BOALTIM SSTEM

Metabolizma sonucunda oluan zararl ve ie yaramayan maddelerin dar atlmasna boaltm denir. Tek hcreli canllarda ounlukla CO2 ve NH3 gibi artk maddeler dorudan difzyon veya osmozla dar atlr. Tatl sularda yayan canllarda (paramesyum gibi) fazla suyu dar atan kontraktil kofullar bulunur.

OMURGASIZ HAYVANLARDA BOALTIM Snger ve slenterlerde boaltm vcut yzeyinden difzyonla olur. Yass solucanlardan planaryada boaltm organ alev hcreleridir(protonefridyum).Alev hcresi ierisinde titrek siller bulunan boluk vardr.Alev hcrelerindeki sillerin hareketi ile hcreye gire su boaltm kanallarna itilir ve boaltm deliinden dar atlr.Alev hcrelerinin esas grevi vcudun su dengesini salamaktr.NH3 ve CO2 in bir ksm vcut yzeyinden difzyonla atlr. Toprak solucanndaki boaltm organ nefridyumdur.Vcudun her halkasnda bir ift bulunur.Nefridyumun vcut iine bakan ucunda kirpikli huni bulunur.Kirpikli huniden ayrlan kanal vcut boluunda ok sayda kvrmlar yaparak bir sonraki halkadan dar alr yani nefridyumlar arasnda bir balant yoktur.Kanallarn zerleri klcal damarlarla evrilidir.Klcal damarlarda glikoz gibi yararl maddeler ve suyun bir ksm geri emilerek idrar oluturulur ve bu boaltm art dar atlr. Bceklerde boaltm organ malpighi tpleridir.Bu tplerin kapal olan serbest ular organlar arasndaki boluklara uzanr.Dier ular ise sindirim kanalnn son ksmna balanr.Bu organlar vcut boluundaki kanda bulunan boaltm maddelerini difzyon ve aktif tama ile alr. Ve kaslarn kaslmas ile barsa boaltr.Fazla su barsaktan geri emilir.Bcekler azotlu artklar rik asit kristalleri eklinde atarak fazla su kaybn nler. OMURGALI HAYVANLARDA BOALTIM Canllardaki azotlu artk rnleri amonyak ,re,rik asittir.Amonyaa gre re,reye gre de rik asit daha az zehirlidir.Suda yaayan canllar amonya fazla enerji harcamadan kolayca suya verebilir.Karada yaayan canllar da ise amonyak daha az zehirli olan re veya rik asite daha fazla enerji harcanarak dntrlr.re suda kolayca znebilir ve bbreklerden atlncaya kadar vcutta kalabilir.renin vcuttan atlmas su ile olur.Memeliler reyi bol su ile dar atarlar.Karada yaayan fakat vcuduna fazla su almayan bcekler srngenler ve kularda re suda znmeyen rik asit kristalleri eklinde atlr.Bylece vcuttan ar derecede su kayb nlenmi olur. Omurgallarn boaltm organna bbrek denir ve 3 tiptir. PRONEFROZ Balk ve kurbaalarn embriyo devreleri ile kpek balklarnda grlr.Esasn nefridyumlar tekil eder.Nefridyumlar omurgann iki yannda uzanan kanala balanrlar.Nefridyumlarn nnde aorttan ayrlan kan damarlarnn meydan getirdii glomerulus denilen klcal damarlar yuma bulunur.Glomerulustan kirpikli hunilere szlen artk maddeler ortak bir kanalla tanarak kloaka getirilir ve oradan dar atlr. MEZONEFROZ Srngen,ku ve memelilerin embriyolar ile balk ve kurbaalarn erginlerinde grlr.Pronefroz tipi bbree benzer.Ancak kirpikli hunilerin yerini bowman kapslleri almtr.Bowman kapslleri glomerulusu sarar.Bowman kapslleri ayr ayr kanallara alr. METANEFROZ Srngen ku ve memelilerin erginlerinde grlr.Her bir bowman kapsl ortak bir kanalla boaltm kanalna ular. Omurgallarda reme sistemi ile boaltm sistemi birbirleri ile balantl yap gsterir(rogenetal sistem).Mller kanal ile dii reme sisteminin kanallarn oluturur.Wolf kanal erkeklerde reme sisteminin kanallarn oluturur.Wolf kanal srngen,ku ve memelilerde yanlzca reme sisteminin www.biyolojidunyasi.com

