Yahudlerin Tevbesi............................................................................................................6 hirette Kfirler Altna Sahib Olacaklar m?.....................................................................6 hirette Kfirlerin Yardmclar Yoktur.............................................................................6 irk Komamak...................................................................................................................

7 KFRLER KISIMDIRLAR...............................................................................................7 Nefs-i Emmreleri Kalblerini stil Edenler.......................................................................7 Kfrn Vasflar..................................................................................................................7 Hev- Hevese Kar Sava................................................................................................8 Hev- heves ve Tl-u Emel...............................................................................................8 Nefse Muhalefet..................................................................................................................8 Allah in Terkedilenler......................................................................................................8 ehvetlerini Terkedenler.....................................................................................................8 NEFS...................................................................................................................................8 Nefs Vaaz ve Nasihat Kabul Etmez....................................................................................9 Nefs Cehennem Suretinde Yaratld....................................................................................9 Nefs-i Emarenin Yedi Sfat................................................................................................9 Nefsini Tezkiye Eden Kurtulur.........................................................................................10 Musannif smail Hakk Bursev Hazretlerinden Bir Dua..................................................10 DRDNC CZ...................................................................................................................10 SEVDKLERNZ NFK EDN...........................................................................................10 Yce Meali:.......................................................................................................................10 Tefsiri:...............................................................................................................................10 Allah'n Birri Ne Demektir?..............................................................................................10 nfak Ederseniz Allah Onu Bilir.......................................................................................11 nfak..................................................................................................................................11 nfk mann Mahsldr..................................................................................................11 nfakla Taat Beraber..........................................................................................................11 Eb Talha'nn Bahesinin Vakfetmesi..............................................................................11 Akrabalara nfakti.............................................................................................................11 mer bin Abdulaziz (r.h.)'n Sevdiini nfak Etmesi.......................................................12 Hikye (infak)...................................................................................................................12 Fakiri Sevindirmek............................................................................................................12 Bir Gnl Bin Kabe'den Daha stndr...........................................................................13 Sevdiklerini nfak..............................................................................................................13 Te'vilt-i Necmiyyeden Tasavvuf Manlar......................................................................13 Birrin ve Hicabn Tarifi.....................................................................................................13 Allah'a Yaklamann Yolu................................................................................................13 SRAL OULLARINA HARAM OLAN EYLER..............................................................14 Yce Meali:.......................................................................................................................14 Tefsiri:...............................................................................................................................14 Sebeb- Nzul:................................................................................................................14 Yakub Aleyhisselm.........................................................................................................14 Yakb Aleyhisselm'n Nezri............................................................................................14 Tahrim ki Ksmdr..........................................................................................................15 ddianzda Sdk seniz Tevrat' Getirin............................................................................15 Allh Tel Doru Buyurdu............................................................................................16 Yahudiler Mriktirler......................................................................................................16 Tevilt- Necmiyyeden Tasavvuf Manlar......................................................................16 nsanlarda Ksmdr.....................................................................................................16 Nefsine Zulmedenler.........................................................................................................16

Nefsine Zulmeden.............................................................................................................17 Orta Derecede Olanlar.......................................................................................................17 Hayrda leri Gidenler.......................................................................................................17 Tasavvuf Manlar............................................................................................................17 EVLYA KMLERDR.............................................................................................................18 brahim Aleyhisselmn Milletine Tabi Olmann Almeti...............................................18 Muhabbette Vahdet...........................................................................................................18 Allah Gayyurdur...............................................................................................................18 NSANLIIN LK MA'BED KABE'DR...............................................................................18 Yce Meali:.......................................................................................................................18 Tefsiri:...............................................................................................................................19 Sebeb-i Nuzl....................................................................................................................19 Haccc'n Maksad............................................................................................................19 Mescid-i Haram ile Beyt-i Makdis'n Arasndaki Zaman.................................................19 Kbeyi lk Bina Edenler Meleklerdir................................................................................19 Kbenin Tarihi..................................................................................................................19 En erefli Bina Kbedir....................................................................................................20 Kabe Mbarektir ..............................................................................................................20 Makm- brahim..............................................................................................................20 Kbeye Giren Emniyettedir...............................................................................................21 Harem-i erife Snanlar.................................................................................................21 Harem-i erifte Su leyenler..........................................................................................21 Mekke ve Medine'de Vefat...............................................................................................21 Mekke'nin Scakl...........................................................................................................22 Gc Yetenin Haccetmesi ................................................................................................22 Gc Yetmek....................................................................................................................22 mkn olupta Haccetmeyenler.........................................................................................23 Kabe'ye Davet Olunmak...................................................................................................23 HACC-I MEBRR...................................................................................................................23 Haccetmek in art....................................................................................................24 Ne Gzel Buyurmular:....................................................................................................24 Hacc- Mebrrun Almeti.................................................................................................25 Te'vilt-i Necmiyyeden Tasavvuf Manlar......................................................................25 hrm'n aret Ettii Mnlar...........................................................................................25 Arafatta Vakfenin aret Ettii Manlar............................................................................25 Tavafn aret Ettii Manlar............................................................................................25 Sa'y....................................................................................................................................25 Tra Olmak........................................................................................................................26 Hac'da Kasdolunan............................................................................................................26 Hakiki Bir Cezbe nsan ve Cinlerin bdetlerine Denktir.................................................26 KTAB EHLNN NKRI......................................................................................................26 Yce Meali........................................................................................................................27 Tefsiri:...............................................................................................................................27 Allh Tel ahidtir........................................................................................................27 Ivec "arpk (ve eri)"......................................................................................................27 arpk Kelimesinin Manlar............................................................................................28 Allh Tel Yaptklarnzdan Gafil Deildir...................................................................28 Kitap Ehline Tabi Olmayn...............................................................................................28 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................28 nkr Neden?.....................................................................................................................28

slama Sarlan Hidyet Bulmutur....................................................................................29 Kt limler.....................................................................................................................29 lim Hayetle Gzeldir......................................................................................................30 lim ve Dnyev Maksat....................................................................................................30 Ne Gzel Buyurmular:....................................................................................................30 limlerin erlileri.............................................................................................................30 ALLAH'IN P..........................................................................................................................31 Yce Meali:.......................................................................................................................31 Tefsiri erifi: ....................................................................................................................31 Mslmanlar Olarak ln.................................................................................................31 Allah'n pine Smsk Tutunun.........................................................................................32 Tefrikaya Dmeyin..........................................................................................................32 Allah'n Nimetini Zikredin................................................................................................32 DN KARDEL...................................................................................................................33 Cehennem Ateinin Kenar...............................................................................................33 Hablullh'a Sarlanlar........................................................................................................34 Tefrika...............................................................................................................................34 Yetmi Frka................................................................................................................34 lh Davetin Yolu.............................................................................................................34 aret Edilen Manlar........................................................................................................35 Akll Kiinin Vazifesi......................................................................................................35 Mttek Olanlar.................................................................................................................35 Mtteknin Almetleri.......................................................................................................35 Takv-i Hakk..................................................................................................................35 Allah'a Kavumak in......................................................................................................36 Cennetler isteyen...............................................................................................................36 Dualar................................................................................................................................36 EMR-l B'L-MA'RF VE NEHY AN'L-MNKER.............................................................36 Yce Meali:.......................................................................................................................36 Tefsiri:...............................................................................................................................36 Maruf Nedir?.....................................................................................................................37 Mnker Nedir?..................................................................................................................37 Marufu Emretmek.............................................................................................................37 Chiller Tebli Yapamaz..................................................................................................37 nsanlarn En Hayrls......................................................................................................38 Allah'n Kitab ve..............................................................................................................38 hir Zaman nsanlar t Verenleri Sevmeyecekler......................................................38 Bana Demeyen Ylan......................................................................................................39 Mrufu Emretmenin Hkm.............................................................................................39 Mnkeri Nehyetmenn Hkm.........................................................................................39 Namaz Klmayanlar Uyarmak.........................................................................................40 ldrmekle Olan Mnkerden Nehyetmler Devletin idir...............................................40 snin Nehyi.....................................................................................................................40 Gc Yetmeyenler............................................................................................................41 Ne Gzel Buyurmular:....................................................................................................41 Hlleri Konuanlar............................................................................................................41 Sylediklerini Tutmayanlar...............................................................................................41 Tarikat eyhleri.................................................................................................................41 Hayr, Maruf ve Mnker....................................................................................................42 TEFRKAYA DMEYN......................................................................................................42

Bu Gnn lim Adamlar..................................................................................................42 Tefrika ve htilfa Denler..............................................................................................42 dareci (Emir)....................................................................................................................43 Emire taat.........................................................................................................................43 man Eden Kurtulur..........................................................................................................44 Mrik. Mu'tl ve Mnafk................................................................................................44 Sirt- Mstakim...............................................................................................................44 Kadnlar.............................................................................................................................44 Molla Cami (k.s.) Hazretleri buyurdular:..........................................................................45 Mrid- Kmile Tabi Olmak...........................................................................................45 YZLERN AARACAI VE KARARACAI GN..........................................................45 Yce Meali:.......................................................................................................................45 Tefsiri:...............................................................................................................................45 mandan Sonra Kfre Girenler..........................................................................................46 Cennete Girmek................................................................................................................46 Zulm Yok........................................................................................................................47 ler Allah'a Dndrlr....................................................................................................47 Har...................................................................................................................................47 Tasavvuf Manlar............................................................................................................48 nsan ld Hl zere Dirilir.........................................................................................48 Sarho Olarak lenler.......................................................................................................48 Tevhd Kelimesinin Srekli Mslman ile Beraber Olmas.............................................48 lnn zerinde Sesli Alamak.......................................................................................49 Faiz Yiyenlerin Mezarlarndan Kalk.............................................................................49 MMET-1 MUHAMMED (S.A.V.)........................................................................................49 Yce Mel:.......................................................................................................................49 Tefsir-i erifi:....................................................................................................................49 Seilen mmet..................................................................................................................50 mmet-i Muhammed (s.a.v.)n stn Hasletleri..............................................................50 Kitab Ehlinden man Edenler............................................................................................50 KTAB EHLNN KFR.......................................................................................................50 Yce Meali:.......................................................................................................................50 Tefsiri: Eziyet....................................................................................................................51 Yardm Olunmazlar...........................................................................................................51 Zimmler............................................................................................................................51 Zimmnin Eman...............................................................................................................52 Allah'n Gadabna arpldlar...........................................................................................52 Yahudiler Fakir Grnldrler......................................................................................52 Peygamber ldryorlard................................................................................................52 Kk Gnah, Byk Gnah............................................................................................53 Gnahlar Kalbi Karartr ve ...............................................................................................53 Edeb?.................................................................................................................................53 Takva iin..........................................................................................................................53 phelilerden Saknmak...................................................................................................53 Ktl lemeye Niyet..................................................................................................54 Ariflerin bdetleri............................................................................................................54 Evrd- Ezkr...................................................................................................................54 Muhakkknin Evrad........................................................................................................54 Hakik Haya......................................................................................................................54 Nefse Gven Olmaz..........................................................................................................55

Cehenneme En Mstahak Kii..........................................................................................55 Arifin Silh Marifettir......................................................................................................55 Nefisle Muharebe..............................................................................................................55 Kitab Ehli..........................................................................................................................55 Kim Mstakim demektir.................................................................................................56 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................56 Evvbn Namaz................................................................................................................56 Rk ve Secdede Okumak................................................................................................56 Allah'a ve hiret Gnne nanrlar...................................................................................56 Marf- Emreder...............................................................................................................56 Hayrda Koumalar.........................................................................................................57 Kfrn ve kran..............................................................................................................57 Mttekler..........................................................................................................................57 Bir Arn Yaklaana Allah................................................................................................57 Takva ve Kahkaha.............................................................................................................58 Hayrda Yar....................................................................................................................58 En Hayrl ey...................................................................................................................58 Evliyann Hususiyetleri.....................................................................................................58 stifar...............................................................................................................................58 Yahya Aleyhisselm'n Vaaz...........................................................................................59 Be ey..............................................................................................................................60 Kul Hayra Komaldr.......................................................................................................60 Kpek Terzi Olamaz.........................................................................................................60

Yahudlerin Tevbesi "Elbette o kimseler ki;"Yahudfler gibi... "Kfrettiler." sa Aleyhisselm ve ncili inkr ettiler. imanlarnn arkasndan," Musa Aleyhisselm ve Tevrat'a olan imanlarnn ardnda. "Sonra da kfrde ileri gittiler," Muhammecf Mustafa (s.a.v.) Hazretleri'ni ve Ku'n-i Kerim'i inkr etmekle kfrlerini ziydeletirdiler... Veya nceleri, peygamber olarak gnderilmeden evvel Efendimiz {s.a.v.) Hazretlerine iman ettikleri halde sonra onu inkr edip; bu kfrlerinde srar etmek, bundan ta'n etmek (ileri geri konumak), insanlarn iman etmelerine mni olmak ve misklarmi bozmak suretiyle kfrlerini ziyde klan yahudlerin... "Tevbeleri kabul olunmak ihtimali yoktur;" nk onlar helak olmann eiine gelmeden tevbe etmezler. Yahudlerin tevbe etmeyecekleri, kinaye yoluyla tevbelerinin kabul edilmeyecei beyan edildi. "Tevbeleri kabul olunmak ihtimali yoktur; kavl-i erifi onlarn tevbe etmeyeceklerinden kinayedir. Yahudlerin, durumlarn arlatrmakta, hallerini bariz bir ekilde ortaya koyup, onlarn hallerinin Allah'n rahmetinden mit kesmi bir surette olduklarn ifde etmektedir. (2/60) Veya Yahudlerin irtidadlarndan dolay onlarn tevbeleri de ancak nifak ve kfrlerini arttrmak iin olur. Bundan dolay kendisine fe dahii olmad. "Ve bunlar hep dall iinde kalm sapklardr." Keml yoluyla ifdedir. Bu kemlin hasri kabilindendir. Yoksa btn kfirler, sapktrlar, ister bu kfir, imanndan sonra kfre girmi olan biri olsun ve isterse de aslndan kfir olan kii olsun farketmez. Onlarn dallet ve sapklkta tam olmalar, onlarn kfr zere sebat etmeleri ve kendilerinden hidyete erme ve imana gelme ynnden bir emarenin bulunmay ve midin olmayndandr... Kfirlerden Asla Fidye Kabul Edilmeyecektir "Kfretmi ve kfir olduklar halde lp gitmi kimseler, her halde kabul edilmek ihtimali yoktur." lmleri kfr zere olmas, onlardan hibir fidyenin kabul edilmeyiine sebebtir. Bundan dolay burada dahii olup, mbtednm haberine sebeb olduunu iln edip bildirmektedir. "Hi birinden,"Bir fidye, "Dnva dolusu altn," olsa Temyiz'dir. arkndan garbine kadar (dou ve bat) dolusu altn, "Onunla kurtarmak iin verecek dahi olsa," Dnya dolusu altn fidye verseler bile...1 hirette Kfirler Altna Sahib Olacaklar m? Sual: Eer denilse ki, kyamet gn kfirlerden fidye kabul edilmeyeceinin beyan edilmesi, kfirlerin kyamet gn, altnlara sahip olaca vehim ve dncesini vermektedir. Halbuki brakn dnya dolusu altn fidye olarak vermek yle dursun; o gn kfirler, zerre ve miskl kadar deil hibir eye sahip olmayacaklardr? Cevb: Deriz ki: Kelm farz (- muhal) ve takdir yolu zere varid olmutur... Burada geen, "altn" kymetli ey'dan kinayedir. yer (dnya) dolusu" okluktan kinayedir. Bunun takdiri yledir: Farz- muhal kfirler, deerli ve ok kymetli dnya dolusu kadar eyaya shib olsalar ve sahip olduklar bu dnya dolusu ok altn ve deerli eyay arzuladklar kurtulua ermek iin faraza datsalar, fidye vermeye kalksalar bile kurtulaa eremezler. Bu tevessl ile nefislerini (canlarn) Allah'n azabndan kurtaramazlar. Bundan kasd olunan mn, kfirlerin Allah'n azabndan kurtulutan ye'se dp mit kesmeleridir... 2 hirette Kfirlerin Yardmclar Yoktur "te bunlar," Bu zikredilen kt sfatlara sahip olan kfirlere iarettir. "Onlarn hakk elm bir azaptr." Ac verici azb vardr. "Ve kendilerini kurtaracak da yoktur." Onlardan azab defedecek veya azab onlardan hafifletecek bir yardmc ve kurtarc yoktur. '& istirak iin olup mezdtir. "yardm ediciler" kelimesinin cemi sas ile gelmesi, zamire uygun olmas iindir. Yoksa, onlarn her biri iin bir yardmc yoktur, mansna deildir... 3
1 2

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/597-599. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/599. 3 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/599-600.

irk Komamak Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Kyamet gnnde azb cihetinde, ate ehlinin (cehennemliklerin) en ehveni (en hafif azb grenine) Allh- Tel yle buyurur: -"Dnyada bulunan eyler senin olsayd, Azabdan kurtulmak iin onlar fidye verir miydin?" 0 : -"Evet! Diye cevab verir. Allh- Tel Hazretleri buyurur: -"Ben bundan daha ehven (basit ve kolay) bir ey istedim senden. Sen (baban) dem (Aleyhisselm'n) sulbnde iken: ben senden bana hibir eyi ortak komaman istedim. Ama sen bundan kandn. Bana irk kotun!" der. 4 KFRLER KISIMDIRLAR mam Fahreddin er-Rz buyurdular: Bil ki kfirler ksm zeredir. 1-Kfrnden sahih bir ekilde tevbe eden, 2-Fasid bir ekilde kfrnden tevbe eden, 3-Kfr zerine lendir. Birincisi: Sahih ve makbul bir tevbe ile kfrden tevbe eden lerdir. Onlar Allh- Tel yle zikretti. "Ancak onun arkasndan tevbe edip, salha girenler baka; nk Allah gafurdur, rahimdir.5 ikincisi: Fasit (bozuk) bir tevbe ile kfrden tevbe edenlerdir. Bir nceki yet-i kerimede Allh- Tel hazretleri onlar beyan etti ve yle buyurdu: "Elbette imanlarnn arkasndan kfretmi sonra da kfrde ileri gitmi kimselerin tevbeleri kabul olunmak ihtimali yoktur: bunlar hep dall iinde kalm sapklardr. 6 ncs: Kfrden tevbe etmeden kfr zere lenlerdir. Elbette onlar Allh- Tel bu yet-i kerimede yle beyan etti: "Kfretmi ve kfir olduklar halde lp gitmi kimseler, her halde bunlarn her biri kendini kurtarmak iin dnya dolusu altn verecek dahi olsa, hi birinden kabul edilmek ihtimali yoktur. Bunlarn hakk elm bir azaptr ve kendilerini kurtaracak da yoktur." 7 Nefs-i Emmreleri Kalblerini stil Edenler Onlar (kfir olarak lenler), nefs-i emmre heyetinin kalblerini istil etmesine ruhsat verenlerdir. Nefs-i emmre, kendilerini mekan edinip tamamen yerlemi; kalbleri kirlenip pas tutmu! er ve sapkla daldlar. nat ve azgnlktan talk derecesinde ileri gidenlerdir. Allh- Tel Hazretleri, onlarn hibirinden dnya dolusu altn veya herhangi deerli bir eyi kabul etmez. Zira Allh- Tel Hazretleri burada ancak, nurn bak olan eyleri kabul eder. nk hiret, nur ve beka lemidir. hirette fn ve zulmn ilerin hatra gelmesi veya meydana gelmesi asla mmkn deildir. Zaten kfirlerin kfrlerine sebeb olan ey onlarn bu fn engel ve geitleri sevmeleri deil mi? Onlar kfre gtren fn eyler, onlarn kurtuluuna dellet edip, onlarn azbdan kurtulularna, onlarn Allah'a yaklamalarna ve kabul grmelerine nasl vesile olsun? Halbuki onlarn helaklarnn, Allah'n rahmetinden uzaklamalarnn, hsran (ebed zarara) uramalarnn ve rahmet, mafiret ve cennetten mahrum edilmelerinin asl sebebi, onlarn bu fn eyleri sevmeleriydi... 8 Kfrn Vasflar Kfrn vasflarndan (ve kfirlerin ahlakndan) seni sakndrrm. Kfrn vasflan unlardr: 1- Dnya sevgisi, 2- Hev ve hevese tbi olmak, 3- Nefsin ehvetlerine ynelmek, 4- Hak'dan yz evirmektir... Ne gzel buyurmular: Seni ehvet, kibir, hrs ve hased sfatlar kaplad...
4 5

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/600. l-i Imrn: 3/89. 6 l-i Imrn: 3'90. 7 Al-i Imrn: 3/91, 8 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/600-601. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/601-602.

Damarlarnda dolaan kan gibi... Vcduna sirayet eden can (ruh) gibi... Yni, kan senin damarlarnda dolat gibi ve yine ruh senin cesedine sirayet ettii gibi bu kt sfatlar seni kaplamlardr... (2/61) 9 Hev- Hevese Kar Sava Yine buyurdular: Dmanlar eer, kuvvet bulurlarsa! Hkm ve grn ters evirirleri Her bakmdan seni esir ederler. Hev ve hevese kar asla sava elden brakma! Onlar akln g ve kudretini grsnler... Hev- heves hakim oldu mu akl btn g ve kudretini kaybeder!...... Kii, eriata tbi olduunda, akln gerektirdikleri, hev ve hevesin zerine galip olup, yedi eytan nefisle mcdele edebilir! 10 Hev- heves ve Tl-u Emel Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"mmetim zerine (gelmesinden) en ok korktuum ey, hev ve hevese tbi olmak ve tl-u emeldir. nk hev ve hevese tbi olmak, kiiyi hak'dan alkoyar Ama tl-u emel ise, insana hireti unutturur..." 11 Nefse Muhalefet Zennn-i Misr (k.s.) hazretleri buyurdular: ibdetin anahtar tefekkrdr. Bir (dncede) isabet etmek (doruyu bulduunun) almeti ise, hev- heves ve nefse muhalefet etmek ve ehvetini terketmektir. 12 Allah in Terkedilenler Cafer bin Nusayr buyurdular: Cneyd Badad hazretleri bana bir dirhem verdi ve: -"Bununla veziri incirini al" dedi. Bende gittim pazarda onunla veziri incirini aldm. ftar vakti oldu. Cneyd-i Badad hazretleri iftar etmek iin o incirlerden birini azna ald. Sonra alayarak azndan kartt. Sonra bana: -"Onu gtr! Fakirlere tasadduket!" dedi. Sebebini sordum. Cneyd-i Badad hazretleri: -"Manev bir ses kalbime yle seslendi: Ailh'dan utanmyor musun? Alih iin terketmi olduun ehvet (nefsinin isteklerine) tekrar dnyorsun?" dedi. 13 ehvetlerini Terkedenler Sleyman ed-Darn (r.h.) hazretleri buyurdular: -"Kim geceleyin ihsanda bulunur (iyilik yaparsa yapm olduu bu iyilik) gndznde de ona kfidir. Kim gndz bir ihsanda bulunursa, bu ihsan gecesinde de ona kfidir. Kim nefsinin ehvetlerinin, hev ve hevesini terketme konusunda samim (ve sznde sdk) olursa, bu hareketi (hirette) ona azk olarak kfidir. Allh- Tel hazretleri, kerimdir. ehvetleri kendi rzs iin terkeden kalbe azb etmekten mnezzehtir. 14 NEFS Nefis latf bir varlktr.15 Nefis, btn kt ahlaklarn kaynadr.
9

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/602. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/602-603. 11 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/603. 12 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/603. 13 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/603-604. 14 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/604.
10

nsann iki yannn (kann) arasna konulmutur. 16 (Oradan da) nsann btn cesedine sirayet eder. Nefis ziydeyle ktl emreder.17 Melekti a'ldan yaratlm olup, iyilii emreden ve ktl nehyeden ruhniyetin celbedilmesine mni olmaktadr. Nefis, sfl melektlerden yaratlmtr. eytanlar gibi... eytanlar ve nefis, ancak serleri emrederler. nsanlara ktlk yaptrmaya alrlar. 18 Nefs Vaaz ve Nasihat Kabul Etmez Nefs, 1- Azgnlk, 2- Taknlk, 3- Akslik, 4- Kibir, 5- Gurur... gibi kt tabiatlara sahiptir. Bundan dolay nefis vaaz ve nasihatleri kabul etmez. Ve daima taknlk ve azgnln izhr eder. eyh mam Busyr (k.s.) hazretleri, "Kasdet'l-Brde" kitabnda yle buyurdular: "Bana ktl ok emreden (nefs-i emmrem) vaaz kabul etmedi, cehaletinden... Basmdaki ak salarn korkutmas ve ihtiyarlktan (ders almad).19 Yni, ktl ve ayb emreden (nefsi emmre), ak sall-m korkutma ve vaazn kabul etmedi. Yallktan sonra bile cehalet bataklna dald. Pimanlk eliyle ehvetlerine gem vurmaz. Nefsin yularn balamaz. Bu da ne irkin bir haldir, yallkta... 20 Nefs Cehennem Suretinde Yaratld Allh- Tel nefsi cehennemin suretinde yaratt. Cehennemde bulunan her dereke hasebiyle Allh- Tel nefiste bir sfat ve kt bir ahlak yaratt. O (nefs-i emmre ve sfatlan) cehennemin kapsdr. Cehenneme girecek olanlar bu kapdan girerler. Bundan cehennemin yedi derekelerinden derekeye girerler... 21 Nefs-i Emarenin Yedi Sfat Nefs-i emmrenin (cehenneme kap olan) yedi sfat unlardr: 1- Kibir, 2- Hrs, 3- ehvet, 4- Hased (kskanlk),
15

Nefis atf ve muayyen bir varlktr. Evliya elebi'nin kaydettiine gre. Osmanl Padiahlarndan Sultan Beyzid-i Vel hazretleri, vefatndan yedi sene ncesine kadar hi et yemediler. Nefislerini terbiye ettiler. Bir gn o kadar ok paa yemek istedi ki artk dayanamad. Nefsine kar am olduu harp'te zafer kazanmak istiyordu. Bunun iin de, bir kelle paa yemei hazrlatt. nne sirkeli, sarmsakl nefis bir kelle paa yemei geldi. orbay nne koydurdu. Uzun sre orbaya bakt. Nefsine hitaben: -"Ey nefsim! te arzu ettiin paa nnde! Ben yemeyeceim, istersen k ye!" dedi. Hemen azndan gelincie benzer iki gzleri kr bir mahluk kt. orbaya dadand. Kuduz kpek gibi yiyip hepsini bitirdi. Nefis tatmin olduktan sonra geldii yere dnmek iin Beyzid-i Veli hazretlerinin hrkasndan yukarya trmanmaya balad. Bunun zerine Beyzid-i Veli hazretleri, elinin tersiyle onu itip yere drd ve ardndan bard: -"Bunu ldrn!" Koup gelenler, onu ayaklarnn altna alp ldrdler. Durumu eyh'l-islm'a bildirdiler. eyh'l-islm: -"insan, kemlata nefsinin sayesinde ular. Nefis insan vcdunun bir direidir. Onu kefenleyip namazn klarak gmmek gerek!" diye fetva verdi. Bunun zerine Beyzid-i Vel'nin nefsini ykadlar, kefenlediler, byk bir kalabalk cenaze namazn kld. Beyzid kubbesinin yaknnda bir yere gmdler...
16

Nefsin bulunduu yeri Efendimiz (s.a.v.) hazretleri yle tarif etmektedir: " Dmanlarnn, en byk dman senin iki kann arasnda bulunan nefsindir." Kef'l-Haf:412. "Senin dmann seni ldren deildir. Onun ldrmesiyle (seni ehid etmesiyle) Allh' Tel seni cennete koyar. Onun seni ldrp ehid etmesi senin iin bir nurdur. Lakin dmanlarndan en byk dman, iki kann arasnda bulunan nefsin ve senin yatanda bulunan eindir." Kenzul-Umml: 11263.
17

Allh- Tela Yusuf Aleyhisselm'dan kssa iie yle buyurdu: Nefsimi terbiye de etmiyorum; nk nefis cidden emmare'dr.Fenay emreder, meer ki rabbim rahmetiyle yarlaya. nk rabbim gafur, rahm'dir." Yusuf. 53. 18 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/604-605. 19 Kasde-i Brde: 13. beyit. 20 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/605-606. 21 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/606.

