BATI ANADOLU EPNLERNN OCAI: KSE SLEYMAN OCAI VE GNMZDEK DURUMU

Halil brahim AHN*

zet Bu makale, Kse Sleyman Ocanda yaplan alan aratrmasnn sonularn iermektedir. Ocak mensuplarna gre Kse Sleyman, Hac Bekta Vel Dneminde yaam olan Yunus Mukrnin oludur ve epnileri irat etmekle grevlendirilmitir. Tarih kaynaklarda ok az yer alan Kse Sleyman Ocana Balkesir, Manisa, anakke, zmir ve Aydn epnileri baldr. Ocan merkezi Balkesire bal Kavakba kynde bulunmaktadr. Buradaki dedeler, Hac Bektatan aldklar icazetnmeler dorultusunda ocan din ve sosyal hayatn dzenlemektedirler. Kse Sleymann Hac Bektala ilgisi nedeniyle bu ocakta Bektailiin etkisi fazladr. Ocak mensuplar Hz. Aliyi mrit, Hac Bekta Velyi pir ve Kse Sleyman rehber kabul etmilerdir. Ocan ibadetleri Abdal Musa cemi, Hzr cemi, grg cemi ve birlik cemi gibi adlarla anlan cem trenlerinde gereklemektedir. Cem trenlerinin yaps Anadolu Aleviliiyle rtmektedir, ancak Bektailik unsurlar daha baskndr. almann son blmnde Kse Sleyman Ocandaki dedelerin ve zellikle kamberlerin syledikleri nefesler zerinde durulmutur. Pir Sultan Abdal, ah Hatay ve Kul Himmet gibi halk airlerinden alnan nefeslerin cem trenlerinin ileyiinde ve inan deerleriyle ilgili bilgilerin kazanlmasnda nemli bir yere sahip olduu grlmtr. Anahtar Kelimeler: Ocak, Kse Sleyman, Alevilik, Bektailik

Abstract

WESTERN ANATOLIAN CHEPNIS OCAK: KOSE SULEYMAN OCAK AND CURRENT STATUS

This article contains results of a fieldwork in Kse Sleyman ocak. According to members of ocak Kse Sleyman is Yunus Mukrs son who lived in the period of Hac Bektash Vel and appointed with guidance to Chepni. Balkesir, Manisa, anakke, zmir and Aydn Chepnis belong to the Kse Sleyman ocak with very little historical source. The center of the ocak is located in the Kavakba village, Balkesir. Dedes here organize religious and social life of the ocak in accordance with their icazetname taken from Hac Bektash. Because of a relationship between Kse Sleyman and Hac Bekta, in this ocak Bektashism order is effective. Members of ocak accept to Hz. Ali mrit, Hac Bektash Veli pir and Kse Sleyman rehber. The worship of ocak takes place at the cem named as Abdal Musa cemi, Hzr cemi, grg cemi and birlik cemi. Structure of cem ceremonies consistent with Anatolian Alewism but Bektashism order is more effective. The last part of study
* Yrd. Do. Dr., Balkesir niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Trk Dili ve Edebiyat Blm, Balkesir/Trkiye, hsahin@balikesir.edu.tr

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

111

Halil brahim AHN

relates to nefes told by dedes especially kambers. Nefes belong to folk poets like Pir Sultan Abdal, ah Hatay and Kul Himmet has important place in the functioning of cem ceremonies and acquisition of information about the faith values. Keywords: Ocak, Kse Sleyman, Alewism, Bektashism

Giri Ocaklar zerine yeterince almann bulunmay, Alevilik-Bektailik aratrmalarnn nemli problemlerinden birisidir. Trkiye ve Balkanlardaki Alevi ve Bektai gruplarn din ve sosyal hayatnda aktif bir rol oynayan ocaklarn tarih geliimi, inan sistemleri, uygulama yntemleri ve ecereleri zerine yok denecek kadar az aratrma bulunmaktadr. Hlbuki bu alandaki dank yapnn ortadan kaldrlabilmesi iin ncelikle ocaklar zerine ciddi almalarn hayata geirilmesi gerekmektedir. Ocaklarla ilgili tarih belgelerin gn yzne karlmas, ocak mensuplarnn din uygulamalarda kullandklar eserlerin bilimsel almalarda kullanlabilir hle getirilmesi, yazl kaynaklarn yan sra szl kaynaklarn geleneksel bilgilerine bavurulmas zorunluluk hline gelmitir. Ancak bu sayede ocaklarn yaps zerine salkl sonular elde edilebilecektir. Tabii ocaklar zerine yaplacak mstakil aratrmalar, bu alandaki almalarn ilk basaman oluturmaktadr. Tespit edilen ocaklar zerine yaplan etrafl aratrmalardan sonra ikinci evreyi mukayeseli almalar almaldr. ncelikle ocak sistemi asndan birbirine yakn ocaklardan balanarak ocaklarn oluumu, geliimi, inan deerleri, uygulama yntemleri, kaynaklar, terimleri gibi temel alanlarda karlatrmalar yaplmaldr. Alevilik-Bektailik aratrmalar kadar kltr aratrmalar asndan nemli olan bu tarz almalar, bu alandaki pek ok problemin zmne nemli katklar yapacaktr. Bu makale, Bat Anadolu epnilerinin bal olduu ve Balkesir merkezli bir ocak olan Kse Sleyman Oca zerine yaplan alan aratrmasnn sonularn iermektedir. Ege ve Marmara blgelerindeki epnilerin din hayatla ilgili uygulamalarn dzenleyen bu ocakla ilgili yazl kaynaklar son derece snrldr. Ocan yapsyla ilgili bilgiler gnmzde byk oranda szl kaynaklar vastasyla aktarlmaktadr. Byle bir durum, Kse Sleyman Oca zerine yaplan bu almay daha ok szl kaynaklara, dolaysyla alan aratrmasna ynlendirmitir. Ocan postunda oturan veya oturmu dedeler bata olmak zere ocan merkez ileyiinde grevli veya grev alm kaynak ahslar almaya dhil edilmitir. alma, Kse Sleymann epnilerle ve Hac Bekta Vel ile ilgisi, Kse Sleyman Ocann temel inan deerleri, cem anlay ve eitleri gibi ocan asl varl zerine tespit ve deerlendirmeleri iermektedir.

