tl

1%

VI

PATROLOGI^
CURSUS COMPLETUS,

SEU

BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, 1NTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA.OECONOMICA,

01 SS. PATRIM, DOCTORIIM SCRIPTORUMQIE ECCLESIASTICORIW,

SIVB l.ATINORLM, SIVB i . n i i . i i i u M,
QUI AB MVO APOSTOLICO
ST COSCIUI

AD
COHCll.II
fLORENTISi
{ANX. U59)

TMDF.STIS
PRO GlUiClS

I ( 18*5)
FLORUERUST

PflO
:

LATIXIS,

R E C U S I O
C H I I O N O L O G I C A
OMMI QU/E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC.E TRADITIONIS PER QUINOECIM
ECCLESl/E S.4CULA ET AMPLIUS,
HXT EDITIONE.S AfXl R A T I S S I M A S . INTER SE CUMQUE NONNlil.LIS COWCIIlfS MANISCRIPTIS C O I . I . A T A S , PERQliAJI OII.K.I
CASTIGATA ; DISSERTATIOMRUS, COMUEYTARUS , VARIISQUE t.ECTIOMUCS CONTINE.Nl l-.ll ILLCSTRATA; OMMHI S
OPERIBI S POST AUPI.ISSIMAS IIONES >JV TRI8US .NDVISSIMIS S.ECULIS DKBENTUR ACSOI.UTAS CETECTIS, AUCTA \
MMHkOI PARTICULARIBI A.NALYTICIS, SIXGIU.OS SIVE TOMOS SIVE AUCTORKS AI.IWUUS UONWNTI SIIBSEQUENTI1US, DONATA; CAPITUI.I8 I N T R A IPSUM T F . X T U M DlSPOSITIS, NF.CNON K T T I T I I I . I S SIM.lll.AiaM .
ttMMU
SIIPKHnlltKM DI8riNGUKNTIB(.'S Sniil-.CTAMQIT IIATKRIAM SIGNIFICANTUIUS, ADORNATA ; ilPKIllhlJS
CUH DUBIIS, TL APOCRVPIIIS, ALIQUA VKHO IX TATI5 IV OUDl.NK Al> MIADITIOMEM ElXl.F.SIASTlCAM POI.I.KNTIBIS, AMPl.IFICATA
MUIUMU ET AMN.ICS 1.0CIIPI.ETATA INDICIIIIJS ACCIORUM SICUT ET OPF.RUM, AI.WABETICIS, CHRONOLOGICIS, 8
tTICIS, SVNTIIETICIS, ANAI.TTICIS, ANALOCICIS, IN QtODOlE RELIGIOMS Pl.NCTlM, bUGM\TICl<H, MORALK, LITIIRGICIM, CvNO.Nlf.USl, DISCPLIN.YUK, HISTORICIM, ET CUNCTA ALIA SIXE ll.LA EXCEPTIONEJ SED PR.KSERTIM
tVOMM I.NUIf.lBI S 0UKR8M * 6KIUWU.IBU8, AI.TEUO SCILICET l i K l l l \ l , Ql'0 CONSIII.IO, QtlDyllB
NO-N SOllVl TAI.IS TALI9VE PATER , TKMM ETIASl llNliSQUISOUE PATRUH, M. CNO QUIDF.1I (ISIISSII,
IN OIOHI.IRKT TIIUIIA K M M R I T , DHO INTUITU CONSFir.HTlR ; Al.TKUO SCUIPTUItiE
SACUJE, EX QIO l.KCTORI COMPF.IIIIIE SIT OUVIIIU QUINAM PATRE3 IN QMBIJS OPEIIUM
SIORI LOCM MNGl I 115 BIIWVLOROH I.M:UOIllM S. SCRIPITR.fi VKRSIIS, PUIMO
GENESEOS USQIIE AD NOVISSISllll APOCALVPSIS, COUMKNTATI SIMl :
SMTIO \C< IRATISSIMA, C.TiTERISQliE 05I.NIBL'S FACILF. ANTEPONESDA, 61 PKKPENUANTUR CIIARACTERUM NI1 llilTAS,
ClllllTE UUAI.ITAS, INTEGRITAS TEXTtS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERDM RECUSORIM 1 (JH VARIETAS,
TIM mUUSROS, FORMA . PERQUAM COMMODA SIIiH.M IN TOTO PATROLOGI.F. DECllRSU CONSTANTER
MUII.IS, PRETII F.XIGl ITAS, Pn.f.SERTIMQCE ISTA COI.LECTIO, UNA, MKTIIODICA ET CIIRUXOLOGICA,
SEXCENTORIM FRAGMENTORtM OrlSCULORllHQUE BACTRMU8 UIC ILLIC SPARSURUU ,
PlilMLll AIITEU IN NOSTRA BIDLIOTIIECA, EX OPF.RIDIIS ET MSS. AD OHNES KIAIlN
LOC08, LlSGl AS FORMASUUE I l.iu 1 ii.i 5, COABVNATORUM.
t

SERIES
GR.ECA
PRIOR,
QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCBIPTOBES^K ECCLKSIJI GB.EC.E
S. BABNABA IL.M,
A C C U R A N T E J . - P .
MIGIN
Blbllolhecae C l e r l uniTereee,

E,

SIVE CURSUUM COMPLETOKUM 1N SINGULOS SCIENTI* ECCLESIASTICJE RAMOS FDITORh.

ATROLOGIA, AD IMTAR IPSIUS Er.CI.F.M F, IV tlUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPR LATINA. 1.1 \ CII .F.CO 1. Tl V i .
L -, JAM PENITUS EXAHATA, QUOAD PRIMAM SERIEM, VlGINTl-QUINQUE ET DUCENTIS VOLUUINIDUS MOLF. \
STAT , MOXVE POST PERACTOS INUICES STABtT, AC QUINQUE-VIGINtl-CENTDM ET MILLE FRANCIS AENIT. Gllfrv
DUPLICI ERITIONE T\PIS JIAHDATA E S T . PRIOR G R J E C U M TEXTUM UNA C U M VERSIONE LATIVA LATERALIS AMPI F.r.TITUR. ET AD ET CENTUM VOLUMIMA PEUVEMT, SED SINE INDICIBUS ; POSTERIOR AUTEll IIAVC MiliSIU.MCM
l l M I EXHIBET. IbEllQfE ISTRA (jrivyll-. ET QUI.VQUAGINTA VOLUMINA HBTINETUR ; UTRAQCE Mi.l -l>H QUARTA
D I E DECEMBRIS 1860 OMMNO APPARUERAT. UKUMQUODQUE VOLUVEM ,.... AHM Sl OCTO , L'>'UUQL'(IDQUF. UERK
LATI.VUM Ijtivijl FRANCIS MH.l MMDIiil 11 ! tTROBIQUE VERO, l PRETII IIUJUS BENEFICIO I IUA II '. KllIIIIK, COLLECTIOME INTEGRAM 8IVE (.K.LI.VM SIVF. LATINAM, 326 Vill.l I: l;l - PRO AHPI.IORI EDiTIONE ET
PRU AIIMIIil ABSQUE IMDICIBIS CONSTANTEH, COUPARET MECESSE ERIT, SECUS ENIM CUiUSQUB VOLUMINIS AMPI.ITBOiSEM NECNON ET DIFFICIILTATES VARIA PRETIA /EQUABUNT. ATTAMEN. SI QUIS EMAT INTEGRE ET SF.ORSI.M
COLLECTIOM.VI GR/ECO-LATINAM, V E L EAMDEM EX GRjECO I.ATINE VKRSAM, TUM QLODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL
&EX FRA.VCIS OBTi.NI.CIT. IST.E CONDITIOVES SERIEBUS PATROLOGI.E NO.NDVU EXCLSIS API LICAMUl.
'

PATROLOGIM
S. J O A N N E S

GRMCIE

TOMUS

LV.

CHRYSOSIOMUS.

K X C U D E R A T U R E T V E N I T A P U D J.-P. M I G N E E D I T O R E M ,
l> VIA UICTA D'AMBOISE,
OLIM PROPE PORTAM LUTETIiE PARISIORDU VULfiO
WENFEH
NOMliNATAM, SEU -MO^TROUGE,
NUNC VERO INTRA MtiLMA PARISINA.
1802

AVIS

I M P O R T A N T .

D'apres une desloi* pro\ identiel.es qul rdgisseut te monde, nirement les oeuvres au-dessus de lOrdinaire se font
eans contradictions plus ou moins fortes ct immbreuses. Les Ateliers Calholiqms ne pouvaient guere ochapper a ce
cacbet divin de leur utilito. Tantot on a leur existence ou leur importance; tantot a dit qu'ils ^laleit fertnee
ou qu*its allaient Pfcire. < ependaal )ls poursuivent lear carriere depuis 21 ans, et les productions qui en sorteot
devieiment de plus en plns graves et soigoes : aussi paraiHI ceriain qu'arooioed'ev6nements qu^ucuoe prudence
humaine ne sanraii prlvoir ni ejnpeOher, cesAleliers oe se fermeront que quand la Biblioth&que du Clerqi sera
terminee en ses 2,000 yolumes io-i. Le passe parait un sur garmt de rarenir, pource qu'il y aa espererou &
rraiiidre. Cependant, parmi les ralomnies auxquelles ils ae sont trouros en butte, U eo est deux qui ont continiiellement re^loes, parce quotanl phis capitales, leur efTet enlralnait plus de consequences. De pelils et ignares
concurrents se sont donc acharnes, par leur correspondance ou leurs voyageurs, a rope*ter partout qae nos Editloti9
iiaient mal corrigees el rnal imprimoes. Ne poovant attaquer le fond des Ouvrages, qoi, pour la plupart, iie soot
que les chefs-d'ceuvre du Catho.icisme reconnus pour tels dans tous les temps et daos tous les pays, i l fallajtbien
se rejeter sur la fonne dans ce qu'elle a de plus serieux, la correction et rimpressioo; en effet, les cheb-d aeuvre
m^me ifauraient qu'uoe demi-valeur, si le texte eo tait inexactou illisible.
II est tres-yrai que, dans le prin< ipe, un succes inoui dans les festes de )a Typographie ayant torco 1'Editenr de
recourir aux mocaniqius, afin de marcher plus rapidement etde donner les ouvrages a moiodre prix, quatre volumes
du double Coun d'Ecnlure sainteelde TfUologje furent tirosavec la correctiou tnsufQsante donnoe daus les imprimeries a presque toul ce qui s'dile; il est vrai aussi ' cerlain nombre d'autres volumee, appartenant a diverees
Publicalions, turent imprtmta ou trop noir ou trop blanc. Mais, depuis ces temps eioignos, )es mecaDiques oot
code" le travail aux presses a bras, et rimpressioii qui eo sort, sans elre du luxe, attendu que le luxe jurerait dans
des ouvragps d'une lelle naiure, est parfaitemeot convenable sous tous les rapporls. Qoant a la coirectioii, i l est
de fait qu'elle iTa jamais portee si loin dans aucune odition ancienneou contemporaine. Etcommeat en serail-il
autremeDt, apres loutes les peiues et toutes les dopenses que nous subissons pour arriver a purger nos apreuves de
toutes faaies? L habitude, en typographie, m^rae dans les meilleures maisons, est de ne corriger que deux opreuves
et d'en conf'rer une troisieme avec la seconde, sans avoir prGpare" en rien le manuscritde rauteur.
Daos les Aleliers Calholiques la diflerence est presque incommensurable. Au moyen de correcteurs blancbis sous
le harnais et dont le coupd'uil t.vpograpbique est sans pour les fautes, on commence par pr^parer la copie d*un
bout a lauire saos en excepter un seul mot. On lil ensuite en premifere Sprenveavec U copieainsi pr^paroe. On lit
en seconde de la mAme maiiiere, rnais en col ationoanl avec U premiere. On fait la m&me cbose en lierce, en collalionnam avec la seconde. On a<Jl de mime en quarte, en collaiionnanl arec la tierce. On renouvelle la m6me operation en quiute, eu collalionnant avec la quarte. fes collalionDemcnts oot poor but de voir si aucune de% fautee
signalees an bureau par MM. les correcteurs, sur la marge des apreuves, a ochappo a MM. les corrigeurs sur le
marbre el le moial. Apr^s cescinq lectures entlerss controloes 1'uoe par 1'autre, el en debors de la proparatiou
ci-dess<:s meniionn^e. vient une revisiou, ei souvent il en vient deux ou trois; puis clicbe. Le clichage , par
cunsequeut la pureio du lexte se trouvant immobilisoe, oo fait, avec la copie, ono nouvelle lecture d'un bout de preuve a 1'atiire, on se livre a une nouvelle revision, et le lirage n'arrive qu*apresces innombrables procauiions.
Aussi y a t il a Mootrouge des correcteurs de loutes les naiions et en plus grand nombre que dans vingt-cinq
impnmeries de Paris rounies ! Aussi encnre. la correclion y coule-l-elle autant que la composilion. taodis qu*ai leure
iile ue coule que le dixi^me ! Aus*i enfin, bien que 1'asserlion puisse paraitre t^meraire, Texactitude obienue par
lanl de frais et de soins, fail-elle que U pltipart des Editions des Ateliers Catitoliquei taisseot bien lofn derriere etles
celles m^me des cWbres Ben^diclins Mabillon et Moulfaucon et des cel^bres Josuites Petau et Sirroond. Que
compare, en eflfet. n'importe quelles feuilles de leurs 6dilions avec celles des ndires qui lenr correspoodent, eo grec
coinme en latin, O D se convaincra que rinvraisemblable est une realito.
ailleur*, ces sa aots ^miuenls, plus pr6occup4s du sens des textes qne de la partie typographlqne et n'6Unt
point correcteurs de profession, Ifcaieni, non ce que poriaienl les preuves, mais ce qtii devail 8'y trouver, leur
liauie inteligence suppleantaux fautes de l'edition. De plus les Ben^dicline, comme les JeViites, oporaient presque
toujqiirs sur des manuscrits, cause perp^tuelte de la rnulliplicito des fautfs, pendant que les Atelters Catholique$,
dontle pr pre est eurtoui de ressusciter la Tradiliou, nOperent le plus souvent que sur des imprimos.
Le . |)e Buch, Josuile Rollandisie de Braxelles, nous pcrivait. i l y a quelque lomps, n'avoir pu troover en
dix huit mois d'6lU(Ie, une f>eule faule dans notre Palrologie Inline. M. Deniinger, professeur de Thoologie a 1'Universiic dc Wurzbourg, et M. Ueissmann, Vicaire G^noral de la m6me ville, nous maodaient. k la date dii 19 juillct,
navoir pu ^galemeni surprendre. une seuie faute, soit dans le Utin soii dans le grec de notre double Patrologie. Enfio,
l(> savant . Pitra, Bnodictin de Solesmp, c( M. Bonetty, directeur des Awiales de philosophie chrilienne, mis au
doli de D O U S convainere d'une seule erreur lypographique, onl forc^i d'avouer que nous n'avions pas irop
pr^sumo de nolre parfaite correciion. Dans le Cergo se irot.vent de boos latioistes et de bons be!lnisies. et, ce qui
e>l plus rare, des bommes irfes-positifs et tres-praliques, eh bien ! nous leur promeUons une prime de 25 centimes
par cbaque faule qu'i!s decouvrironl daos 'importe lequel de nos volumee, inrloul dans les grecs.
Malgre ce qui preo^de, TEdlieur des Cours complets, sentanl de plus en plus r.mporlance et m^me la ocessit6
d'une correclion parfaite pour quua ouvrage soit veritablement utile et eslimabte. se livre dopuis plus d'un an, et
est rosolu de se livrer jusqu^ la fin a une oporation longue, punible et couleuse, savoir. la rovision entiere et
nniverselle de ses innombrables clicbe**. Ainsi cbactin de ses Yolumes, ao fnr et a mesure qu'il les remet sous presse,
rst corrig^ mot pour mot dun Doul a 1'autre. puarante bommes y sont ou yseroot occupes pendanl 10 ans, et one
somme qui ne saurait tre moiiidre d*uo demi million de francs est consacroe a cel important conlrdle. De cette
maniere, les Cublications des Ateiiers Caiholiques, qui d(eja se distiuguaieol enlre toules par U soporiorite de leur
i orreciion, n^uroat de rivales, ious ce rapport, dans aucun temps ni daos aucua pays; car quel eet Toditeui qui
pourrait et voudrail se livrer APRES COUP a des travaux si giganlesques et d'un prix si exorbitant? II faut
certes 6(re bien pon^tre d'uae vocation divine a cet effet, p<mr ne reculer ni devaot la peine ni devant la depense,
surloul lorsque PEarope savante proclame que jamais volurnes n'oiit adiie** avec Uni d'exactitude que ceux de
la Biblioihique univeTtelte du Clergo. Le preeent volume est du nombre de ceux rovhos, et toos ceux qui le serotit
y 1'avenir porteroot cette note. En coosequence, poiir juger lee productions de$ Alelier$ Catholiquet sous le rapport
de 1a correciion, il oe faudra preodre que ceux qni porteroiit en i6te iatis k i inc. Noua oe reconDaissonsque cetle
odition et celles qui suivront sur oos planches de raotal ainsi corng^es. On croyait antrefois que la eterootvpie
immobilisait les fautes, atteodu qu'un clicbo de motat n'est poiut olastique; pasdu tout, it inlroduil la perfection,
c*r oo a trouve leiwayen de le corriger jusqu'a exlinction de fautes. L'Hobreu a revu par M. nracb, le Grec
l>ar des Grecs, le LaUn el le Fran^ais par les premiers correcteurs de la capiiale en C P S langues.
Nous ayons la consolaiton de pouToir finir cet avis par les roflexioos snivantes : Enflo, noire exeinple a (ini pa,
braoler les grandes pablications en Italie, en Allemagne, en Belgique et en France, par les Canom grecs de Rome
le Gerdii de Naples, lo Saint Thomas de Parme, YEncyclo&die religieme de Munich, le recueil des diclaration* de*
rile* de Bruxclles, les BolUmdittes, le Suarez ei le Spicilege de Paris. JusqViei, on n'avait su r^imprimer que des
oivraget ae courle baleine. Les in-4, ou 'engloutisseul les ia-lolio, faisaient peur, el oo nOsait y toucher, par
crainte de se noyer dans ces abimes sans fond et sans rives; mais on a fini par se risquer a nous imiter. Bieo plus
ftous noire iiapulsioo, d'autres Editeurs se proparent
Bullaire oniversel, aux Dtcition de loutes les Congrogation^,
h une Biographie el \ une Uisioire gonorale, etc. etc. Maheureusement, la plupart des oditions deja faites oa qui so
, sont sans autorilo, parce qu'elles sont sans exactitude; (a correction semble en avoir 6( faite par des areuglos,
loit qu'on n'en aft pas senti la gravite, soil qu'on ait reculo devant lesOals; mais palience! une reproduclioq conecte turgira bient6t, qc fut-ce qu^ la lumiere des ecolc qni se sont failcs ou qui se feront cucore.
f

SMCULVM

. ANMS

W7.

,
.

S.P.N.JOANNIS

C H R Y S O S T O M I ,

AECH1BPISGOPI CONSTANTINOPOLITANI,

OPERA QILE E X S T A N T
VEL

Q U J E E J U S

CIRCUMFERUNTIW

> H S S . CODICE8 G A L L I C 0 8 , VATICANOS, AMC.LICOS GERMANIC08QUE J NECNON AD SAVILfANAtt FRONTOJIAlfAM

E D I T I O N E * CASTIGATA, lCfNUMERIS AUCTA ; NOYA UfTERPRETATIONE UBI OPU8 E R A T , PRFATI0N1BUS, MOMTIS,
NOTIS, V A R H 8 LECTKMIBUS 1LLBSTRATA *, NOVA SANCTI DOCTORI8 V I T A , APPENDICIBUS, ONOMASTICO E T COPIOSISSIMIS INDICIBU8 LOCUPLETATA ;
O P K R A E T STUDIO D . B B R N . D E M O N T F A U C O N , MONACHI BRNBDICTINI CONGR, S. M A U R I .
MOITIO NOVISSiMA,
VSL

TUM
JAM EDITA,

US OMNIBUS
TLLUSTRATA
QUJE RECENTIUS
TUM ROMJE,
AlXBl, DIVERS1S
IN LUCKM
PRIMUM

SUNT,
AD MANUSCRIPTORUM
DILIGBNT[ORBM
CBiS/Jtf RBVOGATA

ACCURANTE

E T DENUO

RECOGNOSCENTE

BIBLIOTHECJB

CXEHI

J.-P. MIGNE

TUM O X O t f i i ,
SUNT

IHVITERSiC,

SIVE
CURSUUM

COMPLBTORUM I N SINGULOS SCIENTLE ECCLESlASTICiE RAMOS E D I T O R B ,

T O M U S

Q U I N T U S .

V B N B U N T 18 VOLUMINA 160 FRANCIS G A L L I C I S .

EXCDDEBATDR
|N

VIA DICTA

PAHBOISE,

E T VENIT

APUD J.-P. MIGNE

OLIM PUOPE P O R T A M L U T E T I J E

ISOMINATAM, S E U PETlT-HONROUGE,

EDITOREM,

PARISIORUM Y U L G O

NUNC VERO INTRA MdJNIA

FENFER

PAR|SINA,

SJECULUM V. ANNUS 4OT.

ELENCHUS
O P B R U M QUJE I H H O O L T COHTUfBNTUR.

col.

Expositio i n Psalmos.
Dubia. In psalmum L .
Spuria. In Psalmost

35
527
533

HONITUM.
Fonitanmiraberis, Lector benevole, quod, dom inomnibus tum pnBceaentMMit lom subseculuris S. Joannem Gbrysostomum SS. Patribus versio Latina ad lextum Graecum columna ad colunmam accedit, in bacce
nostra ejusdem S. Doctorts edilione, pagina Laiina juxla Grsecam paginam tantura ponalur. Haec causa fuii
et quideni unica, quod priusquam nobis in animo fuisset integram SS. Patruni Ecclesiae Graecae tradttiunem cojilexere, jam qoindecim abhinc annis seorsim edideramus Latine tantum S. J . Ghrysoslomi opera,
lilleris&e mandaveraraus immobilibus. Res cum ila se haberent, e i nec in manu esset litteras immobiles
moviTe, neque in aniino bujuscc editionis mere Laiinae novem dalere volumina quae jani integre typis
^fmobilibus mandata erant et pluris qoam seiagtnta millibos consliterant francis, bunc feliciter ii.vei.imus modum, non tamen sine opera et impensa, b*c aptandi huic edtlioni , q u * sic lingua tutn Greca
tuin U t i n a d i l a u cvadiU

rarisiis. E.\ Tvpis J . - l \

IN

T O M U M

Q T J I N T U M .

@25

Jamdiu e x s p e c t a n t u r (juintus sextusque T o m u s O p e r u m C h r y s o s t o m i : s i vero t a r d i u s ,

qnam spcrabatur, i n p u b h c u m prodeant, i d sane n o n c u l p a evenit nostra : semper c n i m
$cbe<las ad m a n u m p a r a t a s q u e h a b u i m u s , s c r i n i a n u m q u a m defecerunt. B i b l i o p o l a u t e m
noo ita o p p o r t u n a m t e m p o r u m c o n d i t i o n c m n a c t i , atque e t i a m i n t e r d u m o p e r a r u m , q u
linecos typos apte tractare possent, p e n u r i a l a b o r a n l e s , h i n c praqpediti s u n t , q u o m i n u s
majofe , ut i n oplatis erat. celeritate u t e r e n t u r . M o r a s a u t e m omnes i n s c q u e n l i b u s T o m i s
rnmpcre, et t a r d a m o l i m i n a p e r d i l i g e n t i a m i n i i s edendis a d h i b i t a m c o m p e n s a r e i n
animo babent. H i e c q u a n t u m ad r e m t y p o g r a p h i c a m , q u a m p r o l u b i t o m o d e r a r i n c q u i m u s .
Jam ad r e m n o s t r a m v e n i a m u s , et ad m o d u m hcec t r a c t a n d i , a d notas et csetera, i n q u e i s
sapceralectorem j u d i c e m ac p r o j u r e s u o rationes e x p o s c e n t e m a g n o s c i m u s . Q u i d a m c o n qoesli fucrant notas n o s i r a s a d l m a m p a g i n a m p o n i s o l i l a s , et r a r a s et breviores esse, q u a m
soleantin q u i b u s d a m E d i t i s . N o n n u l l i e n i m iis notis i t a delectantur, u t admotis, p u t o , d i g i lis, ductaque m e n s u r a , b i n c q u a n t i cestimanda sit editio qusevis d e f i n i a n l ; deque conditione
operis p a r u m cogitent. R i c a u c t o r e m tractamus perspicuitate s e r m o n i s cceleris pene o m n i bus anteponendum, cujus dictio u t s e c u n d u m e l e g a n t i o r e m , i t a s e c u n d u m c o m m u n i o r c m
OSBDI c o n c i n u a t a e s t ; q u e m u t intelligas n u l l a n o t a r u m ope indiges. T h e o l o g i c a s v e r o n o tas cur i n i m a p a g i n a q u & r a s , q u a n d o q u i d e m i l l i s deputatus locus est, u b i o m n i a , q u a d
arfumenta s i n g u l a speetabunt, s i m u l et c u m o r d i n e c o n g r u e n t i t r a c t a b u n t u r , a l l a t i s e x q u o coinque l i b r o , e x q u a c u m q u e h o m i l i a , i i s o m n i b u s quae p o l e r u n t a d r e m i l l u s l r a n d a m a l i q u i d
conferre ? Q u i d e n i m p o s s i m i n n o t a i m a m p a g i n a m occupante dicere, u b i a g i l u r de re q u a piam t h e o l o g i c a eaque g r a v i , q u a m oporteat e x d i v e r s i s sancti doctoris l o c i s e x p l o r a r e ?
Deinde, c u m m u l t a l o c a s i n t , u b i res eadem Iractatur, c u r h u i c potius q u a m a l l e r i loco n o jmadjicias ? A n n o n p r a s t a t h c o m n i a l o c a theologica s i m u l afferre, atque s i n g u l o r u m
romparatione facta, s c m t a r i ? i d q u o d i n p o s t r e m o T o m o e x s e q u i a n i m u s est; u b i e l i a m d c
disciplina , s i v c m o r u m , s i v e r i t u u m a g e t u r , deque d i g r e s s i o n i b u s auctoris n o s t r i ,
qoc digressiones m a g n a m supellectilem offerunt. U n o verbo o m n i a s u o l o c o t r a c t a bontur. A d hsec a u t e m , u t . j a m i n Prsefatione T o m i tertii d i x i , nobis m a x i m e c a v e n d u m
oe notas i n i m i s p&ginis a c c u m u l e m u s . D e s c r i p t o r e a g i l u r cujus o p e r a b i b l i o t h e c a m pene
eiciant, et n o v a subinde e r u u u t u r , quse m o l e m a u g e a n t ; i l a u t q u e m u n d e c i m i n folio T o ms p u b l i c a r e destinaveramus , j a m T o m o s saltem tredecim c o m p l e r e d e p r e h e n d a h i r ; i m o
etiam i g n o r a m u s u t r u m p o s s i m u s o m n i a o p u s c u l a h o c T o m o r u m n u m e r o c o m p r e h e n d e r e ;
id quod t a m e n u t fiat, et sine dispendio fiat, totis v i r i b u s c u r a b i m u s . J a m ad hujusce T o m i
argumentum v e n i a m u s .

II.I. Expositiones Joannis Chrysostomi in Psalmos, si integrce superessent, mole ma$imum

illius opus essent; quod opus preiio nxdli alii postponcndum. I I . Antiochicene an Constantinopoli xllas adornaverit.
I. E x p o s i t i o n e s sive C o m m e n t a r i i J o a n n i s C h r y s o s t o m i i n P s a l m o s , q u a n t m o l i s fuissent,
si ad u s q u e etatem n o s t r a m i n t e g r i et s a n i pervenissent, e x i i s quie s u p e r s u n t conjicere H eef.Quinqnaginta e n i m e t octo q u i s u p e r s u n t m a x i m a m v o l u m i n i s p a r t e m c o m p l e n t ; i t a u t
si integris i n 150 Psalmos C o m m e n t a r i i s f r u e r e m u r , v i x possemus eos i n d u o b u s a m p l i s s i m i s
Tomis c o m p r e h e n d e r e ; q u a n d o q u i d e m P s a l m i o m n i u m l o n g i s s i m i absunt, c u m i i s q u e P s a l aus c e n t c s i m u s decimus octavus, q u i solus v i g i n t i d u o r u m P s a l m o r u m m a g n i t u d i n e m c o m plet; i l a u t s i bene c a l c u l u m d u c a m u s , v i x tertia pars operis ad nos u s q u e devenerit. S u Krsunt a u t e m p s a l m i , a t e r t i o a d d u o d e c i m u m , n o v e m n u m e r o : quadragesimus p r i m u s cum
c x p o s i t i o n e s u a ad h a n c s e r i e m n o n pertinet, u t i b i d e m d i c i t u r ; a q u a d r a g e s i m o tertio a d
f u a d r a g e s i m u m n o n u m ; a centesimo octavo a d c e n t e s i m u m d e c i m u m s e p t i m u m ; a centeamo d e c i m o oono a d usque finem. Sunt p o r r o P s a l m i c u m E x p o s i t i o n i b u s suis s e x a g i n t a ;
tidemas a u t e m t e r t i u m et q u a d r a g e s i m u m p r i m u m , q u i licet c u m a l i i s r e p e r i a n l u r , a d h a n c
seriem n o n pertinent , q u i n q u a g i n t a octo s u p e r e r u n t P s a l m i c u m C o m m e n t a r i i s $ a i s . N u l ipraergo tantae m o l i s opus edidit Joannes C h r y s o s t o m n s , si q u i d e m o m n e s P s a l m o s i n l e r p r e lalus p a r i raodofueril, u t nos e x i s t i o i a m u s , atque i n f r a p r o b a b i m u s . I n l e r preestantissima
autero i l l i u s o p e r a censetur, u t e x m u l t o r u m testimoniis asseritur, atque e x as$iduo u s u a c
lectione d e p r e h e n d i t u r .
II. Q u a e r i t u r Antiochisene , a n C o n s t a n t i n o p o l i h o c t a n t u m , t a m l o n g u m o p u s e m i s c r i t .
Certesi P h o t i i j u d i c i o standum s i t , q a i e l e g a n t i o r a ct m a j o r i a c c u r a t i o n e e l a b o r a t a ejus
opera m a v u l t Anliochid3 f a c l a , q u a m C o n s t a n t i n o p o l i , u b i antistes s a c r o i u m n e g o ( i i s
t

PATROL. GR. L V .

PIUuFATiO.

i i s q u e g r a v i s s i m i s distentus esse s o l e b a t ; si s t a n d u m , i n q u a m
sit ejus j n d i c i o , hov.
npus A n l t o c h i h a u d dubie e m i s s u m fuerit : n a m , uti d i x J m u s , iuter c x q u i s i t i o r a conriputatur.
Neque hoc u n o p r o b a t u r a r g u m e n l o J o a n n e m n o s t r u i n lioc opus A n l i o c h i i e a d o r n a v i s s e .
A l i u d e n i m g r a v i u s m u t u a m u r ex C o m m e n t a r i o i n P s a l m u m c c n t c s i m u m d e c i m u m , u b i hwc
9

l c g u n l u r , n u m c r o k : Quot ( miracula) imperante Juliano, qui omnes impietate superavit.

ilum oppugnaretur Ecclesia, facta sunt ? quot Maximino regnante ? quot anle istos Imperatores ? Sea si vultis ea etiam qxuv in nostra generatione evencrunl; nempe cruces repentc in
vcstimentis impressce , Apollinis templum fulmine dcjectum, suncti marttjris Babyl(v qui eret
tn Daphne translatio, et aperta advcrsus dcemonem victoria , Qucestoris imperatoriaj pecunitt
inopinata mors et admirabilis; ipsius Jmperatoris ccedes, ipsius, inquam, Juliani, qui omnes
impietate vicerat, et avunculi illius intcritus, vermium scatcbrop. H i c A n t i o c b c n i s ea recensel
%

q u o r u m p l e r i q u e adhuc lestes s u p e r e r a n t ; ct paulopost dc templi J c r o s o l y m i t a n i a b J u l i a n o

s u s c e p l a restauratione v e r b a f a c i l ; i d q u o d etiam n o n r a r o o b s e r v a l u r i n i i s H o t n i l i i s , q u a s
Anliochiffi habuit. I l l a p o r r o o i n n i a m i n u l a t i m e n a r r a n t u r i n i l l a l o u g i o r e O r a t i o n e in s a n c t u m B a b y l a m , quco s u p r a T o m o secundo cusa tuit.
A l i o argumento p r o b a r i posse videtur hasce E x p o s i t i o n e s i n f o i u m P s a l t e r i u m A n t i o d i i a ,
non autem C o n s l a n l i n o p o l i , adornatas fuisse. N u l i u m c n i m u m q u a m tanti o l i i opus e m i s i t
C b r y s o s t o m u s ; o p u s , i n q u a m , magno labore c o n c i n n a t u m , q u o d v i x p o s s c t d u o b u s a m p l i s
v o l u m i n i b u s c o m p r e h e n d i , s i q u i d c m i n t e g r u m ad nostram usquesetalem porvcnisset. Q u o m o d o autem p o l u i t C o n s t a n t i n o p o l i t a n t u m o t i u m n a n c i s c i , u b i praeter s o l i t u m c o n c i o n a n d i
o f l i c i u m , n u m q u a n i a b i n c o m p a r a b i l i doctore praetcrmissum, praeter episcopalcs ilias c u r a s
i n p r a c i p u a i l l a et p o p u l o s i s s i m a totius O r i e n l i s dioecesi c u i regendae sanclus a n t i s l e s
assiduo et i n f a l i g a b i l i studio a d v i g i l a b a t , a l i i s etiam i i s q u e g r a v i s s i m i s c x Iransvcrso a c c i dentibus negotiis pene obrutus e r a l ? E l q u o m o d o p o t u e r i l s c x a n n o m m spatio i n t c r l o t
t u m u l t u s atque c u r a s , hos tam ainpios commentarios , e x p l o r a t i s e t i a m v c t e r u m i n l e r p r c talionibus adornare? *
A l i u d item i n d i c i u m e x c i p i m u s ex eo q u o d monachos , v e l a d e x e m p l u m
vel ad
a l i u m q u e m p i a m u s u m c o m m e m o r c t . l l l u d e n i m A n t i o c h i s o l e b a t , i n cujus v i c i u i a
m o n a c h i i n m o n l i b u s sedes habebant, et o b viUe s a n c l i n i o n i a m celebrabantur; C o n s t a n l i n o p o l i non i t e m . U i c a u l e m monachos non semel c o m m e m o r a t ; u t i n E x p o s i t i o n e P s a l m i 6
c o l . 71 et a l i b i .
9

S . I. De ratione interpretandi Chrysostomi in his Expositionibus.

populo et concionando dixerit.

ll.Uirum

illasprirsentc

I . I n S c r i p t u r a r u m s a c r a r u m i n t e r p r e t a l i o n e per t o l u m v i t s e c u r s u m versalus C h r y s o s t o mus, h i c ad s o l i t u m p c r g i t officium ; l i t e r a m ita s e q u i t u r , ut q u i n o n prdBcipuum ea in r e

gtudium p o n a t ; scd tamen lectioncs d i v c r s o r u m J n t c r p r c t u m saepe i n m e d i u m a f f e r t , t a c i t o semper s i n g u l o r u m n o m i n e . H i s porro n o n m u l l u m i m m o r a t u r , sed cito t r a n s i t s d
olhices praecepta e t a d d i s c i p l i n a m m o r u m , q u a in re ejus a c r i m o u i a m , i n v e n l i o n e m , eloq u e n t i a m q u e raireris : splendent e n i m h i c o i n m e n t a r i i inter p r a s t a n l i s s i i n a i n e o m p a r a b i l i s
c o n c i o n a t o r i s opera.
II. A t qusestio m o v e t u r , a n has E x p o s i t i o n e s C h r y s o s t o m u s i n costu p o p u l i , c o n c i o n a n t i s
m o r e , d i x e r i t : a n vero p r i v a t i m hec a d o r n a v c r i t , a d u s u m s u u m , v e l a m i c o r u m , vel d c m u m
l e c t o r u m , q u i hujusmodi l i b r o s e v o l v c r e vellent. Q u a i n re fateor non p a r u m inesse d i f f i cultatis , q u a m solvere et de mcdio tollere , s i fieri p o s s i t , mox salagemus. V e r u i i i p r i o s
audicndus e a de r e est T i l l e m o n t i u s , cujus a c c u r a t i o n i a c d i l i g e n t i v i x q u i d p i a m a d j i c i
p o s s i t : q u o d i l l e G a l l i c o v u l g a r i idiomate d i x i t , sic L a l i n e c o n v e r l i m u s :
E x p l i c a t i o u c s P s a l m o r u m q u a s i n tertio C h r y s o s t o m i Torao habemus , sunt a t e r l i o a d
d u o d e c i m u m , h i n c q u a d r a g e s i m i p r i m i E x p o s i l i o s e q u i t u r ; dcinde a quadragesimo l e r t t o
a d q u a d r a g e s i m u m n o n u m ; post, a centesimo octavo a d ceutesimum d e c i m u m s c p U m u m ;
demura a centesimo decimo nono ad usque finera. Heec p o r r o o m n i a inter ea queb v e r e
O l i r y s o s t o m i sunt n u m e r a n t u r . E x c i p i e n d a tamen fore videatur H o m i l i a i n P s a l m u m t e r t i u m , q u a veris C h r y s o s t o m i o p c r i b u s videtur stylo m u l t u m differre, etiamsi ab J o a n n e
D a m a s c c n o q u a s i J o a n n i s C h r y s o s l o m i m e m o r a t a fuerit. E a a u l e m non r e p e r i t u r i n l e r i q u a d a m c o l l e c l i o n e , quae alias q u i n q u a g i n l a n o v e m continet, u t i n ejusdem T o m i U bula videre est.
A l i c o m m e n t a r i i potius esse v i d e n t u r , q u a m homilise , q u a postrema tamen ( h o m i l i e
nerape ), i n s c r i p t i o n e g a u d e u l ; a l i q u a n d o tamen ad h o m i l i a r u m forrnam accedunt. H e b r a i c i
o x e m p l a r i s a l i o r u m q u e i n t e r p r e l u m lectioncs aflert sa3pe C h r y s o s l o m u s , quas a l i q u a n d o
n x p l i c a t , sccpius retulisse t a n t u m satis Iiabet. M u l l i s i n l o c i s v i d e l u r i n i p s a e c c l e s i a l o q u i , et l a m c n e x p l i c a l i o n c s P s a l m o r u m a l i a m c u m a l i a a n n e c t i t , a c s i u n a serie e x p l i c a t i o nes i l l a s p a r a r e t . L o q u i videtur v i r i s , non a u d i t o r i b u s , sed q u i ejus s c r i p t a l e c t u r i c s s e n L
E x p l i c a t i o P s a l m i centesimi decitni s c x t i b r e v i o r certe c s t , q u a m ut possit c o n c i o n e m u n a m
efGccre : i d q u o d e l i a m d i c i possit de centesima v i g e s i m a octava, et de q u i b u s d a m a l i i s ; u t
e c o n t r a r i o qusedam longiores s u n i , q u a m u t potuerint u n a vicc d i c i . C u m centesiraum V H
g e s i m u m p r i m u i n e x p l i c a t , v i d c l u r a l i q u i d c o m m e m o r a r c q u o d d i x e r a t , c u m de c e n t c s i m o

>

PR.EFATKX

13

decimo n o n o a g e r c t . E x p l i c a l i o P s a l m i centesimi q u a d r a g c s i m i m i l t i t ad E x p l i c a t i o n c m
s c i a g c s i m i s e c u n d i , q u a m n o n habemus : v c r e q u e c r e d i l u r C h r y s o s t o m u s codem r i t u atquo
modo t o t u m P s a l t e r i u m i n l e r p r e t a t u s essc.
H a c t e n u s T i l l e m o n t i u s q u i hosce C o m m c n t a r i o s p r o m o r e suo accurate e x p l o r a v i l . O p i natar e r g o h c J o a n n e r a C h r y s o s t o m u m , n o n c o n c i o n a n d o i n coetu p o p u l i d i x i s s e , sw!
scripsisse t a n t u m : q u a m q u a m , ut est i n j u d i c i o fercndo c a u l u s , hicc q u a s i dubitans elTeral.
E t s u p e r c s l certe i n i l l a m s e n t e n t i a m i n c l i n a n t i m a g n u s dubitandi ot a d v e r s u m suspicandi
locus. A n l e q u a r o e n i m ad e x c m p l a v e n i a m u s , hoc prfiemittendum d u x i m u s . Q u i s credat c o n c i o n a t o r e m pene q u o t i d i a n u m , q u i p e r a n n o s octodecim tali oftirio, i n p r i n c i p i b n s duabus
O r i e n t i s E c c l c s i i s functus cst, h a n c t a n t a m s u p c l l c c t i l c m i n s c r i n i i s r e l i q u i s s c , v e l amicis s o h i m l e g e n d a m dedisse? S u p e l l c c t i l e m , i n q u a m , totam ad c o n c i o n c s p a r a t a m , ut c u i q u e l c geoti p a l a m c r i t , et q u a n t a m v i x u s p i a m vidcas, ad m o r u i n d i s c i p l i n a m a p p r i m c c o m p o s i U m , q u a l e m v i x a l i b i v e l a p u d C h r y s o s t o m u m i p s u m r c p c r i a s ; quaeque s i i n t e g r a ad nos
p e r v e o i s s e t , v i x d u o b u s p o s s c l V o l u m i n i b u s c o m p r e h c n d i , ut j a m d i x i m u s .
A d e x e i n p l a vero j a m p r o c e d a m u s , quse certc v i d c n t u r c o n c i o n a n t c m o m n i n o rcferre. Ju

q u a r t i P s a l m i E x p o s i t i o n e , c o l . 41, h c habet:5ed nonprobe scimus quodnamsit lucrum ora(ioni$,quia nec eisludiose animum adhibemus, nec ca exDeilegibus utimur. Sedhomines quidem
aliquos aUoquuluri, qui sunt nobis superiores,ubi habitum, incessum, amictum et omnia composuerimus, ita ut oportet alloquimur: ad l)eum autem accedentes hiscimus , nos scalpimus .
atque hue et illuc versamus, negligenjes et socordcs sumus. E t caetera q u i b i d c m ille p r o s r q u i t u r . A n n o n coetum a l l o q u e n t i s haec v e r b a s u n t ? E t c o l . s c q u e n t i hsec i n c o n c i o n c ot i n
p o p u l i c<Etu d i c i o m n i n o v i d e n t u r : a Grrecis adferendis abstineo brevitatis c a u s a : Medile-

mur nos quoauc ut Deum supplices adeamus : discamus quomodo ea sit facienda supplicalio.
Non est eunaum in museum , non sunt consumendce pecunicr, nec sunt conducendi pcedagogi,
rhetores tt sophistce, neque muitum temporis consumendum e*t, ut hanc dicendi artem ediscas,
ud soium voluisse sufficit, et ars perfecta evasit. Nec pro te solum poteris dicere in eojudicio.
sed etiam pro multis aliis. Ei quisnam est scopus, quod instilutum artis huius judicialis? Modus precalionii. Sobria mente, animo contrito, cum fontibus lacrymarumaaeum accedere, nilnl.
quod adhanc vitum pertineat petere, futura concupisctre, pro spiritualibus supplicare, t m micis non maie precari, acceptam iniuriam memoria non tcnere, omnes perturbationes ex animo expellere, conterentem cor ita adire; animo deprimi, mansueludinem magnam exercere, rt
linguam ad bene loquendum convertere, in nullo pravo opere versari, nihil habere commune
cum communi orbis terrarum hoste, cum diabolo , inqtuim; ct Cfietcra qua> p l u r i b u s i l l c p r o scquilur.
E x p o s i t i o n e m v e r o i n P s a l r a u m s e p t i m u m i t a o r d i t u r , ut m a n i f e s t u m s i t , n i Tallor, i p s u m

a u d i l o r u m coelui verba facere. Oporteret quidem, i n q u i t , Scripturarum et historiarhm adeo

accuralam habere cognitionem, ut longiore ad carum doctrinam oratione non egcreOns ; scd
quoniam alii quidem i n rebus scecularibus occupati, cdii vero seipsos socordice dcdentes, ea nou
audierunt, necesse esl patUo longiori uti oratione, sed attendite diligenter... Sed sic eliam obscura s v n / , qum dicta sunt; quod vos kistoriam ignoretis. Sed quomam non oportet solum reprthendere, sed docere, operce pretium est narrationem aggredi. H i c certe Clirysostomus cceMim q u c m p i a m a l l o q u i t u r ac r e p r c h e n d i t .

P o p o l u m item a l l o q u i t u r ad P s a l m u m 43, c o l . 170, his \erb\s: Auditequotquot estis tardi ad

eleemo$ynam. Audite qui vobis divitias servando diminuitis. Audite qui nihilo melius ajfccti
tstis quam qui sunt in somniis diviles. Quce sunt enim prassentia, sunt somnio nihilo meltora ,
et a l i q u i b a s interpositis : Quousque vos ipsos seducitis ? quousque rerum veritatem non cerniiis; sed somniis inhiatis, cum prope et in foribus sit judicium ?
L o n g c clarius populum alloquitur cum Psalmi quadragesimi quarti Explicationcm

ordi-

tnr h o c pacto : Veilem nunc adesse omnes Judceos et gentiles , et hoc libro Judceis accepto
Psalmum ita legere. Neque enimignoratis, tt injudiciis et ubique tunc maxime suspicione
remotum esse rerum testimonium, quando id fertur ab inxmicis. Ut hoc ergo hodie quoque evcniat, exhibeamus testimonium ex Veteri Teslamento, ut et Judm et qentiles pudore afficiantur;
Judcti quidem legentes et non intelligentes : gentiles vero videntes lioros nobis efferrx ab iriimi%$. Neque enim poterunt ea nobis esse conficta dicere, cum non nos, sed qui Christum crucifixerunt, libros nobis prcebeant, qui de ejus potestate loquuntur. Sed sive adsunt, sive non .
nos nostro officio fungamur, et aggrediamur interpretationem. Q u i s ncgare possit h i c i n ccetu
quopiam loqui Chrysostomum ?
N o n m i n o s l i q u i d o a r g u i t u r i p s u m coetui v e r b a facere e x eis quae profert i n P s a l m u m q u a -

d r a g e s i m u m n o n u m , c o l . 2 4 5 : Judicabuntur autem JudaH, et qui tunc erant, et qui postea in

Novo Testamento inique se gesserunt : illi et naturam et legem habentes accusatrtcem : hi uutem prctter illa, etiam ea, qucc illorum gratia Christus fecit. Quid enim polerunt dicere , vel
quam causam afferre quare non crediderint ? Sed ea,quce8o, quce dicuntur, attendite, ut
po$$itis ora eorum qut contradicunt, obstruere. Satius est enim eos nobis victos nunc c o r rigi , quam se vincere putantes , illuc abire, et condemnari communi Judice orbis terrw.
Auditores magis magisque excitat, c u m ccntesimi noni Psalmi E x p l i c a t i o n e m sic o r d i t u r :

Fxsurgamus, quceso, et animum intcndamus : Psalmvs enim de sublimibus admodum rebus

agit, non u n t soli haresi, sed variis et diversis obsistens. Namadversus Judceos, adversusPaulum Samosatenum, adversus Arianos, adversm Afarcionistas, adversus Manichccos, et adver-

11

PRiEFATIO.

fl

sus omnes , qui resurrectioni non credunt , struit acicm. Quoniam ergo eontra tol advcrsarios structa est acies, nobis quoque multis oculis opus cst, ut qum sit luclandi ratio
exacte considerare possimus. In extcrnis enim certaminibus, etsi aliqua luctandi ratio non
animadversa fuerit, nihil Uvdetur spectator: non enim doctrinw , sed dclectationis gratin
illud theatrum coactum est. Jlic autem nisi exacte cognoveris undenam adversarius aciem
suam instruat, ct unde nos eum feriamus , non leve detrimentum accipies. Ne hoc ergo tibi
eveniat, mentem tuam excita, arrectce tibi sint aures. Judceos primum invadimus, etc.
E t i n P s a l m u m centesimum u n d e c i m u m : Vidisti eum qui crdificat supra petram? Quid
enim potest timere qui cst et nudus et accincius, nullamque ulli prwbet ansam ? Quid polest
iimere qui habet Deum clementem el propitium, ita ut utrinaue sit tatus , el ex superno auxilio, et ex ea, cum qua hic inferius agit, facilitate, nec quiaquam eum labefactare poterit, non
damnum pecunice, non probra, non calumniw. Neque enim habet in quo lcedatur qui hinc in
ccclum commigraverit , xn regionem ad quam sceleri et insidiis nullus pattt aditus. Nam, ut
probe nostis, omnes insidioe parantur vel pecuniis, vel pro pecuniis, et omne hominum sludium
in hoc ponitur.
E t i n P s a l m u m centcsimum decimum s c p t i m u m , Confitemini Domino, quoniam bonus, qiioniaminsceculummisericordiaejus, co\, 328, nsec i n p r i n c i p i o d i e i t : Diclum quidem Psalmi quod
consuevit populus succinere, hoc est: Hsec est dics q u a m fecit D o r a i n u s , e x s u l t e m u s et l l c -

m u r i n ea : quod et multos excitat, ethocmaxime solet populus illo spirituali et ccelesli festo
succinere. Nos autem, si vos vultis, capite et ab iniiio toium Psalmum persequamur , non
versu qui succinitur, sed ab ipso exordio expositionem inchoantes, Versum enim patres nostri
nt qui esset sonorus, et sublime aliquod dogma contineret, populum succinere sanxerunt ;
quandoquidem totum Psalmum ignorabat, ut vel hinc perfectam doctrinam acciperent. Nobis
mitem necesse est eum totum persequi.
A n n o n vere p o p u l u m a l l o q u i t u r E x p o s i l i o n e i n P s a l m u m c e n t e s i m u m d e c i m u m

nonum,

r u m hrec d i c i t : Ita etiam nos oportet affici, et quamvis hic paucis annis vixerimus, eos tamen
multos esse puttire propter futurorum aesiderium ? Jlcec dico non vitam prcesenlem accusans,
absil: ea est enim opus Dei: sed ad futurorum amorem vos excitans et incitans, et ne in rebus
prccsenlibus lubenter versemini. nec corpori affixisitis, nec ita afficiamini, ut nonnulli e vulgo
abjccti animi; qui etsi per multos annos vixerint, eos paucos esse dicunt. Quibus quid esse poiesi ratione aliemus?
Ei i n P s a l m u m c e n t e s i m u m t r i g e s i m u m s c p t i m u m i n hsRC v e r b a , Confitebor tibi Domine,
t

in

toto corde meo, h c h a b c t : De hoc apud vossoepe disserui. Quoniam, eo prxtermisso, venieinus
ud trf, quod est proximum. A n hsec d i c i possunt n o n prsDScnle coelu ?
E t P s a l m o c e n t e s i m o quadragesimo, col.426,sicordituriHujusquidemPsalmiverbapene

om-

nes sciunt, et per omnem cetatem perpetuo canunt: quis sit autem sensus eorum quce dictasuni.
nesciunt. Quoaquidem est nonparvareprehensione dignum, eos qui quolidie canunt, et ore verba
proferunt, nonquwrere vim scnientiarum, quce in his verbis sitre sunt. Sed si viderit quidcm quispiam aquampuram e$ limpidam, non se tenuerit quin ad eam accedat, tangat, et 6 i bat, et qui in pratum assidue ingreditur, nisi collectis prius aliquot floribus, recedere minimc
sustinueril: vos autem qui ab ineunte cetate ad extremam usque scnectutem hunc Psalmum
meditamini, nihil aliud quam verba perpetuo tenetis, absconso thesauro assidetis , obsignatam crumenam circumfertis, ei nec curiositate quidem incitatus est quispiam ut dUceret
quid est quod dicitur: non qucesivit, non scrutatus est
Qaamvis tamen tot sint ob
scura , veiuti quoddam canticum, ea multi leviter prcetercurrunt. Sed ne, dum in reprehensione nimium immoramur, molesta evadat oratio, agead ea quce dicta sunt perscrutanda veniamus. A n q u i s negaverit haec ad coetum p o p n l i dici ? i d q u o d etiam p e r t o t u m P s a l m i c u r r i c u l u m c e r n c r e est. U n o v e r b o , i n hoc et i n a l i i s P s a l m i s , c o n c i o u a n t e r a et p o p u l u m a l l o q u e n t e m p a s s i m deprehensurus es.
H o c p o s t r e m u m afTcram e x C o m m e n t a r i o i n P s a l m u m c e n t e s i m u m q u a d r a g e s i m u m ocla

v u m , c o l . 492 : Si ergo sisprinceps, autmagistralum geras, benigno Deo age gratias, quodtanlet
curce et diligentice tioi data sit occasio. Si privatus, rursus age gratias, quod habeas qui tui
curam gerat, nec permittat ut te improoi insidiis circumventum opprimant. Seu ad se^
nectutem perveneris, seu sis juvenis, Deo age gratias , etc. H i n c certe o m n i n o p r o b a r i
\ i d e t u r has E x p o s i t i o n e s vere conciones i n coetu p o p u l i dictas fuisse , et q u o d est n o t a n d u m , i a Gne cujusque solitus rftus r e f e r e n d v e l D e o , v e l T r i n i t a t i , v e l C h r i s t o g l o r i
observalur.
V c r u m objicit s i b i T i l l e m o n t i u s : L o q u i v i d e l u r v i r i s , n o n a u d i t o r i b u s , sed q u i e j u s
s c r i p t a lecturi essent, et l o c u m indicat i n m a r g i n e unde t a l e m h a u s i t o p i n i o n e m . E s t a u tera l o c u s i l l e C o m m e n t . i n P s a l . 47, c o l . 2 1 9 . U b i p o s t q u a m h u n c l o c u m , / n Spiritu vehementi
conteres naves Tharsis, legerat C h r y s o s t o m u s e t lectionem H e b r a i c i e x e m p l a r i s attulerat, p r o s e q u i t u r dicens , c u m regcs t e r r congregati cssent c o n t r a S i o n e m civitatem D e i s a n o t a m ,
D e u m ducem b e l l i fuisse ipsosque contrivisse, ut ventus v a l i d u s classem n a v i u m c o n q u a s -

sat ct c o n t c r i t : Nam hi quoque, cum magnam classem parassent, et ex longinqua aliqua

alienaque regione venisscnt, ira Dei veluti quodam vehementi vento omnes pericrunt. Et ideo
toeum quoque significans unde venerunt, suojunxit illud T h a r s i s ; iia etiam significavit Hchraus per dictionem, quam in vestram gratiam adjecimus in lectione contextus. N o n d i r i t
Chrysostomus s c i n g r a l i a m e o r u n i q u i l e c l u r i c s s e n L scd/r/ vestram grattam, i n g r a t i a m s c i licet e o r u m quos a l l o q u i l u r , Icctionem Hebraei seu H e b r a i c i e x e m p l a r i s apposuisse. N a m

PlliEFATIO.
quod i n Iiac H o m i l i a s i v e E x p o s i t i o n c ctrtuin p o p u l i a l l o q u a t u r , p l a n u m est c x c p i l o g o m o rali H o m i l i c e hujusce, q u i s i c h a b e t , c o l . 2 2 1 : Quocirca nos quoquc semper et continuo considerantes, civitatem nostram Jerusalem mente versemus, ac pulchritudinem ejus nobisoh oculosperpetuo ponamus, quce Regis sceculorum est metropolis , in qua justorum sunt spiritus, chori pairiarcharum, apostolorum, omniumque sanctorum, ubi stabilia sunt cuncta, non prcetereuntia.
ubi ptUchritudines sunt immortales, et quce sub aspectum non cadunt: quce solis iis hareditate
consequi licel, qui caducarum et fluxarum scecularium curarum penitus obliti fuerint, opum
scilicei ac deliciarum, et damnosarum diaboli voluptatum : fraternum autem amorem, hospitulitatem erga pauperes, etcaritatem t n proximum , in dies augent, alque acceptas injurias ex
animo condonafit, ut cum hac ratione honestt, atque ut Deo acceptum e$t, vitam traduxcrimus, regni ccelorum hereditatem accipiamus, inipso Christo Domino nostro, cui gloria et
imperium una cum Patre ct Spiritu saneto, nunc et semper , et in scecula sceculorum. Amen.
t t e c c o n c i o n a n t i s et coetum p o p u l i alloquentis v e r b a et e p i l o g u m esse nemo n e g a v e r i t .
Sed q u a r e dicit se i n a u d i t o r u m g r a t i a m H e b r a i c i e x e m p l a r i s vocem i n lectione adjeciSse ,
quaB v o x est, T h a r s i s , et H e b r a i c e s i c s c r i b i t u r ^ t n n , ac q u causa hnjus addendre l c c l i o nis f u e r i t , h a u d i l a facile est a u g u r a r i : i l l u d l a n l u m q u o d c o n j e c l u r a assequi p o s s u m liie
profero. C e r t u m est Antiochise m a g n a m fuisse Judscorum m u l l i t u d i n c m : i b i ct synagogas
q u o q u e fuisse e x p l o r a l u m i n d u b i t a t u m q u e est : c u m Judteis a u t e m m u l t i C h r i s t i a n o r u m
a l i q u a societate j a n g e b a n t u r , i t a ut q u i d a m synagogas f r e q u e n t a r e n t , q u a de r e c o n q u c r i l u r
C h r y s o s t o r a u s i n l i b r i s c o n t r a Judseos; h i vcro h a u d dubie Judseos H e b r a i c e legontcs i n
synagogis a a d i e b a n t , et H e b r a i c e i n t e l l i g e b a n t , ut credere est : c x his autem q u i d a m H o braicas a u d i r e lectioncs c u p i e b a n t , q u a de c a u s a n o n s e m c l i n bujus P s a l m i E x p o s i l i o n c
i i e b r a i c i c x e m p l a r i s lecliones affert, et u o a vice se i n g r a t i a m q u o r u m d a m i l l u d c u p i c n l i u m l c c t i o o e m Hebrsei afTerre tcstiQcatur. U t u l res c s t , s i v c l i a c , sive a l i a de causa i l l u d
egerit, n o n m i n u s c e r t u m erit C h r y s o s t o m u m h i c c o n c i o n e m h a b e r e et c c r l u m a l l o q u i , i d
quod n e r a o , u t spero, n c g a t u r u s cst.
M o n i l u m l e c t o r e m v o l i m , h i c nos a u c t o r i t a l e M a n u s c r i p t o r u m d u o r u m l e c t i o n e m , q u a m
p o s n e r a n t S a v i l i u s et M o r e l l u s , mutavisse : habent e n i m , Hebrceus autem, Thessabcr. U b i
textus U e b r a i c u s h o c modo : fc^nn : \ , q u sic l e g u n t u r : Thesaber Onioth Tharsis ;
p r i m a m e r g o vocem q u a m d a m p o n u n t s u p r a S a v i l i u s o t M o r e l l u s ; i n d u o b u s a u t e m i l l i s o p l i m i s
M a n u s c r i p l i s l e g i l u r , 5 , u b i h a u d dubie legas, ; , *^; i l l u d c i i i m ,
fr>i, n o n potest vocem q u a m d a m H e b r a i c a m e x p r i m e r e , c u m n u l l a b i c sit h u j u s m o d i . H a n c
v e r o l e c t i o n e m p a u l o p o s t confirmat C h r y s o s t o m u s e u m ait : Et idco tocumquoquc significans unde venerunt, subjunxit illud, T h a r s i s . Ita eliam significavil Hebrwus per dictionem ,
quam in vestram gratiam adjecimus in lectione contexlus. U b i animadvertas v e l i m , E x e m p l a r i a o l i m Grseca \ eteris Testamenti multas p l e r u m q u e i n m a r g i n i b u s habuisse lectiones
i n l e r p r e t u m , Aquil^e, S y m r a a c h i , T h c o d o t i o n i s , n e c n o n a l i o r u m et H e b r a i c i contextus ,
undc fortasse has notas m u t u a t u s sit C h r y s o s t o m u s . E x e m p l a r i a autem hujuscemodi ad
n o s t r a m u s q u c setatem d e v e n e r u n t ; p l u r i b u s ista f o r m a c o n c i n n a t i s nos u s i s u m u s i n r c s t a u r a n d i s , q u a n t u m l i c u i t , H e x a p l i s O r i g o n i a n i s , ut q u i s q u e videre possit.
A l i u d o b j i c i l T i l l e i n o n t i u s : E x p l i c a t i o centesimi d e c i m i s e x l i P s a l m i b r e v i o r est q u a i u
u l possit c o n c i o n e m u n a m efGcere : i d q u o d e t i a m d i c i possit de c c n t e s i m a d e c i m a o c t a v a ,
<*t dc q o i b a s d a m a l i i s ; et e c o n t r a r i o quaedam l o n g i o r e s sunt, q u a m u t p o l u e r i n t u n a v k o
d i c i . Q u o d spectat centesimam d c c i m a m s e x t a m E x p o s i t i o n e m i n ejusdem n u m e r i P s a l n i u m , c c r t i s s i m u i n q u i d e m est n o n potuisse u m q u a m sufOcere a d c o n c i o n e m u n a m , c u m .
iie d i m i d i a n i q u i d e m p a g i n a m a b s o l v a t , sed qutd v c t u i t q u o i n i n u s i l l a m c u m s e q u e n l i
j u n ^ c r e t , u t c o n c i o n e m p l e n a m habcret ? L i b e r q u i p p e P s a l m o r u m n o n perindc atque G c ~
ncsis longas historias c o m p l e c t i t u r , q u a r u r a singulee possunt ad u n a m h o m i l i a m salis essc :
a l l i b c r P s a l m o r u m d i v e r s i a r g u m e n l i Psalrais c o n s t a t , u b i e x a l i a i n a l i a m r e m t r a n s i t u r ;
h o r u m a u t e m a l i i l o n g i , a l i i b r e v i s s i m i sunt. P o t u i t vero C h r y s o s t o m u s illos b r e v i s s i m o s vel
vum p r e c e d e n l i b u s v e l c u m s u b s c q u e n l i b u s j a n g c r e , ut c o n c i o n e m p l e n a m haberet. Q u o d
habet de l o n g i s s i m i s E x p o s i t i o n i b u s T i l l c m o n t i u s , u n o v c r b o d e p e l l i m u s : v i x u n a m d u a s v c
reperias i n t e r l o n g i s s i m a s i n P s a l m o s E x p o s i t i o n e s , quffi h o m i l i a m q u i n t a m c o n t r a Judreos
add3quet: potuit auteiu i l l a s longiores i n duas p l u r e s v e parles d i v i d c r e , id q u o d n o n r a r o
prrcstant etiara concionatores h o d i o r n i . U t c n i m u n o v e r b o c o n c l u d a m , omnes et s i n g u k e
in P s a l m o s E x p o s i t i o n e s c o i i c i o n a n t e m C h r y s o s t o m u m e x h i b e n t .
III. Quo tempore has in Psahnos Expoaitiones edidil Chrysostomus.
N i h i l i n tolo E x p o s i l i o n u m d e c u r s u h a b e t u r , unde e x p i s c a r i possimus q u o tempore i l l a s
a d o r n a r e r i t , a c p r i m u m e m i s e r i t . H o c u n u m e x p r o b a b i l i s s i m a conjectura d i c i m u s , n i s i
fortasse q u i s m a l i t i d p r o e x p l o r a t o habere, nempc C h r y s o s t o m u m hoc a m p l i s s i m u m opus
Antiochiai e d i d i s s e ; q u o a u t c m a n n o v e l l e m p o r e s c i r e , h o c opus, h i c l a b o r cst. M a g n i ccrte
otii opus fuit d i u t u r n i q u e l a b o r i s . O t i i a u l c i n p a r u m habuit (Jhrysostomus ab eo tcmpore
quo c o e p i t e o n c i o n a r i , p e r q u e annos d u o d e c i m concionatus e s t ; et n u m q u a m a b b o c ofiicio
destitit; siepe e t i a m c u m i n o r b i s c o n d i c l a l u s : opus a u t e i n i l l u d i u P s a l m o s m a x i m u r a a m p l i s simumqac fuit o m n i a m i l l i u s o p e r u m , atque, u l j a m n o n s c m e l d i x i m u s , s i totuin h a b e r c tur, v i x p o s s e t duobus a m p l i s s i m i s v o l u m i n i b u s c o n i p r c h e n d i . Q u a p r o p t e r libentius crede^
rcm i p s u m h o s c e commentarios a d o r n a v i s s c a n l c q u a m p r e s b y l e r o r d i n a r e l u r , c l r o n c i o -

PRJEFATIO.

fC

n a n d i m u n u s i n c h o a r e t ; ordinatus a u t c i n presbyter fuit C b r y s o s t o m u s annos j a i n <*m<nsiis

trteinta n o v e m , ut i n ejus V i t a p l u r i b u s c o m m o n s t r a t u m e s l . A q u o a u l e t n tempore L i b a n i i
lOdum l i t e r a r i u m r e l i q u i t ad usque a n n u m t a t i s q u a d r a g c s i m u m q u o c o n c i o n a r i c c r p i l ,
otio m u l t o atquc libertatc fruebatur. In h o c ergo fortasse t c m p o r e hosce C o m m o n t a r i o s
s c r i p s c r i t , ab a n n o videlicet C h r i s t i 370 ad a n n u m 386, q u i b u s forte postea e o n e i o n u m f o r i n a m dedcrit. Sed h sunt conjecturse merse.

I V . I . Scriptorum senlentia de his in Psalmos Expositionibus. II. / operibus Chrysostomi nihil prajstaniius. I I I . Nihil ad mores instituendos aplius.
I. P h o t i u s dc h i s c c C o m m e n t a r i i s haec h a b e t ; u b i de H o m i l i i s i n G c n e s i m l o q u u t a s , i t a
p c r g i t i l l o r u m s t y l u m c u m stylo H o m i l i a r u m i n A c t a , ct E x p o s i t i o n u i n i n Psalmos c o m p a r a n s :

Dictio illius pro more perspicua et pura, quce splendoris et profluentice plurimum hubet,
insuperque copiam sententiarum, et genuinam exempiorum frequentiam exhibet. Tamenque
in dicendi genere infcrior est Commentariis in Acta Apostolorum, in humilioremque loquendi
formam defleclit; pariterque Commenlariis in Apostolum, quemadmodum et Commentaria in
Acta commentariis in Psalterium elegantia superantur. Ubique enim in omnibmque operibus
suis spUndore, sagacitate cum suavitale conjuncta, miro artificio usus; in his tnaxime Commentariis hujusmodi splendet ornamentis, exemplorum ubertate, enthymematum copia, et stcnbi opus est gravitale : alque, ut uno verbo loquar, diclione, constructione, methodo, sententiis
ac rcliquo apparatu, has Expositiones eximie ornavit.
Ex ipsis porro Commentariis in Apostolum inlernosci potest, quinam ab eo Antwchice elabornti fuerint, quia sunt diligentius tt accuratius adornati; et guinam dum Archiepiscopus
esset concinnati [uerint: Commentarios autem in Psalmos quanaonam adornaverit, scitu difficile est; nisi qms fortasse dixerit, vim et sermonis proestantiam miratus, ipsumpotius inotio
degentem, quam in publicis versantem negotiis, hcec edidisse.
Si qua autem dicta, qux vel interpretatione, velprofundiore spcculatione egerent, non iia
diligenler ab ea explanata fuerint, nihil mirum. Nam ea quidem quce audiiorum caplui accomtnouata erant vel quce ad eorum salutem utilitatemque pertinebant, numquam prcetermisxt.
Quamobrem mirari subit beatissimum illum virum, quod semper, in omniousque sermonibus
suis, hunc sibi scopum proponeret, auditorum nempe utilitatem; ccetera autem vtlnon
curarct vel levissime altingeret: sed et illud, prce auditorum utilitate contcmpsit, quod alicui vel
sensus aliquos ignoras&e, vel ad profundiora qucedam penetrare refugisse , vel id genus alia
prwlcriisse vidcri posset.
y

USRC v i s u m est r e f e r r e , q u i a E x p o s i t i o n u m i n Psalmos j u d i c i u m prae sc ferunt a c c u r a l u m : meque fateor d u m E x p o s i t i o n e s hasce legerem r e l e g e r e m q u e , ea i p s a o m n i a sensisse,
ac dcprehcndissc, quae P h o t i u s s c r i p s i t .
n i d a s autem J o a n n i s C h r y s o s t o m i C o m m e n t a r i o s i n P s a l m o s c u m e x c e l l e n l i s s i m i s e j a s

o p c r i b u s confert his vcrbis : Hic multa scripsisse fertur, interquce antecellunt libri de Sacer

dolio, sive sublimitatcm spectes, sive dictioncm, aut suavitatem, aut verborum
pulchritudincm : tris comparandce sunt Exposiliones in Psalmos Davidis, Evangelii secundum Joannem
tnterpretatio, Commentariaque in Matthwum, et Marcum,

et Lucam. C o m m e n t a r i a J o a n n i s

C h r v s o s t o m i i n M a r c u m et L u c a m n u s q u a m v i d i , ncc ab a l i o c o m m e m o r a l a a u d i v i , q u i n e l
V i c l o r A n t i o c h e n u s i n B i b l i o t h c c a n o s l r a C o i s l i n i a n a haec notat : Cum multi in Evangelia

sccundum Matthmim et secundum Joannem filium toniirui commentaria ediderint, pauci in

Evangelium Lucce, nullus, utquidem arbitror, in Evangelium Marci, exploravi ut ea quce per
purticulas et sparsiin doctoribus Ecclesia: in illud dicla fuerant colligerem, et brevem com~
mcntarium adornarem, ne hoc unum ex Novi Tcstamenti Evangeliis neglectum fuisse videretur, sive quasi nidla egeret ad intelligentiam exercilatione, sive quasi posset ejus mens et senlcntia ex aliorum Evangeliorum

interpretatione percipi, etc. Hfiec obiter dicta s u n l o , n c q u i s

ex dictis Suida; a r b i t r e t u r C o m m e n l a r i a C h r y s o s t o m i i n M a r c u m et L u c a m o l i m fuisse, q u

p e r i e r i n t . N a m si quis ha;c novisse p o t u i l , V i c t o r A n l i o c h c n u s fuit, q u i C h r y s o s t o m i i l e m
A n t i o c b c n i scripta cognoscebat.
I I . Ut ad I n l e r p r e t a l i o n o s i n Psalmos r e d c a m u s , I I S R C v u l g a t a f u i t o m n i u m o p i n i o , has i n t e r
pra3 (antissima i l l i u s o p c r a c o n s c r i . I d i p s u m p o r r o c x i s l i m a t u r i s u n l quotquot e x p l o r a v e r i n t ,
q u o l q u o t a l t c n t c l c g e r i n t . N a m h i c , o m n i supcrfluitale resecata, i n v e n t i o n i s i p s i u s sancti d o <loris s p e c i i n i n a passim r c p e r i a s . E a vero i n re cacteris o m n i b u s o r a t o r i b u s , quotquot v c l
s a c r i v c l profani fucrunt, antecellerc d c p r e h e n d i t u r , ut a r g u n i e n t i i m o m n i ex p a r l e , s i n g u l a r i q u o d a m i n e x s p c c t a l o q u e modo c o n v e r t a t ; sic apto t a m c n , sic g c n u i n o , et ad r e m q u a de
a p i t u r accommodato, ut n i h i l s u p r a .
III. A d d i s c i p l i n a n i i l e m m o r n m hi C o m m e n l a r i L a p p r i m e idonei s u n t ; n u l l u m e t h i c a r l u u l u m hic non t r a c l a t u m i n v e n i a s : occasioneque sunipta ex P s a l m o r u m argumentis o i n n e
^ v i r t u t u m bic c o m m c n d a l u r , v i t i a o m n i a e x a g i t a n t u r . E x e m p l i s semper i i s q u e frequentibus ot ad r c m qurc I r a c l a l u r a p t a l i s , modo f u g i c n d u m p c c c a t u m , modo a m p l e c t e n d a m v i r l u l c m cssc suadetur.

$ V . I . De cxemplari Septuaginta Interprelum. quo usus Chrysostomus est in hts Expositionibus. I I . Veterum interprctationcs curafferat ncc nominalis Inlerprelibus.
i . Joannes C h r y s o s t o m u s e x e m p l a r i P s a l t e r i i liaud dubic utebatur, q u o d i n E c c l e s i a A n -

17

PRiEFATlO.

13

tkuhctia i n u s u e r a t : inde autem v e r s u u m s i n g u l o r u m loctionem a l l u l i t . E r a t p o r r o exoiM~

plar i l i u d Septuaginta I n l e r p r e l u r a E d i l i o . V c r u r a i l l i u s E d i t i o n i s e x c i n p l a r i a inter sc variabant, c t , q u o d a d m i r a b u n t u r i i q u i n o n sunt h i s i n rebus e x c r c i l a l i , postquam lectionem
suam a t t u l i t C b r y s o s t o m u s , lectionem S c p l u a g i n t a I n t c r p r e t u m a s u a d i v e r s a m q u a n d o q u e
i v f c r l . S i c i n P s a l m . 7, v . 11, e x e u i p l a r i s s u i l e c l i o n e m aflert hoc pacto : Scrutans corda ct
rencs Deusjustus. AdjiUorium meum Deo, qui sulvos facit rectos corde. Deinde vero , post
intcrpositas I n t c r p r e t u m l c c l i o n e s , sic h a b c t : Septuagxnta autem ita dixerunt: Scrutans c o r da et renes Deus. Justum adjutorium meum Deo. H i c S c p t u a g i n t a I n t e r p r e l u m l e c l i o n e m ,
q u a l i s i n H e x a p l i s legebatur, videtur afferre C h r y s o s t o m u s : ipse vero a l i a m S e p t u a g i n U
I n t e r p r e t u m l e c t i o n e m s e q u i l u r . H c a u t e m varietas l e c t i o n u m n o n i t a frequenter o b ~
s e r v a t u r i n e x e m p l a r i , q u o utitur C h r y s o s t o m u s , ut i n a l i i s p l u r i m i s ecclesiasticis scriptoribus.
Non i n l i b r o P s a l m o r u m tantum, scd etiam i n aliis Scripturae sacrae l i b r i s hujusmodi v a rielales i n e x e m p l a r i C h r y s o s t o m i o b s e r v a b a n l u r . S i c Isaiae 5 1 , 1 : Respicite adsolidam pctram ex qxia excisi estis, et ad fossam lacus, exqua effossi estis. J l l a autem lectio e x T h e o d o lionc d r s u m p l a i n e x e m p l a r i C h r y s o s t o m i habebatur et magis accedit a d H e b r a i c a m v e r i t a lora. I n v u l g a r i a u l e m Septuaginta interpretum E d i t i o n e h i c r e p c r i t u r sensus, quatn excidistis
quem fodistis. Scd p a s s i v i significatum h i c r e q u i r i t textus H e b r a i c u s .
II. Saepe e t i a m a l i o r u m l n t e r p r c t u i n , Aquilae, S y m m a c h i et T h e o d o t i o n i s , lecliones a f l c r l ;
n e c r a r o c t i a m H e b r a i c i e x e m p l a r i s lectionem i p s a m Graecis literis e x p r e s s a m , q u a l i s v i d c iicct h a b e b a t u r i n H e x a p l i s O r i g e n i a n i s . V a r i i s autera i l l i s l e c l i o n i b u s , quas aflfcrt, parco ct
raro u l i t u r i l l e i n E x p l a n a l i o n i b u s s u i s , nec e x p l o r a t quaenam v e r i o r et s i n c e r i o r sit, quxMiam
ad seriem a c c o m m o d a t i o r , sed e a m l c c t i o n u m diversitatem l e c t o r i considerandara r e l i n q u i i .
Quid causse v.ero sit, q u o d illas s i c afferat, h a u d d i f t k i l e est a u g u r a r i ; c u m e n i m ipse semel
lostificatus sit sc i n g r a t i a m q u o r u m d a m . q u i id desiderabant, lectionem H e b r a i c a n i G r e c i s
l i l e r i s s c r i p t a m attulisse, h i n c s u s p i c a n d u m r e l i n q u i l u r i p s u m , u t q u o r u m d a m volis a l q u c
studiis faceret satis, varias U e m interprelationes i n m e d i u m afferre. L i c e t autera i l l a a S e p l u a g i n t a I n t e r p r c t u m versione admodura differant, ab e x q u i r e n d o sensu abslinet ut p l u r i mura C h r y s o s t o m u s , q u i a c u m i l l e a d mores informandos c o n c i o n c t u r , ct hic fere u n i c u s i l lius s i t s c o p u s , m u l l u m j u v a t ad e a m rein isthaec q u a l i s q u a l i s sit varietas. Sed m i r u r n
profecto est, quod n u m q u a m Interpretum n o m i n a a d s c r i b a t ; nc semel o n i m q u i d c m p e r tol u m l o n g i s s i m i operis c u r r i c u l u m v e l A q u i l a m , v e l S y m m a c h u m , v e l T h e o d o t i o n e m c o m m c i n o r a l ; sed s c r i b i t s e m p e r : alius sic, alius vero sic : vi tamcn i n H e x a p l i s O r i g e n i a n i s , i n q u e
IJibiiis H e x a p l o r u m lecliones a d m a r g i n c m e x l i i b e n l i b u s , q u a l i a bene m u l t a erant, haec n o i n i n a , v e l i n l e g r a , v e l p e r p r i r a a m Titeram sempcr e x b i b e b a n t u r . I n q u o d a m tamen M .
G l i r y s o s t o m i q u o usus S a v i l i u s est i n m a r g i n e ad qusedam t a n t u m l o c a s c r i b i t u r A . e u a i Uv
4:(io est AquiJae, C c u m S y m m a c h i , . c u m T h e o d o t i o n i s . N c s c i t u r a u t c i n a n C h r y s o s t o u i u s
ipsc, a n a l i q u i s l i b r a r i u s v c l v i r l i t e r a l u s ho3C apposuerit.

| V I . I . Chrysoslomus in totum Psalterium Commeniarios seu Uomilias emisisse putatur*

II. Locus Photii incditus, quo idipsum probatur.
!. E x p o s i t i o n e s C h r y s o s t o m i i n Psalmos tot partibus m u t i l a s h a b c m u s , ut hinc qusestio
o r i a l u r a n i l l a s s i c emiserit, i n multos videlicet Psalraos, longo p l u r i b u s prffitermissis, a u
voro l e m p o r u m i n j u r i a i i P s a l m i , q u i n u n c d e s i d e r a n t u r c u u i E x p o s i t i o n i b u s s u i s , a m i s s i
f u e r i n l . A b ipso e n i m i n i l i o Ires P s a l m i desidcrantur ct a q u a r t o i n c i p i l u r ; t c r t i u m n a m q u e ,
q u e i n post F r o n t o n e m D u c a u i m c u m E x p o s i t i o n e s u a p r i o r e m p o n i m u s , n o n ad Iianc s e r i c m
p c r l i n o r e c e r t u m e s t ; i m o e t i a m a n vere C h r y s o s t o m i sit E x p o s i l i o d u b i t a t u r , atque i l l a i p s a
E x p o s i t i o a q u i b u s d a m ut s p u r i a r e j i c i t u r . q u a r t i i g i l u r P s a l m i E x p o s i l i o n e i n c i p i t u r ,.<t
usque ad d u o d e c i m u m p e r g i t u r ; s i c n o v e m P s a l m o r u m E x p o s i l i o n e s h a b e m u s . duodecimo
ad q u a d r a g e s i m u m tertium E x p o s i t i o n e s omnes n u m e r o t r i g i n t a d e s i d e r a n t u r , et a q u a d r a g c s i m o tertio r e s u m u n t u r ; H o m i l i a m c n i m i n q u a d r a g e s i m u m p r i m u m n o n ad h a n c s e r i e m
p c r t i n e r e c e r t u m est, elsi i l l a egregia vereque C h r y s o s t o m i s i t . q u a d r a g e s i m o l e r t i o ad
q u a d r a g c s i m u m nonura E x p o s i t i o n e s C h r y s o s t o m i h a b e n l u r n u m e r o septcrn; c x i n d c v e r o
s c q u i t u r o m n i u m m a x i m u s h i a l u s , nenipe ad u s q u c P s a l m u m centesimum o c t a v u m , P s a l raorum videlicet q u i n q u a g i n t a et o c l o . cenlesimo octavo autem ad usque fincm o m n i u m
P s a l m o r u m E x p o s i t i o n e s habemus u n o exceplo centesimo decimo octavo, o m i n u i n l o n g i s s i m o . I n s u m m a , q u i o q u a g i n l a ct octo P s a l t n o r u m E x p o s i l i o n e s h a b e n t u r ; n o n a g i n l a d u b r u i n
desidcranlur.
Sic i g i t u r i n partes distractsB E x p o s i t i o n e s i n P s a l m o s ad nos usque d e v c n e r u n t ; i t a itt
lacinia) singulse multos Psalmos habeant. H i n c q u e j a m c o n j i c i t u r , etiamsi n u l l u m a l i u d a d esset a d r e m p r o b a n d a n i a r g u m e n t u m , l o l u m P s a l t e r i u m fuisse a C h r y s o s t o m o E x p l a n a t i o nibus i l l u s t r a t u m : n a m s i delectu habito hos e x p l a n a r e , alios praetormitterc v o l u i s s o t , illre
series P s a l m o r u m consequenter p o s i t o r u m n o n h a b e r e n t u r , sed a l i u r a b i n c , a l i u m i o d c
sumpsisset c x p l a n a n d u m .
A d haBC i p s e C h r y s o s l o m u s se alios P s a l m o s ad b a n c s c r i e m pertinentcs exposuisse s i gnificat, c u m d e P s a l m o centesimo quadragesimo l o q u i t u r , c o l . k*28; p o s t q u a m e n i m d i x e r a l
hunc P s a l m u m vespere dici et v c s p e r t i n u m v o c a r i , ex occasione dc P s a l m o etiam m a l u l i n o ,
qui est s c x a g c s i m u s s c c u n d u s , quiEdam afferl, et haK* a d j i c i t : Sed nc eo (Psaliuo) qui est prm

PR^EFATIO.

20

mtnibus relicto, alixm extra ordinem introducamus, tranmisso auditore adea quce de illo
dicta snnt, ad ea quce sunt nobis proposita accedumus. H i c n o u modo indicat C h r y s o s t o m u s se
de P s a l m o scxagesiroo secundo j a m d i x i s s e , sed d i x i s s e suo loco et i n serie a l i o r u m . E x p o s i t i o
a o t e m i l l a P s a l m i sexagesimr sectmdi c u m a l i i s i n t e r i i t .
I I . Pbolicts item p a l r i a r c h a i n nota m o x e d e n d a , quae nota n u m q u a m antehac , u t p u t o ,
p r o d i i t , testificatur se s c h o l i o n vidisse e x c e r p t u m e x C o m m e n t a r i o C h r y s o s t o m i i n P s a l m n m q u i n q u a g e s i m u m n o n u m : l o c u s autem i l l e P h o t i i afTertur i n Codice X I I Bibliotheca?
Coislinianae, f o l . 5 2 , q u i C o d e x d e c i m i tertii c i r c i l c r sseculi C a t e n a m i n P s a l m o s c o m p l e c t i t u r
etsi n o n i n t e g r a m . Sed intcrprctationes i n P s a l m o s septcm nempe P s a l m o r u m , s o l i u s T h e o -
d o r i Heracleotce esse n o t a n t u r . N o t a i l a q u e P h o t i i s i c habet : decimo tertio usque ad quadragesimum stcundum Psalmum Chrysostomi inlerpretationem hactenus non reperimus, sed
neque quinquagesimo usque ad Psalmos graduum. Inveni tamen in scholiis in primam c thoticcah Joannis epislolam scholion e regione positum , quasi ex interpretalione Chrysostotni
tn Psalmum 59, nimirum in dictum iilud : E s t peccalura a d m o r l e m , et est peccatum n o n a d
i n o r l e m . Unde animadvertere licet, eliamsi nos non invenerimus, divinum tamen illum virum
ipsum interpretatum esse. E t postea s u b j i c i t u r : Photius palriarcha hcec scribit.
Observes a u t c m v e l i m , h a n c notam p o s u i s s e P h o t i u m ante P s a l m u m d e c i m u m l c r t i u m , ut
t i g n i G c a r c t i n sequentibus P s a l m i s n o n s u p p c l c r e C h r y s o s t o m i i n t c r p r e t a t i o n e s , qua? i n
necedentibus P s a l m i s frequentes a p p o n u n t u r i n eadem C a t e n a . U n d c e l i a m a r g u i v i d c l u r
h o t i u m hujusce Catense esse a u c t o r e m , q u i testiftcalur sc i n prsecedentibus C h r y s o s l o m i
)los q u a m a l i o r u m o m n i u m interpretationes attulisse, n o n i l e m i n P s a l m i s sequentibus i i i a s
! psas habere quas p r o f e r a t , q u i a nempe ejus E x p o s i t i o n e s bene multae, quas ipse i n d i c a l ,
a m i s s fuerant. Patres a u t e m e x q u o r u m interpretationibus C a t e n a m hanc c o n r i n n a v i l
P h o t i u s , h i s u n t : A l h a n a s i u , B a s i l i u s , C h r y s o s t o m u s , et T h e o d o r u s H e r a c l e o l a . C u i n rfcficerentergo
C h r y s o s t o m i i n sequentes Psalmos i n t e r p r e t a l i o n e s , i d indicat P h o l i u s , ne q u i s
i n i r c t u r J o a n n e m C h r y s o s t o r a u m , q u i modo passim a d h i b e b a t u r , n o n u l l r a c o m p a r o r o .
Unde certe a r g u i t u r a P h o t i o C a t e n a m a d o r n a t a m fuisse.
Neque u n a m hanc tantum Photii n o l a m i n hujusmodi C a l c n a deprehcndimus : a l l e r a m
e n i m ejosdem habemus, i n One P s a l m i 8, i n verba C h r y s o s t o m i p a u l u m mutata , quse u o t a
eic h a b e t : Interrogatio. Quare, inquit, Christus, cum sit cequalis Patri, humilia tamen multa
loquitur? Responsio. Ut humilitatem doceat, et quia carne amictus erat, acpropter Judworwn
stupiditatem : quia etiam humanum genus paulatim ad cognitionem procedere debet, ilemque
ob imperfectum audiendum captum : certe mulla secundum auditorum opinionem loquilur. Hic
ciereafinemcontra Paulum Samosatenum et conlra Arianos verbadirigit. occasione sumptu ex
hoc Psalmi dicto : Q u o n i a t n videbo caelos tuos , opera d i g i t o r u m t u o r i i m . Hcec diversimode
inhac sermone adumbravit, ulpote qui homiliaj more loquatur. Pulchriludo sane splendorque
sermonum, visque arqumentationum ubi acrimonia et contentione opus est, major ulique est
quam ut in homilia locum habeat. H i s s u b j i c i l u r : Pholius scribit.
Ha3c a i t P h o t i u s , p o s l q u a m C h r y s o s t o m i l o c u m a t t u k r a t , atque h i c de ejusdem i n P s a l m u m o c t a v u m E x p o s i l i o n c v e r b a facit : u b i i l l e P a u l u m S a m o s a l e n u m n o m i n a t i m c o u f u l a l ,
et c o n t r a Anomoeos A r i a n o s q u e v e r b a facit. Unde etiam c o n f i r m a l u r o p i n i o n o s l r a , q u a
coHJecimus s u p r a , C a t e n a m i l l a i n Codicis C o i s l i n i a n i X I I fuisse a P h o l i o c o n c i n n a t a m .

V I I . Utrum ece omnes Psulmorum Expositiones Chrysostomi, quas ex lemporum

amisimus, jam Photii ccvo amissce essent.

injuria

Q u w r i l u r u t r u m ea o m n i a quce desiderantur i n E x p o s i t i o n i b u s P s a l m o r u m , e l i a m a*vo

P h o t i i dccssent. S i q u i d e m verbis P h o t i i , i n nota p r i o r e s u p r a a l l a t a positis , standum s i t ,
t r i u m p r i o r u m P s a l r n o r u m E x p o s i t i o n o s ipsius tempore s u p e r e r a n t , quce j a m a b s u n t :
n a m t c r l i i P s a l m i I n l c r p r e t a t i o , qua3 i n fronte l i b r i posita est, ad hanc seriem n o n p e r t i n c r e
r r e d i t u r , u t j a m d i c l u m est. E x p o s i t i o n e s autem i l l a s qua3 desiderantur s i c notat P h o l i u s :
decimo terlio Psalmo usque ad quadragesimum secundum kactenus Interprelationes Chryioslomi non reperimus. Q u o i n n u i l n i h i l a p r i n c i p i o u s q u e ad d e c i m u m t e r t i u m dcficere. S i
C o d e x aulern C o i s l i n i a n u s n o n tmitilus e s s c l , s t a l i m yidissemus u t r u m E x p o s i t i o n e s illaa i n
tres p r i m o s Psalmos adhibitte fuissenl a P h o t i o , q u i C a t e n a m hanc adornasse creditur ; v e r u m i l l e C o d e x , i n i t i o m u l i l u s , a s c p l i m o t a n t u m P s a l m o i n c i p i t . N e q u e l a m e n inde i n f c r e n d u m statim e s t , E x p o s k i o n e s i l l a s i n tres priores Psalmos superfuisse P h o l i i l e m p o r e . L i c c t
e n i m ipse i n l a c u n a r u m recensionc i l l a m t r i u m E x p o s i t i o n u m p r i o r u m n o n c o m u i e m o r e t ,
p o t u i t ideo i l l a m tacere q u i a j a m i n i l i o Catenaa de amissis i l l i s l o q u u l u s fuerat; i n h a n c
Vero partem totus p r o p e n d e o ; ncque enira o p i n o r tres i l l a s priores E x p o s i l i o n e s P h o l i i
l c m p o r e snperfaisse.
tertia d e c i m a autem a d q u a d r a g e s i m a m s c c u n d a m E x p o s i l i o n e s omnes d e s i d e r a n t u r ,
i n q u i t P h o t i u s ; i t a u t t e r l i a m d e c i m a m excludas , et q u a d r a g e s i m a m secundam s i m i l i t e r :
ambfio e n i m c u m a l i i s desont. Q u a d r a g o s i m a autem p r i m a , quxe h i c s e c u n d u m P s a l m i c x p o siti n u m e r u m p o n i t u r , e x l r a seriem h a r u m i n Psalmos E x p o s i l i o n u m o l i m e r a t , e t h u c
advecta fuit, neque u l l a m habet c u m hiscc E x p o s i t i o n i b u s affinitatem, u l i b i d e m i n M o n i l o
p l o r i b u s p r o b a v i m u s . Q u o d adjicit P h o t i u s , a q u i n q u a g c s i m i P s a l m i E x p o s i l i o n e u s q u e a d
P s a l m o s graduutn omncs E x p o s i t i o n e s d e s i d e r a r i , potuit v e r u m esse, q u a l e n u s i n s u i s
t x e m p l a r i b u s caetera desiderabantur : v e r u m E x p o s i t i o n o s s a n a s , g^nuinas ct i n t e g r a ^

fl

PlliEFATK).

52

habemns a P s a l m o centesimo s e p l i u i o , q u i d e e s t , a d u s q u c P s a l r a o r u m finem, u n o e x ccpto 118 : i n h i s c e vero P s a l m i s coraprehenduntur P s a l m i g r a d u u m q u i n d e c i r n , q u i i n ripiunt a 119.

VIII- Utrum Expositio in Psalmum tertium, qucc agmen ducit et prima locatur, hic
Cnrysostomo posita sit; et an sit vere Chrysuslomt.
fixpositio ID P s a l m u m t e r t i u m , qute p r i m a est i n hoc opere ct agmen ducit i n hoc T o m o ,
i a q u i b u s d a m M a n u s c r i p t i s p r i m a p o n i t u r , ab a l i i s vero p r o r s u s abest. l n R c g i o codice
n u m . 1962 h a b e t u r ; i o C o l b e r t i n o n u m . 10 n o n c o m p a r e t , sed i b i i n c i p i t u r ab E x p o s i t i o n e
i n P s a l m u m q u a r t u m ; s i m i l i i e r q u e abest a C a t a l o g o i l l o E x p o s i t i o n u m G n e c o q u i i n E d i t i s
h a b e t u r , q u e m q u e i n fine hujusce P r o f a t i o n i s edemus. I n edito tamen F r o n t o n i s Duceei l e g i t a r ; ideoque e x sede i l l a m e x p u n g e r e non a u s i s u m u s , e t i a m s i ad h a n c seriem pertinerc
n o o v i d e a t u r . N a m i o E x p o s i t i o o i b u s P s a l m o r u m C h r y s o s t o m u s ct titulos et singulos versus
ad u s q u e fiaem e x p l i c a t : h i c autem de titulo t a n t u m a g i t u r : Psalmus David cum fugeret
facic Absalon filii sui. I n hac sola i n s c r i p t i o n e m o r a l u r a u c t o r H o m i l i t e p r i m s e , quie etiam
n o n i n t c g r a , nec suis o m o i b u s p a r l i b u s absoluta p u l a t u r : i t a n a m q u e desinit, u t a l i q u i d u l l r a
d e s i d e r a r i \ i d e a t u r . Q u i b u s perpensis o m n i b u s , u o n puto hanc E x p o s i t i o n e m ad seriein a l i a r u m p e r l i n e r e ; sed ab nescio q u o huc temere i n v e c t a m fuisse.
A d hflec a l i a q u o q u e e x s u r g i l dubitandi causa a n videlicet haac sive H o m i l i a seu E x p o sitio C h r y s o s t o m i vere s i t , necne. C e r l e si res ipsas e x p l o r c s , s i s e n s a , si o r a n d i m o d u m ,
n o n v i d e t a r a C h r y s o s t o m i c o n c i o n a n d i gcnere a l i e n a ; si s l y l u m et d i c t i o n e m G r a c a m perp e n d a s , a l i q u i d p e r e g r i n u m o i e t ; voccs Chrysostoroo n o n usitata*, saltem i l l o , q u o hic
u s u r p a n t u r , sensu o c c u r r u n t , u t **/ e l -, et fortassis a l i , quas v e l non u s u tritfiR,
vel a l i e n i s j u n c t i B vocibus n o n n i l i i l s u s p i c i o n i s i n g c r u n t . L i c c t p o r r o F r o n t o Ducaeus i n serie
a l i a r u m r e l i q u e r i t , q u i tamen s p u r i a ct a d m o d u m d u b i a a i i o a m a n d a r e s o l c t , c c r l c h c
raullis doctis v i r i s suspecta e s t ; H a l e s i u s vero i n Notis S a v i l i i o m n i n o s p u r i a m putat esse.
S a v i l i u s a u t e m p r i m o haerere videtur, sed postea i n U a l e s i i s c n t e n t i a m deflcctit. V c r u m
u l c r q u e a u d i e n d u s . S i c i n Notis S a v i i i i p. 932 :
H a n c E x p o s i t i o n e m tertii P s a l m i , i n q u i l S a v i l i u s , ab i l l o amatore Dei et Christi v i r o ,
q u i T*H // P s a l m o s , q u a m e x C o l l e g i o C o r p o r i s C h r i s t i O x o n i i s u m p s i m u s , auctor
f u i t , v e l n o n v i s a u i , v e l r e p u d i a t a m , misit ad m c doctissirnus F r o n t o Ducseus, e x V a l i c a n a ,
u l ipse a i e b a t , d e s c r i p t a m : q u exstat e t i a m , teste i n notis ad C h r y s o s l o m u m F l a m i n i o
N o b i l i o , i n B i b l i o t b e c a c l e r i c o r u m r e g u l a r i u m Romse. H u j u s p r i n c i p i u m et q u i d c m n o n
i n e l e g a n s aut i n d i g n u m C h r y s o s t o m o c i t a l Damascenus O r a t i o n e t e r l i a de I m a g i n i b u s .
V c r t i t L a t i n e v e t u s l n t e r p r e s , u l i et nos quoque Grsece d a m u s , fine t r u n c a l a m . Qiue l a m c n
o m n i a n o n e a m a p u d me v i m b a b e a n t , ut non planc a c q u i e s c a m H a l e s i i m e i de spuritate
j u d i c i o , q u i de E x p o s i t i o n e i s l a sic ad v c r b u m c e n s u i l :
De fragmenti hujus a u c l o r c non facile s t a l u e r i m ; c e r l i s s i n i u m l a m e n h a b r o C h r y s o stomi n o n csse. P r i m o e n i m s t y l u s cst a C b r y s o s t o m o o m n i n o a l i e n u s , utpolc a f l V d a t i o r ct
frequentibus a r g u m e n t a t i u n c u l i s et homceoptotis i n t e r s l i n c t u s , q u a ; passim o c c u r r c n t e d i l i o nera Grsecam i n s p i c i e n t i b u s , et q u a l i a s u n l : ,- 2; --^*. , cOx *#///* ot*' Cl, 06v ij }/ , /. // ?,; * , / , h
? , ct a l i a his c o n s i m i l i a usque ad v i t i u m aflcctata. Secundo t o l u m
i n v e n t i o n i s filum j u v e n i l i u s est. A t q u c b i n c b c l l i 111 i de A b s a l o n e i n q u c r c u suspenso
f

s e n s i c u l i , et planta detinebatur qui cwn radice pugnabat; vinctus erat ramo ramus , et<\
D e i o d e perbellae r a t i u n c u k e
c u r A b s a l o n c m c t c ( B l u m respuerit et l c r r a ; a l i a q u e bujus
g c n e r i s , q u o r u m i m m e n s a v i s i n dubiis el spuriis. P o s l r e m o prosopopocia i l l a i n q u a d c s i n i i , c u i , u l p u l o , p l u r a a t t e x u i l a u c t o r , sed ea nobis tempora feliciter i n v i d c r u n t . O u o d s i
qoffi h i c de A b s a i o n e d i c u n t u r , c u i x i i i s , quae Ghrysostomus de a r g u m c n t o isto scxccnties
d i s p u t a t , conferantur, o u i n i n o n i b i l s i m i l c aut p a r habere reperientur. H u c a c c c d u n l l o c u tiones p o p u i o d u r i o r e s , fugitivos scriptis iiteris persequunUir (locus modo sit s i n c e r u s ) , vt
uxor mala peccatori colaphus est, et v o x graica sffipius u s u r p a i a , quai l i c r t lortassis
satis sit p r o b a , a p u d C h r y s o s t o m u m l a m c n n u m q u a m r e p e r i t u r . D c i n d e p a r t i c u l a r i s i l l a
P s a l i n i c e n t c s i m i q u a r l i citatio : hoc vero C h r y s o s l o m o n u m q u a m i n inore p o s i t u m , c o n l e n l o
v c r b a t a n t u m , l o c u m vero i n d i c a r c n u m q u a m s o l l i c i t o . Ha3C p l u r i b u s egi p r o p l c r D a m a s c r n u m , ne q u i s me a r b i t r e t u r a tanti v i r i a u c l o r i l a l e temerc velle discedcrc. D i c e n d u m o n i i u
n e c e s s a r i o , aut t a n l i v i r i j u d i c i u m a v c r o deflcxisse , aut C b r y s o s t o m u m s i b i d i s s i m i l l i m a
s c r i p s i s s e , aut E x p o s i t i o n i s hujus c a p i t i , q u o d a C h r y s o s t o m o m u l l u i n a b l u d c r e n o n c o n t e n d e r i m , r e c c n t i o r e m a l i q u c m corpus et m e m b r a a l t c x u i s s e .
Haacscite observata s u n t , tamctsi stylo n o n i t a c o n g r u c n l i . N c q u e diffilcor, si hccc v e r e
C b r y s o s t o m i esset, C h r y s o s t o m u m a p r o p r i o s i b i s c r i b c n d i genere m u l l u m deflcxisse. Sod
h o t n i l i a m i l l a u i , ut a F r o n t o n e Ducaeo posita f u i l , iuter authentica p o s u i n i u s ; i t a t a m c n ut
fateamur, e a m , s i n o n apertc s u p p o s i t i l i a s i t , a d m o d u m t a m c n esse suspectam.

I X . Qiiam multce in Psalmos Ilomilice el Orationes Joanni Chrysoslomo adscriptce ex

aliorum Patrum et Scriptorum ecclcsiaslicorum commentariis homiliisve in Psalmos c o n mrcinata fuerint.
Novara c e r t e s p c c t a c u l a m offerimus, c u m S p u r i a i o P s a l m o s , ct J o a n n i G h r y s o s t o m o falso
adscnpta s i m u l ediraus. I b i e n i m v a r i a fraudum genera d e p r c h c n d i m u s , d u m a l i i suas v e l

PR.EFATfO.

55

b o m i l i a s Psalmos v c l P s a l m o r u m inlerpretationes J o a n n i C h r y s o s t o m o a d s c r i b u n t ; a l i i
p r & m i s s i s q u i b u s d a m e x o r d i i s , e x d i v e r s o r u m scriptis h o m i l i a s , vel PsalmoruuQ E x p o s i l i o n e s
c o n s a r c i n a n t . T a n t a q u i p p e e r a t , S. doctoris f a m a , tanta ejus apud omnes e x i s t i m a l i o , u !
q u i d q u i d i l l i u s n o m c n p n e se ferret, p a s s i m u t c x i m i u m a d m i t l e r e t u r ; i l l o videlicet aevo
c u m p a u c i s s i m i cssent q u i posscnt distinguere prctiosum vili. A l i i itague ut scriptis s u i s
l a u d e m et famam c o m p a r a r e n t , J o a n n i s C h r y s o s t o m i n o m i n e ea c i r c u m f e r e b a n t : hujus g e neris sunt a l i q u o t Homilise i n p r t n c i p i o S p u r i o r u m posilaa. A l i i qusestus ct l u c r i catrsa ,
consarcinatis v a r i i s d i v e r s o r u m P a l r u m locis aptatisque p r i n c i p i i s p r o a r b i t r i o , C h r y s o s t o m i
uomen hujusmodi s r u h o m i l i i s seu l i b r i s a d s c r i b e b a n t , ut et facilius et p l u r i s venumdaren
t u r . A l i i n o n a p l u r i b u s , sed ab u n o t a n t u m s c r i p t o r e , exceptas l a c i n i a s u t m e l i u s p o t e r a n t
a s s u e b a n t , ct pracmisso C h r y s o s t o m i n o m i n e proferebant i n p u b l i c u m . A l i i d e m u m a e d a c i o r e s , inlegras h o m i l i a s orationesve o m n i b u s suis partibus et n u m e r i s a b s o l u t a s , t l l a s
etiain q u o r u m auctores inter ecclesiasticae r e i proceres p r i n c i p e s q u e n u m e r a b a n t u r , d e m p t o
v e r i auctoris titulo , J o a n n i s C h r y s o s t o m i n o m i n e i n s i g n i e b a n t . Hujusraodi fraudes b e n e
multas d e t c x i m u s . Scriptoros auteni c x q u o r u m scriptis cjusmodi o p u s c u l a c o n s a r c i n a t a
c m e n t i l o C h r y s o s l o m i n o m i n e p r o d i e r e , h i s u n t , E u s e b i u s , A l h a n a s i t i s , B a s i i i u s , et T h c o d o r c t u s . Quse autem e x s i n g u l i s c x c c p t a fucrint ad tot H o m i l i a s sive E x p o s i t i o n e s C h r y s o s l o m i n o m i n e consarcinandas s i i n d i c e i n u s , l c c t o r i nec i n g r a t u m n c c i n u t i l e fore s p e r a m u s .

X . Homiliis duabus de pomitentia in Pscdmum L posterior pene tota ex Theodoreto

desumpta est.
Is q u i duas i n P s a l m u i n L H o m i l i a s e m i s i t , et C h r y s o s t o m u m emenlitus e s t , p r i o r e m h o m i l i a m s u o M a r t e a d o r n a v i t , nec a l i u n d e expiscatus e s t , v e l s i expiscatus s i t , n o n d u m a d v e r l i m u s q u i d et a q u i b u s acceperit. E s t a u t e m i l l a inter S p u r i a c o l . 5 6 5 - 5 6 6 , atque i n praemisso M o n i t o q u i d de u t r a q u e h o m i l i a s e n l i e n d u m sit p l u r i b u s d e m o n s t r a t u r . Secundte a u t e m
c x o r d i u m mutuatus e s t i l l c p s e u d o n y m u s e x H o m i l i a 22 C h r y s o s t o m i i n G e n e s i m , i n r e l i q u a m
voro h o m i l i a m t o t u m C o t n m e n t a n u m T h e o d o r e t i i n P s a l m u m q u i n q u a g e s i m u m i n v e x i t ,
atque additis c x se multis , quse l o n g e i n f e r i o r i s notae s u n t , l o n g i s s i m a m t c x u i t o r a t i o n c m .
E x e m p l a r i a u l e m T h e o d o r e t i usus est i n t e r d u m v i t i a l o , a l i q u a n d o castigatiore , q u a m i n
T h e o d o r e l i E d i t o feratur, unde etiam possent a l i q u a c o r r i g i . E x e m p l i g r a t i a , m e n d u m r e ) c r i l u r i n E d i t . T h e o d o r e t i l o c o , sic ad l i t e r a m i n t e r p r e t a l o : Ego ipse, ait, meorum * n a -

iorumcausa fui, tua vero justilia

resplendet. Etenim si judicium constttuatur, e l c , u b i i n t e r -

p r e s , m a l a graeci textus interpunctione d u c t u s , v e r b u m sic ad h u n c a r t i c u l u m p h r a s i s

r c l u l i t , si judicium constitwtur, c u m e c o n t r a r i o o p o r t u i s s e t , p o t i o r i i n t e r p u n c t i o n e a d h i b i t a , a d v e r b i u m sic referre ad has v o c e s , tua vero justilia resplendet. L e g e n d u m e r g o , u l

sequitur : Ego ipsc, ait, meorum malorum causa fui; tua vero justitia etiam sic clucet. Nam
si judicium constituatur, e t c E t s i c i n t e r p r e t a l i o c u m v e r s u Scripturae, q u i e x p l i c a t u r ,
consonat. Caiterum ille P s e u d o - C h r y s o s t o m u s , q u i t o l a m i n h u n c P s a l m u m Theodoreti E x )osi(ionem i n h o m i l i a m s u a m i n v e x i t , m u l t o p l u r a de suo a d j e c i t : q u a m q u a m e x i i s quse
lodie apud T b e o d o r e t u m n o n c x s t a n t possent p l u r i m a a Pseudo-Chrysostomo a l l a t a , v e r e
T h e o d o r e t i esse : a l o n g o e n i m j a m t c m p o r e o p i n o r T h e o d o r c t i C o m m e n l a r i o s , u t i n E d i l i s
e x s t a n t , n o n plenos integrosque esse.

X I . Commentarius Eusebii Ccesariensis in Psalmum LI nomine Chrysoslomi

editus,

D i v e r s o fraudis genere, u t d i x i , sunt u s i i l l i , q u i ementito C h r y s o s t o m i n o m i n e m u l t a i n

l u c e m e m i s e r u n t . Ille q u i p p e s u p r a m e m o r a t u s , q u i p o s l r c m a m i n P s a l m u m L H o m i l i a m
c o n s a r c i n a v c r a t , ut f a l l a c i a m suamoblegeret, p r i n c i p i u m homilise e x a l i i s C b r y s o s t o m i o p e r i b u s m u t u a t u s , T h e o d o r e t i dictis m u l t a a l i a a d m i s c u e r a l ; h i c autein q u i E u s e b i i C o m m e n t a r i a m i n P s a l m u m L I C h r y s o s t o m o a d s c r i p s i t , satis b a b u i l E u s e b i i n o m e n amovere , c t
C h r y s o s t o m i nomen substituere, ut vides i n c o l . 589 hujusce T o m i . N o n cogitavit E u s c b i i
s l y l u m a J o a n n i s C h r y s o s t o m i stylo a d m o d u m differre ; i l l u m esse s t r i g o s u m et p e r p l e x u m ;
h u n c p e r s p i c u i l a t e , lepore et e l c g a n l i a omnes ecclesiasticos scriptores s u p e r a r c . N i b i l m i r u m ergo si v i r i d o c t i , n o m i n a t i m q u e T i l l e m o u t i u s , p r o s p u r i o e t s u p p o s i l i l i o h u n c i n Ps i l m .
L I C o n i m e n l a r i u m h a b u c r i n t ; sed n u l l u s a d h u c subolfecit, esse verc E u s e b i i Csesaricnsis
o p u s , q u i a n o o d u m ejusdem C o m m e n l a r i a i n Psalinos l u c e m v i d e r a n t , quaa d e m u m p u b l i c i
j u r i s feci a n n o 1706 : i b i q u e hic P s a l m u s c u m C o m m e n t a r i o s u o b a b e t u r . Quodcjue observes
v e l i m : h i C o m m e n t a r i i ab hoc P s a l m o L I , q u i a g m e n ducit u s q u c a d n o n a g e s i m u m q u i n l u m , e x Codice C o i s l i n i a n o praastantissimo d c c i m i srcculi educti sunt, i i q u c i n t e g r i , s a n i ,
sine u l l a s u s p i r i o n e vel advecti a l i u n d e a s s u m e n l i c u j u s p i a m , v c l delruncalaa s e r i e i ; i d q u o d
p e r i l o c u i v i s , s i m a n u s c r i p t u m i l l u m C o d i c e m c x p l o r e t et e v o l v a t , p a l a m erit. H u i c i t e m r e i
fidem facit h i c q u i s q u i s tandem s i t , q u i hujus P s a l m i C o m m e n t a r i u m C h r y s o s t o m o l c m e r e
a d s c r i p s i t , q u i q u c l o l u m ut c r a l accepit. R e l i q u i autem C o m m e n t a r i i P s a l m o r u m ab i o i t i o
ad q u i n q u a g e s i m u m p r i m u i n , a n o n a g c s i m o q u i n t o a d d e c i m u m o c t a v n m , q u i totum l i b r u m
t e r m i n a t , e x M a n u s c r i p t o q u o d a m r e c e n l i , q u i o l i m C a r d i u a l i s P c r r o n i i fuit, ot c x C a t e n i s
c d u c t i s u n t ; neque i l a i n t e g r i e l s a n i ; scd i n i i s m u l t a h i n c ot i n d c d e s i d e r a n t u r ; e l a l i q u a
liabcnt elsi r a r o , u l q u i d e m c x i s t i m o , a s s u m c n t a c x aliis s c r i p t o r i b u s c d u c l a .

l X I I . Exposiiiones in Psalmos CI, CII, CIII, CIV, CV, CVI, CYII, CXVIII, quce Chrysotiomo aascribuntur, ex compilatis Commentariis Theodoreti maxime prodeunt. Nec non
cx aliis Theodoreti Commentarium xn Psalmos, ut est in Editis, non esse integrum putatur.
A l i a n i fraudis v i a m i n i e r u n t i i , q u i septem P s a l m o r u m , nempe C I , C I I , C I I I , C I V , C V ,
C V I , C V H , n e c n o n et C X V l l I q u o q u e P s a l m i E x p o s i t i o n e s ab sc consarcinatas J o a n o i
C h r y s o s t o m o a d s c r i p s e r u n l . Nan p l u r i m o r u m P a t r u m , nempe T h e o d o r e l i , e x q u o p l u r a
excerpta s u n t , i n s u p e r q u e E u s e b i i et A t h a n a s i i I n t e r p r e t a t i o n e s a d h i b u e r u n t . E x hoc a u t e m
ita c o n c i n n a t o C o m m e n t a r i o , i l l u d c m o l u m e n t i a c c i p i m u s , q u o d ex locis Theodoreti facile
p r o b e l u r , ejus C o m m e n t a r i u m , ut habetur hodie i n E d i t i s , non esse i n t e g r u m ; i d q u o d j a m
s a b o l f c c i m u s , et repetitis e x e m p l i s h i c c o m m o n s t r a r a u s . centesimi autem p r i m i P s a l m i
initio o r d i m u r : n a m i l l u d i n i t i u r a u s u r p a v i t is q u i C h r y s o s t o m u m emenlitus e s i . S i c i t a q u e
i n c i p i t E x p o s i t i o i n c e n t e s i m u m p r i m u m P s a l m u m ap;id P s e u d o - C h r y s o s t o m u m p a r i t e r et

apud T h e o d o r e t o m : Prcedictxonem continet psalmus calamilatis populi judatci xn Babylone ,

et reditus ex illa; simul item pra?nuntiat gentium vocationem et salutem: cuilibet etiam eorum
competit qui conlra calamitatem conflictantur, et divini auxilii opem implorani. Pauperetn
mim vocat tum qui divina providentia indigcat, cumeo qui beatuspradicaturconferens
illum,
stcundum illud : Beati pauperes spiritu. P o s t r e m a autem verba cum eo qui beatus, e t c ,
q u ad s e r i e m o m n i n o pertinere v i d e n l u r , i n T h e o d o r e t i E d i t i s desiderantur.
Sed l o n g e c l a r i o r a detruncaUe seriei i n d i c i a h a b e n t u r ad P s a l m u m sequentem c e n t e s i -

m u m s e c u n d u m i n hcec v e r b a versus 5, Renovabilur ut aquilce juventus lua. Hanc rursus

renotalionem Dominus nobis per sanctissimum Baptxsma dedit, et abrasa peccati velustate ,
juvenes ex senibus effecit. His consona perlsaiam ait Deus: Sustxnentes autem mutabunt / b r litudinem, pennas emittent ut aquila. Quia enim in creatione dxvinos regiosque charactercs
accepimus, deindeqxie illos omnigcnispeccali studiis obscuravxmxis et corrupxmus , pollicetur
nobis prophetxcxissermo regnx recuperatiorxem. Regxa enim est hcec avis, cux volatilxum regnum
eoncreditum est/Docet etiam nos divinx studii modum, ut renovetur ipsa vcteri dcposito A o mine , et accepto novo et rehovato ad cognitionem Creatoris.Sic, ait, juventus tua renovabitur, ut persxstat setnper novam se facere xn vita xncorrupta. I n Theodoreti autem E d i t o q w e
s e q u u n t u r post docet etiam nos divini studii modum, o m n i a dcsiderantur : quse tamen ad s e riem o m n i n o pertinent, ut ex a p p o s i l a L a t i n a inlerpretatione liquebit./>ocei etiam nosdiviui

studii modnm, ut renovetur ipsa (juventus) veterx deposxto homine, et accepto novo ac renovato ad cognxtionem Creatoris. Sic, ait,juventus txna renovabitur, utpersistat semper novam se
facere in vxta xncorrupta. T h c o d o r e t i a u t e m E d i t i o desinit i n h<nec v e r b a , Docet autem nobis
divini studix modum : sed q u i s n o n videat s e q u c n t i a ita ad s e r i c m p e r t i n c r e , ut s i ea d c m a n l u r , DOII perfecta sit sententia, nec s c i a t u r q u i s sit ille m o d u s ?
I n s e q u e n t i b u s i t e m v e r s i b u s , u b i plene o m n i a i n P s e u d o - C h r y s o s t o m o jacent, T h e o d o reti E d i t i o n e s b r e v i t e r res elTerunt, u t c o m p e n d i i d a t a o p e r a a c d e i n d u s t r i a a d o r n a t i f o r m a m
h a b e a n t : c u m c o n t r a series P s e u d o - C h r y s o s t o n i i p l c n i o r habeatur. Q u a m o b r c m e x i s t i m o
raulla e o r u m , quce apud i l l u m l c g u n t u r , ad p r i s c u m T h e o d o r e t u m n o n m u t i l u m p e r t i n e r e .
P o r r o ita i n e p i t o m e n r e d a c l u m p u l o T h e o d o r e t u m , ut a i i q u a n d o per i n i p o r t u n a m b r e v i t a t e m v i l i a t a series appareat. S i c i n Gne P s a l m i hujus i n bcec verba, BenediciteDomino, o m -

nia opera ejus, in omni loco domxnationis ejus, brec hujus versus c x p l i c a t i o a d j u n g i l u r :

Neque hoc Judceis congrxiit. Illi enim cum ab iis qux ipsos in servituiem abduxerant, aliquod
Sionis canticum canere jussi essent, dixerunt, secundum legem agentes, Qnomodo cantabimus
canticum Domini xn terra aliena? U b i i l l u d , Neque hoc Judxis congruxt, supponit a l i u d q u i d p i a m antea d i c t u m fuisse q u o d Judaeis n o n c o n g r u e r c t ; a t q u i n i b i l de Judn?is d i c i t u r a n l e ,
neque i n tota P s a l m i hujus E x p o s i t i o n e : unde a r g u i t u r i l l a m i n t e g r a m , ut Theodoretus
cdiderat, n o n u l t r a superesse. N o t a n d u m aotem est b u n c l o c u m pene a d v c r b u m b a b e r i
a p u d E u s e b i a m i n e u m d c m P s a l m u n i : q u a dc re l o c u s nobis infra ad d i c e n d u m cst c o n slitutus.
E s l e t i a m u b i e x P s e u d o - C h r y s o s t o m o T h e o d o r e l i textus corrigendus v i d e a l u r . S i c ad

p r i m n m v e r s u m P s a l m i ccntesimi s e p t i m i , Paralum cor meum, Deus, paratxxm cor tneum,

a p u d T h c o d o r e t u m l e g i l u r : Hoc dico libx, Domxnc, me latum habere cor, et paratum ad di-

vinam gratiam tuam suscipiendam; u b i Pseudo-Chrysostoinus habct, me firmum cor habere,

qua? l e c l i o , n i fallor, et raclior et seriei c o n g r u e n t i o r est.
Sic i g i l u r E x p o s i t i o n e s suas c o n c i n n a r u n t , c u m i s , q u i septeni illos P s a l m o s i n l o r p r e t a tus est, t u m i l l e a l i u s , q u i conlesitni d e c i m i octavi P s a l m i C o m m r n t a r i n n i a p p a r a v i t ; i n l c gra^ p c n e T h e o d o r e l i E x p o s i t i o n e s (ransfudit i n C o m i n o n l a r i o s s u o s , u . u l l a dc s u o adjecit ,
n o n p a u c a e t i a m e x C o m m e n t a r i i s E u s e b i i e l A t h a n a s i i mutuatus est, q u a dc rc i u s c q u c n l i
paragrapho.

f X I I I . Pseudo-Chrysostomus qui has Expositiones adornavit norx ex Thcodoreto tantum,

sed etiam ex Eusebio non pauca. Apud hos tres scriptores eccdem non raro Expositioneb ad
tcrbum repcriuntur.
Non T h c o d o r e t i m o d o , sed e l i a m E u s e b i i et A t h a n a s i i i n t e r p r e l a l i o n e s i n his PseudoC b r y s o s l o m i C o m m e n t a r i i s sa?,pe oflendimus. N a m h i c q u i s q u i s sit dr,eptor, i n l e r p r e l a l i o nes uiultis c x l o c i s c o r r a s i t et p a u c a dc suo addidit. E u s e b i i i g i l u r passira hic i n l o r p r c t a -

PRUFATIO.

27

28

tiones r c p e r i a s , A t h a n a s i i e l i a m i n t e r d u m . V e r u m , i d q u o d fortassc m i r e r i s , i n t e r p r e l a l i o nes illa3,quse Theodoreti esse c o m p e r i u n t u r , a p u d E u s e b i u m etiam n o n r a r o h a b e n l u r ;

q u i n c t i a m a l i q u a n d o apud A t h a n a s i u m , E u s e b i u m ac T h e o d o r e t u m eiedem ipsae s u n t ad
v e r b u m . P r i m i generis, quae scilicet sunt E u s e b i i et T h e o d o r e t i , n o n paucae, u t d i x i , r e p e r i u n l a r . S i c P s a l m o C I , i n haec v e r b a : Quia cinerem tamquam panem manducabam, etpotutn
meum cum fletu miscebam; facie iras indignationis tuce. Haec interpretatio, q u a m apud
P s e u d o - C h r y s o s t o m o m legis : Hcec in septuagesimo nono etiam Psalmo dixit: G i b a b i s nos
pane l a c r y m a r u m , et p o t u m dabis nobis l a c r y m i s i n m c n s u r a : doloris autem excessum his
significat. Nam si tempus cibi dolore plenum fuit, vix aliud tempus dolore vacuum fuerit. His,
inquxt. obruor malis: quoniam, Domine, iram adversumme concitasti. H c ipsis v e r b i s apud
Theodoretttm et E u s e b i u m reperies. S i m i l i t e r q u e v e r s u ik ejusdem P s a l m i e a m d e m habes
exsurgens mxstreberxs Sion. Quia tempus msercndi ejus, quia venit tempus : u b i P s e u d o C h r y s o s t o m u s : Da, inquit, mutationem calamitate meliorem : tempus enim misericordiam requirit. His vero sxtbindicat sepluaginta annorum pamce deputatorum finem. Sxc et admirandus
tlle Daniel captivitatis tempus enumerans, supplicalionem emitlit. Haec i p s i s s i i n a h a b e n t E u sebius et Theodoretus.
E s t etiam c u m Pseudo-Chrysostomus, E u s e b i u s , A t b a n a s i u s et T h e o d o r e l u s e a m d e m effer u n t interpretationem, i d q u o d h o c i p s o P s a l m o d e p r e h e n d i m u s a d v e r s u m n o n u m mTola
die exprobrabant mihx inimici tnei, et qui laudabant me adversummejurabant:
Ridiculus visus
*um inimicis meis, et qxti olim invidioe expotiius, et conspicuus eram, nunc juramenti causa
factus stm iis qui me mirabantur; adversus calamitates enxm meas jurant, ne patiar ea qua
quidam passi sunt. E a d e m ipsa l e g u n t u r a d h u n c v e r s u u i a p u d q u a t u o r illos s c r i p l o r e s . Quse
c a u s a p o r r o s i t hujnsce tanti c o n s e n s u s , h a u d i t a facileest a u g u r a r i . Id a u t e m n o n potuisse
c a s u a c c i d e r e ; sed hsec l o c a de i n d u s t r i a e x a l i o i n a l i u m t r a n s l a t a fuisse n e m o n o n faleb i t u r . V e r u m a l i a q u & r e n d a c a u s a e s t ; fortasseque plures causa* a d r e m eamdem aliquid
r o n t u l e r i n t . E x E u s e b i o e n i m Caesariensi a l i q u a rauluatos esse eos q u i post ipsuiri eidem
r e i , scilicet e x p l i c a n d o P s a l l e r i o , opoxam c o n l u l e r u n t , v i x e s t q u o d d u b i l e n i u s ; quandoq u i d e m videmus e l i a m H i e r o n y m u m C o m m e n t a r i o i n I s a i a m m u l t a ad v e r b u m p e n e . m u t u a t u m essc c x C o m m e n t a r i o E u s e b i i Csesariensis i n c u m d e m p r o p h e t a i n , ut m o n u i i n Prsefalione ad e u m d e m C o m m e n t a r i u m , q u e m p r i o r edidi secundo T o m o C o l l c c t i o n i s nova3
sanclorum Patrum.
Neque tamen hanc esse p o t i o r e m c a u s a m t a n l i c o n s e n s u s , sed e x C a l e n a r u m puto frcq u c n l i o r i u s u a c c i d i s s e , u t mutatis n o m i n i b u s a l i a aliis adscriberentur, et ex c r e b r o e x scriptis Catenis f a c t u m e s s e , ut e a d e m i p s a v a r i i s t r i b u e r e n l u r s c r i p l o r i b u s . Q u o d autem ad
E u s c b i u m s p e c t a t , C o m m e n t a r i i ejus a P s a l m o L l ad X C V n i h i l habent p e r c g r i n i , sed ut ab
auctore s c r i p t i s u n t , s i c a d nos u s q u e p e r v c n e r u n t , idque M a n u s c r i p t o c u i d a m C o i s l i n i a n o
a n t i q u i s s i m o debemus. I l l u d vero fatebuntur quotquot posita o m n i p r a j u d i c a l a opinionc
haec legcnt et e v o l v c n t . I n cseteris vero C o m m e n t a r i i p a r l i b u s n o n eadem sinceritas r e p e r i t u r ; sed n o n p a a c a a l i u n d c c o r r a s a e t a d v e c t a h u c fuisso fateamur necesse est. Inde autcin
est q u o d i n memorata i l l a C o m m e n t a r i i p a r t e , a L l nempe P s a l m o a d X C V , v i x aliquid
d e p r e h e n d a s , q u o d a p u d T h e o d o r e t u m i t e m l e g a s ; i n aeteris vero eamdem i p s a m u l r i u s que e x p l i c a t i o n e m a l i q u a n d o reperias. J a m d i x i m u s n o n v i d e r i nobis T h e o d o r e l i E x p o s i tioncs u b i q u e i n l c g r a s et a b s o l u t a s ; sed m u l t i s i n locis m u t i l a s ; i d q u o d fortasse quidani
a c c u r a t i u s sunt e x p l o r a t u r i .
A l h a n a s i i autem C o m m e n l a r i u m q u o d spectat, i n eo m u l t a passim E u s e b i i , n o n pauca
T h e o d o r e t i deprehenflimus, i t a u t q u i d A t b a n a s i i , q u i d i l l o r u m s i t , saepe n o n i t a facile d i s t i n g u e r e p o s s i m u s . M a g n i otii esset haec qua3 a d veteres P s a l m o r u m Interpretes pertinent
indagare. C n d e c t i a m n o n tantus fortasse fructus emergerct. T a l c s q u i p p e s u n t , u l
p l u r i m u m , i n t e r p r e t a l i o n e s , ut n o n m a g n i intersit s c i r e , E u s e b i i n e s i n t , a n Athanasii
vel T h e o d o r e l i .
I n B a s i l i i item O r a l i o n i b u s i n P s a l m o s queedam f r a g m c n l a E u s c b i i ad v c r b u m exscripta
doprehenduntur, u t annotavit D . J u l i a n u s G a r n e r i u s noster, q u i B a s i l i i O p e r i b u s edendis
s t r e n u a m dat operam ; i d vero putat i l l e a d s c r i b e n d u m l i b r a r i i s q u i haec temerc Basilianis
a n n e x u e r i n t . I l l u d cerle m u l t u m habet p r o b a b i l i t a l i s . V e r u m n o n u n a fuerit illorum furto7um c a u s a ; sed a truiUis plurimse i n t e r p o l a n d i methodi inductae fuerint, quas o p c r o s u m cssct
investigare : at n o n nisi d i v i n a n d o o m n i a deprehendi et e x p l i c a r i possunt. E l a l i o q u i n non
video q u i d h i n c fructus consequi possemus. Q u i d e n i m i n t e r e s t , i n b i s m a x i m e rebus a l l o g o r i c i s , anagogicis et m o r a l i b u s , scire quis p r i o r d i x c r i t , q u i d q u i s a q u o excerpscrit?
Q u a n d o autem ne ingenti q u i d e i n l a b o r c r e m assequi possumus , ne a?grc f e r a m u s , cum id
s i n c dispendio i g n o r e m u s .
M o n e r e ne pigeat i n V a l i o a n o Godice n u m . 5 8 1 , f o l . H 2 , K o m i l i a m B a s i l i i i n Psalm u m , qure Graicc sic i n c i p i t , ^ r.w,- hwxiw iyu* ^ r-n-j h 77 .. , Joanni
(Ihrysostouio t r i b u i ; quod facliim puto e x l i b r a r i o r u m v c l tenieritate, v e l i g n o r a n t i a : uibil
e n i m s t y l o C h r y s o s t o m i h i c affinehabetur, e t a l i o q u i n i n aliis o m n i b u s M a n u s c r i p t i s , etiatn
a n t i q u i s s i m i s , B a s i l i i nomine comparet.

PM-:FATIO.

50

X I V . - De Homiliis una ct triginta ex Codice Anglicano eductis: ubi in serie Exposttionum

S. Joannis Chrysostomi, qwe depcrditoyjam fucrant, multis jam sceculis repositw fuerunt,
sed aperte supposilitiaj sunt.
Ubi p r i n i u m r e n u n l i a l u m m i h i fuit, j u s s u a m p l i s s i m i e r u t l i t i s s i m i q u c v i r i J o a n n i s Potteri
cpiscopi O x o n i e n s i s , cssc O x o n i i m a n u s c r i p t u m C o d i c c m , q u i E x p o s i t i o n u m J o a n n i s
C h r y s o s t o m i , c a r u r a scilicct qua3 j a i n edita) s u n t , partem c o n t i n e r e t , ct i n cadem seric t r i g i n l a u n a m n o n d u m cditas E x p o s i l i o n c s , a L X X V I l P s a l n o q u i a g n i c n d u c e r c t , ad u s q u e
c e n t e s i m u m s e p t i m u m , q u i c l a u d e r e l ; i t a ut post i l l u m c c n t e s i m u m s e p t i m u m c x p o s i t u m
Psalraum s t a t i m eadera seric sequeretur ccntosimi octavi E x p o s i t i o , q u a i i s i n p r i u s E d i t i s
e x h i b e t u r , et alise deinceps usquc ad P s a l l e r i i finem; ita ut etiam centesimi decimi o c t a v i
P s a l m i E x p o s i t i o , qua3 i n E d i i i s desidcrabatur, ibidem comparcret : o b n i x c r o g a v i m i l l e rentur, s p e r a n s E x p o s i t i o n c s illas i n s c r i c J o a n n i s C h r y s o s t o m i p o s i l a s , vere C n i y s o s t o m i
ftiluras esse. A c c u r a t e exscriptas m i s i t v i r prasslantissimus; quas c u m Icgisscm , s u p p o s i t i lias esse d e p r e h e n d i , eoquc o r d i n e , i l l a serie positas , ut facilius fucum faccrcnt.
C o d e x a u l e m ille q u i has mcrcos nobis a t t u l i t , n o i a m a n n i prre se fert, notam i t c m l o c i
i n q u o descriptus fuit, et q u a s i d i m i d i a m P s a l t e r i i p a r l e m c x p o s i t a m c o n l i n c l : v e r c q u c
diiuidia p a r s csset P s a l t e r i i a J o a n n c C h r y s o s t o m o c x p o s i l i , si E x p o s i l i o n e s o m n c s cjusdom
sancti d o c t o r i s e s s e n l . Nota p o r r o i l l a sic habet : Scriptus est hic libcr Psalmorum in celebri

monasterio Galcsii, hortatu sanctissimi patris nosiri hicromonacfri domini Galaclionis ccrci,
anno 6793 (hoc est, Christi 1285), indictione 13. Est autcm interpretetio dimidia? partis itbii
Psalmorum sancti patris noslri Joannis Chrysostomi archiepiscopi
Constantinopolilani.
E n d i m i d t a m P s a l t e r i i p a r t c m a septuagesimo s c p i i i n o ad eenlesimum q u i n q u a g c s i m u m
P s a l m u m , P s a l m o s videlicet septaaginta q u a t u o r p o s l e r i o r c s , q u o r u m q u a d r a g i n t a d u o a
C h r y s o s t o m o e x p o s i l i s u n l ; t r i g i n t a autem duo a l i i a d j c c l i l i i , c o n n u i n c r a n d o v i d e l i c e t
contesimum d c c i m u m o c t a v u m , ab a l i q u o o l i o s o v i r o , c m c n l i t o C h r y s o s l o m i n o m i n e , c u m
E x p o s i t i o n i b u s suis editi sunt. J a m vero quaeritur u t r u m i s , q u i d i m i d i a m p o s l r e n i a m P s a l terii p a r t e m sic c o m p l e v i t , p r i o r e m p a r i modo d i m i d i a m p a r t c m a b s o l v o r i l . C e r l c quando
sic i n postrcraa d i m i d i a p a r l e , quffidecrant suo M a r l c s u p p l c v i t , p u l o a d m o d u m probabtle
esse, n o n p o s t e r i o r e m tantum p a r l e m d i m i d i a m ab c o d c m ipso c o m p l c l a m a b s o U i l a n i q u c
fuisse. N a m q u o r s u m i l l c q u i l a n l o s biatus esSe vidcbat ab i n i t i o ad ipsum pone f u i e m . rle
p o s t c r i o r e t a n l u m sarcienda partc c o g i t a v i s s c t ? p r i o r e m i l l u m hiatum v a c u u m r e l i q u i s s e t , u b i tres s o l u m P s a l m i d e s i d e r a b a n l u r , p r i m u s n e m p c , sccundus e l t c r t i u s ; n a m q u i
l e r t i u s expositus P s a l m u s n u n c a g m e n d u c i t , n o n m o d o ad hanc seriem non p c r l i n e t , u t d i x i m u s , sed e t i a m a n C h r y s o s l o m i v c r c sit i n c e r t u m c s t ; n u m , i n q u a m , h u n c b i a l u m prreterm i s i s s c t , ut ad p o s t c r i o r c m s a r c i e n d a m partom p r o p e r a r e t ? l l l u d ccrte v e r i s i m i l c non esU
N e q u c t a m e n a u s i m rem ut a s s c r l a m ct i n d u b i l a t a m c i T c r r c : i l l u d autom c e r l u m e s l , si
vere p r i o r c m p a r t e m c o m p l c v c r i t ejusquc s u p p l e m c n l a sint a m i s s a , e a n o n m a g n o dispendio
prnisse.
S l y l u s m i r u m q u a n t u m a C h r y s o s l o m i stylo d i f l c r t : n a m s c r i p l o r islc strigosus o m n i n o
est, verbis utens n o n lcctis n c c c o m m u n i s u s u s . Aquila, S y m m a c h i ct T b c o d o l i o n i s lccdotics
s u r p a t , e t e a d e c a u s a inter S p u r i a a nobis cditus est; n a m a l i o q u i n i n l e n c b r i s r c l i q u i s s c i n u s . Licet c n i m ejus E x p o s i i i o n c s u l c u m q u c fcrcnd^e v i d e a n l u r , tanta bujusmodi i n t c r p r e tationum a l l e g o r i c a r u m , a n a g o g i c a r u m ct m o r a l i u m copia a b u n d a m u s , ut v i x n o v i q u i d p i a m
in h u j u s m o d i rebus sperare liceat. P o s t c r i o r u m v c r o P s a l m o r u m a X C I X ad u s q u c f i n e m ,
necnon C X V I I I P s a l m i E x p o s i t i o n e s prsetermisimus, q u i a j a m c o r u m d c m P s a l m o r u r a s p u rias, sed bis m e l i o r e s , E x p o s i t i o n e s dederamus.

X V . De collectore Exposilionum

Chrysostomi in Psalmos quales nunc hubemus.

Dispersas o l i m C h r y s o s t o m i E x p o s i t i o n c s i n P s a l m o s , c u m j a m e a r u m quamplurima? p e r i i s s e n t , v i r q u i d a m religiosus et C b r i s l i a m a n s u n d i q u c c o l l c g i t ; n o m c n cjus ( a c c l u r i n r e censione paulopost cdeoda, u b i hsec d i s c i m u s , ct P s a l m o r u m , q u o r u m E x p o s i t i o n e s repertse

f u e r u o l , c a t a l o g u m habemus. Is erat h a u d d u b i c v i r s a g a x , d i l i g c n s a d m o d u m et emunctce
n a r i s ; t a n t a p e r q u i s i t i o n e usus est, ut post i l l u m nc u n i u s q u i d c m P s a l m i E x p o s i t i o n e m ,
q u vere C h r y s o s t o m i s i t , n a n c i s c i potuerimus ; t a n t u m i n c x p l o r a n d o j u d i c i u m a d h i b u i t ,
ot ne u n a m q u i d e m E x p o s i l i o n e m i n c o l l e c t i o n e sua admiseril,qua3 non sit v e r e C h r y s o s t o m i .
l o q u a d r a g e s i m u m tamen p r i m u m P s a l m u m H o m i l i a m hic p o s u i t , quse licet vere C h r y s o s l o m i et egregia sit, ad hanc tamen seriem non p e r l i n o r c c o m m o n s t r a t u r . Sed, ut crederc
e s l , c a m i l l a m e x t r a seriem p r o p r i a m repcrisset, n o n a p l i o r c m i p s i l o c u m csse p u t a v i t ,
q u a m s i i n o r d i n e E x p o s i t i o n u m i n Psalmos r e p o n e r c t u r ; u b i ct nos i l l a m e a d c m de c a n s a r e l i q u i m u s . E x p o s i t i o n e m v e r o P s a l n i i t e r t i i , quse n o n modo ad a l i a r u m s c r i e m rlon p c r t i n e l
veram e t i a m a n C b r y s o s t o m i vere sit d u b i i a l u r , ipse i u a l i a r u m n u m e r o n o n posuit, sed prav
t c r m i s i t ; elsi a b a n t i q u i s s c r i p t o r i b u s C h r y s o s l o m i n o m i n e c o m m c m o r e t u r .
Ipsam l a m e n i n hac sede, q u a l e m ipsi dcdit F r o n t o Ducasus, r c l i q u i m u s ; q u i a n o n a l i u m
apliorem l o c u m h a b u i m u s . C u i n q u c i l l a p r i o r p o n a t u r , non potesl c c r l e a l i a r u m s c r i e m i n terlurbare. C a u s a s dubitandii/e authentia j a m s u p r a a t t u l i m u s .
C a t a l o g u m a u t e m i l l u m de q u o s u p r a , infra a p p o n e m u s .

{ X V I . De Latinis
>n h i c e x p l o r a r e

edilionibus Chrysoslomi in Psalmos, qnx s&cuh decimo sexto prodiere.

a n i m u s est editioncs i l l a s omnes C h r y s o s t o m i i n P s a l m o s , quae ab

51

PR-EFATIQ.

32

e x o r l u typographise v a r i i s i n locis m a g n o q u c n u m e r o paratre f u c r u n l : rcs csset majoris

o t i i , n c q u c paris e m o l u m c n t i . N u n c agimus de H o m i l i i s sive C o m m e n t a r i i s i n Psalmos, quee
antequam G r a c o - L a t i n a OporumChrysostomi Editio pararetur,in Lalinis Edilis, s e u i n c o l teclionibus O p e r u t n c j u s r o p r r e s e n t a b a n l u r : q u a l i s e s t i l l a quao i n E d i t i o n e P a r i s i n a Sebastiani
N i v e l l i i anno 1581 p r o d i i t : u b i v o r a c u m s p u r i i s a d i n i x l a longe p l c n i o r e m exhibent C o m m e n t a r i u m , q u a m cditores G r a e c o - L a l i n i , q u i sincera d c l e g e r u n t , exhibeant. I l l a aulom
c o i l c c l i o p a r t i m e x a n t i q u i s v c r s i o n i b u s Latinis,qua3 i n M a n u s c r i p l i s bene mulUe circumfer e b a n t u r , p a r l i m e x edilis posteriori cevo opusculis , p r o d i e r a l . S i n g u l o r u m autem qiue
i n hujuscemodi collectione h a b e n t u r , h i c reccnsio nobis p a r a n d a e s t , u t perspectum lectori
s i t , c u r major i l l a collectio q u s e i n priscis E d i l i o n i b u s c o m p a r e t , l o n g c m i n o r i n nostris
efferatur.
In E d i l i o n e i g i t u r i l l a N i v e l l i a n a p . 6 1 2 , T . 3, agraen ducit prooemium i l l u d Psalmos, cujus i n i t i u m : Post Mosem et ejussuccessoremJcsumNave. Gujus Prooemii L a t i n a m versionem
dedimus c o l . 531 hujusce T o m i , u b i o p u s c u l u m v e l s p u r i u m , v e l s a l l e m admodum suspec t u m esse d i x i n m s . G r a c a a u l e m p r o d i e r u n t c x M a n u s c r i p t o q a o d a m O t l o b o n i a n o . Secund u m ProcEmium p . 613 sic i n c i p i t : Omnis Scriptura Deo inspirata, ut ait bcatus apostolus, etc. H a b e l u r Graece i n Codice q u o d a m O t t o b o n i a n o , cujus auctoritate i l l u d cdimus:
hujus i n i t i u m Grsecc, rpao- Qsowsviro; /, Omnis Scriptura Dco inspirata, juxta beatum apostolum, U b i o b s c r v a n d u m e s t , n o n pauca o p u s c u l a hoc principium
H o c p o r r o Prooemium n u s p i a m Graece c d i t u m i n l a l e b r i s t e l i q u i m u s , ne s p u r i a o p c r a i n m o l e m n i m i a m exsurgerent.
T e r t i u m q u o q u e sequitur P r o c e m i u m , cujus i n i t i u m , Quemadmodum cibo vita hcec sustentatur. Hujus vero Graeca l i o n d u m r e p e r i . F r a g m e n t u m v i d e t u r aliunde d i v u l s u m .
Unde prodeat H o m i l i a i n P s a l m u m p r i m u m infra vidobitur. Sive autera H o m i l i a s i v e E x positio sit v o c a n d a , a d m o d u m brevis i l l a e s t ; nec scio u b i n a m Grsece compareat. Ejus

i n i t i u m est : Bcatus vir qui non abiit in concilxo impiorum. Beatitudo est omnium banorum
basis.
I n secundum P s a l m u m H o m i l i a s i c i n c i p i t , Quemadmodum qui in solem jaculatur, et in
ccelumjacit lapides. E s l q u e s p u r i u m o p u s c u l u m , quod Graecc r e p e r i t u r i n Codice quoda.m
O t l o b o n i a n o Komae , et h o c habet p r i n c i p i u m : ? ** $) . H u j u s graphum i n schedis nostris habemus, nec a n i m u s est inficetum o p u s c u l u m p u b l i c a r c .
H o m i l i a i n P s a l m u m t c r t i u m e a ' e s t quse i n Graeco-Latinis E d i t i s i n q u e n o s l r a cdilione
agmen ducit, q u a m admodum suspeclam cssc d i x i m u s s u p r a .
P s a l m o r u m q u a r t i , q u i n t i , s e x l i , septimi, o c t a v i , et n o n i E x p o s i l i o n e s e*edem ipsae sunt
q u a s nos edidimus, quaeque germanffi, o m n i suspicione liberce et cximise sunt. Post nonam
a u t e m E x p o s i t i o n e m ducealijeadjiciuntur brevissimte r p r i o r i s t i t u l u s e s t : Deeoquodineumdem
Psalmum scriptum est: N a r r a b o o m n i a m i r a b i l i a tua , D o m i n c . Homilia incerto interprele.
I n i t i u m , Creatoris et omnium rerum instituloris opera tacenda non sunt. Postcrioris autem i n scriptio s i c h a b e t : De eo quod scriptum est in eumdem Psalmum : Patientia p a u p e r u m non
p e r i b i t i n aeternum, etc. Homilia incerto interpretc. I n i t i u m , Deus generis nostri, quinon despexit creaturam smm. N c u t r i u s u s q u a m G r a c u m textum r c p e r i .
D c c i m i , u n d e c i m i , duodecimique P s a l m i E x p o s i t i o n e s germanae sunt, ct inter a l i a s g c nuinas habentur i n E d i t i s Graeco-Latinis. Ne p o r r o l o n g i o r s i r a , h i c c o n g l o b a t i m o m n i a qu<e
i n E d i t i o n e N i v e l l i a n a i n s e r u n t u r et a d j i c i u n t u r e x p r o m a m . I n P s a l m u i n x m O r a t i o , i n x i v ,
i n x v u , i n x x n , i n x x i v , i n x x v , x x v i , x x i x , i n x x x m , x x x v n ; i n x x x v m autcm binsedantur
E x p o s i l i o n e s , et i n x x x i x s i m i l i t e r . I n X L item dua?. I n x u u n a . I n X L I I Homilise duae. Sepfem
vero sequentes germanaB s u n l , quas i n s e r i e a l i a r u m edidimus. I n P s a l m u m v c r o L HomiliaB
duie, quas i n t c r spurias a b l e g a v i m u s , q u a s q u e S a v i l i u s i n serie g c n u i n a r u m p o s u e r a t .
Deinde vero s e q u u n t u r Homilise b i n c et i n d c corrasae i n P s a l m u m q u i n q u a g e s i m u m s c cundum,in L X V I I I , i n L X X I , in Lxxxiv,in xc, x c m , xcv,xcvi.
l n c e n t e s i m u m a u t e m P s a l m u m E x p l a n a t i o p a u l o m e l i o r i s esse noUe videtur q u a m ce(c-

rae. Ejus i n i t i u m , Rursum nos, fratres, ad spirituali

modo canendum beatus propheta David

hortatur. lnterpretatio L a t i n a est J a c o b i B i l l i i . Graece babetur i n A n g l i a h o c p r i n c i p i o : *euc*

;, , ; ^ . A p i l d S a V l l i u m legitUT, /tv ^ qilffi
varictas l c v i s s i m a e s t . H a n c n o s l r o eruditorumque j u d i c i o inter s p u r i a a b l e g a v i m u s , e t s i n o n
proinde inepta videatur atquc alia).
H i n c s e q u i l u r E x p l a n a t i o c i P s a l m i , qusc C h r y s o s t o m i essc m i n i m e v i d e t u r : n a m Aquila)
ct S y m m a c h i lecliones c u m ipsis Interpretum n o m i n i b u s a d f e r u n t u r , c o n t r a p e r p e t u u m
Chrysostoini m o r e m , q u i n u s q u a m lnlerpretes nominat, sed a l i u s scmper d i c i t : n c q u e desunt
alisB spuritatis notse ac tesseraa.
H a n c e x c i p i u n t E x p l a n a t i o n e s i n c n , C I I I , c\v, c v , c v i , c v u , et altera c t i a m O r a t i u n c u l a i n
h u n c postremum P s a l m u m . Hffi p o r r o septem poslrcmaB e x T h c o d o r e t o a l i i s q u e s c r i p l o r i b u s
consarcinatflB et J o a n n i C h r y s o s t q m o adscriptse fuerunt, u t d i x i r a u s i n f r a , u b i i l l a s c x S a v i l i o
exceptas ct L a t i n e translatas edidimtis, u n a exccpta i l l a postrema O r a t i u n c u l a , q u nescio
a n u s p i a m Gra?ce r e p e r i a t u r .
Sub ha;c vero a centesima octava ad centcsiraam q u i n q u a g e s i m a m et p o s t r c m a m yerm
sunt a c genuinaa C h r y s o s l o m i E x p l a n a t i o n c s quales nos dedinms, u n a e x c e p l a c e n t e s i m i
decimi octavi E x p o s i t i o n e , q u apertc supposilitia et recentioris scriptoris est, q u a m q u e ta(

53

PRiEFATIOL

inen i n seric g e r m a n a r u i n i n E d i t i o n c N i v e l l i a n a d e p r o h c n d i m i i s . E s l q u c eadcm Ipsa qantu

i n t e r s p a r i a n o s edidimus o o l . 075. Post i l l a m c x v m s o q u i t u r O r a t i u n c u l a i n i l l u d : Bomwlem fecisti cwn servo tuo, bomine. Noscio u n d c c x c c p t a f u e r i t , q u o d i n s u m dioo de s i i n i l i ,
q u s p o s t E x p o s i t i o n e m P s a l n i i c c n t c s i m i t c r t i i h a b e t u r i n haec v e r b a , Non intres in judicium

cumservo tuo , Domine.

Seeundnm haec o c c u r r i l H o m i l i a i n i l l u d , Adstitit regina dextris tuis, quie est s c c u n d a
de E u t r o p i o E u n u c h o , q u a m edidimus T o m o t e r l i o . Deinde H o m i l i a i n i l l u d , Yerwntamcn
rane conturbatur omnis homo, q u a m i n t c r s p u r i a a b l e g a v i m u s . P o s t c a H o m i l i a i n i l l u d , >
timueris cum dives factus fuerit homo, inter g c n u i n a s c d i t a .

X V I I . Opuscula in Psalmos qua: Chrysostomi nomine in Manuscriptis

feruntur, consulto nobis prcetermissa.

quibusdam circum-

Q u i d causse s i t q u o d tot t a n l a q u e J o a n n i s n o s l r i n o m i n e i n s i g n i t a o p u s c u l a o c c u r r a n t i n
M a n u s c r i p l i s , haud difTicile est a u g u r a r i : q u o major c n i m erat tanti v i r i e x i s t i m a l i o , oo
majori s t u d i o m u i l i C h r y s o s l o m i n o m i n e o p u s c u l a quseque v e n d i t a b a n t ; m a x i m c q u c l i b r a r i i , q u i h u j u s m o d i quscslu v i c t u m p a r a b a n t . In Psalmos autem m a x i m c E x p l a n a t i o n c s H o niiliaeque c o m p a r e n t u b i q u e , quae germanas sincerasque mole a l q u e n u m c r o l o n g c supor a n t : prseter i l l a m e n i m S p u r i o r u m s y l v a m , q u a m hic p r o f c r i m u s , a l i a n o n pauca ofTcruSinuis, quse s u p p o s i t i t i a sine d u b i o s u n l , qua?que consulto p r a H o r m i l l i m u s , no j a m malo a u ctuin S . d o c l o r e m novis q u i s q u i l i i s o n e r e m u s . I n M a n u s c r i p t o certe R c g i o 1 9 6 2 seu Homilia?
seu breves E x p l a n a t i o n e s h a b e n l u r , indignre C h r y s o s l o m o , ac v e l ipsa brevilate s u s p e c l a \
q a a r u m h i c c a l a l o g u i n n o n proferendum d u x i m u s .
C u m Romse essem annis ab h i n c v i g i n t i q u i n q u e , schcdas q u a s d a m nactus s u m , u b i c x s c r i p t e e x B i b l i o t h e c a S c o r i a l e n s i pene eiedem quse i n M a n u s c r i p l o R e g i o Homilia?.
Haec et raulta a i i a s p u r i a rcjecimus, auctoresque sumus iis q u i eruexidis v c l e r u m s c r i p l i s
dant o p c r a m , u t s i i n eas similesque merces i n c i d a n t , n c eas p u b l i c i j u r i s faciant. Q u i d e n i m
e m o l a m c n t i e x hujusraodi q u i s q u i l i i s reipublicse literaria? a c c e d a t ? C e r t e S a v i l i u s p l u r i m a spon
te rejecit, q u o r u m i n i t i a tantura p r o t u l i t ; atque consulto fecissct, si m u l t a a l i a , qucetypis i n a n davit, i n tenebris reliquisset, u t ipse a l i q u a n d o fassus e s l . N o b i s autem r e l i g i o fuit e a o m nia p o b l i c a r e q u v e l S a v i l i u s v e l F r o n l o Ducreus e d i d e r u n t : a b a l i i s autem multis o p u sculis n u l i i u s p r e t i i , etsi C h r y s o s t o m i n o m e n p n e se ferant, p u b l i c a n d i s a b s l i n e n d u m c c n suimus.

olUctto

(n)

D i v i n i t u s i n s p i r a t o r u m P s a l m o r u m beati ac sancti D a v i d i s , quos s a n r t u s pater n o s l e r ,

m a g n u s J o a n n e s C h r y s o s t o m u s e x p o s u i t et interpretatus est, o c c u l t a v i t autem v e l p e r didii c u m l c m p u s i p s u m , t u m i m p e r i l o r u m h o m i n u m i n v i d i a : scd novissimis diebus
c u m v i r q u i d a m pius et C h r i s t i a m a n t i s s i m u s hos perquisivisset, et t a m q u a m e m e n d i c a s s c t , a n l e a d i s p e r s o s , p r e s e n t e s solos c o l l e g i t , e t i n u n a m l i b r u m c o m p e g i t : quos n u n c
v e l u l i o c o m m u n i m e n s a s p i r i t u a l i u m ejus a c d i v i n o r u m e l o q u i o r u m a m a l o r i b u s apponit,
et i a v i t a t , u t i i s affatim se oblectent.
Psalmus quarlus.
Psalmus quinlus.
Psal. VI.
Psal. VII.
Psal. VIII.
Psal. I X .
P^l. X .
Psal. X I .
Pial. XII.
Psal. X L l
Psal. XLIII.
P*al. X L I V .
Psal. X L V .
Psal. X L V I .
Psal. XLVII.

Psal. XLVIII.
Psal. X L I X .
Psal. CVIII.
Psal. CIX.
Psal. C X .
Psal. C X I .
Psal. CXII.
Psal. CXIII.
Psal. CXIV.
Psal. C X V .
Psal. CXVI.
Psal. CXVII.
Psal. CXIX.
Psal. C X X .
Psal. C X X I .

Psal.
Psal.
Psal.
Psal.
Psal.
Psal.
Psal.
Psal.
Psal.
Psal.
Psal.
Psal.
Psal.
P>al.
Psal.

CXXU.
CXXIII.
CXXIV.
CXXV.
CXXVI.
CXXVH.
cxxvnr.
CXXIX.
CXXX.
CXXXI.
CXXXII.
CXXXIll.
CXXXIV.
CXXXV.
CXXXVI.

Psal. c x x x v n .
Psal. CXXXVIII.
Psal. C X X X I X .
Psal. C X L .
Psal. C X L I .
Psal. CXLII.
Psal. CXLIII.
Psal. C X L I V .
Psal. C X L V .
Psal. C X L V I .
Psal. CXLVII.
P^al. CXLVIII.
Psal. CXI.IX.
Psal. C L .

(a) Uxc prieniiUonlur in Eilitis Savil. ei Morcl. sunlquc a qtiodam non indoclo viro obscr/ata.

S A N C T I

P A T R I S

JOANNIS
ARCIIIEPISCOPI

N O S T R I

CHRYSOSTOMI
CONSTANTWOPOLITANI

OPERA OMNIA.
JN PSAUIVM
111 (a).
Ihnbnus Davht, cum fitgeret facie Absalomfilii*ut.
Domine, quid mulliplicati sunt qni tribulant me (. 1.
2) ?
Ducibus vieloriam assequulis reges Iriumphales
ponunl slaluas : aurigis vero et alblelis imagiues et
columnas eorum victorias lestes excilant principes ,
et inscriptione lamquam orc cfiiciunt, ul maleria
vicloriam pradicet. Alii rursus in libris et scripiis
victoruin laudcm describunl, suas in laudando vires
i i s q u i laudanlur, majorcs volentes oslcndere. P i ^tores cerle, staiuarii, sculpiores, populi, principes,
civitales, et pagi victores admirantur : nemo aulem
fugienlis, cjusque qui non bellum gessit, descripsit
imagincm, ul nunc David. Estennn f. Psalmus David,
dum fugerel (acie Absalonis filii tui. E l quando latide dignus csi qui fugil ? quando dignus csl babilus
exsiu, cujus nomcn inscribcrctur? Fugilivos scriptis
lileris persequunlur, non bonoranl insci iplionibus.
Scd disce,o fi-atcr, causam inscriptionis, et aniinam tuam in lulo colloca ; sit libi bisloriae narratio
viiui lua? correctio ; sii jusli persequutio menlis stabilimcnliim. Disce cur Davidem persequereiur Absa~
b>m, iiicum ceu rei fundameniiim inveneris , timore
Dotnini aediiiceris. Quemadmodum euim absque fundamento invalida et imbecilla est scdiiicatio : ita,
i)isi invenlo scopo ac insiiluto, Scriplura esl inulilis.
Probalur varm Scriplurce sacrce sententm et exemplis Deum ditsidih domeslicis, rebellione creaturarum ,
ei omnibui malis uti in pcenam peccali.Beaii David
liic scopus fuil per propositum Psalmum vitam instiluerc et casligare , ut nihil unquam mali facial, nec
legos Dei conlemnal, nec peccatori ea eveniant, qux
sibi cvenerunt. Fugiebat (ilium suum David, quoniam
raslhalem fugeral; fugiebat fllium, quoniam malrimonium pudioum vioiaverat; fugiebat filium, quoniam legem Dei qune dicit, Non occides, non adullerabis (Exod.ZQ. 13. 14), fugerat. Quia cnim alien.im agnam in doimim suam introduxerat, et
< jus pasiorera interfecerat, qui eratex domo sua
agnus, paslorcm curnu pelcbat. Alicnaedomui bellum
iululit, el cx domo sua ipsi bellutn excilaium est.
Non est nictim cogiiatum, ipsius Dei dicium est:
In Reg., militibtts, pro, alhletis.
() collali C o t n m e n U r i i cum Codice Reg. 1962 [ounc
654], qui conlinel rsalinos 3, 4, 5, 6, 7, 8,fe, 44, 45, 46,
47; el cum colberiino 10 [nunc Regio 145], qoi eosdem
rsabnos e x c e p t o primo coiuinet, ac praHerca 1% 10,11,
1

181, i $ e l

<9.<

ubi aulem Deusestqui interprelalur, nemo est qut

contradicat. Qnod enim adversus David filius suns
idco instirrcxcril, quoniam Uriam iiilerfecit, el uxorem cjus accepit, audi Deum per propbelam Naiiian
Davidi dicenlem: Ego unxi te regemsuper Israel, el erm
te de manu Saulit. Ego dedi tibi omnia qwe eranl domini lui et domum Saulisel Juda: et $i parva tunt ha*c
adjiciam tibi his paria. Quareergo conlempsisli Dominuw,
ui faceres malum in conspeclu meo ? Uriam Heltceum
percussisti gladio, el uxorem illius accepisti in uxorem
libi. Et nunc non recedet gladius de domo lua in cclernum (2. Reg. 12. 7-11). Alienam domum gladio d i visisii : gladium adversus te fabricabor in domo tua.
Ecce ego tuscitabo adversu$ te mala ex domo lua : tion
aliunde , nec foris, sed Ex domo lua. Unde esl fons
peccaii, illinc est plaga supplicii. Quia ergo a praceplo Domini fugiiivas exsulque fueral, proplerca (ilium
fugiebnt. Psalmu* David dum [ugeret facie Abtulon
filii sui. Belli narralione meltor est causa bclli susccpli, ut cum jusli lapsum viderimus, caveamus ne cadamus, c l cjusmodi supplicium fugiamns. Multi cnim
vtl in hodiernum usqne diem bella liabenl in a?dibus,
ei hic quidem oppugnalur ab nxore, ille vero obsidolur a filio : alius aulem a fralre, et alius donaatur a
famulo, et unusqnisque angilur et affliclaiur, pugnat,
bellum geril, et bello vexalur; ac nemo subducta ratione apud se cogitat, nisi peccata seminasset, ntim*
quam fore ut in domo sua spinae et iribuli orirentur:
nec nisi peccalorum scinlillas occullasset, domuro
conflagraturam fuisse. Quod enim peccaiorum fructua
sint mala propria, el domesticos lictores Deus in peccaiores elegerit, lestis est Scriptura, qua ad faciendam lidem nibi) esi validius. Uxor tecuni bellum gerit, ingresso tamquam fera occurrit, linguam lamquam
gladium acuii? Res quidem valde molesla, quod auxilialrix adversaria facla s i i : teipsum tamen examina,
numquid in juvenlule in mulierem qtiid allentaris, et
quod mulieri a te vulnus inflictura esl, curelur per
mulierem, et alienum ulcus propria uxor, cbirurgi
oflicio fungens, medicetur. Id quamvis quas secat ignoret, novit tamen Deus medicus. Ipse enim ea lamquam ferro adversus te usus est : et quemadmodum
fcrrum nescit quid agat, futuram autem per ferrurn
mcdelam novit medicus : ila etiam licct ignorel uxor
quai fcrit, et maritus qui ferilur, causam ictus, Deus
tamen ut medicus novit quid conferat. Quod autem
nuilier roala sit peccatorum colapbus, lesiis est sacra
9

,
,

[{] .
,
*6 .

ol ;

, \
. "
,

. \ ,
, \\, ,
\ ,
\ \ , .
,

. \
;
; , . '
, , , \
*
.
[2] '<*, ' , .
',
.
,
\ , ,
, \
. ,
,

,
, ,
,
.
, ,
.
' ,
. ,
* ,
b

d >

deeet in Reg.
* Reg. , alqoe ita legerat Interpres.
^ Morel. el Savil.
Kcg. .
e

PATHOL. G R . L V .

. "
, , \
,
>
ixltor
,
,
, , ,
, .
tl ,

>

. $ .
( ,
^ .
'
, ' * . " ^
, . \
\ ,
.
'6" . \

, , \ . \
, \
, , ,
\ , , \ \ , , \
* \ \ ,
,

, . "
\ ,
;, , .
, $,
;
, [3]
,
, \
. \ \
. , ' .
%
6 - 62

57

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

08
, \ ,
,
. , \
, '
. "
. ,
*, ^*) .
, \

. , \ .
,
. \
. " \
, ,
, ,
\ ,
,
,
' , ;
\ , \
. " \ \ '
,
, . "
, '
ot
, ;
, \
* * , ,
\ , . , ,
> ,
\ \ \ \ ,
, \
\
, , \\
, ^ ,
,
^,
.
'
,
. '\
, \
Scou , *'0'0 ? (
\ , \
.
* .
) \ ,
, * ,
) *
,
,
. '
. , \ , \
* \
, * \
,
, \ ,
, ,
\ * '
,

. "
. " \
, * \ '* \ , , '
. .
, \
\ *
,

ti\r
* \ '
Xacv . ,
, , \ \
. , * [5]
, .

, ,
\
,
.
, \ ,
' , []
6 ,
\ , \
. " \ , , ,
, \ ' . \
, ,
, \
.
\
\ .
,

, ,
, \
,
* ' ' '
*> . ,
, , ,
. \
^. " \
'
. , \ ^
,
, ;
. " * Reg .
* Keg. . . . |^, . . XVJ
" > impaclis alapa vel pugno frequenier oc- .
eurril apuri Svripioes Hinc verbum infra.
<* Rcg. , W)D BialC.
Jteg. ) .
* Reg, dcest.
1

33
57
EXPOSITK) I PSALMUM III.
experlem reliquerunt. Peccavit propbeia menlitus, ei
Scriptuia. Quid enim dical audi : Mulicr maia viro
peccaim datritnr (). E i dabilnr tamquam amarum leo euiu in via invenlum morte aflecit (3. Reg. 13.
24). Erat oiendacii fuliginc atralus, et leo eum non
uitkJoiuni, quod peccateruni malos huinores consucogoovit. Si propbetam vidisset, ul Danielem, eum
mt. Qtiod aolem etiam obeideri a fiJiis, git peecalobonoragset: invenit pseudopropbelam, el (ainquam
hnn Mpplicium, testis est David , qui propter nefarioin coagressum a suofilio Absaloite bello impelituT, alienura invasil. Dominus menlilus est, et servus neut snperius ostendimus. Quod aulem etiam fralres gavit dominium. Et quid dico de malis domeslicis,
quando ipsum eiiam noslruin corpus, quod est nobis
adrersus fratres propier peccaia bellum gesserint,
tesiis esi liber Judicuin (Jud. VJ ei 20). Qtiando euini omnibus familiarius et carius, quandoque nobiscum
peccanlibus bclluni gerit, per febres, morbos el doiii viaioris concubinam fornicali suui, qui eranl ex
lores nos oppugnans, ac servum corptis duminam
tribu Benjamin, iba aulem curo ingentcm uoa ferrct
animam quae peccavii flagellat, non quod boc velil,
cotttumeiiam mortua est : undecim iribus adversus
scd quod boc jubeatur facere? Hujus lebtis est Cbrinnam beHum gessermil : ei quia undecim iribus a
&tus
qui curaio dicil paralyiico : Ecce tanus fuctus es,
Deo dcfeceranl, et fornicatx fuerani in idola , undenoli
amptiu*
peccare, ne quid deterius libi contingat
ciai tribus ab una tribu yict* sunt, el sajpe ab uua
vicfce aemel iliam vicerunt, el Iratres adversus fialrcs (Joan. 5, 14). Cum crgo didiccrimus, fratres, domcbellum gesserunt, quandoquidem Deus propler pec- stica, inlestina et servilia bella, et morbos etiam corcau eoniin iuiermediam peccali maceriam sustulit. poris saope accidere per peccalum , peccatum fonleia
malorum reprimamus : et si lorrentes animi perlurQuooiam eniin una tribus in mulierem fornicaia, unbalionum non fluunt, fluvii tamen aquarum Dei obledecim autem iribus in idola fornicatx fucranl, el bi
cunt
aoimum . Quouiam ergo David muliereiii, qtue
et illi a Deo exieriniitati sunt, skut scriplum e s i : Exerat
in
marili poiestaie, lamquam alienum rcgnum
lenmntuti omnem qui fornicalur le (Psal. 72. 27).
occupaverat
(cuilibet enim viro regnum csl coucors
Fralres ergo adversus fralres propler peccata bella
gesseruni. Si te fralres oppugnant, non tanlum de illis conjui, et non sic rex purpuraro et diadema, ul vir
uxorem diligit); propterea qui ex uxore nalus ei erat
ingeniiscas, quanlum apud ieipsum ralionem ineas et
mqairas propier quarnam peccala fralres lui sint bo- friius, insurrexil tyrannus, volens arripere regnum
palris. Vi rapuil, et vim passus e s i : ei qui clan:ulum
wes. Non quod omnes propter peccata a fratribus oppcccaverat, de eo palam iriumpbus actus est, el qui
pngiieutur : Joseph enim oppugnabalur a frairibus;
aeque sane propter peccata : et Jobo uxor insidiaba- erat in occulio vulueralu9, cbirurgi inauum corain
omuibus passus est, id curanie Deo qui dixeral : Tu
lur; oon pmpier peccaia cerle: sed quod longe plures
bomines propler peccaia bella babeamus domestica. fecisti in abscondito : ego autem faciam in aperto, et in
conspectu solis hujus (2. Reg. 12. 12). Absalonis taNoniiuuiquam eliam amici in inimicos conTertuntur
men scelus non ei ad finem usque proccssit: el mepropier peccata, et qui olim amabanl, oderunt et
aYersaniur, Deo lale odium imniiuente propler eas rito, ne parricida? boc facinus tenerenl pro lege par
quas novii raiiones. Ita enim in Psalmo centesimo ritidii. Guni autem ut carnifex deserviisset, ul reus
quarlo scripium esi de iEgyptiis : Convertitti cor eo* interfecius est, ul qui essel damnalus : et sicut qu
rum ui odirenl populum ejut (Psal. 104. 25). Non iin- in Ibeairis exbibenlur ferae, alios quidein invadunl,
missum aulem esset a Deo odium, nisi prius noale ab aliis vero imerflciuntur : ita eiiam Absalon Davidem aggressus, a Joab occisus e s i , et in sublimi aramassenl. Quibus enim amicilia coiDpaTabat exilium,
borc
suspensus esl (2. Reg. 18. 14), qui adversus paiis odiuin erat occasio virtulis. lmo serva quoque et
trem
erigebaiur; et a planla detinebalur, qui cuiu
subdiia corpora sape propler peccalum insurrexere
radice pugnabal: vinctus erat a ranio ramus, qui erai
in doimnum. Yide enim Adam, cum nondum peccasa paterna aQeciione abruptus, el capite lenebatur,
set, bestias umquam servas el obedientes babeniem,
qui genitoris caput auferre contendebat, ac tamquam
eteis (aroquam servis nomina imponenlem (Gen. 2.
fruclus
pendebat ab arbore, qui naluiae agricolam
19). Poitqiiani autem aspecium peccalo commaculavolebal cxscindere, et in corde jaculo coufossus est,
vii, IUDC besikc eum non cognoscebant, el quse seme
erani e i , hostee evaserunl. Ac queinadmodum cani* illic occisus, ubi caedem parabal.
t

i n domo est, ei scrvit, qui euin alit, el eum limet

ac formidat, sed si eum repente videril vullu fuligine
airnio vel personatum, aggreditur tamquam alienum,
et eum dilacerare lentat: ita eiiamT quamdiu Adam
panim servavii vultum, faclum ad iinaginem Dei,
bes*iae ei ut servae parebanl : quando autem vultum
tedanil iaobedienlia, non agnoscenles domiiium, tamquam auenum eum odio babebant. Servorum itaque
rebcilk esl peccatorum retributio. Justus erat Daniel
el lcooes ejus agnoverunt dominium (Dan. 6. 22). V i dtrurti eum noo guOaice peccalum, et eiim supplieii
() LocuB saa reperio. Forte ex Eccli. 26. 5. seq.

Absalonii pernicies. Et tunc videre eral speclaculum adinirabile. Mulo enim cquitaus, ex capillorum'coma a coma arboris lenebatur, el coma
tenebal coma lyrannum, illic eum conlundens, ubi
diadema paternum gcstare conlendebat. Poterat ergo
videri Absalon suspensus in medio cxVi et tcrra. Ca3lum eum non admittebat: si enim primum rebellem
cjecit diabolum, qnomodo ipsum rebellem secundum
admisissel? Terra eum aversabatur, non ferens pol1

Reg. et savil., et torrenles pertitrbatimttm aninu non

fiueni, sed flumina divinorim bonorwn ejtts civimem $eu
animam oblectant.

40
5)
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
suadere verborum multitudo, sed pura anima, ei
h:i parricidae plantis. Si cntm Dalban dcvoravil, qui
bononim operuin oslcnsio. Eis itaque qui improbo
conlra Mosen ernl loqnutus, et os suum aperuit adquidem
vivuni, verborum aulem prolixitate.ee eum
vcrsus cum qui os improbe aperueral (Num. 1 6 ) ,
placare exislimanl, vide quid dical: Qnando mnltiqtiomodo potuisset ferre pedes currentcs adversus
plicabitis orationem, non exaudiam vos. Si exienderih$
genitorem? Cum crgo siiblimis in arbore penderet,
manus, avertam oculos meos vobti (/sot. 1.15). Anle
eum aggressus est Joab dux exercilus, et in cor exalia
itaque omnia oportet eum qiii precatur habere
cordis tres sagiltas infixil, illic eum feriens, ubi erat
fuluciam, et posiulatum omuino consequeiur. Elidco
rcccplaculum iniquitatis, ei cum in arborc sublimis
non dixit prophela , Exaudivit me, sed, Juititium
penderct, pulcbrum epitaphium ei David cecinit: Vidi
meam,
suam io Deum fiduciam oslendens, et se cuui
hupium $uperexaltatum et elevatum sicut cedros Libani:
ea
seiuper
ad eum accedere. Nec vero puiei quispiam
ei tramim, et ecce non erat{ Psal. 56. 55). Psalmu*
David, quando futjicbat facie Absalon filii tui. Fugie- eum dum hadc dicit se jaclare. Non enim hac dicit ut
se exlollai, sed u l doctrinam quamdam et admonibal auletn, non ut qui timeret, sed ut qui filium cavetionem communem valde ulilem aflerat. Ne dicat
rcl occidere : etenim parcebat lamquam lilio, scd qui
enim
quispiain, Hle fuit exauditus, quoniam erat UaCIIIII co erant non pepercemiil lamquam rebelli. Unde
vid, ego vero non exaudiar, quoniam sum pusillus ct
David, cuin lilius eum pcrsequeretur, et propter ipsuin
abjcclus : oslendii Deitra nec illum audire quomodoScmci cum maledictis inseciaretur, ipse quidem pacumque,
nec te non audire temere et nulla duciuin
lieulia usus est ( 2. Heg. 1 6 ) : quoniam autem multi
ralione, scd semper res et facia exacte contemplari.
advcrsus eum oflendebanlur, et maxime qui una cum
Qu;e si habueris, el eorum possis uii palrocinio, Absalone insurgebant, ei deinceps adversus eum erinino exaudieris. Quemadmodum si non habucris, itec
gebantur lamquam divina providenlia deslilulum,
si
David quidem fueris, poteris Deum placare. Et
dicenles : Dcscrlus nunc David absque auxilio penilus
sieui avari nec dignilalcm , nec aliquid aliud respiest, nunc disccssit ab eo Deus, ul eiiam aliquando a
ciunt, nisi eos lanlurn qui babcnt pei uninm, et ad
SaQIe ; quemadmodiim enini lunc discessil a Saule,
eos, lamquam nibil non effecluri, accedunt: iia ctiam
et fuil ciim David , ila nunc discessit a David, et est
quia Deus esl amator juslitia?, quicumque cum ea ad
ciun Absalone : insurgamus , invadamus, non esl ei
ipsum accesserit, non recedet vacuus: ut qui ea casalus in Deo : qnoniam, inquam, haec dicebant, hac
ret, ei iis quic sunt illi contraria inquinalur, quanindignius ferens David, quam iilii insultus, Deum i n terrogat: 2. Domine, quid mulliplicali $unt qui iribulant tuinvis oret el obsecrel, nibilo plus efiiciel, cum pcrsuadendi faculiate careat. ldeo ei apud Deum vebf
me ? Circumscptus sum lenlalionibus, cirtumdor toraliquid elTiaTe, ca accepta proficisccre. Justiliam au*
rentibus malorum, descendil periculosa pluvia, venelem ne esse partem virtutis existimes (), sed inlerunt flumina liostiuni, vcnti malignorum spiriiuuin
grain
el universam. Iia etiam eral Job j u s i u s , ut qui
insufOarutil, in meam domum irruperunt, voientes
bunianam omncm baberel virlutem, non qui ab hoc
aniniam meam a te diniovere, sed fundatus supra pcquidem malo abslineret, illud vero retineret. Ita eliam
iram fidei, non cado, sed procumbo, ut discain : Donos justam slaleram essedicimus, quaaomni ex parte
mine, quid muiiiplkali tunl qui tribulant me? Qui ex
acqna est : non si anrum quidem possit ex aeqao siame genitus cst, contra me est, eed tu es pro me. Mea
tnere, secus autem plumbum, sed quae in quavis mai.iccum vi:-ccra bellum geruni : meus populus post
leria aBquiiatem exbibel; et rursus meusuram , quas
Absalonem, meus conlra me armalur exercitus. Oves
est
oinni ex parte ajqua. lia eiiam eral Job jnsliw ,
meae lupi facii sunt, et leones.agtti, et canes rabie
asquus
ex omni parie. Ncque enim in pecunia soluin
percili agnclli, ei tauri cornu petcntes arietes : non
eam servabal xquilalem, sed eliam in aliis o m n i b u s ,
propler*meipsum afGcior irisliiia, sed illorum doleo
niodum numquam excedens. Nec possit dicere quisexilium.
piam euin in pecunia quidem a?quilatem d i l e x i s s e ,
EXPOSITIO 1N PSALMUM IV.
in cougressione autem et sermone cum propin<|tns
Cum invocarem, exaudivit me Deus justitice mew* (. 2).
modum excessisse, ul qui essct superbus et arrogans.
1. Precandi verus modus. Non baec dicit proHoc enim summo studio fugiebal. E t ideo d i c e b a l :
pbela, tit solum inlelligamus eum fuisse exaudituui :
Quod eliam conUmpsi judicium servi mei vel anciila',
sed ut discamus quomodo ipsi quoque, Deum invocum litigarent mecum : vel non ficut ego fui fuerunt ei
cantes, cito poterimus exaudiri, et ante finem oratpt (Job. 5.15). E l boc ergo ctiam injusiitia e e l , e>ae
lionis postulatum conscqui. Nun dixit enim : Poslsuperburo el arrogantem.
quam egoinvocavi, exaudivitme; &ed,Cuminvocarem.
2. Quemadmodum euiin avarum esse d i c i m o s qui
Nam ipsius quoqite Dei est ejusmodi promissio dum
alicubi dicil ei qui invocat: Te adhuc loquente dicam :
Reff. hwc enim crimmi diffuse occurriL, dicens.
Ecce adsum (I$ai. 58. 9). Non solet enim Deo per* Loci illius ex Jobo petili pars postrema lon^e alio IIK>do jacet in edilione septuaginia Ioterpretum Romana, ui>i
Reg., sed Ulorwn dolens exilum, benedico tibi ialvatori.
Qma te decet gloria et imperium,mmc et emper, etc. Qtiae poetvoces, liiigarenl mecum,s\c lejgiiur: Nonne ticul ego
de
ventre naius sum, ita et ipsi nati sunt ?
conclusio baud dubie a librario addiu est.
(a) Quod bic aii cbrysosiomus, jusUliaro non esse | ar* Cbrysostoraus illod accipil infra, quasi seosns sft:
-exaudivit juslilicB tnece (gralxa), tem vinuiis, sed virtutem uaiversam, omoino quadrat ad
illud Eoi|>edodis: i> it W o U Y ^ ^ **'ifx+
, id esi,
(). Hebr. >p"T3f *6, Deusjiut. mc<e.
in justitia aulem comprehennm coHlinaur omnis tiruu.
1

4
EXPOSITIO IN PSALMUM IV.
\

, "

.
' .
,
, \
,
.
; *
,
, 6
, . "

\
, . & , ,
,
\ \ * . "
, * , \

- . ,
tror, , , , ,
i\r. , ^ ,

vlov .
. ' ,
.
" \ , , ' - \
. "
. " , ,
, \ * , , ,

*
, , \
, \ - ,
, " , , .
, ." ,
* \
, \ ' , . ,
,

, '
, \ ,
, ,
, \ \ \ ,
\ , ,
, \, \
,

, ,
;
,
, * . "
^ ,
,
, ,
. [7]
,
, ' * . \
,
,
,
,
, , . \
, * ,

; , * ,
$ , ,
. [6] * - *
, , . \ ,
* . , .
, \ ; \, , \
\ * , . ' /
, \
, ,
' .
, \ .
. ;


\

/ ?)
'. , ,

.
"
*
, \
* \
*.
, \
'. "
. ,
, *, . \
b Reg.
Reg.ix )'.
Reg. , . "
<* Morel. et Savil. in tcxtu . In sequcnlibus
; ? , eic.
muHum variai Regius, et erralis plenus esl.
39

41

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

1%

, \ -

--

* ,

. " , .

, * , ,

\ ,

. , 0 -

\ .

\ , , *

, .

, ,

; \

, \

\ \ ^ , \

; -

\ ,

, -

, -

. ,,

. ,

, \

. ,

,^

, \

; '

. " xh , *

^ -

, ,

. - , \ $

, ;

, (5 \ . \

\ .

, ,

, -

/*.

p $ ,

, * ' ^,

9 \ , \ ,

, ,

, , ' *

, , $,

, , -

, \, ,

, ,

, [8] -

, .

, ;

"

, \ *

* [9] , \ *

, .

* \

% ,

, \

, .

'* ,

, ,, * '

, ,

, -

,, , *

. '

*. *

, , \ , \ -

, * .

* -

, ,

, , , -

^ ' ,

\ , \

. \

^, ,

, ,

, . *

, . "

, .

, * , \
^ , .

*fcv ' deest iii Colbert.

: \

4i

E x r o s m o I PSALMUM IV.

42

Millin ea, quac sunt aliorum, invadere, nec suii est

vaius si indocius. quairil enim Deas lingca; eleconieolus : ila cliam superbum et armgantcm, quando
ganham, nec verborum compositioneni, sed animse
plus eiigil quam quod sibi debelur a proximo ;
pulchriludinem, et si illa ea q u x ipsi placcnt loquaquando quis seipsum quidem in oinni bom-re coHolur tota re effecla recedit. Vides quanla faciliias ?
cai alium vero h.ibet despectui. IIoc aulein non
ln bominibus oportet e u m , q u i aliquem adit, essc d i aliunde oritur, quani ex itijuslilia. Qnod cniin boc
cendi facullale praditum, et possc blandiiiis s i b i cousit injtistilia, ex boc considera. Et le ct illura fecit
ciliare omnes asseclas principis, et mulia alia cxcoDetis, el libi onmia dedil cum illo commnnia et ex
gilare, ul gratns esse possil. Hic autem nullo alio,
a qno. Quomodo ergo eum expollis, ct sp.dias bonore
prsclerquam sola vigilanti nieiilc opus e s l , et n b i l cst
qucm Deus dedil, ci ad socieialem non admilits, sed
qnod probibcat quominus prope Dcum simus. Deut
oinnia libi tribnis,rl nonsobmi in pccuuia, scd eiiam
enim appropinquans cgo sum, el non Deits proad
in honore eum facis pauperem ? Dcus dedii unam
(Jer. 25. 23). Ita ulquod longe absil, i d a nobis proulrique essentiam : aquali priucipaiu, xquali crcaiiciscalur : ipse enim semper prope est. Et quid d\co
tionis bonore dignatus est. lllud onim Faciamus /10nos non opus babere dicendi factillale? Saqienumeminem (Gen. i . 2b), esl conimune universo goneri.
ro ne vocc quidcm opus babcimis. Nam si vel i n corQuomodo crgo euni exlurbas a bonis paleruis, ad
dc loqitulus fucris, c l eum ul oporlel vocavcris, vel
summam bumilUaiem redigens, etquod esi comimine, lunc quoqim facile aiuuiet. Ila e l Moscm audivil: ita
tamquam libi proprium vindicans? Sed talisnon erat
eiiain Aiinam (Exod. 14. 15). Non assislit miles qui
bcatus propheta, el idco audaclcr ei fibere diccbal:
expeliat, non salolles qui oppordinilatcm t o l l a l ; non
Exnudmt justitiam meam Ita eliam Paulus seipsum
esl qui dicat : Non est nunc lempus accedendi, veni
sxpe adduci: in meditim, non se efferens nec iniuposiea (/. Reg. 1. 15); sed quando veneris , stal aumesceiis, sed se aliis cxcmplar proponens; ut quando
diens , eliamsi lempore prandii, ctiamsi leinpore
d i c i l : Voto onme$ hommes eue sicut et meipsum in eoenae, eiiamsi nocle inicinpesia. in foro, i n via , i u
coniinentia (I. Cor. 7. 7). Ila eliam David, lempore
rubili, eliamsi intus i n judicio coram magistratu
ha poslulame, fortlliidinem suamquneei divinitus obiueris, e l eum vocavcris. nUiil vclat quoininus luam
ligcrat, in mcdium adducit, diccnssc etursos suflbpeiiiionem andiat, si rile voraveris. Non poies d i cassc, c l Ieones strangtilasse, non scipsum quidem
ccre : Vereor acccdcrc etorare,adest inimicusincus;
sic exlollens.absit (1. Reg. 17. 54. tqq. : sed ea raat boc etiam impcdimenlum ablalum e s l : ncquc
tione procurans ul sibi fides baberetur.
c i . i m inimicmn tuum atlendit, nec luam inlerrumpit
pcliiionem : sed scniperel assiduu eum potes alloqui,
Fructus oralionis; quam exorabilis Dem. Et sl
e l nulia adcsl difficulias : neque enim opus esl gebabeo justitlam, dicet fortasse quispiam, quid opus est
niloribus qui tc inlroduc.ini, non dispcnsaloribus,
oraiione, cum et resipsa ad omnia rectc gercnda sufflprocuraloribns, cuslodibus, au( amicis ; sed quando
ciat, ct qui daturus est, sciat quibusnam opus babeipseper te ipsum acccsseris, lunc niaximc tc audiet,
inus? Quoniam oralio non esl pnrvtim vineulum dilelunc quando nemineno rogaveris.
ciiouis in Dcuni quse cum eo coltuqui nos assiicfacit,
5. Non ita ergo cuin pcr alios p!acartius orantcs,
et ad sapienlia sludinm nos dcducii. Si enim qui
sicut per nosipsos. Ctun c n i n i nosiram espciat omictun aliquo admirabui viro mulliim \ersalur, cx ejus
ciltam , omnia cliam facit, ul Hos ci coiifidamus :
consuetudine maximum fructimi arcipit, quanto maquando viderit nos boc per nos ipsos facicntes, tnuc
gis qui cum Deo pcrpcluam babet consnetudinem ?
maxime anntnl. h a eliam fccit i u Cbanana^a : ct cum
Sed probc scimusqiindnam sii brcrum oratkmis,
Pelrus quidem cl Jacobiis acceitercnt I ()
qnia nec ei studiose animum adbibcmus, nec ea ex
annuit : cuui e a aniem permanorel, qtiod pcieDei legibus utimur. Scd homiitcs quidem aliquosallobatur protinus dedit (Mallh. 15. %%.sqq.). Elsi enim
quuliiri, qui sunl nobis superiorcs, ubi babitnm, invisus est paruin dilTcrre, non hoc fecit ul mnra .cessum, amiclum , et oninia composucrimus, ita ut
reiur mulicrciihe, scd ul eam rtiagis coronarei, cl ejus
oporiet alloquimur : ad Deum aulem accedcnlcs biassidliilatem magfs Sibi ramiliarem rcdderct. Meditosrimiie, nos scalpimus alque bnc et illuc vcrsamns
niur ergo nos. quoquc Deum suppiices (6) adirc : d i *
negligenies ac socordcs sumus ; bumi gcnibus flexis,
scamds quomodo ea sil facienda sihppKcatio. Non esl
per fonun obcrramus. Quod si cum ea qua par est
eundum i n niusoum (c), noi> sunl cousumcndac pecurcverenlia, ei lamquam cum Deo loquuluri accederemiie, tiinc scircmtis eiiam anlequam acceperimus
(A) Hic w e i w r i a bpsus vidciur cbry^^omus. lusioria
qutppe de Chan;tu;La nulla m e u l i o Petri et Jacohi.
qurc petimus, quantum lucri fariamns. llomo enim
qui cum Deo loqtii didicit, ui decel cum, qui cum
sequei^ja uoiaiuJa s u t ^ : ^ ^
sai(ie osl, accumlwncm
Deo loquitur , ertt deinceps angcbis : ila liberatur
contra aliquem offerre principi, et, >, lipetlus supptex
aut uccmatio contra anquem oblata. Qua dere vkJe i ono
anima a vinculis corporls, ita ei ratio in ahum toH"imasltco uotitro a d o p e c a Atbauasii ad voces, ivru^v^ et,
l i i r , Ua e lerris migral in cxlutn, ila quse ad viiam
. Iiic autera, , est supplicare, ei, , mp*
plkatiOi ut cx s e r i e bquet. G e n i i a i i u s H e r v e t u s >erterat,
banc perlinent, despicit, ita apud ipsum solium rcinierpeUare, elUierpeUalw, wious comuiode, oi CaAJor.
gium sifrlitur, eliainsi sit \ auper, si fainuius, si pri(cj l n Graeco. ^ n u . Porro banc vocem GYspcam S a v i l i u j
ail vuigo sigmtfcare templttm Musarwn, sed hic pro loco
studtis destfrato acdpieudum. C e r t e pulo ^ u a p u d Palres
longc frequemius pro ludo lilerario acci^i.
l n colbcrt. dcsui\l bs vocee, in continciuia.
t

43

S. JOANNJS CHKYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

41
afllictione, eiiam quando erant res eorura secunda??,
Annon ha?c febricitanlis animao segriludinequc confeclx
esl, dicere : Fac nobis deos qui nos prcecedant: Motes enim hic, qui edaxil nos de terra jEgypti, nescimut
quid ei faetum sil (Exod. 32. i ) ? Annon illa verba suul
animxpbilosophanlis, ela periurb.tionibus hujus viiae
respiranlis , quando afflkti lam vehementer orarunt,
ut ipsum Dei auxilium attraxerint () ? Jam vero liic
ipse quoque propbeta quando versabatur in iranquiU
lilale, quonam roodo afiligebatur, ab improba cupidiiate in angustias coactus et laceratus? quando aulem versaius est in affliclione, scilis quam fuerit
Iranquillus. Neque enim euin ignis attigit, sed etiam
flamma universa exstincta esl. Nibil enitn aeque affligif, ac si aitima obsideatur a perturbalionibus. Aliai
enim cxtrinsccus incidunt, \\x vero intus nascuntur,
et hsec est maxima afilictio. Etiamsi nos vexet muudus, nos autem ipsos non vexemus, nibil nobis ftierit
molestum. In noslra ergo poteslate situm est ut vei
affligamur, vel non afOigamur.

niac, nec sunt conducendi paedagogi, rbetores, ct sophistx; neque rauliura temporis consumcndtim est
ut hanc dicendi artem discas; sed solum vobiisse
kufficil, et ars perfecta evasit. Nec pro te solnm
poteris dicere in eo judicio, sed etiam pro muliis
aliis. quisnam est scopus, qood inslitutura arlis
bujus judicialis ? Modus precationis.
Precandi modut; dilatath quid sit. Sobria mente,
aninio contrilo, cum fontibus lacrymarum ad eum
acccdere, nibil quod ad banc vitam pertineal petere , futura concupiscere, pro spiritualibus sopplicare, inimicis non male precari, acceplam injuriam
memoria non tenei e, omnes perturbaliones cx animo
expellere , conlerentem cor ita adire, animo depiimi,
luansuetudinein magnara exercere; et linguam ad
bene loquendum convertere, in nullo pravo opcre
versari, nibil babere commune cum communi orbis
ierrarum boste, cum diabolo, inquam. fn eum enim
qui pro aliis cum rcge loquitur, et cum ejus inimicis
communicat, externas eliam leges animadverlunt. Et
lu ergo si vis el pro te et pro aliis dicere, fac ut hac
In re niaxime te recte geras, ut nibil commun habeas cum cbmniuni hosie orbis terrarum. Ila enim fiet,
ulsis justus: et cum fuerisjustus, audieris, ut qui talcm
babeas palronam. ln tribulalione dilalasii milii. Non di \ i l ,
Adduxisii afilicliones, neque, susttilisti leniationes,
sed, Slare permisisii, et DUatatti mihi. Qtiatila silenim
elquam expedila Deisoiertiajiincmaximcostenditur,
non solum quod iuducat afQictiones, sed eiiam quod
luauenles illas tolerabiles reddat. Iloc et Dei ostendil
potentiam, ct qui in eas incidunt, sapicnliores reddil,
quando et dilatatio adcst quae afQictam animam consolelur, et aflliclio non tollilur, quae et negligeniem
adstringat, et ab omni segnilie liberet. E l quomodo
iu afflictione, inquies, fuerit dilalaiio? Ut in triu.ii
puerorum fornace (Dan. 3. 24), ut in lacu leonum
(Dan. 6. 22). Non enim exstinxil Qammam, el tunc
fecit ut ipsi essent in libero slatu ; neque occidit leones, el lunc securum Danielem reddidit : sed et iilic
fornace yehementer ardente, el bic feris manentibus,
jusii in magna libertale manserunt. Potesl eiiam aliter accipi dilatatio , ut quando anima, lentalionibus
oppressa, liberatur a perturbationibus, et multis
xgritudinibus: tunc enim maxime libero stalu fruilur.
Multi eniro quamdiu maneut in rebus secundis, lurpissimis et animam cruciantibus leneniur amoribus,
pecuniarum, corporum, et ejusmodi aliorum , quae
sunt absurda : sed postquam in afflictionem incMerunt, liberantur ab illis omnibus, el in apertum campum evadunt. Ac sicut i i qui febre laborant, quamdiu quidem intempesiivis fruunlur voluplalibus, laula
inquam mensa ct vino mero, aique hujusmodi aiiis,
iti majores coguntur angusiias : sed si voluerinl pau lisper seipsos affligentes perseverare, lato ct lihero
statu fruuntur, et eo quod cos angebat deposiio, jucunde deinceps in pura sanitate vcrsantur : ita ciiain
in rebus et uegotiis usuvenit. Nibil enim xque relaxarc consucvii, ut afflictio qua; a sxcutajibus omntbus abducit. Quomodo cxislimas Judaeos fuisse in
9

4. Palientia quantum bonum. Orandi modus. iJt

aulera discas etiam ex voce apostolica, qnania libertas
orialur ex alflif tione, audi ipsum Paulum fructmu
afllietionis narranlem : Tribulalio auiem pnticnliam
operatur : patienlia autem probaiionem , probalio vero
spem: spes autem non confundit (Rom. 5. 3-5). Ineffabilem vidisli latitudinem ? vidisti portum Ixtiliae?
Patientiam, inquit, efficitaffliclio. Quid enim bomine
patientissimo, e l qui omnia facilc ferre potest, lran~
quillius ? qui(i probato fuerit fortius ? quid autem confcrri potest cum ea qux binc oritur delectalione ? D i cil enim nobis tres voluptates qux binc oriunliir,
paiieniiam, probationcm et spem futurorum bonorum. De bis nunc pbilosopbans proplieta dicebal :
Jn tribulatione dilalasti mihi. Quia euim dixit; Exaudivit me Detts , quonam modo exaudivil ait. Non in
pecuniis : nibil enim petebat ejusmodi; non ui v i n ceret inimicos: nam neque bxc posiulabai; sed iu
tranquillilate qux in niedio afiliclionis exorla est.
Miterere mei, et exaudi oraiionem meam. Quid dicis ?
Meministi superius jusfuia?, bic miseratiouis ct inisericordix : et quani h.TC habent conseqneiUiam ?
Multaro, et prioribus admodum conncxam. Natn
etiamsi innumera recie fecerimus, miserationibus ct
clementia audiinur. Etiamsi ad ipsum virtutis fastigium pervenerimus, servamur a miscricordia. Hinc
discimus, cum justilia menie quoque contrita opus
esse. Elenim licei sit peccator, si cum bumilitate ora?or i l , qua3 est pars virtutis, magna poterit eiYicere : et
licet sit justus, si cum arroganlia accesscrit, a bonis
omnibus excidet. Dtriusque exempla nos docuerunt
publicanus et Pbarisacus (Luc. 48). Oporlet itaque
(a) Hic omnino videtur aliquid desiderari: hec quippe
yerba, Fac nobis deos qui no$ prcecedanl, etc, non suni
philosophantjs anime, neque Dei auxilium, fmo polius
lodigualiouem allraxeruut: certe verba illa, quae locurn
illum xudi sequuntur, alium omnino locum speclare
videotur. E l lamen apud Savilium nccnon in fx>dd Reg.
ita legiiur, Dei auxihum aUraxerinl tempore opporlunq
(< <: 6 ^
;).
t

45

EXPOSITIO PSALMUM IV.

.
,
, , \ ,
, , * '
, . \

, \ . \
; .
, ,
,
, ,
, 6 , \ ,
,
, ,
, \
, , , .
, \
, \ . \ , \ \
6 , ,

. \ , , . . , , ,
' ; , ', ,
. \
, ,
^. \
, \
[f 01 , \
, \ ^,
\ . \ , \,~
' ;
, .
, \
,

, \
,
. " , \

.
, ,
\ , , >
, \ . \
; ,
, , , ,
; c

41

,
, \ * >
. ,
.
,
; \ ^,

,

, ,

; " \

,
,
[; , ,
; , .
, \ .
,
.
, ,
. 6
, ,
. " , \
.
\ " \ ,
,



[II1

.
, ;
; ,
,
. , \
, ;
' ;
;
, , , \
.

/. , ,
.

*
. ,

. ; " ,
; * ,
. , .
/,
. ,

.
, ,

, .
\ .
9

45

S. JOANNIS C*RYSOSTOMI ARCHtEP. CONSTAISTINOP.

,
; ,
, , .

, .
; ,
; , :. \ , .
,
, .
,
,
,
. \
, .
, , ,
. 5
\ , \
, ' *
. \ ; , &
,
. \ ,
,
;
(12] * . ,
.

; \ '
; \
)
, ; ,

; " ,
, / , \ .
, * b
' , . -
. '
* , \ , \
, \ \
. , ' \ ,
. \ ,
* ^^. , \ .
.
" .

, , * \
,

<" t xa^ ' , ,
;, .
\ ,
. \ ,
, '
, \
.
1

* Reg. .
Reg. xou .
k

46

, .
/ .
, ,
, ,
. ,
, ' \
\ , \ \ .,

\ .
'. , 0
. \
, , \
\
, \ .
\ ,
. ( [13] , ^
\ , '

. " , *
, \ ,
.

. , \, ,

, \ , , .
; ,
, * .
, 0
. ,
;
" ,

;
, \
, \ ;
; $ ,
* ^ . ; *
; \,
, ' \ . \
' ,
, \
. "
, \ ,
,
. Kat
, \, . *

, \ ,
, \ , \ . "
, , ,
, \ ,
. \ , ,
c

R o g . , non male.

a j g .

45

'

E x r o s r n o rSALMDM IV.

gcire eliamniodum oraudi. Quisaulem orandi modus?

Disce a pwblicano: IM?C tc pudeat eo uti magislro,
qw hac in re adeo sc prxclarc gcssit, ut solis verbit
universum cffiecerii. Qiiia enim erai mens in eo reeie parala, suffecil vel verbum unum ad caelum ei
aperiendum. Quomodo autem erai parata? Scipsum
miserum clamabal, pectus lundebat, ne ccelum quidem aspicere aiutebat. Si lu quoquc ila oraveris, vel
penua leviorem reddes oralionem. Si enim peccator
jusius ab oralione factus e s l , considera eujnsmodi
eril justus, si lalem oraiionam oiferre didiceril. E l
ideo ne hic quidem seipsnra absolule posuil, sed
erationero suaro : superius jusliliain, hic oraiionero dicens : Miserere mei, et exandi orationem
vieam. Iia etiam exauditus esi Cornelius, quoniam
ejus patrociuio usus esL Orauoues iuot, tl eleemosynas htw, inquit, aumderunt eoram Deo (Act. 10.
4 ) . Et mcrito : opera eniro suni qux exawdiunlur, et
recie facla; non absoluie aulcm oraliones, sed orationcs qu<e ftuut cx lege Dci. Et quannam sunl ex ?
Quae ea peiunlquai* Deum dare convenil, qu;e ab ipso
non postulaut qtire sunt ejua legibus repugnantia.
Ecquis eai, inquil, adeo audax, ot ea velit Deum facere \ q u reptignanl ejns legibus ? Qtii adversus
iuimicos eum rogat : boc enim est piwier l<gern q u
abeo lata est Ipse enim dixit : Dtmtlite debitoribut
tesiris {Mattb. 6. 12) Tn aulem emn ipsiim, qui te
jubet condonare, advcrsus inimicos mvocas ? Ecquid
liac amentia fuerit deterius ? Opnrlet eum qui oral
habere babitum, menlem et sensum supplicis : cirr
aliam rrge personam induts, nempe accusationis?
Quomodo enim poleris reniam ttiorum peecatornm
asseqni, quando rogas nt Detts puniat pcccala alion ? Sift itaque oralio mansueta, placida, }nctmda ei
molli YtiUa prsdtla. Talis est qnae cum lctiilale fll,
nee adversiis inimieo*; quemadmodtim contraria,
ebrfcn, ei deliranti cnipiam imrfieri, el instar apri efFerata?, esl similis. Quocirca ad ca?Inm ci non datnr
aditus. Non enim est ejusmodi ea qaas fit cum mansoeiHdme : scd habel aliqtiid caiiorum el lene, d i gnamque regirs auribtis, snave, cnncinnum, nwnerostin*. QtKtmobrem non expclKtur e thealro, sed corona
redmiita recedit; eienim habet aiirenm cilharam, vestem aeream. Qtia de cansa delectat etiam jadicem
bubiUi, aspecfti el voee. Propterea nallus eam exturbat a cxlcstibus anlrs. Universum enfm iltud theamtmincrcdibifi heiilia afficir. Ikec estdigna cnHfs preatio ; baec est lingua angeioruni, qnando nihif acer
bitm, joctinrfa aniem omnh loquitur: qnando prn irs
qi iitjnrtnm el damntim hifrrant, venit sopplicans,
IIHIC adslant erram angeli magno aitdlcntes cmn siteftrift, et postqaam loqtii dcsierit, apphudere, laudarc, admirari non cessanl. Talem nos quoque afferainus oralioncm, c l omnino exavdierour. E l quando
ad Ftaim arceibie, ne esee exisliraetnu Yulgare
Iheainim, sed cx imiverso orbc Urrarura, vcl polius
ex snpetnte popylis carieaiibue colkcclun : efc Kcgem
1

Ree-, dflre, \}xo faccre.

9

Jft

in medio sedere, precationis nosira audicndai cupidom. At faciamus ut res sit comparala ad dcmoiibtrationem. Nitllus sii ciibar.Tdus, nullus lyricen, qui
ila se exerccat sccnam ingressurus, (iiueiis ne quid
insuave ct incnucinnum canat, ul nos ingrcssuri
Iheatnim an^elorum. Pleclruni amem sit nobis lingua, qua3 nibil injucuudum, sed niimcrosuiii el m<>dulatum dicat, cum ea qun parest cogitaiionc; ei ad
Detitu accedenles, roganles, el oranles, pro iciimicis
Ikles pulsemus : ita euim pro nobis quoque ipsis
exatidiemur.
5. Jnjuriee recordatio quam noxia. H;rc vox d;n inones pudore afficit, hxc dat nobis liberam loquendi
potestatcm; hxc pudore afficit profligaique dialn)lum. Ncqne enim dttmon ita cum metuil, qni eum
expellitet pjicit ex alio homino, ut bominem qui iram
vincil, et animo imperat : nam boc ipsuin quoquc est
svxm dsRinon, ct iraii polius quam qui a d:rmoue
yexanlur, miseri dicendi sunt. daemone cnim vexari,
non immittil in gebennam : irasci aulcm, el accepu
tn/uriaB meminisse, expellil ab ipso rcgno calorum.
Si oraiionem iln (emperavcrimus, polcrimtis nos quo*
que Deo (idenier diccrc : Exaudi oraiionem meam.
Quare non solum teipsiim juvabis ot promnvebis tua
supplicaiione, scd Dcum eliam audicntcin dcleciabis,
ui qui ejus prrrceptis aliquid digmiiM petae : qwocirca
etiam facile annuel. IIoc illa adoptioi)C dujiiiim esl :
hoc Hlum niuxiniR cbaracterem ostendit. E&tote, i n quil, misericordet, sicut et Paler vestcr qui esl i/i cwlit
(Lvc. 6. 36); et rursus : Oraie pro iis qui vobti insultant, ul sitis limiles Palris ve&tri, qui est in ccplis (MuUli.
5. 44). Quid crgo poiest cum bac oratioue coniei-ri ?
Flaec non angcfis nec arcbangclis, sed ipsi Rcgi facit
simiYem. Qui auieni Rcgi, quantum licel, fucrii simitis, considera qiiania utetur fiducia el loquendi Iibertate in oralionibu?. 5. Fitii hominum > quousque gravi
corde? Ul quid diliyitis vanUatem, el quwritis mend<k+
cium? Kd quosnam dirigil orationeni el increpal, sub*
jungitquc consilium? quosnain vocal filios bominum?
Eos qui vivunt in improbitalc, qut Mint procbves ad
ncquiiiam. Quaniobrem? nos enim annon fdii homU
num? Nalura quidem homiiuim filii, gratia alem noii
amplius, sed Dci filii. Si ergo eiiam ejus iroaginem
qune est secundum virlulcm conscrvaveriiims, <rit
nobis donuin inlcgrum : eos rnim qui IVei filii iactri
sunt per gratiain , ctiam per vilx sua: inslituiionem
eam oporlet imaginera cxpriinere. Quod aulem es
qui vil33 curis pbis dedili sunl, el ad viliuui propcnsi,
vocat filios , aiidi : Videntes autem filii Dd
filia* hominum (Cen.Q. 2). Alqui contrariqm, inqiiifis,
dixisti. Ncquaquam : Dei enim fiuos bic vocavil eos
qui antea ex viris bonis naii Cuerant, Qi a Deo boaorcm p(!rccperanl, deiude mutali eranl, et evaseraiU
deleriores, suunique honorem perdiderani. Ut enim
niagis amplificarot eorum reprehensionem corum
lionorem meraoravil maxiinum esse criruen oslcndei^, qnod cuni lalcs essent, et orti ex lalibus ad
laiiUun so prxcipitasscnt iiuprobiiatem. Et rurHiis
Deus : Ego dixi, Dii eslii, cl filii Altissimi omttes. Yo*
f

47

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI AIICIIIEP. CONSTANTINOP.

48

mutem ut kormnn morimini ( P$al. 81. 67). Et consi- prwter naturatn, cum nos simus impedlti: ita etiam
dera prophetac prudentiam.Cum prius oslendissel Det
in pedibus meniis, nempe in cogitationibus, usnTeitire
potenliam, faculialein, soleriiam, benignitatem et clesolel. Ui quid diligitis vanilatem, et qtuerilis mendamentiain , quod in affliciione dilatet, quod miseraus
cium? Hic simnlacra, ei vitam improbam videtnr
anntiat: deinde cogitans effu-um in hominibus vitium
niihi dicere. Vaimin enim illud diciltir quod est va61 lyramiidem imptelatis : tamquain animi nioerore cuum, quando nonien quidem fuerit, res nequaquam.
siiirocams, converiit sermonem ad eos qui in viliis
Ua apud Graecos uomina quidcm deorum multa , res
vitam degunt, propemodura dicens: Cum tatem habea- vero minirne; et in aliis siinililer : nomen dmiialis Deum , adeo benignum, adeo clemenlem , adeo
rum res autem minime; et nomen gloria?, res Tero
potentem, quomodo declinastis ad impietatem? Vide
miidme; nomcn poteutise, el renianet solum nomen.
aulemquanla ira simul et lenitate,qaanla pbilosophia
Quis esi ergo adeo eicors, ut qua?ral nomina quae readmonitio plena sit. Quid enim dicil? Filii hominum, bus destiluunuir, el persequatur inauia, qiue oportel
quoutque gravi eorde ? Hoc esl ejus qui graviter inve- fngere ? Amioii viUe voluptates et felicilates lales sunl?
itilur etiam cx temporis diuturtiitate. Si enim Dci be- nonne omnia mentiuntiir, el decipiuni ? Etiainsi dixeneflceniiam ab iniiio non considerasse scdus cst : ris gloriani, eliamsi divilias, etiamsi |>oleniiam, omnia
qaam tciiiam consequetur, qui circa veritatcm tamguiil vanilas. Et ideo dixit EcclesiasUs : Vanilas mdiu cxcutiai? Quid est auiem, esse gravi corde ? Gra- niiatum, et omttia vamias (EccUs. 1.2). Propterea d<ifes corde sunl, qui sunt crasso corde, carnales, af- lore aflicitur prophcla, dum in viia videi taiiiaui
fixi lerrse, vilium sequentes, improbitatem exercentes, aiuentiam : perinde enim esl ac si quis cuni videal
libidine el voluplite corrupti: talis enim bomo car- quempiam luc< m fugientem , tenebras autein persenalis. Elvilam eorum reprebendens, osienditfonero quentcm , ei dicai: Cur hoc facis adco absurdom el
impielalis, significans boc eis csse maximo impedipraler raiiuncm? ila et ipse : Cur ditigilis vanitatem,
menlo, qiiominus ad alta dogmata perveniant. Nibil
el quceriti* mendocium ?4. Et sciloie quoniam mirifiatvit
enim cor adeo aggravat, ut libido mala, ac sxcula- Dominus sanctum suum. Alius inlerpres dicit: Sed scu
riitm terrenarumque rerum cura studiunique. Cor
tote quoniam mirificavit.
bujusmodi non crraveril qui lutcum appellaveril; ct
Quomodo propheta komines ad cognitionem Dei inideo id grave vocavit; et id dixit esse causam malodncat. Vi<e Domini ad dissemintmdam doctrinam tuanu
mm, quod cum aurigre locum leneat, non solum Vidisli propheuc sapienliam ? Undenam eos adduequum habenis non cobibeat, sed eiiam cum eo tra- cit ad Dei cognitionem ? quadam parte manifeslUbente deorsum pracipiLetur; cumque oporleat car- sima et moribus niagis cognitis, nempe seipsum in
nem alis inslruere, sublimem agere, et in ca?lnm sus- mcdium adducens. Ego, inquit, servus sum Dei v e r i :
tollere, ea cum aegriiudinum gravissimo onere deor- a me ergo cjus discite potenliam, virlulem, providensum una deprimatur. Quando ergo vel auriga, vel
liam. Non est enim boc parvum, quod ducil in coguigubernator talis fiierit, quxnam est spes salutis? Ut tioncm Dei. Quud quidem cx crealuris palam facil
quando dicif, Si lux quce in le est, tenebra sunl, quantcepropbela, quando de ejus providenlia disserii, CUIII
iunt lenebrm (Malth. 6. 23)? Quando est gubernator ad soleni, cxlum, lerram, et aerem claius, ex ordine
cbrius, et flucluum ac venlorum imitatur inconstaneoruni quae videntur Opificem prxdicai : s rmnem
tiaui, quomodo navis scrvabiiur?
quoque ducil ab ejus servis, et ab iis qua3 qwo auciore
f

6. Quid ergo pntesi levem animam efficere ? Yiia

mirabilis, si ad nullam rerum liujus vitx aspiremus,
iiec pedibus quidquam alligemus corum quae deorsum
et feruntur, et ferunt. E x corporibus enim alia deorsum ferri solenl, ul lapides, ligua, et quae sunt ejusmodi; alia vero s u r t u m , ut ignis, spiriius, et pluma
nalura sua levis. Si quid ergo eorum quoi deorsum
fcranlur, ei quod leve est alligaveris, nulla est alarum
nec epiritus utililas, cum cxccdal, supercl et vincat
gravitas. lta eliam si quis pedes babueril aggravatos,
vel propler malos affluentes bumores, vel propler
aliam acgriiudinem, nihil eom juveril, si sit reliquum
corpus le?e. Si aulem boc est in corporibus, mullo
magis in corde. Ne igitur illud aggravemus, ne sicul
navigia, quae nimium habent saburrae , demergatur.
In nostra eniin boc poieslate situra csi. Non enioi l a lis est naiura, sed leve et sursum lcndens factum c s l :
nos autem ipsum praeter naluram gravc facimus, c i
idoo prophela reprehcndit: si autem natura lale eset nequaquam reprebendisscl. U l ergo secundum
naturara inccdiniu*, scd si aggra\eiuus genua, res lit
v

contigerunl: quod quideui eltatn in Abrabam evenii.

Ei enim dicebant, Scimus quod Deo renis nobis rex
(Ge^.23. 6). Unde scilis? Ex victoria, ex tropaeis, ex
bellis. Hoc eliaui in Judaeis accidil. Miracula euiin quau
pro eis facla sunt, iiniversa? leme limorem atiuler u n l , quod eliam tunc dixil merctrix illa Hericbimtina ; Ceeidit in nos Hmor vcttrum et tremor (Jos. 2 9).
Una est ergo via ea quae esl per crealuras: atia vcro, eaque manifeslior, quae est per scrvos : el hanc
Deus a multis retro saeculis doctrinam disseiuinavit in
unaquaquc generatione. iEgyptios iiaque docuit c x
Abraham, Persas () rursus ex eodem, Ismaeliut v%
ejus nepotibus, et alios innumerabiles, et per Jarob
eos qui habilabant in Mcsopolamia. Vides universum
(a)savilius, m ^ . Sic c l alias Chryaostomus acoolat
Abrahae, cum Geraris habitaret, Persas apj>elUl; ai q u a r a tione ifise T k l e r i t . Nam memioi de i i s eliam, q u i dkiiivhiro
p r e c e s s e r u n t , l o q u u i u m chryijoslomimi, illos eodan Per~
sarum n o m i n e conipellasse. Nihil m i r u m igitur si S o m i a cheribum aliquando regem Persaruin v o c a v e r i L Infra c t i a n
Persas vocari a r.hrvsostomo de- rehendes Assyrios et h a b y loaioe; q u i n ei Abraham Persam vocai mfra.

47

EXPOSITIO IN PSALMUM IV.

ual vlol
. '
.
\ .
, \ ,
\ , \ , \ , , *
, \
,
,
, \ , ,
, , ',
; , \ ,
. ;
, ;

\ . [14]
,

; , ; , \ , ,
, ,
* .
,
,
.
, , \
,
.
- \ * \
,
'. ,
, \ * \
, ,
\ ,
) . "
, ,
; " ,
, ; "
\
, ;
. ;
, ,

.
, , \ ,
, , , \
.
, ,
, , \ \ .
) ,
, ,
. \
, \ .
,
.
$ . ,
1

48

\ ,
\ 6
) , .
,
, , [15] \ \ &,
, .
,
;
\ , \
. ,
, .
,
* \ \ *
, * \ ,
* ,
. ,
, \ , & ; "II \ \ ,
; \ ;
, , ,
. \ ,
.

,
. " &
, , '
;

,
;

.
, '
.
;
; \
^ -, .
, , * '
, ,
.
.
\ , \
, \ , \
, \ , \ , \

\
, \ '
. ,
, , . ; ,
, . \
.
,
\ , *
\
\
' .
,
,
, \ ,
, .

49

S. JOANNIS CHHYSOSfOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

,
, ; \ , , . "
,
,
, ,
,
, \
. \
, [16] * . \
'
*
. \
, \ ,
\ ,
\ . ' *
p ,
, , , ,
.

,

. , ;
, , ,
.

. , , , *,
,
, .
\ ' .
,

' , \
.
,
, . \
, ,
\ ',
, , .
\ , \
* , ,
;

,
, ,
* .
;
, \ .
\ \, , ,
\
. " ,

,

\ ,
.
,' ;
.
^ . " ,
\ ,
. "
,
Reg. .

50

^ ,
\ 6
. , \, ,
, , \
, \ . [17] *\ \
, \
, \ .
, ,
', *
.
. ,

,
.
" , \
.
, -*
. ,
. "
\

,
. ,

, . \
,

w
. >
, ,

,

.
'
,

. \ ^
,'
,

. ,

" ,

*
;
\
,

,

.

,
.

. "

\ ,
\ .
b

\
, .
, , >.
\
, .
\ ,
,
, , \ \
, \ .
\ , ,
', \
,
,

.
. ,
.
b Reg. et Colb. , et sic Savil. Sed twas a
Savil. memoralus habet.
Reg. , oitep xal , ti ...,
$... ... .
c

$0
EXPOSITIO PSALMUM IV.
temes non exaudrmur, clcum non acceplmuilucramur;
vcl negligentcr peiimns, et in dono differendo Deus,
ut nos illi assideamus, solcrtem iuit raiionem : ei
boc etiam non esl exigiium lucruni. Si enim vo$, i n quit nouh dare bona datafititevetiris (Maitli. 7. I I )
ninlto magis Dcus nosier qui scit dare el quando
darc, et quid dare oporteal. Nam Paulus eliam peliv i l , c l non accepil; peiebatcnim aliquid inutile: item
Moses, nec illi quidcin Deus annuit. Ne ergo desisloTmus , quando n o n exaudimur, n e c iristitia afficiamur
et torpcamiis, sed assidenles et petentes permaueamus. Agit enim Deus omnia ulililer. 5. lrauimini,
nolite peccare: quce dicitis in cordibus vestris, i n cubilibus vestris compungiminu Quod anle dixi , id eliam
nunc dico. Nam quia ad Dci cogniiionein eos estdeducturus, liberatanimum ab xgriludinibus. Scit enini
vilain corruptam esse impedin^enlo, quombius sublimia dogmaia assequamur. Quod quidem Paulus quoque innuens dicebat : Non poiui loqui vobis tamquam
spirilualibus, sed tamquam carnalibus (1. Cor. . I).
Et rursus : Tamquam infantibus in Christo, lac vobis
potum dedi, non cibum (Ibid. v. 2). Et rursus : De
quo e$t nobis mullus sermo explicalu difficilis ; quoniam
eslis hebetes auditu (Hebr. 5. 11). Et l*aias rursus ;
Qucent me populus iste, et scire vias meas cupiunt, til
populus quiju8titiam fecerit, et Oei judicium non rc/tquerit (/sat. 58. 2). E l Osec : Seminate vobis ipsit
in juxlitiam, illuminate tucem cognilionis (Osee. 10.
12). E l Cbrislus docens diccbat: Oninis qui mtda facit odit lucem, et non venil ad lucem (Joan. 5. 20). Et rursus : Quomodo poteslis credere, gloriam bis invicem accipientes , el gloriam quce esi solo Deo
non qucerenles (/aen.5. 44) ? E l rursus : Hxc dicebanl parenles ejus, quia timebant Judccos ne expellerenlur synagoga (Joan. 9. 22). Et rursus : Multi
autem crediderunl in iptum , et propier Pharisxot non
confitebantur (Joan. 12. 42). Et ubique vidcri potest
viia corrupia ad perfeciionem dogmatum aflerre im
7. Vidisti quomodo cum Dei cognitione ad vilam
pedimentum. Quemadmodum enim lema perspicuae
quoque probam exhorlatur, docens non solum in
oculorum p u p i l l a B insidens id quod illuslrat obscurat
Dei benigniiate, scd in propriorum eiiam faclorum
et obtenebrat, ila etiam cogitatio, quam obsedii et
virtule spem salutis pooere? Dominut exaudiet me
occupavit viiium, obtcnebrai mentem et excaecat.
cum clamavero ad eum. Postquam dixil se eum recisse
lra quce licita; ira ad quid ulilis. Impossibilia nemo
adniirabilein , non in bis subsislil, sed dicit eliam
prcecipil. Examen conscienlicc* Quocirca cum id
abud genus felicilalis. Quodnam autem boc esl ? Dcum
etiam scirel propheta , d i c i l : lrascimini, et nolite pecltabere perpeiuo adjulorcm , auxilialorem, et ubique
care. Non enim tollit iram; cst namque utilis: nec
pnesentem. Non euitn boc semel, aui bis, aul ler
cxscindit indiguationem; prodest enim adversus eog
facil, sed perpeluo, inquit, si ipsum invocemus. Et
qui injuriam inferunt, et adversus negligrntes ; std
T i d e rarsus bic eliara celeriiaicm. Quemadmodum
iram qu:e injuste moveiur, ei furorem, qui nnlla raeniin dixit superius : Cum invocaretn, exaudivu me
Oevt justiiia meas ; ila etiain b i c , Cum clamavero ad tione regitur. Et quemadmodum Moses cum iti sernionem de nioribus incidisset, hinc primo legis ducit
CMJH.
initium,
diceus : Non occides (Exod. 20. 15) : ita hic
Cur mulii precantes non audiantur. Quomodiergo, inquii, uonaudiunlur mulli? Quoniam pelunl ctiam ; iino eo amplius , quo magis ei erat noia vera
pielas. Ule eniin evellit ca?dem : hic vero iram, quai
iautilia. Uic enim melius est non fuisse exaudilum,
cajdis maier, radix et fons est mali, reprimit. Quoquain exaudilum fuisse. Quare etiamsi exaudiaraur,
circa Cbrislus etiam iram comprimeiis ac refrenaiis
ooo propierea keiemur : sed ei quaado non exaudidicebai : Qui irascitur fralri stio temere , erit obnoxius
wur, ideo Deum glorificemus. Vel emm inulilia pein gekennam ignis (Matlh. 5. 22). Vidisfi ubique modum : Iratcimini, et noliie peccare. Qui iratcilur le B e g . ad vilce vigiltmtiian.
49

orbem tcrrarom ftiisse a snnctis doccndum , si modo

ipsi voluisseni ? Quincliam ante cos dilirvium et l i n gtunim confusio ad excilandam eortim menlem saiis
fiicnnl. Ne enim qpod evenerat teniporis diulurnilate
ohlivioni tradcrclur , locus appellationem accipil: et
exinde Babykm ex linguarum confusione dicitur, ut
omlilor ab ipsa appellaiione deduclus, ad rei gesife
principiiim devenial et Dei virtuiem intelligal. lta
ethun qui liabilabant in Occidente omnes omuia disccbant, cura mercatoribus jEgypliis versantes. Quamqnam altoqni in pr incipio non tvulla? genles eranl in
Hla regione : sed maxima bominum frequeutia ac
inrlwe multitudo erat in partibus Orieniis. Elenim el
Adam illinc cgressus esl, et genus Noe illic versabatur, ct post turrim illic erant, et ut plurimum versabaniur in Oricnte. Sed lamen in unaquaque gencratine D C D S illis doctores constiluit, Noe, Abrabam,
lsaac, Jacob, Melcbisedecb. Quamobrciu hic propbela
ex its, qua? sanclis eveniunt, eos qui in improbitate
v i T u n t excitat, dicens : Scitote quoniam mirificavit Dominus sanctum tuum. Quid est, Miriftcavil ? Fecit admirabilem, insignem, clarum , conspicuum, eum qui
ipsi addiclus est. Ex servo ergo et iis qux ipsi accidunt Domini di>cile potemiam. Non dixil solum, Bonum d e d i l , sed, Admirabilem fecil, significans eum
dedisse cum magno miraculo, prxter Odem el opinioD C U I . l u eliam in Abrabam factum est. Non solum
enim dedil uxorem inlaclam, sed eum etiam reddidit
adniimbilem : ul non soltim donum in eo consisleret,
quod niliil grave passns sit, scd eliam in co quod clarus in iEgyplo evaserit. Propter ejus enim justiiiam
facium est, ut nibil molestum illi (ierel; propter aliorum aulcm utililalem, ul admirabiliter et praeter opinioueni illinc rediret. Huc in Iribus pueris, boc in
leonibus accidil, boc in celo et in Jotia, c l undique
servai cuni miraculo, non quemlibet absolule, sed
sanctum.
1

51

S. JOANNIS CURYSOSTOMl ARCIllEP. CONSTANTINOP.

52
peram acta suni : et die sequenli eris onuiino lardior
mere; liiet enim c t i a m jnsle irasci. Nara el Pauius
ad ea ipsa rursus aggredienda. Et quod tacis in pcElynuc succensuil (Act. 15), el Petrus Sapphirx (Acu
cunia , ncc sinis ut duo dies pra?lereanl, quin cum
5). At id n o n iram dixerim absolute, sed p h i l o s o famulo ralionem ineas, ne coiifusionem inducal ob*
p h i a m , curam et O i c o n o m i a m . lrascitur eiiam paler
livio, hoc etiani in actionibus iac singulis dicbus ;
lilio, sed ejus curam gerens. llle temere irascitur,
vesperi ab anima rationem exige, et cogiiationem
qtti seipsiim ulciscilur; qui auiem aliena corrigit, is
qua3 peccavit condemna; eam veluli ligno suspeude,
esi omnium mansuetissiinus. Nam Deus etiam quando
ac torque, et jube ne amplius ea aggrediaiur. Vidisti
dicitur irasci, non seipsum vindicans irascitur, sed
optimam medendi rationem, quomodo et prseservaunos corrigens. Eutn ergo uos quoque iniitemur. Ita
libus et corrigenlibus medicameniis usus esi ? Pneeiiim ulcisci, divinum e s l ; aliter vero, bumauum.
cipere
enim ne in peccaia incidas, pneservanlis nieSed Deus n o n co s o l u m a nobis differt, quod juste
dicamenti locum obtinel, nempe, Irascbnim, et nolile
irascatur, sed quod in Deo ira non sit aninii perlurpeccare; illud aulem, Quoe dicitis in eordibus vesfri*,
batio. Ncc nos ergo temere irascamur. Ira enim in
in cubilibut ve$lri$ compungimini, corrigeniis. Posinobis ideo insita est, non ut peccemus , scd ui alios
quam enim peccavil, adhibet rursus medicamenia,
peccantes probibeamus; non ut sit aniini perturab ipso qui peccavit inducta medicina. Hac ergo
batio ei ajgrtiudo, sed ut sit aegritudinum remedium.
utamur medicina, quae nihil habet omnino difTicul8. Cogila apud (e q u a m sit iusigne vitium, quando
talis. Sin aulem non sustinet anima nieminisse peccamedicaiiientiim venenum efficitur, quando per quod
lorum, erubescens et pudorc suiTusa ; dic i l l i : Nibil
aliorum vulneribus medendum est, per id vuluera
lucrifacis, si non memineris : sed magnuni potius
infligimus : queinadmodum si quis accepto ferro, ut
damnum accipis. Si enim non nunc apud le incmiqtw in aliis putrefacta sunt exscindat, seipsuiu leneris, tunc ante omnium oculos lua statueniur pecmcre concidat, se per tolum corpus saucians : vel
caia
Si auiem nunc ea supputaveris, et ab illis ciio
gubernator p e r clavum cymbam submergat, pcr
libcraberis, el in alia non facile iucides. Anima etiim
qtiem ventorum impelum oportebat cohibere. Hnjusvesperlinum verita judicium, ne eamdem rursus submodi esl etiam ira , utile instrumentum, ut nostrani
eat
sentenliam, si torquealur el flagelletur, reddccxcilel somuolcnliam, ut animo vigorem i n d a t , u l
itir ad pcccatum tardior : et ex ea re tantum erit
nos acriores efftciat, ut p r o bis indiguemor qui sunt
emolumentum, ul si id uno solo mcusc fecerimus,
affucli injuria , ut ad pcenas de insidiatoribus sumendas nos moveai. Ea de causa dicil: Irascimini, el nolite in perfccio virlulis babitu nos ipsos constituemus.
Ne lantum ilaque bonum neglexerimus. Uui enim bnc
peccare. Quod si boc fieri non posset, minime praecepissel. Qux euim fierlnon possunt, nemo pra cipit. judicium bic siatuerit, acerbas illic pocnas non dabit. Si enim nos ipsos judicaremus, non utique judicaLegem itaque a i f e r e n s apostolicam, el philosnphiam
remur
: c Domino autem judicati erudimur, inqnit, ne
evangelicam, cum e a d e i n dixisselqua? Cbristus, aliam
adjicit admonitionem , qn& sic dich : Quce dicitis w cum mundo condemnemur ( i . Cor. 41. 51. 52). No
cordibus vestris, in cubilibus vestris compungimini. Quidergo condemnemur, hoc faciamus. 6. Saerificate *acrificium juslitice et tperate in Domino. Vidisti conseC5t quod dictum esl? Videtur enim esse obscurum.
Posl ceenam, inquit, quando ilis dormilum, quando quenliam optimi consilii? vidisli porfeclam adinonitionera ? Postquam enim propter peccata conipunxil,
estis decubiluri, et nullo prasente multa quies, et
et ad eadem rursus aggredienda tardiores cffecit,
nemine inlerturbante profunda iranquillitas, excila
judicium tuae conscientia3, ab ipsa rationem exige, ei judiciumque quod non potest corrumpi consliiuii, et
vitse ralionem exegii, iia ad virtutis exercitium dequaB interdiu mala cepisli consilia , v e l dolos c o n ducil. Neque enim sufficit si a tnalis abstineauius, sed
struens, vel propinquum circumveniens, vel prava
oportet etiam bonos actus jaccedere. Quocirca etiam
dcsideria suscipiens, ea cum in illius quietis tempore
progrediens admonel, dicens : Declina malo, et fae
in medium adduxeris, et improbis illis cogitaiionibus
bonum (Ptal. 53. 15). Non solum enim improbilaus
conscientiam judicem dedcris, eas fodica et dilania, c l
de eis poenarn sume, torque cogilationem quae pecca* actio, sed etiam a virlule cessalio, ut puniamur, efiicit. Nam et illi qui esurientem non paverunl, ae
vil. Id enim sibi vull illud : Compungimini, pro eo
sitienli poium non dederunl, el qul nudum non ve
quod est, Pungitc, slimulale quae in cordibus vestris
stierunt (Malth. 25. 42. seqq.), non furali sunt, nec
dixistis inierdiu : hoc est, mala quie cogiiastis c o n silia , ea in cubilibus vestris, in tempore illius quie- avari fuerunt, nec bona aliena rapuerunl: sed quia
non fecerunt eleemosynam, propierea pcenae immorlis puniie, in ea animadvertite : quando neque amicus
lali iraduntur, et supplicio cujus nullus est finis. E x
interturbat, ncc famulus irrilal, nec t u r b a negotiorum
qno inlelligimus, abstinere a malis non esse nobis
urget, tunc vitx inlcrdiu act33 rationem exigile. Et
principium salutis , nisi adsit eliam bonoruro poscur Qon dixit, verborum ei faciorum , sed malarum
sessio, et virtutis actio.
cogitalionum? Hoc docens ex abundanti. Si enim
i

mala sunt castiganda consilia, ut non in opus exeanl:

molio magis pro factis et dictis oporlet angi animo.
Ilasc fiant singulis diebus, nec p r i u s dormieris,
homo, quam meote versavcris qux a tc inierdiu pcr-

Reg., ante omnium oculos stabil tibi tribunal tua ccmprehendens peccala.
* ln Grteco, .. Interpres, qol
T e r t i t , non ntiis ett nobit ad wluiem, noo ,

5!

EXPOSITIO IN PSALMUM IV.

.
\ ,
. ' ,
, [8]\ , .
\ , .
,
, .
, ,
, ' .
.
, * , .
* ,
, ' \
. .
,
, ' , '
.
\ ,
, '
, ? ,
, ,

, '
p .
\ , , , ,

, . , ',
. , .
\ .
, \ ,
, ,
.
; .
, \,
, , \
,
,
, , & ' , 0,
,
,
, \
, , , .
, ,
,,
; '
, ,
,
, ,
,
, '
. \ \ , '
; . [19] ,

. ' ,
, , -

' \

. * , \
, \
, ,
\ '
, \
,
\ , \ ,
. ,
\ ;
,
, , - ,
,
,
. \ , , ' .
, .

, \ ,
, \
. ,
oot *. ,
, ^.
, , \ \ , \
\
, , .
.
,
. ,


, \,
. * , .

. ;
; \
, \
, , \
, .
,
\ .
,
. ,
. ,
, ,
, ,
' ,
[20] ,
. " ,
,
,
.
b

Reg. vrai.
h Reg. :..

PATROL. G R . L V .

!Z,

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI AllCHIEP. CONSTANTINOr.

'. \ 6
, \ ,
,
,
,
\,
. ,

;
,
,
, , ,
.
, \
.
, ,
, * \

. ,
, ,
, '
.
, , ,
,
, \ , , \ , .
\ , .
. "
.
\ , , ,
.
;
; ,
; . \
, ' , \ * .
, ' , '
, ^ ,
,
. \ , \ \ ,
\ ,

\ \ , ,
, ,
, \
[21] .
, ;
' ,
. ' , \
, \

, \

, \

, ; ,
\ ^, , ,
1

5*

. ; ,
; ,
,
\, \ , ,
\
; , \ ,
, \ , \ , *
* , , \
, \ , \ . \
* , , ,
, \
, ,
,
\ ) ; ;
,
*\
, \ . "
, \ ,

^

, . , , , ', , , \
,
\ * ,
\, . "
, , \ ,
\ .
, ,
, . ,
;

.
, \ ,
, "

/
* , ,
, \
* " ,
. .
%

'. , \
[22] ,
, \ .
,
\ , \
, , ,
\ . * "
. "
, \ . , \ , \
, , ^
,
. \ ,
* ,
',
,
Rcg. * jiova .
Reg. ; , xal .
R tf XP*)*^*'* ^

EXPOSITIO IN PSALMUM IV.

53

5i

9. Quid sil iaerificium juaitiie; justitioB nomine vir* dicunt, Qui$ ostendet nobis bona? Non illi pauci probS,
iu ornnh; $pe$ in Deum immorialh.Proplerea etlam ac sinceri, et qui uorunl pbilosopbari, bxc dicunl ,
propheia, cum et ab improbitate per compunctionem
sed confusa et promiscua multitudo, qtne ignoralioni
abduxisset, etad virtutis actionem apliorem fecisset,
et stultitia? affixa est. Quid est autem quod dicit?Qni*
et duritiam mentis emollmsset, et eam per compunostendet nobis bona ? Sunt quidam qui dicunt, alii
eiionern teneram reddidisset, iucipit verba facere de
quidem Dci providentiam accusanles, alii rero volujosiitia , el dicit: Sacrificate sacrifiaum justitim , et
ptatis amatorcs, socordia3, opum, gluria? et potentix ,
Mperale in Domino. Quid est, Sacnficate $acrificium q u i eliam b.irc amantcs, dicunt talia : Ubi sunt bona
justitia ? Persequimini jusiitiam , oflcrle justitiam :
Dci ? Egosum in mendicitale, etmorbo, elcalamilate
boc est maxiinum Deo donum, boc est acceplum saet exlremis malis , probris el contumeliis : aliusaucrificiuin , haec oblatio valde grata est, non oves et
tem in felicitate, voluptate, deliciis , potenlia, gloria,
T i t n l o s sacrificare , sed quae sunt jusla facere. Vides
et divitiis. Et alii quidem baec bona lantum requirunt,
ilae in Ecclesia inslituendse ralionem niullis retro
ea qune vere sunt bona pneterrnitlemes , virluiem ,
sjectriis fuisse anie descriptam , el pro illis sensibiftinquam, et studium sapieutix: alii vero, ul anle dixi,
bus$a qnaeri, quxcadiintsubintclligenliam, Justiliam
Dei etiam providentiara ex eo criminantur, dicentes:
aulera l i i c , sicut ante d i x i , non singularem aliquam
Ubi est Dei providentia , cum tanla sit in vita confndicit virtutem, scd uiiiversam: quemadmodum eliam
6io, cum pliires in mendicilatc, inopia el in exlrcuiis
irum juetum vocamus q u i omnem in se virlutem
malis degaut? quod est signum ejus provideiuioc ? Qui
coiitinet. Hoc samiicium non egcl pecunia, n o n gla- autem ha3C dicunt perinde faciunt ac si qtiis clarissidio, non altari, n o n igne: noti resMvitur in fumura,
mo meridie quaerat solem videre, el dubilei de luce.
einerem, et nidorem, sed animo cjus qui offert conQuod ostendcns propbeta , et quamprimum aflerens
teniom est. E i nec esl pauperias obstaculum , nec solulionero , dixit: 7. Signatum est tuper nos iumen
mendicitas impedimentnm, non locus, nec aliud ejiis- vultus tui Domine. Non d i x i t , Apparuit; non d i x i t ,
modi; sed ubicumque fneris, id offerre poleris , cum
Resplenduit, ^ed , Signatum est: boc significans ,
ipee sis f t sacerdos, et aliare, et gladhis, et hosiia.
quemadmodum quod est in fronle signatum, est omTalia enim sunl quae ad menlem pcrlinent et spiritua- nibus manifestum, nec iteri potest ul id aliquem lalia; plurimuro habent facililatis, ut q u nulla exierteal, nec faciem luce plenam et radios emiitctilem
na operaiione egeant. Et sperate in Domino. Alius
potest quis ignorare : ita, iiiquit, nec tuam providend i c i l : Et confidiie Domino. Qui enim per justara vitae
tiam. Sicut enim lux signala , boc est, in vullii iminstitutionem Deum sibi propiiiuin et clementem red- pressa et insculpta, est manifesta omnibus: ita ctiani
diderit maximain habel opilulaliouem , auxiliuro
providentia luaR benignilaiis. Lucem enim bic d i c i l ,
inexpugnabile , el plurimnm illinc presidiuin. Vidisti
defensionem , pra?sidium , auxilium , providentiam.
iruclum sacriOcii, qui esi in foribus ? vidiMi celcrrime
Deinde cum boc pronunliasset, subjungtt eliam progerroinantem bonornm ihesaurum ? Qui enim Deurn
bationem. Quamnam autem? Dedisli Uvtiliam in corde
habet auxilialorem , quemnam timebil amplins ? Nc- meo. Poslquam inconsideratara reprehendii mullituminein. Jam vero hoc q u o q u e esi non parva virtus ,
dinem , ex iis qui sapiunt et sani sunt Dei probal
ipso frelum bono animo esse , ei in ipso confidere.
providenliam, el d i c i l : DedUti lceiUiam in corde meo;
Scd cum justilia a nobis hanc quoqne virtulem exigit,
boc est, Docuisti me pbilosophari , rcs qnsR ad hanc
ut i n e o confidamus, u t i n eo speremus , ut nulli bu- vitam perlineut aspernari, ea scirc qu.c sunt vera ac
manae rei fidamus, sed nos ab omnibus sejungentes ,
permancntia, ul bona spe ducerer elTecisti , ad futucogitationem omnem illic defigamus. Res enim viUe
ram vilam manu duxisti; ante bonorum perceplionem
praesentis sunl umbris et somniis similcs , alque iis
me in spem bonorum erexisii. Sic recte loquutus est.
etiam imbecilliores, utquae simul appareant et avolent;
40. Si quis enim pecunice, vel etiam alicujus niaei interea dum adsunt, iis qui illas babent multum
ximi principaius heres futurus , non solum lempore
lurbae ac molestia* aflerant; spes aulcm in Deum est
perceptionis, sed etiam antequam ea experiatur, eriiinmortalis, immulabilts, immobilis, nnlli vicissitudini
gitur exspeclalione, ex spe magnam voluptaiem perobnoxia, quae o m n i ex parte lutum rcddit, et inexpupeluo capiens, cogiia qualem eum esseconsemaneum
gnabilem eum eflicit, q u i ea, qna par est, cura el afest qui exspcclat regnum vivens et iramortale, ct
fectione ulitur. 7. Mulli dicunt, Quit ostendet nobis bona illa , qux ncc ocultis v i d i t , nec aurig audivit,
bona ? Signatumett tuper nos lumen vultus lut, Domine. ncc in cor bominis asccnderunt ( 4. Cor. 2. 9 ). Ideo
Postqnam de moribus perfecit admonilionem , el ad
inquit Dedisti lcelitiam in eorde meo quod fnaxima)
Dei adduxil cogniiionem , omnemque vcrsavil r a i i o erat providenti%, illa nempe tunc providisse et pru*nem,
quae potesl erigere m e n t c m e o r u m q u i aberraparasse. Quod si ii qui sunt orassiores, carnei, et
m n i ; exemplo maxime eorum qui illi stinl addicli, et
terra affixi, hxc non attendunt, non ex eo qui esl
ejas erga illos provideniise , poslquam suam oslendit
pollicitiis, sed ex illorum vecordia turba el Unnullus
solliciiudiiiem quamdam objectionent ab imbecillio
orilur. Et non dixitsiinpliciler etabsolute, Dedislita*
ribus ac crassioribus inductam aiTerl, et a i l : Mulii
iitiam, scd, In corde meo , oslendens non esse in rof

lcgeril, sed . Sed cum leclio oostra sit eadem in omoibus Mss., iiihil motandom censulnmt.

S. JOA.NNIS CHRYSOSTOMl AKCIIIEP. CONSTANTINOP.

50
luis oxlcrnis 1 Hitian\ noc in mancipiis , nec in auro , cit, DOII parvatn langil partcni ejn provideiitta*, qn*
nec in argenlo. non iu voslibns,non inlauta mensa, ncc
cernitur in iis quac sub aspoclum cadunt. Quando
in potenlirc magiiiludine, nec in xdiummagnificenlia.
enim dicit frtimenUim vinum, el oleum, eonimquo
Ila?c enim tolilia non est cordis, sed solum oculonun.
copiam , dicil c l pbiviam , tcmpesialum bonum ordlMulti ergo eorum, qui hacc possidcnl, viiam n o n essc
nem, lerrac concepium, parlum el fetum, acrem difvit.ilem exislimanL, el angoris fornacem in animo cirfusum , solis cursum, lunse ambilus , slellarum cbocumfcrunt, a curarnm mulliludinc exbausli, et contiream,aestalem, byemem,autumntim, ver, agri coleiidi
nuis limnribus oppressi. Vcrum mihi, inquit, n o n est
arlem , et inslriimcnlorum commodum, aliarumqoo
in bis kciiiia , scd in cordc iulelligente, in nientc inarlium cxaincn. Nisi IKEC enim omnia concurrerint ,
corporca, ci ea qua? sunt incorporea cogitante. Quaficri non poli^l nl fructus perficianlnr, el ad mahirirc si te deleoiant pravsenlia , et cx iis Dci providcn- (utem pervtMiianl. Quaudo crgo dicil frumenttim ,
tiam cognoscisT eo magis eam disce ex fuiuris, quo
nuin cl o!cum, dal sapienli occasiuuem ex parlelotuni
suttt illa praslamiora, cl diuturniora, c l qu;c aufcrri
inlelligendi, aperlo mari Dei provtdenlia3 quae appa*
non possunt. Si quod diviliis affluas et prospere agas,
rct in scnsibilibus *.
id libi prrsuadel esse Dei providcntiam, multo nmgis
4 i . Quocirca e i i a m Paulus alicnbi concionans, rt
idlibipersuadcanl qunc sunt in oa?Io divilia?. Si aulcm
de ejus providentia disscrens, liinc verba facere agdiras: Quare suni hxc in spe sita, el n o n nppareni?
gredilur, dicens : Qui dat pluvias, el tempora fructiboc dixeriin , nos quidcm fidclcs ea qua in spu sita
fera, qui implet nutrimento el Imtilia corda nostra (Act.
s n i i i , iis qiue sunl inanifesta , manifesliora duccrc:
14. 17). Quoniam aoiem propbela fugil quae sunt
talis cnim cst iidci ccrlifudo. Quod si rursus dicas :
stipcrvacanea, prxlermissis aliis omnlbus, fruciibus,
Qna do cansa bic retribuliones non accipimus? illiid
baccis, gcneribus plantartitn, generibus seminum,
dicam: I b c cst quidcm lempas sladi>rum el rerlagencribtis herbarum, pratorum, fl rum, hortorum, et
nimiim, illud vcro coronanim et pr;cmioriim. E l hoc
qtia?ciimque suut alia : ea ponil quie sunl congruetiqiinquc Dei esi providenti; cfltctus , labores quidcin
lia, el ad viUni noslram neccssaria, ex his illa q\ioct sudores brevi bac et flnxa vita circumscribcrii, prx
que manifcsla faciens. Qucc non tantum dal nobis, sed
mia amem el coronns in xxnm immorlale ac s< ncetucum magna copia, et singulis annis. Quod si e a eliam
lis expers extendere ( 2. Tim. 4. 8). Alioqui etiam
quandoque contrahit, et dat parcius, in eo quoquc
qn.mdo nmlii crantimbccillioris auimi, sensibilia quoostciidil suam providenliam, muliorum socordiam
que bax eis boua dedit. Populum ilaque Jiidaicum excitans, el eos erigens ad ha?c bona ab ipso pelenda.
< cam vilae agendae rationcm deduxit. Elenim eis
Sin autcm d i c a n l aliqui, non esse Dei dare pbsviam
afflu. banl divitine ad scniuni usque vila producebascd idolorum : eos i n i e r r o g c m u s tmdenam boc cont>;r, omnis morbus procul aberat; acccdcbai boslium
stab't?Quia poelse, inquiunt, dixerunt Jovem esse
inlrrnrcio, pax a!la, irintnpbi, vicloriae , fclix bonoqui p l u i l . Sed illi ipsi dixerunl cuin csse adulleruin,
rum liberorum mtilliludo , et alia ejusn.odi aderanl
pscdiconem, parricidain , alia q u o q u e non ininora bis
iisqui Deo pareb.nl. "Postquam aulem accessit Dom>
crimiiia illi adscribentes. A l uon sunl, inquiiuit, vera.
niis noslcr Jcsus Gbrislus, In ca3lum nos vocans , et
Ergo nec q u o d pluat. Si boc ctiiin admiltis, illa quoqiix bic sunl despiccre persuadens, illorumquc amoq u e admillere nccesse est: sin illa rejicis, et hoc
rcm immillens, el ab iis quae ad banc viiam perliquoque cum illis. Nos enim quoliescumque lestee
nenl nos abducens : h r c mcrito in angusium conlraprxbemus Dei polenlia?, quxcumque ab cis de illo
fla smil, in illis aulcm universoc sunlsita? divitix, ul
dicunlur, stiscipimus. Necesse cst ergo te admittere
qui jnni perfecti cvascrimus. Nam eliam in pueris, iis
illum quoque essc adulterum, c l reliqua omnia quae
quidcin qui sint adhuc paulo minores , palre* pr:cde ipso ab illis dicuntur, ct inde discere ejusmodi
bcnt ejusmodi, calceos, vcstes, irarea ornamenta , et
criinina esse longc a divina polcslale remola, c l qui
armillas: postquam autem crcverint, niis ablalis ,
lalis esl nequaquam esse deum. Sed fabula ipsa sibi
dant alia majora, benc diccndi in suggestu gloriam ,
rcpugnat, el mcndacium a seipso convincilur, eliamsi
in civiiale splendorem , in aula imperaloria loquendi
nolilis boc admiltere, ct p o e l a s prorsus ejicil. Quod
libcrtalem, magislralus ct principalus , eos ab omni
autem illis ejectis omnia vesira sint p e r i U i r a , claruni
puerili ambilione abducentes. Ila etiam fecit Deus:
esl. Ipsorum enim nomina invenenint illi et impo*
nos a parvis illiset pnerilibus abducens, ea qtiaa sunt
sucrunt, quod eliam cx vesiris q t i i d a m dixit pbilosoin c.rlis poilicilus esl. No b.xc ergo quse fluunl ct
pnEtercumint admireris, vel appetas, ncc sis pusilli
R e g . , ex parte totum subintelliqcndi, portani nobis ape*
riens, qm po$imu$ Dei proddeniiamadire, in rebus scnstaninii. Quamquam nec iis quidem lc omnino vacuum
bilibus appurentem.
reliquit. Quia cnim cos qiri canie lecti erant, el in
* I n b u n c l o c u m Savilium a u d l a m u s : f H o m e r u s o W . i :
*1 AWJIC? , per noctern ittdesinenter pluv.am misii
corporc versaliantur, ne iis quidern penilus privatos
Jupiter. ' i h e o c r i i . I d y l l . 4 : i x w a . ^ , U M *
eese oportebal, bacc quoquu nobis aflatim suppcdilat.
, Jupiter ntodo xerenvs, modo pluvmus est. T b e o g n . :
ztt;
*** of>ccOv -, * vi;.w, Jupiternec pluvttim
Et ideo pmpbcla cum ailam illam el philosopbicam
ntillens nec reiiiicns, omnibus hommibus placel. Jain i l l u d ,
providenti:r spccicm agiiasset, et dixisscl: Dedisti
adultenon, i n t e l l i g c n d u m e s i d e A l c n i e n a , t e d a , e t c . ; prFdiconem d e G a o y m e d e d i c l u i n ; part icidtmiy d e saiitrno
krtitiom in cordemeo, snbjungil: 8. Afructu frumenti
y

41 vini, el olei sui muliplicati sunl. Uoc aulew cuindi-

r e g n o spoliaio : quod l a i n e n p a r r i c i d i u i n p r o p r i e d i c i n e q u e a t ; qua? onmia A l l e u o nosiro iiotala docluaime.

55

E x p o s m o P S A L M I M IT.

,
, \ ,
[, ,
, .
, ' .

, / , , \ . '
\, \, , '
, , \
. " , \
* -
, , \ ,
. \


. ,
\ ; , \

.
.
; ,
\ ,
. \
,
\ ,
.
\ \ ,
.
. \
^, \ *, \
, , \ \
/, \ \
, . ,
, \
, \ , \
[23]
, ,
. ' \ \ ,
, \ , , \
, ,
, ,
,
^ , ,
.
\
, ^ .
\
, .
. ,
, *
, \ .

b

Weg. .
b Rg, xal , ubi
- 3 quodamlibrariopro scriplum videttir.
Reg. .
4 Hc alio oruine, sed eodem sensu eDTcrl Regius.
c

*&

\ , \ , "

, \ ,
* , , .

.

, \
. " , ,
\ !, , \ ,
\ , \ , \
, , \ , \ ,
, \ , \ , , \ , ,
, > , \ ,
\ . "
, ,
. " ,
, \ , \
,

'. ,
\ , ,

.

, , ,
, , ,
, , , ,
\, ,
, .
" , ,
* . \ ,
\ ,
( , \ /
, * .
, ,
[24! ,
; " , , ,
. ' \ , \
, \ , \ ,
. '
, \, . . .
, * ,
, \ ' . , .

' .
\ , ,
\ ^ '
, \ ,
, \
. ' , \
' , \
, \
. " , , . \
, \
' . \

* , ,
sv Reg.
f ndlv ,
Reg.
* *
. ' Reg.
^ Reg.

57

S. J O A N M S CHRYSOSTOMl AKCHIEP. CONSTANTINOP.

, \ , ' ; , \,
\ , , .
\ , ' . "
, , , ,
. "
, .
* , , , . , * , ,
, , \
,
\ ,
, ,
. "
\,
,
,
. ,
\ , &
, \ , ' \ . '
,
, ,
.
,
* \
[2] ,
. , \
\ .
\ ,
,
, \ , . \ ,
,
. , ,
\
* \ ' .
\ ,
,
;

, . " .
, ' .
, .
,

. ,
, ,
, \

. ,
,

Reg. * ; *.

5S

, ^
\
'. , , , \ , \ , \ , :
, \ , ,
,
. \
, . "
\
, \ ,
\ . \
, \

*
\ ,
'
,
. '
,
, \ ,
, , \ .
*
, '
^ * ,
\ , '
[26]
, \ \
, , \ >
,
,
, , ^
. \
,
; ,
' ,
, \ ' , \
,
. ,
, \
,
, \ \ ,
,
;
,
, \ ,
. '
, *
,
b Sic Reg. mplius quam prius Editi
iA.

X>^O\WJ-

57

EKPOSITIO IN

phit (). Quod si illis relictis ad allegorias confugeris,

le illiul imerrogabo, Quid esi Jupiier (b) ? Esl fervcns, inquil, substantia, et pars quae superal acrem ,
ct quam appellaul aclberem, cx eo quod ferveal et
erat. Non est ergo rallocinandi uec discernendi polestate pradila, sed expers raiionis subsianlia. Qnod
tuim natiira aeris nec raiioncm babeal, nec ratiociraaiionein, cuivis esl aperlum, el nento esl qui boc
acsciat, ctiamsi minus, quam lapis, sensus babeaL
-Qiiare jam de medio sublalus esi Jupiler, el ejug deleia subslaiuia. Si oniin aer csi Jupiier, acr auiem
et id quod jam diximus, ex eo quoque interibit fauula. Si autcm est aer, ncc fuit alicujus paier, nec
aiiquam pcperii substanliam, ctijusmodi conflngunt
solein, quem eiiam vocnnt Apollineni (c), et dicunt
esse ejus filium : DOC fnim sol babet raliomm, nec
nientem, nec cogitaiionem, sed ipsum ciiam est opus
nalurale, quod agilur elcircumfertur Iege,quamei Deus
in prmcipio posuit. Alioqui ncc pluere est aelberis ,
sed nubium, qua? aquam suscipiunl vel ex mari, vel ex
aquis quae ab allo super caelum fcruutur, ul dicunt
propliela:. Sin aulem fidcm non babes prophclis, signa
aperm et manifcsla prabemus, qurc maxime oslendunt eos fuisse a Deo inspiratos, el nibil nobis disseruisse, quod ex se afferrenl, sed divina illa graiia c l
supercxleeli alflatos. Quacumque enim ab eis dic a
suut, finem sunl assequuia, el omnia ad reruin verilatem deveneruut, scu veiera, seu nova velis acripere. Nam e l quae de Judais a propbelis dicla suut
omnia finera ccperunt, quoruni eliam exilus fuit
omnibus manifeslas : et quae de Cbrislo in Novo, qu:e
maxime osiendunt divinam csse ulramque Scripluraiu. Si autem sunt divina, qtwc de Deo in ea dicla
sunl, ea vera sunl onmia. Ne dubita igtlur de Dei
providentia, sed ejus curam, qu m gerit, admirare,
quod cuni sinl boni el ma!i, orbem terrarum el tolein
omnibus permiUit, el oinnibus dat pluvias. Quod si
sieit aliquos degere in mendiciiate ei inopia, id facit
ut animani iilorum corrigat, sapienliac sludiosiorent
aniniatn efficiens. Scitis euim, scilis aperie, divitias
quidem iis qui non atlendunl esse viliorum mini tras;
paupertatein autem malrem \ bilosopbi : eaque res
ipsae indicant quoiidic. Qunl pauperes sunt diviiibus
prudentiores, sapieniiae amantiores, el corporc saniores, cum paupcrtas eis el carnem et animam
corrigal ? 9. In pace in idiptum dormiam el requiescanu
10. Quoniam fn, Domine, tingulariter in spe conslituisti
nie. Ecce aliam non parvam speciem providetiliae ,
qttod pace fruanlur qni sunl Dco addicli : Pax est
enim diligentibus legcm tuam, et non ett ipsis o/fendi~
culum (Psal. 118. 165). Nihil enim xque solet pacein
parere, atque Dei cognitio, et virtnlis possessio, qiue
ajiimi perturbaliooum inlernum bellum domo procul

) vide rlatouis Cratylum, p. 401 s(\<\.

b) Ctrca Jo?u naturara vtde quae dixitims Disqmsit. pra>Tia ad AitiKfuitatem, fiaragr. I> ; niaxiine vero qux ex cieerone aUulimus ibid.
(c) rlerique Grsccorum dicebaat A p o l l i n e m Jovis filium
esee Solem. At nou sic Homerus et]K)eia3 qui ^lcin distingtnrat ab A|>oUiue lo cvdui aulem jnibbco bsec iiuraiiia dUtinguebaiilur.
f

SALMUM IV.
f&
ejicit, nec pcnniuii ul bomo cum teipto RedilionrM
agiiei. Snne si bac |ace non frualur, eliamei s i l extriusecus summa pax , eiiamsi nulltis eum hoslit
invadal, csi (jui in lerra impugnautur miser-.
rimiis.

12. Sievhsimi hostes onimai immoderati affeciu$ voluntaiis. Invidicc condiiio. Neque eniin ScylbaD, nec
Tbraces, ncc Sarmala?, nec lndi, nec Mauri, necqua>
cumque sunl ferx genles, tam airox bellum gerere
solcnt, quam nefaria cogitatio, qua? vcrsaiur in peneIralibus animi, et inleinporaiig libido, amor pecunix,
potcniias vebemens desiderium. aique erga res humanas afleclio. Et nierito : illnd enim cst belbmi
externum, bnc vero csl inlcnium prxlium. Quod
auiem q i i A i intus nascunlur, sinl i i s qtias exlriiisecus
invadunt, graviora, el intcrilum magis affi rre soleaul,
hoc licel vidcre in omuibus. Eienim et ligni nalurain
vermis, qui nalus esl inlus, magis corrunipil; vircs
et saniialcm corporis, morbi, qui inlus procrcaniur ,
plus lxdunt, quam qui exirinsecus adveniunt; c l
livitatcs non lam cxlcrni bosles, quam civiles pesgumdanl: ita etiam animao non lam exlernx qurc in
cniu invadunt macbinalioites, quani quae inlus oi iuntur a?griiudines, pernicieiu afiferunt. Sed si quis t i inorem Dei babcns, boc bellnm perfectc sedavcril, ei
pcrlurbaiiones animi composueril, el varias illas
iinprobanim cogilationum belluas suffocans, non
permiseril ul in aniris delilescant, is purissima et
aliissima pace fruelur. Hanc pacem Cbrislus venicns
largilus c s l ; bauc eliam Paulus prccatus est fidelibus, dicens in singulis epislolis : Gratia vobis et pitx
Deo Patre nostro. Qui hanc enim babct parem,
sobini barbarum e( hosiem, sed ne ipsum quideiu
diaboltun exlimescil; sed universam ridel danionmn
phalangetn, et esl omnibus bominibus alacrior, ut
qui non pauperUile prematur, non morbo c l advcrsa
valeludiue gravetur, non aliquo eoruni qtue bumanilus inopinalo accidunl perturbelur, eo qtiod valentem
et smam babeal animam, qux bsec polesl prxclare
el facillinie administrare ac lemperare. E l ut sciaiis
hoc esse vemm : sit aliquis invidus, et nemo cum qo
bellum gerat; quid juvat ? Ipse enim cuxn seipso belbim geril, quovis ense penelrabiliores iu se cogitationes acuens, in omnibus qua3 videnlur offendens, et in
singulis qui occurrunl bomiiiibiis seipsum saucians,
in nulluin benevolo ct grato animo prajditns, sed
omiics illos lamquam bostes intucns. Quae est ergo
iili pacis externa? uii!iia9, quando ille furens ct rabie
pcrcilus, et communis naiurac boslis circunicursat,
lantum internum bellum gesians, et mille leli ac
sagiltis confodi, alque adeo polius millies morlcm
pati opUns, quani videre quempiam ex iis, qui sunt
ejusdem generis, iu bona esse existimatioue, aut
felicius agere? Teneatur rursus alius jiecuniaB cupidilale, innuraera bella, pugnas, el scditioncs in sua
conflai anima : etlumullu ac perlurbalione exagitalue,
ne potest quidcm patiltilum respirare. At non is qni
est libcr ab cjusinodi pcrturbationibus, boc modo
affcctus est: sed in tranquillo ponu scdet, se sliidii

53

S. JOANNIS CHRxSOSTOMI AKGIIIEP. CuNSTANTlNOP.

60
lia et suadenda omnibus, non solum declinare, s^d
sapientke voluptatibus explens, et nullam ejusinodi
eiiarn resilire ab iis qui raala consulunt, ct non cnm
iHoteatiant sustinens. Quocirca hac quoque providelia frucns propbela diccbal: In pace in idipsum dor- illis versari. Si enim qux sunt naluralta sa:pe mutant
miam et requiescam; iniiuens, ei qui banc uon babct naiuram ex mala consucludine: quanio magis qnae
sunt nostnc voluntatis ? Color enim el sanitas inesl
paccm, ne communem quidem omnium portuin csse
nobis natura : sed ea nonnumquam corrumpuuUir ex
apurtmn, scd illum quoque obslructum cssc, nempe
alio babilu contrario; cl rursiis appelilus ciborum, et
qitblis ct noctis. Uujusmodi enim j erlurbationes
eum srcpe perdimus vitio SDgriludinum ; mulia eiiam
ctiam eam qua? a naiura datur securjialem profligant,
alia eju>modi accidcrc videmus. Quod si ea qux sunt
a4ia graviori tyratinide somni tyrannidein omniuo
naturalia, mulanlur, muho tnagis ea qux sntit vobindctiirbanteg. Invidi enim, avaii et r -piores, boc bellwm
talis, facilius mulan:ur ad ulrumlibct. Ne parom
iuidique circumferentes , et inlus positos inimicos
damni aflerre exisiimemus impruborum consueiudibabeirtes, qnocumqtie reeesseiini, pugnam non posncm: scd anle omnia eos qui lales sunt vUcniu*,
mint eflugere : sed elsi domi maneant, elsi in lecto
eiiunsi
sint uxores, eliamsi amici, cliamsi quilibct.
}aceam, tclorum nubes, ei tumiiltus undis violentioNam hoc eiiam magnos illos pcrdidil, Salomonem
rcs, cxdes, clamores, querelas et ejulationes, ei alia
inquam , c l Samsoiiotn : quineliam tolum genns J u imillo iis quae inter bosles accidunt graviora sustidalcum sic periit. Neque enim fera ita todunf, ut
nent At non sic jtislus : scd et vigilans delectalione
hominum improbilas. Illie euim venenum aperie pras
fniiiur, et nocturno lempore cum magna voluptate
se ferunt: bi autem sensim et ab que ullo slrepiiu
somiium capit. Quid esl aulem, Jn idipsum ? ln raelabem quolidic immiuunt, de viitniis robore quolidie
rpsum, inqqii, loius conversus, non in curas innwnepaulalim dclrahentcs. Quocirca eiiam impudicnm
rabilcsdivisus, non qiias sunl bujus vcliilius cogilans,
aspecium
Deus amolitur, diccns: Qui retpexerit munec in orbem (crrarum solliciuidines disperliens; sed
lierem ad concupiscendum, jam machatut esl enm in
qusc mea siu:t cogiians, et qurc mibi utilia, et quae
corde *uo (Matth. 5. 2 8 ) : eo quod sit facile ac prosnnl bonrini maxime convenienlia : Quia /, Domine,
clive exilium. Tu autcm, si in civitaic aliqua sis
tingnfaiiter in spe constituisti me. Quod aulem dicit,
habilaturus, de acre curiose inquiiis, an sil salubris,
esi cjnsmodi : Propter spem fulurorum, el exspeciaan icmpcraius, an siccus: de anima ntitem rationetn
lio.em quoe csi in lo omnesaninii moi periurbationes
initurus, non es sollicitus de eorum consucludine, qui
compressi. Sicut ctiam dicil Paulus : Quod est enim
in pr<rsentin adnwdum leve aflliciionis, insigniter in cum ea snnt congressuri; sed lemeiecl inconsideraie
sublimitat* ailernum pondus glorlce nobis operatur, noneani omnibus pcrmittis? Qaam, quxso, veniam assequeris, qui oam sic negligis? Undenam existimas eos
considerantibns nobis qitce videntur, sed qvas non videnqui dcseria incoluni, admirabilcs et claros evadcrc ?
tur (2 Cor. 4. 17. 18). Nulla enim res est adeo diffinonnc quod sticpittis et fora fugiant? nonne quod
cilis, quaj non fiat facillima spo futune a Deo gloriae.
longe a fnmo negotiorum, qux sunl in mcdio, se colPropterea dicit : In spe constituisti mc. Et illud, Sinlocarini? Eos ipse quoque imilare, in meilia civitale
gtilariter, non cst parva doctrince virtus.
13. Qnid est aulem, Singulariter ? Scorsum ab im- solimdinem persequens. Quomodo atiiem boc erit ? Si
probis. Hanc enim pacem, inquit, apud le praec lare fugias improbos , c l si bonos gequaris. Ita enim majoreiu | ercipies securitatem, quam qui in dcsertis
babui, c l separaiiin babilo, fugiens bomincs improbos
babilanl, non solutn in iis fugiendis qui Ia2dutit, sed
ac corruplos. Et jore profecto. Quemadmodum enim
etiain
in communicando cum iis qui prosunl. Si enim
corpora ssepc a corrupli aeris lue infecla pereunt:
malos quidem fugias, bonos auiem sequaris, uirinquc
iia cliam anima sx\ e damniim accepil ex inalorum
et virtus augesccl, el dccrescet viiiuni. U l hoc ergo
cnngrcssione : sicut samis oculus quando laboranfial, lucc faci nnus, parenles psalmograpbo, qui d i c i l :
leni axpexcrii, afficilur, et qui esl scabie referlus, iis
Qttoniam lu, Domine, singulariier in *pe consii'ui$li
eiiam qni sani sunt eam imperlit: iia eliam saipe
me
Hic vero finem dicendi faciam, cum abundc,
coniingil in con^ueludine improborum hominum. Et
opinor, propositas qusesliones solveiimus, i Cbristo
ideo eliam suasii Cbristus non soluin eos qui suut
Jesu Doniiuo nosiro, cui gloria el imperium, nunc ct
talcs fugcre, scd ctiam cxscindere, sic dicens: Si
ecutus tuut dexter te scandalizat, eme eum et ejice te semper, ei in snccuia sxculorum. Aiiien.
v

(Hatih. 5. 29), non diceus de oculo; quid enim mali

frccril ocuius, si sit sanus aninius .' sed dc amicis
i<cccss;iriis c l qui sunl nobis Ioco borum membrcrum, el nos ixdunt, ba?c consliluit, jubens earum
eiiatn amicitiara coiilemiiero, ut nostra salus efliciatiir
Itiiior. Qiiainubrem ipsc ctiain rnrsus in sequeniibus
dicil : Non sedi cnm consitio vanilatis ei cum inique
ageniibus non ingrediar ( P A A / . 25. 4). Quine:iaiii Jereniias cum dicil beaium, qui bedel separalim, et tollil
piguin ab adolesceuiia (Tlntn. 5. 27. 28). Jam vero
.dani Proverbia mulla de ea re verba faciunt, diccn-

EXPOSITIO IN PSALMUM V .
la finem pro ea quas herediialem accipil, Psalmus
Duvidi (t>. I) ().

1. Heredilas qum nobis relicta *if. Videamus pri1

Reg. post haec verba, in $pe constituhti me adjicit,

quonunn ipsi gloria et imperium, etc. Colb. in hxc verba,
constilui ti me desinit, ui ct Savil., qui sequentia in margine adscribit.
(a) Post basc vcrba primns Psalmi vcrsns porpcram liUiH
more ponitur in Morel., nou autem in savil. cl colbtri..
ubi post tiUilum rsalnii slatim ponitur primum. Becic, qwia
initio inscriptioncm scu tiuilum unuim im-erprclaiur chrj9

SOSIOQXIS.

59

Exrosmo IN PSALMUM V .

. \

'^) ,

,
, \ , \ .
\
,
. \,
\ , \ , \
, \
, ,
, \ , , \
, \ , \
, \ ,
.
* \ , \
. , * ;
, \, ,
,
x a l ,
\ ,
. " , ,
* . "

. \ [27]
* * >
,

,
.

, f&a .
" *
. \
.
*. , ; .
, , ,
\ . \
.
*
\
* \
, , ,
f ,
\ \
. \
,
,
, ,
\
, ; \
* \
, , ,
,
. \ ,

. \
, \
tbv . \ :
^Lolb. ^' .

()

, \ , *> \
, \
.
*
; , \ '
\

* \
. ,
, \ .

,
, , , .
,
* \ * \ .
, .
*
\ ' ,
.
[28],

,
*
\ ,
, \ , , , .
,
' \ ;
\ , ,
; ;
\ , \

; \ , \
. ;
, .

, ,,
\ . .
, ,
, \ .
. , ,
, " .
, '

, , ,
,
, \ , \ \,
. .
' .
, ,

.
'. , \
d

b Reg. " .
Murel. deest.
d Reg. .
. - .
Reg. posl , addit ;
, ctc. Colb. In bC verba, ,
desiuit.

S. JOANNIS CHRTSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

ci

\ * ' . \ ,
, ,
\ , \
, , , \ ,

,
, ^ \ ,
. ,
, \ ,
,
\ . , ' ' * .
; , ,
[$]
. \ , *
, \ ,
. \
, * .
, '
.
,

. ,
\ ,
,
, .
\
, \ ,
. , \ , \ ,
, .
, \
, "Ore
,^, , ,

\ \
. \ *

, .
, \, ,

, , \ ,
.
\ ,
.
' . "
, ,
.
, \
;
. \
. , -

6*

, .
. , *
, ,
, , ,
, , *
\ ,
, ,
, .
,
; . " ,
\, ,
. [50] *$ , * ;
, \, ,
. ;
, ; ,
; . ; . ; . ;
. \ . ,"
, , ', *
. \ \ , ,
, ,
\
, " , , " >,
.
'. \ . ;
, . ' ; \ . \
," ,

, \
, \ , ; " \ \
\
.
,
, vot; , \
, \
, \ , \ ,
, ;
, \
, \ .
;

. ,
\ *
,
. \ *
. '
* deest in Savil. el io Reg. Infra iidem,
,
.
b llanc vocem jaro xliquoties vidimus propacto conditio-
nali,
, . (Reg. , eodem sensu.
a

EXPOSITIO PSALMUM V.

