B GIO DC V O TO TRNG I HC KINH T TP.

HCM

NGUYN TH QUNH GIANG

CHUYN GI TRONG CC CNG TY A QUC GIA VIT NAM

Chuyn ngnh : Kinh t ti chnh Ngn hng M s : 60.31.12

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC : PGS.TS. S NH THNH

TP.H Ch Minh Nm 2010

LI CAM OAN Ti xin cam oan Lun Vn Thc S Kinh T : Chuyn gi trong cc cng ty a quc gia Vit Nam l cng trnh nghin cu ca ring ti. Cc phn tch, kt qu nu trong lun vn l trung thc v cha tng c ai cng b trong bt k cng trnh no khc. Tc gi

Nguyn Th Qunh Giang

MC LC

Danh mc cc k hiu, ch vit tt Danh mc cc bng, biu

LI M U

CHNG I: TNG QUAN V CHUYN GI TRONG CC CNG TY A QUC GIA 1.1. Tng quan v cng ty a quc gia 1.1.1. Khi nim 1.1.2. C cu t chc ca cng ty a quc gia 1.1.3. Cc nghip v mua bn ni b ca cng ty a quc gia 1.2. Chuyn gi trong cc doanh nghip FDI 1.2.1. Khi nim 1.2.2. Cc du hiu nhn bit hin tng chuyn gi 1.2.3. Phm vi chuyn gi 1.2.4. Cc phng thc chuyn gi ph bin 1.2.5. ng c khin cc MNC thc hin chuyn gi 1.2.6. Tc ng ca chuyn gi 1.3. Cc phng php chng chuyn gi 1 1 1
2

2 5 5 6 7 9 10 13 17

1.3.1. Phng php nh gi chuyn giao trn c s gi t do c th so snh c 1.3.2. Phng php gi bn li 1.3.3. Phng php gi vn cng li 1.3.4. Phng php chit tch li nhun 1.3.5. Phng php li nhun rng ca nghip v chuyn giao 18 20 22 24 26

1.4. Hot ng chng chuyn gi ca mt s nc trn th gii Rt kinh nghim cho Vit Nam 26

1.4.1. Kinh nghim ca M 1.4.2. Kinh nghim ca Trung Quc 1.4.3. Kinh nghim ca ASEAN 1.4.4. Rt bi hc kinh nghim cho Vit Nam

27 28 31 33

KT LUN CHNG 1 CHNG 2: THC TRNG HOT NG CHUYN GI V CHNG CHUYN GI VIT NAM 2.1. Thc trng hot ng ca cc cng ty a quc gia ti Vit Nam 2.1.1. Tnh hnh thu ht vn FDI ca Vit Nam

35

36 36 36

2.1.2. Mt s tn ti v nguyn nhn trong thc t thu ht FDI ca cc cng ty a quc gia ca Vit Nam 2.2. Thc trng hot ng chuyn gi trong cc MNC Vit Nam 2.2.1. Mi trng php l 2.2.2. Mt s hnh thc chuyn gi tiu biu Vit Nam 2.3. nh gi hot ng chng chuyn gi Vit Nam 2.3.1. Nhng thay i v c ch, chnh sch 2.3.2. Nhng kh khn trong hot ng chng chuyn gi 43 44 44 44 55 55 57

KT LUN CHNG 2

61

CHNG 3 :GII PHP KIM SOT HOT NG CHUYN GI TI CC CNG TY A QUC GIA VIT NAM 62

3.1. Tng cng kim sot hot ng chuyn gi ti cc MNC Vit Nam trong bi cnh hi nhp 3.2. iu kin thc hin bin php chng chuyn gi c hiu qu 3.3. xut mt s bin php chng chuyn gi Vit Nam 3.3.1. i vi c quan thu 3.3.2. i vi Chnh ph Vit Nam 62 63 64 64 67

ii

KT LUN CHNG 3

72

KT LUN TI LIU THAM KHO PH LC 1 PH LC 2

73

iii

DANH MC CC K HIU V CH VIT TT

ALP: APA: BOT: BT: BTO: CUP: CPM: EU: FDI: IRS: MNC: OECD: SAT TSC Thu TNDN (CIT) TNMM VAT (GTGT) WTO Nguyn tc cn bn gi th trng Tha thun nh gi trc Xy dng vn hnh v chuyn giao Xy dng v chuyn giao Xy dng, chuyn giao v vn hnh Phng php gi t do c th so sanh c Phng php gi vn cng thm Th trng chung Chu u u t trc tip nc ngoi C quan thu ni a ca M Cng ty a quc gia T chc hp tc kinh t v pht trin C quan thu Trung Quc Ti sn c nh Thu thu nhp doanh nghip Phng php li nhun rng ca nghip v chuyn giao Thu gi tr gia tng T chc thng mi th gii

DANH MC CC BNG Bng 2.1: Ngun vn kiu hi ca mt s nc Chu nm 2006..................... 38 Bng 2.2: u t trc tip nc ngoi theo ngnh 1988-2008 (tnh ti ngy 22/10/2008).40 DANH MC CC BIU Biu 2.1: T trng xut khu ca khu vc FDI trong tng xut khu ca c nc (1996-2007)..................................................................................................37

LI M U
1. S CN THIT CA TI

Trong nhng nm gn y, cng vi s pht trin ca qu trnh ton cu ho, u t trc tip nc ngoi (FDI) vo Vit Nam tng ln rt mnh, ng gp vai tr rt quan trng i vi s pht trin ca nn kinh t Vit Nam, c bit l trong lnh vc ngnh cng nghip. Tuy nhin, bn cnh nhng kt qu t c, khu vc kinh t ny khng km phn phc tp. S lng cc giao dch thng mi xuyn bin gii din ra gia cc cng ty lin kt ngy mt tng. Vi mi trng cnh tranh ngy cng gay gt, khc lit, vn ti a ho li nhun cho tng th tp o n lun l mc tiu quan tm hng u ca cc nh u t nc ngoi. Ngoi vic n lc nng cao hiu qu hot ng ca doanh nghip u t, chuyn gi (transfer pricing) c xem l mt trong nhng phng php m cc nh u t thng p dng nhm mc ch trnh thu, t tng li ch cui cng s c gia tng. Tuy chuyn gi l mt trong nhng vn cn kh mi m trong hot ng thng mi Vit Nam, nhng gn y cc giao dch c yu t nc ngoi ngy cng xut hin nhiu du hiu ca hin tng chuyn gi. Hin tng chuyn gi khng ch gy thit hi cho chnh ph nc ch nh do b tht thu thu, gim phn li nhun ca bn gp vn ca nc ch nh do gi tr gp vn ca h thp m cn nh hng tiu cc n thng mi quc t. Do cc quy lut ca th trng t do, c bit l quy lut cung cu khng hot ng trong cc tp on a quc gia, nn gy ra nhiu lon qu trnh lu thng quc t. iu ny dn n tnh trng cnh tranh khng lnh mnh. ti nghin cu s tp trung tm hiu vn Chuyn gi trong cc cng ty a quc gia ti Vit Nam

2. MC TIU NGHIN CU Mc ch ca ti ny l tm hiu, nghin cu v phn tch hin tng chuyn gi ngy cng ph bin trong cc doanh nghip FDI ang c mt ti Vit Nam trong thi gian t khi Vit Nam bt u m ca kinh t n khi Vit Nam chnh thc l thnh vin ca t chc thng mi th gii. Thng qua vic tm hiu v nghin cu ny s ra mt s bin php chng chuyn gi nhm m bo n nh pht trin kinh t ti Vit Nam v ph hp vi kinh t cc nc trong khu vc v trn th gii. 3. I TNG V PHM VI NGHIN CU i tng nghin cu ca ti l cc doanh nghip u t nc ngoi Vit Nam v hin tng chuyn gi ca cc doanh nghip ny ti Vit Nam trong khong thi gian t khi m ca kinh t n nay. Chuyn gi l mt vn rt nhy cm trong vic kinh doanh ca cc doanh nghip cng nh l i vi c quan qun l nh nc, v vy trong ti s tp trung vo cc s kin c cng b trn phng tin truyn thng i chng v trong gii hn tm hiu cc v d thc t cho php. 4. PHNG PHP NGHIN CU ti s dng cc phng php l thuyt suy lun logic, phn tch - tng hp, so snh - i chiu. c th nhn nhn tng i chnh xc v cc vn lin quan n hin tng chuyn gi, ngoi mt s thng t, vn bn quy nh ca nh nc v quc t, ngi vit nghin cu thm mt s bi bo Vit Nam v quc t. Phng php nghin cu ca ti l i t thc tin tnh hnh cc giao dch lin kt, thc trng chuyn gi v cng tc chng chuyn gi ti Vit Nam v mt s quc gia trn th gii, t ra cc gii php cho vn chng chuyn gi ti Vit Nam. S di y th hin r phng php nghin cu ca ti:

L thuyt FDI, chuyn gi, chng chuyn gi

Kinh nghim

nh gi thc trng (i chiu, so snh da vo cc gi tr chun tc ca cc phng php chuyn gi)

Pht hin vn nghin cu

Kt lun v cc khuyn ngh

5. NI DUNG TI Ngoi phn m u v kt lun, ti c trnh by trong phm vi 3 chng nh sau: Chng 1: Tng quan v chuyn gi trong cc cng ty a quc gia. Chng 2: Thc trng hot ng chuyn gi v chng chuyn gi Vit Nam. Chng 3: Gii php kim sot hot ng chuyn gi ti cc cng ty a quc gia Vit Nam

CHNG I TNG QUAN V CHUYN GI TRONG CC CNG TY A QUC GIA 1.1.Tng quan v cng ty a quc gia 1.1.1.Khi nim Ban u, cc cng ty a quc gia cng c thnh lp ti mt quc gia tc l cng ty quc gia. Cng ty quc gia ny mang quc tch ca mt nc v vn u t vo cng ty ny thuc quyn s hu ca cc nh t bn nc s ti. Cng ty quc gia ny kinh doanh ngy cng pht trin v hng ha, dch v do cng ty ny sn xut ra ngy cng nhiu v cht lng. V vy m nhu cu m rng th trng tiu th cc sn phm ca cng ty l tt yu. Lc by gi, th trng cc nc ln cn hay cc nc c nhu cu sn phm ca cng ty tr nn tht hp dn. Cc cng ty ny s bt u tin hnh m rng th trng tiu th sn phm sang cc th trng ny bng cch xut khu cc sn phm. Th trng ngy cng c m rng v vy m cc cng ty bt u ngh n vic m rng sn xut kinh doanh sang cc nc ln cn, cc nc m c nhu cu sn phm ca cng ty nhiu. Do qu trnh pht trin th trng tiu th, cc cng ty ny tm c cc ngun nguyn liu v nhn cng c chi ph thp hn ti quc gia m cng ty tr ng. V vy m cng ty s tin hnh xy dng cc chi nhnh hay cc cng ty con ti cc quc gia m c nhng li th so snh v chi ph nguyn vt liu, nhn cng u vo nhm tm kim mc li nhun ngy cng cao. Nh vy do nhu cu pht trin v m rng th trng ca mnh m cc cng ty ny thc hin hot ng sn xut kinh doanh trn a bn rng ln v vt ra khi bin gii ca mt quc gia nn c gi l cng ty a quc gia. V vy chng ta c th xy dng khi nim cng ty a quc gia nh sau: Cng ty a quc gia Multinational Corporations (MNC) hoc Multinational Enterprises (MNE) l cng ty c hot ng sn xut kinh doanh hoc cung cp dch v khng ch nm gi gn trong lnh th ca mt quc gia m hot ng sn xut kinh doanh v cung cp dch v tri di t nht hai quc gia v c cng ty c mt ln n hn trm quc gia khc nhau.

Cng ty a quc gia bao gm cng ty m mt nc, v thc hin cc u t FDI ra nc ngoi hnh thnh cc cng ty con. Cc cng ty m con ny nh hng ln nhau v cng chia s kin thc, ngun lc v trch nhim ln nhau. 1.1.2. C cu t chc ca cng ty a quc gia Cc cng ty quc gia thnh lp cc chi nhnh v cc cng ty con ti cc quc gia khc s tr thnh cng ty a quc gia. Cc cng ty a quc gia ny vi hot ng sn xut v kinh doanh ngy cng pht trin chng sn xut ra ngy cng nhiu hng ha v ca ci, khai thc cc th trng hin ti mt cch hiu qu v tm kim cc th trng mi. Mc tiu ca cc MNC ny cn bao hm c vic tm kim cc ngun nguyn liu, nhn cng vi gi c so snh, tm kim nhng u i v thu, u i v kinh t nhm phc v cho mc tiu to ln nht ca cc cng ty l ti a ha li nhun v ti a ha gi tr ti sn cng ty. Cc MNC c th xp vo 3 nhm ln theo cu trc phng tin sn xut nh sau: Cng ty a quc gia theo chiu ngang l cc cng ty a quc gia m c hot ng sn xut kinh doanh cc sn phm cng loi hoc tng t ti cc quc gia m cng ty ny c mt. Mt cng ty in hnh vi cu trc ny l cng ty Mc Donalds. Cng ty a quc gia theo chiu dc l cng ty c cc c s sn xut hay cc chi nhnh, cng ty con ti mt s quc gia sn xut ra cc sn phm m cc sn phm ny li l u vo sn xut ra sn phm ca cc cng ty con hay cc chi nhnh ti cc quc gia khc. Mt v d in hnh cho loi hnh cu trc cng ty theo chiu dc l cng ty Adidas. Cng ty a quc gia nhiu chiu l cng ty c nhiu chi nhnh hay cng ty con ti nhiu quc gia khc nhau m cc cng ty ny pht trin v hp tc vi nhau c chiu ngang ln chiu dc. Mt v d in hnh cho loi hnh cng ty a quc gia c cu trc nh trn l Microsoft. 1.1.3. Cc nghip v mua bn ni b ca cng ty a quc gia

Cc MNC do hot ng trn phm vi ca nhiu quc gia khc nhau v mi quc gia thng c chi nhnh hay cng ty con v vy m hot ng sn xut kinh doanh ca cng ty phi ph hp vi phong tc, tp qun v lut php kinh doanh ti quc gia . Cc c im kinh doanh trn dn n cc giao dch ni b ca cc MNC din ra rt a dng v phc tp v vy m cc c quan thu ring l ca tng quc gia s rt kh khn trong vic qun l v kim sot. Cc hot ng mua bn qua li gia cng ty m v cng ty con hoc gia cc cng ty con vi nhau din ra vi s lng ngy cng nhiu v gi tr ngy cng ln. Cc hot ng mua bn ni b ny tuy din ra vi nhiu hnh thc v biu hin khc nhau nhng chng ta c th nhn dng chng thng qua cc giao dch nh: giao dch chuyn giao ni b ti sn c nh hu hnh hay ti sn c nh v hnh; chuyn giao nguyn vt liu, thnh phm, thng qua s dch chuyn ngun vn nh cho vay v i vay ni b; qua s cung cp cc dch v t vn ti chnh, t vn qun l; qua cc chi ph cho vic qung co v chi ph nghin cu pht trin Vi tnh cht c bit quan trng v tnh bo mt cao ca cc nghip v ny, cc nghip v chuyn giao ni b s c bo mt v ch c cc nh qun tr cp cao trong MNC mi tip cn c. Cc nghip v chuyn giao ni b ny s nh hng rt ln n chin lc pht trin ca cc MNC. Do tnh bo mt, tm nh hng quan trng ca cc nghip v chuyn giao ni b v cc nghip v chuyn giao ni b thng c thc hin theo mun, ch trng trong chin lc pht trin cng ty ca cc nh qun l cao cp. Trong thc t c cc nghip v chuyn giao ni b c thc hin theo ch th ca cc nh qun tr cao cp vi cc gi tr rt ln nhng gi tr ny khng c ghi nhn hoc ch th hin mt s rt nh. Cc chng t, chng c km theo khng th hin chnh xc cc gi tr v bn cht ca nghip v v vy gy kh khn cho cc c quan thu trong vic a ra bng chng chng minh cc MNC thc hin hnh vi chuyn gi.

Da vo tnh cht v cc c im ca cc nghip v mua bn ni b ph bin trn th trng, chng ta c th phn chia cc nghip v mua bn ni b ra thnh cc nhm nh sau: Cc nghip v mua bn ni b lin quan nguyn vt liu c tnh c th cao, hay cc nguyn vt liu m mt cng ty con t ti mt quc gia c cc li th ring lm cho gi ca nguyn vt liu y thp. Cc nghip v mua bn ni b lin quan n cc thnh phm, cc cng ty con ti cc quc gia khc nhau c th mua thnh phm c sn xut ti mt quc gia (Sourcing Country) v sau bn li m khng cn phi u t my mc hay nhn cng cho sn xut. Cc giao dch lin quan vic dch chuyn mt lng ln my mc, thit b cho sn xut m c bit hn l im n ca cc giao dch ny l cc quc gia ang pht trin. Cc giao dch lin quan n cc ti sn v hnh nh nhng quyn, bn quyn, thng hiu, nhn hng, cc chi ph lin quan n nghin cu v pht trin sn phm. C s cung cp cc dch v qun l, dch v ti chnh hay chi ph cho cc chuyn gia vo lm vic ti nc nhn chuyn giao. C s ti tr v nhn ti tr v cc ngun lc nh ti lc v nhn lc C cc khon i vay v cho vay ni b cc cng ty con ca MNC hay gia cng ty m v cc cng ty con. Cc nghip v chuyn giao ni b ny din ra thng xuyn vi gi tr ln, v vy m hn ch cc tc ng tiu cc ca cc nghip v ny th cn phi c mt nguyn tc p dng chung v thng nht trn cc quc gia. Nguyn tc ny c lp ra nhm m bo tnh cng bng trong thng mi, l c s cho cc nghip v mua bn, trao i hng ha v cung cp dch v gia cc quc gia. Mt nguyn tc c p dng l nguyn tc da trn cn bn gi th trng ALP (The Arms Length Principle). Nguyn tc ny i hi cc nghip v mua bn ni b trong cc MNC

phi c thc hin nh cc nghip v mua bn din ra gia cc bn c lp vi nhau nhm th hin c tnh khch quan ca quan h th trng, quan h cung cu. 1.2. Chuyn gi trong cc doanh nghip FDI 1.2.1. Khi nim Chuyn gi c hiu l vic thc hin chnh sch gi i vi hng ha, dch v v ti sn c chuyn dch gia cc thnh vin trong tp on qua bin gii khng theo gi th trng nhm ti thiu ha s thu ca cc cng ty a quc gia trn ton cu. Nh vy, chuyn gi l mt hnh vi do cc ch th kinh doanh thc hin nhm thay i gi tr trao i hng ha, dch v trong quan h vi cc bn lin kt. Hnh vi y c i tng tc ng chnh l gi c. S d gi c c th xc nh li trong nhng giao dch nh th xut pht t ba l do sau: Th nht, xut pht t quyn t do nh ot trong kinh doanh, cc ch th hon ton c quyn quyt nh gi c ca mt giao dch. Do h hon ton c quyn mua hay bn hng ha, dch v vi gi h mong mun. Th hai, xut pht t mi quan h gn b chung v li ch gia nhm lin kt nn s khc bit v gi giao dch c thc hin gia cc ch th kinh doanh c cng li ch khng lm thay i li ch ton cc. Th ba, vic quyt nh chnh sch gi giao dch gia cc thnh vin trong nhm lin kt khng thay i tng li ch chung nhng c th lm thay i tng ngha v thu ca h. Thng qua vic nh gi, ngha v thu c chuyn t ni b iu tit cao sang ni b iu tit thp hn v ngc li. Tn ti s khc nhau v chnh sch thu ca cc quc gia l iu khng trnh khi do chnh sch kinh t - x hi ca h khng th ng nht, cng nh s hin hu ca cc quy nh u i thu l iu tt yu. Chnh lch mc iu tit thu v th hon ton c th xy ra. V vy, chuyn gi ch c ngha i vi cc giao dch c thc hin gia cc ch th c mi quan h lin kt. lm iu ny h phi thit lp mt chnh sch v gi m gi chuyn giao c th c nh mc cao hay thp ty vo li ch t c t nhng giao dch nh th. Chng ta cn phn bit iu ny vi

trng hp khai gi giao dch thp i vi c quan qun l trn thu nhng ng sau h vn thc hin thanh ton y theo gi tha thun. Trong khi nu giao dch b chuyn gi, h s khng phi thc hin v sau ca vic thanh ton trn v thm ch h c th nh gi giao dch cao. Cc i tng ny nm bt v vn dng c nhng quy nh khc bit v thu gia cc quc gia, cc u i trong quy nh thu hng li c v nh hon ton hp php. Nh th, v hnh chung, chuyn gi gy ra s bt bnh ng trong vic thc hin ngha v thu do xc nh khng chnh xc ngha v thu, dn n bt bnh ng v li ch, to ra s cch bit trong u th cnh tranh. Tuy vy, tht khng n gin xc nh mt ch th thc hin chuyn gi. Vn ch, nu nh gi cao hoc thp m lm tng s thu thu mt cch cc b cho mt nh nc th c quan c thm quyn nn nh li gi chuyn giao. Chng hn, gi mua u vo nu c xc nh thp, iu c th hnh thnh chi ph thp v h qu l thu nhp trc thu s cao, ko theo thu TNDN tng; hoc gi nh gi xut khu nh cao cng lm doanh thu tng v kt qu l cng lm tng s thu m nh nc thu c. Nhng cn hiu rng iu cng c ngha rng ngha v thu ca doanh nghip lin kt u kia c kh nng gim xung do chuyn mt phn ngha v ca mnh qua gi sang doanh nghip lin kt ny. Hnh vi ny ch c th c thc hin thng qua giao dch ca cc ch th c quan h lin kt. Biu hin c th ca hnh vi l giao kt v gi. Nhng giao kt v gi cha kt lun rng ch th thc hin hnh vi chuyn gi. Bi l nu giao kt cha thc hin trn thc t hoc cha c s chuyn dch quyn i vi i tng giao dch th khng c c s xc nh s chuyn dch v mt li ch. Nh vy, ta c th xem chuyn gi hon thnh khi c s chuyn giao i tng giao dch cho d hon thnh ngha v thanh ton hay cha. 1.2.2. Cc du hiu nhn bit hin tng chuyn gi Khi thc hin cc phng php chng chuyn gi, iu m c quan thu quan tm trc ht l lm sao nhn bit c ti mt doanh nghip c quan h lin kt no c tn ti hin tng chuyn gi hay khng? y l mt vn v cng

kh khn, phc tp trong thc t v thm ch i khi n chu tc ng ch quan bi cn b qun l thu. Do , ng trn quan im khch quan, mt s du hiu cho thy c th tn ti hin tng chuyn gi trong mt doanh nghip c quan h lin kt l: Cc doanh nghip b l trong 2 nm lin tip tr ln, sau giai on mi thnh lp; C cc nghip v chuyn giao t cc doanh nghip lin kt nhng quc gia c thu sut thp; Cc doanh nghip c tnh hnh li v l lun phin hoc tnh hnh li l pht sinh khng bnh thng; Cc doanh nghip m t sut li nhun ca chng nh hn nhiu (chnh lch kh ln) so vi cc doanh nghip khc trong cng ngnh; Cc doanh nghip m t sut li nhun ca chng thp hn t sut li nhun ca cc doanh nghip khc trong cng mt tp on. Cc doanh nghip m c chi ph sn xut thc t kh thp. y cng xin lu nhng du hiu nu trn ch mang tnh cht tham kho ch khng phi l chc chn s c chuyn gi trong nhng doanh nghip c nhng du hiu . Tuy nhin, khi mt trong nhng du hiu trn xut hin ti mt doanh nghip km theo nhng trng hp nh: thit b sn xut ca doanh nghip c mua t cng ty m nc ngoi; nguyn liu hoc cc b phn ca sn phm c cung cp bi cc cng ty m hoc cc cng ty lin kt trong cng 1 tp on hay sn phm ca doanh nghip c bn cho cng ty m hoc nhng doanh nghip lin kt khc, th kh nng xy ra hin tng chuyn gi l rt cao. 1.2.3. Phm vi chuyn gi Chuyn gi vi ngha chuyn giao gi tr trong quan h ni b nn hnh vi phi c xem xt trong phm vi giao dch ca cc ch th lin kt. iu 9 Cng c mu ca OECD nm 2009 v nh gi chuyn giao ghi nhn Hai doanh nghip c xem l lin kt (associated enterprises) khi:

 Mt doanh nghip tham gia vo qun l, iu hnh hay gp vn vo doanh nghip kia mt cch trc tip hoc gin tip hoc qua trung gian; Hai doanh nghip c cng mt hoc nhiu ngi hay nhng thc th (entities) khc tham gia qun l, iu hnh hay gp vn mt cch trc tip hoc gin tip hoc thng qua trung gian. Yu t qun l, iu hnh hay gp vn chnh l iu kin quyt nh s nh hng, s giao ha v mt li ch ca cc ch th ny nn cng l c s xc nh mi quan h lin kt. Tnh cht ca nhng biu hin ny khng mang tnh quyt nh. Nh th cc doanh nghip lin kt c th c hnh thnh trong cng mt quc gia hoc c th nhiu quc gia khc nhau. T , chuyn gi khng ch din ra trong cc giao dch quc t m c th c trong nhng giao dch quc ni. Trn thc t, chuyn gi thng c quan tm nh gi i vi cc giao dch quc t hn do s khc bit v chnh sch thu gia cc quc gia c th hin r hn. Trong khi , do phi tun th nguyn tc i x quc gia nn cc ngha v thu hnh thnh t cc giao dch trong nc t c s cch bit. V th, phn ln cc quc gia hin nay thng ch quy nh v chuyn gi i vi giao dch quc t. Theo , giao dch quc t c xc nh l giao dch gia hai hay nhiu doanh nghip lin kt m trong s c i tng tham gia l ch th khng c tr (nonresidents). S khc bit chnh yu nm s cch bit v mc thu sut thu TNDN ca cc quc gia. Mt gi tr li nhun chuyn qua gi t doanh nghip lin kt c tr ti quc gia c thu sut cao sang doanh nghip lin kt quc gia c thu sut thp. Ngc li mt lng chi ph tng ln qua gi mua s lm gim thu nhp cc b quc gia c thu sut thu thu nhp cao. Trong hai trng hp u cho ra nhng kt qu tng t l lm tng thu nhp sau thu ca ton b nhm lin kt tng ln. Kha cnh khc, cc giao dch trong nc c th hng li t ch u i, min gim thu. Thu nhp s li dch chuyn t doanh nghip lin kt khng c hng u i hoc u i vi t l thp hn sang doanh nghip lin kt c li th hn v iu ny.