5- Gazb, 6- Cimrilik, 7- Kin... 22 Nefsini Tezkiye Eden Kurtulur Kim nefsin bu sfatlarndan nefsini tezkiye ederse; sfl dereceleri geer ve bylece cennetin yksek derecelerine ular. Allh- Tel hazretleri buyurduu gibi: "Gerek felah bulmutur onu temizlikle parlatan.23 Kii nefsini, bu kt sfatlardan temizlemeyip, nefsini bu kt ahlakn iinde brakrsa, zarar, hsran ve perian bir halde, cehennemin derekelerinde kalmtr... Allh- Tel Hazretleri buyurduu gibi: "Ve ziyan etmitir onu kirletip gmen!24 Musannif smail Hakk Bursev Hazretlerinden Bir Dua Allh- Tel Hazretleri bizleri ve sizleri nefs-i emmrenin hilelerinden korusun! eytann hile ve desiselerinden muhafaza buyursun (korusun)! Ruhlar, bedenlerde kald (bu can bu tende olduu) mddete AHh- Tel hazretleri hallerimizi slh etsin! min! Ya Msten! nc cz tamam oldu. 25 DRDNC CZ SEVDKLERNZ NFK EDN Yce Meali: Sevdiiniz eylerden infk etmedike, siz birr'e eremezsiniz. Maamfh her ne infk eylerseniz, phesiz Allah onu da bilir. 26 Tefsiri: "Siz birr'e eremezsiniz." Kendisine isabet ettii zaman, nail olacana nail olamaz. Ey m'minler! Yaranlarn kendisine ermek iin yartklar, birre (iyilie) eremezsiniz. Birr adna hibir eye ulaamazsnz. Ebrr (iyilerin) zmresine giremezsiniz. 27 Allah'n Birri Ne Demektir? Allh Tel hazretlerinin birrine nail olamazsnz. Allh Tel'nin birri, O'nun sevab, rahmeti, rzs ve cen neti demektir... "infk etmedike," Allh tel hazretlerinin katnda onlara rabet ederek, Allah yolunda infak etmedike; "Sevdiiniz eylerden," (2/62) Sevdiiniz mallarn bazsn, mallarnzdan sizin hounuza giden en deerli, kymetli ve size en sevimli mallardan Veya ona ve gayrisine umm olan amellerden ve hayat devam ettiren eylerin hepsi demektir. Infk'dan murad, mutlak olarak mal (samak ve) datmaktr. Onda kiinin gzelliinin, izzet ve erefine nail olacan aikr (gizli olmadn) beyan ve iln etmek mans vardr. 28

22 23

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/606. e-ems: 91/9. 24 e-ems: 91/10 25 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/606-607. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/607. 26 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/608. 27 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/608. 28 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/608-609.

nfak Ederseniz Allah Onu Bilir "Maamfh her ne infk eylerseniz," Her neyi infk ederseniz; iyi, temiz ve hounuza gidenleri veya habis, irkin, kt ve sevmediklerinizi... Car ve mecrr'un mahalli, temyiz olmak zere mensbtur. "phesiz Allah onu da bilir." artn cevbnn illetidir. Onun yerinde vaki oldu. Allh Tel hazretleri, infak ettiiniz iyi ve kt mallarnzn hasebince sizlere karln verir, demektir. Muhakkak ki Allh Tel hazretleri, sizin infak ettiiniz her eyi kmil bir ekilde bilmektedir. Ztndan ve sfatndan hibir ey Allah'a gizli kalmaz. Bunda maln iyisini infk etmeye tergb ve tevik; kt mal infak etmekten tahzr ve sakndrmak vardr. 29 nfak Gizli olmayp (aikr ve bilinen gereklerdendir ki): nsann matlbuna vasl olmas ancak sevdiini infak etmesiyle hsl olur. Bundan dolay selef-i slihn bir ml sevdiklerinde, onu Allh Tel hazretleri iin bir zahire (azk) yapp, kendisine muhta olacaklar bir gnde kendisiyle faydalanmak iin infak ederlerdi... nsan, maln infak etmez; ancak bu inrakmm sebebiyle kyamet gn birincisinden (infak ettii maldan) daha erefli ve ondan daha deerli bir eye kavuacana yaknen inanrsa maln infak eder. 30 nfk mann Mahsldr nsan, ancak lim ve kadir bir yaratcnn varlna yaknen iman ettiinde, sevdii mal dnyada seve seve infak eder. nsan: lmden sonra dirilmeye. Hesaba Cezaya ve: "Her kim zerre miktar bir hayr ilerse onu arecek, Her kim de zerre miktar bir er ilerse onu grecek! 31 Gereceine yaknen iman, Allah yolunda maln seve seve infak etmeyi gerektirir... Bundan, insann ancak btn gzel hasletleri kendisinde topladktan sonra sevdii mallar, Ailh yolunda infak edebildii gerei ortaya kmaktadr... 32 nfakla Taat Beraber Bu yet-i kerime, dier taat ve ibdetleri yapmadan, yalnz sevdiini infak etmekle kii, byk sevblara ulaacan iktiz etmez. 33 Eb Talha'nn Bahesinin Vakfetmesi Rivayet olundu. Bu yet-i kerime indiinde, Eb Talha (r.a.) geldi. -"Ya Raslallh! Benim sevdiim malm "Buhayr"dr. Buhayr, Mescid-i Nebev'nin kblesinde kendisine ait gzel bir baheydi. Eb Talh (r.a.) devamla yle dedi: -"Onu Allh Tel hazretlerinin sana gsterdii gibi kullan!" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Ne gzel! Ne gzel! Krl bir mal! Krl bir mal! Ben onu akrabalarnn arasnda taksm etmeni uygun gryorum!" dedi. Bunun zerine o baheyi akrabalarnn arasnda taksm etti. 34 Akrabalara nfakti.35 Bu hadis-i erif, en sevilen mallarn infaknin en faziletli ekli arkabalara yaplan infak olduuna dellet eder.

29 30

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/609. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/609.

31
32

ez-Zilzl: 99/7,8. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/610. 33 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/610. 34 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/610-611.
35

Deiik lafzlarla: 2150. Msned-i Ahmed: 11985. Darim: 1596.

Yakn akrabalara infak etmek daha faziletlidir. 36 mer bin Abdulaziz (r.h.)'n Sevdiini nfak Etmesi Rivayet olundu: mer bin Abdulaziz (r.h.) hazretlerinden rivayet olundu. mer bin Abdulaziz'in einin o kgzel bir cariyesi vard. mer bin Abdulaziz, o cariyeye rabet etti. O cariyeyi defalarca einden istedi. Ei ona vermedi. Sonra mer bin Abdulaziz halife olunca, ei o cariyeyi ssledi ve ona gnderdi. Hanm kendisine: -"Ey m'minlerin emiri! Bu cariyeyi sana hibe ediyorum! Sana hizmet etsin!" dedi. mer bin Abdulaziz eine sordu: -"Buna nereden sahib oldun?" 0 da: -"Bunu babam, Abdulmelik'in evinden getirdim!" dedi. mer bin Abdulaziz (r.h.) bu cariyenin halini aratrd. Abdulmelik'in buna nasl sahib olduunu aratrrken kendisine: -"Falanca iinin borlar vard. Vefat ettiinde bu criye borlarna karlk terekesinden alnd..." Bunun zerine, mer bin Abdulaziz (r.h.) o iinin durumunu aklad. Onun vrislerini bulup huzura getirtti. Onlardan herbirine mallarn vererek, hepsini memnun ve raz etti. Sonra cariyeye dnd. Cariyeyi byk bir sevgiyle seviyordu. Ve ona: -"Allh Tel hazretlerinin rzs iin, sen hrsn! (Seni azd ettim)" dedi. Bunun zerine kendisine: -"Ey m'minlerin emiri! Sen cariyenin (hell olmas) yolunda ki btn pheleri giderdiin halde niin onu hrriyetine kavuturdun!" dediler. O: -"Bu takdirde (onu azat etmeseydim) nefsini hev ve heveslerinden alkoyanlardan olmazdm!" dedi. 37 Hikye (infak) Hikye olundu. Reb' fel olmutu. Kapsna dilenci gelip bir ey istediinde. Reb dilenciye eker vermelerini emrederdi. nk kendisi ekeri ok seviyordu. Reb1, Allh tel'nn: "Sevdiiniz eylerden infk etmedike, siz birre eremezsiniz. Maamfh her ne infk eylerseniz, phesiz Allah onu da bilir.38 yet-i kerimesini byle tevil edip dnyordu... Rebfnin acs ve hastal uzad. Can tavuk eti ekti. Tam krk gn nefsini tavuk etini yemekten menetti. Sonra hanmna: -'Tam krk gndr, canm tavuk eti istiyor; fakat ben hep nefsimi dizginleyip tuttum. Onun isteini kabul etmekten kandm!" dedi. Hanm ona: -"Subhnallh! Sen nefsini hangi eyden menediyorsun? Allh Tel hazretleri, tavuk etini yemei helal kld! Sen nefsini helal eylerden alkoyuyorsun!" dedi. Hanm pazara gnderip, bir dirhem iki dnik 39 ile bir tavuk ald. Kadn tavuu kesti. Onu kzartt ve ona bir ekmek piirdi. Onlar gzel terbiye edip, yannda sosunu hazrlad. Sofray getirip, Reb'in nne koydu. Reb" yemek yiyecei srada, bir dilenci kapya gelip dikildi. Dilenci onlara: -"Allah iin bana tasadduk edin! Allah size mbarek etsin!" dedi. Rebr yemekten el ekti. Hanmna: -"Bunu al, gtr ona ver!" dedi. Hanm: -"Subhnallh!" dedi. O: -"Sana emrettiimi yap!" dedi. Ei: -"Ona bundan daha hayrlsn veririm!" dedi. Reb sordu: -"Bundan daha hayrls nedir?" -"Bunun deeri kadar ona para veririm! Sende cannn ekmi olduu yemekleri ye!" dedi. Reb: (2/63) -"Gerekten iyi yapm olursun! Bunun parasn bana getir!" dedi. Ei gidip onun parasn getirdi. Reb1: -"Paray da bunun zerine koy! Hepsini topluca gtrp dilenciye ver!" dedi. 40 Hanm denileni yapt... Fakiri Sevindirmek Ne gzel buyurmular: Ey iyilik yapan! Asude boyunlu ve boynu bkk bir garibana iyilik yapmak,
36 37

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/611. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/611-612. 38 I-i mrn: 3/92. 39 Danik: Dirhemin altda biri demektir 40 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/612-613.

Onun gnl dnyasna ihsanda bulunmak, Gerekten bin rek'at nafile namazdan daha yedir. Mertebe bakmndan... Ve sevba... 41 Bir Gnl Bin Kabe'den Daha stndr Bu man'da yle denildi: Elinle gnl yap! nk gnl byk hac'dr... Bir gnl binlerce Ka'be'den daha stndr. Ka'be, Azerin Halilinin binsdr... Gnl ekber olan Celil'in nazarghdr... Denilir ki: Sen ancak sevdiini infak etmekle birre (iyilik ve ihsana) ulatn zaman, Bari Tel hazretlerine nasl ulaabilirsin? Halbu ki sen nazlarnn zerine devam etmektesin... 42 Sevdiklerini nfak Kueyr (r.h.) hazretleri buyurdular: Birri (erdem, ergenlik ve etsin! isteyen, malnn Bri Tel hazretlerini isteyen ise btn sevdiklerini infak etsin 43 Te'vilt-i Necmiyyeden Tasavvuf Manlar Necmeddin-i Kbrev (k.s.) hazretleri; "phesiz Allah onu da bilir.44 yet-i Kerimenin tefsirinde yle buyurdular: Sizin kendisi iin olduunuz eyleri ve sizlere olacak olan eyleri takdir eder. Denildii gibi: "Allah iin olana, Alhda kendisi iin olur." nk kelebekler, mumun (atein) birri demek olan alevlerine ancak, sevdii eyi, nefsini infak etmekle nail olurlar... 45 Birrin ve Hicabn Tarifi Kn (r.h.) buyurdular: Sahibini Allh Tel hazretlerine yaklatran her i ve amel birr'dir. Msiv (Allah'n gayrisinden) teberri edip uzaklamadka kiinin Allh Tel hazretlerine yaklamas mmkn olamaz. Allh Tel hazretlerinin gayrisinden bir eyi sevenin sevdii ey hicb (onunla Allh Tel hazretlerinin arasnda perde)dir. Bu kii sevgisini Allh'dan gayrisine verdii iin, irk-i hf (gizli irk) ile Allh Tel'ya irk komutur... Ne gzel buyurmular: Seni dosttan megul eden her ey. Sen doruluk istersen senin gnln o eylere rm olmutur. 46 Allah'a Yaklamann Yolu Hi phesiz kul, maln datmadan, cmert olmadan, Allh Tel hazretlerinin gayrisinden muhabbeti kesmeden ve nefsini tamamen kt sfatlardan arndrmadan Allh Tel hazretlerine yaklaamaz. Ne gzel buyurmular: Eer yr isen, kendinden ve akrabalarndan dem vurma! nk bu davrann senden ve yr1 dan ortaklk olmu olur. 47 iyilii) sevdiklerin ien bazlarn infak

41 42

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/613. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/613. 43 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/613-614.
44
45

Mmrn:3/92. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/614. 46 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/614. 47 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/614-615.

SRAL OULLARINA HARAM OLAN EYLER Yce Meali: Tevrat indirilmeden evvel srail'in nefsine haram kldndan baka yiyecein hepsi Ben srail'e hell idi. De ki: "Haydi Tevrat' getirin de onu gzelce okuyun, eer sdksanz."93 Demek ondan sonra Allah nmna o yalan kim uydurmu-sa, artk onlar, o zlimlerdir.94 De ki: "Sadakallah... 0 halde hakperest bir Hanf olarak brahim milletine tbi olun; o hibir zaman mriklerden olmad.'9548 Tefsiri: "Yiyecein hepsi, 49 Sebeb- Nzul: Bu yet-i kerimenin sebeb-i nzul: "Hsl; o yahud olanlarn zalimlikleri ve bir oklarn Allah yolundan evrilmeleri... Nehyedildikleri halde rib almalar ve halkn emvalini hakszlkla yemeleri sebepleriyledir ki, evvelce onlara hell klnm birok pk ve ho nimetleri, kendilerine haram ettik ve kfir kalanlarna, elm bir azap hazrladk."50 Ve: "Yahudilere her trnakly haram kldk. Bir de bunlara sr ve en'mdan srtlarnda olan veya barsaklar zerinde bulunan veya kemikle ihtilt eden kuyruk ksmndan maada yalarn dahi haram kldk. Fakat bunu onlara baiyleri yznden bir ceza yaptk. phesiz biz her hususta sadkz." 51 yet-i kerimeleri nazil olduunda, Yahudiler, bunu inkr ettiler. Yahudiler, buna gazablandlar. hiddetlendiler, kendi sahalarn temize kartmaya altlar. Kur'n- kerimin dile getirdii hakikatlar inkr edip kar ktlar. Ve yle dediler: -"Biz, bu yiyeceklerin ilk olarak kendilerine haram klnd kiiler, deiliz. Bunlar, eski haramlardr. Bunlar, Nuh Aleyhisse lm, Hazret-i brhim ve kendilerinden sonra gelenlere haram klnd. Bu ekilde devam etti. Bylece bu haram bize kadar geldi!" dediler. Yahudilerin bundan gaye ve maksatlar, Allh Tel hazretlerinin kendileri aleyhinde olan zulm, azgnlk ve Allah yolundan alkoymakla ilgili ehdeti tekzb etmek, faiz yemeleri ve irtikab etmi olduklar bir ok ktlklerdir. Bu ktlklerin byklerinden biri de, yahudlere ceza olarak, temiz eitlerden bir ok eitlerinin kendilerine haram klnmasdr. Denildi ki, btn yemekler veya yemek eitlerinin hepsi demektir. "yiyecek" "Yiyecek" mutlak yiyecek budaydr. rfe gre her trl yiyecek ve hatta su bile kelimesinin altna girer... 52 Yakub Aleyhisselm "srail oullarna hell di." Kendilerine helal olan yiyecekler demektir. Hell olmaktan murad, yiyecei helal olanlar, demektir. Zira ancak mkelleflerin fiilleri, helal ve haram gibi eylerle vasflanr. A'yn (eyann asl) deildir. arabn iilmesi bizzat haramdr. Kendisi ise arz ile haramdr... "srail'in nefsine haram kldndan baka. (fiilinin) isminden istisn-i muttasldr. Btn yiyecekler srail oullarna hell idi; ancak srail yani Yakub Aleyhisselm'n kendi nefsine haram kld, eti ve st hari, demektir. 53 Yakb Aleyhisselm'n Nezri Rivayet olundu: Yakub Aleyhisselm. eer Allh Tel hazretleri, kendisine on iki erkek ocuk verirse, salkl bir ekilde
48 49

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/615. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/615. en-Nis:5/160,6i. el-En'm: 6/146,

50 51
52

l-i Imrn Sresi. Ayet: 93 - 95 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/616-617. 53 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/617.

Beyt- Makdis'e gelip orada ocuklarnn sonuncusunu kesip kurban edeceini nezretti." (Allh Tel hazretleri, kendisine on iki erkek evlt verdi.) Meleklerden bir melek kendisiyle karlat. Melek ona: -"Ey Yakb Sen kuvvetli bir adamsn! Sen greebilir misin?" Dedi. kisi gretiler. Biri dierini yenip ykamad. Melek, Yakub Aleyhisselm' iddetli bir ekilde skt. Melein bu skmasndan Yakub Aleyhisselm'a siyatik hastal peyda oldu. Sonra melek ona: -"Eer ben grete seni yenmeyi dileseydim; elbette bunu yapardm. Lkin ben dokunma ile sana dokundum. nk sen, salkl olduun bir halde Beyt-i makdise gelip orada ocuklarnn sonuncusunu kesmeyi nezretmitin. Allh Tel hazretleri, seni ocuunu kesme fitnesinden kartmak iin, sana bu dokunmay verdi." Dedi. (2/64) Bundan sonra Yakub Aleyhisselm her ne zaman, Beyt-i makdis'e ynelip, olunu kesmek dileyip ve melein szn unuttuunda; melek kendisine gelir ve ona: -"Ben senin kman iin sana dokundum* Senin nezrin if edildi. Senin olunu kesmene yol yoktur." Yakub Aleyhisselm, bu hastalktan byk bir bel ve iddetli arlara tutuldu. Geceleri, ou kere uykusuzluktan uyumazd. Bunun zerine Yakub Aleyhissefm, eer Allh Tel hazretleri kendisine if verirse bundan sonra asla sevdii yemekleri yemeyeceine yemin etti. Bunun zerine kendisine deve eti ve st haram klnd. 54 Tahrim ki Ksmdr Tahrim, ya din hamiyet veya nefsn hamiyetten dolay o-lur.. Bir kiinin helal olan eyleri kendisine bunlarn her biri iin haram klmas caizdir. Bundan dolay yemin keffreti vardr. "Tevrat indirilmeden evvel," "Hell idi" kavl-i erifine taalluk etmektedir. stisn'nn ikisinin arasna girmesinde bir zarar ve saknca yoktur. yet-i kerimenin mans yledir: Bu yiyecekler, Tevrat inmeden nce helal idiler. Daha sonra, Yahudilerin, azgnlamalar, zulm ve saptmalar sebebiyle onlara haram klnd. Bu haram Nuh Aleyhisselm, Hazret-i ibrahim ve dierler peygamberlerin zerine nasl haram klnsn?" Bu yet-i kerimenin zahiri, srail (Yakub) Aieyhisselm'n kendi nefsine haram kld eyleri; Allh Tel hazretleri, israil oullannada haram kldna dellet eder. Bu yet-i kerime, Yahudilerin zulm ve hakszlktan ber olduklar konusundaki iddialarn reddetmektedir. Yahudilerin, neshin men'i ve Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin davasnda, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin eriatnda, deve eti ve stnn hell olmasyla brahim Aieyhisselm'n eriatna muvafk olmas cihetinde onlar susturmakta ve onlar azarlamaktadr... 55 ddianzda Sdk seniz Tevrat' Getirin "De ki: "Haydi Tevrat' getirin de onu gzelce okuyun." Allh Tel hazretleri. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine, Yahudilerle kendilerine haram klnan eyleri dile getiren kitaplaryla mcdele etmesini emretti... Haram klnmalar, Yahudilerin zulm ve azgnlklarndan terettp eden yeni haramlar olduunu kitaplar belirtiyor. Onlarn yalanlarnn zahir olup ortaya kmas, susmalar ve (hakikat karsnda) dona kalmalar iin, Tevrat' kartmalar ve okumalar teklif ediliyor... "Eer sizler sdksanz," Tevrt getirin! Onu okuyun! Elbette sizin doruluunuz kendisine davet edildiiniz Tevrt getirip okumakladr... Rivayet olundu: (Bu ilh teklf karsnda) Yahudiler, Tevrat' kartmaya cesaret edemediler. Donakaldlar. Gerisin geriye katlar. te bu hadise, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin doruluuna dellet eden ak hccet ve onlarn inkr ettikleri neshin cevazna gizli olmayan ak ve seik bir delildir... "Demek Allah nmna o yalan kim uydurmusa," (Neden sonra yalan uydurursa?) Bu zikredilen yiyeceklerin, Tevrat inmeden nce israil oullarna ve daha nceki mmetlere haram klnd zannna kaplp ve bunu Allh Tel hazretlerinin adna uydurur... "Ondan sonra," Kendilerine, Tevrat' hazr edip getirmeleri ve Tevrt oku malar emrinden sonra; ve bundan terettp eden Yahudileri susturmak ve ilzam etmekten sonra... "Onlar,"
54 55

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/617-618. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/618-619.

Durumun hakikati zahir olmasndan sonra iftira ve uydurmalarna srar edenler! Hccet getirmek ve mcdele etmek hileyle kendilerine ar geldi. "Onlar zlimlerdir." Zulm ve dmanlkta an gidenler, ikisinde de hak ve adaletten uzaktrlar... 56 Allh Tel Doru Buyurdu De ki: "Sadakallah... (Allah doru buyurdu)" Tahrim hakknda indirilen eyler hakknda Allh Tel hazretlerinin sdk olduu sabit ve zahir oldu. "O halde brahim milletine tbi olun;" (Ne olduu halde? slm milletine tabi olun. slm milleti aslnda ibrahim Aleyhisselm'n diniydi. Ey Yahudileri Sizler, sandnz gibi, ibrahim Aieyhisselm'n milletine tabi olmu deilsiniz? "Hakperest bir Hanf olarak," kelimesinden hldir. Btn sahte ve bozuk dinlerden yzevirmi olan brahim Aleyhisselm dini. demektir. "O hibir zaman mriklerden olmad." Dinlerinin usl ve fur ilerinde mrik olmad. 57 Yahudiler Mriktirler Bu yet-i kerimede Yahudilerin mrik olduklarna tariz ve ibrahim Aleyhisselm ile Yahudilerin arasnda kesinlikle bir alka'nn olmadn ak bir ekilde beyan etmektedir... Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin, Hazret-i brahim Aleyhisse lm'n dini zere olmaktan maksat, usl'de dini zere olduunu beyandr... nk Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, tevhde ve Allah Subhneh ve Tel hazretlerinden baka btn ma'budlardan yz evirmeye davet ediyordu... 58 Tevilt- Necmiyyeden Tasavvuf Manlar Necmddin Kbrev (k.s.) hazretleri, "Te'vilf'inda buyurdular. Bu yetlerin tahkik ve incelemesinden u iaret vardr. Allh Tel hazretleri, mahlkat snf zere yaratt. Ruhan nurn ulv latf ve nurn melekler, 1-Cismn sfl kesf ve zulmn hayvn, 2- Ruhan melek ve cismn hayvan olan insan... Mah'ukattan birinci snf: Ruhan ulv latf ve nurn olan melekler. Allh Tel hazretleri, onlarn gdasn onlarn cinsinden zikir yapt. Meleklerin yaratl gayesi ibbettir. Onlardan ikinci snf: Cismn sfl kesf ve zulmn olan hayvandr. Onlarn gdasn kendilerinin cinsinden yemek kld. Hayvanlarn yaratl gayesi ibret ve hizmettir. Onlardan nc snf: Ruhan melek ve cismn hayvn mrekkeb olan insandr. Allh Tel hazretleri, bunlarn gdalarn da kendi cinslerinden kld. insanlarn ruhanlerinin gdas zikirdir. insanlarn cismn taraflarnn adas Allh Tel insanlar ibdet ve marifet iin yaratt. nsanlar Ksmdr 59 nsanlarda Ksmdr. 1- Nefsine zulmeden, 2- Muktasid, 3- Hayrda sebkat edenler... 60 Nefsine Zulmedenler nsanlarn iinden bazlar nefsine zlim olanlardr. Bunlar, hayvniyeti, ruhniyetinin zerine galebe alanlardr. Bunlar, cismn gdalarda mbalaa edenlerdir. Bunlar, ruhan gdalarndan eksiklik olanlardr. Hatta bylece ruhu ld, Hayvniyeti kendilerini kaplad. te bunlar behim (hayvanlar) gibi, hatta daha akndrlar.61 (2/65) 62
56 57

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/619-620. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/620-621. 58 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/621. 59 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/621-622. 60 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/622.

Nefsine Zulmeden Ne gzel buyurmular: Gnlnn her arzulad eyin peinde koma Cann her istediini yapma! Nefis cn nuruna yerletiinde onu noksanlatrr. Onun uzana muradszlii sonuna kadar gtrsen, Ebediyyen nefsin dediini yapmazsan, Sonunda (hirette cennete girip) muradn ne ise onu yer. Dilediine kavuursun! Nefsi emmre insan rezil eder, Rsvy eder insan... Eer sen akll bir kiiysen, asla nefsini aziz grme! Nefsine deer verme Eyvah! Yazklar olsun Adem oluna! Nefsine uymasndan... nk nefsine uyarak hayvanlar gibi oldu... 63 Orta Derecede Olanlar nsanlardan bir ksm da "muktesd" orta derecededir. Bunlar, ruhniyet ve hayvniyetleri birbirine eit olanlardr. Bunlardan her biri kendi gdas ile gdlanrlar. Ruhan taraf salih amel ilerken, hayvn taraf da kt amel ilemektedir. Umulur ki Allh Tel hazretleri onlarn tevbelerini kabul edip gnahlarn balar. 64 Hayrda leri Gidenler nc ksm: Hayrda ileri gidenlerdir. Bunlar, ruhniyet leri, hayvniyetleri zerine galib olan kiilerdir. Bunlar, ruhan gdalara ulaan kiilerdir. Bu da zikirdir. Bunlar, nefislerini ldreseye kadar, kendilerini hayvan gda olan yemekleri kasrettiler... Ruhan kuvvet kendilerini kaplad. "Onlardr btn hayr'ul beriyye! (varlklarn en hayrllardrlar)...65 Hayvanlara helal olduu gibi btn yiyecekler, kendilerine de helal olur. Ancak hayrda ileri giden insann, nefsinin lm,, kalbinin hayat ve ruhun istils sebebiyle kendi nefsine haram kldklar hari... 66 Tasavvuf Manlar "Evvelden,"' kendisine vahiy inmeden ve vahiy gelmeden nce... Denildii gibi: Mchedt mhedt irs eder. "Demek ondan sonra Allah nmna o yalan kim uydurmusa." Nefis ile mchede etmeden hakka hidyet bulmakla... "Artk onlar, o zlimlerdir." Bir eyi koymalar gereken yere koymayanlardr. Allh Te yle buyurdu: "Bizim urumuzda mchede edenlere gelince, elbette biz onlara yollarmz gsteririz ve phesiz ki Allah, her halde muhsinlerle beraberdir!67 De ki: "Sadakallah..." "Sevdiiniz eylerden infk etmedike, siz birr'e eremezsiniz. Maamffh her ne nfk eylerseniz, phesiz Allah onu da bilir. 68 Buyruunda Ailh Tel hazretleri sdktr. "O halde hakperest bir Hanf olarak brahim milletine tbi olun;" Hazret-i brahim'in milleti ve dini, misafirlere mal harcamak, imtihan annda ruhu vermek ve kurban teslim
61
62

el-A'rf: 7/179. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/622. 63 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/622. 64 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/623.
65
66

el-Beyyine: 98/7, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/623. Ankebt: 29/69 m l-i Imrln; 3/92,

67
68

etmektir. te bunlar, Halilin milleti ve dinidir... "0 hibir zaman mriklerden olmad." Alih Tel hazretleriyle beraber baka Halil (dost) edinenlerden olmad. Hlle ve dostlua ortak katanlardan olmachlf.gzel buyurmular: Hak zere bir eyi caddesinde getirmezsen, Atete f olur senin seccaden... 69 EVLYA KMLERDR Evliya Allh Tel hazretlerini sevenler ve Allh Tel hazretleri tarafndan sevilenlerdir. Muhakkak ki hakikat ehlinin muhabbeti, muhabbetllah'tir. Bunda irk yoktur. Fudayl bin lyz (k.s.) hazretleri buyurdular: Allh Tel kyamet gn yle der: Ey dem olu! Senin dnyadaki zhd hirette nefsinin rahat etmesi iin istedin! Senin her eyden kesilip bana dnmen, nefsinin izzet ve erefi iin istedin! Lkin sen benim rzm iin dmanlarma dmanlk ettin mi? Veya Allah yolundu benim rzm iin evliya ve dostlarmdan birini dost edindin mi? 70 brahim Aleyhisselmn Milletine Tabi Olmann Almeti brahim Aleyhisselm'in milletine tabi olmann almeti, 1- Hakka tabi olmak, 2- slm dini dndaki btn dinlerden yz evirmek ve kanmak, 3- Evliyullahi (Allah dostlarn) sevmek, 4- Allah'n dmanlarn dman bilmektir. 71 Muhabbette Vahdet Bir kii, btn taat ve ibdetleri yapsa da ve kalbinde muhabbeti Allh Tel hazretlerine hlis ve muhlis etmezse o kii, souk demiri dvyor, demektir. Allh Tel hazretleri, kalbinde mterek muhabbet bulunan, ehvet veya Allh Tel hazretlerinin gayrisinde bir eyin muhabbeti bulunan bir kalbi asla sevmez... 72 Allah Gayyurdur Muhammeb bin Hassan (r.h.) hazretleri buyurdular: Ben Lbnan danda dolayordum. Karma bir gen kt. Sam ve rzgarlar onu yakp kurutmutu. Beni grnce gerisin geriye kat. Ben ardna takldm. Ona: -"Bana kendisinden faydalanacam bir kelime ile vaaz et!" dedim. O bana: -"Allh'dan sakn! Allah gayyurdur. ok kskantr. Kulunun kalbinde kendisinden baka bir eyin bulunmasn sevmez ve raz olmaz!" dedi. Akll kiiye gereken, hakikat mertebesine yetiesiye kadar bu yolda seyr- sulk'a devam etmek ve almaktr. Her gizli, aikr ve ince ite tevfik Allh Tel hazretlerindendir. 73 NSANLIIN LK MA'BED KABE'DR Yce Meali: Dorusu insanlar iin vaz'olunan ilk ma'bed, elbette Mekke'deki o ok mbarek ve btn lemne hidyet olan Beyt'tir.96 Onda ak yetler var; ibrahim'in makam var ve ona dehalet eden (giren) emn bulur; yoluna gc yeten her kimsenin o Beyt'i haccetmesi de insanlar zerine Allah'n bir hakkdr ve kim bu hakk tanmazsa, her halde Allah'n ihtiyac yok, o btn leminden gandir.9774
69 70

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/623-624. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/625. 71 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/625. 72 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/625. 73 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/626. 74 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/626.

