94(399.7)(093)
ISBN 978-617-7085-03-3
..
XVIXVII
:
,
,
( )
. . , , ,
, , 20092013
. , , , 2010
. . , , , 2013
. ., 2013
. .
2013
2
94(399.7)(093)
63(7)212
03.09.25
. .
. .
. . ().
XVI-XVII : , , / . ..
. . : .., 2013. 418 .
ISBN 978-617-7085-03-3
.
, ,
. . .
XVI-XVII
, ,
, , , , ,
. , .
: ,
.
,
, ,
(, , , , ), ,
,
.
94(399.7)(093)
63(7)212
,
.
ISBN 978-617-7085-03-3
. . , , ,
, , 20092013
. , , , 2010
. . , , , 2013
. ., 2013
.....................................................................................................................................8
. ,
1526. ..............................................................................................................................................11
"",
(8 1533) .................................................................................................18
(15331538). . ......................................25
, ,
,
,
() ,
, (, 1534). ................................................................27
, ||, 15
1539. ..............................................................................................................................................46
([1542], 11 1608). ...............................................................52
XVI
, 1548). ................................................................................................................91
. , ,
(1555). .........................................................................................................92
. ,
(, 1557)...........................................................................................................................98
, . (, 25 1558
) ............................................................................................................................................114
--. ,
, (1559). ...........120
, ,
[1560]. ..............146
, ,
(15651570 .) ...........................................................................................195
4
--. ,
(1567). ................................................204
-. (1567). ...........................................218
, 24 1567 .. 219
, , 1567 . 221
, 21 1567 .222
, ,
,
, 1530 ,
15 1571 . ..............................................230
(1572). ..............................................................................253
. . (1575) ..............................270
. ,
. (1589?) ....................................................................................................................315
,
(, . 1599). .......................................................................................................................317
. (1608). . .......................................324
, , (1608 .) ......346
(--) , 21
1608 .............................................................................................................................. 346
--- (-), 1608 1609 .................................................................................................................. 350
(1771). . .................................................352
.............................................................................................................................353
1.............................................................................................................................355
2.............................................................................................................................359
3.............................................................................................................................360
4.............................................................................................................................361
5.............................................................................................................................362
6.............................................................................................................................364
1. ,
1765 . ............................................................. 146
2. . 1789. .................................................................. 147
3. . 1789. .......................................................................... 148
4. (). ......................................... 149
5. . ................................................................................................ 149
6. . ................................................................................................ 150
7. 43 , 8 ,
, (" , 1789").
. ................................................................... 152
8. . ...................................................................... 153
9. .......................................................... 154
10. ,
. ....................................................................................................... 155
11. . .................................................................... 157
12. . .......................................................... 181
, ,
, ,
, 5000
.
, , ,
, . ,
,
. -
,
. 3000
.. (
, ) ,
,
.
, (
),
. ,
, :
, ;
, ,
;
; .
,
.
, . ,
, , XXI
.
, ,
, .. ,
,
, ,
. , ,
,
. , ,
-
. ,
.
, ,
.
.
: - ,
8
,
. .
,
.
.
(
)
.
,
(, , , ,
, )
.
,
,
,
XVI-XVII . , ,
,
. ,
:
;
, , ,
;
, .
,
:
( , , ,
, );
( , );
( )
( );
,
( );
( , );
( , ).
( , )
,
.
.
, ,
( , 2009 2013 .)
( ,
), ,
,
(, ,
) .
9
, XVI
XVII .
,
, ,
[ ], [ ]
, ;
[193]
,
(2r),
| |,
.
,
, , ;
,
.
,
, ,
.
.
, 2013.
10
.
, 1526.
[ :
Colleccion de documentos ineditos para la historia de Espaa. Tomo V, Madrid, Imprenta de la viuda de
Calero, 1844. p. 193201.]
[193]
,
CXX,
.
1525 , -1
2 [Pedro Arias de Avila], -
3, ,
, [mar del Sur],
,
,
: , :
, ,
, -
||, ,
|15|254 | |
5 , 6 [compaeros de la tierra], [maestros]
, ,
, ,
.
, , ,
,
1
.
(. Pedrarias Dvila, 1440 , , 6
1531 , ) , .
1514 19 1500 . 12 , 4 .
1519 . 1524 .
. .
3
Castilla del Oro .
4
14 1524 , ,
1525 .
5
, 5/6 .
6
160 .
2
11
, , , ,
[194] | | , ,
, ,
- , ,
, | |
. 7, ,
, , ,
| | ,
: ||
, .
,
|| .
|| ,
, , :
;
.
, , , . ,
. ,
; , , .
- ,
, | |
, ,
, ,
: ,
, | |, ,
[no podan ser sino vistos];
, | |
, [195] -
[algunos mantenimientos para en los navios].
, :
, 8
, , ,
, , -
, , .
, ,
, , ||
, , ||
, -,
,
9 | |,
:
7
1553 , III.
pesaba , pasaba .
9
..
8
12
, 10,
; ||, ,
, .
,
;
, || ||
; 11.
,
, , ,
,
12,
, ,
13 , . [196] ,
, , -,
,
, 14 [arecidos de oro],
[tres principales], , ,
: , ... 15 [... de Bocanegra],
, ,
||16. || ,
.
,
, ,
, , ,
, , | |
, ,
3 [la lnea equinoccial].
, , :
, , 17 [dieron
algunas calas], ;
, ,
, , , 18
, , ; ,
,
.
19, , , ,
20.
10
358 .. 7723 .. .
pero no a fecho, pero no hubieron suceso .. .
12
, .
13
: .
14
. arecidos , , parecidos.
15
.
16
, .
17
.
18
.
19
1534 .
20
.. .
11
13
, ,
[eneguen]21, 22, |23 |
, ,
[197] ,
.
, , ||
, , , ,
[potales] 24,
[por anclas a manera de muela de barbero].
[por el
ario]25 , ,
, ,
[ponietes]26, , [armaduras como de piernas] 27, ||
, [tenazuelas], 28,
[sartas y mazos de cuentas], 29 [rosecleres], ,
, , ;
, , [aljulas] 30,
[alcaceres]31, , ,
, 32,
, ,
, || , , ;
,
, .
[sartas de cuentas]
[cacadonias] 33 ,
21
14
[anime]34.
, [cuentas
coloradas], , ,
.
, , ,
, ,
,
[198] -, , ,
,
, , ,
, ,
, ,
, 35 [Tacamez]:
, ;
,
, -
36, 37, || [y
encima de l un bolto de un mucho deste de oro]; ,
, , ,
, ,
; ,
, ,
. ,
,
, , ,
, .
,
, , ,
, ,
; , ,
: , || ,
[199] 1500 38
, ,
|| 39 , ,
, , , ||
, ,
40, 25 41 , ,
,
,
34
, .
.
36
: en estandarte .. .
37
: bolto, bulto.
38
10000 .
39
90 .
40
.
41
= 5,55 .
35
15
, , ||
; ,
; , --42
43, .
, , ,
||,
, ,
, ,
, .
, , , ,
, : ,
[Calangane] 44:
, ,
, , , ,
, , , ,
, -, , ,
, , , , , , [200]
, , , , , ,
[y de Nancabez y de Tovirisim y Conilope y Papagayos, y Tolona y Quisimos y
Coaque y Tonconjes y Arampajaos, y Pintagua y Caraslobez y Amarejos, Cames,
Amotopse, Docoa] 45, ,
; | | :
[Calangone] 46, , ,
, ||: 47,
, , . , , , ,
, , ,
, , [cuentas],
, || ,
, ;
, ,
;
48; ,
|| ;
, .
, ,
,
,
42
.
.
44
Cancebi.
45
, .
46
.
47
Calangome.
48
, .
43
16
, [Mara Meseia]: -
- , ||
, ,
.
, || ||
49 ,
- [201] 50;
[a la parte del Oro] 51
, 52 , ||
53, ,
-, ||
; || || ,
|| || , ,
, || || .
54.
49
de huego de fuego.
.. - -, .
51
, a la parte Castilla del Oro.
52
, ( 8264 ) .
53
.. .
54
V. , (
) , .
50
17
"",
(8 1533)
. ,
1471, 1475, 1476 1478 .
16 . .
, ,
, . El Ropero
, la Ropera .
,
( ) .
, , , , .
, .
, .
,
(Mara Alonso) (Mara Biedma). 1522 ,
. , 14 1522
, , ; ,
, .
, , ---- (el Monasterio de las Freilas de la Puerta de Coria),
, , -
, .
.
,
-- (Gonzalo Fernndez de Crdoba y Aguilar, el Gran
Capitn). , , ,
(Nicols de Ovando).
1502 .,
, .
, ,
, .
,
, .
, 15241525
18
, V,
1525
. 14 1524 ,
1525 .
, 1526
1526 , ,
.
, 1528
1528 1529
.
, 1531
1531 .
. 8 1533 .
(Requerimiento), ,
.
,
, (
), .
18 1533 : 57220 , 2350 .
15 1573 ,
,
20
, .
5 1533 ,
, ,
(),
, .
21 1534 ,
100000 5000 ( , ),
, ,
. 26
.
, 1535 .
.
1538 .
. ,
19
.
, 26 1541 .
, 20
, , . ,
. . ,
, ,
.
:
* . 417 ,
, .
* .
* , 1503 .. ,
.
-, 1533.
* .
:
* --
* .
:
* .
, 1571. .
, ,
, , 1639 Varones illustres del Nuevo
Mundo (, 1639), ,
.
( 1537
, ),
:
* , 1534 (),
. 1552 , 18 , 49.
1578 (Pedro
Arias Portocarrero).
* , 1535, .
,
, a (
) , ;
(Pivihuarmi), .
. 23 1533
20
,
:
* , 1537 ( 17 ), ,
1546 ,
( , 12 13 ), 11
1550 . 15 1551
, , , .;
(--),
, , . 1556
. 1557 , 20 , .
* ( 1543).
,
(
). , , .
[ :
Luciano Perea. La idea de justicia en la conquista de Amrica, Madrid 1992, p. 237239.
http://usuarios.advance.com.ar/pfernando/DocsIglLA/Requerimiento.htm]
.
, .
.
, ,
,
.
, ,
, , , ,
, ,
, , .
:
, ,
.
, ,
,
, :
21
, ,
, , , , , ,
, , , , , , ,
, , , , , , ,
, , || ,
55, , ,
, ,
, , ,
, .., .
,
, , , , ,
, ,
, , . - ,
,
, , ,
, ,
.
, ,
, ,
, ,
, , ;
, ,
, ,
, ,
, , ,
, . ,
, .
,
, ,
, ,
, .
,
, , || ,
, , 56 ,
57, 58 ,
, , .
; -
, , ,
, ,
55
.
.
57
, , Inter Caetera (1493) VI,
"" .
58
.
56
22
, ,
, ,
,
,
, - , ,
, ,
, ;
.
, , ,
, , ,
, ,
, ,
, || 59, ,
, || 60,
,
,
.
, , ,
, ,
, ,
|| ,
, , ,
, , ,
,
,
| |, .
,
, , ,
, ,
,
, ,
, ,
, , ,
, ,
61; ,
, ,
, , , , ;
, , ,
59
.. .
.. .
61
,
. , ;
, ,
.
60
23
62,
, .
, ; ;
; .
||,
,
.
62
,
, ,
.
24
(15331538). .
[ :
Gobernantes del Per, cartas y papeles, siglo XVI, tomo 1, Madrid, 1921.]
:
[Samano]63,
,
,
.
, 8 1533.
.
[san miguel] ,
, , ,
, || ||
; [hernando picarro]
, ; || ,
.
,
- ; ,
, ,
, ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
||, , ,
, |
|, , , ||
, | | ,
. [francisco de
los covos]64
63
[Juan de Smano], V .
(1477 10 1547) I,
.
64
25
, , ,
.
, , | |
.
[caxamalca] [la nueva
castilla], .
.
[franisco piarro] ()
,
,
, .
|| , 9 1538.
, , ||
, || , , , ,
,
,
, ,
,
. , ,
, || ,
, , , , ,
, ; , , ,
, .
, , .
||.
9 .
()
26
, ,
, ,
() ,
,
(, 1534).
[ :
Pogo, Alezander, eds. The Anonymous La Conquista del Peru (Seville, April 1534) and the Libro Vltimo del
Svmmario delle Indie Occidentali (Venica, October 1534). Boston, 1930. p. 218281.]
:
(2r) ,
, -65, ,
, | | .
.
66 , ,
-, , , ,
67,
, .
: , |
| 68.
69 [la Pugna],
, ||.
[Tumbez],
. [Tangarara],
, -.
[Atabalipa],
70 [el Cozco],
;
, ,
,
-. ,
, 71 , .
65
.
.
67
(1571).
68
.. .
69
, .
70
. , , .
71
2000 .
66
27
72, [desfracado]
73;
, , , ,
, , ,
, . 74 (
), , ,
. , ,
,
, , , ,
, ||, .
,
; ||: ,
, ,
, ,
|| .
, ,
75 [Caxamalca];
. , , ,
, ,
, ||
, .
, ||
.
, || ,
, , 76
,
. , ,
, ,
,
, .
,
,
,
, , 77
[Caran], | |
. [se
parti] , , |
|, , (2v) , ,
72
.
.
74
.
: , , .
75
. , , ,
.
76
, .
77
.
73
28
, | | . ,
, ||
, ,
78 . .
, :
, ,
|| ,
, . ||
, , - ,
,
, ,
|| ;
, , , .
,
, .
, ||, ,
,
, ,
; , ,
; ,
79 [tejuelos de oro de minas].
; ,
,
.
. ,
, .
, , , , ,
. ,
, , ,
, ,
, 80,
, , ,
, , - ,
. ,
. ,
; , | |,
, .
,
, 81.
78
, .
, , , ,
, . ,
, , , .
80
: , , ,
.
81
,
.
79
29
, ,
, ,
; , ,
, ,
.
. , ,
, ;
, . ,
, ||, ,
- . ,
,
, ,
,
, 82, ||
.
. ,
, , , ,
, ,
[es
hombre de buen recaudo y ardid en la guerra]. , ,
,
. .
,
, ,
.
. ,
, || .
; ,
, ,
83. , ,
, ,
. ,
, ,
, .
. || .
,
, ,
, 84.
- ,
82
.
, -.
84
, .
83
30
, ,
,
: , ,
? ,
, , -
, ,
. ,
, ,
, , ; , ,
, , .
,
, ,
, ,
. , ,
, ,
. ,
, | | ;
, , ,
, -
, .
,
, . ,
, 85, ,
.
,
, ,
. 86,
. , . ,
,
87, 88 ;
; [con porras y
mazas]. , ,
[mudanza]. , ,
85
,
.
(Vita Caroli Magni) ( , ), ,
778 ., ,
; , ,
(Hruodlandus britannici limitis prefectus).
, ; ;
; , ,
, ,
, . , ;
, ,
. XI .
86
, , .
87
: , ,
(Historia..., 1. XIV, c. IX, t. II, p. 225).
88
.
31
, (3v) .
,
, , 89 ,
, , .
. , ,
, | |
[puerto],
, -;
, ;
, , ,
; ,
,
. ,
. ,
, . ,
; ,
, , , , | | .
[arremeter el caballo], .
, , ,
, , ,
90, , , ,
, , ||
[que a todos los que boluiessen a tras auia de mandar hazer otro tanto].
. ,
, ; ,
, | | .
, . ,
, , , ,
, . ,
, . 91 [Aquel da todos
eran seores]. , , ,
; || ,
, , .
|| , ,
, , , .
,
.
; ,
. ,
89
.
300 .
91
, , .. .
90
32
, ,
. , ,
, ,
, .
, , ,
, ;
, .
92 93, ,
,
,
, 94,
95 [y vnas hondas con sus piedras hechizas para ellas].
96,
.
,
,
, (4r) .
,
97, 98,
, 99,
[escopetero] 100
, 101 [brezos],
, .
, , ,
, | |.
, : ? ,
, ?102.
.
92
- .
600 .
94
, , (
, ) .
95
: .
96
, ,
.
97
, .
98
,
, [1560],
: , , ,
,
; [mochadero], , ,
, || (.40)
99
, 4 1526 ,
. 60000 , ,
, .
100
. , .
101
, .
102
, .
93
33
, , ,
, , , ,
, .
+ , ,
, , ,
,
. , ,
, ,
, .
, ,
, , ,
, , , ,
, - , ,
, , , ,
: , ,
, || ,
. ||
, ,
, .
, ,
. , ,
, ,
, ,
. , ,
, , .
, , ,
, ,
103
, ,
, . ,
, ,
, , , ,
,
, ,
[que no serian mas de dia] 104.
||, ,
.
, , ||
, ,
,
; .
, ,
, , ,
103
104
, .
4 .
34
, ,
. ,
, , ,
, (4v) , , ,
, , ,
, ,
, ,
. , [El respondio medio riendo],
, ,
, , -
. ,
- , ,
.
, .
, ; ,
. ,
, ,
, , ,
; ,
. , ;
. | | , - .
+, , ,
, , , ,
, , ,
.
, ;
, .
, , ,
. ,
105 , .
106. ,
, , ,
. , ,
. ,
, ,
, ,
107 [un hombre alto no allegaba a ella con un palmo];
108
. : ?
, |, | ,
,
105
, ..
. 8 .
107
, 12 , 21 .
108
1 16 28 . ,
7 4,20 = 29,40 2. 67,62 3, 2,30 .
106
35
. ,
, . ,
, , ,
, ? ,
,
, ,
, .
, ,
. , ,
, , ;
, . , , ,
; : ,
, , , ,
, 109, ||
, , , ,
, , .
, ,
. ,
; ,
. , ,
, , , ,
, , ,
. ,
; ,
[Gomachuco], , ,
;
, , ,
; , ,
, ,
, ,
, . ,
, . .
, 110
, , , ,
, ,
; 111 ,
; 112 [a vn cimin],
, | |
.
109
. . . ,
.
110
.
111
, .
112
cem cimi ;
, .
36
, ,
, ,
, , ,
, ,
113 [sacristanes],
. , ,
[viamos cada dia en mucho trabajo],
, , .
[Guamachuco],
, ,
| |, , .
, ,
; ,
; , ,
; ,
, , ,
, - - ,
, , ,
[y el uno cort un brazo al otro, que no lo quisiera el
Gobernador por todo el oro]. ,
,
, ,
, -,
, , .
, , -
, , ,
. ,
, ,
, ,
[Xauxa], ,
. , .
||, 114, .
, 115,
. , ;
, 116 .
. , , ,
, .
, ,
.
113
, ,
. 17 .
114
.
115
.
116
, , , . , ,
23 .
37
(5v) [Quizquiz],
. ,
, | | ,
, ,
- , . ,
,
, [que si no quisiesen dar por rescate al
Cacique, que l lo ira a sacar]. ,
. , ,
;
, [cuanto ms les vena dando la sombra del sol,
tenan ms bajo oro en ellos.]117. ,
( ,
, , |- |)
.
, ,
, ,
.
, , , .
, ,
. ,
, .
,
, . ,
. ,
,
[mxcara] ,
, .
, ; ,
,
, ,
, , ,
118, ||.
,
, .
, ,
, , ,
, ,
, ,
, , ,
,
,
117
. , , ,
, .
118
, .
38
, ,
, ,
,
. .
. , ,
, .
,
- .
,
, .
, . ,
[escuro] ,
. , ,
, ,
, , ,
. ,
, , -
, .
. .
, . ,
119 ( , )
||, , ,
.
(6r) , ,
, .
, , ,
, , , ,
,
, .
,
, . ,
,
. , ,
.
, .
, , ,
. ,
, .
, .
, ,
, , ,
. , ,
; , ,
119
39
, .
. , ,
, ; , ;
, , ,
, , .
, , ||
. ,
, ,
. , , ,
, , ,
. ,
, ; ,
, , ,
, , ;
,
; ;
, , , ,
; ,
120. ,
, ,
, , ,
, ,
. , ,
,
. ,
, , , ,
,
.
, .
,
, , ,
, , ,
, ;
,
, , - | |
; , -
; | | - , ||;
, ,
, ;
, ||
, (6v) .
121 [Guito],
120
121
, .
, .
40
. , ,
,
, . ,
, [deputadas] ,
||,
122 [las minas de collado], ,
,
, , || .
, - ,
,
, .
. ,
. ;
|| , ,
, , ,
, . ,
, .
,
, ||.
,
,
, 123 . ,
, .
,
[algunos eran de quilates], || .
, .
,
; ,
. ,
- ,
.
, ,
;
. .
, , 124.
|| .
,
,
122
, collado
colla, .. ,
, . ,
.
123
16 460,5 .
124
.
41
, 125 , ,
. , ,
, . ,
,
, ,
|
|. , ,
, ,
, , ,
|| ,
, . ,
, ,
, .
, | | , ,
, , .
,
. ,
|| , , .
,
.
, , ,
: ,
, ,
, , .
, || .
,
, , || ,
.
, , ,
; , .
, ,
, ,
. ,
.
, .
, ,
, ,
, , ,
, , ,
. ,
.
, .
, ,
125
16 .
42
126
, ,
. , ,
, II.
127
.
128
,
. ,
, , ,
. (quinto real ),
, 20 %, 8 %.
43
, | | . ,
, .
,
, .
, ,
, ,
, ,
,
. , ;
, || ;
. , ,
, . , ,
, , ,
, ,
( ).
, 4,5 , 1/15 (:
), 5993 , 14
. , ,
.
.
. XVIII: :
, , , ,
, .
, , () (),
. , , , ,
, . ,
. , 575 625
172 187 ( , ).
. ,
, , , ,
. , 20 1541 1560 500
: 1548 1551 () 3
[1 3,6 = 11 = 375 ; 1552 XVII
|, , , ,
, , , .
,
, , .
( ) . ,
. ,
, .
, ,
, . ,
.
44
, .
, , ,
; , ,
, , - .
[testigo de vista],
,
-129 ,
. .
(8v)
, , ,
.
129
- XV , .
XVII XVIII .
45
,
||, 15 1539.
[ ,
]
:
| |
, , -
,
, ..
, , ,
,
,
| | ,
, ,
, ,
| |
(187r) ,
, , ,
,
, ,
, , ,
[rrepartimiento general] .
||
, ,
:
, ;
, , ;
, , ;
, , ;
, 130, ;
, , ;
130
46
, , ;
, , ;
, , ;
, || ,
( );
, , ( );
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
, ,
( );
, , ;
, , ;
, , ;
, , (187v) (
);
, , ( );
, , ;
, , ;
, , ( );
, , ;
, 131, ;
, , ;
, , ;
, , ||;
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
, ,
;
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
131
47
, , ;
, , ;
, , ;
, || ,
;
, (188r) , ;
, , ;
, ;
, , ;
, , ;
, , ;
, , (
);
, , ,
;
, , ( );
, , ;
, , ( );
, (
, , );
, , , , ,
( ),
.
|| :
, ,
;
, ,
;
, , , ,
, , ;
, , ;
, , ( );
, ,
.
| | (188v)
:
, ;
, , ;
, , ;
, , ;
, , ;
48
, , ;
, , ;
, , .
| |
:
;
, ;
, , || ;
, , ,
.
,
,
, ,
,
, ,
.
15 1539 .
, ,
,
(189r), , -
,
, ,
, | |,
, , ,
|| , 5
1561 . , , ,
: , ,
.
| |
|, 1539,
:
1539 =
Alcaracay
Andaquchua
Andasco
Aychica
Aymayba
49
Banbamalca = Pampamarca
Bilcabanba
Capacalla = Capacalla
Capaalla
Caquesamarca
Chabibamba
Chacana
Chiara = Chiara
Chilaeni
Chua
Chuayapo
Chuchunbe
Chunbihallanga
Chuquisguayo
Cocas = Cocas
Cochabanba = Jochapampa
Cola = Colpa
Gualguayo
Guamanilla
Guarillane
Guataray
Guayaconi
Guayana = Guayana
Loroya
Lacacha
Lachi
Laracalla
Layoguacho
Llamay = Lamaypampa
Magusycamalca
Mayomarca
Ococho
Omamarca
Ongoro
Opabacho
Orcomalca
Pacocha
Paracaya
Pocollo = Pucullo
Pomachaca
Pomaguacho
Pupuca
Queca
Quenoabilca
Quevilla
50
Sillusque
Suya
Tiquillo
Tolpo = Turpo
Tororo
Yanama
Yanapasco
Yatubi = Jatupata
Yslana = Isjana]
51
([1542], 11 1608).
52
, ""
. ,
,
"" ,
, ,
.
[ :
Una antigualla peruana. Madrid: Tipografia de Manuel Gines Hernandez, 1892. p. 147.,
Discurso sobre la Descendencia y Gobierno de los Incas // Juan de Betanzos. Suma y Narracion de
los Incas. Madrid: Ediciones Polifemo, 2004. p. 359390.]
:
.
,
[Vaca de Castro]132,
, [los Ingas],
, ,
,
, ,
133 , ,
, ,
, ,
[Mango Capac], [Inga], || ,
.
, ,
||134 [quipocamayos], | |
, ,
; ,
[Challcochima] [Quisqus], -
135 [Ataovallpa Inga], ,
136, || ,
los quipos]137, , ||
132
53
[Ticcicapac Inga],
, || , ||
. ,
||.
- [contadores de la razn],
,
|| ; ,
,
, ,
, .
, ,
| |
[tenerlos bien examinados y verdaderos],
. ||
,
,
, ,
. ,
, ,
, | |, ||,
,
. ;
|| [Pedro Escalante]138, ,
- [en lengua castellana],
, [Juan de Betanzos]
[Francisco de Villacastn],
, , , ||
, ; ,
.
, , ,
, , , ,
, , ,
139, , ,
, , ,
, , ,
140 [Guascar Inga]; ||, ,
141, .
, ,
, || [una
, , ,
-; ", ". ,
.
138
.
139
: .. , .
.1892 : posicion.
140
.1892: Vascar Inga.
141
!
54
55
- [Pachacuti Inga]148,
, ,
, .
,
, [Mango Capac Inga]
[Caparitambo]149, , .
|]
150: , ,
- , ||, ,
,
151 [la casa del fingimiento], ,
, ,
, ,
, ,
.
, | ]
152,
, ,
153 [Guanacaure]; ,
, , ,
,
,
,
154, ,
.
, ,
[Callapia], [Supno],
155 [Pacaritambo]; , ,
, || , ,
, || ,
, , ||
, ,
. || ,
, , ||
, , , || ,
, , ||
, .
148
56
,
.
, , ,
.
, ,
156, ;
,
" ", ,
, , ,
.
, || ,
, ;
,
, ,
; ,
, ;
, , ,
, ,
,
.
- ,
, , ,
,
, ,
, ,
, , ,
. [la gentecilla],
, ,
. ,
,
[en muchos pueblos poblados]
, ,
,
157,
; ,
, , ,
,
,
, , ,
, ,
156
,
, . ,
- .
157
: con su esposo manda toque, .. , .
57
,
, ; ,
,
. [Punchao], .. ,
, ,
, ,
|| ,
. , -
,
,
,
.
, ,
|| ||, , ,
.
, 158
[que los valles del Cusco haban de ir a le adorar],
, :
159 [almejas] ,
[medalla] ,
[canipo]160, ,
, [muy
embijado] 161;
, ,
, ,
, , ,
, . , ,
; , ,
, ,
, , . ,
, , .
, , ,
, | , | ,
,
, - ,
, , , . ,
, , ,
162, ||
158
.
, . almej almeja, .. .
160
, , .
161
.
162
, -.
159
58
. .
,
,
, .
-
, ||
, | |
, ,
.
|| ,
,
, || .
163. [Mama Vaco],
||;
[Chinche Roca Inga], [Topa
Auca Ylli]. , [ayllo]
[Chimapanacas]164. ,
,
, ,
, ,
. ,
, , ,
, ,
, ||
,
, .
, .
, , ,
,
; ,
, | | 30
165.
[Andaguallas]166, , | |
, ;
163
, 1 5,55 , . 30 . 2.
, ( ) .
[panaca] (. ""), , ,
.
( ) -,
/.
165
.. . 273000 2. .
166
, ,
(chanca). - (
) . . : "
; , ,
"; " ,
, ,
". 1438/1440 .
164
59
[Collao]167
[Vilcanota], [Canas] [Canches]168.
[Mama Coca], :
[Lloque Yupangue Inga];
.
[Raorao Panaca]. 70 .
.
||, 169
||, ,
; , ,
. [Mama Caba].
: [Mayta
Capac Inga]; [Apo Conde Mayta];
[Apo Taca].
[Chigua Yuin]. || .
,
| |, ,
.
[Mama Taoca Ray]; :
[Capac Yupangue Inga],
[Apo Tarco Guaman].
[Uscamaitas]. || .
, ;
|| [Vilcas], |] c [los Soras],
[los Aymaraes], [Condesuyos]170,
[Parinacocha]171 .
, .
[Collas] [Paucarcolla],
- .
, ,
, .
[Mama Chuqui Yllpay],
: 172 [Inga
Roca]; [Apo Calla Humpiri],
[Apo Saca Inga], [Chima Chabin].
, [Apomaitas]. || 60
.
. ,
, , ,
167
.
.
169
rebullones rebeliones.
170
- .
171
, .
, .
172
, .
168
60
, , ,
,
; , ,
, , ,
|| [chcaras]173 || ,
, .
[Mama Micay],
. [Yavarvacac Inga];
[Mayta Capac Inga], 174
[Yuman Tarsi], [Vicaquirao Inga],
[Cusco Urco Guaranga]. ,
[Vicaquirao]. || , ,
.
, -
175,
[Mayta Yupangue]. ;
[Condesuyos] ,
[Chucuito] [el Desaguadero]176, [Omasuyo]
[Guancane]. [Mama Chicquia],
:
[Viracocha Inga], ,
[Paucar Yalli], [Pauac Vallpa
Mayta], [Marca Yuto], [Topa Inga Paucar],
[Inga Roca]. ,
[Aucayllo Panaca]. ||
.
. ||
[Paria] || [los Pacajes]
[Carangas], || [los Charcas],
[Humasuyo] [Guarina]177, 178
173
, . , :
, .
174
, .
175
" ". ,
. , " " , -
: " [Collcapampa]
, [Sauc] [ ..] .
, , - . , , , -,
, . ,
, , , : ,
; , , .
, , . ,
. , , , ,
, . , ,
, . ,
. ,
, , , , . , ,
. , , , , , ,
".
176
.
177
. 70
(), .
61
, [Guanuco],
179 [Quito].
||, ,
, , ,
, [Chimo],
,
, [Caxas]
[la Nasca] || [Piura]180,
, - [Puerto
Viejo]
[chaquiras]181.
, , | |
,
, ,
, ||, ,
182 , ,
,
,
|| , ,
. , ,
, ,
- , |,
,
. ,
183 [yungas], ;
,
[Tallaponas],
[Capullanas]. ,
.
,
,
. ,
[las mandonas].
, , ,
| |
,
, ,
, . ,
- , - - .
30 ( 300 ).
178
, .
179
.. .
180
, . .. .
181
, .
182
. "".
183
.
, .
62
, , , ,
| | ,
,
, , ,
, ,
, , .
, ,
, , ,
, ,
.
, , ,
, ,
; ,
,
, , ,
, , | |
184.
, , ,
;
, ,
[mitimaes]185, ,
.
,
, . ,
, ,
, , ||
, ,
, , .
; - |
| , , -
, ,
, ,
[Topa Inga], ,
186.
184
63
, ||
, , .
;
|| , 187.
, [quichua]
[general] 188, ,
, ,
, ; ,
,
, , ,
, .
189, ,
[aymara], ||
. ,
, , ,
, ,
, ,
: , ,
, ,
,
;
190.
,
, | |,
, , ,
, , .
, - [topos]191
, ,
[chotas]192. , ,
[chasques]193, ,
.
,
,
. ,
, ||
, , ,
187
.
para que desprendiesen [aprendiesen] la lengua general.
189
, .
190
. : " ,
; ".
191
( "" ), (
"") 11,5 ( , 5,58,3 ), . ,
, .
192
[chuta cazqui] .
193
, , .
188
64
,
.
[fue gran republicano],
, , , ,
, ,
||, 194.
, , ,
, , ,
, , ,
[viracochas],
, ,
, , "
", .
, ,
,
, , ,
, |, | .
[Mama Rondo Cayan], :
[Inga Yupangue];
[Inga Urcun] [Inga Maita]; ,
[Sucsupanacas]. 70 .
, [Pachacuti Inga],
.
. || ,
[los Chichas] [Diaguitas]195, [la
Cordillera de Andes] [Carabaya]196, ,
[Tarapac],
, , ,
, ,
|| || || [los Chunchos], [Mojos],
[Andes]197, [Patite],
. [Ayavire],
[Cae], [Apolo]198, || .
