uro xpacxa nornomaer nexoropym onm cnera n orpaxaer
(paccennaer) ocrantnte nyun. Ecnn t xmnx ne nornoman nnxaxo onn cnera, a orpaxan
ero nect, on xasancx t necrxmnm entm xmnxom, cepepxntm. Fpnnnnanront xmnx no-
rnoman t mano cnera, omax ero nonepxnocrt orpaxana t ero raxxe nemnoro; rontxo
mecramn, na pepax, cner orpaxancx t n npenomnxncx, anax nam necrxmym nnnmocrt
cnepxammnx orpaxenn neuro npoe cneronoro cxenera. Crexnxnnt xmnx necren t
mentme, tn t ne rax oruernnno nnen, xax pnnnnanront, noromy uro n nem tno t
mentme orpaxenn n mentme npenomnenn. Ecnn xe nonoxnrt xycox otxnonennoro e-
noro crexna n noy n, rem onee, ecnn nonoxnrt ero n xaxym-nnyt xnxocrt nnornee no-
t, on ncuesner nourn conepmenno, noromy uro cner, nonaammn cxnost noy na crexno,
npenomnxercx n orpaxaercx ouent cnao. Crexno cranonnrcx cront xe nennnmtm, xax
crpyx yrnexncnort nnn noopoa n nosyxe, no ro xe camo npnunne.
a, cxasan Kemn (npau), nce +ro ouent npocro n n name npemx nsnecrno xaxomy
mxontnnxy.
A nor n eme ]axr, raxxe nsnecrnt xaxomy mxontnnxy, Ecnn xycox crexna pacro-
nout n npenparnrt n nopomox, on cranonnrcx ropaso onee samerntm n nosyxe, on cra-
nonnrcx nenpospauntm entm nopomxom. Hponcxonr +ro noromy, uro ronuenne ymnoxaer
rpann crexna, nponsnoxmne orpaxenne n npenomnenne. V nnacrnnxn rontxo ne rpann, a n
nopomxe cner orpaxaercx n npenomnxercx xaxo xpynnnxom, uepes xoropym npoxonr, n
cxnost nopomox ero nponnxaer ouent mano. Ho ecnn enoe ronuenoe crexno nonoxnrt n no-
y, ono cpasy ncuesaer. Tonuenoe crexno n noa nmemr npnnnsnrentno onnaxont no-
xasarent npenomnennx, rax uro, nepexox or onoro x pyromy, cner npenomnxercx n orpa-
xaercx ouent mano.
121
Honoxnn crexno n xaxym-nnyt xnxocrt c nourn onnaxontm noxasarenem npe-
nomnennx, nt enaere ero nennnmtm: ncxxax npospaunax nemt cranonnrcx nennnmo, ec-
nn ee nomecrnrt n cpey c onnaxontm c nem noxasarenem npenomnennx. ocrarouno no-
ymart camym manocrt, urot yenrtcx, uro crexno moxno cenart nennnmtm n n nosy-
xe: nao ycrponrt rax. urot ero noxasarent npenomnennx pannxncx noxasarenm npenom-
nennx nosyxa, noromy uro rora, nepexox or crexna x nosyxy, cner ne yer nn orpa-
xartcx, nn npenomnxrtcx nonce
58
.
Pncynox 109. Hennnmax crexnxnnax nanouxa.
a, a, cxasan Kemn. Ho net uenonex ne ro, uro crexno.
Her, on npospaunee.
Bsop!
H +ro ronopnr ecrecrnennnx! Heyxenn sa ecxrt ner nt ycnenn concem satrt ]n-
snxy? Fymara, nanpnmep, cocronr ns npospauntx nonoxonen, ona ena n nenponnnaema no-
romy xe, nouemy en n nenponnnaem crexnxnnt nopomox. Hamacnnre enym ymary, na-
nonnnre macnom npomexyrxn mexy nonoxonnamn rax, urot npenomnenne n orpaxenne
nponcxonnn rontxo na nonepxnocrxx, n ymara craner npospauno, xax crexno. H ne
rontxo ymara, no n nonoxna nonorna, nonoxna mepcrn, nonoxna epena, namn xocrn, myc-
xynt, nonoct, norrn n nepnt! Cnonom, nect cocran uenonexa, xpome xpacnoro nemecrna n
ero xponn n remnoro nnrmenra nonoc, nce cocronr ns npospauno, ecnnerno rxann; nor
xax nemnoroe enaer nac nnnmtmn pyr pyry!
Hornepxennem +rnx coopaxenn moxer cnyxnrt ror ]axr, uro ne noxptrte mep-
crtm xnnornte-antnnoct (rxann xoroptx ne coepxar xpacxmnx nemecrn) ornnuamrcx n
58
Honno nennnmocrn conepmenno npospaunoro npemera mt moxem onrtcx, ecnn oxpyxnm ero cren-
xamn, paccennammnmn cner crporo pannomepno. Inas, xoropt cmorpnr nnyrpt uepes neontmoe oxonoe or-
nepcrne, nonyunr rora or ncex rouex npemera xax pas crontxo cnera, xax ecnn t npemera nonce ne cyme-
crnonano: nnxaxne nnxn nnn renn ne onapyxar ero npncyrcrnnx.
Bor xax moxer trt ocrannen noont ontr. Boponxy, namerpom n nonmerpa, ns enoro xaprona ycra-
nannnnamr, xax noxasano na pnc. 109, na nexoropom paccroxnnn or 25-cneuono +nexrpnuecxo namnouxn.
Cnnsy nnoxr crexnxnnym nanouxy, no nosmoxnocrn crporo neprnxantno. Manemee orxnonenne or neprn-
xantnoro nonoxennx enaer ro, uro nanouxa xaxercx remno no ocn n cnerno no xpaxm nno xe, naoopor,
cnerno no ocn n remno no xpaxm. Oe xaprnnt ocnemennx nepexoxr ona n, pyrym npn nerxom nsmenennn
nonoxennx nanouxn. Hocne pxa npo moxno onrtcx conepmenno pannomepnoro ocnemennx nanouxn, n
rora ona nx rnasa, cmorpxmero cxnost ysxoe (ne mnpe 1 cm) oxonoe ornepcrne, ncuesaer conepmenno. Hpn
raxo ocranonxe ontra ocrnraercx nonnax nennnmocrt crexnxnnoro npemera, necmorpx na ro, uro ero
npenomnxmmax cnoconocrt cnntno ornnuaercx or npenomnxmme cnoconocrn nosyxa.
pyro npnem, c nomomtm xoroporo moxno cenart nennnmtm, nanpnmep, xycox rpanenoro crexna, co-
cronr n rom,urot nomecrnrt ero n xmnx, noxptrt nsnyrpn cnerxmecx xpacxo.
122
snaunrentno mepe npospaunocrtm. 3oonor, namemn nerom 1934 r. n ercxom Cene +x-
semnnxp eno nxrymxn-antnnoca, onnctnaer ee rax: Tonxne xoxnte n mtmeunte rxann
npocneunnamr: nnnt nnyrpennocrn, cxener Ouent xopomo y nxrymxn-antnnoca nnno
uepes pmmnym crenxy coxpamenne cepna n xnmox.
Iopo pomana V+nnca nsopen cnoco enart npospauntmn rxann uenoneuecxoro op-
rannsma n axe ero xpacxmne nemecrna (nnrmenrt). On c ycnexom npnmennn cnoe orxptrne
x cocrnennomy reny. Ontr yancx necrxme, nsoperarent cran conepmenno nennnmtm.
O antneme cyte +roro nennnmoro uenonexa mt ceuac ysnaem.
Morymec1no nennnuoro
Anrop pomana uenonex-nennnmxa c neotxnonenntm ocrpoymnem n nocneona-
rentnocrtm oxastnaer, uro uenonex, cenanmnct npospauntm n nennnmtm, npnoperaer
naroapx +romy nourn esrpannunoe morymecrno. On moxer nesamerno nponnxart n nmoe
nomemenne n esnaxasanno noxnmart nmte nemn; neynonnmt, naroapx cnoe nennn-
mocrn, on ycnemno opercx c neno ronno noopyxenntx nme. Vrpoxax ncem nnnmtm
nmxm nensexno rxxxo xapo, nennnmt uenonex epxnr n nonnom nounnennn na-
cenenne nenoro ropoa. Heynonnmt n neyxsnnmt, on n ro xe npemx nmeer nonnym nos-
moxnocrt npenrt ncem ocrantntm nmxm; xax t nn yxnrpxnnct onn samnmartcx, nenn-
nmt npar pano nnn nosno nacrnraer nx n nopaxaer. Cront ncxnmunrentnoe nonoxenne
cpen npounx nme aer repom anrnncxoro pomana nosmoxnocrt opamartcx x ycrpa-
mennomy nacenennm cnoero ropoa c npnxasamn, nanpnmep, raxoro coepxannx:
Iopo orntne yxe ne no nnacrtm xoponent! Cxaxnre +ro namemy nonxonnnxy, no-
nnnnn n ncem; on no moe nnacrtm! Htnemnn ent nepnoe uncno nepnoro roa nono
+pt, +pt Hennnmoro! Hennnmt Hepnt. Cnauana npannenne moe yer mnnocrnno.
B nepnt ent yer ncero ona xasnt, pan npnmepa, xasnt uenonexa, nmx xoroporo Kemn.
Ceronx xe ero nocrnrner cmeprt. Hycrt sannpaercx, nycrt npxuercx, nycrt oxpyxnr cex
crpaxe, nycrt saxyer cex n ponm, cmeprt, nennnmax cmeprt ner x nemy! Hycrt npn-
nnmaer mept npeocropoxnocrn, +ro nponsneer nneuarnenne na mo napo. Cmeprt ner
x nemy! He nomora emy, napo mo, urot n rex ne nocrnrna cmeprt.
H na nepntx nopax nennnmt uenonex ropxecrnyer. Hnmt c nennuamnm rpyom
yaercx sanyrannomy nacenennm cnpannrtcx c nennnmtm nparom, meuranmnm cenartcx
ero nnacrennnom.
Hpospaunme npenapa1m
Bepnt nn ]nsnuecxne paccyxennx, xoropte nonoxent n ocnony +roro ]anracrnue-
cxoro pomana? Fesycnonno. Bcxxn npospaunt npemer n npospauno cpee cranonnrcx
nennnmtm yxe rora, xora pasnnna n noxasarenxx npenomnennx mentme 0,05. Cnycrx e-
cxrt ner nocne roro, xax anrnncxn pomanncr nanncan cnoero Hennnmxy, nemenxn
anarom npo]. B. Bnantrerontn ocymecrnnn ero nem na npaxrnxe, npana, ne nx xnntx
oprannsmon, a nx meprntx npenaparon. Moxno nnert renept +rn npospaunte npenapart
uacre rena, axe nentx xnnorntx, no mnornx mysexx.
Cnoco npnroronnennx npospauntx npenaparon, paspaorannt (n 1911 r.) npo].
Bnantrerontnem, cocronr n rom, uro nocne nsnecrno opaorxn enennx n npomtnannx
npenapar nponnrtnaercx mernnontm +]npom cannnnnono xncnort (+ro ecnnernax xn-
xocrt, onaammax cnntntm nyuenpenomnennem). Hpnroronnennt raxnm opasom npena-
par xptct, ptt, pasntx uacre uenoneuecxoro rena n r. n. norpyxamr n cocy, nanonnen-
nt ro xe xnxocrtm.
Hpn +rom, pasymeercx, ne crpemxrcx ocrnut nonno npospaunocrn npenaparon, rax
xax n raxom cnyuae onn crann t conepmenno nennnmtmn, a noromy n ecnonesntmn nx
anaroma. Ho npn xenannn nosmoxno tno t ocrnut n +roro.
123
Koneuno, orcma eme anexo o ocymecrnnennx y+nncono yronnn o xnnom uenonexe,
npospaunom nacrontxo, uro on conepmenno nennnm. anexo noromy, uro nao eme,
no-nepntx, narn cnoco nponnrart npocnernxmme xnxocrtm rxann xnnoro oprannsma,
ne napymax ero ornpannenn. Bo-nroptx, npenapart npo]. Bnantrerontna rontxo npo-
spaunt, no ne nennnmt; rxann +rnx npenaparon moryr trt nennnmt nnmt o rex nop,
noxa onn norpyxent n cocy c xnxocrtm coornercrnymme npenomnxemocrn. Onn yyr
nennnmt n nosyxe rontxo rora, xora noxasarent nx npenomnennx yer pannxrtcx no-
xasarenm npenomnennx nosyxa, a xax +roro ocrnrnyrt, mt eme ne snaem.
Ho onycrnm, uro yacrcx co npemenem onrtcx roro n pyroro, a cneonarentno,
ocymecrnnrt na ene meury anrnncxoro pomanncra.
B pomane nce npeycmorpeno n oymano anropom c raxo rmarentnocrtm, uro ne-
nontno noaemtcx yenrentnocrn onnctnaemtx cotrn. Kaxercx, uro nennnmt ue-
nonex n camom ene onxen trt morymecrnennemnm ns cmeprntx Ho +ro ne rax.
Ecrt ono manentxoe ocroxrentcrno, xoropoe ynycrnn ocrpoymnt anrop Henn-
nmxn. 3ro nonpoc o rom, -
Moae1 nn nennnumn nne1t?
Ecnn t V+nnc saan cee +ror nonpoc npexe, uem nanncart poman, nsymnrentnax
ncropnx Hennnmxn nnxora ne tna t nanncana
B camom ene, n +rom nynxre paspymaercx ncx nnnmsnx morymecrna nennnmoro ue-
nonexa. Hennnmt onxen trt cnen!
Oruero repo pomana nennnm? Orroro, uro nce uacrn ero rena n rom uncne n rnasa
cenannct npospauntmn, n npnrom noxasarent nx npenomnennx panen noxasarenm npenom-
nennx nosyxa.
Bcnomnnm, n uem cocronr pont rnasa: ero xpycrannx, crexnonnnax nnara n pyrne
uacrn npenomnxmr nyun cnera rax, uro na ceruaro oonouxe nonyuaercx nsopaxenne
nnemnnx npemeron. Ho ecnn npenomnxemocrt rnasa n nosyxa onnaxona, ro rem camtm
ycrpanxercx enncrnennax npnunna, ntstnammax npenomnenne: nepexox ns ono cpet n
pyrym panno npenomnxemocrn, nyun ne menxmr cnoero nanpannennx, a noromy n ne moryr
conpartcx n ony rouxy. Hyun yyr npoxonrt uepes rnasa nennnmoro uenonexa conep-
menno ecnpenxrcrnenno, ne npenomnxxct n ne saepxnnaxct n nnx, nnny orcyrcrnnx nnr-
menra
59
, cneonarentno, onn ne moryr ntsnart n ero cosnannn nnxaxoro opasa.
Hrax, nennnmt uenonex ne moxer nnuero nnert. Bce ero npenmymecrna oxastna-
mrcx nx nero ecnonesntmn. Iposnt nperenenr na nnacrt ponn t omyntm, npocx
mnnocrtnm, xoropo nnxro ne mor t emy noart, rax xax npocnrent nennnm. Bmecro mo-
rymecrnennemero ns cmeprntx nepe namn tn t ecnomomnt xanexa, opeuennt na
xanxoe cymecrnonanne
60

59
urot ntsnart xaxoe-nnyt omymenne y xnnornoro, nyun cnera onxnt nponsnecrn n ero rnasy nexo-
ropte, xorx t camte nesnaunrentnte, nsmenennx, r. e. ntnonnnrt onpeenennym paory. nx +roro nyun
onxnt xorx t n nexoropo uacrn saepxnnartcx rnasom. Ho conepmenno npospaunt rnas, xoneuno, ne mo-
xer saepxnnart nyun: nnaue on ne tn t npospauen. V ncex xnnorntx, xoropte samnmamrcx rem, uro onn
npospaunt, rnasa, ecnn onn nmemrcx, ne tnamr nnonne npospaunt. Henocpecrnenno no nonepxnocrtm
mopx, nnmer nsnecrnt oxeanorpa] Meppe, ontmnncrno xnnorntx npospauno n ecnnerno; xora nx ns-
nnexamr certm, nx moxno ornnunrt rontxo no manentxnm uepntm rnasam, rax xax xpont nx nnmena remorno-
nna (xpacxmero nemecrna) n conepmenno npospauna.
60
Bosmoxno, uro pomanncr onycrnn +ror cymecrnennt npomax nnonne cosnarentno. Hsnecrno, x xaxomy
nnreparypnomy npnemy npneraer otuno V+nnc n cnonx ]anracrnuecxnx nponsneennxx: on sacnonxer nx
unrarene ocnonno e]exr ]anracrnuecxoro nocrpoennx onnnem peanncrnuecxnx noponocre. B npen-
cnonnn x amepnxancxomy nsannm ero ]anracrnuecxnx pomanon on npxmo nnmer: Kax rontxo marnuecxn
]oxyc npoenan, nyxno nce npouee noxasart npanonoontm n otenntm. Haexrtcx nyxno ne na cnny
nornuecxnx onoon, a na nnnmsnm, cosanaemym ncxyccrnom.
124
Hrax, n noncxax manxn-nennnmxn ecnonesno nrn no nyrn, yxastnaemomy V+n-
ncom, +ror nyrt, axe npn nonnom ycnexe noncxon, ne moxer npnnecrn x nenn.
Oxpann1entnan oxpacxa
Ho ecrt n pyro nyrt x paspemennm saaun manxn-nennnmxn. On cocronr n ox-
pacxe npemeron coornercrnymmnm nnerom, enammnm nx nesamerntmn nx rnasa. K nemy
nocroxnno npneraer npnpoa: naenxx cnon cosannx oxpannrentno oxpacxo, ona n
camom mnpoxom macmrae nontsyercx +rnm npocrtm cpecrnom, urot samnmart cnon
cosannx or nparon nnn oneruart nm rpynym opty sa cymecrnonanne.
To, uro noennte nastnamr samnrntm nnerom, soonorn co npemen apnnna nastna-
mr oxpannrentno nnn noxponnrentcrnenno oxpacxo. Hpnmepon raxo samnrt n mnpe
xnnorntx moxno npnnecrn nente rtcxun; mt ncrpeuaemcx c nnmn yxnantno na xaxom
mary. Xnnornte, onrammne n nycrtne, nmemr ontme uacrtm xapaxrepnt xenronart
nner nycrtnn; nt naxonre +ror nner n y ntna, n y nrnnt, n y xmepnnt, y nayxa, y uep-
nx, cnonom, y ncex npecrannrene nycrtnno ]aynt. Hanpornn, xnnornte, nacenxmmne
cnexnte pannnnt Cenepa yt ro onacnt nonxpnt menet nnn esonnax rarapa
naenent or npnpot eno oxpacxo, enamme nx nesamerntmn na ]one cnera. Faouxn
n rycennnt, xnnymne na xope epenten, nmemr coornercrnymmym oxpacxy, c nopasnrent-
no rounocrtm nocnponsnoxmym nner penecno xopt (monamenxa n p.).
Kaxt conparent nacexomtx snaer, xax rpyno narn nx ns-sa samnrnoro nnera,
xoroptm naennna nx npnpoa. Honpoyre nomart senenoro xysneunxa, crpexouymero na
nyry y namnx nor, nt ne cmoxere pasnnunrt ero na senenom ]one, nornomammem ero
eccneno.
To xe ornocnrcx n x nontm onrarenxm. Mopcxne xnnornte, noxmnecx cpen y-
ptx noopocne, nce nmemr samnrnt ypt nner, enammn nx neynonnmtmn nx rnas.
B sone xpacntx noopocne npeonaammnm samnrntm nnerom xnnxercx xpacnt. Ce-
pepncrt nner ptte uemyn roxe samnrnt. On oeperaer pt n or xnmntx nrnn,
ntcmarpnnammnx nx cnepxy, n or xnmnnxon nono crnxnn, yrpoxammnx nm cnnsy: nonax
nonepxnocrt nmeer sepxantnt nn ne rontxo npn paccmarpnnannn cnepxy, no eme ontme
npn nsrnxe cnnsy, ns camo ronmn not (nonnoe orpaxenne), n c +rnm-ro necrxmnm
merannnuecxnm ]onom cnnnaercx cepepncrax pttx uemyx. A meyst n pyrne npospau-
nte onrarenn no uepnn, paxoopasnte, monnmcxn, cantnt nspann cnonm samnrntm
nnerom nonnym ecnnernocrt n npospaunocrt, enammym nx nennnmtmn n oxpyxamme
ecnnerno n npospauno crnxnn.
Vnonxn npnpot n +rom ornomennn anexo npenocxoxr uenoneuecxym nsopera-
rentnocrt. Mnorne xnnornte onaamr cnoconocrtm nsmenxrt orrenox cnoero samnr-
noro nnera coopasno nepemenam oxpyxamme ocranonxn. Cepepncro-ent ropnocra,
nesamernt na ]one cnera, yrparnn t nce npenmymecrna samnrno oxpacxn, ecnn t c
raxnnem cneron ne nsmennn nnera cnoe mxypxn; n nor, xaxym necny ent snepex nony-
uaer nonym myxy ptxero nnera, cnnnammymcx c oxpacxo onaxenno or cnera nount, a
c nacrynnennem snmt nnont ceeer, onexaxct n enocnexnt snmnn napx.
