Bn v ng ph trong hnh hc phng Euclide

_ L Thng_
I/ Mc ch, yu cu ca vic v thm ng ph.
Hnh hc hp dn chng ta v n va mang tnh khch quan, va mang tnh tru tng. iu kh khn cng l iu th v nht trong hnh hc phng Euclide chnh l to ra ng ph nh th no cho t nhin, hp l, hiu qu. Xt v mc ch, ng ph c to ra nhm a cc yu t hnh hc tp trung li mt ch, lm xut hin cc yu t cn thit cho li gii, lm r rng hn cc mi quan h ca cc yu t cho. Xt v yu cu, v ng ph cn tun theo cc php dng hnh c bn. Cc ng ph khng c dng mt cch tu tin m phi c mc ch.

II/ Mt vi cch lm xut hin yu t ph

Ci kh trong hnh hc chnh l n khng c mt SOS, mt IGI, mt SMV cho mt lp cc bi ton; n khng c cch v ng ph c nh, tng qut bi no ta cng p dng vo. Song cng c mt vi mo nh tm ra ng ph nhanh chng. II.1/ Xut pht t gi thit ca ton Cc ng ph khi mi nhn c th bn s cm thy khng t nhin, s thc mc rng sao li dng thm ci ny, sao li v thm cc kia. Nhng nu phn tch k, bn s thy chng xut hin rt t nhin, xut pht t chnh yu cu bc thit ca ra. Chng ta cng phn tch cc v d sau:
B .Trn cnh BC ly im H sao cho HAC = ABC . V d 1: Cho ABC c A ng phn gic ca BAH ct BH E.T trung im M ca AB k ME ct ng thng AH ti F.Chng minh rng: CF AE . Phn tch: Quan st ta thy xut hin trung im ca on, li c ng phn gic. Kt lun li bt chng minh hai ng thng song song, tc l c dnh n t l. V

vy ta i n dng thm im K i xng vi E qua M to hnh bnh hnh AKEB. T s dng gi thit v tnh cht hnh bnh hnh ta s i n kt lun ca bi ton !

V d 2: Cho tam gic ABC vi ng phn gic AD, trung tuyn AM. Qua D k ng thng vung gc vi AD ct AM ti E v AC ti F. Chng minh
DE CF . = EF AF

Phn tch: bi cho chng ta t gi thit, nhng trong bi ngm gi cho chng ta cn phi v thm ng trn ngoi tip tam gic ABC. Ti sao ? V vic v thm nh vy s gip ta s dng gi thit phn gic v trung tuyn rt linh hot. Xin ni thm, ngoi nh hng trn y, bi ton cn c 2 li gii THCS khc nhng u da trn cc tnh ton di cc on thng theo di 3 cnh ca tam gic ABC nhng khai trin tng i phc tp. Li gii: V (O;R)ngoi tip tam gic ABC. Gi T l im chnh gia cung BC khng cha A, H l hnh chiu ca C trn AT Cho AE ct CH ti K, HM ct AC ti S

T nh l Thales ta thy pcm tng ng vi DK song song vi AC. S dng Ceva hoc b hnh thang suy ra DK song song vi AC khi v ch khi S l trung im AC. Li c M l trung im BC, SMC = HTC = ABC nn MS song song vi AC. Do S l trung im ca AC. Vy ta c pcm. Ni tm li, vic v ng ph xut pht t gi thit tuy t c dng hn so vi cch phn tch i ln t kt lun song n c nhng u im ring nh gip cho vic pht hin yu t ph d dng, lm cho li gii gn gng, thun hnh hn. s dng cch v yu t ph xut pht t gi thit, mi khi lm xong mt bi ton, ta cn lu n cch v thm no ng vi gi thit no nhng trng hp tng t s gii quyt c, chng hn: - Khi xut hin gi thit hai ng trn tip xc (trong hoc ngoi) cn ngh n tip tuyn chung. - Khi xut hin tip tuyn t mt im n ng trn cn ngh n v ng ph lm sao c th s dng trit phng tch ca mt im i vi ng trn. - Khi bi ton c nhc n bn knh ng trn ni tip cc tam gic v cc h thc nn tm cch v s dng cng thc S=Pr v.v Vic chng ta c gng rt ra nhn xt qua mi bi ton s rt c ch cho cc bi ton mi.