1.2.4. Cc phng thc chuyn gi ph bin Qua nghin cu thc t th nhn thy cc MNC thng p dng cc phng thc chuyn gi sau: Chuyn gi thng qua vic mua bn nguyn vt liu sn xut, bn thnh phm hay thnh phm. Cc thnh vin ca MNC c tr s ti cc quc gia c thu sut thu TNDN cao s mua vo cc nguyn vt liu, bn thnh phm hay thnh phm vi gi cao v bn ra cho cc cng ty thnh vin vi gi thp nhm ti thiu ha thu TNDN. Gi mua vo v gi bn ra cho cc thnh vin trong MNC b p t nhm ti thiu ha thu nhp phi np thu.Ngoi ra, thng qua vic xut khu v nhp khu hng ha cc MNC cng thu li t cc biu thu xut khu hay nhp khu nhm ti a ha li nhun sau thu ca MNC. Chuyn gi thng qua cc TSC hu hnh nh nh gi tht cao cc TSC chuyn giao cho cc cng ty thnh vin ti cc quc gia c thu sut cao. Gi chuyn giao c xc nh cao hn nhiu ln so vi gi tr tht ca ti sn . Thng qua hot ng chuyn giao ti sn ny th cc MNC chuyn mt phn thu nhp ra nc ngoi. V vy m thu nhp chu thu s b gim. Khi thc hin hnh ng ny th cc MNC mt mt tit kim c chi ph thanh l cc TSC li thi, mt mt li chuyn c thu nhp v quc gia c thu sut thp t c th ti a ha li nhun ca MNC. Chuyn gi thng qua vic mua cc TSC v hnh vi gi tht cao hay chi tr cc chi ph bn quyn, cc chi ph xy dng thng hiu sn phm, cc chi ph nghin cu v pht trin sn phm. Cc MNC s xy dng cc phng nghin cu v pht trin sn phm ti cc quc gia c thu sut thu thu nhp doanh nghip cao, tt c cc chi ph nghin cu pht trin sn phm s do thnh vin MNC ti quc gia c thu sut cao ny gnh chu. Nhng kt qu ca vic nghin cu v pht trin sn phm th cc thnh vin khc vn c p dng nh nhau. Hoc mt chng trnh qung co nhm xy dng thng hiu cho sn phm trn phm vi khu vc, nhng chi ph li c phn b ht v cho thnh vin c tr s ti quc gia c thu sut cao. Cc hot ng trn u nhm ti thiu ha s thu phi np v

vic phn b chi ph trn hon ton l hnh ng ch quan ca cc nh qun l ca MNC v vy y cng l hnh thc chuyn gi. Cc thnh vin trong MNC c s cung ng cc dch v ti chnh, t vn php l vi gi c cao hn nhiu ln so vi gi c th trng. Cung cp cc khon tn dng ngn hn, trung hn v di hn vi li sut cao hn mc th trng. C s ti tr lin quan n cc ngun lc c bn nh nhn s, vt cht. Cc chi ph cho cc chuyn gia tham gia t vn nh cc chi ph v tin lng, chi ph nh , i li, cc chi ph khc phc v cho cc chuyn gia yn tm lm vic. 1.2.5. ng c khin cc MNC thc hin chuyn gi 1.2.5.1. ng c bn ngoi Mt l, khi pht hin ra thu sut thu thu nhp doanh nghip gia hai quc gia c s khc bit ln, vi mc tiu lun mun ti a ha li nhun ca mnh cc MNC s tin hnh thc hin hnh vi chuyn gi nhm mc ch gim thiu ti a khon thu m MNC ny phi np cng nh l ti a ha li nhun sau thu ca MNC. Khi c chnh lch v thu sut th th thut chuyn gi m cc MNC thng s dng l nng gi mua u vo cc nguyn, vt liu, hng ha v nh gi bn ra hay gi xut khu thp ti cc cng ty con ng trn cc quc gia c thu sut thu thu nhp doanh nghip cao. Nh vy, bng cch thc hin ny th MNC chuyn mt phn li nhun t quc gia c thu sut thu thu nhp doanh nghip cao sang quc gia c thu sut thu thu nhp doanh nghip thp v nh vy mc tiu ti a ha li nhun c thc hin thnh cng. Nh vy ng c y l c s khc bit v thu sut thu thu nhp doanh nghip. Hai l, MNC mong mun bo ton vn u t theo nguyn t, k vng v s bin i trong t gi v trong chi ph c hi u t. Vi mc ch l bo ton v pht trin ngun vn u t ban u, cc MNC s tin hnh u t vo mt quc gia nu h d on rng trong tng lai ng tin ca quc gia ny s mnh ln ngha l s vn u t ban u ca h c bo ton v pht trin, ngc li h s rt u t ra khi mt quc gia nu h d on rng trong tng lai ng tin ca quc gia ny s b yu i ngha l vn u t ban u ca h b gim i. V d sau: gi s c

10

mt MNC ang nh u t vo sn xut ti Vit Nam vi s vn ban u b ra l 100 triu USD vi t gi USD/VND l 19.000 ti thi im u t, nh vy tng vn u t tng ng l 1.900 t ng. Thi hn u t ca d n l 10 nm v gi s cui thi hn u t, MNC rt vn u t trong tnh trng l ha vn kinh doanh. Xy ra 3 trng hp i vi li nhun m MNC thu c t Vit Nam do chnh lch t gi: T gi ca USD/VND vn gi nguyn l 19.000: nh vy vi tnh trng ha vn th vn vn bo tn l 1.900 t ng, MNC rt vn ra khi Vit Nam l 100 triu USD. Do li nhun mang li do chnh lch t gi l 0%. Vit Nam ng tng gi 10% so vi USD, tc lc ny t gi USD/VND gim v 1.900 t VND quy i thnh 110 triu USD. Nh vy lc ny MNC thu c do chnh lch t gi bng ng 10% do ng Vit Nam tng gi. Trng hp ngc li l ng Vit Nam gim gi 10% tc l t gi USD/VND tng ln lm cho 1.900 t VND lc ny ch i c 91 triu USD. Nh vy vn u t ca MNC rt ra khi Vit Nam b gim xung. Lc ny l do chnh lch t gi cng bng ng t l gim gi ca ng Vit Nam l 10%. Da trn cc d bo v tnh hnh t gi m cc MNC c th thc hin cc khon thanh ton ni b sm hn hay mun hn nhm gim ri ro v t gi. Cc khon cng n c th c thanh ton sm hn nu cc d bo cho rng ng tin ca quc gia m MNC c cng ty con s b mt gi. V ngc li cc khon thanh ton s b tr hon nu d bo cho rng ng tin ca quc gia c xu hng mnh ln. Ba l, chi ph c hi cng l mt ng lc cc MNC thc hin hnh vi chuyn gi. Cc MNC nhn ra rng cc khon li nhun ca h ch c th chuyn v nc sau khi kt thc nm ti chnh v sau khi c kim tra ca c quan thu v chu s kim sot ngoi t ca c quan qun l ngoi hi. V vy, cc c hi u t c th s b b l. Do cc MNC s tin hnh th thut chuyn gi nhm thu hi nhanh vn u t v bt ly c hi u t khc. Trong cc hot ng lin doanh lin

11

kt vi cc i tc trong nc th cc MNC s nh gi tht cao cc yu t u vo mua t cng ty m nhm tng cng t l gp vn v nm quyn qun l. Ngoi ra, cc MNC c th cu kt vi cc cng ty nc ngoi khc lm lng on th trng trong nc. Bn l,do tnh hnh lm pht ca cc quc gia khc nhau, nu quc gia no c t l lm pht cao tc ng tin nc b mt gi. Do MNC s tin hnh hot ng chuyn gi nhm bo ton lng vn u t v li nhun. Nm l, yu t tnh hnh kinh t-chnh tr ca quc gia m MNC c chi nhnh hay cng ty con. Cc chnh sch kinh t thay i nh hng n quyn li ca cc cng ty con ca MNC th MNC s thc hin cc hnh vi chuyn gi nhm chng li cc tc ng. Hoc nu tnh hnh chnh tr bt n, gim ri ro v bo tn vn kinh doanh bng cch chuyn gi th MNC mun thu hi vn u t sm. Ngoi ra hot ng chuyn gi cng nhm lm gim cc khon li t gim p lc i tng lng ca lc lng lao ng, cng nh gim s ch ca cc c quan thu ca nc s ti. 1.2.5.2. ng c bn trong Ngoi nhng ng c bn ngoi nu trn, th hot ng chuyn gi cn c thc hin do cc ng c bn trong: Khi cc hot ng sn xut kinh doanh ca MNC ti chnh quc hay ti cc cng ty thnh vin trn cc quc gia khc b thua l. L do dn n s thua l c th l do sai lm trong k hoch kinh doanh, sai lm trong vic nghin cu v a sn phm mi vo th trng, cc chi ph qun l hay chi ph qung co, qung b sn phm qu cao dn n kt qu kinh doanh b thua l. to ra mt bc tranh ti chnh ti sng hn cho cng ty khi ng trc cc c ng v cc bn hu quan khc th chuyn gi nh l mt cu cnh thc hin trn. Chuyn gi gip cho cc MNC san s thua l gia cc thnh vin vi nhau t lm gim cc khon thu phi np v to nn bc tranh kt qu kinh doanh gi to vi phm php lut ca cc quc gia.

12

Cc MNC khi thm nhp vo mt th trng mi th iu quan trng trong giai on ny l phi chim lnh th trng, chim lnh th phn nhm xy dng nn mng ban u cho hot ng kinh doanh sau ny. V vy m cc MNC trong giai on ny s tng cng cc hot ng qung co, qung b sn phm lm cho giai on ny MNC s b l nng v ko di. Trong cc mi lin kt kinh doanh hay hp tc kinh doanh th cc MNC s da vo tim lc ti chnh hng hu ca mnh m thc hin cc hnh vi chuyn gi bt hp php lm cho hot ng kinh doanh thua l ko di v chim ly quyn qun l v kim sot cng ty. Ti t hn l y cc i tc ra khi hot ng kinh doanh v chim ton b quyn kim sot v chuyn quyn s hu cng ty. Tnh trng ny thng xy ra ph bin ti cc quc gia ang pht trin nh Vit Nam khi m trnh qun l cn yu km. Sau khi nh bt cc cc i th v nhng bn lin kt kinh doanh ra khi th trng th MNC s chim lnh th trng v nng gi sn phm b li phn chi ph trc y b ra. Do c hng cc c quyn, c li trong qu trnh ku gi u t ca nc ch nh v nm trong tay cc quyn v kinh t chnh tr v x hi m MNC xem cng ty con t trn quc gia ny nh l trung tm li nhun ca c MNC v thc hin hnh vi chuyn gi li hu qu ng k cho nc tip nhn u t. Ngoi ra chuyn gi cn c thc hin do vic chuyn giao cc sn phm v dch v c tnh c th cao, c quyn v tnh bo mt cao nh trong cc ngnh cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc, du kh, y dc nhm gim cc ri ro khi giao dch cc sn phm ny th chuyn gi l phng php c cc MNC la chn. 1.2.6. Tc ng ca chuyn gi 1.2.6.1. i vi bn thn cc MNC Hot ng chuyn gi di gc ca MNC s c nhn nhn theo hai hng khc nhau, l c th gip cho MNC d dng thc hin k hoch v mc tiu kinh doanh ca mnh v li nhun v thu. Nhng mt mt khc, chuyn gi li

13

mang li nguy c MNC phi gnh chu nhng hnh pht nng n ca quc gia s ti v cc quc gia c lin quan. Da vo cc li th v tim lc ti chnh, nhng u i m cc quc gia c cch cho cc MNC khi ku gi thu ht u t nh thu sut, hn ngch, lnh vc u t th cc MNC c th thc hin vic chuyn gi nhm gim thiu vic thc hin ngha v v thu i vi quc gia m mnh t tr s. Thc hin vic chuyn gi s gip cho MNC d dng chuyn li nhun ra nc ngoi v thc hin nhng k hoch kinh doanh mt cch nhanh chng, khng b l cc c hi kinh doanh. Trng hp ny thng c cc MNC thc hin ti cc quc gia c chnh sch tin t tht cht. Vic chuyn gi cn gip cho cc MNC nhanh chng chim lnh th trng ni a, nh bt v thu tm cc cng ty nh l trong nc da vo ngun lc ti chnh di do ca mnh. Khi thc hin vic xm chim th trng th chi ph s c chia s cho cc cng ty con khc v c cng ty m. V vy ng trn phng din ti chnh th MNC s khng b p lc nhiu v tnh trng thua l. Cc MNC s xy dng mt k hoch v thu trn qui m tng th sao cho c li nht v t da vo s chnh lch v mc li sut gia cc quc gia thc hin vic mua bn ni b, chuyn gi nu cn thit nhm t mc tiu v thu. Thng qua vic bn cc ti sn, thit b li thi vi gi cao th mt mt gip cc cng ty ti chnh quc thay i c cng ngh vi chi ph thp, mt mt li thu hi vn u t nhanh ti cc quc gia tip nhn u t. Thng qua vic mua bn qua li th cc MNC c th trnh c cc ri ro trong hot ng nghin cu v pht trin sn phm v cc hot ng ny thng tn nhiu chi ph v kh nng thnh cng cng khng cao. MNC s gim c mt s cc ri ro v t gi, ri ro v th trng tiu th sn phm, ri ro v tnh n nh ca nh cung cp nguyn vt liu v cht lng nguyn vt liu v mt s ri ro khc.

14

Bn cnh nhng li ch ca vic chuyn gi mang li cho MNC th MNC s phi gnh chu nhng hnh pht rt nghim khc nu vic chuyn gi b c quan thu ca cc quc gia m cc MNC c mt pht hin c. MNC s b pht mt s tin rt ln, c kh nng b rt giy php kinh doanh v chm dt mi hot ng sn xut kinh doanh ti quc gia . Bn cnh uy tn ca MNC trn thng trng quc t cng s b nh hng nghim trng v l tm im ch ca cc c quan thu ca cc quc gia khc m MNC c tr s. 1.2.6.2. i vi cc quc gia lin quan Hot ng chuyn gi khng ch c tc ng tiu cc n quc gia tip nhn u t m cn nh hng mt cch nghim trng i vi quc gia xut khu u t. Cc MNC vi mc tiu ti a ha li nhun c th thc hin mi phng thc chuyn gi v gy ra hu qu nghim trng v lu di i vi nn kinh t ca c hai quc gia xut khu v tip nhn u t. 1.2.6.2.1. Tc ng ca chuyn gi i vi quc gia tip nhn dng vn u t Thng qua hot ng chuyn gi, cc MNC nh gi cao cc yu t u vo t cc MNC ny rt ngn thi gian thu hi vn, v vy m cc lung vn c xu hng chy ngc ra khi quc gia tip nhn u t. Cc hnh ng chuyn gi nhm thu hi vn nhanh hn so vi k hoch u t ban u s lm cho thay i c cu vn ca nn kinh t quc gia tip nhn u t. Hu qu l to ra s phn nh sai lch kt qu hot ng sn xut kinh doanh ca nn kinh t, to ra mt bc tranh kinh t khng trung thc. Trong mt s trng hp, quc gia tip nhn u t c thu sut thu thu nhp doanh nghip thp hn nn tr thnh ngi c hng li t hot ng chuyn gi ca cc MNC. V vy m cc quc gia ny c lm l cc MNC tha h thc hin hnh vi chuyn gi v cc quc gia ny khng sn lng hp tc vi chnh quc ngn chn hnh vi chuyn gi. V lu di, khi m c s chuyn bin ca mi trng kinh doanh quc t th cc quc gia ny tng c xem l thin ng v thu s n lt gnh chu nhng hu qu do vic th lng v th trong cng tc qun l trc y gy ra. Lc ny cc quc gia ny s phi ng u vi

15

kh khn v ti chnh do cc ngun thu khng bn vng phn nh khng chnh xc sc mnh ca nn kinh t v khng hong kinh t s xy ra. Thng qua hot ng chuyn gi nhm xm chim th phn khi mi tham gia vo th trng, cc MNC s tin hnh cc chiu thc qung co v khuyn mi qu mc, v hu qu l lng on th trng. Cc doanh nghip trong nc khng tim lc ti chnh cnh tranh v vy m dn dn s b ph sn hoc buc phi chuyn sang kinh doanh trong cc ngnh khc. Cc MNC s dn tr nn c quyn v thao tng th trng trong nc, kim sot gi c v mt dn tnh t do cnh tranh ca th trng t do. Chnh ph ca quc gia ny s gp kh khn trong qu trnh hoch nh cc chnh sch kinh t v m v khng th thc y ngnh sn xut trong nc pht trin. Thng qua hot ng chuyn gi, cc MNC s thc hin k hoch thn tnh cc doanh nghip trong nc. Vi tim lc ti chnh mnh, cc MNC s tin hnh lin doanh vi cc doanh nghip trong nc vi t l vn gp cao nm quyn qun l. Khi nm c quyn qun l cc MNC s thc hin hnh vi chuyn gi nhm lm cho kt qu kinh doanh thua l ko di. Khi kt qu hot ng kinh doanh b thua l th bt buc phi tng vn gp ln, nu cc i tc trong nc khng tim lc ti chnh s phi bn li phn vn gp ca mnh v nh vy l t cng ty lin doanh chuyn thnh cng ty 100% vn nc ngoi. K hoch thn tnh doanh nghip trong nc thnh cng. Cc hot ng chuyn gi s lm ph sn k hoch pht trin nn kinh t quc dn ca cc quc gia tip nhn u t. Nu khng b ngn chn kp thi th v lu di cc quc gia tip nhn u t s phi ph thuc v mt kinh t v tip theo sau l s chi phi v mt chnh tr. Hot ng chuyn gi s gy ra tnh trng mt cn i trong cn cn thanh ton quc t ca quc gi . 1.2.6.2.2. Tc ng i vi quc gia xut khu u t Xem xt ton b qu trnh thc hin hnh vi chuyn gi th chng ta c th nhn ra l cc MNC l ngi c hng li nhiu nht v ti thiu c khon thu phi np. Quc gia no c thu sut thp hn s c hng li, trong v d

16

trn chnh quc l quc gia b thit thi nht v chnh quc cng chnh l quc gia xut khu u t. Chuyn gi lm tht thu thu ca quc gia xut khu u t nu thu sut quc gia ny cao hn thu sut ca quc gia tip nhn u t, lm mt cn i trong k hoch thu ca quc gia ny. Trong mt s trng hp nghim trng hn th cc quc gia ny cn b cc MNC mc ti tin thu thu c t cc cng ty lm n lng thin khc np. Hot ng chuyn gi s lm cho dng vn u t dch chuyn khng theo mun qun l ca chnh ph ca quc gia xut khu u t, v vy mc tiu qun l kinh t v m s gp nhiu kh khn. Tuy hnh vi chuyn gi ca MNC mang li nhng tc ng khng tt c cho nc tip nhn u t v nc xut khu u t nhng c mt s quc gia v li ch ring ca mnh v to iu kin thun li cho cc MNC thc hin hnh vi chuyn gi nhm chuyn li nhun ca MNC ti cc quc gia khc v. Cc quc gia ny xy dng cc mc thu sut tht thp, thm ch bng khng v to thnh cc thin ng v thu cc MNC thc hin vic chuyn gi thng qua vic thnh lp chi nhnh ti nhng quc gia ny v mang nhng ti sn c gi tr nh b quyt cng ngh, bng pht minh sng ch, nghin cu pht minh sn phm mi, chi ph qung co v khai li nhun pht sinh ti y l cao nht. Cc quc gia ny vi cc mc tiu khc nhau nh ku gi u t, to cng n vic lm cho dn c trong nc V d nh cc quc gia Puerto-Rico v Bahamas vi vic thc hin thin ng v thu thu ht c cc MNC ng tr s chnh ti cc quc gia ny v chuyn ti sn, li nhun, cc lung vn t M v gy kh khn trong cng tc qun l cc ngun vn, qun l v m v kinh t ti M.

1.3. Cc phng php xc nh gi th trng Chng chuyn gi hiu qu l ngn chn c tht thot thu thu nhp, gim gi thnh sn phm, em li li ch cho ngi tiu dng v tng thu nhp cho ngn sch.

17

Vn chuyn gi ch xy ra giao dch gia cc cng ty lin kt. Nu doanh nghip Vit Nam ni trn phi mua linh kin mt doanh nghip c lp ca Nht Bn, h s phi tr gi v mua theo gi th trng. Khi , li nhun s khng th "t ln" hay "t xung" c. Do , trnh c hin tng chuyn gi, cc giao dch gia cc cng ty lin kt phi c nh gi theo gi gia hai doanh nghip c lp - nguyn tc nh gi sng phng. Do gp nhng kh khn trong qu trnh tm kim cc nghip v mua bn hng ho gia cc cng ty c lp c cng cc iu kin tng ng vi cc nghip v chuyn giao ni b c th so snh vi nhau, v c th p dng trc tip nguyn tc cn bn gi th trng , cc MNC thng p dng cc phng php tnh gi chuyn giao ni b khc nhau, tu thuc vo cc c im ca nghip v chuyn giao hng ho, tu thuc vo c tnh ca hng ho m chn phng php thch hp. Cc phng php nh gi theo hng dn ca OECD c cc MNC p dng ph bin nh sau: Phng php nh gi chuyn giao trn c s gi t do c th so snh c (Comparable Uncontrolled Price CUP) Phng php gi bn li (Resales Price Method) Phng php gi vn cng Li (Cost Plus Method). Phng php chit tch li nhun (Profit Split Method) Phng php li nhun rng ca nghip v chuyn giao (Transactional Net Margin Method TNMM) Tu theo mi phng php c th nu trn, gi th trng ca sn phm c th c tnh trc tip hay gin tip ra n gi sn phm hoc gin tip thng qua t sut li nhun gp hoc t sut sinh li ca sn phm. 1.3.1.1.Phng php nh gi chuyn giao trn c s gi t do c th so snh c (Comparable Uncontrolled Price CUP):

18

Phng php ny c xem l gn gi vi nguyn tc cn bn gi th trng ALP v y l phng php gi t do c th so snh c. Phng php CUP so snh gi c ca hng ho, dch v, TSC hu hnh v v hnh trong cc giao dch gia cc bn c lp v lin kt. Tu vo mi quan h so snh m ta c th chia phng php CUP ra thnh hai loi: Phng php CUP ni b: Phng php ny dng gi ca cc sn phm hng ho,dch v c chuyn giao gia cc cng ty con ca mt MNC (hay gia cng ty M v cng ty con) vi gi c hng ho, dch v m mt thnh vin ca MNC bn ra bn ngoi cho mt cng ty hon ton c lp trong cng cc iu kin so snh c vi nhau. Phng php CUP i ngoi: Phng php ny s dng gi hng ho, dch v ca nghip v chuyn giao mua bn gia ni b cc cng ty ca MNC v giao dch gia hai ch th hon ton c lp khc nhng phi cng iu kin tng ng. Phng php ny c p dng km theo iu kin l cc giao dch em ra so snh khng c cc khc bit no trng yu nh hng ng k n gi ca sn phm v hng ho, dch v. Nu c s khc bit th s khc bit ny phi c tnh ton v iu chnh cho ph hp. Cc yu t nh hng trng yu n gi ca hng ho v dch v thng l: c tnh vt cht, cht lng v nhn hiu thng mi ca sn phm Cc iu kin hp ng trong vic cung cp, chuyn giao sn phm. V d nh mua hng vi s lng ln s c chic khu lm cho gi mua r hn hay thi hn thanh ton v thi hn chuyn giao sn phm. Quyn phn phi, tiu th sn phm c nh hng ti gi tr kinh t Th trng din ra cc giao dch mua bn. m bo cc giao dch ni b tun th theo gi th trng th MNC cn phi thc hin so snh gi chuyn giao ni b vi gi ca cc giao dch c th so snh nh sau:

19

 Gi bn hng ho, dch v ca mt cng ty thnh vin ca MNC cho mt cng ty hon ton c lp (cng ty khng phi l thnh vin ca MNC). Gi bn hng ho, dch v trong mt nghip v mua bn ca hai cng ty hon ton c lp vi MNC (tc hai cng ty khng l thnh vin ca MNC). Gi bn hng ho, dch v ca mt cng ty hon ton c lp cho mt cng ty l thnh vin ca MNC. Phng php CUP thng c p dng trong cc trng hp sau: Cc giao dch ring l v tng chng loi hng ho lu thng trn th trng. Cc giao dch ring l v tng loi hnh dch v, bn quyn, kh c vay n. Cc cng ty kinh doanh thc hin c giao dch c lp v giao dch lin kt cho cng mt chng loi sn phm. y l phng php c xem l gn gi nht vi nguyn tc cn bn gi th trng. Trong thc t y l phng php thch hp nht cho c bn mua v bn bn v gi c c th so snh vi chnh xc tng i cao vi gi c trn th trng v vy m c bn mua v bn bn u c mt khon li nhun tng i ph hp vi mc bnh qun th trng. 1.3.1.2.Phng php gi bn li (Resales Price Method): Phng php gi bn li ny da vo gi bn li (hay gi bn ra) ca sn phm do c s kinh doanh bn cho bn c lp xc nh gi (chi ph) mua vo ca sn phm t bn lin kt. Nh vy, phng php ny bt u bng vic ly gi bn li (hay gi bn ra) tr (-) li nhun gp tr (-) cc chi ph khc. Trong li nhun gp bao gm cc khon chit khu m cng ty c lp ny c hng v tng cc khon chit khu ny phi b p cho cc chi ph bn hng, chi ph qun l v iu hnh doanh nghip cng nh mt mc li nhun hp l. Cc khon chi ph khc l cc chi ph lin quan n vic mua sn phm v vn chuyn sn phm nh thu nhp khu, chi ph hi quan, ch ph bo him, chi ph vn chuyn. Nh vy sau khi loi tr hai yu t li nhun gp v chi ph khc th phn cn li c th c xem nh l gi c theo nguyn tc th trng (ALP). iu kin p dng phng php ny:

20

Th nht, cc bn giao dch phi c lp vi nhau, khng c bt c rng buc no. V nu c tn ti cc rng buc, lin kt th gi bn ra ca cc sn phm ny s khng cn mang tnh khch quan v tun theo qui lut th trng na. Th hai, khng c s khc bit qu ln v iu kin giao dch khi so snh gia giao dch c lp v giao dch lin kt gy nh hng trng yu n t sut li nhun gp bn ra (doanh thu thun). Cc nghip v mua hng c chn phi c lin quan n nghip v chuyn giao m ta cn xc nh gi th trng. Th ba,nu xy ra trng hp c khc bit th cc khc bit ny cn phi c loi b trc khi em ra so snh. Trong thc t c cc trng hp khng tn ti cc nghip v hon ton ph hp vi nhau c th so snh, v vy c th tnh ton gi c theo nguyn tc th trng bng cch da trn khon chit khu c ngun gc t chnh cng ty thng mi mt th trng tng t. Chng ta cn phi bit l trong thc t gia cc nghip v chuyn giao ni b ca MNC v nghip v chuyn giao c th so sanh c tn ti nhng khc bit do s vn ng khng ngng ca nn kinh t nh lm pht, li sut v cc rng buc v kinh t, cc tho c kinh t Trong thc t c mt s trng hp phng php ny khng th thc hin c do c nhng yu t tc ng n mc chit khu (t l li gp) v cc chi ph khc. Cc yu t xy ra trong cc trng hp sau: Hng ho c cc cng ty thng mi mua v sau em gia cng ch bin thm v lm thay i ng k gi tr ca sn phm v vy m nh hng n vic xc nh t l chit khu hp l. Hng ho mua v sau em thay i nhn hiu bng nhn hiu c uy tn hn v bn mc gi cao hn dn n kh khn trong vic xc nh khon chit khu hp l. Thi gian t lc mua hng n lc bn hng qu lu v khong cch a l lm cho ko theo cc ri ro v t gi, lm pht v nhng bin ng ca nn kinh t.