3amn1nmn nne1
Hmn nepenxnn y nsoperarentno npnpot +ro nonesnoe ncxyccrno enart cnoe reno
nesamerntm, cnnnartcx c oxpyxammnm ]onom. Hecrpte xpacxn necrxmero omynnpona-
nnx npexnnx npemen, npnananmne xnnonncnocrt arantntm xaprnnam, nancera oromnn n
npomnoe: nx ntrecnnna snaxomax ononnernax omynnponxa samnrnoro nnera. Ce-
po-crantnax oxpacxa conpemenntx noenntx cyon roxe samnrnt nner, enammn cya
125
manopasnnunmtmn na ]one mopx.
Cma xe ornocnrcx n rax nastnaemt raxrnuecxn xamy]nxx: noennax macxnponxa
orentntx npemeron yxpennenn, opyn, ranxon, xopane, ncxyccrnennt ryman n
romy noonte mept nneennx npornnnnxa n sanyxenne. Macxnpymr narept ocotmn
cerxmn, n xuexn xoroptx nnnerent nyuxn rpant; ont naenamr xanart c nyuxamn mo-
uant, oxpamenno n nner rpant, n r. n.
Bnpoxo npnmenxercx samnrnt nner n macxnponxa n conpemenno noenno annannn.
Camoner, oxpamennt n xopnunent, remno-senent n ]noneront nnera (coorner-
crnymmne pacnnerxe nonepxnocrn semnn), npn nanmennn c camonera cnepxy cranonnrcx
rpyno ornnunmtm or ]ona semno nonepxnocrn.
Macxnponxa xe nnxnnx nonepxnocre camonera or nanmennx c semnn nponsnonrcx
oxpamnnannem nx no nner, coornercrnymmn ]ony nea: cnerno-ronyo, cnerno-posont
n ent. Kpacxa +ra pacnonaraercx na nonepxnocrn camonera neontmnmn nxrnamn. Ha
ntcore 740 m +rn nnera cnnnamrcx n omn manosamernt ]on. Ha ntcore 3000 m camone-
rt, nmemmne noonym macxnponxy, cranonxrcx nennnmt. Fomonost, npenasnauennte
nx naneron n nounoe npemx, oxpamnnamrcx n uepnt nner.
3amnrntm nnerom, npnrontm nx ncxxo ocranonxn, tna t sepxantnax nonepx-
nocrt, orpaxammax ]on. Hpemer c raxo nonepxnocrtm anromarnuecxn npnnnmaer nn n
oxpacxy oxpyxamme cpet; onapyxnrt ero npncyrcrnne c antnero paccroxnnx nourn
nenosmoxno. Hemnt no npemx nepno mnpono nont npnmenxnn +ror npnnnnn nx nen-
nennnon: nonepxnocrt mnornx nennennnon tna necrxmax anmmnnnenax, orpaxammax
neo n onaxa; samernrt raxo nennennn npn nonere ouent rpyno, ecnn ero ne ntaer mym
moropa.
Tax ocymecrnnxmrcx n npnpoe n noenno rexnnxe meurt napontx cxasox o man-
xe-nennnmxe.
Henoneuecxnn rnas no noon
Boopasnre, uro nam ana nosmoxnocrt ocranartcx no noo cxont yrono onro n
uro nt npn +rom epxnre rnasa orxptrtmn. Mornn t nt ram nnert?
Kasanoct t, pas noa npospauna, nnuro ne onxno memart nnert no noo rax xe
xopomo, xax n n nosyxe. Bcnomnnre, onaxo, o cnenore nennnmoro uenonexa, xoropt
ne n cocroxnnn nnert noromy, uro noxasarenn npenomnennx ero rnasa n nosyxa onnaxo-
nt. Ho noo mt naxonmcx npnnnsnrentno n rex xe ycnonnxx, xax n nennnmxa n
nosyxe. Oparnmcx x nn]pam, eno craner xcnee. Hoxasarent npenomnennx not 1,34.
A nor noxasarenn npenomnennx npospauntx cpe uenoneuecxoro rnasa:
Porono oonouxn n crexnonnnoro rena 1,34
Xpycrannxa 1,43
Boxnncro nnarn 1,34
Bt nnnre, uro npenomnxmmax cnoconocrt xpycrannxa ncero na 0,1 cnntnee, uem y
not, y ocrantntx xe uacre namero rnasa ona onnaxona c npenomnxemocrtm not. Ho-
+romy no noo ]oxyc nyue nonyuaercx n rnasy uenonexa anexo nosan ceruaro oo-
nouxn; cneonarentno, na camo ceruarxe nsopaxenne onxno ntpncontnartcx cmyrno,
pasnnunrt uro-nno moxno nnmt c rpyom. Tontxo ouent nnsopyxne nmn nnxr no no-
o onee nnn menee nopmantno.
Ecnn xornre narnxno npecrannrt cee, xax onxnt pnconartcx nam nemn no noo,
naentre ouxn c cnntno paccennammnmn (noxxonornyrtmn) crexnamn; rora ]oxyc nyue,
npenomnxmmnxcx n rnasy, oronnnercx anexo sa ceruarxy, n oxpyxammee npecraner ne-
pe namn n noxcntx, rymanntx opasax.
He moxer nn uenonex no noo nomout cnoemy spennm, nontsyxct cnntno npenom-
nxmmnmn crexnamn?
Otxnonennte crexna, ynorpenxemte nx ouxon, sect mano npnront: noxasarent
126
npenomnennx npocroro crexna 1,5, r. e. nnmt nemnornm ontme, uem y not (1,34); raxne
ouxn yyr npenomnxrt no noo ouent cnao. Hyxnt crexna ocooro copra, ornnuam-
mnecx upesntuano cnntno npenomnxmme cnoconocrtm (rax nastnaemt rxxent
]nnnrrnac nmeer noxasarent npenomnennx, nourn pannt nym). C raxnmn ouxamn mt
mornn t onee nnn menee oruernnno nnert no noo (o cnennantntx ouxax nx ntpxm-
mnx cmorpn anee).
Pncynox 110. Paspes uepes rnas ptt. Xpycrannx nmeer mapoopasnym ]opmy n ne
nsmenxer ee npn axxomoannn. Bmecro nsmenennx ]opmt nsmenxercx nonoxenne xpycra-
nnxa n rnasy, xax noxasano nynxrnpntmn nnnnxmn.
Tenept nonxrno, nouemy y pt xpycrannx nmeer upesntuano ntnyxnym ]opmy; on
mapoopasen, n noxasarent ero npenomnennx camt ontmo ns ncex, xaxne nam nsnecrnt
n rnasax xnnorntx. He yt +roro, rnasa tnn t nourn ecnonesnt ptam, opeuenntm
na xnsnt n cnntno npenomnxmme npospauno cpee.
Kax nnn1 noonasm?
Mnorne, nepoxrno, cnpocxr: xax xe moryr noonast, paorammne n cnonx cxa]anpax,
nnert uro-nno no noo, ecnn rnasa namn n noe nourn ne npenomnxmr nyue cnera?
Bet noonasnte mnemt ncera cnaxamrcx nnocxnmn, a ne ntnyxntmn crexnamn anee,
mornn nn naccaxnpt xmnt-nepnona Hayrnnyca nmonartcx uepes oxno cnoe nonono
xamrt nanma]rom nononoro mnpa?
Hepe namn nont nonpoc, na xoropt, nnpouem, nerpyno ornernrt. Orner craner
xcen, ecnn npnnxrt no nnnmanne, uro, xora mt naxonmcx no noo es noonasnoro
xocrmma, noa nenocpecrnenno npnneraer x namemy rnasy; n noonasnom xe mneme (nnn n
xamre Hayrnnyca) rnas orenen or not cnoem nosyxa (n crexna). 3ro cymecrnenno me-
nxer nce eno. Hyun cnera, ntxox ns not n npox uepes crexno, nonaamr cnauana n
nosyx n nnmt orcma nponnxamr n rnas. Haax ns not na nnocxonapannentnoe crexno no
xaxnm-nno yrnom, nyun, no saxonam onrnxn, ntxoxr ns crexna, ne menxx nanpannennx; no
anee, npn nepexoe ns nosyxa n rnas, nyun, xoneuno, npenomnxmrcx, n rnas npn +rnx yc-
nonnxx ecrnyer conepmenno rax xe, xax n na cyme. B +rom n xpoercx pasraxa cmyrnnme-
ro nac npornnopeunx. Hyumax nnnmcrpannx ee +ro ro, uro mt nnonne xopomo nnnm pt,
nnanammnx n axnapnyme.
C1exnnnnme ueuennnm no noon
Hpoonann nn nt enart raxo npocro ontr: norpysnrt noxxontnyxnoe (ynennun-
rentnoe) crexno n noy n paccmarpnnart uepes nero norpyxennte npemert? Honpoy-
re, nac nopasnr neoxnannocrt: ynennunrentnoe crexno n noe nourn ne ynennunnaer!
Horpysnre n noy ymentmnrentnoe (noxxonornyroe) crexno, n oxaxercx, uro, ono
nourn yrparnr cnocrno ymentmart. Ecnn nt npoenaere ontr ne c noo, a c pacrnrent-
ntm macnom (nanpnmep, xepontm), nmemmnm noxasarent npenomnennx ontmn, uem
crexno, ro noxxontnyxnoe crexno yer ymentmart npemert, noxxonornyroe ynenn-
unnart nx!
127
Bcnomnnre, onaxo, saxon npenomnennx nyue cnera, n +rn uyeca ne yyr ynn-
nxrt nac cnoe neotuanocrtm. noxxontnyxnax ueuennna ynennunnaer n nosyxe noromy,
uro crexno npenomnxer cner cnntnee, nexenn oxpyxammn ee nosyx. Ho mexy npenom-
nxmme cnoconocrtm crexna n not pasnnna nenennxa; no+romy ecnn nt nomecrnre crex-
nxnnym ueuennny n noy, ro nyun cnera, nepexox ns not n crexno, ne ncntramr ontmoro
orxnonennx. Orroro-ro no noo ynennunrentnoe crexno ropaso cnaee ynennunnaer, uem
n nosyxe, a ymentmnrentnoe cnaee ymentmaer.
Pacrnrentnoe xe macno npenomnxer nyun cnntnee, uem crexno, n noromy n +ro xn-
xocrn ynennunrentnte crexna ymentmamr, a ymentmnrentnte ynennunnamr. Tax xe
ecrnymr no noo n nycrte (nepnee, nosymnte) nnnst: nornyrte ynennunnamr, nt-
nyxnte ymentmamr. Ouxn nx ntpxnnx npecrannxmr coom nmenno raxne nonte nnnst
(pnc. 111).
Pncynox 111. Ouxn nx ntpxmmnx cocroxr ns nontx nnocxo-nornyrtx nnns. Hyu MN,
npenomnxxct, cneyer no nyrn MNOP, yanxxct nnyrpn nnnst or nepnennxynxpa naennx
n npnnnxaxct x nemy (r. e, x OR) nne nnnst. Ho+romy nnnsa ecrnyer xax conparentnoe
crexno.
Heonm1nme xynantmnxn
Heontrnte xynantmnxn nepexo nonepramrcx ontmo onacnocrn rontxo noromy,
uro satnamr o onom nmontrnom cnecrnnn saxona npenomnennx cnera: onn ne snamr,
uro npenomnenne cnonno nonnmaer nce norpyxennte n noy npemert ntme ncrnnnoro nx
nonoxennx. no npya, peuxn, xaxoro nooema npecrannxercx rnasy npnnonxrtm nourn
na rpertm uacrt rnynnt; nonaraxct na +ry omanunnym menxocrt, nmn nepexo nonaamr
n onacnoe nonoxenne. Ocoenno naxno snart +ro erxm n noome nmxm nentcoxoro pocra,
nx xoroptx omnxa n onpeenennn rnynnt moxer oxasartcx poxono.
Hpnunna npenomnenne cnerontx nyue. Tor xe onrnuecxn saxon, xoropt npnaer
nonynorpyxenno n noy noxxe nsnomannt nn (pnc. 112), oycnonnnnaer n xaxymeecx
nonxrne na. Bt moxere nponepnrt +ro.
Hocanre ronapnma sa cron rax, urot on ne mor nnert na croxme nepe nnm
uamxn. Ha no ee nonoxnre monery, xoropax, pasymeercx, yer sacnonena crenxo uamxn
or rnas namero ronapnma. Tenept nonpocnre ronapnma ne nonopaunnart ronont n nanere n
uamxy not. Hponsoer neuro neoxnannoe: monera cenaercx nx namero rocrx nnn-
mo! Vannre noy ns uamxn cnpnnnonxo, n no c monero onxrt onycrnrcx (pnc. 113).
Pnc. 114 oxcnxer, xax +ro nponcxonr. Vuacrox na m xaxercx nanmarenm (rnas
xoroporo na noo, n rouxe A) n npnnonxrom nonoxennn: nyun npenomnxmrcx n, nepe-
xox ns not n nosyx, ncrynamr n rnas, xax noxasano na pncynxe, a rnas nnnr yuacrox na
npoonxennn +rnx nnnn, r. e. na m. uem naxnonnee nyr nyun, rem ntme nonnmaercx m.
Bor nouemy npn paccmarpnnannn, nanpnmep, c noxn ponnoro na npya nam ncera xaxer-
cx, uro ono nanonee rnyoxo npxmo no namn, a xpyrom nce mentue n mentue.
Hrax, no npya xaxercx nam nornyrtm. Haoopor, ecnn t mt mornn co na npya
cmorpert na nepexnnyrt uepes nero mocr, on xasancx t nam ntnyxntm (xax nsopaxeno
na pnc. 115; o cnocoe nonyuennx +ro ]ororpa]nn yer cxasano nosxe). B annom cnyuae
nyun nepexoxr ns cnao npenomnxmme cpet (nosyxa) n cnntno npenomnxmmym (noy),
128
no+romy n +]]exr nonyuaercx oparnt, uem npn nepexoe nyue ns not n nosyx. Ho
cxono npnunne n px nme, croxmnx, nanpnmep, nosne axnapnyma, onxen xasartcx pt-
am ne npxmo mepenro, a yro, opamenno cnoe ntnyxnocrtm x pte. O rom, xax nn-
xr ptt, nnn, nepnee, xax onn onxnt tnn t nnert, ecnn t nmenn uenoneuecxne rna-
sa, mt cxopo noeceyem noponee.
Pncynox 112. Hcxaxennoe nsopaxenne noxxn, onymenno n craxan c noo.
Pncynox 113. Ontr c monero n uamxe.
Pncynox 114. Houemy monera n ontre pnc 113 xaxercx npnnonxnmecx.
Pncynox 115. B raxom nne npecrannxercx nononomy nanmarenm xenesnoo-
poxnt mocr, nepexnnyrt uepes pexy (c ]ororpa]nn npo]. Bya).
Hennnuan ynanxa
Borxnnre ynanxy n nnocxn npoxont xpyxox n nonoxnre ero ynanxo nnns na
129
nonepxnocrt not n mncxe. Ecnn npoxa ne uepecuyp mnpoxa, ro, xax t nn naxnonxnn nt
ronony, nam ne yacrcx ynnert ynanxn xorx xasanoct t, ona ocrarouno nnnna, urot
npoxa ne sacnonxna ee or nac (pnc. 116).
Houemy xe nyun cnera ne oxoxr or ynanxn o namero rnasa? Horomy uro onn npe-
repnenamr ro, uro n ]nsnxe nastnaercx nonntm nnyrpennnm orpaxennem. Hanomnnm, n
uem cocronr +ro xnnenne. Ha pnc. 117 moxno npocnenrt sa nyrxmn nyue, nepexoxmnx ns
not n nosyx (noome ns cpet onee npenomnxmme n cpey menee npenomnxmmym) n
oparno. Kora nyun nyr ns nosyxa n noy, ro onn npnnnxamrcx x nepnennxynxpy na-
ennx; nanpnmep, nyu, naammn na noy no yrnom b x nepnennxynxpy x nnocxocrn na-
ennx, ncrynaer n nee yxe no yrnom a, xoropt mentme, uem b.
Ho uro tnaer, xora naammn nyu, cxontsx no nonepxnocrn not, naaer na no-
nym nonepxnocrt nourn no npxmtm yrnom x nepnennxynxpy? On ncrynaer n noy no yr-
nom, mentmnm uem npxmo, a nmenno no yrnom ncero n 48,5 rpaycon. Ho ontmnm yrnom
x nepnennxynxpy, uem 48,5 rpaycon, nyu ncrynnrt n noy ne moxer; +ro nx not npe-
entnt yron. Heoxonmo yxcnnrt cee +rn necnoxnte coornomennx, urot nonxrt
antnemne, conepmenno neoxnannte n upesntuano nmontrnte cnecrnnx saxona
npenomnennx.
Pncynox 116. Ontr c ynanxo, nennnmo n noe.
Pncynox 117. Pasnte cnyuan npenomnennx nyua npn nepexoe ns not n nosyx. B
cnyuae II nyu naaer no npeentntm yrnom x nepnennxynxpy naennx n ntxonr ns not,
cxontsx nont ee nonepxnocrn. III nsopaxaer cnyua nonnoro nnyrpennero orpaxennx.
Mt ceuac ysnann, uro nyun, naammne na noy no nconosmoxntmn yrnamn, cxn-
mamrcx no noo n onontno recnt xonyc c yrnom pacrnopa 48,5 +48,5 =97. Hpocnenm
renept sa xoom nyue, nymnx oparno ns not n nosyx (pnc. 118). Ho saxonam onrnxn,
nyrn yyr re xe camte, n nce nyun, saxnmuennte n ynomxnyrom 97-rpaycnom xonyce,
ntyr n nosyx no pasnnuntmn yrnamn, pacnpeenxxct no ncemy 180-rpaycnomy npo-
crpancrny na noo.
Ho xya xe enercx nonont nyu, naxoxmncx nne ynomxnyroro xonyca? Oxast-
naercx, on ne nter nonce ns-no not, a orpasnrcx nennxom or ee nonepxnocrn, xax or
sepxana. Boome ncxxn nonont nyu, ncrpeuammn nonepxnocrt not no yrnom,
ontmnm npeentnoro (r. e. ontmnm 48,5 rpaycon), ne npenomnxercx, a orpaxaercx: on
nperepnenaer, xax ronopxr ]nsnxn, nonnoe nnyrpennee orpaxenne
61
.
Ecnn t ptt nsyuann ]nsnxy, ro rnannemnm orenom onrnxn tno t nx nnx
yuenne o nnyrpennem orpaxennn, rax xax n nx nononom spennn ono nrpaer nepnocre-
nennym pont.
B cnxsn c ocoennocrxmn nononoro spennx naxonrcx, no nce nepoxrnocrn, ro o-
croxrentcrno, uro mnorne ptt nmemr cepepncrym oxpacxy. Ho mnennm soonoron, raxax
61
Orpaxenne nastnaercx n annom cnyuae nonntm noromy, uro sect orpaxamrcx nce naammne nyun,
mexy rem xax axe camoe nyumee sepxano (ns nonnponannoro marnnx nnn cepepa) orpaxaer rontxo uacrt
naammnx na nero nyue, ocrantnym xe nornomaer. Boa npn yxasanntx ycnonnxx xnnxercx neantntm sep-
xanom.
130
oxpacxa ecrt pesyntrar npncnoconennx pt x nnery paccrnnammecx na nnmn nono
nonepxnocrn: npn nanmennn cnnsy nonepxnocrt not, xax mt snaem, xaxercx sepxantno
ncnecrnne nonnoro nnyrpennero orpaxennx; a na raxom ]one cepepncro-oxpamennte
ptt ocramrcx nesamerntmn nx oxorxmnxcx na nnx nontx xnmnnxon.
Pncynox 118. Hyun, ncxoxmne ns rouxn P no yrnom x nepnennxynxpy naennx
ontme npeentnoro (nx not 48,5 rpaycon), ne ntxoxr n nosyx ns not, a nennxom
orpaxamrcx nnyrpt.
Pncynox 119. yra napyxnoro mnpa n 180 coxpamaercx nx nononoro nanmarenx
o yrn n 97; coxpamenne rem cnntnee, uem anee orcronr uacrt yrn or rouxn sennra (0).
Mnp ns-no nom
Mnorne n ne noospenamr, xaxnm neotuantm xasancx t mnp, ecnn t mt crann
paccmarpnnart ero ns-no not: on onxen npecrannxrtcx nanmarenm nsmenenntm n
ncxaxenntm nourn o neysnanaemocrn.
Boopasnre, uro nt norpyxent n noy n cmorpnre ns-no nono cxareprn n mnp
nanont. Onaxo, nncxmee n nee npxmo na name ronono, nncxontxo ne nsmennr cno-
ero nna: ornecnt nyu ne npenomnxercx. Ho nce ocrantnte npemert, nyun xoroptx
ncrpeuamr nonym nonepxnocrt no ocrptmn yrnamn, npecrannxmrcx ncxaxenntmn: onn
cnonno coxmyrcx no ntcore rem cnntnee, uem ocrpee yron ncrpeun nyua c nono rnatm.