64

Dium qva? sit hereditas, et si ea ad nos quoque pertinel: deinde tempus quo dalur. Esl enim absurdura,si
deieraiurquidem nobis ex lcstamento beredilas, lamquam quas ad nos perlineat, de ea esse sollicilos, curiose indagare, scripla inquirere, pecuniain solvcre,
ad tibulas accedere, et quae in iis scripta sunt exscribere, oranemque adbibere diligontiam: bic aulcm
produciis in nicdium spirilualibus leslainenlis, et
oo)nibu6 libris apertis, esse socordem ac negligenlcm,
idque cum non eit eensibilis heredilas. Acredamus
ergo, aperiames labulas et iis qua? scripla sunl i n cumbamos, Yideamusque quibusnam de causis baec
nobis relicia sil baerediUs, el quae sit nalura baereditaiis. Non cniin reliquit nobis heredilatem pure el
ataolute, sed sub quadam condilione. Quacnam autem ea esl ? Qui me diligil, inquil, proecepta mea $erwabit (Joan. 14. 23). Et rursus, Qui non tollit crucem
sumtt, et icquilur me (Malth. 10. 33); et plura alia,
qua! in tesiaineiUo scripla sunl. Discamus eliam tempus quo eam sumus accepluri. Non esl enim pr;usens,
sed fulura ; vel polius el prcsens el futura. Quoerile
e i i i i u regnum Dei, et hmc omnia adjicienlur tobh (Luc.
12. 31): tunc autem perfecla et integra dabitur beredilas. Quoniain eniin procsens vila esl incerla et inslabilis, et sumus adbuc imperfectiorcs: quod exierni
faciuul legislaiores, ul iis qui ad plenam ac perfVciam
aHatcm pervenerinl palerna bona iradant, lioc ctiani
fncit Deus. Postquam in virum peiTe< tum, in mensuram a?lutis occtirrerinuis, et ad vitam ab omni interilu alieuam transierimus, tunc illam nobis tradit
bcrediiatem. lmcrea aulem teslatus cst, et Scripluras
inbis reliquii, ac dixil quaenam facientes assequemur
beredilatem, ui ab ea non excidamus, neque exberedes efficiamur. Quod si peiturbentur aliqui, quod
noiidum simus perfrcii, el suspecia eis sinl quae dicia
siini, audianl Paulum diceniem : Quando eram parvu/tu, loqncbar ul parvnlus, sapiebam ut pnrvulus, cogiiabam tc/ parvulus : quando autem (actut sum vir,
ewcuavi quw erant parvuli (1 Cor. 13. 11); loquendo
dc pr.vsenli c l de futuro sx'cub>. Et rursus : Donec occurrerhnus omnes in virum perfectum, in mensuram
riatis (Eplie$. 4. 13). In viia cmm praesenti, iitquit,
veluii apud nutricem quamdam, creatura hac alimur:
quando aulein in donium Domini deducemur,exnentos vesies corruplionis, et assumcntes incorruptibilitaiem, ad aliam vilac condiiionem (unc iraducemur.
Uoc testameniuni inullos eliam exbcredes fuluros
minatum esl, si condiiionibus in eo scriptis indigni
fucrim. Scd vidcamus deiuccps qimiam sii beredi.as. Qucs nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor
hominis ascenderunt (1. Cor. 2. 9). Quomodo ergo in
preseiiti vila corum sumus tisuin percepluri, quoriim
vcl cognilio riostram cogiiaiiouem superal ? IJeo ea
illic nobis sunt reposita. Vidc aulem muliam curam
ejus ac providenliain. Labores quidom vila3 prajsenti
stlribuil, ut ejus brevitate una etiain soherelur molestia : bona aulem in fuluruin sa ctilum rescrvavii,
1

vox. spvilualibn*, dcesl in baul. et in Kcg.

62

ui remunerationes exienderentur cum aeterniiate q\m

est expers senii. Illam sortem vocat etiam rcgnum.
Etsi enim orationem superant, quanlum tamen nobis
licet audire, aenigmatice fotura significavit, nunc qtiidem, ut jam dixi, regnum vocans, nunc autem ntipiias, ntinc imperium, ex splcndidis quaa stmt apud
uos nominibus, a d illa cogitanda nobis viam aperiens, a?lernam gloriam, ab inleritu alieuam bcaliludineni, cum Cbristo vitam agendam, cui nibil polest
conferri. Qiiaiiiam sunl autem conduiones Ecclesia,
vel potius beredilatis ? Qux nibil babent difficultatis.
QUCB vultis, inquit, ut faciant vobis homines, ea vot
eiiam ipsis facite (Matlh. 7. 12). Vidcs quoraodo naliil
alienum altulerit, sed ca quac uatura prius consiilucrit ? Quae vis, inquii, tit propinqui tui in le faciant,
ea ipse quoquefac. Vis laudari ? Lauda. Non vis a l i quid tibi furtosurripi ? Ne furare. Vis bonorari?
nora.Vis misericordiam assequi? Miserere.Vis amari?
Ama. Vis non inaleaudire? Nec tu maledixeris. Vide
autein quam accuraie loquulus est. Non d i x i l : Qurecumque non vuliis ut faciant, nec vos facile, sed,
Qiue vultis. Quoniam duaB sunl ia3 quac ducunt ad
virhiiein, una quidem, liberatio a viiio : alia vero,
virtutis aciio : banc proponit, per hanc illam ctiain
dcclarans; et illam quidem obscure significavit cum
d i x i l : Quod odisli, alii ne feceris : hanc vero inanifesle declaravit dicens: Quacumque vuliis ut faciant
vobis homines, el vos ipsis facite (Tob. 4.16).
2. E s l etiam alia condilio. Quxnam ea csiT Diligere proximum, sicut seipsum. Quid esse possit boc
facilius ? Odisse enim grave est, el lurbas a c lunndtus excilans : amare aulem factle est el expcdiiuin.
Si eniin dixissel, Vos cum homines silis,diligile bestias, pr.TCcplum fuisset difiicile: si autem qui homines suni, bomines amare jussit, ubi subslantiai simiruudo,cogi)atio,el ipsius nalurae admonitio pluriniuin
momenli affcrunt ad diligcndum, quidnam' babeal
difficuliatis? Quod fU etiam in leonibus et lupis: nant
apud illos eiiam naturaj cognalio concilial amiciliam.
Quamnam crgo poterimus aflerre excusatioitcm, qtii
leones q u i d c m mansucfacimus, el i n iisdem nobiscum xdibus collocamus; q u o d est autem ejnsdem nobiscum generis, non aurabiinus? Non videiis nuilio&
esse q u i propier hereditatem senes caplant el circuincureant, ac senecluiis omnia mala lotcrant, CIHII
sint juvenes, vegetoque ac luxurianti corporc, p o d a
gram ncinpe c l alios scncciutis morbos* mucmn, ac
scrcatum, q u o d illis p o r p e l u o assidranl? Alqui illic
sunl pecuniac, el spes incerta ; hic aulem cxlum, el
ante cselum Dei gralia. Quai csl illa qunc bereditatcm
accipit? inscriptio enim dicit^ Pro eaqum heredilatem
accipit. Ecclesia, et ejns plcniludo; de qua ditit Paulus : Despondi vo$ um viro, virghiem castam exhibere
Christo (2. Cor. 11.2). E i Joannes : Qui habel tpon$am $pon$u$ eii (Joan. 3. 29). Sponsus qiiidcm post
primos dies remillil amoris vehemenliam : sponsus
aulem nosler nos amal perpetuo, el augcl amoreni:
qtiod innuens Joannes vocal sponsum, quando maxiuie
vigrni amorcs. Non solum aulem ideo sponsani vocaf

<

S. JOANNIS CimYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTLNOP.

64
Domutum,
uuii
lanlum
ul
sponsuni,
sed
etiatn
ut
rvte
vii : tcd cliam quod velil omues unuiii csse corpus
Dominum,ei eum ad preces audicudas aUmhit. Quoc l unain animain ralionc virlulis et amoris : c l quod
iiiam ctiitn est ei proposrla beiediUis, ba?c autetn beqtieinadinodum sponsa omnia facit ul viro placeal:
reditas cfleclum sorlilur, si qna? sibi SIINI pra?cqM
iia nos eliani tales esse oportet per lolam vilam.
recle fecer l , orai et obsecrat ul ei opem fcrat, ui
Qualis sponsa qiue in illo die sedel in cubili, id untini
quie
suni proposila perficiat, c l excidat ab bcreunlummodo cogiians, quomodo viro placeai : ila
diiaie. Dicil itaque : Verba niea auribus percipe, Do~
tiiam nos in liac vita scdenles, unum solum spcciemine, el boc dicit cum iiducia, quoniam e a petil qua*
mus, ut spunso placeamus , et sponsae mode&liam ac
ipse
eiiam dare c u p i l : quemadmodum si qaisca pdecorein conservemus. Hujus spons David quoque
lal
quoe
eo qui sit daturu indigna siint, uon potosl
ineminil, dicens: AdstUU regina dexiris tun tn ve&tiiu
dcaurato, circumdala varielule in fimbni$ aurei (Ptal. eam pelerc graliam. Quando oral adversus inimicns,
quando adversus eos qui moleslia aliqtia alTeceruiii,
41. 11). Vis videre cjus calceos? Audi Paulum paraiiyiiiphuiii (), qui dicil : Calceati pedes in prwpara- ea non sunl verba botninis, ^ed diaboli. Si jurare
eniin esl a diabolo (Quod enim est kis ampliu,
tlone evangelii pacis (Eph. 6. 15). Yis ctiam videre
malo est) (Matlh. 5. 37), clarum cst quod etiam precjus zonam, et quomodo composita esi cx \ e i i a i e ?
liie ipsc te ducebU. Accincli lumbos veslros in veritate cari adversus inimicos. Si crgo dicas, Verba mea auribus perc'ipe,d\c ea verba qna? sunl bomiiiis maiisueti
(Ibid. 6. 14). Vis ctiam vidcre cjus pulcbi iludineiu ?
Id ab codem quoquc disces. Non habens maculam vel ac bumani, et qui nibil babet diaboLicum.
3. Qualis til vera oraiio, tl qualinr ad orandum
rugam (lbid. 5. 27). Audi ctiam quid de ea dicat
Ecclesiasles (b). Tola pulchra e$, propinqua mea el nw- no$ comparari oporteau < Inteliige clamorem
cula non et in U (Cant. 4. 7). Vis cliatn videre pedes? meum. % Clamorem bic dicil, nin vocis inienliononi .
ged nientis aflcclionem. Nam Mosi eiiam larenti
Quam ipccioti pedes eOangelizantiam pacem, evangefnanhum bona (liom. 10. 15)! Et quod eximium eel, dixit : Quid clamas ad me(Exod. 14 !.*>)? Non dixit,
Quid oras ad me? sed, Quid clamas ad me ? quoni tiu
ct admiratione dignissimum, cum eam sic exoruascuni veliementi affeclu ad eum nccsseral. U l crpo
sel, non venii gloriam suam osiensums, ne iohigni
sctres bic quoquc non dici clamorem , scd mciilis afsua pulchritudine eum obslupefaceref, el amentetu
feclionem, el inlensum studium, non d i x i l : Aurilms
rcddeiet; sed venil codera indutus indumcnlo quo
percipe clamorem meum : scd i p i i d ? IntcMge, boc
spousa : pariiceps cniin esl xque ac ipsa carnis c i
esi, Discc. E b i enim bumanis verbis usus cst, in
sanguinis; ncc ipse eain sursum vucal, sed ad eam
accedii, servans bic quoque sponsi legem, <\\ui spoji- ipsis tamen verbis buinanis quod recle reprsesenlaiur
signiiicat. lutende voci supplicationi$me<s. Uicitrursus
ad sponsam adducil. Quod eliam dixil Moses:
ocem inlcrnain. lia eliam clamabal Anna Et ncu
Vro eo relinquet homo palrem et matrem suam, et
udhwrebtl uxori $ (Gen. 2. 24). Et Paulus: Sacra dixil simpliciler c l absolute, Inlende voci oraiionis
mcntum hoc mugnum e$l : ego autein dico in ChrUto mea*, sed, Supplicatioms meoe ( 1 . Reg. 1. f 3 ). Euai
enim qui oral, opor;el et babilum el menlem sttppfieiin Ecclesia (Epltes. 5. 32). Gum ergo venissel in
ejus babiiaculuin, el eam invenissel sordidam, squa- cis induere. Qui cniin supplex pst, non adbibct verba
accusatoris : qui aulem ininiico male prccalur, esl
lidam, uudaiu, sanguine 'mquinalani, lavit, unxil,
accusaior polius, quam supplex. Vidi>ii
aluil, vc^te induil, cui parem inveoire non liccl. Cum
orationem allulit, quando eam fccil d i g u a m qu.n auipse ipsi fuissei iiidunienlum, eaiu sublalam sursum
diretur ? Ita cliam nos quaudo oramus, c i voluimi*
h\c ducil. Ei parala esl bcredilas. Quid ergo de ipsa
exaudiii, eam primum ita coinparcmus, ui sil oratio,
dieit propbcia ? MulU : est euim ejus patronus, et
el non accusaiio, ci latis ab eo legibus convcnienlem
multa e.orum quas ci suni evenlitra pradixit et proeatn iniroducamus. Rexmeus el Deus meus. Quod freclamavil: quemadmodum de spunso, de sponsalibus
quenlcr dich pruphela, vel polius qtiod eral Abrah.e
c i deducfione ad sponsuni, dc bonis qua? smit ei
eximiuiu allribuluin, ul dicil Paulus : Qua de cama
cvonlura. Propterea bic etiam pro ipsa loquitur, et
non erubescit Deus Oeus eorum vvcari (llebr. 11. 10);
incipiens, 6icul isli patroni el oralurcs in judiciis,
hoc ipsa sibi as^impsii,desidcrio impulsa praclarc
diciiquetnnaui sua oralione defcndal, ucmpe se vcrba
facere Pro ea qum hereditatem accipit. Quid aulem usurpavit. Non eniin dixit, Rcx, absolute, scd, Rcx
tnens el Deus meits, amorem stium indicaus. Deiudc
petal beres tlla, audiamus. 2. Verba mea auribus
afferl causas, propler quas vuli cam rxaudiri. Qna>
percipe, Domine. Spousum vocai Doiniuum; boc esi
nam autem sunt eae ? 4. Quoniam ad te orabo, Domhu\
enini spoiisie fmgi oiGcium. Si namque hoc in iis
Quis, inquies, Dotim non oral?Mu!li vidfnlurquidciu
qui sunl ejusdcm subslanlia?, el uxor inaritum vocal
Dcum orare : sed i d faciunl, ut se osicjilenl liominidominum : mullo magis iu Cbri&to el in Ecclesia,
bus. At non ba?c : sed ad Deum ipsum ferebauir,
ubi est etiaiu natura Dominus. Ita ergo etim vocat
bumanis rebus omnibus dimissis. Mane exaudies vo*
Kcg., ui sponsi virtutem.
cem meamm Yides veheincns studimn, ct coiilriluiu
(a) scilicel qni animas cbristo desposai: ut ipsc ait,
animuni? principio dici, inquil, hoc ago. Audiaut
Desinndi enirn vos wii viro, eio.
qui posl i n u u n K T a opera landcm vcniunt ad ora*io(l>) Kcclesiasleu bic vocai Salomoneiu : lociis a u l e n i est
i n ( l i n l i c i s . l l u n c v c r o l o c u m UOJI cflert H c ^ i u s .
nem. A l non ipsa ; sed ab inilio diei dabal Deo primi1

EXPO>ITIO IM PSALMUM V .

vo*/ , * xat
\ ,
\ \
, \
.

, \
, , \
* . [31]
\ *
,
,

.
;

. \ ,
*\ ; .

.
; *
. $. \
" \ " ,
, .
\ ;
,

. \ \ , * ,
,
,
, ' ,

, '

.
" *

,


.

.
, \,
^, , , ,
, , , ,
.
, \ , .
.
; * , \
\ \ , \ , \ .
\ , \
, ,
, , .

, .
, . * \
.
, \
\
\ , .

, \ , \
; . -

, ,
,
, .
, \ .
, * \
|5 , ,
\ [52]
,
. " * ,
, ,
.
( \
),
\ * .
, ,
, & *
, .
*. .
\ , . \
; , ; ,
;
. " \
, , \
, ,
, ; , , . \ {5,
. .
. .
,
, , .
\ . *0

, ,
. ,
; \ ,
\ ,
, , \
, \ ,
.

. " ,
,
"

, \
. , , *,
, . ,
* . ;
" ,
. , \,
;

. '
, .

. , \
; ,
, . '
\ . *
d

, , Rejg. cum
Co!b. el Savil.; Morel. et Monlf. ^. .
* ln edit. lloinana Bibiiorum legilur .

Rog. .
d Reg. . Colb. et Savil. . Morel. , et sic legil inlerpres.
* Reg. .

68

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

*
. , *,
'
,

. \

*. * \ ,
*, \
[55] ,
, '
\ , ; ,
, * ;
. t
. ,
.

, .

, , \, * .
.
*
. , ,
. "
,
.

'
.

, \ ,
.
.
, , ,
.
.
,
,
.
& , * , . "
\,
*
.
\
\

- , \ . \ ?
,
- .
^.

.,

. "

. , ,
' \ * ,
\ , \
. ,
, .
\

, , , : , . ,
' (
. '
, \
,

* .
;

Reg. $ *.
* Reg. .

, \
-^.- * \
. \ ,
\ , [54]

\ .
, , ,
, , ,
* .
* , \, \ .
,
, ,
, , \
.
.

. , ,
, \ ,
\ ,
, ,
.
' \ , ,
. \ , , . "

,
.

. 6
, , ,
, , , , ,
, ,
, ,

. "
\ ; ,
,
. * , ,
,
\ , \ , \ , \ ,
, ,

,

,
.

, '
.
" , '
, ,
.
, ,
, ,
, . ,
, ,
. ,
.
, , [^,5] , , ,
thy * ,

'

05

EXPOS1TIO PSALMUM y.

ttas. Oportet enim, inquit, ad gr*Ha$ tibi agendus mendaciutm Quamquam prius quoque gravc ett, f>t
jetan pranenncy ei ante ortum lum te alloqm (Sap. 10 gebenna deierius, odio haberi a Deo; sed ad e/>
28). Tu aulcm non pauaris ut is, qui le infcrior sit,
quidem qui possunt intelligere, illud posuil : ad
hnperatorem ante te adoret: nunc autem sole adoerassiores vero hoc quoque adjecit. Ne ergo perttirraute ipse dormis, et cedis primo locacrealura, ncc
beris, bomo, neque obstrepas, quando videris a omiieni creaiuram prxveiiis, quae propier le facta
quos mentientes, rapienles, in b o n a aliorum invarfenesl, nec ei agis gratias, sed cuin surgis, manus c l
(es, qui tamen nihil mali patiuntur : h o c enim erit
faciein lavas, aniniam autem iminundaiu uegligis?
onuiino. Talis est quippe Dei naiura : aversaiur imNescis s k u i corpus aqua, i u oralione mundari aniprobitatem. eam scmper odit et abhorret. Loquentet
rmaiii ? Lava ergo anle eorpus animam. Mullae illi in- autem mendacium hic dicil eos qui male \hraut, eos
tident vitionira macuke; eas expellamus per oratioqui res fallaces persequunlur, eos qui libidini, giilae,
neiR. Si enim os noslrum ita munierimus, diurnae
et a v a r i t i a B sunldedili. tfoc enim o m n i a solet appelaciioiiis pulcbrum jecerimus fundamenlum. 5. Mane
lare mendacia. Virum sanguinum tt dolosum abomimdstabo tibi et videbo. Adtlubo tibi> non loco, inquit,nabitur Dominus. Hominem bic dicit qui ca?de dcle^
sed factis. Qni enim talis esi, h propc Deum csse poctauir, qui insidiatur, qui est frauduleiUus ei versitesi. U l cnim prope simos, vel procul, ex eo evenil:
pellis, qui aliud babet in ore, aliud in pectorc, qui
Deus enim esi ubiqtie. Adsiabo tibi, et videbo , qu<h mansuctudinis quidem ac comilaiis personam induit,
niam non Deu$ volent iniquitatem lu es. Alins inler- eed se factis lupum oslendit, quo nihil possit esse
pres d i c i l : Et conuderabo guod non Deus volens iniqui-deterius. Aperlus eniin inimicus potesl facile c a v c r i ;
laiem tu es (). 6. Pieque habitabu juxta le mabgnui. qui autem malitiam quidom celat, et utilur m a l i t i a ,
Siiuulacra liic iunuit, quod his delectarenlur, ut et
cum non possii facile deprehendi, plurima m a l a facit.
omni iniquilate, rebusque improbis. Neque habitabit Quocirca Cbriuns eliam, quando illi accesserint,
jvLxia le malignus. Non erit libi, inquit, amieus, non eobrios ct altentos nos esse jubei. Veniunt enim ad
c r i l l i b i viciniis. Neque permanebunl injtulianteoculo$ vos inquil, in veslimentis ovium : inttu aulem sunt Inpi
iuo$. Oscendh hic Deuni odisse roalos, docens eosqui
rapaces (Matth. 7. 15). 8. Egoautem mntultitudine mtuli propiuqui esse volent, ut seipsos tales reddant,
sericordice tuas introibo in domum tuam. Quoniam euim
quod non alia ratione prope eum esee liceal. Si enim
ex ejusmodi bominibus collecta erat Ecclcsia, geniiliTirobono non possit esse propinquus, qui ab eo
bus, magis, honiicidis, pracsligiatoribus, mendacibus,
discrepet moribus : ei multo inagis. Quod enim i m decepioribus : dixcrat aulem, Odisii et aversaris :
probi non possinl esse probis propinqui, audi quid
oslendens se non ex justitia et recte factis, sed ex
dicant de justo: Gravis ett nobis vel tantum videa- illiiis clemenlia abillis liberaiam in penelralia inlrofr ( Sap. 2. 45). Ila Joannes vel agens in carcere,
duciam esse, subjunxit : Ego autem in muliitudine
eum tie viderelur quidem , molestus erat Herodiadi,
misericordice tua, introibo in domum tuam. Ne quis
licet tanlum ab eo mulier abesset : posl moriem au>
enim dicat: Quomodo ergo tu qu:c haec el illa fecisti,
lem, eliam illius qui tunc erat tyranni vexabat con- servala es 7 dixil modum salutis : Propler magnam,
scicntiam. Nemo ergo eorum qui in virlute vivunt,
inquit, clementiam, proptcr ineffabilem bonitatem
se grave aliquid pati existimet, etiamsi improbi ei
servata sum. Se.a snnt nonnulli, qui nec niiserlinsidicnlur. Qui enim male laciunt, i i patiunlur.
cordiam quidem admiUuiX, imniedieabiJi morbo a f f e ^
7. Odisti omnes qui operantur miqnitatem, perdes omnes
cii, cujusmodi sunl Judasi : gratia eniui et miserU
quiloquuntur mendacium. Virum $anguinum et dolosum cordia, etsi sil gralia el misencordia, volentes tameii^
abominabitur Dominus. Hsec dicunlur, non at solum
et gratiam habentes servat, non eo&qui eflrenata aujudiamus, sed eliam ut doceamur bxc assidueaudien- daeia repugnattt, e l doiium nolunl &iiscipere, (juales.
les, ct sponsi moribus congruere, et ei csse propinfuerunt }uux\> de quibus etiain dicil Paiitus quoit
qui. Si enini baec non fianl, superno auxilio destiluiignoranies Dei jutiiliam, et propriam jusliliam qum~
mor, quu nibil polest esse delerius.
rentes statucre, jusliuce Dei non sunt tubjecii ( Hoith,
|r

10. 3). Deinde quoniain de Deo dixit, de seipsa qucxque loquilur : Adorabo ad templum lanctum tuum ir\
timore tuo. Ubi enira graliam accepero
(unc
kiquit, mea offeram, boc tibi sacrificimn oflcrani. Adorabo ad templum sanctum luum in ti-*.
more tuo. Non sicut, inquil, D i u l t i <|ui orant, sese<
scalpenles, bianles^ lorpescenles, scd cum timore,
quit, et (rcmore. Qui enim sic orat, omne vilium de^.
ponit, ad omiiem virlutem deducitur, Deum sibi rqdU
dit propilium. 9. Domine, deduc me tit jutlitid inapropter inimko* meot. Dixil ktudee Dci^ dixit in maloa
(a) Hic IOCOB k Hcxapfis oostris noo iuteger ailatus est.
odkim, beoignilaiem, clementiam^ sollicitudinem^
Hebraea sic habent:
ysn
:
dixit Sttam salntem, dixit quomodo scrvata eic, dixil
Obi I n t e r p r e S , MK raom)w <\ MXaw * ru : CO*> posiquam servata fuil quxnain ailuleril; vitia aver
iidtrabo qnmuam mm Dem wokn* imquUalem tu es.
4. Oditti omnes qui operantur iniquUatem: sive seras, inquil, fuerii, site liber, sive rex, sive quicuniqae fuerit. Non enim ex dignkate, sed ex vinuie
tolet Deus amieos eligere. Sed quofiiam nomiuJli
crassiores odiuna nibil esse exisiimant, audi quomodo
rtiam supplicii timorem induxerit: Perde* omne* qui
loquuntur mendacium : ad id quod esft in peecatoribus
erassius oraiiooem iransferens. Non enim usque ad
odium subsistit supplicium, etsi hoc quoqne sit punllio ineffabilis, fted eliam perdet omnes qui lequuDtuf

1
S. JOANMS CIIKYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
imillnm a sepulcris diiTcrunl, quod illa quidmi
*ala est, ad virlutem deduxil : iis eliam qui malc v i corrumpant q u o d accepcrint , isli vero conserTUIII, bonam spem dedit, si voltieriiit cofiverli, ul
venl. Ilabe ergo tu quoque divilias studii sapietuia*.
quipossint miscricordiam consequi; convcnii scrnioncm ad petilionem, quae deinceps dicil : Domine, qux perpeluo pormancnt, sed non foeiorem aliqueni
deduc me in jusiitia tua : per bacc docens auditorcm et pulredinem. Et non d i x i l simpliciler el absolul^
sepulcruro, ged patcns, ut etiam gignificet majorem
prius hymnos Deo oflerre, c l pro beneficiis accep is
graiias agere; el tunc quae vuli petere, et pro iis quae esse abominaiionem. Cum cnuii oporteret cos bujusmodi verba celare, illi eliam proferunt ut suum niagis
acoeperit rursus ageregratias. Sed videamus qua?nam
morbum ostendant. Et iu morluis quidem corporibiw
ea sunt quae pctit. Num aliquid corum qiwe ad banc
contrariuni facienies, teme iradimus: bi aulcm in bis
viiam pcrlinenl ? numquid temporale ac momentaverbis faciunt conlrarium, et quod in imo conle ccl tro
neum ? numquid eorum qux pr.ulerfluunl? Nura de
oportcrel el suffocare, profcrcnlcs et multos oflendiviliis loquilur? num de gloria ? num de pole.lia?
dentes, et omoibus videnda proponeules. Sed ros qui
mim dc ulciscendis inimicis? Nibil horuni. Sed quid?
Domine, deduc me injusiilia tua propter inimicos meos. lales sunt, quxso, abigamus. Si enim morlua corpora
Vides qitomodo nibil petil tlmum el caducum, el quo- exira urbem sepeliinus ( ) , inulto magis eoe q u i verba
mortua, el qui talia proferunl, el ne tegere aut obuuimodo supernum rogat auxilium? Qui enini ea via i n brare quidem volunl, bmge amandare oporlel: hujusgrediuntur, eo maxime auxilio indigeui. Jusiitiam
autem bic dicit universam virtutem (). E l recte di- modi enim ora sunt communis civilalis poruicics.
Linguis suis dolose agebanl. Yidisti aliud gemis impro*
cil, ln tuajutlilia. Est enini etiam bominum jusiitia,
quae ex extemis legibus proficiscilur, sed vilis, c l bitatis. Hi quidem dolum in menle sua celanl, blaiidis
vcrbis ulentes : alii aulein adeo sunt vafri et asiuii, ul
qnrc nibil babct perfeclum c l absoluluni, el conslat
in ipsis verbis improbiiaiem obleganl, fraudesque c l
ex buinanis cogitationibus. Ego autetn tuam pelp j u insidias conslruant. Judica illos, Deus, excidant cogistiliam, quae a le delala est, quoe ducii in caclum; c l
taliombus suis. Yide bic eliam quam sil milis oraiin.
ftijxiiium, ul banc jusliliam mibi conciliem *.
5. Rccleautem dixil illud, Deduc me. Prasens enim Non enim dixit: Puni, sed, Judica eos el fac ut cesvila via est quae ut a manu superna deducaiur opus aent a vilio; fac ut sint irrila eorum consiba, quod
babet. Si enim urbem ingressuri opus babenius aliquo, etiam pro ipsis esl orare, ul non ultra progrediaiur
eorum improbilas. Secundum mulliludinem impictututn
qui viam nobis indicet, mullo magis in caelum pereeorum expellc eos, quoniam imlaverunl te, Domiue.
grinaturi opus habemus superno auxilio, ul indicet,
Hoc est, Non sunl mibi cura ea qaa3 mibi facia sunt:
confirmct et deducat : niultx enim sunl semiiae quac
sed doleo propler ea qua3 tibi fccerunl. Hoc csi enim
divcrlunt. Proplerea dcxleram Dei lcncamus. Propter
iuimicos meos. Multi inquit, conspirarunl intmici, vo- in primis pii el sapienlis animi, suas qtiidem nolle
ulcisci, eed Dei injurias vehementer pcrscqui. Wulii
lenles gressus nieos divcriere, <H in crrorem abducere,
faciunt his conlraria, quse in Deum quidem facta sunt
in aliamque viam ducere. Quia ergo talos sunt insidix, tales invasiones, ipsc me deduc. Tuo enim auxi- contemnenles, qua3 in se auiem peccala acerrinie vin dicanles. At non sic sancli, sed eorum quidem qux in
lio egeo. Nam ut in via quidem deducamur, ejus est:
Deum fiebant, erant acerrimi vindices; qux in sc auul aulem digni simus ul illa manu teneamur, nostra
lem, negligebant.
sit diligcntiae. Si fueris cnim immtutdus, non te lenet
illa manus : si fueris avarus, si aliquam aliam babens
LcetUia ex Deo firma. 42. lalentur unme*
maculam. Dirige in conspectu tuo viam meam: hoc cst, qui tperanl in te. Vide lucrum orationis. E l illi meFac mibi eam claram, aperlam, notain : fac ut ea sit
liores evadenl, c l desislenl a titiis; et alii inagna vo*
apud me cerla el recta. Alius auicm interpres d i x i t :
luptaie afticientur, videntes illorum mulationein, el ad
Complana ante me viam tuaw; boc est, Redde planaro id quod est melius eonversionem , et alios ea raiioue
ac facilem. 10. Quoniam non est in eorum veritas, cor fieri meliores. In ctlernum exsultabunt, et habiiabii in
eorum vanum e*t. Mihi videlur haec dicere el de iis qui ei$. Hoc est enim maxime gaudium perpeluum; alia
in errore versaniur, et os et mentem accusans, ut
enim gandia nibilo sunl siabiliora quam fluviorum
omni bono dcsiilulam; et de iis qui vivuni in scelere.
flucnta, quae simul ac Y i d e n t u r practerfluunt; qu.e est
41. Sepulcrum patens e$l gultur eorum. Yel bominum aulem ex Dco IaBlilia, manet, finnisque baerei radicicaede delectari, vei morlua et niale olenlia dogmaia
bus, el est sufficiens, pcrpclua ac slabilis, qua3 nullig
proferre bic dicit. Non aberraveril quispiam, si dicat
inopinatis ac iuexspeclalis casibus inlcrrumpitur, sod
etiam coruni, qui obscoena verba loquuntur, ora paper ea quae probibent roajor el sublimior redditur.
lens sepulcrum appellasse. lile enim foetor est sensiNam et apostoli ilagellis cxdebantur, ct gaudebanl;
bili multo gravior, qui quidem ex animae putrediue
et Paulus afOigebatur, et cxsultabal: moriturus erat,
oritur : stint eliam avarojum ora talia, quando nihil
et gaudii parlicipes appcllabat, diccns : Sed etsi deiialiud proferunl quam caedes el rapinas. Ne sii ergo
bor propier tacrificium et minisleriumfideivetirce, gauos tuum sepulcrum, sed Ihesaurus. Thesauri enim
deo et cullator cumvobis omnibus. Itidem vo* gaudele
r.eg., ut hanc jvttiiiam mihi conciliem in prcesidium. el mecum collwiamini (Philipp. 2. 47.18). Cum iisqui
() Justiliam bic vocat, universom virtutem. veteres quo() Mos sepeliendi corpora dcfunclomm exlra urbes, non
que scrqiiores profaoi diu aoie Cbrisium jusUtiam omuera
i-ssc virtuicm dicebanl, qua de re versutu Empedoclis jam apud Romaaos modo, sed euam apud Atbciiieuses abusqu*
iousu erau
ftupu p. 40, not. (), altulimus.
v

EXPOSITIO F S A L M U I V .

OJ ,
; \
, ,
.
, . ,
, . "
\ ,
. , , ',
, \ .
, ,
. \
,
\ ,
\
\ , , \
, \ 4$. * , .
, , \
,

.

. . *,
,
,
0 , \
( . ,
* \ , .
'


.
, .
" . ,
,
, ) , , \

*
, 5 |Jo\ ,
,
.
.
,

.
. " .
. ,
*, ,
, ' .
, \ , \
, . ,
,
, .
. ,
. ,
,
*
, '
, .
, \
, \ *
, .
, . * ,

, ,
. ". .
cO.- * . "
, \ \
& , , ^ , . " , [57] \ ,
, * \ .
. \ ,

, , [56]
. *
ttivotov \

.

, \ ^& *
. " ,
vi ,
, * .
,
, \
, ' '
, . . \ \ , \ , >
*. . ,
, eaHera vl in oura. seq.
, * .*

Sic Keg. m lius quam , ul in prtus Editis
,
'/
lepebalur.
'. airo
' Reg. ^. Alii .

*5 , *
, , ^
fftfywE,



, *\ '
, \ * '
. ' \ .
; ;
; * ; \
; ; \
; . ; ,

/
.
, \
; 01
, (.
.
,
. " \
, ,
* , \ \ , \ .
,
,
\ \>,
: .

PATBOL.

G B .

I.V.

CO

S. JOANMS CHRYSOSTOtyl .AKCIIIEP. caNSTANTINOP.

. ;
1-> . \ *
,

. \ ,
; *

, ) .

,

.

t-, . ;
. , , ,
.
'. , , ,
; ' ; '
, \ * - , ,
.
'.\ . \ \ ,
, , \ \
. \ ,
3~ , ,
* ,
. ,
, ,
, , \
. "

. \
\ , ,

,
- "
.

, ,
\ " /,
\
, . ,
, .
, ,[38]
, ), .
\
,
,
, ,
, , \
, , \ , ,
. ; , * ,
,
. ,
.
, .
; " , ,
. " ,

cui refWaUiT noo ila perspicuum est, an vod

prxcedeuli, an , an , quae
iiibaiidianiur. Kgo rciulcrim ad ," Eccletiaui nemrc. EDIT.

70

. "
, ,
^ ,

, ,
, \
,
,
5 . ,
;
,

. ,

> .
"
, *
. . " ,
, ", ,
,
) .
, , , , ,, . , . " ,

, . " ,
' .
' , ,
* .
' ,
,
, (
, .
, ,
*
,
. \ ,
,
* *
. [59] \
* '
, .
,
\ , , ,
, , '
, , .

* ,
,
."
, ^ ,
.- ^ , ,
, . \
,
, & , 0 . , , ,
, , \
. * ,
, %

69
EXPOSITIO IN
ita lalanlur Deus babiial. Qtiamobrem ipsa qiioque
dicil : Jn aternum extultabunt, ei habkabh in eis. Hoc
i|^um Ckristus elitm 9ignificans dicebat, oslemleiis
eam vobipiatem miniine posse cessare: Rur$n$ vtdebo
vos, ei gaudium teslrum nemo tollil (Joan. 16. 22). Et
rursus Paulus : Semper gaudele, assidue orate (1.
Thest. 5. 10. 17). gloriabuniur in te qui diligunt
nomen inum. Hte euim solis licet roaxirae gloriart, bis
gaudere , bis l&iari : al qui de iis qurc ad baac vitam peNineiil g loriatttr, ac sibi placel, is nibil differt
ab iis qui io soiimo voluplate fruuuUir.
6. Quid enim milii, dic, qiucso, ex rebus bumanis
cst cjiisniodi, ul de eo quis possit vere ac solide glor i a r i ? Yires corporis? Sed ul eas validas babeamus,
non esi noslri arbilrii, el ideo non estquod gloriemw,
el alioqui flaccesctml c l excidunl cckriter, et srepe
etinu krdunt eum qui esl iis prjedilu9, si iis noo u l
oporiel utalur. Iloc diam dici pole t do pulchritudine. de diviiiis, de poienlia, de v o l u p l a t e , et de oranibus qux ad banc v i i a m pcrtinenl. In Dco aulero
rl in ejus amore gloriari, est ornalus uinnhim maxiums, c l spkndor qui innuinerabilia superal diademata,
e i i a m s i sil capliviis is qui glorialur. Hic ornatus nou
i u o i b o , nun senio, IIOD reruni vicissiludine, non lemporinn v a r i e l a i e , uon ipsa denique ntorie inlcrrumpilur: eed lunc cliaiii inagis rcsplendet. 13. Quoniam iu
btnedices jtulo. Quoiiiam muhi cx i qui iia aflecti
situl, probris ac walediclis ab hominibus appclunlur,
ac irrideiitur, el maxime qui vii lulem persequunlur
ne quis c i erassioribus proplerea animutn abjicial,
tide quotnodo ejus menloni fukiiel susleiuat, diceus :
Quoniam lu benedice* ju*lo. Quid enim damni accipit,
si bomines conteimtaut, c l universus orbis lerrarum,
quando Domimis augclorum eum laudal c i praedicai?
Uuemadiiioduiri si ipse non benedicai, elsi oniHes
laaderil, qui lcrratn ei luarc b a b i i a n l , ei mhil prodesl.
Hoc ergo omui r a t i o u e eiiremus, ul ipse nos pradicet,
i p s e nos curouct. Quod si fiat, sunius omnibus exceisioree, efci misi in paupertate, cliamsi in morbo,
eiiamsi i cxlremis malis siums. Nam cliam bcatus
Job in s t e r q u i l i n i o scdcns, vulneruin sanie exulceralus, H i n n m c r a b i l i b a s scaiens venuiuni fonlibus, el illa
iiidignissima palicns, ut qui a s c r v i s eonspucretcr, eique ab amicis el iuimicis, et ab uxnrc insidiae tendereiHttr elad inopiani, fainem, v.i iiiiinedicabileiD acgriiMdiiiciu i l l a m cesel rcdaclus erat omnium beatlssi 9 . Qoomodo? Quoniam Deusei benedicebaldiccns;
llomo a reprebensione alienus, jusius, veriis, pius, ab
OflHii re mala abslinens. Domine, ut sculo boiuc volunuais luat coronaui nos (Job 1.1). Rursus desiit in
giatiaruin a c l i o R e n i , graliarum aciiouis bymuos Dco
olTereas. Qnod esl nulem sculum bonx voluiitaiis?
Scniiim optimum, sculuin sccundura Oci mchtem,
arma p u l c b c r r i i t i a (a). Quod aiilcm dicil, l a l e est :
Nos auxilio muniisli. Afius aulcm inlerpret,
qni dicit, Coronabk ipsum, de juslo dixit, ut doceref,
Coronabis ipsuin jusluin, boc Cst, liona tua voluntas
est iili pro anni, iuqoe prassunlissimis : vel illud,
9

(a) Haec eodem sensu, sed aliis vcrbis effert Regius.

PSALMUM V.
70
Optimo auxilio juslum munis, c l ncque ejus ^ulcbri
ludo privata csl securilatc, neqtic ejus secUrilas gloria
deslitaitur. Quid cnim fortias, quid rursus formoeias
co viro, qui a supcrna dextra nitinilur? II.TC corona
eliam ex misericordia cojitexitur, quemadmoduin ipse
David dicit alibi : Qui le coronat in miscrkordia et miteruiionibut (PsaL 102. 4 ) . Haec eiiam ex jiistitia ,
qiieniadmodum dicit Paulus : De ccelero mi/ii c*i rejwsila juslitix corona (2. tim 4. S). Esi eliam coroiia
graii<c, sicut dicil alius : Corona autem gratiarum
defendei ie (Prov. -4. 9). Jam vero est ciiam coroiia
gloriai, sicul dicit Isaias : Eril corona spei, ex gloria
conlexta (/*.28. 5). Corona eniin habel bxcohinia,
benignilalcm, justiliam. gratiam, gloriam, decorem.
Est enim Dci donum, quod variam producit gratiam.
Esl eliam incbrftiplioid* cbrona, qufcttiSdmodum dicit
Paulus : Illi quidtm *t eorruptibilem corotiam aceipiant,
nos aulem incorrupiam (1. Gor. 9. 25). Hoc esl ergo
quod bic dicil, Securilaie c l gloria nos coronasii. TaIia sunt entm Dei dona valida, el decore plcna : tales
sunt corona?, A l in bominibus non ila cst: sed qui
est quidem in gloria, non esl omniuo sccurus; qui esl
autem in sccuritate, non csi omnino in gloria, nec
bacc facile simul evcncrinl: quod si cliam evcneriiil,
celcriler auferunlnr. Verbi graiia : Qtii sunl pateiiics,
el gummos gerunl magislratus, sunt quidcm spleudidi
et illuslres, sed non securi, iroo vel eo maxime nomine iti lubrico el periculoso loco vcrsaniur, propler
gloriaB magnitudinem. Qui aulem sunl abjecli et viles
eunl quidem seciui, eo quod non cognoscanlur sed
eo ipso sunl vel maxiuie inglorii, quod in securilalc.
Iu Deo aulem non ila est: scd ulraque insigniter
concurrunt, elgloria elsectirilas. Gonsiderantes itaque
bonorum magnitudinein, ei aule omuia quam sit bonum Deo esse gratum, quod esi cl arma, el gloria, et
securiias, et bona innumerabilia, ad cerlanven nobis
proposilum curramus cum lolerantia, nec umquam
animo dcficiamus, nec umquam videamur inerraes. IIoc
cnim belli genus non palilur, u l inilcs videalur sine
armis : sed tunc demum dimiuilur apparatus, quando
faerit Uiealrum dissoluium : solvilur auttm ibealrum,
qnando anima solviiur a corpore. Quare quamdiu hic
sumus, pugnarc necesse est ei domi scdenlcs, ei in
forum eunlee el prandentes, el agrntos, et sanos.
Morbi enim tempore, bujus maxime pugnai tempus
esl, quando dolores iindique contur6;int animam ,
quando tristilia3 obsident, quando adest diabulus incilans, ut acerbum aliquod verbum dicamtis. Tuiic
maxime nos miiuiri oporlei, legi lorica, clypeo, galea, el armis caileris, cl pcrpeluo Deo gratias afcero.
Hu2C suiH gravissima qua3 in diabolum torquehtiir
lela, hic esl iclus in dcemonem certissimus, lunc sunt
E(Jit. Hoin. Prov. 4. 9 : Cqrona nwgnificentict deteildat ie ( ce ^) ), ubi, apud
Aquilam, de corona gioriatimt () agijur ; apud
Syramachum, de corona aionce (); apud Tbeodotionem, de corona ptdctiniudims (); apud
neminem, de corom qraHartim. Sed eiieiimo Chr>speComum ex duobus locis unum fecisse \ oam Prorerbiorum 1, 9, legitur, coronam eftirh graaarufn dctimei m
capite tw. Friora auteia verba biiji vcrsiculi f.um
poelerioribus prioris copulaverit.
i

71

S. JOANNIS CIIIIYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

71

oorona? spleiulidissim. Nam eliam beahim lob (uibil

nim vgtal qtio minus ad cmn rursus coiifugiamus)
Iioc maxime clarum reddidii lioc maximis laudibns
aflecil, boc coronavii quod lempore lentaliouis,
morbi cl pauperlalis, immulabili ejusmodi animo appanierit, c l mcnte iiumobilis, quibtis gralias agcrcl
!>eo vcrba obluleril, el spirituale illud sacrificium.
Eraut cniin sacrificium verba ejus, quse dixil : Domifiw dedit Dominus abstulil: ticut Domirio placuit, ita
factum esl : sit nomen Domini benedictum in uccula
(Job 1. 21). Qnod quidem nos quoquc seinper faci.iinus, in ienlalio;iibus, in calamitatibus, in insidiis
Deum gloria et hunorc afficientcs, cl pcrpcluo benedicentcs: quoniam ci gloria in saxula sxculorum.
Amcn.

siibjungit : Numquid me ipsi ad irnm provocaui, nonm

seiptos (Jer. 7. 19) ? tpii tlixcrat emn cssc in tem
pln, mrsus dicil : Non esl homo in (e sanclus, et non
ingrediar in civitater ( Osee 11. 9 ) : hoc cst, Loco
non coiitineor. Quod si nou omnes ultus e s l , al prudenliori ccrlc reliquil cogiianJum cx dietis, quod quia
lyrannicis libcr csl affeciionibus, ct sine quibus nou
I tet vivcre, ab aliis uiiillo magis liber esl. Dicil ilaque:
Num eris ul homo dormiens (Jer. 14. 9 ) ? E l ubique
Iractat ac loquitur de impalibililale. Qnare hic qaoque
quando furorem audieris , ne pules esse affcctioner i.
Si cnim boniincs qui philosophioc studenl, quoad cjus
fieri potesl, ab ira alieni permanenl; mullo magis
illa subslantia , qcuc est ab iiileriiu et corruplione l i bera , et qua? nec d i c i , ncc comprebcndi poiesi. Noii
vidcs etiam medicos, dum secant, vel urunt, nor. ira
EXPOSITIO 1N PSALMUM VI.
adduclos id facere, sed qtiod male aflcclum est corriDomine, ne in fvrore tuo erguas me, neqtte in
gere animo sibi propone.tcs, non irascenles a?gro:is,
ira tua corripias me.
scd eos miscrantes, et a morbis liberautes? Quando
1. Quando furorcm el iram de Deo audivcris, nibil
rrgo dicil : A"e in furore tuo arguas me : boc dicil, Ne
bumantim suspiccris : siint enim verba quibus se ad
poeiws sumas dc meis peccaiis iec mca dclicia ulcicaptiim nostrum dcniillil. Deus cnim ab his omnibus
scaris. 3. Miserere mei, Domine, quoniaminfirmus sum.
libcr cst. Ita aulem loquilur at in crassioram cadat
Hac voce omnes egemns, eliamsi inuumerabilia rccie
inlelligenliam. Nam nos qaoque qnando loquimur cum
et ex virlute feccrimos, el vel ad summam pervenobarbaris , Hlorum lingua iilimur : ct si cum puero lorimus jusiiliam. Quocirca ipse etiain postea nirsns
f;uimur , tsnn cum eo balbulimus, ct ut sapienlissiim
d i c i l : Non justiftcabitur in compectu tuo onwis vhcns
sirnus, nd bun:i iiatcm illius nos dcnii timus. E l quid
( Psal. 1 4 2 . 2 ) : el iilud : Si iniquitaies observaveris ,
iiYiriun si boo in verbis faciiuis, qna: do id cliam in
quis sustinebit ( Psal. 129. 3 ) ? el Paulus : Mhil mihi
rclnts ?, nobis, nt qui ct ninnus monlcanMis, el iram conmut ium, sed non in hoc juslificalui sum (1. Cor.
M i i i n l r i i u i s , m infanlcm corrigamus? Ita etiam Dcas
4. 4 ) : cl alius: Quis gloriabilur purum Itabere cor ? vel
crasstorcs afficcrc volens, lalibtis vcrbis usus est. Non
qut$ asseret $e esse mundum torde (Prov. 20. 9) t
chiin prcrsua digtiilffte toqui studuit, scd pro audiloOmnes crgo cgenuis misericordia : seJ non ouines
rum utililale. *Nam sc non cssc irrc obnoxium nlicubi
digni sunius misericordiani assequi. Nam etsi sil mioatembns , diccbnl: Numqird me ad iram provocant,
serlcordia, dignum laineu rcqtiirit, quemadinoduiii ipse
nonne seipsos (Jer. 7 19) ? Tu autem quomodo velles dicebal Moysi : Mherebor cvjn* u.iscrebor: el miserubor
ipsum disscrerc cum Jiuhris , m ncque irascatur,
quem mherabor (Exod. 33. 19 ). Qui crgo lecil aliquid
ncc odio habeat nialos? odio enim esl animi perturdignum misericordia, d.ccl : Mherere mei; qni aulem
bniio; ncc Iiuroana rcspiciat ? vidcrc eirim ex corpore
ab illius venia sc scniovit, fruslru dicel : Miserere.
nmpfuih cst; ncque audial ? nam boc quoque ex
Si enim cssel pcrvenlura ad oinnes misei icordia , nec a n i c . Sed cx hoc malum alind dogma inductum esset,
mo su^licio afliceretur. Quamquam babct ipsa quoq.i
Himpe non regi omnia a Dei providenlia : ct dum talia
aliquod judicimu, ct cuiu qui dignus c l aptus esl ul
de Dco audire recusarcnt, mulli cx iis, qui tunceran!,
ea fruaiur, rcquiril.
omniiio Dcum esse ignorassent: eo autem ignoralo,
2. Cnr qui eadem j>tccata admlliuni non casdem
nmnia pcrijssenl : illo conlra iniroducto dogmale,
posnas luunt. ulti ergo srcpe eadem peccata admirelerilcr fieri polcrat correclio. Cui enim persuasuin
serunt, et iton easdcm tamen poenas dederuul, ul
< sl DIMIIT) osse, elsi non bebeat eam quam par csl de
qui alias baberenl causas qux ca pr.rcesscranl: ei si
Dco senlontiam, sed quid de eo crassios suspicelur;
vullis , in liac nunc iinmorcmur oralione. Pcccanmt
l i M n p o r e quidcm ccrto ci persuadcbitur, nibil 1ale in
Judxi omnes , et fuerunl idulolatnc , sed non omnes
Peum cadere. Qui aulem b bct pcrsuasum ejus nullam
casdem poenas dedere; sed alii qnidcm ceciderunt,
esse. providcriliam, noc ullam enm rermn curani gulii vcro veniam sunl asse<juuli. In peccalis cuiin non
T(rc, iicque exsislant, curare , quid eum jnvcrit
qiu ritur solum nalura ojus quod facluin cst : s:d
triciciur dr Dci impaiibilitaie ? Ii!a ipsa dc causa ,
eiiam aninius, el lempus, etcausa , el posl peccalum,
i-uni priuscimi illis disscriiissi*l poslquara eis pcrfiasi bi quidem perseverariml, illos vero poenituii, el ?i
casu, si ex fraude, c l si dedila opera. E l mulia sunt
ni essc opifiaie.t r, patilaiim cos rnrsus e\ qux qua?rnntiir tcmporis diiTerenlia, el status rciptipurgal, ad boc dogma evcbens, de co loqtiens subliblica. U : exempli gralia : peccarunt qiii eranl sub
miue, c l cn:n es>e ab aflertinnc rcmntnm oralionc
Velcri, pcccanl eliam qui sunt sub Tcslamenlo :
poriraclans Micit enim alius propliela : Non csuriet,
uequc laborubii (Isai. 40. 28) : rt qni cum irasci d edilione Romana legilur, peccalis (&
XUUV), secundum Uebraicam veriutea.
xera^ idem runus oslcndens Dsuni e&sc impaiibilcm
t

E X P O S I T I O P S A L M D M V I .

71

*, . (
)
, ,
, *
,
,
, .
,
, ?
,
* . " , , ,
,
. .
%

<7' .
, ^ ,

.

'. " ,

. . ,
.
, , ,
, . (5 , ,
, ,
;
,
. [40]
*, .
, ,
;

,
, ;
;. .
* ;
. '
- ,

,
, ,
.
, ,, , ,
, ,
' ,
; ,
, ,
, ^
, ;
. * (
Bcg. $1 5\1.^. .

72

,
. ,
, ,
, * ,

; , ,
, ,


,
. , ,

, . * $ >;
.
" , ,
. ,
,

. ?,
, , ,
,
, * ,
; " *
, *
, . , ,
. ,
,
[41] . \
*
*
, * ,

(*; * , aMV
* * ;
{
;

, *
. ,
*
* ,

. 3
, * )
, *
'. ' ,
, .
,
, .
'.
,
,
, ,
*. " ,
'
, .
- , , ,
,
, , ,
, .
, ,
. *
, *
1

75

S. JOANNIS OWYSQ^TQMi ^RCBIEP. f?iSTANTINOP.

7o

, $ ,, * *9*4; " Q{ ,
. *0 .,
,
."

.
, - .
,
Yihv

,

, ; "
;
" , . , . ,

4#, , . ,
."
$ ,

^, . ol .
. . - ? ; "
^ , ,
,
. , , , ' - , ). . ,
- ..
. ; " .
' .
, [43] , , , , *
,.
, .
4 , ,
, \ .
^, ^ .
! ,
^ ,
, $. \< , , $
,
?

, ! - * ,
. [42]
. ,
- &\ .
/ - * ,
,
* , ^ .
^ ,, , ,
. ,
,
., * .
. 1
*. ,
,
. , * , . *
, ,
, *
.
, ' ,
&0&
. " *
. '

,
^,
^, .
, , , ,

,
. T ^ V M c * , $ ,

. , , , , ,
, . . , " , ,
. " ,' ".
. '
. " , ,
, , ,
.
. " , ,
, .
. "
, * ,

,

, .
, , , , ,
, , ,
, *.
$ ,
, , ^ ,
,
. 3

,
,
(5 '
, .

,

, *
. (
' * ,
),
.
'*, oi ,
. ,
, ,
* Colb ** .
, ,
* norel. .
^ l p E e g tJJquando Yerha cuin synonymis mulanlur,
, alifiuapdp serics qoajienle scnsu iuverUtur; sed ! *
.
%

EXP0SITIO PSALMUM VI.

74

sed dfederunt utriqile easdem pocnas , imo b i

vero minime? Quod illi quidem pccnilenlia ducli, et
gntviores. Et hoc Paulos sl^uiilcans, dicobal: Qui
ipsam naluram oblili sinl, cum piciatls causa propinUgem Mopi* fecit irritam, tine ulla miseratione sub quos necarunt: illi vcro perscverarunl. Ilaque fuil
dnobmi vel tnbttt teslibut morilur. Quanto pulalis dete-q lidcm pcccatura a3qiiale : scd qux conscquula sunt
rfori iupplicio dlgmt habebitut, qui Filium Dei concut- ncn fuerc aiqualia. Quare aulem el in Adam, et in Eva
civerit, t\ sangutnem teztamenti communem cxislimave-bon fuit idem supplicium eisi fuerit idem peccalum ?
rii l Ilebr. 10. 28. 29) ? Quando abtem d i c i l , Quanto
Quia non idcm erai a muliere deceplam esse , el a
deteriori tupplicio digrtus habcbitur, intensum oslendit ^erpcnle. Ilaque Paulus illud appellavil deceplionem,
dicens : Adam non fuit deceptus, mutier autem dccepta
stqipliciurri. Peccarurrt qui legem pnccesserunl, et qui
[Uit in irantgrenwne (1. Tim. 2. 14). Curautcin is
erani ki lege. Rursus priorcs illi pcenas leviores
I ntiit. Hoc aulcm signiflcans, diccbal : Quicumque qm Ngna collegerat, est asscquulus vcniam ? Qiioenim sn* tege peecaterunt, vne lege et peribant (Rom.niani erat inaximu* iniquilaiis praTiceptum slatim ab
2. 12 ): llitid, titie tetfe, signiflcal levius, non gravius. hiilid Iransgrcdi, ei oportcbat aliis luagnum timorcm
El qidcumque in lcge peccatunt, per legem judicabunlur ImraiuL Jocetiam hi Sapphira ei Anania accidit(.lcr. 5).
fctiibsifacfiiequando pcccainus, coiisiderenuis an imus
(Ibid. ). Qriare ? Quoniaffl ilfi quidem babenf quoe
digni misericordia , si quid feciimis ul miscricordiaiu
eos accusat, naidram i bi verd cum natura eiiara
assequamiir, si poenitentia ducti sumus, si nieliorcs
Irgein , et quo plas doctrinre acceperuni, eo majus
evasimu^, si desiilimus. Nain pteniteniia saluleni assiibtbtint suppllcidrn. Rursns etiam ex auclotilaie
seqai, illud cst a Dei miseiicordia servari. lla crgo
htijfli tt\ licel eventum vfdere; idque pcrspici polest
bic eiiaiti i>ogal inde scrvari, cx lacrymis, ex lamencx savjrtfltfo. Pro nniverso certc qul pcccaral populo
lationibus. 7. Lttvbbo enim, inquit, persingulas noctes.
latMiiiu oflerebrrtur sncrifichim , quantutii pfo solo salectum tiicum; lacrymis meis stratum meum rigubu.
ecrdolc. Id antem sfgniflcai, quo majoi- est digniias,
Id eSt, eX compuiiclionc, 5. Conlurbata suni ossa mea,
en grafbrs essefcOTum pcccant snppliciunu Ideo
4. et aninia mea turbata esl valde. Non boc staiini dicil,
qtfa simpliciiei' quidem fomicaia erat, de medio lolsed ad riatura! inOrmitatem confugil, tiiccus. 5. MheIgbaMff i sacerdoth aulem filia combafcbatur. Possureremei, Domine, (juoniaminfirmutsum. il4 dlcil, U S I O D itms Hhim atitmde vklere et venram , el graviiatcm
dens hoc nonsolum sufiicere: si enini sufficerel, oiiines
rrtfgprl suppltrf), ot C H I I Y is dfui peccavil, bic pofenas
Cx co ^ervali essenl; omnes ciiini s u m u s boniinos.
dedlc , ftlrus autem se Tofrrptaie explcvit. Ilfe eniirt
t

ifffc majores , hrc veto minores poewas dabit, si non

bic furerK omnrno absolutus. Et id signiftcans Chrtetirs,
inducit Abrabam dicenlcm d i v i l i : lieceputi bona tua,
hk vero mala; et nunc hic contolatioitetrt aecipii, tu
vero eruciarit (Luc. 16. 25). Sfcd hic q^iKfreiw srbi inlcgftim resefvrfvH supplieitmv, et idca graviiet ftfil
pnnrtus: alii airt^m integrurrt, sed ex parie, et
ideo tcvins puniuntni*. VidcrK ethim qiiisptam supplicii dtffcrentram eX magna imelligentia et cx sirtiplic itaie, uf quando dicit: SerwsqtdnotiHwlurttatmdimiiui$ui,t nonfecit.vapulubitmuMt: qni autem non noxit,
ttec fecit, tajmfetff pceutk (irf. 12. 47. 48 ). Muita
ctiaftr aflia iRvinerrt qtiispiattt qa*e differeirtrarri suppbcii pariont , ttcm differemram miscricotdhE et
beiirigtliiatig. Consklcrf auCem id eliam in primo bomhie. PeccatU Eva , pcccavit eiiatn Adam : unum
autenr erdl peccatnm. AnibO enrm de frucla comeden m t : aniiba aufem nnn easdeni poenas dcderunl. Occidil Cairt, ei occidil Latrrecb; et hic qciidem misericotdianresr as&equtiitjs, illc vero punifus est, Collcgit
qitispiam ligria sabbaio , el nuilain venianr csi assequimis ( Nnm. 1*5. 32. sqtf.). David occidit, el adullertum commisit, et salutiem est consequutus. In bis
eVgb qu&fendis iitimoremtif : raullo est enim mclius
baeci mqnlrefe, qtrni ftugte et coaventibus qtii fltmt
in foris dedlidm essc. Noti solmir enim Ikee iavertirc
cfiam qu33rere% magHimi est lucrom , etsi nori
fnveniaraus. Cogemur enim in bis immorari,
nnifersiim usmpm in* bireoneomepe. u r ei*go (nportet enim
ad prius institutam redire orationeiti), Cum onincs Judxi vitulum conflassent, alii quidcm puniti sunt, alii
9

5. Mfbi nulem, si de eo aliquid exaciius diceirJimi

esl, forlasse ne boc quidcm vidclur dicere : sed significat imbeciIlitatemqua3proricisciUir ex lenialionibus,
ad miscricordiam elveniam asse^nendam, fianc quoque non parvam rationem nfferens. IIoc ctiani iu progressu significavil, dieeirs : 8. Inveteravi inlcr onines
inimicos meo$. Aflliclio eiiim quu cum graliarum
aclioneioleraiur, solel magnam pra-bcre ansain misericordiaa, c l Dcum redderc propitinni. Ilanc orgomibi
hic videtur signiiicarc, dicens : Sana me, Domine ,
quoniam couturbata sunl ossa mea 4. el anhna mea
turbala est valde. on d i x i l : ftemiltc mibi, neque,
Condona , sed Sana. Rogal euiin ut priora deleantnr vulnera. Ossa bic dicil universam \irliilcm :
lurbaiionem aulein, prenam, supplicium. Sana nte,
Domine, quoniam conturbata sunl ossa mea et anima mea
turbala eslvalde. Qoemadmodum er^o In medicis iria
sunl, vel potius quatuor, vel cliamquinque : medicus,
ars, acgrotus, morbus, vis medkameiuoi um, et adest
qua?dam pugna ac conOiclus : si enim cum medico,
arte, el mcdicamenlis, acccdileliam voluntas nrgroti,
morburn vincuht; si autem cum illis slare in acio
desieril a3grolus, ad iDfinniiatcni seipsum reducit:
vel eliam seipsum labefactat, si cdm illa adver>us
medicum, mcdicameula, et alrtem in acie sietcrit:
ita cliam io nobis accidit, imo potius non sic, scd
iiiullo adiiiirabilkis. Sub niedicis enim sa pe cum
morbo, et cum artc, et cum medicamcniis stat ;rgrolus, ei iamn nibil prodesi, cum el natura imbccilla
sii', ei a*rt* ndti sdccesecrit, nfec exit\im inV(inerit, el
vis incdicamcnlorum aliq;io easu evanucril: in Deo
t

73

JOANNIS CIIKYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP

76
niitem boc > est, sed si cum medico stcieris, om4. Convcrlere, Domine, errpt anmam meam. Duo
tiino sanari ulctis oportet. Non e*l enim ars bumana,
bic ponii, ct ipsum convcrti, el eripore aniniam. Iloc
ul effcclu careal: sed divina facullas.qnae eloaturara,
enim a jusiis m a x i m o sludio contendilar u l i^se reet morbos, el improbilalenu c l oiune denique viliurr,
concilietnr, sil benignus ac p r o p i l i u s , el ao averso
superal. Et ideo hic quoque cum ad Deum lamquam
tur. Hoc cnim cliam aliud consequilur, nempc utserad medicum acccssissct, dicebat: Sana me, Doiuine,
veiur anima; n o n quemadmodum nralli bomines, et
quoniam conturbata sunt aw meu. NonnulU aulem d i - n i a x i m c crassiores, ununi stdum reqiiiriint, ut pnruiint eum bic dicore conlurbationem illam>qu:e fll cx
senli fruanitir prospcriialc. At non
sic ; sed ut sal>ecca(o. Qucmadmoditin enim quaudo veoti v c b c luiem a n i m x consequanlur, qua nibil esl eis anin
mentei mari incubuerint, omnia lurbant et qiuc cst
qnius. 6. Quoniam non esi in morteqm mcmortil tui
in profundo arena sursum ferlur, c l qui navigant, in
in inferno autem quis confitcbitur tibi ? Vide quot affcrl
niagno versantur periculo : ila eliam in nobis lurbacausas salutis. Quoniam infirmns tum inquit, Qnolur anima, movetur corpus : omnia coroplcnlur tcmniam conlurbata sunt otm mea, q u o i i i a m hxc pclo a
peslate: et plena esi oobis dcinceps cymba tumultus
Domino, Quoniam non est in morte qui memor sit tui:
ac perlurbalionis, densce sunt teuebra , el pereunt non hocdicens, res nosirasesse prassenlis \\tie limiomnia propriis locis reliciis, cslque maxima confusio.
libu circuinscriptas, absit: novit coim resurreclioHoc maxime el in libidinosis solel cupiditaiibus evenem; sed poslqiiam binc excessermuis, non dari louire, boc eliam in ira* e( in calamilalibus. Ha;c eniu)
cum p o e n i i e n l i a B . Divescnini confilebaliir ,. el powiiomnia conlurbanl et ossa eianimam, el pupilloc i a tcnlta ducebaiur, sed nibil ei proderac, quoniam lemvertuiitur, el nec oculi qu dem riic iniueniur : sed pus p r a B l e r i e r a t (Luc. 16). Virgincs etiam olenm acquemadmodum perturbato auriga, equl insolenCer
ci' ere voluerunt, sed nemo eis dedil [Maith. 25). Hoc
fcruntur: ita eiiam conlurbata raliooe omnja conergo rogat bic eiiam , ut bip peccaia eluat :
funduntur, omnia invcrlunlur, el propriam viam
ul possil lcrribili iribunalj lideqlcr ad&tare. Dcamiltunt. Quomodo autem bxc fiat perlurbatio, dw indc docens audilorem, cuin Dei clemenlia oporcere eiiani nccesse cst. Non enim ul in mari ex, terc ctiam nosica conscqui (nain e t s i imbecilliialem.
ventorum impela, ita eliam in auima ex inopinalo
prxlendaraus, si turbauouein, si, Dei bouitalcm , &i
easu, sed ex nostra socordia eveuil. Nam ut vel Oat,
boc eiiam ipsuro, quod dicebat, nos(raautem b i i Qoa
vel non fiat, ipsi ia catisa sumus. U t , verbi gratia , ajccedant, nobis nihil prodesse ) , vide quidnam subexorla cupidUale* nisi lu Nammam excitaveris, fornax jungite 7. Laboravi in gemilu meo, lavabo per singuias
noii accendiiur, idsi materiae dederis alitnentum. Non
noctet leclwn meum; lacrymt meit stratum nuum riaccenditur auiem fornax* nisi de speciosis vuhibus gabo.
curiose invcstigaris, nisi dc aliena pulchriludine
Horlalur ad pamitentiaty. Audiant qui sunl bufueris nimium sollicilus, nisi in tbeaira iniquilatis
niilesel abjecii, qualcm rercct purpura uidulus osascenderis. Nisi cnim carneni deliciis piugueftcc. i s ,
(enderei poenitentiam: audiamus, compunganiur. Non
nisi vino ralioneui obrueris , flainiua non excilalur ,
soluro laborabat, sed Iaborabatgeittens; non latitum
fomax non acccnditur, uon evadil bellua ferocioj*,
lacrymabatur, sed etiam lacrymis lectum lavabat, noii
IIOII lamquam a veutis immambus exscindilur cogitauno aut duobus aut tribus diebus, sed etiam singulis
lionis purilas. Haec ergo, iiupiit, ad evitandani pcc- nociibus; el non solum dicit prxteriium &td cftam
eati flamoiam sufOciimt? Non sufficiunl baecsola, sed
futuruni. Ne pulelis enim eum, cum hxc semel fecis^
oportet etiam alia accedere, oratiooes aseiduas, sanscl dcinccps se qoieti tradidisse, et laxamento usuru
ctorumcoRsuoludinera, jejunium moderaUun,. victum
esse : sed boc assidue fecit per totam vilam, IIOD stclenuem, neceswna exercilia, ante alia autem oipnia
ut nos, qut uno die ul plurimum id agenies, imo ne
Det ibnorem, futtirum judicium, supplicia intojerauno quidcui, nps ipsos risuj *, vobiptati, ei oiio lcabilia, bouoruin promissionee. Per baec omnia refire- diinus. A l qon ille: scd in lacrymis pcrpctuo.agebal.
nare polcs cupidilatem rabie cxagiialam, et sedare
Ilaac uos eliaui imitemur confessioncin. Si eniin noutare comroolum fluclibus. Sedt*,Domine, utquequo ? lucsimus bic flere, illic omniiio ueoesse eril flcre e i
5. Convertcre, Bomine, eripe ammam meant, salvum m#ejulare: illjc quidsin inulilUcr; bic aulem cuui em*)fac propier mtuncordiam tuam* Ponil a&siduc illud , lumeulo : illic cum igoooiinia ajc dedecore; hic dcDomne, velotl quamdain rationcro adducens gralias et core adinodum et boneste. Quid eiiiin nccesse sii boc
condoottionis : esl enim haec nottra spcs niaxima ,
Hcri, audi quid dicalCbristus : illkeru flelmet f/i-tdo*
ejos ineffabilis cfcmentia ac benignius, ei quod sua*
denlium (Matih. 8.12). At non i;a qui hic flenl: sed
pte nalura sit propen&us ad condonandum. Illud auinagnain cousequentur consolationera. BM/tenim qui
tem, Usqutquo, nor* est grariter ac molcsle ferentis, lugenly quoniam consolationem accipient (Malth. 5. 5).
seddolentis ac mceretHis, et non fcrcniis molera
V<g vobis divitibus % quoniam accipilis consolationetn
lentationum.
veitram ( Luc. 6. 2 4 ) . Audianl qui lectos habeut
9

t neir.* ' ut tel fiat vet non fiat, exorta cuuiditate,

R e g . , non sicntnosqtd tmo dte aut tma mcu id agi
nines nosesi : si autemftarmtuannon acccndem, non aitStitur fomaeU ignu; itrUt materim dederis alimentum; mu$, et tios ipto* rism.
c g . , X<B vcbtSj qui gaudcliu
nhi
ptdchritudme.
1

75

EXPOSITIO P J A L U U M VI.

, ' ,
.
, . ,
xal , , [ U |

,
, , .
,
.
, ,
1 ,
: * '
^** **- ,
, ,
\
, .
*
.
\ ,
, *
* ,
,
,
&. ,
.
,
,
.
. *
, ,
. .
, -
, , .
b ,
,
, ,
6 . , ,
; , ,
, ,
*, , ,
,
, ,
.
,
. , , ;
,
, ,
. , , ,
- *
,
,
. , " , ^, , *
,
.
%

'

Reg. '
(4 , *
tpowjv $ * */ . Colb.
CtSavil.etiamh.bcnt [<? :, ct ,
Loib. .

*. [45] ,
, {)
.
, ,
^ .
, ,
, .
,
,
, ;,
. * * *
,
** . "

* $ ] ; "
. " , , "
, , "
*
, *
* *

2.
, * .
I , '
. ,
,
^ .
,
(
, ,
, , ,
' , ),
'
,
( *
.
,
, . , * , , , '
* ,
. , ,
,
.
,
, ,
. ' * '
.
.
,
,
' , ' . "
*
{ . '
* ; ,

.

,
Rpg. ; ,
)' .
Heg. .
c

77

S. JOANMS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTlNOr.

78
.
ori
[4G] .
. , - ,
>
, , ; . .

, . ,
)) \ * ) , ,
, , ,
- ,
-
. ,
,
,
, ' . ^
. - , . , ; / . , . ; , , .
, ,
. ' - ,
, - , .
, , ,
, -
. - .
,
> ,
,
*
. ' , , ,
.
, -
,
, .
* ,
. ,
.
\ , .
, - ,
.
,

^,
.
, ,
" ,

. " '
,
. *;,
,
,
. "

^ ,

' * .
, , , . "
, , . *
, ,

, .
,
. ; , , ,
, ,
*

, ,
.
, * ,
\ , ,
, , . .
, $
, , .
5>, , ,
'. .,
. ' U
[48] . ,
[47] . . .
* * -. , , .
. , ,
,
* : ja ,
, . " *
c

"
.
* IU-JJ. .

Sic Rp.atque ila logil inlorprcs. *<.

Liuis a Savi.ioraemoratus.

txrosiTio P S A L M I M VI.

v^enteos, qualis erat leclus regis ; non ex geiniuis

CAnflaios, non aoro contexlus, sed ablutus lacrymis.
noctes huic erani non quietis, scd nocles fletuum
rtlamrnlaiionaui. Quoniam inlcrdiu e u i n niulae cunc
. circumsistebaiil : qtiod alii quielis ac laxamenlt tempus sumnnt, id illcducehal lcmptis coufessiouis, lune
acritis tamentans. Bonum esl cnim seinper flcrc, malime auiem lempore noclis, quaudo i u i l l i i s esl qtii
ktttc admirabilem voluptalcni excutiat, sed liccl vo
Imti ea liberrime explcri. Sciunl qtii tjus quod dico
feccre periculitm, quanlam tolhiam babcant bi b*s larrymarum. Hac lacryuue possunt exsliugtiere
ignetn inexslingiiibilem, fluvium illuin qui Irabitur
anteiribunal. Proplerea Paulus iricinnoflcvilnoclu et
t!ie(Ari. 20. 31), alieuas afQiclioiies coirigcns; nos
auie.ji ne noslras quidem, scd nosipsos risui ac
. lupiaii dcdeotes, toia uocle gravi somnoet crapiila
<tb-uitiiur. E l b i quidctn somno morli simili suntaffiii: a!ii vero agnni niorte groviorcs vigilias, foenora,
ti nsnnx, e l in alios insidias eo lemporc auimo agitmfes. A l mm i i qtri sitnt sani et sobrii, sed suas colniit niiliiias, his lacrymis lamquam imlHPe uientes, e l
<*Miiua virtuiis augciiCcs. Nulli vtii ei libidini eril
aJilus ad leclum rjns, qui lacrymas cjusmodi sitscipii. Qui lales fundii lacrymas, nibili ducil qurc s n n t
iu t r r r a , sod libcraianimuiu ab ouuii obsidinnc, i n e n irm reddit vcl s<dc clariorem. Nec n;e cxislinuverilis
slis ha?c dicere monacbis ; eliam ad eos qui rebus
sd banc vii iin perlinenlibus allenli sunt, habetur ba c
c\bi>rialii>, ct ad bos potijus, quam ad itlos : bi enitn.
funi qui m a \ i m e iudigeiu poenitentia?. pbarmacis. Qui
hc nu do lameulatqr, surgel animo melius aflcclo
t/iam sil porlus traiiquilbis, omnesaniini perturbaljones e\pellens ; oimii rcferlus. laHitia in domum Dei
libere cl secure mgredielui:; cum pfopinquo jncundo
adliM|tictiir; IIOII enoi ycxal ica io ioteriiis penetralibes, npn inflanxnjiU tupidtas^ non aioor pecuiibe, noii
intnJia, n**n aii<*jjjd aUnd njusmodi.. Ifwec eoim ouuwa
11 laaiquaiftbrllna? iu cavccms abslrusx delilcscereni, IJO* luruusule gemilus eilacrymac t-ffecerimi. 8.
Urbaiut esi (urore ocnlus mens. Yidisli conlriiam
auimam? iNistquatii dixit pocnileoiiain , dicil rursus
pcrturbafio:ies aniiwi, cojUurbaiiojicm qna? csl in
Bentc, umorcni qw cx ira Oci procedit.
5.Oiulusajiinue quis;ocuiuieruendui quomodo.
hkadias el lacrymflTum [ruQlm. Oculum euui) h\c
ocjjlum a u i i n a \ perspicacitaljcu) illa^u ct ralioriaaadi fucuItaieiO, quaui, splet pcrlubarc suorum
peccatorum cogilaiio. Qnia etiira sua delicia antc
ondos perpclu IiaM)al
eljam iram apud &e
cogiiahat^ umore affcctus, non ouiiiis diiioris exprrs, wut
nuilli.: ^cd. borreii5 et c<>nlcemisceus
TJIIS omurbal.iO C&L " b;r IranijinUilaJis : Utlis WClas c&i iundaine liMn, w u r . ^ i s . Qui ita csl COIJUIJCIrajtfs., eippei Lcuip* Slaieiw cxjx 1 i l : laJi utm
od aaiflwi pr*d>lu^, gravas Ouolus sjib bil : ot qiipm.
aJniodHin nafigium non saburratum , \ i deutoriim
<cnioruiQ imgeial reliclum, cclcriici; bubniergiiur:
fc

78

ita diam auimn doloris pcnilus expers oxposita est

iniiutncrabilibus pcriurbaiionibus. Quocirca eiiain
bealus Paidns diccbat oslendons banc affectioiieui :
Qui omni dolorh tensu privati teipsoi tradideruitl
impudicilia*, in operationem omnh immnndilUP, itt
acrilia(Ephe8. A. 19). E l qucmadmodum gtiberiiator,
quamdiu pio naviganlibus sollicitudine vcxalur, omnes reddil quiclos ac tranquillos, svd si al) ra libcralus dorniiat, magnam afleri pcrlurbaiioncm : ila
eiiam liomo; qui borrcl quidem, trcmit c l pcrturbatur. quieiam rcddilsuam c-gitnOnoni : qui aulcm
socordix somno feipsum iradidii, efflcil ui cymba
obrualur. Inveteravi inter omnes iuimicot meos. Qiiid
est, Inveteravi ? Debilitalus suni, inqiiil, ab iiiiinicis
roeis. Vita onvm noslra vers>(ur iu certaniine, et iinumerabilibus inimicis plcna e l , qui liam efWciuutur poteutiorcs quando in pcccata inciderinms.
Quamobrem omnia sunl facienda ul eorum iNauiis
effugiainus, et ne eis umquam rcconcilioinnr : bt>c
est enim nobis securitaiis maxi:u: rundaniciilniii.
Ilorum inimicorum pbalangcm Paidus signinraus,
dioebat : Non est nobis eolluclatio cnm came / sanguine, ted cum principalibus, cum potettntibus, cnm
vmndi recloribus teuebrnrum Iniju* MPCHU ( lbid. 6.
12 ). Ciim ergo lalis sit pbalanx inimkoriuu, scuiper et perpcluo in arrais cssc oporiel, el fugcre
pcccatoruro insuluis. Nihil cnim f.icii adeo Inv^lerare, ut nalura peccaii. Qitamobrcm Paulus quoque volens uivelerrationcm qua? cx co (ii a m o l i i i
dicebal : Ne conformemmi kuic sacuto, %ed \rmtfprmemini reaovatione nmnlis veshat (Uoiu. i i . 2 )
Quando crgo a pcccaio uiv lcravetis^ reuma U ' i ^ m a
pcr pocnitcntiaux. 9. DhccdiU me oin,s <,ui
operammi iniquilateni, quonutm exaudivit IXomium
vocem fletus mri. iOV ExaudfaiL Domiuus lUprecaricnem weam, Domviu* otalwnem meam. snscepit. Non
e<4 b:vc qiinque par>a vla ad virtMictu. dedtir.tuic,
naalos fugerc, quod quid^ia Cbrislns <; a tudna
cuni lanLu slmlio exi^il, ut ctiaiti auucas -< uiaxiuie
nccc6saru)riiin uubis ineiwbcoruui b>co sjniti, jubcat
exsciudcrc, quaudjo uos scaiMJaliiaul, C L obis a l i quid dajuui afljurl eorum cowsucLudu. Sj ocutut, inquit, m i&uiduljzat, rtie ipsum; el *i mtuius le tamdulizat, e&knndeip$am el efae u yldauh. 5.29.30)
r.o diccns de m<nibri&,absit: scdde veiisetneces^
sa^riis amicis, qjiorum sjiul aspcriKind;u aHiicUi;u
quaiula nec nobis,, nec ipsia sunl ullies, ecd, <la-.
10*3060?. Uaoccxe^cens virUiiera bjc quoqite noiisolnia
noa perseqiiebaiur tales fajiiiliarilates ct cotigressiaaes, sed euain eaa.|ubebai a se rcsiliro.
t

&

6V Uic esi. fruclus p u i u n i i ; e , hoc 61 UICIHUII

lacryjnarum. Ueoe eiiiiu qu;c ila est coolriu, HUI a
dcMiceps, Ubidijie lenelur. U<> ipsuin uos quoqjiu
Cajeiamug: et sU quispiam vel ip-o diadcroaie redimiiiis iu)&aulem kidal, 6|>rBcmiir ejus ainicilbinib
Nibil esl eaiio viro vilins, eUi sil rex, quaudo eel
vilio dcdilus : (|uetnadmodum nibil esl vel captiro
niagniricciUiu^ quamdiu vi*ciulcm posscderii. Quo*

S. JOANNIS CnUYSuSTOMI ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

7)

0
4

aniini ptrtmbalioncm susccpcris, ne eam n g!excris

quod parva sit, sed considera id quod ex c.i a l i t u r ,
maxima niala parcre. Etenim poslqmm in dumo aftpiaiiium stupp;c accensum videriiniis, conlurbamur, ct tumultum raovemus : non enim atiendimus
inilium : scd nx initio flnem considcrantes, inoveiimr
fictiiiii,
i!Oti cum soliim qui proffuil ox oculis, sed
cl concurrimus ut ttum raniiniim ex>tinguainus. l l o c
ciiain cum qui ex aiiima? Qui eriim inducil poeniigne vebemcntius animam cxedil vitium. Oportct i t a lcutiam, ( t a Dco cxaudilur, hfc rliain bonum poque pravenire. Nain si fueriinus ncgligentes, id c o r tcsl pra*clarc conscqui, ut cousuettidiiiciM improbor u m a m o v e n t . i l . Erubescanl cl conturbentur omtics reclu cvadel dlfiic-ilius. Iloe videiit quispiam cvcuire
inimui mci; convertantur rctrorsum *, et erubescant ctiam in navigio, et conturbari uaiilas, uon quandu
valde vclociter. II i c oiaiio maximam babct uiililalem, marc jam supmirc , sed quando id facturuin essc % i derinl. Ne simus ergo iu parvis pcccatis socordes,
pudorem, inquani, cl rtroccssioncm. Qui cnim marc
sed ea rcpriniamus cum magna vebcmenlia, ut libecurnmt, si criibescaul ct rcirocedant, a ncquiti.t
reimiF a inajoribus, el bona fulura conscqiiamiir
dcsistcnt. Qitcmadindum enini si viderimus bomigraiia ct benigniiaic Domini nostri Jesu Cbristi, cum
nem in pra cipitio vl pr&Tiiptis locis ingrcdienlem,
quo Palri nna cum sanclo Spirilu gloria, bonor, itunc ulteriiis proccdat relincbimns, diccnics : Homo,
pcrium, nutic et scinpei*, et sa^ctila sa-culoriun.
quo fcrris? occurrct libi pra?cipilium qund anlo est:
ila eliam liic vull malos retroi e d e r e . Ita cliam l u r e n - Amen.
lem equum uisi qnis riio teprcsscrit, cho pcribit.
EXPOSITIO LN PSALUUM VII..
Ila etiam niedici, serpeutis alicujus vuiicnuin adre1. Psalmut Davidi, ifiiem cantnvit Dommo pro verbi*
pens et in toltun coipus ciiiaiinus mnxiina celeriChuxi plii Jemim.
lale. nc idtcrius progredialtir, sstuul, cjtis ritium
iiicidcnlcs. Hoc aulcm nos quoquc faciamus, c l
2 Dominc Deus meus, in tc speravi: salviiin me [nc nbqiiod in nobis cst viltitiii maxima ccltritnle repriomnibus pertequeitlibns me el Ubera nif.
mamus, ne ulterius progrcdiens iuorbum augeal.
I.Oportcrel quideiii Scriplurarum vi bi>lorianim
Neglecta cnim pecoalonim vulnera srrpe majora
adeo accuraiam baberc cognitioncm , ul lougiijij a i i
c v a d u n t , et ticc usqitc ad vtitncra soltim sistit
earum doi Irinam oralionc iton cgercn.us; scd quo
morbiis el inflrmitas, sed sa?pc etiam moricm parit
niam alii quidcm iu rebus sa?cularibus occupali, ;ti:i
iniinortalcm, qucraidinodum eliani si ab iniiio
vcio scipsos socordiaj dedcntes , ea audivoruui,
parva sustulerimus, ncc magna consequcntur. Conneccssc cst paulo longiori uti oratione, Psnlmi ai-gusidcra aulem. Qui medilatus fst non facerc injumciitum cxplananies. Sed atlcndite diligenier. Qitodriam, nec sciet ptignnre; qui pugnare n c s c i c t , se
nam igitur esl argiimentum? Vtalmus Duvidi quan
ciiam recie gerei in amicitia ; qui sc in amicilia
cecinit Domino. Alius: Psalmui pro ignoranlia DavidL
rectc gerel, non babebit iniinicum; qui atitem non
Alius: Jgnoratio Datudl: et pro Chusi, AZthiopis (a).
babet inimicnm, scd babcl caritatem, habcbit ominquil. Sed sic ctiam obscura sunt, quac dicia siiiit,
itcm virtulcm. Ne priora ergo ncgligamns, ne mala
qtiod vos bisloriam ignoreus. ^cd quoniam non oporlct
in majus crcscant. Judae, si pecuniac ainorem coersolnm rcprebendere, sed doccre, opera? preiiiuii est
cuissei, non vcnissel ad sncrilcgium : si illud comnarrationem aggredi. Quis ergo sit hic Cbusi filius
prcssisset, non ad colopboncm, ut aiunt, malonim
Jeiiiini, c l qtmiam sint verba, pro quibus Deo ccciuit
prosiluisset. E l ideo Christur qtioque non solum forIK)C canlicum havid, binc deioceps dicendum est, ab
nioaiioncm el adulterium, sed impudicum etiani
iniiio ducia oratione.
obtutum reprimit ( MaUh. 5. 2 8 ) , radiccm ab imo
Vii anibiiionis exemplo Absalonit probata. Ab&aevollm-N, ut facilius pnssil supcrari vUium. Uoc
lon fuil iilius David, juvenis inconlinens et perdilus
ctiam facicbat Judais, crassius qublcm c l tainquani
(2. Reg. 15). Is aliqnando insurrexit adversus patrcm,
| M T .Tnigmala; loquebalur enim cum carnalioribus,
eoque rcgno, et domo, ct pairia cjecto, pro illo ipsc
ei*d lamen faciebat. Quomodo ? Non permillebat u l
lcnebat omnia , ct ncquc uaturani, nec educalioiicm ^
tii bcstiis ulla cssel coujunctio cx divcrsis gcneribus
ncc ajlaicm, nec quac prxcesserant rcspiciebat,
(Deuf. 22. 10), non sinebat coniesse sanguinem bru- aul rcvcrebainr; sed eral adeo, ul scmcl dicam,
Vmim (Levit. 17.10), non permiltebal lencre pignora crudelis, immilis c l bellua potius quam bomo, utbis
post vesperum
24. 15), magna per baccmala
onmibus perruplis obicibus^ ipsis nalunc insultaret
reprimeiis, < primum quidcm coilum masculorum,
legibus, ct turbis omnia ac tumuliu complerct: lunc
per secuwltim aulcin c.rdes, pcr terlium v c r o crudcenim oninia cYcrtebantur decrela natura?, hoininum
lifatem et inhumanitatem. S. d nunc omnia passim el
reverentia, in Deum pielas ac rcligio, humanilas et
rnipiHleiiter
admndiun fiuni, ct ideo omnia susque
miscricordia, alimcrrtorum remuneratio, et in eencdcquc aguiilur el ferunlur. Quando ergo parvam
clulem re^rcntia. Nam etsi netebat cum refcccri u l

nia.n exandivil Doininus vocemfietitsimi. Nnn dixit,

Exaudivit voccm mcam, simplicilcr, srd, Vocem
(letut mc\. Yiil^s quomodo sua largc et copiuse
profcrat, voccm 01 ttctnm, voccm liic diceiis, non
iulcniitnioin clntnorU sed afleclioncm animi, t l

. sic . !n aliis vox, retrontnn, dcesl; ed sic legenduin es*c dc.laraut ea (iua? scquuntur.

{a) Iilud , ignoratio Davidi ( ), cst

Symmacbi; illud aulem , Aitltiopis ( ), est
AqvMlaj.

Exrosmo PSALMUM VII.

tcvcs Kvfior .
^, , , .
. \
sop* ,
, ,
^ , ,
\ ,
; ,
;,
& : ,
.
** .
*
,

. ,
, .
, ,
, . "
* ,
,
-", ;
. \
h , .

,
. ,
,
. ,
,
w
^ , ,
; , ;
. . :. * ,
,
* , - ,, .
, )
. ,
tpr* , *
,
.
, ,
blw , ,
.
,
, ^
, .[49] , );

, ,
. ,
*; *
^ , ,
.
b

/ *
. " ,
&] , ' ,
.
, * -

, ' ;
, * . *;
. .
^, .
,
,
, .
$ ,
, ,
,
*1 , *
(;> , , , ,
. .

' .
,

.
, \
, .
'. "
,
) *

, ,
, , .
. ;
, $ . " *
. * '
' , > *.
,
. ,
[50],
. ,
,
, ,
.
,
* *
, ,
, * ,
, ,
, * *
,
, ^ ,
,
.
, ,
, , ,
, .
,
c

*Sic Heg. /n aliia s s drest.

*Beg. , codem ncmpe scusu.

80

Reg. ' , ajvoisc

. , , ),
.

81

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONfcTANTINOP.

* ,
e * * ,
'
, 0, .
, ,
, :
, , ,


.

' ,
, ,
,

,
, ,
* \ *
, .
, ,
* , , . ' /
.
,
, ^
, ,
.
, *
, ,
, . '
,
,
* i .
/ ,
, , [51] *
; ;
; * '* ; , , .
,
, ^, ;
.
, , '
, ,
:
, . ,
,
, ! ,
.
, , :
,
* ' ,
* *
: * : ,
,
.

S2

'. , ,

* ,
, *
* , *
* ,
, ( .
-
, ,
, , , ,
*
, , , , &
, .
, .
, , *
, . ,
, ,
,
. ' ,
) ' ,
* , ,
* < '
. ?
; *
; ,
xdi ,
, , . , , , '
, , , ,
[52] ,
. ,
, " ' ,
,
.
, ,
( ; * ), ,
,
.
, \ . . \
,
.
, *
', ,
,
*; . , **
,
. ,
,
, *
,
, ,
, *
\ ,
, .
, (^,
. ;

* Unus codex 6\
5 ; .
b .
Keg. , <
.

d Unus , non m.le.

* Keg. , <*.

81

EXPOSITIO PSALMUM VII.

82
amicitix; teriiuni, ul ctiam pericula andcas adire pro
painMM, saliem revcrori oportcbat ui soncm; si canoa
npg!igelai, certe ui be: cfactorem; q u o d si ncc sic virlute; quarlum, nl cliam in rebus dubiis ei aspcrit
quidein, ui eum qiiidem certe qui ntillam fcceral in- boua spe sis praditus , Dei auxilium exspcciai>s. Ille
juriam : sed amor impcrii hanc umnem ejccil rcvcreu- eniin Cbusi non caslra rcspiciebal, non lyranni timo
r e m , non equorum multitudiuena, uou arniaioium
tiam, c l borainem iu feram convcriit. Et hic quidem
plialanges, non quod urbes jaru anle caplui fucranl,
beaius. qui euni genuerat c l alucrai, tamqtiam erro et
non Davidis soliludincm ei imbecillitaiera ; scd unurn
profugus errabat in dscrto, ct qtia; cx his scqiiuulur
solum respicions inexpugnabile Dci auxilitim, el illius
malis opprimebaiur: i l l e vero in bonis paiernis voluptatem explcbat. Cum res crgo ita se b a b i T e n t , ac bcnevoleiitiam, iia ulrnsque panes dijudicavit: cl i l l a s
cam illo essenl cxerci(us lyranuoque u r b c s parercnl, quidem iiivenil impotcntes ei invalidas, bas vcro firmas c l poientes. IIlc enim injuste facicbal, bic vero
quidam Cbnsi, vir prnbus, Davidi amicus, suam iu
ciiiu jusio Sfipsiiin sorvabat. Cum crgo slarcl, non
ciira amiciiiaui perprluo ronscrvavii i n bac imilaliojie
ubi muliilndo bominum, sed ubi cral virlulis pnrsitempomm; ei cuni sa?p eum vidisset crraitlcm \i\
dium, opein Dci ad sc aliraxit. Ilac dico, m nos
soliiudine, dirupil lunicam, aspcrsil sc cinciv, accrbc
flevit et m i s e r a b i l i l i T , ctimquc nibil a l i i i d p>set, quoquc, elsi sinl imbocilli a qn riiui parle stat j u s ,
illorum partcs liteainur: licet sint poieuies qui injulacrymarum afTert ronsolatioo.ni. Non cral cnim
riain infcrunl, socielaicro illoruin f u g i a m t i 3 . Vittum
araicus lemporum , uec poloniiae, scd virintis; id
cnim, etsi sccnm babeat univcr um oibcm (crramin
licet ille regno ejectus cssel, non nnuarat amiciliain.
est omninm maxime iitihecilliiMi; virlus autcm , etsi
Cum e r g o viderct David eu h.rc ita faricntrm, dicii
sola sit, csl onitiium poientissitna : bubcl ruim Ocum
ei : S u n l bac quidcm amici, ci ejus qui in nos sincerc
secum slanlrm. Quis crgo scrvare po csl eum qiti a
affeclus e*t: sed n i b i l nns juvabiml: idco consu'ianDco oppugnaiur? quis nulem polrsl perdcn* cmn,
dum e s l , c l aliqtiid cxfngitandtim, ut ca qiiibus iincui ipsc f<Tt auxilium? Uxc omnia sapienler considepHciti s u f i i u 9 , n i a l a snlvantur, ct hivcniamii> raliom n\
rans Chusi, bona spe coticepla, vcn.it tpio millebalur :
nos liberandi ab bis calainiialibiis. Itaccinn dixisscf,
lalcm ilfi aperit senientiam : Vadc ad filium nicum C l poslquain adsliiil, c n m vidissel lyraniidm approet anuti susccpla persnna dislurba mibi illius consilia, pinqiianicni, acccssil. Ille auleni cum frcqiieiiter eum
viilisscl, cl csscl imperandi cupidilaie ebrins,
fci fac ut sit irritum Achitophclis c o n s i iuin. Hic aukm
diligontcr examiiinvh: sed illum irridens, c l probrjs
Achitophcl apud (yrannum luiic omuia poterat, rci
iinp;>lcns , A b i , inqiiit, cum amico , ne dignalus
qiiitfcm niilitaris valdc pcrilus , qui in b c l l o ct pradio
quidem nomcn dicere, laniiim crai odiuni, lanta? iniimpcratnris parles prwclare aj;cre pnteral, ct i d c o
mkitiai (2. Rcg. 1. 17). Cui Chusi nibil cmnmotut
Tfcivid cwn ptos timcbat q u a i n tyranuum : tantum
itigenio v a l e b a t ot prudcntia. Ilis audiiis ille paruit ncc conturbalus d i c i l : Quando Deus eral cuin ipso,
illi bcne volcbam : quoniam aulcm nanc lccuin est,
IJCC nlam pusi li aul abjccli atrimi cogilaiionem suscepit, nec bumiie aut ignavum quid cogitavil, neqne consequeris est ul tuas parlcs sequar (Ibid. v. 18. 49).
Hoc lyranno magnos spirilus fecil, lumidtimque illum
dixil:Quid si faero dcprebcnsus?qmd si larva delccta
fuerit? q u i d si fucril deprebensus actus simulalionis? reddidi(,ct re non diligenlcr examinaia (nam vir lcvis
credil sermoni cuilibet: quod i.li cliam accidii), et
caHidus Acbiiopbel: hoc forlasse deprebcndel, deteinimicis dedilus, ipsum slalim intcr intimos admiil i ,
gelque, e! icrncre ac frustra illic peribo. Horum
et in primorutn amicorum rcfcrl numcrum. Deus aunihil repulans, sc in castra tyranni proripuil, unilem pracscns, c l quai ficbant rcgens, omnia dispcnsa\crsaj cura i n Deum conjecia, e l seipsum i n
bal. Et proposilo circa bclium consilio, cum alii alia
media immisit perieula. li.rc omnia a nie dicta snnt,
dicerenl de rebns agcmlU, an slaliin iuvadcre, aii
non solnm ut latidemus, scd ul el quftcumqne Davidi
parum differrc oporlorel, acccdcns Acbitopbcl. qni
tristia cvencmnt, qua?cumque passus est, disraintis,
consdio plurimum valobal ct scnlcntiam suam proci qnxcuinqiie alia commoda possunl ex bisloria pcrfcrens boc dcdil coitsilium, dicrns: Afiliclimi nunc et
c i p i , ca cliam in mcdium adducamiis. Ecceenim,
periurbalum palrem tutini invadamus. Nam si ci rcq u o d assidne a multis iiiquirilur. Cur jusli afltigunlnr, improbi autem in quielc ctolio vcrsanlur? id bic spirandi nullum tempus dcdcrimus, ita cuni do medio
lollemus : si enim cum imparaium nunc aggrcdiati!ur
invenire possumns. Jostus enim versabaiur in caiamitalibiis, sceleratus autem , cl palricida , el ipsius rcs nullo labore a nobis perficiemr ( Ibld. 17. l - ).
cum audisset tyrannus, \owl eiiam Clmsi, qui
naiur.u i n i m i c B S et ho*lis, i n fclicitale agebat, et
palatiis regiis : sed nec ille quidquam ex eo lucraba- ad ipsum transfugerat per simulalioiicm, c l cum f.icit
ejus qiiod peiebatur consilii participcm : quod ncn
tur, neqac sanclus hic hndebaiiir, sed ille qnidcm
erat humanae ralioni consenlancnm ui euin qid r<s
nnjoribus olmoxius fuit acrunmis; bic atitem clarior
cenlcr
veneral, tanto bonorc afliccrcl, fide digimm
ct sploiididior facius est, ut aurum in fornacc reddiexislimarel, wt eliam de rebus ejiisinodi eum osse
tur afOiclione p u r i o r .
velhitconsiliarium :sed sicul anicdixi, quando fbus
2. Documenta quatuor in cerumnii. Hinc ergo pricstducior, eliam qinc sunt difficilia, facilia evadmii.
nium lioc discc, ne conlurbcris in hujusmodi rebue
hitroducilur Cbusi, el facil ci 1'ibcram diceidi poicadversis, com vidcns eliam jusiis id evenirc; aliud
fttalem, vullquedicere de eo q*md propuniuir (2 fly.
atiieiu posten, ne mntcris pro temporc, sed noris leges
t

83

S. JOAXXIS CIIRYSOSTOM! ARCHIEP. CONSTANTINOP

8i
quidem
paiiens,
uominaliin
mcniiuii
pariicbbe,
ct
17. 5. C). Qurd vcroCliusi? Xumqiiam, inqtiit, abcrnatiiram iu calamilatc agnoscens , el iu bello respin v i t Acliilophcl (n). Yides pnidt-nlinm ? Non rcprccicns filiurn, el in periculis nou obliviscens visceruni.
lniulil slatim ejtis scnictilir.in, sed ctini latide. Eum
Tanii cral in filios pieias el caritas, ?el polius lauta
onini laiiiiaiis qnod opporlumim antca consilium dceral
ejus philosophia. Non eniin lyrannis naiur.r, scd
dissct, ila praseiiicm vilupcral senlenliain. Qnod
animi polius mansucludo euin lalem reddebat, c i
autem dicii, lalerst: Miror quomodo nunc crraveril:
plus exercitui impulabal quam tyranno : el ideo
noti mihi cniin vidctur cssc nlile co;<silium. Si
dicit: Salvum me [ac ab omwbus peruqumtibus we, et
quippc cuin nmic invascrimus lamquam uibiis rabio
libera me. Vide quomodo non admodum invidiose
perciitis, ira plenus paler tutis, dc viia desperans, et
mcminit illorum ? Non etiim d i x i t , Ex iis qui inibi
CUIII stinuna pugnans indignalione, sn;r salulis iiullam
ducet rationem, el ma\hno impctu iiinos irrucl. Quod bcllum inferunt, cx iis qui mea diripiunl, ex iis qui
pcr summam libidinem mex rcgia? insultanl, ct se
si parum ccsscrimus, cum cum majoribus el iiistrnciioonmibus cxplent voluplalibus : scd, penequeniibu$
ribus copiis aggredicmur, longcquc lutius, ac citra
me. 5. Ne quando rapiat ul leo animam meam, dum
nlliim laborcm, ct cum maxima facililalc eum veluli
non est qui redimat, neque qui salvum [adat. Atqui
laquco implicalum capiemus cl adducemus ( lbid. f.
7 15). Laudat Absalonscnlenliam, eamqiie sibi ulilio- collcgit cxcrcilutn, e l mullos sccuin babuil: quomodo ergo dicil : Dum non e$l qui ledimai, neqne qui
rcm csse dicit (Ibid. v. 14). IIac atticiiidicebalCbusi,
$alvum faciat f Quoniam ne univcrsum quidcm orbem
Davidi volcns darc lcnipusulse aliquantiini rccreare',
ac ivspirarei, cogcrelque exercilum. lia Tgn rcpudiaia
terrarum auxilii loco babcl, nisi oprm divinam fucrit
Acbilopbelis setilenlia, per viros aliquoi si-crclns
asscquulus, nec se esse ducit in solUudine, licet solus
iuitleiis, omnia Davidi renunliavil, lyrannum videlcel
gil, si sit illius atixilii [ articeps. E l idco dicebal,
suam approbasse sentenliam, qune Da\idi affercbat
Non talvalur rex per multam poleuliam, et gigas non
vicioriani. Quod ita eliam accidil : cutn cnim illi
nlvabitur tit muUUudine virliitis tu<e (Psal. 52. 16)
parum spaiii dcdissct, paralus David cum iuvasil,
Nonnulli aulciu hoc dbtuin anagogico accipieiUes,
fusisqwc ac fugalis liostibus vicloriam rolulil. Quod
Icoueiii el persequeutt-s dicuiil esse diabolum el daecum pro sua prudcnlia et ingcnii solerlia videret Acbimones. Quoniain ciiim vidrbai filium ab ipso raptiim
topbcl, c l ex co exilum inlcllexisscl, nenipc quod
ei dcvuraiuin rogai nc idipsuin quoque ci accidal
b;r( senlentia Absaloni allatnra cssel cxiliiun, nou
el dicit eliaui cansam propter quam boc illi accidit.
frrens coinunieliam, rocedens apialo laquco sc
Q ucnain cst autent causa ? Propier ncquiliam, inquil
suflocavit, el ila viiam iiuivit (Ibid. v. 15-23).
a se Oci auxilium avcrlit. Propterea d i c i l , Dum nom
esl qni rediniat, neque qni mlvum faciat. Quod autcm
5. U;cc iiaquc omnia cum didicisscl David, Psallimui scribil, bynirms, quibus gratias agil Dco , oiTo leo dicalur diabolus, aiidi cx Scriptura , qiue dicit :
Inimicm vcster diabolut circumit ut leo rugiens, et
rens c l toiimi stratagema Deo Iribuens. Quocirca
incipicns sic dicil : 2. Domhie Dcu$ weut, in tetpe- quiprens quem devorci (I. Pel. 5. 8). Quin etiam ipse
propbeta dicit alibi : Kt loucidcubit Uoneni dracoravi, salvnm me fuc. Non in Cbusi, uec in btiinana
nem (Puil. 90. 15). E*i cniiu bcllua muliiplex; sed
sapientia. nec in illius prudcnlia, neciu mco Cnnsilio,
s<d, In te. Ila nosetiani faciainus, ciiamsi pcr b mi- gj sapuerimus, bic leo cl draco crit qnovis lulo vilior,
ncc adversus nos apcrlo marle dirigcl acicm : sin
ties a nobis aliquid pnrclarc gcralnr, Deo gratias
agaimis, lam pro iis qna? per nos, qtiam qti:v por alios autem direxcril, conculcabilur. Atubutate cnim, i n nobis cvciicruul bcncficiis. Si enim ua faciainus, u i b l
qnii tuper serpentct et scorpione* (Luc. 10. 19). C i r crit grave, IKC diflicilc ; quod cliam faciebat David,
cumit cnim iuceusus ira lamjuam lco; srd si ecs
pnpcinodiim dicons : Nou in vcrbis Cbusi baltcbam
invaserit qui Cbi isium babcut, c l cruccm iu fronlc
.spoin sabilis, sed in tuo auxilio. Vide auleni cuin
et igncm Spiritus, ct lampadem qiux HUiuqtiam txqunma loquiiur afTociioiie, sicut solel facere. Non
slinguilur, ne quidem aliollerc oculos conira poicrit,
rniiii dixil Domiuc Dcus : scd, Domine Deus meu$; eed verso lcrgo recedel, nc converii quidcm audens.
ct alibi, Dcus, Deus meu$, ad tede luce vigilo (P$al. E l HC inania el vana pules vcrba osse qua* dicia sunf,
(2. 2). Eu-iiim ci:m omnibus coopns babcbal : scor- considcra inilii I'aiiluin. Nam ipec quoqtic bcmo crai,
&um aiilem ac 8 paralim propicr h sigun dosiderium.
.\ cimi >ta lco isie penimcsccbat, ul veslc rju> e l
Iia clSam Ueus boc ipsum facil in jtistis, rt cmn sil
iiiubram fugercl. Mcrito : Cbrisii cnim fiagranliam
omnitini Pcus, sc dicil separaliin essc Dcnn jn>loex co spiraulcin d a ccudcnlcm fcrcbai, et ad
riim. Fr/o Dcus Abruham, et Deus Isanc , cl DcusJa- laiupadem virlnlis rcspicere non potcial. 4. Domine
cob ( fcod.o. 6). Vidc autcm rjus sapientiam. Cum
Deus meut, *i feci htud, si est iniqui:a$ in manibu$
tlixisscl, Dombic Dcus meut, m tc tptravi : non d i \ i ( , meis. Hoc perpcluo servandum e s l , ul soluinPui.i liostcnt, lutlc dc medio imiuicum : sod quod
modo oreiuus scd ila orciuus, ul vliam exaudianiiir.
snum e>t tauluin qiixrii, c l d i c i l : Saltum me fac, hoc
Non eniiii buflicil oralio ad cflicicnduni id qtutd cbt
cst, ne permitias ul male paiiar, ab omnibus ptrieproposiium, nisi iia cam coiuposncrinius, ul l>co acqucntibui me, el libcra me. Vide quomodu ue maie
Ci-pla sit. Nani oravil eliaui Pbarisavus, et cuin nilnl
j u v i t ( / d . 18. 1 0 ) ; c t Judai rursus orarunt, scd
(a) uic merooria labi videtur < iirysostoirau; nam bauc
orauiibus ipsis Deus averlcbalur (Isai. 1. 1 5 ) : ncvcrba nusqiuin comptrent in Bibliis.
t

EXPOSITIO PSALMUM VII.

83

, , . ; , ' .
, >
, *
-
. "
, ,
,
, ,
,
.
,
, \ ,
' ,
, .
, .
,
, , ,
.
,
[53] ,

. .
,
, . "

, ,
,
,
, .
*. ,
, ,
.
6 ,
{^, . ,
, ,
, ', .
, *
, ,
*
. , ' ,
(5
,' .
' *
. , ,
, .
, .
6 . ,
,
. ,
,
. . ,
, , ,
, * ;
, , , ,
,* ,
" ,
,
, ,
.
1

* Lnus .
PATROL. G E , L Y .

. , *

, ,

, . #
; ,
, , , ,
.

, ,
. *
, '
,[54]
*
; "
,
* , ,
, .

,

.
,
.
' *
, ,
' . ; Ata
, ,
' . ,
, . "
,


.


. * ' ,
, , , .
, ,
.
,
* ,
,
, ,
, , .
, . "
, * ,
.
,
.
, ,

. ,
, ,
. , . , ,
, '
* , Ifci.
-

Unus codex hanc seriem muUt eedem manente sensn.

Sicduo rass. Eilili vero .

85

S . JOANNIS CHRYSOSTOM! ARCHIEP, CONSTANTINOP.

S6
,
.
, ,
;
. ;
. '
, ' ,
, ,
,
. , , *

, '
.
' ,
' .
. ;

, .
\
. .
, , , * [56] ,
,
, .
. ,
[55]

, \


.

,

,
* '
' ,
,
,
, ,
,
, ' , . . "
, *.
* , " , '
, , ' ' *

^ , ,
,
,
, , \
. " ,
. " ,
, .
. ;
' , .
, ,
*
, , ,

.
^ .
,
; ,
. ,
.
,
,

.
, .
* '
,
, , , .
. " , , &
*

.
,
; , , ,
; ; ' . ' ,
,
,
, .
,

* ,
, "
, * .
>
*1
,
, . ,
.
; *0 , , , , ,
. *
,
, ' ,
(*$.
" ,

,
, ,

* * .
,
'. !
, . ; .
; "

9

SIc (hiorass. et . Test. Gr.Edit .

* Alii .

Alii hic cl allbi.

85

EXPOSITIO PSALMUM VII.

86

qiie ciiiin orabani, ul orare oportet. E i idcojussi sused, Si (eci hoc. E l qukl boc dico, inquit ? Cujiismodi
imis enin affcrre orationem, q u maxime possit exaucnini est virtus, tion fuisse parricidam , quod ncc in
diri. IIoc etiam osiendil in prxcedcnli orationc, non
fcris quidem cerniiur? Sieu iniqmtas in mambu* mei$.
simpliciter rogans ut audiaiur, sed cura sua attulisNondicodebac iniquilate : sed nec aiia, inqiiil,
sci. Qu:tnam autem eranl ea ? Lavabo per tingulat no~ iiivenielur rsse in mcis manibus iniquilas. Itoc aulem
etes leclum tueum, laerymis meis stralum meum rigabo;dicii, non glorians, ncc se magniiice extollens , ted
illud : Laboravi tn gemitu meo (Psal. 6. 7 ) ; et hoc : qtuc a se rccie facia crani coaclus diccre. Sed ne boc
Discedite me omne* qui operamini iniquUateni (Ibid. quidem magnum esl, si conferatur cum eo qtiod esi
9. 9 ) ; et illud : Conturbatus e$l furore ocuius meus diccndum. Quid boc autem cst? 5. Si reddidi tetri(Ibid. . 8 ) .
buentibu* mihi mala, inquit. Attendile diligeiiter : non
4. GratkB concilialxo. Orandi formulw. Hxc etiim est enhn vulgare quod dicitur. Praclarum quideni
omnia ad Deom ailrabeiidum salis s u n l : hictus, laest injuriam non facere ; sed niullo pra-clarius, et
crymae, gemitiis, resilire ab improbis, ejusque pcrtisapientis csl animi, non ulcisci eum qui facil injumescere et borrere sentenliam. Et alibi d i x i l : Exauriam. Aiqui boc quidem lcx concedebat, jubens 4mt Deu$ justitiam meam : in tribulatione dilalatli lum pro oculo, et dentem pro dcnte exscindere
milu (PsaL 4. 1 ) . Ilac cnim raiione fit, ut exaudia(Deut. 19. 21) : nec sic lcx iransiliebalur : scd bic
inur : primum quidem, qood digni simus accipere ;
tanlo erat studio sapientiae pncdilus , ut non soluni
deinde, quod cx Dei legibus oremus; lerlio, quod
legem non Iransgrederetur, sed ctiain ex n i n i i a quaassidue; quarto, quod nibil petamus eonim qtue ad
dani abundanlia eam longc superaret, ac scamhanc vilam pcrlinent; qtiinlo, quod pclannis ea quoe
mata () transdiret. Non enim cxislimabal sufttcero
sunl uliHa ; sexlo, quod quae nostra sunt omnia affcad virtutem , nisi etiam jussa longo inlervaHo
ramus. Vidc ergo niultos, qui sic exaudiimtur : Corsupcrarct. Quemadmodum fecil eliaui Pauliis, qui
nclium, e.x vita (Act. 40. 4 ) ; Syropboenissnm cx as- ex evangelio jubebatur vivere, ct non vivebal,
siduiiate ( Maith. 15. 28 ) ; Salomonem , ex modo
eed sine sumptu prxdicabat evangclium ( 1 . Cor. 9.
pclilionis : Propterea cnim , inquit, quod non peliisti 14-18): iia eliam bealus David, cuin lex ei perniitpecunias neque animas inimicorum tuorum ( 5. Reg. leret ulcisci inimicos, non se conlinuil intra buiic
3 . 4 1 ) ; publicanum, ex humilitatc (Ltic. 18. 14); modum, scd eum longe ctiam superavil. nobis aualios cx alia raiione. Quemadmodum ergo ex liis
tem hoc non solum exigtlur, ul non relribuamus, scd
efficilur ut audiamar, ita eiiam alia raiione fll, ut
eiiam ul benefaciamus. Orate enim , inquit, pro m
non exaudiantur, licet jusli sint, qui pclanl. Qi;id
qui vo$ offendunt, benefacite iis qui vo$ oderunt (Malth.
enim fuil Paulo justius? Scd quoniam pciivit quic
5. 44). In David auiem non parvum cst non ulcisca,
cranl iuuiilia, non fuit exauilitus. Pro eo inquil, ler
sed eliani niullo est majus quam sit lcgis praeceDominum rogati, et dixit mihi : Sujficit libi gralia mea
plum. E l ideo d i c i t : Si hoc feci, * i tti imquitas in
( 2. Cor. 12. 8. 9 ) . Quid rursum Mose justius ? Sed
manibus meis : si reddidi retribuentibut mifii mala. In
ncc ille exaudilus est, Deo dicente : Satis libi sit
filio enini vel ipsa natura probibcbai; sed si alioe,
( Deul. 3. 26). Quia enira pctcbat ingredi in lerram
inquil, injuria affeci, vel eliam ultiis sum. Qtiamnam
promissioiiis, hoc autero eral inutile : non permisit
ergo nos veniam consequemur, ei quam afferetnus
Deus. Cuin bis etiam aliud est, quod facil ut non
excusaiioitem, qui post CbrisU adveuium non penreexaiidiarour, quando in peccatis perseverantes ora- nimus ad inensuram eorum, qui vivebant sub Veieri
nius. Quod etiam de Judxis dixit Deus Jeremiae : Ne
Teslamenio, idqiie cum a nobis longe majora cxigandeprecare pro hoc populo. An non vides quid hi faciunt tur ? iYui enim abundaverit, inquil, justitia vettra plu*
( Jer. 7. 16. 17) ? Ab impielaie non defecerunl, et lu quam PhariuBorum, twn intrabUit in regnum calorum
oflcrs pro eis prcces ? Sed le non exaudiam. Rursus,
(Ibid. t>. 20 ). Quemadmodnm enim non est acqualis
quando coulra inimicos pctimus, non solum non
is, qui se in legerecle gcril, ei, qui in iisdcm se reete
exaudimtrr, sed eliam irrilamus. E s l enim oratio
gessit anie legem ; ila nec qui in graiia e i , qui sub
medicamentura : sed si ncsciamus quomodo sitadbilege , sed ex tempore magna adest differeniia. Hoc
l>endum medicamentum , utiliiaiem ex eo non capicoslendens Paulus et in viiio et in virttite, tide quoinus*. Vidcamus ergo qnid bic cliam orans dicit :
modo illos quoque magis admiratar et bos niajori
Dombie Deut tneus, si feci ittud. Quid cst, Si feci istud?supplicio dignos esse pronunliat, ila dicens : Quando
Quod palior, inquit, si insuncxi advmus patrcm, *i
enim gentes, quce legem non habent, nalura qum euiti
sic inc inique gessi. Sed ne bic quidem eum qui fecit
Ugis faciurl, ti legem non habeules sunt fibiip$is lex
injuriam, nominatim dicere in aniinum iuducil, sed
( t o m . 2. U ) .
pro fllio erubescit, ei pudore afficitur. Quemadmo5 Vidcs quoroodo eos, qui sine lcge se recle gedum si quis vir generosus vidcns uxorem siiam adulrunt, laudat ei pradicat ? Vide rursus quomodo eos
terari, ne nominatim quidom ejus delictum in meciiam, qui pcccant in gratia, oslcndit csse dignos
dium proferre sasiinet: ila hic etiam ; non dixit: Si
insurrexi adversuseum qui genuit, si fui parricida :
() Scamma campus erat, fossa, ut putalur, undique cinctus, ubi pugiles ct athletaB deperiabant, ludosque agebant; cum a u t e m pugiiaodo scammata transibcbvnt, (unc
Dtto Uss., vim iUius nm experienwr.
maxime celebrabaniur.
v

3
8?
S. JOANMS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
mcdio tollere. Ex muliis quoqne aliis potest cognosci
majori sttppKcio Ks qui peocant in legc, sic diccns :
(Jwt irritam fccit legem MoBis $int misericordia sub pbilosopbus ejtis animtts : et idco multa sibi impreduobu* vel tribus teslibut moritur : quanto, putntis, de-cator, eaque gravia ac diflicilia, m re infecia rcdcat,
ttriori snpplicio dignut habcbitur qiii FUiwn Dd con- tit inimici sui sinl omnino Yiclores, ut moriatiir i n culeavit, el sanguinem tettamenti communem exislima-glorius, ut hoc paiialur ab inimicis qod videlnr
esse mortc mulio grayius ; ideu nibil non raoliiur, ut
vit (Ihbr. 40. 28.29)? Et rursus, eos qui ante legem,
iis qui in lege transgressi sunt, minori supplicio di- post mortem possit cjus superesse memoria. Vide
gnos esse ostendens, Quicumque, inquit, sine lege pec*igitur quot sibi imprecatur : ut frustra laboret, ut ah
inimicis vincaiur, ul moriatur, ui ne morte qiiidciu
coverunt, une lege peribunl (Rom. 2. 42); hoc est,
communi, ut ejus cliam memoria delealur, ul ciun
milius, ot qui legem non habeant accusatricem , sed
nalurant tantum : Quicumque autem in lege peccarunt,ignominia : nn lot ct tanta sibi imprecalurus, ni>i
per legem judicabuntur; hoc cst, habenles graviorem c o n s c i e n l i a 3 vebementer coniidercl. Quot si iili c m l
inimicus, non potest in etim culpa conferri; rieque
etiam cum natura legem accusairtecm. Decidam mcenim ipse prajbuit occasionem. Quam eniiti dedil firitoab inimicis meh inanis. 6. Persequalur inimictn
Sauli?
animam meam et comprehendal, et conculcet m terra lio occasionem (2. Reg. 44. 21. el tqq-Y- Q
tUam meam, et gloriam meam in pulverem deducat. Non illum , ctim niorte digna fecissct, ad leinpus
castigatum reduxit et rcstiluit : bunc autcm inortctri
Vidisti justi fiduciam el opiimam conscientiam ? Nisi
etiim valde sibi confidisset, non cssei talia impre- ei macbinantem , in manus suas sacpe delapsum servavit (4. Reg. 24. 7). Non ergo respice an itdmicos
cnius.
Muntuetudo Davidi$. Qood autem dicit est ejus- babueril, sed an cos ipse sibi feccrit. Neque eniiti
Christus hoc jussit, nos non babere inimicns, -d
modi : Si feci injuriam, si nie ultus sura, hxc et illa
odisse: boc quippe est in noslra potesiate, illtid
paliar; in seipsuin fert senientiam, el non postulai ut
vero minimc. Ne aulem sine causa odio habeamtir,
pro inodo rci judiceiur, imo potius ul supra meritnm
non est in nostra polesiate, sed in eorum qui otleluat praias : et seipsum reddit illi supplicio obnorunt. Improbi eniin Itoiios nulla omnino de causa
xium, a quo ipsum lex probibet. Vide autem quodnamsit illud : Decidam, inquit, ab inimicis mei$ ina- odisse consuevere. Eienim Cbrisium quoqne siue
nis. Penequatur inimicut animam meam, et compre- causa odio habuerunt, quemadmodum d i c t l : Oderunt
hendat, et conculcel tn terra vUam meam, et gloriam me gratis (Joan. 45. 25). E l apostoli habucmnl i n i meam in pulverem deducat. Hoc est, Me inglorium, el micos pseudoaposiolos, et prophelx falsos prophelas. Non esl enim hoc speclandum, u l non habeamus
bonae famne et existimationis experiem pcrdal, ei s i inimicos, scd ne juste, et ne cum causa; atque ul l i jnul cum vita mea meam quoque gloriam dcsiruat.
cei
millies odio habeamur, non babeamus odio , ne~
Quid est Et gtoriam meam in pulverem deducal ? Huque
aversemur : in hoc enim inimicittse consisiunt,
nilict, conculcet: Efficiar, inquit, mcis inimicis exut odio babeamus,et averscmur. Quando ergo odio
f>ugnatu facilis. Quid possit esse Absalone sceleralius,
babeor, el odio non babeo, ille me inimicnm , non
<qui patrcwt, el talem patrem, adco mansuetum el micgo
eum babeo. Quando ei bene precor, quando ei
*eni persequebaiur, cum esset impudicus, petulans et
volo
benefacere, quomodo ego illt sum inimicus ?
ontumcliosus? Quid ergo? mim reddidit relribuentiPropierea dicebat Paulus : Si pouibiU est ut ett m
fcus ei mala ? num injurias revocavit in memoriam ?
vobis cum omnibtu hominibus paeem habente* (Rom.
Nequaquam. Et si examinaveris Saulis hisloriam ,
42. 48).
tttuc maxime videbis illam rocem esse claram el i l 9

u a n i

lueftrem. Cum enim eum, qui post innumerabilia beneOcia , et tropaa, et viciorias ci injuriam faciebat, instdias teiidebat, el quotidie cupiebat cum
de medio lottere, seinel, bis, ter, et saepe dormientem et UroquaBi in carcere inciusum, et saiellilibus
deslituUtm in manus accepiesel, muliique eum juberent occidere et de medio lollere, ei pepercit, et
iraiu vicit, idque cuin eciret se, si eum dimilteret
bostem, et irrecoaciliabilem inimictim esse dimissurum. Sed lamen neqne memoria prjLterilorum,
nec raelus fuiurortim, neqoe ullam aliud ejusmodi,
euin ad illain ca&dem patrandam imptilit: sed sa~
pieniia usus esl, manum coniinuit, ei iram refrena I i , iDaiuitque periculum adire, insidiis appeii,a
patria et liberiaie excidere, quam iuimicutn, qui
uulta de causa ei insidiabaiur , qui posl innumcrabilia beneficia ei morietn moliebatur, occiderc ct de
f

Ouo Mss., desiderium, pro, iram.

6. lmmici quomodo placanduNoslra crgo afleramus, et ex hoc ipso sufficieniem laudem rcferemus.
Uuxnam suitt auiem noslra? Ut vcrbi graiia : hic
odio le habet, et impugnal? Tu ama, et eum bencftcio afilce. Probris et maiedictis appetit ? Tu bcnedic
et lauda. Sed ne sk quidem soWit inimicitlas Majorero igiiur libi affert mercedein. Mali enim, quo raagis a nobis obsenraii libcRam nobmt compouerc, eo
nobis splendidiorem remunerationem comparant ct
sereddunt imbecilliores. Qui enim odio babet, ei
non reconciliatur, liquescii, labescit, et in perpetuo
bello versaiur: qui est auiem his telis superior, slat
remotus a magnis tempesiatibus, et slbiipei anie
illum maxime prodest, diim studet iUi recoticilUri, et
non cutneo bellum gerere, Beipsum abello et pugna
liberans. Fugiamus ergo eum aliis beltum gerere, et
bnjusmodi rerum radicem de medio tollamus, yanam
gloriain, et avaritiam. Vel enim propter pecnnias esi
inimicus quispiam , vcl propter vaaam gloriara. Quod
t

88
EXPOSITIO LN PSALMUM Y H
,

,
, *
.

*1 ,

, ,
,

,

, ,
;
"
, .

, .
, ", ,

. " , '
, , [58)
, ,
, ,
"
,

, ,
,
[57]
.
, ^ .
.
, , *
.
xal , ,
; ;
,
.
, ,
^& , ;
' ,
^ ,
; ,
.
, ' .
,.
* , , '
, .
, ,
, ,

' .
,
.
. \ ',
,
,
.
.
* , , ~
, .

,
,
.
, ,
, * , *
,
, , ,
. ,
,
;
,
. " ,
, . '
, . " , ,
, ,
, , ,
;
; ;
,
,
, .
; .
, . ,
'. ,
, , ,
.
' ,
; ;
, , . ;
, . '
, ,
; .
, , ,
, , ,
, ,
.
. ' 0
* ,
, , ,
,
, & ,
*
, ,.
, , ,
,
, ,
,
.
, - , 0 , , . *
OiK) mss. . Melior videtur
, . 61
EdiUlecUo.
87

89

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

,
. . ,
, . ,
* [59]
, \, ,
\ .
, ,
^ ,
, , ; . ,
^, ^,
,
, ' ;
,
*
^ . "
, ^ ,
, . " , , ,

. . , , '
,
> . " ,

,
. *
,
. ,
>.
, ,
, ,
.
, ,
> , ,
, , '
.
, , '.
',
, ,
. ,
* ", , , .
, , . " , . , ,
. ,
; , ,
, ,
. , '
, , . "
, '
, , .

* Oranesrass. , quod idipsum est.

* AHi ^ aliis vero deest, ha?cque vox
inutilis esl boc loco.
Unus codex * ;
.
d Savil. in nolis : c Haec loiidem verbis et hoc ordine
in Bibliis non reperiunlur. Huic tamen afline esl quod
legitur Psalm. 91,8,9.
e Unus . .
Inlra ida-u ; }. .

U9

*> [60]
*

, . "
, ,

. " ,
, .
, ;
. ,
. .
. " ,

. ", .
",
.
&
, , . "
, '
. , , ',
. ,
; , *
, . ,
; * .
' * ,
. " , '
, ' .
'. ,
.
, ,
,
, ,
. ;
,
,
, ' ,, . .
, ,
. , ,
, , ,
. ,

* ,
, . "
, ,
,
;
, ,
. ,

,
. ,
.
.
, *.
,
[61] . ,
.

, .

, ,
, .
,
; " , ^, ,
." ,
.
1

' Post Morel. addit , qu absuul abomnibus aliis.

lsquiverlit, , est Symmacbus. Leclio
, est Tbeodolionis; alicra vcro,
-fl, est Aquiiae. / Helraice ,^ * P
e l

er

a n L

9
EXPOSITIO IN PSALMUM VII.
(D<m.
7.
9).
E
s
l
eiiamrcgale
sedcrc,
ni
quaudo
i i s faerimis superiores, etiam ne nos apprcbendanl
iniinicite, evademus superiores. Elsi crgo conlumclia c\i: hronta iuu$ Deut, iit $*ctHum sweuli: wrg*
affiecerit, m a g n o fer animo : seipeum enim , n o n le rectitudiuis, virga regni tui (Psak 44. 7). Uiide ilhid,
Sede dexim meit (P*al. 109 1), eignificavit acquali
affecil injuria. E i si percusscril, ne ebsistns : ipse
tatem
honoris. Quid est autem allud, / n tra tua ?
enim feriiur, te manu, seipsum ira pulsans, el i*ibi
quoque ila rursus accipienduin esl, ut Deo conveuiat.
malam ab omnibus exisdmationem comparans. Qood
Ira euim Dei non esl animi perturbatio, sed fastigask bac libi videntur esee diflicilia, boc apud le coulio et punilio. Exaltare in finibus inimicontm tuorum.
sidcra : si qois feriosus feeiem luam undique laceAlius
d i c i l , In ira advertus inimieoB tuo*. Alius, Jn
rarit, quemnam dixaris malis afftcitene qui passus
bile eorwn qui nie aflligunt. Alius, In dUatiombui ai*
cs , a n illum qui fecit Clarura cerie est quod illum
ligantium. Uebrxus aulem illud, Jn finibus, dicit
male affectum esse dicturas sis. Ergone, ubi vettis
Bebarolh
(). Vide quoniodo rursus non se ulciftcilur,
qntdem dtsciadilur, qut fecit, g m i o r a passusest quam
scd baec dicit pro Dei gloria. Non enim dixit eolumie qei laesus fuit: ubi aulem cor rumpitur, hoc cnim
modo: Puni inimicos raeos, vel tuoe; sed, Exaltare. E l
facit ira, non iUotm graviora etse passum puiabig te,
qui ne tantiHum quidem passus es Y Neque enim hoc quoinodo exalutur ille alius. et quir estsemper allissimiis ? Ejus enim naturae allitodo nce erescit, neo
dixcris, illura veslem mam scidisse, sed prios cor
minuiiar: est enim perfcctus et nullius rei indigens,
sunII). Sicut eniro non fuerit morbus regius, nisi
ct qoi semper eo modo se habel. Quomodo ergo, et
bilis eisuperet, et proprios fimites transilterit: ita
velieincns ira tibi non fuerit, si non faeril cor disn;- qua ratione cxallatur ? Exakaiur in multomm incnt bus. Quemadmodum sa?pe loogantmitate usus esl ;
pmm. Quemadmodum ergo si videris altquem regto
iniinici auiem exislimabant boc non esse loiiganimU
u*>rbo leneri, etsi mala fecerit innumera , morbum
tatis, sed bumiiiiatis et imbccillilatis^Quocirca oliam
ad te nolis atlrabere : ila eiiam in ira. Ne aeinulare,
ncc imilare vilium, sed illius potius misorere , qui bumiliatur, non re ipsa, sed illorem cogiiatione.
SS

quam in se habet non frenal beiluam, sibique piius

damnum affert et exitium. Quod entm qui tales sunt
sibiipsis damnum afferanl, licct audire multos , qui
hujusmodi pugnas el litcs componunt, hoc paclo
eot admonenles: Parco tibiipsi; facis libi injuriarn.
Tale enira est vitium : euro qui ipsum parit, solum
d a m n o aflicii, o m n i a sutque deque movcns et agitnna.
Ne irgo Tolentes aKos u l c i s c i , ipsi a | oriu excidainus. Neque enim si quispiam navem fractnrus, el
submergendus, te in terra eedentem contumeliis afficeret, ex eo dolorem caperes, nec e terra exccdens,
cum eo esse velles iiaufragii particeps. Iloc ergoapud
tc repula quod, qui te conturaelia afiicit, et probris
inseclatur, tamquam turbine el procella aliqua ngi*
latiis submergiiur, in irae naufragiuih ineidens; tu
aniem qui fers fortiler, et in portu el in lit >re agis
suaviter. Sed si ad eamdem deferaris contentionem,
non il!um,ged teipsum demersisli. 7. Exsurge, Dofmne , in ira tna, exaltare in fimbus inimicorum tuoftHit. tloe iia dixit, osleudens eum possc etiam surgere non w i r a ; ut quando d i c i l : Surge, Domine, serva
me, Deu$ meus (PtaL 3. 7). Cum autem audis, E x Murge nibil corporale euspiceris. Quemadm<<d im
enim sedere non dictum est in Deo corporaliier, iia
nec hoc. Tu enim, inquit, sedens inuBculum. Quid erga
signiflcat per sessionem ? Finniialem, unraobiliiatem,
et natone stabilitatcm, alque constanliam. Quod qutdem significavit eiiam per id quod ei ex adverso opponitur. Cum enim dixisset , $eden$ in swculum,
sabjanxil, Vos autem pereunfies in taculum. Quemadmodum ergo sedere non est corporale, ita nec ctiam
sargere; sed iilic quidem stabililas, hic autem puniendi Tis et consumendi potestas. Scdere significat
iionnumquam judicandi facultatem, ul quando dicil :
Sedhii super thronum, qui judicas justiliam ( Psal.
9 . 4 ) ; et Daniel: Throni potiti sunt, et sedit judicium
a

7. Quemadmodum eiiim sol videtur esse obscuni9

iis qui laborant oculis ita Dcus videiur esse infirinus
et tmbecillusin eorum mentibus. Sed qucmadmodum
soliia exislimalur, uonest auiem obscurus, sed eet
aflectio illorura imbecillitaiis: ila quoque Deus, eliamsi
hocexislimeiur^noiiestimbccillus, sedidex illorumiiisipicntia accidil. Quid ergo dicil justus ? Exaltarcciiam
apud inimicos meos: ulciscere, el vires tuasoslendc,
ul qui le bumileni existimanl, ex iis quas paliuntu^,
tuam videant gloriam. Vidisli ejus insliiutuav,
id quod suum, sed quod Dci est quacBenlie. lllud
atilem, Jn finibut, alii quidem dicum, In capitibus;
alii auiem , Nulius fugiat inimicorunu Magna eet
aulem justi virtus quando eoodem babel, quos Dcus,
inimicos, et eosdem ainicos : ut magna hnprobilas,
quando Dei amic-os inimicos, el inimicos amicos habet. Quemadmodum ergo Deus dicilur babere imiuicos, non odio babens^ neque eos aversans, sed improbas eorum actiones abborrens: iia el am juetus
habet iuimicofr, non eos uiciscens, sed improbitateni
aversans. Et exsurge, Domine Deut meus, tit prescepto quod mandaMi. Aliue dicit, m judicio. 8. Et
tgnagoga populorum arcumdabil te. Alius dicit cir
cumdei te. propler hanc in alturn regrtdere, Domine.
Alius dicit, ei supra ipsam in altum convertere, Alius,
Et tuper hae m altwn revertere. Hebraeus aatem^
illud , Super iptam, dicit, OwUea. Qntd esl 7n prc*cepto quod mandaiiif Utopom feramtjg, iuquit, iis
qui afflciuntur injuria, et non negUgamu* eoa quibus
struuntur insidiae. Quod tu ergo nobis lege oonstituisti, hoc etiam factis nobie eiprimc. Alii autem
9

r o s t , usus est
adrmserant.
1

M o r e i . addit,

eliam in eos quitnaxima

() H e b r a i c a l e c t i o est, T l l T l V n , q u a m Grscci, a l i i ^
a l i i ec9^o r e d d u n t ; v e r u s a u t e m bujus vocis sensus e s t , tn
indignalionibuSy ad q u a m signiHcationcm accedit Symma
ctiui, qui verlit, h
in bile s i v e in ira.
t

91
S. JOANNIS eiIRSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.
02
tibas, solent vitam ipsam criminari : quod etiam ipri
dfotint etiatn attud , *empe promisit se iitiinictim fore
Job aceidit. Quocirea ci eliam dicebaftl, eum nihil sciiafmicie- ejue. & Et tgnagoga poputoruni ehcunidabit
rciitab co malc factum : Non digne pro peccatis luis&ale. Nlbif hamatiuift H6 bic qtiidero suspiccris. Elsi
gellaius cs. (Job 33*27). Pauluro quoque sederaium
enim taler aunt dicitooes, sunl tamen sensa qu:
aliqiicm el lualeTicum cxisiimabanl barbari, quoniani
eo coiiveniant. Quid est ergo, Qrcumdabit ie ? Id
vipera ejus mauum apprebeaderal, ei ideo dicebanl:
est,Canettibi, laudabit te, bonis et honoriiicis leverServatvm ex mtm ullio mn timt hutic hotmnem vhere
bte affatim prosequdur. Qnoniam enim boc pcr
(Act. 28. 4). Porro Semei quoqne David vocabat
ehoroe faciebaiU, in orbem circumsislentes in templo
boimcidani, propter calamttalen banc nefariara de
et in aliari et i l a graliarum acliones offerebant; ex
eo ferens sentenliam (2. Reg. 16. 7 )
ipea staodi forma latidalionem eorum significavii.
8 Ne ergo idipsom quoque vobis aceidat, age de
Qood aulem dicii, tale est: Ulciscere, fer auxilium.
his paubepcr disseramtts. Multos enim audio dtceu*
Hoe te et apud inimicos reddel excelsum, et ut
tes : Si Deus amaret panperes, non sineret esse
twn popidus mullis le laudibus et hymnis oroet,
paaperes; rursus alio, ubi quenipiam vidertnt ineCRciel. Vide quomodo non quod suum, sed quod
firmiiale yel morljo conflictari diulurno : Ubi sunl
esi Dei qrcerit ubique. Yult enim ipsum ubique et
illtus eleemosynae? ubi ejus benefacta? Ne in bisergo
aptrd iniraicos et apud suos gloria et honore affici.
peccetis, de bis clare etdieiincle dkarous . Si euim
Ei pro ipsa tu alium converte. Pro ipsa, quanam ?
homo qui sapit, nec bonos odissc nec matos amare
Synagoga, inquU, hoc esi, propter ipsam In akum
polesl, quomodo lu audes de Domino dicere, Eos
twnerie; cxaila nos, extolle n o s , fac ut sint res
qui sunt hi paupertate odit Deiis, elst sint virtme
alLc c l excekc, fac ut sit clarior et illustris, repraediti : dtviles autem, etsi sint vitiosi el scelerati
duc eain ad priorem prosperitalem. Vide aulem quodiligit; maledicum et blasphenKim os aperieas
m#do nbiqiie precibus doclrinam admisceat. Eicnim
cum iriusdixisset, Misereremei>et exaudi me(PsaL 4. neque gravitalcin absurditatis animadvertis?
2 ) convcrtit sermonem ad consilium, sic dicens :
Deui quo$nam amat. Ne ergo pccccs in talibus,
Filii htminum, quou$que gravi cordef Et bic cum disce quid Deus amat ct odit. Qnem ergo amat Dcus?
(Hxisset, Jn atlUm converte, Domine (Ibid. r . 3), sub- Euin qiii mandala ejus serval. Eum enim aniabo,
jungit: 9, Dornintu judicabit populo$. Alius aiHem
inquil, e< veniam adeum (Joan. 14. 21. 2 5 ) : non eiim
d i c i l , Dominu$ ditceptabil; docens eos qui omnia
qui est dives, non eum qui sanus e s l , sed qui paret
i-asff et teroere lieri putanl, rebus quamdam pneessc
mcis praceplis. Quemnam auiem odii ei aversatur?
providentiam , qua3 eorum qwe fiunt rationem exigit.
Eum qui praecepta ejus non facit. Quaudo ergo videJudicittm aulem hic dicit et futurum, et prasens. Illic
ris aliquem, qui preecepta cjus non servat, eiianist
emnx ipsum erit tt universum, et manifestum : hic sanus sit, etiamsi opibus affluat, refer ciim in numcautcirt ex parte etiam suniil poenas, et socordiores
rum eorum qui odio habentur : virum autem virluie
ixcitans, el infidolioresattrahens ad curandam tolius
prxditum, etiamsi a?grotiim videris el inopia oppresmiHidi prwklcntiain. Judica me,Domine tecundum
sum, inlcr eos qtii amanlur annumera. Non enim in
jmiuiatn ttteauu Alius dicit, Secundum ju$ meum. Ei bis consislit amicilia, sed in illis. Annon vides etiam
Htundmn innocentium meam tuper me. 10. Consum- in rebus bumanis, regiim amicos in bellis maxima
tuelur neqttitia peccatorum. Alius d i c i l : Peragatw ve- adire p4ricu!a,'et accipere vulnera, el peregre proGxatio advertui impios. Et dirige$ justutr.. Alius, El cisci ? Non audivisti qtiod scriptum e s l : Quern diligit
siabilies ju$tum+ Qui fit ut qui alibi dieit, Non inlres Dominut, eastigat : flagellat autem omnem filiumqunu
injudicium cum mw tu*(Ptal. 442. 2 ) , hic dicat,
reapit {Hebr. 12. 6)? A l mtilii, itiquil, ofTendunlur
J udica me tecundum jusiitiam meam ? Quod boc a l i u d ,ba?c videnles. Non ipsorum causa, sed propler suatn
ei ilhid aliud ait. Ille enim dicens, Non intres in judi- stultitiam. Noa datur enim bic nobis laborum remutium cum iervo tuo, signiBcat, Ne tu mecum judicio
neralio; sed sunt bicquidem siadium elarena: postca
eonlenderis, pe meam yilam, cum luis bene6cife
autem erunt p r a 3 m i a et corona:. In tempore ergo
eonfercndo, examinaveris. Et ideo subjunxit eliam :
luclce et in die pancratii (a) ne qnnrras quieieiii et
Qma non juUificabitnr m contpeeln tuo omnis vivent, animi remissiOHem: nec confundas lcmpora. A l multi
koc est, *i tecuin in judicao conteodat. Hic autem
tnnt, inquil, imbccilliores. Sed Deus his etiam prohoc dicit: non vuk enim in judicio cum ipeo confidit; el perinisit ut nmlli eliam justi hic quoque i
l e n d e r e , sed tecum. E l ideo d i c i l , Secundtun justi- prosperiute agerenl, non propler iilos, sed propier
tjam meam, hoe est, Secimdiiti jiistiuam q i l mea esu imbecilliores. Quare etsi te oflendunt qui suniin ailliloetyiam a o t e n bic dicit, non coepiese mantbus i n i - cikme, jrdificeiit rursas qui in qutae vitam degunt:
qufe t i x a m ; fuod dixit svperius, Si koc feoi, et quae
et si te supplantant ecelesti, qui rcbus iituntur scseqmiflut. I4tm antem significat illud, Secundum
* colb., nobii.
wnocentiam meam; Secundum boc, inquit, volo
* 8avil. io texiu legit, hwc accurate disqttvrenw; idcm
conjecit io roargine, disqtdramus. Mox ba3 voces, de
judicari. Btagaa est etiann bic j^isli fiducia. H x c pono
, omittunt savil., Reg. etcolb.
dicit coactus. Et quomodo ? Quod muiti siulti cx iis ,
() /n die pancraln, seu omnis generis certammum. Erant
autem ludonim genera quinque, quae una voce < *o patiebatur, malam de eo opinioiiena cepissenl.
cabaotnr. Hac de r c vide ia Antiqvnt. noslra, Tomo 3,lib 5f k i ique enim stulli ex lis quae accidunt calamilapag. 291.
v

91

93

EXP0S1T10 PSALMUM 111.

,
.
.
.
, .
,
; , ^ ,
, .
,
,
,
. "
, .
,
* . "
, .
,
.
.
, ; , ,

, , ,
,
. "
.
, ,

, ; ,
*
; ,
,
, .
, .

,
,
.
, .

, ^ ,

. , ,

. ,
.
*

.
,
'&
.

. ,

. ,

, ,

; " ,
. ,

,
, , *
.
, "
{,, . [62]
,
. ,

, , , .
,
* ,
,
. ,
, .

.
. ;
" , , . ,
) . ,

.
,
. ,

~\ .
,
.
' "' ,
.
,
,
^^ *
; ; "*
, . ,
, ' ,
, ,
, , ,
, , ,
;
1

"* ,
. ;
. , ,

,
,
. ;
. "
,
, ,
, , ,
. , ' . " $ ,
,
, ,
; , *
,
*
,

; , , . ' , .

*
. [63]
. '
, , . *
, * ,
. "
, * , c

Duo ms9. .
k Beg. e l alius .

Colb. ' .
d Savil. in lexlu , in roarg. conj. . Reg., Colb. et MoreL . Mox Savil.,
Reg et Colb. omillUDt

93

S . JOANNIS CHRYSOSTOMI AKCHIEP. CONSTANTINOP.

ot .
,
;
, ;
, *0
,
;
" ,
,
; , ,
; , .
*

;
, ,
,
,

,
'
, , ,
,
, .
, ,
. ,
,

.
I; .
,
, .

, .
"
. " , , -
' , , \ . "
,
. .
; "
, .
. ;
, , .
, .
[64]
,

. ,
;
, , ,
. ,
*
'. , ,
, . , , .
, . "
, ' ,
, , ,
,

94

, (
),
.
, , '
; "
,
, .
.
, . , ,
, , ,
;
,
, ,
, '
, , , ;
, *
, ' , *
, ' .
*
. "
,
, ,
, ' 7
.
, ,
, * ,
,
.
, . ,
;
, >
' ; ; ' [65J
, .
, .
>
, . ,

, , ' . ,
* ' ,
, .
, '
. . ;
, , . "
* ,
. "
,
, *) *
. , ,
.
* *

* .

EXPOS! PSALMUBI VII.

95

9*

e a n d i f , te eriganl et recreent qni lorqticniur ac puflemus, sed qui Iaboral quidcm, et jaccl ncglectim ,
n i u n l u r . Non audivisti Christum dicenlem : In mundo nec babct mcdicuin qui ei mnnus adbibeat : ctini
aff&ctionem habebilis (Joan. 16. 33)? Quid ergoquttris auiem qui scinditur ct uriiur, dixerimus iter ad satiitaiem ingrcdi, non aspicicntes dolorem qai ex seciioquietem cuin ille haec dixeril? Non audivisti eum
dicentem : Mundu* gaudebtt; vos autem tristiiia affi- ne, sed saniialcni, qusc ex ea oritur : ita etiam oportel nos in anima aftici, lugere quidem et flere , non
ciemhtt (lbid. v. 20)? Proinde consentaneum essel
offendi insipienliores, si iis quae dixil evenirent con- eos qui puniunlur (trahuiitureuiiu ad sanilateni), scd
traria : sin autem omnia eveniunt ex consequenlia , cos qui cum peccant, non dant poenas. Et si poenx,
c u r ergo offeuderis? Et cur, inquit, Deus ita decrevii? inquics, peccata prohibeut, cnr non quotidie damus
N e inquire, ncc sis niraium Curiosus. Neque enim potiiias peccatorum? Quouiam si boc factuni cs*el,
dieit pgmentum ftgulo(Rom. 9. 20): Cur me $ic fecisli? prtcreptiim fuisset bumanum genus, et sublaium esset
teinpus poenitenliaa. Id considera iu Paulo. Si enim
Proplerea etiam prophcta increpabat Judaios, quod
c u m innamerabilibus essent malis refcrii, Dt i vias ille dedisset persequutionis poetias, el fuissei sublau i m k curiose scmtarentiir, dicens : Scire viat mens tus, quomodo babuissel tcmpus agcndi poenileniiam,
desiderant, tamquam pvputus qui fecit jnslitiutn, el et post poenitcntiam faciendi bona innumcra, univerjvdicinm Dei sui non reliquit [hai. 68. 2) : pcrinde sumqwe pene lerrarum orbem dcducendi ab crrore ad
vcriialem ? Non vides eltam medicos, quando quis
facienles, ac si quis servus qni offendisset, ci itintimultis est affeclus vulncribus, nmi taiitam adbibere
nierabiiiaia csset reus criminum , omittens sludium
mediciuam, quantani poslulat nalura vulnerum, sed
adhibere sedelur ira domini, cxigal ab eo rationcm
cur sic fecerit. Ne ha?c itaque inquiras, ncc cesscs qunnlam ferunl vires cjus, qui esl sauciatus, ne dnm
vulncribus medcnlur. a-giolum dc medio lollant? Ea
flere, et lugere, et tua peccata abluere. Hxc dico non
quod rtoii possim ralionem dicere, sed volens le ab do causa Dcus nec omnes simul punil, nec omnes pro
mcritis, sed sensim el aliquautum ccdens : ct sxpc
liac nimis curiosa invesligatione ad sabitis luoc curarn
uuum puuiens , mulios pcr illuin cmendavU. Hoc
traducerc. Cur ergo sic jussil? Ilumann gcneri parccns. Laborem enim bic, ubi brevis esl viia , aliri- eliam sivpe flt in corpore : uuius incmbri abscissio
pluribus aliis prxbuil sanitalem. Yide auicm cariialc
buii, coronas auiem in fulurum rescrvavil, ubi senii
plcnam
jusii animam, quomudo ubique quaeril quod
exprrs est acvum , ct numquam finiendum. E l bic
esl
communiier
ulile, ul peccaium dc medio (ollalur,
qoidcin labor celeriter solviiur el prrlerfluil : illa
aiitciu manent inimortalia, ct num(|uam dcsitnra. no ul siimat pcenas de inimicis , scd ut inimici
Alioqui autcin excrcct etiam animas ad amorcin vir- ccssenl ab improbiialc. IIoc crgo scinper spocleiuus,
ut sisiatar Yilium, el lugeamus eos qui illo teiieutur,
iiitis. Qnando enim vel com laboribus ipsani eligit,
eiiainsi sericis vestibus sinl induti : cosque e diverso
noiidum pr&miuin accipiens, nieditatur erga eam
bcaios judicemus qui suiil virtule prrnditi , eiiamsi
accuraiis>ime affici : quando autem eiiam cum volucum
extrema inopia colluclentiir, ab cxlcrioribus iu
ptale fngil viliam , supplicium noiidum cxperla , ad
cngitalionem
ulriusque subeutiles. Tunc cnim videipstiin odio habendtim et aversandum exercelur. Unde
biTnus bnjus divitias, iilius inopiam. Quid enim, si
(ict ut ex boc accipiat habitiim et odii advcrsus imsplendida veste exlrinsecus est indutus? quid differt
probitatem , et amoris in virlulein. Est etiam alia
ab officinis el lignisqua: eam feruni? qua in re est
raiio. Quanam autemea est? Afflictionosvel maxime
iis locupletior, qui eam vendendam acctpiunl? At non
excitat, cnitfirmat, et forliores rcddil ad studium saojusmodi sunl justi diviliaj, sed lirmai et siabiles.
piemix. Et cuni bac eliam alia. Quxnam aulem ea?
Quod si non sentiunl diviles se esse in paupertate, rtiliil
Vnll nos doccre pr.rsentia despicere, et non eis esse
mirura. Necii etiam malum seutiunl qui laborant pbreaftixoe et alligaios. Propterea affticlionein attribuit ct
nesi: et propterea suni maxime miseraitdi, non beali
laboreni : qune autem bona sunt eljucunda, ul facile
ducendi. Si enim scnlirent, ad medicum accurrerent:
solTfrentiir effecil. Consummetur nequilia peccatorum,
nunc autem boc est in viiio gravissimum, quod cum in
et dmgei ju$tum. Quid e s i , Coiisummetur ? Infer,
eo sinl, ne se quidem inco esse senliutit. Ne hoc rcspeiiMjuit, supplicium, etreprimes illos a vitio. Queinadxeris, quod se csse divitem IsRiatur dives, sed propter
moduni enim ulcera puirida ceduni amaris medicahoc ipsum vel inaxime defle, quod ne sentiat quidem
iiicmis nsiioni et secllonibas : ila etiam per suppliin quanto malo versetur. Non cst enim humanum ,
oiiim arcelur improbitas.
sed a ralione maxiine alienum, propterea exsuhre.
9. Lugendi qui po$t peccatum hic non puniuntur.
Ei diriges justum. Quid hoc esi ? Plexis enim improCur pcccatores non dant hic pocnas peccatorum. Cumbis, inquit, fiunt justi altentiorcs. Proinde duo biuc
baccrgo iiilclligamus, oporlct eos deflerequi
bona oriuntur : nam et illi a viiio desislunl, el hi ad
puoiuniur et supplicio afiiciuiiiur, sedeosqui pcccanviriulem magis accedunt. Quemadmodum enim bomo
tes nullas omnino poenas ltiunt. Primum enim malum
santis cnm videt quenipiam uri aul secari, reddilur
esl, peccare : secundum atilem, si peccanlibus nulla
alienlior ad s.mitalem : ita hic eliam. Eienim mulli
adhibeatur medicina. Imo vel boc primum jure dixcril
eorum qui lunc crant, oflcndebanlur, eliam eorum
quispiant, el longe gravius. Quemadmodum cnim non
qui videbaniur bibiipsis alicndcic, proptcr ntalorum
grave esl iugrotare, scd eum qui agroiat non curari;
prosperiialcin adhuc imbccillius affccii. Qtinpropter
nec euiu qui ulcere puirido laborai simpliciter, dc9

96
S . JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CCMSSTANTINOP.
tidie. Hebraius aulern, In omni vita . Et alius : i / / hic ciiam alibi dicit : Pene e/futi sunt gressu* mei,
nans , fremens , non punienu Quod auiem dicit, cs
quoniam cmulaius sum propter iniquos (Psal. 72. 2).
ejusmodi. Si esl jusliig, volct ouiniiio punirc iniquos;
Alius auiem rur&us : Quare via impiorum prospcrasi Tortis, oiunino poterit. E l u b i , inquit, est cleincntnr(Jer. 12. 1)? Quineiiam Job fmilia qu;i?rebat
tia si jusle judicabil ? Prinujra quidem i n c o , quod
ejusmodi. Sed nunc quidem imperfectius aiTecli hxc
non slatim puenas infligat, praccipueque in c o quod
dicebant, et ba)C qua?rebant : nunc autem nulla cst
]ain oninia peccata remiserU per lavacrum regcncradignus vcnia , qui his pcrlurbalur : qui loi el lanta
tionis; secuudo aulcm, quod eliam dederit pocnileuphilosopbuc scita didicit, et de fuluris talia dogmaia
tiam. Si enim cogitaveris, nos peccare quolidte, tuuc
acccpit, el de gebeuna ac reguo apertius edoctus est,
maxiine videbis incflabilem ejus clcmemix* magnimillic singulos accepturos pro merilis. Scrutani corda
dinem. Quod quidem etiam significans, subjunxil;
el reiies Deut justus. 11. Adjutorium meum Domino,
diccns : Deu* judex justus, forlis, et paliens. Dubtias
$alvo$ facit rectos corde. Alius : Examinalor corcur, cum velil el possit, non puniat? Disce, 'mquil,
dium el renum Deus justut, defensor meu$. E l alius :
eum csse patientein, nec infereniein iram per suiguDeu$ jtutu*. Scpluaginta aulero ita dixerunl : Scrulos dies. Ne quis enim siullus exisiimel eum proplcr
tans corda et renes Deus. Justum auxilium meum Deo.
imbecillitatem non ulcisci, ostendil causam dilaikmis :
Uixit eum esse judicalurum orbem terrae, dicil dcinquod magna babeat spatia et magnani nicnsuram paceps etiaro quomodo sit judicalurus. Dixit cum non
lienlia. Quia enim propterea mitis est et paiiens, ut
cgere testibus, non probationibus, non demonstraliote adducat ad poenileniiam, quando nibil tibi prodcsi
nibus, non scriplis aut inslrumenlis aut alio ejusboc medicamentum, etiam ulcisciiur. Nos ergo q u o modi : ipse est enim qui scit eliam quae sunl arcana.
lidie digni sumus qui puniarnur. JNisi enim ila essel,
Ne dical ergo stullus quispiam : Et quomodo judicabit
nou lamquam magnum posuisset illud : Non mferent
inundum lanliim ? Qui enim fecit, cum non essel, is
iram per singulot die*; sed lamquam rebus quidciii
faclum judicabit. Renesaulem hic dicit mcmis a r c a n a ,
boc postulanlibus, Dei autem cleraentia juslam cobiqua) suni inlima. quac sunt profuudissima, ex" posilura
benlc punitionem, hoe dicit. Vides quomodo bic cliam
parlis id innuens.
ostendit Deuiu a moleslia alicnuin, el punitioncm
10. Quid csl, Scrulans? Quod alius dixil, Probans.
appellaliram ? Nemo enim irajii infort alii : sed i|isc
Elsi siat aulem humanx dictiones, sunt lamen sensa
quidom babet iram, suppliciura auiem infcrl alii.
Deo convenientia. Quemadmodum enim Paulus cum
Nibil ergo significat aliud quam ptinitionein , ciun
dicil, Qui autem scrulatur corda (Rom. 8. 27), scruiari
dicit, Et non inferent iram per iingubs dies. Et quopouit, pro aperle scire : eiiam bic tcrulant, pro permodo dicii, Per ungulot dies * ? Ingredialur untisquisfecie cognosccnte. Examinare autem est nudare, quod
que suani consciemiam, et tunc videbit. U i cnim
est perfect scientiae : ut etiam dicit Paulus : Omnia
pralermitiam arcana cujusque peccata, bsec quidcni
uutem sunt nuda et retupinala oculis ejus(llebr. 4,13).
comrounia quis effugiet ? Quxnam autem ca suni ?
Quwnam petenda $unt.Justum auxilium meum.
Quis esl dies in quo D o n segnitcr oremus, et C U I I I
Alius : Juslus defetuor meus. Quid est, Justum auximagna negligenlia? Quod autem hoc eiiam ira dignuni
iium mcum Deo ? Jure a c merilo mibi conlinget
s i t , hinc sciri potest. Dic cnim m i b i : si ad judiccm
a Deo : nihil enim peto injuslum. Quare si superoscilans accessisscs, et convicius esses, non de te
JIIIIII
nuxdium impeirare volutnns, ea sunl pesiatira sumpsisset pcenas, et misissel in exsiiium ?
Uinda, quac etiam jusli babent rationem : ut natura
Cerle, inquis : homo enim est. Elquid tum? Si enim
pelilionts attrahamus auxilium ejus, Qui $ervat rectos
bomo affeclus est contumelia, non fuerit atquum u(
corde. lloc est ejus oflicium, haec est ei coiisuetudo.
irascaiur; ab eo cnim cootumelia affecUis es(, qui csl
Quoniam ergo nec ego cum injuria provocavi, nec
et bonore aBqtialis : Deus aulem contumelia aflfeciiit,
ultisci desidero : propterea mibi justum fuerit a Deo
jure supplicium intulerit; majus enim est hoc peccanuxilium. Hacc ergo cum sciamus, nihil pelamus ejustum eo, quod fit in bominem. Et honio quidem hoc
mndi, quod vetet donationein. Quando enim contra
facit, quaerens quod suum est: Deus autem quod est
iuiniicos peliveris, non est juslum quod petis auxituum. Quamobreoi vel boc nomioe juslius irascatur.
lium; esl enim conlrarium logi ejus, qui prscbet.
Non est enira a?quale, eos contemuere qui sua qua>
Itidero etiam quando divilias, quando pulcbriludinem,
runl, el eum qui qua ttia. Hoc majorem cnim iram
quando aliquid aliud quod ad banc vilam perlinet,
quod prelerfluil, peliveris, id esl conlrarium pbilol o u e b r a l c o UHus locus i t a l e g i t u r , DT"SD2
bophiae aoiroae. Petamus ergo, ut eliam consequainur.
fremetts a u t indignans per omnem diem. i n Ribliis v e r o qu:e
12. Deu$ judex /t<elu, fortis, et patiens, et iram non notas et l e c l i o o e s H e x a p l o r u o i i n m a r g i n c r e f e r i i H t , c i u n
inferens per mgulos dies. Alius dicit : Fremem quo- aliis l e c l i o n i b u s etiaro Hebralca v e r b a Groecis l i t e r i s d e scripta r e f e r u n l u r . l u C o l b e r i i o o autem q u o p i a m C o d i c c b i c
in m a r g i n e l e g i t u r , , qua v o c e e x p r i m i t u r OTt
Unus codex : Aliu* dicit: Dem jiutu*, auxilium meum i l l u d U e b r a i c u m . Cbrysosloiuus v e r o , aul l i b r a r i u s quisessc v o c e m Gra?cam r>jv,
neo. Et septuaginia ita dixerunt, e l c . Ubi o h s e r v e s c b r y -p i a m e x i s t i m a v i t , i l l u d
0 6 t o n i u m , postquam t e x t u m ScripluraB u t Autiocbiae l e g e j)utaosque i n Hebrseo pro ,^, diem, e x p r i n i i ^, viiam
batur a i u i l e r a t , t e x t u i n s c p l u a g i a t a Interj)rotum q u a s i J i iia posuit, si i s ^ m i ^
r>jv: Hcbrceus s i v e HebunTcrsum, ac r e v e r a n o n p a r u m v a r i a n t c n i a f l c r r e . lllud a u cus lextus, per totam vilam. Nec a l i u n d e e r r o r e m o r i r i potem ex v a r i e t a i c e x c m p l a n u m p r o v c a i e b a t , dc q u o p h i r i b u s
tuisse v i d e t u r . Consule H e x a p l a n o s l r a ad hunc tocum.
in itciaiioDe.
* Reg. El quoinodo quotidie irc digni sumus ?
95

95

EXPOSIT10 PSALMUM VII.

,
.
"
;
.
, , \ *
,
, \
, \
, *
.

.

.
,
,
. ,
. 01 * ,
.
. , .
, , ,
,
^ .
\
; ,
. (&
, , ,
.

96

, . ,

, , .*0
' ,
, . ,
, , ;
, ,
,
* "
. , *
, 6
:. "
,

, , .
,
,
; , , ,
' . "
, ' ,
*
.
, ,
, .
'
. , , ,
.
^ ,
^
'. , ; " , , . . ,
,
. " , ; >,

, , . .
, , ,' \
, |67] ,
. " .
[66] ,
, " ,* )
\ * , . "


.
^ ,

. , ; ;

. , , (
; , ; " , , * .
.
"
, , 3 ,
, , &
; ,
* ^ . ;
.
, *
, .
* ,
\ ,
.
,
.
. ,
. "
, . "
, .
,
* ,
, . ,
, - , .
, ^ , \
^ , ;
. .
,
, , ) ,
, , ,
.
" . "
, ; *
,
.
b

l3ous codex ,
. .

* linu.s .
iJuo niss. . Culb. quidem .
1 R g. : y.aV . . , &r,civ, .
e

S. JOANNIS CllUYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

97

cI5f f ; ; ^ ; ; ; .
; ,
, *
.
, . " , ,
^, * ,
. "
, Ttys .
, . ,
. .
.
"
, .
'.
,
; , ,
, ;
,

. * V
1 , .
, , '
.
, ( ,
), [68] ^
;
, , '
,

,
* ;

;
; ;
,
;
. ,
, > ; *
,
. ,
;
. ;
; ,
, ; '
, ,
,
, , .
"
,
. ,
t

Duo mse. . Hoc interpreUtio videtur esse Symmachi: leclio Hebraica esl ymtelendit; certe bene
exprimit vocem Hebraicam, inlendu *rcam seilicet, eiiam stve exlendti, opportane adhtbetur. Lecloris judicio permitUrausqoaittBwHl lectionem adoptare.
t

93

,
,
. , * , . ^
, .
,
, \ ,

, ,

* ,
.
, , , , ',

* ,
. ,
, ;
. ;
;
;
, $
,

,
, .
; .
; 01 . ;
. ; . ;
. (, ,
, .
, ,
, ' ,
^ . [69]
. " ,
* , * , *
, .
,
, ,
. , ;
, .
, ; ,
; "
* . ' ,
, , ,
, ,
,
.
, , . "
,
, , ,
.
"
*

.
, .
,
( ,
b

b Duo mss. ' '

; . In edilis vero haec, . .
; dcsunl. Scd hc Cbrysostomi esse videuiur.

97

EXPOSITIO PSALUUM V H .
98
bilavcril. Sin aulcm bxc non sunt accipienda ul dicia
sunl, sed ita ut Deo convcnianl: clamm est quo<l
eliam ira ct cxcandesccniia; crassaj autcm sunt dicliones, ui audilorum penetrenl crassiiudiuem. E l
ideo nec iis quidero qurc dicia sunt, fuil conientus :
sed tcrrorem adangrns, adbuc more niagis bumano
proccdit. Non solum enim hiducit cum babcnleui
gbdiiiin, scd ctiam armatum. Quia enim non aoque
quis mctuil audiens acui gladium, ei audieus arcuin
Cbe in manibus : ex ilguris buinanis mcmein audilorum concmil, di< cns : Arcum suum teUndit et paravii illum, audiloroin (errcns, siiuul el paiientiam CJIIS
el irain indicans. Non cnim dixil, Immisit, nec, Jaculaius e s l : scd, Jntcndil el paravil; hoc cst, piralus
ad einiUcndum. E l quid miraris si sic in Velcri diclum
esi, cuin eiiam in Novo Joannes cuni Judaeis laic quid
dicat? Jam autem ad radicem arboris tecurit p.nUa
etl (Luc. 5. 9 ) . Quid ergo ? an maleriarium Deus
imiiatur sccuri ligna scindenlem ? a n bic securis inlelligenda esl, el ligna ? A b s i l : quemadmodum \uc
pale3, ncc frumenlum, quando d i c i i : Cujus vcutilabrum ttt manu ejus, et mundabil aream snam , cl [rn11. Conlra Anihropomorpldlas. Qnid bic dicent
menlum
quidem congregabit in horreum suum, puleam
qni Dcum dionnt hiimaita esse forma pnedilum, ex
ttulem comburet igne inexsiinguibiU (Matlh. 5. 12).
c o quod dicalur habere manits, pcdes, et oculos?
Quae est ergo securis ? Punilio, supplicium. Quaj vcro
Sunlnc in siipernis ca?li regiouibus arcus, el lela, et
sunl arbores ? Uomines. Qu^nam palex* ? Mali. Qtiod
cos, el gladius, ct pbareira ? Alqui dicil alius : Dum
I M respexisti, turbabuntur le monles (Eccli. 16.19). frumenium ? Doni. Quid ventilabrum ? Discrdio. Iia
etiam hic, gladius, arcus, et sagilke poena sntii ct
K t bic ip?e : Qui retpirit in lerram et facit eam tresupplicium. Deindc innuii dilationein, ctabessc quimere (Ptal. 105. 52). Quod si cum terram sulum
deiu poenam, sed non longe, adesse autcm iu foribus,
aspirjt, lapidum naturam liquefacil, quanto magis
per iniendisse et parasse ostendil. Instrumenia auieni
Iwc ipsum polerit in bominibus ? Cur ergo qui solo
niortis dicit sagitias. Quemadmodum instrumcnia
obiutu potest orbem lerrarum everlerc, imo qui sola
ngricullur.i!, ca quibus tcrra colilur; et navigatioiiis,
volumaie (qui enim per solam enm fecil volunialcm,
qux ad uavigandum conferunt; el lextrina?, quibus
claruni est qiiod sola potesl eiim volunlaie tolh-re),
tcxitur : ita ciiaiu mortis inslrumenla, quu; moiloni
dteilnr gladium el arciim Kabere ? Si eiiiin In manu
*JH$ tuntfinesterra (P$al. 94. 4), Elqui inea habitant, ebkiunl. Deinde interprelans quxnam sunl insiruMi locutUB : et Omnes gentes tamquam gutla cado, menta morlis , subjungil, Sagiltas $ua$, ostrndeas
ei lawquam trutvias mometilum nputabuntur (Isai. 40, cderitalem supplicii quando voluerii. Quid estaiiicin,
4 5 ) : jam vero angclus qnoquo ab eo egressus,
Ardenlibus ? lis qui puniunlur , iis qui daul j K E u a s .
Urevi momento lcmporis cenlum octogiiva qniiique
(a) [ Ergono ignis non sufficil, scd sagiltis esl opus? |
millia inlerfccit (4. Reg. 19. 35); quid dico angelus?
Vides omnia per translalionem el empliasiro dicia
inusco , erucse et vertnes iEgyptiorum exerciium pcresse, el ut per b;cc cuncia augerclur liitior ? Quod
diderunt : ubi illic arcu opus est, ubi cladio? Gur
enim dicit, lale cst. Paravit supplicia iis qiii suitl
ergo hrec dicia sunl ? Propler audilorum crassiludipunicndi. Sed si non sic dixisset, non ila icrniis&et:
n c i n , ct ut bis consueiis armoruin nominibns eorum
nunc aulcm cum sagillanim, gladii, arcus immissiomenieni tenvanl. Cujus cnim in manu est omnium
nie, inlensionis inslrumentomm moriis, el inccndii
nostnim spiriius ( Dan. 5. 2 5 ) , et a cujus frigoris
nieminit, nominum varielate meluni incussii. Dcinde
f;tcic nulliis sustinebit ( Psal. 147 17), quomodo liic
rursus melum consolaius, subjunxit, Ardentibut. Nc
arniis indigol? Scd, ut dixi anlca, bicc proplcr audiquis enini insipieniior exisiiniaret, in orones eiini
torum crassiludinem et lardiiatem ila dcta sunl.
manus dirigcre, el armalum esse, subjunxil, ArdenQirid est aulem, Et vibrabil ? Acuct. Colcnc opus est? iibu$. Quod eliain Paulus signiiicat dc roagislralu
csinc rubigo in gladio? E l quisnam. qni sapial. hxc
dicens : Non enim frmtra gladlum portat (Rom. 13.4).
accipcre stistinebil, ul dicta sunt ? Srd , ut ante
Quod si in magislralibus gladius boc f a c i l ei lerrel:
dixi, pcr omuia dcscribil puniiioiicm, ei procedil ad
niulto magis in Deo. Porro boc est non TulgarU clcca qr&c sunl crassiora, ul ctiam qui sunt admoduin
mcutinc arguniciUum, per vcrba terrcrc, el ponnam
siulii, intelliganl non essc insisiendum diciionibtis,
ainplilicarc, ne reipsa eani expcrianiur. Proplcrea
sed qitae Dco convcniunf. scnsa, essc cx iis acciptenda.
Quare si quis dubilal qua dc causa cxcandcscciuia
(a)QuiD uncinis ctawlanliir ui Edtiis desrnit; liabentHr
c i ira de Dco dicia ost, mullo magis proptcr brcc duautcm in duobns Mss.
iiiereliir, quand) nec ea quidem peliturus, qiwc libi
ulilia sunl, sapis. Quis csl autcm qui nou frnlrcm
contumclia siiie causa affeceril ? Ncc mihi dixeris,
serTum aflecil coitliiindia : Jn Chrisio cuiin ncc maSCHIUS. nec femina, uec tervus e$t, nec liber ( Gal. 3.
28). Quis porro proximiim non accusavil , nec csl
menliius ? quis mulicrem non aspexil impudicis oculis 7 quis noo invidit, quis non inani gloria labora i l ? quis non loquutua est verbum oliosum ? Ilac
autem omnia pcenae sunt obnoxia. Et s i , cum in iis
qurre ad viiam perii-teiil, non eituiis diligeulCB, non
esseimi ctiara in spirilualibus, venia digni cssemus:
uunc autcm haec quoque nobis prxrepla est defeusio.
Eu-uim in illis quidem suiuus vigilantcs : in his vcro
pbue siipini. Ne auiem qui audiunt eom esse patienUiin, fiaiil iiegligemiores, subjunxit : 13. Nniconveru
(ueritit, gladiwn mum vibrabit. Alttis autcm dicil :
Entcm suum acuet. Arcwn suum tetendit, et paruvit
ipstmi. Alius dicil : Intendet. 14. El in eo paravil vasa
mortis, tagittas $ua$ ardcnlibus effecil. Alius d i c i l :
Ad comburendum.

RClllEP. CONSTANTINOP.
100
ei
e/fodit
eum
,
el
iitcidet
in
[oveam
quam
fecit.
Alius :
eniui inteiidil, proplerea p a r a v i l , idco sagtllas i m l interiium quem fecit. Dixil Deum esse paraiuin ad
posuit, ideo se paral ail suppliciiiiit, ne voniai a d
supplicium ; dixil eum immillere upplicta: perboc casupplicium.
stigavit, et modcstuiii reddidil audilorem, ot qui su42. Orationcm autcm r c d d i l graviorem , per illud,
pernam iram ei impeudere ostenderit. Eum deinceps
Vibrabit, stipplicii vcliemcntiam et celeritaiera ostendocet eltain cx rebus ipsis ostejidens, ?el ante suppJid c n s ; per illud aatem, Intendit, propinquilalem : per
ctum ipsum vttiuni esse poenara. Quod qaidem euam
illud, Paravit, i d quod oninino fulurum est, si n o n
Paulus demonslrans, dicebat : Et mercedem quam
fueriut mutaii : per hanc v o c e m , Ardenitbu$ teos
oportebat errorit in $e recipiente* (Rotn. 4. 2 7 J ; e t
ostendens, u i per hrrc o m n i a docti, improbitatem r e adductt in mediumeos qui extrema a viik) passi snnt.
p h m a n t . Quod si h x c esscnl furoris et iracundhu,
Quia euim multi ex crassionbus tunc maxime soleiil
non pradixisset eis, se invasurum esse. l r a e n i m non
reprimi, et nioderaliores eftici, quando eos qui passi
hoc facit, sed c o n t r a r i u m , maxime quando ad s u m 8un( viderinl : propterea ipse quoque eos adducit i n
inum pervcnerit, e l supplicio ac supplicit apparalui
medium. Ita eiiam facil Chrielus, qui cum de gehemia
iniminet. Ilosles cerle, e l qui volunl supplicium inOimuUutn disseruissel, eos cliam qui illtic miuuiilur, iu
gere, non modo id n o n d i c u n l , sed etiam id celanles
mediom adducit, ut divilem qui eral tenipore Lazari
iuvadunt, n e q u i sunt puniendi si resciverint, caveanl.
(LMC.46. 49.fl0.) virgines fatuas, eum iiiMiper qiii
sic Deus, sed contra omnino : prscdicit, et
unum talcnlum absconderal (Malth. 25. 1. sqq. 2 i .
differt, verbis terret, et nibil non facit, ut qujc i n i n a sqq); el in pncsenti viia eos qui in turri obnili
tur non i u d u c a l . IIoc eltam fecil in NiniviiK Nain
fuerant, c l quoruin saiiguinem Pilalus miscuil ciini
i l l i c q u o q u e a r c u m telendit, gladium v i b r a v i l , jacula
sacriiictis ( Luc. 43. 4. 4 . ) . Ila eliaiu Peirus eum de
paravit, ct i c i u m non iuflixit. A n non tibi videnlur
gehcnna multum disseruissel, e.os tunc maxiiue per\ e r b a propbeuc esse arcus, e l telum, et gladius aciiculit, quando supplicio affectoe adduxit in medium,
lus, quando dicit : Adhuc tres dies (a) el JSinive iubei anie oculos ostendil Anaoia3 et SapphinB sappli*
terletur (Jotuc 5.4) ? Sed telnm non emisit: non enim
cium (Act. 5.4. sqq.): quod quidem fecit etiatn Pauius
idco erat apparatum u l emitierctur, sed u l r e p o n e r e in mago (Act. 43. 44 ). Hoc etiam alio modo cotifartur. Nam mililcs quidem ea de causa armantur, ut
mal, quando eorum qui in soliludine fuenint niomip u n i a n t : Deus auiem non s i c , s e d ut ctmi r c d d i d e r i l
n i l , sic dicens : Nolo vos ignorare, [ratres, quod ommctu mmlestiores, abslineal manura a supplicio. Ne
nes patret no$lri $ub nube fuerunt, ei omnes in Mote
ergo c o n i u r b e m u r : est enim lerror v c r b o r u m maximae
baptixati $unt, et cibum spiritualem comedcrunt, el potlemenliue, et q u o d i c i t iirtolerabiliora, eo illa ex raa
tum spiritualem biberunt: sed non in pluribut eorum comj o r i dicit niaiisueludine. Nain putres eliam quando
placitum est Deo, ted perierunt, et ctciderunl (4. Cor.
nolunt punire fllios, verbis i r a m ailollunt : iia ip?e
40 4.-5). Quia enim disseruit de futurts, degekeiui,
e i i a m , quia non vult p u n i r e , verbis m e l u m reddit
inqtiam, de poena, et supplicio, ex preteriits qitoqne
g r a v i o r e m . D i c i t etiam se parasse gebennam, ne m i l eurum aflerl probationeni, eos qui plexi suut addutat in gcbeniiam , el ideo eliam in v a n g e l i i s tnulia
ceus in medium, bos quidem a scrpenlibne illoa
dicuutur de supplicio, ac plura quam de r c g n o . Quia
vero ab exterminatore. Quod quidcm bic quoque fae n i m i n iis q u i minori sunt sensu praedili, non t a n cil David , vel de Acbitopbele dicens, vel de Atoatuiii b o n o r u m promissio, q u a m tormentorum ineius
lone. Noniiulli itaque dicunl dicla esae de Acbiioadducit ad v i r t u t c m , e i a b d u c i l a vilio : proplerea i n
phele. Non enim ejusdem erat dicere : Parciie miht
iis magis unmoratur, e l ea potiil assidue. Ne ergo
filiolo meo Abudoni, e l post castim, Qms dederit mihi
molesiia afliciamur, d u m gravia verba audimus : n i a mortem pro /e(2. Reg. 18. 5. 33)? el hacc nuncdi-'
g n u m cniin l u c r u m i n se c o n t i n e n t ; sed ejus c o n s i cere : sed illa quidem dicebat instigante iialura, nuuc
dcrantes et paiienliain ei j u s u i m judicitjm, ne d e
vero afflatus a spirilu. Sed sive de Absalone, sive de
salutc d e s p e r e m u s : est enim p a i i e n s ; ncque i r i s l i
Acbilopliele dicta fueruot, consideranda sunl quas
auimo simus : est enim j u s t u s ; b i c quidem inultam
dicia sunt: neque enim de personis a nie maguopere
ostendens p a i i e n i i a m , illic autein eos qui n o n b i c l u agendum esl.
r>9

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI

crifccerunt, experimento ttadens s u p p l i c i i ; quod n c

43. QuidergoexboclocodisdmusTOstendit, forc ut

iiat, hic j a m supplicinm depellanitis. 45. Ecce partuqui propinquo lodit foveam, rpse in eam incidat: e l
riit injuslitiam. H e b r a u s a u l e m , pro parturiit, Jebal
Concepit dolorem. Alius, Et cum parturiistet. Ei pepe- qneniadmoduui roulieres parturientee a doloribus disrit tmqtdtatem. A l i u s , Mendacium. 46. Lacum aperuit, cerpuiitur, ita eliaai qui facildolum, priusquam propiiiquum injuria afficiat, ipse discerpitur
cruciamr, e l
levi aliquo, sed veheinentisgimo dolore afHcilur.
Quocirca cum vellet acerbilaiem duloris oelenderc,
Reg.> / a f e / ; E d i U , iebal: vox Hebraea est, SoTP.
rem parlusdolorem appellavit.Qaandoeuim vultScri( ) Auliquissima baec lectio est, et in Septuaginta Inlerpretes m v e d a : cum e l Haebreus et Syrus, e l Aquila et
plura intolerabileui aliquem dolorem estendere, p a r
hymrDacbus e l Theodotio , ilemque YuJgata, habeant, Ad~
tus doloris euin nomine describit. Proiiide alibi dicil *.
kuc quadraginta dies, et Ntmve subvertetur. Juslinus aulem
io Diilogo cum Tryphooe quadraginta Iret habet, ita u l ex Pariendi doloret ceperunt habitantet PhUMim (Exod.
duabus lectiooibus uua facia sii. sed aii ibidem Justinus
45. 44), boc est, timor, trcmor, labor, et dolor. E l
aiia exemplaria, trei dies, babere.

100
EXP0SIT10 P S A L M L M .
.
. , .
, ,
6\ , . "
, , \
*
,
,

,
, , .
, *
, .

.
, ,
,
, .
* , ,
, , ,
,
. ,
, , ) ,
, , .
. ) ,
* , * ,
,
, , ,

, .
.
.
, , ^ ,
, * ^*
, . *
, cl
,
^ , "
,
,

,

;

[ 7 1 ] .
'

, , .
.

,
, , ,
[70] , ' ,
, .
,
)
, , !> .
, ,
" ,
.
, .
,
.
,
,
, ,
&* ,
. ; '
, *;
^ * .
-
, , .
, , *
,
.
,
, *. ; ,
. 0|/- ,

, , ,
>*
, ,
, , . xh , . "
'* ,
. - , .
. , - , iAatov
*
, , . ", ,
, , , ,
. . , .
. "Orar ,
, ,
, -*1 . ; ,
, -

00

.
, ,
, ,
.

PATKOL.

GR. LV.

101

S. JOANNIS CHRYSOSTOH1 ARCIIICP. CONSTANTINOP.

. , ,
. "
utfir
j ,
,
. .
,
* ,
. , , ,
, ,
,
, .
; * , .
,
/ ,
, , ,
, ,

, cat .
.
, ,
[72] , ,
. "
,
. .
, ,
. ,
, ,
, ,
, ,
,
, .
,
. , , ,
, , , ,
, ,
, , . , * ;
, ;


,

,
. ,
, :.
, , .
,
,
. ,
,
.
, , . '
,
, .
; "
, .
,
, .

102

&|

^
,
,
*
.
, * ?
, ,

.
,
, .
.
, , ;
.
\ [5| "
.
, ,
* ,

. ,
, ,
.

,
(,
.

,
.

. ,
,
, , , ,
, , '
'
; ,
,

, .

,
,
. ,
, " -

.
,
,
,

. .

, ,
. ,

1

* Unus .
* deest ln fribus mss.
Duo mss. inter quos esl Reg. ,
, |
, ' '
& , *
.
t

tO!

EXPOSITIO IN PSALMUM VII.

rursus Paulus : Quando autem dixerint, Pax et $ecu- ceps dolor partus : hic atitcm priinum pariuriii, ae
ritas, mnc ei$ rcpentinus imminel inierUui, quemad- deinde concepit e( peperil. Quid aiHem hoc sibi v u l t l
' modum dolor parkndi qvce ttterum geril (4. Thets. Quod illic quidcm in lempore parlus sil dolor, hic
5. 5). Ilic duo signiOcat, ei c^se inlolcrabile, et csse
aulem dolor sit a principio. Simul ac enim quispiam
iuopiiialum. ElEzecbias : Venitdolor parturienti, non
de mala constillaverit, ctiam priusquam in cegilakubel autem virlutem pariendi (lsal 37. 3 ) , intole- tionem deflxerit, tumultus ac turba esl in cogitaiiono.
rabilem ejus timorem el laborem per dolorem partus
fn muliere enim dejectum semel semcn ipsum etiam
indicans. Ila eliam hic prophela, Etsi enim sit quis
formatur ad consiilutionem partus : in iis aulem qui
niillies improbus, non inlcril judicium conscienliui:
dolosconslruunthxchodiedejccia eslcogilalio, elcras
csl enim naturale, et a Deo nobis ab inilio insilum.
rursusalia ; ct 9unt innnmerabiles malorum seminum
Etiamsi in iuGnilum conlendamus, inslat illud vocidejectiones, et sunt singulis diebus conceptiones , et
fcrans, casiigans, condemnans, c l nemo esl eorum qui
partus dolores qui pcrimunt cogitationem, a qua ista
sceleralc vivunt, qui non innumerabiles doloressusiipariuntur. Non cnim talis parlus, qualisesiin muliencat, el cum de malis consuliat, et cum consilium
ribus; sed qucmadmodum in viperis, ulerum disceriu opus educit. Quid enim Achabo sceleratius ? Sed punt, el latera dilanianles felus proceduiit: ita eliam
lamen cum ille vineain concupissel, considera quanin fraudibus et in injuslilia. Sed quantumvis conten*
mm dolorem senscrit (3. Reg. 21. 4). Itaquc cum rex
damus, non polerimus orationc explicare molestrain
csscl, oi omuia dominatu tenercl, nec ullus esset qui
ac dolorem, quem improbi sustinent." Et ideo dicrt
ei contradicerel, quoniam conscientix non ferebat
quispiam: Matus vero solus exfiauriet mala (Prov. 9.
senlenliam, ingressus esl Iristis, deorsum inclinalus,
42). Quid enim eo qui invidet gravius, et miserabiconfusus, in ipso aspectu caliginem ferens, conscicnlius eo qui insidialur, ei eo qui aliena concupiscitf
lise condemnaniis indicium vullu denunlians, nec vaQuovis carnilice gravius perturbaliones hae menlcni
lens tegcre, quam anhno conceperat, trisiiiiara. Iia
excruciant.
ergo fuit vel ab uxore deprebensus. Prodilor quidcm
44. Merilo crgo dolores parlus bas vocavlt cogitaccric, qui in lantum scelus inipegcrat, cum non postiones. Sed quemadmodum mulieres ex congrcssione
sct ferre judicii conscienliae dolorcm, adapialo
pariunt, e l s i sunl sana quidem corpora, laliasunt
sibi laqueo viiam finivit ( AcL 4. 48 5 ) . Sicut
eliam quae nascuntur, sin autem corrupla, parcntum
ei go qui improbe vivit, tania patitur : ita qui vilam
naluram imilanlur : iia eiiam in coghaiionibus. S i
c x virlute inslituit, tranquillilate et sedala mcnle
cum bonis verseris, lalcs quoquc erunt tuifclus; siu
iruilur. Cousidera aulem. Si voluerit quis ulcisci
aulem cum malis, et non atlendas, magnum illinc
quempiani, vel prior injuriam facere, vide quot mala
quoqae damnum capies. Audl ergo quid dicat prophula:
pathur. Furore replelur, ab ira discerpiiur, movci in timore luo in utero concepimus, et parlurivimus, et
iitunerabilesflucius cogilationuin, milleviasingreditur; peperimus spmlum taluih (hai. 26. 48). In iisautem
invadil illum limor, pavor ac Iremor; quomodo rem
qui ex diabolo : Ova aspidum [regerunl, el araneas leperGciet quoinodo ulciscelur; et ante eum quem est
lam texunl (Isal. 59. 5). Fugiamus ergo improbos.
injnria aflccturus, seipsum perdit. Quiautem iram
Quomodo enim non cst absurdum, cmn liceai ex Dc{
expulil, ab bis omnibus liber est; el jure cerie. IIoc
prxcepiis concipere el parere, id nolle, scd improboenim cst in ejus poteslate, et universum confecit: a i
rum pcrseqtii congrcssioncs, el perinde faccre ac si
illud non ilidcm, sed opporlunilate opus est, loco,
mulier, in cujus est poiestate cum rege conjungi, non
maleficio, armis , macbinalionibus, el offensionibus,
suslineat, sed pro illo Ialronem c( imirorum perfosaduhtione, servituie, el simulaiione. Vides quam
sorem velit babere conjugem? 16. Lacuth aperuil* et
facilis res sil virtus, quam difficiiis vilium? quomndo
effodit eum, et incidet in foveam quam feeil. Usus est
illaquidem esl tranquilla, boc vero turba ct (umullu
rursus translationibus, quemadmoduin per parlurireferlum ?
tionem, dolorem; ita pcr lacum, diflicilero liberaliot

Vis verborum, parluriit.... conceplt.... peperit....

De peccaioribus prolalorum. Jniquiiat parlut viperinu$. -r- Hoc ergo describens dicebat propbeta :
Ecce parluriil injustiliam, concepil dolorem, el peperU
btiquilatem. Ex boc oslenditur injustiiiam non esse
nobis secundum naluram, sed esse qnid alienum.
ldenqtie grave est, el donec ab eo fuerimus liberaii,
nobis dolores immillit. Nam fclus etiam donec perflcialur, sccundum naturara ventri adhxrct: proplerea el mancl, ct dolorem non babct. Poslquani autcm
pcrfcctus fucrll, si inlus maneal, mora est praeter
naiurarn; unde cliana fiunl partus dolores. Quapropier vexala nalura eum con uur extrudere, ut qnae
ttnivereufn ttcttH ac perfeccrit, et ferre non poseit
aiuplius. Sed illic quidemprius flt conccptk),ac dein-

ncm indicans. El incidel in foveam quam fecit. Quod

alius dicil : Qui fodit [oveam proximo suo, incidet m
ipsam (Prov.26.27). Porro lioc quoque Dc! beniguitatis est et clomeniiac, insidiis lalem iribuere naiuram,
ut relia verlantur in ipsos insidialores, ut idco
desisiant cum proximo bclligerare, eieiparare insidias. IIoc etiam in Mose accidit. Qui enim eral pcrimendus, conservalus esi : Pbarao aulem per viani
quam adversus inTantes machinalus cst, per eam periit. Cum euim jussissel infanies ialerimi, coegit ma1

Duo MSS., Qttomodo enhn non estabsttrdum f&nuiimn n4

copia dalur cum rege conjungi, nonassenii i , sed pro ill&latronem el murorum perfossorem eligere conjuqcm , te
(em, cnm cx praceptu dimnis liceat et coneipei e et parere
improborum proscqtti cmgrewimt ? Lacum apen:U eie.
9

foi
S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCKIIEP. CONSTANTI.NUP.
ei parci velleullra modiim indicavcram ; et quod esl
irein Mosis iiifanlem propter metum exponere; fcum
admirabilius, qui palrem ei reconciliavit, is ipsum inutcm filia Pharaonis iiscellam scinpcam de fluvio suslerfecit, propemodum inslans veliemens accusalor :
lulissct, et inrantcm invenissel, um nutrivil ] : aused is quidem eum occidit, Deus autem tulii scncius illc omnes perdidil. Ilinc et Dei niaxime elucet
tentiam.
solerlia, ei iroprobis magna casrigatio, el iis qui effu15. Quod euim e supcris lala sit senleniia, audi
giunt voluptas. lia etiara in praeclaro Joseph accidit.
quomodo id ipse ostendcrit: cum enim dixisset in
Cum enim eum fralres in scrvituiem conjecisscnt,
mulla passi sunt, et cum quidem nibil lcserunt, sed
verticem ipsiui iniquitas ejus detcendet, dicit: 18. Co/ieiiam juvcrunt, ipsi autem tragoediain illam suslinucfitebor Domino secundum ju&liliam eju$, et psallam noruui. Cum multa auicm possini dici ejusoiodi, cousimini Domini altissimi. Gratias aganius, inquit, non
dera etiam in aliis.
aliorum gaudens cxdibus, sed Bei senlcntiam susciQui aliena invadit, seipsum pcrdit. r Alieua iuvasil piens. Et qtiis potest ei gralias agere sccundum juslialiquis? Seipsum perdidit. Eum enim, iu cujus bona
liam ejus ? quis autem eum laudabil, sicul esl ? Nulinvasit, sxpe eliam j u v i l : suam aulem animam prohi*. Quid esl Secundum ju&tUiam ejus ? Id esl, proptcr
didit. Fecit aliquis injuriam? Ense seipsum coufodil.
jusiiiiam ejus. Et psallam Domino altissimo. Ejus est
Non enim male affecium esse, sed male affecissc, hoc
cnim victoria, ejus tropxa, non mea. Qucmadmodum
pracipue esi raale pati. Et ideo Paulus quoque suaciiim in bcliis cum rex vicit, cboros duccnles canuni,
debat, injuria potius affici, quam afGcere ( i . Cor. 6.7):
laudcs in cum conferenles : ila ego quoque faciam,
el Christus, alapis impeti, et non contra impelerc, scd
inquit. Propterca nou d i x i l , Confiteor, sed , Confuediam seipsum ad paliendum oflerre (Mulih. 5.30). Uoc
bor: significans se nec poslquam est assoquulus, b>esl maximre virluiis, boc efficil loleranliam, hoc foriem
norum oblivisci : nec negligenliorem esse, scd vigircddit animam, boc omnibus animi perlurbalionibus
lare : non quod Deus iis indigcal, sed quod lioc sil
polcnliorem efficit. Qui enim alii injuriam fatil, vel
nobis utile et commodum. Qncmadmoduni cnim accic u m vcrberal, aut conlumelia arficit ipse prius ab anipiobal sacriiicia , non egcns sacriiiciis ( Si cnim e$uini pcrlurbalione victus, ct in scrvitutem redactus,
riero, inquil, non dicam tibi [Psul. 41). 12]), sed bomU
tnnc vidctur proximo injtiriam facere : ipsc aulem grancs dcducens ad ipsius bonorem ; ila eliam bymnos
v i o r a passus esi, in cxircmam redaclus servilutem. 17.
suscipil, nostra laudatione non egens, sed nosirain
Convertelur dolor cjusin caput ejus, el in verlicem ipsiu$salulem desiderans. Deo enim magnx cura3 est ut in
vriquitas ejus desccndet. E l de Acbilopbele ctde Absa- virlule crescamus.
louc bxc dicia essc pulant : utriusque enim capul
Colloquium cum Deo virlutem auget. Nibil autcm
dcscendit a d suppHcium. Illc enim laqueo usus viiatn
ajque ad virtulem promovet, atque cum Deo assidue
linivii : bic vero cum sub arborcm venissei, el coma
versari et colloqui, eique perpeluo gratias agore et
luissel snspcnsus, illic longo lempore pepcndX Ita
psallere. Psallii auiem Dco jusium ejus judicium adeliam Judas laqueo vilam iinivil, sciens se haec ommirans el palienliam.El ubi, inquit, ejus est palientia
iiia fecisse in perniciem sui capiiis. Et Acbilophel
inlerreclo tyranno? Longe certe maxima. Longo enim
conspicatus omnino fulurum ul David vincerel, selempore eum dimisit, ut veniret ad poenitenliani : el
ipsum sirangulavit: Absalon aulenri inviius pppcndii,
rogiam tenendam dedit, ut cum videret domum in
et non stalim de medio sublatus csi, scd lamquain
qua crevcrat et educaius fuerat, et patris signa , ad
in judicio prius suspensus est, et liguo affixus;cl
pcenilenliam veniret. Si enim non faisset immanis beDco e superis fcrente senieniiam longo lempore pcstia, ncc cor habuisset iapidcum, omnia illa suiliciepcndit, a conscienlia deinceps flagellatus. Ipse enim
bant ad illum rcducendum : mensa cujus cum palre
cupiebal in palris gultur dexlcram inlingerc ; paicr
erat particeps,domus, sedilia, ubi verba eum reconciaulem vel sic rogabat miliies, ut ci parcerenl. vana
liaveranl, cura talem cxdem palrassct: cum bis eranl
antem gloria erat adeo alienus, uleiiam posl mortetn
etiam nlia, quae ad eum emolliendum sufficiebanl.
cum lugerel. Et ul scias quod facium cst non fnissc
Audierat euim eum cxsulem scdibus inceriis errare,
bumana iuduslrice, scd lolum fuisse divini judicii, caei mala gravia tolcrare. Quod si ne ba3C quidem euni
pilli ct lignum eum alligarunt, el brulum cum animollicbanl, oportebal ea quae Achttopbeli evenorant,
mal ivadidil, et pro fune quidem coma, pro ligno areum castigare, laqueum nempc et mortem, ut per bac
bor exstilil; pro m i l i i c aulein eum adduxit niulns.
omnia veniret ad poenilcnliam. Ncque enim tgnorabat
Considera rem admirandam. Cum hacc passus est,
qux amico acciderant. Quam autem culpam in palreui
nemo suorum ad eum accederc a u s u s est, ipsumque
conferens, ha?c faciebai? Quod eum ab aspectu remcH
indc deirahere, cum taulum Tuisset temporis spaiium.
vissei? Sed co nomine debcbat eum admirari et suHoc aulem Deus provideral, ul ncque detrabereiur, nec
spicere, quud cum fratrem interfecisset, eum leni
viticius a d patrem aflerrciur, quoniam palerna visccra
animo tulisset. Sed cum nihil ei posset dari crimiui,
scd imporluna leneretur cupidilate, idque cum paler
Qua; uncinis claudunlur omissa sunt a Colb. et s a v i l .
esset jam senex, et esset exspeclatio in foribus, nc
Y o x Cra?ca, qna?,fi&cellamscirpeam, cst iuterpretaia, cst,
Ito- d n a itlam vocein Graca3 l o c l i o n e s varianl. savil.
tanlillum quidem exspeclavit. Quomodo autem non
et ilorol. Iiabent, ir;c , Scj)lua$?iata b a b e n t , ?. A q u i l a
e i S y m i i u r i m s habenl, mfazw. alius, ifov. Ui liebrri-o, F.xud.
Diio Uss., paterna ritcera mtniam el bilempe8 l^giuu
Vide llcxapLi aoslra.
Mivun mdulyenliaiv wdicaxerant,
0>

11

03

EXPOSITIO PSALMUM VII.

^ [
, \
,] ; : .
, , ,
.
.
, ,
, . .
, .
; .
,
. ;
. ,
, .
,
, , , .
, ,
, [74]
. ,
,
, ,
,
.

,

*

.
, ,
, .
,
.
,
'
. , *
,
,
, *.
* .
,
.
, '
, 18,
, ,
, . .
,
, ,
. , , ,

,
, ,
h

Tre* mss. . Edili . Prior

lectio usitalior est.
* Duoross. /. .

[Q\

'
, .
'. " ,
,
,

,
. , , ,
. '
;
, ; . ,
; ,
. .
, , .
, ,
,
, .
,, '
,
, , [75] ^,
, '
. "
, (
, , ) '
,
, * , '
, * .
%

,
,
,
, . ,
, ^ , ;
.
,
, ,
, ,
. ,
,
, * , ,
,
'
.
, .
,
, , ,
.
. ,
; " ; *
, . '
, ' ,
,
, .
c

Sic unus codex rcctc. AIH omncs , .

Sed bic accusalivus prorsus requirilur, ul ncmo oon Yidel.

105

S. JOANNIS CHRTSOSTOMl ARCIUEP. CONSTANTLNOP.

|C6

,
.
'

, \ , \
, ,
;
,
' . ;
; ; ; . , ,
, ' - ,
, * * / \
, , , , ^, * , . . , , , , , * .
, , '
, - * , ,
, .
,
*
, ,
- ,
, [76] , ,
*

* . .
; ,
' [771.
, (
); ,
,
*
, .
, *
. ,
, ,
* . *
, ,
.
, *
, .
; ;
, ,
,
. ,
*
, ,
, , , ,
, , ,
. ,
*, ,
] ;
,

* ,
,
. *
, '
.

,
Tres mss. et Savil. ,
.
\ Duo mss. of^.

. ,

. , .

.
*0 , ,

.
', ,

! , !
'. ' ,
*
, .
, *
, ,
,

, . ,
, , .
, . !
, , *

, '
,
,
* , ,
,
, ' ,
, , *
,
;
. , \ ,
.

$. .
,
, , ,
c

Cntift * , ,
, ^.

105

EXPOSITIO rs P6ALMUM T R I .

cogita*?lt, e t t a n s i Ttctsset, m t e e r r i a w n o m n k i m Y H
u m

foisse a c t u r u m , c u m esset eceteralos, imraundue,

c i e i s e c r a n d u s e l i a m tropcco ?
16. U4)i n n n c eont ! patipertalem deplorant ? Qaa
011 pauperiate, q o non m o r b o , q u o n o n dolore sunt

toc

longe

graYiora NiUil tale

se

d i x i l apud

neque

iodignalue 81, nee Umenlalas est d i c e n s : Egregiam

YCTO refero

mercedem, qtii

tn ejus lege die et nocie me-

nunc e u m
immicte, in p c t a Nihil lale dixit, n c

d i t o r : q o i oum tn lanta eseem aucloritale,

o m n i u m abjeciissimus;
kinlts

filii

qui

peperci

s u m m a n u t tradilus.

c o g i U Y i t , sed onrnia sapienti et forli animo J e r e b a t :

in iis

quae fiebant,

inam

habensconsola(ionem,quod

Dco h a c scieftte fierenc. Q u e m a d m o d u m iree quoque

pereat, aed potius germinec ct efl!orecat froieio.

Adulleris Itaqtic, incontinentibus, a\*aris c i bclluoni
busseneetus afferl, ut ab illis fpacndii excidant; bonii
autem majorem tum fruendi faculiatera.
Conclttsio paranetica. Quare ante gehennam ejuaque miserias , hoc ad mentem cruciandam suffecerit.
Hac ergo cogiianles, fugiamus vitium , sectemur virtuiem, Deum amemus, non propier ea quae sunt ejus,
sed propter ipsum. Ila enim in prnesenti Yita ingrodiemur viam, qua5 dttcil ad vhrlulem, qune est angusta
qiiidom natura, sed viatorum arbitrio lala reddiiur :
ad cujus fasligii cacumen nobis detur pervenire, graiia el clementia Domini nostri Jesu Chrisli, cui gb.ria
in excula sxculoram. Amen.

Sin mt*K*, notum sit tibi rex, quod

EXPOSITK) IN PSALMUM VIII.
4eo$ tuot non celitmu, ef tfaluatn tuam auream, quam
staluiiti, non adoramui(Dan. 3.18): si quie autem cis
I. In finem pro torcularibus. Alius, Triumphale pr*
d i x i s s e t : Ecqua landem spe mortcm o b i i i s ? quid extorcularibue. Alitie, Vietoriv auctori, pro Getihitide.
s p c c l a n l e s , quid vero eperaiHes post m o r t o m , post
Hebr*eus aulcm, Lamanam, al hagettliith ().
i g n e m ([] resurrcciiotiis enm iwndum eroi exspe*2. Domine, Domimts noster, quam admirabile cit woc l a t i o ) ? a u d i v i s s e t : Ha:c 61 maxUna r e m u n e r a l i o ,
men tuum in umverta lerra ! Alius , Qttam magnum
rnori propler Deum : Ha b i c eiiam maxinuim existiesl nomen (uum !
mabal s o t a t i u m , Deum baec scientcm a o n probibero.
Amaior eiiiita 4 miliies pro anwca m o r c r e l u r , q n a m 1. fn priore Psalmo dixera* : Confitelor Domiuo snT i s p o s l Riorlcm nihil ab ea x e p c c i a r e l . Ila eliani
cundum justitiam ejus, el ptollam nemini Domini al*
o p o r i e t n o n propter regni e x s p e c t a i i o n c r a , nee p r o ihsimi (P$al. 7. 18): blc knplet quod promiserat, ci
p i e r aliquam spom i u l i n O r u m b o n o r u m , sed propter
bymnum offerens. Et in illo qoidem sunt ea quac dii p s a m Deum omiwa pati. Sed stmt m u l l i adeo ignavi et
cuniur, lamquam ex uua persona. Domine enim Deus
ttipiai, tit iie c u m m e r c e d e quideni Yirtuiem e x p e l a n l .
E t Dcus q u i d e m , qui regnura promittit, non audilur : meut, inquit, in le speravi, talvum me fac (ibid. v. 2).
Hic autcm lamquam ex persona muhorum. Domine ,
q a i gebeaaam autem procurat diabolus a m a i u r . Quid
inquit, Dominus nottcr, quam admirabile est nomen
l i a c e s l insania graYius ? Quid aulem dixi procurare
tuum! Sed praobele silcntium , et attente audiic. Si
gebcnnaoa? Eliam autegehenBam b k d o t o r e m , r i s u m
et ignominiam, et innuraera adducens supplicia, muU enim cum in thcairo chori canuni salanici, sunima csi
qules, ei niaximum silenlium, ut perniciosa pcrcipianl o s babet, qui ad ipeum accurrunt. Considera q u o tur ilia caniica : idque cm ex mimis et ealtaioribus
modo adulier YeJ aate geherwam est o m n i u m m i s c r r i conflatus sil chorus, profanus aulem qutdam apud illos
rnus, oovnia suspicans vcl a d ufubram conlremi&cene,
ad iiullum liberis respiciens o c u l i e , sed omnes p e r l i - cilharowlus cborum ducal, dum carmen salanicum ac
perniciosum conciniiur, quo nefarius ac sccleralus
m e s c e n s , e l qui s c i u n l et q u i n e s c i u m , aculos videns
dxmon celebraiur: bic ubi chorus quidem est ex virSs
g l a d i o s , m o r i e s impendentes, liclorcs *, judicia. Q u i d
Ule babet t e m p c r a m i a , e i s i laboree J u b e a l mmjmera- aanciis: qui auiem eborum ducit, est prophela: cantibilee ? Nonne semper in volupiate esi conlinens bomo; cumque ac melodia non est ex operatione salanas, sed
est ex gratia Spiritus: qui amem canitur, non est da>
in dolorc auieni semper est adultcr, atque in l e n e b r i s f
mon, sed Dcus: quomodo non est summum adhibenl l a eiiam videre poseumus in aliis, qui viiicuniitr ab
dum silenlium , e i cum veneratione et summa rcvci r a , e l qui i r a m v i n c a n t ; i o iis qui rapiwtt, e t i i i i i t qui
rentia audiendum ? Cborvm enim ducimus una CUID
sua p r o p i e r Deuin donaiU, \e\ ut veriue dicam, p r o eupernis poteslalibue. Supernorum enim cbororum
fundunt. II eoiro sedent i n p o r l u , illi v e r o in prjesenCberubim et Seraphim hoc est munus *, Deuin assitium m a l o n i m euripum deiruei, quoiidie c i r c u m c u r due bymnis celebrare. E x bis choris etiani m terra
sant* r r a l e r ha3c a u l e m , quaude q u i esi maxime
a v a r u s , se jam viderit esse p r o v e c l x aHaus, ueque cu
Unus, $tmt enim et in ccelo chori quos agunt Cherup i d i n c m suam eibi jam sulllcere ad fruenduin, n.ortfm, Seraphim, et hynmorum cantMt, et mitlia millium :
et illomn hoc est mwtus, eic.

tem timens i m m i n c n t e m , considera quaula p a i i t u r .

() Hebraica sunl, n ^ n A T ^ 33^. Priina lectio (Gr.
At non qui e s l v i r l u i e pranliiue; s e d imc gaudet <H
) est LXX Interpreluro; secunda
oblectatur cum ad senectiuom p e r v e n c r i i , cmn ei on
(Gr. . . >.) esl Synimaohi. lu Hexaplie Griece
scabilur , subaudila voce, , optime, quau**
quam (Iriumpliate) etiam beoe babeal. Terlii
Tres %iss. et saril., acutos vldeiis gladios, liclores m- IfCtio esl Aquilae, non hic allata, sed (brle Ofniesa,
naees.
. . . (victoriai auctori pro lorcularibut);
(a) Quod bic ait Chrysostomus resurrcctionis spem aoa quarta est Theodotionis, . [Viclorke auclori pro GtUkiUde): Ilbinicftiiies han
fuiee Uiiepere lgis veieris, boc ipsam et nlioi dicre YH
posiremara ut |durimuai prsterua), pulaalqtie Gelthit
deiiir. toca vero ifla wum sufo aspectmn alibi subjiciunlur,
es>e nomen instrumenti musici.
pocri dicebant:

108
S. JOANNIS CllRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTiNOP.
rursus
:
Venient
dicentes,
Palra
nottri
faUa
idola
pocapparueruirt cum vigilantibus paeloribus canenies
tederunt (Jer. 16. 49).
(Luc. 2. 13). Audiamus ergo boc quoque canticum.
2. Yides baec omnia dicta esse de Filio ? Factum
Qui lerrenum quidem regem laudanl, cuin eo loquun*
est etiim ejus nonten admirabile in universa tcrra.
lurde imperio, de tropaeis, de vicloria , el memorant
Quoniam elevata esl magnificentia tua super coelos.
gcnlcs ab eo vicias, vocames eos expugnalores, et
Alius, Qui pQsuisti laudem luam super calos. Quia
barbarorum victorcs, el bis similia. Hujusmodi canenim terraa memiwit, transfert etiam orationem in
ticum canit eliam bic bealus. Narrat cnim victoriam
caclum; quod scmper consuevit facere, ostendcns
el iropxum, el bclla confecta, non quidcm lalia, sed
universum orbein terrarum laudare Dominum suum.
bis mullo difficiliora. YiJc auiem quomodo incipil:
Domine, Dominus no&ler. Aliorum enim qui non crc- Iloc ciiam bic oslendens d i c i t : Admirabilc infra
diint in ipsum, UDO modo cst Dominus : noster vero admirabile supra. Non solum enim bomiues, sed
etiam angeli laudant ea quae facla s u n l , et pro ejus
duplici raiione, ct quod nos ex iis quae non erant, fein homines beneficiis agunt gratias ; quod eiiam feccccrit, et quod agnoscalura nobis. Ac vide quomodo
runt in principio, cum in terris cboros duxeruni. Vel
stalim a principio ponit summam bcneficii. Si enim
hoc ergo dicil, eiiam angelos canere, vel vult ejtts
didiceris quomodo Dominus tuus factus sit, quod abaiienatos el inimicos elmorteaffectos, familiares effe- osienderc magniiudinem. Quando enim Scriplura
vull aliquid magnum dicerc, dislantiam borum eleccrit el vivilicaverit, pulcbre videbis hoc suramam
mentorum adducit in medium, ut quando dicit: Secssc bcncficii.
*
Contra Anomceos. Nomen Dei admirabile cum Christo. cundum altUudinem coeli terra. E l rursus : Quanlum
Iioc ergo admirans propbeta, dicit: Quam adtm- distat ortus ab occatu, longe fecit nobis imquitates
tabile est nomen luum ! boc est, valde admirabile. nostras (Ptal. 402. 41. 42). Hic ergo admiratur quam
magna sint et quani grandia quae facta sunt omnia :
Quam admirabile aulem s i i , non dixit: neque enim
racliri poluil, scd lantum amplificalionem et hyper- nam omnium infimam substantiam effecit omnibus
bolen attulit. Ubi sunt qui Dei esscniiam curiose superiorem. 5. Ex oreinfaniium et lactenlium perfecisti laudem. A l i u s , Ex ore infantium fundatti fortitupervesiiganl ? Si enim cumnomen ejus dixisset, adeo
admiratus est ut obsiupesceret : quomodo venia eis dinem. Alius (<z), Consiituisti robur. Quod autem dicit,
dabilur qui se dicunt nosse Dei cssenliam, cum ne est ejusmodi : Polenliam (uam ex boc maxime
osieudisli, quod vires imbelles moveris, et linguam
propbeta quidcm quam sit admirabile cjus nomen,
balbulienlem ad gloriam reddendam, claram et expeeognosccrc poluerit? Quam admirabile est nomen
dilam feceris * (Matlh. 21.15). Quac enim facta esi a
luum! In nomine cnim luo mors Vicla et fracla c s i ,
vincti suni dxmones, c&lum aperium esi, fores para- pueris in templo hymnorum decantaiionem bic pnc*
dicit. Et quam ob causam, aliis prclermissis mira
disi patuerunt SpirUus dcmissus e s l : servi facti
culis, mortuoruni rcsurreclione, leprosorum mundaftunt libcri; iuimici, filii; alieni, hercdes ; bomines,
tione, dxinonum expulsione, nunc pucrorum miraangcli. Quid dico, angeli ? Deus homo facius est, et
culi meminU ? Quoniam illa quidem etiam anle facta
homo Dcus; ca?lum accepit naluram e terra sum6unt, et si non sic, lamen facia sunl, et aliquid inier
ptam ; terra eum suscepil qui sedci supcr Cberubim
cum exercilu angclico. Quae inlercedebat maceria di- se commune babuerunl, licet non modum. Susciiatut
est enim morluus sub Elisaco (4. Reg. A. 35), c l Ieruia est, soluta est sepes; quac divisa et disjuncta
prosus mundalus (Ibid. 5. r. 14), el daemon pcr David
erant, unita s u n l ; lenebrx sunt exslinclac, lux reexpulsus esl, quando Saul invadebatur a dxinone
splenduit, mors absorpla est. Haec omnia cogitans, et
(1. Reg. 46. 23) : cliorus autem infantium Iacienlium
longe bis plura, prophela clamabat diccns: Quam
admirabile esl nomen luum in universa lerra ! Ubi nunc nunc primum loquutus est. Ne ergo impudcnler sc
sunt Judxi, qui sunt impudenles adversus verilalem ? gererel Judacus, dicens, hxc dicta esse de iis quac
facia sunl in Veteri, clegit signumquod lunc primum
Lubenler cnim eos intcrrogarcm de quonam bxc
et solum factum est. Et alioqui quac iiebant, eranl
dicuntur. De f mnipoiente, inquicnt. Sed non erat
typus aposlolorum : nam cum i i essenl valdc infannomen ejus admirabile in universa lerra. Teslalur
Isaias dicens : Propter vos bla$phematur nomen meum lcs, el magis muli quam ipsi pisces, universnm
inter gcntes (Isai. 52. 5). Si aulcm qui eum colcbant orbem terrarum irretierunt. Quod aulem boc sit
maxime Dei virtus et potciilia , vide eliam propbcin causa eranl ul ipse blaspbeinareiur, ubi erat admitam boc de Patre dicentem. Gum Mose enim loquens
rabile?Quod enim nalura sit admirabile, clarum est:
apud bomines aulem non erai tunc pluribus admirabilc, scd et vile et despectuni. Sed nou sic nunc :
n i c locns a l i o roodo jacet a p u d J e r e m i a m , venienl ab
quia quando accessit unigenilus Filius, ubique nomen
extremis teme, et dicent, etc. Sed cbrysoslomus sa pe loca
ejus est admirabile cum Cbristo. Ab ortu solis, inquit, non integra affcrl, ut jam vidimus.
* Unus : Potentiam tuam et vim ineluctabilem in eo muxittsjiie ad occasum glorificatum est nomcn meum in gcn- me oslendisti, quod tenerrimam cetaiem ad sic gbrificanr
tibus (Mal. 4.11). E l rursus : In omni loco offerlur dum expeditam feceris.
inccnsum noniini meo el tacrificium mundum. Vos nu(a) l n m a r g i n e Godicis R a r b e r i n i s c r i b i t u r C , quo ooiatur ,
esse S y n m a c n u r a , simililerque ia inar^tue Codicis cujusicm ipsum profanatis (Ibid. v. 12). Etalius : Impleia
dam a t a v i l i o ad E d i l i o n e m suam a d b i b i l i c . scripuim erai'
c$t unhersa terra cognitione Domitii (l$ai. 11. 9), Et
qua dc r c lianc uotam i l l e d e d i t : t A d uiarg. e*( C, Syoi
107

107

EXP0S1T10 PSALMUM VIII.

xa\ ,
, ,
. .
, , , .
\ , .
,
,
, * . [78] \

. ,
\ ,
.
,

! ,
. ,
,
* .
; ,
, *
, ,

; !
, , , , ,
, , ', , ,
, . , ;
, *

.
, , , , ,
.
,
!
, ; ,
. , .
**
.

.

, ; "
,
, .
''
,
. , ,

iOS

, .

. *
.
* oi ~
.
'. ;
. "

. , *
.
,
, [79]
.
, ,
. ,
,

, . "
, ,
. "
,
*
. *

' .
, ,
* >
.

. ,

. *

. " ,
,
,
.
, . .
, , ,
, ;
" ,
, ' , ,
. ;
, . \
, *
^ . "\
,
,
.
*
, , . "
,
.
UDOS .
, terrcB vaslator. Vox uondum mihi obsenala. Neque , *
lamen ideo spernenda esl ha?c leclio. V erisimilius quippe
ridetur banc vocem, utpote ntinus usitalarael insolentem,
b Jerem. ^ ' , ,
alibrariis io aliam familiarem mulatam fuisse,
qoam hanc induclam esse. (tuia lamen unus .
r
Unus ,
tanlum hanc babet, alleram relinuimus. Canerum Cbrjr ' .
toetomus, etsi raro, voces hujusuoodi adbibcl.
b

5. J O A N M S CtMYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

,
;
*
.

,
.
,

.
.
, \ ,
*
, ; *
. , ,

[80] ' ,
,
. , , , , .
,
, , '
.
, .
, .
,
, . *
. '
*
, ' ,
.
, '
* ,
,
.
.

.
* "
, ,
' . "
, . , ,
*

, *

. . ,
, , -
, , *,
,
, *
.
, ,

; ,
,
, ;
.
; " %

Unos
, .
* lous
.
' Reg. . Hic fnterpres notatur . in codice
Eirherino. Sed duo m . hanc leciionem Aquile et Theodolioui adscribunt, ot videae in Hexeplis Dostrts.
o ln Hei?plis oosirii bac lectio Aquibe tribuitur.

110

. ; , , ( ,
.
, ,

\ *
,
*
, ,

, ,
, [81] * \
,
, , .
, ,
' . ,
, ; '
,
, ' .
, ;
, .
, , .
, * %
, .
, ,
, ,
* | ,
, ,
. " '
, ' .
, , ,
, , , ,
,
. , &
, , , ,
, , , , , ,
, , ,
. *
, * . ,
,
, . ', ',
, ' .
; ; #

e Post iu Morcl. additur *

, idquod in caleris non habetur.
r Sic cod. U. et Morel. Heg. etCoib., ei Sftvtt. Kd. &
/, .

EXPOSITIO 1N PSALMUM V H l .

400

a i l : Quis (ecit mutum et turdum , videiUem & cccum

iExod.4. 41)? Et rursus : Qui dal Unguas expedila*
flts, qui sunt impeditioris Ungua (hai. 35. 6). E l rursiis : Dominus dat mihi Unguam disciplince, ut sciam
quando oporlet loqui sermonem (td. 50. 4). Oicit
eiiam in principio : Venile desccndamus, et confundamut ipsorum linguas (Gen. 41. 7). Magna ergo esl
ct rnlida demonstraiio. In aliis enim, ctsi prxler raCionem, aliqua lamen suspecla habebanl impudenlcs
i l l i : bic autem nibil poluerunl diccrc, cum ipsa per
se natura nuda ronlenderel. Et ideo non dixit simplicitcr, Infantium, ne quis innocenlcs et simpliciores eum dicere putaret; scd subjunxil, Et lactenlium, aetatem cibi adjcclione exprimens. Non enim
dixft solummodo, lnfantium, sed eliam ubera sugenlium, qui nondum solidi cibi fuerunl pariicipes.
Non est ergo hoc solum admirabile, quud vocem,
eamque claram et exprcssam emiserint, scd etiam
quod plcnam bonis innumerabilibus. Qux enim aposloti nondum noveranl, ea pueri bymniscelcbrabant.
Ex boc ctiam aliquid aliud significat, nerope oportcrc eos, qui ad dogmaia accedunt, animo pueros
eflici. Si quis enim non susceperil reguuin carlorum
ul pucllus,inqait, non poiesi in ipsum iugrcdi (///.
48. 5). Propler viimicos tuos. Dicit eliam causam cur
hoc miraculum factuiu s i l . Alia enim non proplcr
inimicos facta sunt, scd ut acccdcnles beueflcium
acciperenl, et alii doccrcntur: boc autem non solura
propterea facium esl, sed ui obiurarcniur ora inimitorum : quos eliam alias clarius signrflcans, dicil, Propter illigantes le. l i enim eum alligarunt ductum ad
crucem. Ut deilrua* inimicum et ullorem. lius, Ut
compescas inhmcum, et qui seipium ulchcitur, populum bic dicens Judniciim. Cbrislam cnim expellebant
irt iniinieum, prx se ferebant autem boc facere tamquam Palrem ulciscenles. E l ideo banc illis excusalionem auferens, dicebal: Qui me odit odh et Palrem
meum(Joan. 15. 23); et rursus : Qui credil in me
eredil in ettm qui me nrisil ( Id. 12. 4 4 ) : bnnori suo
tt injurix seniper Patrein cniijungens. Vide quam
accurate loquulus sit propbela. Non dixit, Ui punias,
*ed Ut dt%trmi: qtiod alius clarius significal, dicens,
li ccuare faciat, hoc est,ut eorum de medio lollas
impudenliam, tion ul doceas : laborabanl enint morbo
inciirabili.Cum crgo tale vidercnt niiraculuin , et nibil posseni coHlra dicere, in ipsiun converlebaninr,
dicenles : Non audis quid hi dicunt (Matlh. 21. 16) ?
E l cnm oporlcrel de.nccps adorarc et adiuirari,erant
\alde perplexi el incerli qaid agrreul, ei C U I I I deberent inter se dicere, audis quid bi diciml ? id
seipsis diinissis Cbrblo dicebaul. E l cur non eniissa
cst vox angelorum ? Quod illud quidem spcctrum eis
potuissel videri; ad boc auiem niliil polerant coutradicere. Quid aulem duebant pueri?Nibil gravti aut
iuqiorluiium, nec quod cos jure posset percellere, sed
qiwd jus cuui Patre conbcnsioiicm niaxime signifif

macbum,

nt

inor,

significaiis. Litcra

enim c

literx Gra>

carei. Denediclns. dicebat*, qui tenil m noiuine Uommi (Mallh. 2 J . 9).

5. Judcei cur posl Ckristi mortem nuserabilioret. Tunc ergo eoruin coercnil impudcniiam , postea
auiem urbeni quoqiio eorum everlit, nec esl ulla pai-s
tolius orbis terrarum, qua3 sU Jud&orum calamiuuts
ex|)ers : sed qucmadmodum qui corpore esi inutilo,
widique circurocursat sua vulncra osieutans, ct quctnadmodum judices cuni mullus bomicidas dc medio
suslulerint, unum furca? affignnt, i i i ipsts mortuis
tamquam inQiclum supplicium vivoe coerccat et in
officio contineat : Ita hic eiiam non morluos; sed vivos omnibus exemplum proposuit, eos dispergens ;
et qui unam babilabant regiouem, nunc sunl disj>ersi
pcr toiura orbem lerrarum. E l si causam rogaverie,
nullam aliam invenies, quam quod Cbrieiuin cruciil(ixerunt. Cur enim, dic mibi, boc ila facium non e l?
Sod et si Id aliquando facium
fn unam genlem
abducli sirnt, et ad paucos anuos : nunc autem non
sic, sed infinito supplicio puniunlur. E l si eos rogaveris : Cur Cbristum crudlixistis? dicunl :Quod esset
deccploret prncsligiator. Vosergo oportebai proplerea
bonorari.el fines veslrospropagari,uiqui Dcu Cecisseiis
rcm graiam. Qui euim decepiorem el prxsligiaiorem
ac Dei adversarium de mediosusiuIcrii is Dci bosiewi
susiulit : qui autem bostem sustulit, is jure opthiio
laudctur. Nunc aulem Pbinees quod uiiam nicrclricem interfeceril (Num. 25. 12. 43), lanlam laudcm a
Deo est consequulus , ul sacerdoiio et Uxnio bonore
dignus fuerii : vos autem, quos mullo majori botiore
aflici oporleret, si modo dcceptorem occidiesciis, errones et exsules,nullam pie cerlam scdem auipalriam
habeuies, buc et illuc obitis. Hoc ergo ntilla alta de
causa passi esiis, quam quod patronum ac benefaclorein, el verilaiis doctorem crucifixistie. Si fmsset
enim scduclor, et Dei adversarius, ei cum Dcus non
esset, voluissel esse Deus, et Pairis bonorcm ad seipsum atlraxissel, el Pbinee et Samuele ei iilis omnibus oporluil vos uiagis bonorari qui legis dcfendcaidui
lautuni zelum osleuderelis. Nmic auiein qiiod I I U H I quam passi estis, cum idola colereiis, cum impii esselis, cum filios iuterficerelis, boc pnssi estis et nulla
daiur raiio vos libcrandi a malie. ei erroncs, cxsulcs,
vagabundi, el Romanorum b>gibusscrvienies, teiram
et mare obilis, migranles, nullas certas sedes, urbes
aul domos babeules, el in serviiutem rcdacli, a l i berialc, a pairia, a sarerdotio, et ab omn.bus, quas
pritis babcbalis, expulsi estis, in tnediis barbaris ei
gentibus inuumeris dispeisi, oimiibus Iioiiiiuibut
exosi, exsecrandi, et omnibus ad iojuriaui opporluni.
Et nierilo (juidem : non eniin prujmia ac^epistis,
quod Dei inimitum occideritis : boc mera csi iusania el nugae. Qux enim nmic paiiinini, non sunt eoruin qui Dei inimicos occtdunl, sed rorum qui amicos inleriiminl. Scd, aniice, inquiunt, h i c nn
dicimus : propler nosira peccala bxc palimiir Nui:e
1

' post vocem, impudetiiam, in Morel.

allato testnnonio.
5

additur,

scnpluras

Ha?c esl leclio Codicis B., i.iobaU a Saviiio iu noiis, el

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

111

cotifltemini increduli? et quaenara pcccastis? A n

n u n c primum peccastis? Nunc cerle moderaiiorcs efasistis. Sed nondum hoc agimus : at vos illnd l i benter intorrognrem, cur prius semper peccanles,
Dei benigniialem e l clemcntiam sensislis, n u n c a u lein non hidem, el qnod est admirabilius, nunc minora peccata conimitlenles? Tunc enim el Beelpbegor i n itiabamini (Num. 25), elVitulum adoraslis (Exod. 52),
ot filios occidislis, et filias de medio susiulislis (Psal.
105. 57. 58), idque cum vobis signa abunde suppetertni : nunc aulem cum nec vidcatis mare dividi, nec
pctram frangi, necadesse prophelas (Exod. 14 et 17),
nec vesiri consuetam scntiatis providentiam, major
tamen appareat probilas : quxnam esl causa, quod
quando tninus peccalis, el major est vesira modcralio,
major sit poena ac supplicium ? Annon vcl stullis c l a rum est, id ideo fieri, qnoniam majus esi vcslrum
iiiuic peccatum ? Quamdiu enim in servos pcccaslis,
veniain eslis asscquuii, ul cum prophelas interiiceretis el lapidibus impcteretis ; sed postquam roanus in
Dominum injecislis, vobis deinceps evasit ulcus immedicabile. E l idco quadringcnli jam anni pralerierunt, ex quo civitalis vel ipsum solum periil (), sublatum est sacerdoiium , regnum abrupium, confusx
tribus, prxclara illa et mngnifica evanueruni, et ne
vestigium quidem est npud vos reliquum : quod numquam ante faclum est. Scd in principio quidcin cum
dirutum esset lemplum, remanebanl propbelx, et
Spirilus dona, et miracula : nunc atilem , ul clare i n lclligatis Deum vos esse perpemo aversatum, ea qnoqtie sublata sunt : ac serviius adesl, captiviias et
rerum omnium eversio, et quod esl oninium gravissimum, Dei a vobis rece&sio.
4. Ac pcrinde fec.it Deus, ut si quis servum ingratum, saepe flagris cxstim et non correclum, vestibus
oxutum, nudum, deserlum, vagabundum errare perm i U e r e t , mendicantem et undiqne ejcclum. Anlea
aulem res vesine non ita se babcbanl, sed apud vos
erant propbeta? : in Jigypio, Babyloneelin deserto:
Moses in iEgyplo, in Babylone Daniel et Ezecbiel, in
iCgyplo rursus Jeremias : el miracula adjeciamiracuHs, clariorque el illuslrior gf-ns evasil, cum ex vobis
qui capiivi erant regibus essenl superiores. Sed nune
illa omnia pcrierunl, el supplicium esl gravius prioribus, non sobim propter longitudtnem temporis, sed
etiam quia esiis undique dereiicii. Quanam ergo de
catisa, dic, quxso, quaitdo plnra peccabalis, lanla
vesiri erat cura ac providcntia : quando aulem pro
lege zclo accensi esiis , passi estis graviora ? Ex boc
cnim Deum damnnlis injustitine, quod peccaiores
quidem honoraret, eos aulem qui se recte ei ex virttile gerebant ignominia aiTecerit. Si enim imposlorem, ut diciiis, suslulistis, vos recte ac prxclare
Morelli : Rog., Colb., el Savil. Edit.: Sed cum tatia nos
loqiriiuur, ipsi dicwU: Propler noslra pcccala hmc patimur.

(a)

Par

erraium

e x b i b e l Chrysostonnis i n l i b r i s

oootra

Jtiaseos, quia cbroQologiam ille non multum curabat. Cura

bas Rxpos liones i n Psalmos Anliocbiae, ut i n rrafatiooe dicilur, e d i d e r i t , v i x trecenti t r i g i u t a auui nuinerari
potcraatab uxcidio Ulo J e r t u o l y m o r u n i .

cnim

1 If

gcssistis : vel, si jusius est Deue, cerie cst jusius,

bonorare vos oporicbat, non casiigare : si autem
casligal, clarum est vestra nunc esse graviora peccata.
Si vero nunc nec impii eslis, ncc iilios, u l anle, sacriiicatis, quodnam est aliud peccaium, propier quod
graviora passi estis? Annon esl evidens, crucig ereCI33 scelus esse veluli quemdam colopuoncm malorum ? Hoc magis vos perdidit quam idolorum e l v i tuli cultus el liliorum occisio. Non enim paria sont
baec, filium suum interflcere, et Dominum suum crucifigere. Propterea quando (iiios occidebas, vcniam es
consequulus : sed quando Dei Filium e l tuum Dominum occidisli, castigaris deinceps absque ulla venia.
Quol anni ab exitu exjEgyplo ad Christum. Quot
simt anni ab exilu ex iEgypto usque ad adventum
Cbrisli ? Mille et quingcnti pulo, et plures. Quomodo
ergoin bis oranibusvos peccantes passus esl : nunc
aulem vos abjecil, quando maxime coronare oporiuit,
etsi mulia peccasselis? Prxclarum enim essel vestrum
facinus, si decepiorem occidisselis. Gum boc aulem
nunc sabbata observare videmini, et idola miniuie
adoratis, aliaque servare magno sludio contendiiis.
Quando ergo et vita vcsira esl melior, et tam p r x clarum, ul dicitis, facinus fecistis, tunc ultima pa:imini. Quid hac insania fueiil deterius? quid hac dcmeuiia, quod cum vos defendere velilis, malediclis
Deum insectamini? Si enim quod adversus Cbrisluin
peccaslis, non est illis omnibus deterius, sed id a
vobis, ut diciiis, juste facium e s t : cur vos quidero
punit, sic recie vos gerenies, peccantibus auiem pepercit?Hoc non solum Deus, sed nec ullus homo
mentis compos facere in animum induxerit. Sed quid
ad hxc dicunt? Disjecli sumus, ut essemus orbis ler*
rae doctores. Nugae sunt baec, et ineptix. Eos enim
qui fuluri sunt doctores, se prius recle gessisse oporluit, el tunc ad id m i l i i : cnjusmodi fuerunt propbeix
et aposioli. Cum autem ipsi sint perversi,
omni
vitio refeni, quomodo ad docendum missi sanl? V i deamus ergo qualis eorum fuerit vita quae prxcessil.
Inveniemus enim eos belluis fuisse immaniores. Nam
et parricidx, et liberorum inlerfectores, iduloritmque
cultores, c l alienorum bonorum occupatores fuere;
eorum autem sunl plenae propbetiae. Ac vesiram quidem libidincm signiflcans Jeremias, dicebat: Equi in
equas insanientes [acii $unt : unusqui$que hinniebat ad
uxorem proximi (Jer. 5. 8). Quid hac fuerit pcjus
immunditia ? Non enim u l bomincs cum suis invicem
uxoribtis coibant: et ideo eorum furorem api>ellavit
binnilum. Nec cos solum arguil fomicaiionis, sed eos
eliam accusal adullerii, quod etiam ab eis iinpudeiibT
admillebalur , quemadmodum in brutis. Alius aulcm
propbeta dicit : Ingresti sunt ad muUerem faciente$ an, filiu* et pater adeamdeni puellam (e)(Affioe.2.7).
Proplerea ergo, dic, qunp.so, vos mUit doclores, ut
fornicaliones et adulleria disceremii, el quod oportcat palrem et filitim idem inire cubile ? Qnid vcro
Ezecbiel ? Ne secundum gentium qnidem legUima (c(a) Hsec omnino diTeise refernntitr :u texlu Anws j rophcMc, ul vidcas in nomana Kdilionc.

EXPOSITIO IN PSALMUM Vlfl.

. ;
. *
'
, , ,
;
, ,
, [82]
,
, , ,
, ,
, ,
;
,
; " ,
,
*
, .
, *
,
, , ,
,
. ' , ,
, ,
* ,
, *
, ,
, , .
1

'. , , , , ,
. ,
* , ,
, ,
,
* , , *
.
,
, ,
. , ,
,
* , ,
, ;
,
, .
, , * ,
, , ,
- ,
. ,
, ,
* Sententiara in edilis mar.cam sir ex uno codice resliluiasas.

IP2

* ; ,
;
, [83] ,
.
, ,
. ,
, *
, .
'
;
.
, ^,
,
; ,
.
, ,
. "
, , ,
, .
' ; ;,
,
;
, , ;
, , .
, ;
, '
. ;
^ ,
. , .
; , *
, . "
, ,
; "
.
. ,
, , *
.
, \

.

;
* . ,
,
, . "
*

,

.
, ,
, , ',
;
; *
4

b In Ezecliiele legituT .
.

!!5

S. JOANNIS CHRTiSOSTOMJ ARCHIEP. C 0 3 S T A N T I N 0 P .

IU

, . ,
, * ,
; *.
,
; [84]
. "
; , \ . , ; \
. [?<5]' ,

, ,
. .
,
, - , , ; ,
, ;
.
" ( '
, , , , ,
,
. , "
.
,

, ,
" 01

. * ,
, .
.
, .
,
*. , ,
. , , ,
, , , ,
,
;
, * ,
; 01 ' ,
. "
) ,
, ,
, * , ' ,
, , ,
. ' ;
, ,
. ' *, ,
; - ,
, ;
, .
,
,
. ,
;
,
, , ^

, : ' , ,
, ,
) ,
, . .

" , ^. :
, ^
, .

^,
, ,
.
,
,
, ,
, .
, . ,
, ^^ ,
^ ,
^ * , ,
* ,
, ,
.
, \ .
' ,
,
,
. ;
' - ; ; *
,
; ,
, , ,
, . ; ,
; ;
. - , * ; ; *
,
,
?. ^,
, ; "
'
,
.
^. , .
, ,
1 Joremia . Alox
551 Sophon.3,3.
a

EIPOSITIO IN PSALMUM VIII.

114

rtfua (E*tch. 5. 7), k q i i t . E o i ergo qui crani deleeslis; idque manifeslum est ex propbeiis. E l ui scias
Cbristi virlutem, atque ut ex vobis ipsis discaiis, quai
riores gentibus, dic mibi, doclores misil ? Factas aunon didicistis a prophetis, vide res quoque ipsas id
l e n ab eis cxdes quis ferre possit ? Filioe enim et
testanles. Quod enim vos lex non docuit, boc cx rcdfilias maclarunt dxraoniis, et eos eotnbusserutu. Hoc
undanti fecii Cbristi polenlia. Qtiamdiu enim Iegem
aukm David quoqnc ostendit, dicens : maclartmt
filioi $UQ$ et filias sua$ dasmoniis (Psal. 1 0 6 . 57). Pro- habuislis, occidebalis, iilios maclabatis, el adulterabatis : poslqiiam aulem illuxit s<d j u s l i i i x , de veslria
pierca ergo misil ul boc disceret natura bonMRtim,
malis mulium decessit, el moderaliiis viiam iu&uiuistis,
qiiod oporteat Glios et ftlias mactare dxmoniis ? Non
correcli per vesiram in DOS aimulalionem.
crtibescUis, nec pndore suflfusi vos legitis, cum bujus*
mmli niigas comrainiscimini ? Alitis enim dicil :
Sanguinem miscent umguini : el exsecralio , el mendocium, et furtum, el aduUerium (usum ett tuper terram
(Osee. 4 . 2) (a)Alius autem : FactacM tibifaaetmeretrkis, erga omnu fuisti impuden* (Jer. 3 . 3 ) . Alius
rursus : Principes vestri tamquam lupi Arabim (b)
(**. 2 2 . 2 7 ) . Alius rursus: Non e$l inteUigen$,iwn
e*t requirens Deum (Sopfi. 3 . 5). Omnes declmavtrunt simul inutiles facti $unt (Ptai. 1 3 . 2 . 3 ) .

Judtei cur dispersi. Proplerea vos dispersit, ut

sciretis quanfam in lerris ptamarit rompublicam ; et
templum solvit, vos vel invitos a vilio abducens. E l
ubi lemplum fuil soluUim, itlic eiiam ChrisUis sopultus est, ut propter illms sepukrum recedeniee,
viderent etiam iropxum illios potenlix, el verbum
stare quod dicit: Non manebit hic lapis utper lapidem
(Matih. 24). Ubiqne enim sunl ejus iropaea et moaimenta polenlix. Sin aotem cral, 1 dicilis, impius, et
Dei adversarius, elsi inmimerabiiia peceala feci9selis
5. Egressi ergo eslis ut hxe doceretis, impudenne sic quidem puniri oportebal: el&i oporiebat, at non
tiam, amenliam , fomicaliones, adulleria, cxdes,
omnem *#iam improbitaiis ? Non ccssatis nos cogere ul tunc: ne quis existimaret vos pro illo poanas luere.
Annon audistis Deum dicenlem, quando eratis in
teelra mala iraducamos? Vosestis Qui portamini ex
utero, et docemnu usque ad seneclutem ( / * . 4 6 . 3 ) ; caplivilate: Non propler vos fucio, scd propter me, m
meum nomtn profanetur (Ezech. 36. 22) ? Atqui tunc
vos eslis csed, qui vos invicera in foveam prxcipilalis. Cwcut enira inquit, si ccecum ducat, ambo tn eral niajor veslra improbhas. Sed lamen i n q u i l , no
{oveam eadent (Matlh. 1 5 . U;Luc. 6 . 59). Qui pro- exisliment barbari me csse imbecillum, dimillo veetra
peaala, ei conservo YOS. lianc tunc quidem vos i n i phetas semper babuisiis, et nuraquam iacli esiis meque VOB gerenles, sorvavii, ne ejus nomeu profunareliores, foturi esiis aliorum doctores? Non ceseaiig
tur: Dunc auiem boc non fecissct? Etsi enim vel
baee nugari, nec vestram agncsciiis culpam ? Hoc
innumera peccaia admisissctis, vos nibil oportuil pati
enim scmper vos perdidtt, quod vesirorum malorum
noliiis fundamentum cognoscere. Propterea, quod fa- ejusmodi, si fuisset impostor Cbristus , ne quis exisiimarel illa propier Ipeutn csse paseos, sed etiam
ciunl judices, qui jubent post eos, qui flagris cxdun*
conserTatos vos essc oportuit; el , m jam dixi, vos
lur, tequi alios qni clamentet dicanl, crtr cxdamar,
pati oportuit, al non lunc. Nunc anlem b;ec simul
riHm iures, num raptorcs sint: iia eliam Deue vot
facta stinl. Quando euim crux proccssit, paulo posl
qeoqooverftws traducens, jussil sequi prophetas, qui
exierunt
aposloli, et diffieile bellum adversiis illani
eatisam dieereftl supplicii. Ubique enim terrarum una
ciyitatem
suscitalum e s l ; ei quod est in Evangeliis :
Tobiscnra vincti sunl, qui eliam nunc adbuc vobis
Vm lactantibiu et pr(egnantibu*(Muuh. 24. 19), oniiiininclamant. E l si in synagogaa ingrediaris, audies asque illa xilum soriila s u n l : el illud, Tunc eril tribusidne oos bxc verba dicere. E l David quidem desciilath, qualis numquam anle fuit (Luc. 21. 2 3 ) , implebens illud, quod lairoeinii inslar babebal Calpbx j u luni el Nam et mulieres Oltos comederunt, bostet
dicitim, dicit vos propterea periisse. Cum enim dixisperfregerunl venlres mortuorum, et ignis barbarictis
set, Dhrumpamus vineuta eorum , et abjiciamus nobis
est omnia depopulatus, omntaqtio erant plena san*
iugum ip$orum (Psat. 2 . 3 ) , subjunxit: Tnnc loqueguine, el iragoedix, ei uiiiyersue orbis lerrarum
tar *d eos in ira sua, elin furore suo eonturbabil eo$
referiuseralmalisindaicis (Joteph.de Bell. Jud.). II.ic
(Ibid.v.S).
lsaias sNiiem cum dixisset, eum sicut
ergo apud vos cogilantes, veetrum Dominum agnoorein ductum esse ad occisionem, siibjmixit: Et dcscite. Annon propbeiag occidislis? num tale qttid
bo imprebos pro sepultura ejus, et divifes pro morte
passi estis? Nonne allaria diruistid ? numquid lalis
ejus {Itoi. 5 3 . 9); ct rursus alibi de vinea loquens :
vobis coniigit calamilas? Nonnc vitulum adoraelis
E&peclavi, ut faceret justitiam : fecil autem iniqnita(Exod. 32), et Beelpbegor eetis initiali (Num. 25. 3),
lem, elnonjuttitiam, $ed clamorem (ld. 5 . 7 ) Quemnaturamque ignorasiie ? numquid tolcs hostee experti
nam aulem clamorem ? Crucifige, crucifige (Luc. 2 3 .
esiis ? Annon vel in medbs beneHciis Irmnemores el
2 1 ) . Et snbjungit: Propterea diruam sepem ejus, et
ingrati scrvati esiis? unde ergo innuineru in vos mala
eril in eoncvlrationem : et mandabo nubibus, ut non
profecta sunt ? Nonne clannn est ex co, quod in DomiptumU $uper iptum pluviam (Isai. 3 . 5 . 6). Non ideo
num ausi esiis peccare, non in scrvos ? Unde nec esl
ergo dlepersi esiis, sed propier ea quae in cruce ausi
vobis a malis, qusc tos invasere, Iiberaiio , nec eril.
Si enim essel, eam prxdixisseul propbetx. Nunc au() nm Uem interse modo refertimur. vide bunc Osex
tem dixerunl quidem capltvitatem, sed non redilum:
lacum.
[/) lla?c Terba, temquam lupi Arabice, sunt in Sopbon.
licct bona supplicits assidue admisceanl, ei lempura
5., Ha irl prima pars sfl Eiecbifdis, socMnda S)phoniai.
9

115

S. J0ANN1S CIIftYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTA^riNOP.

116

babel quippe visum, lestem corum qux dicuntar.

dcfinianl. Etenim Jcrcmias dcfinivit septuaginla anYidet cnlm audilor magiiitudinem, pulchriludinem,
nos (Jer. 29.10), et Daniel simililcr tresaiinos(e)el
usum et positionem , constanlemqtie ac numerosiiin
dimidium ( Dan. 9. 23. sqq.); quin eliam prxdicursum. In boc ilaquc uno esl mihi sluditim ponenctuni est eos quadrir.geniis et triginla annis tn
dum, ut ostendam id Deum fecisse Et quare non me
iEgyplo servituros (Gen. 15. 13). Hujus auiem captiminil solis , sed lunx, vi slellarum? Hoc cum d i x i t ,
vitalis nusquam silum esl lempus, nec finis, scd rclicta
illud quoque significavit. Quoniam enim nonnulli a
esl vcstra domus deserta, el qnniidte res veslne in
Dei opificio nociem separanl, per lunim eam osiendeterius procedunl (Matth. 25. 38).
d i l , dicens eum ciiaiu bujus esse Opificem. Non est
6. H J C omnia altcnte apud vos consiueranles, ct
auiem parva slellarum varietas, c i lunarium cursuum
quce breviler dicta sunt fusius iraciantes (Da e n i m
tapienti occasionem, et erU sapienlior [Prov. 9 . 9 ] ) , demonsiralio. 5. Quid est homo quod memor es ejus,
aul filiu$ hominii quod visilus eum ? Alius, Qitid est
illortnn impudeiiliain ingralumque a n i i u i i i u poleritis
unusquisque homo, quod ejus recordaris? Alius pro,
refellere. 4. Quoniam videbo ccelos tuos opera digiiorum
tuorum. Alius, Video enini ccelos. Lunam el stellas, quceVisitas eum, dicit, Visiiabis. Posiquam dixil de opiUi fundasti. Alius, Paraili. Alius, Stabiliisti (b). Cum ficio, ct universum ex parle significavit, inseril deinceps sermonem de providenii bomiiuim. Nam ilia
dixisset, Destruxisli inimicos, splendidx bujus viclorisc
etiam , quse dicla suul, snni propler genus nosirum,
afferlprobalionem. Tu enim, inquit, q u i crucifixiis es,
quineliam ea, quae ad providenliam ejtis periiiicnl:
qui de medio sublaluses, apparuisli orbis lerraruin
Crcalor ct Opifex. Proplerea dicit: Vidcbo ccclos tuos: universa eniin crealura propler boniii.ein. Yeriim
significans mnltos non aniea cognovissc, postca qui- aliud quoque genus jiertraclai providenlia?, el non lemcre de bis dicerc nggrediiur, sed valdo prudenler ct
dem ccrle omnes scienl. E l cur non universas orbis
probe, pro lolo orbe lerranim agons graiias, univerlcrra; paries pcrsequulus esi? Quod eorum qu;e videsum memorans benciicitim, el ostendens magniludibaulur opportuniora pcrseqntitus, dc aliis doccre minem ejus dispensaiionis in bominem. Si enim nibil
nitnc opus babuerit. Adeo ergo dcslrucii sunt inimici,
ut qui ab eis expellebaiur, ei ab eis de medio sublalus erat aiitea, mullo magis quando Christus accossil post
tol et tanla peccata. E l osiendit Cbristi adventum non
est, oinnium qure videbanlur apparuerit Opifrx. Et
a venia alienum fuissc, imo a summa profectuni esse
qiiarc non dicil, Manuuni luarum, sed , Digitorum
tuorum ? Minimac operationis opus o4endens ca qiUB clemenlia. Nani Uimqnam opiimus aliquis medicus,
videnlur, et admirabile opificium, quod suspcnsa? sanis reJiciis, venilad nos, qui morbo laborabamus ,
qui nihil eramus. Hoc ergo oslcndcns, dicebai: Quul
sielbc non cadant: elsi nalura fundamcntoniincxigat,
ul ihforne, non superne jaciantur : scd optimus Arti- est homc ? pro eo quod est, Nibil esl, est quid vile. A d
lantam enim respiciens Dei curani et providentiam ,
fcx, q u i facit admirabilia, in bis quai apparenl plura
ct ad ea qua^ fecit pro salule bominuin, vald<>. siupcl
fccit supra natur.O consequeuliam* Et quare niinl dicil de potcslaiibus incorporcis, ut inde quoque oslen- el admiratur, cur eum Unia sit \ rovidenlia dignalus. Cogila enim, propter ipsuui esse omnia quas v i dai ejus crealionem ? Quod nimirum liuc iulcriin ci
in proposiio fucrit, ul ipsi disccrcni dc iis q u x appa- denlur. Propier ipsum, que ab Adaju us<|iie ad ejus
rebanl. E l proptcrea ejus quoque Paler cum susque adventum dispensala el adminiutrata suut; propter
ipsum, paradisus et praccpia, poenx ot miracula,
deque cuni Judxis ioqnereliir, non d i c i l : Ego feci
angelos el Cberubim ; sed, Ego ccelum extendi: ma- suppliciaque c l beueficia posl legem; propier ipsuni
m* mea terram fundavit, dexira mea firtuavil (lsai. 43. Dei Filius bomo faclus est. Nam quid altincl diccre
fulura ? IIxc ergo ornnia repulans, dicit: Quid laiu
13): et omncm sempcr orationcm consumil in iis quae
magnum est hoino, quod tct el taolis bonis dignus
apparenl, omnia agens ad salutem audilorum. Cum
enim cs*ent crassiorcs, magis ducebanlur ab tis qua3 fuerit habilus ?
\idenlur, quam ab iis quae sub visum non cadunl.
7. Si quis enim consideraverit quotet quanla propler
Propterea Paillus quoque semper ingrediens et COIIipsum facia sunl el Oanl, et quaula sit posica percecionans , ducit exnrdium a creaiura quae videlur di- plurus, mulio borrore implebilur, cl luucclarc videbit
ccns : Deus qui fecil ccelum et terram et mare, et omniaquanuccura Deo sii boc animal. 6. Minuisli eum paulc
qnasin eis tunt (Act. 17. 24); el a pluviis annuis atque
minus ab angelis. Alius, Paulo minus Deo, Alius,
a gcnere borainum semper ducii exordium oraiionis.
Puululum quiddam Deo. Hebraus aulem, Outha$reo*
Si cnim dixero eum fecisse Cherubim, duo erunt inihi
rnat me eloim. Hic meminit condemnationis, et veleris
probanda, qtiod sinl Cberubim, et quod ea ipse fece- peccaii, morlem in medium adJucens. At earo quoque
r i i : in iis autem qux videnlur cogor aolum ostendere
solvit, cutn venisscl Unigenilus. Gluria el iionoie c&*
emn illa fccisse. Quocirca est etiam oraiio facilior;
ronasti eum. Alitis, Gloria et dignitate coronabis ipwttu
lif) Sic iiniift ( ); a!ii omnes el Sa- Licel quidem ba>c et biblorice, licet el anagogice ao
V J l . Hes hebdomadas ( ). Neulrum sequuliis est (Jeniiuiius Hervetus, sed posuit, septuaghUa cipcre. Dicil enim et cjus imperium, quod ei cum fahehdomadas et dimidium. Omuia, ut dminus, exemplarja clus esl, Iraditum c s i ; dicit etiam quaa bona conseCbr.vsoslomi Graeca babeut ., UQO excppto,
in quo legitur, tre$ atmos: utrum vero sit error Chry- quulus sit posl advcnlum Cbrisli. In principio cnim
sostomi au t i b r a r i i , q u H T i t u r .
audivit Trenwr et melus vestri enl super omnes bestics
(b) Vox, parasH, est juxta interprciationem S.vmmacbi; tcrrcc (Gai.^O. 2); ct, Iwpcrent pUcibus maris (Gen. 1.
vox, stattilwti, juxta inlerprctationem Tbcodutioais.
t

116

EXP0S1TI0 PSALMUM VIII.

, . [86]
, \

ippifit\ .
,
, * ;, \ *
.
-'. *
, (
,
),

. "

. ", '
.
.
,
'. , . , ,
. , , ,
, .
" \ ,
, .
; "
,
.
, * . , , ,
;
,
,
, , * * , .

, ;;
" ,
.
,
,
\ ' ,
,

. ,
, .
,
' 0
,
,
, \
.
, ,
,
.
[87]
. ,
, , , $ . "
, .
,
; ,
b

U D U S .
k ln edit. Savil. ad no'atur C (), qnae cst
Svmmachi noia; ei ad ., quaj est Theodolionis.
linus .
N

PATROL.

GR. L V .

.
,
,
. ,
.
,
, ,

; , " ,

; ,

,
, .
, ,

. ,
, ,
.
,
,
,
, ,

. , /cv
, . , '
. ,
, ,
. ,
; , , .
,
, ,

, ,
.
, ' . '

* ^ , , ,
, , ,
' .
, ;
*
, ;
\ '
, ,
, ,
.

" . ",
. , " .
,
.

, ,
[881 .
^. ~
. ,

. " ,
.
,
,
.
d

d Unus * . Hanc lectionem . et ' notat

Saviiius, quasi sil Aquilaa el qnini editionis; verum
eodcx unus illam quiniae ediiionis laiilum csse notai. Kt
vcro probabile non esi, Aquilam, qui lilieram cum lanlu
scrupulo seotabatur, Ha verlisse.
e Unus .
f Unus cod.rcapa . Pro hisce duabus leclionibus
edit. Savil. ponit . . . Aquilam, Theodotionem et
S.vmmacbum,sed in mss. ba?cnomina mullum variant ad
hunc versum. Hebraica verba litleris Grxcis scripla : 00 ^, sic expriinuolur Ilebftiiels lille-

ris cvftac ryo vrcnrri.

J17

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCNIEP. COKSTANTINOP.

>
. , "
.
. ,
, .
>. ,
, ,
,
,
,
,
,
< . *


,
.

.
, ,
,
; ,
, ,

, ,
, ; , , .
; , .
, , . ,
.
,
.
,
, , . ;
. ,
, .

. , &
.
. , . ,
. ,
,

. ,
. "
[89] ,
,

, ^
, ,
, . ;
.
, ,
,
. .
, * , ,
, .
In Hexaplis noslris , . Illud
iliqueTa est adjectivum, quod cum non adverteret
Gentianus Hervetus, feras verrii. Hanc porro loclioncm
Symmachi esse in margine notalur in "Mis.

, , , ,
, .
,
. , *
.
, . ^
, , *

, * ,

. "

.
^]; ; , '
.
,
, ,
,
, ,
.
*. ,
, , ,
, '
. ,
,
, ,
, . \
,
' ,
( ' ),
,
,
[90]
*> >
, ,

.
;

, ,
,
. .
, ,
;
, ,
, .
,
;
. ,
T

b l nus ; quae certe lectio non epern^r >2,

q u i a quamdam exhfbet ^ i n l e r .

117
EXPOSITIO PSALMUM V I I I .
u'A
26). Posl hxc aulem : Calcate tuper serpentes et scor- Miuuisti etiim, inquit, eum paulo minus ab smgelis, boc
pfones (Luc. 10.19). Sed bis dimissis, contexit ora- est, morte condemnasti o.um pcccassel; i,*on laraen
poslquam cnm morte coiKlemnagii, dono eum spotionein ex bumilioribus, relinquens illa coiisideraiida
liasli : et propicrea poslquam illud dixit, boc pouil,
iis qui possunt acutius cernere. Gloria euim major et
osicndens iuenarrabilem Dei clemenliajn, quod vrl
bonor ea stmt, qu;c fiunt in Novo Teslamento, quando
diminulum propter suam Iransgrcssionein permisit
babel Cbrisium caput, quando ejus corpus efiicitin*,
esse
glorix bonorc coionalum, nec ei abr*gavit imqiiando fil fiaier ot coheres, ei conformis ejus corperium. Si auleni parum quid dctraxtl, boc esl eliam
pori, quando majorcm qiiam Moses accipil glortain,
ejus providcutitt. Narn aule inobedienliam dominabasicut significavit Patiltis , ostendens, nos non qucnn
tur bostii,: posi inubcdienliam auiem de bac |K>ICadmodum Moses imponebal vclameu, sed omnes restaic
aliqiiaiiluui deiraclum est. Nam nunc eliani
vclata facic Doinini gloriam conlemplaiuros etse (2.
Cor. 3. 13. 18) : cl idco dicil : Pion enxm glorificatum duniiuaiur eis aliquibus artibns, sed citm limorc ac
e$t quod glorificatum est in liae parle, propler exceilcn- iremorc. Ncquc euiin (otum imperiuni sus:u'it, noc
loluni rcliquii, scd quaicuinque eranl ei quidem ad
lem gloriam (Ibid. v. 10). Ilanc ergo gloriam dicit proaliincnlum
c l ad opus neccesaria), subjicta* ceac
pkcta pcr auagr-gcii. Quid ei im esl cum ea conlerenpermisit : qmc autcm sunl efTeraliores, i;on ilidem,
Juin, quando siiiiti) cum angclis choros diicimus,
ut ex sua cum illis conlenlione primi parentis A d
quando in liiios adoptaniur, quando ncc Unigenilo
vclcris pcccati admonereiur. Unde eliani ex eo, quod
quidem pro nobts parcitur? Qua non purpura, quo
non valde nubis subjiciuntur , magnum lucrum acce*
iion diademate suut haec longe splendidiora, quando
dii. Quid enim nos juvarel, s\ ieouetn noetrcc pntemorlem irridcinus, quando ad polesiaium incorposlali obnoxium el maitsncfaclum habercnms? quid
rearum impalibiiilaiem iraducli sumus, qui prius eranobis prodesset, si pardum babercmus cicurtiiu ?
mus contempli, inglorii, et exsccratidi? Adarn cum
iiec boni nec mali qnid fccissct, slatim bonoi alus esl Nibil nisi ad arroganliam lanlum el superbiam. Proplerca bas qnidem permisit esse exe:nplas ab impcnm prirourn faclus esl. Qnomodo enim fccisset, qui
no : qnai stint autem nobis utiles, effocit mansticla*,
non erai? Nos autera qui mala fecituus iniiumeia,
bovcm arantem, et ovetn amicienlcm noslri nnditalungc suimis majorem bonorem asseqnuti. Non nmplius, inquit, dico vos servos : vos enim amici mei esiittem corporis, ct jiuncnia apla ad ea tehenda quae
importari aut exporlari possunl, aves et pisces, ut
(Joan. 15. 15. 14). Non amplius noslri causa pudore
esset nobis mcnsa laulior.
sufftindunlur angcli, eed etiam iinelra galuti desert

viunt. Nam et ad Pbilippum venil angelus, et ad rmtl8. Queiiiadmodum eniin ctim quis exberedat filium,
tos alios (Act. 8. 25), et ETangelium nunliabaut bonon privat eum omidbus, sed parle aliqua, ut se corimnibus (Luc. 2.10). Non in terra auiem bcredes, sed
rigai, ila etiam Deus : imo noti sic, sed conlra pottus.
bonorum cadestium sunnus, et Gbrisii participca , ct
Ilomo enim, qui cxberedal, majori partc privat, mtvocamur ad communionem Unigeuiii ( 1 . Cor. i . 9 ).
norem vero relinquit : Deus autem majori rclicta,
Hc omnia pcr gloriam el bonorem significat. Quam- exigna privavil porliuncula, idque ad ejus Dlilitalem,
obrem dicil etiam alius (), Cloria el honore coronabi$ ne alia omnia facile superaret. Sed boc ipsuro eet
eum, pnedicens quod futurtiro erat. 7. Et conuttuhti
etiam Dei providcnline, qui bominis sapieutiam exei*
enm super opera manuum luarum. Aliua (6), Fecisli ut tans, arrogantiam deprimens, et imempestivum oiinm
haberet poiestaiem operum tnammm tuorum. 8. Omniainterrumpciis (si enitn ei omuia cum facililate suoce*
subjecisti $ub pedibu* eju$; oves et boves universas, in$uderent, supinus et dissoluius evasissel), comparando
per et pecora campi. Alios (c), Agrestia. 9. Volucres
rerum usui admiscuil quamdam difficulialem, c l nec
cwli, el piues maris, qui perambulant temitas marit. omnibus cum labore, neo omnibus sine labore frui
10. Domine,Dominus noster, quam admirabile est no- permisil i l l i : sed qua3 ad usam quidem sunt , siite
men luum in uniwna terra ! Quecnadinodum ciurt de iaborc et sudore babere permisit : qux iero suiit ad
creatioiie loquilur, non solum supcrnas atiingit poledelicias , cum labore et sudore : volens hanc quoque
statcs, sed ctiam oralionem deducil ad scnsibilia : ita
nobis nimiam pracidi securilatem.
eiiam cum docel de honore bominibus colialo, cum
Ferarum usus qui*. Si quis autcm dicat: Et quis
lauliim subindicasset Hla arcana ol incorporea quae esi nobis usus feraruni? dicemus : Primum quidem
rniimcravit, nunc amplius immoralnr in seusibilibus,
animsc humililatem efficiunt, ct ut homo se exereeai,
qtix rudioribus clariora sunl. Quxnain aulem ca suiU?
et ad certanien comparet, in causa sunt, ac valdc arTerrentim illi datnm imperium.
rogantem proprix naiurus admoneiit, quando bruium
Post pcccaium Detts datum komini impmnm immi- ost ei lerribile. Jam vero laboranlibus corporibus
ifwi/, non abrogal; cur hontinis imperium in bestias tm- multa cx his iltmt incdicamciita. Qui liacc autcm inminntum sit. Quod autem est adnrirabile, et qnod lenogat, ciir forxfacuii sint, interrogabit eliam, cti!
niaxime subtndicavit, cirm bonoraltim anie transgresin nobis sit bilis ct piiuiia? Nam ea quoqtie, siexcisioiiem, ne posl pcccalum quidcm privavit bouore.
lala fueritil, exeunt fera vebemenlius, loliqnc corpori
l

(a) Aquila.
(/) Ibeixlotio.
(c) Symiiidfbus.

cxitium afferutil. Porro nobis qiioqne incsl ira et cu1

unus,

sed f;ua: ad victum periltient.

! 10

S. JOANNIS GIIRYSOSTOMI ARGIHEP. CONSTANTINOP.

120
qti videolur, familiaribtrs nobis noniinibns docens
qiraesunlsupra nos. Nam eliara quando dich : Qui metiiur ccelum palmo, el terram pugillo (Ism. 40, 12):
non pugiilum ct palmum significans, hncc d i c i l , sed
volens Dei infinilam ostendcre poieiiliam. Qtiomodd
ergo audenC nonnulli Filium dicere adminislrum!
Qui enim ne uuiversam quidem suam movii operationem, quando ca?lum facere oportuil : quid dico tolam ? sed qui ne ininimam quidein , sed quod eral vel
inaxime pusillum : quomodo fueril adminisler? quomodo administer, si Quce fucit Pater, ea quoque facit
Filiu$ similiter (Joan. 5. 19)? Ubi est enim-illud / militer, si hic quidem esl admiuislcr, ille vcro opilex ? Quomodo aulem dicit cjus essc opera, aliquando
quidem dicens , Domine, tu ab initio terram fundasti,
et opera manuum tuarum $unt cccli ; bic vero Videbo
coelot opera digilorum tuorum (Psal. 10I.26)?Non
eiiim adminislrorum sunt 0|>era, scd opificum : ct si
quis sit administer, non ilfi allribuilur opus, scd ei
qui fabricatur. Ergo ea eliam qux ante a Mose dicla
sunt de F i l i o , nempe illud : In principio fecit Deus
ccelum e4 terram, el illud : Dominentur piscibus maris
(Gen. 1. 1. et 26). Is enim, qui perfecit landom cx
oreinfanlium et lactenlium, is visilavil huinineui.

pidilae, qiuc ipsis quoque feris gravius nobis incommodutn aflerunl, nisi eas coerceamus et refrenemus.
Qtiid autem dico animum et iram, cum ipse eliam
nostcr oculus in pejores, quam fera, aflectiones nos
pracipitet, nl qui nos in amorem acerbum lolos conligal? Sed non ideo dicemus, Cur haec factasunt ? sed
eiiam pro omnibus Domino gralias agemus. Quod
cnini cst pnero scuiica, boc esi fern bominibus. Si
cnim cum vel tot rebns asperis conlineantur, pleriqne
tamen in tantam exiolluiiiiir arroganiiam : si hoc
eliam frenum ademeris, considera quo sit tandem
processura improbiias. Ea de causa datum est nobis
corpus adeo morbis obnoxium, palibile, quod obsidclur a malis innumcrabiiibus : ct lerra, quoe sua sunt,
producil cum laboribus: et universa vita plena esl
sudoribus. Quoniam prxsens vila esl vebili quodnam
gymnasiuni, otiumque c l remissio plerosque perdit
bornines, proplerea negoiiuni et laboreni admiscuit,
itt tamquam a quibiisdara frenis castigelur acrimonia
mentis. Tu auiem considera quomodo ea eiiam quae
natant per profundilaiem aquarum, et quae in sublime
loliuntur, per arlem tibi Dominus subjecerit. E l cur
non omnia qtisc videniur, pcrsequutus est, planlas, arborcs,ct semina? Ex parle lolum signiGcavit, et sludiosis cxlera dicenda reliquil. E l rursus in eumdem
desinit flnero, ex quo coapcrat: Domine Dominus uotier ;et anle probaiionem, el posl probalionem eadem
verba ponens. Pcrseveremus ergo nos quoque eadem
assidue dicere, admirantes ejus solliciludinem, suspirientes sapicniiam, clementiam, et ejus erga nos
providentiam. Et baec quidem a nobis dicla sunt ad
inlerprelationera. Si autem vultis, rem majori quoque
conlentione agaraus, et Judaeos rogemus, ubinam vocem puelli emiserini? ubi inimicuni talis vox deslruxer i l ? quando ejus nomen fuerit admirabile? Sed aliud
tenipus, quam hoc , non poterunt dicere, quod sole
clarius osieudil vim verilatis. Et ideo dicil, Videbo ctelo$ opera digitorum tuorum : et tamen jam dixeratMosenInprincipiofecU Deus ccetum et terram (Cen.1.1).
Paulutn Samosatenum adorilur. Scd adversus Judaeoe quidera sufiiciunl bax, etquacante dicla sunl :
sed quoniam qui illorum dogmata, si dematurcircumcisio, aemnlanlur, Pauli Samosateni asseclrc dicunt Ghristum fuisse ab eo tempore, e x quo e x Maria
proccssit (a)JIIos cliain rogemus : Quomodo si ab eo
tempore eral Cbrislus, crclos fabricaius esl ? Eumdem
fnim bic esse dicit, qui ex ore infantium el lactenlinin leudem perfecit, et qui C.TIOS fabricalus esi. Si
aulero est caelorum opifex, rcslat ul ftierit anle ca>
Io8 : ncc duxit inilium c x Maria, imo cral ame Mariam. Gousidera autcm propbctao sapienliam. Non
eiiim eum solummodo inducil opifiiccm, scd eliam
fabricautem cum magna faciiilale. E l ideo dicit: V i dcbo ccelos opera digitorum tuorum, non quod babeal
Deug digilos , sed minimx esse operalionis ostendens

9. Jquales natura Pater elFiliut. Filiu* Ptdredistinguxlur hyposlQU^tyxv. crgode PairedicilMoses, ea

Paulus de Filio accipit, magnam jequalitaiem osiendens. Gum ergo liceat sanclis, quse dc Palre dicun(ur, iudiscriniiiialim Filio iribuerc , el qua? de Filio,
Palri (Omnia enim per ipsum facta sunt [Joan. 1.3]),
Ubi administri nomen omnino situin esl ? Hoc nusquam videril quispiam. Imo, inquit, dictum est, Per
ipsum. Quid , quod boc ipsum eliam de Palre diclmn
est ? Audi auteni qnomodo. Fidelm Deu$ ; per quem
vocati estit in socielatem Filii sui(\. Cor.i. 9). Et rursus.
Paulus apoiloliu Jesu Chrisli per votuntatem Dei (2.
Tim. 1. 1). Et rursus: Quoniam peripsum,et exipso,
et in ipso omnia (Rom. 11. 36). Quanam ergo de
causa eura dictlis adminislrum ? Ut Palrem bonorenius, inquiunt. Atqui dicil Filius : Ui omnes lionorenl
Filxum, sicut honorant Patrem (Joan. 5. 23). Qui auleui non honorat Filium,clanim esl quod nec Palreni.
Quid ergo, inquit, Patrem dicam Filiuin ? Neqtiaquam. Non enim dicit *. Ut me dicalis Palrem : scd
quid? UtFilium maneniem bonorelisulPatrem. Quod
si Patrem dixeris Filitim, omnia confudcris. Mancnle
ergo hac proprtelate, est honor commnnis. Propierea
cnim dixil Filium el Patrem , ne confunderetis byposlases. Si aulent non esset eadem subsianlia, quomodo acqualem bonoretn exegisset ? Quanain ergo de
causa dicil Gbrisius tnulta abjecta et bumilia ? Nos
doccns bumililalem , et proplcr indnmentum carnis,
ac propter sluporem Judieorum, el quod oporteat
genus hominum deducere paulatim ad cogniiionein,
el quod esscnt imperfecli audilores, et alioqui saepe
loquilur ad auditorum opinionem. Sublimiora enim
() P a u l u s Saraosatenus d i c e b a t C h r i s U i m , e t i a m q u a l e sunt ea qux sunt solius dignilalis ; vel polius quodnus F i l i u s erai n e i , t u n c e x s i s t e r e cocpisse c u m e x Maria
processil, et i t a consubslantialem, graece, ^, fuisse cumque dc Deo dixeris, esi longe illa substanlia infeP a t r i , ut nulla essct p e r s o n a r u m d i s t m c t i o ; q u o sensu v o x ,
rius , el ad audiiorum captum dicitur. Quid vis eiuin
tpoota*, damiiata e s l i n s y n o d o A n t i o c h e n a .

EXPOSITIO IN PSALMU VIII.

'

, ) ; '
;
. "
, ;.
; ;
; ,
, .
,
, ,

.
,
,
,
.
,

. ,
;
,
. ,

,
.
, , , ,
.
. , -
,
;, ;
;
; * *;
, ,
. '

,
.
a

[91] ,

,
, ,
, ,
, fy , ; ,

, .
,

.
,
. "
'
, ; c
* Unus ; Non male.
* Reg. .
c

Reg. .

120

,

. * ,
,

,
;.
;
, ;
' , -
;, "
, ;
,', , ;
, ,
* , , ,
,
"O^ofuu
; ,
* ,
, .
,
, ,
,

. ,
, .
\ ,
,
. "
,
( *
), ;
. , , ,
. ,
; . , '
.
. ,
, . &
; " .
[92] ": &
,
, . , .
; . "
; "
. ,
.
, . .
,
. ,
; , ,
;
, ,
,
,

.
, *
, , ,
>

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONJSTANTINOP.