[tambos] ,
, .
194
"" , ,
, , .
195
, .
, , .
"" . .
" ".
196
- , .
197
, (), () , -, ,
--.
198
( ) - .
- .
65
, .
. ,
, , , ,
, || . ,
. ,
. , ,
199 [Mama Aanabarque].
: [Topa Inga
Yupangue]; [Amaro Topa
Inga]. |, | ,
[Innacapanaca].
, ,
[Chile], ,
. ,
, , .
, ,
, ||
,
;
, ,
. ,
, ,
,
, , ,
. [Mama Ocllo],
, ,
, ;
, , ,
, .
:
[Inti Cusi Vallpa],
[Guaina Capac Inga], [Auqui Topa Inga].
,
[Capacayllo]. , ||
.
,
, , ,
, ,
, ,
, ,
199
: Mama Anahuarqui , .
, , , .
66
, , .
;
, ,
, ,
, .
, ,
: , , , 200 [Chuies],
, ,
. [Guayaquil]
[la Puna], , ; ,
,
, , , ,
.
, ,
, ,
, , .
,
,
, , || ,
|| ; , ,
|| , ,
, ,
,
, , , ,
,
[que no es poco considerar].
,
, -
[Francisco Pissarro]201,
[la isla del Gallo], ,
[la Chirac], .
, , ,
, ,
. ,
, [Ataovallpa],
,
[Guascar Inga], ,
|| ;
, , ,
200
. 1892 Xuries.
; ,
. (. 1470 1475 . 1541) .
(1509), (1510), . (1513). 1524 . ,
, 1527 . . 1528 .
, - . 1531 . . 1536 .
- (Marqus de los Atabillos de Lima).
201
67
, , ,
|| , 202.
, .
, ||
: , , ,
, . ,
,
[Raya Ocllo], ,
, [Topa Cusi Vallpa],
- . , ,
, , ,
, ,
, ,
-,
. , - ,
[Chuqui Huipa Coya], [Coca],
, ,
, [Challcochima]
[Quisqus], ,
, ;
, ; ,
, [Mara Cusi Varcay]
, , .
, , ,
[Vilcabamba] , ,
[Diego Mndez] 203, | |
; .
, - ,
, ,
|| | | ;
, 204 ,
, .
,
[Guailas]205
[Aas Colque]206.
, , ,
202
, , ,
, , ,
. ,
, .
, , .
203
" ".
204
1544 . . .
.
205
: 1536
,
. ,
, ( ).
206
.
68
. ,
[la
legitimacin] , .
, ,
,
, , ,
, .
, ,
,
, ,
, , ,
, ,
, ,
,
, , .
, ,
[mamaconas],
207.
, , [a la primera
conjuncin de la luna] ,
, ,
, ,
, , , , ;
208, 209 [usta]
, , , ,
, ||
, .
, ,
| | 210, , ,
, [Curicancha], ..
, [Sto. Domingo]
, ;
, . , ,
,
, ,
; , ,
[pulidas] -. ,
, ,
207
, .
, 29,5 , , 30 .
209
.
210
, , 31 . ,
, - ,
, .
208
69
, ,
, , 211.
[Coya]
[pilco]212,
, , ,
,
. , , ,
213
,
,
, , ||
.
, , , ,
, , . ,
,
. ||
.
, ,
, , - ,
|| , 214.
, ||
, , , ,
[Ninan Cuiche], ,
, 215, ,
, ,
, ,
216, (
), . ,
, , ,
, || , ,
, , ||
.
,
, , ,
,
211
- , , ,
- .
212
. , , (. Pyrocephalus
rubinus) . Pyrocephalus Gould, 1839.
- . .
213
, .
214
, , ,
.
215
.
216
[Huaca Auqui],
" " [Huanca Auqui].
70
217, ,
, . ,
, ,
, 218.
, ,
, ,
, ,
, ,
, , ||- [maese de campo]219.
[Vallpajucra] [Onachile], , ,
.
, ,
, ,
, ; ,
, , ,
, . -,
,
, , . ,
, , , ,
,
, [Paullo Topa Inga],
, [Mango Inga],
[los Andes de Gualla]220, . ,
,
, ,
, , ,
, ,
, .
, ,
,
. , ,
; , ,
, , , ||
,
; , 221,
, . ,
,
217
, , (),
[Tocto Ocllo Cuca].
218
, - .
219
Aucacta yachachik apu .
220
: [] .
221
, , , ,
10 . , 0,01% ; ,
, .
71
, , ,
.
, , , ,
, ,
, ,
222 [Yucra Vallpa]
, ,
. || ,
[Caxamarca]
,
, ,
, |
| , 223.
, , ||
, , ,
[Hernando de Soto] [Pedro
del Barco],
, , ,
; .
, 224. ,
, ,
, , ,
. ,
, ,
, , ; ,
, ,
222
-.
16 1532 . . : "
, , ,
, , , ,
, - | | .
-, .
, , [Maxicavilca]
: " ?" : " ". , ,
, .
[fr. Vicente de Valverde]. , ,
[mandado del Papa] , .
, : " ?" : " ".
: " ?" : " , ".
[un Breviario], , , ,
, , : ", , ". , : ", !",
: " !". .
, , :-" ?
[Lucifer]". , , , ,
, 24 , , ,
, . , ,
, , ; , ,
, . ,
, , , , [mas de las dos partes]
. "
224
1 262 682 52 209 , ,
, 5 682 12 8 .
223
72
; ,
, ,
, [Apo]225
. , ,
; ,
, ,
|| ,
, [Aucaypata],
,
, ||
, || .
-, ,
, || ,
, , .
,
, , | |
, .
,
; ,
,
, , , ,
,
, , .
, ,
, , ,
, . ,
, , ||,
? : ",
, ;
, , ,
; ,
"; , .
, , , ,
, ,
,
, ,
,
, .
225
(. "") , . , ,
. ,
, , -
( ).
, .. , , ,
.
73
, , |
|, ||, ,
. , ,
,
. , ,
, - ,
.
, ,
, ,
,
,
. , , , -
; ,
, . -
,
, [capitulacin]
, ,
,
, , ,
, , , ,
, ,
226. [Diego de
Almagro]227 , ,
; ,
,
. [Vicente Valverde],
, ,
,
-,
, -
, ,
, , , ,
, .
,
, ,
,
, ,
, 228.
, , ,
226
19 ( ) 1533 .
. (. 14751538) 1514 . , 15241525 1526 .
. 1531 . , 1533 .
.
228
,
, - . ,
, ,
. .
227
74
, [chicha],
, , -
[privacin] , ,
,
, ,
,
, , ; ,
, , , ,
, , ,
, || 229 ,
, ,
,
, ,
230.
,
, -, , ,
,
,
, , ;
, ,
231 [Anas Colqui]. ,
, ,
, ,
, || - - ,
, ,
232, ,
. ,
[Limatambo], , ,
,
[Villcaconga], ,
, . ,
,
, 233.
, , ,
, , ,
, . ,
,
229
.
. ,
. ,
, 1533 .
.
231
.
232
, ( ).
233
, ,
.
230
75
, [Copacabana],
[Titicaca]. ,
, , ||
||, ,
,
; , ,
,
, ,
, , .
,
, , 234; ,
, ,
,
, ,
, 235.
,
,
.
, 236,
234
.. , II, :
, ..
235
..1892:
, 1541 , ,
: , , [] , , [-] ; -
, , . ,
, .., [
..] , , (
, ) , ; .
, , ,
, , ,
, , . ; ,
, , , ,
[]; , ;
, ,
. , ,
, . ,
, .
, , .
, , .
, : , ,
, .., . , ,
, ; , ..." ,
, , . ,
, ;
1549 1550 . , ,
, , ,
, , III.
236
, , ,
, , ( )
. , , , ,
(), () ,
.
( ): ,
( , : (
), (, , ), ).
76
, 237
238.
, , ; ,
.
,
239,
; ,
,
, , ,
[Villaoma]240, [Apolarico], , ,
, ,
, ,
, , , ,
, ,
, |, |
, , || .
,
, 241
242. ,
,
, , [Juan
Pissarro], , [Francisco Meja],
243. , , , ,
, ,
[Yucay] [Tambo], , .
, ,
, , ,
, ,
|| .
244
,
; ,
237
, , .
(. . 1514) . , 13
1533 . , .
239
12 1535 .
240
. ,
, .
241
,
. , - , , ,
.
242
1535 1537 .
243
, 1536 .
244
.
238
77
, ,
,
245.
, ,
, ,
246,
. , ,
247,
[Xauxa], , , ,
, [Gonzalo Pissarro] .
, ,
, , -
, ;
, ,
, ,
, ,
, .
, ,
, , ,
[l no era Seor de nada],
, ||
;
,
, .
,
, .
, ,
248 , ,
, , ,
, , ,
, || , 249.
, , ,
, , ,
.
,
[vituperaban]250 , ,
, ,
|| ; ,
245
. 1/8.
.
247
, .
248
, .
249
1535 .,
.
250
, , , , .
246
78
,
. ,
[tuviese cuenta con los mandamientos], || ,
.
, , ,
, , ,
, | | ,
. , ||
[yanaconas]251 , ,
.
;
| |, ,
,
, ,
; , ,
,
. , ,
, , ,
, , ;
,
252, ,
, [en los Lares]
,
,
, ,
, .
, ,
.
, ,
253, , ,
, , ;
, , .
, , , ,
, .
,
[Pero Alonso Carrasco], [Mayo Rimache],
,
, : ",
, ? , .
! , ,
, ".
251
.
.. .
253
1536 19 .
, 16 1536 .
252
79
, ,
, ,
, , ,
; , ,
,
. ,
, , ,
, , ,
[pusieron remedio].
,
, ,
, , , ||
, .
, , ,
, ,
, || ,
.
, ,
; ,
, 254,
255 |15|36
, , ,
256. ; ,
, ,
,
, ,
.
, , ,
[Hernn Ponce de Len]
, ,
, , ,
257. ,
, ,
, .
,
,
. ,
254
, , 3 1536 .
325-327
( ) ,
.
, 400 .., , ,
, .
.
256
,
.
257
.
255
80
, ,
, ,
, , ,
, ||
.
, ; , ,
, -
, .
, , ,
, ;
, , ,
. ,
. , ,
, , ,
, ,
, .
, ,
, [Cayo Topa],
[Felipe Cari Topa], [Inga Paccac],
[Uallpa Roca], ,
, , , , ,
,
, ,
, [caares],
[chachapoyas]258, , [al saco del]
. , ,
, 259 [Cotabambas]
, , ,
. ,
, ,
, ,
, ;
,
, , .
, ,
.
, , , ,
[Alonso de Alvarado]
[Abancay], ,
,
, , ,
258
, . ,
, .
259
.
81
, ,
,
260. , , | |,
,
[Urcos], 261.
, ,
, ,
, ||
, ; [apoes],
262. , ,
263 ,
-
[Pedro de los Ros]. [Calca]
; ,
, 264, ,
, , ,
, , || .
,
265.
- [las Salinas]266
,
,
267, ||
-, ,
, ,
, 70
; ,
,
. , ,
, ,
, [Chuquillusca],
, ,
, , - ,
,
, . ,
260
,
, .
261
. 28 .
262
: , 20
, . .
263
.. , , .
264
.. - , .
265
II
.
266
. , 1537 . ,
. - 6 1538 . ,
. ,
, .
267
1539 .
82
, -
, , ,
, || , ; ,
, ,
, . , , ,
, ,
, , , , ,
. ,
, , ,
|, | .
, , , , , ,
.
, : " ,
, , ,
- , ,
, , .
,
, ,
, , ".
[Villegas] ,
, : ",
, , ||
,
, , ,
;
| |, - ".
: " , ,
, , . ,
, , ,
, ,
, , ,
, ; ,
, ,
,
, ,
, ,
, ".
, ||
, ,
,
, ,
,
, , , , ,
, .
83
, ,
, .
,
. , ,
, || 268
[jambo colorado], ,
.
.
, ,
,
,
, , ,
, ,
, ,
. ,
; ,
, ,
,
; , ,
,
269; ,
,
, ,
, ,
.
, , ,
, [muy convertido]
, ;
[Juan Prez Arriscado],
, , ,
[clrigo presbtero cura y vicario]
|| ; 270;
268
84
, 271
[Toctoc Oxica],
, ;
,
[Carlos Inquill Topa] [Felipe
Inquill Topa]. ,
, :
[Garca Cayo Topa], [Felipe Cari Topa],
[Juan Paccac], [Juan Sona] ,
, ,
, 272.
-,
, , ,
, ,
| | [con
mucha doctrina y ejemplo]. || -
,
, || , [el Padre Porras],
.
, [muri en la capellana]273.
,
[Yauri] [Atn Cana] ,
, , ,
, [como se hallar]
; [Gasca], ,
, | |
, ,
1541 " , ":
" , , ,
, ,
, , - . ; ,
, , , ,
, []; ,
; || ,
, . , ,
, , .
, ,
. , , .
, ,
. , : ,
, , . ,
, , ; ,
... " ( 1892 .).
271
: , , .
272
. ,
.
. .
273
. .
85
, , ,
, 274.
|15|51 275
|| , ,
,
.
, ,
, .
, [hombre
de mucha cristiandad] 276.
, ,
. , |
| , ,
[muy hombre de su persona];
[Maria de Esquivel
Amarilla], ,
, .
[Melchor Carlos Inga], 277.
, , ,
- ;
, [Coya Chuqui Huipa],
, , .
278, , ,
, ,
[Diego aire Topa],
[Tito Cussi Yupanque]279, 280 [Topa Amaro],
[Felipe Vallpa Tito]281.
|| ;
, ,
- [Hurtado de Mendoza],
[marqus de Caete]282, , ,
,
,
274
" " ( ),
- 16 1548 .
-. , 1 . .
275
. 1549 .
2007 . - .
276
1582 . -
(89:347,641).
277
(15711610) 1602 .
278
.
279
.
280
, . 24 1572
.
281
(1539?1558 .) " " 15441557 .,
(15351570) 15571570, (. 1540 24 1572) 15701572 .
282
, - (.15001561), - 15561561 .
86
283
1571 .
(-) .
285
.. 600 .
286
1536 . [Quzi Yupanqui]
, , , .
287
. :
, [, ], ,
, .
284
87
[Tapia]288. ||
,
|| , ||
[Angoyaco],
[Acos] [Picoy],
[guacabaras],
, ,
. ,
,
. , ,
, [Lerma]
, .
, [Diego de
Acosta], [Juan Ortega del Castillo],
, ,
,
,
,
.
,
, , ,
,
, ,
, ,
, ,
- .
, , ,
, ,
, , , ,
,
, ; , ,
, , .
,
,
, , , -
. , ,
, , .
, , , ,
[Pachacama] ,
,
288
80 , 50
, , ,
40 . .
88
. ,
- , .
, ,
, , ,
289, , ,
.
, ,
, - ,
, - ,
, .
,
. -,
, ,
,
, ,
; ,
, , ;
, ,
,
, ,
[Villaoma Inga],
.
,
, | , | - ,
, ||
, ,
; , ,
,
, || .
, , . ,
-
, ,
,
, , , .
, ,
290 ,
, ,
289
.
, II, ,
, .
290
89
, ,
-,
, , ,
, , ,
.
+
|| , , ,
, , , [Tiaguanaco]
, ,
, ;
, ,
291, . ,
, , , || ||
,
, ,
, ,
,
[politicamte mente], ,
[acuto].
,
[Brito] 292,
, , - , ,
, , 293 [romance] ,
. ||- ||
|| | | ||. , 11
1608 .
294 ||.
||.
).
||
.
. 295.
291
(, ),
(), (, ).
292
, .
293
.
294
. 1892 . 2004. ,
.
295
.1892 .
90
XVI (
. , 1548).
[ :
Apian, Peter. Libro de la cosmographia : el qual trata la descripcin del mundo y sus partes por muy claro y
lindo artificio. [3], 68 [i.e. 136], [3] p., Anveres : [s.n.], 1548.]
:
| :|
(dedo) 4 = 1,8
(onza) 3
(palmo) 4
(dicha) 2
(espithama) 3 = 3/4 (pes) = 21,75
, (pie) 4
6
(codo) 6 = 417
(pasada) 2
(pasada simple) 2,5
() 5
(pertica) 10 = . 2,70
(estadio) 125 625 = 185
(legua) 1500 = 5572,7
() (milla italiana) 1000 8
= 1475
4000 32
5000 .
91
. ,
, (1555).
.
1548 . 1550 . 1557
.
(Tasa de Santilln), 1558
, .
- .
, .
18 50 , ,
, ,
, ,
. ,
.
4 1559 , .
1561 . 1563
.
. , 1564
. 11 1564
. . :
* 1570 .
* .
630 ( )
, , ,
-.
1578
.
, ,
8 1574 .
1555 .
92
:
*
* .
().
, . ,
.
* Relacion del orgen, descendencia, poltica y gobierno de los incas (1555).
[ :
Fernando de Santillan. Relacion del orgen, descendencia, poltica y gobierno de los incas // Tres relaciones de
antigedades peruanas. Madrid, 1879.]
:
9: 4 .
.14: .
. 15: .
. 16: , , ,
.
. 17: .
. 18: :
, , .
.19 .20: .
( ). ..
.
.21. .
.25. .
.
.26. , .
, , , .
, .
.27. .
, .
.28. .
: ,
(.. , ).
, . 40
,
, , ,
( ). ,
, .
(.. ).
93
, .
.
, :
(8 ), (25 ),
, , ,
,
. ,
.
.29: -, , .
.34: -
(, ), -,
, , .
,
. .
,
.
.36.
. , .
, ,
,
. ,
.
. ,
, .
.38: , , .
.39: ()
.
.40: . .-.
-
, , . ,
.
.41: , ,
. , .
.42: .
, .
,
. ,
, 1 1 .
().
.43:
.
.44:
, .
.45: ,
, ,
94
- , .
.
.46:
, - .
.48:
. - 2
.
.49: 12 ,
, .. ,
: 25 50 . ,
,
, .
. 50:
, , ,
, /.
.51: .
: , , , ,
;
. ,
,
, ,
. , ,
, .
, - ,
.
.
.
.52: .
,
. ,
, - 1
1 (..73), .
.54: ,
, . ( )
..
.
. .
, .
.
.
.57: , ,
: , .. ,
, ,
.
95
.60: (, )
, .
.
.72: ,
30000 , 2000.
- ,
.
.73: , 1 (1000
) 100 .
.74:
, (
), .
.82: ,
, . ,
, ( ?)
. ,
.
.83: ,
.
, || .
.
. 90: -
1560 350 . (.. 1,41,75 .
.). | .97 , 1/3 ,
, .. 4,2 5,25 .
|.
.94:
,
().
.95: 100 .
,
.
.97: - ,
.
.
, ,
, .
.102:
( ), .
.
.
.108: 1 ,
.
.
96
.115:
( ), ,
||,
,
. - ,
.
97
. ,
(, 1557).
98
:
[491]
1557
[493] , , ,
, ,
, , ,
, [inga Yupanqui],
[Topainga Yupangui], [Guainacapac], [Huascar
lnga].
.
,
, 296 [Caxatambo],
, 297 [Pacaritambo],
, , || : ,
-, , , ,
, [quichua],
, , .
, , ,
.
, , ,
, 298, , :
, , , ,
, , [Pachacuti Yupangui, Viracochay
Yupangui, lnga Yupangui, Topa Inga Yupangui, Guainacapac, Huascar Inga,
Atauvalpa]. , , ,
||.
, , [Capac Yupa].
- , , - ,
299 [chacara] ,
[vasallaj] ,
, ,
.
[494] , ,
[pulicia], ,
296
, .
.
,
(, ) . ,
(Mara Concepcin Bravo Guerreira. Redes Del poder dual a la diarquia en el Estado
Inca // Revista Complutense de Historia de Amrica. 18. Edit. Complutense. Madrid. 1992. pp. 53-54).
298
, , , , , , ,
. ,
.
299
.
297
99
. 300, ,
| | , ;
,
. , ,
, , ,
[llevarsela]; ,
301, [Chimo
Capac], ,
, , || [Chocorbos],
302 [Asto Capac],
.
, , ; || 303
[huacas]; , ;
, ;
,
[no habia cosa limitada], ;
,
, .
, , ,
, , , 304,
, | |
, , : ,
, , ,
, [los tener en razon]
, , ,
, , ;
, , , ,
, , ,
,
, , ; , , ,
, 305, [hasta el valle de Pisco por los
yungas], || || 306 [por la sierra hasta los Lucanas],
,
.
[495] | | ,
,
300
. , ,
, ,
.
301
, -.
302
, , , .
303
.
304
.
, . ,
: .
305
, .
, ,
, .
306
.
100
, ; ||
, , . ,
307,
, , ,
, , || , , | |
[por bien, y do no aprovechaba, por rigor y crueldad];
, ,
, [hizo junta de todos los
senores de la tierra], , ,
, ;
, ,
.
, ,
, :
[Chinchaysuyo], [Vilcaconga]
||308 [Quito];
, ;
,
,
| | | |; ,
. || , ||
, , ,
- , : , ,
, , ,
, , [y la otra cruz
que atraviesa], , , , ,
, , .
, ,
,
[un capac], ,
309 , ,
, -
, || : , ,
, 310 [capac Ancha, Chularico, Coyoche, Gualepaya],
, 311, , ,
, ,
; , ,
312 [este secretario lo daba a
307
, , 1471 .
. . ,
, , .
308
.
309
100 . .
310
: , , , .
311
, , , ,
.
312
- .
101
, ,
. .
314
. .
40000 .
315
, , .
.
316
, .
317
, .
318
, : ,
.
319
, .
320
.
102
,
.
[puric], ..
, , ,
[chaccras], .
[michuguaina],
, ||,
, ,
|| , || ,
.
[cocapallac],
||,
.
[pucllacguamra],
, .
[tatanticci],
.
[machapori],
.
[llocllaguamra], ||
.
, [guamra], || .
, [guamara], , ||
[que hace penillos].
[498] [moxocpacaric],
.
, ,
,
, , ,
, ,
, , ||
, ,
, , ,
. ,
, ,
321 [en lugar de yanaconas],
, ;
[hatunrunas], [aucapori],
,
, ,
|?| [conforme a los tributarios que le ponia].
321
.
( ). ,
, , , , .
103
: |
| , , ,
322 [indioguarmen],
, ,
, ,
[las guacas], || .
,
[aplico para si todas las mas hijas de senores] ,
,
, 323
[mamaconas], , , [que paresce nombre propio].
,
,
, ,
, 324 [acra],
; , ,
, ;
, ,
, , ,
- .
[499] , || ,
[havasipas], ,
,
, .
,
, ,
, ,
; ,
.
,
, , , ,
,
, , ,
|?|
. , ,
, , ,
, ,
, , .
, , ,
.
322
.
, . ,
.
324
, - .
323
104
,
325 [tambos] , ,
326 [chasquis].
,
, ,
[que hubiese oficiales de todos sus oficios].
, ,
, .
[500] [visitadores]
, , , , ,
, || .
[Combino las provincias e repartimientos]
:
, , ,
, ,
.
, , ,
, .
| | ,
, , ,
, .
, ,
, , ,
, , , ,
[a las reliquias que deste gobierno han
quedado], .
, , ,
, ,
[Xauxa, Vilcas] ,
.
,
, , ,
, ,
,
,
, , , |
|, , ,
, , ,
| |. ,
, ,
, , , ,
, , ;
, ,
325
326
.
, .
105
, ,
[como entre ellos era costumbre hacerse antes
que hubiese ingas]. , ,
, , .
[501] , , ,
, ,
, , ,
: , , ,
, ,
, , , ,
, ,
, | | - ,
, , ,
, ,
.
, ,
, ,
, 327, ,
328 [Chincha, el Guarco, Pachacama],
, , ; |
| , , 329,
[Xauxa, Andahuaylas, Cotabambas], 330
, . ,
, ,
, ,
| |,
; ,
, ,
, , ,
, , , ,
, , ||
, ,
, ,
|| ,
, , ,
,
, , ,
, .
[502] , , ,
,
327
106
[Domingo Rodriguez], , : ,
, ? , ,
, .
, . ,
, , ,
. , , ,
, .
, , ,
, , ,
, ,
, .
, , ,
[que era como gobernador];
, , , ,
- ,
-, - , , |
| [no habia buen recaudo], |
| ;
||, ,
.
,
,
.
, -, ,
,
, , ,
[por temor de no salir con ellos y no tener
favor], , ,
, , . , ,
,
: ,
, ;
, || [quedaronse con lo
uno y con lo otro].
[503] , ,
- .
; ,
; , , ; ,
, .
, ,
; ,
107
, ,
, , - , - ,
.
, , , :
- ,
[hochaycacamayoc], ,
; , ,
, , [despenaban],
, .
| | ,
||; || 331
[vunapacacha], ||: ,
, ,
[sacaba e daba pachacas].
, [juez
de comisin], 332 [taripacoc],
[aclarador]; [hacia su
informacion] , ,
, , , ;
,
, .
[504] , 333
[guarmicoc], , .
, , , , ,
; - || ,
[trabajo habia]. ||
, || [ni de mudar el
habito], || .
[las acras], , ,
, .
:
,
, ; ,
, : ,
, ;
, , ,
: , .
, ,
|| ,
331
, .
() ,
, , ,
, , ,
.
333
, , (
) . 5 5000 . .
332
108
, , ,
, , ,
.
, , ,
;
[con grandes extorsiones].
, ,
, , ,
, , ,
, .
, ,
, , ,
,
, , ,
, ,
.
[505]
.
, 334
,
, ,
, , ,
, ,
,
, ,
: , , , ,
, , , , ,
| |, , ,
| |; ,
, , ,
, ,
, ,
[habian
gran cuenta y razon].
:
[huno], ;
| | ,
, , ,
| | ,
, ,
334
109
|| :
.
,
,
, ;
,
, ; ,
,
, ,
, , .
[506] ,
, ,
,
,
, , ,
, ,
, [se alzaron con todas aquellas
cosas y preeminencias que eran del lnga y con la juridicion cevil y criminal que no
tenian, e cada uno en su muladar quedo hecho lo que era el lnga en todo el reino].
, -
, :
, , ,
[dabanle por su rodeo, que ellos llaman mita],
,
, , .
, ,
, , -
, .
, ,
[tucuyrico], ,
, 335,
336 [Vilcas], ,
, .
[Uramarca], ,
[Acos], ;
, ;
;
337 [micho],
335
.. , .
,
.
337
, ( , , ) .
-, , ,
, .
, ,
, , , .
336
110
| |, , ,
, [pendencias livianas],
,
, , | |
[el proveia lo que le parescia].
[507]
,
, ,
, ,
, ,
.
.
, , | |,
- ,
, , ,
;
; .
, ,
| |,
; ;
[tan guardado], ,
, [ni tener cuenta con otra],
, .
, .
.
,
[de cuidado], [dabanle]
, , ;
, ,
, , , , ,
.
.
,
,
, ,
.
111
[508] - , ,
, ,
, ,
, , , ,
,
|| [el disponia dello] .
, , ,
- , .
.
,
, | , |
, ,
, . ,
, , ,
, ,
; ,
, ||,
|| , ,
,
, , ,
, , | | ,
;
: , , .
, ,
, ,
, , ,
, || ,
, .
, .
,
, , ,
,
.
[509]
, ,
| |.
, , ,
,
, ,
- ,
: || , .
112
, ,
, -
| |, ,
, ,
- .
||
[Todas las chaccras de coca de todo el reino eran suyas],
; , ,
- , , ,
, .
, , ,
, , , ,
.
,
, ,
.
, ,
, .
|| , , ,
, ,
, [pero no se halla que
llevase a los indios tributo de lo que gogian en sus chacaras ni del esquilmo de sus
ganados].
[510] , ,
, ,
, ,
, ,
,
,
, .
,
, -
, .
,
,
||
, , , [por
lengua de Cristobal, mulato, interprete], ,
| | , .
[Guamanga],
.
[Damian de la Bandera].
. [Pedro de Escobar],
.
113
, .
(, 25 1558 )
[ :
Guillermo Lohmann Villena. El testamento indito del Inca Sayri Tupac // Historia y cultura. Lima, Vol. 1
(1965), Nr. 1, p. 1318.]
.
, ,
.
,
338. ,
,
,
, .
, .
- , , ,
, - .
,
. ,
, , ,
, ,
I.
! ,
,
,
, [14]
339. ||,
,
:
338
, | |
. . , 657, 361-365.
339
"El seoro de los Marqueses de Santiago de Oropesa en el Per", Anuario de Historia del Derecho Espaol
(Madrid, 1949), XIX, . 347-458. , , , . . 347355, , . (Cneo Vilda),
Historia de las guerras de los ltimos Incas peruanos (Barcelona, 192(5), IV, XXI XXII, 191210.
114
:
, , ,
, .
. , , ,
340 [don Diego Hurtado
de Mendoza ynga Mango Cap Yupangui],
, - , , ,
, ,
, || , ,
, , ,
,
, ,
, , , ,
, , ,
,
, , , ,
,
,
|| ,
, ,
,
, ,
:
-, ,
, , |
[15]
, ,
[de seor Sancto Domingo] , ||,
341.
, , ,
, ,
, , , 342,
, ,
, , , || ,
340
,
, , , -
, , .
341
. . "Documentos para la Historia del Cuzco. Tumbas
de los Incas Sayri Tpac, Don Felipe Tpac Amaru... y de la Coya Mara Cus Huareay...", Revista del Instituto
Americano de Arte (Cuzco, Primer Semestre de 1944), . 13-21.
342
. , ,
- .
115
, , ,
.
, ,
, , 343
, ,
..
, || [a las mandas
forcosas] [a todas
ellas]344.
, , 345
[doa beatriz], 346 [doa Mara],
.
, , , ,
, , , , ,
, || ,
..
, ,
, , , ,
|| , , ,
, , , ,
, ,
, ,
| |, ,
..
, ||
[doa Yns], , ,
..
[16]
, 347,
, [Juan Balsa], ,
348 [doa Juana Marcachimbo], ,
.
, ,
,
, ,
, ,
343
116
, ,
,
,
,
, || .
,
, ,
,
,
.
[Juan Sierra de Leguicamo],
, , ,
349, , ,
..
, ,
, .
, ,
, |: |,
.
, , ,
, , , , ,
, , , , ,
, , , , , ,
[Ansyaman y Chauca y Guasqui y Pucar Yupangui y Topa Yupangui
y Curi Pucar y Vilcacndor y Angalloco y Ayoquillo y Guaseo y Guasqui y Soca
y Callas y Vilcaparihuana y Auquitopa Yupanqui y Chuelas y Pariuina],
, 350 [cunbe],
, 351 [las chcaras] , ,
, | | ,
, ..
,
, 352 [Diego Maldonado]
353 [Alonso de Hinojosa], [17] ,
, ,
, , ,
, , ,
, , ,
, ,
349
, ,
. ,
, .
350
, , , .
351
.
352
.
353
.
117
, ,
,
, ,
|| || ,
, , ,
.
, ,
, ,
, , ,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
, , ,
[universales herederos]
..
, , ,
[Antn Rramos] , ,
, , ,
,
, .
, ,
,
, ||
, , | |
, | | ,
, ,
[Rodrigo Lpez],
354 [seor Oydor],
, .
25
1558 ,
[el Licenciado Saauedra], ,
, [juez de residencia]355, &.,
[Mancio Sierra], [Diego Hernndez],
| |, [Hernando de Seplueda],
[Juanes de Villamonte], ,
, ,
,
, , -356,
354
.. .
juicio de residencia.
356
lengua ynterprete!!! (.) , .
. ( . , , ., 1987).
.
355
118
,
, , [18]
,
[Diego Hurtado], , , ,
. . . ,
[Sancho de Orue], . ,
[Sancho Ortiz de Orue],
[del Cabildo], ;
,
, ,
, ,
. , ----------.
?
,
1561 , ,
|| , ,
357.
357
. Temple, "La descendencia de don Carlos Inca", Revista Histrica (Lima, 1948), XVII, pgs. 148-149.
119
--.
, ,
(1559).
(Jernima Daz de Zrate),
, (Diego Lpez de Len de Ondegardo),
, 1538 .
, XV , .
, .
:
* ( , ,
)
* ( )
* ( )
* ( --, )
* ( , ,
)
* ( ).
, -
, 1543 ,
. --- 1 .
,
-, .
.
(Jernima de Pealosa),
; ,
. :
* (Jernimo Hondegardo).
* (Polo de Hondegardo).
* (Rodrigo de Contreras).
* (Lope Hondegardo), .
* (Juan Bautista Hondegardo) .
() ().
(1546), ,
. ,
V ,
(9 1548 ). , -
, ,
, . 22 1548
120
.