3ro n nonxrno: nect mnp, nnnmt na noo, onxen ymecrnrtcx n recnom nononom xo-
nyce; 180 rpaycon onxnt cxartcx nourn nnoe o 97, n nsopaxennx nensexno yyr
ncxaxartcx. Hpemert, nyun xoroptx ncrpeuamr nonym rnat no yrnom n 10 rpaycon,
cxnmamrcx n noe nacrontxo, uro nourn nepecramr pasnnuartcx. Ho ncero onee nopasnn
t nac nn camo nono nonepxnocrn: ns-no not ona npecrannxercx nonce ne nnocxo,
a n ]opme xonyca! Bam noxaxercx, uro nt naxonrect na ne orpomno noponxn, oxa xo-
ropo naxnonent pyr x pyry no yrnom nemnoro ontme npxmoro (97 rpaycon). Bepxnn
xpa +roro xonyca oxpyxen payxntm xontnom ns xpacno, xenro, seneno, cnne n ]no-
nerono xaemox. Houemy? Fent conneunt cner cocronr ns cmemennx nyue pasntx nne-
ron; xaxt po nyue nmeer cno noxasarent npenomnennx, a noromy n cno npeentnt
yron. Cnecrnnem +roro xnnxercx ro, uro npn paccmarpnnannn ns-no not npemer xa-
xercx oxpyxenntm necrptm opeonom ns nneron payrn.
uro xe nnno anee, sa xpaxmn +roro xonyca, saxnmuammero n cee nect nanont
mnp? Tam paccrnnaercx necrxmax nonepxnocrt not, n xoropo, xax n sepxano, orpaxamrcx
nononte npemert.
Conepmenno neotuant nn npnopenn t nx nononoro nanmarenx re npe-
mert, xoropte uacrtm norpyxent n noy, uacrtm xe ntcrynamr na nem. Hycrt n pexy
norpyxena noomepnax pexa (pnc. 120). uro ynnnr nanmarent, nomemennt no noo,
131
n rouxe A? Pasennm oospenaemoe nm npocrpancrno 360 rpaycon na yuacrxn n sa-
memcx xaxtm yuacrxom orentno. B npeenax yrna 1 on ynnnr no pexn, ecnn rontxo,
xoneuno, ono ocrarouno ocnemeno. B yrne 2 on ynnnr nononym uacrt pexn es ncxa-
xenn. Hpnmepno n yrne 3 on ynnnr orpaxenne ro xe uacrn pexn, r. e. nepenepnyrym
norpyxennym nononnny ee (ncnomnnre, uro cxasano tno o nonnom nnyrpennem orpaxe-
nnn), Eme ntme nonont nanmarent ynnnr ntcrynammym uacrt pexn, no ona ne
cocrannr npoonxennx nonono, a nepemecrnrcx ropaso ntme, conepmenno orennn-
mnct or cnoero ocnonannx. Pasymeercx, nanmarenm n ronony ne npner, uro +ra nnram-
max pexa cocrannxer npoonxenne nepno! K romy xe pexa noxaxercx cnntno cxaro,
ocoenno n nnxne uacrn, ram enennx yyr samerno cnnxent. epeno na epery, sa-
ronnennom pasnnnom, onxno ns-no not xasartcx raxnm, xaxnm ono nsopaxeno na pnc.
121.
Pncynox 120. Bn nonynorpyxenno noomepno pexn nx nononoro nanmarenx,
rnas xoroporo nomemen n A.
B yrne 2 nnna, n rymanntx oueprannxx, norpyxennax uacrt pexn. B yrne 3 orpa-
xenne ee or nnyrpenne nonepxnocrn not. Eme ntme nnna ntcrynammax uacrt pexn n
coxpamennn, n npnrom orenennax or ocrantno ee uacrn npomexyrxom. B yrne 4 orpaxa-
ercx no. B yrne 5 nnen nect nanont mnp n ]opme xonnuecxo rpyt. B yrne 6 nnno
orpaxenne na or nnxne nonepxnocrn not. B yrne 1 nexcnoe nsopaxenne na.
A ecnn t na mecre pexn naxonncx uenonex, ro ns-no not on npecrannncx t
]nrypo pnc. 122. B raxom nne xynantmnx onxen xasartcx ptam! nx nnx mt, nx no
menxomy ny, pasnannaemcx, npenpamaemcx n na cymecrna: nepxnee esnoroe, nnxnee
esrononoe c uertptmx noramn! Kora mt yanxemcx or nononoro nanmarenx, nepxnxx
nononnna namero rena nce cnntnee cxnmaercx n nnxne uacrn; na nexoropom paccroxnnn
nourn nce nanonoe rynonnme nponaaer, ocraercx nnmt ona cnoono pemmax rono-
na
Moxno nn nenocpecrnenno, na ontre, nponepnrt +rn neotuante ntnot? Htpxx
no noy, mt ynnenn t ouent mano, axe ecnn t n npnyunnn cex epxart rnasa or-
xptrtmn. Bo-nepntx, nonax nonepxnocrt ne ycnenaer ycnoxonrtcx n re nemnorne cexyn-
t, xaxne mt cnocont nponecrn no noo, a cxnost nonnymmymcx nonepxnocrt rpyno
uro-nno pasnnunrt. Bo-nroptx, xax mt yxe oxcnnnn panee, npenomnenne not mano
ornnuaercx or npenomnennx npospauntx cpe namero rnasa, n na ceruarxe nonyuaercx no-
+romy ouent nexcnoe nsopaxenne; oxpyxammee yer xasartcx rymanntm, pasmtrtm (crp.
209). Hanmenne ns noonasnoro xonoxona, mnema nnn uepes crexnxnnoe oxno nonono
noxn raxxe ne morno t art xenaemtx pesyntraron. B +rnx cnyuaxx, xax mt raxxe yxe
pasxcnnnn, nanmarent xorx n naxonrcx no noo, no nonce ne n ycnonnxx nono-
noro spennx: npexe uem ncrynnrt n ero rnas, nyun cnera n +rnx cnyuaxx, npox crexno,
nnont ncrynamr, n nosymnym cpey n, cneonarentno, ncntrtnamr oparnoe npenomne-
nne; npn +rom nno noccranannnnaercx npexnee nanpannenne nyua, nno xe on nonyuaer
nonoe nanpannenne, no no ncxxom cnyuae ne ro, xoropoe nmen n noe. Bor nouemy nanme-
nnx ns crexnxnntx oxon nonontx nomemenn ne moryr art npannntnoro npecrannennx
132
o ycnonnxx nononoro spennx.
Pncynox 121. Kax npecrannxercx ns-no not nonysaronnennoe epeno (cp. c pnc.
120).
Pncynox 122. Kax xynantmnx, norpyxennt o rpyn n noy, npecrannxercx no-
nonomy nanmarenm (cp. c pnc, 120).
Onaxo ner naonocrn trt camomy no noo, urot nosnaxomnrtcx c rem, xaxnm
xaxercx mnp ns-no not. Vcnonnx nononoro spennx moxno nsyuart c nomomtm ocoo
]ororpa]nuecxo xamept, xoropax nnyrpn nanonnena noo. Bmecro oexrnna nontsymrcx
npn +rom merannnuecxo nnacrnnxo c npocnepnenno n ne tpouxo. Herxo nonxrt, uro
ecnn nce npocrpancrno mexy ornepcrnem n cnerouyncrnnrentno nnacrnnxo nanonneno
noo, ro nnemnn mnp onxen nsopasnrtcx na nnacrnnxe n raxom nne, n xaxom pncyercx
on nononomy nanmarenm. 3rnm cnocoom amepnxancxn ]nsnx, npo]eccop By, n no-
nyunn upesntuano nmontrnte ]ororpa]nn, ony ns xoroptx mt nocnponsnenn na pnc.
115. uro xacaercx npnunnt ncxaxennx ]opmt nanontx npemeron nx nononoro na-
nmarenx (npxmte nnnnn xenesnoopoxnoro mocra nonyuannct na ]ororpa]nn Bya n
nne yr), ro mt yxasann na nee, xora oxcnxnn, nouemy nnocxoe no npya xaxercx no-
rnyrtm (crp. 213).
Ecrt n pyro cnoco nenocpecrnenno nosnaxomnrtcx c rem, xaxnm xaxercx mnp
nonontm nanmarenxm: n noy cnoxonoro npya moxno norpysnrt sepxano n, an emy
nanexamn naxnon, nanmart n nem orpaxenne nanontx npemeron.
Pesyntrart raxnx nanmenn nornepxamr no ncex noponocrxx re reopernuecxne
coopaxennx, xoropte nsnoxent ntme.
Hrax, npospaunt cno not mexy rnasom n npemeramn nne +roro cnox ncxaxaer
ncm xaprnny nanonoro mnpa, npnaer emy ]anracrnuecxne oueprannx. Cymecrno, xoropoe
nocne xnsnn na cyme ouyrnnoct t n noe, ne ysnano t ponoro mnpa, rax nsmennncx t
133
on npn paccmarpnnannn ns rnynnt npospauno nono crnxnn.
Hne1a n rnynne no
Kaprnnno onnctnaer cmeny cnerontx orrenxon no noo amepnxancxn nonor
Fn.
Mt norpysnnnct n arnc]epe n noy, n nnesannt nepexo or sonorncro-xenroro
mnpa n senent tn neoxnan. Hocne roro xax nena n nystpn comnn c oxon, nac sannn se-
nent cner; namn nnna, annont, axe ntuepnennte crent tnn oxpament nm. Mexy
rem, c nanyt xasanoct, uro mt norpyxaemcx n remnt yntrpamapnn.
Hepnoe xe norpyxenne n noy nnmaer rnas renntx
62
(r. e. xpacntx n opanxentx)
nyue cnexrpa. Kpacnt n opanxent nnera cnonno nnxora ne cymecrnonann, a ncxope n
xenrte rona tnn nornoment sonentmn. Xorx paocrnte rennte nyun cocrannxmr nnmt
neontmym uacrt nnnmoro cnexrpa, no, xora onn ncuesamr na rnynne 30 nnn onee mer-
pon, ocraercx rontxo xono, mpax n cmeprt.
Ho mepe roro xax mt cnycxannct, nocrenenno ncuesann n senente rona; na rnynne 60
merpon yxe nentsx tno cxasart, tna nn noa senenonaro-cnne nnn cnne-seneno.
Ha rnynne 180 merpon nce xasanoct oxpamenntm rycrtm, cnxmmnm cnnnm cnerom. B
nem nacrontxo mano tno cnnt ocnemennx, uro nncart n unrart crano nenosmoxno.
Ha rnynne 300 merpon x nontrancx onpeennrt nner not uepno-cnnn, rem-
no-cepo-cnnn. Crpanno, uro, xora cnnn nner nponaaer, ero ne sacrynaer ]noneront
nocnenn n nnnmom cnexrpe: on, no-nnnmomy, yxe nornomen. Hocnenn namex na cn-
nee nepexonr n neonpeennmt cept nner, a cept, n cnom ouepet, n uepnt. Haunnax c
+roro yponnx connne noexeno, n nnera nsrnant nancera, noxa ne nponnxner cma ueno-
nex n ne nponnxer +nexrpnuecxnm nyuom ro, uro n reuenne mnnnnapon ner tno aconmr-
no uepnoro.
O remnore na ontmo rnynne ror xe nccneonarent nnmer n pyrom mecro cne-
ymmee:
Ttma na rnynne 750 merpon xasanact uepne, uem moxno noopasnrt, n nce xe re-
nept (na rnynne oxono 1000 merpon) ona xasanact uepnee uepnoro. Kasanoct, nce npe-
croxmne noun n nepxnem mnpe yyr nocnpnnnmartcx rontxo xax ornocnrentnte crenenn
cymepex. H nnxora onee ne mor x npnmenxrt cnono uepnt c rneptm yexennem
63
.
Cnenoe nn1no namero rnasa
Ecnn nam cxaxyr, uro n none namero spennx ecrt yuacrox, xoroporo nt conepmenno ne
nnnre, xorx on naxonrcx npxmo nepe namn, nt +romy, xoneuno, ne nonepnre. Bosmoxno
nn, urot mt ncm xnsnt ne sameuann raxoro xpynnoro neocrarxa cnoero spennx? A mexy
rem, nor npocro ontr, xoropt yenr nac n +rom.
epxnre pnc. 123 na paccroxnnn canrnmerpon 20 or namero npanoro rnasa (saxptnmn
nent) n cmorpnre na xpecrnx, nomemennt cnena; menenno npnnnxare Pncynox x rna-
sy: nenpemenno nacrynnr momenr, xora ontmoe uepnoe nxrno na cxpemennn oenx ox-
pyxnocre eccneno ncuesner! Bt ero ne ynnnre, xorx ono yer ocranartcx n npeenax
nnnmoro yuacrxa, a oe oxpyxnocrn cnpana n cnena or nero yyr oruernnno nnnt!
62
3ect cnono rennt ynorpeneno n rom cmtcne, xaxo npnamr +romy cnony xyoxnnxn, xapaxrepn-
syx orrenxn nneron: renntmn onn nastnamr xpacnt n opanxent, n ornnune or xonontx cnnero n
ronyoro.
63
Hoponee o nnere n mopcxnx rnynnax cm. xnnry axa. Bynexnna Ouepxn no ]nsnxe mopx, Hs. AH
CCCP, 1949, ouepx noctmo. (Hpnm. pe.).
134
3ror ontr, nnepnte nponsneennt n 1668 r. (n necxontxo nnom nne) snamennrtm
]nsnxom Mapnorrom, ouent saannxn npnnopntx Hmonnxa XIV. Mapnorr npoentnan
ontr rax: nomeman nyx nentmox na paccroxnnn 2 m pyr npornn pyra n npocnn nx pac-
cmarpnnart onnm rnasom nexoropym rouxy coxy, rora xaxomy xasanoct, uro y ero nn-
sann ner ronont.
Pncynox 123. unrypa nx onapyxennx cnenoro nxrna.
Kax +ro nn crpanno, no nmn rontxo n XVII nexe ysnann, uro na ceruarxe nx rnas cy-
mecrnyer cnenoe nxrno, o xoropom nnxro pantme ne yman. 3ro ro mecro ceruaro oo-
nouxn, re spnrentnt nepn ncrynaer n rnasnoe xnoxo n eme ne pasenxercx na menxne
pasnernnennx, cnaxennte +nemenramn, uyncrnnrentntmn x cnery.
Mt ne sameuaem uepno tpt n none namero spennx ncnecrnne onronpemenno
npnntuxn. Boopaxenne nenontno sanonnxer +ror npoen noponocrxmn oxpyxammero
]ona; rax, na pnc. 123 mt, ne nnx nxrna, mtcnenno npoonxaem nnnnn oxpyxnocre n
yexent, yro xcno nnnm ro mecro, n xoropom onn nepecexamrcx.
Ecnn nt nocnre ouxn, ro moxere npoenart raxo ontr: naxnere xycouex ymarn na
crexno ouxon (ne n camo cepenne, a coxy). B nepnte nn ymaxxa yer memart cmor-
pert; no npoer neenx, pyrax, n nt rax npnntxnere x ne, uro nepecranere axe ee sa-
meuart. Bnpouem, +ro xopomo snaer xaxt, xomy npnxonnoct nocnrt ouxn c rpecnynmnm
crexnom: rpemnna sameuaercx rontxo n nepnte nn. Touno rax xe, n cnny onronpemenno
npnntuxn, ne sameuaem mt cnenoro nxrna namero rnasa. Kpome roro, oa cnentx nxrna or-
neuamr pasnnuntm yuacrxam nonx spennx xaxoro rnasa, rax uro npn spennn nymx rnasamn
ne tnaer npoena n nx omem none spennx.
He ymare, uro cnenoe nxrno namero nonx spennx nesnaunrentno; xora nt cmorpnre
(onnm rnasom) na om c paccroxnnx 10 m, ro, ns sa cnenoro nxrna, ne nnnre onontno o-
mnpno uacrn ero ]acaa, nmemme n nonepeunnxe onee merpa, n nem ymemaercx nenoe
oxno A na nee ocraercx nennnmtm npocrpancrno, pannoe no nnoman 120 ncxam nonno
Hynt!
135
Pncynox 124. Hpn paccmarpnnannn sannx onnm rnaom neontmo yuacrox C` nonx
spennx orneuammn cnenomy nxrny (c) rnasa namn ne nocnpnnnmaercx nonce.
Kaxon nennunnm nau xaae1cn Ayna?
Kcrarn o nnnmtx pasmepax Hynt. Ecnn nt cranere paccnpamnnart snaxomtx, xa-
xo nennunnt npecrannxercx nm Hyna, ro nonyunre camte pasnoopasnte ornert. Font-
mnncrno cxaxer, uro Hyna nennunno c rapenxy, no yyr n raxne, xoroptm ona xaxercx
nennunno c nmne nx napentx, c nnmnm, c xnoxo. Onomy mxontnnxy Hyna ncera xa-
sanact nennunno c xpyrnt cron na nenanart nepcon. A onn ennerpncr yrnepxaer,
uro na nee tna Hyna namerpom n apmnn.
Orxya raxax pasnnna n npecrannennxx o nennunne onoro n roro xe npemera?
Ona sanncnr or pasnnunx n onenxe paccroxnnx, onenxe ncera eccosnarentno. ue-
nonex, nnxmn Hyny nennunno c xnoxo, npecrannxer ee cee naxoxmecx na paccrox-
nnn ropaso mentmem, nexenn re nmn, xoroptm ona xaxercx c rapenxy nnn xpyrnt cron.
Fontmnncrno nme, nnpouem, npecrannxer cee Hyny nennunno c rapenxy. Orcma
moxno cenart nmontrnt ntno: Ecnn ntuncnnrt (cnoco pacuera craner xcen ns ant-
nemero), na xaxoe paccroxnne nomemaer xaxt ns nac Hyny, nmemmym raxne nnnmte
pasmept, ro oxaxercx, uro yanenne ne npentmaer 30 m
64
. Bor na xaxoe cxpomnoe pac-
croxnne oronnraem mt eccosnarentno name nounoe cnernno!
Ha omnouno onenxe paccroxnn ocnonano ne mano nnnmsn spennx. xopomo
nomnm onrnuecxn oman xoropt ncntran x n pannem ercrne, xora mne tnn nont nce
nneuarnentx trnx. Vpoxenen ropoa, x onaxt necno, no npemx saropono nporynxn,
n nepnt pas n xnsnn ynnen nacymeecx na nyry crao xopon, rax xax x nenpannntno one-
nnn paccroxnne, xopont +rn noxasannct mne xapnnxontmn! Taxnx xpomeuntx xopon x c rex
64
Hoponee +ror n cmexnte nonpoct ocyxamrcx n xnnre M. Mnnnapra Cner n nner n npnpoe,
unsmarrns, 1958, crp 125 (Hpnm. pe.).
136
nop nn pasy ne nnen n, xoneuno, nnxora ne ynnxy
65
.
Bnnmt pasmep cnernn acrponomt onpeenxmr nennunno roro yrna, no xoroptm
mt nx nnnm. Vrnono nennunno, yrnom spennx nastnamr yron, xoropt cocrannxmr
ne npxmte, nponeennte x rnasy or xpannx rouex paccmarpnnaemoro rena (pnc. 125). Vr-
nt xe, xax nsnecrno, nsmepxmrcx rpaycamn, mnnyramn n cexynamn. Ha nonpoc o nnnmo
nennunne nynnoro ncxa acrponom ne cxaxer, uro ncx panen xnoxy nnn rapenxe, a orne-
rnr, uro on panen nononnne rpayca; +ro snaunr, uro npxmte nnnnn, nponeennte or xpaen
nynnoro ncxa x namemy rnasy, cocrannxmr yron n nonrpayca. Taxoe onpeenenne nnn-
mtx pasmepon ecrt enncrnenno npannntnoe, ne nopoxammee neopasymenn.
Pncynox 125. uro raxoe yron spennx.
Ieomerpnx yunr
66
, uro npemer, yanennt or rnasa na paccroxnne, n 57 pas ontmee
ero nonepeunnxa, onxen npecrannxrtcx nanmarenm no yrnom n 1 rpayc. Hanpnmep,
xnoxo n 5 cm namerpom yer nmert yrnonym nennunny n 1 rpayc, ecnn ero epxart or
rnasa na paccroxnnn 5x57 cm. Ha paccroxnnn nnoe ontmem ono npecrannrcx no yrnom
0,5 rpayca, r. e. raxo xe nennunnt, xaxo mt nnnm Hyny, Ecnn yrono, nt moxere cxa-
sart, uro Hyna xaxercx nam nennunno c xnoxo, no npn ycnonnn, uro xnoxo +ro yaneno
or rnasa na 570 cm (oxono 6 m). Hpn xenannn cpannnrt nnnmym nennunny Hynt c rapenxo
nam npnercx oronnnyrt rapenxy merpon na 30. Fontmnncrno nme ne xouer nepnrt, uro
Hyna npecrannxercx raxo manentxo; no nonpoyre nomecrnrt rpnnennnx na raxom pac-
croxnnn or rnasa, xoropoe n 114 pas ontme ero namerpa: on xax pas noxpoer Hyny, xorx
yanen or rnasa na na merpa.
Ecnn t nam npenoxnnn napnconart na ymare xpyxox, nsopaxammn ncx Hynt,
nnnmt npocrtm rnasom, saaua noxasanact t nam neocrarouno onpeenenno: xpyxox
moxer trt n ontmnm n manentxnm, cmorpx no romy, xax anexo on oronnnyr or rnasa.
Ho ycnonnx onpeenxrcx, ecnn ocranonnmcx na rom paccroxnnn, na xaxom mt otxnonenno
epxnm xnnrn, ueprexn n r. n., r. e. na paccroxnnn nyumero spennx. Ono panno nx nop-
mantnoro rnasa 25 cm.