121

. 1 ; ;
,
& , '
. , .
" , * ' '
, , . ,
, ,
,
.
,
;
, \
,
, ,
,
, (

),
, , *
,
, '
,
. .
' . [93j
, . ",
, $ . ",

.
'

, ,

.

\ .
. ,
, '
,
^, .

, , ,
.
. "
,
. .
, ; , , . ,
.
, ,
, ,
,
. .
, ,
. , ,
) . ,
, .

122

.
, , . "
,
,
. *
.
* .
,
,
.
.
,
. ,

,
, .
[94] ,
, ,

, , , ' ,
* ,
,
. , ,
- .
, , ;
. "
,
, ,
, ^
, ,
.
. " ; ,
, ,
, ' . ,

, ' .
' .
.

, , , , , , ,
, ,
. " ,
. ,
,
; ; ,
; ,
,
a

ln Colb. ^ dcest.

EXPOSITIO IN PSALMUM .
12^
Hs
aijiem,
Deum
consiiluisli
debilorcm.
Qu\
ciiim
bedieere, Hagous Deiis ? Aiqui boc est parvum, si dc
nciicio affectus est, et agit gralias , rcddil debiium :
Deo dicatur; magnum enim, quanlumvis sit maqui aulem raale affectus est, et glona afficit, is deguum, eel fiiiitum : sed Deus esl inflnitus. E l hoc
bitum acquirit. Pro illa gralianun aciione mulla alia
etiam parvum est, si de Deo dicatur. Quod enim fibona Deus et tunc et nuue reddit ; quare nec nialoncm non babeat, scio : sed quid s i t , aut ubi sit, nerum quidcm sensos ad nos perveniet. Nemo enim d<?
scio. E l ei sapientem , et ei bonum dixeris, et baec
iis dolore afftcitur, pro quibus Deo agrt gralias : quoinGifttU, nihil de illa subsianlia dixisli pro dignitate,
sod Terbo adeese oporlel sensutn Deo dignum. Si haec cirea aliud quoque hinc lucrifaciemus , nenipe aegriludincm animi disculiemus. Quando euiin privalus
ergo adeo magna dignilaiem non ostendunt : qtiofueris pecuniis, et gratias egeris, non tanlum le
niodo venia digni fuerint, qui haec quoque mulilarc
mordere peiesi danmum , quanlum laelitia afficitgraconaiitur? Fiigiarous ergo eorum convenlicula , et
tiarum aclio. Hoc diabolo letate vubius infligit: hoc
cum didicerimus Unigeniti anie ea3cula essenliam
reddii animam studio sapienlise prsediiam : boc dc
treandi f.iCHliaieni, aucioritate pnediiam potestatem,
rebus praBseniibus verum comparat judicium. Multi
nec uflam ejus esse a Palre diversitaiem, oeconomiaj
enim bomines non babent veram dc bis qua? hicsunt
demissioiiem, multiplicem ejus in noscura providensenienliam , el idco anguutur. Ila ctiam qui insaniliam (ba3c enim omnia el his plura, thesaurus, qui
unl, ea saepe perliraescunt, qu;e non sunt lcrribiiia,
in Psalino situs est, eos docet qui diligenler attenet sa?pc formidaiit ea q u uon stibsistunt, ct umbras
<|util), dogmata exacle custodiamus, et conversaliofugiunU His sunl sirailes ii qui damiium pectinia? nie
nem iis digiiam osiendamus, ut bona futura assequatuum.
mur : quibus nos dignos csee concedatur, gralia et
bcnigniuie Domini nostri Jesu Christi, cum quo PaMetu* non naturce est, ted voluniatis. Non eal
tri una ciim sancto Spiritu, honor el gloria in saccula
enim naiura? melus, scd libene volunlatis. Si enini
suttulorum. Amen.
essct rcs molesta,oporleret oinnes dolere qui privati
1

s u m ; si auteni non omnesqui iis privamur,doIenius,

non csl boc iilique rei natura?, sed imperfecii animi.
Quemadmodum cnim in tenebris saepe quis vel funeiu
I . In finern pro occultis filii, Psalmus David. Alius,
limet, scrpcnum esse raius, et orania babei suspcTrhtmphale pro morte fitii canlicum David. Alius,
cia, et amico$ bostes esse existimat: ita etian> quoJuventuth filti.
5. Confitebor libi Domine, in loto cordemeo, narrabo rum ralio deficit, tamquam profundis qarbusdam capti
tenebris , rcruni naluram non cognoscunt, sed vulomnia mirabilia tua,
vuniur in luto, nec foenum existimant esse foetium :
f. Confessio duplex. Quanta re$$it graiias agere etiam
el pleni avarilia, letrum odorem non semiunl: quud
proadversis.Longusest bic Psalmus. Hoc aulem est
si forle recesserint, lunc scient. Et sicut qui dcforeliam sapieuliae Spirilus. Neque enim fecil omnes breinis mulicris amore capii sunt, poslquam a morbo
ves, neque omnes focil prolixos, sed muliiplici menconvaluerinl, tunc sciunt defonnilatem : ita etiant
sura hunc Jibrum variavil, longiludinc quidcra socorqui tcncnlur amore pecunine. Et quomodo , inqidt,
tliam e x c i t a u s , brevilaie a u l e i n l e v a n s laborera. Confi- polero cessare ab amore* Utar rursus eodem exemtebor libif Domine, in loto corde meo, narrabo omnia plo. Quemadmodum qui deformem amal mulierem ,
iuirabilia tua. Duplcx esl genus confessionis. Vel est
si assiduc cum ea babeat consueludinem, accendit
enim proprioruoi peccatorum condemnalio, vel in
fornaccin : sin auicm parura seipsum sejunxerit, pauDeum gratiarum aciio. Hic quidem siguificat gratialalim effluil afleclio : ita eliam lu parumper secede,
rum actionem. Quid est aulem In toto corde meo ? paululum concede , el parvuin illud eril mullum i n Cum alacritale animi, cum studio, inquit. Non
tervallum. lncipe tanium recte facere. Habes domum
pro rerum prospero successu, sed eliam propter consuperfluain ? Yende , et da iis qui indigent, nou boc
iraria. Hoc eniin est uiaxime graii animi, hoc sarepuians, le eam amiiiere, sed tibi magis propriam
pieuliae sludiosi, in rebus etiam asperis et adversis
eflicere. sumpium considera, sed emoluraen-,
graliae agere, pro omnibus gloria Deum afOcere,
lum , non quod ea hic privaris, sed quod ejus iilic
non solum pro benciiciis, sed etiam pro s u p p l i c i i s .
dominus efliceris. Ha eliam perpetuo poleris narrarc
Iloc enim majorem mercedem conciliat. Nam tn boDei miracula. Hoc enim dicit Psabnus ab Inilio. Nani
nisquideiD gratias agens, reddidisii debitum : in maqui icnelur amore pecuniae valoc polest in ca re
Barberlous apud Savilium , tqllogignwt ( versari: nam perpetuo meditatur usuras, coniractus,
). Lectio Barberini praestare statim videiur. Attasyngrapbas , venalia tesiamenta, agrorura domomeo convenlm retinui, quia in caeteris oranibus exempiaribus esl, et quia aptius dicitur, fugere conventus, runique preiia , lucra, cauponas, e* Rarrare ac cogiquam, fuqere wUoqismos.
tarc non cessat. Ubi est autem Lhesaurus bominis,
() lci bunc P s a l m n m soio usi sumus Codice C o l b o r t i n o
10. Post l e c t k ) D e m L X X , quaa raox sequitur est S y m m a illic est eliam cor ejus (Malth. 6. 21). Haec loquitur ,
cbi; altera Aquilae. Hebraiea s i c l e g u n t u r
tvicrby,
bx'C nieditalur, ct quemadmodum servi ea quai sunt
qiiae alii,de morlefilii,alii, pro occultis filii, alii, projttvenEXPOSITIO IN PSALMUM IX ().

uuefili^UUdcfloridtiatate fitii, vertunt.Hebraizaaiesnoaulli s u p r a i n e m o r a t i s H e b r a i c i s verbis aut instrumentum

uiusicuni aut caolilenac g c n i u s i g n i i i c a r i p u i a a t .

in coil)., qni privati

bcue babere puto.

swd,

decst. Scd bauc lcclioacm

S. JOAiNNIS CIIKYSOSTOMl A H C i l l E P . CONSTANTINOP.

\\
hxe
quidem
sunt
ossa,illa
vero
nervi.alia
auiemcarliominorum niedilantur, ila bic eiiam ea medilatur,
nes : iia etiam in terra, alia quidem sunc monlcs, alia
qtuc sunl Domini : Quid jussil? quid perfeclum esi?
voragines, alia pinguia praedia ; stinl ba3C autem om<]uid nondum perfcctum est, sed esl perficicndum ?
nia ulilia. Sed quid dico lerram, quae tinlum esl eleQuocirca le adhortor, ul ab illa obscssione liberalus,
menlum ? Si unius arboris velis dicere figuram, iisum,
vcrseris in bis narrationibus , narrans Dci iniracula
fruclum, folia, tempus, alia omnia, magnam videbis
quao ftuiil quolidic , quae privatim qux copimuniLer,
narrandi materiam; ilem si montium silum, si alia
quae in omnes, quas in unumquemque. Plena esl enim
omnia : si autein hunc ipsum hominem oralioue perviia bis narralionibus ; et undccumque inceperis, v i sequans, el ipsius corporis formalionem, hinc rursiis
debis luculenlum cmanare prooemium, sive a c x l o ,
invenies immensum pelagus narrationum. In his crgo
sive a terra , sive ab acre, sive a brulis, sive a semiversemur, hinc eril nobis voluplas maxima, binc l u nibus, sive a planlis el arboribus; si veiis dona ancrum, binc incflabilis pbilosopbia. Qua de re boc
liqua recensere, si quae legem anlecesserunt, si
signiiicans, subjunxil, 3. Lanabor et cxsultabo in te.
qua3 fucrunt in lege, si quae sunt in graiia , si qua3
Alius : El gaudtbo (a). Psallam nomini tuo, Altitshne.
posl excessuni cx vila , si qux in ipsa mnrle, iuveAlius, Cauam nomen tuum. Non osl boc parvum genies immensum pelagus narraiionum. Quania csi
nus pbilosopbion, lactari in Deo. Qui euim in Dco, ut
ergo stultilix, curo lol narrari po*gint pcr qux volu
oportel, lxlaiur, oinnem sa?cularcni expellit voluptaplas , lucrum et utilitas possinl aniiua? accedere, lulo
tem. Qutd cst auiein, Lcciubor in te? Cuiu ulem, i n aiioncin inquinare, de avarilia cl rapina narrantem !
quit, habeam Dominum, huc est mibi voltiplaf, hoc
2. Rerum naturalium detcriplio. Quod si velis ,
Eupernis reliclis, de lerra disserainus, de ejus magni- ebi exsulialio. Si qnis banc novit iia ul nosse oporlet, non senlit aliam voluptatem. Hoc cuim csl pro
tudine, posilione, usu, nalura, assiduo parlu, rebus
prie voluplas : alia vero omnia sola sunt voluptaiis
variis el diversis qux cx ea gignunlur, semiuibus ,
nomina, re ipsa desiiiula . Hxc subliincni Jioiiiiuem
berbis, planlis, floribus, pratis, borlis. Abbisrursus
arboris uuhiscujusque flguram ralione dividamus, po- eliicii; bsec animani liberai a corpore; barc efficit,
sitioncm, alliludinem, bouum odorem, fructum, lem- ut ad ca-lum aspiret; hxc tcrrenis, el iis quae ad v i ctum pertineni alliorem consiituit; bacc a viiiislibepus, ministcrium, alia omnia mcnte revolvenles,
rat : el merilo.Si enim qui oulchra acpra?clara amaut
ipsamquc lenam seu feracem, &eu sterilcm : ejus
corpora, nibil eorum senliun(,qua?.ad viiam pertincnt,
enim nibil cst inulile. Etenim hxc quidem ferrum,
scd in uno soio amicae aspeciu vcrsanlur : qui Deum
iila vero ccs; \\xc aurum, illa tulit argenltim; hxc
amal ul oporiel, quidoam deinceps vel boni vel mali
aromata, illa vero medicamenia varia ct omnis genesentiet eoruni, qux sunt in vila? Nihil; sed e r i l o m ris. Quid attinet dicere ulililatcm aquarum, potabilium,
nibus superior, immorialium voluptale pcrfusus, cum
salsarum, usum inonlium, inelalla variorum marlalis eit is, qui ab eis amalur. Qui enim arnant alia, vcl
inomm, fontes qui sunl in ipsis, arbores quse sunl
invili
cito traducunlur ad oblivionem, cum intcreant
apiae ad lecla et aedificia ? Ilaec oinnia suut Iructiis
ei flaccescanl qua) amaiiliir : bic amor csl infinitos,
soliiudinis; baec et animalia et omnes feras alit. Nam
qui non polest desiiicre, qui et majorem babet vnluquid allinet dicere lacus, fontes, iluvios? Quemadmoplalem, el plus lucri : ei boc ipso amauiem delcciat
dum enim rouliercs quae pepererunt, fontem iaciis proel recreat, quod numquam dissolvilur. Psallam nomini
fundcntes, nalis praebent alimentum : ila etiam lerra
tuo, Altiwme. Hoc solet maxime fieri ab amante. Qui
boriis et viridariis fluvios et fonles laraquam mamenim amanl, canunl in cos quos amant canlica; etsi
mas porrigens, ea aflalim irrigat. Sed in mulieribus
illos non videant, per canlicum seipsos consolanlur.
quidem oporiel infantem ad maramam accederc: hxc
Iia etiam facit propheta : quoniam Deus vidcri non
autem ipsa extendil ubera, undique ea ex alto demitpotest, facit in ipsum canlica, per canius cuni ipso
tcns.
Solitudinis eneomtum. Est eiiam alius usus soli- coitgrediens, desiderium accendens, el ipsum se v i dcre existiinans : vel potius caniu et hymnis nnillo*
ludinis. Est ctiam aptior ad sanilatero corporis, ut
rum inflammat desiderium. Quemadmodum enim qui
qux prabet puriorem respirandum aerem, et uniamanl, eorum quos amant celebrant encomia, el ipsoversum orbem ten*a3 ex alto circumspiciendum, el in
rum nomina circuinfcrunl: ita hic eliam, P$allam
solUudine philosopbiae exercitium, eta vitae curis laninquil, noniuii tuo, Aliissime.
tillam respiralionem. Quid opus est commemorare aves
t

qux canunt, el animalium, quffi venatu capiuniur, v i tam?IIabet ctiam alium usum soliludo. Saepeeitim
prxdiis murorum vicem prabuit, babens monles in
altum erectos, voragines, et praicipitia. Quid cnim
dixeris de berbis quae in ipsis na,scuniur, quai laboranlibus corporibus magnam opcm afferunl?Si aulem
descrloniin et inontium lautus est usus, lanlaque cx
eis bonomm est copia : si ad lerram veneris arabilem, et supinos campos, cousidera quanios videbis
fonlcs narralionuin. Sicut cnim in noslru corpore

3. Yide quoiriodo scipsum e lerra crexeril, ct suam

tolam ad illam essentiam cxlulerif, seipsum Deo dedicans. Et tdeo versal cjus nomen assidue: is est enim
nios ainanlis. 4. Cum comersus fuerit immicus meu$
retrorsum, itifirmabunlur, elperibunt afacic tua.AYms,
Conversii inimicis mei$ retro. ac collisis atque perdilh
1

Ha? voces, reipui de&lituta, desunt ia colb.

fa) Ilaac lectio (Gr. ", ) fertnr
Aqail* esse in tdit. SaviL, sed Aquil et Sjmraacbi
iu Hexaplis nostris: scquens cst Svmmacbi.

123

EXPOSITIO 1N PSALMUM JX

*
, \ ,
.
, , , , ,
, ,
: ,
, , , ,
,
. ,
, '
, ,
;
'. , , , , , , , ,

, , , ,
>, , .
,
[95] , , , ,
, ,
, ,
. ,
, ,
, . ,
, , ,
,
, ;
.
, , ;
, ,
' \ ,

,
. ' ,

.
" .
, ,
' ,
,
. ,
;
. , 6,
, .
,
;
,
,
,
.
3

deesl Colb.

1?J

, ,
* ^ , ,
. ,
; , , ,
, , , :
* , ,
,
,
. , ,
, .
*
. ", .

, . , " .
,
. ,
, . ,
[96]
; , ,
, , .
! ,
. *
, ,
.
*
*
* *
. ,
, ,
6 ,
,
, ; * '
, ,
. ,
,

, , ,

, .
, .
,

,
. *
,
, ,
, *
.
"
, *
,' ,
.

'. " , *> ,

.
* .


b Barberinusapud Savil. , melius,
ut puto, quam edili, ubi pro . Paulo post locum
Symmacbi babcs plerium cl inlegrum in Hexaplis uoslri.

125

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

, ,


. ",

,

. ,
, \ ,
.

. " \ ,
.
, , \
,
.
,
,
, \
\ , , [97]
,
. .
,
,

. ,
. , , :.
' ,

.
.
, .
,
, ,
. ;
,
;
, ,
.
.

. ; " , .
,
, "

,
. '
* \ ,
. .
" .
",
.
.

,
. , .

.
" ,
,
, *
. ,
* .
, .
.
, ^ . ,
*0 ,
,
.
.
, ,
, ^
, \
b

Colb. .
h ; leclio, ; , cst AquiliC, bcqucrw
auiLiu ; Syamachi.

26

. ,
, , <,
.
,
. '^ , ,
, '
* ,
. "
, *
, . ^ , , , [98J
$ .
, . , . . ; "
, ,
.
* .
, ,
, , . , ,
, ).
, .

' . , >. , . ,
';
" ,
. , ]
,
.
.
7

*. . , . )
* ,
.
. ! \
, ,
. . , , .
,
, , *
. , . \
,
,

,
, ,
~
.
*

.
. , >
, ,
, , :
* *
, ^
, ,
. - c

. legendum haud dubie , ut in Hexapli*

nostris. Savil. : c * ,
. Hesych. Cui assentiunlur etiam alii
grammalici. Etymologus, , iov.Interpres
aliler, seculus nimirum significatiouem verbi .
Sic porro vertil intcrpres Hervotus:
, matonun mwrorcm, quaB sane seosura Chrysostomi
non perfccle exprimunl. Nam explicat ille quid sit illihl
cum sonilii, i>i lucc darius esi : quarc longe apiius
vcrias, ulutalum ob immhsa viala. Paulo posl ;;
llcbrairis lillcris cst

<~
EXPOSITIO PSALMUM IX.
{*$
quando prnpier socordiani, quod jusitim est ignorcot.
fucU tua. ilic quoque csl mos amanlis, perpcluo diDeus vcio qui ab liisomnibus libcr csl, elscicnset
cerc beneficia, ei iu iis sibi placere: hoc eniin ub
ainore pruiiciscitur, el ipsum rursus amoieni acceuIons juslani fert senlcntiam. Illud ci-go, Sedistt suptr
dit. N<m aberraril autem quispiam, si dixeriieum bic
thronum, judicasl^signiiicat, |erscquulus es, ullos es.
eiiani dicere iuiinicus, qui mciile soluiu percipiuutnr.
lucrepasii gentes, el iteriit impius. Vides quuinodo arNain ii quoque averluutur, quando geuerosam animaui
mis Deo non opus e&l, uon gladio, uon arcii, non sagiii i i T e n e r i n t . Queinadmodujn euiin basla qine ia e.ytis, scd illa bumano utorc dicia sum: l)eo entiii sullicit
peuin incidit, 6i mollis quidem sii, euin cxscindit, duincrepareet |>erdere cosqui puuiendi sunt. U i autnn
ro auieui el repuguauli nibil facii, sed refl xa a i e ,
ejus poleiuiatn int.lli^as, >.udi etiaui quoe sequiitiiur.
vaua el iuulilis excidil : ila etiain usuveuil in aniiua.
Nomen eorum tUletiiin tfteruum, et intcccuiuin sceculi.
Si mollcm cnim et dclicalam invcnerinl lcla quaj niiiRadicitus perdidisli, convulsisii, i u delevisii, ui colunlur a diabolo, in profundum pervadum : sin auloui
rum ttiam pericril meini>ria.-7. lnimici defecenmt
durain et validiorem, et ipsc abil re iiiiocut, et 01 ni- frnmewinfinem. Alius, Ruinw. llebraius aulem, Arbotk
bil mali facit, duoque, ituo vero iria ex co capiunuir
(a). El cwiiates deslruxisti. Quid hoc esl? Macbinis,
coniiiioda : uam ipsam uibil l a d i l , sed roddil eliaui
inquil, et consiiiis consiiiupiis, euni propriis arniis
fortioren), el ipse ex eo imbecillior evadil. Considera
dcstiluisii. Talis esl enira tra Dei: omnia dalel et perautem quomodo Dei virtuteni piaidical. liifumabuntur,
dit. Vel quod alius docel intcrpres, diccns, Deterta;
inquil, et peribunt facie lua. Kurnus cum audis facicui. id est Non solum eurum civilates, sed cliain deserla
nibil suspiceriscorporcum. Uicenim operationeiuejus,
delevisli, el urbcs diruisii. lia enim juslus belluni
adventuui, et ejus viriuin facililalem siguificat : hicul
gerebai, ita advcr.s;rios prosternebat non utens
alibi d i c i t : Qui respicil terram : ei facit eam tremere arniis et bahtis, scd Dci auxilk). Propierea ei quo(Psal. 105. 2), ila hic eliam idcm diciL Sufiicil ciiiiu
quc be.lum est praclarum et iusigue, et vi paria esl
boius oblulus ad perdendos iuiprobos. Si enim sanvicioria. Pmit eorum memoria cum sottitu. Alins, Cnm
cloruin prxseniia facii vircs daitiioiiuui iinbecillas,
iptls. Hcbraius auiem, Em. Quid esl, Cum sonitu?
iiiullo niagis I k i . Si ejus fulgur apparcus oirmes lerVel d i i i l itilei-neciotieui, vel uluiatum ob immissa
rurc aflicit, cousidera iJlaiu puteniiam ab inlerilu alic*
mala. Uoc e^l ei.am Dei pix>v'identta3 qtuid non fau a u i , quomodo l c n e t , quomodo perdil improbos.
ciai Itoc lalejiter, ut altomin calamilaiiiius alii rcdVidisli genus bymiiorum ? vidisli modum glorilicadanlur uieliores. Signilical ergo manifestum exilium.
lionis, el quoniodo ejus narral polemiam? INon par4. Dominut in wlernum pernumet (v. 8). Alius,
YUIII autem binc doeet dognia pbilosopbia?, cum diSedebit. Scdere cuim sapc pouilur pro Btabili et
x i l , Psallam nomini tuo, Alltisinie. C.m conversus [uepcrmancntc subslantia ; ul dcclarai eliam Jcremtas,
rit inimicus meus relrorsum. Quud vero IMC csl? Quud
dicens : Tu sedes in tatculum (Darucli 3. 3). Et Hcuon soium in alfliclionibus, sed cliam i/t rcbus ir.uibraus bic Jcseb. Propbelabocdicil as^idue tti honiiquillis se modcraie gessil. Multi enim nialis bumiics
num inleritu, oslendens inlerniinatam ejus esse snb*
cllecii, reddunlur meliores : bunis aulem, socordiosianliam, ei botuinuin quidem genus esse cadiicuin ct
res el ignaviorcs : quod quidein infra dicil de Jud;eis :
niomculaneuin : illius aqtem substaulia el magnificeiiQuando occxdebat ipsos, lunc qwvrebant ipsum (P$al.
Ua iinera DUiiiqnain accipit. Hoc aulein facil liniorem
77.34).Scd uon est bic ejusmodi, iino eiiam in rebus
incutieiis, ul duabus decausis eum timeant el propier
sccuudis inoderaius est, ei vigilans. Non esl aulem
magniludinein gloriai, et propler vililaiem propriae
boc paruui ad philosopbiam. 5. Quoniam (ectiii judi~
sabslaniiai, c l ut semper inaiieiUein, alqueut iuirancium meuin, et causam meam. Alius, Judicasli pro me
dum in nioduin puuienlem. Quod si aliquid eliain
(a). Sedisii super thronum qui judicas ju&iitiam. 0. Iuoportei dicere anagogice, id non est recusaiKluffi. Alia
crepasli gentes, etperiil impius. Alius : Pcrdidislt. enini possumus etiam contcmplari : alia vero itastmt
meu ejus deicui in aiternum, el in tceculum scuculi. Yidc
solum inleiiigenda sicut dicia a n ( ; quemadmodum
rursus viri pbilosophiam, quomodo non ipse ulci^ciillud : Fecit Deui ccclum el ierram (Gen. 4. 1); alia
lur inimicos, sed Deoconcedii judiciiun, scrvans prxvero aliler quam habeatit dicliones verbi gralia :
cc|Hum apoatolicum, Non vos iptos ulciscenles (Roiu.
Cerva amicilice, et hinnulus gratiarum luarum, tetum
12. 19).Non boc aulei subuu videre possumus; sed
kubeal conmetudinetn (Prov. 5. 19). E l rurens : Shu
qiifd bxc eliam injuste passus sil. Nisi enim injusle
libi soli qwB habe*, ei nemo alienv$ tit iibi particepi
t.M>ct passus, ea Ueus non esset ullus. Sedisli supir
(Jbid.
v. 17). E l rursus : Fons aqwB sit ifoi $oti (lbid.
thronmn qm judicas jusiiiiam. Humaiio more loqiLlur,
v.
18).
Hoc enim, si respexeris id quod scriptum esl,
diceus llironum el caibedram. Illud auietn, Qui jttdicus jtisiiliam, id dicil quod est Deo consucium, c i cst uec a verbis declincs, m sensnm persequari* , erii
valie itihumanum, ut ne aquam quidem ulli impercjus siibeiaiilia: prxciptiuui. ln bominibus cniiii
lias : sed bicquidem loqiiilur de uxore, ulea Truamur
licot boc dicere. Non judicant enim jusiiliam, clsi inilcum
lemperaittia, fonlem vocane eam, el cervara,
iies jusiisijit, ul qui aliquando propler insciliam, a l i propler piiriiatem congressus conjugalte. E i bic quldcm boc modo : alicobi yero eiqxxoa scrtptum est acUt) lla-c leclio, Judicasti pro me (; >,
.esi Aquilae, soqueos aulciu, Perdidnli (),
Syuimacbi.
;

t23
S. JOANNIS CHHYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.
perem
el
mendiciira,
licet
regiani
leneret.
Ita
eliam
cipiciitliim e*t, et quod ex eo signiGcaltir ; ul cst i l .
Iml: Sicul cervenlem exaltavit Moses (Joan. 3. 14). alibi: Ego autem mendieus sutn el paupei(Psul. 3 9 . 1 8 )
Se.iebal enim , ct ctare scrcbat, omnia bumana esse
Credenduni csteniin, hoc faetum esse (u( revera faumbra imbecilliora, ct iribtl esse nnbis virtutc magis
clum esi) simulque quod oo signiiicalur, in figuram
proprium , reliqaa autem omnia esse similia foliis
Clirisli. Ila liic ctiam non aberrarit quispiam, si quai
extrinstcus appositis. Quod enim virius sil nobis
dicla suut, acccperil de iis qurc JudaVis evrnenint,
bac nempe : Sedisti supcr thronum qui judiens justi- propria, ex hoc clarum est. Quocumque recesscriliam. Increpasti gentes ; et periii impius ; nomen eju$mus, eam circumferimus : illa aulem non itidem. Hoc
esl ergo nobis magis proprium alia autem sunt r c delesti in sccculum, et in sccculum swculi. Inimici defemuiiora. Quemadmodum crgo eum dicimus propriuin
cerunt framea in finem, et civitates eorum detvuxisti.
qui est nobis propinquior : ita ctiam hanc pccuuiis
Periit memoria eorum cum sonitu. Calamilas enim
dicimus magis propriam , quoniam nobis seinpcr c s l
eorum qni Clirislum crucifixerunl, esl omnibtis mapropinquior.
nifesta ; el civilales eoruin sunl diruljc , c l diabuli
3. Gonsidcm autem mibi ejus gralum et sapienfue
inacbina: defeccrnnl, cum Cbrjsti cura ac providenstudiosuin animuin. Cum enim ltabcrel et equos, et
lia omiiia susceperii. Sed haic reliuquenles adaptanda
castra, et alia innumera, illis onmibus nii sis supersludiosis, ea qurc snnt proposila perscquamur. 8.
num accersil auxihum, ct suain ei salulem feil acParavit in judkio ihronum suum. Alius, Stabilivit ad
ccplam.
Non enim dixit: Fucrmit mibi caslra refajudicium. 0 . ipse jttdicabU orbcm terras in jusilia,
judicabit poputos in a quiialc. Vidisli quomodo paula- gium mcuin, nec pecunia , ncc m u r i : sed, Faclusest
Dominus refugium jpauperi. lpse ine in lulo collocavit:
lim allollil oralioncni ? Quoniam euim ibroni nicminibil enim conferri potest cum boc refugio, quod et
nit, oslciidit Ihroni naluraiu, non ex lignis, nec ex
ad facililaiis c l sccuritatis rationcm aliinct. Aliis eniin
aliqua maleria composilam, scd ex justilia. In jttsiitia
cniiri, inquit, eollocalus esl. Judicabit orbem term %n refugiis possunt alTerri insidiaB, nec possunl ea in
promptu inveniri, sed et tempore, el loco el innujutlilia. Et prascnlia, el quai fulura sum, pra?dicit.
merabilibus arcenlur circumslantiis : boc aulcin u l Generale cnim judicium iJlic est reservatum : singupote quod prope s i i , invenies, si id diligenier qiia>
larc aiilem eliain bic ; multa qtiippe etiam nmicfacil,
sieris. Te enini adhuc loquente dicam : Ecce adsum
e slolidi existiinarcnl ea quaj snul non regi Dei pro(I$ai. 58. 9). E l , Deus appropinquans ego sum et non
videnlia. Quod si uon bic omncs coronas accipiuut,
Dcusprocul
(Jer. 25. 23). Nec eursu ergo, nec perne mireris. Paravil enim dicm , in quo e*t judicaturus
egrinalione
nobis
opus est, scd vel dunii scdcnles bec
orbem /erra? (Acl. 17. 31); in pnvsemia aulom siapossumus
evocare
auxilium. Etaliquando quidcro J i dium , lnclas, ct ccrlaimua. Propturca non rccipiunt
berat a periculis : aliquando aulem eos ipsos rcddit
bic omnes pro meritis, sed iis, qui se rcctc gerunt
pracclaros, el potentiores adversariis; et utrumque in
dona sunl illic repo^ita , el iis, qui secus, supplicia :
tcmporeconvenicnti. Quando enim se modeste gcrunt
hic aulem esi lenilas, el paiienlia, ul per poenilenqui
id assequunlur, dat utrunique. Sin auiem in eo
tiam abslcrgamus pcccala : scd illic non ila. llominon se recte gesserinl, inlra unum subsislit, ne altecida enini quamdiu esl in via, poiest muiari, el l i rius addilainenlo niniis fiant arrogames. U l aulem
berari supplicio : sed posiquam deduclus esl ad acciscias id saipe in causa esse ul in insolentiam eiferanpiendam judicis senlentiam, reslat deinceps ensis, et
lur homines, Ezeohias ea de causa elaius e s i ; sed nc
lictor , el baratbrum. Iia eiiam bic. Quamdiu fuerisic quidem euni contempsit, sed, quoniam vicioriic
mus quidem in vila pracsenti, possumus vitare supsuccessus mentem ejus exluleral, iminisit i n i i r m i i a plicium, si mutemur : postquam aulem illuc discestem , qiiae eum corrigeret (Isai. 39. 2 ). Adjulor m
scriimis, fruslralacrymabimur: Paravit enim injudicio
opportumlatibus, in (ribululione. Quid cst, Inopporluthronum suum, Si quis aulein etiam illud, Paravit,
nitatibus? In lempore, inquil, opportuno. Duplicenk
accepcril ul dictum est, non peccabil: omtiia eniin
dicil opporlunilatetn, quod el ferat auxilium, et quod
sunl parala, et stipplicia, et corona?, et senlentia.
in lciupore. Opportuiiitatcm enim hic dicil afOiclioNon est cunclaiio, nec lempus, nec lardilas apud
nem. Qua de re ? Quod sit maier philosophia, el a
Deuin : quaudoquidem qui vivunt non pravenienl eos
morle liberabit bominem % ac divinum maxime atqui dormieruul, quemadmodum dicil Paulus : JSo$
trahat auxilium. Tunc sublala est socordia, et dissoqui vwimui, qui reliqui sumus in adventum Domini,
lulio; lunc supplicaiionibus vacamus diJigemius. Kt
non prwvetiienms eo$ qui dormierunt. Judicabit popu(o$
sicul byeins esl lempus oppoi tunitni ad lerne agr'h
in cequitale (1. Thess. 4. 16). Yide sapientiam proculturam : ita eliam affliciio ad curam animae. EJMS
pbela?, quomodo dicit praeseniia, quomodo fulura.
enim semper opus habeamus auxilio, elsi sint nobis
Presenlia ; Increpastigenles, et periit impius ; fulura,
res secundac: t H n c a u l e m inaxime senlimus auxilium,
Paratlt in judicio thronum suum. El ipe judicabil orquando versamur in afflictionibus. Adjutor. llic eliaiu
bem lerra in justUia. Hoc aulem facit, ut qni iilis
aliquid aliud signilicavit; nempe quod oporleat nos
credunt ex praesentibus argumcnla accipianl. 10. Et
factus esl Dominu$ refugium pauperi. Alius, Atlrilo, Nomina iuterpretom ex uno Codice Regio mnluati sumiM.
Yide in Hcxaplis nostris.
Alius, Confracto Yocal assidue seipsum et pauIilud, el morte Uberabit homtnem, uno Colb. legh
"jlS Aquila , . Symmachus , . tur. sed hic quadrarc videiur.
127

EXPOSITIO IN PSALMUM IX.

127

! , \
{ ; ,

.
( ) , \ ,
. [99]
.

,
,
. $

, .
* . "

, ,
,
.
,
- .

. , ' .
,
? .,
; , , , , .
, \, .

.
\
. *
* *
,
.
,
. , $
, ,
, .
* ,
,

*
. ,
, ,

, , , .
. ">
, ,
.
, ,
, ,
,
, ,
?. , , ,
, , cl
&,

, .
. " ,
, .

,
'

. . ,
* . ** . [100] ,
1

*Sk Colb. et Savil. In Morel. aulem ba?c mulila sont.

128

.
, .
, .
, ,
,
, :
. " ,
. " , . , ^ . "
*
,

.
b

\ ,
. ,
, , ,
^ ,
. ,
, , * ',

. ,
,
,
. ,
,
,
. " , . , , $.
, ,
.

, , . "
, .
,
,
. "
.
' ) , '

, , , . ,
;
, , .
, ,
. .
; " ,
,
0. ,
.
[101]
.
,
, . .

c

D Sic Colb. At editi .

Colb. , ,
. Illud,
e

, deest in caneris.

m
S.JOANNIS CHRYSOSTOMI Al
. ) .
, *
, , *
. , .
.
. ,
. ,
;.
. ",

. ,
,
, . ,

. ,
, , ,
'. ,
, ^ ,
, ' <
. "
,
, , '
,
.
,
. "^
. "
,
, ^.

.
, . ,
, ,
. ; "
.
, .
" , ,

, , , ,
^ ,
, , , . "

. . :,
. , ,
, ;

, \
;
, [402] , ;
, .
,
,
.
1

'. ; "
, . , > ,

lnlprpros liic verleral, ;, prm-pin,^]

vcrtrndum pcto.

iniperio

tCKIEP. CONSTANTINOP.

.
, .
, ,
. '
,
,
. ^
, *
.
. , .

. ,
. ; , ,
; * ( ),
,
, Sti
*
' ,
.
, ' , *
.
.
,

. ,
, , .
,
.
^
.
,
. ,
, .
, , . "
.
; . > , '
, .
,
. , .
. "
.
[103] , '
, .
, ,
. , ,
. , ,
, ,
;
.
. "
, ,
* .
,
\,
,
, , b

b folb. ' . I.erlio pditi snprn ciim

te\lu Bihlieo consonat.

120
EXPOSITIO PSALMUM I X .
m
cti.un cxquirere. Qui cxquiril, non ipsc soltim qtiarii,
cperari. Qui enini fcrt auxiliuin, ci ferl qui opcratur.
scd aliorum etiam ope utilur, ut invcnial quod quanriL
Non oportel ergooliosos csse, el aniino deiicere, SIMI
Sed in iis quidem qux ad banc vilam pcriincnl, cnm
cl prcccs aflerre , et elcemusynas, et omnia qua; a
saepc quasierirous, non invcnimus : in spirtualibue
nobis ipsis offerri possunl. Qui enim in bcllo socii
autem boc non licet, sed omnino nccesse esi ui qui
sunt, iis qui pugiianl opem ferunt, non iis qui animo
qir.vrit invenial. Si tmm ad qtiarendum tanluin
dcficiunt, et se dedunt otio. Si vis ergo Doi upeui
egressi fuerimus , non permitlit Deus ul nos muliuin
assequi , numquam quge tua sunl ,prodideris. Iia
vexenuir , c i ideo dicit : Omiiis qui quuerit, iuvenit
Job latum esl auxilium , slanti ei forliter dimicnnli :
(Mallh. 7. 8). 12. P&allile Domino qui habiiat in Sioiu
iia eliam apostolis , pulcbre laboraniibus. 11.
sperent in te qui noverunt nomen tuum. Alius, Et Alius, Qui sedet . Annuniiate inter genles studia ejus.
Alius d i c i l , Jn populte niachinationcs ejus. Quid diconfident. Propheta boc facit assidue, a precalione
cis? Cujus cacluin sedcs est, e l tcrra scabellum
ad extaortalioncin couvertens sermonein , ut qni
pcduni (I$ai. 66. 1), cujus in nianu sunt flnes lcrrae
sil communis docior orbis lerrarnm, et pbiloso(Psal. 94.4), is babiiaiin Sion ? Certc : babitationeiu
pbia? ihesaurum proponens in iuedium. Pulcbre dix i l : Sperent in te qui noverunt nomen tuum. Qui tc eniin liic dicit, non loco circumcludi ( csl eniin
infinita ejus magnitudo), sed peculiarem aflticliofiem
novcrunl, inquil, et auxilium el defensionem luam,
ad locum , c l pcculiarem in cum propcnsionem, ut
vatidam babent ancoram, spem quam in lc habenl,
validum auxiliuni, et lurrim infraclam, eum, qui Judxos pcr banc sui deinissioucm ad se aiiraheret:
lropirra enim no-lra qufx;iiA domus csse dicilur,
non sobnn polliceiur liberalioncm a roalis, sed ne
quod pccuiiariler in earn afiiciainur. Jam vero iu
prascniibus quidem difficullalibus perlurbari permiu
nolus quoqiic babilarc dicilur, non quod a nobis
lit. Qui enim cst liberalus ab bumanis , et a superna
coiM|!i'clieiid;
tur, scd quod proprie ac pcciil.aruer in
spe dependet, non solura adsciscit sibi cclerrimam a
nialis liberationem; sed nc in ipsis quidcm inalis vexa- nos afficialur. Sion auicm Eccksia anngogicc dicilur.
Acresshtis enim ad montem Sion et Ecclesiam primugelur et pertorbatar, u l cui ferat opcm spcs illius annilorum ( Hcbr. 12.22). Et merilo inonscst Ecclcsia,
cone. Ita ergu tres pueri non solum liberati suni a forqnod sil firnia, et siabilis, nec \ms\l conqnassari.
nace (Dan. 3), sed nedum in fornace quidem versaQuemadmoduii) enim mons non potcst labefaclari, iia
rentur, conturbabaniur. Norant enim sibi adesse a
Dco auxilbim. E l ideo alius d i c i l : El coufident, id csl, nec Dei Ecclesia. Annunuale inter genies ttudia ejus.
Vult eos esse prrccones Dei beneiiciorum, et numquam
habebuntfiduciam. Imperio enim qtiod in perlurbaiioejus
cclare beneiicia. Et boc dicil tam propler eos
nes est longe major esl caulio, qua?. ex spe in Deum oritur. Htoe enim sunt humanae, boc vero divinum et inex- qtii dicunt, quam propler eos qui aud unt. Nam et
b i , e l illi lucritaciunt, si aUcnderinl. 13. Quoniam
pugnabilc. Quandoquidem dixit eum fuisse adjuiorern,
requirens
sanguhiem eorum recordalns e$t. Vidislj qu;eei fuissc refugium, dicit etiam quomodo sit. Quomodo
uam dicat corum studia? Beneiicia. ilic eliam i m auletn esl ? Quando in eum assidue sperare persevegnuin quoddam dognia signiticat : non perpelrari
ramus. Quod si non siaiim soWil difficuhaies, hoc
ullam ca-dem, de qua poena? non sumaiuur , e l qure
quoque iil pro (ua probalionc. Quemadmodum cnira,

Tindicetur: quod eliam Moscs osiendit in Genesi,

curo possel non permitlere, n l lc invaderent, permildicens : Sanguinem veslrum requiram(Gen. 9. 5). Iloc
lit tamen ut te faciant robusiiorem : ila etiam cum
esi indicium inKnilx ejus providcniix, ingentisque e i
possel ab inilio solvere , rursus cunciatur et differl,
prolixu: curae. Si autem non stalim requirit, ne mirettiam aogcns consiantiam, c i luam spem exercens, c i
ris : dat oniai peccaioribus occasionem poeniienliai.
luam in ipsum aflectionem rcddens vebemenliorein ,
Non est oblitus clamorcm pauperum (Rom. 2. 4). Vido
c l neque semper permittit opprimi, ne deficiamus;
rursus esse in bonore pauperes. Non aulein dicil simnec semper quiescere et relaxari, ne collabamur.
Quomam non dereliquisd qumenlet te, Domine. Alius : pliciler paupcres, sed illos qui sunt pauperes spirhu,
Non enim rtliqui$li. lta eliain dicit alius : Respicite bicut dicit Gbrislus (Mallh. 5. 3). Ii enim maxiiiic
antiquai genernlionet, el videte quh spcravil in Domino, exaudiuntur dum orant, qui sunl corde humili c i
et pudore nffectut e$t ? aul quh invocavil Dominum , et comrito. Hic aulem duo ponil, et oralionem, ct bumililatcm. Ad qnem enim, inquit, respiciam nisi $uper
dercliquil ( Eccli.
11. 12)? E l quotnodo , inquil,
humilem, et quietum, el limenlem verba mea (/<. 6C.
quaerilur Deus qui est ubique ? Sludio et auimo, et
2)? Ubique atilcin oralionis vebiculum invenitur busi ab iis omnibus qua ad sxculum pcriinent, libcremilitas. Prope enim esl Dominus contritis cordc.
niur. Mulia enim cum anle ocnlos cl in manibus habcaOportet ilaque eum qui orat maxime liberari a tumorc
miis nescimus, sed circumcursainus srcpe quxTenies
ac fastu. Quod eliam Paulus quaerit, dicens : Absque
qua teuemus, quando mens alio versa fuerit.
6. Quwrendus Deu$ et exquirendus. Habitaiio Dei ira et disceplatione (I. Tim. 2.8). Recle dixit, Clamorem
pauperum, nempe menlis affectionem, non auioiu
qtut intelligatur. Quomodo ergo Dcum quacrerc
f

possnmus ? Qnnndo ilbic animuro intendimus, quando

ab iis quae ad banc vilam pcrlinenl fuerimus liberati.
Qui enim q u a r i t , omnia < animo cjicicns, venit ad
illud quod quxrit. Nec oporlet solum qnncrcre, sed

Haec interpretatio est Aqullae. Paulo post, in popnlii

maclmuitiones ejtis, ba?c interprclaiio est Syromacbi.
Sed AgellUts, Drusius, Corderius, et quidam Mss. habeni,
arles ejtts ( ). Hebraicum el

132
S. JOANNIS CHRYSOSTOM1 ARtniEP. CONSTANTINOP.
vocifc intensionem; cum autem dicit, Non e$t oblitut, mulla pericula significans. Ut annuntiem omnez laudationes tuas in portis filice Sion. Quod suasil aliis
hignificavit eos invocare assidue, et lamen non a
facere, ipse facit: Annunliate enim, inquit, inter gentes
principio assequi. Quid est ergo quod dicit? Ne putelis
itudia ejus. Hoc ego quoque iiunc faciam, et non soDeum esse obltturn, el ideo non ultutn esse: ejus enim
lummodo faciain uno praasenle, vel duobus, vel Iriest proprium, ea quoe sunt ejusmodi quaerere, etiamsi
bus, sed in mcdio tbeatro. 16. Exsullabo in talutari
neino roget; quando aulem rogahl, etqni roganlsunt
tuo. IIoc esi mihi corona, boc diadema, proptor le
bwniles, mullo magis. 14. Miserere mei, Domine,
IropnDum erigere, propier te salulem adipisci. I u
vidc humilUatem meam de inimicis meis. 15. Qui exaltas
uie de poriis mortii, ul annnntiem omnes laudaliones etiam nos quoque quaeranius non omnino servari,
tuas in portis filiee Sion. Alitis, Hymnorum decanta- non oninino a malis liberari, sed secimdnm Doum.
Hoc autcin dico propter eos qui in inorbis uluiUur
tiones luas. Alius, Laudes tuas. Vide eum perpeluo
incanlaiionibus, el alias exquirunt pra?stigias ad suam
orationi affixum. nialis enim liberatus, et in tulo
levaidam aegriludinem. Uoc enim non est scrvari,
collocatus, non cessal rursus orare, dicens, Miserere
sed perire. Maxima enim salus est per Deum esse
meiy et rogare eum pro futuris. Semper enim egemus
servalum.
lnfixce sunl gentes in interitu, quem (eceDei providenlia; maxime autem dum Hberamur a
runt. Alitis, ImmerstB $unt (). Inleriluin sive cofmalis. Aliud enim bellum cxeipit priori difficilius,
ruplionem dicil vitiuni: nibil enim asque corrumpit,
socordiac et arroganlix; tunc enim spiral vebcmenut vilium. Improbo cnim bomine nibil est imbecillius;
lius diaboltis. Quare maxime poslquam liberati sumus
propriis armis capitur vinciiurque, ut ferrum a rubia malis, illo opus babemus auxilio, ut facile res segine, el lana a linea : ita etiain improbus a viiio. Und;
cundas fcramus. Nam Judan quoijue ab ^Egypliis
eliam anle supplicium quod a Deo inferiur, ipsum vilibernli, gravtori bello vexabanlur, arroganlia et sotinm ab eo qui id facic poenas exigil. Quia enim mulia
cordia. Tunc iiaque maxime moriebantur, ut qui non
desuperna
jusiilia disseruit, et de Dei auxilio, ipsum
posseni recle ducere exercitum. Quia enim nec adaulem non slaiim venil, sed cunctaturetdiffert, et boc
versus ingluviem, nec adversus abjeclt auimi vilium
nndtos efficit ignaviores, ostendit esse in foribus sup() foi titer in acie steterunt, sed jEgyptiorum vitia
plicium, etmalos id perpcii, sicut dicit etiamPaulus: Et
sunt xmulali, ea illos perdiderunt. David quoque cum
mercedem quatn oportuii erroris sui in teipsis recipienle
el a Saulis difficultatibus , et ab aliis omnibus bosli(Rom. 1. 27). Yide antem quam propric utatur dictiobus fuisset liberatus : postquam quietem el laxamcnnibus. lnfixce sunt; hoc esl, per vim relcnlaB sunt,
tura asscquulus est, difiicilius l>ellum passus est
sunl ei inevilabiles parate insidiae. E l rursus, lu
inconUnentis cupidilaiis, quod eum etiam majori supplicio aflecit. Quocirca tunc maxime limendum e s l , laqueo i$lo quem abaconderuni, comprehensus esi pt*
eorum. Vinculis, inquil, qua solvi neqiieunt, adslrinquando fuerimus liberati ab serumnis.
guulur
improbi. Haec aposlolis et Judueis usuvcneruiu.
7. Quemadmodum enim alligalam besliam non ila
Quando enim bellum gerebant cum aposlolis, illos
limemus, ut emissara : ita eiiam vilium non est ila
quidem nibil loidebam, malis autem iunumerabilibus
limcndum in afflictione; lunc enim alligaluro est
seipsos implicabanl, civitale, ei libcrtate, el aliis
animae segritudine, ei aliis vinculis : sed posl quielem
omnibus eversi, et crcscebat quidem pra?dicatio, disel remissionem maxime timendum est. ideo sa?pe
perdebanlur autem qui parabanl insidias. Et qui Ires
videbis prosperos rorum successus majora mala papucros in Babylonicam fornacem immiserunt ab ca
rere, quani res adversas. Ita eliam Ezccbias posl
rursus capii sunt (b): quod eliam in Daniele factuni
iropneum erat perilurus. Quocirca ipsc quoque alibi
dicit: Bonum mi/i/, quod me humiliasti (Psal. 118. 71). cst. Sed in Daniele quidem boc meriio accidil, ilii
Quaeril aulem misericordiam eliam posl liberaiionem, etiim ipsuni injecerant: in tribus aulem pueris quidnam esl in causa, quod cum rex peccasset, ii qui staet afierl cansain petiiionis misericordiac, quod niale
banl anle fornacem, puniunlur ? Quoniam ii quoque
sit afleclus. Vide enim humilitatem nieam de inimicis
meis, el aliam rursus: Qui cxalias me de porlis mortis. qni fuere combusli, tyranni jussui inservierant ei
auream slaluam adoraverant. ln laqueo, quem abtconAd cum eniin qui auxilialur, meique curain gerii, ac
derunt. Yide quomodo ostetideril incnarrabilem eorum
scniper manus mihi praebel, coufugio. Yidisti eum in
esse vituperaiionem. Quia enim qnod fiebai, erat
fulurorum peliiione pro prscleritis eliam gralias agere,
plenum ignoniinia, ideo celanl, et conamur lalcre.
et duplex dicere beneficium? Non enim dixit, Qui
liberas me de portis morlis, sed, Qui exaltas me. Non 17. Cognoscitur Dominui judicia faciens. Alius, Co
gnitus est judicium faciens. Hoc est puniens, ulciscens,
enim in eorum malis tanlum solvendis substiiit Dei
pcrsequens. Yidisti aliud genus beneiicii ex casligabeneiiciuin : sed fecit eos etiam admirabiles, insignes,
et ciariorcs. Non dixit autcm, Ex porta, sed, Ex portit,

13!

(a) iieb.
iuec interpretalio videtur omnino esse
juxla Syoimaehuui, qui vocem ">h^Dt3 verlit Graece, icart^,
boc
esl,
immcrsus
mm, l^salm. 68.3.
apiid Fatres scrtploresque ecclesiasticos signiGcal sinwl(b) savil.: c liaec pars Iristoria?, qus eliamuum iu cbaltaicm, contenlionnn, dnsidium; eUsi p r i m a illius vocis s i gnidcalio sii, dejectus el pusillm animus. vide qua2 in hanc da?.o exstat, tcmpore chrysostouii, ul videlur, ia Gracii
etiam Codicibus exslabat, quaa nunc in oranibus, quod
voccm diximus in onomastico ad Atbanasii O p c r a . H o c aulera locouirumque intelligi possc videlur,et, aljectum, et, sdam, r.necis vulgaiis desideralur. lu vulgAta umeu uw
ud rcbellandmn prommi ammum.
sira legiiur. Daniel. 3.22.
(a) i n Graeco,

^. l O r r o V O X Graeca, ^,

EXPOSiTlO !N PSALMUM IX.

\Z\

7 , .
3 ;
, *
, \ - , , . , ,
.
,

. ",
. ",
. "
. ,
, ,
, ,
.
, . "
,
, *
. "
, ^ ,
.
, ,
5 (.
, .
,
,
, .
^
, ,
, ,
.
, .
'.
,

,
. . >
.
[104] ,

.
, ,
-

* *
.
, .

,
; ,
, ', .
,
, ,
, . , , ',
, . "

-

Colb. )..
P A T R O L . Gn.

LV.

1.2

. "
,
,
,
.
,
, , , ' .

ftot
, , .
, .
, >
,
. ),
,
.
, * .
. .

, .
,
.

, . .
, J
,
. "
,
. p,
,
, ^ ,
,
,
~
.

. ,
, ,
. * ,
, \
. , , .
. "
,
, ,.
, , , , . [105] , *
3
. ,

, , ; "
, ) . , , "
. c
, , .
Kvptor
. ,
'
, , , .
: ; ,
1

bHxc, , desunt in Savil. cl in Colb.

8

4>3

S. JOANNIS CIIIIYSOSTOMI AHCIHEP. CONSTANTiNOP.

>1

,
, . *
; ,
. , '
^ ,
.
,
. ,
; , ,
. "
, *
, .
, -

. ,
.
, ^
. , ,
. , .

. ",

\
'. , .
, \ , ,
; ;
, , ,
, \, ' . .
;
, ,
, * ,
.
, ,
, . ,
,
.

,
,
,
[107] ; , , ,
, \
' .
,
. , >, ,

, ,
.
[100] ", .
).
, .
. ; , ,
. ' . , . , ,
. , . - .

, , * . ,

. , . . , .. ,
.
, ; , ,
, ,
, \ . , ,
*. ,

,
,
, . "
.
, , .
.
,
, ,
, .
, , . ,
; " , - , .
, . , , . "
,
. - , , , , - . , ,
, - , ,
, ,

\
. "
/ ,
\ ,
. ,
" ,
,
.
; " ,
, .
, , ; .
,
, , ^.
, , .

. ,
.

, . "

, .

Colbert. et Savil. bic et infra , quasi

dicas pro legislalione, vel pro dala lege. Sed
melius quadrat.

,33
EXPOSITIO PSALMUM IX.
1>1
petuae parcnlur insidioc. Pcr boc el cos coneolaiur,
tione? Non solum cnim, inrfiiil facit cos mcliorcs
qui casligaulur, scd facit eliam , u l f)ei cognilionis et illos tcrrel, c l Dei ostendit clemcntiam, quod hos
quidem mora reddit probatiorcs, illos vero irabit ad
cluccat ralio: ct e? eo magis vidclur bominura curam
poenitcntiam. Yide autein quomodo rursus paupcres
gerere. Cura itaque permisii grcgcm porcornm dclurin bonore habentur, paupcrcs non absolute, scd qui
bari, el in mari submergi ( Marc. 5. 15 ) , lunc adsunt contriti corde. Ii eniin sunt vel maxime apti ad
miratione maxima pcrculsi sunt. In Veleri quoque
Tesiamenlo Judaei, Quando eos occidebat, tunc eum patieniiam : vel ea poiius se miiluo comparant, humiliias palientiam, paticnlia humilitatem. Si quis
quwrebanl, quemadmodum dicil propheta (Psal. 77.
autem dixeril, Et quomodo est paupertas bumililas ?
34). Et c u r nou hoc facil frequcnlius? Quoriiam vult
dicemus eain esse aptiorem ad virlulem. Qid csl enini
non per vim et compulsionem, sed per liberam v o dives, animi segrilodine afiicitur et conlurbalur : qui
luntatem virlutem exerceri, et beneficio polius affectos
aulem pauper est, omnia ierl facile, ut qui in pauquam punilos. Et quanto, dicit quispiam, melius est
perlale veluti in quadam paJreslra frcquenter exeresse necessitate bonnm , quam m a l u m libero eligendi
ceatur. E l ideo Chrislus quoquc dicebal, difficilc csse
arbilrio? Non potcst quis esse bonus ex necessiiate.
cum divitiis regnura ccclorum ingredi (Maith. 19.23).
Qui cnim vinculo illaquealus bonus cst, non eril semQuid esl autcm, Patienlia pauperum non peribil t/i
per bonus, sed a necessitale liberalus revertciur ad
finem f Numquam, inquit, pcribit, sed proprium fruv i t i u m : qui aulem ila i n s l i l u i l u r , u l sua libcra vobincium omnino recipict. Quod quidcm non evcnit in
tate fial bonus, cum bonus factus fuerit, constans
manci et stabilis. In openbus manuum $uarum com- iis rebus qusc ad victum periinent, sed sxpc finein
prehensus est peccator. Non dixit, Manuum Dei, scd, non consequunlur pcrcunlibus laboribus. Nam ct
ngricola exspeclat, el mercaior : ssepc auicm propler
Manuum pcccaloris.
8. Quibusdam de ver$ibu$ prcecedenlibus, rursus ad-acris intcmperiem ulrique a fruciu sui laboris cxcinolatis, subsequenliumqueexposilionem orsus, demonstratdunt. In Deo aulem non iia fit, scd nccesse csl ompaupertatem ad virtulem apliorem esse diviliis. Yidi- nino finem conscqui. Hoc aulem non parvam nflerl
consolalioncm, semper de fine confidere. 20. Exsurge,
sti quomodo variat oralioncm, ct quod ex caalo inferDomine, non confortetur homo. Alius, Non audax fiut.
tur supplicium inferens, el poenas qucc a vilio infliJudicentur genlcs in conspeclu tuo. Alius, El in facie
guntur iuduccns ? Quomodo supplicium quod inferlur
cx calo? Cognoscilur, inquil, Dominus judicia (actens. tua. Pustquam dixil vitium, quod plurcs bomincs inQuomodo poenas quae infligunlur a vitio ? Infixw sunt vadit, ct narravil bominum improbilalein, rapinas,
gcntes in interiiu, quem fecerunt. E l rursus eas quae avaritiam, bomicidia, rogat Dcum pro auxilio eorum
proficiscuntiir ab improbitate : In operibu$ manuum qtii afiiciuntur injuria. Talia sunt eniro sanclorum
suarum comprehemus esl peccator. Non enim dicit so- viscera, ul non solum sint de se sollicili, scd perindc
ac si pro una domo, pro orbe lcrrarum, vcl ac si pro
lum supplicium quod a Dco proficiscilur, quoniam
uno corpore, pro mulliludine bominum, ila precensxpe cunclatur el differt: ncque solum quod a vitio,
lur Dominum. Exsurge, Domine, ne conforletur homo.
quoniam multi in eo libenler versanlur : sed ulrinQuid
est aulem, Exsurge, Domine? Pcrsequcrc, inque confirmal oralionem. E l ideo d i c i l , In operibus
quit,
fer opem, puni eos qui inferunl injuriam. Et
manuum tuarum comprehensns est. Alius, Volarum
egregie nudis nominibus usus est, cum dixit, Exsurge,
iwirum ( A ) . Ne crgo exisiimes, te macbinationem in
et, Non conforlelur homo: ul signiflcet quod sit xilis,
alitim m o l i r i , quaudo struis alicui insidias : libi enim
ipsi conlexis relia. Cantus, diapsalma. Alius, Vox $em- quod terrcnus, quod pulvis el cinis. Judiccnlur gentes
per. Alius, Modulatio scmper. licbraus aulem, Engaon in conspectu tuo. Quid boc esl ? Dent, inquit, pa*nas
sel. 18. Converlantur peccalores in infernum, omne$ suorum peccalorum. redditi sunt meliorcs pa
licntia ; facinorum ab eis rationem exposce. 21. CongeiUes qiuc obliviscuntur Deum, Alius , Convertcntur.
stitue,
Domine, legislatorem tupcr eos. Sciani genles,
In iisdem riirsus persistil, ostendens vilium habere
quoniam
hominet sunt. Diapsalma. Alius, Semper.
supplicium constitulum, et impielatem parere morlem, el pcccatum pericula. 19. Quoniam non in finem Quid est, Comlitue legislatorcm svper ipsos ? Quoniam,
oblivio erit pauperis, palienlia pauperum non peribit in inquil, omnia faciunt perinde ac si essent sui juris,
pnem. Alius inlerpres dicit, Non enim infinemmitium nolentes darc poenas, ulciscere, et sit cis supplicium
pro admonitione. Hoc alius quoque significans, diccexspectalio tradelur oblivioni. Pulchre dixit, In finem:
b a l : Conttilue, Domine, eis timorem. Vide quomodo
ostendens non semper quxri remissionem. Si enim
non quserit ut punianlur, sed ut admoneantur, corrisemper futura sil qnies et remissio, ubinam oslen*
ganlur, et non vivanl inique. Erit enim, inquit, eis
delur palientia ? Quod autem dicit, esi ejusmodi:
supplicium loco admonitionis, non eis tantum, sed
Pcenas dabunt improbi, et extrema palienlur. Nequo
etiam aliis. E l ut scias quantum ex eo sit lucrum, ct
e.iim Dcus paliclur, ul iis qui injuria afficiuntur, perquomodo morbum reprimat, audi quod deinceps sequilur. Sciant gentes quod homines sunl. Quod aulem
(a) ln Graeco, * ^ , qiiam vocem Gentianus Hervetus male
verterat, planlntum. Lectio nostra, voUirum zuarum, cujus dicif, bujusmodi est : Multi hoc etiam perdiderunt,
i\i noa noiatur.sed est, ut videtur,el Savil. noiat, Aqiufa?,
naiurae obliii sunl, in furorem impcgcrnnt, seipsos
qni vocem^p lla convertit Psal. 77, 72, el 118, v. 119, neoignorarunl. E l pnlcbrc adjecit illud, Scmper, ut signinon Isaiae 49,1G.
f

155

S. JOANNISCIIRSSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

136

ammcc suw, el avarus bcnedixit, iniiavil Dominum.

ficarel non solum in rebus adversis, scd eliain in
Quando rxaltata fueril ira ejus, non quccril. Alius, Quia
secundis. Verum , si eos nunc punieris, habenles
lauduvit in detiderio anhnm suce, el avarus qid bemmagmim tiniorcm, el memoriam malorum quae eis
dixU, detruxit Domino. lmpius secundum exallalionem
evenerunt, etiamsi eis prospcre res successerint,
hce suw non exquiret. Septuaginla antem, Exacerbaiii
scient suam naturam.
9. lgnorantia gravior phremtide. Yides quoniodo Dominum peccalor : secundum muliitudinem irm tuce
non qucerel. Yidisti quo vitium processerit? Quid dico,
pro eis orationem emiltit, corumque vult furorem
inquit, eum paupercs molcslia afflcere ? Ipsum Deum
r.orrigl ? Seipsos enim ignorareesl cxlremac ameniiac,
irrilat. El secundum muliitudinem irce suw non qumel,
el phrcnesi gravius. Hoc enim cst morbus necessilainquil, Deum. Alius aulem hoc ostendit dici de impio
t i s : illud vero corruptaj vobmtatis. 1. Vl quid, Domine, recestitti longe, despicis hi opportunitatibus, in dicens, Exaltationis suce, hoc c s l , arroganlia?, insoiribulationibus ? llxc dicit propbela, orans et suppu- lenlius. Yidisli insignem insaniam el corruplionein ?
Esl iis, qui sunl ejusdem gemis ac generis, bosiis el
cans ex persona eorum qui affligunlur, non aulem
inimicus, a virtute alienus, amalor vilii alque laudaaccusans : absit. Nam mulli eoruin qui afiliguntur,
tor. Et pulcbre dixil alius, Non esl Deus in onwibus
pne dolore cupiunl ante lcmpus convcnicns fieri juejus cogUatiombus, significans Dcum quxrerc,
dicium : qucmadmodum qui secanlur, nondura pcrplenuin essc (cnebris, non babcre illius limorem pra
lccla seclione roganl inedicum, ut manum abstincat,
oculis. Sed qucmadinodum lcnia obscural pupillam,
damnosam quidem gratiam petentes, eo auleni, quod
ila eliain improbitas me;iteiii, Tertque per praecipitia.
non fcranl dolorem, boc agenles. Srcpe aulem apud
5. iVon esl Deus in conspeclu eju$. Alius, Per omnei
naedicos vociferai.lur : Torsisli m c , perdidisti me,
cogilalione* eju$. Jnquinalce sunt V'UB ilUus in omni
mc de mcdio suslulisti; baec aulcm verba non ex
tempore. Auferuntur judicia lua facie ejus. Alius,
menlc, scd ex dolorc proccdunt. Ita cerlc mulli ptiSublalum esl judicium tuum. Yidisli fnictum vilii ?
silli c l abjecli animi Jicunt, in affliclionibus laboreni
Lux
ejus exsiifigukur, bcbctanlur raliociuia, Iradilur
non ferenles. Sopbonias quoque (ali oralione milur.
capiivus improbifati. Quemadmodum enim qui est
Sed bacc quidera in Yeteri, quando erant cerlamina
lummibus orbus frequenter incidit in baralhra, ila
inoderata : longe autem nbsunl a Novi philosopbia.
% Dum superbit impius, incendilur pauper. Compre- bic cliam, quoniam Dei timorem non babet pre ocuhenduntur in cotnUiis, qucs cogilant. Alius, Compre- l i s , in vilio pcrpeluo versaiur ; non nunc qaidcm in
hendantur. 5. Quortiam iaudatur peccator in desideriis virtute, nunc autem in vilio, sed semper in vilio, ncc
animai SIUD , el iniquus benedicitnr. 4. Exacerbavit Do- gehennui meminit, nec futuri judicii, nec rcddend.c
raiionis : sed bis omnibus auxiliis lamquam freno
minum peccaior. Propbeia, imposiia sibi pcrsona
excussis, tamquam navis mininie sabui rala, iraditur
supplicis, el rogaus pro iis qui afficiunlur injuria,
dtcil euam aflectioncs quac venerunt, quae suni bu- nialis spiritibus el sa3vis fluclibus, cum nullus sil qui
raanae imbecillitatis; nempe ante punilioncm angi et ejiis animum regat et inslituai. Yidisti malura in ipso
eiiam viiio poenas luere ? Quid enim equo effrcni,
excruciari eum, cui fil injuria, non ferenlem prosperilatem improbi. Non csi atitem parvum hoc quoque quid nave cui deest saburra, quid oculis orbo boniine
gravius ?
eupplicium. Deinde rogat, ul denl pocuas, el eorura
in seipsos verlanlur insidiae ; dicil etiam intolerabile
genus Improbitalis. Quodnam auiera boc est? Quoniam laudatur peccator in desideiiis $u<c. Pro
iis pro quibus se abscondere , pro quibus erubcscere
oportebal, pro iis in admiralione babctur, pro iis
laudatur. Quomodo antcm potcrit buic deinceps remcdium adbiberi, quando laudatur vilium ? Hoc aulem nunc quoque l i l . Uic in admiraiione habetur, ul
qui sit polens; ille vero, ul qui ulciscatur inimicos :
alius vero ul prudens, quoniam omniuro booa corrasit : et cum seipsum pcrdiderit, eum dicunl seipsum
invenisse, ei alii alia dicunt: de gpiritualibus auiem
rebus ne verbum quidem. Non cilo laudatur qui est
a negoiiis alienus; nec pauperiatis amator: sed qui
cst opulenlas, cauponator, adulator, qui pro nulla re
ulili servilia obil imnisteria. Ha3C deflet propbeta,
quod viiium ita invaluerit, ul sibi placeat et blandial u r , et quod est gravius, ut minime erubescai, nec
Eolum seipsnm laudei propier ea quae facil, scd habeat ciiam alios laudalores. Quid hac auiem insania
fuerit deterius? Exacerbavii Dominum peccator. Alius,
Qnoniam cum iaudavil iniquns secundum dcsiderium

10. Miseria peccatoris, ttmore Dei excusso; peccatori non blandiendum. Sed bis oinnibus miserior
est qui vivii in viiio, ut qui exslincla luce , quse ex
Dei limore proficiscilur, caplivus sil iradilus. Ommum
inimicorum suortim dominabitur. 6. Dixil enim in corde
$uo : Non movebor generalione in generationem $ine
malo. Alius, Omnes inimicos suos ventilat, dicem in
corde suo : Non converlar in generalionem ei generationetn. A on enim ero in afflictione. Yidisti arrogantiam? vidisli inenarrabileni perdilionem ? vidisli paulatim augcri cxitium? vidisti quomodo quae sunl
beala apud stullos, vere plcna sunt mulla miseria,
et quomodo obruuntur ? Laudalur in peccalis , bencdicitur in malcficiis. Hoc est primum baralbrum,
quod salis est vel ad prxcipitaodum eum qui noti
advertil.
r

Et ideo magis sunt admiltendi qui accusant ei corrigunt, quam qui laudant et ad interilum blandiunlur.
Ui ciiim corrumpunt slolidos, el ad majus vititim
propellunt: quemadmodum qui bunc peecatorem i n sufHarum, instilucrunt ad insaniam. E l ideo Paulus
quoque boc ipsum dicit Corinthiis, de eo qui erat

EXPOSITIO IN PfcALMUM I X .

I J3

4v ,. ,
, ,
, , .
'/ ,
;
,
. ,
. " , ,

, , ;
,
, .


,
, ,
.
, ,
, '
, .
,
.
. ,
^
.
, *
,
. , .
"

^
, .
[\\>.
, ,
,

,
.
. ,
. ; "
\
.
' , ' !, , , , .
' ,
; .
4
= ,
*,

. ,
* , , ,
. ,
, , ^, ,
,
, . ; . "
,
,
"
1

Colb. ; .
* Colb. ei Savil. in textu . Savil. in
iaarg. coij .
lu Hexaplis nosiris ha*c prior leciio Symmacbo tribuitur, sequciis aulem Aquikf. Idque anclohtaie aliquot
rnss. At in edit. SaviJ. . id osl Aquila, e regionc piioris
irilprprpt;iio!iispn[iiiur, cl S , scu Symmadius, c irgiouc
postctioris

136

, ."
, . , "

,
,
.

. ,

; , ,
; .

,
, .
, , , , , .
, ;
, ,
.

, , ,
. * ,
) ,
. .
**
.

. [100] ,
* . ;
, ,
" ,
,
,
, , * ,
,
, *
, ,
.
; ,
, ;
'.
, ,
.
.
'

.
,
,
'

.
.
; ;
' ;
,
, ;
, .
,
.
e

, * . ,
, .

Hiijus e! paulo post scqueutis inlerprclalionis auctorcs igiioranltir.

Hujus intfrprolatinnis auelor esi Sjmmachus, ul
vidcas in llcxaplis noslris.
6

437

S.

JOANNIS

CIIRYSOSTOMl

, '
,

.
, .
,
, ;
, ,
* \
.
, . "
*
, . , , , , ,
; ; .
"
, ,
, .
, , , , .
' * [I10]
*
* ,
,
,

.
,
,

*
.
,

. ' *,
, *
* *
,
. ,
,
.
,
.

, , ..
. , .

,
7co . ,

. 01
.

. , .

,
. . ,
.

avrov. *:, \.


. , ,


.
%

;
,
, , ,
' ,
, ;
, , ;
, . , .
;
!,
; : . :
:

Sanil. ^.

flCHIEP. CO.NSTANTINOP.

43>

*>, * ;
. *
. ; ; ,
, ,
* c ,
. '
* ' , ,
,
,
, ,
.
,
- '
,
. , * [111]

, , ,
* ,
, .
.
'. , ,
, ( . ,
.
, ; ,
.


,
.
" > , ,
,
, ' ,
,
.
, ,
. . ,
. "

; '
.
,

, .
,

, . , "
.
, , , *
,
.
* \^ ,

- *
, , ,
. , "
;
, ,
.
*, * ' ,
, , ' ^
. , ,
. "
,
* d

b deest in Savil. et Colb.

.' . . 0>rrc\inius e Colb. ctSavil. I n .
J \hv.c inUrprclulio i\st Aquibt-. Si>qiiiiis aulrm, '
6oV.>oiv
,; , rsl Synunaibi. SrJ in a: cvrnipLtii apud ^wmiudiuiii b-gilur h:< ::"-Or.v : ; :^ .
c

138
EXPOSITIO PSALMUM I X .
guiltquid
enim
si
non
dormieniibus,
sed
vigilanufornicatus : Et vos inflali e$tis, et non potius luxtslis
bus omnibus irruit? Hic esl cnim impudenlior. Ex
{\. Cor. 5.2) ? Euro, qui peccat, multum lugere, non
furibus enim leges cos gravius puniunt, qui inlcrdiu
laudare oportet. Vidisli perversum vitium, quod non
furantur. Vidisti paupertalem? vidisti crudelUaiem ?
Bolum n o n accusatur, sed eiiam laudibus afiicitur?
Pauperlatem, quod bona pauperis coucupiscat : crullinc ex propria arroganlia amplificavft laudum im~
deliiaiem vero, quod nec calamitate quidcio franga.
probiiatem : oblilus est limoris D e i , el judiciorum
l u r , scd cujus roisereri, et cui subvenire oporlcbal,
ejus; binc eliam propri* est nalura? obliius. Qui
paupertatem opprimat. Nec lamcn hxc faciel iinpune :
cnim judiciorum Dei obliviscilur, sui ipsius quoque
scd quando prjevaluerit, quando sibi visus fuerit essc
tandem obliviscilur. Yide ergo quae cogilal: Non
superior, quando se pntarit essc inexpugnabilem,
movebor in generationem et generationem, scd ero sine
tunc peribit: ut et Dci videalur vinccndi facilitas, c l
malo. Quid csl hac cogilalione stultius , ut qui bomo
pauperum palientia , ct bnjus corrigendi difiiculias,
est, iiUerilui obnoxius, caducis ac momentaneis reel Dci lenilalis tolcranlia. Propierea non c vesligi
bus implicatus, et innumerabilibus mulalionibus subsequitur justiiia, Deo per paliculiam vocaute C u m ad
jectus, lalia imaginelur? Undenam aulem boc iil? Ex
|Hnilentiam : sed- quando nihil lucrifacit lcuilale c i
stullilia. Quando eoini vir slultus multis rebus secunpatientia, tunceum per supplicium admonct. Hienini,
dis usus , inimicos vicerit, et abomnibus laudalur,
qui injuria afferii sunt, niliil lsesi sant; scd ciia;n
aique in admiratione babetur, omnium miserrimus
meliores et clariorcs afilictione facti siini : Dcus
eflicitur. Eo enim quod non exspeclel mulaiionem,
autem suam osiendit paiienliam, ul qui susiinueril c i
neque res secundas fcrl modcste, el si res ei adversae
loleravcrit, el cum paticntia polentiam, ei rei gcevenerinl, cum sil inexcrcilaius, nec cas sil umquam
rendx facultatem : quod quando is csset seipso poniedilalus, lurbatur et lumuhualur. At non sic Job;
lentior, lunc tetnporis ipsum superal : bic vero cuin
sed eliam in rebus secundis res adversas quolidie
mansisset iucmcndaius, ullimum dat suppliciuiii. lloc
cxspectabat, et ideo dicebat: Metus quem limebam
autein non parum conferl ad corrigendos cos, qui iu
venil mihi, et quem timueram, occurrit mihi. Ntc in
rebus secundis versanlur.
pace egi > nec quievi, nec cessavi: venit tamen mihi ira
11. Ne ergo quando viceris inimicos, c l omnia libi
(Job 3. 25. 26). Et ideo alius dicebat : Memenlo lemsecunda fuerint, coniidas improbe vivens, sed tunc
poris famis in lempore abundanlice ; paupertalis et inmagis pertimescas. Augclur enim viliuni, lolliiur tibi
opim in die dmtiarum (Eccli. 18. 25). Sod bic quidem
dcfensio, pra?cidimr el aufcrlur vcnia, si nialus masemel corruplus, non consideral humana, sed propter
neas. 11. Dixil enitn in corde suo : Oblitus est Dens ;
felicein rerum successum ea e s s e immobilia exisliavertil faciem suain \ ne videal in finem. Vide in quaitm a t : quod est exlremae stulliii;c c l corruptete argulum barathrum perditionis desccndit, qualia dogmala
inenluin, c l occasio interilus. Ne bcatos exislima eos
colligit, quae propler impudentiam qtiidern uon atid^i
qui sunt diviles, eos qui vincunt inimicos, eos qui
cffcrre, ea autem apud sc versal, pngnans cum vuproplerea laudantur. Magna sunl luec baralbra et
rilaie, et qux sunt solc clariora, propier mcnlis S U L U
praccipitia, quae bomines incaulos ad ipsum impictaorbiialcm adumbrans. 12. Ex&urge, Domine Deus
lis profundum dejiciunt. 7. Cuju* o$ maledictione ple~
meus , exalletur manus tua. Ne oblivhcaris pauperum.
num est, et amaritudine, et dolo. Sub lingua ejus labor
Alius, Exalia manum tuam. 13. Propter quid irritavil
el dolor. A l i u s , Inuiile (a). 8. Sedel in insidiis cum
impius Deum? Dixil enim in corde suo : Non requiret.
diviiibus in occullh, ut interficiat innocenlem. Alius,
14. Vides quoniam tu laborcm et furorem considcras,
lmidiam apud aulas. 9. Oculi ejus in pauperem rcspiul tradas eum in manus lua$. Alius , Vidisti, quia tu
ciunl. lnsidiatur in abscondilo quasi leo in spelunca
laborem el iracundiam inspeclal /t, ut des in manu tua.
sua. Alius, Quasi in septo suo. Insidiatur ut jrapiat
Alius, Ul dentur in manus tuas. Iniquus quidcm bxc
pauperem, ul rapiat pauperem, dum allruhil eum. Alius,
dicit, raplor, avarus, ulpole qui non dot puenas :
/ / i tractione ejus. 10. In laqueo suo humiliabil eun^
propheia autein ejus everlens dogmata, de Dei paA l i u s , In sagena. lnclinabit se et cadet, cum dominulienlia ample loquitur. llle enim dicil : Avertii facicm
tu$ fiierit pauperem. Alius, Confractus autem infleclesuam, nevideat infinem: bicaulem conira : E l vidcs,
/ u r , cum i$ irrueiil cum fortibus suis in inibecillos.
et consideras, et es patiens, donec ii cecidcrinl iu
Corruptor judicis fure pejor. Vidisii eum eliam
manus tuas. Quid est, Donec deutur in imnns tuas'/
eficcium csse iininanera belluam? Eum eniin tamDixit more buwauo ; boc autem sibi vull : Exspequam feram describens prophela, iia de eo loquiuir,
cias, toleras, ut insigni tradanlur improbilaii. Polcd o l o s , fraudes, insidias iraducetis. Quid eo poicst
ras enim vcl a principio eosevertere ct subigere, sed
cssc miserius , quid paupcrius , cum pauperis egeat
immensum est pelagus luse loIeranlia3. videniis, c l
pecuniis? lluncergo, dic, quccso, diceinus divilem?
non pcrscquenlis, sed exspeciantis eos ad poeniienErgo etiam furem el murorum effossorcm. Absil,
liam. Quod si nolunt, lunc punis, quando nibil lcinquil. Quid enim si fora non perfudit? quid si non crautur cx uia palicnlia. Quod enim magnam babcai
noclu aggreditur, sed cum dolo judicis lnmen exstinralionem eorum c|ui injuria alliciuniur, audi quomodo
(a) Vox inutile (), est Aquila?. Iitfra, ha? vocrs, pcr ea, qua3 scquuuliir, coniirinat. Tibi dcreliclus
imidians apud aulas ( ) snnl
Syniinafhi. Qua3 sequuntur inlerpreUliones qiiorum sini pauper, orphano tu fmti adjutor, Alius, Ttt factus e*.
ignoratur : sed postrema, conjraclus autem ( li 0)
), cst Aquila?.
137

150

S. JOANMS CIIKYSOSTOMI AKCIIIEI

COXSTANTI.XOP.
U0
adjulor el viudex eorum , qui injuria aflitiunliir : ut
Alius, Tu eris. Quod atilcm dicit, tale cst : Hoc est
et bi respircnt, illi vero curriganlur. Nciuo e/go
opus luiirn, boc csi ofiicium luuin cgregium. Quod
opum et facullatum copiam persequalur. Mnlla liinc
euum eral, non omisit, non prodidil. Quemadmodum
mala oriiinlur iis qui non allendunt, arroganiia, socmm csl artiiicis redificare , ct gubcrnaioris navem
cordia, invidra , vana gloria, et alia mullo bis niadirigere, el soiis illuminare : iia eliam luum esl subvenire ot pbanis, manum prxbere pauperibus. Nemo jora. Sed ul ab liis ommbus malis liberemini, radicem
exscindiie : si euim ca non maneal, maJa genniua
est quisic eorum curam gerat, scd tusolus. Hocenim
non pullulaiil. Et ideo bxc dicta sunl, solum i\t
kignificat illud , Derelktus est. Nullus, inquit, alius,
audiamus, scd eiiara ul corrigamur, et mullam in
6t:d tu solus orpbanorum et pauperum curam geris.
15. Coutere bracliium peccatoris el maligni. Quceretur Clirislo Jesu virlulem exbibeamus : cui gloria c l inipeccatum itlius el non invenielur propter iilud. Alius, pcrium in saecula sasculorum. Araen.
Qiucratnr impietas ipsius , ut non inveniatur ipse. Non
EXPOSITIO IN PSALMUM X .
vull peccalorem absolulc conteri, sed vires, polcnIn fmem David. Alius, Triumphalis Davidi. Alius,
liam, elejus iinprobilatisfomiiem : deindc rogal illum
Victoricc auctori.
corum quaa fecit reddere raiionem , ct ostendens injuriaa magniludinem, dicit : Si boc feccrit, ne slare
1. In Domino confido; quomodo diceiis animas mem:
quidem polerit, nec apparebit, sed peribit, inleribil,
Tiammigra in montes sicul passer ? Alius, Transi in
radicilus delebilur, iis quac fecil examinatis. Nomo
monles sicut passer. Alius, Transmovere. 3. Quoniam
ergo orbiialem deflcat, nenio pauperlalem. Quo cnim
ecce peccatores inlenderunl arcum, paraverunt sagittas
ca niajora fticrinl, co magis eum Dcus auxilio dignasuas in pharetra, ul sagiitent in obscuro rectos corde.
bitur. Nemo dc polesiaic sibi magnifice placeai, nec
Alius, Qua$i in caligine. Quoniam quce lu perfecisli dcitrnxeruni. Alius, Quoniam leges dissolutce sunt. Aiius,
iiitiitnescat- Locus ciitm est lubricus et praeccps, eosQuoniam doctrince conlerentur. Magna; sunt vires spci
(|iie qui non attcndunt facillime subverl.it. 16. Domiiu Dominum, prasidium quod nou potcsl supcrari,
niu regnabil in wtcrnum et in SCECUIUIH sceculi. Ilic
porlus tranquillus, turris qure neqnii expugnari,
respondcl iis qui pcriurbamur eo quod pcccaiorcs
arma iiisuperabilia \ vires invicke, c l quui in rcbus
stalim poenas dederinl. Quid linies? inquit;
difficillimis et impediiissiinis exitum iuvcniunt. Per
quid formidas? Nnm judex est lcmporaneus? num
cam inermcs armalos, et mulieres virossnperaverunt :
(incin babel regnum cjus? Etsi cnitn nunc non det
ei pueri iis qui in rebus bellicis exercitali fucrant, fapoeuas (a) [qui invasit dominum, qui est raptor, qui
cile superiorcs fuere. Quid miruin aulcm si bostes
avarus], omnino lainen dabit. Manel eiiim qui exigit,
clrcgnal perpciuo. PeribUls, genles, de terra illius. 17. vicerunt, quando ipsum quoquc mundum supcrarunl ? Elemenla enim propriam ignoraniia naiurau),
Dctiderium paupcrum exaudiai, Domine : prvparationem cordiseorutn audlvlt auris lua. Alius, Proposi- ad id quod erat illis ulilc, muiata sunl, el forai nou
tum cordis eorum audivit auris lua. Alius, Prceparabi* erant amplius krx, nec fornax, fornax (Dan. 5).
corda eorum ul atlendat aurii tua. 18. Judicare pupillo Omnia cnim commutal spcs in Deuni. Denlcs craiit
ei hnmili; ut non apponat ultra magnificare se liomo acuti, et arclus carcor, nalune immauilas, et fanies
super terram. AIiu% Utjudices pupillumet oppressum. naluram irrilaus (Dan. 6. 22 ) : nusquam aulem crai
quod eas arceret seplum, et ora propbeix corjx.ii
Ex divitiis inale partis mala. Yides prophelani
erant proxima : scd spes in Dcum, quac csl quovis
iinproborum rnajorem curam gerere ? Esienim eorum
IVcno polenlior, in ora eanim irrueiis, cas rclro Irantaxime malc pali. ls enim qui injuria afficitur, acbebat. Eadem ipse quoqtie pbiloso|dialus dicebai iis
cipil damnuia pecunix : il!c auiem versalur in rerum
qni eum jubebanl effugere , el ex locorum tuiela sibi
inaximarum periculo. Qnid lum enim, si nonsenlinnl
salulem
pararc : ln Domiuo confido ; quomodo dicelis .Tgritudincm, qua v e x a n t u r E o niagis crcscit eorum
animm
mece
? Quid dicis ? Etim qui est orbis ten ic
slupor, et co nomine magis oportel eorura misereri :
boc impcrfecLx mentis e*t. Nam pueri ctiam tcrribi- ^bominus, babeo adjutorem : euni qui ubique omuia
facile peragit habco ducera, et a parlibus meis slanlium nullam ducurit raiionem; sed sa?pe eiiam in
l
c m : ct me mittis ad terram inbabitabilem, el ex
igncm manus immUtunt,larvas aulcm inanes videndo
soliludine
cautionera comparas ? Majusne fueril cx
periinicscuiit. His suul avari similes, qui paupertaicm quidcm vcrenlur, quae non modo (erribilis non soliludiue auxilium, quam cx eo, qui omnia polca
csl, scd fundamenlura polius est sccuritatis : inju- quam facillime ( Job /*2. 2 ) ? Quid me probe armaslas aulem divilias, el alienurunri bonorum invasio- lura, lam(|u:im nudum et inermem, ad fugam incincni niulti faciunt, quod est quovis ignc terribilius. tas, et iransmigrare jubcs ? Ergone cum quidem qui
Semper enim nialuoi est avaritia. Ui ea ergo oxscin- babct exercilum, murisque cl aimis munitus csl, non
i!air, semper rogat propbela, minans, terrcns, juberes fugcre in desertiim, sed videreris ridiculus
Deuin rogans ut exsurgalad punienduiu lalem inenlis esse si \\xc consuleres : eum auiem qui babel sei-inu
oibis tcrraj Dorainura, exlerminas, ct miltis in exsluporejn. Et ideo subjungit dicens : Peribiiis gcntes,
silium, ct jnbes Iransmigrare propler bellum, quod
de lerraillius, minans illis inlerilum, cl rogans ut sit
;

(n) Qu uncbiis clauduntur in Grseco desunl.

BS voccs, arma iuwperabilw, dcsuut iti savil.

>9

EXPOSITIO IN PSALMUM .

,

.
", . , . "
, .
, . *
,
,
, .
, .
, ,
. ,
, ,
.

. [\[2\

, . , ,
.
,
, ,
,
,
,
, , * , ,
^^ ,
. ,
. " ,
.
, 1).
,
' .

. ,
, . T i ,
; ; ;
;
, . ,
. , ,
.
,

. ,
. ,
.
,

. ,

.

;
.
,
. , ^
;
.

, ,

. ,
, ,

, .
.
, , ,
} . ; , , ,
L

140

,
, ,
.
.
, , , ,
|13] . '
, ( |
,
. ,
, ' ,
*
.
.
V .
. ,

. , .
'. '

;
,

, . " *,
,

. , . "
,
. , "
. ", "
.
, , , , , ,
* ,
. , ,

.
,
;
,
, , .
.
, , ,
; , ,
*
' \ ,
, .
,
,


; ;

, .
,
;
'
; ,
,
, ;
,
, ,
[114]

' , \ , ;
* " , non habel Sa\il.

4II

S. JOANNJS CURYSOSTOMI ARCIllEP. CONSTANTLNOP.

, . , ;
, * ; , ,
.
. " ,
. . '
,
,.

.
; ;
,
; ,
, '
, ,
, .
* . "
,
, ,
, ,
.
, ,
,
. ',

,
. ,
, \ ,
. * *0 ;
, .
,
, *
;
, , '

.
, .
;
,
, ;
. , ;
, . ,
,
, ,
. ^,
,
. ,
,
.

,
.
, , , ,
, * ,
.
. '
, 0 ; 01
, ;

,

.
,

, '
,
.
,
.
. ,
.
.
", ,
,


.
, *
, ,
. , . ,
.
, , ,
; " ,
, , , ,
. "
, , ,
,
, , .
,
, . " ,
. ; *
[116] , ^,
. ,
.
. ,
., ^,
. ,
.
. ,
'.
. "
, *> , * [ 115]
,
< , * * ( ,
,
, ,
,

, , ' ,
. ,

,
, ,
.
,
,
),
, ,
, .
' , , Hc, ; , desunt in Savil. et
, ' f.ulb.
;, *0 , "/ ilerst in Sa>il. cl C.olb.
,. inlerpretalio, eadem ccrle ipsa.qua? Septuagiula
nlcrp, s:pra. cdil.
. dicilur essc .Sviumaclii.
h . Ilcc dcsunt in Savil. el Colb.
c

14!

EXPOSITIO IN PSALMIJM X .
f 2
liment homines ridiculi. Quid enim dicunt ? Esi terribilis, improbus, ingenti pecunia el opibus pollens.
Propterea cum maxime rideo. llacc enim sunt gpncni
imbecillitatis. At scit, inquit, lenderc insidias. Rursus mibi aliud dicis genos imbeciilitatis.

peccalores inferunt? Cum his enim quce dicla sunl,

liaec eliam alia causa est, cur non fugiam. Quando
enim Deus fert auxilium, et peccalorcs sunt i i , qui
bellum geruni, quoinodo non longe esi omnium siullissiinus, qui jubet imiiari avium limidilatem ? Non
consideras quomodo exercilus, qui conlra me stal in
acic, est vilior aranea ? Si enim Imperaloris terreni
inimicus, ubicumque fueril, in periculo vivil, tiraet
el contrcmiscit: inullo magis Dei universorum. Quocumque enim vencrit, omnes babel inimicos, aique
adeo ipsam etiam crcaluram. Quemadmodum enim
amicos ejus et elemeuta et bestiae metuunt, et omnis
creatura reverelur ( Sap. 5. 18 ) : ita inimicum et
bostcm bello petunt et exsecranlur vel ipsa etiam i n sensibilia. E l ideo illos quidem priusquam vel lerram
langerenl, ferac confecerunt, hos vcro ignis consuropsil. At babcnt arcus elpbarclram, et eis parata sunt
omnia: Pararunt enim, inquii, ea in pharetra : sed
nullae sunl eorum vires, ncc eos propferea tiincmus.
Nara ncque si viderem quempiam qui baberel arcum
solulum, timerem. Quid enbn juvantarma, si non sit
virtus ? Ncc bic crgo si non adsit Dei benevolenlia. *
Atdolos siruunt, eluon recia aggrediuntur. Propterea eos maxirae rideo, quod gagilient in tenebris.
Nibil enim imbecillius viro qui struit insidias. Non
opus babct ut arrais aliorum capiatur: sed cadit iuauu propria, c l sua ipsius fraude evertilur. Quid ergo
possit esse eo imbccillius , quando capitur a propriis
macbinaiionibus ? Cum bis autem possumus eliam
aiiud dicere : eos non sobun bellum gcrere adversus
cos , quibus Deus fert auxilium , idque cum dolo, sed
cliam adversus innocenies, ct qui ipsos nulla affecerunl injuria. Hoc aulem eos non parum reddii imbeedlos. Quemadmodum enim qui adversus stimulos
calcilrant, illos quidem non la?dunt, scd suos pedcs
eruenlanl: ita bi eliam. Cum bis aulem alia quoquc
causa est, quac belli eorum vires frangit. Quaenam
aulem ca est ? 4. Quoniam quce perfeci$ti, tnquit, deslrnxerunt. Quod autcra dicit, est ejusmodi: Tecum
beilum geruni el prxlianlur, legem luara el praecepia
(ua desiruenie.s. Pracepta enim tua eaque perfecta
conantur deslruere. Vel boc dicit, vel quod etiam
MfU legis transgressorcs. Jam vero boc quoquc est
non parvum argumenlum imbecillitalis, quod qui tua
prxcepta non custodierunt, in bellum proliciscnnlur. Proplerea enim el cum rectis bellum gerunl, et
dolos struunt, quoniam lua pnrcepta non audiunl.
2. Postquam igilur narravil boslium imbecilliialcm, eamque ostendit non ex iis ex quibus alii, sed
<'x iis qux sibi conveniebanl (non enim dixil, Pecunias non habent, non prausidia, nec socios, ncc urbes,
nec quod sint rei inililaris imperili, sed bis omnibus
prxtermissis et repudialis, ul qua? nibil esscnt, cum
dixissct eos essc iniquos, et bellum gerere cuni iis
qiii nuliam feccranl injuriam, ac quac Dei sunt defrlrucre ), narrat deincnps juslorura aciem, ex co oslendeiis quam sinl bosles expugnalu faciles. Ita nos
cliam quis sil polcns, elquis imbecillus, cxaniincmus,
scd noii propter ea maxiine limcuuitis, propter quac

Formula Christi agonis ineundi. Quid est ergo in

causa quod multi, qui lales sunt, vincant ? Quoniain
iu recte pugnare nescis ; qooniam tu quoque dc cis
decertas, ex quibus illi fiunt iinbccilliores, nempe dc
gloria et de potentia. Fuge causam ceriaminis, et
alio modo feri eos qui te invadunl, arroganlem inoderalione ac lenitale, avarum pauperlate, inconlinenlem continentia, invidum humanitale : ct ita eos facile vinces. Sed, sicut prius dixi, dum narrarem iinbecillilalem hosiium, vide quomodo justi quoque d i cil armaturam. Subjungit enim: Justus autem quid
fecii ? Hoc dicit: Cum illi sic instrucrent acicm,
quajris undenam se justus armaveril? Audi: 5. Do>
minus in templo sanclo suo: Dominus in ccclo sedcs ejus.
Yides quam paucis cjus narravii anxilinm. Quid feccril rogas ? Ad Dominuin confugil qui esl in cadis,
qui est ubique praesens. Non arcum inlendil, nec
pbarctram paravii sicut ille, ncc aciem inslruxit h\
occulio : sed bis orauibus missis, spem in Dcum
conlra omnes objecit, et eum illis opposuil , qui
nullo borum indiget, non loco, non lenrporc,
armis non pecuniis, sed solo nuiu orouia pcragil. Vidisli incxpugnabile expeditumque et facile
auxilium ? Oculi ejus in pauperem re&piciunt, palpebra
ejus interroganl filios hominum. 6. Dominus inlerrogat justum el impium. Qui autem diiigil iniquitalem,
odit animam sunm. A l i u s , Palpebw ejus probant.
Alius, Dominus justus examinator. Ailus, Justum prcbat cl impium, et eum qui amat injutta odil anima ejus.
Alius, Qui amat wjustiiiam, odio habet animam suam.
Vidisli paralum adjutorem , proinptmn opitulatorem,
ubique prsesenlem, omuia videnlcm, oinnia rcspicienlem : cujus boc maxiine munus esl, etsi nullus
eum rogat, providere, curaingerere, eos qui injuriam
faciunt probibere, iis quibus fit injuria succurrere,
iilorum recie facla remuncrari, his pro peccalis supplicia infligerc ? Nihil ergo ignorat: oculi enim ejus
orbem leme respiciunl (2. Paral. 16. 9). Non soluiu
aulem hoc, scd etiara ea vult corrigere. E l idco alius
quoque ipsum significans dicebat, Justus. Si enitu
justus, non inducel in animum ut Uxc teincre flcri
pcrmittat. Aversaiur malos, laudat juslos. Dcind^;
quod in priori Psalmo dicebal, ostendcns salis cssc
vilium ad ipsos consumendos, boc bic etiam sigmlicans subjunxit: Qui aulem amal injustitiam, odit animam suam. Est enim animat inimicuin viiium, inf<v
stum, el peridciosum : quare vcl anle siipplicium dat
prcnas improbus. Vidibli (juomodo undiqne oslendil
advcrsarios facile capi posse, cuin ct talem babcat
adjutoretn, et a propriis illi annis vincanlur, per q u
muniunlur, per ca se coiisnmcules, ct seipsos lasdeu!

lix voces, et cum illis oppomt, desuni iiiSavil. et Colb.

143

S. JOANNIS CHKYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

1H

its? vnlisli auxilii faeilitateni ? Ncque cnim aliquo

terdiu videnl tenebras, cum sit corum auima timore
cumlum, nec currendum esl, ucc eonsumenda; pecuconturbaia. Quomodo ergo possunl ba3 disculi icncniae, cum Dcut sit ubique prxsens, ei onuiia videaU
bra3? Si le ab bis omnibus sejunxeris, ci a Dei spe
7. Pixzl $ttper peccalorei laqueos, ignis el sulphur, et pepcnderis, etsi sis millies pcccalor. Rcspicite enim,
$piritu$ procellarum, ptrs calicis eorum. 8. Quoniam
inqitit, ad antiquas generationes, el videte quis sueravil
justus Duminus, et juslilia* dilexit, wquilatem vidit in Dominum, et confusus esl (Eccli. 2. 11). Non
tultus ejus. Alius, Pluet super iniquos carbones (a). dixit, Justus : sed , Quis? Etsi sit, inquit, peccaior.
Alius, Rectitudinis videbiivultut eorum, hoc est, jusio- Hoc enim admirabile, quod eiiam pcccalores aucorum, vel eliam ipsius Dei. Posiquam dixit supplicium
ram banc tenenlcs, suul oninibus iuexpugnabiles.
quod ex vitio orilur, quoniam mulii id contemnunl, ex
lloc csl cnim maxirac in Dcum affeclionis, quando
plaga quae superue infertur mentem deinccps improtoi malis oppressus in ejus benignitale babuerit fiduborum conculit, empbaiica clrem exprimenleoralione
ciaui. Sicuieuiin maledictus csiqui spcral in bomiue,
tilens, el per nomina tcrribilia procedcns. Igiieni
ila etiain bealus esl qui spcral in Deo (Jer. 17. 5).
enim, el sulpbur, et spirilum procellanim, c l carboAb omuibus ergo le sejungens, banc tcne aiicoram.
nes, inquil, supcrne pluet, dictionum iranslatione
Dcus enim omnia iniuetur, jusle judicat, el ixrnam inevilabilem, supplicii divershaiem, feriendi
lum judicat, sed eliam ad opus deducil: elidco poslfaciliiatcm, et consumendi vim volens oslendere.
quam dixiide ejusjuslitia, osleudii eliam suppliciuui
3. Quid est, Pars calicis eorum? Ha?c, inquil, est per ignem, per procellam : boc aulem facit illorum
curain gercns, el per snpplicium reddens modesiiosors eorum, banc possessio : in eo versabuniur, in co
rcs. Oumibus ergo de causis ad eum accedamus, ct
coiisumenUir. Deinde causam quoque aifcrt, quod
pcrpeluo ad cura respiciamus. lla enim etiam oinnia
qui omnia respteit non permitial u l ba c impune abboua consequemnr in Clirislo Jesu Domino noslro,
eant. Quod alius etiam dicil propbela : Purus oculus
tuut> ne videat mala, et super laborcs respicere non cui gloria iu saxula sxculoruin. Anicn.
poterU : hoc quoque oslcndit bic dicons : Quoniam
EXPOSITIO IN PSALMUM X I .
justus Dominu$ et jusiitias dilexil (Hubac. 1. 13).
lloc Deiesteximiuui, quae justa suul adniillere, xqui- 1. / n finem pro octava. Alius, Victoriw auclon pro
talem aniplecli : nec qme alitcr fiunl, uinquam susiioctava. Ilebra:us aulcm, A$eminith inquit.
uucrii.
2. Salvum me fac, Domine, quoniam defecil sattctus,
Comparatio passeris cum divite. Propierca Psalquomam dwunutce sunt veritales filiis hominum.
niiim ii.cipiens, dicebat: ln Domino confido ; quomodo Alius, Quoniam tcrininuti tunt fidelcs filiis ho <
dicilis ammm meiv : Trammigra in montes sicul pa$- minum.
*cr? Qui eniin in rebus lernnis , el iis quae ad banc
1. Ardua qnidcm rcscst virtue, c l pcr se diilicilis;
vitam perlinent, coniiduul, nibilo melius afliciunlur
maxime aulem, quando qui operatur cum magna boquam passer qui fidens solitudini, facile capi polesl
norum virnrum paucilale veriaiur. Sicul euim itcr
ab omnibns. Talis e>t quisperal iu pecnniis. Quemagcnti labor est, multo magis autem si sohis sit viaadiuodum passcr el a pueris, ct a visco capilur, a lalor, c i sine vi;c comitc : ita bic eiiam. Non p m a
qucis, el ab aliis inuumerabilibus : ita ctiam qui esi
enim res est fralrum socielas el adbortatio. Et idco
dives, et suorum , el boslium petilur insidiis : ct i:i
dicil eliam Paulus, Con&deruntet vosipsosad provocainajore qaara ille vorsatur pericuio, ul qui mulios hationem dilectionis et bonorum operum (Hebr. 10. 24).
bcal, qiii viscum adbibenl, et ante illos, malas cupi ideo sunt vel maxime beali jndicandi veleres,
dilale*; estque seroper transmigraior, scmptr lemnon quod rccle el ex virlule se gesserint, sed quod
pori serviens, c l liclomm iras pcrtimesccns, el l i n tum, cura magna essel virlulis sterilitas, et nusquam
pcraloris iiidigtiationcm, el adidatoruiu insidias, c l
apparerenl (jui se recte gcrerenl. Hoc ergo signififraudcs amicoruin; et cum bosies ii-rucriiil, plus
cans quoque Scriplura dicebat : Noe ju$tus, perfectu*
quam omnes contrerniscit, et cuin esi pax, suspicaw generatione sun (Gen. 6. 9). Propleroa adiniramur
lur hisidialorcs : nequc euitn babet divitias stabilc-,
Abrabam, proplerea Lot, proplerca Mosein, quod velc l quas auferri ncqiieunl. Ideo semper volai et Irausuii in profnnda nocie sielloe apparercnt, ei tamqiiam
migrat, inontes et descila persequcns, versans in
rosx inter sjtinas, et oves intei* lupos iimumerabicaligine, et in tneridie crassas babcns lencbras, doles, u l qui viam omnibus conlrariam ingrcdereimir,
losqcic slruens. Sed non lalis est jusius. Vice enim
coeplumqiiciter minime interrumpercnt. Si boc ipsmii
juttorum respleiident instarlucis (Prov. 4. 18). Neque
(Miin) cst diflicile in mnltitudine, el qui mullis conlracnim insidias parare, neque injuriam facerc consliriuin iler ingredientibus ipsc solus ron(ra tendil,
lutinl, sed quictum babent aniiuum. llli anlein dolos
niaguis afficitnr molosiiis, ct si in navigai >nc cs( difteinper slruentes, sempcr sunl in melu cl in tenebris
ficilc, cum fluclus et a?sius contra feralur , navem in
licut lalrones, nuirorum perfossores et adiillcri : inconlrariuin dirigere : mullomagisin virtule. Propler() fo Graeoo, w ^ ^ ^
Cujus sil lixc inler- ea bic quoquc juslus, ut qui solus eam apprehcndisprctaiio Grseca ignoralur. Hle vero, quisquis fueril, DVi2
vertit ^4peu;, carbonc* : necforlassc male : nam cx radice
in Siracuh.' SPH Eiclcsiastico legilur, quis cvuftdil m
infianunmidi voibuiu oriiur in bipbil v\ 3 cmcrcm
Domino? ( - ;)
signilicat. Vide Lexicu nosirum ii McxipU.
1

i>3

EXPOSITIO PSALMUM X I .
| U
. , ,
; ;
, \ ,
, , ,
, , \
;
, , , ;
.

, , . ,
, , ,

,
. " , - .
,

,
. ", "
.
^ .
, ",
" \ ,
, , .

.
, , , .
, , ,
, . , .
, , , ,
, , ,
, , , ;
, ,
' .
.
,
'. , ; .
, , , - > ,
, . . .
*
. "
' [ 8 ] .
,
. ", ,

, ' "
, .
,
.

, , , , , .
*
, " ^

.
.

'. , *
*
'

; , ,
, .
, ,
, . ,
. .
, , , - . , ,

[117]
.
/ , ,
, , *
,
,
, ,
, , .

, * - ,

},
.

, , ,
- , , ,
. .
,
, ,
,
,
, ,
, (. *
.
.
,
. ,
,
, .
, ,
^, ,
, , ^ ,
* ,
. . ,
; , , ,
Haec interprelalio est Aquil, utvideas ia Hexapiis
ln hac lectione pro Doslris. , lerminali sunl, hoc esl, detkmni,
defecerunl.
Nam hic sensus est vocis Hebraic
tt
positum videtur.
Symmachus vertit , defecerunl.
k Colb. .
(

145

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

, ,
, . ,
, (
, .
,
. \ , , ,
', "
,
, ,
.

;
' . , "
;
' .
, , ,
, [119] ,
, *, ,
, *
. ,
.
, ,
'
,
, ',
, ,
.
. ;
. ; . "
.
, .
, , , ,
, . '
, ,
. " ,
,

.
'.
. , . " ,
. ,
,
, .

.
,
. , ,
, ', .

, >, .
* ,
, ,
.
.

, ,
, .

,
*

.
", .

" . ,

. ; ,
; ,
; '
* Sic Savil. et alii, alque ita legil Genlianus Hervelus.
In edit. Morel. deesl.
b Colb. et Savil. . P*ulo post Colb.
frtpoi . Edili , et MC iegil Hervelus.

I4G

, ' * .
, .
, , ,
.
\ , ,
, , . ,
.
; .
,
' .
, [120] ", . ;
, , . ; * ' ,
* *
,
. -,
, *
* , ,
' , ' , *
' .
, , *
,
, ' . ,
* ,
, ,
;
;
" ! !
, ,
, ,
, , ,
, , ,
,
,

; , ,
. .
'
,
,

,
, ,
.
,
-
. .
,
, *
.
,
. ,
; ;
,
. , .
,
. ,
. "

,'

,
,
, c

Sic e* Barberino codtce legendura indieat Henricus Savilius. Anlea vero legebatur , perperam.

EXPOSITIO IN PSALM13M X I .

115

116

sc(, c.Tlcris contra tendcnlibus, confugit ad Dci proslri dominabilur ? VidisU quomodo eorum curain gcvidentiam, dicens: Salvum me fac, Domine. Nihil
rit propbeta, quomodopro cis orat? Nequc enim concrgo liic aliud quam boc significat: Superna mibi
Ira ipsos est, id quod dictum est, sed pro ipsis. Nemanu opus est, cadesli ope, et illo divino auxilio.
que enim oravit ut perdercntur, sed ul eorum vilium
Cum enim viam ingrediar omnibus conlrariafii, madc niedio lollerclur. Non dixit enim, Perdet ipsog
gna mibi opus est providenlia. Et non dixit: Salvum
Dominus, sed, Labia dolosa.
me fac, quoniam non est sanctus : sed, Quoniam de2. Non noslri, sed Domini sumus. Domini potentiam
fecit sanctus, oslendens eos eliam qui erant, periisse, universa erealura prcedical. Et rursus non subslanpostquam invaluit vitium, et morbus superior faclus
liam,sed linguam, arrogantiam, fraudem vuhaiifcm,
est. Hoc Paulus quoque timei dicens : Nesatis quod supcrbiam exscindi. Irridcns autem eorum stultitiam,
parum fermenti lolam massam fermenlat (1. Cor.5. 6)? dicit, Labia noslra apud nos sunt. Quis noster Dominut
Et rorsus : Conumpunt bonos mores cotloquia prava e*l ? Insanorum et menle captorum vcrba. Et ideo
(Ibid. 15. 53). Qnid est aulem , Diminutcc sunt ve- Paulus secusquam ii loquens, suadet: Non etiis vestri,
ritates? MullaB sunt vcrilates. Quemadmodum in
prelio empti e$ti$ (\.Cor. 6.19.20): c l jubet eos non
coloribus, etaliis gencribus, alia quidem sunt vera,
sibiipsis vivere.Non sunt tua labia, scd Domini (Rom.
alia falsa, et esl purpura vera, et purpura falsa, ct
14. 7). Ipse enim ea fecit, ipse construxit, ipse vilam
in croco (), in laptdibus, in aromalibus, el aliis cjusinspiravit. At tu habes? Scd non omnia quac babeinodi : iia eliam in virlutibus. Verilas enimest quod
inns, noslra sunl : pecunias euim babcmus, qiia*
vcre est: mendacium aulem quod non est. Quoniam
alii apud nos deposuerunt; el agros conductos baergo bxc inversa et obscurata fucrant, non quod suam
bemtis, quos alii nobis dedernnl. Ita haec eiiam tibi
perdidissent substamiam, sed quod ab hominibus de
locavit Gbrislus, non ul feras spinas, scd ut conmcdio sublala fuisscnt: propierea non dixit solum,
verlas seinina ad id quod est utilc; non ul arroganDiminut<B $unt sed adjecit, filiis hominum, hoc liam, non ut dolum, scd ut bumibtatem, ct laudem,
ipsum volens significare. Considera auiem. Est ornatus
ac benediclionem, dilectionemque pcr ea gcrminarc
verus, est eliam falsus. Quis est ergo verus ornalus ?
curcs. Et dedil oculos, non ut iinpudice aspicias: sed
Qui esi in anima. Quis est autem falsus? Qui est in
ut ipsos ornes temperantia: ct mauus, non ut ferias,
corpore. Sunt divitiae verae, sunt etiani fals. Falsac,
scd ut eleemosynam largiaris. Quomodo aulem dicis,
pecuniarum : vera;, recte faciorum. Est lxtilia hxc
Labia nostra sunt apttd nos, quando ea peccati serva
quidom vera, ilia vero falsa, ilem pulchriiudines, pofeceris, quando fornicationis, quando immunditiae?
lenliac, et glor\a. Sed maxima pars honiinum, hoQuis e&t noster Dominus ? vcrbum diabolicum!
rum verilale relicia, quae falsa sunt persequitur :
animam da^moniacam! Vides, bomo, universani
sicut enim est bomo verus et falstis: verus quidem,
creaturam prxdicare Domini tui potentiam, sapienqui vivil et operatur; falsus autem qui pictus est: ita
liam, curani, providentiam; corpus tuum, animam,
ciiara videre possumus in virtulibus.
viiam, qua3 sub aspeclum cadunt, et qurc non cadunl,
De cordis duplicitate. 3. Vana loquuti $unt omnia propemodum vocem emiilenlia laudare potentiara artificis, ei dicis : Quis Dominm noster etl? Hoc
unutquisque ad proximum suum. Labia dolosa, in
corde et corde toquuti sunt mala. Alius dixit, ln corde est furoris, hoc stuporis, hoc corrupti animi. Propterea sunl mala innumerabilia. Sed bi quidem dialio et alio loquitur. Duo bic dicit vilia, et quod vana
cunt: Quis est noster Dominm? Alii Dominum quidem
loquuli sint, et quod proximo suo : vel ca quae falsa
confilentar, judicium autem et poenas proposilas ausunl dicit vana, vel ca quae sunt superflua el inulilia.
Tale quid eliam dicit Paulus : Ne mentimini ad invi- ferunt, brevi jucundilale inagnum sibi ementes supcem (Colo$s. 3. 9 ) . Et quod est omnium gravissi- plicium, el dum volunt se recreare, quod gebennai
non meminerint, per banc securitalem mctusquc
mum, omnes erant corrupti. Et ideo non dixit, bic,
yacuitatcm in magnura iulcritiis se baraihrum i m vel ille, sod, Unusquisque. Neque enim eral lantum
vilium, quod nalarel in superficie : sed erat in pro- prudenies immiltunt. E l ideo rogout gehennse memifundo, el in corde. In eorde et in corde : quod alius neris, de gehenna loquaris: ila animam luam componc,
pulcbramque acdecoram efllce. Magna enim borum
interpres dixit, In corde alio et alio : docer.s esse
verborum utilitas. Non enim Deus eam lemere minalus
magnam in corde duplicilatem. Hoc est omnibus boest, atqne manifesiam hinc reddidil: sed id fecilut metu
slibus acerbius. Illi eniro suut aperli, unde eliam
meliores reddcret. Et ideo diabolus omnia facit el mofacile possunt caveri: bi vero cum aliam personam
litur, ejus volcns auferre memoriam. Noli eam
prae se ferant, et sint aliud. ab iis qnibus tendunt
memoria ejicere : ncc dicas: Cur me imporiuna
iusidias non facite deprehenduntur, mullo graviores
afiiciam irisiilia ? Importuna erit trisliiia, quando
iis qui gladios abscondunl. 4. Dhperdet Dominus universa labia dolosa, linguam magniloquam, 5. qui dixe- angeris in gehcnna; hoc esl lempus tristitiac, non
illud. Et boc oslendit ille Lazarum despiciens divcs
runl: Linguam hoslram magnificubimus. Alius , Dominabimiir. Labia noslra apud nos sutU. Alius, Adsunt (Luc. 16. 23), cui nibil profuerunl innumcrabiles,
uobiscum. Quii noster Dominus est ? Alius, Qitis no- quibus afiicicbalur, molesiiae. Si autem in teuipore
doluisset, non ea passus esset quan passus est. 6. Propicr miseriam inopum et gemitum pauperum nnnc cx() Bae voces, et m croco, desunl Ia Morel.
9

117

S. JOANNIS CfmYSOSTOMl ARCHIEP. GONSTANTINOP.

Custodies ipsa, et con&ervabis no* ab hac generalione et

turgam, dicil Dominus. Ponam in salulari, fiducialiler
agam in ipso. Alius, Staluam salulare conspicuum (). in sceculum. Alius, Gum generalione, quce est in ueculum. 9. In circuiiu impii ambutant. Alius, Ambulabunt.
Adhottatio ad patientiam. Disce qnanla sit virlus
Alius, In circuitu impiorum ambulabunt. Secundum
hmnilitatis. Paupcrum est poteniia ( p a u p e r u m , inaltitudineni tuam mulliplicasti filiot hominum. Alius,
quam, corum qui sunt conlrili corde), cst in malis
Quando exalUdi fuerint vilei Hliorum hominum. AJius ,
palrocinium. Non enira v i t a m , nec virtutem, sed
Secundum aUitudinem parvo empli filiis hominum, Hemalorum perpessionem dicit Dcum excitare, et enm
brseus autcni, Charm zoilolli lebne Adam (). Tu Doad supplicium et vindiclam evocare. Tanta res cst,
f>\ tibi iiat injuria, eam fcrre forli a n i m o ; lamam mine, cuslodiex nos, et conservabis nos. Yide eum frequcoier, imo vero assidue ad Deum confugere, et ab
Dcus curani geril eorum qui afficiuntur conlumeliis:
eo auxilium peterc : esi enim poientissimum auximaximaj defensiouis loco est calamiias el arunana.
lium, quod nullo temporc interrumpilur. Nulla re,
Magna csl vis ejulalus, quae supernum evocat auxiinquit, bumana opus baberaus. Tu enim es, inquit,
lium. Tinicte, quicumque paupcres injuria afficilis.
qui porpeluo custodis. Quid estautem, In circuitu imIlabctis vos potentiam, opes, pecuniam, et judicum
pii ambulant? Secundum SeptuaginU quidem ita d i benevolentiam : scd babenl illi arma omniura validiscendum esl : Eliamsi impii nos circumcirca obsisima, luclus, el ejulatus, ipsasque injurias qusc e
dcant, nibil grave paliemur : nos enim conservas, ct
cadis auxilium allrabunl. l l x c arma doinos eflbdiunt,
extollis, clarosque el illustres reddis. Si alium autem
baec fuudamenla evertunf, baec civilales destruunt,
interprelem scquamur, boc dicendum est: Impii exbxc intogras genies submergunt; gemitus dico coIrudenlur, quando viles ex iiliis bominuni exaltaveris.
nim, qui afficiuiitur injuria. Bonum eorom a n i m u m
Hoc est : Quando nos qui viles reputamur et conlemPeus reverelur, qnando niala palienies, n u l l u m m a pli, bumiliatos gloria affeceris , sejunges ipsos ei exlum verbum proferuni, sed t a n l u m gemunt, et sua
pelles. Quid est aulem, Secundum altitudinem tuam ?
mala deplorant. Quid esl a u l e m , Ponam in salutari,
fiducialiter agam in ipso ? Cum fiducia, inquil, apertc Pro eo quod e s l , similes tui effecisti, quatenus fleri
polest ut homo sil simiiis : Faciamus enim, jnquit,
et manifeste eos defendam, ul omnes inlelligant. Et
hominem ad imaginem et simililudinem nostram (Gen.
quandonam non conservat eos palam el raanifcstc?
Nonnuruquam id facil non manifeste, sed c l a m : neque
1. 26). Quod ipse enim esl in caelo, boc nos in lerra :
enim opus babet ea qua? est ab bominibus gloria. Nunc
et quemadmodum superne nullus est eo superior, ita
a u l e m , quoniam verisimileeratinimicos irruere,eisque
nullus in terra est huic animali virlule similis. Estote,
insultare, et exprobrare quod Deum non haberent adinquit, similes Palris vestri, qui est in ccelis (Matth. 5 .
juiorem, ut illi quoqnc emendareniur el meliores
45). Quineliam nominis quoque sui hos fecit parlicifierent, cum experienda didicissent Domini auxilium,
pes : Ego dixi, inquit, Dii estis, et filii Excelsi omnes
Aperte, iuquit, iaciara pro eissalutem. 7. Eioquia Do(P$al. 81. 6). Et rursus, Comtitui le deum Pharaonis
mim, etoquia casla, argeutum igne examinatum, pro- (Exod. 7. 1 ) : et fecit ut esset opifex corporeoruin
batum terrm. E l quoniodo sunl haec ex iis quae dicta sunt ci incorporeorum. E i tunc quidem mulat Moses creaconsequenua ? Pulchre admodiHii. Ne baec enim, i n turam, nunc auiem alii aiia elemenia: nobis vero
qnil, existimetis lemere dicta esse inanesque et super- pracepit nos ipeos Deo tcmplum exstruere. Etsi ergo
vacaneas esse minas : sunl enim pura ejus verba, a
non fabriceris c&Ium, Dei lamen templum fabricaris
mendacio libera. Quemadmodura enira argenlum
( l . C o r . 6. 19). Propierea enim ca3lum qnoque est
ignitum nihil habet alienuin et adulterinum, i u etiam
splendidum, quoniam habet Deura in ipso babiianDei verba, quae dixerit, omniuo evenire oportel. Et
tem : imo vero et nos per Christum. Conre$uscitavit
ideo dicit : Argentum igne examinalum, probalum
enim, et nos consedere fecit in dextris in cceln (Ephes.
lerra. Alius, Igmtum, cedens tetrce. Hebraeus aulem 2. 6), et dedit ut majora faceremns iis, quac ipse fopro eo qiiod esl, ccdens lerre, dixil, Baalil laares (b), cit. Signa e.nim, nquit, quas ego facio, ipsequoque fabocest,fu8um,in terram Auens. Purgatum septuplum. eiet, el majora his faciel (Joan. 14. 12). Et in Yeteri
9

Tcsiamenio bic quidem mare mutavit (Exod. 14. 21).

ille vero solem frenavil, alius lunam jussit mauen*
(Josue 10.13), alius rursus in se radios avertit ( 4 .
Reg. 20. 11) : pueri aulem in fornace elementi opcralionem alligarunt, et flamroa iusaniens silebat, ei
alligala sibilabat (Dan. 3. 23. sqq.). Norunt ctiam
feraa revereri Dei amicos {Dan. 6. 22): et licet fames
urgeat, modesiiores laroen fiunt. Qui sunt gulae de*
() In Grseco, nmfeiov ?*<. Hsec iaterprctatio Grseca
diti, revereantur ferarum abslinenliam. Leonee videest SyrmfNebi, crai videiur aliud legisse, quam in Kebraeo
hodie jaceat. Yide in Hexaplis noslris.
runi Danielem, ct moderatiores effecti sunt: itos
{b) In Gpseco, \ Uatn. Colb. et Savil. . Prima
nientem ad nos Filium Dei videntes, sapientiores non
vox baud dubie sic legeoda, Baa&a, nam in Uetoaico sir. hareddimur. Maluerunt illi fame perire, quam sanctmn
belur, yitlh ^rhtt. secundam vocero sic exprimuat Savil.
el Golb. > pro Uf*. In aiitiquissimo Codice ex quo ex- corpus langere : nos nudum Chrislum et fame confe5. Yidisti quomodo quod verum esl, ei a mendacio
alienum , per siroilUudmem materiae oslenderil 1
quemadmodum enim illud ftjsum, ignilum, el hoc
K e p c passum, esl ab aliena materia alienum, accuratissime purgalum : ita eliam Dei proJala senlemia. 8.
Tti, Dominc, $enabi$ nos, ei cusiediet not ab huc gentraimuei in iccutum. Alius, Custodies iptos. A l i u s ,

cerpsimus ouusculum Origenis in fi*onle Hexaplorum a uobig

edilum, . , haec vox y i N sic Gncce expnmiiur, ^.

(a)

Voces Hebrse sunt, D*TN

ixfo rrffi

U7

EXPOSITIO PSALMUM .
148
.
, .
",
.
.

. ",
. "

( , - . ", [122]

), . ,
. , , , , . , ,

, , , ,
. " ,
[121] .
,
,
*
,
, .

, *
. ,
. ,
;
.
' ,
. , ,
,
, '
, , .
,
0
, ,
,
.
* ,
, ,
, , *
, .
. , ; ,
,
,
, ,
* , ,
. ,
, ' . "
, ; ,
, , >,
, . ;
. ,
" ,
, .
. ,
, , ,
.
, , , ,

, ,
, .
, . ,
, '
-
, . . ,
; . - .
, , , , *
, - . ,
. " - ,
, ' .
, , ,

, ), .
* ,

, .
. ", ,
. ,
, , , ,
, , , ( .

.'
, - ,
*. ' , , . 0.
; , , .
, , .
, * , *
. , ,
, , . ,
, . ",
. *
",
,
1 . ,
. ; deest in Colb. et 3a\il.
,

",

PATIIOL.

Gn.

L V .

150
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIflEP. CONSTANTINOP.
.
,
, , , * ,
.
, , , ,
' ,
.
, .


; .
,
.
,
. "
,
, ,
. .
.

, ,
,
' .
.
. , *. , .
, ,
, .
" , , ; ,

. "
, ,
' ; ",
.
.
; "
, ; " , . ,
. ", tv


.
, , ,
*. , - .
, ,
.
, . , , , . "
, ,
,
. , , , ;
, , ,
, , .
.
, , .
, ' . , * ;
, ; , , & .
, ,
, . " , *
, - ,
, , ,
,
, , [124] , .
iaaatv.
, , . ^ ,
, [125] . , ,
.
,
.
,
"
. " * H K C ioterpreUUoestSymmachf,ul virieas in Hexaplis , ,
nostris. Ibid. , . Haec est Tbeodolionis lectio, quaB in prius edilis perperam posila fuerat posl - ,
* nam respicit Yoceaa priraam Hebraicam nyscb. . , , Mox , , est interprelalfo Symmacbi. Paulo ' * ,
tiost pro Aquila,SymmachuselTbeodoUo
habeni. Inrra , etchaec inlerpret. est Symmacbi. 149

vov, , '
, [123] .

, ,
. \ ,
, ,
, , \ ;
,
' . ,
;
. -

. , ,

(
, ,
,
. .

149

EXP0S1TIO I8ALMUM XII.

xinie : eoriun a u l e m qui in rebus adversis TersanUir,
ftaipe meminil. Nibil cnicn apud Deum aequememoriam
paril, alquo boiii aliquid facere, quain ease sobrium
ac vigilaniem, virtulis c u r a n i gerere : queixiadm<dm
niliil seque oblivionis cansa est, ut esse in peccaiin
avariiiaeque el rapinae esse dedilum. Et lu ergo.o
dilecte, quando in aliqua fueris c a l a m i t a t e , ne dicay,
Deus mei oblilue est: sed quando fueris in pcccatis,
et omnia liM feiiciter succedant. Si hoc enim cognoverie, a rebus malis agendie cilo riicedrs. Usqueqno
averlis faciem tuam amef Iloc esl maxina obuvi.
Ex b n m a o i ^ enim figurie osieiidit Dei operationcs, ci
ejus iram et ultionem exprimit. Deus aiHem rorsu^
facwm suam avertit, quando facimus qua3 sunl iudi gna ejas praceptis: Quando enim extendetis, inquit;
manu$ vettras, averiam oculos mees vobii. Deindf*
causa subjungitur: Manus enim wstra sanguine plern
$uni (hai. 1. 15). llaec ipen aulein derelictio, c l vul
lus aversto, magna3 esl curae ac providenlic : hoc
aqlem facil, ot nos ad se vehementius attrabat. Nam
eliam is, qui e&i insano amore caplus, enm qui amakur conlemnentem dimiitit ac derelinqnit, non animo
quidem e x p e l i e n e , eed ipeum volerts ad se converEXPOSITIO IN PSALMUM XII.
tcre, et sibi conjungere. Postquam autcm dixit avcr1. In finem Psalmus David. Alius, Pro vicloria canlisionem d i c i l eliam oblivionem, ei qit;e sibi ex ea
evencrunu Quaenam autem ea 6uut? Ea q u s subjuncum David. Alius, In victoriam.
git, dicens, Quamdiu ponam consilia amma mea ?
Utqnequo, Domine, obHvisceris me in finem ? Alius ,
Qacmadinodum enim qui e p o r l u egressus csl nbique
Oblivisceris me penitui. Usquequo averiis facievi
vagatur, el qui luce privaius est in multis oflendil :
tuam amef Alius, Abscondi$.
ila eliara qui in Dci oblivionem i n c i d i t , curis, solli2. Quamdhi ponam contilia in anima mea? Alius, Sta- ciludinibHS ac doloribue perpeluo angitnr. Hoc autem
tuam sententtas. Dolores m carde meo per diem ctnon parum confert ad Deum convertendum ad se,
noctem. Alius, Soilicitudincm in cogilaiione mea per curis et sollicitudinibus angi, doloreque et (ristitia
diem.
extabeecere, aversionis illius raiionem duccrc. Qiiod
eliam Paulne scribens ad Corinthios dicit de seipso :
1. Non e*i hoc parvem bonum, sentire Dei obliEt quh e$t qui me Imlxtia afficiat, nisi qui ex me tristitia
vionem. Oblivionem aulem ne existimes eese affeaficitur
(2. Cor. 2.2)? Hocenim non parum lucri est,
cium, sed dereliclionem. Mulli cerle quibus boc acci dilecle, sentire Dei aversionem, dolere, Iristitia
d i l hoc ipsum neque nortint, neque deflent: bic aulem
affici. lia eatm ipsnm ad nos ceteriter convcrtemtis.
b a l u non sclum boc noveral, sed tempug etiam
5. Usquequo exaliMlur immku meus $uper me ? 4.
animo repulabal. Illud enim Usquequo, est ejus qui
Respice exaudi me, Domine Detis meus. Illumina ecn
inagnum terapns osteiidit: et ideo deflel ac luget. Tu
los meos m umquam obdomiiam tit morte. Qnemadauiem coosidera quomodo de nulla re lerraiu, et quas
modum enim cum relinet ae defendil nos Dens, c i
ad hanc vitam periineai, angaiur, non de pecunits,
stat a nobis, qna3 molestiam aflerunt longe recednnl:
iion de gtoria , sed ubique de Dei benevelentia. Et
ita eliam cum recessil ei oblilus est, a n i m a diecerpiundenaitt novit, inquies, Deuro esse sui oWitum? Quolur, ac cor dolore angitur, el qiti vexant insultam,
niam noverat eiiam quando mermnerat, et aperic
sunlque omnia scopnli ac praecipilia. Ha?c aulem m i sciebal quid sit obMvio, qnid memoria : non quemadliter permitlunlur, uf per omnia stimulaii qui sunt
moduni vulgus hominnra quandosunl divilee,quando
socordiores, majori studio redeant c o , unde cxcideapud bomine* gloriam assequuntur, qiiaiido eis oronia
r n n t . Erudiet e n i m , inquit, te defectio tua, ei vitium
/clietier succedunt, quando vincunt inimieos lune
tuttm te redarguet (Jer.%. 19). Dei itaque dcrelictio
existimant Deum eorum meminisse; et ideo nec
esl specics providenliae. Quando cnim qui providel,
S C H J R I , quando Deus eorum obliviscatdr. Qui enim siet curam gerit, conlemnitur, parumper dimiitit et dcgnum m e m o n neeciunl,nec norunl eliam signum
relinq\)it ut lunc expulsa socordia, negligenles iianl
oblWionie. Si enim non norunt signa amiciti, htc
diligenliores (a). Respice, inquit, vide iniraicum
ioimieiiiararo etiam signa norunt. Multorom enim qui
m c u m , qui exaltaiur supra m c : et si non propler
hxc babent, Deus obliviscitur, atque adeo eorum mai I > 0

ciciin tfrcoire videnles, ne ea quidem q u sunt supemcanea dimiuimus, sed in suraraa reruro afittu*ntia
viventci, sanctos despicimus. Terra rursus alii Dei
amico lania dona ex suo sinu prolulit, et taniam icrtiliuiem, quaniam numquam auiea (Job. 42. 10). E l
quid miraris, si ipsi eranl vcnerabiles, cura vesles
eorum, et urobrce da?mouibus, morli et morbis esseut
formidabiles (Acl. 19. 11. 12. et 5. 15)? Quineuam
angeli quoque reverili sunt, el insigniler honorarunt
bomines (Gen. 18. 5. et 19. 5). Quidni enim honorarenl, quos ipse Dominus honorabal ( Exod. 14. 19) ?
Hoc aulem videri polest ct in Novo ct in Veleri Teslamenlo (Jud. 2. 1. Marc. 16. 5. Act. 8. 26. et 10. 3,
et 12. 7 ) . Et ideo dicil : Secundum altitudinem luata
ntultiplicasti /Uios hominum, Guni ergo consideraverimus lionoris magniludinem, quam par est prxbeamus
pro ca reiminerationem, ue nobis babilus bonor
insignis sit nobis viaticum futuri snpplicii : a quo
ulinain (a) liberemiir omnes et qui docemus isla et
qui discimus , iu Christo Jesu Dommo nostro, quein
decet omnis gloria, lionor et adoratio in saecula sa>
culoruna. Amen.

(e) H3BC ad fioem usque deslderantur in savil. sed ex

Barberiuo Oxbce adjicienda esse moauil ille ia notis. Eadem
Ooxologia apod Coib. rep-ritur.

() ba?c verba desjoit Psalmi XII Exposilio apud Savilinm, . 1, qui monet Codicem suum deflcere caBteraque
desidcrari. sed locum inlegravit e Codice Barberino T. 8,

54

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

151
ciarous, et consideremus et coiitcndamus tie inimrcum
exall^mus, ne potentem faciaimis, ne laeiitia afficiamus, scd conlra et bumilem, ei abjecloro, et imbeci!lum, tristemqite ct demissum reddamus. Si enim eos
qui peccarunt, recte et ex virlute se gerere v i d e r i l ,
)i33C omnia simul fiunt. 6. Ego autem in mitericordia
:ua speravi. Quid ergo recte fecisti u l petas, ut rursus
le respiciat, m ttiam oralionem exaudiat, ut lun^
mentis oculi illuminentur? uridenam aulem h;cc titi
aperas futura? Dicant quidem, inquii, a l i i , si quitl
possint diccre : ego aulem unam scio , unum dico
omnem spem meam in illo colloco : illud mibi propono, misericordiam tuam, tuam clemenlinm. Ego
2. Hostis cladibui nottris evadit fortior.Vides nos, autem, inquil, in misericordia tua speravi. Yidisli proquando pcccamus, non solum nosipsos dedecore affl- phetx bumiliiatem ? vidisli pium et gratura viri animum? Licet posset imiumerabilia a se recle facia
cere, pcrdere, ad mortem deducere, sed eo quod vicli
dicere , et per ea Deura exorare, eorum nibil d i c i i ,
suraus, iuiniicos nosuros validos polenlesque praedicased ad solam confogit Dei misericordiam. Undc clare : nec boc splum, sed etiain eos in magna laetiiia
rum esi, illum cnm ba3c dicit, nempe, Si feti Ulud, Si
exsullaiione collocare. Papae, quantae est stuliitise
qiianti stuporis adversariis adversus seipsos ferre au- retribui mala pro bonh ( P*uL 7. 4. 5 ) , et qua? sunt
xilinm, et i i s , qui anlmam nostram excruciant ei afhujusmodi, in magnain adductum necessitatem hxc
fligunt, laetitiae causaro et cxsullationis afferre! Victe dicere : quae si non adsit, nibil dicil illorum, sed m i quot absurda. Cum immicum vincere oporterei (Jm- sericordiam et Dei clemenuam pro omni supplicatioue
becillw enim faclm sunt ejus framece m finein, et periitproponit. Deinde coniidens fore ut spe non fruslrareimpius (Psal. 9.7.6), cum, inquam, vincere oporleret, tur, subjunxil, Exsultabit cor meum in salutari tuo.
vincimur; nec id solum, sed etiam validum ac potenGraliarum actto ante benefiaum. Yidisfi animam
tem reddirous : nec eousque sisiit demeniia et exlre- bene sperantem ? Petiit, et priusquam acceperit, lammus morbus noslcr, sed quce ci etiam laetitiam et
quam qui accepis&et, agii gralias, ac Deo canit hyexsullationem aiferant comparamus. Revera est exmnum, omniaque facit qua3 praBmissa gunt. Undenam
Irema ebrielas, et sumroum maluni peccatum. Exwh
aulem est tam bona spe praeditus? Ex pio et graio
tabunt , l i moius fuero. Tres causas afferi propbeia ,
anhno, ex magno el vehementi sludio pelilionis :
ut Dominum movcat cxorelque, ut respicial, et (aciem
sciebat eum qui sic peteret, a Dco exaudiri, ex magno
suaoi converlal, el ejus orationem exaudiat: vires
cordis calore et agiiatione. Quemadmodum ergo qui
ininiicorum, el anie id erectioiiem et exaliaiionem
segniter ei negligenter petunt, eiiam cum accepcrint,
eorum; lerlium. laelitiam el exsultationem ipsorum,
vix donationem sentiunt : ila qui inlenso sludio et
propemoduiD dicens: Si non propter meam orationem,
ve&emeiili animi conteniione pelunt, eliam priusqu im
nec propler mearo miseriam convertis ad roe faciem
acreperinl, ex magna et pura sua affectione perindc
tuam, Domine; saltem propter inimicorum arroganac el accepissent, donum senliunt, divina gratia lanhliam, eo quod suas vires ostenuoi, et sibi valde platiam anlea immiltente : et propterea agunt graiias,
c e n i : quoniam meis malis laetantur, et casum metim
irridenl. Exaudi me illumina oculos meo$. Aufer gra- et ab accipiendo non longe absunt. ExsuUobit cor
vera somnum in peccatis meis : quo sopilus propemo- meum in alutari tuo. Hoc, itiquil, meam animani latilia afficit, qnod a le saluiem assequaiur; laetatur
dum ad animse mortem dormilando deduotus sum.
anima
mea, quod ejus sis salus.
Si cnim a securilate lua tanluin emoius fnero, eis
3. Yidisti exsullationein, et exsulutionem; inimi*
lxtilia , gloria , et virlus bec esse exislimatur : boc
corum exsultationem propter iapsum, etexsultationem
iiomine sc jactaiU, el sibi valde placent, euntque inanimse propter propriam salutem ? Illa est improbi;
tolerabiles; si aatem ad moriem fuero deduclus, quid
ba3C esi eorum qui conservantur. Illa est exilium et
ii non fecerinl ? Yides quam magnuin damnum exisiiejus qtii videbatur exsullare, et ejus propler quod
mel propbcla , et nibilo minus quam poenam ac supexsuliabat; bxc est salus e( reeiitutio ejus qui exsulplicium, communem inimicuui totilia afficere, et ut
lat. Hac ergo exsullaiione et laetilia Ixtemur et exsulipse potens excelsusque videalur, eflicere, Si enim
temus: illam fugiamus et avereemur. Cantabo Dontiuo
lucc non exislimarel mala maxima el intolerabilia,
qui bona iribuit mihi, el psallafn noniini Domini aliistinon lur.c proposuisset ad Deum placandum, et ad
ipsius benevolentiam attrabendam. lla eliam nos
mi. MoouMenlum , inquil, hujus beneficii canlicum
. 5-8, unde Morel. sna sumpsit. Post illa autem verba in
Domino offeram, quod nw beneiicio affecerit, inimiCodice Golbertino quaBdain adjiciunlur, ab iis, quae in Uoi el.
ciim humilem et abjeclum reddidcrit, ignominia imper toias ferme quatuor paginas feruolur, toio cselo di?ersa. pleverii, ioibecillum ostenderii, roeam exaudieril
lloc auiero hujusce Codicis additamentuui, quod unam cir- oraiionem, in me vultum suum convcrterit, discussa
citer |>aginam coniplerel, videlur a librario quodam adjecaligine et lenebris, per quas ad moriem ferebar :
ctnm.
propter ejiis salutarc exsultans, tamqiiam aliquod
' BibL uabeni, TribuUmtes me exsultabUnt.
uteam mtseriam, saltem proptcr illius arrogantiam et
superbiam exaudi me. Et quid petis ? Ut vracas inimicos? Non boc dicit, sed, Ut itluminenttir oculi
cordis, ut expetlantur lenebrx, qua3 sunt offusae perspicaci animae facultali, et intelligentiaB ocnlnm obscurarunl. Hoc peio, lllununa oculos mto$. 5. Nequando dicat inimicus meus, cum mc viderit delurbatnm ad inorlem peccali : lla prffvalui adversus eum*
Ipsum superavi; quod volebam videre, hoc mihi accidit. Quid esl, Pravalui adversus eum ? Etsi per se
non est fortis, enlra me quidem certe est foriis. Nostra cladcs ei affert vires, eumque reddil polentem e\
validum, et inexpugnabilem.

151
EXPOS1T10IN
. \ ; ;
, , [
,
,
. ,

. ,
. ,
, . , "
;
" ,
. , , , .

PSALMUM XII.
152
, , , . "
, .
. ,
, ,
,
; ; , ,
, , ,
,
, , . ,
, . ; * ;
, '
, ,
* . "
, ,
, ,
,
,
,

. , ,

*

'. , ,
, , ; ,
, *
, ,
. , ,
* ,
! " .
(
; ^ , ,
, ), . , $ ,
, * , .
* ^ ; >
,
, ,
. " ,
. "
.
, *
. - , , ,
' , ., , *
* , , ,
, - ,
, ,
, ,
.
,
, . , ,
, , ' .
, *
, * *
, - .
. ,

*. , ;
. ,[ 426] , [127 \
; ,
.
.
,- , ,
* , , ' .
- ,
; , ,
, . *
,
,

, ,
, . . , ,
, ,
, , , , ,
.
, * ' ,
, , ,
. , ' , ,
,
, , ,
, ,
b

deest in edit. Nomana,

b Ijibl. oi .

Savil. conjicit .

153

S. JOANNIS C M U S O S T O M l ARCIIIEP. CONSl .

151
, ;
# , - ' ; ,
, ^>
'
, . " ,
. , , .
, ,

, ,
. ,
. " .
:, / . "
,
[128] , ,
. " ,
, ,
, ,
,
*
. "
,
,
, , .
, ,
. "
* (,
,
.
, - , , , . ,
, ,
. ; . "; , ,
, , - ,
, *
, "
,
, , *
, , , <
. . '.
. ' - , ,
%

M O N I T U M E X P O S I T I O N E M S E U C H R Y S O S T O M I P S A L M U M X I I .

In banc Expoailionem, sWe Homiliarm, nam vere nomilia est, h c notal SaviKtts : c Ifomilia est ad
populum dicia, in principium Psalmi 41, non perpetua tolins Psalmi exposiiio : nec quidquam habet , aot simile eaHerarum : adde habitam esse banc post aliam de Melchisedeco. Eam damus ex
fide duornm Codicum, in quorum altftro reperilur inler et singulares; recie, non u l in Codice
aiiero cscteris in Psalmos commeniariis inlerjecia. t Exptoralum certe est hanc bomiliam non perlinere ad
Exposiiiones in Psalmos, sed esse moralem adboriationem, argumento desumpio ex principio Psalmi 4 ! .
Quo a u t e m tempore habita fuerit, ipse Chrysostomus nec obscure indical inilio : Vos quidem, inquit,
nos nnper admirabamini, quando verba fecimus de Melchisedec, propter eorum quas dicta sunt
nem : ego aulem vns admirabar propter vettrani tn audiendo atlenlionem el *apientiam quod c
lixior se obluth&el oratio, nos ad finem usque consecuii estis. Et quibusdam interpositis : Quemadmo
ergo tunc dicebvm, quod dum tupi gregem invadunt, relictafislula,fundam in manum sumunt
ita mtnc, dum fesla Judceorum pranerierunl, qui $nnt quibuwe / u p i * immaniores, relicta rurtm fu
deamus ad fistulam. llic vides banc in P^almuro 41 Homiiiam lunc habilam fuisse, eum de Melcbisedeco
m u l t a dixisset, et HumUias conlra Judaeos complevisscl. Multa antem de Melcbrsedeco dixit i n Houiilta
contra Judaeos fteplima, quac est p e n u l l i m a ilbus argumenli: illaque tater longas o r a i i o D e s Chrysostomi
censeri debet; longior (aroen est ociava el ullima, sed in ea nihil de Bielcbieedeco, unde forle eonjioere
liceat banc in Psalm. 41 Homiliam babitam fuisse diebtts septimam inler et octavam tntercuiTenttbus.
Licetenim haec in Psalmum 41 facla dicatur, cum festa Judicorum prselcriissent; qux scilicet festa curo
jojuiuo celebrabanlur : at oclava eiiam illa conlra Judseos Homilia posl festa el jejunia Judaeorum habita
dicitur initio : [129] : et illam posl hanc in 41 Psalinum dictaro fui sc
stiadct Gbrysostomus, cum aii se nuper, id est, ut videtnr, in posirema concione, longain oralionem
texuisse, et de Melchisedeco mulla dixisse, qnod sane pertinet ad septimam conlra Jtidxos. Cura veic
poatea se ttinc, , exemplum pasioris atmlisse dicit, qui lupum videns, posita Gstula, fundam accipit:
illud lunc intelligas de lota contra Judaeos concenatione, qua3 cum jm coorla fuisset anno 386, in fesio
Judaeorum, clrca menscm Sepiembrem, quo lempore tres priores conlra Judaeos conciones habuit C b r y
sostomus, eiiam anao sequenti 387 recurrente eodem festo, denuo coepta fuil, cum caeCeras quinque contia Judaeos homilias dix.it. In quarla igitur, inilio secundi belli, sic classicum cancre vidctiir.Cbrysosto*
%

155

EXPOSITW IN PSALMUW X L f . .
monumentnn indetebile, hoo canticum ejus in me
faciem luam me (Pta/. 6. 7. 8) ? Dic non lingua, sod
beneficiorum dedico, non nunc solum hoc canens, et
corde multor ante : dic aliae Da?td quoqtie rationes
beneficia cjus apud me inealc versans, sed eiiam in
Quando dixeris oronia , spera in misericordta ejus ,
poslerum canlabo et psallam nomini Domini, nulla
spera , ne haasiu^eris. Qui enim hcesitat, inquit, ea<
umquam oblivione del^ndam beneficii magniiudinem
iimilis widte maris, quatvento exeitatur el agilatttr. j\#
animo circumferens. Talis ergo anima malis irretila
ergo exislimel qui e$l ejusmodi, se aliquid Deo accenon solum a malis liberaiur , sed etiam fit tutior, ut
pturum. Vir enim duplici corde, est insiabilis in omnibu$
iion ampliue iu similia incidal. Quando enim benefiviis suis (Jacob. 1. 6-8). Spera ergo in ejus misericium semper habet in memoria, clarum est eam ma- cordia, nibil hjesitans, et postulaluia omnino conseb>rum quoque recotdari, a quibus liberata beneQcium
queris; poslquam aulem consequutus fueris, ne sis
fuit consequuta. Cum autem malornm recordelur,
ingralus in benefaetorem, sed fac monumentum ejus
diligenter apud se repulat, undenam ea sibi evenerint,
beneficii et pro graiiarum aciione Doraino dedica
el propter quard causam in tanium malam Aierit de- canlicum. Non potes ipse iorle componere : convoca
turbata : et deinceps id reputans, serpsam uiidique pauperes, eorum linguas conmodato accipe, et tibi eas
miiitit, ne in tattes recidat calamitaies; el ita deinceps
cotupara. Seis eum lubentius id audiltirum, quam cansnam vham recte componeitt et instiluens, ei qttt )ilicum Davidicum, quod illi pro te cecineriiit. Quembetatit magnas agit gratias : quemadmodum invenit
admodum enim quod ex diversis est chordis consliluliberalorem, ita eiiani custodem in futurum babere
lum , jucundiorem emiuit modulationora, quam quod
poslulans. Hanc nos quoque imilemur, et si in aliquod
ex uaica : ita eliam quod esl ex diversis pauperibus,.
peccatum ineiderimus, ad IK>S cito redeamus , et faDeo qui audil vocein pauperum, jucundum qud reriamoa ut lapsus sil cansa Recuritaus, et occasio non
sonabit el amabile. Erige tibi ipsi et Deo hujuemodi
amplius peccandi. Qaomodo ergo facies? Habes David
monumentora : ei quidem nionomentum bonefici;
preceptorem. Peccavisli ? Ne dormias in peccato, sed
tibi vero oetenslonem gratiarum aclionis, grati animi
exsurge, et stalii apod te cogita Deum a te faciem
et memoris, &iguum perpetiue n i e m o r i a B , qam in
avenisse, tui oblitum esse : deinde plora, ingemisce,
corde sempcr babens inflxam , eorrigti tuam viiani :
lava per smgtilas noctes iectum tuum lacrymis, cilo
imo vero corrigamus, ut simus digni lieredilate 1)0recede ab iis qm operantar iniquitatem. Nam haec
norum qua? illic simt, in Christo Jesu Domino noslro,
qaoque sont Davidis praecepta. Dic ctim ipso : Usquecui gloria et imperium in ssccula sxcUlorum. Aiueu.
fno, Oomim, oblivUcerit me mfinem? usquequo averth

mus : Rursus infelicts illi, morlaliumque omnium miserrimi JudaH jejunaluri sunt: rursus Chrisli grege
mumamui neceue e$t. Quandoquidem et pasiores, quamdiu noxia bettia moleila nonitt, sub Uicem aul p
pnlum porrecii,fotulacanunt, sinentes otxs Ubere pro suo arbitratu patcere: verum simul atque unur
elicunde luporum incuriionem hnminere, mox, abjecta /is//fl, (undtm arripiunt, et emUso cal*mo fnfiibu
et saxit obermant **, proque ovili conthitnte*, magno clamou, ingentique ululatm wciferamet, frequcn
ipto clamere feram, priugqnam irrumpat, abtgunt. Huirc utique loctm rfcspieit Cbpytoeloniu^ com inilio
bujXis in Psatmun 41 boroili
pasloris exempdim attuHsse dicit.
t

llinc igilur inferas anno 587 babium fcrisse banc concioncm, et qirfdem, vti videtrer, post mensem
S ptembrem : qna de re vide Monitum nosiram ad Hottoilias cotttra Jiidatos, Tom. 1, p. 585. t r c d autera
exira seriem Expositronum in Psalmos principlo posita fuisse videalur, quia tamen in Grxch Editis omniliirs et in quibusdam Mss. hunc locum obtinel, eam loco movere visum non est.
Jam fem difficilem el operos&m aggrediamu-* oportet; iiempe quaerendum de signMlCatti vocum ^, , , queis aajpe ulitur in hac homifia ebrysosiorauij: biierpres vero p^rperam
semper expriinit. Sic paulo posr inilium : / , \
, . ^; 0
, ; , : et postea :
, * : et infra : '
, .
Item iiuiii. 6 :,
: et num. 7 : , :
ct iafra : , 2 , , ,
, , elc. Paulo post aulem : ,
, , . la fine auleui:
, ,
, , ,
, * , .
Apud Melbodiurii ilem ft\ Convivio vii-ginum, . 161 : , ,
:

35

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

156

, respondere illi. Illo sensu etiam usu venit Job. 14, 15, ttbi LXX habenl:
, , ubi Vulgaia, Vocabis me, el ego respondebo tibi*
Clare Albanasius, Apologia de fuga eua, p. 554 : ,
, " : throno sedens prcecepi diacono ut Psatmum legeret, populoque ut responderet: Quoniam in csiernum mnerieordia eju$. Et
Epistola ad Marcellinura comitem, p. 998 : , Vis psatler* hypacoen habentem alUluia : ibi vero Psalmos indicat 104, 105, 106, 110, 111, 112, 115, 114, 115, 8 ,
134, 146, 147, 148,149, 150.
Ex hisce teslimoniis Itquct et significare, recitanli respondere, vel canenli $uui*
nere; atque adeo esse retpontum, vel responsionem : contra quam vertit Genlianus Hervelus, qui
a verbo audire semper inierprelaliunem pelens, senteniias pessumdat. Comra quam eliam inielligit
Goarus in Euchologio p. 57, ubi vertit audiiionem, quaoiquam subdubilans variorum eflerat
sentendas. Igiliir et dicebalur populus, cum vel diacono vel sacerdotibus vel clericis pracinentibus succinebat, vel recilaotibus respondebat; vero [130] illud ipsum quod respondebatur; exempli causa, , etc. Quemadmodum desiderat cervus ad fontes
aquarunty ita desiderat anima mea ad /e, Deu$ ha3c eral seu responsio; aliae item eranl.
9

1N PSALMUM X U .

in medimn addncentes, qiiod omnes bodie succinimus.

Quod.Mam igilur responsum ? 2. Queniadmodum
Qumadmodum desiderat cervu$ ad fontei aquarum
detiderat
cervus ad fontes aquarum, ita de$iderat aniiv. 2). E i qtianam de eausa Psalmus in vitam iniroma mea ad /*, Deut.
ducius canilur cum cantico. E i de Dei lcnilatc ac
Musicce t>ix; Psalmicur inventi; PsalUndum cumiif
palienlia.
lelligeiuia. lmo vero primum est necesearium d i 1. Vos quidem nos nuper admirabamini, quando
cere, quanam dc causa Psalmus in nostram viiani esl
fcrba fecimus de Melcbisedecb (), propler eorum ,
introducius, el cum cantico maxime ba3C diciiur proqux dicta sunt, longitudinem : cgo auiem vos adniipliclia. Quanam ergo de causa dicaiur cuui cantico^
rabar propter veslram in audiendo atlentionem et
audi. Cum Deos vidisstt mullos hoinines csse socofeapienliam, et quod cum prolixior se obtulisset oradiores, nec ad legeuda spirilualia lubenler accedere,
lio, nos ad finem usque consequnii estis, quamquam
nec qui in eo capitur laborem loIei;are, volens granort solum crat longa oratk), sed magnam eiiam iii
tiorem laborem eflGcerc, ejusque serkium prasciudcrc,
sc babebai difficuMatem. Sed neque longiludo, nec admiscuil prophetiaa melodiam, ut omnes canlici
rci dtfficultas vmi vestram animi alacriutem. Age
modulaiione deleciali, cum magna animi alacrilale
ergo vos pro illo labore remuneremur, dilucidius
sacrog erhymnos emittanl. Nibil euim animatn a?qu
bodie vobiscum colloquenles. Neque enim csl semper
erigit, alalamque quodammodo eflicii, aique a lerra
imendendus audiiorum animus; facile enini disrumliberat, et exsolvit a vinculis eorporis, amoreque sapiiur: nec rursus seniper remiitendus ac relaxanpienti afiicit, et ut res omnes ad banc rilam perilu&; biac eniin rursus redditur oiiosior. Ideo utenliuenles irrideat, perficii, ut canius modulationis, et
4um esl vario docendi genere : el nunc quidem
divinum canticum numero composilum. Noslra certa
populariori, el ad deleclandain concionem accoinmo* natura usque adeo delectalur caniicis c l canninibus ,
daliori oralione uiendiim e s l , nunc aulem acriori, et
ul vel infcintes ab uberibus pendenies, si fleant et afad comendendum aptiari. Quemadmodum ergo lunc flicteniur, ea ralione sopianiur. Nuirices certe q u *
dicebam, quod dum lupi gregem invadunl, relicia
eos gestant in uluis, sacpe abeuntes et redeunles, et
listula, fundam in manuin suinuul paslores : ila nunc
quasdam puerilia eis carmina decainaoles, supercilia
dura festa Judacorum prelerierunt, qui sunl quibuseorum ila sopiunt. Quocirca sa?pe quoque viatorcs
vis Iupis inimaniores, relicla rursus funda, redeanteridie agenles jugalia aoimalia hoc faciunt canenmus ad tisludam : el a coiiteniio&iore dicendi genere
tes, ilineris molestiam iliis canlicis consolanles. Nec
ressantes, aliqua aba aperliora aggrediamur, ipsius
solum viatores, sed eiiam agricolae uvas in lorculari
David cilharam in manum stunenles, ei responsuni (6)
ca'canie8, vindemiantes, et vites colenies, et quodcumque aliud opus facientes, saipo cantanl. Nauue
() Circa haec *erba vide Moniium.
quo<|ue remos impellenles hoc faciunl. Jam vcro
(b) In Grajco, Wnoifv, quam vocem Gentianus Hervelus
male vertit, OWB audita simt. Igitur imo6> et di- niulieres quoque lexenles, et confusa stamina radio
cebalur populus, cura, el Diaoono, vel sacerdotibus, vel
derici* praeciaenUbus succiaebat, vel recitaatibus respoudel>at: im*x*i vero illod ipsuoi erat quod respondebaliir : pacoen habentem aUeluia : ibi vero psalmos tn-lical 101,
6ic io looo quem bic t D n o i a m u s , haic: Quemadmodtnn dfr 105,106, 110, et similes aiios. Exemplo auteai palebil quo
sidena cervus ad fonles aquarum, eic, erani
seu re-pacto ba responsiones ilerent. Diacomig sive quispiaiu IUspoasio. Aliaj item erant VKW<*I seu respousioneu. videlicet cipiebai * Quemadmodum desideral cervns, elc. Repetebat
ibanasius, de Fuga sua pag. 334, sic babet: /w Ihrono se- primo populus buno versum, Quemadmodwn, eic. PergelitA
Diaconus : sitivit amma mea etc. Resuaiebai populus verdew prtecepi Diucono ut pmlmum leaeret. populoque ut
responderet : quoniam in accuium misericofdia ejus; et sum, Quemadmodum, elc., el sic usque ad ttnem PsahiiiKpistola ad Uarcelliuiuu coinHciu, p. 998 vis pwltei* hy* Sic intelligas de aliis buiusibodi rosponsionibtis.
y

155

EXPOSITIO 1N PSALHUM X L f .

156

vt ipse aupra indicat; alteriusque responsionis specimen afferi, nempe, 6

, Beatus mr qui timet Dominum; atiam itcm refert supra Athanasius, nempe,
! , Quoniam tn sceculnm misericordia ejus. Hasc igilur rcspondebal popnlus, diacono
aut sacerdote praecinenlibus aut legentibus; multaeque erant hujusmodi seu re&ponsiones, inquii
Chrysoslomus.
Jam quseritur quinam respondendi luodus essel, ac quandonam populus responderel. Cerle illas responsiones non semeJ, aut bis, aul ter, sed saepe emissas a populo fuisse diserto ait Chrysosiomus ; unde planum fuerit populum allernatim cum diacono vel sacerdote locutum fuisse: quandonam autem populus
: llernarel voces, subindicare videtur supra Alhanasius cum a i t : In throno sedent prtscepi diacono, ut
Psalmum legeret, populoque ul responderet, Quoniam in ceternutn misericordia eju$. Ubi Psalmum vide
designare C X X X V , in quo singuli versus desinuni in QuoJiiam in atemum misericordia ejus : quanquam
non ausim dicere banc buic soli Psalmo addic'am, nec alleri umquam aplatam fuisse in illis
Orientalibus Ecclesiis.
Ex hoc Atbanasii loco depreheodere licet, ni fallor, quo pacio, quoque tempore responderet populus,
earademque pluries responsionem repeteret. Ut aulem res exemplo docealur, ipsam , sive responiionem, a Cbrysostomo memoralam saepiusque allatam in medium addiicemus. Diaconns sive quispiam alius incipiebat : , ;
, : Quemadmodum desiderat cervut ad fonte$ aquarum, ila detiderut anima mea ad te,
Deus. Repelebat primo populus hunc versum, , etc. Pergebat diaconus :
\ : Silivit aninta mea ad Deum
tirum, etc Resumebat populus verstim, , el sic usque ad linem Psalmi; ila ut non
semel, aut bis, aut ler, sed, ul ail supra Gbrysostomus, pluries ha?c seu responsio proferretur.
Et sic intelligas de aliis bujusiuodi responsionibus; verbi causa, Beatu$ vir qui limel Dominum : quae
post singnlos-versus a populo repetebatur. Igiiur est respondere, illo nempe mpdo : ,
responsio; aotem est succinere, quando Psalmus ' , cum cantu, u l ait Cbrysostomus,
profertur. etiam eumdem aliquando signiflcaium babere probavimus in Onomastico ad calcem
Operum AibanasH.

' .
*
,
' .

.
\ ' ,
, \

\ , \ ,
, \ . '
, .
,
.
(^ ),
* [151]
.
, \ , . " ,
, ,
I , *
'
, ! \ ,
,
,
,
,
, .
;
. ,
, .

,
,
' .
' ,
^ ,

, , ,
,
,
,
. ,
, ,
, ,
,
, , ( .
$ ,
, .
, , ^
$ ,
.
) , ,
. ,
, ,
, ^ ,
.
. " ,
.
' ,

157

S. JOANNIS CimYSOSTOMI AKCHIEP. COXSTANTINOP.

, .
, ,
, , $
, ,
\ , 0
\ .
f 32|
. ,
,
,
. ,
, *

,
*
,
, ,
* , ,
.

, *

, ) ,

.
. *#

. ,
;
, *
, , * .

158

,
* , [133]

,
, ,
* ,
, ,
.

,
. " ,
, , ,
(
*
)
, ' ." b\ ,
, & *
. ,
.
* /EvGa
, , , \
, *
.
,
.
, .
, ,
,
'
.
, <& * , ,
, ,
. ,
, , , , .
, ' .
, ,
, ' , ,
,
."
, '
, ,
.
, ,
.
, ,
,
. $ , ,
, ,
. ,
. ,
, .
[134] ,
.

'. ,
, * $ ,
,
,
. , , '

, ,
, .

,
, ,
, ,
,

, .

, ,
, ,
,
, ,
, , ,
, * , , ,

, ,
.
, -

ex conjectura legit : (sc.

Code* unus apud Savil. - quae elium lcctio

piadraret ad seriem

) 6
, . etC. >
Codci UDIIS apud Ovil. .

b . Savil. : ! sumatur pro

secunda persooa subjunclivi medii, quod tamen rarut
est, haerebit tota bujus loci syntaxis. Acuiiss. Bohfus ete

K P O S I T K ) PSALWUM X L l *

157

irs

retnaneerh maU!*,
exlraeta pttram mentam oefe-discernenteft, sape qniffem , 4 per se eingtftl, saepe
dam : ita irog qnoque faciamus pro balsamo os imautem etiam omnes concordiler unam qoaradaia mepteaiee tnelodia ^piriiuali: t si ex salariute, uHa in
lodiam coRcinunt. Hoc autem raciunl muUeres, viaimima macala remansertt, eam per iffanr m o d i i l a lores, agricol et aautie, qut ex opere faeiendo sustioRem atetei-gamus, c l shnui omnes stantes dicacipiMtf laborem canfu consolari volente* * tpote
It^its : Delectfttti not, Domirte, in faciuta foa, el in
cum anima, si carmen et canliaim audierit, maksta
dperibui manttum tuantnt eXsnflabimut (Psal. 91.5).
el diflicilia sil racilms loleratara. (^oitiam ergo hoc
genus deleciationis e9l noeira3 animae valde ifmatiim, 3 pealiwodianf aftierm addalnt efram orafio, ut ciun
Jtnhmd ipsam qnoqwe dofrnrtit sanctificemus. S k u l
i * d&mones lasciva et meretricia canitea roiroducente*, omnia everlerenl, Psalmos Deos opposuit, ut tn\m qui mimo^ ei aaltaiofesy t mirtiere mweifiees iittrodtiCutii frt coittrtia, daetirones efdiabolnni
ex ea re simul caperetur vokiptas et utitttas, Ex exflinc tocant, et domos 4rias implent bellls innnrnerie
lernis enim canticis damnum, et exilium , et mulla
(IITHC certc zelotypise, aduheria, stupira, ei aJia innugravia intehunLur : nam cum q u swU in his caniimera): ita quti vocafnt hrvtd ciomr chbara, ftrtaa ChrU
cis kisciviora el iniquiora, parlibus anitnac iosedesUfm per Ipsnnr vocanr. Bbi aufem Cbristas, nIrint , eam imbecillierem reddmrt e l molliorem : ex
his daunon qtiitfemr ingredfr, vel potitit ne obiter q u i Psaimis aulem spiritualibus lucri quidem plurimum
niaxima autem utilius insignisque sauclilicalio, e l demr inspitere afastw fuerit : pax adferrt , el dileciio,
et otmtia taTYiqnain ex fofiHbus boria promanabiint.
omnis philosopbia; occasio processerii, cum etverba
auimam expieni, et sanclus Spiriuw m cancnds ani- tl\\ dbmum stram laciimt tbeatitini; m ecciesiam fac
tuam domtmciifam. bi eidnr dst psafnrras, ei oraiio,
mani celeriler advolet. Quod enimqui canuitfcu.ro
chorea pitopbetimim; et piws calnentium animus,
hiieUigeitUa , vocenl Spiriuis graliam, audi tpiid d i IIOTV abrraterit quigpiam qai honc caHum dixerit
cal Paulus : Nolile inebriari vino inquo est luxwria :
ecclesiam. Etiamsi vinr terbortiwr non iioveris, rfoce
sed impUmini Spiritu. Subjuflgit autem eliam quaeii3m sil implendi ralio : Canentet et psaltente* in cor- taterea ip^um os verba dicere. SaHctilkatur enim
etiam lmgoa per verba, qirando
dicontoi ptompto
dibusveslrii Domino (Ephes. 5.18.19). Quid est, Ji?
cordibu* vestrit ? Cura mlelligenlia, inquit: ut non os et alacri animo. St nt)s ipsos dedirxefimus ad banc
consuetwdinem, nec ndsira eponte, nec pfei socorquidem, iBquil, verba loquatur, mens aulem exlra
diam pertchniin hoc pfaetertrtiuemus miiiisteiiiim
versetur undique vagans : sed ut liiigua ab anima
fnore vel imritos nos cogenle bunc Dei Jiiltum
audialtir.
quotnfie peragere. hac modulatione, seu quis
2. Conviviorum cantiea. Simili probat, ab epulis
graliarum aclwnem teddendam. Et quemadmodum fuerii aeino confectus, seu jtivenis, seu voce aspera,
ubt est cccnuni, eo porci concurrunt: ubi auiem sunl seu omnis peiiitus irameri ignarus, nihil ei vitio
dabkar. Qtaod' enim hic qtixrimr, esl sobria anima,
aromata et suffilus, apes illic babiiant: iia ubi sunt
rtiens vrgilans, eor componctnra, validh ratio, expurquidera meretricia caniica, illic congreganlur daemogata conscientfa. Si hxc babens, irigre^sus fneris
nes : ubi autem cantica spiriiualia, illuc advolat Spiiri sanctnm Dei c h o r l i m , juxla ipsutn David stare
riius gralia, qua? os sanctiGcat eianiniam. Haac dico,
poteris. Hic non e^t opus cUbara, neque nervis
uon ut vos lanlurn laudetis, sed ut filios el uxores
cxlensis, neque plectro, nec arte, nec ullls instrudoceatis lalia cantare canlica, non solum in texendo
nicnrts : fsed si velis, tcipsom efflcies cilharam, cum
aliove opere faciendo, sed maxime in niensa. Gum
carnis tneiiibra mortificaveris, et animas cutn corenim diabolus, ut plurimum insidietur in conviviis ,
pore pulcfimm cottcenriim efleceris. Quandd eniin
ebrietatis, ingluviei, risusque profusi, et remissi
non concupicrii caro adversus Spiiitum (Galat. 5.
animi auxilio ulalur : tunc maxirae oportet el ante
17), acd illius jussis cessei it, et eatii tamdem duxemensam, et post mensam , se raunire Psalmorum
r i t in viam opiimam et maxiitie admifabilem, iia
praesidio, et simul cum uxore ac liberis surgenies a
melodiam efficies spiritualem. Non h\b opus est a r t e ,
convivio, hymnos sacros Deo canere. Si enim Pauqua* longo tempore perficiiur r Scd bona tanlum volus, cui inlolerabilia flagelia imminebant, cum ligno
luntate, et generosd anbni inslituto opus est, ac brevi
ailigatus in carcere babitaret, media nocle, quando
fempore periti evademus. Non opas est loco, non
csl oronibus somtius jucundissimus, cum Sila Deum
opas est tempore, sed in omni loco, et omni lemperpetuo laudabat, et nec locus, nec tempus, nec solpore, Hcet mente canere. Nam sive in foro ambulee,
licitudines, nec somni lyrannis, nec iUi labores , nec
sivc iter ingrediaris, sive cum amicis consideas, licet
dolores, ncc quidquam aliud eum coegil modulatioexcitare animum, licet vel lacenii clamare. Ita etiam
nem Ulam iutenniitere (Acl. 1G. 25) : nuilto magis
Moses clainabat, c l Deus audiebai (Exod. U . 15). E l
nos, qui juctinde viviaiu. ct Dei bonis fruimur, bysi fuerls opifex, potcris in officina sedens et opcrans
uiuos, quibus Deo gratise aganiur, oporlel emitlere,
psallere. Et si miles sis, aiit sedeas in judicio, [Oteul si vel ebrieias, vel ingluvies nosira animae lurpe
ris hoc ipsuni facere.
aut absurdum quid fecerit, ubi ingressa fuerit psalf

modia, omnia aSia mala et improba consilia resilianl. Et quemadnodum nonnulli divkes implela balsamo spougia mensas abslcrgunt. m si ex cibis ulla

Si Sa\ilii conjecturae fides adhibeatur, legeudtim

eril, in sicunda persona, duxeris.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl AflCHIEP. CONSTANTINOP.

459

160

3. Gemitiu $piritu$ quis sit. Liccl etiam sine vo- lara nostros amicos, sed eos eliam qui ab illia anmnce psallere, cura mens inius resonet. Non enim h*ttir, amare consuevimus. E l gi dixerit quispiam ex iis
uiiuibus canimus, sed Deo, qui potest vel corda auqui amantur a nobis, Hunc vel illum diligo, et si is
dire, el in itienlis nosira arcana ingredi. IIoc quoque
beneficio aliquo fueril affeclus, ego me beneiicium
Paulus oslendens vociferalur, dtceus: Ipse Spirilut
accepiese exisumo : omnia facimus et procuramus ,
interpellat pro nobis gemUibu* inenarrabilibiu. Qui a u - ul permde ac si dileclum videremus, ila omne in eura
tem tcrutatur corda, scil quid desideret Spiritu* , quod sludium ostendamus. Hoc ipsum in Chrisio quoque
secundum Deum pottulel pro sanctis (Rom. 8. 26. 27). praeclare facerc possumus. D i x i l : DUigo pauperes: et
IIoc autem dicebat, non quod Spiritus-gemeret, sed
si ii boni aliquid acceperint, perinde ae si ipse requod viri spirituales, qui babenl doua Spirilus > pro cepissem, reddo remunerationem (Matth. 19. 21).
propinquis orantes, ei snpplicationes offerentes, hoc
Pro eis colendis et subJevandis nibil non faciamus :
iacerenicum couipunclione etgemilibus. Hoc nos quo- imo vero in ipsos omnes nostras facultaies effundamus,
que facianms, et quolidie Deum interpelleiuiis per
credenles per ipsos Deum alere. Quod euim dum ii
psalinos c l orationcs. JNe autein verba soluui offeraalunlur, ipse alilnr, audi quid dicat Christus : ESHlnns, sed ipsam eliam sciamus vini diciionum, ago rieniem me vidistis, inquit, et aluistis : iiiientem, et poipsum bujus Psalmi prooeniium in medium adducamud tum dedistis : nudum, et me operuiitis (tfattli. 25. 35.
Qucd est ergo prooeinium ? Quemadmodum desideral 3 6 ) : muhasque dedit nobis raliones quibus possiinus
cervut ad (ontet aquarum, ita desideral anima mea ad noslrum solari desiderium.
te Deus. Hic est mos amantium, amorem silentio non
Amorem tria conciliant. Pulckritudo Det. Janv
tclare, sed enunliare vicinis, el dicere se amare. A r vero alias quoque tria sunt quae amorem apud nos efdens eniin res est natura dilectionis, nec potest aninia
ficere consueverunt, forma corporis, magniludo besusiinere, ut eani silenlio leneat. Et ideo ainans quoneficii, vel quod ab eo amemur. Unumquodque enim
que Paulus dicebal Corinthiis : 0$ noslrum ad vos
eorum per se potest in nobis aniorem procrearc.
apertum c$t CoHnthii ( 1 . Cor. 6. 11): hoc est, Non
Etsi enim nullum beneficium ab atiqtio acce|)crimus,
possum coniinere, ei silenlio premere dileclionem ,
solum autem audiamus, eum nos perpeluo amare, iit
sod vos semper el ubique, et in mente et in lingua
qui nos laudet et admirelur, ei confestim conglutmacircumfero. Ita eliam liic beaius Deum amans, et armur, et eum tamquam benefactorem diligimus : in
dens amore, non potest in animuro indueerc ut laceat,
Deo aulem non hoc solum, sed baBC eliam iria vidcre
s<d aliquando quideni d i c i l : Quemadmodum deaderat
Jicet tanta, et tam insignia, ut nulla ea possit explicervu ad fonies aquarum, ita desiderat anima mea ad te
care oratio. Et primura pulchritudo illius bealae, ct
Deus. Aliquando autem Deut Deus meu$ ad le de /ua b interilu alienae nalurae, res estquxdam infintia, ei
ce vigilo. Silivit ad te anima mea, ticut terra inacces$a
milla raiione superabilis *, quse omnero excedii raiiobine aqua, el deserta ( P$uL 62.1). Ita enim dixit alius
nem et omnem effugit cogitationem. Quando auteut
inlerpres. Quoniam e n i n i non poiest oratione amorem
pulchritudinem audiveris, nihil corporeum suspiceris,
oslendcre, buc et illuc obit quaereus exeropluni ut
dilecle, sed gloriam quamdam incorpoream, et mavel ea ralione nobis suum amorem indicel, el amoris
gniGcenliam ineffabilcm.
nos faciat parlicipes. E i ergo credamus, et sic amare
4. Hanc itaque declarans propbela dicebat : tl
ediscamus.
Seraphim stabanl in circuitu ejus, et duabus quidein
Amare Deum possumus, elti non videamus. Nec
pennis vultum tegebant duabus vero tegebant ptdt%,
dical mibi quispiam : E l quomodo possuni amare
duabus autem votabant el ctamabant, Sanctus, Sanctus,
Deum, quem video ? Multos eniro amamus, licet
Sanctus (fsai. 6. 2. 3) ex stupore, ex admiratione^
eos non videamus, quemadmoduni amicos nosiros
cx illo decore, ex gloria. E l r u r s u s David cum meiitc
peregre prorectos, vel lilios, vel parentes, vel cognatos
apprehendisset hanc ipsaro beaUc ulius n a t u r i C pulnecessarios : nec ad id ullum aflert nobis impedimencbritndinem, et gloriam obslupuissei, dicebat: Acdntutn quod eos oon videamus, imo vcro boc ipsiim inagere gtadio tuo super femur tuum, polentissime, specie
gis accendii amorem, et auget desiderium. Et ideo
tua et pulchntudine tua (P$al. 44. 4. 5). Proplcrea
de Mose qtioque dicens Pairius, quod reliclis lhcsauMoses illum sa?pe cupiebat videre, hocamorc saueiaris et opibus, rcgnique claritate, et omni alio in
tus, ct iliam amans gloriam (Exod. 33. 13). Quocirca
jEgypto splendore, maluit cum Judatis affligi: deinde
dicebat quoque Pbilippus : Ostende nobit Patrem, et
nos causaro docens, quod hxc oinnia facercl proplcr
sufficit nobi* (Joan. 14. 3). Vet polius quaecomqtie
Detim, adjecil : Invisibilem enim tamquam videns tutdixerimus ne parvum quidem , imo ne exile quidem
linuit (Hebr. 11.25 - 27). Non vides Deum, sed
vcsligium illius decoris poteriinus expiicare. Sed
vides ejus crealuras, vides ejus opera, cadum, tcrvis beneflcia enumeremus ? Ne ea quidem poieril
ram, cl mare. Qui autem diligil, si dilccti opus videoratio consequi. E l ideo dicebat Paulus: Gratiaautem
r i l , si calceum, si vestem, si quodvis aliud, accendiDomino propler donum ejus inenarrabile ( 2. Cor. 9.
lur. Non vides Deum, sed vidcs ejus fantulos, amicos,
15). E l rursus : Quaocutus non vidil et auris non auviros, inquam, sanelos, et qui babenl apud eum lidu<iam. Illos nuncobserva ct cole, c l babebis non leve
* Ha? voces, el nulla ratione superabilis, desunl in imo
solaliuin tui dcsiderii. Eicniiu in hominibus non soCodicc apud Savil.
9

160
EXPOSITIO 1N PSALMUM X L I .

\ ,
,
. ,
\ , . ' ,
, *
^ .
, .
, ,

.
, ,
,
. ,
, , , -
* , .
. , \
, ,
, ,
,
. , .
'
. " , ;
, . "
, , , *
, , * .,
. ; Ov
, *
,
, .
, , .
" '
' , .
, , ,
, * .
.
'
, , .
, , , ,
, , , , ,
,
, , *
,
, $,
* . ,
,
, ,
,
' * , , .
" , .
, ), ,
.
.
.
, ,
,
\
. , -
,
.
,

* , ; - , *, ", , ,
, , ,
, , , . $, ,
, .
, , - , ,
, , - .
, , ,)
, ,* , .
,
,
,
[136] . ,
. , ' [135]
,
, , .
, , . ,
; '
, , , .
, . ,
.
' , ,
, ,
m

* * ... . Quls ioterpres ila verterit

ignoratur

* : deest in uno cod. apnd Savil.

lu edilioiiibus O' , legilur.
c

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTITSOP.

,

.
* ,
, !

,

!
; ;

,

. \
, ,

;
, .

,
, *

, . ,
,

* ," Or
*

.
,
* *
$ , ?vcf ,
.
,
,
, ,
,
, ,
,
' .
,
, ,
, ,
, '
.
,
.
,
, .
'
, ,
* .
' ' ,
, , , ,
*
TU , , ,
, , ,
, , ,
, , , , [137]
. , ,
. ,
, .
' *
,
, '
, ,
1

. ?,
,

,

, ..

,
;
,
;
' , '

, , ,
; , ,

* ,
.
'.
,
, ,
' *
, & ,
, ,
' .
;
;
,
; ; ; ,
, ,
(
, '
), . " , *
, '
, ,
, ' , ( * ,

, , ;)
,
' '
, , [138] ,
,

, ,
. " ,
. ,

.
,
. *
* ,
$ .
^ ,
,
b

*Cod. Reg. Paris., /^c ,

, .
1* Morel. el Moutf. . Savil. dedimus , Eo

Exposmo IN

PSALMUM X U .

i|

divit, et in cor homiim mn ascenderunt, quce Deut acceplas primiuas Cotuidere feck tuper mnem prm^
pr<rparavit m qui ipsum dtliguni (!. Cor. 2 . 9 ) . Ei cipatum, poUstaifm, et dominatum, et omne nonim
quod nominatur non solum in licc $KCUIQ ted eiicm in
r u r s t i S : aUitudo dwiuarum, et sapienlicB, eluitnl *
Deij auam inscrutabilia $MHI judicia ejus, t% impertetii- futuro (Ephes. 1. 21). Nimc vere esi Dpporlunum
dicere : QuU loquetur poUniias Dominu el auditai fagabiletvim ejus {Rom. 4 i 55)! Ejus aulera in iios
ciet omnes laudalhnei eju$ (Psal. 105. 2)? Et illud
amoren quauam esplicarit oraiio? Eum certe admirans dicebat Joannee : Sic tmm Deut dilexil mundum, rureus : Quid relribuam Domino, pro ommbu% quw reul Filmm $mum darel unigmtum (Joan. 3. 16). Quod ifibuxt mihi (P$al. 115.12)? Quid enim potesl cuin
boc bonore conferri, nisi quando priinitia* ^rmris nosi MS ejus verba aitdire, et cognoscere desiderium,
siri, quod in lani mullis olTcmlii, quod ignominia ct
audi quid dical per propbelam : Numquid obliviscetur
dedecore esi affcclum, in tania srdent aliiiudine, lanmulier misereri natorum uieri sui? Quod si eorum
eliam oblivi&calur mulier, ego tamen non obliviscar lui loque lionore nunc iniuiuiir? Ncc vcro corumunia
(l$ui. 49. 15). Et sicul bic diccbal: Quemadmodum solum benfficia, sed liam propria el privala apud le
desidtrat cervut ad fontes aquarum, ita desiderat animarepuia, queniadmodum si quando fuisscs dclalus <
mea ad te, Deus: ila eliani dicit Cbrislus : Quemadmo- calumiuam, absolultis csses ai> accusationcrsi quando
dum congregat gatiina pullos suos , ita totui congregarecmn media ct inlempesta noclc incidisses in lalrones,
filtos veslros, et noluistis (Slailh. 25. 37). Et rursus : eiTugisses illoruiii insidias : si quando ex dainno lihi
Sicui miseretur paler filiornm suorum, miserlus e>st illalo te expedivisses : si cum in inorbum gra\ein iuDominus eorum qui ipswn limeni (Psal. 102. 13). L l cidisses, rccrcalus csses.
5. Repuia quse per toiam luam vilam accepisii a
rursus : Quoniam secundum altitudinem cceli terra
confirmavit Dominus miiericordiam suam sttper timenies Deo beneficia, ea pennulta inveuies, nnn
solum in loia vita, sed vel iu uno die : si vellcl Deus
ipsum(Ibid. v . l l ) . E l quemadmodum prophela exeutomnia beneiicia, quibus nos quotidie afficiL, impruplum quajrit ul s u u m oslcndal desiderium : iia
dontibus nobis et- iiescienlibus, in medium alierro,
etiam Deus uiilur quibusdam exeuiptis, ut significet
ne ea quidem enumerare posseinus. Quol dacmoius
nobis suum amorem nostra? salulis. Et propbela
feruntur per bunc aercm? quot adversac poteslates?
quidem dixit cervam sitientem, et terram aduslam :
Si crgo eis soluni pcrmillerel lerribilem iliuiu suuin
Deus aulem gallinaruni iit pullos caritatem, ct pairmn
ri borrenduni aspectum nobis oslendere, annon inemo
curain ac solliciiudinem, el c t l i a lerra altiludiuem,
dimovcremur ? anrion pcriremus? annon omnino inet inairum viscera, non quod solum lantum amet,
teriremus? Hiec omnia reputantes, nec non pcccaia
quantum maler iilium, sedquoniam his dettuiliombus,
quxcumque vcl sponle, vel inscienles admiuimus
regtilis, et exemplis non sunl apud nos alia majora
(nam boc quoqne non est parvum repulandum bencsigna et argiimenta amicilia?. Nam quod nos non solum
licium, quod uou singulis diebus Dcus nostra nlciscalanmni amet, quanlum maier pia iilios , sed eiiam
mullo magis, audi quid dicit : Quod si etiam oblita iur delicia), poterimus Deum diligere. Quando eiiiin
fuerit tnalerfiliorumsuorum, ego tamen tui non oblivi- cogilaveris quol pcccala quolidic coinmiliis, ei quot
singulis diobus bcnulicia accipis, quanta Dei lenitato
scar (hai. 49. 15). l l o c autem dicebat signilicans,
et cleincniia frueris, ei qund si Dcus v(dui>scl (juolisuum in nos desiderium esse omni carilaie naiurali
diede lnis peccaiis poenas suniere , ne brrvi quiden)
ardeniius. Haec aulem omnia apud leipsum considelempnre vixisses, (prout dicit propbela : St iniquitaus
ra | et amorcm vcbcmentem accendes, claramque
observaveris, Domine, Domine, (juis snsiinebil [Psal.
Qammam resplendenlem carilalis efflcies. Quoniam
129. 3]?) ei ages gralias, et nibil eril (ibi grave ac
ergo nibil apud nos bomines xque soiel accendere
mnleslum eorum qux acciderint : sed vidobis, te
aiii iiiam, ut assidue meminisse beneiiciorum quai
eiiamsi innumera longe graviora accidissent, nnnduni
accepimus : boc eliam in Dco faciamus.
tamen dedisse pcenas quas merucras : tt ilt aCfecius
Beneficia Dei in nos. Apud nos consideremus
niagnum acceudes desidcriuin , ei poloris dicere cum
q u a O i i m q u e fecit propler n o s , ipsum cxdum, terram,
propbela : Quemadnwdum desidcrat cavus ad fonlfs
mare, aerem : qu;R in lerra sunt, arbores, varios florcs, jumenla, reptilia : ea qua? sunt in mari : qu.ae in aquarum , ila desiderat ammn mea ud te, l)eus. Est
autem openc preliuin quxTere, <|iiaiiaiii dc rausa hoc
acre medio : asira qu;c suui in cado , solem, lunam,
auimal in intuliuin adduxeril. Cervus csl sUilmndus.
el 111 seuiel dicam, uninia qiiLC videnlur j fulgura,
el ideo Irequenlcr curril ad fonlcs a(|uamni. Eliiciliir
leinporum pulcbrum nrdiiwm , dici el noclis succesainein silibundus el a nalura. ct i x co quod srp> uii s
6 i o n e m , annuas conversiones. Aniiiiam inspiravil,
comedat, el rtloruin alalur corporibus. Ergo lu boi?
ralioitem donavii, maximo bonoravii imperio. Misit
qtior|iic fac : serpentem inlelligibilem coincde ; pecraangelos, inisit propbctas, postea Filium suum unigetiim biimi prosierne, el poleris silire Dei dosiderio.
niium. E l posl illa rursiis ipse q u n q u c et per se et
Qucnudmodum cnim mala conscieiuia cffic it uos sorpcr Filinm unigenilum borlatur ul lu serveris; IKC
didos,ct adducit nos ad deperalionem : iia, sinosiri
cessat Pauliis in bodiernum usquc dieni dicerc : Pro
(hrisio legalione fiingimur, nempe Deo per nos Aor Hir, teste Savilio. Ka Ccdice Regio Paris. legilur, guaeimite, ob&ecramus pro Chrislo, reconciliamini Deo (i.Cor.cumquesOonte* quwaw que ignoratues beticficia t>icipim,i
ei
peccuia no$tra.
C. 2vh. E l ne bic qnidera constilil, scd ex tua natnra
%

163

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

164

ea patiantur propter cum qucm diligunt.

peccaia bumi proslraverimus, si improbitaiem expui^
gaverimus, poterimus respicere ad spiriluale deside- - ~ 6. Quocirca Paulus quoque, cum essel in quolidianis
r i o R i , cum magna auiini alacritate Dcum vocare, el
moriibus, in carceribus, in naufragiis, in soIiludinU
vehementiorem amorera accendere, necverbis solum,
bus, in flagellis, in inntimerabilibus aliis suppliciis,
siid eiiam facds hoc responsuin succinere. Proplerea
gaudebat, exsuliabat el gloriabaiur (2. Cor. 11. 23enim psalmos nobis cecinit ille bealus, vcl potiue
27) : c l nunc quidein dicebal : Non sotum autem in
gratia Spiritus , non ul verba lanlum dtcamus, sed
$pe glorice Dei, sed eliam gloriamur in affliciiombus
eos faclis quoque inedilemur. No rgo existimes le
(Hom. 5. 2. 3 ) ; nunc aulera rursus : Gaudeo in puspropterea hoc ingredi, ut verba tantum dicas, sed ut
sionibui, et adimpleo qnce detunt afftictiombnt Chrisii in
quando succinis, responsum illud pacia conventa
came mea (Coloss. 1. 24); el graiiam eam rem vocat
esse arbilreris. Quando enim dixeris : Quemadmodum ita confilens et dicens : Nobit ita gralis Chmio do
dmderal cervus ad fonte$ aquarum, Ua desiderat anitnanatum e$l ut non $olum in iptum credamus, $ed ttt etiam
mea ad te Deus : cum Deo pacluin fecisli, scripsisli pro ip$o patiamur (Philipp. 1. 29). Nos quoque stueyngrapbam absque cbarta et atramento, voce prodeamus esse eodem animo, et omnes qua3 incidunt
fcssus le ipsum diligere plus omnibus, et nihil ei
molcslias, placide el lubenier feramus. Ferre autem
praeferre, ejusque amore arderc. Si ergo egressus vipoterimus, si Deum ila amaverimus, ut amavil proderis formosam aliquam et impudicam mulierem te
phcta. Non solum enim ex responso illo ejus amoretn
inescantem, et ad sui amorem pellicientem , dic ei :
videre possumus, sed eliam ex eis qua? consequunlur.
Non possum te sequi, cum Deo pactum fci, et praeCum enim dixisset : Quemadmodum dmderat eervus
eeniibus fralribus, sacerdotibus, docloribus, professus
ad fontes aquarum, Ua dexiderat anima mea ad te, Deut
sum et promisi per responsurc illud, me eum ila d i subjunxit dicens : 3. Sitivil anima mea ad Deum fortnn
ligere, Quemadmodum desiderat cervut aU fonie aqua-vivum : quando veniam et apparebo ante faciem Dei ?
rum. Vereor pacta convenla iransgredi, illuni unum
Non d i x i l : Amavit aninta mea Deum vivum , neque,
deiuceps amorem mcditor. Si videjrrs argenlum in foro
Dilexit anima mea Deum vivum : sed ul osienderel
siuim , aut vesles aureas, alios gloriose incedentes ,
aflectum, amorem siiim vocavit, ambo nobis signifislipalos famulis, et babenles cquos frenis auralis, ne
cans, ei ardorem amoris, elejusdem perpcluitaiem.
(e moveal illa poropa, sed tibi rursus cane,et diciuje
Quemadmodum enim qui siliuni, non boc in uno die
animac : Paulo anic cecinimus , Quemadmodum desi- paliuntur, et duobus, et Iribus, sed per lotam vilain,
derat cervus ad fontes aquarnm, ita desiderat anima ad hoc nos ducenle natura : ila etiam beatus ille, c l
mea ad le Deus; el quod scriptum est nobis altribuiomnes sancti, non uno solum die fueruni in compunmtis, idque noslrum esse fecimus. Nihil ergo ainemus
clione, sicut multi homines , nec duobos, nec tribtis
eorum quae ad hanc vilam pertinenl, ul ille amor no(hoc enim non esset mirandum), sed assidue ei sinbis pums maneal et integer, el ne divisus iiat imbegulis diebus religiose amare perseverabant, et amocillior. H.e diviltae onines divitias, omnem Ihesaurum,
rcm augebant. Quod quidem ipse quoque gignificaiis
omnem gloriam, onincm existimalionem, omnem cla- dicebal : Sithit anima mea ad Deum forlem vivum,
rilatem nobis largiri polerunt. Eas oblineamus, ct
simul el causam votens dicere, ul per lc osiendai,
nulla re alia egebimus. Si enim qui turpi amore le- quoinodo quis Deum sic amare possit. Iloc enim denenltir, et alicujns pudla^saepeetiam deformis, ardore
claravit per ea quae sequuntur, cum d i x i l : Silivit incendunlur, nec parentum minas, nec amicorum
ma mea ad Deum, ei subjungit Vivum: propemodunt
convicia, ncc aliorum mullorum quidpiam curant
suadens e l vociferans omnibus qui rebus hujus viias
rcprebensionem, sed ad illam tamquam ad ecopum
inhianl: Quid in corpora insanitie? quid corpora anialendentes, et domum despiciunt, et paternani beredilis ? quid gloriam desideralis ? quid concupiscilis volatem, gloriam et existimationcm, amiconimque
luplaiem? Nihil eorum manet c i vivit perpeluo, scd
adborlaiiones comemnunt, a?stimanles se magnam
diffluil el p r a 3 l e r i t , et esl urobra inanius, somniisque
babere circa hxc omnia consolalionem, si apud amifallacius, ac cilius quam verni flores corrumpilur et
cam lantum in preiio el bonore fuerint, licct vilis,
interit. Quidni enim ciiius corrumpi dicam et inicrfaraosa, et quaecumque ea fueril: qui Deum ut opori r e , cum alia quidem nos relinquant simul cum vita
tet diligunl, senlienlne umquam qua sunl inter homi- prasenii, alia eliam anie dissolvaniur? Incerta est oones aut prseclara, aul molesia ? Nec praesenlis quidem
rum possessio, insiabilis eorum usus et fruilio, velox
vit poinpam apprehendcnl, ul qui ad illum ainorem
esl mulatio : in Deo amem nibil est cjusmodi, sed v i dirigantur, scd omnem ridebunt prusperilatem, et res
vit qnidem et manet perpeiuo , nullam niuialioncm ,
omnes adversas cnnlemnent, ul qui sint alligali Dei
iiec ullam conversionem suscipicns. Caducis ergo c l
desiderio, el nibil aliud ct-rnaut prailerquain illum
momentaneis reliclis, eum qui esl a?4ernus ei perpesolum, ei cum scmper cogilent, et se essc omnibus
Iuu6 amemus. Neque enim iieri polesl ul qui illum
bealiorcs existiment. Licet in pauperlaie, licet in
amal, pudore umquam afficiatur: fieri nou potesl nl
ignominia, licei in vinculis, licel in afflictionibus, l i ab eo excidat: fieri non poiesl ut eo quem amai, decci sinl in exiremis malis : in omnibus quae paiiunlur
stitualur. Qui amat pecunias, vel morte advenicnie,
exislimabunl semeliorisessccondilionis, quam reges, vel etiam ante mortem nndatur iis quai desiderai. E i
admirabilera quamdambabentesconsolalionem, quod
quoque qui prsesenlem amai gloriam, idipsum sxpe
f

(,

t\poi>mo IN

,
, \
$ , \
; , \
, \*
.
,
,
, * * . ., , ' . . "
"

,

, ' ,
?- , ,
, .
"
/
,
, ,
, , ,

,
.

:, .
,
, ,
,
, ,
,
)
,
, * ,
.
,
, / . ; ; ,
, , ,
.
, : .
, [159] ,
, ,
, :,
, , , ,
, , , > , ,
, * . , ,
/ , ;
. *.
, ,
, ,
, ' ,
, >
. ,
, , , '
, ,
,
.
* Sic recte Savil. MQI\ c l Montf. e! cvv
PATBOL. Ga. L V .

PSALMIM XLI.

'.
, , , ,
, ,
, ^
, '
, *
, ,


,
, '/ ,
,

.
,
' ^
. ,
, .
:,
. ,


, ,
, \ \'?
,

;
, ,',
* , *
, ^ ,
,
'. !. ci
, \ ,

, ,
,
, & -> (
), [140] ' >
' ;,
.


,
.
, ,
. , ,

, , *
:
.;
; ;
, * : $
, ,
, ,
,
.
, , ^
,
, ,
.
,
. '
. ,
, ',
4

> IIIc qusdam drsidrraii suadot hoc :dd'tamrnium in

Latina inlorpretatioiift Hervcli : QuUini enim cfiur. corrutnpi diciim el interire? Puio ilem ha?c verba ' iu r.r.icu umKsa fuisse; sicque (iracam seriem
printitus babuisse, ?0.
, vel quld simile. Savll.
tv^OxfTOTCpa. - uiv.
10

105

S. JOANNIS CtlRYSOSTOMl ARCHIEP. COKSTANTINOP.

*

, ,
\ , \ ,
; ^.
, ,
, ,


, ,
,
, \

. \ ; ,
,
, , . ,
>, ,
; "
.
, *
,

[141]
. % ,
;
, ,
, ;
*
, ,
, ,
,
,
,
,
> > *.
9

\ ,
,
,
.
,
, , , ,
, ,

, , , ,
, , , ,
, , ^^, ,
, , , >, , ,
,
,
, , , , ,
, , , ,
,
,
Jlpo*f
; ,
, , ,
d

,
. ,
,
. *
,
,
*
, . ,
, . ,
, ,
, ,
, , ,
,
. " ,
. ,
.
[144]
.
* * ,
, *

,'
;

. ,
.
\
,
,
, , , ,
, ,
* ,
, ,
, * .
.
, ^

^,
, , ,
,
* ,
, , ,
,
, ,
. ; ,
,

. , ] ,
*
. ,
,
, * ,
,
, ;
,
' . "
, -

Hasc pessime verterat Herveins: Neque perftmctorie

* Sic Savil. Mor. et Montf. . . EDIT.
audiinnui, sed ea quie audiln fuerhil pro bacttio uimtmes,
, moramqve non patitur. Non egredianmr. Perpcram sequenlia sinnliter irattttatent,
riro vocc hoc sensu ulitur Chrjsostomus.
ro qiiod voces , , ct non to Savil. ovfaviov .
lelHgeret.
* Sic Savtl. meliui qnsun Mor. c l Monlf. . EDIT.
* Savil. cODJicit ^.
T

165

EXPOSTNO PSALMUM X L I .
i(*
aliquid
aliud
nns
umquam
eflferet
huc
crgo
tniere
accidit. Corporum autem pulchritudo sjope iis qux
ingredbmur, neque responsa pcrfenctoric eroitlauans,
jrxdicta s u n i , malto cilius exstinguitur : et omnia
sed ea pro baculo sumenies egrediamur. SiiflicU a*
qu;c ad hanr vilam, ut semel dicam pertment, stmt
tem unusquisque versas ut nobis comparet plurinium
caduca et momeulanea, ac priusquam adsint el appaphi!osopbix ot corrigat dogmatum senientiam, el ut
reanl, protinns resiliunt. Spirimaliam autem amor
nff.Tat maximam viix uliliUitem : et si unamquamque
ranira habct, assichie viget el floret, non novit sedictionem exacte perscrutemur, admodum ubores iade
ninm, non siiscipit vetustatem, nee ulti mulaiionU
fructus colligemus. Neque cnim panpertaieni, nec noconverstoni, et ignoraaiia?. fulurorum cst obnoxius;
gotia,
nec larditalein hic opos est praeiexere. Elsl
*ed hic cliara juvai eos qui possidenl, eos undique
enim sis pauper, el propter paupoi tatcm libris careas
vallat, eosque qui ex vita cxcesserint, non dimiuit,
vel libros quidcm babeas non stippeUt auirro tibi
sed una cum illis peregrinalur, et una ctim illis re< eoiium,
mibi lantum responsa Psaluiorum observa,
dit, et ipsis lumitiarilms eos reddii illo die clarinrcs,
qiuc
bic
succinuisli non semcl, oon bis, non ter, scd
Qa;c quidem scien* qnoque beaius Davtd, in f)(i
sacpe,
et
cx eo magnam capies coosolatioiiem. Vide
amore per*everavit, amoremque inlus coiuinere non
ergo quanlum nobts tbesaurum apcruerit vel ipsuni
ftiistiiiuit sed audieniibus omni raiionc ignem ostenresponsum. Nec mibi dicat quispiam, Ante interprcderccnntendit, quo inlus ardebal. Gum enim dixisset:
taiionem iicsciebam quid valercL Nam eliam anle
SiiivU anima mea ad Deum fartem vivum , subjtinxit :
inl^rprelationem omni temporc a volcnle utctimque
Quando veniam et apparebo anie faciem Dei ? Vide aranimutn adhilwre bene po!e t inlelligi responsiim. Si
dcntem boniincm, vide iiiflainmalum. Sciens enim sc
enim leipsum solummodo dociiem dicero , Qucmndciim bmc rccesseril, eum esse vrsurum, ne exspectai
modum desideral cervus ad fontes uquarum, ita desidequidcm dilalionem : moranique non palilur, sed btc
rat anima mea ad /e, Deus : titivil anhna mea ad Dium
iobis spirilum eslc*dit apostolicum. Elenim i41e qnofortem tivum ; quando vniam el opparebc ante facicm
que ingcmiscebai propler dhilurmlaumt bujus pcreDei ? id vel anle iolcrpretationcm gu&ccrit libi ad
gi inalionis. Idipsum buic quoque usuvcnk. E l ideo
omnom iiilrodoccndam ] hilosopbiam. Neque hoc sodicsbal, Quando wmow et apparebo ante (ackm
tum sed eiiain nnumqtiodque rceponsam casdem no{3. Cor. 5. 2 ) ? Et si essei quidem privaius aliquis,
bie suppeditabit divitias. Natn si rursns dixeris : Bea~
humilisque el ab/eclus^ e l vivcns in pauperlale, matu$ vir qui timet Donmrnm ( />/. 4 I I . f ) : ct potueris
guuin quidem eseei v d sic viiain raeservlem cmtfescire qnidnam srl id quod dicis : nou divitem, nna
oinere : sod non osset ita inagnum, \A nwnc regem
principem, non fonuosum, nantnm qui valet viribus,
viderc tantis fraeniem dcliciis, lanlaequc gleriuc counon eum <jui rrdes possidcl magniffcas non um qui
sortem, imiwDcrabiles victorias consequulum, tu nuilgeril magislratus, eain qui in regiu nutrUur, rnri4ie LelMs Ticiorem omni ex parle clarum, insignem ei
lam denique alium , nisi cuni qui esl pkis ac religioUluetrem; liorc omnia trridere, diviiias, gloriam, ?i
sus , qui studio s a p i e n t i a 3 tcncttir, qui Dcnm timel,
omncs deKoias, ad fiuura autem aspirare el iuhiarc :
beatum duces , mn solum propler fulura sed etiam
iioc est magni cojusdam el cxcelsi aniiui, boc csl anipropter pra?seuiia. Nam etiam m bac vita hic quoqtrc
mae qoai tenctur sludto sapientia% ct caJesli annsrc
esl illo potentior. Nam si morbus quaiidoqiie invascre capta e&L
ril, ille quidem indutus porpura nihil a saCellitibus c l
7 . Eum nos qvmpic ifliileiBor, ne prsesentia admisuperbo illo exlcrtori appafatu juvalur ad solandam
remvr, u l admircmur fulura : vel poties admiremur
xgriUidti^m, sed doincsiicis. parcnlibus, omnibsisiutura, nc admiremirr praeeentra. Si enim in illis ceqae pra^senlibus, t aureis veslibus s u p e r cum positis
gilandts perpctoo vcrsemur, ei regnum ea^lorum, i alqne substraiis, jacet ille ardcns velmi in fornace.
inorlalttateoi, vitam qnae nuwquam dewncl, diicenQui cst autem pius, et D<Mim tinift, non patre, non
d a n tmn aogelie cborcam fattiram ccun Cbri^to
scrvo, tien utlo alio prascnie, poslrjuam in cajlwm
converaaiioBCRi, gloriam iliam quaa numqiiain mtrii
s a R p e , sed bis et ter stispexil, omitem illam fcral corrumpitur; fitara au'm ab omni dolore liberara
nacem cxstinxil. Hoc etiam viderii quispiam evenirf
apnd mos ipetB considercmus, et qiiod lacryma^, pre- in rebus adversis, et in omnibws qnx inopinaio nccibra, maledicla, RMH*, irisiilia, l u b o r , seiiectus, m o r - dimt, eos quidein qui diviiiis afnuunt, clariquc sutit
bus, a>griludo paupenas el cadimnia, vidnkas, p ^ et insigncs, tiirbari: cos ntrcin qi snnt pii, et sapiencatuni et eondemnalio, pcena el suppliciuin, et si qnid tia3 studiosi, omaia ferre facile el placlde. Jain xcra
esl aliud in vila pnrst^nii molestum et acerbum, ea
ante ea omnia, si nibil grare evcnerit, ejna qui Deiei
oainia exptilsa simt : luco au(tn cornm introducta
timct consctentia est et majori ei shiceriori voluplaf**
ftjtii pax, leariat, m a n s M c U u t o , dilectio, laelitia, glplena, quam drvilis anima. 111 enim, cisi exferno
ria, l i o n o r , splendor, et aHa, qu.ii ne possel quidcin ciho f r u a l u r g r a v i t i s afllictaiiir omnibus qui fann^
o r a i i o consequi, nibil n o s rcnun capict pnrsentimn,
vcxantur, dum sua mala in meinoriam redigir, elcum
sed potcHmus not quoque diccre cuin propbeia
niata vivii conscicntta : bic aatem, licet nccessario
Qumdo veniam et apparebo unte faci$m Dei ? el ita af-aliuicnlo carcal, erit iranquiltiori el alacriori anireo
fecloe nec res splendid;c et secuudas nos eiiereirt, i\tc
qunin ii qui fruuntur omnibus deliciis, u( qui bona spe
iiiaoleiiiee efficieul; nec qua3 sunl molesta a c gravla,
uerveios : ctsieiierna vohnrtale fmatur.
trkliiia afUcieut; non invidia, noa vana gloria sxon
v

S . JOANMS CIIUYSOSTOMI AKCHIEP. CONSTANTINOP.

167

10

fundebaut advcrsarios, non armis iidenl^, scd locn

(rmiiisarmalura* ptignx causam suflicere do^omru. Ad
bolhiin aulcni euntes, non tragocdias cxciiabam, non
pseana cancbanl, sicul nonnulli faciuul; non : dscisreban: libicines, ul fit in aliis casiris : sed Dei supcrne
auxilium iiivocabaiil, ul adessct, opem ferrei, et manu:n prntberet, propier qucm belbim gcrebaal, pro
crqug gloria deoerlabnnt. Yideninus ergo quitl h.vc.
oasira IJei to<|tianlur, qiuc siml spiriluali inuuita aiixilio, cum sunt hostcs aggresura. Deus, auribtts i/ostris audivimns. Qnia eniiti noruiulli eorum qni cuin
ipsis slabanl in acie, Antioclii nndtiludincin, ins{ructam acicin, c l victoriant vitlenlcs, qnodfue omuia
primo impclu ccpissct, propriatnqnc imbecillilaic;
cl paucilalcm considcranlcs, molliuics ciam ct iutbccilliores : eormn animos spirilusqnc cxciians, vt
o^lendcns in Dei ductii iinivcrsum siiuni csse, et al aquc cxercitii, si isopem foral, posse parari vicloria;it.
IN PSALMUM XLHI ().
insiar precatioiris composiiani suasioncm ci cxhor\. Yicioria! auclori filiis Core.
lalionem eflcrt ad coinniililones, et Denm alfo(|iion*)
2. Dins, auribut noslris audivimus, palres nostri amiun- eos prompiioriis reddtt et alacriorcs. Non e a auicm
liavcrunt nobis opns quod opcratits es in diebus eo- lurc parva pars adborlationis. Ncque enim taiitum
viriutn habuissol ad cos ct>nvcrsa oratio, ^icut ad
rum, et in diebus anliquis. Alius inlcrpres ait, In
Dcum direcla. E l ideo procedens drxil : Non in tjladicbu$ prioribus. Aiius, In diebas ab inilio.
dio suo possederuitt tcrram, et dexlera eorum non $uli . Hunc Psalroum dicil propbcla non cx pcrsorta
vavit eoi (v. 4), Hoc est cnim cjus qiii eos recreatet
propria, scd ex pcr.ona Maccabxorum, narrans et
rcfi< it, qui sunl mollrori ct imbccifiiori anrroo ad laprxdiceus qua? fuiura eranl in illa tcmpore. Talcs
bores siiscipiondos, q\\\ qua?rtintictoriam ex buni^ua
enim sunt propbela? : oinnia lempora pcrcurrunt,
rerum seric. Oinnis crgo Uxc precalio csl ad ntililes
prascntia, praclerita, futura. Qiiiiiam sunl aulem bi
adbortatio, qaa* jubct omnia in Ucum conjiocre, stallaccabxi, quidque passi sunl, c l quid fecerunt, netuereque x spe in illum pendeie vicloriam. Cur an*
ccssarium est prinium dicerc, ul sint apcrliora quac
tem uon dixil absolute, Audivimus, sed, Noslris auriiii arguincnlo dicunlur. Ii cnim, cuni invasissel Jubus audivimus ? Quanam cnim alia corporis parte auda?am Amioclius, qui diclus esl Epipbancs, el omnia
diiur? Numqnid qux dicuuiur suui siq>crvacanca ?
dcvastassel el lmillos qui lunc cranl, a palriis insiiA b s i i : sed bic cst inos conuitunis honiiinim, i[m
tiilis rcsilirc cot'gis.sei pcrmanserunl illtfsi ab illis
quandonliqua narraul, dcquilMis sunt facti cirtbires,
tciUalionibiis(fl. Maccub. i . 11. sqq*): el quandograve
el rcs magnas et magni pondcris rcfenint, iis quilme
quidcm beJlum ingrucbai, nec quidquani poieraui fa*
ca non smjl tisquc adeo eena, aurcs sempcr adjicimit,
ccrc quod prodessel, se abscomlcbant. Quod cluira
dicrntes se ainibtis audivisso. Non in bac nmem sofccerunl aposloli. Non enim seniper pra?$cntes in melum aclionc, sed ciiam in aliis boc ipsum faccre <MIdia irrucbanl peiicula, scd nonnumquaiu el fugicnlcs
suevinius, noslros ipsorum scnsus produceiiios in toot lalcnlcs cedcbaul. Poslquam aulein .parum rcspiraslimonium. Esl crgo corum qni vclunt i'n\vm farere
veranl, lamquam geuerosi quttam leunculi ex anlris
auditori, aurcs adjnngore. Nam in oculis eiiam, el iu
cxsilienies, c l e lalebris cmergenies, slalucbanl non
manibus boc ipsum fachnus, ul quande dicimus : Masc antplius solos servare, sed eiiaiu alios, quoicumque
nibus nost;is palpaviinus. Piccbanl ilcm nposiou :
possent : et civiialem c l regionem omnom obeunles,
Quo! viderunt oculi nostri, el muims tiostm conlrectucollegcrunt quolquot invenei unl adbuc sanos ei nileventni (I. Joan. 1. 1). Vide aulcm eorum vel binc ex
gros : el multos etiam qui laborabanf, c i comipii
pi(!mio virliiiem, qni cum loi ct tanta proplor Deum
crant, in slatum prisiinum redegerunl, cis persuapassi esscnl,a pairia et libcriatc oxcidissent, pericuSa
deuies, redire ad legcm patriam. Dcum cnim diceadiissent, nlii auletn in fugam acli, montcs el solittN
bant esse benignum el clemenlem, ucc uniquam adidines pcrsequorenlur, nibil connn tiiterim dicuuf.
lucrc salulem, qux prolicisciiur cx poenkeoiia. liaec
videlicei, Uoc el illud passi sumus proptcr le, da noauieiu diccjiles, babiierunt delecHim forlium virorum.
bis auxilitim : sed lamqnam ba?c cis decssenl, qn.R
Nou enim pr uxoribus, libcris cl ancillis, patrhcqiie
jure aiTcrre posscnl, iec fiduciam ex suis factis liaevcrsione cl caplivitale, sed pro lcge ei palria re|uibercnt, ad ea qtia: Dcus iiiajorilnis iliorum fcc<mf,
blica pugnabant: eorum autcm dux eral Deus. C n n
confugiunl. E^s eniin qtii fidnciam nnn liabcnt, ba^e
ergo acicm dirigcrent, ct proprias expoiiereui animas
faocre non esi inirandum, cum ipsos ad boc irabal
necessitas : cum autcin ilii, qtii quoniain recle fccc(a) hi bnnc rsabuum et iu sequenles ulimor Codicibus
nmt, magtiifice (oqui possunt, nolum cx iia scrvari,
Bcgtk 1002 et 2320, el Cotbcrtioo 10.

ftlaltir, ct fttiormn recic factorum remmif raiioncs qtrotidie exspecit*. Scd no lor.giori ulcns oraiionc vidcar
afferre molcsliam , rclinqucns tis qtii sunt paulo sludiosiores legcndurn unutiiquodqiie rcspousum, el quas
in eo sila cst, scrutandam vim, bic Aniam orationcm,
illa stiadens vcslrae dilcciioni, ut non binc fruslra
pgrediamini scd responsa tamquam niarj-arilas sumcntcs, ca domi perpeluo conscrvelis cl nicditcmini,
amicisquc cl uxoribtis ea omnia dicalis : c l si ulla v<>s
A C X C I animi periurbalio, si cxciteltir cupidilas, si ira
aut quxvis alia a raiione aliena pcrlurbaiio , ea a.-siduc canalis : ut ct in bac vita magna Iranquillilate
fruamiir, el in fuUira vila bona sclerna consequamur,
gralia et benignitate Doniint nostri Jesu Cbristi, pcr
c l cmn qtto Patri el sanclo Spiiitui sit gloria ,
imperium , bonor, nunc el senipor, el in saicula sa>
tulonim. Amcn.
f

EXPOSITIO 1N PSALMUM- X h l l L

>: *,
,
) ,
, , *
; ,
, \
,
, ,
,
[ 4 3 |
, !viojv ,
, * *
, , ,
,, \ , .
'.
' .

68

* . os ;
. ,
, , [144]
^ , *
.
, , ,
, , *
^ ,
, * ,
. "
,
, . ,
.

, , ,
, ,
.
, ,
, ' ,
, ,


\ , ,

,
.
,
" , .
,
.
,
.
'.
.
, '
,
, . ^ .
*
,
,
, , .
.
, , ,
, ,
.
. , ,
,
,
^;, \
. , *
,
,
, *, 7)
;

;
, \
;
, .
, ,
.
,
. '
,
.
) ,
,
, .
,

,
, ,
, , '
.
*
, .
, ,

, . ,
. ,
.
*
\\.
,
"
. ,
,
. ,
, , , ,
, ,
, * , ,
* Hervetus perperzm,unamauntnqHepsalniJ auditionem. , *
* Reg. unusei; . [145] ,
' Idem Keg. . Set1 omnes eid.
mas. habeul , quam vocem usurpat Chr\- ^ .
f-osl. melapliora suinpta >
* ul idem sit hoc loco
^
, quod 1 Maecab. 1, [
^, ,
*, * , el 2 Maccab. 4,
, ;
*
&. Njziauzenus eodem seusu :
,
*4> ; '>.//*4 SavtlitU
;. , '
cl Boisitts.
b

i70
m
S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCtfiEP. C O S S T A L N T I N O P .
, \ ,

, *
,
.
. * ,
.
,
$
'. 01
.
, ,
.
,
.
. ' ,
,

* .

.
,
; . "
,
,
- * , , .
. ,
,
,
, ,
;
, .
}, ,
, ,
*
*
, .
\
, , , ,
, .
. ,
. !
fygt , ,
. '
.
* '
*
,
. *
, ,
. ,
' ,
.
, *
, ,

. "
. ,
, ,
, ,
, '
,
.
.
, *
.
. ;
, , , * [ 147 J
, *
, ; ,
, *
.
* -*
* , ,
.
,
" ,
, , , * . , &

. " ,
[146] . > , I ,

. ;

,
.
.

, '
* '

.
&
,

, ' .
.
, , ,
. " ,
, ,
,
^; " , ,
, , , - , ' .

,
"
, ,


;
.
, ,
- toue * qu leclio non speroeotfa : licet tnm vox longe minus usiUla eit,
tjuam , poluit cerlo ubrarius qumpiim vocera
minus frequentatam in aliam usiuiiorem mutare, quod
Siralii; deett in e&tione Morelli.
h gjc me3.; -: post 7; tfeest in Mcrel.
uon r.iro accidit.
43

EXPOSITIO PSALMUAl X U I I .

160

t76

solttnj autem cx iis, q u x aliii dala sunt, sed ex iis

sed ex Doi bc&ignilale, qua in palrcs usu* e$t, hoc
ctiam q u x in nos ipsos antea collata sunt^iH saepe
cst magnum argumentum eorum bumilitatis: prompti
valida posiulatio : quod etiam fecit Paulus scfibens
atilem et alacris sui anirai non parvam liinc quoque
ad Pbilippenscs. et dicens : Quoniam et Thettalomeam.
causam siatuunt. Suflicit cnim Dei vel sola appellalio
semel et ilertim quod mihi usui [uturum erat tni$utU
ad profliganda bella innumera.
*2. Palret o/ficii sui monentur. Historiarum tacrarum (Philipp. i. 16). Et ideo inulii qui multis donanl boo
utilka*. Palres no$lri annunliaverunt nobis. A u - prxcipiuni, ne id dicant aliis : ne in unum faela gra
dilc^quolquot liliorum nullam curam gerilis : quicum- tia, ei qui dcdii, multos politorcs excitet, utpolc cura
non possil subtcrfuglum invenire qui dedit, quomiqne eos carmina diabolica cancnles toleratis, conims dct aliis. E i boc qiiidem ipcrito jubeiit bomince ,
leninkis vero divinas narrationcs. Sed non bi ejusut qui dando fiant pauperiorce : Deus a u l e i a CORmedi, sed in narralionibus prxclarorum Dei factotra pra?dicat et proclamat ea quae d a l aliis, ul aJiit
rtim viiam assidue cousumebani; et duplex lucrum
etiam praebeat occasionem rursus ab eo peleudi.
facicbanl. Nam et qui bcneficio affecli eiant, dum
Dando euim majores ejos ostenduntur diviti. E l Ideo
beneficiorum Eccocdarenlur, meliores evadebant : et
dicil Paulus : Qui divct est in omnet, # tuperomne*
q u r e x illis orli crant, non parvum Dei cognilionis
tnvocantet eum (Rom. 10.12). Vidisti novain q u a m argumen(am sumebant ex bis narrationibus, cl incidara iialuram diviliarum ? Eam iu quoque imiiare
labanlur ad imitandam virtuleni. Eis enim Hbri erant
roagoiOcentiam. Quando enim opes rcpoitag CQUora eorum, qui iptos genuerant, omnisque scbola et
suropseris, lunc ip*as qaagis augebis : si auteui info omnis dialriba has habebat natrationes, quibus nihil
deri, ipsaa magis diminues. Et quid mirum %\
eral jucundius, nihil uiilius. Si enim rerum solam
boc accidit i n ^iniuaUbus, cum hoc Iia| eiiana in
narraliones, fabula?que, et figmenta solent saepe mulcaroabbog? Si quis eiiim propcr parcimooiara frutos consojari audilores : rouKo magis bacc qaae mamentum duini suum non conaumpserit, nec in tergnam ostendebant beneficenliam, poientiam, sapienram jecerit, id vermibus ^xedendum i r a d i t : $h\ auliam, curam, et ona cum voluptate audllorem excitem disperaerit, majorem mcseem colliget.
tabant, et meliorem reddebant. Qui enim dum ba?c
5. Divilum $umma pavperku. Audite quotquot
agerentur interfuerant, et visu exceperant, ea auditui
esiislardi ad eleeniosyoam. Audiie qui vobis dWilias
tradebant, et ad Gdero faciendam non minus valebat
servaj)do diminuilii. Audie qui nibuo melius affecti
auditus,quam visus. Non minus enim credebant ii qui
e$u$ quam sunt somuiis diviies. Quvc sunt
non adfnerajil, nec vidcrant, qtiam i i qui adfueranl
cjum preeemia., sunt aomnio iiibilo e l i o r a : xed
et viderant : boc quoque eos non parum exercebat
quemadroodum qui in somniis sibi videnttir bnbere
ad fidem. Videamus autem qui narrarint, et num sipccunias, licet fuerial rogi gaxap dooHnl, cum dies
mtlis argunienli meminerint. Qui enim eet aliquid
illuxerit, sunt otnniura pauperrimi: ita ^iiam in vita
rogaturus, el postulatum consecuturus, ex data aliis
praBseiUi, qui ntbiiilluc auferrc poiuerit, cst oronium
gratia cum oportet petere similia. Quod auteni dico,
pauperriaiua, licel emnia possederil; in eomniis cnim
est ejusmodi: petit aliquis famulus a nobis donum:
aolum dives fuiL Si velisergo mibi oskHdere divilcm,
si oslenderil aUum quoque idaccepisse,niaximamaftunc mibi osteude quando /uerii <ti8, qiiaudo iu
l e r i raiionem, cur id debeal accipere, nisiexemplum
illaxn p a U i a m recesserimua; nune.aulem bon potero
lasdat differcnlia. Differenttam autcm"dico personas
discenicre diviieoi e i pauperem. Non enimcsi r e r a i n
vel rei. Sienim qui aceepil, talis sil,qualisqui pelit,
veriias, sed poiiiu auoi^cuoda eiepeciosa vocabula.
vUii quod petilur, simile, stat excmplum: sin aulem
Quemadmodum enim nonnjjlli appellant cecos %ohtille qqidem jure accepit, hic autem non ilidem, poBUTtvmi, boc esl, muluuu videoieSr licei rcs nomon
ftlulatione majori eritopus. Necesseesl aulem idquod
tton sequatur i m o ji sint inaxUn^ poa,yideBl*$ : ha
dico luanifestum facere ex Scripuiris.Chananxa postquain audiit,&m ctt bonum accipere panem filiorum, eiiam nomeo divilum bic dlco cyrcuisferri eoruoi qui
oibil illic possident. Quando enira bk divcs feeik,
dare canibut, d i c i t : Etiam, Domine: namel catuU
tuuc etim scio maiime esse pauperem : nisi enin
cduni dt micU.menw dominorum suorum (Matth. 15.
et yalde paupcr, uon Talde diteaceret. Quemadm
3$. 27). Et Pautu&rorsus scribens, diccbat: Si alii
vestrcB potestalis $uni participes, multo magis nos(\. dum eiiim csecum, nisi omnirw eaaet excflpcatue, tion
appdlasaept i p s u m , boc e s i , B W I U I R I
ilor. 9. 12): ex persouae differentia se plus juris ha*
vjdeutem; ila hic tiam puianduw eal. Depoaiia ergo
bcre oaiendens. Et rursus soribens ad Pbilemonem,
decepiioue n o r u b i u m , verititeai arripiamus. Ros cuiiu
dicebat : Quia viscera sanctorum requieverunt per te,
frater : propter qnod mullam fiduciam habens m Chri non consisiunl io Domiuibue, aed rcruiu natura elito Jetu imperandi tibi quod ad rem pertinet, propter flngil nomina ex propria subelaotia. Uic yocaiur dives,
caritatem magis obsecro (Philem. v. 7. 8). Hic est cx &ed non e*4. Et quomodo non est, quando makuiii
argoiui, inulium a u r i , bpides pretiosl, m l e s aurea?,
ajquo cxemplum. Quando cnim primus fueril qui accepil, veiuti qiiaradani secundo jaauam aperit, gi si~ e l o w i i a alia ei afiluunl? Quooiam non auruin, nec
vWcs, ncc pecuniac, &ed ekemosyna (aek diri4e*i.
uiilis sit qiti est pciiliirus, vel si eadcm pelat. N()
l l x c c n i m sunt foenum, baec ligna ct sttpula. Qualis
l(i Morcl, vox, rurtMf dees!.
enim, dic, qurrso, vcstium amiclus illum ad icrribiic
1


S. JOANNIS CHRYSOSTOMi ARCHIEP. CONSTAMINOP.
172
perinde ac si nullus adcssci, cum (ubnrum clangerc
iilud tribunal uudum slaiiiem opcrire poleril? Quod
c l modulalione orniiia recle gcssisbc. Ernbescanl qui
pcrlimescens Paulus dicebal: Si quidem hiduti, non
fiudi repericmur (2. Cor. 5. 3). Quac peounia; cum in (umulluantur in ccclosia. Si ouim ubi lubai resonabant, lam pulchcr erat ordo, et lanta moderatio :
foncubim addtictum poterunt eximerc? qui fmiuli
ubi Dcus ipse loquilur, quam veniam assrqueniur,
puterunt ades-c domino qut flagellntur? qiiai dorous?
qui propler suos tuniullus iinpediunt, ne qux dicunqui iapiJcs preliosi? quaj balnea poterunt abslergere
tur, audianlur? Sed ciir, inquil, non memiuil enrum
sordes susccpias ex peccatis? Quousque vosipsos sequi
cxcesserunt ex jEgypto? Quoniam omnes cccidcducilis? quousque rcrum vcritalein non ccruilis ,
n ? i i i quoniam poenas dedcrunU Cur aulcm omncs
sed somniis inbiatis, cum propc el iu foribus sil j u pcrierunl ? Quia valde peccarunl. Hinc autcni aliud
dicium*Sed revertaniur ad ca quae sunt proposifa.
Patrcs nostri annuntiaverunt nobis opus quod fecisti in quoque providil, ut qui Palxstinam erant occupaiuri
mala quae crant in iCgypio non videroni, omtietn
diebus eorum, in diebus antiquis. Potcsl eliam boc
nompc superstitionem, omnem impiclalcm, el u l
vcrbum sumi anagogice. Elsi cnim illis patres narratanUO improbiiafis ntillum magrstrnm babcrent Eos
verunl, taucn nobis ciiani dcdit Dei gralia, nl qu;Ti
enim ita prasoccuparal iCgyptiorum consuctudo, et
npnd illos facla i-nnt, per saucli Spirilus advenlum
eos ila ccpcrat, ut.post tot miracula ne in deserto
disccrcmus. Quomud;) aulcni polcrit qtiisptam IKCC
quidcm pnre rrroris rcliquias abslcrgcrcnl. Quod si.
sumere anagogice? Si ea Irahal nd praclara novae
eliam ccpisscnl Cbananaeos prioribus deleriorcs m a gratine faciuora, quod in caekim sublati simus, quod
gislros,quo non erupissel eorum impietas? E l id<o
rcgno digni simus babili, quod Dcus homo faclussit,
eos q ui nati eranl continuil in dcscrto, doncc ad
qitud solval inlerm-diam seps maccriam. Scd redcaIIH:S ad bUtoriam. Opnt quod operatus es in diebas eo- viroruin xiaiem pervenissent eorum filii.
ruw, in diebus antiquis. Meminit cujirsdam antiqusc
4. Haec aulem |oquiraur non ex nobis, scd e S c r i narralionis, el quo praclarc olhn facla sunt adducit.
pluris deprompla. Nani per Ezecbielem Deus boc
Et cur non alicujus novi meminil? Quoniam apud hoipsum ers cxprobrat, quod cum cos in descrlum edumiiies qnidem jure ca, qux sunt rccens acln, narxissct,el niultum cunieis dissciuisset,nonaudicbaramus : etper ca ipsos aUrahimus quia eorum imbetur {Ezech. 20.10). Sed quade causa jussiteosarmis
cilla esl memoria : Doo airtoni aeque sunl omnia
indui, cum essenl aggressuri Jericbo? Fuisset enim.
cognila, ct vctera, ct n o r a . Ecce enim, inqnil, tu
admirabilius.si bocfecissentsinearmis. Scilicet cum
coqnomli omnia, novissima el antiqua (Psat. 138. 5). jubcat aliquid humanum facere, et aliqiiid sensile
Nilil autcm referl a n veterem, an tiovam rra- auxilium accipcre, boc faciLse deniillens ad oorum
lioncm qui$ dixcril, modo eil proposilo convenicns.
imbecillitatem.Quid potuerunteuiin armaeRicere a d
Quamnam SHHem vult antiqnam diccrc narratiomuros diruendos ? quid vero clangor lubarum? S i
nem ? Audiamttfr. 3. Manu$ lua qtniet dispcrdidil, enim fuissetbellumadvcrsusbomincsjuissct aliquod
el plantasti eos : afftixisii populos, et expulisli eoz momcnium in armis reponendum : sin auiem cranl
Agnovistisne quodnatn bellum d i c a l , quam viclo- casura moenia, curnam armis induunltir? Sub Geriam, quod tropxom ? opusne babetis, ut id a nobis deone quoque qui capli snnt, eranl xqualcs iis qui
declaretnr? Existinio quidem maltos pm inteHexi>se non capli sunl (a) : oinnes cniin manifesli fueruni
quod dieitur ; propler eos aulem qui ignoraul, ne
(Judic. 7). Cuf ergobaic liunl? U i qui ba;c jnbcnimv
ocssc csl aliijuid uoslrutti addere. ftuortmi ergo tro- ad fidein deducanLur. Anima c\\\m qu. coaliia cst
paeonim, quorum facinorum meininil? Eorum quae
corpori, el niliil uniquam vidit ijicorporeuin, c l scaiii iEgypio, eorum quae in deserlo, corum qiuc in
sibilibusinbiai, abiis quae videnlurad ca qua3mcnle
terra proinissienis facla sunt, vcl poiius eorum
comprebendunlur deduci opus babat. Unde etiam
qu;c in promissione. Neque enim ii qui cx jEgy- pcophetis de beo loquenlibus opus fuil liumanoruiu
pto cgrest*i suftt, penrenerunl in Pala-stinam, scd
meirkbrorum mcniiuissc, non ui illam naluram a coromnes ceciderunl iu desertt>( NumAl. 23; Hebr. 3. ruplione c l interilu aiienam ad membrorum figuras
17). Quondo ergo qui cx illis nali sunt, et qui in eflingereni sed ul aiiimaniin seusilibuscum corpore
dcserto siml educali, ingressi snnt in Paia-stinam, enulriiara ex bumanis ea docerenl dogmala quse suni
inquit, eis non fuit opus anids, sed vel ipso solo ciasupra hominem. Quoniam ergoDei operalio esi a l i morc urbea cepemm: et cunj jOrdanem transiissent,
quid quod apprebendilur inlelligeiitia : ne qui tunc
primam u r b e m qtiae eis occurrii, Jericbo, saliantiom
erant, non crederent, ponil etiam aliquid scnsibile.
poliug q u a m betlanltum r h u diruenmt (Josue 6 ). Si enim dixissel: In scplem diebus^everlelur urbs,
Arroati enim non lamq^iam ad pugnam, sed tamquam
yobis quiesceniibus, et nihil facienlibus : fortasse
ad fesliYitatem ac c h o r e a m egressi sunt, ornalus
multi non credidissent; nunc aulem haic pracepta
poiius gralia, qoam ul tuliores essent, armis i n ^eluliquoddainfundamentumbumanaBmcnlisubjicii.
iructi, e( saeris vestibns induti ei habentes Levitas
qui caslra p n c c e d e b a n t , muros einxerunt. E l videri
() 0od ait CbryaostoiTius apud Gcdeonem eor, qiii capti
poierat epeclaculum admirabile, et pene iticredibile, sunt aeqiial&s fuisse iis qui non sunt capli, iapsus memoriw
Savilio esso videlur. Mibi vero bic DOQ cousiat quid IL
t o l millia exerciius certo ordine et numerose incevelit Oirysoslomus. Male autem roi numero mqtudestVW*
terat Hervetus.
dcntia , io sHenlio sumino , bonrsleqnc ac decore ,
t

171

EXP0S1TI0 PSALMUM X L I H .
1T*
, . ?jv
" ,
,
\.
;
; - , ,
,
; ;
.

. ,
; ;
, , , ' \

, \
;
; ' .
, ,

; , .
/ , ;
. " . * ,
. - *
,
,
.
, ,
;
. ,
, , - ,
(, , .
. *
. " ,
,
.
, ;
, . ,
; .
" *>
*. ,
,
' .
, 4
' ' ,
- ,

. , , ,
. ^ . ;
. ; ,
, .
. , , - ,
; , ,
,

\> .
' , .
;
, [148] , [149] ;
, *
,
; " * ,
;
* .
.
; ; ,
;
"
,
. ,
.
, , ,
,
. "
, , . "

, , ,
* , , '
,
,
.
.
,
, *
, .
, ,
,
, , ,
,
* Uons , et sic eliam babel Sa- ?
.
T J ' I U S . fn O ' legilur .
b
Coislin. el Savil. recte. Morel. ot alii
,
, quml slare uequii.

173

S . JOAJNMS CIJKYSOSTOMi ARCIIIEP. CONSTANTkNOP.

174
, )
. * . 5; ,
. , ,
', .
, ( , .

),

. ,
. .
, . .
, , *

;
,
-
, , .
, ,
'.
. ; ,
^ ,
, , ~ )
,
. $ ,
;
, .
, ,
"
.
(
.
,
, *
- 6
,

,
),

, .
. , ,
; .
. .
, ,
\
.'
. ,
] ,
[150J - , . "
, ,
, *

, .
" . OJV

| 5 1 ] ' , ^ ,
* , ,
,
. . '
(
. "
,
, . !ff
,
),
.
" .
,
, ,
,
*
.
. ,
.
'

, ^ ,
.
.

;
*

,
.
;
.

; , , ,
,
,
;

,
' .



, . , ';
.
,
; ,

, .
. ,
\1. Sic Colb. cum Savil. ei Morel. Reg.
. \ ' 651 . 4 . Iufra Colb.
el sic habet eliam Savilius. Morel. vero 11 llog.
651 ) .
d Haec pcrlurbata jaceul inedd. Morel. el Monlf.,
. . . . . Corre*Umis e Savil., Colb.
Tnuscodcx . Alius et Savil. .
elHeg. 6 5 i . LDIT.
* Colb. .
e

175

050 PSALMUM XLIII.

Et ne id quixt dicitur exbtbnetis c*ac solutnmo<U

sus: Numquid holocaxsta et sacrificia vult Deus ,
conjecturam, vobis mrrarc veiercm bistoriae
non, ut ei obediatur (1. Tirg. 15. 2 2 U E l rurstis : Si
qune conArmat qnod dicimus. Naaman eral quidam
wolui$$es tacrifiaum, dediucm (Psal. 50. 18). E l rurftyntt. Eum ctim lepra invaaisset, et propler eutn
itis : Audiiio bona sup/r tacri/icium (\. Iieg. 15. 22).
morbum erubcsceret, ut qei in maximo periculo verE i ilcrum fesla ejiciens ifiquil: Odio habui, rtpnli
earelur, vemt ia Pal&sitnam (breviiaie enim utendum fertM veslra. Aufer me sottum centicorum tuorum, et
est), volens a prophela liberari hoe malo. Cum erge
a.ttium orgmorum Utorum non exaudiam (AmosS. 21.
enissel, et i n viri foribua Cdnsliiisect, vocavii racdi23). E l , Diem magnum non ihstineo, el jejuvium ei
etjm. Ille autem exaudivU (a) quidem, non lamen esl
feriag odii akima mca (hal 1. 13. 14). Et rnrsus :
cgressue, sed tanium iui$U , juben* eum liugi in
' ett hoc jejunium quod elegi {luxx. 58. 5). Ruraus
vio Jordane. Illeauleiii, quomare eral leve mandatum,
quoque dicobal Ezecbiel: Dubo iobi pracepla non
innJium liafecne ex senstbili, et qnod non babebat
bona, fii quibtu non rivelK m ipm (Ezech. 20. 25).
o i ^ s subHmi cogituione, R*JI credidrt. Sed quid dicil?
Ita eiiam sabbaium bic solvilur. Sed cur d i d t : Quh
Ego diccbam quoumm egredietttr ad me ct imponethxc
wa-requiiivH de mmiibn* veuris ? iloc vobie robnqu
mm *H<mt, ei htvocabit Deum $uum et curabil lcpram
solvcndtim : potciiiis aulem lalia juveidi-e, si puraiu
{i. Heg.S. 11). Vidce quoinodo auiina opus habuerit vilam rgeriiis.
re aliqua seiistbili 1 exislimavii enim jussuia
5. St enim Corncliura propter vilaw optinwira voiHedici suffkere, sed manu opus fuisse, quod erat
civit id arcanorum cognilioucin (Aci. 10. 4 ) , et euiinbccHlilalie ejas, qiM curabaltir. Porro mulla quonuchum, quod sludioec Icgerel, ad rei cogiiiiioneia
qne alia binc nobie sefvunUir. Ideo Chriatug eliam
dcduxit (Act. 8. 27. tqrj.): mullo magis vos qui jam
-n semper verbo sanat, sed etiam mana ; kniuisK
fiilem aesequuli esus, si rectam Yilaia osleiideritte,
enim manum i os el in linguam : el alkubi quidero
docebit qux suiil manifealiora. Quetaadniodum eiiitu
vcrbo solo, alieubi atttein voluntaie solum omnia
vita iminunda est inipedifnettto, qiioniiiius ea cognofaciei, curatal eoe qui accedtfbaiit (Marc. 7. 55) scanlur (iH dicil Pauius : Non pctui loqui vobis lamQuare erge hoe faciebai? Propter imbeciUilalem
quam $piritualibtis quoniam iiin unt *obi$ ei conieneorum qtri accedebant. Et ul *cias hoc facium ftiiese
iiona [ 1. Cor. 5 . 1 . 3 ] ; el rursua Isatae : Scire viag
propfter eorum mtbeeHlilalen), latidabal eos qui ejusmea$ deudcrabunt, tci poputusqui feat jutfUiam [Isui.
medi rebut miniine opue habercnt. Amen emm, i n - 58. 2 ] ) : sic vila fiHitida el qua?rendi sludium maou
qnft, dico vobis, non inveni tantam fidtm m Inraei ducunt. Qutnite cuim, inquit, ei istvenklU (Luc. 11.
(Hatth. 8. 10) : qiiaBdoquidero nen (raxk etim in 9). Quin etiam parabola cjus, qui pclit panes ab ami
eo, qui jam dormiebat; boc ostendil (/6. r. 5-8).
domuni auam centurto, sed dixit ejue juseum sufHcere.
Propter/ea Salomon quoque quoniam peiiii spkitualia,
In Ezichia (4. Heg 18) ilaque niliil Ule fil, sed c t l
ea etiam aocepit, qux non peiiit (3. Reg. 3. 11).
soluromodo pradiclio, c l nih.l humanam assnrapium
Quando autem et assidHitas, el spiritvalis petilio, el
csi : et ideo in eo quoque, qui uxoris ztdotypia laborai, jussa est res aHqua crassior (4). Quod ai vdis laec pura vita adfuertl, cogiia apud te quania crU
quoque samere anagogtce (<hmia tnm, inquil, hme accipiendi facultae : atqui vcl ipsa per ae sola assiduiiaa plurinium poluiA : DUo euim, iuquit, vobh,
irt figure evettiebajH illii : tcripte tunl autem ad correcthnem no$lram, 4 &uo* fine* Mdcutontm dejoeneruntetti nen proplerta quod sk cjus amicut ei dabii,
propter impuuenAum iamen eju$ dabit ei (Luc. I I .
(1. Cor. 10. I I ) , c<>gka apud le optimoe Ecdesiaedo8). S e i revcrtaaiur ad proposiium. Opus quod
clores pro tuba eraiione utetites et adversarionun
peralvt e$ in diebu* eorum, ia diebui QHtiqnis. Mumcetiia dirueiitee, ei pepvlum integra ei perfecta Je&u
nut tua genles ditperdidii, ei pUuUmti eoi. Vide
armatnra annaium. Sepiem autem dierum nimiervs
quam proprie di&ione i9iissl. Mon co, iiiqnil, *ojaiu anto uobis snlvit saW)atum. Nequc enim ejusmodi
luin retn deduxi&li, ut illi qutdcin vincercnl, bi vcro
legis pnccepla priiictpaliier data sunt. E l kleo de
tacrificiis quidem d i c i t : Quit enim ea requisbU e viiicerniiir : eed omnia loiigius |Hroeesser4Uil; liccl
tnanibut ve*ris(l$M. 1. 12)? E l rursus : Numquid atitea quoque non aeqeo cerlauiine res gereremur. llli
voia et carnet gattcim auferent peccala hta (Jer.eniin
41 possidebaiit, bi vero eraat advenx : sed tamrn
45)? Et rareiM : Numguid hosiia* st 4acrificm obluti- tanla facta est mutalio, ul illi quidem radicilus cvcllereiitur, hi vero tierem civee et babitaiores. Et idea
$th mihi in detertO quadragmla onms (Anm 5. 25) ?
E l rursiig : Cur mihi afcrs th*$ e* Sube, ti ciiHme- de illis quidcm dicit: Manu* tna genta dUperdidit
mwn de terr* tonginqua (Jer. 6. 20) f E l ileron : Sa-de Judxis autem, PlaniavU. Ilanum auiem dicil cju&
tnficmm tl oblaiiQnem noiuM (Pw/. 59. 7). E l rur- polonliara. Quod si eos qui aliuiide adveuicbanl, el
noc urbem , nec d<*mira babebaat in qua aedes bgc() Io Gra?co,
Quae vox hic recte lerU rcnt, aut in quam recqereni, reddidit lam rito popolesl, exaudUit; aesdo aa eiiaai, respondU; vel forte
icntiores us qwi iBius babilabanl : inulio magis nos
uiruinque oocaplectitor.
(b) savil.: t si historiam respicfat, ioqutl docliss. Allenus,
paternis bonis ^jrctoe oon deepicicl. Quid est auieir,
4 fieg. 20, pUiic refragalur contextus ipsts; uani versu 7,
Planlati? Fixieii. Quud e*l euini plautatuni , (il lii tfoilur aecipiant cariistrvmficorum,elc. sin aulem hisloriam iunnat 4. Reg. 19, 7 et 55, de |.rajdictione quiuem
roustare videuir, sed non adeo dare de fzecbwcfide.
Colb., holecausta et colnmbas wtt Dtns.
ego aoq videy quid dubii de tztcbi* fidc na^ci jossH.

47f
175
5 JOANMS CHUYSOSTOMl AilCHIEl. CO.NSTANTIiNOP.
aJilem d i c i l : Eos qui tws affinjunt cornu piicmus. Ei
rmim cl stabilc. Quid igitur, dic, q i m o , non migrain nomiue luo tpememus insurgcntcs in ncs. A l i u s ,
ruin? non abducli sunl in loca aliena (a)? Abdtirii
Concttlcabimu*. Quid i n q u i l , d!c >, ln te? Vcl iicineu
Minl cortc, sed non proptcr imbecillilalem ejus qui
luum snlum invocarc sufficit a.l omoia ogregie p<irarollocaveral, sed proplcr viiitim eorum qui plantali
gonda. Non dixii enim, Vincenuis, vcl, Supcrabinnis
sunl. Nisi enim r\ux fecerant, fuissent eis impedised, Nihili ducemus , nec eoscssc aliqnid puialmtius.
menio, uibil vetuisset quomimis domi mancrent.
Afllixisti populos, et expuluti eos. Nonnulli dicunl banc Hoc cnim sibi vult illud : In te iuimicos noslio* vcntidici de /Egyptiis; mibi autem videtur hocquoquc di- labimus, el in nomiue luo niliil ducsmus insnrgeutes iu
< tuin essc dc genlibus. Nam dc illis quoque suiupsil nok. Non cnini exisliaiabimus cos rsse aliquid, uec
prrlcrrcbiniur, sed lainquam qui nibili homines peisnppliciuni, in utroque suam ostcndcns polcmiani,
s c q u e n m r . Quod significans aiiiis interpros, d i x i t ;
in dclendis scilicot inimicis c l suis confinnandis. 4.
Conculcabimut: per vim partain victoriam , inslruNOH enim in gladio suo postcderunt lcrram. Alius,
jVon enim in entcjuo possederunt lerram. . brachium ciam absque certamine acicm, pugnam sine melu
eorum non salvabil eos; sed dextera lua , el brachium osicndcns. 7. Non enim in arcu mco sperabo. Alius ,
tuam, et illnminatio vul us lui. Alius inquil, Lux. Quo- Coiiftdam. Et gladius weus non salvabit me. E l quaiui
niam complacuisiiin cis. Alqui vuicebanlonuics arniati bis iisus cs? cur aulem annaris, ct arcuin et gladium
Iracias ? Quoiiiam ila jussit Dcus nosler, pro; I C K U
in bellis : armali quidcm, vcrum id non annonun vi
cis usus sum : u n i Y c r s u m aucm in eum conjicio, ei
Piebal, scd Dei virlute, qui cxcrcilui pr&eral. Yidcs
quomodo loco oralionis adlexil eonsilium, suadens ut ejus arbiirio pcrtnilto. Ita docebantur beliarc CIIIM
itiimicis scnsibilibtis. supenio auxilio uiuniii: iia
iinnia in Deum coujiciaiil, ejusque arbilrio pennilctiamcum
spiritualibus inimicis. Tu quo|uc quaudo
lani? Quomodo autem rem vocat hercdiiaiem , cum
patres, avi, et proavi lcrram non obliuticriiil, scd allo adverstis cliabolum bellum geris, dic i(a : Non coaiido
meis armis; boc e s l , nou inex virluii, ncc incac j i i #1 alio tempore consumpli sinl? Quia fucla est palribus promissio. Vim, inquil, in terram quam tibio&lendero sliliai, scd Dci nmericordia;. Ila eiiam di ebal D uiiei:
(Cen. 12. 1); et, Dabo tibi tcrram, et semini tuo (Ib. iVan in jusiiliis nostrit proslmiimus viherationem noilram anle le (Dan.9. 18). 8. Sahasli enim nos deaffii*
43. 15). Cum aiilem dixisset dcxtcram c l bracbiuin,
genlibin nos, et odienles nos confudisli. Aliws, Qitia
quoniam paulo crassiora verba memoravit, vidc qnoservasli no$. Qnid opus est, inquit, diccrc velcra, ct
modo altollit oralionein , rursus subjungcns , et diquae facta sunl a majoribus? Nos, inquil, ipsi babcv
rcns : Et Uluminatio vullus tui, bocest, defensia,
mus nuilta piguora providoiitia?, ctgluriosa lropau ,
j.rovidcniia. Vellc cnim ct adcsse illts solum suffecei T c q u c n t e s q u e , admirabiles et incredibiles viciori w
ril. Deinde eliam causam : Quoniam complacuisti tn
enumerarc
possumus. Propterca enimdixil, Confuei$ : boc esl, Quoniam dilexisli eos, quoniam voluisli.
ditli,
ostendens
eum non sobim nos libcrassc, nco
Kcs iiaque quac fnbaut, cranl gralix , non recle falaulummodo cripuissc , scd cum magno dedecore c;>ciorum, nec id ox propria virtulc assequuli sunl,
8<?d ox Dci bcmgnilnlc. 5. Tu es ip%e rex mcus cl Dcus F u m q u i nos invadcbant. 9. In Deo laudabimur luUx
vieus, qui mandas salutes Jacob. Alius, Manda de $a- die; el in nomine luo confilebhnur w bwculum.
f

Inte Jacob. Et quamain csl baec consequcnlia ? Ilagna

qnidem cum iis qurc dicla siinl. Quod enim d i c i l , cst
ojiismodi : Nos ab illis originem duxiiiuis : el lu Deus
ille ipse es, qtti ct lunc el nunc illa fecisli. Undenam
crgu esi tanla mulaiio? Non cnim alius quidcm ille
Deus, tu alius, sed lu idem ipse es.
6. Nequc vcro rursus tu quidem es, ego vero aliunx
hetim mibi adscribo, sed Tu esrex meus cl Deus nieus.
Ab impcrio luo non resiluimus, alium ducem non inscripsimns. Qni mandat talutet Jacob : hoc est, Et
Dcus idcm, el cadem cslprovidentia. Undcnam cst
<?rgo rerum mutalio? Quid cst crgo, Qm mandas ? Qui
])rxcipii, qni jnbel ut Jacob scrvetur. Hic rursus ostondit auxilii facililniem, et maximam potcsialnm.
Sed ncquc proavi, nempeJacob, sinccausa meminil,
8cd ut causam stiam magis probcl, cjus vinulcm adducit, volens sibi Deum roddcre propiiium. G. ln ic
inimico$ notlros ventilabimut cornu. E l lu idem cs, iuquit, et providentia eadem, c l nos noslra libi adscribimus, ctcisdem armisusi sumus. IIoc cnim sibi vult
illud : Jn te inhvcos nostros ventilabimn$ cornu. Alius
(a) nlc ct infra quxdam decrant in lcxtu Morel., quae
ex Natiu^criptis resiiima sunt.

Dies pro vita. Alius inquit, Deum laudanias toto

die. Yicloria quidem, inquil, praelcriit, nobis aui
manei graliarum aclio. Toluni enim dicm dicii, l u lam vilam. Non euim ccssanuis, inquit, tuuin laudarx*
anxilium ct illo gloriart. Ua3C csl noslra gloiia, boc
glorialionis genere apud omnes ulimur;non quod civitatcm magnam babeama* et admirabitem , nec qucd
prirni vincamus nec qnod viribus corporis sinms supcri res : sed quod vcram Deum babeamus, in boc
gbrt-iamur : non solum quando nobis auxiliaris , sod
eiiain quando deseris. tloc enim esl, Tota die: sicut
eliam dicit Paulus : Miht auteni absil gloriari, nisi m
crucc Cliritii (Gai. 6. 14). Nulla est cnim , nulla , inquain, cstalia ejusmedi gloria. Quocirca rursus dicit:
Non tolum autem , $ed etiam glovianles in Deo (liom.
5.11). Nibil enim potcst conferri cum bac gloriatione. Ncmo crgo sc jaciei ei glorieiur propler divilias, nemo propler ea qux ad banc viiain pertuienl,
srd propler bocsolum, quod babcat Deum DomitiunK
Hoc csi omni liberlale melius, bocc^t i;sis calis pr;cstanlius. Si enim hnjus vel illius essc dici, gloriandi
occasioncm sncpe atlulit apud bomines : cogita qna:i
lain nfforl gloiiam !>ci CSSG dioi. Quocirca PJUIKS
r

473

EXPOSITIO PSALMUM X U H .

.
; , ;
; , , '
, *
. '
, ,.
,
.

. \

,
, .
)

. " ,

' , ,

.
. "
.
, '
, .
* ,
p; , , ,
\ , *
; "
. , ,
, - , - ,

.
, ,
, ,
, , , . ,
. * " 7*
[152],
, . " ,
,
, * .

,
. ", " .
; .
" , !$,
,
. ;
, ,
! .

'. ,

. ,
.

' ,
, * .
; ,
;
, .
, ,
, *
,
. .
, , ,
, .
, . ,

//.
*. , non male.

476

. , .
, , ;
, '
. , , , , *, ,

, *>, , ' ;
. "


, ,
. . , . $'

. ;
: , ;
"
* , ' .
?.
, ;
, , .
& , ;^ ,
3, .
[153]
.
]

. " 06
,

.
," . ,,
, , .;
,
,
, , , ,
,
f .

'
.
4

*
-',
. , , ,
. &
par, . .
, ,
* , ' ,
* (5 '
, *
, .
, " ^
,
. ,
. ,
, .
.
)
, ' ) ,
. ,
. }
'
,
.
e

b Hic aliquid desidcratur in texlu Grax o, quod expri

miiurin L.Hina versione Hervoli.
Unusel Savil. . In Hexap'h no rin
Aquua ei S.ymraachus . Hebrainsm esl
q
opliroc veriitur .
TlieodolionH foriasse eril.
<J ilss. ctSavil. ^ , et ila legit
Gentianus Hervelus. fcdii. Morel. .
Sicrass.el Savil. 5 iu odilo Morol. deerat.
c

u a e

v o x

177

S. J O A K M S CUU\SOSTOHI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

01 ,

.
.
, .
.
.
,
.
, . ,
. } . ",

/*
,
.
,
, ,
. " ,
, . " ,
. .
[154]
, > ,
. ,
;
" , , , , , , .

. ,

.
"
, , , ,
.
. *cfj

, ,
,

, .
, *
,
,
* , *
.
,
, .
,
/
. ,
. ,
;
, .
,
, ,
. ,
, ,
,
.
, , ,
, ,
.
.
. , .
,
.

.

.
* ,
, .
r

Unus . edit.
floin. ,
Savil. in textu - in margint. .

I1S

; \
. ' ,
, .
.

, ,

, * *
,
[ 155J .

, '
, . "
,
,
. >
, { .
, ,
. *
,
. "

,


. ,
\
"
, *
, '
, )
,
. ; ,
.
, , ,
.
, . .
, .
, . "
, ,
. "

.

,
.
, .

<.
.
, , )
, , ,
. ' ,

^

. ,

. , ,
.
, ,
. *
*
.
,
d

Savfl. 1 .
d Vktelur legeodum .
e Aiii . MoxReg. unu? el Savil. Mimarg.
, * legeadum ulique *<, - Sa\il.
ei Morel. .
Symmachus , cujus est eliam i n n
^, et poslca /^
^ .
r

EXPOSITR) IN PSALMUM X L I H .

177

I7e

Alii)*, ln non $ub$tanlia. A\Ui* Non tuhUmtke. Ei non

fuii mullitudo in commulationibvt ntolrU. Aline, Et mm
multum fechti pretium earum. Quod aulem ali e*i ejoemodi : vidclur cnini diclirm esse vakle obseunim :
sed aliendile, o l psallaiis eum intelligenlia. Quid eet
crgo quod dicittir? Qitam sint vile et abjecti osteudii, nempe millius prelii: lamquain vilis, Inqaif, prel i i abjeclos ei contemncndos nos dtmisisii. Iloc aulem dicil more bumano : solemus etiim quxquc Tilia
dare vel sine prclip. Qtia? porro magni facimus, ea si
vcndamus, magno preiio vcndi:!us : quae vero panrt,
ea vel graiis. lmprdbos ttaque servos altt quidem dU
midio prclio, alii vero nullo acccplo prclio dedei uu!.
Si minori aulem pretio Iradcre oslendil qnam sit vile
quod vendiiur: nullo dalo prclio accipcre, sed *ine
pretio, miillo magis. Hoc crgo d i c i l : Pemide ac si
bomo quispiam rebus suis ccdat stne pretio, iia etiam
ipse nos lamquam noliiiu prelii diniisisti, nos valde
contcmpsisii. IIoc ilaque stgnificai etiam per id quod
subjimgit: Et non fuit muUiludo in commutaihnibu$
nostris; boc est, In emptione noatra. E l ideo dicit
alius, ln appretiaiione noitra, id cst, in vendiiione
noslra. Preiinm enim cst permntali: sa?pe emm
servum damus, c l auriim vel argentnm accipnmis.
11. Avertisu not retro post inimitos nostros. El qni
44. Posuisli no$ opprobrium vicinis nottrh, $ubiQHt*a~
oderunl nos, diripiebant sibi. Alius, Posuitli no$ cxlionem et derhum iis qui in circuim nostro tunt. Aiin
tremot euju$vi inimici. Vide quomodo mala verbis
dicil, Pompam iis qui iiucircuilu nostro tunt* 45. Poc x l o l l i l , el calamUatem verbis ampliflcat, ostcndens
suisli no$ in parabolam in gentibm. Grave esl hoe supeos, eiiamsi esscut admodum peccaiore*, gatis lamcn
plicium el intolerabile, ab impiis maximo probris
popiiiarum dedisse.
afiici, ab inimicis hacc pali, esse circumcirca qai in7. Hoc euain fecerunl pueri ex redundanii qnasullcnt, ei uiidique circiimiri ab iis qui probra mgedam icopia in fornace (unc canentes et dicenles : Trarui.t. Quid osl aulcm parabola ? Narraiio, probrum.
diditii not in rnanus inimicorwn nottrorum pessimoErant enim circumcirca quidaro seclerati, nulloquc
TUM, prmaricatorwnque, et regi injusto et pesshno
scnsu pra?diti, qui non solum non miscrebanlur, sod
uUra omnem lerram (Dan. 5. 52). Et rursus : Immiprobris eiiam el coiUumeliis afficicbant, quod C09
mli tumut plus quam omnc$ genlcs, $umusque humiks
maxime angebat. Mihi autem videtor bic dict re Arain umverta terra (Ibid. v. 57). IIoc ipsum bic quoqite
bas, qui prope eos babilabant. Commolionem topiiig
signiflcal, propemodum diccns : Oinnibus bominibus
tit populis. Alius, Transmouonem : ikbraus aulcm,
viliores el abjeciiores eumus, quandoquideiti sumus
Manoud. Vel hoc crgo dicit, Transmovisli nos ; vot
tua niidati provideiilia : el nee eousquc quidcm mala
per gcstiim molus capitis oslendit valde talanlis
nostra slcterunt, sed ethm prasda facii gumus inimisolemiam. 1G. Toia die verecundia mea contra me *t.
cis, qui nos suo arbilrio dividebant. Ilec enim sibi
Alius, lgnominia mea. Etconftuio faciei mem cooperuit
\ u l l : Dmpkbanl $ibiip*i$ id est, nullo probibentc.
me 17. voce exprobrantis et obioquenth. Alius, Ei
12. Dedisti no$ tamquam eva escarum, et tn gentibut blasphemnniU. facie inimiei et perscquenlu. Ilxc eo
dhpermli not. Alius, Ventilaiti no$. Quid est, Tam- magis quam supplicia cruciabant. Quia cnim cis aemqiiamovesescarwn? ld esl, Pecisli nos, inquii, ad i n - per et assidue eveniebant rea secundac, c i bosleg vinvadendum facillimos, nos vilcs esse oslendens. Sunt
cebaot, omnium lunc ora aperla sunt cuin ipsi cecieuim aliquae ovce acqutsilioiiis, quai sunl aphc ad
dissent, afDictiquc el prosirali essenl: nec respirarc
generandum : snul vero aliai, qua? propter seniuin,
quidem poteraut, sed perpeluum supplicinm exspcvcl propler slerililatcm sunl lanlum uliles ad comcclabanl. 18. Hme omma venerwtt super nos, nee 4/iif
dendom. E l quod o&t accrbissimum, in gcnles craiu MMUM U et iniqne non egimui in tetiamente /MO. Abns,
dispersi; quodque illis omnium graviaidinum crut, ne
Nec (raudem fecimus pacto tuo. Nos, iitquit, alii
legem quidem poleranl illicaccuratcservareetapalrias conlraria via ingressi sumus. Uii eniin, anieqnam re*
reipublicai inslilutis excideranl. Et non in unam gen- ullai adversx evenisseal, prosirati stint: nos autern
lewi, sed ubiqae, inquit, disper>i sumus, ad uuuin so- post res adversas gravesque cal nniiates iinno e l imlum, nempe male paliendum, paraii: ulcisci aulem, aul mobili animo coustiiimits. Hoec autem dictint, nl bonmnus extollere non possumus. Hoc euim significai si*
nara spcin coudpianl qui cum eis stml borlanies.
wilitudo ovium. 4 5. Vendidiui populum tnnm siue prtiio. ideo cum Danicl el tre.* pucri d i c a n l ; Peccavimus.
injurte fecimui (Dan. 3. 2 9 ) : bi dicunv: $QH iuique.
Unus babet pauety pro, fmmiles.
tftioque Iioc pro magna dignftate posuil, diccus : Qui
aulem Cltriiu atuit, carnem erueilixerunt (Galat. 5.
24). DutpMlma. Alius, Semper. Hebracus autem ilbid
sic exprimit, Sel. 10. iVanc autem repuli$ti~nos, ct
coufudiili no. Alins, Tametii repnlmi nos. Alius, Scd
ad hccc rejecisli. Et non egredicrii Deut i/ virtutibus
Hostns. Alius, El non progredierh in militii$ nostrii.
Rcpiilsam cnim staiim pudor scquilur, c l ad mala
palicnda esse omnibus cxposilum. Virltttes auiem bic
appcllat eorum exerciius, quartdoquidcm in eis est
regis potentia : eom Dcus lioc summo consilio proxiderit, l cssel hoc prh:eipi, et iis qtii ejns regunlur
imperio, vinctilum. Nam e l rcx iis opus babct qnt
?jtis jQdsis pareanl, et hi eo qui illts prasil : et alter
allcrius auxibo indigct. Nc aliqua cniin csscl arrogantia, effecil Deus, ul magna srcpc parvis egerenl.
Hoc ipsnm fecit etiam in rebos inanimbf. Labanlem
cntm columuani snbjeclus saepc calcula* Grmam stabilcmqoe prsestitil* et iravigium in quo qtiamplnrimi
stint veclores parvos clavus dirigil ct bberat a pcrirulis. Quid est autem , Tametti repninti not f Lteet,
inquit, tol et tanta passi sirous, a te non d e f i c i m u 9 ,
ic laudanles, gloria afllcienles, et in tc glorianlefl.

173

JOANNIS CllttYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

i?0

e(pMH$ in teitamcnte tuo : cominilitonum animos ei ncc liberari, nec vel miniuium quidciu rcspirare \w
seifi. 21. Si oblili sumus nomen Dei noslri, cl si expnngpirilus excilaitlea. Si enim, inquil, maxiina passi
dimus manws noslras ad deum alienum ; 22. uuniqmd
sumus, e l ab ete origineni duciinus, qui magnis affoDeu* requiret isla? Ipse enim twvil abscondila cordis.
cti sunt beneiteiis, e l iu calamitaUbus miiiinie decliIloc esl bonorum servorum, male paiienies du:i>muiii
navimus, spes est nobis iiiagrue saluli3.
colcre
et peiseverare : ba*c sunt documenta pmioso8. Quod crgo dixi a principio, boc quoque nunc
pbi;e.
Ilic
ctiam doccul audilorcs, non siiuulare, sed
dico, eos vicc precalionis illis addere aninios, perinde
Dcum loio corde adorare. Xcvil citini, inquit, abscon
ac si ci$ dicerent : Quanani de causa spcm salulis
diia cordit. lixc anlem dicunl, illos lerrcnies, ne quid
abjccislis? Deum liabetniis q u i nos defeudil : c l si
Dco indiguuin cogitcnt. Vide aiilcin m^gtiuai virtuti>
qukl pcccavimue, satis poeuarum peudiinus : in leuiiicremcntum : subjungil enim dicens : Qnoniam prolaiionibus fortiier rcsiiiinius : eum q u i cliam peccaptcr te morlificamur tola die; mlimau sumus iicui ovc$
torum scmper curam gfrit, v i x diicem habcmus, et
occisioni*. Magnnm esl enim mancrc Uci cullores, el
idco bonus exiius csi uobis o n i n i t i o exspeciandus.
Quid esl aulem : Non inique fccimus in lesiamenio inot ad aliuin non defccisse : nmllo auiein majus c s l cuiu
inors assidiie, el quolidiaiia pericula iiuuiiiicaal, talloc est, inique nos gessimue in iis quse iK>bis
ieiu conservaro dileciioncni. Gonsidcra aulcni qumiTcdita 8iiiil sed ca perfecie cttetodi?iiniis. Esl cniin
luui sil genus pbilosopbiu:, ciim ipse quoque P:iulus
maxirna iniquiias. quando quis iransgredilur lcg tn,

ulaiur, apohlolicorutn pericidorum proccllas (a)

q u v vimlical, qua?. sinit ut vcl a propinquis inemunerans in Epislola ad Roroaiios (Hom. 8. 50).
juria afliciamur, el viliuiu prohibet; quando quis est
Quol crgo hi curoiiis digni fucrinl, quando in Vcicri
iugralus iu ciifu qui lot nobis boita pradicl. 49. Et
HOH recetsit rel.oeor nottrum. Alitis, Son abscessit. Et Te^iainenio ad eanideni mensuram ceriamiiuim, qu:t
suscipicuda erant in , pcrvencrinl? Quod i n m
non declinasti tcmiia nostras vii tua. Alitis, fiec
inclinala $unt quce nos erigunt. Alius, Et non avertmn dicil Paulus, Quolidie morier (1. Cor. 15. 31), bi quoetl retro cor noarum, nec deelinarunt gre$$us noslri (a). quedicunt, experientia, nec eveniu, scd animo.
Quare aulem d k i l , Propier tel? Liccbal nobis, inqiiit,
Quod prius dixil, hoc otiant bic dicit, cos iu lanlfs
deiiccre, a palriui reipublicx inslitulis ntedere, el
uialoruni fiuctibus nc lanlillum quidcm lapsos esse.
lulos essc, ged inaiuinus niale pali, oi pali ia instidita
Putchre autom sic dicit. Queiuadinodum eniin lcx
servare, quani posiquam a pairiis insfilitiis excideriducit anieriora, ila iniquilas r e t r o transfcrl : et
mus, in pace vitam agere. AS&iimuii mmus skut ovrt
quemadmodum lex jubel rccia v i a ingredi, ita etiam
occi$ioui$. Tam facil^, inquil, nos 'mlcrimmH. Ilic
iiiiquilas iraducil bominem in Iocum deserlum ei
aulcm ostcndil eorum mansueludiucm. Sed taincn
inaceesswu. Viam ergo bic dicil legem. lllud atilem,
Dcclinasli, quod alii dicuni, Nec inclinata tunt quce quaiuvis siimis larn facilc expositi, firmo lanieti ei
no$ erigtmt, via lua : llebr.cus dicit, Valhel aschu- immobiii animo permanemus. Hic etiam jurc admircnu mcni orach (b). Si quis auiem vclil seqni infcr- ratida cst Dci poieulia, qaod eus qui lamquam occisionis oves erant expositi, couservaverii, et quoiidie
prclationem Scptuaginla, c l nou a t i n n i m , illud, Declmasti scmiias noslrai via tua, boc esi, Procul a morienles uonsiveril in morlein incidere. 23. Exxurgi\
quure obdornris, Domine? Alius, Quare e$ tawqwtm
lcmplo luo nos collocasti, ei i n aliena l e r r a babitare
citrasli : quod non permiKebat, ui culins pcrngercdormiens ? Alius, Expergiscert. Alius, Evigila. Exmrgr,
tur. 20. Quoniam humiliasti noi iti toco afflicdonis.
cl ne repellas in finetii. 24. Quare faciem luam avertis ?
Alius, In loco mhnbHuto. Alius, In loco Sirenum. Et Alius, Abicondit. Oblivisccm inopice noslrce et iribuhtcooporuit nos umbra mortis. Aliu.% Obstruxisti nos.
lionis noiinv? Alius, Malitice nostrce. Quod aalem d i IIac milii esse vidclur retributio, co quod stqierius,
cii, esl cjusmodi : Polcs mala soWere : neque euiiu
< iini mala narrarcnl, diccrent : Et confusio faciei mecepropier luam imbccillilatem, sed ex lua permissionc
cooperuit m i , coce cxpvobrantis el obloquentis : Quo- buic iimU. Souuiuni hic dicit quieiein; cxsui nclionein,
uiam hwuHiasli nos.
rcdibutionem; facicm vcro, prolectioneiu, providcnUmbta morlis quid ? Si q u i s ila accepcril ut re . liatn, curam, aaxilium.
fcraiur ad illud, Decliunsli semias noslras lua :
9. Cur obiitUccrit inopice nosirte? \ i d e rursus pimn
Imbct kic conscqnculiaiu convuuientein sensui qucm
ei gralum animum. Non dixil, llecle faclorum; imn
dixitiiiis. Sigtiiiical enim q i K m i o d o eus a viis snis rcd i \ i l , Anrmi (irmi c l iiumobilis; non dixil, .
piderii; logibus, iiKjiiain, c i inslituiis; eosquc in loca
prubal;e in teniationibus : sed quando quidam sese
dcserla abbixeril, ct inler isiinticos dimiseril. Iloc
purgant, illa ponunl; quando autem pelunt auxiliiiui,
ci.im s gniiical Ulud : Cooperuit nos umbramonk;
ex ii . ut salvi fiant postulant, ex quibus ii qui stuil
pciicida dicens, qux mortem pariunt, et quibus mors
condenmaii. Quoniam, iiiqtiit, saiis poenarum dedt*.esi proxitna, quo scnsu dolores morlis el iikferormn
rcnl, quouiam cxlrcma pas^i sunl. Iloc eiiaiu sa?nti
porias vocal Scriplura. Innvilabilia aiKcm esse niala
bic pcr unibruin el operimeiiluiu osleudit, a quibus
t

(fl)

1/7) Hacc Mtrprelaiio esl Syminacbi.

(/>) IIJBC prifitermissa fuere in llexaolisnoslris. llobraicus
texuis sic Ualct, -JDH i?2 *:",r.N CXV,.

l l l Gra3CO , < ^ ** . QllOC V(Cf

mclius, mea quidem seutealia, vertercolur, npo toticurum

periculorum mnlUtitdinem : eteuim vox Grseca,
tniliaris esl cbrysoslomo iu F.pUlolis, ut mnnmeraM nudu*
ludinem significct.

179

EXPOSITIO PSALMUM XLUI.

.
, , , , .

. Ei
,

,
;
. ,
[157]
\" , ,
. ,
[56\ - , , *
. , ,
^
;
. ,
,
. "
*
"
' .

,
; ,
.
, , '
,
.
,
, , .
, * ,
.
,
. " ,
" .
.
,
. ,

. ,

; " ,
,
( ,
,
. " ,
, , .
, %
, " ; " , , . .
, ,
" ,
' ,
,
,
^
.

. .
. , , , ,

.

^
. * , "
.
,
,
, ,

,
6 , ,
* , . ,
,
.
; , " ; ,
"
. "
.
,
.
,
, . ,
.
. "

.
;
", .
, . 6

;
*,
" , ;
,

,
,
.
. ^ ,
, ,
, , ,
, , , . >
.
,
'.7 ; "
,
. , *
, .
, ,
,
'
, '
,
, *>
, * ,
.
. ,

, .
, , , .
c

Alius .
C

PATROL.

GR.

LV.

L'DUS ,.

iSt

S . JOANNIS CHHYSOSTOMl AKCIIIEP. CONSTANTINOP.

itfi
; ,
, ,
;
;
; ;
;
, ,
. ,
.
, ;
; ;

, ,
; ,
, .
, *
, .
; ; ^ ;
; , .
.
, .
,
, .
, , ,

.
,
,
,
. ,

,
. "
, ; , ,
. , " ;
, ,
. ;
; ,
,
, , .
,
,
. .

, , ^
, ,
f 158] ^. "

.

, ,
. " , ,
, (.
' , ,
' .
, ,
,
. , '
, ; ,
, \ . "
,
.
" , ,
* *
, \ , , *
; .
,
, .
, , ,
. , * . ,
, , , ;
, ]
, ,
;
.
,
. .