26 1548 , ( 16
) .
1554
, .
() (15581561),
.
1558 -
,
( ), ,
.
:
*
*
* , .
* (), .
- .
.
La relacin
de los adoratorios de los indios en los cuatro ceques (1561).
Relacin de los fundamentos acerca del notable dao que
resulta de no guardar a los indios sus fueros (1571) ,
, ,
, . ,
.
- .
- ( 1569 )
, 4 1575 .
, -,
2 .
18 1575 .
:
* 1) ( )
, 15 1533 . :
(Non D.[omino].D.[entur].Ex simus [Eversimus] Joseph de Acosta),
(No es cosa ).
,
:
* Tratado y averiguacin sobre los errores y supersticiones de los indios (1559).
* Informe del Licenciado Polo de Ondegardo al Licenciado Briviesca de Muatorres sobre la perpetuidad de
las encomiendas en el Per (1561).
* La relacin de los adoratorios de los indios en los cuatro ceques. (1561)
* Ordenanzas de las minas de Guamanca.
* Instruccin sobre las ceremonias y ritos que usan los indios conforme al tiempo de su gentilidad (1567).
* Relacin de los fundamentos acerca del notable dao que resulta de no guardar a los indios sus fueros
(1571).
* Traslado de un cartapacio a manera de borrador que qued en los papeles del Licenciado Polo de
Ondegardo cerca del linaje de los Incas y como conquistaron.
121
* Copia de unos capitulos de una carta del Licenciado Polo, vecino de la ciudad de La Plata para el doctor
Francisco Hernndez de Libana.
.
Relacin de las cosas acaecidas en las alteraciones del Per despus
que Blasco Nez Vela entr en l, 1548 1550 ,
, Historia del descubrimiento y
conquista del Per, 1555 .
[ :
Revista histrica; rgano del Instituto Histrico del Per, Volume 1. Lima, 1906, pp. 207230.]
.
Confessionario para los
Cvras de Indios. Con la instruction contra sus Ritos y Exhortacion para ayudar a
bien morir. Los Reyes, MDLXXXV (
. ,
), , ,
: ,
,
, -,
.
, ,
, , 1603 .
, ,
,
, II, . 32, : ,
, ,
. , ,
. , -.
, ,
, 2000
, 100 .
, ,
, , Revista
, , .
,
. , 1906 ,
, ,
,
.
, ,
,
122
.
XVII
, ,
:
,
,
(, , ) .
.
, , ,
, (, ),
.
, ,
.
,
. , ,
.
:
. .
[Viracocha] (
, )
, , , ,
358 [Pachamama], .
, [Collca]359,
[las cabrillas]. , ,
358
-. .
(1608), DGH: (). Collca cuyllur, ccapac collcca
cuyllur.
359
123
, .
.
,
[Vrcuchillay], , ,
, , ,
, 360. ,
, 361 [Catuchillay]
362. . ,
, ,
363 [Chuqui chinchay]; , , ,
360
, , , ,
. .
361
362
, , DGH , :
Catachillay, vrcuchillay. . .. .
363
DGH: Chuqui chinchay. Chhoque chinchay, llama. , ().
Chuqui .
124
, . ,
364 [Ancochinchay],
. ||,
365 [Machacuay], ,
; ,
, , ,
.
, , 366 [Chacana],
367 [Topatorca], [Mamana], 368 [Mirco],
[Miquiquiray], .
2. , , ,
, : ,
( - ) , ,
. ,
[Ticci Viracocha].
||, [Huacas],
369, , -;
|| .
3. , , , ,
; : [Chuquilla],
[Catu illa], [Intiillapa], ,
364
DGH: ''Acochinchay''.
DGH: Qquempiycucun machacuhuay. , qquenpicayacun. , , .
366
DGH: Chacana. (). Chacca na. , , .. .
365
367
DGH: Tupa . .
DGH: Maman mircu. (c. mircu). Mirccuni. ,
- , , . ,
, , ,
[Maman mirccuc cuyllur], " , ".
369
: .
368
125
, [en su mano]
, , , ,
, .
, ,
, , . -
, , ,
;
. | (?)|,
.
II. .
, ,
, . ,
, .
,
. , ,
, , , ,
; [los Yngas]
.
2. , ,
, , .
,
, , ,
, .
.
3. ,
.
;
, .
, ,
[Huauqui], ,
, ,
, , ,
. ,
, , ,
. [Huayna Capac],
. .
, || , ,
.
, ,
.
, , | |
,
126
|| , , ,
.
III. .
,
, .
[ayllo], , ,
|| ,
|| ,
. ,
; ,
, , ,
. | | [Ynca Roca],
[Hanan Cozco].
370 [Yahuarhuaqui], [Viracocha Ynca],
[Pachacuti Ynca], [Topa Ynca Yupanqui],
, [Huascar Ynca]. [Vrin
Cuzco] 371 [Cinchiroca],
|| [Capac Yupanqui], [Lluqui
Yupanqui], [Maytacapac], 372 [Tarco huaman].
3. , , ,
[Manco Capac], , ,
, 373 [Tambo]. ,
, ,
. ,
.
IIII374. .
, - ,
, , , ,
, , | |, ,
, , ,
. , |: |
- ;
, -
; , , .
370
.
.
372
.
373
, . .
374
.
371
127
DGH: Ylla. , , ,
, .
376
.
128
, , , , ,
. ||,
, ,
, [guado],
||377 [opacuna]. -
, , , -
, . , , ,
( ),
- ,
..
4.
, - ,
, .
, , ,
. ||
.
VI. , .
, - , , ,
,
, || ||
[alquible]. ,
, ,
. ,
, , , ,
, , ||
. ,
, .
[guanaco], .
, .
, [coca] ,
( [Villca roncon]378),
,
.
VII. ||.
, ,
379.
377
, !
DGH: Runcuni. .
379
.. 365 , 12 29 348 , 29,53 , 354,36 .
, 17 11 .
378
129
, ,
, 380.
,
, ,
, , [Sucanca], |
|, 381 |] [Puncuy382
sucanca], [Chirao383 sucanca].
[Huata] [Quichua], || [Aymara]
|| [Mara]384.
[Quilla], [Pacsi]385.
2.
, ,
. , , ..
.
, , .
VIII. .
,
386 [Capacraymi], ,
, [Raymi].
,
. ,
, , || ; ,
, , , .
, 387 [guaras],
, ,
, ,
.
, , ,
380
, 12. :
12, Succanga. 8 8
; .. 16 = 12 + 4 , (
).
381
: :
, . ,
. , , -; ,
, (?)-.
382
DGH: Puncu. .
383
DGH: Chirau punchau. , , . Chiraupacha, a chiraumitta. , ,
. Chirau. .
384
1553
( ): , , ,
, |?|.
, , , .
385
. . :
( Killa), (Pacsi, , , Phakhsi). .
386
: -.
. .
387
, .
130
|.. -|388,
.
, , ,
, ||. ,
[huaras], ,
, ,
, ||
[Huarachicuy], [Vicarassia]. ,
, , ,
[Potosi] ,
, , ,
| | , , ,
, ,
.
2. [Camay],
; .
3. [Hatun
pucuy], ,
, || .
4. [Pacha pucuy],
; .
5. [Atuhuaquiz],
, ..
; .
6. 389 [Hatun cuzqu
raymoray], ;
. (.. [mayz]
) ,
, ||
[Aymoray] (. [Aymoraa]).
[chacra] , | | ,
, ,
, 390 [Mamaara],
,
[Pirua]391, ,
,
, , ,
, , ,
, ,
388
, .
DGH: Hatun cuzqui aymurayquilla. . Ccusquiy
. Chacmani , .
390
-.
391
DGH: , . Pirhua.
389
131
;
||, ,
, ,
, . ,
, , ,
, ,
, .
;
.
7. , ,
392 [Aucay cuzqu Intiraymi],
, ,
, .
393 [Quissuar],
, ,
[Cayo]. ,
;
[unas patenillas de oro] , |
| . ,
, , ,
394,
( , , ),
, , ,
, | |
|| .
8. 395 [Chahua huarquis],
,
396 [viscacha], .
9. 397 [Yapaquis]398.
,
392
132
[cuyes], , , , ;
||, , .
10. 399 [Coya raymi],
.
( ) ,
[Citua], :
400, , , ,
, : , 401.
402 [Panconcos]. ,
, 403 [ceque],
404 |?|, .
[mamaconas] ,
; ,
|| ,
[Curacas] .
, - , ,
, | | .
11. 405 [Homa
Raymi puchayquis]. ;
, ,
| |,
.
, , ..
.
12. 406 [Ayamarca],
,
, [Raymi cantarayquis].
398
: [Moronpassa tarpuiquilla],
, ,
, || .
399
: -; . ,
, , ,
, , , [21] . , ,
, , , ,
. , , ,
, , , .
400
.
401
.
402
DGH: Pancuncu huma, tanpa huma. , , .
403
, ; .
404
: .
405
: - [Uma-Raymi], ,
, [Hurachillo]. , [35]
, , . ,
, ,
, .
, : .
406
: [Aya Marca Raymi],
[Ayamarca] , ,
, . ,
- [Ccapac Raymi]. [cantoray].
133
( )
, ,
,
. [Itu raymi]:
, , |
| .
IX. .
[Ytu] ,
.
, ,
, , , ; ,
, .
, , ,
, ,
.
; , , .
, .
,
, [Ayma],
. , ,
, , ,
.
2. ,
, , , ,
,
.
, ,
,
[llamallama] 407, [huacon]408, ,
, .
3.
( ),
, ,
.
, .
, ,
; ,
, , ||.
X. .
407
134
,
. ,
,
, - ,
, ||.
, ,
; , ,
||. , ,
, ,
; -
, ,
, .
,
, ,
, .
, .
,
[instrumentos] ,
, .
, . ,
(
),
, ,
, , 409 [axi],
, , ,
, , [Camasca],
[Soncoyoc]410, , ,
;
;
, .
2. , , .
, ,
. , ,
, . ,
,
| | , ,
, , , ,
, , | |
, ,
409
410
.
, , , .
135
, 411, ,
, .
- , , ,
, , -
,
, , , .
[caciques].
, .
,
, , , ,
, , . ,
, ,
. ,
, ,
||. , ||
.
3.
, - .
, ,
, , , ,
,
. ,
, ,
, ,
, 412
, , , , ,
, , ,
, , ,
.
, , ,
, . ,
. ,
, ,
[Coayllo], , [Manchay],
[Guarochiri], .
,
, . ,
, 413 [Anaconas] ,
- ,
411
consaciones |?|. de
confracciones yeruas, .. .
412
1100-1600
413
.
136
- ; ,
, , , ,
, , ;
, ,
, , ,
, .
, , (
), [llerua],
414 [Villca], [chicha],
. ,
,
, ,
,
, , ,
[coca], 415 [cuy], , , ,
, , .
, , , |
| , [los Guancas], 416,
[Guanuco], [las Chachapoyas],
.
XI. .
-; ,
.
, . ,
, (
), ||
[Condesuyo]. ||,
- , ,
, ; | |
. ,
, ,
, ,
,
, ,
, , ,
.
,
, , , [mollo],
414
137
,
, .. , .
, , - , .
, - .
||,
, ,
, | | .
; - ,
, ( ),
, ,
.
, , ,
- , ,
,
, - ,
, , .
[Chinchaysuyos],
. ,
, .
, ,
, ,
,
, , -
, , ,
, , ,
, ( [Guayros]),
,
, .
2. ,
,
, ,
|| , , . ||
, .
| | .
3. , ,
, , , , , .
, , ,
, , ..
; , ,
| |, ;
, | |, ,
, | ,
|, ; ,
,
( ); ,
138
,
, ; , ,
, , ,
,
, , ,
, , ,
|| , ,
. ,
, ,
. -
, , ,
, ,
, , ||
. ,
, , ,
| | . | |.
, , , , ,
(,
), || , .
417, ,
| |. || ,
, , ,
| |.
XII. .
, ,
, ,
.
, ,
, , ,
, .
, ..
, , ,
; || ||
.
, , , ,
. | |
. , ,
,
, , ,
417
139
|| ,
.
XIII. .
, ,
, , ( [Camasca]
[Soncoyoc]); ,
, ,
, ,
, . ,
, , ,
, , ,
|, | 418.
2. , ,
, , ||
. ,
,
[que tien llevando]419 . ,
, , ,
, ,
, , ; , ,
, ,
. - || ,
, ,
, .
, , , ,
, , | | ,
, . ,
, ,
.., ( ,
) , ,
, , , | |
, .
, ,
(
), , [los
Chirihuanaes], [Chaneses], [Tucumanenses], 420
[Xuries], [Diagitas] [rio de la plata],
, ,
,
418
:
; que tienen llevando.
420
: , , .
419
140
,
, ,
, , ,
,
, , , , ,
, .
XIIII421. ,
.
, , , -,
, , ;
. , | |
; ,
. ,
. , | |
, , ,
, . ,
, , ||
. , | ] ,
[unos animalejos], , ||
,
| , | . | |
|| .
. ,
, | | ,
,
. ,
, ,
, || .
2. [Puna],
, .
[Cuzco via],
[Hualla via], [Sopa via].
: ,
( [Yanlli]) ,
( [Quio]), ,
, , , , ,
( [Vssachum]),
, , ,
; ,
421
141
, |
(Vrcu)]422 , , , ||
, ;
, - , ,
,
, ,
423 [Apurucos], , |
|,
. ,
,
, ,
[zahorauan]424 .
.
, , ,
, , ,
, .
3. ,
425. , ,
, . ||
, ;
,
, , .
, - ( [Chaquira]),
,
; ,
, ,
|| .
, , | |
[los Andes], [Paucar], 426 [pillco
parihuana]. ,
, . , , || [de
otras legumbres], , , . ,
, , , , , ,
, || , , ,
,
, , ,
. , , , , ,
422
DGH: Vrcco. .
, ,
, , .. .
.
.
424
.
425
.
426
DGH . - ,
, (. Pyrocephalus rubinus) .
Pyrocephalus Gould, 1839. -
. .
423
142
.
, , , , ,
, , .
| |.
4. , ,
, || ,
, : ,
, , , ,
. , ||
, , ||
; ,
, .
, , ,
,
. ,
, , ,
, , , ,
, ||, ,
, , ,
, , , , ,
, , , ,
, , , ,
; , ..
, , ,
||, , ,
, , ,
. ,
, , ,
, , || | |,
, - ,
, ||, ;
( ) ||
, || ,
, [Ychuris] (.. ||
), (
| |, , , , ,
, , )
, , ,
,
, .
,
, , , ;
| | , ,
,
, ||
143
|| ||.
, , , , ,
, ,
,
. , ,
, , ,
; , , ,
, , ,
, , , ,
, ,
. ,
, , ,
||
, -
| |. ,
.
XV. , ,
, .
- ,
,
, ,
, || ,
, , | |
.
, [Curicancha],
, , , ,
, ,
, ||, ,
|?|427, ,
, , .
2. , , , , ,
, , , , , , ,
, , , ,
,
|, | .
, , [villcas]428,
, ,
,
, ,
. ,
,
427
428
, , : | | , .
, .
144
, ,
, ,
, , , , , , , , ,
429 [Apachitas], ,
, ,
.
| | 340,
; , .
; ,
|| , ,
, , .
429
, .
145
,
,
[1560].
[ :
Collecion de documentos ineditos, relativos al descubrimiento, conquista y colonizacion de las posesiones
espanolas en America y Occeania, sacados, en su mayor parte, del Real Archivo de Indias. Tomo III, Madrid,
Imprenta de Manuel B. De Quiros, San Juan, 54, 1865. p. 558.]
.
.
, , : -,
, -, , , .
(1967: 20) .
, .
, : , , , ,
(Pariacaca, Carhua Huanca, Aisawilka, Chinchacocha, Yanaraman). , .
, principium sine principio,
(1973: 208). , , ;
, , 1551 , ,
(Tello 1923: 55).
.
1. ,
1765 .
146
2. . 1789.
(, , ) .
, 11 ,
, ;
, ,
. .
, . ,
, 22 ,
, 430, , ,
, . -
. , , ,
.
,
, , .
( ),
, , ,
, , . ,
3 4 , 10 , 20 , ,
, , ,
, . ,
. ,
, , .
, . ,
, , ,
. , ,
, , ,
, , (
430
..
. ,
.
147
) , . , , ,
, . , ,
, , .
,
, ,
. ,
. , ,
, , 431.
(1947: 338) , ,
. ,
-,
(Ro Chusgn), .
(1980a: 1003).
3. . 1789.
, :
, ,
, ,
. 432.
, , .
431
432
. . .
. . .: , 1974.
148
4. ().
.
. (1992 [1560])
, ,
.
. ,
.
5. .
149
6. .
;
1567 , (1989).
, , ,
-, , , .
433 (huarangas),
, , (
, ). (1974: 22, 35) ,
,
( 1527 ). , ,
.
434. ,
, , , , ,
( ) (Huamachuco)435.
.
, (, ,
..: ),
.
.
, , , , ,
, , , , ,
| |,
, , |( )|, , ,
|[h]|, (
, , ) , ,
, , . , ..
[ximia] , , . , , , . . ,
, , (?)
, |d : |, t.pos
[de p.es] . |[]|
433
.
.: . 4c.
435
Topic, John R. Topic, and T. L. A SUMMARY OF THE INCA OCCUPATION OF HUAMACHUCO. 1993
(http://www.munihuamachuco.gob.pe/milenario/huamachuco/1993%281%29.html).
434
150
436
,
437 , , ,
, 438 , ,
| |,
. , ,
|.. |, . , .
[sic] munclios.
, . ,
, 439 ~~
, , ,
, , . ,
, 440 , ,
t.po , ,
, 441 . ,
: ( , , ,
, 442, ).
,
. , . [cumaq.]443, . |
| . ,
, , , , 444
, ,
, ,
, , , , .
.
, :
|| 445 , , ,
de Raman446
, , , .
, , || , ,
.447.
-, ,
. . ,
. : /,
.
.
, , , ,
. (1992: 2628) ,
: , , ,
, (San Pedro 1992
[1560J: 17576 [folios 6v y 7J).
, (165 ff. [folios 4v y 5])
, (208209 [folios 13 y 13v]). ,
436
.. . , 60
, 19, 9. ,
, , . (. ).
437
: .
438
uy ( quwi) . cur,
/u'/.
- sabia.
439
.
440
.. .
441
.
442
, .
443
, .
444
.
445
.
446
.
447
San Pedro, Fray Juan de, 1992 [1560]. La persecucin del demonio: crnica de los primeros Agustinos en el norte del Per.
(Manuscrito del Archivo de Indias). Estudios preliminares de: Luis Millones, John R. Topic y Jos L. Gonzlez. Mlaga-Mexico:
Algazara-C.A.M.E.I.: 160-64[folios 3v-4].
151
, , :
, - ,
.
, (===),
, , 448.
7. 43 , 8 ,
, (" , 1789").
.
.
, , (San Pedro 1992: 175), ..
( ,
, ). ,
. ,
, 4 , ,
, (.. ) ,
, , ,
(San Pedro 1992: 176). , ,
, ,
(Arriaga 1968: 203). , , ,
(Calancha 1638: 472). , ,
, , , (Betanzos 1996: 231232; Topic 1992: 6466).
, . ,
, , ,
448
Topic,
John
R.
El
Izamiento
del
(http://www.munihuamachuco.gob.pe/milenario/huamachuco/index.html).
152
gallardete
en
Huamachuco.
1994
8. .
( )
,
; 449 450 ( ,
, ); , ,
, ; , , , , ; (
, , , ); (
[huancas]) , , ..;
(, , ). ,
449
450
Yanahuanca.
Julcahuaca.
153
,
(Gonzlez 1992: 34)451.
.
9. .
,
. ; ,
, , , ,
, , , .
,
.
A U (. ):
451
154
10. ,
.
, ;
,
, .
,
:
155
A (Llayguen)
B (Cauri)
C (Guallio)
D (Coaquilca)
E (Casiapoma)
F (Guamansiri)
G (Topa Llimillay)
H (Muniguindo)
L (Guachecoal)
N (Uzorpillao)
O (Acuchuacque)
P (Yanaguanca y Xulca Huaca)
Q (Maylla)
T (Llaga)
U (Guacancocha)
A. (Laiguen): , . ,
(. D E) ,
. .
B. (Cauri): , .
. , .
C. (Guallio guaylio). ,
[Huayllo] (Horkheimer 1944). ,
(Espinoza 1970). ,
, ; ,
"guallio" "huayra" ( ) ,
.
D. (Caoguilca): .
(Llayguen=Lluicho, Caoquilca=Andamarca),
, .
(Caoquilca).
E. (Casiapoma): , , .
, , .
F. (Cuamansiri): ;
, . ,
, , .
,
, , ,
(guaracaync guanacatequil), ,
.
G. (Topa llimillay): , , ,
. , ,
. (Duviols 1967: 27) ,
, (Xaquixaguana). ,
, .
H. , (Muniguindo, yamaguanca, yamoguanca):
, , . ,
. , ,
. , , , .
, .
; , ,
P. , , ,
, , .
156
| , , .
, , , ,
. , ,
.
, , ,
. ,
, ,
, .
, ,
.|
I. (Quispeguanayay): ,
. , , ( "quispe" ),
. ,
, - ("cumbicos")
; , , (. J K).
, ,
.
J. (Xulca manco): ,
. , (, ),
, .
( -- ),
.
11. .
K. (Magacti): .
, , .
, ,
, .
L. (Cuachecoal): "culle", , ,
(huanca). ,
. .
M. , , (Tantacoro, guarasqayde, guagalmojon):
. , ,
. , , ,
, ,
(. E).
, , . ,
, , . .
, (. N).
(Mogrovejo 1920 [1593?]: 251) [Gualgalchal] :
"chual" coal, ,
, .
157
N. (Uzorpillao): , , ,
. .
O. (Acuchuacque): ,
. , , ,
, (Savoy 1970: 4142),
.
P. (Yanaguanca xulcaguaca): , ,
, .
(. H).
Q. (Mayllar): , , ,
, .
R. (Paucar): . , ,
, , .
. ,
, .
S. (Cndor y su hijo): .
( ) 1517 , 1560 .
, ,
.
T. (Llaga): , ,
, (Martnez Compan 1978 1789?: Tomo l, Carta
topogrfica de la Provincia de Huamachuco...). , .
, , .
U. (Guacancocha): ; ,
. , . ,
(),
, ..
:
,
,
[1560].
| LXXXVII
|
[5]
:
|| ||:
C , ,
, : , audiens sapiens, sapientior erit
158
et gubernacula possidebit452: , ||
||; ,
, ,
, , ,
||; , ||
||, , ,
, ,
, , ,
( ),
, , ,
[6] ;
, ,
- :
, ,
. , , || ||,
, ,
,
- , , ,
||, , ;
, , ,
|| ||. .. ,
,
..
|| ,
.
1550 .., , || ,
, ,
||453,
,
,
, ,
, ,
. : ,
, , ,
, , , ,
, , , , ,
, ,
:
[7]
:
452
159
, ,
.
,
, ||
;
, .
, ,
, | |: ,
,
,
, , ,
, 454 , in
nomine Patris et Filii et Spiritu Sancti, Amen 455.
, ||
, , , ,
; , ,
456 ,
, .
, ,
, ,
, ,
;
,
, [8]
. | | , ,
||
,
, .
, , ,
, ,
,
- , .
- , ;
,
, , :
,
, , -,
, .
454
.. .
, .
456
.
455
160
, ,
, , ,
: ,
: ,
, ,
, , ,
, ; ,
, , - ,
vos qui spirituales estis instruite illum in spiritu lenitatis 457.
, , : [9] ,
: ;
, ,
.
,
, ,
; ,
,
, ,
. , , ,
; ,
, , ; ,
, ,
.
--, 14 1550 .
.
, .
, , ,
, ,
, , ,
, .
, | |
, , ,
,
||. , ,
, | |, ||
|: |,
. , [10] ,
. -
,
457
: Si preoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos qui spirituales estis instruite huismodi in spiritu lenitatis,
considerans teipsum ne et tu tempteris., : - , , ,
(), , .
161
, , , ,
-||. ||,
, ||,
, | | ,
.
, , ,
19 1551 ,
.
, ;
||,
18 , ,
,
. ,
, ,
,
|| [Surco].
,
,
. 458
| | , ,
[11] , ,
, ,
:
,
, , ,
, ,
, , ,
, :
, || , ,
, , , ,
, ,
.
459
. .
, ,
458
(!). , .
, ,
. (. . 1865 ).
459
162
|| 460 461,
, ,
,
, || , ||,
, | | [12] ||462,
, .
|| [pampa] ,
[del Inga],
, , [tambo];
|| , . ||
, , ,
| | [maldades],
est incertum463, .
, , ,
;
, . ,
, ,
,
, .
, ,
, ,
, , [mochas],
, - mochar464 ;
, ,
,
, , ,
. ., .
.., ,
, , || ,
. [13] ,
, , ,
|| || ,
||, ;
, , ,
.. , , ,
, .
, 130 80 ;
[Caxamalca],
460
,
, || || ( ).
461
. 1554 .
, (. . 1865 ).
462
, ,
. .
463
Res est misera ubi jus est vagum et incertum , .
464
.
163
||, [Chicame]
[Pacasmayo]; [los Conchucos].
|| 200 ,
, ; ,
; - ,
; -,
||,
|| ; , ,
.
[yanaconas], ,
| | , , , ,
, ,
, - | |.
, ,
, -
|| .
, ,
, , || , [14]
, [:
|465, , , ,
,
[cria], , ;
, , (
|| [ruram], ), |
| 466; ||,
| | .
, .. [xamua] 467,
. , , : 468,
469:
. , , ,
|; .. |
,
| : | ,
.
,
470,
465
164
, , ,
,
, , ,
, , 471 [coy]
|| , ;
, ,
,
|| . ,
,
[15] , 472 ||
, .
, ,
[fiurez]473 474, , [zaco]:
, ,
, , , .
, ,
, , ||
, : ,
, .
, ,
.. , , ,
, [cinches],
|| :
, - :
475 [zumaque], ,
, [los Charcos],
[Pocona]. ,
, , , ,
||
, ,
; ,
[16]
, :
,
.
,
: |; |
[pampa], , ; ,
471
165
[macte]476 ,
,
, , ,
, ;
, , ,
, , - .
, :
, , :
[Uvigaicho], [Vustiqui],
, ,
, , ,
: , , ,
, , , ,
. ,
, , ;
, ,
[Guamansiri], .
, 477 ,
,
.
,
, , ||
, ,
||, - ,
[17] , , ,
, -||,
||;
478, ,
, , -
, . ,
,
;
, ,
, ;
|| , ,
, ||
|| . ||
, ,
.
:
, [alcos], ,
, - ,
476
, , -.
, .
478
: de poco susten.
477
166
, ,
479; - ,
,
- -, ,
|| ,
, ,
, ,
, , [18] 5 ,
10 ||, , ,
480 ,
, ,
,
. , ||,
, ,
, .
, ,
, , ,
. , -
, , | |
|| : ? (
), , .
,
; , ,
, , :
, , -
, , ||
, || ,
.
, 481
[Xulamango], [mayordomo de todos],
lavo482 |?|, , ||
: , ,
( ),
||, , ,
, , [19]
, ,
[flaco] ; ,
, , , ,
479
.
: .
481
.
482
. 1880: , . . .: lavo, , , . , cavo, "c" "l",
cabo, ", ", , : "", .., " ,
[Xulamango], [mayordomo de todos], ||
[cavo]".
480
167
,
, ; ,
, , [los negros
sacerdotes].
, ,
, 483 [Xulcaguaman]:
| , | ,
, ,
, , , |
|, , , , , ,
; ,
|| , ,
||. ,
, , ,
, , ;
, , ,
, , , ,
, ;
-, ;
, , , ,
, || ,
, ,
, , [20]
[maestro].
, , ,
, , ,
, ,
, .
, , , , ,
, || ,
, , ,
|.. |.
, , ,
! ,
, ,
, , ,
, | |,
|?| ,
, , , 4 5
, , ,
[red], ,
, , , ,
483
168
[cumbi]484, . . ,
,
, 485,
,
; |
|, ,
|| [21],
, , .
.
,
, ,
, , ,
, , ,
, , : ,
, ,
, - , .
, ,
, ,
; , ,
||, .
, - ||; ,
, :
, . , ,
,
, . . ,
. , ; ,
, ,
, , , , ,
.
[22] , ,
.
, , ,
,
, , ,
, ,
. ,
- -, ;
, ,
[Guamansuri] 486, ,
, ,
, | | ,
484
cumli, cumla, .
, , , .
486
.
485
169
487 [guachemines], .
;
, [Cautaguan],
, ; |-|
, , ,
.
, , ,
, ; ,
;
[erecion]488
.
, ||
, ,
, , , | |
; [23] [Cepocatequil],
489,
, ,
; 490 [Piguerao].
, ,
, ,
, ,
. , ,
;
|| : ,
, ,
. ,
, [Ipuna],
491 |: Guacat], -,
[la Parilla], ,
( , , ,
,
),
[taquillos], 492
;
487
, .
. ,
( ) ( ).
.
, , , ,
,
.
.
:
SAN
PEDRO,
Fray
J.
de
(1992) [1560]. La persecucin del Demonio: crnica de los primeros Agustinos en el Norte del Per. Transcripcin de Eric E.
Deeds. Introduccin de Teresa Van Ronzelen, estudios preliminares por Luis Millones, John R. Topic y Jos Luis Gonzlez.
Algazara
(Mlaga)
y
C.A.M.E.I.
(Mxico).
(http://www.munihuamachuco.gob.pe/milenario/huamachuco/1992a%2801%29.html).
488
ereccion .
489
, , .
490
, .
491
.
492
.
170
. ||
, , | | ,
, , , , ,
.
, 493, ,
; , , :
[xalca] ,
[24] ,
, , . |..
| .. , ,
|| ,
; , , ,
, || , | |,
, 494 [axotas], .
, 495 [Viracoche]
, . , ,
,
, , ,
; ,
,
, , ,
.
, , ,
[Porcon], ,
, ,
, , , ,
. , ,
,
[Apocatequil], [Mamacatequil],
[Piquerao], , .
[25] ||,
, ,
,
, . ,
, :
, ,
, , ,
,
; || 5 ,
|| ;
( ), .
493
.
, axorcas ajorcas .
495
.. .
494
171
,
, [Guainacap]496, [Atabalipa]
497 [Huascar], , ,
, ,
, ; ,
,
, ,
,
, , ,
, , || ||
, .
,
, , , ,
, | | [26]
; ,
. ,
,
,
, ,
, , | |, ,
|| . ,
, || ,
,
, ;
| |. , ,
:
, , ,
,
. | |
, :
,
. , ,
, ,
, :
|?| .
, || , ,
:
: ;
: ? [27] , ,
, : [Tantatuaganai] 498, ;
: , :
496
.
. : || : .
498
Tanta-Guaganay.
497
172
.
||, 499 [Eatazoro?], ,
, , | |,
, , ,
, ,
|, | , , ;
. , || ,
, , , || .
, , , 9
, , [Topa
Inca]500; |.. | , , , ,
. , , ;
; : , ,
, , , , , 501,
502: -||,
, , .
, , ,
, 18 503,
, ; ||, ||,
,
, , ,
,
. [28]
, , ,
,
, , ,
. ,
, - ,
, ,
[Llaiguen], || ,
, ,
, ;
, ,
. -||
, :
||.
-, ,
.
499
: , , .
.
501
Ulpillo, Pomacama, Caoquilca, Quingachuco, Nomadoi, Garacayoc, Huana-Catequil, Caripoma y Llaihuen.
502
.
503
1 = 1,829 ).
500
173
504 ,
- , ,
, , ,
||
: ,
[Cauri], ;
-|| , ,
, - ||.
[29],
, ,
[Guallio]: ,
, ,
:
, , ||,
:
,
, , ,
, 100 ,
, , ,
;
; 505 [torteros],
, ,
[combi]506.
, |?|, :
[Casquilca], ,
[molle] ,
|: |: ;
[enbixado] 507,
, , || :
7 8 508.
, , :
, , ; | |
, .
, ,
, [30]
[Casipoma], 509 ,
; , ,
| ?|, ,
504
sodondo redondo.
. 1880: , corderos . . . : Tortero ,
( ).
506
.
507
. . : , embijar " ". . 1880: , enlajado
.
508
.
509
.
505
174
, ,
- . , ,
, |?| ,
, , ,
; .
, ,
: ,
,
, ;
, , ;
; ||
, , , ,
; , .
,
[Guamansiai], || , ,
;
,
, .
,
, , : ,
, , ,
,
[31] , , || ;
, , ,
; ,
, ;
; .