21

 Khc nhau v mt chc nng kinh doanh (v d nh i l phn phi c quyn, thc hin cc chng trnh qung co, khuyn mi, bo hnh) cng lm nh hng n t sut li gp hay mc chit khu. Khc nhau v chng loi, qui m, khi lng, thi gian quay vng ca sn phm v tnh cht hot ng ca th trng nh l cng ty thng mai ny l bn bun hay bn l Phng php hch ton k ton, phi m bo cc bn tham gia vo giao dch lin kt cng hch ton theo cng phng php k ton, phng php theo di hng tn kho. Nu cc bn tham gia vo cc giao dch s dng cc phng php k ton khc nhau vo cc nghip v th vic so snh cc nghip v s tr nn b khp khing. Do mu cht ca phng php ny l xc nh mc chit khu (t l li gp) mt cch hp l. Nhng chng ta cng khng th ly t l chit khu hay t l li gp bnh qun cho ton ngnh m p t vo so snh. Phng php ny thng c p dng cho cc trng hp giao dch i vi cc cng ty thng mi cc sn phm thuc khu cung cp cc dch v gin n v thng thi gian phn phi t khi mua hng n khi bn hng ngn v t b nh hng bin ng ca tnh thi v. ng thi cc sn phm bn ra khng qua gia cng ch bin, lp rp hay thay i cu trc ban u ca sn phm m lm tng mt phn ng k gi tr ca sn phm. 1.3.1.3 Phng php gi vn cng li (Cost Plus Method or Mark Up Method): Phng php gi vn cng thm da vo gi vn hay gi thnh ca sn phm xc nh gi bn ra ca sn phm cho cc bn lin kt. Gi bn ra ca sn phm bng gi vn ca sn phm cng thm cho mt khon li nhun hp l. Mc nng li nhun ny phi c xem xt ti tt c cc yu t nh hng n qu trnh sn xut ra sn phm nh gi tr tng vn trc tip tham gia vo qu trnh sn xut ra sn phm bao gm c TSC hu hnh v TSC v hnh, cc ri ro c lin quan. Li nhun nng ln ny phi c tnh ton sao cho gi c chuyn giao trong nghip v ny c th so snh cn bn gi th trng trong cc nghip v mua bn

22

chuyn giao gia mt cng ty l thnh vin ca MNC v mt cng ty c lp hoc l giao dch gia hai cng ty hon ton c lp vi nhau. i vi phng php ny, iu quan trng l phi xc nh phn li nhun tng thm bao nhiu l hp l. Phn li nhun nng thm ny b nh hng bi cc yu t sau: Nu cng ty ny ch sn xut v thc hin mua bn theo hp ng cho ch mi cng ty m v khng gia cng cho bt c cng ty no khc th phn li nhun tng thm ny s c tnh theo mt t l trn gi vn sao cho hp l, tc l phn li nng thm phi da trn c s ca loi hnh hot ng ca mt cng ty c lp khc trn th trng. Nu cng ty ny sn xut ra sn phm v bn theo cc hp ng cho cng ty m v bn theo hp ng cho cc cng ty c lp khc th t l li nhun tng thm (phn li nhun tng thm) cn phi c tnh ton v phn b theo t l tng vn tham gia vo qu trnh sn xut ra sn phm. Ngoi ra cn phi i chiu so snh gi c hng ho dch v trong nghip v mua bn ni b v nghip v mua bn vi cng ty c lp. Ngoi ra cn cc yu t nh chc nng hot ng ca c s kinh doanh s ko theo mt s cc chi ph km theo s nh hng n t l li gp (v d nh cng ty sn xut theo hp ng, nghin cu, pht trin, t trng gia tng gi tr ca sn phm so vi quy m u t kinh doanh). Cc ngha v thc hin hp ng nh cc rng buc giao hng v thi gian, s lng v cht lng sn phm, lu kho, lu bi, iu khon thanh ton cng n, chit khu. Phng php ny thng c p dng trong trng hp hai phng php nu trn t ra khng hiu qu, c s dng trong cc trng hp sau: i vi cng ty sn xut, ch bin, lp rp, ch to v bn cho cc bn lin doanh lin kt, gia cng ch bin sn phm v phn phi. Giao dch gia cc bn lin kt thc hin hp ng lin doanh, hp ng hp tc kinh doanh sn xut, lp rp, ch to, ch bin sn phm, hoc thc

23

hin cc tho thun v cung cp cc yu t u vo v bao tiu sn phm u ra. Giao dch cung cp dch v cho cc bn lin kt. 1.3.1.4 Phng php chit tch li nhun (Profit Split Method) Trong thc t, c nhng trng hp cc thnh vin trong MNC c mi lin kt mua bn qua li vi nhau qua cht ch, cc giao dch vi khi lng cc giao dch nhiu v phc tp v vy m cc phng php trn t ra khng hiu qu. Trong trng hp ny th phng php chit tch li nhun l phng php ph hp nht. Phng php chit tch li nhun da vo li nhun thu c t mt giao dch lin kt tng hp do nhiu thnh vin ca MNC lin kt thc hin, t thc hin tnh ton li nhun thch hp cho tng thnh vin tham gia vo lin kt theo cch m cc bn giao dch c lp phn chia li nhun trong iu kin tng ng. Giao dch lin kt tng hp do nhiu c s kinh doanh (cc thnh vin ca MNC) lin kt tham gia thng l cc giao dch mang tnh c th, duy nht bao gm nhiu giao dch lin kt c lin quan cht ch vi nhau v cc c tnh ca sn phm. V d nh cc sn phm chuyn dng hay cc sn phm mang tnh c quyn, hoc cc giao dch lin kt khp kn gia cc bn c lin quan. Cc mi lin kt ny thng ko di c vng i sn phm t lc mua nguyn vt liu u vo, n sn xut, lp rp sn phm cho n c khu phn phi sn phm n tay ngi tiu dung. V d nh: mt cng ty A l cng ty c lp ti Vit Nam c lin kt vi mt cng ty B l thnh vin ca tp on sn xut mng hnh my tnh tinh th lng. Trong , cng ty B s chuyn ph kin u vo cho cng A lp rp v hon thin sn phm. Sau khi hon thin th sn phm s c c bn trong nc bi cng ty A v mt phn s c bn li cho mt cng ty C (y l mt thnh vin khc ca MNC ti mt quc gia khc). Da vo mi quan h lin kt gia cc bn tham gia th phng php chit tch li nhun c hai cch tnh nh sau:

24

Cch th nht: Phn b li nhun cho tng bn lin kt trn c s ng gp vn (chi ph); theo li nhun ca mi bn tham gia trong giao dch c xc nh trn c s, phn b tng li nhun thu c t giao dch lin kt tng hp theo t l vn (chi ph) s dng trong giao dch lin kt ca c s kinh doanh trong tng vn u t to ra sn phm cui cng. Cch th hai: phn chia li nhun theo hai bc nh sau: Bc 1: mi bn tham gia vo giao dch lin kt c phn chia phn li nhun c bn tng ng vi cc chc nng hot ng ca mnh. Phn li nhun c bn ny phn nh gi tr li nhun ca giao dch lin kt tng hp m mi bn thu c do thc hin chc nng hot ng ca mnh v cha tnh n cc yu t c th v duy nht (v d c quyn s hu hoc s dng ti sn v hnh hoc quyn s hu tr tu). Phn li nhun c bn c tnh theo t sut li nhun gp hoc t sut sinh li tng ng vi gi tr ph hp nht thuc bin gi th trng chun theo t sut li nhun gp. Bc 2: Phn chia li nhun ph tri, Mi bn tham gia giao dch lin kt c nhn tip phn li nhun ph tri tng ng vi t l ng gp lin quan n tng li nhun ph tri tc l tng li nhun thu c tr (-) tng li nhun c bn phn chia bc th nht ca giao dch lin kt tng hp. Phn li nhun ph tri ny phn nh li nhun ca giao dch lin kt tng hp m c s kinh doanh thu c ngoi phn li nhun c bn nh cc yu t c th v duy nht. Phn li nhun ph tri ca mi bn c tnh bng tng li nhun ph tri thu c t cc giao dch lin kt tng hp nhn vi t l ng gp cc chi ph hoc ti sn di y ca mi bn: chi ph nghin cu v pht trin sn phm, gi tr (sau khi tr khu hao) ca ti sn v hnh hoc quyn s hu tr tu c s dng sn xut, kinh doanh sn phm. Phng php chit tch li nhun ny trong thc t thng c p dng trong cc trng hp cc bn lin kt cng tham gia nghin cu v pht trin sn phm mi hoc pht trin sn phm l ti sn v hnh c quyn hoc cc giao dch trong quy trnh sn xut, kinh doanh chuyn tip gia cc bn lin kt t khu

25

nguyn vt liu n thnh phm cui cng lu thng sn phm gn lin vi vic s hu hoc quyn s hu tr tu duy nht. 1.3.1.5 Phng php li nhun rng ca nghip v chuyn giao (Transaction Net Margin Method TNMM): Theo phng php ny th li nhun thu c t cc bn lin kt sau khi tr i cc nh ph v bin ph lin quan, c xem xt theo theo t l phn trm ca mt khon mc c s no , v d l doanh s bn hng, tng gi vn hng bn ra hay tng gi tr ti sn thch hp nht l khi li nhun ny c so snh vi li nhun ca cc hot ng giao dch c lp khc c th so snh c ca cng cng ty m chng ta ang cp n. Trong trng hp nu khng tn ti cc giao dch c lp c th so snh i vi cng ty con ca MNC th ta c th ly li nhun thu c trong cc chuyn giao c th so snh c ca hai cng ty khng lin kt khc lm c s. Trong mt s trng hp cn phi p dng cc iu chnh mang tnh nh lng cho cc khc bit v mt vt cht gia cc chuyn giao lin kt v cc chuyn giao c lp. Do phng php ny tp trung vo phn tch li nhun pht sinh tng nghip v chuyn giao mt cch ring l, nn phng php ny s b gp kh khn khi cc nghip v pht sinh c mi quan h rng buc cht ch vi nhau. Cc chuyn giao mang tnh cht a dng v phc tp s kh tm c cc giao dch tng ng c th so snh c. Da vo cc phng php m OECD hng dn nh trn cc MNC s la chn cho mnh mt phng php nh gi chuyn giao sao cho ph hp vi c im sn xut kinh doanh ca mnh.ng thi, cc phng php ny l cc cng c hu hiu cho cc quc gia gim st cc hot ng chuyn gi m cc MNC thc hin nhm hn ch cc tc hi tiu cc ca hot ng chuyn gi i vi nn kinh t. 1.4. Hot ng chng chuyn gi ca mt s nc trn th gii Rt kinh nghim cho Vit Nam

26

Trong mt th gii ton cu ha, quc t ha, chuyn gi l mt xu hng tt yu, tc ng ti mi nn kinh t. Chng chuyn gi ngy cng tr thnh vn quan trng trong chnh sch thu ca cc quc gia. n nay, hu ht cc nc pht trin nh Canada, Mexico, Anh, Php, Ty Ban Nha, c, Australia, M, Nht Bn, Trung Quc xy dng v hon thin h thng php lut v chng chuyn gi. Hin nay, trn th gii c hai h thng quan im ch yu v chuyn gi l ca T chc Hp tc v Pht trin Kinh t (OECD) v ca M. Hai h thng ny tng t nh nhau nhng ni dung chnh nh khi nim, phng php xc nh gi, yu cu v thng tin, chng t lu gi ca i tng np thu M c xu hng sng to ra cc phng php xc nh gi mi, a ra hng dn ring cho hng ho hu hnh v v hnh bi M l nc tin phong trong pht trin sn phm s hu tr tu. Tuy nhin, hu ht cc nc hin nay u tha nhn quan im ca OECD trong x l v gi chuyn giao v n c tnh trung lp v tng ng trong kh nng qun l. 1.4.1.Kinh nghim ca M Cc quy nh v gi chuyn giao tr thnh mt phn trong lut thu ca M t thi im chin tranh th gii ln th nht. Khi u l phn 482 ca Lut Thu nhp ni b (IRC) ban hnh nm 1968. iu khon 482 ny c xy dng nhm ci thin tnh hnh tht thu thu ca c quan Thu. Theo , gi chuyn giao ti sn hu hnh v v hnh gia cc chi nhnh ca mt doanh nghip cc nc khc nhau phi c xc nh tng ng vi gi cung cp cho bn th ba, hoc tng ng vi gi ca mt doanh nghip khc c sn phm tng t. Khi gi chuyn nhng ca doanh nghip lm thay i ng k s thu thu nhp phi np, iu khon ny cho php c quan thu xc nh li gi chuyn giao nhm tnh li li nhun trc thu tnh thu thu nhp doanh nghip. V d trng hp ca Nissan, cng ty ny chuyn nhng t v cc ph tng vi gi cao cho cc chi nhnh M, lm cho li nhun chi nhnh M gim v li nhun ca cng ty m Nht tng ln gn 1 t USD. iu ny ng ngha vi vic mt phn s thu thu nhp doanh nghip ng ra phi np M c chuyn v cho Nht.

27

Nm 1993, C quan Thu ni a ca M (IRS) iu tra v phn quyt rng hng t Nissan ca Nht Bn trnh thu bng cch nh gi rt cao cc loi xe nhp khu vo M, cui cng Nissan phi np mt khon tin pht l 170 triu USD. Thng 10/1988, C quan Thu ni a M (IRS) ngh hai phng php nhm thit lp tiu chun cn xng vi thu nhp. Mt l da trn phn tch cc giao dch c th so snh; hai l da trn vic tch li nhun gia cc bn c lin kt. Thng 1/1992, IRS ban hnh quy nh gii thiu ba phng php nh gi mi, tt c da trn vic i chiu cc ti liu v kt qu giao dch. Thng 1/1993, IRS ban hnh quy nh tm thi. Ngy 1/7/1994 quy nh chnh thc c ban hnh, c hiu lc t ngy 8/7/1994 cho n nay. Quy nh yu cu gi chuyn giao ti sn v hnh phi c xc nh theo mt trong bn phng php sau: Phng php giao dch khng lin kt c th so snh (CUT); Phng php li nhun c th so snh (CPM); Phng php tch li nhun; v cc phng php khc khng nh r. V hnh thc x pht, s tin pht vi phm v gi chuyn giao dao dng t 20-40% s thu khai thiu. 1.4.2.Kinh nghim ca Trung Quc Trc nm 2008, Trung Quc duy tr song song hai h thng thu, mt cho doanh nghip trong nc v mt cho cc doanh nghip nc ngoi. Mt cuc kho st nm 2005 cho thy hai h thng thu to ra mt s chnh lch v thu sut c hiu lc gn 10% gia doanh nghip trong v ngoi nc, iu ny c cc doanh nghip nc ngoi a chung. Tuy nhin, ngy 16 thng 3 nm 2007, Quc hi ban hnh Lut TNDN mi thng nht mt mc th sut chung cho hai h thng ny. Thu TNDN c hiu lc t ngy 01/01/2008, p t mt mc thu sut thng nht 25% cho tt c cc doanh nghip, trong nc v nc ngoi n cng ch trng ng k v nh gi chuyn giao, khuyn khch cc gim st cht ch hn cc giao dch ca cc bn lin kt. Trung Quc cng gia tng cng c h thng thu. Php lut iu chnh chuyn gi hin nay Trung Quc ang p dng cc quy nh ch yu

28

theo cc lut sau: Lut Thu TNDN (2007); Thc hin Quy phm php lut thu TNDN (2007); Thng t Guoshuifa s 2 (2009). Mc ch ca thu TNDN l mang li nhiu quy nh v gi chuyn giao cho Trung Quc ph hp vi cc quy tc p dng trong cc nn kinh t pht trin khc trn th gii. N cung cp cho SAT c s iu chnh thu nhp chu thu ca ngi np thu khi h thc hin cc giao dch vi cc bn lin kt cha ng theo hng dn ca nguyn tc ALP. Lut thu ny cng yu cu nhng ngi np thu c lin quan n giao dch vi cc bn lin kt phi gi ti liu trnh by r v giao dch vi bn lin kt cng vi t khai thu hng nm ca h. Ngi np thu cng c yu cu np cc ti liu lin quan v giao dch vi cc bn lin kt nh gi c, tiu chun xc nh chi ph, phng php tnh ton v gii thch khi c kim ton. C th Lut thu TNDN qui nh nh sau: cc doanh nghip c cc giao dch ti sn hu hnh lin quan n cc bn lin kt c gi tr hng nm trn 200 triu Nhn Dn T hoc c cc giao dch gia cc bn lin kt trn 40 triu Nhn Dn T phi chun b ti liu ng thi gii trnh r. Cc qui nh chng chuyn gi ca Trung Quc cng xy dng da trn c s hng dn ca OECD, tuy nhin lut chng chuyn gi ca Trung Quc c mt s im khc c bn so vi lut chng chuyn gi ca M nh sau: Ngha v np thu Trung Quc khng c hp nht, nu mt tp on kinh t c cc chi nhnh ti cc tnh thnh khc nhau ca Trung Quc s chu thanh tra v thu chng chuyn gi nhiu ln. Mt im khc na l, khi c quan thu ca tnh ny chp nhn mt vn no v thu th cha chc c quan thu a phng khc chp nhn. iu ny khc hon ton nu cc tp on kinh t c nhiu chi nhnh ti M, cc vn v thu c c quan thu tiu bang chp nhn th xem nh l c chp nhn ti cc tiu bang khc.

29

 Nu b xc nh l c hnh vi chuyn gi ti cng ty, th cc iu chnh v nh gi chuyn giao do c quan thu Trung Quc a ra s c p t cho tt c cc loi thu c lin quan nh: thu TNDN, thu GTGT, thu xut nhp khu Trong khi ti M ch p t tnh li thu TNDN m thi. Ti M, cc ch s v mc nng gi hp l do c quan thu lp nn da trn cc ngun thng tin i chng v mi ngi u bit. Nhng ti Trung Quc th c quan thu Trung Quc xy dng cc ngun d liu t vic so snh b mt. c bit ngoi vic c li nhun thp hoc l, SAT cn tp trung vo cc cng ty chi tr s lng ln tin bn quyn cho cc bn lin quan nc ngoi hoc mt t l ln cc hot ng kinh doanh chnh ca h l giao dch vi cc bn lin quan. Trung Quc ng thi cng a ra cc bin php x pht c th i vi hnh vi chuyn gi. iu 60-73 ca Lut qun l thu quy nh rng hnh vi vi phm lut c th b pht tin, v nhng vi phm nghim trng nh trn thu, gian ln thu c th b truy cu trch nhim hnh s. Lut thu TNDN Trung Quc cng nu r, t sau ngy 01 thng 1 nm 2008 cc khon thu b tr thiu lin quan n giao dch gia cc bn lin kt s phi chu mt khon li ph. Khon li sut ny c tnh bng li sut cho vay c bn Nhn dn t ca Ngn hng Nhn Dn Trung Quc cng k cng 5% ph. Tuy nhin, nu doanh nghip cung cp c cc ti liu v thng tin lin quan khc theo quy nh ny th 5% ph tng thm ny c th c gim bt hoc loi b hon ton. Trung Quc cng khuyn co nhng hu qu bt li m nhng ngi khng tun th quy nh gi chuyn nhng c th gp. l ngi np thu c th s b a vo mt trong nhng mc tiu u tin cho mt cuc thanh tra v vn nh gi chuyn giao. Thng thng, ngi np thu khng c chp nhn tham gia vo cc tha thun gi trc. Trung Quc cng ni lng cc quy nh tham gia vo cc tha thun gi trc. Do cc doanh nghip s c tham gia nhiu hn. hi iu kin

30

 tr thnh ng vin cho APA cc cng ty phi c tng gi tr cc giao dch hng nm vi cc bn lin quan ln hn 40 triu Nhn Dn T, chun b hoc np h s hng nm v np h s ti liu ng thi theo quy nh ca php lut. ng thi cng ty s khng tn l ph khi np n cho APA. Trong nm 2009, c quan Thu Trung Quc c bit tp trung vo cc ch th, cng ty c giao dch vi cc khu vc c lut thu thp hoc c giao dch vi cc thin ng thu. Ngoi ra, cc phng thu ti cc thnh ph thuc Bc Kinh v Thng Hi v ti cc tnh ven bin cng rt tch cc trong vic thc hin hot ng kim ton gi chuyn nhng, cc giao dch lin quan n tin bn quyn v ph dch v lao ng cng c kim sot cht ch (kt qu kho st chuyn gi ton cu, Ernst & Young, 2009). Cng theo ngun ny cng b, trong nhng nm qua, c quan thu tp trung vo cc ngnh may mc, in t v vin thng, thc phm v nc gii kht, bn l, cng nghip, t, dc phm, v cc ngnh cng nghip dch v, cng nh v cc vn ti chnh lin quan n xy dng c s h tng v cc cng ty c vn u t ra bn ngoi. Hin nay, cc phng thu cng tng cng cc cng c nh cng ngh thng tin v c s d liu h tr cho cng tc chng trnh thu. Ph ng thu cng ang gia tng hun luyn cho cc chuyn gia chng trn thu bao gm c o to ngn hn v di hn, c o to trong nc v o to nc ngoi. Ngoi ra, cc s thu cng tuyn dng thm sinh vin tt nghip i hc cc ngnh lin quan b sung thm vo lc lng chng trn thu. 1.4.3. Kinh nghim ca ASEAN Malaysia: Phng thc p dng: Da trn kinh nghim thc t, cc phng php ca OECD c chp nhn s dng: phng php so snh gi th trng t do, phng php da vo gi bn ra, phng php cng chi ph vo gi vn, phng php phn chia li nhun, phng php li tc thun t giao dch.

31

Hnh thc pht: Khng c quy nh ring bit, p dng quy nh x pht vi phm thu chung trong lut. Mc pht dao ng t 100-300% s thu b pht hin gian ln . Indonesia: Phng php p dng: Phng php so snh gi th trng t do, phng php da vo gi bn ra, phng php cng chi ph vo gi vn v cc phng php khc do OECD hng dn (thng thng l bin php da trn li nhun) . Hnh thc x pht: Mc pht t 2% n 48% mt thng tnh trn s thu np thiu b pht hin do gian ln qua chuyn gi . Thi Lan: i ph vi hin tng chuyn gi, nm 2004, Thi Lan thit lp c s d liu thng tin v cc cng ty ang l mc tiu tin hnh kim tra s sch v iu tra - c th l cc cng ty c cc ch s ri ro cao, nh l thua l lin tc hn 2 nm; tng s li nhun m; khng np thu trong mt giai on; c cc giao dch ng k ca cng nhm lin quan; v kh nng sinh li thp so vi cc i th cnh tranh. C quan thu ca Thi Lan tp trung vo cc chng c gi c chnh xc, tt c cn hp l chng t s minh bch, ti liu cp nht ch ra c cu v mi lin h ca nhm cc cng ty, bao gm tnh cht ca mi mt kinh doanh, ngn sch ca n, k hoch kinh doanh v cc chin lc ti chnh. Cng vi l ti liu gii thch doanh s ca cng ty, kt qu hot ng, cc giao dch quc t ca cng ty vi cc t chc kinh doanh lin kt. Cc chnh sch gi, kh nng sinh li ca mi mt sn phm v thng tin th trng, s ng gp li nhun ca mi bn nhn cc chc nng thc hin, cc ti sn s dng, v s ri ro tt c phi c a vo tnh ton v c kh nng s dng cho vic kho st tng tn. Cng pht trin, cc nn kinh t cng c s ph thuc v vn chuyn gi cng tr nn d dng hn. Cng vi , kh khn trong vic iu tra chuyn gi

32

cng ngy cng ln hn, cch thc tin hnh iu tra i ti mt kt lun tha ng i hi c s chun b nghim tc v s hp tc cht ch gia cc quc gia. 1.4.4. Rt bi hc kinh nghim cho Vit Nam Vit Nam ang ku gi u t nc ngoi, nhiu cng ty nc ngoi v ang m chi nhnh hot ng ti nc ta. Ngc li, nhiu cng ty Vit Nam v s m chi nhnh hot ng ti nc ngoi. Cc doanh nghip ny la chn gi chuyn giao da trn c s no l vn ng quan tm, v chng khng ch nh hng n li ch ca doanh nghip, m cn nh hng n quyn li quc gia . Thng qua kinh nghim chng chuyn gi ca M, Trung Quc v t hot ng chuyn gi ca mt s cng ty ln trn th gii, chng ta c th rt ra mt vi kinh nghim chng chuyn gi c th p dng cho Vit Nam nh sau: Th nht, xy dng v hon chnh php lut v kinh t, chun b sn sng cho vic tip nhn u t nc ngoi phc v cho vic pht trin kinh t t nc. Phi m bo php lut kinh t bt kp s pht trin kinh t, to iu kin thun li cho kinh t pht trin nhng ng thi phi ngn chn hiu qu cc hnh vi gy tiu cc cho nn kinh t. Th hai, xy dng lut th ph hp vi tnh hnh kinh t trong nc v xu th ca cc nc trong khu vc v trn th gii. Vit Nam bn cnh vic tng cng tnh cnh tranh trong vic thu ht vn u t th phi chn lc cc d n u t nhm mang li hiu qu kinh t x hi cao. Lut thu phi m bo cc mc tiu l m bo tnh cng bng v quyn li v ngha v thu i vi cc thnh phn kinh t, m bo ngun thu thu v ng thi phi m bo kch thch thu ht vn u t nc ngoi. Th ba, phi nghin cu v tm hiu lch s pht trin kinh t ca cc quc gia pht trin i trc cng nh cc quc gia trong khu vc c nhng nt tng ng v kinh t. Chng ta phi tip thu nhng kinh nghim qu bu v nhng thnh cng kinh t m cc quc gia ny t c p dng vo kinh t Vit Nam gip cho kinh t Vit Nam pht trin nhanh v n u kinh t th gii. Nhng ng thi

33

phi trnh nhng sai lm m cc quc gia vp phi rt ngn thi gian pht triin kinh t. Th t, Vit Nam cn phi chun b ngun nhn lc vi cht lng cao nhm phc v cho vic qun l ngun vn u t nc ngoi. Ngun nhn s ny phi c thng xuyn cp nht kin thc v kinh t, kinh nghim qun l kinh t, kinh nghim v hot ng chuyn gi ca cc MNC ti cc quc gia trn th gii. Cc c quan qun l kinh t ca Vit Nam, c bit l c quan Thu v Hi Quan cn phi giao lu hc kinh nghim vi cc nc. Cn phi phi hp vi c quan qun l cc nc cng nhau hnh ng chng li cc hnh ng chuyn gi m cc MNC gy ra lm nh hng tiu cc n kinh t ca cc quc gia.