,
, ,
.
; ,
,
; ,
, ,
, , ,
[159] ,

.
,
' , , ) ,'
$
.
,
.
, , ,
. ,
, ,

.

* Reg.
fcf.olb. , Keg. 63 i
7: .

Illad est Aquilap; a!ii una voce legunt :.

I.eclio est Tbeodotionis. *, njclius
, tlebraice )"\

[160] ' .

isi
EXPOSITIO is PSALIfDM X L I V .
m
transilis, et tuam gloriam probro afficis? Non audis
foeit Paulus, et alii proplietc. Atque brcc hi dicePaulum el nunc, et in modio clamantem: Fugite forbant, cum nihil adhuc scirenl nec de gehenna, ncc
nicationem
(i. Cor. 6. 48)? Vel potius Christum audi*
de regno, nec ullam adhuc talem didicissent pbilosoqui
cjus
movel
animum. Gur alienam ediscis pulcbripbiara, omniaque facile ferebant. 25. Quoniam humiliata e$t in pulvere anima nostra : c&nglulinahu $t in tudinem? cur de vultu nori tuo curiose scrularis? cur
terra venter noster. Quoniam enini dixit : ObUvisceris fcrris pcr prxcipilia ? cur relibus tcipsum illaqueas ?
Oppcne murum tuis oculis, luos oculos obslrue, i i n mopkB nostrte, hoc est, afflictionis, dlcit deinceps quae
pone legem tuisoculis. Audi Gbrtstum minanlem , et
sit affliclio. Quod aulem dicit, tale est : Perimus,
irnpudicum aspectum lamquam adulterium condemdefossi sumus, nibilo meliori Mimus conditione, quam
nantem (Matih. 5. 28). Quid le juvat voluplas, q u a i i moriui, Jure autem dixeril quispiara eorum ciiam,
do ea vermem p a r k , quando melum perpelutim, quanqtii rebus praesenlibui affixi sunt, auimam in terdo immortale ei qui feccrit supplicium ? Qnanto cst
ram esse buniilialam, eorumque qui gukc eerviunt,
meliusdum nostrarum cogiiationum vim parumpersus*
veitirem esse keme agglulinaium.
linemus, frui perpelua animi tranquilliiate, q u a m duin
Fukhritudo corporu luhm; in fornicaloret; pulchrinefariis noslris cupiditalibus paubuum indulgemus,
tudo qmtenut admiranda; malrimonium cur penm$immorlali crucialu affici? Ne, filii, neila faciatis. Non
i u m . Elenim qui amore vinclus lenelur, et luto
bona e$t fama quamdevobii audio (i.Reg. 2. 24). Scio
inbiat, incorporeamque quae in se est iacultalera oiad quos dirigatur oratio, non ad oiv.nes : scd ubi vuleri mancipat, jure haec psu dtcalur (). Qaid enim
nus i i i T e n e r i l , illic medicamcntum adbibet. Gur maliud esi pulcbritudo corporis, nisi pulvis el lulum,
trimonium violas? cur cabile injnria afficis? cur mcmatque adeo quidpiam his eiiam delbrmius ac telrius?
brum luumlxdis? cur famaslaaj inaculam et ignomityiod si fidem non habes, considera sepulcra bomrniam inuris? Exscinde animi perlurbaiionem, lollo
num, el videbis lutom ct pulverem. Quando enim fadelicias (1. Cor. 6. 45} Delicia? enim et ebiielag su t
cies vitam pnesentem cxuerit, tunc apparel id quod
est; inio vero eiiara anie mortem. Quando enim se* ions fornicationis. Si animi remissione non utaris ul
fiecins invaserit, quando inorbus afflixeril, tanc
oporlet, id affert libi afOictionein. Audi quid passt
ridebis quid appareat; cst enim lulum : sed ut
aint et Judai, qui fornicaii fueranl, qui corporisCbristi
perilus arlifex vel ex vili et nullius pretii malenon fueranl pamicipes, qui spirrtualis meusa? frucimn
ria fccil ingentem oriri pulchriltidinem, nen ut
non perceperant. Nec formcemitr, inquit, sieut nonforniceris, eed ui libi suara osfenderel sapienliam.
nvdli eorum fornicali tunt, el ceciderunl in uno die
Ne ergo Arlifici injuriam feceris, nec ejus sapientiae
viginti tria millia (i. Cor. 40. 8). 26. Exsurge, Domit>pus stupri ct impudicitix a ie fiat raateria. Forniam
ne, adjuva nos, et redime nos propler nomen tuum.
onsquc mirare, ut glowa el bonore afltcias ariificem ;
A l i u s , Sta nos defendeni, et libera not propter miicritillerius autem ne progrcdiare, animi perturbaiionem
cordiam luam. Vide quomudo conclireerunl orationem:
excilans. Pukhrum opus : is ergo qui fecil, est adopost tnnumerabilia qua; ab eis recle et ex virlute farandiis, non conUimelia afficiendus. Si quis, d i c ,
t:ta fuerani, undeiiam sabilem asseqoi aequwmceBsem ?
qu:cso, auream alicujus staluam el regiam imaginem
misericordia, a benignitate et clemenlia, propler
cceno, el aliis ejnsinodi foedaverit, nonne uliimum
nomen Dei. Quid est, propter nomen tmmt Ne ipsuui
luerit supplicium ? Si autem qui inter bomines tngrale
profanetuis quod ipse etiam saepe dicil : Facio proei scelerate se gerit , tanti reus est supplicii: qui Dei
pter nomen meum. Vidisiiir bumilitatem et contriHiin
opua tanla affecil ignomirvia, quid tandem palietur:
animum ? ondenam petunl salutem? clementia ,
ct maxime quando qui hxc facrt, babel uxorem ? Ne a misericordia; lanquam qtiibus recie facta deficorenl,
mibi emm dixerie nauirae cupidilalem. Propterea
et nulla justa galutis causa suppeteret, licel lot et tan<mim permissum fuil matrimonium, ne ultra proprros
la pericula laboresque susceploe jaciare possent, a d
lerminos progredcrerte. Vide enim quanto dignus
Deum cqncla referebant. Nos quoque, qui in gratia
tris supplicio. Nam Deus liwe quieli el bonori prosumus, eosimitcmur, ei Dco gloriam emmamus: cui
pcxit, tftet nature rabiem per nxorcm compesceres,
gloria in sa3cula sacculorum. Amen.
t boc absque uHo pericnlo facercs ; et ab omni lurpitudine el dedecore Hberareris. Tu autem eum, qui
1N PSALHUBl X L I V .
Untam tei curam gerit, cx redundanii quadam ct -exii4. Pre viotoria, pro floribm filiorum . Alius, F i bcranti copia , injuria afficis? Dic enim m i b i , quxso,
ctoruB auctori (a) : propter lilia filiorum Core. He6i noluissel lege lata sialuere matrimohium , qaaitlam
bra?us pro, Liliis, dicit, Al sosanim. InUlligentia
v i m , el quantum cruciaium sustinuisses? Gum ergo
canticum in dileclum. Alius, Scienti* canlkum prooporteat te ei gratias agere, et gloria eum afftcere,
pter amiciiiam. Alius, Dileclis : Hebrar.us aulem d i qnod tibi maximam Iaboris parlem ampulavertl, dum
cit, Idkhoth. Sepluaginia, In finem pro tti qui
tibi non viHgnre solatium excogiuvil: lu per sumcommutabuntur,filiisCore, ad intelleclum, canlicum
nium ingrali ai>imi crimen eum contumelia afficis,
pro dileclo.
oinnem pudorem exnis, ierminos tibi pncscriptos
(n) His prorsns sioiflia vide i n Epist. prima ad Theodo-

TUIQ lajttum, Tom. 1.

{a) Gr. . Haec lectio est Aquila, ul videasj

in Hexaplis nostris. Infra, Al sosanim, Hcbr. D^CttrSy.

i4
S. JOANMS CIHIYSOSTOMI AHCIIIEP. CdNSTANTlNOP.
sicut
valos.
llliccnim
qnando
dxmonauiinam
invaseni,
2. Eructavii cor meum verbum bonum. Alius, irreorbai menlem ac cogitalionem, el ralioncm obscural,
psil. Alius, Motum esl eor meum verbo bono.
c( i i a omnia illi ore suo lo,]uunlur, mente niliil inlelK4. Testimonium inimicorum minime suspectum; emgcnte eoruni qxix loquuntur, r>on secus ac si libia aliqua
ctalio prophetia ; prophela differt vtile. Vellein nunc
bianimata loqualur. H<>c eiiam dixil aliquis eonim q u i
adesse oii:iies Jud.ros ct gemiles, el hoc libro a Jusuniapud ipsospbilosopborum (), h\s\erh\s:Quemaddaeis accepto, pyalmnm ila legcrc. Ncque enim ignomodum ii qui responsa canunl et vatet mulla quidem diralis, c l in jitdiciis, et ubique tunc maxime a "suspieunl, eorum aulem quce dicunl, nihil rciunL Sed non i t a cione rcinolum csse remm leslimoirium, quando id
cil sanclus Spiritus, scd perniillil ut cor cognoscat
-fertnr ab inimicis. Ut hoc ergo bodie qtioque eveniaf,
qiia3 dicunlur. Si euiin non cognosceret, quomodo
cxbibeamus trslimonium ex Yetcri, ut el Judx i et
dicerot, Verbuin bonum? Dxiuon enim, utpole hostis
gcniHcs pudore afficianlur : Judaei quidcm lcgnilcs,
ci inimicus, cum hominum nalura bellum gent: Spiel uon intclligciUes; gentiles vero videnlcs libros
ritus auicm sanclus, ut qtii nostri curain gerat, et
nobis oflerri ab inimicis. Nrqtre enim polertint ca a
beneiicio aificial, id agit u l qui c u m suscipiunt, s i n l
nobis esse conficta dicerc, cum non iios, scd f|ui
sensiis
participes, c l illis iiitclligcnlibus, revelat qitx
*ltrislum crucifixerua, libros nobis prrbeant, qui
diciintur. Dico ego opera mea regi. Alius, Facta mea.
de ojus potestate loqminlur. Sed sivc a Isnnl, sive
QuaBiiam dicit opera? Propbetiam. Quemadmodum
nmi, nos noslro ofticio funganitir, et aggredianiur i n eniiii fabri a^rarii opus eel facerc dolabram, et arcbilerprelationem. liic eiiim Psalmus in Chrisium est
tecli domtim facere, i navium fabricaioris navcin
hiscriplus, ct ideo babcl iiiscriplioricm, In dileclnm,
compingcre : i t a e s t cliam prophela? toxcre propbecl, Proiis qui commiilabuntur. Is enim nobis magnam
t i a m . Quod e n i m boc quoque s i t opus, audi Cbristum
fecil muiationem, rernmque convcrsioncm ac tradudicentem de aposlolis, Dignus eu operariut mercede
ctionem. Hanc mutationcm significans quoquc Paulus
diccbat :Quare$iqua in Christo nova creatura (2. Cor. 5. sua (Luc. 10. 7). E t Paulus : Maxime qui laborant in
verbo el docirina (4. Tim. 5.17). Si-enim non e r a t opus,
47). Et ideo non dicil in principio, Dixit cor mcum.
quomodo babuil laborem? Quid est enim hoc o ^ r o
Quoniam enim eorum quae dicebantur nibil eral huprxslanlius? quid v e r o utilius ? Omnibus artibus su
iitamim, sed cxlcstia ac spiritualia cral narraliirus,
bbmius est. Quodnam esl e r g o boc opus, quod r e g i
ea.jnc tion cx propria invenlione, sed ex divina opcdicil? Hic bymnus, ha?c propbeiia. Non dixrt aulem
ralione, eructalionis nomine hnc significat. Eructacuinam r e g i , siguificans sc dicere Deo universorim).
mus cnim tion quando volumus, sed bunc scrmonera
Quemadmodum enim quando dicimus regcm Pcrsababemus quando volumus, eumqae ct dicimus, el
ruin, non impliciter el absoiule r e g e m dicimus, sed
rcprimimus : eruclalionem autem non ilidcm. Oslenadjicimus Persarum, ita eliam Armenioruni; quaudo
dens itaque q u dicunlur non esse bumani studii,
auiem noslrum dicinius, non babcmus opus addiiascd diviiuc inspiralionis, quae eura incitabal, erucianienlo, sed sufficil nobis regein dicore: ila etiam
lionem prophctiam appellavit. Quemadmodum enim
prophela, quoniam loquilur de eo qui verc rex e*t,
in erucialione id quod iit, orilur ex qualilate cibos a l i s babel si dicat, liegi. Sicut enim cum dicimus
rum : ita eliam in dnclriria spiriluali. Talia ergo eruoranipolenlem, nulla opus babemua adjectione, quoclabal, qualia comedebat. Yide autcin alibi quoque
n i a m non est alius omnipoicjis': ita etiam cum regcin
aliuin propbclam hanc operaiiunem simililudinc scndiciimis, non babeinus opus alia adjeciione, quod
-sibili exprimenlcm, et voltimen libri comedciilem,
non sit alius rex Deus. Alioquin atilem is q u i id diccidque cum voluptate. Fnii eciini, inquil, in ore meo
tamquam mel dulce (Ezech. 3. 3) Qnia ergo spiriltia- bal rex e r a t . Unde clarum est eum non de bomine
dicere, sed de Dco universorum; et ideo non dixil
tem gratiam acceperunl, cis quoque simiSia eruciapoLviUx, sed $ fiouriUi, adjeciione arilcidi pecidiarem
runl. Quod cnim nec de bac eructalione scnsibili,
dominaiionem ostendens.
nec de cibis agaltir, atidi quidnam eruclet, el quis
411e sil quieructal. Non sloroachus, qui est ciborum
2. Deinde rursiis declarans qua3 dicunlur, n o n esse
receplaculum, sed cor. Eructavit enim, inqiiit, cor
ab bominc excogiiala, niediiala et composita sed ea
meunu E l quid eructal? Non cibum, nec polum, sed csse divinoe gratia?, el se tanlum linguam eis corainoqux sunt mensa? opporluna, Bonum verbum, nempe
dasse, subjunxil: Lingua mea calamus scribce velodter
dc Unigcnito : is est enim maxime bonus. Veni enim, scribenlis. Calamus auiem ea scribit, q u jubet manus
inquit, non uujudicem mundum, sed ut mundum sal- ejus qui eum leuet. A4ius autero dicit, Lingua mea ta
vum faciam (Joan. 42.47). Omnia railia ac mansui ta, slylus scribas celeris. Quid sibi vult illiul, Cclms? Ut
omnia supplicio libera. Eructat aulem talia, qtioniam
ex eo queque ostcndat graliam. Qui enim aliquid ex
cor suirm expurgavil. Quemadmodum enim ventcr,
sc prolatum loquilur, -diflert et cunclaiur, meditans,
quando sordidis succis fuerit plenns, eis cognala et
componens, impeditus ignoraiione, iuscUia el ddaconsimilia eruclat, sed quando sanus fuerit, ci qnotione ; et multa sunt qux velocitatem scrmonis interque convenieiuem edil eruclationem : ita eiiam cor
lurbant: quando auiem niiucni movei Spiri;us, nibil
propbekfi poslquam fuit a peccalis liberum, accepit
esl q u o d impedial; sed sicul aquae impelus, cum
gratiani Spiriius, el cructat verbum bonum. Uinc cliam
(a) Plato ia Apolog. S o c r a l i s p. 22, C, e\. In M e a o u e p.
aiiquid aliud discimus, nempo propbelas non fuisse
99, D.

83

483^

EXPOSITIO IN PSALMUM X U V .

. ",
.
), '

,
. ,
, ,
'.
, ,
", , . " , ' .
, * , ^.
" , . "* ^ ,
.
' ,
, , " . ,
, , , ; ,
" , > ,
. - , * , \ , , ' ,
; - - .
. ' , -. . , . "
, / , ; .
. - , ,'
* , , , ' , ,^
. ..
, " ,
.
" . , cl
. .
. ^ , ; , ' - ; ;
, ^, ' . , ;
, 13 , .
. * , . "
, ,
, ,
,
*
.
, ; [162] , ,
, . " * *
, , , ,
, . -, . "
, . " *, , ,
* ,
, [161] . ,
, \ ' .. . " , ."0
,
, ,
* , , .
.
,
,
, . "
.
, ,
'.
, \ . ^
, ' . , ,
; - ,

, , .
^
; * ,
, , .
* . ,. . " '//
.
, ,
, ; " . ,
, , . ,
, ,
. " ,

,
,
* , * ,
, *
4

, , , .

Duo mss. . Alii et

editi ulin textu.

*85

180
5. JOAflMS CHRYSOSTOMI ARGIIIEP. CONSTANTINOP.
.
* ' , ,
,
*
, .

. *

; . ;
"
'

, ^
.
. ' *
,
. , , ',

,
, , . ,
,


, ;
.
*
*
.
, ,
; * , , - .
, ,
.
, , ','
* ,
, ' .
^ . "
, . ,

,

.
,
;. ,

, . 1163]
, ", ,
, ;
* , ,
, ,

;
,, , . .
. ,
^ ,
,
' ,
, * . .
,
, ' , *
,
, ,
, '
, , ^ , , . ,
.
,
, ' c
, , ;

,
- ,
* ,
, , .
, .
*0$ ;
* ; ' , '
4

aliis exemplanbus legilur . Uc ailera

inlerprelalio est Aquilae.
* .Sic mss. deerat in editis.
Savil. et duo IDSS. , unus . II
omnee lecliones quadrant.
* Colb. et Savil, , quod legil Herveius ei nos pra?tultaus. Keg. 654, Mor. ci Hpulf. . Emt.
c

*. .
. *
^* ; ,
, , , , , ,
, , , ,[16]
, , ,
, , . Ka*t
; " ,
* ,
0
. ^
, . '
,
^. , ,



. " , if
^
,

,
,
,
, ,

, .

*
: " ,
,

, .
, .

, , ,
.
, , ^
* .
, , .
,
.
; ( *
, , ),
, . " *
r

Reg. \\nus :

185
EXP0S1TI0 PSALMUM X l . l V .
iut
graiia? Pcr qua-n docuit, pcr quam fecil miraeuia
magno murroure prxcipilat, progredilur : ila graiia
Gratiam bic d i c i i , cam quoe vcnilad carncm : Supc>Spirilus cum magna celerilatc procedil, omnia levia,
quein, inquit, viderit Sphilum dcsccndenlcm tamqumn
plana ct cxpcdiia proferens. Deiude hoc ipsun rursus
columbam, cl mnnentem supcr ipsum, is cil qui bnptizal
expurgans , et oslendens nihil esse humanum eorum
qnx dicuntur, suhjungit : 3. Speciosus forma prcc filiis (Joan. 1. 33). Omnis enim graiia cffusa cst in illud
lemplum Non dal cnim illi Spirilum in wcnsura : JSos
hominum.
Vernts quidam liujus Psalmi ad Chrislum referanlur; enim de ejus plenitudine accepinius (Joan. 4 . 1 6 ) ;
ui vere fuerit pauper Chrislus. Nonnulli quidem d i - ilbid aulem templum iniegram el univcrsam acccpit
graiiain. lloc Isaias quoque significaus, diccbal,
cunl hoc dicluin ossc dc lingua, quod sil calamus spcciosus fonna : niihi aulem vidclur cum deinceps de
Requicscet super ipsum Spirilus sapienliw el iiUelligeu*
Chrislo dicere. Et idcoalius quoqucdicil inicrpres (): tiw, Spiritus consilii el virtuiis, SpirituB scienliai el
Puichritudine oniatut es filiis homhium. Maguo cniin
pietatis. Spiritus iimoris Dei impiebil ipsum (hai. 41.
ardore et sunima in eum affVciione pcrcitus , ad eum
2. 5 ) . Scd illic quidem esl inlegra c l univcrsa gralia :
eonvertit orationcm, quemadmodum Jacob quoque
in bominibus auteni paruin quid, el gutla ex iila giadiccbal: Ex germine, fili mi, ascendisli; rccumbcm
lia. Proplerea non dixil, Do Spirituin, scd, Effundani
dormhisti ul ieo ( Gcn. 49. 9 ) . Dco cnim afflahis de Spirilu meo super omnem carnem (Joel. 2. 28).
ciitn co dcinceps loquitur, ct ad ipsum dirigil oralio3. Hoc ilaque cveuit. Omnis cnim orbis lcrranmi
nem. lloc autcm dicit non pcr cotnparationcm : non
accepit cx illo Spiridi. Incepit cnim donum a Pal;xionim dixit, Spcciosior, sed, Speciosus fornui prce filiis
slina , processii aulcm in iOgyplum, in Pliocni.
hominum. Ilacc pulcbritudo est alia abiila. Cousidcra
ciam, Syriam, Ciliciam, Eupbralem, Mesopolamiam,
aulom quomodo primum loquilur, de humaitac naiurac
Cappadociam, Galaiiam, Scylbiam, Tbraciam, Gracsusccplionc. Quod aulcm dc ca loquatur, osicndunl
oiam, Galliam, Ilaliam, oninem Libyam , Europam,
quuB scquunlur. Cum cnim dixisset, Speciosns forma
Asiam, in ipsum Oceanum. Quid longiori oraliono
pra filiii hominnm, siibjumit : Diffusa est gratia in
opus esi ? Quantutn tcrrae sol respicit, tantum per
labiis tuis. Deus autem non habei 1. bia , sed de
vasil hxc gr.aia : el iiacc guua ac stilla Spirilus imImu.anx naiura; suscepliene agilur. Alins auiem
plcvii uoiversum oriiem tcrrarum scicnlia. Per eam
iuierpres diccns, Refusa VJI gralia labiis luis , hoc
signa ficbanl, omnium peccala solvebanlur. Gralia
fecil apcrlhis. Quid au:em cst, Hefusa cst, nisi vclut
lamcn quac dala csi in lot regionibus, csl aliqua
si quis diccrel, Qu;e crat inlus, scalnriii, emanavil 1
tanlum pars el arrba doni. Dan$ enim , inquit ApoQuomodo crgo dicil alius prophela : Vidimu* ipsuni,
stolns, arrham Spiriltis in covdibu* nostris ( 2 . Cor. 1.
cl non habuit speciem , nec pulchrUudiuem , $ed
22),boc est, parlem operalionis, Spirilus euim non
speciem ejus indecoram , dimbmtam pm filiis hodividilur. Vide aulom quanlus sit fons. Alii enim per
minum(hai. 5 3 . 2 . 3)? No dirit de deformitaie,
Spiritum dntur sermo sapicntia:; alil vero sermo scienabsil: sed de cjus conlempliorte. Cum ciiim scinel
iicv iecundum eumd>m Spiriium ; alii verofide$, aln
buniauam naturam susccpisset, qiracumquc crant
gratia curationum; alii vero opcrationes potettatum tii
vflia c l conlcinncnda pervasil, ul qui nec sibi inacodem Spiriiu ; alii autem prophelice , alii discreiiones
irem rcginam ascivcrit, nec lemporc incunabulorum
spiriiuum, alii genera linguarum ( 1 . Cor. 12. 8.-10).
in leclo aureo posilus sil, sed in pr?escpj, nec in maTol dona in tot genlos, quce in baplismo suscepla cst
gnifica domo fucril educalus, scd iu fabri iignarii hugraiia , in universum tcrrarum orbem exlcndit. lia c
mili domuncula (Luc. 2. 7 ). Et rursus cum discipulos
autcm omnia facil slilla Spirilus. Quod e B i m sliliacsassumeret, non rhelores ct pbilosopbos accepil, ct
sct, dcclaravil cum d i x i l : Effundam de Spirilu meo
icgcs, sed piscalores et publicaaos ( Mattk. 4. 48* et
(Joc/.2. 28), el cum arrliam appellavit. Per boc cnim
9. 9 ) : el lenuem banc vitam pcrsequebalur, nec doclarum
csl, parum qirid ex toto datum esse. Quocirca
mum habens, nec vcstibiis prcliosis indulus, IT*C deJoanncs quoque boc ipsum stgnificans, dicebal: Ex
licata et laula mensa frucns, scd ab aliis nulritus,
probris affectus, contempius, ejeclus et fugalus ( Luc. ptcnitudine cjus rw$ omnet accepimu* (Joan. 4.46):
9. 58). H c c auiem faciebat cx snperabundanli qua- cx eo quod , ut iia dixerim, supcrfluebat, ex co quod
rcdundabal, ex eo quod supercffundebalur, omncs
dam copia buraanum fasium conculcans. Quoniam
accepimus. Considera crgo quam sit omni cx parle
ergo nil niagnificmn nec giorioum pnc se ferebal,
sufficieas gratia Spiriius qoae universo orbi terrancc tillos comiles babebat, ucc salellitcs, imo vcro
rum
lanlo lcmporc sufficit, c l neque circumscribilur,
nonnumquani etiam solus circuibai, sicut quil.bet e
ncc
consumitur.
sed omnes quidcm i m p H opibus c i
pnpulo, propterca illc quidcm dicit, Vidimus ipsum,
et non hubuil specicm, mc pulclmtudinem : bic auiem, gralia : ipsa vero minime consumilur. Deinde quoSpcciosus forma preefilii*homimun (Isai. 53. 2 ) ; si n i a m n o r a c n spirilus mulla nomina coroplcciilur
( nam ct angclus, c l anima , et ventus boc dicitur,
gniiicans graliam, sapiculiam, duclrinam, niii arula.
ct
n^ulia alta ) , subjunxit,
Spiritu mco. QuemadDoindc describens cjus pulcbriludinem d i c i l : Df/fusa
moduiri crgo hominis spirilui inlorcedit cum Iiomine
cii graliain labiis tuis. Yidcs eum haec diccre de buniana ab co susccpla nalura?Quoc csl aulein bajc
() A(pii!a.

* i \ e g . u n u s , potestas spiiitus. Kt sic l e g i t G c u i i a n u ^

i l c r v e l u s . rtraquc l e ^ l i o q u a d r a L

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCIIIEP. CONSTANTINOP,

l&a

10. 57.<58). Scrma lameu lanlum poluit, ut in opus

cognalio, iia etiam Dei Spiritui, sed ei iiibilo sccius
exirct, ct revera id fieret : laula erai ejus grali.i.
tnaiicuti in propria byposlasi. Idquc Patilus signiiicaus dicebal : Quis enim hominum novit qutv sunt /10- Quid est niajori nobiscum familiaritale ac necessituminit, nisi spirilus hominis qui in ipso est ? Ita etiam dine conjunclum , quam anima ? Alqui ipsa quoquQ
qnco tunt Dei, nemo now/, nisi Spiritus Dei (1. Cor. 2.conlemplui babita est propler illius jussum. aulem
cum audis, Benedixit le Dcus , nc labaris, nec bumile
11), non confundcns hyposlases seu personas, absil;
8t abjectum quidpiam cogilaveris. Quemadmodum
scd nobiiilatem Spirilus significans. Quaiila ergo est
cnim jam ante dixi, de carac loquilur, qua? habel laipsius animnc cum seipsa consensio, lanta est Spiritus
cum Palre cognalio. Qucmadmodum ergo Filius quo- bia, qiiae graliam suscipit, qua3 suscipil benedicliQque dicilur vcrbum, nec est lainen ejusmodi ut non nem. Dcus enim nec bencdiciione opus babcl, nec
gratia : i;am Ueus nwllius rei indigel. Quemadmodum
subsistat, scd per id oognoscimus qu;c s i l ejus cum
cniin , inquit, Paler susciial morluos et vivificat: ila
Palre cognalio : ila eiiam Spirilus Dei dicilur Spirietiamquos vuli Filius vivificqt (Joan. 5. 21). E l rursus:
I I I S , nec tamen non subsislit. Et qucmadmodum quoOpera quas ille facil, ea qvoque facil Fxltus iimiliUr
niam est proprius acgermanusPalrisFilius, propterca
(Ibid. v. 19). E l rursus : Situt cognoscit me Paler, et
nobis largitur adopiionem iiliorum : ita eliam Spiriego quoque cognosco Pairem (Ib. 10.15). IlJud enim,
tus, quoniam sua natura esl ex Dei substantia, dona
SJc, ct Similiier, ei Sicut, significanl eura esse per
nobis prabet. Nam homo quoque quandoquidcrn naoninia siinilem : sed bic de bumana natura, quam
lura homo est, ideo poiest hominis pingere imaginem. Propterea bcnedixil te Deus in wlernum. AHus. busccpcrat, agitur. Audimus auleni ipsum quoque
rursus dicenlem : Propterea Pater me diligil, quia ego^
d i c i l , Hujus rei gralia.
Proplielce et evangeli$lw diffcrenlia. Yides quo- pono animam pro ovibus (Ibid. 10. 17). Nummodo ex vebemenlt affeclione ad ipsura oralionem. quid eum noo diligcbat anlca ? Quomodo ergo d i x i t :
Ilic est Filius meus dilcctus (Matth. 3. 17)? Sed boc
dirigii ? Ea de causa alibi quoque non simpliciter
posuit voleqs ostendcre quanlum el quara pra?clarum
fulura pr&dicit, sed prae se ferens figuram oblali criminis : ul quando d i c i l : Quare fremuerunt gentes , el ab eo ederelur facinus. Sicut ergo illic in reddenda
populi meditali sunt inania (PsaL 2. 1)? ila eliam bic raiione esl causa aliqua, iia etiam hic quoque causa
cum dicit : Proplerea benedixit te Deus in ceternum. es^t manifesla. Hac enim de causa prius d i x i l : Speciosus formq prmfiliishominum; ct, Di/fusa esl gralia in
Cum enim nec de ejus orlu , nec de educatione, nec
labiis luis : et, Proplerea benedixit teDeus in (cternum :
de aliis quidquam dixisset, bic obiter de eo loquitur.
id susceplaa humamlati adscribens, ut quando rursus
Qua de re ? Quod omnia quidem dicere per ordinem
bumanum
quid dicturus sit, et quod sil ejus dignilale.
est cvangelislarum , et ideo illa eis rcservavil; hoc
inferius, ne labaris, sed cognoscas de quonam loquacnim cral officiwn illorum narrationis : prophetiae
vcro munus osl, partes aliqnas sumere , et de eis tur. Ita etiam Jacob bumaniiaUs susceplx consilium
significans, post mulla alia diqcbal : Graiiosi ejus
disserere. E l ideo propbetie quoque hoc ubique faoculi skul vinum, el candidi dcntes ejus $ quam lac
c i u n l : nam paura quxdam quax ad bistoriam perli(Gen. 49. 12). Diviuilas aulem non babel denles.
ncnl, injicienles c l adumbranles , rccediiQl. Idco bic
quoque, Benedixit te Deus , inquit, in mternum , sic Alius quoque prophela dicit : Percutiel ierram verbo
oris <ui, et spirilu labiorum tollet tmpium (hai. 41.4),
dcclarans ejus vcrba lanla gralia fuisse pleiia. Considcra ergo virlulcm graiia?. Deambulat quandoque. eadem dicens quac Paulus : Quem Dominus consumet
tpirilu orit sui, et abolebit apparilione suce prcesenlicz.
prope marc, c i invenil Jacokum. et Joanuem, dicilque
eis : Venite post me, et faciam vo$ pkcalores hominutji.(2. T/iese. 2 . 8 ) .

Chri$lus ut beneftcalur. Ne tu ergo cum baxaudieris, co;ilemnas , osiendii tibi vires divinitalis. Neque enim carnera dividit a divinilalc, neque diviniiatem a carne, non subslanlias confundens, absit: sed
unionem oslendens. Propterea dicit: Beneditii te lku$
in ceternum. Quis est aulem modus benediciionis ?
Assislum angcli, arcbaugeli, llironi, dominaiioues,
principatus , poieslales, latidibug celcbrantes : omn.s
terra a finibus in fmes Deum incarnatum canit, et
laudibus afDcit. Priinus enini Adam ingeuli repletus
foit malediclionc, bic conlra mulia benedictione. llle
audivit, Maledklus lu tn operibus tuis (Gen. 5. 4 7 ) ;
el alius posl illuin, Maledictut, qui facit opus Dei ncgligenter(Jer. 48. 40), el, Makdktus,qui non pennanct
4. Si velis autem lu quoque scire graiiam , consiin omnibM quce scripta suntin Ubro hoc (Devt. 27. 26);
dcra quanti sinl ponderis el momenli ejus prxcepla,
et, Maledktiu, qtu pendel in ligno (lb. 21. 26 ). V i c l videbis ejus poienliam. Nm quis renunliavcrit omdes quol malediciiones ? Ab bis omnibus te liberavit
nibus, el prceterea animam suam odio habueril, inquit,
Cbrisius, factus maledictum {Gal. 3. 13). Queinadnon est me dignus (Luc. 14. 53; Joan. 12.25 ; Mallli.

Jllivero et patre et retibus relklis, eum sequuli sunt

(Malth. 4. 21. 22). Deinde cliam cum alibi diceret
omnibus aposlolis : Numquid vos quoque vuliis recedcre ? dicil ei Pelrus : Domine, verba vitas alerncB
habcs, et nos credidimus et cognovimus quod lu es
Chvhtui Filius Dei vivi : el ad quem abibimus ( Joan.
0. 68.-70)? Quid dico discipnlos? Ipsi Pharisaei cum
niisisscnl ministros, audierunt eos dicentes : JSumquam homo $ic loquulus est, ul hic homo (Ibid. 7.46).
E l alii rursus dicebant, Numquam sic visum est in
Urael. El mirabantur, inquil, quod eo$ docerel tamquam habent potestatem, et non ul tcnbm ipsorum et
Phammi ( Matlh. 9.33. et 7. 28. 29J.

EXP0SIT10 PSALMUM X L I V .
, ,
,
\ , * . . '
.
\
;
,
. ,
;
, * - , , .
" ,
, ,
, ,
. "
, .
,
. " ,
. " , , , * ,


.
'\
, , '
.
.
, .
, *
, , , , ,
,
. '
, .
.
, ,
,
. .
, ,
~;
,
[166| ;

'
, . "
;
.
, ' , *
.
,

'
; ,
, ,
[165] .
,
,
, ,
, , '
. ; "
. , *
*
* ,
* ,
. .
. * \

,
*
^. ,
*
, , * ,
,
,

'. .
.

- , \
"' ,
, ,
.
, 01
,
,
, ( ),
.
.
;
* ,
. ;
( ,
, , ,

, , ,


; ; -. .
*
,

. -, ,
,
*
,

* , ,

'.
,
,
, ,

,

.
* ,

\ ,
. $ ;
,
, . " .

190
m
S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.
.
, , , , , , - "
. , . ,
; - , , ' .

, \ . "
, , ,

, .
, , 87 , ;
, * , . . - ,
, , . , ,
, *
, ' ,
. $ .
, . , .
. ",
,
. ^ . , ,
; , . \ . "
[167] ,
, [168]
. , ,
; \ ( ,
, ),
^ . ' ,
, ' . ' ,
, ,
, $ . > , \ ) , , ' _
, , . , ,
, . . '
, , ,
.
, ,
, ,
,
.

.
, \ , ,
, ' , , ,
,

.
. ; (;
, , .
'. , *

(, ,
, .
; ,
.
\ .
. * , ; ,
, .
; ,

, \
.
; ;
,

,
. \ , ,
^ ,
. ":
,
.2
, , *
/ . ( ), '

" . . " , , ,
, - . ;
\, ' ' , ;,
, ' ,
%-

' , .
,

* Alii y.apm, mimis recle*

, , 7
V Alii .
9

i%9

EXPOSITIO IN PSALMUM X L I V .
190
ab a l i o jnssus, sed ipse ex seipso : ila hic eiiam, Socnim setpsum btimiliavit, ui le exaliaret, et
gittas potentis acutm, populi sub te cadcnt in corde inimortuus est, ui te rcdderet immorialcm : ita eiiam
micorum regis. Deinde ostendens eum omnia ex sua
facxug est raaledicuim, ut tii imploreris benedictione.
auclorilate facere, dicit: Deducet te mirabUiter dextera
Qttid poicsl conferri cum hac benediciione, quando
tua. Non aliunde, inquit, operaiionem suscipis, scd
pcr malediciiouem largitur benediciionen ? Neque
ipse libi ipsi sufficis. Audi autem ipsum quoque pncis
etiim ipse opus babuit benediclione, s e d eam tibi dau
Deum dicentcm discipulis : Non veni pacem in terram
Quemadmodum enim quando dico eum fuisse humiliatum, non d i c o mulaiionem , sed bumance suscept mitiere, sed gladium (Matth. 10. 54). E l rursus :
Jgnetn veiii miitere in terram, et quid volo nisi ut acccnnaturx demissionem : ita etiam quando dixcro eum
dalur ( Litc. 12. 49)? Hic a u t e m de codem loquens,
esse bencdictum, nou hoc dico, q n o d ei fucrit opus
bcncdictione , sed rursus ostendo demissionera hu- quotnodo sit venlurus dicit : Descendet sicut pluvia in
vcllm, et tamquam gulla qna dislillat super terram
manae suscepta? nalura?. Benedicla fuit ergo bumana
( PsaL 71. C). Ihec dico, ut allcnii silis et vigilames,
natura : Gbrislus enim a mortuis excilalus non moritur amplius nec csl malcdiclo obiioxius : imo vero elquaeex dictionibus significaniur diligenler sumcnl c s , solvaiis apud v o s dubitationem. Haic e n i n i nomincc anie qurdem crat obnoxius, sed suscepit malen a sigmiicant ejus operalroues. lia crgo bic quoqne
dicium, ui teab eo liberaret (Hom. 6. 9 ) . 4. Accingere gtadio luo super femur tttum, poieniissime. Aliua, cum audieris : Accingere gladio tuo super [emur tuum,
Cinge ensem tuum super femur. A l i u s , Chxumpone ve-poieutissime , exisiima essc nomeu cjus operaiionis :
iuti gladium tuum tmper fenmr* 5. Specie iua et pul-ila eiiam nrcus et sagiilas. Qticinadmodum eniin
S c r ^ U i r a dicil Deum irasci, non perlurbationem anicltriludme lua. Alius, LaucUm tuam et auctorilalem
tunm. Alius , Glori* et decore tuo. Quxnam cst bxc iui ci ti ibucns, sed pcr hanc diciionem, ultricem ejus
iuiilatio, etquaenam verborum translalio ? Cum enim operationcm osiendens, el qua* sunt crassiora atiindc doclore loquerelur(hoc enim gibi v u l l illttd, Di/fusa gcns : i l a idipsuot significat c u n i arnia mcmorai. Quia
est gratia in labtis tuk), armatum regein nobis repenie enim non per nosipsos, sed per alia instiiimcma pu
describit, nec ita ot l o c r n n leneat propbeliac, scd ui nmiur, volens ejus pumendi ostcndere faculiatem, id
per nomina nobis nota significavit, non ut arma in Deo
locum supplicationis. dixil enim : Accingelur
gladio s u o ; scd rogat, e l dicit, Accingere gladio tuo. cogiiemus, sed u l significanlius ei cum niajori cmpbasi ejus ultionem audiamus. At raulti, inquies , ex
Pcinde buic etiam arraaiura? admiscel pulchritudiboc loco laesi sunt: sed temerc, et a propria inscitia:
ocni, nunc quidem gravis armalurae niilitem significans , nunc vcro veimslum bomiuem ac speciosam : cum enim Deum audirent, debebanl kUelligerc id diSpecie enim, inquil, tua> el pulchriludine lua. Dcinde cium esse iropice ct figuratc: nunc vero nec per alia
sagillarium : 6. Sagtiice enini, inquit, tu<e acutce, po-quidem verba neglexit Scriplura eos docere Deum
lenti$$ime. Et rursus victoreui et iriumphalurcm : Po- essc impatibilem. Audi ergo quomodo alibi docct,
puli, inquit, tub te cadenl in eorde inimicorum regh. quam sil ei facile samere supplicium, diccns : Exsurgal Deu$ , cl di$$ipentttr inimici ejus (Psal. 67. 2 )
Eumdem rursus inducit unguenlis delibulum, q u i est
niites gravis armalura, et rcx, ct sagiliarius, ei v i - Numquid opus est armis? numquid gladio ? Suflicit
c t o r : 9. Myrrha e n i m , i r i q i i i t , et gulta, et casia vettU inquil, solum si exsurrexerit. Sed boc quoqtie rursus
esl crassum; elideo sxpe dicit: Qui respicit tupet
mentis titis.
terram , el facit eam tremere (Ptal. 103. 32). Et rur5. Quid ergo commune inter se habent arma et unguenta, unciio ei gladius, doctrina et bellum , arcue aus : facie eju$ commola esl terra (Psal. 113. 7 ) .
Atqui boc quoque crassum cst. Audi ergo rursus id
ei pulcbriludo ? Ilaec cnim sunt signa pacis, illa vero
quod esl sublimius : Omnia, qucecumque voluit, fecil
pradti et instrucla? aciei. Quis ergo esl siniul el pacis
(Ptal. 134. 6 ) : ei enim solum voluisse sufdcil. Vide
ainicus, et rei militari dedtlus? quift distillal unguenaulem quomodo in his eiiam crassioribus ostendit
liim , et armis est munilus? quis procedil ex domiDcum nullius rei egere. Neque enira prius armoruni
bus ( ) eburneis, el hostes fbndit iwiumerabiles, ct
uiaximam airagem facit? Quomodo solvemus banc
nieminit, quam eum polentem vocaverit; ct rursus.
difiictiltalem ? Si recle sciamus bacc quoque dici de
cum arma enumerasset, omnem victoriam ejus dextrse
Patre. Nam ipee quoque propbela eum alibi annatum
adscripsit, hoc e s l , ejus nalurac ei poicntia?. Qnod
inlroducit, ut quando diclt: Nisi converti fueritis, gla- alins qnoque propbeta signiiicans, diccbat: Principadinm tuum ribrabit; aicum wtm tetendit, et paravit lus ejus super humerum ejus (Isai. 9. 6 ) : n o n u l h u iptum, tt in co paravit vata mortii (Psal. 7.13). Et mcrum intelligas, absit: sed ut scias Deum non cgcrcrurauft alibi : Induel ilwracem justitiam (Sap. 5 19). aliorum auxilio. Accingeregladio luo super [emur tuurn,
\tde aoiem eamdem quoque aucioriiaiem. Quemadpolentissime specietuaet pulchritudine tua. Quid bic
modam eiiim illic dicit, Gladhim suum vibrabit, non
igilur dicit? Per haec crassiora nomina oslendil ejus
operalionem, per quain orbem lcnarum rcxit, per
quam bellum confecit, et tropa-um erexit. Erat enim.
() In G r x c o , p>u & ^*. P o t r o i n v o c e m ,
haBc
notat S a r i l . : pa^ v a r i e e x p o n i l u r . * Basil. pof^ anpellat
bcllum gravissiinum , ct omnium bellorum acerbissimaximas domus, e t c n i d y r a u s ; Alhanasius, lempla rna-mum. in qu
^arbari bcllura gerebaut, scJ da:gjiuficc exstructa; cyrillus,. turret
modnm

191

S. JOANNIS CHRYS06T0M1 ARGHIEP. GONSTANl INOP.

192

que parricidam c l incontinenlem adolescentem, quomones tendebant insidias, c i univjerso orbi terrarum
modo suis coinmendat ducibus, diccns : Parcite mihi
aflerebanl exilium. Qnocirca Esaias quoque dicebat :
Et forlium dividel spolia (hau 53. 12). E l rursus filiolo Abtaloni (2, Reg. 18.5) ? Quando autein in prinalibi : Spirilus Domini super me; qua de causa unxit cipio loquebatur cum fralribus ei invidenlibus prome, ad evangelixandum pauperibu* misit me , ad pmdi- pter fuiuram vicloriam, cogila quam mansuele loquicundam captivis remmionem (Ib. 61.1). Quamobrem tur, dicens : Numquid non verbumcst ( 1 . Reg. 17.
29) ? Quid vero Moses ? Pro iis qui eum lapidibus pe~
Paulus ubique in principio Epislolarum scribcns d i Cibat: Cralia vobis el pax Deo patre nostro. Et rur- tierant, pro iis qui eum, quanlum iu eis crat, dc mcsits : Ipze enim est pax noslra , qui fecit utraque unumdto suslulerant, audi qutd dieat (Exod. 17. 4 ) :
(Ephes. 2. 14). Ne aulci dmii audis, Accingcre gla- Si peccalum quident eis dimiliis , dimitle : sin minus,
me quoque dele de libro quem scripsisti (Exod. 52. 31.
dio tuo, ensem inlelligas sensilem, audi qusc sequunliir. Cum enim dixisset, Accingcre glndio tuo subjuri- 52). Gum alii rursus eum moverenl adaniulaiioncm,
ei inciiarcnt ad iram, pulcbra illa el sapienlix plena
xit, 5. Specielua, et pulchritudine tua : boc esl, glaverba loquulus e t, diccns : Qui$ det loium populiun.
dius, species cjus, pulehriludo, gloria, auclorilas,
Domini prophelas esse (Num. 11. 29)? Pro sorore aumajoslas cl magniiiccntia. Nullius enim illa indiget
lem nirsus, qux eum maledictis inccsserat, quam.
substaiilia ad ca rccte gerenda , quaj fimrini proposuppliciior prccalur? Ex muliis quoque aliis locis v i sila : est cniin nullius indiga. Eum crgo adborladir
deri potesl cjus mansuetudo, quando eiiam e lerra
propbela, pro univer^o orbe terrarum cum ad bcllum
cjecius, et in Palxslinam ingredi probibhus, cum
cduccns. Dcinde a sublimibus oralionem rursus dcduomni coniitate et inansucludine Judxos alloijuilur
cil ad crassiora. Gum enim dixisscl gladium el fc(!Sum. 12. 13). Scd lamen bic mitis, ul Daiban, A b i inur, adscendit ad speciem ei pulcbriiudinem : el i l ron cl Corc, cum in sacerdotiuin invasisscnl, a terra
linc nirsus descendil ad ea quac sunt magis corporea,
cl d i c i l : lnlende, prospere procede etregna. Gum au- absorberenfrtir, c l alii exurcrenlur, quod ignem alicnum oblulissenl, a?quum cxistimavit (Num. 16. 15.
lcm d.xil, lntende, arcuin significavil et sagillam.
sqq.). David qnoque ille mausuotus et Goliatli j ro>ir.;Deinde oslcndens rursus euin arinis non egere, subvit, et cxcrcilum fugavil, ei rclulil vicloriam (1. Ileg.
junxit, Prospere procede, et regna. Alius autcm in17). Hoc csl cnim vel maxiine mansucli, suas quidcm
icrprcs bic dicit, Promove. Reguum autcm bic dicil,
injurias remitiore, eos autem quibus fil injuria dofcnquod cum advcnissel, admimslravil exlrcmis temporilms, quodque est sccundum propriam ralionem el dcre : qucinadmodum Clni.liis quoqnc fccil. Gnm
enim in cruccm asccndissct, dicebat : Palcr, ignosce
sdcnliam.
6. Jkrc autem verba indicanl propbclui desidirium, eis; nesciunl euim quid faciunt (Luc. 23. 3 i J . E l J e videntis jam quac cranl ab eo facienda, c l uiiiversum rusalcm rursus deflens, diccbal : Quotiet volui congregare filios vestros, ei noiuhlh : ecce relinquelur doorbcm l c r r a 3 deduclum ad veritatcm : et ideo tropo ct
mus vesira deserla (Mallh. 25. 37. 38). E l cum im(igura impcranlis usus c?l. Consueverunt cnim niinopaclus esscl ei colapbus, nou colapbum conlra iinpercs, quando sunt acri inajorum inflammati studio, liis
uli dictionibus. Propler veritalem, et mamuetudinem, gU, sed ei qui impegeral se cxcu.^ai (Joan. 18 22.
25); ct eum appellarclur da?n)Oniacus, ejicicb t d x el ju&liiiam. Adverbio vcrilalis ulilur. Vides qnomodu
seipsani iuierprelatur Scriplura, el oslendil victoriam nmnes (Mauh. 9. 32. sqq.); et cum vocarclur planiis,
versari in inlclligentia, ei essc spii itualem ? Qui cuim ci impius, el Dei advor^arius, in ngnuni cos su im
mcnunit armorum, gladii, ct arcuum, quoniodo liic ducebat. Discipulis quoque prac;pil ut ubique fl.imeminil mansueludinis? Quid enim commune inter sc golla sustincrcnl, perscquutioncm patonnlur, cxpellerenlur, infchoremquelocumdeligerenl (Joan. 7. 12).
babcnt bcllum ct mansueludo, modesiia et pugna?
Qai eniin vull in vubis esse primus, inquil, sil vesltt
Pcrmullum quidem cerlc, si quis reclc expenderil.
mmister (Matlh. 20. 26). Domesiicum aulem snbNam cl David ct Moscs eranl milcs : c l ideo de illo
quidem dicit Scriptura : Memento, Domine, David, et junxtl cxemplum, dicens : Sicul Filius hominis non
omnis mamucludinis ejits (Psal. 151. 1); dc Mo$e au- vcnit minislrari, ted ministrare, el dare animam sunm
tem : Eral 31oses mUissimus omnium hominum qui rcdempiionem pro multis (Ibid. v. 28). Quod si expelerant super lerram (Num. 12. 5) : tamen vidcnlur i i , lil daimoncs, el cum diabolo bellum geril fit errorein
tullil dc mcdio, boc quoque est maxtmx mansueludU
qui eram omnium milissiufi, omnium maxime ulcisci.
nis, omnc qnidem viiiuiu abolere, eos aulcm qui ab
Sed si vullis, dicamus prius de coruin mansueludine.
illo dciiiienlur libcrare, insidianlcs dxMiiones coorCuin bic bealus ccpisset sa?pe Sauiem, el esscl in
ccrc, ct qui ab cis probris alTecli fiieriiit, a malis c n cjus poteslale eum de mcdio lollere, manum in eum
pcrc. Quid esi autero, Propter veriiaicm, et mansuetution immisit (1. Reg. 24. 11. et 26. 7. sqq.) : quindhiem, el jusHtiam? Dixil bellum, dixil inslruclam
ciiam cum alii ip$um inciiarcnt, ci pepcrcil, et iram
acicm, ostcndil armatum mililein; dicii deinceps qua>
repressit. Jam vero cum Semei eum contumclia afiipulcbra et prxclara in regno suo gcsscrit, gcnus iropxi,
ccret, ct ejus calamitaii lunc insullarct, vellcniqoe
condilionem
c l naiuram viclorkc. Alii cniifi oinncs boduces transire, c l malcdicum bomincm probris cjusmines regnantcs, vcl pro civitaiibus vel pro opibus,vel modi inscclanlem inlcriniere, qualia profert vcrba
omni sapicnlia plcna (2. Rcg. 16. 5. sqq.) ? Illum quo- proiniiuiciliis, vel pro vann gloria belbim geninl: ipso
%

idt

E X P O S l T l O LN PSALMUM XLIV.

, .
* *
' '
,
, ~
.

.
,
. " ,
, ,
. ,
,
, ,
, ,
, \ , , \ , .
[169]
. ,
>.

. ,
* \
, , , . , ",
\ . ,
, , ,
. " , .
,
, * .

,,
! , ;

" ; "

, ,
>;
. ;
, ),
, *
, , \1 .
[] ,
,

;
, ! ,
, ,
.
"' > '
,
, , , .
, , .
, ,
.
,
' .
-'.

, ,
, * . ($ .
, ^, *

( ,
. " , , - * , . " .
, , ,
.
^ .

,

, , .
;

, , ,
> ,

;

, ;
. ,
, . 3
,
.
, ,
* , , , * , Hv ,

. , " - ' ,
, ,
;

. ' ,
, ,
, ,
f , .
, * , , .
, * , , ,
, * ' , '
,
b Sic Beg. 654 et sic legit interpres. In edit. Savil. et
* AUi , et sic lcgitur in editione Romana '. Morel-, , . . . .
deeral in Morel., sed in -mss. ei Savil. ha
In edit. MoreL , fortasse mendose factum
belur. Iofra , a!ii non ma)e.
ex .
b

S. JOANNIS CHllYSOSTOMl ARCIHEP. CONSTANTLNOP

IU3

,
, , , , , ,
.
. ", 1711
. ",

*.
'.
; "
\ 0,

,
, ,
,

. ; , ,
. ,
,
,
.
, *
.
, ^ , ,
, ,
, ,

, ,
0( ,
. , ,
, ,
. '
' , , ' .
, ,
,
*
, .
* , .
'
. ;
(5, ;
, ; '
, ,
.
, .
, .
,
e

.
" , , 0
, ,
, ' .
, ,
. ,

His adjicit Beg. unus , ,

b Duo mss. .
Dtiomss. ... .
, quae leclio esl secumJum Aquilam. Alia
v<ero leclfo, qu est in edit. Morel., secuudnm Svmraacbum conciunaU est, nempe
. Priorem leeliouem sequ.mur.
4 Slc mss. et SatH., Morel. vero .
c

1?4

, .

, [172] ,.
.
,
,
, ' *
. 0
,
,
. .

;
; ; ; ,
, . ,
, .
,
;
; ,
, ' .
0 , ,
. ,
,
, ,
, *
. " ,

' ,
. "
*3 , * ,
. , ,
. '' ,

. ,

. ,

. , , , , . , ,
, .
; ;
; *,
, ,

, ;
, . "
,
* ,
.
'. ' ,
,
; "
. , *
^
* *
. ,
, ^
, , [175] -
,
.
,
.
, , -

H)5

EXPOSITIO SALMUM XLIV.

|g

Judaicam captivilatem ct civilatis evcrsionem el cxauicm propicr nullum coruin, sed propter vcritatem,
cidium, vel per anagogen im verbi vocat sagltias.
ut eam planlet in terra; et propier mansueludinem,
Quibusvis eniin sagittis velocius pervasit orbcm terraut qui sunt fcris immaniores, mansuelos efficiat; et
rum, et eorum, qui prius f.ratU iniinici, cor letigic,
propter jusliiiam, ut in quos tyrannidem exercet ininon ut interficeret, sed ut ad se aiirahcret : quod
qniias, eos justos faciat, primum quidem ex gratia,
deinde ex recte factis. Ei deducei le mirabililer dextera eliam in Paulo evcnit. Non enira aberravcrit quispiam,
tua. Alius, Et illuminabit te tuper terribilia dextera tua. si dixeril iliud verbum sagitiam, quod e caelis emissura
' tetigit cor ejus, qui prius eral inimicus, et amicum
Alius, oslendet libi terribilia dextera tua
reddidit. Populi subiecadent. Yidisii quam rectebel7. Yidisti quomodo rursus nobis aperuit digniutem
lum gestum sit? quomodo reconciliaii fueriut qui prius
ejus qui haec pncclara facit? Sicut enim cum superius
erant scditiosi? quomodo docli? quomodo initiati?
dixisset arma, et gladium, ascendil ad speciem ac
Ipse cnim casus, et quod sinl sub illo, est omnibtis
pulchriludinem, et ad incorporeas inieHigentias defundamentum et radix aliiiudinis. Gum enim eos libeduxit audiiorem : ila cum rursus descendisset ad id
rassel ab arrogamia, et ab inani fastu et gloria, el ab
quod est crassius, nempe arcus et sagitlas, paulatim
rursus erigit auditorem, belli causas referens, verita- erroredxraonum, eos sibiipsi subdidit. lta eliaro alius
lem, mansuetudinem, justiliam; deinde rurstis mo- propbela eum osiendit cruentatum, cum sic dicil:
Quis hicett, qui venit ex Edom? rubedo vestimentorum
dum quoqae victoriae. Quisnam aulcm esl is? Ei deducet te, inquil, mirabiluer dextera tua. Quod aulein ejus ex Bosor (isai. 63.1)? Nusquara illic arma, arcus
el sagilla?, sed vestes. Yerbum quidcm paulo crasdicit, tale est: Ipsa sibiipsi nalura sufftcit, ipsa sibiipsi suflicit poleniia ad videndum quae sunt agendn, ei sius, sed boc tamen subtilius: et tamcn illic quoque
in ea crassiiudine erigit sensim oraiionem ad res inlincm eis imponendum.
Opera Chrisli terribUia. Recte aulem dixil alius, corporeas. Quoniam euim rogal propheta undenam
rubra vesles, d i c i l : Torcular calcavi solus (Ibid. 63.
Terribili* dextera tua: sunt enim valde lerribilia et
2.
3), osiendeus victoriae facililatem, el quod nullum
borrore plena quao gessit, mors deleta est, perfracli
babucril qui ei opem ferret, sed ipse sibiipsi suffecerit.
sunt inferi, paradisus fuit apertus, caelum patuit, obstrucia sunt ora dacmonibus, inferna cum supernis Quemadmodmn enim bic dicit, Deducei te mirabilUer
dexiera tua: ita etiam illic, Torcular calcavi solus. Ut
commixia sunt, Deus bomo factus est, bomo sedil in
enim facile est ei, qui ingreditur lorcular, ealcare bosolio regio; aperta esl spes resurreclionis, imraortatros: ita etiam Deo, facere qux voluerit, imo ne sic
lcs exspectationes, ineffabilium bonorum usus frucius, ct alia quxcumque per suum advenlum prae- quidem, sed longe facilius. 7. Thronug tuus, Deut, in
clare gessil. E l ideo dixit, Deducet te ad lernbilia hcec sceculum sceculi. Virga directionis, virga regni lui. 8. IHtexisti juslitiam, et odisti iniquitatem. Proplerea unxit
dexiera tua, oslcndens sibiipsi sufficere naluram et
te Dem, Deus tuu* oleo , consortibus luit.
potenliam ad ca invenienda et perficienda, quae fueAlius,
Thronm tuus, Deus, asternut, ei ulira. Hebraua
ranl proposita. Sepluaginia aulem dicunl, Deducel te
aulem dicit illud, Deus, Deus tuus, Eloim, Eloach
mirabiliter dextera tua; boc est, non solum mirari
Quid bic dixeril Judseus? Dc quonam enimhoccdioporlet quod res pulchras et praeclaras gesserit, scd
quod eas practer bominum exspeclationem et opinio- cunlur? Quid vero bxreticus? Si dixerit enim diri de
Patre, Thronut tuus, Deus, in soecuium sccculi: qnonein gesseril. Pcr morlem enim mors deleia est, pcr
malcdiclum malediclum sublatum est, et dala bene- modo ci cooveniet, quod deinccpssequilur: Propterea
unxii te Deus, Deus tuus ? Neque enim Pater estCbridictio; por csum mipcr cjecti fueramus, per esum
slus, neque ipse unctus est. Unde clarum esi eum
rursus introducli fuinius. Virgo nos paradiso expulit,
loqui de Uoigenito, de quo prius quoquc dictum est;
per virginem vilam xiernara invcnimus. Per quas
condeiunali sumus, per ea fuimus coronati. Uxc ergo de quo dixit etiain Isaias : Et ejus regoi non erit finis
animo agilans propbela, dicebal: Deducet le mirabili- (hai. 9. 7).
ter dexlera lua. Numquid opus est armis? num gladio ?
8. Sed illud quxsierit forlasse quispiam, cur nunc
uum arcu et sagiilis? Yidisti quomodo ipsa natura,
loquitur de divinitate, cum de humanae nalura susceipsa polcntia, est sibiipsi sufficiens? Sed vide eum,
ptione anlea verba feceril? Quoniara idipsum quoque
tamquam saltatorem optimum, rursus a sublimibus facit Malthaeus. canie enim incipit, el ila exorditur:
dcscendere ad crassiora. 6. Sagittce luce, inquil, acu- Liber generalionis Jetu Cltriai (Matth. i. i ) . Similiter
l(By poteniissime. Populi sub te cadent, in corde inimuetiam Lucas et Marcu: Joannes autem solus aliler.
coium regis. Alius, Jn corde inimici regis.
Cum enim prius dixissel de diviDilale, In principio
Sagiita verbi vis efftcax; Chrisli ceternitat. Vide erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat
rursus quandomeminit sagittaruin, quomodo potentis
Verbum (Joan. i. 1), et de ea multum disseruissct,
verbum accepit, ut scias euin non egere sagitiis, sed
tuuc dixit: Et Verbum caro factum est et habitavit in
ipsum sibiipsi sufGcere. Haec est autem series: Sagitue nobis. Quod si secus ac caeleri evangelii scriplione
lum acutw, pelens, in cerde inimicorum regis, lilud au- usus est, sicquoque magnam inter ipsos oslenditcon leni, Populi sub u cadent, in medio inierponilur. Hic sensionem. Et quomodo, inquies, fucrit rationi coneigo mibi esse videlur duplex exposiiio: vel enim dicit seDtaneum, ut sit in co, quod cst contrarium, conseut

IIic adjtcit neg. unus, Ahus, ettrepidans.

i DUO Mss., Etoa. Lectio lifebraica eafjvrVM D V l ^ .

196
S. JOANNIS CIIUYSOSTOMI AKCHIEP. CONSTANTLNOP.
in
prxceptis
el
mandalis
boc
ipsum
faciat?
Quocirca
sio? ii ncscis, qnod comedcre repugnat ei quod est
propbela quoquc sic boc in loco oratione usus est, a
non comedere, el bibere ei quod est non bibere, et
carne ad diviniialem ascendens (labia cnim sunt cardare ei quod est non darc? Sa-pe aulem medicusquonis), et a divinilate nirsus ad carnem descendens, ct
que mulia fjcil ejusmodi, non sccum pugnans, sed
varielale oraiionis utens ad salutcm catecbnmenorunu
sibi valde consenlicns: unum enim sibi finem propoThronus tuus, Deus, in sceculum sceculi. Tbrouum bic
nit, a*groli sanilalcm. lloc ipsuin eliam usuvenit in
non
niodo tlironum, sed regnum dicit. Ilic ergo illum
cvangelislis. Nam rcstas quoque est biemi conlraria,
dicit anlernum, alibi auiem eliam alium : Vidi enim, '
ad unum lamen rcspicit fincm, pcrfcclionem et mainquit, Dombium sedetilem super ihronum excelsum
turitateni fruciuum. Jam vero univcrsus quoque mun(Isai, 6. 1). Et rursus, Qxionxam allus thronus tuus\
dus consiat ex conlrariis, sed multiim ad vitce noslrae
Alius quoque propbela vidil eum sedcntem supei
usum conscnsum oslendit. Quineliam Chrislus quoque
tbronum glorine (Dan. 7 . 9 ) : David autem osiendit
via Joanni conlrana bigressus esi. lllc enira comedebai, bic vero non comedebat. Venit cnim, inquit, Joan- eliam tbronum bumanitalis: MUericordia cnim, i u qiiil, el judicium correctio throni ejus (Psal. 96. 2).
nes neque comedens, neque bibens, et dicunl, Dccmom

nium habel. Venit Fxlins hominis bibens et comedens, et 9. Hsec orania de cjus reguo dicta sunt, quod scidicunl, Ecce homo vorax, el vini potor (Luc. 7. 55. 34). licet fine careal (boc enim est, In saculum swculi)
Sed elst erant quac fiebant conlraria, unum tamen
quod sit gloriosum , quod excelswm, quod potens et
iinem respiciebant, nempe eorum, qui sagena erant
validum. Rursus quod sit expers principii, quando
capicndi, saluiem. I(a etiain bic ordo divinilalis el
dicit, Regixum tuum, regnum omnium swculorum(P$al.
buniamc susccpla? nalura, elsi secus ac ab aliis, ab
144.15). Qucmadmodum aulem ibronus est regni
Joanne inlroductus est, id lamen eis valde convcsigmmi, ila eliam virgn, et regni, c l jurisdiclionis.
nienler factum est. E l quomodo, dicam ego. Qtiia in
Et ideo dicit: Yirga dxreciionis, virga reyni txti. Ciaprincipio quidem cum sermo nondum esscl dissemirum enim illic esl qnod juslum s t , clarum C9t
natus, conscnlnneum erat versari in explicanda liuquod esl rcctum, nibil illic adumbratum. Audiant
maniialc, el dc carnc doclrinam apcrirc, a crassioriqui insanhwt, et mcnte cnpti; imo vcro qui sunt eig
bus ct scnsilibus ducentes exordium; scd posiquam
delcriores. Quinam autem sunt bi ? Qui divinam proinlroducla fucral scienlia, c l prxdicalionem jain susvidcnliam reprebendunt, et dicunl : Cur boc et iliud
ccperant, crat deinceps leinpus opporlunum a sublisic facium cst ? Quomodo cniin non absurdum, ut qui
mioribus incboandi (I. Cor. 3. 1). Quamobrem profabro quidem assidet, ct ligna irangenlein et secanpbclac quoquc si quandu dc eo disscrunt, ab bumanx
lem contemplaiur, ab eo rationem uon cxigat; ct
nalurae susceptione incipiunt, el exordium ducunf.
duin mcdicns scindit ct uril carnem , et in domunVide ilaque quomodo Michu-as ab infimo orditur : Et
cula a?grotiun includit, et famc cxcruciat, nec ullus
fn, Bcthleem, ierraJuda, nequaquam e$ minimain prin- adstantium, nec ipsc qui laborat, dc iis quaj iiimt
cipibus Judaz. Ex te enxm mihi egredietur dux, qui curiose investigat; et dum gubernator lendit fuuem,
pascet populum meum Israel (l/tc/i. 5. 2). Alqui non velumque el intendit el rursus remiuit, el navis laerat divinitas ex Belblcem, scd caro. Sed non pertera inundat, nemo sit curiosus, ncc in unoquoque
mansit in boc solo, sed ad divinilatem eliam asccndit,
borum opiGcum inquirat et scisciletur, sed laccat et
dicens: El egressus ejus ab initio ex dxebm usculi (lb.).quiescat, quamvis ii in arle snrpe pecoeni : dc inefiaEt rtirsus lsaias: Ecce virgo xn ulero concipiet, el pabili auleui sapientia, dc incnarrabili clemenlia, de
riet filxum, el vocabunt nomen eju$ Emmanuel, quod e$l
inlinita providcnlia curiose quispiam indagel ? Quania3
interprelalum, JSubiscum Deus (hai. 7. 14). Vides
bxc non sunt insanicc? Etopem qnidem ferre, vcl
quoinodo is quoqne a carne ascendit ad divinitalem
pecunias crogare pro iis, quibus fit injiiria, vcl pro
(Matth. 1. 23)? Et rursus alibi considera hoc ipsum
pauperibus, non facile inveniunlur qui veliul; perab co fuisse factum: dicil enim: Puellus natus est no- peluo aulem inquirunt, cur hic paupcr, cur ille mcnbis filius, et dalut esl nobxs, et vocatur nomen ejus, ma-dicis, et cur altcr sil dives. Serve nequam et slolide,
qnicontWuangelm*, admirabilis consiliarius, Devi forixs,
cur non oculos demillis, ncc leipsuin condemnas,
polens, prxncey.s pacis, pater futuri swculi (Isax. 9. 6).
nec freno ltngiia? injecto menlem luam rcprimis, ncc
Vidcs qtiomodo rursus a puero carnisque susceplionc,
miliens de lantis rcbus curiose inquirere , hanc
veluii per quosdam gradus ascendens, sisiil in diviniaiixiam indagalioncm in tuam \ilain convcrtis? Relace . Iic eiiam Paier ejus cognitus est primiim cx
spice ea qu;p fecisli, respice niarc peccatorum : el si
ereaturis. Jnvisibilia cnim ejus, inquil Paulus, crea
cs cnriosus el anxius inquisitor, exige a teipso vertione xnundi operibus intetlecta compxcximmr (Rom. 1.
borum quui maie dixisli, ct rerum quas male fecisti,
20). E l idco ipse quoquc seipsum sxpe eflingit in
ralionem : nunc awlem lui quidcm ipsius pnclcrmisso
specie sensibili, paulaiim cvebeus bumanum geuus ad
exaininc, licet ba?c quidem socordia suppliciuiu afcogiiationes incorporeas. Et quid miraris, si in doferat, curiosa auiem indagaiio salulem, scdcs Deum
gmaitbus boc consiSio el bac occmoinia ustis sit, cum
9

Hic variant Mss. Lnus Rog. sic babcl, Alus thro~

Dnus, ateendexu per gradus volat circa dhiniUUem :nxis; et alibi rursus, sedentem super thronum glorite; aUbi
qus certe leetio non spernenda, et tortassis dlam arnplcaulem, Misericordice plenwn; c itisericordia aiim inctcrer, i&isi unuin cxcmplar essui contra oinma.
quit,et judicium correctio ihrmi ejus.
1

4)*

EXP0S1TI0 P S A L M U M X L I V .

; ,
, ,
;
, ;,
, .
. , ,
, .
,
.
.
. , ,
, , '

.
, , ,
.
* ,
' ,
.
,
,
* . ,
. "
*,
,
, ,
* ^ . ,
,
, . "
* , ,

.

,

.

, ' . *
,
,

, ,

,
,
' .
;
*
, ,
,

,
,

,
,
, \
. ,
, [174]
;
.
, ,

.

,
.
,
, *
;

Rrg. unu .
*> . edil. Komatu ' legitur
> .
lims .
e

PATROL. G R . L V

496

,
(
) ,
,
.
, , '
, . , , ,
. "
.
*
, ,
.
'. ,
( ),
, , .
, * ' ,
. "
,
, . * ' , . , ,
.
, * .
; , * ;
,
, ,
,
, ,
, ,
* , ,
, , '
, '
,
,
,
;
; ,
, , (5
* ' , ,
, .
, , , ,
[175] . ,
,
;
, ,
,
, ,
, * , (
, ,
,
.

<* Hic variant mss. fnus Reg. sichabet, *

, * ,
. "
. . Alii etiam, .
Savil. elduu alii .
f Alii .
* Savil. et unus . Alii .
12

197

S. JOANNIS CKRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTlNOP.

, ' ,

;
.

, ,
^, ;
, ,
,


.
, ,
, ,
, ,
, ,
, , , ,
, ,
. , ,
. ,
. , \
\ .
,
,
?., . , . \ , ,
, ,
. ,
.
,
\ ,
* ,
.
,

*
\ .
, " ;

, .
,
, .
, *
- , *> ,
. ,
,
.
, ,
[176] .
, ,
, .
, , .
, , . ,
, , , , .
, . "
0 , ^ ,
, ,
'),
, ,
.
,
.

19*

,
, , '
*
,
. ; "
' .

, <]'?
,
. ,
.
, *
.
. , .
.
, .
'. ,
, ,
.
, * .
, ,

. , , ,
.
!00
<*, . ,
,
. " (
) 0 .
,
, , ,
. ,


\
. , ),

, . ,
' .
,

.
/ ,
.

. [177]
, ,
.
.

, , ,
, ,
, ,
.
, ,
.
,
c

Duo ms*. *
, et sic lepil inierpres reddcns : Normulli rero, spe
cternm varieuttem indicare divcr$itatem unclionis.

* Hrrc, usquc ad , deeranl in Morel.

b tnus , uon rrale. Infra duo mss.
.

d Untis ; .
e Haec, , decrant in Morel. Hac *uleni
lcclio csl S) mrf.aelif: scqurns ncseio cujut.

107

EXPOSITIO IN PSALMUM X I J V .

Christi vocati sunl multi. quando ttnctus Chriitus.

in jus vocans, luis pcccalis alia adjiciens. Non audis
propbetam ei diceniem: Virga direetiotm, virga regni Cum boc ergo ila se babcai, ne dubita eum vocare
lui ?El rursus alius : Judicium ejus, inqilit, tamqnam Cbrislum : nam Abrabain quoqne appellabatnr cbriIHX exibit {Osee G. !> ). Qtiod si non nosti omuia qnne sius, et propbetx, scd non omncs olco uncti s u n l :
qiiemadmodumcumdicit: Nolite(angerechristo$meo
siiut iui Doinini, propierea eum gloria affice,propierel inprophetis meis nolite nwligmri (PsaL 104. 15).
ea eiim maxime adora, propter ineffabilem cjus majeslaiem, propter incompreliensibilem ejus providen- Quando autem unctus estCbrislus 1 Qiiaiidoiamqiiam
liain, propter variam ac sapienlem ejns curaiionem.
in columbtt specie Spiritus supcr eum vcnit (Matth.
Dilexitti juttitiam, et odhti tmqmlatem. Postquam enim 5. 16). Consnrtcs autcm bic vocat omnes spirituasuperius dixit praeclara ejus facta, viclorias, lnp;ra
les, qucmadmodum Joanncs dicit : Sos omnet ex p/esabitcm orbis terrarum, quod cam verilalc replcvit,
nUudine ejus accepimu$ (Joan. 1.16) : de ipso autein :
quod mansuetiidinc, quod juslkia, ostendens fuissc
Non ad mensuram dat Spiritum Deut (Joan. 3. 3 4 ) ;
rationi consentatieum ul ba?c fierent, loqiutiir deinet nirsus : Effundam de Spiritu meo snper omnem
ccpe dc dignitalc cjus qni illa fecit, monstrans eom
carttem (Joel. 2. 28). lltic autein non cx Spirilu, sed
fuisse Detim, regem, fine carentem, incorrupttim jti
totus venil Spirilus; ei ideo dixit, Non ad memuram
dieem, justorum amalorctn, malis infensum. Quodal Deut Spiritum. 9. Myrrha , et gufta, et easia veniam, inquil, est ejusmodi, propterea lalia abeo f.icla
stimentU tu\s. Alius, In vcitimentum tuuvi. Alius, ln
sunt. Nemo ergo de bis dubitet. Qui cnim ea fecit,
omnes vettes tuat.
ca fecit cnm et posset et vellef. Postquam de livi
10. Nonnulli quidem dicunt propbciam per b.tcsir.itale sublimiora dixit, reverlilur ad loqiicndnni de gnificare sepulturam; nonnulli vero, indicare divercarne, et ail : Proplerea unxil te Dent, Deu$ twis. siiatem unciionis. Neque cnim fiebal olim ur.etio tx
Alius dicit : Propter hoc unxit 1e. Eo quod iti iis quae bis unguentis, sed ex aliis. E t ul discas liunc e s ^
dicia siiiit, lercclc gesseris, iuiqiiilatom rjeoeris, j u alinm modum unciionis, per diflcrcnliam materiaruni
alilbim planlaverts , el qnx fccislt feceris. Tu aiflem
significavit diiTercutiam operationis. lllud aiUem, vene coniurberis dum audis \\xc Patri allribui. Non
stimentis tuis, oslendit ejus quoque vrstes fuisse plenim id facit nt iim privet rcclc faclis , &od ut ea, nas gralia. Qu;c itaque sanguinis profluvio laborabat,
qtitt snnt Filit, Pairi adsrribal, qui ca eliam, qu:n
sanguinis rivos reprcssit, cum veslis iinibi iam atti MintPalri^, sua essc dicit: Omnia cnim, inquii, mea
gisset (MaUh. 9. 20). S-v boc ergo, sivc illud sit
lua tiint, ei tuu niea (Jean. 17. 10). Nam <!e rcsurreaccipicndum, nuila probibct ratio: sunt f niin a
ciione Paubis quidem disserens dicit : Den$ tpium mraquc admiltenda. Sicul ergo (nihil eniin probibct
mscilamt morluis (1. Cor. 6. 14); Joanncs aulem :
eadein rursus dicere), cum arcum et gladiiuu audis
Sulvile templum hoc, et in tribus diebus excitabo ipsumei qux stuil ejiismodi, non ea audis scnsibili niore :
(Joan. 2. 10). Quid est aulem oleum hrlilirc ? Alqui
ila nec cum myrrbam aut casiam audiveris, ea senCbmliis nusquam unclus est olco, sed Spiritu sancio.
sibililer iutelligas, sed sph jlualiter. 10. domibm
E l ideo adjecii, Pne cotuortibus tus : hoc tpsum siebwneis, ex quibtis deleetaverunt le plias regum in /IOguificans, nentinem ila tinclttm fnissc nt ipsc *. Mulli
nore luo. Alius dicit, templis eburneit unde delcctaeniin fuenmt anie ipsum chrisii, id cst, uncli, sed verunl te, dum te honoranl. Alius, In gloriosis (itix.
ncmo sic : sicut cliam agui mnlli, sed ipse cxiiniiis :
Eborit prciium apnd antiquos. Posiquam dixil
s i c e l nmlti fifii, sed ipse Unigonitus. Snnt onim omquae n^cte gessit, dicit oiiam bonorem qui pra*clar.i
ia ejus cximia, non ea solum quai pertiuotit ad diviejtis facta consequulus est, ncmpe eum in prciiosiswiialetn, sed ea eliam qux ad bumanitatein : ncino
simis templis esse adorandum. Anliquilus cniin ba c
enim uciiis est tali spiritu. Si id autem appollat
malcria erat prdiosissima, ct magno htudio conqniolciim, ne mireris : nam cum prophela 9it, loquihir
relialiir, nempe cburnea. Uude eliam diccbat aliui
pnulo obsctiritts c l niagis sctiigmniice. Reclc aiitcm
propbcui: \ce qui dormith in lectis ebumeis (Amos
dixit, ExmtiaiioMt, ul oslenderel id esse lautiiim.
6. 4). Et rursus ostendit prondicationcm non pervenFructnt enim Spiritu$ etl dilectio, gaudium, pax {(ial.
turam solum ad privatos, scd regna etiam subjectii5. 22). Alius autem dirit: Oieo venuttafo*. Ilcbr&iis
rain, xdcsque illi magnificas oxsirucnun iri. H:rcjaiu
rero, Sasen, hoc cst elegantias, gloriae, ornaine4i.
videiitur re ipsa ficri. Vnlens enim propbela ostendere
Siu antem sit la?tUia?, id quoqve venim est. Ut ergo
vim pra?drcalionis, dicit quoniodo ccperit, quomodo
riim amlivisii glndiiHn, gladiiun non Urtelligis: et
stibjoceril raulieres, viros, privatos, diviies, eos ipsos
ctitn arcum ei sagittae, non arctis ct sagittas, ted
quibus
erant redimita capiia diademalibus, ct eorum
ejus opcralioncm qui brrc fecii, ut jam attte d i x i : iui
uxores, ut templa Peo ubique cxcilarent. Dcincio
ctim oleum audirris, ne olcum solum arbitrare, aed
qnoniam deinceps ad hnec dicenda digrcssns est, de
itnctionem inlellige.Oteiim enim nit stgniimSpiritua,
bis fusius diocrc exorditur, eos qui illum coliint, c l
rrs anicm priitcipalie et iiocessaria emt SpirlUis.
qiii ci supplicanl dcscribcns. Etcum ostcndisset quomodo popnli sub eo cadunt, quomodo cor Ipsorutu
isia, rroc ipsitm sigtvficanx, nemxnem ilir{ttnctmn fidssc)
ni ipse,rteerantia MoVei., sed inWss. et ia Savil. lttbeiUur. leiigit, quomodo inimicos supcravit, quomodo euni
* o'.co venustatis. Haac iulerpretaiio esl Syimuacbi. sasm,
deduxil dcxtera, qtiomodo vcrilatein, mansiietudiiioin
UcnraicepTO : quae vox, inquit Cbrvsoslomus, signiArat
el jusiiiiatn plantavit: riirsus quoquc itiolapborica
'/./janUuw* glorizm, ornamentum.
%

199
S. JOANN.S CIIRYSOSTO.MI AliCHlKP. CuNSTAMINOP.
ipsum*. 15. Eifilia Tyri m muneitbus. Alius, tltia
ftroiioncaj.^is est, vi-luii in iuiagine Ecclesiam defcribcns : ct quac p<Mea dixerunl aposloli, Iiic qui- autem foriis dona feret. Vullum luum depruubunun
dein, Despondi vos uni viro virginem cattam cxhibere
omnes divites plebis.
Chrislo (|. Cor. 11.2); illc autcm, Qui habet sponsam 11. Ecclesia el filia et sponsa.Vides quoinodo niipomiu esi (Joan. 3. 29);alius vero, Simile e$t re- liil cst scusibile ?quomodo nibil corpoieum sed oiniiia
ffnum cwlorum homini regi qui feeii nupixatfilio
suo
spiritualia
? Quomodo enim sponsa est ejusdem iilia ?
(Uatih. 22. 2) : ea hic quoque prxdicit, inlroduceus quoraodo aulem filia sponsa ? ln rebus quidem corposimul sponsai el reginam : et ideo dieil, Adstiiit re- rcis bxc non iusuiu , sed boc quidem aliud , et illud
gina dextris ttd$. Alius, Stabilita est, boc esl firaliud : in Deo autcm insunt ulraquc. Ipse enim eain
miler slclit, stclil iiumobiliter. Quod alibi dicit Cbri- rcgeneravit pcr baptismum , et ipse quoque eam deslus : Portae inferi non pratalebunl adversum spondit.
eam
Audi /l/ia, et vxde. Duo ei prxbuit: el doc{Mulili. 16. 18). Vidisli insignem honorcm? vidisti Irinam, quaj per verba tradilur, et visum, qui el per
tiiniuam dignitaiem ? eam quae conculcala, ct qux in
miracuia , et per fidein suscipilur : et bxc quidein
infimuin locum deturbata fueral, in quanlam exlulerii dedit, illa vero pollicitus cst. Audi ergo verba mea ,
aUitudinem, ut ei assislcrel? cognovisti, ad quantani
vide mea miracula, et mea opera, ei meas fer admo a i\ux eral capiiva, alieuala mcretrix, scelerala ei
idiiones. Vide autem quale det prius pracepluiii.
exsccranda, diguitalem asccuderil? Cum niinislraloObliviscere populum tuum ei domum palris lui. Quia
riis poieslatibus adstiiit. Filius quippe, ut qui sit bo- ciiim eam despondit ex gcniibus , hoc ci prius praxiiiore xqualis, sedcl a dcxtris : ipsa vcro slelii. Quampit, ul illain consueludincin ex animo doleat, c mcvis enim sitregina, cst tanicn creaice substantia?. Quomoria eximat, a mcnle ejicial, uousoluiu ea fugiundo,
jnodo crgo dicit Paulus: Conrestucitavil et comedere not
sed ne eorum quidein recordando. Et oblivitcere poJecit in cccUslibus in Chrhto Je$u (Ephe*. 2.6) ? Sed
al- luum el domum palm tui. Quando aulem dicit
pulum
itindequam exaclc loqualur.Non dixilsolummodo: Conel populuro el domum , imclligit omnia qua? iliic ab
retnscitavit el consedere fecit, scd , In Cbristo , hoceisest,iiunl, et quod ad vilam , el quod ad dogmaia pcrperCbrisiuin.Quoniam enim, inquil, capul noslrutn c-t
linet. Et concuphcet rex decorem tuunt. Vides euin
supra: nos auteui corpus, ctirn superius sedeat nosirum
non loqui de pulcbi iludinc corporis : si eiaim b;rc fecaput, bonoris participes fuimus {Ephes. 1.22), etiamsi ccris, tunc, inquit, eris pulcbra, lunc rcx concopiscel
bic sicmus, In vestitu deauraio , circumdala vuneime.
denorein tuuni. Ha;c enim uon facit pukbritudo
Alius, hi diadcmate auri de Suphir ().
corporea. Atqui inler infideles videmus corporeaui
Vetiet spirituales. Queinamodum in regc non ar-pulcbriludinein , el ex guuiilibus fonuosas eus ei sagitlas intelligimus, ita ncc in sponsa vesles
liercs. Sed ut scias euin loqui de pulcbriiudiue
inteliigc; sed pcr ea qure sunl scnsibilia, accipe sensa
corporis, eam dicit couslitui cx ejus obrdieulia; oboquas Deo conveniant. Nc quis cnim lale quid susdicnlia auiem non caiisliiuil pulcbriludinem corporis,
-piceltir, subjunxit: Omnis gloriafiliaregii ab intusscd aniinx. Si enitu b:cc, inquit , fcceris , lunc eris
\v. 14). Alqui vestes sunt omnium maxime extrinpulcbra , tunc eris sponso amabilis. Quoniam ipte at
sccus, et propler eos qui videnl. Sod boc ita sc babet, Dominus tuus. Kcce pater, el sponsus, e( dominus apquando sunl res corporeac : quando vero agilur de
paruil. Quoniain eniin jussil a parentibus recederc ,
vcbus spirilualibus, converle intro menlis oculos.
populi oblivisci, consueludmem expellere , ostctidil
Jlanc veslcm rex lexuit, aiquc illaiu pcr baptismum
maximam c l jiistissimam esse causaui, cur ea prx( i ifitftiit. Quolquot enim, Inquit, tw Climlvm baplizati
pcrel, magiiumque e*sc ralioiiis conscquenliam, idque
eUis, Chrulum hduhiis (Gal. 3. 27). Anlea enim cral doberc fieri. Si cniin idcm paier luus, idem spunsus,
luida, lurpis cl irtbonesta, exposita omnibus qui transcl idcm doniiuiis: xquum est ul ab illis omnibus le
ibant pcr viam : ex quo aulcm illatn vestem induit,
scjungas, ct leipsam illi addicas. Nnn dixil autcm ,
Vvecta cst ad illam aliiludinem, et ut a dextris siaret
QoKiniam ipsc cst paler luus , sed , Quoniam ip$c esi
tligna full babila. Pulcbre autem ipsam qnoque vocat
doimnu* * luut, ea poiissiinuin ralione illani lati
varictalem. Non conslat enim vestis ex uito tamum
gat: quoniam qui est doiniuus et magister et p;tier
gcncre. Non poiest quippc eervari cx gralia tanlum,
luas, voluitquoquesponsusfien: imo veroillud ipsuni
hcd fidc quoquc opos esl, ct post ikleni virtute. Nunc qiioqoe factum esee dominuro, summa? ei solliciludiaulein non agilur de vestibus. Ncquc enim Spiritus nis et clemenliae: ul qusc erat serva dxmonum , et
laulum m ea sludium ponebat, ut aareas vcsics maconculcabaiur ab errore, eam suara esse vellct.
fticris describerel. Si cnim mulieres qu;c se exornant
soliun aulem ancillam , sed filiam fecil et sponsam.
roprebendii leaias, et ubiqtic expulsa; sunt delicix:
Obtimcere populum tuum , et domum patris tui. Nun
quomodo bic ornatam luuherem laudaveril (Uai.
enim vetiift ad alienum quempiam , scd ad euni qui ic
5.16)? 11. Aadi, filia,el vide, et mclinaauren tuam, etfccic, et est omnibus illis tibi propinquior , ac de le
Mmverc populum iiiam, el domum patrh tui. 12. El
esl sollicilus, tuique curam gcrit. Ipse eniui cst doconcuplsctlrex decorem tuum. Aliusait, Ui concupiscat.
ininus tuus ct paier, et ipse oimiia libi dcdii. Et adoQuuninm ipse etl dominus tuus Alius, Ipse enim est
* rjaus, Et adorabu ipsum.
tfmbtM fuu$. Et adorabunl iptum. Alius, Ei adora* rost, dominu$, viorel. addit, et magister et pat*r ju
de^int in savil. et Mss.
(o) l>e 0(4iir, aurirera terra, Josc| bus 8.
m

E X P O S m O IN PSALMUM X L I Y .

199

, ,
,
* ,
, \
,

' , ,
*
,
,

\ ,
,

. , ,
,
, ,
,
.
; ;
,
, ; ,
, , , ,
;
. ,
, , .
\ , .

&
;
. ,

', * ,
. , ,
, , ,
, .
^
,
.
, *
.
1

" ,
.
" ,

. [178]
, , '
,
.
,
. , ,
,

.

,
' , ,
. . .
, ,
.
.
, .

,
; ;
, ; ,
,
,
.
* Duo mss. (sic) *
imus . Prior leclio
eic, est Tbeodolionis,qi^ovo"cp babet in Hexaplis
ooetris : aUera esl Svmmacbf, qui iiabel ibidem
*:.

. , "^.

. ,
.
. , *
. .
,
.

.
'. ; ,
;
; ;
, ,
* .
,
. ,
, .
, (5~
, ,
, .
, *
, ,.
. *
, *
,
, ,
, ,
. ,
. " .
, '
, .
^
.
, .
, .
. ,
. [179] ' ,
,

, .
, , ] , . " . *
.
, ,
, *
,
, . (
, , ,
, ,
. , "
', " *+
* ,


,
, ,
. ,
. ,
.
;, ,
, . , "
.
- :
1

k Unus .
Sic unus ei Savil. sicque legil Hervelus. Aliusyop
. Edil. Morel.
.
d i*osl Morcl. addil .

201

S. J O A N M S CURYSOSTOMI ARCKHEP. CONSTANTINOP.

. ; \
.
, *
. 0 ,
,
, ,
.

, "
,

. .
* ' , .
,
,
,
; ,
,
* "
- , , .

;

. ,
, , , * , ,
,
80] , '
.

. , ;
,
.
,
, ,
. ,
,
'. *
. , , ,
, , .
, ,
,
, ,
. ,
,
, ,
, , , .. ,
, ,
, .
0 *
,
.

, .
,
*


.

,
, , , ,
,

*. "
* Morel. ^, male.
*> Slc Savil. el duo niss., Morrl el unus co
uex. Httv porro leclio, qu* in Hexaplis nou babclur,
tidetur sepliniae ediuou\s.

20?

,
. ' .
" * .

. , .
,
.
.

.
'. ;
, ;
. . ,
, , *
,
,
,
, .

.
, , ,
^

.

.
" ,
. ; "
. [181] "
,
. , , ,
, , , ,
, ,
( ) ,
,
, , '
, ,
.
, ,
,
. ,
, .

.
" vloi . *
, ,

\\
*
* ,
. " .
" , *
,
, .

\ , ^
.
, ,
.
; ,
,

, , .
,
* I" is
lCvlb. ei Sa\il. ou.
d

EXP0SIT10 IPSALMUM XLIV.

btt cogitaiiuiiom. Qucmadinmlum cnim c< rpus lu.s
rubunl eum : et filia Tyri in muncribm. Q-ia-nam est
iuduiuiu , pulLhnnti apparet: ila ornatur anima si sil
- C coiisequcnlia ? Cerle opliuia : esl enim opliiiiuin
virlute induta. 13. Adducentur regi virgine* posl eanu.
genus adhortatiunis. Accede, inquit: siinl cnim maAlius,
Sequentur. Alius, Offerenlur. Proxiniw ejus af~
xiiii:u ejus vircs ; et oninesei obedicnt. Millens autem
ferenlur libi. 16. A/ferentur in Iwliiia et exmltation* :
prupbela dicerc orbem terrarmn , dicit propinquam
oiviialem , quae uiorbo impieialis tunc maxime labo- adducentut in tettxplutn regis.

*)t

rabut, ct erat arx diaboli , decujus opibus elmagniiiYirginitatisflosvcstis Ecclesia; Ecclesia olim slerili*
Ctnlia fama crat niaxima, ex parte lolum signiiicans.
nunc ett matcr fiiiorum mnumerabilium. Vidisti
iioret ex urbibu* cxprimunlur ; virlulis lau* eximia. vestes fimbriatas? vidisii amiclum aureum, florem
Mibi aulcm \idetur omneui impielalcm el luxiiriain
virginiiatis ? Haec est vesiis Ecclesias. Considera ausic vucare solet eniin mores cx urbibus expriinere ,
lem uiilii qnam accurate loqualur propbela. Quia
iit quaudo dicit : Audite verbwn Domini, principes So- enim non slalim, cum piimum conslitula est Eccledonwrum: audite legem Dei vcstri, populus Gomorrhmsia, floruit bonura virginilaiis, sed aliquaulo posl
(/$ai. 1. 10). Alqui alloqucbalur Judxos : scd quo- lcmpore: proplerea ipse quoque posiea id ponit,
niam ea faciebanl quas iicbanl a Sodomhis , cos a p - neiupe postquamea oblila fueril populi el domus papellal a nomine Sodomoruai. Et quid miraris si eos
tris, et induta Tueril illo ornatu, et specie ac puicbi i sir. appellat cx patria, cuiu cis quoque del patres ejus- ludine refulserit. Et ideo dicil: Post eam proxiniw ejus
modi, dicens : Paier tuu$ est Amorrhwus, ct mater lua afferenlur. Proximoe, non loco lantum, sed el moribus
Cketlm (Ezech. 16. 3). Et ne bicquidcni sistit eurum
ei dogmaiibus cum ea congruentes; barelicoruui
accusaiionem, sed etiam ad feras usque deducit ora
ciiim virgin^s non recie dixeris virgines; neque eniiik
lioncni , in Novo quidem Tcstamenlu sic diceuic sunt proxima3 rcgina?. A/ferentur \n Iwtilia et exsultaScriplura : Sirpenies geniminu viperarum (Luc. 3. 7) ; tione. Vide bic dicluui apostolicum resplcndere, et
cl rursus in Yeleri: Ova aspidum ruperunt , et telam illam enunliaiionem osleudi eiiam in propIicla.Quxaranece texunl (Isai. 19. 5 ). Et alibi: Numquid non nam aulem ca esl? Tribulationem carnis habebunl quae
sicut filii jElhiopum vos esti$ mihi (Amos. 9. 7) ? Ila nubunl (1. Cor. 7 . 28). Queniadinodum auteni illaj
bic etiam eos qui impie el libidiuose vixeruiit, Tyrios afflietionem, ita bas Ixtiliam et exsullaliunem. Illai
appcllavil. Scd etiam eos, iuqnit, superabo, et in cos euim filios ct marituin, domum, famulos, cognalos,
dumiuatuin obtinebo, et iia oblinebo, ut ipsi nie ado- soceios, gcneros, nepotes, libcrorum mullitudiiuiu
rent: el soluimnodo adorent, sed inuncra eliam
corumdemque vcl defectum vcl orbitateui curare coct primilias offcrant, quod esl niaxiinum genus ado
gunlur (neque enim nuuc lempus est dcscribeudi
ra.ionis, el signum sumniai obedienliui. Vul:um tuum
inulliplices curas nialrimonii): virgo auleni cruciflxa,
deprecabuntur divites plebis. Quid esl, Deprecabunlur ?
ct a pra^senlibus liberala, el curis ad banc viiam perllonurc el gloria aflicient , qui nunc niagni suut ct
tincntibus effecla supcrior el eui ipo trajecto, iu cajtxcelsi. Uoc enim fit in Ecclesia , cos qui ex virtule
lum quolidic suspiciens fruitur gaudio Spiritus, pcrvitam agunt omnes bonorant, coluut, licet sinl et opifundilur exsultaiione. Non solum autem prasentia
ixis et aucloritate imigncs. Omnibus enim copiis el
propbeia, sed eliam fulura subindicat, quando pulfacultaiibtis est inajor virlus.
cbras et splendidas lampades babcntes fiunl obviam,
12. Videtc auleni Ecclesiam quai bonoratur ab om- sponsum excipientcs {Matth. 25 7 ) . Temphim aulem
nibiis. Recte \evo dixil, Vtdium luum, boc cst, gloregis bic vocat rcgiam , ct sponsi ihalamum appellat
riam luam, furmam et pulcbriludiuem tuam. Deinde cubilia. 1 7 . Pro patribus luit nati sunt filii lui. Alius^
qiiouhm vullus meminit, ct veslium, et pulcbrilu- Erunl tibi filii /ui.Quoniam supcrius meuiinit popali ct
diuis, ne quis crassior seitlirel aliquid sensibile, subparcntum, diccns : Oblivncere populi lui etdomus pajuuxit, dicens: 14. Omnis gloria filice rcgit ab iiUus. tri$ tui: oslendens in boc quoque omnia ei fausla et
In nienleiu, inquil, ingrederc, cdisce pulcbriludinem
prospcra futura, boc subjunxit. Qua3 emm cral sleriamiiia?; de illis lecum loquor, et si vcstein dico, ct si Iis, esl niatcr illiorum inuumerabilium. Quamobreni
pulcbriludiueni dico, si limbrias dico, si atirala dico,
ctiamsi avulsa es a parentibus, at (uorum iiliorum
si dico quodcumque sit ejusmudi, de mento ^ , cbori erunt adeo elari, insigncs et Hbislres, ut lotum
duclrina esi de aidmo, est dc virlutc quod diciiur, de orbem terrarum impleant.
inlcrna gloria. Ideo fideutcr orationeiu rcducit ad
13. Mibi aiUem videtur dicere aposlulos qui fuecorpurcas similiLudines, poslquam crassuin audiiorcni
ruut in ea doclores. Deinde describens eorum vires,
ex dictis correxerat. / n fimbrih aureis circumumicta,
polenliam ei gloriaui, dicit: ConstiUtes eos principes
purietate ornala. Alius, Per fibulas aurcas varie induta:
$uper omnem lerram. Egentne lixc interpretalione ?
iiuQiine auri virlulem rursus vocans. Ila etiam dicit
Egp quidem nou cxisiiino, queinadmodum nec s o l ,
Paulus: Si quit $vper(tdifical super hoc fundamcnlum,
quando est spleudidus : quas auletn dicla suut, solo
uurum, argeutum, Ltpides preiivsos, ligna , fmnum ,
suiit clariora. UHiverswo enim orbem terrarum prstipulum ( l . Cor. 3. 12) : viilulem et viiium baruiu
vasertuil aposieli, ac verius principes fuerunt, quani
iiiaieriarum appellalione oslcndens. Ne euiui exisliipsi principes, regibusque p<Heni'u>res. Regea cnini
marcs baec esse id, quod silum esl inlcrius, pcrdiuu vivunt dominaluiii obtinenl: iis autem mortuis,
ixiitlit utqux sunl exlenia in:agincris, scd intra l i a bitcrcidil dotninalus; hi poM mortctn vcrius impc%

203
S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.
201
dcm ad hauc viiam pcrtinenlibus nos abduccn*, m
rant. Etregiim quidcm lrges ratse S'nt el validae inspem aulem supernam auditorem erigens. Ne n i i b i ,
ira corum fines, jussa autem piscalornm per univerinqiiit, dixeris arnia, muros, el fossas, nec peciiin
sutn orbem tcrra? exlensa sunl. Imperaior Romanocopiam, nec rei militaris scienliam, nec eqiiorum
rum Persis non possei frrre legcs , ncc Persarum rex
muliiludincin, nec arcus, sagittns ct loricas, non sopossct frrre leges Romanis: hi atilcm Palccstini ei
ciorum \ires, non mililum phalanges, non robur
Pcrsis, el Ronianis, el Tbracibas el Scythis , et Incorporis, et bostium experientiam. Sunt enim ha?c
dis, et Mauris, et universo denique orbi lerrarum
oinnia aranex tela et umbra imbecilliora. Sed si velis
legcs dederunl: ncc soltim dum i i viverenl, firma et
vidcre copias incxpugnabiles, refugium insuperabile,
ratx fuerunl scd his eliam niorlnis coniirmaix
prxsidium quod non diripi, turrem qna? labefadari
s u n l : et qui eas leges acceperunt, mallcnt animam
non
potest, ad Deum confuge, vires illas atlralic.
millies profundcre, quam ab illis desciscere. 18. MeRcle
aulem d i x i t , Deus refugium noslrum el virlns :
mor ero nominh tui in omni generatwne el generatione.
Propterea populi conptebuntur tibi in cclernum, el in oslcndens nos aliquando fugientes vincere, aliquando
utculum ucculi. Alitis, Revocabo in memoriam nomen siantes et pugnantes. Ulrumque enim oportet facerc,
htum in unaquaque generatione. Propterea populi lau- c l conlra tendere, et dcclinarc. Hoc etiam faciebat
dabunt te perpetuo (a). Alius, Propter hoc populi con- Paulus , aliquando quidcm cedens, aliquando auieiu
fitebuntur tibi. Dixit magniludinem principalus, a lon- insultans iis qui adversabantur verbo reritatis. Iloc
quoque Christus faciobat ut nos docerel: hoc quoque
giludine lerra, a latitudine orbis lerrarum, a multinos oporlet facere, et recle cognoiccre opporluniiatudine gcntium quac subject sunt. Dicit etiam
tem temporis, et orare quidem ne ingrediamur in
aliunde ejus auctorilatem, quod non solum extendetcnlalioncm, sccundum illud dictum evangelicum :
tur per imiversum orbem lerrarum, sed etiam per
ubi autem advenerit, non esse molli elignavo aninio,
universum amim. Immorialis enim, inquit, erit tui
eed iortiter resistere. Adjutor tn tribulaiionibus , I;H(B
memoria, descripla in libris nostris, descripta in reinvenerunt nos vimis. Quod saepe dixi, nunc quoque
bus publicis, descripta in prxceptis. Vide quomodo
dico : non probibet quominus venianl aflflictiones,
suse quoque prophcltx prxdicil perpeluilatcm. Cum
sed ubi advenerinl, assistii, nos frugi et piobos eflienim dixil, Memor ero nomims tm in omni generatione
ciens. lllud anlem Nimi$ aul Valde, adjungenduin
generaltone, hoc signiiicavit. Eisi ergo, inquil, nmrest illi voci, Adjulor. Neque enim leve, sed insigne
tuus fuero, te tamen cantabo vel moriens. Gorpus
fert atixilium, plus prabens solatii ex ope lata quam
enim dissolvetur : literac aulem raanent, et lcx persit suscepla niolesiia ex affliciionibus. Non oniin
pelua. Propterea populi confilebuntur tibi.Unae coepequanlum malorum conditio poslulat, lanttim nobis
rat, ilhic desinit,nempc in Cliristum. Propterea. Proprabet auxiliiim , sed longe majus. Propterea non /tpter quxnam ? Quod lol et lanta rccle gesseris, quod
mebimut inquit, dnm lurbabitur lerr 'ides qnomod >
lales principes conslitucris , quod viliura excgeris,
majus et loiige copiosius fert auxilium ? Non solam
quod virlulem plantavcris, quod nostram naiuram
enim dixit, Non capiemur, nec cademuv scd, Ne id
desfandferis, quod baec bona iiieflabilia feceris : uniquidem palicmur, quod est nalura proprium, ut
versus orbis lerrae libi landcm offerei, non in brevi
terreamur ct limeamus. Undenam aulem hoc evenit?
lompore, nec in decem, et viginli, et cenlum annis,
Ex eo quod sit copiosum auxilium. Terram autem
ncc in parte orbis terrariim, scd (erra et mare, quae
bic, el montes, et cor maris, non dicii elementa, scd
csl babitabilis regio, et quoe non babitabilis, per
eorum nomine intolt rabilia pericula signiiical. Elsi
onme aevum canent, gralias agentes pro bonis quac a
omnia, inquit, videamus confusa, etiamsi perlurbate acceperunt. Pro bis autem omiiibus nos quoque
lionem plane infolerabilcm, etsi ea oninia evcnire
gralias agamus benigno et clementi Chrislo : per
qnae numquam facta fncrunt, cliamsi ipsam , u l iia
quem, el cum quo Patri g'oria simul cum sanclo Spi- dicam, creaturam cnm seipsa collidi, ipsius uainrse
ritu,nunc el semper,et in sxcula sxculorum. Amen.
tenniiios movcri, omnia ex ipsis convelli fundamenIN PSALMUM X L V .
tis, prima elemenia confundi, et omnium denique
t

1. In finem profilii*Core, pro arcanis. Alius, Victo- rerum niaximam fieri perturbationcm, non modo
loricc auctori filiorum Core. Alius, Pro adoUtcenlti* non vincemur, sed ne ttmebimus quidem. ln causa
eanticutn (b).
autem est, quud omnium borum Dominus opem fe2. Deus notter refugium el virtm, adjutor in iribula- rat, manum porrigat et assistat. Si aulem vel his evcnienlibus minime cederemus, nec molles aut i g n a ^
twnibus>qu<B invenerunt no$ nitnis. Altus, lnafflictioredderemur
: multo magis si nos inimici invadant, el
nibus inventus. 3. Propterea non limebimut dum
in
nos
aciem
dirigant. 4. Sonuerunt et turbaUe tunt
turbabitw terra, ei transferentur montet in cor maris.
aqu(C eorum. Conturbati sunl monlet in fortitndineejui.
i . SoliU utitur pbilosophia propheta a rebus quiAHus, Sonantibus et turbatis aquis, et concutth monti() Hac lectio est Aquilae et Symmachi, ul videas in
bxu in gbrificaiione ejus. Postquam dixit, Non limeHexaplii. Posterior auiem pars versiculi sic etTertur
ibfdem, laudabunt U in UBCida perpetuo ( at ;bimus, ne si omnia quidem confringantur ac colli ).
(b) Hebraicum est 5137 wper Alamotfi : quod dantur, deinccps disseril de ejos polenlia . quod
fcilicet 5int vircs rjus inexpugnabiles. Et mcrito inHebraixantes esse putant vel inslrumenium musicuni.
vei jttnus rantilena;.

EXPOSITIO IN P S A L M I M X L V .

203

. \
,
. "
,
'
, ', , , , ,

, * ,
.

.


. ,

'
.

. ,

.
,
, [482]
. ,
,
\ . ,
, ,
, ,
.
. ,

, . , ,
' .
,
.
.
" , , .
. ; ,
, ,
,
, ^ *
,
, , , ,
, ,

fowrat,
.
, '
' , ,
, . .
b

' .
/ ,
. ", .
,
.
} ,
. . ,
.

,

. ,
,
.
, ,
a

Alias .
* Morel. . Reliqui .
Unus . Aquila babel .
f

204

, ,
, , , ,
, ,
, .
. '
, .
, ,
[185] , .
,
'
,
.
, , . , ,

. '
,
,

, , '
.

. , .
,
, .
.
, ,
.
,
, . , ,

.
,
; , , , '
, .
;
. , ,
, ,
.
, ,
, , & ,
, , ^
, ,
, *
,
, , ' .
, ,
, .
,
,
.

.

.

,

. , ^ ,
, .
, , ,
d

*Reg. 654 O J . Savil.

, .
Symmacbus. Ibid. alii Iegnnl , ut vidcas in Hexaplis. Mox anie dccrai iu Morel., scd babetur in mss. cl in Savil.

21.0

S. JOANNIS CHRYSOSTOin AUCHIEP. CONSTANTLNOP.

,
. , , . \
[184] .
, .
" , ,
, ,
. \
. , , ': , , \ , . ( ), ,
, , ,
, ' .
, , , ,
; ^. ", ". \ .
. ",
. ,
, . ^
. * . >
' ". .
,
, , . "
.
, - ,
.
*
,
. \, . ,
, .
, ,
, \ [ ,
; . ,
,
,
' .
. , , - , , ,
*
,
, \ , .
.
,
. ,
, - ; ,
, ,
.
^ . " ' .
^ , ;
,
. ,
, ^, .
,

/: , , , , . .
,
, . ,
". \
,

,
.
,
^ .
( ,
),
'. , . *>
. " ,
, ,
. ,
,
, ,
, .
,
, , ,
' .
,
* ,
, ,
' . ,
, .
,
, , ,
'
. ,
, , , .

, ,
. ,
.

, [18(] .
.

,
,
.
, , '
. ,
, , ,
, ,
[185] , ,
.
' , '.
, . .
, " , , .
, * ,
1

* . Infra unus , ct haccesl Aquilae

mrrprrUlio.
*> Alurcl.

Morel. .
1 Alii et Savil. . Sub Uxc
pauv* decraiil io Murel. quae e i aliis supplculur

205

EXPOSITIO PSALMUM X L V .
*M
quil, liniebiiuue, el quod seinper facil, minc qui- suam Altitsimus : perinde ac si dixeris, Yel st.to ctamore ccpil urbes. Yerbiiui quidein craseum, et quod
dein ex crvaluris, nuiic vero ex iis quai homiiiibus
buniano more dictuni est: nequc eiiim viucil Dous
accidunl viros ejus praidicans, boc ipsuai liic quoque
voce
et clamore, sed solo nulii et voliinlale. Sed l a facit.
Omnia Deo proclma; Dei protidenlia cum fluvio con- meu ex bis quoijue crassioribus cuin sustollens, aliU
fertur. Qucd aulem dicit, est ejusmodi: Omnia con- aliiorero diciioneai excogiiavit. Quia eiiim eum sempcr introducit arroalum, osicndcns illa omnia dicta
culil, labefacit, transfert quando volueril; adeo sunt
esse
melapborice, et (ropice, c l ut se ad nosirum cailli oamia prouipu ct proclivia, Mibi aulem videltir
pluin accomtnodarct (Deus eniin nullo corum indigci),
bic signilicare muliiiiidincm virorum forlium, el pra>
subjunxil : Dcdil vocem tuam, et commota est terra;
taiilisstinos hosiiuni, el infinilum populuiu adversariorum. TanU esi enim, inquil, ejus poieslas ut, 1110 oslcndens ipsum non solum urbes, genles, t regioncs,
sed ipsuni eliam elementum conculere* Sulet auieni
do aunual, bitc omoia ilant. Quomodo ergo poieriinus
terrani quoque vocare inuliiiudineiii, ut quaitdo d i c i l :
timere qui laletu habemus Dooiinum? Diapsalma.
El
erat oiimisterra labium unum (Cen. I I . i ) . 8. DoAlius, Semper. 5. Flutninis impetus. Alius, divUioms.
minus
virtutum nobiscum. Suscepior noster Deus Jacob.
Hebretis autem, Phalagau. Lmtificunt civitateiu Dei :
$anciificavit labernaculum tuum Allistimus. Alius ail : Uebrxus aulcm pro eo quod csi, Viiiutum, dixii SaSanctuHi habitatioM$ Atliuimi. 6. Deus in medio rjn$ baollt. Yide q u o n ^ o a terra tollil 03 ad cas
ei non comnmebiiur. Adjuwabii eum Deus mune dilucu- lum, ad iniiiiitos aiigeloruin cccius, adgenles arcbauL>. Atius dtcil: Circa matutinum. Alitss, CutH kvra ma- gcloruiu, ad supcrnas polestatos. Quid ennn inilji d i cis caslra, barbaros, et bomiiics qui pcrctml ? Consiluiina \Hstai. Posiquara dixil de ejus poieeiate ei virdera cjus vires ox rogno quod in calis obiinec : quot
lule, i ei oimiia esse facilia , ad ejus crga Juda-os
invisibilium puleslaliiin cxercitus sub se babeal inprHvidentiaa arguniculuin couvertil oraiioneiii, paucis
siruclos. Hccte aulem eos appellavii viriuies, vires
usieudcns quue botia eis dala fuerinl. Ilic eiiim, qui
corum oslcndens : sed eliam dicil alibi : Potentes u/resi adou fortis, adeu potetis lerribilisque, qui uiiuiia
tute,
fucientes verbum ejus (Psal. 102. 2 0 ) . ElcuiiiL
ferlel agil, qui omnia movet, couculil, et transfert
uiius
angelus cum aliquandu esset egressns, ccnlutii
ac Iradurit, implevit civhateui nosiraui bonis iiiiiuniciis. Fluvius cniui bic profusaui, copiosam, et qu;e octoginla quiiKjue niillia sustulil (4. Reg. 19. 35). Quid
igitur, si esl quidem potens, ncn vult auletn nobis
arceri nequit eupernorum dotiorum copiam osundil,
inanurii
prajbcrc? AUjui ne boc timueris : idco eiiim
perimle ac si diceret: Tamquain ex foulibus oninia
subjuuxil,
Susccplor no$ter. Et vull igiltir el polest:
uobis boiia profluunt. Sicut enim fluvius qui scinditur
II niultas panes, subjeciam regionein irrigal: ila Dci nc ergo limeas. Quid si nos sutnus iudigni? Scd babcmus a palribus tradilain ejus in nos benigiiilaicm.
provideitlia oimii ex parte influit, abuude proiuaiians,
lloc
ilaque subjicieus, dixil, Deu Jacob: quasi d.cecuni siisurro perfluens, et omnia implens. soliiiu
rel,
Jam
olim , el ab iuilio bac fuit semper ejus conautem prabet nobis securiialem, iniraclunique auxisucludo. Diapsulma (). Alius, Semper. 9. Veniie et
Jium, sed eiiam spiriluale gaudium : el ideo dicil :
Sanctificavil tabernaculum $uum Allis&imus. Quinctiam videte opera Domini, quce posuit prodigia super terram,
10. auferens bclla usque ad fine lerrce. Arcu.n couterel,
boc ipsuu C8l non parva pars bei.eficii, labcruaculuui
et cotifringel arma (alius, Confregit), et clypeos combugiimii locuin nosirom vocare.
rel igni. Alius, el currus comburet in igni. Poslqiiau*
2. Neque enim temere posuit illud, Altisamus. Qui
dixit de terra , de mari, de monlibus, dc spiriluali,
esl ergo adeo altus, qui nullo luco coniprebendilar,
qui esl subslantia ineffabilis, dignalus est vocare no- qu;c ipsis facla est copia, de auxilio, ad speciaiores.
fclram civilalem suum laberuaculuin, eamquc o i H u i ruisus arguincnlum exlendil, eos vocans ad tropxa
cx parie conliiiel. Uoc enim sibi vult illud, In meAlo ex magiia volnplale, el summa in Doniinuin affecttorjus : qucmadniodiini eiiam dicit : Ecce ego vobiscnm nc, ei narrans viciorias quas pro eis oblinuit. Keclo
aulein dixit, Prodigia, auteiu vicltrias el (ropaa.
*um (Matih. 28. 20). Undique eani complectitur; et
eniin qux ficbant, cerlo ordine el surie : gebaiK
idco inodo nibil grave palietur, sed ne comnioUir : nec armis el virlute corporum deccrnebalur
vebilur quidem. Causa aulem esl, quod celerrinium
prajlium, sed Dci nulu, rebus signilicaulibus euiu
assequitur auxilhiin, utpote quod sit promplum et pacssc linpcraloreiu. Quoniam eniiu poloiiies vinceban-i
ralum : boc enim sibi vult illud, Mane diluculo : qtiod
lur ab iiubecillis, niulti a paucis, qui doiiiiiiatum ob
uon differtur, nec protrabitur, sed est semper receus
et vegeiui, et in lempore opporiuno. 7. Conturbatee UnLbaiil, ab iis qui eie parebant, et res pnelcr sp/
sunt gentes. Alius, Cougregatce sunt genles. Inclinata succedei/anl, ea jurc vocat prodigia, ulqua; admin
sunl regna. Dedit vocem $uam Aiiiuimus, moia ett terra*bililer et practer spem eveniebant, el ubique lerraru.,,
Ostendit bic vini ejus auxilii. Non enim quibuslibei spari>a |fueranl.
9

3. Pax in terram per Chmtum aliata; ignis, ira Dei.

invadenlibue, sed ngibus, gentibus undique coeuntibiis, uuam civitalem circuiiidaniibus et obsidenlibus, Non aberra verit autem quispiam, si hoc per anagogen
ad prxsens etiam tempits dusumpserii. Difiicilc eiiiin
modo nibil grave ab eis passa e*t, sed eliam v i cit, bupcraYit, et eveitit eos qui invadebant. Uoc
ffDiqi sibi %ult illud, Inclinala zunt regna, dedit vocem () liapsaltna, pro quo Uebraei babeul, scla*

SOg
S JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.
tis,
neque
conlurbemiui
,
cum
babcacis
Duminiun
d.imionum bellum cnnfecit, el per nniversum orbcm
adeo incxpngnabilcm : quem dccel gloria, bonor ci
tvrrx pacem extendit: quin cliom quod sub sensum
magnificenlia , c mn Patre principii expcrte, et cadit, corum bellum depiilil. Quod Esaias quoqiie
significans dicebat: Contundent gladios suos in aratra, fico stio Spirini, niuic et semper, ct in sxcula sxeu*
ct lanceas tua$ in falces, et non sumet gem adversus lorura. Ainen.
507

gentem gladivm, nec discent amplius bellare (hai. 2.4).

1N PSALMUM X L V I .
Anle f.lirisli enim advenlum, omnes bomines armis
ii.slniebaiuur, c l nullus eral ab hoc rnunere immunis,
1. / n finem, pro filiis Core. Alins, Vicloriat auctori
pliorum Core.
el civitaics pugnabaut adversus civitaies, el bello ubiquc coniligcbaiur; nunc autem major pars lerrae degil in pace, omnibus secure arles exercenlibus, tcr- 2. Omnn gernes, plaudile manibus. Alius, Mnnu. Jubilate Deoin voce exsultationis. Atius, Significate in
ram colenlibus, el mare naviganlibus : sunt aulem
vor.e laudaiionis. 3. Quoniam Domirnu exceltus, terpauci mililes, qui pro aliis omnibus niiliiant. Quinribilis,
rex nmgnus super omnem terram.
ciiam corum quoque millus csset usus rcliquus ,
quae decet faceremus, et non opus haberemus,
1. Hic etiam Psalmus idem langit argumentutn
iil commonciicremus, ab ailliclionibus. Igncm audiccns viciorias et tropaca qu;c contra bostes sibi
tem bic vocat ejus iram , el dicil rem quas acpararunt, et universum orbem lerrarum vocans ad
cidit, quod scilicel arma eorum el currus com- ea laudanda, q u gesu sunt. Sed nonnullis forlasse
Imsseriol, cum eos per vini vicissent, quod eliam
vidclur divini Spirilus horlaiione ittdignum essc prodicil Ezecbiel ( Ezcclu 39. 10 ); ei quicumque sunt
oemium , necnon ejusmodi jussio , plausus, slrepisludiosi norunt bisloriam 11. Vacate cl videle quotus, el vociferalioncs. Neque euim iis , qui in hunc
niam ego sum Deu$. Exallabor in gentibus, et exaltaborvencrandum locum ad docendum consiiluium,cocun(
in lerra. Alius, Curamini, el cognoscite. Alius, Sinite
ha3C (ortassc conveniuiU, dixerit quispiam ; sed iis
ui cognoscati$ : Hebncns autcm dicil, tarphou oua- qni in scena el conviviis versaniur, crotala pulsare
dou. Ilic mibi videtur alloqui gcnles, propemodum hoc
cl plandere manibus: viris aulem qni docenfur a
diccns ; Novislis quidetn ejus vires , ei polemiam
gralia Spiritns, convcnil quies, ordo, el inoderauo.
. ubique (errarum se extcndil: opus csl aulem
Quid ergo his signiflcalur, c l quam jubilaiioitem ,
vobis olio, opus csi sauo animo. Hoc porro signiiicat
qncm plaustim ail ? Coiisuevcrunl enim boc faccrc
eliam illnd, Sinite : Errorcin diniiitilc, a priori vit;o
qui instracla acie prxdio sunl deccrtatiiri, jubiiare,
insiiitito reccdile , a rerum improbarum , qua vos
inquam , cl manibus maximos plausus edere, ad
delinenl, caligine respirale , ut deducli a doclrina
hostcs pcrterrendos : a iranquillo aulcm animo cst
mirarulorutn, quictoqne animo praediti, Deum univerboc alicnum. Psalmus vcro jnliel ulrumque , et plausorum agnoscalis. Ncque enim mtracuh sobim sufdcre manibus, el jubilare. Quid csl crgo quod di*
ficiunt, nisi adsit pius el gralus animus. Nani apud
ctum esl ? Nibil aiiud , nisi vulupiaicm , et signum
Jndoeos quoque facla sunl miracula, nec cx eis quidvictori;e significal. Nam alibi quoque pnplieta
quam emolumenii ad illorum saluiem allatum est.
inducit fluvios plaudentcs manibus , Fluvii dicens,
Qucmadmodum enirn non sufficiunt solis radii, niai
plaudent manibus in idipsum ( Psnl. 97. 9 ) . Esai
oculus quoquc sil purus ct sanus: ita ncc bic qniauiem arborcs quoque adducit boc facicntes ( Isai.
dem sola miracula sufOciurit. Quocirca cum de illis
5 5 . 1 2 ) ; bic ipse autem rtirsns et monles, ct colles
disseruisset, borlalur eos qui suul ex illis ulililalem
exsilientcs ( PsaL 113. 4 ) : non m boc inieliiganms,
capluri, ut resipiscant a malis quae eos captos detinompe monles el colles exsilire, ncc plaudere fluvios
nent, ut possint cognoscere Deum universorum. V a vel manus babere ( boc essci enim cxireun- amcncaU, el videte, quoniam ego tum Deu$ non simulacra, tix ), sed ut smnmam dtscamus voluplatcm. Ila eliam
nec statuac. Yacatc igiUir, el mulla evidcntissima
possumus videre in bonnnibus. Et cur noti d i x i t ,
vobis argumenta oslendam. Hoc enim sibi vult iljud,
Gaudete c l exsilile , scd , Plaudite, c l , Jubilate ? Ut
Exaltabor in gentibtu, et exultabor in terra , boc est, nobis insignem oslendal volupiatem. Quemadmodum
Per opera vobis magnus el cxcelsus osieudar. Habit
enim Chrislu^, quando d i c i l , Tu autem qnando ;<?enim propriam alliiudincm pura i l l a , ab inlerilu junas, unge caput tuum, el faciem luam lava ( Matlh
aliena cl ineflabilis naiura. Scd quoniam vos eam
6.17 ), non boc dicit, prxcipiens ul ungamur ( nenio
non perspicitis, eam vobis per opera osiendam. Non
enim nostrum boc facii), sed u l oslendamus gaudium, loclumquc auinuim ( pnccipit enim ul hetns
aolunr. aulem in Pala^lina, nec solum Jerosolymis,
sed cliam apud vns gcntes. Ita ergo exahatur, eos jejunel, trisliliam non prac se ferens ) : ila eiiam bic
quoque non boc jussi sumus, nempe plaudcre niani\incens ac superans, miracula faciens Babylone,
btis et jubilarc, sed dum psallimus , laoiari, el vomirartila in jEgyplo, miracula in desorlo, miraciila
lu.late affici. Jurc auiem sumpserit quispiam Ps dper universum orbem lerrarum , ut illi undique babeanl doctrinam cjus cognilionis. 12. Dominus vtr- mum peranagogen, bisloria subliinior cficcliis. Nam
tutum nobiscum, wsceptor notier Deus Jacob. Hic esl clsi iniiium ac p r o o B m i u m ducit a sensihilibus, ad i?tlelligibilia lamcn deducil audilorem.
ergo Dcus,
est ubiqnc inaguus qui esl ubique
Seriplura sacra ul accipienda. Quod autea
e\ciUus, is ecmp^.r siclil nobibcuin. Ne ergo limca9

207

EXPOS1TIO PSALMUM X L Y 1 .

208

, , b ,
? ,
' . ,
. "
.

,

,
,
' , ,
. .
, .

<7' .
, \ \
, . ,
, ,
.
, . ", .

.
,
" ,

.
\ , , \
" ,
,

.
.
'. ,
, ,

.
,
,
. *
, ,
, ,
, , , , , .
. ,
, .
,
, ,
. ./ ,
. ,
, ,
, . ,
.
.
, '
,
, ,
, *, ;

.
, ,
* ,
, *
, . *0 , . *

; , *
,
.
. ,
. [188] / / *
, , ,
, ,
. "
, , , , ,
, ,
. , , ' ,
( ), ' ,
.
,
. , ,
. ,

, , ,
;
, , ,
' .
[187] . ,
" , , } . , ,

', '
, * ,
( ), . ,
. , (
, , ),

. ,
, * . , ' , .
, , '
, .
, ,
, ,
, ' .
" ,
. '
,

.
Reg. UDUS . , . ",
* . lllud aulem , ul leclio iuccrti
ferior
in Hexaplis.
.
d Sic mse. el Savil.; Morel. vero , >
b Alii - qua? eliam leciio ut iocerli fertur in
.
Hexaplis. Infra ' . Sic mss.
* Keg. unus el Savil. .
ei Sav. Mor. autcm inserueral ; .
y

S. JOANNIS CKRYSOSTOMI ARCIHEP. CONST ANTI.

' ,
, ' *
.

, , , ,

, *
.
" , \ ,
. \ ,
.
\ . \
, ,
. " ,

,
^)* . ,
, \
, \
,
. , ,
, , . \ \ ,
,
( ),
.
. " $ , ,
,

.
.
, \ , [189]
, *
, ' ,
,
, . ' . , ' , '
,
. \ ,
,
, '

, ,
' , \
.
^
_
c

'.
,
\ .
, ,
\ ,
,
. , ,
, , ;
, , ; ,
.
. ' ,
^ ,
. * Alii et Savil. . .
1 Savil. adclit .
* Satil. ei duo inss. . Morel. .

210

. '
, , '^
.
' , ,
*
,
, '

, '
,
, ' .
, , ,
,
.

,
, , , .
.
, '
, .
, .
^,
,

.
;
,
, , ,
* ,

. [190]
, *
.
" ,
, , ,
) ,
, ,
. , '
. ,
.
, , *
. $,
.
, , ^ , , ,
, . " , , '
. , ;
^ . ,
; "
, ,
,
, , * .
,
, , ^,
;
:,
, ,
, ;
1

Sic mss.

et

Savil.; Morel. vero *.

EXPOSITK) IN PSAUIUM XLVI.

210
5>i9
captivitatem, accephli doim in hominibus (Psal. 67.10;
itixi nnnc quoque ilico : alln quidem iia snnl ncciEph. 4. 8). Oblulerunl c i i a m aliquando J u d x i bypicndn, ul dicla sunl; alia vcro alilcr, quam prnn se
feTUiit: qnemadmodinn se babel in illo : Lupi et oves m n u m pro victorla, quando in mari futt demcrsns
simul pascentur (hai. 11. G). Non intelligimus enim iEgyptionim exerciliis, dicentes : Canamus Domino :
gloriose enim glorificatus esl (Exod. 15.1). Scd noslra
lupos el oves, ncc palcas, vel bovcm vel taurum, sod
c s i multo inajor, non iligypiiis dcmersis, eed d x m o niores hominum pcr similiiudincm brutorum exprinibus : non Pbaraonc superato, sed diabolo : non
miimis. Alia vero sunt accipienda dupliciler, ut et
armts captis sensibilibus, scd sublala tieqniiia : nrm
scnsibilia inielligamus, ct qua3 in inlelligenlia versanin Rubro m a r i , sed in lavacro regenerationis : non
lur suscipiamus: qiiemadmodiim in anagogeel sublimi
cgredicntibus iii lerram promissionis, sed iu ca^lnm
contcmplnlione filii Abrabam. Filium enim oblalum
lendeiitil>us : non manna c o m c d c n l i b o s (Exod. l i .
iuisse scimus (Gen. 22), verum aliquid ctiam a l i n d ,
U ) , sed domiiiico eorpore veflceiiiibu* (Joan. 6. 51):
qnod laiet in intelligentia, pcr filium cxcerpimus,
non aqnam c petra bilMjnlibiis, sed saugiiincm e lanempe crticem. E l rursus in pccudc in jEgypto, passionis simililudincm similiier esprimimus (Exod. 12). lcre ( Exod. 17. 6 ) . Ideo dteil : Plaudite manibus,
quod liberali a lignis c l lapidibue, ca?lo% et ca*lo
Hoc ipsum hic quoquc facieudtim est. Nequc eniin
ca. !(?nim Irauscendcrilis, et ad ipsum trginm soliuni
loqnilur sobim de Arabibus c l vicinis, scd vocat
omucs gentcs. Quoniam Dominus excclsus, tcrribilis, sioierilis. Jubilale ergo Deo, hoc e s i , ilii offerus grarex tnngnns super omnem lerram. Sialim orgo a prin-liarum a c l i o n e m , illi v i c l o r i a m , illi I r o p a u i n . Nnu
csi bcllum h t i m a n u m , nec pugna sensibilis : trcc pro
cipio nudiforem cxcilat,*ad lot annuniiata bona voa l i q u o e o r u m qnnc ad banc vilam pcrlincnt, deceriacans, el ad publicam lotius orbis lerrae concionom,
Itir, scd pro cadis i p s i s , ct iis quae sunt in cadis. Ipse
divimiinque ac spirilualc quoddain feslum , atqtie ad
suis atispiciis suoque dtictu boc bcllnm confccit: nohli
delapsam ex caelis myslcriorum doclrinam. Et ideo
d i c i t : Plaudite manibus; boc est, Gaudete, exsilile. aulem victoriam impcrliit. Quomum Domhiut excel, terribilis, rex magnm super omnem lerram. Dbi
Nam boc quoque sermo jubcl evangclicus, dicens,
niiuc sunl qui d e l r a b u n l gloria Unigenili ? Ecce r r x
ExsulUde (Luc. 6. 23) : non utiquc jubens sallare el
magmis dicilur Filins, quod de Patre dichim est : >
cxsilire (boc cst enim illiberalc), sed Vcbementinm
kcliiia? significans. Quod cnim agitur, magnam me- juruveris eniin, inqntt, ncque m ctelo, quoniam esl sedes ejns: ncque in Jerutaient, qnia cst civilas regia
rciur Ixlitiam. Qiiantum enim tcrnc sol rrspicif,
(Hallh. 5. 34. 35 ). E l rttrsus alibi : Deus fortis, pos c n n o pcrvasil evangelicus, el scrvalus est iiniversus
iem (Isai. 9. G); quod esl r c x . Quando crgo autiicris
orbis lerrac : el qui ab errore aniea delinebantur,
crucifixnni cssc Domii/.im, fnissc sepiihnii, ad infoJudaico cultu roajorcm ostenderunt pbilosophiam.
Onmet qeniet, plaudite manibus. Illis, inquil, antea sce-riorcs l e r r x partes dcsccndissc, ne labaris, nec a n garis ost enim altissimtis, et n a i u m altissimus Quod
lcralis, itlis impiis c l cxsccrandis, qua per immunda
est aulcm almm nattira, ab alliludinc minime u m sacriftch qnotidie pollnebanlur, quibus fdios occidequam reccsseril, nec bumiie Inoril: scd eliani Imbatis, it inrpia palrabatis, etadversus ipsam nattiram
militatc ejus aliilado manct et oslendilur. Nam vol
contcndebatis, cis nunc plaudtle manibus. Jubilale
morluus maximc ostcndit suam in niorlem potcnliam.
Deo invoce exiultationls. Lingua il!a qua exsecranda
Lux in tencbris luccl, i n q u i t , el tenebrm eam non comgustastis, qua terba iinpia et blaspbcma proiulisiis,
prehenderunt {Joan. 1 3 ) : iia eliam in bumilitafe ejus
ca jubilale canticum victoriac. Solent cnim exercilus,
abiiudo apparuit. Vide crgo ipsum , d u m essct apiid
qnando inclinatur acies bostium, non uli slataria puinferos, vtl alta qu^vis concuticnleni. Sol enhn lunc
g n a , scd concordi voce cl clamore fractos jam ct abnverlelial radios, pclnc flndebanlur, et velnm templi
jicios eorum animos conquassare; quod est clarrc
n b r u m p c b a l u r , lcrra m n v e b a i i i r , Judas strangiilai>a
vicloriae et tropa?i maximiim argtimentum, qnando
tur, Pilaius ct cjus uxor hTiclruilur, ip?c judex se
bellum non manibus, scd clamore decernitur, isqne
defcudcbal. Quando ergo audieris, eum vinctum osse
loco manutim et anporom siiffloit.
2 . Vicit Diabolum Christus; comparnntur benefuia et ilagris CTSiim, ne confnudaris: scd vide c u m OstencollatainJudwos olimcum beneficm tn Christianos ef- denlem potentiam vel in vinculis. Dixil enim, Quem
ptsiB; rcdarguuntur Anomcei. Hoc crgo fuii mdver- qucerilh (Jcan. 18. 4 ) ? e l omncs bumi supinos pro~
s t r a v i l . Vides quam sil lorribilis,qui soln voce e l n u l i j
sum Christi opos : difficile enim hoc bcllum ipse conlania faciat? Quando ergn vidcris eum m o r l u u i n , fac
fccil, forli alligaio, supellectlle cjns vasisque abialls.
animo eogiles sub!atnm l a p i d e m , angclos qui ciiro
Cum sit atriem benignas et clemcns, eos qui nibil
nieln ad sepulcrum manent, inferos qui refringuiUur,
laboravarnnt, \ictoria frai jubct et troprcis, ct ad
t

epintcitim offercmhim cos p n r p a r M , porindc ac si

ipsi *eTfcCtc gcssissem, c l vicisseni. Quocirca omnes
qiioqtfe damamus, non voecalrqoa obftcura, ecd clarieeima : Ubi e$t,mors, stimulus (UH$? nbi esl, inferne,
tuavidtoria (1. Cor. 15.55)? E l nirsns: Ascendit Detts
in jubilo (v. C). Hoc cnim in boc Psalmo dicitim esl.
Klrursus alibi : Ascendisti in altum, cnptkum cephti

m o r i c m qurt consnmitur, caplivoe lll)eraiitrm : e i Uiuc

cernes quam sil t m i b i l i s . Si aotem in ipso ignomiai.e

lcmpore lanla fecit, i n ealo, in t e r r a , apud inferos : qoid non faciet tempore Tuluri sui adventua?
Audi quid dfcani darmones tcmpore humilitaifo, s p u mantes, vincula solvcntos, inacceasam v i a m r o d d e n -

lcs : Quid nobis el tibi, Fili Dei ? Vem&ti hnc ante

2I2
S. JOANNIS CHRYSOSTO.Ml ARCtllEP. CON.ST.*NTINOP.
tempuB torquere nos (Matlh. 8. 29) ? Si ergo h;EC lunc, runt, ut pcrsuaserit vcl aniinam potius profundero,
quam qtiod jiissum est Iransilire. Rex enini babet boquando advenicl,l polesialesc&lorum coiicwirnUir,
norem ab i i s , qui ejus subjiciuntur ditiuni : hic auelsol conversus fuerii in lenebras, el luna non dabit
lem prxbel bonorem iis qui ei obediuut: el ideo illud
lucem suam (Maiih. 24. 29), quid dicenl ? Proplcrea
quidem esi soliun noiuen , boo vero res. Magnus est
dicil : Excelsns, terribilis. Yel polius, quid quis pro
rex , qui universum orbom terru3 aelum fccil, et ut
dignilate dixerit, dicm illum narrans, quando miuetanbarbari pbilusophi esscnl, et angelos imilarentur, cugelos pei universum orbeiri lemc (lbid. r.31), quando
ravil. Fopulos nobxs subjccit, et gentes sub pedibus noomnia conculientur, quando lerra movcbilur reddens
stris. Omiraculum! Eis qui crucifixerant, adorare
morluorum deposiium, quando innumerabilia corpora
persuasil: eos qui contumelia afficiebant, qui inseciaexcilabuntur, quando cxdum veluli velura aliquod
banlur malediciis, qui lapidibus affixi eraiil, docuit
conlraheliir; quando staluetur terribile iribunal,
vcl suas animas profundere, ad ipbins placilum.
quando fluvii ignis Irabenlur, quando Iibri aperieuliir,
enim hoc ab apostolis gerebatur, scd ab eo qui illos
quando qua? ab unoquoque in lenebris facta fuerint,
pra?cedebat, el movebat eorum animum. Quoiuodo
in medium producenlur; quando illae inlolerabiles
enim
piscator vel labernaculorum consirucior tauluni
poeuas ac supplicia, quando minabund& poleslates,
tcrrai habitabiits orbem ila mutassel, nisi illius vcrba
quando stricli gladii, quando erit abductio in gebenimpedimenla omuia sustulissent? E l prarsligiatorcs ,
nam; quando omnis pcribii aucloritas, impcralorum,
ct
lyrannos, el oralores, et pbilosopbos, ct oinucs
ducum, consulum, c l prasidum; quando adfuerit
dcnique
qui rcsistcbant, tamquam pulverem disculantus angelorum populus , quando martyrum, protienles, instar fumi dissolvmtos, ita veriiatis lucem
phelanim, apostolorum , sacerdoluin, monachorum
seminaverunl, non armis, nec vi pecuniaj, sed solo ac
examina, qtiando illa ineffabilia pr&mia, quando brasimplici sennone ulentes; imo vero non er.it simplcx
via, quando coronae, quando bona, quai omncin menscrino, sed eral quo\is opere polemior. Quo laiidem
tem superant (Dan. 7. 9)?
paclo? lnvocabant noinen cruciiixi, el mors fugiebat,
3. Quas oratio hacc explicare poleril? Si enim creafugabanlur dxmones, niorbi curabanliir, corporum v i lioneni propbela persequutus, defatigatns esl el resiliil, dicens : Quam magmficata sunl opera tua, Domine lia corrigebaniur, nequilia fugabavjr, pericula protinus recedebant, el muiabantur clemcnta.
{Psal. 91. 6)! c l Paulus unum genus perscruians proCltristus cur de cruce non descenderit.Quando crvidenlia?, cxrlamavit, dicens : altitudo divUiarum
(Rom. 11. 33) 1 quid dixeril quispiam diem itlum de- go nobis dixerint : Curnon opem sibi tulit incrucc?
hocdicamus : Quoniam boc crat admirabilius. Neqne
ecribeus? Haic oiunia cum pravidissel propbeta,
d i x i i : Dominus excelsus, terribilis, rex magnus supcr sunl paria, ex cruce descendisse; et poslquam futt
ornnem terram, orbis salutem osiendens. Eral iiaque cruciiixus, lol csse moriuos ejus noinine susciiatos.
Quod enim tunc suasponte ibi manserii, oslendil ex
tiiam antea rex magnus, sed ignorabatur. Mundus
ejiim per ipsum factus esf, et mundut, inquil, ipsum iis quae sunl poslea consequuta. Qui eniin niortcm,
non cognovii (Joan. 1. 10). Nuiic aulem hocquoque quas alios invaserat, expulit, inullo magis a scipso,
priusquam invaderel, propulsare polerat; et qui ahis
praclare g*ssit, quod nos sibi familiariiate jungendo
vilatn praibel, multo magis sibi ipsi praibera polercx magnus eflectns est. Quidni etiim magnus, qui
rat: quod eliam triduo posl Tecil, ex magna polenlia
pauperes piscaiorcs, illiteralos, idiolas numero undesuscilalus. Id aulem ostendii per ca quu posica secini, obscums, peregrinos, magis mutosqnam pisces,
qunla sunl. Quandoeiiim ojus nomen visuin esl babcuiiicam lunicam babenies, calceis carenies, nudos,
p< r ui)iversum orbein lcrrarum misit (Mauh. 10. 9; re tantam virlutem in alicuis corporibus, ut invocalum morlem fugaverit, nerno possil dubilare, quin
Luc. 10. 4 ) , et veluti mandalo oinues cepil? Hoc esl
eliam in proprio corpore magnaiu potenliam oslenvcrc esse regem magnum : qui universum orbem lerdisset, oi inortcm sibi subjecisscl. 4. Subjedt popnlot
TSR errore liberavil, et brevi lemporis momenio verinobis, el genles sub pedibus nostris. Yide sapiemiam
tatem reduxii, el diaboli lyrannidem susiulit: qui
prophel, qui omnia accuralc dicil. Qud enini posteliam anlequam essent qni ei parcrenl, erat rex maea dixcrunl aposloli, Quia not inlucmini, quati itosira
guus, babens in servis vim imperii, non in spccie
virlute Ual pietale fecerimu* ut hic ambularel (Ar/. 5.
ao. veslibus, sed in ipsa natura. Ego eniin, inquit, ad
hoc natus snm (Joan. 18. 37). Hoc est ose regem ma- 12) ? id mullo anie dicil prophcta. Illud autem , Snb
pedibus, id quod subjecluni eral ostendil, vel potius
gniim : qui non babel honorem exlrinsecus allatum ,
magnain subjeciionem. Si vis aulem scire quanla st bqui nulia re opus babet ul sil rcx, qui facit omnia
qtiaecutnque vuli. Eunlei enim, inquil, docete omnes jeclioessel, audi. Quotqnot, iuquil, posses*ore$ agro
genlei (Marc. 16.15); et sermo in opus exibat: Yolo, runi atu domorwn erant, vendenles aflenbant pretia eomundare (Mutth. 8. 3). Tibi dico, dcemonium surdum , rum qua vendebanlur, el ponebant anU pede* apostolorim
sgredere ub ipso. Taee, obmutesce (Marc. 9. 24. et c. 4.(Act. 4. 34). Alii auiem cum pecuniis aniaiam quo39). lU tn ignem aHernum qui paratut eti diabolo. Ve- que profuderunl. Qtn, inquit, pro anima mea sua*
cervices tuppoiuerwtl (Rom. 10.4). De aliis quoquo
vMe, possideie paratum tobis regnum anle cotuttiullonem
Bcribcns dtcelwt: St potsibile, inqnil, (uisui, ocuioi
mundi ( Matth. 25. 41. el 34). Yides ubique poieslavestros effodissette, et dediisetis mihi (Gal. 4. 15). Purtctn? vidcs potenliam? Iia enim cepil eos qui paruo511

EXPOSITIO IN P S A L M L M X L V I .

,
; Et
, ,
,
, ,
; ,
.
, ,
,
, , ,
,
, ,
, ,
>, , (
, *
, ,
, ,
, ,
, , , ,
^ , ,
,
;
[19! 1 \ ; , , ,
* ' .

,
;
, , ,

,
.
, ' .
, .
, .
, , ,
, , , , , , ,
, ; *
,*
^,

,
, ,
' . , ,
. *
, ,
.
,
,

. , .
,
, * .
,
.

. ,


,

. $ ;
; ,
, . '

fiic rost. et Savil. At Morel. % , rceodose.

* tforel. omitiit , quod hic desiderabalur, el esl in
DMS. et in Savil.
PATBOL.

GR.

LV.

212

!
. , ,
. ,
,
, .
,

. " ! ,
, ,
, ,
.
,
,
.
, '
; , [1*2]
, , ,
,
,
, , ,
*
, ' . ;
,
, ,
, , , , .
" ,
; , . ,
. "
*, .
, ,
, ,
,
.
. "

, ,
' ,
4 , . * ( 0 ,
.. ,
. "

,


;
. ,

,
,
.
, " ,
,
-JJ * ,

,

. " ;
, . , ,

. , ,
,

.
Morel. et Savil. , sed fere a ras.
abesL LegUur Uraen in Colberliuo.
d Alil .
Morel. el alii . Savit. . Paulo pottalii
, alii ~.
' Sic legiiur tn Aclb. Morel. .
13
e

213

S. 10\m\S CflftY^OSTOlM A R C W E P . CONSTANTINOP.

'
,

.
* ,
,
, ,

,
-UAX
4ttttaav. *
,
. . \ ;

;
'. [193] ;
,
, ' . . *
, \ .
$,
, \ , * ,
, * , ,
,
,
.
,

", t}r .
", . .
*

. ,
, ,
. *
, ,

, . ,
~ ,
, ,
. ; .
, , , , .
, *
, .

,
*
'
, , *
*
* ,

, ,
.
. 4 ;
- ,
, "
,
.
,
, .
,
.
, ,

.
. .
, , ',
, ' 9

l> Dno mss. et Savil. xal ^. Infra Morel. , alii el Savil. , melius.
Savil. ela^U ta teiio . Morel. et Saril. in tnarg. ).
c

Alii . Paulo post Morel. , alil

, raellus.

214

.
, '
,
.
[194J *

.
, , .
, , ,
,
; ;
,
; ,
.
, ' ; "
, , ,
* ,
,
, ,
, ^ * , , ,
, ,
,
. ,
, ,
, , ,
* ^,
, , .
*. ,
( *

,
,

. * *

, , ,
. . ,
. , ,
, . ,
, ' ^, , .
*
,
, , .
^
,
, .
,
,
. * , ^ .

*, ,
, .
&, , , , -

213

E X P O S m O LN PSALMUM X L V I .
211
ro ad Corrntbios quoquc scrrbcns dicebat Paulus:
ductus e s i , sed Ascendit, ut ostcndercl eum aa^Ecce enim hoe iptum ucundum Devmi trisnaa a/flcl
cchdisse nullo alio euin ducenle, sed ipsum banc
qnantum m vobh stvdium effecit; imo apologiam,viam
into
esse ingressura. Helias enim qui non eadem
indlgnationem, imo tbnorem, imo detiderium, imo mnuqua Cbristus via processerat, ducebatur ab alia
tationem, imo vindictam ( 2 Cor. 7. t l ) : usque adeopoteslate (l.Reg. % 11). Non erat enim bumanai
eos verebantur ct periimescebant. Et Lucas rursus ' natura via percgrina ingredi. Unigenitus auiem asccucribene, dicebat: Casterorum autem nemo audebat
se
dit propria
potestale. Quocirca Lucas quoque sic d i cunjtmgere ilth, $ed magnificabat eo* popnlus (Act.
5. ElftxisocuRs tnluebantur illum eunlem in cwlum
cebat:
13). Et rorsue: Qnid vultU f hi vhga veniam ad vo$,
(Aeu 1.10). Non dixit, Cum ipse assuincreiur* nec,
mt itt emtaU et tprritn lcnitatis (1 Cor. 4. 21) ?
Cum portareiur: eral cnira ejus proprius incessus,
4. Tfdisti aucterKatem el poiestatein ? Hsec autem
quodflebat. Si auiem antequam crucifigerelur, feoninia fecH vertrom illod qnod dixit cutn eos milteret:
rebatiir super aquas, adbuc palibili el gravi corpore
Ego vobi$cwn nan (MalL 28. 26). Ipse impcdimeufa circamdains: quid mirum si poslquam fccarruplibifo
ontnia removebal, anle eot ambulaits : ipse plaita
sumpslt, aerem secuerit?Ubi aulem Injubilo? Qui*
omnia fadebat, ac difflcitta facilla reddebat. A l q n i jubilavit, quando ascendil? Alqui hoc silenlio faeranf omnia plena belljs, omnfa scopulis et pracipiliis,
ctum est, et undccim solum pr;csentibus discipulis.
ecnusqoantr licebat pedem ftgere, nec sistere; obstrucli Vidos non oporrcre dicliones simpliciler el uno lanerarrt oronee portue, omnis rfomos elausa, omnium
lum modo accipere, sed scire quid eis significeiur?
autes *bUiratar> t e l taeien com primum ingreast et
Quemadmodam enim dixi in prooemio Psalmi, jubiloqmitf fuewnrtt, dfruebarH omnia hoslium propngnalus aliquid aliud slgnifiCat, ncmpe victoriam, tro< cida, 4 e l rpsas aniwae protanderent, et iimnmera- paium : quod ergo hlc dicit, ln jubilo, hoc est, asccn*
bilia ptricula aostinerenl pro ffe q u dicta fueranl.
dit in vicloria, cum mortem vicissct, peccatum de3. Elcgit mbk ktreditatmn ntmn tpeciem Jactb, qnetin
jecisset, daemones fugavisset, errorcm expuiissct,
dilexU. AHus, Glorificationm Jactb. Vide quatn sit aeomnia in melias mniasset, in aniiquam patriain,
carata exaeuqtje prophetia. Superbia quidem d i x i t :
Imo vcro longe meltorem, nostram naiuram deduxi^Subjecit nrtU pofmt ei entt. Jodioi primtim accee- f>et. Gum enim advenisset, nemo ei restitit, non pccscnml primo ter mUte, detade quinquies mille, et cati tjraimis, non mortis potentia, non vis maledicti,
poetea geates. Ipeeenim rarsuf dlcebal t Et oiius orei non fntetitus, non nequhiai magnitudo, non aiiquid
kabto, 9% Ulat me adducm oportet, fiH unumaliud
ovile,
ejusmodi: sed cum haec orania taniquam ara* um$ ptsior (Jom. 10.16). Denxto ne qufe eom a- ncam perfregisset, dasmonum catervas, ncrvos diadwrit: Elegit nobii keredkalem tibi (Act. 2.41. 4.4),
bolf, et haec omnia profligasset, ascendit rebus recte
tibitet et angatur, et d i c a i : QeooMde ergo non cre- gesils, At volulf.
drjat IMIDC Judxi? eorreclione solvit dabiiatroiMm.
5. Qaocirca Pauins quoque ejus tropxum narrans,
Unxm enrni, qiiod ad se aitinet, eos eleglt, et qtrondicebat: Cum exspolkutel pnncipalus ac polestales
tumad ipeam quidem specut, nulhtm reliqoil. Quod
traduxh tibere, de eis in $eip$o tnumphant (Cotots,
ai ftnem qaotpe reqwras, audl ea qmac aequimlor; eub- 2. 15). E l rursus : Ddevlt quod erat adoersus noscfiijuuxit enim : Speciem Jacob, quam dilexit. Hio aulom
rographum in decreti$ quod erat nobis contrarium, e
mibi videiur fidetiS diqore, quod quirdem Paulus s i iptum de medh $u$tutit aflgeta illud cruci (Ibid. t . l 4).
gnHicans, dicebat: flon aulem quoi exciderit verbum
Dommut in voce luboe. Idetn rursus slgnificat, Imc
Dei: non enim omnes qui sunt ex Israel $unl Israel
esl,(),
in praeciara victoria. Hic autem est aliud quoquo
sed in haac vocabitur tibi $emen; hoc est, Non qu\ tunt
bileiHgendum, riempe id fnissc clarum, aporlum, illufilH carnii, U tuntfiliiDet, sed qui tuntfllH promhziostre. Atqui nullus id tuttc norir, cum fieref, sed tam
ni$,ee*timantur insermne (Rom. 9.6-8) Spccies autem
evatil manifestunt, qoam si luba cecinisset, atque
seo putcbritado populi jnre dicantur fldeles. Quid
adco rautto magls. Rtud enim, qaod tunc clanculum
esl enim speciosius Hlis qui crediderunl?
fhctttm est, nemo fbre cortrm qui orbem terrac babi' Gentes ctn ktretita* Christu HeeedSuiMTh autera
tant ignoravit, sed ipstmi perindie revelavil renim
n n voeart g e n t e n , nonqnod aliarum genfiunt taulnatara, ac si tuba ceclnirsser, Imo multo magte. Nef

k i m e v n n gesaerit, scd -ftbeneniem m eot dileo*io-

que enim tuba canens ha emnes vocasset ad iitud

m*m, c l cra eis coiijenctiODem, et provtd^nliai aa>
spectacafam, sicut posiea rerum vox ostendit ascen*
eetMeaem ostendens. Et ut scias qoara t i i Jtccrmia
sum, magis etiam quam toiritru rem chiram eiHcieng.
prropbedft, v k U quomodo uiitnr ditettDone vuJgi^ qua
Neque enim tonltru ita Tocasset orbcm terrx, ul re*
tiier in rebua quas mjfjtur. Sspe eninr pieriqne
rum ostensio eos qui tunc eranl, et qui postea eranc
aiiqtad e v i e n i e ^ pulchra iUa esae d k u n i , qice rel'tfuturi. Tonilru etiim est tantum marnifestiim praiseqquie ifaffflhint Ostendens erga non omneft aervarir
tibus; ipsa \ero omnrbus generafionibos tuba cladotv d k u , Specieai Jaccb. Hc etiam eslendimlur in rius, et tonilru apcrtiua oslendii quod factum est.
rangetiis per innJJuaerabUes parabolas* 6. A$cemdit
Yox tubat apostoli. Ncc vero aberraveris si lubas
Deut in jubilo. Nun dixit, Assumptus est, aut devocaveris ora aposlolorom, non tubas quidem aereas,
scd anre prctiosiorcs , ei gemmis magniQceoti< re*.
(a) Hic quaedam ex texlu Scrtplurx praBtcrmftlil CbryCur ergo non dixit, la (uba, sed , In voee tubm? ibi*
soslomus.

13

S. JOANNIS CIIRTSOSTOMI ARGHIEP. CONSTANTINOP.

216
illis eliara legem dedii. Etideo dicebat Jcremias . Daguilicaus eorum concordiam,sicut eiiam dicitPaulus:
Tta* ergo ego,$ive Uix t\cprcedkamu${{. Cor. 15.11). bo vobi$ lestamentum novum non tecundum testamenfli rursus : MuUiludinis autctn credentium erat cor tum, quod dedi patribus ve$tris in die quo ego apprehendi manum eomm ul edueerem eos de terra AZggK m i m , ti anima una (Act. 4. 32); (uba aulem canepii (Jer. 31. 31. 3 2 ) , osiendens unum et e u m d e m
Ivant, non ad bellum incitantes, sed praedicantcs e l
esse
legislalorem et Novi et Veteria Testamenli. Et
ainiuiitianles victoriam. QuemadmoJum enim in castris, quando cum signis in aciem prodeunt, praece- Baruch rursua dicebat: Hic est Deus nostcr non repmtabilur alius prccler iptum. lnvemt onmem viam
dunt lubae qux praesenles excilant, non aspectu 80scienlia et dedil eam Jacob filio s*o, et Israei diltao
l u m , sed etiam auditu : ita tunc factum est : ingresuo. Pottea autem tn terra mus e$t, et eum hommibus
'dientibus apostolis in unamquamque civitatem tuba*
convertatus e$t (Buruch. 3. 36-38), significaie cuin'sonabarii, et ad audiendum omnes accurrebant. 7.
dein esse qui legem dedit, el qui incarnatus est : ct
Psallite Deo nostro, psallite : p$allile Regi nostro,
psaUile. 8. Quoniam rex omnis teirm Deus, ptallite ta- eum qui iucarnatus esl, legem dedisse. IIoc eiiam
pienter. 9. Regnavit Deu$ super gentes. Posiquam igi-dicit prophcta : Congregali sunt, inquit,ocm Deo Abraham. Hebrxus autem pro eo quod est, Cum Deo Em
lnr narravit quam inagiia sint, et quam prxclara quse
Elox Abraham. Et quo m o d o quxso, boc facium esl
gcssit, univcrsum orbem lerra vocatad eum laudibus
Quoniam Dei (ortet terrm vehcmenler elevati $unt.
celebrandum cum magno studio el diligenlia : usus
Quinam sunt autem Dei fortes, nisi apostoli, fidelcs
esl idcirco rcpelilione : nec invitat solummodo ad psalomocs ? Quoniam enim potentia eorum usque adao
lendum, aed ad psallcndum cum roagoa, sapienlia.
resplenduit, omnes vicenmt: recle amem eos appdQuid csl Psallite tapienter? Cum quae , inquit, facla
sunt, didiceriiis, considerantes reruro gestarum ma- lavit forles. Quidni enim fortcs, qui adversus orbeui
leme aciem inslruxerunt, adversus daunoDea, advergnitudincm. Mibi auiem videlur etiam aliquid alitid
sua diabolum, adfersus populos, adversus civitates
subindicarc, cum dixit, Sapienier : non voce laiuum,
advereus gentes, adversus tyrannos adversus lorsed eliam factis psallere; non lingua tantum, scd eiiam
viia. Regnavil Deus enim super gentes, inquil. Alius, nienla ac supplicia, adversus sartagines, a d v e r m
Supra gentes. Et quodnarohic rcgnum dicit? Non illud ibrnaces, adversus consiieiudtnem, adversus naiune
tyrannidem e l omnia d i r u e b a n l e l auperiores
quod obtinei raiione creaiionis, sed boc quod ratione
,
omnibus evadebant, el a nullo Tincebantor ? quoroojus, ad quam eas adscivit, necessitudinis. Fuit enim
do
nou forlee, qui vel poat mortem, tanlam osleNdunt
rex omnium eUam ajiiehac, ut qui esset opifex e l
Tirtuiem? qoomodo non fortet, quoruoi verba gwit
crealor : nunc aulem ct lubeiUium et gratias habenquovie adamante duriora nec ullum ea lempus abo4 k i m : quod quidein est maxima laude dignum, ei ia
levit sed quolidie majus incrementuan suscipiunt:
priinis admirandum, eum qui prius coulumeba afficiedum omnes ubiqne orbis terrarum oras evangclica
baiur a Judxis, eflocisse ut tania ficret mulatio, ut
praedicatio pervadit? Pro his oranibus beniguo et
ubique canerctur: el qui nec propbetas legerant, nec
clementi Dco gratias agamus : qnoniam ei gloria et
in lcge educati fueranl iroo ?ero plane erant ferinis
polenlia, nunc e i semper, et iii aaecula txculoruin.
mnribus, repente mutali sunt, et omnibus illig abjeAmen.
c i i s erroribua, se ei subjecerunt, non dtiae, aut tres,
%

aut quatuor, aut docem genies, sed qui universum

orbem terrarum incolebant. Deus sedet super thronum
tnnctum suum.
Sedere Deo qwd f SancU regnare. Quid e * l , Stdtl super thronum ? Regnat, inquif, imperium obtinet.
Recle aulem dixil, Sanctum. Non solum enim regnat,
eed eiiam eancte regnat. Quid est, sancle regnat?
Pure. Ilominea cnini qui veniunt a d hoc unperium,
ea potcsiale ad injuriam inferendam utunlur. IIIud
aulem impcrium est ab omni re cjusmodi iniacium,
purum, c l sancium. Neque enim fraus, neque aliquid
cjusmodi iliud judicium corrumpit el circurovenit,
sed esl purum, sincerum, quacumque puritate fulgens
darius, resplendens ineffabili gloria. 10. Principts
ffopuhrum congregati sunt cum Deo Abraham : quoniani Dd fdvtes terrct vehementer eletati tunt.
6. Uic o&lendit quomodo fuerit extensum evangeliom, quod non solum privalos ailigit, sed eos eliam
qui sunl redimiti diademale, et sedent in solio regio.
Deinde ostcndens eum esse unum Dcum Novi el Veleris Tesiamcnti, d i c i t : Cum Deo Abraham, id est,
tlle ipse qui et nostrorum majorum Deus est, ct qui

IN PSALMUM X L V I I .
1. Canlicum Ptalmi filii$ Core.

2. Magnm Dominus et laudabilU valde, tn civitale />et

noi/n, in monte $ancto ejus, 3. bene radicibut fimmn$
exiultatione univerue terra. Alius dkftt, Putckro
germine, gaudio umvertcB terrcu. Alius, Ab inilio prattcripto tpiendore univerue Urrm*
1. Ilic qooque eigniflcat libGraliooem a bellit et
puguis. Quia enim a Babytone revcrsi, et a lottga
capiiTitate liberali, l e m m paternam receperunl, e i
a moliii beliis evaserant, pro his omnibos Deo bomm
boBoram audori gralias agentes, hos hymnos canuot:
diount aotem : Megmu Domtnus, et luudabHh ro/oV.
Magnui quidem dicont, sed quam magnus, non dic u u l : boc enim nemo scit; et ideo subjtinxil: Et
laudatolii wUde. Non esl enim flnif ejus magoitadinis.
Quod atnem dicit, est ejoemodi: Oportel illum soluin
gloria afficere e i laodare, idquc aupra omnem m o Unus. adversui igramidem naturce, advenus dommatores, adversut rege$ advernis fnmem et sitim, advertu
moriem, et ommn diruebmd.
1

915

EXPOSITIO IN PSALHUM X L V I l .

); , \
[195] , *
.

, * , ,
.
, ,
,
, , \ ,
*
, ,
. , *
, . "

, .

.
,
*
*
, . , ~
<**<;, , ,
.
,

,
, . , , . "
, .
;
, . 6 ,

*
,
, , *
, , ,
,
, ,
, ' .
.
, ; , .
, .
. , '
; . "
,
.
, . ,

, ' , ,
,
. "

'

.
\ [196]
, ,
,
.
, *
", , , .
"
, , ,

, a!ii el Savil. .

2 &

,
. *
,

. ,

,

' * :
,
,
, * .
*
-
, , . ,
, , .
; " . ,
'
;
, , . .
,
, , .
, , , ,
, , , , , ,
, , *
, ;
, ; ,
, * ,

;
* ,
, . '.
:

[197] ' .
'

,
, ,
*

. " ,
,

.
", *

.
'. , :
.
, *, , :
,
, ^ ;
, *

. , , , * * ;
.
. " *
BMorel. ; . Savll. et ,^
' , atqye ita legil inleppres.
Unus , ,
, , , .
Iu lextu Biblico ediU Rom. et Reg. 654 . Savil. . Colb. . Paulo post
, etc. Hc inlerprv.lalio esl Aquilse
*, '' etc, bjecreroesl Symmachi.
Coo\ Reg* 654 addtt .
c

317

S. JOANMS CflttlSOSTOM! A R O H E P . COHSTANTINOP.

, jiovoV, '
' * ,
,
.
, . Er
, djtifi .
; , .
, , 4 ;
* , '
. " ,

, %
^ , ,
^, ,
$ ,
& ,
, , 9
,, - . *
, ,
* ' oi ,
, ,
, $
, ' ^
,
,
.

, .
193]
. 01 ,
,

* . ;
,
. *

77c ^,

, ,
.
0 ,
,
,
^ , ,
$ .
,
< , . '
.
,
! ( .
^ ,
, ,
.
- ,
, , ,
.
0
' , .

,
. \
x

. Sie doo mst. recte. A i Savfl.*t MoraJ. pe *

.
b Sov. el duo nws. hte, el iatn io imo sjauasmpto.Ha qnoque legit Eusebius ad hunc Psalmum,Ha sit adjeclivum, et boc ujofiotit legeoduro
> tvptfrp, m monle $(ntvto ejus bene radicuio.

Duo msf . {. .

*
, ,
,
*
. "

. " , "
>. , "
.
, , ^* ,
;
{(,
, oi
, $$ ,

.
, , ,
. ,
,
"
^ , ,
, .
", ,
,
^, ,
, [199] ,
,
. ,
*
.
",
. ", *

. ",

.
$\ , **,
*,
.
, ,
, ^,
' ,
, *
.
,
. * ,
, .
, .
, ,
.
, ,
. "
,
." ,
.
, , ,
,

. *
. " , *
", .

,
", . ,
^
, .
,
: ,
d

d Alitts , > / T ^ C C L Alii * .

t Duo mss. ', <, al. CKMB est vwa leciio, ul ail iiifra Chr)sostomus,
' / ,
. l.^cmlom ntjiem , . Sartl. el
Morel. *;, . Vide Praefat. Toml bjiius
|H,p.\lclVU.

217

EXP0SITIO P S A L M U K

diim : hmdate nempe enm proptcr banc infinitan/

ct, incemprcfceiwibiteai eMentife BttgnitodUom,
profAer sumnia tjot ln os beneftcia. Nam e l foluU,
ct ftetitit qm T d o i t . 1* * m l i 0*' w o t / r i , in nmtJe
eeno/ * . Qaid dfcfe ? lilic a j w laudera cuiritidt,
qni est uognos, q n i laadabitis, in eivltale tt fa mofile ? Non hoc dfco, mqnii, aed qiod not ante atia boc
cognowima*. Vel propttrea ergo dixit fllud i i i
dvitate Dei uotiri* v e l voknfe estendere, qmd per
inagmiufcnera a i t r a e l o r u A q u i b ifeetasunt osten &H ejus umgnfcodo et gforfe : qaod *oe qui e n n i
p t i v i , u i disjecti, q w etNtompti* <i i i i regwne
Tchn in seprfero delmebamur > t adeo repettto cUri eeeeal, procoraverR : m c i q m eoe vicfe*
rm a e p e r a r t n i , ei ad pnorem redireiil yrapranlav
t o m et palriae steins
reutHereliir.
Oetendil emtn inqnit, ipsunt eUan creatorartjoi q u
WicoUir magniludo : sed qttooiam oraplilres anliqui.
"*rat panto msipi..tiore3 c^mtionem, q u ex
iaunki* et ex vitforia oHlur, adjicU, mirabilia hocc
tropaM assWue efiene, et fes nelius muUri c u r a i ^ acpnetarepem ele^pecuuonem oronem ejusmodi bracula edene. Hanc *uiom vooat <yue civila,
lein, noa aiiae ejue privane p r o v i d e B l i a , ed ut hos
i^lendai, quod ad cognitionie raiionem tuiiiet, aJus
fuusc longe prioree. Ilk* enim ejue dici pttcranl r a tione tanlmn opiOcii; b c vero eliam rauone iamiliariiaus et DeceesiUidinU, el quod faac omnia illic
lierem miracula. Tnnc ilaque ea dkebatur Dei civi-'
^ ; nunc a u u i i m omnes Dei diciouir. Qui enim
Cknli IUJI/, iuquU, cornem crnc/^wnmi cum viiiis ei
c o n ^ p i ^ i j f (Ge/. 5. 24), YidieU summam el intentissimam Tirtutem? E t ideo appeUabaiur quoque
rcons Dei, quoniam Deusiliiccolobaiur.Benera4icibut
euuliaiione unwerm lerr*. Dkmm valde
obscuwm, et ideo oporiet altcndere. E i c i a m , qui
perfunclorie i c g i i , magnam afferl diibilalibncm : qui
id aulera dilifienlcr persequilur, videbit consequet i a m , c i accuralain senlenliarum connexionem. Quod
cnim dicii,est ejusmodi: Jffl0nu Z>ommuc m ciwiate
J)ei nosiri, w moti^ sancto mo bene radicans, boc est,
bene radicibue firmans, et eara puichre lirroans ac
stabilians in gaudio et lxtiua toUus orbis terrarura.
Iloc etiam alius obscure significans dixil Praacripto
splendore unwersw terr*. Eara enirn fccil iplcndorim
el lxiiiiam univere l c r r . Iliinc e&l fone pielalis, e4
radices el principia Dei cogmtkmis. Hanc ergo, cum
lalis essel, radicibus firmavit ac tUbilivit ad ornarocnium lolius orbis lerrarum, ad exsulUlionem, ad
gaudium lotius m u n d i . Jerosolyma cnim lunc erat
magistra universx lerraa, c l qui volebani irui gaudio,
cuUumquc el ornamenlum capere bine ca quoe bona
honesta eram discabant E i ideo boc signiGcans
i>on dixil, Radicibus Crmans, sed, Benefirmantradicibus. Quod si velis idipsum accipcre anagogice, v i dcbis rerum verilaiera. Ilinc enim processk exsulialio per univcrsum orbeni terrai ura , binc processil
gaudium ct lxlitia, hinc cmanarunt fonlcs pbiloso.
pbic, ubi Chrislus fuil crucifuus, unde profecii sunt
T

XLW.

aposiob . hx Siom, enim, inquif, egrtiietur Ux ti wrrbum Domini ex Jerusalem {Mick. 4.2) : habet auteBb
boc gaudium tadicee immorlales. Jtfoiitet Sion laiera
.
Alius, Jf<m/*s tVm / e i w r a aqmilunit. l l c braas atriem, Ar Sion jerchUu tapkauiu Qna. <to causa^
qoeso, meinwit tuine aquiloais, ei t\l*m loct nobi.
descrttiii ? Quomam attkhift ballum biec eesckabeiuiy
ievadeuttbue b a r t a m tdque propkct* dkufti fr.
qnenter, bellum at> a q d i l o n * *ppeilanle&</er. 4. 43.
1 4 ) i lobetein lllknefct-venlemdeecribiini: ita entm,
tfu esl regio Persarum,* habeaiur fttk Palatinae(aK
Q |f
aduiraas , hoe subfimxfi, sjgiiifkafis
Eamawe illiitc ftggttue m a t a t u r , feas4i MBxpvgn*
j^m.
Perfndo e m m ac qtttt dicer* do corpore ;
Partein Hlam ia^ecHlara fedtti vatenttorefn : bo
^
btndicat eiocns : nde hictue e l U>
^,^^^
^ i a t n i l i i U t i D , eie partcs impfelie
^
v d i i p u w , alacrittieqne animi. Unde minae, me^
^
^ i t u i a : noc uihia
a ^ e p g ^ u i t a^iiontrem iUam pariem m-jiidi,
^ , ncmo ugpicatur, sed omnes de^
,
i
.
.
^
^, C o ^ M O s f . Aliue, ) w
^ ^
^
^
^ m i u ^ e n i i i m (0). Alws,
%

; e

u o c

( U S f

e l

RU

p e r i c u U l

to|ui|

e j | | S

radicee

fcer|s

i > t d

j f |

Y O

e j u $

o p U l l e

$ u t a l p ( e i i p $ u m 4

# f l M f c

Prdictil eju dignrtateih, taodcm, cordiiam

.
^
.
j
i t , Deus in doml^
^>**<^
^
^
^
^
ecrvet non illtas lancliam io unaHiqnamque
^
poiHcnUm.
Nobis eniin
^
^ c^nUus, inimicis autom ea
^ ^ ( t ^ ^ ^ Tempor^ enim Ezecbia, oum
^ ^ ^
iv8iesel e l loiam veluti
cjrcamdedisset, rccisserunt cam maximt
e cadaveribus (4. Itegi 49).
ssi
i
rocesieruel. Ileee i i i q i i U , omnia
^
^
| d e n l i a . eamqne pweclaram ct
i
ieceraot. solum autem qnod pr.udara,;
^
|
pracjara focto alt, Biagiia cva& 5. Quomam occt tegu terra eongregaH
con*
,^^1
. lius,
t m regts $imul
t i tmt. 6. Ipti wdenitt tie admirati $unt, contur^
i ^ : 7. tremor upprehendit eo$. Ibi
dohresutparlurientis^AnspiriiuvehmeHti.
Aliue, Per
^
l i u s , Ardoris. Contern naves TharConfringa. Hebraius auletn a i l Tham^
beHum, belluin diflkile, undbjue conOaclariorcm vioioriam. Quoniafo euim dixit,
^
\ ir(dnari, el ejus ciirara gerere, oeicmlil
dewceps quomodo eam susciperet. Nam c u m i i i u u mcrabllcs gcnlcs c a m invasisscot (hoc enlm signi4

rt0(Jo$u

d v i | A S

r o g i s

D c i n | f e

a d

g e r e n g f

0 8 t e n d e n 8

q i l 0

u n g

i d t i u s

m a g t k i

g | | g e n a

c l a d e

Q u i l i e l i a l I 1

i g n o i n

r e U c l i g q i I

q u o q i i e

g u n i

q i M M

U I I M m

c m m o t

t l i m >

i n g r e

fc

b a l i

p r o V

I n

H r u c

i t t

e l i l i n

n i i l

e l

pa

(n> Kon satis acctiratii dickor rcgionem Persarum cssd

^ ^ S n i ^
et qiini* E d i i k ^
vidc iiexapla.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCBIEP. COiNSTA.

fit

220

nunc dicil et quid atidierii, el qultl videril. Quid ergo

fical pcr regum imilliludineni), el aon solum invaaudivit, elquid vidil? Qiiod Dei gralia reddil civitasissent, scd etiam congrogali aciem JDSlruxisseftt, res
tem Onniorem et inconcassam. Hoc cst enim ei fuiw
cjusmodi geeUB sunl, ul ipsi abirenl obstupefaeli ob
damentum, hoc r o b u r , hoc eam fail inexpttgnabitan,
ca qua unto miraculo facta eunt. Ita enim bellum
cmificiebaiur, ut ipsi horrorc ac torpere pleni rec&- bumanaB opes ctauxilium, non vis armorum, nec
Uirres et nuema; sed quid? Deus eam regit et conlidorenc, et cum magna animi perturbaitone resilirent,
nel. HOXJ enim eoa maxime dqceri oporiuit, ei proplieta
dtim mulli paucoe, et ii qui ordines instaixerant, diassidue illos eo deducit. Suscepmui, Deus, mitericorvtios limerent, nec secus afltcereiitur quam muber
diam tmm in medio populi tui. Quid est. Suscepimns f
qu.-e parturit. Unde clarum erai, belluin non fufese
Speravimus, exspectayimus, cognovimus tuam huinagestum bumano more, sed Deum fuisse ducem in
nitatom et clementiam. Quoniam enim d i x i t , Fundacommittendo prelio, qui non solum epirilus eorum
vil, radicavit, rouniit, ostendens lantam providenuaai
dcprimebat, sed etiam mentem eorum conquaesabal,
Don proficiaci ex roerilia eorum qui eam assequunlttr,
eisqtte dolores immitlebat el ineflabiktn timoram affcrebat: ac perlnde acckiit, ac si roagna ciasse c o n - sed prooedcre ex boniUle ejus qui illa facit, el sinuil
grcgata, yebemens Tenius irruens, omnes naves con- volena fastum eorum comprimere, sic loqaataa est,
hoc propemodum dicene: T u x wintniisericordiai ba?c
irtvisset, triremes demeraisset magnamque repenle
priccUra lacinora, tuae gloria?, ttwe booitaiis. Et ideo
perltirbaliooem iajectsset. Hic enim mikt videlur
stibjunxit: Secundum nomen tnum, Deu$, $ic et Un$
per hoc exemplum et vfcloriae faciliuiem, et perturtua infineiletra. IAM$ inquit, tua res adeo pracclaras,
bationis oiagniludinem signibcare. Nam bi quoque
magnas et adoiirabiles operaiur, adeo excelsae
ciiin roagnam chseeni parasseot, el ex longinqoa a l i gloriosas. Non enim ad mensuram coram gessUti
qna et aliena regione veniaseut, ira Dei veluli quodam
eorum quos beneOcio afllcis, nec propter eoritm mevcbcinonli vcnK> omoes perierunt. E l ideo Locuni
riia sed prottia magnitudine. Lau$ ergo tua, hoc
quoquc signiiican uude veaemnt, eubjunxit illud,
est, tua celcbraitOy quoe ex operibus profeeta est,
IMarm. l i a etiam slgoificavii Hebreus perdiclionem,
fecit ut praclara lua facta cvulgarenttir. Facia enim
quam vestra causa adjecirous in lectione contexlus.
fuerunt in Palaestina, sed propler ingemem rpsorum
Ycl hoc ergo dtd polett, ?el illud quod anle dixi
ipicmadiDodum naves Tharbte vebemens venius ir- magnitudinem pervenerunt ad exiremos fiiies orbts
terraram, ei qui eranl procul remoti, ea aciebaiit.
ruens saepe coatrivU ; Ha eliam muUittidiyeni illam
Qiue
Deas coniurbavit. 9. Siout audimmus, *w *idimu$ m facia ilaque fuerant in ^Egypto, merelrix Hierrcunlina sciebat melius quam i i , qai inlerfuerant (iot.
civitate Domini tirtutum, in cmtaU Dti nottri. Vidisti
2.10). Rursns quae in Palsesiina evcneraot, ii quoque
pjoinodo expooitidquod est superias, radicantt
dixit eniin, Qui bene radicavil, sed, Bene ra- qci in regione Persarum habiubant, pradicabant;
quae rursas gesia fuerant in Perside, noverant qui in
dicant: hoc est, assldue provident, assklue curam
extremis iinibus lerne agebant. Quapropter rex qnogerens, asskhie muniens. Poslqtiam enim dixit quae
que mlsit liieras per universum orbem lerne, prscditunc contigeruDt, ad res antiquas narrandas rursue
cans ea qwe in fornace evenerant (Dan. 3. 98). Et
coiiyertit orationem, ostendens baec habere cum illis
idco bic qnoque cum dixisset, Laut tua rnfinesierrm
afllnitatein. Qox enim, inqoit, vcrbis audivimus, ea
subjungit : Justiiia plena esi dextera tua. Quod enim
factis vidimus, victorias Dei, tropaea, curam ac proassidue facere consuevit, u t a b iis quae erga Itoniincs
vjdenliam, et quac opinionem superant miracula.
fiunl aacendat ad ea , qax ad ipsius natoram peritDeus enim numquam intermisiihaecfacerc. Ejus ergo
neni, boc etiam fecit in prasenli: non ut aliqua a<t
esi et liberare a pericvlis, ct dedocere ad Dei cogniDeum accedere aut ab eo recedere cogitcmtie, absit;
lionem. Recle auiem meminU propbela eorum, quse
sed qaoniam infirmatur sermo el lingua bumana
longo anle lempore iacla eunt. Oporlebat enim et ex
oportet diclis Deo dignum sensam iribuere.
yeieribus narralionibus, ti ex recens geslia doceri, ui
Justitta Deo cohccret. Qiue ergo Dei nalur3 adcrassiores ex iis, quae fiebant, iis quoque quae facla
sam, ea dicit, quae sant ejus subeUnliaB conjuncU.
eranl credcrenl, el duplex lucrum facerent, esselquc
Quaenam autem ea sunt? Juttitia, inquit, plena e$i
ois atidilio pro visu. Deus fnndavit eam in aternum.
dextera tua. Osfendit enim, ea qiiae fiunl non csse
i D . Suuepimus, Deu$, mitericordiam tuam tn medio
ex meritis eoram quos beneflcio afficit, sed ex sua
populi tui. Alius, ASstinunimtu Beut, mtencerdiam
subeiantla, quoniam ipsa ejus substanlia delectatur
tuam in medio popuk tui. Hebraeus aulem, Echalach
juslilia,
demmenu. 11. Secundum nomen tuum, Deus mc
eiiam laetalur benignilate et clementia. Hoc estejiis
opue, hxc esl ejus consuetodo, et ideo lanu accilau$ tua in /iites lerrm.
piebant ab eo beneficia. Quemadmodum enim ignis
5. Quoniam dixcrat, Quae audivimus, ea c l vidimus
Beg. 654 templi (vaou), qae est rera lectio. Chr>-sost. est calefacere, ct solie illustrare : ita etiam ejus eat
tameu legil popidi () coatra veritatem Hebraicam, benefacere; imo vero ne sic quidem, sed loiige amquod hic ejcprimitur, templi iui. Cum aulem plios. Et ideo sie qaoque d i x i t : Juttitia plena ul
lirysostomus legerit io priore loco, populi tui, sedextera tua, ejus affluentiam, illamque ejne esse
cundum exeropbr suum L X X Interpretum, oon au?i
etinius (eclionem allerius interpretis unius Codicis ansubstantiac conjnnctam, signiflcans. 12. Laletur mom
cloriLate mulare, cura maximc illis eam leittonem infra
Sior. et extultnu fttim Judarai, propter judicia ttta
reprtal.
9

E x r o s m o P S A L M U U XLYIF.
. (
),
,
, ,
.
, \
,
, . " , .
,
,
,
, , \ .
, ,
, ,
.
[200]
, . ,
,

. ,
, . ,
.
, ,
,
. ,

,
. , , ; , , ', ,
, , ,
. ,
,
. * , ,
, ,
, , ,
.
. " , .

.
, ,

,
, .

. ', ,
. , , ,
. , . ,
.
b

\ , " , ,
, . ,
Seqnenlia ste exhibent <1 m s s . . *
. ' , .
Unus . Yide supra. Mox U B U S
.

229

; " ^
. ,
, , , ,
; .
,
.
, , .
, ' ;
, , .
, , ^ , ,
[201] ,
, ,
,
, ,
.
, , )
. * , ,
,
.
,
, .
, , ,
.
,
,
^ . '
*,
.


.
?
, .
,
,

. " ,

,
,
*
,
.
,
. ;
, , . ,
,
,
, .
, ,
. "
, *
, ,
. , ,

, ,
. ,
, , . " ,
.
Sic mss. et Sav. rectc. In Mor. deeel.

22!

S. JOANMS OBftYSOSTOtn AKCHIEP. COSSTANTINOP.

,
. ",
.
*
,
0 % . ",
,

. ,
.*, .

. ",

.
" [202] . "
;, }..
6
.

. , , ,
, ,
\ ,
,
* .
, .
; " ,
,
. "
, , . ,
,
. ,
(& ,
,
, , ,
,
,

* ,
, ,
, , ,
, ,
, , ,
. " , ,
,

. ,
, , , ,
; ,
, , ,
,
, ,
,
.

, ,
.
,
.
%

' .

'. ,
,
,
, ,
, ,
| ,

Morel. et Reg. 65i . Colb. el SaYlJ. at oos.

221

, &


, , ,
. *\
'
, ,
[203] , ' ,
,
,
,
, . .

7 . ",

, . ",
. ,
*
. ",
.
" , .
,
. cl
.
", * , ol vbok
.
. ", .
'. ^
. *
, * , , ,
8
. |
, *

. *0
$ *

,
, .
, * .
,
,
,
.* ,
, , ;
, . ,
01

,
. 1
, .
,
, .
,
,
, , .

, [204] , .
k Morel. .
Texlum tniebac Morel. et SaviL Tilialuui ilc rosliluimus cx cod. mss.
c

XIX>S1TI0 tN P S A t t f U t t X L V K L

21

222

fueriat, opum scilicel ac deliciantm et damnoearum diaboli voluptatum; fraternum autcm amorem
el hospilalilalem erga paqperes, eicaritaleni fnproximom in dies augent, alquc acccptas injnrias cx aninio
coihlonanl: ut, cum bac ralionc bojiesle atque t
Deo acccptum est, viiam traduxerimns rcgui caelnrein bereditatem accipiamus, In ipso Cbristo Domiuo
nostro, cui gloria et imperium una cum Patre el Spiritu aauclo, nunc ei semper, et in sa?cula saeculorum. Ameo.
1N PSALMtM XLVHf.
1. in jinem /Iffii Core. Atins () TrhtrtpfmUt.
2 . Audite ftasc, omne$ genteg. Alius, Audhe hoc. Auribw percipile, onmes qui habitatis aibem. Alius,
Jntimum Occidentem. AJius, Occidentcm. Ilebranis,
Old. 3 . Quique terrigeuce ct filii homimtm. Alius
Etiam humtmum genus, et prwlerea filii nniuscujusque vuri. Simul in unum dives el pauper. Alius,
Pariter.
1. Magna qiurdam el arcana nobls nunc cst Jiclu*
rus propbeta. Nequeenim quotquoi sum ubique tcrrarfom ad audiendum vocassel, ncc loliirs orbis uieacoHtumpH snmitt (Exech. 37. 41), ncc exspectabant Irum cxcivisset, nisi magnum quld ei prxclaruni, ct
lanli convcnlus magniltidine dignum nobis csscl d i fore iiI eara rccipererrt : cam tamen rccoperunt,
cturus. Neque enim aroplius loquiiur ul propbclaus
el non talein <pialem amiscrant, scd longe meliorem, clariorem, atque illustriorem , roajurem, dilio- Xudxis qui Palacsunam liablianl, scd veluli quidam
apostolus el evangelista ad oiniiem bumanam nalurein, polenliorem, el laagnificentiorena io sediiiciis,
ram dirigil orationem. Lex enim uno in orLis angulo
in rebue venalibus, in potcnlia, in TnculLilibus. Erit
enim mquil, ultima gloria domus hnjtts supra pvio- unam genlem docebat sermo aulem pr^dicationis
ubique lerrarum resonuit, et scipsum exlendit, ui
rem (Agg. 2. 40). Adborlalur popultira , ct propemoqui (anlam pervaseril regionein quanlam sol pcrcurdttm haec dicil : Ecce bacc civilas, dc qua crat omnis
r i l . IHa ejrim crant psedagogica quardam insiiiutio ct
spcs alvjccta, quae dirula ctcversa fueral, quomodo in
mJnislerlum condcmoationis el morlis : Iiacc aulcm
sptendidiorem speciem stalumque rosliluta csi ? Hxc
gralia et pax. Quoniani ergo convocavit omne gems
ergo ipea discile,cjas axtiftcationem, spIendoreni,claad audienduin , nos quoque bic adsinius, et videainua
riiatem, ut cura binc Dei virlulem didicerilis, ncmpe
quid vitlt nobis dicere psalmograp!iu&, qui communi
quo paclo cara, cnjus milla eral spes relida, majobominum generi precesl. Licet ergo sinl barbari, iicet
leoerii, narreiis posleris veslris Dei poleniiam, et
sapienies, licei privali, jubcs omnes eos adcssc?
perpetuam ejws providemiani, eumque uosLri cuE l i a m , inquit. E l idco incipiens quoquc ifixfl: Omne$
ram snnpor gcrere, nos regcre, ct d^fendere. IIx
gentci; el rursus amplificavit oraijonem dicens : Quictiiin narrationes posleris qtjoque erunt W f n a arguque temgeniB et filii hominum, vocans omne gcniu
'iiiii pliilosopbi:c, ei occasio exaclissimx Dei co*
bominum. Papa; quac doclrina! quam csi apla omnipniiioiiis, el s i u d i i virttiiis. Qtiamobrem jubct illos
bus el cojiimunis I E l idco non solum vocai omnes,
eini circwire, i*l sinl perfeeli doctores poslcromm ().
sed magno sludio el diligenlia jiibet eos illa quae di4. Quocirca nos quoqnc semper el coniinuo consicuntur atlendcre. Non solum enim dixit, Audhe hccc,
derauies , civiialcm nosirain Jerusalc*n menlc verseomnes gentes; scd etiam , Auribus pcrcipite. Auiibu
mus, ac pnlcbriiudiACOi ejiifi aobis ob oculos pcrpcperrjpere autem niliil esl aliud quam dUigentcr cl a l hio ponamus, quai Regis sxculonim e>l raelropolis ,
tcule aodire. Auribus cnim perciperc id proprie diciiu qua justorum suut spirilus, cbori palriardi&ruiu ,
tnr, quando quis aure aurl admola loquilur, seipsuiiw
aposlolontm, ouniiumquc sanctorum; ubi stabilia
suul tuncia , non prx lereunlla ; ubi ptHcliritudincs
() mterpreium aomina apid Satil. ad noarg. Dotaaun*.
snnC inunorlales , el qux sub aspectum non cadiuil,
Verum aut codex, quo usiis ille esi, mendis scatet, aulnotas Hexaploruro nbn intellexil ille. Siqindem prior leclio,
iju.c solis iis beredilale consequi licci, qui caducaMiu$j rrtampfcrffe, MUdipswi eextacEdiikniitrtbuiiiir^
rum el fluxarum sxcularium curaruiu peuilus obliii
quas esl S-fiomacbi, ul yideaa Hexapbs DObtris. Sic eoiia
iUe solet, UWcb verterc. mrra vero illud, occidenlem,
Reec verba , conntmpH sumiis ( Gr. m$ftnM*
quod ab ipso sextae Editioni iriboilur, est Aqiitlae el Sym(juOa), IIAU bubcntur apud Ezccbielcm, unde locus exroachi, ui iu HexapUs nostris \ideas, ei *s&. ai^lorkai^procerplus est.
(<i) In atiqnot Mss. hic dosinit eiplannlio, addita balur. illud vero, etiam humanum genus, el proslereu ftttk
vuigari Jlla clausula, ipsi gloria,
ttmuscuJHtque rt)f,.ootatur apad savil. o*. e. quasi scilicei
ti^a, rtc. Dc authenlia luijns additampnll dubilal S.iviesset st?plaa^inia
11iodjtioiiis; sed cst
: a^fpp^i h'eo ; non Tidcnlur tiraen ha?c alicna
Svmmadii, ut Tideas in licxaplts nostris.
e | a sl;lo r.brvs stoiui.
btmbie. AINM, 0 4 jwjcha tuu. 1 3 . Ckcumdate Sion,
* ttmqtecimm e*m. Alius, tkcuHe. Narrate t
h*rtto*<qm.Aliis,
NumtraU turres ejn$. Altus, L*t*rfole. 14. f # coroa et(r ttt wriuto /tis Atius, i n
antMlvm. Alius, t**bund*uiiiMu Et disiribuile donm
ejut. AIMM, Dimetimmi regiat ijus. Vi euarretii in
prtgenfc mliera. A l i i s , in atneimtione postemri. 1 3 .
QtioniamJik-tM OMCI wwfer in r a l s m , tt in tvculwn
sirculi. Jpse regei nos in saculu. Quanam de causa
ba?c praecipil, circtiire civilalem, numerare lurres,
altcndere acdificia , considerare ejus decarem, sepia
e}us et muros computare, domos d palaiia mciiri
n o n opHS cst nostra iniirprelaiionc, sed oralio ipsa
seipsam explical. Cum enim baoc dixisset, caHsam
qnofjue siatirn adjecit. Qtiainnani ? Ut'enarrelit in
progenie altera. Quod autcm dicit, bujusmodi esl :
Itnpkamiiii gaudio , helfiriiiii, exMiheiis. Scd won
lcviier ac eiwlcr, sed accnraic et diligenlcr ejus vires
intciligiie. Quofiiafn enim ftiildirula, quoniam radicuiis c o n v n l s a , ejtisque solrnn priipcmoduni mlcriit,
d (ksperaniiu fore ui ea in mclius miitarelur, adeo
ul dicerctit : Arnerimt os*a notlra, lassali SWHK,
t

22*
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI A R C n i E P . CONSTASTINOP.
2. Cum ergo qua? suii pr&cipua, el magis opporque et illum jubel adbibere animum iis qurdicunlur.
tuna, et bonore atqtiUia, ex aequo babcalii, cur
Auribus percipiU, omncs qui liabilatit orbem. Eliamsi
propier umbras et somnia inlumescis, ex iis quai uU
qui, inquil, non referuntur io nuineruin gcniium,
hil sunt cominunia dUlinguens ? Gommunia nauine.
ed euni misti, et dispersi nomades, eos quoque voco
c o m m u n i a ortus, commutiia afliniiaiis e l neceasituad audiendum. Yide concionatoris prudenliam . P r i dinis. Cur amictum cxleriorem adducis, ut distiQciiomum eorum animuro excilavil, et erexit ad aunem ex eo eflicias fero, non paiior. Et ideo TOCO
diendum, eo quod oinnes simul vocaveril. Deinde
te c u m paupere, dieens : Simul in unum ditet et potc*
postquam v o c a v i t , faslum corum coroprimil, ne p r o per.
In aliis enim non possunl slmul videri divea et paupler raullitudinem in arroganliam efferantur. Talibus
per; non in judiciis, non i n aulie regiis, non In forU,
enini inaxime audiloribua opus e s l , quando quis est
non hi menais : aed illum quidem bonoraUiiu, bunc
verba faciums quae ad studium sapientia? pcrtiueant,
?ero c o Q l e m p l u m el abjoclum ; illum libere et confi*
n e m p e conlritis, c o m p o s i t i s el ab oroni faslu ac l u dciiter
ageutem, huiic pudore et ignoinima affeclum
more liberis. Quomodo ergo feroccm eorum animum
videas : Sapientia enm pauperu nihili duckur, ei *
compescuil? Naturam in memoriam revocans. P o s u
ejut non audiuntur( EccU. 9.16). Loquutus est dives,
quam enim dixit, Gente$ subjunxil, Quique Urrigenas
el filii hominum. Dixil substanliam ex qua est princi- et eum p u l c b r e ac recte dixisae a i u n t ; pauper loquutiis est, e l non cst daius ei locus (Eccti. 13. 27. 28)
pinm noslra generalionis, communem omnium ma~
non hic. Neque enim in hac Ecclesia ac conciooe
Irem r c T O c a v i t roemoriam. E l quare dixit, Filii
hominum? Quia dixeral lerrigenas, ne quis exislinia- siultain ilJam ambiuooeiB bonorisqoe c u p i d i u t e r o
ret, ut volunl mylbologi, homines ab iniiio e t e r r a . p a l i o r , scd communem omnibus doctrinam propono.
Yide doctoris p r u d e n l i a m , quomodo d i a r o anlequain
pullulasse, quemadmodum nonnulli fabulaii sunt,
quosdam aalueditos inlroducentes, propterea subjun- incipiat coiicioiieiD , ex ipsa aola yocalione maximutn
xit, Filii hominum. Patrcs enim vobis sunt hominea: doctrinae decreium prolulerit. Qui enira omnea siroul
v o c a v i t , neque i l l u m s i v i i i n t u m e s c e r e , n c c buiic
principium aulem gencrationis vobis el illis terra esl.
vilem et abjcctum e s s e , sed o s t e n d i t , nec divitias
Quid ergo wperbit terra et cinis (Eccli. 10.9) ? Cogila.
esse bonatn, sicat nec pauperlateni maluin, sed ea
apud te quaenam sit mater tua, el faslum comprime :
aJtoe spiriius conculca ac deprime : coneidera Quod etse supervacanea el exlerna. Quare nihil mea referi
an boc s i s , vel illud : neque enim si sis dives, i d c o
lerra e$,et in terram reverteris (Gen. 3.19), et omoem
tibi aliquid accedere; nec ai sis pauper, decedere.
arrogantiara expelle. Tali enioi mihi audilore opus
Sed forte d i x e r i l aliquie : E l cur cum bomo sis ejuaest. Ideo te sedatum reddo ac compositum, ut te accipiaro a p l u m ad ea quae dicuntur suscipienda. Simul demque iialurx p a r t i c e p e , leipsom laiui facis, t
puiet le esse idoiieum orbis terrarum magrsirum, et
in unum divet etpauper. Yidisli nobilitatero Ecclesiae.
cos qui eunt i n extremis finibus orbis convoces t qukl
Quidni enim nobiliiatera, quando ob conditionis difpoies dicere quod sit lanlo dignum ihealro ? POSSIMB,
fcremiam non arcet auditorem, sed universa doctrina
inquit. Poelquam e n i m Tocavit orbem lerras, crediex acquo profunditur, el pauperi, c l diviu mensa
bilem ac Qde dignam reddem Ofaiioiiem , audi qukl
communie exhibetur? Posiquam enim dixit id quod
dicat: 4 . 0$ meum loquetur tapientiam , el wuditatU
omnes unit, eos videlicet esse lerrigenas, el filios
cordi* met prudentiam. A l i u s , Ei canliUabit cor meum
bominum, et corarounem esse naluram ostendit:
lunc quas ex rebus saecularibus videbatur esse, dif- prudentiam. Hebrous auiem boc dixit (hagith. Yides *
quomodo slalim cxlulit orationem. Non dicam, i a fereniiam et inaequalilatem oratione ejicitcommuniier
omnes vocans : est enim comwunis nostra naiura :
quil, de pecuniia, non de digoitatibus, non de polcnCommuniter omnes TOCO; coromunis enira nosira c i t t a , n o n de robore corporis, non de alrqua alia r a
viias esi orbis terrarum (Act. 17. 26). Sed ex paufluxa : de sapieniia sum exacte diciiirus, qux noa
p e r t a t e ei diviliis differenliam aliquam excogiiaslis,
lcmere raihi accessit ex tempore. 5. Inclinabo m
el inaequalilatem introduxistis. Atqui eam quoque
parabolam awrem meam. A l i u i , lnclinabo paraboUv
rtirsiis ejicio, non divitcs quidem admiltens, paupeanrem meam. Hebraeus d i c i l , Lamatal Aperiam t*
res autem babens despicaiui, nec pauperee quidem
ptallerio problema meum. Alias, JEnigma meum. Hevocans, divites autem expellens, aed ei et illos,
braeus aulem , Idathi. K l quomodo sunt baec eupra
ct non solummodo bos ct illos, Terbi gratia, hos
dictis consequenlia ? Pro dociore eiiim nunc video
qeidem priores, illos vero posleriores, ?el illos quiaudilorera. Nos enim vocasti tamquam aliquid boni
dem posteriorcs, bos vero priores, sed simul. Sit
et uiilis audiluroa; postquam autem omnes aasuut el
comraunis convcnlus, coromunis concio, communis
convencrunt, et te aliquid doclum ct prseclaruiD
audilortim coelus. Licel sis dives, ex eodem luto nad i c t u r u m es pollicilus, n i b i l adbuc l o q a u t o s , relido
tus es : idem fuil tibi cum paupere mgressus, idem
loco doctorie, audttoris parles s u s d p i s . incknabo
orlus. Et lu bominie iilius es, el ille.
enim, inquil, in parabolam aurem meam. Quare hoc
facit? Yalde prudenter, e l conscqoenter iis qn& dicla
sunt.
cod. 655, prudenAam defemoru, wt potius conciona-Quoniam e n i m d t x i i , Loquar s a p i e u l i a m , ne
torii : nu& for&iun cst vert leoik> : nam illiid additamenquis exisiimaret csse btimanuro qtiod dicitur, el medilum nec lapeu, nee consilio inductum fuisse vktotur. Nibil
taiionem c o r d i s , ue haberct suspcclaro ejus inreuttotai.ien uiiius auclotitaie codicis addere auai lmui.
m

EXPOSITIO IN PSALMUM X L V H I .
, ,
,
. ,
.
, * ,
, \ \ . \
.
, ,
. ,
, .
, ,
, ,
.
; . ,
", 01
. ,
,
. , 01 ;
, ,

,
, ,
, 01
.
, .

;
, * , " ef,
, .
. , .^
. . ,
* , *
, ;
, , ,


, ,
( ),
. *
,
. ' ,
,
, ,
, ,
[205] , ,
, ,
' . ,
, . ,
,
, . ,
.
* Cod. 635 , .

221

\ "
,
, ;
, , .
; .
,
.


, , , ,
^ ,

,
*.

, ,
. * .

,
. " ,
,
.
, ,
, * , 6
, ,
, . "
, , *
,
. '
, ,
, ,
;
; , .
,

,
* .
",
* .

.
; ,
, , [206]
,
* ,
.
. , . .
. ,
. .
;
IHic io Horel. legilor , iofra vero bis .
Savilios aolem constanter habet . Si igiiur sle lectiooi Savilit, el bic el tnfra unlus ejusdemque inlerpretfs lectio affertur : nam utrobique
legitur, id est, indicabit; lectio Hebraica est .
qiiam gic in Hexaplls expressam referl Cbrysoetomus , nralatot in*, ut ea?pe eonlingebat. A l Morel. hic
, infra babet: viique crediderim Umon
esse duorum luierprelationem diversam : ted eamdem ob
siroilitudinem vocum ab aliquibus librarils viliatam fuisse
putaverim. Malim aatem postreraam lectionem retioere,
qaia iaciliut librarii vocem osiuiiorem , pr> alia
ioirequenliore , mendose tobeUtwerim.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

$ .
,
, ,
,
. , , $
. ; ,
. ,
,
, ,
), , ,
, * ,
- , , ,
* ,
, .

,
. *
,
.
,
; ,
. ,
;
", .
,
, , *
, ,
. , ;

. ,
, , *
,

. , ,
, , *
, ,
&
,

* ,
, .

.
*
,
.

, '
.
, ,
*

, ,


'

**
,
.
9

*,
;
! .
,
,

(56 , .
,
' .
'
* , .
Mornl. uetvoti. Savit. e l alli .
" S t n l . e l aHi . lofai qtHedam Ueorant odtto,
q u e e i mao. roatiUHa.

*6

. * ,
.
, ,
*
,
* , .
.
*
**>, >*

*.
,

. , ^ *
YTr ,
, ,
$ ^^ . ;
,
, ,
, ,
, * * ,
, >
*
$ , .
, . ,
, ,
. , '
, , ,
; , ,
;
", .
",
. , '. "

. ", * *
, ' ,
, , \
; *, , [208] , .
;
o^pj^opoiv, , .
" * ,

. , , .
,
, , ;
,
, *

" ,
,
.
, $ .
,
, , * tk
, *
*, ,
, , * b Sic mss. recte. Edit. Morel. . Mox post
, ha$c ... , desunt in Morel., sed
babentur iu mss. etSavil.
deesl inSavil. otiuuBQ codice. Infra sliua
COd; , .
c

SiS

ExrosiTio w P S A U t U U X L V t t l .

^
quidem atlcudebant; discipuH autcm aiiimuni adiiibeba4, et cum essenl igtmaBiea, veleo maxiims
etitie iiibit toqei p r o p r i u , sed ea dicero, quw audlmanefcanl, quonlami ignocabanl. Quocirca eis somtun
loclioavi eohu, iiiqitii, Deoauren> meam, audivi
aolvebat pafabebe, ei ideo qnoque d i c i t : incMnobo
ab iita. ei ui meulem nitaj a superuifi denusaa
. attfit, *> dirocK Etfc4**>dfcebal isaias : DOWMHA
dat m pMtebolam aurem memm. Aperkmi in psakerio proEst awtcm pfobtenw erali obfeitra t
mfti linyuam doctrvtct, I ctem, quando umonem btemavKum.
diaenrgroatica,
ei
kleo alibi quoqwe d i c l l : LoguQrprebletv* *p*r(eM: a^ck$mhumran od audiendum (Ism. 50.
4). Ift n r a u F a u U i a ; Fidmex ttufti* audkmtailem ptr maiaa conitituiione nmmdi (*$al. 77. 2). QtiapFopter
ausos est elhvm voeare 9pi( nliam, Kvina freias nsunumiM{ Rom. 40. 17)* Vkles Ulum quoque pritts
velatlooe,
el rdc etiam dkit, / n ptelterio, doclptnam
f u e aodiletem, et datnde docioraio 1 E l ide* dtxit
piHtualem
indicane, e l se superne- eese Numine af; etiaift alws inlerpws, E l csatittabil cot r t i i K f * . Qtiid est,
camtm*til .*Canel, dicet psalmuia abquemapiriUialeei. Daitiifr. In eaniki forma autem dal eonsiltoin, oralionem reddens seavtorom. Vidisti quale prooemiufii
S& autem diqit Baedilalioaem, ne coiUurbcrU. Qutc
coraposuU VocavU orbem terra?, q u cet m vita i n comi * Spirita acceperal, e* assidud m e d t i a b a i u r . c l
eqtraliutem expalil, naturam 2H memoriam revofAapud se wrsahal; eum dut ver*asaet, alii* profovit, arregantiam eon)preesil; poUicilus M se aFqnid
reba*. Quid est aufctn, i n ? EsL nwnen
magnum et praeelartjm esse tfictttrum: dixK se t\M\
qood fcatel multa aigmfloai*. E s i enim parabola
e x sc allattrm protoqei, sed q n ab ilto airdtvtt; s l loqoeia, exefl&pkina, ei exprobralio, ut quando dicifc:
gniftcarii iit oraiioneesse magnam ebseitfitatem, nos
Pesuhti nm in patabotawi in gtntibu$ eommeiianem
r e d d e m auentiores; poiliciins eel se nos spttiiuatefii
iMpiiufcpofuUu ( R$<d. 43. 45). Esl etiam parabola
docturnm sapienilam, quam perpetuo meditabarur.
mlio ffiwgmatka, quom E U J I U dicmt q u a j i l i o u e e i ,
Auendamits ergo, et ne prxtere^imis. Si eet enim
q u * iBud qujdeiq &%aifiar, sed kf noa ast aperim
sapiens oratio, et paraboh, et proWeina, mehie ereeia
t U l k n ex ipsk verbi, sed bnbet tcnMtm inlus tatentern, cvjuetMiii erant ea q o a dieebit Saroeon : Egrt*- et exchata opus est. Qned eM ergo consibtftn, et
mu meotmedmHcibta, et fo*iduke {Jud> 1 4 . 1 4 ) qnotf problema, qnte paraboht, et q a sapienlia, qtiain
atftlivlt a eopernie 6. Cnr tiinebo, inquit, tn rffe me/ ?
t t Sakmon, AmmdvefUtam parabobam, tt otmwmm
mvkomem (Pvoq. 1 . 6 ) . Dicitur e l i a m parabob simi- ARtts, / n (fie^u matignii , J f e / i . Syrus a u l e m ,
tilud : Atiam parabolam, mquit^ pnpo$uU tt *
- (a)i lniqnita* ctdctnei mei circuwHfabit me* A I H W ,
a w ; 8imUe est wgnum cmiorum kcmam senanaati
Yettigiortm meortmu Rebra^a airtem, Aoh acrir^cit
bommtmne* (Matik. 13. 24 >. Dieitw tMiam pajsabola fen^wni. Vidistl quomodo est probteina , et a?nigmn
flfureta eratie : FUihonum*, dte ettpa**b*km k*ne.el obscura oralio, ct perniuhum obsetiritatis t Sed, Isi
AtfuHa mag**, tneotiaf Aotott pcniet f Ei^ca, 17. 1*Tidettir, prliaum intcllrgamos quemnam d k i l malum
3 ) : aquilain dlcene R e g m . Dieitur eliam paroboia
(fiem. Quemnam ergo mafum diem solet vocare Scrigwra et imag/s quemadmodum oslendU Panhis, diptura ? Diem ealamitatum, diem sopplciorum, diem
ceaa : J^td^ oktidr A^ivAam
, eum tmtarelur,
acnimnaram. Q u o d etiam dicit nbbi : Beatns <pii i n intioeM^Mifi offer$bat h qui uutepeN* ttprommonH
:
telligii
wper egenum et pauperem : in die mala Rberaundcjtoun in p*r**ol* tum t*t*lit( Uebr. 11.17.19);
bit eum Dominus {Psut. 40.1). Talis est autom dies
hoeeef, ) flgura, ei in knagin.
ille futurus peccaloribus terHbifis et iulokrabilis.
9. L$tonmud itupiiitkntm imUat Soripiutm ob-Yidisti primum ' decretum saprem sapienti, ct
.iturite*. Qoid e r g a llti Y i i h . b i c parabda? Mibi
qooinodo tibi definiatoratio,i^ioeHam smt digna metu,
idelvr d i e m narrationeiiv S i auleiia opaAtoRem faeit
q t K P n a m condemnalione ? Nisi qttls enim hxc sic
' ebacar&fb at Migfnaticani, et qna> aMtltua habeal
oplitne distinguat, tamquam in profiindis tenebris,
KffiettHaii, ne ele qukkm eoalurberis,: h o e e n i m - r e r u m q u e confusione buc el itluc circumbtos, exittrtn
d t fttjdilortRi excilel; el aJjoqiii quoniani lacilfUs
non invcnil.
mahoa a4 n^fligealiam adilucii, propl^iea loquiiur
Timtnda nontimtnditutiteest secernere ; peceatttm
In parabeia, Nan dhriOus quoqiie iiiHa loqnebaiur
solum lerribtte e$i actimendum. Nisi sil nobts det* p^robolist aafanMira auieef eas solvelei dtsctpMlis
Qnilum et conslitutum quacnam quidem timerc, quae{Mmc. 4. 3& 94). ParaMai eaim digtMMa ab indigao
nam vero exsecrari oporteai, mngnus erit in vita et~
tMstinfajtttt: d k j n u s t o i m q u a D r i i i n w n i w caquaadjcunror>et magnum periculum. Estenim extrema; amenttor, indignna aiitew praitamurril: quod Umt eiiajn
lia; lirjiere ea quae non sunt timenda, ea vero riifcre
e w i l t . iudjei e4i dirioahale ^uidem caxiiaii
qua? jurc limenda sunt. fn boc botnincs a pueris (HfimpfMebamttr ad ii>tam)eaottm : Ua non ajtendebaut
ferun, qod bi quidum, ul quorum non sit perfrrti
fmiiiiv> ea q w eicebaulat. Ad niovcndam airtam
adbuc intelligentia, larvas liment, homineeque saceis
Ren*,, per bett oaUtulil ilivinA ea ease q u dtatatur

qifteslHHie sufitil, quaado qma adusnbraUMri prponitur. Quocirca Cbrisius quoqoe boc foeiebal, et l o -

vox, pnmumi deest i a Savil. ei i n uno Codice.

(a) Non Syrqs m o d o , sed ellam llebransT^, ra,habfeL
audire cuperent qui supini dormiebant: sed ne sic
Mox iue voces, ^72& n p v f ? , gaitoaal, *i*wtm ctskaneorwn meorum circumddnt mt; j u x t e Symmacbum aatKtft
* Morel, faciebat, incitant til audtrt cnptrtnt, etc. eritixb suni,toiqiute*mtigmm morimu

qvebatur in parabolis, eoa gtiiuntaM e4 iBcitaes ul

1

S. JOANNIS CIWTSOSTOMl ARCIUEP. CONSTANTLNOP.

2-7

i n d v t c s ; p a t r c m autcm aut m a t r e m coniumelia afficere

nibtt

tacernas

esee

c x i e t i m a n l ; c t i n ignem

22*

E t q n x n a m e s l b x c conseqnentia ? dixerit q u i s p i a m .

q u i d e m . et

P u l c h r a , et recie cobaBrene, et magnepere depeiidens

ardenles insiliunt, strepiius a u i e m quosdam

a prioribus. Q u i a e n m i loqnebatur d e j u d i c i o , e i d e

niHilme i m t e u d o s i x l i n K S C u i i l : \ i r i aulem nibil h o r u m

illa lerribili reddenda

c u r a i U . Q u i a ergo m u l t i suut pueris eluUiores, Iradit

c o r r u m p i n o n p o l e s t : m u l l i autem k i iis quac h i c wal

hanc d i s l i n c l i e n e m , e t dicit qtiaenam limere oporteat,

judiciis, judicibus e m p t i s j u s c o m j p e r u n l , c t poenam

non a quse mtdtis i d e n i u r terrifeilia,

pauperlalem

viiamnt;

senleniiam

ratione, e i d e sententia qoa

i l l a m quaB m i n i m e corrfimpi

d i c o , ignotniniam, et roorbum ( haec etiiin n o n s u n l

poteai praedicans, e i quein prius dixit l i m o r e m a a -

solum m u l l i s t e r r i b i l i a , sed etiam motesta et g r a v i a ;

gens, hxc subjunxit^osiendcns se r e c t c d i x i s s e , o p o r -

at n i b i l b o r u m lale esse slatuit), s e d solum pcccatum:

lere u n u m esse i i f n o r e m , nempe e u m qui ex peecaio

boc cniiw sil4 v u l i i l l o d ,

Iniquilat cakanei mei circum-

dabil me. H o c e s l e r g * oraiio x n i g m a t i c a ,

uovus iropus et a d m i r a b i l i s . V a l d e e n i m

b o c est

novum v i -

p r o a c i s c H u r , et n u l l u m a l i u m . Jus enim u o n p o i e s l
Ulic

c o r r u m p i pecunia : n e c licet donia

setpsum^

gelienna eripere : n e c salvtem anerre potesi palroct-

detur s s e m u h i s et adinirabile dicere, n o n oportere

n i u m et oratoris defensio, uec aliqoid altud. Qtiamvie

quidquam

e n i m sis dives, quamyis potens, quamvis alicui nouis

molesla.

l i m c r e eorum quas s u n l i n vita gravia et

Q u i d ergo

limebo,

i n q u i i , i n d i e roala ?

U n u m t a i u u m , ne forte vke meae et vilae iniquitas m e

circumdet.
netim :

Solet S c r i p t u r a

Qui edcbat

fraudem vocare

e n i m , inquit,

calca-

Jam secundo me tupplantavit (Gen.

27. 3 6 ) . E s t enini peccatum r e s ejusmodi, f r a u d u lenU,

e t apta a d a r r i p i e n d u m . H o c , inquit, vereor

peccatum q u o d m e d e c i p i i , quod m e circumdat.

4. E l ideo Paulus id vocat circumsislens

(Hebr. 4 2

a i u b i l et c i r c u m d a l negotio. In k i s ergo j u d i d i a u u k a
liinetit bomines, e i v i m o p w n , e i p o i e n l i a m , et i n j u r i a m , e l fraudem : illic auiem nibil c s l ejusmodi, s e d
pcccatum s o l u m e s i l e r r i b i l c , quod undique c i r c u i l
q u i capiuatur, gravius

q u a m quivis

exercitus.

Sunt ergo omnia agenda, ut n o n a b ipso c i r c u m d e m u r ; postquam autem viderimus id nos velle c o m p r e bendere, oportel ejus occasiooes fugere, ut faciunl
egregii mililes : quod si ctiam capti fuerimus, o p o r tel id celerilcr rescindere, q u c m a d m o d u m fecil D a v i d , q u i p e r poenilenliam

Yiree

ejus abscidit (2.

Reg.

42. 43). F u i t e n i m a b eo c i r c u m d a i u a , sed i d s l a i i m

tffugit. Q u i b o c t i m u e r i l , nibil a l h i d uinqiiam limebit,
sed

irridebit ea quae

i n p r a s e n t i vita bona sunt, et

qiuc molesta suut conlemnet, c u m solus ille metus

ejus nienlem

agitet. N i b i l e u i m , nibil cerle aliud est

e i formidabile, q u i est b o c l i m o r e praeditus : alque

adeone ipsa q u i d e m m o r s , quae est c a p u l r e r u m l c r r i b i l i u m , nisi b o c u n u m solum.
i r a d i l gehennae, quoniam

n i b i l ei profoerunt d i v i l i a (Luc. 46) : et notas

e r a n l virgines virginibus, s c d n i b i l eas j u v i l ilia i a miliaritas

{Matth. 2 3 ) :

enuni e s l e n i m

iiiic

tdujn

quod qiiaeritur. Y o a ergo^ inquit, q u i opibus fidilia, e i

estts circurodati potenda, fruslra intumescUie: neque
fiixn Tobisctun i r a n a m i i l e u i r i n illud jtjdiciuai p e c u -

4), aignificans, id quod continue, qttod facile, quod nullo

eos

qutdem et q u i erat aetale L a a a r i , valde divea e r a l ,

mecum panem, $u$tu~eed

tit tn me calcaneum (P$al. 4 0 . 10). E l Esafi r w s u s

dicebat d c Jacob :

el fomiliaris, luec o m n i a sniit i l l k i n u i d i a ; illic unuaq u s q i t e ex faclis vel p o n i l u r , v e l c o r o n a l o r . Q u a n d o -

Q u o m o d o ? Quoniara

iransmiliit ad immorlalia

supplicia. S i quis rursus i n eo se recte gesseril, i n -

nia3 abuiidanlia, n e c vires

neceseiiudo aut cognatio,

poienliaB; sed n e c u l i a

nec aliquid ejuemodt v o t

iUic eripiet. N o n iicet i l l i c solutia peciiniis, a u l l l a

exptaiione, aut preiio animae u l l u m u m q u a o v s e r v a n .
Q u i d ergo e s l q u o d d i c i t Scriptura : Faate wbUamieo% ex iniquo mamona, l vo$ recipiant in alenia tabernaeula (Luc. 4 6 . 9) Quidnara e s l q u o d d i c l u m
est ? N i b i l c o n t r a r i m n , nec repugnans prioribus,
vaide

etiam

taciendi

suot

consentiens
amici

In praesenli

soWendo

eniro

pecunias,

d o a c consumeodo faeultates i n egenos.

N i b i l ergo

bic aliud aignifical, nisi largam e i copiosam

mosynam.
recedas,

St e n i m c u m n i b i l eoruoi feceris,
nemo te defendel.

vita

erogan-

Neque e o i m

eleeillyc

itot d e -

fendii i l l o r u m a m i c i l i a , sed quod e x mamona a m i c i

facti i u e r i n l ; proplerea adjecil, Amicoz ex mamona

ut scias quod ipsa tua opera Ubi parceot \
syna, clementia

elecmo-

i n pauperes moniUcenlia. N a m quod

nec c o g n a i i o , n e c necessiludo quidquam prosit a b s qtie operibus,

a u d i q u o d d i c i l prophela : S i uetmt

Noe et Job, et Danict, filio$ $uo* fiiiat $ua$ non

berabunt (Exech. 4 4 . 4 4 . 48). E t qnid dieo i n fulura
9

vita, quando nec i n p m e n t i quidquam j u v a l a m i c i -

d u c i i o m n e m virtulem. C o g i i a e u i m quanta res s i t ,

nec boiila rebus i n l u m e s c e r e , n e c molestis anirauro
deniillere, p r a s e n l i u m nullam rationera ducere, futura
r c p i c e r e , diem i i l u m exspectare, i n tali m e l u

assi-

d u e y e r s a r i . Q u i talis est, erit angelus, qui b o c soluni

tiniiieril et nibil aliud : n i b i l enini aliud tiinebit, s i
h o c untim timuerit ut limere o p o r t e l : quemadmoduin
qui n o n b o c tinitieril, is erit obnoxius muliis l e r r o r i -

tia ? Qiiantum luxit et i e v i l S a m u e l , et S a u i e m n o n

e r i p u i l (1. Reg. 4 5 . 35) ? quantum vero precaitts ts\
Jeremias, et Judaroe n i b i l juvit (Jer. 44. 7 . 41)? i m o
etiam d u m o r a r e i fuit reprehensus. E l q u i d m i r a r i a ,
si n i b i l profuit Jeremias, quando nec Moaem quidem
aif

8i fuissct illo (empore, aervare ixHuiase JudsBoe

quandoquidem e o r n m

invalueral nequitia, nec e x s

aliquid attulerant (Jer. 4 5 . 4 ) ?

bus. 7 . Qui confidunt in virtute sua et in muliitudine

5. Sanctorum preces; anhnx dignilat; opera
imlktrum tuarum gloriantur. A l i u s , Superbientet. 8.
Frater nm redimit, redimet homo ? Non dabit ueo p/a juxta Boisium l e g e D d u m essct, protegent, pro, parceat.
cationm $uam 9. et pretium redempiioms amnus tm. Sed verbnm, parcent, q u a d r a l .
y

EXPOSITIO 1N PSALMUM X L V l H .

*>7

.
, ,
, ;
, , , (
, ,
* ' ), * * .
, .

,
. , ,
* ; ,
.
. * ,
, , ' .

"

. ,
, . , ,
, .
*. ,
, , (>.
, ,
, ,
, ' ,
,
. ,
' , * [209] ,
, , ,
,
. * ,
- . ,
,
, ,

. ,
,
, , ' . ;
" ,
.
. ,
,
, ,
,
, .
,
, , * , . 01
, . ",
.
, ;
* deestin Morel.
l> Morel. * , mss.ef SavH.t^ r.c^pa.reciius.
Altt .

tf

PATROL.

GR.

LV.

22$

,
.
; . , ,
.
,
,
,

,
/ , ,
,
, .
,

,
. , ,
,
.
,
'
,

. , , ,
, '
<*,
* ,
.
, [210]
, , .
, {
,
; * ;
, ,
.
, ,
.
. ' , , . ,

, , ,
, ,
, .
, ,
,
, ,

.
,
;
,
; ,
, ; ,
, , *
,
, ,
;
'. , ,
%

Savil. et unus , qoae lectio non

spernenda.
Gemfanup Hervetus, qni pro legis^r
videtur: ui seias quod hacdicunturtua opera, eUemosyra,
fttr. Boisius putat esse corruptom, et pro eo legendom .
*

229

S JOANNIS C H R Y S O S T O m ARCHIEP. 6 N S T A N T I N 0 P .

,

; ; .
( , \
; ;
#; , ,
\ .
, , \
.
, ,
, *
.
, .
, , , 01
, ', 01
,

,
,
, .
,

. ,

*,

;"\ [211] ,
,
*: ,

, ,
,
, .
. "
,
' ,
. ,
; , , , ,
, .
,
. ; "
,
;
, .
; ;
, .
, .
,
. ",

,
.

, *,
, ,
,
,
. , ,
' ,
, , . ,
,
, -
;
,
,

Vnus eod. ,
k Whl. ct Saril. .
Mi*rel. .
e

2>0

,
.
. ,
^^. . ,
; " ,
,
'
,
, , ,
^ , & ,
, , *
. "
, , ,
, ,
*
, '
,
, ,
, , ,
[212]
, ,
. ;
,
. ,
,
, , .
"
, , ,
, ,
, ,
, , .
,
* , ' . , .
,

. ,

,
*
. " ,

. ",
,

, , .
%

. ,
,
, ,
,
,
; ,
, , ,
, $
; ,
,
\ ,
Sic mss.elSav. recte. In ed.Mor. perperam legebaUir
.

2Z0
m
K X r o s t T i o PSALMUM XLVIII.
cnim
mibi
dicas,
Solummodo
ftitura
promiuis.
Do
iarta tunt. Qnantum pro Judjcis lamenlalus esi
Paulus, dicens : Fratres, bona quidtm volunlas cordis tibi bic etiam pignora coronamm , imo vcro arrbam
mei et obsecratio ad Deum est pro ipsis ad udutem ipsam et premia. Quomodo, ct quanam ralione? Quoniam qui pbilosopbattir, et spe fuiuromm erigitur, 3
( Rom. 10. i ) ? Quid ergo valuil ejtis obsecratio ? Nimortem quidem mortem esse puiabii: sed videns morliil. E l quid dico obsccralio, cum pro eis csse eliani
luum jaceritem anle oculos, non ila nffidclur ut mulii,
analhema optaveril (Rom. 9. 3 ) ? Quid crgo? sunln';
cum apud sc reputel coronas, prxmia, bona ineffabilia,
supervacaneae sanciorum preces ? Nequaquam sed
quae neque oculus vidil, nec auris audivit (2. Cor.2.9),
magnas eliara vires habent, quando lu qtioque eis au~
vitam illam , ducendam cum angelis cboream. Quemxilium tuleris. Ita cliam Petrus suscitavit Tabilham,
non solum oratione, scd etiani illiua eleemosyna (Act. admodnm ergo agricola cum videt frumentum dissolvi
ei interire, non abjicit animum, nec mocrore aificitur,
9. 36. $qq.) : ila sancii oranles alios adjuverunt. E l
sed
tunc maxime exsultat et laeuiur, sciens fore ui
Uoc qukiem hic, ubi stadium esl et lucla : illic auiem
nihii horura, sed est ex solis factis salus. Pulchre au- llie inlerilus sil ortus melioris principium, et fundamcntum majoris ferlilitatis : ita etiaro justus, qui retem hic ludiflcatur divites, el eos qtii intnmescunt.
cle
factis glorialur, ct reguum quolidie cxspeclat,
Neque eniin d i x i l , Qtii babent pccunias, nec, Qui
lando
viderit moriem siiam nnie oculos, non anmagnam babeut potenliani : sed, Qui confidunt in
multitudine divitiarum tuarum, tt in sut* virHms gforian- gitur, nec se afflictal ut multi, non vexalur et perlurbalur: scii enim, mortem iis qui recte vixeruni essc
tur, eos irridens ei iiisccfans, quod umbris coniidant,
migrationem
el transitum ad meliora, et corsum ad
c i propler fumum se vendiienl. Rccle aulem d i x i i ,
accipiendas
coronas.
Quosnam autem dicit sapientes?
Pretium redemptionis animm $uw non dabit; preiiam
Non eos qui vere sunl sapientes, sed qui sapientes esse
eniin animae non esl nc universus quidem mundus. Et
idoo diccbal : Quid prodesl homiui si univerwm mun existrmantur. Mibi auiem videlor diccre exlernos sa*
dum lucretnr, anima aulein %um detrimentum patialurpienles, eos ideo irridens, qtiod cum vidcreniur esse
sapicnles, stuhi facti sinl, cum de resurrectione non
(Matth. 16.26) ? Ul aulem scias ne universum quidcro
sint philosophati (Rom. 1. 22).
inundiim esse prelium animae, audi quidnam Pau1

lus dkrat do aliis sanclis : Circumierunt in ovini* et in

Morttubstantiamnon mterimit; returrectio cbmmunit
caprinit peilibu*, egentes, preui, afflicti , quibut dignvt omninm. Quando ergo videril illos philosopbos pernou erat mundut (Hebr. 11.37. 38). Mundus enim cst eunles, cum lamentie, lacrymis,el lucia elatos, lunc ipsc
propter animam. Qucinadmodum ergo non acceperil
niliil tale patietur, sed eril telis ejusmodi superior, m
paier domum pro filio, ila nec Dcus mundum pro ani- qui bona spe erigatur, el sciat hunc inleritum noi
ma ; sed operibus ei recle factis opus esi. \ i s sciro
interimere substanliam, sed tanlom raorlalilatem, ct
qyanlum sil preiium auimarum noslrarura? Redcorruptionem consumere. Hxc enim mors non perdit
eniptunis eam Unigcniius, non mundum dedit, non corpus, sed consumit corruplionem : substantia enim
hominem, non lerram, noa inere,sed sutim preliostim
manet, el resurgil cum majori et ampliori gloria, scd
sanguinem. Quocirca dicebal Paulus : Pretio empti non omnium. Resurreciio enim erit omnium commtiestis, nolite fieriservi hominum (1. Cor. 7. 2 3 ) . Yidisti nis : resurreclio auiom cum gloria, commonis crii
inagnitudinera preiii? Qtiando ergo cain lanli emplam
eorum qui recle vixerunt. Simui insipieni et Hultut
perdideris, quomodo potcris eam deinceps emere ?
peribunt, 12. el relinquenl alienis divilias tua*. Et $eChritlut enim morluk su$cilatu$, non ampliui moritur pulcra eorum domus eorum in ceternum : tabernaeuta
( Rom. 6. 9 ) . Yidisli quam sil pretiosa anima , et eorum in progeniem et progeniem : tocaverunt nomina
quanla sil ejus dignilas? Ne eam ergo negligas, et
$ua in terris sui$. Alius dicit, Quw sunt inlra domos eocaptivaro efficias. El laboravit tn aHemum, 10. ei vivet rum in ccternum. Alius, Uabitationes eorum in generain finem. Alius inlerpres dixit, El quievit tn uecutum. lionem, nominante* nominibus suis terra$ . llcbrxus
Alius, Cum detieril hwc uecule, ttvci in ailernutn. Quo- autem, Ale adamoth.
niam enim dixit de divilibus, quoniam dixit de polen6. Vidisli qtiomodo non solum cx futtiris, sed cx iis
libus, el oslendit ex his nihil lucri iieri : dicit dcineliam qua? bic eveniunt, abducii a vilio el ab avariiia,
ceps de iis qui vixerunt in virtuie, de iis qui vixerunt
c l deducit ad virtuiem, in pecuniis oongcrendis insain laboribus et aftliclionibus, acuens alhleias pbiloniam coercens, cteosqui praseniibus inbiant, eaque
sopltta?. Noli enim hoc mibt dicere, a i i , aeruinnam
admirantor, stultos vocans, et id per rcs ipsas ostcn111 i ac laborem exanilandum fuissc; verum considera dens? Quidestenim.dic, quaiso, slullius bominc qui
fnicium, quod honio sil immortalie, quod v i u iramorlaborat, el se excrucial, el lantas opes congregal, tu
lalis excipiai, vila qua3 (inem non habet. Quanto igiex ejus laboribus alii se voluptaie cxplcanl? quid cst
tur ait melius, cum bic parum laboraveris, requiem
boc inani labore deterius, quando ipsc qtiidcm suda?|ernam assequi, quam cum bic libi parumper i n res et laborcs perpcssus decesserit, aliis auiem dividulseris, perpeiuo cruciari ? Deinde ostendens nou ittias fruendas reliqucrit, c l nec aliquibus qaidem nolic toliim esse prxmia el coronas; scd eliam hicquo H^c lectio est Syrnmachl: secunda pars Symmacbi
que eaae principia praciniorum , subjunxit: 11. iVo*
fertnrin Hcxaplis nostris, ubUegilor, '
videbil interiium, cum viderit tapientet moncntei. Ne
. Hebr.
SHper
l

* Unue Ccd., pro iswl.

lerrai.

tZl
"S. JOANNIS CHRYSOSTOMI AltCHIEP. CONSTANTINOP.
ceftsnriit et ei familiarilate conjunctis, sed sarpe eliam
minibus snis impositis decesserant, nec tamen e i i
hoslibus et inimicis? E l ideo non d i x i l , Aliia, sed,
quidquam profuil scd silenlio et oblivioni mandati
Alienis relinquent divitias $ua$. Quid est autern, Simut stinl! Piscalor aulcni Pelrus, qui nibil fecit^orum,
insipient ei itultus peribunt ? Siroul cum iis qm prius quoniam virlutem csl persequulus , el civiiaiem madicli sunt, inquit. Hic milii videtur vcrba facere de
xtme regiam occupavii, etiam poel mortem reapleniropiis, qui toii rebus pr<C9entibus affixi sunt, easque
det sole clarius. Quod 4u auiem facis , asi r\dkivAvm
suspiciunt, de fuluris autem nihil pbilosopbanlur, ea
cl pleniini ignominia, HaBC enim monimenia fion sode causa vocans eos Hisipienles. Si eiiim posAac, ut
Him noo le clarum rcddeni, scd ciiani facient rMictt*
putas, nibil erit, cur teipsum vcxas et excrucias, unlum, et ora oinniuni aperienl. iEdificia enim non sidique pecunias congerens, et labores quidcm su9(inunl luam avaritiam, qua3 oblivioni tradi poleral,
itens, fruclum autem non percipiene ? Et sepulcra coleniporis excursu exsiingui, ei siani vcluli column
rum domut Ulorum in wternum. Hoc dicit, sicui erat
el tropaea erecla adversus avantiam. 13. Et homo
orum exisliraalio. Tabernacula eorum in progeniem cnm in honore ctset, uon inleiladl: comparatus esljuei progeniem; vocaverunt nomina $ua in lerris $m. (a) mentii insipientibui, et timili$ factus estilti*. Uic mihi
| Alius aulem dicit, Quce $unt intra domo* eorum in&ter-videuir deinceps propheta deplorare, qtwd aniinal
tmm. Uebraus^u\em CariHmlHUheimOlalwlam.\(i\iid
rationis particeps, cui fuil Iradilum regtium ki terris.
bac amentia possit esse deierius, quara pulare seeo declinaveril, uiesset non minus vile et abjectum,
pulcra esse domum perpeluam ? in iis gloriam amWquam brala, dum in rebus vanis laboral, el ea qti i*
tiosc persequi ?
sunl 6uas saluli conlraria molilur, manem gloriam
9

Sepulcrorum fa$tu$. Virluu nomen immortaU paril.

Petrus pifcator Romam occupavit. Multi oerte saepe
sepulcra consiruxerunl magniftcentiora domibus. Vel
nim bosiibus laborant, et aiflicianlur, vel vermi et
:ineri, hacc siulle consumenies, Talis enim est eerum
mens et sentenlia, qui de fuluris nibil speranl. Sed bte
mibi venil in menlem deplorare , quod raulli eiiam
eorum, qui speranl futura, illos bacin re imitenUir,
qui nullam babenl spcm fulurorum , sepulcra aediftcanles, el pracclara moniinenla conslruentes, et aurum infodicnies, c l suas facukales ad alios iransmittcnles: qui quidem sunl liac in re illis deleriores. Qiri
enim posi bacc nibil exspectai, eliamsi id facit praeter
raiionem, altamen quia nihil exspeclat, suom laborein
ti industriam confert In rcs prasentes. Tn autem,
bomo, qui nosli viiam futuram, c l bona illa ioeffabilia, et quod cx dicto evangelico , Justi tunc fulgebunt
sicut sol (Matth. 13. 43): quam veniam assequeris,
quoinodo te defendes, quod non supplicium jure paucris, qui bic orania consumas in pulvere, in cinere,
in monumenlis, in hoslibus, in Lniraicis ? Vocaverunt
Homina sua in terris suis. Ecce aliud genus amentia^
;ediiiciis, agris el balneis sua nomina inscribere, el
-uilare se rnagoam consolalionem ex co accipere, et
umbram pro rei verilate persequi. Si enim perpetuam
meraoriara desideras, ne nomen, homo, aedificiis
inscribas , sed iropaea recte faciorum erigas, quae ei
in prasenti vila nomeu libi consenrant, el in fulura
vita immorlalem libi requiera comparant. Si sis memoriac cupidus, ego ic doceo viam veram el aperlissimam : virtulis curam gere. Nibil enim facit noincn adeo imraortale, ut nalura virlutis. Id osteodunl
mariyres, ostendunl aposlolorum reliquia?, ostendit
memoria corum qui recteel in virtuie vixerunt. Quot
roges uibes condidcrunt, portus exslruxerunt, et no-

persequilur, avaritia tenetur, in rebus inutibbiis se

exerceU Yinus enim est bonor bominis, et de rebus
fuluris pbilosopbari, el omnia procurare, qeae ad i l lam vilam periinent, el prxsenlia negiigere. Brutorum eoim vila pneseiitis viue liiniiibus ooncludilur :
noslra aalem tendil ad aiiam ineliorem, et cujus nou
esi linis. Sed hi qui de fuluris nibil sciunl, sunt brutis deleriores : ncc solam , sed eilam qui scelcratam c l perdiiani vitam agunl, utpo:c qui fianl serpentes, scorpii, ettapi propter improbitalem, etboves
propicr vecordiam ct cancs propicr impiidentiam.

7. Virtui sola memoriam glomsam parit; quam g(orh$a natura fwminis; quanla animi dignilas; homo
brntit comparatus. Quid eaim, dic, qua?so, esl insipieniifjs iis qui in sepulcris et monumentis operani
suan collocant, el ad aliorum nominum appellaiiones
stant hiantes el roirabundi ? Nibil cnim nicrnoriam
efficit pnclerquam sola virlus, a?dcs, non statua,
non bbi, non aliquid aliud ejusmodi. ^Edes caim optia
sunt arcbilecti, slalu33 slaluarii, Glii yero nalur* ;
tui autem nusquam est memoria. E l ideo vocat eum
bruium propheta : quoniara cum iusipirnliae se jugo
submiserit, bruto deterius ducilur. Illud enim est
vlile et apium ad agricuhuram ; bic autem, qui se~
ipsum subjecit insipiemiae, illo eiiam in hoc facius est
delerior. Quoniam enim supertus dixerat, quam essel
mens eorum crassa, lerrena, vilis c l abjecia, ei qiiam
iitatilis esset labor eorum in cogendie peconiis: voIcns ampliflcare eorum accusaiionem, adducii Dei
beneftcia : quod solent sa3pe facere propbeta?. haias
cnim, ctim esset eos accusaiiirus, primum quidem
dicit honorem quo Juda3i a Dco affccii sunl, ila scribens: Filios genui, et exaltavi: ip$i autem nu nihili(ecernnt (Isai. 1. 2). Hoc igitur in loco , nna dicliona
declarans beneiicia qeae homines a Deo acceperuni,
Uomo, inquit, cnm in honore ttut, non mitlUsit.
(a) QHJB hic aaciaia daudunlur in verstoae Geoiiani
Queinnain auteni dicit bonorem? Audi eum alio
HerTeli, necin Edilis nec in Mss. babeotur, ac redundare
videnuur; quae aulem hic expriuiuniur Latinis literis He- Psalmo diccntem : MtRuiai eum paulo mimu ab <mg+braiea verba, sic io Hebra exslant, dlT>h *tOTQ
,
U$, gloria el honore corotmti eum ( Ptal. 8. ) . DeiiKk
<iuae ita oonTertit neacio quii, quce stmt intra domot etrum
exroncns honorem, subjungit: Omnia iubjeeitti saft
in mernmn.

EXPOS1TIO PSALMUM XLYUI.

, ,
;
, , ',

. ,
%al ;
, .
, ,
,
.
, \ ,
, \
, ;
cl .
. [213]

.
' ,
, ;

*
,
, .

. '' ,
,
,
, ,
, , ,
. *0 , , '
*, , ,
^ , ^
, , ;
;
, ,
, , ,
;

. ,
,
, ,
,
.
, ,
, ' ,
,

. $ ,
*
.
, .
, ,
.
, , *
; ' , >
, .
, .
>

, ,
. *
, .
,
,
. -
, ,
.
, *


.
[214] *
, ,
, '
, ,
, ,
, .
, ,
,
$.
*
,
. '
, ,
, *
,
, .
9

, ,
,
,
' , , ,
, .
, , *
. *
*
. ,
*
,
.
, , ,
,
,
,
. ,
,
, .

,

, . ;
" ,


.
,

, ,
b

Unus ... .
b Melius legerelur ' . Mox Sa>il. et codd.
, , .

233

S. JOANNIS CHRYSOSIOMI AKCHIEP. CONSTANTLNOP.

2"4

, ,
,

. ,
, .
,

, ' . , ' , ,
,

, . \
[215] , ,
,
, ,
. , , ,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
^ ,
* , ' , '
, ' ,
'
, , '
'
,
. ;
. * ;
, , ,

* . ' , '
, * .
, '
. '
.

. ,
,
;
4

,
;
> .
, ,
,
, ,
, ^,
. 6
,

. ' ,
,
.
,
. ,

* , -^
,

, ' .
,
-

,
,
, , .
'.
, ,
^216] ,
, , ,

, ,
. ,
,
,

, ,

,


,

. "
. ,
, . , ,

,
,

;
,

.

.
, &.
* , , ,

.
,
,
. '
,
, , , '
, ;

. ,

,
;
,
,

. >
, , ,
, ;
, ,
,
, $ ,
,
( .

. ,
; , , ,
, ,

. ,
,
. .
.

Sic Savil. et mss. In Morel. aolem ol

, .
in edll. Morel. desidcrabalur; sed babelur
In mauuscripib el Savil.

Alii . Mox quidam , et ftie

eliara Morel. Abi . Sivil. >.
d Sic mss. el Savil.; Morel. autem .

EXP0SIT10 SALMUM

233

XLVIIt
S34
insanieniei
[acti
$uul
(
Jar.
5.
8
)
;
bic
vero
:
Coijnom
pedibu$ ejv* , oves, et bons univerwt; insuptr et pecora compt, velucret cccli et piue$ mam qui perambu- bo$ potuuorem tuum , ei atinus prwiepe domini sui
iant temiun maris (lbid. v. 8. 9). Hic esl e n i m honor (Isui. 1 . 3 ) , acerbius quam David loqitens. David
longe maximus, ei in o m n i a quae videntur permisisse euim d i c i i : Comparatu$ ett jumentis vnipieniibut, et
timilii factut Ulis; ille auiem dicit eos fuisse inagig
d o m i n a t u n i , idque cum nihil recte gessissel. Cum
expertes raiioriis qiiam bruta : illa enira, inquit
enim cum nondum finxisset, dixit: Faciamut kominem ad imaginem et shmlitudinem no$tram (Gen. 1. 26). cognofepunt- possessorem, Israel vero, m* non cognmi.
9

8. Alibi quo<iue alius quidam vir &apien&, oaiendens val formicis esse deteriorem virum pigrum et
dcaidem, el otio langueniem , eura iUuc ntiltit ut
discatesse laboriosus : Vade,dicens, ad fornicam,o
piger, el imitare vias eju$ (Prov. 6. 6-8). llla um,
cum nec agrum culium kabeat, nec ttt qui eam cogat,
nec domim imperio pareat, pora* mtate alimentum, el
tempore messis multa reponii. Rursus autem jubel
ire ad apem : Proficiscere ad apem, el disce quod ea
sit operaria. Nam principium dulcorum (ructus eju* ,
cujut labores reget et privali ad sanitatem a/ferunt
(Ecdi. 11. 3 ). Aliue vero dicit: Principet lui /quam lupi Arabios (Sopkon. 3. 3 ). E l alius : Sedi$U in deurto, tamquam cornix (Jer. 3.2). Zacharim
aulem filius dicit : Serpenles, genimina vipcrarum,
quit vobis otlendil fugerea ventura ira ( Matth. 3.7) ?
Et alius rursiie: Ova aspidum rvperunt et aranem
teiam texunt (Isai. 59. 5). Alibi aiiieiu idem propbeu
d i c i l : Venenum aspidum sub labiis eorum (P$aL 139.4).
E l rursus: Ira m ad simililudinem $erpeuli$ (P$al. 57.
5). Talc est cniin vilium : eum qui lalis eslet lanlus,
lotque diadeinaiibus coronalus, eo rcdigit, ul sil
minus iguobilis quam bruta. E l ideo in praeuU quoquc Psalrao cum clegisset dun vkii genera , et alia
audiloribus reliquisset colligeuda, eos qui illis leiienlur iia pungit. Quid enim fuerit a ralione alienius
bomine, qui temcre et cum sui capiiis malo acdiscrimine orbein lerrx percurril, ct innuinerabiles pecunias colligil, non aibi, sed aliis sibi nolls, saep^
aulem bostibus et insidialoribus ? Recte aulem
d i x i t : Relinqnenl alienis divilws suas. Quid esl enim
siultius, quam ut bi faciunt, labures qiridcm et peacala, qua3 iu bis colligendis adimUuniur, suscipere,
alienis vero eorum usufruclu cedere ? Deinde cum
amore pecuniae inanem quoque gloriam adduceus iu
mediuin, eos pungil vebemeniissime, dicens : \ocaverunt notmna $ua in terris suis. Quid his rursus esl a
ratione aiienius, qui lapidibus e l lignis et inaiiimata:
maieriaB suam couimittunt meinoriam, et propriam
credunt gloriam ? Aliquos enim bonis omnibus everlerunl, viduas spoliarunt, et pupiilorum facullalos
diripuerunt, ut vermi domum facerent splendidani,
liuca>que et corruplioni magnificos ambitus aidiiicarcnt, quod exislimenl suam per ea futuram iinmorlaleni n!eiuoriam,qu33 ne parvo quidem roomeolo lemporis poluerunt corpora relinere. 14. Uwc via illo.
lem auditoreiQ f o l e n l e s per comparaiionem pudt>re
rum scandalum iptit. Qusnatit esl, quasao , ha>c via ?
fiuffandere. Et ille quidetu d i c i l , Equi in femim$
Studium quod in res ejusinodi conferiur, vanus labor,
Sic Savil. et Mss. In Morel. autem, ei tempcstatum n - insaua pccuniaa habendse cupidiiaa, ineatiabilie glo
ciuUudineti conoeruonum chorus..
ri ebrielas ; et ante fulurum, inquit, suppliciitm bic
* Ycrba, coUata.... iniplevit, desunl bi colb. et Savil.:
babetautem Reg. 633.
fii eia scandalum ei impedhncntuin. Non parvum igk
() Tricubitalem boininem dicit eUam Geograpbus Nutur offendiculum , non parvum impedimentuni, non
biensis iu Oimate tertio.

Deinde inlcrpretans illud , Ad imaginem, subjunxit,

Et prceiint piseibus marii, ei volatUibus caii,et bestii*
<errm. E l bune brevem, iricubiulem (a) et viribus
corporis brutis longe inferiorem, wrtionis affinitate
iecil cuitttis excelsiorem, aiiimam rationalem ei l a r giUis : quod quidem esi honoris signum maximum.
Perettm enim civttaies condidit, mare secuil, terram
c o l u i t , artes ittvenit innumerabiles, ferociores bclluas
euperavit, etquod est ofMiium maximum et priuium,
Deum, qui fecii i p s u m , eognovit, et ad virluiem de(kictas est, nevitque quid eil bonum, quid secua. Sotas cx iis q u videntur, Deum orat; revelaliones accepit, idque solus rursus : cognovit mulla arcana et
ifieffabilia, didicitqutt sunl in c x l i s ; propter ipsiim
terra, propier ipsum cselum, propier ipsum sol el s i dera, propter ipeum luiue cursus, lempeslatum couversioniimque vicissiluduies ; propier ipsum fhiclus,
a r b o r e s e l l o l genera animaniium; propier ipsuin dies
c l n o x ; propler ipsum missi suut aposloli et p r o pfaetx, propler ipsum sa?pe missi suot angeli. Quid
ptaribus opus est f Neque enini fteri potest u l omnia
persequarour. Propler ipsum unigeniius Di i Filius
b o m o facuis est, cruciGxns, el sepullus, el lcrribilia
illa n i H r a c u l a facia sunt post resurreciionciu. Propter
ipsura lex, propler ipsum paradisus, propier ipsum
d i l u v i u m . Nam boc quoque est maxiinum genus bonoria, eum et beneficiis el poenis corrigere. Propler
ipsum orani priori lempore inumerabilia gesla et adininislrata sunt. Porro ipsum quoque fulurum juditiurn fil propter ejus honorem. Quocirca Job quoque
dkii : Qmd eU homo quod duxisti eum in judicium
( Job 14. 3 ) ? queiuadmoduin alibi dicit ipse psalimsla : Quid ett komo quod memor es ejut (P$al. 8.5)?
Propier ipsura rursus veniet Unigenilua d o n a n s bona
innumerabilia. Alia enira jam dedtt per baplismum ,
ct sacramenla,el mysticaiu aliam inilialionem collaia
bona, et aliie miraculis lerram implevit *: alia vcro
se daiurum est pollicitus, regnum cacloruii), v i t a u i
aHernam , faclurum suos beredcs, illosque cum eo
regnaluros ( Rom. 8.17 ). Quocirca Paulus quoque
dicebat: Si sutiinemus, et conregnabimu* ( 2 . Ttm. 2.
1 2 ) . Haec ergo oiunia cousiderans prophela eoe jnre
brutis comparat, qui l a n i a m nobililalem viiio prodid e r u n t , et ad affeciiones illorum desciverunt. Hoc
ipaum aaape faciunt alit quoque propbeUe, impuden-

i3G
S. JOANNIS CHRISOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTLNOP.
fame
enecioa
despiciunt,
domos
autem
corrupiiooi,
parvutu obstaculum baec via est ad operationera virtutis. Ct ideo dicit, Heec via iliorum uandalum ipsis. vcrmi et lineae magiiifice exstruunl?), sed facilem
eorum interituiTi, repemiiuim exiiium, et quain facile
Recle auteni dixit hanc viam esse ipsis seandalum.
capi
possint ab eht qui illis insidianlur. Nibil est enim
Sibiipsis vincula injiciunt, seipsos impediunt. Et post*
irabecillioa
homine, qui in Titio Titam iransigil. Quod
ea in ore suo complacebunl. Hoc quod dixit, est ara*
his quoque eveniet: et ila concidentur, ita funditus
vissiroum ct causa creterorum malorum. Qui enim
peribuot, et tam facile deveiiient ad inferos, lam brein bis peccant, et delinquunt, et adco desipiunt, seviler, tam expediie, tam nullo negoiio, quam oves
ipsos feliccs ac bealos csse ducunt, sematalione
quac maclaniur. Hoc esl mors, imo vero res cst morlc
dignos, ct iis qna? fiunt detectantur : vitium aulem
acerbior. Post talem enim mortem eos mors iramorquod laudatur ab iis qui eo laborant, considera quantalis excipiet, et ideo nasquam in sinua Abrabx, nec
tam faeil accessionem make cupiditalis. Si cniin dum
in ullam aliam regionem eernuntur recedere, sedia
viiuperaiur, dum probris afficiiur, dum arguiiur,
infernum : boc poeiiae, boc supplkii, hoc smnoii exiiit
dum ab ejus qui sobrii hominis cogilationem parumnomen est. Et hic mors eorum rilie est, et conlemper suscipil, consctenlia flagellaiur, dum laceratur,
nenda : ei illic iii supplicio maneaL lla eliaxn eolect odio babelur, adeo tamen impudenler vigct, et
mns dicere de iis qui facile pereunt: Hic sicut atm
invalescit, et in diesaugetur : quando non solum non
occisus est. Quia enim sicut bruta vixerunt, eiiani ut
fuerint quae probibeant, nempe accusatio, consctenbruta pereunt, oon babenies boitam spem de futoria:
tix reprebensio, gestorum correplio, de facinoribus
nec boc solum, sed etiam oiagno eornui tuaio. Mon
poenileniia, rubor, pudor, fletus ac lacrymsc, sed omdepaseet eos.
nino conlra, teipsos etiam laudant qui faciunt,et sibi

*35

Perire animam quid. Avaronan punilio. Hic mihi

cncomia componunt, et eo ipso se aliis meliores esse
videtur morlem dicere interitutn qui illic eat, et snpducunt, et poslquam feceriot, laudant ea quac fecerunt
pliciuin, qoeroadmodum etiam alibi di<;it: Ankna tpuz
( boc enim sibi vult illud , Et bt ore suo complacepeccat, ipsa peribit (Ezech. 18. 2 0 ) : noa naiurae exbunt) : qtto non i i deflexerint ? Sunt enim tanto fusiincUonem, sed pcenam siguifieaos. Persisiit auleni
rore perciti, et adeo emotx roentis, ut etiam quando
in metapbora. Quoniam eiiim dixit ovcs, eoruxn qtiosuam libidtnem expleverinl, quando eos videnies i n i que pastureni ostendit. Quis auiem brc est ? Vermis
quilalem oporteret erubescere, exsultani,Fe efferunt,
veneoalus, lencbne numquam ccssalurac, viiieala
de factnore delectantur. Tale est enim pcccatum, ut
quae solvi nequeunt, slridor dentium. Vide ergo eos
priusquam factum sit, suam velet turpitudiiiem, ebrieundique puniri. In vita, quoniam eis ad virtaiera allatale voluptaiis suam obtegens abominationeni : scd
lum est impedimentum, quoniam viiii servi et manposiquaiu factum fuerii, el libidinis quidem voluptas
cipia facti sunt, et supervacaneurn ridieulutnque laboparamper cesserit, conscienlix autem accusatio i n rem susceperunt; in morie, qnoniam fuit more eorum
vaserit, nudam rationem flagellans, tunc maxinie
vulgaris et ingloria; in teinpore mortem scquente,
cernilur quam sit pemiciosum. H i aulem nec tunc
q u o n i a i D perpetuos eos tenet interilus. El dominabunquidem poelquain se expleverint, sed poslquam v i lur eorum jusli in maiulino. Quoniam multi crassiores,
lerint opes coacervalas, sepulcra excilaia, inania
ct non plus seasu praediti quam lapidee, non babenl
;edificia perfecta, cuin oporierel eos compungi ac
certaro et clarara spem de fuluris, sed iis qux suoi
deflere, post bnec eliam, boc est post opus, postquam
proseutia, et q u videnlar inbiant, eos xmgmaiice
res fuerit adimpleta, tunc adbuc magis aegrotant.
taiigiu Deinde cum paucis futura obscuresigBiOcaesei,
Poslquam ergo nibil eis reiiclum est ex ipsis reconfcrt rursus orationcm ad conlemplum eorom et
medii, lunc reslat ulDeus exsequatur quod suum est.
poenam in vita praesenli, ostendens quam sini imbe9. Qtieinadmodtim enim qui seipses condemnant ob
c i l l i , viles, cootemnendi, et quod licel sint millics
peccata a se admissa,quae a Deo ferenda esset sendivites, et magna sint succiiicti potcntia, ab iis tameii
icnliam anlicipantcs evitant, sicut eliam dicit Pauhis:
Si enim nosipsos judicaremus, non ulique jmdicaremur qui virtutem exercent, babentur pro senis el m a n t-ipiis. Idco d i c i l , Dominabuntur eorwn jusli in matu(1. Cor. 11.31): ila quorum lam gravis esi moibus ,
lino : boc est, celeriler, continuo, ei nec lempore
ut nulla dueantnr poeniteniia , et peccanies sua pcccaia aon condeninent, Dei in se supplicium cum ma- quidem opus habebunt, uec labore, nec raora. Talis
esi entm rerum nalura, ut vitinm virtuti serviat,
xtma vebemciilia atlrahunt. Quoniam ergo ii qui
eamque formidet ac pertimescal licct illud qiiidem
alieiia rapiunt, vel qui sua leniere profundunt, et
sit fuco et pigmenlis Fnnumeris oblectom : haec vero
quae iu pauperes erogare oporleret, in sepulcra, veriiuda, et per seipsain decertans. Alqui contra yidcmes el tineas consuiuunt, et nec eorum quidem qtnr
inus malos obtinere dominattmi in bonoe. Sed ne
fecerunt ulla tangimiur poeniteniia, sed manent a,consideremus errorem sententke vfjlgi : is enim ex
groii iminedieabiliier : audi quid deinceps fiai. Quid
falsa opinione o r i t u r ; scd reclo rcs judicio disccrnaergo fil ? Deo truduhtur supplicio ; et ideo subjunxil : 15. Sicut oves in inferno potiti iunt; mors mus, et videbis in quod dico esse certissimum. Sit
dcpascet eo$: uon hic mansuetudinem per nomen enim aliquis inalus dominus, et bonus servus; vcl,
si mavis, ad aliud tnajus poiiua exempium reiu dedtiovium significatis ( quid enim possit illis esse sa>
camu^. Sit rcx malus, el priratus bonus, Tidcaxaus
qui pauperuin quidem mtda corpora ct venires
y

EXPOSITIO P S A L M U M X L V H I .

235

. , .
[2171 .
, , , . 01
,
, , , ,

\ *
.
, ,
,
, , ,
, *
, ,
, , , ,
, ,
,
, ,
,
( ,
,
)
;
, ,
,
, , , .
,
,
,
,
, ,
. , '
,
, ,
,
, , ,
. *
, .
0'." '
,
,
,
, , ,

.
, ,
, ,
, ,
, , . ;
*
[218J
*
(
' ,
, , f

Sic mse. etSavil. Morel. ,

* Savil. et alii .
Savil. el unus cod. < .

23

, , ; ) ,
,
, .
. " *
, ,
$ , , , , . ,
.

, ,
, ' $,
, ,
. ,
,
.
.
, , , ' *

.
,
, ,
* ,

, . .
,
. ; ,
, ,
. " .
, ,
, ,
,
*
,
.

. ,
,
, ,
, . ,

,
, , ,
,
,
. ,
, , ,
, , ,
.
, , , ,
, [219] ,
, ' .
, , .
;
* '
,
. ,
d

d Sic mss. et Savil., Morel. vero .

Posl Morel addil , quas
non esi in mss. nec in SaviL

VOH

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.

* , , '
* "
, ,
, \ *
, . *
; \
\
; , , \ ,
. ; , \
*
;
, ;
; ;
; ;
; ; ;

, , ' ;
, ;
, , ,
,
,
, ,
, ;
,
, ,
,
;
\ , )
. *

.
" , ,
' >
,
. ;
; ;
, ;
; , , , ;
, ,
, ;
[220] ; ,
, ,
;
, *
;
,
, ,
, *
. ,
,
, ,
, pz , '
.

* Sic recte mss. et Savil. Morel.

, . " ,
,
, ,
, ,
, ,
, .

, ,
, , , . >
, ,
, ,
:
.

.
, *
, , ,
, ,
, , ,
.
. , ' , '
,
, ,
,
, . , ,
,

;
' , '
, ' , '
, ' * ' , ,
, ,
;

,
.
,
, *
,
(5 ,
, .
[221] , ,
, , , , ,
, , , ,
,
, , , .
, ,
, , , .
,

, '
$ ,
. ,
, . "
, ,
. ,
, .
,
. ,
,
k

b Savil. et aiii .

EXPOSITIO IN PSALMUM XLVIII.

157

quis sit dominus alierius, et ubinara resplendei dominalus; quis sit qui imperat et quis parel aiterius
imperio. Quomodo ergo hoc scieiuus ? Rex rcm malam el scdere plenam privalo imperet; quid igiiur
bonus ille privalus et qui ei subjicilur ? Non modo
acquiescel, nec obediet, sed eum eiiaiu qui iro perat, conabiiur abducere ab inslitulo, licci mori
oporteal. Quis est ergo liber ? isnc qui quod vult
facit, et ne regem quidem meluil: an qu a subdito
suo contemnilur? E i ne in incerto exeroplo prolixa
ulamur oratione : uxor Penlepbrae jgypiia , annon
erat regioa () ? annon totl iEgypto praerat? anoon
babebat regem conjugem ? annon maximam habebat
poteslaiem (Gen. 39. 7)? Quid vero Joseph? nonne
servus ? nonne captivus ? nonne faraulus emplitius ?
nonne illa adversus adolescenlem omnem aciein instruxit, non alii belli curam coromittens, sed ipea
descendens in aciem ? Quis ergo tunc erat scrvus,
quis liber? illane quae precabaiur, orabat, et supplicabat, el non boraini, sed improbissimo animi morbo
serviebai: an is qui eoniemnebat diadema, sceptruro,
purpuram, et omnem illam externam speciem ac
pompam, et rescindebat ejus machinationem ? Nonne
illa quidem rcpulsam passa recessit, ei alii rursos animi morbo mancipata est, nempe ine, qtian ralione
regiiur, el vindicta?; hic vero exiit capiie redimilo
coronis innunieris, et in ipsa servitute libertaiem
juagis resplendeniem osiendens ?
10. Virtus Hbera; vitium servum. Nibil est cnim
aeque liberum ut virlus, nihil aeque senrum ut vitium.
E l ideo dicit etiam alibi quispiam : Sapiens servus
ebiinebit dominatum in dominos insipientes (Prov. 17.
2 ) . Quemadmodum enim captivus, etsi immensas
liabeat diviiias, eo ipso facile eapi poiest et expugnari ab omnibus : ita eiiam qui ab animi perlurbalionibus capius est, est tela araneae vilior. Quid vero
i n bello ? annon eos videmus Vmcere ? Quid in rebus
iraclandis et consultandis ? annon quse dicuni firma
smii et slabilia , eisi nullus pareai ? Quid autein in
iis quac banc vilam consequuntur ? annon dives ille
tamqiiam niendicus guttam petiil, nec eam impeiraY i t ? pauper auiem, quoniam erat bonus el virtutis
sludiosus, annon in maxima fuit felicitale, et eadem
ei sors quae Abrabae obtigit (Luc. 16.24) ? Qukl aulem in aposiolis ? annon vincli, fiagris caesi, ienumera mala passi, eos superabanl qui illoe malis afflciebanl (Rom. 8.37.; 2. Cor. 4.8) ? Cogita ergo quam
aniiiii dubios et perplexos eos reddebanl, adeo ut
dicerent: Quid faciemus hi$ hominibus (Act. 4.16) I
Alqui lencbant eos vincios, et in mediis judiciis coinprebensos; el oblinebant illi quidem locum judicuni
e l niagislraiuum, bi vero lamquam rei illic elabanl,
r l bi ianien illos vicerunl. Ubique denique, si quis
diligenler considerct, videbit virum bonum vincere
virum improbum : eaque vere est vicloria non vulgaris illa qux falsa cst et fucata, ac quae facile con(a) cum ait Petephren, sen Pulipharem fuisse regem,
ejiivpic uxorem regioam, tropo modoque loquendi nou in^ueto uiitur, quo rex dicitur lsqui potesiate ct auctorilato
gaudel
v

23*
vincilur, sed iJIa flrma, slabilis, et immobilis, Et
auxilium eorum veterascet in inferno: boc csl, erit
imbecillum. Quod aulem dicit, est ejiismodt : Non
solum hic facilc capi polerunl, nullo opem ferente,
nullo roanuin prabente, omnibus expositi, imo eliam
quod est gravius, ne illic quidem habebuni qui de
fendat, opem ferat, manum prebeat, et coriim supplicium consolelur. Iiaque nec virgiues prudenles
stultis opem ferre potuerunt (Matth. 25. 9 ) , non
Abraham diviti (Luc. 16. 2 5 ) , non Noe, c l Job, et
Daniel filiis e l filiabus (Ezech. 14. 20). Illud enim,
Veterascet, est, erit imbecillum, evanescet ac delebttur : Quod enim veleratcit ac consene$cit, non longe
abest ab interitu. glorta $ua exturbati sunt (Bebr.
8.13).
Monumenta superba accusatione* mortuorum.Qitod
maxime desiderabant, propter quod omuia faciebanl,
et nibil non moliebantur, nempe ut post m o r t e m
magnaro sibi pararent gloriam, per pecunias, per
acdifleia, per sepulcra, per noroina inscripla in 8epulc r i s ; ab eo, inquil, excident, quod eos maxima moleslia afficiebai dum viverent, et baec scireut. Talia
enim aedificia sunt aceusationes mortuorum. Nam
elsi corpus terra tegatur, lapides tamcn vocem emitlunt, eorum crudelitatem et impudentiain quoiidie
accusanles, communes eos bosles proclamanies, eos
qui pratereunt, u l eoa diris et maledictis persequantur ei accueent, inyitantes. Quaenam est ergo hxc
gloria, accusalorem relinqucre non taceniem, sed
solo aspectu ora omnium aperientem, ei apud otnnes
qui vident et accedunt, eos qui aediiicaruni graviasime increpantem ? Quidnam poiest cum hac conferri
slullitia, quando ea (aciunt de quibus puniunlur, pro
quibus accusantur, propter qusD etiam posl inortem
a multis effodiuntur : ex quibus cxsecrationes, reprebensiones ei muUa crimina oriuntur, tam ab eis qui
injuria affccti sunt, quam qui non affecti sunt? 16. Verumtamen Deus redimel ammam meam de manu inferni,
quando acceperii me. Postquam dixit mercedem malorum , et siipendium peccaii, dicil ctiam prjcmia boDorum : quod et ipso ei alii propheta3 facere solent,
ut ex utroquo auditorum insiiiuanl, nempe et cx
poenis peccaiorura , et ex prxmiis virtuiis. Iia ergo
se habcnt res illorum, infamia, labor iuanis, slullitia,
risus, dedecus, inleritus, mors, lormentum, perpe*
tuum suppliciura, molesliis exposiliim a gloria et
securiiate excidisse, vivos et niorluos, viiuperari ei
accusari, nullum invenire malorum solaiium. Nostra
aulem contra se babent omuia, liberatio a supplicio,
libertas animai, securilas, bonor, gloria. Ilac eiiim
oimiia subindicavit, cum dixit: Verumtamen Deu$ redimet animam meam de manu inferni, quando ucceperk
me : inferos bic dicens supplicium, cruciaius il!os
iutolerabiles. Considera auiem quantus sil honr
non propler hoc lantum, sed etiam propler id quod
subjnngiiur. Ctiiu eniin, inquil, acceperit nie, tune
ipsum vidcbo clarius quam nuiic. Nuitc enini pcr
fidem aiubulamiis, nonper speeicm, tunc autcm faoie
9

ad facicm ( t . C o r . 13. 12). Hedempia autcm amnia,

S39

S. JOANNIS CHBYSOSTOMI A R O t t E P . CONSTANTINOP.

210
etragul vestes et indumenia, %wM gloria doaiai^mui
corpus qnoqoc erit bonoram partfceps. 17. iV< limueris eum divi$ factu$ fucril homo, vW cum muliipiicata komiiiis qui domum babilal.
fuirit gloria domut ejut. Hacc cutn ita ae babeanl, i n Homiras glorfa tirtut. Howinis enhit gioria esi
qoit, quid times prosentta l qiid te male babei i n virtus, unde eliam vadit una com poseessore. Hanci
opiat qoid formidas dWitem? Audivisti quoe dieia
atitem ipsa domiis gloria ; imo *ero ne inanel quidem,
sunt de resarreclioite, de bononun bereditate, de sed eliam u m cum domo dwsolvilur, nec quidquam
supplicio malorum ? Quid umbras deincepe pcriime*
ei profuil qui in ea versabaiur: neqoe enim eral ilacis ? llla enira surtt lirma ac slabilia, baec vero suut
lius. i 9 . Quia anima ejut in mta iptiu* kenedicHtur.
eimtlia floribus qui flaccescnnl. Omnibus kaque aliia Poslquom dixtl de ejos glerki et divitiis, RUIIC iransil
praelermissis, arcem malorum invasit, nempe diviad dicendam de laudibu*. Quia enim divilcs boc maliartim cupidilatem : ea euim diruta, atia quoque
gno eiudio perseqnontur, asseMalioneni m foro,
simul deslruunlur.
otoenraiiUam a populo, publkaa lavdalionea, siraulai i . E l quomodo non limebo, inqnil, eos qui lantioiw referla eacomia, magnomque esse videujr i
luin possunt ? Potcntia est ad breve lempus, vires
ibeatris, in convWiia, in judiciis piauau excipi, ab
uuius borjc , transit rerum successus, umbras et omnibus predicari, boatum exislknari: yide quomodo
somnia imitantur pecuniae. d i v i l i a B , el hoaor tantu*,
boc quoque delrahil ex tempore. Jn vka enim ejut
ct ideo aubjunxit: 18. Quomam cum tnterierit, non iaqoil, hoc est, hjec obeervanUa, et hoc, laudibus
iunui omnia-s rtequ* descendet cum e* gloria ejut:
afftci, est ad preseniem usquo vitam : una aulem
subjungens causaiu, cur not timcat quae sual momeneum aliis AOC quoque dissolvkur, u l quod sit caducuia
tauea. Venit more, radicem abscidit, et universa coma
ei momeiuancum. Sed etiam quando id exbibelur
ckcidil cum foliis, el domns facile capi polest ab laudantibue, posi mortam reeedit in cemrarhini,
oeinibus. Quemadmodum ergo oves el caprae poai quando larra roelos delracU fuerii. Confiiebilur Ubi,
seclionem jacenlem arborem invadunt: ila etiam in
cwn benefecms ti. Vide quomodo aceusat etiam eortim
iis qui boc modo sunt divites, imilli amici, mulli
benefieia. Tu eniro assenlaris e l observas, qyamdanv
eorum quos beoeficiis afFeceruul, inveniuntur rcs illo- ad tempus observantiana simulans: ille aulem baberum perdere et everiere; el qiii to| et lanta poeside*
bil etiam tibi gratias, a le emens, ut qoaBSunlei graia
bat, tot pocillalores, toi coquos craleres aiireoa ei
facias, et raagno id emens, tunc tibi, inquii, agei graargenleoa babebal, tol c l tanla lerrac jugera, domoe,
tias. Hoc enim sibi vull illud : Confttebilur tibi, quando
niaacipia, equos, mulos, camclos, castra servorum ,
btnefeceris ipsL Non dixit, Quando feceris qiiod sii
solug abii, ei nemo cum eo discedil, nec ipsas quidem
utile, quando ben^feceris, eed , Quando quae sunt ei
vesles sumene. Quo enim fuerrt eplendidius indultis,
cordi, el quae ex cjus animi seniemia, feceris : oslein
lanto lauiiorem raensam vermi paraos recedil, ei sedens utrinque esse damnum, et ox ficla assenuittonc,
pukrorum effosseribus ampliorem cuptditalei, et in
et ex pemicioso ministerio. () 20. lniroibU utque m
miseran corpua majores iasidias. Quo enim se magis
progeniei palrum suorurn, usque in miernum non videbit
exornat, eo in se majorem coniumeUam comparal,
lumen. 51. Et liomo cum in Iwnore etset non inieilexil:
manna eorum qui ihecas effodainl armans in seip&um comparalui e$t jumenlis intipientibu$, et similis (aclui
et invilans. Et quid Uim ? iaquies: al IMC quidem
est iilis. Introibit, sive imilabilur pairum zelum, ct ex
cerle ae jaclat, gloriaUir, el iniumescit uaque ad morimprobis nalus, iraprobilalem in soriem accipicl;
lcm. Imo rero multi ne ad monera quklero; sed in illos
vl sic imelligas: Nisi quid boiii teceril, ex divilii*
coorlis insidiatoribus, quibusvia reis graviora passi
niliil fructus percepisse deprebeudelur: relinquet usunt, peconia spoliati, infamia notali, in carcere hatem roajores SIIOSin pulvere usquu ad judicium: n-c
bitantes. Qui enim heri in curru, bodie in catena;
secuitdum naUirae legem lueein aspicere poicrit.
qui beri obsenrabatur ab adulaloribus, nunc a carniDeindc resumil iterum ea q u a : prius dixerat, iis verficibus obsidetur; qui unguenta olebat, nunc est
bie : Et homo cum in honore e$sei non intellexit: comreapertus sanguine;qui in molli leclo accumbebal, in
paralus eti jumenth intipienlibus, et simitis facins e*l
duro solo jacet; qui ab omnibus colebatur, ab omniillh. V.lt, inquit, qui i u tnorluus esf nec pccuuias ut
bus contemnilur. At in morle cjns sunl magniflcaj et
par erat dispensavit, nibil a bruto difterei, ulpote qui
splendida3 ex9equia3. Et quid ad illum, qui ion senlil? a Deo acceplum bonorem non cogwoverit; similis
Major foeior, major horror, invidia veliementior: esl
facti est jumenUs, quorum viiac finis una mors csi.
etiim filiis cum morluo bellom perpeiuum propler
quibus utioam liberemur, lam dlscipuli, quamdocloillam magnificenliam. Yide autem quam sit vcrbum
res, in Cbriaio Jesu Domino nosiro, cui gloria el iroaccuraie posilum, et quam &it magna pbilosopbia.
perium in saecula sseculorum. Amen.
Non eoluni enim eum ex eo inseriatur, quod non una
IN PSALMUM X L I X .
recedant, sed eliam eum bicomni pofiipa et apparatu
1. Deu$ deontm Domlnus loquulus e$t el vocavit terrum
spoliat, et nee divitias quidem esae osiendit, quando
/ts oriu utque ad occutuw.
carum possessione fruebatur. Non dixit enim Cu;n
1. Ipse quoque dixil alibi: Dem stetit in coHgreguiien*
mulliplicaUi foerit gloria ejus, scd, Gloria domus ejus.
(a) Quae sequuntur ad finem i i s q u c E x p o s i t i o n i s bujiw
Wsec enim oimiia, quaj emim^ravi, fonles, ambulacra,
Psalmi d e s u i i t i n M o r e l . , alciue c x >avil. et e x c u d i c e <>xuporlicusel balnca, aurum ct argenlum , c q u i e l n i u l i ,
n i e n s i d e s u n i p i a suiit. *
9

EXPOSITIO IN PSALMUM X L I X .

t39

.
, , ;
; ; "
, ,
;
; , * , .
,
,
, .
'. , , ;
, ,
,
, , *
"

,

*
. , , ,

.
,
, ,
,
, ,
, , , ,
, , , ,
, , '
. ,
,
,
. '
, , ' . [222]
^ ; ' ,
$ .
* ' , , , , .
, *
, *
, *
, '
,
.
.
; ,
,

.
, .
,
,
, '
. , "
, ', .