Hrax, ntuncnnm, xaxo nennunnt onxen trt xpyxox xorx t na crpannne +ro
xnnrn, urot nnnmt pasmep ero pannxncx nynnomy ncxy. Pacuer npocr: nao pasennrt
paccroxnne 25 cm na 114. Honyunm onontno nesnaunrentnym nennunny uyrt ontme 2
mm! Hpnmepno raxo mnpnnt yxna o rnnorpa]cxoro mpn]ra +ro xnnrn. Hpxmo ne ne-
pnrcx, uro Hyna, a raxxe pannoe e no nnnmtm pasmepam Connne xaxyrcx nam no raxnm
neontmnm yrnom!
Bt sameuann, nepoxrno, uro nocne roro, xax rnas nam tn nanpannen na Connne, n no-
ne spennx onro mentxamr nnernte xpyxxn. 3rn rax nastnaemte onrnuecxne cnet
nmemr ry xe yrnonym nennunny, uro n Connne. Ho xaxymnecx pasmept nx menxmrcx: xora
nt cmorpnre na neo, onn nmemr nennunny conneunoro ncxa; xora xe pocaere nsrnx na
65
Bnpouem, n nspocnte nnora noamrcx noono nnnmsnn. O +rom cnnerentcrnyer cneymmn or-
ptnox ns nonecrn Ipnroponnua Haxapt.
Oxpecrnocrt orxptnact xax na naonn, epennx xasanact none camoro mocra, om, xonm n epesonax po-
mnna xasannct npnmtxammnmn renept x epenne. Bce +ro n om, n ca, n epennx npnnxno renept nn rex
nrpymex, re crenn mxa nsopaxamr epentx, xycouxn sepxana peuxy.
66
unrarent, sannrepeconanmncx ornocxmnmncx x yrny spennx reomerpnuecxnmn pacueramn, naer pas-
xcnennx n npnmept n moe xnnre 3annmarentnax reomerpnx.
137
nexamym nepe namn xnnry, cne Connna sannmaer na crpannne mecro xpyxxa c none-
peunnxom oxono 2 mm, narnxno nornepxax npannntnocrt namero pacuera.
Bnnume pasuepm cne1nn
Ecnn t, coxpanxx yrnonte pasmept, mt noxenann nsopasnrt na ymare cosnesne
Fontmo Menennt, ro nonyunnn t ]nrypy, npecrannennym na pnc. 126. Inxx na nee c
paccroxnnx nyumero spennx, mt nnnm cosnesne raxnm, xaxnm ono pncyercx nam na ne-
ecnom cnoe. 3ro, rax cxasart, xapra Fontmo Menennt c coxpanennem yrnontx pasme-
pon. Ecnn nam xopomo snaxomo spnrentnoe nneuarnenne or +roro cosnesnx, ne rontxo
]nrypa, a nmenno nenocpecrnennoe spnrentnoe nneuarnenne, ro, ncmarpnnaxct n npnno-
xennt Pncynox , nt cnonno nnont nepexnnaere +ro nneuarnenne. 3nax yrnonte paccrox-
nnx mexy rnanntmn snesamn ncex cosnesn (onn npnnoxrcx n acrponomnuecxnx xanen-
apxx n nopontx cnpanountx nsannxx), nt moxere naueprnrt n narypantnom nne
nent acrponomnuecxn arnac. nx +roro ocrarouno sanacrnct mnnnnmerpono ymaro n
cunrart na ne xaxte 4,5 mm sa rpayc (nnoman xpyxxon, nsopaxammnx snest, nao
ueprnrt nponopnnonantntmn xpxocrn).
Pncynox 126. Cosnesne Fontmo Menennt c coxpanennem yrnontx pasmepon.
Cneyer epxart Pncynox na paccroxnnn 25 cm or rnasa.
Oparnmcx renept x nnaneram. Bnnmte pasmept nx, xax n snes, nacrontxo mant,
uro nenoopyxennomy rnasy onn xaxyrcx nyuncrtmn rouxamn. 3ro n nonxrno, noromy uro
nn ona nnanera (xpome pasne Benept n nepno ee nanontme xpxocrn) ne npecrannxercx
npocromy rnasy no yrnom onee 1 mnnyrt, r. e. ro npeentno nennunnt, npn xoropo mt
noome moxem pasnnuart npemer xax reno, nmemmee pasmept (no mentmnm yrnom xax-
t npemer xaxercx nam rouxo es oueprann).
Bor nennunnt pasntx nnaner n yrnontx cexynax; npornn xaxo nnanert noxasant
ne nn]pt nepnax coornercrnyer nanmentmemy paccroxnnm cnernna or 3emnn, nropax
nanontmemy:
Cexynt
Mepxypn 13 5
Benepa 64 10
Mapc 25 3,5
Rnnrep 50 31
Carypn 20 15
Kontna Carypna 48 35
Haueprnrt +rn nennunnt n narypantnom macmrae na ymare ner nosmoxnocrn:
axe nenax yrnonax mnnyra, r. e. 60 cexyn, orneuaer, na paccroxnnn nyumero spennx, nnmt
0,04 mm nennunne, nepasnnunmo nx npocroro rnasa. Hsopasnm no+romy nnanernte
ncxn raxnmn, xaxnmn onn xaxyrcx n renecxon, ynennunnammn n 100 pas. Ha pnc. 127 ne-
pe namn rannna nnnmtx pasmepon nnaner npn raxom ynennuennn. Hnxnxx yra nsopa-
xaer xpa nynnoro (nnn conneunoro) ncxa n renecxone co 100-xparntm ynennuennem. Ha
nnm Mepxypn npn nanmentmem ero yanennn or 3emnn. Eme ntme Benepa n pasntx ]a-
sax; n nnxamem x nam nonoxennn +ra nnanera conepmenno ne nnna, rax xax opamena x
3emne neocnemenno nononnno
67
; sarem cranonnrcx nnnmtm ee ysxn cepn, +ro nan-
67
Ee moxno nnert n +rom nonoxennn rontxo n re xpane pexne momenrt, xora ona npoexrnpyercx na
ncx Connna n nne uepnoro xpyxouxa (rax nastnaemoe npoxoxenne Benept).
138
ontmn ns ncex nnanerntx ncxon; n antnemnx ]asax Benepa nce ymentmaercx, n
nonnt ncx nmeer nonepeunnx, n 6 pas mentmn, nexenn y ysxoro cepna.
Btme na Benepo nsopaxen Mapc. Haneno nt nnnre ero n nanontmem npnnn-
xennn x 3emne; raxnm noxastnaer ero nam rpya ee 100-xparntm ynennuennem. uro moxno
pasnnunrt na +rom manentxom ncxe? Boopasnre ror xe xpyxox ynennuenntm n 10 pas, n
nonyunre npecrannenne o rom, uro nnnr acrponom, nsyuammn Mapc n morymecrnenne-
mn renecxon c 1000-xparntm ynennuennem. Moxno nn na cront recnom npocrpancrne
ynonnrt c necomnennocrtm raxne ronxne noponocrn, xax npecnonyrte xanant, nnn sa-
mernrt nerxoe nsmenenne oxpacxn, cnxsannoe yro t c pacrnrentnocrtm na ne oxea-
non +roro mnpa? Heynnnrentno, uro cnnerentcrna onnx nanmarene cymecrnenno
pacxoxrcx c noxasannxmn pyrnx, n onn cunramr onrnuecxo nnnmsne ro, uro yro t
oruernnno nnxr pyrne
68

Pncynox 127. Ecnn epxart +ror ueprex na paccroxnnn 25 cm or rnasa, ro nauepuen-


nte na nem nnanernte ncxn npecranxrcx nam no pasmepam n rounocrn raxnmn, xaxnmn
nnnt nnanert n renecxon, ynennunnammn n 100 pas.
Bennxan Rnnrep co cnonmn cnyrnnxamn sannmaer ouent nnnoe mecro n name ra-
nnne; ero ncx snaunrentno ontme ncxa npounx nnaner (ncxnmuax cepna Benept), a ue-
rtpe rnannemnx cnyrnnxa pacxnnyrt no nnnnn, panno nourn nononnne nynnoro ncxa.
3ect Rnnrep nsopaxen n nanontmem npnnnxennn x 3emne. Haxonen, Carypn c xont-
namn n camo xpynno ns ero nyn (Tnranom) npecrannxer coo raxxe onontno samernt
oexr n momenrt nanontme nnsocrn x nam,
Hocne cxasannoro unrarenm xcno, uro xaxt nnnmt npemer xaxercx nam rem
mentmnm, uem nnxe mt ero cee npecrannxem. H oparno: ecnn nouemy-nno mt npeyne-
nnunm paccroxnne o npemera, ro n camt npemer noxaxercx nam coornercrnenno ont-
mnx pasmepon.
anee npnneen noyunrentnt paccxas 3rapa Ho, onnctnammn nmenno raxym nn-
nmsnm spennx. Hpn xaxymemcx nenpanonoonn on nonce ne ]anracrnuen. cam cenancx
onaxt xeprno nourn raxo xe nnnmsnn, a n mnorne ns namnx unrarene, nepoxrno,
ncnomnxr cxonte cnyuan ns cocrnenno xnsnn.
Cqnnxc
Paccxas 3rapa Ho
69
B +noxy yxacnoro nnatuecrna xonept n Htm-Hopxe x nonyunn npnrnamenne or
onoro ns monx pocrnennnxon nponecrn ne neenn na ero yennenno aue. Mt nponenn
68
B nocnenne rot nccneonannx nnaner n nx cnyrnnxon npononnnct raxxe c nomomtm mexnnanerntx
anromarnuecxnx crannn. 3rn nccneonannx ann mnoxecrno nnrepecntx pesyntraron, n uacrnocrn noxasann
orcyrcrnne na Mapce xaxnx t ro nn tno xananon. Hnrepecymmnmcx moxno pexomenonart Kypc ome
acrponomnn H. H. Faxynnna, 3. B. Konononnua n B. H. Moposa, ns-no Hayxa, 1974. (Hpnm, pe.)
69
Hepeno M. A. 3nrentrapra. B rexcre cenant necymecrnennte nponycxn.
139
t npemx ouent neypno, ecnn t ne yxacnte necrn ns ropoa, nonyuanmnecx exenenno.
He tno nx, xoropt t ne npnnec nam nsnecrnx o cmeprn xoro-nno ns snaxomtx. Ho
xonen mt co crpaxom oxnann rasery. Camt nerep c mra, xasanoct nam, tn nactmen
cmeprtm. 3ra neenxmax mtcnt nceneno onnaena moe ymo. Mo xosxnn tn uenonex
onee cnoxonoro remnepamenra n crapancx oopnrt menx.
Ha saxare xapxoro nx x cnen c xnnro n pyxax y pacxptroro oxna, ns xoroporo or-
xptnancx nn na oranennt xonm sa pexo. Mtcnn mon anno yxe ornnexnnct or xnnrn x
yntnnm n oruaxnnm, napnnmnm n cocenem ropoe. Honxn rnasa, x cnyuano nsrnxnyn na
onaxennt cxnon xonma n ynnen neuro crpannoe: ornparnrentnoe uyonnme tcrpo
cnycxanoct c nepmnnt xonma n ncuesno n necy y ero nonoxnx. B nepnym mnnyry, ynnen
uyonnme, x ycomnnncx n spanom cocroxnnn moero paccyxa nnn, no xpane mepe, rnas, n
rontxo cnycrx necxontxo mnnyr yenncx, uro x no pexy. Ho ecnn x onnmy +ro uyonnme
(xoropoe x nnen conepmenno xcno n sa xoroptm nanman nce npemx, noxa ono cnycxanoct
c xonma), mon unrarenn, noxany, ne rax nerxo nonepxr aromy.
Onpeenxx pasmept +roro cymecrna no cpannennm c namerpom orpomntx epenten, x
yenncx, uro ono anexo npenocxonr nennunnom nmo nnnent xopant. ronopm
nnnent xopant, noromy uro ]opma uyonnma nanomnnana xopant: xopnyc cemnecx-
rnuertpexnymeunoro cyna moxer art onontno xcnoe npecrannenne o ero oueprannxx.
Hacrt xnnornoro nomemanact na xonne xoora ]yron n mecrtecxr nnn cemtecxr nnnom
n npnnnsnrentno raxo xe ronmnnt, xax rynonnme otxnonennoro cnona. V ocnonannx
xoora naxonnact rycrax macca xocmartx nonoc, a ns nee ntanannct, nsrnaxct nnns n
nox, na necrxmnx xntxa, noonte xaantnm, rontxo necpannenno ontmnx pasmepon.
Ho oenm croponam xoora nomemannct na rnranrcxnx npxmtx pora, ]yron n rpnnart
nnn copox nnno, no-nnnmomy, xpycrantntx; onn ocnennrentno cnxnn n nyuax connna.
Tynonnme nmeno ]opmy xnnna, opamennoro nepmnno x semne. Ono tno cnaxeno nymx
napamn xptnten, xaxoe nmeno ]yron oxono 300 n nnny, nomemanmnmncx ona na
pyro. Kptntx tnn rycro ycaxent merannnuecxnmn nnacrnnxamn; xaxax nmena ]yron
ecxrt-nenanart n namerpe. Ho rnannym ocoennocrt +roro crpamnoro cymecrna co-
crannxno nsopaxenne meprno ronont, sannmanme nourn ncm nonepxnocrt rpyn; ona
pesxo ntenxnact na remno nonepxnocrn cnonm xpxnm entm nnerom, rouno napnconan-
nax.
Hoxa x c uyncrnom yxaca cmorpen na +ro crpamnoe xnnornoe, n ocoennocrn na sno-
nemym ]nrypy na ero rpyn, ono nnesanno pasnnyno nacrt n ncnycrnno rpomxn cron
Hepnt mon ne ntepxann, n, xora uyonnme ncuesno y noomnt xonma n necy, x es
uyncrn nonannncx na non
Kora x ounyncx, nepntm monm noyxennem tno paccxasart moemy pyry o rom,
uro x nnen. Btcnyman menx o xonna, on cnauana pacxoxorancx, a sarem npnnxn ouent
ceptesnt nn, xax yro nncxontxo ne comnenancx n moem nomemarentcrne.
B +ry mnnyry x cnona ynnen uyonnme n c xpnxom yxasan na nero moemy pyry. On
nocmorpen, no ynepxn, uro nnuero ne nnnr, xorx x nopono onnctnan emy nonoxenne
xnnornoro, noxa ono cnycxanoct c xonma.
saxptn nnno pyxamn. Kora x ornxn nx, uyonnme yxe ncuesno.
Mo xosxnn npnnxncx paccnpamnnart menx o nnemnem nne uyonnma. Kora x pac-
cxasan emy nce nopono, on nepenen yx, rouno nsannnmnct or xaxo-ro nentnocnmo
rxxecrn, noomen x xnnxnomy mxa]y n ocran yuennx ecrecrnenno ncropnn. 3arem,
npenoxnn mne nomenxrtcx mecramn, rax xax y oxna emy nerue tno pasnpart menxym ne-
uart xnnrn, on ycencx na cryn n, orxptn yuennx, npoonxan:
Ecnn t nt ne onncann mne rax nopono uyonnme, x, noxany, nnxora ne mor t
oxcnnrt nam, uro +ro raxoe tno. Hpexe ncero, nosnontre, x nam npoury ns ororo yue-
nnxa onncanne poa Sphinx ns cemecrna Crepusculariae (cymepeuntx) nopxxa Lepidoptera
(uemyexptntx, nnn aouex) xnacca Insecta, nnn nacexomtx. Bor ono:
ne napt nepenonuartx xptnten, noxptrtx menxnmn oxpamenntmn uemyxamn
140
merannnuecxoro necxa; poronte oprant, opasonanmnecx ns ynnnenntx nnxnnx uenm-
cre; no oxam nx sauarxn nymncrtx mynantnen; nnxnne xptntx coennent c nepxnnmn
xpenxnmn nonocxamn; ycnxn n nne npnsmarnuecxnx orpocrxon; pmmxo saocrpennoe.
C]nnxc Meprnax Ionona xnnxercx nnora npemerom cyenepnom yxaca cpen npocronapo-
tx nnny nsanaemoro nm neuantnoro snyxa n ]nrypt uepena na rpyn
70
.
Tyr on saxptn xnnry n naxnonnncx x oxny n ro xe camo nose, n xaxo cnen x, xora
ynnen uyonnme.
Ara, nor ono! nocxnnxnyn on, ono nonnmaercx no cxnony xonma n, npnsnamct,
ntrnxnr ouent xyptesno. Ho ono nonce ne rax nennxo n ne rax anexo, xax nt noopasnnn,
rax xax nsnpaercx no nnrn, npnxpennenno xaxnm-nnyt nayxom x namemy oxny!
Houeuy unxpocxon ynennunnae1?
Horomy uro on nsmenxer xo nyue onpeenenntm opasom, onncanntm n yuennxax
]nsnxn, nor uro uame ncero npnxonrcx cntmart n orner na +ror nonpoc. Ho n raxom or-
nere yxastnaercx npnunna; camax xe cymnocrt ena ne sarparnnaercx. B uem xe ocnonnax
npnunna ynennunrentnoro ecrnnx mnxpocxona n renecxona?
ysnan ee ne ns yuennxa, a nocrnr cnyuano, xora mxontnnxom samernn onaxt
upesntuano nmontrnoe n cnntno osaaunnmee menx xnnenne. cnen y saxptroro oxna
n cmorpen na xnpnnunym creny oma n npornnononoxno cropone ysxoro nepeynxa. Bpyr x
n yxace ormarnyncx: c xnpnnuno crent x xcno ynnen +ro! cmorpen na menx ncnonnn-
cxn uenoneuecxn rnas n necxontxo merpon mnpnnt B ro npemx x eme ne unran npnne-
ennoro ceuac paccxasa 3rapa Ho n noromy ne cpasy coopasnn, uro ncnonnncxn rnas
tn orpaxennem moero cocrnennoro, orpaxennem, xoropoe x npoexrnponan na oranennym
creny n noromy npecrannxn cee coornercrnenno ynennuenntm.
Pncynox 128. Hnnsa ynennunnaer nsopaxenne na ceruarxe rnasa.
oraanmnct xe, n uem eno, x cran pasmtmnxrt o rom, nentsx nn ycrponrt mnxpo-
cxon, ocnonannt na +rom omane spennx. H nor rora, xora x norepnen neyauy, mne cra-
no xcno, n uem cymnocrt ynennunrentnoro ecrnnx mnxpocxona: nonce ne n rom, uro pac-
cmarpnnaemt npemer xaxercx ontmnx pasmepon, a n rom, uro on paccmarpnnaercx namn
no ontmnm ysnom spennx, a cneonarentno, n +ro camoe naxnoe, ero nsopaxenne. sa-
nnmaer ontme mecra na ceruarxe namero rnasa.
urot nonxrt, nouemy cront cymecrnennoe snauenne nmeer sect yron spennx, mt
onxnt oparnrt nnnmanne na naxnym ocoennocrt namero rnasa: xaxt npemer nnn
xaxax ero uacrt, npecrannxmmnecx nam no yrnom, mentmnm ono yrnono mnnyrt,
70
Tenept +ry aouxy ornocxr x poy Acherontia. 3ro ona ns nemnornx aouex, cnocontx nsanan snyxn
cnncr, nanomnnammn mtmnnt nnsr, n enncrnennax, nponsnoxmax snyxn c nomomtm porontx opranon.
Ionoc ee onontno rpomox, on cntmen sa mnoro merpon. B annom cnyuae on mor noxasartcx nanmarenm
ocoenno rpomxnm, rax xax ncrounnx snyxa mtcnenno ornecen tn na nectma anexoe paccroxnne (cm. 3ann-
marentnym ]nsnxy, xn. 1, rn. X, Kyptest cnyxa).
141
cnnnamrcx nx nopmantnoro spennx n rouxy, n xoropo mt ne pasnnuaem nn ]opmt, nn
uacre. Kora npemer rax anex or rnasa nnn rax man cam no cee, uro nect on nnn or-
entnte uacrn ero npecrannxmrcx no yrnom spennx menee I, mt nepecraem pasnnuart n
nem noponocrn ero crpoennx. Hponcxonr xe +ro noromy, uro npn raxom yrne spennx
nsopaxenne npemera na ne rnasa (nnn nsopaxenne xaxo-nno uacrn npemera) saxna-
rtnaer ne mnoxecrno nepnntx oxonuann n ceruarxe cpasy, a ymemaercx nennxom na onom
uyncrnnrentnom +nemenre: noponocrn ]opmt n crpoennx rora ncuesamr, mt nnnm
rouxy.
Pont mnxpocxona n renecxona cocronr n rom, uro, nsmenxx xo nyue or paccmarpn-
naemoro npemera, onn noxastnamr ero nam no ontmnm yrnom spennx; nsopaxenne na
ceruarxe pacrxrnnaercx, saxnartnaer ontme nepnntx oxonuann, n mt pasnnuaem yxe n
npemere raxne noponocrn, xoropte pantme cnnnannct n rouxy. Mnxpocxon nnn rene-
cxon ynennunnaer n 100 pas, +ro snaunr, uro on noxastnaer nam npemert no yrnom
spennx n 100 pas ontmnm, uem mt nnnm nx es nncrpymenra. Ecnn xe onrnuecxn nncr-
pymenr ne ynennunnaer yrna spennx, ro on ne aer nnxaxoro ynennuennx, xorx t nam n xa-
sanoct, uro mt nnnm npemer ynennuenntm. Inas na xnpnnuno crene xasancx mne or-
pomntm, no x ne nnen n nem nn ono nnmne noponocrn no cpannennm c rem, uro
nnxy, rnxx n sepxano. Hyna nnsxo y ropnsonra xaxercx nam samerno ontme, uem ntcoxo
na nee, no pasne na +rom ynennuennom ncxe sameuaem mt xort ono nnmnee nxrntmxo,
nepasnnunmoe npn ntcoxom croxnnn Hynt?