112

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

BATI ANADOLU EPNLERNN OCAI: KSE SLEYMAN OCAI VE GNMZDEK DURUMU

1. epnilerin Kse Sleyman ve Hac Bekta Vel ile likisi zerine epniler, Ouzlarn ok koluna bal Trk boylarndan birisidir (Kprlzde, 1925: 206; Togan, 1982: 51-51; Smer, 1992; gel, 1993: 344345). epnilerle ilgili ilk bilgiler, Divan Lgatit-Trkte yer alr. Kagarl Mahmut, eserinde epnilerin bir Ouz boyu olduunu syleyerek bu boya ait bir damgadan haber verir (Divan Lgat-it Tercmesi I 1998: 54; Divitiolu, 1994: 33-41). Bunun yan sra Cmit-Tevrih (Togan, 1982: 49-52), ecere-i Terkime, Trih-i l-i Seluk (elik, 2002: 313), Cihannma, Kitabul-drk li-Lisanil-Etrk (Smer, 1992: 9) gibi tarih kaynaklarda da epnilerle ilgili baz bilgiler yer almaktadr. Anadoluya dier Trk boylaryla gelmi olan epnilerin baz nemli hususiyetleri vardr. Bu boy, zellikle Dou Karadenizin Trklemesinde etkin bir rol oynamtr (Smer, 1992: 323; elik, 1999: 16; Telliolu, 2004: 110-111). epnilerin, bu blgede on ikinci yzyldan beri var olduunu tarih kaynaklardan takip edebilmekteyiz (elik, 2002: 312; Bostan, 2002: 299). epnilerin Hac Bekta Vel ile ilikileri daha Anadoluya girileri esnasnda balamtr. Baz kaynaklar epnilerin Anadoluya Hac Bekta Vel ile geldiklerini, Sulucakarahykte ilk Hac Bekta mritlerinin epniler olduunu ne srmektedir (Erz, 1977: 54-55). nemli tarihilerden k Paa, Hac Bektan Anadoluya geldiinde yalnz olmadn, mutlaka bir boyun veya airetin mensubu olduunu syler. Ad geen tarihi, Sivas blgesine gelen Hac Bektan bu blgede youn olan epnilerle iliki iinde olabileceini de ekler. k Paann ne srd bu dnceyi destekleyici verilere Faruk Smer de ilgili almasnda yer verir. Smer, Hac Bekta Vel Vilyetnmesini de kaynak gstererek Hac Bektan ilk mritlerinin epniler olduunu da ileri srmtr (1999: 178, 327). Atilla zkrml ise Smerin iddialarna pheyle yaklar ve bu konuda kesin bir hkm verilemeyeceini, ancak Hac Bektala ve epnilerin ok daha sonralar tanm olabileceklerini ne srer (1993: 102-104). Grld gibi epnilerin Hac Bekta Vel ile ilk temaslar zerine farkl grler bulunmaktadr. Bu konudaki mulak yapnn kaynanda tabii ki kayt altna alnm yeterli bilginin olmay yatmaktadr. Hac Bekta ve epniler arasndaki ilintiye dikkat ekenlerin kulland yegne kaynak, Hac Bekta Vel Vilyetnmesidir. Bu eserde yle bir blm vardr: epni boyunun ulularndan Yunus Mukr adl birisi vard. Bilgin, stn, olgun ve hfzd. epni boyundan ayrlp Karaykn yaknnda Mikil adl bir yere gelip yerlemiti. Bu zat bir mddet sonra oradan da ayrlm, yukar tarafta kay denen yere gelmiti Konyaya gitti, Sultan Alyyddine kendisini tantt, Sulucakarayk yurt olarak vermesini istedi. Sultan Alyyddin,

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

113

Halil brahim AHN

orasn Yunus Mukrye yurt olarak verdi. Yunus Mukr beratn alp kye geldi, yerleti, bir mddet sonra da ld. Yunus Mukrnin brahim, Sleyman, Saru ve dris adnda drt olu kald. dris babas gibi bilgin ve stn bir kiiydi. Saru da okumutu, fakat ikisi, okuma yazma bilmezdi. drisin hiret hatunlarndan bir kars vard. Adna Kutlu Melek derlerdi, ayn zamanda kendisini sayp arlarlar, Kadnck diye hitap ederlerdi. Yunus Mukrnin lmnden sonra oullar, evleriyle barklaryla Kaydan gp Sulucakarayke geldiler. (Glpnarl, 1995: 26). epnilerin Hac Bekta ve Kse Sleymanla tankln irdeleyen kaynaklar, bu paray ve devamnda gelien olaylar temel almaktadrlar. Bu parann devamnda Kutlu Melek, Hac Bektan kim olduunu bilmeden ona yiyecek verir. Bunun zerine Hac Bekta, Artsn eksilmesin, tasn dklmesin. der. Kutlu Melekin evi bu duadan sonra bollua kavuur. Hac Bektan keramet sahibi birisi olduunu anlayan dris ve ei, onu kendi evlerinde kalmaya ikna ederler. Hac Bekta, artk irada epni boyuna mensup kiilerin evinde devam etmektedir (Glpnarl, 1995: 27-28). Kse Sleyman Ocann merkezi durumdaki Balkesire bal Kavakba Kynde ocan hizmetlerini yrten kiilerle yaplan grmelerde, Kse Sleymann kimliiyle ilgili elde edilen bilgiler yukardaki farkl deildir. Enver Yksel dede, Kse Sleymann soyunun mam Rzaya dayandn syleyerek yle bir ecere vermitir: mam Rzann olu smail, smailin olu brahim, brahimin olu Yunus Mukr, Yunus Mukrnin olu Kse Sleyman. Ocan son dedelerinden Enver Yksel, Kse Sleymann Hac Bektala ada olduunu ve Hnkrdan icazet aldn sylemektedir. Dedenin aktard bilgilere gre Hac Bekta Vel, Herkes kerametini gsterecek icazetini alacak. der. Kse Sleymann, Yunus Mukr gibi keramet sahibi bir zatn olu olmas yeterli grlmemi, ondan da keramet gstermesi istenmitir. Kse Sleyman, bunun zerine postunu yere sermi ve stne oturmutur. Ya Rabbl lemin beni mahcup etme diyerek postun stne oturur hlde iken yerden havalanm ve yaknda bulunan bir duvarn stne konmutur. Kerameti bu kadarla da kalmam, duvar yerinden hareket ettirmi, duvar stnde yol almtr. Bunun zerine Hac Bekta Vel, onun keramet ve erdem sahibi olduunu kabul ederek Kse Sleyman, epni boyunun Hak rehberi ve mrididir, epni boyu bunun tark-i mstakmine ikrar eyleye, uy. diyerek 1272 tarihinde onu epni boyuna mrit tayin etmitir. Kse Sleymann mezar Sivasn Suehri ilesindedir. Doan Kayann verdii bilgilere gre: Osman Gazi, Fatma Ana ve emsi Ana ile karde olduuna inanlr. On iki mamdan Zeynel Abidinin torunlarndandr. Horasann Niabur