Sicmarg. Saril. Idem \u textii et alii .

b Slc mss. etSavil. At Morel-
.
Ste m a r t t Sa**H. |n Morel ...
, ' .

240

, , ,
, , ,
, , ,
.
, . *
, ,
*
. .
, *> .

, t,
, , ,
, , , , ,
. , ,
, ,
, *
, , .
, , .
, . "
.
,

oot ,
, , , . , , , .
, " , ,
', " , ,
[223J ,
, ,
.

, . *

. ,

, , , ,

,
. * '

, . , ,
, ,
,
, ,
^
,
, ,
. .
4

* .
,
',*,

.
'.
Codex onus .
e Savil. et COID. .
f Reg. el Savil- i omiliuni;habet Colb.

341

S . JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

414

. .
* , , ,
.

. , , .
* '
ol vlol

. *
,
,
,
. ,
. \ , . \
' , ,
. , .
,
*, ,
; . * ,
,

.
.
. , *
.
, *
, - . ,
,
" ,
,
, , \
. " , ,
, , *
. ,
, ,

.
, .
' . , .
[225]
, [124]

.
, ,
, .
, *

,
,
.
. , ' - ,
* , ,
, , .
, -
.
,
, ,
.
, ; ,
^
, ' . , .
,
, - . , ,
, , ,
,
. "
<* , , .
.

, * *
, .
.
.
, ,
$

,

.
* ' ,
, , .
' . ; ;
* ,
"
, , , . ,
, -
^ ,
, '
; .
,
;
b

HJBC, , desunt io Savfl. el ia uno

eodice.
LXX Gen. 4, 26 : *
.
Savfl. ei alius / ... .
a Savil. et unus , rainus reclc : nam e i
diameiro ' spnlcitiam cmctl.

p. ;
, ,
,
Sic mss t Savil. demt ta Morel.

EXPOSITIO IN PSALMUM X U X .
241
242
deorum. Et panlo post : Ego dkci, Diiestii (Psal. 81 itaque nobis altentione opus est. Hoc etiam facitatius
1. et 6 ) . EtPaiihis : Etsi enim sunt qui dicunlur dii propbeia; introdiicit Deum causam suam ageniem, vt
et domini multi ( 1 . Cor. 8. 5 ) . Et Moses : Diis non
statuiilocojndicum convalleset fundamenta terne. Au+taledices ( Exod. 2 2 . 2 8 ) . Et libi : VidentesftlnDei di/eenim, inquit, convalletet fundamenta terrce: quomam
filias hominum (Gen. 6. 2 ) . Et rursus idcm : Qui judicium est Deo cum populo tuo et cum populo diueret
ex$pcraiur Deum, peccatum accipiel: qui autem nomt- ( Mich. 6. 2 ) . E l rursus : Judicio contendet vobiuum,
nat nowen tiomini, tapidibut obmetur (Levil. 24. 15. et cum patribut vestrh (Jer. 2. 9 ). Iu multis aulem
16). Et rursus : Dii, qui cmium tl terram non fecerunt, locis Scriplure poiest videri hxc figura : quod quipereant $ub ewlo (Jer. 10. 11). Quosnam ergo s i - dem eal in primia admirabile, et dignum Dei benignificat per lioc nomen in illis testimoniis, et quosnam
gniiaie. Ostendit enira ejus ineflabilcm bonilalem,
bic dicil dcos? Principes. Quocirca stibjungil: Dm
qni se adeo demiserit, utcum bominibos judicio connon maledice*, nee principi populi tui dices male
tendal. 2. Ex Sion $pecie$ decoris ejus. Habet aliquid
(Exed. 22. 28). Dicit etiam eos qui ex parenle alipropbeiicum, babel eliam historicum, qnod dicium
quo virtute praedito origincm duxeriuU. Quia cnim
e s t : fuil enim et in Veteri ex illo ejos decor. TemEnos, qui summaro oslendit virltitem, Dei nomine
phimenim, sanclasanctoram,omniscultus, omnisquc
vocatus est : qui aulera ex illo nali sunl omnes, ct
forma ac rilus legisveteris, muhitiido saccrdolom,
nepotes frairis illius, inter se conjungebantur, filioe
sacriflcia et bolocausla, sacri hymni, psalmodi,
Dei vocai, qui ex viro bono geaus duxcrant. Cotpcomnia illinc proficiscebantur, et typus futurorOm Hlic
runt enim, inquit, tocari nomine Dei (Gen. 4. 26 )
ante descriptus fueral. Posiquam autem vcriias quoDicit etiam populum Judaeorum , qui bac appellatione
que adfuit, ea rursus illinc qtioque cepit initium.
Iwneslalus est, dum d k i t : Ego dixi, Dii e$ti$, et filii
Illinc eniro crux resplenduit; illinc iunumerabilia quaj
Excelsi omnes (Psal. 81. 6 ) . E l alius : Filius primopra?clare gesta snnt. Et ideo Isaias quoqne scribens
genilu* meus Jsraei (Exod. 4. 22). Sic enim vocabat
de lege Novi Testamcnii, dicit : Ex Sion egredietur
corum populum propter suam benigniiatem. Sic etiam
Ux, et verbum Domini ex Jeru$alem, el judieabit in
solvilur i l l u d : Qui exsecratur Deum, peccatum accimedio genttum (Isai. 2. 5. 4 ) . Sion enim hic dicit
pkt: hoc est, qui principi maledicit, peccat. Qwi
locam intrgruro, et civiiatcm qtiac juxta illum sila est,
aulem nominai nomen Dei, obruelur lapidibus (Lev.
Judaeonim melropolim. Illinc enim lainquam ex qui24.15): boc est, qui iis qui non sunt, ejus qui Deus
busdam carceribus veloces equi, nempe aposioli,
esl oomen tribuit. Quia eniro non poiest ejus peccaio
emi$M sunt in lolum orbem terne; Illinc cceperunt
ignosct, iii ipsum gravissimum constitutum est supsigna facere : illic fuil resurrectio, Illic ascensio, illie
plicium. Dicunlur etiam dii gentiura, non propter
prooemia et initia nostrae salulis; illic arcana illa
bonorem, nec quod iia sint appellandi, sed propier
coeperunl praedicari dogmata ac decrela. Hlic primoni
eorum qiii decepli swil, et illos iia vocarunt, erroPaler rcvelalus e s i , cognitus est Unigenilus, et data
rem. Quapropter dicit quoque Paulus : JSam etsi sunl
est tanta gratia Spiritus. Jllic apostoli revelamnt
quidicuntwr dii(\. Cor. 8. 5 ) , significans eos non
sermonem de rebus incorporeis, de donis, de potesiacsse deos, ne appeilaiionis quidem honorc tenus. Hic
(ibus, de futurorum bonorum promissionibua. Qnae
ergo de qoibuanam dicit, Deut deorum ? Mihi videlur
omuia prophela considerans, id vocat ojus decorem.
dicere de diis genlium, non ut qui sirii, sed ut qui ita
Dei enim epecies ac dccor esl ejus bonilas ac benigniexistimentur ab iis qui in errorem abducii sunt.
las, et tn omnes benoiicentia. 3. Deus manifette reQuuniam enim crassiorcs erant Judaei el a culiu idoloniet, Deu$ no$ter et non silcbit.
rum non erant omnino Hberi, sed simulacra suspiAdventttt ChrUti prior oceulliti. Vides quomodo
cienles colebanl, et mullas iniquitaiis habebant
procedcns aperit serroonem, et retelat tbesaurum,
reliquias : vel ex eo ipso eorum animos d e p r i i n i t ,
et iaDliorem cmiliit radium, direns : Deu$ manifesie
oslendens illum eorum esse dominum. Nam est ipsovenxet. Quando enim non vcnit manifcste? Quando?
rum qooque dacmonum dominus: loquor de ipsis
In priori adventu : venil enim absque ullo strepito,
aubstantiis; mala enim mens et omne vilium ab ipsia
mullos celans, cidiu latens. Qnid dico multos, quando
jnvecla sunl. Yidetur autein mibi bic quoque Psalmus
oec ipsa quidem Virgo, qnae cum ulero gesiabat,
cobxrerc priori. Nam in boc quoque scripla esl renoverat arcanum m y s i e r i i , ncc ejus fratres credcprcbcnsio et accusalio eorum qui deliquerunt: sed
bant in ipsum, nec is qtii videbaiur esse pater magnum
illic quidem totum orbem lcrrae vocabai ad aodieiH
quid de eo concipiebat ?
dum, bic auiein ipsa elemcnta, quae extcusa sunt pcr
2. Et qiiid dico hominee? Ipsum quoque diabolum
univcrsum orl>em. Aliud cst bic lliealrum, et ajiud
fatuit: neque enim si scivisset, tanlo post lempore
auditorium. Illic sunt gentes, terrigenx, dives, pauin luonte euin intcrrogassct, an essct Dei Filius, neper : bic cseliiiii et terra : ipstim quoque Deum inlro1

ducil disceptantem, el ci iribuit orationein dcfendendi catisain suam apud populum Judaeorum. Majore
* naec, sub calo, desunt io Savil., et in uno Codice.
savil. et unu% exciutt, iro, deprimit. minus rccte:
namexdiamelro oppositam scnieDiiaai efficit.

sic Mss. et savil. vox, mytterii, d c e r a l in M o r e ! . , et sic

infra e u b i n d e quatdam voces nece&ariae d e e r a n t , qus ex
Uss. desumptae suut. M i r u m q u o d b i c dicii CbrysosioiiMts ne
lpsara quidem v i r g i n e r o quaB t h r i s l u m u t e r o g c s u b a t n o
\ t s s e m y a t e r i u o i . N o v e r a l c n i m posiquam a n g e l u s ipai r o 1

velaverat.

5>

S . JOANNIS UHRYSOSTOMI ARCIIIEP. COXSTANTINOP.

ajf
ne pilos veslemYe exisiimares, sed splcndorcm ac
piintatem , igncm tibiqtie esse dicit: lgnu in conspectu eju$ exardescet et in circuitu ejus lempestas
vatida (Dan. 7. 9). Ila etiam bic simul enm esse
.Hutationi ct con?ersioni minime obnoxium, lucidumqne et inaccessum osiendit pcr bas siinilitudines.
Ncque vero sislit ad ignem usque, sed volens ostendere Teliemeniiam supplicli, snbjungit diccns : Tempnlat vaiida. Eet aulem /{, vcl inlolcrabilis
massa nivis, qua in quodvis incideril pertrabit ct
evcrlit, vel vehemens venlorum impctus, qai idipsum
cfficit, et est iis quae occurrunt intolerabilis. Volens
igilur ostendere illud supplicium esse iniolerabile,
adduxtt has similitudincs. 4. Advocabit ccelum desur*
8um, et terram, discernere popuium suum. Rnrsus
meminit elemenlorum, per qu3 bona innumcrabilia
ad genns homintmi pervenerunt, non soium ad viiaro
cl coHStitulSonem eorporis, sed eltam ad Dei c o g n i lioncm. Puichrilediiies enim, et magniludines, ct
rationea sitiram, c l stibslanlice, ex quibtts consiant
hax clemenla , ct qea3 ex eis fiuut, ac qune gcnerali*
ler omni lcmpore , vel sanpe sigillatim eveniunt, haec
oronia corpora alunt et consliiuunt, et ad Opficis
cogntiioncm deducunt. Et ideo dixit Paulus : Invisibitia tjus ex erealura mundi operibut intellecla peripiciunlur, wternaque ejut potcstas ac divinim (Hom.
1. 20). Et rttrsus, Qnia enim in sapientia Dei non
cognovil mundu$ pcr sapieuiiam Deuin (1. Cor. 1. 21),
hocest, por sapienliam, quac cermiur in crealuris,
ut quac non sit parva , scd vel maxima e l clarissima
doclrina. A c qux qiioiidic quidem per cum fiuiit,
etiamsi >ideantur fieri nalura consequcntta ipsa m men etiam Opilicem pra?dicant. Opifcx enim cst nalurae Dominus.

que id seiwel, e l IHS , e l lertie fecissct (Maith. 4.

5. 6). Et ideo dixil Joanni e m n revelare incipienti
Sme m*do (Id. 3. 1 5 ) ; hoc esl, Taxe nunc : neque enim lempus cst et reveleiur arcatium carni*
susceptx consilium; volo adbuc latere diabotam :
tace ergo, inquit : Sla enim no$ decet. Et ctiin a monCe
desceiidis&ei, praeccpil, ut i p s u m esse Chriatum n e tnini dicercnl (Jd. 17. 9), Tunc enim venii u l pas i o r qui quxrebat erraniem ovem el qui repugnJniera
feram venari volebai: oi ideo seipsum a d u m b r a b a U
Sicut enim medicus non sese prolinus a-groto terrib i l e m exbibet, ila nec ipse in principio se voluit
manifeslare, sed pnulatim et sensim. llunc iiaque ejus
advenlum, qui fuil absque strepUu, signiiicaiis hic
ipso p r o p b e U , dicit postea : Detcendet tamquam p/
via m vellus , et lamquam nilla qum dhliUat luper ttr*
ram (PtaL 71.6). Neqoe enim venit sirepitum edens,
mQ lurbans ac tumulluans, non terram niovens,
fulgura emittens, non cailuro conculiens, nan angelorum turmas immiueiis, non medium firmamenlum
disrumpens, ei ila stiper nubcs descendens; sed
absque strepiiu per utcrum Yirginia, cum ea noveni
ineitsibus illum tulisset, lamquam fabri filius in pra>
sepi parilur, in vilibus fasciis insidiis appelilur, fugit curo malre iEgyptum. Detnde post morlem
ejiis qui maxima seclera admiserat, tunc reverlitur,
cl kiic illuc circumiens , habitu s e m p e r erai ut unut
ex plebe , e l crat illi vcslis t i l i s , et mensa vilior;
perpeluus incessus, et iia perpeiuue, u l ex itinere
eiiani defatigarelur. Verum lunc sic veniet, 8ed
adeo manifeste, ul ne ullo quidem opus babeat, qui
cjus advenium annuniiel. Propterea ipse quoque suam
cbriiatcm siguificans, dicebai : Si audieritis este in
ptnelraUbus, noliie intrare : $i in dcterlo, nolile exire*
Sicut enim fuigur exit ab oriente et rclucet usque ad
occidenlcm: ila eril adoenius Filii hominis (Mallh.
24. 2G. 2 7 ) , ipse seipsum ostendens, et pradicans*
Nam boc eiiam in fulgurc evenil, nec opiis babemns
aliquo qui anuunliet, sed siroul atque apparuit, simul
oninibus cognilum fuit. Ilaeliam dicit Paulus : Quoniam ipse Dominus in juuu, in voce arcluuigeli in
exlrema luba detcendel de ccelo (1. Thcss. 4. 15). lia
eliam propbela vidit cum ferri super nubes , el fluvium anteeura trabi et iribuual lerribile, ctreddendas
vil:c raiiones quae vitari non possunt. Tunc euira,
lunc judicio et sentcntia opus cst : el ideo uon amplius ut mcdicus, sed ul jndex apparet. Daniel iLaque et thronam ejus videt, ei fluvium qui ante tribunal trabilur, etomnia illi ignila oslendunlur, curnis
et rob-e (Dan. 7. 9. 10). Sed non in principio, nec
quando in primo adventu v c n i l , tale quid o s i e n d i i ,
uon ignem, non fluvium, non aliquid aliud ejusmodi;
sed prasepc, diversorium, lugurium, el inopemroa
irem. Quamquam alioqui ex boc ostcndit eum essc a
conversione ei muiaiione alienum. Quoniam enim
dixit cum qui sedebat super ibronuro , babuisse capilUiin cnndidum ut lanam , et vestem sicut nivem :
savil. ct Colb. sequnti, verbum, vmt, taterprsuimus,
qiiod deest m nog. Moicl. el Muutet. *
9

3 Ne mircris atilcm si ad Judxos dirigntorationem

de gener.di jndicto disserens. Ita cniin Paulus quoque
dicit : Ira ei indignaiio, tribulatio et angnuia super
emntm animam homini* operantit maium, Judati primum et Grced {Rom. 2. 8. 9). E( nirsus : Quictunqne
$ine lege peccarunt, sine lege et peribunt : et quicumque in tege peccarunt, per iegem jttdicabuntur (lbid. v.
12). 5. Congregale illi $ancio$ ejus, qui ordinant lestawentum eju$ mpcr sacrificia. Gur quos esi accusaturus, et quos condemnaturus, satictos hoc locoappclh\i ? Accusationem augens, et honorem adjiciens, ad
majoreni sigtiificalionein snppliciu lia etiam nos quoqne cum videnius aliqiios peccasse, et volumos eos
*ebementitis inseclari cum eorum dignilatibus eos
Yocnmus , ot graviorem reddamus accusalionem, d i ceulcs : Yoca diacnnum, vcl presbylerum. Quoniam
ergo 11i quoque appellabantur regale sacerdotium , et
populus peculiaris, el eo nomine sibi vablc placebam:
ex eo ipso conlexit criminum magnitudinem. Qui
ordinaiH tettamentum ejus super sacrificia. Quoniain
ctim mala innumerabilia auderent, et tot in se viiiorum geuera susetperen!, rapienies, in bona aliorum
per avaritiani invadentcs, occidenles, adulteranles,
sanguinem sangiiine miscentee, extfttimabaBt praDClare
se gcrere, ti lcgem ac tcsiamentum adimplere, si
f

EXPOSITIO IN P S M . M I M ! IX.

213

, , "\, .

^ ' ,

,
.
, \ .
.
,
* \ .

,
<, *
.


,

.
, , ,
, ,
, ^, * '
*, [22]
,
, ,
.
, ,
,
,
, , ,
. *
, * ,
.

,
, * , .
"
,

,
. , , * ,
, .
" ,

apy,
* .
, ,
, .
, *
, ' .
,
,
, , . *

, , , ,
, , . "

,
, , ,
, *
k

Sic mss. recte. Morel. et Reg &. $ .

h Deest in RP^., Morel. el MoiUf. Savil.
ei Colb. supple>tmus. EDIT.
PlTROL. G H . L V .

240

,
. , , ,
>.
,
,

.
,
(& ,
.
,
.

, , .
, *
,
,
.
, ,
, , [227]
,
, ,
,
.
*

, .

, ,
,
,
. * *
, * , '
. .

'. ,
, .
* ,
,
" "
,
*
, .

,
. ,
, ,
; ,
c .
, ,
,
, ,
. ,
*
.
.

, ,
, , -, , *

, , ,
Cod. 635 quam lectionem parum
abest quin aroplectar; ila quadral ad hnnc locum.
d Alii .

15

245

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

,
.

.
, ,
, ^,
. , ,
" .
, .
, ' , ,
. ,
, , , ,

; [228] ,
, ,
. , \
,
* ,
.
, , '
' f ,
, .
' , , .
,
;
; " , .
, '
. , ,
', ,

.
*, . ,
, , .
; , ,
,
, . "
, , , . ;
; ; ;
;
; ,
, ;
;
, , *
*
'
*
. , ,
,
, , ,
,
, .
, , . *
. *
" Morel. male .

2i6

.
.
, ,

,

.
,
|229] ,
,
, 0

. ,
,

* .
,
.
'.
,
,
. '
, p*
*.
,
.
, ,
,
,
, ,
, ,
, , ,
, ,
, , o t i
, >
. ", ,
,
,
. "
. *

, , * ,
,
, , . ^
\,
.



' , ,
.
,
. .
,
, , ,
,
,
,
,
, ,
.

b 1 , sic More). babuit, Savil.

et reliquiut in textu.
Haec. , , dcerant iil ediU
Morel. el Savil. Sed habenlur m m&s.
d Sic mss. el Savil.; Morel. vero ,

215

EXPOSITIO 1N PSALMUM X L I X .
24*.
o*ea e i vilulos sacrificarent : ideo probra jllis ingcinfans quidem in Palaeslnta jacebnt in pra?s'pi, illi
ftros, eoeque irridens dicil, Qui ordhidnl testamenium vero ex barbara rcgione lanium bonorem lautumqtie
eju$ super sacnficia: hoc est, qui ad salutem snfficere cultum offerebant, quantum a^quum erat Deo ofTcrri
cxisiimant, si corpora brulorum sacriflcent. 6. Et
(Mauh. 2. 11). At haec quidem fortassc non admitannuntiabunt cceli justitiam ejus. Volcns bic rursus tcnt, scd alia signa quacrent in prxsenti generatione.
ostendere ejus juslitiara esse claram, nitidarn , aper Sed ne bxc quidem nobis deficient. Talis enira ros
tam, cui contradici non possii, et quae in confesso
est veritas : abundat justis ralionibus quibus suam
sit, inlroducit elementa insensibilia eam praedicantia,
causam lueatur. Nam bic maxime ne ullam quidem
eadem, quam prius dixtt, figura. Quoniam Deus judex possunt umbram afferre contradiciionis. Elsi enim
ssi. Jus, inquii, unicuique definiens. Neque eniin bic non aderas, quando nascebatur ex Virgine, oporlebat
temere posuit, illud, judicare, sed ut ostenderel eum
taraen credere prophetre dicenti : Ecce virgo m utero
ciiam esse justum, et aliis reddere quod jusium est. concipiet, et pariet fitium : el vocabunt nomen eju$
In Deo eniin illud , Judex, pro juslo suinpium cst,
Emmanuel (Ua\. 7. 14). Si non aderas, quando carne
quemadmodum Paulus id quoque posuil dicens : JVoro tectus terram obibat, et simul cum servis vcrsabalur
quomodo judicabit Deut mundum (Rom. 3. 6) ? Hoc Dominus, lege Jeremiam , et ille lccum loquelur sic
est enim maxime judirium, lioc est maxime esse j u dicens : Hic ett Dent notier: non reputabilur alw*
dicem , non solum ferre sententiain , sed eam jusie prmler ip$um. Invenit omnem viam scientioe, ti dedit
ferre. Judicabunlur aulem Jadoci, et qui tunc erant,
eam Jacob puero suo, et hraeli dileclo tuo. Post k<rc
ei qui postea in Novo Tesiamenio se inique gessein terri* vitus est, et cum hominibus conversatus est (Dar u u l : illi et naiuram et legem babenles accusatri- ruch 3. 36-58).
cem; bi aulem praler Hla , eliam ea quae illorum
4. In aliis quoqoe omnibus T i d e b i s propbeUs,
graua Cbrisius fecit. Quid enim poleruni dicere, vel
quorom libros hac de causa in bodiernum usque d i c n i
quam causani afferre, quare non crediderint? Sed ea,
frusira versas el agilas, bxc omnia aperie praedicare.
quaesa, quae dicuntur auendiie, ut possitis ora corum
Sed ejusmodi quidem certamina saepe adversus cos a
qui contradicuiu obstrucre. Satius est eniin eos a nonobis dicenda euscepta sunt, et eacpe suscipteiitur :
bis vicios nunc corrigi, quam se vincere polantes
nunc aulem qtiae sunt suscepta prosequamur. Et milluc abire et condemnari a communi Judice orbia nuntiabunlccelijustiliamejus, qucniamDeus judex e*t.
Ccrne. Quid ergo poterunt dicerc Juda*i, quamobrem
Hic mihi vidclur dicere justiliam, maximam ejus
Cbristum inierfecerint 1 quodnam parvum vel inactiram et summam in eos ipsos benignitatero , muliignum crimen ei possunt objicere? Quod se Deum
pliceni, variam ac multiformem in homines providenfaciebat (Joan. 10. 33), inquil. Atqui non erant bsec
liam, per creaiionem, per legem, per graliam, per ea
verba quo tempore cruciiixus e s l , sed quxdam alia.
qiKE sub visum cadunt, et qua; non caduiii, per proNoii enim dicebant : Qui facit seipsum Deum, sed,
plietas, per angelos, per aposlolos, per suppiicia , per
Qui facit seipsum regem, non est amicus Cwsaris (Id.beneflcia, per minas, per promissa, per ordinem tem19. 12). Atqui volueranl eum saepe regem eligere,
poris. 7. Audi, populus meus, et loquar iibi, lsrael, el
et aufugit. Sed antea , itiquit, ei crimirii dabanl quod
testificabor libi . Vide rursus benignitatem el mansuese Deum fecissel. Quid boc ad rem ? Si eniin falso et
tudinem ex ipso procemio. Periude eniiu ac si botnn
injuria , et cmn vere non esset, jusie fuit crimen inquispiam bomini lumutluanU el turbas excilanti dicetentatunr: si autem jusle , eum adorasse, non cruret: Si audias, loquar; Si atlendas, dicam : ila etiatu
ciGxisse oporluit. Videamus ergo numquid, cum non
servis Dominus : Si me audicris, inquil, dicam. Erant
csset vere Deus, Deum seipsum faccret, boc est,
enim pigri ac negligenles, et ne lanliltum quidcin
oslenderet et demonslrarel. Undenam ergo vis boc
legum lectioni quiete prxbcbant aures. Id autcm sicngnoscere ? ab iis quae tunc facla suni, an ab iis quae gnilicans qtiispiara propheta, qui lunc erat in Persidc,
nunc fluiit? ab iis qu;e in parlu facta suul ? Quis umdicebat: Ero eis tamquam vox psalterii dulce cauenlis
quam naiusestex virgine ? quislalem slellam osiendit ?
(Ezecli. 33. 32). Sa?pe itcm diccbanl propbetis ne
quis auiem magos lanlo duxit ilinere , vi aut
propbelarenl (5. Reg. 19. 10), imo eos repellcbant,
Deccssitaie, sed suasione ac revelalioiie {Matih.%. 1)? aique ii urgeri videbanlur (Zach. 7. 11). Iia etiam
Vides universam creaturam Dominum cognosccntem ? videlur rex minari et pracipere alicui propheUc , ne
Priina cedil naiura, nec potest repugnare, iiec contra* popuium convocet (Amos 7. 13). Deu$ Dcu* tuus ego
diccre, diccns : Parturo non expedio : on didici ex
etim (Jer. 32. 3). Non lcmere posila est liaec repeulcro virginis infanlem in lucem producere : non
titio : sed quoniam iis Ioqucbalur qui erant surdi,
novi mairem faccre absque conjugio; sed suis cxcessiupidi et nullo sensu p r x d i i i , loquilur de ejus domisii limiiibus : Dominum enim suum cognoverai. Jam
nio, mox fulurc narraiionis optimum liinc s u n i c i i s
aulein naio angeli adfuenmt, eum qui est iu caelis,
exordium , ostendens eos iili dcbere libertaleui, et
essc in lerra gigmficames (Luc. 2. 9. seqq.) : el ca> aequum esse ut illi solvant debilum, tamquam servi
bnn lerra facta est,utpole cum rex hic esset: el magi
Doroino , tamquam opcra Opifici, lainquain maximis
adorarunl, qui ex tam remoiis locis venerant: et
bcneficiis el bonoribus aiTccti. 8. Non in sacrificiit
1

Harc, israel, et testificabor libi> decraut in Edit. Morel.;

Illud, in novo Testamenio ( ), deerat
sed habeniur iu Mss.
ln MoreV : sed in aliis legitur.
1

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

247

248

tuis arguam le: holocautla auiem tua in conspectu meo 5. Quod stf Deo gratum $acrificium. Dciude rursus
erigens ad id quod est sublimius, subjunxil: 13. iVamtutil temptr. Ita eliam eos accusant cxteri propbetae,
quid manducabo carnet taurorum, aut sanguinem hircoquod potiore virtutis parte contempta , salutis spcm
in eis reponerent. Ad se enim defendendos baec erant rum potabo? Ilaec, inquit, ne hominibus qiiidcm
jussi facerc, sed eliam maximum constiuii supplicium
allaturi: Sacrificamus, holocausta oficrimus. Scd non
iis qui vescunlur sanguinc (LmL 7.16.26. 27). Quoaccessi, inquit, de his litigaturus, nec quod h c conlempla essent vos accusaiurus. Isaias autem eos inse- modo ergo indigerero sanguine, qui senros meos a
datur Yehementius dicens : Quid mihi multitudinem tali esca abduco ? Cum haec ergo omnia reptriissel, ct
tacrxfitiorum vestrorum? Plenut suiu. Hobcaustum se esse indigna oslendisset, accusationemque permularktum, et adipem agnorum, et sanguinem taurorum et tis deridcndi causa dictis respersisset, non bic finem
hireorum nolo. Qttis enhn requisivit hosc de manibtu loquendi fecit, sed ostendii alium sacriiicii modum ,
vestris (Isai. 1. t t . 12)? Atqui perroulta dicla sunt funclus bac in re optimi medici officio, u l abduccns a
de sacrificiis: sed non hcec decemit tamquam hnec rebus inutilibus, ea quae juvare possint viducribus
prxeipue velit,sed ad infirmilatem eorum se dcmil- applicel. Poslquam enim ba3C perfecit, dicit: 14.
tit. Jeremias quoq-je dicit: Cur mihi fers thux ex Saba, Immola Deo. Et quomodo sacrificabo? inquil. Absque
sanguine. Hoc eniro sacrificium Deo maxime convenil.
et cinamomum ex terra longinqua (Jerem. 6. 20)?
Et ideo cum dixisset, Immola Deo, subjunxil, SaeriOmnes deuique, ut semcl dicam, prophetae hoc
ficium laudis : boc est, gratiarum aciionis, sacroruni
tiiliil magni esse dicunl. Quocirca ipse quoque incipiens sic dicit: Deus Deut tuus ego tum: ex eo osten- hymnorum, gloriaB per bona opera Deo lribuend;r.
Quod autem dicit, est ejusraodi: Ita vivas ut Domidens ipso esse indignam hanc colendi ralionem.
Dem ul sil colendus; sacrificia cur Judceis permissa. nas tuus gloriOctUir. Quod etiam Gbristus docuit,
dicens : Luceat lux vestra ctram Iwmimbuz, ul videant
Deum eniro non fumo, nec nidere,sed per oplimum
bona vestra opera, et gAoriftcent Palrem veslrum qui in
Vilae inslitutum, non corporeum, sed in mente situm,
cwlit e$i ( Maitfi. 5. 16). Laus enim nibil aliud est
colere et bonorare oporiet. Sed nen sic externorum
quam
laudalio , gloria et celebraiio. S i l ergo vita tua
daemones, imo etiam haec requirunt, et lioc videlux
ejusmodi, ut tuus laudelur ac cclebrelur Dominus, et
oslendere quidara poela apud Gracos,
perfectura obtulisti sacrificitim. lloc sacrilicium Paulus quoquc requirit, dicens : Exhibete membra vestra
lloc enim nos sortili sumns munus.
(Iliad. &. v. 49, Q. v. 70.)
hoilxam viventem, sanctam Deo placenlem (Rom. 12.
1). E l rursus bic ipse propbeta alibi : Laudabo nomen
Detis autem noster non sic : ilii enim humanum sanguinem sitientcs, ct eos ad lias caedes volentes paula- Da mei cum cantke, magnificabo iptum in laude: el
placebil Deo plus quam vitulus juvenis cernua producen*
tim pellicere, haec pelcbani assidue : ipse autem cum
et ungula$(PsaL 68. 31. 32). Ita eliam sacrificavit
vellet cos paulalim a mactatione brutorum abducere,
bac indulgeutia usus est, cl permisil sacriiicra, ut Job post plagas tllas quse n a t u r a r o snperabanL, gratias
sacrificia iollerel. 9. Non accipiam de domo tua vilu* agens, et bacc verba loquens: Dominus dedit, Dominus
ios, neque de gregibu* tuis hircos. 10. Qnoniam mem abstulil :sicut Domino placuit, ita factum est: sit nomen
Domim benedktum in uecula. Et redde AhUsimo vota
sunl omnes ferce sylvarum, jumenta in monlibus et boves,
11. Cognovi omnia volalilia cceli, ei pulclmludo agri lua. (Job 1. 21). Hic dicil supplkaiiones, suadcns u l
mecumesl. Vide quomodo paulalim erigit eoruin ani- in oratione assidue perseveremes, et quae professi
fuerimns cum celerilate reddamus. Pulchre auiem
miim, qui in terras defixi erani , excaecatam eorum
dixit, Redde. Post promissionem enim res efficitur
mentem aperiens, ei ostendens se basc jussisse, non
debitum. Sic Aivna Iradidit fdium, ut debitum maxiquod cis egcret, nec lege sanxisse quod ea probaret.
muiu {1. Reg. 1. 28). Tn ergo sive promiltas eleemoSi euim, inquit, ita coli vellem, cum omnem lerram
qu:e subsole esl oblineam, etomnia creaverim, pro- syiiam , sive vitam pudicam, sive aliquid aliud tale,
ad id exsolvendum festina. Si quis aulem exacte percurartiin ul mihi lauia t opipara fierent sacriiicia.
penderit, elsi minime promitlalur, virlus tamen ei
Deinde eos eiiam irridens ac reprebendens, ut magis
pungat accusatio, subjunxll: 12. Si eturiero non dicam debelur. Id autem Christus significans, dicebal; QUCB
tibi: tneui e$t enitn orbis terrfg et plemtudo ejus. Quiaenim debuimus facere, fecimus (Luc. 17. 10). Atqui
enim ipsc ea concessit, ut eos paulaiim ab eis abdu- dixit parabolam servi. cui eral minimum imperalum,
ceret; ipsi autem in re adeo vili et abjecla perslile- nempe ut non accumberel, sed transiret et minisjrarel. Quidam autem quoque dicit: Ne tardaverit redderunl, cum ex ea indulgcnlia nullurn magiuim fruclum
re votum luum (Eccli. 5. 3). Pollicitus es? Redde, ne
ceptssenl: propterea crassius et huiuanius disserens,
d i c i l : Si e$uriero , non tibi dicam. Hoc est, Neque forle mors te invadat, el id resctndai. E l quid ad me?
inquii: vila cnim non erat in mea polestale. Et ideo
esurio; Deus enim non esnriet, nequc defatigabiiur;
diflerre non oporlnil, dum cogilas esse incerium exnec si bis velleni coli, decssent milii innumera sacriiiuin, et non esse ia lua poiestate aul vivere, am boc
ilcia el holocausta. Ornnia enim mibi aflalim el abunde
suppcluiit, el cum sini ipsc Dominus , mea volo a le e loco excedcre. Quod ergo videris pro lua defensioiie
aflferre, id plane te arguii. Neque enim mors in cansa
accipere, ut bac via et ralione te ad meam amicitiam
fuii, quominus rcddcres, sed tua mora ac dilaiio. 15. Et
ailraham, cl a rcrum innnium consueiudine abducam.
f

EXPOSITIO IN PSALMtJM X L I X .


.

,
,
. 2
, , . ' , , , ,
; ' .
'
[250] ,

;
'
,
. "
,

; , ,
. \
& - ,
.
9

,
\ . '
, .
* ' *>,
. . .
.
* .
,
,
{
,
, ,
.
, . "
,
. "
, *
.
"
, ,
,
.
, , ,
, .
.
,
, ,
*
.

,
, ,
,
, *
, ,
,
.
c

Horel. .
posl deest io More)., sed esl in mss.
el Savil.
Alii .
Alii .
Savil. 3 * . tnfra pleniorem versuirv
referimus cx mss quam sil io Morel. cl Savil.
e

,
,
,
,
.
'.
,
;
, ,
[251]
.
;
,
, , ,
,
, ,
.
, . >,
; .
. , ),
, , ,
,
"
, ,
. "

, &,
.
-, .
,
, .
.

,,
.
' ,

.
c
, ,
,
,>
,
*
.

.

, ,
.
.
. ^,
. , , ,
. ,
, .

, .

, , , .

. '; ,
, ;
, ,
,
."
.
,
. ,
' . habebat sccus qoam
allL

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. COiNSTANTINOP;

2*9

, [252] .
- ;
' ,
,
^^ , ; , ,
;
' ; , ;
, , ,
. ,

.
, .
." ,
, , ,
'

.
, , .
,
, , '
, ,
, . .
* ^5 (
;), *
,
,
.
-'.
, .
,
, ,
,
,
.
, ,
.
,
* .
(
* ;) ,
'
,
.
,
.
, [255] .
"
; ,
,
; ,
,
,
%

IU Reg. 655. Editi . Savil. vero

, male hic locus sic corruplus mire torserat Savilium.

250

, ,
.
,
, ,
, ,
,
, , od
;
,
;

, ;
,

;
, ,

,
. ,
" ,
,

.
,
.
01

,
.


.
; " ,
,
.

,
.
,
, , .
;
.
,
,
.

) .
, ,
, ,
;
,
.
,
.
" , ,

.
,
,
, , ^
. [234] .
, ,
,
. "
,
. , ,
, , ,
. ;
. -

EXP0S1T10 PSALMUM X L I X .

?49

150

invoca me in die tribntalioms tu(C eteruamte, elhonori- esse alios doccre, nisi quis rttipsum prius d^ceat.
Quoniam enim sibi valde placebant, sicut proptcrsaficabh me. Vidcs copiosam dari mercedem? Quid ergo
crificia, ita eliam propierca qnod legem baberenl, el
potest conferri cum bac benignilate , quando dat nodicercnlur alionim doclores; ostendens eos ex illa
bis merccdem Yiiiutis , ct merccdem longe majorftm
re non magnum fructum caperc, quando ipsi mimplaboribus, eaqne datur in tempore admodum oprent indocti, acrius eos insectans , dicit : QMI ergo
portuno? Et c u r , inquit, dixit : Invoca me? cur
ulium docc$> teipsum non doces ? qvi prwdicas non fucxspeclat ut a nobis invocetur? Volens in nobis efrandum, furaris ? qui abominaris idola , sacritegium
ficere majorem familiaritatem, el vebementiorem amiadmittis ? qui de lege gloriarts per legh twisqressioriiiam, dando, invocando, et accipiendo. Virlus enim
nem Deum dclionestas (Rom. 2. 21 - 2 3 )? E l idco
Dco familiarem efficit; idipsum facil remuncratio :
rnrsns autcm vola ac preces hanc familiatiiatemcon- dc seipso dixii alibi : Vereor nc cumaliis pmdicavero,
ciliatU. Et ideo dicit: Da niibi, el do libi (Matlh. 19. ipse reprobus efficiar ( 1. Cor. 9. 27): cortim tumorem
deprimcns, quibus doclrina verbi magnos faoiebat
13). Qu nctiam in dando una accipis : ipse cnim bis
spiriius, cum csscnl ipsi virtule dcslimti. Alitcr quonon indiget. Quamobrem elsi fueris moderatue, manque boc quod nunc dicit Iractaf, ad Jud;tos se consucius , et pudicus, Dco ex boc non aliquid accessit,
vcrtens, quando dicit: Quando enim genies , qucc lescd leipstim effccisii meliorem : et tamen pro his
gem non hnbcnt, qucc legis sunt, natura faciunt : hi fc taiuquam qua? ipsum juvarenl, miximas libi mercedea
gem tton habentes sibiipsis sunl lex ( Rom. 2. 14). Et
et coronas conslituit. Quinetiam ante illas coronas
rursus : Non enim anditores lcgis justi apud Deum,
non parva vcluplaic frueris, ut qui bonam lecum cir*rd factores lcgis jnsiificubuntur (Ibid. v. 13). Et procumferas conscientiam, et bona spe in posterum eripbeta : Qui tenebant iegem, nesciebani me (Jer. 2. 8)
gnris. Diem aulem afflictionis bic dicit, non calamiiaEt rursus : Frustra facti sunt juncus falsus scribis (Id.
iiiin, nec fortuilorum casuum, scd quia sive peccalum
8. 8). Qua de re? Quoniam turtnr e\ hirundo et agri
bcllo impetat, sive diabolus obsideat malas invebcns
< upidhates, magnum auxilium assequeris. Et eruam te passeres cognoverunt tempora higrcssus $td, populut
et itonorificabis me. Hoc rnrstis dicH, non egens no- auten} meus non cognovil judicia mea (IMd. v. 7). IMc
atUem dicit, non solum niiiil lucrari ex eo quod doslra gloria (qnomodo enim egeret, qui esl Dees gloccaialioseum qui virtutem non exercct, sed seipsiim
liaet), sed ut per hymnum gratiartim actionis ftat
cliam primo gradu dignitalis dcjiccrc. Si cnim in exmemoria bcneficii, ei sit vebementior in eum afternis judiciis qui dcliquil, is indicli silentii infamia
foclio , el ot primo fellcilatem maximam acctpiaimis.
t>. Afl!hiioni$ prcesentis futura comparatio. Ne- punilur: in publico doclrinac ludo qnomodo ei loqiit
permittetur, qui esl peccato obnoxius? Major au
que a decoro aberraveris, si dixeris eum loqui dc dic
tem est hic doclrinx ludus iHo judicio. IHic enim qttt
afflictionis, et de die fularo : rlla entm numquani cespuniuntur poenas luunt: bicaotem eo lendunt omnin,
eat affliciio. flic enim et mors advenieiis soWit calaut non punianlur qui peccaverunt, sed ul peccalum
milatea. amici consolanles, et iinis qui exftpeclalur,
poenitcnlia corrignnt. Sane in aulis regiis nemo Aierit
sxpe etiam renim quas speratur mulalio, diulurniiairegiae vocis inlerpres, si fucrit pravae et corroptsc v i qne temporis mottivit ac imtigavit perlurbalionem
tae convictus. Quare crgo enarras justitias meas, et
airimi, kemque res adversse propinqoonim. Habere
alios doces, ei lamen contrarium facis, vita contradiefliui xniimtarum seeios, et videre multa ejusmodi
cenleiis qua3 a tedicuntur, ctavertis nounullos ecnim
exempla, visum eet muHis es$e' qukl magni ad consoqui vobinlallendere? Non enim ita doces vcrbis,
latiotiem. filic aulem nihil eei ejnsmodi: iiequc enim
\\t rebus et faclis abducis. Quocirca Christus illuni
adest aliquis qwi consoietur, sed amicie destiluli omlatidat doctorem, qui, verbis ct factis perfeciam doiies suni. Non longitudo temporis mollit dolorem
(quomodo enim, ewn flainma perpetvo illos pre- cfrinam ostenderil. Qui eniro fecerit, inqtiit, el docuerit, hic magnus vocabitur in regno calonim (Matth.
mat?), non spes ttberaiionis : est enim aclernum
5. 19). Habeat ergo viia tua claram vocem, cadcin
supplicium; on mortts exspeclatio : esl eniin poena
qute dicis docentem : et licet os luum obsiruxeris, vel
scierna, el snni etiam quse ptmiuntur corpora immortnba clarius personabis, non solum apud praescntes ,
talia; et ne boc qtifdem quod videtur muhis afferre
sed etiam apud eos qui procnl siti sunt. Ita eliam
eolalietn, qnod videant seilieet alkie puitiri. Primum
caeluin enarrat gloriam Dei (.18.1) cum ec os baenim mmpoaeantviden qoi punramur, cm tencbrae,
bcat,neclinguam moveat, neque spirilum ex imo proqua3 mrt mslar sepimenti, oculis caliginem otftinfundat, sed per eorum quse videntur pulchritudinem ,
d a n t : demde agnitudo dolorie ne sinit quidem addeducat spectalorem ad admhationcm OpiBcis. Quod
millere eensiim biijus onsolationis. Dives ergo nibil
. cx ea re acceperit solatii, nec i i qui etrident denti- crgo illic estincaBlo pulchriludoaspectus, boc sil in anif bs. t. Peccatori auUm dixii Dttu: Quare tuenarras ma tua virlus. Quod sicum sis sordidatus, elinnumerabiles habeas accusatores, maximeque tuam ipeius
justnias mcat? Yidieti lyram perfectam, citharam
conscienti?m, doetoris aedem coneris invadcre, qtianbcne eompoeiiam, divereis eenis uwm edere conccndo ad vitia reprebendenda accesseris, non alios
tum ? llic est enim eensus et id apud apostolos et
magis quam teipsum accusabis. Et atsumi$ testamenapud alios propheias ecriplum cerni potesl, et Paulus
tum meum per os tuum ? Rectc dixit, Per ot. Eal euina
eiiam ila dicit, ipsc quoque ostendens nibil prodT

25!

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

cor dcslitutum fructibus qui ex eo oriuntur, et labm

accuraie inquiramus. Si vrdebasfurem, curreba$ cum eo.
incassum movenlur, et ad ejus qui loquilur condeLaudare vilium peccatum e$t; peccanlibiti indignaninnationem. Si quis autem mentem fuerit scrutaius,
dum.Hoc est causa omniura malorum : hocest qnod
magnum bellum invenict. 17. Tu vero odiui di$cipli- virtutem niaxime evcriit, quod retardat ac reprimit
nam el projecitti sermonet meos retronum. Disciplinam sludium mnHorum ad ea quaa sunt honesla : qtiando
liic dicit legis doclrinam, quai animum componit, v i non solum non reprebendunt aliqui, sed etiani iis qui
tium expellit, el virtutem inserit. Quomodo ergo eam
peccant gralulantur. Hoc autera non est minus quam
tractas, et in alios semiuas cum ipse eam faciis non
peccare. Atidi Paulum dicentem : Non solum hcee fababeas? Projecisti enim, inquit, sermones meos re- ciunt, sedetiam consentiunt facientibus (Rom. 1.52). lloc
irorsum.
esl aulem non parvum peccalum , etiamsi quis mala
7. Non soluin enim ex legis docirina nulla est libi
non faciat, una cum malis gauderc, eisque gratulari.
facla accessio, scd etiam quod babes a natura, nutlilutii
llle enim polest dicere ncceesitaiem, causari pauperreddidisti. Eorum enim qu;e sunl agenda, et non
latem etsi non sint justi praiextus: tu aulem cur
agenda, raliones a ualiira insitae sunt. Tti aulem eas
laudas quod factum est, cum nec ullam quidem ex eo
rcpulisti, et babuisli in memoria. 18. Si videbas voluplatem percipias? Atque ille quidem fortasse dufurenu currebas cum eo et cum adulteris portionem celur pceuilentia : lu autem has quoquc tibi forcs ocinam ponebas. Quoniam enim fieri nnn polest ut bomo cludis, medicamentum tollis, et tantum solaiiumeversil nutli omnino pcccato obnoxius : et ideo dixit quislis,porlum undique tibi obstruens reditus ad paenitenpiam : Quis gloriabitur mundum *e kabere cor ? aut tiara. Quandoergo te viderit, qui non peccato obnoxitis
quis andacter dicet se esse purum peccato (Prov. 20.
alios debes reprehendere, non solum non id facere,
9) ? ct Paubis cum dixisset: Nihil mihi consciut sum; sed ctiam pra3texere ct adumbrare; et non solum
eubjunxil, Sed non in hoc juslificalns sum (I. Cor. 4. adumbrare, sed eliam opem ferre : quid de scipso pu4 ) ; et, Justus in principio $ermoni$ $ui ipsius accusalor tabit, etquid de co quod admissum est? Multi enim
eii (Prov. 18. 17), videlicet suorum peccalorum : ut
homines, ut plurimum, nori cx iis solum, quae auinio
ueuio crgo possel dicere, Si omnes stint pcccalores,
conccperunt, ferunt de rebus agendis senienliam, scd
peccatorem autem jtissit narrare jusliiias, quis eiiam ab aliorum institulo opinioneque corrupli: ct si
crgo narraiurus erit ? nc quis ergo haec diceret, ge- qoi peccavit, viderit omnes se aversanles, exisiimancra pcccatorum enunieral per species. Esl enim pec- bit se aliquod inagnum ei indignum scclus admisissc;
caium ad mortem (i.Joan. 5.10), quemadmodum Ileli quando autem viderit non solum non iitdignantes, sed
quoque dicebal: Si peccans homo peccaveril, orabit etiam placide ferentes, atque adeo blandienles, corpro eo sacerdo* : st autem Domino peccaverit, qui$ rupto deinceps conscienliai judicio, muitorum sentenorabit pro eo (1. Reg. 2. 25) ? In lege etiam alia quitia depravalae suac roenti adslipulaule, quid non audedem erant immedicabilia, uleliam morte punirentur;
bit? quando autem seipsuni condemiiabii, et sine
alia vero habebatit aliquod promplissimum reinedium:
scrupulo peccare cessabit? Oportel ilaque etiam si
ila etiam Cbrislus in Novo, Si peccaverit frater tuu$, quis malam faciat seipsum condcmnare; per id euim
inquil, argue eum inter te, et iptum solum. Si autem eo devenitur, nt a malo ccssetur, et licet quae bona et
non audierit, auume adhuc tecum duos. Si ne ho$ qui- honesta sunt non faclat, ea tamen laudare. Nam via
dem audierit, tit tibi lamquam eihmcus el publicanus ad opcrationem est alacritas. At hic, quoniam iis quae
(Matth. 18.15). lamen cum alicubidixitset Pelnis :
fiunt applaudit, jure eum insigniier el vehementer
Quolies, si peccuveril in me frater meus, dimiUam ipsi ?pnngit ac notat. Si enim vel reprehensum vitium adeo
audivit, Usque ad teptuagiet seplies (Ibidem 21): hic vigel, el laudala virius vix suos ad sudores provocat:
aulem post duas admoniliones ostendit magnum esse
quid erit si boc non factnin fuerit? Hoc videril quisdeliciuin, nec eum cogit ruisus exspeciare. Quid er- piam fieri vel in cboro sacerdotum : quod si boc v d
go? suntnc b;ec illis conlraria? Absit: sed illud, Se- in discipulis grave est, multo magis in magistris.
ptuagiet septies, dicit, si eum pcenileat. Quomodo
8. Quid facis, bomo? Lex violata csl, temperanlia
enim diinittet quispiam ei qui neque confilelur se pco conlempla cst, lot peccata ab aiiquo eorum, qui sacercasse, neque ducitur poeniienlia? Elenim cum a me- dotio funguntur, commlssa sunl, infcnia supernis cnndico rcmedia petimus, vulnus etiam ostendimus. fusa s u n i : aique adeo quae superna sunl, inferoa facia
Quis esi ergo peccatorde quo hic dicit Scriptura ? At- sunt, el tu non perborrescis? At propheta quideni ipsa
lente audiamus. Eum enim describit per ea quae cou- eliain clementa inscnsibilia vocat ad gravissimo doloro
sequnntur, sic dicens : Si vidcbas furem, currebat cum simul deflenda ac deploranda mala, quac commuuilcr
, el cum adulurit porlionem tuam ponebau 19. Os
fiunt: Slupuit ccelum, el terra horrutt tupra modum (Jei\
tuum abundavit malitia, et lingua tua concinnabul do- 2. 12). Et rursus : Lugebit Carmelus, lugebit vinum,
los. 20. Sedens adversus fralrem tuum loquebaris, et lugebit vinea (IsaL 24.7). Et iitanintae quideni creaturo
adbersusfiliutnmalris tuce ponebas uandalum. Vidistilugent ct ingemi&cunt, aique una cum Domino indi- ^
uequiitam, uon secus atque in imagine aliqua, suis
gnanlur: lu auleni qui es rationis parliceps, non dolos,
cnloribus descriplam? et quomodo improbus viiio
non reprehendis, non es vehemeus ultor lcgtim Dei
bellna faclusest, duni nalura? nobilitatcm prodidii? Nc
banc crgo imaginom lcvilcr pertracleniu>, scd singuia
Sic Morel.; i\og., illc cnim poteit dicere passwncm.
y

EXPOSITIO 1N P S A L M U M X L I X .

25!

, ,
. ,
.
,
. ,
^, , .
, ,
; , ,
.
\
, ,
. ,
. ,
\ . ,

,
. *

;

;
,
, '
* , ~
, * ,
,
, ;
3 , * .
~ ,

,

,
;
,
*
,
,
.
,

. . ,
. ,
, ; "

'
,
. ; [235]
; ,
,
, . , ;
.
,
; ) .
,
, ,
.

,
.
,

.
,
,
;
, '

252

. , ^ ,
.

,
, ,
.
.
, .

, ,
. ,
,
,
; ,
,
,
."
, , , , , ,
, ;
; '

, (
,
* ,
, ,
,
,
, ;
,
; , ,
, .
.
, , ' [236] .
, >

;

,
.
c

'. ,; , ,
, ,
; '

,
, ,
. ,

, . ,
,
; ,
, ;
;
d

* Sic Colb. melins, repelito prsenomine .

b ", et infra !; ante deeranl in edil.
Morel., sed habentur in mss. et Savil.

Sic Morel., Reg. . . . . Colb. et

Savil. .
.
post ex mss. desumplum : decral
edit. Morel. Sed legitur io Savil.

254
S. JOANNIS CllRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
,
,
,
, .
p
; .
.
* ,
. ", , ,
.
,

.

,

. "

, ,
, ); ; ^ ; '
. " , *
(,
;
, ; " .
, ,
.
,


.
\ |258] "
. , , ,
,
,
(,
,
, ,
, ;
, .

,
.
,
. ,

, , . ,
. , ,
.
,
, ' , , . ,
.
, , . , '
,
, ;,
Sic mse. et Savll., recte. Morel. et Reg. .
b Deest . in Reg., Mor. et Mooif. lllud aulem
.
supplelum est e Colh. et Savil. EDIT.
, (
Lnus Reg. . Jnfra
mss. cl Saril., recte. Morel. .
,

255

; ;
,
, ' > , . " ,
, , ^
,
*

,
, {
. ,

, '
, '
.

' .
.

. , .
.
, ,
,
.
, , >
, ,
, .
, , ,
F237J . ,
,

, .
, ,
.
, ,
;
,

,
, ,

, ],
,


. ,
, .

, ,
,
, ,
b

253

EXPOSITIO PSALMUM X L I X .
254
queo,
qui
est
positus
a
diabolo,
et
cum
scias
fore
ut
in
violatarum, scd es eliain peccatorum socius? et qua?eum aduller incidat, neque slrepiium edas, ncc l u itam tibi posait dari venia ? NumquiU enim DJUS opus
mulmm excites, tunc eum maxime perdis.
habet uhore, numquid iis qtii opcm ferant indigct
Proximi cura habenda. Ne enim dixeris iilud ver(I$ai. 40. 13)? sed vull te liujus rci esse ministrum,
bnm, qnod magna indolentia plcnuin e s l : Quid mibi
ue in eadem iucidas, duni alii succenses efleclus temcuvx esi? curo ego mea : lunc enim tua maximc cuperantior, ul ex eo tuam in Deum pieiatem osiendas.
rabie, quando lua quaeres in eo quod esl utile proxiQuando enim, cum alius peccaril, praelercurreris,
mo. Et ideo diccbal Paulns : Nemo quod suum tst qucencque reprebenderis, neque xgre luleris, animtun
rat, sed quod alterim (1. Cor. 10. 24). Ut invenias,
luum negligeuliorem et ad casuin proniorem eflicis,
inquit, quod luum est, qu;cre quod est alterius. 0$
et maxime procuras ut in eadem sa*pc incidal: illuin
Imim abunduvit malitia, et lingua tua concinnabat doauiern importoua hac tua gralia non leviier offendis,
los. Sedens advenu* fratrem tuum ioqitebaris, et' adofficiens ul in futuro sit gravior ei reddenda ratio, et
vemu filinm matri$ tua poneba* scaudalum. Ne enim
ad preseniia eum reddeos seguiorcm. Hajc aulem non
dicerct: Hoc facio ex bumanitate : ecqua ccrtc fuesoltmi dc furibus dicia sunt, sed eliam de quovis alio
rh bumanitas, eum qui casurus esl in barathrtim non
pcccalo : qiiod est auiem uliimum peccalorum, priprobibere nec reiinere ? iniquae volupiaii graliiicari ?
iHum posuit, ui scias enm qui propter hoc veniam
) asscquitnr, imtllo magis in alio non censequutu- eum qui mortifcrum bibit venenum negligere ? Venim
rum. Audi ergo quidnam deinccps dicit: curn adul- ne boc quidem poieris dicere. Quod enini non sii boc
teri$ portionem tuam ponebas; venieits ad id quod est humanitaus, sed somnolenliai, segniiiei et socordiai,
majus. llind nira hoc longe minus est. Quidnm au- binc cernas : quomodo eo dimisso qui facit injuriam,
lem h r c peocata inter se conferens, sic d i x i t : JSon fralrem maledicto afficis qui nullam fecit injuriam ?
eM mbrum ti quis furans deprehensus fuerit: furaiur quomodo insidiaris ei qui nibil offendit, nibil deliquil 1
enimut suamanimam vnpUat ewrientem (Prov. 6. 30). Vide summam utrobiq^ie ncquiliam. Eum quidem qui
Si huicergo ignosci non poiest, mtilio magis nec adul- est ebrius cupidilale, non prohibes quominus inebrieUir, ut sil temperalus : eum aulem qui nullain fecit
lerio. AduUerium autcni bic vocat (ormcationem. Si
injuriam, punis. Sedens enim adversus fratrem tuum
vtderia ergo aliquem eorum qui lecum congreganlur
fornieantem, etad sacramenla accedenleni, dicei qui loquebaris, el advertus filium matris luos ponebat scanesl imnistcr distributionia eorum : Hic est iodignus dalum*
sacrameiitts arce profanas loarvus. Si enina ne jwrtitias
9. Ytde quomodo in narraiionis decursu augel acqnkJem enarrare digaus esi, considera quo ejus pro- cusationeni. Eum, inquit, qui niatri fuil jn paitu
cedei pwniiio, quando sacram eliam mensam ausus causa eonimdem dolorum, qui fuit ejusdem utcri
fiterii alliagere, non sohim Miieni cjus, sed illius particeps, qui in eadeni domo el ex eadeni roensa ci
itam qui conntvet. Non diiit enttn, Et aduilerabaris,
buin sumpsil, qui ex eadein radice genninavit, qui
ted, Cum aduliem porlionem tuum ponebas. Papee,
idem habet oiias principium, qui ab ineunte actaie
qitamum tnatttm ex eo q u o d cetentwr e i obtegautur
iecum crevit, eum raalediciis insectaris : et non soalwfum pulredines^ qaando 4)kH eum esse sociimi
knn inseclaris, sed eliam in opus deducis insidias?
solvendi pro peccato supption, BOC boc Hl esse n i i - Hoc euim aibi vult, Ponebas tcandahun. Si autcm
ntts t llle eiiim potest obleadere aiibm perturbalioIIOO esl impeiendus uoalediciis, qui uaturalium paricndi
nem, lket sil prsetexU C i i a o n dari poaeit venia :
doloriun in eodem fuit uiero parliceps : mulio magis
qtiemftttmodiim e i fur, faiwm; 4u aufcjra RC boc q u i qui spiritualium. Nec ergo perraitte, ut i cadat qui
dem Quanam ergo de ausa, <xm uen fruaris vo- est peccaiurus : oec eum qui imllam fecit injuriam
hiptate, supplicit eocius
parlicepg evadis? Et ideo calumniare , ct conviciis iuces&e. Hoc est enim inviexterni quoqne judices ees eolum qui acebis per- diae, illtid Tero indolentie : non relinere enim eum
petrarum, sed serros elkim, quos viderwt eceleris qui si casunig, ebt iodolenuoD : invidiae autem, eum
fuisse conscios, poniunl : el doniiiii qui eos IraduBt,
ijui stol dejkere. Vide aiuem quomodo non eum stditiibenler eofum eanguinem bil)orent, etcaniibus ve- indicai qui siinpliciter et absoiuie accusal, eed eum
scerentor, nec ininorm ejus, quod factum est, culpam
qui oum dolo, et dedita opera id facit. Seden$ enim
in eos confenmt, q u a m ki eam qwe est adulterata. mquit, ndversut fralrem tuum loquebam . Et Cain
Qni enim expansa vela non contraxeruik, iis, quae quidem unum fratrem sublaium praesenli viia expuucctflte fiebaiH, dederuat majoren facollaiem : ii el H l : bi autem iniiumerabilas, per ea qua? raale dicum,
arfiiltcrio pollutam mulierem, e4 maritum cui facia esi tejicttint, et scipsos primos. Non eum enbii solum
n i j o n a , et eum ipseni qui adulierium commieU, conqui accusalur, ^ed alios eliam laedunt, imo vcro matnmetia et probro aflfocerani. Si enim prsBnunlkw- gis eos sohim qui ea admitumt. Qui enim (also male
sent, si id significasseni, abacta el sublala eeeet omaodit, non modo nulla injuria affeclus esi, sed maxinis venatio. Et quetnadmedum in relia maxirae H B - mam eiiam babet merccdem. Non eoiin qui paiitur,
inictunt, qui reiia e x l e n d u n c , et its q u capienda
sed qui male agit, est dignus supplicio : ila etiain
*tral assident, omnemqoe dolum oinni ex parle celail,
qui dicit, noa qui audil, modo ne ille prabeat juslam
nec strepiltim, nec altqtiid aliud fieri permillunt, qiiod
inaledicendi occasionera. Noo boc crgo conleudapossel ferani abigere : iia Uic etiam, si assederis lamue, nc male audiainus (boc enim fieri non potcsl v

255

S. JOANNIS CHKYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTAMINOP.

256
et esl Christi sentenlia, quae dicit: Vce vobit quando tempsit, el legem solvit: tnm aulem non possent
benedixerinl xtobis omnes homines [Luc. 6. 26]), sed ejus divinitatis rationem suscipere, jure rureus se
dimittit, et suae divinilatis ralionem tributuin soloe nos pracbeamus occasiones. Qui enim Tiilt bene
T e n d o adumbral et oblegit. Sedens advertut frairem
audire ab omnibus, suam animam sscpe perdit,
tttum toquebarit. At id, inquit, faciebam ut euin coramans humanam gloriam, inserviens in iis qua non
rigerem.
decct, placens in iis quae non oporlet, ut ab eis emat

graiiam. Rursus qui cohlemnit male audirc ab omni10. Reprehetuionet quomodo faciendw. Nort
bus, ctiam seipsum perdit. Qnemadinodum enim Qeri
oportebat ergo clanculum calumniari , sedjla ut jusnon potesl ut vir bonus bene audiat ab omnibus, ila
sit Cbristus, seorsum assumere et corrigere (Matih.
eliam fieri non potest, ut ab omnibus male audiat,
18. 15). Quae enim publice fiunt reprebensiones,
qui muUas mullis de causis prabuil male audiendi
soepe etiam reddunt impudenliores : el complures
occasiones. Si autem dum lu nibil pnebcs oflensio- quideni pcccatores, donec viderint fieri posse u b nis, snnt qui tibi maledicant, tunc est tibi major mer- leant, facile in animum inducunt, ut in viam ledeant;
ccs, sicul usu veniebat aposlolis, et pra?claris illis quaudo atitem bonam apud multos exislimalionent
viris. Porro Ulud quoque sciendum, quod etiamsi
pcrdiderinl, incidunt iioiinulli deinceps in desperaquis maledicat in re, cujus nos non damnal conscientionem , et labunlur in impudentiant. At aliquanr
lia, non est propterea conlemnendus accusaior pro- tibi fecit injuriam. Cur ergo teipsum quoqae hijuri
pler damnutn quo te afficit, sed omnia facienda sunt
afttcis? Qui eniin se viudicat, seipsum ense pelit St
cum ea qua par est caiiiione, ut tollas injiistam ocoa- enim vis et teipsum beneficio afficere, et illum probe
sionem. Quocirca Paulus eliam mitlebat inultos datis
ulcisci, bene dicas de eo qui libi fecit injuriam : ita
pecuniis, qui afferrent alimenta pauperibus ( 1 . Cor.
facies ut mulii &int ejus pro te accusaiores, et ipsc
46.3): causam autem affert, dicens : Ne quis no$ vitu- magnam mercedem accipies; sin aulem malcdicas,
perel in hac abundanlia quce ministratur nobis (2. Cor. ne fides quidcm tibi babebitur, ul qui inimiciliarum
8. 20). Nequeenim, cum videret futurum ut imme- suspicione labores. Quare tiiutn studium tibi verliiur
rito oflenderentur, hoc despexit et neglexit : sed
in conlrarium. Ta enim vis bonam ejusfamam everquoniam erat in ejus polestale ut tolleret offenditere, contra atiteni accktil: per lattdem enim, non |>er
culum, eis quoque qui oflendebanlur prospexit. Et
accusationem boc cvenil; sed contra omnino : c l
rursus alibi d i c i t ; Si cibus offendit fratrem mium, non leipsum quidem majori ignominia aftieis, illnm aueomedam carnet in (Bternum, ne fratrem meum offendam
lem lua tela non langenl. Inimicitiae eniin, qast &e
(1. Cor. 8. 13). Atqui h c erant indifferentia, et ta~
oflerunt animis audientium, non sinunt, utquacdiinen, S i , inquit, offensionem afferunl, quamvis me
cuntur, in atiribus eorum admillanlur, c l id ipsiiin
non loedant, non negligo ealutem eorum qui offendunaccidit quod in praescriptionibus. Quando enim quislur. Si fuerit enim damnum majus salutc, contemne
piam in judicio aliquid objecerit, universum inlerea
cum qui oflendilur: sin minus, ne conlempseris. Hoe
dissolvititr : ila hic etlam noti permiuit suspicic inieniin sit generalc dccrelum et regula, docens quando
miciiiarum, ut admiltaiur judicium. Ne ergo ma4edioporieat contemnere eos qui offendunlur , et quando
cas, oe teipsum polluas : nec lulum conlcxas cuin
non : quemadmodum, verbi gratia, oflendebantur Juluio et lateribus, sed coronas ex rosis, ex violis et
doei quod Paulus Icgem non servaret: et propierea
reliquis floribus connecle : nec siercus ore feras,
niulla millia resilicbant, et in lide claudicabanl. Quid
quemadmodum searabaei (id enim faciunt qui malediergo facii? Yolens mederi offensioni (major enim
cunt : ut qui ipsi feetorem priroi sentiant), sed flocrat salus tot millium ) , el claudicalioni afferre reres, sicut apes, favosque ut illse compone, sisquo
incdium, interim impedivit quominus ostenderelur
omnibas comis et mansuetus. Omnes enim aversansc legem non servare, quod niajns erat. Rursus oftur mal^dicuro, ul qui lelrum redoleat et qui ul sanTendebanlur quod crucifixum predicarel (4. Cor. 1.
guisuga sanguine, et scarabreus slercore, alienis ina2 3 ) : h i c contempsit eos qui oflendebanlur, majus
lis abinlur ; os aulem quod lubenler laudat, tanienirn erat lucrum pradicalionis. Hoc eiiam fecit
quam membrum coramune suscipiunt, lamquam fraCbrisius. Dum enim cum eis de cibis dissereret, el
trem germanum, tamquani filium, lamquam paoflenderenlur, eo dicenle, Quod intrat per os, non
trcm. Et quid dico de presentibus, et de hominum
coinquinal liownem, $ed quod egreditur : d i c i l : Sinite
exislimalionibusl Considera milii diem illum lerribieo*. Omnis planlalio quam non plantavil Pater tneut,
lem, illud judicium quod corrumpi non polesi: quod
eradicabilur (Matth. 15. 11. et v. 14. 13). Quando
si falsa dicas, peccalis tuis alia insuper adjicies.
autem ab eo tribula exigebant, eisi sciebat se non
Dko enim vobis, quod onme verbum oliosum quod l<h
deberc ea solvere, tamen quoniam lemptis nondum
quuti fuerint hominei, dabunt pro ipto Deo rationem i
postulabat, ut revelaretur ejus auciorilas, dicit: Ne
diejudicii (Matth. 12. 36). Eliamsi sint, inquit, vera,
autem eo$ offendamus , vade ad mare, et mitte hamum,
ei eum piscem qui primus a$cenderil, tolle, et i * eo inve-ne sic quidem eCTugies , quominus condemneris, utputc qui proximi tui calamilates el probra iraducas.
niet ttatcrem; da eum eispro te et pro me (Mallh. 17.
Fac
apud le cogites Pharisacum. Non erat publicamis,
2 6 ) . Quando enim legem mulla sapicnlia plenam eis
scd
fuit
publicano aceleralior, quoniam de publicano
ferebat, ipsique insanabiles erani, merico eos conA l i i , \on oportebat ergo clanculum vmmurart.
f

EXPOSITIO 1N PSALMUM X L I X .

255

Oval ,
), ' .
,
,
, ,
, ' .

, . " ,
,
;
. "
, aot ,
,
. ,
,
,
,
,
.

*
"
[259]
* .
, , '
, .

, ,
.
' ,
, , ,
.
,
, .
" , ,
,
,
, . ;
(
), ,
, , ,
. ,
*
.
. "
,
,

, ,
" "
. ,

, . " ,
,
,
*
,
,
b

Hic qoaedara deeraut in Morel. e Savil., qu e* mss.

restitutasunt.
Savil. et alii .
Sic Savil. et Reg., edilio autem Morelli ac.Colb.
. Hunc locum vitiatum esse stispicatur Allcnns,
et resiituere conaiur Boisius in nolis Savilii, sed
exisiimo bene babere ut jacet.
* Savil. et alii .

25*

,
- .
:,
, ,
,
,
.
. '
, .
\ , ',
, * .
,,

, ,

,
, . ' ' .
; , '
. ,
[240] , *

, , , , .
"
. ,
,

,
. 1
, ,
. "
, *

. ,
,
, ,
,
, (
'
), ' , ,
' , .
, , ,
, ,
, , .
;
, , , , .
, >,
,
. , , ,
,
,
. ,
, .

1 .
f Alii et Savil. . Sed melius . Infra pro , ulhabenl m&f. recle, edH. Mor.
.

57

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

,
, .
, .
, . ,

.
'. ;
; ;
.
-., , , ' ,
, .
,
. , ,
[241] '
, , ,
,
,
, . ,

. ; , . ,
;
. ;
;
. ,

,
,

, , ,
.
,
, .
, .
! ,
.
, *> . , ,

, , , , '
, ,
, *,
) .
,
, , .
, , ,
, , , ,
, Ot' ,
/
,
, . "
, '
. , , \ . ;
;
Unos >.
* Hapc, , , desiderantor in
edit. Morel. Sed in aliis exemplaiibus et Savil. legantur,
et a Geoliano Herveio leca Laiineque couversa nuol.
Savil. omitlii , sed babel Reg.
9

25$

,
. ,
.
,
,
,
, ,
. '.

[242] ' .

,
.

, ,

. ,

, .

* ,

.

,


.
, ,

.

,

.

,

,

.

.
9

'. .
,
, .
,
,
,
, , ,
, ,
. " .
' ,
. ,
, . ,

. ,
'
, , . ,
,
.

. .
, ,
. ,
, ,
,
,
.
. ,

257

EXPOSITiO PSALMUM CVIII.

Publicanus non crat Pbarisaus, sed fuit

sed uie cliam bimorc afBciel. Vide pra^lari facti maPliarisao justior, quoniam seipswti uuserum esse duxil
gnitudinem, qnando Deus per ipsum bonore affici(Luc. 48. 40. $qq.). Hatc fecitti, ettacuu ExUlimasii tar. Et itlic iier, quod ostendam iUi, talutare D e t W i miquitatem, quod ero tibi twiilis. Arguam le, et kia- dUii niercedem incffabilein? vidisli suimnam cleinentuam conlra faciem tuam peccata lua.
tiam ? Dei enim viaru ostensunim pollicetur, c l id
ii. SilentiutH Dei ejiu patientia. Consuetndo vitio- Jod est vere Dei salutare iis qui recie se g e r u n L
rum quid pariat. Deus rects [actis nonns honoralur. Ei e r g o promiuemi pareamus, ei rccla viia et sacriVidisii bumanilalem ineflabilera? Vidisli summani
iicio laudis eum boaoremus. IIxc enim via ducil al
botiitalem? vidisti infinilas opes pationliai? Sileniium
salulein per boc sacriftciujii : quam d e U i r omnibus
enim bie dkit palieuliam. T o l , iuquit, et lama ausus
nobis assequi graiia et clemculia Domini nosiri Jesu
es : noc de le laineii pcenas sumpsi, sed passus swn,
Cbristi, quoniam ei glorla et imperium, nunc el scniel loleravt, d a n s lociim poenileiiliai ( Rom. 2 . 4 ) . Tu
per et in sxcula sxculorum. Aineu.
autem ex eo non inodo niliil lucrifecisli, sed iu maIN PSALMUM CYIll ().
JHS etiam vitiuro iiupcgisii. Non soluin cnim n o n
mulaius es, ncc solum non es pudore suffusu, nec 2. Dextt, laudem meam ne lacuerh: quia o$ ptccalom et o$ dolosi super me aperlum e$i. 3. Loqttuti
propier ea, qiue a le facta *unt, leipsuin condenmasunt
adversum me lingua dobta, $ermonibu$ odii cir6 U : sed iue etiaia qui longa in te patientia usus sum,
cumdederunt
me, et expugnovernnt me gretis. 4. Pro eo
<|iii toleravi, qui lacui, qui toi et lanla l u l i , cxisliut
me
diligerent,
detrahebani mihi: ego aulem orttbam.
masli noiibxcferre propter palieutiam el clemenliam,
t>. El potnertml adver$um nte mafa pro boni$ et odium
scd propierca quod nollcm baec casligari, et quod
pro dilectione mea. 6. Contlitue snpereum peccatorem,
ea qiue a te fiebairt, n o n aegre ferrem. 22. IntelligHe,
et diabolut stel dextris ejus.T. Cumjudicatur, exent
obsecro h<tc, qui oblivisamini Deum. Quacnam ? Ea
condemnatus, et oratio ejusfiatin peecatum. 8. Fitmi
quae dicta sunt, inquit. Quid est, lntelligite? Considies ejus pauci, et episeopattnn ejtu aecipial alter. 9.
deraie. Quid auicm diclum est obscurum, ei quod
Fiant filti ejus orphani, et uxor cjusvidua. 10. iVinagna egeat perscrulalione ? Maxiine quidem ct ipse
tanles transferanturfiliiejns, et mendicetit, ejkiantnr
modus ducendi inducil mutalam formam religionis.
de habitaliombutsuis. i 1. Scrutetur fccnerator
Cum enim sacrificiorum magnain babeat raliosubslantiam ejus, et diripiant alieni labores eju$.
nein, iulroducil leges evangelicas : et alioqui quoHtaledixiL

niam eranl peccatorum profuudo cceno obruii, tami. Magna hic nobis prudemia opus est. Verba enim,
qnam a quibusdani nialilia? voraginibus volens eos si considerenlur lantum ul sunl prolata , et ul audiht
exlrabere, et veluti lemam oculoruin, expurgare vo- stalim percipiunlur , pcrlurbant mulios eorum, qui
lens viam prioris malae consuetudinis, eos cxcilat ul atteiidunl. Toius enim Psalmus plenus est exseea quii* facla sunl in niemoriain revocent, ne bis
craione bujusmodique tola percurrit oraiio, ac looblivioui iradilis, absque lucro recedant. Longa enim
quenlis ferventem el ardentem quamdam iram indicai,
vitiorum consueludo magnam afferl caecitatem animjc,
qu.-B non conlenla eum ulcisci, q n i facil iiijnriam,
el amenles efGcil, et perspicaces oculos inlelligeniiae eliam in filios, pairem ct matrem exlendit snpplicium:
eruit. Nequando rapiat, et non sit qui eripial. 0 inef- el n o n una ci sufiicil calamitas, sed eliam niala malis
fabilem cleineiiliam I Pise nialris liajcvcrba sunl, vel conjungit. Vide enira quol el quanla imprccelur diillam poiius pietatem bonilaic longe superant. Qni
cens : Cotutiiue super eum peccatorem : et diabolus slet
enim tam gravi accusaiione usus cst, qui lanlam pr.-c
dextris ejus. H o c e s l , Sit obnoxius accusaloribus
se tulitindignationem, ipse eos pramunil '.Qui dixi,
improbis bommibus et insidialoribus, nec eos possit
Arguam l e et slatuam ante faciem tuam peccata
snperare. Hoc cnim sibi vull illud, Cum judicatur,
tua, et condemnationis emisil senlcnliam, eam rur- exeat eondemnatus. Nec saiis boc duxit esse supsus resctndit, n o n tamquam reos Iradens supplicio,
plicii (b) , sed cum bac condemnatione oral , ut
sed lamquam qui suasione et admonitioiie deberent
etiam aliqirs alius posl iUum ejus honorem suscipiat
corrigi, melu coercens, conlinens ac dicens, Ne forte dicens : Episcopalum ejus accipiut alter. Et nc bic
rapiat ut leo *, el non sit qui eripiat. 23. Sacrificium
quidem sislit, sed eiiam solum q u i erai ei relictus
laudis honoriftcabit m e , et illic iter, quod ostendam illi, porlum obslruit, rogaus ul ne Dei quidem assequaiur
saluiare Dei. Posiqoam osiendit clememiam suaclementiam, dum dicit : Et oratio ejus fiat in pcccad e n d o , consulendo, minando ac terrendo, purum af/um. Quin eliam rogat ul mortem stibeal immaluram.
ferendo supplicium, et inlroducendo consiliuni,
FiatU enim, inquil, dies ejus pauci. Alque ne hic quiosleudit etiara niodum per quem possinl corrigere
dera sislit, licet ha2C sola dixisse sufilcicbat. Ille vero
qiiae facla siml, dicens : Sacrificium laudis hono- eiiam adjungit, quod quidem est aiiimi valde incensi
rificabit tne. l d est aulem quod d i c i l : Nun solum
ac iiiflammaii (c), n o n uno aul altero contentum esse
irani meain sedabit, aul rescindet condemnationem,
snpplicio, sed pelere ut alia imponanlur. Qua3 autem
dcinceps sequuniur, sunl his multo graviora. Eorum
Sic io omalbos fere exemplaribus et ia ipso S a v i l i o Iee
n i m q u o s rclinquit, orbilalem e l viduitatem precatur.
e i t u r . sed M o r e l . R d i l . s i c habeur : Qui tanlam pm se
UdU tndigwakmenty rpse eos prcernunt, omisso pnore ()bra- (a) CODtulimus c u m codice r e g i o 2329, bodie 655.
sis m e m b r o .
b\ Hic i u u l u praelermiltuDlnr in Ood. R e g .
* Ua?c ?erba, ul leo, omxiii savilitis.
c) Mulla passim pr;etermiUitReg.,qni meodis scalei.
t

2*9

S. JOANNIS cniWSOSTOMl ARCHIEP. CQNSTANTINOP.

200

et obsiupefaciunt ? Annon scire dcsideras quisnain

Alqui necesse est, ut barc evcniant, poslquani ipse
est, qui sic est condemuatiis ? Si enim, cum audinuis
excesserii; et lamien inler ca-tera maiedicla ea c o n honiinem probris et malediclis affici, rogamus adsiaitr
sequenler slaluit, ira fervens. Et nec in orbilate q u i tes, u l dicant quis sit qui haec audiat: mullo magis
dem sisiit, sed etiam post lalcs calamitales ulterius
cum prophetam ba?c imprecantem audimus, nectase
progredliur, mala ejus amplificans, rogans ul qui ex
eo nali suut incertis vagenlur sedibus. Nutanies, in- esl discere, idque cum tiinore ac ineiu, quis sil qiiem
lam vebemens inrasit iracundia, quis sil quf Spiriium
q u i l , trantferantur /i/ii ejus, el mendicent. IIoc est,
Erranles et vagabundi ne necessarium quidem alimen* sancturo tanla aliecit iristilia, ut toi gcnera mabiruni
audiret. Psalmum ergo, si videalur, dicarous ab inilio
tum babeant, nec cessent assidue locum loco mutare,
cum niagna attenlione. Nemo aulcm perturbetur. Naragilati, pulsi pcr omnem lerram, et nusquam inverabo enira quam polero accuralissime et diligemisnieiites l o c u m , in quo consistanL Gum bis autein eis
eliam imprecalur inopiam, eamque extremam et in- sime. Non est enim parvum quod quaeritur : sed
unum quidem c l primmn, quanam de causa , cum is
lolerabilem, ut ncc auxilium quidem assequanlur a
peccasset, qoi probris appeiitur, fiiii cjus cuin ipso
cognatis, sed circumeant, ab exlernis et ignotis id
ptiniuntur, et uxor et parenles. Secundum aulein,
pelentes. Andi aulem quomodo boc signiGcans adjicit.
quis est is qui maledicitur. Tertium aulem, quomodo
Poslquam enim dixit: Tramferanturfiiiiejus, et nienprinceps aposlolorum ostcndil hunc Psabnuin dicluni
dicent, subjungil: Ejiciantur de habilationibus suis.
esse de Juda , vcl polius non lotuin Psalmum , sed
Scrutetur faenerator omiiem substanliam ejus, et diripiant
partcm Psalmi. Scriptum est enim, inquit, in (ibro
ulieni laboret ejus. Hoc est aliud genus calamitaiis,
Psalmorum : Fial habitath ejtu deserta, el i taberna
ipsortim bona diripienda tradi, et fieneraiorum insiculis ejus non sif qui inhabitei (Act. 1. 20). (a) Sed boc
dias perpeli, atque oinnibus modis probris et coutunobis aliam rursus praebet quaestionem : non enini
ineliis affici, ac quod esi louge gravius, in tamis malis
scripta sunl ulraque in hoc Psalmo : et ideo non dixii
carere defensorc. ld autcm iinprecatur, dicens : 12.
ISon sil illi adjulor. Mala eniin vel ipsa per se sunt bunc Psalinum , sed tolum Iibrum Psalmorum. Ilind
enim : Fiat habitatio ejus deterla ( PsaL 68. 2 6 ) , cst
inlolerabilia : quando aulein ne defensor quidem adest,
sunt longe graviora. Nec sit qui mherealur pupillit cjus.in alio Paabno: boc vero: Et cpiscopatum ejut aceipiat
alter, in boc. Pelrus tamcn ulrumque coegit in uuum
Papa\ quanla irae magnilndo, quando ne orbilalis qniteslimouium. Quod etiam ubique facitPauIus, ut qanndo
dem immalurilas niisericordiam assequilur, neque
boc solum, inio ei eiiam exlremum exilium afferlur! dicit propbeta : Veniet ex Sion qui eripiet, et avenet
impietates ex Jacob ( Rom. 11. 26 ; lsai. 59. 20 ).
Nam ait : 43. Fianl nati ejus in interitum. In generalione una deleatur nomen ejus. Vidisti oraliouem hoc
ira eis ex me testamentum, quando abstuiero pcccala
plenam, el quae se reprimit? Optal ut ipsi vivant 'eorum (lsai. 27. 9 ) . Quid aulem, dixcrit quispiam,
an id quod diclum est, propbelia, an imprecalio esi ?
in varia et mulliplici atque omnis gencris miseria, et
Propbetia sub specie imprecationis. Nara eliam alibi
altsque ulla noininis sui fama fundilus inlereanl. E l
lale quid invenieinus : id Jacob quoque fecii. Qaoniani
perinde ac si non sufficial Gliorum calamilas, subjunenira oporiebat audilores juvari ex iis qua3 aliis cvcgii rursus : 14. In memoriam redeal iniquitas patrum
ejut, et peccatum matrit ejus non deleatur. 15. () niebant,
Fianl prophetias multas hoc modo eflerunl, ut vcl
ipso modo proferendi augealur melus in reptiblica.
contra Dothinum temper, et ditpereat de terra memoria
eorum. Est enim maxirnac iracundiae , ila minutatim Neque enim pcrindc est si dicas : Uic hoc vcl illud
patielur, ac si id ut iraius el indigiialtis induxeris. E l
disiribuere, quas generaliler dixit calaniitates, e l . e a dcm assidue versare. Postquatn euim dixit, Inmemo- quod haec non leraere pronuntiem, ex vcrbis propbcriam redeatmiquilaspatrttm ejus, subjunxit: El non lieis
de- boc vobis manifeslum reddam. Jacob enim, cum
Uutur. Atqui idem est; ira lamen ut ulrumque diceret esset morhurus , Venite, inquil iiliis suis , et dicam
impulit; quod autem vull dicere, boc est: Inlerfice quod evenlurum tit vobisin diebus novissimis ( Gen. 4
1 ) : et cum essel prophelalurus, slalim a principio
ipsum, occide, de medio tolle. Vidisti quol sint imlainquam ira percilus, incipit propbeliam ab iniprecaprecaliones? Sed , si vis , ego eas mrsus colligain. In
tione, sic dicens : Ruben primogenilus meut, durus ud
m a l o s , inquit, homines incidat, accttseiur, sit in eorum
(ercndum, durus el conlumax, fecisti contumeliam
polesiate, condemnetur, inortcm subeat immaluram,
aqua non crescat (Ibid. v. 3) : fulurum ejus exitium
bonore privetur, et ne in suos quidem, sed in alienos
prsedicens sub specie imprecalionis. Ila rursus, quando
euin translalum videat: u x o r ejus pcreat, ct filii ejus
bona dicit, narrat sub specie precalionis, dicens : Det
pauperiaiem , orbilaiem, et viiam mcndicorum susiilibi Deus de rore cceli et de pinguedine terroe (Ibid.
iiaant, condemnenlur, expellantur undiquc , nullum
babcani adjutorem, a Dei bcnevolenlia excidani, nullus 28 ). Tametsi boc quoque cst propbetia. Quod auiem
hoc non sil humani afleclus, clarum est. Nam in Cba*
sit eis porius ucc refugium : deleatur nomen ejus e
naan quoque paler ejus boc facit, dicens : Eril Chalerra, pereal inglorius, el pater et mater luanl poenag
naan servus ejus (Ibid. 9. 25 ); ut scias, Deura, qui
cuorum peccalorum, perdanlur ct fundilus intereant.
pra-venil eos qui injuria afficiunlur, eos, qui iiijuriatu
2. Amion ca qua* dicta sunl audilorem percellunt
%

() V.-rsiis decimus quintus in r.raccis praHermissus lu

Eitil. Morei. c l Savil. ex aliis exenq laribus bic resutuiiur.

() Ha?c verba, Et epUcopahtm ejtis accipha atter, cxc

disse probat quod soquitur.

EXPOSITIO IN PSALMUM CVIII.

550

[245].
'
, .
,
,
,
.

cl , , .

, ,
,
, ,
, . , \ ,
,
,
. .
ol vlol
, ,
,
, .
.
,
, ,
, ,

*
. '
, .

.
! ,
, ,
!
, , .

} .
, ;

, , .
,
j\ ,
.

.
,
, . ,
,
.
'
*
, , . ;
"', , .
, , ,
' , , , ,
, ' ,
, [ 2 4 4 ] , ,
, ,
0, \ ,
,
, ,
,
' .
'. ,

2-50

; ,

, ,
, ,
,
,
. , , >
.
. ,
.
* ,
, , ' ,
, . , .
,
-
, .
, ,
,


*>.

,
. ,
,
. '
. *0
, "
,
. ' ,
.
; , ;
. .
, ,
.
, ,

.
,
. , , ,
, ,

' * ,
,
' , | 2 4 5 ] ,
, , "
. ,
, , ,
,
. . *
, .
,
' , ,
,

* ' omillii Savil. qui in marg. e var. lect.

ba|>et xal .
PATROL. G B . L V .

t> F.xcidisee videntur hsec verba : ,

.
Sic mss. ei Savil.; Morel. vero ; .
.
c

J6I

S. JOATNMS CllKYSOSTOMl AKCI1IEP. COJSSTANTINOP.

282
; ;
, ,
,
. " , ,
, , *
.
, ,
, ,
, ,
.
.
; ; ;
; , ,
, '
, , ,
.
, ,
' , ,
,
,
, - .
, , ,
' , ,
.
.
, * , , . ,

, . ,
. .
, , ,
,
\ - , , .
, , ,
, , , ,
. ,
.
.
;
, ' . , .
,
, ,
. " . [247] ,
, , . , ,
,
' , .
' , .
,
.
\ [246] , > ,
. '0 ,

. " * ,
. , * ,
, ' - , *
. , , ,
. " ,
. ,
' . *
,

- ' .
,
.
, ' , *
,
*
,
.

. /
, , , ,
, . , 7 , , . \ ;
,
, .
.
,
, . "
,
,
, ,
.

. ,
'
.

; -

SavrJ. .

1> Savil. ( . .) .
Reg. . In h*ec autera verba htec fhf
aotantur in margine : " '
,
.
.
e

EXPOSITIO PSALMUM CVHI.

*6!

disti insignem improbilaiem ? vidisli iusidiaruir. coirinfcrnnl, persequl. Quineiiam Chrisius quoqne tali
epiraltonem ? vitWsli studium praemedilamm? Hoe
figura usus esi, sub specie prophetirc magis revocans,
el itigeniis more dicens : Vm libi, Chorozain, va libi enim Deum inaxime irritat, quando consullo, dedim
Betksaida (Luc. 10.13). Et rursus, u l quandodicit: opera ae mvlta tecbna ab improbis mala finnL Aliini
estnim cum quis deceptus etsediicius labitur; aliud
Jenualem, Jeruialem, qwe occidi prophetas (ld. 13.
cum quis vitiuin et improbilatem cxercct; et aliud
3 4 ) . De quonam ergo dicttuu est Psalmus? Nonnulla
rursus, quod esl crimen maximiun, quando se improbe
de Juda, Spiritu per DavkJ prophetaule : reiiqua aulem
gcruni in eura qui n o n est imprubus. Dicendo eiiim,
de aliis. Hic cnim rursus est propbelue modus. Su?pe
Pro eo ut me diligerent, delrahebant mihi, ntbil aliud
autem invememus eum ita esse corapositum, ut prooemia quidem in alium, reliqua autem dicantur in alium. signiOcat, quam eos benefaclori, et ei qui dignus est
ainari, et botiam remuueralionem conecqui, contraria
Ut autem hoc ipsiun etiam aliunde videas, quando
rependcre. Ego autem orabam. Yidisli philosopbiam ?
Judxi ingressi sunl in lerratn promissionis, dividcns
vidisii moderationem? vidisii mansuetudinem? v i duodecim iribus in duodecim paries, jubelur a Deo
disli a u i m i c p i e l a l e m ? Non armabar, inquit, ncc
Na?e filius bas quidem benedicere, illas vero maleconlra eum aciem inslruebam; sed ad te confugiebam,
dicere. Benedictio ergo el maledictio erant p r o p h e t i a e
ftilurorum. Dicebal enim : Maledicliu tu in civilale, tuum implorabam a u x i l i u m , tuam opem, arma lua
maledicm in agro { Deul. 2 8 . 1 6 ) ; et innumerabiJespoientissima, luum inexpugnabilepraesidtum. Dcindo
ctim de Juda dixissct, quomodo seipsum niorte con~
jusmodi imprecaliones tribos ilke c o n i p o D C i i t e s , londcmnavit, quomodo adversus seipsum scntentiam
gam texnemni orMionem.
tulit, quomodo se strangulavit, quomodo ejus apoIn sacerdote* Dei non iiuurgendum. Filii in sacris
diterit qui dicantur. Hic eliam diei polesi, subslolatus translalus est in alium, rursus prius argumeDtum persequiiur. Nam haec quoque est propbcti.^
epecie exeecraiioms editam fuisse propheiiam, el q u
spedes, sermonem inlerrumpere, et aliquam bisloJ u d a raul eveniura annunliantcm, ac prxdiceatem,
riam injicere, eaque reccnsila rursus ad priora reel poslea ctiam aliud traclantem argumentunt, nempe
verli. Obscura esi enim prophelia propter ingralum
adTersns qnesdaui qui insurrexertuit contra sacerJiida3orum animum. Subindic;tt ergo, ut jam d i x i ,
doliaro : ut briamas quanttun sit maltim in Dct sa<cerdoies insurgere, doloque et iniquitaie adversus aliquem qui in saccrdotium paravil ingidias posi
terapus revcrsioois a Babylonc (). Id norunl siueo u(i. Quae enim dicta sunt, non oliud sunt quam
diosi qui bistoriam legerunl. Et ergo magrta mabt
doctrina eorura quae sunl evcntura iis qtii proximos
p r a B d i c i , nempc fulurum ut sil omnibus defeiisoribuii
injuria afficiunt, qui insurgunt cum dolo ei depravato
deslituius : et rogal ut omnis ei porlus obslruamr, et
animo in eos qui nullam fecerunt Injuriam. Quod si
nullam assequalur bumanitaiem, clcnientiaui, aui
rogat, ul etiam filii punianiur, id no te conturbet,
veniam. H;ic a u l e t n , u t anle dixi e l assidue dicere
dilecte : hic eniro dicit filios eos qui fuerunt socii
eorum improbilaiis. Solel enim Scriplura appellare non cessabo, \ideiilnr quidem esse imprecaiio, sunt
auiem prophetia, quic oslendit quomodo Deus i r r i filioe, et eos qui sunl cogriatione iilii, et eos qui fuetaiur, quando insidiae paranlwr sacerdotio. Doinde
runl socii aliquorum improbitatis eliarosi non siut
sigiliaiim
perseqiiilur calamiiates, ei d i c i t : 16. Pio
nauira tilii, u l quando dictt : Vo$ filii diaboli estii
(Jean. 8. 44}. Aiqui non erani Judvi natura diaboli eo quod non e*l recordatus facere mi$ericordiam. 17.
El pertequutui est homiuem inopem et mendicum, ei
i i l i i . Quomodo enim essent iilii ejus, qui est incorcompunctum eorde mortificare. IIoc eel exlrema! cniporeus, cum ipsi sinl carnecircmudaii? Sed societate
deliiatis, boc summae inbumanilalis, quaud iiou
iwprobitaiis allraxerunt ad se cognalioucm. Ila eliam
cos ejicil a genere A b r a b x , dicens : Si esselii solum insidiamr quispiam, sed ei insidiaUir, qui potesi movere ad clemeniiam, et fleci^re ad comiuiseAbrahm, opera Abraha focerelis (Joan. 8. 39). Quod
raiionem. Qui esteniin ejusmodi, ad ferarum saetiliaro
eniin filius non puniatur pro patre, iiec paier pro
deductus, imo vero illis saevior eflectus esl. Fcrif
filio, cuivis est manifestum. Hoc eiiam ostenditur in
enim feritas naiura insita c s l : hic aulem ralione orlege diclum esse nisi tamen ipsura male iostiliiat;
natus, suara nobiliialem improbitati prodidit. E l ilkc
ei lunc non. pro filio, sed pro sua punilur socordia,
quidem cum iis quae suut ejusdem generis, quamdam
sicut Ueli (1. Reg. 3.13).
amicitiam servaot el mansueludinem : bi auiein nc
. S i aulem videlur, Psalmum prosequamur ab
quidem naturam sunt reveriii, aed cujtia
inkio. Diu$, laudem meam ne tacueris. Alius aulem communem
inoporlebat misereri, quem lerre et erigere, eum delerpres d i c i t : Deu$, tavdationi mew ne obsurdueris.
A i i u s , Ne iiluerit; boc eet, Ne praiermiteris puni- turbabant et evcrlebanl. 18. dilexU maledictionem*
et eteniet ei: el noluit benedictionem, et elongabiiurab
Uonem, sed poenas sume de iis qua3 facta sant. Tu es
enim gloriosus, magnns, ei potes haac corrigere. Quo- eo. Poetquam multas calamiuies ei imprecatus est
%

niam ot peccatori$ el o$ doiosi tuper msapertum est.

() R e ^ . in m a r g l n e , Fortasse itmuit Pompeium Bomth
Loquuli sunt adversum me iingua dolo$a et sermonibu$
num, qut ArUlobmum mcerdotio removit, ejusque loco
odii arcumdederunl m * , et expugnaverunt me gralh.Hyrcanum
Pro
fratrem ejut mduxil. id vero coniigit pavlo anit
cnristum. l i i s l o r i a m habes a p u d J o s e p b u m A n t i q . Jjb. u .
$i* ut ie diligerent, detrahebant mihi: ego autem orabam.
c 4. Non usqua tdeo certum est boc subindicai e (lirvsoPeccata dediia opera commissa, graviora stml.
ViftomiuTi.
t

W5

S. JOAISNIS C1IRYSOSTOMI A R Q f l E P . CONSTANTINOP>

ostendil deinccps non ipstim, sed illuin borum fuisse

dias. et eam, qua ei.ipsiim vexabant, afilictionem ?
principium el causam, ul qui factis snis Dei auxilium 25. Et ego faclut sum opprobrium iltit: viderunt me.
icpulerit, divinamque vindiclam altraxeril. Et indv.il moverunt capita sua. Tales snnl improbortim animi :
txaiediclienem skul vestimentum, e/ iidravU ticulnon
nqua
modo iion cedunt quando viderint jnsuim eis op) inlmora ejus, et sicut oleum in ossibui ejus. llic
cl
ponenlein
pieiaiem ac religionem, sed eisetiam pniplagai vebemenliam, el supplicii slabilitatcni osienbra ingcrunt, eosque irrident ct impugnnnl. Quid bic
d i t , significans mala omnibus honiinibus ex sc e l aulcm?Ad auxilium inexpugnalnle, ad opein conanimi sui scnteutia proiicisci, qui factis quidem et
fugit hisuperabilem, dicens : 26. Adjuvame, Domine,
aciionibus bona repcllunl, in supplicia aiilem seipsos
Deut meus, ei salvum me fac secundum misericordia
injicitint. 19. Fianl ticul veslimentHm, quo operitur,
tuam. 27. Et $ciant, quia manus lua luc, et tu, Doet sicut %ona, qua semper prceciugilur. Iloc auleinmine,
dicit, fecisli eam. Quid cst, ilanus iua hcvc? Tuum
ostendens iraro Dci incflabilem, quac (ales boinines
auxilium. Tuuin, inquil, prasidiuin. Nolo enim solum
persequctur. Quod autem dicil, cst ejusmodi : Mala
servari : scd illos eliam scire a q u o servalus sum
eos iia tenebunt, ut ne ullam quidcin imilaiionem
ul sii mihi dupbix iropncum, duplex corona, mgens
Iiabeaul : sed in cis iirnia manebutit et stabilia.
gloria. 28. Maledicent f//i, et tu benedices. Qui in$urDeinde oslendens eum casligarc improbiiatem, ei ncgunl i)t me, confundantur, tervus attlem (uut loetabuu
quitiam corrigere, el non in illum solum, scd diam
Doccl bic auditorem quamdam pbiloeophiam. Oslertin omnes qui sunt iis qusc dicuniur obnoxii, hanc
dil cuim quod eliamsi diris innumeris devoveanl,
slatuendam essc sentcntiam, subjttnxii: 20. Hoc opus Deus benedicat, nibil dclrimcnii ex eis accipiel, acd
eorum qui deirahunt mihi apud Dominum. Id es(, in
llsec
ipsos verleulur probra et ignoniiniae. Servtu autem
esi poena, boc est supplicium conun, qui mibi ad- tuus lceiabitur in te. Recle tlixit, i n te significans illiiic
versanlur, qni insidianlur, qui bellum gerunl, qui proficisci la liliam, unde I>ona suppeditantur. Restat
4oqmntur maia adversu* animam meam. Ergo eiiam
ul nnlla me possit perturbarc molcslia, cum tua mibi
pro verbia exiguntur poenac, c l poenae acerbissimaj.
iuaiieal inlcgta laciilia. 29. Induanlur qui delrahunt
f

mihi pudore, etoperianlur ticui diploide confutione su

4. AbsoluU ilaqae de bis orationc, ad Dcum rursus
Yidc quomodo rursus rogal, ul non soluin iradaittur
confugit pro ejus impetrando auxilio. Ncqne enim
gtipplicio, scd eliam pudori ct ignoiuinia?, ut id sil eis
eislil in poena eorum qui parant insidias, sed oscendens eos qui malis afficiunlur babere cliam Deym u l - doctrina corrcctionis, ct occasio muialioiiis in ntetorcm pro iis, quas accipiunt, injuriis, acflrmamva- liora. 50. Confitebor Domino nimit in ore mco,ct in
medio mnllorum laudabo eum. 51. Quiaadstitil adcxRdamque assequi defensionem, snbjungii, diccns :
tns pauperiiy vt salvam faceret pcrsequeiilibu* ani
21. Et tu, Domine, fac mecum propler uomen tuttm,
niam meam. Pro bis omnibus Deum remuneraiiir
Vide gralum ct piuin animum, vtde bumiliialem.
bymnis, laudc, graliarum aclione; praeclara ejus
Quamvis enim salis jusiam causam baberct pcteudi
facla apud omnes annuntiando, in mcdio ihealro praeloxilii, quod mala palcretur (hoc enim potest videri
dicando ea qua^ ab illo collala sunt. IIoc enim cst
in mullis locis ScriplHne, eos qui ab bominibus insacriricium, bocoblalio, Dci bencficia babere perjuste malis affiriuntar Hbcre impeirandi a Deo auxilii
pciuo in mcmoria, caque menii suse imprimere, ore
juslam et honeslam habere occasionem): ille lamen
pnvdicarc, c l facere ut ejus benelicia a muliis aupnelermiMens boc dicere, confngii ad solam Dci cledianlur. Nam eic ct qni beneflcium acceperil, pra
mentiam, e l dicit: Fac mecum propter nomen tuum:
grato animo mcrccdem accipiei, et majus Dei in se
propemodum boc dicene : Non quoniam sum dignus,
auxilium aUrahet: et qui andiunl, ex iis qua? aliis
eed propler teipsum, quoniam ee'clemene et mieericore. E t ideo eubjuiigit, Quia euavi$ est mise-facta sunl, cvadenl mcliores, c t a d virlutcm pcrsequendam acci|nent maximum inciiamcntum ex bene*
ricordialua. E i reclc dixit, Quia suavis eit immicotdia
ficiis qu3C ab aliis accepla sunt.
tua. Homines enim eacpe non sunl ejusmodi: nam ea
sspe utuntiir ad deirimenium ei exitium : eed Deus
IN PSALMUM CIX (),
eemper ad utilitaiem. 22. Libera me, quia egenus et
pauper tum ego. Et eor nieum conturbatumeu inVrai .me.
Dixit Doutinus Domino meo: Sede dextris me/i.
Videe eum rursas orare ut servetur, non ut qui sit
1. Exeurgaraas , qua3SO, et animum intcndamus.
dignus, nec justits, eed ui qui sti omnbio eversus et
Pgalmus enim de sublimibus admodum rebus a g i t
eonfeclue, ut qui mala passus sit innunierabilin ? Et
non nni soli bairesi, sed variis ct diversis obsistens.
cor meum eonturbatum est intra me. Talis enim est vis
calaniitatum : non corpus solum vexai, verum eliam itfam adversus Judxoe , adversus Pandum Samosateconturbat animum. 25. Simt umbra cum declinat, num , adversus Arianos, adversus Marcionislas, adAblaiu* sum, exrutsus *um sicut locuttog. Dicil vebemcntes insidias eorum qui illum injuria aifecerunt, . (a) H l c psakntis oontra Judseos profertnr, quia probat
Cbristum esse rilium D e i : c o n t r a P a u l u m S a m o s a i e n i i m ,

maligniiatem ineffabilem, et rursus diligenq u i a d i x i t F i l i u m aaie L u c i f C T u m , s i v e ab selerno genitum

tlara quain ipse iaeie adhibuit. 24. Genua meain- ftiisse : c o n l r a Arium, q u i a d i c i t F i l i u m esse genilum,
f a c i u m : c o o l r a M a r c i o n e m e t Manicbaeum, q u i a illo probaArmatatunl jejunio, et earo tnea immutala est propler
t u r u n u m s o l u m esse w r i n c i p i u m : c o n t r a eos q u i negant
oleum. Yides qiucnam arma comparal advcrsus insi- l e s u r r e c t i o n e m , q u i a i l l o resurrectio probatur.

EXPOSITIO r S A L M U M C I X .
264
263

.
, ,
,
. \
xatdpar ,
;
,

. ,
, .
, ,
, ! , ,
, . ;
, ,
.
, , , , ,
. , . ,
, , , ,
. , " ; "
.
, * . " , , .
, . ,
, , - ,
, * , , ,
. , *

, 01 ,

. , .
, , .
, , , ,

. " ' , ' , , , .

*. , . ,
, ,

. - .
,
,

, .
,
,
. "
, , ' ,
. " , -
. *> - * , ' ,
( ,
, .
, , al~
,
^), . "
' , .

'
, , ,
- , , ,
[249]
. "
[248] . , . ,
,
" .
, ,

,
, *
. , .
, - , ,
. $
, , , ' -
, , ,

;
.
' .
, .
*
, ,
,
.
.
'. , ,
,
.
, *
, ,
.
Savil. .
, ,
* Savil. , el nifra .

2
S. JOANMS CURYS0ST0M1 ARCHIEP. CONSTANTINOP.
, , ;
,
,
, ,
.
. , , , , ,
,
, ;
.
, ;

, * ,
. ,
, '.
, ,
, , , , . "
,
, , - ,
. ,
.
,
"
. \

; , ,

.
, ,
. , ,
, . .
, ,
; , , .
. , *
,
.

; . ;

,
. " ,
, ;
, , *
,
, . ,
. , ;
,
, [251] ,
; ,
. ,
, * [250]
,

.

. , , , ,
.
.
.
,
'. ; , , ; "
' ,
.
, .
,

,
. " ,
. ; "
,

. * ;
,
;
, ,
,
, '
.
;
,
,
,
; * ,
. ,
, ; ^ " ; ;
. ,
, , , ; .
; * .
, ,
,
;
ifj
; , ,
, .
, ^
* , , ,
; ,
, ;
, ; " . *
Reg. ) /,:(.
1

S65

EXP0SIT10 PSALMUM CIX.

2(W

vcrsus Maiiicbajos et adversus omnes qui rcsurrectionl

Cui ilaquc, dic, qua>so, boc diclutn csl ( limneniori c(
non credunt, slruit aciein. Quoniain ergo conlra tol
ingralo KiQ animo bxc maxime dicta sunt, Judajc.
adversarios inslructa esl acies , nobis quoque muliis
Cnr cnim Abrabrc nibil ojiismodi diciuiii est, noti
lsaac, non Jacob, non Mosi; sed libi soli , postquaia
oculis opus est, u i q u x s i l luclandi ratio, exacte conex ,gyplo egressus G o n f l a v i s i i vilulum (tlxod. 32) t
siderare possimus. In externis cnim certaminibus,
quanam ergo de causa ? dic mihu
elsi aliqua luctandi ralio non animadversa fueril,
Unus cur dicaiur Deus. Quod ei ipse baesilas , a
nibil Ircdelur spcctalor : non enim doctrinx, sed dcme causam edisce. Qtioniam enim cgrcssus viluliini
leclationis graiia illbd ihealrum coaclumest. Hic auconflaveras, et Beelpliegor fueras inilialus (iVnm.25),
lcm nisicxacle cognovcris undcnam advcrsarius aciem
ct deorum lurbam admirabaris, nefariam illam deosuam insiruat, c l uudc nos eum feriamus , non love
rum multitudinem inducens : morbum luum reprideirimenlum accipies. Ne hoc ergo libi eveniat, menmens , ad deos qui non sunt dislinguendos posull
tein luam excita , arreclae libi sinl aures. Judxos
illud, (/ni,nonuttolleret Unigenitum. Quanam enim
primum invadimus, adversus illos aciem inslruimus,
de causa stalim in prooemiis dictum est: Faciamu*
prophela cx his verbis commilitone ulenles. Cum nos
enim dicamus baic plane de Gbrislo dicta esse , bxc homineni ad imaginem et BimUitudinem nottram ( Gen.
iili non admiliuui, sed quxdam alia comminiscunlur. 1 . 2 6 ) ? E t rursus : Venite, descendamus, et confundamus linguas eorum ( Gen. 1 1 . 7 ) E l rursns David :
QuaB ergo dicunl priinum refulemus , ac deinccps id
Proplerea unxtl le Deus , Deus tvus vleo lceiiiue pros
quod dieimus confirmeinus. Atque R u n c eos interim
conMorlibus tuis (Psal. 44. 8). Si aulem Moses dicit :
rogemns, quis esl hujus jusli dominus ? Dixil enim,
inquit, Dominut Domino meo. Non nieminit enim bicDominut Deus tuu$ Dominus unus esl: imbecillilas
tiuius persona3,sed unius qui cum uno altero loquilur. veslra fuil in causa. E l quid mirum si hoc in dogmaQuemnam ergo dicunl esse eum qui dicit? Deum. Qui tibus lactum est, quarido etiam in rebus a pcifeciioribus ad minus perfecta dcdtixit Deus oralionem , sc
autcm audil ? Abrabam. Alii vero Zorobabel, el alii
demiiiens ad oosiram imbecillitaiem ? Quocirca et
alium: ut ebrii et nibil quod conveniat loquenles ,
uxorcm hanc qutdcm ejicere, iliam vero permisit i n imo ycro sicut qui in lenebris ambulanl, el pulsanl
troducere , cum non hanc legem lullsset ab iniiio
alter allernm. Quid ergo, dic mihi, quxso, eslne Zorobabcl Davidis Dominus ? E l quomodo fuerit boc (Deut. 24). Ciborum quoque magnum fecit discrimen,
licet conlrarium dixiseet ab inilio : Tamquam olera
conscnlaneum , cum ipse pro magno bonore David
agridedi
vobi$ omnia ( Getrn. 9.3 ). De locoquoque
appclintus sit ? Porro ca quae consequunlur , ostendiinl niliil bic diclum esse de Zorobabel, nec de Da- muhas leges sanxit, non permiiiens ubique preces ad
vidc: nullus enim eorum honore sacerdotali functus Deum porrigere, quamvis ne bocquideni conslituisset
ab inilio. Quin eliam in Persarum regione (a) Abraba)
cst: bicaulcm diclum est de aliquo , qui novum alivisus est, el in PalaBStina , ei ubique; et Mosi post
quod el adniirabile saccrdotium obit. Tu es eniin ,
Ii33c in solitudine.
inquit, sacerdos in cetcrnum secundum ordinem Melchil

2. Qtiid ergo? inquies, repugnatne sibiipsi Scriplu$cdec (v. 4). Sed rem proposilam explicemus. Profcniiit enim adhnc alia quxdam his fuliliora, diccnles ra ? A b s i l : sed omnia pro lcmpore adminislrat c l
dispensat ad utililalem , uniuscujusquc gcneraiionis
lucc dicla esse de populo : sed neque populus fuit sacerdos, ocque alia quae dicla sunl ei possunl conve- imbecillitatem corrigons. Et ideo libi quidem dictnm
est, Doniinus Deus tuus Dominus unus c$t. Quod autem
nirc. Eo ilaque (amquam inani pralermisso , qnod
babeat eliam Filium , prophete in libris suis prxminon opus babeat probalione ut evertatur, aliud quod
dicunl in mediutn adducamus. Quid crgo rursus dicunt seruni: neque valde aperle dixcrunt, ne luam oflcnderenl irobecilliiatem; ncc celarunt, ul post baec danlii ? Filius Abraba? haoc dicit de doniino suo. Et quid
po*sit eo csse inanius? Quid enim bic vult filius Abra- rent tibi locum rcsipiscendi, el ex propriis libri*
IKK? Ubi auiem sacerdos fu.it ejus dominus, qui etiam colligendi dogmata vcriiatis. Iia eliam maxime prophetas polerimus prophetas esse osiendere, et ut fideipse sacerdole Melcbisedec usus est, et petiit ab eo
dignum
sil Velus Testamenliim cfficere, quando cum
bcncdiclionem ? Quomodo aulem fucrii consentancum
gentibus disseriinus. Nam si boc sustuleris, quomodo
dictum esse de Abraham, Ex ulero ante luciferum genni te (v. 3) ? Quomodo autem vel Davidi, vel Zoro- os gentibus obsirues ? Quid enim dices ? exiium ex
igyplo, el quaa de le prxdicta suni? Scd ca non illo
babelt, vel populo ha?c convenerint ?Naluram enim
admiltet. Si autem narraveris qunc dc Christo dicia
humanam superai, quod dictum esl. lllud autcm ,
Sede dexlris meis, quamnam habuerit inlerpretaiio-sunl io Veieri, et oslenderis rerum veritatem lestari
eventum propbelia? , ne poteril quidem resislerei Si
nem , si personse illae posiUB fuerint ? Nullam. Quoautem
nostra reprebendas, Judaee, quomodo Yctue
niodc autcm dixit Abrahx, Sede deitris meis , qui
Testamenlum
defendes? Si quis enim tibi dixerit :
vcl nngelis assislere, ducit esse dignum honore maQuoroodo sunt vera quae scripsit Moses, quid dices ?
ximo? Scd quidnam est, qtiaeso, quod pro sua dicunt
sapienlia? E l quomodo , inquiunt , alium iniroducis
- () Familiare Cbrysostomo est CbaldaBam et Babylonem
Doininum, cum aperte dical Scriptura: Dominus DeusPersarum regionem vocare.Indeinferaslibrosde Precaiione, quoe sccundo , coL 773 et sqq. edtdimus, non idec
luus Dominus unus e*t, el eum solum coles, et pmler
inler dubia lucanda esse, quod ibi Sennacheribus rex P r r iptum non eti Deus ( Dcut. 6. 4. 13. et c. 4. v. 3o ) ?saruui dicalur i scd aliae ubsunl de illis dubilaodt ralbmea.

*7,7
S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIUEP. CONSTANTINOP.
261
unws , esl ejusdcm regni bonoris scqualitas. Quorirca
Qtiia eis crcdhiimas. Mullo magis crgo noslrn vera
Paulus quoque dieebat: Qm facit angelossuos spiriiut,
stinl : nam nos qnoque credidimus ; ct vos qutet minittros $uo$flammamignis. Ad Filhtm autetn:
dein csiis Jina gens, ncs aolcm univcrsus orbis terraThronus tuus, Deus in tccculum swculi (Hebr. \. 7. 8
ruiii , vobisqne non sic pcrsuasit Moscs , ut nobis
Ua etiam Daniel videl itniversam quidem creaturam
Cbristus : ac veslra quidem cossanmt, nostra vero
assisleniem, et angelos ei archangelos, Filium
siant. Ar> ex praidiciionibus ? Sed plures sunt apud
auiem bominis venicntem in nubibus, el pervenientem
nos. Noslra ergo si susluleris, tuis timbram offundis.
usqne ad aniiquum dieriini (Dan. 7). Quod si uonnulii
An ex signis ? Sed TOS quidem Mosis millimi poleslis
oQendantur ex eo quod sic dicamus, audianl cum scRignum ostendcrc: fuit enim , et Iransiil; nos auiem
dere a dexiris , el dosinant offendi. Quemadmodntn
Cbristi mulla c l divcrsa qnsc adhnc nunc , ac
pradtcliones vcl sole clariorcs. An ex lcgibus ? Sed
enini nos non dicimus eum esse Paire majorein , eo
nosira plus in so conlincnl eapicntiai. Sed qnid ? proquod a dextris sedeal, quae maxime bonoriflca sedes
h&enlibus^Egyptiis egressi eslis ? Sed non pcrinde
e s i : ita ncc tti eum minorem et inferiorem dixeris,
esi orbem terrarum bellaiuem snpernsse, alque solos ' sed honore parem el aequalem. Id cnim significat so;gyptios vicisse. E l h;uc dico , non ut Velus cum
cietas sessionis. Donec ponam inimicos tuos scabeltum
Novo commiltam : absit: sed ingralorum JudaK>rum
pedum tuorum. Et quinam sunt inimici ? Audi Paolum
Tolens os obstruere. Nam et hsec et illa ab eodem Deo
dicenlem : Primitxm Christtu : dcinde qui Christi tunt
data el facta sunt. Sed illud volo probare, Judieum ,
in adventu e}u$ deindefinis.Oportet enim eum regn
sublaiis de Cbristo propheuis , evertere maximam
quousque posuerit omnei inimicoi suos $ub pedibus
parlem propheliarum, nec posse aperte osiendere
(i.Cor. 15. 25-25).
riobililatem Veleris, uisi Novum admiserit. Quod au5. Vidisli prophelicorum et apostolicorum verbolem hxc non de bomine dicta sint, et ex eo quod dirum conccntum el concordiam ? Illic enim dicit: Doeatur, Sede dexlris tnei$, et quod nominelur Domt-nec ponam inimicos tuot scabellum pedum tuorum; I
BUS aequc ac Dominus illc qui dicit, et quod ex utero
vero: Quoutque posuerit omnes inimicot luot. Sed nc< luciferum sil genilus, et ex eo quod sil sacerdos
que illic illud Donec, neqne hic hoc Quousque, sunt
sccundum ordinero Melcbisedec, et ex eo quod dilermini temporum. Quomodo enim steierit illud procitur, Tecum prinapium luum, iis qui sapiiint cla*
pbelicum quod dicit: Potestas ejus, polestas ceterna, e
rum est.
regnum eju$, regnum quod non peribit, et regni ej
Adversm Paulum Samomtenum et eontra Arianot.
non eritfini$(Dan. 7. 14 ; Lue. 1. 34 ) : si ad ea us Quod si alius nobis rursus emergat Judseus, Chrique tempora sit regnaturus? Vides nou esse sobimaliani personam suscipiens, Paulus, ioquam, Samomodo attendendas dicliones, sed esse ascendenduni
satenus, potesi quidein etiam adversus eum dici ex
ad intelligentiam ? Tu autem cum audis prophetam
Novo. Sed nevideamur relictis praesentibus ad aliam
dicenlera, Patrem ponere sub pedibus ojiis, ne ex
aciei partem transire, eum binc quoque impetamus.
eo conturberis. Neque enim baec dicta sunl quod sit
Quid is ergo dicit ? Homo est, inquit, solamroodo :
imbecillus Filius. Paulus enim osiendil Filium ponere
et ex quo ex Maria natus est, ex illo tempore (antum
inimicos sub pedibus suis, dicens: Oportet enim
exsistit. Quid ergo, dic* quaeso, dices ad illud dictum,
eum regnare quoutque ponat inimicot tub pedibus nt
quod babel: Ex utero ante luciferum genui tef Opor( 1. Cor. 14. 25 ). Et rursus ei quoque univcrsum
tei aulem alia, quae conira Judaeos dtcta sunt, etiam
tribuit dicens: Quando tradiderit regnum Deo et Pacontra eos dicere, qui ab eo processerunt. Nec nos in
tri, quando deleverit omnem potestatem et virlute
eausa sumus, sed bi ipsi qui habeni cura eis magnam
(lbid. v. 2 1 ) . Hoc est, Quando regnum recle admidogmaium cognalionem : unde etiam eisdem armis
nistraverii, cessare curabit omnem potestaiem. Hoc
in cos utemur. Eos enim, qui similiter bellum gerunt,
enim sibi vull illud, x t a ^ t . Quod aulem dicit unioporlet eisdem jaculis confodere. Quid igilur sibi vult
versuin ejus esse, Palrem ab ipso non separat (a) sicibroni sociclas? Hic cnim ostendilur bonoris aequaliuti ncc Filium a Patre dividit. Qtu enim suul Hlius
l a s , quod saiis cel ad obetruendum os Arianortim.
sunl biijus : et quac sunt bujus, sunt illius. E l ideo
E l ideo Chrislus conlra Jadaeos diccnles CbrisLum
dicit: Omnia mea lua $unt et tua mea (Joan. 17.10).
csse fdium David subjunxil: Quomodo ergo David in
Quando crgo audieris Palrem subjecisse, ne exisiiSpirilu vocal eum Dominum , dicem: Dixit Dominus
mes sejuncluui esse Filitim ab eo prxclaro faciuore:
Domino meo, Sedeadextris meis (Matlh. 22. 4 3 . 4 4 ) ?
ct si iulelligas Filium subjecissc, ne dicas Pairem
Patilus auiemde ooconomia poslca lracians(//ifrr. 7),
cssc ab bis alicimm. Qux enim pulchre ac pncclare
et eam aporlius interprelana , et Marcioni ct Maniliu.it, simt communia, quemadmodum el omnia
chaeo, et iis omnibns qui simili morbo laborant, lelale
opcra communia.
vulnus inftigit: interpreiafar enim cum ca qua par est
Hic versus, Virgam virtfilis lua?
anagogice dt
prudenlia, quomodo fuit sacerdos eecundum ordinem
Chrislo explicatur. Crux Chrisli virga. 2. Virgam vir
Melcbiscdec. Noe aulcm rursus ad proposiium retuiis lucc emiitcl Dominus ex Sion. Virgamvirlulisscu
verlamur. Dixit Dominiu Domino meo, Sede dcxtris
meis. Vidisii ayjualilalem honoris ? Ubi cnim csl
(n) Rp., nnn adumbral, vel, tum obscurat, qux i|a le*
ilironus, illic et signum regni: ubi autem ibronus
.iu inulluin aUcrret huic locu obscurilalis.
v

267

EXiOoiiiir

\ ,
, \
,
, . '
^ ; ' .
, . '
; '
,
^ . '
; .
; ; '
,
. ,

.
* '
, \
,
,
, . "
, ,
,
,
,
[252] ,
. ,
.

, ,
,
. '
' ,
.
; " , , ,
, .
, , |&
\;
, ,
.
, '

.
.
;
,
.
,
, ,
;

, ,

,
,
. . '
. ; " ,
Circa doctrinam Pauli Samosalcni agclur ad calcem
operuin Chrysoslumi.

ortL.;.CJl taA.

2GS

. *

,

.
, ,
.
, ,

,
. ,
, . "
,

, ' .
. "
.
;
,
, .

&>
.
\
/; "
[253] *
, ^
. ' ", ,'
.
, , ,
,

,


, ;,
$ , , .
;
, ,,
. .
. *

,
.
" -
, .
. ,
, .
.
,
,
. ,
, .
, . " ,
,
,
,
Kotva , ?
. '

.
b

.
, xk
. ,
b Vcrba ... , io Monlf omissa propUf
e Savil el Morel. suppleU 8UOt.
fteg. .
c

tffO

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANT1N0P.

*
.
6 ,
,
, ,
. '
.
, ,
. ,
,
, .
*
.
; $6 ,
;
.
- *
, &
, ,
,
. ^
, * , ,
[254] .
, ,
. ^, '
, ' * .
,
^ .
p .
, .

,
,
.
. "
. ,
; , ,
. .
,
,
, .
*

.

,
.
.
, , , ,
,
' .
, ,
. "
,
, ,

,
9

* Rcg. ... .. Savil. . Mox

Morcl. et . ex Reg. el Savil. r e s c r i p s i K i w . EDIT.

b Reg. ... .

270

,
.
*. j
. , ,
; *
; ; *
, ;

; ' ;
.
, ,
. , , , ^
. ; "
.
, '
[255] ,
, '
.
*

, *
.
, ,
, ,
* ;
. 01
,
, ,


. ; ,

.
, .
, ' ,
;
, ,
;
;
, ,
,
, * , ,
, , .
, '
, , .
'
. ' * , . ,
, , .
' ,
, , ,
d

Alii , alii ct loiigG melius .

<* Morel. .

EXPOSITIO 1N PSALJIUM C I I .

70

poiestati focal ipsam poteslalem. Meminit autem

stolomm: ac ne ad usum quidem suum audentes a!iStou, quoniani quae preclare gcsia sunl, illinc suraquid accipere, eosque adeo magnifaciebaat; ut ne se
pscruol inilium. lllic ertim legem dedii, illle fecit m i quidem eis audtreut adjungere.
racula; illic coepta pracdicaiio per universum orbem
4. Non solum autem (anium habebant virium erga
lerradiftusa esl. Quod si velisquod diclum esi sufideles, sed etiam erga infideles. Quodnam eniio cst
' inere anagogice, audi Paulum diceniem: Sed acceuidic, qaaeso, servi indicium ? annon id facere quod
H\$ ad monlem Sion, et civilalem Dei vhentii, Jerusalem jubel herus ? Quod autem fignum heri? annon ea in
cwlesteni, el Ecclesiam primogenitorum. Yirgam virtu- servis perficere qux velit ? Quioam ergo perfecerunt
li$ tuce emittet Dominus ex Sion (Hebr. 12. 22). ea qiKB voluerunt in regibus ct principibus ? annmi
Virga aliquando quidera casligal et beneficio aflicil,
aposioli ? Manifesium id est. Regcs enim et principes
aliquando auiem consolalur, et esl signuin regni. Et
volebant lcnere orbem terrae in impieiate , jubcbantquod sil uLrumque, audi prophelam diceiilein : Virga que colere da3mones ; conlra auleni aposloli, eorum/ u , el baculus tuus, ipsa me con&olata $unl (PsaL t i .que volunias implebaiur. Quod si mihi dicas carce4). E l r u r s u s : Reges eo$ in virga ferrea, tamqumn vasa
rem, flagella et tortnenta, dicis majora dominia.Quofiguli confringe* eos (P*al. 2. 9). E l Paulus: Quid
modo, et quanam ralione?Quia quamvisha3C fierent,
vullis ? in virga veniam ad vos, an tti caritate et spirilu flebat tamen nibilo secius qood illi volebaot.Non enim
lenitatis ( 1. Cor. 4. 21 ) ? Vidisti quomodo sit virga
legecomplurium dommorum, sed Tirtute hoc sibi adcasligaiionis : vide quomodo sit eiiam regni. Dicit
sciverunt dominium, quod ntilb) externo indiget, sed
enim Isaias: Egredielur virga de radice Jetse, el flotde qufld, dum omnium pctilur Insidiis, resplendet. IIIos
radice ejus ascendel ( Isai. 11. 1). E l David: Thronus etiim dominos servi paratis inaidiis 833pe de medio
tuut, Deui in[ taculum UBCUU ; virga aquilatti, virga 8ustiilerunl,quoniameraiimperfectumeiiinbecilliinuiii
regni tui (Pial. 44.7). Virgam enim hic vocavit vir- dominium: hoc auiem non poiuerunt exstinguere,
tutem, cum qua discipuli orbem terne cimuniertint,
sed insidias molienies, id longe clarius reddidere.
nioces corrigenles, el a quodani alieno a ralioue vilio
Quis fneril igitur dominus pmeclarior, isne q u i inmideducentes ad hominum naiuram raiiouis compotcm.
nserabilibus opiis babei auxibis, ut servos in oflicio
Euntes enim, inquit, docete omnes gentes ( Mall. 28.conlineal; an qui esl liber iis omoibus, c i eos qui
49). Habuit etiam Moscs virgani, scd cum ca suscepit SIIIU sub suo dominio, pro sua potestale fert ei agil?
Dei operationera, per quam operabalur in oninibus.
Maiiifeslum esl bunc esse praeclariorem. Domini cnim
E t illa quidem divbit fluvios , bxc aulem fregil i i n qui boc oblineni mullorum doniinium, nisi leges bapielatein orbis t e r r . Neque vero aberraveris, si crubeanl opitulanles, e l eos juvet quod in civitaiibus
cem quoque Domini voces virgani virlutis. Haec enim
babiiant, sarpe cuin dominio vitam quoque amiserunt:
virga mare et terram convertit, et inagiia polestaie
Paulus autcm el in soliiudinibus et ubique suum
repIeviL Gum hac virga egressi apostoli pcr univerostcndebal dominium. Yis eliain videre ipsom clariosum orbem lerrae, orania illa fecere. Hauc gesiantes
rem regibus? lnduxii leges per universum orbem
omnia perficiebaut, sampto principio ab Jertisalem.
terree, el regum relictis legibus , homines illius scriEt dominare tit medio inimicorum tuorum. Vide pro- piis obteniperabant. Et alioqui tlli quidem in corpora,
pbeiiam ip*o sole clariorem. Quid esl aulem, Domihi vero in animiim dominium obtinebaot. Qtiis ecrnare tn medio inimicorum iuorum ? Pro eo quod esl, In us hero, vel quls subdiius regi cum tanta bene
mediis genlilibus, in mediis Judaeis. l l a enim planlata*
volentia paruh, ut fidcles Paulo epistolis tantum
guiU Ecclesiae in inediis urbibus; ila vicerunt, et
agenti ? Quia cnarraverit eoram amorem et sltidiam
superiores evaserunt. Hoc esl prajclaree vicloriae arerga Hlum, cum vel ipsos oculos essent parali effodegumeuium, qnod in mediis boslibus aliarta erexeriut,
re (Gal. 4.15)? quis lales umquam senros habuit ?
quod tamquam ovcs essenl in medio ferarum et agni
Quae omnia propheta menle agitans, quomodo fideles
LD medio luporum. Hoc eniui cum illos mitterel dicequidem subjecerunt, quomodo lerribiles eranl infideb a l : Ecce mitto vot tamquam oves in medio luporwn libus, eos per vhn expellentes, et qnoioodo Cbristus
(Matlh. 10.16); quod non est minus priore miraculo.
per ipsos obtinebal imperium, non dixit solummodo,
Non cst enim minus, eos qui ovium locum oblinent
Dominare in medio inimicorum tuorum, sed Dominalupos vincere, quam eos qui sunl in mediis intercepii,
tum obtine, vebemeus domiriium significans. Et bsec
csse superiores : quiueiiam mulio esl majus eos qui
cum viderent hosles, nibil facere poteranl, etsi leg^s
crant uumero duodecim, ad se universum orbem
sccum baberent, liclorcs el oinnc:n poiesiatem ; sed
terra altraxisse. dominare in medio inimicorum eranl hi polenliores propter enm qui in ipsis babituorum. Non dixil, Vince in medio inimicorum luotabal. Hic pcr ipsos dominalum oblinuit; nec sulum
rum, sed Dominare, ut ostenderet non erigi tropaeuin
dominaius e s l , sed etiam fortiter : tiam vcbemeniem
fusis in acie hostibus, sed ex jussu significari domiin eos dominalum obiinuil. Propter eum euim qui in
nium. Iia enim vincebaot apostoli, Cbrislum in te
eis babitabal, et ignem el ferrum et bostias ei omnia
babeulcs, onuiia facientes lamquam ex imperio.Uude
alia confidenler adibant. Ad ornnia enirn cum cis erat
ctiam erat eis omnis domus aperta, et qui credcbanl,
Cbristus, qui etiam lamquam in alienis corporibus
crani quovis servo obsequenliores, facullaies buas
dccerlaiilcs , el libcri ab ounti molcsiia rcruin ad vi
vcndentcs, et caruiu prelia ponenles ad pedes apotam perlineiitiuin, iia gaudcbam, ct i^acxsilicbant, a
t

272
S. JOANNIS CHRTSOSTOM1 ARCHIEP. COMSTANTINOP.
.
tur.
Ciim
autem
esset
eunmi
morbus
immedicabilis,
Chrisii doininio occupati, non pecunia), uon corpori,
eis colophonem nialorum induxit; ea quoqtie r.uioim
non tiue praescnli parccuies. Et tec quidem focieeos rursus vocans ad pceiiiientiam , ul cuin a v c U n
bant, qui aliquando fueraut bostes e l adverearii :
forma rcipublica? excidcrint, vel ab ipsa re.riim ncsed invicta Dei poieulia non aolum eos liberavit ab
oessilatc
ad veriiatem deducantnr, cum et eum, qiicru
inimicitiis, sed eliam in tanlam deduxit teryiUitem
probris
et
injuriis affecerunt, videant ubique adorari
et necessiludincm. Quamobrem ctsi dicalur Pater
et sua omnia misere corruisse. Quando aulem ne sic
ponere inimicos sub pedibus ejus, noa ita dicitur,
<|uidem meliores evaserint, mnc landem , ut qnibus
eicut d i i i , Umquani Filio nibil agente: universum
nibil supersil veniae, io immorlalc delrodenlor snpeiiim ab Unigenito iactum e s l : sed ut, sicut prius
plicium. Gum autem aiidis Scabellum, ne pulcs eunv
dixi, Palrem el Filium uuum esse Deura intelligas,
dicere aliquid aenaibile, sed ipsara subjectionem.
servata unicuique sua propriciaic, et ne ctse duos
exislimes ingenitos. Quod cnini lotum opus ab co Qtiod aulem ei subjiciat, clarum est ex eo quod subfactuin sil, considera ex iis quac jam facla sunt; nec jongitur; quia enim est onus Ihronus, unum qnoque
est scabcllam.
quaj dicla suul, bumano laniura morc inlellige;
271

Principaiut Unigeniti. Perpes e$i Chrisli principatu$. 5. Tecum prineipahu in die virtulis
Quoniam dixit auperiue, Donee ponam ndmieot tuo*
McabeUum pedum tuorum, ne quis existimaret esse imbecillum Filiiim, et opos babere operalione, sieut e l
quemplam ex apostolis, audi quomodo affert remedium huic, euspicioni, dicens : Tecum principatus in
die virtulii fnie. Quid est, Tecum principatus ? ln lc,
inquit, est principalus, qui non postca accessit, sed in
le est perpeloo : quod etiam Isaias similiicr signiA*
cans dicebat : Cujus prmeipatut tuper humerum ejut
(l$ai. 9. 6 ) ; hoc est, in ipso, in substaniia ejus, i n
nalura ejus : quod quidem non inest in regibus. Prineipalus enim eorum est in mollitudine cxercitus:
quod non erat in apoelolis. Nam ipsorum qwoquo
principatus stabilitus fuit per operaiionem eis extrinsccus inductam; ipse aulem habuit principaliim in
nalnra, in subslanua, ut qui non eum acceperit postquam fuit genilus nec exstrinaecus importaium aul
adventilium possederit, sed ila sit genilus. Et ideo de
regno quoque inlerrogatus, dicebat : Ego ad hoc tu$ tum, el ad hoc veni. Tecum principatui m die potentia luec (Joan. 18. 37). Non liaec autem soltim quao
dicia gunl, significai illud, Tecum prinapatui, aed
etiaro alia, nempe non esse ejus principalum in alio,
sed ease perpoiuum el immortalem. Homiues enim fc
yel viventes saepe deserit: el si non viventee, eerle
omnino tmortuoe; imovero, quod majus est, ne dum
vivtint quidem, esl cum eis; sed, ut jam dixi, in exercilibus, et salellilibus, ac corporis cuslodibus, in ma*
gna vi pecuniae, in murorum arabitu, et aliis omnibua:
in Deo autem non modo non iia est, sed in ipso est,
et perpetuo : et quemadmodum fieri non potesi ut
5. Qnare Judaci non sunt cjus tanium inimici,
non sit ejus substantia, iia etiam ut non sit regnum.
vcrum ettam Patris. Quocirca eis c t i a m ailulil exliTdie potentitB tuce. Diem polenliae poles dicere et
iiium, et civitatem eorum diruit, everlitque fundidiem qui jam fuit, et diem qui fulurus est. In utroque
tus, elsi non statim posi crucem, el longum eis
cnim maxima ostendilur potenlia. Annon tibi videtempus dedtt ad poeniientiam, si modo vellent resilur esee maximum poteniia? argumenlum, quando per
pisccre, el eniisit aposiolos, ul cum per ipsos ejus
mortein mors deleitir, quando porte xneac confrindidicissent polenliam, vel sero iandem converierenguntur, qttando peccaium abolelar, quando malediIn Edil. Morel. Grajce legebaltir, i zm^
ctum aolviiur, quaudo vetera omnia mala everiuniiir,
%h rwufiv
Vertit Genliaous H e r v e i u s , ei apud crucem
ei alia nova bona introducuntur ? Quid enim polcst
dicem; kl stare n o n potest: noo enim apud cnicem vel in
c r e c e ea qux sequunuir Chrislus Patri dicebat. Melius i n cum bac conferri poientia, sive consideres miracula ,
terpretareiur, et Salvator, ipsam crucem in anitno habetu,
dtcd. L e c t i o autem caHeromm e x e r o p l a r i u m bene babel, sive pulcbcrrima .Cacinora ? Morttii excilabantur !ett Bmxif* xijv/, ad Patrem ipsutn dkcns*
prosi mundibautur, dsemonca expcltebanuir, mare
magna enim sequcrclur absurdilas. U l aulera tii quoque inlclligas, audi ea qua3 sum diclurus. Ex hominibus alii quidcm facli sunl amici, qui prius inimlci
fuerant: alii vero adbuc maiienl inimici. CaHerura
quod inimicos quidem ipse amicos fecerit, e l Paulus
significal, dicens : Quando tradiderU regnum Deo el
Pairi ( 1 . Cor. 15. 24 ) ; signilicat euam ServaLor, ad
Palrem dicens : Ego te glorificavi in mundo, opus
perfeci, quod dedisli mihi, ut faciam (Joan. 17. 4 )
Subjicere aulem inimicos fuit Palris. Alqui illud
quidem esi hoc majus. Neque enim sunl paria,
eos qut mancnl inimici, punire, et eos qui sunl iuimici, aiuicos efflccre. Sed nequo Filius ideo minor
3st Patre, nec pruplerea Paier est miuor Filio. Ut
aulein scias illa quoque esse F i l i i , qnemadmodum
hacc Palris, audi: Discedite me, maledicti, in ignem
alernum, quiparatm est diabolo et angelis ejus (Malth.
25.41). E l qui angelos raiUU, ut colliganl ziiania, est
Unigenitus, el videmus euno ubique diabolum punire
(Matlh. 13.50). Iloc eliam ipsi daemoncs confilentur,
dicenles : Venisli huc anle temput torquere nos (Matth.
8. 29 ) ? Ipse est ergo qui eos est lorluru* Vides
quod eiiamsi qua? fiunt dicanUir a Patre iieri, sunt
taiuen opera Filii. Quod auiem Filii quoque opera
sjnl Patris, audi rursus euoi dicentem: Nemo venit ad
me nm Paler qui me mtai/, traxerti um ( Joan. 6.
44). E l rursus: Nemo polest venire ad Patrem, nta
perme (Joan. 14.6). Non sunt ergo hxc humano ipore
accipienda. Nam illud quoque, Jnimicot tuos, ita est
accipiendum, non tamquam ejus solitis inimicoe significei. Qui enim non konorat filium, inquit, nee
Patrem honorai (Joan. 5. 25).
1

27!

EXPOSITIO PSALMCM CIX.

27*
, ;
. " , , ,
, ,
.
, .
\ '
, , [257]
,
. " ,
,
. "
.
, ,
, *
" ' ,
^
.
, [256]
*
, ,

,
. "
, ,
,
, ,

, " \
, , ) . ,
, .
; , , ,
* ,
, '
"
,
, ,

, ,
, ,
.
. ,
.
. .
, ,

. *
* ,
,
,
. " , ,
, , '
,

.
, , , *

, .

.
. ,
, ,
, ,
.
,

, .

; "

.
, *
,
, ' *> '
; " , ,
, ,

, .
, ,
,


, '
. ,
, .
. .
, , .
,
.
\" ,
. . >
, ,
, ,
, ,
, , , ,
, , *

, ;
, ,
. ,
,
, ; *
,
, ,
, '
, ,
, *
, , ^ , ,
%

* lllud deerat tn Morel., sed in aliis exetnplaribus habelur, et ab iulerprele Icctum fueral.

h Savil. , ' . Cam Itofilf. cotttplral

Reg

273

S. JOANNIS CBRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

274

, , *,
\ ,
, ,
,
.
, [258] ,

,
,
, ,

* - , /,
, , ,
, *
, , - , .
, ,
,
* , ,
, . *
. * ,
, ,
, , - , ,
, . ,
, -
, , ,
,
* .
,
,
. ,
, , *
, ,
, * ,
, - ,
.
, $ , . ",
. . , . "
" .
.
.
;
'. \ , ; ,
, ,
; ' ,

, -
, , , ,
, , .
, ,
, . ,
, . ,
, ,
, , ,

,
, , , ,
, , ,
, , , , , , , , ,
, , ,
, , , , .
* , - , , - ,
, , , , . ; -
, , ,

. "
, . ,
,
. ,
, *
$ ,
,
.
[20] , * .
, ,
*
, , , ,
, ,
, , [259J
, .
, , ,
, ,
,
Reg. .

1 Reg . ** **.

274
EXPOSITIO PSALHDM C I X .
urbes
quae
suni
\\\
terra,
iiisulas
quoc
in
mar,
monles
refreuabatur, peccala solvebanlur, paralytici roboradenique el saltus : ct cum videris ubiquc Chrisii rebanlur, paradisus aperiebalur, pelrx rumpebanlur,
lucere potenliam, ornnesque prxslaulissimum ejus
velum disciudebatur, radii solis averlebantur \ el lenomen
pncdicare, repuia apud te, cum qui iot el lar
nebrse universum orbem lerra occupabant, corpora
ta
potuil,
eliam futuia pollicitum esse.
sanclorum, qui dormieranl, exciiabanlur, lalro in ve275

tcrem patriam revertebatur, CSBU fornices aperiebantur qiue conculcata fuerat nalura supra cxlum c x l i
suslollebatur, el quod esl bis majus, in throno scdebat rcgio assislenlibus ei angelis et aliis potestalibue;
omite viiium fugabarur, virtus reducebatur, Spirilus
gralia dabatur, piscalores, publicani, et opilices tabernaculorum ora pbilosopbis obstrucbanl, oralorum
liiiguain confulabant, dacmonum evertebant tyrannii e m ; genlilium altaria, templa, fcsla, ct publici couvcnlus abolebanttir ; nidor, el fumtis, el impia
aacrilicia omnia pcr vim exigebantur; vales, melragyrlae (), augures el tmiversa diaboli officina fugiebant, Ecclcsia? ubique terrarum germinabant, cbori
virgitium consislebant, et monacboruin ordines, cum
clviialibus deserlum quoque implebatur piclate, juslorumque ct sanclorum virorum siantes cbori supertiib angeloruni poteslaiibus in modulalo conceniu
respondebant, ei lurbae martyrum, et cat$rvse confcssorum nbique terrarum plantabantur, virtmis erat
fauslus cum facililale successus, barbaroruui gentes
docebanlur pbilosopbiam , el qui erant vel feris imntaniores, vcl cum ipsis augelis insliliilo viiu} suaj
coiueitdcbanf, et quanluni terra3 sol respicit, laulum
vcrbum pervasil post cruceiu et resurreciionem. Quas
oninia apud se cogitans prophcta, dicebat: Tecum
principatusin die poientice iu&.
6. Quod si velis fulurum quoque diem videre, ct
acire quomodo ilie eliam dics esl ejus potcmiae , cogita apud le , quantum sit videre CTIUIII contrahi, et
tiniversam naiuram corruptam resurgcre, ei nutu
Qinues adcsse , diabolum pudore suffundi, dscmoncs
demisso capite esse, juslos coronari, unumqueinque
dare rationem suorum delictorum, et pro recte factis
accipei e pra?mium, esse allerius viUc constiiulionem :
non entm amplius mors, morbus et seuium, non amplius pauperias, damna ei insidix, non amplius domicilia et civilates, arles el uavigationes, non amplius
vestium axnicius, cibi et potus, lecta et cubilia, menet luceroac; nou amplius insiditf, pugnae el judicia,
non amplius malrimonia, doloresque pariendi, et
parius; eed hsec omnia tamquara pulvis jaclalus evanescunt et alius prsestanlior viiae status redditur,
cum concedatur corpori, ut sil ab interitu alieuum
irnmortale, et magna sit potestaie predilum. Quae
Paulue gigniftcans dicebat : Praleriifiguramundi
hujusli. Cor. 7.31). Quod si non habes fidem iis qua*
dicia sunt, quoniam ea non vides praseniia, ex praeceoiibus sume argtimentum de fuiuris. Pervadc ratione vaiversum orbem, lerram, mare, Grcciam, barbarorum sedea, terram habitabilem el inbabiiabilem
y

Peregrinationes ad loca iancla. Laus crucis. Qimd

si ex parte quoque velis argtimenlum sumere, cogiia
quanam de causa universus orbis tcrrae concurrit ad
videndum sepulcrum qnod carct corpore : quainain
poteslas trabii cos qui babilant in exlremis finibus
terra?, ut videant ubi natus e s l , ubi scpultus est, ubi
crucilixus. Considera quanta3 sit polcntix signum ipsa
crux. Uxc enim crux anica erat mors exsecranda,
mors opprobrii et ignomiuiae plcna, mors omnium
turpissima. Sed ecce nunc ipsa vila evasit bonorabilior, et splendidior, et omnes earo iti fronte circumferiinus, non solum non erubescentes, sed ea eliam
glorianies. Non enim solum privati, eed ct ii qui sunt
diademate redimiti, eam polius in fronie gestam (),
quam diadcma; et meriio quidem : est enim innu*
nicris diadcmatibus melior. Diadema enim ornat c a pul : crux aulem munit iiieiilem. Ea dxmones u!ciscilar, ea diadema est, quod tollil morbos a n i m x ; ea
esl armalura invicla, ea murus inexpugnabilis; ea est
munimenlum insuperabile : qusc non solum barbarorum irrupiiones el incursiones hoslium, sed ipsorum
eliam immanium daemonum phalangcs perrumpit. In
splendoribus sanctorum. Alins, ln decore tancti. Alius,
In gloria sauciorum. Adhuc loqttitur de die prascnti,
et de fuluro. Splendorcm aulem hic dicit sanclorum
pulchriludinem. Quid esl enim Paulo splendidiusf
quid Pelro insignius ? qui universum orbem terrarum
pervaserunt, vel sole clariores, pictatis semina dcjicientes ? Perinde enim ac si fuissenl angeti qui e caolo
descendisseut, ila cranl omnibus inacccssi. Iloc oslcndens qui librum Acluum coniposuit, dicebal: Nemo audebat se conjungere ei$ (Acl. 5.13). Eienimipsorum vcsleserant plenscmagna gratia,clumbra corporum magnam oslendebant potenliam (lb.vA$,eic. 19.12).Qaod
si hic lales erant, cogila mibi eo die, quando ab inleritu
aliena corpora acceperint, quando immorlalia, qnando
omnem qui videtur splendorem superanlia, quinam
erunt i i , et qui fuerinteissimiles, prophetae el apostoli,'
et jusii et marlyres, et confessores, et omnes qui per
optimam viue institulionem in iide Cbristi fuerint insignes. Cogita mihi Ulos populos, lampades, radios,
gloriam , decorem Ixtiliam , festum cekberrimnm. *
Quisnam baec explicabil? Nulla qmdem oraiio; sed
80la experlenlia aperte docebit eos, qui hoc speciactilo
dfgnl fuerint, lantum gplendorem. Perinde eniin evcn- *
turum exislimo, ae si multi solcs in caelo fulserint
rel ai frequeniia fulgura : ie\ polius qnodcomque d l xero, contcndensosiendereillam pulchriliidinem, roinime potero dicere pro rei dignitate. Sunt enlra b c
omnia exempla corporalia : splendor autem , el qnaa
tunc illic futura est gloria, oirtnem ejusmodi pulehri1

fVeg., obBCurabantur.

4a) Metragyris: ii erant qni pro magua matre Cybele

supem cogebant: ideoque vocabanlur meiragyrtae : nienagyrtx quoqoe appellabanlur, quia siogulis mensibus id
ofUcii prftstabanu.

(a) Singulare est quod hic ait Cbrysostomus, omnes

crucem in fronle SIIO lempore lulisse, etiamque Imperatores; certe Helenam Augusiam cruccm supra globujn g.
stantcm videmus in Anuquil. nosira Tom. 5.

275

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCI1IEP. CONSTANTINOP.

2
Quemadmodum ergo aliud est, Ante solem, c l aliud ,
tudinem longo intervallo superabit. Non solum enim
Aateorium sotis; boc cnim operalioncm solis et niane
erunt ab inleritu alicna, el hnmorlalia corpora , sed
lunc ctiam induentur gloria ineflabilt. In splendoribut signiiicat, illud vcro uaiuram; ita eiiam b i c , si vosanctorum. Ut oslendat eum non terribilem esse so- biissel significaro noctem, non dixissel, Ante Iticiferum,
sed Ante onura luciferi. E l alioqui Cbrisius quoqne
lum, ostendit ejus mansueludinem et beneficentiam,
btinc Psalmum accepii non de bumana3 carnis oecodicens : In splendoribus sanctorum. Et boc esl illius
nomia , sed de generatione per Spirilum. Cum eiiim
poiemiae, cos adeo daros reddere: quod Paulus quodixissel Judjeis : Quid vobis videlur de Christo ? cuju
que significans, dicebal : Qui transformabil corpu$
estfilius? postquam dixerunt: David, subjunxit Psalhumiluatis noztrce , ttffiomutconformes corpori glofm
nium, dicens: Quoniodo ergo dicit David: Dixit Domim
ejus (Philip. 5.21).
Domino meo Sede dexlrh meis ? Si ergo Domiu
7. Deinde qyoniam rem dixerat magnam ct ineflaejus esl, quomode vo$ dicitit, qvod est ejus filiut
bilem, subjunxit : Secundum operationem qua potesl
(Matth.
22. 42-45)? Quid cstergo quod dicitiir? Vcomnia sibi subjicere. Ne quxras, inquil, quomodo et
ram
c
l
germanam
bic oslendil generalioncm. Qi;id
quanam ratione. Potest eniin quaecumque vult. Sed
ergo? cst solum ante luciferuin? Nequaquam. Nam
quare non dixit, In splendore sanclorum, sed, / n
splen doribut (Ibid.)l Qma mulla sunleidivcrsa preemia.dicil eliani a l i b i : Anle lunam ihronm ejus. E l non soAlia esl enim gloria solis , tt alia gloria lunce : eiluin
aliaaule lunam; uara de Palre quoquc dicil : Antequam
gloria stellarum. Ut enim stella stella differt in gloria, tnontesfterent,et formaretur terra, et orbis ter
rum, sceculo et in saculum lu es (Psal. 89. 2). Non
ita erit, itiqnit, eliam resurreclio mortuorum ( i . Cor.
a saiculo solum, sed etiam anie sxculum : nequc enim
45. 41). E l Cbrislus : In domo Patris mei mamionei
mulios Bum ( Joati. 14. 2 ). Ideo splendor illc (inem esl usque ad saeculum, sed in inftniium. Ne uiTendaris
aulem in dictiouibus, scd suscipe iiuelligcnliani quaj
non babet; neque euim cedit nocli, nec locum dat
Deo convcniat. Yide autein propbetje sapicntiam.
tenebris, scd cum sit magnus , ineflabilis , et huitc
Psalmuin
incipiens non ab bis orsus e s l : Ex ulero
qui videtur longe superans, habet eliam boc maximum,
ante
luciferum
genui te : sed cum prius prxclam ejus
quod lincin suscipit: quod qiiidcm est ineffabilis
facta ostendissct, et ipsuin per opera prxdicasset,
Rcgis p o l C b l a l i s , quod corpora quao eranl imerilui
postea proprio loco ejus digniiaiem oslcndit. Ila eliaiu
obnoxia el caduca , in lanlam potenliaui et virlutem
dicebat
ipse : Si non facio opera Patris mei, nolite mihi
dcduxeril. Deinde quoniam magna qtiucdam dixit, el
crcdere.
Sin aulem facio, et si ndhi non credati$ opespe audiiorem erexil, ostendii bscc quoque jure fieri:
quoiiiain qui barc facil, lalis est el lanlus. Quis ille ribus credite (Joan. 10. 57) : ul cuin didiceris quod is
porro, qui baec facil? Qui esl ejusdem cum Palre esi qui sedet ad dexteram Palris, qui Domimis appelsiibslami.u. Illud cnim signilicans, subjunxit: Ex itfe- lalur ut Paier qui secuin babel principatum, qui taletn efficit splcndorem, qui inier genles dominalum
rp ante luciferum genui le.
obtinct, ne conturberis, si audicris eum esse Filium
HCBC Aute luciferum genui le, de generalione cctereliam ante universam crcaturam. Jure autcm admina Christi dicuntw* Operalioms et naturas diversita$.
randus est propbela, quomodo illa quidem ex Dct
Scd qui baec verba ad suuin sensum verlunl,
persona , baec vero ex sua persona loquiiur. Illud
contendunt bax dicla esse de generalione carnis.
enim, Sede dextris mels : et illud, Ex utero ante / n Quomodo ergo, dic, qiueso, Ante luciferum ? Ila dixit
ferum genuite,quae illum stiperabant allitudine, ipsum *
noctem qua natus est: nalus est enim anle dilueulum.
Deum inlroducit dicentem : alia aulcin ipsc referu
Sed hoc non est dicere quod quxrilur, neque hoc diYide auteni quanta uiatur proprietaie diclionis. Saiis
xii gratia bistoriae : et alioqui non possunt ostendere,
fuissct enim dicere, Genui te : sed propter eos qui
id quod docuerunt evangelista?, dictum esse a propbebumi serpunt, ut verani ostcnderet geuerationem,
tis, qui maxima ex parie obscure loqutinlur. Hic ergo
bujue quoque diclionis ineminit. E l sicut cum dicit
i l l u d Antt luciferum, non dicit ante ortum luciferi,
maniini, non id dicil ut manuin esse suspiccmur, scd
sed anie naluram, antequam faclus essel lueifer. Soul inlelligamus creandi poicstalem, ila ctiaui uleri
let enim Scriptura haec dislinguere, quando dicit, Ante
iiieminil, ul veram essc geticralionem oslendat.
neturam, et quando, Ante operationcm; ut cura dicit:
8. Deinde
volens propbetiam in figuram judicis
Oportet pr<evenire malutinum ad gratias agendat tibi
;
aplare, ad eum verba facit, quod quidem vebemenei ante artum tucit U alloqui ( Sap. 16. 28). Hic enim
lissimi ainoris ei insignis gaudii erai ei animx quac a
dicit raatutinum. Non dixit eniiu, Ante solem, sed,
Anfe ortum; non, Anie naturam : anie naturam enira divino Spiritu occupabatur. 4. Juravit Dommu*, et
solis nibil faetum esl; sed Anie oriuro solis, ut signi- non paniiebit eum. Tu es sacerdoi in ceternum, secunftearei diluculum. Aiicubi ainem quaodo d i c i l , Ante dum ordinem Melclutedec. Yides quomodo ad id quod
esl humilius deduxit orationem, inodo dc divinilate,
ejus naluraoi, non dicit, Ante orlum, sed, Aw^ tolem;
' iriodo
ut qoando d i c t i : Ante $olem permanet nomen ejus.
de buinanitate disscrens? quod eliam faciont
evangelista?, ut ulrinque conservelur dogmauira perante lunam generaiiones generationum (P$aL 71.17.5).
fectio. Et quare dixil, Secundum ordincm Melchuedtet
t

* Locum bunc sic habent Gra?ca Biblia, Sapicotia) 16,

28 Ati ?6aveiv ' .

Et propier sacramenia, quod ille quoque paneui et

vinum A b r a b obtulcrii; et quod hoc sacerdoiium s i i

t X P O S l t i O PSALMUM C I X .

:75

0 . Vsr ra*c , " ,

,
. \
,
*

.
?. \ ,'

. , , .
, .
, , *,
;
" \
. " ,
, . 'Acr/jp
, \,

.
.
.
, , *
, \
, ,
, ,

.
, ,
,
. ;
.

.
''
,
. , ; .
, ' ,
. ''
,
, ,

. , ,
,
, .
, ,
/

,

.
. , , ,
.
, ,
. " [261]
, , , ,
-
. .
" , , ,
11pi>

, ,
,
, , ,
. "
, ' '
%

Fteg. ' hunc sic liabenlGr&ca

Pihiia Sapieulia? 16, 28 : '
, el sic utique legendum.
PATUOL. G H .L V ,

27

. 1*.
, ,

; , ,
, ,
;
, ,
; ; /
. ;
; . *
. \
,
' ,

, ,

, .
, *
, * .
, .
. " ,
*
*
, ,
.
,
. ,
,

,
,
, ' ,
;, , , ,
.
, ,
. ,,
, ,
, *
,
.
. " ,

' ,
, >.
,
, ,
,
.
'.
[262] ,
, ,
. ,
. ,

.
.
, ,
;
,
. ,
;
, ,
1

b Savil. habet etbsec nolat: Intefpres, ex dominio, , vel .

Boisios ingeniuse, . > EgO neutraro emendalionem adimtio, et locum bene haber*
puto, sed maie a Genliuuo conversum csse, ex domiuiel
sed esse quasi dicas, ex proprxo, proprio /ovo. vi
opportune. tiodem modo Origenes in Uenesim vocat vropriam dictlonem.
* Rog. . SaviJ, et alii .

U77

S. JOANMS CHRYSOSTOU! AUCHIEP. CONSTANTiNOP.

27S

, ,
. *
, . "
, *
,
, ,
, ,
.
, .
.

, , , ,
, .
, ,
, ,
,
, ' '
, , (5
, .
. ,
, . "6 , , ,
. ,
,
^.
, , , ,
,
.
, * , .
,
. " , .
. " , ,
, -
'. ,
. ,
^ , . ,
.
,
, .
, .
, , ,
,

.
,
, ,
.
.
, .
. *
.
, ,
'

, *
, , , ,
, , .
,
, ,
. ,
^ * '
, '
. '
.
, ,
, .
,
,
,
,
[264] ,
, .

, $
, . $ [265]
,
; ,
;
.
,
, .
.
, ,
, , ,
,
,^, .
,
.
, ,
.
, ,
,

, . , '
.
,
;
.
,
; ,
; , , .
;
,


, ,
.
, ,
ikr , .

, .
, '
" .
, . '
4

Sic msv meliu*. Eilil. Mortl. ei Savil. .

* Savil. .

277

EXPOSITK) I

ALMliM CJX.

2755

ptura. Qonquauabil capUa in terra multorum, Si boc

a lege liberum, ac neque fmem , sicut dicit Paulus ,
quideaa velis accipere anagogice, dixeril qttispktni
neque principium habcal (IMr. 7. 3). Quodcnim ilie
oum esse dejecturum fasluin et arroganliam; si vero
u\ mbra habuit, hoc revera fuit in Je&u : et quemadeensibili modo accipias, Judseorum calaiuiiatem, quos
modum noraina prueceeserunt, ul Jeeus, ul Christus:
cum vebemenlia inaxima fundiius cvcrlil.
iln Jioc eliam. Neque ergo Melchisodec vidctur babere
Phibiophia Chrtiti et doclrina; adventu luxum; $erdieruio principium , neque finem vila?; quod non
vum aut liberum guid poii$$imum faciat; curapum trababeat, sed quod ejus genealogia nulla sit faela. Jestw
cwtas quantum bonum. 7. De lorrente in via btbet.
autem neque principiuro dicrum, nec vilae ftncm baUic ostendit bumilem ac vilcra ejus vivendi ralionem,
buil, non eo niodo, sed quod nec in ipso sit omniuo
quod nullum fastum pne se ferens, nullis slipalns
principium lemporale nec finis. lllwd eu\m erat
salaJliiibus, nec seosibili aliquo apparatu muaiilus,
umbra, boc veriias. Qaemadmedum ergo cum lesum
bxc fecerit; sed lenuem vtclum ducens, et adco leaudis, non iun qui vtre est Jesue suspicaris, scd
nuem, ut ex torrente biberet. Qualis enim erat ei
noroinis solam Ggurarn accipis, el nibil irilra requiris:
mensa, lalis quoque potus. Mensa panes hordeacei
iia cum audis Meli hisedec, qui neqtie babct priiicipotus aqua de torrenle. Ycnit euira bajic pbilosopliipium , nec finem, ne id quaras in rci veritale, sed
cain vivendi ralionem docturus, n e m p e vemri impelibi sufliciai sola appellatk): veritalem auteia inCbrislo
r a r e , pompam calcare, el fastura aversari. Deinde
edisce. Jusjuranduin vero qoando audieris, ne pulcs
ostendens quod sil bujus vitae emolumenium, subesse jusjurandum. Qiteinadmodum enim ira in Dco,
ira non esi, sed esi vis puniendi, el non perturbaiio junxit: Propterea exaltabii caput. Huiuililalis cnim
vitaeque austerx bic esi fructus.
a n i m i : Ha eiiam juejurandum Deus euim non jurat,
9. Haec aulem dicta sunt de divinitate, sed de
sed id dicil quod omnino fttturum est. Poslquam
carne quae bibii ex torrente, qua3 fuit cxaltata. Non
ergo dixit splcndorem sanclorum, posilos esse
modo enim nibil ci delriinemi altulit bajc tenuilas,
iuimico8 sub pedibus ejus, diem ejus virtutis : dicit
sed etiam ad ineffabilem evexil altimdinem. Et Ivi
deinceps prxaeftlia. Yide autem quonam ordine utitur
ergo, dilecte, qui hacc exempla habes tibi propoeiia,
in oratione, durum audilorem emolliens. Cum prius
vitain fastu et pompa repleiam coHtcmne, lenueiu
enim terruisscl loquendo de judicio, ac perlinaciam
aulem ac m i n i m e exqui&iiam pcrsequerc, si vis esse
ejiis eniolliisset, inducil scrroonem de pracsentibus.
clarus el magnus. Dominus enim tuus ideo veuit, u i
Proptcrca lalem adbibet mistionem. Considera au, teiu: Dunec ponam inimicos luos uabellum pedum tuobanc le viam doceret. Quocirca propheia quoque,
cum pracclara ejus facla narrasaet, boc ipsumsulH
rum. Uoc dicit de futuris: deinde de prasenlibus:
Virgam viriutis luat ernktel Dominus ex Sion; dotmnare junxit, prope diceos: Gum vicloriam el tropaea auffii medio immicorum luorum. Deinde fulura p r a d i d l : dieris, ne apera le visurum arma, railites, currus,
Tecum priucipalus in die viriutis toas iu splendoribus equos, equites, tumultus aul Uirbas: esl adoo liumilis
saHctorum: postea rursus prasenlia, quao non habent qui ban; facit, adco frugi et abslinens, u l ex lorrenie
aoiplius ullionem, sed beneiicenliaw : Tu et sacerdos aqiiam bibal: el tamen qui est ejusmodi, baec omnia
in mternum secundum ordinem Melchitedec. Hoe est perficiei. Audiant crgo qui mensas habent Sybarilicas,
epulasque et condinicniorum omne genus excogiiant,
eoura peccali absolulio, et cum Deo reconciliatio.
et varia coquorum genera undique colliguol, nauDeinde cum in eis quanlum voluit iosiiiit, aiiingit
lasqne, gubernalores, et rcmigea deligunt, ui exlerna
rursuft oecoflomiam, ad id quod esl humilius orationem
co&vertens, et dicens, 6. Dominus dextris tui$. Atqui quardam v i n i ei unguentorum genera, aliasque ejusmodi delicias importenl, ac seipsos in ipsum barasuperiue dixerat eimi sedere a dexlris Pairis. Vides
ibrum praBcipitem, el evadant o m n i u m abjectisaimi.
quomodo non temere dictionibus inhaerewdum esl?
Neque enira excelsum quid cousuevit facere, qui
Quid e$l,Doniinu$adextrit f*/*?Qooniam bumanitatis
pluribus indigel : nec htunile qoidquam, eui pauca
suscepla* oecoHoniiam auigii, ad carnew converlit
desuHl. Si vullis aulera, eflingaraus ulriiieque imagioraliouem, qux auxilium suscipiL Videtur cnim angi,
Dero, et sit quispiaro qui babeat mulios ei undique
affliciari, el sudare, et ila sudare, ul guttx sanguinia
suppeditantea nautas, et gubernatores, arliOces ct
ik-fluanl, et rursus confirmari (Luc. 22.44). Talis est
enim carnis natura. Confringel in die irm tum rege$. ministros, lextoree et plirygiones, bubulcos, paslores,
et equisones, equonimque armenta, atque ii>omnibus
Non aberraverit qui boc dixerit dioi de prwsentibus,
ei famulatus suppetant : alter aulem nihil eorum
qui ingurguttt adversos Ecclesiai^, et de iis qui pro
babeat, pra?terquaro soluro paoem et aquaro, el vestem
peccaiis et inapielate sua poenas sunt daiuri. 6. Judicabit in geniibus : implebit ruina*. Qiiid e s l , Judicabit unicam : quis esl in his excelsus? quis vere htunilis?
in gmlibu$? iudicMl, inquit, condemnabit da^mowae. Annon clarum est, eura esse qui unicam babot siem ? ls eniin vel ipsum regem polerit despicere: iile
Et quod j u d i c a w i t , audi Christum diceiilem : Num
est judkium muttdi hujus; mnc pwinceps nmndi hujn*anlem scrviis est omnkim qui baec p r x b e n t se deejicielur foras (IOOH. 12. 31). Et alibi: Et ego ti exal- miueos, blaxidiens , omnes olwervans, limeng ne si
tatus fuero, emne$ traham ad meipsurh (Ibid. v. 32). qwis eum reliquerit, in rebus maxiroe neceasariis
delrimentum accipial. Nihil eniro aeqoe rcddil servuin,
Quod si usus csl diciione q u pauk) magis ad senaum
sicut mullU cgerc : sicul etiam libennn, necessaria
pcriinet, oou offcndaris. Hoc eat enim familiarc Scn9

S. JOANNIS CIIRf SOSTDMl ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

*79

cousequuutur. Quia cuim nmlli boniines, duin ros

taiiluni rcquircre. IIDC ipsum \ideri polest in brulis.
quidem suul hcUc, aguul graiias; si id aulcm sccus
Quid enim prodest asbto sarcinis onuslo, etei eis
evenial, icgre fcrunl: ^unl eliam qui quae eveniunt
fiuatur millics? quid aulem nocet alii libero ab liis
reprelieitduul : oslcndcns id non fteri cx uatura eooinnibus, si neccssarium alimenlum suppctal? Et idco
rum, qiue accidmil, sed cx dcpravato aniino, subjimCbristus aitos spiritus suis indens discipulis, ulpoie
xil diccns: In consilw ju*lorum et congregalhne 2.
qni erant cum universo orbe terrarum loquuturi,
magna opera Domini. Hoc dixil osteRdtMis epus esse
omnibus eos curis liberavit, alatos efiiciens, et quovis
judicc iniegro, et coelu non corrupio, ei clarum cru
adamante conslanliores rcddens. Anim-.e enim nibil
magna esse Dei opera , esseque magno miraculo ploLtnLas addil vircs, tit nb eis esse libcram : nibil eam
na. Sunt enim pcr se mngna , nec videnlur es-e maadco encrvat, ui eis constriclam tencri. Qnemadmogna, nisi rcctum judicem babeant. Namque sol quodum cnim non polesi dolor bic cilo inveniri: ita nec
que prr se clarus esi et iuudus, et univcrsum orbem
illic voluptas. llic enim babel multos saevos immaneslcrre illustral : sed iis quoruin oculi Ial>orant, i.on
que dominos el dominas : bic autem nulli qutdem
est iilis. Atqui sol non eslin culpa, sed est vitium i l scrvit, omnibus autcm inipcrat, radiis solis sectire
lorum itnbecillitatis. Quando ergo videris nliqoein Dei
fruens acris aura jucunde fruens, ei qui sibi molcop, ra accusantem, ne propter illius improbiiatein Dci
sliam eiliibeal, non babens. Non cum vcxai c l agilat
opera calumnieris; sed illius demcntias inaxinmm in*
ira, invidia, non livor, r.on euin cursc labcfaciuul,
dcium accipe ex Dei providenlia. Qiicmadinodum
non xmulaiioties, non vana gloria, non supcrbia, non
enirn qui golem dicit tenebricosum, astrum non vilualiquid aliud cjusmodi; sed sicul porius aliquis Iranpcravit, sed suae ipsius caicitalis cerium argiimeniitm
quilbis, el liber a fluctibus, ila est afleclus ejus aniprolulic: et qui niel amarum nominat, non illius OIH
mus, et iler in cxlum facile ingreditur, ut quein milla
scurat
dulcedinem , sed de morbo quo laboral, fcrt
res praesens remor^ur. Ut ergo nos quoque bac securitalc fruamur, et in pncscnli vila tranquillUateni, senlcntiam : ila etiam qui Dei opera reprebendil. Ec
quemadinodum bic ncc illis, nec ei quoe de illis habeet in pcrogrinaiione faeilitatem conscqiiamur, banc
lur, exisiiinationi detrimcndim infert, sed ameiiliam
tilam persequnmtir, ul bona quoquc xlerna adipiscasuam
tnaxime arguit: ila qni de Dei operibus recliim
miir, qiuc omuem ralionem, meiilein, ct cogilaiionem
non babeiit judicium, ne miraculu quidein sciuiilquaj
supcraitt, in Cbrislo Jcsti Doinino noslro, cui gloria
facta siuit: queinndmodum contra, si quis sil a?quo
ei iinpcrium iu sxcula sxculorum. Aincn.
et non depravato animo, siupcbil unumquodque eoIN PSALMUM C X .
rnm, qux videnlur essc diflicilia. Quid enini, qihneso,
1. Confilebor libi, Domiue, in tolo corde meo.
eorum qua? iiunl, non est admirabiJe ? Si vdis aulem,
i. Gratiarum aciionem nobis Deut maxime requialiis prxtcrmissis vcniamus ad ea, qurc videntur esse
rit. Quid esl, In toto ? Cum omni auimi alacritale
mullis molesla et gravia , morlem, morbum, pauperei diligenter, libcr ab omuibus curis s&cularium rctalem, el qusectimquc sunt ejusmodi. Si quis enim
ruiw, snblimis cterecttis, anima a vinculis corporis
fueril recto corde, ea non diflicutter suscipiet el m i Jiberaia. In corde. Non in verbis tanlum , nec in l i n rabitur. Etsi enim mors cx peccaio ingrcss^ est (Rom.
gua et ore solummodo, scd cum mente et cogiiaiione.
5. 12), (anta tamen et lam insignis fuii Dei potentia,
Ita eliam Moses legcm ferens diccbal: Diliges Dominum Deuni tuum extolo corde tuo et ex tota mente tua clementia et provideulia, ut eam in nostri gcneris
utilitaiem converleril. Quid enim gravc, dic, quaoso,
(Deui. 6. 5). Confessionein antem hic mibi videlur
babcl mors? Annon liberai a Iaboribus? annon a cudiccrc graliaruni acriouena. Laudabo, inquit, agam
gralias. Toiam emm viiam in boc consumpsit,ab boc ris cripit? Annon audis Job eam laudantem, et diceiilein : Mors homini requies, cujus via e$t abscondita (a)
exorditur, et in boc desink : hoc ejus opus pcrpeluo
(Job 3. 23) ? Annon ea vitium rescindit ? Nam el si
fuit, pro iis quac et ipse el alii acceperant beneiiciis
malus quis fuerit, oo mortuo vitium reseelum est:
gralias agcre. Deus etiim nibil ajque alque hoc poQui enhn morluus e$t, justificatu* cst peccato (Rom.
slulal : boc esl sacriiiciiim, boc oblatie, boc est pii ct
6. 7), boc est, pcccalum non ampltus adjicil: el si
grali animi signum, hoc vulnus inferl diabolo : hinc
cum boiius s i i , excesserit, in luto erii ei coltocaia
eoronabatur bcalus Job el praedicabatur, quod cam
omnis virlus, et in tulissimo ihesauro recondita. A n ilb lcnlationes essenl innumerabiles illalsc, et uxor
non, dic, quxso, vivos modestiores reddit et lempequoquc enm supplajitare vellel, non aversus sit, scd
rauliores ? Non vidcs srcpe dtviles qui superbia intuDomiiiode omnibus egeril pcrpeluo gralias, non sumescuni, et superciiia altollunl, cum in funere videnl
liiin quando dives, scd eliam quando pauper e>al
corpns jaccre exanime el immolum fdiosque in or(Jobi.Zi
) : non solum qttando sanus erat , srd
biiale, uxorem in viduitate, el amicos in moerore, fa
eliam quando percussus est in carne ; non modo cum
mulosque atris vesiibus indulos, cl esse denique triei res omfics ex animi senlentia succederent, sed
eiiam cuin gravis illa lempestas in univcrsam ejus do- 8(em ac iugubrem lolius domus speciem ; quomodo se
(a) Hc, cujus via est abtcondita (
iiiuin incubuit, et m ipsam quoque naluram corperis.
* ), non erant in Edilione L X X , sed ab Origene
lloc esi eniin graii in primis animi, in rcbus adversis
ex Theodotione cum asterisco subjunola fueraiit, nt
responderent bis verbis Hebraicis ?3 "?,
et aspcris Dco magnas perpetuo habere graiias. Quod
sed postea quibusiiam exemplaribus adjuocU fuere. Yid
quidem ip ,e quoquc inuuens, declaravit per ea qux
nolim aostram in Uexaplis.
f

279

EXPOSITIO IN PSALMUM

.
' , ;
,
;
,
,
, ,
.
,
,. . "
,
.

, ,
, ,
: , .
, , ,
, , ,
, '
,
,
, .
"' ,
,
,
, , , ,
, ,
, .
.
[265] ' .

, , .
'. , ; , , ,
,
. .
, ,
.

\
,
.

. , , .
,
,
,
,
.
, ,
,

,
, , , '
, ,
,

, ,
. * Sicrass.recle. Edlt. Morel. pcrpvrani

C\

,
.
,


,
,

. ,
,
, ,
. " *
, ,
. '
,
,
' ,
. "
,
,
*
. " ,
, *
*
, [266],

.
, ,

,
*
, . , , ;
,
, , , ,
. ,
.
, '
, ,
,
. , ,
; > ;
; , ,

;
; "
, &
, , *
,
, .
, ,
; ,
, , ,
, ,
,
1

b.Mss. et Savil. . Morel. .

931

S. JOANNJS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANi .

, ; ;
;
, ,
,
,
,

.

.
,
. ,
.
,
, ,

,
,
,
. ,
[268] > ,
, , , p
,
.

. , ,

,
,
, . "
,
,

.

, , ,
, , ,
,
, ,

.

'. ,, ,

, ; ,
,
, ,
; ;
; [267]
; ,
.
;
, '

. < *

, ,

. ' ,
, .
, '
,
, ,
*

,
,

'

,
\ ,
. .

.
" ,
, , , , .

,

. ,
,
.
,
,
,
( ,
),
,
, ,
,
. , ,
; - ,
, , ,
.
, , , - ,
, ,
. " \
, , &,
,
,
, , , -
,

, , ,
* , .
, ,

. ,

. , \
- .
, . ,
, ,
, ,
,
, * Hic obsemndus vocis usus, de quo
oontroversia est: hic enim sigoiUcat etiani mutare in cua. !.. *
irarium.
1

282
m
E x r o s m o KN lSALMUM C X .
rum
(Exod.
14.
22).
Fornax
non
$olum
non
urcbat,
detnillufat, quam tiumiles fiUnt, quam conirito animo?
sed rorcm eliam prajbebat sibilanleiii (Dan. 5. 21).
Etenim qui millies dotlrinam sibi tradilam nudierant,
Ferse non solum non dcvorabant, scd eiiam Danicli
nec e i ea quidquam lucrifecerant, ex illo spcctaculo
crant
loco satellitum (Id. 5. 22). Cetus soiuni
repeute philosopbantur, quain sit vilis et caduca hunon
dcvorabat,
sed eliamfealvumconscrvabal dcpomana naiura intelligentcs, et quam instabilis cl imbeciila sit eorum potenlia , ct in alienis calamiialibits Silum (Jon. 2). Terra non solum non tulit, scd ftiam
niari T c h c m e n t i u s submersit, quando apcria est, c l
pra??identes eam quae ad se spcctat vicissitudincm.
2. Mors ulilii; qum muta, quce bona t(t. Si cnim devoravit Daihan, et obruit super congrcgatlonem
Abiron (Num. 16. 5 2 ) : ct rnulla ejusmodi alia proquamvis sil mors exspectanda, est tamen tantum rapidigia in rebus creatis vitleri possunt; ut sciant qui
nac, tantum avarilix, et non sccns ac pisces, qui snrit
valde dcsipiunt, ct naturam in Deos referunt, fes iion
potcritiores, imbecilliores devorant : Si non csset
agi per naturae tyrannidcm, sed Dei voluniaii omiiia
mors, qdo non processlsset avarilia ? Si enim cuin
ccdere et obtemperare. Ea cnim est naturx opifcx, el
scianl forc ul i i s , quoe rapucrint, non fruanlur, sed
prout ipsi videtiir, onmb qua?cuinqtie sunt immuiat,
velint noiinl iis sint cessuri aliis , tanto sum furorc ct
ttunc qnidem immobiles corum fines conservans, nunc
rabie perciti: si ea tulo possiderent, quando exslinauteni,
ctim voluerit, eos facile convellens, ct mulans
guerelur eoruni improba cupidiias? qiiid verd? mafin contrariuni. Exquititti in omne* voluntaiet ejus. Ad
tyrii coroiuc nonne per mortero tcxuntur? Quid auicm
Paulus ? annon innumera efexit tfopxa, diccns : Quo- precepla ejtis, inquit, ad mandala cjus: non sobini au lidie morior per vestram gloriatlonerh (1. Cor. 15. 31)? tem ad prxcepta ejas, sed ut ipse eliain cognoscatur ab
bominibus, qua3 quidem est principalis cjus voluulas,
Non cnim mors mala est scd friah est mors pessima :
ct ideo dicit: Pretiosa est corarn Dontino mors sancto- el proptcr qtiam hxc maxime fecil. Quod ilaquc dicil
rum ejut (Psal. 115. 15). Alibi aiilcm : Morspeccato- propbeta, est cjusmodi: adco perfecla s u n i , ut iis
rum pctsima (Psal. 35. 2 2 ; : boc dicens maluni, cum qui atlcndunt et sapiunt, pcrfeclissimam, aperlissimala recederc cohscienlia , et mullis pcccalonim cu- mam ct cviderUissimam Dci cognilionem bominum
ris onnstum et gravatum. At qul puram babet coir- meriti aflerunt. Ad banc cnim ejus voluntaicm ca ali
Inttio ab ipso maxiroe con^liluta sunl, ul magniludine,
fccientiam, is curfit ad pramiia, ad coronam abif. Et
palchritudinc,
po^itnra, operalionc, minialerio, t i
nt scias non rernni naturam, scd menteiti bominum
aliis omnibus anfmum spectaioris commoveret, nicnipsam sibi crcarc tumulhim ct perlnrbationcm, audi
temqiie et liiteWgeniiatfi excitarel ad opiiicein et
quomodo Paulus boc iuquiril, nunc quidem dicens :
Ettwm qui wnmt in Iwc tabernaculo, ingemiscimtu, prastanlissimum afliflcem Deum inquirendimi, c i
adorandum cum qtu illa fcccrit, ct ut universum coradoplioneni exspectantes, redemptionem corporis nostri
pus lotius creaturx* esset ei pro libris et litefis.
(2. Cor. 5. 4. Rom. 8. 25); nunc auicm hoc ipsum
alibi signiflcans : Sed el $i immolor propler sacrificium
5. Contemplatio creaturarum utitii. Non soluin auet mimiUnum fldei vestrw, gaudeo et congralulor vcibh lcni ad Dei cognilionem, scd eiiaiti ad vil:c noslr.c inomkibui. llidehi et vosgaudete, et milii congratulamirii stilutionem, matimam afTcrunt doclrinam creaiura*.
(Phitipp. 2.17.18).Quod si rtiors non modo non cst Nam et avarus posiqbani vidcrit dicm nocti ^edengravis, sed eliain oplanda iis qoi reeic vivnnt, mullo
terii, et solem liina, reverebitur clcmcntoruiVi ordimagis paupertas el alia omnia. Exqnwta in omttes vo- nem : et si sit potenlior, reS infetioi uin miniino conluMates ejus. Alius, Accurata. Ilic mibi videlur dicere cnpiscet; et adtriler et inconlincns, posiquani vidcrit
de crealuns, pra?dicans Dei snpienliam : superius
mare furerc, deinde refreuari ct coiuinfcri a liitoriaulem dixit opera (eiianisi nos, propter eos qui sunl
bus : insolentium aquarum rcverilns moderalioiicm,
pusilli et abjecii animi , alium qaoque sensum in his polerit celeriter comprimcrc imumcscentem suam
ailigimtis), prodigia miracu!a qua? saepe perfecit, bo- cupiditatem, e( Cbri^ti melu lamquam freno injecio,
minum genus admintstran*. Quid est aulero, Exquisitn
tie ulteriiis pfdjgrediaiur, imp^tum coercere, et imtn omnei voluntatei efus? Accnrata, Inquil, sicuieliam jhidict bujus desiderii spumam omnem abstergere, ct
aliusdicitinterpres, praparata, perftcti, absolula, sdf- ad temperantiiini rediicore. Jam vero ad terram quoficienlia ad ojus faciendam volimtaiem, quoe sali^ iwni que respiciens, poterit facile phflosopbari de rcsurad ejifS teslandam potentiam, qiire ncc claudicant,
rectione, et quod de ca dicitur suscipere. Quando
ncc manca sunl ad jussa ejus perngenda sicut etiam
enira videril terram excipere solldum frumenti gradicit allbi: Ignii, grando, nix, glticies, spiritus pro- nuin deinde prius dissolvcre, c i putrefacere, et
cctlarum quce faciunl verbum ijuz (P$al. 148. 8 ) ; boc mullo meliora parere : qtiando viderit vinearo hiemo
est, mandata ejus. Ita eiiam dicebat propheta : Fecit
foliis, et pampinis, 6t botris nudutam, lignuniquc
lunam in tempora : $ol cognovlt occasnm tHum : pofuiipdum aridum, sicut ossa arrda, deindo advcntanlo
$li tenebrai, et facta ett nox (Ptal. 105. 19. 20). Non vere otnnerti soam recipere sp^ciem : \ti corporibui
soltxra ea peragunt ad qua? constiiuta sthfit; sed etiamplantarum tl s^mibum, qua? resurguhl postquain i n si juseerit eontraria, bic quoqae magna t%i Obedr^n- tefiennt, poterit de eua quoqae carn^ (ihilosopbari.
lia. Jussit mari;ctnon ftolum non siibmefsfl, quod
Rursns autem diligentiam c l laboris stndium discet
est cjus proprium ofliciuni sed stratis suis ftuctibtis
a formica, ab ape autem bonesti aniorcm, societavel pelra iirmius ac slabilius, (rajccit populum Judx otemquc, ct intcr se couiunmioncm, sicul di:it Prot

S. JOANNIS CIWYSOSTOMt ARCHIEP. CONSTANTINOP.

283

'

284

Iiivium, et beneficio aflkkns in Sodoma Illum ignem

vcrbium : Vade ad [ormicam, piger, et imitare vias
tjut, et si$ illa sapieniior. Cum emm illi non sit ager jaculatus esl. E l qnidquid dixem ab eo gestoruiu,
quem colat, nec ullus eam cogat, uec sit in potettate unumquodque facil ad bcncficiiim. Bencbcio qnoque
domhi, paval (vstale alimeulum, et in lempore mc&sis afficicns, gebennam minatus e s l : c l sicut palres DQII
magnum facU accrvum. Vel vade ad apem et dUce soluro indulgentes iiliis, sed ctiam verberaulos, pafttod $it operaria cujus labOres teges. et privati ad tres sunl: nec minus vcrberanlcs, quam indulgeutcs:
wmialem offerunt. Atqui licet sil imbecillq vivibus, ul ita ctiam Deus. Quamobrem Paulus quoquc dicebai:
qnx $apientiam honorarit, provecta est (Prov. 6. 6-8). Quit e$l enim filim, quem non castigat pater (Hebr. 12.
7)? Et Salomon : Quem enim diligil Dominns, casiiIpsa enim apis rursus tccum agel, ne nequidquain
gat fiagcllat aulem omnemfiliumquem recipit. Jusiipulcbritudinem corporum admireris, qunndo non
lia ejus manel in scoculum swculi (Prov. 3. 42).
adest virtus animac : nec deformilaiem vilipendas,
4. Iloc mibi \idetur bic dicere propler eos qui ofquaado fuerit pulchre ornaius animus. Quod ipsum
fendunlur cx rebus adversis, quaa pracicr spem quiquoque signiiicans dicebat Paroemiaslcs : Parva in
tolucribui apis el principiitm dulcedinum fructus ejus busdam eveniuni, propeinodum eis suadens ei diccns :Neconlurberissi videas bomines percaluiumain
(Eccli. 41.3). Cogila mihi volucres, el omnem pbilodelaios, molestiis affectos,, ci mala indigne paiien'cs:
sopbiam ex eis suscipies. Quocirca Christus qnoque
diccbat : Respicile volucres cceli, qxm nec $erunt nec manet enim incorruplum judicium, maiiel pura ei innictunt et fatet vetter cccleslit eas alil (MaltU. 6. 26). trgra sententia, qux- pro nieritis unicuique ttibiiil.
Quod si cam nunc poslules, vide ne in leipsum pri8i caim qunc &unl ralioois expertia non sunl de alimum senlentiam profcras. Si eniin in unoquoque pccinentis sollicila^ quoniodo Ledcfendes, qui ne tantuTn
cato Deus infcrret supplicium el in reos singulos calqnidcnx ostendis rerum praeseutium comempttim,
culuin ferrcl, jam olim de mcdio sublalum cssel buqtiaiitum avea? Qiiod si veli&eliam ornaUim despicere,
manum genus. E l quid dico bunc aul illum? Supreilocebuul lc florcs agri, nc in le ornaiido qimiura
mom enim omnium bominum in medium adduccu?
Hiidii ei operai ponas. Quod ipsum quoque Christus
Mgnificans diccbat : Respicile lilia agri, neque nent hoc conabor osiendere : Paulum nempe illum orbis
neque laborant. Amen dico vobis, nec Salomon quidem lerrsc praeconem, qui in lcrtium cxlum raplus r s l .
induebalur ut unum ex his (Matih. 6. 8. 29). Gum ita- qui in paradisum fuilsublaius, qui fuil ircmendoruiu
sacramentorum parliceps, vas clcciionis, CbrUli proque vc$tium nrnalum curarc volueris, cogila quod
nubus, qui osiendil angelicam viuu insliluiioncm, qui
quanlumcumque contendcris, crit penes fcenum v i virtulis studium lanlum adiil. Si enim noluisscl csse
ctoria, nec poteris cum illo conceriare: el banc aralenis el paliens, eumque suslincre, sed quando pcclioac alienam insaniam comprime. Muiia quoque alia
pbilosopbiae documenla el ex brulis, et ex iloribus, et cabal, blaspbemabal el persequebaiur, prolinus iii
cum jnstam lulissct senlcnliam, jam olim pra-ripuisex seminibtis capi po^sunl,
sel eum poenilcnlix. Quocirca ipse quoque cum hxe
Omnia opera Dei gratiarum actionem excitarc debcnl. 3. Confessw el magmficentia opus ejus. Uocscircl, dicebal: Gratiam habeo Ckmlo qui me conforlavit, quod mefidelemexistimavU, ponens mministmo,
e$l, unumquodque opus cjus : neque cnim bxc dicit
qui prius cram blaspkemus, et persequutor, et conlumgde uno opere. Alius aulem inlerpres dixii : Laus et
dxgnUai operatio ejus; bic vero, Confes&io, hoc est, liostu: yed mhericordiam consequutus sum, ut in m*
primo oslenderel omnem palhntam, ad informationcm
graliaruin aclio c l gloria. Unuipquodqiie cnim eorum
eorum qui crcdiiuri &unl illi in viiam wternam (\. Tim.
qua* vidcnlur sufficil, ut deducalur speciator ad by1. 12.' 45. 46). Quid auiem, mcretricem si puniissei,
wnorum canlum, ad laudem, ad glorificaiionem. Non
quandonam convcrsa iuisscl (Luc. 7. 57, sqq.) ? Qitid
licct diccrc, Quare boc? ad quid boc? sed lenebrjc
vcro piiblicauuiu , si quo lempore publicaui
c( dics, fames ct abundaulia, soliludo el lerra inba~
officio iungebalur, ante niuialioiiem poonasabiocxebitalulis, lerra pinguis heia sogete, vita el mors, ct
gisset, annon poenilentiaB illum prasripuisset (Mauh.
quaicumquo vidcntur, iis qui ea diligenter ediscuni,
9. 9)? Ila cliam lalroncm (Luc. 23.40), ila masufiiciunl ad excilandum cos ad graliarum aclioncm.
gos (Matth. 2.4), ila cliam unumquemque peccaloHoc per qucmdapi propbelam Dcus significans dicelai, sqppjicia poncns pro bencfido : Eveni eos sicut rcm. Iram ilaque suslinet, ct pro merilis relribuliouem, vocans bomines ad poenitent am. Quod si a coreverlil Dnus Sodomam et Gomorrltam, percvssi eos inflamxpatione et morboregio (Amos. 4. i i . 9). El rursiis pcr rcclione alicni manserini, juslam omnino sustinebunt
nlium : Eduxieos e terra jEgypti, cl e domo servituiit eas scnlenliam. Quocirca propbeta eos qui iujuria affiredemi (Mich. 6.4); assumens snppiicia in bcneficiurm ciunlur, consolans, el eos qui injuriam iufcrunl
admonens, subjunxil illud : JusiUia ejus manet in
Iia haec etiam : oam hxc quoque beneficio afiiciunt,
corriguot, crudiunl, casligaut, vilium rc&ecanl. IIo- swculum. Quod autem vult per boc dicere, cst ejusroodi : Nec tu, qui injuria afbcoris, desperes, si v i piines enim hiicc quidem faciunl ui bcocficio afiiciant,
taro finieris, iorc ul jns luuin obtinoas : postquani
illa vero quod odio babeanl el avorsenlur : Deus auenim binc cxcesseris, laborum remunerationem
teni ornnia facit dileclione moius: quemadmodum
oinnino accipies : nec lu rursus, qui omnia rapis, in
beueiicio afficicns posuil iu paradiso, c l beueficio alfiomnmni bopa invadi^ e( oainia sq&que dequc nu^cei,
ctens ejecit e paradiso : bencfiQio aflicicns ipimisit di9

EXPOS.TIO L-SALMtM C X .

2fc3

, , , , .
,
,

, ,

^ .
\\ ,


. [269] 0
, .
, ,
, ,
. "

,

.
,
. , , ,
.
,
,
; , ,
. "

, , .
,
. "
,
,
,
.
, , ,
.

. ,
. "
* "
' , ,
,
. "
, ,
, .
; ;
, ,
, , ^
,

.
, '
,
$$
. * ,

. -
, , ,
, .
,
\ 6
, ,
*
,
9

284

. .
,
.
,
, [270]
, .
,
;
, ,
.


1>.
*.
*
,
,
,
, ,
' .
,
. '
, '
,
.
;
,
,
, ,
, , , ,
, .
,
, '
,
, .
,

, , ,

,

*
, '
,


. ;
, ; ;

,
; ,
, . , *
, .
,
.
, , ,
. ,
, ,
,

,
,
, [271]
* dccral iu Morel ct in Savil.

S. JOANNIS CHKYSOSTOMI A K C i l l E P . CONSTAiNTINOP.

,
.
, ,
, ,
.
.
,

;
, , .
, Mrelar
,
,
.
> ,
. ,
, '
. *
(5:? ,
, ,
, , \
, , ,
, * ,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
, ,
, .
, .
, ,
' , .
,
; ;
;
,
,
,
,
,
,
,
,
, ^ , ,
, , , '
,
.
b

'. .
, [272]
,
.
* Sic Savil. et Reg. Morel. vero
, sentputiam relinqucns imperfecLnm.
decwl Morel. Scd habetur in Savil.
et aliis.

280

. ,
, ,
,
, ,
,
,
,
( ), '
, , '
.
. ; .
, "
,
. ,

; , .
. " ,
. "
,

.
,
, ,
, .

.
,
, , ,
, ,
, ,


. ,
,
, ^, ,

, , .

.
, <
. *

, .
, .
. -,
, ,
,
. ,
. ,
,
1| ,

; [273]
. , . "
,

, , , )-

286
EXPOSITIO IN PSALMUM GX.
qui e fundamentis cxsiliit omncs abcgit, c l id tcstatur
confidas, si in pace vitam finieris : postquam cnim
opus quod mansil imperfectum. Mherkort et miserabinc cxccsscris, omnium reddes ralionem, nequiliae
tor
Dominut 5. escam dedit limenlibus se. Poslquam
debiia solves. Dcus cnim semper manens, mancnlem
annunliavit
Dei beneficia, quaB pcr miiacula el per
remper Iiabet jusiitiam cui mors nibil rescindil de
opera accepla sunt, ac curam quam noslri gerit, in
remuneralione laborum pro virtute susceplorum, ncc
co rursum amplifical oralionein, oslendens eum qni
de irrogatione suppliciorum quae debcnlur sceleri.
tot el lanta fccit pro salule bominum, et eos omr.i
iliracula semper Deui facit. 4. Memoriam fecit
ralionc erudivit, et erudit in Dci cognilione et summa
mirabilium tuorum. Quid est Blemoriam fccil miraphilosopbia, eorumquc viiam fovet el siislinct,
bilium tuorum? Numquam, inqtiit, miracula facere inhoc facere ex debilo (qnod esl maxima gratia), scd
termisit. Uoc enim esl, Memoriam [ecil, non cessavit,
proplcr suam clemenliam et niisericordiam, non ut
non destitit per omncm generalionem facere miraqui ipsis egeat, sed propter solam suam bonitatein.
cub, et pcr res admirabiles excilare crassiores. Qui
Escam dedil timentibu* te. Qua de caiha eos qui ipsuin
esl cnim excelso animo et pbilosopbiae dedito, non
limenl bic posuil ? neque 6n\m eos solos hutril. In
opus babebit signis : Beali enim qui non viaerunl, ei
Evangclio cnimdicit: Qui solemoriri facil super malos
credideruni (Joan. 20. 29). Quoniam aulem ipse non
et bonos, el pluil super justos et injustos (Matth. 5.45).
eorum iaulummodu currun gerit, sed eiiam crassioQuomodo ergo dixit, Timentibus $e ? Uic mibi videlur
rum, iu omni fere gcneralione non cessat miracula
dicere alimenlum non corporis, sed animi. Et idco
edcre. SalU quidem niagnum eei iniraculum universa
loquitur solum de limcntibus : id en:m esl eis a s s i coium quai videntur creatio: sed taraen multorum
gnaium. Nam quemadmoduin nulriltir corpus, ita
socordiam excitans, in roedio boc ihealro el privatim
nutrilur anima. Quod aulein fiulrialur, audi : Non in
et publice mulia ostendil rairabilia, sicut diluvium,
iolo pane vivel Itomo, sed in omni verbo quod egredilur
linguarum conlusioDcm, Sodomorum conflagratioper os Dei (Jd. 4. 4 ) . Hoc crgo dicil nulrimennem, quac Abraha?, quae Isaac, qux Jacob evencrunt,
tum, quod eliam dedil pritcipuc eis qui ipsum liment,
quae in ;Egypto facla sunt, quae in exilu Judxorum,
doc.rinam pcr sermoncm, erudilionein, omnem pbiloqu.n in solitudine, quae in Palaestina, quae Babylone,
sopbiam. Memor erit in sccculum teslamenti sui. Rurquae post reditum, quac tempore Maccbabxorum, qu;c
sus Juda?orum arrogauliam comprimens, ct e<rrum
post Gbrisli advenlura, quae in ipso advcniu, qu*c in
fasltim amputans, vel poiius oslendens eos q u x bona
diem bodiernum usque iiunt, ruina Jerosolymorum,
conscqmtli sunl, ca consequulos esse propter
xdiflcalio Ecclesiac, verbum quod quoquovcrsum persua nierila, sed proplcr ipsius amicitiam in eorum
vadit,quod pcr fluctus erigitur, per bellaamplificaiur,
parenles, et proptcr pacla quas cum illis fecerat, d i c i l :
inarlyrum lurbo, aliaque omnia. Mulia aulein vidori
Memor eril in sceculunx testamenti sui: quod praecepit
possunl el privaiim, c l in domo, el in civilaiibus facta
eliam Moses eis inlranlibus in lerram promissionis
miracula. Sed quaj sunt gencralia, et omnibus maiiidicerc et cogiiare. (a) Si enim adificaveris, inquii,
fcsia ac cogniia, et qua3 fiuni in unaquaque generaurbes prceclaras, et pecuniai divilias adipiscaris, ne
lione, videamus. Quoi Juliano imperanle, qui omocs
dixeris, Propter meam justitiatn IUBC facta $unl $ed
impielale superavit, dum oppugnarelur Ecclesia,
Propter pacta inila cum painbus tuit (Deut. 9. 4. 5).
facia sunt? quol Maximino? quot ante islos ImperatoNibil est enim delerius arroganlia, et idco omni
res ? Sed si vullis, ea etiam quae in noslra generamodo el ralione Dcus cam assidue resecat. 6. Virtulione evenerunl, nempe cruces repantc in vesiimentem opeiutn suorum annuntiavit populo suo, 7. ul da
lis impressas ( ) , Apolliiiis templum fulmine dejeillis heredilalem gentium. gcncralibus Iransil ad siuclom, sancti marlyris Babylac qui in Dapbne eral
gularia : ab iis qu$ facla sunt iu orbe terrarum, ad
Iranslalio (b), ct aperta adversus d.rmonem vicloria,
en qua? evcnerunt Jud.cis. Quamquam, si quis ea d i quxsloris imperalorirc pecuni.e inopinala mors et
ligenicr consideraverit, ca quoque oblinent locum
admirabilis, ipsius Imperaloris easdes, ipeius inquam
generalium. Quac enim in illos facla sunt, documenia
Juliani, qui omncs impietaie viceral, el avunculi i l aliis praibuerunt, et bella, el Iropjea, et viclorisc fuolius interitus, vermiuin fontes, aliaque innumerabirunl iis q u i allcndunt instar prcdicaiionis. Non enim
lia, fames, siccitas el sterililas, aquarum penuria,
bumano more et ordine, sed supra ralionem ca evequae una cum eo civitaies invasil, el alia ubiqtie i n niebant. Quanam eniin rcrum conscquenlia faclum
numera.
esl, ul eis tuba cancntibus moenia corruerenl, et mu5. Ea quoqtie q u in PaUslina lunc evenerunl,
tier ducens exerciluin vinceret c l superior evaderct,
cognovislis. Quando etiim iliud lerapluro, divina senet parvus puellus jaclu unius lapidis bella barbarica
lentia dirulum, rursus aidiflcare volebanl Judxi, ignis
conficeret (Jo$. 6.20. Jud. 4 . 1 . Reg. 17. 49) ? Mulla

() Hae cruces in vestimeniis imnressae observandae,

qtiales etiam visas esse narraiur mullis posiea ela; sis saeculis, quando ia Terram sanclara expedilionessuscipiebantur. Qtise vero de templo Afollrais fulmine laclo, de translatione sancii Rabyhe, etc., pluribus narrantur i Viia
Cbrysosioaii. Deque bis jam pluriiua dixil Cbrysostonius in
tncomio S. Babylx, Toni. f l .
(b) luec sub Juliano Tacla est rdiquiarum translatio.

quoque a l i a incredibilia el opinione majora eis eveniebant. Ita hostes vicerunt, iia ex Pataslina cxpulerunt. Quando ergo dicit, Virtutem opemm suorum
() oua? sequontur omnino diverse jacenl InDcni^o^oinio, ul videas. Kimirum(^irysostomHsseusnra a g s q u a ^
vcrba spectat.

2S7

<

S JOANNIS CHRYSOSTOMl AKCUIEP. CONSTANTINOP.

annuntiavtt populo suo, uiliil aliud dicit, quam cum

suam ostemlisse poicntiam, dum non lanlum gcntcs
cjicerol, sed co niodo ejiccrcl, qno maxime poicrant
cognoscere, clsi priora sufficiebant, quando crai plnga
immissa in cos divinitus : ei co duccnle excrciitim,
de hosiiuin rebus dcccrncbatur. Non cniin pcr vcrba
lantum, scd cliam per facla cos doccbal, per calccos,
per vestes, per alimeiiUim, pcr luccm diurnam c l
nocluniam, pcr nubem, per bclla, pcr paocm, pcr
Irop.xa, |>cr ogriculiuiam, pcr pluvias: omnia deniquc vocem emiuebaul Domimim pracdicanlia, c l cxc&catam menlem slimulaniia, ncc ullum umquam
lempus inlcrmissum csl, in quo non frequcnlia sua
signa oslcndcril. Opera manuum ejus, veritas et judicium. Postquam do cjus polenlia disscruil, disscrit
eliam de juslo judicio, quod non solum poicntiam
ostendil in iis quae fecil, sod ctiani multam justiliam.
Nequc enim genlcs sinc causa cxpulil, quando voluit
Jud;cos inlroduccrc, sed eiiam jurc expulit. E l idoo
alibi quoque dicebat Moscs : Nondum emni completa
sunl peccata Ajnorrhworum (Cen. 15. 16). Ibcc au(eiu non soium dici possimt de Jud.iis, ci de iis qux
illis cvcncrunl, scd rursus gencralis csi oralio. Qua>
cunique cnim ab co facla sunt, vcriias sunl c l judicium ; judicium, boc csl juslilia. Solcl aulem sa*pe
Scriplura vcrilatcm vocare clcmcnliarn. Quod crgo
dicit, csl ejusniodi : cum juslitia cl clcmcnlia omnia
miscuil ei temperavit. Si cnim sola juris ralionc usus
esset, omnia pcriisscnt.

288

Ommn, sed iractans midiiplcx gcnus pnrcrptomrri,

posuil banc dictioncin. Suni ertim prxccpta crcaiionis, qux observal oninis crcalura, sol ct lurta, dies et
nox, el sidera, tcrraque el nalunt cursns. Sum eliam
prarrcopla qu;u data stuil naiura ab initio, quando
(inxil bomincm, de quibusdicil Paulus : Quandoenim
gcitlcs, quw legctn non habent, quce legis sunt natura faciunt, ii legem non habentes, sibiipsis sunt lcx (Jlom.
2. 14). E l rursus : Condelcctor enim legi Deisecttndum
vileriorem hominem ( Rom. 7. 22). Sunl etiam prxcepla quoc scripta sunl. lhvc omnia maiiserunt. Quod si
sint eiiam aliqua abrogaia, non in pejus, scd ii> ntelius mulata sunl.lllud cmm, Nonoccides (Exod.20.15),
non csl abrogalum, scd csl aiiiplificalum: el illud, Son
adulterabit (Ib. v. 14), non esl sublalnm, sed majus
-oilcclum est. E l idco dicebal, Non veni solvere legcm
aut propltelas, sed adhnphre (Matth. 5. 17).Qui cnim
non irascilur, multo magis a cxde abslincbil: et qui
impudicis oculis non aspich, longius ab adulicrio scdet. Lex ergo boc babcl in primis cximium, nempe
immorlaliuucin c l pcrpcluitalcm , lex nempe crealionis, Iex nalura, Icx pbilosopbix, ct lex Novi Tcsiamcnti. Ideo dicil : Ccclnm el terra transibunt, verbn
aulem mea non Iramibunt (Matih* 24. 55): Oblrndens
corum immobililatem. Quaccumque enim viill Oeus
mancre, ea mancnt perpctuo, c l nibil csl quod ca
moveal. Facta in verilate et crquitate. Quid csl, In veritale el ccquitate ? Nihil e s l , inquil, in eis obliqinini
nihil conlortum, niliil obscurum , nihil ad graliam
ullam, aul odium,sed omnia ad bonum et miKta6. Et ideo bic ipse quoque propbeta aiibi dioil :
Ne inlres injudicinm cum servo tuo : quoniam non ju- teni ; non sicul lcgcs bominum , quac magna cx
stificabilur in conspectu luo omnh vivens (Psal. 142. 2). patie sunt niomcnlanca;, ei obscura?, et quai mulE l rursus : Si hiiqmtates obscrvaveris, Doimne, Do- (uin babent ex bominc. Ex bumanis cniin perlurmine, quh sustinebil (Psal. 129. 3)? Qucccumque crgo balionibus mulioc txpc lcgos lafao sunl. Inimtcum
cnim uicisccns, vcl amico gralilicari volens, scripla ita
ab co fiunl, bis ulrisqtie plcna sunl. Nain sivesuniuio
couccpla composuil. A l non sunt lcges divinx cjusmotanlnm jiire officium exigcrct, omnia intcrirent; sive
di sed mancnl soic clariorcs, quacrcntcs ultlilalem cosola ulerelur clcmemia, compbires redderentur neglirum quibus fcrunuir, dcduccntes eus ad virlulem, ct
genliores. Quocirca salulem bominum varians, ad
ad rerum vei itatem ; uon ad Iia^c mendar.ia, divitias,
conim corrcclionem bis ulrisquc usus csl. 8. Fidclia
inquam, c l potcnliam; bax enim falsa sunl; qune Dei
omniamandalaejus. Idquod in mullislocis, bicquoquc
autem siml, sunt vcritas : ncque quomodo lianl d i t i o
facit, a sapicntia quncesl in mullipliciac vario crcares, ncquc quomodo prxsenlia asscquanlur, sed quo(urarum , el ab cjus providcnlia ad cjus logcs
modo fuluris frui possinl, docenles. De vcris eireclis
Irausiens, c l illam ptrlcm providculix rursus trarebus, el qua3 nibil habenl pcrvcrstim, omnia dkcrnnl
clans, Non solumenim quod lalem cl lantam crcaluilbc Irges. Fidelia omnia mandata cjiit. Qukl rsi, F i ram condidcril, scd cliain quod legcm luleril, bomidelia? Firma, manenlia. Elsi cnim transilianlur, scnum genus correxii. E l ideo in decimo oclavo Psabuo
quunlur supplicia, et ea miiiime hbcfacianiur, cl si
cum ulrasquc bas pailcs divtsisscl, incipiens quidcm
dixil : Cculi enarrant gloriam Dei (Psal. 18. 1) : cum liomines ea transgredianliif, Dcus tamcn ea vindicat. Nc crgo ea dixcris dicia cssc minacilcr ant )iyautcin ad mcdiiim vcnisscl, et decreaiione oralioucm
perbolice. Nemo logem ferens, dicil tantum ul mincabsolvisset, subjuuxil: Lcx Domini immacuiata converlens animas : pt (ucepium Domini lucidum, illuminanslur, sed eiiam ui rasitgct. Si amcm valde credas
de fuluris, faeiant libi fidem pra^erila. Quod fuii iiaoculos (Ibid. v. 8. 9).
Varia privceptorum gcnera; novos lcgis prccccpla non que lempnrc Noe diluvium, ei Sodoniorum conftagralio, et Pbaraonis exilium, el Judxorum intcrilus,
abrogant vetera; ieges humanw momenlancx et obicurce;
leges divina clam et permanenies.lta bic eliam posl- capiivilales, c l belta, in minisne consliterttnt, an dcducta sunl ad rcrum expcrimenium ? Quod si ea vcre
quam dixit dc rniraculis , el cjus adruirabilibus opefacla sunt, qusc cranl in figura : multo magis quas
ribus, nuncaggrcdilurdiccrede praceplis, sicdicens:
Fidelia omnia mandaia ejus, confirmaia in scBcntum sunt in vcrilate, quo major fuit adniissorum improsaculi, factaiu vcritatc ct (cqnUate. fruslra iixit. biiaspost laniam mcdicinam ci corrcciionem.9 Rtdr

e87

Exrosmo I

, , "
, * ,
,
* ,
.
, ,
* , , ,
, , ,
, , , ,
,
,
,
. " ,

.
\ , ,
,
.
, ,
. \

. *
,
, .
*
, .
. "
, ,
.
,
.

'. \ .
,
, ,
; *
. " ,
, ^.
,
.
. " ,
,

,
,
,
.
, * 01

* , \

,
,
.

,
, ,

[274]
,

,
.
,
, ,
. . * Stvil. *, sed Reg.

PSALMUM C X .

288

, , ,
, , \
. ,
,
" , ,
, ,

.

.
. .
, , '
^. , ,
, ' ,
,
, . ,
,

, .
,
* , . , , , ,
, ,
. ,

.
, ,
.

.
,
;
, \, , ,
, , ,

,
, , .

. , , .
' , '
, , ,
,
, (
), , ' , * ,
. ,
,
. .
, ; , . , , , '
. ,
, .
, .
,
.
[275] ,
, ,
, ,
, ,
; ,
,
\b

l> Malim . Sed sine auctoritate mss. nitu! muto.

290
S. JOANNIS CIIKYSOSTOMi A R C l l i E P . CONSTANTINOP.
, ) ,
.
*; . . ,
; ,
, ;
.

,
, ,
.
, .
,
,
, , ,
, , ,

.
''

, ,
.
. *
289

, ,
, ,

.
' . ,
, .
. , ,
, , ,
, ,
, ,
, ,
. "
,
, . ,
;
; ,
,
, .
,

.
, , ,
,
,
, "
.
,
, .
1

.
. , ; ,
, .
,
[476] ,
, , *
, .

- ^

. ,
.
; ,
. (, .
,
.
, , Reg. . Sed praeslat lectio edili .
Gentianus Hervelus hnnc locura vertcrat, pcr unitersum orbem terrce se prwclare gesserunl, DOII animatlvfrlens hic aclive positum
regere, verieudumque esae, unmrtum orbcm terra

cwrexcnmt.

. ; . 1 ,
, ,
, .
, '

*
,
. ,
,
,
. " , ,
, , *
, , , ,
, ,

, .
, ,
, ,
, .
' .
.
'.
,
. ,

,
, 0,
.

[277] ,
,
* , ,
, .
, ,
.
. , ,
,
, ,
. ,
,

,
,
, ,


.
, , . ,
, , ,
. ;
c ,
c

In Morcl. aberat; sed iu aliis exemplaribus cst.

LXPOSITIO P S A L M M I CXI.

Sofl

*)

*mplionem misil Dominus popub suo, Quod ad liisto- cxlum (raducens. Quid esl bujusmodi anima sapief.riam quidcm atlinel, dicii liberlalem Judxorutn : scd
Uus? Non quairil auleni bic solum auditorem, seJ
etiam faclorem. Jntelleclus autefn bontu omnibus fasi id accipiamus anogogice, liberiaiein orbis terrae,
cieniibus eum : boc esl, iis qui sapieniiam exercent,
quod eliam signiflcat id quod sequilur : Mandavitin
ct eam faclis oslendunt, bonus est intellectus. IntellecelcTHum lettamentuni tuutn. Hic Novum dicit: quoctus bonus, inquit, quoniam esl eliain malus inlellc
niam cnim meminil roandali el legis, ea aulem non
fuil observala, e( iram peperit, dicit: Redemptionem clus, ul quando d i c i l : Sapiente* tunt ui male faciant:
mitit poputo suo, queraadinodum ipse quoque dicebat: bonum autem facere non noventnt (Jer. 4. 22). Ipse auNon veni ut judicem mundum, $ed ut tervem mundum tem quaerit eum inlellecium, qui in virtute situs esi.
Lau$ Dei quas sit. Laudatio ejtu manei in *<r-'
(Joan. 12. 47). Quoniara enim lex non observala, puniebal: Lex enim, iuquit, iram operatur: ubi enim non cnlum scecuti. Qua?nam , d i c , quxso, ea laus?Gra tex, nec trangressio (Rom. 4* 15): et, Omnet pee* liarum actio, glorificaiio, quae per opera facla cst
caverunt et egent gloria Dei, jxMtficati gratis, gralia immortalis : et ante hxc ea quoe ejtis substanuie
attribuia est. Deus enim est imniortalis, et per
ipsiut (ld. 3. 2 3 . 2 4 ) : propterea sicdixJt, Rtdemptiaae valde laudabilis : laudabilis auiem est etiam,
nem niitit Dominus populo suo.
quando ejus majestalem apud te consideraveris, et
7. Ncc esl tainen solummodo redemptio, sed etiam
alia omnia; laudabilis quoque est propter npera
post redemplionem lex est, u l vita3 inslilutionera
oslendajDus dignani gratia. Sanctum et terrihile nomen quando videris ejus sapienliam per ea qux videntur.
Haec autem dicil adhortans ad graiiarum actionem,
ejus. Poslquam enim cogitavil omnia praedicare ejus
et oslendens nulla esse dignos venia, qui quae fiuni
curajn ac providentiam, quam ostcndil lam in Vcleri,
regre ferunt. Quando enim ejus laudatio, gratinrum
quam in Novo, tam in factis et operibus, quam per
aclio, et glorilicalio est adeo manifesta, clara i m pracepla, quam per roiraxula ac prodigia : divino
mobilisque, et firma ac slabilis, ut etiam sit immorepiritu afflalus, et ejus admirans majestatem, finit
taliset fine carens, illi aulem eam ignoranies, loorationem in glorificaiione, ei qui hxc fecit laudem
oflerens. Sanclum el terribile nomen ejus; boc est, quunlur conlraria : nibil aliud quam iis qux sunl solo
longe clariora conlradicunt, el sponle ca?cuiiunl. Non
plenum stapore, plenum admiratione. Quod si lale
esi
enim ad tempus, ut eam ignorent, nec obscura
est ejus nomcn, quanlo magis subsiantia? Quomodo
et non manifcsta, sed clara, perpelua et immorlalis,
aulem est ejus nomen sanctum c l tcrribile ? ld persempcr manens, et iincm numquam habens.
tiraescunt el coniremiscunt dsemones, id morbi forLN PSALMUM C X l .
midant. Eo nomine usi apostoli universum orbem
1.
Reatui
vir qui timel Dominum.
terra correxcrunt. Eo David armorum loco usus,
%

1. llujus psatmi cum prcecedente affimtas; limor Dei

barbarum illum prostravil; eo rcs innumerabiles recle
tolus ad salulem non svfficU. Hibi videtur hujus
et pra?clare gesfce sunt; eo sacris iniliamur mysteriis.
Psalmi proocmium apprime sequi finem pracedentts
Considerans ergo quol et quanta facial ejus nomen
ctesse veluti quoddam corpus continuum et conjunir.iracula, quot beneficiis afficiat, quo pacto dissipet
ctum. Illic enim dicit, lnitium wpientice timor Domini
adversarios, suos conGrmet, et res apud se reputans,
(PsaL 110. 10): hic aulem, Beatus vir qui thnel Doquae omnem natura consequeniiam et humanam raminurn, aliis verbis, eadem autem sententia, docens
lionem superanl, dicit, Sancium et lerribile nomen
timorem Domini. lllic enim dixil esse sapienlem; hic
ejus. Quod si esi sancium, sancta quoque ora babere
vero bealum : haec autcm vera est bcatiludo quemopus csi ad eum laudandum, sancla, inquam, el pura.
Ubi fons sapienticereperiatur;sapienti(s definilio; operaadmodum alia quidem omnia eunt vaniias, umbra,
ttiani neceuaria.10. Initium sapientice timor Domini. resque levissimae; sive dicas divilias, sive polentiam,
sive corporis pulchnludinem, sive vim pecunia?.
Intellectus bonus omnibus facicntibus eum. Quid esl,
Sunt enim similia foliis cadcnlibus, el umbris pnrJnhium? Fons, radix, fundamenlum. Quoniam enim
tercurrenlibus, et soraniis evolantibus. IIxc autctn
lot el lanla dixii de Domino orbis lerra, el lanta revera esi bealitudo. Deinde, qnoniara daamonee quoplelus est admiratioqe : hoc subjungit, ostendens
que eum vereniur et perlimescunt, ne pules boc 80
dcinceps, eum qui ipsum timet irapleri omni sapienlum sufficere ad salutem, quod superius fecit, bic
tia, ei prudeniem evadcre. Deinde ue quis exislimaquoque facil. Quemadmodiim euim cum illic dixisscf,
rei aapientiam non procedere ultra cognilionem,
subjunxit: Intellectus bonus omnibus facicnlibus eum. Jnilium sapientiv timor Domini, eubjunxit, InieUectut
bonus omnibus facientibus eum, convenientia vitac instiNon sufficit enim fides, nisi adsit etiam vitae instilutula dogmatibus adjungcns: ita bic eliam cum dixissei
lum fldci conveniens. Quomodo est autem inilium salimorem, non illum solum dicit qui ex cognilion*
pienliae limor Domini? Ab omni vitio Iiberat, omnera
itur, qtiem habent etiam dsemoncs, scd boc eiiam
Viriulem dirigit. Dicit auiem sapieniiam, non qu33 in
adjicil dicens, In mandalit cju$ volct nimis. Uxc auverbis, sed quae in rebus sita est. Nam exlerni quotem dixit, exigcns accuralam vita3 inslitutioncm , et
que pbilosophi definierunt sapienliam, diviuarum el
animam amore sapicniia? pra?dilam. Non dixil, Manbumanarum rerum cogniiionein. Hanc autcm artcm
dalacjusfaciet, sed, Volet, aliquid amplius rcquiren*.
docct Dei timor, improbitatepi aufcrens, et virtutcai
Quidnam auiem hoc esl? Ea facere cum studio et
inserens, ul prxseniia contemnaniur efliciens, ct in
9

201

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI AUCHIEP. CONSTANTINOP.

292
morlcm
exoptabanl:
Paulus
aulem
cum
fame
conanimi aiacriiatc : csse vehcmenles eorum amalores :
fiictansgaudcbatel exsiliebat. Et illi quidem dicebant:
jussa eorum pcrsequi: amarc ea non proalcr merceAnuna nostra vacua est in manna (Num. 14. 6). Eduxidem quae est pro ipsis proposita , sed propler eura
sii nos ut inlerficeres, eo quod non esseni monumenta
qui illasialuil; virtuiem cum voluplalepersequi, non
Mggpio ( Exod. 44. 41)? Paulus autem dicebai:
proptcr metum gebeniiac, nec propler minassupplicii;
Gaudeo in passionibus meis , et suppleo ea qucB desunt
nec propter promissionem rcgni, scd propicr eum qui
aflliciionibu$ Chritli, incarnemea (Cotots. 4.24). Quibges tulii. Quinetiam alibi hoc facit, ostendens volu: lalem, quarn capit ex prajceptis D c i : Quam dulcia, busnam passionibus ? F a m e . s i l i , nudilale , elaliis
inqittl, [uucibus meis eloquia tua, snper mei ori meo omnibus. In mandaiis ejns volel nimis. Quomodo au
lem boc iiet ? Si Doura probe timeamus ei amemus,
(PsaL 448. 403) ! lloc ctiam requirit Panlus, ita dicens obscure el acnigmalicc : S.cttt fiGbuistis membra si ejusdeni virlulis naturam consideremus. Ante alia
vestra serva immundxlxm et injuslhice ad injuslitiam : enim praamia babet in seipsa remuneralionem. Nam
si moecbalus fueris, si nou ca3Jem fecoris, cogila
ita exhibcle menibra vestra serva ju&tUice ad $anctifica>
quanla frucris vobipiale non condemnitus a conscientionem (Roro. 6. 49).
Alacritas necessaria in Dei prccceptis obeundii. lia lua, coram luis non ombescens, purisoranes oculis
lloc est, Cum quanlo studio *, cum quanta animi ala- iniuens. Veruni aduller non est ejusmodi, sed omnes
metuit ac formidat, et vel ipsas umbras babel suspecias.
critale nequitiam seclabamini, et si nuilum esset
2. Rursus avarus et invidus eadem patietur. Qui
praemium proposilum , sed conlra poenee el snppliest autem liber ab h i s , contra se habebit. 2. Poten*
cium : cum tanta virtutein seclemini. E l tamen banc
in terra erit $emen ejus. Solet Scriptura saepe semen
quoque mensuram dixil se exigere cis nioderatam.
vocare non id quod nasciiur ex naturae ordine, sed
Iloec enim diclurus, ila loquitur, Humanum dico proq
u o d ex soeieiale virtuiis. Quocirca Paulus quoquc
vler infirmitalem carnis vestrce (Ibid. v. 19) : indicans
inlerpretans illud, Tibi el semim tuo dabo terram hanc,
oportcre non minorem ostendere in virluie cupidiladicebat: Non enim omnes qui tunt ex Israel, ii hrael:
tem , quain in viiio ostendinius. Id csl aulem quod
neque quia sunt&emen Abrahcc, omnes /i/ii, sed in haac
dicit: Si non eamdcm virlulem osicndcriut, quanam
vocabilur
tibi $emen (Rom. 9.7). Et rursus : In semine
excusaiione uleniur, aut quomodo vcuiam assequentuo benedicenlttr otnne* genles (Gal. 3. 8). Q u o d enioi
tur, qtii ne cum eadem quidem cupiditalc ad eam
accedunt? Et ideo bic quoque prophcla dixil : In non dictum sit de Judxis, res ipsx indicant: qui sunt
mandaiis ejus volet nimis. Qui enhn eum metuit ut e n i m ipsi pleni nialedictionc, quomodo fuerini aliis
oporlel, suscipitejus prxcepla cum magna avidilate: causa bencdiclionis ? sed dicit de Ecclesia, qux e i
socielale fidei ejus semen esse diciiur. Tales sunt
ct ideo amor in legislalorem facilem ct graiam facit
crgo, qui sunt virlute praediii, et Olii eorum, qui Deutu
legem, ctsi vtdcalnr aliquam babere difficullalcm.
liincnt. Polens in lerra erit semen ejus.
Nemo aulem quod dico reprebcndat, si lali exemplo
Virtulis merces; virlutis et vitii collaiio per- conusus suin. Nam Paulus quoquc eo usus est, sic dicens : Sicut exhibuistis membra vestra terva immundi* traria. Quare d i x i l , In lerra ? Ut osienderet id esse
tim, Ua exhibete jusliticB. Qui meretricis ilaquc amore eliam anlcquaui hinc excedanl, c l aniequam bonorum qua3 illic sunl faciant periciilum. Quemadmoduin
captus est, eiiamsi afficialur probro et contumelia,
enim dixi antoa, virlus in ipsa opcralionc habet rceiiamsi verbereiur, ciiamsi se lurpiter et indecore
inuneralioucm eliain ante praimia. Q n o d enim qui
gerat, etiamsi expellalur a pairia, eiiamsi bonis palalis est, habeat semen polens, ei qui est virluiis
lernis evcrlatur, etiamsi patris benevolcnlia privelur,
prxsldio munitus, sil omniuin potenlissimus, docueciiamsi graviora patiaiur, ca feri jucundc et lubenter
runt aposloli, Obtenderuut prophelaa. Simililer eliam
proplcr amorem impudicum.
Prcecepta Dex gravia non sunt. Quod si illa cum Dominus d c his signiflcans, dicit : Qukumque audil
sermones meo$ el facit eos assimilabilur viro prudenii,
volupiale suscipiunl, quonmdo non mullo magis Dei
pracepta, quae sunl salularia, ct gloria plena, et nia- qui uedificavit domum suam supcr pelram; et descendit
pluvia, venerunt fluvii, flaverunt venti; et irrueruiit in
gnnm nobis prccbenl philosopbiam, ei animam meliodomum illam el non cecidit : erat enim fundala supra
rem efficiunt, oporlel cum magna voiuplate suscipere,
petram (Matih. 7. 24. 25). Quot populorum incursus,
et niliil esse dillicile in eis exisliniare? Difficullalem
quot inc tyrannorum, qtiot enses, q u o i lanceaD, quoi
eniin non nalura praiccpioruin , sed mullornm solct
lcla, quot fornaccs, quul belluaruit) dcnles, quotpra:socordia efficerc. ltaque si quis ea cum sludio el a l i cipiiia, quol maria, quOl insidiae, quot calumnix,
crilale animi suscipiat, videbil ea esse levia el facilia.
Quocirca dicebal Cbriatus : Jugum meum suaveest, tt qnol macbinationes fuerunt concitalx adversus apoonu meum leve (Maiih. 44. 30). Et wt scias ea boc stolos ? Nihil tamen eos supplantavil : sed fuerunt
modo se babere, et multorum socordiara ea qnae sunt bis omnibus excelsiores, preiervolanles eorum arundines, qui ipsis insidiabanlur, el ipsos insidialores
facilia, reddere difficilia , studium aulem ac diligentraducentes iu suas panes. Nibil est enim virtuie
liam facilia, ea quae sunt alioqui difficilia : quando
potentius : ea el pctra esl solidior, ei adamante formanna fruebanlur J u d x i , id el a?gre ferebant, et
* H*c, Cum quanto studio ( ), deerant tior : quemadniodum rureus nequilia nibil est vilius.
nibil inibccillius, eliamsi quis sil niuHitus i n i i n i u vi
ia Morel., sed babeulur ui Savil. et in Mss.
t

aet

EXPOSITIO IN P S A U I U M C\\.

,
'
, ,
, . , ,
, .
'
. ,

4
.
>
, * , *
,
, ,
. '' ,
^ .
,

oy
$(() }(
, . "

, tj
^ ;
*
4 *
,,
.
f ,
. ,
*
* "

[278] ,

.

, , ,
, , , < ,
, , '
.
' ,
,
,
, ,
, ;
, ' $&
. , .
V ,

. ,
, {
,
$' ?
,
,
. : '
^ .

axor

,
^
,.


?
, ^
, , ,
.
.
' ;

.
. "
, ,
, :
, , . '
, , $
.
}

'. ^
. ,
.
?
, > .
,

,
, .\ Oj^
'^,
. , -,

. "
, oj
,
;
[27U]
. ,
. * #

.
%

, ; , $ * T.pk
,
. " , ||
, .
" , , , . ''|
, "
, , f;
,

, ,
,
,
.
, ,
, , , , *
, , > ,
, ,
! '
', ,
,
.
,
, ^
, ; ^

Savil. ; .... * ,
*.
* iuierpres qai vertit, arifaetL legit haad dubje , babclurin Itibliis (iraecis. Yerum Savil. eiiam
babet, secuudam lidem ruse.
PATROL. G B

LV

Beg. . Avy.

2>3

S. JOANNIS CIIRYSOSIOMI ARCUJEP. CONSTANTINOP.

, .
, ,
.
.
, /
; '' ,
.. , '
, ,
, .
,
, ,

, ;. iv
.
.
; , .
,
, .
, .
,
\ \"
,
.

; ,
; , [280]
.
, ,
,
,
.
,

.
,
,
*
. ,
. .
.
.
*

,
.
; *
, ,
! *
.
, '
,
, ,
,
; ,
.
*. ,
. ,

Morel. deest.

214

; ' , .
, ,
,
, ,
, ^
* ,
, ,
.

. "


." ,
,
, .
,
, .
,
, $ ,;. ,
, , ,
. "
,
, . [281]. "
, ,
* ,
,
,
,
. ' *
, ,
, .

.
,
,
, ,
,
, ,
, >
. ,

. , , . , ;

, ( ),
."

,
' ,

. ;

^ ,
,
$$ . ;
. ,
.
.
,
. - ,
%

EXPOSITK) IN PSALMUM C X J .

&4

in terra fecerunt, oogita qaanta erit gloria coruw \\\

ca I. Quid est aniem, In domo ejnt ? Ctmt ipso, iaqui^
Externae auiem divitice SUHI cam eo qwi babcl illas,
qtiandoqtiidem ne iti imo quidem euni cotyocaiae, sa4
sunt in manibus caluraniatorum, in manibie adUlalorum, in manibus principum, in manibns tamuiomfti;
et ideo eas ubiquc spargU, non audene universa^ cai
(htm lenere efideo adliibeiUvr custodia e l excubiae,
elsi boc nibtl juvei cum ere poseiirt omnia efiiigere,
El ]u$titia ejut mam in s&culum seecvli. Alis dicit,
Et MiMencordia ejitt m*n*t in tceeulum ueculi. Vel litc
dim viflutem in genere, vel eam qiwc roptigiial IMJIIsiiljae vtd q H e i n a d m o d i i m dicil aliiis inlerpres, c l e - .
mentiam vocat miscricordiam* Talis esi eniin vjs etecr,
rt>eyiiai, rcs esl imniorialis, a(iena ab mteritu, e[ qm
ITiinbne poteel exsiingni. Alque hunmha quidcm om*.
niaconveHvfitur, fructusautem eleemosyua; ppmqugm
poteet marcesccre, nec ulla difficu|iate |ampomip prPr.
flfgurK fitsi eahn corpus fucrit dissohiiiifiH il|a l&nm,
noti uaa ctnn \ita dissolviiur, sed ante il)uai excc^lii^
ei
mansiones prxpa^rans, 4e qnibus dicii Gbrislqs :
Apostolorum divilta, Quod si bas qnoqtic dixetfl
tkmo
Patri* rpei mansionet mulKt $unt (fean. 44. J ) .
quispiain divitias, ne sic quidem recedcmus ab c6
)u hoc itaqae res humanas superat, quod *il perpelu%
quod dicitur. Quid enim eral apostolis vel in pocnuiis
et stabilis, quod quidoip nulla res babet carupn qiia>
ditius, ad quos omnia tamquam e i fonlibus piofltiead banc Y i t a i n perlinenl. Naxn si dixeris pufcbriUidi^
bani? Quicumque enim eranl agrotum v6l domorum
poitessore, vendentes afferebant et pontbani preilnntnem, ea morbo flacccscil, 01 $enio copsuniilur :
ante pede$ aposlolorum (Act. 4. 34). Vides opum ma* poteniiam ea sxpe mqiaiur : si diviuas, j abqnid
aliud eoi u m , quic in v i u pncsenti babeniur clara e|
giiiiicentiam ? Omnium bona possidcbant, ab^Oruiti
illuslria, oa vel vivos re|inquuni vel mortuoa otnnino
cura Iiberi, qt ut qiii essent eorum polius ofconomi,
quain domini. Qui errim lpbebant, babere desietentes, audvs ct dcstilulos sintini. Sed justftkc nop sl ejiis^
modi frudus : 11011 lcnipore consqmilur, pon inpria
ea adferebani ad aposiolos; ipsi quidem venumdantea,
aflopiiUlar,
sed luitc tuiior rcddihir, quando ad por?
ei pccuniam comparames, permitlenies aiuen ejns
tum
i
luiu,
(jui
nujlie agiiaiur ihictibus, adf)avjgavierii.
dislribntionem esse ifi Hlorum potestate. Qoocirca
Paiilus quoquc dicebat : Tamquam nitiil hafrente*, rt 4. Exorlum esi in teutbris luntpn rcptis. Doscfiben^
omuia possidentet ( 2 . Cor. 6. 10). Est enim boc ad* bcaiiludifiem ejtu qui limet Deuin , dicii res qux* 111
pnEsenu eveniuni, ul quod sjfil imntDrlales ejns >smirabilc, quod qui tanlis pollebani diviiirs, essenl
aessiopes, quod gloria frujuirus s i i , quod sii fu^urua
faeultalibus illis euperiores : eos cnim non lenuit oi>
omjlibus 8U(tcrior, quod eqs qui fucrim ei yinyte simjuoxios pecunbc copia.
snnt vel maximae divUia?,
fion egefe diviliis. Glona et divilice in donto ejus. HiC lps, et 3 Olii evas^rinl, visurus sjl expugnabj|e5 ,
ifi maxima rerum difficultalo fieciirisimti9 ftoc ciijtii
quod superest, non eget interprciaiiofie. Habueront
fcnim gloriam q u a Deo proficiscitur. Ipsa atitefn S6- ibt vuU illud, Exortum e$l in IwebrU lumpn rectit. l i ^
qnebatur, u( dicil divina Scriplura : Qn<Brite retjnuiit enim qui sic jnt aflTcoii, iis qui rec^ gratjiui^ur,
J)ei, et hwc omnia adjidenlur vobis (Malth. 6. 5*3). efflciet m ip mediis lenebris lux oriaUir. Quid csi
tinebris? Elsi siut in afl]ic!ipiie ki angu;jis, teiitaQuid ehim illis honorabilius ? quid magntficenlius f
lioue ti periculls (aa eniw vocat lencbpas), cfTHiet \\t
amqiiam angejos Dei suscipicbant : pecauias aflepbjrimiim eis adsit yobipiatis^ Quod etiani Paulus Q[rcntcs, ad eorum pedes ponebant; iis dertiqqe, qui
gniiicaps djcebai, Noh aufem po$ ignprare de afiictioqfi
Capiie diadema geslabant, erant ilhistriores. Quw tnift)
quw ftdt nobis in quo4 supra modwn grava^i s q rex umqqam ingressns est cutn tanta claHtnte, cum
nita, ut etiam
vila dubiiaremiu (%. Cor.
10),.
quauia ubiqae babebatiir Paulus in adniiraiione ta\ i d i * t i teaebras? Sed ip$i ifi uobis mponfum mortf*
quens, a morie libepans, morbos expellens, d;umones
habmmn*, tw Confttkremm in nobis iptit, $ed in Deo quf
Tugaiis, el haec atque ejusmodi vel solis vestibus efQiuwptat niortuos, qui ex tanth wrtibns liberwti UQQ,
ciens? Hic terram cajlum facieba^ et omnes ad vinuYidfati qqomodo sii exorla lux 1 Conaidera hoc ipsupt
tcin ducebat.
3. ttivkim tetrenm w*rl&. Eleemostpiw i>u Quod si etjam io tribus pueris (Z>on. 5.24). Ctw eujm exspe^
ctarent forc.utexnreremur, purisiinium rorpm asser
qouir suiit. |dips(ifM Uain qveijil iu Danicjc (
In G r a x o , $ irfft** * *** ^ . Gettiiioi H e r v e t u e
6. 22)01 abis propheiis. Quod sibui velis jla uner^t
sic v e r t e r a t : Tamquam angeti nei tmdpkbantnr : q i i
inter})relaiio n o u mrnus s e r i d quaffi g r a m i a a l k x e ref.ugnat.
ui a d aHam refcranlttr anagegen, vidobis hoc orbi tr/v
l i eiutn q n i pecumae ad p e d e s apoeioiorum d e r e r e b a t i t ,
ramin acpidissc. Cunj ^cbfu; lorrain t\ mte
ipsoe lamquara a n g e l o s Dei s u a f i i i e b a o i . Hic e $ l s c n s u s .

p<dtntu\ et exlrtnseetis maximam babeal potentlam.

Quod si lantae eunt corum vifct in lerra, cogita
quanla sit fulura eorum in cfclis puteplia. Generaiio
rectorum benedkelur* Vidisli cam resplettdere ei i n unmerabiles babere prjcdicaiorcs, foudnlores, el adniiraiores? Ac nop temere quoslibet, sed sapicntcft.
Nequc epiin quisquam ex bominibds qui sunt vilcs
ei abjecti, et humi serpunl, poterit eam imelligerfe,
sed i i tnaximc cam laudabtint, ii maxime admirabiifitur el prardicjibunt, qui ndn babcni mentom perver*
sam. Cousidera ergo quania sit possessio, ut qnae
nec angelis nec apostolis ftec magnis et admjrandis
viris praeeonibus careat: si enim lales esse oponet
e<*, qui ipsam laudant, cogita el reputa qualein eam
essc consoqucns cst. 3. Gloria el dhilice in (fomo ejus.
ftursus a sensibijibus iransit ad spirltualia. Solctenim
Scriplura eas appellare divilias, qtt sunl ift bonls
operibus; ut quandodicit iBona operari, divitet e$$e iti
bonis operibus(\. Jim. 6.18), Hoe enim snnl verac divlilx, aliae sunt nomine tanlum, re aulein ipsa Carent,

IKTC
k

2*5

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.

296
prrs, Dhpen$an$ re$ $m$ cum judicio. In quonam dir.it
judiciu, uisi iu dic fuluro ? Vel dicit eum eiiam oituiia
e x i m o e x o r l u s e s t . Quoniain euitn t u u c b o u i i n c s c a d o
sua opiime adtitiiiislraiururn, nec futurum in eie qidd*
r c l i c l o Deiini itt l c r r b q u a r e b a n t cx e l o c o e i s a p quam ronfiismn , scd omuia fore ordiiic coilocata,
p a n i i l , s c ad c o r u n i i . i t l i e c i l l i i n i c n i d c i m i l e n s , u l ad
omniaqnc rccia via et conseqnenlia processura nulaliUudiuetii i i i i t i i i t a m e v e b e r e l .
lam furo in cis perlurbationem, nullum slrcpilum am
Argnmctttum rcturrectionis tua&mwn. AJUcritumwltum, cmn cleemoayna reddal eis omnia facilia
cert, el mhcrator, ei jusiits Dominus Deut. Quuuiam
dixil ejus j u s l i t i a i n m a n e r e , c l i l l o m o d o c o u s o l a t u s et expediia. Quod cliain reddens manifeslius inlerprei
alius dixil : Dl$pen$an$ re$ $ua$ cim judlcio. Is ciiim
< ; tiiulfi a u t c m n i i s e r i c o r d c s , qtii r e c t e l i i c v i l a n i
esl ndseruors, qui res suas cum judicio dispensat:
a^utit, r o u l r a r i a liic e x p c r i i m l u r : alTcrl a l i a m c o n s o ut alius quivis esl fruclu vacuus, qui est a ycra dis) a l i o n t - m d i c c n s , MUcricort, el miscralor, ct juttus cst
pciisaudi ralioue alicuus* 6. Quia in Mernum non
Dunii.tus : d u p l i c c i n i i u l c e l i c i e n s d c m o i i s l r a i i o n c n i .
commovcbitur. Qui ^ confcrri cum bac dispcnsaSi eiiim csl iiiiKcricors, el iis q u i p c c c a n l , s a p i u s v^uiain
tione , quando quis lalem viam iiivenerit, qux eum
c m i e c d i l , nnilio magis cos qui se reole g e r u i i t , n o n .
libcret ab inopinaiis casibus, et cxlra viue flticlus iu
l e l i n q u c l i n c o r o u n i o s , p o s l q u a m h i u c c x c e s s c r i n l . Sed
porlu con ailuat ac cum sil bomo. nibil humanum
r l s i b i c non r e d d a t , oinuino iUic reddct. Deinde s u b suslineal, v d suslineal quidem, sed neqtiaqoam everj i i u x i l e l i a n i , Jiistns : q u o d &i j u s l u s s i t , u t c s l , r c d d e t
latur? Hoc esl enim admirabile, quando non cedit
i i n i c u i q u e s c c u n d u m m c r i l a , e l i a m s i b i c non r e d d a t :
tentaliouibus nec ab eis prosierniliir. Quid vero? anq u o d e s i vel m a x i i n u m a r g t i m c s i t u m f u l u r a r e s u r r e non comnioli sunt mulii misericordes? Neijuaquam.
e i i o t t i s . Qnando u i m m u l i i cx ite q u i s u n t v i r l u l e
prccdtti, e e r u u u l u r inala u i i i J i a p e r p c s s i , e l i m p r o b i
Natn elsi pauperes facli sint, et ad cxiromam dedieU
i n i p i m e e l s o c u r e v i y e r e : t t b i n a m r e c i p i c t unusquismcndicilatem, alque in aerumnas c l calamiiates inciq u e pro m e r t t i s , s i sil f u l u r a r c s u r r c c l t o , c l alia
derint, minime lamen eversi s u n l : cogiianles ea quai
v i i a , j u d i c i i i m el r e i m i n c r a l i o ? >< inde q u o n i a m jusiia se facla eunt (), Dei bcnevolentiam et praesidium
li:i> l u e u l i o i i c m f a c i e u s , i e r r u i t a u d i l o r e m , u l q u i s i t
ad se atlrabeiues, et validam aliquam foriemque an
rcddittirus rationem pcccalortim , cilo aflcrl mcdicacoram, ncmpe bonam conscicnliain , babences. Non
uiCDtum, d c e t i s : 5. Jucundus homo qui misereiur et dixil itnqiic, Insidiis non appelenUir, sed, Non comeommoduty dnpenel sennones $uo$ in judkio.
movebuulur. Quod eiiatn dixil Cbrislus de illo, qui
ardificavit supra pcfram (Mattli. 7.25): uon quod non
4. Vidti q i m t p r & m i a p r o p o n i l homini clrmcnU :
sil tompesialem passurus, sed quod etiam iempesiaq i t o d f r u e h i s j i i s fiimeal p c r p c t u o , q u o d l i b e r a n d i t g
tem susiinens minime sil everiendus. Hoc esi eniro
ftit a l " i i t a l i o n i l * s , q u o d Deum i m i l a i u r i i s s i t ; ost
adinirabile, non quando cessamibus tcntaiionibus omenlm h e u * m i s e r i e o r s ; q t i e d p e c c a l a c i s i n l condoi i a n d a . l l o c eirfm s i b i v u l l i l l u d , Dhpenmbh termonet nibus in lulo fueril, sed quando frequenlissiniis ma$uo$ iit judicio; id est, Patrocitiitini ronsequelur, ncn cbinis impelitus, pcrpetuo inauebit immobiiis. Neque
ciiim fieri polesi, nt aniina dives misericordia obruad o e r i l c i d f f e n s i o , e r i t e i t u n c c o t i d e m u a i i n , c t i m
c l e e m o s y u a d e f c n s i o i i e m e i p u l c b r c c o m p a r c l . Alins
lur umquam a gravibus animi perlurbalionibus. 7. /it
m i t e m i n t c r p r c s dixit: DUpcnsans t v suas cum judt- memoria ceterna eril jtuht*. Yide ipsum non sokim in
c\o. llcic est, Fructnr magtia p r o e p e r i C a t e , nibil ab co
lcmpore vitx, sed eiiam posi moriem complures dofeuscipichH- quod s i l a l t s u r d u m e l a l i e n u t i ) , \\l qiii f u e - cerc cl instiiuere. Quomodo crgo dum vivii, paticiir
r i l o p t i m u s d t ^ p c u s a t o r . Qui c n i i n c e l c r u d e l i s e i i n aliquid mali, quando eliam morieus est aliis magisler
OUin:tnus,ct m i s e r i c o r d i a non i u o v c l u r , e s l a v c r a
iraaquillitatis ? Ul enim sciant vel qui sunl inaxime
dispensandi r a t i o n e a l i e n u s . Qtud enitii p o s s i l isse
iiicrcduli, fructnm ejus manere iniinorlalem in
b o e g r a v i n s , qunui c u m i s q u i est a d i l u r u s p e r i c u l u m
binc dal ejus rei expfiricnliam : dcfosso cnim ti lerra
a m n v . c , p e c i u i i i s p a j - c i t , e l iHam n e g l i g i t ? Quocirca
A i t r u t o corpore, memoria ejus ubi(pie circumferlur.
Chrisius qttnqiie rilum l a u d a v i l oeoonomuni, q u i quanYirlu$ quam effieax. Tajis eai viriutis polentia :
do c r a t T o c a n d u s i n p e r i c u l u m , s e l t e d u l a s d i s s o l v i i ,
non cedil lempori, j)on marcescil diuiurnilaic. U<>c
t\ de c o q u o d debct>aiur r c s c i d t i ( LHC. 16. 8). Quoamein fil propter aalulem malorum .
enim non
niodo e i i i m n o u est a b s u r d t u n , u( q t i i i u praescwli q u i babejit opus laude bominuin : qui autein vivnni in
dem v i i a s u n t i n p c r i c u l o , o t n n i a t u a p r o i u n d a u l u l
ncquilia illis ege^l eiucomjis, ut ex laudc Qoruiu ,
perif u l i i i n rcdimant: c u m a u l o n i v e n i a n t i n p c T i c u l u m
IIC i r a d a n t a r s i i p p l i c i o , uiautur c a d e m c c e o i i o u i i a ?
Aliij propler salutein mullorum. Sed vox, maiorum,
UWO pritdiHem d i s p p n s a l ^ r c m d i c i l m i s c j i c o r d e i B ,
' midius quadral ad seiiem , ul ox seqiienlibus liquct.
u t q n i tmtlia p a w n s e i n a t , p c c n n u s c a i l u m , v c s i e r e () IiiGraeco, iwoouvTK -& ^^ . bicc duj Ii.ci
njodo inlelligi possunl: vel, cogilante* ea quce $e fncta
g n u m , p a n e e l p o d i l o friflidrc b o u a futitrq^ Qnid ^ u k n
sunt, -utvertiilnteri res, v e l , eoqkante$ qiuv sibi, aut, eiga
c o n f e r r i p o i c s t c u r o b a c d i e p c i i s a i i o n e , q i i a i i d o qiiis
$e facta sunt. Neque facile est dicere utra sil m e l i o r inlcr
prciatio. Si prioro uiodo iutelligas, sensus e h l : Xon lurba*
a d a u s qujc p e r e n n t , Ouunt, e l ii^eieuni, e a <;ux
bntHttr geuta $ $efium reputuntes, bonce coiiscinuia lesli u n t fulura, c t q u r c s u n l i m m o b i l i a a c o i p i l , e l
ea
monio gandentes; si i^&teriore, sic acci|.ieaduio erii: v<yi
commovebiutiur
cogituntes toliUcm Dei erqa $e betu>ticay*
in p r x s o n t i v i i a s e c u r i l a t c fruitur ? Ideo d i c i t , UUpenliam, ex prutims sibi collalU banis par $M wmper ^gjof^
tabil urmone$ sno$ in judhio. Yel, u( a l i u s d i x i l i n l c r - im palrocinium speramn.
o c c u p n r o n t , ot r r r o r i i t o q u e esstH d t f l t i ? u * , s o l j t i s l i l i r t

EXPOSlTlO 1N PSALMUM C X l .

2fS

,
.
,
,
. , . ,
,
, ,
, ,
,
, '
. ,
,

.
, . , .
, . '
,
; .
"
, , [284] * , ,
, ; ,
,
, .
9

. " '
, , * *
. ,
,
, , ,
.
" ,
. , , ,
.
, , .
,
,
;

, .
,
,
,
;
, ,
, ,
.
' , -

2G

* ,
, \ '

; ,
. , ,
. ,
; " *
, , ,
,
, *
. *0
, *
. ^ *
,
. " .

, .
[285] >
, , ,
, ;
,
, ; ; .
, ( , ' , *
' ,
, , ,
, .
, , '
. " ' ,
,
, '
.
, *
,
.
.

.
" ,
.
,
> ;
" ,
,
:;
, ,
.
0

,
.
.
*
, ?

Savil. addit .
** Reg. * , qtiae
lt- non improbaiida. Mox ldcni TOSTO ?> olxo%.

'

Savil.jrcoia ; ^ . ,
.
4 S:ivil. .
A1U . Sed
melius quadrat ad seriero, ul ex sequsiilibus l^piel-

CHRYSOStQMl

S. J0ANM5

,
. \
, .
,
*' > .

, ,
,
,
. *
iai. "*
^**
,
" , *$, * * [284]
, * , ' .
\ ; * *
, ,
,
, ^
& , , .
,
,
,
, " ,
\ . *
, *
*
, fept ,
.
^ ' .
: .
* ,
, & "
,
**, ' -
,, ,
,
, . * **
* ;
' )
*; " & tov ,
,.
,
.
-; , ; ;
;
^ ,

, ,
/;, . 8*
, ,
.
-***,
,
.
/). * '
%

AftCHlEP. CONSTANTINOP.

* ftng. , Paulo anle ha?c verba,

^,,, deerant in Morel. Infra idem el Savil.
.
. lla Keg. el Savjl.; Morel. vero
14. lirao^ue iecliobeae hebeu

20*

, ; ,

ftevei
-.

,
*
, * .
,
* V [285]
' , ' "
* < .
, , , ',
,
,
.
* , *
, .
. ,
,
. . ''
'
, .
" -, ,
, ,
, ,
,
*
, , .
.
, ,
Ga^fktv ,
. " , '
. *; *
.
, ;
. *
. ,

,
,
\
. " *
* , ,
,
.
^ ^
' . ,
. |
,
*
*
-
, , ^ , , ,
* '
. , *
> , ai *
,
Reg. .
^ Savil. . Keg. .
* Savil. . Genlianus HervFtas, el
avarortim. Sed vium esl Mnrelli leclionem relinere. k*t
quippe oplime bsbeot, ,
*/ **- .

EXrcysrriG

208

PSALMUM CXI.

ingwcuhm. ruSli;uam decmosyna*; et commodandi et

ipia? praclare ab aliis gesla sunt, fianl virlotis stemiserend'rmeininii;soiU auieni mullac mensurx efeediosiores.el aliqaando liberenlur a vitio. Cbt sunr
mosyn^; bic oniin dai minus , ille vcro ampfius : v i ergo qui sepulcra sumptuosa aidificant, aedcsque ma>
cfcannis qwmnaiii dlcit miscricordcm , eumne qni
gniftcas excilani ? Audiant quid monumenluirt perpeprxbel cx abundantia, an eom qni suas Taciillates
luum efiiciat. Non lapidum exslrucllo, nec murorum
exbnuril. Cnrium esl Iod eum qui exbaurit, eum
ambilus etturres.scd bonorum operum exbibiiio.
qiii re sua largiter ulittir : quod liam Panlus qncrrii
Hac aulem ponit propler eos qui sunl valde incrediccns : Qui seminat in benedictionibut, meteieliam jn
duli, et fuiora non allendunt, nl cum a praisenlibns
bencdiclionibus (2. Cor. 9. 6). Vide atilcm quomodo
et iis qn.x apparent eos abduxerit.dediical ad fnlura :
propbela optime usus esl dictionibns Non eni/n diet alioqui oslendit virltitem, ul sa-pe dixi, etiam antc
x i l , Dedil, v c l , Dislribuil, scd, Dispersft, siniul' ct
illa pr.pmia , babcre in scipsa rcmuneralionem. Ab
audhione mala non limebil. Alius, Nuntium matumnoti ejus qui prrcbel largititcm ostondcns, et rem sementimebit. Qneinadinodum non dixil superius , eum nort lem nomiiians. Tales enim sunl qoi seminant: dispcrguul qurc sunt rcposila et quoc suni maniiesta dimilessc petendum iusidiis , sed insidiis appctitum non
Hml ut rntuia accipiant. IIoc esl collcctione melius:
esse commoventfum : ila bic etiam non d i c i i , eiim
ita cnim dispergere mullo melius est, quam colligcre.
nou esse audiiurum malum nuiilium, sed audicniem
Disperguntup pecuniac, c l coHigitiir juslilia : dispcrliiininie formidalurum.
guniur qux manent, ul acquirantur manemia.
5. At qui liet, ut non formidettSive bcllum viderit
Hoc ipsum faciuut eiiam agricola?. Sed illi quidem
advenhre, sive lerra? mofum oppida d\rufere, sive
pro inccrtis ; csl enim tcrra qure suscipit: (u auteni
lairooes et muroruro effossores omnia eripcrc, sive
in manu Dei, unde ficri non polesl ul pcrdas. Quando
barbaros incursiones faccrc, sive morbmn rtiortem
ergo vidcris anrum esse pulchrum , ei verilus fueris
ininiiari, sive iram judicis, sive quodcutnque aiiiid%
id ejirere, veniant libi in mentem ii qui semLianl
roinime exlimcscct; snas enhn opos anlea depostrit
qui f(Bucranlur, ii qui mercaturas cxcrcenl, qui a
in loco lulissimo, et ex quo non possunt eripi : et
sunipln ct impcnsis inciptiml, cum l;imcn iiicefrlis ea
bnminente morle non modo non melnit , sed cliam
febus committanl: nam el fluCius et tcrrai stnus, debifcslinal quamprimum in ca ioca concodere, ubi sunt
ejus rticrces. Ubi est enim thescvrvs ltominis, iltic cor torumque syngrapha!, omnia sunt inccrtn. Srpe enim
in sorle damiuim acceporunl fccneralores : cadum
ejm (Matth. 6. 21). Nam si mercatores, qui doirtuin
autcm qui colil agricola, nihil borum meluit, scd ei do
lnulia onera pfgmiserunt, properant quoiidie ut suas
sorte, c l de foenore potest esse securus, si boc d i Vitfeanl divitias : multo magis bic, qui in cselis ornnes
ccndum sit f(Bnus et non sortc Ionge amplius. Sor
suas TaculViles aniea deposuit, volet a rcbus praesenenim csl pccunia; foenus aulein regnum cslorum.
tlttilsr avulsus ad fiilui-as festinare. Nfbil ergo ei poVidisli naturam m u l u i , quod habet usuram sorte
terit lirtiorem facuterc. Paralum cor ejut iperare iti
lbnge mujorem? Et ha?c qiiidecn in futuro : in pra>
froMino.
Alius , Firmum cor ejus : idcm significahs
scnli autem magnam liberlaiem conseqtieris, cris rcCX ihfei-pretans illud, Parattttn. Quod auiem dicit est
molus ab onmibus insidiis, caluinaialorum ct insiejtismodi: Nihd est quod eum labefactet, el rebns
dialorum cupidilalcm exstingues; vivcs secure lotd
praisetuibus addicat: sed tottis quantus e-t, ad Deuiii
lempore, ut qui nec angaris sollicitudine dc (uis
exiendiiar, et spem illam exspectat, et in illa exspebonU, et spe futuroruin bonorum erigaris. Cornu ejut
clartone pcrpetuo deflgitur, nec ab ulla re pnesenil
exaltabitur in gloria. Quod esl niaxime expelendiiui
inollescit, abtfuciliir, aut dlstrahituf. Talfcs enim suiil
bominibus, boc ponit assidue, splendorcm et gloriann,
ncgottornm solliciludiiies : mentem dividunt, et coqure el illic eos excipiet, et hic eis adcrit abunde et
gitationem distrabunt. Necesse est igitur rursus di*cere illud evangclicum : Ubi est thesanrut hominis, lar^Uer. Nemo est enim adeo clarus et insignis, ut
iiiisericors.
illic est eliam cor ejus (hlalth. 6. 21). 8. Confirmatum
est cot ejus, non commovebitur. Vidisii cum qui aedi6. Et si vis, accipe cos qtii in circo et in ibeatris
ficat supra pelram? Qiiid enim poit-sl limerc qui est
tcmcre sua consumunt : duc in medium miscncoret ntidus et accinctus, nulhmqae ulli praebet nnsatn ?
dem, ct tunc videbis quantus sit utHo^qiic (Vuclus ;
quid polest timere qui habet Dcum clemeiiiem et
quomodo eum quidem omnes perpeldo landant et :dpropilium ? ita i i l utrinque sit lutns et ex superno
iniranlur, coinmunem palrom et porlum exislimames:
auxllio, et ex ea, in qua hic inferius degit, faciliiate,
illi autem cum il)a solum die imporlunb quodain
nec quidquam eum labefactare polerit, non damnurti
lemerario impetu applauscrint, postca criminantur
pecanix, non probra, non calumni^. Neqiic enim baui crudelemet inbumanum, ul iaanis glorix cimidurt,
bet in quo lxdalur, qui binc in c;rlum commigraul intemperantiae niinistrum, et servum improbUatis.
verii, in regionem ad quamsceteri et insidiis nullus pa- Sed et si in conventibus qiiandoque de rcbua eju5ieiaditus. Nam,utprobc nostis, omnes itisidi.B parahmodi agitur, illorum quidcm notantur sumplns, * i
tur vel pecuniis, vel pro pecuniis, el omne bominurn
rcprehcndunlur impens; bos aulem nemo est adt-o
sludium in bis ponitur. Donec despiciai inimicoi $uos.
Qnis estejus inimicus, nisi mali d;emones,ei ipsediaReg., optimi$ U$M est dictionibus; eed mclior Editi
Lolu^?9. Dispatil, dedil paupcribus; j stUia ejus manet lectio cst, quamquain osset eliam illa starQ.
y

*M
S. JOAN.MS CHKYSOSTOMI ARCIIIEP; COiNSTANTINOP.
530
pturis hiijusmodi laudes commemoranttir : non
iuipudrns ci sr-eleratns, qtti ciiamsi sit millics crudeesi cnim quid lcvc , scd sacrificium quoddam ,
its el i i i l t i u n u i i u S j laudel cl admin-liir. Ejusmodi
et oblaiio Deo accepta : Sacrificium eiiiui inquit,
enim t*cs esi viriti^, ul eliam ab iis qui illam noc seIdttdis glorificabit vie (Psal. 49. 25). Et rrtrsu* :
qisuniur laudelur : qutmiadinodum viiiurr. iis eliain
Laudabo nomen Dei mei cum cantico , maghificabo
qui ci sunl dodili, sil cxosum ct rcprcbcnsionc plciiiiii). Ilaquc illos quidem n c ii qui acripiuut landanl > ipsum in laude : et placcbit Deo svper vitulum novel(um, cornua producentem ct ungulas ( Vsal. 68. 51.
incrclriccs, iii<|iiam , aurig; , el sallalores , sed cos
52).
Sacri quoqnc libri id sanpe pru^cipiuni, ct qui
eliam inscclaniur : bunc auicm no:i sobim paupcres
servantir, pro magiiis graiiarum nc.io:ii!u]s id oiTecjui accopcriinl; scil ii ciiam ad quos uihil rcdiil etf bcralilaic omucs miral uutur ct amnfnuit. 10. Peccator rnnt. Eiquamnam babct, inquics, boc diflicultalem?
cui autcm vel humilis el abjccUr. cond tioriis id pr;evidebit et iratcclur :deniibv$ suis [remet el tabu$cet.T,\lis rcs e>l virius : viiio gravis el iuolcsta. Quemadmo-- slare, el Deum laudare non csl ; ile ? &i rem diliclum cuim ignis acccndil spinas, iia eiiam bcnignitas gonter el exacle didiccris, vidcbis ei laborem qiii in
rc incst, et lucrum quod ex ea pcrcipbur. Primum
ferocee lidutiiies irrital : ea enim illorum iniprobilaquidem
hx-j laus a justis requirilur, et oporlct vilaiu
lcm n-prcbctidil cl accbsal. Sod vidc cuh), ne cwiri
prius rcclc instilucnlcm, Iiymnos ita Peo caiiere.
iuvidia quidem exiabcscit, andcre accusarc , ci claNon est enim pulchra laut in ore peccatoris (EcdL
truin virlalis aspccium iittucri, scd mcnie quidem l i 15. 9). Secundo non verbis solum, scd eihm faclis
qutiscorc* c l denlibus dolorem ostcndcre, non audcrc
laudare
opnrtel, el banc laudcm Dcus maxime reoii n n vcrbum profcrre.sed laiUiim angi c l cxcrticiari.
Viiii fatditat; virluiit tpiendor. Tale cstcnim v i - quirit, banc gloriam : Liiceat enim, inquit, lux ve$lra coram hominibus, ut videant opera valra bona,
liuii): clianisi ad ipsa sceplra ascenderit, et juxla cos
el glorificent ratrem vestrum qui est in ctelis (Mutih.
6 ctcrit, quomiu suntcapilacincla diademate, tst om5. 16); Ita laildant Chcrubim. Quocirca propbcta
niuin abjeclisshmim, c l maxime formidolobum, et siquoqiie cum illatn mysiicam audi>sct mclodiam, sc csl alicut stieptliii aclumuUui, ct mari insauicnli,
ipsum miserum pratdicit dicens : Hei mihi, quod
cliairisi sll mnxima slipaLum polenlia : quenia hnoduin
homo $um impura kabent labia el habito in medio
\iirius c cbiitfario Nam licet ad exlrcmam redacla
*'U innpiam, c l sil in ipso carccre, csl rcgibus spleu- popnli impura labia habenth (/sat. 6. 5 ) Et idco
cum pracipit laudes offcrrc, incipit a stiperioribus
liidior, magiiaqiic frniiur eecurilale, ac scdel in porlu
potestalibus, sic dicens : Luudatt Dominum de ac*
itiilits agiialo fluciibus* non mbdo itibil patiens ab
li*
laudate eum omnet ahgeli ejut (Psal. 448. 1. 2).
linprobis, sed Vel ip*o silculio ulcisft polohs iinprobi s,
Oporlot itaque angclum flori, et ila taudare. Ne ergd
fet dc impfobilatc exlrcmds poenas cxigens. Quid
fcnim miscrius iiominc cssc potest, quf \iVit in sce- banc latidcm rem csse levem cxisiimemiis : sed anie
os noslruro vita nostra ipsam souet, alque ante linftro praHcrquam quod serViat pecuniis, ca>
guam
viue instituiuin clamcl. Iia quidem vel tacentes
lerttrumquc laudem suam jpoenam cxistitaat , et ips6 a
Dernn laudare possumus : ila eliam loquentes e<Jescipso suppliciuni cxigil, 6 u a m coii&iertiiam iauians liicntem excnicians, ei scipsum sibi carnilicerii exbi- mus modulationem viiae convenicntem. Non hoc autem solum ex Psalmo dicere po?sumus, sed eliain
bcns? Yidisii virluiis excellenliain el poleniiamf \ i quod omnes ducat ad symphoniam, et cborum inle*
di*li imbccillitalein et miseriam nequitiae ? Sed non ih
grum stalual. Non enim unnm laiitum aut duos
hoc sdlo cjus consislil calumiias , scd eiiam in alils
alloquitur, sed uniVersum populum qucmadmoplufibu^ : quod ipsum quoque signiflcans subjunxit
iliccns : besidcrium peccatorum peribil. Quid esl, />c- dum Cbristus nos deducens ad cariiaiein et consiticrium pvctatorutn peribil \? Nmnquam, inquil, s\li- cotdiam , j u l ^ l comnmnes picces offerri, et ab
universa EcL-I^sia tamquam ab utln pcrsoua dici ,
hir. Quia enirti ^a qtue desidcrat, suut fluxa ct pra>
Pater noster : el* Panem nostrunl qnoiidianum da
itimnrenlia, desideribm quoquid Ires iiuitatur, ul quod
nobis
hodre : et Dimhle nobis debita noilra, ticul
exsliugiialur c l pereal, et uullam radiccm habcal.
e* not dimitiimus : et ne nos inducas in tentationem
Quud si ialis esl bic peccaloris slatus, (iogiia (Juonam
tcd libera hot inalo (Matlk. 6. 9. 11. 12. 15) :
modo se babebit in ftituro sseculo. Ne hxc efgo p?
ttbique iilens plurali nomine, el pnrcipicns unitiamur, bauc viam fugiainus illam eligamui , in illa
cuique* sive solus bret* sivc cum aliis, pro frairtpcrpeluo gradiamur, luta, ine.xpiigiiabili, plena volubns ofl^rre ofaiibuem : ita eliatn propheia voctt
jpiaiis* quai roforU esl gloria, qwaj c;clum nobis acoinnes simUl ad concenidm oraiionis, el dicit : L<m qux in bninibus Oci nobis benevoleniiani condate nomen Domini. Quid igilur sibi vult hxc adjecito
ci iat, qua3 facit dl |)hilosopli)eiiiur, qua? loi el laula
nominis? Maxirae quidt-m explicat affeclionein diiii se bona continet, quanla ne oraiio qnidem cxplicentis : signiflcat eliam aliqnid aliud. Quidn.uu?
carc poicrit: qti:c delur oirtnibus nolus conse (iii graU l n M n e n ejus per ncs gloriftcetur, ut ex nusira
ti.i tttiscricordia, e(c.
quoquc vila vidcatur laudabilc : est enim quidetn
I?i PSALMUM CXII.
namra tale : vuli auiem banc quoque laudem per
4. Laudate, pueri, Dominum, laudale nomen bomini.
reclain noslrae vilnc instilutionom illustrari. E l iit
1 . irfittf Dtri quid difieultaiis habeat; nomen Do~ 6 c i a s ila essc, vtde qu;e coiiseqiiunlur; subjungil
mfcS \rtt ut glorifcandum. Muiis in Scrir

999

EXPOSlTlO 1?! PSALMOM C X l l .

, Icrcat
|2*1>] -
- OJV
, .
* * , < ,
* - >
*
. , ,

.
.
,
*
\ .
*
. \ 6, \ ,
, , ->
.
-
,
, ,
, ,

. * ,
* ,
, ,
,
,
,
.
,
, ,
, ,
, ;
* ;
; '
,
,
. ,

;
, *
.
0 ,
, , (
.
, * "
-JUiv, ,
,
, , ,
, ,
,
, [287}
,

' .
, , , .
'. Deesee conjicit Savil., , sed sC loqui
piiuit Chrysosl., qui nonroodicasa-pe licentia ulitur.
Reg. Conclusio sequeas,
* elc., abeel a Savil. cl Reg.
b

300

,
- , ,
/.
' ,

'
,
^
,
) .
; -
, ;
" ,
, .
,
,
.
^. ,
, ,
,
. , ,
tojr ,
,
. .

, , 01 ,
, ,
.
,
-
,
. " , *

,
.

. ,
' : , .
, .
> ,
,
, ,
, ,

, , > {>
[288]
, ) ,
* , ,

,
.
;
-
. ; " ' ,
- *

. ,

post deerat in Morel. exque mss. et

Savil. adjeclum est.
1saia cap. vi, ?. 5, non legitur, oi ^ sed. >; . Al sa-pe Oif.vsostomus verba Scriplur inemoYVler alleri, eisimilia subsliluil.

50!

502

S. JOAMNIS CHRYSOSTOMt ARCHIEP. CONSTAINTINOP.

* , , , , , .
; , ;
$
, ^, )
;

, . *
, , *
,
,
.


, .
" ,
, , ,
, . "
* ,
' .

, & ,
; ,
^ .
, ;

'- -
. <'

, .
. "

,

,

.
\
,

iftiov
,

.
r

*. , ,

, ;
"0
& * <* [289] , ,
* . ,
) ^
,
, '
.
. ,
, , , *
.
*
.
,

,
; ;
; " /,
; " , , , , , ,
' .
,
.

.
, ,
. "
, .
,
, ^
"
\, ,

,

. ,

.
,

. ,
,
.
.

,
, , ,
,
. ; . .
,
, ,
.
, .

, ,
. ,
, ,
[290] .
, *
.
, *
, '
,
,
.
b

, ; "
; ''
, . ,
, , *
.

* Reg.
,
,
.
deerat in edit. Morel., sed lectum ftiitabHcrveto,
et bic quadral habclque Savil.
c

* Rt?g. Cl Savil. .