Ecnn oparnmcx x cnyuam ynennuennx, onncannomy n paccxase 3rapa Ho C]nnxc,
mt yenmcx, uro n sect n ynennuennom oexre ne tno ycmorpeno nnxaxnx nontx uacr-
nocre. Vron spennx ocranancx nensmenntm, aouxa nnna no onnm n rem xe yrnom, or-
nocnm nn mt ee anexo n nec nnn nnsxo x pame oxna. A pas ne menxercx yron spennx, ro
ynennuenne npemera, xax t nn nopaxan on name noopaxenne, ne orxptnaer nanma-
renm nn ono nono noponocrn. Kax ncrnnnt xyoxnnx, 3rap Ho nepen npnpoe a-
xe n n +rom nynxre cnoero paccxasa. 3amernnn nn nt, xax onnctnaer on uyonnme n necy:
nepeuent orentntx unenon nacexomoro ne saxnmuaer nn ono nono ueprt no cpannennm
c rem, uro npecrannxer meprnax ronona npn nanmennn nenoopyxenntm rnasom. Cpan-
nnre oa onncannx, onn ne es ymtcna npnneent n paccxase, n nt yenrect, uro or-
nnuamrcx onn rontxo n cnonecntx ntpaxennxx (10-]yronte nnacrnnxn uemyxn, rn-
ranrcxne pora ycnxn; xaantn xntxn mynantna n r. .), no nnxaxnx nontx nopono-
cre, nepasnnunmtx npocrtm rnasom, n nepnom onncannn ner.
Ecnn t ecrnne mnxpocxona saxnmuanoct nnmt n raxom ynennuennn, on tn t
ecnonesen nx nayxn, npenparnnmnct n nmontrnym nrpymxy, ne onee. Ho mt snaem, uro
+ro ne rax, uro mnxpocxon orxptn uenonexy nont mnp, anexo pasnnnyn rpannnt namero
ecrecrnennoro spennx:
Xort ocrptm nsopom nac npnpoa oapnna,
Ho nnsox onoro xonen nmeer cnna.
Kont mnoro rnape on eme no ocxraer,
Koroptx mant pocr npe namn coxptnaer!
nncan nam nepnt narypanncr Homonocon n Hnctme o nontse crexna. Ho n nt-
nemnnx nexax nam mnxpocxon orxptn crpoenne mentuamnx, nennnmtx cymecrn.
Kont ronxn unent n nnx, cocrant, cepne, xnnt
H nepnt, uro xpanxr n cee xnnornt cnnt!
He mentme, nexenn n nyunne rxxxn xnr.
Hac mant uepnt uacre cnoxennem nnnr
Kont mnoro mnxpocxon nam ranocrn orxptn
Hennnmtx uacrnn n ronxnx n rene xnn!
142
Tenept mt moxem yxe art cee xcnt oruer n rom, nouemy nmenno mnxpocxon or-
xptnaer nam ranocrt, xoropym ne ycmorpen na cnoem uyonnme-aouxe nanmarent n
paccxase 3rapa Ho: noromy uro noneem nror cxasannomy mnxpocxon ne npocro npe-
crannxer nam npemert n ynennuennom nne, a noxastnaer nx no ontmnm yrnom spennx;
ncnecrnne +roro na sane crenxe rnasa pncyercx ynennuennoe nsopaxenne npemera,
ecrnymmee na onee mnorouncnennte nepnnte oxonuannx n rem ocrannxmmee namemy
cosnannm ontmee uncno orentntx spnrentntx nneuarnenn. Koporxo ronopx: mnxpocxon
ynennunnaer ne npemert, a nx nsopaxennx na ne rnasa.
3pn1entnme cauoouanm
Mt uacro ronopnm o omane spennx, omane cnyxa, no ntpaxennx +rn nenpa-
nnntnt. Omanon uyncrn ner. unnoco] Kanr merxo cxasan no +romy nonoy: uyncrna ne
omantnamr nac, ne noromy, uro onn ncera npannntno cyxr, a noromy, uro nonce ne cy-
xr.
Pncynox 129. uro mnpe npanax nnn nenax ]nrypa?
Pncynox 130. uro ontme n +ro ]nrype ntcora nnn mnpnna?
uro xe rora omantnaer nac npn rax nastnaemtx omanax uyncrn? Pasymeercx, ro,
uro n annom cnyuae cynr, r. e. nam cocrnennt mosr. ecrnnrentno, ontmax uacrt
omanon spennx sanncnr ncxnmunrentno or roro, uro mt ne rontxo nnnm, no n eccosna-
rentno paccyxaem, npnuem nenontno nnonm cex n sanyxenne. 3ro omant cyxe-
nnx, a ne uyncrn.
Eme na rtcxuenernx nasa pennn no+r Hyxpenn nncan:
Hauu e.asa nosuaeami ue v+emm npupoov npeo+emoe.
A nomo+v ue uaesiea u+ sao.vroeuu paccvora.
Bostmem omensnecrnt npnmep onrnuecxo nnnmsnn: nenax ]nrypa na pnc. 129 xa-
xercx yxe, nexenn npanax, xorx oe orpannuent crporo onnaxontmn xnaparamn. Hpnun-
na xpoercx n rom, uro onenxa ntcort ]nrypt cnena nonyuaercx y nac xax pesyntrar eccos-
narentnoro cnoxennx orentntx npomexyrxon, n noromy ona xaxercx nam ontme, uem
pannax e mnpnna ro xe ]nrypt. Hanpornn, na ]nrype cnpana n cnny roro xe eccosna-
rentnoro paccyxennx mnpnna xaxercx ontme ntcort. Ho +ro xe npnunne ntcora ]n-
rypt pnc. 130 xaxercx ontme ee mnpnnt.
Hnnmsnn, nonesnan nn nop1nmx
Ecnn rontxo uro onncannym nnnmsnm spennx nt noxenaere npnmennrt x onee
xpynntm ]nrypam, xoropte ne moryr trt oxnauent cpasy rnasom, ro oxnannx namn ne
onpanamrcx. Bcem nsnecrno, uro nnsxn nonnt uenonex n xocrmme c nonepeuntmn nono-
camn xaxercx ne rontxo ne rontme, a nanpornn, eme mnpe. H naoopor, naen xocrmm c
npoontntmn nonocamn n cxnaxamn, nonnte nmn moryr o nexoropo crenenn cxptnart
cnom nonnory.
143
uem oxcnnrt +ro npornnopeune? Tem, uro, paccmarpnnax raxo xocrmm, mt ne mo-
xem oxnarnrt ero cpasy, ne nnrax rnas; mt nenontno cneyem rnasamn nont nonoc; ycnnne
rnasntx mycxynon npn +rom sacrannxer nac eccosnarentno npeynennunnart pasmept npe-
mera n nanpannennn nonoc; mt npnntxnn cnxstnart c ycnnnem rnasntx mtmn npecranne-
nne o ontmnx npemerax, xoropte ne ymemamrcx n nono spennx. Mexy rem, xora mt
paccmarpnnaem manentxn nonocart ueprex, rnasa namn ocramrcx nenonnxntmn n myc-
xynt nx ne yromnxmrcx.
H1o ontme?
Kaxo +nnnnc na pnc.131 ontme: nnxnn nnn nnyrpennn nepxnn? Tpyno ore-
nartcx or mtcnn, uro nnxnn ontme nepxnero. Mexy rem oa pannt, n rontxo npncyrcr-
nne napyxnoro, oxamnxmmero +nnnnca cosaer nnnmsnm, yro saxnmuennt n nem +n-
nnnc mentme nnxnero.
Hnnmsnx ycnnnnaercx n rem, uro ncx ]nrypa npecrannxercx nam ne nnocxo, a renec-
no n nne nepa: +nnnnct nenontno npenpamamrcx namn n nepcnexrnnno cxarte xpyrn, a
oxonte npxmte nnnnn n crenxn nepa.
Ha pnc. 132 paccroxnne mexy rouxamn a n b xaxercx ontme, nexenn mexy rouxamn
m n n. Hpncyrcrnne rperte npxmo, ncxoxme ns ro xe nepmnnt, ycnnnnaer nnnmsnm.
Pncynox 131. Koropt +nnnnc ontme nnxnn nnn nnyrpennn nepxnn?
Pncynox 132. Kaxoe paccroxnne ontme ab nnn mn?
Cnna noopaaennn
Fontmnncrno omanon spennx, xax yxe yxastnanoct, sanncnr or roro, uro mt ne
rontxo cmorpnm, no n eccosnarentno npn +rom paccyxaem. Mt cmorpnm ne rnasamn, a
mosrom, ronopxr ]nsnonorn. Bt oxorno cornacnrect c +rnm, xora nosnaxomnrect c nn-
nmsnxmn, re noopaxenne cmorpxmero cosnarentno yuacrnyer n nponecce spennx.
Bsrnxnnre na pnc. 133. Ecnn nt cranere noxastnart +ror Pncynox pyrnm, ro nonyun-
re rpoxxoro poa ornert na nonpoc, uro on nsopaxaer. Onn cxaxyr, uro +ro necrnnna;
pyrne uro +ro nnma, yrnynennax n crene; rpertn, naxonen, ynnxr n nem ymaxnym no-
nocxy, cornyrym rapmonnxo n nporxnyrym nancxoct n enom none xnapara.
Kax nn crpanno, nce rpn ornera nepnt! Bt moxere camn ynnert nce nasnannte nemn,
ecnn, rnxx na Pncynox , nanpannre cno nsrnx pasnnuntm opasom.
A nmenno: paccmarpnnax ueprex, nonpoyre npexe ncero nanpannrt nsop na nenym
uacrt pncynxa, nt ynnnre necrnnny. Ecnn nsrnx nam cxontsner no pncynxy cnpana na-
neno, nt ynnnre nnmy. Ecnn nsrnx nam cneyer no xocomy nanpannennm naronann or
nnxnero npanoro xpax x nepxnemy nenomy, nt ynnnre cnoxennym rapmonnxo y-
maxnym nonocxy.
144
Pncynox 133. uro nt nnnre sect necrnnny, nnmy nnn nonocxy, cornyrym rapmo-
nnxo?
Pncynox 134. Kax pacnonoxent sect xyt? Ie na xya nnepxy nnn nnnsy?
Bnpouem, npn npoonxnrentnom paccmarpnnannn nnnmanne yromnrcx, n nt yere
nnert nonepemenno ro ono, ro pyroe, ro rperte, yxe nesanncnmo or namero xenannx.
Pnc. 134 ornnuaercx remn xe ocoennocrxmn.
Pncynox 135. uro nnnnee, AB nnn AC?
Hmontrna nnnmsnx pnc. 135; mt nenontno noaemcx nneuarnennm, yro paccrox-
nne AB xopoue AC. Mexy rem onn pannt.
Eme nnnmsnn spennn
He nce nnnmsnn spennx mt n cocroxnnn oxcnnrt. uacro n oraartcx nentsx, xaxoro
poa ymosaxnmuennx conepmamrcx eccosnarentno n namem mosry n oycnonnnnamr ror
nnn nno oman spennx. Ha pnc 136 oruernnno nnnt ne yrn, opamennte ntnyxnocrxmn
pyr x pyry. axe ne nosnnxaer comnennx, uro +ro rax. Ho cronr nnmt npnnoxnrt nnnexy
x +rnm mnnmtm yram nnn nsrnxnyrt na nnx nont, epxa ]nrypy na yponne rnas, urot
yenrtcx n nx npxmonnnenocrn. Oxcnnrt +ry nnnmsnm ne rax npocro.
Pncynox 136. ne cpenne nnnnn, nymne cnpana naneno, napannentnte npxmte,
xort xaxyrcx yramn, opamenntmn ntnyxnocrtm ona x pyro.
145
Pncynox 137. Ha pannte nn 6 orpesxon paenena +ra npxmax?
Hnnmsnx nponaaer 1) ecnn, nonxn ]nrypy na yponent rnas, cmorpert na nee rax,
urot nsrnx cxontsnn nont nnnn, 2) ecnn, nomecrnn xonen xapanama n xaxo-nno
rouxe ]nrypt, cocpeorounrt nsrnx na +ro rouxe.
Pncynox 138. Hapannentnte npxmte xaxyrcx nenapannentntmn.
Pncynox 139. Bnonsmenenne nnnmsnn pnc. 138.
Vxaxem eme necxontxo npnmepon nnnmsn n rom xe poe. Ha pnc. 137 npxmax xaxer-
cx pasnro na nepannte orpesxn; nsmepenne yenr nac, uro orpesxn pannt. Ha pnc. 138 n
139 napannentnte npxmte npecrannxmrcx nenapannentntmn. Ha pnc. 140 xpyr nponsnonr
nneuarnenne onana 3ameuarentno, uro onrnuecxne nnnmsnn, noxasannte na pnc. 137, 138 n
139, nepecramr omantnart rnas, ecnn nx paccmarpnnamr npn cnere +nexrpnuecxo ncxpt.
Ouennno, nnnmsnn +rn cnxsant c nnxennem rnas: npn xparxonpemenno ncntmxe ncxpt
raxoe nnxenne ne ycnenaer nponsorn.
Bor ne menee nmontrnax nnnmsnx. Bsrnxnnre na pnc. 141 n cxaxnre: xaxne ueprouxn
nnnnee, re, uro cnena, nnn re, uro n npano uacrn? Hepnte xaxyrcx onee nnnntmn,
xorx re n pyrne crporo pannt
71
. Hnnmsnx +ra nocnr nasnanne nnnmsnn xypnrentno
rpyxn.
Pncynox 140. Kpyr nn +ro?
Pncynox 141. Hnnmsnx xypnrentno rpyxn. Hpante ueprouxn xaxyrcx xopoue,
nexenn pannte nm nente.
71
ueprex npecrannxer coo, mexy npounm, nnnmcrpannm nsnecrnoro reomerpnuecxoro npnnnnna Ka-
nantepn (nnoman, sanxrte oenmn uacrxmn xypnrentno rpyxn, pannt).
146
Hpenaranoct mnoro oxcnenn +rnx nmontrntx nnnmsn, no onn mano yen-
rentnt, n mt ne cranem npnnonrt nx sect. Ono, no-nnnmomy, necomnenno: npnunna
+rnx nnnmsn xpoercx n eccosnarentnom paccyxennn, n nenontnom nyxanom mypcrno-
nannn yma, memammem nam nnert ro, uro ecrt n ecrnnrentnocrn
72
.
H1o +1o?
Hpn nsrnxe na pnc. 142 nt ena nn cpasy oraaerect, uro on nsopaxaer, Hpocro
uepnax cerxa, nnuero ontme, cxaxere nt. Ho nocrantre xnnry ornecno na cron, oronre
mara na 3 4 n cmorpnre orrya. Bt ynnnre uenoneuecxn rnas. Hoonre nnxe, nepe
namn cnona noxnnrcx nnuero ne ntpaxammax cerxa
Pncynox 142. Paccmarpnnax +ry cerxy nsann, nerxo pasnnunrt na ne rnas n uacrt
noca xencxoro npo]nnx, opamennoro nnpano.
Bt, xoneuno, noymaere, uro +ro xaxo-nnyt ncxycnt rpmx nsoperarentnoro
rpanepa. Her, +ro nnmt rpyt npnmep ro nnnmsnn spennx, xoropo mt noaemcx ncxxn
pas, xora paccmarpnnaem rax nastnaemte rononte nnnmcrpannn, nnn anrornnnn. B
xnnrax n xypnanax ]on pncynxa ncera xaxercx nam cnnomntm; no paccmorpnre ero n ny-
ny, n nepe namn noxnnrcx raxax xe cerxa, xaxax nsopaxena na pnc. 142. 3ror osaaunn-
mn nac Pncynox npecrannxer coo ne uro nnoe, xax ynennuennt pas n 10 yuacrox
otxnonenno ronono nnnmcrpannn. Pasnnna nnmt n rom, uro, xora cerxa menxa, ona
cnnnaercx n cnnomno ]on yxe na nnsxom paccroxnnn, na rom, na xaxom mt otxnonenno
epxnm xnnry npn urennn. Kora xe cerxa xpynna, cnnxnne nponcxonr na ontmem pac-
croxnnn. unrarent es rpya nomer nce cxasannoe, ecnn ncnomnnr namn paccyxennx or-
nocnrentno yrna spennx.
Heomxnonennme xoneca
Cnyuanoct nn nam uepes menn saopa nnn, eme nyume, na +xpane xnno cnenrt sa
cnnnamn xonec tcrpo nnxymecx nonosxn nnn anromonnx? Bepoxrno, nt sameuann npn
+rom crpannoe xnnenne; anromonnt munrcx c rononoxpyxnrentno tcrporo, xoneca xe
ena neprxrcx, a ro n nonce ne neprx rex. Mano roro: onn npamamrcx nno pas axe n npo-
rnnononoxnom nanpannennn!
3ra nnnmsnx spennx rax neotuana, uro npnnonr n neoymenne ncex, xro sameuaer
ee nnepnte.
Oxcnxercx ona cneymmnm opasom. Cnex sa npamennem xoneca uepes menn n sa-
72
Hnrepecymmnxcx spnrentntmn nnnmsnxmn nosnonm cee orocnart x cocrannennomy mnom manentxomy
antomy Omant spennx, re copano cntme 60 opasunxon pasnoopasntx onrnuecxnx nnnmsn.
147
ope (nepememax nsrnx nont saopa), mt nnnm xonecnte cnnnt ne nenpeptnno, a uepes
pannte npomexyrxn npemenn, rax xax ocxn saopa xaxoe mrnonenne sacnonxmr nx or nac.
Touno rax xe n xnnemarorpa]nuecxax nenra saneuarnenaer nsopaxenne xonec c nepept-
namn, n orentnte momenrt (24 xapa n cexyny).
3ect nosmoxnt rpn cnyuax, xoropte mt ceuac n paccmorpnm onn sa pyrnm.
Bo nepntx, moxer cnyunrtcx, uro sa npemx nepeptna xoneco ycneer cenart nenoe
uncno ooporon -espasnnuno cxontxo, 2 nnn 20, rontxo t uncno +ro tno nenoe. Tora
cnnnt xoneca na nonom cnnmxe samyr ro xe nonoxenne, uro n na npexnem. B cneymmn
npomexyrox xoneco cenaer onxrt nenoe uncno ooporon (nennunna npomexyrxa n cxopocrt
anromonnx ne nsmenxmrcx), n nonoxenne cnnn ocraercx npexnee. Bnx nce npemx ono
nonoxenne cnnn, mt saxnmuaem, uro xoneco nonce ne nepnercx (cpenn cronen pnc
143).
Pncynox 143. Hpnunna saraounoro nnxennx xonec na +xpane xnno.
Bropo cnyua; xoneco ycnenaer n xaxt npomexyrox cenart nenoe uncno ooporon
n eme uacrt oopora, nectma neontmym. Hanmax sa cmeno raxnx nsopaxenn, mt o
nenom uncno ooporon ne yem n oratnartcx, a ynnnm nnmt menennoe npamenne xo-
neca (xaxt pas na neontmym onm oopora). C pesyntrare nam noxaxercx, uro, necmor-
px na tcrpoe nepememenne anromonnx, xoneca npamamrcx menenno.
Tpern cnyua: n reuenne npomexyrxa mexy cemxamn xoneco enaer nenonnt
oopor, ornnuammncx or nonnoro na neontmym onm (nanpnmep, nonopaunnaercx na
315, xax n rpertem c ronne pnc. 143). Tora xaxax-nno onpeenennax cnnna yer xa-
sartcx npamammecx n oparnom nanpannennn 3ro omanunnoe nneuarnenne yer o rex
nop, noxa xoneco ne nsmennr cxopocrn npamennx.
Ocraercx nnecrn manentxne ononnennx n name oxcnenne. B nepnom cnyuae mt,
pan npocrort, ronopnnn o uncne nonntx ooporon xoneca; no rax xax cnnnt xoneca noxo-
xn ona na pyrym, ro ocrarouno, urot xoneco nonepnynoct na nenoe uncno npomexyr-
xon mexy cnnnamn.
To xe ornocnrcx n x pyrnm cnyuaxm.
Bosmoxnt n eme xyptest. Ecnn na ooe xoneca nmeercx merxa, cnnnt xe nce noxo-
xn pyr na pyra, ro cnyuaercx, uro oo nnxercx n onom nanpannennn, cnnnt xe eryr n
oparnom! Ecnn xe nmeercx merxa na cnnne, ro cnnnt moryr nnrartcx n oparnom nanpan-
nennn, nexenn merxa, ona yer cnonno nepecxaxnnart co cnnnt na cnnny.
148
Kora n xnno noxastnamr otxnonennte cnent, nnnmsnx +ra mano npenr ecrecr-
nennocrn nneuarnennx. Ho ecnn xorxr na +xpane oxcnnrt ecrnne xaxoro-nnyt mexa-
nnsma, ro +ror oman spennx moxer noponrt ceptesnte neopasymennx n axe conepmen-
no nsnparnrt npecrannenne o paore mamnnt.