Tefsiri: "Dorusu ilk ma'bed" (ev) bir kiinin iinde geceledii yerdir. Sonra mutlak olarak meknda kullanld. "nsanlar iin vaz'olunan (konulan)" 75 Sebeb-i Nuzl Rivayet olundu: Kble beyt-i makdisten Kabe'ye evirildii zaman, Yahudiler, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin nbvveti hakknda ta'nda bulunup ileri geri konutular. Ve: -"Beyt-i makdis, K'be'den daha faziletli ve kble olmaya daha layktr. nk beyt-i makdis, K'be'den nce konuldu. Beyt-i makdis, maher topradr. Btn pegyamberlerin hicret ettii yerdir. Peygamberlerin kiblesidir. Oras Allhh' Tel hazretlerinin lemler iin mbarek kld kutsal topraklardr. Allh Tel hazretlerinin Hazret-i Musa ile konutuu da, oradadr. Btn bu sebeblerden dolay, kbleyi oradan K'beye evirmek btltir!" dediler. Yahudilerin bu konumalar zerine bu yet-i kerime nazil oldu. "Dorusu insanlar in vaz'olunan (konulan) ilk ma'bed," (Hangisidir?) Kullar iin konulup onlarn ibdetgh yaplan yer... Vaz'eden (koyan) Allh Tel hazretleridir... "Elbette Mekke'deki, haberidir. nsanlar iin lk konulan ma'bed Mekke'deki Kabe'dir. Mekke'ye Bekke Denilmesinin Sebebler Haram beldenin ismidir. (o izdiham oldu) kendisinde insanlarn izdiham olduu zaman, demektir. nk orada insanlar birikirler... Ve Cebbarlarn (zorbalarn) boyunlar Ka'be sebebiyle hurdaha edilip krlmalarndan dolaydr.(2/66) Mekke'ye (kt niyetle) ynelen her zlimi mutlaka Allh Tel hazretleri, helak eder... 76 Haccc'n Maksad Rivayet edilen... Haccc'n Abdullah bin Zbeyr (r.a.)' Mescid-i Haram'da hapsedip, Kubeys dann zerinde mancnk kurup oradan Mescid-i Haram'in iini ve Ka'beyi taa tutmas, Kbenin iini tala dvmesi, Mescidin iine oradan ta atmas ve Abdullah bin Zbeyr'i (r.a.) ehid etmesinde asl maksad, Kabe'ye zarar vermek deildi. Haccac Kabe'ye ktlk yapmak maksadnda deiicnk Haccac'n maksad, Abdullah bin Zbeyr (r.a.)' tutuklamakt... 77 Mescid-i Haram ile Beyt-i Makdis'n Arasndaki Zaman Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine: "nsanlar iin ilk konulan mescid"ten soruldu. Efendimiz {s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Mescid-i Haram'dr. Sonra da Beyt-i makdis'tir." Bunun zerine, "ikisinin arasnda ka yl olduu" soruldu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Krk sene!"78 Kbeyi lk Bina Edenler Meleklerdir Rivayet olundu: Allh Tel hazretleri, Arn altna bir "beyt" koydu. 0 Beyt-i ma'mr idi. Meleklere Beyt-i ma'muru tavaf etmelerini emretti. Sonra Allh Tel hazretleri, yeryznde olan (dnyay mesken edinen) meleklere, Beyt-i Ma'murun bir mislini de yeryznde yapmalarn ve oray tavaf etmelerini emretti... 79 Kbenin Tarihi Rivayet olundu: Melekler, Kabe'yi dem Aleyhisselm'n yaratlmasndan ikibin (2000) sene nce bina ettiler.
75 76

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/627. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/627 77 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/627-628.
78
79

Msned-i Ahmed bin Hambel, c.5. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/628. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/628-629.

Adem Aleyhisselm, yeryzne indirildiinde, melekler ona: -"Bu beytin etrafn tavaf et! Gerekten bizler, senin ratilndan iki biny il nceden beri bu beyt-i tavaf etmekteyiz!" dediler. Adem Aleyhisselm, beyti- tavaf etti. dem Aleyhisselm'dan sonra ta Nuh Aleyhisselm'n zamanna kadar Kabe byle kald. (Peygamberler ve m'minler hep onu tavaf ettiler.) Allh Tel hazretleri, Tufan' murad ettiinde, Kbeyi drdnc kat semaya kartt. Beyt-i ma'mura ykseltti. Orada gklerin melekleri Kbeyi ziyaret ettiler... bni Abbs (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu: Kabe, Adem Aleyhisselm'n yeryznde ilk defa bina ettii evdir. Kbenin bina edilmesinin brahim Aleyhisselm'a nisbet edilmesi, bu rivayetlere gre, Kabe'yi ilk bina eden kii, brahim Aleyhisselm deildir. brahim Aleyhisselm, Kbeyi ilk defa bina etmedi, belki Kbenin temellerini ykseltti. Kaybolmaya yz tutan Kbeyi bina edip ortaya kartmtr. nk Kbenin yeri, Tufandan sonra kaybolmutu. Allh Tel hazretleri, Cebrail Aleyhisselm'!, Hazret-i brahim Aleyhisselm'a gnderesiye kadar, Kbenin yeri gizliydi. Cebrail Aleyhisselm, dellet edip, Kbenin yerini brahim Aleyhisselm'a gsterdi. Ve ona Kbeyi imr etmesini emretti. Kbenin yaplmasn emreden Allh Tel hazretleridir. Bu emri tebli eden ve Kbenin mhendisi, Cebrail Aleyhisselm'dr. naat yapan, Halil brahim Aleyhisselmdr. Kendisine yardmc olan kalfa ise smail Aleyhisselm idi... 80 En erefli Bina Kbedir Denildi ki: "Bu lem'de Kabe'den daha erefli bir bina yoktur." 81 Kabe Mbarektir "0 ok mbarek," Zarfn mesknundan hldir. nk: "Elbette Mekke'deki," kavl-i erifin takdiri: "Elbette o Mekke'deki beyt," demektir. "0 ok mbarek," ok hayr ve bol menfaat, demektir. Hacceden, umre yapan, Kabe'de itikfa giren ve Kbeyi tavaf eden kii iin sevablar hsl olmas ve gnahlarnn affedilip silinmesi gibi byk faydalardr. "Ve btn lemlere hidyettir." nk Kabe onlarn kblesi ve ibdetghlardr. Kabe'de Allh Tel hazretlerinin kudretinin azametine ve hikmetinin esizliine dellet eden ok acib yetler vardr. "Onda ak yetler var;" Asrlar boyu, kular Kbenin zerine gelince saa veya sola kayarak umalar. Yrtc kularnn gbre ve pisliklerini asla Mescid-i Harama drmemeleri, Ona taarruz etmemeleri. Ve Allh Tel hazretlerinin, Mescid-i Haram'a ktlk ile saldran her kt ve zorbay kahretmesidir. Ashb- fiTi kahretmesi gibi... 82 Makm- brahim "ibrahim'in makam var," Mkam- ibrahim: ibrahim Aleyhisselm, Kabe'yi bina ederken, Kbenin duvarlarnn ykselmesi, zerine Hazret-i ibrahim'in zerine kp duvar rd bir kaya parasdr. Veya zengiden ayaklarn karp zerine koyarak ban ykad tatr. Rivayet edildii zere, brahim Aleyhisselm am'dan Mekke'ye ziyarete geldi, ismail Aleyhisselm'n ei ona: ban (yzn, san) ykayaym!" dedi. brahim Aleyhisselm binekten inmedi. Bunun zerine smail Aleyhisselm'n ei, o ta getirip, ibrahim Aleyhisselm'n sa ayann altna koydu. Oradan brahim Aleyhissem sa tarafn ykad. Sonra o ta sol tarafa ald. brahim Aleyhisselm'in sol ayann altna koyup, oradan brahim Aleyhisselm bann sa tarafn iyice ykad. brahim Aleyhisselm'n ayak izleri, tan zerine kt.
80 81

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/629. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/630. 82 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/630

ite bu taa, Makm- brahim denilir... Bu kavl-i erifte, o "yetler" kelimesi kll'den bedel-i ba'z'dr... 83 Kbeye Giren Emniyettedir "Ve ona dehalet eden (snan)" Beytin haramna snan... (Ne olur?) "Emn bulur; Kendisine taarruz ve her trl saldrdan emniyette olur. Bu brahim Aleyhisselm'n duas sebebiyle oldu. brahim Aleyhissem: "Yarab! Burasn emin bir belde kl!84 Diye dua etmiti... Bir adam eer btn sular ilese bile Kabe'ye snd zaman, o adam istenmezdi. Kbede ona dokunulmazd.
85

Harem-i erife Snanlar Bundan dolay mm- zam Eb Hanife (r.h.) hazretleri de: -"HilI'de 86 ksas, irtidd veya zina sebebiyle ldrlmesi lazm olan bir kii, Hareme smsa, o kii oradan zorla alp karlmaz ve ona saldrlmaz. Ancak o kii barndrlmaz. Ona yemek ve su verilmez. Ona bir ey satlmaz. Bu ekilde oradan karlmaya zorlanr..." buyurdular. Bu Hill'de cinayet ileyip, Harem-i erife snan kiinin hakkndadr. 87 Harem-i erifte Su leyenler Ama Harem'in iinde, kendisine had gerektiren kiilerin zerine kyam edilir. Ve onlara hemen kanun tatbik edilir. Harem-i erifin iinde hrszlk yapanfn eli hemen) kesilir. Orada adam ldren hemen ksasla ldrlr. Zira Allh Tel hazretleri yle buyurdu: "Ve onlar nerede yakalarsanz ldrn ve sizi kardklar yerden onlar karn. O fitne katilden eeddir. Yalnz Mescid-i Haram yannda onlar size ktal etmedike, siz de onlara ktal etmefakat sizi ldrmeye kalkrlarsa, hemen onlar ldrn. Kfirlerin cezas byledir.88 Onlar bizimle savatklar zaman, Mescid-i Haram'n yannda onlar ldrmeyi Allah bizlere mbh kld. (2/67) Buna gre, Harem-i erifin iinde olduklar halde kendisine had gerektiren kiilere de had uygulanr. Ama Harem'in dnda kendilerine bir ey isabet edip, had gerektiren kiiler, Harem'e iltica ettikten sonra onlara had uygulanmaz. Onlar bizleri, Harem'in iinde ldrmediklerinde, biz kendilerini ldremediimiz gibi... Veya, "Ve ona dehalet eden emn bulur;yet-i kerimenin mans: "Kabe'ye giren cehennem ateinden emn bulur, demektir." 89 Mekke ve Medine'de Vefat Efendimiz (s.a.v.) hazretleri yle buyurdular: "Kim iki Harem'den (Mekke-i Mkerreme ve Medine-i Mnevvereden) birisinde vefat ederse, o kii, kyamet gn, emin (cehennem ateinden emn bulmu) bir ekilde dirilir. 90
83 84

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/630-631. Bakara 2/126 85 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/631. 86 Hll: Harem blgesiyle mkat snrlarnn arasnda kalan yerlere denilir. Harem: Mekke-i Mkerreme ve evresinde bitkileri kopanlmamak ve hayvanlarnn avlanmamas zere snrlar belirlenen, blgeye denilir. Harem blgesinin snrlar. Cebrail Aleyhisselm tarafndan Hazret brahim Aleyh isselm'a gsterilmitir. Bu blgeyi gsteren iaretler, daha sonra Efendimiz (s.a.v.) hazretleri tarafndan yenilenmitir. Harem blgesinin snrlan Kuzeyden "Ten'm" Mekke'ye 6 km. Gneyden "Udt'l-lbn" Mekke'ye 12 km. Dou'dan "Ci'rne" Mekke'ye 16 km. Batdan "Hudeybye" Mekkeye 16 km. Kuzey-dou, "Tepeler", Mekkeye 14 kmyin 87 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/632. 88 Bakara: 2/191, 89 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/632-633. 90 Mecmu'uz-Zevid: 3890. Yine Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri buyurdular: "Arzn kendisine ilk yanlaca' (mezarndan ilk kalkacak olan) benim, sonra Eb Bekir, Sonra da mer'dir. Sonra Bek eriline gelirim onlarda benimle birlikte har olurlar. Sonra Mekke ehlini beklerim. Hatta benimle birlikte iki Harem'in arasnda bulunanlar har olurlar..." Tuhfet'l-Ahvez: 3844, "Kim evinden hac veya umre etmek iin karda lrse, Ah Tel hazretleri, kyamet gnne kadar hac ve umre edenin ecir ve sevabn verir. Ve kim iki Haremeynin birisinde vefat ederse, ona taarruz edilmez, o kii hesaba ekilmez ve ona: "Gr cennete!" denilir." hy-u Ulmiddin c. 1. s. 240,

Yine Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Hacun ve BekT mezarlklar, kendi etrflanyla alnrlar ve cennette ner olunurlar.91 Bunlar Mekke ve Medine'de birer mezarlktrlar.,. Rivayet olundu: bni Mesd (r.a.)'dan rivayet olundu: Efendimiz {s.a.v.) hazretleri, Hacun mezarlnn tepesinde durdu. O gn orada hibir kabir (Mslman mezar) yoktu. Efen-' dimiz (s.a.v. hazretleri yle buyurdular: -"Alh Tel hazretleri, bu bolukta ve bu Harem-i erifte yzleri dolunay gibi parlak ve nurn yetmi bin kiiyi diriltir. Onlar hesapsz olarak cennete girerler. Onlardan her biri de yetmi bin kiiye efaat ederler. Onlarn yzleri dolunay gibi nurn olur.92 Mekke'nin Scakl Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Kim Mekkenin scaklna gndzn bir saati sabrederse, Alh Tel hazretleri, cehennem ateini ondan iki senelik mesafe kadar uzaklatrr.93 Gc Yetenin Haccetmesi nsanlar zerine Allah'n bir hakkdr," (ne?) Bunlar, m'minlerdir, kfirler deil... nk bize (Hanef mezhebine) gre, kfirler eriatn edas ile muhtab deildir... mam afi (r.h.) hazretleri buna muhalefet etti. Allah iin onlarn zerine karar klnd: "O Beyt'i haccetmesi," Lam ahd iindir. "hacc," kelimesi fetha ile ehli Hicazn lgatidir. 'hcc," kelimesi kesre ile ehli Necd'in lgatidir. Hangisi olursa olsun (ister fetha, ister kesreyle okunsun) her ikisinde de huss bir niyetle huss bir ekilde, huss bir yer olan Kabe'yi ziyaret etmek mans vardr. Haccetmek insanlarn zimmetinde olan hak bir vacibtir. nsanlarn haccn edasndan syrlmalar mmkn deildir. Onu ahdlarndan karmalar; (kimin zerine farzdr?) "Yoiuna gc yeten her kimsenin..." "Ns" kelimesinden bedel ba'z ile bedel olmak zere mecrr mahallindedir. Umumiyetinden dolay hususlemitir. Zamir, mahzf olan mbeddeln minh'e aittir. 94 Gc Yetmek "Onlardan gc yetene," kudreti olan ve yolculua takat getirene farz'dr" manasnadr. Kabe'ye gitmeye gc yeten demektir. Bununla, letlerin ve sebeblerin selmeti, demektir. Azk ve binek Kbeye ulamann sebeblerindendir. Bu g ve kudretler, haccin fiillerinin zerine takaddm etmektedir. Haccn fiillerinin vacip olmasnn artlar olan g yetirmek, ite bu g yetirmektir. Yoksa fiilin husulnn art olan g yetirmek deildir. nk ancak fiile balarken meydana gelir. Bu fiilin var olmasnn illeti ve sebebidir. Ancak kendisiyle birlikte olur. Birinci g yetirmek, haccin vucbunun artdr.95
91

"ki Harem'den birisinde vefat eden kiiye benim efaat vacib olur ve o kii, kyamet gn emn olanlardan olur." Mecmauz-Zevid: 3889 Tezkirat'l-Mevzu, bb'1-ilim, Hacun ve Bek, Mekke ve Medine'de birer Mezarlktrlar.

92 93
94

Eb Sud Tefsiri: c.2, s. 61, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/633-634. Nesef Tefsiri: c. 1, s. 168. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/634-635. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/635.

95

Bu birinci g yetirmek haccin bir kiiye vacib olmasnn artlandr. Haccin vucbunun artlan unlardr. Bir kiiye haccin farz olmas iin u artlar arann 1. Mslman olmak. 2. Akll olmak. 3. Bali olmak (erginlik ana ermek), 4. Hr olmak, 5. Haccin farz olduunu bilmek (Bu art dar'l-harp ve gayri Mslim lkelerde yaayanlar iindir.) 6. mkan ve nafaka 7. Nakil vstas, 8. Vakit. Bu konuda daha geni bilgi iin baknz: Ird's-Sr il Mensiki'l-Molla Aliyyi'l-Kry s. 35, Dr'l-Kutubi'l-Ilmiyye, Beyrut-1419.

kinci g yetirmek haccin fiillerinin meydana gelmesinin artdr. 96 mkn olupta Haccetmeyenler "Ve kim bu hakk tanmazsa," "Ve kim bu hakk tanmazsa," kavl-i erfi; "Ve kim haccetmezse," mansnn yerine konuldu. Bu, haccin vucbunu te'kd ve haccetmeyi terketmenin cezasnn iddetini beyan iindir. Gc olduu halde, haccetmeyen bir kii, kfre yaklamtr. Ve ancak hacc inkr edenlerin amellerini yapmtr, demektir.97 "Her halde Allah'n ihtiyac yok, o btn lemlerden gandir." Onlarn ibdetinden gandir. Kfirler, ncelikle bu lemlerin cmlesine ve onlarn iine girmektedirler. art ile ceza arasnda bulunan zamirin yerine bununla iktifa etti. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Kim zahir bir sebep kendisini hapsedip alkoymaz veya al-koyucu bir hastalk ya da zlim bir sultan kendisini haccetmekten menetmedii halde haccetmezse; ister Yahudi olarak lsn isterse Hristiyan...98Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, haccetmeyen kiilere, bu dini tahsis etti; nk Yahud ve Hristiyanlar haccetmezler ve Kbenin faziletini grmemezlikten gelip kabul etmezler... Bilki bu mukaddes yerlere ancak oralara ak olan onlar candan ve gnlden sevenler oka gidip gelmek ierler... 99 Kabe'ye Davet Olunmak Rivayet olundu: Ali bin Muvaffak (r.h.)100hazretlerinden rivayet olundu: Kendisi altm (60) defa haccetti. Buyurdular: Altmnc haccimdan sonra "Hacer-i esved"te dim. Halimi dnyordum. Kendi kendime: -"Bu mbarek mekna gidip gelmem ok olmutu. Acaba haccm kabul oldu mu olmad m?" diye tefekkr ettim. Beni uyku bast. Rym'da grdm, biri bana yle sesleniyordu: -"Ey Muvaffak'n olu Sen ancak sevdiklerini evine armaz msn?" Uyandm. ok sevindim. Bu yet-i kerimede, kudret ve imkan olduu olduu halde haccetmeyen ve Allh Tel hazretlerinin ziyafet ve misafirlik davetini terkettiine iaret vardr. Allh Tel hazretlerinin davetini ancak ona layk olmayan kiiler terkederler... Bunda haccetmeye istidad elde etmek iin almayanlarn haline azarlama vardr. Haccetmeye ve Allh Tel'nm davetine elverili olmak in istidad tahsil etmedi ve belki, fesad, azgnlk ve ktl ayakta tutmaya alt. Ailh Tel hazretlerinin hikmeti, her sene insanlarn bu gzel ve mukaddes meknlar sevmeleri ve buralara gelmeye can atmalarn gerektirdi. nk brahim Aleyhisselm, yle dua etmiti. "Y rabben. Ben, zrriyetimden bazsn senin beyt-i muharreminin yannda, ekin bitmez bir vadide iskn ettim y rabben. Namaz ikame etsinler diye... Bundan byle insanlardan birtakm gnlleri onlara doru akt ve onlar haslattan merzk buyur, gerek ki krederler. 101Onlara ynelecek demektir. 102 HACC-I MEBRR Efendimiz {s.a.v.) hazretleri buyurdular:
96

kinci g yetirmek, bir kiinin salk ve dier durumlarnn hac etmeye msait olmas demektir. Bir kiinin zerine farz olan hacc bizzat kendisinin ed edebilmesinin artlar unlardr: 1- Salkl olmak, 2. Tutuklu olmamak, 3. Yol emniyeti, 4. Kadnlarn yanlarnda mahremlerinin bulunmas. 5. Herhangi bir sebeple iddet bekleyen kadnn iddet sresinin sona ermi olmas lazmdr. 97 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/635-636. Hacc terkeden kii, haccin vucbunu inkr etmedike kfir olmaz. Haca farzyyetini inkar ederse kfir olur.
98
99

Drim: 1719, Bu man'da deiik lafzlarla bir ok hadis-i erif vardr. Tirmizi, 740 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/636-637.

100

421 Ali bin Muvaffak (k.s.) hazretleri, doum tarihi kesin olarak belli deildir. Ahmed Eb'l-Havri ve Mansr bin Ammar'dan hadis-i erif rivayet etti. iyi bir eitim grd. Zhd ve takva ehliydi. Ali bin Muvaffak, 265 (m. 879) ylnda vefat etti. 101 brahim; 14/37, 102 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/637-638.

"Amellerin en faziletlisi, Allah'a ve raslne iman etmek, sonra Allah yolunda cihd etmek, sonra mebrr bir hac'dr.103 Denildi ki: Gnahlarn mafireti, hac sebebiyledir. Cennete girmek haccn sebebiyledir. Haccin mecbrr olmas zerine terettp etmitir... (2/68) Hac, kendisinde iki eyin toplanmasyla mebrr olur. 1- hsanda bulunmak, 2- Hata'dan kamak. Birincisi. Hac'da birr (iyilik) amellerini ilemektir. Birr, insanlara ihsanda bulunmak, demektir. Bu da yemek yedirmek ve selm' yaymaktr. 104 kincisi: Haccn kendisiyle mkemmel olduu eylerdir. Bu da, hac'da gnah olan fiillerden kanmaktr, kendisinde, refes (cinsel iliki ile gili eylerden) fsk, isyan olan eyler gibi... 105 Haccetmek in art Eb Cafer el-Bakr (r.h.) buyurdular: eyi yapmadan bu Beyti, tavaf etmek isteyen kiinin ziyaretine hibir nem verilmez. 1- Ver, 2- Hilim, 3- Hosohbet, (Birincisi), kendisini Allh Tel'nin haramlarndan meneden ve alkoyan bir ver ve takva. (kincisi:) Gadabn tutacak hilme sahip olmak. (ncs:) Mslmanlardan kendisiyle sohbet eden ve arkadalk yapanlarla gzel sohbet etmek ve iyi geinmek... Yolculuk eden ve hususiyetle hac yolculuuna kan kiiler buna muhtatrlar. Bu eyi (vera, takva, hilim ve ho sohbeti) tam ve mkemmel olan kiilerin, haclar da tam ve mkemmel olur. Slike gereken ey, insanlarla gzel ahlakla geinmektir. 106 Ne Gzel Buyurmular:

103

Bu manda deiik lafzlarla bir ok hadis-i erif bulunmaktadr: "Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine soruldu: -"'Hangi amel daha faziletlidir?" buyurdular: -"Allah ve Rasluna iman etmektir." Denildi: -"Sonra hangisidir?" Efendimiz s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Allah yolunda cihd etmektir." Denildi: -"Sonra hangi amel stndr?" Efendimiz (s.a.v,) hazretleri buyurdular: -"Mebrr olan hac'dr." Buhr-i erif:25, "Bir Umre dier dier umreye kadar ikisinin arasnda ilenenlere keffrettir. Mebrr haccin karl ve mkfat ancak cennettir." Buhr-i erif: 1650, "Hacc- mebrr o senenin hatalarna keffrettir." Msned-i Ahmed: 9323,
104

Efendimiz (s.a.v.) hazretleri hadis-i eriflerinde yle buyurmaktadr: "Mebrr haccin mi'Kfti cennettir." Sahabeler sordula'r; "Ey Allah'n Rasll Haec- Mebrr nedir?" Efendimiz (s.a.v,) hazretleri buyurdular; -"Yemek yedirmek ve selm' yaymaktr (oka selm vermektir)" Msned-i Ahmed: 14055; Yemek yedirmek ve iyilik yapmak hatta hac'dan nce insanda var olmas gereken bir ahlaktr. Anadolu Evliyalarndan Beyzade Efendi, bir sene hacca gitmeye karar verir... Hac iin yolculua kma zamann kararlatrdlar. E ve dostlar ile vedlat. Tam hac yolculuuna kacaklar haftalarda ei hastaland. Bir gn hanm yatakta yatarken dardan et kokusu geldi. Kocasna seslendi: --Efendi! u kzarm et kimlerde piiyorsa git benim hatrm iin bir para isteyiver. Canm ekti. Beyzade Efendi: -"Hatun! Senin stein et olsun arya gideyim sana etin ve kebabn en iyisini getireyim. Kadn srar etti: -"Hayr istemem.... Ben sadece kokusu burnuma ho gelen bu eti istiyorum. Beyzade Efendi diretir: -"Hanm ok Kr biz varlklyz. Gidip fakir bir komudan et istemek bize yakmaz... Bizim onlara vermemiz lazm... Kadn: -"Ben hastaym, canm kokusu burnuma ho gelen o eti istedi... Eer bana biraz merhametin var git komulardan o kzarm eti bana iste. Beyzade Efendi mecburen utana utana komunun kapsna gitti... Kapy kendisine aan komu kadna durumu anlatt. Komu kadn: -"Bu eti size veremem? -Neden? -Bu et size haram? -Ya size? -Helal. -Neden? -Efendim! gnden beri oluk-ocuk az... ocuklarn alamalarna fazla dayanamadm. Haram olan bir necis eti getirip piirerek onlar oyalamaya alyorum... Beyzade Efendi evine koar. Hac iin ayrm olduu parann byk bir ksmn getirir kadna verir. Geri kalan parasn da evresindeki fakirlere ve ilim talebelerine datt. Btn parasn datarak fakir hale dt iin zerinde hacan farziyeti dt. Bir hafta sonra Harputlular hacca giderken Beyzade Efendi gitmedi. Sebebini de aklamad. Arkadalar bin bir zorluklarla Mekke-i Mkerremeye vardklarnda Beyzade Efendi'yi orada grdler. Her yerde onu nlerinde grdler... Haline atlar. Bir mna veremediler. Haclar Harputa dndklerinde durumu kendisine sordular. 0: -Siz Ka'beye hep yrmekle mi varldn sanrsnz? -Peki bu dereceye nasl ykseldiniz? -Hayr ve hasenat yznden.... Beyzade Efendinin bu hadisesinden sonra Harput'ta bir fakir hibir zaman muhta duruma dmedi. Zenginler, fakir aramak iin yartlar... Zekat ve sadaka verecek fakir bulamadklar zaman bile oldu 105 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/639-640. 106 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/641.