34

KT LUN CHNG 1 Chng 1 tp trung tm hiu nhng khi nim c bn lin quan n cng ty a quc gia cng nh qu trnh chuyn gi, tc ng ca vic chuyn gi v phng php chng chuyn gi. Bn cnh , chng 1 cng phn tch ngha v cc phng php c bn xc nh gi th trng trong giao dch lin kt nhm phc v cho qu trnh chng chuyn gi. Chng 2 cng tp trung tm hiu nhng kinh nghim ca cc quc gia trn th gii v vn chng chuyn gi t c th tm ra nhng bi hc b ch, nhng ng dng thc tin gip hon thin hn na cng tc chng chuyn gi Vit Nam. Vn tip theo l thc tin cc hot ng chuyn gi v cc phng php chng chuyn gi y c p dng ti Vit Nam hin nay nh th no s c lm r chng 2

35

CHNG 2 THC TRNG HOT NG CHUYN GI V CHNG CHUYN GI VIT NAM 2.1. Thc trng hot ng ca cc cng ty a quc gia ti Vit Nam 2.1.1. Tnh hnh thu ht vn FDI ca Vit Nam Bc sang th k 21, m u bng Hip nh BTA vi Hoa K (2001), Vit Nam chuyn sang giai on pht trin mi, tch lu c cc iu kin cn thit cho pht trin v hi nhp mnh m vo nn kinh t ton cu. Tng trng kinh t lun mc cao (khong 8% nm) trong nhiu nm, c d tr ngoi t ng k (khong 20 t USD nm 2008), c s h tng, ngun nhn lc c ci thin r rt v v th ca Vit Nam c nng cao trong cng ng quc t. D vy, gn y nn kinh t Vit Nam ang phi i mt vi nhiu kh khn thch thc ca lm pht cao, tc tng trng gim mnh (d kin 6/5-6.7%). Sau 5 nm thc hin BTA, Vit Nam tip tc hi nhp su rng vo nn kinh t ton cu v tr thnh thnh vin chnh thc ca WTO vo nm 2006. Vic gia nhp WTO to ra s t ph trong hi nhp quc t ca Vit Nam v thu ht c s quan tm ca ng o cng ng kinh doanh quc t, trong c bit l gii u t nc ngoi. Bi cnh pht trin mi ny gip Vit Nam c nhiu c hi c la chn cc nh u t nc ngoi. Tuy nhin, Vit Nam cng phi m ca hn cho cc nh u t nc ngoi v i mt vi cnh tranh gay gt t vic thc hin cc qui nh ca WTO. Thc trng v nhu cu pht trin kinh t ca Vit Nam cng c nhiu thay i hn so vi thp k ca thi k u thc hin chnh sch i mi. Cc li th c tnh t nhin trong thu ht FDI mt dn hp dn. Gi lao ng tng cao v xut hin nhiu v nh cng, thiu ht lao ng c tay ngh, nhiu lnh vc u t thu hi vn nhanh, hp dn bo ho. C s h tng, nng lng, dch v k thut, ngun nhn lc cha p ng c yu cu ca cc nh u t. Kh nng hp th vn FDI do vy n mc bo ha.

36

y mnh xut khu cng l ng gp ni bt, th hin r nt vai tr ca FDI trong sut 20 ci cch kinh t va qua. Thi k 1996-2000, xut khu ca khu vc FDI t 10,6 t USD (khng k du th), tng hn 8 ln so vi 5 nm trc, chim 23% kim ngch xut khu c nc; nm 2000 chim 25%, nm 2003 chim 31%, tnh c du th th t trng ny t khong 54% nm 2004 v chim trn 55% trong cc nm 2005, 2006 v 2007.

Ngun : Thng k kim ngch xut nhp khu ca B Cng Thng 2007 Biu 2.1. T trng xut khu ca khu vc FDI trong tng xut khu ca c nc (1996-2007) Mt khc, trong nhng nm gn y, th trng ti chnh Vit Nam pht trin kh mnh v u t nc ngoi gin tip (FPI) cng gia tng nhanh, dng vn FPI rng c t khong 6 t USD nm 2007, chim 50% tng lng vn nc ngoi chy vo Vit Nam1. Thm vo , ngun vn kiu hi chuyn v nc hng nm cng rt ln, nm 2006 l 6,82 t USD, ng hng th hai khu vc ng Nam , ch sau Philippines (14,8 t USD)2. Con s ny tng ng vi 11,21% GDP v tnh bnh

1 2

Thng tin t V chnh sch tin t (Ngn hng Nh nc), 2008 Thng k trn t NewYork Times, 2007

37

qun mi ngi Vit Nam nc ngoi gi v nc trong nm 2006 l 3.398,42 USD. Tnh chung chu , Vit Nam ng hng th t v s tin gi v, sau n (24,5 t USD), Trung Quc (21,07 t USD) v Philippines. S tin ngi Vit Nam gi v nc trong nm 2007 l trn 7,5 t USD. V qun l ngoi hi thuc Ngn hng Nh nc Vit Nam cho bit lng kiu hi chuyn v Vit Nam vn trong xu hng tng v d kin nm 2008 c th t ti 8 t USD. Do , vai tr ca FDI i vi b sung vn u t mc d vn cn quan trng nhng khng cn bc thit nh nhng nm u ca thi k i mi. Tri li, nu ngun vn vo qu nhiu so vi nng lc hp th hn ch trong nc th c nguy c lm ph v nhiu kt cu kinh t trong nc, trong c bit l s qu ti ca c s h tng, thiu ht nng lng, Bng 2.1. Ngun vn kiu hi ca mt s nc chu nm 2006 n v tnh : t USD STT 1 2 3 4 Quc gia n Trung Quc Philippines Vit Nam S vn kiu hi 24,5 21,07 14,8 6,82

Ngun : Thng k trn t New York Time, 2007 Mt khc, gn y tnh hnh lm pht cao, vt qua 9% trong 3 thng u nm v tng ti 15% vo thng 5/ 2008, suy gim kinh t ton cu lm cho nn kinh t Vit Nam ng trc nhiu kh khn, thch thc. Chnh sch tht cht tin t v hng lot gii php chng lm pht ang lm tt gim mnh tc tng trng (c nhiu kh nng s thp hn nm 2008) v nn kinh t ang c nguy c lm vo tnh trng gim pht. Khu vc quc doanh vn c coi l xng sng ca nn kinh t, chim ti xp x 50% vn u t x hi nhng ch ng gp c 37-39% GDP, to khong 9,7 % tng s vic lm trong nn kinh t v t lin kt c vi khu vc FDI. Nm 2000 n 2005 u c mc tng trng > 7,1%, nm 2005 tng trng 7,36%, nhng phn ng gp vo mc tng trng ca ton nn

38

kinh t gim tng i (nm 2004: 3,19 im trong 7,79 im, nm 2005: 3,02 im trong 8,43 im). Trong khi , khu vc dn doanh (khu vc kinh t ngoi nh nc v khu vc u t nc ngoi) ch chim 14,8% vn u t x hi nhng li ng gp c 50% GDP v thu ht c khong 90,4% vic lm ca c nc. Khu vc kinh t ngoi Nh nc ngy cng chim v th quan trng hn, gp phn cho mc tng trng ca ton nn kinh t l 3,88 im trong mc tng trng ton nn kinh t l 8,43%. iu ng ghi nhn y l mc tng trng GDP do thnh phn kinh t ngoi Nh nc tng lin tc, nm 2003 (6,36%), 2004 (6,95%), 2005 (8,19%)- nhanh hn thnh phn Nh nc v ton nn kinh t, c bit thnh phn kinh t t nhn c mc tng trng nhanh nht trong tt c cc thnh phn kinh t, t 2001-2005 u tng trn 10% mi nm; ring nm 2005 tng 14,1%, ng gp vo mc tng trng chung ton nn kinh t 1,295 im. Khu vc c vn u t nc ngoi cng lin tc tng, mc tng trung bnh mt nm thi k 20012005 l 9,95; ring nm 2005 tng 13,2%, gp phn tng trng chung ton nn kinh t l 1,526 im. Hin nay v d bo trong nm 2009, khu vc dn doanh, trong ch yu l cc doanh nghip nh v va ang gp rt nhiu kh khn v c nguy c b ph sn hng lot. Trong bi cnh pht trin c nhiu thay i nh nu, r rng vai tr ca FDI i vi nhu cu pht trin ca t nc trong thi gian ti cng cn phi c nhn nhn li.C nhiu kha cnh xem xt, song trc ht, phi t nhn thc, quan im, sau n cc chnh sch, bin php iu tit cc hot ng thu ht v s dng FDI. Cho n nay, khng cn nghi ng g v vai tr quan trng ca FDI i vi s thnh cng ca s nghip cng nghip ho, hin i ho t nc. Tuy nhin, l thuyt v thc tin cho thy mc tiu ca FDI l li nhun nn c nhiu khc bit vi cc mc tiu pht trin ca nc ch nh. Cc nh u t nc ngoi ch u t vo nhng d n s dng c li th ca h, khai thc nhng hp dn ca nc ch nh u t vo nhng d n c kh nng sinh li cao, trong khi nc ch nh li mun s dng FDI gii quyt nhiu vn ca cng nghip ho, hin i

39

ho nn kinh t. Biu hin rt r l trong khi Chnh ph Vit Nam lun mong mun, khuyn khch mnh FDI u t vo cc ngnh nng, lm thu sn, cng nghip nh, in, in t gia dng, cng ngh phn mm v cc ngnh cng nghip ph tr th cc nh u t nc ngoi li mun u t vo ngnh bt ng sn, sn golf, vui chi gii tr, khai thc khong sn, cng nghip nng, Bng 2.2. u t trc tip nc ngoi theo ngnh 1988-2008 (tnh ti ngy 22/10/2008 - ch tnh cc d n cn hiu lc) STT Chuyn ngnh Cng nghi, xy dng CN du kh CN nh I CN nng CN thc phm Xy dng Nng, lm nghip II Nng-Lm nghip Thy sn Dch v Dch v GTVT-Bu in Khch sn-Du lch III Ti chnh-Ngn hng Vn ha-Y t-Gio dc XD Khu th mi XD Vn phng-Cn h XD h tng KCX-KCN Tng s S d n 6,340 47 2,814 2,592 345 542 967 832 135 2,366 1,303 230 249 68 290 12 178 36 Tng vn u t 84,846,166,474 14,475,341,815 15,564,350,806 44,436,809,740 4,142,811,871 6,226,852,242 4,704,278,569 4,243,278,540 461,000,029 54,869,655,398 3,029,995,596 6,248,618,683 14,928,330,335 1,032,777,080 1,744,125,133 8,096,930,438 18,034,782,066 1,754,096,067 Vn iu l 29,516,774,539 4,656,341,815 6,834,306,739 14,094,426,566 1,854,296,924 2,077,402,495 2,242,523,787 1,983,938,567 258,585,220 19,520,757,540 1,260,454,885 3,470,979,206 4,388,904,460 991,354,447 636,350,024 2,818,213,939 5,395,764,982 558,735,597 51,280,055,866

9,673 144,420,100,441

Ngun : Cc u t nc ngoi - B K hoch v u t, 2008

40

Vit Nam cn thu ht v s dng c la chn FDI hn l n thun ch chiu theo cc nh u t nc ngoi nh thi gian va qua. FDI s c hiu qu cao hn, t c s bn vng tt hn i vi nn kinh t Vit Nam nu cc d n FDI to ra c nhiu lin kt vi cc ngnh sn xut ni a, nng cao phn gi tr gia tng, y mnh tc ng lan ta, t tiu tn nng lng, khng lm cn kit cc ngun nguyn liu t nhin, hn ch c nhim mi trng, chuyn giao cng ngh hin i v thc y xut khu. Nu FDI c s dng mt cch khn kho theo nh hng nu th vai tr ca FDI s rt ln. Kinh nghim thnh cng gn y ca Trung Quc trong iu chnh chnh sch FDI l nhng minh chng rt r v vai tr quan trng ca FDI i vi pht trin ca Trung Quc sau khi l thnh vin ca WTO. Lin kt sn xut theo chui cung ng hng ho vi cc doanh nghip FDI s gip nhiu doanh nghip ni a ho nhp c mng li sn xut quc t, nng cao c phn gi tr gia tng ca FDI Vit Nam v cng to c nhiu tc ng lan ta tch cc trong nn kinh t. Thc t hin nay, lin kt ny cn hn ch nn vai tr ca FDI cn thp, tc ng lan to tch cc cha r rt. Bng 1 cho thy, FDI chuyn hng u t nhiu vo cc ngnh phi thng mi nh thi gian gn y, c bit l t nm 2007 khng to c nhiu cc lin kt sn xut ni a. Tri li, nu u t qu vo bt ng sn v Chnh ph khng kim sot c cht ch s c nguy c tim n dn ti nhng bt n cho kinh t v m, thm ch c th gy ra khng hong. Thc t cc cuc khng hong ti chnh Chu nm 1997 v M gn y cho thy rt r hu qu ny. Mt khc, FDI u t nhiu vo cc d n khai thc ti nguyn, cng nghip nng s lm cn kit nhanh chng ngun nguyn liu t nhin v c bit l tng nhim mi trng. Do vy, vai tr ca FDI ph thuc rt quan trng vo chnh sch khuyn khch thu ht v s dng FDI ca Vit Nam. Vi tim lc cng ngh ca Vit Nam nh hin nay s rt kh c th t pht trin mnh c nu khng da vo bn ngoi. Trong nhng thp k i mi va qua, FDI ng gp vai tr quan trng trong pht trin nng lc cng ngh ca

41

Vit Nam. Trong thi gian ti, vai tr ny li cng c bit quan trng, v n gp phn ch yu trong nng cao nng lc cnh tranh ca cc sn phm Vit Nam. Tuy nhin, nhiu d n FDI s dng cng ngh cao ang gp kh khn v thiu trm trng ngun lao ng k thut v h tng k thut cn nhiu hn ch; in hnh l Tp on IBM vi vic m Trung tm Dch v Ton cu ti Vit Nam. Hng cho bit s tuyn dng bc u khong 250 chuyn gia CNTT vo lm vic v ty thuc vo tc pht trin, Trung tm ny c th tip nhn t 3.000 5.000 lao ng tr Vit Nam c trnh cao v CNTT vo lm vic, nu Vit Nam c 20.000 lao ng p ng c yu cu ca IBM, tp on ny cng s tip nhn. Kinh nghim ca Malayxia cho thy vai tr chuyn giao cng ngh hin i ca cc d n FDI rt hn ch trong nhng nm u 1990 v thiu i ng lao ng k thut, trong c bit l trong lnh vc cng ngh thng tin (IT). Nhn thc c hn ch ny, Chnh ph Malayxia nhanh chng u t mnh vo pht trin ngun nhn lc cng ngh bng con ng m ca khuyn khch cc i hc tin tin nc ngoi vo Malayxia. Sau mt thi gian ngn,Malayxia c c i ng lao ng c k thut, cng ngh cao, nh khuyn khch rt hiu qu cc d n FDI chuyn giao cng ngh hin i. Bi hc thnh cng ca Malayxia rt ng Vit Nam tham kho. i vi Vit Nam, xut khu , ang v vn s l mt trong nhng tr ct ch yu ca tng trng. Trong bi cnh cc doanh nghip trong nc gp nhiu kh khn do lm pht cao, nng lc cnh tranh thp th vai tr ca FDI duy tr v y mnh tc tng xut khu ca c nc s cng c bit quan trng. D vy, mt mt, cc doanh nghip FDI cng ang gp kh khn do nn kinh t ton cu suy thoi, mt khc, do xu hng FDI ngy cng tng vo cc ngnh phi thng mi nh nu th vai tr ca FDI i vi xut khu s b hn ch. Do , Chnh ph nn khuyn khch mnh cc d n FDI u t to hng xut khu trong cc sn phm m Vit Nam c li th so snh, trong c bit l nhng sn phm c li th so snh ng nh trong cc lnh vc in, in t gia dng, my tnh, phn mn, cng nghip nh v dch v.

42

2.1.2. Mt s tn ti v nguyn nhn trong thc t thu ht FDI ca cc cng ty a quc gia ca Vit Nam Bn cnh nhng ng gp tch cc nh khi qut trn, FDI cng v ang to ra khng t nhng vn , tc ng tiu cc, lm bc xc d lun x hi. Cht lng thu ht FDI cn thp, thiu tnh bn vng l mt thc t kh bc b. Biu hin r nht ca hn ch ny l phn gi tr gia tng cn thp. Nh chng ta bit cc doanh nghip FDI ti Vit Nam hin ng gp mt t l quan trng v kim ngch xut khu. Tuy nhin, theo s liu tng hp t Tng cc Thng k v JETRO do Gio s Trn Vn Th t i hc Waseda (Tokyo) thc hin, c cu xut khu ca Vit Nam hu nh khng thay i t 20042006, trong nng thy sn, thc phm v cc mt hng gi tr gia tng thp nh dt, may, v tp phm chim n 49,4% so vi t l 14,5% ca cc quc gia ng v n . V ngc li, i vi cc ngnh ch to i hi cng ngh cao hn nh my mc cc loi, my pht in, my cng c, xe hi v b phn xe hi, in t v IT th Vit Nam ch chim t l 7,5% so vi 54,6% ca ng v n Phn ln cc doanh nghip FDI tp trung khai thc li th lao ng r, ngun ti nguyn sn c, th trng tiu th d tnh lp rp, gia cng sn phm tiu th ni a v xut khu 3. Lin kt gia khu vc FDI vi cc doanh nghip ni a cn rt t, cha hnh thnh c cc ngnh cng nghip ph tr, lin kt sn xut theo chui cung ng hng ho. Thng thng cng nghip ph tr c th to ra 80-95% gi tr gia tng cho sn phm tuy nhin hin cc doanh nghip sn xut-lp rp VN phi nhp khu t 70%-80% lng sn phm ph tr 4. Do hn ch ny m phn gi tr c to ra Vit Nam cn thp, nhiu doanh nghip FDI kh pht trin c qui m v u t chiu su nn gn y xut hin xu hng mt s d n FDI chuyn sn xut ra nc khc hoc ng ca hay phi chuyn sang lnh vc u t mi Vit Nam.

3 4

Trn Bnh, u t trc tip nc ngoi Vit nam, tim nng v hin thc, 8/4/2008 Hong Lim, Gp ghnh tiu ha vn FI, Bo Php Lut, ngy 21/10/2008

43

Cng vi nhng hn ch trn, hu qu gy nhim mi trng t cc d n FDI ang c bc l r v lm hu dit mi trng sng nghim trng. Gn y, d lun x hi rt bc xc v cht thi ca d n VEDAN (ch u t i Loan) lm hu dit c dng sng Th Vi, gy thit hi ln v ngi v ca ca c dn trong vng. Nhiu v nhim mi trng trm trng ca cc d n FDI khc cng ang c pht gic. R rng, nhng hu qu ny l rt nng n v lm gim tnh bn vng ca tng trng kinh t. Nguyn nhn ca nhng hn ch nu c nhiu. Song, trc ht phi nhn t pha nc ch nh. V khch quan, do iu kin pht trin cn thp, thiu kin thc v kinh nghim trong thu ht, s dng FDI nn cha c nhiu s la chn v khng lng ht c nhng hu qu l iu kh trnh khi. Mt khc, nhiu hn ch bt ngun t nguyn nhn ch quan v ch trng n li ch trc mt, c tnh cc b, bt chp hu qu lu di, chy theo bnh thnh tch, c tnh s lng. Vic trao quyn cho a phng trong vic thu ht FDI mt mt lm tng tnh ch ng ca a phng trong vic vn ng, khuyn khch FDI, song mt khc cng to ra hiu ng cnh tranh thu ht FDI bng mi gi, lm gim cht lng d n dn n hin tng racing to the bottom. Bn cnh , vic iu chnh chnh sch FDI cn kh chm, cha ph hp vi bi cnh pht trin mi ca Vit Nam. 2.2. Thc trng hot ng chuyn gi trong cc MNC Vit Nam 2.2.1. Mi trng php l Php lut v kim sot chuyn gi ti Vit Nam vn ang trong l trnh hon thin. Chnh ph ban hnh nhng quy nh kh st vi cc thng l v chng chuyn gi ca t chc Hp Tc Kinh T v Pht Trin (OECD) ang c nhiu nc trn th gii p dng. Nhng quy nh ny da trn nguyn tc cn bn gi th trng (ALP) v cc phng php nh gi chuyn giao m t chc OECD a ra. Mc d Vit Nam khng phi l thnh vin ca t chc ny nhng cc hng dn ca OECD v chng chuyn gi mang tnh ph bin v c xem l nhng chun mc quc t, l cng c hu hiu trong vic gim st hot ng chuyn gi ca cc MNC.

44

Tuy c l trnh m ca kinh t t sm nhng php lut ca Vit Nam n nm 2005 mi bt u c nhng quy nh v vn chuyn gi. Ta c th thy r iu ny v hu ht cc v chuyn gi trc y u din ra t thp nin 90- nhng s kin s nu di y. n nm 2005, nh du cho bc chuyn mnh trong vn ny l s ra i ca Thng t 117/2005/TT-BTC ngy 19/12/2005, c hiu lc t ngy 26/01/2006, n quy nh mt s vn v hng dn thc hin vic xc nh gi th trng trong cc giao dch kinh doanh gia cc bn c quan h lin kt. Tuy nhin qu trnh thc hin quy nh trong Thng t 117 trong thi gian qua cng c nhng hn ch nht nh, ch yu lin quan n vic xy dng c s d liu chuyn gi v vn dng quy trnh kim tra vo nghip v kinh doanh thc t gia cc bn c quan h lin kt. Cng vi s thay i ca cc lut thu v nhng thay i r rng trong quy trnh qun l, kim tra, thanh tra thu trong vi nm gn y, ngy 22/04/2010, B Ti chnh ban hnh Thng t 66/2010/TT-BTC hng dn thc hin vic xc nh gi tr th trng trong giao dch kinh doanh gia cc bn c quan h lin kt. Thng t 66 thay th, sau mt thi gian gin on, c quan qun l thu Vit Nam s c nhng quan tm mnh m hn, s c nhng ng thi tch cc hn i vi s gia tng cc hot ng thanh-kim tra i vi vn chuyn gi v nhng yu cu chnh thc t Tng cc Thu gi cho cc cc thu a phng v vic tp trung vo cc doanh nghip c vn u t nc ngoi thng xuyn c kt qu kinh doanh b l do nghi ng c gian ln v thu thng qua chuyn gi. Thng t 66/2010/TT-BTC hng dn thc hin vic xc nh gi th trng trong giao dch kinh doanh gia cc bn c quan h lin kt. Theo chuyn gi c hiu l vic thc hin chnh sch gi i vi sn phm hng ho, dch v c chuyn dch gia cc bn c quan h lin kt khng theo gi giao dch thng thng trn th trng, nhm ti thiu ho tng s thu phi np ca doanh nghip. Thng t ny c hiu lc sau 45 ngy k t ngy k, vi i tng p dng l cc T chc sn xut, kinh doanh hng ha, dch v thc hin giao dch kinh doanh vi cc bn c quan h lin kt, c ngha v k khai, xc nh ngha v thu TNDN ti Vit Nam. Theo cc i tng tho mn 3 iu kin: l doanh nghip; c thc hin

45

giao dch kinh doanh vi cc bn c quan h lin kt v np thu TNDN ti Vit Nam theo k khai. Thng t 66 nu trn c phm vi p dng i vi tt c cc giao dch mua, bn, trao i, thu, cho thu, chuyn giao hoc chuyn nhng hng ho dch v trong qu trnh kinh doanh gia cc bn c quan h lin kt. xc nh c cc bn c quan h lin kt, trong thng t cng ch r gm 3 nhm i tng sau: Mt l: Mt bn tham gia trc tip hoc gin tip vo vic iu hnh, kim sot, gp vn hoc u t di mi hnh thc vo bn kia; Hai l: Cc bn trc tip hay gin tip cng chu s iu hnh, kim sot, gp vn hoc u t di mi hnh thc ca mt bn khc; Ba l: Cc bn cng tham gia trc tip hoc gin tip vo vic iu hnh, kim sot, gp vn hoc u t di mi hnh thc vo mt bn khc. Gi sn phm trong giao dch lin kt quy nh ti Thng t ny c xc nh theo gi th trng trn c s phn tch so snh tnh tng ng gia giao dch lin kt vi giao dch c lp la chn phng php xc nh gi ph hp nht trong 5 phng php sau: so snh gi giao dch c lp; gi bn li; gi vn cng li; so snh li nhun hoc chit tch li nhun. 2.2.2. Mt s hnh thc chuyn gi tiu biu Vit Nam 2.2.2.1. Chuyn gi qua hnh thc nng chi ph u vo, h thp chi ph u ra Nhiu doanh nghip nc ngoi li dng hnh thc nng chi ph u vo, h thp gi u ra gim s thu thu nhp doanh nghip phi np. Cc tp on a quc gia thng p dng chiu thc ny ti cc nc c mc thu thu nhp doanh nghip cao nh Vit Nam (25%), Trung Quc (30%) nhm nng khng gi nguyn vt liu, tng khng chi ph qung co tip th... gim li nhun n mc thp nht, thm ch hch ton ra nhng con s l o trn thu. Khi tnh trng thua l o ca lin doanh ko di, cc i tc pha Vit Nam trong lin doanh s khng th tr ni, nh m n, xin rt lui. Lc , cng ty lin doanh s b thn tnh thnh doanh nghip 100% vn nc ngoi.