RH

KXrOSlTIO l i \ PSALMUM CXII.

gog

: 2. &C Jtomwt ihinim bsnediclum,

/IOC ,
attt duas, aut fros, sed q u a 3 C i i m q n e sunt in orbe
^ ntque in sorculum.Qma dicis ? r*<m e r i i benedictumterrarom? (^iid est hac prophelia clariusT Quo & tu plref atus sis ? Vidos eum tion dicere de ca
modo autera est cxcelsus snpcr omwes gcnies ? QJIOjuac illi a<fcsl bL-iiedietiOne, ei est ejus n a U i r a allriniacR euin magnificamus, non ci aliquam addcnies
btt&s seii <le ea q u fii per bomiiies? Paulus qtioque
alif.udinem ? Absil: sed dngmalibns, cidtn, adoraiiune,
<to ea seribens d i c i l : Glorificate vero Benm in corpore et ca?leris onmibus; uou aliqurti humile et a^eclum
vettro ei tt sfintu tetito (1. Cor. . 20). Ipsc ergo
<*G w cogilantes, u l Jiida?i, sed muilo majera el a l sl altus, ma-gnus et landabilis per seipsum; apud
li'>ra. Talisest enim ba;c noelra reipublicse forma :
bonuiies aiUcm lalis quoque efiicitur, qnando qui ci
quanto cnclum csllerra aliitts, tanto b.iecallior veteri.
serviurii, calcm vilam oslendeniit, ul qnicumque ccs
Et ideo dicii : Excelsu* super omnes genles DomhiNs.
videiK, lau4ibu$ el beucdicttonibus Duiiiiuuin proEtonim cum cum per cnllurn altollimus, illud pioque
seqwmtur. Itoc ipsum nos quoque in precalinnibus
ecimu?, na?c essebumiliore modo dicta, clad captum
>us*ii Dominus scmpcr diccro , precantcs : Sanciifinostpum aecommodala. Qunre clsi sint m NOYO quam
**r tiwi< wm (Mattii. % 0) : boc est, Per w>)H Veleri alliora, sunt tamen ejus dignitaie loage i n stram quofiie vi:aui glorificetH*. Qticmadinoduni
feriora. Et ideo Paulus ulriusque cogniiionis , et quag
e n i m dkinv malc viviimis, conttiineliis el probris afnune est, el qua3 tnnc in ftitnro aaiculo fntiira cst ,
ficbur : Ua duii> f irUttis ctirom gcrimus, gloria aifidiffercuuam osicndens, dicebal: Quando
vntns, sapiebam ut parvnlm cogUabam ut parvnius :
ekiir, benedicUMr, ei sancliftcalur. Quod ergo dicil,
quando aulem fachi sum vir, evacuavi quce erant paresl ejwsmodi : Fac ut nos pcrpeuio recle et ex virvidr ( l . Cor. 15. t l ) . E l nirsus, Expartecognoscimui,
HiCe vivanms, tid sii nomen tHiim pcr nos etiam
jM-nodicluin. 5. aotb ortu usque ad occamim, luu~ et ex parte prophetamus. Et videmut nunc quidem per
tkibfe nomen Doniini. Vides eiim- novam exordirr spectttum tn (enigmate, tunc aulem faciead faciem(lbid.
reiiiptifelkam,
aperire nobilitalein Eeclesia;? Non p. 9. 1$). Pcr haec enim ostendit banc cognitionem
ab illa (QiKum abesse, quantum puer a viro qui perantpJiite eitmj iu Palaestitia solum, nec in J<idu*n,
Ycnil ad perfcclam aela4em. Super cceloi gloria eju$.
9ed ubiqne t c f r a n i m . Qaando avlem bacc ewiierunl,
nisi- quando noslra Ooruere ? Olinv cnim nnn sohHw Quoniam dixit de laude et exahadone qua3 flt per
benedicebalur in Pakcslina*, sed ciiam blaspbe- rect:wti vita? bumanie nistilutionom, ct Beum ita extollere, ita laudare, ila magnificare exhoriaciis est,
nmtatui% el matediclie inecesebatur ppoptcr Judams
q i t i HI ea bubfcabant. Propier vos e i i i m , Hiqiiit, wo- ad majorem vfrtutem incitans ostendit ubinam hoc
maximc flai. Ubmam ergo boc fit? In cadis. Hlie
rtiin /'/* blHspheimlur inter gente (Isai. 52. 5).
enim est cjus gloria. Angeli namque enm maximc
Nunc auieni ubique lecrarura laudibus celcbralur.
glorificairt, non ex sua notura snlum, scd eliam e
Quod quidein aljus qiloque propbcta significans dicebal : Apparebit Dominus, et perdet omnes deos gen-obedieniia lioniinum qnibiis ministrant, volunfmcro>
iium, el adordbunt eum unusquisque in loco sno (8o- et pra3cepta ejtis exavte periicienles. Ideo dictt,
Pbtenles virtule, fnciente* terbum ejui (P$aL 102.20).
phon. 2. 11). E l rursus alius : Quia et in nobh claudentwr porta, et non succend&wr allare meutn gratk : Propterea in evangeliis quoque jussit Cbristu* orara
et dicere, Fiat voluntos lua, mcul in caslo, et in terra
quoniam ab onu toU$ usque ad occatum nomen meum
fiorificalttm eti in gentibus, et fn omni loco offeriur {Malth. 6.10). Hoc est, quemadmodum eum sanclitftymiama nomini mea, el purttm sacrificium ( Mat> ficiMit angeli, ab omni quidetu v i t i o liberali, Tirtiiieni*
autem exacle pcrsequetites: ila eliam noe digm h-.if . 10. i t ) .
beamur, qut ipstim saiiclificcmus. Ho. ip-nni' bic
2. Vides quomodo res Judaicas conlraiit, et reqwtqtie signiilcans, subjunxil: Super calos gloriaeju*.
pressil, el ubique terrarum ecclesiaslicam vita? fortn.im dilalavit, et Cidluiu praenunliavii ? Qni enim buec Nonsolum enim in lerra videbis bas creiilurae qnaj'
cermintur, ncc ptilclicrrinnum ordinem qni csifin c;dicit propheta, fuit posl reditum ex Babylone : ct ideo
lo, sed asccnde a sensibilibus ad spirituolia, ad pulha?c tunc pi redixit, ne dicerent Judani eum loqui de
cbriUidinem illaruni substanliarum, ad splcndot enr
conclusis ipsis ac deserlis in Babylonc. Postquam
illius reipublica?: et lunc scies quomodo esl in caulis
feniut illa cessasseut, eiipsi ad priorem reversi essent
gloria
ejus.
rempiiblicam, ea dicit angehis, significans corum del

Tastalioncm qu& fuil tcmpore Vespasiani el T i l i , post

qtiant non eril deinceps mutalio illius devasiationis.
Hlam cnim consequula? sunt res Ecclesiai. Et ideo
dicil, Magnnm nomen meum in geniibus; boc ost, beiredrclum, per bonam ipsurtim vttam laiidaimn : qupmadmodum bic quoque d i c i l : Benedictum nomm Domini.

Devt eur in cmlo habitare dicatur. S. Quis sicul

Dominus Deus notler, qui in ailh habitat, 6. et humilia
respicit? Annon videlur magnum essc quod diclum
est? Sed quando consideraveris de quonam iddicltim
git, boc longe erit eoiuferius. Ita, siculi d i x i , non
oportel inverbissolis sislerc, sed mcnie couseendcre*

Magnificari aut benedici Deum nobis quod

Reg., Paulus deciarabat, fianc eognitionem tantum ab

orbe terrarum distare, quanlum puertdtu esl inferior rirts
4. ExceJuu iuper omnes genles Dominu4, Vide& rursus
qui ad perfectam devenit (clatem; el utriusqne cognJionU.
Cemcs cjus cultuin suscipcre, et non unam lanlu;n
gux lectio quadrat ad serienu
1

305
.
S. JOANNIS CllRYSOSTOMl ARCHIEP. CuNSTANTlNOP.
504
Auna, quod factutn iu aliis innumernbilibus ( I . Rty.
Quomodo ctiim in c.u-Iis habital, qui ea.lum el tcrram
1). Yidisli bynuiuin |>erfe< luin ? vidisli bymrium cominiplel ? qui ubique pra&ens csl? qui dicit: Detis appleliun
? Dixil ea qux universum orbcin lcrrae correpropivqnant ego suir, el non Deus procul {Jer. 25.
ctnra
cranl,
quomodo erai cessalnrus Judaismus
25). Qui niensus ett ccelum palmo, ei terram pugUlo;
qtii continel ambiium UrrcB ( Isai. 40.42. 22)? Sed quninmlo nova Ecelesie rcspuldica eral in splendori*in exilura, qu imodo erat ubipie offcreudmu sacri(jiioniam loquebalur lunc cuiu Judu?is, propicrea co
fiuium.
Deindc efficiens ut vel crassiorihus litlc digua
aermone usus e s l , paiilalim erigcns eoriun cogilatioessei oiaiio, ox iis qua? jam fiunl, qiiae sunt fulura
uciii, t*l mcnlcin ser.6im rxlclleus el evelicns. Ideiio
coulirmni. Qitod aukm dicit, csicjtismodi : Ne d ( dixil soliimmodo, Qui in allh hubilat, ei hmmlia
respicit; scd curn prius dixissct, Quh sicut Dominus das fuliimm lantaui miital:onem, el di^jodas gcniea
Deutnotler, lumstibjunxil, Qniinallis liabitat, el humi- essu venturas maximam in gloriam. vidcs ba?c
f 14*1*1 quoiidie? exlolli bumilcs, cl scderc ctun princiIhreipkit, osiendensquanam docausa illud sccundum
pibu>? non vides uattirain, qti;i eral macca elmut h ,
dixcril, ncmpc propler Jiidaicamimbrcilliialctn simulacraslupen!em,cl densin locisel teinplis conelusos ad- corrigi, sleriles nialres fieri? Tale qnid etiam cveuil
iu Ecilesia. Er.il sierilis, sed nuillorum iili- runi maorantrm. Idco iitdiicil paulatim comparaiionem, liccl
ler facla vs\. Quocirra dicit Isains : Lcetare ,t!mUs
citra comparatio-icm Deusoinncs supcreniineal: sed
quce non paris ; ernwpe el clama qucu non parturit;
ad imbecillilalcin auditorum, sicul d i x i , noqnc enim
ces9obo hoc assidue dicere, oralionem concinnat. Nc- quomam m:lli sunt filii descrice magis quim ejui qiut
hubel virum ( hai. 54. \) : hoc in Ecelesii fulurum
que enim quncrcbal ut (unc dicerel aliqutd dignum
prJHiuntians. Quocna bic quoqiic oralioncm boc
Dci gloria, sed ul quod diccret, ab eis capi possci. Et
lococlaush, prophcliain fidc di^nani binc eiiiciens,
idco paulaiim eos susiollit: c l latnon ne sic quidem
ex
i s, qu:c jam facta sunl ab cjus niagiiuc. nti-u
permaiict in ktiniilitntc, sed rursus apcril quosdam a l Q-rxcuniquc cnim Deo visum fncrinl, sunl faclu faliores SCIISIIS. Poslquam cnim dixit, Qui in allis habitat, ei humilia reipicit ; rursus ad alliora oralioncm cilia. Poiest cnim transmulare uaturam, el biiinililalem i r a n s f t T r c in aliimdinem, et morcs corrigTe.
cxtollous dicil : In cwlo et in terra : ostendcns cuni
Cum
Uxc ergo sciamus omnia, qux nostra sunl aflcesse ubique, el bic el illic. Non enim tantquani in
raimis, el omni fnienmr gloria, et ad iueiTabiloni
cado iucbisus, rcspicit cmimis qnrc fiuiU in lcrra, sed
aecendemus aUiiudinein, Dei auxilio freti: cui gl ria
ubiquc pr;csens c l omnibus assistwis.
5. Y disii quoinodo paulatim menlem audltnrum et poloniia, Palri et Filio el Spirilni sanclo, nuoc
ctsemper, ei in sajcula sxculorum. Amen.
ewstfillit (a)? Dcindciumaudilorein a lerra extulissct,
#

et in cxh) collncassel : rursus procurans ul aliquid

1N PSALMUM CXIII.
niajus animo apprcbenderel, venit ad aliud ejue poi. Inexitu hrael de JEggpio, dommJacob de popnfo
leuiiaD iudicium, diccns: 7. Suscilam terra inopem,
barbaro, 2. facla est Judcca sanclificatio eju$ hrael
et de stercore erigens ptmperem. Magnaj esl enini aique
potestas ejus.
adeo meflabilis polcmiai, parva extollcrc Alibi au4. Mnguam bic testalur Dci bcnignilatcm ct manlem contrarium qtioque pouit alius, quod inagna quosuiHudiucm. Qiiamuain banc? Quod cum prmvm
que deprimal, sic dicens : Dmdent conlriiionem jt<per fortitudinem, ei miteriam supra munimenlum ad- oslcndit poienliam; tunc nt ipse adorelur exigit. Iloc
enim siguificans diccbat: In exitu l$rncl de ASgypto,
jungens (Amos 5. 9). Hic quidem certe diclum cgi
facta etl Judwa sanciificatio ejus. Tunc cniin suaiu
quod pnssit pusillos erigere. Est ilaquegcneralis oraoslcndil potenliam per signa qure in ^)gyplo facla
lio. Quod si quis bu*c <*liain velit accipere anagngicc,
suni, et jier ea qu.e in dcscrto : liinc eiiani popubiin
videbit boc facluni csse in gcohbus, vidcbil lioceve*
sibi ciTecit faniiliarem. IIoc ipsuinctiam fecitbi Adani.
nisge in nobis bomiuilms lempore advenlus ChrisiU
C"m enim prius mundiim focissel, c l sua? s a p i e n l u R
Quid enim eral uostra nalura pauperins? Eam (amcn
el polcnthe vim ostendissct, ila Gnxil hominem, el ab
erexil et snstulii in caduni cuin noslris primitiis ct
constiiuit sedenlein in civWs iu tbronn Pairis. El de eo excgit adorationein. Ila eiiam unigenidis Dei F Hercore erigens paupercm, 8. ut collocet eum cum prin- iius cum primuin signa prcbuisset mulia ct onuiis
cipibut, cum prinnpibus populi sui. Slercus liic dicil geueris, tuucfid<m exegil. Qnocina iis quidem qui ab
inilio ad euui acccdcbanl, ul qni cjus pignora non b vililatem, c i , quaecx ca (ii, rcpcutinain niutiiionrm,
berenl, nec argiimcntuin diviniialis , dit ebal,
ostcndeus ei essc omnia (arilia el expediia. Deinde
Crcdiiis, ine posse boc facerc? scd signa solunimodo
Iransit ad alind majis. Quodnam boc? Quod IKUI soosiendebal. Sed postquam ubique per Pabnsliiiam
\UM polesi res (ransfcrre, ct buiuilibiis dare aucioridcposuit sua?. fiioiiimenla polenlbe, muiilis corporibiii
taiem, scd ipsius eliam nalitra iransmovcre limiles,
reinediiim aiferens, vilium expellens, dc rcgno dissr- *
ei eain, quas eral slcrili^, malreni efficere. E l idco
subjunxil : 9. Qui hnbiiare facil umltui in domo, ma- rens, leges salutaree saucieus, tunc eliam fidein extrem mper ftliis lalantem. Quod quidein factum r s i in cgil ab iis, qui accedebant. Ilominesenim voluiit prius
imperium obtinere, el lnnc aggrediuntiir benefacere :
(a) la GraDco, %?
iweiv t4v o ^ v r ^ . Inlbrpreiaiio
>A verbuiii P S S I I . alk inslndt metdem, id esf, ad stiblimiora Deus aulein inripit a benciiciis. Et quid dicr alia b<'rftnsideraiHla informul idoneamquc rcddil; qua mclapbora
ueOcia, cum eliam cruceni ipsain sustiiioeril, et luno
f cMUCiiUAbime uiilur i.bi yaoirtoiuus.
t

EXPOSITIO PSA LMDM CXUI.

503

6 ,
, ) ,

cor

*
; ** ,
,
, ,
\ .
, ,

,
; ,
, ' ,
.
* ,
.
.
,
,
(
), . ,
, *
.
, ,
. ,
,
,
,
; /) , .
, ) , ,
.
*.
;
*,
, *
,
,
.
, \
\
,
,

. [201]
, . "
. ,
,
.
; *

, .

, .
, \ *
,
. ' .
; "
,
,
6, .
,
.," "b

* edlt. Rora legitur .

b ) , generalii oralio, qae scfticel omaes
*0!jjno xespicij,

5f

, . -
; ;
,
^ ,
, .
, . " " , , ,
^ .
* ;
, ;
> ,
;
, *
. E i u
, , />" *
,

.
,
, , .
, $ .
, , . *
, * ,
,
, *
, , ,
, , ^
. .
[202] 1 .
),

,
,
.
'.
. ; "
,
.
,

. ; ,
, ,
.
' . ,
, ,
.

, .
,
, , ,
, ;
.
,
> , ,
,
,
. "^
,
.
,
, ,
c

50*
S. JOANMS CHRYSOSTOMI AfiCfUEP. COraTANTINOP.

|
;
?*


,
; , *
;
*
.
, , , , , , *
. , , , , ;
, ' ; ' * , ;
.

,
, , \ ;

, , , ,
. .
50>

, , , .
,
, ,
,
,
,
.
,

;
, , ; , .
, , " ,
[293] ,
* ' *
; \
.
.

,
* ,
, , ,
.
.
, ;
, .
** * * .
,
, * .
' .

, .
, , , ,
, .
,
'
* ,
,
;

, , ;
;
;
^ ;
;
; ,
' ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, oixoy

'. &
, , ,
.
, ,
, [294] . "
, * \
.
*
. ,
, . *
,

01

' . \
,
, , ,
, *

.
,
,

. " ,
. *
, ,
, ,
, ,
;
, *
, *
, ^
.
, ,
, ,
, *}
,
, .
, ,
' , ,
. 0
, , , , |
, .
.
, ,
, , *
,
9

fc

Reg. .
I fleg. ; .

3C5

EXP0S1T10 PSALfttUM CXUI.

Ml
subjedionem geinium, cominua t r o p a , freqnenies
oibem lerra viceril, quam gerebat ctiram factis
victerias, miraeula iiieredibilia, cantiima prodifia
osienden? lloc ergo Psahnus qitoqite hic significans,
diecbal: hi exilu hrael de JEgypto, domus Jacob de terne fertiliiaiem, generis vestri incremeiitniH, eatn,
populo barbaro, (aeta est Judwa sanctificatio ejus. Hoc qua3 universum lerrarutn orbem pemadil, ^ a r w m ,
alia innumera ? Vidisli fructus t)ei ? ideo subjnnxU:
esi, in exiui, in recessu, in liberalione ab igyplo.
Numqnid fui terra incutta f Hoe esl, Amiftn infiiimeraNon diiit aulem solum De ASgypto, sed adjecit: De
biles
fructue a me deccrpstsiis ? annon benedixi i n populo barbaro ;nomtne hosliom Dei curam oslendcns.
Ab illis enim crudelibus el immanibus JSgypliis non troitum c l exilum feslrum, greges veetros d arnieata veslra, panem vcslrtiin, et aquam vestram? anuon
polqissent liberari, nisi babuissent manum forlein ,
in
tuto collocavi? annon feci u l esscits OIUDUNM
ei dexlcram inexpngnabilem. Efanl enim feris saivioinexpugnabiles,
invicli et lerribilee ? anflon iamqvaiti
res, et pelris duriores : qui cuni lol accipcrenf plagas,
ex foniibus omnia vobis e ejelo ei c terra mambaiKt
miniine cederent. Poslqitam ergo dixii populum barbarum, nslendit, quam magna esselDei potenlia,quse Hoc etitm maxime oslendil principem, <\md eilkei
suoruin curam gcrat, eisque provideat ac proepkiai.
adeo barbarum , adeo efleralmn bominem nuuc qub9

dem persuasil, nunc vero vel invitum coegit servos

2. Et ideo dicebat Cbrislus, Pattor bonus, non
dimitlere, el coniendenles postea mari obruit, el ila
dixit, bonoratur et cnlitur, sed animam suam ponit
suum populum liberavil.
pro ovibus suis ( Joan. 10. 11 ). lloc es< principaQuomodo JudcBa sanctificatio Dex; quomodo Israetlus, boc cst pascendi scienlia, sita nogligere, et
ipsiut poUslas. Quid est autem, Facta e$t Judcca
eorum quos regil curam gererc. Qtiod est enim
tanctificatio ejut ? Id est, Populus ei serviens, et eum medictis, Jioc esl princeps; vel polius pius quam
colcns : pppulus ci addictus, populus ei faclus pccumedicus. Medicus eniro ane salulem eomparat; priuliaris. Sanclilicatio auiem propriediccbatur,templum,
ceps autem eliam propriis periculis. Quod eliaui
adyla, saucia sancioruin, quemadmodum Zacbarias
fecil Cbristus, alapis pcrcussus, cruciflxus, et alia
quoque inlroducil aliquos rognnles, el dicenles : / n innumerabilia perpessus. Quocirca diccbat P ; u gressqest huc sanctificalio, an jejunabimui (Zach. 7.3)? lus : Elenim Christut non sibi placuit , sed quernadde reditu arcic el aliorum omiihim signiiicans. Facta
modum tcriptum est, Opprobria exprobranimm iibi
est Judtea sanclificatio ejus : eral enim antea regio eeciderunt super me ( Rom. 15. 3 ; Psal. 68. 10).
impura et exsecranda, sed poslquam reversus cslpo- Duo ergo, imo vero tria, atquc adeo inntimerabilia
pulus, facta est civiias sanclificalio ejus : hoc est,
hic ponit beneficia, quod cripuerit a barbaris, quod
iiilroducia csi sanctificatio per observalionem (), per
liberavcril ab aliena leira, quod exemerit a servitute,
sacriflcia, per cultnm , aliosque ritus et ccremonias.
quod laboribus et affliclionibus bncm iniposucut,
lsraei potestat ejus. Quid est, hrael potestas ejus ?quod innumera fecerit ndracula : deinde quod eos
Sub ejus imperio, inquii. Atqui universus orbis ter- etiam esse voluerit ejus sanclificaiioncm, et ejus
ras ejus imperio suberal, sed bi eliam amplius, quod
e*se dicto obcdienles. Nam boc quoque non est pareos haberct proprios ct familiares : quandoquidem
vum genue beneficii, referre eos in numerum eorum,
el propbelias suscipiebanl, elcum eis disserebal, et
qui eunt sub ejus dktone. 5. Mare vidit, el fugil; Jor*
res eorui ainplius adminislrabal, Quineliam alio niT)- danis conversus cst retromim. Vide orationom exagdo appellalur ejus populus. Illius enim niitu sa3pe et
geratam, el ampliiicalum beneficium. Quid enim, i n ad bclluui procedebant, et mtdta alia admintslrabaiit.
quil, diccndum est de barbaris ct getilibus, quando
Cum eos euim a barbaricis mariibus, lyrannide, et
cessil etiam crcalura, cl locum dedil, et converea est
scrvilule, et exlremo periculo,t menle irnpia libcad conlraria, respiciens ad iniperalorem, el cedene
rasset, Rex eorum faclus cst. Hoc ipsum etiam alibi
duci populi ? HJCC enim omnia lunc evcniebanl popnlo
suam causarn agens , et oslendens se qua? sua erant
Hebreortim, ut scirent non fuibse bumancc conseprimum praslUisse, qua? illoruin autcm erant, requi- quonlire ea qtisc eveniebant, sed omnia ftiisse mirarere, dicebal : Numquid solitudo fui domui hrael, vel bilia opera divinic et ineflabilis potemia?. Yide aulem
ierra inculla(Jer. 2. 31) ? Quod autem dicit, est ejusempbasim diciionis, et quam sil optime posiia. Non
i n o d i : Nwji fui vobis inulilis? annon innuinera bodixit enini, Cessit, aui, Substitit: sed quid ? are tw*
na in vos conluli? annon ipsam naturam rnulavi) df/, et fugit: recessus celeritatem fuga volcns oslen^
aiimm elemeuta ul vobis servircnl composui ? anuon
dere, magniludinem admrationis, et facililatem D M
dedi vobis vilam ab humanis laboribus liberara ?
opcralionis.
Proplerea dixit : Nutn tolitudo fui domui hrael ? Huc
Miracula non temere facta. Et ne quis existitnet
est, Annon fruclus tuli innumerabiles? libcrlatem ab
hoc certo temporis ambilu aul forluilo accidisse, ab
/Egypto, tiberalionem barbarorum, oslensionem miillo lemporc non ampliue factum est, sed seincl,
raculorum, vilam in deserto, beredilalem Pala3Stina3,
quando Dcus jussii, id(juc varie in divrrsis personis.
Insolens eaim undarum impelus, veluti animatus, et
H c m jejmmbiemi ( ), non sunt ia
ratione prsedilus, Deo jubente, bos qnidem servavii,
lexlu LIX, oeque io Hebraeo, boc loco.
() In drseco, 9& **^, per inspectionem, aut, per illos vero perdidil (Exod. 14) : aiiis sepuicrum,
ifbtervalionem, iu cnliu adbibiiaiu. Hic videtur esse seusug
aliis fuil vebicultim. IIoc ipsum etiam videtis in forluijusce ocis hoc loco. Mulia enim inspicienda ct obscrcaiuda eraul veieri lege.
nacc Babylonica ( Omu 3 ). Ignis enim qui lemerc
1

S(W
6. JOANNIS CllKYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
ex servi nomine appellavit Dominum. Quod quidem
ei cttti lercbaiur, modcralionem et cerium ordinero
Paulus qiioquc dicil fuisse pro maximo bonore conoetcudit, quaudo Deus pniicepil, eos quidem qui erant
ressum illis sanctis, quoniam liberi eranl a b omnibua
ijilus, consemns ; eos qui foiis sedebaut, invaq n a i a d b a n c viiam perlinebanl. Nonsolum euim posui|
dcns el oousumens (Dun. 5). Jordaniicowertui e*t re*
illum bonorein, sed eiiam adjecii causam bonoris, u l
irorsuM. Yidieii et iudiversis leinporibus et iu divcrsis
audilorem docerel v i a m , per q u a m posscl primuni
locie fierimiracula?Ut enim scireiilDei poleuliam ubibunc locum oblioerc. Quenmam ? \}i e x servorum
queesse cxlensam, ei loco non concludi: c l in barbara
noyiine Dominus vocetur. Quocirca dicebal : Prorogione, el in soliludine, et ubique adfuilfaciens m i r a pter quam cautam non erubetcit Deus, Peus eorum vo*
etria, et tunc quidem in m a r i , nunc autcm in fluviis, el
cari (Hebr. 11. 16). Quomodo appellabalur Deus,
tunc quidem sub Mose,posiea autcm sub Jesu: ac per
ipsorunf)? Dicens : Ego sum Deut Abraham, Deut
miracnla ubiqqe transmiuebanlur, ulmillosensu praehaac, et Deus Jacob (Exod. 3. 6). Dcinde poneiis
diiam inentcui, duramque suam intelligeniiam m i r a otiam sup<:rius causam talis vocalionis dixit: Hi
culis emollilam, miliorem redderent et magis idoncam
omnei morftd sunl, non acceptit promhtionibus, sed
ad siucipiendam Dei cognilioncm* 4 Montes exsultavelonge ea$ aspicientes et talutantcs, el confiienlet, quia
runlutarietes,el colles ticut agni ovium, 11 ic nobis oriperegrini sunl eihospitfi$ {Hefir. 11.13). Ha.cesl cansa,
lur non parva quaesiio. Nonnulli enim dubitantes di
el idi subjunxit: Propter hanc causam non erubescit
cunt: Priora quidem facta esse scimus; bistoria eiiim
Deusvocari Deus eorum (lbid. v, 16). Propier qua-n?
tradidit, etdivisitm fuisse ip exitu mare Rubrum, et
Quoniaiu confessi sunl esse se bospiles el peregriuos
Jordanem fuisse relro conversuro, quando arca irans(lb'\d. v . 13), e t n i b i l b a b ^ r e commune cuin pracsenivil : exsullasse autein munies et colles, boc nuslibus : sed sejuncii ab iis q u x ad hauc viiam perliquain scriptum esse videmus. Quid hoo orgo sibi vuh?
nent, iia degebant aliena lerra. 8. Qui converiil
Yolcns propbela Ixliliam el iniraculorum Diagniiudipetram in slfjguaaquarum, et rupern in fontet aquarum.
iiem byperbolice oslcnderc, vcl ipsa inauimata induXiuamnam, quaeso, Y e q i a m consequentur, qui sui^
cit cburos propemoduiu ducenlia et exsiliemia, qtue
d u r i , e t non facile ccdunt, cum et pelra et rupes
quidem solent fieri ab iis qui Lctilia afficiunlur. Eo
qua2 e&l dura et resisiens, cedat jussui Dpmini, homo
ergo spccLai adjcctio illius sirnUiiu<Jiiijs, Uiarietes,
aulem, q u i est raiione omalus et omnibus mansuer
et ut agni ovium. Hla eniin animalia quando la^Uutur,
lior, illis evadal duriojr? Rupem enim bic dicil, qua|
solent saliibus ostendere lauiliap). Q^emadmoduii)
facile ferro non cedit, sed v i x in vcrlice confringilur.
crgo alius dicit in calamitaiibus vineam e l vinura l i i Illa lamen iu conirariam naluram redacta e s l , ct
xisse, no.n quod vilis lugcal (lia\. 24. 7 ) : quomodo
fonlcs aqiiarnm cmisil. Nalurx cnim Opifex potest
ciiim bigeal viiis ? sed volens insigoem mcerorem ocuipsos quoque transferre lenuinos, el quaB sunl conlis veluii snbjiccre, eliain ipsa inaniaiala eum sentraria pstendcre : quod sxpenumero fccit in mulii
sisse dicil byperbolice : ila hic eliam inducit creato
locis, osiendens se eum esse, qui ex i i s , qua: non
ram essc laaiiia? pariicipeui, ul ostendorcl gaudii ma^
sunt, fccit omnia. Poslquam ergo dixit anliqua b e giiiludiiicjn. l(a eliam solemus dicere, qiuc bio
pelicia , miracula, prudigia, quomodo liberavii a
sunt lacta evasissc quando virmn bonoralum videribarbarica servilule quomodo rcduxil in libertilem,
inus accessisse ; Implcvisii domum hpiiiia : non de
quomodo imitavil elementa, et opinia replevit l.rtiparielibus loquciiles , sed insigne gawdmm osleiwjenl i a , rngal etiam pro prnnsentibus el :id cum porttim
tes. 5. Quid est tibi, mar$>quod fugisti, el / u , JordacnnTugii. Deinde quopiam iljud quoquc faclum est
W8, guia conversus es retrorsum ? 6. Montes exsuliar
propler inerila eoruin qni afiiciebanlur bcneficio,
sli* ticut ariele*, et colles sicut agni ovium ? Per insed propter Dci beuignitaiem et clememiam, et nolerrogaiioneiii profert orationem, ei cum elcmeniis
men ejus ; qtiod quidem d.xit: Ul nqn profanelur noloquitur, codem sensu q\u> ea dixil exsiJire. Qiiem*
men mepm (E*ech. 20. 9 ) , sed s c i a n t omnes pcr ca
a d m o d u m eniin ea dicebal, non eis sensuju tribuens,
qux facia sunt, ejus virlulcm et potenliam , et boc
scd , ul jam dixi, insigiiem lauiliam oslcndens, ei
sit occasio cl argumenium doclrina?, banc eliam nuiie
rcrum ge&laruni inagniludiiiera : iia eiiam eit afleri
aifert raiionem, dicens ; Etiamsi IIOS viia deficial,
inlerrogalionem : non ut quai rcspondere | ossint, el
ncc babeamus e x noslris recte faciis iidticiam, fac
sensum babeanl, scd ul quod*dicilujr cfliciat apcriius,
p.ropter nomen tuinn, sicul dicebat Moses. Cui b c
ei oslcndat rcm essc aduiirubilem, cl supernre bo^uoque diceris consejfiianea, ait : 9, Non nobis, Doininum opiniotiem.
mine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Non pro5. Tamquam aulem rcs nova facla essel, et non
ptrr nos, inqnit, neque ut nos reddas clariores t?l
ex consuela naturuc consequetiiia evenissel, subjuqU)agis insigues, sed ul ipse ubique tuain reddas raagil iulorrogalionein eladjicil responsioueiu. QuamnifcstaiTi polcntiam. Yeruin queina.dniodum cjus noaani ? / . (ucie Domini mota at lerra, facii
IIICII g l o r i a ct bonore affici(ur, duin ipse ferl auxir
Dei Jacob. Hic rursiis dicil moluin, pt rculsionem,
lium : iia mrsua gloria qtioq(ie afflciiur, dum no*
aduiiralionem, ui ostendal rerum gesiarum rnagnitutrecie c l cx vjrlule vivimus, et pnrclaris insiiluiis
j
c l a n ffUinua. Luceal e n i m , iuquit, lux vetira corttu^
Deu Jacob Dominus ex servi nomine appellatus,
huminilna,
ut videant opera vestra bona, et glonfi.cctf
Peinde Uiojislraps quani,a rcs s i l unius viri viriMS^

507

57

EXPOSITK) L \ PSALMUM CXII!.

.
. ,
; "
,
, ,
, , ,
, *
, ,
,

.

, .
[295] .
"
,
,
,
,
. ;
"
,

, .
, ' ,
.
, . "
,
,
( ;),
,

*
,
. ,
,
*
,
. , ,
, , ,

; ,
),
, ;
'. , ,
' .
" ,
' ,
*

, , *

.
. ' , , , . ;
,
.
, , ,
.
,

505

.
,
.
,
, ,
* .
;
.
, . [296]
; *
, , .

, * , ,
^

, ,

, .
, "
,
.
; . "
,
, * ^ ,
.

. , , ,
*>
, , , , ;
^ , '
. '
, ,
" ,
, * ,
.
, ,
, ,
, ,
,
, .
,
, ,
* ,
,
,
*
,
, .(, ,
. " ,
* , , , "
. ^ , ,
, '
. '
,
*
.
, ,
, ,
c

Le^eadum videtur aroxoiTtv nisi

forle dicas illud, $ , signifieare
psalmislara iti responsione quadam addidisse quidpiam
quod in iolerrogaliooe non exsUbat. Quaesierit, Quid est
fibi, mare, elc. Monles, exsuitastis, ele. Respondet aulem, J Savil. .
\acle Oomtni mota esl terra, quara lotius lerrae commo , raro boc scnsu usurpatur; estcniia
vulgo, defensio ctini accusalio (iua?dam propulsalur.
lio: ern iulerrogalio non prarferi.
c

PlTROL. CiR. L \ \

19

3
S. JOAX.MS CKRYSOSTOMI ARCKIIEP. CONSTANTINOP.
, * . , . : II
, ,
/. . * [29SJ
, , ;
' [297]
.
* .
*
,
, ,


.
.
* ,
, ,
.

, p^ ,
,
,
,
. '
. ~
. ,
, . ,
; .
\
,
, ,
,

,
* * ,
,
^
, ,

, , \

, * , ,
. "
!.


.
,

' .

.
,
, .
. ,
\ ,
.
/ , ' " .
,

.
, . ,
, '
,
. ,
,

. " , \
. ,
, . , ,
, . '
.

, , ,
, ; ;
. ,
.
;
,
\ \ . ;
, *,
; ;
; , , ; ,
.
,
. ,
. - , , ,
.
.
,
, " ,
. "
.
, . ' , ,
, , ,
. ,
,
;
, .
,
, , .
, ,
*
. ,
.

, ' -

. "
. 01

, Hervetus, nequicquam diccnt, sive . iitnere dicanl Hic \ idctur esse bujus loci sensus.
%

39
EXPGSITIO 1N PSALMUM CXUI.
510
Paircm restrvm, qitiestin ccelu (MatUi. 5. 16). Quem- fiunt id significant. Si aulcm non ila fiat in tcrra , qtii
adniodum ergo gloria ob virlutem noslram afiicilur,
seipsos redduiH indignos in causa sunt. Porro aliter
iia contumeliis ct malcdiciis inccssiiur, dum viiam
qtioque sumi poiesi quod dieilur, nempe proplcr
fn vitio transigimus. Hoc ipsum per propbelam quoDei palicntiam mulla esse qine nondum accipiunt jiique significans, dicebat : Nomen meum propter voi slam remunerationem. Quo fit ut justi vincanlur ab
blasphematur in genlibus (Itai. 52. 5). Cum ergo nulla improbis , dum uon v i l l benignus Deus de uniuscunlia ratione possit eorum causam dcfendere, eo conjusque pcccatis poenas c vestigk) sumere : nam si hoc
' fugit, sicut etiam Moses.
faccret, sublalum essel jam pridem nosirum genns.
Salus hominum Deo magis e$l curce, quam sua / Hoc ergo bic dicit : Polens quidem est et validus, el
. Sed non idem scmper facit Deus, hominum
qui posit poenas sumere; idquc manifestum est ex iis
salutis curam gerens. Si enim semper hoc faceret,
quaB in cxlis fiunt: sed hoc non facil, ulens utique
imilli socordes fiercnt deteriores, quod nihil mali
lenilaie ct patienlia, ct allrahens ad poenitcnliam eos,
paterenlur, maximum pignus habenles, se propter
qui vilam traneigunt in scelerc. 12. Simulacra gencjus gloriam a malis perpetuo servandos csse. Sed
tium argentum ei aurum, opera tnanuum hominum. 15.
res non ita se babet. Neque enim Deo sua gloria lanlae
habent, el non loquentur : oculos liabent, el non
cst curae , quantaj salus boraimim. Si enim homines
videbtmt : 14. aures habent, et non audienl: nares haeam coniemnunt, mullo magis Deus, qui nullo no- benly et non odorabunt : 15. manus habent, etnon
siroruni indigct: sed, sicut d i x i , quoniam prophela ~ palpabunt : pedes habent, tt non ambulabunt : non
parlcs defensoris suscipit, cos ab i i s , ex quibus ltclamabunt in gutture suo. 16. Similet eis fiant qui fa e t , defendil, ei repeiitione ulilur, dicens : Non no- eiunt ea. In Psalmo ccnlesimo quinto eorum insaniam
bis, Domine, non nobis : osiendens magnam indignK- narrans, dixit: Filios et filias suas tacri/karunl dccmolaicm eorum qui servanlur : scd nomini tuo da gio- niis (v. 57) : in prasenli aulem slupidilatem , quod
riam. Nos enim sumtjs dfgni malis innumerabilibus ;
inanimis matcriis affixi sunt. Omnia autcm corum
sed ne profanetur nomcn luum. 10. Super nu*encor- merobra pcrsequilur, ea fusius ludificans. Deinde subdia tua el veritate tua. Alias tnlerpres (a) a i l ; Propter jungens quoque dicit. Similes cisfiantqui faciunt ca, et
tMsericordiam tuam. Vides eum boc quoquc plane sci- omnes qux confidunt in ei$. Alqui virlus est, Deo eseo
tissc , Deum id desprcienlcm, unum solum sibi prosiniilem : bic aulem est iniprccatio. Cogila auleni
ponere, nempc ut corrigantur peccatorcs. ldeo sub- qualcs sint, com ut quis cis evadat similis, sit summa
j u n x i l , Snper mhencordia tua et veritate tua. Hoc
imprecatio. Alquc oralioncm quidcm sic pulchre figu*si : Propier niisericordiam tuam fer nobis auxilium,
ravit, cos exlremic ameniia? insimulans, c l cssc r i ctsi non sil tibi curx gloria bominum, sed proplcr
diculos ostendens.
luisrriccrdiain c l vcriiatem luani. Poles enim, poles
Idolorum pernidet.Quomodo aulcm non cst, dic,
eliam punicns gloriam accipere, et non soluni miseqnacso^idiculum, vinclum tcneri a statua, quac babet
rens. Scd non sic, inquii, sed propler luam miseriiu se figuram summx lurpiiudinis ? Quis cnim velit
cordiam. Oportcbal enim a nobis nomini tuo dari gloiiudam videre mulierem? Dxmon autem nud<ft quoriam per bonam vilae institutionem : sed quoniani
quc flgura assidel. Et nur.c quidem slalua? sunl imabac in re olTicio nostro iuncti non sumus, fac id pcr
gines fornicalionis, nunc insani in masculos amoris.
tuum palrocinium , per clementiam et misericordiani.
Quid cnim sibi vult aquila? quid vero Ganymedes (a)t
Nequando dicant gentes : Ubi e$l Deui eorum?
quid Apollo , qui virginem perscquitur ? quid alioc
4. Audio muUos nunc quoque precando hxc dicencxsecranda? figurjc? Ubique libido, ubique lascivia,
lcs : Sed limeo ne nequicquam dicant, Ubi esl Deus nefariomm concubiluuni cl iiisanomm amorum sunt
eorum ? quando mulli rapiunt, et injuriara faciunt
ubiquc figurx. Slaluac enira, fesla, publici convcnet admiltunt scelera innumcrabilia.
lus, el inilia ac niysleria, mrpissimarum rcrum indiPaiientia Dei. 1 1 . Deus autein noster in ccelo et titcia sunt, monimenta ei documenta. Nec solum docenterra omnia qu&cumque voluit fecit. Slullorum bic
lur res turpcs, sed eliain bominum ca3dcs ex eis edicrrorem corrigil. Quoniam enim mulli Deum esse
scuntur. Unde etiam versanlur dxmones. Nihil est
ignorant, lalem corum stnlcntiam corrigens, dicit :
enim aliud apud illos, quam libido. inlcmperanlcs
Dens autem nosler in cmio omnia quascumque voiuit fecit.
ebrictates, crudelilas, inhumanitas, c i caedes; alque
Si aulem in ca?lo, niullo magis in lerra. Quid est auhinc videri possunt conflata esse festa. Cqm ilaque
lem, ln calo omnia quaxumque voluil fecil ? Vel super- simulacra nullo scnsu praedila, ei eorum qui illis
nas inquit virlules, et inftnilas Ulas lurmas, vcl prav
confidunt amentiam cssct ludificalus, ad Dei landem
cepia qux cum facilitate peragunlar. Si autcni in
converlit oralionem, dicens : 17. Domus Itrael tpelerra magna est confusio ordinisque perltirbaiio, ne
raml in Domino; adjutor eorum et proteclor eorum eit.
inireris. nequiua cnim hominum, et eorum, qui id
18. Domus Aaron speratit tti Domino; adjutor eorum
curant, improbitaie, non aulem a Dei imbecillitale
et proteclor eorum e$t. 19. Qui timent Dominum speraorilur. Quod cnini sil forlis et polens, quae in cxlo
rerunt m Domino; adjutor eorum et protector eorum
r

n x voces, ei in terra, deannl In Savil.

() Quis sil hfc interpres igooraiur; iHud vero, proptei
miuricordiam tttam, prophcueraenteraapic cxprimit.
1

(a) infamem Ganymedis et lurpem Dapbnes historiam

ciiara hodie monunienla vetcrum qna> supersunt rcpra^-

S. JOANNKS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

3fl

nt. Pcr hxc eniin el Dei potcnliam prac<licat, et ejus

this quam petimus vel comtamus , ei gloria in Ecctesia
iucomparabilem el super omncs excellenliam. Qux (Ephes. 3. 20. 21). Et ideo propbeta? quoque antiquienim Judaico populo facla suiil in tnedium adducens,
lus quxrenles beneiicia, prxbebanl hanc bcncdictiooslendil ejus duplex, imo vero iriplex beneiiciun?.
nem. Hclisaus enim eam , qiia*. illum sustepit, filii
Prirnuin quidem, quod eos liberaveril a dxmonibus :
dono remuneralus csi (4. Reg. 4. !f>). In Novo auiem
deinde, quod seipsum manifesiavcrii: lertio aulem ,
non b c c , scd mullo majora. llaqnc purpuraria noa
ba?c peiebat ab apostolis, sed quid? Si nonjudicaquod eis suum prxbuerit auxilium.
Sacerdos privalum longe wperal. Providenlia et bene-slis me indignam Domino, ingressi, manele apud m
(Act. 16.15).
diciio Dei super Israel el ip&os proselytos; bcnediciio velus el nova. Dividil aulem orationem in Israelem, et
Kovi Tettamenti bona niliil terreni fiabent. Virgiuitagcnns saccrdotale, et eos qui ad eum acceduni ex
tis bonum quomodo inlroductum. Judaorum carnalitas.
genlibus. Non csl cnim confcrendus privalus cum sa- Benedietio hominum.Yides quantum intersil et qua>
cerdole, sed bic cum longc superal: el ideo nierilo nani quidem peiebant qui eranl in Yeleri, et quxnam
qui in Novo? Et rursusCbristus: Gaudele,quia nomina
eam facildivisionem. Major enim cst eis honor babilus.
5. Dcinde oslendens providenliam non esse rqbus veilra scripla sunl in ccelis (Luc. 10. 20). Et Paulus :
lantum Jiidaicis circumscriplain , prosclylorum quo- Deus autem impleal vos omni gratia et spe in credendo,
ul abundelis in $pe, in virtute Spirilus sancti (Rom. 15.
que meminil, qui acccdunl cx gcniibus, auxiliuin el
beuediclionem faclam in omncs essc dicens. 20. Do- 15). Yidisli viin benedicticmis quae bona largiiur inefminus memor noslri, bencdixil nobis. Benedixit domui fabilia, et nibil babel terrenum? ei rursus Paulus :
Dcus autem contercl salanam sub pedibus vesiris celerihrael, benedixit domui Aaron; 21. benedixit iis qui liment
Dominum. Quid esl, Benedixit? Itnplcvil, inquit, bonis ter (Rom. 16. 20). Scd i Yeteri, quando bomincs
eranl crassiores, ex sensilibus contexebatur bencs
innumerabilibus. Eienim bomoquoquc Deum benedidiclio, et niuliorum liberorum susceplio existimabacit, ut quando dicit, Benedic, anima mca, Dominum
lur csse res niaxima. Quoniam enim mors ingressa (Psal. 102.1). Sed qui Deum benedicit, ipse lucralur:
erai cx pcccato, Dcus geuus consolans, el oslendcna
scipsum enim reddit clariorem, illi aulein nibil largitur; Deus autem benedicens, nosreddilclariores; ipse eam non modo non consumpluram, ncc inieriiuin aN
autem niliil accipil. Deus enimnulla rc indigel: ila- Jaturam, scd longe eliam plures quam anlc futuros,
que lucrum ulrinque noslrum esl : Quomodo () au- inquil, Crescite, et muliiplicamini (Gen. 9.1). Poslquant
autem cognilum fuil morlera csse soninum, inlrodutem eos benedixil? Dedit eis panem e cxlo, aquam
clum esl borium virginilatis. Et idcodiccbal Paulus:
pluil e petra, introitum corum el cxilain cuslodivil,
Yolo autem omnes liomines esse in continenlia, sicut ct
armenla et greges eorum auxit, peculiarcni populum
meipsum.
Et rursus : Bonum e$l homini muliercm non
nominavit, et rcgale sacerdotium, legem dedii, protangere (1 Cor. 7. 7)-El Cbrisius : Sunleunuchi, quisi
pbelas misil. H x c eliam alibi prxdicans d i c i l : Non
fecil taliler onmi nalioni, el judicia sua non manife- catirarunt propler regnum ccelorum (Ibid. . 1. Mallh.
siavil eis (Psal. 147. 9 [20]). E l alius: Qucenam gens 19. 12). Quaniquam alioqui eliam in principio obscure
opus esse virlule, non filioruni multiluesl adeo sapiens, cui appropinquat Dominus Deus ? P usignificavil
sillis cum majoribus (Detit* 4. 7). Nullum, inqtiit, fuit dine. Audi auiem quomodo. Dicil enim quidam sapiens : Ne desideramuUiiudinemfilioruminulilium, nigenus cui defucrit benediclio, sed boec ad omncs
si
sit timor Dei cum ip&is : (a) neque atlende eorum mulexlensa sunt. 22. Adjicial Dominns $uper vos; $uper
tUudinem. Melior est enim vnus quam mille, et mori
tos, elmpcr ftlios veslros. Yidisli aliud genus bencdictionis, nempe ut crescat genus? Elideo alius con- sine filiis, quam haberefiliosimpios : el melior csl unut
trarinm pro supplicio affcrens, d i c i l : Et diminuli su- faciens voluntaiem Doimni, quam innumerabiles impii
mus el sumus pauci plu* qttam omnesqui habilanl ter-( Eccli. 16. 1-4 ). Judxi auierr. nullo plane sensu
prscdili, ad carnem sempcr aspiranles, ct vinulem
ram (Dan. 5. 37). Hac benediclione fruebantur eiiam
negligenies,
dicebant: Quid qucerii Dcits , msi semen
cum esscnt in JSgypio, Kcet essenl innumera quae
(Malacli.
2.
15)
? Eis oslendens se boc non quxrerc,
probibcbant, opera, afflictio et calamilas, eorum qui
eos millies perdidit, cum virtiite carcrent. 25. Beurgebantcrudelilas : sed nihil eorum verbum Dei innedicli ve$ Domino. Recle adjecit, Dcmino. Nam boc
lcrrupil, sed eo processit bcnedictio, ut in ducenlis
potissimum esl benedictio. Sunt enim eliam qui bcannis Oerenl scxcenla millia {Exod. 12. 37). Sed tunc
nedicunlur apud bomines, sed sunt rcs itloruro buquidem bis consistebat benediclio, nunc aulein in
nianac. Ua?.c est aulem maxima benedictio. Ilomines
Novo, in imillo melioribus. Et ideo dicil Patilus : lcquidem bcnedicunt, boc csl laudant, cclebrant e<H
nedic(u$ Deus, qui benedixit nos in omni benedict vne
quormii raagnx sunl opes, gloria c l polentia. Scd
tpirituali in ccelestibus in Chritlo (Ephes. 1. 3). Et rurbxc benediciio esl temporanea, imo quando ades!,
SIIS : Ei atttem quipotest omnia facere longe abundaxnibil omnino afferl lucri : Dei aulem benevolenlia esi
perpelua, el io rebus maximis prxbel ulilitalcm. Qui
(a)Hic e l p e n e u b i q u e o m u i a sus d e q u e v e r i u n l u r i n Cofecit ccelum et tenam.
y

d i c e R e g i o : v e r b a t c x l u s G r s e c i i n alia s y n o n y m a m u i a a t u r ,
d i r t i o n e s m i m i s propriae i n d u c u o t u r , l l a u l d e i o d u s i r i a
luaisae videauir Graeculus qutepiaro, q u i h u n c c o d i c e m s c r i psit.

() hoc Feclesiastici
Cbrysostomus.

loco muita blerposUa

praHerit

EXPOSITIO IN PSALMUM CXllf.

, [299]
. ,
, . ,
,
,
.
,
, .
, '
.
.

512

,
'.
[300]
, .

. ,
.
, ;

'

'. , , \ ,
, ,
.
,
.
*

. ,
; , , .
; , ,
, , . *
, ,
, ,
, . . ;
" ,
pc, ? ,
,
. .
, .
, ', ,
,
.
)
,
; .
, , , *
. ' '
,
.
, ;

,

.
,
>, ,
, '
, '
,
.
.

, \


.

,
, ; ;*
, .
,

. , ;
'0

. ' ,
,
* , .
,
, ,
, ,
,
,
.

, .
*

, . *
. *
,


.
, , .
.
, '
' *
, ,
,
*
, . '
, ,
,
' ; ,
, ,
.
. , . .
, '
. .
" , , ,
. ' ,
, *
,
*t . .

Reg. rrjv . ,
. 0) ).

b ln edilione Romana pro ,

legitur
.

315

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

3*4

*. ;

|502|

! .
, [301] . , ,
parol .
,
& , ,
.
.
,
,
, .
. ; ,
' ^

, ;
, . .
, , ; ; , .
, ,
. ,
* , ,
. *
.
, , * , .
; , *
. , , '
'

,

,
. , ;
. ,

, , ' -
* , .
, , ,
. "
, - , ,
. ,
,

. , . , , , *
, , \
* ' ,

.
.

, *
,
, 01
,
, ', , ' .
.
, 01 , ,
, ,
'; " ,
, '
,
,

.

.

, , ,
,
,

, .

,
)
, , , *
, ,
, ,
' *
. .

; ,
,
; " * .
. ,
, '
"
, .
,
'
, .
, * , ,
,
, ,

. ,
."
, ' ,
, , '
'. ,
, , ,
, ';
* * ?) ) Rcg.
%

314

EXPOSITIO PSALMDM C X l l l .

ciaris, celeriicrin cxium ei domumpalernam conscen6. Vidisli qnaaiia sil vis bencdiclionis ? Verba cnim
des: acvelaiiteresurreciionetnex bocjamlocomigraejus iiunt opera. Cadum quidem cerle vcrbuiu ejus
sii,esqueauctoritalc etdignilale praedilus.Quemadmoeflccit. Verbo, inquit, Domini cwli firmali tum(Psal.
duro enim mulli eorum qui suut in nunicrum magni
52. 6). IHo verbo lc benedicit, quod (anla polest.
Quo sensu ccelum lit Dei habilaculum. Deus commu-senalus relali, etsi ruri habilenl, babenl tamen dignitaiem : iia si tu quoque Yoltieris esse civis cadosiis,
nis universorum. 24. Ccslum cceli Domino, terram
antetn dedu filiis hominum. Quid dicis? caduni elegit eliamsi hic babites, illa dignilatc fruere. 25. iVon
morlui laudabunl U, Domine, neque omnea qui descensibi babilaculum, ct superioribits acccptis partibus,
dunt in infernum.
nobis quae bic sunt assignavil ? Absit; non iia habet,
Mors justi iomnm. 26. Sed no$ qui vivimus, bescd est oraiio quac se demillil ad capium auditorum.
nedicemus Domino ex hoc nunc et usque in tceculum.
Si enim ila haberet, quomodo slarel aliud, quod a
Mortuos dicil non cos, qui vila funcli suut, sed cos,
Deo dicilur? Nonne caslum el lerram impleo? dicil
Dominus (Jer. 25. 24). Illud eniiu esl buic conlra- qui morlui sunl in impietalibus, vel eos, qui in peccatis suis marcuerunl. Erant enim morlui Alnabain,
rium, si id acccperimus proul verbcruin, qnx se ad
manum oflert, sonat pronuntiaiio, et non considc- Isaac et Jacob: iia lanien vivebanl, ut illorum memoriam illi, qui vivi cranl, peragcrenl. Moscs ilaqtie
raverinms menlem quai est eis recondiia. Quid
esl ergo quod dicit: Ccelum cccli Domino, terram - orans pro populo quem rcgcbat, per eos Deuin j laiem dedil filiii hominum? Usus est oralione quae se cal, cum eos adbibuisscl in precibus (Exod. 32. 15).
Tres quoquepueri rogant utpropler cos serveniur, ct
demillil ad caplum auditorum, non Deuin CJCIO i n cludcns. Neque enim illud, Ccelum est ihronus ejus, ideo dicunl: Ne auferas misericordiam luam nobxs,
propter Abraham dilcctum luum, propter Isaac servum
et terra scabellum pedum ejus (Isai. 66. i ) : qucinadmodum nec illud, Cxiutn et terram impleo , pro tuum et hraeisanclum luum (Dan. 3. 55). Si aultiin
tanla erat eorum potentia, quomodo erant moriui ?
ejus dignilale dicluni est: sed ipsura quoque csi deE l rursus Chrislus : Sine morivos sepelire mortuot
missio ad caplum audiioris. Ipse euim omnia conli$uoi(Malih. 8. 22). Et ideo Paulus eos qui sunt mornel, omnia fert, non egens loco, sed ipse omnia
tui, non vocat morluos, scd eos qui dormicrunl, scrisiinul regeiis et moderans : sed dicilur caelum ejus
bens : Nolo autem vos ignoraxe, fralres, de iis qui
domus, quod sil iocus purus a vilio. Quemadinodum
dormierunt (1. Tliets. 4. 42). Juslus cnim elsi obiciii,
crgo hic uon esl cxlum locus ab eo deleclus: ila
nec quaudo d i c i l : Staluit terminos genlivm secundum non mortuus est, sed dormit. Dormil enim, qui ad
numerum ange.lorum Dei (Deut. 52. 8 ) , vel, Elegit meliorem viiam est transmiitendus. Qui autem ad
domum Jucob (Psal. 454. 4). Neque enim bic boc di* immortalem lnortem csl abducendus, eliam vivus
\ilam HnitU, el est morluus. llli dcscendunt ad infecit, Judseos quidein esse ejus, caeteros aulem boros : hi in cxlum ascendent, et erunt cum Cbristo.
mines non ilidcm, sed esse ejus providentia et opiiiEt ideo propbela non dixit absolule, Qui vivunl, sed
cio nudalos ct privalos. Est enim communis uniadjecit, Nos, boc de se diccns. E l quare nou dixil,
versoruin Deus : hac autem oraiione usus est ostenQui vivunt, sed adjecit, Nos? Quoniam Paulus quoquo
deus suum in cos amorem, quandoquideni videbansic dixit: iVos qui vivimus, qui reliqui iumu$ non prah
tur quomodocumque aliis esse meliores. Quod eniin
veniemus in adventum Domini (1. Thess. 4.46). Quemuon cos solos elegerit, sed omnium curam gerat,
admodum illic illud , No*, quod adjeclum cst, non
oslcndunt et quas anle Mosem facta sunt : non ininus
sinil id quod diclum est dici de omnibus, sed de iidcautem osiendunl et qux ejus lempore fiebant, et quae
poai eum fiunt in singulis. Solem enim, lerram, mare, libus, el iis qui sunt vitae instilutis similes, ita cliain
bic illud, Nes qui vivimui, dicil eos, qui pcrinde atque
alia omnia dedit omnibu* communiler, legemque naDavid in virlule vitam agunt. Ex hoc nunc el usque in
turae omnibus inseruil. Abrabamum, cum essel Persa
ueculum. Vides cliam boc quod subjunxit, id signifi(a), et amavit, el a sua rcgione Iraduxit (Cen. 12. 1):
care? Qtiidnam? Iddicide iis qui vilam in virlule
uam el jEgyplios, et eos qui babilabant in Cbanaan,
ir.uisigunt. Nemo cnim bic vivit in sarculum, sed i i
et Persas per ipsum correxit; ct rursus per ejus fisoli qui perpeluo vilam agunt cum gloria. Nam peccalium el nepolem mullos ex vicinis meliorcs reddilores quoque vivunl; sed in pocna, supplicio, el siridit, quod quideiu ad eum aiiinuil. Ubi aulcra Moses
dore dentium : bi autem in claritate et splcndorc,
quoque ualus est, posl bxc per ea qux Judacis fieulpole quorum sit munus uua cum incorporeis pobaut, ducebal jEgypiios ad Dei cognilionem, el cos
teslalibus offcrre Deo bymnos mysiicos. Ut ergo nos
qui erant in Palaeslina, et posi haec riirsua eos qui
quoque fruaniur boc gaudio
hanc vitam persequa
erant in Babylone. Ila etiam quando dicit, Calum
mur, ut ad illam quoque vilae condiiionem vcniainus,
cati Domino, significal se proplerea in illis reqniescequam nec sermo explicare, ncque raens cogilare, i.ec
re, quia sunt ab omni vilio liberl. Quinetiam lu quof

que si non terrae affixus fueris , scd angelus efii-

Reg., hoc festo ( ) : quae lectio non improbaoda videtur. Illam quoque iu margine afferl S;ivil.
nog. :Quin eliam, tu quoquc, si non honio renumserh
Haesi certe indeligendo. Nam tllud, /it autem in clariUdA
% Urrat ufixus, elc.
et iplendore, utpote quorum sit munus wm aun incorpo() Jain dixbnus solerc CbrysoslomumCbaldaioset Babv- reis potestatiltu offerre leo htpntios mysiicos, qui<i ali^i
IOQKM indbcriininatiiii vocarc Pcrbas. Al>rabaui autein ex
sibi vnlt, quam saiirlos d:m angelis perpeiuo bvn::ios
CliakJiea veucrui.
mysiicos Dco canere, ai-pic adto festum aycrc? *
1

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIUEP GOHSTANTIXUP;

quidquam aliud potest indicare, sed ipsa sola experiontia ostcndit ejiis bealiludinem : quam deiur nobis
onuiibus nssequi gralia et clementia Domini nostfi
Josu Cbrisli, cui gloria c l poteutia, nunc et semper,
c l in saccula sccculon.m. Amcn.

fftus, cam adjiitorem solum inroceimis, ct cum paratum inTeniemus ad nos senandos. Si enim q m
naufragium fecerunt, etin tabula veliuntur, eos qui
procul sunt stalim vocanles, persuadent ut Immanilaie ulantnr : elsi nibil inler eos communc inlcrIN PSALMUM CXIY.
cedat, sed sola calamhale noti sint, quanto mngis
I . Dilexi, quoniam exaudiet Dominus vocertx
qui esl benignus el demens, et nalurali boniiaie
orationis mem.
uiiinr, eos eripiet qui gravibus opprimuntur calami4. Quas veresintnobis conducibilia*Etquisnam esl, lalibus, si modo ad eum confugere voluerint, et cum
tnquics,qui durti exaiidilur, non diligit? Multi saeculares
vcre ac sincere invocare, bumana spc relicta ?Qnando
homincs. Nokmt enim audire ea qua3 illis conferunt,
ergo in inopinalum aliquod malum incidcris, nc anised rogant quidem ut ea eveniant, quae non sunt sibi
mum abjicias, sed luum slatim spiritum erigas, c l
Conducibilia: deindc ubi evcncrint, anguntur ei trislitia
confugias ad Iranquillum porlum, qui nullis agiialur
nfttciunlur. Ea enim sunt conducibilia, quac Deus scit
fluclibus, et ad lurrim numquam expugnabilem ,
ndbis conduccrc, sivcdixeris paupertalcm, sive famem,
nempc Dei auxilium. Ideo enim permisil ut cadcrcs,
sive morbam, sive quodcumque aliud ejusmodi. Quae
ul tu euni invocares. Scd plerique lunc maxime deautem Dcus ut conducibilia probaverit et dederit, ea jiciunlur, c l eam qua praediii eranl pietalem abji6iini ulilia. Audi enim quid dical Paulo : Sufflcit
ciunt % cum conlra sit iaciendum. Quoniam enim noe
tibi gralia mea : virtus enim mea in infirmitaie perficilur va!de amat, ideo pcrmillit ut affligamur, ut ei pcr(2. Cor.12.9).Hxcenim ei conferebaiit,persequuliones,
feclius conjungamur. Nam niatres quoque soleut ii>afllicliones, et anguslia?. Qui etiam cum audivisset
solentes pueros diversis larvis perlcrrenles, cogere
ea conferre, dicebat: Quapropter placeo mihi in infir- eos, ul ad suum gremium confugiani, non eos quidem
milalibus, in coniumelm, in penequulwnibus (lbid. v. volentes roolestia afikere, sed boc excogiianles, ut
40). Non esl ergo quorumlibet gaudere, quando Deus
ipsi eis assideant: ila eliam Dcus volens semper nos
eos exaudieril, prarbens quae sunt conducibilia. Multi
sibi conjungere, vebit amator vehcmens, vel potius
qnidem cerle volunt ea qiue sunt inulilia, et cis deleaniatore qnovis vehementior, perniiuil ut ad lalem
clanlur: propbeta aulcm non sic, sed quid? Dilexit,
redigaris necessilatcm, ut perpetuo vaccs orationi,
quoriiam exaudivit eum Deus, dans quae sunt uiilia.
et eum assidue invoces, el aliis reliclis sis de eosol2. Quia inclinavU aurem suam miht. llumanis rursus licitus. Domine, libera animam meam. Alius inlerverbis Dei nulum ostcndit. Et aiiud quoque per hoc
pres, Rogo, Domine, eripe animam meam.
etiam vcrbum obscure significat, diccns : Non snrn
Dom\ne salva animam meam.
dignus qui exaudiar, ipse lamen descendit ad mc.
Anima cum primis servetur Ulccsa. Yidisli sapicnEt in diebusmeh invocabo. Quid est, Jn diebusmeis? lem animam, quoinodo relictis omnibus qua? ad baiic
Non quoniam, iuquil, exauditus sum, resiliarn, et
vitani pcrtincnt, unum lanium pelil, ut aninia nia~
evadam negligenlior : sed omnibus diebus vitsc meac
neal illnesa, et nibil palialur eorum quac IIII noccre
fcoc munus obibo.
possunl?Si cnim bene habeat, reliqua omnia sequcnInvocatio Dei malis liberat. 3. Circumdederunl lur, ut si non bene babeat, nihil nosjuvai reliqua
medolores morlis, pericula inferm invenerunt me. Tribu- prosperitas : et ideo nibil non dicere et facerc oporlationem et doloreni inveni; 4. et nomen Domini invo- tel, ul eam conservemus. Hocenim innuitcum d i c i i :
eavi. Vidisti arma valida? vidisli consolationem qiiae Eslole prudentes, sicut serpentes ( Matih. 10. 16).
Quemadmodum enim illc reliquum corpus pfojieit,
solvit quxcumque sunt gravia ? vidisli animum i n ut capul conservet : itn opor;el tc quoquc alia omnia
ffammatum dcsidcrio Domini ? Quod aiilem dicil, est
dare pro salute animro. Neque enim panpcrias, nec
cjusmodi : Surficit mihi ad boc ul liberer a malis,
morbus, ncc qaod videtur esse capul omnium maloquoc me circumslant, Deum invocare. Quidnam est
rtim , mors pnierit cum qui cecidcrit offendere, 9i
crgo in causa, quod cuni Dcum snepe invocemtis,
ininime lamen a malis liberemur ? Quoniam non invo- illa conservetur : quemadmodum nec ex viia aliquid
commodi percipies, si ea perierit, corrupiave fuerit.
eamus ut oportct invocare. Nam ut scias eum paraIdeo cxleris rclictis, de ea verba faCit, rogaique ul
tum esse scmper pracberc, audi qmd dical in Evangeliis : Quis esi ex vobis, quo si pelierit filius ejus pa- non nimis acriaab <*a exigamr ratio, ct ab intolcrabiiiem, num lapidem dabit ei ? vel si pelierit pisccm, num libus liberetur suppliciis. 5. Misericors Uominus d
serpentem dabil ei ? Si autem vos, cum sitit mali, scitisjnslus, el Devs noster misereiur. Vides quomodo doccl
bona dona darefiliisvestris : multo magis Pater vesleraudilorem , ut neque despercl, ncque sit ignavioi
qui esl in ccelis, dabil bona petentibus se (Matth. 7. ei negligenlior? Hoc enim prope dicit, Ne desperes;
est enim Deus niisericors : nec sis segnis; csl
9 - 4 1 ) . Vides quanla sit ejus boniias, cum noslra
enim juslus. Itaquc islitis cxscindil socnrdiam : illius
cum illa collala videatur improbilas ? Quoniam ergo
sic Reg.; at edili, sola calandtate ndserandt
talis est nosier Dominus, ad euro semper confugiasavil. rejicit ad marginem mem)>rum boc, el emn
pietatem abjtciunt.
Sic Reg. et savil. Alii, Pauliis. Utraque leciio ferri
savil. in margine: uoc enim est quod in Scripiura dr
pofise Tideiur; aed prior pra?t*ecenda est.
ckur.
1

EXPOSmO !N P S A L M L M C X l V .
[303]
,

\ , ,
. '.
' .
,

)
7\

\ # ; .
.
, , *
,
, .
,
, , , ,
.
, .
*

.
, , ,
. , ,
, ,
7."< ,
, .
, , ; , , ." . .
, ,
, '
. .
,
; , , ,
, ^ ,
.
,
$
.
.
;
;
;
, "
.
,
; " ."
, ,
,
&, ; ,
,

.
, [304]
;
, ,
, > .
. , , ^^
,
* Reg. el Savil. Alii .

51*

, '
*> ,
,
, ' , , . , , *
,
, ,
. ,
. '
,
. ,
, . .
, *
,
,
, tpa ,
, ,
, $ . , .
, *,
$\
. ,
.
0

;
, , ,
;
, ,
,
. ,
.

cl . ,
.
, ,
, ,
,
, c.
,
, [305] *
,
. ,
.
, ;

, .
^
6

t Reg.: quam tectionem

anleponendam duxi ei, quam edili prsferebanl
.
Hic non parum variat Savilius, qui babet '
, , et post
vocem , addit in margine 6e;av .
d , , etc.,hsec interpretalio esl Syromacbi.
Illud ponro in Hexaplis oostris desideratur, sdt adjectum velim. Sequens auiera inlerpretatio esl Aqoile.
Savil. in margine $ $
, .
Sa\il. marg. , uon male.
e

3!7

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

, .
'. . (5, .
,
, .
\ ,
, \ ,

, \
.
4

,
.
.

, ,
. ; .
f , ,
, , ,
- *
,
, ,
& . \ , , \
.
., ,
,
p.

. ,

.
, .
,
,
, .

. ,
. ,
,
,
.
, ,
.
, , \
[306] , .
, &.,
,

,
. "

,
,
.

.
, .
,

Savil. .

5|g

,
.
, ,
, .
, *
. Ata
,
, ,
,
.
, ,
,
'



.
.
,
.

.
.
. ,
. ,
. "
, ,
, , *

,
*

. ,
,
,

01
,
.

\ ;
, \
,
. '
, ^
; " ,
, , , ;
, , ; $
, ; ,
.

[307] .
, , .
.
. ; "
, .
,
'
b

* Savil. in margine . llraque lectio quadrai

ad sericm.
Sav. ' Ulram malis elige leclionem.
c

EXPOSITIO LN PSALMUM C X I V .

31*

prjDclarani quamdam iiberaiionera, requiem et libcrLiaiilem lollit dcsperationem salulcm nobis ulrinque
Cem. Si quis autem eam acceperit aoagogice, |>oterit
procurans.
exccssum ex hac viia vocare liberationeni, eaimiuo
2. Deinde oslendens Deum esse propcnsum ad clemenliam, subjungit dicens, Deu$ nosler miseMur. appellare requiem. Est enim ab omnibus malis libe*
Recle autem dixit, Deu$ noster : ut eum dislingual ab ralio , nec esi amplius incerliiudini obnoxius, ut qui
sil sccurilatein consequulus, qui cum bona spe binc
iis diis, quorum paulo anle meminit. Sum enim illoexcessit. Elsi enim mors invecla esi ex peccaio, ea
rum parles occidere, de raedio lollere, et bella implatamen Deus usus esl ad noslrum beneficium. Et ideo
cabilia gerere; bujus autem , uti clemenlia , condonon
fuit ea sola contentus, sed eliam vitam reddidit lanare, el assiduc a periculis eripere: qucc quidem cum
boriosaiu, u( scias eum ncc prius quidein permissualiis maxime ostenduni illos esse dsemones et exitiorum fuisse , nisi ejus sapienlia id valde ulilc facium
sos, buuc aulem curam gerere ei providere, et verum
esset. ideo cum dixisset, Quo die comederis, mom
csse Deum.
Infanlum ac puerorum cu$tot Deus. Secuntas vita morieris (Gen. 2 . 1 7 ) : non fuil poena cuntcnius; poena
non est quarenda. Mors liberatio el requies. Vita cur la- enimeral, Terrae$ et in terram reverteris (lbid. . 19);
borio&a. *6. Cutiodiens parvulos Dominus: humilialus nunc aulem aliud quoque adjicit, diccns : In sudon
lum, et liberavit me. Ilic movet maximum genus ejus vultus tui vesceris pane tuo. Spinas et tribuios germinaprovideulias. Quoniam enim dixil, Mi$ericor$ el juslus, bit tibi: in laboribus comedes ex ea (lbid. et v. 18. 17).
et miseretur, ejus maxiinae clemenlise opus deinceps Et mulieri d i x i t : Multiplicans multiplicabo wrumnas
lua$, el gemilum tuum. Jn doloribus paria filios (Ibid.
ostendit. Quodnam ? ld videlicel quo ulilur in infanv.
16). Neque eniin illud satis eral ad cos casiiganlesac pueros : non enim habemus ralionem , quse
nos docet haec vilare, illa eligere , et mala quse nos dos. Mulios itaque videmus ea ralione evadcre meiovadunt propulsare, et quao adsunt excutcre: et v i - liores. Mors enim ubi advcnerii, alienat a sensu : bac
ribus valemus, et arles scimus; infanles autem ac amem vivos meliores efficiunt. Quod si videiur ics
pueri, quibus baec omnia deflciunt, suni perinde esse terribilis, id fil ex imbecillilate eoruin qui sic
ac 6i non haberent qui eos regerel : sed in omnibus affecti sunt. Quod enira bic metus sit imbecillitatis,
audi Paulum eam oplanlem, et de ea lajlantem, ut
babent Dci providentiam , qua nisi assidue fruerenlur, omnes periissent. Nam et serpens perimeret in- quando d i c i l : lietolvi, et esse eum Christo, est multo
meliu*(Pliilipp. 1. 2 3 ) ; et rursus, Lwtor et coltvtor
fanlem involulum fasciis, el avis qu.nc degit in aidibus (), el multa alia quaj repunt ac serpunt iu do- cum vobii omnibus; Uidem vos quoque lastemmi et collostemini mecum (Ibid. 2. 17. 18) ; de contrariis
laibus. Ncque enim nutrix, nec maler, yec ullus alius
aulem
dolenlem : Non solum enhtt, inquit, sed ipsi
suificil ad eorum pcrfectam gerendam providentiam,
etiam in nobis ipsis ingemiscimus,fitiorumadoptionem
nisi supemo juventur auxilio. Nonnulli auiem dicunt
exspectanle*, liberalionem corpom nostri (Rom. 8.23);
boc dictum esse de foelibus nonduni in lucem editis.
el rursus, Qui sumus in hoc tabernaculo, ingemiscimus
Ilumiliatus eum, el liberavit me. Non dixit, Non pergravati (2. Cor. 5. 4 ) .
misil ut inciderem in pericula : sed,Poslquam incidi,
v

3. Quanta res est philosophia chrhliana. Dolor non

servavit. Quoniam euim dixit generalem ejus provimorie, $ed mala conscientia. Vidisli quantum sit
denuam, ad suam qooque personam extendit oratiobonum philosopbia ? Quac aliis videntur esse digna lanem, sicul ex gcneralibus et ex singularibus solet ea
crymis, ea huic videntur esse opianda : et propier
coniirmare. Ne ergo quaeras vitam omni ex parie securam ; non esl eoim libi conducibile. Si enim non qua3 alii se jure pulanl laetari et voluptatc affici, is
propier ea existiroatesse meriio ingemiscendum. A n eral conducibile prophetis, mullo magis nec tibi. Qaod
aulem non esset conducibile, audi quid dicat; Bonum non est merito ingemiscendum , quod sinaus in remihly quia humitimti me ul discam justificntiones tuas gione aliena, et in terram procul a pairia posilam
amandaii ? Annon esi maxime Ixtandum, quod in
(Psal. i 18. 71). Duplex hic est gratiarum actio, quod
tranquillum porlum cura maxima celerilate cursum
et in perlcula incidere permiserit, et quod cum ceciteneamus, et supcrnam civiiaiem recipiamus, a qua
disset, minime dereliquerit. Est autem utrumque aliaufugit dolor, moleslia , el gemitus ? quid mea ,
quomodo genus beneficii, nec esl prius minus seinquies, refert, qui sum peccator? Yides non esse
cundo, imo vero , si mirabile aliquid dicendum est,
morlem quae dolorem afferal, sed malam conscienetiam majus. lloc enim libcravil a periculis, illud
tiam ? Destne ergo peccarc, et erii tibi expetenda
vero animam fecit magis sapieniem. 7. Convertere
anima mea, in requiem luam, quia Dominus benefecit mors. Oculot meos lacrymis. Merito ila dixit: non
libi. 8. Quia eripuil animam meam de morte, ocuios est enira illic dolor, iristilia, nec luctus. El pedes meo$
meos lacrymis, pedet meos lapsu. 9. Phtcebo coramalupsu. Hocesl majus priore. Ouomodo? Quod non siDomino in regione vivorum. Hisloriae quidem ratio dicit mus solum Hberaii a dolore, sed eliam a supplanlatione ct ab insidiis. Stat enim euper pelram, qui cum
recte factis recessit: portum apprehendit : impedU
() Non absurde forte quaeratur qusenam illa avis domesiica, quae infantes perimeret, nisi Deus tenella? aeuii pro- menta omuia in poslerum sublala sunt; nusquam
spicerel. Yox Graeca, w , quae hic, aro, iolerpretala est,
lurba, ncc turaullus : in tranquillo siaiu manei percallinam persseptf signncat. Al htc alia fbrlc avts valenuor
tudicauir,
y

319

S. JOANNIS CllUYSOSTOMl A R i J H E P . CONSTANTINOP.

5 ^
oplima
docendi
ratio,
non
oralionis
scricm
e\sciupetuo is qui sto cx<!esserit. Placebo coram Domino in
derc, ncc partc acccpla in ca immorari, scd ab uHa*
regione vitorum, AJius, Anle Dominum. Alius, lnamducerc
cxordium narraiionis. De quonam crgo dissebulubo. Hoc elinm Paulus ostendil dicens : El nos rapiemur in nubitms tn occursum Domini in nerero, el Ua rcns Paulus meminit bujus vocis propbeiic;c? De rcwemper cum Domino erimus {\. Thess. 4. 16). Rectesurrectione, el futuroruin bonorum perceplionc, qua?omnem rationem, menlemque el cogiialionem supeauiem diwt, In rtgione vvenlium. llla enim est vera
rant. Quoniam ergo hxc omnem superabanl oraiioviia , a morle libera, qura habel bona pura ct non
mitta. Quando enim , inquil, deleveril omnem princi- neui, noc ea explicare poierat, iide auiem ad ea suscipeium, et omncm potestatem ac virtutem, vliimut pienda opus est : ne conturbaretur Judaaus, el ceti
dclebitur mon (4. Gor. 15. 2 J . 26). His aulem vana spe inflatus se fuisse deceptum cxistimaret, propbctico dicto corrigit ejus imprudenliam, propemodcletis, niliil remanel irisle nec injucundum , non
dnm
diccns : Non rem aliqiiam novam requiro, fidem,
cura, non sollicitudo, non labor: erunt iiaque omnia
scd
velus
bonum. Elenim sic quidem Paulus; pro~
) la*lilia, omnia pax, omnia caritas
omnia Iranquillipbela
aulem,
cum ipse quoque cssel prxdiciuru
'! tas, omnia delcctalio, omnia vra el sincera, solida
bona quacdam evcnlura Jud.ris, qux superabant buel stabilia. Nullus est enim illic ejusmodi lapsus, non
manum rerum ordinem, ne quis possei eis iidem deira, non trislilia , non amor pecuniai, non corporuni
rogare,
ila Psalmum incepil, dicens : Credidi, propter
desiderium, non paupcrtas, non divitiae, non infamia,
quod et loquutus sum. Quoniam enim perieranl Jcro
Don aliqjiid aliud cjusmodi. Ilanc ilaque nos vitam
solyma, lemplumquc fueral eversom et dinilum, c l
desidcrcmus el omnes acliones noslras eo dirigainus.
omnes captivi et vincti abducli fucranl in alienarrt
Proplerea enim jubemur etiam dicere in precationc ,
rcgioncm,
barbari autcin pro illis tcrram coruin posAdvemalregnum tuum (Matlh. 6.10), ut ad illum diem
sidcbanl, el vincas plautare, domos crdificarc, cl raaecmpcr respiciamus. Qui enim illo aniore lenelur, et
trimonia conlrabere jussi fueranl : hoic ailxrebrtnt
iUorum bonorum spe alilur, nullis malis prajscntibus
JudjMS
dcspcralioncm, et doinceps apnd se cogiubruilur, millis hujus saiculi auuimnis deprimitur:
b
a
n
l
:
Si
cum baberemus civilalem, arma, arccs,
sed quemadmodum qui ad regiam urbcrn conlenpecuniaB copiam tamam, lemplum, abare, culium c l
dunt, nullo quod in ilinerc sc offeraL retinentur,
ceromonias, alquc aliam onincm religionis insiiluiiopralis , non borlis , non vallibus, non dcsertis, sed
nem, Iraditi el in scrvilutem alque capliviiatem abelrorumque nullam ralioncm ducerUcs, ad unum soducii
sumus : nunc cum in alicna regione degamus,
Lum respiciunt, nempe ad palriam qaae est cos suscect omnibus spoliati, nudi ct servi simus, quomoda
plura : ita ctiam qui quolidic illam sibi cffingit et
polerimu? nostram recipere patriam ? Quoniam ergo
cxpriniit civilaiem , el ejus fovet alilque dcsidcrium ,
m\illi
ex imbecillioribus hxc rcpulantes conturbauiliil eorum quae eunl gravia, grave exjslimabil, nec
banlur, et non aitendebant propiiotis, qni pradicceorum quse sunt jucanda el illustria, jucundum et i l bant rediium : propterea sic dixil, ex eo omuibus
iuslre. Quid aulem dico, exibiimabii ? Imo ca ne
oslcndens opus esse fidc ad ea, qua? dicunlur a Deo.
videbil quidem , ut qui atios habeal oculos, et lalcs
Eos aulem alii qnoqne aliler alloquuntur, quemqualcs praecipil Paulus diccns : Non considerantibus
admodum Isaias sic dicens : Respiciie ad solidam peuobU qu<s videntur, $ed quce non videnlur; qucc enbn
tram ex qua excisi estis (), etad fossam lacuz, ex quo
tidenlur, temporalia sunt: qua aulem tion videntur,
effossi
estis (hai. 51. 4). Et rursus: Respicite ad Abrawterna ( 2 . Cor. 4. 48). Vidisli quomodo viam alia diham
patrem
veslrum, et ad Sarram quce vos peperit
ctione osienderit? Illa ergo amplecLamur, ut etiara
quod unus erat, et vocavi ipsum, et sanctificavi ipsum,
assequamur, et viia ab orani inlerilu aiiena fruamur :
et muliiplicavi ipsum (lbid. v. 2). Quod aulem dirit,
quan detur omnibus aobis coasequi, gralia ct beniest
ejusmodi: Nonne crot Abrabam barbarus? nonne
gnilale Domiai noslri Jcsu Chrisli, cui gloria et polencarebai liberis, el jam aelale procceseral? noime habc*ia. nunc el semper, c l ia sxcida sseculorum. Amen.
bat uxorera, qure el propler actatem, et propter nattiram eral filiis procreandis inutilis? annon eranl rcs eju
1N PSALMUM C X V .
omnino desporalx? Quidergo?anHon ex tino sine liberis
4. Credidi propier quod loquutus tvm ; ego autem kuct provectae slatis implevi orbem terne? Quidergo C<HIniHiatus suni nimh.
lurbamini ? S i enim cx uno poiui implere orbcm tcr4. Htijus dieti beatus Paulus mentionem f;iciens,
rae: multo magis ex Yobis paucis implebo Jerosolyma.
d i c i t : Habenles autem enmdem Spirilam fidei sicui
in margine pleniorem affert lectioncm sic: Pro$eriptum e$4 : Credidi propter quod loquultu suni : et phetasavil.
autem ille, qui dixeral {Psalm. 50, 8): c incerta ct
vo$ credimus, prepier quod et loquimur (2. Cor. 4. 15. occuila sapienlicB tucc maiiife&Uuli mt//f> qut lcmla sapieniia
44). Necesse esl ergo primiiiii dicere, quomodo eo ptenus erai, cum, eic.
1

usus est Apostolus, et de quonam sermo essel ab eo

inslitultis. Ita eoim eo cognoscemus, quid sibi vclit
prnpheia.

() Jam mullis in locis vidimusChrysostomum usura fuiss^

Editiooe LXX ad liexaplarem Origenis FxJiiionem cmcndata:
id quod etiam hoc loco bis deprebendilur. Nam illud, cx

qua excisi estis ( , Tbeodotionis, et ea

vera germanaque lectio est. L x x a u t e m Hebra^a verteranl,
Formuta doeendi opiima. Alioqui veto ha?c est . quam excidislis. Verum hic passivi sensus requirjtur. Similiterque infra, ubi sepluagiQU Interpretes habenl, [soppl. ], foveam quam
m Kdit. Morel. boc decsl, omma caritas. Scd habeiur fodistis, Cbrysostomus legil, , quo effoui
in Mss.ct iasavil.} alque iia legit Hervetus.
esti$, quem signiQcatum rcquirit vox Hebra?a, :
1

319

EXPOSITIO IN P S A L M U M C X V .

.

. ", "

. , .
ToOV

,
. ,
. ,
, . "

, , ,
, .
,
, , ,
, , ,
,
,
, , ,
, , , ,
. \ , . ,
, .
,
, ,
* *> *

, , , , , * *
^ ,
^rov ,
,
. , ; *
, * ,
,

,

,

,
. ;
, ,

; , [308]
* ,
, , .
.
c

* .
*,

'. ^
, * "


, ,

.

,
. .
,
, e

ln edit. Motel. hoc deest, .

* Reg. el Savil. in marg. .
* Savil. coojlcit leg. , sed obstat omnium exempbrioni consensus.

320

, *
. &
;
>, ,
.
, ,
, , , -
, ( ,
, ,
.

,
,
, ;
,
.

, ,

,
* , , , , > ,
,
, , , , , ,
, , , , , , ;
,
,
,
,
.
, [309J

, ,

, .

}'
/ , jjr,
, ,

. " ,
; , ;
;
* ; ; *
, ,
; ;
,
.

,

,
* ^ .
, "

, d

d Sav. fn marg.pleniorem aflert leclionem sic:

,
, , .
> ^ Hcg,

&
S. JOANNIS CHKYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

.
#

'
,
, ;
, , ' ,
. '' ,
.
, , ^ .
,
, ,
, ,
,
, \ ,
*
, , ,

.
; , . .
,

,
, , '
.

, . "
, .
,
, ,
. ,
, .
;,
;
, ,
.

. " , ,
. , ,
, ,
;, , . " - , , ; "

. "

. "

, '
, .
, ,
, ,
.

,
.
.
.
'. ; ,
' ,
, ' ' .
, ,
[310] 7 * /



, ' ,
.
, ,
,
[3] . '
. ,
, ,

,
,
*
.
,
;
,
,
, *
.
, .
; "
, ,
, ,

, ,
,
.
,
, '
. , , ,

.* ,

. ,
,
,
, ',
.
; , .
,
,
,
. ' .
^

, 2

* Savil. h:tbol; sod recle mispicatus 0*1 legcndiim essc. , ul liabet eoitio Moreili.

b Savil. inraargine^ : cnarttju

EXPOSITIO 1N P3ALMLM CXV.

521

tetn eumdem Spmtum fidei ? Et ea qnae dtcia *uni

significans, ct ostcndens opus esse suppedilalione
Spiritus ad conscendcndum ad aliiltidinem fidei, et
vibpendendam rationum imbecillilalem. E l ideo ipse
quoque alibi dicil : Unicuique autem manifestatio Spi~
rilus didur ad uiUilalem. Alii enim per Spiritum datur
servio sapienliue,alii autemsermo $cknlice, aliivero fidcs,
alii autem dona sanalionum (2. Cor. 12. 7-9). Sed for- \
tasse dixerit quispiam, quod etiam verum est, ipsum
aliam dicerc fldcm, per quam fiebant miracula. Scio
ego quoque aliam csse fidem, de qua apostoli dicebanl, Adjice nobisfidem(Luc. 17. 5): el aliam hanc,
per quam snmus omnes iidcles, signa quidem non
facienles, sed babcntes cognittoncm pielalis : atqui
bic quoquc est nobis opus auxilio Spirilus. Eienim
dc quadam scribit Lucas, Aperuil cor ejus, ut attenderet ea, quoe dicebanlur Paulo (AcL 16. 14). E l Clirislus : Piemo venit ad me, nisi Pater Iraxeril eum (Joan.
6. 44). Si hoc crgo Dci esl, quomodo pecout qui
non credunt, cum uec Spiritus opem feral, nec Pater irabal, nec in viam dcducal Filius? De seipso cnim
dicit: Ego sum via ( Joan. 14. 6 ). Hoc aulein dicit
oslendens se opus esse ad boc ut adducanlur ad
Palrcin.Si ergo Paier trahit, Filius deducil, Spirilus
illuminat, quid peccant qui nequc tracli sunt, neqnc
deducii, ncc illuminali ? Quoniam non prxbent seipsos dignos, ui eam suscipiant illuminalionein. Yide
crgo boc evenisse Cornelio: neque eniin boe ille
apud se invenit, sed eum Dcus vocavit, quoniam ipse
pncoccupans, seipsum dignum reddidil (Act. 10). Et
ideo Paulus quoque dc fide disscrens, d i x i l : Et hoc
nonex vobis, Dei estdonum (Ephes. 2. 8). Nec lamcn
te rclinquil vacuum bonis aciionibus. Elsi cniui ejus
csl Irabere el inducere : animain (amen requiril qua3
2. Idco dc Abraham quoquo loquens Paulus, qnolnororn geral, ct facile parcat : et tunc suuin adhibct
niain non boc fecil, sed suas rationcs reprebendens
auxilium.
rcspexit ad potenliam ejus qui est pollicitus, et osicnVirtus et salus noslra necestitaii non subjacent. Fide
dens eum bac ratione Deum maxima gloria affecisse,
magis opus habenl Chrhlianx quam olimJudm.Quod i c i t : In promiuione enim Dei non hassiiavit increducirca alibi quoque dicil Patrlus : Secundum propositum
titale, $ed vaiidus factus esl fide, dam gloriam Deo,el
vocaiis (Rotii.8.28). Neque enim virlns, necsalus nostia
cerio persuasut ipsum quod poilicitus est, posse etiam
necessitali subjacct.Nam etsi maxima pars, atque adco
facere (Rouu 4 , 2 0 . 2 l ) . Q u i d porro e$t, tlabente* aufere toium ejus sil, exiguuni quid lamen nobis rcliquit,
lcm eumdem Spiritumfidei, sicut scriptum est: Credidi,
ut dandaa coronae speciosa sit occasio. E l ideo cuni
propter quod loquutus $um: el not credimus propter
dixisset Paulus : Habenles autem eumdem Spirilum
quod el loquimur (2. Cor. 4.13) ?
fidei (2. Cor. 4. 13), boc est, qui eliam loquuius est
Spirilus idem utriutque Testamenti conditor. Gratia in Veteri, subjunxil: Ei nos credimus, propter quod
ad fidemnecessaria. IIic nobis magnum revelat myel loquimur. Mullo enim roagis bic fide opus babemus
sterium. Quodnam boc ? Ejusdem esseSpiritus novum
qnam iilic, c l propter naluram promissorum, quaa
c l Velus Teslamentum : et eumdem Spiritum, qui
sub vhum non cadunt, sed sola mcnle pcrcipiunlur;
est in eo loquutus, bic quoque loquuium esse, ac
et propter ordincm temporum. Non enim in viia
fidem esse omniuro magislram, nec absque ea nos
prjescnli, sed in fuluro eruni pruemia. Irao vero erat
quidpiam posse. Et no$ enim, inquit, credimus,
cliam opuft fide pro praesenlibus : etenim ea ipsa quae
ei ideo loquimur. Si eam enim sustuleris, ne os
dabaniur fidc fide opus babebanl, eiiam dum dabarv
quiden aperire possuraus. Quare autem non dixit,
tur, nempe ct niysleriorum communio, et baplismi
Habentes aulem eamdem fidem, sed, HabenUs oudonnm. Ua omnem rationem superabat vis bonorum.
Si ilaque in crassissirois illis e( sensibilibus fide crat
(a) Sara quidem slerilis erat, referente scriptura. At quomodo dici possit Abrabaiu fuisse stcrilem, et uon magis gi- opus, mullo rnagis hic. $ed aposlolica quidem songnendi iactiliale prsediuim, quam lapidem, quandoquidem
l>06t sarse mortem aetate graiidior sex filios suscepit ex ce- leniia convenientem accepit iiHerprctalionem: tempus
esi auiem, ul redeamus ad propbeiiam, c( dicaiuus
iura?

E l ideo dicit : Respicilc ad tolidam pe/rom, exqua rxcisi e$ii$, Abralinin tla vocans : et fouam lacus, ex quo
effossi esti*, Sarram ita nominans (). Qucnriadmodom cnim lacus aqoam pcr sc non habet, sed eam
suscipii cx stipcrnis pluviis : ita eliam illa cum esset
privala facullaie gigoendi, a supernis accepit illam ;
el quemadmodum pctra numquam fruclura tulit, iia
ncc ferre potcrat Abraham : ego (amen vos illinc exculpsi, ei cx uno lot et tanlas regiones implevi. Et
idco Ezecbielem quoquc in campnm educit, et ostendit ci cumulum ossium, el propbelans ossa excilat,
osiendens eis, el dicens : Si possum excilare mortuot,
mullo magis ros, qui vivilis, reducere (Ezech, 37. 13).
quidcin sic : bic aulem prophela quomodo?
Fidei necessitas in promUsionibus. Rationi humana
non innitendum in rebns divinis. Credidi, propter
quod loquutus sunu Hoc e s l : Fidc opus esl ad ea
qu# promiilunlur: ego enim ea cogitans el animo
revolvens, fide inlroducla omncm expuli perlurbalioncm. IIoc crgo dicit Paulus, in his sensilibus, el
qurc videnlur bonis, fide opus csse. Quod si in sensilibus, multo magis in spirilualibus. Si enim u l suam
civiiaiem sc rccuperaturos admillerent, eis fuil opus
fide : mullo magis nobis, qui caclum exspeclanius.
Quando ergo cst aliquid niagmim, el quod cogilalioiicm el ralionem superat, oporlet eam assumere, ct
non liumano ordine res cxaminare. Admirabilia enim
Dei opera sunt iis omnibus superiora. Oporlel ilaque
ora raiionibus obstrucntcs ad fidem accurrere, et
Deura gloria afficere. Qui cnim raiione conlendit rcs
ad illura speclanies invcnire, ncquaquam eum gloria
aflicil, nt qui raiiocinii sui hnmilitati velii ineflabilia
ejus oecouomise consilia subjicere.

324
S. JOANNIS CHRYSOSTOMi ARCIIIEP. CONSTAN7IN0P.
diflkuluie ei persuadel, qui illa esl prxdilus, u i
quitl dicil hic beatus. Quid ergodicil? Credidi, probonam spem babeat, cxpulsa lurba raiiucinaLionuui.
pter quod loquutus sutn. Atqui nihil rat adbuc loquuQuod ipse quoque signUicans, dicit: Ego autem afflitus, sed dicit id quod mente jam a se dictum eral.
etus sum nimU ; fioc est, Yalde quidein aifliclus sum ,
Qiiid est aulem quod jam diclum fuerat? Cum,inquit,
sed aon desperavi, nec aninium abjcei. Deinde osiriillam calamiiatem c l Judaicam illaro iragoediam ani~
dens se oon fuisse solummodo aiflieium, sed gravismo agilassem. illumque inlerilum et excidium cxlreaime afflictum subjunxit dicens : Ego aulem dixi in
mamque vastitaiem, non desperavi fore , ut res muexcessu meo: Omnis homo mendux.
larctur in nielitis : iino vero ei speravi, el anrninExceisus quid. Uomo cur dkalur maidax. Quid
liavi, el loquulus sum. Nam el iu prioribus Psalmis
multa de his disserui; loquulus sum aulcm c l annun- csi, In excessu meo/ln sumraa, inquit, cahmiute, c l
ingenli inalorum magnitudine. Tanta enim, iivquit,
liavi a flde erudilus.
me aduria cst lciitalio, ut excessum el gravejn sopo3. Alius auleni, qiii non est ab ea valde erudilus,
vide quomodo claudicel el periurbelur. Nam elsi di- rem in me injicerel, Dictl euim hic excessuin, aJienationem a sensu, qua3 ex malis orilur. Nam de Adani
cit illum Psalmum David, non tamen ex persona
quoque
quando dicitur Deus immisisse in eum expropria, sed narrans eorum , qui claudieant, animi
periurbaiiones, sic dixit: Quam bottus Deus hrael iis cessum (Gen. 2. 21), innuil quamdam a sensu aiie jiationem. Ecslasis enim, seu excessus dicitur, extra
qui snnt recto corde. Mei aulem pene moti sunl pedes,
vcne effusi mnl gressus niei (Psal. 72.2): non loquensse esse posilum. Immissus aulem erat tum excessus,
de pcdibus el gressibus, sed de ratiocinationibus clau- ne senliret cum auferreiur costa, nec ex ea re dolodiraiiiibus. Cau^am autem subjunxil dicens : Quo- rem caperet: ea ratione Deus suflurans sensum monium zelavi proptcr iniqno$(Ibid. v. 3), boc est vidcns lesliie, ne acccplo dolore faclum id a?grc ferret, i m /lorentes barbaros, dejeclos autem el fraclos Judxos. Dii&it in cum cxcessum. E l rursus alibi : Cecidit, i n E l qnodnam genus dicil claudicalionis? Etdixi: Fru- quil, super ipsos excettiu (Acl. 10.10). Signiiical illic
$tra ergo ju&tificavi cor meum, et tavi inter innocenles gravcm quemdam soporem, et a seusu reniolioncin.
manus meas (ib. v. 13). Et quidnam ipsum impulerit, Excessus porro id ubique siguificat. F i l aulein v c l
ut hxc dicercl, dicit : Quoniam ecce hi peccaiores el Deo id facieule, vel malorum magniludine gravcm
florentes 1n smcuium oblinuerunl dhilias (lbid. v. i2). soporcm ac torporem afferenle. Solcl enim calaniiias
Deinde vidc quomodo seipsum rursus colligil. Si dice- esse causa excessus el soporis. Hic crgo dicit eicesbam, narrabo sic : IIoc labor est, inquit, anle me, do- sum , magnitudinem malorum qna3 eum occupanec ingres&ns fuerim in sanctumium Dei, et inlelligamrunt. Quid esl aulem quod dicit, Omnis homo menin extrema ipsorum (Ibid. . 15-17). Quod aulem dicil, dax ? Neraone vcrax ? Quomodo ergo Job descripius
est Vir verax, justus, religiosus (Job 1.1)? Quid vero
est ejusmodi : Yexabar, affligebar in raiiocinaliodicemus de prophelis ? Si illi enim mendaces, et i n
nibus. Tale quid enim est ratiocinatio. Deinde cogtiis qna3 dixerunl falsi sunt, omnia pereunt.Quid vero
tavi me facere rcm laboriosam. De iis eniin inquirens,
Abrahain? quid jusli omnes? Yides quantum s i l manibil poierocerii scire,donecmein patriam recepero.
lum, si diciio solum accipialur, c l non sensus consiRes fidei non commitiendw liumanis ralionibus. Fideretur? Quid est ergo quod dixil, Omuis homo mendes sacra ancora. Yides quantum sil periculum res
dax? Id quod ipse dicil alibi : Homo vanitali siuiilis
fidei pcrmillcrc bumanis raiionibus, et non Gdei? Si
faclus ett (Psal. 143. 4). Quod cliam alius propbela
ille cnim fuisscl Ormus c l constans in fide, non haec
d i x i l : Omnis caro faenum, el omnis gloria hominit
fuisset loquulus, non fuissct perlurbalus : non comqua$iflos(ceni (Isai. 40. G) : boc est, rcs Y i l i s s i m a ,
moli essenl ejus pedcs, non essent propemodum
prailerfluens, similis umbran, soronio et alicui i m a cffusi gressus cjus. Sed non iia bic propbela, sed
gini.
sians supra pelram non conlurbabaliir, sed res Ju4. Et ut scias me non levi conjeclura adduclum
dworum videns iia esse aflectas, rcs autem barbarobocc dicere, alius interprcs dixit, FaUum (n), aiitis
rum secus, de reditu clara voce conslanlique et ccrla
autcm, Mentilur, alius, Faliilur, alius, Deficit. Hoc
iucnle frequenter praidicabat in muliis Psalmis : ct
aulem mullum ab illo diflert. Menliri entm esl vitii
valde coniidebai, nec vires barbaiorum, nec viliialcm
quod in animo silum esl : dcficere aulein, et praHerJuduiorum aliendens, scd Dei polcmiatn, qui ea est
pollicilus. Et ideo dicil, Credidi, propter quod loquu- iluere, et esse somnium, umbram el florem, siguiiitus sum: ego autem liumiliaius sum valde. Alius d i c i l : cal nalurai vililatem. Idetn esl cniiu id quod dixit
Ego ulique a/fliclus sum valde. 2. Ego vero dixi in ex- alius,Egosum terraet citiis (*uVn.l8.27): c l aliu*,Q/d
eessu mco, Omnis homo mendax. Alius, Et dixi animisuperbit terra et cinis (V.ccli. 10. 9)? et rursus ul
anxiu*, Omnii homo mentilur. Hic fidei splendor rur- quando dicit bic propbeu, Quid esl horno, quod rnesus ostejidiiur, quod ne magniludo quidem calami- mor es ejus (PsaL 8. 5)? ubiquc nalurc vilitaiem, e l
laiiseum praicipitem dederltin dcsperalionem. Ejus- eam nibil essc significans. Dc segclibus enim dicim

modi enim res cst iides : est qixdam sacra ancora,

quae undique susientat mcnlem qua! ei adharct: et
Innc maxime ostcndilur quando in maxima rerum

(a) Vox Hebraira est,

quam inlerprelaiiir quila; , Syramachiis ; , Theodoiio..

EXPOSITIO 1N PSALMUM C X V .

323

.
,
,
, **
,
. "
, *
, , ' , . , ,

,
.
, ;
*. , , .
.
, , , ' ,
.
?
.

'. , '
!
- , . , ' .
* ,
,
. ,
, .
" , ,
,
,
, ,
. ; ' . , ' *> ' ,
.
, .
, .
, ' " .

,

.
.
,

. ,
, ,
. ,

,
; [313] ;
. , , " ,

. ; ;
. , *; .
, ,
, ,
. ; ,
.
<,

; ,
, ; ;
,
, - . "
, [312] , ,
,
, '
, ,
. *
, ^ , , ,
, ' ,
.
, '
\ ,
, ,
, , ,
- , ,
, .


.
, ^ ,
-5 , ,
, ^ * ,
.
, . ,

. " , ,
;

, ,
, . ,

;

, .

, .
,
, ,

. ; ,
.
,
. ;
, \, ,
, \ ,
,
' , ,
, \ .
*
.

SicLXX. Alii .
* edilione Romana legilur .
Savil. . Sed in margiue scribit .
Utraque lectio quadrat. Pau'o posl leclio iila.
, , deerat iu Morel., sed
habetur in Sav. esique Syimnachi, ut videasin Hexaplis
nostris.ei Euseb.,*l ex ms Reg. Lectio Uemsequens^al
elnov , eic. esi Symniacnj, ulibidein reforiur ex
Theodorelo et ex mss.
*
e

PltBOL. G R . L V .

Reg. 6(5 . Verum 0 hic non quadrare exislimo. Jbid.Savilius ;iU vOfAiu,
, alteram notal in margiite, uempe $.
Alteram lectionern notat In marjc. Savi' . ompe . Infra , alius, referenlo :d 'tiarglncni
eodem Savi)., , id quod eodein recidit.
t Reg. et margo Savil. .
dcesl in Savil. Sed inroargineab eodera
rcponilur.
20

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

" , , . \
,
,

,
,
.

\, , .
*
.
; "
,
,
(,
. )
,

,
,
; .
,
,
.
,
; ,
, ,
. .
, ,
' ,
[51 ]
. " ,
.
,
, .
, ; "
*
, .
01
,
.
,
, ,
.
, ,
, , ,
.
, .
,
.
.

, , .
, , , *>
. , , ,

. ",
".
;
; ,
.

; , ,
, * Sic unus recte; editi .
1 Savil. . Infra , * Alxui, Pretiosa. Addidit Geutianus Hervetus corom Domiiw, an
suo Marle, an Ode ras. cujuspiam ignoro. Neecilur porro
quis ex iutcrprelibus ila verteril.

, ,
.

,

; , < ,
,
, ;
, .
,
1), ' . *
.
,
,
, . "
,
" ,

.
"
. ;
[315] , .
*. ,
.
,
. ,
, ,
. ,
, '
. ,
,
,
, ,
.
,
, ,
,
.
,
.
. ,
* .



,
,

. ,
.
' . * *Epu7oi
, . , .

. *

.
> . . , ', , ,
. ,
, . , '
d

Savil. .
d Savil. in lextu . margine .
Morel. sed vox s u p e r f l i u erat,
nechabeturiu Savll.
f lla Savil. At Morel. . Paulo postSavil. inmargjnc
.
e Sic Morel. Savil. .
k Savil. , eodem sensu
* Sic Re^.: qu certe leciio prjrferenda videtor, illanrr
que secnlus eslinlerpres.Savil. cl Morel. &
. Mox Savil. . Paulo post idem
.

32G
EXPOSITIO IN PSALMUM C X V .
qva retribuit mihi ? oslendcns ejus beneficia, dicilnon
niu6 : Eiuauitx sunt segeWe, hoc est, spem nostram
boluni vitam, sed eiiam uiorlein sanctorum Deo esse
fefellerunt, iiec ut sperabaoius, luleruiit: et, Annos
cur^, iion eam solom q u lege natura* advenil, sed
est emenlilus, hoc rursus significanies. Quooiam ergo
etiam quae ejua voluntato suscipilur. Aniton audis
bomo res est vilis, atque adeo niliili ; hae autem
Pauluin dicentera : ln corne autem manere, magis nephilosopbia solemus uti maxime in calamilate, et
quam sit infirma natura considerare : ideo ipse quo- eeuarium propter w>$, ei eo fretus, scio qnod manebo, et
permambo una vobkcum (Pkilip. 1. 24. 23). Et qufd
que CHin essel aiiimi anxius, e i viderei argui nalumirarie mors, cm ncc generatio nonnullorum naram et quam vilis esset el nihili omoi ex parto o$tendit, Omnis, inquil, homo mendax : hoc est, Homo tura3 lege peracia eil, quetnadmodtim generatio Isaac i
etgencralio Saniueib (Gen. c. 27. el c. 48; i . Reg.
nibili est. Quocirca ipse quoquc alibi dicehat; \erumtamen in vnagim pertransit homo (Psal. 38. 7). 5.20) ? Qtiocirca nee camis quidem eos vocat iilios,
3. Quid retribuam Domino pro omnibtts quce retributl fted filios promisbiouie (Rom. 9. 8). lla ettam Moscs
BOII eal sbnpliciter et abeoluie mortuus (Dculer. 32.
mUii f Vide quomodo ostendit magnum benefictuin
49. 50); sed cum Lteue jnssisset: neqne Joannes, scd
noR ex iie solum q u * fada sunt, sed eliam ex eo quod
euro ipsc permisissel. Atqui fnit ntcrc^s merctricls ;
facta sial in eum qoi esaei ejusraodi, aliis qtiidem
fuit tamen nibito secius bunorata. Hoc ipsum aulcni
verbis, sed eodera sense ea narrans, quae sunt in
est
admirabile, quod vel stc mortuus bonoralus fuit ;
Psalmo. Uuemadmodum cnim ilKc dicebat : Quid est
homo quod memor es ejus, aut filiu* hominis, quoniamaiquidem pro veriiale vitaru finivil, tanloque babilns
esl m bonore, ui ipse cliam qui euni inlcrfecerat, ipvisita* eum(P$al. 8. 5)? ila blc etiam.
euin
timercl. Quod auiom itmerei, audi quid cvangc
Beneficia ut duplicentur; quvmodo vox, caKcem, tnlista
dicai
de Herode : Dieebat enim, quod ip$e resurteUigenda $it, w vertu sequenti. Tunc aulcm oslentexit mortuii, el propterea virtutcs operantur in ipso
diiiiiuf duplicia ease beaetictar quando et natura magiia sunl, eft quando conferuiuur in eura qui esl ni (Marc. 6. 14). Yideqtiomodoeliam in Abel eraimor>
preiiosa el honorala. Ubi e$t Abet frater tuus ? Vox
b i l i : quod quidem beneticium et graliam amplificat.
$anguini$
fratm tui clamat ad me (Gen. 4. 9.10).
lloc ipsum volens oslendere, dicit: Quid retribuam

52*

5. Sepulcra martyrum honorabilia. Vide ctiam in

Dotmno f signiQcans ipsum bominero , qoi esl menLazaro, quomodo post ejtis mortem angoli euin dcdaciuro, qui est vilis atqiie adjo nibili, dignum lanla
censuisse gralia. Pro omnibus quw rttnbuit mihi. Hoc ducebanl (Luc. 16. 22). Contemplare ciiam civilaies
est grati animi, circuire, e i pro iis quae accepit beue- ad marlyrum eepulcra concurrentes, et pepulos corum amore inflammalos. Hoc est ergo qnod dicil :
ficiis quaerere benefactori aliquara referre graiiam :
Deue magnam solliciludiuefn cl curani gcrit vel ipsius
et cum omnia exsolvcrii, pulare se uibil dare. Quod
uioriis sancioruni. Ncque enim quomodocumque ncc
cum e i relribulionis priucipio subindicassel, proceforluiio moriuntyr, eed quando ipsc id ex suuc dispcndens eigniQcal se id exsoluiuruin. Ostcndil enun duplicem gratiarum actioncm, ei quod ea det, quac po- salionis consiiio pcruiiserit. E l kiep dicebal ln conspectu Dotmiii, boc voiens osiendcre, 7. 0 Dominc,
lesl, et quod cum ea del, se uibil digutim dare exisiiniet. Quid cst ergo quod esl dalurus? Audi eum d i - ego ervu$ tuus, ego servu* tuus, et filius uncillm luv.
cenlem; subjungil enim : 4 . Qilicem saiutari$accipiam Non dicil communem servitutem, sed cam qtisn orilur
et nomen Domini iuvocabo. Qui quod dtetum est sumuitl ex magiio amore et afleclione, magno incensus de.Mderio, quod esl corona maxima, et quovis diademaic
aiiagogice, dicunt esse comnuinionem mysieriorum.
praedarius. Quocirca Deus qtioque id posuil pro maNosauiem bisloriam seqHenlcs, dicimuseum bicdicere
xima laude , dicene, Motet servus meut mortuus eti.
libainiiia el sacrificia, e l bymnos graliarum aclionis.
El filiui ancilUe luw (Josue 1.2). Hoc cst, multts
Eraotquippe aiUiquilus diversa sacrificia: eral enim
sacrificium laudis, pro peccalis, bolocausla, pro sa- reiro saeculis, a lcinpore majorum ineorurn addieii
sumus tuae serviiuii. Quod eiiaiu Paulus posuii ia
lule, ttpacifica, el plura alia. Hoc est ergo quod d i c i l : Non possum quideoi quod dignum esl pcrsol- Timolbco pro maxitno ornamcnto, diccns : Recordationem habensfideiqucc est in te non ficla, qucc htibilavere, &0W0 autem quixTpossum. Offcram enim Dco
vit primum in avia lua Loide, el malre lua Eunice.
sacrificiuo graliarum actionis, ci salulis euoi commonefaciam. 5 Velainea Domino reddarn eoram omm Persuasum autem habeo quod el tii le, et quod ab inpoptUo ejus. Vota bic dicil promi&sa ei pollicUaliones. fantia didici&ti sucrtu literas (2. Tim. 1. 5. et 3. 15).
E l rursus de seipso : Hebrceus ex Uebrais ( Philipp.
In liis enim aerumnisad Deum confugiebat, et se debitorein ei constiluebat, pollicens si ea raala effugerei, 3. 5 ) . Et rursus, Hebran sunt, et ego : hraelitce $unt
el ego (2. Cor. 11. 22). Amplius enitn quiddam babcse lucc exsoluLurum esse sacrificia. Quoniam ergo,
bant, quam proselyli, qoi a suis majoribus lalcs erant.
iuquit, cesuavU calamilae, Vota mea reddam Domino
coram outni populo ejtu. 6. Preiiosain compeclu Domni Et ideo bic quoque d i c i l : Et filius unciltce tncc.
Sunt bona el mala vtneula; gralus animus maxime
mors wnctoruM ejus. Alius, Honorala eoram Doinino.
Deo placet.Dirupisti vincula mea. Nondixit, ConQuaenam est autom bac consequentia, et quid babct
cussisli, sed, Dirupisti, signrficaiis ea ita eliain facin,
quod cuin prioribus conveniat ? Si qiiis id accuraie
ul csseiit inutilia. Vincula autcm hic dicit atllictioncs,
cxaii.inaveril, maximam invenict coguatiouem. Quia
eiiiiii (Jixerat, Quid reiribuam Domino pro onmibw lentaliones, pericuh. Esi enim Lonuai vincukim, qtio
;

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI A R O I I E P . CONSTANTINOP.

527

528

opubile est adstringi, ut qoando dicit, Jn vinctdo di~ coacla est et coaluit, firmaqoe ac^oliflaTacta est, et
leclionis (Ephes. 4. 3 ) : et, Quod est vineulnm perfe- pelra slabilior. kicremen|om enim quolidie suscipit.
ctionis (Cofots. 3. 14). Eai eiiam vinculum huic conEt veriuu ejus manel in atentum. Tnnc eiilm rerilas
I r a r i u m , ut quando dicit, Calenit peeealorum suorum maxiroe resplenduiL Ideo a u i e m sic dixit, quoniam
unutquitque adtiriugttur (Prov. 5 . 2 2 ) . Id Chrislus
vctera illa erant typus^t ftgura. Hoc ipsum signiquoque innuens, Abrahw autem, ioquiebat,fili*mhanc ficans quoque evangelisla, dicebat : Lex per Moytem
$atana ligatam non oporlebal $oM (-Luc. 43. 1 6 ) ; data e$t gratia et veritas per Jesnm Chrktum -facta est
et Isaias de Chrislo , Dedi te in te$tamentum genttum, (Joan. 1. 17).
dicentem tti qui $utH in vinculk, Egredimim {l*ai. 4 9 .
IN PSALMUM CXYII.
8. 9 ) . Haec ei$o vmcula dirupit, non solvit: boc
1. Confitemmi Domino quoniam bonus, qnoniamin menim est illo aroplius. Quod ei qufe eliam ?elil bac
aUum mumcordia eju$.
eumere anagogice, dicens iiacc esse vincula peccato1. Dietum qutdem Paahni qued consuerit popnlus
rum, et lolum veterem homioem, minimc aberravtril.
Est aliud quoque vinculum pulcberrimuni, quod Pan- succinere (a) boc est: Heectsl dim quam fmt 'Domi
lus semper circumfcrens dicebat: Paulus vinctus Jesu nus, exsullemui el lalemur in ea : quod et moltos ex
cilat, et boc maxime aoleC populus iHo spirituali el
Chri$ti (Ephet. . 1. el 6. 20). Et rursus, Pro quo
etiam mnctu$ $um in tatena (Act. 28.20). 8. THri M - cailesti festo succinere. Nos auiem, si vos vuliis, a
eapUe et ab iniiioiotum Psalmum persequamur, non
crificabo hottiam laudit. Yide quomodo supertue, et
inferius, et ubique exsolvit eamdein Deo reiribulio- a versu qui suceinUur, ged ab ipso exordio exposinem : superius dicens, Calicem talutaris accipiam, et tionem inchoanies. Yereum emm Palres B o s i r i , ui
qni esset sonorus, et sublime aliqvod dogma conlinenomen Domini invocabo; bic, Tibi tacri/icabo hotliam
laudis, boc cst, Gratias a g a m , Laudato. Et nomen ret, populum succinere sanxerunt, quandoquidem
totum Psaliuum ignorabat, ul vel bioc perfeciam doDomini inwcabo. Yides quomodo csl eacrifictum b u dis ? 9. Vota mea Domino reddam in contpeclu omnk ctrinam acciperenU Nobts autem necease esl eum
populi eju$, 10. in airiis domu$ Domini, tit medio tui l o l u m pereequi, etei quae suni in medio ejus, a i a x i mam babeant propbeliam. Hic eniro dictum <est: La~
JerusaUm. lloc autem faciebat, non ul se oaienlaret,
pidem
quem reprobaveruni adificantet, hk factus e$t m
nec ut gloriam caplaret, sed omnes ad suam inviians
capui anguli ( r . 22-). Quod quidem Cnrislus quoque
imitationem, et volens eos habere socios graliarum
dixil Judaeie (Haulu 21.42), paulo quidero obacurtus
aciionis. Quod quidero faciunt onnies sancti, non lio(adbuc enim ira fervebant, ipse autem eam nolebat
mines solum, sed etiam ofiincm realuram, quando
aoceodere
: Calamum enim conlritum non confringet,
beneflcii aliquid acceperint, vocautes ad laudis communionem. Nihil esi enim, quod Deus majore sludio et linum fumigans non exttinguH [Jtai. 42. 3 ] ) , dixit
lamen. Aggrediamur ergo Psalmum ab ip*o prooemto,
complectatur, quam esse gratum, 41011 solum inrebus
siculi
jara diximus. Quod est crgo prooetniuni ? Co/isecundis, sed etiam in adversis. lloc eai pracipue
fitemlni
Domino, quoniam bonus, quonium tit $wculum
hoslia, boc maxiina obJatio. 4ta Job praedicabaiiir,
mi$mcor4iaeju$. Nam eum mente agiiassel propbeia
ila Paulus, ita Jacob : ita uniisquisque juslorum, pium
orbis lerrae beneficium, et perennem benignilalem
B u u m el gralum in Deum animum roaxime in temportim difflcullaie ostendens. Jdipsum noe quoque facia- ac clementiam qoam in omnibus osteedil Doniinus,
yocai simul onmes ad agendas gralias, maximo camus,etgraiiasperpetuoagere perseveremus, ulbona
pite bonorum ejus in medlo posito. 2. Dicat nunc
cliam ajlerna consequainur: quae deiur nobis omnidomus Jsrael, quoniam -bonu$, quoniam in smculum
btis consequi, gralia el benignilate Domini nostri Jesu
misericordia ejtu. Quid dicis t Domus l&rael, quae caCbrisli, cui gloria et imperium, nunc et seroper, ot
pttvitates perpessa esl innuroerabiles, quse in iEgyplo
in sxcula aseculorum. Amen.
servivit, quaa in orbis lerrarum exirema abducu est,
1N PSALMUM C X Y I .
quai in Palaistina mille tolerayit afflicliones ? Certe,
1. Laudale Dominum, omnes gentes , iaudate eum om- inquil. l i cnhn sunt ejus bonprum optimi leetes, R U ne$ populi. 2. Quoniam eonfirmata e$t super nos joraque et ampliora acceperunt quam alii. Quineliam
misericordia ejus, et veriUu Domini manet in <Bier- hoc ipsum quod passi sent, est argumenlum magni
num.
beneftcii. Si quis aulem diligenler examinaverit, eiiain
pro Gbristi adyentu consemaneum esl eos maximas
Cuivis clarum est, hxc qua3 dicla suitf esse proagere gratias. E u i eiiim adversa passi sunt, Id lamen
pbeiiam Ecclesiae credenlium, et prediclionem pra>
non al> co qui venil, eed ab eorum improbiiate prodicalionis quae universum orbem lcrra3 occupavit.
feclum est. Ipse enim ad eos yeniebal, et frequemer
^c(jue enim unam, duas aul ircs sohimmodo gcaies,
dicebal: Non nus$n$ tum msi ad oves qua perierunt
sed lerram, et univeream mare vocat Psalmus. Quod
domus ltrati (Mallh. 15. 2 4 ) ; el disciputis
ilnmm
etiam evenii, quando Christi advenlus resplenduit.
Deinde dicit etiam causam salutis, eos nempe non
(a) Quid sit. ptalmwn succtnere ({>), diximus
cx propriia taciis, nec ex v i l a , nec ex fiducia, sed
supra in Mooilo ad Psal. 11. Igilur hic versus. hetc eti
ex tola Dei clementia servalos esse. Confirmata e$i dtes, eic, erat re$ponmm quod post siogolos bajas
tnim > inquit wper no$ mitericordia eju$ ; boc esi, Pulmi versut replebalur.
9

EXPOSiTlO 1N PSALMUM C X V H .

32

'
,'

.

,
.
; ,
,
,

; ,
,
,
.
BUpp
, .
,
- ,
, .
, ,

.
, .

. " , ,

, [316]

,
. ,
, , ,
.
.
;


,

. , ,
,
,
. ,
, ,
,
. , ,
,
.
. ,
,
,

. - ,
,
-
*,
, , ,
. .
4

P K 7 ' .
, '

, . "

' ,

.
'. ,
,

. . ,
.
" , . ,
,
, * .
, , * '
* Savil. sed melius videtnr. In edit.
Moiel. posircma pars versus, , etc, deeral.
b Sa%il.
. Infra Rcg. _ .
* Savil. .
d ln Savil. dcest. Mox idem .
Paido post idcm .
d

3*8

, , , ^0,. ' .
- .
. >
, , .

,

.
[317] ' .

y

.

*. ^ ,
, ,
,

.
, ,
, , ' '
. ,
,
,
, . ,
.
,

. " , ( ,

,
), ' . '
, . ;

, ,
. *
, ,
,
,
.
, ,
. ; ,
, ,
,
; , .
,.
, . ,
, . ,
, .
, ' , .
, * *
,

Slc Savil. ln More). deest.

f Reg. .., et ita lcgisse
Yirietur inlerpres, nec mulare auslm.
8 deest in Savil. Ibfd. Savii.
, .
h Savil . Mox idem
.
i Savil. . Ibid. Savil. Morel. Reg. . Infra Saril .

3?9

3. JOANNIS OTRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

330
(
,
) -,
,
, ,
, .

, .

; , "
, ,
', ,
,
, '
, . ,
,
, ,
.
;
, .

, ,

* ,
. ,
, .

, *. j5otj,
.
;
,
; ,
. ,
, ',

. , ,
,
" ; *
' .
,
; ' ,
'
. ,
.
.
, -;
, ,
[520]
,

"
[318]
, .
.
, > , .
, , ,
.
,
). >
, )
,
, .
, ' ,
, ,
* , .
.
, .

, . , "
; , , ,
.
,
.
,

,

.
" * .
* . .
, ,
,
, ;
' , , ,
; " ,
/. ,
. , '
. ,
>> , ,
, *
, ^ .
, .
,
. ",
[319] ,
.
4

'.
Snvil. in marg. ' .
h deeslin Savil.
deest in Savil. qui habet . Mox Satil.
. Morel. . Paulo posl nnus a Savilio
allatus fn margine * .
I Morel. .
Morel. ,***.
c

f Savfl. , . In mar^ine
aulem .
Infra . Savil. inmar?. .
Post addit Savil. in raarg
.
k Savil. .
Savil. . Reg. .

323

EXPOSITK) IN PSALMUM C X V H .
ZM
Deus
quanto
hominibu$
clemenlior;
aflliciiohem
cur
ptrgentium ne abteritis : ite potiw$ ad otei quat perierunt
mitlat
Deus.

Non
oportet
crgo
fwmhii
cowlendere,
dotnus lsraet (Hatlh. 10. 5 ) ; el Chniianaea : Non ett
bonum accipere panemfiliorumet dare eanibus (Matth.ui bi omnibus discas Dei adgninislraliouem (de rebus
eiiim innnensis eontendimua, ei quae creaiani amneiD
15. 26). Omtiia enim agebat et precurabat pro illonaiuram longe superant) : eos aulem qui eam vel
rum saluie. Quod si visi sunt indigni benefieio, suis
aliqua ex parie sunl cognituri, opertet esea bberoe
sceleribus impuieiit, el euiuuie suo ingrali aiibui
ab iis quas jam diximus afieciiooibus, et c a n yidecrimini.
buni aole clarius, licet noo Ofiinera : et cum eam ex
Sacerdotd dignitas. 3. Dicat domta Aaron quo~
parle didicerint, pro universa agent gralias. 5. bt
niam bonta, quoniam in swculum mUericordia ejtu.
tribulatione invocavi Dominum, et exaudmt me in iatillic vocat sacerdoles separalim ad laudes canendas,
ludine. Vidieti bonitalem et clemcnliam ? Non dixit,
ostendens quain sit excellens sacerdoliuni. Nam quo
Eram dignus; non dixit, Mea rccic lacu osiondi; scd,
enuu aliis inajorcs, eo majorcm a Deo gloriam conInvocavi, soluin, et saiis iuii oratio mea ad lollendam
scquuli ^iiol, solum quod ad sacerdotiuin altinei,
calamifalem. Qiiod eiiam dicit in J^gypiiis: Videns
sed eiiatn quod ad alia omnia. Eienim quando ignis
vidi afflictionem populi mei, et descendi ut eriperem
tteinissus esl, propier eos deniissus est, et lerra aperla
eo$ (Exod. 3. 7). Non dixit: Vidi virlutem populi
et virga germinayil [Lev. 10. 2 ; Num. 16. 32. et
mei, yel ejus nmtaiionem ad id qnod esl melius : eed,
17.18), et alia innumera propter ipsos, inio vero pro
Afflictionera, elcorum clamorem exaudivi. Vides paipsis miracula facla sunl. 4. Dkant omnes qm Unient
trera benignum el raisericordem, qui solum fert opcm
Doniinum, quoniam bonus, quoniam in tmculum tnitepropter calamiutes? Atqui nec apud homines quidem
ricordia ejus. l i euim sunl qui maxime possunt videre
quicumque aflligitur, dignus est qui servelur. Cuin
ejus benignilaiem, el per omnia discere bonilalem.
mullos ilaque vidcmus famulos flagris cxdi et excruQuid csl autem, Quoniam m swculum misericordia
ciari, eos non dindUimus, consideranles quam graejus f Perpelua, inquil, non inlerrupta, sed iu omniviier peccarint: Deus autem ex sola aiHiclionc dU
bus et per omnia resplendens, et se ostendcns. Quod
misit: ncqueex aflbclione tanlummodo criputt, sod
si multi eam non cernunl, propter ratiocinii sui immagnam eliam securilaiem impertiil. ExaudivU, inbecillilatein non cernunt. Nam ii eliam quorum a?gri
quit, me in kutudine. Quineliam affliclio idco fuil
bum oculi, ea maxime de causa solem non yideol:
conceesa, ul eos qiii afQigunlur mcliores redderet ei
quemadmodum nec qui sani suut, semper possunt
KapienUores *. 6. Dominut mUu adjutor, nou timebo
eum oculis intueri, propler summum splendorem: ita
quid faciat mUii homo. Vidisii mentis altiiudincm ? v i nec unrversa Dei providenlia perfecle sciri polest,
disii magnum spiriium, qui ita supra bumanam ascenquod omnem bumanam rationem louge superet illius
dil imbecillitaiem, ut omnem naluraui de&picial? U x c
prudenliae et sapientiae magnitudo.
non solum succinamus (), sed faclk eiiam osiewlaAffectiones oculum mentit exccecantes quot sunt.
fmis. Non dixil, Nii patiar: scd, Non timebo quid fa~
Sunl eiiam multx affecliones, quai slultis sanpe tencbrae
ciai mihi homo. Hocesl, Eiiarasi paliar, non limebo :
nJTundunt, et efficiunt uleam oninino videre nequeanl.
id ipsum diceiis quod Paulue : Si D*ii$ pro vobh, quis
Priinum quidem amor yoluplalis : quocrrca eUain
contra nos (Rom. 8. 31) ? Alqni cenlra ipsos cranl inqua3 sunt omnibus nianifcsta pralereunt. Deinde cum
numerabilcs, scd eoe nibil ofleudebaU Quomodo euim
iis est ignoranlia, el meittis perversitas. Annon igilur
non ftterU animi valde pusilli el abjecli, ut qui liabi-l
absurdum est, si videas quidem palrero filium verbeDoroinum propitiuro ac benevolum, conservos pcrlirantera, id probare et laudare, el vel eo maxime nomescal? Sed bic non est ejusmodi; sed est omnibiis
mine palrero exisiimare : si Dcus aulem vclil de iis
ejusmodi limoribus oram ex parie superior. Hoc ipquac facla sunt, poenas sumere, indignnri et aegre
sum nos qnoque faciamus, ne nos Doiniui auxilio
ferre? Quid aulem possit esse hac pcrversilale detepriycnius, quod humaua formiitemus. IIoc esl enim
rius, cuin ea quje sunt inlcr se contraria, aegre feeorom qui Dei auxilium conlumelia afiiciunt. Quorant, niine quidem dolenles, quod suppiicia non exicirca diciuir Ezecbias passus esse quae passus esl,
gat, nunc aulem, quod exigat ? Quando enim viderint
quod cum sol resiliissel et retrocessisset gradibus
aliquos rapienle9, el in bona aliorum invadenles, voIiint eos dare poenas; quando vero seipsos pcccanles,
Post, septnltores,additSavU. bi marg.,(ptodetiam aceidil.
() la ba3c verba, Hwc tton solum succinumus, elc, graimnime : quod quidem est depravati el corrupli auivis orilur diflBculias. Nam qux illo vult popuium succijiere
. Accedil bis lerlium, quod nescianl quid sit boboc loco, sunt Tcrbailla, Oomiwts nild adjulor+non timebo
quid faciat ndhi lioino. Unde sequi videiur hunc versuin esnum, quid sit malum, sed in rerum judicio labantur,
se responsum bujus Psa^mi, et | ost singulos versus a [>quod malo delecieulur, et siut propensi ad vilium.
pulo fuisse recilandum, ut autea notavimus in Expositione
psabni LXI : atqiii bujus versus resj)oiisum erat, Ilcec dks
Quartum, quod suorum peccatorum rationem non
quam fecil Dormnits, elc. Hinc veiOsoquitur bunc versiun.
iuctiflt. Qmnlum, quod vastum sit et imtnensum
mnarms mihi adjidor, non fuisse responsutn bujus Psabni :
neque enim boc cbrysosioiuus dicil, ne<iue aliud quidpiam
id, quod inicr Deum ei lioinines intercedil. Sextum,
undc boc possit iudiici; verum au^uror rcsponsum hujus
quod non velit Deus omnia ubique ostcndere, quia
psaitni fuisse, dies, qxiod posl singulos ?ersui a (O^JIO
sticcinebatur; illud Tero, Domuius mihi adjutor, nonlimebo
ncmpe sufficiunt quac sigillalim.
quid faciat mUtihomo, quia ad iiftlilulum viUc cbristia..:e
2. Dei administratw ul contemplanda ei investiganda; opportunissimmn erat, semel r e p e i i i H m faissc a poj;uto*Ui>ciucnie. ki conjectvraB taulum loco su.
Vox otwiem, dcest m savi).
1

552
S.* JOANNIS CHUYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP,
propbela ? annon cum cssel in vontre celi (Jon. 2 .
quos deecenderat (4. Reg. 20. 11), ct faclum csset
5), templi et suae Jerosolymam reversionis meminekignum quod possct omnes obsiupcfaeereeosqui veneranl, nl liaec inleHigerent, nonex eis quan divinitoseve- ral? Et in ergo, quamvis we\ ad ipsam mortem deveneris, et undique maxima immiueant pericula, ne
nerant, sed ex rebus humanis voluit pertcrrere, el addesperaveris. Potest enim Deus iu rebus vel difficilliducere in admiraiionem, timens ne ab eis invaderem r ; etideo eis Ihesauros ostendit, babens spem in mis exilum invenire : et ideo dicit quidam sapiens:
ibesauris. Qnare Deus irritatns, Accipient, inquil, hcec mane usque ad vesperam mutationes mullw, et in
compectu ejus tunt omnia faeilia (Eccli. 18. 26). Non
omnia(l. Reg. 20. 17) : hoc eel, ea in quibus tuam
vidisli tribunum (a) \n summa rerum copia famelispem rrponis, quibos oonfidis. Israel quoque accnsacum
(4. Reg. 7)? non vidisti viduam in famc abunuir, quod pecnniis et equia conftderent. Quocirca eos
daniem (5. Reg. 17)? Quando res in maximam inciadmonei propbeta , u l ex iis quae sunl contraria Deum
placenl, et dicanl: Super equotnon ascendemus (Osee derint inopiam, tunc lu spera maxime. Tunc enim
Deusmaxime suam ostendil poteniiam, non aj>riH . 4). Deus te honoral, e l l u cuin conlemnis? Deus
le bonorat, suum tibi auxilium promittens : et l u ad mordio, sed quando res fuerini plane desperat^ a b
bominibus. Hoc esl enim tempus divini auxilii. Et
bnmanas spcs confugis, et inanimae maleria?, nempe
pocuniis, salutis spem commiltis ? Non qunorit enim ideo nec pueros eripuil a priucipio, scd poslquam
solum scrvare, sed id eiiam honeste facere. Valde te fuerunt in fornacera conjeeli {Dan. 3. 95) : noc Danielem, antequani esset immisrjs, sed septem post
ainat, et ideo te ab omnibus abducens, sibiipsi addiebus (Oan. U . 39). Nec allende rerum naturani,
jungit: el omuia aroputans, ad seipsum adducil, per
qiKP,
pra3cipites agit iu desperaiioneni, sed Dci poteiiea quac facii propemodum dicens : In me spem habe,
tiam,
quie eaquae sunl desperata, adducit in bonaro
ei mc perpetuo obscrva et attcnde. 7. Dominu$ mihi
spem. Hoc cliam ostendens psalmograpbus, et quanta
adjutor, et ego dcspiciam inimicos meos. Yides eum
non ulciscentem, neque pcenas sumentcm, sed Deo de sil Dei polenliae faciliias volens monsirare, quod sciiicet eos ctiam qui in gravia mala incideruni, prostrasuis inimicis vindiclam remittcntem.
tique et conculcati sunt, possit educcre, et non lanSpe$ in Deo bona; spes in homine perkulosa; in Dotum a principio, audi quid subjungat: 10. Omnet
viino ut sperandum. 8. Bonum e$l confidere tn
gentes circutndederunt me. Yidisli periculum ineviiaDommo, quam confidere tn homine. 9. Bonum est $pebile? Neque enim erat acie confligendum. nequc starare in Domino, quam sperare in principiba*. Non
bant ininiici e regione, sed cral intercepnis, el tambsec dicit per comparationcni, sed cousocvit Scriptura
qnam sagena aliqua circumdatus, ac veluli quibusdatn
bac uti figura in iis eliam qux non admithint comparelibus comprehensus, non ab u n o , duobus aut iribus,
rationem, proplcr imbecillilalcm eorum qui tunc aused ab omnibug gentibus : sunt lamcn ba?c omnia
diunt. Non hoc ergo dicil comparans, sed se ad illovincula confracta a spe in Deum. Et nomine Domini
rum captam demitlens. Et idco alius qnoque propbela
ultus *um in eo$. 11. Circumdanies circumdcdernnt me,
dixit: Malediclus ommsqui sperat in homine(Jer. 17.
ei nomine Domint ultussum in eos. 12. Circumdederunt
5 ) : nibil est enim ea spe debilius, cst qnippe vel tela
me sicul ape$ favum, et exarserunl sieul igni$ in $pini$
araneae irr.becillior: imo vcro non est solum imbcet in nominc Domini ultus sum in eo$. Vidisti qnomndo
cilla, verameliam periculosa. Sciuntaulem qui saepc
dcstribit aerumnarum magniludinem 1 Non enim dixit
iu bominibus confiderunt, cum quibus simul sunt desolummodo, Circumdederunl : sed, Sicut ape$> el slcut
pressi. Spes auiem in Deom non est solum valida,
ignis in spinis: per apcs quidem magnam animi alavcrum etiam luia, ut quae nullam babeat muiationem.
crilaiem, per spinas vcro iram intolernbilem, el qui
Et ideo Paulus quoquc dicebat: Spes autem non conexsiingui non potr.rat,biIis ardorem siguificans. Quis
[undit (Rom. 5. 5). Alius vero sapicns, Respiciie, i n enim cohibuerit igncm, qui in spinas incidil ? Eos taquit, ad anliqtias generationes, et videte quis speraverit
men, inquii, tam vehementcr el tam celeriter accenin Domnum, et pudore affectiu est (Eccli. 2. 10). A l
sos, cum mc mcdiura intercepissent, non solum efrgo, inquit, speravi, el sum pudore afleclus. ma
fugi, sed ciiam ullus sun^. Vide hoc ipeum fieri etiam
vcrba, qnxso, bomo, nedivinro Scriplura obloquaris.
in maieria. Ignis enim robiim urebat, et neque mbns
Etiamsi pudore affectus sis, id evenil, quod non ui
comburebatur (Exod* 3), nec ille exstinguebalur, sed
oporitiit speraveris, quod cesseris, quod finem non
utraque tunc roanebant simul conversanlia ncc sc
cxspectaveris, quod pusillo animo fueris. Sed non ita
consumenlia. Atqui quid esl rubo magis flaccidum et
facias: vcrum quando videris quae sunt maja et difliimbccillum ? quid autem igne est ardenlius ? Admirncilia imminere, ne animum demillas. IIoc enim vel
bilis lamcn Dei poieutia, q\m res facit opinionem
maxime est sperare, quando in niedia mala ct gravia
poricula fucris conjecius, lunc crigi.
() H i c p o r r o t n b u n u s tlle est, c m i n n i x o s rex Isradis
5. Quid barbaris illis, Ninivius, inqiiam, erai mi551

serius? Et lamcn cum jam esscnt ipso laquco irreiiti,

ct ruiluram civiiatcm exspeciarent, ne sic quidem
dcsperaruni, sed summam oslendcrunt poenitenliam,
f i cflecerunl ut Deus rursus suam rcvocarel senlenuani. Yidibii quanix sinl spei vires? Quid \ero ipse

F l i s a m i n p r o p b e t a m a d i i t . dum o b s i d e r e l u r S a m a r i a , et
fame inLerirent o m n e s ; d e q u o t b c i l u r 4. R e g . 7, 2 :
nns cui rex irmitebatur. N i m i r u m o u m Elisasus p r a K l i c e r e l
i n s e q u e n t e d i e fune r e r u m a l i m e n i o r u m q u e c o p i a m , posl
t a n l a m f a m e m ; c u m i l l e s e dictis propbeta?fidemnon bab e r e t e s t i f i c a r o t u r , r c s p o n d i i Klisaeus, Tu videbis oculi*
UciSy el non guslabis; id quod etiatn c v e n i L

EXPOSITIO IN PSALMUft CXVII.

351

,
,
* ,
.
, *
, * , ^ .
, ^&
. ,
, ("
. #,
; , *
,
,
;
, " .
, ,
, ,
, ' *
, .
,
.
* , ,
;
,
' . ,
' .
, *

.
, .
*
'
*
,
. ' ^, .
* ,
, .
.
"
, ,
,
, , ,
.
* , , , . , ,
,
, ,
, .
* , b.
, .
#

*. , ,
;
, [321] , ,
,
-

332

.
; ;
,
; ,
,
, .
. *
,
.
; ; " , .
, ,
' .
.
,
,
.
,

. , ,
,
, ,
. - .
;
, , * ,
,
, * , , , '
' ^ .
.

,
.
, ,
. $:
; , , ',
,,

,
,
. ; * , , ,
, .
. ,
[322] , , '
[] , . ;
; '
1

* Sic Savil. recie. Morel. ., qi-e parlicuia

lolam sententiam labefor-tabat.
b Savil. . \ -.

In edilione Horoana legitur , et

. Savil.
m&rg. , et sic legisse vitietur Hervetus
qui veriit, prceleclum, elsi cerlum non sil utro modo legerit.
d Savil. , elln marg. . Infra Savil.
. Mnx Morel. ' .^
Savil. mclius ' .

5"3

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

.
.
, , , .
, ,
.

. , ,
, ,
' .
, ,
\ . , * '
, ,
,
. ,
.
.
, , .
,
,
, ;
,
! .
\ .
" ,
' ,

. ,
, . * . , ; , ,
, .
, \ \
,
.
. ; " , ,
, , ,
, .
*. ' -'
, , *
, ,
.
.
, , ,
, , \[323]
. ,
.
, .
* , ', ,
.
", ,
, . ,
, , .
,
.
b

Savil. * sed in margine

nolal ut alteram leclk>nera.
k Savil. , et infra idem .
Savil. in marg. ajteram tectioncm affert,
, $ , elc. Ibid Savil. . Morel. .
c

334

.
, ,
. | , *
,

,
, . ,
, , , .
, *
, , . , ,
, , .
, ,
,

.
, . ,
,
.
;
,
.
; .
,
, .
|5 . ,
,
>.
, . $
; ''
. *
*,
;
; ,
.
. . \
( , , ,
), ' [324] '
.
, ,
,
\) , ,
, *
.
, ,
. ; . &
,

, ~ .
; /;
, '
, . ;
, . , . ,
, ^
, ;
, , .
, f

d Ita Savil. At MoreK .

* Savil. .
f Savil. el ! , . Tiifrst
Savil. [] . In Morel. deesL
Morel. . Savil. .
* Kpg. Mox DOSt addil in marg. Savil. ><: t\itv* ,
ac si illa vcrba, quas seqiiuulur, itoxi
, sint a!tfTiii8 inlerprelis, wn Cbrysusiomi. Scd lcvius
diTicil in Sa\il. beneque habcl iu Morcl.

555

EXPOSITIO !N PSALMUM CXVII.

551

supcrantes, permisit itt nlraque manercnt. Hujiismodt

Domini fecitmrlulem, dexlera Domitti txattamt tw.Vide
quoque tnnc accidit miraculom. Sicut ignts enim acoccasioncm exsullationis. Idern enini nunc dicit, quod
currebant, sicut apes ctim tfiagna animi alacrilate inantea dicebat, ostendens hscc a Deo fuisse gesia. V i vadebant, intus intcrceptuin lenebant. nec aliquid podcs non solum in liberaiicnc a malis, sed ctiam iu
acquisittoue gloriaD et splendoris consisiere cjns btuertmt facere. Arma enhti invicta, auxiiium inexpunoGcium ? Cum entni dixisset : Dextera Domini fectt
gnabile, Dei nomen ipsoeomnes expuKt. 45. ImpuUu*,
eversus *um ut caderem, et Dominus suscepit me. Dixitvirtutem, sbjufxit, Dextera Domini exaltovil me, ut
osienderet gloriam qu.it ad se. perveneral. Exaltaiit
malomin magnitudincm a imilliludine, a ffgttra, ab
enim me, eigniftcal, Me gloiia affecil. Non solum
aninii alacritale, ab ira eorum qui iiiTaduiit : dicit
enim fecit potenies, sed eliatn claros et illosiros.
ettam ab iis qtine ipse passus est. Ita, inqnit, me niala
Resurreciioms imago; tentationis et castigatiomi /adorta sunl, ut parum abfuerit, quin caderem el deeruw. 47. Non moriar, sed vtvam, etnarrabo opera
turbarer. Impulsus enim, iia fui cversns, ut essem
Domini. Pericnla quidem , inquil, mortem ninaetiam casnrus : sed cum jam essem in gemia lapsubanUir : ego autem Non moriar, sed vivam. Hoc est,
ms, et inclinarer, et rerum bumanarmn nulia esset
Tam magna et adimrabilia fecit Dominus , ut vel ab
*p*s relicia, lunc suum ostendil auxilium. Hoc autem
ipsa morle eripueril, eiiam anle Novum Testamenf:\c\i Deus, ne ullas ejus sibi gloriam vindicet. Hoc
tum in periculis opinionem omnero superaiilibns,
eiiam in bistoria Judicum fecil in Gedeone(/u<ftc. 7).
rcsiirreclionis imaginem praiigurans. Dedit enim
Propterca regnante quoque Ezechia erexil noctu tronobis vf I a principio a?nigmaia, quando Enocb transp&tim (4. Reg. 49. 55). Si enim ille c<mi nihil ad v i lulil ( Gcn. 5- 24 ). Si etiini non credis fieri posse
cioriam, nibil ad bedlum contultsscl, snperbtis lamen
l corpora resiirganl, ex eo crede. Quomodo enim
et arrogans faelus esl : si pralio lanium jnterfiiisset,
lauto tempore permansit illtid corpus? Non sunt
si cadeutes vidissel eos qui interficiebantur, arinon
eiiim xqualia, dmnum quae interiii d esl diruta exJioc ei mollo magis accidisset ? Quando ergo ab hucilare: et veiercm ac collabenlem tanlo tempore
mana spe res ftuut deplornia, siium lnnc aflfcrt auxiconservare. Aiuion consideras eum illum fccisse, qui
liiim. Hoc fecil in Golimb ( I . Reg. 47) : hoc eliam
non eral ? Mulio magis ergo iliom suscilare el reslifccii in aposlnlis. Et ideo dicebai Panlus : Sed ipsi in
nobmpm responsum mortis habmmus (), ui non con- lucre poieril. Habes eiiam nliam iniaginem resiirfideremm in nobi$ip$is, $ed in Deo qui excitat mortuotreciionis, nempe Helias raplimi, ^wi necin bodiernimi
usquediem csl roortiuis (4. Reg. 2. 41). Omnia sunt
(2. Cor. 1. 9). 44. Fortiludo mea, el laus mea Dominus, et factus e$t milii in salutem. Quasi diceret, Fuit expedUa Deo c l facilia. JVou eril, inquit, impo$$ibile
apud Deum omne verbum ( Luc. 4. 57 ). E( prophela,
roibi ipse virtos et auxilium. Quid esl autem qiiod
Qucecumqve voluit, fecit ( Psal. 445. 41. 5 ). Non
dictt, Laut mea? Gloria mea, commendalio mea,
vidcs fabri opera esse tibi difticiiia ? sed tamen arti
decus meum, raeas splendor. Non solum enim liberal
a periculis, sed claros eliam facil et illustres; et hoc cedis. llane conservi quidem tui arti non concedis :
a Domini aulem sapientia ralionem exigis, el id qiiod
nbique videri potcsl, dari cum gloria salulem. Porro
fii fide admittis? Quanlre sunt bnnc deinentix?
aliud quoque per boo ob*curc significattir. Quodnam
Non moriar, sed vivam. Si quis id quod diclum est
boc ? Hoc est, inquU, mibi perpelunm canlicum, boc
vobieril eliam finmero anagogice, non errabit. Elsi
est niUii vox perpetua , hymnus qui de eo caniiur,
boc enim de resurreciione dicmm est ( illud enim ,
iioc est mihi pcrpeiuum raunus, eum laudare.
Non moriar, esl sigmficantis mortcrn esse mor4. Aadiant qui satanicis canticis corrumpnntiir,
lcm ). alio lamen etiam modo intelligitur. Nm ntoquanlum damni faciaat, quantum sint indigni venia,
riar enim, inquit, altera morle : quam Christiis quocum, i*lo servatorem perpeiuo laudantc, illi in d:eque signiflcans dicebai : Qui credit in tne, iuqnit,
nionum canlicis perpetno voltiienlur. 45. Voxexsultaeiiamsi mortuus fuerit vivet: et oninisqui vivitet credil
ihnis et saiutis m labernaculh justorum. Quando enim
in me, non mvrietur {Joan. 44. 25. 26 ). Et narrabo
rcs tmiversa a Deo prarclarc gesta fuerit: qui victoria
opera Domini. Hoc est maxime vjla, enm hmdsrc, c l
fmuntur, gaudent, exsuliant, duplici hBlilia affecli, et
ejus miracula omnibus annunliare. Qiianiam opcra ?
quod servati s-int, c l quod per Denm servati. La3litia3
dic, qu;rso, Ea qua3 ost narraiurus, subjmigens , 4 8 .
ois causa est is, qui iropieum erexit. Deinde ostenCasligans catligavit me Domknts, et morti non tradidil
dens qiiidnam eum impulerit ad boc ferendnm auxime. Vidisli qnam admirabilia feceril ? vidisti qua3 ex
iium, subjunxit, In tabernaculis justorum. Non dixil,
eis caphur utilitas? Non solum enim agit gratiasquod
ln domibus, sed, ln tabemaculis, voiens ostendere
fueril liberatus, sed cliam quod cecideril, roaximuni
cxtemporalcm paratam habitalionem. Tale crat taagnoscit beneficium , ct memorai lucriim lontalionis.
bernaciilum Abrahnp, quando redibat, superatis regiQuodriam boc ? Castigans canigavit me , inquil, Dobus, magnam ex rebus gestis gloriam conseqoutus
minus. llxc est utililas pcrirulorum, qnod euni me(Gen. 44. 46). Talc erat Pauu tabernaculum, quando
liorcm fecerint. Vidisli iitriin|ue ejns polentiam
rrvertebatur supcraiis dccmonibus, errorem de mcdio
el curationcin? Et pcrmisit ut apprebendereiur
tollons, eipracclara refcrens facinora. 46. Dextera
a malis, et eum rursus libcravit. Morii cnim, inqnii,
(a) ilic lociis oxi licabitur in Homiliis in socundam ad
noH tradidit mc. E l recle dixil alius interpix.*,
Coriuiiiios. Namdc illius sigiiiUcaiioncquiduuidi^Udianlur.
%

S. JOANNIS CHRYSOSTOMi ARCHIEP. CONSTANTINOP.

o3X

336

Morti autem non dedit me, ut ostcnderct omnia esse dicit propbeu, lale est: Qui est a JUAEIS reprobatns,
el pro nibilo babitas, apparuit adeo mirabilis, u i non
sita in ejus potestaie. Qnamobrem duplicem lucraius
soluro coniexeret aedificium, sed duos etiam parietes
est salutem, nempe liberalionem a malis, et ltberaconjungeret ac revincirel. Quos U n d e m parieles? Julionem a vilio. Quocirca dicebat Paulus scribena
Hebrscis : Si autem extra disciplinam ittit, aduUerini dxos scdicet, et eos qui credebanl ex gentibus :
ergo eslis, et non filii (Heb. 12,8). 19. Aperite mihi porta*qucmadmodum Paulus quoque d i c i l : lp%e enim est pas
justitia; ingressus in eas confitebor Domino. lis qui ca- nostra, qui (ecil utraque unum, ei sepis *o(wt maceriam,
wimicitiat in carne $ua, legem mandatorum, qum e$t in
eiigatitar porue aperiunlur, iis qui peccala deponutit.
decretis, abolens : ut qm duo erant, conuruerel tn unum
5. Qui disciplinam susccpit, polesl coniidenter
dicere : Aperile mihi portat juslitia. lloc dictum enim novum hominem (Ephe*. 2.14.15). E i TursmiSuperccdificati super fundamentum apostolortwi et propiietasumendum est anagogice, el caelorum portae sunt
rum ipso summo angulari lapide Christo Jetu (Epheu
intelligenda;, quae sunt clausae improbis, quae sunt
puleaodx per viriutem, per eleemosynam , per jusli- 2. 20). Per boc aulem quod dicturo esi maxiroe a c c u tiam. 20. Boec porta Domini; jutti inlrabwa in eam. sanlur Judaei, quod cuni anliiicarcnt, apluna lapidem
non dijudicarunt, sed eum etiam ut reprobum rejeee*Sunl portse morlis, sunt portae inleritus, sunl poruc
runt, qui poteral lale aBdificium coniinere. Si YIS auviiae, sonl porl arclx ct angusta?. Quoniam ergo
tem scire quinam einl ii duo parietes, audi ipsum
siint mullae, dicil insignecivilatis Domini,subjnngetis:
qtioque Cbristum dicenlem : Aliat etiam oves habeo,
Hwc porla Domini. Hlae enim non sunt Domini.
qxuB non tunl dt hoc ovili, et me illat quoque ducer4
Qnodnam esl aulem ejus insigne ? Qtiod qoi rastioportel: et fiet unum ovile, el untu pastor (Joan. 10.
gantur, qui affliguntur, per eam ingrediunltir. Est
16). Hoc eiiam muhis relro sxculis tamquam in flgura
enim arcla angusta : si autem esl arcia, qtii sunl
factum esl. Abrabam enim fuit utroruinque pairiarafflicti el oppressi, per cam ingredientor: qtiemadcba, et eortim qui in prapulio, el eorum qiil erant
modum quae ducit ad inleritum , lala esl el spaliosa.
Gratiarum aclio maximum sacrificium; prophetice cur circumcisione : sed illud quasi in iigpra, boc a u l c
plerumque ob$ewra; Chrittui lapit angularis. 21. in verilate. Hic factu$ est in capul angub : lioc esl
Confitebor tibi quomam exaudisti nie et facius e$ tnihiutrasque gentes conjunxit. 23. Domino facta et*
uta. Quid est, Domino facla esl i$ta? Non erat, i n in satulem. Non dicit aoluinmodo, Exaudisti, sed cum
prius casligassel el meliorem feclssel. Et ideo agil gra- q u i l , humanum quod faclum es( non erai unius ex
multis, non eral angelorum, non crat arclinngeloruni
tias, non solum quod sit exauditus , sed etiam quod
lalem angulum coinponere. Nemo ergo boc poiuii,
fuerit castigaius. Ideo namqne fuit exaudilus :et ubtnon
ju&tus, non propbeta , non angelus, non. archanqiie magnmn est apud ipsuni boc genus graiiarum
gelus, sed solius Dei eral hoc praeolarum facinus : est
aclionis. Qtiemadmodum enim d i x i , nec cessabo d i enim ejus proprium. Alius inlerpres () d i c i i , Hoe
cere, boc est inaximum sacrificium et oblatio. 22. L a pidem quem reprobaverunt adificantes, hic factta e$t mfactum e$t Domino; id esl, hoc opus admirabile, c l
cnput anguU. Quod hoc de Clirislo diclum sit, est cui- quod oronem superai opioionem, lioc scilicel opua angidi. Et esl admirabilis tn oculis notim. Quis est admivis manifestum. lpse enim in Evangeliis adducil hanc
propbetiam, dicens : Numquam legi$ti$,Lapidem quem rabilis? Angulna scilicet, coilio duorum populorum ad
pieutem. Ex Judaeis enim mults crediderunl myriareprobaveruni tediftcanles> hic faelus etl in caput anguti
des : quineiiam ipsi erant apostoli ex Judjeis. Recie
(Matik. 21. 42; Luc. 20. 17)? Si aulem quod dictuni
aulem d i x i t , Jn oculi$ noslrit: neque enim boc mira6 t i , non yideiur pendere ex hisloria, sed media i n culum
omnibus est manifestum. Quts enim obsttilerrupta rerum serie ingressa esse propbeua, non est
pescat,
quis non admireiur quod ubi cruciflxus cst
mirum, nec novum: siquidem pleraeqae sic entintiai
Christus, Ulic Cbrislus adoratur : et qni eum quidem
sunt in Yeteri Teslamenlo propbeiiae, quod oporleret
crucifixeruiU, ignominia, qui vero adoranl gloria aftunc temporis ita obiegi, ut non eliam ipsi libri aboiiciuDlur? Universum enim orbem terne pervasit
lereutur. De ejus enim ortu propbetia videlur quidem
verbum, omnes veritati conjungens. Esi ergo admirapcndere ab bistoria, nibil autem babet commune cum
illa, ul illud, Eece virgo tit ulero eoncipiet, et pariet /-bilis, yel iis qui quoraodocumque id considerant,
multo aotem inagis et longe evidcntius eis qui crefiwm, el vocabimt nomen ejus Emmanuel (l$ai. 7.14),
dunl.
Et ideo dixit, / n oculis nostrU. 24. Bcec ut die$
quod est inlerpretatum, Nobiscom Deus. Lapidem
quam
fecil Dominta; exwltemus, ei Uelemur in eo. Voquem reprobaverunt adificantet (Batth. 1. 23). iEdificat hic d i e m , non solis cursum, s*d pra3clara facinora
canles hic dicit Judanos, legis doctores, ecribas, Pbaqna3 in eo gesia suni. Sicvt enim qui diem maltim
risawe, quandoquidem reprobarant ipsnm, dicentes :
dicil,
non cursum solis, sed mala quae in ipso sunt:
Samaritanus etlu.et dfumoniutn habe$ (Joan. 8. 48),
iia eliam bonuin diem vocal pnrclara facta quae in eo
ct nirsus : Hic non e$t ex Deo, sed seducit lurbam
(Joan. 7. 12). Hic tamen reprobalus adeo probus ap- ftierunl. Q u o d auiem dicit, esi ejusmodi: Ree pra>
ciaras qux in eo gesta? sunt Deus fecil; erat euira
paruit, ut fierel capul anguli. Non cnim omnis lapis
illius solius manus eflicere qtix facla sunU
aptus est ad angulum, sed qui est probaiissimus, et
%

poicst niuivs revincire ex utroque latcrc. Quod cr^o

' 53.,etvoeab*.

Aqiiila, quem sequuios Hicronynms

Domnofuclwnesl islud. Vidc in Hcxaj lis oostris.

(a) Hic mterprcs csl

erterai:

EXPOSITIO 1N PSALMUM C X V l l .

335

.
, ,
.
' , ,
.

.
,
'. *

.

,
, , * , '
, .

. ,
, , *. ,
, *
.
. ; '
, .
* , ' * t
.

* ,
. , , , . , , '
. ,
' .
" , ,
. br

, [325J
.' ,
.
,

,

;
,
,
, *
,
,
.
,
, "
, ,
*
,

,
* .

, ,
, ,
,
,
. ''
, .
, ' , c

* Sic Savil. Morel. autem decst.

b Savilium sequiraiir. Morel. .
Savil. . lnfra deest
tnSavii.
Savil. .
c

336

. ,
,
, ,
, .
;

,
,
,
,
,

.

,
.
,
,
. ,

. , *
, .
.
, ,
' ,
.

, .
.
;
, , ,
, , [526\
. ,
, , ,

.
, ,
, .
. ;
, *,
. * .
^'
. ,
, ,

, ;
,
. , .
. ,
,
.
,
.
,
, * , .
, ,

.
i

e Sic Savil. Morel. . . ,

f Rcg. ei marrj. Savil. .
Savil. .
b Posl Reg. addit .
Sed Savil. in tnargiiie meuus
. Hc verba prlermiUuiilur in edii. Morel.
i Sic Savil., perperam deerat io Morel.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

537

\ ' ,
,
,
,
,
, \
,
, \ , ,

,
,
, ;
,
, ,
.

.
, , . "

,
. ,
, ^, ,
. * , ' , .
,
,
, [327]
, ' , .
, *> ,
^,
,
' .
.
, *
' , , , ,
,

.
* ,
, ,

.
, ,
, '
, ,
,
,
,
. '
,
,
' .

,
.
,
.

. <*,
; " .

, ,
,
.
,
,

*

.
, ,
, ,

, unus codex ,
, , Mox. iu edit.
aVeral,
Alorel. post
habetur.
Savil. .
d Savil. posl iuscril
caneum est.

Infra Savil.
Morel. posl
desideratur, sed in Savil.

, quod snperva-

338

. , , , )
. , * , , *
.

, d
, , , ,
.

, .

. "* .
.
, .
,

;
, [328] ,
. , *. "
, ^ , ,
, . '
, .
,
*
, .
,
,
.
,
,
, , ^ .
, , .
* ,
, ,
, , ,
, ,
.
, ,
.
,
,
,
.
,
,
, ,
, '
, ,
. '.
' .
. ,

.
,

.
'.
,
, * ,
, .
. , ,
e Savil. . Morel. .
' Savil. in marg. , quodroendumesse videlur. Mox Morel. , Savil. , el secundumaliaixi lectiunem . Leciionem Morelli
asseril Eueebius in hunc psaimum. Prior 1Hlerprelatk) esl Aquila?, posteriorSjm.aachi. Ibid .
, scd super?acaneum erat, oec habi*lur in Savil.
Hebraica leciio , sanior jn Hexnplis noslris est: . Uebraica suul05<
*03 *. qus ad lilieram signiiicaui, ligaie fesluin m
implkalionibus.
Hic addil Savil. otc'. .
i Hic Saviliurn sequimur. Morel. vero sfc hal et,
, >5.
j Sic Morel. ei Savil. Unus .
lt Alii tesle Savil. . Mox quidao), .
e

35*7

EXPOSITK) PSALMDM CXIX.

6. Quid igttur polest cum lioc die conferri, in quo

die cum bomintbifs facia est reconciliatio, el diuluriium bclluiu fuit dirempium, et lerra cxlum evasit, et
homines terra indigni, visi sunl regno digni, et iiostrre
naiune primitiae super caelos sublat sunt, el apertus
est paradisus, ct veterein palriam recepimus , el expunctum eslmalediclum, el sublatum pecealutn, et qui
per legem p u i H l i foeraiit, sine lege salutem consequuii
s u n t , et lota terra el mare M i u i n agnovil Dominum,
vl aiia facta sunt innumerabilia, quue non possumus
oralione perscqui? Quocirca cum baec omnia menie
agilassel propbeta , omnia Deo adschbit, ostendens
quae gesta simt, a Deo facia esse.

338

bominem factiim cssc, el versatum esse cum bominibus. E l idco dixit : Benediximus vobis, quod tale donum silis consequuti. Hoc ciiam Chrtstus signilicans
dicebal: Mulli propheKc et justi detideraveruni videre
qua videtis, et non vidertml, et audire quce audilit, et non
audierunt (Malth. 13.17). Con&lituite diem solemtiem
in condemh, usque ad cornu altaris. Alius iulerpres
ait : Colligate in celebn convenlu condenta. AMus, Alligate festum in pinguibus. propbciia rtirsus rediit ad
bisioriam. Hoc est aulem quod dicit: Festum agiie,
frequcnlcs convenite. Quid esi autem, Constiluitc diem
solenmem in condensis? Ut vnlt quidem nnus intcrpres,
Sacrificate splendidas fwstias. Ut alius autem, Coronis
et ramis templum cingiie (a). Hebrafcum aulcm ita dicit, Esrou ag baad oththim. Sivc boc ergo sil, sivs
illud, signiiicat fcstura, el diem Iselum, et celebrein
conventum. spirilualibus cnim orationcm rursus
traduxil ad sensilia, el incniiiiil illonnn redttus.

Gaudere bonit non parva virlu$. Exsultenm el

lastemur in ea. L&liliam bic dicit spirilualem, lanitiaro metilie, telUiam aninii. Ex$ultemu$ , et iatemur
m ea, quod lanta nobis bona obligerinl. Elcnim ne
hoc quidem esi parva virius, gaudere bouis, exsilire,
Gralia Deo agenda etiam sinebeneficiis. 28. Deus
gaodio afiki Dei beneficia cum volupiale snscipere.
meus es tu, et confitebor tibi : Deus meus es tu, et exal25. Domine, $aivum fac, ob$ecro : Domine, bene
tabo ie. Confilebor libi quoniam exaudisti nie, el factus
protperare, obtecro. Quoniam videbat orbis lerrae res
es nuhi in salutem. Hic ostendil eliam absquc bencsecundas, rerumque mutationem, et in melius conficiis Deo esse agendas gratias, et propier boc ipsum
versionem : iis qui eis fruunlur gratulans, dixit :
esse gloria et honore afiicienduin, propler majestatem,
Domine, terva, obsecro; Domine, bene prospepropler substantiam, propter gioriam ineflabilein. Hoc
rare, eb$ecro. Hoc e s l , Conserva eos qui fruuntur : cnim significat, poslquam dixit beneficta quibus est
e i ut impleamur el gralia dignos fruclus ostenaffeclus, sic subjungens. Dicit cnim : Etiam absque
dant, redde eis viam facilem, u i postquam assequuti
his agam gralias, et confitebor, quod laleni babeam
fuerint, a talibus bonis non amplius excidant. 26. BeDoniinura, adeo allum, adeo inagnum, et qui ncc v i nedktutqw venit in nomine Domini. Nosira euim non deri, nec comprehendi potest. Illud enim, Exaltabo,
consisttml in iis lantum quae facla sunt, sed procedunt
signiflcat glorificabo. 29. Confitemini Dotnino, quonum
ad alia majora, resurreclionem, regnum, beredilatem
bonus, quoniam in sceculum mhericordia ejus. Non satis
cum Cbristo : quai onutia volens ostend^re, subjunxit,
babet quod ipse hoc oflerl sacriiicium, sed multos
Benedtctus qui venit in nomine Dominu Hoc etiam dixit etiam vocat, ul sint socii ct parlicipcs laudis ct gr;.Cbrislos Judaris : Amen, amen dko vobis : non me v i - tiarum aclienis : ct Dei benignilaleni prucdicat, eju\
debiiis donee dictlis, Benedictu* qui venit in nomine Do-perpetuitalem et magnitudinem ubiquecelebrans. Cum
fittitt (Matth. 23.-38). Quoniam enim saepe objicicbant,
hoec ergo nos quoque sciamus, permaneamus gralias
et id susque deque miscebant, quod non esset ex Deo,
perpeiuo agcnlcs benigno Deo, et hoc ei ofleraimis
quod essel Dei bostis : dicit eis, Vos mibi ferelis te- sacrificium, ut bona etiam fulura consequamur, grastimonium quod non sum Dei bostis, quando vtderitis
tia el benignitale Domini noslri Jesn Chrisli: cum quo
venienlem in nubibus, et hanc emiserilis vocem diPatri sii gloria simul cum sancto Spiriru, nunc ei semocnles, Benedktus qui venxt in nomine Domini, bonis per, el in saccula sttculorum. Amen.
yerbis el laude plenis ab omni defensione seipsos ex1N PSALMUM CXIX.
cludentcs. Eorutn enhn quae tnnc iient evidentia efliCanticum graduum. Alius inlerpres d i c i l , Camicum
ciel, ut cam vocem emittant, simul el iaudantes, et
ascensionwn (b).
gravein in seipsos accusationem insiiluentcs. Bcne{. AdDominum cum tribularerclamavi, et exaudivh we.
diximnt vobis de domo Domini. 27. Deus Dominut, et
1. Graduum caiUicum tmde dictum. Aliorum qntitluxit nobii. Dicil omnem poptilum Odelem, qui in
deni Psalmorum unusquisque propriam habet inscridomo Domini adeptus esl benediciionem. Cernunltir
enim tibiqtie propbeta?, beatos dicenles eos qui sutil plionero, hic aulem mullis simul conjunclis una im
posiia est appellatio. Canticnm graduum, vel, ut alius
credituri. Qua de cansa benedixislis, et undenam bcadixit inlerpree, Asceniionum. NonnuHi autei eoa
titiido? Quoniam Deue apparuil nobis. Apparuit enim,
inquit, gratia Dei salutaris, erudiens nos, ut abnegata ctiam gradui appellanl. Et quanam de causa, iriquies,
v

impietate et mundanis desideriis , modeste, juste et pie () iDterpretationes quintaj fortassti et sextac EdlUon u m s u n L Vide in Hexaplis boc loco.
vitmtnus, extpeclantet beatam spem el apparilionem ma(b) Contuiimus cum Codice Heg. 4900, qui mendis
g ri Dei Servalori nostri Jesu Chmti ( Tit. 2. 11- scaieL Interprcs vero apud quem legilur, Cantkum
ascenBionum
( ), esi Theodol o : vide
13). Incarnationem ergo hic admiralur propbela, quod
iu Hexaplis nostris. Hujus porro et seq.upiitiari Psalcuin Deus esset, et Dominus, et illius subsianiia?, ap- itiorurn mterprelatio Lalina babetur C.odice quodam
paruerit. Dixit autcm appariltonem, carnis humanne OUoboniaDo, cujus ha?c est nota . V. 48. lncipii au etn
sic : Cum cwteri fere singuli P&almt smgulas suas seorsum
susccplionem, virginalem scilicct ulenira subiisse. habeant inscTiplione*, eic.
;

340
S. JOANNIS CIIRYSOSTOMl A R C l l l E P . CONSTANTINOP.
Ea
enim
et
lutiorem
reddunt
eum
qui
possidet,
ei
iia sunt appellati ? Si historiam qtiidem species, quoniam loquuntur de redilu ex Babylone, et capliviiatis preces reddunt subliiuiores. Si leipsum ita comparaveris, et Deura cum bac mente vocaveris, te omnino
qiue illic fuit meniionem faciunt: sed si eos sumas
exaudiel.
E l ideo d i x i i prqphela, Cum tribularer claanagogice, quod ad viam virlulis deducant: quidam
mavi, et exaudivit me ut discas paulatiro coiisceoenim eos ita acceperunt. Nam via qiiae eo deducit,
dere, e l , ut ila dicam , alaias precaiiones facere, ne
esl similis gradibus, virum irlule el sapienlia praediangaris, nec a?gre feras in afflictionibus , sed ulilitatuin paulatim evebens et sustollens, el eum in ipso
tem ex eis percipias. Si enim Elisaaus propheta cum
ca-lo siaiuens. Alii autem dicunt per bxc subindicari
esei borno, non permisil ui discipulus venienlera ad
scalam Jacob, qu33 ipsi osiensa esl ad caluni usque
pei tingens. lia eliam gradibus ei scalis subjeclis, loca se mulierem e x i r u d e r e l , dicens: Dimitte eam, quia
motrore est affecla anima ejus (4. Reg. 4. 2 7 ) : nibil
ad quae non paiet adilus, et quae sunt excelsiora, adire
aliud
volens ex eo ostendere, nisi quod excusationem
possuut. Quoniam autem eos qui ascendunt, postquam
e i defeiisionem inaxiiuaro baberet, nempe aflliciioin altum evecti fuerint, caligare necesse est, propterea
nem : mullo minus Deus te rcpellet, si cum tristi et
non eos solum qui ascendunl, sed eos ctiam qui ad
anxia
anima ad eum accedas. E t ideo Chrislus quoqiw.
ipsum cacumen pervenerunt, accepla cautione confireos beatos pronuntiat, qui lugent, et miseros qui r i mari oporlet. Una est aulem securilas, quaudo non
deut {Luc. 6. 25). Quocirca bealitudines hinc e x o n M i s
quantum ascendimus respexerimus, ita iit superbsc ei
est
(), dicens: Beaii qui lugent (Matth. 5.5). Si vis ergo
elalae meniis evadamus : sed quanlum restat ascenbos
gradus ascendere, quod esl in vila moile enervadendum, conspicaii fuerimus, e l ad illud teienderiluroque et dissoluium reseca, et laboriosa yiveodi
mus. Quod eliam Paulus signiGcans, dicebat: Eorum
qua relro sunt obliviscenies, ad anteriora autem nos ex-raiione te ipsuin aslringe et coniine: a terrenis nelendenies ( Philipp. 3. 43). E t est bnec quidem ralio goiiis absiiue. Hic eet primus asceosus. Non polesi
enim Geri, non polesl ut siniul el acalam conscendas,
anagoges : nos aulem deinceps, ei videatur, veniamus
el in lerra baereas.
ad bistoriam, el videamus eos qui fuerunt liberali a
35!)

2. Vides quania sit caeli alliludo : nosti brevilalein

capiiviiate. Quomodu igitur a captivttate liberati fueruul? Desiderio Jerosolymorum : cum conlra ii qui lemporia : scis quam sil mors inceria. Ne cuucteria
non pari sludio erant affecli, ex Dei gratia nibil lucri- ergo, nec difleras, sed banc peregriualionem magua
fecerint, sed in perpclua servitule dies euos obierint, vi aggredere, ut uno die duos, tres, decein e i viginii
gradus conscendas.
quos nos etjam si iinilemur , idipsura passuri sumus.
Doloti fugxendx; improbitatis supplicium. 2 . DeSi enim aiuore cselesliuin, et dcsiderio cxleslis Jerumine, tibera animam meam labiis iniquit, et lingua
salem non teneamur, sed si prasenti viiae perpeiuo
dolosa. Vide bic quoque lucere praceplum iilud evanbajreamus, in coeno s&culariuro curarum volulati, non
gelicum : Orate, neintrelisintentalionem(Luc. 22.46).
polerimus patriam recipere.
Afflictioms lucrum; afflictio maxlmam excusationem Nulla enim esl, dilccie, gravior lenlatio, quaio in dolo6um bominera incidere : is quippe ett vel quayis fera
habet. Ad Dominum cum tribularer clamavi, el
iruculcntior. Ea enim id quod est esse ceruitur: hic
exaudmt me. \ i d i s l i lucrum afllictionis ? vidisli ceauleui oblcuto \elo mansueludinis e( probilaiis saepe
leritatem clemeiilia? ? Lucrum afOiclionis, quod eos
virus
occullal, ut nec facile possint deprebendi insiad puras preces fundendas adduxeril: clementiae cedia3, et in baralbrum nulla adbibita cautione incidafur.
leritaiem, quod Tocantibus eis statim annuerit: qiiod
Quapropter ubiquo a Deo boc assidue po^lulat, ut l i etiam prius fecit iis qui erant in igyplo. E t ideo
d i c i l , Videns vidi affliclionem populi mei, et gemilnm berelur a talibus insidialortbus. Si aulern fugietidi
eorum avdwi, et descendi ut eos eriperem (Exod. 3. sunt iraudulenti el maliliosi, mullo magis dece|>lores
ei qui mala dogmata proferunt. Maxime aulem iniqua
7. 8). Et tu ergo, dilecte, quando es in affltctione,
ea labia esse dixeris, qua3 in virtute l x d u n i , et ad
ne despercs, nec labores indiligentia , sed tunc lemvilium adducunt. Et ideo bic propheta rogat ut libereporis maxime exciiare : sunt enim lunc prcces puriotur illius anima : eo enim lela dirigil. 3. Quid delur
rcs, el inajor est Dei in le benevolentia : et perpeluo
tibi, aut quid apponaiur tibi ad linguam dolosam?
iia vivas, ul sit libi vita laboriosa, sciens oinnes qui
Alius interpres ait: Quid prccbebU tibi, aul quid adjipie volunt vivere in Christo Jesu, persequutionem
ciet
lingua dolosa? Alius aulem, Quid dederil tibi, et
paasuros, et per multas afDictiones oportere nos

irare in regnum Dei (2. Ttm. 3. 4 2 ; Act. 44. 24). Ne quid tibi adjecerit lingua iecundutn dolum ? Nihil ergo
motlem ergo vitam et dissotutam dilexeris, nec via aliud osiendit quod dicitnn e s l , nisi boc, itiagnain
e>se improbitaiem, e l teirum genus viiii. Quocirca
lata velis ingredi (ea enim non ducil in cxliim ) , sed
vides
eliam prophetam irascentero, commotumqtic,
arcta et angusla. Si auiem pervenire ad supernas
el dicenlem : quid detur libi, aut quid apponaiur tibi ad
niaiisiones velis, fuge vohiptaies, exlernam sxculi
linguam dolosam ? Quod aulem dicil, est ejusmodi:
pompam a* speciem conculca, opes, gloriam et poQuudnam boc viiio dignum inveniaiur supplicium ?
lentiam neglige: paupertatem autero, meniis contri1

tionem, confeesionemque et lacrymarum foDtem lene,

ct omnia qusc possunt couciliare salutem perscquere.
AIU addtmt, teste savilio in jnargine, metropokot.
1

(a) Nescio cur dicat Cbrysofttomus Christam beatiludiurf

orsum esse ab illa, Beah qm lugeni, cuin uec apud Maiibaeum uec apud Lucam ait isUucc prim beaUtudo.

EXPOSlTlO PSALMUM CXIX.

ivtxcv ; *
,
,
* , *

.
4, , (529)
. "
, .
, ,
, * .
'* ,
, ,
,
. ,
, , '
,
. " ,

.
'*
* , ,
, ( . ;
*
,
, ' ;, . * ,

, , .
/? ,

. ; $
;
,
,
.
'*
, * , . ,
, , , ( , *
,
,
, ,
,

.
, (
), .
,
, ,


,
.
[ 5 3 0 ] *, . " ,
4

Safil. . Hox idem ' ;.

*> Posi. & aiii adduDl, .
* Cnus, teste Sarflia, , .
Ref. ; , et sic Savil. raarg.
* Allus ;.
* Allus ;, , ):
CTf .

LV.

,
.
,
,
,
, ,
,
t ' .
' ,
, , ,
,
,
,
.
, .
,
, ,
.

, ^ ,
, . !** , ,
, .
\
'
, ,
,
.
,
,
. "
& .
, , * .
,
, .

, .
,
, .
,
, .

) .
,
; " .

;
, "
; ,
,
.
[351] , ,
,

; " ,
Unuft a Savilio notatos in marg. . Mox
deerat i o Morel. ei Savil., sed habelur iu ms. el tiic
legit Hervetns. Paulo post banc leclionem afleil Savilius
in nwrg. & ,
" ,
, , .
Savil. .
Unus .

i Savil. . R^g. /

. Faulo post inquodam mss. leclutnest

. ifeporroinierpretatiODesquoruninani sinl ignoraiur. Vide in Hcxaplis.Codices me.unavoce babenixaT,

21

341

S JOANMS CIIKYSOSTOMI ARCHIEP CONSTANTiNOP.

, " \

; ,


;

\ , \ ,
,
.
, .
; ,
. " *

. ,

. .
,
, ,
.
,
,

. , ,
, , .
^
. "
,

,
, , , . '
,
.
.
<* '
. ,
,
; .
b

,
. "
*
. , ,
.


,
. ,
,

, . .
,
; " , ,

.
,
.
,
. ,
[332]

,

. ; . "
.
.
.
,
f

" Poslhae, , uous addit, teete Saviiio, ;

b Haecprior interpretalio estS.vmmachietTbeodptionis,
sequensautem AquilsB. InMor. irclegebatur.Sed
in Hexaplisnosiris >^\ tta qtioque Sav.
Savil. , M.>rel. .
* Hic intcrpresqui* sii ignoralur.
Savil. habel -..ad ulrumque iuterpretein; quorum
porro siol binterprMalioucs oesciuir.
t Sa\il. .
c

3*

, ,
,

, '

, , ,
* , .

,
, 4
xijv ,
,
*.
, , ,
,
;
*. " '
, ,
,

.
,
. "
, *

,




, , ,
.
, ,
, * \
.

.
,
.
$ '
;
, " ' ;
; ,

.
, , .
, , , . .

,
. [333] , . ,
i ,
.


,
, ,
*
, . Qv
' ; , *
, ,
, ,
1

Alii, tesle Savilio, .

k AUi, teete Savilio, ol
* .
Ueg. i^lotitpov. Mor? 1.
. Savibus '
, , . . .
j Savil. . Paulo post Sari\ ,
.

EXPOSITIO IN PSALMUM C X I X .
Uuod etiom Jud&ig dicebal Isaias : Quid adhuc perculiamini adjicienle* miqwtatcm (/. 4 . 5 ) ? Hoc eliam
ipse dicit, Quid deiur tibi, aut quid apponatur tibi ad
linguam dolowm ? Vel hoc ergo dicit: vel eliam hoc
ipsum csse enpplicium et ante vindictam libi vin*
dictam exquiris, ex leipso vilium pariens. Maximum
enirn supplicium anima? est vilium, etiam antequam
puniaturv Qoodnam ergo supplicium fnerit tali vilio
dignum? Hic quidem nullum, sed plaga qtue a Deo in~
ferlur. Homo enim non poleril dignas poenas sumere :
nam omnem cruciatum superat improbitas : Deus autem illi ptagam infligel. E l ideo hoc ipsum osiendens,
jnox subjunxit: 4. Sagittce potentit aculce eum carbonibus daolatoriis. Sagiiias hic rursus appellat suppli*
cia. Alius aulem interpres dixit, Sagittce potentis acutw
$unt cumtarbombut aggetti$. Et alius, Cum carbonibu$ jnniperinis, nomhium translalione augens metum
siipplicii. Nam et illtid, Agyettis, et hoc , Juniperinis,
eumdem habet sensum. lllic enim ostcndit mullilutlinem; hie aulem qualilatem el vehemenliam suppli*
c i i . Quod quidem Septuaginla qnoque significaiites,
Cum carbonibu* dcsolatoriis, ediderunt, boc est, qui
vaslant, perdunt, el consnmunl. Ex materiis enim
quac sunt apud nos lerribiles, Dei ultionem effingunt
Scriplura , sagilias et ignem ea vocanics. Hic aulem
mihi videtur subindicare barbaros. Et ideo alius quoque intcrpres hoc significans, dicebat, Libera animam
mtam /eoto mendaci. Talia enim sunt eorum verba ,
tales doli etlates insidix, ptena omnia fraude et ma*
xtmo scelerc.

3il

et quotidie urgent et feslinanl, ut eam q u eos tulit

videant: ita eiiam qui amore fuiurorum leneiur, ncc
rebus prasenlibus advcrsis animum demiitet, nec aecundis se cfferct, sed uiraque prxiercurrci, tamquam
qui itcr agil.Quocirca jubcmur etiam diccre in oratione,
Adveniat regnum luum (Matth. 6. 40; Luc. 44. 2), ut
illius diei desidcrium el cupidilalem animo noslro
versanies, ei ipsum pra3 oculis babentes, ne videa~
mus quideiu pra3.sentia. Si enim Jud.xi Jeroeolyma
dcsiderantes, eiiam poslquam liberali unt, dcflent
praeleriia : quxnam dabitur nobis venia, quffnam
relinquetur defensio, si non supernse Jerusalem leneamui* vebementi desiderio ?
3. Vide ergo quomodo bi quoque lamenlantur quod
cum illis versenttir, Hcbitavi, dicenles, eum tabernaculis Cedar : multum incola fuit anima mea. Ilic enim
non solum defient, quod in nliena habilent, scd ciiam
quod cum barbaris versentur. Quod quidem alii quoque faciebanl propbela? de prresemi vita Iamentanies,
ei dicentes : Uei mihil quia periit pius terra, el qui
recte agat non esl in hominibvt (Mich. 7. 4. 2 ) ; et
eliam bic ipse dicons : Serva me, Domine, quoniam
defecil sanclus (P$al. 44. 2). Neque enim hx-c vila est
co tantum laboriosa, quod plurimam babeal vanitatem, et curas imporlunas, sed quod ctiam mulius sit
malorum proventus.

Malorum consuetudo bonit esl mole&tisshna; vita

prceten* bonis longa videlur, malit autem brevit.Nihil
est autem gravius et moleslius, quam cum hujusmodi
bominibus congressio. Neque enim fumus ei vapor
Peregnni in hae vila tumus. 5. Bei niihi, tfula w - ita solet gravare oculos, ut improborum consuetudo
animum (ristilia afficit. Non vides Dominum quoquo
coiatui meni prohngalm est. Habitavi cum tabernanoslruin Jesum Cbrislum ostendere quam sit molesla
culiz Cedar. Aliire interpres a i t : Hei mt/, quia
incolalum protraxi. Alius Hei mihi, advena fui longo ejusmodi consuetudo? Quando enirn dicit, Quoutque
tempere. Hi quidem hoc modo lamenlantur de capii- ero vobitcum? quouique feram vos (Matlh. 47. 47) ? id
dfeit, hoc obscure significans, Habitavi cum tabernavitale Babytonica : Paulus aulem de ca quce hic lonculit Cedar. Barbamm genus est illud, efleraiius cum
giua irabilur mora, dicena : Etenim dum sumus in
hot tabernaeuby mgetmteimus gravati (2. Cor. 5. 4). snbdilis instar ferarum agere, ut qui tentoriis ct
E t , Non auiem id solum, sed etiam habentes ipsi pH- toguriis ulantur, et ad immanitalem ferarum sint
mitias Spiritus, et ipsi in nobit ipsi* ingemhcimus (Rom. redacti. Scd bis mullo sont efferatiores raptores,
avari etqui impudice ac libidinose el ln deliciis vitam
8. 25). Est enim prasens viia incolatus. Et quid dico
iransigunt. 9. Multum ineola fuit anima mea. Alqui
incolalum, cum rcs sit vel incolatu iuferiorT Unde
Cbmtas eiiam ipsara vocavit viam, dicens : Angntta
non multum; fuerunl enim solum septuaginta anni:
ett porta, et arcta via qum dueit ad vitam (Matth. 7
sed non nppellat mullurr. propier mulliludinem, sed
propter rcruin difficultatem. Etsi enim sil exiguum,
44). Hoc enim eal doctrina opthua atque adeo prima,
videtur esse multum iis qui affliguntur. Ita liam nos
scire noa esse inquilinos in fila pnrsenti. yuocirca
veteres quoque id conHiebaniur : et idco habiii sunt
oponcl affici, et quamvis bic paucis auuis vixerimus,
eos lamen mullos esse puiare propier futurorum dein maxima adiniraiione* Hoc etiam Paulus significans
acribendo dicebal: Propter hane catuam non erubescit siderium. Ha?c dico non vilam prasenlem accusans;
eo* Deu$, Deu$ eorum vocari (Hebr. 44.16). Quamnam absit: ea est enim opns D e i : sed ad futurorum aiuoob cauaam? dic mihi. Qoia confesei sunt se esse horem vos excitans et incilans, et ne in rebus prasseuspttes et peregrinos (Ibid. v. 45). Uoc est radix et
libus lubenter verseniini, nec corpori affixi silis: nec
rundameaUjro omnil viriulis. Qui enim reruin qua? ita afflciamini, ut nonnulli e vulgo abjecli animi, qui
Iik smil esi boepes, erit rerum supernanim civis.
eisi per mullos annos vixerint, eos paucos esse d i cunt. Quibus quid esse potest a ralione alienius?
Qiii eoram qua bic sunt est hospes, lubenier
versabiiur in pneaentibns: non domns, non pecuniu*,
Quid vero crassius iis qui caelo proposito, et iis bonia
non alimenti, nec alius cjusmodi caram geret: sed
quae sunt in caiis. Qua: nec oculus vidii, nec auris audivit (i.Cor. 2. 9), ore hiante umbras stopent. cr
qu^inadniodurn qni in aliena regione versamur, nibil
non agunt et molmntur ut patrirc sux rcslituantur,
volunt viUp prxsenlis euripum trajicere, in pcrpetuis

 . JOANNIS CHRTSOSTOMI AHCNICP. CONSTANTINOP.

tnteip, Iket ii Ua aflfecU e t s e o l . Iia eiiaro nos
lempcsuiibus ei naufragiis volulali? At

3*3

3 U
operttt

fiuciibus,
affici, n e n p e licei noa i l l o r u m afnanloa a b illis f e r w non gic Paulus : sed festinabat c l urgebat, e i unum
iiHir, licct uobis illi msidie4ur, BOS n < t r a exlMbere
aolum eum retinebat, ncmpe saltis bominum (Philip.
4. 2 5 ) . 7 . Cum his qui oderunt pacem eram pacificus: o p o r l e l , illius paraboto meniores, q jubet n o s <asea
eum loquebar i//t, impugnabant me gralis. Vidisii quo- U n t q u a m oves el c o l m b a t io medi* ,
illoa meliores r e d d a m u t , et i p t i bona caeietfJa o o m r modo oslendii quapi grave sit illic versari ? Non euim
dixil, Cum iis qui non babent paccm, sed, Cum iis qui qiiamiir : qikne detar nobia orenibiis eonteqiii, g r a t i a
odh habtnt pacem eram pacificus. Vidisli commodum e i benignitaie Domini nostri l e a a Cbrisli, oai glorm
iflliclionis? vidisli fruclum capiivitalis? Scd nnnc
in saectila ta?ctiIorum. Anien.
quis noslmtn bocpoleril dicere? Satis eoim fuerit, si
IN PSALMUM C X X .
eiHii pacificis simus pacifici : bic autem eliam cuin
Cnnticum
graduum.
Alius, Canlut in n$censione$ ().
qui pacem oderant erat pacificus.
1. Levavi oculos tneot in montet, unde veniet auxMum
Belli ac pugnce tauta praeipua. Mane ovit, et lupo$
meum. Alius, Levo ocvlos meos in montes, ttnde *etnperubh; mansuetudo ubi maxime oitendenda. Quoniet auxilium meum.
niodo ergo nos quoque in bac re recle geremus ? Si
1. Vide a n i m a m , cpire malis knplicata mquit
lamquaro inquilini bic versemur; rursus enim deduco
oralionem ad ipsum argumenlum; si ut bospites, si e x p e d i r e , e l invenirc e x i ( u n i et vtilt assequi solatinm
ad Deum respiciens. Ha?o rursue teniaiionom S W I I
nullo eorum qux sunl prasentia relardati. Nibil eitim
b o n a , quae i l l a m e r i g u n l et excitanl, et ad eupermm
aqnc pugnac el bclli causa est, ut amor pracsenlium,
1

ut vel gloria?, vei peeunirr, vel deliciarum cupiditas.

Quando vcro bos omnes fuucs precideris, el aniroam
jiullo horum relincri permiseris, tunc videbis undenam bellum ducat principium, c l undenain sit virtulis
jaciendum fundamenium. Propierea jubel eiiam nos
Cbrislus ovcs esse inier lupos (Malth. 10. 16): ne
dicas, l l x c c l illa passus sum, ideo cvasi sasvtis et
efferatn^. Eiiamsi, inquii, passus fueris innumera~
bilia, mane ovis, el ila lupos superabis. Hic esl i m proba3 ei prufligalus, scd habes tanias vires, ut vel
malis superior evadas. Quid est ove mansueljus? quid
rero lupo ngrestius? Ille tamen ab bac superabitur:
idque oslensuni csl in aposlolis. Niiiil esl coim mansuetudine potcndus, nibil lenitale validius ac firmius.
Quocirca Cbristus quoqnc jubet oves csse inter lupos.
Deinde postquam fiic dixit, tamquam non sufficeret
hxc mansueludo, ovis, inquam, ei quem vuli sc
oslendere discipulum, aliquid aliud adjicil : Ettote,
inquit, shnplicet sicut columbce; duorum inansuelorum e l simplicium aniroaliiim miscens mansuetodinem : lanlam a nobis exigil lcnitatem, qnando inler
aaevos et agrcstes vcrsamur. Ne enim dixeris, Est
improbas, nec ferre possum. Tunc enim maxirae
ostendenda est mansueiudo, quando res nobis fuerii
cnro ssevis et agrestibus hominibus, quando cum iis
qui sunt ab buinanitale atieni: lunc ejus virtus ostenditur, tunc ejns rouuus e i officium fructnsque refulgel. Cum loquebar illit, impugnabmt me gratis. Alius
aiitem iolerpres (a) dicit, quando loquebar ipiis,
bellabani vel hoc signtficans, Cum iis quioderant pactm eram pacificu$ : vel, quando ipsis loquebar, ipsi
me oppugnabant. Quod amem dicit, taleest: In ipso
tempore colloquii, quando maxiine, inquit, carilatcm
oslendebam, quando verba in primis amica cmiucbam, lunc cfferabantur, tuoc dolos atrucbant e i nibi}
eos coercebat: ego taroen propriam ostcndebam virf

aiixilium invocandum movent, atque ab omnibus, q m e

ad hanc v i i a m pertinenl,

Si enim J t x t e i ,

tatis adeo boni evadebant,

e i ad caelum i u r e s p i d e -

b a n l : multo jusiius est ut nos b o c faciamus i n nostrte

calamilaiibus, et ad Dctira confugiarous, a quibas

longe

major q u a m ab

illis

perfeciio

rcquiritur. Quia

eiiim illi l u n c erant in nvediis hostibus, et neqtte c i t i -

U\em
nec

h.-xbebant,

pecuniatn,

ncc

arccm,

nec bumanum aoxiHmn,

alUid cjusmodt^ t*A
simul i n l e r dominos e t

neque aiiquid

captivi ct servi versabantur

b o s l e s : calamitalum autem magniludine oppressi, ad

invictam m a n u m cofifugiebant, c l a k h u m a n i s d e s e r l i
pia'sidiis, ex ea ipsa

deseriione conferebant se ad

E l ideo d i c e b a n t : Levavi oculo* meo*

in montcs, unde veniet auxilium meum. Q u ab boraipbilosopbiam.

nibus coiifciTi possnnt, omnia defecerunt, o n m i a per-

icrunt,

mqnU, salm

oronia p r o c a l r e c e s a e r u n t : u n a ,

deinceps relicta e s i , q n scilicel alTcrliir a Deo. 2 .

Auxilium meuni Domino, qui fecit eatlum el lenam.

Yidisll eos Deum ubique quserere ? ex l e r r a , ex caclo,
ex i n o n t i b u s , ex solitudinibus

euro ubique sibi ob

oculos ponere ? vidisti c o m m raeulem fieri e x c e l t i o *

rcm

el s u m m a m

Dei providefiilain ab eis rabi^ue

Neqne c n i m nequicquam boe adjeck :

Qid fecit cwium et terram; scd hoc obscure r a t i o c i nan$ 64 dicens : S i fecit ca3lum c4 terram, poteM
etiam i n aliena regione opem ferre, et ubiqoe, -diiam
pnedicari?

\ \ barbara l c r r a , nianum adjutricem p r a b e r e , ct r o s

qui e p a l r i a e x p u l s i
elemeuU

pbantur

sunt conservare. Si e n i m

verbo e d u i n

polerii liberarc

qui

minon

toc

prodaxit, multo magit nos

barbaris.

scnsu

Videe quomodo

phtlo;-

e r a n l p n c d k i qaara l a p k k i ^

duiii i u alieua regione vereantur? Non amplius e n i i n

t c m p l i , eed

nuindi

cxli

Vide q t M M o d o
Deifue sapienliam e l p r o v i d o u i a i u
Uui enim antea ligno aM^mi Dmt
W # M
et t e r r a m e m i n e r u i U .

creaiionena

ptscdicant.
1

abducunt.

q u i crassi erant et terne affixi, ab aflliclione c a p i i r i -

et 1 , et l a p i d i , Tu m# genuitli (Jtr. 2 . 2 7 ) , nunc U M

Aliam lccltonero aucri in margine savilius : vuonwdo

Hoc ito*per$na*um habebimus, qui etirim in amico$ hostilem
( ) Hax ledko praHermisBa furt In ileiaplla ad Ume
gerimiu anitnion ?
(a) Qum sii iolerpres bic DOQ tacile est divinare. Alio- Psalimim. qula in pracedcoii rsalmo 119 posiu ;
auiem,
ut videlur, ^uxia Aqutlam et Svumiacbuui.
qoiu vere hatc inteqnreutio fere eadem est qnae L \ \ .

Kxrosmo PSALMUM C I X .
, mpcjv , , , ; ''
, * , \
, .
. *
, .
;
, , ,
.

;
; , ;
*

.
* ;
#**tv , . , ,
, . "
,
,
,
.
, , ,
. , , , , .
, '
, .
; ; '

. ,
. tot .
,
* * ,
, "

*
[53] *
, .
, , .
, ,
,
.
"
,
.
, ,
, Mtra

, ,
, . " ,
,
, ,
<*, ,
^ , '
,
.
, , , , ' ,
, Unus .
*Savilius 10 margine: . &
; ;
^.; Mox Stril. 2:.
4 Stril. 1.

- , '
, *
,
,
.
' .
* . ,
.

,
. ,
,
.
f

\ " ,
,
. , ,
, , ^,
. ,
,
,

,
,
. *
,
, , , ,
, ,
, *
[3551 **
,
,
, "
,
. , , * , , . *//

.
; , ,
, , ;
, ;



,
, ,
, .
* ,

. $ , ;
, ' . "
i
, . 01
, , ,
* ln Morel. deerat.
f Morcl. . Savil. , ul in Hexaplis.
* Uous , noo male.
h Savil. . Ibid. Reg. et Savil.
, et sic legit Hervelut. Edlt. Morel. .
* Savil. .
j Unos ;.

S. JOANNIS CURYSOSTOMI A R C M E P . CONSTANTINOP.

,
; . V ,
, , ,
, .
*
, * ,
.
, ,
, , '
^,
,
, ,
.

31*

.
, , ' , , ,
,
. ,

.
,
, ,
, ,
, ,
. , * ,
,
.
*0 ,
,
, ,
\ , ,
. ,
,
, $. .


, . [337] . "
, . ,
, ,
, , , .
\ , ,
;
.
,
,
, - , ,
, , ,
, , .
1$, ,
^ [5()], **
. # ' , ' .
, ,
; ,
^ , . * *
, * - ,
, ,
; " .

, .
, , ,
, ,
.
, ,
" * , .
. * , - .

, *
, , '
( ),
, , , ,
. ,
^, , '
, . ,
* ,
.
'
; *

. *
, . ' * ,

, .
, * - , ' >
, ' ^ . "
,
, * , .
'. ; * . '
- , , '
, ,
, ,
.
, c

ln ^avil. deest.
* . Sic mss. Morel. et margo Savil. Ed. Uom.
, ei sic in texiu suo posuil fcavilius. Visum est
rwiinere . Nam ediliones ' variabanl eliam
tetnporc Hicronymi c. Chrys/>slomi.

Savil. et duo mss. .

d " deerat in Morel. Sed in aliis exempla
ribus legitur, alque a Geuliaoo Herveto exprcsium st.
* Savil. .
f Savil. ;
Sic Savil., dccrat in Morcl,

EXPOMTIO 1N PSALMUM C X X .
\ eri irbte tcrrit Opiiicem agno*cuiil. Auxilium meum
Dcmino, uon ab bominibus, ncc ab eqiiis, non a
pecuniis, nec asociis, nec a propugnaculis. Auxi
Jium uostrum a Domino ; boc auxilium est iiiviclnn.
f*t inexptignabile : non eolum autera tiiexpugnabile, aed etiam expediium et facile. Neque eniro longe
est proficiseendum, non eet blandiendum janituribus,
non sunt consumendae pecunia?, non tegationes millendie, sed potcst quis domi mancns boc ad sc nuxilium attrabere, si tantum seipsum scjungens a
rebtis bumanis, illi epei adhaTeat, acrcsquc el pcrspicaces oculos babeat, et alia respiciat.
0$ hommi sublime dedil Dtut,Proplerea enim boc
tolum aniroal Dcus rectum creavit, et oculoscorporls illt m allo locavit, docens etiam a rebus sensibtfibus oportere in allom respicere. Solum enim boc
animal csi ita formatum : reliqua atuem animalia
prona sunl, et terram deorsum despiciunt. Hic autem
in caelum es( ercclus, ut quas ilHc sunt considerel, in
illis philosopheiur, illa apprebendal el oculos animoc
acres babeat. Quocirca dicebat quoque quidam sapiens, Sapienlit oculi in capite eju$ (Eccle. 2. 14),
hoc est, tiberatus est ab omnibus infunis rebus, per
caeluno vagaiur, ct conlemplatur sublimia. 3. Non
det in commotionem pedem tuum, neque dormilabit
qui cuitodit te. Vides quanlam a nobis exigit diligcntiam id quod dicitur ? Quia cnim auxilii meminerunt,
e l supernam opem invocant, adbortatur et consulil,
hoc propeniodum dicens : Si velis eam assequi, qua?
tua quoqae sunt conferas. Quid est aulem quod coueulit? Audi : Non det m commotionem pedem iuum :
boc esl Ne dejiciaris, ne prolabaris, ei lunc.babebis
Deum manum prabentem, nec lederelinquentem, nec
demitlentem.

lur, et quarum basis niinimo firnia ett, cujtusmodf

cst amor pecuriise, cujusmodi est desideriutn earuni
reruin quse ad hanc viiam perlinent: et ideo freqiieri(er stibverttiniur et decidunt, et de rebus maximis
periculum sapa creanl sibi, qui illa possident. lil
enim numquam sunt iirma ac stabilia, numquam
sunt immobilia, sed semper mulanlur, transferuntur
et magis quam fluctus perlurbanlur, quam fltivjalee
undai cilius iranseunt, ac qtiavis arena imbecilliora
sunl, el magis perfluunl. 4. Ecce non dormitabit, neque
dormiet qui custodit Israel. Si te, inquit, ita comparaveris, Non dormitabit, neque donniet, hoc est,
dcrelinquel, non sinef, non dimittet nudum ct desertum. Hoc autem volens subiudicarc, non abs re \n>siiil illud, Qui cmlodit hrael. Hoc est aulem qtiod
dicil : Si boc est ejus perpeluum munus, ut lot rclro
anle actis sacculis, el a tuis majoribus te in luto col
locet, a suo non discedel ofiicio, ct id quod consuevit
facere non deserel, nisi lu dederis hi commoiioneiu
pedeni tuum. Neque vero solum non deserct, sed (o
etiam cura magna securitate defendei. Et ideo subjungil dicens : 4. Dominus cuttodit te; Dominus protectio
tua super manum dexteram tuam. AHus () autem ail,
Ad manum dexteram tuam. Erit, inquit, defensor luus,
adjulor, auxiliaior. Vides quomodo hic quoque te vuk
in opere excrceri ? melaphora aulem eorum qui
slant in acie, siabil ad nianum tuam dexleram, ut sis
inexpugnabilis, ut gravis ac strenuus, ul valens et
polens, ut iropseum erigas, ut referas vicloriam, quoniam illa esi maxime, per quam omuia agimus. Non
solum tibi assisiet, et tibi opem feret, sed etiam proteget. Ilerum dico, per ea quaD sunl apud nos, Dci
auxilium exprimit : et omnibus numeris absolutaiu
cuslodiam, et maxime propinquum auxilium, per
dexteram
et prolectionem oslendit. 6 . Per diem $ol
Arbilrii nottri liberlat. itobis ilaque sunt prinnon
uret
te,
neque luna per noclein. Et hoc iactum
cipia (), et id sUum esi in nostra potestale. Cum
ergo id in nostra potestate sit, quando volamus a l i - est quando cgressi sunt ex i-Egypto, et degebant i n .
qiiid asscqui, oportet nos quoque nostra conferre soliludine. Uic autcm dicit roaguam securitalem. ESL
(ita enim vull Deus): qua? sunt parra quidem et vilia, aulem veri iraile, eos eliani, cum lunc redirent, ejusc a lamen nos oportet conferre, non oliosos, nec dor- modi aliqtiod miraculum fuisse consequuios aliquo
alio modo. Yolens ergo large el copiose ostendcrc
iiiitanies, non stertentes, nec supinos, sed operantes,
et studium adbibentes ad salutem noslram. Et ideo ejus providentiain quod non solum liberct a malis,
undecima qiioque hora conduxit (Matth. 20. 6 ) . Ta- imo ne ea quidena sinal perpeti, quae solent accidero
bominibus, boc subjunxit. Est enim cjus auxilii c i
metsi quidnam lanti momenti eranl bora undecima
cffusa suppeditatio, et quae verbis exprimi non polest
facluri ? l d scilicei, ui operaiio esset eis occasio et
caosa coronanim. E l ideo dicil : Non des tit comtnih benigniiaa, qua3 non pro modo noslrae nccessilaiis
tionem pedem tuum, neque dormitabit custodit te. suuiii pra&bet auxilium, sed rcnumeraiionibus noslra
quoque poslulala superat. 7 . Dotmnua custodiel le ub
S i tua prsbueris, quic sunt illius quoque sequentur.
omni malo : custodietanimamtuamDominus.Quleniiu
E x boc id quoque osiendilur, quod etiansi nosira
nii
liaec quidem parva siuil libi afferre molesiiam ,
afferaiDus, sic tamen cjus quoque cgemus auxisid
eousque exiendil suam curam el providentiara ,
l i o , ut in tulo simus, ui maneamus firmi et immomuilo magis eificict ut ab aliis expugnari nequeaa.
bilee.
Quidquid enini iovadil molesli el aspcri, ccdii Dci
2. Pedem in commotionem dare quid; mundanarum
iiuiui : qnae quidem non insunl in boiiiinibus. Nam
rerum instabilitas.
Quis est autem qui pedem dat
e U i sxpe ab l.oc malo liberaverit, ab alio non potuif,
in coinmolionem? Qui res fluxas et cadncas aggredivel si poitiit, cerle noluit; verum Dei nianue validi
(a)
putes Chmoetoroinii hic semipelagianis favere.
lfeec r-kmKleni est Cnrysoeloaii mens, Gbristianum, si prin" savil. : Et illud omne qvmdo fadum ett ? iiuwegaeiplo p a m et vilia contulerit, majora assequutunim esse.
tlve, non malv.
rKM|ae negare Tidt ab ipso prindpio nos auxilio tlivino
(a) Quis sit hic interprcs ignoraifir.
j.jBVeDiri. ue bis pluribus alibi.
1

547

S. JOANiNtS CIIRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTLNOP.

cion.npotens, quodcumquc invascrit, profligare poterit, el le liberare ab omnibus. 8. Domiuu* custodiet

iatroilum ftuint, et exitum tuunu Alius interprcs dicil,
Accessum tuum (). Yidisti ejus perpelunm auxilium
ubique adesse, inlroeunli et exeunti? Quid polest
ctiitTi bac carilalo conferri ? quid cum bac cleraentia ?
Ilic quidem eerte omnem vilam significai : in bis
*mm vila universa consislit, nerape in ingressu ct
exitu. E t tit id apertius signiifcel, subjunxil: Ex
hoc nune et usqu* in HBCutum. Non uno, inquil, aut
dtiobus, aul tribns, aul decem, aut viginii, aul centum diebus, sed perpeluo : quod quidem non inesl
Uommibtis; sed mulLe sunt mulaiioiies, frequenles
casue, et continu vicissiUidwes : qni bodie anikus,
cras iniiuicusesl: qui bodic fert opera, cras le deserit.
Sa?pe atitem non solum dcserit, sed ciiamoppugnat,
cl insidialur quovis bostc gravius : sed quae Dei sunt,
manenl immobilia, perpelua, immorlalia, siabiiia,
fine carentia. Ut ea ergo asseqtiamur, nosira quoque
afleramus, ui magua securitate fruamur, et bona
futura adipiscamur ia Christo Jesu Domioo nostro,
eui gloria in s:i*cula satcuLurum. Aineo.

de ac si rfbus ipsis fruerenlur, vel ad ipsa verba gandeltani, magno desidetio amplecienies orauoiiis domum el civiiaiem.
Privatio bonomu ientum eorum efficit quem usu$
fructut non effkiebat. Iia Deus semper faccre co
suevil. Qnando eoiro bona habenles non seniiinus,
ejicil ea e nestris manibus, m id quod eflicere non
potuit usu frucius, efiiciat privalk): quod ipeis euan
cvenit ampleclaniibus civiialcm, alque lemplam,
quod patriam recepisscal magnas gralias ageniibus.
5. Jerusalem quce adifieatur ut civitas. Alius, Adificalam ut civitatem Yel ergo ex Sepluaginta seoleiuu
IK> sibi v u l l , ifcdificabilur Jerusalem ut civilas quo
sigaiiicator (empus quod pra?cessU a?dificationem ; vel
ul vull alius interpres : Recepirow* Jerusalem ^ JSdificalam ut civilaiem, qua? signiGcanl ca qiue post capUvtiaiem accklerunt. Quia euiin tune erat maxinia soliludo civiiaiis, eratque lunc eversa; dirutia turribus
et disjeciis moenibus, et veleris patrias sobim manebanl reliquiae: cum reversi essent et vidisseni solitudinem, aoliquara prosperitaiem revocant in memoriam , et ejus uarrant encomia, referenCes, quomoda
ea prius clara et illiislris, q u babebat ecclesiam +
IN PSALMUM C X X l .
principes, reges, el ponUfices, eralque pulcberrirna et
4. JuBlaiu* MHII m ii$, qui dixerunt mihi xn domum longc ornatissima , ad lara lurpem et deformem speciem redacta sil. Quod aulem ita sit, audi qiue M>
Domini ibimm.
quunlur : Jeruzalem quce ctdificalur ut civitas. Tiuic
4. A l nunc multi verbum segre ferunt: et si quis CBim uondum erat civiias. Claruin eslautemetiam ex
ad circum, vel ad fheaira iniquitalis aseendens voca- eo quod subjurtgil: Cujut parlicipalio ejutlnidipsum.
verit, mnlti concurrunt: sed si ad domum eralionis,
Dicil eniixi cjus frequeotia c l lula aediiieia, nibilque iu
pntieisunl, qui non cunclentur. At non sie Jtidaei : ea fuisse deserlum, sed oroni ex parle densam, perfecquo quid possit esse gravius , quando illis negligenlam ei populosam fuisse anie caplivitalera. E l ideo
liorcs eernunlur Chnstiani ? Undenam aulem faclum
quldam iuterpres (a) dicit, hoc significans, Conjunrgi , ul ii csscnt lales? Rursus dico : a caplivilatc facii
ciionem habent. Deinde post illud, aliud quoque dicii
htinl mcliores. Hinc ii qui antea nauseabant, et temejusencomiura.4. llluc enim ascenderunt tribu*, tribus
pluni quidem > divinorumque eloquiorum audilionem Domini, Ustimonium Israel ad cQnfUendum nomini
diroillcbanl, seipsos aulem monlibus, saltibus , colliDomini. lloc enim maxime oraabatur civiias; non tam
bus, el pbirimae impielali dedebanl, ab illius cukus
propter magniiudinem et aedificia, quam quod omnes
dcsiderlo cessarunt, ct ad hane promissionem uicenillic congregabantur, ceu senatus baberctur, seu condunlur, erigunlur , consistunl, ct auimo laclantur.
cio, seu ae re aliqua deliberareiur. Quoniam euim
Quoniain enim fame ct sili laboravcrant , non fame
illic erat templum, el omnes iliic peragebantur riius
panis, ei sili aquae, sed audiendi verbi Domini (Amos. ac ceremoniae; illic erant sacerdoies, et Lcvitac, re8. 4 1 ) : hoc suppiicio casligati, cum majori desiderio
gia, adyia, vestibula, sacrificia, ei alure , festa ceca rcquiruiit a quibus exciderant. Ita etiam vel ipsum
lebreeque convenius, preces etconciones, et ut $csolum amplectebantur, dicentes, Ptaeuerunt servii
mel dicam illic consislebat lota forma rcipubiica-;
iuis lapides eju$, el termejui miterebuntur (Ftal. 401. oportebat Ulic tribus maxime ter in anuo colligi, iu
45 ) ; ei nirsus , Quando veniam et apparebo anle fa- feslU publicis el solemnibus, in Paschale, Pcnteciem Dei ( / - W . 44. 5. et 7. et 5.) ? el rursus, Recor- coste et Scenopegia, ceu feslo tabernaculorum. Nedabor tui de terra Jordanis et Hermomim monle modi- quc enim liccbal alibi. Ad ejus ergo encomium dicil :
eo; el rursus, Hcec memini, et effudi super me anhnam llluc enim ascenderunt tribus. Et alius llluc ascendemeam. Quidnam autem, dic mibi, memioisii ? Quo- runt tceptra. Non dixil autem solumniodo, Tribus
uiam transibo in loeum labernaculi admirabiiis u$que adsed, Tribus Domini. Omnes tribiis erant Domini, ncc
domum Ztet ( PsaL 44. 5 ) . Hoc est, Quia Iransibo ad tameneis ideo licebat haec in sua patria peragcre
cboreas ae magnos conventus, et illum Dei culium ac
sedeo bonore affecta erat metropolis, quae omncs
ceremonias. 2. Stonles erant pede* no$lti inairiii tuit, cogebat et ailrahebat ad seipsam.
Jertmlem. Alius, Lwlalut $um cum dicerent mihi, Indo^
%. Cur lero$olymit solum tacrificare, orare, elc, limum Domini venimus. Sleterunt pedc$ notlri vi atni$
iui$ Jeruiaiem. Yidisti insignem volupuiera ? Perin-.
f

() Cnjras sit hsec buerpreutio aesciivr.

(a) Symmachus.

EXPOSITIO IX P S A L M I M C X X l .

547

\ , . ,
.
" ,

.
, , ; * ; ;

6 , .
,
{ . , ,
, \ , , , \ ,
* ' *
, ,
* , *
, .
,

[338] , , , ,
. " ,
' , ,
,
. *.
' .
,

.
'. * ,
,
* ,
. ' *
* ,
^ ; ;
* .
,
, ,

,
,
, , ,
.
, , ,
,

, .
, ,

, ,

; ,

*
,
* . ,'
; "

. ,
* , ,
. >
, .
",

" ,
.
;
,

* UBO* et Savil. in marg. * .

* Alit , , quae forte vera leelio
foerit, omissa propler * sed res esl raiuimi
momenti.
Sic mes. et Savil., Morel. vero . Mox unas
.
d Savil. -, et ad marg. aliam lectioncm
affert, nempe , quae a Genliano Hervelo expressa est. PaOto posf, , . Ha?c
iulerprelatio cujus sit ignoratur.
c

34*

,
.
. "
,
, * , *
,
,
.

. , |339]
. ,
,
*
,
,
,
.
,
, ^ ,
, , ,
,
, , *
, , ,
, ,
;, .
, *

. .
, ** '*7
.
, ,
, ,
, , ,
. i ,
, .
, ,

),


. *
,
, ,
,
. ,
, , ,
**, , ,
, , , ,
, ,
,

,
, , .
. ,
* . ,
.
,
,
, . ,
' ,
,
.
f

\ ,
* , . Ha?c leclio est Symmaebi, iil
rideas in Hexaplis noslns.
' deesl in edit. Morel. Sed io aliis eiemplariuus
babetur.
Savil. , .
** Savil. > , minus recle,
ut et ipse odoralor conjicleits, .
* Hic inlerpres est Symmachus, qoi habet eiav
. Sed Cbrysostomus nomioattvum casuiri
adbibet, ut ad seriero suam quadret.
i Alhis , non male, et sic Infra legitur.
* * Hervetus imilicam Terterat: melhjs, ui
pulo, regiam vertitur.
Sic Aquila. Paulo post Savil. .
1

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOR

S#

*
. , , ,

,
[340] . "
,

.
,

;
, ,
, , , \
. , ,
.
,
.
.

, \
, \ ,
.

.
, ^ , , , ,
,
. "

, . \
. ;
" . , "

,

. ", *.

, , ,
,

. , '
.
,
,
,
.
.
, \ , ,
, ,
,

, '

.
.

;
,
' , . , .
, ,
,
,
. " ,
. "

. , .
. ",
.
, *

.
b

S50

;,
, [341]

.
, , , ,
. ' ,
. .
, H
.
. ",
.
, . ,
; ,
, . 4
, ,
.
.
, . ,
, , . ,
, , , .
, , ,
; ,
;
, ,
. "
. "
, ,
,
.
,
, ^
.

. "

. ,

.
,
,
, '
, "
* ,
,
, . 01
,
. ,
, , ,
. ^ ,
, , ,
, ,
;
%

'
* ,
, , ! [342]
, %%
Supple * Hebraeus aulem
.
5 JTIND") : Solio domui David, vel domus David.
,
Hiec ioierprelatio omissa fuit in Hexaplis noslris.
Dao
, .
Sic Sayil., deerat in Morel. Paulo poat ktom
llorel., - Savil., Savil. .
doo mss.
'
t Tres mas. . Quis sil
4 StTil. . In Hexaptts uoslris .
bic inlerpres non notaiur.
loterppelai, , est S>mm*cbi, poete* Unus .
rkir CIIJUS sit nescitur. fufra alii .
*SicSavil. et Morel. luus .
1

149
EXPOSITIO PSALHUM C X X I .
m
abundantia diligentibns te. A l i u s , Qmetcent. Aiitia
ccbut; falorum el cotmntuum utilila$;in JerutaUm
vrinapalHs dupltx, sacerdoiuni et rtgum. IIoc auletn Prospere agant qui le dtiigunt. Hic eat magua copia
liebat, o l id eis eseet causa Dei cognitionis, ne fti prosperitatis, quando non in ea solum boiia conaisiunt, sed eliam qui eam diligunt iis fruuulur : qimd
tjuoquoTersus vagarenlur, occasio sumeretur viaque
quidem in prioribus lemporibus secus iiebaL Qui
inunireiur ad cultum simulacrorum. Et ideo illic sacriearo eiiim odio babebant, et oppugnabaot, ii plurimuiu
Acare, illic orare, iilic convenire, diesque festos jnssil
poterani,
et erant aiiis clariores, et cum iaciliiaie
peragere, loci angustiis aberrantem eorum meotem
tropaia erigcbant. A t nunc l i qui le diligunt, in maei ad impietatem teiidentem, coercens, refrenans e l
gna eruntaecuritate. Qni lecum, inquit, iisdem leiMoreprimens. Quod quidera ipse quoque significans, d i lur munimenlis. Eos auiem dicitqui vel erant eorum
cebat: Tribup Domni, tettimonium hraei. Quid est,
fauluri partibus, vel etiaro ipsos cives. 7. Fiat pax m
Tetiimonium Israel ? Teslimoniuni maximum, argtimenluro, probalio Dei providenliae, ut nulla ipais re- virlute iua. Alius dicil, ln propugnaculo tuo (a). Alius,
liuqualur excuaatio ei desciscant, si resilianl, et ad In ambitu /MO. Quid cst, ln virlute tua? In substanlia
sifluiiacra oonfugiaut. Ejus eniro provideniia?, poien- tua, in iis qui in le habilanl, in prosperilate lua. Quotiae, sapieniiae boc eral argamemuro maximum. Illtc niam enim bellum res est exitiosa, idque eam j K T d i euim legebatur lex q u rerurm oliin prsclare gesla- dil, ei paoem precalur. Et abundantia in turribui tuis.
Alius dicil, In regiis tuis (b). Alius, Jucundilas. Alius,
rum et liisloriae conlinebat narrationein. Illic etiam ad
Quie$. eolum eniin pra^dicit ruturam a malis i i eariiatem constringebanlur, dum inler se baberent
cousueludinem. Quae enim celebrabantur iesia, ul in- berationeni, sed etiam innumerabilium bonorum accessiouem, pacem, abundanliam, fertiliiatem. Quitl
ter se coogrederentur causa erant, ac major meius,
vivida pietas, et alia bona innumera ex eo proficisce- enim juvat pax, quando in paupertate, fame et menbanlur, quod simul in civjiate convenirent. Ad confi- dicilale vivunl ? quid aulem juvat abundantia, quaudo
lendum nomini Domini. Hoc est, ad gralias ageodas , bellum ingruit ? ideo eis ulraque baec boua fore
prjcdicii, ut eis adsil abundanlia, et per pacem ea sead colendum , orandum, oflerendum, sacrificatidum,
cure fruanlur. 8. Propter fratres meos, et proximo*
quaB ipsos ducebanl ad pieialem, et eorum religionis
disciplinam tuliorem elBciebanl. 5. Quia illic sederunl meo$. Vei vicinos dicit, qui eorum casu lxtali fuerunt,
ttdtt tn judicium, sedes super domum David. Ecce et oplat ul iiat pax, ut illi quoqtie deprimantur, ei cognoecanl Dei polenliam : vel fratres eos d i c i l , qui
dicil eliam aliam civitatis excellenliam. Quaenam ea
civitatem inbabilant. Propier fratres ergo meos ct
esl?Quod iliic sit regia. IIoc enim sibi vult illud,
Quoniam illic sederunt sedes in judicium, sedes superproximos meos rogo ut (ial pax, u l ve! landem redomum David. Alius, Domu$ Uuvid (), l i l i c enim dti- spirenl, postquain calamiiatibus facii sunt rocliores.
Loquebar pacem de te. 9. Propter domum Domini Dei
plex erai principalus, sacerdotum c l regum, quasi
noilri, quoesivi bona tibi. Alius dicit, Loquar pacem in
vinculo conjunclus, cum veluti quadam duplici corona
te. Quoniam d i x i t , Propter fratres meos et proximof
et diademaie ornareiur civitas per baec omnia. Illic
meos, ostendetia se hoc non precari propter illoruir.
judices , ad quos quaj nmltorum caplum superabant
merilum, sed ut illos roajori beneficio afQceret, sub
referebantur. Si qua enim lata esset sententia in aliis
civitalibus, de qua dubiUretur, ut evenit in appella- junxil, Propter domum Dei nostri. Iioc esC, Proptcr
gloriam ejus opto pacem, ut ejus cultus rursus relionibus, ad judicuni qui erant Jerosolymis cogniliodeat, et doctrina augeaiur. Alii enim tempore capri
nem, senlenliara referebaut: illic auiem accipiebatur
vilatis nati sunt; alii vero fucrunl tesies et descensus
eolulio. Sed erant quidein anliqua hujusmodi: boet redilus. Dei auiem culiu peracio barc omnia discedierna vero sunt bis multo graviora. Est enim summa
bant a senioribus, illam olim eorum feliciiatem, qu<xl
soliiudo, ruina,evcrsio, couflagraiio, pauca domoram
reliquiae irisliset miserabilis species, elqu&golum ha- cum toi rebus secwidis uierentur, iis exciderint. V i des quoraodo eoruon reprknil arrogantiam, ne exislibet monimentum et obscura quacdam vestigia prioria
ment se bona recepiese, ut qui sali poenarum dedcfeliciiaus. Quocirca non concludit orationem rebus
rint, eed sciani ee propter Dei gloriam in auam pamiserie et iristibus, sed ad Incliorem spcm eos reducit dicens, 6. Rogute qum ad pacem sunt Jerusalem. triam revereos esse, et cum i d didicerint, nianeant tu
Quid esl, Rogate quce ad pacem mnl Jerusalem? Pro stimma securilale, ne peccantee eadem rursus expcriantur ?
co quod est, Petite el poslulate. Alius (b) autem d i -

cit, Ampleclimini, aut Salutale Jertualem. Hoc est,

llogate ul ea redeal in prisliiiam prosperilalem, ut l i berelur a bellis frequenlibus, u i deincepe securiiale
frualur. Vel hoc ergo dicit, vel pradicit. Rogate qua
ad pacem sunt Jerusalem. IIoc est, Pax ei succcdeL

Moralit exhortatio. Haec crgo nos quoque cum

sciainus, tnaxime quidem opcrara adbibeamns ne l a immur : sed si in pcccata quandoque inciderimus
siudeamus celeriter resurgere, et non in priora reciderc, ne ea audiamus q u fuerunl dicla paralyiico,
Ecce tanu* factus es noli amplius peccare, ne quid de9

() supple, throni donuu David. Hebrxus aulcm

(a) Hax inlerpretalto cujus sit ignoratur : sequeos au-

: sotio donud David, vel dormts David. Haec

lem, in ambitu IHO, est Syramachi.

tnterpretalio omissa fuit in Hoxaplis noslris.

(rV) Hic autem est Synunachus.

(b) HaBC imerpretatio estSyminacbi secundum iheotkh

retum : caelcra? quuruni siai neacitur.

5:;i

S. JOANNIS CURYSOSTOMI A l l C l l l t P . CO.NSTANTINOP.

35-1
honio, assidue ppniane sive rtcipias, tivo II#H cipias: elknmi non recipiaa, ne reecdae, prarsHs
accipiet. Nam ai prbneipem illsm cradelem fldwe assiduitas inflexit, quam veniam asseqnaris (a ^ui tam
cilo resttis, torpee et defien ( Luc. 1S) Nen vides
quomado andlte a matronis pendenl, dum nec menleui *C oceturo atio Tagari ainunt ? Stc Itf Taeiio : se Dcom solum, aliisqne omnibuf diimssis ex
IN PSALMUM C X X I l .
nwnero sorvoruni ejw esto, et quaecwnque libi uttlia
1. Ad te levavi eculos meo$ qui hubitat in ctelo ().
peiieris, impeirabia.
Vides ubique effulgens caplivitalis lucrum. Nam
E* miterkordia tatutem cen$eqHimmr. * 5 Jf tW
qui saecularibus erant rebus aCfixi, ei Assyriis iEgyrere mun, Bmtdne, mmrere no$tri mulUm re|>liieque fidebant, necnon murorum ambilui ei pecu>
ftek $umut detpeclione. 4. Mut*um repteta emb
tiiaram copiae, ab illis omnibus sese avellentes, ad
no$tra. Yidtsti contriUim animum? Ex miaericordia)
invictam manum coofuglimt, ab illa spe pcndent; a u
aaleiGM consequi rogatii; imo nec ex mnerieordia,
qtie excelaa ineirncii mente a terrenis avuki; nec
qiwsi eam mreaniur : sed quia magtns rfedere p<rtemplirai pro more adire valeates, quod destructum
was, ut ait Daniel : Peuci facti $witus pra omnitous
fueral, a caelo Denm laadem invocant. In caela aufentibu* qam sunt super terram (Dan. 3. 37) : i d itm babiiare dicilur ; non quasi loco circumscriplue
ipeiiM ilii dicant in precaiione eua. Extremain passi
U , absit: ipse quippe omnia iroplet; sed quasi in
snmus iniseriam, pairia ei libertale excidimus: barcaeleatibus iltis poteslatibui quiescat et maneai; nam
baronmi servi, in epprobriis diu Tersamur, fame
dkitur etiam in bomioibus babitare : Inludntabo emm
inedia ei sUi consnmptr: conspuli, caneuleali omne
iit UlUy et mambulabo (2. Cor. 6. 16). Cum igitur in
trmpus iransegimua: ideo parce et miserere nofets.
barbarorum rcgioae degerenl, non raediocri doclrina
Quid autem tibi vult, Multum repUta eti amma nestr* t
imbuli sunt; eo quod seilicet a vitos comniodii omniIpsa, inquit, anima noslra soluta est, tabefacta m a bus sequeslraii esseat, discerentque, ubique Deum ,
gniiudtne malorum. Ilultos videre estqui direvexaii
6i invoceftur , facile precibus annmere. Qoia eniro fuforliler ferunt. At nos, inquiunl, hoc perdidimes :
iuruiit crat, ut novi viue insltiuli radius deroum oria?gre fcrimus afflicli, frangimur. Qia enirn bonorireiur, incipit propbeta quae futura erant attmgere,
bas non ul par orat usi fuerant, conlrariis eos rebtt
locorom observationem sensim el quasi per srnigma
casiigat Deus, quod ubique faeientem illuin videre
soWens tollensque. 2. Ecce sieut oculi servorum in
possurons. Sic ct Adamum quia paradisi babilaitoae
manibui dominorum suorum; sicut oculi ancUlae in monon recie usus erat, ejeclione correxii, et n o p e m
mbu$ dominto suw : ita oculi nostri ad Dominum Deum
qiKC e i bonoris a*qualilaie pejorevaserat, servitute e i
naslrum, donec misereatur notiri. Hic eliam vide pieaubjeciione mettorem feett. Ipsoa quoque Judscoa H *
laumi vigenlem ei firmam : non emm ad brere soJum
berlaie et diuturna domi securilate in pejus uiulaios,
Unipua sperant, sed dialius affixi et anbelames. Weffreries, et diseolutos, per coniraria eorrlgit. Hi porro
oquf excmplum in meditim atluterunt, boe ipsum
misericordiam consequi rogantes, Deum sic alloquunsabiudicaiiles, aliunde sibi spem adesse auxilii
tur : Mukum repkla e$t mtima nas/re. Opprobrimn
et suppeliarura, seque nibil aliud spectare: quandoobundantibus, et dupeetio tupcrbit. Alius, Mukis $aquidem ancilla ei servus boc unura babenl aubsihata e$t emmm noe/ro, obloquentAu* abundaniibu$,
dium, quo ictum ei vestitum casleraque lieeeasari
dupicietMu* tuperbiu AUus, Subnmnaiione arrojanomparent, ut ad beros suos respkiant; iieque recelium. ALU19, Despectume torum qm btmit affluunt. H
dunt sed exspeciant donec accepermi, et cum rccetgilur etdem tarent senieuiiae. Calamiiautai enioi
periot, gralias habent: Uludque ipsuni assidue iadeplorant eimi dicunl: Satkua tst couma nostra sperdunt. U l boc igiliir oaiendat ipeos scilicet ad etHn
nmtibut; Sepluagfela vero aliud dicuiil: Transeant
respicere, idque aseidue praeslare nuUamquo aliam
h*c ad illos, et iisdem ipsi fruantur, qux aliis feceepeiu babere, sed hujus praesidii exspecUiioni defirant, eorumque fasius ei Utmor deprtroatur. Quod
xoe eese, uipole quorum omnia bona itlius s i n l , ansatpe evenisee f ideamus : nam id frequenter solet iacillam ei servos commemoravii. \ i d e quo pacto Uli,
eere Deus, nempe alios ipirilus assumentes deprimit,
qui prius iuvilabantur ut ad Deum currerent, et ctim
el inflaios beraUiat, ut eos invertat a via ad peniitiauaea el faslidio baec audtebanl, jam calamitaie meeiem fercnte. Nihil enim superbia pejiis. Idee tenialiorea evaaerint; ita ut ab illo absistcre nolini, sed
tioncs et xrumtraB, corpue morbile, ei mullac mptruiaotafit, serviant, posiuleiilque donec miserealiir
Tenienlea calamiutes : ideo asgrifcudinee ei morbt; ul
ipsomm. Non dixit, Donec mercedem reddal, donec
inmmiera frena adbibeantur . sapertHenli ei tupraenmim retribuat, scd, Donec miserealur. Tu igilur,
tnore inflaUc. Ne ilaque Imbcris, dilecte, cum in
() Hujus Psalnii exposilionem non Gonlianus Hervelus,
Sic legitur ia Savilio, ted quia magnas dedere pano* ,
&ed alius feius Interpres ex Graeco fecerat : Yenim iia
eadem fere dicebant tmeri in Jssyria captm fxmct fac*
paraphrastice ot vix agoosceres baoc tpsamoe aa aliaai
surnus,
etc., quibosdaro praetcrnussis quae probe ad eriem
CTauonem biterpretari volu^rit. ^ - a m nos interpretauoquadrani.
f>en ooocinnavimiis.
teriusM onu*gat (Joan. 3. 14) Propterca euim &ic
dixii, et bonosdocens ut virutiem secura coMervent,
ei qtii libfrancer a peccalia, in 0p4ima mutatione maoeant, ut arane communitcr bona ctBleetU consequaatur : quibus delur nobis omnibes i r u i , gralia ei
beofgniUle Domini nostri Jeso Cliriu, eni gloria et
potcnUa i i i tascula saxdorom. Ame*.

3*1

EXPOSITIO 1N P&ALMUM CXXII.

, ) ,
*
,

, \ &.
.
* .

.
$ . ,
^ ,
, ,
^ ,
, ,
, ,
,
,
. ,
,

,
.

, * ,
,
.
,
,
* '

, ol . "
,
.
,
,
;, , *
,

, ,
, '
, ), * . , ,
, ,

, , [545], "
,
, , , ,
* , " .
, , ,
, ', .

, , ,
, ,
t .
'> ,
9

* Savil. .
* deest in Savil.
AliiiSTO .
* Savil. , infra iilem .
* Savil. ,el paulo post .
c

55

, .
;
, ,
;
, , ,
.

, ,
*

.
;
, '
*, ,

'
'
, * ,
,
, ,
. ,
; , ,
,
. ,
. ' , ,
, , .
,
,
.
, , ,
.
, , , .
, ~
* .
,
.
,
, ,

.
,
. ,

. *
,

,
, [544]
, ,
. "
,
,

.
. ,
,
,
0 ,
. ,
f Savil. , , quibwdam
pra?lenDissi3, qiwe probe ad seriem qoadraul, aequeptia
Tero sic effert idem Savilius post ,
ol ,
, . MO% .
. Sevil. ntelios .
Savil. . Paulo posl Savil. , . Ib. alius , .
* Morel. sic aoa voce. 81. .
Duo mss. > , ,
. Prior auleminlerprelalioest
Symmachi,aUeraAquila3. InHexaplh eliam nostris lejrimr
, non . Savil. autem in lexlu habfi
. .

553

S. JOANNIS CHRYSOSTOMi ARCHIEP. CONSTANTINOP.

, *
, ,
,

,
, , \

,
, \
. .
j
*

'. " , ,
, , *
. " ,
, , ,
;

.
, \ * ,
,
'* ,

.
\ ,
, ,
, ,
'
.
,

.
,
,
, ,

,
,

;
, ,
.
, ^
, ,
, ,
,
, , ,
, ,
[545J ,
; *
.

, , *>
.

,
, '
.
, ^(5.
(*
,
, '
.
,
, , ^
, Safit. in teitu , malt.
* SavU. .

354

. .
;
, ,
.
, , * <
, ,
. ^
,
. ;
' ,
' ,
, .
,
*
, , ,
.
. ,
,
,
,
, .
.
,
, ,

.
^ *, -
, , *

[346] ,
, , .

' ,

.

.
^
* ,
$
.
, .
f

'. , 5 . , . "
, * ,
$. , "
. , .
' ,
, 0 . "
, , ,
, .
1

edit. Morel. male pro .

Savll. in marg. . In lextu vero .
Paulo post idem , MoreL .
Savil. .
' Savil. .
Savil. io lextu , margine **.
* Savil. .
, . Sic alios.

EXPOSITIO 1N PSALMUM CXXIII.

SS3

ne deflciani: nec in quiele el rerum protperitate, ue

iiant socordiores: sed vicissitudinibus eorum saluteni varial. Forte vtOo$ deglulitsent no$. Vides quomodo ostendil, quarm sint immanes, qui se invadunl?
Snnt enim honiines qui vel feranim immaniutem
ostendunt, imo magis quam illoe saiviunl in congeneres. Fera enim cum semel invaserit, ab ira desistit,
et reeedii, aul repulsa non amplius invadit: bominea
auiem cum res cesserii aliier quam puiabanl, saspe
1N PSALMUM CXXIII.
invadiiul vel ipsas carnes gustare cupientes. Ejusmodi
1. Nisi quia Dominut erat m nobit.
res est ira, rationis expcrs; ad< fervet et ebullii
I . Captmlalis bono JudaH vilarwt idolotalriam. baec animi perturbatio. Quomodo crgo bocc exsiinguetur a?gritudo? Si rcs noslras animo reputemus, si
Qttod dixi, boc quoque nunc dico, nec cessabo
dicere, magnuni esse fruclum caplivilaiis, ei ad phi- morlcm considercmus, el cos qui quoiidie recedunt,
si naluram nostram conlenipleniur, quod scilicet s i losopiiiaro deducere posse eos qui attendunt. Ecce
mus tci ra e l cinis. Si aulcm faciei pulcbritudo animo
enim qui ad simulacra currebant, Denm conlemnetuo adhuc imponit, vade ad monameuta ei ihecas pabant, el in impielatem impegerant, quid dicunl nunc
post captiviiatem ? et quomodo aaltitem suam Deo ad- rentiim tuorum, ac vide quomodu suni posiii, c l in
pulverem ac terram resoluti, magnamque ex eo cascribunl? Quineliam propliela, lamquam choragus
pies occasionem, ut lc ipsum rcpriinas. Ne dicii graoptimus, eadem illos jubel frequenler dicere. PoslVdalem improbes. Queinadmodum cnim qui fcbre laquam ergo primus dixit, illis quoque pnrecipic, lamborant, postqnam a morbo liberati fucriut, puro aere
qiiam magister discipulis, ut dicanl: Dical nunc
hrael, Nhi quia Domhius eral t/i nobit, eum exsurge- indigent: ila etiam quos animi pcrlurbaliones ad i n ttnt hominet in nos, forte vkos deglulissent no$. Eranl satiiam adigunl, si ad monumeaia acccsscritil, tamquam qui in pracdium saluberrimum perveiicrint,
cim inermes, nudi, capiivi, et servi, et nupcr a maniullas expellcni iegriludines. Sufficit enim vel solus
lis liberali, urbemque babebant non muris cinclam,
urnai aspectus adeum dcprimendum, qui valde arroiroo vero ne urbem quidem, e i post rcdiluni erant
praeda oronibus parata ; sed fuit eis Deus pro muro gans est. Ab bis deinceps transmille luam cogiiaiioncm ad fulurum illum dicm terribilem, ad futuras de
el arce. Iloc ipsuui noe quoque nunc dicamus : iVtet
quia Dominus erat in nobit, forte vivos deglutissent nos.te qusestiones, et reddendas rationes, ad supplicb,
qusc nullum habent oninino solalium, ubi nemo te
Quid ennn non fccissel nostcr iniroicus diabolus, nisi
dcfendei: et bis omnibus veluti quibusdara canlibus
Doiiiimis fuissot iu nobis? Audi quid Cbristus dicat
Siraoni : Simon, Simou, quolie* petiit te tatanat cri- seda tuas auiini perturbationes. Gonsidera autem
brare $icut triticum : et ego oravi pro te n$ dcficiat / i - etiam ex bominibus eos qui in vita presenti ex divitiis redacti aunl in pauperiaiem, ex gloria in ignoroidettua (Luc. 22. 51)? E s l enim improba bellua et
niain : et si velis irasci, non ei qui est libi genere
ineaiiabilis, et nisi assidue refrenarelur, subvertisset
ei confudisset omnia. Si enini cnm in beatum J>b coujiinclus, scd nialo dsemoni irascerc : habes, in
queni iram cffundas : illi nuroquam reconcilieris, iu
pasillum quid ei fuit permissum ejas domum everlit
illum iram effunde et conaume, in illuin lende lafiinditue, ejus corpus labefaclavit, tantam tragoediam
queum, numquain cesses adverus cutu belluin geexdiavit, facullates corrupil, filios obruit, ut e carne
rermes scaturirenl effecit, uxorem in eum incitavit, rcre. 5. Cum irascerelur furor t?rum in nos, forriamico*, inimicoe, famulos, ut probris eum insecia* tan aqua ab$orbui$$et nos. 4. Torrentem pertransiwt
anima nostra : forsitan pertranmnei anima nostra
rcnlur, iiuiuxil: si non imiumerabilibus frenis retardarelur, quomodo non omnes perdcrel? Quocirca bic aquam intolerabiUm. Torrentem et aquam hic dicit
quoque dicit: Ni$i quia Domimu -eral in nobi$. Eranl ingeiitein iram inimicorura : est enim aqua, qua? i n composite inagna vi ei impem ferliir, ac quodcumque
etiim admodum pauci et coniempti, et eos reversos
ci occurrit, secura Crabil. Non solum aulem bic dicit
niuiti adoriebantur.
irruptionem malorum, sed etiam transiium.
Prosperorum et ai*tr$or%m altemationis utilitat; ira
rttinmn expers; perturbationes animi ut sanari possint.
2. Nc animum ergo abjiciamus qimudo nos mala
< Porro iii boc quoquc ostendebaiur D d sapientia, invaserint. Torrens est quidquid taudcm sit, esl nuijuod non repenle et uno simul tempore darel eis acbes qiwe praiercumt. Quidquid molestl dixeri*, H !
curitaleiii. sed sensiro ac paulatim. Hoc autem faciebabet fiiiem : quidquid aepcrum dixeris, id qooqne
bai ena ceheenraiis io Dei cognilione, ct eam q u ex babcl exitum. Si enim finem non baberet, naiurauon
(Tapimtale orla crat, correctionero non einens pra>
snfficeret. A l coroptures, inquiea, secum trabit. Sed
terfloere. Quia enim liberatio a malis solet boniines
kl non fit ex ejus violentia, sed propier eoa qui surit
eflicere aocordiorce, iu rpsa eliam donaiione bonoIgnavi et facile prosterountur. Ne ergo edecamnr,
rum peroiUiii, ut ipsi asaidue leuteniur, u l eint eis
sed ad ea quae intima sont ejng p c m n i a m y g , loca
tentaiiones perpeiunin pbilosophiae excrcitium. E t
t savil., fttror eju$.
ideo nec bomines leinper dimitiil in calamUaibus,

tenuiionc versaris; sed propbeta? recordatus dicenlis, Bonum mihi quia humiliatti me, ul dhcam juslificationet tuas (Ptal. 118. 71), calamilaicm pro remedio accipe, et leniaiioiie ut par est ulere, polerisque
majorem assequi iranquillilalem : qua utinam omnes
difiii habeamur, gralia et buniaiiiiate Domini noslri
Jesu Cbristi, cui gloria et imperium in axcula sseculoruin. Anieii.

S!
35
S . JOANNIS CllRtSOSTOMl ARCHIEP. OMiSTANTIiNOP,
ex socordla eorum qai dorniont. Si vdis itaque cjus considcremxis, sacram ancoram appiehendamus,
sisterc, non audet tecum inslrtfla acie confligere.
iil nullura paliamor naofragiam. Torrens enim est
Quod
si vincil dormien6in id non ifiius polefHbr.
ad tempus lerribilis, et rursem snpra modum dcprtmilur. Aqua absorbuistet no$. Aliire ( ) , Tunc fotie eed luae iribuendum esl negiigeRtia?. Qure enim doraquce inundavissent not quaa iorrent pertransenntes ffnienlcm non vicerit, etsi sii oroniam imbedllimus?
contra animam noilram. Foratan pertranshtet anima AHigatus est fortis, impedimenta ejus omiiia direpta
nottra aquam intolerabilem. Alius, Tnnc tranmnertt sunt, Tracta est polentia, rupium esl ac dinitam ejus
tuper animam noslram, tamquam aqute, wperbi (b). babilaculum, frameaB ejus defecerum. Quid vis bis
amplius? qua de causa eum times? cur vereris*
Vidisii quantum sil Dei auxilium ? quomodo in tot
Jussus es cunculcare eum, qui eslenervatus : quammalis non siverit eos submcrgi ? Ideo cnim sinit raala
obrem, d i c , quaeso, conlremiscis ? cur ctinclaris ac
crcscere, non ut nos obruani, scd ut roagis probatos
dtibitas?
Annon cogitas qualis sil qui tibi fert auxicmciant ct suae potentijc majorcm prabeat demonslraiionem. Superbos autem bic dicil bostes, qui quo- lium ? Non solum enim bostis tuus Cactus est imbe*
cillior : sed eiiam luum majus est auxilium. Comvis lorrente ei qimvis aqua intolerabili vehemenlius
presea est carniB exsuliatm, peccati ablata cst ttrcinn,
irruentes, nibil ipsos bpserunt. In causa cst aufem
gratiam
Spiritus accepisti, qtia babel vim unciionis.
Dei prxsidium , cacleste subsidium auxilitnn quod
snperari non polest. E t ideo cum ipse dixisset libera* Nam quod impombik trq/L kgi, in qtio erat imbccillum
per carnem, Deus miuo ttto Filh m timtiiiudine cartionem a malis , dicit eum etinm qni liberavit, iclqtte
ni$
peccati et de peccato condtmnavit peccalum in
cmn summa ejus laude. 5. Benedictut Domhxuz, qui
carne,
*t juUificalio Ugi* impleretur in nobit qni
non dedit nos in captionem denlibui eorum. 6. Anima
nostra sicut passer erepta est de laqueo venantiwn. V i - $eeudum carnem ambutanms (Rom. 8. . 4). Carnein
disii quomodo suam oslendit imbecillitatcm, et illo- fectl libi morigeram, anna tibi donavit, ihoracem j eiiiiaB, cifigulimi veriiatis, gale:im saluiis, clypetim
mm potenliamt Mienim lanquam ferae etleoneseot
UM, gtadiam Spiritus, arrham dedit corpore suo t-
invadebant, parati vel eorurn vesci carnibus, armati
nutril, sanguinem euum libi bibendum porrigit, croccm
vt viribus et iracundia ; hi vero eranl qtiovis passere
imbecilliores. Tunceriim Dei iniracula inaxime osten* itbi tamqiiam lanceam in manus tradidit (Ephet. 6.
duntur, quando qui suni imbecilli, superant potentio- 14. *eqq.) ianceatn qiiie numquaro flectitur : ilttmi
alligavtt, humi projectl. Non babcs ilaquc quo tc deinres. Nec eo solum erant insidiac inlolerabilcs, qnod
illi quidem essent potenles et terribiles, ira pleni, el cepe defendas, si vincaris : el si profligcri3, non est
tibi danda vcnia. Habcs eniin iunuiiieras viclorte anvci eonim carnibus vesci paraii : bi autem imbecilli,
eas Laquen* contritttt est in(\ml,eino$ liberati siimmt.
et pauci, qui facile invadi posscnt: scd otiam quod
Adjutorium nOtirum in nomine Domini qui fecit cttlum
essent in mediis malis intercepti, e l undique cinctl
diiflcullaiibus, habercnt undique bella eos ciraimslan- ei terram. Vides qualem babes Imperatorem, qualetu
Regein, eu-m qui eet universi Opifox , eum qui soln
lia : sed qui est maxiina potestate prsedilus, et potest
verbo tol corpora prodaxit, tantam mo'm , lantain
midique conservare, etiam postquam pericula et mala
mugnitudinem? Ne animuni demittas, forii animo reeircmnsederanl; nos, inquit, liberavil cum magna
sis4as.
Nibil vciat quominns iropaouin tuum sun
facilitale. Quod quidem volens osicndere, sic d i x i l :
Anima twstra sicut patsererepta ett de laqueo venantittm. ercctum. Ha3C ergo cirai sciamus, dilecli, sobrii si*
7. Laqueus contritus est, et nos liberali sumus. Deindc mue, concertemiis, nec dormiamas, sed cum arnia
absierserimus, aniinique alaaritatem coniinnaverimus,
nslcndcns etiam quomodo , subjunxit. 8. Adjntorium
nostrum in nomine Domini, qui fecit ccelum ei terranuhoslem assidue fcrianius, ut cnm prxclaram violtH
Vidisli auxilialoris virtutem? vidisti polcniiam? tpsa riara retulerirnus, cum magna gloria regnum carfortim
consequamur : quod nobis deuir assequi grnlia et b<v
etiam insidiarum adminicula susiulit.
Quanth not auxiliis instruxerit Deu$ adventtt dia- nignitate Domini nostri Jusu Gbristi, ctii gbiria iH
bvlum; qui fit ab ipso nos tamen vinci. Iloc eliam imperiiim in siecula s.Tculoium. Amen.
f

anagogice acceperit quispiam de diabolo , et de geIN PSALMUM C X X I V .

ncre bomitium. Oslendit quippe quomodo eripuerit,
4. Qui confidum in Domim, sicut mon$ Siou.
ci ejus sustalcril insidias : boc enim factum cst ex
4. Quid sibi vult additio Sion f cur enim non dixii
quo dixit discipulis : Ambvdate supcr serpentes et scorabsalute, Sicul mon$, sed illius monlie meminii? IH
piotm, et super omnem potettuttm immki {Luc. 10.19).
doceat non debere nos animuin dejkere in calamiNon enim est atnplius aperUini bellum nec cx sequo
taiibus, nec ab iis peesumdari, sed a spe in Deum
instrucla acies; sed ille qnidein jacet pronus ct propendetites, otnnia ferre foriUer, bclla, pugnas et to>
cumbeiis, iuaulem stas erectus, ex alto eum feriens:
multus. Quemadmodum cnim bic mnm qiii f u m i
ille qukJom enervains, tu vero robustus et ralidus.
qnandoqne desertus, el ntidatns Iwbitaiortbes, ad
Quifilergo ul saspc vincai? Hocfilex nosira ignavia,
prtorem redieml prosperitniern, reteri staiu necepto,
cmft incol rediissent, et miracula rursus oeicnde(a) lifc bilerpres quis sit i*^oraiur.
ja) H32C interpretaiio ezt Aquilae, ut in Hexaplis nosiris reniur : ita etiam vir fonis, licct ab innumeris invavidere est. In Savil. dosnnt ba voces, tmtquam aqucc
), qua? tamon hic requiruulnr.
datwr calamiiatibus, non cvcrtclur. Ne ergoquxrai
v

55

EXP0SIT10 ALMUM C X X I V .

^ ,
. "
. " ,
, .
.
" ,

. ;

;
, * , >
. , ^
,
. ,
, .
,
, .
,
, '

.
,
;
, , .
, .
,
, ,
'
, , *
[347] ,
,
*
, ,
, , .
" , 7 /

.
,

.
, * 7/
,

.
; ;
.

, .
, *
*
,

.
^- , '
,
, ,
. ;
, . " ,
$ . , ,
.
, ; a

* Savil. , Morel. ,melius. Pauloposl Savil. ; ,

PATHOL. GR. L V .

, ,
, ^ , ^
. ;
; ,
;
; ;
,
.
, ,
, .
, ,

.
,
, , ,
, ,
, ^ ,
, , , <*'
, ^ . "
, .
[348] .
,
$$.


"
. $ ;
; ;
, ,
; ,
. '
, , , ,
, ,
,
, ,

* ,
,
.
,
b

' ,
01

. ;
, ,
;
, ,
,
, , , .
, *, , ,
,
^
, .

*> Savil. , (. lllraqae

lectio quadral.
< Savil. io texlu , in margine , qpaavera
lectioest.
d Savil. , in margiae .
Savil. , IQ marg. , U |
Morel. et alii.
Sic Savil. Tn Morel. deerat.
22

>37

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

,


. ; , , , ;
- ,
, '
,
,
, .

. , *
, *
^ , * , \ [350]
. ,
,

. .
, , ,
, ,
, ,
,

.
)' ^ , '
,

, , ,
.
* ,
. ,
\ . , ,
, ,
,
.
. , , ' ,
' . *
. ,
. ,
,
. '
,
,
, , *
, .

, ,
,
;
[349] ,
, *> , .
.
. ,
,
, , .
\ , , '
,

, .- . ,
. , . ,
,
.
^ .
, , , , ,
, , "
0< , ^
. ; .
. , "
, 0 .
^. ; J, ,
; . .
; , ^
, ,
; ,
,
;, \ .*
. aot , , \
- .
, ,
, * . " ,
, .
. ,
, * x*t
, ,
. "
,
cl . ", 4<
; -
, , ; " . ; ,

, , ,
, , , . " .
,
' * ,
, ,
' ,
,
. "
. "
. - ,

.
, , ffl
.
Savil. tl , .
b Unus . Mox unus etiam .
J Hanc lectionem Symmachi esse diximus in HexapltfS;ivil. . Mox idem .
* Sic dividitur in edit. Romana ' versus, ita ut
d ln Morel. sic clausula labefaclata eral:
non pertineat ad primum, sed ad secaDdom.
, . Sav. Pauloposl Savil. .
, ...-... ... *. Panlo postSaSavil. .
Vil. ;.
j Savil. Morel. desideratar.
Morel. mate .
*
Alji, icstc Sav., , , ^
' Sayil. .
1 Savil , non male.

357

358
EXPOSITiO rSALMUM CXXIV.
Non commovebitur in cuternum qui habitat in Jerusalcm.
Alius iiuerprcs dicit : Immulabiiem in wtcrnum, qui
habitat circa Jerusalem. Quid ergo? non commoli, inquit, sunt Ires pucri et Daniel? Absit: nam a patria
quidcm exciderunl, caplivhalcm susiinuerunt; nullo
tamcn lcmpore commoti sunt: sed cum essenl in
tanta rerum perlurbaiione, et lanla fluctuum mullitudinc, cum perinde ac petraj insisterent, ct in tratiquillo porlu starenl, nibil grave aut asperum senserunl. Commotionem autcm ne voces rerum casus. Non
cst enim bnc commotio , sed anima? interilus, et virlutem amisisse : quod quidem non evenit iu periculis,
iis qui sunt sobrii et sapientes, imo vero tutius et
firraius suam possidenl pbilosophiam clarioresque et
illuslriores evadunl. Quod si vis eiiam anagogice sumere illud, Non commovebiiur in ceiernum qui habilat
fn Jerusalem , dcscribe libi sorlem supernne mclropolis. Qui enim illam reccperunt, sunt ab omnibus
omnino casibus liberi : nihil iilic quod illos supplantct, non cupiditatcs, nec voluptates, nec peccati occasio, non dolor, non moleslia , nou pericula : baec
omnia longe abcrunt. 2. Jerusalem, montes in circuitu
ejus, el Domintu xn circuitu populi $ui ex hoc nunc el
usque in sceculum. Pcr bsec quidcm dicit adesse auxilium civilati ex ejus silu : sed non permiltit ut ci confidal, scd cam ad incxpugnabileerigitauxiuuni, nempe
Dcum.

vitam ab omnibus ncgoliis et ariumiis romotam, scd

quam minime deirahanl pericula. Ars eniin non eodem
uiodo oslendilnr, si qnis in porln sedeat, et si quis
undosum roare iransmiUat. Ille enim ignavus, mollis
ci encrvatus r*dJitur : bic aulein , qut multas rupes
in niari latentes, mullos scopulos , mullos vcntorum
impctus, el alia maris pericula suslimiit, in hisque
omnibus excelluil, aiiiinum suum firmiorcm rcddidil.
In hanc emm \itam deducius es, non ul sis otiosus
nec ut sis abjcc:i:s, nec ut libi nibil adversi eveniat,
sed iii gravia passus evadas clarior. Nc oliosam ac
reniissain voluptaiibusque et deliciis plenam vitam
qiurramus. Non est enim viri forlis, sed potius vermis
Iwc dcsiderium, ejus, inquain, potius qui est ralionis
expers, quam ejns qui esl ratione praeditus. Scd ora
quidem maxime tit non intres in lentalionem : quod
si in eani quandoqtie incideris, ne aegre feras, nec
conturberis , sed fac omnia , ut evadas clarior. Non
vides forles militcs , quomodo vocanle tuba tropaia
respiciunt viclorias, coronas et majorcs suos qui se
praeelare gesserunt? Et lu ergo cum tuba spirilualis
sonat, sta leone aniinosior : sive sil ignis, sive ferrum,
ingredcre. Sciunt vel ipsa elemenla eos, qui sunt
viriiis animi, revereri. Solcnt eiiam ferae slrenuos
viros perlimesccre. Quamvis eas fames, quamvis ipsa
nolura irritcl ct eflcret, omn.um obliviscuntur quando
jnslum viclcrint, iramque suam cobibent. His ergo
armis muniaris, et ignem non (iinebis, licet videris
flammam in caclos ascendenlem. Habes fortem el generosum ducf.in, qui solo nntu poiest quaecumquc
mala sunt el gravia lollere. IUius sunt orania, csclum,
terra, mare , fera et ignis; est ei facillimum omnia
iransierre, ac loco movere *. Undenam ergo, dic mihi,
melus luus oritur? Non aliunde cerle, quam ex tua
ignavia et socordia. Nonne mors esl omnium malorum colopbon? Afqui ea ipsa quoqne esl naturscdebilum. Gur non satagis, ui libi ex ejus solutione qua>
stus oriatur? Si eniin bat via velis nolis incedendum
est, cur non cum hicro ? At enim post gravia lormenta, non lemporaria, sed quae voluplatem praebeant
dolore majorem. Quod si hacc tibi videnlur esse
gravia, considera eos qui absque ulla mercede longa
labe laborant, qui fame perpetua, qni immedicabilibus et longis niorbis vexantur, prupler quos saepe
mortem oplarunt: multi etiam in enses irruerunt,
multi vitam laquco ftnierunt. Caelum aulem libi est
proposilum, et bona qua3 sunt in cselis, et non vereris
uec perhorrescis esse mollis et ignavus, idque cuni
lalem habeasadjutorem? Annon audis propbeiam dicentein: Qui confidunt tn Domino, stcut mons Sion?
Spem niinirum significat in Deum immutabilem, Grmamel consianlem, invincibilem et inexpugnabilcm.
Quemadmodum enim eliamsi quis innumerabiles adbibeat machinas, montem nec convellere, neclabefactare polerit : ila eliam qui eum aggredilur, qui
spem in Deum collocavit, revertetur domum vacuis
mauibus. Monte enim longe est lutior spes in Deum.
f

Savil., omnia transferre ct slatuere.

2. E i s i , inquit, eam roontes muniant, illa tamcn

protectione indiget: id enini eam rcddit inexpugnabilcm. Quocirca alius (a) quoque dicit interpres, Domnm
autem circa populum suum. Hocest, ncconfidileahiludini montium. Quod enim earo facit inexpugnabilem,
boc est, 3. Quia non relinquet Dominus virgam peccalorum super sortem jw.orum. Dicit juslam quamdain
causam Dei auxilii, ul illi possint confidere. Qtia?nani
aulcm ea esl? Non pcrmiserit, inquil, bona jusiorum
esse in manibus pcccaiorum. Hoc auiem dixit, sua
dcns ul confiderent de Dei auxilio, et ut in virtute
persislcrent, si vellenl frui perpeiuo illius auxilio , et
bona sua babere in sua potestate. Per hacc euim ostcndil el possessionem, ct securitalem in libero arbitrio esse sitam. Virgam auiem peccaiorum hic vocat
regnum hoslium. Quod vero dicit, esl ejusmodi: non
sinel nl teneant heredilalem juslorum. Etsi enim boc
fecit ad tempus, id fccil pro correclione, casiigalione
et admonilione. Ut non exlendant justi ad iniquilaie$
manus suas. Alius (b), Propterea non extendunt jusli
ad imquitatem manus suat. Propter quidnam? Propler
id quod dictum csl, defendet, ulciscetur, bostes propulsabit, eosque rcpellet ab eorum possessionibus.
Quasi dicercl, Gastigati tcnlatione, et bonorum suppedilaiione effecti meliores, perseverabunt in viriute.
ct utrinque eruditi vitium non attingent. Universum
ergo propterea factum est, ul anima eorum reddalur
melior, et rebus quidem adversis corrigatur, concessis autem bonis flal promptior et alacrior. 4. Benefac,
(a) Quis sit i l l e alius interpres nescilur.
(D) Ilic etiam interpres quls sit ignoralur.

r-3

s.

JOANIMS

c i m \ s o s r o M i ARCHIEP. CONSTANTINOP.

3C0

IN PSALMUM C X X V .
nomine, bonis. Alius ( ) , Bencficia confer. El rcciis
corde. 5. Declinantes autem i?i obligationes adducet Do~
\ Jn conreriendo Dominus captivitatem Sion, faeii
minus cum operantibus iniquitatcm. Vides ubiquc duci
titniug sicut couiolaii. Alius inlerprcs () dicit, Qnana nobis inilium ci bonorum conscqiicndoruin, et susdo converierii Dominus captivitalem erimus con
linendcc poenx ? Quamvis autem a nobis sunialur
soLiti.
principiiim, sic lamen Dei quoquebcnigniialis pliiritua
i. Nomen c ptivitalb est qnid^m in prolalione sim\ux affulgcl; profusa cnini quadam et rcdundanli coplex, babel aulcm mullos scnsus. Est onim et bona
pia nos vincit remuncraiionibus: ct in peccalis qaidem
capiivitas, nl quando dicil Paulus , Capthanlcs omiuoderaliiiii imponil suppliciuni, in recte auiem faclis
nem intellecium in Christum (2. Cor. 10. 5). Eslmala,
lonfje mujori mcrceile donnl. Uectos porro hic vocat
ut qtiando dicit : Capthas abduccntes mitliercutas onesimplices, non ficlos, qui nibil babcnt adumbratiim
nttas peccatis (2. Tim. 3. 6). Est quae in menle vernec sinmlalum. Talc enim cst quoii rcclmn cst, quod
s.ilur, ut de qua dicil, Prcedkare captivh remissioacm
Dcus ubiquc maxime requirii. Talisesl etiam virtus,
{hai. 01. 1). Esl qucc sub scnsum cadil, ul qiuc fitab
nompe plaiia et cxpcdita, qucmadmodum improbilas
bo3libus. Prior aulem est gravior. Qni enim ccperunt
csl quid pcrvcrsuiri, varimii, et quod nou Jiabel e x i aliijNos jme belli, capiis sx*pe parcuni, c l si am aqualum : el id poicst vidcri ex rebus ipsis. Nani qui vult
r i , aut lignari, aul equos pasccre jusserintanimam
mcnlii i , el dolos struere, cogila apud le quot ct
minime txserint: qui peccali aulem capiivus facius
qtiatita aggredilur, qnanta opus babcl variclate, et
est, habet saevum et barbarum dominnm, qui cogii
quibusnam ficiisorationibus,quanto arlificio, et quanla
eum facerc rcs turpissiraas, et maximc probrosas. Non
diccndi facullale. Qui aulem dicil veriialem, labore,
iM)n diflkultaie, non simulatione, non arte, aut macbina- enini parcere, nec niisereri novil baic vitii lyrannis.
Amli ilaqnc quoroodo cum miserum et infelicem Jnliofie, aul ullo alio ejusmodi indigel, cum ca ipsa pcr sc
dam accepisscl capiivtim , minimc ei pepiTceril, sed
liiccat, Quemadmoduii) enim dcfonuia corpora multis
sacrilegum et prodilorem feceril: deinde poslquam
artificiis el inlegutnentis indigent, quac nalura deforscelus pcrpetrasset, euin in (heatrum Judxorum promitatem contegant : quac auiein naiura pulcbra sunl,
duxcrit, el maleficiuin revelaveril, ncc si tjuidem
ipsa pcr se, elsi niliil exlrinsecus advenerii, resplenpermiserit, ul perciperct fruclum pOBnilentix, sel
d c n l : ita cliam iu veriiaie el mendacio, in virlutc el
anle poeniteuliam deduxeril ad laqueum. Est enim
viiio invenire possumus. Unde clarum esl, etiam anle
sxvus lyrannus, qui jubet quas sunl improba, et eos
siipplicicint vilium ipsum stipplicium infligere, el anle
reniuncralioncm virlutem romunerari. Quemadmodum qui obediunt, ignominia aliicit. Quocirca vos rogo,
summo studio fugiainus ejus dominium, et cum eo
enim illa babel in seipsa pnrmia etiam anlc coronas:
bellemus, ncc ei umquam reconciliemur, et liberali
ita eliam boc pccnam in sc coniinet, anlequam puniain liberiaie permancamus. Si eoim hi a barbaris li*
tur. Quid eiiim possit csse peccalo gra\ius , quod ad
beraii, consolalionem accepcrunl, mullo magis oporpcenaui atiinel? Quocirca Paulus quoque eorum nientet nos a peccato liberatos gaudere ei exstdtare, el
lionem faciens , qui meretriciam arlem cxcrcenl,
banc laetiiiam conservare immorlalem , non aulem
ilorem xtaiis prostituunl, et naiura leges evertunt,
eam perturbare ac confundere , eadem mala rursus
dixit bocesse maximum supplicium, etiam antequam
punianlur. Masculi enim, inquit, in mauulii turpitu- aggredienics. Facti sumus $icut consolati. Hoc alii
dinem operantet, et mercedem , quam oportuit erroritquidem inlcrpretes dicunt, Tamquam sommantes. He
wi in se recipientes (Rom. 4. 27) : mercedeni peccali braus aulem, CkaolemimQuid esl autem, Consolaiit
Impleii, inquit, sumus quiete, l x t i i i a , voluplale. 1
sri, intcmperantiam et ipsum aclum vocans. Pax $uper Israel. Precalioue conclusit orationem. Tales enim Tunc repielum est gaudio os noslrum et lingua notira
extultatione. 3. Tunc dicenl inter gentes, Magnificasti
suni sanclonim aiiimx : cnm adborlaiione et consilio
adjiciuut oralionem , auditoribus maximum inlrodu- Dominus facere cum ei$. 4. Magnificavit Dominut /acere nobiscwn. Ad meliorem mulalionem non parura
cenles auxilium.
t

Paxsanctorum. Pacem autem hicdicil, rton hanc

olarn sensiiem, sed eam eiiani, qua? cst bac excelsior,
et dicit undenam enascilur, oralque ul anima cum scipsa non moveat sedilionem , perlurbaiionum aniini
bcllum inferens. Hanc nos quoque paceiu qtixramu&,
ut proniissa boita possimus assequi, graiia cl lwnignimie Domini nosiri Jesu Cbrisli, cui gloria el imperitim
in saccula saeculorum. Amen.
[u) H\c eliaia inlcrpres quis sit nescUur.

confert l x u r i propter liberationem a capliviiaie. El

quis, inquies, non propierea laelalur ? Paires eorum

quando liberali sunt ab ifigypto, et ab illa serviiute

traducli in libertatera , per summum ingrati animi vitium in bonis ipsis murmurabant, indignabantur, a*g
ferebant, trisles manebant. A l non nos , inquk; sed
gaudcmus el exsullamus. Jam vero causani quoqe
rC

Hic variant Morelli et Savilii Editiones. Morel. habel

aut equos puscere jusserint. Savil. vero, etiamsi vectoqw*

fecertnt, aut, tribulum pendere jusserint. Utraque lecw
uadrat, sed prior, babita seriei ratione, praefereDaa vi
3etnr.
,

* Savil., choalemim. Hebraica vox est,

somniuntcs : ut habet eliam lecuo aliorum interpretum
quoriiin nomen tacelur.
() Quis sit bic biterpres ignoramus.

3(0
EXPOSITIO PSALMUM C X X Y .

,
, . ", >. .
. .

[352] ' .

. *

,
,

.
, ;
" , "

* ! \ * \, *
,

. .
'.
[351]
. "
,
, , Alyjia .
,
, ,

. " ,
,

.
"
. , ,
, .
, , 46. , ,

. ,
, , ,
, ,
,
, , ,
. , , , ,
, ' , ,
. ,
, " .
.
'

, * , ,
,
*
,
*
,
, ,
, ,
. " ,
. ,
,
,
. "
. , ,

,

, ,
.
.
;
,

,
,
, ,
,
.
, ,
.

,

.

,
,
.

", . ,
;
.
, , ,
. . \
,
. ^

, .
.

, ' . , ,
.
, , , , ;

, ,
.
,
, .
[353]
,
, , , . * , *
* Savil. .
. ;.
b deeral Morel. Sed in Savil. habetur,
el lecium est abinterprelo.
, , SicSavil. Morel. .
Sic Savil. optinie, ei ila legendum reclamanlibus licet
mss., etedit. Mcrcl. qui habent, /. L<*git
Sic Morel. Savil. ^^; .
eliam Hervelus .
" Savil. . , ctc.
;

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

561
1

, *
. , ,
,

' .

' .
, "
.
(, . . , * , ', ,

. ,
,
,
;
. ,


.
. ,

, \ .

. ,
,

, > ^

. , '

, *
, ;
.
, ',

\ "
,
, \
, \ , .
'.
.
'
* *
,

,
- ,
^,
.
, ^, . ,
.
, . 01

.
, "
c.

, .

. [354]
, >, .
" > ,
, ,
.
.
' .
, 1

* Alius . Paulo ante verba ...

e Savilio reslitula sunl.
* deest in lexlu Savilii.
* , . "niis autemquae prsecedunl ei quae sequuntur, magna ei snperilua
varietas obscrvalar io uno Regio cnm menJis innumeris.
d Savil. , , , .
* Savtl. .
* Sicomnesmss , et lla legit interp. Mor. )
. Savil.
.

501

, . " ,
, , ,
, ,
, *
,

^,
, , ,
.
, . "
, ?
, ,
.
. " "
, ,
, , , ,
, , ,
, , , . " ,
. * , ,
. "
,
.

* ,
, .
. " ,
, "
,
, ,
.
* ,
.
,
* ,
, ,

,
,
. .
h

[355] <7' .

,

.
^
, )

.

.
'.
.
,
,
, ^ ,
,
, ,
,

" i

-
Savil. .
decst in Savil.
Sic Savii. Morel. .
J Sic SaVil. Iit Murel. decst.