Benden syle! Hac adama! undan ki: 0 Pazar halkna dert olmakta insanlara zarar vermektedir. Deyin o hacya: Hac, sen deilsin! Gerek manda haca seni ve ykn o kutsal meknlara gtren devedir. nk deve dikenler yiyerek seni ve ykn gtrd. ikidir: 107 Hacc- Mebrrun Almeti Meyih'ten bazlar buyurdular: Hacc- mabrrun almeti 1- Dnyaya zhid, 2- hrete rabet etmek... 108 Te'vilt-i Necmiyyeden Tasavvuf Manlar Necmddin el-Kbrev (k.s.) hazretleri te'viltnda yle buyurdu. Muhakkak ki Allh Tel hazretlerinin Beyti haccetmeyi vacip klmas, haccn mensik ve erknnn hepsinde iaretler vardr. Haccin erkn ve nusklan, seyr-i slkn artlarna uymak ve Allh Tel hazretlerine olan seyrin adabdr... Haccin rknlerinden biri de ihrm'dr. 109 hrm'n aret Ettii Mnlar hram, 1 - Her trl rsum (ve ekilcilikten) kmaya, 2- Allm olan eyleri terk etmeye, 3- Dnya ve iinde olan eylerden tecride, 4- Kt ahlaklardan temizlenmeye, 5- hram akdi, shhatli bir tevecch ile kulluktur... 110 Arafatta Vakfenin aret Ettii Manlar Haccin erknndan biri de Arafatta vakfedir. Arafatta vakfe; 1 - Marifet danda vakfeye, 2- Samimi (sadk bir kalb ile) rahmet dann akabinde iltica etmek, 3- Gzel ahd, 4- Vefaya iarettir.... 111 Tavafn aret Ettii Manlar Haccin farzlarndan biri de tavaftr. Tavaf; kiinin, Rubbiyet kbesinin evresini yedi kere tavaf etmek, yedi beer tavr ve sfatlardan kmasdr: (Yedi beer sfat 1- Kibir, 2- Hrs, 3- ehvet. 4- Hased (kskanlk), 5- Cazab, 6- Cimrilik, 7- Kin... Her bir tavaf bu nefsnf ve beer! ktlklerin her birinden kurtulua iarettir,,,) 112 Sa'y Safa ile Merve'nin arasnda sa'yetmek, sfatlarn saf's (duruluu, arnm ve temizlii) ile ztn mrvvetinin
107 108

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/641. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/641. 109 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/641-642. 110 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/642. 111 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/642. 112 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/642.

nnde seyretmeye iarettir... 113 Tra Olmak Hac mensikinden olan tra olmak, ilh nurlarn usturas ile kulluun eserlerini (gnah ve hatalarn) mahvetmek ve yok etmeye iarettir... Haccin dier btn mensikini buna kys et!... 114 Hac'da Kasdolunan Hac, talebin kendisine ve Allh Tel hazretlerini kasdetmeye ve Ona ynelmeye iarettir. slmda dier erknn hilfna.... Muhakkak ki haccin rknlerinden her biri, taleb etmeye istidad olann bir tarafna iarettir... Allh Tel hazretleri, "O Beyt'i haccetmesi de insanlar zerine Allah'n bir hakkdr." Kavl-i erifiyle, kullara hitb etti. Dier vaciblerin ve farzlarn hibirinde, Allh Tel hazretleri. "...insanlar zerine Allah'n bir hakkdr." Buyurmad.... Bu inceliin faydas, hac'da kasdolunan bizzat Allh Tel hazretlerinin kendisi olmasdr. Dier ibdetlerden maksat ise, 1- Kurtulu, 2- Derecelerin ykselmesi, 3- Allh Tel hazretlerine yaklamak, 4- Makamlar, 5- Ve kermt (ilh ikramlardr).... 115 Hakiki Bir Cezbe nsan ve Cinlerin bdetlerine Denktir Allh Tel hazretlerinin: "Yoluna gc yeten her kimsenin..." kavl-i erifinde ifde edilen, "gc yetmek;" insan ve cinlerin amellerine denk olan hakcezbesidir.116 Allh Tel hazretlerine yrmek, seyr- suluk etmek, hakka vsl olmak, ancak hak cezbesiyle mmkndr.... "Ve kim bu hakk tanmazsa," Hakk bulmaya i-nanmaz ve Rabbin lutuflarnn nemalarna taarruz etmez ve cezbeleriyle yaklamazsa, demektir. Haccn rknleri bunlara iaret ettii gibi....... "Her halde Allah'n ihtiyac yok, o btn lemlerden gandir." Allh Tel hazretleri, alemlerle kmil olmaz. Belki lemlerin kemle ermesi ancak ve ancak Allh Tel hazretleriyle olur... Allh Tel hazretlerinin zenginlik ve ganlii onlarn sebebiyle deildir. Byle bir eyden Allah mnezzehtir. Allh Tel hazretleri bizleri ve sizleri, kemle eren ve yakn kbesine vsl olan ve temkine erenlerden eylesin117 KTAB EHLNN NKRI

113 114

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/643. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/643. 115 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/643-644.
116

Cezbe, ekme, ekilme. Allah telnm sevdii bir kulu kendisine ekmesi, yksek derecelere kavuturmas. Bu da nefsi terbiye ederek. Allah tely ok anmakla olur. Rahmn'n cezbelerinden bir cezbe btn insanlarn ve cinnlerin sevblar gibidir. Tasavvuf yolu ki ksmdr: Cezbe ve slk. Slk uraarak ilerlemektir. Slk tamamlandkdan sonra cezbe lzmdr. Slk olmadan maksada kavuulamaz. {mm Rabbn) Cezbe. Allah telnm ismini ok anmakla, slk. L ilahe illallah szn ok sylemekle hsl olur. Cezbenin suluktan nce olmas iin sevilmi olmak lzmdr. stenmedike ekilmek olmaz. Bu, Allah telnm yle bir ihsandr ki, dilediine verir. Slk (tasavvuf yoluna girip ilerleme) yapmadan hsl olan cezbe noksan ve bozuk olur. Cezbe hakknda tmm- Rabbn-i k.s. hazretleri, yle buyurmaktadr: Slkn sonu, Seyr-i ilallah yolculuunun sonuna kadardr. Buraya (Fen-i mutlak) denir. Bu makamdan sonra, cezbe balar. Buna, Seyr-i fllah ve Bek-billah denir. Mektubt-i tmm- Rabbn (k.s.) hazretleri. Mektubu: 290. lem-i halk yolculuunu bitirdikden sonra, lem-i emr yolculuuna balarlar ve cezbe makamna kavuurlar. Mektubt; Mektb: 145, Talibin isteini geveten, ateini sndren, en kt ey, naks olan. yolu bitirmemi olan kimseye teslim olmakdr. Naks demek, slk ve cezbe ile yolu temmiamayp. kendisine eyh. murid ismini veren kimse demekdir. Naks eyhlerin sohbeti semm-i katildir. Ona teslm olan. felkete gider. Byle sohbetler, talibin yksek isti'ddn. kbiliyyetini bozar. Mesel, bir hasta, mtehasss olmyan, icazeti bulunmyan bir tabbin ilcn ierse, iyi olmak yle dursun, hastal artar, iyi olmak kbiliyyeti de bozulur. Metktb:61. Cezbe hakknda daha geni bilgi sahibi olmak iin baknz: mam Rabbn Mektubt, Mektb: 1,2.5.6,9.10,11,14,15.16,27,30,32.36.40,61.62.145.200.221.260.267.285.29 1.292.313 318.357.359.367. 117 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/644-645.

Yce Meali De ki: "Ey ehl-i kitab Niin Allah'n yetlerine kfrediyorsunuz? Allah yaptklarnz grp duruyor".98 De ki: "Ey ehl-i kitb! Niin Allah'n doru yolundan iymn edenleri men'ediyorsunuz; grp durduunuz halde niin onun arpkln istiyorsunuz? Allah yaptklarnzdan gafil deildir.'" Ey o btn iymn edenler! Eer o kitb verilenlerden herhangi bir frkaya uyarsanz, sizi mnnzdan sonra evirirler, kfir ederler.100 Sizler ise kfre nasl dnersiniz ki, nnzde Allah'n yetleri okunuyor, inizde resul bulunuyor? Halbuki her kim Allah'a sk tutunursa, o muhakkak bir doru yola karlmtr.101 118 Tefsiri: De ki: "Ey ehl-i kitab" "Kitab ehli" Yahudve Hristiyanlardr. Yahud ve Hiristiyanlara "kitab ehli" diye isimlendirilmelerinin sebebleri, kitablann indirildii kiilere gre tahsis edilip isimlendirilmesidir. Kendileri kitaba nisbet edildiler. Bu yazlanlar, ister ruhu'l-emn Cebrail Aleyhisselm tarafndan kendilerine getirilen kitab olsun ve isterse, kendi nefisleri tarafndan yazlanlar olsun... "Niin Allah'n yetlerine kfrediyorsunuz?" Kitab ehlinin kfr sebeblerinden bir sebebin Allah'n yetleri olduu iin, onlarn kfrlerini azarlama ve inkr (haksz ve boa bir inkr olduunu) beyndr. Eer onlar tahkik etmi olsalard asla klliyen Allah'n yetlerinden kamazlard... Burada geen "Allh Tel'nn yetleri"nden murad, Kurn- kerim yetlerinin ummisi ve o yetlerin cmlesinden olan hac ve dier iler hakknda okunan yetler, Tevrat ve ncilin iinde olup. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin peygamberliine ahitlik eden yetlerdir....
119

Allh Tel ahidtir "Halbuki, Allah yaptklarnz grp duruyor "inkr ediyorsunuz" fiilinin failinden hl'dir. Mans: Ey kitab ehli! Hangi sebeb'ten dolay Allh tel azze ve celle hazretlerinin yetlerini inkr ediyorsunuz? Halbuki Allh tel hazretleri, sizin btn amellerinize tam hakk ve mbalaa ile muttali'dir. Sizi amellerinize gre cezalandracaktr. Bundan asla phe yoktur. (2/69) Muhakkak ki bunda, onlarn getirdikleri ve benzeri sapmalar nleme, doruyu belirtme ve btn inkr sebeblerini kesmek vardr. men'ediyorsunuz;" evirip, dndryorsunuz. (Neden?) "Allah'n doru yolundan," Ebed saadete gtren hak dininden... 0 da tevhid ve slm millet ve dinidir. (Kimi?) "ymn edenleri," "Men'ediyorsunuz," fiilin mefldr. Kitab ehli, onlara hile yapyor ve onlara tuzak kuruyorlard, insanlar slm dininden alkoymaya alyorlard. slm'a girmeyi murad eden ve iman etmeye niyetlenen kiileri, almalaryla Islama girmelerine mni oluyorlard. Ve: "Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin vasflarnn kitablarnda olmadn ve onun geleceiyle ilgili herhangi bir mjdenin de yanlarnda ve kitaplarnda olmadn," sylyorlard... "Onun iin istiyorsunuz," Harf-i cerrin hazfiyledir. Fiil zamire iysl edilmitir. Yani: "Onun iin istiyorsunuz," demektir. ancak bir mefle mteadd'dir. istedim" denilir. Zamir ise. "yol" kelimesine Mzekker de olabilir mennes de... yetin mans: Yollarn en kuvvetlisi ve salam olan Allah'n yolunun olmasn istiyorsunuz! 120 Ivec "arpk (ve eri)" arpk, eri ve maksat ve istikmetten km. nsanlara kark gstererek; insanlar, ondan erilik ve arpkln olduu vehmine kaplmalarn istemektesiniz. Ve sizin: -"Musa Aleyhisselm'n eriat, nesh olmaz," sznz ve insanlarn kendisine ynelmelerinden ekinerek. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin Tevrtta bulunan vasflarn deitirmeniz ve bunlara benzer eylerle slm'da arpkln olduunu istemeniz... Cmle, "Men'ediyorsunuz," fiilinin failinden ht'dir. 121
118 119

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/645-646. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/646. 120 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/647-648. 121 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/648.

arpk Kelimesinin Manlar "arpk ve erilik) kelimesi, ayin y harfinin fetha ve kesresiyle, "meyletmek" ve "inhiraf, saptmak ve erilik" demektir. "arpk ve erilik" kelimesinin meksr olmas, manya mahsustur. "arpk ve erilik" kelimesinin meftun olmas da a'yna (madde isimlere) mahsustur. Mesel kesreyle; "Onun dininde ve sznde arpklk ve erilik vardr" dersin. Ama duvar, mzrak, aa ve (benzeri eyada) eriliin olduunu ifde etmek iin; fetha ile "Duvar, mizrak ve aata erilik var," denilir... 122 Allh Tel Yaptklarnzdan Gafil Deildir "Grp durduunuz halde," "Men'ediyorsunuz," fiilinin failinden hl'dir; birincisinin haliyle takyd etmek itibariyle... Mans: Habulki sizler, slm dininin Allh Tel hazretlerinin yolu olduuna hidlik eder olduunuz; onun iinde ve evresinde asla bir arpk ve eriliin olmadna, her trl aibeden uzak olduuna hidlik ettiiniz halde..." demektir. nsanlarn islm'a girmelerine mni olmak, hakk ihlldir. "Allah yaptklarnzdan gafil deildir." Allh Tel hazretleri, sizin onun yoluna mani olduunuzu ve peygamberinin (s.a.v.)'n ehdetini gizlediinizden asla gfl deildir. Bunlardan haberdrdr. Allh Tel hazretleri, kitab ehlini, m'minleri hak yoldan evirmek ve m'minlerin slam'a girmelerine mni olduklarn tenbih edip azarladktan sonra, m'minleri de bu mni olan kitab ehline tabi olmaktan nehyetti.... Ve yle buyurdu: 123 Kitap Ehline Tabi Olmayn "Ey o btn iymn edenler! herhangi bir frkaya uyarsanz," Bir taifeye... Burada kitab ehline "bir frka" ile hussi-letirdi. nk onlardan iman edenler var. "Kitb verilenlerden sizi mnnzdan sonra evirirler, kfir ederler." "kfirler" kavl-i erifi, "sizi evirirler," fiilinin ikinciniefldr. Bu, "reddetmek,"kelimesinin, "klmak" mansn tazammun etmesi zerinedir... 124 Sebeb-i Nzul krime (r.h.) hazretleri buyurdular: Bu yet-i kerime, Yahud as bin Kays hakknda nazil oldu. Bu Yahud, Evs ve Hazrec kabilelerinin kalabalk olduu bir yeri grd. Mslmanlarn aralarndaki sevgi, muhabbet, kardelik ve bar Yahudyi kzdrd, kskandrd. (Yahud, Mslmanlarn arasndaki sevgi ve kardelii bozmak istedi. Bunun iin de...) Onlarn arasna vazifeli bir gen gnderdi. Gen Evs ve Hazreclilerin arasnda, Bus gnnn iirlerini okumaya balad. O gn ok byk ldrmeler olmutu. Bus sava Evs'lilerin zaferiyle son bulmutu. Bu Yahud gen bylece insanlarn kavmiyetilik damarlarn depretip, dmanlk duygularn harekete geirdi. Okunan kavmiyet iirlerinin tesiri ve Yahudnin oyunuyla Evs ve Hazrecliler, birbirlerine girdiler. Gelip, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine haber verdiler. Efendimiz (s.a.v.) kp geldi. Onlarn arasna dzeltip bartrd. 125 nkr Neden? "nnzde Allah'n yetleri Mans: Kfr size nasl ular! Halbuki mu'ciz olan Kur'n- kerim. Raslllah (s.a.v.)'n dili zere yeni taze taze okunmakta, Raslliah (s.a.v) size hakikati izhr etmek, sizi nehyetmek, size vaaz etmektedir ve sizin phelerinizi gidermektedir. Hakikatin ortaya kmas ve bu doru ilerle beraber imandan saptmak ve kfre girmek, akldan ok uzak ve gerekten alacak gln bir eydir... 126
122 123

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/648. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/648-649. 124 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/649. 125 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/649-650. 126 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/650.

slama Sarlan Hidyet Bulmutur "Szler ise kfre nasl dnersiniz ki," nkr ve taccub'tur. Okunuyor. Kur'n- kerim, inizde resul bulunuyor?, "Halbuki her kim Allah'a sk tutunursa," Kim Allh Tel hazretlerinin, peygamberinin (s.a.v.) hazretlerinin dili zere yetlerle aklad hak dinine sarlrsa, bu djn slm ve tevhidtir. Daha nceki kavl-i eriflerde slm dini, "Allah'n yolu127 tabiriyle ifde edilmiti. (Allah yoluna sarlan ne olmu olur?) "O muhakkak hidyet bulmutur." artn cevbdr. "muhakkak" mansn ifde etmek iindir.427 Sanki hidyet hsl olmutur. Bundan dolay kendisinden kesin hsl olacak diye haber verilmektedir. Meydana gelecei mans zahirdir. Allh Tel hazretlerine sarlmak, hidyete baldr. Kerime ynelmek nidaya bal olduu gibi... Hidyete muvaffak olup ird olunur, demektir. (Nereye hidyet bulur?) "Srt- mstakime (doru yola)" Matlba ulatran yola... 128 Kt limler Bilki, bu yet-i kerimenin zahiri, kitb ehlinedir; ama (bu -yet-i kerimenin) btn ise ulem-i s (kt limlere)dir. Kt limler, dini dnya karlnda satanlardr. Kt limler, bildikleriyle amel etmeyenlerdir. Kt limler, bu hal ve hareketleriyle, Kur'n- kerimin getirdii; 1. Dnyadan zhid olmak, 2. Dnyaya gnl vermemek, 3. Ver, 4. Takva, 5. Nefsi hev- hevesten nehyetmek. 6. Fni olan dnyay ahiret zere zerine tercih etmek, 7. Halk'tan yz evirmek, 8. Hakka ynelmek, 9. Maksda nail olmak iin vcdu harcamak, Ve ilmi Allah iin elde edip, Allah'n rzsn kazanmak iin mmet-i Muhammed (s.a.v.)'n hidyeti iin sarfetmek gibi Islm dsturlardan uzaktrlar... Ey kt limler! kelimesi, fiili maznn bana geldiinde, "muhakkak" mansn ifde eder. Fiili mzrinin bana g ildiinde de "bazen" mansn verir... "Allah yaptklarnz grp duruyor". Onlarla beraber hazrdr. (2/70) Allh Tel hazretleri onlarn hayr ve er amellerindeki niyyetlerine bakyor. Ailh Tel hazretleri, amellerine gre onlar cezalandracaktr. Bu kt limler (ve sahte eyhler), hsn- zan (iyi niyetle kendilerine) tabi olup balanan m'minleri harcyorlar: dnya'ya olan hrslar ve hev- hevese tabi olmalar sebebiyle onlarn doruluuna mni oluyorlar. Bu kt lim (ve sahte eyhler), amellerinin ve hallerinin eriat kaidesi ve Allh Tel hazretlerinin yolundan ve dininden bir tarikat zere olduklarn zannediyorlar! Halbuki bunlar, Allah yolundan ve hak tarikattan ok uzaktrlar. Allh Tel hazretlerinin peygamberlere halk kendisine davet etmeyi emrettii yoldan mahrum ve yoksundurlar. Bunlar, hak yolu brakp arpk, eri ve yanl yollara saparak btl yola girdiler. (Bu kt lim ve sahte eyhlerden dolay) Allh Tel hazretleri, m'minlere yle vasiyette bulundu ve emretti: "Ey o btn iymn edenleri Eer o kitb verilenlerden herhangi bir frkaya uyarsanz, sizi mnnzdan sonra evirirler, kfir ederler.129 O sahte eyh ve kt limlerin hev ve yoluna tabi olup, imandan sonra hidyet yolundan dnp saptmayn... Yine Allh Tel hazretleri buyurdular: "Bundan evvel, am, bir oklarn da artm ve yolun dorusundan sapm bir kavmin hevlar ardndan
127 128

l-i mrn: 3/99. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/650-651. Al-mrn: 3/100.

129

gitmeyin." 130 lim Hayetle Gzeldir Baz meyih buyurdular: "llmin en hayrls kendisiyle beraber hayet olandr." nk hayet, hakkn sfatlarnn ilminden (Hak Tel hazretlerinin sfatlan hakknda tam bilgi) sahibi olmasndan meydana gelmektedir. Allh Tel hazretlerinin matlbu olan ilmin ahidi, hayettir. Hayetin ahidi ise, Allh Tel hazretlerinin emrine muvafk olmasdr. 131 lim ve Dnyev Maksat Ama kendisiyle beraber (hayet deil de); 1. Dnyaya rabet, 2. Dnya erbabna yaltaklanmak, 3. Dnyalk sahihlerine yaclk, 4. Himmet ve gayreti dnyalk kazanmaya harcamak, 5. Mal toplanmaya vesile edilen, 6. Mal depolamaya vasta klmak, 7. vnme vesilesi klmak, 8. limlere kar stnlk taslamak, 9. okluun peinde komak, 10. Tl-iemel, 11. hireti unutmak, 12. Ve benzeri dnyev ve deersiz maksatlar bulunan bir ilim, hakik ilimden ne kadar uzaktr. Bu tr ilimler, peygamberlerin miras olan ilimden ok u-zaktr. 132 Muristen vrise geen bir ey, ancak mrs'in yannda olduu hl zere geer... Bu kt vasflan tayan limlerin misli, mum misli gibidir. Bakalarn aydnlatr; kendilerini yakarlar... 133 Ne Gzel Buyurmular: Dnya limi! Dnyann terkini millette tlemek... Kendisi ise sm zer (altn ve gm) ymakta.. Ve gdalar depolamaktadr. leme de: -"Oldu ve yeter" demektedir. Onun dediklerini hi kimse tutmad. lim, ktlk yapmayan kimsedir. Kendisinin yapmadn halka sylemez. Ne kendisi ktlk yapar, ne de halka ktl syler... 134 limlerin erlileri Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: nsanlar zerine bir zaman gelecek; slm'dan ancak ismi kalacaktr. Kur'n- Kerim'den ancak resmi kalacaktr. nsanlarn kalbleri hidyetten harab olacak Mescidleri bedenleriyle mamur (dolup tayacaktr. 0 gn gn zerinde glgelik ettii kiilerin en erlileri, onlarn (o devrin) limleridir.
130
131

El-Mide: 5/77. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/651-652. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/653.

132

lim ve limler iin. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Kim ilim renecei bir yola girerse, Allh Tel hazretleri, kendisini cennete gtren bir yola koyar. Melekler, ilim renen talebeleri sevdikleri iin onlarn ayaklarnn altna kanatlarn koyarlar. Gklerde ve yerde bulunan her ey. lim iin istifar ederler. Hatta suda balklar bile... limin bid zerine fazileti, ayn dier yldzlardan olan stnl gibidir. Muhakkak ki limler, peygamberlerin vrisleridirler. nk peygamberler, dirhem ve dinar (dnyalk) miras brakmazlar. Onlar, ilim miras brakrlar. Kim ilim alrsa, renmi olduu ilim vastas ile byk bir haz ve nasbe kavumutur." Buhr-i erif: 2606, Eb Davud; 3157, Ibni Mce: 219, Msned-i Ahmed: 20273. Drimi- 34FI 133 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/653-654. 134 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/654.

limlerden fitne kar. Ve fitne yine o limlere dnecektir... 135 Fudayl bin lyz (r.h.)'dan buyuruldu: Bize bali olup ulat, kyamet gn hesb, puta tapanlardan bile *daha nce, fask olan limlerden ve hamel-i Kur'ndan (hafzlardan) balayacaktr. Akll insana den vazife, halinin zahirine aldanip asla marmamaldr. Belki itikdlarnn vehmetine, halinin durumuna ve kalbine bakmaldr. bret alnacak her eyden ibret almaldr. Bu durumlarda sret ve ahlkn dzeltmeli, Allh Tel'nn sekin kullarnn yoluna girmelidir. Allh Tel hazretlerinin gayrisinden (msiv'dan) kesilmek suretiyle Allh Tel hazretlerine sarlmaldr. Srt- nj(takme hidyet bulasya kadar, hakik tevhide balanmaldr. Kim vahdette fen'dan kesilirse o kiinin yolu, Allah'n yolu olmu olur. O kiiyi hibir kimse yolundan evirip alkoyamaz. Hibir ey ona zarar veremez (nefsinden baka...) Dmanlarnn hile ve serleri onu saptamaz. Muhakkak ki, kim Allh Tel hazretleriyle beraber olursa, Allah da onunla beraber olur. Onun muhafz Allah'tr. Onun yr ve yardmcs Allah'tr. te bu tr balanmak ve sarlmak her sk'in yapabilecei bir i deildir... Lkin, Alh Tel hazretleri, kulunun elinden tutmaya ve onu murad ettii yce makama ulatrmaya kadirdir. Kul sahih bir ekilde Allh Tel hazretlerinden istedii zaman, elbette Allah kulunu mahrum etmez, ona icabet eder. Kim taleb eder ve bu talebinda cidd olursa, o kii bulur. Kim kap alarsa, ve bu ite srar ederse, muradna nail olur. Allh Tel hazretleri bizleri ve sizleri, eytann hilelerinden, nefs-i emmrenin mekrinden ve tuzaklarndan her
136

ALLAH'IN P Yce Meali: Ey o btn iymn edenler Allah'a nasl korunmak gerekse yle korunun, hakkyla mttak olun ve her halde mslim olarak can verin.102 Topunuz bir Allah ipine smsk tutunun, birbirinizden ayrlmayn ve Allah'n zerinizdeki nimetini dnn. Sizler birbirinize dmanlar iken, o sizin kalblerinizin arasnda lfet husule getirip yanatrd da, nimeti sayesinde uyanp karde oldunuz; hem sizler ateten bir ukurun tam kenarnda bulunuyordunuz da, 0 tuttu sizi ondan kurtard. imdi byle size yetlerini beyan ediyor ki Allah'a doru gidebilesiniz.103 137 Tefsiri erifi: Hakkyla Korunun Ey o btn iymn edenler! Allah'a korunun, mttak olun!" (korunmak ve mtteki olmak) iAij (korunmak)'dan babndan gelmektedir. O da, korunmakta ar gitmek demektir. "Nasl korunmak gerekse!" Takva ve korunmay hakkyla yapn. Hakkyla korunun! Korunmada gerekli olduu ekliyle korunun! Bu da vcibleri yerine getirmekte ve haramlardan kanmakta tam geni ve azmi gayret gstermektir. Bu kavl-i erifin bir benzeri de: "Onun iin gcnz yettii kadar Allah'a korunun,138 Takvada ok ileri gidip mbalaa etmeleri murd ediliyor. Hatta itaat edilmesi gereken eylerden hibir eyi terketmemeleri istenmektedir. 139 Mslmanlar Olarak ln

135 136

Kenz'l-Ummt: 31135, 31136, ok az deiik ifdelerle burada gemektedir, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/654-655. 137 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/656.
138
139

Et-Tebun: 64/16, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/656-657.