,
- ,
, -,
, ,
,
, , ,
510 [mitimaes]: , ,
,
, ,
. 511
||. ,
, [Topallimillay], ,
|?|:
, ;
510
511
-.
.
175
:
, | | .
, , :
[Muniguindo], :
|| | |,
,
. , [32]
[Yamguanca], [Yamoguanca],
: ,
, , ,
,
; , ;
||, .
, , ,
, , :
[los Cumbicos] ,
[Quispeguanayai]: ,
; , ,
, ,
, , ; ,
|?|,
.
, ,
, ;
, || ; ||
||, ; .
, 512
[Xulcamango]: , | ?|,
, ;
, ,
, , , |
| 513:
; || .
,
: , 514 [33] -
, ,
, , ,
, , || ,
,
[magacti], ,
, ,
, , ,
512
?
. , , .
514
!
513
176
; , , ,
( ),
|| ,
; , ,
, ,
, || || ;
, . 1557-
|| || ,
, .
, - ,
, ||,
. || ,
| |
: ; -
, || .
,
, , ,
[respublica] , [34] ,
, |?|
, ; ,
, |
| , ,
, .
, [Guachecoal],
|.. , |,
; ,
| |,
: ,
, , . |
; | ,
.
,
[Tantazoro], , 515,
[Guarasgaide],
[Guagalmojon].
, :
516; ,
, ,
, , .
|| ,
, , , ,
515
!
, ,
.
516
177
517 | ?| , ,
.
, ,
, ,
, 518,
, , , [35]
, ||
, ,
. ,
;
, ,
,
, , , ..
519, , , -
, ,
.
520
, ,
; , ,
, ,
, , ,
, 521,
, ,
.
, ,
|.. , |,
, , , ,
: , || , .
[Conacocha]:
, 522 [Osorpillao?]:
, [36] , ,
, , ,
|| ,
. :
, , ,
, ; ,
, :
, .
517
los haces. , (. )
, , -
, .
519
colsa.
520
.
521
.
522
: , .
518
178
, -,
, .
, ,
,
, ,
, - ,
, , ,
; ,
, , :
,
,
523; ,
,
, , .
, - ,
,
, ,
. ,
, ,
: [37] , , ,
, ||.
,
, | | ,
, , ,
, [Acuchuceacque],
, :
.
, , , ,
524 ||; , ;
|| .
- ,
, [Yanaguanca],
, [Xulcaguaca], :
, ,
. , ,
; | |
, . .
,
[Maillar]525, , ,
523
, , .
: ,
||, , ;
|| (. , 1980, .504). ,
, .
524
sean buenos.
525
Mailloxpara.
179
, ,
,
. ,
; , ,
, ,
, , ,
.
, [Paucar]:
, [38]
, . , ,
, , ,
, .
: , ,
, .
, ,
, |.. | ;
, 43 ; , , .
,
, ;
, , | |
. | |,
, :
.
|15|60 , , ,
.
, 526 [Llaga], ,
, , ,
| | . ,
,
, ,
: [vicaos]; ,
, , , ||,
. , [39]
, , , .
, [Guancocha]:
527:
.
526
527
.
.
180
12. .
,
, 528, ,
529, :
, , 530,
,
. , , 531
[Chacochima], , ;
, -
, , , , ,
, , ,
, .
[Uscoiguai], ,
, ||
, ,
, :
, . ,
, , ,
; , ,
, 532,
, , ;
, ,
, , ,
, ,
.
528
, .. .
.
530
.
.
531
, , ( .).
532
.
529
181
[40]
, ,
, ,
; ,
533, [aa], , ||
, , :
- ||,
, ,
, , ,
, , , ,
. , ||
, , ,
|.. |; ; |
|,
, | | 534.
, , ,
,
;
[mochadero], , ,
, ||.
,
: || ,
, ;
[41] , 535,
, , ;
536; - ||
,
.
|,| ,
, ;
, ,
, , ,
, , .
,
, ,
, ;
, , ,
: , ,
537.
533
.
: ,
Jeg/16; .
535
, || .
536
, , ,
.
537
: , , , , ,
, .
534
182
,
[xambo], |?| , ;
; , ,
, , ||
: , ,
, ,
.
, , ,
,
, , 538, -539 [Aganyamoc], - [Yagan-yahicnac], ||
,
[42] , , ,
.
, [quilla],
, , ,
, ; || - , ,
, | |: , ,
; ,
, .
, , ,
, ,
540, , || ,
, , , ,
: , , , ,
: ,
, , .
,
,
[exquioc]541, ;
, , ,
, .
|| 542,
543 [chuchococ]: , ,
538
.
- : -, .
540
: 7-8 1558 . (), 2-3 1558 . (), 23 1559 .
(), 12 1560 . (). ,
.
541
: .
542
Oncoy mita== = . ,
. 1656
: |...| , .. , ,
| | , , hasto tocto,
, ,
, , , ,
|...|. (AAL(HI), leg. 5, exp. 2, fol. 4v). , ,
, , .
539
183
, 544,
, ,
.
,
[pachamama] [chucamama],
, ,
[yosora?] [43] ||;
, | |, , ,
, , ,
, ,
.
, ,
, , ,
, 545, , ,
: ,
, ; ||
546.
, ,
, ,
,
|| ; ,
, ;
, ||
, ,
, , ,
; , [cibuya],
, , .. ,
, , ,
, || ;
, , ,
, ,
, ,
|.. |, ,
-, || ||.
,
, | | ,
, [44] , ,
() . ,
- . , , ,
- . (TAYLOR 1980: 79-81).
543
: 1) ; 2) ; 3) .
, .
544
, ,
, , , , .. ,
.
545
19 [sic!].
546
: .
184
,
, 547 [pantanaco]:
, -|| , ,
, | | ,
|| , ,
. ,
, , , ,
548 , | |,
, , || ,
, ,
| | || ,
, , ,
, : C,
, , ,
; , ,
.
,
, : -
549 , ,
, ,
, , ,
, ,
, , - ,
, ||, ,
, , ,
; - ,
, .. ; || ,
, , , [45] ,
, , -,
. :
550 [ochas], || ,
| |, - , | |
,
, , || ,
.
: , ,
-||, || ,
, , ,
, ,
, | | , ;
| |,
547
. .
: ,
.
549
.
550
, .
548
185
, | |
; ,
, .
, ,
, , | | , ||
[coy] ,
, , |.. |:
, , ;
,
, ,
, ,
, ,
|| , || ,
|| , [coy],
.
, , ,
.
[46] , , ..
, ,
|| :
, ||
; , ,
, -
; , , ,
,
|| , ,
|, |, .
- , ,
, ,
, , ||
, , ;
, , , ,
, ,
.
, ,
, , ||
-, ,
; , , ,
| | - , || |?|: , ,
, - ,
;
, ; ||,
, .
, ,
, [47] , |
186
|, :
, || , ,
, , ,
, : - - ; ,
, .
, -
, , ,
.
- , ,
| |,
; ,
, ,
:
, : , , , || ,
, - . ,
, , ;
, , ; ,
, , ,
, .
|| , | |,
,
, ; || :
- , , , ||,
|| , , ,
, [48] -
, : si per aspidem et
basiliscum ambuladas551, . ,
|| ,
: , ,
, , ;
|| -||, , ,
, ;
, ,
|| .
, , ,
, - ,
| | ,
, ,
, ,
, ;
-
551
187
, ,
, ;
- , :
[bello], , , ;
, .
, , , , :
, ,
, , ;
, , -
- , - -
, 552:
; ,
[49] || , , , ,
.
, ,
, || ,
|, | ,
, , ,
, , ||
,
, , ,
, [captelas] 553
. : , ,
, ,
,
, ,
, , ,
,
,
, , ,
.
| | , ,
, [Paiguinoc], ,
: , , , , ,
, .
|| , -
[Mama-azua]; , ,
, [la cuecen mucho],
; ,
, ,
.
552
, , , ,
, .
553
.
188
[50] ||,
- [Mama-ucho]; , ,
, , , ,
;
, -,
[ucho], .. ,
.
, 554
[Illa]: - , ||
, - ,
,
.
|| ,
, .
, ,
, : ,
,
, , ,
; -555,
| |
||.
,
-556: ,
,
, || ,
[Caramago]: ,
, , , ||
||, :
.
[51] , ,
|| , -
, , 557
[Mamacori], , , ,
,
; ||,
; .
, :
, , .
, , ,
: .
554
189
, , ,
, , ,
.
, ,
, ,
, , ,
; ||
| |.
:
|| , , , ;
||
, .
|15|51 |15|55 ||
; :
- [52]
, - ,
, -,
, 21 1554 558,
,
| | . -
, , ,
;
, , 15 1557
,
- ,
|| .
1559 - 11 559,
, : - ,
, - , - , , 560, ,
, , ;
, .
, , ,
,
, ,
, ,
, :
, 25 1557
[53], -
558
4 .
11 , 12 ,
12 .
560
. .
559
190
, 561
, .
, ,
, ,
, |; | ,
, , ,
, , ; ,
,
, ,
; , ,
, , | |
, -
, | | ,
.
: ,
, ,
, , -
;
,
in scriptis 562
, , || ;
,
, , -
- , ,
.
, , [54] , ;
,
.
, , , ,
, ,
, , ,
, ,
, ;
, ,
,
.
: , , ,
, ,
, ,
; ,
561
562
.
.
191
|| , ,
, ,
c , .
: ,
, , ,
, | | ,
, ,
, ,
, ,
; , ,
[55]
, ;
, ,
, ,
,
- ||, ,
; ,
.
, 25 1557 .
11 1560
,
, ,
;
, :
,
,
.
||
, 563 ||,
, ,
; , .
: , ,
| |, ,
,
, ,
, [56]
, , ,
|| , || .
,
,
563
, : ,
. .
192
,
.
, , ,
-; |.. |
, ;
, ,
, , ,
;
;
, .
,
, ,
, , ; ,
[pesquiza]564 ;
, , .
: , ,
, ,
, , De propietario,
.
565 [el signodo], ,
, ,
, , , ,
|| , ;
, [57]
| | ,
, ,
;
, .
: , ,
, , -
,
,
, , 566
.
: ,
,
564
. , .
(. ).
565
. : Signodo, , ,
"" . signo ado/-od. Signo
o "", "". , ; ,
. :
", " ( - - ). . . :
, signodo - .
566
(, ) (. alguacil
, )
, , .
.
, , , ,
(, ) .
193
, ,
; ,
, .
, , | |567.
,
,
, - , ,
, ,
,
, [los
Chachapoyas], ,
568 [Leimebamba] [los Conchucos],
[Guanuco], 569.
,
, [58] ,
|-| ,
, ,
, , ,
;
, - ,
, ;
- , - ,
.
, ,
, 120 ||
, || ,
,
, :
|| [los Motilones],
- , : , [los
Chalchos], | , | .
; ,
. , :
Contuli. , 14 1783 (
). .)
567
, .
, .
569
.
568
194
, ,
(15651570 .)
. .
: .
, ,
. (Oate)
. .
, .
1558 1571 .
-
. 24 1566
9 1567,
. 1568 .
II .
1571 . ,
.
- 6 1570,
: - , ,
, ; ,
, .
* Castro Tito Cusi Yupanqui, Diego de. Relacin de la Conquista del Per y hechos del Inca Manco II. Lima:
Impr. y libr. Sanmart, 1916 (1570). xxxiii, 151 p.
[ :
Testimonios, cartas y manifiestos indgenas (Desde la conquista hasta comienzos del siglo XX). Caracas,
Biblioteca Ayacucho, 1992, ISBN: 980-276-187-7, p. 155162.]
(1565
1570 ).
1533 , 570 [Atau Huallpa],
, , [Huscar].
,
. 1536 , ,
, ,
"",
, .
, , [155] ,
570
.. .
195
, .
, (1537 ) , ,
|| " " ;
[altoamaznica]
. ,
" " ( ),
,
, [los huancas].
,
, ,
, " ",
. ,
, 30
: 1572 . ,
, 1544 . ,
, , [Sayri Tpaq], ,
, , 571 [Titu Cusi Yupanqui],
.
,
"" . 1556
, , ,
572 ( [Angelina Aas Yupanqui]).
,
"" 1557 , ,
, .
,
, , 1560 ,
.
, ,
, (15641569)
. 15661567 ,
(" ").
. 1568
" "
, ;
, , , ,
. ,
, "
". () ,
:
,
571
572
.. .
.. .
196
, , [156]
. (1571 ), ""
, .
, ,
, 1572
,
,
, [Tpaq Amaru].
, , .
-
, 1565 .
, " [un Diego Rodrguez
de Figueroa]" 1565
, ,
, ,
. ,
.
.
[memoria] "
, , ,
, ";
1567 (
1967 .). " "?
, ,
, : ||
| |, ,
573 |?| ,
" [ : . 297].
:
:
, ,
, ,
,
, ,
, , ,
.
573
, .
197
[Mango Inga], ,
[Atagualipa], ,
574 [boho] .
, , ,
[collera], [157] ,
, ,
575, , , -
, , , , ,
[Tambo], 576
[prencipales] . ,
- ,
577 [a los andes], 578 [Xauxa],
, || [Yucay],
, [Pucar],
[Guaypar] [Inguill],
579 [Guayna Capa], ,
[Paullo] ||
. ,
[Pilcozuni]
, .
, ,
[Viticos], , ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, , ,
574
, .
: , ,
. ,
, || , , | | , .
, . :
- , , - , ,
, . 1300
: , . .
: , . , . , ,
, .
. , ;
. ,
, , , , ,
. , ,
. , , : ,
, . , , .(
http://mesoamerica.narod.ru/Nonmeso/hemming3.html).
576
: , .
577
. : , . ,
, , "
", , , .
, ("").
578
. .
579
.
575
198
; ,
, [Amaybamba],
[Guarocondo] [llevaron de Viticos] , ,
, .
, , , [un
Tordoya] , ,
, [Barrientos]
[Garci Martnez], [Huamanga],
[uo de Mendoza], ,
. - ,
[Cuenca], , ,
[Marcahuasi]. ,
, [Tesorero Mel] ,
, , , ,
, , ,
, ; , ,
,
, [Sotelo].
, -
, ,
, ,
, [158] | |
, , ; ,
, , , ,
, ,
,
, , ||
. || [andes],
,
, , [Limatambo],
[Saquisahuana], [Curahuasi], [Cochacaxa],
[Abancay], || ; ,
,
, ,
, ,
. ,
,
, , ,
; , || ||
, || ,
, , , ,
, .
, ,
, ,
199
, ||, ,
, ,
; ,
, ,
[Quispe Tito].
, ,
; ,
.
[CAPA INGA TITO CUXI
YUPANGUI].
, 8 1567 .
26
1566 " ",
" " ,
: .
[159]
, 8 1567
"", ,
.
.
:
[Carco], , ,
, [Antonio
de Vera], [Martn de Pando], [Diego
de Olivares], [Rimachi Yupangui],
, [Yamque Mayta], ,
,
,
|"" | ,
, ,
, ,
. ,
, ; ,
, ,
,
, , || ; ,
, ,
200
, - ,
, || 580 [por el mundo],
, .
.
,
, , , ||
, ,
, , ,
[Mango Inga Yupangui],
, ,
|| [Guayna Cpac],
, [Topa
Inga Yupangui], ,
,
, , ||
[Pachacuti Inga],
. ,
, , ,
- , ,
,
, ,
, ,
,
.
[160]
,
.
, - ,
, ,
, (
), ,
, ,
; ,
, , ||
. ,
, ,
, ,
; , ,
, | |,
, ;
,
, , -
; ,
580
, .
201
, ,
,
, , ,
,
. .
[Pucar], ,
, [Coya Cura Ocllo],
.
.
,
. , ,
581, ,
,
, ,
, , ,
; , ,
, ,
. , , , -
, -
, .
,
, ,
, | |
,
, [161] , ,
, , , ||
|| , , , ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
|| , ,
, ,
- , ,
: ,
, ,
, , .
, , ,
, ,
, ,
, , , ,
,
581
202
, - ,
, ; ,
, ,
, ,
, ,
; -
,
, . .
, ,
, ,
, , | | ,
, , ,
, ,
, , ,
[Coya Chimpu Ocllo],
, ,
,
, || .
|| , ,
, ,
, , .
.
.
, ,
.
.
[162]
203
--.
,
(1567).
[ :
Revista histrica; rgano del Instituto Histrico del Per, Volume 1. Lima, 1906, pp. 192206.]
:
.
[Huacas], ,
, , , ,
, , ,
.
2. || , , ,
||, [Las Cabrillas], .
3. : , , , ,
|| .
4. ||, ,
, || [Sanctiago]. : ,
( ). : ,
, , . : ,
, , ,
[Cuzco] || [Collas]
[Apachitas]582, [Cotoryac]583,
. ,
, | | ,
[coca], [mayz], 584, [193]
.
.
582
204
.
: || .
205
[Mamacocha], || [Aymaraes]
[Mama cota]587; ,
, , || ,
|| .
, ,
| |.
12. , ,
| | , ,
, ,
, || .
13. 588
[Chacras] ,
[Chacra].
14. , 589 [papas],
[llallchuas], ,
, , ,
,
, , .
, [Coya]590,
, [Mama],
, [Corpa]591, ,
. : ||
, , , [huayras]592,
. : || ,
[Soroche]593. , ,
[Ichma]594, [Limpi]595,
.
II.
,
, [Pachamama], 596 [Cmac
587
LB: Cota , , .
, .
589
.
590
DGH: Koya. .
591
DGH: Ccollqque mama, o corpa. , .
592
DGH: Huayra. . Huayrachini. .
593
.
594
DGH: Hichhay. , .
595
DGH: Lhmppicuna. , .
596
DGH: /. Camak pacha camamamak allpa huata.
, . .
588
206
pacha], [chicha], || , ,
.
2. ,
, , , [quinua], [yucas]597,
[camotes],
, , , || [cuy],
; || .
3. , ,
, 598 [axi] . ,
, ,
.
4. , ||, ,
, , ,
||, ||, ,
, .
, . , ,
||, ||.
5. , ,
, [Chaquira] (
[Mollo]599), ||,
, , , , .
, ,
, .
6. ,
, , , , ,
, .
7. - ,
, , , , ,
, , , ,
, ..
, , ,
, , , |..|
, .
597
207
8. , [los Andes]
, , -
, , ,
. ,
||, , ,
. ,
, , , ,
, ,
,
.
III.
.
,
, , ,
[pampas], , ,
, . ,
, , .
2. ,
, .
3. , ,
, , ;
, 600, 601
[chuspas], , ,
, , ,
.
4.
, , ,
, ,
, ,
, , , ,
,
, , .
5. ,
, , , ,
, ,
, - .
, , , ,
600
601
.
.
208
, -
, , , ,
:
. ,
, , ,
|| .
IIII602.
.
,
, , || , ,
|| , ,
, , , ,
, . , ,
..
2.
: , ,
, |, | ,
. , ,
..
3. ,
, ,
, || , ,
, , ,
.
4. ,
- , ,
, ;
.
, , , || ,
, 603 [complice] ||,
,
.
5.
, , ||
[Huacanqui]604, , , , |
602
.
, , .
604
DGH: Huacanqui. , ,
.
Huacanquiyoc. , -, , .
603
209
| , . [huacanquis]
, ,
. 605, ,
, , ,
, ,
, , , ,
.
[topo], ,
[llicllas]606, , ,
, , || ,
: , .
,
, , , ,
, .
6. ,
[Taqui onco] [ara onco]:
, ,
, , ,
, .
7. , , ,
, , ,
, , , , , , ,
.
, , , ,
( [fayte])607, ,
, ;
,
, , -
, .
V.
.
, ,
, , , , , ,
, , , ,
- ,
605
.
DGH: Lliclla. .
607
- .1907 . [Sayri]. DGH: . Sayri;
cincacuni.
606
210
,
; .
2. , , ,
||, ,
,
, , ,
. , ,
, , . ,
, [xirguerito], ,
|| -, .
3. , , , , ,
, , ,
, . ,
, , ,
, ||
. ,
|| - ,
, || ||,
, , ,
, , . ,
, , ,
, , -
.
4. , , ,
, ||, -
.
5. ,
, , ,
, ||
. , (
[acij])608
, ,
, .
6. , ,
609, (610),
.
608
DGH: aciy. , .
: .
610
.. .
609
211
7. , ,
, , ||
.
.
8. ,
||, , , ,
, , , ,
, , ,
, ( [Ychu]611)
, ,
, , ,
, .
, ,
, , ,
.
9. , , ,
,
.
10. , , ,
- , , ,
- : ,
, , , , .
11. ,
, , .
12. [espinco]612, .. ,
[Isimpi], ,
()613 ,
, [Craya],
, [llimpi]614,
[sihuayro], || 615 [ama],
, ,
|| . ,
, ,
, , ;
- .
611
DGH: Ychhu. , .
.
613
DGH: Ychma. , .
614
DGH: Llimpi. - ; . Llimppicuna. .
615
.
612
212
13. , | | ,
, , , ,
.
14. , ,
|| , , , , ,
| | .
, , , ,
, ,
, , ,
, , , ,
.
15.
, , ,
|| , , , ,
, , ,
. ,
, ,
..
16. ,
,
, , , ..,
, ,
. ||, , , ,
, ,
.
17.
,
, , ( [Huarachicuy]616)
, , ,
. , ,
, ,
-, ||
. || (
[Quicuchicuy]).
,
|| .
616
DGH: , .
213
VI.
,
.
, ,
, .
2. ,
. , :
|, | .
3. , ,
, .
4. , , , [hedo (?)]617. .
5. ,
, , .
.
6. ,
, ,
. ,
[Quipos] ,
, [Quillcas] 618.
7. , ,
. ,
,
, ,
, , ,
.
8. || ,
, ,
619.
9. .
, ,
, | |,
617
.
: | (?)| . , ,
, , ,
.
619
.
618
214
, ,
, |
|, , ,
, .
10. , ,
; ,
, , ,
.
11. ,
, |
, 620 [hocha],
,
| ,
.
12. , -
, , , ,
, ,
.
.
13. , , , ,
, || ,
, ,
, .
14. - , ,
.., - , .
, ||
, |
| .
98.
, ||
. ,
, .
620
, , .
215
,
.
99.
,
, (
[Apachita]): , , , ,
, ||, ,
: , ,
, , , ,
, .
100.
|| [Puquinas],
,
.
( [aito homa]), ,
, [Chucu]621,
. ,
[Paltohoma]. ,
,
.
101.
,
||. , ,
, - , ,
, ,
, .
, ,
, , .
102.
, [Curacas], ,
, , , , ,
, , . ,
, | |,
, ,
621
DGH: Chucu. , .
216
, ,
.
103.
[Ingas] ,
,
, ,
| | ,
.
104.
, ,
, , ,
.
105.
, , ,
, ;
| |.
, ,
.
, ,
, , , ;
, , ;
,
.
217
-. (1567).
[ :
Testimonios, cartas y manifiestos indgenas (Desde la conquista hasta comienzos del siglo XX). Caracas,
Biblioteca Ayacucho, 1992, ISBN: 980-276-187-7, p. 171180.]
), 1567 .
23 1565 ,
,
, " ",
[Chucuito], ,
" ".
[Lope Garca de Castro],
|| (), - [Garci Diez
de San Miguel], , ""
. ,
"", , ,
1567 .
, ""
,
"" (hanan) "" (urin),
,
, , .. .
(9
1566 ), , ,
, [171]
, .
12 1567
- ,
.
,
, ;
.
,
" " ,
( ""
50
, 1542.). ,
(Ilave), , ,
, (
218
) ( )
.
" " (hanansaya) [Juli],
( ),
,
.
, -,
, ,
. ,
"", , ,
, , ,
, , ,
: ,
... , ,
(.. ),
, , ,
, .
, 24 1567 .
:
,
, -
[Martn Cusi], 622
623 [parcialidad] 624 [Lurinsaya]625,
: , 626 [quipos], ,
, , [172] [del Inga],
. , ,
622
.
() () . ,
, ( ),
- ,
. , , , ,
. ,
.
623
, , . , ,
, - ,
, , ,
.
624
.
625
(1608): Hurin suyu. , . Suyu. | |
.
626
.
219
, ,
- ,
. ,
( [Lope Martn Ninara],
||627 [quipocamayo]),
, || ,
[tiene cuenta y razn],
, ,
[partida por partida] , ,
628 [Anansaya]629,
.
,
[canas] [Pomata],
[Martn Cari] , ,
|| , ,
,
.
|| , ,
, ||
, , .
, ,
||, ||
, , , ,
,
, ,
, ,
,
|| ,
,
.
|| , ,
. ,
,
,
, | , |
630 [caracoles], , , ,
, , ,
, ,
, , -
|...|.
627
, .
.
629
DGH: Hanan suyu. , .
630
, , , .
628
220
[173]
,
, 1567 .
:
- ,
[Francisco Vilcacutipa],
[Ilave], : ,
. , ,
, 631 [Guainacaua],
,
[Tomebamba], , ,
||.
,
. ,
[aymaraes] [uros], ||
[mitimaes], || .
, , , ,
|| , ,
, ,
, , ,
, , , ,
.
,
.
, , ,
632 ,
, ;
, ,
,
.
, ,
[Chuquiabo]
[Porco],
, || ,
[sus mitas],
[Cuzco]; , ,
, : , ,
631
632
.
: Dijo que le daban, dijo que de toda la provincia de Chucuito.
221
||, ;
633 [las guacas],
, 634 [sementeras
de papas] [quinua], ,
,
, ||;
, , ,
, ; [174]
635 [cumbi], , ,
;
636 [auasca] 637 [ojotas], , ,
, , , ,
, 638 [ayllos] |...|.
, -
,
. , [a su abuelo de don
Martn Cari], [Apu Cari],
639 [chcaras] ,
, , ,
- , ,
|...|.
, 21 1567 .
:
[Xule]640 ,
,
-, 641 ,
[Felipe Cara Cutipa], [Pedro Chata],
[Pablo Mamani], [Cristbal
Chuqueguanca], [Diego Ticonipa],
[Sebastin Chubilla], [Martn Charma],
[Manuel Quequexana], [Cristbal
Cusa], [Bartolom Cutipa], [Pablo
Ucomari], [Cristbal Chino Cutipa],
633
.. . .
, , .
634
.
635
.
636
.. , ; .
637
.
638
, .
639
, .
640
.
641
.
222
: , , .
(1608): Marca. , . Marcanchic
ccappaqquenchic. , .
Marca. ; , .
644
.
645
.
646
: .
647
.
648
, .
649
.. .
650
.
651
( , ; = 55,5 ).
643
223
, 652, 5 ,
||, 2 .
653, ,
.
, , 654
, , ,
, ,
- ,
, .
, , ,
, , ,
655.
652
(1608): Chhuu. /, || |
|.
653
.. ( ):
- 1,85
- 3,7
- 1,85
- 1,85
, ,
, , .
:
- 666
- 1332
- 666
- 666
: 3330 ( 6660 ).
: 277,5 ( 555 ).
: 9,25 ( 18,5 )
277,5 ? 100 .
Pokcha -. , 100
.
. , , ,
= . 2,775 .
(, ):
- 96
- 144
- 60
- 24
: 324 ( 648 ).
27 ( 54 ).
0,9 ( 1,8 ).
654
.
. 1/3 ; 1/8 ;
12 , 596 . 1 = 4,55 . 1535
, 0,598 .
655
- (
14 ( ) , 52 ( ,
; 299 351 );
, .. 52 ):
(. .):
- 4 .
- () . 598-701 .
- . 50 . (, ( 2600 .) )
- 80 . (, ( 4160 .) )
( .):
- 28 .
- () 598-701 (356-418 ) .
- ? ( )
- 6,67 (3,98 ) 80 . 0,84 1.
224
|, |,
, , ,
.
[Domingo Inga],
, , ,
, , ,
, , ;
. ,
, ,
( , ,
), ||,
.
656
[topos]657 , , , [176]
| |, , 658, ,
, ,
, , ,
, ,
, .
, ,
, - , , ,
, , ,
, ,
, | |,
,
.
, , , ,
. ,
, , , ,
, , , , ,
, , , || ,
. ,
, , .
656
,
. , , 60 50 .
. 0,74 . , 44,4 37
( , ), .. 1 = 1643 ..,
16,43 , 0,1643 . , ( ) 6,57 ( , , ).
657
.. .
658
, , 55,5-83,5 40 ,
16 . , 2007 5,7 .
. 340-506 /. (..
10 , 16-38 , 100 ). 40
(6,7 ) 2234-3324 ,
, , .
225
, , , 659
[caagua], , ,
. , ,
, .
[coca]
, ,
, ,
[principales de los ayllos], ,
,
, ,
, , ,
, , ,
, ,
, , .
, ,
|| , , , , ,
660 [aji], , , .
, ,
, , ||.
, , ,
, 661,
, , .
[177]
, , ,
. ,
, ,
|| , ,
,
, [Camancha],
, | | ,
, ,
[las chcaras] , 662
, ,
, , ,
, 663 [llautos],
, ,
659
226
664 , ,
, , .
,
, ,
, , .
, ||
, , ,
,
, , ,
,
, , , ,
|| : , , ,
, 665, , ||,
,
, ,
, || , | | ,
; ||
666, , , 667
[los principales de los ayllos], ,
, , , ,
, - , -
, , - ,
, , || [cumbicamayos]
- ,
|| .
, -
, - , ,
, ,
668
, ,
, ,
, || , ,
[178] ,
, [Pacaxa]669,
, ,
, -
,
, , ,
-, ||
664
.
, .
666
, .
667
, , .
668
, .
.
669
: , , .
665
227
, ,
,
, , ,
, , ,
,
, ||
[se est sealada la tierra como suya],
, 670,
, , ,
| |,
- .
,
|| - , ,
, - , , , ,
- - ,
- . , ,
, , ,
, -
.
: , ,
[las tienen sealadas], .
,
.
,
, , , ||
|| .
,
, ,
, , ,
, , ,
, ,
|.. |
,
; ||
, ,
, , ,
, , , ,
, [179]
, || , [paco]671 ,
, , ,
.
670
671
.
DGH: Pacocha, paco. , ; .
228
, ,
, , ,
, , ,
, , ,
|| .
,
, . ,
, ,
|| , ,
||,
, , .. ,
,
, ,
, , ||
,
, ,
, ;
||
, ||
,
,
, ,
, ,
, 672
,
, 673,
674,
; || , ;
.
675.
672
.. . 55,5 ; 111 .
1 (= 34 ) 0,6 . , :
- 13 650 .
- 10 500 .
- 8 400 .
- 1 50 .
, 0,3 , . 9 . 30 900 .
674
.. .
675
, , .
673
229
,
,
, ,
1530 ,
15 1571 .
230
1553 ,
- , , , ,
, .
, -
, ,
. , .
1572
,
, .
11 1573
.
, , ,
, 1575 .
1571 . ,
, .
, ,
, ,
.
, , , ,
, ,
, , ,
. , ,
, ,
, . ,
.
.
, ,
.
[ :
Raul Porras Barrenechea. Una relacion inedita de la conquista: la cronica de Diego de Trujillo. Lima:
Instituto Raul Porras Barrenechea, 1970. p. 4160.]
-- . (, )
1505 . ,
1529 ,
,
V .
, ---,
1530
, ,
231
- --, ,
.
-.
,
, 1531 . 1532
,
.
, -, .
- .
.
, , 15 ,
.
,
1533 .
, 3300 158 ,
,
,
, 1536 ,
31 .
1547 , , , ,
- , ,
, .
,
, - .
, 1548
, 1200 .
1553 ,
, , , - , ,
,
, .
, .
,
, -
, .
.
" " 1571 .
,
. ,
, ,
232
, ,
""
. ,
: , ,
, , ,
, ,
, .
,
, ,
, .
.
,
,
.
1572 . , , ,
,
.
11 1573
.
, ,
,
, 1575
.
:
[41]
.
676 | |,
, [Nata],
677, .
, .
676
233
,
[la isla del Gallo], , ,
, , , ,
, .
.
, ||
678, ,
, [Fr. Resinaldo y
Fr. Vicente de Valverde, y Fr. Juan], , ,
, [con muy bien tiempo], ,
- [San Matheo]679;
.
-.
- [copiloto] [Bartolom
Ruiz], ; [la baha]
, .
, , || |
| .
, ,
, , ,
[guavas, guayavas, caymitos y hovos].
[42]
.
, ,
[Catamez], ,
, ||
; ;
.
.
,
[Cancev]. ,
, , ,
, , - .
, . -
, , ,
678
679
250 , , 80 .
15 -, 10 .
234
|| ,
; .
.
, , [humos],
, ,
, , , ,
; , ||
. , ,
, . ,
|| , .
, 15 ,
, , ,
, ||, | | .
[43]
|| .
, , ,
, ,
, .