EXPOSITK) LN PSALMUM C X X V l .
3Gi
gaudii afferunt. Non sohim, inquit, gaudemus proptcr
quilibel homo , si est aliquid commodi perccpturns,
liberatioiiein a malis, sed eliam quia ex eo omnes
labore el afflictione opus babei: ei quemadmodum
cognoscent, quam noslri Deus curam gerat. Tunc
semina opus babent imbribus, ita nos etiam lacryrois :
enim, inquil, dicent inter gentes, Magnificavil Dominus ct sicut tefra opus habet ul aretur et proscindalur,
(acere cum eis. Magnificavil Dominus facere nobiscum. ita anima fidelis pro ligone indiget tentaiionibus et
rSon lemere adjicitur hxc conduplicatio, sed ut os- afflictionibus, ne producat nialas berbas, ut ejus inoltenderent magnam , quam ceperant, laeiiliam. Allelialur duritics, ne nimiiim efleratar et exsiliat. Nam
rum enim verbura esl genlium , allerum vero ipsolerra quoqne nisi diligeuter colatur, nihil boni produrum. Vide aulera. Non dixerunt, Servavit nos, nec, cit. Hoc ergo dicit proplieta : non csse solum IaitanLibera vit nos; scd, Magnificavit, rem opinione majorem dum propter redltum, sed etiam proptcr captiviialem,
el miraculo plenam perhaec volentes osiendero. Vides ei pro ulrisquc Deo csse agendas gralias. lllnd cnim
quomodo, ut saspe dicebam, per hancgentem doceesl semeniis : hoc vero messis. Ut crgo, itiquii, qi
balur universus orbis tcrrai, dum et abduccrcniur,
seminani laboranies , fructum postoa pcrcipiunt: i(a
ct rursus reducercnlur. Ipse enim redilus fuit loco titiam vos quando recessisiis quidem, imitati eslis cos
prxconis. Eorum quippe fama ubique pcrvolabat, Dei
qui seminant, afflicti, pulsali, vexaii hiemcm, temin eos bcnignilatem manifeslam omnibus cfiiciens ,
pesiatem, bellum, imbos , gelu ct glaciem fercmcs ,
magna scilicet et revcra oroni opinione majora essc
lacrymas effundenfes. Quod cnim sunl imbres scminiquae in eos facta erant miracula. Ipse enitn Cyrus qui
bs, boc lacrymae iis qui affligunlur. Sed eccc, iiiquii,
eos tenebal, ipsos dimisil, cum nullus eum rogasset,
acccpistis corum laborum remuneralionem. Quando
sed Deus mcntem illius molliissei: nec solum eos d i - ergo dicit: 6 Eunlesibant,etflebant,miltente$semina$m,
inisit, scd eiium affecit donis et muneribus. Facti $u7. veidentes autem venienl cum exsultatione, porlantes
mut loelanles. 4. Converte, Domine, captivitatem notlram,manipulus suos, non dicit de frumcnlo sed de rebus, d>sicut torrens in anstro. Quomodo dixit in principio ccns auditorem, non angi elmoercre in afflictionibus.
Psalnii , Cum converteret Dominus capltmlatem : bic Quemadmodum cnim qui seminat, moerore non nfiiautem, Converte? Tamquam de re fulura loquens. citur, licet sint multa gravia , respicicns ad lalas c l
Maxime enim nos ad bunc sensum inducit alius inter- lnxuriantes segeies : ila eliam eum qui affligiiur, uou
prcs, qui dixii , non, Cum converteret: scd , Quando oportel angi ct excruciari, eliamsi sint perraalta moconverlerii; quoniam res tunc incipicbat, el non tola
lcsla, ut qui messem exspectet, c l copiosum provengesta ftiil in principio, multaequippe fuerunt transmi- lum, qui ex afflictionc oritur, considerel. Hoc igilur
grationes : fuit cnim prima, sccunda et tcrtia.
nos quoque consiJeranles, et pro afOictione el pro
2. Hoc ergo pnssumns diccre : vel eum orarc, ut otio ac quietc agamus Domino gratias. Elsi enini
sit inlegra el absoluta liberalio. Mulli enim Juda^i vo- snnl diversa quae flunl, unum tamen habent singula
lebant remanere in regione barbarorum , ei ideo ve- finem proposilum, sicut semcntis el messis : affticiioliemeiilcr desiderans hoc fieri, Converte, inquit, capli- ucsquc forti et generoso animo feramus, el cum gravilaiem noslram sicut torrens in auslro : lioc e s l , cum tiarum aclione; oiium autem et res secundas cum Dei
maguo impclu , cum magna vehementia nos urgens gloriac celebratione, ut futura eiiam bona conscquainur, gratia et benigritaie Domini nostri Jesu Gbrisii,
aique incilans. Quocirca alius quoque interpres hoc
ipsuin significans, dicebal, Ut canales. Alius , Ut de- cui gloria et imperium in sxcula sxculorum. Amen.
334

fluxus. Alius, Ut eniitsione$ (). 5. Qui teminanl in

lacrymis, in exsultatione meient. lioc de Jud;i;is quidem
dictum est, poiest aulem in mullis sxpe aliis locuin
babere. Virlus enim res esi ejusmodi, ut quae magnas
babeal labonim rcmuncraliones : et oporlet nos prius
laborare et affligi , et mnc animi remissioneni quaerere. Hoc enim ubiquc potesl obsei*Vari in iis quas ad
banc viLam perlinenl. Quocirca ipsc quoque ad haec
deduxit oralionem, ad semeutem, inquam, el messem.
Quemadmodum enim qui seminat, labore, afflictione,
sudoribus, el hicme indigel: ita etiam qui virlutem
pcrscquilur. Niliil cnim ajque eslad otium ineptum ut
bomo. Et ideo Deus arclam ct angustaro viara effecil \
quae ducil ad virtutcm. Imo vero non solum virlutem,
sed ea eliam q\ue ad hanc vitam perlinenl, reddidit
laboriosa, alque adeo longe amplius. Nam qui seminat, qui sedificat, viator, lignalor, opifex, et denique
1

Sic onraes MSS.; jnxtaMorel. auiem et Savil. legendum

est, et ideo Deiis arctam et ungmtam vocavit viam.

() Prhmis inlcrpres est Aquila, secuodus Symmachus,

tcrtius sextsc Edllionis auctor. Yide Hexapla noslra.

IN PSALMUM C X X V I .
1, Nisi Dominus wdificavcrit domum , in vanum labo raverunt qui cedificant eam. Nisi Dominns custodierit civitalem, frustra vigilat qui cuslodil eam. 2.
Vanum eit vobis ante lucem surgere; turgite post
quam sederiti*.
4. Hic Psalmus dictus est de stalu rerum qui fuit
post reditum. Quoniam enim a captivilate liberati, et
a barbara regione reversi, dirulam a se inventam
civitaleni, et moenia cum iurribushumi disjccla, conabantur excitare : inulli autem eos undique adorientes prohibcbanl JudnDorum felicitati invidenles, et
prosperos eorum successus mcluenles : delnde in his
faciendis lempus conterebatur, et lantum contrilum
esl temporis, ut in cedificando templo plusquam quadraginla aniti consumpli sint: quod Judxi quoque
declaranles dicebant: Quadraginta et sex annis tiedi/%'
catwn est templum hoc (Joan. 2. 20) : dicentes

3GI
S . JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCIHEP. CONSTANTINOP.
Pulcbra
profeclo,
valde
cobasrens
priuribus.
Uoc
e$i
dc priore sedifteaiione, qunc a Salomone facla est, eed
cuim quod dicil : Si Deus opem uon ferat, ouinia
de ea, quae facta csi postquam liberali sunt a Persis.
pereuiit: quando autem fert, lunc jucuudus est oQuoniam ergo multuni lcmpus coniercbalur in civiniiius. tunc esl oiium, cl vila a pcriculis libera, elselaie lcmplo ct moenibus cxsiruendis (nam civiiaiis
curiiaie
plena.
consiructio niulto etiam pluree annos consumpsit) (),
m

docens eos rursus prophela ad Deum confugere, I I A C

pcrsequilur, oslendcns omnia frusira ct nequidquam
(iori, nisi ad sc divinum auxilium aliraxcrint. Non
solum euim ut liberenlur a capiiviiale, sed eiiam ul
Uberati nioenia exciteni, -ri potesl absqtie divino auxilio. Et qnid dico dc muris exciiandis ct urbe
scdiiicanda ? Ne eam quidcm perfeclam et absolnlam
poleril quis custodire, si illud ei non adsit auxilium.
Ilxc autem dlcebal, cis omni ralione suadcns, ut
rursus ad Dei auxilium confngerent, ne oiio e( rebus
secundis (icrcnl negligcntiores. Propierea enim nec
simul c l acervatiiu dedil eis bona oiunia, sod sensim
cl paulalim, ne celeri liberalione a malis ad iinprobitalem prislinam rccurrerent. Quineliam dum bona
darel, eos sacpe admonebal, per irruptionem hostimn
corum socordiam frequcmcr exciians. Quod ergo bic
dicilur, generaliter diclum est : cx boc autom argumento cepil principium. Oporleteuim id apiaro omnibus, non ul ipsi socordes simus , et supini jaceanius
sed ul nosira aiTcrenies Dei arbilrio omnia penniitamus, a spc illius in omnibus perpeiuo pendenles.
Queinadmudum euim fieri non poiest u l , nisi Deus
opeai ferat, rcs ad fincin perducanlur : i i a , si Deus
opcm feral, simusaulem uegligentes et oliosi, iinem
potcrimus asscqui. Vanum est vobis ante lucem
surgere : suryiie postquam sederitis. Alius inlcrpres
aii, Tardantibus ad sedendum. Alius, Differentibus
ted(re. Quod aulcui dicii, csl cjusmodi: Eliamsi vigiletis, eiiamsi mane cxcilemini, ctiamsi sero eatis
cubilum, oume lcmpus in labore ct aflliciione consu*
inenles, nisi auxiliuin ojus asscqtiamini, pcribunl butnana onmia, et ex co stndio ac diHgentia nulla rcdibit
Mililas. Qui manducatis panem doloris. IIoc d i c i l ,
ostcudens eo> vilam degere laboriosain dum armali
scdilicant. Allcra enini maiiu , inquit, cauislrum aul
lapidein ferebanl, cl alia gladium, ad xdificandum et
bctlanddiu seipsos dividcntcs , el uua cum clypcis ferenles siliccs. Quia euim non erat muniia urbs, sed
nudrda, subilos aulem ct inopinalos bosiium impclus
f >ro singulis boris suspicabanlur, armaii muros a*dilicabanl, el enses, clypei, gladiiquc aderant, el pro*
cul crant qtridam sptculaiores, qui inceriam eorum
irrup ioncm sigiiificareiil, et tuba canerenl, si quos
procul advenlantcs vidcrent. Scd tlsi ha2C, inquii, faciatis , c l pancm doloris comedalis, omuia , inquit,
fruslra c l ncquidqnam facielis, nisiailraxerilis supermim auxilium. Quod si illi ui urbem c l muros excilareni, lanlo opus bal.cbanl superno anxilio : multo
magis nos, qui viani qu;e ducil incalum ingrcdinuir.
Cum dederit dileclis suii somnum. 3. Ecce heredilat
Domini filii. Cujusinodi esl hxc consequcnlia ?
v

(a) Dausa parembesi desual ia Sinlio; sed in omnibus aiiis babeniur, et ad serieni quadrtm.

2 . Quando ergo somnnm eis dederit , quando eos

rcfecerit, quaudo eos qui invadunt propulsarit, nan
solum tunc iedilicabtinl civiiaiem nec eam solmnmo*
do cuslodient, scd multo eliaui majora nccipieut:
erunl enim palrcs mullorutn filiorum, et pulcbra eis
uugebilur soboles. Merces fruclus veniris. Alius dicit
(a), Merces ipse fructus vetitris. Quid boc esl? Mercedem, inquit, accipicnl numerosam sobolem. Elsi
cnirn boc sit opus nalure , quando tamen Deus fert
opem, ea felicius procedil. Nam ipsa quoque indigel
supcrno auxilio : eruniquc Jerosolyma populo frequenlia. Non in hts auiem soliiin consi^let eorum felicilas, iteuipc in xdiiicaiiouo, in custodia, in suiK>!e;
scd bis ctiam alia accedent. Etusiendciisqiiajnnm bxc
sunt, subjmigil diccns ; i. Sicut $agit(ce in manu potentis, ila filii excussorum. Alius, Alligalorum (). Qucd
aulein dicit, est ejusniodi : Non eriiut soluin tuii imra
moenia et in urbe muuila, nec crii eis tanlum numcrosa soboles, sed erunl cliam tcrribiles boslibus, et
lerribilcs ul sagilUc. Non dixit autem abscdnte, Sa
gtitce : sed, Sugiiice in manu poteiuium. Non sunt enim
sagiltoc ipsx per se lcrrifcites, scd UIIIC quando lenenlur a polcnli, morlem minitanles iis qnos adoiiui.tur.
Ua crgo enmt bi terribiles. Quinam, hi? Filiiexcusso*
rum. Ilocest, eommqui eranl olim iitiliecilli, qui
vincii et alligati. Priores enim res advcrsas eis frequenler in inemoriam redigit in icmpore feliciialis,
ul inenlcm coruia onuii cx parlc coriigat, et pcr ea
qiuc passi sunt, cl a qtiibus suni libcrati, el per ea
quaj consrqiientur. 5. Beaiu$ rir, qui implebit dcsiderinm suum ex ip&is ; twn coufundcniur, cum loquentur
inhnicis suis in porta. Alins dictt, Bealus, qui impkbit
phuretram suam cx ipsis (c). Id csl : Hoc quoque eis
adcril, robur corporis, lerrorqui poieiii sustineri, pulcbra et iiumcrnsa pr les, securiias, urbis pwlcbriludo, vicioria ci tropa-a in bcllis. Quocirca eos
quoque beaios prxdical, qui sunt consequutiiri banc
fclicilatein. Erunt cnim, inquil, arinali. Sed in
bis lantum consistel coruni bealiludo, veriun eiiam
in co quod afflciciiliir pudorc. iVon confundenlur
cnim, iiiquit, quando loquentur inimicis tuis in porla.
Quuliiain est boc? Maximmn tropa?.um , maximns
splendor, juciindilas suinnia el felicilas. Nequc enim
eis exprobrabiliir quod Dcus curam eoruui uig^sscr i l , vel quod Deuin babuerint imbecillurn , vel quod
polcntem quidem, verum suis peccaiisdepulcrinl t-jus
t

() Quis sit bic raterpres lgnoralur. Haec quippe lectio

Hexaplis posiia , ex Cbrysostoxuo suinpu esl, qui iiiterpreluiu noniiaa noa afferl.
(b) Haac lectionem esse pnlo septims Edilioni^ xara
Aquilae, symmacbi Tbeodotionis, sexueque Ediliooil Jociiones afleruulur in llexapiis ex Hierouyino, cl \ c&iu&
omnes baec quat ad sepumam Editioaem pertinere videlur.
(c) Haic inlerpretauo est juxia Aquilam, syniniacbum el
Tbeodouonera. Hieronymus quoque ?ertit TCN, P*^^
tram tuam.
t

563

EXPOSlTJO t.VLMUM C X X V I .

, ,
. \
, )
(
),
, ,
,
{". .
,

.
; * ,
* , . ,
, .
,
,

. \

^.
,
. '
, ,
, * *
, ,
. "
, ,
, .
[356]
.
. "*
,-
. ,

.
" ,
, , ,
,
(5, ,
. 01 . ,
, .
, , ,
,
,
. , *
* ,
, \ ,
, , ^
,
, ^ . , , a

Siclocuro viiiatuni restituimus ex uno codice : ante

legebalur .
b Ha?c,
, desuot io Savil.
deest in Savil. qui sic habet,
, , minus recte.
* Hic inierpresesi Aquila. Sequens qui babet
, qui sil ignoratur.
Savil. ! ,
.
f . Sic uous, atque ita notat Sav. in marg.
Alii . Ulriusque vocis eadem est significatio.
)x suspicatur Savil. legendum .
* Saril. >, ftlorel. et margo. Sav. .
c

36i

, ^ ,
. ,
,
*
. "
.

,
vlol. ;
. " ,
* , * 3
* , ,
, ,
.
'. " , ,
, , ,

,
. . ",
.
;
, , .
*
" , .
^, ".
, i ,
, *
. ,
[3571 ,

.
", .
,
, ,
,
. . , *,
. *
, * ,
.
. , ; 01
.
, , *

,
, ,
' , . ,
,

"
,
. , ,
, , ,
, , .

. , , . ' ^ , . , ,

. ;
, , ,
.
,
, ,
* ,
, , ,
h

Savil. .
I Savil. * .
j Unus , .
k Savil. .
Sic Savrt. Iu Morcl. decrat.

, , , ,
, , , ,
. ,
,
.
,
,
. ,
,
, *
, ,
. .
a

' [358].
.
'.' , .
" ,
,
,
' ,
. , '
. , *
, , ,
, ,
, .
,
,
, *
* ,
,
. ,
, > ,
\ .
, \ ) ,
, \
.
, ,
, .
,
,
,
. ,
, .
, , ,

, ,
, , , , , , , \ >,
\ .
, , (
, , ,
, ( , *
),
^ , \ , \
, , ,
c

* Savil. et mox .
Savil. .
Savjl. .
Savil. , .
* Hic multuni varial Savilius, qui sic habet:
, .
Loco aulem luijus postremae vocis , aliam
aflFert W-ctionem in margine,nempe .
Savil. ha?f alio modo disiinguit, iiempe ,
^^, snnilns, securUas corporis. Scd metior esl
Morrlli mlerpunclio. Infra duo mss. ,
xxi
; Ibid. Mcrel. ).$31 )).
e

36u

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP, CONSTANTINOP.

365

\ , ,
, , ,
.
,
,
*
. \ 1359] ,
. ;
,
, .
* ,
,
, .

. ,
', *
, *
.
, , ,
,
.
/^ ,
, . , ,
, ,
, ,
, .
, *
, * (
. ,
' .
; ; ;
> , ,
;
; ; ;
; ;
;
. ,
,
,
.
, .

'. , ,
;
; *
.
, \
, ,
J,
' , . ,
,
, ,
, .
,
k , ,
Savil. .
Sic Morel., Savil. et quidam mss. Alii .
t deeral in Morel. Mox
deesl in Savil.
j Savit. ,. Mox Savil. ' eV.i.
* Savil. . . Paulo post Reg. et
Savil. ,
h

, codcm Scnsu.

55

EXPOSITIO IN PSALMUM CXXYII.

56
piovidctiiiain : sed in omnibus clari et gloria pleni,
cnijjuncla, evadit iis miserior, qui carent bis oiimi
proptercivilaleni, propter inuros, propter custodiaui,
bus. Quod si ei uxor bona et ex animi scnlentia evepropter liberos, propter arma, propter poienliani,
nerii, si malos habeat fdios, eum esse omnibus misenon se tegenl prae pudorc videntes inimicos , sed eis
riorem nccesse est : quod si iuillos habeat, lugere et
orerrime occurrent, gloriantcs, sibi placcnies , nialameniari. Dcnique si qua?vis bumana aspexorit quisgnos sunieutes spiriuis, et ornati, cum Deus per hxp / piam, mulia videbil prrccipilia. Et quid alia persequi
opus esl? Improbus srrpe famulus onmia everlil et
onuiia osiend.il se eorum suscepisse pairocinium.
confundil, ct nihil esl adeo incrrlum et ltibricum, ul
Summa cnim bonorum, et felicilatis culmcn esl deinin hominibus gloriari, et de iis sejaclare.
ccps, ornatum el inslruclum esse Dei auxilio. ea
Timens Deum felix. At non est ejusmodi is qui
de causa bic finit oralionem, docens omnes ante
Deum Umel, sed ab his fluciibus liburams, scdet in
onitiia hunc ornalum qu.rrere, et eo gloriari. Eum
portu et in tranqnilliiate, vera et certa fruens beali*rgo nos quoquc persequarour, ut aiierna conscqiiatudine. ldeo illis omnibus pra;lerilis propbeta bunc
miir bona, gratia et benignilate Domini noslri Jesti
solum heatum judical. Illa enim beatiiudo iiumqiiam
C.hri t i , cui cum Patre el Spirilu sanclo gloria iu
plane consiilerit, nisi omnia concurrerint: imo vero
sa cula saiculoruin. Amen.
eliamsi concurrerinl, tunc labefaciatur ab iis ipsis
IN PSALMUM C X X V I l .
\ illam pariunt. Nam et divitine perniciem atiule4. Bealiomucs qui timenl Dominum.
nini, eluxor sa?pe formosa obiit, fainuli prodiderunt,
lilii fuere parricida?, et, ul jam dixi, mulla habel uni. Vidc quomodo ab eu incipit, in quo desiit. Ut
diqtie incerla et valde lubrica. Hic aulem eiiamsi
enim illic eos beatos proptcrea censuil, quod pudore
omnia conlratia confluanl, non modo niliil \xd\na
non afliciebantur, quod Dcum habebant adjulorem,
banc beatimdiiicm, sed eani firmiorein rcdduni et
etstantem a suis partibus (Psal. 126. 5) : iia hic
eliam ab eo orditur, dicens : Ueati omnet qui liment coiislantiorem. Elsi sil pauperlas , elsi igucminia,
mulilalio corporis, uxor improba , scelcraii filii, et
Dominum. E l rursus, sumplo ab illis principio, loquilur generaliier. Recie aulem dixit, Onmes, sigrifieans quodcum(|ue aliud dixeris, boc nibil deprintil, nec
quod sive sil scrvus, sive dominus, sive pauper, sive labefaclat banc bealitudinem. Neque enim suum ex
illis babet orliim, ut eis convulsis labefacutur, sed
inuiilus corpore, ac deniqne quicumque sit, nihil
babet radiccm a superis : quocirca manei inexpugnaeonira vetat quoroinus babeat banc quam ipse dicit
bilis. Alque adeo, si velilis, eum in ipsis rebus osienbeaiitudinem. Alium enim iiclum c l simulalum, quem
damus el pcrtrnciemus. Annon erat Joseph servus?
muki beatum prsedicant, mulla concurrenlia vix (alem
annon cxlernus? annon exlorris a pairia ? aunon
faciunt: ei nisi omiiia concurrerinl, non fuerit quis
servus barbarorum, prius Saracenorum, posiea ipsts
Jeaius apud homines; iH verbi gratia : si quis sit
immaniorum iEgyplioruin ? annon existimabaiur adnldivcs, hoc ei non sufiicit ad beatiludinem, nisi adsit
lei ? annon acctisabatnr? annon calumuiis impelebasaniias. Si enim sil dives, et corpore mutilus, claudi(ur?annon babilabai in carcere? auuon viuclus lenecat ejus bcaliludo, el est miserior paupcribus. Mulii
baiur (Gen. 37. el 38)? Et quid horum eum l.rsitt
ccrte divites cum morbis confliclanlcs, pauperes, qui
Imo vero per IJ.TC eral in primis bealus. Uocest enicn,
compita mendicantes obeunl, felices esse dicunt, et se
ftirut
jani dixi, admirabilc, quod non solum binc itibil
miseros esse ducunt cum decies mille talentis. RurInedalur bcatiludo, scd etiam praclarior rcddatur el
sus si sit quidem sano corpore el dives, gloria autcm
illuslrior. Si nibil enim illi eorum accidissel, non
et honore careat, est aliud rursus impedimenlmn.
fiiihS'1 adoo beatus.
Sunt enim nonnulli qui plurimum quidein possident
1

pecunia?, sunlque corpore integro : sed ab i i s , qni

principes et duces sunt, gravissima paiiunlur. Eoenim
quod nullius sint bonoris parlicipes, exislimanl sc
csse omnium roiserrimos, ut qui iis pareant, quibus
su*pe habent servos Iocupletiores. Rursus si adsint
quidem gloria, divilia? el sanilas, non adsil aulem
securilas , quod innumeri ei insidicntur, invideant,
male velint, ipsum oderint, accuscnt, calumniemur,
is eril omnium miserrimus, viiam agens leporis, umbras babcns suspecias, omnesque horrens cl pertimescens. Quod si ab iis eliam liber sit,amelur autem
ab omnibus, el ei omuia succedant ex animi senlentia, nerope gloria, divitiac , sccuritas, honor ( quae
omnia simul concurrere non possunt; lamen iia esse
fingamus), licet bacc omnia affluant, et nibil sit impcdimenli, sed et populi benevolcnlia, et corporis sanilas, ct omnis securiias, ct a nullo posse vinci, in eo
concurrani, improba sa*pe cl pcrveraa niulicre sibi

2. Yis ciiam cos dicam qui in vilio acrius perstiterunt, deinde rcpente mutati suni, et omne illud
viiium extieruiH? Quid fuitlatrone miserius? Sed n pente cvasit omnium bealissimus (Luc. 23). Alqui
niille credes feceratjnam cral cru(issiqplicio damnatus, el ad mortem adducius, omnes eum accusabant,
totum lempus erat comsumptum, et vita Iransacla
fuerat in scelere; sed quouiam exiguo lemporc Dcum
ita ut oporlet timuil, bealus factus est. ha eliam* me
retrix, licet formae qua?stnm facerct et exposila ess t
omnium coulumelioe, et ideo esset oninium ruiserrima, beata exstiiit quando Dcum m oporlel
(Luc. 7). Nullum est enim malum quod non exsiin
gual Dci melus: nam quemadmodum iguis, quodcmii
queferrumceperit conlortuin.vel rubigiticconfe<tiim,
id clarmn reddit ac pulchrum, fen ugincm abstergens,
1133 voccs, mnon extonisa patria? dcerant iu Morel.;
sod iualiis exciui>ljribusleguulur.
1

3C7

S. JO^NNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

3,8

qne agere iti deliciis, seipsum autein versari in lamis

ei quod in eo erai pervcreutn et inAexum, pcrfrciisnialis, ne verbum quidem iitdenorum proluleril. Et
airoe corrieit : ita etiam Dci melus vel exiguo lemideo in sinu Abraba2 rrceplus est, qui morluo nibibi
porc facit omnia, c l eos <|tii ab ipso lincti sunt, nuila
erat mclius alioctus, sed plane erai inulilis, in diviiis
re humana frangi sinit. Annon eral iiiiirmus Timnvcslibulo projecius : c l cum pntriarcba, qni lot ei
UicusT amion morbis ei affliclionibus perpctuo vcxalauias rcs prajclarc gesserat, cornnabatur, victor rebaliir (1. 7 im. 5. 23)? Quid ergo fuil illo beatius?
ininliabattir, c l sinu illius fmebatur, qui ncc eleemo*
Qnid vero , dic qiurso, Job? annon redaclus erat ad
syuam feceral, nec ei cui injuria fiebal manum pra>
pauperlaiem? annon ad orbitatem ? ad corporis grabuerat, bospiies excej erat, ncc aliquid aliud cjusvissima ulcera? atuion probris.contumeliis, etinjuriis
modi osiendere potuerai, sed tanlum in omnibus Dco
appeicbatiir? annon fanie el malis oninibus humanis
gralias egeral, ct praeclaram palienline coronam rclulo
cruciabatur? Is lamen fuil omnium bealissimus. Non
rat. Magna enim res gratiaruni aciio, pliilosopliia, ac
soluin cnim nibil borum illuin fregil, sed etiam firmiopaiicntia qurc lot cltanlis mausexercelur : idque farem fecit. Quinetiam cum illis omnibus uxor eum
cium esi longc omnimn maximum. Unde etiatu Job
premebal, probris insectans, et lamcn per bxc omnia
coronatus csi : qitapropter dicebat diabolus : Pellem
clarus evasit. Ha?c crgo omnia considcrans propbela
dicebal: Beati, iuquit, omnes qui timent Dominum, pro pclle, et omnia qucc homo habel, dabil pro anima
qni ambulant in tiis ejut. Ne enim existimares suffl- tua; led immitte manum tuum, et tange carnem ejm
(Job. 2. 4. 3). Non est cnim parum dolore alfeclam
ccre timorem , adjccil illud : Qui ambnlant in vm
eficnare animain ad hoc , ut nihil peccet. Iloc est
/, ulriimque designans; bocesi, qui liment el amciim martyrio conferendum : boc esl bonorum cobulant. Mulii enim fidem perfectam habentes, viiam
lophou.
nutem flagitiosam, omnium fucre miserrimi. Ne crgo
5. Et tu ergo, dilectc, cum te sn^pe vel morbus
id quoddicil vidcrelurcx eo refelli, subjuuxil: Qui
ambulanl in viis ejus. Qua?nam aulcm sunl vi;c ejus, \el febres, vel dolores invadunl, cogente le cruciaiu
dicereabquid blaspbemum, si le retinueris, ac graiias
nisi vila quae ex virlulc inslituiiur? Per eani enim
rgcris, Deumque gloria et bonore afleccris, camdem
poicsi in caluin ascrndi, et illa primaria civilas apinerccdetn accipies Qua cnim de causa, dic inihi,
prebendi, ipsequc Deus videri, quaicmis polesl ab
quacso, blasphemas, el aspera vcrba profers? Ideone
bominc nspici. Ejus aulem v i x dicun.ur, quoniam per
cvadit libi dolor le.vior? Tamcn clsi dolor fierei h.ic
eas poioj.1 ia cadum ad Dcum perveniri.
ralione levior, ne sic quidem oporteret onimrr saluiem
Mulice exponuntur vice ad ccclum fcrentes; numerum
clandit laut eleemoiynce, cujus efficacia e&tnplo Lazari prodcre, babiia ralionecousolandi corporis: nuncnutem non modo non levalur dolor, sed eliam gravior
HluttratuT. Non dixit, Via , sed, Viae, oslendens
rcdditur. Nam cum vidcl diabolus se poluisse te ad
cas esse mullas et divcrsas. Proplerea enim muhas
blaspbemiam adducere, fornaci ignem magis subjicir,
vias muniit, ul carurn mulliludine facilem nobis faceol dolorem succendii, ul ejus desiderium impleas.
rel ingressum. Ex hominibus mim alii snnt virginilale illustrcs, alii vero se boneslc gemnt in malrimo- Ergo. sicut dixi, eiiam si lcvaretur, oportcret hoc
facere: quando autem niliil lucri facis, qnid altinet
nio. alii ornnnlur viduiiale : bi se omnibus exuerunt,
lcipsum occidcre? At non poles tacrre? Dco ergo age
illi dimidio; bi per viain rectam ingrediunlur, illi
gralias: Dcuro gloria c l honore affice, qui le probat
per poDiiilenliam : el ideo intdtas libi vias munivil,
iu fornace. Pro bla^phcmia ex ore luo prodeai Dei
iil facile ingrcdiaris. Non poiuisti post lavacrum serglnria. I(a et magna est mcrces, el vulnus cfiicimr lcvarc corpus mumluni? At pcr poeniientiam id potes
vius. Ad eiimdcm quoqtie modum bealus ille loqiiens
2inundare, poles per pecunias, pcr eleemosynam. A l
diccbat, Dominusdedit, Dominus ab8tulit(Job. 1. 21).
non habes pecunias? Scd poies visitare agrolum,
Et rursus: Si bona ex manu Domini accepimus, niah
poles accedere ad eum qui est in vinrulis, dare pocunon snslinebimus (Job 2.10)? Sed mihi, inqnies, non
bim frigida, ct sub eodem lccio bospilem excipcrc,
dedil opes. Minus esl ergo vulnus. Non cnim apijwale
probere duos obolos, sicut vidua , ingemisccre proesl nudari opibus, cum eas possederis. et cum earura
ter cosqui aflligiinlur (Luc. 21). Nain hoc quoquo
numquam periculum fcceris, vivere in inopia. Si enim
est eleemosyna. At es undique deslitulus, c l omnino
aliorum mala videnles, etcumsuis a?i-umiiis confepauprr, cl corpore adeo iniirmo, ntne possis qnidem
rcntes, multi pauperes eorum comparaiione sua esse
iucederc? Haec omiria fer mngno anirao, Deo agens
graviora exislimant: quando se non cmn aliis, sed
gralias, ct magnam mcrcedem acctpies. Nam in boc
cnin seipsis comparant, cogila lanlo esse graviorem
qnoque se pulchre gcssit Lazarus. Ncqtic euini ulli
dolorem, quanto efficil experientia, ut sit major sensnis ille subycnil pecuniis. Qiii eniin id fecisset, cui
siis privalionis. Ita diam csl levius, ab initio non bavel nccessarium decral alimeulum ? Non ingressus csi
buisse liberos, quam eis orbari, cum ipos habuerii.
carcerem. Qnomodo enim qui ncc erigi, ncc se susliNon esl enim simile, non accepisse, et posiquam acnerc poterat? Non invisit argroium. Qui poluissel
copcris, cis essc privatum. Fer ergo generoso auiino
qui linguis canum erat cxposiius (Luc. 16) ? E l laiiicn
eiiam absque his pneminm viriutis arripuit, eo quud
In savil. ba? voces, ac , dcsunt.
omnia tulerit generoso animo, c;> quod vidcns crudeSavilius putat legendum, bona* et certemcliusquaai^
rct: sed oinuia exemplaria habcnt, maUu
lcnt cl inlmtnamim bominem iti bonorc baberi, vitam1

EXPOSITIO PSALMUM CXXVIL

3157

3J8

[360] , ),

, \
*
. ;
;
; ;
; ;
; ; ; ; ;
;; "
.
,
. ,
.
, \,
. "
, , 01
, ,

.

, , . "
, 01
. , *
;
, , ,
*. , "
*> .
, , * ,
. ,
. 01
, ,
,
* ,
,
.
;
, , *
. * ; * ^^,
, ,
, , ,
.
. * * ,
, ;
,
.
. [361] .
; .
; ^ . ; "
,

, ,
* .

, *
^,
,
, , , ,
\, * , \
.
, **

. " ,
,

.
,
. , , .
, .
\ , ,
, ,
,
, \ , ,
>, .
, , ; ;
, , *.
,
, .
, , ,
, .
, , ,
,
; * ;
k .
. ,
. *0 , .

, ;
* , ,
[362] . .

,
. ",
, *}
, *
, ,

.
.

a Alii . Savil. melius , ut in

textu. Sav. in marg. , .
b Morol. .
Savil. . Mox idem
.
d Savil. &. Mox idera
.
Savil. . Ibid.
.
* Savil .

* Savil. . non male

"* deest in Savil.
i Se . Sic Regius unos. Paulo post
deest in Savil. et mox
deest in eodcm.
J Duo mss. . Savil. , .
k Unus .
Savil. conjicil . V. not. lextui Lalino subjaceatem.

EDIT.

S.JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIUEP. CONSTANTINOP.

3**0

, .
* . ,
, , ,

.
, \ , .
,
0, , *
. , , ,
. ; /

yt/. . .; ,
. , ;
;>.. \ . " , . ", .

. \ ^ .
; ; ;
, ,
, ; ,
.

,
\
. ,
. .

.
; .
,


,
, "
.
;
,

.
[563] , , ,

.
* '
, ,
,
. " ,
,
.

,
$ .

,
, , ,


,
^ ,

, ,
.

,
.
",
.
, , , ;
, , , ,
, .
'. .
^- .
, ,
, , ,
. . ,
, .
; ,

.
" . ,
, ,
; ,
, . ,
; . , ;
, , ;
, ,

.
, fj
, .
|564]
.
, ,
*
.
;
, i .
,
,
^ ,
.

* Savil. ol .
*> Sic unus recte. Alii , perperam. Infra
Morel. Alii vero omnes .
* Savil. . Paulo post idem ;
. .
* Savil. . *0 .
* Savil. .
Sa\il. .

Hic unus a Savil. in margine allatus adjicit w

; .
lla Savil. rectc. Morel. .
*
i Savil. , , et paulo post *
, .
. ,.
j afferl Savil. in maretoe ut vanim
clionem. Ibid. duo codd. . "
, ei sic Savil. in marg.

.
,
,
.
. ,
.
, ;
,
, ,
,
.

,
* , ,
, *
. , ,
, ;
. "

EXPOSITIO IN PSALMUM CXXVII.

370

cuncta qunc accidunt: boc csl quippe martyrium. Non

(1. Cor. 2. 9). 5. Benedicni libi Dominus ex Sion, et wenim eum qui sacrificare jubelur, non sacrificare, sed
deas bona Jerusulem. Aliu*, Et vide in bonis Jcrusapolius dilaniari c l cxcarmOcari quam boc facere, solem (a). Bona dicii civiialem, divitias, decorem, victolum facil niarlyrium: sed etiam cum dolor impellit rias, honores, properilalein, fertililaicm, sccuriiaiem,
pacem.
ad blasphemandum, tolcranler polius fcrre laborem
staluere, el nibil iuhonesiuui diccre, martyreut efiicil.
4. Omnibus diebus vitce luce. Pulcbre eliain usus est
Job eniin non idco fuil coronaius, quud sacriticare
adjectione dicrum. Erat enim bocsignuin maximuin,
jussus non sacriiicaverit, sed quod dolores et calamiquod basc a Deo darcmur, et ojus providenlia; argulales forli animo perpessus sil. Quineiiam Paulus pronienlurn, quod nihil bumanum patercniur, ncc corplerea viclor renunlialus esi, propter flagella, propicr
rucrent, noc ullam fcrrenl mutalionem, nisi quando
indignalus ea inlercidisset. 6 El videas ftlios fdiorum.
affiiclioncs, propter alia qua suslinuil cum graiiarum
aclione. 2. Laboresmanuum luarummandncnbis; bcatus Alqui mulli, inquics, Doum limenles, sine liberis semc$ et bene tibi erit. Qtia de causa ilcrat bcaiitudinem? per fucrc. E l quid boc sibi vull? Neque cnim nos
propicr prxsentia exuimiis, scd praacipuc quidem ut
Quoniam novii ejus magniludinem, in rei visione
Deo placeamus; deinde eliam propicr spes fuiuras.
contemplanda juciinde immorattir. E l quidnam illud,
Jfene? 3. Uxor lua sicut viiis abundam in laieribus do- Alque tunc quidem liacc erant prxmia; nunc auicm
mu* luce. Alius, ln penetralibus. Alius, In femoribus (a). csclum, ei bona qua3 sunl in caelis. Quod si cum Dcwm
Filii tui sicut novellce olivarum in circuilu memm tuce.timercs, non babuisli iilios, qui scis numqiiid dedcrit
4. Ecce sic beiicdicetur homo qui timet Dominum. Quid alia bac fclicilate majora? Neque cnim oms.es uno
dicis, quxso? bxc est bealiludo, hoc Iucrum? dome- jnodo beneficio afficit, sed varie, cum sit dives. Quot
fuerunt qui cum Glios haberent, judicarunt eos fuiices,
slicai copia?, el suis frui iaboribus, multitudo libcrorum, et uxor? Non hoc quidem, sed boc ex redun- qui non haberent? quot qui divitias possidebant, paudanti quadam copia accedit. Qu<mte enim, inqnit, peribus miscriusex bac vila excessere? quol qui glcregnum Dei, et ccelera adjicienlur vobis (Luc. 12. 31)riam consequuli fueranl, ea (amquam ense aliquo
confosU sunt, el gra?issima quxque sustinuerum?
Quoniam ergo loquebatur cum iis qui erant adbuc
imbecilliores, tamquain parvulos inducil ex rebusscn- Ne quaeras \\h\ exbiberi negolia, nec a Deo corum
qnac facil rationem exposcas, sed fcras omtiia forli ac
silibus. Neque vcro mireris. Si enim Pauliis boc faeit
gencmso animo, ct cum gratiamm aclione; inio vero
lcmpore lantae philosopbia?, cum eis qui adhuc humi
nulli rerum pra?sentium animum luum affigas. Prorcpcbani , ex bis disserens, mullo magis propbcta.
pierea enim talein jussus es cmittcre orationem, in
Ubi vero id facilPaulus? Mullis in locis. Quandoenim
de virginiiate dissei it, nibil dicil de eis qux illissunt qua unum solum petis poslulalum scnsile, et nilitl
amplius. Quamquam hoc quoque rursus mensura iit
cventura, sed ponil tanlum liberalioncm a molestiis
matriroonii (1. Cor. 7. 28): lum etiam quando loqui- spirilale. Alia enim omnia, decaelis et deregno quod
lur de honore in parenles, eodem modo usus est, iia illic est, de perfecla vita? institulione, et de libcradicens : Quod est primum mandalum in promissionibus tione a peccaiis nobis dicuntur: de sensilibus autcm
unum jubemur dicere. Quidnam illud ? Panem noslrum
(Ephes. 6. 2). Quod esl aulem mandaluin? Honora
pairem tuum ct matrem, el eris longcevtu super terram.itipersubslantialem da nobis hodie (Matth. G. 11), et
Quioeliam quando scribit de oslendenda in inimicos nihil aliud. Quoniam enim ad aliam deinceps vocamur pairiam, ei ad inajorem vitam adscripii sumus,
pbilosophia, sensile rursus prsemium proponitdicens:
oportet eiiam noslra poslulaia esse ei convenientia :
lloc enim faciens, carbones ignis congeres super caput ejus
ba?c aulem licel affluant, multa cum (iducia rejicere.
(Rom. 12.20; Malth. 19. 12). Cbristus autem non sic:
y

Promitsa Dei ul impleantur. Pax super Israet.

neque enim cmn imbecillis loquilur; sed in virginitale
Alius (b), Et vide filios filiorum luorum , pacem i u quidem proponit regnuin, in amandis autem inimicis
per l&rael. llxc csl oralio dc communi. IIoc enim
promitlil foreDei similes, quantumpossuhlhominesesmaxime desidcranf, utqui sint longo bello afOicti et
se Dei similes (Maith. 5.44.45). Quemadmoduin eliam
exhausli. Quid enim eos alia jnvant, si pax non adin Veteri, ubi inducebanlur per ssnsilia, videbimus eos
sit? Quod ergo esl bonorum, qurc lunc eranl, prxciqui sciunl pbilosopbari, induci a majoribus. Id autem
Paulus significans dicebal: Juxta fidem defuncti sunt puum, eorumque sccuritaiem, uempe parem, polliceomnes isti non acceptis promissionibus, sed eis procul lur eamque perpetuam; quod est maxime opus Dei
visis et talutati (Hebr. 11. 13). Non esl ergo haec sola providenliae, dare scilicet, et non sinere ut iniercidai.
Quia enim rerum humanarum natura fluxa est, ct non
mcrces corum qui Deum liment, frui rebus suis, ut
sunt UXOT el liberi, reique domesiica? prospcriias; sed permanens: ostendens haec non temere ad eos devenire, sed a superno auxilio et a nutu divino procedehjcc quidem sunt cx superabundaniia, etinslar cujusre, dixit, Omnibus diebus, et pacem permanentem est
dam additamenti: prsecipuaaulem sunt,primumquidcm
pollicitus. Atque hoc quidem factum est, quod ad
boc ipsum, Deuui timere, quod in seipso continet remuncrationem: deinde arcana illa, Quce oculut non Deum attinet. Quod si fuit interrupia, boe quoqae
vidit, nee auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt accidit ex illorum improbitate. Quemadmodum enim
1

Savil., in lerram despiciebant.

() Hl inter^etesquinamsint iMorsusignoraUir.

(a) Hic interpres quis sit ignoramos.

() Hic iuterprcs quis sit ncscitur.

2:i

S. JOANXIS CHRYSOSTOMl ARCIHEP. CONSTANTINOP.

3:5
lemporis
ea
in
reconsumerent,
ei
insidiari
suumopus
quando alt<|uihus supplicia lrinatur, iis qui per poeniesse ducerent, in eoque assidue persisierent. Sed id
tontiam iram discutiuut, cohibetur supplicium: i(a
nibil eis profuit, non nostris viribus, sed Dei potentia,
eliam si bona promitiat, visi aulem fuerinl indigui qui
cocrcilis. Qiiocirca ostendens eum qui erigil IropaMini
promissa eranl coiisequuturi, revocatur promissum.
el parit vicloriam, subjunxil : 4. Dominuit juttu* eon*
Quod ad eum ergo speolat, omnibus diebus esl eam
cidit cervices pcccatorum. Alius autem pro, Cervice^
pollicitus: sua autem improbiiate donum internipedixit, Funes, (a) signiflcans insidias, insulius, machiruut. Hnec amern dico, ut ncque eo minanle desperenaliones. Recie autem dixil, non, Dissolvii, sed, Con
nuis, sed poenitenlia iram repellamus : nec rursus
cidii:
ut magisosiendereleum id fecisse, reddentem
bmia promiucnte lurpescamus, sed sludio, el in vila
eorum
consilia pcnitus inutilia. Cum enim inci^ret
iiisiituenda diligenlia, promissa ad opus provocemtis.
rursus consirui civilas, mtdti undique invadebnnl inNisi enim ila faciainus, non swfiicil ad conservandos
vidia cxtabesccntes : ncc id semel tanlum, aul bis,
IIOS sola protnissio. Nam Juda? quojue pollicitus esi
sod sa?pcnumcro fcceruni. lloc ip<um eliam evenit
CIIIII r s e scssurum super ihronum cum tindecim diin Ecclcsia. Cum enim inciperel enasci, omncs eam
s c i p u l i s : nec lamen sedit; in causa auicm non fuil
as^i!nc invadebanl : in principio quidem rcges, poillc qui promisil, scd is qui protnisso indignus visus
p i d i , el lyranni: posica autcm insidia3 b.xrelicoruni :
est. nos crgo cum baboainus regni promissum, ne
el maximum , varium mulliplexqne bellum undique
siimi* i M i a v i ac dcsidcs, seil nosira quoqne afleramus,
suscilabaiur : sed tamen non praivaluit : sed profliut possiinus bona anerna consequi, gralia cl bcnignigati sunt bostes, floret auiem Ecclesia. 5. Confundantate Doinini nostri Jcsu Christi, cui gloria el iinpctur el converlantur retrorsum omncs qui odcrunl Sion.
rium in saccula saeculorum. Amcn.
Alius, Subvertanlur relrorsum (6). 6. Fiant sicut (cc1N PSALMUM CXXVIII.
num iectorum, quod priusquam evellatur, exaruit :
1. Scepe expugnaverunl me juventule mea, dicat
7. de quo non implevU manum suam qui metil. Alius,
nunc hrael. 2. S&pe expngnaverunt me juvenlule
Pugnum suum. Et simm tuum qui manipulos cotligit.
mea : eieuim non potucrunt mihi. Alius inlerpres
8. Et non dixeruut qui prwteribant, Bcuedictio Domini
dicil, (a) Sed non potuerunt mihi.
super vos* Bcnediximus vobh in nomtne Domini.
Hic qnoqiie Psalmus cobaTet prxcedenli. QuoAdborlalionem precalione concludil, ex narraiione
niatn enim in'erriimpebalur xdifleatio, nec opus deprxtcrilorum, el ex oralione auditorem ad confucnducebaiur ad finem, cos in bonam spem adducens,
dum adducens, et injustam belli causam oslendens.
ne despcrarctif, cx praterilis jubet eos de fnluris
Ex invidia enim et odio bellum suscepcre: el ideo
csse bono animo, el docei eos h#c verba dicere.
dicit : Erubescant et convertaniur retrorsum omnes quiQurenam illa Cum soepe cos invasissent, nequaquam
oderunt Sion. Non solum, inquil, vincanlur, scd Ijirpoluerunt stiperare, nec iulegram victoriam reporlapiter et ridicule. Deinde cum dixisset, Fiant tknl
runi. E l tamen caplivos, i n q u i i ceperunt, et in ler*
famum teclorum, persislit in simililudinc, non eos lanram alicnam iraduxerunt, et muiia bella vicerunl.
turo foeno comparans, scd foeao quod est supra doE l lunc quidem maxitne uon ex propria virtute, sed
mos. Quamquam enim id quoque quod est in agro
ex Juda:ormn peccato superarunl. Quamquam aliopingui, celeriler diffluit; volens lamen oslcndcre
qui nec ad iinem usque perinansere victores. Nequc
quam essent viles adversarii, eos comparat foeno
e n i m pouierunt genus o m n i n o delere, vel civilatem
quod est super domos : ul ulrinque oslendal qnam
omnino evertere, aui genlem funditus perdere, sed
sint fragiles et caduci, nempe el ex foeni nalura, el
cnm paulisper, Deo concedenle, vicissent, rursus vinex nalura loci. Tales, inquit, sunt insultus adversacebantur. Quomodu aulem vincebanlur ? Ad priorem
riorum, qui non habenl radicem, nec fundamenlum :
ielicilatem Judaeis revertenlibus. Quod quidem s i qui aliquantisper quidem videntur florere, postea au~
gnificans alius interpres dixit, Sed non prawaluerunt
tem deiiciunt, et ex seipsis excidunt. Talis est pro$uper me. 3. Supra dorsum meum fabricaverunl peccatosperitas eorum qui \ivunt in scelere, labs jucundiias
res prolongaverunt iniquitatem suam. Quid hoc esl?Non
rerum bujus vilas: simul enim et ccrnitur et inicril,
lcincre, inquil, el fortuiio insidiabanlur, seJ muUa
ut qu33 nec babeal fundamcntum aliquod, nec poieninolicbaniur el macbinabanlur, dolos strucnles et
tiam. E l ideo non est eis adbibendus animus, sed
claiiculum invadentes. illud entm, Supra dorsum
considerando quam sint flnx et caducaa, desidemeum, ve) fraudem et exulceralam maliliam sgniraiidas sunt rcs aHernai, immortales, immobibs, ei
licat, vcl vim el violentiam. Hoc est, Aggressi sunt
in quas nulla cadit raulatio : quas detur nobis
meam potenliam confringere. Alius aulem pro eo,
bus consequi, gratia ct benignilate Domini nostn
Fabricaverunl, dixit, Araverunt (b), ut oslenderet
Jesu Christi, cum quo Patri gloria simul cum sancto
ipsos in parandis justo insidiis operam ponere. ProSpiriiu, in scccula sxculorum. Amen.
longaoerunt iniquitalem suam. Quid cst quod dicil ?
OsttMidii eos non solum cum magno impelu invasisse,
(A) H K C interpretatiu, ftmes est j u x U Aqailam et Sjrm*
sed eliam cum magna perseverantia, ul qui muhum
(b) Juxla quem sit illa SnterpreUlio lgnoramus, uc^
mus quoque juxU quem inlra versuin sil, ptignuffl(a) ouis sit bic interpres nescimus.
HwcinterprelaUo, araverunt, est juxu Aquilam et
Theodoiionem.
r

371

572

EXPOSITIO IN PSALMUM CXXVIIL

, ,
* ^*
,
, .
* ,
. ,
,
, ,
.
,
. ,

,
.
, p,
* ,
,
,
. .

[365] ' .
, .

.
" ,

.
c

.
,
, ,
,
^ ,
. ;
" * , ,
.
, \, ,
. \
, *
.
.
, ,
,
, , .
;
. "
, '
, .

cl ,

. ;
, , /
, ,
. , ,
,
. ,
. , 1

* Savil. ,
.
b Savil. .
Tres mss. stc tacipiunl:
.
4 Morel. ^. . Sav. .
; , meltus.
Savil. , . Infra idem ;. Morel. , melius.
" Sic Sav.aLque Ua legeud. Mor. . ,
veruro reduodabal: nam mox legUur quissit auVuii bic iulerpres ignoralur.
c

PATROL.

GR.

LV.

, ,
, ,
.
. ;
,
,
, ,
. * ,
,
. ,
,

. "
, , , ,
, . , ,
, , ,

, [36]
.
,
, , ,
.
. ,

, , *
,
^ *
* ,
.

.
,
.

. " ,
.

.
,

' .

.
, ^
,
.
; ,

. ,
. ,

, ,
, .
, , *
,
*
,
, .
, , ,
, , , .
, "
, ,
. ,
, , * ,
> ,
' ,
. .
h

t Sic Sav.; in Mor. deerat, sed leclum esl ab interp,

S* Morel. Savil. * -.
23

S7V

S. JOANNIS CHAYSOSTOM! ARCHIEP. CONSTANTINOP.

1307] ' .
, ,
.
'. , ; , ,
,
* ,
,
, .
,
* .
, ,
. ,
, ,
,
,
*, \ ^
* \ \
^ , , ,
, *
,
,
, ( .
, ,
, .
* ,
% , . ,

,
, .
, , ,
.
, , , , , *.
;

, .
,


.
" '
, , ,
(
.
. ]
. " ,
, *
.
. ,
,
, ,
. , .
, , ,
,
. ,
. ,
, *
,
, , *


. ,
* , *
,
.

.
, ,
, ,
. ,
,

;
" ,
, ,
, ,

, , , ;
,
, . , ,

, .
* *
'. , ^
,
[369]

, .
'
.
,

- ; ;
, - ,
;
,
, .
. ;
, 1368J , ,
, .
, ,
*0 ,
'), ,
, ,
,
, ,
*
, ,
. *
, 4

deest ta Savil. el )n duobua mss.

* Sav. , Morel. . Ulraque
ieclio quadrat, el Uirysostoroo esl in usu.
Hc vox deeral io Morel. Sed est io aliis exemplaribus.et ab toUrprete lecla fult,ad seriemque quadrat.
* Sayil. $ . Morel. $ ,;
. Utraque lectio opportuna: ulram roalis eliee.
c

"Sav. . Paolo poel idein

, Morel.
. Ibld. Savik
.
f Savil. .
SaV. *m ftyWjv,
. lufra , . Sav.
b Tres mss. , Sav.

EXrOSITIO PSALMUM C X X I X .

373

374

tione magna boua percipii, omnes animi perturhalionea reprimeos, iram sedans, invidiam expellens
I. Deprofundis clamavi ad te Dombie: Domine, exaudi
cupidiialem eistinguens, rerum ad viiam pcrlinenvocem meam.
lium aroorem diminuens el ex&iccans, aiiimum in
1. Profunditas precum. Quid esl, De profundis? magna tranquilliiate consiituens, in ipsum denique
Non dixil solummodo, Ex ore, neque solummodo,
cadutn ascendens. Quemadmodum enim pluvia duEx lingua; ain crrante eiiam mente verba fundunram lerram , in quam decidit, vel ignis ferrum naoll u r ; sed, E x corde profundissimo, cum magno siul i l : ila vhiis indaratum animiim lalis oraiio et ignc
dio, et magna animi alacrilate, ex ipsis menlis pe- vcbemenlius, et pluaquam pluvia mollil et humectar.
neiralibus. Tales sunt cnim animi eorum qui affii- Est enim anima lenera el ad 6ngcdum facilis : ^ed
guniur : universum cor secum commovent, Deum
quod Islri aquoc saipe evenil, ut gicie concrescat,
iuvocantes cum magna compnnclione : et ideo etiam
id eliam nostraB accidit animoc, ul a pcccaioetsoaudiiiniur. Tales enim preces magnam habenl potencordia iodurescat et lapidcscai. Magoo ergo nobis
liam, ul qua? neque subvcrtantur, neque conculian- calore opus est, u l quod durum est emollial. Ilnc aulur, elsi eas diabolus magno impelu invadat. Queintem maxime cfficil oratio. Qu ndo ergo orationem
aduiodum enim arbor valida, et quae in muliam
aggrederis, ne hoc soium quxras ut quod peiis acciprofuiiditatem terrae agit radices, ejusque sinus depias : sed eliam u l iri ipsa oratione animam tuam
vincit, cuivis venlorum impelui resislil; quse in lerrx meliorem efiicias. Nam boc quoque est munus oratioauiem summa superficiesila esr, si qtiaclibet parva
nis. Qui ila orat, iit iis qux ad banc vitam pertinent,
anra incubuerit, labefactatur, et radicitus evulsa ja- superior, mente exiollilur, levem reddit cogilationem,
cct humi: ita eliam preces qux ab imo ascendunt
nulla perturbatione animi impedilur. De profmdh
et egerunl radices in profundo, etiamsi innuraerabiclamavi ad u, Domine. Duo bic ponit, et illud, De
les venerint cogiialiones, etiamsi instructa lota dia- profundis, et hoc, clamavisse : clamorem non diceua
boli aciee, firmae manent el stabiles, el minime evertonum vocis, sed aficcuonem animi. Domine, exaudi
luntur : quce antem ex ore el labiis procedunt, el non
vocem meam. Hinc duo discimus, nempe nos a Deo
ab imo ascendunt, ne possunl quidem ad Deum
absolule impeirare non posse, nisi noslra quoqne adascendere, propler ejus qui acccdit socordiam. Eum
fuerint: quocirca prius dicil, De profundii clamari,
cnim qui talis esl, sive fuerit aliquis slrepilus, is et Uinc, Exaudi; deinde oralionem iniensara, vebeipsum everierit; sive tnmullus, ab oratione abduxe- mentem, el plenam lacrymis compunctionis, magnas
r i l : et os quidcm resonal, cor vero esl inai:e, et
habere vires L>eo persuadendi, u l iis quj diotititur
sola ac deserla cogilalio. At sancli sic orabant,
annuat. Taroquam enim magnum et prxclarum quid
sed cum tanio studio ac vebemcntia, ut eliam lotum fecisset, et parles suas impleseei, ita subjunxil:
corpus inflecterent. Bcatus ilaque Helias orans pri- Domine, exaudi vocem meam. 2. Fiant aures tuoe tnten
inum quidem quacsivit solitudineni : deinde cum po- dentes in vocem deprecationii mecr. Aures dicit au~
suisset capul inler genua, et seipsum cum niagno diendi facullatem : et rursns vocem non inlensionoin
ardore incenderel, ila fundebat preccs ( 3 . Reg. 18.
spirilus, nec clamorem signiHcans, sed inlensam af42). Si vis autem eum eliam videre reclum stantcm
feclionem. 3. Si iniquilales observaveris, Domine, Doin oralione, vide eum rursus exiensum usque ad ca> mine, quis sustinebii ? Ne qdis eniro dicat, Sum peccalum,et iia extensum ut eiiam ignem c C<E!O dejicercl
tor, el plenus malis innunierabilibus, non possum
(lbid. v. 36-38). lia eliam quando voluil suscitare accedere, orare, et Dcura invocare, hanc lollen
iiliwm viduas, cuin tolum seipsum expandissei, eam excusationem, Si iniquilates obtervaveris, inquit, Docdidil resurrcclionem, non fraclus , neque oscilans mine, Domine, quis suttinebii ? Nam illud, Quh, hic
sicut nos, sed animi in orando alacriiale incensus
nuUus est. Neque enim fleri polcsl, ul si rerum a e
( 5 . lteg. 17. 19.-22). Quid autem dico Heliam el gestarum suramo jure ab ullo exigatur raiio, poseit
sanctos illos ?
umquam misericordiam et clementiam consequi.
Mulieres qucedam cum lacrymis precando , oplata
2. Haec auiem dicimus, non impellente animoa in
vnpttrant; hler teu Danubius uepe glacie concresciL
socordiam, ged eos consolantes, qui cadani in despc Vidi sxpe raulieres propler virum peregrinanlem
rationem. Quis enim gleriabiiur.se mundum habeu
ci infaiilem a?groiantem ila dc profundis oranles, et
cor, aut quit confidenter dicei se e$tepurum peccatit
tanlos foules lacrymarum eniillentes, ut laudem voti
(Pro*. 20, 9>? Et quid dicoalios? Nam eiiamsi Pausui essenl compotes. Si aulem mulieres ita inflamlum iu medium adduxero, et eoruni quse fecit raliomaniur iii orationibus pro viro el infanle, quatnam
nem summo jure exegero, ne poterit quidem cusiiviro vcnia dabiiur, qui anima morle affecia mollis nere. Quid enim poterit dicere ? Propbetas legit, ut
esl el languidus? Uinc ilaque fit, ul cum sa?pe ore- qui legis pairia? essel diligens a?raulalor : signa vktii
mus, rursus inanes revertamur. Audi quomodo Anua
qua? flebarit, et lamen nianebat perseqnutor : ncc
orabal dc profundis, cujusmodi fonles lacrymarum
prius desiitit quam admirabilem illam visiooein eua~
eniiltcbal, quomodo per orationem evehebalur in
ccpH, et vocem audivit terribllem: anioi autem
sublinie ( i . Reg. 1. 10. 11). Qw cnim ita precatar,
matisit omnia susque deque perroiacens e l coufunetiain anieqoam conseqtiatur qitod postulat ex ora- dens. Illis tamen omnibus prjetcrmissis Deus ei voca*
!N PSALMUM CXXIX.

S. JOANNIS CIHtYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

575

576

cis, insidiaioribus, iis qui inibi iufensi sunl. Quid est

vii, et magna gratia uigmim censuit. Quid vero coryrursus, Propter nornen iuum f Quanivis, inquii, cgo
pbttuni illum Pcirum ? non post innumerabilia signact
sim peccator, el plenus malis innunierabilibus, scieiiiiracula, tantamque admoniiionem el cxbortatiobam tamen, ne nomen luum profanaretur, fore m
nem, arguil in gravissimnm illum lapsum cecidisse? IInos pereunles minime dcspiceres. Quod ipse quoipie
lutl lamen pralcrmisit, et apostolorum enm primum
co istiluil. Et ideodixil: Simon, Simon, ecce expetmt dixit in Ezecbicle : Non propter vot ego faeio, ted
Mtanas cribrare le tamquam triticum : ego aulem oraui propter nomen meum, ul non profanelnr inter gente
(Ezech. 36. 22 ). Iloc cst, Nos quidem non Mimus
yro (0, ne deficiatfida im (Luc. 22.31.32). Porro post
digni qui servemur, neque ex rebus a nobis geslis
bttcquoque si non cum misericordia eiclemcntia veniat
ulla bona spe ducimur, sed exs|iectainui fore ut conad judicandum, sedraiionemsummojurecxigai, plane
scrvemur propter noinen tunin, caque nobis relicla
invcniet omnes rcos et obuoxios. Quocirca Paulus
quoque dicebat: Nihil mihi consciu* *um. ted non in est spes salulie. Alius, Propter melum sustinui Dohoc justificains sutii ( 1 . Cor. 4. 4). Si iniquitate$ ob- minum. Alius, Propier legem suttinui Dominum. Sustinuit anima mea in verbo tuo. Abus, ExspeclavU
tervuveris, Domine, Domine. Repelilio esl non leanima mea verbum ejus (). Alius, Susiinuit anima mea,
mere, nec abs rc, sed admiranlis el slupculis insiet vefbum eju$ exspectavi. Hoc esl, Ex promissis ct fregnem ejiis cleimniiain, el iiifiuitam majestateni, el
quentibus pollicitaiionibus de beniguitate ejus cl clevasimn pelagws ejiis bonilatis (a). Qui$ iutlinebil ?
Nnndixil, Quis cflugiel ? scd, Quis sustinebil? signi- inentia sumptam sarram babui ancoram, nec de mea
fticaiis quod nec stare quidein poierit. 4. Quia apud salule spem abjeci. 6. custodia matutina nsque ad
noclem speret hrael in Domino. Tota vita, inquit, hvc
te prophialio est. Quid esl, Apud te propiliaiio c$t ? Non
est, Omni die ac noclc. Nibil csl enim ad saluiom
in noslris, inquil, recle factis, sed in (ua bonitate
pra38tabilius, qiiam perpetuo illuin repicere, ct ab
licct eflugcrc siipplicium. Ut judicium eniiu eflugiailla spc pcndere, licel innumera accidaul, qux nos
inua, iu lua clcmenlia situm esl. Quod si cam non
impellant in desperationcm. Hic est murus iiifraclus,
fucrimus assequuti, noslra non sufliciunt ad nos ab
invicla munilio, turiis incxpugnabilis. Etsi ergo res
ira fulnra eripiendos.
minenlur uiortem, periculum, et interitum, ne dcM3. IIoc etiam per prophetam significans dicebat:
Ego sum qui deleo imquitates tuat (7of.43. 25). Id slas sperare in Deuni, ei exspeciare ejus saluteni.
Omnia sunt illi facilia ei cxpediU, el vel in rebus
esl, Iloc csl meuni, mex* bonitaiis, meai clementiie.
Nnni quac lua sunt, sufficiuut umquant ut le l i - difficilliinis el impedilissimis cxilum invcnicl. Ne
exspecta ergo fore ut aoluiu tibi adsil auxilium, si rcs
berenl a supplicio, nisi mea accedal clemenlia. Et
rur*us, Ego voituslineo. Propler nonien tuum susliiiui sccundae alYluant: sed tunc maxiine, quando aunl flu/ f , Domine. Sutiinuit anima mea in verbum tuum ctus maximi, el vehemens leinpestas, ei exlreiuiiin
imminel periculum. Tunc euim maxinie Dcus SII;UII
{/wi. 46. 4 ) . 5 Speravit anima mea in Domino.
Alius, Propter legem tuam. Alias rursus, Ut cogno- osiendil polenliam. Hoc cst ergo quod d i c i i : Oporiet
KQiur verbum tuum (b). Quod aulem dicit, est ejus- in Deum pcrpetuo sperarc, lolo viLE tempore. 7. Quia
apud Dominum mitericordia, et copiosa apud eum
modi. Propter clemcniiam, propier nomen tuuin,
redcmptio. 8. Et ip$e redimel Israel ab omnibu* imqnipropter legem tuam exspcctavi salulem : nam * i ad
tatibus ejits. Quid est, Apud Dominum mitericordiu
mea respexis*em, jam oliui desperassem, olim omuem
Fous et ibesaurus, inquit, illic est clementix perpeftduciani abjecissem : nunc auiem legem luam et vertuo
scaturiens. Ubi autem csi niisericordia, illic est
bum tuum attendens, bonam spem concipio. Quodnam
eiiam redcmplio : nec solum redemplio, verura eiiam
vcrbuin ? Vt*rbum cleinentiae; ipse eoiin est qui d i c i l :
Quanlum distat ccelum lerra, tantum distant contilia mulia ac copiosa, et immensum pelagus clejicniix.
mea cousilio veslro, ei \ mem vii* vestris (hai. Elsi ergo sumus a peccalis proditi, non oporiel con~
59. 9 ) . E l rursus : Secundum altitudinem cceli terra cidere , r.ec desperare. Ubi enini esl miscricordia ei
confirmavit Dominus misericordiam tuam super limenlet clemenlia, non exigunlur tam accurata* deliclorum
ipsum (Psal. 102. 11). Et rursus : Quantum dislat raliones, judice propter magnam niisericordiam, ei
orient ab occatu, procul removit nobis iniquitate* multaro ad clemenliarn propensionem, nudta pncterno$tra$ (Ibid. v. 12). Hoc est, Non eos tantuin ser- currcnte. Uujucmodi enim est Detis, ncinpe ad assidue miserenduin et iguoscendum propcnsus cl proriivavi qui se recte gesserunt, sed peperci eiiam peccavis. Et ipte redimet Urael ab omnibus miquitatibus ejut.
loribus, et inier delicia lua palrociiiiuin meuro, et
Si ergo ita est ubique diflasa ejus clcmenliac maguiquam lui curam gero, oslendi. Alius inquil, Ul tis
tudo, clarum est eum cssc populum suum servalurum,
lernbilti(c),ex$pectavi Dominum. Terribils cui?luimiet liberaturum non soluin asupplicio, sed eiiam a peccv
(a) Yox, bonUaHn, deest in Savil., male.
(b) Hae iQtcrfreuUoiies qoiAtte et sexia Edilio lum osse tis. Haic crgocum sciamus, pcrseveremus prccanles
videutur. Naoi iu liexajJ.s AquiLe, symmacbi el Tbeudooranies : et numqnain desislamtis, sive acceperiinus,
tiouis ledioues babeulur ab bis diversu.'. Vide i.i Hexaplis
iioatris.
() l!*c inleq)rc8 esl forte Symmacbns, cnjue umen no(c) llleronymQ9 eum si$ terribilis, Hebraice, ) proS.
Aquila et Theodotio, Svcxcv , ob wetum. Syni- inen ad huoc versum tuisquaio memoratur. sequeM j i i x u
queni
VCM-SIUII esl, wilinitit amma mea, est Aquila, ul vid:ns
machiw, bt. . , prcpter leqem, ac si lcgissel,
in iiexai lia oosirb.
5 21, L X Xfcv.. , propter nomen.
9

EXPOSITIO IN PSALMUM C X X I X .
,
. ;
, \
\ ,
; '' ,
.
, ,

\ ,

. ,
, "
,
.
^
,
.

,
, .
, , \ ,
,

;
, ; , *
;
, . "
. , " ; ,
*
.
. ,

*<;
\
. ,
, ,
. ' ;
, .

. "
, . '
. " ,
. , "
. " , "

. " ,
,
, '/
, *
, .
; .
[370]
,

,
.


. '

? . , , > ,
. , " ,

. ; ,
, .
, " ; "
, , , *
, ,
. "
Savil. .
*> deest in Sav. Mox idem ) ^; "
. . Sic ilte q..ibasd*nioa>i$s.

57t>

* ' ,
. ir
.
, , >

", .
", " . ",
"
.

. ", .
,

, . ,
,
.

.
, , .
,
, .
^ , ,
. ,
, ,
, * .
' ,
.

, ,
.
.
,
. " ,
* .

.
, " ;
, , | 3 7 |
. " ,
, ,
.
", , . " ,
,
,
^ , .
,
^ .

.
,
,
,
, . * ,
, ,
, , .
, ,.

Sic Sav.; in Mor.TovcsVcideesl.Sedbic desideraba lur.

d Hunc versum slc babel Sav. .
, , etc. 11 la veto repcfitioan ex mendo lypogr. irrepseril,an cx oiss dcsumla sit,
ignoro.
Sav. , et mox
" ^..
i Sav. . Ulraque leclioslarepolwt.
*> Unus .
e

377

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCIHEP. CONSTANTINOP.

578

.
,
, , 0
. , , ,

; , , ,
.
. , .
, ;
,
' .
, , .
, - ;
. ' - ,
.
,

,
. ,
.
. , ,

*>,
.
,
; , \ ,
,
*
,
*
'
.
.


, , ,
, , * \ , "
, , *
, .
, ; , - . ,

.
. ,

5 ; " ,

, * , [373],

, - . ",

, . . * ,
,
.
, , - , *
* [372]
, . " ,
,
\ ,
. ^
,
,
, . , , .
,
,

,
,
, . .
;
, , ,
. , , ,
. "
'
;
"
, ,

,
,
, .
. ,
\, . , ,
" , , , .
.
,
. , , * , , * ; " , , ,
, * , ,
,
, ,
,
.
b Sav. .
,
Sav. bis , nrinus recte, qui mox ppst ,
, , ; lcgit, oraissis interpositis, . InfralittC
interp.,
/ , esl Syramatbi.
,
* Sav. . Infra idcm .
. Ibidem Mor. 9 *5). Sar.
Sv. iv et in margine .
inclius ' .

.
, , ^
,
, '
, \ ' ,
* \
* ,
, *
, . .

577

EXPOSITIO PSALMUM C X X X .

378

sive non. Si enim dare silum est in ejus poiesiate,

in ejus eiiam poieslale silum est, quaudo vult, dare :
lempus autcm novit opiime. Maneaimis ergo roganles,
supplicanies, coniidenics ejus misericordiae c l clemenlia?, nec umquam de nostra salule desperemus,
sed nostra atferamus et ille nobis numquam deerit,
quaiidoquidem esl inenarrabilis apud eum misericordia, el infifiiui ciementia : quam detur itobis omnibus
nssequi, graiia et beuignitale Domini nosiri Jesu
Cbristi, quicum Patri el Spirilui sanclo gloria in
eaccula saculorum. Ameu.

non dicit autein, Exallalus quidem sum, pcrlurlMHioiiem autero animi cotitinui: sed quidl Non est exaliatum cormeum; boc esl, Non leiigii animiun nieiiiii
nequilia. Mens enim ejus erai veluli quidam pnitus
iiullis fluctibus agkalus, ejns morbi undas miiiiine
suscipiens, qui esl causa omnitim malorum, et radix
exlremas iuiquilaUs. Quid esl qnod dicil, Domine,
non est exaltatum cor vieum, neqnc elati tunl oculi
mei? Non conlraxi, inquit, snporcilia, neque erexi
cervicem. fonte enim imerno pcrlurbatinnis animi
morbus scaiuricns interno turaori conforme corpiis
eflingit. Neque ambulavi in magnit, neque in mirnbili'
IN PSALMUM C X X X .
1. Dontme, non est exaltatumcor meum neque eiati bu$ ntper me. Quid 6t, In magms? In bominibus,
ixntocukmei. Alius, Nequeexaluui siint (). Nequ* iiujuil, tumidis, diviilbus, arroganiibus, superbis.
Vidisli quanla sil bnmililas? Nou solum eiat ipsc a
mmkmitm in magnis, neque rn ndrobiUbus wper me.
moibo
alienus, sed cos etiam, qui erant lumidi, fugio
Aiias, In magmtudinibus. Alius, In magnifieentiis,
bat,
c
l
a lalibus resiliebat coeiibus propicr magntim,
nec me exsuperantibus.
quod in arreganliam conceperal, odium. Quoniam
Quandonam gloriari liceat. Quid hoc esi? Paulns ejiim infenso eral io boc vkium anitno, non olum
dicit slullum essc seipsum laudare, ellamsi sil neab eo resiliebai, nec permitlebai, ul in casloHum
cesse, el ideo subjunxil diiens : Fui iruipi ns gloanimx essct ei ullus adilus, sed eos ctiain, qui illud
rians; vo$ me cocyistis (2. Cor. 12. 11). Quoiuodo
seclabantur, longissimo inlervallo fugiebat, u( ab eis
hoc ergo ignoravil proplteia, el nunc glorialur, nnn
nibil detrimenti caperel.
apud duos, aut tres, aut deccm, sed apud unnrersum
Arroganle* et superbi quantopere fugiendi. Ncquo
orbem lerrae? Gloriaiur aulcm dicens : Sum bumilis
vero inler parva rccle facla diicendiim cst fugeni aret moderaius, el mirandtiin in iuodiim buinifis ac
rogantes , odio habere tumidos et insolentes, cosque
eimplcx. Hoc cniin sibi vull aliud 2. Ablactatus auper
abborrere et aversari : sed esl maxima virluiis seciimairem tuam. Quare ergn boc facil? Quoniam res
ritas, biiuiilitalis maxima custodia. Ncque in wirabiquidcrn uon est omnino probibila, iino vero nonnumlibns super me. Alius. Neque in me exwperantibns ().
quain est necessaria, aiquc adeo nonnuniquam inci2. Si non humiliicr sentiebam, sed exaltam animam
dit, ut non si glorieinur, sed si non gloriemur, simus
vienw. 3. Sicnt abtaclnlns est tuper mntrem suam, ila
insipienles. Quocirca Paulus quoquo d\cii: Qui gloretribues in animam meam. Alius, Iia retribnatnr animct
riatur, in Domino glorietur (2. Cor. 10. 17). Qui
meoe. Dicluni e*l pcr liyperliaton, oempc : Si non bnenim in cruce non glorialur, est omnium insipienlismilitcr senliebam , sicnt ablactalum super nialrem
timiis ; qui non in iide gioriatur, esl omnium inisersttam sed exaliavi cor meuni, ita rotribuatur nnimae
riinus; qui in bis non gloriatur et fidit, is omnino
me*. Quod autein dicii, esl ejusmodi : Non solnm fu?
peribit. Et ideo audacler dicobal Paulus : Mihi autem
liber a vitio , arroganlia, inquam, noc solum ab iis
absil glonari, nisi iti cruce Domini nostri Jesu Chri&ti
qui illa praedili sunt, alienus : verumetiam conlra*
(GaL 6 . 1 4 ) . Et rursus : Ne glonelur dives in divitiis
riam ci virlutem supramodum suscepi, nempe humi8ui$ neque tapient in sapienlia $ua : *ed in hoc glorklitalcm , moderationcin , contriiionem. Illud ipsum
lur, quod intelligat et cognoscai Dominum (Jer. 9. 23.
Chrisius quoque praecipit discipnlis suis, diccns : Nis
2 i ) . Quomodo esi eigo malum gluriari? Si id faciaconversi fueritis, el efficiamini sicut parvuli, non ingreinus ul Pbarisa2us ( Luc. 18). Et quare, inquies, dicit
diamni regnum coelorum ( Malth. 18. 3 ) . Talis, inqirit,
Paalus, Fui insipiens gloriaas; vos me coegislis (2.
fuit mea bumilitas , qualis infanlis , qui pcndct ab
Cor. 12. 11)? Quoniam narrabal pra3clara viLe su#
iibere malris. Qucniadniodum enini ille aiiha rct mainslilula ot facinora, quae non oportebat iiarrare, nisi
i r i , bumilis est, et orani arrogamia vacuus , vivil in
necesse essel. Alibi aulern dicil : Si voluero gluriari,
buiocentia snmma et simplicilale : iia ego cliam erga
non ero imipicnt; veritatem enim dicam (2. Cor. 12.
Deum me gerebam, ei pcrpeiuo adl)a?rens. Ablactati
6). Qui vcrilatem ergo d.cil, cuiu lempus postulat,
anlem non abs re meminil; sed volens <;8iendrre a l non cst insipiettf. Non est ergo instpiens propbela qui
fliclionem, angusiiam, dolorem, malorum mngniludiglorialur : vcra enim dixit. Scd qua?nain c usa euui
ncm. Quemadfnodum ergo parvulus, qui nuper ab
iiiduxil, ut baec dicerel? Ut docerel auditorcs ne
iibcre avulsus est, ne sic quidem a malre recedit,
pcstquam liberaii sunt a malis, revcrianlur ad pnstised flens, gcmcns, lugens, apgre ferens (b) et sc afiiam amcntiam c l insolenliain, nec a vinculo liberali
fliclans, malri sempcradha?rel, nec ab ea recedit: iia
resiliam, el in aliam capiiviiaiis necessilaiem inoicgo quoque, inquil, cum essem in afflictione, angustiis
dant. Quaproptcr dum sua narrat, auditorein corri^ii:
t

() Quls slt bic inlerpres i g n o r a h n \ Mox, Aliut, t in magmftcenlm: baec interpreiatio est juxta A q n i l a m et Thcod o i i o n c m , equens verojuxta SYiimiacbuin.

() Ha3C interpretatfo eet juxla Symmecbnra et Thaodotiouem. dla vero pronws desideratur in LdiiiooeSavilii.
{b) Ra? voccs, <egre feretis (), dccranl ift
Morel. Scd in aliis exemplaribus babeutur.

3>J

S. JOANNIS CHIWSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

380

et inultis calamilatibus, Deo semper adbacsi. Si autem

psum peccala sunt , qui aliis faclam injuriam pn*ila non fui, rclrtbualur, inquit, superanimam meam,
pulsat, et eis ferl opem, et esi vebemens ukor eorum,
boc esl, deiu ultimum supplicium. 4. Spercl Israel in quiprobra ingerunt; quiautem non eet cjusmodi,
Dominc , ex hoc nunc el utque in iceculum. Vides, ut sed est hebes, deses, somnolentus, el raortuo nihil
dixi in principio , in iis quidem qux ad fidem et donielius affeclus, non esi raiiis nec mansuetus. Despicere eos quibus (it injuria , dolere vioem eorura
gmata periinent, etsi nulla causa sit, oportere assiqui injuria afficiuntur, nec iis irasci qui probris ei
duc gloriari, ei eum qui non gloriatur perire: in recle
contumeliis afiiciunt, noo est virtulis, sed vitii : ncn
aulcin faclis, cum lempus postulat, non recusandum
esi mansueludinis, sed ignaviaa. Quare boc ipsuni
esse gloriari. Qtiodiiain esi autem lempus? Multa et
ostendit ejus mansuetudinem , et quod esset adeo
varia, quoruin unum est, docendi auditorcm. Quod
ardens, ul prosiliret, cum videret alios injuria afRci,
bic quoque sciens, et osiendens se sua recte facia
iram pro jusliiia non valens cobibere : al quando
ideo dicere, ul auditorem ad sui imitationem allrabat,
ipse maio aliquo afleclus e s i , nec uitus esl, nec poe*
subjunxit dicens : Speret hrael in Domino. ex hoe
nunc et usque in ueculum. Sive, inquil, calamitates, nam sumpsit, nec a philosopbiae insliluio uniquani
recessit. Si autem fuisset adeo gaevus el iracuudus :
sive xgriiudines, sive bella, et caplivitates, sive quodqui pro aliis adeo inflammabaiur et excandescebat
cumque aliud grave et inopinalum malum te circuninumquam animum induxisset, ul pro iisqua?ad scipsederit, spem in Deum et exspectationeni iilam tene
sum periinebant, quiescerel: sed tunc m a g i s irritatus
llriniler , el omnino bonus erit libi linis et exilus,
fuisset. Scitis enim nos a?grius ferre noslra quam
Dco scilicet hsnc tuam bonam spem remunerante a
aliena. llle autem, cum alii quidem male paliebantur,
malis libi daia liberaiione , in Cbristo Jesu Domino
non minus quam illi ipsi quibus male fiebat, ulcisccnosiro : cui gloria et imperium in saecula saeculorum.
balur
: delicla aulem quae in ipsum admissa fueranl,
Aroen.
cum maxima pralermittebat lolerantia , in utroqiie
IN PSALMUM C X X X I .
extremo consistens, illo quidem, se esse malis infeI Memento , Domine, David, et onmi$ mantuetudinis
sium , hoc vero se esse lenem ei palientem osienejus.
deos.
Sed dic, qua?so, quid euin facere Of>ortuil? e a m
1. Blosis mansueludo. Alibiquidcm roganl solum
despicere,
qua3 inferebatur , injuriani \
el m a l u m
scrvari ex memoria majorum : hic autem bona opera
quod pertinebat ad populum ? Sed id non eral cjus
narranl, et quod est omnium bonorum causa , moqui regebal populuin, nec patiemis alicujus ei niitis ,
derationem, humililatem, mansueiudiiiem. Ideo in
sed desidis el ignavi. Tu autem medicum quidem
maxima quoque admiratione babebatur Moses. Erat,
inquit, mUiwmus omnium hominum, qui erant super reprehendis, qui puiredinem lotum corpus permeanterram (iVum. 12. 3 ) . Sed nonnulli haeretici ejus vitae tein seciione reprimil: illum autem dicis esse atrocis*
simum qui morbum longe pulredine graviorem per
instituiuiu, et id quod dictum esl reprehendenles (),
loium populum permanenlem ictu paulo graviori vodictmt, Quid dicis ? erat ille iniussimus, qui invasil
luerit coercere? Atqui ba3C sunl judicis non saiis conifgyptiura , eteum inierfecil? qui Judaeos impleril
siderati. Tanli enim populi pracfeclum, et qui dnccbat
sauguine et bellis inteslinis ? qui jussit ut consanguigentem adeo asperam, duram el iniraciabilem, oporuei cognatos occiderent ? qui precibus ut (erra deliilebat staiim a principio reprimere, et in ipso vesliceret effecit, et e supernis fulmen deorsum vibravil,
bulo rescindere, ne maluin longius serperet. At obruit,
ct illos quidem submersit, bos vero exussit ? si hic
inquit, Dathan et Abiron. Quid dicis? oporlebatne demilis, quis saevus et iracundus? Desine, neque superspicere saccrdotium,concu!cari, et Dei leges everii,ci
vacauea loqucre. Quod cnim crat mitis, el omniura
id quod omnia continet dissolvi : dico aulem dignitabajninuro mitissiiiius, et dico, neque umqnam cessabo
lcm sacerdoiii; et omnibus adyta patefaccre, et ex
dicere, el si vullis, non aliunde quam ex iis quae dicta
eorum contemptu permiltere ul liceret voleniibus sasunl conabor oslendere ejus mansueludinem. Atqul
crosancta conculcare septa , el omida susqne deque
poieram dicere quse de sorore ab eo ad Deum dicta
agere et miscere? Atqui ea non eralmansueiudinis, sed
sunl, supplicalionem qua pro populo usus est, omnia
iribumanilalis et crudelilatis, despicere lantum qmd
vcrba illa aposlolica , et caelo digna moderalionem
crescebal malum : el dum ducenlis parcerct, pcrderc
qua alioquebaltir populum. Poterant ha?c d i c i , et his
lol millia. Dic coim mihi, qu%so , quaudo jussii goalia longe plura enumerari; sed si vuliis, bis pneternere propinquos occidere, quideum facerc oportuil,
inissis, ex iis ipsis qux anle dicla sunt abirimicis,
cum Deus irascerelur, crescerel impieias, cum nibil
age ostendamus euin fuisse omnium hominum mitissimum, ex quibu& eum saevum , immanem el iracun- essel, quod eos posset ab ira eripere ? permiltereno
debuit ut plaga caBlestis in omnes iribus desccuderci,
dum qtiidam esse existimant. Quomodo ergo ostendeel universo generi iulerilum afferret, c l cuin supplimus ? Si prius dislinxerimus , ac definierimus, quid
cio negligere peccalum immedicabile! an pceua ei
man*ueiudo, el quid ferociias. Neque enim ferire,
v

cal absoiute ferocilaiis; nequo parcere, mansueiudiis : sed niilis ille est, qui ferre potest quae in sei(n) liic vidctur nolare Nanichsof, qiii legcra el Moyseiu
reprcbcndcbajai.

Alii, despicere yrassantent nequittam. cerie non siw-

n e n d a leaio : e r u n t q u e fortasse q u i p n e f e r e n d a n i altori

p u l a b u n t : sed c u m a l i a m Savilius p a n t e r alque Morelbis
a d b i b u e r i n t , atque i l a ab l n t i r p r e l e l e c m m s i u e a m rctin w e v i s u m e s t : c u m a l i o q u i res sit m i n i m i l n o u u n l i .

579

EVPOSITIO 1N PSALMUM CXXX.

, . > ^
, , , ,
.

, .
, , \
\ , ,
,
,
.
; ,
. *0 ,
, ,
,
*

, . , , , ,
,
,
,
,
, "
,
. .
b

[574] ' .
,

, ,

'.
*
, ,
, , , <
. * , ,
,
,
, ;
, *;
;
;
, ,
, ;
, ; ,
. " ,
, ,
, , * *

.
, , ,
, ,
* .
,
' , , *

, , * .
* Sav. ,
k Sav. . Melius Mor. ,
AHus .
Sav. , ,
* SaY .

; , .
, .
, , ,
,
, ,
, ,
, ,
, . ,
,
, , *
, . "
, ,
$, ,
. , , , * .
[375] , ,
,
,
. " ,
. 'Ctolvoc
,
*
,
, ,
.
, ; ' .,
; '
, , .

,
, ^
;
.
, , ,
, ,
, . , , ,
. ; , ,
,
, ,
^
,
> ;
, ,
, , .
, ,
, , atV,
;
,
,
; ^'
4

f .
* Sav. , el iotra .

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

381

,
, ; "
,
.
\
,
, .
; ,
, [376]
,
.
\ , \ 6
, , ,

, ,
' ,
. ; *
, *
,
,

, ; ,
, , \ ,
,
, ,

, . ;
, \ .
,
,
, , ,
,

,

,
,

,
,
. \ ;
" , , ,
,
, . , ( ), ',
.
*
,
,
* ,
,
. , .
.
, ,
* , -,
,
. Qv
,
9

Sav. .
* Mor. habet , male. Ibid. posl unus,
teste Savilio, addil ; non male. Inira Sav.
ovif Paulo post idein .
* ln editione O' Homana legilur
}\ Sav. > .
" Sav. ( ... .) /.
' Savil. * ,
.

335

. ,
. "
, [377] .
, ,
, 6 .
, * , ,
.7
,
. ,

, * *

,
,
, ,
,
.
, .

,
.
,
, , ,
.
, , ^ *. ,
,
,
. ".
. ,
. ,

, .
\ ;
' , , .
, ,
, ,
,
, * ,
. ,

; ,
, ,
. 01

.
, .
,
,

, ,
.
, ,
, , ,
,
.

* . "
, ,
, ,
,
, , , .
,
,
"
|578]

. ,
;
, , '
* f

Ha?c, , non habet Sav.

Sav, ... .

2S!
EXPOSITIO 1 PSALMUM C X X X I .
382
$trta (a). Donec hmnero locum Domino, tabernaculum
caede paucorum corporum el peccatum de medio lolDeo Jacob (Agg* I . 4 ) . Vide bic rursua studium
lere , el iram avertere Deumque reddere propilium
etaniini solliciludinem. Rcx dicit, Ihnec invenero
iis, qui lalia adroieerant ? Si ita exairinaveris quae a
justo facla sunl, ex eo maxime videbis eum fuisse mi- locnm Dontino , tabernaculum Deo Jacob (b) : rex ,
ioquam , qui in oranesdominatum oblinebal. Nolebal
lissinmm.
enim aolum ex&iruere, scd c i i a m in loco aptissimo et
% Sed ba?c ex iis quae dicia sunt sinentes studiosis
qui lemplo valde congruerel, et epue ei erat inqaisireceiiscre, ne e a , quas obiter afferunlur, sinl mnjora
liooe : lanta cral animi vigilamia. 6. Ecre audhiimut
iis qua? sunl iu nianibus, ad id quod est nobis propoeam in Epkrala, invenimus eam m campit $yhte. Nar&ilum, reverlamur. Quid e r a i autem proposiium :
ral nunc velera, osiendens arcam anlea loago lemMemento, Domine, David, et omnis mausuetudinU
pore errasse , locum loco muiamem, et ide<> d i c i l :
eju$ : 2 . sicul juravil Domino, votum vovti Deo Jacob.
Ecce audmmuM eam in Ephrata; b o c e s i , Ea narraCuni proposuisseidictrede mansueludine, iis prcierverunt nobis palres nostri, hauc a u r i b u s noslris accemissis q u x Sauli fcceral, qua; frairibus , quas Jonapimus, quod cum lunc quoque ubique oberraret in
i\\x omisaa ilem paiientia qua usus erat in militem,
agris ct campis, poalea collocala eit: b o c ipsum nunc
qui eum aspergebal milte probris ac malediclis, el bis
quo<|iie fiai. Ephraia bic dicil iribum Juda, ad qnam
longe pltiribus, ad aliud capul deducil oralionein,
posl longam circuiiionem deducla est. 7. Introibimut
quod niaximuni in se zclum et ardoretn continet.
iu labernacula ejus, adorabimus in loco, nbi nleierunt
Qiare ergo boc facil ? Duabusdecausis :iina quidcm,
pedes ejus. \ i d i s l i quam crasso dicendi modo tisus
quuniaiD Deus eo maxiine deleclalur : Super quem
est propter suiporem eorurn qui a-idiebani, dicen
enint, inquit respiciam, nisi supcr mansuetum et quieDei labernacula, el pedcs, et lucum , ubi stabanl pe
ium, el tremeiUem verba mea (Isai. 66. 2 ) ? alia vero,
dee ejus. His auiem omnibus indicat locum arcac, qtio
quoniam hoc quod maxime urgebat, nempe lempli
n i a m ex eo loco edebantur voces borribilee de rebus
constructio, el civilalis aediiicalio, et antiqui slalus
qiue ad Judxos perlinebant, quae erant obscura solrcipublicx restitulio, ad hoc maxime dirigit oratiovcntes, et fulura prscdicentes. 8. Surge, Domine, m
nem, et illud quidem prelermiuil, ui quod sit manirequiem tuam, tu et arca $anctificaliom$ tuw. Alius
fcslum et in confesso : coguita enim erat omnibus
dicit, Forliiudinh tua. Alius, hnpem tui: (i) tilracjus niausueludo; id autem quo maxinie opus babebaf
que auiem vera. lllinc enim (radebaiur sanctilas, et
ad suum instilutum id iu medium adducit. Quid
quaa erani ei imposiix liler<e, eranl et sanctilaiis
enini videre cupiebanl? Templuni excitalum, veteeffectrices et roboris.
resque rilus el cereiuonias reslilutas. Quoniam ergo
David erat ea re maxime insignis, illius siudii et
5. Pulchre ergo sic dixit; magnam cnim Deus per
a n i m i quasi remuiierationem pefil a Deo lempli adieam poleniiam osteiidit scmel, tt bif el sjppenumcro,
ficalionem, el d i c i l : Memenlo, Domine, Damd et orn- ul quandocapla ab Azoliis, qnando simulacra dejecil,
nit mansuetudinis ejus : sicul jnravit Domino, voium qnando eos qui leligeranl percussit, quando ea redvovit Deo Jacob. 3 . Si inlroiero in tabernaculum domui dila ut plaga cessaret cflecit, et per alia , quae illic
m r , it ascendero in leclum sirati mei, 4. si dedero om- fecit, suano osiendit potentiam. Quid esi aulem, Surge
num ecuU$ me'n> et palpebris mei$ dormitationem, 5 . et
in requiem tuam ? F a c , inquit, ul nos desislamus erreqmemiemponbui tneis, donec invenmm lociun Doinino,
rure, et arca circumferri, et ea landem aliquando quietabernaculum Deo Jacob. Et quid boc ad le ? Qutmiam, scat. 9 . Sacerdotes tui induentur juslitia. Aliue, Amfi n q u i l , ab eo gcnus duxi, c l quoniam cum libi fuissel
aautur, alios, Induaniur, quod qnidcm est aperlius: esi
accepium ejus siudimn et diligeulia , dixisli te ejus enHn precantis, non pra?diceniis, el peientis posscsaiegcuus et reguum ereciurum : proplerca ba>c pacla
nem >irtuiLs. Jusiitiam autem bic dicil rilus sncros, saconvenla nunc a ie exigimus. Non dixitaulem, Donec
cerdotium, cullum, wcriiiciuin, oblaliones, elcym bis
andificavero (boc enim non fueral ei permisstim), sed,
perfeclam vilae insiiliilionem, quoniamea esl inaxiina
Donec invenero locum Domino et tabernaeulum. Deiiulerequiretida a sacerdoubus. Ettancti lui exsnuabunttM
eura quidem qui est xdiiicalurus prrcierit. emn vero
h&c stilicetfacla fuerinl. Yide euro non qoarere conslraqui est pollicilus, in mediura adducil, ut scias qiiauctionem civilaiis, uon rcrura venaliiun abundaniiajn *
lum bonum sil rectus animus, et quomodo Deus semD o n aliarumrerum prosperitilem, eed lempltdecorcm,
per consiieveril reclo animi insiiluto ct bona3 volunel arca: requiem, sarerdoium pleuam perfeciioncm ,
lali raercedem constiluere : et idcu ejus polius mcrilns sacroe , cultum, sacerdoiium. Deindc qtiia ba*c
niimt, qnoniam ipse est poiius qui xdificuvil, quam
pelierunt, ipsiquc mullis peccati^ubnoxii, ad
fllius. Hic enim pollicitus cst : ille vero jussus est.
pareniem rursusconfugit, dicens:iO. Propter DavidserVide autem maximam ejus auimi alacritatem. Non
vum tuum non averlas faciem chruti luu Quid esl, Propter
solum dicit se non ingrcssurum domum, nec lecluni
Davidservum tuumfKou propler, inquii, illius laiiliim
asccueurum, scd ne ea quidem quuc eraut naluralis
virtutem, nec quod tanUim ^Uiditira posuit ad hoc ut
necessiiaiis libere desiiuipiuruni, doncc inveneril lo( ) H3DC onaioa verbia differunt a tcxlu Aggaei in Rdicum et tabeniaculum Dt:o Jacob. Quorum coniraria
lioiio Rowaoa.
(b) 1R savil. deeunl hrc \erb*,tabernacidum Deo Jacob*
eis a l>co objiciebantur, dicenlc : Vos quidern tmbita(c) Harum ei sequeulium intcrpreutionum aOclore*igoin in domibus hqucatis : domus aulcm mea esl deraiuur.
9

-S3

S. JOANNIS CHRYSOSTUMI ARCIHKP. COiNSTAISTlNOP.

384
doics, qnod populus sit in laUitia, quod rexsit fortis ei
( cxcitaret, scd eiiam quia id es ei pollicitus.
etiim dieil Iiirernam, vel rcgem, vel defcnPropter Uavid servum luum , ne averla$ faciem pot'iis.llic
chritii
sionein vel salulem, vel luccm: cum bisautem dicit m.v
tui. Cujusnam inqiiil? Ejusqui lunc unctus est, popuh mque regit et ci pracest. 11. Juravil Dominut Davidxinium genus prosperilalis. Quoditamid est? Abscondi
et nullum esse qtii bis bonis possit aliquiri
terilatem et non (ruslrabitur tam. De (ructu venlriiiuimicos,
tui
delrimeuti
afferre. Non dixit autem absobite l n l o r i ponam wpersedem tuam. Postqtiam enim Davidis metum, sed, Confusionem, voicns eos se vivos absconiniuit, el virlulis viri, el sltidii quod in letriplum conderc, et lalebras quxrore, et )>er ea qunc paiiiinlur
tuleral, ac vetera uarravil, el ul in priori viue insiitestari quanta sit vis et feliciias hnic genti. Svper
tulo appareret, rogavil, id quod esl maximum capui
ipsum
autem efllorebit sanctificatio mea. Quid est, su
adducit, Dei promissa. Quaenam autcm ea mnt? De
fructu veniris tui ponam super tedem tuam. Scdipsnm
pro- ? Super populum meuin. Pro eo aulem quod est
Sanctificatio, aiiusdixit, Comu Alius, Ejus itgrcinissa non facta sunl pure et absolute, sed cum eis
gatio. Alius, Ejut segregaium* Qnid est ergo qiiod d i accedenle quadain conditione. Quawam automer.it ea
coiidilio? A u d i ; subjungit eniin : 12. Si custodierinl cluni est ? Mibi videlur bic dicere prosperitateni, s c curitalcm,
filii tui tettamenlum meum , et tettimonia mea hosc
quce vires, regnum.
t

docebo iptos, et filii eorum usque in tcccutum sedebunt

Promissa Dei operationem nostram extpectant.Q
super ihronum luum. Cum liis verbis concepta proiniesaci sogregavi abinitio,haec inquit, manebimt flonfiiin,
Deus fecissel, eis lradidit cbirographum : illi aatem
pullulanlia , non flaccida, nequc decidcntia ; scd l i . f c
rursus dixeruut Otnnia qucccumque dicil Dowims omn
/* a erunt, si mancat ea qua? prius dicta est comliciemut el audiemus ( Exod. 24. 7 ) . Deinde quoniamtio. Quaeoani auiem ea csi? Si cuttodierintfiliitui
videbat tinam partein essc pacia coiiYenta iransgrestestamenlum mcum. SohBciiim Dei promissinncs noliis
sam, deducit orationcm ad locum, consolalioncm unbona n o n prabent, n i s i n o s quoque faciamus , qiiac
dique excitans, ct dicens : 13. Quoniam elegU Dominus
in nostra potcstate sila sunt, nec oponel eas attcnM"o/i eicgit eam in habilaliQnemBibi.il. Ucec requies
denlcs esse supinos, ncc rcmissos. Multa eiiim qnrc
mea in swculkm swculi. Bic habitabo, queniam elegi
p i O i n i s i t bona Dctis non facif, si qiit promissa suscream. IIoc est, Non bomo Incum <dtgit, scd Dcus ipsuui
perunt invcniantur indigni : qucmadn.odum ot mal.-i
sua sententta constituit, ge ad eoruiii inibecillilaiem
qunn minasus est, non educil in opus , si ii qui cuiii
dcmittens. lloc cst ergo quod dicit : Quem elegisii,
irrilarunt, postea mutcmtir, et iram expcllant. Ihcc
q-iem tua sententia constituisii, qucm apium esse cencum nos quoqac sciamus, nonsimus pr< pler promissa
suisii, nc permittaa ut collabalur et intereat. Ha?c enitn
socordes, ue corruamus, nec proptcr miiias dcspercdixisli, Hic hnbitnbo. Sed bajc dicebnl cum illis paciis miis, sed mulemur. Ila enim polerimus nos quoque
convenlis. Quibusnain ? Si custodierinifiliitui lesta-fulura bona conscqui, gratia et niiscricordia Domini
mentum meum. 15. Venationemejus benedicens nostri
benediJesu Cbristi, cui gloria et imperium in sxcula
catn. Alius, Cibuin . Venaiionein dicit, rerum rena- sacculorum. Amen.
lium abundanliam, fcrlilitatem , ct precatur tit baec
1N PSALMUM CXXXII.
oinnia eis tamquam a fonlibus affluani. Talis euim
I.
Eccequambonum
et quam jucundum (AIius[a], Ecct
crat (dim Judxorum reipublica* status , ut eis omnia
quid
bonum
et
quid
pulchrum) nisi habilare fralres
ceu a funlibus aftluereiil, nec senlirenl ullas nalurales
unum.
iiecessiiates, siquando Dcuro baberent propiiium :
nulla enim erat apod eos penuria, non famee, non
Multa? quidem res sunt pulcbra? et Iionest.-e, sed capcslis, nec mors immatura, nec aliquid eorura quue
renl deleclaiione; aliae sunt quidem rursus jucund,
solenl evenire bomiuibus, sed cis omnia ceu ex fonscd deest eis honesium : non facile amem contiugit,
libua aflluebam, DA scilicel nianii * corrigenle bumaut ulraque convenianl. Sed in boc quod dictum esi,
mrum reruni imbcdlliiatciii. Hoc ergo hicdicit, Pol- baec utraque concurrunt, et voluptas, et lioncbtas maliciius es le cssc benediciurum ejus vcnalionem, hoc xima. Hoc enim in primisbabet caritas quod cumuliliesl, te prebittirum rerum necessariarum copiaui cum
tale sit eadem facillima alque jucundissima. Eain ergo
inuha securilate. Pavperes ejus salurabo panibus. hicqnoquc
16.
laudat. Non dixit enim abso!ulc babilatioSacerdotet ejus induam salulari, ct sancti ejus exsultanem, neque uua conliueri domuncula, sed in ununi
lione exsultabuntf 17. llluc producam cornu David:
liabitare, boc est, cum concordia ct dileciione : lioc
paravi lucernam christo meo. 18. Inimicos ejus induam
eiiim facit unam essc aniniam. Dcindc postquam dixit
onfuiionc: super iptum autem efflorebii sanctificatio
bonesium el jucundum, id clarius reddens, pcr exenimea. Vide undique conslilulain prosperitalem, eo quod
pla rcm exprimit, ct corporales simililodincs, qux
rebus neccssariis uon egeant, quod m lulo sint sacerpossunt audiloris oculis eam mebus subjicere. Vidc
aulem quxrtam sunt simililudines. 2. Sicnt unguenlllud. Atidu tutnungtt emm desideral)atur in Morel.tum in capilc, quod descendtt in barbam, barbam Aar
sed babetur iu Kdilione Savilii.
3. qnod descendit in oram vestimenti eju*. Hic eni
* ln Gr*co , . Multa LXX exeinplaria , jam a
pri?cis lenipTibus. Iiabout, , viduam; scd vera
* vix caperc roesim quo |>aclo quispiaiu, TO, cornii
Ifilio est, , hebr. D2 y, quod Aquila vcrlit ejun vertcrit; nuapropur mcndum siispicur.
9 l t l 9 * A O V . ciium.
(/<) ouis sit bic iutcrprcs ignoralur.
' Sic Sa>il., Morcl., Dci scilkel gmlia.
t

EXI>0S1T10 IN PSALMUM GXXXII.

383

, * .
"

. ;
,
. " ,
.
.
, ,
,
, *>
, ,
,
. ;
. *
,
. ; '

ol ,

,
,
ol vlol

.
, *
,
.

,
, ,
"
,
.
.
,

. ,
, * ,
. " ,
* , , ,
, ^,
. ,
.

. ; ol
.
\. , .

, ,
- ^ .
" ,
,
* ,
, , * ,
,
, ,

. [579]
, ,
,
.
.

,
cl

.
.

^. "
c

Sav. .
i . Say.: Fortasee . Inlerp. tamen legerat,
ut videtur, . Polest autem eliam ierri, ul ad
referalur^ Sed proprie ad personas spectat
Quainobrem prorsus in mutandum videtur.
filud , non habet Morel,
<" Sav. .
. ,
c

, , ,
, .
, , ,
. ;
, . , ' ,
, , '

. .
, ; .
. ,
.
,
. *
; ,
, , .
, , , , ,
,
.
;
ol vlol
. , *
,
, .
,

, & , ,
,
. ,
^, , ,
.
,
,
. .
1

' .
, (,
, ),

;
%

,

,
[380] , . *
, ,
.
( , .
.
, ) ,
* , ,
.
,
, ,
,
.
*. ' , , ,

.
t Sav. , .
l.egendum videlur .
1 Alii , * et mox .
Sic Sav. atque ila iegii interp. In Mor. decst

85

8. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP

, ,
,
, , \ ' , " , , , ,
, ., *
*
,
.
'& '.

.
, . , "
,
, , ,
, ,
, ,
' , ,
,
^ * ,
.
, * .
.
"
. ,
'&; ,
, ,
. ,
.
,

,
, ,

.
,
, .
, ,
. , ,
[381J *

. , .


, ,
;) ,
. .
*. " ,
, .
, ,
, .
, , .
"
,

,
. ;
, 0

Sav. ."
Siracideeailionis Komanse legilur ,
. Mox : htc locus in Ecctestote alio modo jacet. Infra dpesl io Sav.
Sic Mor. Sav. .
d Stc SaT. ID Mor. hoc -uv deerat.

CONSTANTINOP.

386

, . *
. ,
-, ,
,
,
* ,
. '.
.

,
, .

, ,
.
,
,
I ,
. %
. "
, .
*

,
, ,
,
.
; ,
*
,
) .
,
,
, ,
, , ,
* [382] '
, .
, '
, , ,
, ^ ',
,
,
, . "
,
,
, .
.
, . ", .

. , ;

, \
,
, . ,
*
.
, ,

. , ' ,
,
, ,
, . Kai

.
f

Sav. .
f Sk Mor. SaT. .

38:

EXP0S1TI0 PSALMUM CXXXIII.

38

ctim quo Patri gloria slmul cum sancto Spirim, in

cunt tissel ponlitcx, ungebalur lioc unguenio, et undique dislillabal: eral anlem valde gratus, jucundus,
8a:cula sxculorum. Amcn.
el amabilis iie qui eum vidcbanl, proplcr hanc unclioIN PSALMUM C X X X I I L
nem. Quemadmodum ergo ille, inquit, unchis boc
1. Ecce nunc benedicite Domitwm, emnes servi Dontitti,
unguento, esl boc habilu decorus, vullu laelus, et
qui stalit in domo Domini.
mulla replclus fragranlia, graliamque prsebel videnPsabnos de gradibus bic ataolvit, oraiione pulcliro
libus oculis : haeli mi boc pulcbrum ost; cl quemadfine conclusa, laude scilicelet benedictione. Vult
niodum illud spcciaculum non solum est visu pul
Dei servos non so\um dogmalibus, sed eliam aecii*
cbrum, sed eiiam deiectal oculos : ila ctiam boc
rata vitae instiiutione : el ideo adjecit, Qui ttatii in
aflerl voluplateni animx. 4. Sicut ros Hermon, qui
detcendil in monlcm Sion. Adduxil eliam similitudi- domo Domini, in atriit domus Dei nostri. Eum enim
qni csi impurus et profantis, nefas esi Sacrosancla
nem, qtue niuham babct jucundilaiem, el speclatori
sopta ingredi. Quamobrem si quis dignus esi qm inprxbel deleclationem. Haec auiem non abs re postiil :
grediatur, is quoque digmis esl qui benedicat. Domus
sed quoniam antc capiivilntcm decem illx iribus et
enim Dci est calo similis : et quemadmodum ex addnae alice erant dispersae, ac divisce, et ea causa fuil
versariis pnlcstatibus nullam fas esl illuc inlrare, ita
muline iniquiialis, eosque ad sediiiones, conieniiones
nec in dumum Dei.
et bclla impulil : hoec ne fierent suadet, ct consulit
Quantam requirat sanctitatem Euchamlim recepth;
ne populus amplius disirabatur; sed simul babitet,
sii conjuficlus, unique adininislraiori el regi pareai, Corpus et $anguit Domihi in Eucharistia; Nox non toia
somno consumenda. Considera, homo, qaanlam
caritasque ab inilio ad finein usque difflual, tamquam
digniiaiem asscquerifr: et cum lu ipse quoque lemros omues pervadeos. Comparal auiem carilaiem unplum facius sis, quania a te jure sil praestanda purigueiito ct rori : per illud quidem suavilaiem odoris,
tas. Quomodo aniem exbibueris purilatem? St oinper bunc vero quielem el deleclattonem visus volens
ostendere. Quoniam illuc manduvu Dominut benedi- nem malam cogititionem expuleris, si feccris ui ad
meniis caslellum diabolicis actionibus nullus paicat
ctioiiem. llluc, quonam? In lalem babiiationem, in
aditus, si ramquam in sanctis adylis perpeltio tnuin
talern concordiain, in (alein conseiisum, in lale conanimiim exornes. Si enim iri lempto Judaico non licelubernium. Hoc euim esi benediclio, sicut conirabal omnibus quemvis locum ingredi: sed eranl mulla
rium malediclio. Quocirca hoc quoque laudat qtiispiaro , dicens : Amicitia fratrum , el concordia proxi- ct varia discrimina, ot erat bic quidem locus praislimorum, et vir et mulier secum conunlienie* (Eccli. 25. tutus proselytis, ille vero Judxis qui facrani ab initio, alius sacordolibos, alius j onliftci soli, tdqite non
2). Et alius vires ejus senigmalice significans, d i c i l :
semper, sed scmel in anno : cogita apud te quanta
Si duo dormierint, calor erii ipsis, et funiculus iriplex
non facile rumpetur (Eccle. 4. I I . 12). Nam et voln- tibi sanctilaie opus sit, qui signa mtdto majora acceperis, quam qtia3 sancta sanciorum tunc accepohiK.
plaiem bic osleudil, ei vires : nempe quiescenlibus
Nequc enim Cberubim, sed ipsorum Cbcrubim Domimagnam fore vobiplaiem, c l magnas vires operaniibus. E l rursus, Fraler fratre adjulus, est tamquam num babes iidiabiianiem, neque urnam, manna, iabulas lapideas, el virgam Aaron, sed corpus ei sanurbs valida (Prov. 18. 19).Porro Cbrislus quoque dic i l , Vbi duo aut tres congregali fuerint in nomine meo, guinein dominicum, el Spiritum pro litera, el graillic sum in medio eorum (Mallh. 18, 20). Jam vero liam, quae siqieral bumaiiani cogitationera, el donum
inenarrabile. Quo aulem majoribus siguis ac symboipsa quoque boc natnra exigil. Quocirca ab inilio
Deos CUITI bomiuem fingerel, dicebat, Non est bonum lis el magis vcnerandis mystcriis dignatus es, eo mahominem esse solum (Gen. 2. 18) : ei cum facerei hc jor est a le prxstanda sanctiias, et eo eris majori obnoxius suppNcio, si qua3 jussa aunt transilieris. 2. In
animal, niulierein inquam, propter uecessilaiem eain
noctibus extollite matm vettrag in sancta. Aliue, Sancle.
viro colligavit, mille inodis nos inler nos conjtmgens.
Et vitam usque in swculum. Hoc ptdcbre adjecit. Ubi Alius, Scnclificate. Et benedicite Dominum (a). Curdixit,
In noctibust Docens nos non eam lotam sorano conenim est dilectio, illic est magna securilas, et copiosnmendam esse, ostcndensqne pariores tunc esso
suin a Deo auxilium. Ea enim est mater bonoram, ea
prcces, quando et mens est levior, et nobis cst phi$
eei lonscl radix, ea esl bcllorum exilium, contcnoiii. Quod si in nocie oportol ad sancla accedere,
tionis interitus. Quocirca id significans, subjunxit, Et
vitam usque tn toeculum. Quemadmodum enim sedilio considera quamnam couscquetur Teniam, qui ne
dnmi quidem illo tempore precea fundit. Propbeta
el conientio morlem parit, cainque immaiuram : ita
enim te e lecio excitat, et dcducii in lemplum, jnetiam dilectio et consetisio paccm ct coucordlain; ubi
bens tolam iilic noctcm agere : al tn ne domi quidem
aulem est pax et concordia, vila est tulissima, et
manens Iioc facis. Pulchre aoiem dixit, Satitte, dof ens
longe securissima. Elqutd opus esldicere prasentia?
esse oranduin absque malis cogitatiombns, absque
Ea enim nobia caeluni largiuir, et bona ineiTabilia, et
odio et malevolentia, absque avaritia, absquc tillo
efrt regina virlutum. ttac ergo cum sciamus, eam
alio ejnsmodi peccato, quod affert animae exilium. El
diligcnler persequamur, ut et prassenlibus bonis
benedicite Dominum. lloc est enim maxime perftcta
f uaihur, et foturi*. qux detur nobis oiunibus asse(a) tii inlerpretes qui sint lgnoralur.
qui, gralia ei benignitate Domini nostri Jcsu Chrisii.

388
S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
Jubet autcm eos cancre, psallerc ct laudare, quia Dei
bciiediclio, quando verborum c l vilac fuerit consenlaudeseranl eis occasio pielatis, dumconlinerentvetesus, c l per opera Deum qui te creavit gloria afleceris,
res
narrationes, ea ncmpe qnae iiiiEgypto, qua3 in soliiil vult Evangelimn dicens : Luceat lux vestra coram
hominibus, ut tndeanl opera vestra bona, el glorificent tudine, qunc in terra promissionis facla sunl, quomodo
Patrtm veilrum, qui esl in caih {Matth. 5. 16). . Be- lex lala sil, qurrgesla sunt in monlcSiita, elqusenam
ncdicat te Dominus ex Sion, qui fecit ccelum et lerram. bella confccerunt : simulque uno eodemquc lemporc
Dcns laude afficiebatur, el qui cauebant, argumenlum
Iloc esi, Si ba;c fecei is, consequeris quoquc Dei benedocirina! capiebanl.qu et vilam eorbm componebat,
didionem, si pernoctes, si sancle ores, si sis dignus
et ad pcrfecia dogmata deducebat. Laudate Dominum,
slare iu domo Domini, si leipsuin lemplum apluiu
quoniam
bonus Dorninu*. Alius, (n) Quoniam benigmi
prnbueris. Posiquam ergo eaqua oporluil exboriaesl. Quod est iis qiii audiunt maxiiue expetendum,
honc iisus est, precalione coiicludil oraiioiiem. Hoc
hocponil assidue, humaniiatem, niiscricordiain, bcest ciiini oplimi docloris, et consilio audilorem erinignilalem.
'
gorc, el prccibus confirniarc, robuslumque reddere.
5S7

Psalmodia m . Judinci populi eleetio. Psallite

nomini eju$, quoniam $uove est. Hoc dicil osiendeis
rem ipsam habere quamdam vel pcr se voluptaieiu
una cum uiililatc. Praecrpuum eliam cjus lucrum e^l,
ad Deuiti hymnos dicere, auimara expurgare, cogiiationem in allutn extollere, vera el accurala dogmaia
discere, de prxsenlibus el fuluris pbiloso^h iri. Ilakt
antem cum bis per melodiam mullam vobiplatem,
consolalionem aliquam et recrealionem, alque cum
qui (auii venerandum rcddit. Quod auiem lales efficiat, clarum est cx co quod aller quidem interpres
dicai, Qaia decorum (b); alter vero, Quiasuave. Ambo
autcm vera dicunt. Nam licel sit niillies lascivus is
qui canit, dum psalmum revereiur, sopit lyrannideni
lasciviai sune : licel sil oppressus malis inuumcrabilibus, et ab aegritudine animi occupetur, dum demulcelura voluptale , levat animum, exlollii cogiialioiiem, c l meniem sublimem evebil. 4. Quoniam Jacob
elegit tibi Dominus, Israel in po&se&sioncm sibi. Non
dicit beneiicia quse sunt eis cum aliis comtuunia, scd
quod cst eorum proprium el eximium. Quodiiant autem hoc eral?Quod Dominus populuin eum elegit,
et sibi dedicavit, et pra aliis peculiarem quamdam
IN PSALMUM C X X X I Y .
in eos oslendit benevolentiam. Jd autem faciunl ubi1. Laudate nomen Domim\ laudale, $ervi Domrmm.
que prophelx, ex benciiciis in ipsos coilatis perroulia
2. Qui $laii$ in domo Domini, in alriii domus Dei
dicta &ua componentes. Quid est auiem, In poueuionoslri. 3. Laudate Dominum, quia bonut Dominus.
nem sibi? In opes, in facullales. Eisi enim sit populus
exiguus, eum lamquam divitias elegil, non pancila1. Ad hoc rursus Iiorlutur sacrificium, quod fit
tem, sed virtuiem altendens, ad quam volensdeduper laudes. Hoc esl enira Deo sacriiicium et oblalio.
E l ideo alibi qtioque d i c i l : Laudabo nomen Dei md cere elegit eos, eo sciliccl quod alii bomines non lancum cantico, maguificabo eum in laude; el placebit Deo tas ei npes pareui, quantas hic populus ita ul hnc
super vitulum novellum, cornua produeentem et ungu- processerit et ex ejus qui illuro elegil bcnevolenba,
el ad eoriim instiuuionem. Solet enim Paulus quoles ( Psal. 68. 31. 32). Loci aulem et alriorum assique appellarc diviiias saiutem bominnm, ul qiiando
duc mcmiuii, eos loco affigens, el non sinens resiiire;
quandoquidem in principio qunque ipsum idco jussit dicit : Idem enim Dominus, qui e$t dives in omnes, et
super omnes qui invocant ipsum( Rom. 10. 12). El
eisiruere, quo omnis impieias et simulacra tollenirsus, Doniino suo stat, aut cadit (Rom. 14. 4). Yidcs
rentur, ut omnes in unum locum cogcrenlur, el non
quomodo oslcndit Dei in eos benevolemiam, provilibere efluseqne vagarentur, ncc nemoia, fonics,
deuliam, curam, affcctionem, cum eos vocaverit posinonies el colles usurparenl converterenlque in occasessionem. Per bxc ulraque crgo oslendil exbniam
sionem impiclalis, illic sacrificantes, el libantes in
in eos providenliam, et qnod elegerif, el quod in
cxcelsis. Quocirca eum quoque morle damnal qui
o\ira lemplum sacrilicat, diceus: Qui non obtulerit
() Quis sil hic interpres i^noramus. Tola autem h*c
in tabernaculO) el sacrificaverit, sanguU ei imputabUurlectio, Alius, c Quoniam bemgim e*t deest in Savii.
(6) Hebraica verba sunt, D>373 U . lnterpreialio au(Levit. 17 4). Ea dc causa eos undique illic in unum
tem , quia decem, aut, quia decoTtm, esi
locum cogit, ut audicntes se modesie ei lemperale Aquilas. Sequens autem interpretatio, Quia utave (*
) , non observaU fuit in Hexaplb nostris, et est foigeranl, a falsaque et erronca cogitalionc absiineant.
tasse Symmaoiii.

Quid sibi vult boc quod dicit, Ex Sion? Eral eis nomeii desidcrabile, sacrique omnes rilus illic peragcbantur : et ideo prccalur ul recuperent priorem statum religionis, illosquc sacros rilus peraganl, el hanc
consequantur benedictionem. Deinde eos suslollensad
altiora doginaia, et Deum ubique esse docens, jussisse aulem lcmplum aedificari propter illorum imbecilliialero, et oporlerc cum uodique invocare, subjiinxil, Qui fecit cmlum et terrum.
Preccs ubique emittendce. Sed illi quidem eum
tuuc illic invocabant, nos autem in omni loco, in
omni agro, in domo, in foro, in soliludioe, in navi,
in diversorio, el ubicumque fuerimus. I< co enim
non probibenlur prcccs, modo sint mores, qtu precibus conveniant. Poslquam crgo in hac re nos recie
gesseriinus, Deum ubique invocemus, et aderii, nosquc adjuvabit, ct quxcumque sunt nobis difficilia,
facilia reddet et expedila, nosque bonis futuris dignabilur : quae deiur nobis omnibus consequi, gratia ct
bcnignilale Dnmiri ooslri Jesu Cbrisli, cui gloria et
i mpcrium nunc el sempcr, ct in saecula sxculorum.
Anien.

EXP0SIT10 PSALMUM C X X X I V .

387

,
, ,

, ,
.
*
,

. , ,
\ ,
, , &
/ .
,
. ,
,
. -,
; ,
.

, ,
.
,
,
,
, ,
.
" ,
, , ,
, , , , .
[383] ,
. , , , ,
,

,
" , ,
, .
' .
, , ,
.
,

. ,
.
'.
.
. *
, \ ,

.
, ),
.
,

,

, , , ,
, , .
,
" ,
.

a

Sav. .
b Sav. in marg. .
deest in Sav.
< Sav. , MOP. * ulromque quadral.
PATROL.

f.n.

\N.

388

,
,
. "
,
,
, , , -j
, , Xivf
,
,
, ,
.
, . , "
. " ,
, , , !-
.
, .
'
.
[384] ,
, ,
, ,

. "

, .
,
, " ,
, " .
.
, ,
,
, ,
, ,
. "

,
.
, , .
; , ,
"
.
,
. ,

;
, .
,
, ,
,
,
, , *
,
.
,
,

.
, . *
, ,
, ,
. *
,
, . ;
c

4Iitis, teste Sav., .

f Morel. . SaW!.
dcesl et recte quidom.
t Sav. . Ulraque lectio obscura . in sequenlibus itero
Savilius variat, addens ante .
* Sav. .
,

24

S.

JOANMS

CIIRYSOSTOMl ARCIUKP. CONSTANTINOP.

; A i i
; , .
" , . \
.
, "; " ,
; . , , (
) , .
. , ,
, , , \ ,
1585] .
, ,
, \
.
, , \
\ ,
,
.
, .
'. ,
,
, ,

,

, .
, ;
" * ,
. , .
; ** ; ;
;
; (& ;
, , *, .
;
. ,
, .
, .
, &*,
.
, , ,
. '* ,
, , ,
. , , ,
c

- , .

,
,
;
, ,
, ,
,
.

"

, , , .
,
! , .

* ; mss. .
b Savil. el postea , et paulo post
*>.
l*nns .
* aiklilum e Savtl. EDIT.
* Sayftl. .
* Alius
e

500

, \ 5.
, ,
. ;
, ,
,
[386].
, ,
, , ,

, ,
" *, ,
, , .
,
' , ,
. " ,
. " ,
',
, . *Ar . ", **>
. ,
' . ",
.
.
'.
, * . ; "
, , , *, .
,
, * ,
, *
, , ,
. , .

, , \
^
. '*
, ,
, .
,
. )
, , , ; \
, ^*, , ]{
, , \.* . 4, , * ,
$ , ,
.
, , '
,
.
'. .".
, .
, , * ,
, ,
. ,
deest in Savil.
* lil . .
Sic Savil. . aipt.
Savil. . Morel. . Paulo posl Morel.
.
* SJe Savil.ihare vero deerant , *A* **
Morel Infira Savil. legenritim putal 13
' ila crrte omnino rfstilueodum videtur. bedsine nissauctoriiaU' nou audeoius.
h

11

&!>

Eirosmo

SALMUM C X I X I Y .

eaatn possesuionein. Yidisii quomodo osienderil ejus

non tatitum fide ducebauiur ad ea cogitanda quas nou
bumanilatem ? et ideo incipicns dixit, Laudate Domi- apparebant, quanlum ex iis qua? apparchant teluii
nwm, quia bonut etl Dominus. 5. Quia ego cognovi,
manu dacebantur : ab iis incipit lcxere orauonem et
docirinam, quod aliis factendum stiadet hoc et ipse
quod magnus ett Domtnus. Ecre aliam afliert laudaudi
faciens. Qqodnam boc? Deum ex ejus operibus )ancausam. Dic milii autem, rogo : lu nosli, alii vcro
dare, eum qui singula ejus opera didiceril, ipsique
non nantnt? Noruut quidem, sed non i i a ut ego. Esl
eoim roaxime sancloruin, et eorum qui plurimum pro singulis gloriam referre. Quia enim ad eum Jaudandum adborUns, assidue dicebat : Laudo/e uomen
asceuderunt, accuraiius ejus cognoscere majeslaiejp,
Domini, laudale, tervi, Domhtum : ostefxiit eliam quonon quidem univcrsam ( hoc enirn fieri non polcst
modo laudare oporteat, perscquendo univeraum corsed aperlius quam alii. Et Deu* notler prce omnibus
diis. Ecce, inquies, qui dicit magnuru esse Dowinuw, pus creatura-, laudando, el admiraodo sapieuliam,
provideniiam, potentiam, curam. Hinc disciintis noa
et se id novisse, procedens ei quod dixerat delrabii,
esse bi>c solurn noslruni mare, sed mulla c l diversa,
et eum confert cum aliis, et per comparalionem ei
excellcnliam tribuU. Nequaquam, inquit, sed tunc lo- c l infmUa maria. Dixit eirrim, lu maribtu omnibu*
abgtsis. Caspium euim. el Indicum ei Rubrum sttnl ab
quebalur habens ralionem eorum, qui audiebant, pauboc
ulique disjuncta, el Ocoanus qui ambil exlrinsclalim eos ad id deducens. Neque enim hoc admoduin
magnum eum ostendit, quod dicaiur Deus esse ma- cus. 7. Educens nubes ab exiremo terroe. Alius, Suuotlens. Alius, Atlrahti abe&remisfinibus.Alius, finijor.el magnus prae illis : sed, sicut dixi, adaptal orabus (a). Iloc eiiam in Job dicUinj ett: Alligatu aquam
lionem bumilitati auditorura, eos paulatim erigens.
Bene enina tunc cum eis agebalur, quod haec audi- tit nublbu* tuit (Job. 26. 8). Et Salomoa: Conliiteiu
aqttam tii veslimento (Prov. 30. 4 ) . Hic aufcoi noit
visscut, el persuasa haberenl.
boc dicit, sed aliud mirabile. Quidoam? Quod acr
2. Quod enim omnes ciira uilam comparaiiojicm
cum crassior fuerif, sursum fertur et trajismiliisuperel, ostendit per ea qnae sequunlur, a f l e r e i i s
tur, et ascendit id quod grave est, via contraria i n iiiaximum argumenlum ejtis polentia, et osteiidene
se priora dixisse propier imbeciiliialem auditorum : grediens. Admirabile autcm esl quod aqua in eo conet idco quando lanlum enuuiiai, parva dicit;quando lineatur : sed mulio admirabilius, quod in co quod
aulem conuriuat, et detnonstrai, ei ejus majeslalis leve est contenta fcratur : c l adbuc admira)>ilius,
affert probalioncm, m a g u a profert. Quid c g o postea quod aqua quae in illo aere conlinctur, posiqnam e
nube eflluxcrit, ab aere qui sequitur, non aniplius
a d d t i c i t , quod sil eo dignum ,ct qt*od sit f)ei lantum ?
conuneaiur,
scd undique difflual, et in terram deieVide : subjongit enim : 6. Omnia qucecumque volvit
raiur.
Atqui
si ea contineretui' ex nalura, oporleret
Dominus, fecit in ccelo ei in terra, tn maribus et in
omnibu* abytsis. Yidisti polenliam cui nibil omniuoeam eiiam contineri in aere. Queoiadmodum cnim si
deest ? vidisti foulem vkae ? Y i d i s t i tires inexpugn.v quis utrem in aeremabiresineret, aqua plenum deinde
ferrelur ab aere, ferreiur etiam aqua <jux intus continebiles f vidisti exceUeiitiam omnino incomparabilem ?
lur, si effluxisset ab ulre : ita consentaneum essethic
vidisli potestatem quaeoullo roodo prohibetur? vidisti
qnoque
fteri. Sed quia cuncta opcra sunt admirabilia, et
ei omnia expedita ct taeilia ? Onmla eitim, inquil^warsuperant opinionera, supra rerura ordinem ei raliocumque voluil fuk. Dtc, ubinam? In caslo ei in terra.
nem omnem fiunl haec omnia. Quod enim in mibi*
lioc esi non bic solum, aed etiain in cado. Non in cselo
aere conlinelur, non continelur in aerc qui coiuequi
ftolura, sed eftiam in terra. Non solumin lerra, scd
tur. Vidisli rcm admirabilem, ei quomodo, qn:>d
eiiara maribns, et tti omnibus abgmt. Per abyscneleris videtur esse piinus, id cum posint, fecit ui
aumenim dicit qwx sunt iiifra terrain, quemadmodum
sit adinirabile? Deiadc oslendit etiam aliud admiradiceodo /n cefo,ea quas sunt super cxlos. Uudc cuin
bile, dicens, Ab exlremo terra, v e l , summo Urrcc.
lot otianU sini, voluntas ejusuequaquam impediiur,
Non solum enim asccndunt, sed eliam vaduni, ncc
sed omnia pervadit, ctquod esl admirabile, i s , qai ea
ubi apparucrunl, illic emiltunt pluviam, sed mu\
fecil, DUIIO negoiio, vel labore, non jussu, sed vomulla sa?pe loca pra?tercurrcrint, alibi imbres pariunt,
luolaie fecit: solum enira voluil, el opus slatim coucivitaribus ei genlibus prsieritis. Non est ergo boc
sequulum esl. Vidisli quoraodo osieoderit qiiam
solum niirabile, quod suslolluntur, sed eliam qutwi
/acilia ac copiosa fuerinl ejus opera, et quomodo cjus
incedunt lamquam in tabulalis, fercntes tantam mo{toiesias probiberi non polerat ? Deinde miilens dilem aquarum.
cere de caBlo el terra et mari, aflert ea qua3 s i n i t
3. Mira elementorum contrariorum mixtio; ventorir.i
in eis sed tiec omnia qnidcin q u sunt in eis,
ted Gum prxtermisisset ea quae sunt in c;v!o, etsi sunl eommoda; venli quomodo in thesqurU. Fulgura iu
pluviam [ecit. Yidc rursus aliud mirnbile, diversau
admirabiliora, dieit ea quas euut circa caslum. Qna
naiuras convenienles. Neque cnira' fulgure est quidde re? Qnoniam illa quidem, elai magna esseiu,
quam magis igneum, neque aquis est aliqutd Irtgi
cranl tamen mullia ignota : ha?c autem, licat m i dius: ca tamen imscentiir, nec confbnduniiir, ncque
n o r a , cernebantur lamen, et omnee babebant specontemperantur, sed unaquaeque conservat suos fl*
ciatores. Quia ergo verba faciebat apad boraines, qni
1

M O Msa., koc enjm abmirdum ett; qu qnidern venjio< Hae yoces, et adtmrando^ desiint in Savil.
optime quadraf ad serieni.
() <jui sim bi interpretes ignoraiur.
1

S. JOANMS CllftYSOSTOUI . COXSTANTINOP.

3f
dnuiain ii: nniversum orbem leira?, por fulgrira, p,r
iifs. Mui.rns -etiim iguis iti aqua, el aqua in igne,
vcnlos, per aerem, per nubes, pcr pluvias, et corum
neque liic iilam exsiccavil, nec iila eum exslinxit.
nugns arguit, qui dicunt providenliam usque ad lunnm
Aiqui fulgur est igne solari aculius, ei splendidius,
pertiiigerc (a): accedit ad singularia, nempe ad ea
el e;> magis secal, ac dividit. Id leslatur visus, qui
qux sigillatim privalimque JudaBis facla sunt. Qtiod
cum radiis solie assidue congrediiur; illius auiem
enim lerra, et cxlum, et universa quae videniur, Dei
impetum ne lanullum quidem ferre poicsl. Et sol pcr
benignitatem senliani, cx iis qua3 dicia sunt osicndic
lolum diem cxlum percurrii; illud autcm minimo
ut auiem memori ct g r a i o animo Judanos efGccret,
momcnto tempons universum orbcm lerrae : quemadinodum Cbristus quoque tcslalur dicens : Quemad- narrat etiam singularia, oslendens univcrsonun
Deum, et qui omnium curam gerit, eis qua?dam prowodum fulgur proficiuitur ab oiiente, el apparet usque
priadebeneficia largiluni esse. Quamquam qune in illos
ad oceidentem (Matih. 24. 27). Qui producit ventos
lliesauris suis. ll.vc esl rursus alia naturc species, quoque Gebant, erant rursus gcncralia. Quod ipsi
eniin elecli essent cx aliis, id faciebat ut illos xnmq:ia3 nobis non parvum usuni exliibet, sed tanlum ul
lareulur: quod Paulus quoque signilicaDS, dicii: Eoviia noslrsc plurimum conferal, c l labore confecia
rum delicto salus gentibus, ut ios cemularentwr ( R
corpora recrcct ac refrigerel, el aercm efficiat levioii, i i ) . Quemadmodum enim paier, cum filiiabco
rcm. Ik)C 81 cnim munus ventorum, acrcm suscitare
abscedunl, unum ex eis sumit et considere facilsn.
ac ventilare, ne, si sil immobilis, corrumpaiur, frupra sua g e n u a : non boc aulem facil propler ilfum,
eius maturare, corpora nuirire. Quid vero, dixerii
sed multo magis propler alios, u l eo honore porcili
quispiam, usus eorum in navigatione, teinpora qtiiad palrem 9ccurrant, eamdem indulgenliam sensuri:
btis cerlo el consiiluto ordine oriuntur, ct sibi inila etiani Dcus fecit Judxis. Eis enim super geter se vicissitn cedunt, in mari choivas dnceutos,
nua, sed super bracbia, ut dicit propheia, et suptr
itatiias transportanlcs ? Hic enim transmitlil, illc
dorsum assumpiis ( Osee 1 1 . 3 ) , qua sunl eis cxpevero excipil, c l conlrarias vias ingrcdiutitur ct minilenda l a r g i l u r , lcmplum, sacrificia, el qui; maxime
stmnt, et pugna eorum cst rursus vitrc nostra uiilis.
ac cuin majore c u r a quxrcbarit, in bclio anxilia,
Aiia tnmitnera dici posscnl veniorum muncra. Ilacc
viclorias, tropxa, rerum lerrenarum copiarn, ei frufainen omnia propbeta pnctermiltens, etaudiiori colctuum fertilitalcm (Deul. 32 11) , eis illos insiruens
Jigcnda rclinquens, eorum fabricationis facilitnlem
oslendit. Nam quod dixit, Ex thesauris tuis, non bocet adornans, cl alios ad amulntionem adducens. Sed
quoniam cvasuri craiU iinprobi, ei cis pcrpeluo b!ansignificat, aliquos esse venloruin tliesauros, sed cjus
diretur, ipsos quoque pcr supplicia modcrahir. Magna
qui consiiluil facilitalem iudicat, et quam sit creatora
est enim Dei sapicnlia, el in rcbus difOcillimis vi.mi
prompta c l expedita. Quemadmodum enim qui babei
exilumque invenil.
in Ibcsauro , secure omnia, et quando vult, proferl:
k

ita eliain universi Opifcx omnia facile condidil, ei

4. Providenlia Dei ad onmia pertmet. Yide aiilcm
nalnra tradidil. Vides (jtiaula sit eiiam iu acrc diiTcpropbet.e prndenliam, qui a geiieralibus ad bxcde-.
n n i i a , qucmadmouiim siint in aqua el ignc mnUrc
duxil o r a t i o M c m : ne quia euini slulius existimaret
imilationcs? Aquarum etiim alias sunt foutium, aliac
Dei providcnliam versari in singularilius, quando vc\cro ni:rinac, aliab autcm acriac, alioc siint in nubibus,
nit ad gencralia, lunc bxc quoque atliugii dicens:
utix. vcro crtlestes, aliic snpra caelos , aliic sublcrra- Qui percussit primogenUa jEgyptu Annon vobis viuea*. E l in igne/bic quidem est 1n sole, ille vero in
denlur ba?c magis f cia csse propter Judaios? Si
lnna, alius in siellis, alius in fulgurc, alius in aere,
igilur ostendcro, Uxc quoque facia esse propler ali(s,
nlius qui fil ex lignis, qui esl apud nos, el is qui est
quid dicent i i qui cflutiiitu Dei providcuiiam ad uniin lucernis, alius qui ex terra : est enim sxpe ejusversa mininie perlincre ? Quomodo ergo polesl hoc
timdi ignis, qui e tcrra editur, sicut fonles aquarum :
osiendi? Certe sufiicit a Deo eiiunliaU senlcnlia qtt^
alius qui fil ex collisis lapidibus, alius qui est in coboc significal, el dicit: Ut ostendam in te potentim
mis arborum, qmc ipsas quoque colliduulur: alius
meam, et ut annunlielur vomen meum in uniwrsa te
aulcin in fuliuinibus. tla eliam in aere, bic quidem
{Exod. 9. 16; om. 9.17). Vidisli moriem Hla"
<si crassior, qui est circa nos, ille vero snbtilior :
fuisse evangelium, et plagani illam drvinilus imnitsqui autem esl superior, magis ignens.Yenlorum quosam fuisse praedicaiionem, ul qu* ubique pervadcret
quc sunt muUs diffcrenlia?: bic quidem sublilior,
ci Dei poieniiam prscdicarel ? Univcrsi ergo orbi*
i!lc- vcro crassior : alius frigidior, alius siccior: alius
lcrrarum curam gerit, eliam quando ree Judxorum
iuimidior, alius calidior. Aerautem et mibcs, bic quiadininislrat. Atqui polentiam suaiu olim quoque dedem tardior, illa vero progreditut* ccleritis, perinde
c l a r a v i l , ut in Joseph, ut in Abrabam, scd imflC
ac si cssel oqucs. Ila etiam in nubibus c l vcntis, \\x
lamei! aperlius. Quomodo? Tuncquidem pcrbencfiquideni sunl siiiiilos urnis c l vasis aquariis, ut qucn
ciuui: n u n c aulem per plagam: nec inicrmitui.
altquar.do sint plenx aquis , aliquando fcranlur inaj a m saRpe dixi, assidue et in unaquaqac gcnera*i<"
fies: aliae vero sunl flabello similes. Tu aulem b.xc
seipsum osteudcre, et per opera iuanifcstum reddcre.
eorumque diversilaiem el varictaicm considerans,
Non id autcm semper facit eodem modo, sed "/a"
admirare Opificem. 8. Qui percuuii primogenita J2gy*
(a) Quidam eo stuliiua veaerant, ui wles
^
pli. Poslquaoi dixit ge:.eraiia , el oslendil Dt*i proviinenli lueiim.
1

,,e

EXPOSITIO IN PSA . M I J M C X X X I V .

, .
. [387]
, , .


.
,
(* "

, .

.
, , ,
"> , , ,
.
, ^ ,
, ,
. ,
, * ,
, ,
; , , ,
,
.
. ""
, ,
. , ,
, ,
,
, . " , ' ,

, .
,
, ;
, , ,
, , ,
>. ,
, , ,
, ,
, , ,
,
, ,
, .
, ,
, .
, ,
, . "
, , [588] , " .
ai ,
, ' ^ .
,
. * .
, d

Alius ; .
bSavMpiiv.
e

Savll. .

305

,
, , ,
, ,
,
. "
, ,
,
, ,
, ,
.
, .
, *

,
.
,
, ' ,
,
"
.
, ' (
), ,
, , , &
,
, , ,
, ,
,
. ' ^
,
(. ,
.

\ -
,
,
, , *
" .
Apa

; " ,
,
; ; *
, ,
[389] "
,
.
, ',
,
;
, . ,
, , ' .
; '
,
, '
, .
, ,
^ r

e Sic Savil., recie : Morel. vcro ,

. Ha?c pulat Savil. redundare; sed iiiterpres oimiino male.

lcgil. 1'auiu ? pust dcc.il in Sa\il. scd
f Savil. . Mox alius a Svi!io allalu* xaflfr

poicsl rclinm.

, r.ai.

295
5 . JOANNIS CHKYSOSTOMI A K C M L P . CONSTANTINOP.
Nl
, '
, .
.
,
,
, , * , ,
' '
,
. . ,
,
,
,
.
.
" , ,
,
; .
,
; "
*> . , , ,
, '
. " ,
, .
.
, ,
,
.
.
.
, , '. . "
, *
,
, , *
,, ,
,
. ,
, .

,
. "
. , ,
, .
*. ''
;

, .
. ,
"
, ' .

. '
." ,
* ,
, ,
. ,
,
,
.'.
.Ti
, ^ ;
[391] ; *
, ' , ' ,
, , 0, ,
. [390] ; (3
,
,
. ,

,
, . , ; "
.
, . ,
,
,
,
, . $


. .
* .

,
, .

, * '
,
. , ,
.
,
,
, ' , ,
,
. ,
,
. ;
,
, , *
, ,
,;
. ,
, ;
,
.
,
* ,
Sic Morel. Saril. . Allus .
,
Mox Savrjl. .IbkJ. al&us .
Jbid. Morei. ' ,
, ,
b Duorass*. Ibid. Sav. in textu ,
, !n marg. nostrain alTerl ciiunera.
* ;. Savil. Morel.
Savil. , .
h Unus .
.. .
d Savil. . Mox alius .
Sic Morelli edlio; Savll. vero foi*" *
.
.
..
Savj! .
i Morel. , )* ba*
, .
' Sierfcie Sa*il. el sic legit inlerpres. Morcl.
:. .
k Sa|I. .
c

301^
EXPOSITIO P S A L M U l l C X X X I Y .
divinilns
inunisaam
,
perseqauli
&u;il
Judxos
qui
diversis modis; tiine quidem per uxoreni Abrabcp,
recesserani, quod est signum maximae eorum vecoralerililate illain aflligeus ; postea auleni per famem,
dix el Dei maxima defcnsio. Quoniam enim erant U
deinde per rerum copiain ; post ha?c vero per plagas
gna
cessatura, ea tjusmodi signi exitu conclusil, quo
frequeniissimas. Quoniam ergo condemnabanl Dcum
ea
qiwe
anle Aicla suul defendit apud eos qui volimi ^
imbecillitatis, ipsi et primogeniios occiderunt, et fluattendere. Ne qu^s- enim diceret, Cur puniuniur,
vium crucntarunl: eo ipso tempore Vires quoque suas
eis ostendit per quxdam paulo obscuriora. Obslelri- omnes, cum rex iudicos delincret, el peccaret : pcr;
boc ullimam soJvil bane dubitationem. (juomodo per
ces enim jEgypliorum, cum crudelia illa jussa conullimum? Quoniam quando pcrcussa sunt eorum prilempsisscnt, el snjvum rcgis decretum elusissenl,
mogeuiia, vel invilo rege Judxos cxpulerunt. Quare
magna rerum c>pia donatic sunl. Ulraque autem bxc
etiam si voluissent ab initio, poiuissetil esse eo supecrani Dci providenliaj, scilicet quod el mulieres niariores. Non igitur rcgcm ideo non viccrunt, quod ooit
jorem *irtulem osleuderint, quam ii quorura eral
possent, sed quod nollcnt. Quinetiam ea quac posi*
capul redimilum diademale : el quod eas rcmuneraia
ea consequuta est persequulio crimen eorum amgil, vt in magnam mulliludinem eas propagaveril.
Illud enim,-Benefecit ob$tetricibu$ (Exod. 1. 20), boc plificat.

393

est, Extcnsa esi earum cognalio : etenim per ea ipsa

beucficia, quse in Judxos contulerunt, mercedem a
Deo acceporuDl. Quoniam ergo non occidebant eomm
iiifantes, numerosain prolem eis Deus largilus csu
Scd quoniam pergebant esse stupidi, et omni scnsu
privali, ncriorem eis plagain inflixit: el didicil quidem uuiversus orbis lerra, didicerunt autem eliam
i E g y p l i i : sed illi quidem ex auditu, bi auiera in its
nialis qiuc sibiipsis evenemnt, et visn, et rei expcrietdia Dei potestalcm vidertiul. Eleuim ideo eis
pradixit, ne viderelur esse plaga vulgaris mortis,
quae forluilo aliquo casu cvenisset. Quod iiaque alicubi dictum esl de Servalore, boc bic quoque dicere
possumus. Quidnani ? Dominare in medio inimicorum
tuorum(P*aL i09.2). Non enim eis in soliiudincm educlis, nec in :diquo alio loco, sed in ipsa civitatc p!a
gara intulit. Yide aulcm in ipsa eliam plaga clemenliam.Goepil enim prius a pecoribus, ct lunc ad bomines processit. Quis ergo non adraireiur potentiam,
quomodo omnia iu uno temporis moinonto simul
aiiulit, indnlgenliam ilem, ol sapieuliam ineflubilem ?
Neque cnim hanc primam plagam inflixit, cos voleii3
per alias corrigere, nec quando inflixil, uon pr.enunlialam inflixit. Quamobrem? U l cos verbi casligarcf,
ct ne devenirenl ad rerum experienliam : ncc rursus
quoniam non corrccii fucrunt, permisit ut essel plaga
dubia. Ne quis enim existimarel forluito aul morbum,
aul pestem incidisse, vide quot res concurranl. P r i mum omnes in una nocte. Secundo omnia primogeniia. Si enim fuisset pcstis, non sola teligissel primogenita, secundis vero pcpercissel: sed ouines citra
ullum discrimen pervasisset. Tcrlio, si fuisset pestis,
iwn abslinuhsct omnino a Judseis, nec solos teligisset
ifigyptios, sed ea mulio magis corpora confecissel,
33 labore el miseria, et toi ei taniis malis confecla
fuerant, qux pauperiatc el fame jampridem adeo
exhausla eranl: non regum, el eorum qui eranl aucioriiate et dignitaie praditi, qui libere et secure vi
vebant, quibus omnia quac ad culium el ad vilam
pertinenl abunde suppclebant. Si fuisset pestis, non
repente venisset, sed anleqoam ingruisset, pnevia
advenlus signa dedissct. Ntinc autem haec simul fiunl,
ul iOgyptiorum arguatur vccordia : eteniin posl banc
^lagam et postquani apcrtc didicissent cssc plagam

5. Hoc ciiam evenii in Safil. Quaudo enim ejns filium eripere oportebal, omnee vulgo assentanles regi
eum, taineisi lcgeni illc transgressus essel, eripueruiil ( i . lieg. 14. 45) : quaudo aulem volebat occidere
loi sacerdoies, ne vocem quidem emiseruot, ec eos
dcfcndemnt (1. Reg. 22. 17). Quod si lunc babcbant
naluram qua? pro eis faceret, hic etiam hfibebanl jtiri*
naiuram. Erantenim sacerdotes,et erat coedes .ria, et ira non ex reclo judicio profecta. Scd bujns
rci causa cral socordia, ei quod sacerdolum viccin non
valdc doIebanU Yide ergo qux mala poslea iucidcrinl:
illius cnim negtigentia? non leves pconas dederuut.
Quando ergo factum fueril aliquid ncfarium, tiemo sit
iners et ignavus, sed igne ardenlior : ncc ininus d<>leat, quam ii quibus fil injuria, el ita plurima uwU
sislenlur. Ab homine usque ad pecus. Cur aulem eiian*
pecora? Qiioniam propier bomines Jacla sunl, et
quoque punit propler homineiD, ul augeat (iuiorcui
ui intetitiorem reddal calamilatem, vU ostendal plagam
esse divinitus immissam, et bellom procedere de Cie
lis. 9. Eminl signa et prodigia in medio lui, JSggple.
Quid est, Jn mcdio tui ? Yel locum dicit, vcl idcni esl
quod, inanifcsle. lllud enim, / n medio, ubique idenv
signirtc.it qtiod apcrie, ul quando dicii alicubi, Feci.
salurtm in medxo terra (Pial. 73. 12): e&l enim mcdium niamresiuro omnibue. Emisit signaet prodigia III^
wedio lui, Mggpit* Jure auiem optimo : ea onitu iiebant ad coricclioacm, et ad eos ostendendos qui eranv
lucraturi : non tcincre enim cvcniebant, scd modo
admirabilissimo: quare et co quod feriebant, eo quod
niirabiliier, dupliccm aAercbaut uiililalein. In Pharaonem, cl tn omnestervot ejus. \ idi&ti poteniiam inoff.ibilem? qnomodo cum omnes simul e$sent de cia
sumpium est mpplicium, et illi quidem paiiebaniur,
alii vero lucrabantur? Quomodo autem dicit, In omnes tervos ejus ? Alqui non babcbanl omnes primogeniia ; sed dicil de aliU signis, el dum in iEgypto quidem bi ferirentur, lucrum faciebanl J u d x i : duin ^ u tem in soliiudiac beneficio Judsci aftlcerenlur, alii
juvabantur (a); t plagaa quidero inflixil hoalibue, ho%
K

(a) Quando ait, JndaRls fn aoliludine bcnefldo alTectis^

etiam alio^benelicio atfcclos fuisse, id intelbgii ue vui^i;
proiiiiscin imiumeraliiU mullitudiue, quai emu itlis prolecu
uarraiur F.xodi cap. 13. lli eraat abcnigense, iEg^rpiii e\*

Z9S

S . JOANNIS CimYSOSTOMl A r t C M E P . CONSTANTINOP.

395
landi ignari, a longa scrviiule ei diulurna tyranuide
TCIO affccit beneflciis, per utraque omnes juvans. E l
liberali, fame et xrumnis consurapti, omnibus ad accicnr non hos quoque bencficio afiicil ? Quoniairi soliti
piendam injuriam exposili: sed illa ducenlc maim
sunt pleriqnc homines perctissi potius quam benefiomnium potenlissimi erant.
cio affecli Deum agnosccrc. Quod enim nollct eos punire, vide eum assiduc differentem, et plagas cohiben6. Erat ctiam bellum justum. Nequc entm eos intem et per ulraque osiendenlcm potenliam suam et
vasissent, nisi illi eis causam dedissent, el viara cie
clemeniiam. Alqui sat fuissel post unani, secundam
interclusissent, quod erat cxlremai inburnanitalis :
et lertiam, tamquam qui morbo immedicabili laboraet Idumaeos non sivii ad bellum accedere. Ne ciiim
rcnt, eos omnino perdere:at noluit, sed etqiiamquam
silenlio confidentes, posl haec rursus invaderent, sed
ulnra pra?sciret, c l quod necquinta, nec sexla, nec
scirent cum quibusnam bellare, a quibus vero abstideciina meliorcs futuri essent, non destitit facere
ncre oporlerei, boc facit in soliiudinc , pcr rce ipsas
qux sua erant: undemaxime ejus poiestalem, curam,
legem cis conslituens , quomodo oportcrel titi eis qui
sapicniiam et bonitaiem admirari aequum est. Polenillis occurrerenl. Et omnia regna Chanaan. Vulisti ex
liam , quod percusserit; curam , quod cobibuerit;
his doccri universum orbem terrx ? Qucmadmodum
gapienliam , quod cum scirct Ailura , quac sua erant
enim ignis spinas, iia ii omnes invaserunt, nec poicfecerit: quod ipsnm quoque cst maximae cleinentiae,
ral quisquam eos suslincre. Audi ergo quid dical
quod incipiat a minoribus , quod ab iis quae non sunt
Balaam, qui non a prophetis, non a Mose didiceml,
ratione predita. Progrediens aulem ipsum qnoque resed a rebus ipsis : Hccc est gens quas elingit omnem
gem auigit, quod eliam maxiinc fecit ut prrcdicarenterram (a) (Nnm. 22. 4). Vidisli proprie dictam melur quae evcniebanl. Qu;c cnim privalo alicui accidunt,
laphoram ?Non d i x i l , Qii;c bcllum g e r i l , qwx fundil
lalcre eliam consentaucum c s i : quando autetn vir est
el everlil, sed, Qum elingit, vcdens oslendere quam
insignis qui plagam accipil, niliil velai quominus res
facile ab eis pariatur vicioria , c l quomouo r i ubique audialur. Posiqtiam vcro dixil cauam , cur
tra sanguinem ab cis tropxa erigantur, el sola conun
percusscrit , dicil eliam plagas. Si.d ncqne eas sa?pe
incursione inimici proflig. ntur. Non opus , inquii,
recensct, neque sigillalim perseqtiilur : sed cum eas
babenl inslrucia acie, nec ul pra?lium comuiiluno verbo significa sct, prxlcrcurril diccndo, Emisit
talur , sed tanlum invadere salis est
et omnia
tigna et prodigia in medio lui, jEgypte. Deinde edtn i l eis cedunl. Non solum cniin ut lcgc bclli ct iustrucia
rursus populum ex jEgyplo in dcseritim , ubique osacie viucercnl effecit, ne quis ca qu:c fiebant, eis aitendcns se non esse Dcuin lantum alicujus partis ,
tribueret, sed elcincnla orbis lcrra in eos commovenec in unam solam rcgioncm dominatum obiincre ,
bat: el ideo animos corum primum dejiciebalel persed in universum orbem terrrc. Quocirca subjunxit
lurbabat, el cadens grando mulios pcrdidif, el sol
diccns: iO. Quipercussit gcntes multas , et occiditre- slciit, el bellum longius prutraxit, et nmlla ejusmodi
ges forles : per (olam viam pignora variis modie prae- admirabilia facla sunt, ct lubarum sonitus vel igoc
bens suae potenliae, et in ipsis docendis per res ipsas
vrhcmentius in lurrcs irruens muros diruit. Hoc nudeducens. Per bella enim priora quoque docuit, non
tcm uirisquc fuit ulile. Nam ct illi disccbant, bcllum
naturam aeris,nonpotentiamelemenlorum,nec aliquid
non geri ab boniinibus; el bi docebanlur ul ad Dcum
aliud ejusmodi, sed impcratoriam manum , quac eos
rcspicerenl, ncc umqiiam de rcbus gesiis se jaclarcul,
dticebat, pro eis bellum gercrc; et uirumque per ulrummagnosve spirilus sumerent, sed se boncsle et nxxleque oslendit, per ea quae facia sunt in j t g y p l o , ea
rate gcrerenl. lloc enim modo vicisse majus e's orqux in solitudine facla sunt, ct per ea qiue facta sunt
namentum afferebal, quam solum vicisse, ut qo >d c> s
in soliludine, ca q u in ^Cgypto suni edila. Quando
splendidos rcddcrei, et modcsiiam docerei; splendienim ipsi absque armis , acic , et praelio, inimicos
dos certe, quod lalem babereut impcralorem; moprofligabant, eis aperte ostendebat, se in jfigypto
destos aiilem, quod prxclaris suis faclis non inlmncquoquc non opus habuisse elemeniis ut ea adversus
scerenl. 12. dedit terram eorum herediiatem, htuillos moveret, sed fariis et diversis modis volentem
dilatem Israel populo $uo. Hoc quoque est maximum
suam ostenderepolentiam, creaiuris adea usum esse.
miraculum, quod non solum expellcrent, sed lerram
11. Scon regemAmorrhceorum et Og regcm Basan. Non eliam occupare posscnt, et urbes dislribuerc : quod
pcrsequilur urbes , neque in singulis insisicndo paueis quoque magnain prxbcbal voluplalem, magniim
latim narrat praelia, sed rursus magno auimo praelerornamentum, magnam Lctitiam. Id aulem Dei quoque
urrit innumerabiles calervas miraculorum. Gum
est polpntiac. Noti cnim parva res cst occupasse rcgioenim posscl immorari, et tragoediam illam amplificancm Iiostium, sed ad boc quoque magno Dci auxilio
rc, non boc facit: sed cum maxima se offerrct mulliopus est. 15. Domine, nomen tuum in<cternwH il *
tudo eorum qunc a Deo gesta s u n l , ea omuia prxtertnoriale tuum in generationem et generaiionem* Alins,
currendo prosequilur. Atqui illi quidem erant armnti,
Kccordatio tui (b). Hic inlercipil orationis seriem g "
ct urbcs munitas habitabant et rei mililaris et inrificaliono, quod semper solenl sancli faccn:. Potstrucndae aciei erant perili : bi vero exsules, et belquam cnim de Dei miranilis alquid dicerc incipicn1

,(>

alii, qui bencficiorum in isranliias collatorum consorles

eraut.
^avil, iwn dcvstit.

fn) !la?c snnt verba Moabi, non Balaami, ncc par>nn)

teresl discrimen ba?c inicr et dla quse in lilvro Nuinim-ruin
leguntur.

\b) l!a?c ialcrprolalio ctiju sit iguoraiur.

1910 PSALMUM C X X X I V .
.
; "
*
.
, ,
*
. ,
\ , , ' ,
, , ,
,
,
, ,
. , *
, ort ,
\
, ,
. ,
3 .
\ ,
,
* .
, ' , :
, ,
' , ' (5 ,

[592] , .

,
,
, .
* ,


,
.
\ ,
, ,
, ' * ,
,
), . " ,
, ,
, ,
' ,
, .

^,
"
. ,
, .
, ,
*
,
,
,
, , ,
, b

596

.
'. .
, ' ; ,
'
. " ^
, ' , , ,
,
. .
;
, ,
. "
, , , '
.
; . ,
, , .
[593] ,
, .
, , , '
,
.
,
,
'
,
, ,
, , ]

.
. , '

, .
,
.
, , , ,
.
, .
, ,
, *
,
, .
.
, . ,
,

' . ",

.
, . '
, , ,
,
, ^ .
" * c

Snvil. .
b Savil. , Morcl. ,

mclius.

Alii ' )/.

Savil. et alii > .

S. J O A N M S CHRYSOSTOMI i L R C H I E P . CONSTANTINOP.

507

,
- ,
\\
, ,

,
. . \
" Qv , ,
., ,
,
,
. .
*
, ,
. .

, ) , \ *>
, [594]
, ,
,
, , ,
,

. , . ,
, ' \, ,
, , . ,

; ,
, , .
" ,

.

\ ,
,
, ,

, . ,
* ,
, ,
.
r

*.
, ,
, .
, ,

, .
" ,
, ,
. *
,
,
, ,

.
, ,
, , *
,
, ,
, ,
.

,
.
,
,

,
. a

IU SatU., Horel. tutem . Paelo post SavH.

, , Morcl. vero ,
.
b Mor. } , Savfl. .
Tres mss. * qus leclio optime quadrat
e

, , ,
, ,
, , ,
, ,
, , ,
, ,
, , [395]

.
,
, .

. ,
, * , *
, * ,
, ,
. , "
,

,
.
, .

.
.
,

. "
,

'* . ,
, , .

, ;
,
,
. $, ;
,
,

, , , .

"
.
,
' ' /
,
, ,
]. ,
. ,
. "
' , *
, *
, , :'

.
, ,
, ,
,
,
, ' ,


, ,

' . ,

ad seriera. Sed qtiia MorelH et Savitti leclkmem aequii r r etiam ioterpres, visum esl illam reiinere.
d Sav. .
Sav. .
f Slc Mor. et Sav. Aliu* *.
6 Sav. . Mox SaT. . Mor. '
1

597

EXP0SIT10 PSALMUM C X X X I V .
398
tiam
propier
imbecilliutcm
eorum
qui
audiebant,
ics, iuflammati fuerint, non prius ad fitiein pcrvevide quoraodo hoc verbis ampliiicnt. Poetquam eiiim
iiiiint, quani pro iis quae dicta suni Deum gloria ei
a Dei potemia iniiium dtixil, et dixit qu:e in ca*to
lande aflecerint, et ita suum desiderium impleverint.
sunt, quse in terra, qua3 in abyssts, au.ne in Judaois,
Qtiod eliam Patilus ubique facil : maxime auiem in
quac
iri propria, quee in aliena tcrra, qu;e in bosiibua,
proceiniis Epislolarum, ul quando dicit Ecclesiis Galalia- : Graiia vobis et pax Deo Palre nostro, el Do- qux in gentibtis, facta eunt, deinde eum ejus bentgiiH
mino Jetu Christo, qui dedit seipsum pro peccatis noslrisUlem revocassei in memoriam, bonitaiem, clemenucundum volnntatem Dei et Palm noslri, cui gloria liam, curalionem, sapientiam, et potenuain, el Deum
m tcecula sceculorum. Amen (Gal. 1. 5. 5). Et in epi- esse universorum, ei oniversi orbis ternB curam gertre oslendisset, irridet deinceps el ludificalur idolistola ad Romanue : Quorum adoptio, el gloria, et cultas, el promissio, quorum patres, el ex quibus Chrislus coruni deorum imbecillitalem, el statim ab ipsa nasecundum carnem, qui e$t super omnia benediclus Deuslura in ipsos invebilur : imo vero ipeum noineD ad
eoriun reprehensionera adducii. Idoliun enim uiliil
in twcula. Amen (Rom. 9 4). E l rurstis alibi: Rrgi
autem sasculorum inunorUUi, inmsibili, toli sapienti Deoest aliud quam quid irabecillum et abjeclum, et nohonor el gloria in uecula zmculorum. Amen (1. Tirn. I incn summas infirnutatis. Quocirca binc incipit, di17). Iia eliam hic prophcia cum mente agiiasaet utit ccns, Simulacra genlium argentum et aurum. Priimim,
versam Dei providentiam, plagam in JSgypto, varia quod eimulacrum; secundam, quod inanima matcria;
terlium, quod boc ipso quod suni inulacra, non soet divcrsa beneficia q n in solitudine ab illo in Judaeos
lum ex seipsia imbeciUa, tilia et abjecu sint, sed
collala sunt, quae pro illis adversus hosles facia sunt:
eliam quod ab hominibus focti. Quocirca subjunxil,
ab ejus ineffabili bemgnitate inflamroatus, emisit
g!orific:ilionem dicens : Domine, nomen tuum inater- Opira manuum liommum, quod quideiu esl maxima retium, Domine, memoriale tuum generatione in gencra- piebensio eorum qui illa colunt; nempe quod cum
tionem. Hoc est, Gloria lua esl perpetua. Niliil criim ipsi sint in causa cur ea sint, in eis tamen suae spem
saluiis collocenl. 16. 0* habent et non loquentur. Ocuci aflferl ullum dctrimenlum, nibil earo jntcrrumpii,
scl est semper, el manel immutabilis, et a conter los habent, et non videbunt. 17. Aure* habent, et non
sione omnino aliena, florens ac vigens. Qmd esl au- audient. Neqtte enim esl spiriliu in ore ip$orum. 18.
Similes illis fianl qui faciunt ea et omne$ qui confidutU
lein, Memoriaie tuum tn generationem el generationem?
Tui, inqnit, memoria non desinit, et Oneni non babet. in ei*. Os, inqtiii, habeni, ei non loquentur. Vidisti
14. Qma judicabit Dominut populum $uum el in servis quomodo augel irrisionein, el fratidem coarguil? Quo$ui$ deprecabuur. Vel ulraque haec dici possunt de po- niam enim ea sa-pe movent daimones, Gctionem eC
eimulalum aclum eorum detegit, ostendena non es<e
pulo, quod de eo poenas gumet, et posten ccssabii, et
spiritum in ore ipsorum. E l quaenam eet cauaa quod
ipsoe recreabil: vel divisim, Consolaiionem qttidem
malus daemon absque illis nibil facit, nec loquitur?
accipiet, de populo : Judicabit auiera, de boslibus.
Hoc eel, Illos quidem recreabil; hoc eoim sibi vult Quoniam slupri, adulterii, el innumerabilium viliortim rolumnac stml boriim slmulacrorum figursc : doillud , Consolationem accipict; Judicabil auleni bocens eos qui scdticutitur, per ipsum statiiarufn aepeglcs : boc est, de ipeis poenas sumet.
7. Deinde qnoniaro non poierat dicere eorum recle ctum eas res imilari, quarum iiguram praeferunt sialu;r, eis aasidei ea movena, et decipiena. Deinde rurfacla,hac jusliflcandi ratfone ulilur, nempenomine posus
alio ludificaiionis genere ea aggredilur : Simitet
puli,et nomine servorum. Cnm auiem dixit, Deprecubiillis
fiant qui fachint ea. Considera apiid le quales dii
Uir, oslendil reconciliationem esee iHiut clemenliae,
sint, quibus fleri similcs dira esi impreealio. Noslra
non aulem ex illorum meritis. Ubi enira deprecalio,
auiem non i u habent. Extremosenim yirluiis finis eat
venia opus est : ubi aulem opt est venia, non
suni recte faciorum merita, gcd est tempus cle- id quod facil ad Mimmum bonoruin fasligiura pertingere, ut Dei quantum Qeri polcat similes siimis. Apitd
menliae. Quoniam ergo dixil superitis : Memoriale
titum in generationem et generatioiiem, soli autem ex illos autem, inquil, el culius esl el dii lales, m cia
esse similes locum leneat exlieraa? impreoalionis,
aiiis genlibus ipsi tunc l)eum sibi adscribebani, per
Quod igitur sinl inateria inanima, quod fiant ab eis
boc lalc quid significal, et dicit, Salus popnli oslendit
qui ilia co!unt quod siut simulacra inionnia, qund
tuani apud multos gloriam. Qune enim nalura ei inest
gloria, elsi nullus eum oolal et observet, perpetuo jaccant nnllo seiisu praedita, et quod adjecerit pro dira
imprecaiione, ut quis eis evadai sirailis : per iwcc,
nianet, ei nec minui, nec diasolvi, necmutari potesi:
itiquam, oronia osleodilur suramug errur. Poetquam
qna3 sit aniem ejue apud niultas laudatio, a noatra
crgo esiendil eoruro iinbecillitatem, errurem, da!ino
eiiatn salute ostendetur, cum nos civitatem, a?dem
Rum imprabiuieoi, eonun qui ilia faciuiit stulliliam,
sacram, et templum receperiinus, et pristinas rripuab
his cito liberatite, concludtt oralionem glorifir.v
lilicnc reslituti fiiertmus.
tione,
aeipliua narrans ea quaj Deus fecil, ut qui
Sinwlacrorum vanhai. DiBntun cur idoH$ auideat.
15. Simtdacra genlium argefitnm et tmrum, optra ca jam aalig demonsirarit, sed pro omnibus quae aunl
in confeaeo, laiidem exigens ab iis qui fruunlur ejus
manuum hominum. Quoniam ih princtpio dixerat,
Domhtus autem notter prm ommbm dm, et visiie est b^ncficio : el ideo vacai omnes ad glorificalionem, gic
diccas 19. Doffins hrael, benedicite Domino. Domus
Vcr comparalionem introducere q;iamdam cxcellent

399

S. JOAiNMS CIIIlYSOoTOMI AUCIIIEP. CONSTANTINOP.

Aaron, benedicite Doniino. 20. Donius Levi, bwlicite

Domino. Qni titnetii Dominum, benedicite Domino. 21.
Bencdicius Dominus ex Sion, qw habitat in Jenualem.
ftenedictionum dlfferenlm. Cur ergo non omncs
simul vocnt, scd in nnlincs dividens ? U l scias cssc
iuagnairi diffcrentiam benediclionis. Aliterenim sacerdns, aliler Lcvila,a!ilcr hicus, aliler frequen* populns
bencdicii. Dicere auletn, Benedicite, cst ojus(|tii oslen*
dil beatam illam naluram el ab inieritu nlienam. Benedicile f-nim, inquit, quod liberali csiisabadversariis,
qnod digni babili eslis qui talem Deiim adorareiis,
*|iiod vcritatem agnovislis. Esl oniin ipse quoqui bcticdictus, xii naiura babens benediclionein, ncc laude
alioruiii indigens, verumtamcn vos quoque benedicilc,
imn qnod ei aliquid ex eo accedal, sed quod ipsi
nagntim fructum ex ea re percipialts. Klsi cniin rst
fiaiura benediclus, ul cerlc cst, vull lamcn clinm a
tK.bis benedici. Sion autem rursus niemorat, el Jcrufialcm. Quoniam euim illic erat conslilnta eorum rcsp-iblica, illic fundalus erat eoruin cullus, et ex eo loco
dorebantur el instituebantur, vull ca loca vencranda
ac magnitica rcddereipso Dei cognomine, ul cmn
cssenl veneranda, majus illorum essct in ca sludium,
el cum csset inajus studium, ad ea magis aiirahercnlur, atiracii vcro, in Dei cullum nmgis defigereniur,
drlixi aulcm, ad majorcm virlulem doducereuUir,
propicr qtiam onrinia lacla sunl. Srd mnc quidem
er-iu Jcnwalcm ct Sion, Imdic auicin cadi ct quas
smit in caelis. Illi ergo nos, quwso, d iixi simus, ut
fiunra cliam bona consequam-ir, gralia ct misericordia Domini nostri Jesu Cbrisli, cui gloria iti sacula
Kftculorum. Amen.
1N PSALMUM C X X X V .
i . Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in
tasculum misericordia ejus.
1. Deus perpelua miseretur. Posiquum antc loqiiiilus esl de Dei in bomines beneficiis, de ejus quoqtic miscricordiac mngniiudine disseril, non eam nicliens : ncc enim id fieri polcsl; scd per infinitiim volens osleiidere ejus inagniludincm, invilatqtte omnes
ad gloriiicalioiicm, dicens : Confilemini Domino : boc
cst, Gmlias agile, laudale \ps\im. Quoniam in tiuculum
misericordia ejus. Quid e s l , In s&culum ? Non aliquando quidem , inquil, bcneiicio afficit, aiiqtiando
vero recedil: ncquc modo misereiur, modo dcsinit,
qnod evcnit in bominibiis, quos prohibei animi pcrhirbalio, distrabil fraclus ct abjectus animus, impcdit obsequiurn, nec permiltuut varii casus, rcrumqiie
condilio : at Deus nnn est ejusmodi, sod pcrpctiio
miseretur, nec umqtiam desiuil huc faoerc, eliamsi
boc faciat variis et diversis modis. Semper crgo miserelur, ncc umquam cessal bcneiicio bomines afficore. Deinde postquam dixil eum misereri perpelno,
ostendil ctiam argumentn niisericordirc, quod ejus
misericordia semper mancal, ex iis qu.32 videnlur ca
assercns ; et quoniam cos dedncebat ad pietaiem
veramquc religionem, vidc quomodo eum rursus
coiifcrt cuin diis gcnlilium, ad capturn audiiomm
eodtni inodo sc demiitcns. utiid cnim dicil?2. Confi-

400

lemini Deo deornm : gingulis subjungcns, Quonittm in

ueculum misericordia ejus. E l , 3. ConpUnnim Donvno
domiuorum (Psat. 154. 5). In praccedenti qtiirirm
Psabno diccbal eum esse pnc omnibus diis : bic autem adhuc amplius, cum esse illorum Hemm el Dominum, sive idolorum dicas, sive dainoiinm. Etsi
enim oiicnderint da?mones, sitiiqae probro et ignominia notaii, scrti lamen sunt, eiquc subdiii. Propterea ergo, inquil, coniiteniini, quod babcaiis
Oeum omnitttn supreiniim, cui ntillus esl similU , qni
Herus esl omninm el Dominus. Alqni dicilur eiiaiu
Deus eomm qui illi placcnl, ut quando dicil : Erjo
$um Dcus Abraham, Deus Itaac, el Deus Jacob (Exod.
3. C). Quomodo ergo bic dicit, D^inottuni ? Sed illud
altter, el boc aliler. III c eniin ul oslendai famili.iritatem et conjunciionem, magnumque sutim in eos
amorem : bic autem, ut su.un significet emincnliam.
Miracnla Dei uon polentiw solum tunt, sed etium
bcnigmialis. Cwlum propter hominem fnctum ; elemenlorum usu$.4. Qui facit mirabilia magna solus : QUOniam tn smculum misericordia ejus. Posiqnam asseniil
eum esse dcorum llerum et Domiuum, as-eriionem
deinceps probal, c l quod dicium est coniirmat. ex
potentia eum rursus prcdicans. Non dixii autem, Qui
fecil, sed, Qui facit, oslcndens cutn assidue bencGcio afliccre, resquc admirabiles, c l quai sunt opinione majores, facere. Haac autem duo ponii q!iae
suul in co cxiinia, ct quod faciat, et quod solus
faciat: atque adco tria c l qualuor; ncmpe quod
faciat, quod miracula, quod niagnn mirarula, e.L q\u4
solus facial. Ilajc autem dicla sunl non ul vilipcuderclur Filius, scd ul inter eum et daemones oslcnde*
rclur discrimen ct distinciio. E l qu.xnam sinl ba.*c
ndracula rmagna videamus, qtias solus facit. Alque in
principio non loquebalur de potenlia, sed de bcnignilale cl clementia. Confitemini enim, inquil, Domino,
quoniam bonm. Quomodo ergo accidit, ut uunc loqualur dc poieniia? Quoniam bxc miracula non solrnn
sunt polcnliae, sed cliam bcnignitatis ei clemcnlix.
Qumam autem sanl miracula oslendcns, subjungii
dicens : 5. Qui fecil ccelos in inlelleclu. 6. Qui finuavil
terram super aquas. Alius, Qui compilavil lerram in
aquis. 7. Qui fecit luminaria magna tolus. 8. Solem m
poleslaiem diei. 9. Lunam et ttellas in potestatem noctis. IIocc cisi cjus polentiam el sapicniinm indicanl,
atiamen cjiis quoque magnam beuignilaiein ostcudunl. Quia eniin sunl adeo magna, pulcbra. c l firiua,
vires ejus et sapientiam pncdicant : quod ca aulcm
propier nos el usum noslruin facia s i n l , bcnignitalcm el perpcluain bonilaiem. Vidos quomodo sit in
ailernum cjus misericordia? Non cnim ad decem ct
viginli lanlum annoe ba?c fecil, ncquc ad cenluin,
duccnla , c i millia, sed ea ultra lotam viiam nosiram
produxil. Et ideo boc significans, in unoqitoqne
versu subjungil, Quoniam in sceculum misericordia
ejus. E l quod esl admirandum , ea fecit quidcm : el
cum facla cssent, dedit ab inilio : sed po>K|uam liomu
Iransgressus cst, ne sic quidcin cuni cxpulil, sed ca
qwx ei dedorat cum non pcccas-cl, n-liquit cliain

309

EXPOSITIO PSALMUM C X X X V .

pwv. ,
. 01
,

.
|39] ,

.
,
; " ,
. " , ,
, . ,
\,
. , ,
,
, .
, *
, *
, , ' * .
, ,
' .
, .
,
,
, ^,
, , ,
, ,
, ,
, , .
,
.
, , ,
,
,
. .
1

' .

, ,
*

'.
,
, (
),
, ,
*

, , . "
. ,
; , , ,
, , ,
' , ,
, . * , ,
,
. ,
. ,
, [307] ,
,

,
,
. ;
4

Sav. .
1 Sav. .
' SaY.
Sav. .

.<00

, ' ,
" . ,
. ,
* *
,
, , .
,
, .
, , , , ,
. ,
,
6 .
; ' , >
. ,
,
.
1

. ,
, , ::
,
, . , , , ,
, , .
, , \
,
, , ,
. ,
.
, ,
.
,
.
, , ,
.
; " ,
.
,
,

. ", *
' ,
, ,

^ . *
, *
. ,
, ,
* ,
, [398]
.
;
, , \ , ,
.
, , "
. ,
, *
,
* ,
6

11

Sic Sav., Mor. vero .

) mss. , codex autem Reg. iinus, qni
Chrysosl. refert, habel . Hanc vcro lecitonem
corlex Coisl., num. 48, Symmaeho IribuU.
t/iius .
* Sic Sav. rccle. Mor. .
* Sav. , minvis recte.
f

m
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI
\ ,

. ,
, ,
$ , * .
, ;
* *

, .

ARCHIEP. CONSTANTINOP.

403

,
' ,
, *
, .
, ,
, ;

., . ,
. , ,
' ,
'. t , ' , .
, , ,
. , '
. " , , ',
. , - , ; .
, , , - *
, , ,
, ,
. - ", , *\
^ *>, , >.
; ,
, .
, ,
. ,
, , ,
, . .
, ,
, ,
, , *
, , ,
, *. '
, , . , ,
*
" ,
, (5 [400] , . :,
. O
. , , ,
'/- ' '
. , * , ,
\. .
, ,

. .
|399]
, ,
\ ' *,
. ;
. ; " .

, '
, ; , .
. ,
, - . , , ' , ,
. ,
; , '

.
, , ' ,
. , , " .
, ,
, &. Infjra Sav. .
. , '
Haec inlerpr.esi Synunachi: aliera vero, ,
. "
iiletur esse Aquil : sed alii ad Aauilara
habent, non .Vide Hexapla nostra. Sar. addilfci
clc . Sedbaec supervacanea videnlur.
* SaT. .
AIU .
h deest in B*v.
om. Savil.
Tres msi. , fnfra Mur. *
h Savil. . .
. Sav. melius wfr .
i Savtl. * .
9

EXPOSITIO 1N PSALMLM C X X X V .

401

fruenda p<;sl peccatum, nec probibuit quomimis post

illud pcccatum cis uii et frui possel. Neque vcro unum
c.elum solum fecit, sed etiain atlcrum : vcl ab exordio
osiendens ab eo nnn reunquendos in icrra , sed
fore ut nos hinc transferamur. Si cnim no essct nos
illuc translaturus, cur produclum csset ca?!uni? Neque
cnim esl hoc illi elemenlum utile : nulla re enim i n diget : sed cum velil nos illuc a terra Iraducere
pncparavit babitacula.

402

liam. Nam quod boc quoqne magmim metum attuleleril aiienigcnis , audi quid postea dicant vaics
tiorum: fiic est Deus acerbus, qui percvuit ASgypium,
el quando tllusit eit, tune ip$o$ eduxil (\.Rcg. 6. 6).
Vides eos proplor boc ipsum conlremiscere, propier
furtum, propler fraudcm, quod eos inlerft*ceril.
Maris liubri divisione*. sEgypiiontm obtiinatio. 3/fracula rara sunt. 43. Qw dibisit mare Hubrum
in divisiones. A l i u s , Jn tectiones. AHus, In $&gmenta. Nonnulli eniin dicunt non fuisse mmm
2. QHamobrem ciim bacc sciret prophela, untciiiviam scd pro nnmero tribuum ftiisse aqnam sctaeain,
que versm aubjungii : In tmculnm misericordia ejus,
iii imilke essent trajcciioiies. Hirc autem omnia etsi
adiniraiis ejus benignilatein. Qtti firnumit terram M niagnani ostendebant potentiam , lerribilemqiie ei
per aquat. Yide hio qtioque rur&us benignttalem.
magnum eum esse indicabani, multam tatnen quoqtte
Poslquam enim facti sumus mortales, et eo redacti
in ?e babebant bcnignitatem, non polnm in cos que*
sumus, m multie egcremue, ue sic quidem nos rcliruiii gratia ea ilebant, sed si voluisecnl atiendere,
q u i t , sed bic qnoqne inlerini nobis congruum dedit
elinm in adversarios; non enim eoa lemere et nebabhaculum, et lot lanltsque suae benigniuuis clarisquidqtiam mari obruit, aed quod posi tot facta mirasimis indiciis lerram refersit, ut ne verbis quidtnn
ctda adversns aquae adbuc &uam oslenderent audaca possint explicari. Prepbeta ergo eum incidis&et in
ciain. Oportebat autem eos eliomsi essent supra
abyssum horum beneficiorum, ei vidisael qitoddam
omnes homines nullo sensu pranditi, cum pnrcedeuvaslum et immensum pelagus, exsiliit alta vocc ctalia, prnpscutia, ct qua3 erant pra? oculis cnitsiderasmans, et diccns : Quam nwgmficeta wnt opera tua,
sent, ejus polenliam mirari et adorare , alque ab
Domine ! Onmia m aaptttifte feci$li (Psal. 403. 24). iiiiporiiina contentionn cessare. Illi aniom cum vidi*Porro si qtiis viderit solem ct binain , et temporum
rcnl oniversain crca:uram pro ejns arbilrio mutari ac
ordinetn, rursus videbil universam ejus benignilaIransformari, et ctim eis belligerare, ne sic quidcm
lem. Neque enim parum ad vitse dccus el ornamena furorc desliierunt, sed cliam ciim riderent Hlud
lum, iiuo vero ad ipsam vilam ba?c nobis eiemenla
niiraculum
quod oniiicm supcrabat opiidonem,
conferunt, ut quae nutrianl fruciusque rnaturent, sioe aliena Hla et nova via ingrcdi ausi snni. Qtiocin a
quibus vivi non polest, tempora nobis oslendant,
mare illis sepulcmm efHcilur. Non cnim orat opus
horas exprimant, diei et nociis cursus distinguanl,
nalurx quod fiebal, sed plaga* divinilus immissne : et
per terram et mare viaiores deducant, innumerabiles
ideo brcvt momento temporis (lebant conlraria : ct
alios usus prebeant.Yidisti quomodo sit in aMernnm
non scindebatur (anium in unam parlctn, sed pro uumisericordia ejus, quomodo in onoquoque verau jnre
omiiinm tribuum. In unoquoqiic autem aigno
boesubjtingat propbeta ? Alius autem interprea illud, mcininit misericordiae : boc enim Dco maxhnae cura?
i n polestatem diei, dixit, ut dominelur diei (). Aiiua, crai, quandoquidem per elemenia (icbant miracula,
ln poieitatem nocti$, dixit, ln potesuuetotenoctt. 40. nequa? fiebant, existiinareulur essc altctijiis naluraiis
Qui percuttit jEgyptwn cum primogtnMi wum, 44. ordinis rerum, sed snperni auxilii, quod oiunem opiQui eduxit Jsraei de medio eorum 42. Jit menu po- nionem superantia cfflcit mlracnla. Quod eiiam iu
tenli et in brachio exceho. Asstdue versat miractibim
mari accidil: idqne aperle o^tensum csi ex co, quod
qtiod in ifigypto factnm est, propter ingratum eonim
posl illud non amplins factum s i t : qua* amcin nam
nuiimim, el quod cum ea semper audivissent, eortun
raliler l i n n l , sunt frequentia, et cerio tcin^re solent
obliviscerentur. Non est auiem ha:c quoqne miserificri. 44. Et eduxit hrael per medium ejut: quoniam
^ordia parvum signum : hoc enim liberavit illos a
in tccculum misericordia ejus.
servhute, et posleris fuit occasio Dei cognilionis.
3. Vides quomodo in unoquoque vorsu jure subjmiAliud autem hic quoqne signiflcat. Qnidnam ? Eliant
git illud, Jn wculum misericordia ejus? Hxcenim
posl plagam illa:n in ejus fuisse potentia iiberare eos
oniuia ostenduul porpetuam ejus providentiam. Elsi
a servitule, cum illos lerrore concussissei, ei mari
enitu qux facta sunl flnem ceperunt, corum lamcn
obruisset. Naec aulem d i c i l , ne quis paulo inconsidememoria? praebuerunt posteris naagnam ansam Ihi
ratior pularet, cnm jussil eos accipere auram ct vasa
cogniiionis. In memoriam eniin mandata et ira**argeniea, bacc propler Smbecillkatem jussisse. Nam
roissa ad posieros, deduccbant ad magnam philofoIII>G fccit volens omni raiionc e&se terribilis boslibue,
pbiam. Quaraquam alioqui non fllud sduin factumesi^
et ostendcre se et Vi et aactoriiate posse omnia faet Dei ceseavit curatio; neque in rcbus solnro iftgy*
rere eosquc faiiere acdecipere. Namqoa? aperle fcptiacis subalilit cjua bcnignitas, scd untimquodque
cit non ideo fecit tamquam non posset decipere;
icmpushabel aropla et lalc diffusa eju$ iacnarrabiHs
ue com decepit, id ideo fecit, quod non posset aperifi
bcaignitatis indicia. QIKB quidem ille admirans, aaaicapcre, sed in utraque parte suam ostendens potendue subjungit illud, Quoniam in iacutummitericordi*
v

(a) Jnxta quem *\t haec lecuo, ul dominetur diei (iin ), iguoramus.

partTv

& AIU, illud spectaculum, pon mala.

43

S. JOANMS CUKYSOSTOMI AKCHIEP. CONSTANTLNOP.

ejus. ftecle aulem adjecil illud , eduxit Israel per

viedium ejus : nam iioc quoquc est Dei poteniix. Non
bnfiiciebai enim cificere, ut mare rclrocederet, et facilcm eis iransitum praberel: nam hoc ipsum eos
magis slupdecisset, lenuisset, el auderc probibuisset, quod omnium supcrarct opinionem, limorem inculicns; sed Dei fuit poienti;o, postquam mare retrocesMSset, eisanimuui addere, el pcrsuadcre, ulnovam
illam viam ct alicnam ingrederentur. Nam cum in
ulraque sectiotie in sublimcm vcrticem ercctx essent
aquae, gencroso et excclso animo optis erat, itt non
t i m c r c D l trajiccrc, nec suspicarenlur maria ad summum verlicem ulrinquc sublala esse eos invasura, et
universum exercilum obruilura. 15. Et excus&il Pharaonemet virluiemeju* tn mariRubro Yolcns significare facilitalem ejus demersionis, bac diclione usus
esC. Tu auiem coitsidera quomodo cum potentiaet ira
palienliam quoquc osienderit; ul qui eos uon prius
do medio suslulerit, licet adeo impudentes essent et
conlentiosi, quam ipsi lubenlcs et volentes seipsos
pr.i cipitarent. Non abs re aulem excrcitus quoque
punilur : scd quoniam fucrunt peccalorum parlicipes
ei pcrsequutionis, sum etiam poenx- elsupplicii parlicipos.

IIoc Criim significat perpeluodiccns , Quouimn tn satculum mUericordia ejus. 21. dedil lcrram eorum
hereditatem. 22. Heredilatem Israel servo tuo. Dnplex
csi beiieficium, et bostes vincere, et iilorum bona
adipisci. Hoc enim erat magna; potenlix, non solum
ejicere eos qui habiiabant, sedctiam posse occupare
et rctincre alienam regionem.
Humiliiaiis vis. Deinde boc rursus apertius oslendens, eos non ex meriiis fuisse horum compoles, sed
ex Dei bonitaie, subjunxil : 25. Quia in humilitale
noslra memor fuit nottri Dominus : siguiGcans non in
rcctc faclis, non in prosperilale, sed in huraililale
nosira bene aclum esse. Quod autem dicit, est ejusmodi: Saiis fuit calamilas et xrumna nostra ad ipsuni
flcclendum. Nam et ab inilio, quando eos libcravii ab
/Egypto non dixit, Yidens vidi mutalioncm eortim
in melius : sed , Videns vidi afflictionem populi tnd in
Mggpio (Exod. 3. 7). 24. redemii no$ ab inimicis
nostris. Ne paulaiim enumcret bella, irruptiones, v i clorias, Iropxa, cum rursus uno verbo recle factorum
seriem esscl persequutus, et quae in Judxos sigillatiin
facla sunt praetermisisset, ad generalem ejus venit
providenliam, diceus : 25. Qui dai escam omni carni.
Alius, Qui dal panem. Alius, Dan$ panem (a). Non
Vrovidenliam Dei in l&raelitat exallat ab exitu J2gy~ ergo terrui, nec aqua?, ncc aeris, nec solis necalipti ad occupalionem terras Chanaan. 16. Qui tru- cujus alterius sunt productiones fructuum sed ejus
duxit populum iuum per deserlum : quoniam in sw- esl universum. Yidc aulem bic quoque non solum
culum misericordia ejus. Hoc non est minus quam
poieiiliam, sed bcnignilalem etiam ineffabilcm. Qnod
pcr inare perduccrc. Eisi enim suberat lerra sicca,
enim dicil Cbrisms, Solem suum oriri facil super bonos
qunccasira sustinerc poterat, eranl lamen mulla alia
ei malos, ei pluil super jusios ei injuslo* ( Malth. 5.
qusp.eis alTcrobanl molestiam. Sufliciebanteiiim omnia
45) : boc ipse quoque bic siguiflcavil, dicens : Qui
ad cos coiisumctidos, et morti crudelissimae iradcn- dai escam omni carni, bnc est, non juslis soluin m c
dos, fames, squalor, silis, radius quam par esset caiis qtii se recte gerunt, sed peccaloribus, el impiis,
lidior imminens, ferarum mulliludo, el necessariorum
et oini bumanac naiurac quod eliam maxiine prvomiiium penuria. Scis auleni quot rcbus bomo indi- dical cjus dominium. Yidisli Psabnum ideo maxime
gct. Illis tamcn oninibus nudali, c l non leclum baesse composilum, ut nos deducatad Bei cogniiioncm ?
bcntcs, non aliiucnla, non indtimenla suflicienlia,
Et ideo in principio inccpit a generaltbus, el in eis
calccamcnla, non aliqnid aliud ejusmodi, lamdesiit: supcrius quidem dicens solcm el lunain, fulquam in mcdiis urbibus cboreas agenles, ita pcr omgura el pluvias, quae non flunl solum in parte orbis;
ncni illam solitudinem incedcbant. Tu autcm mibi
in iine autein dcsincns in communi omnium nutriconeidera, quot miracula praeteriil quse in soliludinc
menlo. Deinde poslquam ex eis coniirmavii generalem
facla sunt, at quol annorum admiuislraiioiwm : duoprovidenliam , subjunxit : 26. Confiiemini Deo cctli,
nun aulein lantuin iniraculorum meminil, qiue circa
quoniam in saculum misericordia eju$. bis enini
illos regcs facla sunt. Mittcns enim de illa nova
illud quoque claruni est ipsum esse infei norum oinincnsa diccrc; dc leclo admirabili, de lampade quae
nitiin et supernoruin Dominum, ejusque curam et
iiumquain non apparuit, de vestiura pcrpeluila:c, dc
pruvidcniiain ubique diffusain cssc. Pro omnibus crgo
calccis qui non coiilcrebanuir, de fontibus qui manailli oiTcramus gratiarum aclionem, pro cominunibus,
runt e rupibus, ct dc aliis novis et admirabilibus,
pro privalis, pro bonilate, pro bcnignilalc, pro poper qux iier illis facile paravit, duorum solummemilenlia, pro curaiione, et lioc assidue faciamus, sicut
uit, quomodo rcgcs barbarorum sustulit, el quomodo
eliam jubet psalmographus, dicens : Confilemitu Douopajum crcxil, et vicloriameis largitusest, audilori
mino quoniam bonus, quoniam in tasculum misericordta
roliqua accuralc colligeiida relinquens : et ideo dicit:
ejus. Hoc esl cnim sacrificium, hoc oblalio, boc
17. Qui percussit reges magnot. 18. Et occidit reges ipsum nobisrcddit maxime propitium,et facitut ftua~
fortes. 19. Seon regem Amorrhaoruin. 20. Et Og regem uiur illius bencvolentia : quam detur nobis onmibns
Huian. unicuique eorum subjungit, Quoniam in
assequi, gratia et bcnigniiate Domini nostri Jesn
uvcutum misericordia cjus, oslendens, cliamsi bf/Stibus Cbrisli, cui gloria el imperiuni in saecula sieculohosies sncccderent, nullum tamcn cos vicisse. Qua
rum. Amen.
de re? Quoniam ejus benignilale fruebantur assidue.
(a) Prior lectio est Aqnibp, allera Symmacbi, id qn.-Hl
Alii, et non trilam cl alienam.
duorum Rogiorum MSS aucioriialc finnalur. vido Ilexapia
1

uosira.

404
EXPOSITIO 1N PS LMUM C X X X V .
. ,
,
" .
.
,

, ^
. ,
'
,
, , \ . ,
,
,
.
, \
, '
*
, '

, "
, )
*
, ,
, , *

. " , ;, * . K a i
,

, , .^

, , ' , .

, . *
,
.
,
* , ,
,
, , ^
. '
,
'
' ,
, ,
.
. ", " . ",

. , , ,
.
, ,
. \
' .
, , '
, . "
.
,
,- *
[402] ,
, , , ,
*
[401] , \
,

, . , ,
. ''
, ,
>/, ,
*
, , ,
.
, , ,
;
. ,
,
,
,
,
. ,

,
.
,
,
, ,
, . '
, ,
,
, ' 0 ,
, ,
.
,
, ,
, , ,

, , ,
.
,

, , ${>, *

, ,
. ' , "
. ,
, ?.
, ,
, '
. ; " ,
.
,
b .
* . .
. .
4Savii. .
c Savil. , non recle.
Savll^xaTa .
t Tres mss. .
* Sav. . , |
403

PATROL.

GR. L V .

25

40

S. -JOANNIS ClffiYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

P A q * .

. ,

'. ,
f . "
,
,
. ,
. . "
,
,
.
; " ,
,
*.
. ,
. ,

,
; * ,

,
."* [403]

* *
* .
,
' .
" . ,
,
, ,
, , , ,
, , .
, 01 ,
, 01 , 01
, ,
,
.
' .
; ^ ;
; ,
, , , ,

, .
.
,
, ,
. .
, * .
, ,
,
,
a

h
r

Sav.
Aquiia aUuiram, Symmachiw lyram tertH.
Morel. . Bibl. Gra&ca ei Sav. dislinguunt

5.

d . .

l($

.
$ ; "
^ .
,
, .
, , .
" ,
.
, ; , ,
. .
" .
' , , ,
, . ,

; , ,
,
[40 i] , '

. ,
;
, , , ,
. , . , ,
. ^ , .
* ,

. *
,
.
, ,
.
' ,
,
,
. , ,
,
,
\. ",
. 0
. " ,
, , *
*
.
,
.
f

\ , ot
,
,
, fat
, ,
. ",
. , .

,
k

Sav. .
' 8av.(r*o.
Sav. ,
h Sav. ,
i Sav. .
Sav. . Qot sil inlerpres
mox memoratus nescitur. Paolo post Sav. .
k Savil. . Paulo posl , , elc. Prior leclio esl Aquilae, altera SyromarhL

405

E X f a S I T l O 1 N PSALMUM C X X X V l .

40

nwf significanteg se kteo consedisse ut ciereiit Ikius

IN PSALMUH C X X X Y l .
et ejulatos. Sed tnr eis non permiuebatur caeere in
aueaa lerra ? Quoniam non oporiebat auret profeaas
1. Super /lnMtvm B**gtom$ illic ttdmus, ei flerinm*,
audire illa aTcana. 4. Quomodo cantabhnus canticum
dum recordtwemur Sion.
Demini in Urta aliena ? Uoc est: Non licet nobis ca1. Magmiro cst his viris sus civUatis desideriam,
nere. Etsi enim a pairia excidirous, legem taincu
magna rcditus cupidiias. Quaradiu enim bona habeperpetuo servamas, idque diligeniissime. Quare etsi
bani rn luauibus, probra et injuria^inferre non dest- in corpora doroiDkim obilneatie^iiiraum tamen non
*tebant: sed postquam ab illis sunt extuTbati, tuoc superabitis. Yidisii aaimam ab affliclioae esee dedueoruni desiderio affecti sunt : propterea enim os d a m ad atadium sapiealia;, aeromnisque et calainiexpiilift, ut excilaret in iis majue desiderium. Id aulaiRHis esae superiorem ? 5. Si oblitui fuero tut, Jerutecn solet saepe Dens facerc. Quando enim, dum in
*alem ebiivieni detur dexlera mea. 6. Adhmreal lingua
summis sumus deliciis, et maxima bonorum ejus mea faucibus m m . Yide bic quoque magnam faclam
afllueinia, non senlimus, curai v t eis careamus, ut rouUlionem. Qui enim singuUe diebus aodlebanl,
privaltont eorum casligali, eis rursus frui quaeramus,
fore ut ex civitate exterminarenlur, el non curabant,
Sed quanam de causa sedebant ad flumina ? U l qai mac dira sibi imprecantiftr, si ejus sint obliti. Quid
cssent capiivi, c l regionis boslium Onibus circum- es* auiejn, Oblhioni deiur dexiera mea ? Yb*es, inquii,
scripti, extra muros et urbes habitarent. 2 . /tt salici- mfiaB siei obliviscantur, et mutus evadam propier
bus iu medio ejui stupendimtu organa nostra. AUue,
njaioruin magHitudinem, Si non mminero tui: non
Cithara* (a) nonras. Alius, Lyra$. Et quanam de causa
prmpo$u$r* Jeru$etem $kul in prinapio IvtilicB mc&.
tulerunt organa sua cum in capUviuieoi recedereat, Quid est, Si mn prapomere Jeruwlem f Non s o l u ,
qui ets minnne erant uwiri ? Uoc quoq*e fueral a
iuquit, lui roertttaero in aliis, sed lian iu hymnie
Deo provi&am, ut VQI io alieiie regione haberent mo- ei in cauiicie. lllad auiem, Prwpowero, bocest, l u
nimenta prioris reipublicae, magi&que mordereatwr canlici pro<BMO ac praeludio posuero, loquenles veret spgrius ferreot, dum iUius religionis et Dei cuUus bura eorwn, qui valdc desklQrajil, iwo vero eorum
ilit signa videreut. 3 . Quia iUie interrogaverunt nts,
qui ejue magoo aroore teiienuir ei ififlammaniur.
qui caplivoi duxerunt noi, verba cantionum: HqniabAudiamus ba>e ownee, 04 diecaeiue. Eienim qoemadduxerunt not: Hgmuum cattUle nobU d* tmdku Sion.
modum hi cum ab ea exciderani, luiic qjuserunt: iia
Non parum hioc luerifaciebaiu, quod eis barbari io- liam mulli* x noU# evaoiei, cura in Uk> die a Jeruaiareni, tl canltca eorum audice cuperent. Yide ansalem ^ieleati exciderimue. Sed hi quideia ctun extcro quantam liinc correcUonero ceperunt ex capti- cidiaseni, $pum babebant reditus, oobie aulem excivitate. Qui enira ipsoletiles iacti defecerant, et a reJU- deniibus nulla reliqua spes est reversionis. Vernm
gione sua reailieraut, et iegem omni ralione concul- enim eorum non mgrietur, inquii, t% igni$ eorum nm
caverant, se in alieiia regiooe taoi graviler geesertint, exstinguelur (Marc. 9.43). Et idco oportet nos noslra
iit vel urgentibus et minantibus barbaris, et undique diligentius ailendere, et in prj&senii vita sic nos ge
cJrcumsisteDtibus, el audire cupieolibus, ne skqut- rere, ui non simus capiivi, nec aHeni ac rerooti ab
dtm eorum desiderio graUficarerttur, sed legam pra>
illa metropoli. 7. Memor etto, Domine,filiorumEdom
ferrent, eaoaque diligenter conservarent. Jllud autem, in die Jerusalem : qui dtcuni: Exirumite, exinanile utQui abduxeruntt alius (b) dixit, Qui arroganter agebanl
qm ad fundttmenta eju*. Alias, FiHit Edom. Hoc quocontra no$, propemodum boc diceas : Qui aniea in que verbum est eorum qui inflanimantur deiderio
nos invebebantur, et in nos insurgebant, tempore civitatie. Hoc est autem quod dicunt: Pceaas de eis
adeo lenes, miies et man&ueti facli aiuU, vl velleat
aame, qwSws non sufficiebat quod capia esset civitas,
etiaia noetra udire caaiica. Hi tameu non conoeasa*- nec saiiati erafrt ejus eversione, sed insiabant, et
runl. Vidisii quonam modo jreddit Cortas afllictio?
dicebant, Effodke quarodiu fuerii in ea fundamenlom.
quomodo coaipuactos ? qmmiodo oaeiitem coaurit ?
CupiebaHt enim ne baaes quidem maucre eivitatis,
FlebaiU e n i m , et legem obaarvabani, et ciim
sed vel ipsa ejue fundamenta convelli.
propbetas lacri^ciareaUir, ridebafii, ladificabanUur e(
2. Hi aulem erant Arabes, qui una cura Bebylonii*
fcubsannabant : bi nune nemiee oos admonenie a4
htdxoe Inyaserant: quonim frequenler meminil prolacrymas converiebaotui', et fleban(. Ex eo eliaui
pbefa, et eos valde reprebendit, qod cum inlerceplurimum conaniodi percipiebaat Imiee. YidebaM
derel inter eos cognaik), hostibue fuere acerbiores.
cnim aos aoa pcemi capliviute, nec servilutem de<8. FM* BabgUmi* mUera. Alius, Vtutida. Alius, Diflere, nec quod io auem regione feabUarent, eed qpo4 ripienda.flieoslndene Dei vires non in libfraiione a
a 8iio Oei culUi excidisseot. SU idoo adjocii: hm
maiia, sed in parandla Ks ineidite qoi Ulos oppngnarecerdwrenatr Sio. Noqw eniraa iaviler laoUura i n m
- n t , predkfe propbeta mafa qus eraiit eventHra
e u t , eed ueleii qtioddan perpettHim lugea^i munue
Babyloni* et roc*l eam imseram propier mab qua?
obeuut. Quocirca dicil in pFiotipio, S^dimto, ei illam e n n i kiTaeura : fai boc quoque docens Jud*os,
f

Yule Hexapla.
(b) ^uie sit bic ioterpres ignoralar.

(a)

fllod, tia*, adjectian fiuit noo modo i a LXX,sad euam

in versk>nU)Q8 syminacal, Tbeodotionls, qidntae ei s e x t :

in his quippe omnibus etdem leetk) obserVatar.

40
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.
tionem
1
Non
quemadmodum
nonnulli
molles
ci
dis ostcndcns Dei poteniiam^esse pcr toliim orbc.m
l i T r s B porreciam. Beatus qni retribuel tibi retributionemsoluti, qui anlequam quidcni accipiaiit sunt vehetuam, quam rttribuisti nobi$. Alius, Quam ante fecisti mentes, postquam autem acceperint, languescunt :
nobis ().
Beatus qui4enebit el aUidet parvulot tuo$scd bic quidoro ct aiitequam aocq>crii, iirget, c l postquam accepit, persiat agens assiduc gratias. Hinc
ad petram.
Prophetamm I M M . Haec etsi ira plena strnl ve- aulem oslendilur eura puras el optimas prcces fudisse,
beniemique poena cl supplicio: sunt tamcn verba per- ex eo qaod a Deo eit audilus. Hoc enim maxime ul
audiamur efficit, quando preces ei grata? fuerint.
lurbationis animi caplivorum, qui magnam aliquam
4U7

Vi Deo exaudxamur in nobis est. Unde cliam

est in nosflra potesiate ut audiamur. Qoando enim petimus qoae a Deo dari par esl, qiiando alacri animo,
quando nos pnebemus dignos qid accipiarnus, audit
vocalus, et implet quod pelilur. 2 . Adorabo ad templum sanctum tuum. Non esl hoc quoqoe p a m virtus,
posse templum asccndcre, el ascendeniem cum pura
adorare conscientia. Non enim fleclere genua nec ingredi, est id quod quaeritur, sed Ctfm acri meole ct
intcnto animo, non corpore solum, sed mente etiam
inlus esse : quemadmodum nec parva esl dignftas,
universorum Deuro ut decet adorare. Si enim in regibus hoc pro honore ducitur, mulio raagis in Deo universomm. Et confitebor nomim tuo super mUericordia
tua et verHate tua. Quid boc est? Agam, inquit, tibi
gralias, quod magnam tuam mei curam senserim.
Non enim ex propriis recte facfis conseqauius sum,
ut pairiam reciperem, et templum aspicerem, sed cx
mteericordia et clemenlia tua. Propler haec te adoiab o , propter hacc tibi confilebor, quod cum poena et
ewpplicio dignus essem, et l in aliena rcgione perpetao tlegerem, me -cito reduxii i . Quoniam magntficasti
$uper omne nomen sanctumtoum.Quod dicil, est ejusmodi : Non agam enim solirmmodo gralias propter
bencfficia, sed etiaro propter ipsain gloriam ineffabiIN PSALMUM CXXXVII.
lem, et infinilam niagniiicentiam, et nataram inennr4. Confittbor tibi, Domine in toto cordemeo.
rabilem. Magnificasti cnim, inquit, super omne nomen
i . De boc apudwe sxpe di&serui. Quocirca eo tanctum tuum : hoc eet, per bcneficia, per elemenla,
praalermisso veniemus ad id, quod est proximum. pcr ea qure sant in c x l n , per ea qusc sunt in terra,
Quid boc sibi vult, El intontpeclu angeiorum ptallam per poanas, per ea quaa Cunt in hosies, pcr ea quae
tibi ? Quod quidem alius dixit inxerpres, Libere, Deus, fiimt in familiares. Nulla est enim para creatune ei
canamle. Alius, In conspeclu deorum cantabo libi. Si superna? et mfernse, qua? non emitiat vocem quavis
ergo dicat angelos qui sunl in cxlis,.est id quod di- luba clariorem, praedicantero nominis tui magniflccncilur ejusmodi: Conabor canere cum angelis, et cum
tiam. Sive ergo angelos dixeris, sive arcbangelos,
cis comendete, ei cboreas ducere cum supernis po- sive da3mones, sive elemenu insensibilia, sive lapitcsiatibus. Eisi enim naiura differam, animi tamen
des, sive seraina, sive solem, sive lunam, sive terram,
alacritaic, ui cum eis stare possim, decertabo. Sin sive maria, sive pisces, sive voiucres, sive lacus, sive
aulem accipiamus quod dictum est ex aliorum inter* fonles, sive flnvios: per omnia nomen tuum magnum
prcialione, videtur mihi diccre de sacerdolibus, id ostenditur. Alios aulem pro i l l o , Magnifica$ti super
qiiod dediisdicilur. SoleicnimScripiurasacerdolem
omne nomen sanctum tuum, a i t : Magnificasti enim <vocare et angclum ei deum : nunc quidcni dicens : per omnia nomina tua verbum tuum. Alius, Eloquium
Diis von maledices, et principi populi tm non maledicei tuum. . In quacumque die invocavero fe, velociter ex(Exod. 22. 28): nunc aulem : Labia $acerdotum cu- audi me. Alius (), In quaeumque die invocom fe, exstodient judicium, el ex ore ejus exquirent justiliam, audini me. Iloc eliam Deus pollicitus esl dicens : In
quomamtlengelusDominiomnipotenLi$(Malach.
2.7). quacumque die intocaveris me, exaudiam te, et dicam,
Si liceal ergo boc ila accipere, illud oporlel inlelli- Ecce loqvente te adtum (Isai. 58. 6). Ipse itaqoe hoc
gere : Cum sacerdotibus, ipsis inchoaniibus et praoce- petit. Tales enim unt a n i m , quaa dolore aliquo afdeniibus, cum coquo par esl ordine scquar, ei canam
ficianlur: volunt viderc se quam primum liberari a
l i b i : Quoniam audisti omnia verba ori* mei. Yidisti malis. Multiplicabis mc in anima mea tirlute tua. Alius,
magoam graiiarum actionera? vidisii summam altenConstiluitti in anima mea virtutes. Nam quod est prius,
() Hic interpres qiiis sil ncscitur.
(y) liaec iulerprelatio juxla quem sit ignoramus.

pconam, et horrendom mirumque supplicium postulanl. Prophelx enim multa sxpe loquuulur non tamquain suoe, sed aliorum affeclus narrantcs, el in medium aflerentcs. Si cnim ejus quaeris senlenUam,
audies dtcemem, Si reddidi reiribuentibus mihi mala
(Pwl. 7. 3), el vel modum, qui a lege erat ei datus,
superantem. Quando autcm narrat perturbalioncs
animi aliortim, dcscribil iram ct dolorem: quod eiiam
nunc fecil, Judaeorum cupiditaiem in medium adducens, quorum ira vel ad iirfaulix usque aHatem procedcbat. Novum non ka se babet, sed inimicos nogiros ct pascere, ct ois cibum dare jubemur, el orare
pro eis qui nos xrumnis afftciunt. Jloc auiem facimus
propler legem quse esi nobis consiftula. Quacnam autem ea csl? Nisi abundaveril , inquk, juttilia veslra
plut quam scribarum et Pharisceorum, non intrabitis in
rcgnum cwlorum (Matth. 5. 20). Magnum ergo sludium adbibcamua, et totam eam abtinde observemus,
ul qui deinceps in lerra tamquam in caelo habitemus,
cl curo angelis choros ducamus. Ita enimfulura quoque bona consequcmur: quae detur nobis omntbus
assequi, gratia et niisericordia Domini nostri Jesu
Clirisii, cui gloria et imperium in saecula saeoutorum.
Atncn.

40*

EXPOSITIO IN PSALMUM CXXXVir.

i

,
, , "
,
, - .
; ;
,
Svtot ,
,
,
.

, . ", * '
O
.
, , .
,

.
\ , .
, - [406] ,
, .
" . "
, .
, , ,
, , , , .
. "
,

.
, - ,
. " .
, [405] , ,
, ,
, , *
. ''
- , yp\
, . .
,
.
.

; *
, .
, ,
oot, ,
,

.
.
, ,
,
' .
,
,
. - ,
,
, . "
,
. *0 ,
. .
, *
' .
*

, , . , 0. *
'.
, ,
, . , * ,
, ; , , ,
" , , , , .
. , "
. ,
,
, ,
.
, $ ,
, , ,
. , ,
, , , ,
, '
, , , ,
' .
, *
,

. . ,
,

*
,

,
, , . $

, , . , ,
, .

.

, $ , ,
, , *
, , ,

.
deest in Sav.
* Sav. .
variae inierp. in uno codif.e Regio sic habentor : . Aquila . Sym*nachus * . " > ^ . Alius ^ . Alius 5 . Alhis
d Sav. .
^, , . Paulo post Morel. ,
e Hi interprel.esquisinlignoralur.
; , <7, '
Sav. .
. Saviiium sequiraur.
m

S. iOANNlS CHRXSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTiNOP.

409

.
, [407} , ,
, . ;
, ,

, . , ,
, , .
,
7 * , ,
. ) , , ,
, *; ,
,
,
, , .
, .
'. " , ,
, *.
, ,
. , ,
, ,
. ,
.

,
.
, , , . " >.
,
,
. , ,
,
.
, . "
. ,
.

, ,
.
, .
, , ,
, , .
. " , ^ .
, ,
, , .
, , ,
, , ,
, ^."
, , ,
, ,
. [408] "
, . ,
, . * 'b

410

, .
, *
. ,
;
,
,
. ,

*. ,
.
, ,
, ,
, , ,
, .
, ,
. , .
, ,',
,
b\
,
, ' . '
. ",
.
' ;
, , , ..
. ,
, , ,
. , ,
.
. ", . ", , ^
. , , ',
, , ,
^ .

. . -~
, . ~
.
,
, , .

, ,
.
k

Haec interpretalio, ^ , est

Symmacbt. Reg. umis babet et qutdem melius.
Tide Hexaplaetnetamiahunc locum.Hwc porroomnia,
, TTJ , elr. , usque ad , desunt in Sav.
6 Sav. .
Tres mss. .
d Sav. .
* deesl 1n Sav. Ibidero Sav. et LXX,xw
.
t Hic Interp. quls sit ignoramos. Ibidero ita pergil Sav.
/ ; .
e

* ,
. ,
, . , *
[409] .
, .
. ,
,

. ,
,
,
,
. .
* Tres mss. . Infra baec inlerprelatio,
, est Aqiiilae. Catetia vero
q akiam Ucgia habet .
h dee.sl Sav. Ibid. post tres
mss. adjiciunl , , quie leclio boua
esl, sed exlra loruro suum esi: oam debei adjici poei
.
Sav. io marg. banc lectionem affert
, . ibid. Sa* tf.
.

ALMUM CXXXVn.
410
m
EXPOSITIO PS
magnam intelligenliam erigil. Quid boe aulem esi, Et
) Exuudi me, alius ctixit, Exaudisli me. Quid est ergo
alta longe cognoscil f Hic enim de prascienlia ngilur,
quod dictum est? Quae sunt alla et sublimia dicuntur
quod est potentiae Dei maxime proprium : ct ideo iu
t/race meieora, a rerbo Tpw&Vc, et elevaliones maris
propbetis saepe loquens, binc in eos invehitur, qui
dicuMur flucius et exaltationes, ab eo quod est elevari
el exaltari. Illod ergo noXwpfotn idem est ac si dicas, tenenlur errore simulacrorum. Alius, quod etaium
esl, longe discernit. Alius, Ettublime. Quoniam eniiu
Eialtabis me, Exlolles me. Hoc ipsum autem verbum
posuit atibi, dicons : Secundum altitudinem tuam extu- dixit, Excelsui Dominus, el humilia re$picu, subjunxii,
liiti fitios hominum ( P$al. 41. 9), ubi est Graece ino- alta longe cognoicit, signiflcane eum alla non so-* : hoc est, Elevasti, Extulisti. Ita eliam dixit lummodo cognoscere, sed etiam ex magno imervallo,
itlud , ut signiflcaret, lmplebis me niulto boc est, priusquam eveniant, priusqaam perficianiur,
gaudio, stiblimemque et erectum milii reddes ani- priusquam in opui exeant. 7. Si ambutavero in medio
tribulationis, vivificabi$ me. Non dixit, Tribulalionem
nium, et quod est omnium maximum, tion sines hanc
expelles, sed, In ipsis malis manentem virificabis me;
meam exaliationem et ketiliam esse hnguidam et
imbecillam, sed potentem, validam, flrmam el immo- hoc est, etiamsi tn maxima pericula incidero, poicris
bilem. Iloc enim sibi vult illud, Extotles me in anima me conservare : quod esl admirabile, et majus oranlum opinione, quod cum undique hostes el mala cirmea polentia tua.
4. Ajflictii Deu$ adest. . Hoc est autem quod dicit, camsient, in tulo collocelur, qui ab eis circumsidelur.
Et $uper iram inimicorum meorum extendisli manut
Extolles me polenlia, viribus errges, et mihi opem
tuas. Alius, Adversm respirationem inimicorum meontm
feres. Quocirca alins quoqiie interpres hoc ipsum
osieitdeus, dixit, Conttihtisli arnmm mect virtute*. Re-extendes (). Vidisti maximam esse poienliam in ulris$te autcm dlxit, Anhna mece, quod est maxime Dei que partibus ? Nam et me, inquit, qui in maximig verproprium, recreare animos in affliclionibus, quemad- sor malis, conservare poteris, el illos furore rabicque
percitos, et ignem spiranles, dejicere et comprimere.
modom etiam e?etiii in apostolis. Flagris enim CSBSI
revertebantur gaudtnies, iia eorum erigebalur animus Et salvum tne fecit dexiera tua. Alius, El talvum me
(Act. 5. 41). Hoc est vet maximae potemiae Dei mu- faciet dexlera tua (b), hoc est, potentia tua, virtus tua.
Deo enim sunt expeditae vias omnes ei raliones, et
nus; hoc in primis ostendii ejus vires, quod in mediis
malis el pericults non sinit dejici animum. 4. Confi- poiesl vel ex rebus despcratis ad salu}em adducere.
teanlur iibi, Domine, omnes reges terra, quia andierunt8. Dominiu retribuet pro me. Alius, Effidet (c). AKus,
omnia verba oris tui. Vide quaro sit pii el graii animi. Perficiel, hoc est, Ulciscetur inlmicos. Non dixit auNon satis habet, si solus agal gratias, scd eiiam om- tem, Ulciscelur, sed Retribuet, oslcndent quod eliam
si sim rationi reddendae obnoxius, ipee exsolvet et sanes qtri dominalum obtinent, vocai ad aocietalem gratisfaciet; esl enim benignus. Potesl autem boc eli.im
ttarum actionis, et ipsos eliam qui gestant diademala.
dici de iis quae a Christo pro nobis facta sant. Ipse
E u i enim magna eit, inqtiit, eorum potentia, omnes
libi tamen debenl graiias agere pro iis eliam quae aliis enim pro nobis relribuit. Dondne, misericordia tun in
neculum. Opera manuvm luarum ne despinai. Duag
facta SMit. Quocirca hoc quoque signifioans subjunx i t , Audierunt onmiaverba oru tuu Si ergo gratias aflerl rationes, cnr debeat assequi ejoe clementiam :
nnam quidem , quod ipse sit bonus ei misericors, et
aganl, plurimum Jiinc frucium capienl, et magnura
lucrum facienL Talia enim tua dona sunt omnibus in assidue misericors, ul nnmquam inlermmpatur, nec
desinal, nec eedat ejue elementia : alteram auiem
medio proposita, ai qta volunt, possint esse eorum
quod ipse eit Creator e l Opifex.
paritcipee, et ea percipere. Nullam ergo tantam utililalem poterit eia rcgnum afferre, quanlam tua verba
Mi$eticordia Da non datur \nd%scrw\inat\m. Sed
aedire. IIoc est eis gecuritat, boe vires, hoc orna- qaemadmodam ab eia eemxi volumus, ita etiam m i ineutufti, hoe decus, boc regnum , faoc esi imperii
sericordia dignum qaid oatendamus (Exod. 35. 49).
keliua ct potenlia. 5. Et canient in viisDomim*. AUus, Mi$erebor emm inquU, eujut mmtbor (Htmi. 9.15).
El cantettt vias Dommi. Si ergo dicat, In viit t*i$, hocNon enim iodiscrimiaatim tum sobil misericordia,
eat qood dicil, In legibus tuis, in jussis tuis. Si autem,
sed ipse eliatn aliqeam distinctionem adhibel. Si id
fia$ HMU, PraRclara, inqait, h*c lua facia dieanl, lau- enfan facerei indiscriminalim, nemo umquam puniredent, celebrent ac pradicent: boc enim sibi vuU
lur. Quocirca non solum faciamus ea q u oporlel, ut
illud, Cantenl. Quoniam magna ett gloria Donuni: hoe misericordiam conaequamur, eed etiam quia a Deo
est Omnibas aperta, ommbua naanifesta, omnibua
fecii sumus. Eum enim qui a Deo crealus est, e l lancvidens, paraia ad omnibns beneficia prasianda, onw tim^ babuit Opiflcem et Regem, oportet ae ita gerert
nea habeiia eibi gratia3 oomine obnoxioe. 6. Quoniam ul Mlius cura et proTidenlia se non esse indignum
esceisut Dominus , et fmmilia reipicit. Altus , inquil, osiendai. Si hasc faciamus, bopa futura conaequemur,
natura, alius aubstanlia. Sed boc qaidem nunc dietum
qnx nobis conlingal aesequi, graiia el clementia Doett, ut se ad Jttdaicum calluni accommodaret. Quod
mini noslri Jesu ChriaU * cui gloria e l imperium, i
auien qaiuir, id eonrigit, et humiieai audiiorem ad aatcula asculoruni. Amen.
t

1
1

Hae Tocee, hoc reqnum, desunt ia Savilio.

Savil. sic affnri leciionem L X X : Kt cantent m emtkii

Domm.

(a) Hoec interpreuUo eat SynMnacbi.

(b) Hic item iaterpres est symmacbus.
\c) ili iuierpretes qui sint naacimue.

413
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTBIOP.
antequam res eveniant, bunc virtute pnedilom , ut
ejus prxsciendi facultatem inlelliganl: adjungil autcra
i . ln finem, victorice aucton.
eliam probaiionem qua3 fii per opera , ne quis dicat
Domine, probaiti me, et cognovuti me.
paulo inconsideratior eum talem esae propter pnc1. Quomodo vox probasti, de Deo intelligcnda sit; scicniiam. Porro vide quomodo Paulus hoc aignifise&sio et resurrectio quid; Dei praescientia. Quid d i -cat, dicens : Curn enivi nondum nati fuistent, nee aiiquid boni aut maU fecusent, ul Dei ucundum electionem
cis ? novit Deus, pnslquam probavil: antequara probavit autem, non novit ? Absit. Quomodo cnim > qui propositum maneret, non ex operibus, $ed ex voeante
dictum e$t ei, quod tnajor serviet minori (Rom. 9 . 1 1 omnia novit anlequam ficrcnt? sed illud , Probasli
me ( Dan. 13. 42 ) , significat > Me perfccte novisli. 13). Ncque eiiira faclorura exilus est exspectandus
sed eliam anie ea novit ipse eum qui nialus el qui
Quemadmodum enim Aposlolus, quando dicit eum
non talis cst futurus. Semilam meam tt funiculum
corda scrulari ( Rom. 8. 2 7 ) , non ignorationem, sed
nieum mvestigatti, 4. et omnet via$ mea$ prauidisli.
perfcclam cogniiionem significans hoc dicit: ita etiam
Queiuadmodum sessiontm et resurreciionem vocat
bic cum dicit, Probasti me, evidenlissimam signiflcat
facta ex consuetudine : etenim noe eiiam ssepe dicicognitionem , boc c s l , Tu me pcrfecle nosli. 2. Tu
mus : Hic novit, quomodo sedet, el quomodo surgit,
cognotisii ses&ionem meam et resurreclionem meam. Per
tesuntes ejus perfcclam notitiam : ita bic eliam sesessionem el resurrectionem omncm viiain significat:
milam
et funiculum dicil umversam ejus viiam. Et
iu his enim tota vila noslra consistil; actiones, opeideo subjungil : Et omne$ vias meas prceviditli.
raliones, ingressus et exilus. Oeinde quoniam dixil in
illud , Investigasli, non est ejus qui q u x r i t , nec eju&
principio, Probasti me : ne quis paulo inconsideralior
qui
scruiatur, sed ejus qui novit perfecte. Hoc autem
putai cl eum nosse ex probaiione, vel ex rcrum expeoslcndons
subjunxit, Prcmdiiii: hoc eat, anlequam
rientia, proplerea quod dixil, Tu cognovisii sessionem
meam, et resurreclionem meam, vide quomodo id corri- fierenl nosti omnia facia bona et maia. Quia non eU
dolut in lingua mea. Aliue Contradiciio (), Hoc est
gil per id quod subjungit, dicens , 3. Tu inlellexiiti
cogitationet meat longe. Per hocenim significaleum maximum virlulis indidum, hoc est somma bononiiD,
hoc cst quod Ghristus maximc requirft dicens : NiH
non nossc per probationem , tieque opus habere ut
probet, sed sua prxseiendi facullale scire omnia. Qui convertanrim et efiaatmni ticut parvuii, non ingrediemini in regnum coelorum (Matth. 18. 3) : simpliciiaenim novil cogilaliones quae in mente sunl positae,
tem , innocenliam, et ab omni dolo ac simulalione
non opus babet ut probet per opcra. Uuamquam alioremuliunem significans. Quocirca imp<Tilos el idioias
qui non solum eas novit dum iu mente versanlur, sed
elegit el d i x i l : Confiteor libi, Paler, quia occutuuti hcec
eiiam priusquam vcrsari incipiant: nec solum anlequam versari incipiant, sed etiam longo anie lem- iapienlibnt et intelligenlibui, et revelaHi ea parvulU
(Matth. 11.25). Vide aulem : non dixil, Qtiia suscepi,
pore. Et ideo baec volens siguificare, subjunxil illud,
Inlellexisli cogilaiiones mea$ de longe. Si ergo novil et ejeci dolum; sed, Quod non fuit umqiiam, nrqiie
linguam meam suscepil hic morbus, nec ci vitio ullus
Hiam cogiiationes Deus, cur inducil eam, quas per
umquam fuit ad me aditus. 5. Ecce, Donme lu cognoopera ftl, probationem ? Non ut ipse hoc discal, sed
vhli omnia noviuima et anliqua. Non cogilaliones sont eos qui illa euslinenl probatos efficiat. Cognoverat
enim Job anle experieotiam, et ideo id lestabatur di- lum, inquit, nosii, nec actiones , nec vias meas, sed
cens : Homo juitu$, verax piu$ (Job. 2. 3 ). Sed - omnia quae fuerunl et futura sunt. Tu (ormaui me et
posuisti super me manum tuam. prarscieudi iacullale
duxil experieotiam, ut et illum redderet fordorem, et
diaboli redargueret improbitatero, et aNos ejus exem- transiil ad creandi potcstalem , et rursus a crcandt
poiestale ad praBSciendf faculuieni. Nou solum enim
plo meliores redderet. E l quid miraris si hoc fecerit
in Job, cum ipsum faciat etiaro in peccatoribus? Apcrte nos fecit, cum non esseraus, sed eliam in jam facloa
obiinet imperium.
enim sciebai Ninivilas non esse dignos qni perirent,

411

IN PSALMUM C X X X V i l l .

scd per poenitentiam eos meliores fuiuros; inducil lamen eiiaro per resexperientiam; el ubique multa praebet argumenla evidenlisstma suae curae ei providentiae,
non conientus sua cognitione.

2. Ha?c utraquede Christo Paulus teslalur, dicens:

Multifuriam multisque modit Deu$ olim loquutu$ palri*
bus in prophelis, in extremis diebus bquutus esl nobis in
FiliOf quem posuit heredem omnhtm. Deindesubjuogens
PrBtcientia Dei hominem bonum aut malum non fa- dicit eliam opificiura : Per quem fecit etiam $mcula
cil. Quamobrem dicebat quoque Unigenilus : Si
(RebrA. 1 . 2 ) . E l cum dc ejus subslanlia disseruisnon facio opera Palrit mei, ne mihi eredite : si aulem set, et dixisset, Qui cum i iplendor glorim, ei c/iafacio el$i miki non credatis, operibus credile (Joun. 10. racter subslanlia> eju$ (Jbid. v. 3 ) , ostendil etiam ejus
37. 58). Qoia enim permulti qui sunt crassioris iuprxsciendi facullaiem , dicens, Et feren$ omnia verbo
genti, et nullo fere sensu prsudiii, mulla dicunl bupotestaiis iuce. E i ad Colossenses scribens bacc cadem
jusiuodi, nempe hunc elegit, bunc dilexit, illum odio
rursus d i x i l : Quoniam in eo creata iunt omnia qum
babuit, el propterea hic quidem malus , ille vero bosunt in cwlis el quos in Urra sive ihroni, $ive dominanue cvasit: ex rebus ipsis persuadet, uniuscujusqua
tiones, $ive principalus, tive poteslates, omnia per ipsum,
borum sententiam corrigens , et in medium adducens
(a) Hc ialcrpreuitio in quibusdam exemplirihasSymmacho tribuilur. Yide ooiaiu ad bunc locura k Hexapiis.
probationem per opera , ei pronunliat quidem eliaro
%

411

EXPOSITIO IN PSALMUM C X X X V H I .

' .
, .
, , .
'. ; ,
; , ! ,
; ,
, , . "
, , # ,
, ,
, ,
, ,
. ,
.
,
, , .
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, .
, , ,
,
.
, .
" ,
*
, .
, ,
.
,
; ,
* .

" , ,
.
'' , ,
,
. ,
, [410]
; ,
' '


,
qj *,
b

* 2
,
, , .
, , ,
, ,
, ,
,
,
a

Sav. .
b Lnus >, elsic Sav.
* Sav. . , .
Duo mss. < . el ita Sav.
Sav. . Sav. ; ) ..
. Forie mclius particulani expuuxeris.
Alius % : .

412

, * ,
, ,

,
, ^
. "
, , /< , "
, ,
, .
,
, . 6 ,
. "

- ,
, , ,

.
. , , ,
' .
, ,
. "
. ,
.
,
,
,

,
, ,
. ,

, ,
, . "* , ,
', ,
,
' ' ,
, [41 ] ,
.
, ,
, ,
. , '
.
,
.
, .
$

\
,

,
' /,
.
' .
, ,
" ,
,
, /5 . . "

, , , ,
, ,

413

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl

, .
. ,
.
, *
' ,
. .
,
. . .
* '
. , "; ,
;, . " , "
, , , , .
,
.
, -
. , .
, , ,
*.
"0 ,
, ,
, >
, ' ,
, , ,
,
, .
,
; . ,
, . "
, , ,
' 11
. " - " ,
[412] ,

,
.

" , ,
, , .
' ,
,
. , ,
* ,
,
,
. ,
, *
,
; ,
$, .
" ,
. , .
( , )
, .
. ,
; , , ,
* . , ,
, , , , . , " , c

Cojus sit haec lectib, . ignoratur.

* Sav. sic babei, , *
, eadem sentenlia.
Po*t unus codex adilil , " ? alitis, Aalmc ibi, qu inlerprelaliu. esl Syminai-hi.
Yide in Ucxaplis.
e

RCIIIEP. CONSTANTINOP.
414
, * ', " ,
' ,
. ,

. , ,
; "
, vtxa .
,
'

,
, , , ,
,

,
. '
, ,
, , , &

, ,
.
. ; ,
,
.
,
, ,
.
'. , - ,
, r-jjf
."

, [413] .
, .
, , ' >
, , *
,
,
, *
. , , \
" , ' , "
. , ,
. ", .
. " ,
* ,
, .
, ." *
.
. , .
; , , ,
*
*
,
.
, * ',
* , , ,
(
) ,
' , ,
.
, .
* Hac, , deeraot in Savil. el Morel.
Sed lecla sunt ah iolerprele, et in alio exemplari habenlur. Paulo post duo niss. , ,
.
Alius .
llaec uuiiiia,... , decranl iu Mor. el Sa\.
e

060 IN PSALMUM C X X X V I H .

413

414

rtin ip&o creaia sunt, ipse est ante omnia (Colos$. 1. me, et me retinebis : sed, Quocumqoe abiero, tu if10. 17). tlaec sunt cjus creandi potestatia. Deinde
lic es : hoc est Illic le Inrenio me praetenientem , et
Jactiltatcm prasciendi signiflcans, subjungit. Etomnia ideo d i c i t , Mirabilis facta tti tcientia tua ex m$. S i
in ipso conmtuni (/bld.). tftraqoehaic nirsus Joannes eam non perfecte nosti, dtces, quomodo rrosti eam
qnoque ostCAJens dicebat , Omma per ipsum facta
esae mirabilem ? Quod imam superei ratior.em, qnod
sitnt, et sineipsc factum esl niliil (Joan. 1.3). Hoc. dixit, mentem meam excedat.Namradium qmqwe solanin
ftignificans crcaiionem. Deinde providentiam Vita erat non possurans aperte cognoseere : et lamen propier
cl vita erat tnx hominum (Ibid. o. 4). Iloc etiam propbeta hoc ipeom eimi maxtme admiramur: iia etiam de Dei
hic signiftcans, dicit, Tn formastime. Hoc esl opificii.
eogtiiltone : nequ eum omnino ignoramus ; cum
Dixil etiam id quod est providenli$ : Posuisti super enlm esee schnus, ct esse benignum, clementem, bome marmm tuam. Quid est, Posuisti ? Rcgis, contincs, num, miserlcordem , et esae ebiqne : qaid sil amem
eomponis > et portas. Quod ipsum quoque Paulus si- subMantia , vel quanla sint quae dicta sunt, Tel quognificans, dixit: Jn ipto mvimus, et movemtir, el #*- modo sit ubique, boc ignoramus. Postquam itaqac
mu$ (Act. 17. 28). Non solum enim in eo quod facti dixK quibnsnam exrebusmirabiHs facta est scienlia
sumus, sed eltam in eo quod exsistimus et manemus,
tua, et prxdicaTit ejus prsesciendr, creandi, et provipoteulia ejns opus habemus. 6. Mirabilis facla est dendi fiicoltatem, sabslantiamqoe, qnae nec comprescientia tua ex me : confortata e$t, et non polero ad betidf, nec explicari potest: aliam rnrsus refert poeanu Alius, Superal me(a).Pro eo autem quod 6st, Con- tesiatem, qoaB ipsa quoqoe magna dubiiatione plena
(crtaia e$i alhis, Admodum elata est. Quod autem di- est, gi ralione quaeraior. Nam ipsa comprehendi non
cit, esl ejusmodi: E i tua fruor providentia, et quamvis potest. Qaamam ergo ea est? Etemm illuc manus lua
seiam te omnia pncecire , ei me ex non exslantibus dedueet me, tt (enebit me dextera lua. Hoc est, Potes
fecissc : perfectam tamen et manifestam non possum eflicere at homines qui in magna et gravia mala incihabere tui cogiiitioncm , sed mirabilis facta e s l , hoo detint, gravibus illis malie minime Hlaqueentur et
est, superayH, exaliata est super me, validior facta
implicetitar.
e s i , quam ut mea possil ratione comprebendi: adeo
5. Hociiaqae interpretans, sabjnnxit: 11. Et dixi,
est niirabilis , adeo raagna. Quid igilur si est quidcm Fomtan tenebrm concutcabunt me, et nox illuminaiio in
mirabilis et raagna , potest autcm comprcbendi ? Ne- delicnt meU. 12. Quia tenebrw non obscurabuntur te
quaquam. Propterea etiim subjunxit: Non potero ad et nox sieut diet illuminabitur. SictU lenebrce ejus, ita
eam, ne boc dicas. Quarido autem dicit, Cognitionem et tumen ejus. Postquam dixit superius ea, quas ennDon habeo, non hoc dicil, Iguoro Deum, sed , Perfe- meravi, et una cum iJlis, eum non sofum adesse ubiquo,
ctam et undique absolutam et manifestam ejus non
sed eliam deducere, defendere et rminire ; 8ubjungii
babeo notiliam. Quod quidem dieit eiiam Paulus: Nam
deinccps, in eo quoque ostendens qnfd admirabile,
euni quidem esse scimtis : quid sit autem stibstaniia,
non sohim quod muniatel prolcgal, sed eiia:n quod
oescimus: Crcdere enim oportel accedentem ad Deum,supra rerum naturam. Cam enim dixissei, Teueblt ma
euia est (Hebr, 11. 6). Non dixit, quid sit subslanlia; . dexteratua,el, Deducet me, subjunxit (a): Et dixi,
boc enim nulit esi cngnitum. Quod eit benignus et Forsitan tenebrce conculcabunt me. A l i u s , Sidhero
clemens, novimus, quod sil bumanus, quod bonus ; Forntan tenebrm tegetU me. i^liiis, Operient me.
quanlum vero sil ignoramus. Scd hic bis omnihus praeTenebrcB afflictio; nox calamitales; elementorum opelermissis, proponil aliud quod videlur esse facilius,
ratio In contrarium Deo, eitm tult, traducilur.
et hoc quoque se dicit ignorare. Non solum, inquil,
Tenebrue bic signiftcant afOictionem. Quod autem dinon dico quidnam sit substautia , ncquc quautum sit
cil, est ejusmodi : Circumsessus sum a malis, et dixi
bonus; haec enini non posse compreliendi est in con- mihi ipsi, Superabunt me mala. Hoc cnim sibi v n l |
fesso; sed etiam quomodo sit ubique , possum
illud, Tenebrce me conculcabunt. Alius, Tenebrte tcgetrt
dicere : sed boc quoque superat noslram comprehen- me. Et nox Uluminalio in deliciis mcis. Alius, Nox tu^
gionem. Qnocirca cum dixisset : Mirabilis facta est cida circa me. Quid boc est ? Ego hrcc quidetn dixi
scientia tua ex me, subjunxil: 7. Quo ibo spiritu /tio, inquii, ex rerum naiura repuians: repeule autrin
ct quo fade tun fuiam ? 8. Si ascendero in calum, tu roala mutata sunt in bona : imo vero mala niuUUc es: tt detcendero in infernum, ade$. 9. Sisump$erolata sunt in bona, fied malis tnaneniibus magnam
pennas meas diluculo , et habilavero in extrentis maris.sensi benigniiatem. Non dixil enim, Nox deleta e s i ,
Alius , Manscro. 10. Etemm illue (Alius, Adhuc ibi) scd, Noxfuit lucida; hoc est, Nox cnanens nox, mah
manu* lua dedueet me, et lenebit me dextera tua. Spi-scilicet, et calamilates (ea enim noctis nomine siguirimm ei faoiom dicit Deum ipsum. Hoc esi, Quo a le
ficat) non potnerunt me conculcare, sed fuii lux in
pruliciscar ? Omnia imples, oranibus ades, non per nocte, boc e&t, mei cxstilit defensio. Coniraria ettim
parles , sed omnibus simul tolus. Et poslquam dixit
in contrariiset fiunt e l apparent, qoando vu!t Dcus.
qua3 sunl supeme, et qnx inferne, longiiudinem , )a- Annon vidisti et fornaccin ardentera et roretn sibititudinem, prorundiiaiem , eum ubique adesse signi(a) Haec omnia, cum enitn dixiuet.... nbjunxiL,deeraiil
flcat. Non dixil aulem : Quocuraque abiero, sequeris
in Morel. el savil., scd sunt iu aliis exemptarfbus. Pnor
lecuo scqueos, si dixero, etc, est juxu Synwnadi-im,
sicut eliara illa iaterpreUtio qua | auio i*mt sequlMir, AOJ
() Ua?c interpretatio est Symmacbi.
luoda circa me.
t

>

415
S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCWEP, CONSTANTINOP.
aalem boc parvum ad pariem. laudts providentia* ,
lantem, et neque illam exsiingui, nec liunc exsiccari,
esse Dei possessionem. Qui enim po&sidet, curam g e el grandinem simul c l flammani? Uudenam ergo, dic
rit et providet. Quocirca hoc quoque significans, a d i i i i l i i , hoc factum est?Quomodo autem factura est,
jicil deinceps quod seqnilur, Su$cepUti me de utere
volo scire. lmo vero nec quidera scire modum:
malris mem. Hoc est^Perpeluo nie muniisli, m i h i
ncquo enim poiest fieri: sed factum credo; eum auprovidisli, mei curam geseisli ac lulum reddidiaii ab.
tcm qui fecil adoro : Piurima enhn ejut faeta sunl ocineunle xtate, ab ipsis fasciis, ct quae dixi, docuistl
culta el arcana (Eccli. 16. 22). Non vidisti quod cum
rebus ipsis. 14. Confitebor libi quia lerribilUer magnidies esset, perinde atque in tenebris palpabant ifigyficatui e$ : mirabilia opera tua , el anima mea cognoscit
p i i i : et cum omnia occuparent tenebrae, videbant
nimis, Quid boc esl? Finxisii me, iaquii, sed nescio
israelilae : et cum essent rursus in principio lenebraquomodo iinxeris : provides, scd non possum s i m n l
rum, luxeis Hluxii in medio? Naturae euim rerum
providentiam omnem ratione comprebcndare. Ubtque
aemper est Dominus, qui fecit naturam non ut proea sed ne hoc quidem scio quo paclo. Nosli (iiiiira ^
ducat quae n o n suut, sed ut manentia in natura aliter
et praeleriia, et arcana menlis hominum : sed oeehoc
apparere efflciat. Qma tenebrce non obtcurabuntur
possum ratione cornprebendere. Mtitas enim reram
le. 1118, Apud te. Et nox sicut dies illuminabilur ( ) .
naturas, et facis ut manentes ostendant conlraria': et
Alius, Sed el nox ut diet apparebit. Sicut tenebras ejus,
ila rursus coniraria educis, perinde ac si essent proita et lux ejta. Alius, Simile* sunt tenebrce et lux ejus.
pria et ejus naiune attribula.
Reclc dixit, te, boc e s l , Apud te; signiflcans, si
4. Guro itaque haoc omnia collegisset, eS divino e s volueris, tenebrae non erunt tcnebrae , sed quae lucis
sunl, oslendenl. Et ideo subjunxit, Nox$lcut dies t/- eet spirilu afflatus, roagua voce clamavit, dicens :
luminabitur, reddens quod pracedit apertius, et hoc Confiiebor tibi.quia tembtliter magnificatus ei, hoc est,
indicat: Quae sunt diei, nox ostendet, non sccus at- mirabilis apparuisii, et es mirabilis. Mirabilia opera
que ea quae suot ejus propria. Quando enim Deusvo- irtfl, et anima mea cognotcit nimit. Et quid de l e , i n quit, dko, cum quae a te flunt, magnum habeant n i i luerit, operatio elementorum vertUtir in contraria,
aeque facile atque in propria sibi initio tributa. Si tu raculnm? Deinde miitens omnia persequi, propria stii
notitia conlentus dicit : Et anima mea cogruncit m
enim volueris, iia crit nox, et ita habcbit lucem sibi
attribulam , ut tenebras. Quocirca hoc quoque signi- mt. Non cognoscil solummodo, sed valde et iiilensQ
iicans , subjunxit : Sicut tenebm ejus, ila et lumen cognoscii. Si auieni cognoscit, quomodo dixit antea
Mirabilit facla est sdentia tua nie, confortata esl non
tjus. Haec de elemeniis quidem proprie dicla sunt,
meiapborice autem etiam de rebus. Ex quibus osten- poiero ad eam? Maxime : nam illud quidem cerle d e
ipso dictum est, hoc vero de operibua. Quod st hoc
diiur posse Deum lantam afferre requiem ac recrcalionera iis qui in afHiciiones incidunt, quantam ba- quoque de ipso diclum e s l , illud dixerimus : Novit
cum esse mirabilem, magnum, excelsum : quid s i i
benl i i qui ulunlur rebus secundis, utpole qui curam
autem subslanlia (eadcm cnim rursus dicam), et quo.
gerai affliciionis. Hocesi enim incredibile, el majus
nam modo sit ejus majestas et magnificenlia, el qiiisopiuione, quod etiam in Josepb accidil. Neque enim
nam sil modus eorum qua dicla sunl, ignoral: sed
lam felix fuisscl ejus successus, nec lanium esset
ca ipsa ignoralio esi argumentum cognilionis, eliainsi
bonorem consequulus in paierna domo babitans,
sil mirabile quod dictum est. Nam mare quoque
quantum veuumdaius, ei in domo barbarica educaqiiantum sit, ignoramus; el lamen propler hoc ipsum
lus. Per ipsos enim insidiatores ei conlexebalur diamaie maxime novimus, quod ejus mensuram nrsciadema ct comparabatur piirpura, el ab infanii;e occasione bonoris el regni ei causa processil. Vidisti quo- rous. Si quis autem dicat se nosse ejus qiiantilatem, is
modo interprelali sumus illud, Nox ticul dies illumi* est qui id ignoral maxime. Est igitur professio cogninabitur? Ad boc aulem, Sicut tenebras ejus, ita lumentionis, quac arguit ignoranliam : et est ignoratio, qtue
nobis fert teslimonium de scimlia. 15. Non ettocculejus, id ipsumdicere necesse est: sicul illae, sic etiam
tatum os meum te quod fectili in occvlto : el tub$tanhoc erit, n o n specie taiuum, sed Domino tuo mutante
reruin naturas. 13. Quia tu po$sedisti renes meo$, Do-tia mea in inferioribus lexra:. Loquilur rursiis de ejiis
cognitione, et ost^ndit eum ba?c scire omnia. Y r l
tmne : $u$cepi$li me de utero matri$ mece, Et quacnam
est baec consequeniia cum eis quae dicta sunt? Magna ergo dicil euin omnia nosse arcana, vel aliquid alhid
significat, nempe formaiionem et creationem : No
quidem certe, ct quae valde cohxret. Quoniaro enim
cum flngerer quidem, me ignorasli, sed omnia sciedixii de tanta ejus potentia, ostendit deinceps eum
bas, cum haec paulalim nalura contcxeret, lamcisi in
uti hac poiestate ad ulililalem et benelicium boarcano operarelur, et tamquam in infimis lernr. parminum.
Poueuor rei pouetue euram gerit. Ne quis eniin libus : sunt tamen tibi, inquit, omnia noda et aperla.
insipiens diceret, Et quid baec ad me, si est magnus, Alius auiem interpres sic d i x i l : Non velata sunt ossa
mea te quibus factus $um in occullo (a). A l i u s , Hon
c l poiens, el presciendi facultale preditus? ostende
si quid ex eo lucri faciamns : subjunxit, Tu potsedisti
() llaec prfor interpretalio est juxta Aquilam, secunda
renes meos a parlc dicens totum bomidem. Non est
juxta Symraacbum, lerua juxta iiicertum. In bis leclionibus aliqaid diversiuiis obscrvatur in savil. sed Morcl. nielios babcl.
() H x c i i i i e r p r e t a t i o j u x U q u c m s i l i g n o r a l u r .
415

415

, \ , ,
, \ ;
; . ,
.
, .
. ,
; ,
,
*
;
, , '
/
. , *
. ,
* . ,
.','
. , , , /> ( , ,
, .
, , ,
, . "
,
, [414]
, . ,
, ,
. ,
, .
, . ' ,

,
, .
, \
. \ ,
, .
V ,
,

. ,
< ;
,
, ,
* ,
, ,
. "
, *
.
; .

, ,

.

" ,
, , , ;
Hc inlerpretatio, , elc, est Symmachi.
LcclH> beqnens, , non
babeiur iu Hexaplis.
b S J V . .
Sav. , , ....
, et roox .
<* Sav. ^. Alius .
A

416

EXPOSITIO IN PSALMUM CXXXVIII.

, "Ori
,
.
, .
.
, , *
. ,
, ,
, ,

,
' ,
. ; ,
, ' , '

. , '
. ', , ^
'
.
,
, ,
.
'. ,
[415] , ,
, ,
,
, .
, .
, , ,
;
, ,
. ', , ,
. , ,
,
- ;
,
. , ,
, , , *
( ) ,
,
, * '
, .
,
' ,
.
, ;
. "
,
. , h

.
,
. " ^ ,
, , ,
, ^ ,
* ' , ,
.
Sic Sav., atque ila legil interpres; in Mor. illud,
, deesl. Paulo post Sav. .
f .
e Sic Sav. sicque legit interp. Mor. .
Coitjicit Savilius . Mox Morei.
.
0

417

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl AHCHIEP. CONSTANTINOP.

, .
,
,
-
. " , ,
, ,
/ .
, ,
, . "
Tyur
.
, .
"
,
[416] , "
* ,
.
.

*,
.
,
. " ,
, . ;
* ,
, , , ,
, , ;
,
.
,
,
,

,
.
, , ,
, ,
. ,
, ,
,
" ,
.
, .

, . ,
.
,
. , .,
, ,
, . . , .

; " ,
. ,
, ,
. ," /,
. ,
, .
,
. ", ,

', ,
.
, . ' ,
Hic quoddam addUamentum 1n ms. veleri 1n fnargiae
poeilum fuisse lesLfficalur Savfl., tn hsec verbaot
, cujus addkamenli initium erai:
, , , etc. In alio

aulem codtce bec margiualis nota in seriem iransierat,

quam ulpote extraneain expunxit ille, el nos simiiiler
inissam fecimus. lnfra Sa\flius .
b Sav. ' .
UDUS .

, , ^
, .
, . , >
, * '
,
, '
.
, , ,
. " ,
, ?
.
, " .
, [447] ;
,
,
. "
.
, *
.
, ". *
.
"
, , .

, .
, ' ,
, *
,
' .
, , * ,
.

. ", . ",
. , ;
, ,
.
, , ,

); , *
/-. *
, .
.
. '
. ,
, ,
' ,
' . , ,
, , .
,
, . p
,
, . Koiw
" ,
. ,
.
*
. .
> , . /'
, ,
, ; *$ ,
, '

. x*|
,
, * ' ha
^

d Sic duo mss. Editi ol . Sed

vera asseruque leciio est Aquila? : ol
esl Symmachi. Car auiem ubl ol 0 ' ,vilitlcs iwt$, habeiii, alii inlerpreles tam disparatam ye
sionein edaul. , ei , mmm d
advenarii tui, illud certe eveoit, quod *^3 civiiasel
iuiminu plnrali gandeant iisdem scripto liUeris.

417
EXPOSITIO IN PSALMUM CXXXVIIL
4!S
laluil te fortltudo mea qua factus $um in occuttoeiiam
: varie
absqne boc promisit; petit autem hocftert,
compaclu$ tum ul in infimi* terr<e. Alius, Non laluil
onteut dcleat bominum substantiam, sed ut eoe mupotentia mea seu o$sa mea, quia factus sum in occidlo,
let a peccato in justitiam. Non dixitenim, Si bominee
effictut tum in mfimis lerrce. Oinnes ergo catlem ipsa
occidaa, sed, Peccatorcs. Alius aulem pro eo quod
foquunlur, nempe, dm iingerer, me perfecle formae s l Peccatores, dixit, Transgressorem (), loquens
tum per partes novisti, et tinumquodque membrum
de bostibus simulacra adoraniibus*
e l ejus quoque incremenlum scivisti. Quod et ipse
Viri tanguinum fugtendi; iniprvbi vilandi, lex sepes ;
ctiam dicit Cbristus : Vestri atitem capilli capitis
Ju(i<eorum muiabilita$. Viri sanguinum , declinale
me. Viros sanguiiium dicit sicarios, boroicidas, et
cmnes numerati sunt (Luc. 12. 7). Siroul aulemet proqtii cxde bilaiitur. Non esl autem bicparvus gradus
vidcntiam et sciemiam eodem sermone expficatam
ad incremciitum virtutis fugere et resilire ab ejusdeprebendiimis. 16. Imperfectum meum viderunl oculi
niodi homintim congressionibus. Dcinde subjnngiiur
tui. Tcl idem ipstim rnrsus dicit, me vel informem
Ctiam cansa : 20. Quia liligiosi estis in cogilationibus.
iiosti; alius enim sic dixit, Informem me viderunt
oculi tui: vel de ipsis actionibus, nempc quod non- Alins, Qui adversmtedixerunl cogiiationem(6). Alius,
diim factum eral viderunl oculi lui. El in tibro tuo Quoniam exacenaverunt te in mato cotuitio. Vide enm
nonEst
quxrcrc quod suum cst, sed propier Deo factam
omnes $criben!ur. Die [ormabunlur, el nemo in eis.
injtiriam resrRre, et fugere illorum consuetiidinem.
obscurura illud, scd oporlel id venari ex serie et ex
Hoc enim Judaeis fuit causa interilus, quod Tersaalio interprele. Qtiod euim dictt, tale est, ei quod
praccssil onveniens. Quid aulem praccessit? lnfor- rentur cum improbis. Quocirca legem quoque accepemem me viderunt oculi lui: bocesl, cuiniionduin ullamrunt, aclegc separabanlur ab eis, el jubebantur eofi^urain suscepissem, cum adbuc lingerer el forma- rum vilare conjugia, cniBqiie tuiic exiissent ab ^Egyrer, me ?eque aperte videruni, ul eum, qui est figura plo, quadraginia amiis seorsim fueruni in soUUidhic.
pradiius, et nullo die cget ad suam perfectionem. Et Quocirca lex appellabatur sepes, quod eos undique
tU scias hoc Ua esse, audi inierpretationem alterius: circumdarel, el eorum consoeludinem cum raalis coerceret: erant enim eorum mores captu ac circumInformem me prwviderunt oculi tui (a) cum omnibu*
scriptu
qui in libro tuo scripti sunt, gui sunt effingendi nullo
die faciles et mutabiles. Accipknl tit vanilate cideficiente. Cum illis, inquil, me vidisli qui iingunlur in vitates tua*. Alius, Vane elati sunt cemuli lui. Aiius,
Inimici tui. Propterea fugit et resiltt, quod adversus
diebuseorum, quibus nullus dies defuit. llacc aulem diDci gloriam elali sunl, quod se inique gesserunt,
cit nonqoasi sil liber in supernis, ncc quasi ulli scripli
quod
verba blasphema loquuii sunt. 21. Nonnequi
sinl, sed perfectara cognilionem per librum significans, quemadniodum quando dicil, Audivit Dominus, oderunt te, Domine, oderam el super inimicos tvot tatt tcripiit in libro (Malach. 3.16). Et rursus, Libribescebam ? 22. Perfecto odio oderam itlos : inimiei facti
suni mihi. Ita eiiam Dcus pollicitus est se bosiibus
aperti sunt (Dan. 7. 10). 17. Mihi autem nimi* honorihosicm fulurum , et adversariis fulurum adversaficati sunt amici tui, Deut. Alius, Pretiosi [uerunl
rtum. Wac enim sunl maxime signa amiciti:n. Ipse
amici tui (b). Non esi boc parva virtus, Dei ainicos
itaque
Deo pcr utrumque Ticem reddil. Superius enim
bonore afficere. Curam, inquit, mei gessisii, me ,
d
i
x
i
l
,
Mihiautem
valde honorati suntamici tui, Deu$;
cum non essem, produxisli, me regis et contines :
bic aulcm , Eos qui tc oderunl odi: illic supra modura,
ego aulom banc reddo rerouneralionem, amicos tuos
et bic quoque supra modum. Non solum enjm d i c i l ,
bonorans. Nimi$ confortali sunt principatus eorum.
l l o c e s i j p s i validi el potenles facli sunt. Alius dicit: Oderam, scd cliam, Tabescebam. 23. Proba mi, Deus,
Quammultiplicia sunt capitaeorum(c)\Quod quidemet scilo cor menm. Inlerroga me el cognotce $emila$
mea* : 24. el vide si via iniquitatis in me etl, ct deduc
esl clarius; subjungil enim: 1S. Dinumerabo eos et $u~
pprarenam mu/<fp/tca6u;t/ur.EgoquideniipsosbonorOt me in via aiterna. Atqui dixil in principio : Probasli
me, et cognovisli me. Tu cognovisti seuionem memn et
lii auiem multos facis, alque adco plures arena : non
re$urrectionem meanu Intellexi&ii cogitationet meat de
solum aulem multos, sed etiam forles ac valitlos.
longe : seniiiam meam el fitnkultm meum invesligasti.
Iloc enim sibi vull illud, Conforlati sunt. Duplicem
El omne* vias prcevidhtu Tu cognovUti omnia novittinia
aniein dicil prosperilatem, mulliltidinis scilicel, et
et antiqua. Qnomodo ergo bic rureus d i c i l , taiiiquam
roboris iacremeiilum. Ex$urrexi el adhuc sumtecum.
nondum probalus , Proba me ? Yides quomodo utitur
Alius, Excitabor, el ero temper tecum.
humauis diclionibus, non ul in ea viliiale maneamus,
5. Non est hoc parvum signum virtutis, in rcbus
sed ul cum Deo dignam cogiiationem per omnia colsecundis virlutem pcrpeluo conscrvare. Mulli\ iulegerimus, ad altam conscendamus inleiligcntiam.
qiitl, cnm res eis secundae evenissenl, tui obliti
Peiit enim ut pi-obetur et examinetiir, non ut ejus
sonl. At non ego, Inquil, sed etiain cum exsurrexi,
cor cognoscal, qui anle omnia novii, etiain priuelioc est, cum sum libcratus a malis, semper ero tequam gignercnlur, sed ut nos cognoscamus, qui ex
ciim. 19. Si occideris, Deus, peccatores. Non hnc dirernm exitu discinms. Uoc euim sibi vuli bic illud ,
eit, Si occideris, lunc ero tecum : scd illud (jnidem
f

(n) nxc iuterpreiatio est Symmacbi.

(b) Hic ioiefpree ^wis sit oesciuir.
(c) Hxc interpretalio est symmacliL

() liaec item interpretatio st Symmachi.

(b) Ha?c quoquc iuterpreUtio csl symniacbi. Sequens au>
lem qamia?.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCIHEP. CONSTANTINOP.

419

420

lorum nubium concursum , rupesqoe et scopulos

Proba me. Et vide ii via imquitati* tit me est et deduc
marinos,
belluarum irruptionem, piratamm lncursio
ntc tn ctterna.
Via aterna tia virtnti*. Quscnam est aulem vianem, faracm, sitiin , alalionem non satis lutam navibus, natitarum conlemptionem, viatici inopiam, e l
anerita , nisi spiritualis, et quae ducil in ca?luni, et
quxcumque
sunt ejusroodi, debet considerare ac
cnjus non esi ilnis ? Alia enim omnia sunt caduca et
prospicere , et adversus ea oninia aciem inslrucre :
n i o i n e u l a n e a , et v i f a prasenii concluduntur. Quoila etiam qui venil in euripum vitse praesentis, adver*
circa ommbus prailermissis illara quacril qnac esl imsus corporis affecliones, adversus morbos animi, admonalis, quae est imerminala, quas ad finem
versus
hominum insidias, adversus inimicomm
pcrvenil. Quomodo autem deduceiur quis ad iliam ?
cursus, contra fictorum amicorum fraudes, coolra
Si Dei auxilio frualur, et ea qusc sua sunl c o n f e r a t ,
paupertatcm ac lormenta, adversus conlumelias, et
\irlutem pcrseqiiens, philosopbiae dedilus, ei rebus
dacmonum
pbalanges diabolique furorem, par est u l
quae ad banc vitam pertinent, excelsior eflcclus.
se praparel, si quidem sil in urbem regiam pervetv
Quce enim ad illam viiam pcninent, non sum fluxa
turus, ct mercibus onasius in portum appulsurus.
et n M H i i e n l a n e a . Yirlns namque lalis e s l : babet fruDiabolu* abtotute malus ; maltu ipsi soli noce
ctus qui perpeluo florent, et nuinquam flacccscunt, el
Alque hic quidem vocat malum bominem : quando
bona immorlalia a ilne et ab interilu omnino aliena :
autcm loquiiur de diabolo, absolute dicil malum.
quas detur nobis omnibus consequi, gralia el beniQuauam
de causa ? Quoniam ipse esl paterimprobignilaie Domini nosiri Jesu Cbrisii, cui gloria c l iuilatis:
et
ideo dicilur raabw per excelleniiam , et pro
perium, nunc et seroper, et in ssccula sxculorum.
nomiiie proprio sufftcit adjectivum propter Knsigne
Amen.
vilium , quod quidem non est insitum nalura, sed e i
IN PSALMUM C X X X I X .
accessit. Quod si eliam ecire velis unde sii deductum
1. Eripe me Domine, ab homhte malo : viro imquo
oomen improbiiatis, magnum quoque binc frucium
eripe tne.
percipies. linprobitas enim Grsece dicla esl nompUt
eo hoquod , hoc est, laborem et aerumnam pos1. Voluntas mala hominem pejorem facii feris;
seesorifera
afferat. Quocirca quidam sapiens boc signiftmini noxium nihil prceier peccatum ; Iwmo vitiotu*
bnprobior. l)bi nuue sunt qui dicunt, Quare sunt cans d i c i t : Si $i matu$ totus haurie$ maia : sin 4ontts, libi ip$i alque tui$ proxtmis (Prov. 9. 12). E l quo
fcrui? quare scorpii? quare viperae ? Ecce enim i n modo , dicet quispiam, malus soltis mala haurit? A t venlum est aninial, quod majorem osiendit improqui multos probris et contumeliis afiicit. Sed nemibiiaiem, non ex naiura, sed ex libera animi volunnem Ixdit, qui non sit raollis ignavus et iners. Et
taie, nempc bomo. Ideo propbeta quoque ilits omni8i velis, malo bomine dimisso, ipsum malum da*mobus praelermissis, rogal ui ab eo liberatur. Quid
nem in medium adducamus. Dic mihi autem, annon
crgo, dic inihi, quaeso quoniaro is talis esi, non
oninem suam effudit improbitalem ? num l x s i l Job?
oportuil gigni homines? Sed extremae est amenliae
amion illum quidem reddidit clariorcm, sibi auiem
boc discere : nibil enim esl quod laedat bominem ,
graviorem lapsum procuravii ? Quid vero Gaio? annoa
nisi solum peccatuin : eo autem sublato, omnia sunt
8olu8 mala bauail? N o n , inquil, sed eliam Abel.
facilia , expedita, ac Iranqutlla : quemadmodum, si
Quomodo, ei qua raiione ? Quia celeriler transmissus
id adsit , sunt omnia scopuli, tempestates et naufraest in portum nullis fluciibus agiiaium. Sed hoc est
gia. Nemo aulem nos condemnet, si dicamus viiiomaximum genus beneGcii, quod re a ae recte gesu
suin bominem esse fera improbiorein : ea enim elsi
obicril, quod in communi naluraB debilo probe negonaturalcm non babet mansueludinem , polest tamen
tiatus siL Nam quod erat aliis commune, et accidefacile decipi, et id quod est, esse cernitur: homo
bat ex necessilate, hoc ei cum aropla mercede acco
autem qui scelus mediiaiur , el muliis se larvis i n dil. Hoc non eral malum su^iinere, sed clariorem
d u i i , longe difticilius observaiur el caveiur quam
cnpiii coronam iroponere. Quid vero Joseph lacserunt
fera, ut qui ovis pellem saepe p r se ferat, Inpum
fralrcs? nonnc ipsi soli mala hauserunl ? At fuit, inautcm inius occuliei : el ideo mulli, dum non cavent,
q u i l , servus. Quid tum ? Ego vero dico eum eiiam
in ejusmodi hominum laqueos incidunt. Quoniam
vinctum fuisse. Sed non esl boc quod quaerilur, an
ergo non facile deprebendi possuni ejusmodi beslise,
fuerit aervus, et in vinculis : sed an cx eo damnum
propheta ad preces converiiiur , ei Dei imploral auullum acceperit. Contrarium enim invenimus, netnpe
xilium, ut a talibus liberelur insidiis. Ejusmodi enim
eum plurima lucratum esse, ut qui sit apud Deum
bomines ssepe subit diabolus, el ila feril. Mulia ergo
plurimam flduciam consequutus, et per ca qnx esse
eunt, qiia? tendunt undique insidias. Nam bomo scevidebantur contraria, praesenlem acceperit prosperileralus hoc facit, et sxvus da?mon bcllum gerit, et
talcm.
intoleranda tcitlalio molcsliam exbibel. Quocirca do9

cemur oranlcs dicere, Ne nos inducas in tenlationem lmprobi non timendi, sed miserandi. Malis konum$ed libera nos malo (Math. 6. 13). Variae sunl pu- bus non insuliandum. Improborum contueludo vitand
g n , aciesque mulliplices, c i oporlcl csse paraios ad
Ne igitur litneamus improbos, eed eoruiu miaercaomnia. Sicut cniiu qui ad inare est accessurus, el
Gentlanus Hervetus qui, *nc4tv,pro * * , j texlu
aquarum violenlaruni impelum, vim immanium veuGraeco legerat, verUl, Donmum, pro, vinctmu
9

419

EXPOSITIO I N PSALMUM C X X X l X .

420

. , ,
. ,
*

,
(5, ,
, [419] ,
, ,
, ' ,
, -, , , \
; , , , ,
/ . [418] ^ ,
, , -
,
, . *
, ,
;
, , ,
, * ,
, ,
, ,
, ,
.
, . ,
, ,
, , , ;
.
,

,
, , .
; "
, , .
' ,
.

* .
, , , , .
.
,
'. ; . , ; ; .
,
, ,
, . ,
; *, ^. . , ,
, ; , , ,
' (5$ ;
; *
, * , ,
). ,
* , p ,
;
, , ,
; /
, , .
, ,
, ; ; *
, ' - , , . ;
" .
^ ,
,
, ;, , ,
, .
, '
.
.
.
, .
, ' ,
/, ;
; ,
.
. ; ,
6 , .
. * * ,
, '
, ;
. , , .
, (
Mr\
, . , '
[420 J .
, ,
.
, ' .
,
* Saril. vj, ulrumque bene. liox post
deesl in Sav.
.
i ln Sav. deest. Ibid. Sav.
* . , Sav. .
.
UDUS qua leclio eliam oplime quadrat ad
Sav. .
d deest in Sav.
seriem. Sav. .
d

PATROL. G R .

LV.

S. JOANNIS CftRYSOSTOM! ARCHIEP. CONSTANTINOP.

-

, , .

,

*
, .
\ ,
* ^
. " ,
,
,
.

, ,
. ,
.
,
, ,

,
, .
, . ,
, ,
.
, .
' ^, , '
. , '
.

,
. ' ,
" , " ,
>

.
, ,
, , ^
,
, * .
,

.
' , *
, ^
;. , , *
, , '
* ,
, , ,
. ,
[421] ,
,
. " -

. .

,
,
, , 6

ln Mor. deest.
Sav. .
Alius .
^
Sav. ._
Tresrass. .
' Sav. . Mor. , minus recle. Ibid.
Sav. .
6 liiiem ' . Infra duo mss. . , . Alii 111 in lexlu.
In Morel. illud, ', deerat. Savil. tbidcm
, )
(> .
e

43*

, * , .
,
, ' , '
, ' ,

. ,
.
, , , .
,
.

'
. ;
, ,

. " ,
. ;
, , *, ,
. , "

* ,

.
.
, , .
,
, ,
; ; ,
,

. /


.
,
. "
,
,
),
,
,
,
, '
; ;
,
.
, ,

.
[422] ,
k.
.
h

*. ,
. ,
, , ,
, , . ,
,
, .
; "
. ;
; , * Illud,' , deeratio Mor.,sed babelurinal.
Hunc locum sic effert Savil.: ;
, > , * *,
.
j Sic Sav. Mor. .
k Sav. .