Ve ner naIce Mslim olarak can verin." Nefislerinizi Allh Tel Hazretleri iin ihlasl ve samimi klarak ln, demektir. Nefislerinizde Allh Tel Hazretleri'nin dnda asla bir ortak bulundurmayn. Bu (istisna) hallerin umumiliinden istisn-i mferra'dir. (2/71) Mans, hallerden hibir hl zere lmeyin; ancak slmnzn tahakkuku ve slm zere sebat ettiiniz bir halde vefat edin,140 demektir. Grnte, bu yet-i kerime insanlarn slm hlinden baka bir hl zere vefat etmelerini nehyediyor. Bundan murad, Mslmanlarn slm zere devam etmeleridir. 141 Allah'n pine Smsk Tutunun "Allah pine smsk tutunun," slm dinine veya Allah'n kitab Kur'n- Kerim'e smsk tutunun, demektir.434 "ip" lafz, bu iki mandan birisi iin istiare edildi. nk bunlarn, islm dini ve Kur'n- Kerim'in her biri, ipe benzemektedirler. Zira slm dini ve Kur'n- Kerim, ktlklerden kurtulua sebeb ve matlba vsl olmaya vesiledirler. Zor bir yola giren kii, muhakkak ki ayaklarnn kaymasndan korkar. Bu yolun iki tarafna balanlm iplere tutunduu zaman; ayaklarnn kayma korkularndan emir olur. Ebed saadet ve Rabbin rz yolu da kaygandr. nsan o yoldan ayran ve dallete dren sapkla davet eden tuzaklar oktur. Birok kiinin ayaklan burada kaymtr. Ama kim Kur'n- azm, kuvvetli eriatn kanunlar ve Kerim Rabbin beyyintna smsk sarlan kii, srt- mustakme hidyet bulur. Cehennem ateine gtren iv ve sapklklardan muhafaza eder. pe kavuan kiiler, elim azb'dan kurtulduklar gibi... 142 Tefrikaya Dmeyin "Topunuz," "Smsk sanln" fiilin flinden hi'dir. Toplu bir halde sanln, demektir. 143 "Birbirinizden ayrlmayn (tefrikaya dmeyin)" Kitab ehli gibi aranzda kan ihtilflardan dolay hak'dan ayrlmayn, tefrikaya dmeyin... 144 Allah'n Nimetini Zikredin "Ve Allah'n zerinizdeki nimetini dnn," "zerinizdedir," kavl-i erifi, "nimet" kelimesine taalluk etmektedir. "Hani siz idiniz," Onun zarfdr. Allah'n zerinizde olan nimetlerini dnn! Olduunuz vakit (Ne olduunuz vakit?) "Dmanlar" Chiliyet dneminde, aranzda kavga, dmanlk, kan aktma, harpler ve adam ldrmeler, sona ermeyip birbirlerine ard sra devam ediyordu. Denildi ki, Evs ve Hazrec145 anne ve baba bir, iki kardetiler. Bunlarn ocuklarnn ve evlatlarnn arasnda
140

Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Kimin son sz "L ilahe illallah" olursa o kii cennete girdi." Eb Davud:3709. Baka bir hads-i erifte ise yle buyurdular: "Kimin son sz "U ilahe illallah" olursa o kiiye cennet vacib oldu." Msned-i Ahmed: 21024, 141 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/657-658. 142 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/658.
143 144

Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Allah'n ipine smsk sarln. Muhakkak ki, Allah'n pi (HablllAh),'Kur'n- kerim'dir. Darimi;3183, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Muhakkak ki llh Tel hazretleri, sizin iin eye raz ve seyide kerih grmek tedir. Allh Tel Hazretleri'nin sizin iin raz olduu eyler: 1- Ona bdet etmenizi, 2- Ona hibir eyi irk komamanz. 3- Ve topluca Allah'n ipine (dinine ve kitabna) sarlmanz ve asla dmemenizden raz olur. Allh Tel hazretlerinin sizden meydana gelmesine memnun olmad eyler: 1- Kyl- kl (dedikodu), 2- ok soru sormak, 3- Ve mal zayi etmek... (Sahih-i Mslim: 3236, "Topluca yemek yeyin. Ayrla dmeyin'(ayr ayr yemek yemeyin) nk bereket cemaat ile berabedir." (Ibni Mce; 3278.) 145 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/658-659. Evs ve Hazrec Medine'nin yerlileridirler. Yahudi deillerdi. Onlarda dier Arablar gibi, mriktiler. Atalar son peygamberin Medine'ye hicret edeceini bildii iin gelip oraya yerlemilerdi. Kendileri ve en aznda torunlar hir zaman peygamberinin asha bndan olup ona

savalar kt. Bu savalar tam yz yirmi (120) sene kadar uzad ve devam etti. "0 sizin kalblerinizin arasnda lfet husule getirip yanatrd," Sizi Mslman olmaya muvaffak klarak... 146 DN KARDEL "Uyanp oldunuz;" Sizler oluverdiniz. (Ne sebebiyle oldunuz?) "Allah'n nimetinin sayesinde" Bu te'lif ve lfet ile oldunuz. (Ne oldunuz?) "Kardeler Uyanp oldunuz;" naks fiilinin haberidir. Birbirlerini seven, Allah yolunda olan kardeler oldunuz. Bylece birbirinize nasihat eden, birbirinizin iyiliini dnen, birbirlerini seven, birbirlerine merhamet eden, efkat besleyen ve hak kelimesi zere ve hak yoida birleen kardeler oldunuz.147 Cehennem Ateinin Kenar "Hem sizler ateten bir ukurun tam kenarnda bulunuyordunuz." ukurun tam kenarndaydnz. ukurun kenarnda ve bir tarafindaydmz. Sizler, kfrnzden dolay, dmekte olduunuz cehennem ateinin kenanndaydnz. Atee dmek zereydiniz. Zira eer, Mslman olmadan kfr zere olmu olaydnz elbette cehennem ateine decektiniz. Bu hl, onlarn atee dme hayatlarnn bir temsilidir. Atein kenarnda oturmu ve atee dmek zereydiniz. "O tuttu kurtard." Sizi hals etti, sizi kurtard. Size slm' hidyet etmek sebebiyle... "Ondan," ukurdan... "imdi byle," Kendisinden sonra gelen fiilin masdanna iarettir. Bu beyn ve aklk misali... "Size yetlerini beyan ediyor ki Dellet eden yetler... "Allah'a doru gidebilesiniz." Bu aklamalarn sebebi, sizin hidyette sebat etmeniz, doru yoldan sapmamanz ve hidyetinizin ziydelii iindir. 148
yardm etsinler diye... Bunlar Mslman olup Mslmanlara byk yardmlar dokundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini Medineye davet ettiler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri oraya hicret etti. Evs ve Hazreclilere daha sonra "Ensr" yardmclar ad verildi. Kabile olmaktan kp slm ile zdeletiler. slm sayesinde kabile, rklk ve chiliyetten kurtuldular. te bu en byk nimettir. 146 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/659-660.
147

Mslmanlarn kardelii Kur'an- kerim ve hadis- ierif ile sabittir. Allh Tel hazretleri yle buyurdular: "M'minler ancak kardetirler: onun iin iki kardeinizin aralarn dzeltin've Allah'tan korkun ki rahmete ayan olasnz." EI-Hucurt:49/10, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri hadis-i eriflerinde yle buyurdular; "M'min, m'minin kardeidir." Camiu's-Sagr: Camis-Sair c.2. s. 456 Baka bir hadis-i eriflerinde de yie buyurdular: "S-i zandan (yersiz thmet ve insanlar hakknda kt dnmekten) saknn, zira s-i zan szlerin en yalandr, (aranzda birbirinizin aybn aratrmak iin) casusluk etmeyin, gizli halleri ve kusurlar aratrmayn, birbirinize rekabet etmeyin, birbirinize hased etmeyin, birbirinize hiddetlenmeyin, arka evirmeyin. Ey Allahn kullan, Allah'n size emrettii gibi karde olun. Mslman, mslmann kardeidir; ona zulmetmez, ona yardm kesmez, onu hakr grmez. -Gsn iaret ederek;- Takva ite buradadr, takva ite buradadr, takva ite buradadr. Mslman kardeini hakir grmek, er bakmndan kiiye yeter. Her Mslmann. yek dierine kan. rz ve mal haramdr." Riyazu's-Slihn hadis no 1S67 Buyuran Peygamber Efendimiz (s.a.v.), Mekke'den Medineye hicret ettii zaman, yapt ilk lerden biri de, "Ashab - KirarrTn arasnda kardelik kurmak oldu. Btn Mslmanlarn karde olduklarn dnyya ve insanla ilan etti. Reslllah (s.a.v.). Mekke'de, iini, an, maln, (ve hatta bir ou eini) brakarak, Allah iin, Medine'ye hicret eden "Muhacir" lerden her birini, Medine'nin yerlisi olan "Ensr" dan birine karde tayin etti. Bu din kardelii kan ve nesep kardeliinden daha kuvvetliydi. Tarihte. Muhacirler ile Ensr arasndaki kardelik kadar kuvvetli bir balant kurulduu ve bu kadar candan ve gnlden birbirlerine kaynaan insanlar olduu, grlmemitir. Alemlere rahmet olarak gnderilen Hazret-i Muhammed Mustafa (s.a.v.)'in huzurunda insanlar, ilerindeki byklk kompleksi, kin. nefret ve dmanlk gibi, kt dnceleri karp, sevgi, kardelik, birlik, sayg ve tevazu gibi gzel ahlkla birbirlerini kucaklyordu. Ensr. mallarn, mlklerini brakarak gelen Muhacir kardelerine ellerini uzatt. Onlar evlerinde msfr olarak barndrdlar. Mallarn, mlklerini, ekmeklerini, onlarla paylatlar. Onlara i. a ve e buldular... Onlardan biri vard ki, insanl karsnda resmi geit yaptracak kadar soyiu ve mrv-vetli davranyordu. "nce canan, sonra cn" diyordu. Tarihe altn harflerle yazlmas gereken, o byk insan; Abdurrahman bin Avf (r.a.)437 ile kardelik kuran Sa'd bin Reb (r.a.) hazretleriydi... Sa'd bin Reb hazretleri, maddeperest ve sadece "akl- maafn altran insanlarn akllarn, kaf dann tesine bir daha gelmemek zere tatile gnderecek bir teklifte bulunuyordu: -"Benim iki eim var. Hangisini istersen senin iin boayaym iddeti bitince onunla evlen," demitir. Kardeinin bu teklifi zerine gzleri yaaran Abdurrahman bin Avf (r.a.) -"Ein ve maln sana mbarek olsun. Sen bana pazarn yolunu gster yeter." Diyecek kadar tok gzlyd. te din kardelii budur...! 148 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/660. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/662.

Hablullh'a Sarlanlar Burada iaret edildi. Hablullah'a sarlanlar iki taifedirler. 1- Suret ehli 2- ki mn ehli olanlar. Birincisi, suret ehli olup ekilcidirler. Bunlar sebeblere baldrlar. nk bunlarn merebi ameldir. kincisi, man ehlidirler. Bunlar sebeblerden kesilmilerdir. nk bunlarn merebi ahvldir. Bunlar hl ehlidirler. Bunlar iin Allh Tel hazretleri yle buyurdu: "Ve Allah'a sk tutunun ki mevlnz O'dur. Artk ne gzel mevl, ne gzel yardmcdr!. 149 Maksudunuz, Allah'tr, demektir. Sebeplere bal olanlar iin de Allh Tel hazretleri yle buyurdu: "Topunuz bir Allah ipine smsk tutunun, birbirinizden ayrlmayn." Bu insanlarn kendisiyle Allh Tel hazretlerine tevessl ettii her trl sebebtir. Allh Tel hazretlerinin ipine yapan (Hablullah'a sarlanlar), birr (slih) amelleriyle ve yaklatrc vastalar sebebiyle Allh Tell hazretlerine yaklamaktadrlar. 150 Tefrika Hablullah'a (slm ve Kur'n'a) smsk sarlmak bulunduu zaman, tefrika bulunmaz. Blnme yok olur. Hablullah'a (slm ve Kur'n'a) sarlmann olmay bu durumun tam tersidir. nk slm ve Kur'n- kerime sarlmamak zahir ve btnda blnmenin sebebidir... (slm ve Kur'n- kerime balln olmad yerde iki trl blnme ve tefrika olur: 1- Zahiri blnme, 2- Btn blnme) Zahiri blnme, slm ve Kur'n- kerime balanmayan kiiler (mrted olup) slm cemaatndan ayrlmalar gerekir. Bu (murted) kim olursa olsun ve hangi hlde olursa olsun ldrlr. Btnda blnme de, kendisinden, mmetten ayrlmay gerektiren deiik hev- hevesler ve hller meydana gelir. 151 Yetmi Frka Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurduklar gibi: "mmetim yetmi iki frkaya blnecektir. Onlardan firka-i nciye {kurtulacak olan frka) br frkadr." Dediler: -"Ya Raslallh (s.a.v.) Frka-i nciye kimlerdir?" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Benim ve ashabmn olduu yol zere olanlardr.152 lh Davetin Yolu Bilki Allh Tel hazretleri, bu yet-i kerime'de unlar em1- Takva, 2- Hablullh'a smsk sarlmak. 3- Nimetleri hatrlamak... Evvel takva, ikinci olarak, smsk sarlmak ve nc olarak da nimetleri hatrlamay ve dnmeyi emretti. nk insann fiili ve btn ileri, u eye gredir. 1- Korkutmak. 2- Rabet... Korkutmak, rabet ve tevikten ncedir. nk zarar def, menfaatin celbi zerine tekaddm etmitir. (Zarar savmak, fayda ekip salamaktan
149
150

el-Hacc: 22/78, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/662-663. 151 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/663.
152

Bu manda deiik lafzlarla bir ok hadisi-i erif bulunmaktadr. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Yahudiler, yetmi bir frkaya blndler. Onlardan sadece bir frka cennete girdiler. Yetmi frka cehennem ateine girdiler. Hristiyanlar, yetmi iki frkaya blndler. Onlardan yetmi bir frka cehenneme gitti. Sadece bir frka cennete girecektir. Muhammed (s.a.v.)'n nefsi yed-i kudretinde olan Allah'a and olsun ki. benim mmetim yetmi frkaya blnecektir. Onlardan bir frka cennettedir. Yetmi iki frka da cehennem ateindedir. Soruldu: -"Ya Raslallah! Bu cennete girecek olan frka kimlerdir?" Efendimiz (sa.v.) hazretleri buyurdular: -"Ehl-i snnet ve'I-cemaat ehli olanlardr." Ibni Mce: 3982,

ncedir)... Tpk insann ktlklerden arnmas, gzel ahlaklarla sslenmesinden nce olduu gibi. (2/72) aret Edilen Manlar

153

"Ey o btn iymn edenler! Allah'a nasl korunmak gerekse yle korunun, hakkyla mttak olun." kavl-i erifi, Allh Tel hazretlerinin azabnn hafifliine iarettir. Sonra Allh Tel hazretleri, Allah'n dinine balanmaya sebeb kld. Sonra onun peinde hemen rabeti getirdi ve yle buyurdu: "Ve Allah'n zerinizdeki nimetini dnn. Sizler birbirinize dmanlar iken. o sizin kalblerinizin arasnda lfet husule getirip yanatrd da. nimeti sayesinde uyanp karde oldunuz; hem sizler ateten bir ukurun tam kenarnda bulunuyordunuz da. O tuttu sizi ondan kurtard." 154 Akll Kiinin Vazifesi Akll kiiye den vazife; 1. Allh Tel hazretlerinin emirlerine boyun emek, 2. Allah'n hkmlerine itaat etmek, 3. Hablullh'a Allah'n ininp gmsk garlmalf 4. Dinde asla tefrikaya dmemek, 5. Blnmemek. 6. Cemaattan ayrlmamak, 7. Takv'dan ayrlmamak, 8. Ve hakkyla mttak olmak, gereince Hakk Sbhneh ve Tel hazretlerinden korkmaktr... 155 Mttek Olanlar Syleyen ne gzel sylemi: Mtteknin drt nian vardr. (Birincisi:) eriatn hkmierini muhafaza etmek, (kincisi:) Her zaman eli uzun olmak. Cmert olmak. Fakirlere ve kimsesizlere bahi vermek. kramlarda bulunmak. (ncs:) Ahdlerini vefal olmak. (Drdncs:) Elinde olanlarla mutlu olmak.. Kanaat etmek. .. 156 Mtteknin Almetleri Bu man'da eyh Nasr bd (r.h.) yle buyurdular: 1- Hududlar (eriatn snrlarn) muhafaza etmek, 2- Allh Tel'ya itaat iin son gcyle almak, 3- Ahidlere vefa, 4- Mevcd olanlar le kanaat... 157 Takv-i Hakk mam Kueyr (r.h.) hazretleri buyurdular: Hakik takva (u artlan tamaldr:) 1- Allah'n emirlerine muvafk olmaldr. 2- Kendi tarafndan hibir ziyde klmamaldr. 3- Ve hibir eyi noksan edip eksiitmemelidir... Hakik takva yle olmaldr: 1- Zellelerden (ayak kaymalar ve kk gnahlardan) kanmak. 2- Sonra fuzl eylerden saknmak, 3- Sonra Allah'n gayri btn dostluklardan korunmak. 4- Sonra btn illet ve ayplardan korunmak, 5- Takvay takva olarak grmekten saknmak....
153

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/664. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/664-665. 154 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/665. 155 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/665-666. 156 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/666. 157 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/666.

Sen, bu sfatlarla muttasif olup hakkyla muttak olduktan ve takvan takva olarak grmekten de koruduun (ben takvlym dncesine kaplmadn) zaman, gerek takvaya kuvumu olursun... Zira kendisinden varlk eserlerinden bir ey bulunan kii irk-i haf (gizli irk) ile Allh Tel hazretlerine irK komutur. Byle (takvasn gren) bir kii, hakiktin uhduna eremez, gerei gremez.. 158 Allah'a Kavumak in Hafz (k.s. yar Arab ve yan Fris) ne gzel buyurmu: Ey Hafz! Eer istersen huzur, , Ebed istirahat ve selmeti, Ondan gfl olma! Allh'dan asla gafil olma ey Hafz! Sen sevdiin ve ok arzuladna, Allah'a kavumak istediinde, dnyay terket. Kalbinden dnya sevgisini kart Ve hatta dnyay tamamen ihml et! 159 Cennetler isteyen Eb Medyen (r.h.) hazretleri buyurdular: Ayrld, hr ve saraylar arzulayan himmetiyle, aradaki perdelerin kaldrlmasn ve huzurun devamn isteyen himmetlerin aras tamamen ayrld. Ne mutlu ona ki, tahkik kademi ve ilh cezbelerle Allh Tel hazretlerine yrd! Ne mutlu ona ki, Rabbn sfatlarnn tecellisi ve tevfik kanatlaryla utu! 160 Dualar Seni (r.h.) hazretleri buyurdular: "Kulun ancak Mevfsi vardr. Mevl'ya dnebilmek iin her hlini ihsan zere bulundur. yle ki: Kul, Allah'a si olduu zaman, yle dua etmelidir: "Ya Rabbi! Ayblarm rt!" Duas kabul olunup su ve ayplan rtld zaman; "Ya Rabbi! Tevbemi kabul buyur" diye dua eder. Tevbesi kabul olunduu zaman da, yle dua eder: "Y Rabbi! Beni muvaffak kl ki, slih amel ileyeyim!" Salih ameller ilemeye muvaffak olduu zaman da, yle dua etmelidir: "Ya Rabbi! Beni muvaffak kl ki, ihlsl olaym!" hls ile slih amel iledii zaman, sonunda yle dua eder: "Ya Rabbi! Benden kabul buyur!" Akll kiiye gereken, bu salam ipe yapmaktr... 161 EMR-l B'L-MA'RF VE NEHY AN'L-MNKER Yce Meali: Hem sizden mteekkil, nde gider, hayra davet eder, ma'rf ile emr ve mnkerden nehy eyler bir mmet olsun; ite onlardr o felah bulacaklar.104 Ve unlar; u kendilerine beyyineler geldikten sonra ayrlk karp ihtilf edenler gibi olmayn, onlar iin byk bir azap162 Tefsiri: "Sizden olsun;" inizden var olsun, aranzda bulunsun. (Kim bulunsun?) "Hayra davet eder bir mmet," "Hayr" Kur'n- kerim ve snnet seniyye'ye tabi olmaktr.) 163
158 159

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/666-667. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/667. 160 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/667. 161 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/668. 162 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/669.
163

Efendimiz (s.a.v.) hazretleri yle buyurdular: "Hayr, Kur'n- kerim ve snnetime tabi olmaktr," Ed-Drr'l-Mensr Tefsiri: c.2.s. 289.

Hayra davet eden bir cemaat bulun, iinde din ve dnev maslahat olan eylere sizi aran bir topluluk olsun. Hayra davet mefhmu ummidir. Teklifler de ef le {amel ilemeye) ve (haramlar) terketmelere mildir. Sonra faziletini beyan ve bildirmek iin Allh tel hazretlerine onun zerine huss atf yapt ve yle buyurdu: 164 Maruf Nedir? "Ve ma'rf emrederler," "Ma'rf' eriatn ve akln gzel grd ve eriat ve akla muvafk olan her eydir. 165 Mnker Nedir? "Ve mnkerden nehy eyler," "Mnker", eriatn ve akln irkin grd ve kabul etmedii akl ve eriata muhalif olan her eydir. "te onlar," Bu kmil sfatlar ile muttasf olanlar, demektir. Hitb (il) kefinin mfred gelmesi, hitabn kendisine hitb edilmeye elverili olan herkese olmasndandr. "Onlardr, o felah bulacak (olan)lar." Kemli felah ile hussleenler onlardr. "Onlar" fasl zamiridir. Msnedn, msnedn ileyhe tahsisini ifde eder. 166 Marufu Emretmek "Sizden" kavM erifindeki (harf-i cerri) tebz mans Davetin bazlarna isnd edilmesiyle beraber, hitabn kllisine tevcih edilmesi, marufu emretmenin ve mnkeri nehyetmenin farz- kifye olmak zere vacip olduu mansnn tahakkuku iindir. Marufu emretmek ve mnkeri nehyetmek herkes zerine vacibtir. Lkin farz- kifye olarak farzdr. u cihetle ki, baz insanlar, marf emretmek ve mnkeri nehyetmek vazifesini yaparlarsa, dierlerinden bu hizmet sakt olur. Btn insanlar, onu boverirlerse, btn Mslmanlar, gnahkr olurlar. Ve bu yce vazifeyi if etmek, iyilii emretmek ve ktl nehyetmek btn Mslmanlar zerine kesinlikle farz olur. nk iyilii emretmek ve ktl nehyetmek byk ilerdendir. 167 Chiller Tebli Yapamaz Ona azimet eden ve bu byk vazifeyi yerine getiren sadece Allh Tel'nn hkmlerini, intisabn 168 (tebliin) mertebelerini ve onu ikme edip yapabilen limlerdir. Muhakkak ki chil yani fkh doru drst bilmeyen bir kii, ou kere nsanlara (iyilii emredecei yerde) marf yasaklar. nsanlara mnkeri (ktl) emreder. Chil kii bir meselenin kendi mezhebindeki hkmn bildii halde, arkada ve muhatabnn mezhebindeki hkm bilmeyebilir. Bu konuda yanlabilir. (Chil insan beer ilikiler ve insan psikolojisinden habersiz olduu iin) mnkerden nehiy ederken, yumuak davranmas gereken bir yerde sert ve sert davranmas gereken yerlerde de ok yumuak davranabilir... nkr (ktlk ilemesi) fazla olmayan bir kii, temdyyen inkrdaym gibi onu ktlklerden nehyeder. Bu da o kiinin ziyadesiyle ktlklere dalmasna vesile olabilir. Veya zerinde bo vakit gerirme ktl olan bir kiiyi, gnahlara srar edenler, celltlar ve benzerleri gibi kabul eder... Baz limler buyurdular; "Sizden" kavl-i erifmdeki (harf-i cerri) teybn iin olup beyn manasnadr."oldu, idi" fiili de naks fiildir. Buna gre yet-i kerimenin mans yledir: "Hem sizler hayra davet eder, ma'rf ile emr ve mnker den nehy eyler bir mmet olun," demektir.
164 165

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/669-670. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/670. 166 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/670. 167 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/670-671.
168

htisb. hisbe elemektir. Hsbe, terki grld zaman, mrufu (iyilii) emretmek, yapld grld zaman, mnkerden (ktlklerden) menetmek ve sakndrmak vazifesine sylenir. Hisbe yapacak olan kii, Kur'n- kerim, tefsir, hadis-i erif, fkh, ilmihl, akid, ahlak, tasavvuf, tarih, psikoloji, beeri iliikler, iletiim, diyalog ve siyset ilmindsn haberdar olmaldr. Httab ittii topluluun dilini ok gzel kullanmaldr, Dilin inceliklerini iv* bilmedir.

Bu ekilde man vermek, maruf emretmek ve mnkeri nehyetmenin farz- ayn olmasn gerektirmez. (2/73) nk cihd, umm hitb ile sabit olmasyla beraber farz- kifyedir. 169 nsanlarn En Hayrls Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden... Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, mimberin zerinde iken kendisine soruldu: -"Y Raslallah nsanlarn hayrls kimdir?" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"nsanlarn en hayrls; 1- Onlara marufu (iyilii) emreden, 2- Onlar mnkerden alkoyan (ktl yasaklayan) 3- Onlarn en takvllan, 4- Ve Onlarn sla- rahmi en ok yapanlardr.170 Allah'n Kitab ve... "Kim ma'rf emreder ve mnkeri nehyederse o ki, yeryznde Allah'n halifesidir. Kitabnn halifesidir ve Raslnn (s.a.v.)'m halifesidir."171 hir Zaman nsanlar t Verenleri Sevmeyecekler Huzeyfe (r.a.) hazretleri172buyurdular: "nsanlar zerine bir zaman gelecek merkeb lei, ilerinden kendilerine marf emreden ve mnkeri nehyeden bir m'minden daha sevimli ve daha deerli olacaktr." Sfyn-i Sevr (r.h.) hazretleri buyurdular:
169 170

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/671-672. Msned-I Ahmad; 2616S.Kurtub Tefsiri: c. 4, s.49, 171 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/672. Kenz'i-Umml: 5576. stazm ve mridim Ebul Faruk (k.s.) hazretleri de talebelerine yle buyurmutur: "Evlatlarm! Sizler Allah'n memurusunuz, Kitabullh'n memurusunuz, Rasluflh'n memurusunuz. Dinin memurusunuz, Fuyzt-i iihiyeninin tevzi memurusunuz. Vazifeniz batakla dm mmeti Muhammedi kurtarmaktr." smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/672-673.
172

Huzeyfetl-Yemn Hazretleri: Eshab- kiramdan olup. Efendimizin srda idi. Knyesi Eb Abdullah'tr. Babasnn ismi Huseyldir. Yemn lakab iie mehurdur. Huzeyfetl-Yemn Hazretleri nceleri Hristiyand. Hicretten sonra ok yalanm olan babasn da yanma alarak Medineye gelip, Mslman oldu. Mslman olduktan sonra ilk olarak Uhud savana Katld. Hendek savandan sonra yaplan btn savalarda bulundu. Peygamber Efendimiz ona, Ashabn arasna kararak, kendilerini gizleyen mnafklarn kimler olduunu ve bunlardan baka kyamete kadar meydana gelecek olan btn hadiseleri bildirmiti. Huzeyfetl-Yemn Hazretlerinin baz kiilerin cenaze namazlarn kilmadm gren Hazreti mer bir gn ona sorar: - Neden bu Mslmann cenaze namazn klmadn? - yle gerekiyordu - O mnafk myd? - Ben sylemedim. Hazreti mer alamakl bir sesle sorar: - Mnafklarn iinde ben de var mym? - Mnafklarn isim listesini aklayamam? Hazreti mer hngr hngr alar, gzlerinden dklen yalar gl yanaklarn ve mbarek sakaln slatr. Huzeyfetl-Yemn hazretlerine yalvarr: - mer mnafk m, deil mi? Huzeyfe't-Yemn Hazretleri Raslullah'n Halifesi ve m'minlerin emirinin srarna dayanamaz: -Hayr, der. Hazreti mer yine sorar: - Memurlarmn arasnrla minafU ar m? - Bir kii var. -Kim? - Aklayamam. Bu mealdeki konumalardan sonra Hazreti mer {r.a} memurlarnda deiiklik yapar. Bir hafta sonra yine karlarlar. Hazreti mer (r.a.). Huzeyfe'tl-Yemn Hazretlerine sorar: - u anda memurlarmn arasnda mnafk var m? - Hayr. Huzeyfet-Yemn Hazretleri, Hazreti Ebu Bekir'in zamannda komutanlk ve Umman Valilii yapt. Hazreti mer'in danma heyetinde bulundu. rak ve ran'n fethine katld. Nusaybin Valiliini yapt. Hazreti Osman ehid edildiinde Medine'de bulunuyordu. Mslmanlarn arasjnda kan hadiselere ve Hazreti Osman'n ehid edilmesine ok zld. Hazreti Osman'n ehdetinden krk gn sonra 6S6 {H. 36) senesinde vefat etti. "Mnafk kimdir?" denildiinde; "Mnafk. Islmiyetten szedip de onunla

Bir insan eer komular tarafndan seviliyor; karde ve arkadalarnn arasnda vlyorsa; onun meddah (yac) olduunu bilin. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: Allah'n hudutlarn (er' kanunlarn) ineyenler ve ona denler ile onlara meddahlk yapan, onlara yaclk ve onlara haddinden fazla hogrl davrananlarn misli, bir gemiye binen bir kavim ve topluluk gibidirler. Bazlar geminin st katndadrlar, bazlar da geminin alt katmdadrlar. Alt kattakiler, st kattakilerden su almak iin onlara urayp kendilerine eziyet veriyorlard. Onlar da kendilerini su almaktan menettiler. Bunun zerine alt kattakiler, ellerine bir balta alp gemiyi delmeye baladlar. sttekiler ona geldiler. Ona: -"Sana ne oluyor?" dediler. 0: -"Sizler benden rahatsz oldunuz. Bana da su gerekliydi." Eer onlar, onun elinden tutarlarsa, hem o adam kurtarrlar ve hem de kendilerini kurtarm olurlar. Eer onu o halde terkederlerse hem o adam helak etmi olurlar ve hem de kendilerini helak etmi olurlar.173 Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "nsanlar, bir mnker grdklerinde kendi aralarnda eer onu deitirmezlerse, o mnker ve ktln azabn Allh Tel onlarn hepsine ummiletirir.174 Hadis-i erif: "mmetimden bir takm insanlar, kyamet gn, maymun ve domuzlar suretinde har olunurlar. Bunlar, syn ehline yaclk yapan ve onlar nehyetmekten kananlardr. Halbuki gnah ehlini ktlklerden menetmeye gleri yetiyordu.175 "Nefsim yed-i kutretinde olan Aiih Tela hazretlerine and olsun ki, elbette sizler maruf (iyilii) emredecek ve elbette mnkerden (ktlkten) nehyedeceksinizdir. Veya elbette Aflh Tel hazretleri hepinizin zerine katndan azab gnderir. Bundan sonra dua ederseniz, dualarnza icabet edilmez. Dualarnz artk kabul olunmaz." Nefsi sabretmeye zorlanmal, halktan alkalarn azaltlmal ki, mdhane (yaclk) kendinden giderilsin... 176 Bana Demeyen Ylan Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Bir ehir ehli azab olundu. lerinde, on sekiz bin kii vard, amelleri peygamberler (a.s.)'n amelleriydi." Sahaberler: -"Ya Raslallh nasl?" diye sordular. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: (Hususiyetle u amelden dolay azab olundular) 1- Allah iin buzeder olmadlar, 2- Mrufu emretmediler, 3- Mnkeri nehyetmediler.177 Mrufu Emretmenin Hkm Sonra marf emretmek, emredilen eye baldr. Emredilen ey farz ise, marf emretmek farz. Eer, vacip ise onu emretmek vacibtir. Eer snnet ise onu emretmek snnettir. Eer mendb ise onu emretmek mendbtur... 178 Mnkeri Nehyetmenn Hkm Mnkerin hepsinden nehyetmek vacip yani farzdr. nk mnkerin hepsini terketmek vacibtir. nk mnker kubh sfatyla muttasftr. Vacip olmasnn yolu, nakl ve akl'dir. Bazlarn gre sadece nakldir.
173 174

Bu konuda bir ok hadis-i erifler vardr Baknz, Tirmizi,2099 Msned-i Ahmed: 50, Bu manda Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: 175 Ed-Drrl-Mensr: c.3.s. 127. 176 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/673-676.
177

Bu hadis-i erifin bir benzeri de mam Gazl Hazretlerinin ihyas ndad ir. Yahudilerin ktleri, Allah'a ve onun peygamberi Ya Aleyhisselm'a kar gelip, yeryzn gnahla kirletirken, iyileri de hadiseye seyirci kalyorlard. Gleri yettii halde onlar ktlklerden alkoymuyorlard. Onlara gereken vaaz ve nasihati etmiyorlard. Cenab- Allah. Ya Aleyhisselm'a vahyetti: - "Ey Ya! Senin kavminin iyilerinden krk bin, ktlerinden altm bin kiiyi helak edeceim." Ya Aleyhisselm: - "Y Rabbil Kt ve erli olanlar tamam, onlar helak et; ama iyilerin helak olmalarnn sebebi nedir?" diye dua etti. Cenab- Alh: - "yileri, ktlerin ktlklerine man olmadlar, onlara benim in buzetmediler. yilii emredip ktlklerden insanlar alkoymaya almadklar iin onlar helak edeceim." buyurdu mam Gazali, Ihy'u Ulmi'd-dn, c. 2. s. 151. Dar'l-Marifp-Beyrut: 178 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/676. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/676.