680 [de los Quiximis], , ,
, ,
, | |.
,
, 681 .
, ,
[camotes]682 [yuca], [mucho
cazabe], ||,
. ,
, , , ,
, | | .
, , .
, , .
, [trampales],
, || [manzanillo],
, - , .
.
680
--.
( 1,156 ; = 0,504 ).
682
camotli.
681
235
683 [Coaque],
, , ,
, 684 [chaquira],
| | , . , ,
, .
, , .
.
, ;
; .
.
. , ,
, .
, , , ,
, , ,
.
[44]
.
,
,
[Quintero] ,
, , ,
;
685.
, ,
[Pedro Gregorio],
, , .
[Pedro Daz], ,
[Guamanga], [Juan de la Torre], , ,
[Yssasaga], , .
.
, ,
686 [Sebastin de Benalczar], || ,
683
.
: , ,
.
685
. (1553) : ,
. , |, ?|, ,
.
685, , ,
. , - .
. , , |
| .
686
(Sebastin de Belalczar; . ; . 1480, ,
1550, , ) , ,
684
236
, ,
, , , , ,
[Morgovejo de Quinones y Alonso Perez de Vivero, y Hernando
Beltran, y Alonso Maraver, y Diego Ojuelos, y Martin Bueno, e Miguel Astete],
; .
.
687,
[Fray Resinaldo], , ||,
,
, , || ,
[hizimos todos servicio a S. M. de ellas]
.
[45]
.
[Cuaque],
, ,
, , ,
. , , ,
, , ,
, ,
-, ,
, , ,
.
.
,
,
[Pascio], , ,
- . () ().
.
687
: , , ,
|| [Manta| , ,
. || ,
, 687. -
, || , , , ,
, , ,
. ( )
, ,
. ,
, , ||,
||, , , ||
||. , , ,
, , , ,
, .
237
, [Pasao], ,
[Caraques], | | .
-.
, ,
[Charapoto],
- [Puerto Viejo], ,
, ,
[Tocagua],
-,
. -
. , ;
. , .
, ,
, , , .
[46]
.
-, [Picuaza],
[Marchan],
; .
, [lcumas] 688,
689 [caymitos], . || ,
, ,
.
.
[Diego Maldonado],
, , -
, ,
, , ;
, , ,
|| , ,
, , , ,
, ,
.
688
(. Pouteria lucuma)
8-15 , , , , .
, , - , 12,5-25 . ,
, 7,5-10 , -
- . - ,
, 1-5 - .
689
.
238
-.
-690 [Santa Elena],
, ,
, , ,
| |.
, ,
, , ,
; , ,
.
.
[Odon en los Guancavilcas], ,
15 , , | |.
.
[Guaynacaba].
, , [la isla
de la Puna]. [Tmbala]
,
, , ,
, ; ,
, ;
,
:
, , .
,
, ;
, ,
, , .
[47]
[el Tucu],
,
[el Estero] 691,
, ,
, ,
, :
, , .
690
- .
.
691
.
239
- , || |
|, [Payta],
, [Gins],
[Cinto],
, ,
, [Tmbez],
;
- ,
,
, -
, , . ,
, ,
,
, .
[48]
.
692 [Hernando de Soto]
, ,
, ,
[Diego Gavilan y Manuel], .
, ,
[Juana Hernandez].
.
, , 693.
- 694,
, ,
.
, ,
, .
.
, ,
, [Alonso de
Mesa], [Antonio Navarro]
692
240
, ,
, [Andres de Vocanegra],
, | | [Juan de Garay],
, | |
[Riquelme], ,
, , ,
, ,
.
.
, ,
,
. ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, [Fr. Jedoco]695, ,
[Quito].
[49]
.
696 - [la Solana]697,
|| 698 [Pohechos], ,
, || .
, | | , ,
.
[Juan de Sandoval] [Extremadura], ,
, , ,
.
695
241
.
, [Tangarara],
699 , , ,
,
; , ,
[Piura], ,
700.
.
701 [Carran], 6
, , , , [Carran],
,
[Atavalipa]. ,
,
, , ,
, . || |
|, , , 20 702,
[50] 703 [Cajas],
. 2000
, ,
. ,
, 704,
705. :
,
,
.
, ,
, , .
, , ,
. ,
, , .
706 [Cala], [Cinto],
699
-.
( ), .
60 90 .
701
, .
702
.
703
, .
704
.
705
, , (4 5)
, .. , . .
706
.
700
242
[Motupe]707, ,
708.
.
[Caa], , ||
, .
, , -
. , ,
.
, .
.
, .
,
[Caxamalca], .
[51]
.
,
[trangimos] [Caxas], ,
, | |, .
, , ,
, ,
.
,
709. , , ,
, :
,
, ,
710.
.
||-
| | [Tallan], [Guachapuro].
, , ,
. , .
.
707
.
, , 5 , .
709
Otis tetrax.
710
, ,
, .
708
243
711, ,
, , ,
[dejolo de hacer], , ,
:
| |; ,
, , ,
.
, ,
, [Hernando Sanchez Morillo],
. ,
.
.
712 , ,
.
[52]
.
20
, , ,
, ,
, , (sic)
; .
,
. :
| | .
:
, : -
( ), .
:
, .
, , , .
:
, , .
, 713 [Maixicavilca]
[habito de tallan], , ,
, - [con un duho],
, , :
, ,
.
711
.
. 400 500 ,
.
713
: [Maricavilca].
712
244
.
,
, , ,
, , ,
714.
.
, ,
, ,
, , , ||
.
, ||,
, .
[53]
.
-
, . , ,
, | | ,
, ,
. , 300
- , ,
. , - ,
.
.
, ,
, , | |
, . 600
715 - , , ,
.
.
, , ||
[que avia hecho alto], [Hernando
de Aldana], , , ,
714
715
, .
: 400 .
245
, .
.
.
, ,
,
, - ,
, 716,
717,
718,
[con pretales de cascabeles],
719 24 [con 24 hombres de guarda] 720.
160 : 60 100 .
[54]
.
, ,
,
, , ,
, , -
| | . ||
-, .
.
, ,
[Maxicavilca] :
?
:
.
, , ,
.
.
[fr. Vicente de Valverde]. ,
716
14 15 .
15 16 .
718
14 16 .
719
, 8-9 4
.
720
24 .
717
246
, ,
, , ,
[hacia gente] [Lavanto], ,
. , ,
; . ,
[Xauxa], , .
.
; . ,
[Chalcochima], .
[56]
.
721,
, . , ,
, , [Mancio Serra, y un Juan
Monedero, y Juan Roo], .
.
,
, , ,
[porque si ael vivaia, el Rey perderaia
mucha cantidad de moneda por serIndio tan velicoso],
.
.
, ,
[Guamachulo], , ,
723 [Gualcar Inga].
[Gualycal], [Bombn],
. ,
.
722
721
248
, , ,
,
, ;
, [Vilcas],
.
.
[hacer un chaco]
, , , ,
, , ,
, , ; ,
,
, , -
, . [se sealaron]
, , , , ,
, [Soto y Rodrigo Orgez, y Juan Pizarro de
Orellana y Juan de Pancorvo], , ,
.
[Alonso Tabuyo]. ,
.
, ,
. ,
, , .
[57]
.
,
, [Tesorero
Riquelme] ,
, ,
, , , , ,
, ,
, ,
, ,
, ,
724[Avancay y Apcima] , ,
[Limatambo],
[Cuzco], .
.
724
249
[Vilcaconga],
[Limatambo],
-, [Tarama]. ,
, . ,
|| - , | |
, , ,
, ,
||725 [y en efecto no lo eran segun despues parecio, y el
capitan les mando cortar]726, .
[58]
.
, ,
, , ,
, , ,
, 40 , 5 .
, , , [Hernando
de Toro y Miguel Ruiz y Francisco Martin y Marquina y Juan Alonso],
17, , ,
, ,
; , -
, , . (,
) :
, ,
.
.
727 [la trompeta de
Alconchel], , , , ,
, , , ,
, , ,
, , .
.
,
,
, .
725
.
, , . :
, , .
727
, .
726
250
.
[59] 728 [Chuche], [Yula],
|| 729 [caares], :
?
. :
, .
.
.
[Mango Inca]
, ,
:
[Guaynava], .
,
, 730
[Rodrigo de Chavez], .
.
.
731 [Chachapoyas],
. ,
.
, , .
: , , ,
; [galpones]732,
, , ;
728
: [Chilche].
(. Caari) - .
, .
.
730
, 2 (. 61 )
. , , .
, , ,
.
731
, 9001470 . . .
c.
: , -, --- .,
. .
, .
732
. , , . ,
, . (1609):
( ); , || ( ):
. . ,
,
; .
729
251
, , ,
;
, [coca y agi],
[depositos de indios desollados]733.
.
734, 735 [Villaoma],
- :
? ,
, .
, , , .
.
, ,
; , , ,
.
.
5 1571 . B.L.P.
|| || [B. L. P. a V. E.], [su criado y
servidor],
[Diego de Trujillo].
733
, .
.
734
( Qurikancha, . , Intikancha, . )
, 1438 . .
. 1650 .
- ( ).
. 1950 . .
735
.
252
(1572).
[ :
Narratives of the rites and laws of the Yncas (1873). http://www.archive.org/details/narrativesofrite00moli]
.
,
(
XVI ), .
( ) .
,
, , , , .
, . , ,
,
, .
,
.
,
, ,
- , ,
. , ,
, , ,
, - ,
, -
; ,
, ,
.
.
;
: , , ,
, ,
.
253
,
, ,
.
, ,
. .
, ,
, .
:
, , ,
,
(
, B. 135.)
, ,
.
,
, [Hanan Cuzco],
[Hurin Cuzco]736. ( -
), , ,
, . ,
, .
,
, 350400 ,
, || [Urcos] 6 ,
[Yucay], .
, ,
, .
,
, , , ,
736
254
, , | |
.
,
[152] ,
, . ,
, [Andahuaylas], [Chancas],
,
[Pachacutec Yupanqui Ynca],
[Chancas].
737 [Pururunas], [huacas],
[Chancas],
. - [Colla-suyu];
, [Canas]
[Canches], ,
, , ;
, [Pachacutec Ynca]
-738 [Usco-vilca], .
,
-739 [Villca-ota], , [Collao].
: ,
. , .
, .
, ,
,
[Tupac Ynca], [Huayna Ccapac]. ,
,
, , ,
, .
, ,
.
, [153]
;
, ,
. ,
, ,
. , ,
, ,
.
737
. : , ,
13 .
738
, .
739
, .
255
,
, ,
, , .
; , ,
,
. , ,
, ,
.
, ,
, ,
. ,
, ,
. - ,
.
, ,
.
.
, , ,
,
. ( ,
, ), ,
, , ,
- [Paccari-tampu], ,
[154] ;
.
,
; ,
, -.
,
, .
| |
, ,
.
, [Pucara], .
740, ,
, .
, ,
, ,
[Pachayachachic], . C
,
741. ,
740
741
,
.. .
256
, .
, , ||,
742 [Pururaucas],
, ..
743
,
, .
, ,
, ,
744,
745. ;
, 746.
[155] , ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
, , ,
, | | , ,
. ,
, [Raymi],
.
, .
, , .
, ,
.
, , ,
, :
,
, ,
[Chuquilla], [Pacha-mama] ,
,
. ,
, , , ,
.
, ,
, , , ,
, , , , 747 [apachetas].
,
742
, , .
.
744
.
745
333 .
746
, , .
747
, 1608: Apachita. , .
743
257
, .
, [156] , ,
.
|| . ;
, ,
,
, . , ,
,
, .
, ,
. ,
. ,
, , .
, ,
[Arapa] . ,
( ) .
. ,
, .
.
, , , ,
, ,
.
, ,
, .
,
. ,
[157] ,
|| .
, .
,
, .
, , ,
; ,
, .
, , ,
, , ,
.
, . , ,
. ,
258
,
. ,
. - ,748
, ,
.
. , ;
,
, , || :
,
, . -,
, , ,
, ;
- , ;
, 749 , ,
,
[158] . ,
, .
. , ,
, .
,
||, , c 750
[alcabalas] . 751 , ,
,
, ,
.
,
, 752 [camayus].
, , ,
753; ,
754.
,
, ||,
, , , || .
.
,
748
.
(
), , ,
, , ,
, , , , , ,
.
750
, . 5%
, 10%.
751
.
752
.. .
753
, 1/50
754
.
749
259
;
.
, , ,
; , ,
. ,
, ,
, ,
; , ,
755.
, [159]
, - [Aymaraes]
, . ,
, .
; , ,
, , . , ,
- [Ccapac-llama], - [Huachay-llama]756;
. ;
.
,
, ,
. , ,
.
, , ,
,
[Carancas], [Aullagas], [Quilluas]
[Collahuas]. , ,
; , [papas], [quinuas]
[ocas], ,
, . -
, , ,
. , , ,
,
, , .
, , , .
, , , ,
, , ,
. , ,
755
.. , , ,
, .
756
Huachay . , ( ),
: Huaccha .
260
, - ,
, .
[160] , ,
, ,
, . 757 [carache], , -
, ,
, ,
.
,
, ,
; .
, ,
, .
, .
, 758 [cumpicos],
, .
, ,
, ,
.
, :
,
, , ,
,
, .
, ,
, , ||.
, ,
, , ,
,
759 [head], , [161]
. ,
, , ,
.
, ,
|| , , .
,
757
, .
.
758
, , .. . .
759
.. .
261
,
, , ,
.
,
.
, . ,
, .
,
760, ,
, .
, , - , ,
, ,
. ,
, .
, ,
, ,
.
, ||
.
,
, . ||
.
[162] ,
.
, , ; ,
,
, ,
,
, 40 .
761
, 762 , ,
.
,
763 , .
, , ,
,
| | ,
, ,
760
.
( = 11,5 , = 12,5 ). .. 34,5 , , , .
762
( , ; = 55,5 ).
763
.. , , .
761
262
764 [chuus]. |
|, || ||,
, . ,
|| .
,
, ; , 765 [Ayllu],
| |, ,
:
, ,
766, , .
;
, -, ,
, , . ,
, | |, [163]
; ,
, ||
; ,
.
; - ||
, || . ,
, , ,
|| .
, ,
,
, || - ||
, , | |
.
, , ,
, , ,
.
, ,
,
: 15000 767 . ,
,
764
.. - .
( ): Ayllu. , ,
. Ayllu. , , , , .
766
.. .
767
.. 832000 .
765
263
,
768.
, || , ,
, 769 [suyus].
, ,
, ,
, .
,
, .
[164] ,
. , ,
, , , ,
. , -
770, , ,
[suyus], , , ,
, .
, ( ||)
| |,
, , , ,
|| . ,
. ,
, | |.
771, ,
. ,
772,
,
. ,
, , ,
- , :
1)
768
.. , ,
.
769
: Suyu. , . Suyu. ,
(, ) .
770
1555 1561 .
771
.. .
772
- 1551 1552 . (Antonio de Mendoza; 14901552)
- . ,
1535 -.
V , ,
. 15- .
- . 1551 - ,
,
. .
264
2)
;
3)
, ,
773.
,
||.
, , , ,
; , , ,
, . [165]
, ,
|| 774. ,
, ,
, , ,
, .
,
, .
|| , ,
- .
, ,
|| [moyas of the Ynca],
,
. ,
, .
, ,
; ,
775, ,
, ,
.
,
, . ,
- [Aclla-huasi], ,
: ,
,
-776 [Apu-panaca].
773
, .
.. , ,
.
775
,
, .
776
, . ,
, , , .
, , ||.
774
265
777 [hunu], ,
, ,
, 8 9 , ,
, .
- [Mama-cunas], ,
| |, [166] , : ,
, , ; 778,
, , .
, 13 14 ,
, ,
.
:
, ,
, .
-, . ,
, ,
. 779, ,
; ,
, , , ,
, , ,
. ,
, . -
[mamanchu]780,
, ,
, , - ,
, , -
. , ,
, , ,
, -,
.
,
, - , ,
, [167] ,
, ,
.
,
.
777
.. , 10000, , Hunu .
: Hunu kamayuq 10000 . huarancca .
, .
778
, .
, 8-9 .
779
:
.
780
, , Maman chumpi .
266
, .
,
, .
, .
[cumpi],
. ,
.
, | |
, , , ,
,
.
, , ,
, ,
. , ,
, , , ,
, ,
,
, . -
,
. ,
: , , , , .
, ,
.
[168]
, .
,
|| ,
.
,
,
, ,
, , , ,
, .
, , ,
.
.
, ,
. || ,
,
. ,
| | .
267
,
, , ,
.
, ,
.
.
, .
, [169] ,
781, , ,
[chasquis] [tupu], :
, . , .
,
, ,
.
,
, .
- , ,
|| ,
,
, ,
|| . , , 500 ,
20 . ,
, ,
.
, 130 ,
.
; .
, ,
300 . ; ,
.
[170] .
,
. ,
782,
, ,
.
, .
, ,
781
782
, ; .
.
268
. ,
,
,
.
. -, ,
, | |
. | |,
, ,
, , ,
. ,
, , , ,
, . ,
, ,
, .
-, [Carmenca], ,
[Angostura], ;
,
, , 783
. ,
, [171]
, ,
. ,
, , -784, ,
, ,
| |785.
;
,
, , .
783
, .
-.
785
.
784
269
. . (1575)
,
, Ritos y Fbulas de los Incas, 1575
1916; ,
, ,
. , .
, 1586 .
* oleccin de pinturas, donde figuraba todo el camino andado i descubierto desde Tumbes al rio Maule, i
las naciones, jentes, trajes, propiedades, ritos i ceremonias, cada cual en su manera de vivir, i la manera de los
caminos i calidad de las tierras, con otras muchas cosas a estas anejas . ,
, 1539.
* An Account of the Fables and Rites of the Yncas. (.) . 1575.
, 1570
1584 .
, 3369, 2-36, 1575 .
14 , , , , , , (-), . : 4 , 2
, 1 , 4 , 2 , 1 .
(Aqoyrapha y Chukillanthu), 12 .
, .
[ :
Narratives of the rites and laws of the Yncas (1873). http://www.archive.org/details/narrativesofrite00moli]
.
,
. ,
, .
, ,
.
,
.
, , Commentaries Reales
; ,
.
.
270
.
, .
,
.
, ,
, , .
:
, ,
,
,
786, .
,
, , ,
, , ,
; , ,
;
, ,
, ,
. -
, ,
[Huayna Ccapac], [Huascar Ynca]
[Manco Ynca],
. [4] -,
, , . ,
, [Poquen Cancha]787,
, , ,
, [painted with figures] ,
.
. , ,
, ,
. ,
, ,
786
271
. ,
, |; |,
, 788 [Huanaco]
. 789
790, , ,
, ,
, ; ,
, , ,
; ,
, , , .
,
, , ,
, , .
, .
, , ,
, .
, [5]
,
, .
, ; , ,
, , ,
,
. || .
, , ,
, ,
, || ,
, , , ,
, , ,
. ,
. ,
. ,
. ,
. , ,
, ,
, .
, ,
, .
, , , ,
, ,
, . ,
788
.. -.
790
. , 3, 19.
789
272
, , ,
, , , :
,
. ,
, [6] , .
,
, -791 792, ||,
, .
, ,
, .
, ,
, ,
,
, .
,
. , , ,
. [Ymaymana
Viracocha], 793 [Tocapo Viracocha].
, ,
, , .
, 794
[Pachayachachi] [Tecsiviracocha],
, , ,
, , ,
. ,
; ,
, , .
:
,
,
, , , [7] ,
,
,
.
, ,
.
; ,
. , ,
, .
, , 40
791
.
.
793
..
794
.
792
273
, ,
, , . ,
, , ,
,
, ,
, , ,
, , , ,
. ,
, .
, 795 ,
, , ,
, .
, , ,
, .
, , ,
, , ,
, ; ,
[8] , ,
. , ,
, ;
, .
, , ,
, .
, , ,
, .
.
,
. , ,
, , -.
, ,
. , ,
.
, ,
. , ,
, , ,
. ,
, ,
. ,
. , , , -
. 796.
, , , ,
. [9] ,
, , , ,
795
796
, 1, 18, .
, ().
274
, 797.
, , ,
; ,
, .
, ,
, , ,
; .
, ,
. ,
. , ,
, , , .
; , , , ,
. ,
. ,
, , , . ,
, , .
-, ,
, ,
.
, , , . , ,
, ,
. , ,
, , , ,
, [10] .
, ,
,
, . ,
, . ,
. ,
, .
, ,
. ,
. ,
,
. ,
, ,
500 . -,
,
, .
, - ,
,
, ,
797
275
. ,
,
,
. , , ,
. , 12
, , ,
. ,
, ,
[11] ,
. ||,
, ,
. , ,
; , ,
, , ,
, - ,
. , -, ,
-, , - .
,
-798 ,
799, ,
. ,
.
, , ,
, , . ,
,
;
, ,
,
, , , ,
. ,
, [12]
. .
, ,
, 800
[Sacsahuana], .
- [Susur-puquio]801, ,
, .
,
. , 802 [llautu],
798
276
. , , ,
, . .
, ,
, ;
. ,
,
, :
, , , , .
:
, .
, .
, , ,
. ,
, ,
. ,
, ,
,
. ,
, ,
[13] , , .
, ,
,
, ,
, .
, , ,
, .
, , , ,
.
, ,
. , ,
, || ;
803 [Huanacauri]. ,
.
:
[Calparicu], , ,
, , , .
, , ,
, ,
, .
, [Virapiricuc],
, ,
, . ,
, ,
803
9 .
277
, . [14]
[Achicoc], , .
, , ,
.
[Camascas], ,
; ,
, ,
, , ,
, . , -
- , , ;
, .
. ,
.
[Yacarcaes], [Huaro].
,
, : -
, ,
|?|, ,
, .
, , -
, - ,
, . ,
: - , ,
- , .
, ,
. , , ,
, .
, ,
, ,
, .
[15] , , , ,
. , ,
. , ,
, , ,
, ,
. , ,
, .
, ,
, .
, , ,
, , , ,
; ( ) ,
,
, .
.
278
, ,
, .
, , , ,
; ,
, , ,
. , ,
, , .
,
:
[16]
.
,
, ; ,
, [Hauca] [Llusque]804,
, -805 [Yutip-Raymi],
.
. , - [huacarpaa], . [huanacos];
, , - [pacos-cuyllos]. ,
, -.
-. , ,
, . -,
.
. :
, 806, ,
,
, 807 [Punchao Ynca],
; [Pachayachachi], .
; , ,
. ,
, , ,
, [canipo]. ,
, :
804
279
, , , ! .
! [17]
, , .
, ,
, .
, , .
, , ,
. ,
.
, ,
, 808 [tarpuntaes],
,
. , ,
, , ,
, :
, , , , ,
.
, ,
,
( ): ||
[Achpiran], ,
.
, - [paucarruncu], , - [paucar-quintu], ,
, ,
[mullu], . ,
,
: , 809 [Succanca], ||
, - [Omoto-yanacauri]810, ||
- [Ccapac-uilca]811, [18] , ,
-, 812, ,813 814
, 14 , , -,
, , ,
, 815, 26
. ,
808
. Tarpuni .
. , .
, . , .
. ,
( ).
810
, : Omotourco , Quispicanche
( ).
811
,
(6 ).
812
, Rondoya [Runtuyan].
813
.
814
, .
815
, .
809
280
, , 816,
, .
[Rurucache] , ,
[Suntu] [Sihuana] [Cacha],
, - [Cacha-Uiracocha], ,
-817 [Yacalla-huaca], , [Rurama],
818 [Quiquijana].
[Mullipampa], [Urcos], , [Urcos
Uiracocha], , -819,
[Quispicancha], , 820 [Sulcanca].
, . ,
, [Mantucalla, ,
821 [taquis].
822 [Huallina] ,
. . -,
, , ;
, , .
, ,
. [19] ,
, .
, [Pallasillu]
[Ynca uillu],
, [llancapata],
[colcapata] [paucaruncu]. -
[suntur-paucar] - , ,
, , , .
, , ,
, . , ,
(), ,
|| 823
[corinapa collquenapa]. ,
, , ,
- [uacay-pata]; , ,
.
, . .
.
816
.
, Yancacalla.
818
-, .
819
, .
820
, .
821
.
822
Huayllina .
823
Ccuri , Colque , Napa .
817
281
[Canay], -
[Chahuarhuay]. ,
.
.
[Moronpassa
tarpuiquilla]824, ,
, ,
|| .
. 825, - ,
[20] , ,
. ,
, || .
, , [concho],
.
[chuspas], |?|.
, [yahuayra], ,
. , ,
, . ,
826 [Limapampa],
-.
, , , , ,
[mullu]; ,
,
. ,
, , ,
, [Chuqui Yllapa],
, .
, ,
, , ,
827 [quispe], .
.
-; .
, ,
, , ,
824
Tarpuy-quilla .
, .
826
-. . ,
, , . ,
. , () .
(Haguayni).
827
Quespi . .
825
282
, , [21] .
, , , , ,
,
. , ,
, , , ,
. 828,
, ,
, [Ccuricancha], ,
, ;
, ,
829.
, , ,
,
. , , , ,
. , 830 [Chuquilla] 831
[Uiracocha],
832 [Puca-marca] -833 [Quihuar-cancha],
[Doa Ysabel de
Bobadilla]. , ,
, . , ,
, , , ,
, ,
.
; ||,
|| .
, . , -,
[22] :
, , .
, ,
, ,
400 . -,
. , .
, ,
. ,
. , , ,
:
828
283
834 .
.
, || ,
- [Augostura de Acoya-puncu],
, .
-835 [Huvin-Cuzco] ,
[Huayparya],
[Antahuaylla],
- [Huaray-pacha],
[Quiquisana],
.
. , -
, 836 [Usca Mayta Ayllu],
837 [Yapomayu Ayllu], 838 [Yahuaymin Ayllu
Sutic] 839 [Marasaylla Cuynissa Ayllu].
, , ,
, 840 [Ccapac Ayllu], 841 [Hatun
Ayllu], 842 [Vicaquirau] - 843 [Chamin-Cuzco
Ayllu], 844 [Yaraycu Ayllu]. ,
[Saptina], [23] .
[Jaquijahuana]845,
[Tilca], - [Marcahuasi], 10 ,
[Apurimac], . ,
, :
- 846 [Usca-panaca Ayllu], 847 [Aucaylli Ayllu],
848 [Tarpuntay Ayllu] 849 [Sau Ayllu].
834
, .
, -.
836
.
837
. : 5-
.
838
, -
-: 10 , .
839
, , : (
). 10 , .
840
, 10 , .
841
; , 9-
842
, 6- . (-)
( ). , - .
, - .
843
, - ,
, . 10 , .
844
, . ,
( ), . ,
. 10 , .
845
Sacsahuana Xaquixaquana.
846
, , . , 8- ;
.
847
7- , ; .
848
. 10 , .
849
, , . 10 ,
.
835
284
, ,
, 850,
, .
, -, : 851 852 [Yaura-panaca Ayllu], - 853 [Chinapanaca Ayllu], - 854 [Masca-panaca Ayllu],
855 [Quesco Ayllu]. [Churicalla],
, [Yaurisquis],
3 . , , 4
, ,
. 7 ,
856.
.
, ,
, , .
, , ,
, , [24] ,
:
. .
, ,
, .
, ,
, , .
, , ,
,
. [pancurcu].
,
,
. ,
, .
, , :
,
.
, ,
.
850
, . ,
.
851
. .
852
, 10 , .
853
, : , , 1-
; .
854
10 , .
855
, , .
(Quisco) , , . :
Cotacari, Pillochuri, Payllallauto, Ravaraya. , , . ,
Cascasayba .
856
.
285
; ,
, , ,
,
. ,
, , ,
|-| - . ,
, - ||
.
, , , , ,
, .
,
,
[25] ; .
,
, ,
.
, , .
, ,
[ancu]857; , ,
, ,
, . , ,
[Guanacaucique]858,
, ;
, , ,
, .
, , ,
(?) . , ,
, [Pilcoyacu].
, ,
, ,
. ,
[Apupunchau]859, ,
|| . ,
, , - [YncaOcllo] - [Palla-Ocllo]. ,
- [Coya-facssa]860, .
. ,
, .
,
. , [26] , . ,
857
sancu.
.. .
859
Apu-ppunchau .
860
, , .
858
286
[yauris], .
. ,
, ,
. ,
. , , ,
, . ,
.
, .
,
861, , .
, ,
, ; ,
, ,
, -,
, - .
, ; ,
[alancitua saqui], , ,
, - [pilco-casa], ;
,
, - [tica-tica].
, ,
, ;
. , .
. ,
, , ,
, .
, ,
, [27] 862,
. , ,
.
,
, .
.
,
, , .
, ||:
-, -, - -.
, , ,
100000, ,
, .
, :
, , ,
. ,
861
862
.. .
.
287
, .
[cuyllu],
. , ,
:
, ; , ,
863, , ,
. ,
, ,
, , .
, , -
, - [yahuar-sancu],
[28] , ;
,
.
||, , ,
.
, |-| ,
. -
, , ,
; , ,
- . ,
,
. ,
, , ,
.
, .
, ,
. , ,
, ,
. ,
.
.
Aticsi-Uiracochan[caylla] cayllaUiracochan tocapo ac nupo viracochan
camachurac caricachun huarmicachun
iris pallurac rurac camas cayqui
churascaiqui casilla quespilla canca mu
sac maipimcanqui ahuapichu ucupichu
pusupichu
llantupichu
huyarihuay
hayniquay yuihuay ymaypachacama
haycaypacha863
! |
! !|
,
! ,
, ,
. ,
,
. .
288
[29]
cama canca chihuay marcarihuay
,
hatallihuay caycustayri chasquihuay :
may piscapapas Uiracochaya.
,
,
, !
.
, ,
, !
.
Uiracochan
apacochan
tituUiracochan hualpai huana-Uiracochan
topapo acnupo Uiracochan
runayachachachuchun
hucermayachachachun
mirachun
llactapachacasilla quispillacachun cam
as-cayqui taquacaycha yatalliymay
Pachacama haycay Pachacama.
! .
!
,
, ,
, .
.
Coy [caylla] Uiracochan tici
Uiracochan hapacochan hualpai
huanaUiracochan
chancaUiracochan acsa-Uiraoochan atunUiraoochan
caylla-Uiracochan
tacancuna hunichic llaularuna y
achacuc ccapac hahuay pihucupi
Puris papas.
! !
-!
,
, ,
.
- -, . ; , ,
, ,
. - ,
. - . --
.
[30]
.
O Uiracochan cusiussapochay
lipo-Uiracochaya
runacay ,
289
.
.
, .
,
,
,
.
.
O
Uiracochay
[atic]a
tici
Uiracochaya hualparillac camacchurac
cay hurin pacha pimicuchun upiachun
ispachurascay
quictacamascay quita micuynin
yachachun papacara ymaymana
micuncancachun
is-cayqui
tacamachic
michachic
mana
muchuncunpac mana muchuspacau
yincampac
amacaachunchu
amachupichupichichunchu
casilla huacaychamuy.
!
! ! ,
,
,
.
, ,
,
|,|
.
,
.
.
Uiracocha
yapunchau
cachuntutacachun ispac nicpacarichun
yllarichun ispac nicpunchaochuri
yquicta casillacta quispillacta purichic
runarunascay
quicta cauchay uncancampac
Uiracocbaya casilla quispilla
punchau
yncarunayanani
uhiscayquita
quillari
canchari
amahuncochispa
amananu
chispa
cacicta quispicha huacus-chaspa.
[31]
.
A-Uiracochan
! ,
, :
.
, ,
,
. , !
! ,
, ,
,
.
tici-Uiracochan
290
,
,
,
, ,
. ,
, ,
!
.
Uiracochaya
qualpay
huanaUiracochaya
ninacta
casi
quispillacta
capac
Ynca-churi
yquiguarmayqui pacamascayqui huacay
chamuchun hatallimuchun
pachachacara runa llama micuy
paycaptin yacachun ccapac Ynca
camascayquita Uiracochaya ayni
huni
marcari
hatalli
ymaypachacama.
! ,
, ,
: !
,
. ,
,
;
, !
.
Pachacama casillacta quispillacta
,
Ccapac Ynca huahuay quicta marcari
atalli.
||.
.
Apunchau Ynca Yutiryayay
Cuzco tampu cachun aticoclla
saccoccachun ispa churac camac
muchas-cay quicusiquispu cachun
amatisca amalla sasca
[32]
cachunchu aticuc paclla sacapac
camascayqui churascayqui.
! , :
, ,
.
,
, .
291
.