46

Ti Vit Nam, cng ty con c bo l, trong khi ti bn x, cng ty m c ung dung hng li. Tnh trng trn ang l thch thc i vi cc c quan chc nng Vit Nam. Ti M v Nht Bn, trong qu kh hai quc gia ny tng x pht rt nng mt s tp on a quc gia ca nc khc gian ln qua vic chuyn gi ni b, nh gi khng theo nguyn tc gi th trng. Trong s nhng mt hng c hin tng chuyn gi ca cc cng ty a quc gia, t l mt v d in hnh. Lu nay, cu chuyn chuyn gi trong mt hng t l mt vn nan gii i vi B Ti chnh khi c ti 90% gi thnh u vo ca mi chic xe lp rp trong nc B Ti chnh khng th kim sot c. Kt qu s b cuc iu tra gi bn t do B Ti chnh tin hnh nm 2004 v 2005 cho thy mt s cng ty, mc chnh lch gia gi bn so vi mt bng th trng kh ln. Mt loi t lp rp ti Vit Nam c th s dng linh kin sn xut t nhiu nc khc nhau. Khi c dy chuyn sn xut nh vy ch do mt tp on s hu th s dn n vn nh gi ni b, tc l gi m cc cng ty lin kt trong cng tp on bn hng ho hay dch v cho nhau. Mc tiu l nhm nng gi u vo nhng nc c thu sut thu thu nhp doanh nghip cao nhm gim li nhun, t gim thiu s thu phi np. B vo , h s nh chi ph u vo thp nhng nc c thu sut thp hn tng li nhun. Mt s kin gii i vi vn gi t cao nh nu phn trn cho rng gi t trong nc cao mi c th c hin tng chuyn gi, ngha l gi t c th thp hn nu khng c chuyn gi. C th nh mt doanh nghip sn xut xe hi ti Thi Lan vi gi vn 9.000 USD, bn ra vi gi bn l 10.000 USD, v thu li 1000 USD ti Thi Lan. Ti th trng Vit Nam, cng ty Thi Lan cng bn xe cho cng ty lin kt vi gi 10.000 USD, tuy nhin cng ty lin kt ti Vit Nam k chi ph qung co v bn chic xe ti Vit Nam l 1.000 USD, t gi vn cng l 10,000 USD, cng ty lin kt khng thu c li nhun ti th trng Vit Nam v khng phi np thu. V tng th, cng ty c li 1.000 USD v phi ng thu ti Thi Lan thay v Vit Nam. Nu ti Thi Lan cng ty ang c u i thu, th khon li ny s c min thu ton b. Nh vy, nu gi mua linh kin cao, li nhun ca cng ty ti Vit Nam s

47

gim v Nh nc Vit Nam s tht thu thu. Tuy nhin li nhun ca c tp on s khng i (v li nhun ti Vit Nam c chuyn sang cho cng ty con khc Thi Lan). Tuy nhin, nu c quan thu Vit Nam nghi ng gi mua ny l qu cao v nh gi li 9.000 USD, th tp on s ri vo tnh trng kh x. l h ng thu cho khon thu nhp 1.000 USD ti Thi Lan, nay li phi ng cho khon thu nhp ti Vit Nam. Nh vy tp on sn xut xe hi b nh thu hai ln cho mt thu nhp. Vn chuyn gi ch xy ra giao dch gia cc cng ty lin kt. Nu doanh nghip Vit Nam phi mua linh kin mt doanh nghip c lp ca Nht Bn, h s phi tr gi v mua theo gi th trng. Khi , li nhun s khng th t tng ln hay t gim xung c. t lu, OECD ban hnh nguyn tc nh gi sng phng - giao dch gia cc cng ty lin kt phi c nh gi theo gi gia hai doanh nghip c lp. Nguyn tc ny c ghi nhn ti iu 9 - Mu hip nh trnh nh thu hai ln, c p dng nhiu nc trn th gii. Theo nguyn tc ca OECD, trong v vic gia hai cng ty Thi Lan v Vit Nam ni trn, tp on sn xut xe hi c th s yu cu hai c quan thu Vit Nam v Thi Lan thng nht cch p gi giao dch trnh b nh thu hai ln. Khi , kh nng nhiu nht l mi bn s c chia mt phn li nhun, v s khng xy ra vic mt nc gnh ton b chi ph, nc kia c hng ton b li nhun. Vic yu cu hai c quan thu ngi li vi nhau hay trao i thng tin cho nhau l khng d dng. Kh nng tm c tho thun chung l rt thp, v nc no cng s tht thu thu, v ai cng mun thu nhp c chia cho nc mnh nhiu nht. Ngoi ra, c hai nc c th ang thu ht u t, v vy nu phi nhng b th h s mt li th cnh tranh. i khi, mt trong hai nc c th l thin ng thu kho nh British Virgin Islands, Cayman Islands hay Netherlands Antilles. Ti , tt c cc loi thu nhp u c min thu, nh vy c quan thu Vit Nam s chng c ai thng lng. Cc doanh nghip s li dng s h ny trnh thu cc nc c thu sut cao hn.

48

2.2.1.2. Chuyn gi t giai on u ca d n u t: Trn thu qua chuyn gi c th c thc hin mt cch bi bn ngay t giai on u t thng qua vic tnh gi tr cng ngh, thng hiu... (vn v hnh) cao. Nh , phn vn gp cao ln cng t l gp vn cao lm t l li nhun c chia cao hn nhiu so vi vn thc. Cha ht, bng cch tng chi ph khu hao (ngha l li nhun gim) s khin thu nhp chu thu gim, ng ngha vi vic gim thu thu nhp doanh nghip.Chng hn, khi doanh nghip nng gi tr thm 1.000 USD vi thi gian khu hao 10 nm th mi nm s a vo chi ph thm 100 USD v nh th c ngha l thu nhp chu thu gim 100 USD; v vi mc thu sut thu thu nhp doanh nghip l 25% nh hin nay, Nh nc s tht thu 25 USD. n giai on hot ng, vic nng gi vt t, ph tng u vo cng ko theo ngn sch b tht thu rt nhiu loi thu. Chng hn, khi doanh nghip nng gi ln 100.000 USD th cng ty m khng phi np mt ng thu Ga tr gia tng no (v l hng xut khu), ng thi c khu tr thu u vo. Cn cng ty con, phi np thu vi hng nhp khu nhng b li, c khu tr khi bn sn phm. Th l ng nhin c cng ty m v cng ty con u khng mt mt ng thu no trong khi c hng trn khon tin do nng gi m c. Vi thu nhp khu cng vy, nu hng nm trong din min gim th s tin c min gim chnh l s tht thu ca Nh nc nh, nhng ngay c khi khng nm trong din min gim, s tin np thu cng c a vo chi ph v lm gim thu nhp chu thu mt lng tng ng, gy tht thu thu thu nhp doanh nghip cho ngn sch. Chng hn, vi tr gi hng ha c nng ln l 100.000 USD v thu sut thu nhp khu l 30% th thu nhp khu phi np l 30.000 USD, ngha l thu nhp chu thu gim 30.000 USD. Ch cn lm mt php tnh nhn n gin ta c th thy ngay phn thu thu nhp doanh nghip b tht thu l: 30.000 x 25% = 7.500 USD. Nu thu sut trong nc v nc ngoi bng nhau th cng ty m nc ngoi tng thu nhp chu thu ln 100.000 USD s phi np thu l 25.000 USD, phn cn li c coi nh thu nhp l 72.000 USD. Cng ty con gim thu nhp chu thu

49

100.000 USD s gim thu thu nhp 25.000 USD; y chnh l khon m Nh nc ta b tht thu. Trng hp thu sut nc ngoi nh hn Vit Nam th sao? Chng hn thu thu nhp doanh nghip i Loan l 20% v Vit Nam l 25% th chi nhnh i Loan s c th tng gi chuyn giao hng ho v dch v cho chi nhnh Vit Nam. Nu khon nng gi l 100.000 USD th li nhun bo co i Loan s tng 100.000 USD v thu np cho nc ny tng thm 20.000 USD. ng thi li nhun Vit Nam gim i 100.000 USD, tc s thu phi ng y gim i 25.000 USD. Nh vy thng qua chuyn gi quc t cng ty ny tit kim c 8.000 USD tin thu. 2.2.2.3. Chuyn gi qua khu xc nh gi tr vn gp trong cc lin doanh: Vic nh gi cao thit b my mc u t ban u gip cho cc MNC chuyn mt lng tin i ngc tr ra cho cng ty m ngay t lc u t v thng qua chi ph khu hao hng nm s lm cho nh nc tht thu thu. in hnh nh, mt khch sn lin doanh gia Tng Cng ty Du lch Si Gn v Vina Group xc nh gi tr a vo gp vn ca Vina Group l 4,34 triu USD. Nhng theo s thm nh gi ca cng ty gim nh gi Quc T th gi tr ti sn gp vn ca Vina Group ch c gi tr l 2,99 triu USD. Nh vy trong nghip v nh gi gi tr gp vn lin doanh ny pha Vit Nam b thit 1,35 triu USD tng ng 45.2%. Tnh trng nng gi ti sn gp vn trn mang li s thit hi cho c 3 i tng l pha lin doanh gp vn Vit Nam, chnh ph Vit Nam v c ngi tiu dng Vit Nam. Bn lin doanh Vit Nam b thit trong phn vn gp, lm cho t l gp vn nh li; Chnh ph Vit Nam b tht thu thu; cn ngi tiu dng Vit Nam phi tiu dng sn phm vi gi c t hn gi tr thc t ca sn phm. Do nng gi tr ti sn gp vn nn t l vn cao hn pha Vit Nam, v vy bn i tc nc ngoi thng s nm quyn kim sot v iu hnh doanh nghip. i tc nc ngoi s iu hnh cng ty theo mc ch ca h cho tnh hnh thua l ko di v bn lin doanh Vit Nam khng tim lc ti chnh tip tc hot

50

ng nh phi bn li phn vn gp v hng lot cc cng ty lin doanh tr thnh cng ty 100% vn nc ngoi. 2.2.2.4. Chuyn gi vi mc ch chim lnh th trng: Trong qu trnh sn xut- kinh doanh, cc doanh nghip FDI thng ginh chi ph qu ln cho cc chng trnh khuch trng thng hiu, cc chi ph thu t vn, qun l v bo h quyn s hubt chp thua l. V vn ny, theo tnh ton ca Tng Cc thu, hu ht cc doanh nghip u vt mc khng ch 10% tng chi ph v mc qung co, khuyn mi. Chnh v th, rt nhiu ln B Ti chnh cnh bo v thc trng, c khng t doanh nghip (cng ty con) v mc ch chim lnh th trng cho cng ty m ti Vit Nam, nn chp nhn bn vi gi thp hn gi thnh v tng cng cc cng tc khuyn mi, qung co thu ht khch hng, gy ra cuc cnh tranh thiu lnh mnh gia cc doanh nghip c vn FDI v cc doanh nghip trong nc. Cc MNC khi i vo u t kinh doanh ti mt quc gia th h thng s thch lin doanh vi mt cng ty ni a hn l vo u t thng l cng ty 100% vn nc ngoi. Nguyn nhn l cc MNC ny mun s dng h thng phn phi v th phn c sn ca cc cng ty ni a. Sau mt thi gian lin doanh th cc MNC ny s dng cc th thut khc nhau, trong c th thut chuyn gi y cng ty ni a ra v chuyn cng ty lin doanh thnh cng ty 100% vn nc ngoi. V P&G Vit Nam l mt v d. P&G Vit Nam l mt cng ty lin doanh gia Cng ty Proter & Gamble Far Earst vi Cng ty Phng ng, c thnh lp vo ngy 23 thng 11 nm 1994. Tng s vn u t ban u ca lin doanh ny l 14,3 triu USD v n nm 1996 tng ln l 367 triu USD. Trong Vit Nam gp 30% v pha i tc chim 70% (tng ng 28 triu USD). Sau hai nm hot ng (nm 1995 v 1996) lin doanh ny l n mt con s khng l l 311 t VND. S tin l ny tng ng vi gi tr vn gp ca c lin doanh. Trong con s thua l 311 t ny th nm 1995 l 123,7 t VND v nm 1996 l 187,5 t VND. gii thch cho s tin thua l ny th chng ta s phn tch cc nguyn nhn v chi ph sau: Do thi im

51

nm 1995 v 1996 y l gia on mi vo Vit Nam nn P&G mun xy dng thng hiu ti Vit Nam v mun cc sn phm ca mnh u c ngi tiu dng bit n v s dng. Vi mc ch chim lnh th trng, trong hai nm 1995 v 1996, P&G chi cho qung co mt s tin rt ln ln n 65,8 t ng. y l mt con s qu ln i vi qung co ti Vit Nam vo thi im . Trong thi im ny hu nh cc knh truyn hnh. i pht thanh v bo ch u c s xut hin qung co ca cc sn phm ca cng ty P&G nh Safeguard, Lux, Pantene, Header & Shouder, Rejoice Vo thi im ny, mi ngi u nghe cc khu hiu qung co nh Rejoice to mi tc mt v khng c gu, Pantene gip tc bn khe hn, Header & Shoulder khm ph b quyt tr gu,bt git Tide thch thc mi vt bn Tng cc chi ph qung co ny chim n 35% doanh thu thun ca cng ty v vt xa mc cho php ca lut thu l khng qu 5% trn tng chi ph v n cng gp 7 ln so vi chi ph trong lun chng kinh t ban u. Ngoi cc khon qung co ny th cc khon chi ph khc cng vt xa so vi lun chng kinh t ban u. Qu lng nm u tin xy dng trong lun chng kinh t l 1 triu USD nhng thc t chi n 3,4 triu USD, tc l gp 3,4 ln. Nguyn nhn ch yu l do P&G s dng n 16 chuyn gia l ngi nc ngoi trong khi trong lun chng kinh t ch a ra t 5 n 6 ngi. Ngoi hai chi ph trn th cc chi ph khc cng pht sinh ln hn nhiu so vi lun chng kinh t ban u nh chi ph cho chuyn gia xy dng c bn ban u l 7 t VND, chi ph t vn php l ht 7,6 t VND v chi ph thanh l ht 20 t VND Ngoi ra mt nguyn nhn khc dn n vic thua l nng n trong nm u tin l do doanh s thc t nm ch t 54% k hoch v phi gnh chu chi ph tng cao, dn n kt qu l nm u tin hot ng thua l 123,7 t VND. Tnh hnh ny li tip tc lp li vo nm th hai v kt qu l nm th hai li tip tc thua l thm 187,5 t VND vi con s thua l ly k hai nm n 311,2 t VND; chim tng s vn ca lin doanh, v n thng 7 nm 1997 th tng gim c ca P&G u t qu giy php l 6 triu USD, cng ty phi vay tin

52

mt tr tin lng cho nhn vin. ng trc tnh th thua l nng n v tip tc kinh doanh th bn pha i tc nc ngoi ngh tng vn thm 60 triu USD. Nh vy pha Vit Nam cn phi tng theo t l vn gp 30% (18 triu USD). V bn pha Vit Nam khng c tim lc ti chnh nn cui cng phi bn li ton b s c phn ca mnh cho i tc nc ngoi. Nh vy cng ty P&G Vit Nam t hnh thc l cng ty lin doanh tr thnh cng ty 100% vn nc ngoi. 2.2.2.5. Chuyn gi thng qua chuyn giao cng ngh Ngoi vic nng gi tr ti sn vn gp khi tin hnh lin doanh th cc cng ty a quc gia cn thc hin vic chuyn gi thng qua vic chuyn giao cng ngh v thu ph tin bn quyn, y l mt loi chi ph chim t trng ln do khu hao gi tr ti sn c nh v hnh. Mt v d in hnh cho vic chuyn gi thng qua chuyn giao cng ngh l ti Cng ty Lin doanh Nh my Bia Vit Nam. Cng ty Lin doanh Nh my Bia Vit Nam l mt lin doanh hot ng theo Lut u t Nc ngoi c y ban Nh nc v hp tc v u t (nay l B K hoch v u t) cp php s 287/GP ngy 09 thng 12 nm 1991. Hai i tc lin doanh l Cng ty Thc phm II ti thnh ph H Ch Minh v Cng ty Heneiken International Behler (H Lan). n nm 1994 th giy php lin doanh ny c chuyn nhng sang giy php s 287/GPDCI ngy 27/10/1994 lin doanh vi Asia Pacific Breweries PTE.LTD (Singapore). Tng s vn u t l 49,5 triu USD v vn php nh l 17 triu USD. Bn lin doanh Vit Nam chim 40% v bn lin doanh Singapore chim 60% vn, ngnh ngh sn xut ca lin doanh l sn xut bia tiu th trong nc v xut khu.Khi i vo hot ng sn xut kinh doanh th tnh trng kinh doanh ca cng ty b thua l ko di qua cc nm, nguyn nhn ch yu l do phi tr cho chi ph bn quyn qu cao v tng dn qua cc nm. Trong tnh hnh cng ty lin doanh thng xuyn thua l, pha lin doanh Vit Nam chu nh hng nng n nhng ngc li pha lin doanh nc ngoi vn khng h hn g v h vn nhn tin bn quyn t nhn hiu v tin bn quyn li c xu hng ngy cng tng ngy cng tng.

53

Mt v d cho vic ny l ban u, lin doanh Mecedes- Benz (c) trc khi m phn i chi ph bn quyn chuyn giao cng ngh l 42 triu USD. Sau khi pha Vit Nam m phn li gim xung ch cn 9,6 triu USD; gim i 77% so vi chi ph ban u pha c a ra. Trng hp khc, cng trong ngnh sn xut xe t, l cng ty Mitsubishi Motor Corporation (Nht Bn) trong lin doanh sn xut t Ngi Sao i ph bn quyn chuyn giao cng ngh l 61 triu USD. Sau khi m phn li th gim xung ch cn 4,4 triu USD; tc gim i gn 15 ln. Mt trng hp na l cng ty ma ng i Loan i ph bn quyn l 54 triu USD nhng sau khi m phn th ph bn quyn ch cn l 6 triu USD, gim 9 ln. 2.2.2.6. Chuyn gi thng qua chnh lch thu sut Cc trng hp chuyn gi c xem xt trn l chuyn gi da vo s chnh lch thu sut thu TNDN gia cc quc gia. Trong trng hp ca cng ty Fosters Vit Nam n trnh thu tiu th c bit. Cng ty Fosters Vit Nam da vo lut php ca Vit Nam ti thi im cha c cht ch n trnh v lch thu nhm gim ng k s thu phi np. Vo thi im m gi bn mt kt bia Fosters c cng ty bia Fosters Vit Nam bn cho cc i l l 240.000 VND/kt vi thu sut thu tiu th c bit cho bia chai l 75% th mi kt bia phi ng thu tiu thu c bit l: Gi tnh thu tiu th c bit = Gi bn c thu tiu th c bit/(1+thu sut) = 240.000/(1+75%) = 137.143 VND. Nh vy vi gi bn mt kt bia l 240.000 VND th cng ty bia Fosters Vit Nam phi c ngha v np thu tiu th c bit cho nh nc l 102.857 VND. Vi mt s thu np ln nh vy th ch u t ca Fosters Vit Nam tm cch lch thu v np s thu nh hn. Ch u t Fosters ti Vit Nam quyt nh thnh lp thm mt cng ty TNHH Posters Vit Nam. Cng ty ny c nhim v chuyn thc hin nhim v tiu th sn phm do hai nh my bia Fosters sn xut ra. Gi bn mt kt bia Fosters ca hai nh my bia cho cng ty TNHH Fosters Vit Nam ch l 137.500 VND. Vi gi bn nh vy th thu tiu th c bit phi np cho mi kt bia s l: [137.500/ (1+75%)]*75% = 58.929 VND, Cng

54

ty TNHH Fosters Vit Nam bn bia ra th trng th cng ty ny phi np thm thu gi tr gia tng l 5%. Gi s gi bn mt kt bia khng i vn l 240.000 VND/kt th s thu gi tr gia tng m cng ty TNHH bia Fosters phi np l Nh vy tng cng s thu tiu th c bit v thu gi tr gia tng m ch u t phi np trong trng hp ch u t thnh lp thm cng ty TNHH Fosters Vit Nam cho mi kt bia l 58.929 VND + 11.429 VND = 70.358 VND. Nu chng ta em so snh tng s tin thu phi np ca ch u t trc v sau khi thnh lp cng ty TNHH Fosters Vit Nam th chng ta c th thy l ch u t tit kim c mt khon tin thu phi np l 32.499 VND (tng ng 31,6%). Vi cch thc hin ny th thu TNDN m ch u t phi np c th l khng thay i hoc thay i theo hng c li cho ch u t v ch u t c th a thm cc chi ph qun l doanh nghip, chi ph khu hao hay chi ph qung co nhm gim s thu TNDN phi np. Vi trng hp trn th cc chuyn gia ti chnh nhn nh mc d c quan nh nc c th nhn din ra y l mt hnh vi chuyn gi nhng do php lut Vit Nam ti thi im cn nhiu im cha cht ch hoc khng c iu lut ch ti i vi hnh vi trn v vy m c quan nh nc khng th bt b v th thut tch ri khu sn xut v khu thng mi ca cng ty bia Foster nhm mc ch lch thu l gim s thu phi np. 2.3. nh gi hot ng chng chuyn gi Vit Nam 2.3.1. Nhng thay i v c ch, chnh sch Th nht, s ra i ca Thng t 66/2010/TT-BTC thay th TT 117/2005/TT-BTC hng dn thc hin vic xc nh gi th trng trong giao dch kinh doanh gia cc bn c quan h lin kt a ra nhng quy nh v hng dn bao qut v vn chuyn gi to nn c s cho cc doanh nghip tin hnh k khai cc giao dch lin kt, ng thi tin hnh so snh vi giao dch c lp v gii trnh cc khc bit theo quy nh. Cc quy nh ny c nh hng n hu ht tt c cc cng ty ang hot ng trn lnh th Vit Nam. Bn cnh , cc quy nh ny cng t nng trch nhim cho ngi ng thu phi c trch nhim xc nh cc bn c lin quan, s dng gi th trng i vi cc giao dch gia cc bn lin kt,

55

chng minh trc c quan thu v lu di v lm bng chng cho nhng chng minh trn. iu ny i hi cc doanh nghip cn phi thng sut v nh gi c nhng nh hng ca thay i ln ny i vi h thng thu thu nhp doanh nghip ca Vit Nam. Th hai, Thng t 66 ca B Ti chnh a ra c s php l cho c quan thu tin hnh iu tra cc cng ty a quc gia b nghi ng c gian ln v chuyn gi. Nh phn tch phn trn, mt trong nhng nguyn nhn dn n tnh trng cc giao dch lin kt khng da trn gi th trng l do thiu mt c s php l r rng. Chnh v vy s ra i ca thng t ny s to tin nhm khc phc vn trn. Th ba, Thng t 66 ca B Ti chnh cng a ra nhng quy nh v x pht v nhn mnh trch nhim v quyn hn ca c quan thu trong vic n nh thu. C quan thu c quyn n nh mc gi c s dng k khai tnh thu, n nh thu nhp chu thu hoc s thu thu nhp phi np (c gi chung l "n nh thu") i vi c s kinh doanh c giao dch lin kt trong cc trng hp: C s kinh doanh da vo cc ti liu chng t khng hp php, hp l hoc khng nu r ngun gc xut x xc nh mc gi; C s kinh doanh to ra giao dch c lp gi mo hoc sp t li giao dch lin kt thnh giao dch c lp so snh; C s kinh doanh khng k khai hoc k khai khng y cc giao dch lin kt pht sinh trong nm quyt ton thu; khng thc hin ng yu cu v thi hn cung cp cc thng tin, d liu v ti liu chng minh cho vic k khai, hch ton gi th trng i vi giao dch lin kt; C quan thu nghi ng c s kinh doanh khng p dng hoc c tnh p dng khng ng cc quy nh ti Thng t hng dn v c s kinh doanh khng chng minh lm r c trong thi hn ti a l 90 ngy k t khi nhn c thng bo ca c quan thu.