Bnnmarentnt spnrent, nnx na +xpane mnnmo-nenonnxnoe xoneco muamerocx an-
romonnx, nerxo moxer, cocunran ero cnnnt, cynrt o nexoropo crenenn o rom, cxontxo
ooporon enaer ono n cexyny. Otunax tcrpora noaun nenrt 24 xapa n cexyny.
Ecnn uncno cnnn anromonntnoro xoneca 12, ro uncno ero ooporon n cexyny panno 24: 12,
r. e. 2, nnn no onomy nenomy oopory n 0,5 cexynt. 3ro nanmentmee uncno ooporon;
ono moxer trt n ontme n nenoe uncno pas (r. e. nnoe, nrpoe n r. .).
Onennn nennunny namerpa xoneca, moxno enart saxnmuennx n o cxopocrn nnxennx
anromonnx. Hanpnmep, npn namerpe xoneca 80 cm nmeem n paccmorpennom cnyuae cxo-
pocrt oxono 18 xm/uac (nnn 36 xm/uac, nnn 54 xm/uac n r. .).
Paccmorpennax ceuac nnnmsnx spennx ncnontsyercx rexnnxo nx nocuera uncna
ooporon tcrpo npamammnxcx nanon. Oxcnnm, na uem ocnonan +ror cnoco. Cnna cnera
namnt, nnraemo nepemenntm roxom, ne ocraercx nocroxnno: uepes xaxym corym onm
cexynt cner ocnaenaer, xorx npn otuntx ycnonnxx mt nnxaxoro mepnannx no sameuaem.
Ho npecrannm cee, uro raxnm cnerom ocnemen npamammncx ncx, nsopaxennt na pnc.
144. Ecnn ncx npamaercx rax, uro enaer 0,25 oopora n corym onm cexynt, ro npo-
nsoer neuro neoxnannoe: nmecro otunoro ponnoro ceporo xpyra rnas ynnnr uepnte n
ente cexropt, cnonno t ncx ocranancx nenonnxen.
Pncynox 144. ncx nx onpeenennx cxopocrn npamennx nnrarenx.
Hpnunna xnnennx, naemct, nonxrna unrarenm, pasopanmemycx n nnnmsnn c anro-
monntntmn xonecamn. Herxo oraartcx raxxe, xax nosmoxno npnmennrt +ro xnnenne nx
nocuera ooporon npamammerocx nana.
Mnxpocxon npeuenn n 1exnnxe
B nepno xnnre 3annmarentno ]nsnxn onncana nyna npemenn, ocnonannax na
ncnontsonannn xnnoannapara. 3ect paccxaxem o pyrom cnocoe ocrnxennx noonoro
xe +]]exra, onnpammemcx na xnnenne, xoropoe tno paccmorpeno n npetyme crarte.
Mt snaem yxe, uro, xora ncx c sauepnenntmn cexropamn (pnc. 144), enammn 25
ooporon n cexyny, ocnemaercx execexynno 100 ncntmxamn namnt, on xaxercx rnasy
nenonnxntm. Hpecrantre cee, onaxo, uro uncno ncntmex cenanoct panntm 101 n ce-
xyny. B reuenne npomexyrxa mexy raxnmn nymx nocneonarentntmn yuamenntmn
ncntmxamn ncx ne ycneer nonepnyrtcx, xax npexe, na nonnym uerneprt oopora, n, sna-
unr, coornercrnennt cexrop ne oer o nepnonauantnoro nonoxennx.
Inas ynnnr ero orcranmnm na corym onm oxpyxnocrn. Hpn cneymme ncntmxe on
noxaxercx orcranmnm eme na corym onm oxpyxnocrn n r. . Ham noxaxercx, uro ncx
neprnrcx nasa, enax onn oopor n cexyny. nnxenne samennnoct n 25 pas.
Herpyno coopasnrt, xax moxno ynnert ro xe samenennoe npamenne, no ne n o-
parnym cropony, a n nopmantnom nanpannennn. nx +roro nyxno uncno ncntmex cnera ne
ynennunrt, a ymentmnrt. Hanpnmep, npn 99 ncntmxax n cexyny ncx noxaxercx npamam-
mnmcx nnepe, enax onn oopor n cexyny.
Mt nmeem sect mnxpocxon npemenn c 25-xparntm samenennem. Ho nnonne nos-
moxno nonyunrt eme ontmee samenenne. Ecnn, nanpnmep, uncno ncntmex oneeno o
999 n 10 cexyn (r. e. 99,9 n cexyny), ncx yer xasartcx conepmammnm 1 oopor n 10 ce-
149
xyn; on nmeer, snaunr, 250-xparnoe samenenne.
Hmoe tcrpoe nepnonuecxoe nnxenne moxno nsnoxenntm npnemom samennrt
nx namero rnasa n xenaemo crenenn. 3ro aer yonym nosmoxnocrt nsyuart ocoenno-
crn nnxennx nectma tcrptx mexannsmon, samenxx nx nnxenne namnm mnxpocxonom
npemenn n 100, n 1000 n r. . pas
73
.
Pncynox 145. Hsmepenne cxopocrn nonera nynn.
Onnmem n saxnmuenne cnoco nsmepennx cxopocrn nonera nynn, ocnonannt na nos-
moxnocrn rouno onpeenxrt uncno ooporon npamammerocx ncxa. Ha tcrpo npamam-
mncx nan naenamr xapronnt ncx c sauepnenntmn cexropamn n sarnyrtmn xpaxmn, rax
uro ncx nmeer ]opmy orxptro nnnnnpnuecxo xopoxn (pnc. 145). Crpenox nycxaer
nynm nont namerpa +ro xopoxn, nponnax ee crenxy n nyx mecrax. Ecnn t xopoxa
tna nenonnxna, oa ornepcrnx nexann t na xonnax onoro namerpa. Ho xopoxa npa-
manact, n sa ro npemx, noxa nynx nerena or xpax o xpax, xopoxa ycnena nemnoro nonep-
nyrtcx, nocrannn nyne nsamen rouxn b rouxy c. 3nax uncno ooporon xopoxn n ee namerp,
moxno no nennunne yrn bc ntuncnnrt cxopocrt nnxennx nynn. 3ro necnoxnax reomer-
pnuecxax saaua, c xoropo es rpya cnpanxrcx unrarenn, nemnoro nnaemmne maremarn-
xo.
ncx Hnnxona
3ameuarentnoe rexnnuecxoe npnmenenne omana spennx npecrannxn rax nastnaemt
ncx Hnnxona, ynorpenxnmncx n nepntx renennsnonntx ycranonxax. Ha pnc. 146 nt
nnnre cnnomno xpyr, y xpaen xoroporo paspocana mxnna tpouex c npocnerom 2 mm;
tpouxn pacnonoxent pannomepno no cnnpantno nnnnn, xaxax na nennunny npocnera
nnxe x nenrpy, uem cocenxx. Taxo ncx ne oemaer xax yro nnuero ocoennoro. Ho
ycranonnre ero na ocn, ycrpore nepe nnm oxomeuxo, a nosan nomecrnre raxnx xe pasme-
pon xaprnnxy (pnc. 147). Ecnn renept npnnecrn ncx n tcrpoe npamenne, ro nponsoer
neoxnannoe xnnenne: xaprnnxa, sacnonxemax nenonnxntm pnc. 148. ncxom, cranonnrcx
npn ero npamennn oruernnno nnnmo n nepenee oxomeuxo. 3amennre npamenne xap-
rnnxa cenaercx cmyrno n, naxonen, npn ocranonxe ncxa ncuesaer conepmenno; renept or
xaprnnt ocraercx nnnmtm nnmt ro, uro moxno paccmorpert cxnost xpomeunym nyxmnn-
nnmerponym tpouxy.
73
Paccmorpennt npnnnnn nexnr n ocnone npnmenxemtx na npaxrnxe npnopon crpoocxonon, xoropte
ncnontsymrcx nx nsmepennx uacrort tcrponepemenntx nponeccon. Crpoocxont amr ncxnmunrentno
ontmym rounocrt nsmepenn (nanpnmep, rounocrt nsmepennx +nexrponntm crpoocxonom ocrnraer 0,001
%). (Hpnm. pe.).
150
Pncynox 146.
Pncynox 147.
Pncynox 148.
Pasepemcx, n uem cexper saraounoro +]]exra +roro ncxa. Fyem npamart ncx
menenno n npocnenm sa npoxoxennem nocneonarentno xaxo orentno tpouxn
mnmo oxomeuxa. Camax yanennax or nenrpa tpouxa npoxonr nns nepxnero xpax oxo-
meuxa; ecnn +ro nnxenne tcrpo, ona cenaer nnnmo nenym nonocxy xaprnnxn, npnne-
rammym x ee nepxnemy xpam. Cneymmax tpouxa, nonnxe nepno, npn tcrpom npoxox-
ennn n none oxomeuxa orxpoer nropym nonocxy xaprnnxn, cmexnym c nepno (pnc. 148);
rpertx tpouxa cenaer nnnmo rpertm nonocxy, n r. . Hpn ocrarouno tcrpom npame-
nnn ncxa cranonnrcx, naroapx +romy, nnnmo ncx xaprnnxa; npornn oxomeuxa cnonno
ntpesaercx ns ncxa coornercrnymmee ornepcrne.
ncx Hnnxona nerpyno nsroronnrt camomy; nx tcrporo ero npamennx moxno
nontsonartcx namoranntm na ero oct mnypxom, nyume, xoneuno, nocnontsonartcx ma-
nentxnm +nexrpomoropom.
Houeuy sann xocon?
uenonex ono ns nemnornx cymecrn, rnasa xoroptx npncnoconent x ononpemen-
nomy paccmarpnnannm xaxoro-nnyt npemera: none spennx npanoro rnasa nnmt nemnoro
ne connaaer c nonem spennx nenoro rnasa.
Fontmnncrno xe xnnorntx cmorpnr xaxtm rnasom orentno. Bnnmte nmn npe-
mert ne ornnuamrcx ro pente]nocrtm, x xoropo mt npnntxnn, no saro nx none spennx
ropaso omnpnee, uem y nac. Ha pnc. 149 nsopaxeno noe spennx uenonexa; xaxt rnas
nnnr no ropnsonrantnomy nanpannennm n npeenax yrna n 120, n oa yrna nourn no-
xptnamr pyr pyra (rnasa npenonaramrcx nenonnxntmn).
Cpannnre +ror ueprex c pnc. 150, nsopaxammnm noe spennx sana; ne nonopaunnax
ronont, saxn cnonmn mnpoxo paccrannenntmn rnasamn nnnr ne rontxo ro, uro naxonrcx
nnepen, no n ro, uro nosan. Oa nonx spennx ero rnasa cmtxamrcx n cnepen n csan! Te-
nept nam nonxrno, nouemy rax rpyno noxpacrtcx x sany, ne cnyrnyn ero. 3aro saxn, xax
xcno ns ueprexa, conepmenno ne nnnr roro, uro pacnonoxeno nenocpecrnenno nepe ero
mopo; emy npnxonrcx, urot nnert nectma nnsxn npemer, noneprtnart ronony na-
151
ox.
Pncynox 149. Hone spennx oonx rnas uenonexa.
Pncynox 150. Hone spennx oonx rnas sana.
Pncynox 151. Hone spennx oonx rnas noman.
Hourn nce es ncxnmuennx xontrnte n xnaunte xnnornte onaamr raxom cnoco-
nocrtm ncecroponnero spennx. Ha pnc. 151 noxasano pacnonoxenne none spennx noma-
n: onn nosan ne cxoxrcx, no xnnornomy ocrarouno nnmt cnerxa nonepnyrt ronony,
urot ynnert npemert, pacnonoxennte nosan. 3pnrentnte opast sect, npana, ne rax
oruernnnt, no saro or xnnornoro ne ycxontsaer nn manemee nnxenne, conepmammeecx
anexo xpyrom. Honnxnte xnmnte xnnornte, xoroptm npnxonrcx otuno camnm trt
nanaamme cropono, nnment +ro cnoconocrn nnert xpyrom cex; onn onaamr
nyrnastm spennem, nosnonxmmnm saro rouno onennnart paccroxnne nx nptxxa.
Houeuy n 1euno1e nce xomxn cepm?
unsnx cxasan t: n remnore nce xomxn uepnt, noromy uro npn orcyrcrnnn ocneme-
nnx nnxaxne npemert ne nnnt nonce. Ho noronopxa nmeer n nny ne nonnt mpax, a
remnory n onxonom cmtcne cnona, r. e. nectma cnaoe ocnemenne. Concem rouno noro-
nopxa snyunr rax: noutm nce xomxn cept. Hepnonauantnt, nenepenocnt cmtcn noro-
nopxn ror, uro npn neocrarounom ocnemennn rnas nam nepecraer pasnnuart oxpacxy xa-
xax nonepxnocrt xaxercx cepo.
Bepno nn +ro? ecrnnrentno nn n nonyrtme n xpacnt ]nar n senenax nncrna npe-
crannxmrcx onnaxono ceptmn? Herxo yenrtcx n npannntnocrn +roro yrnepxennx. Kro n
cymepxn npnrnxtnancx x oxpacxe npemeron, ror sameuan, xoneuno, uro nneronte pasnn-
unx crnpamrcx n nce nemn xaxyrcx onee nnn menee remno-ceptmn: n xpacnoe oexno, n
cnnne oon, n ]noneronte nnert, n senente nncrtx.
Cxnost onymennte mropt, unraem mt y uexona (Hnctmo), cma ne nponnxann
conneunte nyun, tno cymepeuno, rax uro nce post n ontmom yxere xasannct onoro
nnera.
Tounte ]nsnuecxne ontrt nnonne nornepxamr +ro nanmenne. Ecnn oxpamen-
nym nonepxnocrt ocnemart cnatm entm cnerom (nnn enym nonepxnocrt cnatm ox-
pamenntm cnerom), nocrenenno ycnnnnax ocnemenne, ro rnas cnauana nnnr npocro cept
152
nner, es xaxoro-nno nneronoro orrenxa. H nnmt xora ocnemenne ycnnnnaercx o onpe-
enenno crenenn, rnas naunnaer sameuart, uro nonepxnocrt oxpamena. 3ra crenent ocne-
mennx nastnaercx nnsmnm noporom nneronoro omymennx.
Hrax, yxnantnt n nnonne npannntnt cmtcn noronopxn (cymecrnymme na mnornx
xstxax) ror, uro nnxe nopora nneronoro omymennx nce npemert xaxyrcx ceptmn.
Onapyxeno, uro cymecrnyer n ntcmn nopor nneronoro omymennx. Hpn upesnt-
uano xpxom ocnemennn rnas cnona nepecraer pasnnuart nneronte orrenxn: nce oxpamen-
nte nonepxnocrn onnaxono xaxyrcx entmn.
Fnana pecn1an. 3BYK. BORHOOBPA3HOE BHXEHHE.
3nyx n panononnm
3nyx pacnpocrpanxercx npnmepno n mnnnnon pas menennee cnera; a rax xax cxopocrt
panononn connaaer co cxopocrtm pacnpocrpanennx cnerontx xoneann, ro snyx n mnn-
nnon pas menennee panocnrnana. Orcma ntrexaer nmontrnoe cnecrnne, cymnocrt
xoroporo ntxcnxercx saaue: xro pantme ycntmnr nepnt axxop nnanncra, nocernrent
xonneprnoro sana, cnxmn n 10 merpax or poxnx, nnn panocnymarent y annapara, npnnn-
mammn nrpy nnanncra y cex na xnaprnpe, n 100 xnnomerpax or sana?
Kax nn crpanno, panocnymarent ycntmnr axxop pantme, uem nocernrent xonnepr-
noro sana, xorx nepnt cnnr n 10 000 pas antme or mystxantnoro nncrpymenra. B camom
ene: panononnt npoeramr 100-xnnomerponoe paccroxnne n
100 / 300 000=1 / 3 000 cexynt
3nyx xe npoxonr 10-merponoe paccroxnne n
10 / 340 =1 / 34 cexynt.
Orcma nnno, uro nepeaua snyxa no pano norpeyer nourn n cro pas mentme npe-
menn, uem nepeaua snyxa uepes nosyx.
3nyx n nynn
Kora naccaxnpt xmnt-nepnona cnapxa nonerenn na Hyny, onn tnn osaauent rem,
uro ne cntmann snyxa ntcrpena xonoccantno nymxn, nsneprnynme nx ns cnoero xepna.
Hnaue n trt ne morno. Kax t ornymnrenen nn tn rpoxor, cxopocrt pacnpocrpanennx ero
(xax n noome ncxxoro snyxa n nosyxe) pannxnact ncero nnmt 340 m/cex, cnapx xe nn-
rancx co cxopocrtm 11 000 m/cex. Honxrno, uro snyx ntcrpena ne mor ocrnut yme nacca-
xnpon: cnapx oornan snyx
74
.
A xax ocronr eno c nacroxmnmn cnapxamn n nynxmn: nnxyrcx nn onn tcrpee
snyxa nnn, nanpornn, snyx neperonxer nx n npeynpexaer xeprny o npnnnxennn cmepro-
nocnoro cnapxa?
74
Mnorne conpemennte camonert nmemr cxopocrt, namnoro npentmammym cxopocrt snyxa. (Hpnm. pe.).
153
Conpemennte nnnronxn coomamr nynxm npn ntcrpene cxopocrt, nourn nrpoe ont-
mym, uem cxopocrt snyxa n nosyxe, nmenno oxono 900 m n cexyny (cxopocrt snyxa npn
0 panna 332 m/cex). Hpana, snyx pacnpocrpanxercx pannomepno, nynx xe nernr, samenxx
tcrpory cnoero nonera. Onaxo n reuenne ontme uacrn nyrn nynx nce xe nnxercx t-
crpee snyxa. Orcma npxmo cneyer, uro ecnn no npemx nepecrpenxn nt cntmnre snyx nt-
crpena nnn cnncr nynn, ro moxere ne ecnoxonrtcx: +ra nynx nac yxe mnnonana. Hynx ne-
peronxer snyx ntcrpena, n ecnn nynx nopasnr cnom xeprny, ro nocnenxx yer ynra
pantme, uem snyx ntcrpena, xoroptm nocnana +ra nynx, ocrnrner ee yxa.
Mnnumn nspmn
Cocrxsanne n cxopocrn mexy nerxmnm renom n nponsnonmtm nm snyxom sacrannxer
nac nnora nenontno enart omnounte saxnmuennx, nouac conepmenno ne orneuammne
ncrnnno xaprnne xnnennx.
Hmontrnt npnmep npecrannxer onn (nnn nymeunt cnapx), nponerammn
ntcoxo na name ronono. Fonnt, nponnxammne n armoc]epy name nnanert ns mnpo-
noro npocrpancrna, onaamr orpomno cxopocrtm, xoropax, axe yyun ymentmena co-
npornnnennem armoc]ept, nce xe n ecxrxn pas ontme cxopocrn snyxa.
Hpopesax nosyx, onnt nepexo nponsnoxr mym, nanomnnammn rpom. Boopasn-
re, uro mt naxonmcx n rouxe C (pnc. 152), a nnepxy na namn no nnnnn AB nernr onn.
3nyx, nponsnonmt onnom n rouxe A, oer o nac (n C) rontxo rora, xora cam onn
ycneer yxe nepemecrnrtcx n rouxy B; rax xax onn nernr ropaso tcrpee snyxa, ro on
moxer ycnert orn o nexoropo rouxn D n orcma nocnart nam snyx pantme, uem oer
o nac snyx ns rouxn A. Ho+romy mt ycntmnm cnauana snyx ns rouxn D n nnmt norom snyx
ns rouxn A. H rax xax ns rouxn B snyx npner x nam roxe nosxe, uem ns rouxn D, ro re-ro
na name ronono onxna trt raxax rouxa K, naxoxct n xoropo onn noaer cno
snyxono cnrnan pantme ncero. Hmnrenn maremarnxn moryr ntuncnnrt nonoxenne +ro
rouxn, ecnn saayrcx onpeenenntm ornomennem cxopocrn onna n snyxa,
Pncynox 152. Mnnmt nsptn onna.
Bor pesyntrar: ro, uro mt ycntmnm, yer nonce ne noxoxe na ro, uro mt ynnnm.
nx rnasa onn noxnnrcx npexe ncero n rouxe A n orcma nponernr no nnnnn AB. Ho nx
yxa onn noxnnrcx npexe ncero re-ro na name ronono n rouxe K, sarem mt ycntmnm
n ono npemx na snyxa, sarnxammne no npornnononoxntm nanpannennxm or: K x A n or
K x B. pyrnmn cnonamn, mt ycntmnm, xax onn cnonno pacnancx na ne uacrn, xoropte
ynecnnct n npornnononoxnte cropont. Mexy rem n ecrnnrentnocrn nnxaxoro nsptna
ne nponcxonno. Bor o uero omanunnt moryr trt cnyxonte nneuarnennx! Bosmoxno,
uro mnorne sacnnerentcrnonannte ouennnamn nsptnt onnon nmenno raxoro poa
omant cnyxa.
Ecnn m cxopoc1t snyxa yuentmnnact
154
Ecnn t snyx pacnpocrpanxncx n nosyxe ne co cxopocrtm 340 m n cexyny, a ropaso
menennee, ro omanunnte cnyxonte nneuarnennx nanmannct t ropaso uame.