O pachachulla Uiracochan
ucuhulla
Uiracocban
huacavilcacachun nispacamacatu napahuay
pihuana tayna allastu Uiracochaya
hurinpacha anacpacha
cachun nispa nicocupa chapipuca
umacta churachay nihuay hunibuay
quispicasica musac Uiracochaya micuy
niocmin cacyoc
curayoc
llamayoc
ymayna
yochaycaymayoc amacacharihuay
cuchuy maymana aycay mana
chiquimanta catuiman manta
nacasca hustusca amusca manta.
, ,
! ! -!
!
, , ,
,
,
.
, ,
.
, , .
, . , ,
, , ,
. ,
, ,
. .
, , , -.
, ,
, || .
|| ,
|| . [33]
, ,
, ,
864. , , .
,
, , ,
, , ,
. ,
, ,
, - - ,
.
,
, ,
, :
864
292
.
Atici
Uiracochan
caylla
Uiracochan tocapu acnupu Uiracochan
camac churac carica chuyu-armicachun
nispallutac rurac camascay quichuras
cayquica-silla quispilla causamus ay
may-pincanqui ahuapichu ucupichu
llantupichu uyarihua ayrihuay ynihuay
ymay
pachacamac
canachihuay
marcallihuay attollihuay caycoscay
tarichasquihuay
may
picaspapas
Uiracochaya.
! |
! (caylla)
!| ,
,
! ,
, ,
! , ,
! ,
. ,
,
,
, ,
!
, ,
, . [34]
,
, .
, ,
. ,
, ,
. , ,
, , ,
, , .
,
, , , ,
,
, .
, .
865 ,
, ,
- , .
,
. , ,
, , :
, ,
, .
865
, , ,
, , , .
293
.
- [Uma-Raymi],
, ,
[Hurachillo]866. , [35]
, ,
. ,
, ,
,
.
, :
.
.
[Aya Marca Raymi],
[Ayamarca]
, ,
, . ,
- [Ccapac Raymi].
[cantoray]. , , ,
,
||.
, , , [Manco Ccapac],
. , ,
, ,
. , ,
867, , ,
. ,
, ,
. ;
.
, , , ,
, [36] ,
; : ,
, , ,
. , ;
- [Yntic-raymi]. ,
,
, || , ,
, , .
, ,
866
867
.. (Huarachicu).
(XXIV-XXVII) .
294
, , , ,
. .
.
- [Ccapac Raymi],
. .
, ,
, 868 [huara].
, , ,
, ,
[usutas], ,
, ;
|| 869 [huaracas] ;
, ,
, [Huanacauri
Chumpicasico]. ,
, ,
870 . ,
[supayacolla], , , 2
, .
, ,
. [llautus], ,
. [37] ,
, , .
, [collca-uncu]871. .
, ,
, [guito]872.
-. , , ,
. ,
, ,
, - [Cuzco asu ycochilli-quilla].
11 12 14 , .
-- [usta-calli-sapa].
, .
868
295
, ,
| | . ,
. ,
, ,
[mucha]873, .
, ,
- [Passa-mama]874. ;
, -
[mirador] || , . ,
, , ,
, .
, ,
[38] ;
,
.
, , ,
. ,
, , .
, , , ,
, , ,
.
,
. ,
875. ,
.
, , ,
, , .
,
, :
! , ,
, .
, , ,
. , ,
, , ,
, .
873
296
, , || 876
[huaracas], , [chuspas] ,
, :
, , ,
.
,
. ;
. || , ,
- [Paccari-tampu], .
[39] . , ,
- [Quiras-manta],
, , ,
:
, , ,
.
, [Huari],
, .
, ,
, , ,
- [Raymi-napa], .
, , ,
. , ,
, [hayllayquipac].
- [suntur-paucar],
. , ,
, - .
, ,
; , , ,
. ,
. , ,
877 (), ,
, , .
,
. .
, , ,
. 14
, - [Huacay-pata].
; , , ,
876
877
.
, .
297
, [40]
, .
, 878,
, , ,
.
14- , , ,
, , . ,
, ,
- [umisca-uncu], , -
, .
, ;
, , ,
[ychu]. ,
, ,
: -, [uncallu];
[lliclla], ; ,
, . ,
,
[yauri]. , ,
, 879 [chahuar].
, ,
, , , .
,
, .
,
, ; [41] ,
[Rauranu], . ,
, , .
, , .
- [usta-callisapa].
,
, , ,
. , -
-; , ,
. -
. ,
, .
, -;
, .
,
, , -,
. ,
878
879
.
.
298
-, ,
,
. ,
, :
, , .
,
. ,
, . ( ) ,
|| , ,
, , , , .
[42] ,
,
.
, 880, ; ,
, , .
, ,
. ,
-, , ,
; , , .
, :
, , , .
,
, ,
. ; ,
, .
, .
.
, , , ,
- . , ,
, , .
, ,
.
800
. ,
, ; ,
.
, ,
, - , . [43] - ,
, , ;
880
. .
299
, . , ||
.
, .
, , .
, ,
, , .
, , -881.
,
. ,
, , ,
, .
, .
, ,
, .
, ,
. ,
, , ,
, , , ,
,
, .
;
, .
, -, ,
, , [44] ,
, ,
. ,
, ,
, ,
. , , ,
, , .
,
, ,
, .
,
, , , ,
, ,
, , .
,
; - , , ,
. , ,
,
881
, .
300
, 882.
, ,
,
|| ,
, ; ,
,
, ,
.
: [45]
. , ,
, ,
. ,
. . ,
, ,
. , ,
, , .
--. .
, ,
, .
,
, , ; ,
. , ,
, . , ,
, , ,
.
21- , ,
, -,
. ,
, , , , .
, . ;
, ;
| | ,
|.. |, | |, ||
.
, , , ,
, [46]
. , ,
,
,
, .
882
, .
.
301
| |,
, ,
, .
, , ||
. , ,
, , , .
, 883; ,
; ,
.
22- ,
,
| | . ,
, , ,
- , ,
, .
,
, .
, ,
. , ,
;
. ,
, , ,
, . [47] 23-
, , , ,
,
. , ,
, ,
. , , ,
- || -; ,
, . ,
-.
.
-. ,
, , , ||
, , ,
, ;
, .
,
883
302
;
. ,
, ,
. ,
. ,
884. -
, ,
, , [aji].
.
,
, ; , [48]
, ,
, .
, , :
;
, .
, ,
, .
, ,
, ,
. , ,
, 885.
, , , ,
: , , . ,
, , ,
, ,
.
,
.
, . 12 .
15- , ,
; , ,
, . ,
, , , ,
. ,
|?| . , -,
, ,
, || : , ,
, .
884
885
.
.
303
: , ,
, [49] .
, ,
, .
,
. -.
, , , .
, , : , .
, .
,
, , , :
?
. -,
, , , ,
, .
.
, .
,
. 18- ,
, ---,
, , , ,
|| |?|
, . ,
.
, ,
, ,
, .
,
, , ,
. [50] ,
, ,
, , ,
, ,
, , .
, .. 19- ,
, -, , ,
. ,
, , .
304
, ,
- --.
. ||
, , , ,
,
, .
, , ,
, , ,
, , , ,
, ,
, .
, ,
,
, .
, , ,
.
,
, , -,
. [51]
, , ,
. 10 .
, ,
, , , ,
.
-, ,
, ,
, ,
,
.
, ,
, , . ,
.
, , ,
, , ,
, ,
. ,
, . ,
, ; ,
, , , ,
, .
.
305
.
-,
, . [52]
.
,
, .
.
-.
.
.
. ,
. , ,
886, , ;
. , -, ,
. ,
-, ,
, , ,
. , , ,
, , , , ,
. , ,
, .
, ,
. , ,
, .
, ;
, . [53]
, ,
---. , .
, ,
;
.
. ,
, ,
. ,
. ,
. , , ,
886
, - ,
.
306
, ,
. , ,
, .
, .
, ,
.
:
, .
, ,
, .
, , ,
, . ,
.
, , .
, ,
, , ,
. , ,
[54] ;
.
, || ||,
. ,
, , ,
, || .
, ,
.
, ; ,
, ,
, .
- , .
-, -, - -
,
, . ,
. -,
. , ,
, , .
,
-, -, - -,
, . :
, ,
, .
307
,
,
.
, , [55]
, , ,
.
. ,
,
| |. ,
,
, ,
. , ,
, , ,
, ,
, - | |,
, - ,
, . -
, .
;
.
, ;
, ,
,
.
. , ,
,
, , , ,
,
. ,
,
. , ,
, .
, [56] .
,
, ,
, ,
. , , ,
,
, :
.
Uiracochaya
punchau
cachan
308
! , ,
tutacachannas
pacnicpacarichun , ,
yllarichun nispac nicpunchac churi ,
yquicta
carillacta
quispillacta ,
purichuruna rurascay-quictacancharin . ,
yampac quilla-rincanpac Uiracochaya ,
casilla quispilla punchau Ynca runay- . ! ! ,
anani chisca yquicta quillari canchari ,
ama un cochispa ama-nanachispa ,
caista quispicta huacaychaspa.
.
, -,
, ,
, -;
;
, ;
.
,
, ; :
Pachacmama! cuyrumama casillacta
-!
.
[57] -.
, , .
-, , ,
, ; ,
, ,
.
, ,
,
, ,
, .
, , , ,
, , ,
.
,
, ;
. ,
, ,
, .
,
, , ,
. ,
309
, - ( )
. ,
, , ,
. ,
, ,
. , [58]
. ,
, .
,
. ,
, , .
, , , ,
, ,
; , ,
, , .
, ,
.
,
, , .
,
, , ,
, ,
. ,
. ,
,
|| . .
|| ,
,
, . ,
, , , .
,
; ,
, [59] ,
,
887.
,
, , , ,
, ,
, ,
, .
887
, ,
.
310
,
, ,
- .
, -
,
, , , ,
.
, -
, ,
.
,
; , ,
- ,
. .
.
, , , ,
, , ,
, .
, ,
, ,
: , , , ,
, ,
[60] , , ,
. ,
; , ,
, . 1560, ,
,
, .
, ,
, , , -
, , .
,
.
, -, ,
, , .
, ,
, , ,
; :
, .
, ,
311
, . 888 ,
, , .
, , , ,
, , ,
, ,
. ,
, [61]
; , , ,
.
.
, ,
, , ,
, ,
. ,
,
, , ,
, . , ,
, , ,
,
. , ,
, , . ,
, ,
, , , ,
, ,
. ,
, ,
, :
, -
. ,
, ,
, ;
, , , ,
- - .
, ,
; , [62] , , , 889, .
, , ,
.
, , , ,
; , ,
, . ,
- ,
- ,
888
889
1532 .
.. .
312
, ,
. ;
, :
. ,
, , . ,
,
. ,
, ,
, , ,
, 890 .
,
, , ,
. ,
, ,
,
, ,
. ,
.
, .
, 1565,
[63] ,
, .
.
.
, .
. .
. ,
. ,
, ; , ,
, ,
, , ,
.
, . -
, , ,
. ,
, , ,
-, , -, ,
890
313
, ,
, .
, , ,
, , ;
:
,
, , ,
.
,
, ; . ,
,
. ,
, [64] ;
, , .
, ,
.
,
, , .
, ,
, ,
. . ,
,
.
, , ,
, ,
- , ,
, , . , ,
, , , ,
.
,
, ,
. ,
. ,
, ,
.
; , ,
, .
( .)
314
. ,
. (1589?)
[ :
Frank Salomon. The cord keepers: khipus and cultural life in a Peruvian village. Duke University Press,
2004, p. 112113.]
.
(
),
, ,
. , ,
, ,
.
, 1589
, :
Murillo de la Cerda. Carta sobre los caracteres usados por los Indios antes de
la conquista. Papeles varios Mss. n. 13; XVIII. : 5938; .
433435.
:
|1589?| ,
, ,
, , ,
, ,
| ,
|. ,
,
, , , .
, ,
.
, [quypo camayos],
[contadores
mayores]. ,
, .
. ,
- ,
315
|.. | ,
, ,
| |,
| |
-, ,
.
[ayuntamiento]. . ,
|.. |,
-,
.
:
,
,
, . ,
50
, ,
, ,
(1583) ,
, (
,
).
316
,
(, . 1599).
[ :
Monumenta Peruana. VI. (15961599). Romae, APUD Institutum Historicum Societatis Iesu, 1974,
p.799806.]
:
,
, .
, , ,
, ,
. ,
, , 1 1600,
, : |
| ,
[a los soras, chalcas y andamarcas].
,
, .
1598. , ,
1599 . , ,
(Historia annima).
1599 , 2 (. 130, 11),
,
.
,
, ,
. (.
88, 186).
- ,
XVI
. , ,
: ,
, ,
,
, ,
.
, 50 , , ,
, ,
317
,
.
, .
: ,
..
: .
( . , 1553).
().
893
236.
894
, .
895
, , .
.
896
.
897
.
892
318
, -,
,
, , , ,
,
.
2. ,
, ,
, , ;
, , ,
.
20 30- ;
, | | ,
|| , - ,
898.
,
; | |
, , , ,
| | ,
, .
3. , , - ,
, :
|.. |, 30
,
. ||,
, 899
, 900:
,
901. , ,
,
902, ;
, 903, [cuyes]904,
898
.
||, , ; ,
, , , ,
(, . , 11).
900
.
901
, , , ,
|| , ,
(Relaciones, I, 170).
902
, , ,
(Relaciones, I, 170).
903
, , , , ,
, , ,
. , , (Relaciones, I,
175).
904
, ,
(Relaciones, I, 175).
899
319
[aza]905, [chicha]906,
, ,
: ,
907. ,
,
[charqui]908, [aj]909 , ,
910, , ,
, ,
. ||
, ,
, ,
,
. ,
,
,
.
4. , , -
, ,
, -
, 911,
, ||.
,
912 , , , ,
, . ,
,
,
,
| |.
, , ,
, ,
, , .
, , 16
, ,
905
, , (.
, 24)
906
.
907
, , ,
, , , . ,
, .
908
( II, 510). () ,
, , , ,
, ||, (, , XIV, 5).
909
. ,
, ;
(, , IV, 24).
910
- -.
911
(. 98, .126).
912
, , (,
, 26s).
320
, , ,
, ,
, , ,
.
5. , ,
,
913, .
,
, , :
, ,
,
;
, ,
, , ,
, ,
. ,
, ,
.
, 914
, , : ,
,
, ||
.
,
, .
6. ,
,
,
;
, ,
, ,
, , .
, ,
[a todos hacer una disciplina],
, .
915, ,
916, ,
, ,
| ],
, ,
913
.
, , , .
915
. 186, 37.
916
| |, , , ,
, 24 ;
, .
914
321
, ,
, | |
.
7.
,
, , ,
, , ,
: , .
: , ,
, ,
,
, ,
917 [trayendo a la iglesia las cargas de maz de 10 en
10] , | | ,
,
- , ,
, ,
, .
8. , , , ,
,
, , ,
, ,
.
, , ,
, , ,
;
[pareca un retrato de la primitiva iglesia], ,
, ,
; 918 ,
, , ,
.
9. , , ,
.
, , : ,
, : ,
, ,
, ,
,
,
.
,
917
, ,
[en reales] ,
(Relaciones, I, 176).
918
. Relaciones, I, 180.
322
,
, ,
.
10. , ,
[acso]919, .. , , ;
,
, ,
, 15000
, .
5 :
920, -921, -922, 923 924
[Chancas, Atn Soras, Urn Soras, Chalcas y Yungas 925],
, ,
, : 926,
-927, 928 929 [Andamarcas, Atn Rucanas,
Chocorbos y Yauyos].
, | |
. ....
919
323
. (1608). .
, (1573, , 17 1647, , ) ,
(, , , ) XVI XVII
, . .
. .
, , : ,
, 1610
, ,
: , ;
, , ,
, ,
,
. , , ;
, , querum parentes ignorantur,
, , , ,
, ,
, . , , ,
, ,
, .
,
, :
* 1608, , , , :
1608.
* , , . ., 1611.
, , ,
, ,
, , .
, ,
, 31- ,
, ,
, , .
1967
:
,
,
.
, ,
, ,
, ,
. ,
, ,
, ,
, .
,
, , , .
17 1647,
, .
324
( ) ,
,
, .
1601, 14.5. Informacin de que pretende una prebenda en las Iglesias de estos Reinos. Los Reyes,
14/Mayo/1601. Ms. Archivo de Indias, Sec.V, Aud. Lima, 71132 (Vargas Ugarte, Bd.II, S.175)
1607 Ynformacion de vita et moribus del dotor Francisco de Avila, fecha el ao de 1607. (Puhl, von
H.Urteaga in der Rev. d. Archivo Nac. d. Per, Bd.IX, Lima 1936, SS. 177 bis 209)
16071615 Informacin de servicios. Ms. Archivo de Indias, Sec.V, Aud.Lima, 326 (Vargas Ugarte, Bd.V,
S.93)
1608 Runa yndio iscap Machoncuna usw. Ketschua-Ms. der Biblioteca Nac. de Madrid, 3169, fols. 64ff.
(Publ. von Trimborn 1939, Galante 1942; bdet den Gegenstand dieses Buches)
1608 Tratado / y relacin de los errores, falsos dio/ses y otras supersticiones y ritos dia/blicos en que vivan
antiguamente los /Indios de las provincias de Huara/Cheri, Mama y Chacha y oy / tambin viven engaados con
gran perdicin de sus almas. Recogido por el Dotor Francisco de Avila presby/tero cura de la dotrina de la di/cha
provincia de Huaracheri y vicario de las tres arri/ba dichas, de personas fidedignas y que con particular / diligencia
procuraron la verdad de todo, y aun antes que Dios les alumbrasse uiuieron en los dichos errores y exercitaron sus
ceremonias. Es materia gustosa y muy digna de ser sabida, para que se aduirta la grande ceguedad en que andan las
almas que no tienen lumbre de fee, ni la quieren admitir en sus entendimientos. / No se refiere al presente mas que la
histo/ria. Ser N. Sr. servido que el dicho Dotor / la ilustre y adorne con declaraciones y notas / que sern
agradables, si Dios le diere vida. / Ao de 1608. Ms. der Biblioteca Nac. de Madrid, 3169, fols. 115ff. (Publ. by Cl.
R. Markham, Works Hakluyt Society, Bd. XLVIII, London 1873; CA.Romero in Col. d. libros y doc. ref. a la Hist.
d. Per, Bd. XI, Lima 1918)
1610 Oratio / habita in Ecclesia / cathedrali Limensi ad Domi-/num Bartholomaeum Lupum Guerrerum
Archiepisco/pum eiusdem Ciuitatis, totius Regni Peruani Metropo/litanum, regium; Consiarium &c Limae,
Apud Franciscum a Canto. / Anno 1610 Befindet sich nach Medina (S.116) im Umfange von 12 fols. und in Oktav
in der Bibliothek des Harvard College. 1610,30.4. Carta a S.M. Los Reyes, 30/Abril/1610. Ms. Archivo de Indias,
See. V, Aud. Lima, 71333 (Vargas Ugarte, Bd.II, S.179)
1610, 11.11. Ms. Harkness Collection, f. 930. Los Reyes, ll/Nov./1610.
1611 Relacin que yo el Dotor Francisco de Auila, cura y beneficiado de la ciudad de Gunuco, hice por
mandado del Sr. Arzob. de los Reyes, acerca de los pueblos de Indios de este arzobispado, donde se haba
descubierto la idolatra y hallado gran cantidad.
[ :
:
Dioses y hombres de Huarochir. Narracin quechua recogida por Francisco de Avila [1598?]. Mxico:
Siglo XXI, 1975.
:
Narratives of the rites and laws of the Yncas (1873) http://www.archive.org/details/narrativesofrite00moli
:
Herman Trimborn. Francisco de Avila: [ketschua-handschrift.], Berlin: Gebr. Mann, 1967.
.
, ,
XVI [Huarochir],
, ,
, .
,
1966 ,
. .
325
:
| ,
, ,
, , .
, ,
||, | | ,
, ,
,
. , , ,
, ,
, . ,
. ,
,
|-|, . 1608 |
I
| | , ,
| ,|
| , -
, , ,
, , .|
[Yanamca Tutaamca]930. ,
[Huallallo Carhuincho] 931. . |
|. ,
||, | |.
|| , , ,
, . |
, |, , ,
, | | |
| , . , ,
[yuncas]932 | [Ande]|.
, ,
,
, . | ,
,
|. ,
, , .
930
326
| : , , |, huritu caqui,
, , |c , (
, , )|.
, , .
.
| |.
, [Cuniraya]933, .
, || |,
, ,
|; ,
, || [Viracocha] |(,
)|, |, :
|; :
, , , , ,
, : .
- , ,
, : , ,
934, , ,
|| .
| | -, . |
. ,
: ; ,
|. ,
, || , 935 .
II
936, ,
[Cahuillaca] ,
.
, , -,
; [yacolla ]
[cusma ] . , ,
, : , . | ,
|.
||.
.
, | | 937,
[pupuna]; , ||. ,
933
1873: Coniraya.
1873: , , .
935
1873: .
936
1873: , , ,
.
937
1873: . .
934
327
, , ,
938.
| |,
[Cavillaca]. , | |.
, || | |, , ,
: , , .
, . , , ,
[lcuma]939. ,
, . ||
, 940
. , .
, . ,
, ||, .
||941 |,
|: , ?
.
, | | .
, 942. , ,
| , ,
, |.
, 943, ||,
.
| | [Anchicocha] |
, , |,
. ,
| |, : , ,
, .
? | ?|
: ? ? 944,
. : . ,
, , 945, ,
, .
, ||,
938
1873: , , .
(. Pouteria lucuma)
8-15 , , , , .
, , - , 12,5-25 . ,
, 7,5-10 , -
- . - ,
, 1-5 - .
940
1873: .
941
, , ,
chay huarma . huarma,
huahua, .
942
1873: , .
943
.
944
. .
945
1873: .
939
328
, , ;
.
: , :
, : - ,
, || .
, .
;
,
. , :
! ?,
||, .
: ,
, ; ,
, , | | : 946
, ||;
| |.
, 947. |
| 948 , ;
| | . - ,
|.. | 949,
, , ||, . ,
[mar de Pachacamac] 950,
, , .
, | | .
, : ,
, ||, , |: , !
, ! , ?|,
|| ||.
| | . :
, , ? 951.
, , | ,|
. : . |
, , ,
, , |.
, [huanaco] [vicua],
, , | ,
, ,
|. - , , , .
.
946
1873: .
1873: , .
948
1873: .
949
1873: , cachca-sapa, .
950
, .
951
1873: , - - .
947
329
952 ||. :
, , ?; :
; .
, ,
; , ,
||,
. . :
, . :
; |
| , , || .
,
| , | , ;
, .
, : ;
. : ,
, , ;
: , , ;
,
.
; :
, :
| |; || 953 |,
,
( )|,
. , - ,
; | |,
, .
954; :
; . :
, ; :
, , ,
|| , ;
.
, ,
, , - ,
, . ( . |
, |.
, , , .
, ||
; ).
952
: , (.);
; , .
953
1873: Ccenti .
954
1873: .
330
,
. 955. ,
,
; [Urpayhuachac] 956.
, ||, |
, , ,
| , |
,| ||
|| , || |(
)| . |-|: ,
||.
, .
, ,
|| . ,
: ?,
||, | |
. , |.. |,
. , ,
; ||, ,
957, , . ,
, : !, .
| | :
. | |.
. ,
, , 958,
: .
, , .
959, hennana960, ||, , 961
, , ,
. |
.
, ; ,
, , , ,
, . , ,
, ;
, ,
. ,
955
1873: | ,
.|
956
(1608): Vrpay vrpi. , . Huachac. , .
957
1873: .
958
1873: .
959
1873: , .
960
, hermana .
961
1873: , ,
, .
331
, , ,
, .
; ,
, ,
, .
,
(Huantachinaca) (Ayrihua)962. ,
963, , -, -,
, ,
, , ,
, , , .
.
.
, ,
; ,
, ,
.
,
.
, , . ,
, ;
, ,
, , ,
.
III.
, , ,
,
, -
, . , -
;
; , ,
, , ,
, : , .
, ;
, ,
, .
, ,
, , ,
?|
962
963
, . Huantay-sara , .
, - , .
332
III964
, ,
|; |
| ,
, | ,
.
, :
. -,
, , || | |
, . -||
; : , 965, ||, || .
|, |, ,
|( coronta)|: ,
, . ,
, , : |! ,
?|. ,
: , , ,
|| , , .
| , , ,
- ,| ; .
, .
[Huillcacoto]966, | 967 -
,| ; , ,
. , , ,
. ,
, : , , , ,
. | | ,
968; ,
, , ,
, , .
;
. , , || ;
; ,
. ,
, . | ,
, - ; ,
969 ; ,
964
1873 VI.
1873: yu' yu'.
966
1873: Villca-coto.
967
-.
968
1873: , ,
-.
969
.. .
965
333
( XV, 23) : ,
, . ,
, ,
, -;
, , ,
, , .
, ,
; ,
,
, ,
- ? ,
. ,
, , ,
, 1200 .
- , ,
, ,
; . .
, ,
, , , , .
, , , ,
; , ,
-970?
,
; , ,
, ,
. , ,
, ,
, ,
, . - , ,
, ,
? , , ,
, ,
, |.
; , , , ,
, ,
.
IV
,
, .
970
1873: .
, , .
334
, || . ,
, .
, ; ,
[muchcas], . ;
. , ,
, : ,
. ,
.
V
, ,
[Condorcoto] , 971
.
| , ,
,
[Purunpacha]972, , .|
, , ,
, , ,
, , , ,
. .
, ||, , . ,
|| , ,
[Condorcoto] | ,
( ). |
| | [Huatyacuri],
, , , |
|, |?|973. ,
, ,
. ,
; , 974
["guatia" "huatia"]; ||
. ,
[jefe]975: [Tamtaamca] |,
, ,
|. , | |,
; ; ,
971
1873 , : ,
[Huathiacuri], , ;
.
972
1873: purum . Purum-pacha .
973
.
974
1873: Huatyasca .
975
1873: Lord .
335
, , , ;
| , , ,
|. ,
, , ;
|, , |;
, .
, ,
; , |,
|. ,
, ,
, : |,
, ,
. |.
|| || ,
, , || .
.
| |,
[Uracocha] 976 [Sieneguilla]977, ,
, , .
[Latauzaco]978. ,
|, |, |,
|; . ,
: , ? ,
, ,
||, ,
, , ,
. , ,
. :
|| ,
|, |.
|, |.
, ; , ,
, ;
| |,
, ,
||979. , ,
. , , , :
? :
, | | ,
, - || . ( ,
976
28 -.
1873: , .
978
1873: Latallaco.
979
1873: .
977
336
, ,
; , ).
|| , :
, , ; ,
,
. , , ,
, . , :
-, ?
||980 : ,
. 981;
||. , , ,
[Chaupiamca]982.
| |. , ,
, , . ,
, , | | :
, ?, .
, , :
, ,
. , , , : ,
, , |
|. ,
. , , |,
,
|: : ||983
, ?
,
;
.
, :
||. - ; ,
|, ,
,| , .
. ,
, :
984. |, ,
, |, , ,
. , ; : -
, .
; ||
, . ,
980
1873: , ,
(, , ).
981
1873: .
982
1873: Chaupiaca.
983
, - .
984
1873: -.
337
, || ; |
|, . ,
,
|, |.
, , , .
.
; [Anchi]985,
. , , .
- : !, ||,
| |, | |, ,
, .
; ,
, , . ,
, . ,
; | | . , ,
, , .
.
, , ,
; , : ,
, ||, | ,
, , | . ,
, , . ,
| , |, ,
, . , ,
, | , ,
986 | , .
: , , ,
.
:
|| :
.
| |. : ;
. ,
|| 987. ||
[porongo]988 | |, |tinya |, |
, .
, ()
, |. ,
, ,
. , ,
, |antara |
985
1873: .
.
987
1873: .
988
- .
986
338
; , ,
, | | . ,
. , |
|.
, . , ,
, .
, 989,
. , ;
, . ,
, | .
, , |
. , .
; . , ,
, ,
, . , ,
, . ,
. ,
. : ,
|,
|!, .
. , ,
, .
,
.
, |
|. ,
. , .
|| , . ,
|| || |
| . ,
, , ,
, , ,
990. ,
|| ; | |,
| | ,
; , . |
|.
| :
| , ,
, -
. ,
, ;
| ,
989
990
1873: .
1873: , , .
339
| , ,
. ,
.
, ,
991; ,
, || ,
992, .
, , .
,
, :
, ;
, . ,
. : [huara ,
| , [cusma
] | | ; , .
, . ,
, , ;
|| , , ,
. : |
, .|
, , 993. , ,
: 994, ; , ,
. , |
|, ||. :
|!
.
, ,
.| , , , ,
995, , .
, 996, .
. ,
;
, , . , |
| . | |.
, |
| . ,
. ;
, , , ,
, ,
991
1873 , .
1873: , , ,
.
993
- .
.
994
.
995
?
996
.
992
340
: ?, ,
. .
, ,
| |,
, .
| |.
, , || :
997, ,
, | |, , ,
, ,
. |,
: , ,
, , .
, ,
,
, - |.
, [Llantapa] ,
[Pullao], , [Huicho].
, , ,
, | | . , | |
. | |. ,
, , , ,
, . , ,
, .
VI998.
, ,
; , ,
, |?| ,
| ,
, ,
, , , 20
.
, , .|
,
, .
[Huallallo Carhuincho], . ,
, :
, ; ,
997
1873: , , ,
, .
998
1873 .
341
[Huarochir].
:
,
, | |, ,
. , ,
, ;
[Huayquihusa]999 |
, , ,
(Quinti). ,
, , |.
;
. , |
|. ,
|, , |,
, .
, .
: ,
?,
||, |,
|. : , ,
, | ,
, |
1000, . , ,
,
, . ,
: ,
, , ,
. ,
, | |.
.
, ||
, .
[Macacoto]1001 |, ,
| , , [Puypuhuana] |,
|. ,
, , .
, |
| 1002 ||, |
| 1003,
. , , ,
. ,
999
1873: Huagaihusa.
1873: .
1001
1873: Matro-coto.
1002
1873: .
1003
.
1000
342
||
[yuncacuna], , ,
1004.
| VII1005
,
; ,
.
, ,
.|
[Cupara]. , ,
, , ,
|, |. || ,
. [Sunacaca]1006.
|, |.
, ,
||.
, ,
; [Chuquisuso]. , ,
; ,
, . | , ,
, |.
, [yacolla]
. , ,
. ,
: , ? |, , ,|
: | , |
. | ,
, , , |, .
, ,
; .
. ,
| | , .
, ; | ,|
, .
, . :
, , . . |
, |. ,
. , |
| | , ,
1004
1873: , , , ,
, , , .
1005
1975 .
1006
1873: Sienacaca.
343
|, .
, , ,
. ,
. , .
| , ;
, |
, ,
[Cocochalla] , |
, .
, ,
, |.
, ,
[Huracupara].
|
, , , ,
; . ;
, ,
. , ,
,
, |. ,
, , , ,
. || , :
, ?
. . , ,
"", "", . . ; ,
. , . ,
. ,
, , .
, : , !1007. , :
[Huac]!1008, ; .
| , .
, ; ,|
, ,
; [
, , ,
, ,
|. , ;
.
, : .
|| |, ,
, [Yanacaca]|1009:
1007
1873: Pich-pich!
!, : Huac. .
Huac. , , .
1009
1873: Yana . Caca .
1008
344
; . . |
, ,
|. ,
[Yanaccacca]. ,
: -, . "", .
1010.
, :
. | ,| ,
. .
, , || 1011 ;
, . ||
, ,
, [Huinconpa],
, |, ,
|. , | | .
, ,
.
| VIII1012.
1013,
, ,
, .
( , ,
, ,
.)
|
1010
1873: , .
1873: Vim-lompa ().
1012
VIII.
1013
1873 .
1011
345
, ,
(1608 .)
[ :
Testimonios, cartas y manifiestos indgenas (Desde la conquista hasta comienzos del siglo XX). Caracas,
Biblioteca Ayacucho, 1992, ISBN: 980-276-187-7, p. 206211.]
.
XVI " "
. , ,
, "", ,
, .
, ,
, , - ,
[Cholula]. , , " ",
,
XVIXVII ,
"/".
, " " [extirpacin de idolatras]
1551
1567 [Duviols 1976].
,
, .
(1585 ), ,
.
XVII , ,
,
. ,
, Pierre Duviols [1976],
, , , ,
, .
[206]
(--)
, 21 1608 .
346
XX ,
[San Damin] ( [Huarochir]) 1597 ,
,
[Huarochir 1987]. , ,
,
- . 1607
, , , ,
"" ,
, , 100 (!)
"": ,
.
.
, , ,
,
. (
) - (
) ,
[Sunicancha].
, , .