56

R rng l vi s ra i ca Thng t 66/2010/TT-BTC v 117/2005/TTBTC hng dn thc hin vic xc nh gi th trng trong giao dch kinh doanh gia cc bn c quan h lin kt, th vn chng chuyn gi thc s thu ht c s quan tm ca cc doanh nghip ni chung v i vi cc c quan, i tng c lin quan. Cc cng ty c quan h lin kt gi y bt u phi i mt vi vn ny v tm ra mt phng php ph hp nht nhm chng minh trc c quan thu c s xc nh gi th trng cho cc giao dch lin kt ca mnh. iu ny cng s to tin v ng lc cho vic thit lp mt mi trng kinh t v php l tng thch vi nhu cu v s pht trin hi nhp ca nn kinh t nc nh vi nn kinh t ca cc quc gia trn th gii. Mt v d in hnh l trong nm 2007, s lng cc cng ty tm n cc nh t vn chuyn nghip nh Cng ty TNHH KPMG ngy cng nhiu xoay quanh vn xc nh gi th trng trong cc giao dch lin kt nh th no, quy trnh thit lp b h s gii trnh phng php tnh gi v cc th tc cn thit lin quan n vic k khai thu v cc th tc hnh chnh khc. iu ny cho thy c s chuyn bin v nhn thc v quyt tm ca cc doanh nghip trong vic tun th cc quyt nh v thng t hng dn hin hnh. Hn na, cc c quan thng tin i chng cng bt u quan tm nhiu hn n vn ny thng qua hng lot nhng bi vit v cc chng trnh gii p thc mc cho cc doanh nghip. Bn cnh , ch trong thi gian ngn t thng 12/2006 ti gia thng 6/2007, c rt nhiu cc bui hi tho c t chc bi cc cng ty Ti chnh v t vn chuyn nghip vi s tham gia ca rt nhiu cc cng ty a quc gia. y l mt du hiu cho bit cc cng ty lin kt ni ring v c nhng doanh nghip khc cng v ang c gng trang b kin thc cho mnh nhm ng dng vo thc tin xc nh gi th trng trong cc giao dch lin kt ca doanh nghip mnh. l nhng vic lm rt thun li, to tin quan trng cho qu trnh p dng cc bin php nhm pht hin gian ln qua chuyn gi v nhng bin php x pht ph hp 2.3.2. Nhng kh khn trong hot ng chng chuyn gi

57

2.3.2.1. Nhng kh khn lin quan n h thng vn bn php quy: Bn cnh nhng u im nu trn th vic p dng Thng t 117/2005 v 66/2010 ca B Ti chnh i vi cc doanh nghip khi xc nh gi th trng trong giao dch gia cc bn lin kt vn cn gp mt s kh khn v tn ti nh sau: Th nht, vic la chn giao dch c lp so snh l mt vn phc tp khng ch i vi cc doanh nghip m c cho c quan Thu. chng chuyn gi, cn phi nm c thng tin gi giao dch theo nguyn tc gi th trng l bao nhiu. Cc doanh nghip c th bit rng gi nhp linh kin (cha thu) lp rp mt chic xe hi ti Vit Nam l 30.000 USD, trong khi mt chic xe mi tng t ( tnh cng lp rp) ti Thi Lan l 10.000 USD. Tuy nhin doanh nghip s kh xc nh c gi sng phng ca mt ci khung xe hay mt ci ng c l bao nhiu - khi phn ln cc linh kin ch c mua bn qua li gia cc cng ty trong cng tp on vi nhau ch khng bn ra th trng (ch lun chuyn ni b) Bn cnh , c nhng ti sn rt kh nh gi, th d nh cng ngh, uy tn v chi ph nghin cu, v khng c nhng ti sn tng ng nh gi. Theo cc chuyn gia ti chnh th vic p dng Thng t ny s gp mt s kh khn, do ngnh thu lm sao c th ly c thng tin v gi ca cng mt loi xe trn th trng ton cu so snh khi m c bn mua, bn bn u cng mt cng ty m. Th hai, Thng t 66/2010/TT-BTC ca B Ti chnh khng cp n vn tha thun xc nh gi trc (APA Advance Price Arrangements). Tha thun xc nh gi trc l tha thun c k kt bi doanh nghip np thu v c quan thu. Tha thun xc nh gi trc thit lp chnh sch gi (hoc khung li nhun) p dng cho cc giao dch lin kt, c thng nht kin trc gia c quan thu v doanh nghip np thu. Do c s thng nht t trc ny, tha thun xc nh gi trc lm tng tnh chc chn ca vic doanh nghip cng nh c quan thu s tin hnh xc nh gi nh th no. iu ny cn c tc dng trnh nh thu hai ln, gim thiu

58

nhng ri ro lin quan n iu chnh ca c quan thu. Hn na, tha thun xc nh gi trc cn gp phn gip tit kim thi gian v chi ph cho c doanh nghip v c c quan thu. Hin nay, c rt nhiu nc trong khu vc Chu Thi Bnh Dng a tha thun xc nh gi trc vo lut chng chuyn gi ca mnh, v d nh Trung Quc, i Loan, Nht Bn, Hn Quc, Thi Lan, c, Singapore Vit Nam, khng c qui nh v vic p dng tho thun xc nh gi trc do s lm tiu tn thm chi ph, thi gian, nhn lc nhm tun th yu cu v vic chun b v cp nht chng t, ti liu lin quan n vic xc nh gi chuyn giao. Th ba, thng t hng dn ca B Ti chnh cha a ra hng dn c th v quy trnh thanh tra v cc bc c th m c quan thu s tin hnh thanh tra, kim tra i vi cc doanh nghip c pht sinh giao dch vi cc bn lin kt. Thc tin thi gian qua cho thy rt nhiu doanh nghip hoang mang v vn ny, v nhiu ln gi in n cc cng ty t vn ln. Tuy nhin cu tr li chung vn l cha c vn bn chnh thc ca c quan thu v mt quy trnh thanh tra c th. iu ny s gy ra tm trng hoang mang cho cc doanh nghip v cng d dng dn n vic cc b h s xc nh gi th trng trong nm u thc hin s khng y v ph hp, lm mt thm thi gian v chi ph cho c hai bn doanh nghip v c quan thu. Th t, do c s php l v ch ti lin quan n vn gian ln chuyn gi Vit Nam trong nhng nm qua cn cha cht ch. Cc cng ty a quc gia thng c chin lc li dng gian ln chuyn gi, c tnh xc nh gi chuyn giao ni b ti nhng nc cha c quy nh cht ch v chuyn gi, c s xc nh gi th trng, c s tin hnh thanh tra v chuyn gi cng nh cc hnh thc x pht vi phm cn lng lo. Trc khi c s ra i Thng t 117 ca B Ti chnh v vn xc nh gi th trng th Vit Nam cha c mt c s php l r rng nhm i ph vi tnh hnh gian ln chuyn gi ca cc cng ty a quc gia. Chnh v vy, Vit Nam tng c v von nh mt thin ng trnh thu thng qua chuyn gi ni b.

59

2.3.2.2. Mt s kh khn khc: Kinh nghim ca cc doanh nghip v c c quan Thu Vit Nam i vi vn chuyn gi cn cha nhiu. y l mt trong nhng kh khn rt ln i vi vic p dng cc quy nh v chuyn gi ti Vit Nam. Do , cc doanh nghip s gp rt nhiu kh khn trong vic lp b h s xc nh gi th trng nh th no cho ph hp. Cc c quan thu cng s gp kh khn trong vic kim tra b h s xc nh gi ca doanh nghip khi m kinh nghim ca h i vi vn ny vn cn kh khim tn. Ngoi ra, nng lc chuyn mn ca i ng nhn s, trong bao gm kh nng ca cc doanh nghip v trnh ca cn b c quan thu v vn chuyn gi cng l mt kh khn kh m kh c th thay i ngay lp tc, i hi mt qu trnh hon thin lu di. Bn cnh , mt kh khn na i vi vn xc nh gi th trng trong cc giao dch lin kt ti Vit Nam l thiu h thng cc dch v h tr nh dch v t vn, dch v k khai thu Hin nay, ch c mt s cng ty ln cung cp nhng dch v ny, tuy nhin vic s dng dch v h tr vn cn hn ch v mc ph kh cao. Mt s cng ty nh cng c th cung cp cc dch v t vn tng t, nhng cht lng cha cao, cha to c nim tin v cng cha p ng c nhu cu ca cc doanh nghip. Trn y l mt s mt thun li v kh khn trong qu trnh xc nh gi th trng trong giao dch gia cc bn lin kt. Khi nhn nhn c nhng thun li v kh khn ca vn xc nh gi th trng trong giao dch gia cc bn lin kt, th bn thn cc doanh nghip cng nh cn b thu cn ra nhng gii php kh thi v ph hp i vi vn ny.

60

KT LUN CHNG 2 Trong bi cnh kinh t phc hi sau suy gim, khu vc c vn u t nc ngoi ang y mnh cc hot ng kinh doanh, c bit l xut nhp khu. Qu 1/2010, kim ngch xut khu khng k du th t gn 6,7 t la M, tng 40%, nhp khu tng 53% so vi cng k nm trc. Nhp tng nhanh hn xut cho thy, cc doanh nghip FDI ang hot ng vn lo lm n v xut khu lu di Vit Nam. ti a ho li nhun, cc cng ty ny thng tm mi cch gim thiu thu thu nhp doanh nghip. Mt trong nhng bin php m cc cng ty a quc gia thng p dng trn v trnh thu thu nhp doanh nghip l p dng gi chuyn nhng. Tm li, chng 2 tm hiu rt k v cc hot ng ca cc cng ty a quc gia Vit Nam, nu ln c nhng thc trng ca vn chuyn gi v nh gi cc bin php chng chuyn gi ang c p dng ti Vit Nam. Vn ni cm trong cng tc chng chuyn gi c nh nc ta cng nh cc nc trn th gii quan tm l lm cch no xc nh gi th trng trong cc giao dch lin kt gia cc cng ty a quc gia. Gii quyt c vn ny, l chng ta c th gii quyt c phn no vn nn chuyn gi. Nhng kt qu t c v nhng kh khn v thch thc tn ti trong vic ng dng thng t hng dn ca B Ti chnh vo thc tin xc nh gi th trng trong giao dch gia cc bn lin kt. Trong bc u p dng vic xc nh gi th trng trong cc giao dch lin kt chng chuyn gi, chc chn c doanh nghip v c quan thu u s gp nhng kh khn. iu ny i hi c doanh nghip v c quan thu cn phi chun b lm quen khc phc dn nhng kh khn ny. Trn phng din qun l Nh nc, vic ra cc quy nh v phng php tnh gi chuyn nhng s to iu kin tt hn cho ngi np thu v c quan thu cng hiu chung mt vn theo nguyn tc gi th trng. Chng tip theo chng ta s tm hiu c th nhng gii php i vi hot ng chuyn gi ang din ra ti Vit Nam

61

CHNG 3 GII PHP KIM SOT HOT NG CHUYN GI TI CC CNG TY A QUC GIA VIT NAM

3.1. Tng cng kim sot hot ng chuyn gi ti cc MNC Vit Nam trong bi cnh hi nhp. Hin tng chuyn gi trong giao dch c yu t nc ngoi xut hin nc ta t lu v cc nh hoch nh chnh sch ti chnh xc nh y l mt vn cn quan tm qun l bi l: Th nht, cch lm ca cc doanh nghip ny gy tht thot ngun thu thu trong nc. Tnh trng ny ko di s lm cho cc doanh nghip FDI ln thuc i vi h thng php lut ca Vit Nam. Doanh nghip FDI k khng gi nhp khu nguyn liu my mc thit b t cng ty m nc ngoi cng lm cho mc nhp siu tng ln. Hu qu ca vic ny l gi thnh sn phm do cc doanh nghip FDI sn xut ra tr nn t hn. Gi thnh cao l c s cc doanh nghip FDI bo co l. Nguy him hn, tnh trng ny ko di s to ra mt mi trng kinh doanh, cnh tranh khng bnh ng vi doanh nghip trong nc hoc cc doanh nghip Vit Nam trong lin doanh c th b thn tnh do tnh trng thua l o ko di. Th hai, vic nhp khu nguyn liu, my mc cao hn gi tr thc cng l mt trong nhng nguyn nhn lm mt cn i cn cn ngoi t v gp phn gy nn tnh trng nhp siu. Mt s c quan nh nc vn cho rng, tnh trng nhp siu ca Vit Nam hin ch yu l do cc doanh nghip trong nc, cc doanh nghip FDI vn xut siu l khng chnh xc. Thc t, hin cc doanh nghip FDI xut siu l do s liu ny c tnh theo tng kim ngch xut khu, k c du th. Th ba, chuyn gi l mt trong cc nguyn nhn lm gim t l ng gp cho ngn sch quc gia ca khi FDI. Mi y nht, bo co ca Cc Thu TP H Ch Minh v kt qu kinh doanh nm 2009 ca doanh nghip FDI trn a bn cho thy, gn 60% s doanh nghip bo co thua l. Khng nhiu ngi ngc nhin v

62

iu ny bi ngay trong nm 2007- c coi l nh cao ca kinh t Vit Nam- vn c gn 70% doanh nghip FDI ku l. Nm sau , 2008, t l ny cng chim ti hn 61%. iu ny l gii v sao t l ng gp cho ngn sch quc gia ca khi FDI (khng k du th) kh thp, dao ng 9-10% tng thu ngn sch ca quc gia trong giai on 2005- 2008. Ring nm 2009, phn ng gp ca doanh nghip FDI gim 11,2% so vi k hoch Chnh v vy, kim sot cc hot ng chuyn gi l mt vic lm rt cn thit. Chng chuyn gi hiu qu s ngn chn c tht thot thu thu nhp, gim gi thnh sn phm, em li li ch cho ngi tiu dng v tng thu nhp cho ngn sch. 3.2. iu kin thc hin bin php chng chuyn gi c hiu qu Quy nh v chuyn gi hin nay mang nng tnh nghip v vi mc ch xc nh li gi m cha c quy nh c th v iu kin v trch nhim trong vic thc hin bin php ny. Khng c quy nh no buc doanh nghip thc hin chuyn gi phi chu trch nhim php l cho hnh vi ca mnh. Bin php chuyn gi hin ch p dng i vi doanh nghip c vn u t nc ngoi c cc n v lin kt. Trong khi , doanh nghip trong nc cng thc hin chuyn gi t doanh nghip ang hot ng sang doanh nghip mi thnh lp hoc ang c hng u i thu hay ngc li. Doanh nghip ang hot ng s chp nhn bn l chuyn thu nhp sang doanh nghip ang hng u i. Nh vy nhng doanh nghip ny mc d c thu nhp nhng c min hay gim thu nn trnh c thu mt cch hp php. Chnh v cha c quy ch x pht, xc nh trch nhim r rng nn vic chuyn gi hin nay cha c kim sot mt cch c hiu qu. Cc bin php chng chuyn gi hin mi ch c ghi nhn ti thng t 13/BTC8/3/2001. Trong khi thc t chuyn gi cn xy ra rt a dng cc loi hnh kinh doanh khc. Do , thc hin bin php chng chuyn gi c hiu qu chng ta cn lu tm cc vn sau: Cn c quy nh cn c bt buc p dng bin php chng chuyn gi.

63

 M rng phm vi p dng bin php chuyn gi i vi cc n v lin kt trong nc m thc t hin nay xy ra rt nhiu hin tng chuyn gi. Cn quy nh bin php x l i vi cn b thu chuyn qun nu b qua hnh vi chuyn gi cc n v mnh qun l v i vi cc n v c hnh vi chuyn gi. Theo kinh nghim ca cc nc OEDC th cc doanh nghip s b pht t l rt cao trn khon chnh lch chuyn gi (khong 25%-40%). 3.3. xut mt s bin php chng chuyn gi Vit Nam 3.3.1. i vi c quan thu 3.3.3.1. Bin php hnh chnh p dng cc bin php so snh gi th trng c xem l ngha v bt buc ca i tng np thu TNDN khi thc hin cc giao dch lin kt. i tng np thu TNDN cn c ngha v k khai cc giao dch lin kt thc hin v phng php so snh gi p dng khi khai bo thu. C ch ny c thc hin s lm gim kh nng khng kim sot c cc giao dch lin kt gy kh khn cho ch th qun l. V khi trao ngha v k khai cc giao dch lin kt cho i tng np thu va gim thiu chi ph qun l, va tng quyn t quyt nh, t chu trch nhim vi nhng thng tin m i tng np thu cung cp. iu ny c xem l ph hp vi xu th qun l thu hin i (t k khai, t np). i tng np thu s phi gnh chu trch nhim php l nu khng m bo thc hin ng ngha v ny, v c quyn c bo v b mt v thng tin cung cp trong qu trnh xc nh gi. Tuy vy c ch bo mt thng tin trong trng hp ny cha c nh nc quan tm iu chnh c th, v th s khng th bit rng mt khi thng tin ni b ca h (nh b mt cng ngh, gii php k thut...) b r r gy thit hi cho i tng np thu th trch nhim ca c quan qun l s ra sao, mc bi thng nh th no? Cu hi ny cha c li p r rng. Nh trc y, nh gi chuyn giao ch c p dng khi cn b chuyn qun thu kim tra pht hin c hin tng chuyn gi. Nhng pht hin c chuyn gi hay khng li ph thuc hon ton vo kh nng v yu t ch quan ca

64

chnh ngi qun l. Ta c th thy c o to i ng cn b thu nng lc cng l mt vn ln. 3.3.3.2. Bin php cng ch Quy nh v quyn ca c quan thu c n nh mc gi s dng k khai tnh thu hoc n nh thu nhp chu thu hay s thu thu nhp phi np. Vic n nh da trn c s d liu ca c quan thu ph hp quy nh v n nh thu hoc theo gi tr khng thp hn gi tr trung bnh ca bin gi th trng chun c c quan thu n nh. C ch n nh gi trong trng hp ny cha c quy nh r v tiu chun la chn nh gi no s c xem l ph hp mt khi nhng thng tin m i tng np thu cung cp c xem l gi mo, hoc khng c giao dch c lp tng t so snh. T y c th xy ra vic c quan qun l c th ty nghi vn dng. Chng hn quy nh ti Thng t 66/2010/TT-BTC cp v s nghi ng ca c quan thu lin quan n tnh trung thc ca i tng np thu dn n vic ch th ny phi c ngha v chng minh. Nhng c s ca s nghi ng ny l g th khng r. V th i tng np thu s rt kh chng minh ngha v ca mnh, nhng li rt d c quan qun l lm kh i tng np thu v t thn s nghi ng hon ton c th xut pht cm tnh ca ch th qun l. Nhng mt v d c th trn thc t l chng chuyn gi, cn phi nm c thng tin gi giao dch sng phng. Th d, gi nhp linh kin (cha thu) lp rp mt chic xe hi ti Vit Nam l 30.000 USD, trong khi mt chic xe mi tng t ( tnh cng lp rp) ti Thi Lan l 10.000 USD. Tuy nhin lm sao bit c gi sng phng ca mt ci khung xe hay mt ci ng c l bao nhiu khi phn ln cc linh kin ch c mua bn qua li gia cc cng ty trong cng tp on vi nhau ch khng bn ra th trng. Hn na, c nhng ti sn rt kh nh gi nh cng ngh, uy tn v chi ph nghin cu, v khng c nhng ti sn tng ng nh gi. V vy, mt s gii php b sung Thng t 66/2010/TT-BTC chng chuyn gi trong tng lai l:

65

 Thu thp thng tin cng nhiu cng tt v gi giao dch sng phng cho cc loi hng ho b nghi ng c hnh vi chuyn gi. Khi c nghi ng v gi giao dch, c quan thu s yu cu doanh nghip gii trnh v s chnh lch gi. Nu doanh nghip c l do chnh ng, c quan thu s cng nhn khng c hnh vi chuyn gi. Nu doanh nghip khng c l do chnh ng, c quan thu c th nh gi li theo phng php: so snh gi giao dch vi gi ca giao dch tng ng ngoi th trng (comparative unit pricing). Nu khng c gi tng ng, c quan thu c th p dng phng php n nh gi mua (cost-plus method) hay n nh gi bn trn t l li nhun trung bnh ca cc doanh nghip tng t (profit mark-down method). Nu xut hin trng hp doanh nghip b nh thu 2 ln, th cho php thu thu nhp nc ny c khu tr vo thu thu nhp phi tr nc kia. V trnh trng hp khon b khu tr qu ln, c quan thu ca hai nc nn trao i thng tin cho nhau, theo hng s bo trc 1 nm nc kia chun b. Trng hp xc nh c hin tng chuyn gi, c quan thu c thm quyn c th p dng cc hnh pht thu i vi doanh nghip vi phm. Hin nay Vit Nam vn cha ban hnh cc mc pht c th nhng chng ta c th p dng mt s hnh pht c p dng thnh cng mt s nc nh: Anh, khon pht c th n 100% s thu b truy thu trong trng hp i tng np thu c khng tun th cc quy nh php l v chuyn gi. Trung Quc, cc doanh nghip u t nc ngoi b pht hin k khai gim thu nhp th s b pht n 3 ln s thu trn (5 ln trong trng hp nghim trng).Thi hiu truy thu thu thng thng l 3 nm tr v trc, v t 5-10 nm i vi nhng trng hp trn thu ln gy hu qu nghim trng. Li sut tnh li i vi s thu n: 0,05%/ngy (tng ng vi 20%/nm).

66

Cui cng, tt c chng ta cn c mt ci nhn y hn v chuyn gi, v phm vi tc ng ca gi th trng c nh ra trong cc phng php xc nh gi t chuyn cc giao dch lin kt v ng vi bn cht t nhin ca n l mt giao dch bnh ng. y l mt s bnh ng theo ng ngha th trng khng v li ch cc b ca ring mt ch th no. Lm c iu ny khng ch bo v li ch ca Nh nc m tnh n li ch ca nhng ch th khc nhm duy tr mt mi trng cnh tranh lnh mnh, bnh ng trong x hi c nhiu quan h a chiu nh hin nay. Vit Nam ang ku gi u t nc ngoi, nhiu cng ty nc ngoi v ang m chi nhnh hot ng ti nc ta. Ngc li, nhiu cng ty Vit Nam v s m chi nhnh hot ng ti nc ngoi. Cc doanh nghip ny la chn gi chuyn giao da trn c s no l vn ng quan tm, v chng khng ch nh hng n li ch ca doanh nghip, m cn nh hng n quyn li quc gia. Cc bin php trn ti nc ta cng mi ch ngn nga c mt phn rt nh hnh vi chuyn gi. V hu ht cc bin php trn cng ch mi pht hin hin tng ny ch cha a ra quy ch pht ng mc. Do , nu chnh ph Vit nam mun ngn chn hin tng ny cn thc hin cht ch hn na cc bin php trn, ng thi cng c nhng ch ti mi v ph hp hn. 3.3.2. i vi Chnh ph Vit Nam 3.3.2.1. Hon thin vn bn h thng php lut v chng chuyn gi Nhn chung t khi m ca nn kinh t n nay, Chnh ph Vit Nam c nhng c gng rt ng k nn kinh t Vit Nam c th tng bc hi nhp vi kinh t th gii. Chng ta cng khng th ph nh nhng chuyn bin tch cc v php lut, v mi trng u t ca Vit Nam ngy cng gn vi thng l quc t v hp dn cc nh u t nc ngoi. Tuy nhin, trong thc t hin nay vn cn tn ti nhng bt cp v h thng vn bn php lut v thi hnh cc vn bn php lut m chnh ph cn c bin php gii quyt nhm nng cao tnh hiu qu ca cc vn bn lut:

67

Khi ban hnh mt vn bn lut phi xut pht t nhu cu thc t ca nn kinh t, phi ph hp vi iu kin thc t trong tng thi k v ph hp vi mc tiu qun l kinh t ca chnh ph. Cc vn bn lut phi c ban hnh kp thi, p ng nhu cu thc tin v tr khng qu ln so vi thc tin. Cc vn bn lut khi ban hnh phi thng nht, khng chng cho ln nhau, vn bn lut ny qui nh tri ngc vi vn bn lut kia lm cho cc doanh nghip v ngi thc thi lut lng tng trong vic p dng. Cc vn bn hng dn di lut phi c ph bin nhanh chng, trnh cc trng hp ngh nh c nhng thng t hng dn ca b ngnh cha c ban hnh trin khai. V nh vy lm cho vic hnh x ca cc doanh nghip lng tng khi cc vn pht sinh. Ngn ng trnh by trong vn bn lut phi r rng, khng dng nhng t ng mp m gy d hiu nhm v cc i tng xu da vo lch lut. ng thi ngn ng r rng s gip cho cc c quan thi hnh lut thc hin nht qun trong vic hnh x vi doanh nghip. Trnh trng hp mi c quan hiu mi cch khc nhau, gy nhng nhiu cho cc doanh nghip. Ring i vi hot ng nh gi chuyn giao v chuyn gi c xy dng thng t nhng cn phi c cc vn bn lut khc h tr nh Lut chng ph gi, Lut cnh tranh, Lut chng c quyn. V vy cc vn bn lut ny cn c hon thin v hng dn r rng vic p dng hiu qu. 3.3.2.2. Nng cao hiu qu ca h thng qun l nh nc Cc yu cu thc hin mt cch c hiu qu cc bin php xc nh gi giao dch l phi c mt h thng qun l nh nc pht trin mc cao, trong b my qun l thu phi c y cc c s vt lc v nhn lc p ng c cc yu cu ch yu sau: V nhn lc: Cn b qun l cc cng ty a quc gia phi c trnh k ton v kim ton quc t v c chuyn mn ho qun l theo tng sc thu. V vt lc : Cng tc qun l thu phi c tin hc ho cao, c quan thu phi xy dng c s d liu v i tng np thu ring. Cc c quan qun

68

l khc ca nh nc, v c bit l cc c quan thng k phi c cc c s d liu y v hot ng ca cc lnh vc kinh t nh ti chnh, ngn hng, th trng tiu dng v nguyn vt liu... do mnh qun l trc tip. Cc c s d liu c dng lm c s i chiu hay tnh ton cc yu t so snh phi c cng nhn nh mt tiu chun php l T chc thc hin phi c c ch phi hp gia cc b, ngnh, c quan qun l - mt c ch phi hp cht ch, c phn cng chc nng, trch nhim c th trong vic trao i thng tin v h tr ln nhau trong cng tc qun l. 3.3.2.3. Xy c s d liu gi c cho cc giao dch Hin nay, cc c quan chc nng hu nh u cha xy dng c mt c s d liu v gi c ca cc loi hng ha c giao dch gia cc cng ty c lp v cc cng ty lin kt vi nhau. V vy khi mt nghip v mua bn ni b xy ra, cc c quan chc nng rt kh khn trong vic tm kim mt nghip v mua bn tng ng so snh xem nghip v mua bn ni b ny c tun th theo nguyn tc gi th trng hay khng. V vy, c c mt c s d liu lm ngun s liu so snh gi c ca cc giao dch th cc c quan nh thu, thng k, c quan ti chnh vt gi v cc cng ty kim ton cn phi tng cng mi lin h qua li v h tr ln nhau cng nhau xy dng mt c s d liu thng nht. Thng thng, mi c quan s thu thp d liu theo nhng cch thc khc nhau sao cho ph hp vi tng mc ch ring, iu ny dn n vic d liu ca mi c quan s khc nhau, cc bo co s liu chng cho ln nhau. Nh vy, hu qu l cc c s d liu mt mt khng chnh xc v s liu, mt khc cc bo co lm phin h cc doanh nghip, gy lng ph cho doanh nghip v cho x hi. xy dng c s d liu gi c cc giao dch th trng th cc c quan phi tp hp s liu qua nhiu thi im khc nhau, cc loi giao dch khc nhau nhm lm a dng ha cho c s d liu. Trnh nhng trng hp s liu c ly trong mt thi im bin ng ln ca th trng (gi c ca cc giao dch khng phn nh c bn tnh khch quan).