Boopasnre, nanpnmep, uro snyx npoeraer n cexyny ne 340 m, a, cxaxem, 340 mm, r. e.
nnxercx menennee nemexoa. Cnx n xpecne, nt cnymaere paccxas namero snaxomoro,
xoropt nmeer npnntuxy ronopnrt, pacxaxnnax nsa n nnepe no xomnare. Hpn otxno-
nenntx ocroxrentcrnax +ro pacxaxnnanne nncxontxo ne memaer nam cnymart; no npn
ymentmenno cxopocrn snyxa nt ponno nnuero ne nomere ns peun namero rocrx: snyxn,
npexe nponsnecennte, yyr oronxrt nonte n nepememnnartcx c nnmn, nonyunrcx ny-
rannna snyxon, nnmennax ncxxoro cmtcna.
Mexy npounm, n re momenrt, xora rocrt x nam npnnnxaercx, snyxn ero cnon yyr
ocrnrart o nac n oparnom nopxxe: cnauana ocrnrnyr o nac snyxn, rontxo uro npons-
necennte, norom snyxn, nponsnecennte panee, sarem eme panee n r. ., noromy uro npo-
nsnocxmn oronxer cnon snyxn n naxonrcx nce npemx nnepen nx, npoonxax nsanart
nonte. Hs ncex ]pas, nponsnecenntx npn noontx ycnonnxx, nt mornn t nonxrt pasne
rontxo ry, xoropo nennxonospacrnt ypcax nexora nsymnn mnoro Kapacx ns Fypct
Homxnoncxoro
75
:
ny c meuom, cynx.
Caumn uenennmn pasronop
Ecnn nt ymaere, onaxo, uro ncrnnnax cxopocrt snyxa n nosyxe rpert xnnomerpa n
cexyny ncera ocrarounax tcrpora, ro ceuac nsmennre cnoe mnenne.
Boopasnre, uro mexy Mocxno n Hennnrpaom nmecro +nexrpnuecxoro rene]ona
ycrpoena otxnonennax neperonopnax rpya npoe rex rene]onon, xoroptmn coennxnn
pantme orentnte nomemennx ontmnx marasnnon nnn xoropo nontsonannct na napoxo-
ax nx coomennx c mamnnntm orenennem. Bt cronre y nennnrpacxoro xonna +ro
650-xnnomerpono rpyt, a nam pyr y mocxoncxoro. 3aaere nonpoc n oxnaere ornera.
Hpoxonr nxrt, ecxrt, nxrnanart mnnyr, ornera ner. Bt naunnaere ecnoxonrtcx n y-
maere, uro c coecennxom cnyunnoct necuacrte. Ho onacennx nanpacnt: nonpoc eme ne
omen o Mocxnt n naxonrcx renept rontxo na nononnne nyrn. Hpoer eme uerneprt ua-
ca, npexe uem nam snaxomt n Mocxne ycntmnr nonpoc n cmoxer art orner. Ho n ero
pennnxa yer nrn ns Mocxnt n Hennnrpa ne menee nonyuaca, rax uro orner na cno no-
npoc nt nonyunre rontxo cnycrx uac.
Moxere nponepnrt pacuer: or Hennnrpaa o Mocxnt 650 xm; snyx npoxonr n ce-
xyny 1/3 xm; snaunr, paccroxnne mexy ropoamn on npoexnr n 2160 c nnmnnm cexyn,
nnn n 35 mnnyr c neontmnm. Hpn raxnx ycnonnxx, pasronapnnax nent ent c yrpa o ne-
uepa, nt ena ycneere omenxrtcx ecxrxom ]pas
76
.
Cxopenmnu ny1eu
Ftno, nnpouem, npemx, xora axe n raxo cnoco nepeaun nsnecrn cunrancx t
ouent tcrptm. Cro ner nasa nnxro ne meuran o +nexrpnuecxom renerpa]e n rene]one, n
nepeaua nonocrn sa 650 xm n reuenne necxontxnx uacon npnsnananact t neanom tcr-
port.
75
Crporo ronopx, +ro ne nnonne nepno: mt nponsnocnm n onn npnem ne orentnte yxnt, a nente cnorn.
upasa yer cntmna npnnnsnrentno rax: x n-cy m-uo-mec y-n-x.
76
Anrop no yunrtnaer saryxannx snyxontx xoneann c paccroxnnem, uro n ecrnnrentnocrn nomemaer
nam necrn pasronop, rax xax na pyrom xonne raxo rpyt nac ne ycntmar. (Hpnm. pe.).
155
Paccxastnamr, uro npn xopononannn napx Hanna I nsnemenne o momenre nauana ne-
pemonnn n Mocxne tno nepeano n cenepnym cronnny cneymmnm opasom. Bont ncero
nyrn mexy oenmn cronnnamn tnn paccrannent conart, n 200 m onn or pyroro; npn
nepnom yape xonoxona coopa nnxamn conar ntcrpennn n nosyx; ero coce, ycntman
cnrnan, raxxe nemenenno paspxnn pyxte, sa nnm crpenxn rpern uacono, n raxnm o-
pasom cnrnan tn nepean n Hennnrpa (rora Herepypr) n reuenne ncero rpex uacon.
Cnycrx rpn uaca nocne nepnoro yapa mocxoncxoro xonoxona yxe rpoxorann nymxn Herpo-
nannoncxo xpenocrn, na paccroxnnn n 650 xm.
Ecnn t snon mocxoncxnx xonoxonon mor trt nenocpecrnenno ycntman n Hennn-
rpae, ro snyx +ror, xax mt yxe snaem, npnmen t n cenepnym cronnny c onosannem ncero
na nonuaca. 3naunr, ns rpex uacon, ynorpenenntx na nepeauy cnrnana, 2,5 uaca ymno na
ro, uro conart nocnpnnnmann snyxonoe nneuarnenne n enann neoxonmte nx ntcrpena
nnxennx; xax nn nnuroxno +ro npomenenne, nce xe ns rtcxu raxnx manentxnx npome-
xyrxon naxonnnoct 2,5 uaca.
Cxontm opasom ecrnonan n crapnny onrnuecxn renerpa], nepeananmn cnero-
nte cnrnant o nnxame crannnn, xoropax n cnom ouepet nepeanana nx anee. Cncre-
mo cnerono nepeaun cnrnanon nepexo nontsonannct n napcxoe npemx penonmnnonept
nx oxpant copann nonontmnxon: nent penonmnnonepon nporxrnnanact or mecra co-
pannx o nomemennx nonnnnn n npn nepntx rpenoxntx npnsnaxax anana o +rom snart
copannm ncntmxamn xapmanntx +nexrpnuecxnx ]onapnxon.
Bapaannmn 1enerpaq
Hepeaua nsnecrn nocpecrnom snyxontx cnrnanon n renept eme pacnpocrpanena y
nepnotrntx onrarene A]pnxn, Henrpantno Amepnxn n Honnnesnn. Hepnotrnte
nnemena ynorpenxmr nx +ro nenn ocote apaant, c nomomtm xoroptx nepeamr sny-
xonte cnrnant na orpomnoe paccroxnne: ycnonnt cnrnan, ycntmannt n onom mecre,
nonropxercx n pyrom, nepeaercx raxnm xe opasom anee, n n xoporxoe npemx omnpnax
onacrt yneomnxercx o xaxom-nno naxnom cotrnn (pnc. 153).
Bo npemx nepno nonnt Hrannn c. Anccnnne nce nepennxennx nrantxncxnx nocx
tcrpo cranonnnnct nsnecrntmn nerycy Menennxy; ocroxrentcrno +ro npnnonno n ne-
oymenne nrantxncxn mra, ne noospenanmn o, cymecrnonannn y npornnnnxa apaan-
noro renerpa]a.
Pncynox 153. Tysemen ocrponon unxn, neperonapnnammncx c nomomtm apaan-
noro renerpa]a.
B nauane nropo nont Hrannn c Anccnnne noontm xe opasom tn onynn-
xonan nsannt n Anc-Aee npnxas o nceome monnnsannn: uepes necxontxo uacon on
cenancx nsnecren n camtx oranenntx cenennxx crpant.
To xe camoe nanmanoct n no npemx anrno-ypcxo nont: naroapx renerpa]y
156
xa]pon nce noennte nsnecrnx c neotxnonenno tcrporo pacnpocrpanxnnct cpen on-
rarene Kann+na, na necxontxo cyrox onepexax o]nnnantnte onecennx uepes xyptepon.
Ho cnnerentcrny nyremecrnennnxon (Heo upoennyc), cncrema snyxontx cnrnanon
paspaorana y nexoroptx a]pnxancxnx nnemen rax xopomo, uro nx moxno cunrart onaa-
renxmn renerpa]a, onee conepmennoro, uem onrnuecxn renerpa] enponenen, npemecr-
nonanmn +nexrpnuecxomy.
Bor uro coomanoct o +rom n onom xypnane. P. Iacenten, apxeonor Fpnrancxoro
mysex, naxonncx n ropoe Haa, pacnonoxennom n rnynne Hnrepnn. Hocroxnnt rnyxo
apaannt o nenpeptnno ryen nem n noutm. Onaxt yrpom yuent ycntman, uro
uepnte o uem-ro oxnnnenno neperonapnnamrcx. Ha ero paccnpoct onn cepxanr ornernn:
Fontmo xopant entx nme noronyn; mnoro entx nornno. Taxono tno nsnecrne,
coomennoe na apaannom xstxe c noepextx. Vuent ne npnan +romy cnyxy nnxaxoro
snauennx. Onaxo uepes rpn nx on nonyunn sanosanmym (ncnecrnne nepeptna coome-
nnx) renerpammy o rnenn Hysnrannn. Tora on nonxn, uro nerpnrxncxoe nsnecrne tno
nepno n uro ono nporpemeno na apaannom xstxe uepes nce semnn or Kanpa o Hat.
3ro tno rem onee ynnnrentno, uro nnemena, nepeanmne pyr pyry +ro coomenne, ro-
nopxr na conepmenno pasnnuntx napeunxx n nexoropte ns nnx n +ro npemx nenn nont
pyr c pyrom.
3nyxonme onaxa n nosymnoe +xo
3nyx moxer orpaxartcx ne rontxo or rneptx nperpa, no n or raxnx nexntx opaso-
nann, xax onaxa. Fonee roro, axe conepmenno npospaunt nosyx moxer npn nexoroptx
ycnonnxx orpaxart snyxonte nonnt, nmenno n rom cnyuae, xora on, no cnoconocrn
npononrt snyx, ornnuaercx nouemy-nno or ocrantno macct nosyxa. 3ect nponcxonr
xnnenne, cxonoe c rem, uro n onrnxe nastnaercx nonntm orpaxennem. 3nyx orpaxaercx
or nennnmoro npenxrcrnnx, n mt cntmnm saraounoe +xo, nymee nensnecrno orxya.
Tnnant cnyuano orxptn +ror nmontrnt ]axr, xora nponsnonn ontrt c sny-
xontmn cnrnanamn na epery mopx. Or conepmenno npospaunoro nosyxa nonyuanoct
+xo, nnmer on. 3xo mno x nam, cnonno no nonmecrny, or nennnmtx snyxontx ona-
xon.
3nyxontmn onaxamn snamennrt anrnncxn ]nsnx nastnan re yuacrxn npospaunoro
nosyxa, xoropte sacrannxmr snyx orpaxartcx, nopoxax +xo or nosyxa. Bor uro rono-
pnr on no +romy nonoy:
3nyxonte onaxa nocroxnno nnanamr n nosyxe. Onn ne nmemr nn manemero orno-
mennx x otxnonenntm onaxam, x rymany nnn mrne. Camax npospaunax armoc]epa moxer
trt nonna nmn. Taxnm opasom moryr nonyuartcx nosymnte +xo; nonpexn rocnocrnym-
memy mnennm, onn moryr nponcxonrt n npn camo xcno armoc]epe. Cymecrnonanne ra-
xnx nosymntx +xo oxasano nanmennxmn n ontrom. Onn moryr nopoxartcx nosym-
ntmn roxamn, pasnnuno narpertmn nnn coepxamnmn pasnnunoe xonnuecrno napa.
Cymecrnonanne snyxontx onaxon, nenpospauntx nx snyxa, oxcnxer nam nexoro-
pte saraounte xnnennx, nnora nanmaemte no npemx cpaxenn. Tnnant npnnonr
cneymmn orptnox ns nocnomnnann ouennna o ]panxo-npyccxo none 1871 r.:
Vrpo 6-ro uncna npecrannxno nonnym npornnononoxnocrt c nuepamnnm yrpom.
Buepa tn nponnstnammn xono n ryman, ne nosnonxnmn nnuero nnert anee nonymn-
nn. A 6-ro tno xcno, cnerno n renno. Buepa nosyx tn nanonnen snyxamn, a ceronx nap-
crnonana rnmnna Apxann, ne snamme nont. Mt c nsymnennem cmorpenn pyr na pyra.
Heyxenn eccneno ncues Hapnx, ero ]oprt, opynx, omapnponxa? noexan n Mon-
mopancn, orxya monm rnasam orxptnact omnpnax nanopama cenepno cropont Hapnxa.
Onaxo n sect tna meprnax rnmnna ncrpernn rpex conar, n mt nauann ocyxart
nonoxenne neme. Onn roront tnn onycrnrt, uro nauannct neperonopt o mnpe, rax xax c
camoro yrpa ne cntmann nn onoro ntcrpena
157
ornpannncx antme n Ionecc. C nsymnennem ysnan x, uro repmancxne arapen +nep-
rnuno crpenxnn c 8 uacon yrpa. Ha mxno cropone omapnponxa nauanact oxono roro xe
uaca. Onaxo n Monmopancn mt ne cntmann nn ennoro snyxa! Bce +ro sannceno or nos-
yxa: ceronx on npononn snyx rax xe ypno, xax xopomo npononn nuepa.
Cxonte xnnennx ne pas nanmannct n no npemx ontmnx cpaxenn 1914 1918 rr.
Bessnyunme snyxn
Ecrt nmn, xoropte ne cntmar raxnx pesxnx snyxon, xax nenne cnepuxa nnn nncx ne-
ryue mtmn. Hmn +rn ne rnyxn; nx oprant cnyxa n ncnpannocrn, n nce xe onn ne cnt-
mar ouent ntcoxnx ronon. Tnnant snamennrt anrnncxn ]nsnx yrnepxan, uro ne-
xoropte nmn ne cntmar axe unpnxantx nopotx!
Boome name yxo nocnpnnnmaer anexo ne nce xoneannx, nponcxoxmne nns nac.
Ecnn reno conepmaer n cexyny menee 16 xoneann, mt snyxa ne cntmnm. Ecnn ono co-
nepmaer onee 15 22 rtcxu xoneann, mt roxe ne cntmnm ero. Bepxnxx rpannna noc-
npnxrnx ronon y pasntx nnn pasnnuna; y craptx nme ona nonnxaercx o 6 rtcxu xone-
ann n cexyny. Ho+romy n nponcxonr ro crpannoe xnnenne, uro nponsnrentnt ntcoxn
ron, oruernnno cntmnmt onnm nnnom, nx pyroro no cymecrnyer.
Mnorne nacexomte (nanpnmep, xomap, cnepuox) nsamr snyxn, ron xoroptx orneuaer
20 rtcxuam xoneann n cexyny; nx onnx yme +rn rona cymecrnymr, nx pyrnx ner.
Taxne neuyncrnnrentnte x ntcoxnm ronam nmn nacnaxamrcx nonno rnmnno ram, re
pyrne cntmar nent xaoc nponsnrentntx snyxon. Tnnant paccxastnaer, uro nanman
onaxt noont cnyua no npemx nporynxn n Bnenapnn co cnonm pyrom:
Hyra no oenm croponam oporn xnmenn nacexomtmn, xoropte nx moero cnyxa na-
nonnxnn nosyx cnonm pesxnm xyxxannem, no mo pyr nnuero +roro ne cntman: mystxa
nacexomtx nexana nne rpannnt ero cnyxa.
Hncx neryue mtmn neno oxrano nnxe nponsnrentnoro nennx nacexomtx, r. e. xo-
neannx nosyxa npn +rom nnoe menee uacrt. Ho nonaamrcx nmn, nx xoroptx rpannna
nocnpnxrnx ronon nexnr eme nnxe, n neryune mtmn nx nnx cymecrna esrnacnte.
Hanpornn, coaxn, xax ycranonneno n naoparopnn axaemnxa Hannona, nocnpnnnma-
mr rona c uncnom xoneann o 38 rtcxu n cexyny.
Ynt1pasnyxn na cnyae 1exnnxn
unsnxa n rexnnxa namnx ne onaamr cpecrnom cosanart essnyunte snyxn
ropaso ontme uacrort, uem re, o xoroptx mt ceuac ronopnnn: uncno xoneann moxer
ocrnrart n +rnx cnepxsnyxax (yntrpasnyxax) o 10 000 000 000 n cexyny.
Onn ns cnocoon nonyuennx yntrpasnyxontx xoneann ocnonan na cnocrne nna-
crnnox, onpeenenntm opasom ntpesanntx ns xpncranna xnapna, npn cxarnn +nexrpnso-
nartcx na cnonx nonepxnocrxx
77
; ecnn xe, naoopor, sapxxart nepnonuecxn nonepxnocrn
raxo nnacrnnxn, ro no ecrnnem +nexrpnuecxnx sapxon ona nonepemenno cxnmaercx n
pacmnpxercx, r. e. xonenercx: nonyuamrcx yntrpasnyxonte xoneannx. 3apxxamr xe nna-
crnnxy c nomomtm ynorpenxemoro n panorexnnxe namnonoro reneparopa, uacrora xoro-
poro nonpaercx n coornercrnnn c rax nastnaemtm cocrnenntm nepnoom xoneann
nnacrnnxn
78
.
77
3ro cnocrno xpncrannon nastnaercx nteso+nexrpnuecrnom.
78
Kpncrannt xnapna xnnxmrcx opornm n manomomntm ncrounnxom yntrpasnyxa n npnmenxmrcx uame n
naoparopnn. Texnnuecxoe npnmenenne namnn ncxyccrnennte cnnrernuecxne marepnant, nanpnmep xepamnxa
rnranara apnx. (Hpnm, pe.).
158
Xorx yntrpasnyxn esmonnnt nx nac, onn onapyxnnamr cnoe ecrnne nntmn,
nectma omyrnmtmn npoxnnennxmn. Ecnn, nanpnmep, xonenmmymcx nnacrnnxy norpysnrt n
cocy c macnom, ro na nonepxnocrn xnxocrn, oxnauenno yntrpasnyxontmn xoneannxmn,
ncnyunnaercx ropxa n 10 cm ntcort, a macnxnte xanentxn pasptsrnnamrcx o ntcort 40
cm. Horpysnn n raxym macnxnym nanny xonen crexnxnno rpyxn n merp nnno, mt omy-
rnm n pyxe, epxame pyro xonen, cnntnemn oxor, ocrannxmmn cnet na xoxe. Co-
npnxacaxct c epenom, xonen rpyxn, naxoxmncx n cocroxnnn xoneannx, npoxnraer or-
nepcrne; +neprnx yntrpasnyxon npenpamaercx n rennonym.
Vntrpasnyxn rmarentno nsyuamrcx conercxnmn n sapyexntmn nccneonarenxmn.
3rn xoneannx oxastnamr cnntnoe ecrnne na xnno oprannsm: nnrn noopocne paspt-
namrcx, xnnornte xnerouxn nonamrcx, xponxnte rentna paspymamrcx; menxne ptt n nx-
rymxn ymepmnnxmrcx cnepxsnyxamn n 1 2 mnnyrt; remneparypa rena ncntryemtx xn-
norntx nontmaercx, y mtmn, nanpnmep, o 45C. Vntrpasnyxonte xoneannx naxoxr
cee npnmenenne n mennnne; necntmnte yntrpasnyxn pasenxmr cyty nennnmtx
yntrpa]nonerontx nyue, npnx na nomomt npauenannm.
Ocoenno ycnemno npnmenxmrcx yntrpasnyxn n merannyprnn nx onapyxennx ne-
onoponocre, paxonnn, rpemnn n pyrnx neocrarxon n ronme meranna. Mero npocne-
unnannx meranna yntrpasnyxom cocronr n rom, uro ncntryemt merann cmaunnamr macnom
n nonepramr ecrnnm yntrpasnyxontx xoneann. 3nyx paccennaercx neonopontmn
yuacrxamn meranna, xoropte orpactnamr xax t snyxonym rent; ouepranne neonopono-
cre rax uerxo ntpncontnaercx na ]one pannomepno pxn, noxptnamme macnxnt cno,
uro nonyuammymcx xaprnny moxno axe c]ororpa]nponart
79
.
Hpocnernrt yntrpasnyxom moxno merannnuecxym ronmy n nent merp n onee, uro
conepmenno neocrynno nx penrrenoncxoro npocneunnannx; npn +rom onapyxnnamrcx
neonoponocrn nectma menxne o onoro mnnnnmerpa. Hecomnenno, uro nepe cnepx-
snyxontmn xoneannxmn ontmax nepcnexrnna
80
.
Ionoca nnnnny1on n Iynnnnepa
B conercxom ]nntme Hont Iynnnnep nnnnnyrt ronopxr ntcoxnmn ronocamn, co-
ornercrnymmnmn manentxnm pasmepam nx roprann, a nennxan Herx nnsxnm ronocom.