Mnkerden Nehyetmenin art 1- Nehyedilen eyin bilinmesinden sonra olmal, 2- Nehyedilen ey o an vaki olmu olmamal, 3- Gnah ilenmi olmaldr. Zira ilenmi bir gnahtan dolay nehyetmek gzel olmaz. lenilmi bir gnahtan dolay ktlemek ve tenkid etmek gzel olur. 4- Msiyete decei ve gnah ileyecei kesin bir zan ile bilinen kiiler, gnaha dmekten ve inattan nehyedilmelidir. Mesel bir iicinin, arap (ve dier sarholuk veren eyleri) imeye hazrlandn grdnde, aletlerini hazrlamak sebebiyle bunu kesin bildiinde, onu imekten nehyeder. Fakat kesin bir zan ile bilmediinde, onu arap imekten nehyettii zaman, byk zararlarla karlaabilir. 5- Mnkerden nehyettiinde ondan byk zararlarn domayacan kuvvetli bir zan ile bilmek... Sul: Eer sen, desen ki: inkra (ktlklerden nehyetmeye) nasl balanlmaldr?" Cevb: Derim ki: Kolaylkla balanr. Eer kolaylk fayda vermezse daha sonra zora ykselir. nk mnkerden maksat (kar tarafa zarar vermek deil) onu ktlklerden alkoymaktr. Allh Tel hazretleri: "Ve eer m'minlerden iki taife arprlarsa, hemen aralarn bulun, bartrn! ayet biri dierine kar bay ediyorsa o vakit ba olan Allah'n emrine rc edinceye kadar ktal edin, eer rc ederse yine adaletle aralarn sulh edin ve hep insafl olun; nk Allah adalet yapanlar sever. 179 yet-i kerimesinde mnker (ktlklerden) nehyetmenin eklini anlatp beyn eder ve nce; "Hemen aralarn bulun, bartrn!" buyurdu. Sonra da bara yaklamayanlar hakknda yle buyurdu: "O vakit ba olan Allah'n emrine rc edinceye kadar savan."... (Burada nce kolay yolu, sonra zor olan yolu gsterdi.) Elinden i gelen ve bu husus artlan tayan her Mslman, mnkerden nehyetmeye balayabilir. 180 Namaz Klmayanlar Uyarmak Kim bir kiinin namaz terkettiini grrse, o kiiyi mnkerden nehyetmek ve uyarmak kendisinin zerine vacibtir. nk namaz klmayan kiinin irkinlii (ve kubhu) herkes tarafndan bilinmektedir... 181 ldrmekle Olan Mnkerden Nehyetmler Devletin idir ldrmek, dvmek, madd ceza vermek ve maddi meyyide uygulamak gerektiren, mnkerden nehyetmeler, mam (devlet reisinin) ve onun halifeleri, tayin ettii hakimlerin ve vazifeli kiilerin iidir... nk siyseti en iyi ekilde bilenler onlardr. Bunun iin gerekli olan alet ve imknlara sahibtirler... Sul: Eer sen, kimlere maruf emredilir ve mnkerden nehyedilirler? Dersen, Cevb: Derim ki: Mkellef olan ve mkellef olmayan herkes, bakasna zarar verdii zaman nehyedilir; ocuklar ve deliler gibi. ocuklar, haram olan eylerden nehyedilirler. Ona alp onu ilemesinler diye; namaza almalar iin namaz klmakla emir olunduklar gibi... 182 snin Nehyi Ktlkten nehyetmek, s olan, kendisi gnah ileyen kiinin zerine de vacibtir. O kendisinin irtikb ettii gnahlar ileyen de bakalarn mnkerden nehyetmelidir. Kiinin gnahtan vazgemesi ve o gnaha mbtel olan insanlar gnahtan alkoymas kendisinin zerine vacibtir. Bundan dolay bir Mslman bu vaciblerden birini terketti diye dier vacip kendisinden dmez. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Allh Tel hazretleri, bu dini fsk ehli ile de destekleyip kuvvetlendirir.183 "nsanlara, iyilik emreder de. kendinizi unutur musunuz?184 Halbuki Kitap okuyorsunuz... Artk akl etmez misiniz.
179
180

el-Hucurt: 49/9. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/677-678. 181 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/678. 182 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/678.
183

450 Bu man'da bir ok hadis- erif vardr: "Muhakkak ki Allh tel hazretleri, elbette bu dini facir bir'adam sebebiyle destekleyip, kuvvetlendirir." Sahihi Buhri: 2834, 184 Bakara: 2/44,

yet-i kerimesindeki tevbih ve azarlama, onlarn kendi nefislerini unutmalarndan dolaydr. Yoksa bakalarna iyilik emretmelerinden dolay deildir. Selef-i slihn buyurdular: "Hayr emredin: siz yapmazsanz bile..." 185 Gc Yetmeyenler Baz sahabeler (r.a.) hazert buyurdular: Adam grm olduu mnkere, ktle ve ilenen bir gnaha mni olmaya ve onu menetmeye gc yetmezse o zaman yle dua etsin: "Allhm! Bu bir mnkerdirl byle dua ettiinde, zerine den vazifeyi yapm olur. 186 Ne Gzel Buyurmular: Mnkeri el ile yapmaldr. Eer buna gc yetmezse, ayaklarnn zerine durmamal, Oradan kamal ve gitmeli, El ve dilin mecali kalmadnda, Himmet kalmam demektir. Byk adamlarda... (2/74) Yani kii, mnkeri, eli ve diliyle deitirmeye gc yetmezse, onu kalbiyle inkr etsin. Kalbinde ona kar buuz beslesin.187 nk rical (erenler), racliyyeti (adaml), defetmeye glerinin yetmedii eylerde def iin Allh Tel hazretlerine yalvarmak ve himmet etmekte olduunu grdler. 188 Hlleri Konuanlar Bu yet-i kerime'de iaret edilen manlar: Muhakkak ki, kl (szleriyle) deil de, hilen (ve davranlaryla) halk hayra davet edenler, gerek manda marf emreden ve mnkeri nehyedenlerdir. Felah bulacak olanlar da bunlardr. 189 Sylediklerini Tutmayanlar Kendisi yapmad halde, halka iyilii emreden kiiler iin byk korkutma vardr. Bu hadis-i erif bu geree dellet eder: "Kyamet gn bir adam getirilir. Cehennem ateine atlr. Atete karnndan barsaklar darya karlar. Adam, deirmen dndren merkeb gibi atein iinde dner. Cehennem ehli onun bana toplanrlar. Ona: -"Ey falanca adam bu halin nedir? Sen deil miydin, bize marf emreden ve mnkeri nehyeden?" Onlara cevab verdi: -"Ben size marf (iyilii) emrediyordum; ama kendim onu yerine getirmiyordum. Ben sizi ktlkten nehyediyordum ama, kendim ktl yapyordum.190 Tarikat eyhleri Gerek man'da halk hayra davet edenler, tarikat eyhleridir. 191 Mrid-i kmillerdir. Zira Allh Tel hazretlerini bilmeyenler (marifetleri kt o-lanlar) hayr da bilemezler... nk mutlak hayr, mutlak keml'dir. O ki, insanlar iin nev'inin hasebiyle Hakkn marifetinden ve ona vsl olmaktan olur... Efendimiz (s.a.v.) hazretleri iin olduu gibi... zaf olan mutlaka ermek iin, kendisine tavessl edilendir. 192
185 186

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/679. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/679-680.

187

Bu ibare u hadis-i erifin tercmesidir: "Sizden kim bir mnkeri (eriata ve akla mhf) bir ey grrse, onu eliyle deitirsin. Buna gc yetmezse, diliyle deitirsin, eer buna da gc yetmezse, kalbiyle mani olsun. Bu da imann en katmerlisidir..." Mslim: 188 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/680. 189 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/680. 190 Sahih-i Buhri: 3027, Sahihi Mslim: 5305. 191 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/680-681. Hakik man'da halk hayra davet eden eyler, gerek eyhlerdir. Evliya ve mrid-i kmillerdir. eyhlik taslayan sahte eyhler deildir. lim, eriat, tarikat, marifet ve hakikattan yoksun olan kendisi hayra davet edilmeye muhta olan mteyihier deildir. .. Uyank olmak lazm. 192 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/681.

Hayr, Maruf ve Mnker Kendisine davet edilen hayr (iki eydir) 1-Ya Hak Tel hazretleridir. 2-Ya da Hakka ulatran eylerdir. Maruf, insan Hak Tel hazretlerine yaklatran her eydir. Mnker, insan Hak'dan uzaklatran her eydir. Tevhd ve istikmeti olmayan bir kiinin, davet makamnda olmas mmkn deildir. Sirt- mstakim zere olmayanlar, tevhid ehli olsalar bile, kendi zanlarna gre maruf olup aslnda mnker olan eyleri emredebilirler... Hakikatta maruf olduu halde, kendi zan ve grlerine gre mnker olan doruluk ve iyilikleri yasaklayabilirler... Cem makamna ulaan kii gibi... Bu kii, Hak ile halktan hicb (rtl ve mestur) olur. ou kere haram hall, hall haram gibi grr. Mutlak felah ehli, kendileri iin hibir perde ve hicb kalmayanlardr. te bunlar, yeryznde Allah'n halifeleridirler... Allh Tel hazretleri bizleri ve sizleri, marifetin hakik hline vsl klsn. Bizleri Mtel olan Cenb- lilerine vsl eylesin! 193 TEFRKAYA DMEYN "Ve u tefrika karanlar gibi olmayn." Bunlar iki kitab ehli olan Yahud ve Hristiyanlardr. Yahud-ler frka frka oldular, Hristiyanlar da blk blk blndler... htilf ettiler," Onlar bir takm sahte ve bozuk telifler kararak, hakk ifde eden yetleri gizleyerek ve ilh kitablar tahrif ederek ihtilfa dtler. Bunun sebebi, dnyev birka krntya kavumakt... mm Fahreddin-i Rz (r.h.) buyurdular: Bunlar bedenen birbirlerinden ayrldlar. Bu limlerden her biri bir ehirde reis oldu. Sonra onlardan her biri, kendilerinin hak zere olduunu ve arkadalarnn btl bir yol zere olduunu iddia ettiler. 194 Bu Gnn lim Adamlar Ben (ismail Hakk Bursev) derim ki; -"Gerekten insafl olarak dndnz ve aratrdnz zaman, bu an limlerinin oununda bu sfatlarla mevsf olduklarn (Yahudiler gibi, kendisinin hak zere olduunu ve karsndaki muhtablarnn ve dier cemaatlerin btl zere olduunu iddia eder olduklarn) bilirsin!. Allh'dan af ve rahmet dileriz."195 Tefrika ve htilfa Denler "Kendilerine beyyineler geldikten sonra..." Vudh'a kavuturan, hakk aklayan zerinde ittifak etmek ve sz birlii yapmak vacip olan ilh beyineler kendilerine geldikten sonra ihtilfa dtler. "Onlar iin byk bir azap var." Tefrikaya dmeleri sebebiyle hirette onlar iin byk bir azab vardr. Azab srekli devam eder ve asla onlardan kesilmez. Allh Tel hazretleri bu mmette maruf emreden ve mnkeri nehyeden kiiler olmalarn emretti. Bu iyilii emretmek ve ktl nehyetmek vazifesi ancak, marf emreden kiinin ilh teklifleri zlimler ve galebe alan zorbalarn zerine tenfzine (yrtmeye) kadir olmakla tamam olur. lh teklifleri yrtmeye kadir olmakta, ancak ve ancak Hak ve din ehlinin arasnda lfet, muhabbet, sevgi ve hogr olduu zaman hsl olur. Baka trl mmkn deildir. Hi phesiz Allh Tel hazretleri m'minleri ihtilf ve tefrikalardan sakndrd ki, Mslmanlarn blnmeleri, onlarn bu teklifi ayakta tutmalarnda acziyete dmelerine sebeb olmasn ;.. M'mine den vazife, imam'a tabi olmakszn tabiatlarnn gereiyle hareket etmemeleridir. Bir kelime zere
193 194

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/681-682. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/682.

195

Musannif smail Hakk Bursev (k.s.) hazretlerinin bu aklamalarn bir ok takva ehli, lim ve evliy'nn yaad 3 Muharrem 1100 {m. 28.10. 1688 Perembe gn) tarihinde sylediine dikkat etmeliyiz, ibret almalyz! Acaba amzda olsaydi ne smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/682-683.

ittifak etmeyerek, ve kendilerini bir yol zere toplayan nclerine tabi olmaktan ayrlmamaldrlar. Eer kendilerinin bir imm ve kendisine iktid edecekleri biri olmazsa, onlarn akiderini, siret, ahlak, eser ve grlerini edinip ona tabi olurlar,... Onlarn kelimeleri hirette hiss bir hl zere ittifak etmeleri dnyadaki zuhurlarndan daha aktr. Bir basret zere Alh Tel hazretlerine davet edenlerden dnyada zuhur etmelerinden daha aktr. Rasl (s.a.v.) hazretleri, ona tabi olanlar ki, Alh Tel hazretleri onlarn kendisine davet etmeleri konusunda kendilerine bir basret zere dnyada dereceler verdi. Onlarn kelimeleri, adetleri, ona olan arzularnda muhabbetinde ve taatnda mhlet ve tefrikaya dmektedirler.
196

dareci (Emir) Tefrikaya denler, eytana yem olmaktadrlar. Srden ayrlan koyun gibi, kurda yem olurlar. Bundan dolay m'minlerin emri Hazret-i Ali (r.a.) yle buyurdu: "nsanlara iyi ve fcir mutlaka bir imm lazmdr.197 Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, iki veya daha fazla kiiyi, herhangi bir i sebebiyle bir yere gnderdiinde, mutlaka birisini dierinin zerine imam tayin ederdi. Dierine de imamna taat etmesini, ona uymasn emrederdi. Bylece emirin bir olmas ile insanlarn arasnda nizm, intizm ve birlik meydana geldi. Byle olmasa insanlarn arasna herc- merc, kargaalk ve disiplinsizlik olur. Bylece din ve dnya ileri zorlar. Dnya ve ahiret ileri bozulur. 198 Emire taat Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Kim bir kanlk kadar cemaattan ayrlrsa, cennetin ortasn (en gzel yerlerini) gremez 199 Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Alh Tel hazretlerinin yed-i kudreti cemaat ile beraberdir.200 nk eytan, tek bana olan insan ile beraber olur. eytan iki kiiden ok uzak durur. 201 insaniyet cemaati, kalbin riyaseti altnda zabt-u rabta alnmad ve akla itaat edilmedii zaman, nizmnn nasl bozulduunu grmez misin? Nasl fesada meylettiini, grmyor musun? Tefrika ve ayrlk dnyev ve uhrev zararlar icbeder. "Bir de u: "Benim dosdoru yolum; hem onu takip edin, baka yollar takip etmeyin ki, sizi O'nun yolundan saptrp paralamasnlar". Duydunuz , ite size O bunu ferman buyurdu. Gerektir ki korunur, mttak olursunuz.202 yet-i kerimesi nazil olduunda Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, bir hat izdi ve: "Bu rd (ve olgunluk) yoludur," buyurdular. Sonra sanda ve solunda hatlar izdi ve yle buyurdular: "Bu eytann kendisine davet ettii yollardr." Akll kiiye gereken, tevhd yoluna girmesidir. O yolun gerekleri ve hukukunu yerine getirmesidir. eytann yollarndan ve ona girme sebeblerinden de uzak durmaldr. 203

196

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/683-684.

197

Bu imam zamann mceddidi de olabilir. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Muhakkak ki Alh Tei hazretleri/her yz senenin banda bu mmete dinini tecdid edecek (yenileyecek) ztlar, gnderir." Eb Davud: 3740. 198 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/684. 199 Bu konuda Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: 200 "Kim emrinden kerih ve kt bir ey grrse ona sabretsin. (Cemaattan ayrlmasn, tefrikaya dmesin). nk kim, bir kar kadar cemaattan aynlrsa, chiliyyet lmyle lm olur." Buhr-i erif: 6531, "Kim taattan kar ve cemaattan ayrlr da sonra lrse, chiliyyet lmyle lm olur." Sahih-i Mslim: 3437, "Kim, cemaattan bir kar kadar ayrlrsa, muhakkak ki o, boynundan slm yularn kartmtr." Eb Davud: 4131 Tirmizi: 2092, Efendimiz {s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Muhakkak ki Alfh Tel hazretleri benim mmetimi (veya Muhammed s.a.v.'in mmetini) dallet zere toplayp birletirmez. Allah'n yed-i kudreti cemaat ile beraberdir. Cemaattan ayrlan, ayr olarak atee girer."Tirmizi: 2093,
201

Bu Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin u hadis-i erifinin mansdr: "kim cennetin ortalarna meskn olup yerlemek kendisini sevindirirse, cemaata devam etsin. nk eytan tek bana olan kiiyle beraberdir; eytan iki
202
203

el-Enprn: 6/153, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/684-686.

man Eden Kurtulur Efendimiz (s.a.v.) hazretleri yle buyurdular: -"Allah'tan baka ilah olmadna, Muhammed (s.a.v.)'in Reslllah olduuna ehadet edinceye, namaz klmcaya ve zekat verinceye kadar insanlar ile savamakla emir olundum. Eer bunu yaparlarsa, kanlarn ve mallarn benden korumu olurlar. Ancak slm hakkyla (bir hak, hukuk ve kanunla) olanlar hari. Onlarn hesblar Allh Tel hazretlerinin zerinedir. 204Buyurdular "Onlarn hesblar Allh Tel hazretlerinin zerinedir." Kavl- erifiyle murd edilen man udur: "Onlarn bunu tikd ederek syledikleri bilinmez," manasnadr. 205 Mrik. Mu'tl ve Mnafk Mrik, tevhd yolunun zerinde aya olmayandr. Mrik, vucd yolunun zerinde aya olandr. Mu'tlk206 vucd yolunun zerinde de aya olmayandr. Mrik, varlkta Allh Tel'y bir bilmeyendir. Allh Tel hazretlerinin birliine inanmayanlardr. Mrikin, duraca yer, mu'tllerle ve cehennem ehli olanlarla beraber, cehennem ateidir. Mnafklar hari... Mnafklar, cennete bakarlar, cenneti ve cennetin iindeki nimetleri grrler. Cennete girmeye heveslenirler. Tam cennete gireceklerine inandklar bir zaman, evirilip cehennem ateine atlrlar...Bu Allh Tel hazretlerinin adletindendir. Allh Tel hazretleri, onlara amellerine gre mukabele etti. Amelleri gibi onlara karlk verdi. 207 Sirt- Mstakim Burada eriat, srt- mustakm'dir. Dosdoru olan Allah'n yoludur. Hi phesiz her zaman namazlarmzn btn rek'atlerinde; "Hidyet eyle bizi doru yola," 208 diye dua etmekteyiz. Srt- mstakim (doru yol), kltan daha keskin, kldan daha incedir. Onun zuhuru, ilim ve kef zeredir. Hazret-i Ali kerremelfh' vecheh (r.a.) buyurdulur: "Perde keif olunsa (bile) benim yakn (kesin olan inancm) artmaz. 209 Kim metin eriat ve apak olan Kur'n- mbne sarlrsa, srt- mustakm (doru yola) hidyet bulur. Elim olan etin azab gerektiren tefrikadan kurtulmu olur. hirette o kiinin zerinde hesb olmaz ve ona azab da yoktur. Belki o kii nem cennetlerine yerleip evliya ve peygamber lerle beraber olur. Mahzurlu olan eyleri irtikb etmek (mekruh ve haram olan eyleri ilemekle) dnyada kimin ayaklan eriattan kayarsa; onun ayaklan hirette de sratn zerinde kayar. nk dnya'da kr ve mahcb (hakikati grmekten gzleri perdeli) olup hakka vsl olmayanlar, hirette de byle kr olurlar. Allah'n rahmetine vsl olamazlar. Bundan Allah'a snrz. 210 Kadnlar Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Sratn zerinde ayaklan kayan oktur. Srattan ayaklar kayanlarn ou da kadnlardr." Yine Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Ben cehennem ateini grdm. Cehennemin ehlinin ou kadnlar idiler. (Cehennemliklerin ounun kadnlar
204
205

Sahihi Buhar: 24. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/686. 206 Mu'tl, tamamen inansz kimse demektir. Mrikler, kendilerine gre, yldz, ay, gne, ate, ta, put, heykel, u veya bu ekilde baz eyleri ilh kabul edenlerdir. Mrikler, Allah'a ortak koanlardr. Allah ile beraber, bir puta ve heykele de ibdet edenlerdir. Mu'tiller ise kafalarndaki inan sistemini tatil eden, hibir varl ma'bud olarak kabul etmeyen ve Allah'a da inanmayan ateistlerdir... Mu'tllerde ilh inanc yoktur. Ne irk olarak ve ne de tevhid olarak... Mnafk ise, kalbiyle inanmad halde diliyle nandn syleyip iki yzllk yapandr. D grnnde Mslman, i dnyasnda kfir olanlardr. 207 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/687. 208 El-fatiha 1/6
209

lrd-u Akli's-selim il mezya'1-Kur'n- kerim (Eb Suud Tefsiri), c. 1. s. 56; Eb Suud Tefsiri, c. 4. s. 4: ve Hiyet's-Senedal'nNes: Hadis no: 4985. 210 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/687-688.

olmasnn sebebleri) 1 - Kadnlar, ok Inet okuyorlar, 2- Kadnlar, kocalarna kar ok nankr oluyorlar... Zamann hepsinde (bir mr boyu) kadnlardan birine iyilik yapsan, ihsanda bulunsan, sonra bir gn senden bir ey grmezse, o sana: -"Ben senden asla bir hayr grmedim" der. (Ve bylece nankrlk yaparlar). 211 Bak Dn! Kadnlarn ayaklarnn hirette sratn zerinde nasl kaydklarna bak! Bu durum, kadnlarn dnyada iken itikad ve amel bakmndan eriattan aynlmalarndandr... 212 Molla Cami (k.s.) Hazretleri buyurdular: Kadnlarn akllan noksandr... Dinleri de... Hibir zaman onu tam kabul etme Ve mkemmel biri itikd etme! El ile ondan itibr alma! Ona syleme! (Srrn ondan sakla) Ve ona itimd etme213 Mrid- Kmile Tabi Olmak Sen bu tafsilatn zerine vakf olduun zaman al! Ey zelil kul! Kmil peygamberlere tabi olmak ve onlara muvafk ameller ilemek yolunda, gayret et. Yakna vasl olan eyh'in eteine yap! Allh Tei hazretleri, karklktan sonra senin dankln toplar. Seni vuslata erdirir. Ve senin halini deitirir. Yol mehuldr. Bu mehul yolda elbette bir mrid-i kmil lazmdr. Yoksa insan helkolur... Allh Tel hazretleri, ayrlktan ve muhalefet etmekten korusun. Bizleri selef-i slihinden en hayrllarn yoluna koysun! 0 yolda Allah bizleri ecelimizin sonuna kadar sebat ve daim etsin. Bizleri fazilet ve keml ehliyle beraber hasretsin! min! (2/76) 214 YZLERN AARACAI VE KARARACAI GN Yce Meali: 0 birtakm yzlerin aaraca ve birtakm yzlerin kararaca gn, o vakit, o yzleri kara kanlara yle denecek: "Y... mnnzdan sonra kfrettiniz ha? 0 halde tadn azab, ettiiniz nankrln cezas..."106 Amma yzleri ak olanlar, hep Allah'n rahmeti iindeler, onlar onun iinde ebed-ninler.107 te bunlar Allah'n yetleridir. Onlar sana hak sebeb ile tilvet ediyoruz; yoksa Allah, lemlere bir zulm murad edecek deil.108 Hem gklerde ne var, yerde ne varsa hepsi Allah'ndr; btn iler de Allah'a irca olunur.109 215 Tefsiri: O birtakm yzlerin aaraca ve birtakm yzlerin kararaca gn," Ey m'minler! Bir ok insann yznn aaraca ve bir ok insann yznn kararaca gn dnn! Sevin Yzn aarmas ve kararmas; yzde beliren, parlaklnn ve korkunun siyahl halinden kinayedirler. Gayesine nail olan ve matlbuna kavuan kiiye: "Yz aard" denilir. Mjdeyle sevindi. Kendisine bir ktlk, fenalk ve sevmedii ey isabet eden kiiye de: "Rengi soldu," ve "Sureti deiti," denilir. yet-i kerimenin mans: Muhakkak ki m'min, nceden ellerinin gnderdiklerine reddolunup amelleriyle karlatrlr. Eer amelleri hasenat ise, m'min Allh Tel hazretlerinin nimet ve fazlyla mjdelenip sevinir. Sevinten yz aarr. Kfir, irkin amellerini grdnde, hzn ve kederi iddetlenir. zntden yz kararr. Denildi ki, yzn aarmas ve kararmas (kinaye deil de) hakik manlarnda kullanlmtr. Hak ehlinin yzleri
211 212

Buhr-i erif: 28. 993. (ok az deiik bir lafzla). smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/688-689. 213 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/689. 214 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/689. 215 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/690.

beyazlkla damgalanr. Sahifeleri, amel defterleri, bedenleri klanr, nlerinde ve salarnda nur yrr. Btl ehli ise onlarn zdd olur. (Yzleri siyah ile damgalanr.) Aarmak ve kararmann hakk olarak yzlerde zahir olmasnda hikmet vardr. Sad olan kii, kavmine saadet ehlinden olduunu bildirmekle ferahlanp sevinir. Allh Tel hazretleri onlarn durumlarn yle haber vermektedir: "Denildi ki: 'Haydi gir cennete!' *Ay!' dedi; 'n'olurdu kavmim bilselerdi, rabbim bana ne mafiret buyurdu. Beni ikram olunan kullarndan kld!216 ak kii ise bunun tersine kederlenir, gamlanr ve hasret eker. 217 mandan Sonra Kfre Girenler "0 vakit, o yzleri kara kanlara:" yle denilir:218 "Y... mnnzdan sonra kfrettiniz ha?" Cmlenin bandaki hemze, azarlama ve hallerinden taaccub iindir. Zahire gre bunlar, iki kitab ehli (Yahud ve Hris-tiyanlardr). nk onlar, imanlarndan sonra kfre girdiler. (Yahud ve Hristiyanlarn nce iman etmeleri ve sonra kfre girmeleri yleydi:) Yahud ve Hristiyanlar, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, gnderilmeden nce ona iman etmilerdi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri gnderildikten sonra onu inkr ettiler. Kfre girdiler. Veya btn kfirlerdir. nk btn kfirler, misk gn iman ikrar etmilerdi. Daha sonra dnyaya gelince de kfre girdiler. (Byece imanlarndan sonra kfre girmi oluyorlar...) "O halde tadn azab," Bilinen ve byklkle mevsf olan azab tadn. (Neye karlk olarak?) "Ettiiniz nankrln cezas..." Kur'n- Kerim ve Muhammed (s.a.v.) hazretlerini inkr etmeniz sebebiyle... "Amma yzleri ak olanlar, hep Allah'n rahmeti iindeler," Cennet ve nimetlerde, ebediyyen kalmak zere... 219 Cennete Girmek Bu ayet-i kerimede, cennet iin, "Allah'n rahmeti diye tabirinin kullanlmas, hi phesiz bir m'min btn mrn Allh Tel hazretlerine taat ve ibdetinde geerse bile o kiinin ancak Allh Tel hazretlerinin rahmetiyle cennete gireceine tenbih etmek iindir... "Onlar onun iinde ebediyen kalacaklardr." (Buras mukadder bir sulin cevbdr.) Sanki: -"Onlar cennette nasl olacaklardr?" denildi. Bu soruya cevb verildi: "Onlar onun iinde ebediyen kalacaklardr. Onlar, cennetten baka yere gtrlmezler ve orada lmezler."te bunlar," yi kiilerin nimetlenmesini ve kfirlerin azabn mil olan yetlere iarettir... Bu kavl-i erif mbteddr. (Bunlar nedir?) "Allah'n yetleridir." Mbtednm haberidir. (Ne olduu halde?) "Tilvet ediyoruz (okuyoruz)" "yetler"den cmle-i hyyedir. (Kime okuyoruz?) "Sana," Ey Muhammed (s.a.v.), Cebrail Aleyhissem'n vastas ile sana okuyoruz! (Ne sebeple?) "Hak sebeb ile," "Tilvet ediyoruz (okuyoruz)" failinden mekked hldir. Veya meflnden te'kidli hldir. Kartrldklar halde veya hak ve adaletle kartrld halde, demektir. Allh Tel hazretlerinin hkmnden asla bir aibe yoktur. (yle ki:) 1- hsanda bulunan kiilerin amellerini eksilterek onlara zulmetmek aibesi; 2- Ve ktlk ileyen kiilerin azablarn arttrmak gibi bir adaletsizlik, 3- Veya bir su karlnda olmakszn azab etmek gibi bir hakszlk h Allh'dan sdr olmaz. Belki btn bunlar mstehak eden amellerine karlk olarak cennetle mjde ve cehennem azabyle korkutmalar olarak kendilerine verilir. 220

216 217

Yasin: 36/36,37, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/690-691. 218 Burada izmri kavi, vardr. 219 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/692. 220 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/692-694.