114

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

BATI ANADOLU EPNLERNN OCAI: KSE SLEYMAN OCAI VE GNMZDEK DURUMU

beldesinde domu, sonra Konyaya gelmi, Alaaddin Keykubatn ordusunda komutanla ykselmitir. Moollarla yaplan Kseda savanda (1243) Seluklu komutan olarak arpm ve ehit dmtr. (Kaya, 2002: 272; Yaman, 2006: 120). Tarih kaynaklarnda hakknda son derece snrl bilginin yer ald Kse Sleyman, bata Balkesir olmak zere, anakkale, Manisa, zmir ve Aydn gibi illerde yaamakta olan epnilerin rehberi ve mridi durumundadr. Balkesire bal Kavakba kynde yaayan dedeler bu blgelerdeki epnilerin din hayatyla ilgili uygulamalar yrtmektedirler. Ocan postunda Naci Yksel oturmakta ve Bat Anadolu epnilerinin cemlerini yrtmektedir. Ocakla ilgili yazl belge son derece azdr; ancak epnilerin Hac Bektala ilikisini gsteren belgeler, 1800l yllara dayanmaktadr. Daha sonraki yllarda da Hac Bektaa giderek oraya balln bildiren ve icazetnme alan dedeler olmutur. 1963 tarihli bir icazetnmede yle denilmektedir: Balkesirin muhtelif kylerinde mukim Kse Sleyman evlatlarndan smail dede torunlarndan Bekta olu Tahir Smbl Ouz, Murat olu Nebi Ouz, Feyzullah olu Ahmet Yksel, Ali olu Kamber Pnar, Sleyman olu Ali ve Mehmet Ouz, Tahir olu Bekta Ouz, Musa olu Hakk Ouz ve Mustafa Kln buraya gelerek smail dedeye ait Celaleddin elebi tarafndan verilen icazetnameleri tetkik olundu. Kendilerinin, yani Kse Sleyman evlatlarnn epnilerin rehberi olduklarndan epni airetlerinin kendilerine lazm gelen hrmet, itaat ve inkyatta bulunmalar ve pir kaps buras olduundan kendileri dorudan buraya bal bulunmaktadrlar. Kendileri her yl burann hakkn getirmezler, gndermezler ve buray tanmazlar ise tecdiden verilen bu icazetname iptal ve kendileri kstah addedilirler. Bu minval zere hareket edilmesi iar bilvesile cmleye selam ve beyan- muhabbet olunur. (15 Eyll 1963). Bu icazetnmede de grlecei zere epnilerin daha nceleri Hac Bektatan ald baka icazetnmeler de bulunmaktadr. Son olarak bu belge ile Balkesirde yaamakta olan ocak mensuplar Hac Bektaa ballklarn yinelemiler ve epnilerin rehberi olduklarn Hac Bektaa tasdik ettirmilerdir. Gnmzde de Hac Bekta Velye ballklarn beyan eden epniler, Hnkrn hatrasn Kse Sleyman Oca vastasyla yaatmaktadrlar. Ocan asl pirinin Dede Gargn olduunu, bu bilginin 1822 ylnda Kavakba kyndeki Kse Sleyman olu smail dedeye yazlan bir mektupta yer aldn iddia edenler de olmutur (Akst, 2009: 134). Ancak gnmz epni dedeleri bu bilgiyi dorulayan beyanatlar vermemektedirler. Onlara gre Hac Bektan ilk mritlerinden olan Kse Sleyman bu ocan asl piridir.

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

115

Halil brahim AHN

2. Kse Sleyman Ocann nan ve badet Yaps 2.1. nan Kse Sleyman oca, Hz. Aliyi mrit, Hac Bekta Velyi pir ve Kse Sleyman rehber kabul eden bir ocaktr. Ocakta Hac Bekta Velnin etkisi olduka fazladr. Bektailiin temel felsefesi ocak tarafndan uygulanmasa bile zellikle cem yapsnda Bektailiin etkisini aka grmek mmkndr. Bu tesirde ocan Hac Bektaa bal dedelerce ynetiliyor olmasnn etkisi byktr. Kse Sleyman Ocann inan yapsn deerlendirebilmek iin ocak mensuplarnn deer verdikleri veya ballklarn ifade ettikleri unsurlara bakmak gerekmektedir. Bu ocaa mensup bir epninin din hayatnda veya inan dnyasnda etkisi bulunan unsurlar, ikrar verme trenlerinde syledikleri glbenglerde gizlidir. Bir talip, Kse Sleyman Ocana bal olarak yaplan cemde u ekilde ikrar verir: Allah azim-nn kuluyum, dem-i seyfullh neslindenim, brahim hallullh milletindenim, dinimiz din-i slam, kitabmz Kuran, kblemiz Kabe, Muhammed aleyhisselm mmetindenim, ah- merdn Alinin bendesiyim, mam- Cafer-i Sadk mezhebindenim, Allah Allah ekber, Allahu ekber, lilhe hvallh vallh ekber Allh ekber velillhi ilhamd, geldim Hak iin, el verdim, etek tuttum, tuttuum etek Kse Sleymann, bidat ettim, Muhammet Aliye talip oldum, pirim Hac Bekta- Veli, mridim Muhammet Ali hu. Den dinlemem, kov etmem, gybet etmem, zina etmem, sr amam, el ile koymadm almam, her grdm sylemem, ikrar olsun. Kse Sleyman Ocann inan yaps bu ikrarda aka grlmektedir. Yaratc, Allah; din, slam; kitap, Kuran; kble, Kabe; peygamber, Hz. Muhammet; mrit, Hz Muhammet ve Hz. Ali; mezhep, Caferlik. Kendisini Hz. Ali talipleri olan kabul eden ocak mensuplar Kse Sleyman vastasyla Hac Bekta Velye sayg ve muhabbet beslemektedirler. Burada epnilerin Caferlii meselesine ksaca deinmek gerekir. Ocaa bal epni dedeleri, kendilerinin Cafer olduunu sylemektedirler, ancak bu sadece sylemde kalan bir aklamadr. epnilerin bal olduklar inan deerlerini ve ibadet ekillerini Caferlikle badatrmak mmkn deildir. Ksacas Kse Sleyman Ocana bal epniler, Bektai nitelikleriyle ne kmaktadrlar. 2.2. badet: Cem Trenleri Ocan mensuplar yln belli dnemlerinde ibadetlerini cem trenlerinde yapmaktadrlar. Abdal Musa cemi, Hzr cemi, Mirac cemi gibi eitli adlarla cem trenleri dzenlenmekle birlikte ocaktaki cemler temel olarak iki ksma ayrlmaktadr. Bunlardan ilki Grg cemi, dieri ise Birlik cemidir. Grg cemi, arnma cemidir. Bu ceme herkes giremez. Ancak eline, diline ve beline hkim olabilenler bu ceme dhil olabilirler. Ayrca grg cemlerinde rzalk esastr. Rza almayan