69

C s d liu v gi c phi thng nht mt ngun s liu v nn c ph bin cho cng chng c th vo tra cu theo tng thi im. Nn xy dng mt trang web cha c s d liu gi c giao dch cc c quan hu quan v doanh nghip c th tra cu v lm cn c khi xem xt giao dch mua bn ti doanh nghip c thc hin th thut chuyn gi hay khng. Tng cng kt hp ly thng tin t h thng ngn hng, y l mt knh hiu qu v phn nh trung thc cc nghip v chuyn giao v gi c chuyn giao. a ra cc bin php khuyn khch cc doanh nghip s dng h thng ngn hng, gim cc giao dch tin mt v tng tnh minh bch cho th trng. H thng ngn hng hot ng tt s cung cp cho cc c quan cc thng tin mang tnh cht v m nh t sut sinh li bnh qun ngnh, chi ph hot ng v doanh thu bnh qun tng ngnh rt chnh xc v hu ch cho cc c quan kim sot vn chuyn gi lm ti liu khi xem xt cc MNC nghi ng c gian ln. Trong mt s trng hp, cc c quan qun l c th xy dng mt h thng thng tin tnh bo kinh t v cc MNC trn phm vi quc t. Cc trung tm thu thp v cung cp thng tin v cc MNC c t tr s ti nhiu quc gia trn th gii c th phn nh kp thi thng tin chi tit v lch s hot ng ca cc MNC khi cc MNC u t vo th trng Vit Nam. Cc trung tm ny cng cnh bo v cc hot ng khng lnh mnh ca cc MNC nu c xy ra trn cc nc khc cng nh cc trung tm xut ha n m cc MNC ny lp ra ti cc quc gia c xem l thin ng v thu. Cc trung tm tin hnh ghi nhn cc nghip v mua bn pht sinh gia cc cng ty con trong ni b mt MNC v cc cng ty c lp vi nhau nhm lm nn tng s liu khi cn so snh v i chiu trong cng tc thanh tra iu tra. 3.3.2.4. Nng cao trnh chuyn mn v nghip v ca cn b qun l khu vc u t nc ngoi vic kim sot chuyn gi c thc hin tt th ngoi vic chnh ph v cc c quan ban ngnh xy dng lut v cc vn bn php l ph hp vi tnh hnh thc t v hiu qu th mt yu t mang tnh quyt nh cho tnh thnh cng hay

70

tht bi l yu t con ngi. y chnh l cc nhn vin, cn b ngnh thu, hi quan trc tip lm vic trong khu vc u t nc ngoi, ngoi ra cn c nhn lc lm vic cho cc MNC. H l nhng ngi thc hin lut, p dng cc chnh sch vo thc t. V vy h cn phi am hiu lut mt cch thu o cn k c th hng dn ng cho cc i tng khc cng thc hin. V pha cc cn b thu v hi quan cn phi thng xuyn o to cp nht kin thc v nghip v chuyn mn ph hp vi tnh hnh thc t, v trong thc t cc MNC thng l c tr s ti cc quc gia pht trin v c trnh qun l kinh t cao. Ngoi ra, cc cn b ngnh thu v hi quan cn phi trang b cho mnh ngoi ng tht tt c th tham gia cc kha hc nc ngoi v phc v cho cc cng tc nghip v. Ngoi ng v kin thc, k nng tin hc l hai yu t quyt nh cho s thnh cng trong vic lm vic vi cc doanh nghip nc ngoi v h lun c nhng nhn vin vi k nng ngoi ng v tin hc rt tt. Mt vn kh khn thng hay gp hin nay ca cn b qun l thu v hi quan l nu nhn s hiu bit rt gii v chuyn mn k ton th trnh ngoi ng li yu km, v vy kh khn trong vic giao tip v tm hiu ti liu kim tra vic chuyn gi. Hay ngc li, cn b c trnh ngoi ng rt gii nhng li khng c chuyn mn v k ton ti chnh nn vn li kh khn trong cng tc chuyn mn. Khi b tr cc cn b lm vic ti khu vc u t nc ngoi th c quan thu v hi quan cn ch n vn ny. Bn cnh cn phi bi dng v o to cho cc cn b lm cng tc ny trnh chuyn mn v thm nh gi tht tt. Thng xuyn cp nht kin thc v gi i hc hi kinh nghim ti cc quc gia pht trin c nng lc lm vic v thng thng cc tp on a quc gia c trnh qun l cao v tr s ti cc quc gia pht trin. Ngoi ra v pha c quan chc nng cn xem xt li ch tin lng thng cho cc nhn vin lm cng tc ti cc b phn ny, v nu c th chng ta c th thc hin nh cc nc lng ging l dung lng dng lim. To cho cc cn b an tm v cuc sng cng tc tt hn. Nhng ng thi cng c

71

nhng hnh thc x l nng i vi cc cn b nhng nhiu cc doanh nghip v gy kh khn nhm i tin hi l, qu cp.

KT LUN CHNG 3 T thc trng hot ng chuyn gi ngy cng din ra phc tp hin nay, nh nc v c quan thu ca nc ta cng c rt nhiu bin php nhm hn ch, nng cao kh nng qun l gim i nn chuyn gi. Tuy nhin, chuyn gi l mt vn ht sc phc tp v i hi nhiu kinh nghim, cho nn thc t l chng ta vn cha hon ton kim sot c vn nn ny. Chng 3 c nhng ng gp, nhng xut nhm nng cao v hon thin cc phng php gip cho qu trnh iu tra, ngn chn nn chuyn gi c din ra mt chch thun tin v chnh xc hn. Nhng gii php m tc gi a ra l kt qu ca qu trnh tm hiu, tng hp cc kinh nghim qu bu t nhng quc gia ln khc nh M, Trung Quc, Vi nhng xut nu trn, nu c thc hin s gp phn tch cc vo cng cuc hi nhp ca Vit Nam, cp nht nhng xu hng ca khu vc v th gii, chng gian ln thu thng qua chuyn gi ni b, tng ngun thu cho ngn sch, to s cng bng cho cc doanh nghip v a Vit Nam ngy cng pht trin.

72

KT LUN Vic hi nhp vo nn kinh t th gii v kinh t khu vc s mang li cho cc quc gia cc li ch v song song l cc thch thc mi. Vit Nam cng khng l ngoi l khi m chng ta ang dn ho nhp vo nn kinh t th gii vi cc nghip v kinh doanh mang tnh cht xuyn quc gia pht sinh v t cng ny sinh cc vn mang tnh cht quc t cn gii quyt. Mt trong nhng vn mang tnh quc t chnh l vn nn chuyn gi ca cc tp on a quc gia. Chuyn gi l mt trong nhng hnh thc gian ln thng mi kh tinh vi c p dng nhiu tp on a quc gia trn ton th gii t rt lu. Vit Nam cng khng nm trong cc quc gia ngoi l. Trong phm vi bi lun vn ny, tc gi tm hiu rt k m hnh hot ng ca cc tp on a quc gia, t phn tch cc hnh thc m cc tp on ny p dng nhm mc ch trn thu, cnh tranh khng lnh mnh v thn tnh i phng. Cng qua nh gi c nhn thc ca cc c quan qun l nh nc trn th gii v Vit Nam v hin tng ny. Nhng phng php c p dng cc quc gia khc trn th gii cng nh Vit Nam nhm hn ch bt vn nn chuyn gi cng c tc ga o su nghin cu. Thi gian khi u ca mt vn mi bao gi cng c nhng kh khn nht nh trong vic p dng cc quy nh v chuyn gi, khi cc thng tin v th trng, v gi giao dch quc t, v nhng ngun thng tin khc cn c nhng hn ch nht nh. Chnh v th, chnh ph, cc ban ngnh m c th nht l c quan thu v hi quan u cn phi chun b lm quen khc phc dn nhng kh khn, phi phi hp cht ch vi nhau trong vic ngn chn nn chuyn gi. C nh vy mi gip cho nn kinh t ca Vit Nam c th vn ln snh vai cng vi th gii.

73

TI LIU THAM KHO

Ting Vit 1. Cc u t nc ngoi (2008), 20 nm u t nc ngoi: Nhn li v Hng ti, Nh xut bn Tri thc.
2. Phan th Thnh Dng (2006 ), Chng chuyn gi Vit Nam , Tp ch

KHPL (2), 33. 3. TS. Phan c Dng (2008), Chnh sch chuyn gi v chin lc bn ph gi ti cc cng ty c quan h lin kt. 4. c san ca Bo u t (2008), 20 nm u t nc ngoi. 5. PGS, TS Trn Ngc Th (2003), Ti chnh doanh nghip hin i, NXB Thng K, Trng i Hc Kinh T TP.HCM 6. Trung tm thng tin t liu, Vin qun l kinh t Trung ng (2007), u t nc ngoi ti Vit nam hu WTO. 7. Thng t 66/2010/TT-BTC, Hng dn thc hin vic xc nh gi th trng trong giao dch kinh doanh gia cc bn c quan h lin kt ca B Ti Chnh ban hnh ngy 22 thng 04 nm 2010. 8. Cc thng tin truy cp trn cc trang web: ngn hng nh nc, kinh t Vit Nam, u t ti chnh, 9. Hynh Thin Ph (2009) Chuyn gi ca cc cng ty a quc gia trong giai an hi nhp kinh t quc t, Lun vn thc s kinh t, trng i Hc Kinh T Thnh Ph H Ch Minh.

Ting Anh 1. Andrew Lymer & Jonh Hasseldine, The Internatinal Taxation System, Kluwer Academic Pblishers. 2. Petra Sandslatt ( November 2008), Transfer Pricing, University of Gothenburg.

3. Trang web www.tranferpricing.com: Transfer Pricing Resources for the OECD, OECD approves the 2009 Transfer Pricing Guideline,

PH LC 1: MT VI TRNG HP CHUYN GI C TH TRN TH GII 1. Google Trong nm 2008, doanh thu t qung co ti Anh ca Google t 1,6 t bng, tng ng vi 2,57 t USD v bng 14% doanh thu ton cu ca hng. ng l ra Google phi ng khon thu TNDN 450 triu bng Anh, tng ng vi 724 triu USD. Tuy nhin, trn thc t cng ty ny khng phi ng mt xu. Theo h s ti c quan hi quan Hong gia Anh, Google ch ng mt khon khim tn 141.519 bng mt s loi thu m khc. S d Google lch lut thnh cng v h chn t tr s chnh vn phng chu u Dublin, Ireland. Tt c doanh thu thu c t hot ng qung co ti Anh c rt v Ireland. Nh , Google n c s kim sot ca Anh, ni nh thu doanh nghip kh cao t 28 n 30%. Ti Ireland, ha n thu gi n cho Google nh nhng hn nhiu, do mc thu TNDN ti y ch l 12,8 n 15%. Tuy nhin, ngay c khi chuyn sang Ireland chu thu, Google vn tip tc tm cch ti gin s tin phi ng. Cng ty ny s dng mt th thut vn c cc tp on dc, qung co a quc gia vn hay dng l "chuyn gi quc t" (transfer pricing). Theo , h k khai chi ph ln tht cao ti nhng ni nh thu cao, v hng li ti nhng ni nh thu thp. Nhng th thut lch thu ny khng tri lut. Nh , ti Dublin, trong nm 2008, Google ch phi ng 6,7 triu bng Anh tin thu, tng ng vi khong 10,8 triu USD. 2. Enron Enron l mt cng ty a quc gia hng mnh trong lnh vc nng lng. Cng ty c hot ng hn 40 quc gia trn th gii. Enron c 7.500 nhn vin lm vic ti ta nh 50 tng trung tm Houston. Enron pht trin nhng chin lc chuyn gi rt a dng chuyn thu nhp ti nhng ni c thu thp hoc khng c thu. Vi nhng li khuyn t Arthur Andersen, Deloitte & Touche, Chase Manhattan, Deutsche

Bank, Bankers Trust v mt s cng ty lut, tp on nng lng khng l ca M Enron to ra 3.500 chi nhnh v cng ty con trong v ngoi nc ti nhng ni nh Turks & Caicos, Bermuda v Mauritius. Tron g c 441 cng ty v chi nhnh c thnh lp Cayman Islands, ni m li nhun doanh nghip khng b nh bt k loi thu no. C th nh: Li nhun 1,785 t USD ca Enron t nm 1996 n nm 2000 th khng np thu. N cng trnh thu cc nc ang pht trin nh n v Hungary. 3. Toyota Vic chuyn gi ca tp on Toyota bng cch chuyn thu nhp ti nhng ni c thu TNDN thp. Doanh thu ni a trong s sch k ton ca Toyota (UK) tnh n ngy 31 Thng Ba 2003 th cng ty ny b l trc thu l 116 triu bng Anh trong khi doanh thu bn hng l 1,4 t bng Anh, trong khi Toyota (GB), l chi nhnh phn phi v bn hng li c li nhun l 3 triu bng Anh trn doanh thu bn hng l 1,5 t bng Anh. Cc nh my sn xut ca Toyota chu u u tp trung ti Anh v Php, v Toyota cng tuyn b li nhun hot ng khu vc chu u ca mnh trong s sch k ton so vi tp on Nht Bn trong cng thi k. Nhng li nhun li khng pht sinh ti UK, bi y l mt trong ni c lut thu TNDN cao nht chu u. 4. Yukos Yukos l cng ty nng lng t nhn ln nht ca Nga. Khodorkovsky l ngi sng lp v cu gim c iu hnh ca Yukos. Nm 1988, Khodorkovsky thnh lp ngn hng Menatep rt pht trin di s u ca cc doanh nhn v chnh tr gia Nga. thc hin vic gian ln ca mnh, ng s dng cc cng ty v bc (shell company) nc ngoi. Nhng cng ty gi to ny c thnh lp nhng thin ng thu cung cp s bo mt cho doanh nghip v ngn hng. Trong s khong

70 thin ng thu trn th gii, Khodorkovsky thng chn Thy S, Gibraltar, Panama, v Isle of Man. Trong nm 1994, Khodorkovsky v bn b mua 20% c phn ca Apatit, mt cng ty nh nc ca Nga, tr gi 1,4 t USD vo lc , vi s tin 225.000 USD v mt li ha u t 283 triu USD. Khi cng ty c a ra bn u gi, Khodorkovsky b tr cho bn cng ty v bc ca mnh iu kin mua n. Nhng sau khi trng thu, ch u t khng bm tin vo cng ty v cng pht l lnh tr li c phn ca ta n. Thay vo , h bn c phn cho Menatep, v Menatep chuyn giao n cho cc cng ty v bc nc ngoi. Nhng nh qun tr cng ty thit lp mt chng trnh chuyn gi, bn sn phm ca Apatit vi gi thp cho cc cng ty v bc ca h, v bn chng trn th trng th gii vi gi cao hn. Do , cc loi thu v c tc c tr thp hn. Ti v x ca Khodorkovsky, cc cng t vin cho bit vi vic chuyn gi, Khodorkovsky la hn 200 triu USD ca cc c ng v cng ty cng nh hng triu la tin thu ca t nc. Nm 1995, Khodorkovsky tip tc lm mt chng trnh tng t i vi Avisma, mt cng ty khong sn. Mt ln na, Ngn hng Menatep li chin thng. Sau Menatep thit lp mt h thng chuyn gi, iu ny c ngha l h s dng mt cng ty v bc nc ngoi mua titan ca Avisma vi gi thp hn gi th trng v sau bn n vi gi cao hn, chnh v vy n tr thu thp v t c li nhun tim n, mc li nhun ny khng c chia s cc c ng cn li. Menatep mua cng ty du Yukos trong mt cuc u gi gian ln ca Menatep. Khodorkovsky tr 309 triu USD kim sot 78% c phn ca Yukos. Cc ch s hu mi ny l cc cng ty v bc nc ngoi ca Khodorkovsky. Thng sau , Yukos giao dch trn th trng chng khon Nga vi gi tr vn ha th trng l 6 t USD.

Cc chng trnh chuyn gi ca Yukos v chi nhnh ca n lm gim 210 t RUR doanh thu trong nm 2000 v chnh ph yu cu cng ty tr 28 t USD thu hon tr v tin pht. Chnh ph Nga tuyn b rng mt chi nhnh sn xut ca Yukos bn du th di gi th trng cho mt cng ty v bc c lin kt vi Yukos v c thnh lp mt khu vc c thu thp hoc khng c thu. Cc cng ty v bc ny s bn du li cho ngi mua trong v ngoi nc theo gi th trng. Yukos kim sot ton b qu trnh hot ng v ti chnh ca cc cng ty v bc bao thng qua v tr gim c, quyn hn ca lut s v cng nh mt hp ng vi cng ty v bc. Hu ht cc giao dch ca cng ty v bc c thc hin vi cc chi nhnh Yukos khc. Yukos s nhn hoa hng danh ngha cho cc dch v ny (ch 0,01-0,5%); v cc cng ty v bc nhn c phn ln li nhun trong ton b qu trnh sn xut v bn du. Vic chuyn gi gip Yukos trnh cc loi thu cng nh cc cng ty v bc c hng cc nhng b v thu do cc cng ty ny thng c thnh lp nhng thin ng thu. 5. WorldCom Tp on vin thng WorldCom tng l mt trong nhng tp on vin thng ln nht ca M. WorldCom sng to trong vic s dng chuyn gi cho mt lot cc nhn hiu, tn thng mi, b mt thng mi, thng hiu, nhn hiu dch v v quyn s hu tr tu. Vi mc ph l 9,2 triu USD, cng ty kim ton KPMG khuyn cng ty nn tng thu nhp sau thu bng cch p dng mt chng trnh chuyn nhng ti sn v hnh. Theo , cng ty s to ra ti sn c gi l Management Foresight, mt ti sn v hnh cha tng c bit n. Cng ty m thc hin chng trnh ny c hng mt quyn chu thu thp v cho php cc cng ty con ca n chuyn i cc khon thanh ton ph bn quyn hng nm, s tha thun ny d kin s tit kim c 25 triu USD tin thu trong nm u tin v 170 triu USD trong khong hn 5 nm.

Kt qu gim nh ph sn ca WorldCom cho thy rng trong mt vi trng hp vic tnh tin bn quyn thc s vt qu thu nhp rng hp nht ca cng ty trong mi nm ca giai on 1998-2001 v trong nhng trng hp khc chim ti 8090% thu nhp rng ca cng ty con. Trong khong thi gian bn nm t 1998 -2001, ph bn quyn cho vic s dng ti sn v hnh ca cng ty v hu ht cc khon ph t vic chng trnh Management Foresight l hn 20 t USD. Cc cng ty con bin chi ph bn quyn thnh mt chi ph hp l v iu kin c gim thu do s tin thu nhp ca cng ty b nh thu t l thp. Mt tha thun chuyn gi nh vy c th gip cng ty tit kim t 100 triu n 350 triu USD tin thu.

PH LC 2: CC PHNG PHP XC NH GI TR TRNG BAN HNH TRONG THNG T 66/2010/TT-BTC NGY 22/04/2010 1. Phng php so snh gi giao dch c lp 1.1. Phng php so snh gi giao dch c lp da vo n gi sn phm trong giao dch c lp xc nh n gi sn phm trong giao dch lin kt khi cc giao dch ny c iu kin giao dch tng ng nhau. 1.2. n gi sn phm ca giao dch lin kt c so vi gi tr ph hp nht thuc bin gi th trng chun theo n gi sn phm iu chnh ph hp vi cc nguyn tc quy nh ti im 1.2 Khon 1 iu 5 Phn B Thng t ny. 1.3. i vi phng php ny, khi phn tch so snh 4 tiu thc nh hng theo hng dn ti iu 4 Phn B Thng t ny, tiu thc u tin l c tnh sn phm v iu kin hp ng, cc tiu thc b tr l iu kin kinh t v chc nng ca doanh nghip. 2.1.4. Phng php so snh gi giao dch c lp c p dng vi mt trong cc iu kin sau: a) Khng c s khc bit v iu kin giao dch khi so snh gia giao dch c lp v giao dch lin kt gy nh hng trng yu n gi sn phm; b) Trng hp c cc khc bit nh hng trng yu n gi sn phm nhng cc khc bit ny c loi tr theo cc hng dn ti iu 4 Phn B Thng t ny. 2.1.5. Cc yu t nh hng trng yu n gi sn phm nh: a) c tnh vt cht, cht lng v nhn hiu thng mi ca sn phm; b) Cc iu kin hp ng trong vic cung cp, chuyn giao sn phm nh: khi lng (nu c nh hng n mc gi), thi hn chuyn giao sn phm, thi hn thanh ton...; c) Quyn phn phi, tiu th sn phm c nh hng n gi tr kinh t; d) Th trng ni din ra giao dch. 2.1.6. Phng php so snh gi giao dch c lp thng c p dng cho cc trng hp: a) Cc giao dch ring l v tng chng loi hng ha lu thng trn th trng; b) Cc giao dch ring l v tng loi hnh dch v, bn quyn, kh c vay n; c) C s kinh doanh thc hin c giao dch c lp v giao dch lin kt v cng mt chng loi sn phm.

V d 12: Cng ty V ti Vit Nam l doanh nghip 100% vn ca Cng ty nc ngoi S hot ng trong lnh vc gia cng sn phm dt may. Trong nm 200x, cng ty V c hai giao dch v nhn gia cng qun u m s cat.347 nh sau: - Giao dch 1: Gia cng cho cng ty S 1.000 t qun vi gi 60 USD/t theo iu kin giao hng ti cng X, Vit Nam (cng ty S s chu trch nhim xut khu ). - Giao dch 2: Gia cng cho cng ty M ca nc N 1.000 t qun vi gi 100USD/t theo iu kin giao hng ti thnh ph Y, nc N. Gi nh: - Cng ty M l mt cng ty khng c quan h lin kt vi cng ty V v cng ty S. - Hai giao dch ni trn tng ng v iu kin giao dch tr khc bit trng yu l chi ph vn chuyn v bo him cho vic gi hng t cng X n thnh ph Y, nc N l 3 USD/t. Phn tch so snh: Khi so snh giao dch 1 (giao dch lin kt) vi giao dch 2 (giao dch c lp) cho thy giao dch 1 cha phn nh ng mc gi th trng. Trong trng hp ny, doanh thu t giao dch vi cng ty S c xc nh li nh sau: (100 USD - 3 USD) x 1.000 = 97.000 USD. Cng ty V phi k khai doanh thu gia cng nhn t cng ty S l 97.000 USD thay cho 60.000 USD. 2.2. Phng php gi bn li 2.2.1. Phng php xc nh gi bn li da vo gi bn li (hay gi bn ra) ca sn phm do doanh nghip bn cho bn c lp xc nh gi mua vo ca sn phm t bn lin kt. 2.2.2. Gi mua vo ca sn phm t bn lin kt c xc nh trn c s gi bn ra ca sn phm trong cc giao dch c lp tr (-) li nhun gp tr (-) cc chi ph khc c tnh trong gi sn ph m mua vo (nu c) (v d: thu nhp khu, ph hi quan, chi ph bo him, vn chuyn quc t). 2.2.2.1. Li nhun gp c tnh theo t sut li nhun gp trn gi bn ra (doanh thu thun) v gi bn ra (doanh thu thun), phn nh gi tr doanh nghip thu c b p chi ph hot ng kinh doanh v c mc li hp l. T sut li nhun gp trn gi bn ra (doanh thu thun) c xc nh bng gi tr chnh lch gia gi bn ra (doanh thu thun) v gi vn sn phm mua vo chia cho (:) gi bn ra (doanh thu thun).