Zulm Yok "Yoksa Allah, bir zulm murad edecek deil. Zulmden hibir eyi murad etmez. (Kim iin) "lemlere" Mahlkatndan hibirisine... Nasl etsin? Zulm, bakasnn mlknde tasarruf etmek, demektir, Allh Tel hazretleri, kendi mlknde tasarruf eder. Zulm, bir eyi, bakasnn yerine koymaktr. Bu ise bazan, kendisini hakkeden (mustahakkn) hak ve hukukuna mni olmakla olur. Bazan de kendisinden men olunan bir fiille olur. Byle bir eyi yapmas, Allh Tel hazretlerine yakmaz. Btn bunlarn hepsinin Allh Tel hazretlerinden sdr olmas mmkn deildir. Zulmn, Allh Tel hazretlerinden sdr olmas muhl'dir. Allah'n bir kiiye zulm etmesi ve birine hakszlk yapmas asla mmkn deildir. Zira Allh Tel hazretlerinin zerinde kimsenin hakk yoktur. Zulmettiinde onu menedecek kimse de yoktur. Allah hibir eyden men olunmaz. Bundan dolay Allah'n fiili hakknda zulm dnlemez. Belki Allah, mutlak olarak mliktir. Allah'n btn ileri, bir hikmet ve adalet zeredir... 221 ler Allah'a Dndrlr "Hem gklerde ne var, yerde ne varsa hepsi Allah'ndr;" Sadece bir olan Allah'ndr. Asla Allah'n erik ve orta yoktur. Yer ve gklerde olan mahlkat ise fnidirler. Mlk, yaratma, diriltme, ldrme, sevb vermek, azab etmek Allh Tel hazretlerine hasredilmitir, ona mahsustur. Burada, "O ey ki," kelimesinin kullanlmas, akl sahibi olmayan varlklarn, akl sahibi olan varlklar zerine galebe almasndandr. Ya da akl sahihlerinin dierlerinin makamna indiriimelerin-dendir. Allh Tel hazretlerinin azametini, beyan makamnda onlarn hakrliini izhr iindir. "Ve sadece Allah'a" Allah'n hkmne, kazasna dner. irk ve mstekl olarak bakasna deil... "Btn iler irca olunur." Onlarn ileri, demektir. Allh Tel hazretleri, her birini kendilerine vaat ettiiyle karlk verir. Mkfat veya cezalarn verir. Bunlarda hibirinin mdhalesi olmakszn Allh Tel hazretleri bunlar vaat etti. Sul: Eer denilse ki, Allah'a dnmek, Allh'dan ayrlp gittikten sonra olur. Byle bir ey olmad. Neden Allh Tel hazretleri, "Btn iler de Allah'a dndrln" Buyurdu? Cevb: Deriz ki: Bu onlarn helaki ile gidilmi gibidir. Sonra Allh Tel hazretleri onlar iade etti. nk dnyada baz mah-lukatta tedbire mlik olabilirler (2/77) Amma hirette ise, ilerin hepsi Allh Tel hazretlerinin olur. 222 Har Bu yet-i kerime iaret etmektedir: Kyamet gn yz aaranlar, kalbleri iman nuruyla aydn-lananlardir. Bunlar cemiyet ve Ailh Tel hazretleriyle (emirleriyle) beraber olmakla olur. O gn yzleri kararanlar ise, kalbleri kfr ile kararan, tefrikaya den ve Allh Tel hazretlerinden (emirlerinden) ayrla denlerdir. Bu, muhakkak ki yzlerin, kalblerinin rengiyle har olunmalarndandr. Allh Tel hazretleri buyurduu gibi: "Yoklanaca gn btn srlar.223 Allh Tel Hazretleri kalblerde gizlenenleri ortaya karp zahir eder. Altn atee tutl Onu atete yak ki; Onun ne olduu zahir olsun... zerindeki sva ve kapallk kalksn. Senin iin kt gelen eyler.

221 222

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/694. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/694-695. Et-Trik: 86/9.

223

Ya bakr ya da altndrlar... 224 Tasavvuf Manlar "O birtakm yzlerin aaraca ve birtakm yzlerin kararaca gn," "O vakit, o yzleri kara kanlar," Onlara yle denilecektir. "Y! mnnzdan sonra kfrettiniz ha?" Bunlar, taleb ehlidirler. Allah'a seyr- suluk yapanlardr. Allah'a yrrlerken, nefis vadisinde inktaa uradlar. Nefsin lnde yollarn ardlar. Saptlar. Nefsin aldatmalarna ve eytann vesvesesine uydular. Geldikleri gibi gerisin geriye dndler. Irtidad ettiler. "0 halde tadn azab, ettiiniz (kfrn ve) nankrln cezas..." Hakk btl ile rtyorsunuz. Btl talep etme yolunda hak'dan sapyor ve yz eviriyorsunuz. Sizler, hicran (ayrlk) ateiyle azab olunacaksnz. Ve dnyada kesilmekle ve ayrlmakla azab olunacaksnz. Lkin dnyada azab tatmayacaksnz. nk dnyada insanlar uykudadrlar. Uyuyan kiiler ise, uykudan uya-nasya kadar yaralarn elem ve acsn hissetmezler. insanlar ldkleri zaman uyanrlar. O zaman yaralarnn elemini ve Allh Tel hazretlerinden yz evirmenin hasret ve azabn hissederler... "Ammayzleri ak olanlar," Onlar, (nerededirler?) "Allah'n Rahmeti iindeler," Cemaat ve Allah'n emirlerine muvafk hareket ettii iin beraberdir. Dnyada ve; "Onlar onun iinde ebed olarak kalacaklardr." hirette... 225 nsan ld Hl zere Dirilir Zira muhakkak ki insanlar, yaadklar gibi lrler ve ldkleri ey zerine dirilirler... Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Her kul, ld hl zere dirilir.226 Sarho Olarak lenler Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular. "Her kim sarho olarak lrse, hi phesiz o, lm meleini sarho olarak grr. Mnker ve Nekr (isimli kabirde hesb soran melekleri) sarho olarak grr. Kyamet gn sarho olarak dirilir, cehennemin ortasnda "Sekrn" denilen bir hendee atlr. Orada suyu kan olan bir pnar vardr. O kiinin yemek ve iecei sadece ondandr.227 Tevhd Kelimesinin Srekli Mslman ile Beraber Olmas Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: Cebrail Aleyhisselm bana haber verdir: (L ilahe illallah!" Allh'dan baka ilh yoktur, kelime-i tevhd, Mslmann kendisiyle ensidir (en yakn dostudur), lrken, kabrinde iken ve kabrinden karken... Y Muhammed (s.a.v.)! Keke sen onlar (insanlar) kabirlerinden kalkp dorulurken grseydin! Balarndan topraklar silkelerler. Bu (Mslman kabrinden dirilirken): "L ilahe illallah, velhamdllh! Allh'dan baka ilh yoktur. Hamd, Allah'a mahsustur!" der. Yz bembeyaz olur. Bu (kfir kii de): -"Allah'a kar ar gitmemden dolay bana yazklar olsun! Eyvah! Eyvah!" diye barr.
224 225

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/695-696. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/696-697.

226

Sahihi Mslim: 5126. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Herkes kabirlerinde, ld hl zere dirilir. M'min iman zere ve mnafkta nifak zere dirilir." Msned-i Ahmed: 14195. Yine Efendimiz (s.a.v.} hazretleri buyurdular: ("Onlardan her bir adam, niyeti zere dirilir.'"55522. 227 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/697-698. Bu manda deiik lafzlarla bir ok hadis-i erif vardr: Firdevs. c.3. s. 508. Et-terovb ve't-terhivb c. 4 s. 261

Yzleri simsiyah olur.228 lnn zerinde Sesli Alamak Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "l zerine nihyat (yksek sesle alamak, at yakmak) chiliyetin i ve adetlerindendir. Hi phesiz niha (lnn ardndan at yakarak yksek sesle alayan kadn bu gnahndan dolay) lmeden nce tevbe etmezse, gerekten zerinde katrandan bir gmlek ve onun stnde de ona giydirilmi ateten bir gmlek bulunduu hlde kyamet gn diriltilir.229 Faiz Yiyenlerin Mezarlarndan Kalk Tenzl (Kur'n- kerim)de yle buyuruldt: "Faiz yiyen kimseler, eytan arpan kimse nasl kalkarsa yle kalkarlar. Bu, ite onlarn "bey* (al-veri) tpk faiz gibidir" demeleri yznden... Halbuki Allah al-verii hell kld, faizi haram. Bundan byle her kim -rabb tarafndan kendine biraz t gelir de- ribdan vazgeerse, artk gemii ona ve hakknda hkm Allah'a aittir. Her kim de dner, yeniden alrsa, ite onlar ashab- nrdrlar, hep orada kalacaklardr. 230 Baz te'vl ehli buyurdular: Hepsi mecnn ve deli gibi kalkarlar, bu onlara bir cez'dr. Maher ehlinin yannda bir cezalandrmadr. Alfh Tel hazretleri, bunu onlarn faiz yemelerine almet kld. nk bu onlarn karnlarnda artmakta ve onlara arlk vermektedir. Onlar, kabirlerinden kalktklar vakit, biraz kalkp yryorlar; karnlarnn bykl ve arlndan dolay hemen dyorlar. Dnya ve hirette Settr olan Allh Tel hazretlerinden gnahlarmzn rtlmesini isteriz. Salih i ve amellere muvaffakiyet veren. Allah'tr...231 MMET-1 MUHAMMED (S.A.V.) Yce Mel: Siz, insanlar iin karlm en hayrl bir mmet olmak -zere vcuda geldiniz; marufu emredersiniz, mnkerden nehy eylersiniz ve Allah'a inanr, iymn getirirsiniz. Ehl-i Kitb da mna gelseydi, elbette haklarnda hayrl olurdu; ilerinden iymn edenler varsa da ekserisi dinden km fsklardr.110 232 Tefsir-i erifi: "Siz, en hayrl bir mmetsiniz." "Siz oldunuz," fiili, naks233 bir fiil olan "idi, oldu" (fil-i maz cemi mzekker muhtab)tr. Naks fiiller, bir eyin, bir sfat ile zaman- mz'de tahakkuk ettiine dellet eder. Bir sebkat ve lhik'n olmasna dellet olmakszn dellet ederler... Bu fiillere naks fiil denilir. Naks fiiller iki ksmdr. Bir ksm yaknlk mansna dellet eder. Kelmn makamna ve manya dellet eden karinelere gre naks fiillerde iin devamna ve inktana ihtimli olur. Mesel, senin: "Zeyd ayakta idi," sznn, inktaya ihtimali vardr. (Zeyd'in ayakta olma iinin imdi sona erdiine dellet eder. nsann ihtiyalarndan dolay btn zaman
228

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/698-699. Vefat ederken imanla giden cennetliktir. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Kimin son sz L ilahe llallah (Allh'dan baka ilh yoktur.) ise. ona cennet vacib olur." Msned-i Ahmed: 21034. Tevhid kelimesinin dnya'da ve hirette m'minlerle beraber olaca hakknda daha geni bilgi iin brahim Sresi yet, 27"inin tefsirinde gelecek, inallah... Oraya baknz. 229 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/699. Ibni Mce: 1571, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "nsanlar arasnda iki ey. onlardan kfre sebebtir (kfrn adet ve geleneklerindendir.) Onlar: 1- Neseb'ten dolay ta'n etmek {nesebe dil uzatmak.) 2- lnn ardn yksek sesle alamak ve at yakmaktr Sahin- Mslim: 100 230 Bakara 2/275 231 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/700. 232 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/701.
233

Naks Fiil: Ma'm merf' ile mans tam olmayp, nr-mlu mensubuna muhta olan fiiller, demektir. Malm olduu zere her fiile bir merf lazmdr. Her fiilin mans bu merf ma'mulu ile tamam oluyorsa, M "Allah bildi" ve "Zeyd yardm etti." gibi. fiillere tm fiil denilir. Yok eer fiilin mans merf' ma'mul ile tamam olmayp, ma'ml mensubuna mahta olursa {bu tr fiillere de) naks fiil denilir. At ils "Allh'dr". Burada maa tamam deildir. nk "Allah nedir?" sorusu akla gelmektedir. Eer; "Allah, gafur ve rahimdir." Allah alm ve hakimdir

boyunca ayni hl zere kalamayaca karinesi vardr.) Alih Tel Hazretleri'nin: "Allah gafur, rahimdir."234 yet-i kerimesi (ve benzerlerindeki) naks fiiller, devam mansnadrlar. "Siz, insanlar iin karlm en hayrl bir mmetsiniz." yet-i kerimesinde bulunan naks fiil de byledir. Devm'a dellet eder. 235 Seilen mmet (yle bir mmet ki?) nsanlar iin karld (mz)" "mmef'in sfatdr. Sizler, insanlar iin izhr olundunuz, vcda geldiniz... nsanlar slh etmek ve onlara faydal olmak iin, demektir. 236 mmet-i Muhammed (s.a.v.)n stn Hasletleri (mmet-i Muhammed s.a.v.'i en hayrl ve en sekin mmet yapan hasletlerin en nemli hasletler: 1- Ma'rf emretmeleri, 2- Mnkeri nehyetmeleri, 3- Allah'a (ve imann dier esaslarna) iman etmeleridir. Bu hasletleri Alih Tel yle beyan etmektedir:) "Ma'rufu emredersiniz, mnkerden nehy eylersiniz." stinaf cmlesidir. mmet-i Muhammed'in en sekin ve hayrl mmet olmasn izhr ve insanlar iin karlmalarn beyan etmektedir. Sanki yle denilmektedir: Onlarn en hayrl mmet olmalanndaki sebeb, gzel ve vlen hasletlerdir. Bundan maksat, bu mmetin sahib olduu hayrl olma durumlarn beyandr. Senin: "Zeyd kerimdir, insanlara yemek yedirir ve onlar giydirir." Szn gibidir. Hkmn zikri, kendisine mnsib olan vasfa yakndr. lleti bildirmektedir... "Ve Allah'a inanr, iymn getirirsiniz." Kendisine iman etmeniz vcib olan ve imana taalluk eden, (Allha iman) Allah'n rasl, kitab, hesb, ceza, cennet ve cehenneme iman edersiniz... (2/78) Kitb da mna gelseydi, elbette haklarnda hayrl olurdu;" Eer kitab ehli (Yahudi ve Hristiyanlar), sizin imannz gibi iman etmi olsalard bu onlarn zerinde olduklar riyaset (ve bakanlk sevdas), avam (ve halk) kendilerine tabi klmak abalarndan kendileri iin daha hayrl olurdu. Yahudi ve Hristiyanlarn bakanlklarn arttrma sevdalar ve dnyev nazlardan istifde edebilme abalan, onlar Alih Tel hazretlerinin iman etmeleri karlnda kendilerine verecei iki kat sevb ve ecre nail olmalarna mni oldu... 237 Kitab Ehlinden man Edenler "lerinden iymn edenler var," Sanki: -"lerinden iman eden var m?" Veya "Onlarn hepsi kfr zere midirler?" diye sorulmaktadr. Onun iin: "lerinden iymn edenler var," denildi. Bunlar dny ve hiretin hayrlarna nail olup kurtuldular. Abdullah bin Selm (r.a.) ve ashab gibi... "Ekserisi dinden km fsiklardir." Kfrde diretiyorlar. Allah'n hududundan kmlardr... 238 KTAB EHLNN KFR Yce Meali: Size ezadan baka bir zarar edemezler ve sizinle arpacak olsalar, size arkalarn dnerler; sonra da nusret bulamazlar. Nerede bulunsalar zillet altnda kalmaya mahkmdurlar; meer ki, Allah'n ahdine ve mminlerin ahdine
234
235

en-Nis: 4/96. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/701-702. 236 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/702 237 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/702-703. 238 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/703.

snm olsunlar... Dne dolaa Allah'n gadabna mstehkk oldular ve meskenet altnda ezilmeye mahkm kaldlar; nk Allah'n yetlerine kfrediyorlard ve peygamberleri bile bile hakszlkla ldryorlard; nk si olmulard ve ar gidiyorlard.112 Hepsi bir deiller; EhM kitb iinden kalknan bir mmet var, gece vakitleri Allah'n yetlerini okuyup secdelere kapanyorlar;113 Allah'a inanrlar, hiret gnne inanrlar, marufu emrederler, mnkerden nehyederler, hayrlara kouurlar ve ite bunlar salihndendirler114 Ve hayra dir her ne yaparlarsa hibir zaman ona kfrn ile karlanmayacaklardr ve Allah o mttakileri bilir.115 239 Tefsiri: Eziyet "Size ezadan baka bir zarar edemezler." Umm masdardan stisn-i mferra 'dr. Onlar, ebediyyen size herhangi bir zarar veremezler. Ancak bir eziyet verebilirler. Herhangi bir eseri olmayan tehdid ve incitmeye de pek aldr edilmez. "Ve sizinle arpacak olsalar," Sizi ldrmek iin kmalar, demektir. "Size arkalarn dnerler;" "Size dnerler;" fiilinin ikinci mefldr. Mans: Srtlarn nlerine doru dnyorlar. Arkalarna doru dnerler; sizden hibir eye nail olmadan, sizi ldremeden ve sizi esir e-demeden hezmete urayarak kaarlar. 240 Yardm Olunmazlar "Sonra da nusret bulamazlar." artiyye zerine atftr. "Sonra" kelimesi, mertebede terh iindir. Mans: Hibir taraftan yardm olunmazlar. Sizden ldrme ganmet ve esir almaya mni olamazlar. Bu yet-i kerimede kitab ehlinden iman edenlere imanlarnda sebat etmeye tevik vardr. nk kitab ehli kendi ilerinde iman edenlere, szl satamada bulunuyor, onlara eziyet veriyor, onlar incitiyor, onlar azarlyor, onlar dalletle itham ediyor ve onlar tehdit ediyorlard. Bu, m'minler iin bir mjdedir. Yahudi ve Hristiyanlar, szle eziyet vermeyi geip, dvmek ve ldrmekle tecvz edemeyeceklerine dair br mjdedir. Allh Tel hazretleri m'minlere, Yahud ve Hristiyanlara glib olmay vaat ettii, onlardan intikam almay verdii, Yahud ve Hristiyanlarn ilerinin akbetlerinin alaklk ve zillet olduunu bildirdi. Hibir ynden m'minleri hezimete uratamazlar. Kuvvet ve cenah onlara dnmez. Beni Kurayza ve Nadir oullar, Kaynuka va Hayber Yahdilerinde olduu gibi... "Nerede bulunsalar, zillet altnda kalmaya mahkmdurlar;" Hangi mekn ve zamanda bulunurlarsa bulunsunlar; "Dr'l-lslm" 241da bulunduklarnda zillet ve meskenet iinde olurlar. Nefisleri, hayatlar, mallar ve aileleri heder olur. Kendisiyle baka bir ey zerine vurulan bir ey gibi, zillet damgas onlara vurulur. Ve onlar bununla kuatlmtrlar. 242 Zimmler "Meber ki, Allah'n ahdine ve m'minlerin ahdine snm olsunlar..." Umm hallerinden, istisn'dr. zerlerine zillet damgas vuruldu. Yakalarndan tutarak, her taraflarndan kuatlm bir zillet, onlarn olduklar btn hallerde... Ancak kitab ehlinin, Allh Tel hazretlerinin zimmetine ve Mslmanlarn zimmetlerine sarlma (Mslmanlarn idaresinde zimm243 olarak yaama) halleri hari.
239 240

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/704-705. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/705. 241 Dr'l-lslm; fkh (slm Hukuku) stlahdr. slm memleketi. slm ahkmnn (knunlarnn) tatbik edildii yer. demektir. Bu stlahn kar "Dr-l-harb" (kfir lkesi) dir. Geni bilgi iin, Ibni Abidn, Fetevyi Hindiye, Mebst ve Kadhn gibi kitablara baknz. 242 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/705-706.
243

Zimm: slm lkesinin himayesinde yaayan gayr-i mslim vatanda demektir. Fkh kitablarnda (slam hukukunda) Zimmlerin hak, hrriyet ve sorumluluklar geni geni ilenmektedir. Sadece bu konu bal bana bir kitabtr. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri yle buyurdular: ."Kim zimmiye zulmeder veya tayamayaca yk ykierse o kimsenin hasmym." Cmius-Sagr, c. 2. s. 499, Hadis no 9100 "Kim zimmiye iftira ederse, ona kyamet gn ateten kamlarla vurulacaktr. Kenzul-Umml: 13361, Him bin Hakm. am'a uramt. Gnein altnda tutulan ve bir takm kimselerin balarna scak zeytinya dkldn grd. Seyrettii bu fec manzara karsnda rperdi ve: -"Bu ne hldir?" diye sordu. Oradakiler: (Bu gayr-i mslimler) hara vergisini demedikleri iin ikenceye tbi tutuluyorlar", cevabn verdi. Bunun zerine Hiam (r.a.); -"(Allah'a) ahidlik ederim ki ben Reslllah (s.a.v.)i yle sylerken iittim: "Dnyada

" ahd mansnda istiaredir. nk bu ahid, kurtulua sebeb ve muradna ermeye vesiledir. "nsanlardan (Mslmanlardan) bir ahd," kavl-i erifinin, "Allh'dan bir ahd" kavi-i erifinin zerine atfedilmesi, ztli'gerektirir. 244 Zimmnin Eman imm Fahreddin-i Rz (r.h.) buyurdular. Zimmlere hsl olan emn (gvence) yn iki ksmdr. Birincisi: Allh Tel hazretlerinin nassnda beyan etmesiyle onlarn, Mslmanlarn ellerine geip cizye vermeyi ve Mslmanlarn idaresini kabul etmeleridir. kincisi: mam (Mslmanlarn idarecilerinin) gr ve itihadna braklan emn ve gvencedir. mm (Mslmanlarn idarecisi) dilerse meccnen ve hibir karlk almadan gayr-i mslimiere emn verir. Bazan bir cret karlnda verir. Bu cret bazan fazla veya bazan de noksan olabilir. mmn itihadna gre deiir... Birinci emna yet-i kerimede, "Allh'dan bir and" ad verildi. ikinci emna da, nsanlardan (M'minlerden) bir and," ad verildi. Her iki eman da Mslmanlar vastasyla meydana gelmektedir. Fakat itibr ynnden deiiktirler. Deiik olmalar itibaridir. 245 Allah'n Gadabna arpldlar "Dne dolaa Allah'n gadabna mstehk oldular." Allah'n gadabini hakederek dndler. AHh Tel hazretlerinden olan bir gadab mcb bir halde dndler, demektir. 246 Yahudiler Fakir Grnldrler "Ve meskenet altnda ezilmeye mahkm kaldlar;" Fakirlik zviyesindedirler. Btn taraflarn fakirlik kaplad. Yahudiler, genelde fakirdirler. (Yahudlerin fakirlii) 1- Ya gerekten fakirdirler. 2- Veya, bulunduklar toplumlarda kendilerini fakir olarak gsterirler. Yahudiler, her ne kadar zengin olsalar bile, kendilerini fakir olarak gsterirler. Fakr- zaruretin iindeymi gibi hareket ederler. Yahudiler, zengin olsalar bile aslnda fakirdirler... "Bu, Onlarn zerine vurulan, zillet, meskenet damgas ve Allh Tel hazretlerinden kendilerine gelen byk gadab, (nedendir) "nk Allah'n yetlerine kfrediyorlard." Yahudi ve Hristiyanlarn bu hallerine sebeb olan eyler unlardr: 1-Devaml Allah'n yetlerini inkr etmeleri, 2- Muhammed (s.a.v.) hazretlerinin peygamberliini dile getiren ilh yetleri inkr etmeleri, 3- Allah'n yetlerini ve kitabn tahrif etmeleri, deitirmeleri 4- Ve Kur'n- Kerim'in dier yetlerine iman etmemelerin-dendir. 247 Peygamber ldryorlard Ve peygamberleri bile bile hakszlkla ldryorlard;" Kendi itikadlarnda, demektir. Kitab ehlinin sonradan gelip Efendimiz s.a.v. hazretlerinin zamannda yaayanlardan her ne kadar peygamberleri ldrmek suu sadr olmam ise de. bunlar, gemilerinin ve atalarnn peygamber ldrme ilerinden raz ve memnundular. Bu irkin ler onlarn holarna gidiyordu. Eer onlar zafer ve imkan bulsa-lard, kendileri de peygamber (Efendimiz s.a.v.) hazretlerini ldreceklerdi. Bundan dolay sanki onlarn kendileri de peygamber ldrm gibi, Allh Tel hazretleri, peygamber ldrme iini onlara isnd etti. "Bu," (2/89)
insanlara ikence (zulm ve hakszlk) eden kimseye ahirette Allah, azap eder. Mslim c. 8. s. 32 244 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/706-707. 245 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/707-708. 246 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/708. 247 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/708-709.