116

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

BATI ANADOLU EPNLERNN OCAI: KSE SLEYMAN OCAI VE GNMZDEK DURUMU

talip cemde bulunamaz. Birlik cemleri ise irat amal dzenlenen cemlerdir. Bu cemlerde yediden yetmi yediye taliplerin olgunlamas amalandndan herkese ak bir cemdir. Cemin ileyiini 12 hizmet erbab salar. 1. Dede (Muhammet-Ali postuna oturur), 2. Gzc (Karaca Ahmeti temsil eder), 3. Delilci (era uyarr), 4. Sprgeci (Tarikat abdestini aldrr), 5. Irbk (Kalplerin arnmasn salar), 6. Kurbanc (Kurban ilerinde grevlidir), 7. Mercanc (Delilcinin yardmcsdr), 8. Sofrac (Sofralarn dzenini salar), 9. Sakac (Su datr), 10. Lokmac (Bacdr, kurban lokmasn datr), 11. Kamber (Saz alp nefes syler) 12. A (Lokmay piirir). Ocakta dzenlenen cemlerin belli bir dzeni vardr. Dedenin ynettii, kamberin nefesler syledii bu cemlerde epniler ibadetlerini yerine getirirler. Grg cemi ad verilen bu trenlerin ileyii u ekildedir: Dede postuna oturunca kamber onun yannda yerini alr. Delil uyandrlr. Burada dede u glbengi okur: Allah Allah az birlii ile diyelim, Allah Allah ler, beler, yediler, krklarn himmetleri, kerametleri zerimizde hzr ve nzr ola, on iki imam, on drt masum- pkin kermetleri, pirim Hnkr Hac Bekta- Velnin himmetleri zerimize ola, Allah dilediklerimizi, muratlarmz versin, Allah dertlere derman, hastalara ifa, versin, Allah dnyada kuvvet, ahirette iman nasip eylesin, Allah daim katndan, didarndan, namazdan, niyazdan, himmetinden ayrmasn, Allah Muhammet Ali, geree hu. Grg cemlerinde taliplerden ikrar vermeleri istenir. Bac ve derviler ikrar verirken ncelikle tvbe eder. Rabbil lemn imdiye kadar bilerek veya bilmeyerek elimden, dilimden, belimden gnah ilediysem tvbe der. Bundan sonra ikrarn verir. Bundan sonra Allaha kulluk, peygambere mmetlik edeceim, elime, dilime, belime sahip kacam, harama el uzatmayacam diye yemin ederek yukarda inan ksmnda yer verdiimiz ikrar tekrar ederler. krar verene dede, krar olsun mu? eklinde birka kez soru yneltir. krar veren de dedeye Olsun diye cevap verir. Yine dede talibe Eer sen bu ikrardan dnersen ikrar seni tutsun mu? Eer bu ikrardan dnersen huzur- harda yzn kara olsun mu? Bu meydandaki cem erenleri, ay, gn, yer, gk, ar, krs, derya, balklar ve delil-i ah- Merdn ahidin olsun mu? diyerek bir sual daha yneltir. krar veren tekrar Olsun cevabn verir. Dede bunun zerine Eyvallah, Allah, Muhammet, Ali yardmcmz olsun, Allah, Muhammet, Ali geree hu ve Allah Allah darlar kabul, yalar uzun, ocaklar, haneler, mutlu ola, pirim Hac Bekta- Velinin, ceddim Kse Sleymann himmetleri, kerametleri zerimize hazr ve nazr ola, ikrarlar kabul, muratlar hasl ola, Muhammet Ali ilerini rast getire, Allah, Muhammet, Ali geree hu diyerek ikrar verme trenini sonlandrr. krar vermeyi cemde lokma olarak piirilecek kurbanlarn tlanmas ilemi izler. Cemde kurban keseceklerin kurbanlar meydana getirilir. Dede burada kurbanlar iin dua edip glbenk okur:

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

117

Halil brahim AHN

Allah Allah kurbanlar kabul, muratlar hsl, ocaklar aydn ola, on iki imam, on drt masum- pklarn, pirim Hnkr Hac Bekta- Veli, ceddim Kse Sleymann himmetleri, kerametleri zerimizde hzr ve nzr ola, kurbanlar Hz. smail srsne katla, mam- Hseyin derghna kayt eyleye, orada rak ola, Allah Muhammet y Ali, geree hu. Allah Allah akna akamlarmz hayr ola, hayrlarmz faik ola, erlerimiz def ola, Allah mnkirler, mnafklar mat ola, on iki imam, on drt masum- pkin, pirim Hac Bekta- Velinin himmetleri, kerametleri zerimizde hzr ve nzr ola, Allah katarndan, didarndan ayr drmeye, ibadetlerimizi Hak defterine kayt eyleye, eksik, noksan ilerimizi tamam yaza, Allah kurbanlar Hz. smailin srsne katla, mam- Hseyin derghna yazla, Allah Muhammet y Ali, geree hu. Cemin nemli ksmlar arasnda cemin ileyiinde grev alan hizmet erbaplar iin dualarn okunduu blm de vardr. Kurbanc iin dede: Allah Allah darlar kabul ola, muratlar hsl ola, Muhammet Ali istediinizi, dileinizi vere, kurbancnn hizmeti kabul ola, hizmetinden efkat bula, geree hu. der. Gzcye Bismiah, Allah Allah darlar kabul ve hasl ola, Muhammet Ali isteklerini, dileklerini vere, ah- Merdnn, Gzc Kara Ahmetin himmetleri, kermetleri zerimizde hzr ve nzr ola, hayr hizmetleri kabul ola, Hz. Hseyin derghna kayt ola, geree hu. diye dua eder. Lokmac baclar iin de dua edilir: Allah Allah darlar kabul ola, muratlar hsl ola, geldikleri yerden, durduklar drdan, ettikleri hayr hizmetten efaat bulalm, lokmalar kabul, yzleri ak ola, Hatice ve Fatma katarndan, didarndan ayrmaya, hizmetleri Hz. Hseyin derghna yazla, geree hu. Bu arada sprgeci, Allah Muhammet y Ali der ve sprgeyi kez alar ve ardndan dede u duay okur: Allah Allah on iki imamn himmeti, kerameti zerimizde hzr ve nzr ola, sprgecinin hayr hizmeti kabul ola, hizmetinden efaat bula, hizmeti Hz. Hseyinin derghna yazla, geree hu. Ibrk, damla su dker ve Allah Muhammet y Ali der. Dede ise Bismiah, Allah Allah mana-y marifet, nur- hakikat, hizmet-i Muhammetten efaat, Aliden hidyet ola, hayr hizmeti kabul ola, hizmetinden efaat bula, Hz. Hseyin derghna yazla, geree hu. der. Grg cemlerinde talipler, dedenin huzurunda grgden ve sorgudan geerler. Bu, trene katlanlar iin arnma anlamna gelir. Dedenin huzurunda dara duranlara dede: Bismiah, Allah Allah erenler geldi, sr verdi, secdeye indi, gaibe iman verdi. Geldiin Hak kapsdr, durduun Mansur drdr. Ne grdn, neden geldin? Ban kaldr, dile gel, zndekini dile ver, dillen, erenler farkna varsn hu hu. Talipler ayakta dedeye u cevab verirler: Er grdm, Muhammet Ali yoluna grlp sorulmaya geldim, eyvallah, Muhammet Ali yardmcmz olsun, er hakk hak, pir hakk hak, mrit hakk hak, musahip hakk hak, yol iinde teklif buyurduk, drt kap krk makam hak, on iki imam, on drt masum- pk, on yedi kemer-best hak, seneden bir defa grlp sorulmak hak, Muharremde yas matem orucu tutmak da