kanaln oluturur.Memelilerin rogenital sistemi,sindirim sistemi ile ilgili deildir.Dier omurgallarda rogenital sistemle sindirim akl ortaktr.Bu tr canllara tek delikliler denir. NSANDA BOALTIM SSTEM BBREK VE YAPISI Bir ift olup, fasulye tanesi eklindedir.Her bbrekten birer idrar kanal kar.Bunlar aa dopru inerek idrar kesesinde sonlanr. Bbrek dtan ie doru ; Kabuk(korteks) z blgesi(medulla) Havuzcuktan(pelvis) oluur. Bbrekte yap ve grev birimi nefrondur.Nefronlarn re ve artlarn szld en nemli ksmlar bbrein kabuk ksmdr.Nefrondaki yaplar 1)Glomerulus:Klcal damarlardan oluur. 2)Bowman kapsl : Glomerulusu sarar.Glomerulustan szlme ile gelen kan svs bowman kapslne geer.Tek sral yass epitelden meydan gelmi yarm ay eklindeki yapdr. 3)Proksimal kanal:Geri emilmenin meydana geldii kvrml kanallardr.Besin maddelerinin byk blm buradan geri emilir. 4)Henle kulpu:zellikle su ve minareller geri emilir. 5)Distal kanal:En son geri emilmenin meydana geldii yerdir.zellikle iyonlar burada geri emilir. Geri emilmenin yapld yerlerin(proksimal kanal,henle kulpu ve distal kanal) evresi klcal damarlalar evrilir. Bbreklere kan,bbrek atar damar ile tanr.Bbrek atar damar O2 besin,re ve rik asit bakmndan zengindir. Bbrein z blgesinde ,taban kabuk blgesine tepesi havuzcua bakan piramit eklinde yaplar bulunur. Glomerulus + Bowman kapsl = Malpighi cisimcii Glomerulus + Bowman kapsl + henle kulpu = Nefron KANDAN BOALTIM MADDELERNN SZLMES Bbreklerin grevi, hcrelerde oluan ve kana verilen metabolizma artklarn szerek kandaki maddelerin belirli deriimde kalmasn salamaktr. Bbrek atar damar ile gelen re ve rik asit ,eitli tuzlar,iyonlar,glikoz yksek kan basncndan dolay bowman kapslne geer.Szlen sv tek sral yass epitelden oluan bowman kapslnden henle kulpuna geer.Bu sv kan plazmasna benzemekle birlikte sv ierisinde alyuvar,akyuvar ve kan proteinleri yoktur.Daha ok doku svsna benzer szlme sonucu boaltm kanalna geen maddelerin yararl olanlar ve suyun bir ksm kanalcn duvarndaki hcreler tarafndan geri emilerek tekrar klcal damarlarla kan dolamna katlr. Emilen su miktar vcudun o sradaki su miktarna bal olup hipofizden salglanan antidiretik hormon tarafndan ayarlanr. re , rik asit fazla tuz ve fazla su idrar bileimi eklinde idrar toplama kanal ile havuzcua , oradan da reter ve idrar kesesine iletilir. Geri emilme ile emilen maddeler glikoz,ya asitleri Na,Cl,K,mineraller baz tuzlar ,su,vitaminlerdir ve % 99 aktif tama ile olur. Kan basnc ile atlan maddeler amonyak ,re,rik asit,tuz ve zehirli maddelerdir.

www.biyolojidunyasi.com

BBREN GREVLER Metabolizma sonucu meydana gelen artklar szmek Vcut svlarnn bileimlerini ,doku svs ile hcredeki su miktarlarn belirli younlukta tutmak. Kandaki tuz ve dier maddeleri dengede tutmak. Kararl bir i evre salamak (homeostasis) Vcuttaki su miktarnn ayarlanmas hipofizden salglanan antidiretik hormon (ADH) tarafndan yaplr.ADH az salglandnda ekersiz diyabet hastal ortaya kar. Kann pH'n ayarlar.Kann pH' 7,4 tr.Bu Ph 7 - 7,7 olursa canl lr deien Ph bbrekler dzeltir.Kanda asitliliin artmamas gerekir bunu akcier ve bbrek salar. Fazla miktarda deniz suyu ien insan lr.nk deniz suyunda % 3 tuz vardr.nsan kanndaki tuz oran ise % 0,9 dur.nsan bbrei en ok % 2 tuz ieren svy szebilir.Deniz suyu yutan bir insan bbreklerinin atabileceinden fazla tuz younluundaki sudan itii iin bbrek ilemini yapamaz.Kandaki tuz miktar arttndan hcrelerden ve doku svsndan kana su geer ,yani hcreler plazmoliz olur. Kvrml kanala etki ederek minerallerin (Na, Cl iyonlarnn)geri emilimini aldosteron hormonu salar. Bu hormon bbrek st bezinin kabuk blmnden salglanr. BBREK-DRAR YOLLARI HASTALII 1. eker hastal: Glikoz bowman kapslnden idrara geip ,geri emilemezse olur. 2. Albumin hastal: Bbrekteki idrar szen kapsllerin bozulmasndan meydana gelir. 3. Nefrit: Nefronlarn iltihaplanmasndandr. 4. Sarlk: drarda safra boyalarnn grlmesidir.Safra kana emilir kandaki safra boyalar idrara geer ve idrarn rengi koyu krmzya dnr.Hastann gz ak ve derisi de sarms olur. 5. Bbrek talar: drarda oksalat, rat, fosfat eriyik halde bulunur.drar yollarnda bir iltihap yara ,tkanma olursa bunlar kelerek bbrek talarn yapar.Bbrek talar da bbrek kanamalarna ve iddetli arlara sebep olur.Kanl idrar kmas grlr. 6. remi: Bbrein yeterince re szememesi, durumunda kandaki re miktarnn artmas ile oluur. BOALTIMA YARDIMCI ORGANLAR 1. Akcier: CO2 ve az H2O atlr. 2. Ter bezleri: Su re ,rik asit , tuz atlr. 3. Karacier: Reaksiyonlar sonucunda oluan zehirli atklar safra kanal yolu ile ince barsaa oradan da dar atar. 4. Solungalar: Balklarda solunga yzeyinden NH3 gibi azotlu artklar ve fazla tuz atlr.

www.biyolojidunyasi.com

www.biyolojidunyasi.com