II.2/ Xut pht t kt lun ca bi ton Bn cnh vic tm ng ph xut pht t gi thit, mt phng php thng dng tm ra ng ph l phn tch kt lun nh hng chng minh, hay cn gi l phng php phn tch i ln. y l phng php lm cho ng ph xut hin t nhin nht. Vic dng ng ph theo phng php ny tun ng phng chm b u tho , cch tho g th hin r nt kh nng t duy, trnh ca ngi gii. V d 3 Cho ng gic li AMBCN c MAB = NAC < 90o ; AMB = ANC = 90o . Gi T l trung im ca BC. Chng minh: TM=TN Phn tch

Ta thy rng chng minh TM = TN bng cch chng minh tam gic TMN cn l khng d. V vy ta i theo 2 hng sau: - Lm xut hin tam gic nhn TM, TN l hai ng trung bnh, ri chng minh hai tam gic bng nhau. Ta dng E i xng vi B qua M, F i xng vi C qua N C EAC = BAF (cgc) nn EC=BF, do TM =TN - Lm xut hin hai tam gic bng nhau c cha hai cnh TM, TN(pcm) Gi H, K ln lt l trung im ca AB, AC. C MHT = TKN (cgc) nn TM=TN (pcm) V d 4 Xt hnh thang ABCD c r1 , r2 , r3 , r4 ln lt l bn knh ng trn ni tip cc tam gic AOB, BOC, COD, DOA. Tm iu kin cn v h thc sau tho mn: Phn tch:
1 1 1 1 + = + r1 r3 r2 r4

Kt lun gi cho ta s dng cng thc S=Pr v tnh cht v din tch v chu vi ca hai tam gic ng dng gii quyt bi ton. Li gii K hiu S XYZ l din tch tam gic XYZ, PXYZ l chu vi tam gic XYZ t
BO CO BC = = =k OC OA AD P P k 2 PAOD + PBOC 1 1 + = AOD + BOC = r1 r3 2 S AOD 2 S BOC 2k 2 S AOD

Ta c:

P P P +P P +P kP + kPCOD 1 1 + = ABO + COD = ABO COD = ABO COD = ABO2 r2 r4 2 S ABO 2 SCOD S AOB 2kS AOD 2k S AOD

Do :

1 1 1 1 + = + r1 r3 r2 r4

k 2 PAOD + PBOC = kPABO + kPCOD (1)

rng kPAOC = PBOC nn:

(1) kPAOD + kPBOC = kPABO + kPCOD

PAOD + PBOC = PABO + PCOD

AD + BC = AB + CD

hnh thang ABCD ngoi tip c ng trn.

III.3 S dng cc bi ton, nh l quen bit dng thm yu t ph

III.3.1: Lin h n cc bi ton quen bit Cc bi ton hnh hc tuy nhiu, song cng khng t bi ton c lin h vi nhau m nu lm c bi ny th cng s lm c bi kia. Vic lin h cc bi ton li vi nhau gip ta d dng tm c li gii.

V d 5 Cho tam gic ABC cn ti A. Trn AB, AC ln lt ly M v N sao cho trung im MN thuc cnh BC. Chng minh: ng trn ngoi tip tam gic AMN lun i qua 1 im c nh khc A khi M, N di chuyn. Phn tch Gi thit ca bi ton khng tht tng minh. Lm th no c trung im ca MN thuc cnh BC ?

Nu bn bit ti bi ton sau - mt bi ton quen thuc trong chng trnh hnh hc 7: Cho tam gic ABC. im M thuc on AB, im N thuc tia i tia CA tho mn BM=CN. Khi MN ct BC ti trung im ca MN th bi ton ang xt tr nn r rng hn bao gi ht: BM=CN suy ra (AMN) lun i qua T l im chnh gia cung BC khng cha A ca (ABC) c nh ! III.3.2/ Lin h n nhng nh l quen bit y ti mun ni n hai nh l m ti tm c nht trong cc nh l ti tng bit: nh l Menelaus, nh l Ceva. V d 6: Cho tam gic ABC, tm ni tip I, tm ngoi tip O, cc tm bng tip I1 ; I 2 ; I 3 . D,E,F l chn cc ng cao trong tam gic ABC. Chng minh rng DI1 , EI2 , FI3 ng quy Phn tch Ta s dng nh l Ceva o chng minh DI1 , EI 2 , FI3 ng quy. Mun vy, cn phi lm xut hin tam gic c cha 3 ng ny. Cc gi thit v chn ba ng cao v tm cc ng trn bng tip s gip ta c c cc h thc v t s t nh l Ceva v nh l Menenlaus.