Hpn cemxe ronopnnn sa nnnnnyron nspocnte aprncrt, a Herm nrpan peenox; xax xe tno
ocrnrnyro rpeyemoe nsmenenne n rone ronoca? tn ne mano ynnnen, xora pexnccep
Hrymxo cxasan mne, uro ncnonnnrenx ronopnnn na cemxe cnonmn ecrecrnenntmn ronoca-
mn; nsmenenne xe rona ocrnranoct n nponecce cemxn opnrnnantntm npnemom, ocnonan-
ntm na ]nsnuecxnx ocoennocrxx snyxa.
urot cenart ronoca nnnnnyron ntcoxnmn, a ronoc Iynnnnepa nnsxnm, pexnccep
]nntma sannctnan ronoca aprncron, nrpanmnx nnnnnyron, npn samenennom nnxennn
nenrt, ronoc xe Hern, nanpornn, npn ycxopennom ee nnxennn. Ha +xpan xaprnna npoex-
rnpyercx c nopmantno cxopocrtm. Herpyno nonxrt, uro onxno ncnecrnne +roro nony-
unrtcx. Ionoca nnnnnyron nocnpnnnmamrcx cnymarenem npn yuamennom npornn nopmant-
noro uepeonannn snyxontx xoneann; or +roro ron nx onxen nontcnrtcx. Ionoc xe He-
rn, nanpornn, nocnpnnnmaercx npn samenennom uepeonannn xoneann n, snaunr, onxen
79
Mero yntrpasnyxono e]exrocxonnn (onapyxenne neocrarxon) tn npenoxen n 1928 r. conercxnm
yuentm C. . Coxonontm. Ceuac npnmenxmrcx cnennantnte npnemnnxn yntrpasnyxontx xoneann, xoro-
pte samenxmr macno n enamr nsmepennx onee npocrtmn. (Hpnm. pe.).
80
Hnrepecno ormernrt, uro yntrpasnyx ncrpeuaercx n n npnpoe. B myme nerpa n mopcxoro npnox ecrt
uacrort, coornercrnymmne onacrn yntrpasnyxa. Cnoconocrtm nsnyuart n npnnnmart yntrpasnyx onaamr
mnorne xnnte cymecrna (aouxn, nnxat n p.). Heryune mtmn nontsymrcx yntrpasnyxom n nonere, ysnanax
no orpaxenntm cnrnanam o npenxrcrnnxx na cnoem nyrn. (Hpnm. pe.).
159
nonnsnrtcx n rone. B nrore nnnnnyrt n Honom Iynnnnepe ronopxr ronocom, na xnnnry
ntme ronoca nopmantnoro nspocnoro uenonexa, a cam Iynnnnep Herx na xnnnry nnxe
nopmantnoro rona.
Tax cnoeopasno ncnontsonana tna nyna npemenn nx snyxa. 3ro xnnenne uacro
nanmaercx, xora nare]onnax nnacrnnxa nponrptnaercx co cxopocrtm, ontme nnn
mentme, uem cxopocrt sanncn (78 o/mnn nnn 33 o/mnn).
nn xoro eaenennan rase1a nmxon1 naam n ent?
Ceuac mt samemcx saaue, xoropax na nepnt nsrnx nnxaxoro ornomennx nn x
snyxy, nn x ]nsnxe ne nmeer. Tem ne menee x nonpomy nac yennrt e nnnmanne: ona nomo-
xer nam nerue yxcnnrt cee antnemee.
Bepoxrno, nt yxe ncrpeuannct c +ro saaue n onom ns ee mnorouncnenntx nno-
nsmenenn. Hs Mocxnt no Bnannocrox xaxt nonent ntxonr noes. H xaxt non-
ent ns Bnannocroxa n Mocxny raxxe ntxonr noes. Hepees nnrcx, nonoxnm, 10 ne.
Cnpamnnaercx: cxontxo noeson antnero cneonannx ncrpernrcx nam no npemx nyremecr-
nnx ns Bnannocroxa n Mocxny?
uame ncero orneuamr: 10. Onaxo orner nenpannnen: nt ncrpernre ne rontxo 10 noes-
on, xoropte ntyr ns Mocxnt nocne namero ortrnx, no n re, xoropte x momenry name-
ro oresa yxe naxonnnct n nyrn. Cneonarentno, npannntnt orner 20, a ne 10.
anee. Kaxt mocxoncxn noes neser c coo cnexne nomepa raser. H ecnn nt nn-
repecyerect nonocrxmn, nt, xoneuno, yere na crannnxx ycepno noxynart rasert. Cxont-
xo xe cnexnx nomepon rasert xynnre nt sa 10 ne nyrn?
Bac ne sarpynnr renept npannntnt orner: 20. Bet xaxt ncrpeuaemt namn no-
es neser nonte nomepa, a rax xax nt ncrpernre 20 noeson, ro nomepon npourere roxe 20.
Ho nyremecrnyere nt ncero 10 ne, snaunr, t yere unrart exenennym rasery naxt
n ent!
Btno nemnoro neoxnannt, n nt, nepoxrno, ne cpasy nonepnnn t emy, ecnn t
nam ne cnyuanoct na npaxrnxe yexartcx n ero npannntnocrn. Bcnomnnre xorx t, uro no
npemx nyxnennoro nepeesa ns Cenacrononx n Hennnrpa nt ycnenann npounrart nennn-
rpacxne rasert ne sa na, a sa uertpe nx: re na nomepa, xoropte yxe ntmnn n Hennn-
rpae x momenry namero oresa, a eme na nomepa, xoropte ntxoxr n cner n reuenne
nyx ne nyrn.
Hrax, nt snaere yxe, nx xoro exenennte cronnunte rasert ntxoxr naxt n ent:
nx naccaxnpon ncex noeson, eymnx n cronnny.
3aaua o naponosnmx cnnc1xax
Ecnn nt onaaere pasnnrtm mystxantntm cnyxom, ro samernnn, nepoxrno, xax ns-
menxercx ron (ne rpomxocrt, a nmenno ron, ntcora) naponosnoro cnncrxa, xora ncrpeunt
noes nponocnrcx mnmo namero. Hoxa oa noesa cnnxannct, ron tn samerno ntme roro,
xoropt cntmnrcx nam, xora noesa yanxmrcx pyr or pyra. Ecnn noesa nyr co cxo-
pocrtm 50 xm n uac, ro pasnnna n ntcore snyxa ocrnraer nourn nenoro rona.
Oruero xe +ro nponcxonr?
Bam nerpyno yer oraartcx o npnunne, ecnn nt ncnomnnre, uro ntcora rona sa-
nncnr or uncna xoneann n cexyny; conocrantre xe +ro c rem, uro nt ysnann npn ocyx-
ennn npetyme saaun. Cnncrox ncrpeunoro naponosa nce npemx ncnycxaer onn n ror
xe snyx, c onpeenenno uacroro. Ho name yxo nocnpnnnmaer pasnnunoe uncno xoneann
n sanncnmocrn or roro, eere nn nt nancrpeuy, cronre nn nt na mecre nnn yanxerect or
ncrounnxa xoneann.
H noono romy xax no nyrn n Mocxny nt unraere exenennym rasery uame pasa n
ent, rax n sect, npnnnxaxct x ncrounnxy snyxa, nt ynannnnaere xoneannx uame, uem
160
onn ncxoxr ns cnncrxa noxomornna. Ho sect nt yxe ne paccyxaere: name yxo nonyuaer
ynennuennoe uncno xoneann, n nt nenocpecrnenno cntmnre nontmennt ron. Va-
nxxct, nt nonyuaere mentmee uncno xoneann n cntmnre nonnxennt ron.
Ecnn +ro oxcnenne ne oxonuarentno yenno nac, nonpoyre nenocpecrnenno
npocnenrt (xoneuno, mtcnenno) sa rem, xax pacnpocrpanxmrcx snyxonte nonnt or cnncrxa
naponosa. Paccmorpnre cnauana nenonnxnt naponos (pnc. 154). Cnncrox nponsnonr
nosymnte nonnt, n mt paccmorpnm nx npocrort rontxo uertpe nonnt (cm. nepxnmm
nonnncrym nnnnm): or nenonnxnoro naponosa onn ycnemr pacnpocrpannrtcx n xa-
xo-nnyt npomexyrox npemenn na ono n ro xe paccroxnne no ncem nanpannennxm. Bon-
na N 0 oer o nanmarenx A uepes crontxo xe npemenn, xax n o nanmarenx B; sarem
o oonx nanmarene ononpemenno oer nonna N 1, N 2, norom N 3 n r. . Vmn
oonx nanmarene n cexyny nonyuamr onnaxonoe uncno ronuxon, n noromy oa ycnt-
mar onn n ror xe ron.
pyroe eno, ecnn cnncrxmn naponos nnxercx or B x A (nnxnxx nonnncrax nnnnx).
Hycrt n nexoropt momenr cnncrox naxonrcx n rouxe C', a sa npemx, xora on ncnycrnn
uertpe nonnt, on yxe ycnen orn o rouxn D.
Tenept cpannnre, xax yyr pacnpocrpanxrtcx snyxonte nonnt. Bonna N 0, ntme-
max ns rouxn C', oer ononpemenno o oonx nanmarene A' n B'. Ho uerneprax nonna,
opasonanmaxcx n rouxe D, oer o nnx yxe ne ononpemenno; nyrt DA' mentme nyrn
DB', n cneonarentno, x A' ona oer pantme, uem x B'. Hpomexyrounte nonnt N 1 n N
2 raxxe npnyr n B' nosxe, uem n A', no npomenenne yer mentmee. uro xe nonyuaercx?
Hanmarent n rouxe A' yer uame nocnpnnnmart snyxonte nonnt, nexenn nanmarent n
rouxe B': nepnt ycntmnr onee ntcoxn ron, nexenn nropo. Bmecre c rem, xax nerxo nn-
ert ns ueprexa, nnna nonn, erymnx n nanpannennn x rouxe A', yer coornercrnenno xo-
poue nonn, nymnx x B'
81
.
Pncynox 154. 3aaua o naponosntx cnncrxax. Bnepxy snyxonte nonnt, ncnycxaemte
nenonnxntm naponosom, nnnsy nnxymnmcx.
Rnnenne onnepa
nnenne, xoropoe mt rontxo uro onncann, orxptro tno ]nsnxom onnepom n na-
ncera ocranoct cnxsanntm c nmenem +roro yuenoro. Ono nanmaercx ne rontxo nx snyxa,
no n nx cnerontx xnnenn, noromy uro cner roxe pacnpocrpanxercx nonnamn. Vuamenne
81
Heoxonmo nmert n nny, uro nonnoopasnte nnnnn na pncynxe nonce ne nsopaxamr ]opmt, snyxo-
ntx nonn: xoneanne uacrnn n nosyxe nponcxonr nont nanpannennx snyxa, a ne nonepex. Bonnt nsopa-
xent sect nonepeuntmn rontxo pan narnxnocrn, n rop raxo nonnt coornercrnyer nanontmemy cxarnm
n npoontno snyxono nonne.
161
nonn (nocnpnnnmaemoe n cnyuae snyxontx nonn xax nontmenne rona) nocnpnnnmaercx rna-
som xax nsmenenne nnera.
Hpannno onnepa aer acrponomam uyecnym nosmoxnocrt ne rontxo ntxcnnrt,
npnnnxaercx nn snesa x nam nnn yanxercx, no nosnonxer axe nsmepnrt cxopocrt +roro
nepememennx.
Homomt acrponomy oxastnaer npn +rom oxonoe cmemenne remntx nnnn, npopest-
nammnx nonocy cnexrpa. Bnnmarentnoe nsyuenne roro, n xaxym cropony n nacxontxo
cnnnynnct remnte nnnnn n cnexrpe neecnoro cnernna, nosnonnno acrponomam cenart
nent px nsymnrentntx orxptrn. Tax, naroapx xnnennm onnepa mt snaem renept,
uro xpxax snesa Cnpnyc xaxym cexyny yanxercx or nac na 75 xm. 3ra snesa naxonrcx
or nac na raxom nenmonepno orpomnom paccroxnnn, uro yanenne axe na mnnnnapt xn-
nomerpon ne nsmenxer samerno ee nnnmo xpxocrn. Mt, nepoxrno, nnxora ne ysnann t o
nnxennn +roro cnernna, ecnn t nam ne nomorno xnnenne onnepa.
C nopasnrentno narnxnocrtm cxastnaercx na +rom npnmepe ro, uro ]nsnxa ecrt
nayxa noncrnne nceoemnmmax. Vcranonnn saxon nx snyxontx nonn, ocrnrammnx n
nnny necxontxnx merpon, ona npnmenxer ero x ncuesamme manentxnm cnerontm nonnam,
nnno ncero n necxontxo ecxrnrtcxuntx one mnnnnmerpa, n nontsyercx +rnm snannem,
urot nsmepxrt crpemnrentnte nnxennx rnranrcxnx connn n nenmonepntx anxx mnpo-
sannx.
Hc1opnn onoro m1paqa
Kora onnep nnepnte (n 1842 r.) npnmen x mtcnn, uro nsanmnoe cnnxenne nnn
yanenne nanmarenx n ncrounnxa snyxa nnn cnera onxno conponoxartcx nsmenennem
nnnt nocnpnnnmaemtx snyxontx nnn cnerontx nonn, on ntcxasan cmenoe coopaxenne,
uro nmenno n +rom xpoercx npnunna oxpacxn snes. Bce snest, yman on, camn no cee e-
noro nnera; xaxyrcx xe mnorne ns nnx oxpamenntmn noromy, uro onn tcrpo nnxyrcx no
ornomennm x nam. Ftcrpo npnnnxammnecx ente snest noctnamr semnomy nanma-
renm yxopouennte cneronte nonnt, nopoxammne omymenne senenoro, ronyoro nnn
]noneronoro nneron; nanpornn, tcrpo yanxmmnecx ente snest xaxyrcx nam xenrtmn
nnn xpacntmn.
3ro tna opnrnnantnax, no esycnonno omnounax mtcnt. nx roro urot rnas mor
samernrt nsmenenne oxpacxn snes, oycnonnennoe nnxennem, nao tno t npexe ncero
naennrt snest orpomntmn cxopocrxmn nopxxa ecxrxon rtcxu xnnomerpon n cexyny.
Ho n +ro oxasanoct t neocrarountm: eno n rom, uro ononpemenno c npenpamennem,
nanpnmep, ronytx nyue npnnnxammecx eno snest n ]noneronte nyun senente
npenpamamrcx n ronyte, mecro yntrpa]nonerontx sacrynamr ]noneronte, xpacntx nn-
]paxpacnte; cnonom, cocrannte uacrn enoro cnera ocramrcx n nannunocrn, rax uro, ne-
cmorpx na omn cnnr ncex nneron cnexrpa, rnas ne onxen tn t samernrt nnxaxoro
nsmenennx ome oxpacxn.
pyroe eno cnnr remntx nnnn n cnexrpe snes, nnxymnxcx no ornomennm x
nanmarenm: +rn nepememennx xopomo ynannnnamrcx rountmn nncrpymenramn n nosno-
nxmr onpeenxrt cxopocrt nnxennx snes no nyuy spennx. (Xopomn cnexrpocxon ycra-
nannnnaer cxopocrt snest, pannym axe 1 xm n cexyny.)
3anyxenne onnepa ncnomnnnoct snamennromy ]nsnxy Poepry Byy, xora no-
nncmen roronnncx onaxt omrpa]onart ero sa ro, uro on ne ocranonnn cnoero tcrpo
muanmerocx anromonnx, necmorpx na xpacnt cnrnan. By, xax paccxastnamr, cran rora
ynepxrt nmcrnrenx nopxxa, uro npn tcrpo ese nancrpeuy cnrnany xpacnt nner noc-
npnnnmaercx xax senent. Fyt nonncmen cneym n ]nsnxe, on mor t paccunrart, uro nx
onpanannx cnon yuenoro anromonnt onxen tn muartcx c conepmenno nenepoxrno
cxopocrtm 135 mnn. xm n uac.
Bor +ror pacuer. Ecnn uepes l oosnaunrt nnny nonn cnera, ncnycxaemoro ncrounn-
162
xom (n annom cnyuae cnrnantntm ]onapem), uepes l' nnny nonn, nocnpnnnmaemtx na-
nmarenem (npo]eccopom n anromonne), uepes v cxopocrt anromonnx, a uepes c cxo-
pocrt cnera, ro sanncnmocrt mexy +rnmn nennunnamn, ycranonnennax reopne, raxona:
l / l' =1 +v / c.
3nax, uro camax xoporxax ns nonn, orneuammax xpacnomy nnery, panna 0,0063 mm, a
camax nnnnax nonna senenoro nnera panna 0,0056 mm, nocrannxem +rn snauennx n ]opmy-
ny; cxopocrt cnera nam raxxe nsnecrna:
300 000 xm/cex. Hmeem:
0,0063 / 0,0056 =1+v / 300 000, orxya cxopocrt anromonnx
v =300 000 / 8=7500 xm n cexyny, nnn 135 000 000 xm n uac. Hpn raxo tcrpore
By n reuenne uaca c neontmnm orexan t or nonncmena antme, uem o Connna. Iono-
pxr, uro ero nce-raxn omrpa]onann sa npentmenne osnonenno cxopocrn.
Co cxopoc1tm snyxa
uro ycntmann t nt, ecnn t yanxnnct or nrpammero opxecrpa co cxopocrtm sny-
xa?
uenonex, eymn ns Hennnrpaa na nouronom noese, nnnr na ncex crannnxx y ra-
serunxon onn n re xe nomepa raser, nmenno re, xonopte ntmnn n ent ero ortrnx. 3ro n
nonxrno, noromy uro nomepa raser eyr nmecre c naccaxnpom, a cnexne rasert nesyrcx no-
esamn, nymnmn nosan. Ha +rom ocnonannn moxno, noxany, saxnmunrt, uro, yanxxct
or opxecrpa co cxopocrtm snyxa, mt yem nce npemx cntmart ony n ry xe nory, xoropym
opxecrp nsxn n nauantnt momenr namero nnxennx.
Onaxo saxnmuenne +ro nenepno; ecnn nt yanxerect co cxopocrtm snyxa, ro snyxo-
nte nonnt, ocranaxct ornocnrentno nac n noxoe, nonce ne yapxmr n namy apaannym ne-
penonxy, a cneonarentno, nt ne moxere cntmart nnxaxoro snyxa. Bt yere ymart, uro
opxecrp npexparnn nrpy.
Ho nouemy xe cpannenne c raseramn npnneno x pyromy ornery? a npocro noromy,
uro mt nenpannntno npnmennnn n annom cnyuae paccyxenne no cxocrny (ananornm).
Haccaxnp, ncrpeuammn ncmy onn n re xe nomepa raser, noopasnr (r. e. mor t noopa-
snrt, ecnn t satn o cnoem nnxennn), uro ntnycx nontx nomepon n cronnne nonce npe-
xparnncx co nx ero oresa. nx nero rasernte nsarentcrna npexparnnn t cnoe cymecr-
nonanne, xax npexparnnoct t cymecrnonanne snyxa nx nnxymerocx cnymarenx. Hmo-
ntrno, uro n +rom nonpoce moryr nnora sanyrartcx axe yuente, xorx, n cymnocrn, on ne
rax yx cnoxen. B cnope co mno x tn rora eme mxontnnxom onn acrponom, ntne
noxont, ne cornamancx c raxnm pemennem npetyme saaun n yrnepxan, uro, yanx-
xct co cxopocrtm snyxa, mt onxnt cntmart nce npemx onn n ror xe ron. On oxastnan
cnom npanory cneymmnm paccyxennem (npnnoxy orptnox ns ero nnctma);
Hycrt snyunr nora nsnecrno ntcort. Ona snyuana rax c annero npemenn n yer
snyuart neonpeenenno onro. Hanmarenn, pasmemennte n npocrpancrne, cntmar ee no-
cneonarentno n, onycrnm, neocnano. Houemy xe nt ne mornn t ee cntmart, ecnn t c
tcrporom snyxa nnn axe mtcnn nepenecnnct na mecro nmoro ns +rnx nanmarene?
Touno rax xe oxastnan on, uro nanmarent, yanxmmncx or monnnn co cxopocrtm
cnera,yyer nce npemx nenpeptnno nnert +ry monnnm:
Hpecrantre cee, nncan on mne, nenpeptnnt px rnas n npocrpancrne. Kaxt
ns nnx yer nonyuart cneronoe nneuarnenne nocne npetymero; npecrantre, uro nt
mtcnenno n nocneonarentno moxere notnart na mecre xaxoro ns +rnx rnas, n ouenn-
no, nt nce npemx yere nnert monnnm.
Pasymeercx, nn ro nn pyroe yrnepxenne ne nepno: npn yxasanntx ycnonnxx mt ne
ycntmnm snyxa n ne ynnnm monnnn. 3ro nnno, mexy npounm, ns ]opmynt na crp. 269;
ecnn n ne nonoxnrt v =-c, nnna nocnpnnnmaemo nonnt l' nonyuaercx ecxoneuno, uro
pannocnntno orcyrcrnnm nonn.
163
* * *
3annmarentnax ]nsnxa xonuena. Ecnn ona nosynna n unrarene xenanne nonnxe
nosnaxomnrtcx c neoxrno onacrtm ro nayxn, orxya nouepnnyra +ra necrpax ropcrt
npocremnx cneenn, ro saaua anropa ntnonnena, nent ocrnrnyra, n c uyncrnom yonne-
rnopennx crannr on nocnenmm rouxy nocne cnona xonen.

Вам также может понравиться