, ,
,
; , ,
. ,
[. Acosta, en Huarochir 1987].
, ,
- . : ,
, II,
, ( )
,
| |.
:
[Don Miguel Yauricasa],
[Sant Francisco de unicancha] 1014 [huaranca]
[Chaucarmac], [Martyn
Huachhuaaupa], [Juan Sacsamanya],
[Andrs Casayauri], [Sebastin Paycocallhua],
[Andrs Macacasa], [Diego Sacsaaupa],
1014
347
, 1608: Chucchucca. , .
348
|| ,
| | , , | | ,
, , .
, , , ,
, ,
[208] [medias]1016 : 1017 .
, , , , ,
, 1018 [la puna],
[sic!]1019.
, 28-
, , ,
, .
, ,
1020 [patacones] 1021 [tomines]
, , |.. | ,
, ||
, , ,
; || ,
, .
, ,
, , ,
, [es del fiscal], ;
, . ,
, ,
[el padre Segura], [Luiz de Paz],
;
,
, , 1022 [las chacras],
, ; , | ,
| , .
,
; , ,
[no criaba perrillo alguno a su negro s azot porque le mat uno].
- -
, , || ,
, - ; .
1016
. 6 . = 4,625 . , 5 =
138,75 .
1017
55,5 .
1018
DGH: Puna. , . Purum purum.
(). .
1019
.
1020
. batakk .
1021
, .
1022
, . ,
, . , ,
|, |.
349
, , ,
, , .
, , , , .
, .
,
[nos ha medido en] [ollo]1023, -
, , ,
1024.
, ,
, ||,
|| , , || -
, ||
, . , ,
- , ,
, , [209]
,
.
[Jesu Xristo]; ,
[Miguel Yauricaca], , ,
[Xristbal Choquecasa], ,
[Martyn Astocasa], , ,
[Hernando Apumayta],
[Francisco Poma], [Juan Snchez
Serrano].
, . ,
, ,
.
-- (--), 1608 1609 .
[Hernando Pauccar],
--- [San Pedro de Mama] (),
, , ,
, " ",
,
[ 69]. ""
1023
DGH: Ccollu. , .
, ( ) , , ,
.
1024
350
"", [1648]. ,
... , "",
, " ",
"" "".
[Acosta, en Huarochir 1987],
,
...
:
:
, [Chaupiamocc],
, ,
, , ,
, , ,
. ,
, ,
, , , ,
, , .
, ,
, [210] , .
, , [cuyes],
[chicha] , .
, ,
, ,
[idolillo], ||,
[muy delgado], [grueso]1025. , ,
, . ,
, . ,
, .
, -
[211] |...|.
1025
: , .
351
(1771). .
.
1456 .
( ).
250 (antes que encarnase)
, , . 90
.
56 .. ,
. .
.
, ,
( ). | , ,
13 14 1356 1456 ?|
1462 - || .
1523 -,
, , .
1528 , ,
-, ,
. ,
,
.
1545 170 3000 .
, (?)
,
352
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
Apian P. Libro de la cosmographia: el qual trata la descripcin del mundo y sus partes por muy claro y
lindo artificio. [3], 68 [i.e. 136], [3] p., Anveres : [s.n.], 1548.
Archivo General de Indias, Seccion: Patronato 93, n11r2, P. 186v188v.
Avila F. de. Dioses y Hombres de Huarochir. Lima : Instituto de Estudios Peruanos, 1966.
Betanzos J. de. [1551] Suma y narracin de los Incas. Prlogo, transcripcin y notas por Ma. del Carmen
Martin Rubio. Madrid: Ediciones Atlas, 1987.
Calancha A. de. Cornica Moralizada. Barcelona, 1638.
Castro de Trelles L. Relacion de la religion y ritos del Peru hecha por los padres Agustinos. Lima :
Pontificia Universidad Catolica del Peru Fondo Editorial, 1992.
Colleccion de documentos ineditos para la historia de Espaa. Tomo V, Madrid, Imprenta de la viuda de
Calero, 1844. p. 193201.
Collecion de documentos ineditos, relativos al descubrimiento, conquista y colonizacion de las posesiones
espanolas en America y Occeania, sacados, en su mayor parte, del Real Archivo de Indias. Tomo III.
Madrid : Imprenta de Manuel B. De Quiros, San Juan, 54, 1865. p. 558.
Damian de la Bandera. Relacion del origen e gobierno que los Ingas tuvieron.... / Damian de la Bandera //
Biblioteca Peruana. Primera Serie. Lima : Editores Tecnicos Asociados S.A.,1968. Tomo 3. P.
491510.
Dioses y hombres de Huarochir. Narracin quechua recogida por Francisco de Avila [1598?]. Mxico :
Siglo XXI, 1975.
Discurso sobre la Descendencia y Gobierno de los Incas // Juan de Betanzos. Suma y Narracion de los
Incas. Madrid: Ediciones Polifemo, 2004. p. 359390.
Fernando de Santillan. Relacion del orgen, descendencia, poltica y gobierno de los incas / Fernando de
Santillan // Tres relaciones de antigedades peruanas. Madrid : Imprenta y Fundicion de M.Tello, 1879.
P. 1133.
Gobernantes del Per, cartas y papeles, siglo XVI. Tomo 1. Madrid : Sucesores de Rivadeneyra (s. a.),
1921. 580 p.
Gonzlez J.L. La Crnica y su concepto de la cosmovisin andina: Indios, dioses y demonios // San Pedro,
Fray J. de. La Persecucin del Demonio. Crnica de los primeros agustinos en el norte del Per (1560).
Mlaga : Algazara, 1992.
Herman Trimborn. Francisco de Avila: [ketschua-handschrift.], Berlin : Gebr. Mann, 1967.
Jos de Arriaga P. La extirpacin de la idolatra en el Pir / Pablo Jos de Arriaga. Lima : Geronimo de
Contreras, 1621. 142 [157] p.
Juan de Samanos. Relacin de los primeros descubrimientos de Francisco Pizarro y Diego de Almagro,
1526 / Juan de Samanos // Coleccion de documentos ineditos para la historia de Espaa. Tomo V.
Madrid : Imprenta de la viuda de Calero, 1844. P. 193201.
Lohmann Villena G. El testamento indito del Inca Sayri Tupac / [Inca Sayri Tupac]; ed. Guillermo
Lohmann Villena // Historia y cultura. Lima : Museo nacional de Historia, 1965. Vol. 1, 1. P.
1318.
Luciano Perea. La idea de justicia en la conquista de Amrica. Madrid, 1992, P. 237239.
: http://usuarios.advance.com.ar/pfernando/DocsIglLA/Requerimiento.htm. .
Molina C.de (El Cuzqueo) [1575]. Ritos y fbulas de los Incas. Buenos Aires: Editorial Futurn S.R.L.,
1959.
Monumenta Peruana. VI. (15961599). Romae : APUD Institutum Historicum Societatis Iesu, 1974.
P. 799806.
Narratives of the rites and laws of the Yncas. New York : Printed for the Hakluyt Society, 1873.
Pedro de Cieza de Len. Crnica del Per. El seoro de los Incas / Pedro de Cieza de Len ; [ed. Franklin
Pease G. Y.]. Caracas : Fundacion Biblioteca Ayacucho, 2005. 497 p.
Porras Barrenechea R. Una relacion inedita de la conquista: la cronica de Diego de Trujillo. Lima :
Instituto Raul Porras Barrenechea, 1970. P. 4160.
Rakutz, Nikolay. La poltica religiosa de los incas: el ejemplo de la provincia de Huamachuco.
: http://www.naya.org.ar/congreso2002/ponencias/nick_rakutz.htm. .
Relacion de la religion y ritos del Peru, hecha por los primeros religiosos agustinos que alli pasaron para la
conversion de los naturales [1560] / Annima // Collecion de documentos ineditos, relativos al
descubrimiento, conquista y colonizacion de las posesiones espanolas en America y Occeania, sacados, en
su mayor parte, del Real Archivo de Indias. Madrid : Imprenta de Manuel B. de Quiros, 1865. Tomo
III. P. 558.
Revista histrica: rgano del Instituto Histrico del Per. Lima : Instituto histrico del Per, 1906.
Salomon F. The cord keepers: khipus and cultural life in a Peruvian village / Frank Salomon. Durham :
Duke University Press, 2004. 368 p.
353
29. San Pedro, Fray J.de [1560]. La persecucin del Demonio: crnica de los primeros Agustinos en el Norte
del Per. Transcripcin de Eric E. Deeds. Introduccin de Teresa Van Ronzelen, estudios preliminares por
Luis Millones, John R. Topic y Jos Luis Gonzlez. Mlaga : Algazara ; Mxico : C.A.M.E.I., 1992.
: http://www.munihuamachuco.gob.pe/milenario/huamachuco/1992a%2801%29.html.
.
30. Testimonios, cartas y manifiestos indgenas (Desde la conquista hasta comienzos del siglo XX). Caracas
: Biblioteca Ayacucho, 1992. 178.
31. The Anonymous La Conquista del Peru (Seville, April 1534) and the Libro Vltimo del Svmmario delle
Indie Occidentali (Venica, October 1534) / [Cristbal de Mena ; ed. Alexander Pogo] // Proceedings of the
American academy of arts and sciences. Boston : American Academy of Arts and Sciences, 1930.
Vol. 64, 8. P. 218281.
32. Topic John R. El Izamiento del gallardete en Huamachuco. 1994. :
http://www.munihuamachuco.gob.pe/milenario/huamachuco/index.html. .
33. Topic John R. Las huacas de Huamachuco: Presiciones en torno a una imagen indgena de un paisaje
andino // San Pedro, Fray J. de. La Persecucin del Demonio. Crnica de los primeros agustinos en el norte
del Per (1560). Mlaga : Algazara, 1992.
34. Topic John R., Topic T. L. A summary of the Inca occupation of Huamachuco. 1993.
: http://www.munihuamachuco.gob.pe/milenario/huamachuco/1993%281%29.html.
.
35. Zuidema R. T. The Ceque system of Cuzco: the social organization of the capital of the Incas. Leiden :
E. J. Brill, 1964.
36. . / ; [.
. . ; . . . , . . ]. . : , 1974.
748 . ( ).
37. . . - / . .
// , , . 2013. 1 (39). . 5764. ISSN
1991-9484.
38. . . : , ,
[ ] / . . // XVIII
(46 2013 .). . : . , 2013. . 2728. :
http://www.hist.msu.ru/Departments/Ancient/XVIII_Sergeev_proceedings.pdf. .
39. . ., . .
(, XV .) / . . , . . // . 2013. 4. .
7282. ISSN 0044-748X.
40. . - /
. // :
. . 2011. . 4 (60). . 110115.
41. . : / . //
. . ., 2011. .
105 . 2326.
42. . . : , /
. // -2012: V
. . V: 7- . / .: .-.
, . .. (), . .. (. ), .. (. .)
. ., 2012. . 6. . 1921.
43. . - / . //
. . ., 2011. . 107.
. 2224.
44. . / . //
: . .: , 2011. . 36. . 109114.
45. . / . //
-2011:
IV
, 2 0 - .
. IV: 6- . / .: .-. , . .. (), . ..
(. ), .. (. .) . ., 2011. . 6. .3334.
46. . , /
. // :
. ., 2011. . 3 (59). . 110115.
47. . ., . .
/ . . , . . // , ,
. 2013. 1 (39). . 6575. ISSN 1991-9484.
354
1.
.
355
356
357
358
2.
()
( ;
.. ).
359
3.
: 5 .
360
4.
64
- ( "Exsul Immeritus
Blas Valera Populo Suo").
361
5.
- XVI-XVII .
-
. - 20 1542
V, .
- 9 1824 ,
.
1.
-
. .
:
1528 . 26 1541 . (
).
15411544 . ( ,
).
26 1541 . 16 1542 .
( ).
15441548 . (
. ).
2. -
XVI
* 15441546 ,
* 15461549 , ,
* 15501552 , ,
* 15521556 ,
* 15561561 , ,
* 15611564 , ,
* 1564 , ,
* 15641569 , ,
* 15691581 ,
* 15811583 ,
* 1584 , ,
* 15841589 ,
* 15891596 ,
362
XVII
* 15961604 --,
* 16041606 ,
* 1607 , ,
* 16071615 --,
* 16151621 --, ,
* 16211622 , ,
* 16221629 ,
* 16291639 ,
* 16391648 ,
* 16481655 ,
* 16551661 ,
* 16611666 , ,
* 16661667 , ,
* 16671672 , ,
* 16721674 , ,
* 16741678 , ,
* 16781681 --, ,
* 16811689 , , .
363
6.
- ,
() XV, XVI, XVII
: , ,
XVI XVII , , ,
, , ,
. .
!
, .
, , , , :)
,
, , , , - .
. , .
,
(. ).
:
a costa de Preposition
1.
(de alguien)
2.
(de algo)
ab aeterno Adverb
1.
abajar Verb
1.
(vt)
Abancay m, Noun
1.
abaxada f, Noun
1.
abrazar Verb
1.
(vt)
2. (vt) (ceir)
3. (vt) (incluir)
4. (vt) (adoptar)
abrazarse Verb
1.
(refl)
2.
(refl, + prep. A)
abrojo m, Noun
1.
(plural) (bot)
2.
(bot)
3.
(plural) (nut)
abuso m, Noun
1.
(injusticia)
2.
(uso excesivo)
accin f, Noun
1.
364
acequia f, Noun
1.
(agr)
2.
Acobamba f, Noun
1.
acomunarse Verb
1.
(refl)
Acquaviva f, Noun
1.
acrescentar Verb
1.
(vt)
Addenda f, Noun
1.
Adelantado m, Noun
1.
adelantado Adjective
1.
2. (avanzado)
aderezo m, Noun
1.
2.
(culin)
adjunto m, Noun
1.
(cosa)
2.
(ayudante)
adoptado Adjective
1.
2.
adoratorio m, Noun
1.
Alejandro m, Noun
1.
algunos Pronoun
1.
(indefinido)
alharaquiento Adjective
1.
alimentar Verb
1.
(vt) (nutrir)
2.
(vt) (dar alimento)
3.
(vi) (servir de alimento)
4. (vt) (mantener)
5. (vt) (alentar)
alimentarse Verb
1.
(refl) (nutrirse)
allegado m, Noun
1.
(amigo)
365
2.
(pariente)
almagrista m, Noun
1.
aluvin f, Noun
1.
(fig)
2.
(sustancia)
alzado Adjective
1.
(persona)
2.
(persona)
amauta f, Noun
1.
Amaybamba f, Noun
1.
ambiente m, Noun
1.
(entorno)
2.
(aire)
amonestacin f, Noun
1.
(plural)
2.
3.
(plural) (matrimonio)
ampolla f, Noun
1.
2.
(recip)
anca f, Noun
1.
(zool)
2.
andar Verb
1.
(vi)
2.
(vi) (moverse)
3.
(vi) (moverse)
4.
(vt)
5.
(vi) (moverse)
6. (vi) (trasladarse)
7. (vi) (funcionar)
8. (vi) (estar)
9. (vi) (juntarse)
10.
(vt)
11.
(vi) (trasladarse)
12.
(vi) (funcionar)
13.
(vi) (estar)
14.
(vi) (juntarse)
15.
(vi)
andarse Verb
1.
(refl, + sujeto animado)
2.
(refl)
3.
(vi, refl)
4.
(vi, refl)
andas f, Noun
1.
animado Adjective
366
1.
2.
3. (estado emoc)
4. (lug)
5. (pers)
ans Adverb
1.
ansimesmo Adverb
1.
ntes Adverb
1.
apndice m, Noun
1.
(libro)
2.
3. (anat)
aposentar Verb
1.
(vt)
apoyar Verb
1.
(vi)
2.
(vt)
3.
(vi, + prep. A)
4. (vt) (fundar)
apoyarse Verb
1.
(refl)
2.
(refl) (basarse)
3. (refl) (dar el brazo)
araa f, Noun
1.
(arcnidos)
2.
(lmpara)
archivo m, Noun
1.
2.
(inform)
arena f, Noun
1.
(mineral)
2.
(palestra, taur)
3.
(de arena)
4. (pol)
armadura f, Noun
1.
2.
(elec)
armar Verb
1.
(vt) (dar armas)
2.
(vt) (montar)
3.
(vt, + prep. DE)
367
4. (vt) (cargar)
5. (vt) (preparar)
6. (vt) (preparar)
7. (vt) (causar)
8. (vt) (embarcacin)
9. (vt) (tela)
10.
(vt) (tcn)
armarse Verb
1.
(refl)
2. (refl) (proveerse)
3. (refl) (producirse)
arrancar Verb
1.
(vi)
2.
(vt)
3.
(vi) (partir)
4.
(vt) (coche)
5. (vt) (rbol)
6. (vt) (flor)
7. (vt) (plumas)
8. (vt) (arrebatar)
9. (vt) (obtener)
10.
(vt) (rescatar)
11.
(vi) (salir)
12.
(vi) (provenir)
asaetearonaber Verb
1.
(vt)
asentar Verb
1.
(vt) (grabar)
2.
(vt)
3.
(vi)
4. (vt) (establecer)
5. (vt) (apoyar)
6. (vt) (colocar)
7. (vt) (fijar)
8. (vt) (calmar)
9. (vt) (anotar)
10.
(vt) (golpes)
asentarse Verb
1.
(refl)
2. (refl) (aves)
as Adverb
1.
(modo)
asociar Verb
1.
(vt)
2.
(vt) (relacionar)
3.
(vi) (relacionarse)
4. (vt) (com)
asociarse Verb
1.
(refl)
2.
(refl, + prep. A)
3. (refl) (com)
spero Adjective
1.
2.
368
3. (gusto)
4. (palabr)
assi Adverb
1.
2.
astillitas f, Noun
1.
Atagualipa f, Noun
1.
Atahuallpa m, f, Noun
1.
atambor m, Noun
1.
Atau m, Noun
1.
Audiencia f, Noun
1.
an Adverb
1.
(en frases afirmativas, interrogativas o negativas)
2.
un Adverb
1.
auqunido Adjective
1.
2.
aura f, Noun
1.
2.
avanguardia f, Noun
1.
2.
aviendo Adverb
1.
ayllo m, Noun
1.
azumbre m, Noun
1.
( = 2,6 )
Baalam m, Noun
1.
bablico Adjective
1.
banda f, Noun
369
1.
(grupo)
2.
(tira)
3. (maleantes)
4. (cinta)
Barrientos m, Noun
1.
baya f, Noun
1.
(bot)
2.
behetra f, Noun
1.
bernegal m, Noun
1.
Betanzos m, Noun
1.
bioqumica f, Noun
1.
2.
(profesin)
blanco m, Noun
1.
2.
(persona)
3. (juego)
4. (persona)
5.
blando Adjective
1.
2.
3. (carcter)
4. (tejidos)
Blas f, Noun
1.
bolsa f, Noun
1.
2.
(fin)
3. (vest-muj)
4. (canguro)
bolsita f, Noun
1.
borrar Verb
1.
(vt) (lo escrito)
2.
(vt)
3. (vt)
4. (vt) (superficie)
5. (vt) (superficie)
6. (vt) (inform)
7. (vt) (tachar)
borrarse Verb
1.
(refl)
burdeos Adjective
370
1.
cabecita f, Noun
1.
caimitos m, Noun
1.
(fruta)
calamidad f, Noun
1.
2.
(comportamiento)
Calancha f, Noun
1.
camello m, Noun
1.
2.
(drogas)
Canches m, Noun
1.
cnon m, Noun
1.
cansar Verb
1.
(vt)
2. (vt) (molestar)
3. (vt) (aburrir)
4. (vt) (tierra)
cansarse Verb
1.
(refl)
Capac m, Noun
1.
CAPITULO m, Noun
1.
(.)
carecer Verb
1.
(vi) (faltar)
2.
(vt) (faltar)
cargo m, Noun
1.
(trabajo)
2.
3. (responsabilidad)
4. (nut)
Cari m, Noun
1.
cario m, Noun
1.
2.
(nombre afectuoso)
carnicero Adjective
1.
carrera f, Noun
1.
2.
(dep)
371
casco m, Noun
1.
(hist)
2.
3. (anat-zool)
4. (fragmento)
castellano m, Noun
1.
2.
cativo Adjective
1.
Cauca f, Noun
1.
causdico m, Noun
1.
cc Adverb
1.
.
cdula f, Noun
1.
2.
(fin)
3.
celo m, Noun
1.
2.
3.
4. (hembra)
5. (macho)
ceir Verb
1.
(vt) (estrechar)
2.
(vt) (rodear)
ceirse Verb
1.
(refl)
cfr. Adverb
1.
.
chripstiano Adjective
1.
Chucuito m, Noun
1.
chuo m, Noun
1.
Chuquiabo m, Noun
1.
Chuquichaca f, Noun
1.
cibad f, Noun
1.
372
cibdad f, Noun
1.
ciento Numeral
1.
(cardinal)
cierto Adjective
1.
(especificacin)
2.
(especificacin)
cirimonia f, Noun
1.
2.
3.
cobrar Verb
1.
(vt)
2.
(vt) (fijar precio por)
3.
(vi)
4.
(vt, + prep. A + algn)
5. (vt) (cheques)
6. (vt) (salario)
7. (vt) (caza)
8. (vt) (adquirir)
cobrarse Verb
1.
(vi, refl) (recuperarse)
2.
(vt, refl)
3. (refl) (dinero)
4. (refl) (dinero)
5. (refl) (vctimas)
6. (refl) (volver en s)
coger Verb
1.
(vt) (tomar)
2.
(vt)
3.
(vt) (tomar)
4.
(vi) (caber)
5.
(vt, + prep. EN)
6. (vt) (asir)
7. (vt) (asir)
8. (vt) (apresar)
9. (vt) (contratar)
10.
(vt) (tomar prestado)
11.
(vt) (recolectar frutos)
12.
(vt) (del suelo)
13.
(vt) (costumbres)
14.
(vt) (atropellar)
15.
(vt) (entender)
16.
(vt) (tab)
17.
(vi) (ir)
18.
(vi) (ir)
cogerse Verb
1.
(refl)
cola f, Noun
373
1.
(anim)
2.
(bebida)
3. (adherence)
4. (fila)
5. (vest-muj)
colada f, Noun
1.
(vest)
2.
Collao m, Noun
1.
comentario m, Noun
1.
cometa m, f, Noun
1.
(masc) (astron)
2.
(fem) (juguete)
comprender Verb
1.
(vt) (contener)
2.
(vt)
3.
(vi)
4.
(+ que)
comprimir Verb
1.
(vt) (apretar)
2.
(vt)
3. (vt) (reprimir)
comprimirse Verb
1.
(refl)
2. (refl) (apretarse)
comprometer Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vt, + prep. A)
4.
(vt, + inf., + prep. A)
5.
(+ inf., + prep. A)
6. (vt) (exponer a riesgo)
7. (vt) (implicar)
8. (vt) (obligar)
9. (vt) (poner en un aprieto)
10.
(vt) (juzgar un tercero)
comprometerse Verb
1.
(refl)
2.
(refl, + inf.)
3.
(refl)
4.
(refl, + prep. CON)
5.
(refl, + inf., + prep. EN)
6.
(refl, + prep. EN)
7. (refl) (involucrarse)
con ferocidad Adverb
1.
(modo)
2.
(modo)
concebir Verb
1.
(vt) (pensar)
2.
(vt) (engendrar)
374
3.
(vi) (quedarse embarazada)
4.
(vi) (quedarse embarazada)
5. (vt) (comprender)
6. (vt) (comenzar a sentir)
confesin f, Noun
1.
(culpa)
2.
3.
(+ que, + prep. DE)
4. (rel)
conseguir Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vt) (obtener)
4.
(+ inf.)
5.
(+ inf.)
6.
(+ que)
7.
(vt, sustantivo verbal)
8. (vt) (objetivo)
9. (vt) (lograr)
consentir Verb
1.
(vt) (admitir)
2.
(+ que, + prep. EN) (tolerar)
3.
(vi) (admitir)
4.
(vt)
5. (vt) (mimar)
6. (vt) (mimar)
7. (vi) (ceder)
8. (vi) (ceder)
consentirse Verb
1.
(refl) (rajarse)
constante Adjective
1.
2.
consumir Verb
1.
(vt) (tomar)
2.
(vt) (gastar)
3.
(vt) (gastar)
4. (vt) (destruir)
5. (vt) (poner nervioso)
consumirse Verb
1.
(refl) (afligirse)
2. (refl) (extinguirse)
3. (refl) (secarse)
4. (refl) (destruirse)
consuntos m, Noun
1.
contador m, Noun
1.
()
2.
(gas)
3.
4.
(gas)
5. (trabajo)
6. (nut)
375
contar Verb
1.
(vi)
2.
(vi)
3.
(vi, + prep. CON)
4.
(vi, + prep. CON)
5.
(vt) (calcular)
6.
(vt, + prep. A + algn) (decir)
7.
(+ que) (decir)
8.
(+ que, + prep. CON)
9.
(vt, + que, + prep. A + algn) (decir)
10.
(vi, + prep. CON)
11.
(vt) (incluir)
12.
(vt) (considerar)
13.
(vt) (tener)
contarse Verb
1.
(refl)
contemporneamente Adverb
1.
contender Verb
1.
(vt)
contribuir Verb
1.
(vt) (pagar)
2.
(vt) (aportar)
3.
(vi) (aportar)
4.
(+ inf., + prep. A)
5. (vi) (caridad)
6. (vi) (caridad)
convenir Verb
1.
(vi) (ser conveniente)
2.
(vi) (acordar)
3.
(vi, + prep. A + algn)
4.
(vi, + prep. PARA)
5.
(+ que, impersonal)
6.
(impersonal, + prep. A + algn) (+ A algn)
7.
(vi, + inf., + prep. EN) (acordar)
8.
(vi, + que, + prep. EN) (acordar)
9.
(+ inf., impersonal)
10.
(+ inf., impersonal, + prep. A + algn) (+ A algn)
11.
(vt, pasivo)
12.
(impersonal)
13.
(vi) (ser adequado)
convenirse Verb
1.
(refl)
Cornica f, Noun
1.
correoso Adjective
1.
2.
3. (mater)
correr Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vi)
4. (vi) (darse prisa)
376
5. (vi) (viento)
6. (vi) (viento)
7. (vi) (agua)
8. (vi) (tiempo)
9. (vi) (noticias)
10.
(vi) (conductor)
11.
(vi) (coche)
12.
(vi) (coche)
13.
(vi) (sueldo)
14.
(vi) (puerta: cerrarse)
15.
(vi) (puerta: abrirse)
16.
(vi) (moneda)
17.
(vt) (distancia)
18.
(vt) (pas)
19.
(vt) (carrera)
20.
(vt) (caballo)
21.
(vt) (echar)
22.
(vt) (cortina)
23.
(vt) (cerrojo)
24.
(vt) (mover)
25.
(vt) (mover)
26.
(vt) (aventura)
27.
(vt) (avergonzar)
28.
(vt) (avergonzar)
29.
(vt) (turbar)
correrse Verb
1.
(refl)
2.
(refl)
3. (refl) (color)
4. (refl) (media)
5. (refl) (avergonzarse)
6. (refl) (tener orgasmo)
corresponder Verb
1.
(vi) (encajar)
2.
(vi) (ser adecuado)
3.
(+ inf., + prep. A + algn)
4. (vi) (color, aspecto)
5. (vi) (pertenecer)
6. (vi) (en un reparto)
7. (vi) (devolver)
8. (vi) (amabilidad)
corresponderse Verb
1.
(refl) (ajustarse)
2.
(refl)
3. (refl) (ser adecuado)
4. (refl) (armonizar)
5. (refl) (cifras)
corte m, f, Noun
1.
(fem)
2.
(masc) (cuchillo)
3. (masc) (papel)
4. (masc) (med)
crear Verb
1.
(vt)
2.
(vt, sustantivo verbal)
3. (vt) (fundar)
4. (vt) (partido)
5. (vt) (inventar)
377
criar Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vi)
4.
(vt, sustantivo verbal)
5. (vt) (educar nios)
6. (vt) (nutrir)
7. (vt) (nutrir)
8. (vt) (con pecho)
9. (vt) (con pecho)
10.
(vt) (animales)
11.
(vt) (producir)
12.
(vt) (vinos)
13.
(vi) (engendrar)
criarse Verb
1.
(refl)
2. (refl) (crecer)
crocino Adjective
1.
cromatgrafo m, Noun
1.
cruce m, Noun
1.
2. (bio)
3. (lneas)
4. (trfico)
crudelisimo Adjective
1.
cuadripartito Adjective
1.
cuadro m, Noun
1.
2.
(cuadrado)
3. (teat)
4. (tcn)
cuadrped Adjective
1.
cualesquier m, Noun
1.
-
cuarto m, Noun
1.
2.
cuento m, Noun
1.
2.
3. (ficcin)
4. (fam)
cuidar Verb
1.
(vi)
2.
(vi)
378
3.
(vt)
4. (vt) (enfermo)
cuidarse Verb
1.
(refl, + prep. DE)
2.
(refl)
3.
(refl, + prep. DE)
4.
(refl)
5.
(refl)
6.
(vi, refl, + prep. DE)
culpa f, Noun
1.
2.
(singular)
3.
(plural)
4.
5. (culpabilidad)
6. (responsabilidad)
7. (sent)
8. (culpabilidad)
9. (sent)
cumbre f, Noun
1.
cumplido Adjective
1.
2.
cupido Adjective
1.
Cura m, Noun
1.
curaca f, Noun
1.
Cusco m, Noun
1.
CUS m, Noun
1.
Cusi m, Noun
1.
CUXI m, Noun
1.
Cuzco m, Noun
1.
dar Verb
1.
(vi)
2.
(vt)
3.
(vi, + prep. CON)
4.
(vi, + prep. A)
5.
(vt, copulativo)
6.
(+ inf., impersonal, + prep. A + algn, + prep. POR)
7.
(+ inf., impersonal, + prep. A + algn, + prep. POR)
8.
(+ inf., impersonal)
9. (vt) (entregar)
379
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
(vt) (pegar)
(vt) (en naipes)
(vt) (horas)
(vt) (horas)
(vt) (untar)
(vt) (desprender)
(vt) (comunicar)
darse Verb
1.
(refl)
2.
(refl, + inf.)
3.
(vt, refl, copulativo)
darse [ 3 ] prisa Phrase with insertion
1.
(refl) (cambio de estructura)
2.
(refl) (cambio de estructura)
3.
(refl)
Darin m, Noun
1.
David f, Noun
1.
(vt)
(+ inf., impersonal)
(+ inf.)
(vt, + que, + prep. A)
deberse Verb
1.
(refl)
2.
(refl)
3.
(refl, + prep. A)
4.
(refl, + que, + prep. A)
5. (refl) (tener una obligacin)
6. (refl) (ser consecuencia)
defensa f, Noun
1.
(masc) (proteccin)
2.
(fem) (dep-ftb)
3.
(masc) (dep-ftb)
dello Adjective
1.
demarcacin f, Noun
1.
(accin)
2. (adm)
demasiadamente Adverb
1.
380
dende Adverb
1.
derecho Adjective
1.
2.
derraigar Verb
1.
(vt)
desaparecer Verb
1.
(vi) (dejar de estar)
2.
(vt)
desflorada f, Noun
1.
deshonestidad f, Noun
1.
deshonestidad f, Noun
1.
desleal Adjective
1.
2.
3.
(+ prep. A)
4. (infiel)
5. (intencin)
despedir Verb
1.
(vt) (trabajo)
2.
(vt) (decir adis)
3. (vt) (lanzar)
4. (vt) (echar)
5. (vt) (emitir)
despedirse Verb
1.
(refl) (decirse adis)
2. (refl) (de un empleo)
3. (refl) (olvidarse)
destas f, Noun
1.
deste m, Noun
1.
destino m, Noun
1.
2.
(lugar)
3. (empleo)
destos m, Noun
1.
destruicion m, Noun
1.
detenido Adjective
1.
2.
381
dexan m, Noun
1.
dextrorso Adjective
1.
dicha f, Noun
1.
(felicidad)
2.
(plural)
3.
(suerte)
didascalia f, Noun
1.
direccin f, Noun
1.
2.
(gente)
3. (correspondencia)
4. (nut)
disponer Verb
1.
(vt)
2.
(vt) (preparar)
3.
(vi) c
4.
(vt, + que, + prep. A) (preparar)
5.
(+ inf., + prep. PARA) (preparar)
6.
(+ que)
7.
(+ que)
8. (vt) (jur)
9. (vi) (hacer uso)
disponerse Verb
1.
(refl)
2.
(refl)
3.
(refl, + inf., + prep. A) (prepararse)
4.
(refl, + inf., + prep. A) (prepararse)
5.
(refl, + inf., + prep. PARA) (prepararse)
6.