Li gii

I 2 E I 3 I1 = N ; I 2 E AI1 = R

t I1 D I 2 I 3 = M ; I1 D BI 2 = K
I 3 F I 2 I1 = P; I 3 F I 2 B = H

T p dng h thc Ceva v Menelaus ta thu c pcm Bi ton c nhiu cch gii. Cch gii trn c nhc im nu ngi c khng r ch ca ngi vit ngay t u th rt kh tip thu (v li gii s dng qu nhiu ln cc h thc rt ra t nh l Ceva v Menelaus). Nhng xt trn mt mt no , li gii trn ph hp vi li suy ngh n gin ca hc sinh THCS khi trong tay cha c cc cng c mnh. Hn na, vi li gii trn ta c th lm c nhiu hn bi yu cu, tc l chng minh bi ton tng qut sau: Cho tam gic I1 I 2 I 3 c cc im A, B, C ln lt thuc I 2 I 3 , I1 I 3 , I1 I 2 sao cho I1 A, I 2 B, I 3C ng quy. Cc im D, E, F xc nh tng t. Khi : DI1 , EI2 , FI3 ng quy

V d 7 Cho tam gic ABC ni tip (O;R). Qua A k ng thng song song vi BC ct (O) ti im th hai A1 . Tip tuyn ca (O) ti A1 ct BC ti A2 . Cc im B2 , C2 c nh ngha tng t. Chng minh: A2 , B2 , C2 thng hng. Phn tch: Ta cn chng minh theo nh l Menelaus. Mun vy, ta cn xc nh xem A2 chia on BC theo t s no. Trc ht thy rng vai tr ca A2 , B2 , C2 l nh nhau nn ri hnh ta ch v v xt t l mt im l . Li gii

Trc ht d c rng: A1 A2 2 = A2C. A2 B suy ra:

A2 B AA AC 2 = ( 1 2 )2 = ( ) A2C A2C AB

Vit 2 ng thc tng t ri nhn chng vi nhau, theo nh l Menelaus o ta s c pcm.

III/ Li kt
Hi vng qua ebook nh ny bn s rt ra cho mnh mt vi iu c ch khi v ng ph. ng l ti nh vit thm mt cht na v chm bi lin quan n t gic iu ho v nh l Ceva dng sin di ci nhn ca THCS, nhng v bun ng qu ri nn nh trnh by vn tt nh sau mi ngi cng khm ph: 1/ Xt t gic iu ho ABCD ni tip (O;R) c M, N l trung im ca AC, BD Khi ta c: - ng cho BD v cc tip tuyn ti A, C ca (O) ng quy ti mt im. - BD l ng phn gic AND - Khi : AN+AC=DM+MB

- AB.CD=AD.BC Hy kt hp tnh cht cui cng vi nh l Ptolemy v s dng cc trung im mt cch thch hp rt ra kt qu mi ;) 2/ nh l Ceva dng sin - Chng minh bng kin thc THCS - Dng nh l Ceva dng sin chng minh tnh cht s ng quy ca 3 ng i trung. - T hy gii quyt v khai thc bi ton: Cho tam gic ABC. Hai im M, N c tnh cht g cc hnh chiu ca M, N trn AB, BC, CA ng vin ? Xc nh tm ca ng trn i su im ny. Mt gi nho nh l ng trn Euler l mt trng hp ca bi ton trn ;) Cui cng, chc cc bn t c nhng iu mong mun. Ebook ny chc chn khng trnh khi thiu st, v vy mong cc bn b qua v gp . 03/04/2011 L Thng