118

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

BATI ANADOLU EPNLERNN OCAI: KSE SLEYMAN OCAI VE GNMZDEK DURUMU

hak, erenlerin kurban, namaz, lokmas, niyaz da hak. Dede: Dktn doldur, alattn gldr. Erenler, bu canlar, eli bal, dili bal. Erener meydannda bu canlarn elinden, dilinden, belinden raz olmayan dile gelsin, bu canlardan raz msnz, bismiah eyvallah. Allah Allah nur- hud, Muhammet Mustafadan efaat, Aliden hidayet ola, Allah Muhammetin efaatinden, Alinin hidayetinden ayrmaya, geree hu. Allah Allah darlar kabul ola muratlar hsl ola, on iki imam, on drt masum- pklar, on yedi kemer-bestler, pirim Hnkr Hac Bekta- Veli, Haticetl Kibriya, Fatmatz-zehr katarndan didarndan Hak ayrmaya darlar, didarlar, namazlar, niyazlar, grgleri, sorgular mam Hseyin derghna yazla, Muhammet Ali ilerini rast getire, Allah Allah Muhammet y Ali geree hu. diyerek taliplere dua eder. Grg, dedenin az birlii ile diyelim Allah, Allah akna diyelim Allah Allah, ler, beler, yediler, krklar, bin birlerin on iki imam, on drt masum- pklerin, on yedi kemer-bestlerin, Haticetl Kibriynn, Fatmatz-Zehrnn, pirim Hac Bekta- Velinin himmetleri, kerametleri zerimizde hzr ve nzr ola, Allah borlular borcundan kurtarsn, Allah dertlileri derdinden kurtarsn, Allah dnyada kuvvet, ahirette iman, Kurn nasip eylesin, Allah hayrl evlat, hayrl nimet versin, Allah gkten rahmet, yerden bereket versin, Allah seksen bin Rum erenlerinin, doksan bin Horasan pirlerinin, yz bin gaip erenlerinin himmetini zerimizde hzr ve nazr eylesin. demesiyle sona erer. Taliplerin birer birer grgden ve sorgudan gemesini toplu ibadet ksm izler. Gzc postu eline alr. Ayakta Bismih Allah Allah elif Allah, mim Muhammeti ayn Ali, cim Cebrail, postu kabul yz ak ola, gzc Kara Ahmetin Hseyinin himmeti zerinde hazr ve nazr ola, hayr hizmeti kabul ola, hizmetinden efkat bula, hizmeti Hseyin derghna yazla geree h. denir. Gzc tekrar postu serer. ayin-i cem ayaa kalkar ve erkndan geerek posta niyaz ederler. Bu esnada dede: Allah Muhammet y Ali, dua akna diyelim Allah Allah, Allah akna cemimiz kutlu, dilimiz tatl ola, Allah Allah burada grlen orada grle, dnyada cem eyleyen ahirette cem eyleye, altndan geen suyundan ien cehennem azab grmeye, erknmz mam- Cafer-i Sadk erkn ola, Allah Allah ler, beler, yediler, krklar, bin birler, on iki imam, on drt masum- pklar, Haticetl Kibriy, Fatmatz-Zehrnn, pirim hnkr Hac Bekta- Velinin ceddim Kse Sleymann himmetleri zerimizde hzr ve nzr ola, Allah Allah bizi duadan, hayr himmetten ayrmasn, dnyada kuvvet, ahirette iman, Kuran nasip eylesin, Allah Allah neyleyeyim, ne ileyeyim dedirtmesin, Allah Allah biz fakir kullarna yardm eyleyesin, Allah Allah hayrl evlat, hayrl devlet versin, Allah Allah seksen bin Rum erenleri iin diyelim Allah Allah, zalimin zulmnden, mnkirin, mnafn errinden, kazasndan, belasndan, iftirasndan muhafaza eyleyesin, Allah Allah daim katarndan, didarndan, namazdan, niyazdan, tercmandan, eradan, lokmadan, irfandan, hayr ve hasenattan nezirden mahrum eyleme, Allah Allah Muhammet mmetinden, Ali tayfasndan ayrma, Al-