2.2.2.2. Trng hp doanh nghip c chc nng l i l phn phi khng c quyn s hu sn phm v c hng hoa hng i l theo t l phn trm (%) trn gi bn ca sn phm th t l c coi l t sut li nhun gp trn gi bn ra (doanh thu thun). (Xem Ph lc 2-GCN/CC- Phn B.1 v cng thc xc nh gi th trng theo phng php gi bn li). 2.2.3. T sut li nhun gp trn gi bn ra (doanh thu thun) ca giao dch lin kt c so vi gi tr ph hp nht thuc bin gi th trng chun theo t sut li nhun gp iu chnh ph hp vi cc nguyn tc quy nh ti im 1.2 Khon 1 iu 5 Phn B Thng t ny. 2.2.4. i vi phng php ny, khi phn tch so snh 4 tiu thc nh hng theo hng dn ti iu 4 Phn B Thng t ny, tiu thc u tin l chc nng hot ng ca doanh nghip, cc tiu thc b tr l iu kin hp ng, c tnh sn phm v iu kin kinh t. 2.2.5. Phng php gi bn li c p dng vi mt trong cc iu kin sau: a) Khng c s khc bit v iu kin giao dch khi so snh gia giao dch c lp v giao dch lin kt gy nh hng trng yu n t sut li nhun gp trn gi bn ra (doanh thu thun); b) Trng hp c cc khc bit nh hng trng yu n t sut li nhun gp trn gi bn ra (doanh thu thun) nhng cc khc bit ny c loi tr theo cc hng dn ti iu 4 Phn B Thng t ny. 2.2.6. Cc yu t nh hng trng yu n t sut li nhun gp trn gi bn ra (doanh thu thun) nh: a) Cc chi ph phn nh chc nng ca doanh nghip (v d: i l phn phi c quyn, thc hin cc chng trnh qung co, khuyn mi, bo hnh...); b) Chng loi, quy m, khi lng, thi gian quay vng ca sn phm mua vo bn li v tnh cht hot ng ca giao dch trn th trng (v d: bn bun, bn l, ...); c) Phng php hch ton k ton (tc l phi m bo cc yu t cu thnh li nhun gp v doanh thu ca giao dch lin kt v giao dch c lp l tng ng nhau hoc cng c p dng chung cc chun mc k ton). 2.2.7. Phng php gi bn li thng c p dng cho cc trng hp giao dch i vi cc sn phm thuc khu cung cp dch v n gin v thng mi phn phi c thi gian quay vng t khi mua vo n khi bn ra ngn, t chu bin ng v

tnh thi v. ng thi, sn phm trc khi c bn ra khng qua khu gia cng, ch bin, lp rp, thay i tnh cht sn phm hoc gn vi nh n hiu thng mi lm gia tng ng k gi tr sn phm. V d 13: Doanh nghip V ti Vit Nam l bn lin kt ca Cng ty nc ngoi H kinh doanh phn phi mt hng ng h do cng ty H cung cp c mt s thng tin sau: - Trong nm 200x, cng ty H giao cho doanh nghip V 1.000 chic ng h v yu cu doanh nghip V phi thanh ton s tin l 330.000 USD (bao gm gi CIF + thu, ph nhp khu do cng ty H np). - Cui nm 200x, doanh thu thun doanh nghip V thu c t vic bn ton b s ng h ny cho ngi tiu dng ti Vit Nam c quy i l 400.000 USD. Doanh nghip T l doanh nghip c lp ti Vit Nam hot ng kinh doanh phn phi ng h. Nm 200x, t sut li nhun gp ca doanh nghip T t 20%. Gi s doanh nghip T iu kin c la chn so snh v t sut li nhun gp vi doanh nghip V th doanh nghip V s phi k khai tnh chi ph hp l c tr cho vic mua ng h t cng ty H nh sau: [400.000 USD - (400.000 USD x 20%)] = 320.000 USD Doanh nghip V ch c tr chi ph hp l cho gi vn hng bn l 320.000 USD thay cho 330.000 USD. Trng hp cng ty H c cung cp dch v t vn bn hng v yu cu doanh nghip V phi thanh ton chi ph ny (c hch ton vo chi ph bn hng) th giao dch ny c tch ring v phi thc hin mt trong cc phng php xc nh gi giao dch c quy nh ti Thng t ny xc nh chi ph hp l c tr cho dch v t vn bn hng. 2.3. Phng php gi vn cng li 2.3.1. Phng php gi vn cng li da vo gi vn (hoc gi thnh) ca sn phm do doanh nghip mua vo t bn c lp xc nh gi bn ra ca sn phm cho bn lin kt. 2.3.2. Gi bn ra ca sn phm cho bn lin kt c xc nh trn c s ly gi vn (hoc gi thnh) ca sn phm cng (+) li nhun gp. 2.3.2.1. Li nhun gp c tnh theo t sut li nhun gp trn gi vn (hoc gi thnh) sn phm bn ra v gi vn (hoc gi thnh) sn phm bn ra, phn nh mc li nhun hp l tng ng vi chc nng hot ng ca doanh nghip v iu kin th trng.

T sut li nhun gp trn gi vn (hoc gi thnh) c xc nh bng gi tr chnh lch gia doanh thu thun v gi vn (hoc gi thnh) sn phm chia (:) cho gi vn (hoc gi thnh). Gi vn (hoc gi thnh) sn phm bn ra bao gm chi ph sn xut trc tip, gin tip v khng bao gm chi ph hot ng ti chnh nh: chi ph bn quyn, li tin vay,.... Trng hp doanh nghip khng hch ton ring c gi vn (hoc gi thnh) sn phm bn ra, chi ph bn hng v chi ph qun l chung th gi vn (hoc gi thnh) sn phm bn ra lm cn c tnh li nhun gp s bao gm ton b cc khon chi ph ny. 2.3.2.2. Trng hp doanh nghip c chc nng i l thu mua sn phm khng c quyn s hu sn phm v c hng hoa hng i l theo t l phn trm (%) trn chi ph thu mua sn phm th t l c coi l t sut li nhun gp trn gi vn. 2.3.3. T sut li nhun gp trn gi vn (hoc gi thnh) ca giao dch lin kt c so vi gi tr ph hp nht thuc bin gi th trng chun theo t sut li nhun gp trn gi vn (hoc gi thnh) iu chnh ph hp vi cc nguyn tc quy nh ti im 1.2 Khon 1 iu 5 Phn B Thng t ny. 2.3.4. i vi phng php ny, khi phn tch so snh 4 tiu thc nh hng theo hng dn ti iu 4 Phn B Thng t ny, tiu thc u tin l chc nng hot ng ca doanh nghip, cc tiu thc b tr l iu kin hp ng, c tnh sn phm v iu kin kinh t. 2.3.5. Phng php gi vn cng li c p dng vi mt trong cc iu kin sau: a) Khng c s khc bit v iu kin giao dch khi so snh gia giao dch c lp v giao dch lin kt gy nh hng trng yu n t sut li nhun gp trn gi vn (hoc gi thnh); b) Trng hp c cc khc bit nh hng trng yu n t sut li nhun gp trn gi vn (hoc gi thnh) nhng cc khc bit ny c loi tr theo cc hng dn ti iu 4 Phn B Thng t ny. 2.3.6. Cc yu t nh hng trng yu n t sut li nhun gp trn gi vn (hoc gi thnh) thng bao gm: a) Cc chi ph phn nh chc nng hot ng ca doanh nghip (v d: sn xut theo hp ng, nghin cu, pht trin sn phm mi, t trng gi tr gia tng ca sn phm so vi quy m u t kinh doanh); b) Cc ngha v thc hin hp ng (v d: thi hn chuyn giao sn phm, chi ph gim st cht lng, lu kho, lu bi, iu kin thanh ton);

c) Phng php hch ton k ton (tc l phi m bo cc yu t cu thnh trong gi vn (hoc gi thnh) ca giao dch lin kt v giao dch c lp l tng ng nhau hoc cng c p dng chung cc chun mc k ton). 2.3.7. Phng php gi vn cng li thng c p dng cho cc trng hp: a) Giao dch thuc khu sn xut, lp rp, ch to, ch bin sn phm bn cho cc bn lin kt; b) Giao dch gia cc bn lin kt thc hin hp ng lin danh, hp ng hp tc kinh doanh sn xut, lp rp, ch to, ch bin sn phm, hoc thc hin cc tha thun v cung cp cc yu t sn xut u vo v bao tiu sn phm u ra; c) Giao dch v cung cp dch v cho cc bn lin kt. V d 14: Doanh nghip A ti Vit Nam l cng ty con ca cng ty m T (nc Y) thc hin gia cng giy xut khu theo mu m do cng ty T giao. Cng ty m chu trch nhim cung cp nguyn vt liu u vo, cn b k thut kim tra cht lng, chi ph vn ti v bo him quc t. Doanh nghip A c tr ph gia cng theo n v sn phm v chu cc chi ph pht sinh trong qu trnh gia cng. Nm 20xx, thng tin v hot ng gia cng ca doanh nghip A nh sau: - Doanh thu thun (ph gia cng): 15 t VND - Gi vn hng bn: 13 t VND - Chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip: 1,8 t VND. Gi nh: - Mt s doanh nghip c lp khc cng hot ng sn xut gia cng gi y cho cc t chc, c nhn nc ngoi v ph gia cng c tnh trn c s: ph gia cng bng (=) tng gi thnh ton b (gi vn hng bn + chi ph qun l doanh nghip + chi ph bn hng) cng (+) 7% tng gi thnh ton b. - Cc giao dch c lp ca cc doanh nghip ny iu kin c chn so snh vi giao dch ca doanh nghip A. Trong trng hp ny, doanh thu t hot ng gia cng giy c xc nh li nh sau: (13 t + 1,8 t) + [7% x (13 t + 1,8 t)] = 15,836 t VND. Doanh nghip A phi thc hin k khai doanh thu l 15,836 t VND thay cho s liu c l 15 t VND. 2.3.8. Phng php gi vn cng li c th c vn dng xc nh li gi vn (hoc gi thnh) c yu t giao dch lin kt ca doanh nghip da vo gi ca sn phm bn ra c xc nh theo gi th trng v t sut li nhun gp trn gi vn (hoc gi thnh).

V d 15: Doanh nghip V ti Vit Nam l cng ty con 100% vn ca cng ty a quc gia P, chuyn sn xut cht ty ra gia dng. Nguyn liu u vo (phi x phng v cc ha cht ty ra khc) do mt cng ty thnh vin Y cung cp. Sn lng tiu th trong nm 200x ca doanh nghip V l 100 tn, trong : - Giao dch 1: 60 tn c giao bn cho mt cng ty thnh vin khc trong tp on P vi gi FOB l 650 USD/tn, - Giao dch 2: 40 tn cn li c bn cho siu th trong nc vi gi khng c thu GTGT l 700USD/tn. S k ton trong k ca doanh nghip th hin cc s liu nh sau: - Doanh thu thun: 67.000 USD - Tng gi thnh ton b: 65.000USD Gi nh: - Giao dch 1 v 2 iu kin doanh nghip V p dng phng php so snh gi th trng c lp. - S liu v t sut li nhun gp trn gi thnh ton b ca cc doanh nghip c lp hot ng trong ngnh sn xut cht ty ra gia dng l 15%. Doanh nghip V thc hin k khai doanh thu, chi ph tnh thu thu nhp doanh nghip nh sau: - iu chnh li gi bn trong giao dch lin kt theo gi bn trong giao dch c lp: 700 USD x 60 tn = 42.000 USD - Xc nh li doanh thu thun: 42.000 USD + 700 USD x 40 tn = 70.000 USD - iu chnh li tng gi thnh ton b: 70.000 USD/ (1+ 0,15) = 60.870 USD. Nh vy, doanh nghip V s phi k khai np thu trn c s s liu doanh thu thun l 70.000 USD thay cho s liu c l 67.000 USD v tng gi thnh ton b l 60.870 USD thay cho s liu c l 65.000 USD. 2.4. Phng php so snh li nhun 2.4.1. Phng php so snh li nhun da vo t sut sinh li ca sn phm trong cc giao dch c lp c chn so snh lm c s xc nh t sut sinh li ca sn phm trong giao dch lin kt khi cc giao dch ny c iu kin giao dch tng ng nhau.

2.4.2. Cc t sut sinh li c tnh bng li nhun (thu nhp) thun trc thu thu nhp doanh nghip trn doanh thu thun, trn chi ph hoc trn ti sn ca hot ng sn xut kinh doanh theo quy nh ca ch k ton v bo co ti chnh. Li nhun (thu nhp) thun trc thu thu nhp doanh nghip c th c cng thm (+) chi ph li tin vay hoc khu hao ti sn c nh xc nh hiu qu sn xut, kinh doanh trc khi chi tr cc khon chi ph ny. Cc t sut sinh li thng c s dng bao gm: 2.4.2.1. T sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn doanh thu thun t hot ng sn xut, kinh doanh. V d 16: Doanh nghip L hot ng trong lnh vc sn xut v lp rp t 4 ch nhn hiu N v S, trong : - Nhn hiu N c giao bn cho cc bn c lp. - Nhn hiu S c giao bn ton b cho doanh nghip L1 l cng ty 100% vn ca doanh nghip L. - Tt c cc giao dch mua vo cho vic sn xut, lp rp 2 loi t trn u l giao dch c lp. Trong nm 200x, s liu s k ton ca doanh nghip L nh sau: * Doanh thu thun t hot ng bn xe t hiu N: 18.000 USD (l giao dch c lp) * Li nhun thun trc thu t hot ng bn xe t hiu N: 2.000 USD * Doanh thu thun t hot ng bn xe t hiu S: 25.000 USD (l giao dch lin kt) * Li nhun thun trc thu t hot ng bn xe t hiu S: 1.800 USD. * Cng ty L1 cho cng ty L vay v gi tr li tin vay tnh theo li sut th trng l 100 USD. T sut li nhun thun trc thu thu nhp doanh nghip trn doanh thu thun i vi t hiu N: 2.000/18.000 x 100% = 11,1% T sut li nhun thun trc thu thu nhp doanh nghip trn doanh thu thun i vi t hiu S: 1.800/25.000 x 100% = 7,2% Gi s cc s khc bit c nh hng trng yu gia 2 giao dch bn xe N v xe S c iu chnh kt qu giao dch vi cng ty L1 phi t t sut li nhun thun trc thu thu nhp doanh nghip v trc khi chi tr li tin vay trn doanh thu thun l 11,1%. Trng hp ny, s liu v giao dch bn xe t hiu S uc xc nh li nh sau:

Tng gi thnh ton b: 25.000 - 1.800 - 100 = 23.100 USD. Doanh thu thun: 23.100 / (1 - 0, 111) = 25.984 USD. Li nhun thun trc thu, trc li vay: 25.984 - 23.100 = 2.884 USD Li nhun thun trc thu: 2.884 - 100 = 2.784 USD Cng ty L phi k khai li nhun thun trc thu thu nhp doanh nghip i vi giao dch bn r S l 2.784 USD thay cho s liu c trong s k ton l 1.800 USD. 2.4.2.2. T sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn tng chi ph t hot ng sn xut, kinh doanh. Khng s dng t sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn tng chi ph i vi cc trng hp c chi ph pht sinh t giao dch lin kt do s liu chi ph t giao dch lin kt ang thuc phm vi iu chnh xc nh gi th trng. V d 17: doanh nghip A l cng ty con ca cng ty B, lm i l dch v giao nhn cho B, doanh nghip C l doanh nghip c lp chuyn kinh doanh dch v giao nhn (cho nhiu khch hng c lp). S liu v doanh thu, chi ph ca A v C nh sau: n v tnh: nghn USD A Tng chi ph Tng doanh thu 1.500 1.650 C 2.000 2.500

Gi s C iu kin c chn so snh vi A v t sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn tng chi ph. - T sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn tng chi ph ca A = (1.650 - 1.500): 1.500 = 10% - T sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn tng chi ph ca C = (2.500 - 2.000) : 2.000 = 25% Doanh nghip A phi thc hin k khai thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip t hot ng giao dch lin kt theo t sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn tng chi ph tng ng vi mc 25% ca doanh nghip C. 2.4.2.3. T sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn ti sn ca hot ng sn xut kinh doanh. T sut ny ch c s dng trong trng hp doanh nghip c ti sn c nh chim t trng ng k trong tng vn u t (v d: cc doanh nghip trong ngnh cng nghip sn xut, ngnh khai thc m).

Gi tr ti sn l gi tr trung bnh cng ca s d ti sn u k v s d ti sn cui k, bao gm ti sn c nh v ti sn lu ng, khng bao gm cc ti sn c s dng cho hot ng u t, gp vn lin doanh lin kt (v d: mua cng tri, mua c phn). V d 18: - N l cng ty con ti Vit Nam ca tp o n P chuyn sn xut ru go. Cng ty m cung cp phn ln cc yu t sn xut u v o v bao tiu ton b sn phm u ra. Trong nm 200x doanh nghip N c t sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn ti sn l 3%. - V l mt cng ty c lp chuyn sn xut ung cc loi trong c cc phn xng sn xut ru go, bia v ung c ga khc. Trong nm 200x, cng ty V c t sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn ti sn ton cng ty l 7%, trong t sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn ti sn ca phn xng sn xut ru go l 7,5%. Gi s V iu kin c chn so snh vi N v t sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn ti sn, nh vy N s phi iu chnh thu nhp chu thu theo t sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn ti sn l 7,5%. 2.4.3. Doanh nghip la chn mt trong cc t sut sinh li nu trn so snh t sut sinh li ca giao dch lin kt vi t sut sinh li ca giao dch c lp v c th s dng mt hoc nhiu t sut sinh li khc c quy nh theo ch bo co ti chnh b tr kim tra tnh chnh xc ca t sut sinh li chn. Vic la chn t sut sinh li c tnh trn doanh thu thun, chi ph hoc ti sn ph thuc vo bn cht kinh t ca giao dch. (Xem Ph lc 2-GCN/CC, Phn B.3 v cc cng thc tnh t sut sinh li p dng phng php so snh li nhun). V d 19: - Gi s doanh nghip c giao dch lin kt khu bn sn phm th khng s dng t sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn doanh thu thun do s liu doanh thu t giao dch lin kt ang thuc phm vi iu chnh xc nh gi th trng. - Gi s doanh nghip cung cp dch v th khng s dng t sut thu nhp thun trc thu thu nhp doanh nghip trn ti sn. 2.4.4. T sut sinh li ca giao dch lin kt c so vi t sut sinh li ph hp nht thuc bin gi th trng chun iu chnh ph hp vi cc nguyn tc quy nh ti im 1.2 Khon 1 iu 5 Phn B Thng t ny.

2.4.5. i vi phng php ny, khi phn tch so snh 4 tiu thc nh hng theo hng dn ti iu 4 Phn B Thng t ny, tiu thc u tin l chc nng hot ng ca doanh nghip, cc tiu thc b tr l iu kin hp ng, c tnh sn phm v iu kin kinh t. 2.4.6. Phng php so snh li nhun c p dng vi mt trong cc iu kin sau: a) Khng c s khc bit v iu kin giao dch khi so snh gia giao dch c lp v giao dch lin kt gy nh hng trng yu n t sut sinh li; b) Trng hp c cc khc bit nh hng trng yu n t sut sinh li nhng cc khc bit ny c loi tr theo cc hng dn ti iu 4 phn B Thng t ny. 2.4.7. Cc yu t nh hng trng yu n t sut sinh li nh: a) Cc yu t v ti sn, vn v chi ph s dng cho vic thc hin chc nng chnh ca doanh nghip (v d: sn xut, ch bin trn c s s dng my mc do doanh nghip u t c kh nng thu li nhun cao hn so vi vic sn xut, ch bin trn c s s dng my mc do c s khc cho thu gia cng); b) Tnh cht ngnh ngh hot ng, nhm sn phm v cng on sn xut hoc tiu th (v d: thnh phm c lm t nguyn vt liu th hoc t bn thnh phm); c) Phng php hch ton k ton v c cu chi ph ca sn phm (v d: sn phm ang trong giai on khu hao nhanh so vi khu hao thng thng). 2.4.8. Phng php so snh li nhun l phng php m rng ca phng php gi bn li v phng php gi vn cng li. Do , phng php so snh li nhun thng c p dng rng ri trong cc trng hp nh nu ti cc Tit 2.2.7 im 2.2 v Tit 2.3.7 im 2.3 Khon 2 iu 5 Phn B Thng t ny. 2.5. Phng php tch li nhun 2.5.1. Phng php tch li nhun da vo li nhun thu c t mt giao dch lin kt tng hp do nhiu doanh nghip lin kt thc hin xc nh li nhun thch hp cho tng doanh nghip lin kt theo cch cc bn c lp thc hin phn chia li nhun trong cc giao dch c lp tng ng. Giao dch lin kt tng hp do nhiu doanh nghip lin kt tham gia l giao dch mang tnh cht c th, duy nht, bao gm nhiu giao dch lin kt c lin quan cht ch vi nhau v cc sn phm c quyn hoc cc giao dch lin kt khp kn gia cc bn lin kt c lin quan. 2.5.2. Phng php tch li nhun c 2 cch tnh: 2.5.2.1. Cch tnh th nht: phn b li nhun cho tng bn lin kt trn c s chi ph ng gp; theo , li nhun ca mi doanh nghip lin kt tham gia trong giao

dch c xc nh trn c s phn b tng li nhun thu c t giao dch lin kt tng hp theo t l chi ph ng gp thc t trong giao dch li n kt ca doanh nghip trong tng chi ph thc t to ra sn phm cui cng (Xem Ph lc 2-GCN/CC, Phn B.4 v cng thc phn b li nhun theo t l vn gp). V d 20: Doanh nghip A ti Vit Nam v doanh nghip B ti nc ngoi c mt s thng tin sau: - C hai cng ty u l cc cng ty thnh vin ca tp on T sn xut sn phm in t. - C hai cng ty tham gia vo sn xut sn phm mi l ti vi mn hnh tinh th lng. - A chu trch nhim thit k, sn xut v my v n hnh chuyn cho B lp rp vi cc b phn khc (ci t cc mch vng, chp in t ...) do B sng ch v sn xut. Ti vi mn hnh tinh th lng thnh phm c bn cho C l nh phn phi c lp vi gi l 550 USD. - Tng gi thnh sn phm do A giao cho B l 300 USD. B b ra chi ph sn xut tip theo l 150 USD. Li nhun c phn b cho A c tnh nh sau: [(550 - (300 + 150)) : 450] x 300 = 66,66 USD 2.5.2.2. Cch tnh th hai: phn chia li nhun theo 2 bc nh sau: 2.5.2.2.1. Bc th nht: phn chia li nhun c bn: mi doanh nghip tham gia giao dch lin kt c nhn phn li nhun c bn tng ng vi cc chc nng hot ng ca mnh. Phn li nhun c bn ny phn nh gi tr li nhun ca giao dch lin kt tng hp m doanh nghip thu c do thc hin chc nng hot ng ca mnh v cha tnh n cc yu t c th v duy nht (v d c quyn s hu hoc s dng ti sn v hnh hoc quyn s hu tr tu). Phn li nhun c bn c tnh theo t sut li nhun gp hoc t sut sinh li tng ng vi gi tr ph hp nht thuc bin gi th trng chun theo t sut li nhun gp hoc t sut sinh li theo hng dn ti cc im 2.2, 2.3, 2.4 Khon 2 iu 5 Phn B Thng t ny. 2.5.2.2.2. Bc th hai: phn chia li nhun ph tri: mi doanh nghip tham gia giao dch lin kt c nhn tip phn li nhun ph tri tng ng vi t l ng gp to ra tng li nhun ph tri (tc l tng li nhun thu c tr (-) tng li nhun c bn phn chia bc th nht) ca giao dch lin kt tng hp. Phn li nhun ph

tri ny phn nh li nhun ca giao dch lin kt tng hp m doanh nghip thu c ngoi phn li nhun c bn nh cc yu t c th v duy nht. Phn li nhun ph tri ca mi doanh nghip c tnh bng tng li nhun ph tri thu c t giao dch lin kt tng hp nhn vi (x) t l ng gp cc chi ph hoc ti sn di y ca mi doanh nghip: a) Chi ph nghin cu v pht trin sn phm; b) Gi tr (sau khi tr khu hao) ca ti sn v hnh hoc quyn s hu tr tu c s dng sn xut, kinh doanh sn phm. Chi ph nghin cu v pht trin, gi tr ca ti sn v hnh, quyn s hu tr tu phi c xc nh trn c s gi th trng (theo cc phng php c quy nh ti Thng t ny) hoc chi ph thc t ng gp ca mi bn ph hp vi nguyn tc hch ton k ton i vi chi ph hoc ti sn.
V d 21: Cng ty H v M l hai cng ty cng mt tp on sn xut in thoi di ng, trong H ch to cc cm linh kin v M lp rp, ci t phn mm hon chnh bn cho cc nh phn phi c lp. S liu k ton ca doanh nghip H v M lin quan n giao dch lin kt v sn xut in thoi di ng nh sau: n v tnh: nghn USD Ch tiu Doanh thu thun Gi vn hng bn gm: Chi ph mua nguyn vt liu u vo Cc chi ph sn xut Chi ph nghin cu, pht trin (R&D) Chi ph bn hng v qun l chung Li nhun Bc 1: phn chia li nhun c bn - Tnh li s liu bo co kt qu hot ng kinh doanh tng hp: n v tnh: nghn USD Ch tiu Doanh thu thun Gi vn hng bn S tin 500 300 100 50 30 10 10 200 150 50 50 50 H 200 M 500

Cch tnh li nhun ca H v M theo phng php tch li nhun:

Chi ph nghin cu, pht trin (R&D) Chi ph bn hng v qun l chung Li nhun

80 60 60

- Gi s xc nh c t sut li nhun gp trn gi thnh theo gi tr th trng ca H l 10% v M l 8% theo hng dn ti tit 2.3 iu 5 Phn B ca Thng t ny. - Tnh li nhun ca H v M theo cng thc: Li nhun = t sut li nhun gp X gi thnh Gi thnh ton b = gi vn hng bn + chi ph R &D + chi ph bn hng v qun l chung + Li nhun ca H = 10% X (100 + 50 + 30 + 10) = 19 nghn USD + Li nhun ca M = 8% X (300 + 80 + 60 -190) = 20 nghn USD Li nhun ph tri sau khi phn chia li nhun c bn: 60 - 19 - 20 = 21 nghn USD Bc 2: Phn chia li nhun ph tri da trn t l ng gp chi ph R&D - Tnh t trng ng gp chi ph R&D ca mi bn: + H = 30/80 100% = 37,5% + M = 100% - 37,5% = 62,5% - Tnh phn li nhun ph tri ca H v M: + H: 21 X 37,5% = 8,87 nghn USD + M: 21 - 8,87 = 12,13 nghn USD Kt lun: - H thc hin k khai li nhun thu c t giao dch lin kt l: 19 + 8,87 = 27,87 nghn USD thay cho s liu c l 10 nghn USD; - M thc hin k khai li nhun thu c t giao dch lin kt l: 20 + 12,13 = 32,13 nghn USD thay cho s liu c l 50 nghn USD. 2.5.3. i vi phng php ny, khi phn tch so snh 4 tiu thc nh hng theo hng dn ti iu 4 Phn B Thng t ny v cc iu kin p dng c thc hin theo quy nh i vi phng php gi bn li, phng php gi vn cng li hoc phng php so snh li nhun tu tng trng hp p dng ph hp vi hng dn ti Tit 2.5.2.2.1 im 2.5 Khon 2 iu 5 Phn B Thng t ny. 2.5.4. Phng php tch li nhun thng c p dng trong trng hp cc bn lin kt cng tham gia nghin cu v pht trin sn phm mi hoc pht trin sn phm l ti sn v hnh c quyn hoc cc giao dch trong quy trnh sn xut, kinh doanh chuyn tip gia cc bn lin kt t khu nguyn vt liu n thnh phm cui cng lu thng sn phm gn lin vi vic s hu hoc s dng quyn s hu tr tu duy nht.

NHNG IM MI CA LUN VN
o Nu bt cc phng php ph bin m cc cng ty MNC thc hin nhm chuyn gi tit kim s thu phi np o Nu bt cc tc ng ca chuyn gi i vi nn kinh t o Phn tch cc ng c v th thut thc hin chuyn gi ca cc MNC o Nu ln kinh nghim ca mt s quc gia t rt ra c bi hc kinh nghim qu gi cho Vit Nam o Cp nht v phn tch tnh hnh thu ht FDI c a Vit Nam n thi im nm 2010. o Cp nht nhng chnh sch mi v thu lin quan n vn chuyn gi.