Kitab ehlinin yapm olduu kfr ve peygamber a.s. hazertn ldrme ii, "nk si olmulard ve ar gidiyorlard." Bunun sebebi; 1 - Onlarn isyanlar, 2- Ar gitmeleri, 3- Allah'n hudutlarn inemeleri, 4- Ve devaml gnah ilemeleridir. 248 Kk Gnah, Byk Gnah nk kk gnahlara srar ile devam etmek, kiiyi byk gnahlara gtrr... Byk gnahlara devam etmek ise insan249 Gnahlar Kalbi Karartr ve ... Kim, isyanlara ve gnahlara devam ederse hi phesiz ma'siyetin zulmt onun kalbinin zerinde ziydeleir. Kalbi kararr... n be n kalbinin kararmas devam eder. Kalbindeki iman nuru zayflar. n be n azalr. Zamanla i-man nuru ibtl olur. Kendisinde kfr hsl olur. Bundan Allah'a snrz. u yet-i kerimede buna iaret edildi: "Hayr hayr! Fakat onlarn kazanlar kalblerinin zerine pas balamtr!."250 nk si olmulard ve ar gidiyorlard." Kavl-i erifi, illetin illetine iarettir. 251 Edeb? Bu man'dan dolay muamelt erbab yle buyurdular: "Edebi terk etmekle mbtel olan kii, snnetleri terk etme tehlikesine der. Snnetleri terk etmekle mbtel olan kii, farzlar terk etmeye der. Farzlar terk eden kii, eriat istihkar (hakr ve kk grmeye) balar. Buna mbtel olan (eriat hakir gren) kii, kfre der." 252 Takva iin. M'mine den vazife, o gnahlarn kendisini gtrecei felketten korkarak; nefsine asla ma'siyetin kapsn amamaldr. Belki gnahlarn tesinde, baz mubah eyleri de terketmelidir. te bu, takv'nm keml derecesidir. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Kul sakncal (ve haram) eylerden saknmak iin, sakncaszlar (baz mubahlar) terketmedike, mttekflerden olamaz ve derecesine ulaamaz.253 phelilerden Saknmak Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Hall ak ve bellidir, haram da ak ve bellidir. kisinin arasnda pheli bir takm eyler ve iler vardr. Her kim phelerden saknrsa, dinini ve rzn korumu olur. Kim pheli eylere dalarsa, o kii harama debilir. O kii, korunmu (iine girmesi yasak olan bir ekin tarlas, ba ve bahenin) evresinde davarlarn otlatan ve hayvan gden bir oban gibidir. Hayvanlar o yasak ve korumal yere debilir."254
248 249

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/709. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/709.

250
251

ei-Muttaffifn: 83,14, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/710. 252 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/710. 253 bni Mace: 4250, 254 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/711. Buhri: 50, Bu hadis-i erifin tamam yledir: "Hall ak ve bellidir haram da ak ve bellidir. kisinin arasnda pheli bir takm eyler ve iler vardr. nsanlarn ou bunu bilmiyor. Her kim phelerden saknrsa, dinini ve rzn korumu olur. Kim pheli eylere dalarsa, o kii harama debilir. 0 kii, korunmu (iine girmesi yasak olan bir ekin tarlas, ba ve bahenin) evresinde davarlarn otlatan ve hayvan gden bir oban gibidir. Hayvanlar o yasak ve korumal yere debilir. (Ey mmet ve ashabm!) iyi biliniz ki, her melik'in bir takm kanun ve hududlan vardr. Allh' Tel hazretlerinin yeryzndeki koruduu hudutlar ise Allah'n haramlardr. yi biliniz ki. cesette bir et paras vardr. O dzeldii zaman btn cesed dzelir. O fasid olup bozulduu zaman btn ceset bozulur. yi biliniz o kalb'tir. " Buhr erif: 50. Mttefekkun aleyh.

Hadis-i erifte, harama dme korkusuyla, pheli eylerden sakndrlmtr. Bu bir sedd-i zeria'dr. (Avam iin gnha dmekten men'dir. Avam harama gtren vasta ve sebebleri ortadan kaldrmaktr.) 255 Ktl lemeye Niyet rf kii, Allh Tel hazretlerinin emrine muhalif olan bir i yapmaya niyetlendii ve ie kasdettii zaman, kalbinden Allh Tel hazretlerine kar bir haya grr. Allah'tan utanr ve o ie niyetlenmekten vazgeer. Byk bir azim ile Rabbine ibdet etmeye alr... 256 Ariflerin bdetleri eyh Cneyd Badad (k.s.) hazretleri buyurdular: "riflerlerin balarnda ibdet, meliklerin balarndaki talar gibidir." Rivayet olundu: Cneyd Badad hazretleri elinde bir tebih ile grld. Ona: -"Sen bu kadar erefinle beraber elinde tebih mi tayorsun?" diye sordular. O: -"Bu yol, bizim kendisi sebebiyle vsl olduumuz eydir. Bunu edebiyyen terk edemeyiz," buyurdu. 257 Evrd- Ezkr eyh Eb Tlib (r.h.)258 hazretleri buyurdular: 1.Evrd'a devam etmek m'minin ahlaklanndandir. 2. bidlerin tarikatdr. 3. iman (ve nurunu) ziyde eder. 4. Yakne nail olmann almetidir. 259 Muhakkknin Evrad eyh Eb'l-Hasan (k.s.) hazretleri buyurdular: Ben stadma "muhakkikin" (Hak Tel hazretlerine vsl o-lan evliyann) virdini sordum. O bana: -"Hev- hevesi terk etmek ve Mevl Tel hazretlerini sevmektir. Bir eyi sevmek, baka bir eyi sevmeye mnidir. Bir eyi seven ondan baka bir eyi sevemez." Yine buyurdular: "Vird, btn vakitlerde nefsi btldan ayrp; Hak ile megul etmektir. Kul evrada ve taata devam etmeli: syn ve ktlklerden kanmaladr." 260 Hakik Haya "Efendimiz (s.a.v.) hazretleri bir gn ashabna buyurdular: -"Hakik bir haya ile Allah'tan utann!" Ashb- kiram (r.a.) hazert: -"Y Raslellh! Biz Allh'dan haya ediyoruz: elhamdlillah!" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Byle deil!... Lakin hakik olarak Allh Tel'dan haya etmek isteyen kii: 1- Ban muhafaza etsin. 2 - Bata olan (gz, dil, kulak ve dnce gibi) btn azalar haramdan korusun, 3- Batnin (karnn) ve yediklerini muhafaza etsin. 4- lm zikretsin. 5- Mezarda rmeyi hatrlasn. 6- hireti isteyerek dnyann ziynetini terk etsin.
255 256

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/711-712. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/712. 257 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/712.
258

eyh Eb Tlib (r.h.) hazretleri: lim ve tasavvuf tarihimizde. Eb Talib diye mehur bir ok Eb Talib vardr. Fakat bu ztn eyh Eb Talib Mekk (k.s.) hazretleri olma ihtimali byktr. eyh Eb Talib Mekk hazretlerinin ne zaman doduu kesin olarak belli deildir. Mekke-i Mkerremede yetiti. Onun iin kendisine Mekk ad verildi. yi bir eitim grd. Byk bir vaiz idi. Gnl eriydi. Hususiyetle yazm olduu "Kt'l-Kulb" isimli eseri tasavvuf mevzuunda okunacak ok deerli bir kitab'tr. 386 (m. 996) senesinde Badatta vefat etti. 259 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/712-713. 260 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/713.

te bunlar yapan kii, hakik bir haya ile Allh Tel hazretlerinden utanmtr.261 Nefse Gven Olmaz Ne gzel buyurmular: Nefse taat etme. ehvet perestlikle... nk ona gven olmaz. Zira o saat direinin kbleghdr... 262 Cehenneme En Mstahak Kii Meyih- zm (k.s.) hazertndan bazlar buyurdular: -"Bir adam u drt eyi bilmeden; iki yz sene yaasa bile cehenneme girmeye ondan daha mstahakk yoktur. 1- Marifetllh... Gizli ve akta Allah' gereince tanmak; Allh Tel hazretlerinden baka verenin ve alann olmadn bilmektir. 2- Amelh'n marifeti...Bu da kiinin, amellerden ancak kendi rzs iin hlis bir niyetle yaplan gzel amelleri kabul ettiini bmesidir. 3- Nefsini bilmesidir... Kiinin nefsinin ok zaif olduunu Allh Tei hazretlerinin kaza ve kaderinden hibir eyi bandan savmaya gcnn yetmediini iyi bilmesidir. 4- Allh Tel hazretlerinin dmann ve kendi nefsinin dmann bilmesidir. Allah'n dininin dmanlarn ve kendisinin dmanlarn iyi tanmal ve marifet ile onlarla savamal ve onlar krmaldr. 263 Arifin Silh Marifettir nk marifet, arifin silhdr. Kimin yannda hakik marifet olursa o kii, zahir ve btn dmanlarn malb eder. Muradna vasl olur. 264 Nefisle Muharebe Nefis, dmann t kendisidir. Sana nefsin errinden korunman tavsiye ederim. (2/80) Her n onunla muharebe edilmelidir. (Nefisle muharebenin yolu) 1- Zikir, 2- Fikir 3- Salih amel... Allh Tel hazretleri bizleri ve sizleri, nefsin erlerinden korusun. 265 Kitab Ehli "Hepsi bir deiller;" Kitb ehlinin hepsi, ktlkler, irkinlikler ve iyiliklerde birbirine eit ve birbirlerine mudil (denk) deildir. Burada musvt (eitliin) nefyinden murad, zikredilen irkinliklerin aslna vasflanmann mterekliini nefiydir. nk, eitlii nefyetmek, onun aslnda vasflanmann mterekliinin tahakkuku ile beraber; nefyedilen eitlik bu irkinliklerle vasflanmann mertebelerindedir... "Ehl-i kitb iinden kalknan bir mmet var," stinaf kelmdr. Kitab ehlinin hepsinin eit olmadn beyn etmek ve kelm' tamamlamak iindir. Burada, "Kitap ehli iinden kt bir mmet vardr," denilmesi gerekirdi. Ancak birbirlerine zd olan iki cmleden birinin zikredilmesi, dierinin zikrinden gan klar, hkmne gre bu cmle gizlenildi. Mans: Kitab ehlinden dosdoru (hak zere kaim) ve dil bir cemaat yani mustakm bir topluluk var, demektir.
266

261
262

Msned-i Ahmed: 3489, Tirmizi: 2383 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/713-714. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/714. 263 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/714. 264 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/715. 265 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/715. 266 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/715.

Kim Mstakim demektir Bu kelime, (aacn) dzelttim" sznden alnmadr. "kaim oldu," kelimesi, "istikmetini dzeltti" manasnadr. Li "kime" de"istikmetini dzelten" manasnadr. Kitab ehlinden istikmetini dzelten mmet, onlardan iman edip Mslman olanlardr. Abdullah bin Selm (r.a.) ve dierleri gibi... 267 Sebeb-i Nzul Abdullah bin Selm (r.a.) ve kitab ehlinden dier baz sekin insanlarn Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine iman etmeleri zerine, Yahud ilim adamlarnn; -"Muhammed'e ancak bizim erlilerimiz ve ktlerimiz iman ettiler. Eer onlar hayrl insanlar olmu olsalard, hi babalarnn dinlerini terkederler miydi?" diye sylemeleri zerine bu yet-i kerime nazil oldu. 268 Evvbn Namaz Veya bu yet-i kerime, "evvbn namaz" 269 klanlar hakknda nazil oldu. Evvbin namaz on iki rek'at olup akam namazndan sonra klnr. Allah'n yetlerini Okurlar "Allah'n yetlerini okuyorlar." Kur'n-i Kerim'i okurlar. mmetin ikinci sfatdr. "Okurlar," kavl-i erifinin zarfdr. Bir saatte okurlar. kelimesinin cemiidir. Uap gibi. "Secdelere kapanyorlar;" "Okurlar," fiilinin failinden hldir. Namaz klyorlar, demektir. nk secdede tilvet yoktur. 270 Rk ve Secdede Okumak Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Biliniz ki ben, rk ve secde halinde okumaktan nehiy olundum.271 Namazn dier erknnn dnda namaz yerine secde'nin zikredilmesi, secdenin hud'a en ok dellet eden rkn olmasdr. Onlarn namazlarndan murad, teheccd namazdr. nk bu onlarn medhedilmelerinin iine dhildir. Bunda kendileri iin tilvetin snnet olmas vardr. Tilvet farzdr, immn vazifesidir. Onlarn mnferid namaz klma halleri itibre alnarak byle buyruldu. (nk teheccd namaz mnferid klnr.) Medih makamnda onlar vldler. 272 Allah'a ve hiret Gnne nanrlar Allah'a inanrlar, hiret gnne inanrlar," eriatn beyn ettii vecih zere iman ettiler. Yahudilerin, ona iman etmeleriyle beraber "Uzeyr Allah'n oludur," demeleri. baz ilh kitab ve peygamberleri yalanlamalar ve onlarn hiret gn, vasflarnn erafa muvafk olmamasna tarizdir. Bunlardan dolay Yahudiler, Allah ve hiret gn hakknda asla bir iman zere deiller. 273 Marf- Emreder Ve marufu emrederler, mnkerden nehyederler," Ihtisb'ta onlarn mdhene (yaclk yapmalarna) tarizdir. Belki bunun (marufu emretmek ve mnkeri nehyetmenin) aksine Yahudiler insanlar sapttrp dallete drmektedirler. Yahudiler, insanlar Allah'n yolundan alkoymaktadrlar. Nerede kald maruf emretmek ve mnkeri
267 268

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/716. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/716.

269

Evvbn namaz, akam namaz ile yats namaz arasnda nafile bir namazdr. Efendimiz {s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Kim akam namazndan alt rek'at namaz klar ve onlarn arasnda kt bir ey ile konumazsa (bu evvbin namaz) kendisi iin on iki yllk ibdete denktir." Hazinet'I-Esrr, s. 30, Seyyid Muhammed Hakk en-Nzilll 270 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/716 271 Snen-i Nes: 1035. 272 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/717. 273 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/717-718.

nehyetmek? 274 Hayrda Koumalar "Ve hayrlara kouurlar." Hayra komak, hayra ziyadesiyle rabet etmektir. nk bir ie rabet eden, o ii stlenir ve onu yapar. Onu gereince ayakta tutar. Yava zerine acele yapmay tercih ederler. Rabetinin keml derecesinde, lazm olan hayr snflarnn her eidinde en st derecesini elde etmeye alrlar; byk bir gayretle... Hayr etlerindeki lazm ve mteaddidin Bunda (iman etmeyen) Yahudilerin hayr ilerinde yava ve gevek olmalarna tariz ve er ilerinde var gleriyle almalar ve aceleci olmalarna tariz vardr. "Ve ite bunlar." Bu faziletli sfatlara mevsf olanlar, bu gzel sfatlara sahip olmalar sebebiyle; "Salihndendirler." Allh Tel hazretleri'nin katnda halleri slih olan insanlarn cmlesindendirler Allah'n rz ve sena (vgsn) hak kazandlar. "Ve hayra dir her ne yaparlarsa," Hayr cinsinden ne olursa ve hangi hayr olursa olsun... Zikredilen ve zikredilmeyen hayrlar ileyenler; "Hibir zaman ona kfrn ile karlanmayacaklardr." 275 Kfrn ve kran Elbette onlarn sevablar zayi olmaz ve eksilmez. Burada, se-vbm men ve noksanlna o\js "kfrn" ismi verildi. "kfrn"n Allh Tel hazretlerine isnd edilmesi caiz olmamakla beraber. nk hi kimseninin Allh Tel hazretlerinin zerinde bir hakk yoktur ki, nimete nankrlk etmi olsun... Buna nazaran, ceza (mkfat) ve sevb'a ulatrmaya da kr ad verildi. Allh Tel hazretleri buyurdular: "Muhakkak ki Allah kir ve alm'dir.276 "kir olmak" mecaz olarak sevb vermek mansnda olduu gibi, "kfrn"da mecaz olarak, men etmek mansnda kullanlmaktadr. ki. mefie mteadddir. Onlarn ikisi fail makamna kaim olanlardr. Sonunda mahrum etmek mansn tazammun etmesi iindir.., 277 Mttekler "Ve Allah o mttakleri bilir." Onlara ok sevabn mjdesidir. Takvann, hayrlarn ve gzel amelin balangc ve k yeri olduunu ve Allh Tel hazretlerinin katnda feyz- nacta erenlerin takva ehli olduklarn bildirmek ve ilan etmektedir. 278 Bir Arn Yaklaana Allah... "Ve hayra dir her ne yaparlarsa," kavi-i serifinde iaret edilen man udur: Sizi Allh Tel hazretlerine yaklatran hayrlar, demektir. Alh Tel hazretleri, onlarn kendisine yaklamalarndan daha ok yaklamakla onlara kran ile karlk verir. Buyurduu gibi: "Kim bana bir kar yaklarsa, ben ona bir kula yaklarm.279 Yine hadis-i kudsfde buyruldu: "Ben beni zikredenin meclisinde bulunur ve onunla beraberim; beni zikredin... Bana kredene nsiyet peyda ederim. Bana itaat edenin dileklerini yaparm.280 Bu hadis-i erifin mans: Siz istidadnzn tasfiyesiyle bana itaat eder ve bana ynelirseniz, onu tamamlama baarsn size verir ve size ikbl ederim, demektir. "Ve Allah o mttakleri bilir." Kendisiyle Allh Tel hazretlerinin arasnda perde olan ve kendisini Allhdan mahcb eden eylerden ittik edip korunan kiilere, Allh Tel hazretleri, hicabn zevalinin kudretiyle
274 275

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/718. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/718-719. 276 Bakara: Z/158, 277 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/719. 278 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/719.
279

Sahihi Mslim: 4927, Bu hadis-i Kudsinin devam yledir: "Kim bana bir kar yaklarsa, ben ona bir zira yaklarm. Kim bana bir zira yaklarsa ben ona bir kula yaklarm. Kim yryerek bana ikbl edip gelirse ben koarak ona yrrm 280 Kef'i-Haf: 611. Bu hadis-i kutsinin ba taraf burada gemektedir.

kendilerine tecelli eder... 281 Takva ve Kahkaha Eb Bekir ei-Kettn (r.h.) buyurdular: -"Rym'da bir gen, grdm. Ondan daha gzel gen grmemitim. Ona dedim ki": -"Sen kimsin?" O: -"Ben takvaym!" dedi. Ona: -"Nerede oturursun?" dedim. O: -"Hazn (akbetlerinden dolay zntl) olan her insann kalbinde bulunurum!" dedi. Sonra siyah ve olacandan daha vah bir kadn grdm. Ona: -"Sen kimsin?" dedim. O: -"Kahkaha!" dedi. Ona: -"Nerede bulunursun?" diye sordum. O: -"Neeli ve gururlu kalbte bulunurum!" dedi. Bundan sonra dikkat ettim ve kendime hkim olmamn hli dnda asla glmemeye itikd ettim. 282 Hayrda Yar Sfik'e den vazife, takva ipine sarlmaktr. Ve dnyada o-nunla nsiyet kurup dost olmaldr. Umulur ki, Allh Tel hazretleri, takvay ona kabirde ve harinde, ens {yr ve yardmc) yapar. Takva slihlerin detidir. Salih insanlar, hayatta olduklar mddate hayr yapmada birbirleriyle yarrlar... 283 En Hayrl ey eyh Eb'l-Hasan (r.h.) buyurdular: Kulun Allh Tel hazretlerinden istedii eylerin en hayrls, din hayrlardr. Din hayrlarn iinde uhrev hayrlar vardr. hiretin hayrlarnn iinde ise dnyev hayrlar vardr. Dnyev hayrlarn iinde ise, evliy'nn hususyetierinin zuhuru vardr. 284 Evliyann Hususiyetleri Evliy'nin hususiyetleri drttr. Onlar: 1- Ubdiyyetin vasflar, 2- Rubbiyyetin sfatlar, 3- Olduu ve olacann en erefli hli zere olmak, 4- Gnde yetmi kere Allh Tel hazretlerinin zerine dhil olmak bylece ykselmektir. 285 stifar Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurduklar gibi: "Muhakkak kalbi baz duygular kaplar ve ben elbette gnde yetmi kere isifr ederim (Allh'dan affm dilerim)286 Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin istifar, terakki ettii makam itibari ile, kendisinden terakki ettii makamn noksanhin-dandr... Bu istifar, kendisini defetmek mmkn olmayan, beeriyetin iktizasndandr. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden istifarn meydana gelmesinin vechi, iki hlin arasn tefriktir. Bu iki halin arasnda ubudiyet vardr. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri "ismet" sfatna sahip olduklar iin kendisine herhangi bir ekilde noksanlk, futr, bkknlk ve usanma meydana gelmez. nk onun "ismef'i sabittir. Lakin, "Ebrrin hasenat, mukarrabnin seyyitidr"... nsana gereken vazife, nefsini muhaze etmesi (hep nefsini tutup onu knamas) bir lahza bile zayi etmemesi ve
281 282

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/720. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/721. 283 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/721. 284 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/721. 285 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/721-722
286

Sahih-i Mslim: 4870,

bylece zikir ve kre balamasdr. Ne zaman kendisinde bir yanllk ve nefsine halelin geldiini grrse hemen istifarla onu gidermelidir. . Allh Tel hazretlerinin zikri, imnn almeti, nifaktan beraat, eytandan koruyan kale ve cehennem ateinden koruyan bir snaktr... 287 Yahya Aleyhisselm'n Vaaz Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Allh Tel hazretleri. Yahya bin Zekeriyya (a.s.) hazretlerini srail oullarna peygamber olarak gnderdiinde ona srail oullarna u be eyi emretmesi ve onlara be eyi misl getirmesini emretti: 1- Allah'a irk komamak, 2- Namaz klmak, 3- Oru tutmak, 4- Zekat (sadaka) vermek, 5- Allh Tel hazretlerini zikretmek... (Birincisi:) Yahya Aleyhisselm srail oullarna, Allah'a ibdet etmeyi ve Allah'a hibir eyi irk komamay emretti. Onlara irke yle misl getirdi: Adamn biri kendi mal ile bir kle satn ald. Sonra onu bir eve yerletirdi. Onu evlendirdi. Ona mal ve sermye vererek ticret yapmasn, para kazanmasn ve bu kazancndan yeteri kadar yemesini ve krn arta kalann da kendisine vermesini emretti. Fakat kle bilerek, kn efendisinin dmanna veriyor: efendisine de ok az ve deersiz bir ey veriyor. Klenin bu yaptna hanginiz raz olursunuz? (kincisi:) Yahya Aleyhisselm, srail oullarna namaz emretti ve namaz ie ilgili yle bir misl getirdi: Namazn misli u adam gibidir. Adamn biri, meliklerden birinin huzuruna kmak iin izin istedi. Kendisine izin verildi. A-dam melikin huzuruna kt. Melik, onun sylediklerini iitmek ve ihtiycn gidermek iin yzyle ona dnd. Fakat adam (melike bakp konuacana ve meramn ifde edeceine) saa ve sola bakmaya ve baka eylere iltifat etmeye balad. htiylarnn giderilmesine pek nem vermedi. (Adamn bu yersiz davranlarndan tr) melik, ondan yz evirdi ve onun ihtiyalarn gidermedi. (ncs:) Yahya Aleyhisselm, srail oullarna, orucu emretti. Oru iin onlara bir misl getirdi ve yle dedi: -"Oru tutan adamn misli, sava iin sava elbiselerini giyen adam gibidir. Adam sava iin hazrlk yapp elbiselerini giydi, silhn kuand. Fakat dman ona ulamad ve dmann silh da kendisinde ilemedi..." (Drdncs:) Yahya Aleyhisselm, srail oullarna zekt ve sadaka vermeyi emretti. Sadaka veren kiiye ylebir misl getirdi: Yahya Aleyhisselm buyurdu: -"Zekat ve sadaka veren kiinin misli, dman tarafndan esir edilen adamn misli gibidir. Adam onlardan nefsini belirli bir cret karlnda satn ald. (Mktebe oldu.) Onlarn memleketlerinde almaya balad. Az ok ne kazandysa onu onlara verdi. Hatta bylece nefsini onlarn elinden kurtard. Azad olundu. Boyundaki klelik boyunduruunu zd... (Beincisi:) Yahya Aleyhisselm onlara, Ailh Tel hazretlerini zikretmeyi emretti ve zikir iin onlara bir misl getirdi. Ve buyurdu: -"Zikrin misli, kaleleri olan bir kavmin mislidir. Dman kendilerine yaklatnda, kalelerine girerler;

287

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/722.

kalelerinin kapsn skskiya kapatrlar ve bylece nefislerini dmanlarndan korurlar288 (2/82) 289 Be ey Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Bende size bu be hasleti emrediyorum. Alih Tel hazretlerinin Yahya Aleyhisselm'a emrettii be emir: 1- Allah'a irk komamak, 2- Namaz klmak, 3- Oru tutmak, 4- Zekt ve sadaka vermek, 5- Alih Tel hazretlerini zikretmek... Bunlarla beraber, Alih Tel hazretleri bana be ey daha emretti. Size tavsiye ediyorum: 1- Cemaat, 2- Dinlemek ve 3- taat, 4- Hicret ve 5- Cihd'tr290. Kul Hayra Komaldr Kul, hayrlara ve hasenata komaldr; btn hallerinde... Bu ise ancak irde erbabna ve mchede ashabna myesser olur... 291 Kpek Terzi Olamaz Ne gzel buyurmular: (Faris beyit) Yapmadn syleme! Sayfa numarasna gre fihrist Kt olan budur... Kpeklerden terziliin olmas muhaldir... Aynann pas silinebilir. Lakin ayna ta asla silinip temizlenmez. St aacnn dallarndan gl olduu konusunda yaplan konumalara kulak verme! Pas, scaklkla beyazla dnmez! 292
288

Tirmizi: Z790, Msned-i Ahmed: 17232, Buralarda deiik lafzlarla gemektedir. Her iki hadis-i erif kitabnn lafzlar birdir. Ruhu'IBeyn'da geen ekli bu iki hadis erif kitabna yakn bir man ifde etmektedir. Be emir ayndr; sadece misller ya tamamen deiiktir. Orucun mislinde olduu gibi; veya deiik lafzlarla gemektedir. Yanl anlalmaya meyden vermemek ve Ruhu'l-Beyn kitabna uygun olmas iin bu hadis-i erifi Ruhu11-Beynn ibaresine gre dizdim. Musannif hazretlerinin mutlaka bir bildii vardr, diye dndm. Bu hadis-i erifin Tirmizi ve Msned-i Ahmed'te geen ibaresi yledir: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -" "Allah Tela hazretleri.Yahya bin Zekeriyya aleyhimsselam'a, be kelime syleyip bunlarla amel etmesini ve onlarla amel etmelerini Beni srail'e de sylemesini emir buyurdu. Ancak O, bu hususta ar ald. Isa aleyhisselm kendisine: -"Allah sana be kelime retip onlarla amel etmeni ve Beni srail'e de onlarla amel etmelerini emretmeni syledi. Ya sen bunlar onlara emredersin veya bunlar onlara ben emredeceim" dedi. Yahya aleyhisselm: -"Onlar emretmede benden nce davranacak olursan yere batrlmam veya azab grmemden korkarm!" dedi Ve halk Beytu'l-Makdis'te toplad. Mescid azna kadar doldu. Mahfillere de oturdular. Yahya Aleyhisselm vaaz etmeye balad: "Allah bana be kelime gnderdi ve onlarla amel etmemi ve size de amel etmenizi emretmemi bana emretti: -Bunlardan birincisi Allah'a ibadet etmeniz, ona hibir ortak komamanzdr. Allah'a ortak koann misali udur: Bir adam, kendi z malndan altn veya gm mukabilinde bir kle satn alr ve: "Bu benim evim. bu da iim. (al kazandn) bana de!" der. Kle alr, fakat kazancn efendisinden bakasna der. Klenin byle yapmasna hanginiz raz olur? Aynen bunun gibi, Allah da size namaz emretti. Namaz klarken (saa-sola) baknmayn. Zira Allah yzn, namazda bulunan kulunun yzne kar diker, o saa sola bakmad mddete. -Allah size orucu emretti. Bunun misali u insann misaline benzer; O bir grup ierisin dedir. Beraberinde bir kn iinde misk var. Herkes onun kokusundan holanmaktadr. Orulunun (aznda hasl olan) koku, Allah indinde miskin kokusundan daha hotur. -Allah size sadakay emretti. Bunun misali de u adamn misaline benzer: Dmanlar onu esir edip ellerini boynuna balamlar ve boynunu vurmalar iin cellatlara teslim etmilerdir. Adam: "Ben az veya ok (btn malm) vererek kendimi fidye mukabilinde kurtarmak istiyorum" der ve nefsini fidye deyerek kurtarr. -Allah size. Allah' zikretmenizi de emretti. Bunun da misali, peinden hzla dmann geldii bir adamdr. Bu adam muhkem bir kaleye gelip, dmandan kendini korur. Kul da byledir. eytana kar kendisini sadece zikrullahla koruyabilir." Yahya Aleyhisselm'n bu anlattklarn beyan ettikten sonra Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Ben de size be eyi emrediyorum: Allah onlar bana emretti. Dinlemek, itaat etmek, cihd, hicret ve cemaat. Zira, kim cemaatten bir kar kadar ayrlrsa boynundaki islam ban karp atmtr, geri dnen hari. Kim de cahiiiye davas gderse o cehennem'in yaktlarndan biridir!" Bir adam: "Ey Allah'n Resul! 0 kimse namazn klar, orucunu tutar idiyse (yine mi cehennemlik)?" diye sordu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri: "Evet, namaz klsa, oru tutsa da! Ey Allah'n kullan! Sizi Mslmanlar ve m'minler diye isimlendiren Allah'n ars ile arn!" buyurdular." Tirmizi: 2790. Msned-i Ahmed: 17232 289 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/723-726.
290
291

Tirmizi: 2790, Msned-i Ahmed: 17232 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/727. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/727. 292 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/727-728.