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

119

Halil brahim AHN

lah Allah nur- Hud Muhammet Mustafa, mam Ali Murtaz, Hnkar Hac Bekta- Vel saklaya, bekleye, Muhammetten efaat, Aliden hidayet ola, Muhammet efaatinden, Ali hidayetinden Hak ayrmaya, geree hu. Erknmz kutlu, dillerimiz tatl ola, altndan geen suyundan ien cehennem azab grmeye, erknmz mam- Caferi Sadk erkan ola, hizmetinden efaati gre, hizmeti Hz. Hseyinin derghna yazla, geree hu. der. Tercman konur, st rtl btn cem erenleri ayakta dede az birlii ile glbenk sylerken gzc postu alr ve darya zalimler, azgnlar stne diye silkeler: Az birlii ile diyelim Allah Allah, evk ile diyelim Allah Allah, Can birlii ile diyelim Allah Allah, Din kuvveti ile diyelim Allah Allah, Cemimiz cem ola Allah Allah, demimiz dem ola Allah Allah, Cemimiz krklar cemi ola Allah Allah, krklarn katarndan ayrmaya Allah Allah, daim bu katardan, didardan, niyazdan, cemden, demden ayrmaya, Allah Allah ler, beler, yediler, krklar, yz altm altlar, bin birler, on iki imam, on drt masum- paklar, Haticetl Kibriy, FatmatzZehrnn, on yedi kemerbestlerin, pirim hnkr Hac Bekta- Velinin ceddim Kse Sleymann, cmlesinin himmetleri, kerametleri zerimizde hzr ve nzr ola, Allah Allah hayrl evlat, bereketli nimet, hayrl devlet vere, Allah Allah namerde, muhannete muhta eyleme, muhta olan canlar iin diyelim Allah Allah, Allah Allah bizi duadan, hayr himmetten, iyi niyetten ayrma, iki cihanda yzlerimizi ak, gnllerimizi pak, dmanlarmz mat eyle, Allah Allah Muhammet mmetlerinden, Ali taliplerinden ayrma, Allah Allah ne eyleyeyim, ne ileyeyim dedirttirme, Allah Allah dertlere derman yaralara merhem, hastalara ifa veresin. Btn bunlardan sonra cem u dzende devam eder: 1. Dede glbenk okur, ayaa kalkarlar. 2. Zkir, duvazimam, dede glbenk okur, semah yaplr, zkir duvaz sylerken brk yaylr. 3. Glbenk okunur, baclar ellerini dervilerin omuzlarna koyarlar, zkir duvaz okur, dede dua eder. 4. Glbenk okunur, eller hep omuzdadr, zkir alar, dede dua eder. 5. Glbenk, hep el ele, zkir alar, canlar secdeye inmeden dede dua eder. Eller salnr, zkir okur, yalnz baclar ayaa kalkarlar, elleriyle dervilerin tacna niyaz eder. Lokmac baclar, lokmalar getirdiklerinde dede, lokmaya dua okur: Allah Allah kurban kabul, oca aydn ola, kurban Hz. smail srsne katla, kerem evliya istediini, dilediini vere geree h. Allah Allah diyelim, kadim Allah diyelim, geldi Ali sofras, y h diyelim, hmn verdii biz yiyelim, geree hu. der ya da Allah diyelim, kadim Allah diyelim. Geldi Ali sofras, gaziler ah diyelim. Hak versin biz yiyelim, geree hu diyelim. dendikten sonra lokmac baclar, pien lokmalar cemdekilere sunarlar. Gelen lokmalar yendikten ve sofralar kaldrldktan sonra dede lokmac baclar ve sofra iin dua eder:

120

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

BATI ANADOLU EPNLERNN OCAI: KSE SLEYMAN OCAI VE GNMZDEK DURUMU

Allah Allah darlar kabul ola, muratlar hasl ola, Haticetl Kibriy, Fatmatz-zehrnn katarndan, didarndan ayrmaya, hizmetleri kabul ola, efaat bulalar, hizmetleri mam Hseyin derghna yazla, geree h. Dede sofra sonrasnda yle der: Bismiah Allah Allah nimetimiz ziyade ola, er-hak bereketi vere, bu gitti yine gele, nimet-i celil, bereket-i Halil artsn eksilmesin, tasn dklmesin, bir lokma nur ola, itiimiz zuhur, ocamz mamur, gnllerimiz pr-nur ola, dmanlarmz mat ola, er-hak Muhammet, Ali, On ki mam, On Drt Masum- Pak On Yedi Kemerbest gzcmz, bekimiz ola, didarndan, katardan, yolundan, dergahndan ayrp arp drmeye, ardmzda destgir olup imdadmz ola; ler, beler, yediler, krklar, yz altm altlarn himmetleri daim, nazarlar zerimizde hazr ve nazr ola, kutb- lem, ah- kerem pirimiz, stdmz Hnkar Hac Bekta Veli efendimizin himmetleri, kerametleri, zahiren ve batnen zerimizde hazr ve nazr ola, cmle gereklerin demine h. Lokma yendikten sonra sofralar kalkar, tm yin-i cem ayaa kalkar. Dede saka duas okur: Allah Allah diyen, Muhammet diyen Kevser suyuna erenler akna, ahm Ali hem ah hem sakadr, kimse bilmez bu srr Hak bilir. Gzm ya sel oldu Kerbelada yatanlar akna, ya Ali, mam Hasan, mam Hseyin saka suyu iilir ak olsun, iene rahmet dolsun, lanet Yezite, (Btn cem erenleri Yezite lanet okurlar ve sudan ierler ve daha sonra sakalar dualarn alrlar) Allah Allah darlar kabul, muratlar hasl ola, ienlere rahmet ola, saka mam Hasan mam Hseyin himmetlerinde hazr ve nazr ola, habbullah gkten rahmet yerden bereket, nur- Muhammet geree h. (Sakaclar cemdekilerin stne kez su serperler). Cemin sonlarna doru cemdeki on iki hizmet ehli dara durur ve dede onlara dua eder: Allah Allah ah- Merdan, mam Hasan, mam Hseyin, mam Cafer-i Sadk, Gzc Kara Ahmet, rbknn, ann, kapcnn mercancnn, sakacnn, on ikisinin nasibini vere. Allah Allah darlar kabul muratlar hasl ola on iki imam, on drt masum- pak efendilerimizin himmetleri zerinizde hazr ve nazr ola, hayr hizmetleri kabul ola, hizmetleri mam Hseyin dergahna yazla, Allah, Muhammet ya Ali, geree h. Sistemli bir yap iinde gerekleen cemler, gnmz epnileri iin ibadetlerin gerekletii trenler olduu kadar kimlik deerlerinin de olutuu ve aktarld ortamlar arasndadr. Topluma katlma anlam da tayan cemlerde dedeler, taliplere nelere inandklarn, kutsal deerleri, ibadet eklini, ksacas Alevilik ve Bektailik kimliinin ayrntlarn aktarmaktadrlar. Bu bakmdan cemler dini hayat dzenleyen ortamlar olmann yan sra sosyal hayat da kontrol altna alan ve ona ekil veren kurumlarn banda gelirler. Burada Allaha ibadet etmek isteyen talipler, sosyal hayatta yaptklarnn hesabn vermek zorundadrlar. Hatta ceme girebilmek iin dier taliplerin rzasna ihtiyac vardr. Zaten toplumun kabul etmedii ve yasaklad bir