(refl, + inf., + prep. PARA) (prepararse)
7. (refl) (hacer uso)
disposiciones f, Noun
1.
doc. m, Noun
1.
2.
dominio m, Noun
1.
(der)
2.
3.
(+ prep. DE)
4.
(plural) (der)
5. (regla)
6. (pol)
doquiera f, Noun
1.
echar Verb
1.
(vt) (lanzar)
2.
(vt)
3.
(vi)
382
4. (vt) (aadir)
5. (vt) (dejar caer)
6. (vt) (dejar caer)
7. (vt) (lquido)
8. (vt) (comida)
9. (vt) (carta)
10.
(vt) (expulsar)
11.
(vt) (despedir de empleo)
12.
(vt) (decir)
13.
(vt) (decir)
14.
(vt) (emanar)
15.
(vt) (suponer)
16.
(vt) (aplicar)
17.
(vt) (llave)
18.
(vt) (cerrojo)
19.
(vt) (multas, tributos)
20.
(vt) (en naipes)
21.
(vi) (dientes)
22.
(vi) (plantas)
23.
(vi) (pelo)
24.
(vi) (pelo)
echarse Verb
1.
(refl)
2.
(refl)
efecto m, Noun
1.
efundir Verb
1.
(vt)
ejectuar Verb
1.
(vt)
embiar Verb
1.
(vt)
empachar Verb
1.
(vt)
2.
(vt) (comer demasiado)
3. (vt) (impedir)
4. (vt) (aburrir)
empacharse Verb
1.
(refl)
2. (refl) (de comer)
empalagar Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vi)
4. (vi) (dulces)
empalagarse Verb
1.
(refl)
2.
(refl)
3.
(refl)
encausto Adjective
1.
encima de Preposition
383
1.
2.
(adems)
encojido Adjective
1.
encojiendo Adjective
1.
engastonado Adjective
1.
engendrar Verb
1.
(vt) (sospecha)
2.
(vt)
3. (vt) (hijos)
enloquecer Verb
1.
(vt)
2.
(vi)
3. (vt) (volver loco)
4. (vt) (gustar)
enloquecerse Verb
1.
(refl)
enredado Adjective
1.
2.
3. (desordenado)
ensear Verb
1.
(vt) (en escuela)
2.
(vt) (mostrar)
3.
(vi)
4.
(vt, + inf., + prep. A)
5.
(+ que)
6.
(+ que)
7. (vt) (educar)
8. (vt) (sealar)
entonar Verb
1.
(vt)
2.
(vt, + sujeto animado)
3. (vt) (nota)
4. (vt) (nota)
5. (vt) (cancin)
6. (vt) (cancin)
7. (vt) (organismo)
8. (vt) (colores)
entrambos m, Noun
1.
entretener Verb
1.
(vt) (divertir)
2.
(vt) (retrasar)
3. (vt) (ocupar)
4. (vt) (hambre)
5. (vt) (tiempo)
entretenerse Verb
1.
(refl) (divertirse)
384
2.
(refl) (retrasarse)
3.
(refl, + inf.)
4. (refl) , (con gerundio)
equipo m, Noun
1.
2.
3. (utens)
4. (colaboracin)
escrebimosaber Verb
1.
(vt)
escriorio m, Noun
1.
escripto Adjective
1.
escritura f, Noun
1.
2.
(libros)
3.
4.
(libros)
5. (alfabeto)
6. (der)
7. (der)
espacial Adjective
1.
(calificativo)
2.
(calificativo)
espaol m, Noun
1.
2.
espina f, Noun
1.
2.
3. (bot)
4. (pez)
Esquemtizacin f, Noun
1.
estancia f, Noun
1.
2.
3. (agr)
4. (prosodia)
estar [ 3 ] bueno Phrase with insertion
1.
(vi, + sujeto animado) (persona)
2.
(vi) (cosa)
estrechar Verb
1.
(vt, + sujeto animado)
2.
(vt)
3. (vt) (carretera)
4. (vt) (abrazar)
5. (vt) (mano)
6. (vt) (obligar)
7. (vt) (relaciones)
385
8. (vt) (unir)
estrecharse Verb
1.
(refl)
2. (refl) (apretarse)
3. (refl) (gastos)
et m, Noun
1.
ex Adjective
1.
Exortar Verb
1.
(vt)
exterior Adjective
1.
2.
fabulado Adjective
1.
fabular Verb
1.
(vt)
facciones f, Noun
1.
(plural) (rasgos)
fallecer Verb
1.
(vi, + sujeto animado)
2.
(vi)
3. (vi) (formal)
familiar Adjective
1.
(famoso)
2.
(de familia)
fardaje m, Noun
1.
2.
fecundador m, Noun
1.
2.
fig Adverb
1.
FIGURA f, Noun
1.
firma f, Noun
1.
flamenco Adjective
1.
2.
386
1.
FREYLE m, Noun
1.
Freyl f, Noun
1.
fro Adjective
1.
(calificativo)
fundacin f, Noun
1.
2.
()
3. (establecimiento)
fundir Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3. (vt) (derretir)
4. (vt) (dar forma)
5. (vt) (unir)
6. (vt) (despilfarrar)
fundirse Verb
1.
(refl)
2.
(refl)
3. (refl) (derretirse)
4. (refl) (derretirse)
5. (refl) (unirse)
Fundola f, Noun
1.
fundola f, Noun
1.
galano Adjective
1.
gallina f, Noun
1.
2.
(comportamiento)
3. (carcter)
ganar Verb
1.
(vt)
2.
(vt) (dinero)
3.
(vi)
4. (vt) (conquistar)
5. (vt) (alcanzar)
6. (vi) (mejorar)
ganarse Verb
1.
(refl)
2. (refl) (ser merecedor)
GARCA m, Noun
1.
gastar Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
387
3.
(vt)
4. (vt) (malgastar)
5. (vt) (usar perfume)
6. (vt) (ropa)
7. (vt) (tener-carcter)
gastarse Verb
1.
(refl)
2. (refl) (desgastarse)
3. (refl) (consumirse-gasolina)
gordor m, Noun
1.
graduar Verb
1.
(vt)
2.
(vt, + prep. DE) (conceder un grado)
3.
(vt, + prep. EN) (conceder un grado)
4.
(vt, pasivo, + prep. EN) (otorgar un grado)
5. (vt) (conceder un diploma)
6. (vt) (regular)
7. (vt) (medir)
8. (vt) (vista)
graduarse Verb
1.
(refl)
2.
(refl)
Granada f, Noun
1.
(geo)
2.
(geo)
grande constancia f, Noun
1.
grano m, Noun
1.
2.
3.
(agr)
4.
5.
6.
7. (med)
8.
gremio m, Noun
1.
2.
3. (hist)
guabos m, Noun
1.
Guainacaua f, Noun
1.
guanacos m, Noun
1.
( )
guanferas f, Noun
1.
Guarocondo m, Noun
388
1.
Guascar f, Noun
1.
Guaypar m, Noun
1.
gua f, Noun
1.
(fem) (informacin)
2.
(masc)
3.
(fem)
h m, Noun
1.
habitar Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vi)
4.
(vi)
5.
(vt, pasivo)
6. (vi) (formal)
hacer Verb
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
(vt)
(vt, copulativo)
(vt)
(vi)
(vi)
(vi, copulativo, + prep. DE)
(vt, + inf.)
(vt, copulativo)
(+ que)
(vt, copulativo, + prep. DE)
(vt, copulativo, + prep. DE)
hacerse Verb
1.
(refl)
2.
(refl, + inf., + prep. POR)
3.
(refl, copulativo)
4.
(refl, copulativo)
hallar Verb
1.
(vt) (encontrar)
2.
(+ que)
3. (vt) (averiguar)
4. (vt) (descubrir)
5. (vt) (notar)
hallarse Verb
389
1.
2.
(refl)
(refl, copulativo)
hanega f, Noun
1.
hasta Preposition
1.
2.
(+ inf.) ,
Htun m, Noun
1.
hay Verb
1.
(vt, impersonal) (sujeto existencial)
2.
(vi, impersonal) (sujeto existencial)
3.
(+ inf., impersonal)
4. (vt) (arc: poseer)
Hecha por Adverb
1.
hendir Verb
1.
(vt) (dividir)
2. (vt) (madera)
3. (vt) (cortar)
4. (vt) (agua, olas)
hendirse Verb
1.
(refl) (dividirse)
2.
(refl) (dividirse)
Hrcul f, Noun
1.
hijos m, Noun
1.
(persona o grupo de personas)
hispanizado Adjective
1.
historiogrfico Adjective
1.
holstico Adjective
1.
hondabl Adjective
1.
hosannas f, Noun
1.
huaca f, Noun
390
1.
Huallpa f, Noun
1.
Huamanga f, Noun
1.
Huscar m, Noun
1.
imprimido Adjective
1.
2.
incaico Adjective
1.
india f, Noun
1.
(fem)
2.
(fem)
3.
(masc)
indicio m, Noun
1.
2.
3. (cantidad)
4. (informacin)
indio Adjective
1.
2.
Inga f, Noun
1.
Inguill m, Noun
1.
instruccin f, Noun
1.
2.
3.
4.
5. (esc-univ)
6. (mil)
7. (esc-univ)
integrado Adjective
1.
(calificativo)
ntegro Adjective
1.
2.
391
3. (comport)
4. (pers)
5. (texto)
intentar Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vt)
4.
(vi) (pretender)
5.
(+ que)
6.
(vt, + inf.)
7.
(vt, + inf.)
interpretar Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3. (vt) (obra)
4. (vt) (papel)
5. (vt) (papel)
6. (vt) (cancin)
7. (vt) (cancin)
inviar Verb
1.
(vt)
ir Verb
1.
(vi)
2.
(vi)
3. (vi) (camino)
4. (vi) (funcionar)
5. (vi) (agradar)
6. (vi) (sentar bien)
7. (vi) (tratar)
8. (vi) (transporte)
9. (vi) (qu tal)
irse Verb
1.
(refl) (marcharse)
2.
(refl, + inf., + prep. A)
3.
(refl, + inf., + prep. A)
4. (refl) (gastarse)
5. (refl) (lquidos)
italiano m, Noun
1.
(lengua)
2.
(nacionalidad)
jesuta f, Noun
1.
Juli m, Noun
1.
kipu m, Noun
1.
labrado Adjective
1.
2.
3. (agr)
lanzar Verb
1.
(vt)
392
2.
(vt)
3. (vt) (producto)
4. (vt) (grito)
5. (vt) (insulto)
lanzarse Verb
1.
(refl)
lavabo m, Noun
1.
2.
(cuarto)
lazo m, Noun
1.
2.
(pers)
3. (objeto)
le Pronoun
1.
(personal-3ra persona singular,masc-dativo)
2.
(fem) (personal-3ra persona singular,fem-dativo)
3.
(personal-3ra persona singular-dativo)
4. (personal-3ra persona singular,masc-acusativo)
5. (personal-3ra persona singular-acusativo)
lector m, Noun
1.
2.
(que lee)
3. (colegio, univ)
4. (tcn)
lengua m, f, Noun
1.
(fem) (tambin anat)
2.
(masc)
3.
(masc)
les Pronoun
1.
(personal-3ra persona plural-dativo)
2. (personal-3ra persona plural-acusativo)
letra f, Noun
1.
librito m, Noun
1.
Lic m, Noun
1.
lic. m, Noun
1.
Limatambo m, Noun
1.
lindar Verb
1.
(vi) (limitar)
2.
(vi, + prep. CON)
linear Adjective
1.
lis f, Noun
1.
393
liviano Adjective
1.
(gentilicio)
2.
(gentilicio)
llamar Verb
1.
(vt)
2.
(vi)
3.
(vi)
4.
(vt, copulativo)
5.
(vt, + prep. A)
6.
(+ inf., + prep. PARA)
7. (vt) (convocar)
8. (vt) (dar nombre)
9. (vt) (atraer)
10.
(vi) (a la puerta)
11.
(vi) (al timbre)
12.
(vi) (poesa)
llamarse Verb
1.
(refl, + sujeto animado, copulativo)
2.
(refl, copulativo)
3.
(refl)
llano Adjective
1.
2.
2.
--
magnificiencia f, Noun
1.
majestad f, Noun
1.
Manco m, Noun
1.
mandamiento m, Noun
1.
2.
(rel)
mandar Verb
1.
(vt)
2.
(vi)
3.
(+ inf.)
4.
(+ inf., + prep. PARA)
5.
(+ inf., + prep. A)
6.
(+ que, + prep. A + algn)
mandato m, Noun
1.
(mandamiento)
2.
3.
(perodo)
4. (pol)
manecita f, Noun
1.
manita f, Noun
394
1.
marinero Adjective
1.
2.
MARTIN m, Noun
1.
mas Adverb
1.
ms Determinative
1.
(ms leche)
2.
(cantidad)
3.
(ms inteligencia)
4.
(cantidad)
matar Verb
1.
(vt)
2. (vt) (dejar pasmado)
3. (vt) (satisfacer: sed)
4. (vt) (satisfacer: hambre)
5. (vt) (inutilizar-sello)
6. (vt) (limar-esquina)
7. (vt) (suavizar-color)
8. (vt) (cigarrillo)
9. (vt) (asunto)
matarse Verb
1.
(refl)
2. (refl) (perecer)
3. (refl) (fig)
MATIENZO m, Noun
1.
Matienzo m, Noun
1.
media f, Noun
1.
2.
(vest)
Medievistica f, Noun
1.
Mel m, Noun
1.
memoria f, Noun
1.
2.
(facultad mental)
395
mencionar Verb
1.
(vt) (referir)
menester m, Noun
1.
(necesidad)
2.
3.
(plural) (actividades)
mno Adjective
1.
meseta f, Noun
1.
(geo)
2.
mesmo Adjective
1.
2.
Mxico m, Noun
1.
(geo)
2.
(geo)
mill m, Noun
1.
mita f, Noun
1.
mitimaes m, Noun
1.
modo m, Noun
1.
(plural)
2.
3.
(plural)
4.
(+ inf., + prep. DE)
5.
(plural, + inf., + prep. DE)
6. (manera)
7. (plural) (manera)
8. (plural) (manera)
molle m, Noun
1.
( )
monesterio m, Noun
1.
morder Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vi)
4.
(vi)
5. (vt) (lima)
morderse Verb
1.
(vt, refl)
morder m, Noun
1.
396
mozo m, Noun
1.
2.
(restaurante)
mucho Determinative
1.
(cantidad)
2.
(mucha leche)
3.
(mucha inteligencia)
4.
(cantidad)
5.
(muchos colegas)
6.
(adverbio)
muda f, Noun
1.
2.
3. (anim)
muger m, Noun
1.
multiplicar Verb
1.
(vt)
multiplicativo Adjective
1.
apl f, Noun
1.
natural m, Noun
1.
(masc)
2.
(fem) (ciudadana)
3. (masc) (carcter)
nenguno m, Noun
1.
neogranadino Adjective
1.
nombrado Adjective
1.
(relativo)
2.
(relativo)
Nota f, Noun
1.
notablemente Adverb
1.
(modo)
2.
nublado m, Noun
1.
2.
udo m, Noun
397
1.
Ocllo m, Noun
1.
oficial m, Noun
1.
2.
oficio m, Noun
1.
(trabajo)
2.
3. (empleo)
4. (iglesia)
or Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vi)
4.
(vi)
5.
(impersonal)
6. (vt) (atender)
op. cit. Adverb
1.
orden m, f, Noun
1.
(masc)
2.
(fem)
3. (fem) (mat)
4. (fem) (polica)
orejn m, Noun
1.
2.
Orellana f, Noun
1.
Oronico m, Noun
1.
oropimente m, Noun
1.
osadamente Adverb
1.
2.
(manera)
osequia f, Noun
1.
2.
pabelln m, Noun
1.
(edific)
2.
(bandera)
3. (med)
398
4. (nut)
palude m, Noun
1.
2.
3.
PANDO m, Noun
1.
papel m, Noun
1.
paquetitos m, Noun
1.
parcialidad f, Noun
1.
2.
3.
4.
partida f, Noun
1.
(com)
2.
3.
4. (contabilidad)
5. (salida)
partir Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vt)
4.
(vi)
5.
(vi, + prep. DE)
6. (vt) (romper)
7. (vt) (naipes)
8. (vt) (planes)
partirse Verb
1.
(refl)
pasar Verb
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
(vt)
(vt) (trasladar)
(vt)
(vi)
(vi, + prep. DE)
(vi, + prep. A)
(+ inf., + prep. A)
(vi, + prep. POR)
(vi, copulativo, + prep. POR)
(vi) (entrar)
(vi) (cesar)
(vi) (lmite)
(vt) (cruzar)
(vt) (aventajar,adelantar)
(vt) (tolerar)
(vt) (proyectar)
(vt) (dar)
pasarse Verb
1.
(refl)
399
2.
3.
(refl, + prep. A)
(refl, + prep. SIN)
passan m, Noun
1.
Paullo m, Noun
1.
pegar Verb
1.
(vi)
2.
(vt)
3.
(vi) (quemarse)
4.
(vt, + objeto animado)
5.
(vt, + objeto animado)
6. (vt) (coser)
7. (vt) (acercar)
8. (vt) (inform)
pena f, Noun
1.
(opin)
2.
(sent)
3. (castigo)
4. (pesar)
peol m, Noun
1.
perder Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vt, sustantivo verbal)
4. (vt) (malgastar)
5. (vt) (tren)
6. (vi) (empeorar)
perderse Verb
1.
(refl) (extraviarse)
2. (refl) (confundirse)
3. (refl) (desaparecer)
4. (refl) (barco)
peregrinaje m, Noun
1.
persecutor m, Noun
1.
Persio m, Noun
1.
pertenencia f, Noun
1.
(afiliacin)
2.
(propiedad)
3. (bienes)
pescadillos m, Noun
1.
( )
peso m, Noun
1.
(plural)
2.
3.
(plural)
400
4. (responsabilidad)
5. (plural) (responsabilidad)
piedrecilla f, Noun
1.
piedrecita f, Noun
1.
Pilatos m, Noun
1.
Pilcozuni m, Noun
1.
pincelito m, Noun
1.
pipa f, Noun
1.
(fumar)
2.
3. (medidas-pesos)
Pir m, Noun
1.
pizarrista m, Noun
1.
placer Verb
1.
(vi)
planta f, Noun
1.
2.
(edif)
3. (arquit)
4. (anat)
pliegue m, Noun
1.
2.
(papel)
3. (planchado)
plomo m, Noun
1.
2.
3. (construc)
4. (dep)
plugar Verb
1.
(vi)
pluma f, Noun
1.
2.
3.
401
ponderacin f, Noun
1.
(cuidado)
2.
3. (exageracin)
Popayn m, Noun
1.
popular Adjective
1.
(calificativo)
2.
(calificativo)
por general de Adverb
1.
() ()
por verlo mjor Adverb
1.
postulacin f, Noun
1.
2.
Potos m, Noun
1.
pp m, Noun
1.
precisamente Adverb
1.
(exactamente)
2.
(modo)
preminencia f, Noun
1.
prencipal f, Noun
1.
(, )
prender Verb
1.
(vt) (agarrar)
2.
(vi)
3. (vt) (arrestar)
4. (vt) (sujetar)
5. (vt) (con agujas)
6. (vt) (luz-fuego)
7. (vi) (arraigar)
8. (vi) (quedar emparazada)
9. (vt) (fuego)
prenderse Verb
1.
(refl)
presa f, Noun
1.
2.
(der)
3. (dique)
4. (ro)
presente Adjective
1.
(calificativo)
2.
(calificativo)
402
presente m, Noun
1.
(tiempo)
2.
presuncin f, Noun
1.
(comport)
2.
pretender Verb
1.
(+ que)
2.
(vi)
3.
(vt)
4.
(vi, + inf.)
5.
(+ que)
6.
(vi, + inf., impersonal)
7. (vt) (cortejar)
priesa f, Noun
1.
primamente Adverb
1.
-
primitivo Adjective
1.
2.
3. (brbaro)
principio m, Noun
1.
2.
3. (norma)
4. (idea)
5. (plural) (fundamentos)
producir Verb
1.
(vt)
2. (vt) (causar)
3. (vt) (cosecha)
producirse Verb
1.
(refl)
2.
(refl)
3.
(refl, + prep. A + algn)
profesar Verb
1.
(vt) (ensear)
2.
(vt) (profesin)
3. (vt) (creencia, religin)
4. (vt) (sentimiento)
pronunciar Verb
1.
(vt)
pronunciarse Verb
1.
(refl)
2. (refl) (intensificarse)
propio Adjective
1.
2.
3.
4.
403
5.
(+ prep. DE)
6. (leng)
protestar Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3.
(vi)
4.
(+ inf.)
5. (vi) (jur)
6. (vi) (refunfuar)
proveido Adverb
1.
2.
proveimiento m, Noun
1.
2.
pseudo Adverb
1.
publicar Verb
1.
(vt) (verbo de discurso)
2.
(vt) (verbo de discurso)
3.
(impersonal)
4. (vt) (secreto)
Pucar m, Noun
1.
que Pronoun
1.
(relativo)
queriendoaber Verb
1.
(vt)
quicunce Adjective
1.
quincunce m, Noun
1.
quinua f, Noun
1.
quipo m, Noun
1.
quipocamayo m, Noun
1.
Quipucamayo m, Noun
1.
404
Quipucamayos m, Noun
1.
qurecristalizacin f, Noun
1.
-
raciocinacion m, Noun
1.
radiar Verb
1.
(vt)
2.
(vt) (retransmitir)
3.
(vi)
4.
(vi, sustantivo verbal)
5. (vt) (irradiar)
6. (vt) (med)
ramicos m, Noun
1.
ranchear Verb
1.
(vi)
rancor m, Noun
1.
Rangalla f, Noun
1.
raro Adjective
1.
2.
3.
(impersonal)
4. (comport)
5. (pers)
razn f, Noun
1.
(causa)
2.
3.
(+ que, + prep. DE)
4. (importancia)
5. (proporcin)
real Adjective
1.
2.
real m, Noun
1.
realeza f, Noun
1.
(casa real)
2.
(abstracto)
receb m, Noun
1.
recebimiento m, Noun
1.
recebir Verb
1.
(vt)
405
rechazar Verb
1.
(vt)
recogedor m, Noun
1.
2.
(limpieza)
recoger Verb
1.
(vt) (juntar)
2.
(vt)
3. (vt) (cosecha)
4. (vt) (fruta)
5. (vt) (guardar)
6. (vt) (suspender)
7. (vt) (cortinas)
8. (vt) (dar asilo)
9. (vt) (ordenar)
10.
(vt) (polvo)
11.
(vt) (remangar)
12.
(vt) (cost)
recogerse Verb
1.
(refl) (para meditar)
2.
(refl) (irse a casa)
3. (refl) (irse a dormir)
reconocimiento m, Noun
1.
2.
3. (fama)
4. (mil)
5. (agradecimiento)
referencia f, Noun
1.
(relacin)
2.
(relacin)
3.
(+ prep. A)
referir Verb
1.
(vt)
2.
3.
(+ que)
4.
(vt, pasivo)
5.
(vt, pasivo, + prep. A)
6. (vt) (expresar)
7. (vt) (remitir)
8. (vt) (situar)
referirse Verb
1.
(refl, + sujeto animado, + prep. A)
2.
(refl, + prep. A)
3.
(refl)
4.
(refl, + inf., + prep. A)
reflexin f, Noun
1.
(problema)
2.
3. (decis)
reinar Verb
1.
(vi)
2. (vi) (prevalecer)
406
reino m, Noun
1.
2.
3. (pol)
rejalgar m, Noun
1.
relacin f, Noun
1.
2.
3.
4.
(conexin)
5. (correlacin)
remanecer Verb
1.
(vt)
remitir Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3. (vt) (referir)
4. (vt) (rel)
5. (vt) (aplazar)
6. (vt) (jur)
7. (vt) (ceder)
8. (vt) (referir)
9. (vt) (rel)
10.
(vt) (aplazar)
11.
(vt) (jur)
12.
(vt) (ceder)
13.
(vt)
remitirse Verb
1. (refl)
2. (refl)
repblica f, Noun
1.
(geo)
2.
rescibiesenaber Verb
1.
(vt)
retirar Verb
1.
(vt)
2.
(vt, + objeto animado) (jubilar)
3.
(vt, + prep. DE)
4. (vt) (apartar)
5. (vt) (algo dicho)
retirarse Verb
1.
(refl, + sujeto animado) (irse a descansar, jubilarse)
2.
(refl)
3. (refl) (apartarse)
4. (refl) (mil)
5. (refl) (apartarse del mundo)
retro m, Noun
1.
rogar Verb
1.
(vt) (pedir)
407
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
(vt) (pedir)
(vt) (implorar)
(vi) (pedir)
(vi) (pedir)
(vt, + inf.)
(vt, + inf.)
(vt, + que, + prep. A + algn) (pedir)
(vt, + que, + prep. A + algn)
(vt, + que)
(vt) (rel)
romana f, Noun
1.
(peso)
2.
sacrificadoro Adjective
1.
salida f, Noun
1.
2.
(accin)
3. (lug)
4. (proceso de datos)
Saquisahuana f, Noun
1.
secundario Adjective
1.
2.
(educ)
3. (importancia)
4. (innecesario)
segn Preposition
1.
seguro Adjective
1.
2.
3.
(+ prep. DE)
4.
(+ prep. EN)
5.
(impersonal)
seor natural m, Noun
1.
seores naturales m, Noun
1.
separar Verb
1.
(vt)
2. (vt) (guardar aparte)
3. (vt) (apartar)
4. (vt) (de cargo)
separarse Verb
1.
(refl)
408
2.
(refl, + sujeto animado)
3. (refl) (apartarse)
ser Verb
1.
(vi)
2.
(+ que)
3.
(+ inf., + prep. DE)
4.
(+ inf.)
5. (vi) (pertenecer)
6. (vi) (consistir en)
7. (vi) (suceder)
8. (vi) (tener lugar)
servicio m, Noun
1.
(plural)
2.
3.
(plural)
4. (conveniencia)
5. (restaurante)
servidor m, Noun
1.
2.
(der)
servir Verb
1.
(vt)
2.
(vt) (ayudar)
3.
(vt)
4.
(vt) (comida)
5.
(vi)
6.
(vi, + prep. A + algn, + prep. DE)
7.
(vi, + prep. A + algn) (ayudar)
8.
(+ inf., impersonal)
9.
(vi, copulativo)
10.
(+ inf., + prep. PARA)
11.
(vt) (comida)
12.
(vt)
13.
(vt) (ayudar)
14.
(vt) (entregar)
15.
(vi) (ser til)
16.
(vi) (estar al servicio de otro)
17.
(vt) (entregar)
18.
(vt) (ser til)
19.
(vt) (estar al servicio de otro)
servirse Verb
1.
(refl)
2.
(refl)
3.
(refl, + prep. DE)
4.
(refl)
5. (refl) (usar)
6. (refl, + inf.)
7. (refl) (usar)
8. (refl)
sexo m, Noun
1.
(singular)
2.
(plural)
3.
(singular)
4. (rganos)
sic Adverb
1.
409
Sotelo m, Noun
1.
sotilmente Adverb
1.
sdito Adjective
1.
suegra f, Noun
1.
(persona)
2.
(persona)
superior Adjective
1.
2.
3.
(+ prep. A)
sutil Adjective
1.
2.
3. (tejidos)
tambo m, Noun
1.
tambos m, Noun
1.
tanto Determinative
1.
(cantidad)
2.
(tanta leche)
3.
(tanta inteligencia)
4.
(cantidad)
5.
(despus de una preposicin)
6.
(cantidad)
tapa f, Noun
1.
410
2.
(comida)
3. (botella)
tawantinsuyu m, Noun
1.
tcnica f, Noun
1.
(tecnologa)
2.
3. (arte)
4. (persona)
templado Adjective
1.
2.
3. (clima)
4. (comport)
teir Verb
1.
(vt)
2.
(vt)
3. (vt) (rebajar un color)
4. (vt) (ventana)
5. (vt) (vidrio, madera)
6. (vt) (pintura)
trmino m, Noun
1.
2.
3. (vas frr)
tiempo m, Noun
1.
(temporal)
2.
(meteor)
Tierra Firme f, Noun
1.
-
2.
tijeras f, Noun
1.
(plural) (herramientas)
2.
(plural)
tiradera f, Noun
1.
tirar Verb
1.
(vt) (echar)
2.
(vi)
3.
(vt)
4.
(vt)
5. (vt) (dejar caer)
6. (vt) (dejar caer)
7. (vt) (derribar)
8. (vt) (casa)
9. (vt) (derramar)
10.
(vt) (estirar)
11.
(vt) (imprimir)
12.
(vt) (imprimir)
13.
(vt) (lnea)
14.
(vt) (cohete)
15.
(vt) (beso)
16.
(vt) (malgastar)
411
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
(vi) (carro)
(vi) (atraer)
(vi) (funcionar)
(vi) (durar)
(vi) (tender)
(vi) (ir)
(vi) (disparar)
(vi) (disparar)
tirarse Verb
1.
(refl)
TITU m, Noun
1.
Titu m, Noun
1.
tornar Verb
1.
(vt) (devolver)
2.
(vt) (devolver)
3.
(vt) (cambiar)
4.
(vt) (cambiar)
5.
(vi) (regresar)
6.
(vi) (regresar)
7. (vt) (mudar)
tornarse Verb
1.
(refl) (regresar)
2.
(refl) (regresar)
3.
(refl, copulativo)
412
tortera f, Noun
1.
tostado Adjective
1.
2.
traer Verb
1.
(vt)
2. (vt) (llevar consigo)
3. (vt) (vestir)
4. (vt) (traer hacia s)
5. (vt) (causar)
6. (vt) (llevar noticias)
Trama f, Noun
1.
trayecto m, Noun
1.
(camino)
2.
3. (viaje)
4. (distancia)
trompeta f, Noun
1.
2.
trucidar Verb
1.
(vt)
trucidarteaber Verb
1.
(vt)
tubrculo m, Noun
1.
(bot)
2.
(med)
tyran rebelde m, Noun
1.
unidad f, Noun
1.
2.
(abstr)
3.
(plural)
4. (sent)
unido Adjective
1.
2.
3. (asociado)
4. (esfuerzo)
rcos m, Noun
1.
utilidad f, Noun
1.
vecino Adjective
1.
2.
413
3.
(+ prep. A)
vecino m, Noun
1.
2.
(persona)
veedor m, Noun
1.
vegetal Adjective
1.
2.
vehiculante m, Noun
1.
vela f, Noun
1.
(nut)
2.
(iluminacin)
3. (insomnio)
velar Verb
1.
(vt) (cubrir con velo)
2.
(vt)
3.
(vi) (no dormir)
4.
(vi)
5.
(vi, + prep. POR) (cuidar)
6.
(+ que, + prep. POR)
7. (vt) (enfermo)
8. (vt) (foto)
9. (vt) (pintura)
10.
(vi) (hacer guardia)
11.
(vi) (rel)
vencer Verb
1.
(vi) (ganar)
2.
(vt)
3.
(vi) (plazo)
4. (vt) (dep)
5. (vt) (exceder)
6. (vt) (problema)
7. (vt) (romper)
8. (vt) (doblar)
9. (vi) (fecha)
ver Verb
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
(vt)
(vt)
(vi)
(vt, copulativo)
(vt, copulativo)
(vt, copulativo)
(impersonal)
(vt, pasivo)
(vi, copulativo)
(vt) (televisin)
verse Verb
1.
(refl)
2.
(refl)
3.
(refl, copulativo)
4. (refl) (en una situacin)
414
verduzco Adjective
1.
-
verter Verb
1.
(vt)
vertiene m, Noun
1.
vestal f, Noun
1.
vestigio m, Noun
1.
(plural) (hist)
2.
3.
(plural)
Vilcabamba f, Noun
1.
villana f, Noun
1.
Viracocha f, Noun
1.
virti m, Noun
1.
viscacha f, Noun
1.
visorrey m, Noun
1.
-
vista f, Noun
1.
(ventana)
2.
(fisiologa)
3. (capacidad)
Viticos m, Noun
1.
vitoria f, Noun
1.
vocal m, f, Noun
1.
(fem)
2.
(masc)
voluta f, Noun
1.
Wood f, Noun
1.
Xauxa f, Noun
1.
Yucay m, Noun
1.
yupana f, Noun
415
1.
YUPANGUI m, Noun
1.
Yupangui m, Noun
1.
Yupanqui m, Noun
1.
Zapana f, Noun
1.
416
. .
XVI-XVII :
, ,
( )
. .
XVI-XVII :
, , .
. .
..
4.
Times New Roman, Book Antiqua.
.
, . , . , 20-56.
: http://kuprienko.info
4482 12.02.2013 .
417
418