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

121

Halil brahim AHN

suu ileyen epninin bu ortamlara girmesi de mmkn deildir. Bu ynyle cem trenlerinin Bat Anadolu epnilerinin dini ve sosyal hayatn gnmzde de dzenlemeye devam ettiini sylemek mmkndr. 3. Ocakta Dedelerin ve Kamberlerin Okuduklar Nefesler epniler arasnda genel bir ifadeyle nefes ad verilen iirler, dedeler ve zellikle de kamberler tarafndan cem trenlerinde ve eitli ortamlarda sylenmektedir. Yazl kltre gre szl kltrn daha nde olduu bu kltr ortamnda nefesler ounlukla szl kaynaklar vastasyla aktarlmaktadr. zellikle cem trenlerinde kamberler ok sayda nefes okumaktadrlar. Sazla ve belirli ezgilerle sylenen nefesler, cem trenlerinin ileyiinde nemli bir yere sahiptir. Semahn dnlmesinde ve taliplerin eitli hususlarda bilgilendirilmelerinde bu iirlerin yeri yadsnamaz. Bu iirlerin nemli hususiyetlerinden bir dieri de ounlukla cem gibi kutsal alanlarda syleniyor olmalardr. Cem dnda dede ve kamberler nefesleri genellikle kullanmamaktadrlar. Bunun yerine cem trenlerinin ilgili yerlerinde nefeslere bavurulmaktadr. Nefesler, din duygular gelitirmek ve insanlar ayinlerde vecde ulatrmak gibi ilevlerin yan sra bu toplumun din ve sosyal hayatyla ilgili bilgileri de edinmelerini salamaktadr. Din uygulamalarda szl kaynaklarn n planda olduu epnilerde nefesler, didaktik zellikleriyle de ne karlar. Dinin temel deerleri, Alevilik ve Bektailikte nemli terimler ve isimler ounlukla bu nefeslerle taliplere ulamaktadr. Kse Sleyman ocana bal epniler arasnda yaygn olan nefesler, ounlukla belli halk airlerinin iirlerinden olumaktadr. Bu airlere kamberler yedi ulu ozan demektedirler (Duymaz, vd. 2011: 52) Bu airlerin iirleri ounlukla deitirilmeden icra edilmektedir. Hatta kamberler yeni nefes veya buna benzer iir oluturma yoluna da gitmemektedirler. Bu iirler, kamberler iin deitirilemez zelliklere sahip metinler arasndadr. Nefeslerde yaplan deiiklikler doru bulunmamaktadr. Bu tavrn arka plannda bu iirlere zel bir kutsiyet yklenmi olmas yatmaktadr. Pir Sultan Abdal, ah Hatay, Teslim Abdal, Kul Himmet, Karacaolan, Gen Abdal ve Sersem Ali halk airlerinin iirleri Kse Sleyman ocanda olduka yaygndr. Nefesler, ounlukla koma nazm ekliyle ve hecenin sekiz veya on birli kalplaryla sylenirler. Nefeslerde Allah, Hz. Muhammet, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hseyin vlmektedir. Bu iirler, epniler iin nemli olan baz gnlerle de ilgilidir. Bunlarn banda Kerbela olaynn anld Muharrem ay gelir. Cem trenlerinde mutlaka sylenen Kerbela atlar, Muharrem ayrnda da ocak mensuplar arasnda okunmaktadr. Kerbeladaki elim olaylarn yasn tutan ocak talipleri bu iirleri gnmzde de yaatmaktadr. Ayrca din-tasavvuf Trk edebiyatnda duvazimam olarak adlandrlan iirler de cemlerde yer almaktadr. On iki imam ven ve onlar tantan bu iirler, ounlukla kamberler tarafndan sylenmektedir:

122

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

BATI ANADOLU EPNLERNN OCAI: KSE SLEYMAN OCAI VE GNMZDEK DURUMU

Hasan Hseyindir Alinin olu ehidullh yoluna giderler doru mam Zeynel Aba Hseyin olu Gnl gidelim Hseyine doru Muhammet Bakrdan alalm kemin Cafer-i Sadktan srelim demin Musa Kazm gnlden kaldra gamn Gnl gidelim Hseyine doru mam Rzadan olsa hidayet ah Tak ya Nak klsa inayet Hasan Ali Asker ah- vilayet Gnl gidelim Hseyine doru Pir Sultan Abdalm syle gel hemn Mnkirin klndan kar m gmn Muhammet Mehdye hem sahip-i zaman Gnl gidelim Hseyine doru Ocakta sylenen nefeslerle ilgili olarak bir hususu daha belirtmek gerekir. Nefesler cemdeki ileyie bal olarak seilmektedir. Baka bir ifadeyle cem trenlerinin eitli safhalarnda kullanlabilecek nefesler tercih edilmektedir. rnein taliplerden ikrar alnaca zaman kamber, ikrarn ilendii bir nefesi sylemektedir. Veya kurban kesileceinde veya lokmalar yeneceinde bu ortama uygun bir nefesin tercih edildii grlr. Kurban faslyla ilgili olarak cemde kamber u nefesi okur: Akl ermez Yaradann srrna Muhammet Aliye indi bu kurban Kurban olaym krklarn yoluna Hasan Hseyine indi bu kurban O mam Zeynelin destinde idim Muhammet Bakrn dostunda idim Cafer Sadkn postunda idim Musa-i Kazma indi bu kurban Muhammet Takinin nurunda idim Ali Nakinin srrnda idim Ali Asker nin darnda idim Muhammet Mehdiye indi bu kurban

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

123

Halil brahim AHN

Tarikattan hakikate ereler Cennet-i lya hal sereler Muhammet Alinin yzn greler Erenler akna indi bu kurban ah Hatym der her can Kurban stne yrd erkn Trna tespih, kan da mercan On ki mamlara indi bu kurban Cemde dardan indirme gibi uygulamalarn yapld, lmn hatrland veya len birisinin yad edildii durumlarda ise lmle ilgili nefesler kamber tarafndan icra edilmektedir: u dnyada nesne bkt belimi Biri yokluk, biri ayrlk, biri lm Yakt barm dal eyledi belimi Biri yokluk, biri ayrlk, biri lm Felek a katt benim ama Toprak sat kirpiime kama Gr neler getirdi garip bama Biri yokluk, biri ayrlk, biri lm u fani dnyada murat alnmaz Hep gelenler gider bunda kalnmaz Bilirim dertlere are bulunmaz Biri yokluk, biri ayrlk, biri lm Gen Abdal dertli dertli syledi Grn dostlar felek bana neyledi Yakt gnl ehrini viran eyledi Biri yokluk, biri ayrlk, biri lm Grld gibi nefesler, cemin ileyiinde nemli bir yere sahiptirler. Glbenklerle ve dualarla birlikte cemin gidiatn tayin eden nefesler, ibadetin gereklemesinde ve taliplerin irat olmasnda etkin bir ekilde kullanlmaktadrlar. Sonu Yaplan tespit ve deerlendirmelerin neticesinde u sonulara ulamak mmkndr: 1. Kse Sleyman oca, Bat Anadoluda yaayan epnilerin bal olduu bir ocaktr. Gnmzde ocan merkezi Balkesirdedir. Kavakba kyndeki bu-

124

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

BATI ANADOLU EPNLERNN OCAI: KSE SLEYMAN OCAI VE GNMZDEK DURUMU

lunan ve Kse Sleyman soyundan gelen ocak mensuplar bata Balkesir olmak zere, Manisa, anakkale, zmir ve Aydn illerindeki epnilerin cemlerini ynetmekte ve onlara inan nderlii yapmaktadrlar. 2. Ocan tarihi geliimiyle ilgili yok denecek kadar az belge bulunmaktadr. Ocakla ilgili bilgiler ounlukla szl kaynaklardan elde edilebilmektedir. Ancak Kse Sleymann Yunus Mukrnin olu olduu ve epni boyunu irat etmek grevlendirildii ynndeki bilgiler, Hac Bekta Vel Velyetnamesinden elde edilmitir. Bu bakmdan ocakta Hac Bekta Velnin yeri olduka nemlidir. Gnmzde dedelik kurumunu temsil eden ocak mensuplar, kendilerini Hac Bekta Velye bal olarak grmektedirler. Dier bir ifadeyle gnmz epni dedeleri veya talipleri Kse Sleyman Hac Bekta Vel muakkibi kabul etmektedirler. Btn bunlar, ocan inan ve ibadet yapsnda gl bir Bektailik tesiri oluturmutur. zellikle cemde okunan glbenklerde bu etkiyi aka grmek mmkndr. 3. Kse Sleyman ocanda ibadetler cem trenlerinde gereklemektedir. Grg ve Birlik olmak zere iki ksma ayrlan cem trenleri yapld zamanlara ve dnemlere gre de farkl isimler alabilmektedir. Hzr cemi ve Abdal Musa cemi bu cemlerden bazlardr. Cem dzeninde Anadolu Aleviliinden ayrlan farkl bir durum yoktur, ancak yukarda da ifade edildii zere cemlerde Bektailik etkisi grlmektedir. 4. Kse Sleyman ocandaki ibadet ve irat amal ortamlarda ok az yazl kaynak kullanlmaktadr. Ocak mensuplarn din inanlarn ve deerlerini daha ok szl gelenekten renmektedirler. Dedelerin cemde yaptklar irat amal sohbetlerin yannda dedenin, zellikle de kamberlerin okuduklar nefesler, talipleri bilgilendirmede nemli bir role sahiptir. Pir Sultan Abdal, ah Hatay, Kul Himmet ve Karacaolan gibi halk airlerinin iirlerinden oluan nefesler, slam dinini anlatt gibi Alevilik iin nemli isimleri ve deerleri de tantmaktadr. Ayrca nefeslerin cem trenlerinin ileyiinde de etkin bir role sahip olduunu belirtmek gerekir. Cemin hemen her safhasnda kamberler belirli ezgilerle nefesleri icra etmekteler, talipler de nefeslerin ieriine gre cemde yerine getirilecek uygulamalara karar vermektedirler. Ksacas nefesler, dier ocaklarda olduu zere Kse Sleyman ocanda da taliplerin inan ve duygu dnyas iin olduka ehemmiyetlidir. 5. Bu yazda etki alan olduka geni olan Kse Sleyman Oca hakknda temel bilgiler zerinden bir deerlendirme yaplmtr. Ancak ocan btn varlyla ortaya konabilmesi iin ok daha ayrntl aratrmalara ihtiya vardr. Ancak bu sayede bu ocan Alevi-Bektai ocaklar arasndaki konumu ortaya konabilecektir. Kse Sleyman oca zerine yaplacak almalarn, epnilerin inan yapsn ortaya koyaca gibi Bektailiin krsal alanlarda ald ekillerle ilgili de nemli bilgiler vereceine inanyoruz.

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63

125

Halil brahim AHN

Kaynaka
Akst, Hamza. (2009). Aleviler Trkiye-ran-Irak-Suriye-Bulgaristan Aratrma-nceleme. Ankara: Yurt Kitap-Yayn. Bostan, M. Hanifi. (2002). Anadoluda epni skn. Trkler. C. 6, 299-311. elik, Ali. (1999). Trabzon alpazar epni Kltr. Trabzon: T.C. Trabzon Valilii l Kltr Mdrl Yaynlar. ______ (2002). epnilerin Anadolunun Trkletirilmesindeki Yeri ve nemi. Trkler. C. 6, 312-323. Divan Lgat-it Tercmesi I. (1998). ev.: Besim Atalay. Ankara: Trk Dil Kurumu Yaynlar. Divitiolu, Sencer. (1994). Ouzdan Selukluya (Boy, Konat ve Devlet). stanbul: Eren Yaynclk ve Kitaplk. Duymaz, Ali; Mehmet Aa ve Halil brahim ahin. (2011). Balkesir Yresi epni ve Tahtaclarnda Kamberlik Gelenei, Alevilik Aratrmalar Dergisi, 2, K, 41-57. Erz, Mehmet. (1977). Trkiyede Alevilik Bektailik. stanbul: Kltr Bakanl Yaynlar. Kaya, Doan. (2002). Sivasta Yatmakta Olan Horasan Merkezli Anadolu Erleri. Halkbilim Aratrmalar. stanbul: Kitabevi Yaynlar, 261-285. Kprlzde, Mehmed Fuad. (1925). Ouz Etnolojisine Dair Tarihi Notlar. Trkiyat Mecmuas. Say: 1, Austos: 185-211. Glpnarl, Abdlbki. (1995). Menakb- Hac Bekt- Vel Vilyet-nme. stanbul: nklp Kitabevi. gel, Bahaeddin. (1993). Trk Mitolojisi (Kaynaklar ve Aklamalar ile Destanlar). C. I. Ankara: Trk Tarih Kurumu Yaynlar. zkrml, Atilla. (1993). Toplumsal Bir Bakaldrnn deolojisi Alevilik-Bektailik. stanbul: Cem Yaynevi. Smer, Faruk. (1992). epniler Anadolunun Trk Yerlemesinde nemli Rol Oynayan Bir Ouz Boyu. stanbul: Trk Dnyas Aratrmalar Vakf Yaynlar. Smer, Faruk. (1999). Ouzlar (Trkmenler) Tarihleri-Boy Tekilat-Destanlar. stanbul: Trk Dnyas Aratrmalar Vakf Yaynlar. Telliolu, brahim. (2004). Osmanl Hakimiyetine Kadar Dou Karadenizde Trkler. Trabzon: Serander Yaynlar. Togan, A. Zeki Velidi. (1982). Ouz Destan Reideddin Ouznmesi, Tercme ve Tahlili. stanbul: Enderun Kitabevi. Yaman, Ali. (2006). Kzlba Alevi Ocaklar. Ankara: Elips Kitap.

Szl Kaynaklar
1. Enver Yksel (1935, Kavakba/Balkesir) 2. Murat Ouz (1929, Kavakba/Balkesir) 3. Naci Yksel (1961, Kavakba/Balkesir)

126

TRK KLTR ve HACI BEKTA VEL ARATIRMA DERGS / 2012 / 63