EXPOSITIO 1N PSALMUM C X X X f t .
4%
4*1
simulatorcs, ncc qnod ad bella et praclia parati, scd
nuir. f iinc ciiim jtire quidcm erani timendi, cum
ciiam quod per loiam viiam, tetri bujus belli null.ii
nondum apcrla esset alla via , qux dnccrel ad pliisinl inducia?. Alqui si volebant bclligerare, aliam julosophlam : niincaulem nnn amplius, cum deinceps
stam belli gerendi causam babebant. Adversus enini
ca?li nobia pateant, el bomines angeli eflecti sint.
peccata decertare, et conira diaboluin aciem instru ere
Nara et bestia qtwc cum magno impelu irruit in baoporlebal, pugnare conlra morbos anima?, cnses in
blx acicra, videtur qUidcm eum ulcisci qui tenet badaiinones acuere. l l i aulein illam aciem nc aspiciunt
slam, vernm slbiipsi gravius vulnus infligit : et qui
quidem, sed lela inler se muluo jaculanlur. 4. Acuecontra ftlimulum calciirat, iiidem pedes sibi cruenlai.
tunt linguam suam sicut serpentis: venenum aspidum
2. Talis est virtus, stimulus ei gladius acutus :
tub labiis eorum temper. Vidisli quam sit ignobile v i oinnes auiem improbi sunt deleriores, ct rationis
tium? facil ex homiuibus bcslias, aspides et ser|>eninagis experlee qiiam beslto. Qtiando crgo bonos i n tcs, et linguam illam quaa disscrcndi potestaic pra>
vaduot, se ipsos gravius confodiunl: illis quidem sxpe
dila est, ad istatn feriiatcm deducit. Id autein cujus
in pecunia, vel etiam in corpore damnum afferentes:
cos snperius accusavit, nuuc qutHpic cis objicit. Quidseipsos auiem in anima, quod quidem est vcre danam atilcm illud est? Venenum aspidum $ub labiiseomnum, ladenlcs. Si enim in propria nos virlutc la>
rum, inquit, semper (), boc est assidue, Quemad^
deret dnmjiuni pecunioc , oon prxccpissoi Paulus ut
niodum enim superius dixil, Tota die conuiiuebant
injuriam patcrcmur, non auicm faceremus ( i . Cor.
pralia : ila hic eiiam, Acuerunl tinguam suam sicut
6. 7). Si malum cssel injuria affici * non qui est bo$erpcnti$ : vcnenum aspidnm sub labih eorum seinpcr.
norum legislaior maU jiiasisset. Verum quamvis res
Uoceniin ubiqne signiftcat Diapsalma. Diapsalma auiia se babeanl, non oportet malis insuhare, ncc in
lcm Hebralce diclum est Sel, quod est, semper* Aiqui
cos iropelum facere sed eorum viiare consueiudivitium \ e l exigno temporc res esigravis ei molesta:
nero : w invadunt, forii el generoso animo cos cxci*
quando auiem id assidue pcrsequunlur, nce ecs ulla
pere. Ideo ewm jnbemnr orare, ne iniremus in tenlaiionem. Quocirca ipse quoque cum dixisset, Eripe ejus capit saiicias, quxnam eis venia dari potesl, et
quncnam erit eorum defcnsio ? 5. Cusiodi tne, Domine,
mc Domine, ab homine mo/o, subjunxit, viro ini+
quo eripe me : ponens jursqs gencrale nomen viiii* de manu peccalorit, ab hominibus iniquis eripe me. Qui
cogilaverunl tupplantarc gressus meo*. 6. AbscondeNon solum cnim eun qui io pccunta, scd cum etiam
qui esi in omnibus aliis injustus bic dicil. Rogal au* runt iuperbi laqueum mihi: e! funibus exlenderunt /aqueum pedibus meis;juxla iter scandala posuerunt
lem u l liberclur, ne eadal nec fiat tu Ule eai.
mihi. Nihil est iniquius iis qui viiiuin persequuntur,
Non pelii absolHie, nUi cum sua prius contulequi anle alios suas ipsorum lxdunt animas. Cum
rit. Ei ideo cum in Gne prioris Psabni eos fugiscuim ipsi sinl auctores oflVnsionis, cuni efliciant ul
t e t , c i eorum consuciudinem, bic peiit Dci auxiDei gloriae delrabaiur ab insipicntibus, cum noti cx
lium. ltbe enim quse aua eral coululeral dicens,
solvani
Viri smgmnum, declinate me, quia litigiosi e*ti$
in qiue debeui, sed qui corpus ei animam a bccogUatwnibut ( Psal,
10) : bic aulem rogal nigno el clemenli Deo acccpcrinl, sint agenda; graliic
immemores, et qui tanluin ornamonlum ct boiium
Dcura u l libcrctur ab eorum improbiiale. Non euim
accoperint, benefaclori suo conlraria rcpctidaiil,
I arvum aut leve qaid eat ad securitalem, ad libcrlaquid bis fuerit injuslius? quid vero ingralius?
lcm, et oronem volnptateni, liberari a tali borainum
quod est majus, el omne scclus supcrat, alios quoqnc
roetu, ct qoam longissiroc ab improborum coosuelulacdcrc conanlur. Cogitaverunt enim, inquil, suppluidine versari, imo vero magna est felicilas. Deinde
tare gre*$u$ meos. Quod si quod cogilabaut niininie
ipsorum describens improbilaiem, addit ei aii :
est, id quoque sumiiKD Dei clemcntiac ad3. Qai cogitaverunt iniquitatem in corde : tota diecfieclum
conttiinebant prailia. Vtdisti quomodo sini fcrx, quaj vixscribendum est. lpse enim sceieraia eorum consiiia
confregil.
' oaveri possunl, ut qui mala in animo niacbinenlur,
et cclcnt in arcanis insidias. Cogitaverunl, inquil, in 3. Vide aulem quam mcdilatum erat scelus, et
corde; lioc est, non exlra prolulcrunl, sed intus agi- quanlo studio paraUc insidix. Occuliarunl enim ei
labanl et versabaut scclus parlunenles, et quod cst
cxtenderunl, idque juxla itcr, ut cx longiuidine, ex
omntum gravissimum, non aliqua temcrilale inducii,
lalebrisel quod prope londerenl, capercntel in suam
nec perveri, sed oranem op< ram et sludium in eam
polestatein redigerenl. Fuerunt enim sceleris anilirem confercnles. Hoc eniro sibi vult illud, Cugkave- ccs, duni laqueos undique exlendereut, hoc unum
runt, ncnxpe oaini sludio, et maxima animi alacri- sibi facienduin slatucntcs, ut eum perderenl. Vis v i lale. Tota die comiituebmt proslia. Pcr ba?c omnem
dcre quomodo funes extendat diabolus ? Vide rursus
vitain aiguidcal. Bella autem subindical, non ea qua3
id quod Job accidit. Quid enim illis latius? quid loniiislrticla *cic,nec qiwe armis gerunlur, scd qune pagius? qtiid vero propinquius, cum non solum in co->
ratis insidiis, qiiac et in foro ctdomi gerunt horaines,
thorace induli, nec clypeo proiecli, sed pro
() Setnper (ac(). Sic inlerprelari solet Aquila vocem
Hebra?am, HSD. Dejtfapsalmate saepe diximus in Hexaomnibus armis improbitaie ulcnles, c l verba telis
plis. Illud porro, , Origenes reddit , Hieronvmus
acerbiora miltcnles. Ituprobiialis aulem eorum est
Sela. De his porro oounbus vide prsDlimiuaria noslra ad
boc maximum, qttod non sobim siui dol<*i, flcii et
llexapla, p. 77 et 80.
y

i53

S. JOANMS CHRYSOSTOUl ARCHIEP. CONSTANTINUP.

gnatfs e i amicis, aec in uxore lautum, sed in ipso

volens lale quid signiiicaro : ne taiiiilliim quidcm
ejus corpore bqueuoi letendcril ? 7. Dixi Domino, concesseris eorum, quae desiderai. Tales cnira sunt
Dau$ meus e$ tu : exaudi, Domine, vocem deprecalioms
improbi: cam maxima cupidiiale in proximum momece. 8. Domine, Domine, tirltiM salulis tnew. Alius, liuiilur insidias, qucmadmodum diabolus quoque, de
Potenlia saluti* mea*. Poslquam dixit bellum et insiquo dicit: Circmt lamquam leo rugietu, quetn
dias, et ostendk mala esse inlolerabilia: coufugit
devom(l. Pelr. 5. 8). Iia Jobcupide aggressus esi:
dcincepe ad inexpugnabile auxiliura, e relo adjuloila eliam de Pelro invaihendQ consultabat: et ideo
rcm implorans, qui haec potesl frangere el profligare.
dicebat: Quolic* expetivii u tatana$ cribrare ta /
Affliciu ul ad Deum confugiat. Hoc esl argu-cum (Luc. 22. 31) ? Vidisti quanlam baboerit cupidilalein? Sunt ctiam homincs qui invidia addncli, et
aientum gcnerosi auimi, boc est signum mentis q u
tenelur sludio sapienlix, cum baec circumsleterint, quod inalis Ixlcnlur illius vitium imitaniur. Quus
quidem miseroi appellat Scripiura diccns, Vce qidl*
non confugcre ad humanum auxilium, necad mortatamini mali$ qui deleclamini in evemone improbor
les cogitationes, sed in cadura respicere, et Deum
(Prov. 2. 14); idque merilo : hoc esi eniin prati et
qni ubique pracsens esl invocare, non aulem conturcorrupli aitimi. Si eniin dolendum, iiigciuiscendun,
bari, animove -consiernari. Vide aulem quomodo ut
deflcndurn est propier eos qui peretint, quam conseeo dignum est verba oontexiu Non dixit enim, In bac
ei in illa re me recte gessi, nec, Ilanc \e\ banc jusii- qacniur vcniam, aut qua utentur dcfensione, qui lantiam operalus sum : sed quid ? Detu meus es tu, maxi- tum abesl ut eorum misercantur, ut eliani gaudeanl?
mam causam afferens cur pelat auxilium, quod con- Annon vidisli ipsum quoque Christum curo esset pafugial ad Doniinum, Opiftcem, et Regem. Exaudi, niturua dcflere pereunlem Jerusalem ? DOD vides
eiiam Paulum propter aliorum interitum gementom
Dtimne, vocem deprecalionis mem Domine, Domine,
virlus saluti$ m#B. Dixil, Virlus, seu potenlia, talu-ei lngetiicin ? Sed sunt nonnulli adeo depraTali, ul
tis, oslendens esse etiaoi p o t c D l i a m pcenae et suppli- suorum malorum solaimm alienas aerumnas exisiiment. Cogitaveranl contra me, ne derelinquas mt, w
cii. Sed prabuisti, inquil, mibi virUilem salutis.
forle exaltentur semper (). Hoc enim sibi Voiei eniin et nocere et de roedio tollere: sed ad
ptalma. Alius, Ne disceda, ne forle txaltentur.
ineam saluleni tua semper polentia usus es. Vide aut

tem amerem dicentis. Per repeiilionem euim, ei quod

Meditatio in vilih pesmma; vilium $ibi ipupmatti
adjeccrit, SalutU mece, osiendit magnam aflectiouem. Hoc est scelerafi et corrupli anipii, quando el
consilio et otio et meditatione opus est ad vitium.
Obumbratti super eapui mewn in die belli. VidisU
Non sufficiunt qiiae repenle fluni: non eoira salrs
graium animuni ? Priora in merooriam revocat, quod
aunt ad nos perdendos qtiac temere et ioeonsidenie
eum scilicct in luto collocaverit. Iloc enim sibi vult
illud, Obumbratii. Vidc aulem quomodo oeiendat patraniur, sed consiiio, tempore et consideralkmc
iibi opos esiad yitium.
quam k l Deo facile sit. Non enim dixit, Ante, sed, In
ipso, iuquit, die, quando mala imminebani, quando
4. Quanam ergo uteris defeasione, cum siudinm
erat instrucla acies, quando versabar in maximis peet diligentiam adbibes, ut vitium exerceaa, cum pro
riculis, luuc me in luto collocasti. Neque enini aut
malis faciendis conaultas, et socios adsciscis ? Sed
apparatu, aut exbortaiione ulla Deus iudiget, ut qui
videistius buniililatem. Non dixil enim, Nederelinquas
tciat qux sunt prasentia, fulura, et pralerila, qui
me, quoniaro sum digtius, ne me derelinquas proptcr
tnunia possit, semper adsit, et pra?sto sil ad ferenitani in virlute aciam : sed quid? Ne forle cxaltadui)i auxilium. Deinde ostcndene iusigncm victoriam,
tur; hoc est, Ne fiant arrogantiores, et ne io majot summaro eeciuritatem, non dixit, Scrvasti me : scd
rem erigaotur insolenliam propter meam dereliclioquid ? Obumbratti: boc est, ut ne minimam quidein nem. 10. Caput circuitus eorvm, labor lobiorum ipt
moleallam sustinerem, efTecisti, ac ne acslum quidem:
rum operiet eos. Alius, Exacerbatio eorum qtd me cir
aed me in tania securilale, ei una cuin securitale iu
cumdant, labor labiorum iptorum operiat ipm (
tanta jucundilate et animi quiete collocasti, ut nec Circuitum bic dicit conventum, consessum, iicproullus calor mibi moleatiam exhiberel, *ed in umbra
bam ofOcinam, scelesla consilia. Quod aulem dicit
siiayiler agerem, liber scilicct ac remolus a malis el
est ejusmodi : Ipsa scelerala consilia, el caput ac
calamitatibus. Quocirca suJjjunxit illud, Obumbrasti, summa iinprobi et depravati animi, ipsa eos obruerit
ea ratione etiam aignificans quam prompium et ex- et perdideril. Labor labiorum iptorum. Laborem hic
peditum sil Dei auxilium, nempe pcr uinbra nomcn,
T o c a t improbilatem. Res est enim ejusmodi improperinde ac si dicerei, Sufficit si lanium adsis, ot
bitas : nffert ci qui illam possidet exitium, ct ut
otiinia solula erunt. 9. Non iradot me Domine, de-obrualur efOcil. Hoc in David accidit. Exspectabaat
tiderio meo peccaiori. Alius, Ne des, Domine, desideenim fore ut in mala gravissima inciderei: illc vero
ria injusti (a). Quod aiilem dicit, csl ejusmodi : Nc evasil clarior. Cerle, inquit, sed hoc non qusro: e*
coacedag ei deeiderlum suuin conlra me, id csf, Qii
(a) Semper (). Hoc ex Aquilc editione desuroptum
adveraus me de&ideral, ne pcrinillas ul ipsc implcat.
esse videtur. Qoa de re necoon de Ditpsalmate vide ea
Non dixit aulem qua? dcsideial, sed, detiderio mec, qu paulo ante dicebamus. Hc porro leciio in fulgit*
Antiochena edilione fuisse videiur, ut aiia multa ti
Orlaenis Hexaplis desumpla.
(b) Haec interpretatio est juxla Symmachom.
() llaec bitcrpretatio ealSymmacbi et Tbeodolionis.
%

423

EXPOSITIO 1N PSALMUM C X X X I X .

, , , '
;
* * , ,
. , ,
. " , .
\ ,
,
,
.
b

,
, ,
,
, $,
, , \ , .
.
, ,
; ,

, ,
. , ,
, , ,
. ,
. '' \
, , .
'
.
.
, ,
.

.
; ,
. ,
.

. , , ','
, \, ,
, ,
. > , ,
, ,
, .
[423]
, ," ;
, ,
' ,
, ,
, ,
. ,
,
, ;
, ,
, , .
, ,
. ", , ,
. " ,
' , ,
' , .
, , ', ,

Quis sfl hic interpres ignvralur.

Sa?.
c

Alius

.
.

.

, , ,
, . ' *
/74 .
; ;

, .
, ' , ol
.
, ,. .
, , , , *
; , .
; |
'
; '
,
. * ,
, .
. , ,
.
,

.
,

.
\ ,
I 21] ,
, ; *
, . *
, ,
. { ; , *
, ,

. ,

. , ,
.
, , ,
. " ,
,
, ,
.
. .

, .
. .
, , '
d

<* Sav. , omiseo .

lllud non esi in H(rnana edilione Proverbiorum : moxque ibidem legitur -$.
Sic mss. In edit. Mor. male repelebatur

. Sav. ,
. Paulo post Sav. .
* Inlcrpretatio illa, , etc, vldctur esso.

quiula?, rel sexlae, vel seplimae edilionis..

4(L6
425
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
* ' '

. /
, , , .
* ;
.
.
,

,
.
. "
.
,

.

, . *
,
.
. ,
.
" ,
,


, ,


",
.

,
. *
*
, , ,
^ , , ,
, \
.
. ^
.
. ", ,

,
.
, ,

, . ,
. ,
, ,
, . ,
, [& ,
.
.



. ; " . ,
. , .
, '
,
.
[426], ,
, , * .
. ,


, , ,
. ; " , ,
. ,
*
. , \,
, ,
. ", , .
, , . 6
,
- , ,
.
[42$] . "
- ,
, ,
, ,
,
, * ,
,
, , *
. ,
, \
, .
, ,
, ,
.

,
) .
,
;
."

.
,
; "
, ,
, , " , ^|. , ,
. .
,
,
' .
,
, , *
. ^
.
, *
*. ,
. ,
, ,
, .
.
, Efc ; "
*> est Aquils. Illud autem,
,
, *, non est observalum in Hexaplis.
. ' ,
Sav. .
d In Mor. eclil. deest.
Sav. . .
e Tres mss. * .
1

EXPOSITIO IN PSALMUM C X L .
426
425
sccurilale. Cur aulcm dixit, In interhum ? Quoniam
rusn oslende qtiomodo pioprio consilio confossi periemuili eapiunlur ad salutem : nt qui ab apostolis, ul
runl, et dic ubi boc evcnerit. In fralribus Josepli.
qui
a sauclis viris. A l non uiali, quando eos vcnatur
Cuin euitn veltcnl cum scrvum faccre ac pcrdere, ipsi
vilium; sed ad perniciem ct inlcritum. E l c u r u o i ,
cxirenuun periculum adierunl. Atqui et in serviluc vesligio vitium consequitur supplicium ? Propler
tem et in mortem, quanluiii in cis fuit, ille detrusus
Doinini elemeniiam. Si enim vellet de unoquoque
est. Absalon cum invasissei lyrannidem, el vellet
p.iirem perderc, ipsc pcr eamcaplus est. 11. Cadent eorum qui peccani proliBus supplicium sumen,
maxima ex parte sublalum cssct bumanum
super eos carbones iguis : in ignem dejides ipsot,jain
Quod
gcnus.
13. Cognovi quia faciet Domiuus judicium
dicil, csl cjusmodi: Sufficil quidem vcl ipsum viliura
inopum
el vmdictam pauperum. 14. Verumiamen justi
ad cos pcrdendos, qui ipsum compleciunlur: sed
conptebunlur nomini tuo et habilabunt recti cum
cmn eo iram quoquc divinilus immissam suslincvuliu tuo. Alius, Apud mitum tuum. Pro llubitabunt. Carbooes auiem ignis el igncm bic dicil suppli*
bunl aulem, alius dicit, Permanebunl (a), el alius,
ciuin, quod a cselo immitlitur. S:rpe aulcm cuni ipso
Sedebunt : et pro Cognovi Scio. Quonjam enini
quoquc igne inimissum cst ul accidil circa Dalban,
dixil, venabuniur, el pcribunt, nec oslendii slatim
Core, c l Abiron, et circa eos qui fornacem Babylonicam circuinsislebant. In miteriis, ei non mbshtenl.inuninere suppliciuin : nc quis ex crassioribus ideo
redderelur negligentior, subjunxit illud, Coguovi,
Alius, Cadent in foveas, ne rcsurganl (). Alius, Proosleiidens id omnino fuluruni. Qui aiiim injuria afpcre, ei non re$urrexerint. Secundum unum inlcrprefccu sunt, mancbuni ioulli. Pauperes auleni bic
tein lalis csl senlcnlia : Iia cos perde, ut non ainnon
inielligil absolule paupcrcs, sed eos qui suut
plius resurganl. Secundum allerum vero, Cuin magna
valde
bumiles, qui sunl conlrili. Ilaic aiitem dicit,
cclcrilatc : boc eniin sibi vull illud, Propere,
eos qui mjuria afficiuntur, consolans, ei eos qui faLinguw peiuiantia ; peccatum venationi cur compareciunt injuriam, corrigens admoncnsquc : ut nec illi
tur.12. Vir linguosus ncn dirigetur in lcrra. PosU
propler moram despcrcot, nec bi propicr dilationem
quara dixit de ira Dci, osleodit rursus ipsum per ee
reddantur
socordiores. Dilatio enim ducit ad poeui. vilium sufiioere, ut sui possessores perdal. Non est
tenliam : eum aulem qui pcrscvcrat, punit graviut:
auieni boc quoquc parvuin enus improbilatis, esse
idque merilo. Quare? Quod cum in sc lantani boninimis insolcnlcm, et liuguaw non posse cobiberc.
latem senseriul, nequaquam mcliores cvaserinl. CoLinguosum enun bic dicit hominem pelulanlem, nug i u namque quanla sitDei clementia, quando cos
gaiorem, maledicum, qui Iairat assiduc, qui canc
qui suul sibi addicti, mala p a l i permiuil, nec ulcinibilo est melius aflectns. Dic ergo qualis est cjus
frucltis. Non dirigetur, iuquit, in terra. Alius (b) scitur, volens le pocniteulia mcliorcm facero.
9

iVem stabilielur, hoc esl, dejicietur, everlelur, pcriRatio Deo non poscenda. Verumtamen ju&li
bil. Ilic est fruclus maledici : csl omnibiis hostis,
confHebunlur nomini tuo. Quid est quod dicit? Iit
otnnibus moleslus, gravis el accrbus. Quemadmodum
quocimiquc, inquil, evcncrit, 11 agenl gralia*: seu
ergo qui est iniiis, palicns cl lcnis, c l scil laccre,
videriul bumilcs injuriis aflcdos, scu malos clalos,
tuttis est, gralus el jucundus omnibus : ila qui laJis
non exigenl ralioncm cur illa fianl. HOG est enim vel
est, vitam agil lubricam et valde pcriculosam, undimaximc juslorum, scmper cl in oinnibusgralias agere.
quc iiinmnerabilcs iniiuicos ad se acccrsens el allraEt habitabunt recli cwi vullutuo: boc est, Tuum asscliens, et anlc alios suam auimam conlurbans, non
quuii auxilium, et de te cuni $uis aniinis cogilanlcs,
sinens eam quicscerc, sed eiiam nulio ci wolcsliam
s e m p c F lecum versantes, a te tiuuiquani rccedenl:
cxbibcnie, innumcrabiles lumullus c l bella tiilus exquidquid eveuerit, nibil umqnam cis a?grc fuerit, nec
citans. Virum iujuslum mala capienl iu inleritum.
dc eis qux aceident, umquciu quercntur. Hoc esl
lla eiiam dicit alius sapiens : Iniquilalcs tirum - enim animi immobilis, boc urinai mentis ac s^bilis,
lur {c). Yide rursus vilium suificere ad eum pcrdcnnon posccre a Domino eorum qux fiunl rationera.
diim qui Id habet. Sed qua de causa posqil nomen
Quocirca dicebal Paulus : Verumlamen, liomo, tu
enaiionis? Ut videas id csse inevilabilc, ul etsi,
qui$ es qui respondeas Deo? Numquid dicil ftgwentum
cuni injuste ie geras, non staiim incidas, non ideo
figulo, Cur me fecitti sic (Hom. 9. 20)? lloc jgitur
$h bono ct ftdenti animo. Talis enim est venalio:
modo nos quoque scmper gralo simus animo, pro
scmper, nec prottmis nssequitur: sed tamen
omnibus Ueograti;sagentes : quouiam ei gloria.gra-'
quamvis in venatione noa capiantnr fene, ne sic
liarum aclio, el adoraiio, nunc et eemper, ct in inr
quidem tutae sunt, licel laqueis nondum sint implicaCnila sxcula> sa?culofum. Amen.
l a \ ha eliam non coniidat anima qnae injusle facif,
1N PSALMUM C X L .
eisi nondum capla s i l : aliquando enim capietur. Si
&9*% clamavi ad U exaudi me : inundt voci
vis in tuio esse, cessa haec agere, el magna frueris
9

meoty cum ciemovero ad 4 t .

(a) Ha?c prior interprelatio vidHor esse juxia Theodotioiium. licet aliquanlum varicl io Hexaplis uoslrls, ubi videsis. Posterior cujus sii ignoratur.
{b) Quis sil bic inierpres ignoraUir.
(c) Haec primo couspcciu ex aUo libro dcKUmpta vitlen-

<ur; scd sualjuxta inlerprcUtiuni m Symoocbi. Vidc io

llexaplii.

1. Hujus quidem Psalmi verba pene omnes scinnL,

et pcr omncm netatem perpetuo caiiutil: quis sit auieni
scnsus corum, qua3 dicla aunt, ne:ciunt. Quod quidcm
() Hicc inturpreuiio osl juxu Symmadtum.

4*7

S. JOANiNJS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

42S
Sic in $ancto apparui tibi, ut tnderem virtulem tuam,
cst parva reprcbensione digntim , cos qui quoiigtoriam luam (Psnl. 62. 3). Quid esl, Sic? Cura hoc ,
die canunt, el ore verba profernnt, non q u a T e r e vim
iuquit, desiderio, cum bac dileclione, uc videara luam
t.cutciuiarum, qu.i in liis vcrbis silnc sunt. Sed si
gloriam, quae potest ubique vidcri. Sed nc e qai est
viderit quidem quisplam aqiiam puram ct limpidain,
prje manibus relicto, alium obiter inlroducamus,
uoa selenucrit, quin ad eam accedat, langai.el
transmisso audilorc (a) ad ea quae de illo dicla s u u l ,
bibai; ct qui in pratum assidue ingrediiur, nisi colad
ea qua3 aunt nobis proposila accedamus.
leclis prius aliquol floribus, recedere miuime sustiCiamor in $acra Scriptnra quid ; clamor cordis.
rnieril: vos aulem qui ab ineunte aHaie ad extrcmam
Quid bic ergo dicit? Domine, clamavi ad U,exaudi
itsque scneciutem bunc Psalmum mediiamini, nibil
me. Quld, qnarso, dicis? quoniam clamasii, vis exanaliud quam vrrba perpeluo tenelis, abscousu Ihesauro
a sideiis, obsignaiam crumenam circumfertis, el nec diri, ct cam affers jttstam causam cur exaudiaris?!is
a curiositale quidem incilatiis est quispiam ul disce- ergo qui magna el vebcmcuii voce intcnsaque pra?diti
rui, quid esl quod dicilur : non qu;isivi:, scruia- sunt, opus esl 1 Sed boc fuerit a rationc alienum.
Quid euim peccavit qui est parva el exilivocc, tarda?ius est. Quamquam ncc illud quidein dici polest,
quc el irapeditioris lingureTNonne lalis eral Moses, c l
t:um esset P&almus apertus, oinnes invitavil ad sompius qnam omnes exaudiebalur ? nonne Judxi clamanum , nec sivil ut quacrerelur quod erai ad manum.
bani pbis omnes, scd Deus eorum precibus
Est enim obscurus, sulficilque ad eum excitandum ,
iion annuit? Magna cnim vel exili vocc esse pi-anliqui non nimis profunde dormit, imo eum eliam qui
oumiiio dormlt. Quid enim esl illud , 4. Ne decline$ tum, suni naturx commoda el incommoda. Ea auiem
cor meum in verba molilke ? quid vero, 5. Corripietnnn
mefaciutit ul vel audiamur, vcl non audiamur, tit
quxnccdigqasintqux vel laudenlurvel vilupercntur.
juslus in misericordia, et increpabit me? Quod autem
; eonsequiiur, dic, qincso, annon esl quibuslibel tene- Multa enira naturae commoda adsunt ctiam sceleraiis.
Annon erat pulcber et fonpiosus Absalon, et nsque
bris tenebricosius? Quoniam adhuc et oratio mea in
capillos capitis porrigcbatur ejus corporis species ?
beneplaciiU eorum. 6. Abtorpli $unt juncli petrcead
judices
eorum. Quamvis tameu tot sinl obscura, vcluii quod- Quid autem? annon cral calvus Elisajus, ul eUnn r i dam canlicum, ca miiUi lcvitcr proetercurrunt Scd ne dereiur a pueris? Sed nec illum quidquam juvii fonna
ncc bunc kesit deforraius. Et quid dico eum qui l c dum in reprebensione nintium immoramur, molesta
nui el exili voce, lardiorisque el impedilioris l i n g u s ,
evadat oralio, age ad ea quac dicla sunl pcrscrutanda
cura vel tacens audiretur Moses, ct Anna minimc toveniamus. Sed diligenler altendile : nequc cuira pulo
quens? Judaios alloquens Deus dictbat: SimuUipUfuisse lemere decrelum a palribus, ul bic Psalmus
cetis oratlonem, non exaudiam vos (Isai. 4.45). C u r
verpcrc diceretur qnotidie (), neque proplcr id quod
bic ergo dicit, Clamavi ad tc, exaudi me? Clamorem
in eo dicilur, Elevatio manuum mearum $acrificium
vespertmum. Nam idipsum quoque in aliis Psalmis hic dicit inlemum, qucm cor inflammatum pepcrii,
dieilur, quemadmodum in illo qui d i c i l : Vespcre et eiconlriius animus, quo cum clamaret Moscs, cxaxdiebaliir.
QueQiadroodum enim qni clamai, vircs suas
tuane et meridie narrabo t\ annuntiabo (Psal. 54.
48).
exhaurit, ita eliam qui cordc clamal, toiam mcuicm
rursus, Tuus etl diet, et tua est nox (Psal. 73. 46).
suam convcrtit.
E l rursus, Vetpere demorabilurfletus, ei in malutlno
fXiultatio (Psa/. 29. 6), et mulli possunt invcniri
2. Talem ergo clamorem Deus requirtt, qui cor
Psalmi qui vespertino tempori conveniant. Non ergo
convertat, non sinat osciiare, ncc caneniem aiio diproptcrea bunc Psalmum decreverunl paires, sed
vertere. Non solum autem quxrit talem clamorcm,
tamquam salutare aliquod pbarinacum et peccalorum
sed eiiam ut ipse orelur. Sunt enim mulii qui starit
piaculum, u l is dicerelur, conslituerunl, ut qusccumquidem , ad Deum autem non clamant, sed iabia ad
que sordes aui maculse fuerini a nobis loto die susco
Deum clauiant ei nomeu Dei circumferunt, ai inons
p l , dum vel in foro, vel domi, vel in quociimque
nibil senlit eorum quae dicuntur. Qui ila se geril,
alio loco versamur, eas cum ad vesperum pcrvenerinon clamat, etsi maxime vocifereiur; qui ila se geril,
itius, per spirituale boc carmcn abstergamus. Est
Deum non orat, eisi maxime vidcatur orarc. At non
ita Moses, sed clamabat, et exaudicbatur; et ideo ci a
-enim mcdicamenlum quod delel haccomnia. Talis est
Deo dicilur, Cur ad me clamas (Exod. 44. 45) ? Noa
cliam Psalmus maiminus : nibil enim vetal illius
soluin auiem clamaus, sed etiam tacens impelravit,
quoque breviler meminisse. Accendii enini in Deum
quai voluit, ul qui se dignuin prxbuisset, ul a Dco
dcsideriuin, el auimum excilat, ac postquam valde
exaudiretur. Quod si vis eiiam videre peccalores ininflanimavii, raagnaque replevit heiiiia et carilate, ila
lcnse ct vebeinenler orantes, magnaque voce clainanperniittit accedere. Yideamus aulem undenain incites, el impetranies, vidc mcrelricem qoaeclamal sipiat, et qnid nos doceat: Deus, Deus meus, ad tede luce
Ieniio (Luc. 7. 38): vido publicanuin qui a sola oravigilo. Siiivil te auima mea (Psal. 62.4). Yides quomodo
tione fuit justificatus (Luc. 18. 43. 44). Hic quotpie
oslendil verbum inflammali aniini? Ubi est aulem
tali clamorc utilur, et ideo dicit, Domine, clanuwi ad
ainor Dei, oninia mala recedunt; ubi cst Dei memoria,
iliic est pcccatoruin oblivio, el inalorum inierilu?
(a) Hinc argiiilur Chrysoslomum Expositionem Psalini C J
edidisse, quae jam nou cxstat. Illud vero cuin aliis qtiil)udain argumenlis conjunclum probat LHuni KxposRiouci in
() ilic rsalmus quotjdie recitabaiur ADliochia?.
toium fsalterium emisisse.

427

E X P O S I T I O I N PSALMUM C X L .

" , *
,
,.
(. '
,
, ,
,
*

, ,
,
,
,
, .
,
, . ,
,
. ,
; ,
, ; ,
, ; "

.
[427]
. * ,
. "*
,
,
.

' ,
"
.

, ,
*
. , ,
. .

,
'


. , '
, '
'
, , , , ,
.
.
*
. , ,
, , .
, * ,
, .
.
; ,
* , ,
.

Alius .
b Sar. ***.
Sic Sav. Alii <|# * ,
... , . Pau post duo mss
. Scd in aiiis oniDibus legilur.
c

429

, ,
. , ; , ,
, ,
, . '
, ,

,
; , ,
. ; ,
;, ,
<*; ,
; * .
; ,
; "
, '
; , [428]
.
, ,
.
. ;
, ,
; ;
,
; *
, .
, ,
,
; *

,
.
, ,

; ,
,
, . "
* ,
.
'. , , ,
.
, .
,
, $, ^
, . ,
,
. *
, * , *
, , . ,
,
.
,
,
. *
, ,
,
.
f

d Sav. .
* posi deerat in Mor., sed alii liabcnt.
f Mor. , Sa?. .
Sav. ,
h Sav. .
* Sav. mious recie.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

429

ck. "
.
,
,
. ;
' ,
,
, ,
* .

, ,

. .
, ;
[429] .
, ,
,
*
^,
,
.
h
, '
, .
,
,
,
. ; ,
(5 , , ,
; .
; . ;
,
; . ,

. ,

; * ,
* ^
, ,

, ,

. ,
, ;
' ,
;
. 6
,
' *

. ,
*, , ,
' , . ,
,
. *

c

* Sav. . Ibidcm unus babet, et paulo

post .
*> .
Sav. .
Sav. -
* Unus, lcsle Savilio, . Mox unus
.
* Sav. .
c

45

. ,
. .
,

. ", * ,
. ,
.
" . ",
. ",
.

; [450]
, ,
. ,
,
.
6
, .

, .

,
, , .
.
\ .
, ,
* ,
, , * .
.
, * . J
* ,
,
.
,
' , * ,
-,
,
. ,
,
,
.
,

, ,

*
, *
, * .

,
.
.
* .

" ,
' . .
" *
h

Unus codex, tesle Savu., habet .

..
* Sav. .
i Sav. , .
k Alius ' , .
1 Alius , ct mox .
Alii .
h

429

EXPOSITIO PSALMUM C X L
430
quoque
petil
dicens
*.
Inrende
voei
orationis
mea
cum
/<, mt: cl idco rogal ut audialur. Cum clamaclamavero ad le. Elenira ipsius Dei promissio csl qux
vcro ad te.
dicit, Adhuc loquente te dicam, Ecce adsum (l$ai. 58.
Oratio Deo exaudiri digna quce. Yide cliat
9). 2. Dirigalur oratio mea vcut incentum in conspectu
aliam virtulem oralionis. Non enim rogal ideo exatiluo. Alius , Statualur oratio mea ticut inceiuum coram
diri, quod magno c l vehemcnli siudio orcl, sed eliaiu
le (). Alius, Pwparetur. Elevalio manuum mearum iacx co quod talem olTerat ornlioneni , ul digna sit ocucrificium vetperlinum* Alius, Donum vetperm. A l i u s ,
lis illis, semper vigilantibus. Quxnam autem ea esl?
Oblalio vesperlina.
Cum quis non male precalur inimicis, cum non orat
p r o diviliis et facultalibus, cum non pro potenlia et
gloria, neque pro ulla re fluxa et caduca; sed pro
illis immortalibus, qua numquam intereunl. Quwrite
enim, inquit, regnum Dei, et hcec omnia adjicientut
vobis (Matih. 6. 33). Cum clamavero ad te. Vides quoniodo vult nos quoque cum magno sludio ct alacrilaie
animi eum vocarc? Elenim diabolus lunc maxime hisidiatur. Quia enim scit maxima arma esse prcces , et
nos licet simus peccalorcs iiifamiaque et ignominia
nofali, si lamcn perfccte et Dei legibus diligcnler
eervatis, oremus , magna elTicere : lunc nos conalur
iinpellcre in socordiam, ct dimovere noslram cogilationcm : u l facial nos absque ullo fructu recedere
ab oralione.

AUaria duo Jerotolymn. Quid nos volens docere

propbela loquitur de sacrificio vespertino? Erant
olim duu allaria, unuro aeneum, allerura aureum. Et
illud quidem erat publicum, omnibus fere toiius populi hosliis exposiium : boc aulem siium erat biadylis, elinlra velum. Alque adeo ul qux a nobis dicuntur sint clariora, conabimur polius ab ipso inilio
ducere oralionem. Fuil olim apud Judaeos templum,
longum quidem quadragima cubilos, latum vero vi*
ginii. Uujus longitudinis decem inltis ablali intercipiebanliir cubiii, el quod erai inlcrceptum, vocabatur
Sancla sanclorum : quod erat autem cxlra, Sancia
tanlum. Auro aulem omuia collucebant.
5. Nonnulli vero dixerunt supremam quoquc illam
trabem fuisse auream. l l u c solus pojilifex scmel in
anno ingrediebalur : illicct arca sita erat, el Cherubim : illic cliam slabat aliarc aurcuni, in quo offerebatur incensum, ad nibil aliud paralum, quaro ad
solura ihymiama seu sufQlum. Hoc aulem Gebal semel
in anno. In exlcrnoorgo teraplo erat altare seiieum,
in quo quoiidie oflcrebalur agaus ct conaburebamr.
Uoc appellabalur vesperiinum sacriiicium : erateuim
etiam maluiinum, ct bis in die oporlebal aliare accendi, pra3ler alias boslias, quoe oflerebantur a popuio.
IIoc enim erat jussumet lege statulum sacerdoubus,
ul ex se el cx domo sua, quando mdlus oflerrei
unuin matutinum et unum vespertinum agnum sacrificarenl et coinburcrent: el Hlud appellabalur sacrificiura matulinum, hoc vespertinum. Ilocauicm jusseral Deusiieri, signiiicans pcridquod fiebat^umassidue
colere oporiere, et cum dies incipit, et cum dcsiiiii.
Sacripdum non semper acceplum. Hoc ergo sacriiicium fuit semper acceptum, iiemque ejuimodi
suflitus: quod autem liebal pro pcccaus, aliquando
quidcm eral acccptum, aliquando vero nonaaeptum,
ulpole qnod boc vcl illud esset, prout ii qui illud
offcrebant, erant aiTccli ad virtutcm aul viliuin : quod
autcin non olTcrcbatur pro aliorum peccatis, sed erai
lex sacrificii el niodus colendi, eratomnino acccpium.
Hic ergo rogal, ul sit ejus oraiio ut itlud sacrificium,
quod uuUa polluebalur offerenlis macula, sicut illud
inccnsum sancttun ct purum. liogando aulcm docel
nos ul oraliones noslra sint pune et odurifcnc. Talig
enim ebt justitia : qucmadmodum pcccalum est foeliduui. Quocirca lclrum ejus odorem signilicans , d i cebal : Quoniam iniquilales me<e $upcrgre$$a! $unt caput meum, sicul onus grave gravaice sunt tuper me. Putruerwit et corruptcesuut cicatricet meoe. (Psal. 37.5.6).
Fragrantia oralionis ; thuribuli lypus, Iwgua* m<i-

Inrmicis non male precandum. Quocirca oportet

nos, cum bxc sciamus, adversus eum nosirum cominunire studiuifl el dtligcntiam, et inimicis noslris
numqiiam malc precari, sed aposlolos imiiari. llli
etiim eum passi esscnl mala innumera, in earcerem
conjecti essent, el iu exlrcmura adducii pericidum, ad
oraiionem confugiebant, dicenies : Respice super tm*nas ipsorum (Act, 4. 29). Et q u i d posiea? Nnm, Confringe ipsos, vel occide, dlcebant, ot multi saepe d4cunl iniprecanlcs ? Ncqaaquam. Sod q u i d ? Et da $ervis tuis cum fiducia loqui verbwn ttmm (Ibid.).
Quomodo et qua ralione? in occklendis Hs q u i insidiaiilur? in iis delendis el ad internecioiicm usque de
inedio tollendis? Minime. Sed quomodo? In tignis et
prodigiis faciendis per ttmclum Filium tuum Jesum
(Ibid. v. 50). Yidisli orationein plcnam pbilosophia,
et qiwc post lol et lania mala non pelil,ut supplictuui
suinaMir de iniinicis? Sed Jii qiddera eic, adbuc v i ventes et spiranies : Slepbantis autem, cum prascnlis vifce curstie esset ei i m e r r u H i p c a d u s , uon solura
nibil mali eis p c t i i l , sed eos etiam q u i l a p i d a b a n t ei
euin inlcrimebant, sliidet pcr suaui oratkmeui eripcre
ab ira , quai erat ia eos ventnra propler hoc peccaluin, et dicil, Ne $ialua$ ei$ hoc peecalum (Aci. 7. 59).
Uuamnain ergo veniaro consequenlur, ei qua defeofione ulcntur, qui inimicis male precanlur? quomodo aulein exaudiri poieril ea uratk>, quajido repugnai Dei Jegibus ? Nihrl crgo lale dicanius. Nou solura
cuiin non est male precanduiu inimicis, sed ira eliam
iu eos concepla esl aufercnda : el idco dicit : Voh
vkoi orare in omni loco, tollmtes manus tanctas sine
ira et dUceptalione (!. Tim. 2.8). Uoc esl, Elsi sit tibi
jiiiinicus, exstiogae iram, el ila accede ad Dominum,
c l non solura adversus eura ore nihil dixoris, sed
eiiain expurges virus 4ui auimi. Si lalis sit tua oralio,
et vebeincHli siudio Deuni invocaveris, eliam pmis(a) lia?c et sequcntes inlcrprelalioncs juxla quos
quam oralionem pcitcccris, exaudicris. Iloc ip^e
ami noviaius.
f

S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP.

431

numn purita*; xe$pertvmm tacrifieium cur dictum ;

mamti cur levandw in oratxonc. Quemadinodum
crgo suflUus pcr se est boinis et bene olens, tunc autem maxime bonum odorem emitiil, quando igni acccsseril : ila etiam oratio vel pcr sc quidem bona
cst: eat aulem melior et fmgraiilior, quando affertur
iun ardonti et fervenli animo, quando anima cflicilur
tburibulum et igncm vehemeniem accendil. Neque
enim imponebatur incensum aut suffilus, nisi csset
prius accensa eralictda , atit nisi arderent carbones.
IIoc ipsum faq lu qttoque in mente lua : accei.de
prius ipsam studin ct animi alacritaie, ct tunc impone
oralionem. Precatur ergo ut orulio quidem sua fiat
tictit incensum, clcvalio atitcin maniiiim sicul facrilicium vcspertimun. Suni eni.n ainbo accepta. Quoinodo autem hoc liel ? Si utraque sinl inunda , si
utraque nulli sint rcprcbensioni vitiove obnoxia, et
lingtia ct manus, b quidein ab avarilia ct rapina expurgalac, illa vero a malis verbis libera. Quemadinodum enim oporlet Iburibulum nibil babcre immuudum, sed solumigncmet suflilum: Ua eiiamtinguam
jtullum oportet verbom proferre, quod situlla macula
aul labe respcrsum, sed sanclitaiem el laudem ; ila
eliatn nporlcl manus esse iburibulum. S i l ergo os
lnmn iburibulnm : vide nulem nc id fimo impleas.
Talcs cnim sunt, qni loqtntnlur vcrba lurpia et imnainda. Cur autcm non dixit iHatuiinum sed vespirtinum ? Mibi quidem vidclur dicttim csse indiscriiuinatim. Si cnim dixissel nialiitiuum, curiosus
quispiam inlerrogasset, Cur non dixit vespertinum ?
Si quis aulein velit audire non nimis coriose *, dicendum csl inatminum quidcm cxspectare vespertinum ;
cum vespcrlinum aulcm pcractum fuerit, iinicum csl
sacrificium, ei cst utique aniplius imperfcclus
diei culliis, sed est completus, el flnem nccepl. Sed
quid sibi vult mantium in oralionc elevalio ? Quoniam
mullis sceieribus inscrviunl, ut percussionibus, ca>
dibus, rapiiiig, avarilix , et bonorum allcrius cupiditati, proptcr boc ipsum ergo eas jubeinus tendere,
iil orationis ministerinm sil cis ncqiiitiae vinculum ,
ct ab improbiiate libcratio : ul qiiaudo es rapluros,
vel in bona aliorum invasurus, aul aliuni verberaturiis in memoriam revocans fore ut cas ad Deum
miltas le dcfensuras , ei illud spirituale sacriiiciuui
pcr eas ofleras, ne eas ignominia ei pudorc aflicias,
f l mato operaiionis miuislcrio eis fiduiiam aufcras.
Purga crgo eas eleemosyna, clcmeniia , subveniendo
iis qui indigcm, c l ita eas Dco expandito ad oralioncm. Si enim non permiiiis ut enc lollantur illotx ad
oralionein : mulio magis n<>n aqiitiin csl ul eas peccatis inquines. Si quod niinus esl vervris, mulloniagis pertimesce qund majus est. Illotis cnim orare
manibus non csl adco absurdiim ; sed iniiunierabilibus pcccalonim sordibus iiiquinalas oflcrrc, boc iratn
alTcrt maximain.
v

432

Si quis cnim babens vas aurcum, co ad vilcin nsum

uli numquam in aninium induxerit propter prelium
malerix : mullo magis cum auro ei margariiis habcamus ora longe pretiosiora , tion par et ul ea polluainus verbis lurpibtis c l impudicis, malediclisquc cl
coniuincliis. iu allari aiiico riec aureo oflcre suffitum, sed in eo quod cst preiiosius, nempe in lemplo spirilali. IIIi enim est iuanima malcria : in le
autetn Peus babilal, el es membnim et corpusChrisli. 3. Pone, Domine, cuttodiam ori meo. Cumrogassel Doroinurn ul ejus audiretur oratio, ct ut fiem
acccpla, vidc quodnara primum affcrl poslulaluui, ei
quaiunam supplicalionem. Non dixit enim, Da luiiii
pecunias, da inihi lionorcs, qui sunl apud boniines,
da milii vicloriam adversus ininiicos, da mihi liberos :
nihil horum, scd hsec omida sineus hnnii pcere,ca
pelit quars a Deo dari digna suut. Quid igiiur?non
oporlet, inquil, pelere sensibilia 1 Oporlct quulciu,
sed modeiaie, qucmadmoduin Jacob dicens ; Si dtderit mihi Domiuui panem ad vescendum et vestemai
induendum ( Gen. 28. 20); quemadmodum Climms
jussil onre nos, dicenles : Panem nostrnm gupersubitantialcm da nobh hodie( MaliH. 6 . 1 1 ) : anle omuia
vero, spirilualia. Quod ipse quoque facit diccns:
Pone Domine^ cutiodiam ori mco.
t

Uaquat et orn ctutodia ; lacendi et loquendi tiauh

ludo. Vidisli prudciitiam? vidisti sapientiam, el
uiidenam posiulaiionem iucipiai? Ab eo quod estcorurn qux rccle el ex virlute fiunt, maximum, cl est
omnium malomm causa, $i negligalur : qucmadniodum bonorum, si in co cura ac studium potiainr.
Mala enira innumera parit linguae facibias : qutiuadjnodum rurstis bona, cautio el seeuritas. Quem*
adinodum ergo nibil juvat d<iiniis o<fi rbs, non
iii(Piiia non porUK non oslia, nisi siul qiii ea custodianl, el sciant quando epoiict ea quidem ctautJere,
quando vero apcrire : ila eliam oris et liHguae imHa
esi ulililas, ni>i sk ratio, cui scicmcr, necmafc ac
circumspeclc ea claudere el apcrirfr permissuni sit,
ei scat qua> ainl effercnda, quae vero reiinenda. >
lol, inqait, gladio, quut lingtia cecidenml (EccH. 28.
22). E l rursusCbrislua : iVon qua intranl per os. coinqmnant kominei, sed quce ex ore exeunt ( linlth. 1?
11). E l rersue alius : Fac orituo portam el wiw
( EccU. 28. 28 ). Hic aukcra queniain novH rem sc
valdc difHcileip, addil c i preces , et Dcuro voeafad
fcrendum auxilium. Imo vcro illeqtioque hoc i|a
siguifical, ut quando dicil : Quit dederit labiis gnaculumcaltUlum(Ecc!L 22. 55)? 0|Hrl;l eni"
slra qtioquo tonferre, ct ideo boc inalar praicei*
posuil, dicens : Fae poriamci veciem. Esl elia''
iiivocanduin aiuiliiun, ul nostrum quoque sind"*
iu opus exeal. Os ergo nosinim perpeluo cusluii''-' '
ci ralioncin tamquam clavcm adliibenles, non '
perpeluo claudalur sed ut convenienu UMP^*
4. lloc ipsum et in orc et in lmgua verscnuis, c l
reseiciur. Noriuumquain eniin silenlium esi '
easccleri invia conservanies, ilaoffcraniusoralioncin.
qucla utilius, quemadmodum loqucla quoquesi^
quibusdara Mss. sic K'gilur : si quit autem curiosim tio. Et idco dicebal illc sapicntissimus : T**f
indagare voiueiit.
t

,el

Dt,i

431

EXPOSITIO P S A L H U M C X L .

\ , , * \
'
, [431]
,
.
,
.
,
.
,
. .
' ; ,
! , ,
^ ,
.
, *
* (, ' ),
.
,
. .
, * ;

. ,
,
; *,

,
,
, .
;
, ,
, , , '
,
,

, '
,
,
*
, , ^ .
, ,
, .
f
,
. ,
.
, ^^ ,
.
k

". [432] , ,

Unos . IbM. ,
. Sic alii, ubi, si pro legeretur
' , loousraellushaberet, et forussas hsec lectio prfferenda ossct.
b . Sic quidam ross. Infra
S j v i l . .
^ , ildem,
Id qood oronino dlversam sententiara efficit
<* Sa?il. .
Alii .
t Savi). .
Savil

42

.
,
,
* ^, , \
.
, , ' ,
. *
,
. , ,

.

,
, . ,
, * ,
, *
, ^ ,

. ; , , ;
, J,
,
*

.
* , ,
.
k

; ;
;
, , , .
,
* "
, , , , ,
,
, ,
,

,
, . , ,
, .

,

.
.
, , .
,
*
;
'
*
.
,
[453] . ,
, , ' .
,
. * , *
1

h Alias . Mox alii . .

AHns , .
Savil. , .
\
k Savil. .
1 SicSavil. More). aulem , miiitia recte.

453

S. JOANNIS CIIRYSuSTOMl

. ,

, .
; ,
.
,

, ,
,
,
, .
, ,
, , .
. ; "
, - ,

* ,
. ,
.
,
,
. ; . , .
,

,

.

, , ,
,
.
,
.
" ,


.
, ,
.
,
,

.
$

, ' , * .
, ' *. " .
, , ,
,
, * ; [434] ,
,
,
$ ,
, .
*.
p ,

* Tres 58. .
* . . Siracide legilor
.
UIIUS el sjcSavil. quae leclio quadrat,
sed quoque bene habet.
d Ha?c diversis omnino verbis, non diversa senlentia,
sunt in Siracide, seu Hcclesiaslico 19, 31, sec. O ' ,
C

*, .
* Unus .

AKCHIEP.

CONSTANTINOP.

454

, . !
,
.
,
,
.

.
' ,
, .

,

,
.
, , , , , , ,
' *

, .

. , ,
.
' , .
,
, * ,

,
.

,
.

; f ,
* ,

,

.
; "

. ; ,

. >>.
. , &
.
, .
, . ,
, , * ,
. ,
, [435] .
, , ),

. , -^ *
, . ; "
f . " .
, , > Sic q u i dam tfiss.Paulo posl Savil. , sed

, ei sic legilur in edit. Komana.

* Alii , oi infra .
*J Logendum virieiur , sed Savil. el MoreL
habent.

I Forle .

EXPOSITIO IN PSALMUM C X L .
i34
temluin
esl,
ut
tntus
mala
consiHa
pnrianiur
:
ct
si
lactHdi, ei temfms loquendi ( ErclL 3. 7 ). Si enint
ft|KMrter<*i ora perpetuo patere non facl esserH pariunlur, ca sunl inms suflbcanda, el est radix co : si autem perpetuo clansa esae, non esset
ram exsiccanda.
opus custodia. Quod enim clausum esi, cur quis cu5. Hanc habuit Job cuslodiam , et ideo mdstodierit? Sed propterea sunl portac et cuslodia, ui
lum Terbum inconchinum prolulil, sed maxima
faciamus siiigula lempore convenieuti. Alhis auiem
quidcm ex parte lacuil : quando aulem cum loqui
dicil, Jugum et stateram fac iingum ttue (Ibid. 28.29), cum uxore opoituil, loquulus esl verba sapicnlia?
niajoreiu exigens diligeniiam, ut non solum verba quac
plcna. Tuni denium enim solum loquendum cst,
oporlel efferamus, scd etiam cum ea qua par eel cauquando quac dicuntur, plns prosuni quaro silenlium.
lione et accurala consideralione ipea veluli pondeQuocirca Chrislus qnoque diccbal : Onme verbum
ranlcs diligenter cxpcndamus. Si enim hoc facimus
otiosum, quod loquuti fuerini homines, dabunt pro eo
iu auro el maleria quae interit, boc multo magis faralionem {MallhAi. 36). Et Paulus, Sermo obscaenas
ciendum esl in vcrbis, ut nibil dcsit, nec redundet.
tx ore vestro non prodeat (Ephet. 4. 29). Quomodo
Quocirca dicit ctiam quispiam : Verbum ne fwltibue- autem fuerit lula hocc janua, et accurala cusiodia,
ri$ tn (empore saluiis (Ibid. 4 . 2 8 ) . Vidisti lcmpus audi alium dicenlcm : Omnit narralio lua sit in lege
exitus? Alius autein dicens lempus silcnlii, inquii:
Allissimi (EccR. 9. 23). Si enim didiccris nibil loqui
Si est tibi sermo, responde : sin mhiut, etto mamslua sapcrvacaneum, sed divinaruro Scnpturarum narrasuper os tuum (Ibid. 5. 14). E l rursus, Qui abundat lione raemem ct os tuum perpeluo munias, eril cusin termone, odio habebitur (lbid. 20. 8 ) . Et, Melior todia qtiovis adamanie lutior. Per os cnim inidl;
est homo qui celat ttulliliam suam, quam homo qui occul-sunt Tiac interilus, ut quando quis obscama verba
tattapientiam $uam (Ibid. v. 33). AudivM $ermonemf loquitur, quando verbis scurrilibus utitur, qaando
Monuturin le. Confide, non te rumpet (Ibid. 19. 10 ) vanam pr:t> sc ferl gloriam, quando se magniftce jaclat
Et rursus, facie verbi parturiet slultus, ut facie et glorialur, ut PbarisxMis, qui quoniam i suo fores
infanlis ptterpera(Ibid.v. 11). Deinde ctiam de modo:
nonobdidii, paucis vcrbii quxcumquc erant inlus
Loquere, adolescenlule, $i opus lit tibi, vix bis: $i intcr- cffusa sunt: idcirco quemadmodum domus cui tiulla)
rognlns fuerii, tii brevem tummum paucis mulia redige essent fores, quia thesaurum qui posilus erai inlus,
(Ibid. 32.10. 11). Magna enim animadversione opus
conservarc non potuit, repente pauper faclas est.
csi, ul Vingux poiestate caute et secure utaris. Et
Considera mibi quoque aliam, qai propler magnifica
ideo rursus dixit: Ett reprehensio, et nonest tempesliva; sua verba simililcr periil. Dixii cnim, inquit, Super
el eil laceiu aliquis, qui invenitur sapient ( Ibid. 19. attra coeii ponam tedem meam (/*oi. 14. 13). Judui
28. 20. 5 ) . Non solum enhn oportet tacere et loqui
auleni quia proximi malfe laetantor, nanc quidem auopportune, sed etiam cum magna gralia. Quocirca
diunt: Quia dixitli, Euge, faetut est ut reliqua: gendiccbat Paulus, Sertno vetter $it semper in gratia salettt Itrael: nunc aulcfn probris inccssuntur, proplcrea
condilus, ut $ciali$ quomodo oporieal vos in unoquoqutquod murmuranl, ct dicunt, Omnh qm facit mnlum,
retpondere (Coloss. 4.6).
bonum coram Demino Ipse quoqtte in cis compiacuit.
y

Maxime propler sacrificium corpom Domini lingua

tattcta eue debet.Cogita boc csse membrum , pcr
quod cuni Deo colloqtihmir, per quod laudes celebranuis. Hoc est menibrum, pcr quod horrendum sacrificium suscipimus. Sciunl iideles quod dicilur. Et ideo
oportet id esse liberum ab omni accusalione, malcdicio, verbo obscoeno, et calumnia. Et si nos aliqua
lasciva et impudica cogitalio urgeat, ea intus est suffocanda, ncc permiltendum ut in verba exeal: et si
exasperaloanimofcraris ad erumpendum in simullales,
illa quoque radix est exsiccanda, oslium esl cuslodicndum c i accurate observandum ( ) : nec permit(d) In GraBCO : I v * & ^|, !
{,
, ol tytw, xal fifti
>*+. Hic longe erravit Genlianus Hervetus, qui sic con-

Et not aiienos beato$ ducimiit, et rewdlficantur qui fa~

ciunl scetera. Non ecce hcec scripta sunt in libro
(Malach. 2 . 17. et 3. 15)? Alii propter inurmurationem, ul dteit Panlus: Neqve murmuremus siciti
nonnutli corum mwrimtrarnnt, et pericrunt ab exierminalore (1. Cor. 10.10). Et qnando murmuranini ?
Qtiando dicebant: Eduxhli nos ut occideret in descrto,
qua non euenl monumenta in JEggpio (Exod. 14.11).
Alti proptcr hidiira, quemadmodiim dicil, Comedenml el biberwit, et ivrrexeruni ad ludendum (Exod.
32. 6). Alii propier nialedicta. Omnit enim qui dicit
fralri $uo, Fatue, reus erit judicio (Malth. 5. 22). Et
his longc plures propter alia pericrunt, ctjin nou
oustodiissent ora sua,

verlit: II si pustfius efdemissns ammus facit, ui loqux nonSilentn mtempeslm matum ; afflietit condolendum.
audeas, sed apud le murmures, ea quoque radix est exsiccanda. TtUa sit porlfl, et perfecta custodia. lu Toce uemi>e, Quod si vis idere nonnuHoe eiiam perire ex intem%\, lapsus est, quae fuil perpetuus roulloram inlerpeslivo sileiUk), ego libi ostendam. Si cnim, inqiiir,
prelinn scopulus. Esl enim bic, |{*, non pusillanimipopulo non distinxeris, ille quidem morklur in peecato
, non demiesus aaimus, quod quidem, si nominis etyroon
apecles, ea Toce signiQcatur; sed boc loco et passim apud
stco, umguinem autem ejus e manu tua requbram (Ezech.
l^aires signiflcat aniraum exasperatbiii, siiuultatem, noa
3.20). Alius, quod nullo habtio discrimine loquatur
quidem auiinum qoi loqui nou audeat et apud se murmuret, ut vertit Gentianus; sed qui ad publica dissidia, et sicum aliquibus, et quac sibi credila sunt cffundit. NomulUtcs ooacttet, imo, ipsa dissidia, divortia, rixa?, publica
lite, inquit, dare sancta canibus, nec projicile margaodia, |t?taia, vocautur. Haec vultdisaidia et odia cbryioeloums statim obrui et exstiugui, e cmmpanl foras.
rtlaz ve&trus anle porcos (Matlh. 7. 6). Alins proplcr
\ide onomaslicoQ noslrum ad Oicra Atbanasii in vocc,
risuin, cl idco dicit: \< vobis qui ridetis, quoniam


S. JOANNIS CRAYSOSTOMI ARCIIIEP. GOiNSTATbNOP.
(Mattk.
5.44.45).
Vides
quod
neqiie
oporteat
mnm
flebitis (Luc. 6.25). Vidisli qpomodo os perdat? Vide
eliam conlra quomodo os eonservcl. Vidisli Pbari- etse clausum, neque apertnm ad omnia, scd scire
iiniuscojusque lempnst Haec antem cum sciret pro^
sxum per ipsum pcretintcm ? Vide pubiicanum per
piicla, dixit, Pone, Domine, cuitodiam cri mo et
ipsuro conservatum. Vidisii gloriosum ac magniloostium
circumttantim labiis mei$. Qtuenam auiem fuerk
quum barbarum poenas dantem ? Vide juslom moderale loquentem et dicenlem, Ego sum lerra et cinis cuatodia, nisi cogilatio quaB urgel terribiliter, habeas
prae manibus igncm eos usltirum, qui ore lemere tisi
{Gen. 18. 27). Vidisti eum qui Lctatur et insultat,
fuertnt? Eum adhibe janilorem et custodem iniein
reprchendi ei ptiniri ? Yide eum qui miserelur, servari. Da enim, inquit tignum ntper vtdtut eorum qui lanlem minas conseienlia3 et hanc portam niimqnam
lugent et mcerore afiduntur ( Ezeclu 9. 4). Quocirca inienipestiTe aperiet, sed tempestire, et propterlucram, et bona innumera. Quocirca dixil quispiam:
Paulus quoque dicebal, Gaudere cum gaudentibiu, et
Semper memorare novitsima ttta et fn aternnm non
flerecumfleniibus (flom. 12. 15). Si nihil, inquil, alind
peccabi* (Eccli. 7. 40). Yidisli quomodo hic qtioqoc
potet, uon parum ei qut dolore alficilur, conferes, si
banc praefert cogitaiionem ? Ego vero ipsametiam
tina cum eo ejus vicem doleas. Vidisli cum qui rideb a i fleiui essc traditum? Vide eura qui lugel, asse- fcci lerribiliorcra, non solum in morle, sed eiiam
quuitim esse consolalioncm. Beali euim qui lugent, post moriem, curo dixi eum habere pne manibos. Si
inquit, quoniam ip$i contolalwnem acapient (Matth. hoc ila sil nibil mali parieiur in animo.

435

5. 5). Vidisti eos qui munnurant, punilos? Vide cot

Oliosi verbi reddenda ralio. Cum eo alium quoqtii gratias agunt, servalos. Benedklta es Domine, que ei apponc, qui dicat: Omnis vcrbi otiosi rcddes
et laudabile nomen tuum, quoniam jutius e$ in om- rationem in die judicii (llatth. 12. 36). Cogita inornibns, qtue feci$ii nobis (Dan. 5. 20. 27). Et paulo
tera quoque ex eo ingressam csse. Nisi enim mulier
post, Omnia quaecumque induxisti nobit, in vero judi^ loquuia esaet cum serpenlc eo quo loquula est mudo,
cio fecisti (Ibid. v. 28). llli diccbaut, Omnh qui facit niai verba iJlius admisissct, damnum non accepisset,
malum, bonum coram Domino (Malach. 2. 17) : hi
viro non dedissel, ille non comedisset. Wxc auiem
conlra, Mundus oculus tuus, ut non videat mala (ilab. dico, non in os et linguam ctilpam confercns: absii;
1. 15). Hli bealos dicebanl alienos, quomam rca.discd in iinporlunum eorum usura, qui ex rationis oeflcantur facienlcs scelcra : bic eos quibue Deus fert
gligentia oritur. E s l cliam alia via inlcrilus, qiweci
opem. Beatus, ioquil, pcpulus, cujut Dominm Deus ore proGciscilar, qoando sunl lurpia et immonda
ejus (Psal. 145. 15). Et rursus,. Noli wmulari in mo- oscula, quando ficta ac fraudulenla. Eis quoqne pone
UgnciHtibut: neque zclavcris faeimle miquitalem (Psal. ciistodiam. Tale erat Juda3 osctrinm, dolo plennm:
36. 1). Vidisti sanclos qui alios adborlantur, ct ipsi
sed non tale Pauli osculum, quo jassit se intkcm
nianeiit immobiles in lentaliouibus ? Audi ilaque Jaosculari, diccns: Salulale vot invicem in otculo urnclo
cob diccnlem, Si dederit mihi Dominus panem ad ve$- (2. Cor. 13.12): qnemadmodum nec osculum quotl
cendum, et veslem ad induendum (Gen. 28 20). E l Jonathou praebet David, ged sanctum et boneslura, et
Abrabam, Non accipiam aUexfilo utque ad corrigiam sinccra dileclione plenum (1. Reg. 20. 41); cujuscalceamenti (Gen. 14. 23). Porro qiiando tluprum ral modi eiiam fuil eorum qui in Pauli colbim cecWeuxori iiiferendum, et fame premebalur, nihil grave
runt, et eum amplexi osculabaniur. ideo dicil:
aut absurdum loquutus e*t. Et quando dixit filius,
Pone Domine, custodiam ori meo, et ottium (Act.
Paler, ecce ligna $l ignem, ubi ovis (Gen. 22. 7)? vide 20. 3 7 ) ; non absoiute aulem Qstium, sed Ostiw
cum quanla mansueludiiie et sapienlia respondet, et
circumtanlias addidit, ul universmn comincal et miidicit: Providebit $ibiip*i, inquit otem Dem, ftii
niat. Jam vero est eliam aliud genus exilii lin(Ibid. v. 8 ) : nec a nalura, ncc a commiseralione
giiam, netnpe dicere, Cur hoc ila esl ? ad quid lioc
conversus ad verba Glii, qiue solus soli faciebat
fectum esl? Quocirca Patibis eos carpcns, qui ba-c
quando consentaneura orai amorem vebementios aciticoiisideralc loquunlur : Verumiameii komo, /
cendi -. Ne quis enim dical eum alios reverilura non
quis et qui rctpondeas Deo (Rom. 9. 20)? Nonoporiet
ftevissc, ab illis semolus ei solus ostendil sunimam
aotem os soluin custodire, sed mentrm eliam anleos.
pbilosophiam.
Qiiocirca diccbal eliam quispiam : Qui$ dabit in cogi6. Vidisii eos qui proplcr risum casiigali fuerunl? iatione mea flagella, vt ignorannis mcis non parcaui
(EcclL 23. 2)? Quocirca Cbristus quoquc intus lollit
Vide eos qui per flelus et jejunia servanlur, Niuivitas
ipsas malas cogilaiioncs, dicans : Qui aspexit muHemenle agilans (Jon. 3). Vidisti oos qui propter maledicia dant poenas ? Yide eos qui propler laudalio- rem ad concupisceiidum, jam nuBchaluieil eam {Mattk.
nein mercedem accipiunt. Qui u benedicit, benedictus: 5. 28). Vides quomodo non sinil eas pullulare, nec
et qui te extecratur, malediclut (Num. 24. 9). Benedi- inilium sunnjre cupidilatem, nec iram ? Q*i imciw
cite iis qui vot ptruquuntur : orale pro iis qui vobi enim inquit, fratri tuo> reus eril gehennm igmt (lb&
insullajit, ut silit limitet Patris vcttri qui e$t tii ccehs v. 22). Non parum quoqne conducit ad sccurilaiem, im
muliuin loqui: et ideo dicit, / n muliiloquio non eg*$*
Quklara Uss. sic babent: vide Ulum cum mansuetudine peccalim: parcens aulem labiis, erii inteiligm (Pm*
et tapientia respondcnlem; et iUud per tres dies ac nocte&
10. 19). 4. Non declines cor meum in verba malitie,
in quibus soki* soli fUio awstebat; ita ut maxime ttimn
(umr vkidior eoiet*
ad excusandas cxcusationcs in peccatis. Alios, N*
t

EXPOSITIO PSALMUM C X L .

435

. ) '
; " & .
; "
\ ,
. ; " .
, ,

.

, ,
. , ,
, .
; "
. ,
, ,

. ;
" .

, ,
,
. ' ,

,

. ,
,
,

.
,

. , , 6 ,
. , ,
. ,

d ; "
,
.
.
,
, .
, , ,
;

,
,
,
, ,
. " , ,
.
'. ; "
,
. ;
* . *0
[456] ,
, .

,

,


. *
, ,
; ,
b

Savil. .

Savil. .

Savil. , utsupra.

* A l i i .
" ,
,

' . Sic quidam mss.

Savil. uncinis inclusit.

8 Savil. .

PATROL. G R . L V .

43C

, , ,
.
,
,

; ,
, '
, .


,
.
;
, ,
,
. ,
.
1

,
.
.
/ , ,
, ,
, ,
*
, ^ .
"
, ,
. .
, '
, ,


,
, ,
, .
, , ,
, ,
. "
, . ;
;

, ,
; ,
.

, ;
,

,

.
"? , [457]
, , ;
,
, ,

.
*
,

, . ,

.
,
.

, .
k

* Unos .
i deest in Morel.

. Sic quidara mss.

k Mor. , Sav. . Ulraque lecUo
quadrat.

) deest iii Savil.

S. JOANNIS CHRTSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

457

,
\ ,
; , .

,
, ,

, ' ,
,
.
,
,

.
* ' ,
,
.
,
. ;
. (,
, ,
,
,
,
, .
, '
;
,
, . ,

.
.
'. ,
. " '>
, .
' , *
,
. ,
, '
;
.
,
[438] , , , ,
; . ,
. .
. , '
,
. , , ,
a

Alii . Qua? seqauntur, in mss.

iorerso plerumque jacent ordine. Savil. tn marg.

b ln Morel. deest. Ibid. Mor. sic prosequilur :

, , ^ tlc
. ,
. , , ;

, . . Sav., quem sequimur, melius

habet.
Uuus . Infra Savil. [ ]
c

, , minus recle, ni fallor.

Ijnus $. ; $. Ibidem
quedam deeraol in on*l. quae ex Savil. suppieulur.
* Savil. .

' Savil. deest poet -.

433

, . ,
,
. , , ,
, " . \
.
" , \
,
,
.
.
,
, ,

, .
, '
. ,
. "
, , ,
> ,
, ;

i ,

; "
/ , :
* ;
; *
*
, , ".
' , '
""W , , , . . , ", ,
,
.

. ,
, .

, ,

,
, [439] ,
. '

" ,
, .

, ; ' ,
.
, .
'
,
^ .
, ,
(&.

.
h

.
h Alius .
Unus .
edit. Romaua sic legilar:
c-ase post aiTertinlor a Cbrysost ,1
aliquibus interpositis, ibid. sequuntur. Ibid. Savil. Tvarv
.
1

457

EXPOSITU) PSALifUM

CXL.

(55

verterU cor meum in $ermone$ matos (b), ad cogitandum

pcccati soluiionem, pcrsuadet animnc, ul sit egregie
scrleratas cogitalioncs. Cur autein usus esl ordine con- impudcns. Ai lu, dilccle, qunndo peccaveris, dic :
trario? et cum de ore prius csscl loqnulus, lunc vcnil
Prccavi; nibil est hac defensioie justius. Ila Deum
ad cor ? Non temere, nec abs re boc facit. Qucmad- nHltlis propiiiuni : iia etiatn facis, ut tardius in ca
tnodum cnim in captivis qui volunt anfugere, qui ejus
rursus incidas. Scd quando quftrcs oblentns qui non
rci curain gernnt, primurn hoc agunt, ut porlas carsunt, et animam voles mciu liberare, reddes eam
ceris prxoccupent, et ad hoc omncs stmlium snum
prompliorem ut rursus eisdcm implicctur, Deumqiio
conferunt, et si huc faclum fuerit, qtiod rcsiat polerit
magis irriiabis. Nulli enim peccatori deest impudens
facilc recte g c r i : ila etiam hic quoque id facil in
pratexlus. Homicida culpam conferl iti iram, ct fiir
hoc loco, et per ea quac suadei, hoc prope dicit: Sint
in pauperlatem, et aduller in ctipidilatem, ei alius in
clausrc janua?, et malae cogiiaiiones cito expugnnbunprincipalum : sed bi quidem sunt alicni a ralione oblur. Quocirca non ab initio quidem pcrmillit, ut extentus, raiioni conseutane defcnsioncs. Ula enim
trinsecus ingredianlur : et malam convellit radicem,
non faciunt peccaia, scd ipsi corum qui peccant anidiccns : Non dectine* cor meum in verba maiuioe. Nonini. llaaulem esse ostendamex iis quoe sunt proxima
quod Deus declinel: absit; sed quod dicil ita inlelliet illis cobcerentia. Quandu enbn videtur bomo alius,
gcndum e s l : Ne siuas dcclinare, ne sinas diverli in
qni el vilam agii in pauperlate, leneturque cupidilainalas cogilaliones.
le, el ncccssitali nalune est obnoxius, ncque lamcn
Cor el viriulis el vUii fon$; Uberum arbitrium; ex~ in bis peccal, quanam illi polerunt uli defensione ? E l
aitatio in peccalis pessima; confessio peccati tolutio. idco pidchre sic dixit quidam sapiens : Qui$ dederil tn
lllioc enim est fons virlutis el vilii, a corde nempe.
menle mea flagelta, ut ignoranliis meis non parcant
Quaenam sunl aulem verba improbiialis ? Mulla et di- (Eccli. 2 3 . 2 ) ? Vide David nullam excusalioncm
versa. Nam et qux insidias siruunt, quoc Dcum c r i - aflerenlem qanndo pcccavit, sed dicentem : Peccavi
minanlur qtiae virlutem aversaniur, qu;c vitiuni seDomtno ( 2 . Rea. i 2 . 15 ). Alqui potuisset dicere,
ctaniur, quae de pravis dogmatibus et scelerata vila
Cur nudabatur mulier? cur lavabalur ante oculos
lubenler audiunlur , et cxiera hujnsmodi, sunt ver- mcos? Sed sciebai has e!*se frivolas cxcusalionea, et
ba improbitatis et ex magna improbilale proceqnnc nibil baberenl ralionis ; ei ideo venii ad aperlam
d u n l : quemadmodum autem sunt cogitata el vcrba
defensioncm, cum dicerei, Peccavi. At Saftl non ita,
hnprobilatis, iia sunt ctiam vcrba vitie. Et ideo Cbrised ciim de vcntrilotpia sen Pythonissa reprebendesio dicebant discipuli, Verba viice celernce habes : et relur, dicebat : Coarctor, el atienigenw pugnant contra
ad quem ibimus ( Joan. 6. 69) ? Dicuntur aulem vcr- me( 1. Reg. 28. 15). Ideo aulem grave dedit suppliba viuc, qux vilam p r c b c n l : dicunlur eliam verba
cium. Cum enim debuisset dicere, Peccavi et ine inisalmis, qua; sahiiem acquirunt. Quocirca dicit qui- qne gessi : illc quidem boc non dixit, sed abibat a radam sapiens, iVe proliibeas sermonem in tempore salu- tione alicnas quxrens excusaiiones. Cum hominibut
lu( Eccli. 4. 28). Vcrba improbitalis ca eliam suni
operantibut inhjmtatem. Hoc subjunxil oslendens esse
quac faciuni dicenles improbos.
illonim maxime, aflerre cxcusaliones, el se impuden7. Qucniadmodnm cnim eslaer pcsiilcns etqui morter gcrere : ei idco David boc assidue instar virlulis
bos procreal, ila eliam verba. Qnod aulem facit ille
proponit, fugerc talcsroelus, alqueadeo loium librum
corpori, id isla faciunl animae, quoe ipsa suscipit.
ab eo incipit: Beatus vir qui non abiit in consilio imOral ergopcrea, qux bicquoque subjunxil, etdicil :
piorum, et in via peccatorum non stetit, et in eathedra
Ne sinas ui cor nu-uiii vcrba bujusmodi sucipiat, ne
perniciosorum non tedii ( Psal. 1 . 1 ) . Propterea attpennillas ul illuc iticlinetur. Vidisli quomodo ostentem ipsum semper invenics in peccalis culpain agnodil liberum animi arbilrium, el naturain in se non ba- scere.
bere viiium,.$ed a socordia inclinatam id suscipere?
Pcccatorum confessio Deum maxhne placat; contfAd excusanda* excusationes in peccatit. Hxc est viaviorumet theatrorum pernicies; reprehentore* justi non
pnccipua interitus, quando vel ipsa qna? peccavit
avenandi. Quando ergo numcravit populum, d i anima, excusso timorc, excogilat excusaiiones cl prne- ccbal, Ego peccavi, et ego pastor mule feci (Reg. 21.
texlus qiiosdatn ad ignaviam : vel quemadmodum,
17). Non dixit, Quid luin , si numeravi ? sed s^ipsum
cum quispiam adulleravit et volcns alius ejus comcondemnal, et ideo venlam assequitur. Nibil eni.n
punclioiiem excuterc, dicit: Numquid lu causa es ?
Deum a?que reddit propilinm ac peccatorum confcscansa est cupidilas. Malum est quidem peccare : hoc
sio. Iloc autem liet, si fugiantur comm coctus, qni
atiietn facil graviue, negare poslquain peccaveris.
mclum peeralorum solvunl, el ad socordiam impelIl;rc sunl arma diaboli polissima. lloc eliam in prilunt. K ideo Paulus ct Jercmias de eo multa verba
mis uoslris parenlibus evonil. Cum enim oporlerct
faciunt, ct jubent ulrique fugere malorum et eorum,
Adam pcccaia coniiteri, ille in Evam coufert culpain,
qui sunl adeo ignavi, consiicUidinem. Porro Job quo*
c l Ula rursus in diabolum (Gen* 5 ). Cum oporleret
que boc referi in numerbm virlulis, diccns, Si omdiccre, Peccavimus, iniquilaiem fecimus : illi non sobulavi cum irrisoribus (Job. 31. 5). Hicaulem ostenlum non conlilentur, sed eiiam defensionem paranl.
dit, se cum iis ne sedisse quidcm diccns, Non $edi
Cutn enim scirei diabolue peccati confessionem esse
in consilio ludentium ( P*al. 25. 4 ) . Ideo Paulus quo*
v

(/;) Haec iflterproutio est juxta Symmacbura.

quc non sinit vcsci cum improbis, imo ncc idlaiii <um

439
S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.
440
prehendit, quam ei qui corpus scindit. Quomodo?
eis baltcre consuetttdinem, dicens: Si quis auicm
non obedti sermoni noslro per epistolam, eum noia- Quoniam illic quidem aliud cst qnod scindil, ci aliud
te et non convertemini cum eo. Ei non communicabo qnod dolorcm suscipil; bic aulem eadeni esl qua. scindilur, et quae dolore afficitur. Oleum aulem peccatoru
eum electit corum (2. Thes$. 3. 44). Alius, Neque
una comedam dntcia eorum (a). AHus, Non congrega- non impinguet caput meum. Quid hoc est? Illc, inquit, non quaerit olililatem audiioris, sed suam, ut
bor in drtidi* eorum. Hic dicit illud aposlolicuro, fuTkJeatur suavis, jucundus, et amicus : bic autem ame
giendas esse delicias illorom et convifia, nbi maxime
saam graiiam considerat illius utililatem. Unde eliam
crescit peccatum, bi major est libcrtas et licentia.
bac ratione inler se maximc difTcrunt. Si autcm vel
8. Non est aulem Iioc parrum signum virlulis, non
miseraotea aversandi improbi; qoando sunt adniitp a m via correetioais, ejusmodi fogcre convivia, et
tendi? Numqtiam. Quamobrem eliamsi prxbeat pecnlales cartns, ncque revereri amieitiam, neque teiHfi
niaa, eliamsi dclicias promiilai et honores, eum rescnrienies robur et constantiam animi dissolvere. Ita
pelle et fuge; jtistom aulera eiiamsi te verbis ludiOdum mulii revererentur amiciiiam, in ebrielaiis fiucctur, eliamsi le increpet ei insecteiur, seqnere: il!c
rtus dcvoluli sunt, ita capti soni a fornicatione, et
enim csl qui te diligit. Quoniam adhuc el oralh
ignein volnptalis accenderunt, dnm sequttli sunt conmea in beneplaatit eorum. Alius , Adhuc enim
vivia et ibeaira habcniia multum iniquilalis. Hoc ipse
oratio mea intra viiia iptorum (a). Alius Quomam
qitoque oslendtl se fccisse, ut ne ejusmodi mensa? esadhue ei oratio mea m improbilatibu$ ipsorum.
set particeps. 5. Compiet me jtutus in mhericordia,
et inerepabit me: oteum amem peccatom non impinguet Oratiom ioli non confidendum, sed et operandum.-~
caputrneum.Alius, Mitereatur metjutivs misericordia, ffoc quidem petiii. illa vero praebcl a seipso : ct liine
el increpet*. Hoc qooque com priore non esl parvam
ostendil non oporlere eos solum confldcre oraliuni,
gcnus virtutis, non fugere reprehensiones et increpa- inerles nempe et dormientes, sed oporterc eiiam sua
liones qxia3 iiunl a justi. Quod aulem dicit, est ejiisconfcrre. Quid hic aalem ex se proebelt Non ovcs,
inodi: Eorura quidem, qui ad graliam loquuntur in
boves, et pecunias, sed morum moderationem et
damnum coetus numqaam fuerim parltceps: eos auquod mirandum in raodum eorum fugiat improbilatem elegerim qui sunl vebemeales, qui eorrigtint,
tem. Non solum, inquit, illorura perniciosam fugiam
qui peocatura aperiunt, qul reprcbendunt. iioc csi
graliam, ncc eligam horum reprehensionem, sod
cnrra maxkne misericordiae et clemeiHiac, mederi
etiam stabo adversus eorum cupidiiates: lantum abest
vulrteribus. Oleum aulem peccatorU non impinguet ca- ut eligam corum misericordiam, ul precer contra eoput mcum. Vidisti aaiiuam virlule inslruciara, quae rum cupiditales. Hoc enim sibi vull illud, In benepln*
feri lubenter juslorum reprehensionee, ab iniquie citis eorum. 6. AbsorpH tunt juxta pelram judicet eoaulem, vel ad gratiam fecias rejicit? Quare? Quia illi
rum. Alius, Avellentur in manu pelrm. Osiendit bic
vel miserentes saepe exilium aliulerunt: bi autem
quam sit peccaium cxpugnalu facile, et quam praeceps
acriter insectantes et iiicrepanles eorrexerunt; el cum
viiium. Ipsi, inqoil, priocipes, qui omnia devastaliorum reprcliensione conjuncta csi misericordia,
bant, perierunt. Non dixit autcm , Pcriertmt, sed
cum illoruin misericordia mors. Et kJeo dixit quisAbsorpti tunt, signiflcans eos ila periisse, ut nulhim
piain: Fidcliora amicorum vulnera, quam voluntaria
sit reliquom eorum vestigium qood ctiam dicil de
Oicuta inimicorum (Prov. 27. 6). Considera autem
impio : Trantivi, et ecee non ereU : quccsivi ipsttm,
quoinodo bic significal rllud apostolicum : Itedargue
non est mventut locus ejut ( P M / . 3 6 . 30). Qnid &
tncrepa, exhertarc (2. Tim. 4. 2 ) . Talis esi enira
Juxia? Prope. Quod autcm dicil, est cjasmodi:
gancloruni reprebensio. Ita ctiam faciunt medici: non
Quemadmodum petra aliqua, qunc in mare projccia
solum secant, sed etiam alliganl. Quocirca Cbrislus
sit, non apparet: ila cliam demersse illorum fcliciuquoque efiiciens ui grata esaet ei accepta repreheneio,
tes deinceps non amplius apparent, cuin funditus innon siuil reprebensionem ab iniiio publicari, dicens:
tericrint. Vel boc ergo dicit, deletum esse funditus
Vade, tl reprehende iptum inter te el ipsum solum
corum nomon et gloriam, vel id signtficat esse poiens,
(Mauh. 18.15). Iia etiam faciebai Paulus osiendens
rubustum et alidum. lllud enim signiGcal, Avellentut
reprcbensionem cuin miscricordia , nunc quidem diin manu pelrce. Audient verba mea quomam suavia faccns: m$cn$ali Gulata ( Galal. 5 . 1 ) ; nunc autem :
cta tunt. Alius, Quoniam munita sunl tateiliiio. Alius,
FUioli m, quog iterum parlurio (Galut. 4.19). OporQuomam speciosa facta $unt (b). Hoc est, Scient per
tct enim eum, qui repreheudit, roulia cxcogiiare, ut
rerufii experieniiam exhortalionis el consilii mei jaaccepta sit el grata ejus reprebensio : el magna sacunditatcm. Etquomodo? Reprebeneio jasiorum bunc
pienlia opus est e i , qui adbibuerit lalc medicamenprodncit fructum, et eorum disciplina magnam affert
tuiii: ac majore quidem sapieulia opus esl ei qui revoluptatem.
9. Talis est eiifon virtus : babel quidem breiis tniHaec leclio est juxta inlernretalionera Aquilaa, cujus
poris laborem , pcrpctuam auicm telitiam. 7. Siau
toxlum Graecuni bic Titialum fuisse suspicamor; siquidem
yro voce, ITUTUW, quae nuoc Grasce legitur, ei respoodet crassitndo lerra erupta est tuper terram : disiipaia s*d
voci laUoae, increptt, legitur in Regiaquadam Cateaa, (a) Haec interpreUlio esi juxta symmacbum, altera jnxw
quasi dieas, mallco me tundat, vel, extendat : quaeAquilam.
.....
Vi*ra esi signlflcalio vocis ^ S i T .
{b) Mire variant interpreUtiones boctoco,ut viaea
() Ittec interiireutio est Juxia Symmacbum.
i a HeXaplis Dosiris.
v

EXPOSlTiO PSALMUM G X L .

439

, *
.

, ,

,
,
.

. ,

. ,

. ,
\ ,
,
.
' . ,
,
, ,
,
.

, ,
,
.
,
. ,
'

. ,

, .
, ,
.
, , ,

, , , 4 , .
,
. " , ,
. ;
* ,
. ; "

[440] *
,
. ' ,

.
, ^,
, .
.
, .
,
, ",
.
., ,
,
, .
,
, ,
, . ;
b

SavH. .
Ha?c talerprelalio , etc., incerti est auCtoris. In Hexaplis noslhs l e g i l u ^ .
Tres mss. .
b

d lnlerpres legil , quas lectio noo

nenda cl magis ad sensum quadral.

Spei-

419

* ,
. "
. ;
, , ,
, ,

. " .
, ; .
" , , ,
, , *
. "
. ," *
. , "

.
, '
, ^
,
' .
; , , ,
, '
. , ,
, ,
*
,
. ,

.

. ,
.
,
. , , , [441 ] , .
, , , ,
, ,
, ,
,
. , ;
. " ,
" J ,
,
. *
, , ^, ,
, . ,

. ,
.
, "
.
, " .
,

. ;
,
.
'. *
, . * ^
$ *

1

Unus .
Alius ' .
* Unus .
Unus * $
* Tres mss. ot . HKC porro ialcrpreUlio est Aqails.
J lidem * Units habet sl
, eadem seiilenlia : Savil.
babel .
k Haec ioterpreuiio Aquil, sequens Symmachi esse /
ferlur. Panlo posi Saril. ) , sioe puii- *
clo ioierrogandi.
f

44!

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

. ", " ,

. ",

,

. ",

,

.
,
. " ,
^, , ,
, ,
*

,
. , ,
, $.
,"0 , , ,
.

. , , ,
, , , ,
, *
,
,
, 0. ,

. ,
. , .

,


. ,
, , ,
[442] .
, ,
, *
, ,
*> ,
,
, , ,
.
,
, .

cl
* ,

; .
, , .
, >
,
, .
, . , "
, . , .
, , ,
,
, ,
.
, .
, , ,
,
,
.
%

A 1 i i , qaod idipsum est. Paulo

post Morel. , ? e d i n aliis est
Ufra ante . Paulo posl prior inlcpreialio est
Aqoilue, poslerior Syminachj.

442

" , .
, ,
, ' ,
,
.
. ^
, , ,
, *
. , ,
, 4 , ,
. .
' .
,

*.
'. $ ,
,
; ,
'
, ,
. .
, .
. [443] ' ,
, .
*0 ^, ,
, .
, ,
. , ,
, . '
, , ,
, .
, .
,
.
; , ,
,
. ,
, ,
, , ,
.
,

.
,

,
. ,
, , ,
, ,
. ,
,
, .
,


.

d

^ Savil. . Duo rass. sic incipiunt:

* iu iisque sequeolil
b

pro more iuveriuntur cl mutantur.

e

Sic Savil. Morel. ) .

d Savil. vft .
Unus : , .

EXPOSITR) IN PSALSHJM C X L I .
4J3
Alius,
Qvemadmodum
pitibus,
poierunt
esse
singulares
bomincs,
dum
corruoua noitra ten/ Infernum
'tgricola quando tcindit terram : ita dinipata sunt o*$aptos ca^lus fugianl, et se juslorum conciliis adjunno$tra inoremfemi(a).A\\^Perindeacisqui
confringit ganl. Hasc est via secura. Qui ergo est ad aljoi
ae distecat terram, diuipata swtt otsa nottra in inferno. corrigendos idoncus cum iis versetur qni sunt suAlius, Ui qui pulchre coUt et fodit in terra, diwpata scepturi medicinam, et eos reddat ineliorcs : qui est
aulem imbecillior, fugial improbos, ul ab illis dasunt oua nostra juxta infernum. Postquam dixil
mnum non accipiat. Ila et prxscnlem vilam luto aget
verba sua habere plurimum voluplatis , dicit eliam
el secure, el bona fulura consequetur : qux deuir
veteres calamiiates. Quamvis, inquit, cxtrema passi
nobisomnibus consequi ,.gralia et clemenlia Doroini
6 U I B U 3 , el laroquam proscissa, arala <l fossa lcrra,
noslri Jesu Cbristi, cui gloria et imperium , nuno el
dispersi sumus omnes et periimus, et ad ipsas morlis
portas devenimus : ita lamen aflecli mallemus repre- semper, el in saecula sxculorum. Amen.
bensionem et correctionem justorum, quam miseri1N PSALMUM C X L I .
cordiam peccatorum. Etenim, quodcumque accidcrit,
1. Voce mea ad Dominum clumavi, voce mea ad
a lua spc pcndcmus, ncque quidquam nobis eveniet,
Dominum deprecalus $um.
quod possil cohibere quominus ad lc respiciamus.
Sacra ancora spes in Deum. Unde eliain subjun1. Yides quomodo ubique boc facit, et binc dncit
xit dicens, 8. Quia ad te, Domine, Domine, oculi viei. exordium, et bis bic dicit Voce et Voce? Hoc aula te speravi, non auferas animam meam. Etsi, intjuit, lem non abs rc facit, sed ut pcr iilam repeliiioinnumerabiles irruanl calamilatcs, licel betla, pralia,
nem bxc duo nos doccat, el summam animi atamorles , et porue inferi, a sacra ancora non rccedi- crilalem, ei allenlam mentem : prxterea auiem suatn
mus, sed firmam lui auxilii spem lenemus, armisque esse vocem. Non enim omnos voce clamanl, nec
el acie dimissis, speramus fore ut biuc, nempe a tuo ad Deum, nec vocc propria. Oportet auiem bxc
auxilio, liberemur. ln le speravi, non auferas animam omnia concurrere. Qui clamat adversos inimicos,
meam. Alius, Ne evacues (b). IIoc est, ne sinas me non edit vocem hominis, sed ferae el serpenlis. Qui
abire,re infecta. 9. Custodi me laqueo quem statue-est negligens, el non audit quae dicit, non clamat
runt nrihi, et scandalis operantium iniquitalem. Non bicad Deum, scd nequidquam ac tcmere loquitur. Qui
dicit tantum insidias, sed quae clam fiunt, et occulUe raentein non excilat, elsi valdc vociferehir, bic
sunt, quae suut observatu et cognitu difficiles, el ad
rursus non clamat. Vox enim, ul jam escpe dixi,
quascavendas superno maxime auxilio opus esl.Prcca- non signiGcal spirilus tonum, scd incnlcm intensam.
lione aulem ideo conclusit oraiiouem, a qua exordium
A l bic non sic; sed hacc tria simul colligit, osleneumpeerat in ea desinens : baec quidem a se eonferri dil se ei voce clamare, et ad Dcum, et voce proostendens, spem in Deum, pcrpeiuo ad Deum respipria , ei ideo bis dicit, Voce mea c l Voce mea.
cere, malorura coetus fugere, odio habere improbas 2. Effundo in conspectu eju$ orationem meam, et tneoruin cupidiiaies : a Deo aulem opera ei auxilium,
bulationcm meam ante ipsum annuntiabo. Yidisti auiet iis qua3 sunl tolerala difiicillima, reddere superio- mum liberum ab omnibus qux ad banc vitam perrem. lia enim virlus conlexitur, dum et nosirum slulincnl ? Ncque enim confugit ad bomines, nec ab
diura adbibelur, et Deus nobis opitulatur. 10. Cadent eis petiit auxilitim, sed supernam opem, quaa exin reliaculo e)u$ peccatorei* Singulariter $um ego, do~ pugnari non potesl, rogavit. Deinde intensum et
nec tranteam. In cujusnain cadenl reliaculum ? Dei. vebementem animi fervorem, quem inlus babaitabslloc esl, vincenlur capieniur. Juslorum enim es(, ut
condilum , osiendens per hanc voccm, Efftmdo, i n corriganlur, el excitetur eorum philosopbia : pecca- quil, abunde ac copiose.
torum autem, quoruin sit morbus immedicabilis , ut
Affliciionis commoda dno. Hinc eliam discimus
usque ad pcenam c i supplicium detineanlur. Singu- aiflictiones non parum conferre ad philosopbiam. Hic
lariler sum ego, donec transeam. Alius, Simul ego sum, est enim fructus affliciionis : nemo ergo ipsam ftjdonee transeam. Alius, In idipsum. Hoc est, compactus,
giat. Duo eniin babet ha3c commoda : unum quidem
conjunctus, non dispersus : vci secundum Sepluaginquod reddat studiosiores el alieniiores : alterum aata, liberalus a malis, purus ab illorum congressione, et
tcm, quod>a quoquc jusla est causa, ui audiainur.
lainqoain solus babilans : qnod quidem est maximum
Et ideo tion dixit, Jusliliani raeam, nec, .Mea rec4e
genus virlulis. Non uno aulem atit duobns tribusve
facla, sed, Meam afltictionem, nempe quod ea non
diebus hoc facil, sed per toiam viiam. Hoc est muparvum aflerat illi patrocinium.Quocirca dicit Isaias,
rus, boc propugnaculum, hoc virlulis iucrenientum ,
Adhorlamini (a), inquit Deus populmi meum, gacerinalos fugere, et collectum apud se consistere toio
dotes; loquimini ad cer Jerutalcm quoniam suscepii
viiai tempore, et ab iis qui corrumpunt, sejunctum
de manu Domini duplicia peccala lua (hai. 40.1.2).
habitare. Solitudo enim non facit esse solum, sed
E l Paulus : Tradite hunc hominem ialance^ ad inteinens qiwc tenetnr amore et siudio sapicmiae : ita
ritum carnis, ut tpxrilut sit $alvut (1. Cor. 5 . 5) Et
etiam qui babitant in mediis urbibus, foris, c l stre441

() Hc lectio est juxta Aquilam, secunda juxta Sjmmachuin, lertia ad quiniam Edilionem perlinel.
(b) Ha>c interprelatio est juxta Aquflam.

() Graeco, a f m b i r t . Hanc vocem Graecam Geatiaaua

Heiretus vertit. adhortamini. Yerteodum sane, consoiamim,secunduni lecUouem Hebraicam, 1 3 . Verum cbrysostoinus hjcadbortandisigoiftcatioaemresptxisse videiux.

443

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHlEP. CONSTANTINOP.

414
ad Corinlbios scribens,. dicebat : Propterea mvtti tn sobtodo, suaima derelictio : est entm paucormii,
vobis infirmi tutit et imbedlti, et dorniiunt muiti. Si adesse in calamitatibas, ei opem ferre, et ma\imc
enim no$ ipsos dijudicaremu$ non judicaremnr. Judi- quaitdo calamUates mioaiiUir pericula. Sed boc IKII
cati autem Domino castigamur, ne cum mundo > modo eum non laesit, sed etiam raldc juvit, iia ui
demnemur (1. Cor. 11. 50-32). Porro diviti dieebat euni Deo familiarein feoerit. la ergo, 0 dileae,
Abrabam : Recejnsti bvna tua in vita tua, et Lazarut quaitdo videris mala crescere, ne concidas, aec mmala sua : el nune hic quidem comolationem accipit, mum abjicias, sed sis gnayior ei vigdantior. Deus
lu vero cruciaris (Luc. 16. 25). Jam vero David qno- enim ideo permiitit ea oriri, ut luaiu excutial socor
qtie, cum ei nialedicercl Scmei, diccbat: Sine eum diam, ut le dormitanlem excilcl. Tunc cnhu exsciodunlur oniuia supervacanea, twic onima qaa ad
milii maledicere, quoniam Deus ei mandavit, ut vibanc noslram viiatn perlinenl eispirani, lunc in
deret meam humilitatem (2. Reg. 16. 11. 12). Et in
orationc evadit qiris diligenlior, lunc ad eleeniosyScripturis ubique iiiveninius, cos qui afflictiones
nain et ad veniris despiciemtam Itt alacrior, et
ferunt graio ei patienti animo, non solum muKa
unumquodque animi viiium Tacile superalur, fugatum
pcccala diluere, sed etiam nen parvam apud Deum
ab afQiclione. Ncque enim ab inilio ul nos punirel,
liduciam, c l loquendi liberlalem obiinere. 4. In deficiendo ex me spiritum mcum, et tu cognovUti semita$ iniplicavii nos laboribus et ccgriludinibus, eliara^i
ita pronunliarit, ut supplicii loco baberci, sed ui
meat. Quando qui sunl iu primis pusilli et abjecii
nos
castigaret, et meliores redderet. Si etiim curn ei
aniiwi, concidunt, et mulli eliam mala verba loquundolor immineat, et vita sil laboriosa, adeo invalescit
lur : is tunc maxime pbilosophatur, ut qui siudii
vitium : si nibil essct bomm, quo tandem non promagislram habcat afQiclioneni.
Afllictionis e/fectus. Quando ergo videris quem- cessisset? Et quid mirarrs, si ila est in aniroo, cam
etiam in corporibns sii bonura afiBiciio, ei supra mopiain ex aflliclione desperaulcin, am verbum aliquod
acerbum proloquenlcin : ne in causa esse exisiimcs dum deliciis perfundi carnem sit Talde noxium? Ei
alioqui dum uodique ponuntur insidi, id homines
ariliclionem, sed pusilluin ejus qui loquilur animum.
Affliclionis enim natura solet efficere conlraria/ a l - reddit cautos et circumspccios : et si atteiiderinras,
fiibil damni accipimus. Et idco dicit quispiani,
lentioncm, animi conlritionem, intenlam menlcm,
pielaijs incremenlum. Quocirca dicebat Pauius : Agnotce quod trantu in medio laqucorum, et tnpra
Affliclio patientiam operalur, patienlia probationem avitatum pinna$ ambulas (EcclL 9. 13. inGrvco),
et bic, ln via qua ambulabam, abtconderunl /a*
(Rom. 5. 3). Si auicm Judxi afflicti murmurabant,
queim miln. Quod si quis baec etiam sumpserit ananon afllictionis, sed illorum amenlix erant verba
iuurmuraiionis : quandoquidcm sancii cum affligun- gogice, videbil boc ipiiim facienteiu diaboluin, et
non procul, sed prope occultantem insidias.
tur, evadunt clariurcs, et sapieuiiae siudio magis
Laqueos etiam in tortulis exercilio tendil diabolut.
dedili. Quocirca ipse quoque diccbat: Bonum mi/u,
Domine, quod kumiliaili me, ut discam justificaliones Quocirca magna nobis vigilantia opus esl. Ociuas (P$al. 118. 71). Et Paulus : El propter ingenlem culiat enim laqucum, nempe in eleemosyna vanam
magniludinem revelaiionum, ne nimis extollerer, dalut gloriam, in jejunio arrogamiam, non in aliis, sed
etf mihi slimultu carni$ nngelus satance, qui me co- in ipsis viis, 111 quibus ambulamos, quod esl louge
lapkitet. Pro eo ter Dominum rogavi, et dixit mihi: gravissiaium. Periit fuga me. Yide rursus aliaiu
Sufficit tibi gralia mea : virlus enim mea in infirmitate malorum accessionem. Ostendit enim non solum
perficilur. Et ideo mihi placeo in affliclionibui, in m - esse in viis laqueos, nec ullum fuisse qui opem
jirmiuuibiu, in persequulionibus. Quando enim infir- ferrel et agnosceret; sed nec quod reliquum quitnor, tunc poteni lum (2. Cor. 12. 7-10). Yides eum dein est ad evasionein, ui fuga ealuii sua* consubt,
id sibi esse prornplura et expedituin. Ha io mediii
uiagie excitari in affliclione, ei ad Deum confugerc,
el ei multo vebemeulius adbaerere iu ipso profundo malis interceptus fuerat, ncc eflugi poicral calaiuilas: et lameo ne sic quidem desperabat. El non eu
inalorum (boc enim sibi vult illud, ln deficiendo ex
tiie $pirUum meum), el lunc diligcntiorem et meiio- qui requiral animam meam . hoc est, Qui defendal,
rem efOci ? Ulud aulem, Et lu cognoviiii iemitas qui opeio ferat. Quid hic ergo? Nuuiquid cum io
mea$, alius inlerpres () dixil, Tu enim scis. ln via lanla versarelur inopia, el tauia prenieretur rerum
hac, qua ambulabam, absconderunt laqueum mihi. diflicuhate, desperavit salutem? Nequaquam; sed
5. Contiderabitm ad dexleram, el videbam : el non ad Deum sUtiiu confugit, et d i c i t : 6. Clammi adte,
erut qui cognoscerel me. Hic oslendit iiigeniein cala- Domine, dixi, Tu es $pe$ mea, porlio mea in terra
vivenlmm. Vidisli cautionem animi el vigilantiam
niitaiem, et nala ampliiicala, hosiiumqae insidias,
Mala eum niinime obruerunl, sed magis erexcruiil
quoniodo prius accesserunl, voienies cum prosternere ; et quod est omnium gravissiinum, modo ct exlulerunt : et cum in summa esset inopia ei
rcrum omnium difliculUle, agnovit manum inviciam,
nulli eranl socii aut adjulores, scd ne euin quideo)
el vires omnipoteuies, ei in rebiis impediiis /aciJem
agnoaeebant .
2. Calamiloiis pauci adsunt. Hoc est maxima evadendi ralioiiefn. Dixi, Tutstpes m*a. Reprobaia
sunt, inquit, humana omnia, et icmp* eia$ adco c>l
l*nus, $ed non erat, inquil, qui me agnosceret.
onmi aoxilio supcrior, ut nulla artepobbil viiari" '
(a) laterores bic memoralu* est mma hu*.
9

au

*45
EXPOSITIO
m PSALMUM C X L I .
iavq, ,

*
. , - ,
, , .

. ,

, ,
.
. , ,
,
. , ,

.
, , ^ ,
,
_ .
. \ * , ,
, , , ,
- , ,
. , ,
, .
,
,
- ,
^.
, , /, . "
. ,
, \ , *
,
, [445] ;
, , ,
.
;
" ,
, [444] ,
, - , .
.

, , , ,

, . , ,, , *

. , . , , ^ , ,
, .

.
,
, ,
.
,
, , *
,
,
, , .
. *

* . " ,
,

.

,
, ' ,
.
* *
, .
, ,

.
, , .
, , '
" , . $
. ,
, , ,
,
. ;
,
$
;
( ,
), ,
,
; , , , ,
, , i . ;
. , ,
,
. , - , ,
. , . , . , ,
, , - ,
, - , , . ' , * - , , (&
.

*. ,
a

Alii * qu auiem hic referuntor verba ex

11 Reg. xvi, non parum differ-ol a texta Biblico.
b Alii .
C

UDUS .

* Unus * , *, . Mox Savil.

.

Savil. om. .
Tres mss. .
t Morel. , , mittaa fecle.
Nos Savtl. seqaimar.
h Oous .
Sic Savll.; deestiu MoreJ.
i Satil. .

145

8. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

.
.
, , ,
* , . .
.
$5
.
, ,
* ,
, . , , ,
.
, . [446] ,
, ,
' . , ,
,
.
, ,
* .
.
,
,
. '
,
.
, ,

,

. " ,
.
*> .
*. "
.
,
.
,
^ ^ ,
,
.

,

,
. *,

. ",

,
. ;
, \, . \
, , ,
.
, \ ,
,
. \ ,
,
. . , ,
\
. ' , '
1

Savil. , , .
* SavH. >, eodem sensu.
Duo mss. , in praesenti, Savil. ut Morel. in
fuluro. Sequeos autem iuierprelatio est Symmaclii.
c

446

, , ;
. "
, , *
, [447] .
,
;
, "
. , Wvrasio . xaV
, , ^
.
; .
,
' .
. , *
.
,
, .
, .
, , .

, ,
,
0
,

. " '
. ,
.
.
, , ,
.
.
. " ' .
,
, ,
, , . ' , '
,
,
, *
,
.
.

' .
,

'. " ,
.

* Savil. bis.

Alii , k)
quod eodem recidit.
lidem * ,
, ,
, . Sic Savilio rcferenie
in textu.
Unus .

UD

EXPOSITIO IN F >ALMUM CXLII,

fragitim ; ti lamen etiamsi IKTC omnia desperala sirit

12. 15). Non est autem ha?c parva virtus. Ifulii enim
apiid homines, oninesqtte defessi et maus exbausti
jacentibus luDtabundi insultant, el se erigentibus invi i m u 9 , libi tamen oinnia sunl facilia : unde etiam in
dent, ex crudelitate et summa inhumanilate utrasque
13 sperantes miniine languescimus. Portio mea e$ in
liaa perturbaliones animi parientes. A l non sic justi
iarra viventium. Hoc esl, Sors mea, ibesaorus meus, sed ab hoc utroque vitio liberati, cum sint misericordiTitiae meae, omnia ipse es. In terra viventium. Ter-des el clemenies , bas virtutes possident. Quemadrarn vivenlium bic vocai pairiam suam. Capiivitaiem
modum orgo illis ex crudclitate utraque eveniunt, ila
enjni Babyloaicam infcros ei morlem sxpe vocat.
his propter humanitatem et clementiam , quod el eoDeinde qola cum in aliena csset regione, solilu non
rom qui doleni commisereantur, eiiis cura quibus
peragebatur cullus, illic autem oinnia sacra el omnes bene agitur colhrtenlur.
implebantur cereraoniae : proplerea dicil, Portio mea
Affieiionh tolerantia meritoria.Cur autcm d i x i t ,
* in ttrra viventium. Scmper mei curain gessisti, in-Donec retribuas mihi ? Alius quidem d i c i l , Quando
qtiii, et me tibi familiarem fecisii in lerra viventium,
mihibenefeccris(a). Alii vero, Quandoretribues etremuei magna roibi tecum intercessit conjunciio.
neraberis me. Aiqui superii dixil affliciionem et liuPeccaia numquam digne Deus punit; confeuiomiliationem
gra, non praeclara facinora, nec ex recte
tiarum aetio. 7 Intende ad deprecationem meam,
factis iiduciam. Cujiis aulem rei morcedem pelit?
quia humiliatui $um nimis. Vides quomodo quod su- Pro diebus bnmiliationis. Non est enim pusillum boc
perius dixit, boc etiam ponit bic pro sui dcfensione,
recte factum, ferre affliclionem cum gratiarum actiuqnod htimiliatus sit, inquam, quod peccatorum supra
ne, ei ideo vocat retributioneni, eam, qtia> illa sequimodom poenas dederit. Hoc auiem, Nimis, non esl lur, mercedein. Nc nos ergo angamur in aflliciionibus,
corum quae facta sunt repreliensionis, eed ejus qui
sed oremus ne intremus in leutaiionem : qticB autem
patitur doloris et inttrmitatis. Si enim, quid peccala
evenerint excipiamus. lta enim ei peccaia noatra dernereantur, respexeris, non est nimia bumiliaiio: sin
ponimus: et si qua est in nobis juslitia, eam clarioaulem ejus qui fert imbecillttalem, nimia esi et rem red^imus. ld autem Jobostendit, qui tunc magis
supra niodam. Deus enim numquam poenas sumit
claruit. Hoc bonum esl eliam in corporibus: boc non
quantae merentiir peccaia. Quod si iis qtii patiuntur
solum est in bominibus, sed etiam in bruiis : non in
rldetur essc intolerabilis, id non ex corum quae
bruiis solum , sed eiiam in planlis. Et ideo ne in v i lltinl natura proficiscilur, sed ex imbecilliiale eorura
tibus quidem permittunt agricolas comasniinis l u i u cjui illa susiinent. Libera me persequenlibus me, quia
riare, nec in aliis arboribus, sed nc nimium crescant,
confortatisunt super me. Eccerursas alia causa, nempefalce probibent, omncs earum vires in radices coninjusf eorum,qui illum incessunt, insidiae, et quod
verlentes, ne eae in foliis consumpta; fructus inanes
ipse sil valde imbecillus. 8. Educ dt cuttodia animam
ei inutiles prodacant. Quod quidcm evenit etiain in
meam , ad confitendum nomini luo. Confiteri , bic
hominibus. Studio enim in ea qiue sunl superflua
ponilur pro eo quod est gralias agere. Hoc est au- consumpto, imbecillior fit animus ad ferendum fruclcm , quod d i c i l : Libera me a malis. Per custodiain
tum pielalis maturura el pcrfectum. Hoo etiam videri
enim, seu carcerem , signiGcat sumuias calamitates.
polest in aquis. Qux enim consistit et non m e a l , est
noxia: sed qua3 movetur, exbaurilur, et per tubos et
3. Ad confitendum nomini luo. Hoc qaoque est non
aquae ductus iransmiltilur , non solum esl salubris,
parvura , ut qui rebus uluntur secundis , acceptorum
sed et visn , ei laclu , c i potu est jucundior . Saipe
beneGciorum minime obliviscanlur. Multi enim homicliam vicil naturaro afQictio. Quod enim flaccidum
nes in affliclionibus quidem sunt diligeniiores ; in
est, et deorsum ferlur, si preinalur, sursura erigitur.
rebus auiem prosperis, otio socordiores : alii rursus
Quod etiam accidil in hominibus. Qui enira facile fein quieie et rebus secundis sunt negligentes, et in renint afOicliones , redduntur excelsiores, eliamsi sint
bus adversis de se desperant, et flunt supiniores. Sed
valde abjecii , terreni , c l bumiles : ei ex iis mrgria
hic in utraque hornm lemporum diffcrenlia manet
commoda accipiuni. Uxc ergo cum sciamus , cum
wmper eamdem caulionem adhibens; neque enim
graiiarum actione feramus raala quse in nos immitafllictio, ul is animo concideret, effecil, sed ad oratunlur , ul el illa nobis Cant faciliora, el bona fulura
tionem potius el supplicationem euraadducil : nfcc
consequamur : quas dclur nobis omnibus consequi ,
rerum prosperaram successus et otium eum supinum
gralia et cleraentia Domini noslri Jesu Cbristi, cui
reddidit, sed tunc etiam paratus csl ad gratiarum acgloria etimperium, nunceiseiuper,et in saecula saitioncm. Me exspectabunt justi, donec retribuat rnihi.
culorum. Amen.
Alius, Coronabunt justi, quando me beneficio affeceris.
Quid boc esi ? IIoc quoque juslis proderit. llli enim
1N PSALMUM CXLII.
gandebunt, laetilia afiicientur , exsullabunt , cum me
i.Domine, exaudi oralionem meam.
viderint liberatum a malis. Tales enim sunt sancto1. Est quidena , et precatio quas fil per
rtim aniina?.: eorum cum quibus male agilur , miseAlii, qaoa in texlu secutus est Savil., babent: QtUB
reiitiir; nec iis invidenlquibus res secundae evenerint,
enim consislit et otiosa esl, corrumpilur: qtue autem
tramportalur, movctur, circumfertur, udubrwr est vm,
sed gaudent et laetantur , et iis qui beneiicio affecli
et taciu, et potu jucundior.
aunl gralulanlur. Quod etiam jussil Paulus, Gaudere,
(a) Haec item interpretatio est juxta Symmacbum,
altera joxta Aquilam.
inquieus, cum gaud&Uibus, etflerccum flentibu$(Rom.
9

447

S. JOANNIS CflRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

4(8
erogant eleemosynam. Si hac via veueris, inveaies
verba, et esl etiam promlssum seu volum. Quocirca
suadei eliam quidam sapiens , dkens, Ne iteraveris cum paratum, annuenlem lua3 petilioui. Te enim odverbum in oratione tua (Eccli. 7.15). Non aulem hor- huc loquente dicam , Ecee adsum (lsai. 58. 9 ) : itec
opus erit inlerceseore , sed per te ipsuin quod peiis
latur el suadet ut non eadem bis dicamus, cum Deum
asaequeris.
Exaudi me in tua jusiitia. Quid facis,
rogamus ei precamur; absit: jubemur enim persevebomo ? Infra dicturus es, Ne inlret in judkim cum
rare in oraiionibus; sed ne diffcramus quando Deo
aliquid fueriinus pollicili, et id solvere properemus. servo tuo quia non juslificabiiur in conspectu tuo omit
E l ideo dicil alibi : Ne differas reddere volum (Eccle. vivens(v. 2) : et bic rogas ul sicut juslum est exauduris? Quid est ergo quod dicilur?
5. 5). Fulurum enim esl incerlum. Vel enim morbus,
y

vel quae p r a 3 t e r opinionem acciduut negoiia , probiJustitia Dei clementia; diluvii punitio quam letu.
bueririt. Quod si euim mors adveniens le inlcrrupcrit,
Justiliam hic dicit clemenliam, et in multis Scriptunc
non dabilur libi veuia. Orationem autem bic dicit
locis videri polesl accipi jusiitiam pro cleraenlia, idprecalioncm et supplicationem; et ideo subjunxil hoc
que jure profeclo : apud bombies eniin juslilia priipsiim signiOcans, Auribus percipe obsecrationem meamvatur miscricordia : apud Deuin autem non item, ged
in veritate tua. Alius, ln fide tua. Alius, In firmitate jiislitia? quoque adraixta esl misericordia, ei lanla.ut
tua (). Hoc est, Annue peiiiioni, el fac ul ea effeipsa eliam justilia vocelur cleinenlia. Gonsidcra igitur
ctum consequatur, lua veriialc coniirmans : uterc lua
quanla in diluvio fueril misericordia , quania HIMIS
poienlia ad ea implenda, qu* pelo. Sed videamus justitia. Elsi enim poenas dederunl qtd tunc peccabanl,
cujusmodi sit postulatio. Apud homines, quando quls non tamen dederunt quas meruerant. Ne mihi eo.iu
offert supplicationem, hoc consideram,qui eam eus- molem aquarum respcxeris, neque dierum inuliiiuclicipiunt \ et si justa sil ac legilima, andilur.
ncm, quibus fuit diluvii naufragium , neijue orbein
Contcienlia judex interior; auxitium Dei in quibus terrae qui luuc eral abyssus. Quid hoc enim refert
rebut qucerendum. Sed apud boinines quidem pro eoruin qui perierunl? Hasc euim possunl quidem grabonoribus , dignilalibus , ei pecuniis fit supplicaiio, yem timorem inculere : iis autem qui mortui stmt,
snepe ctiam ul probibeatur injuria : alii autem ea penullum supplicium afferunl. Quomodo enim punircntunl quaa sunt majora, quam ul fieri possint a judici- Uir qni qtue iiunl non seiiliunl? quorum etiara brevi
bus : nos autera supplicamus pro peccatorum condolemporie mooienlo fuit interilus, breveinque ei !e?isnalione, et lunc venimus ad supplicaiionem , quando
simam morlem passi sunl, et igne et ense el laqueo
internus judex non remiserit, conscicnda iDquam
et lormenlis faciliorem , el longe minus moleslani!
noslra , quae nos urgel ac vexat. Ncque enim in ejus
Qaare speciem polius supplicii, quam expericmum
potestate situm est remittere. E l quemadmodum ad
habebant quae flebant. Qui ilaque loto viuc lempore
Imperalorem nemo pro vesle discissa, ncc pro decem
ad extremam usque senectutero lalia commiseriot,
obolis ereptis audct accedere : ita etiam t u , atque
brevissimo temporis B i o m e o i o pcenas dedcruni, si
adeo longe amplius, cave ne ad Deum accedas pro quideni natune debitum yocandum sit supplicium.
rebus vilibus et nibili : ut verbi gralia, si quis in pe2. Vidisii, qnanta sit demenlia ? Vis ctiam eam
cunia libi fecerit injuriam, aut si quis afleeerit tc con- aliunde videre? non euim stalim ioUiIit, sed elsemd
tumelia : sed in iis in quibus diabolus le injuria afficit,
et bis et ssepe eam pradixil. Per arcam eaim eos
tum euperno maxime auxilio opus est. At non habes
alloquulus e s i : illi vero ne sic quidem cessarual, ctsi
qui lui curam gerat, et luam supplicaiionem ofleral?
non opus erat ut ulla denuntiaiio iieret improbiiaii.
Cum Rex proccdit, eum alloquere, et quaere tcmpus
Sed beque os naiura docuil, sed Uraquam porci, imo
opportunum. Quando ergo procedit Rex? Semper et
vero quibusvis porcis obsceniores, cura ei se inlcr se
pcrpetuo. Quando est aulem tcmpus opportunum ?
corrumperent, et naturx legcs fundilus convellissent,
Quando tu volueris, quando, ul dignus sis, leipsum
nec nlli suasioni, ullive consilio paruusent, nec ex
preparaveris. Jubebantur quidem Judaei in valle sub- justi viciniute aliod commodi cepissenl, brcvi solum
sistere, cum Deo apparerent, et albas vestes induere,
lemporis momento poonas dede.runt, vel poiius ab
et cum uxore rem non habere (Exod. 19.12.14.15):
interitu erepli, et a poena liberali sunt. Ea enira fatu autem animam emunda pro veslibus, et cum mo- cere mullo est gravius, quam brevi lemporis momenlo
deratione , mansueludinc, et suinma quiele accede ,
iniercipi. Hoccine est ergo, dic mibi, supplicium, eos
et ad Regem proficiscere, si vis vere quod petis iraqui viiiis erant corrupti, et scelerale ac ncfarie inur
pelrare. Non eget multis sumptibus peregrinalio : ac- se conjungebantur, et alter alierum dcdecore afficiecipe yirlulem viaticum. Et ubinam agit hic Rex? Prope baut ei afficiebanlur, ab ejusmodi exitio liberare? I^*
eos qui corde sunt conlrito. Illa via ingredere. Prope
ne, niedicum quidem qui membra pulrida resecat non
e$t Dominus omnibus qui ipsum invocant in veritate dicemus punire corpus, sed tamquam benignum ei
( P$al. 144.18). Illic eum invenies , illic alloqueris. humanuui admilteinus : Dei autem sapienliain el cleEst prope eos, qui panem frangtint estirientibus, et menliam non multo magis admirabiinur, qui suos ea
ralione casiigat ? Eum quidem perpetuo oporid
Trea MSS., considerant, qtd offerunl: id quod diversum
admirari,
et gloria alGeere: ed hoc nomine nuomnioo aensum effidt, sed alleram lectionem, qui tuscir
piunt asserunt ea qiwe sequuatur.
quam desistamui ejus stupere provideniiam, nec e"
(a) prior iuierpreutio est juxu symmachum, poeterlor
Hae voces, qui wo% $a ralione ct&igat, desuntin Savii
juxta Aquilam.
1

44*

EXPOSITIO PSALMUM C X L H .
,
. , \ ,
,
[448] '
, '
.

.
th
. , ( . , .
.
,

. ",

. , .
, , ,

. * . ' , ,
,
, .
b

,

'
,
, , .
. \
^,
^ ) ,
,
,
, '
, ^
. '
; * ,
.
; .
;" ,
. , ,
,
,
,
, ,
.
.
;
. . ,
,

. , .
. [449] , , .
* -
e

Savil. , , .
b Sic Savil. recte. Morel. ,
. Mox Savil. . Morel. .
Alius . Ibid. Savil. '
.
4 Tres mss. ol .
Savil. .
, , ,
.. etc. inversa, sed eodem sensu.
1 Idem ,
Savjl. .
c

, .
. ,
; ,

,

; ;
,

,

- , , ,
, ,

. ,
, . ,
. ,
, , .
;
' ,
.
;
(5 ,
,
; "
, .
, ,
.
h

\ ;
; , .
,
. '
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, .

. , , , ,
,
;
, *
[450] )

, i ;
, :
, .
,

* Savil. . Paulo post desidewktur Savil.

i Savil. . .. Pan posl nnus
oxc * que lecUoceete
Don improbanda.
j , , desont in Savil. JkiA.
loro , alius babet .
k Savil. .

419

S. JOANMS CHRYSOSTOMI AKCHIEP. CONSTANTINOP.

.
, .
;
' ,
; '
,
, . " ,

. ,
, , ,

,
,

'
/, .
b
,

;
,
, '
, ,
. ,

- , " , ', " .

,
. ,
,
,
,
. ' ;
. , ,
, , .
.

. 01
;
,
, .
, ,
, , , , .
,
; .
* ^,

; , ,
,

, '
,
. .
, [451]
, ,
- * ,

*.
* ,
.
" ,
.
, V.
, ;
c

4*

, ,
$~
, '

*
, ,
,

, .
,
; ,
,
,
.

, , ^
, .
\
, ' ,
, .
. "
. * .
; .
\ ,

. "
. "
, ,
*
.
;
, . ,
, ; i , *
; ; ,
*
, , 5
'.
.
' .
#

.
,

.
" *
.
. *
" [452] . /
, ,
, .
, .
;
k ; ,
, , x*l
.

,
. '
,
. ,

Savil. ^.
k Tres mss .
trnis ? .
d Hiec, ni lallor, male verterat inlerpres.
, et tolum fero acceptum : nam el ipsa (ir^ca vprha, h In lihro Job . Paulo aoie onasbabct
el serieg oraiionis hunc sensum poslutal, ei prorsus ab&ti- , conlraria prorsus seuieniia.
Savil. . Paulo post idem *
neo, scilicet ab iiiferendo supplicio.
> Savil. ' .
Unus et ' . Paulo post unus
k Unus habel Ibidem Savil.
.
Morel. . Mox Savil. ol ,
f deesi in Savil.
ln edit. Romana Job lftgUur : , , , .
I . " . Sic urnu
, xai .
c

EXPOSITIO 1N PSALMUM CXIJl.

449

ccsscmus ea dc causa laudarc , quod brevcm seciiomeum (Job 59. 54) : dixil ei, Ntquaqnam \ tcd arctnneiri adliibuerit, scrpcns m;dum rescideril, et medige tamquam tir Umbot tuos ( Job 58. 5. et 40. 2 ) ,
cinam quac nullum dolorem afTcrrei admoveril. Ne te propeinodum ojus verba in niemorbun redigens ct
crgo hoc comurbei, quod omnes repentc c l uno lcmdiccns, Quouiam niecum voluisii judicio contenderc,
pore obruli sinl. Quid euim referl an sic, an paulalim?
ecce adsum disceplnlurus. Vidisli Pei clcmenlian?
qiiid eum qui cxccssit jnvat quod per se ct solus, aul
iuciTabilcm , vidisli boniiatcm ? E l idco trc*
hedit quod cum omnibus excesscril? Exaudi me in quoque pueri dicebant, Peccavimus, mique eginius, tws
tua justiiia, hocest, iu bcniguiiaie c l clcmcnlia. Quod injuste gessimut ( Dan. 5. 29 ). Quoniam cnim mtihi
enim id significel, subjunxit: El non inlres in judicium
bomines sensus planc expcrtes peccala sua in Deum
cum servo lue. Hoceliam petil Job qui crat Vir ju$tu$, confcrunt, boc prociiranie ct niacbinanle diabolo
et verax, et abninent eb omni re mala
(Job.\.\), hanc consueiudinem Dou^ cvcllens radicitus, frcqiieudicens : Utinam estel qw ditcerneret et arguerel inter tcr dicil sc cum eis judicio co: lendcre.
utrumque (lbid.Q. 3 5 ) ; cum Deus aulem apparuil:
5. Tale quid eliam peccavit is qui primiis crcalus
Manum apponam ori meo (lbid. 39. 3 4 ) : licel Deus esl Adam, el ideo dicebat: Mulier qnam dcdisti meprovocarel el dicercl: xVon, sed accinge lamquam vir cum, ea mihi dcdit> el comedi (Gen. 5.12). Judxi quolumbot tuos (lbid. 40. 2). lioc eliam Judaeis exprobrat que roulla ejusmodi peccabant. Quia non justificabiiur
dicens: Quod inveneruni palret vestriin me dclictum, quiain compectu tuo omnis vivens. Quid de me dico, de
principes veslri in me se inxque ges&erunt (Jer. 2.5>? boc el de illo? inquit. Non esi homo super terrani,
Confesnionis peccatorum (ruclus. Hoc aulem facit, qui, si dc iis judicio conicndal qua^ illi a te preccpia
non volens graviorem in eos reddere senlenliam, sed
sunl, pnssil juslificari : iia cst apud te plenissinia v i \olens co adducere, ul sua pcccata seulirenl, eaque
cloria. 5. Quia persecutus esl inimicus ouimam meam.
contitereniur, el tunc eis darel veniam, ul sic benePolesl quidcm boc inlelligi el de Sjule, qui eral lunc
iicii uossent magniludinem. Et idco d i c i l : Dic tu prior inimicus, ei eum persequcbatur. Poiesl etiam dici per
iniquitatcs tuas, non ut condemneris, sed, Utjuttifianagogcu iniinicus diabolus : illc enim ccssat
ceris (Isai. 45. 26 ). En de causa nec ipsc cas dicit,
eos qui Dci sunl persequi. Quomndo ergo liberabunur
scd illum ad eas dicendas comparal. Si cnim vcllel
ab ejus persequulione? Si locum invenerimus, in
punire , ipse eum accusasset: nunc aulem qnoniam
quem non possil ingredi. Ei quisnam esl bic locus?
vult misereri, cedil ei qui peccavit, ul ipsc grali et
Quis alius nisi cxlum? Quomodo autem nunc potcst in
memoris animi coronam accipiat, el per confesionem
caelum asceudi ? Audi Paulum dicentem el oslendenlcm,
misericordiam altrahal. Quid poiesl cum bac conferri
nos eliam carne implicatos posse illic versari: Quasurclemenlia? Nibil. Dic, inquil, el niliil quxro amplius;
sum mnl cogitate, ubi Christus est in dextera Dei *eden*
coniilere, el niibi sufiicil; dic, et prorsus absliuoo. Ne
(CoL 5. 1). E l rursus : Nostra autem conversatio est in
intres injudicium cum tervo tuo. Mulli sunt qui in hoc coelis. Humiliavit in terra vitam meam (Philipp. 5.20).
se recte gerunt, ex eo quod sil Deus judicalurus. Qui
Hiimililas mulliplex. Mulia significat nomcn bu
enim pio sunt et gralo animo, boc anic norunt: qui
militalis. E s l euim el virlulis bumililas, ut qaando
sccus, ex eo quod propheuc dicunl assidue, Judicium
dicit: Cor conlrilum et humilialum Deus non despiciel
Domino ad populum $uum, el cum Jsrael disseret (Mich.(Psal. 50.19). Eslel bumiliias qti:u procedit ex cala6. 2 ) : el nirsus , Audite , valles et fundamenta term milalibus : est el qux proiiciscilur cx pcccalis. Ilic
(Ibid.): et, Audi, ccelum,et auribus percipe, tcrra(l$ai. autcm cam significal, quai orilur cx calamiiaiibus.
1.1). Ex eo ergoquod ipse assidue dicniur judicare,
Quocirca subjungit buc oslendcns : Humiliavil in lerra
cliain qni paulo minus sensus babcbanl se in eo reele
vitam mcam. Est eliam bumililas, qux proccdit ex
gerebant. Etenim dicebant nonnulli Judxi : Quare je* supeibia, ut quandodicil: Qui $eexaltat hwmliabitur
junavimut et non aspexisli (hai. 58. 5) ? et, Quicumifue (Luc. 18. 14). Esl eliam alia bumilitas, qua? proficifacil malum, bonum coram Domino ( Malach. 2. 17 ) ; scilur ab insatiabili cupidilale. Quid est cnim nbjee t , jEdificantur qui faciunt tceUra , el beatot ducimus ciins ct bumilius iis, qui seipsos infodiunt hi divitias,
alienos (lbid. 3. 15 ) ; e l , Non ett recta via Domini polenliam el gloriam? l i euim sunlduabus ralionibua
( Ezech. 55. 17). Porro beatus quoque Job poslquam
bumiles, et quod bumi serpanl el quod ea inagua
in illam tentaiionem incidit, non eo animo , ncc ca exislimenl, quemadmoduin pueri pilas , talos, et
riixit qwe Judaei : absit; dixil tameti: Ulinam essel bujusmodi ludicra magni faciuul. A l boc nori cst siintercessor, et qui discernerel et arguerel inler ulrumque.gnum quod ea magna s i n l , scd quod qui cn adAvertat me virgam, el timor eju$ ne tne conturbel (Job.miranlur, mentcm babeant impcrfeclam el liumi
9. 55. 54). E l ideo dicit e i , lnterrogabo ego te, tu ve- lcm. Sed hoc quidem esl aelalis el natnrrc defcro mi/ii responde (Job. 42. 4). Deinde quoniam obstu- clus, illud vero cst culpa voluniaiis. Cum cnim si!
pefactus fuerat, el dixerat, Cur ego adhuc judicor,
vir, ac maturai sclalis, mensas, Uixum, el dclicias ros
dum corrigor, et arguo Dominum (Job. 40. 4)?ct rur- pulat esse magnas : quo quid esse potesl abjectius vt
sos, Auditione quidem auri$ te prius audivi, nunc autembuiuilius? Atqui roulli eos csse magni et excelsr
etiam oculi mei le viderunt (Job. 42. 5. 6 ) : quocirca
meiptum vilipendi, et liquefaclus sum; existimavi autem lllud, Ncquaqvom (), non legitur libro .'ob,
meipsum terram et cinerem: ponam manum super os nec habetur iu Bebrax).
f

4J5I

S. JOANNIS CI1RYSOSTOM1 ARCHIEP. CONSTANTINOP.

m
Propier
oculorttm
imbocillitatem.
Cum
enim
se
antrU,
animi dicunt : scd hi sunl illis longe limniliores.
cloacis et voraginibus vitii infoderint, ob oculonim
Rnrsue ergo discamus qea sit vera altitudo, et quid
viKiaiem et humilitaiem efliciat. Niliil enim :rquc facil imbccillitalem non possunt radios intueri. 4. Et anxiatm est mper me spiritus meut: in me turbatum eu
excelsum, alque ea despicere. Nunc ergo propbeta
dicit bumililatem qux oriiur ex calamitalibus : Collo- cor meum. Alius, Et chrcumagebatur in me ardma mea.
cavit me in obtcuri* sicut mortuos swculi. Dupliccm dicitOstendii rursus smmnam afiliclionem per animi pcr
ttirbalionem. Quid est aulem, ln me ? Ne aliis quialamilalem, et quod in obscuris, et quod tamquam
dem poleram enunliare, el consolationem ab ets
morluos saeculi : per utraque significans eatn quae
accipere. Tales sunt animi improborum : numquam
lunc erat captivitatem. Quoniam enim eiiam qui est
non contarbantur, non solum dum sunl pncsemia;
in obscuro, potcst aliquid agere, accensa iucerna,
sed ctiam dum exspeciantur mala. Numqaain est eii
volens osicndere insignem malorum magnitudinem,
nddilo monuorum nomine auxit tragoediam. Tales nlla tranqiiillitas, nulla animi securitas, sed perturhanturraagis quam ullum pelagus : non nox, non
sunt qui in pcccatis vivunt. lla enim snnt tamquam
dics eis concedit, ut sedetur lempcsias, sed nndiqne
niortui in tcncbris : licet crgo lampades circurnfcrant
vcxantur : elsi nullus sit qut eis molesliam exbibeat,
innumcrabiles, licel ad solem respiciant, licel cx vebellum iiilesiinura ac domeslicum habentes, nec iis
slibus ct alio viue culiu alacres et Ivil videanlnr,
quae jam acceperunt fruuntur, eorum qux nnndum
nibilo meliori, imo vero detcriori sunt conditione,
quam qui sunt morlui, et agunl in fenebris : quatenus advenerunt sollicitiidine laceralL, laniati, de omniuiit
ncg. liis sollicili, bona omnium curiose scrulantes,
illa quidcm rcs est naluralis, hxc vcro est culpa
animo
agitanles quomodo buic quidein persuadebunl,
lunlatis. Tenebrrc quoque sunl ex qnas futiire stint,
de (|uibus dicil, Tollite eum et mittite in tenebras exte- illnm vero terrebunt, alium blandis rcrbis allicient,
aliiim vero cogenl, alium autem observabuni, calumriores (Matth. 22. 13). Sunt eliam vitii lenebra. S t dentes, inquit, in tenebrii, et umbra morlh (Lac.l. 79). nias, emptiones, vendiliones, teslamenta, fidcjussioE l Paulus, Non $umut filii tenebrarum (1. Thets. 5. nes, usuras, sories, et horum malorum quisquilias
5). Ilerumque, Evanuerunt in cogilationibus iuie, et ob- et fxces apud se versanles : ct qnando eis omnia
afQuunt, tunc maxime perlurbantur. Vidc divitem
scuratum e$l ititipiens cor eorum (Rom. 1. 21).
Peccatorum tenebros; pauperes eur non audiantur illum qui lunc maxime lurbatur, quando ejus ager
mundanit. E l ideo quemadmodum qui versantur in fuil fertilissimus, dubitatquc, ei est animt perplcxus,
et dictt: Quid faciam ? Diruam horrea mea, et
teitebris, nesciunt rerum naluram : ita etiam qui sunt
cabo majora (Luc. 12. 18). Pauperi autem nibil Ule
in peccalis, sunt obcaecali, el ea quae apparent non
accidit. 5. Memor fui dierum antiquorum : medilaitu
discerntint, sed ad umbras lamquam ad res verascurvim
in omnibus operibus tuit. Non est hnec parva consolarunt, divitias et delicias, et potenliam perseqtienles,
tio,
priora
nosse ei prxsentia. Quoniam enim, ot senec amicos, nec inimicos noveruut: inimicis quidem
ntel dicam, iisdem legibus Deus el ea quaj nunc sonl,
lamquam amicis fidentes, cum amicis vero lamquam
et quae prius fuerunt administrat, maxima esl ad
cum hosltbus coufligcnies. Non vides pauperes quotipracsenlia consolatio memoria pra?icritorum. Et idco
dic climaiiles, et ejulantes, a nemine lamen audiri ?
in alio quoque Psalmo d i c i l : Num in ugcula repelld
Quare non audiunl? Quoniain collocavit eos diabolus
Dominus, aut in finem mhericordlam suam retdndd
in obscuris, sicul morluos sneculi. Quod enim suiit
(Psal. 76. 8. 9)? E l alius, fiespkile ad anliquat genealiis lcnebrx et niorlis conditio, boc est eis inhuinaiurutiones,
et videte quis speraveril in Dominum, el deri'
tas. Est eorum qui sedcnl in tcnebris non videre inaUctus sil (Eccli. 2.11)? E l Paulus, Hcec autem omnia in
la qucc illos invadtml. Hoc eliam eis accidit, qui non
figura eveniebant illis : scripta sunt autem ad admota*
videnl eas quac juxla ipsos sitae sunt calamilates, el
lionem
nostram, ad quos fines scecutorum devenenmt
in voragines fossasque et prrrcipilia deturbantur.
(I.
Cor.
10.11). Non aliena autem solum, sed eliam
Est coruni qui sedcnt in lenebris turpia secure auderc
nostra sape in mcmoriam revocnntcs, lucrifacimus.
admillerc. Moc etiam faciunt qui neqniler vivunt,
IIoc aulem ostendit Apostolus dicens : llecordandui
lamquatn qui sedeut in lenebris, el pcrindc ac si neino
priorum
dierum, in quibut illuminali magmnn ccrtmnm
bomo sit, qui, qux fiunt, rcspieial, omnia lam securc
suslinuittii passionum (Hebr. 10. 32). E l a contrario:
perpetrant, in inediis urbibtis vclut in solitudinc sceQuemnam fruclum lunc habuitiis in
in quibus nunc
lera cominillenles.
erubescitis (Rom. 6. 21)? Et alius sapiens, Recordart
4. Animi sibi male conscii condilio; iniproborum witnovissima tna, et in ceternum non peccabit (Eccli.T.
tera conditio; descriplio avari; prmmlorum memoria
40). Hoc enim clsi esl fulururo , a praeterilo lamea
utilis. Qui sedcnl in tenebris, sunt in perpeducil inilium, nempc iuor$ communis. Iloc cliain faUio meiu : ita hi etiam. Nullus enira raptor et avarus
cit Paulus ex praiieriiis ct fuluris , c l qiiando consoeet a m e l H alienus, quanUimctimque se insolenter jaclari, et quaudo corrigete oporiel : Nolo , inquil, vos
lilet, tl extrinsecus laelaniis spcciem prac se ferat.
ignorare, fraires, quod patres noslri omnet sub nub*
Talie eei enim nalura animi sibi male conscii. Et erant
fuerunt, et omnet mure transierunl, et omne* eanule*
bi quidem auica omni venia privati, sed nunc magis,
e$cam spiritalcm comcdcrunl : $ed non in pluribus w
quod cum &ol juslitiac illuxerit adliuc sedeul in tenorum complacuU Dco (1. Cor. 10. 1. o. 4. 5). Aliquando
brit. Et quomodo cum illuxit sol, sedcnt in tcncbris ?
%

451

EXPOSiTIO !N PSALMUM CXLII.

,
tTvoi ' ;
*
.
, \
. ,
, .
^ . , ,
, ' .
,
'
, . . , *
,
,
,
, ,
, .
, " ,
.
. , ,
$ . , vioi
. ,
, *&
.
1

, *
,
,
,
, ,
, ,
^^. '
, ,
; ; " , [453]
. " ,
.
$ .
,
,
.
.
, ,
,

.
'. 01 \ .
, ,
. .

, ,
, . , ; .

Savil. .
h deeel in Savil.
Uuus . Panlo posl Savil. . Mox in eodem Savil. illud,
, deest.
6

PATROL. G R . L V .

,
,
.
. , *
' *.

. U , ; , , .
*
, ,
, *
, ,
* *
, , , , ,
,
, ,
,
*,
, , ,
, , , ,
, , , , ,
* * |&
, . "
,
, ,
, ;
, .
'' .

kv
. [^54] ,
, , ' , ,

,
.
,
;
,
, ,
; ,

'

, -
.
,
.

.
*
, '
;
,

,
.
, *
.
,
, >
, , , ,
, *-*
^,
%

4 Hec interpretatio est Syromarhi. Vide in Hexaplte.

Savil. , Morel.. Utraque lcUo
qaadrat adsarWm. Hox StvM. , ..
Morel. , Savil. , roeltus.
)n Siracide seu Ecclesiastico legiiur : *
, ; ,
;
a Uous .
I Savil. ).
2*

453

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP,

,.
avzotr .
* ,
,
. "
' *
ir .


. .
, '
,
xal
, clxTipjuuV, ,

, ,

* ,


.
, ,
. ,
,
', , "
,
* .

.

.

,
,
.
1

44

.
.

. , .
,

.
* ,
. '
. \Eitv
,,ci-.
, ci*cc . ^
. .
, , .
4?otftl,
.
e

,
' , ).)
."
.
,
, ,
; ! , XAII , ' , : . U0
, '
, [45] ,
,
'.
. '

' [ 455] , "
. , .
, , .
,
.
. , ; ;
.
* ,
, , - ,
, . , ,
. ,
. , , ,
, .
, ,
< . ' ,
. . ^ ,
, > - (&, ' .
, ,

* . xnl
,
'.
. ro*.,
", * .
, - ; TOJ
. ;
; ''



, . , ?} ;
." , " ,
. , , 6pQ

) *
, - .
. , , *
, ;
, >,
. ,
^, ,

post in . legitur Saril. seowM u Mor., io Savtl. autem desideratur, sed hic qua Ha?C, ,
. drat ad seriem.
'./ , non habet Savil.
Unus coil. . Sed in iTabacnc, un!e I O W
b deesl iuSavij.
Morel. , Savil. . Utruraqne ferri exccrpius esl, legiiur , hilerpres lamen legii ^
.
qui vertii, super mafo*. Hsec autem lecik) DWK"
potest, sed melius.
' hic quaarai ad scriem quam .
4 Pro alil habem 31.

VH

EXPOSiTK)

PSALMUM C X L I L

454

auiem a iuluris : Qui pcenas dabunt, ateruum esilium liomiiium, et aberem omnium. floc Maque tcitks
afacie Domini, et gloria virtutis tju$ (a) (2. Thess. 4. 9). Paulus, dicebat: In ip$o enitn VMMUM, moiemur, vt
sumus (Act. 47. 28). Et rufsits : ipto c*n$i*ni om
Et rursus : PervenU autem m eos ira in finem ( 4 .
Tiieu. 2 . 46). Die$ enim indkabit, quodin igne revelalur ma (Colou. 4 . 47). Et David : Omma U $x$pecta*i
( 1 . Cor. 3 . 43). E l rursus : Propterea enim venit tre ut des iiliu cibum in tentpore apporHmo Danie te
Dei in filws mobedientim (Ephe*. 5 . 6 ) . Sed haec qai- cdtigent; nperieute le manum, omnia mplebttntur honitate; avertenle autem tefaciem, tupbabuntur (Psal. 105.
dem, quando oportet corrigerc : quaudo autom con2 7 - 2 9 ) . Ec rursus: Qui retpkit smper lcrram, el facii.
sotari, ab utrisque consolatur : a prjeteritis quidem
dicens, Benedietm Dcus tt Pater Domtm notiri Jetu eam tremere (P*al. 405. 32). Etisaias : Qui conlinM
Chritti, Detts misericordiarum, et pater omms comot*- gyrum tenm (lm. 40. 2 2 ) . E l de virtule, Nisi X/OJMItionfs, qui comelatur not ht omni aflUctione, per eotuo- itui, inquit, diftcawerrt domum , m vanum lnboritve->
lationem quatn Deo ocri pim*t(2. Cor. 4. 3. 4 ) : a fultiris runt qui wdificani eam (PsaL 426. 4 ) . E l rursus: Qnh
autem, Non tunt condigwe pawonet hujus Umporis nd habUare facil steriUm in domenudreni /itiirum btian-.
futuram ghriam qwe est revelanda in nobii (Rom. 8 . 48) tem (PtaU 442. 0). ideo lerrtm quatit et IIUMU -S,
Quoclrca bic qooque dicit,tfemorfuidiertm atttiquorum, tangens facit ut ruraigent, saum ostendeis domiiuui^
meditatus sum in omnibus operibus tuit. Non dixit lan- (Paoi. 405. 32). Soteiu auteiii obscurat, iia uldeficbi,,
lum, Memor fui sed, Mediiatus $um : boc est, Magnam per boc tvrstis iadkaiis so sse Opiueeua ( JmU oSy.
Miraeutk nunc opu* non
P m r o in Scrip;ur'rs
operam et diligenliam adbibui Hi iis apad me revolquoque vides eeteiii retrooedeniem, et lunaiu ru^us
vendis q u anliquis etenerant. Ex Scripiararum
cum eo slanlem (Jos. 40. 43), et mulla alia mii-actriu
enim cognitione adesl nobis magna consolatio et pliilosopbia. Et ideo dixit Paabis : Per patientiam el con- Quandoenim ejus cognitio nondimi exiensa ftjerai,
tolalionem Scriplurarum tpem habemus (Rom. 4 5 . 4 ) . haec ilebant : nanc auteni non cat aotptius opus hae
E l rursus : Omnis Scriptura divinilu$ inspirata etl uti- dodrina, cum ree tpsse clamenl t 66lendaiit 4)ii$ ad doctrinam, ad teprekensionem, ad correctionem aiwn. VidUci in ifigypie tenebras, et mutationeni eie*
meBtorum ? Si qui amein dicatit defectum eyeuiase
(2. Ttm. 5 . 4 6 ) .
Baturaliter, non aelem Dei juseu, dicant quumeda
5 . Hitic ergo bic aecepit consoiationcm, cum eeset
feetus sii 60 tempore qvo ciuci o*t aiHxus. Nen ettint
tn tauta afQiciioiie ei perturbalione, quod vetera apud
leropore luiic praesiitatn, ged quando minime erai
e revotveret, et quaeaDeo tarie sunt gesta ct admiconseiitaneuiii, nec carsui itaiurali *conveitiens, lunc
trisirata, in m e m o r i a m revocaret. Dictt itaque alius,
Et meditaiu$ sum omne$ actionet tuas (*). ln facti$ aeddit, cum essel scilteet quariadecima iuiia, et picmauuum tuarum medilabar. A l i u s , Opera numuum nHuuium (Matth. 3 7 . 4 5 ) . Defecfus auiem non sic
Aunt. Illis aulein suppetil unde hoe expliceni.
tuantm mtditabar. Per hoe osiendit se, dum haec faQuare manifestom est sietit alia, Ha etiam defectu
ccret, magnam accipere cofisolationcm, et Deo evadere
omnes jussn Opificis ficrL 7 . Velociter exaudi me,
famHiariurem. ideo boe ostendeiis subjunxit, 6 .
Expandi manus meat ad le. Non dixit, Extendi, sed, Domine; defecH Mjmritut ment. Quid dicis? urges uiedicum ad caratiouem? Ncquaquara : scd bic ipioque
Expandi, ostendens magnam cordis affeciionem, quod
mos et animaruui quac affligautur, qucmadmodum ct
propemodttm e corpore properat exsilire, et ad ipsum
hominum laborantiuni, accersere medicos, etiamsi
recurrere. memoria igittir rerurn pneclarissime
tempus non postulel, el librationem celoriler provigestarum veluli diviuo quodam furore afflalus , cum
dere. Quocirca ipse quoque adjiciens, dicebai, Defeet oinnem benignitalem repuiassem, et ex calainilaticit spiriius metu. Atqui Deua polest excilaro a
bus perfeclara disciplinara, ei qtwe a malis ereptiomorluis, iniillo magis ante morlem. Sed quemadino*
nem aequula est libertatem, ad te rursua confugi.
dum dixi, binc deprebenditur nuturae iinbecillilas.
Anima mea sicut terra mne aqua tibi. Alius, Tamquam
lerra sitiens ad U semper (c): boc est enim, Diaptalma. Sciebat enini oninia ei essc facilia, scd ferre non |.otcst mala qux inferuntur. Ne averlat faeiem tuam
In rebus, inqoit, adversis el secundis el in omni temme et similis ero descendentibus in lacum. Alius, Ne
pornm varietaie ostendi semper aequale sludium. Quid
est aulem, Sicttt terra sitte aqua tibi ? Sicut lerra s i - abtconderis faciem tuam me (). Et undeuam sit
aversio? Ipse Deus dicil per Isaiam, Annon potens
liens plaviam desiderai, iia ego esse tibi assidue
est manuB mea ? Sed peccata veslra dividunt inler vtn
propinquus. Hoc auiein desiderium magis auxit moles
vo$ (l$ai. 5 9 . 4 . 2 ) ?
Quando crgo mali quid
affliciionum, et ideo Deus eas permisit crescere, mafecerimus, avertilur : Mundut est enim, inquit,
gnam suam ostendens providenliam. Non solum eiiim
ocului luus, ttl non videal wa!a; el respicere super
fecit crealuras, sed eliam faciarura curara gcrit, et
labore* non poteri$ ( Habac. 4. 4 5 ). Et ideo aversa(a) Haxs Terba. facie Dondm, et gloria virtutis eju$
lur eiiam nrrogantes. Dicit itaqne : Super quem riwoittenda esse daxil savilius.
(b) Haec interprelalio est juxta Aquilam; sequens aatem
tpicxemiy m super mansuetum et quielmn, et tremenlm
esl juxta SynuoacDum. Vide in tfexaplis.
t

Ac) Haec ialerpretatio est

juxta Symmacbam. Vocem,

tVO, , id est, temper, interpretari solet Aquila; Symmacbta ?ero,LXX et Tbeodolio, iwfOr, quae vox signiflcai
Ijausam, aut cessatk>aem qaaindam breveio ioter psalleadum, ac reci? exprimere putatur Hebraicaiii Ulam vocein.

(a) Haec interprelatio cfcrtus sit, non dicitor. Verum

AquJla, Symmachus, et Tneodotio verbum, , ir
^owwv et i m f i m , abtcondere. iiprimere soleut, luida
conjiciatur baacinierpretutiou;ra iUorum esse.

455

S. JOANNIS CltKYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

45)
t*am qviu Om meus e$ lu. Noo dixil absolute, Doce
vabmiaiero tuam, aed, Ooce tue facere volunkuttn;
ttticm, ul ejtis facieni ailrabamas; ne i n vitii barahoc eat, Ad ipga facta me deduc. Superaa enint ope
thnnw iuetdaroiii, densis ooeupantibus tenebria. Poeei cvleaii docirina ojwe esl, ul iacedamus via qiue
i u o l etiatn qui ceciderum iierum aseeiudere. Oportel
ducit ad vlrtutem : non nobis in <>lio degealibus,
ergo
qui cadttal, noo manere burai jaceaies.
sed quae suat noatra conferetitibug. Quia Deu$ meus
Ptecau naturm lacus. Dmuu semper intuen dtbennu,
et ebeo pendere,Lacua autem, in quo sunt saeva? es l. Yides spiriiuales ejus pelilioncs? NOQ euim de
pecuniig, poteiUla, el gloria, sed ut Dei faciat volunb e s i i , et qui eai ptenua tenebris, esi naivra peccati.
talem, in ejua petiiione agiiur : quod quidera e&i
Scripiurarnm ergo rudcnles dcraUuuDas, ct volunta**
omiiHUtt boAOruw tbesaurus, et opes qiue numqiiani
teoa aUigemus: ei si ceciderimus, velociter resurgedeiiciojH, priucipiumque et radix feliciiaiis, e i memus. Quomodo autem incipiemus Ueir ingredi? Si cum
dium, el fktis. Spiritv$ luus bonu* dedutet me in terceciderimos, non conteBinaaras, nec de&perewue, sed
r*m reciam. Vides ouoraodo dicinaue, quontodo doce*
haec propbetica canuioa nobis eanamtis : Numqmd
ipur viam perGcere, neinpe per Spiriium aanciuin ?
cadmu mon retwrgit (Jer. 8. 4)? Et rurans, ti
Et idco dicebal Paiilus: Wobis autem Deus revtUnu
90C4M tjus *ndkrUU ne obduretit c*rda walra $ku$ WL
perSpmtum suum(i. Cor. 2. 1 0 ) . In terram reexmcerbatione (P$al. 94. 8. 9); el bis cogiUttoidbna
ciam. S i dicuonem quidem specles, dicit pairiam
vioctoe DOS ailrabamue. 8. Audiiam fac mihi w<m*
sqam : si accipialur amem anagogice, yiain quie ducii
murkordiam t*am quouiam in te $pertm. Aliue, Auad virtuiem. Alius auiem dicit, Ptr terramplanam (a).
dkum foc mtM s malJ!JU> wtaencordiaai ixaw (a), id
Nibil esl e n i n virtute lxyina ac platiius, qu.x est a
est, etariltr.
iurba ei liunulm libera. 11. Propter nomen luum w 6. Yidisti afflician el perUirbatam aDimam?YuU
viftcebk me Domine. Yidea eum rursus ad Deumcon o i a i M i d i r i aate expcrkaliam, ut epe erigaiur ei
fugere, non auiem vila sua c<dk>care Qduciaui ?
extpeciaiioae. Hoc esi autem qiiod dicil : Fac me,
. jEquila* el justitw pra tlemeutia ei mitericordia.
turgere, l polttcku es, jusUai deinde iinpeirandi
Oratio dne opere inutilis. In (cquiiaU tua eince* t
caiibain adpcit. Qma in te $per**L Deos enim nibil
tribulfltione anhmm meam* Alius* lu mUericordia tua.
tam rcquirit, quam itt eum semper intueamur, et aii
Yides quomodo verum sit, quod superius diccbaui,
o perpeiuo pcndcamiu. Notam fac mihi mam in qua
eumjustitiam sa3pe vocarc cJemeniiam? Edtces dt
ambulem : qma ad U Uwm ammam meam. Quid dkifi ?
tribuiatione whnam meam* Orate enim, biquit^ ne i u c u n ct naiura babeat legem ab initio a Deo impo&itreti* in Untuliotwn (Marc. 14. 58). i 2 . El inmiterilaro, et Moeataas leges eam renoveoi* quid lihi vis,.
cordia tua disperdes otnnes inimicos meos. Non qiu*rursiffi dicens : Notam fac mi/w, Domjne, vhm i/< qua
niam ego sum digous, inquit, sed prupier (uam clt amhdemt Yel hoc ergo dici poiesi; Quouiam emmentiaui libera me ab Iis qui ia me bellum geruni,
scieftlia mea obriHa esi a viiio, rogo ul ea renoveiur.
libera me ab iisqui mibi iii&idiaalur, datui ab aOliYel bic viaoi dicU, nportla coruin quac igaoraiUur ab^
ciione alujuanlutm respirem. Et perde* omne$ qm tribubominibua, quc^iadioodum Paulus quoque 05ieudii
lant anmam meam, quoniam ego tervus tuus sum. Yide
diceoa : Qtdd enm oremut tkut oporlet, nescium*,
hic rureus adjecliun causam. Neque pus&umus
(fiqm. 8. 2b). Si auiem Paulus boc ignorat posl tanabsolute nosira poslulata consequi sed oportei nos
lam cogniibmena, quid miraris si bic quoque hoc d i Ua pryppararo, ul simus digni qui postulala consequa
cal? Yide aulem eura nibU stusilo bic quaerere, se4
mur, et quae nosira euni conferre, el ila accedere^
viamqux ad Deum deducii, el ijsmn ex se principia,
Nop suiGcit euim sola naiura oralioois : iiam l u d x i
conferre (^)? Non djxjt enim absolute, Notam fac
quoque orabaot ei audiebaiU? SimuUiplkaveritis
* Domme, mam quas ad te ducU : Sed qoid? Quia
cei, non exauditm vos (Isai. 1. 15). Et quid iiiirans
ad 14 Imm animam meam : boc esl, te pendeo, le
si Judaii DOII exaudiebaiUur, cum etiam Jieremias piu
iiuueor, le nnum reapiciu. lis enim Deus maximam
eis urans repreli^ndaiur, ei semel ac bis audiat: iie
sui prsbei noliliam. Quamobrem diccbat de Judaeis,
ora pro hoc populo, quoniam noa exaudiam te (Jer. 7.
rogatus our oia loqueretur in paraboiis : Videntes non
16)? E l quid miraris si Jeremias non exaudiiur?
videntt el audientes non andiunt (MaUfu 15. 15). Illud
Eliamu Noe, inquit, eliamsi Job, etiamsi Daaid tieteautesn, Ltvaei, oigniiical, Ad le iraduxi o4 nanstuli
rtn/. filio* ei filias suas non eripienl (Ezech. 14. 14.
anlmam meam. 9. Enpe me de inimicis meis, Domine,
16). l i x c ergo cum sciamus, non solum oreituts, scd
ad le confugi. Yide ubique afleyri causas ab eo qui
cum precibus quoque nos ila coinpaienius, ut sinms
rogal. Ne merla$ inquil, fuciem tuam me : quoniam
digni qui accipiamus, u l ei praiseolia el fuiura boiia
in le tperavi. Notam [ac rnihi viam tuam, quoniam ad te
consequamur : quae deiur nobis omuibus consequi,
Uvavi auinmm meanu Eripe tne de inimicis meit, quogralia et cleniauia Domini noetri Jesu Cbpuii, cui
nUm ad U eonfugi. 10. Doce me facere voluntaiem
gloria el imperiuui, in saecula sajculormn. Amen.
v*U ifiee (ImL 6 4 2)? Perwjquamur ergo hanc vir-

() Hxc faiterpretaUoca]e sit, non fixprimiUr, &d po-

teti eaae Symmachi, qui alibi, i p , VerUl,

quod
at, orlut dkU sive matulinum.
(b) iam vidimus locuiu ubi pruicipium bonas actloais boiiainl adacribere videlur chryso^tornus : verum s. doctor boiuinem suppooit jam gratia: douo prxveotum.

(a) itxc iilerpreuuo est. Aqoibe; quidam Sjwm^ebo

fllam tribuuHt, sed Aqnil et.

EXPOSlTlO IN PSALMUM CXLIL

,
, .
) .
.
, .
,
, . *
; , , ' ^

;
\ ,

.

,
.,

, .
. \ ;
,
. " ,
.
, "
. ,
. , [457]
, ,
. ;
,
,
, * ,
, ; "
,
.
,
, * " ,
.
, *> ; "
,
,
. , ,
, ;
'
,
, .
. ,
"
, . ,
, , []
. , ,
. "
. ,
, * ,
. , . ,
,
, . ,
, , ,
9

* Savil. *. .
b Savil , omissfs csteris : atque ita legit Genliaous Hervelus.Ulraque leclio quadrat.
desideratur in edit. Morel. Sed habetur in aUis excuiplaribus. Paulo post Savil.
.
0

45<*

, .
( ,
,
, '
. . $ ;
, , '
, , ,
, , ,

. ,
;

. .
, ,
. "
. ,
.
, , .

, ^
p;
[458] .
. $ ,
,
; .
, , /*

.


. , , ,
,
,
.
,
. .
,

, ' ,
.
* , *
,
.
, ,
,
* ^
, ;
; ,
, 7, ,
*. , ,
,


,
, .
.

d Sic Savil. fn Morel. deest.

* Savtl. , legendom autem suspfrator .
Mor. , bene.
* SaTil. .
* Ha?c ioterpretalio esl Symmachi.
h Savil. . Fnfra Savil. putat legpndtmi ovx *
, ipse vero legit .

45?

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

.
'. ; ,
, ; .
, V
.
, , ,
. , ; vc *
, ,
,
. <
,
.
.
' , > ,
> .
" ,
.
, [459] , *
,

,
, ,
,
.
, , ,
, .
, , ^
*
.
, , ,
, '
. ,
,
. , .
, , ,

Clyav ,

. , , (5.
, , ,

.

.
,
, .
,
,

.
;
. ,
, . ,
.
, '

, , ,

!.
, 9

*,
. *
. ;
,
;
, {\
,
'
,
/ ,
,
.
. " *
, , ^ . ,
.
, [460] *
, ^ ).
' .
. *
, , , .
, -
.
, , .

, ,
.
,
0. "
, .
, ,
;
, ; ".
, ; ", "
; "
, ' ,
, .
, *
, ,
.
*
, , ,
;
'.

ta\
.
*
,
'
. \
- ztr
, ' .
,
, .
,
, ' .
, .
, .
,
;
, *
. , '
.
. , 9

4 Sic Savfl. recle. Morel. aoiem *

. in Morel. legilur
Savil^ .
.
.
_
,
b . Hac vox decrat in Savil. et Morel.,sed
Sic unus cod. Alii , raendo hiocorto, qw
inross.habeiur.
Duo mss. , In ross. fere semper sic scribalor : , urwe
. Alius, lese Savfl., factum videtur. Ibid. unus, tesle SaTil.,
ila ut sensus sit: Imo . ln edilione ' bodierna legilor >etiam nic aliquid aHiid significal magna philosophia pU-TOv.Priorinten). sequens estAqui!a?,postcrior 8}
' Alius, teste .,. .
nurn: ottendu eiiiro, elc. Quae c l aiu lectio quadrarci.

EXPOSITIO IN PSALMUM C X L M .
(lioin. 1). 15). Oporlcl ei*go, bi iaiiej'icurdiaiu volumus
consequi, ejus cleinenlix occasionem ex nubis ipsis
1. Benedictu* Dominus Deits meus, qui docci mautts proferre. Hic aulem dicit s e boc ipsum, q u o d s i t i n i meas ad prcelium, digitos meot ad tellum.
bericordiam conscquulus, ei acceplum ferre. Vidisli
coniriUim aniiuuni? vidisti gralaqi inenlcm, ct quo1. Quid dicis ? Dcas>ne docel bellare, pugnare, ex
modo benigno Deo universum adscribil? Susccpior
,acie confligere? Maximc quidein : peccaverit
^urspiam, qui vicloriam q u bis paralur, ei adscri* meus el liberator meus, protecior meut; el in ipso $pepseril. Iloc eniin sibi vult, illud, Qui docet manus ravL Speni in ipsum aasidue versai, docens omnes ut
meau IIoc esl, Qui facit ut viiicam ho&les, ul iro- nullis malis obruanlur, sed vel in mediis acmmnis
e u i u sempcr intueaniur, ab eo peudcant, nec uraquam
p.cum erigani. Quando enira prosiravil Goliaib, ille
desperent, animove concidant. lpse cst eniin suscciuit causa vicioriae, el quaiido mulla bella recie gesplor c l liberalor meus. Uude et si non in ipsis malo6it, el iropa?a erexit, el aliquol urbes bosliqni vi cerum principiis suscipiai el libercl, b o n o oportel esse
pii, b fuit in causa u l viucerel. t ideo canens dicebal : Dominus forlis et potens, Dominus poten$ in pras-aitiroo. Si enirn ipse est susceptor ac defensor, omnino
lio (Psal, 82. 3). Mosis quoque lempore mulu fccit liberabit a malis. Tuoc euim raaxinae spea cat quando
iis quse videotur nos dejicientibus in desperationcnu,
VJUSIIHKU.
Auxiliutn dhinum nobis neceuarium ad bellum coidra ea efficit ui de fuluro bene speremus. Qui subdit po*
dfBtnqna*. Bellum diuboli adversus kondnes. MUericor- pulum meum tub me. Sic recle dixit. Nain bic quoque
diatn Dei ut consequamur. Subdilos ut in officio coutviea$ supcrno auxilio opus esl, ut qui dilioni subjecii sunt,
Dei auxilio opus e*u Verum aliud quoque bellum ac(|uieacant, el nec sediiiouem agitent, uec iasurganu
e&t buc gravius, ubi nobis inaxinae superno auxilio solum ergo iu subjugandis inuuicis, sed eiiaui iu
domesiicis suis subjiciendis superno nobis auxilio opus
opus csi, quod gerilur contra poicetates adver*arias
csl. Natn bocquoijue niagiHiiu eet, suos beiie regere,
QUIHI auieia nos conini eas bellum geramus, audi
Pauluaidicenlem: Non eti nobU iucta adver$u$ carnm nec niiiiug esl quaut iuimicw viocere. Mulu quidem
et tanguinem, sed advertus principatu*, adversus pote- cerle saipenumero iropaaa in beJlis erexeruol, iti pace
auiein cxei eunt, cura eorum quibus praeeranl babe$late* adversus mundi principes tenebrarum tmcuti hujus
(Ephe$. 6.12): et eo gravius, quod ex alia nalura ett nas non recie possent modorari. Non ergo in rcgiii
poleslaie situm esl, ut casira subjicianlur, sediirDci
earum exerciius, ei q u sub aspectuiu nou cadit, et
iptodoondercbus exiguis agiiur, $ed de saluie et de auxilio. Quemadraodum aulem ab eo proceduut T i c l o pernicie. Nou possunt bic videri homines qni occidua* rije de boslibus, ila etiam soorum obedientia. 5. Domine quid est honw quia innotuisti ei? aut filim liomilur, potesl pnesciri, nec lempus, nec difficuliaa,
ni$ quia repuias eumf Alius, Quid homo, si eogtmcu
,iiec locus, nec aliquid aliud ejusmodi. Nam donii, lu
ipsum? Alius, Quod agnoscis ipsum? Maguum ergo
foro, ludenies, in olio oos invadunl bst pbaJangea:
quempiam esse oporiet, qui est Deum cogniiurui, vel
quaje oporiet nos esse perpeluo mumtos. BeUum enim
polius qui est ab ipso cognosceadue; n o n buncauleoi
Jioc uullas noyit inducias: uou babet legaiee, nec fesolum, sedeliam illumcui Deus T o l u e r i t iniKiteacere.
ciales, nec aliquid ejusmodi; beiluio eiiiin ett implaE l ideo opiime dixerum Sepiuaginu iilud, lunttuUu
cabile, ei ideo oporiet se maxime uudique munire, et
ei: osiendetit.es noe non eum iuvenisse^ 6<jd ip&uBi
conTenicaii alimento validum firinumque reddere.
. liujus aulem bclli conimeatu&, c i borum miliiuua ar- nobis fuisse inventum. Siquidem non dixit: Quid est
bomo, qui le cognotit? scd, Quid esl homo, quod coN i a suot diviiiarum Scwipturarum audiiio. Eaqui noti
iruilur, fame peril. Dabo eniin eit iuquii, non fameui gnilus csab ipso?
LN P S A L M I M C X L U l .

panis, nec titim aquw, sed famem audiendi verbi Domiui 2. Et ideo Paulus boc aueqae deque atsidue versaC
(Amos 8. 11). llic igilur, sicul etin beliis sensilibus,
dicens, Tunc auUm tgnoscam sicul et agnitu* $um (1.
supeino auxilio opus ast. Non servatur eniui, inquil, Cor. 15. 12). Porro ipse quoque Cbristue, Non 90$
. rex per muiiam potenliam, et giga$ non tervabilur in nie elegiiis sed ego elegivos (Joan. 15. 16). Jam vero
iwtltuudiiie virium suarum. Failax eqms ad saiuUm, in alilii quoque Paulus, Siqui$ auiem diligitDe*m tictf. tnulliiudine viiium suarum non tervabUur (P$al. 32. gnitiu est ab eo (1. Cor. 8 5). E i ideo assidue aeipsaiii
16. 17). Muhi iiaque boslea sic saepe fuderuHt ac A i susque deque dicit vocaiwa, oatendeiis ae noo nliro
ganint, cum prius preces praecessissent, el eae adveraccessisse, sed priue voeaiam Aiisse. lia etiam dieic
^ariorum plialanges repulissenU 2 . Mitericordia mea alibi, Perteqnor auttm, etiamcomprehtndam, propier
et refugium meum, $useeptor mem et Uberalor meus. quod et comprehemm $um (Philipp. 3.12). Non dixif,
Vides eum mrsus rogare utservetur aclemeniia. Imo
Coraprebendi, sed Comprehensut $um. Quomodo auvero bic etiam aliquid alind significat. Per boc enim
lein dicit hic, Quid est Jiomo? tqui aliusdicil, Magna
id oslendit ei dicit: Ne essein quidem ipsa dignus mi- res homo et prethsa re$ rr mitericort (Prov. 20.6).
sericordia, nLsi ipse annuisset. Ipse esl ergo, ioquit,
Et alius, Ad imaginem fecit ipsum (Gen. 1. 27).
Misericordia mea: eam enim ex facus meis non sum
Soriilus eal cniiu totius creatura praefecluram (Ecclu
consequiitus. Nam eisi est misericordia, nou oranibus
17.1). Sunt aulemnonnidli, quibus ne diguus quidem
laroen indiscriminaiim accidit: Miierebor cnim, inquii, erat mundus (Hebr. 11.38). Sed illa quidem de vircuiu* miscrlus fuero, et miscrabor, quem [uero miscratus
tuie, c l qnando quidam liomines eaui obtcuderiuU
9

S. JOANiMS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

439

400

noe atitem, Quid ett komo ? dictum est de naiura. Ma- ne$ homxnum timid*, et labilet inventionet eorum
9. 5). Quid t%l homo, umotmtf eif Meate agiu
gna esl boniinis nntura : magna quidem, ted $i reinfinilara illam magniludinem; imo vero ne com mm
spicias cogiiiiionem, qna douaia fait, lon$e est bac
quidem dico, loquor pro Dei dignilate; sed neseio
inferior.
quomodo l o q u a r : neque enim si magnitudinem iaDeo
Hareticontm pr#$*mptio. Deum e*$e nt didiceriimti.
Substantia Dci nobis ignola.Audiant hacretici sehocdicames, proprie loqaknor. Sed qeoniam non possumua aliter Ioqui, iis Terbis quibwe liceU usas sum.
farore esse pcrcilos, dum sui m o d u m excednnt, et ex
Nam eum eum qnoque voco Altiesimiim, non eum loco
treiiia labonrc inscientra, diMn dicunt se ea scire, qofle
eircuroscribo: sed ejus nalure allitudinem el m>j^
stmt rpsis superiora (). Potcst enim esse ignoratio in
statem, quae nbiqiie diffusa est, et omnia pcnradk,
cognitione, ct in ignorationc cognitlo: et si vis, hoe
oslendo. Et ideo dkit, Qmd e$t homo, innotwtti
ipsum ngilemus in rebus sensilibus. Dic niihi entm,
a'?Propterea enim eom quoque feeit bumikm, et
si quis dicat se posee mare meliri, et scire quoi bamagna ei largilas est, ne exlolleretur, cam utsemobeal cyalbns: annon est bic maxime qui ignoral quid
derate gerat, magnam necessliatem affcrat na(tirxrv>
sit niare? Qui autem dicii se nescire, sed asseril nulilas. Aut filins hominh, quia reputat eumt Yidisti
nierum ejus esse inflnilum: fe est qat maximecognoqaanta sil Dei rtatnra* majestas? 4. Homo vamtaiidy\\ qoid sit mare. Quod si qnis de Deo dixerit, Deum
milis faclus est. Alius autem interpres, Vanitali, dixit,
v i u , et meis oculis apprehendi, annon esl is qui maVopori. Nihil autem significat aliad, Vawtati, qaam
xime Detim non n o v i i , qui eum, qui sub aspeclum non
eum esse cadecem, temporaneom, et vhs brevis. In
cadit, dtcit esse aspectabilem, et in additamento coboe looo (ractalnr de oerpore. Et ideo dicebAt Abragakiorws eam qooque, quae habert potest, eripil? Si
hara, Ego auiem terra et cmi* (Gen. 1%. 27); Isaias
quis auiem drserit eum sub visum non cadere, et newmtm enm videre poese, acmon is est qui scii maxr- fttitem, Ornnis caro femum, et gloria epu quanfiosfm
(/$af. 40. 6). QuW esl aolem, Vaniuut shnilh faetu
me? Qwd aulem si quie dixerit etjm comprebendi non
ettt Nihilo, iaqttit: reram enim btimanaram nihilcst
posse, abus vero eomprebcndi: annon csi bic qnidem
firmnm nec stabile, aed onrnla traiiseum et praler ignorat, iHe Y e r o qni novit? Annoti vides Paulum
quoque hac via ingredi, et dicere, Ex parte cognotd-^mrrurt. Bm ijm sisui am^ra prmtereunt; hoce^Ne
qraando qutdem adsmit, ulfom yim habfiit, aed cde*ttf, ei ex parle prophetamtt$ (I. Cor. 13. 9)? Coosi1

riiepaTolaiU.
dcra quol et quanla facta sunt, ut disceremns, non
qufr sit Det siibstantia, eed quod sit Deus. Hoc ergo
3. auiem eoneiderft ki rebus ipeis, eoa apad te
Patikis quoqoc dictt: Credere enim oportet, inquit, ac-oegitaiM, qnt aunt aut*rilate prcedRi, qtji carrib
gfdiHtem ad Deum, quia e$t (Hebr. 41. 6). Euro uni-#ebaolar, qat mtgistraios genint, qni in carcerem
verea pnrdtcat creatura (Ex magmtudine cnim, inquit, erqichiftf, ei flagria c e d m i . Qiiid enitn Hli ab nmbra
4l putchntudine creatwearum per proportionem conmdediffenrat, n * a solum lcmpore m o r t b , sed etiamante
futtur Crtaior [Sap. 45. 5]), Ipsa homims constitmio, mortem? Quasdo eBkn B i a g h i r a i e s depoaoerinl, ftk
fcoaore qw a Deo dati sunl, supplicia, beneOcia,
omnia omiiino pereonl ec avetant: res autora nm
varia in eo regendo eonsilia, q u pnedicia aunt pcr
sunl poetqnairi hm% eieesaenmiis t fera lonc radde
prophelas, dWerea miracula. Posthaec venil ipseUnitnr ratia, fera erwrt auppKeia\ et boaa simtHier: et
genttn, et admirabilem i l h m et acttpendain peregit
JHdex M I qot mkilme hWi p#Ceat. Q o aaum aie
oenomiani. lamen sunt notintilfi, qni quod manii u n l , ftuni limilia pueriahidentibHa. Qui entm bodie
foetura esl nondum didicerunl: et (u dicis te poase jvdieat, die craatino jndtcatar, deneaque et freqteipropria ratione eomprebendere, quanam is eit sublee stuit r e r m inntatioiH, el in*rqna4e8 transitos. 5
siamia? Deum ergo, inquit, ignoras? Absit; sed eum
Bomint, inclina certot mo etdetcende. Tange monla
quidem esae scm: scio esse dementem, bonum et
et fumigabunt. Atfas, Cam inclituuti caslot tuo$ V
. uiisericordem, prov4de#**em, et omnium curam ge- $cendhu\ et tetigiiH monte$ fumigaverunt (a). El qa*>
. t a n l e m , el quarcuiQqiie alia taernntScriptnne: qeidnamesi ba?everbonim series? Magna certe, etqusenlde
. rtant aJl auteiasubsiaiilia Dei, non noti. Adamquoque eohxret priortbus. Qeoniaro eim de riliiale humaai
puiavU ae pftue invenire, persuaaua a diabofo;
loqwilMe est, et tdetendit quam sit natura niliili: Mc
, e i eiian quod liaUik, perdidh. Quod his quoqne
m r e m reflnenai ae reprimh tamidorum arrogandam
^ e n i i dwn draciorair biraims ratioiiibtis, ei non auper eaquanbjmixii boc propemodtnn dloenc: OpordimU DmBiruiru dare aapimtiww, a facie ejtis esse
lebal qmdem ipetw ex aeipeis perspicere natars fiKMtiaaliajn ti wteiNgemiafn (Prot. 2. 6). N#n audhttil
ta4em>, el non aibi ptacere, magnosque spiritos sn. Paulwai dicealeuv, Per SpirUum melmitnobis (1. Cor. Rta>te: aed quoniam nohttit, ex factis tuis oetende ad
% 10), el rationes axpcllefHem. Raihnes, inquir, dc- qnantani bmmlitatem res eorrnn redierint.
strutntes, $t emnern akftudiHetn, qxtm erigkur advertus
Daua quomodo dicatnr descendere et tungere. Ma
. uistuiam Dei (2. Cor. 10. 5>. E( alrus sapiens, Raiio- Bei quid. AUenifitii qui $unl. Bomine inclkna &h*
v

iuot, ei decende. Hoc dicit, non quod Deits dcsccn('rra, , intPrrogandi more
dat
U< rvelus, Mugmm est hominif mtura Yerum bic nul- : quomodo enim descendcret, qui ubiqiicpnRseas
lam cs.se puto iiitei;rogatior)em.
est? sed u i per hujusmodi humanas dictiones
() Hic aotat Anomaos, qui dicebaal sc nosse Filium
. Dei pcrinde aique ipse se no\iL
() !> leclio cujus 'urtcrjnete r>U i^apra.tur.
1

t>

EXPOSITIO IN r S A L M U M C X L U l .

. ' ,
,
; .
,
6, .
, , ,
,
. " \ ,
[46!] ,
. ,
,
,
, ;
, ' ,
.
; " , ,
,'
, ,

; " ,
, ;
,
' ,
; , , , ;

^ , ,
, * {. *
,
. (
, \,

),
, * ,
, , ,
,
. ,
~
. , *
;
; . "* ' ,
, , ,
,
* , .
, ,
.
"
,
,
. ,

/ u r ,
; , , ,
&
. , ,
#
. 0$^^^\
. . * h

* . , .
b UiM$t referenle Savtt., * ; , qiue etiam lectio stare posset.
Vcrum tientiantis Hervelus nostram seculus est leclion.
S*vil. , & .
* Savil. . Savil. ,
l b r . , melius

401)

- ),
'
,
'[4621 ,
.
, *
,
, .
,

;
, ,
, .
1 , ;
; " ." , ,
* . ,
, , .
. '
,
^ ,
. , ;
, ,
, .
'
*
, ,
.

. ,
,
,
. , ,
; " , *
*
,
, .
. *0 ,
, ,
. ,
, . ,
.
",
, ,
.
;
, .
*
, ,

* ' "
,
* ,
*.
, , .
*,
; *
[465J ,
. .

. , mioAJS recte.

f Sic verlit Symmachus, nt io Hexaplis nostris vkleaOv

S. JOANNIS CHltYSOSTOMI ARCHIEP. C O N S T A i N T I i W .

401

, ,
.
, ,
, .
\ ,
,

. " ,
'
,

,
, ,
,

.
, ,
,
; , , , .

, (>
, .
, .
, ,
, * ,

, , , .
,
, 0 .
" ,
* , , .

>. "
,
*
.
,
,
*
,
. ,

,
. *
, ,
. ,
. "
, ,
. "
, .
, ,
, ; '
. " ,
* [464]
,
9

- .
,
, *
, ,
- , ,

' . , ,
, * .
Savii. . Mox Savil. .
. .

461

, -.
.
*. ' ,
,
,

,

.
;
, , , .
,

.
; c
, ' , ,
,
,


, ' , ' ,
Qv ,

.
, ,
, ,
.
- ,
, , , .
b

. ) ' , , ;
, , ,
.

,
; * , .
; .
,

, , ,
<* ,
,
[465],
; , ^ .
, *
.
, *
. ' .
, ,
*' , .
* .
. ,

. ,
, ,
, . "
%

Edit. Mor. , sed melfus quadraL

sicque habet Savil. el ila legit Genliaous HerveUw.
Mor. . .
<* Saril. .
Saul. . Ibidem Morel.
. Melius Savil.
. Atque ila Irgit Genlianue Hervetus.
e

EXPOSiTIOIN PSAUIUM CXLIIt.

quivis Seylha barbarne: sive autem sit Scyilia, sivc

crassiorcs auditores icrreat : de his bumano more
Sauromata, dogmala aulero plene et perfecte acivorit,
loquilur. Nam contreclatio ctsi magnum qtdd esse
etidi|)9um quod lu crediderit,eo qui eodem iitepo esi
videtur, multo certc est Dei dignilaie inferius. Non
cdilus, n\t libi propinquior, eaque ratione barbarum
enim opus babet Deus conirectalione ad id efficiena non barbaro discernamus, non ex lingua, ncc ex
dum, ut monlcs fumigent, imo vero ne nuln quidem,
genere;sed ex ankna, el ex menlis seiiteniia. l u
scd consilio lanttim et volunlaic. PostqHam ergo d i enim maxrme homo est, quando plene el perfecte
xit de vilitatc hominis, dicit ctiatn de Dei potenlia ,
tenel
dogmata et vitam agit qim sapienlix siudio
quoad ejns poiesl fieri ab hominc : nam brcc quoqne
conveniat.
longe absunl ab illa majcstale. 6. Fntgura coruzca*
tionem, ct dissipabis eot : emitte sagittas tua$, et con- 4. Sed videamus deinceps quomodo hos descripsit
alienos propbela, dicens : Eripe me de manu filiorum
turbabis eos. Fulgur bic et sagiltas non dicit hoc fulalienorum, g. quorum os loquutum e$t vanitatem, et dexgur, nec bas sagiilas, sed ita vocat supplicia, ex iis
tera eorttm dextera miqmtatis. Yidisli quosnam dicat
qtiae jam nota stinl, persiiadens ei qui conlemnit, et
alienos? Eos qui vivum in scelere, eos qni a m a n t
esi p i g i T ac ncgligens, ut iremat revereatur, seque
iniqoilatem, eos qui s t u l u loquuntur, eos qui nibil
inclinet. Si cmin fnlgur ferri non potest, licei non
diciml utile. Agnosceergo alienos, ab ore, a factis :
nnltalur ad stipplicitun, si suani puniendi poteslatem
olueril movere, quis eam susiineblt? Dei autem s a - sicut Chrislus qnoque dicit: fructibu* eorum cogno$ceti$eo$ (Matth. 7. 16 ). Siculenim in caslris
giitrc sunl pesles, fames, fulgura, et niultiplicia suppliciorum gencra 7. Emitle tnanum tuam de alto: mnlla danlur g i g n a el symboia , ut si quando noctu
eripe me, et tibera tne de aquis multis, el de manu fitio- p i a B l i a r i coniigeril, vel sublaius pulvls, ul nox T i d e a lur, cffeceril, vel aliqua alia confusio el perturbaiio
rum alienorum. Non solum cnim ad puniendum, sed
evenerit, ne socium gnum aspiciat lamquam boslem,
etiam ad conservandmn parala est Dei polentia. Mancc hostem tamqnam socium: eliam signa dat nobis
num autembicvocalopem,auxilium: et ideo non dU
bic propheta, per qoa? polerisdiscernerepropinquum
xit, Exlende, sed Emilte, bocsigniiicans: quod si etinm
ei alienum, nempe ex iis quae loquiitir, cx iis qu.-e
alicubi dicit, Extende, idem rursus signiiical. Aquas
factt, dicens : Quorum o$ loquutum e*t vamtatem, et
aulero insotaulem hosiium irrupiionem, etconfusam,
dextera eorwn dextera iniqukath. Nunc enim eat bel*
quae magno impelu ferliir. Quod enim de aquis nnn
!um, et pugna, et pr^Ntmnociurnumcrudeliasiroum,
foqnaltfr, ostendit id quod snbjangiiur : De manu
darmonibns
ferientibos, deaideriis insidianlibu, et
jnquit, ftliorum alienorum. Alienoe aatem fllioe mihi
raiiocinationibus msargentibus. Sunt etiain eis, qui
videtnr bicdicere eoe, qui a rerilate sunft alienaii.
Bont mysceriis i n i l i a t i , sua signa et symbola : et si
Quemadmoduin enim fideles neeesskudine conjunclos
dubitantes scire vobimus, an quis sit profanus, au
xfetknomtis et fratres, iia etiam alienos, iniideles :
mysteriis initiatne, ea roganles diseamus.
t hac maxime ralione alieaum a necessitudine cour

Proximi$ noslm auxilio et$e debem*$. Deus eur

juncto discernimus. Is nim roihi esl propinqttus et
nobit laudari velit. Membra nottra ut Dei laudes car
necessiludine conjimcius, qtii eumdetn sibi quem
ntmt, Dextcra eorwn dextera imquilaii. Quid igilttr
pgopatrem adscribit, ei esl ejnsdetit mensce pnipossit hoc esee gravius, qnando q u data esl nobis
ceps, poiios qirnn isqui est mibi genere proxiinus :
ad auxilitim, eam ad insidias cotiveriiimw ? Ideo eitim
esl enim hoec perfcclior lex cngnalionis, quemadmobabcmtis dexieras, ul ct nobisipsis el aliis injuria afdnm eliam quae ex conlrariis iit alieiialio, est ap< rfdctis opem feramus, nt scelera de medio tollamus, ut
tior el evideniior ea quoe sitex genere. Ne boc ergo
iis qiiibns vis et damnum afferlur, ?inwis porluselterespexeris, qtiod sub eodem ca?lo sumus , et in eofugiam.QttOiDodoergoeisveniadabituryqui
his arrais
dem orbe lerrarum babitamus: abam euim comiiiuutuntur non a I ; liorum salulem, sed ad suam perninionem qttn-ro, quae calos etiperat. Illic noslra efit
ciem ? 9. Deu$, canticum novum cantabo Ubi. Qunenam
conversaiio et vita : Viln enim nottra, inqoii, abs~
condita est cwn Chruto in Deo ( C*lot$. . ) . Neque esl rnrsus hf>c con&eqnentia ? Maxima qiioque bic cst.
Quoniam enim dixii, EmHte manmit tuam, et, Eripe
enim lerram habitmitra, sed eommigravimus in sume, el disperge ipsos, profiieinr se quoque ei daturum
pernam metropolim. Aliam veram hiceHi haberotia ,
mercedrm auxitii, tx qua nihil quidem conimodi a o
nliam pairiam, et oives alioe el cognaios* Et ideodicipiai
cui dalur; sed quas ei qui illara offeri, pluriccbai Patiltis : Non estis uflque kospile* etadvena, $ed
nmm
affert
emnlnraenli.Qurenam amcroea estlDetu,
cives sanctorum ( Ephes. 2. 19). Quomodo ergo dixit
cnniicum novum cantabo tibi.Sl aulem boc esi parvum,
Chrisius Samarifanum esse proximnm, e u i mulio
collatum cum magiiiladine bencftcii, atqui dedil id
inicrvallo separalum (Lnc. 10. 30. 57)? At non est,
quod fiabuit. Nam IKH qnoque a paupcribus, et qui
*i specteiur naUira: ralio. Qtiandoeigo beneMcto affinihil possldent, nihil aliud requirimus, quam Uudem,
ccre oporiueril, xie omnis bonio libi propinqtius;
ei gralum animum. S e l nos quidem, u l evadamus
quando autem de veritaie agetur, agnosce quw sit
clarioies: Teus aulem, non qood opus babfal, sod
propinqutis, el quis alienus. Etiam si hahcas fratrem
eodcm paire el eadem matre natum, et in lege verilatis lecum non commuiiicaverit, sh tibi magisquam

Edit. Morcl., bntiH*; scd, Oulle, melius quadralad

sericm.

4G3
S. JOANNIS CflRYSOSTOMI A R C M E P . C O N S T A N T I i W .
viri virlutem ? Poslquara omnes divitias adduxii, ei
ur eos qui canunt, efficiai clartores, et ea rattonc eos
rursus beneficio arficitt. In pmlterio decachordo pial-eas verbi persequuius esi el deinde vulgi de ei*
sententiam attulit, ex bis nihil ei bumani accidii, nec
lam tibi; boc esl, Agam libi gratias. Sed lunc qtiidem
eranl iristrumenta per quce canlica emiuebanl: nmio eos esse beatos exislimat qui haic possident, sed his
autcm pro inslrumenlte possumus mi cor|*>re. Pussu* pmnibus prajlermissis, ad verum tbesaurum suam
mtis enim per oculos canere, non per linguam tan- exlendit beatitudmem. Alii, inquit, eos qui hac baHim; per manus, per pedes, et pcr auree. Quando beet, beaios e&se dixerunl : ego aulem beatum eiif nim unumquodqtie eoruro ea facit quat Deo gloriam slimo populum, Cujus est Dominu$ Deu$ ejus: boc uno
el bonorem afferunt, neinpe quando oculus no impn- ostendens omnero felicitatem, omnes bonorum copias,
omnes opes. Ula enim pratcrfluunt et pratereunt,
dtce respexerit, quando manue non ad rapiuanri, aed
ba?c vero bealitudo raanet perpetuo, cum pro ovibus,
ad eleetno9ynam se extenderint, quando ad psalraoa
iiliis, bobus, sepimento, el vinea, Dei bealiludo fuiura
ct concioncs spiritales suacipiendas aures parata
fucrint, quando pedes adeccleeiam cucurrerint, qtiando sil divite, sccuritas, ei murus inexpugnabilie. Cura
ea ergo auditis, nullo eorura perturbeniini, sed umcor non dolos 9iruit, sed carilate plenum esi, fiuat
membra corporis psalierium el cilbara, et cantinlno- bras pratercurrentes, veriiatem apprebendile. Prius
enim dixit bominem similem esse vanilati, et dies
vum canliciim, non verbis solis, sed eliam rebusipsis.
ejus tamquam umbram praterire. Si videris ergoali10. Qui dut tfdutem regibu. Neque enira caslrn, et
inuUiiudo mililum, nec salelliles, cuetodeeque corpo- quos his omnibus aHQuenies, in scelere vitam agere:
rris (), sed Dei auxiliem aervare sotei. Q*i redimU eliamsi universus terrarum orbis eos bcatos judiccl,
Jknid servum $uum. In commani loquutus, jam de selu eos esse infelices et miseros existima : eos autem
loquitnr, ncc dicit, Qei rederoh: sed, Qtu redimit, qui se Deo dedicarunt, felices ei bealos repufa. Nos
osiendeus perpetuam providentiam.
vero omnes eas semper diviiias qtiaeramas, et lianc
beatiludinem : ut el prasentia bona et fulura cnnse5. Deinde ruraus peiit ea quae prius petierat, asaiilue rogans et suppltcans ut Hberetur ab improbie ho- quamur, gratia et misericordia Domini nosiri Jesa
Christi, cui gloria et imperiiim, in $33Cola saKnilorrmi.
miaibas, s k dicena: ii.De gladio maligno eripeme
Araen.
rue me dtmanu fUiorum atienarum, guorum 0* loquu*
ium m xmmUlem, et dextera torum dtxlera iniquiuait.
IN PSALMUM G X L I V .
Proipera qact kabeamtwr m koc mundo.ife. Quo*
1. Exaltdbo ft, DeuM meus, Rtx wteu$: H bmedkam
rumfiiH sicut notellte planilionu tn JNXteutuU $ua. Demni tuo m mcutmm, et m MvaUuk usculi.
scribit bic prospertatea mundaiiai et divkiae: et ponii
f. Carnem et ungukttm ChmH edimus. Bmedidu
id quod eru primam, habere filioa floreoles, et juveper mtpMt. Bomo ettr fectut. Dti trt moibenefit*.niliter exgtifeaMes, eoeque atrinsqve sexue. Subjoniit
Itic Psalmue diligenter aUendendm esi. Hicewn iii
crgo : FilicB eormm eompotk*, cwcuw%ornatm ut imieoneiat ?erie, qua3 qoi aoot m-feceriis Bostrit initiaii,
litudo umplu Htc uma euni juventiite maUum lnxain
tflMoe sfjcemtjiit dicentea : Oeuli ammtwi i* Htp*
eelendii, viius eamm muodamque ainliebrem deacrirant, et tu d*t abum eorum in Umpore opporttm (f
bii, quse qoidem orianlur ex magna prosperitate.
(r. 15). Qui entm fltius factiu esi, el mtnh* spiriiiali
Deinde qmid Tideter eaae secaRdum, fortaaee autem
fruitor, digne patrem gloria affeceril. Filius enim,iil,
nunc est prknum, diviUae rttrsua deacribit diceng :
gtorifUat patrem, et aervua dominum $uum timet
43. Promptuari* eorum plma, eruciantia ex hoc in il(Maiach. 4. 6). Factue ea fiKue et mensa spiritwdi
lud. Qeid est, ErueirniUa exkoc i iliud? Angusla
frneris, comedene carnem et saftguinem ejue, qai le
promptuaria, inqait, non possum capere divUias. Ooes
rcgeneravit: rtSat ilaque gratiam pro laoto beaeficie,
eorum fttout, abundantet in egrtuibui $ui$. 44. Bov*
et eum qrai hatc praebuit, gloria e l boaore alfice, vereomm crtma. Haie quoque non videbalur parva felibaque legene compone ineniem ad ea quae dicnalur:
cilae. Apud anliquos emm in his eitac eraiU divitia,
et cum dicis, Eaaltako te, Detu meus, R*xm*t,
in armenlis, gregibue et seininibue, priiiaquani i n ostonde magnam CamitiarilaieiB et conjuncliouem, ot
vcnla essel hodferna inertia el roollities. Non ttf ruina
de le eUam dicat Deee, aicui ei de Abraham, Isaac,
macerhe, neque Uratmitu*. Uoc cat, agria oolendis
et Jacob, Ego tum ikus Abraham, D$u$ Imc, d
magna arfbibelur cura, dibgeolia et sludiam, cuin
Deu$ Jacob (Exod. 3. 6). S i dicag emra, Deusmeu,
fhtciui Iuxurieni, tepea stent, vinea undiqoe consila
et Hex mmu, nec vooe dkaa UnUifn, sed baac eliam
tHt el ffraniia. Neqm clamor tn plaleu eorum. Alius,
oslendas carilatera, ipse quoque ha3C de le dicei,
i n atriii eorwn. Aliud genus prosperilaus, sed non
ScrTua soeue el famulus meiw : qood eiiam de alaee
cum quibuscumqiie diviliii acquisiUim : nempe pax,
dicUm est. benedicam nomini tuo in uecuUm, el
iranqaillilaa, et secariias; nullus qui paret insidias,
screuUtm tacuti. Yidiali quoinodo oslendit riiae futurs
nullus qi beUum geral, sed nec lumultus ullus, nec
protxmki ? Benediclionem autem bic oslendir, non
periurballo. 45. Bealtm dixtrunt populum, cui hcec
quaj fit per verba, sed qux per res ipsas. Ita ergo
suiu. Beatu* pepuUi^ cujus Oominus Deus ejus. Vid/sli
(a) Gr. : Hioc diseimus hunc rersuin,
(a) Gr. . Sic in inscriptionibus vocaniur
Oculi omnitmi m ie speruid, et tu das cihum eorwn w
milues ad Imperaiotum pr-esidium depuialit Neronis
Lmpore opporlunb, foisse responsuin, quod wccin|Wi
Cmsarts corpore custos. Claitdii Ca'$ari$ Augusti corporis
diacono vel aio prtuulc ; qua de re supra io Hoaiw
custos, florenle adbuc bona? Lalinitatis sarculo. Vide
ad
Psalm. 41.
Auliquit. Tom. 3, p. 16.
m

er

EXPOSITiO !N PSALMUM C X L I Y .

4CJ

, \ *
),
,
,
*
*., ,
(, ,
,
^ , ,
.
.

, , '
.

. , ' ,
, , .
,
.
b

'. ,
\ ,
, *
*
,
, ,


.

. ,
,
, ,
. * ,
*
.
, \
, .
" ,
, *
,

. , ;
. ,
. ,
. 01 .
[466].
, ,
* .

, . ,
,
, ,
, , .
. ,
. ,
* ,
* ,
, ' , .

. ;
, ,
,
,
c

" deesl in Savil.

b H&c, , desideraDlur Savft.
deerat to More!.,sed est in aliis, et in Scripturae lextu.
d Hac inlerpretalio est forte Aquile, etsi noo coostel.
Paelo post Savil. .
l a f dcest in Savil. Paulo poat Mor. >Sar.
.

4f.i

,

. , ,
,
-
, ,
.
, ,

,
. , , ,
. ,
, ,
.

^ ,
, ,
*


,
,
, ,
. .
f

' .
, ,

aUava,
.
'.
. ,
,
01 ,
[467J .
, . , ,
,
.
,

, ,
* , ' ,
, ,
, , *
, *
, ,
. , , ~
, ,
,
, , *
.
,
.
; ,
, .
, .
, '
trou , . '

,
Savil. .
* SaviL xai .
* Morel. , minus rectft.
t Duo mss. . et sic etiam Sar.

465

S. J O A K M S CllRYSOSTOMI A R C H I E P . CONSTANTiNOP.

, xaX -.
", .
,
.
,
,
,
. , '

; 01 , ,

.
,

. "
, ,
, , *
,
,
; ,
, )
, ,
,
; '' ,
,
, .
, ,
, ,
*
, [468],
. ,
; , ,
, ,
* ,
, , ,
,
,
' ,
, , ,
^ , , , ;
" ,
* ,
)
, ,
.
' , ,
, ,
. ,
, , ,
. ,
,
' , ,
.
, .
, .

,
* .
, ,

'
, . ,
; ,
, , , *

,

,
'
, . " ,
, ,
. 6?
,
, '
. "
, . "
, ' .

.

'. ,
; '
,

,
. "
, . "
, ,
' .
, [469]

,
. ,
,
, ,

. , ,
, , ' ,
,
,
, , , , , ,
, , , ,
, ,
, , , , ,
, , ,
, ' .
, ^ ,
* ,
, ,
, ,
,
, ,
,
, .
,
, .
.

, , .
.

Ouis sit bic interpres uon memoratur. Sed vocem "TV,

qu in Hebraico habeiur, Aquila, Symmachus et TbeoooUo aJibl vertunt, ut videai iii Lexico nosiro
* Quis sil hic interp , qui verlit , nou notalor.
ad Hexapla.
b Alii * qiiam lectionem Est forle Aquila, qui Prov. 25, 3, ^prrjn* vertil *notat Savil. in marg. Paulo post Morel. pto;.Hieronymus bic verlit, non eU uwerUio.
.
Sav. .
Ouo mss. , !
f . deestiti Morel. Sed in aliis habetur. Mrf , ' , etsic Savil. io marg!
dera Savil. TMV , J
i tresmss., . ei Sa?.
, pramissa aoie ulUmam vocem YinruUu
c

465

EXPOSITIO IN PSALMUM C X L I V .
m
exaltatur Deue, iia benediciiur Ila ctiam jtibemur
Dominus, et laudabilis nimi$; boc est, nnllius indigens.
dicere iti precalione : Sanctificeiur nomen tuum, hoc Quid est, Laudabilh ? Dignijg qui laudibus, encomiis
est, glorificemr. 2. Per singulos diet benedicam tibi, et bymnis celebreiur. Non est autem solum Laudabiet laudabo nomen tuum tn usculum, et in tceculum m- lis, sed, Valde laudabilis: et ideo boc adjecit : cuni
fw/. Alius, In scecvlum perpetuo. Hoc est in primis pii aulem quam sit laudabilis, verbis non possel exprianimi, a rcbtis qurr. ad vicinm perlinent liberattim se
mere, subjunxit, El magnitudinis ejus non e$t finis :
hymnis dedicsre. Tbrpe enim fueril, ut homo qni est
quod quidam alius inlerpres dixit, Inveniio. Quod
compos rationis, et omnibiis quae videntur prcestanautcm dicit, est ejusmodi : Quoniam magnum babes
lior, sit crealura in Dei laudibus inferior : non solnm
Dominum, sis quoque lu excelsus, et te expedi a reatHem turpe, verum etiam absurdnm. Qtiomodoanlcm
bus quae ad banc vitam pertinenl. Sume spiriius qui
non absurdum, siquidem ipsa quoiidie atque adet> siipercnt praesenlium rerum bumiiitalem, non ut sia
stagulia horis cmiuil Domino gloriiicationem ? C&li
elaio animo et insolens, sed magno et excelso aninio.
enim, i n q i H l , enarrant gloriam Dei, ei opera manuum Aliud enira arroganlia, c l aliud magnitudo nnimi.
ej** vntwntiatfirmamentum.Die$ diei entctat verbum, Esl enim arrogaus, qui propter rcs parvas se jactat,
ef nox noeti indicat $cientiam (Psal. 48. 2. 3). Sol, el conservos despicit; allo autem est auimo, qui menIttna, variue astrorum cboros, el piilcberrimns ordo
te esl huniilis, el prxsentis vilae pompas uibil esse
cier<>itim o m i H i i m Buittm prfedieat Opriicem. Qui esl
exi limal.
ergo his omnibus prasstanlior si boc non faoiat, sed
2. Contra Anomceos. Ubi nutic sunl qui dicunt
tiam viain agat quse Creaiorem suurn malediei
se Deum ila nossc, sicut et ipsc seipsum novil? A u proctiret, quomodo eril is dignns ulla venia, aut q i r a m
diant propbelam dicenlem, Magnitudinis ejus non est
potcrit afterre soi defensiouem, etim qui ideo factna fiuit, el erubescant de insania sua(a).
csi, ut Deo plaeeat, ei regnutn fuiurum coneequatur,
Opera Dei ejus providenliam laudantia. 4. Geneejus qtridem nuliam ducal ralionem, sed negoliis s.-t~ ralio et generatio laudabit operatua. Quod facere concularibus cnrieqtic mimdanis ee hnpMcet? At bicnor>
sucvil, id quoque facit. Qnando eniin laudavil ejus
talis, sed per loiam viiam offferebal Deo laudes,
magniiudinem el gloriam, venil eliam ad ejus celesoluin verbis, sed rebus ipsis, Deo nim mulia debe- branda opcra. Hoc ipsum bic quoque facit, el dicil :
mua, qnod e l cure non essemus fcceril, el qwod lales
Geueratio et generatio laudabit opera tua, ostendens
creaverit, et faclos regai et contincai, et quod quolimagniiiidinem ejus ex operibus. Hoc est, Non uno so*
die tain privalim qnam communiier provideat, tiostriTuin lempore facia sunl et praeterierunt, ncqtie in
que ctiram gerai, idque clam ei aperie, nobisqueet
duobus aul tribus annis, sed per universum pi-a^sens
gcJenlibus ei nescieniibug. Quid enim opoa eat dicere
sxculum extendunlur, ita ut unaqua?que generaiio
qu:e sub aspectum cadunt, quae propier nos fecil?
ejus opera coniemplelur. Hoc est enim, Generatio et
miiiislerium, qiiod ipea prebetu, corporis conslilutio* generatio : et quae esl, inqmt, et quse sequitur, et q t i
nem, animae nobilitalem, quotidianam ejus oeconopost illam fulura est, el qu;B rursus post eam, ot
miam et adrainistraiionem, per miracula, per legeg,
unaqiueque earum quae sequuntur : rursns crcatura,
per eupplicia, variam et quea oomprehendi non poqiue boc omni tempore simililer exlenditur, nempe
test ejus providenliam, boitorum omnium sumroam,
caeluin, lerra, mare, aer, lacus, fontes, flnvii, semina,
quod ne Filio quidem suo pepercit proptcr nos, q u *
plantx, berbae, et qua? ex iis capiunlur beneficia, nnjam dala sunl per baplismum, pcr sacramema, quae
tura ciirstis qui numquam interrumpitur, imbres, ot
danda sunt bona iila ineflabilia, regnum, resurreciiolemporum vicissiludines cerlo ordine assidue prorejiem, heredilalem plenam omni bealitudine? Si quie
dentes, nox, dios, sol, luna, astra, alia omnia, el qiuri
enim unuin quodqiie eorum enumerel, Uicidel in
prailer ha?c qnotidie fiunt et privaiim et communilrp
ineffabile pelagos beneficiorura, et videbit quot noad corrigcndiim et beneilcio afRciendum universuin
minibus sit benigno Deo obnoxius : n o n solum autem
gcnus hominum, qunR assidue Judaiis eveniebani ntipropter lu-ec, ged eliam propter roajestalem ejus g!oracula , signa, providentia in fraguin proveiitibns
tlic, propfer subslantiam ab omni inleritu alienam. providentia in vicloria adversiis hostes, proTidemia
Nara etiain propler cam debetur ei a nobis gloria et
qnae est in aliis omnibus, qualia fuerum in advcnru
henediclio, ct perpetua gratiarum aciio, cultus el roU
Christi, qualia lempore apostolorum, qualia lcmporc
uisterium assidmim. Hoc ipsum ergo propbela quoper?eqnutionun>, qu3 quidem Aierunt anliquis longe
q u e sigiiificans dieebat: 3. Magnus Dominus, et iau~ plura et majora, quatia eliam noslra hac goneraiiom-.
dabili* nimis : et magnitudinis eju$ non e$t finis. Quo- Nullum est enim tempus, quod etiam pranter b.rc
niam enim dixit, Benedicam et laudabo, oslendit cum
communia non feral signnm ejus providcnfia. Et ponon egere nosiris laudibus nec benediclionibus, nec
lentiam tuam annnntiabnnt. Et per beueficia, inquii,
ejas gloriie aliquid accedere a laudibus eorum qui
el per supplicia. Non ctssal enim omni ratione Deus
minislrant. Ejue enim substanlia cst abinlerim aliena, .omni teropore nostra; naturae prospicere. 5. Magnifiet eget millo alio. Qui autem ipsum laudant, ipsi cva(a) Cr. 76(7 VQ \uwia. HfPC, itrt
dunl clariorcs. Nop solum aulem propler hoc, sed
. ot. , habent duomss., recte : nam iusectalur An<>i
i
K
e o s , qui dicebant se nosse Deum, ut Deus i w v i t
eiiani propter excellenlem ejns gloriam debetur ei a
s e i p s u o i . Quatuor aotem lwec verba deerani iu M u .
nobtg laudatio, et Ideo boc signiflcans dixit, Magnuz
Morel. et in Savi .Sed bic p o s t r e m u s e a uoia, iu iHargitie.
9

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

4C7

cenllam glorice sanctUatis luw loquentnr, et mirabilia

tua narrabunt. Alius ( ) , Pulchriludinem laudis /wa%
el verba ndrabilium tuorum narrabunt. Postquara dixit
poienliam ostendU etiam eam polentiam esse insignem et e x i m i a m . Neque enim simpliciier, neque res
vulgares fech, sed omnia tam admirabilia et lam
incredibilia perpeluo fecit, plus quam capere possel
bumana natura operans, u l quaR fiant, sint plena m i raculo el gloria. Cousidera ergoqure in ^Egypto, quae
in Patosiina facU sunt tempore Abrahae, Isaac, el
Jo&epb : rursus quae in iEgyplo tempore Mosis. quae
in eolitudine, quae post ingressum : denuo quae in
captivitate, quae subNabucbodonosor, quae in fornace,
quae in leonibus, quae in reditu quae in prophelis.
Uxc enim omnta praedicabant ejus qui fecitvirlutem,
gloriam, majestalem, aflerentia magnum sluporem et
adniiralionem.
v

solum puniens, sed longe eliam amplius beneficio aificiensquam puniens. E l illa quidem lerroris graiia;
et si ea aliquando revera inlenlaverit, id facit proptef
eos qui adeo siopidi suot, ut meiu corriganiur.
In his auiem e l muniticus el splendidus, hiaquc reipu
afBcit non solum dignoa, aed eliam indigiioa.

3. Varians ergo no&tram ialutem, modo hrM,

roodo illa, facit, ei b c sacpiu qiiam illa, quoniMq
bsec sola desidf rau Propierea eaim gebenaain mm
luaest, non ut eam iwfligerei, aed ne infligerei; ei
illam quidem paravit diabolo : Its euia, wqali, m
ignem, qui paratus e$t diaMo (Mallk. 25.41) : ragnum amem horainibue, oaiendeia se nolle
inimdere in gehenua. 8. Mifericon #i miarator Domiruu, patieiu et muUum mmricort. 9. Stmi Doaumia tmherm, el mi$eraUoma eju$ tuper oam
eju*. Vides propbetam immorari in h l i roelioribos,
Pettifera ac noxia etiam Dei sunt providenlia. 6. 61 proHx|ori ali oraUone. Novit enim Dei opee in bii
Et virtutem terribilium tuorum dicent, et magnitudinem maxime consiatere. Neqae eDim lioulaaet coneervari,
tuarn narrabunt. Per haec oslendit esse perfeclam ejus nisi magiia fuieset ejus e l e m e n t i i : oon licuisea nrapotenuaro ad benefaciendum, ad puniendum, etomnia
nere, niai ejua magoam eaaemus eiperii booitaiem.
quae enumeraia sunt ulrumque complecti. Hoc auiein
E l ideo dicebai : Ego stm qm deiee iniqmUdet buu,
polett videri non aolum in iis quae lunc evenerunt,
tn tm$ ptccatii te defendi. Miter+tor muericonlksed etiam in creaturis, et utriusque beneflcii raulta
minu$ (Imd. 45. 25). Vide quotnodo ostendil ineffiesse bisiraraenta, uipote rerum qoidem tembilium,
bileaa cjue clemenuafn. Non aolum enim miseretgr
fulgura, tooilrua , fulraina, igneos turbines, pestem,
eontm qui peccant, aed etiara aliud oeiendil non parnivcs, grandinem, rubiginem, gelu, incendia, inunda- Tum gerout cleoreniix, neoipe tenitalem et paiientionea; in repliiibus, dracones, scorpios, serpentee; tiam, ut ?eniaiit ad poBnilentJam, et cum ejn cJcin volucribus, locustain; et in iis quae sunt abjecta et
artentia a euo quoqne oonserventur etudio et dHigenvilia, cynomyiam erucam : quae ipsa quoque sunt
tia, ec ex suis faeiie Odueiam babeant. Non est antem
providenti* : el quae homines convcrlanl, a socordia
aolum Misericort, 9ed eliam, Multum ndtmcrn,
liberenl, a profundo sotnno excilent, a veierno ad
09tendens lantam mUerieordiam non posse meimn
vigilanliam iraducaut. Nbn solum autem in h i s , scd
comprehendi, sed nec iA\o cxplicafi sermone. Sed
eiiam in conlrariis est virlus ejus pcrfecta. E l idco
lamen per eaquae deinceps Consequuniur, quoad fjtis
cum nos baec vellei docere, poslquam dixit, Viriutcm
ficri potuit, oatendit, cum subjunxit : Suatnt Domterribilium tuorum dicent, et magmficenliam tuam nur- nut ttnivertii, et mi$ertitione$ eju$ superomma opernejui.
rubuni, subjuDxit: 7. Memoriam abundantioe suavitaiis
Bonitas Bei in omncs. Om punith ex bemgmtate
tncc eiuctabunt. Alius, Bonilalis tuoe. Et justitia tua
Dei.
Mortis gemts levissimum peraquam. Mutte resvl
exsultabunt (b). Quod alius dixit inlerpres, El miseriDeum benedicant. Quid est, llniterm t Etiam pcccordiai luas laudabant (c). Nos autem queraadmodum
caioribus, inqtiit, ei iis qui vivunt scelerate. Nonsolerribilia enumeravimus, iia eliam necesse esl dicalura entm jusll, et ii qui ee recie et ex tirliHe geruni,
mus eorum conlraria ; nempe in iis quae videniur, et
aut
qui duconlur poenitentia ; sed etiam omnes, per
quas circa nos sunl, annuas temporum vicissiiudines,
ea quaa patiuntur, ejus mi&ericordiam pmpdkant ct
dies, horlos, praia, flores varios, aquam dulcem et
boRilaiem. Et si quis me roget, Cuinam fuit bonus?
polabilem , commoda quae capiuntur ex imbribus,
dicam : Non Abel s o i i , sed eliam Gaino : non sofi
lerrae partus, varios frucius, diversas arbores, suavcs
Noe et ejas liberis, sed iis ellam quo* dilovium obventos, solarem radium, lunarem lampadem, varium
mit. Quaecumque enhn facit, procedmit a misericoraslrorura cboruiu , quielam el tranquillam noctcm:
dia
et clcmentia. E l ut scias, quomodo sit in omnes
ei in brulis, o?es, boves, el capras; et in agrestibus,
bonus
et clemens, illud hine considera. QuanCa; fi.
capreas, cervos, lepores, etalia pluriraa; cl iu volucriqua?so, bemgnilalis, illom fratricidanl, qui csedem
bus, aves Indicas ; in ipsis operibue Yideri poiest non
v

ejusmodi feccrat, qui dexteram suatn ftBdaferat &

qui Dei leges conculcaverat Cali lradre soppli^

Sic Savil.; vox, tonUrua, deerat in Morel. Paulo post,
vox,rubtoinem,dee&i in Savil.; sed illamfocemadjicit ipse quod admonitio sit poiius quam piia ut et pcrlejwiulo ioira posi, locu$Um.
giiudineui temporis iUum expwet a peocate H abs
la Grseco, * "*nfa< < . ' a W * legisse videtur
doceret et casligarei per ea quae ille peiiebaior
G c n l i a o M Hervetus, qoi verlit, aves canorat.
{a) Qak sit bic inierpres, ne conjectura quidem possu- Quanlaeerat, qweso, benigiMta4is ees qetgravisei*
imu aaaequi.
el incurabili morbo laborabani tempore dihim
(b) Hic interpres quiesil ignoratur. Haec autem, bomtias Ina, deaunt in Savfl.
minis, nec raOooibus, nce eU# alio cerrecii f*
(c) iiafc interprcUlio csl Symmachi.
f

10

aflU

467

EXPOSITIO JN PSALMUM C X L I V .

**

,

. ",
,

.
^ , '
. ,
, * ,
,
,
. ,
,
, * ,
, ,
,
, ,
, ,
.
, , ,
.
,

.

,
, , ,
.
,
[470J,
,
, , , , , , , , , ,
, * ,
, , ,
, *
,
, ^ ,
, .
,
.
, ,
,

\
, *

^
, ) ,

.
" ,

.
7-
,
, , ,
, , ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, *
, , ,
, , , ,
* ,
*
,

.
* ,
.
,
,
.
\ ,
, , ,
.
, , '
* *
, ,
' ,
.
,
.
,
.

, .
.
,

. [471] *
,
.
. "
.
,
, ,
,
,
^ . ,
,
,
,
,
.
'
,

.
, ;
,
, '* .
, , , , ' , .
, ,
" ,
, .
. ,
, ,'
, ,
, ,
* ,
, ,

,
' ;
, ,
, , ,

deerat lflorel., sed leclum ftiit ab interpr.

llox deest iu Savil., qui illam vocem adjicil iuira
fposl .
,
l Postrema pars bujus versus, xal
*\, decrat in Morel., sed io aliis habeluv.
* buo nwSL . Kai ,
^, et sic Savil. ad marginem : in texlu autnm Xviixovc

- Alii .
&. , ,
, elc.
i Savil. .
8 Savil. .
k Duo mss. ,
. edilo Morel. ha?c,
, deeranl; sed habeolur etiam in Savil. edil. iuargme.

PATROL.

GR.L V .

20

*r'J

S. JOAISMS CIMYSOSTOMI A i l C H l E P . CONSTANT1NOP.

; ,
,
; ,/, ,
, \ , \

, ,
,
. "
,

, , ,
'
, ,
, ,
.
,
, ,
.
, ,
[472] .
, 01
.

, .

. ,;
, , , ,
, *
, , ^
, .

, ,

,
, \ ,
.

. ,

. , ,
, ,
, .
'
.
, \


, ' ,
,
, .
b

\
.
,
, ,
, ,
, .
, , *
,
.
. " \ . -

470

, ,
. \
,
, , , ,
^ . , , ,
*, . ,
' . "
, *
<n&ppo\, .
, . , .
, [4731 , \
}
,

*
,
'*
. \ \
, \,*
,
avzur
. \ .
, "; ", , ,
, \ .
,

.

, , \ , ,
, , ,
,
* ;
, ,
, \
, , , , , :,
, , .
, , $. .
* '
. ;,
' '
.
,
,, ' .
* ,
.
* , , , ,
, .

. 01
, kr
.
,
,
; " , "

, ,
*
.
, .
, ), ,
1

Savil. . Infra iidem

.
* Savil. xl , minus recle.
Savil. .
d Savil. . At Morel. ^.
* Morel. . Savil. , nolala
in marg. lecjione .
* AllUS .
c

* deest in Morel. Sed interpres legit, ettoSavil. habetur.

Locus in Jeremia sic habet: ,
, oov.SeqentiaveOSC
dum senientiam lanlum affert Cbrysoslomos.
un,

. '.

i Savil. .

EXPOSITI0 PSALMUM C X L I V .
4C9
470
tua in omncm gcnerationem et generalionem. Ex boc
a scelere cobibcre, ei comnumi naiura debiio uii pro
vide eam nulluni bal>ere finem. Per universum orbem
medicamcnlo , levissiroumquc morlis genus , netnpe
terrac, per omnia srccula, per omnia tempora es
pcr aquatn infligere? Illud aulem, Vniverm, non in
extensa.
Fidclis Dominusin omnibus verbis $ui$, c
his soluin cernilur, sed eliam in omuibus qusc viden$anctu$ tit omnibus opcribus suis. Poslquam dixit r e
lur, in animalibus, in brutis : quin eliam si quis ad
gnum esse infinitum , siabile, iirmum, et immobilc,
ipsos angelos ascenderil el arcbangelos, videbit pludicit etlam quam sinl cjus vcrba lirma. Illud enini,
rimum benignitatis, et multam misericordiam : sinFidelis, est firmus et verus. Si est autem fldelis,
gulis enim in operibus tnulla relucet bumanitas. Quod
erunl
omnino qnncab eo dicin sunl. Quemadmodum
ipse quoquc aniinadverlens, subjunxit: 10. Confiteantur tibi Domine, opera tua, et sancti tui benedicant tibi, autem ejns regnum cst immobile, el fine caret: ita
eliam cjus verba sunt firma. Neqne crgo illud umboc est, Gratias tibi agaul, laudcs eimltant, c l quiquain
intcrrnnipiiur, ncc bonc umquam excidunt.
bus serroonis decus datum cst, et quae vocem non
Si
autem
non excidunt, opr>rtct ipsas rcs omnino
babcnt. Etenim unumquodque eorum quae voce carcnl, ita factum est, ut per suam naluram bcncdi consequi. Qnod si etiam alicubi dixil aliquid quod
non facluni est, ipsuni quoque cjus veritatem indiciionem eroiltat, qoamvis muia sint, per bomincs
c
a l : Ad summam cnim loquar svper gentez et rcncrope qui ea vident et iis fruuntur. Et illa quidein
gnum,
ul diruam et eradicem : et si pcenitentiam
per suam subslantiam, homines autem per vitae suoe
egerint de vitio, ego quoque agam pcenitentiam de ih
institutionem, el pcr aclionem. E l idco id significat
pcr boc quod subjungil diccns : Sancli tui benedicant quce loquutu* $um, ut facerem ex%. E l de bonis simiulcr : Bona loquar, inquil, et simutali fuerint, egoquotibi. Sanctos autem bic vocat, qui Dei jussa implcnl,
quemutabo
ea quce de illit dicta sutu (Jer. 18. 7-10). Et
adquos peccalis e l nequiiioc nullus dalur adilus.
11. Cloriam regni lui dicent. Quid cst, Gloriam dicent? sancius in omnibus operibus $uis, Quid est Sanctus ?
Inculpalus, reclus, purus, mundus, ab omni rcQuod nulla re tndigeas, quod sis beitignus et clemens,
prebensionC alienus, qui nullam ulli omnino procbot
quod cum iis quibus prxes nulla ex parte egeas,
nnsam.
14. Allevat Dominus omnes qui corruunt, ct
lanlam ostendas in eos providuiiliam, quod ad tuam
lucem accedi nequeat, quod sit substaniia tua inef- erigit omnes elhos. Postquam de regno dixit id csse
iiifinitum, dc verbis ea esse vera, de factis ea non
fabilis, et quae comprcbendi nequeal. Et potenliam
posse reprehendi c l de glorla et de magniiicentia :
tuam loquentur; boc csl, vires canent insuperabidicit
rursus de clementia, id quoque esse maximatn
les : non quod libi opus sil bis bymnis et laudibus,
scd propter ipsos qui dicunt, ei ul alios doceant, ac regnl sui gloriam, quod non sinnlcs soluni coniincat,
scd etiain qui sunt casuri, non pennitlat ut id cis aclaudum faciant pariicipes. Quam ob causam adjecit:
42. Ui nolam facianl filiis fiominum potentiam tuam, cidat, et qui jacent, erigat: elquod esl magis adniirabile, non buic aul iili, sed omnibus id faciat, Iicet
et gloriam magnificentia regni tui. Per baec oslendit
sint scrvi, licct pauperes, licel obscuri, licet cx
eum laudes admillere, ut alii ejus cognoscanl potenliam. Magna esi ergo potcntia, magna gloria, ma- obscuris orii. Est euim omnium Dominus, nec eos
qui jacenl practercurrii, nec eos qui labant despicit.
gnam decus atqne adeo ineffabile, quod non solum
Hoc fccii simul in universa naiura, boc eiiam facit
omDere superat oraiionein, scd eiiam vincit omnem
in unoquoque. Quod si qui ex iis qui jacent non surmenlem. Sed cum lantum sit c l (am ineffabile, opus
liabet iis qui id doceant propler inultorum amcn- gunt, non in causa cst is qui vult erigere, sed qnl
noliint surgerc. Nain Judam quoque, cum cecidisscl
liam . Nam sol quoquc csl sidus longe clarissiraum,
voluil
crigerc : el ut surgercl, nibil non fecit, sed illc
et lamen qui oculislaboraul, ejuslucem non vidcnt :
noluit.
David ccrlc, cura cccidissct, ercxit ct firn.um
ita etiam Dei provideulia esl quidem quovis sole clareddidit. Pctruin, cum csscl rasunis, rciiimil. Audi
rior, sed quibus pcrvcrsa cstralio, et quibus obslruaulem quomodo : Simon, Simon, inquil, cccc cxpectae sunt aurcs, magna diligenlia opus babeni, ut
tivh vos satanas cribrare, tamquam triticum; ei cgo rormens eorum aperiaiur.
gavi
pro le, ne deficeret fidcs tua (Lvc. 22. 31. 52).
4. De bis ergo docirina csl eoruni auribus pcrpcDdnde
dicit aiiud quoque gcnus bcneficii : est enini
too infundenda. Deimlc quoniam dixit rcgni gloriam
varia el nuiltiplcx ejus cura el providenlia. 15. Oculi
e i magnificemiam, et cum oon salis eam explicassei,
omnium in le spcrant, Dornine, et lu das acam iliopraeleriit; rursus repctit, elquantum ei couccdiiur,
dicit quid silgloria, stibjungens : 13. Regnum tuum rum in tempore opportuno. Vidisli quomodo osienderil
regnum ommum ueculorum. Non presentium, inquii, cum ossc bonum omnibus, ct miseraiiones ejus cssc
super omnia opera cjus? Utdictum cst in Evangeliis,
solum, scd ruturorinn eliam : est cnim interminaium,
Qui solcm suum oriri facit super maloi et bonos, el
infinitum, ct solum habct cctcrniiatem. Et dominatio
ptuit vtper justo* et vtjustos (Malth. 5. 43) , bic i d In Savil. legkur, cognoscent, sed vox , ctuieut, quse inipsuro signiflcat, cum dicil : E i lu dat escam illorun
Morel. babetur,meliusquadratad mentem Propheue.
m tempore opporlmo. Nequc enim imbrcs, tcrra el
Morel., propter amentiam. Savil., propter tgnorantiam;
qui tanotffi savilius alieraro lectionem, amtntiam, io mer- aer, $ed ejus jussus solet frnctus producere.
gine refert. Haec certe postrema leclio, propter amentiam,
Vici$siludine$ temporum adquid. l l l u d , ln tcmport
magis arridet; nam amentia polius quam iguorantia dicuoAw iaborare u , quorum perversa raliocinia suut
opportuno, boc signiflcat ; Omnia sunt ceriis definlta
f

A72
S. JOANXIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
Afllicliones
ntiles.
19.
Voluntalm
thnentkm
$< falemporibus, eidivcrsis vicissUtidiuilms producumur.
ciet, et deprecationem eorum exaudiet, el $alvo$ pmel
Iloc cnim maxime oslendii ejus eapieniiam, quod non
eos. Alqui dicit quispiara, Vclcbal Paulus angelom s.
omnia simul ei eodcm tempore, sed per lolum antanx ab se recedere (2. Cor. 12. 8), boc est, lenuiiMin alimcnta dividat, ut quicscal agricola, et quae
fcignunlur non intereant. Illud ergo, In tempore op- liones, afQiclioncs, insidias, ct non id fecit. Imo \m
fecil: poslqnam enim cognovit se petere mimrac
por/uno, vcl id significat quod ante diximus, fuisse
conducibilia, ut rursus vellet el vebemenler vellei,
singula suis dispcrtiia lcmporibus, vcl eum dare eiDei opus eral. E l ideo dicebal : Mihi placeo in infirbum iis qui indigent, et laboranl inopia, Et quomodo
mitatibui,
in affliclionibus, in persequutiombui (2. Cor.
d i x i l , tnquies, Oculi omnium in te$perant? Aiqui
12. 10). Si aulem prius rolebat conlraria, volebai
imilli sunt, qui dicunt ea quae sunl, esse casu, ul ii
propler ignorantiam. Postquam atitcm Dcum boe
qui siml impii. Dicil bic ipsius rei naluram, ut eratn
alibi, quanxlo ail, Pullis corvorum invocanlibus ipsum velle didicit, ipse dcioceps lubenler acquieseit. Nque
enim alia est Dci voluntas, et alia eonim qui ipsnm
(P$aL 146.9); cliamsi sinl a D i m a n l i a ralionis experlia.
Et rursus : Catuli leonum ntgienles, ut rapiant et quce- liment: et si ipsi quoque aliqua voloirt ul homines,
rant aDeo escam tibi (Psal. 103. 21). Atqui bi quoque poslea corrigunlur. 20. Cuttodit Dominui omnet
sunl a ratione alieni, ncc ipsi quxruiH: sed bic quo* gentes se : et onines peccalores disperdet. Hacc quoqiie
csl non parva pars providenliae, eonsemre, nmuirc
que dicit rei naluram: ncc ex illorum animi institulo,
ac prolegere, suam pnRbcrc providentiam. Peccaiosed ex eorum qiua (iunl naiura hoc dicendum est. 16.
Aperistu manum tnam et imples omne aninuU bene- res aulem dieit eos qui laborant morbo immediabili, eos qui nolunt corrigi. Quod si etiam aliquos
placito. Ilanum dicil operaiionem, et suppeditatricem
eorum,
qui ipsum diligunt, sinit in morlem incidere,
fatullatcra : per omnia te doeens, non in elcmentis,
bac
quoque
sunt parles cusiodientis : quod in Akl
fccd in Dci providenlia essc sitas fructuum generaquoque accidit. Etsi enim eorura corpora intcrierini,
tionea. Y e l eliam oslendens facilitatcm, dicil illud,
Aperis iu manum tuam. Quoniara enira qui tunc eranf, animo tamen clariorcs evaserunt : recipieut autem
cliam corpora inleritui non obnoxia. Postqunm crg
principaK causa relicia, adorabaat aerem ei solem, et
dixil
species ejus providc:iliac, qoantum ab eo dici
cxislimabanl ca essc illa qux fructus prpebebant, expoierant, commiines, privalas, et qtwc sunt sanriotollens eos ad supcrnum principiuna, et eorum aurmn, praacipue eorum qoi vacillarunl, curameorom
clorem ac Dominum, b;ec frequenler addurit, oslenqni jacent, providenliam, patientiaw, peccalonmi
dcns ex illius manu, id esl, ex illius cura el provicorreciioncm, sancioruin custodiam : laude rarirs
dentia, omnia boiia fluerc.
. Bcnediciionc autcm, hoc esl beneplacilo, i m - concludfl oraiioncm, e t u n i T e r s u m orbem terrx voai
ad laudis comiminionem : 21. Lauduiionem Domm
plere bic dicit, quoniam implet unumquodque animal
loquelur os meum, et benedicat omnis caro nonm
volunlate sua ei placeutc. Non enini dal absolutc alisancto
ejns in $<eculum, el in teeculum ueculi. Yide
i n i n l u , sed prout cstcuiquc ulile, pro cujusquedefciderio, quamuni a d cum explendum saiis esl. IIoc quomodo ex bona affcclione non eos solos vocat qoi
bcneftcio affieiunlur, scd cos etiain qui punhiniur
ct aulern quod d i c i i : Et brulis, el hominibus, alque
(nam boc qtioque esl ejas providenlix), non homines
adco omnibus das, ul est cuique gratum, ut cst cuiqne
solum, sed etiam bruia, et elemcnia, ct omniaincordi : nec das solum, sed eliam imples, ita ut nibil
sensilia
: omnia enini ejns bonitate pleoa suni. Nec
desit. Propterea dicit, Imples omne animal beneplacito.
17, Juslus Dominus in omnibus tii$ tuis, el $anclus in nos ergo inlcrmiuamus cwn et vcrbis et faclis asomnibus operibus suis. Yias bic dicil ejus oeconomiaro, sidue laudarc, qui est adeo bonus, adeo benignos ei
clemens, et ubiquc swara extendit beneficentbra: "
provideuliam, curaiioncm, per quam omnia finxii
cl bona praeseniia el futura consequamur, graiia ^
ac consiiiuil. Oinnia, inquit, opera ejus sunt encomia,
clementia Domim nostri Jesu Cbristi, cui gloria et
plena miraculis, qua nemini prebenl ullam ansam reimperium, io saecula saeculorum. Amen.
prehendendi , etsi nonuulli furanl, et rabie agilentur.

471

Opera ergo ejus lali sunl natura, o l fulgeant, ut resplcndeant, ut ejus qui fecit curam, providenliam,
ciementiam, justitiam, sanctilaiem annuntient. 18.
Prope eu Dominus omnibus imocantibut eum, omnibu$
invocantibui eum in verilate. Ecce eiiara aliam providentia? partem, quac esi caput bonorum. Posiquam
enim dixit quas in commune data sum cliam infidelibus, nempe alimenla ei imbres, dicil etiam qua? p r i v.uim fidelibue dala sunt. Quaenam autem easunt?
Prope eos esse, boc est, defendere, curam gerere,
ainplius cis providerc, esse eis bcnevolum, bcnignum
c l pfopitium, et bona cis magis revelare.
1

Itotu,queerumni dammtm afferunt.

IN PSALMUM C X L V .
2. Lauda, anima mea, Dominum. Laudabo Dondma
in vita mea. Psallam Deo meo quamdin fuer$.
v

1. Ubi desiit, inde rursus incipi', nempe a laullione. Hoc eqiin QOII parum exporgai anknuin. Laf
dera aulem dicit, ut frequenter dice, quae faetis exbibetur : quod ettam dicil Clirislus : Luceal lex vestn
coram homnibus,

u f videant bona vestra opm,

df^

ripcent Palrem vestrum qui e$t in cmtis (Mattk. 5. )

E l rursns Paulus : Glorificau Deum in corptreve&i
et in spiritu vestro (1. Cor. 6. 2 0 ) : et quemadmndum
dixii in proecedemi Psalmo, Per tmgnloi dietbai'

EXPOSITIO IN PSALMUM C X L V .
, .
,
, ' ,
, , . , ,
, *
[474]
. , , 01
,
;
, .
* , \
]

. ,
.
,

, '
.
cv ,

. , , ,
, '
. " , ,
.
{]
,
,
,
,
, ^ .
%

'. ,
,
, .
, ,
, . "
, , ,
, , *
, ,
. ,

.
,
.
, , ,
oV . , ,
, ,
, . , ,
<* ,
, , ,
- , .

, .
, .
, ,
,
b

* . ; *
. Sfcqaidam ross.,quam leciionem in marg. ponii Savilius.
* Hax\ , in alio exemplari Iccla,
i a margine refert Savil. eunlqne vere legenda, ul ex sequenti dicto arguitur, .
Hic quaedam deeranl iii cdilo, qu leda sunt ab ix
lerprete.
d Unus .
HJCC rcpelilio, , decst
ia Savil. et Morel. Sed ab intcrprele leclai>U
c

. Ih ;
, , , ,
, [475]
, ,

,
,

.
, ,
* , ,
, , , .
*
,
.
,
, .
, ' * ,
, .
,
* , ' .

, :

.

, , ,
' .
, .
,
" .
, * *
*
. ,
, , ,
, xobc
, ,
, ,
, ,

,
,
.
,
( ),
, , ,

. >
, ,

, ,

,
" , ,
. ".
f

[476] ' .
, & , .
. .
'. , ,
.
. , ,

,
,

Savil. . fn Test. Graeco legitur

. Paulo posl Savil. . alius
, . . Sed longe prxslal leclio
Morel. et Savil., qoa significatur Paulum id quod slalin
noltierat, Deo operanlc, postea volniste.
* Duo niss. , '.

473

S. JOANMS CHKYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTiNOP.

474

.
. "
,
,
. \
,
, * * ." , , , . , ,
} , ;
,
, , , , , |;
,

, , .
.
, .
, ,
. . ,

' ,
,
.
",
,
. ;
. *
,
^
,
. ,
; , , .
, . , ,
, ,
.
- * ,
, . ,

, .
. ,

! \ ; "
. " , * *0
, ,
, ;
.
, .
' ,
5 .
, , *
,
*.)
.
, .
* ,

,
. , .

, .
< *
'. [478] ,
.
, ,
* ,
( ^ . ' - . ,
. , , ;
, , . ''
]) . ,
[477 j ,
,
r/ ,
, <
,
, :*0 ,
. ;
, ,
;
, , Ttaprzpi 0, ' , , ,
: ; - . , ,
,
,

;
. ,

'
.',
.
, ^
&.
.
*
. '
'

, ,
.
, ,
. ,
, ,
, , , - , . '
, ,
*
'. , . >
, , ,
verborum loco, ^ ,
liara in inargine lcclionem notal Savil., nempc
, manifeslo mendo, ubi legciuium vide* Unus .
<;\ , seculusessc lcrlionem
In iribus niss. bic omuia turbanlur ct iovertaoiur.
nleiur (lemiaausHcrvcius. Vidcsis ad texlum Lat.
Luus .
1

EXPOSITK) LN PSALMUM C X L V .

471

una sunt dclorbati: aliis aulem cuslodes fuere prodicam tibi: iia hic eliam, Ptallam Deo meo quamdin
(uero (Psat. iU. 2). Dcinde cum vellet rursus habere ditores. His tamen omnibus pnetcrmissis, quoniam
multi evaserunt, id ponit propbela de quo dubilari
bominea ejus laudis socios, incidil in narraiionem
non potest, nempe morlem. Eisi enim omuia tibi
cjiia benigaitatis ei ctemenliae, desiderio incensus et
recte successerint, elsi sit, inquit, bencvolus, gra
mflammatus, univcrsum orbem terrae percurrens,
toque animo, et sit graliam relaturus, v i u hi medii
omnes homines in suum chorum cogens. iioc esl enim
promissis finita, te in vana spe dimisit, quod vita ad
maxima laus, maxima Dei gloria, quando multos reqiiirit fnturos ejus salulis parlicipes. 3. Nolile con- exsequendum promissum non suffecerii. Quando ergo
fidere in prindpUnn, in fUiis hominum, in quibus non ett nc viia quidem ei sufficil ad implcndum promissum,
sed anie eventum vila ejus inlerrumpilur, ad imbesalus. Aiius (), Ei qui non potesl tervare. Audiant
cillum el invalidum confugis auxilium. An ncscilU
boc consilium et banc admonitionem, qui suspiciunl
boc muhis accidisse, ct cum cecidisset adjulor, dcbumana subsidia fluxa et caduca. Quid est aulem ln
quibu* non est saltu ? Ne propria quideni salus est in fcnsore nudatos, ex e.o fuisse magis dejecios?Qnamquam quid dico eorum promissa evane&cere ei i n eorum polesiale, nec se possunt defcnderc. Si enim
lerire, cum ne ipse quidem eorum dominus et auctor
mors advenerit, jacebunt magis muli quam lapides.
maneal ? Revcrtetur cnim , inquil, in lerram suam. Si
Hoc enim est quod inferl diccns : Exibit tpiritus ejus,
el revertetur in terram $uam. ln illa die peribunt onuiesilie autem periit, multo magis bxc quoque. E t ideo
cogitalhnes eju$. Alius, Proposiia ejm (b). Quod au- subjunxit: Peribunt in die itta omnet cogitallones ejus:
ostendens non solum promissa non esse effectum sot%
lem dicil esl ejusmodi: Qui seipsum non potest delilura, sed eum etiam qui promittit perilurum. Quid
fcudere, quomodo eripiet alios? Nihil esl enim aique
crgo deinceps facit? Postquam a spe humana abduxit,
inlirraum t imbecillura, ut ea spes. Id auiem osienoslcndit dciuceps tutum porlum, ct arcem inexpudii ipsa rcrum natura. E l idco Paulus de ape in
gnabilem, et consulit. Hic est eniin optimus modus
Deum disscrens dicebat : Spes autem non confundit
suasionis, abduccre ab imbecillis, c l ad valida de(Rom. 5. 5)*
Prhicipum conditio eadem quce plebeiorum. A l nonducere; quae \ana sunl dcstruere, ei quae vera, siabilire : refellcre qux dccipiunt, et quoc juvant ostcnUa sc habentres bumanse; sed sunt umbra imbecilliodere.
5. Bealut, cujus Deus Jacob adjulor ejus,spes ejus
res. Ne mihi enim dixeris, Est princeps. Princeps
in Domino Deo ipsius. Vidisti copiam consilii el adborenim non esl quolibet bomine plebeio ^uperior : est
lationis? (juando autem dicit bcalitadinem, dicitcmm perinde incertsc conditionis. Atque adeo si quid
omnia bona, et oslendit spei securitalem. Postqtiam
dkenduin est admirabile, prop<er hoc ipsum roaxime
crgo beatura dixit eum qui spcrat in ipsum, dicil
on est fidendum, quod sit princeps. Sunl enim sumdcinceps potenfram adjutoris, oslendens illum quidenv
mopere lubrici et periculosi hi principatus. Elsi
esse bominem, bunc vero Deum : illum inlerire,
HUIIUS ei casus accidat, est ad iram proclivis, et pobunc permanerc : non cum autem solum, sed eliam
lestate ad nequiliam abutiiur, ut raiionem non rcdcjus opera. Et ideo sic sobjunxit: 6. Qui fecii cmlnr*
dilurus ei qui promissioncm a c c c p i l : el si probus
el terram, ifiare et omnia quos in eis tunt.
gratusque fuerit, eo facilior esse poierit ejus casus
1

quam privatorum, quo est pluribus ei majoribus in*

sidiis obnoxius : et eo facilius capi et expugnari polerit, quo plures habol insidiatorcs. Quid enim sibi
volunt corporis cuslodes? quid vero mulla prxsidia?
Quomodo ergo, qui in civilatc, quae bonis lcgibus el
inslUulis regilur, non est de corpore securus, sed io
ea versatur lamquam in mcdiis bostibus, cui tot
oslenduntur certaraina el pericula, alios servare poleril? Qui cum sit pax, gravius timet, quam ii qui in
bcllo versantur, quomodo poleril alios in tulo colloc a r e . e t liberare a periculis? Multis cerlc, qui poleraot per se secure vivere, boc exiiii causa fuit, quod
Ulibus conOderint; et cum illi cccidissent, hi quoquc

2. Quod si ejus eunt opera perennia, muUo magis

ipse esi et perennis ct potens. Quod lalts sit, osietidunt ea qucc ab eo facla sunt ejus vircs. Qnid tum
aaiem si esl ct pereunis, et potens; non vult auiem 7
Multi enim stuUi haec dicunt. Sed vide quomodo hanc
quoque aufert suspicioncm. Cum cntm dixisset, Qui
fecit ccelum et terram, mare et omnia qucc in ei$ sunt,
suhjunxit: 7. Qui cuslodit veritatem in swculum, facit
judicium injuriam patientibus. Quod aulcm dicit, est
cjusmodi: Hoc est ejus munus, lioc est ei familiarc,
boc est maxime Dei proprium , noD despicere eos
quibus (il injuria, non cos conlcmptim praXcrirc, qui
nut probri aut damni aliqiiid accipiunl: manum prx
bere iis quibus lenduniur insidise : idqnc in perpesayilius in margbie texlos Greci leclionem diversani
Gii)iUit,quaniGenliaous Hervetus sic convertit, utrationem luum. Et ideo d i x i l , In swculuin, boc sigmficans:
non reddilurus eoruni quce accepil ab hdtio. sed Hcet haec
non hoc aulem solum, sed id etiam quod,dciicc|S
Ifclio qnadret ad seriem, quia ex coojeclura taniuoa reslituilttr, debet in textum induci, cum maxiuae ea, quse
sequitur, Qui dat escam esurienlibas. 7. Dxmiinm tolin exemplaribus fertur, possit altquo saltem roodo explicarl. Nam illud, ut ralionem non reddilurus ei qui promis- vil compeditos, S.Dominus jtapientes facil ctecos, Alius,
sionem accepit, hic dicilur de priocipibus, qui ad iram llluminat (). Dominus erigit elisos. Dominus diligil
f roclives, polestale ad nequitiam abutuntur^quasi rationcm
juslos. 0. Domimis cuslodil advcnas; pupillum et vi~
non reddiluri iis, qui promissionem acceperunt; id quod
.supponit, principes quando impcrium adierunt, proroisissc
duam suscipiety el viam peccalorum diipcrdet. Yidisti
subdilis se cx aequo ct bono imperium modcraiuros.
(a) Quis sit bic iulcrpres ignoralur.
(a) Quis sit bic intorpres oon diciiur, iltttjxi ?cro tcquaii
(//) Gr. . Quis ila vertcrit prorsus
5unl uieronymus el Yulgaia, qui habcat, Ulumwet*
iguoramus.
1

75

476
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI AHCHIEP. CONSTANTINOP.
Alius, Alteluia, qnoniam bonum ett ctnticum Deo ()
Quid est, Deo nostrd jucunda th iaudati* ? S k , ihqoil,
accepta. Non satis est entm lanimnmodo eanare ot
sit Deo jacunda landatio, sed opus est e i viia, et precatione, et accurata altentione canentis. Mibi anteirt
Tidetur bic Psalmus esse reversionis. Ostendii aotem
id per hoc qiiod subjnngit, dicens : 2. AStfifiemu JerusaUm Dominus; dxspertxonet ittuel cvngrtgabtt.
Etsi enim eos dimisil Cynis, non ex illius sententia
sed ex Det ope loturo hoc profeclum est. Alios aulem inlerpres, pro eo quod esl, A2dific*n$, dixit,
jEdificabit; Disver$ione$ vero, Expubos (4). Qtianam
de causa? Quoniam non oiiuies siraul reducti sunt,
sed posi reversionem paulatim coacii sitflt.

quomodo oslenderil ejus providentiam esse per oran i a exiensani, et ejus esse paries, expedire a calamitatibos, fami aflerre remedium, Hberare e vinculis.
Sed baec quidcm possnnt etiam aliqna ex parle homines quac autem deinceps scqiwnlur, non ilideni.
Quod enim in nalura est mancam, corrigit: crigit
bipsos, eos qui virluie clari sunt, laudat: cos qui p a trocinio carent, servat, ct cos qui orbitalem ac viduitaiem argre ferunt, consolalur et recreat. Deinde quoniam dixit, Ditigil justos, ostendit eum niallis opem
tulisse propter solam calamilalem. QMOS enim nuirif,
nulrit eo quod esuriant, quod quidem non esl virlulis : c l eos qui incti suiU, absulvit propter vincula ;
sed ncquc hoc esl virtuiis, sed calamitalis. Quinetiam iUumiuat caccos proplcr caccitaiem : ncque vero
recle factornm esl boc, verum calamiiatis. l l a elinm
elisum csse, advenam , pupillum, et viduam. Quod si
cos adjuvat qui sunl in calamilaiibus : mullo magis
cos qui sludent virluti. Cum ergo et possil ei vclit ,
ei sint apud Deum omnia perpelua, ac virtutem
suscipiat miserealurque propter calamitates : cur non
Jiiaitlis enro qui perit, eum qui esl imbecillus, qui
cst rnleritui et morli obnoxius, et confugis ad eom
qiii est forlis et inexpugnabilis, qui non exprobrat
calamitatcs, sed eis aflerl remedium, qui omnia quae
vult polest ? Considera aotem extremum quam accumte dixeriu Non dixit eoim, Disperdet pcccatores,
sed Y i a m ipsorum, boc est, eorum aciionem. Non
;nim aversatur naluram, sed odio habct viiium. Regnabil Dominutinswcula, Deustuus, Sion, in generaltO'
nem ei generationem. Quod aulem regiiel perpeiuo, et
in iciernum pcrmaneai, mioime est dubitandum : s e d
c l si bic non dederit remunerationem, eam servat a d
majora. Ne ergo conlurbemur in lenlationibus, si non
c vcsiigio scqualur solutio: sed Doraino permiltamus
tcmpus soluiionis : nec si qoid boni fecerimus, slalim pclamus remunerationem, sed ejus voluntatem
mrsus iiidcm exspectcmus : quando enim differt,
rcmuneratur ubcrius et plenius; el in omnibus gratias agamus, ct eum laudare pergamus. Ita enim et
praeseRte.Ti vitam agemus securissirae, et consequemur bona incflabilia, gratia el misericordia Domint
nostri Jcsu Cbrisli, cui gloria et imperium cum principii cxperte cjus Patre et viviiico Spirilo , nunc et
sempcr, ct in sxcula sacculorum. Amen.
IN PSALMUM C X L Y I .
1. Laudate Dominum, quoniam bonus est Psalnws.

Affiietot comoUin Dei provrium. 5. Qni umet

conlrito$ corde el atligat contritionet eorvm. Alius,
Confracta ipsonim (e). Cum non baberet ex fita sua
Oduciara , adducii rursus cabmiiatem , et Dei consueiudinem. E s l enim cjus immos, et boc ejus proprium, eosqui sunt dejeeti ei affticli, consolari:
quemadmodum quando dicit Paulus, Qm tivificat
morluot: et rursus, Qui vocal qnce non $unl, tamquam
quce sunt ( Rom. 4. 17 ) , dicens proprittm ejtrs munus : ita bic eliam, Qui umal contrUo* corde, dictt,
ostendens, eiiamsi indigni simns, quoniam opns ejtis
sumus, eum faclnram suam non feuctaniin, a sua
consuetiidine non recessumra. Ha eiiam Paulua, Sed
qui eonsolalur hurmles , not contolatun esl ( 2. Cor. 7.
6 ). E l rursus, Qni dat fts, qui tunl putillo animo,
patienliam (J$ai. 57.15). Quinetiam hic ipse quoque
prophela alibi, Cor eontritum et humUiatum Dttts
non detpiaet ( P$aL 5 6 . 1 9 ) . Quando vdoeris consolationem asseqoi, redde ieipsiim humilem, animom
tuum contere. IIoc ergo dixrt de ejus Tolamafc, benn
gnitate, ei clementia; ejus scilicet csse mumis, iUc?
consolari qui sunt in calamitatibus : quod aulem sequitur, de polenlia. 4. Qui numerat muUitudinem *UU
larum hoc est, qui novit. Qaoniam enim agebalur
dedispersa multiludine, et qusctanc nusquam appa*
rebai, jore boc exemplum in mediom adduxit per
hoc oslendens eum posse vel dispersos cogcre.
Contritos cnim solet erigere et consolari , et innumerabilein astrorum mullitadinem novit apprime.
Ergo nos quoque, qnos pollicilos est eis futitroe
seqaales, plenissime rcdacct. omnib*$ eis nomma
vocans. Alins, Omnibut nomina vocant. AHue, Omxet
eo$ nominatim vocabit (d). Exislimo boc diciura esee
de fsraelitis, et idem dicere propbelam, qaod laaias
qiioque postca : Ne timea$ Jsraal, ex $peeuli$ Urrm
vocavi te , et dixi, Filius tneut et (Isai. 41. 9 ) . Qiiid
est, Onmes eo$ nominaltm vocabit? Nullus, ,
corura pcribit, sed quemadmodum qui nominatim
vocant, ita ctiam ipsc omnes perfectc reducct. 5.
9

1. Supcrius quidem in ccntesimo quadragcsimo

quarlo Psalmo dixit, Magnus Dominus ct luudabilh
valde ( . ) , et multa il)ic de gloria dissfcmil: hic autcm oslcndit ipsum eiiam laudare bonum esse, et
() Ha;c inlerpreialio est Symmacbi. Vide in BexaplU
psalmumessecausam bonorum innumerabilium. Mcnnostris.
icm enim a lerra abducit, animumque erigit et ki a l (b) Hax ilcm interpreUtio syimnadii est.
ium evebit, levesque et sublimes eflicit. E i ideo dicit
(r) Confracia eonmi, Videtur esse leclio qoiot* vel
Paulus, Cmtenlu et p$ailentet tx cordibu$ vestri$ Do- sexlas-.uam 7UTJ vcriit alibi Aquila, labor (Imivrr
)
mino. Deo nostro jucunda sit laudatio ( E p / t . 5 . 19).
(d) Qui siol hi duo iotcrprcles noscimus

EXP0SIT10 PSALMUM C X L V I .
",
, *
* .
, ,
; .
, ,
,
,

, .
^ , , ,
. ,
/
\ , '
, \ ,
, ,
, , \ \
, ,
, ;
. , , ,
, , .
, . , [479] ,
, .
, ,
*> ,
. , ,
, ,

,
, .
, ^
,
, ,
,
, . .

476

.

*
^ .

, * ,
. ,
, , .
.
. ; "
, .

,

. ",

. ( , , . ,
,
* * ,
)
, ,
, *
, [480]

, , ,
, -
, *. ,
' ,
. *

.
,

."
, ,
.
, ,
, . )
* , .

,
, ,
.
,
. ,
(7' .
, .
. ,
, .
. ,

'. " .
,
, ,
, *
* , *
; ,
k , *
. . ,
;
, ,
, , , ' '
. ,"^*-
,
.
. ,
. , , . , ^ X ^ C . ,

;
,
,
. , ,
.
.
. - .
*
9

Unus ^.
*> , non male.
Savil. .
c

d Priorem inlerprelationem, ),
, orubil Savil.

473
S. JOANNIS CHRYSOSTOMi ARCIHEP. CONSTANTINOP.

<- ,

,
. ' ,
* ,
. ,
,
,

.
.
, ,
*

' ,
. ,
* ,

,
.

.
'.' ; , ,
,

, .
.,

,

."\ ^ .* , ,
,
, ;

* , ' *

[48]
, , '

, ,
, " \
[481] . , "; , ' *
', , . ' , , , .
, , .
; , - ^ . '' , ,
,
, .

.
, ,
, .
.
,
,

* , , , .
.
.

477

. , .

,
.
,
;
, ,
. ,
, . ,
. *
,
.
, ,
, , ,
*.

." , ,

,
.
,

. ,

, *
, ,
* (Jous .
^Alius . Mox haec verba psalmi,
ijj , in (Jrjecis Chrysosiomi exnclisse
credil eniendator Venetus.
AJiue ^.
c

' .
,

,
,
, .

'. ,
, ,
.
,
, ,
,
^ . , ,
* " ,
. <*,
;
, , , .
, , .
* .
* , * , *
, ,
.
:
.
, ,
* ' , ,
, .
; > * Unus ;
UuusjddilovOb */.

477

EXPOSlTtO IN PSALMUM C X L V I . ET C X L V H .

478
Mtigntu Doniinut noster, et magna vlrtut eju$. Quo- rurstis dicil munificcntiam, ut qni non solum jumeniiiam rem dixii niaximam, se lot hominum millia, per lis, qrj33 serviunl bominibus, dat escam Ipsoruni, sed
tniiverstim orbem terne dispersa, esse congregatuetiam aliis brulis : Et pullis enim, inquit, corvorum
rum, deincepsdisserit de ejus potentia, Judaeos, qui
invocanttbus eum. Si autem brtitis et brutis agreetibus
valde conlurbabanlur, ut crederent, inducens. Et $a- et qiiaj hohiinibas roinime inserviunt, tanla adhibetur
pienlict eju$ non est numeru$. Ne quaere crgo qnomodo providcnlia : quanto magis hominibus, et hominibus
et qua rationc : est enim ejtis magnitudo infinita.
qui eum hymnis et laudibus celebrant, quos eliam
Quocirca dixil eliam, Magnitudinis ejus non eil fini$ proplerca vocavit popnlum peculiarem, et sui portio(Psal. 144. 3 ). Sed quemadmodum infinila cst ma- nem ? Deinde qooniam crant imbecilli el inermes,
gniiudo, ita eliam sapientia. Et ideo cum dixisset,
et nudati omnibus, ne ex co conlurbareniur, vide
Magnut Dominus tiosler, subjunxit: Et $apientice eju$ quomodo hanc quoque eoram corrigit imbcciNiiatem,
non est numerm. Qumeliam admirabilis cst ejusscien- dicens, 10. Non in fortitudine equi voluntatem habebit,
tia; el ideo diccbat: Mirabili$ facta e*t scicntia tua nequein tibiis vin beneplacUum e*t ei. 11. Beneplaciex me : conforlala est, non potero ad eam (Psal. 138. tum ettDomino super timentes eum, et in eis qui sperant
6 ) . Et sunl ejus judicia rursiis inscrutabilia : et idco super mitericordia eju$. Alius, Quiexspectant mUericordicebat: Judicia tua abyuus mulla ( Psal. 35.7).
diamejus*. Si bxc, inquil, babealis, rociam scilicet,
2. Cum sitergo magniis, potens, et sapiens, nc n i - el perfeciam in eum spem, atirabeiis ejus benevolenmis curiose inquiras, quomodo hxc eruut. 6. Stt$ci~ tiam : et cum ailraxeriiis, iis qui equos et arma hapiens mantuetot Dominut, humilians autem peccatoresbent eritis potentiores. Unum esl crgo quod qua?ritur
usque ad ierram. Ne enim dicercni aliqui insipientes, ut non scgre feraiis, neque perturbemini, sed cxspeQuid ad nos, si perfecte novit astra omnia ? dicit
ctetis ejus misericordiam : in hoc enim spes maxime
etiam curam quam gerit bominum : non dixil aulem, consisiit, ut etsi non slatim acceperimus, minime
Opem ferens mansnetis Dominus, sed quod est mulio desperemus, nec animiim abjiciamus. Recie aolem
niajus, Stt$cipiens: tamquam de amanlt patre loquens.
dixit, Inmiserkordiaejus. enim babebant in
Quid est autem, Suscipiem ? Recreans, ferens, bajufactis suis fiduciam. Sed lamen, inquit, clsi vos facta
lans. Vidisti rursus perfectam in ulroque ejus potendestituerint, speretis aotem in ejus nrnericordia,
tiam ? nerope in extollendis humilibus, et in dejicien* assequemini providentiam el ejus auxilium : quae dedis deprimendisque arroganlibus. Non solum antem
tur nobis omnibuscongequi, gratia el clcmcnlbi Dobumiliat, sed etiam summopere bumiliat: hoc enim
mini uostri Jesa Cbristi, cui gloria et poteniia, in
sibi vult illud, Usque ad terram. 7. Prmcinite Domino sxcula sxciilornm. Ainen.
in confnsione. k\\\i$, Enumerate (). Postquam i g i 1N PSALMUM GXLVII.
tur dixit praeclara ejus facta, rorsns eos ad hymnum
1.
Lauda,
Jerutakm,
Dominum, lauda Deum luum,
vocal dicens : PrcecimU Domno in eonfetdone: hoc
Sion.
cst, in gralianun actione, cum magno studio ac
1. Non ad civilalero, sed ad eos qui in illa habidiligenlia. Psailite Deo nosiro m dtharn. Alius, Per
lyram (b). 8. Qui operit cceium nnbibu*, et parat terrmtant, dirigit orathmem : quod pcr loium librum facit, hoc qooque bic faciens. Aesidue autem bortatur
plnviam. Nc quis auicra plane sensus expers dicat,
et consuiit, ut gratiarum aciionem Dco pro beneOciis
Et quid ad me cadcslia ? subjunxit stalira in quod
offcranl, et neque in acdiilciis, nec in validts propuopus esl hominibas, osiendens per id quod subjungit,
gnaculis, sed in ejus providenlia iiduciam babeanu
cur cadum operiat nubibus. Propter te, inquit, ut t i Hoc veluti prius jacto fundamenlo, subjungit, el di~
bi paret pluviam. Pluvia auiem propler te, ut tibi
c i l : 2. Qnotmtn confortavit seras portarum luarum,
ftenum producat. Vide autem sapientiam : dicit bona
benedixitfiliistuh in te. Quid esl, $eras conforlavit?
goncralia qna; dedit omnibus, ex redundanti copia
tuto, inquit, le collocavit, fecit ioexpugnabilena. Beora corum obstruens. Si eniin infidelibus fuit adeo
nedixit filii$ iui$, boc cst, auxii in magDam raultitudiinunificus, ut nubes cogeret, et pluviam moveret, et
nera. Hoc unum est genus beneflcii : alterum voro
tcrratn excitaret, multo magis vobis, qui appcllati
est illud, In te. Hoc est auiem quod dicit: non diviestis populus ejus pecuHaris.
sos, necdispersos*, sed in le congregalos atixii nmlPromdentim amplitudo. Populm Dei peculiaris qui
titudine. Deinde aliud quoque ostcndcns providenl;
dictus. Qui producit in monlibus fcenum et htrbam
genus dicit: 3. Qui ponil fines tuot pacem. Fieri eniai
serviluti hominum. Vide providenliai ampliUidinem,
potest ut et in tuto sint, el malli sinl, et tamcn beilo
quando non solum in agris el cullis praediis, sed etiam
vexcntur: sed ab his quoque insidiis ostcndii eos es>c
iu montibus laulam dat mensam, nempe alimcnlum
liberos, cum sic dixit, ei indicavit non aolum civijumentorum, qti ad bominibus serviendum facta
tatem esse liberam ab insidialoribus, scd ipsos eliam
sunl. E i ideo subjungit: 9. Qui dat jumenlit escam
fines. Vidisli quoi beneficia recenset ? Primum quiipsorum, et pullis corvorum invocanlibus eum. AHam
v

{a) llanc leclionem (Gr. ') Symmacho IrtbiiuiilCodd Kegii : Aquila? autem leclio, pdnlale (), duobusRegus Mss. asseritur. Vox, Emimerate,
eiiam oplime quadral ;id \ocein*Cy.
(/) llicc lcclio, pcr hjrum, csl Sjmmathi.

savil. hanc varietatem, omissam in texlu, In marglnc

reposuit. guam qukiem esse Symmacbi ox eo cetyicienditiii
est. quoil iste 1. P.eg. 13, 8,VrpGraece vertil, ivip*u
quod esl, exspectatit.
* Liias addit, ncc erratiies.
<f

480
S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCH1EP. CONSTANTINOP.
smtinebit
?
Alius
auiem,
In
faciem
cttiut
ejm
quit
tubdcm, et quod esi omnium maximum, quod dixerii,
stitel
(a)
?
7.
Emiltet
verbum
$uum
et
liqnefaciet
ea
;
Deum tuum* Per lioc eoim verbum dicil haec omnia.
flabil spinltit eju$, et fluent aquce. Hic mibi exponit
Te effecii faniiliarein, te suum fecii hcredetn, cum
inexpugnabilem et infinitam ejiis poienliam quod
tit communis oranium Dominus , esl praecipue tuus:
eaa
quae non sunl producal subslanlias, ei eas quae
quod quidem est primum capui bonorum. Secundum
faclai
sunt iransmulel, et ad i d quod vull transformet.
aulcm, civiialem in tuto collocavit. Terlium, eos
479

muliiplicavil.Quartum/a belliset tumultibus liberavit

solum civilalein, sed eliam universam gcntem ;
ntque non uno lanlum, aut ahcro, aul teriio icrapore
hoc iecil, sed id fecil perpetoo : non dicit cnim, Qui
posuit, scd, Qui ponit. Quod si bella quandoque aveucrunt, non quod ipse eos relinquerel, sed quod ipsi
resilirenl, id faclum e s l : boc enim fuil perpeluum
ejus opus, munire, in tuio collocare, ut ab omni bello

2. Nalurce operatio in conlrarium mutala. Qtiod

quidem alius quoque propheia signiGcana dicebat :
Qui omnia facit, et ea transforniat (Atno$ 5. 8). E u i ,
enim immobilibus naiuraetermiiiisaHigatasiiil,quaDdo
lamen ei visum fuerit, solvuntur hi termini. E i enim
omnia locum dant et ooncedunL Aliquando quidem
eas mulat subslantias, aiiquando vero manentes mutat in aliam operalionem , et eam quidem qune est ei
atiribuia sinit quiesccre, aliam vero ioducil coniratumultu libcri essent prxstare.
riam : quod quidem fecit in fornace. Ignis cnim erat,
Term fertilitas Dei providentia adtcribenda.
el non urebal: sed q u i in eum injecti fueranl, sen*
Dcinde aliud quoque una cum boc dicil beoeficium,
iicmpe magnam annuam fertililatem, el bonum fruliebant rorem longe jucuudissimum. Mare eral ciiin
ctuum provenlum, rursus bic ipsos docens non terrac
Judxi trajicerent, el aqux non obruebani, sed solinec aeris naturae, scd ejus provideiuke oninia adscridius quam in petra transibant. Sub Dathan ct Abiron
bere. Quam providenliaro ? Eam quam subjunxil dilerra erat, eorum laraen corpora non suslinuit, sed
cens, Et adlpe frumenli tatiat te ? Yide : non dixit
facilius quam mare obruil. Yirga Aaron erat lignora
absoluie, Frumenlum, sed, Adipe frumenti, magnam
aridum, et fructum quam ea quae lerra plaoiau
oslendens prosperilalem. Adeps enim frumenii, fru- eranl, pulchriorem prolulil. Balaami erat asina a n i ctus florem et id quod est opimum significat. Talia
mal omuium bebetissimum, nec minus bene se desuut enim Dei dona, proba et ilorenlia. Optiino ergo
feodit apud cum qui ipsum pulsabai, quara honio
frwncnto eos hic dicit liberalissime cxpleri. Hoc cnim
rationc prxditus. Cum in lacnin conjeciua esi D.uiicl,
significans non dixil, Qui dat, sed, Qm te tatiat.
erant leones, et ostenderunt oviuoi mansuetudinem
4. Qui etnillU eioquium suum terrce. Quod faccre con- non ipsurum qoidem deleta natura, sed mutaia eorum
suevil, ul a privaiis ad communia, et a communibus
operaiione. Mulla alia posbiini videri miracula, etiam
rursus ad privaia transferat oralionem, hoc bic quoin creaiuris. Ne ergo quoniam lit singulis annis, ct
que facit. Postquam enim dixif. Lauda Deum tuum, sub aspectum nostrum cadit, i d parvura esse mi~
uc quis insipiens existimaret eum esse Deum lan- raculum exislinies : considera enim quanium sii,
lum Judaorum, oslendil quomodo sil universcc terrx
nunc quidem videri nivem, nunc vero aquam, et
communis Deus, c i per loium orbem tern exlensa
brevi momenlo lemporia lanlas fieri mulaiiones. Ne
stt ejos proTiJcntia , a privalis ad id quod csl comquis enim mious sapiens, naturali elemcniorum opemune deducens oralkwiem , et ad generalem provirauone ha3c ficri, et ea abaolute iliorum causag esse pudcntiam. E l ideo cum dixisset, Qui emittit eloquium larel, sed sciret quisnam sil q u i imperal, ad jussum ejus
suttm terrce, subjunxit: Velociler cwrrit termo eju$. lotam debis rebus dednciloralionem.ei dicii: Emiitei
Hoc autem dixit, osiendcns eum non solum nosfce
verbum stmrn, et Uquefaciel ea : boc est, jussum : non
rtigionie, scd universi orbis terrarum curam gerere.
enim vis veulorum boc facit practpue, sed Deue q u i
Eloqnium autem bic dicit jussum, operationcm qna
fccit vcntos. Oralioncm aulem deduxil ad elemenla,
providec ct prospicK. Deiodequam sit facilis, et quam
ct ad muialiones qtue sunt in elemeniis, persuadens
rn prompiu ostendcns non noroiiie sohmi sermouts,
crasso et vix ullo sensu prsediio Judxo, cx i i s q u a ?
ecd eliain appeltationc cursus id signiGcavil: et ne
Gunl singulis annis, nosse Dei potentiam, ct facilc ei
boc qnklem galis esse duxil, sed eliam adjccil, Veloesse res cjus ut vult administrare, et a contrariig in
dter. Q*od autero dicit, esi ejusmodi: Quodcumque
conlrarias rautare. Qucmadmodum enim si fuerit lemjuseerit, ftt cum maxima celerilale. Per uuivcrsum
pesias et glacies intolerabilis facileesl illi invecia
eutin orbem terne imperai. Quid auiem impcral ? Ea
iranquillilate omnia dissolvere : ila eliameos qui iu
quas noslram vilam continent quac spectanl ad aeris
capliviiatem abducii fueranl, el bellis vcxaii erani,
administralioncm, temporumque mutationcm el v i cissitodinem. Et ideo subjungil dfcens, 5. Qui dal ni- Hexaplis videas. Yox autem addita TSfrO Caepher, sicut
cinerem significat.
rem sicut lanam: nebulam $icul cinerem $pargit. Hoo
Vox, omnia, deest in Morel. et in lextu SavU. qoi
alius quidaro inierpres dici(, Rorem concretunu He- banc lectionem affert in margine ex alio exeroplari.
() Ha?c verba, Alius autem
subsislet, deerant in
brasus aolem Chephor Chaepher (). 6. Miuit crystal- editionibus Savil. et Morel., verum a Gentiano Herveto
tnm suam sicut buccellas. Ante faciem frigorii ejus qui$lecla fueranl; neque suspicio ulla esse potest, illa a
librariis adjecta ruisse. Haec autem iolerpretatio ezt
(a) \ocea Hebroa) snnt, "TJDtC
, quarum prima
Symmacbi, ut in Hexaplis videas. Mirum autem cum
ftola expriiui deboit: nam illud
Cheplwr, prtunam alii omncs, frigoris ejus ( ), vorleriiU, Sym?el ncbidam signiiicat. lllamque vocem solam Synintacbus machum verlisse. caloris ejus ( ). VOrum
vcrlit, rorem addensatum ( ^&), ut in ipsa series hic de frigore, uon de y&slu agi arguil.
1

479

EXPOSITIO IN PSALMCM C X L V I L

, , .
, , ,
,
. ,
.,
. , \
, *;
,
*> , , ', .
, , [483]
5 , ,
,

1

' ,
,
,
, . ; * ,
. "* ,
, , ,
.
. , . $ . ,
, \ . . "
,
,
. ,
,
,
, ,

. , , , "
. ,
,
.
, . , ,
.
, . " " ,
.
. ;
,
,
.

*
. ,
.
,

;
,

;
,
,

.
,

* Alii .
* A1U .
Savil. *? /.. Morel. .
43

480

, \ ,
.
'. "
[484] ,
.
, '
, . *
.
, , 5 , /

. ,
.
, ,
. ',
, .
,
. "
',

. ,
,
, .
, '
, ,
,
, ,
. "

, , ' ,
,

,
' ,
,
.
, ,

'
, ' , ,
. "
.

* , . , . ; "
, '
, . [485}
" , .
; \, , ,
' , ' ,

, ' , ' , 1

* deest in Morel. et tn textu Savil.

e Savil. conjicil , et vereraeliusquadraret
f AKi * et mox . Mornl.
* , 61 * , beoe in siogolari, quia ad Hebrseum supra meinoralum referlur .
bene babet.
unus referenle Savil. .

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl A R C H i E P . CONSTANTLNOP.

481

, * ,
.

\ .
. ,
. ,
.

. . ,
".
. "
,
,
.
, , ,
, ,

,
, .
>
; ,

& , ,
;


,
.

,
. *

,
,
' .
7

'' , ; "

,
* ,

.
"

.
, , , .
, ;
,

'
; ,
^^;
,

, ,
. , .
- ,
;
*.
, , ,
. ,

"
[486]

. " (
d

* Aqufla, Symmachus.
Uuus .
AliusoU .
* Hsec manca eraul in edit. Morel. et Savil. et ex aHis
exemplaribus restiluU *unt.
c

,
,
.

,
,
,

,
,

.

, ,
,
,
; "
, ,

, ,

/
,

'

,
,

, ,

,
,
.
e

, ,
,
, ;
, , ; , ,
, ,
;
, ; . , ,
.
, ,
.
,
. ,
, ',
. , ,
, ,
*


. "
,

- ,
. ,
6,1487|
. "

Savil. , omissls intcrpositls. Infra Savil. .
Sic ires ms3. In Morel. el3avil. decraL

481

EXPOSiTlO PSAUIUM CXLVII.

facile e i a d pacem ct ad suam patriam rcducerc, et

5. Yidcmus autem cos quoquc qui poenas dederunt
rcstitiiere priori prospcrilali. Non boc solum aulem
Indiluvio.ei mullos alios, et ipsum Cain. Paulua
sigiiificat, sed eliam aliud latcnter innuit. Quidnam ?
quoquedicit, boc ipsum significans : Revclatur ira
Queniadmodum baec, licet molestiam afferant, sx\\e
Dei de ccelo super omnem impletatem et injuslitiam hoiiuul utiliter : ita etiam quae eis evenerunt, ipsis
minum qtd veritatem in injustilia detinent; propierea
fuerunt ulilia, et multum comroodi aliulerunl. Ne quod id quod de Deo cognosci potett, manifestum est in
essel auiera cis amplius ntolestus, ad placidinrem
ipsis, Deus enim illis manifestavit. Invisibilia enim eju$
rursus iraduxil niulatioiicm. Quid bacc aulem sibi
crealione mundi operibus inlellecta contpiciuntur, et
T o l u n l eieinpla ? dixil enim soiurntnodo, Qui dat
(eterna ejut potcnlia et divinitas, ul sint ipsi inexcunivem, sed adjunxit, Tamquam lanam; ucque, Qui ne- sabiles (Rom. 1.18-20). Deinde de vilaquoque verba
bulam spargiL, sed subjunxit, Sicut cinerem; neque, Qui faciens, ne hic quideui eos relinquit ralioni reddends
tmUil cry*lallum sed adjccit, Sicut bucellas. Mibi
obnoxios, ila dicens , Qui cwn justiiiam Dei covidelur voluisse ex his significare quam sint ei omgnovisseut, quod qui lalia ugunl, dujni morle sunt: non
nia facilia et explicala. 8. Qui annunliatverbum $uum
solum ea feciunl, sed eliam fucienlibus consenliunl
Jacob. Alius, Statula. Alius, Jussa. JutlUias eljudicia
(Rom. 1.32). Exislima* autem hoc, homo qui judicas
$ua lsratl. 9. Son fedt taliter omni nationi. Alius, Simi- eos qui talia faciunt, et facis ea, quod tu Dei judicium
Ha (). Etjudkia sua non manifeslavit eii.Videquomodo e/fugies? An divilias benignilaiis ejus, patienticc ei lourursus a generalibus transit ad singularia, < t quaa ganimitatit coMemnis, nesciens quod benigniUit Dei te
erant Judaeorum prcrcipua, volens eos ad majus sluad pamitentiam addudtf Secundum duritiam anieni
dium exeilare. Alque in principio quidcm Psabni
luam, et cor impcenilen*, thesaunzai tibi iram in die
disscruilde sensilibus, el quae prosuntcorpori,nenipe
ir<B et revelalionn et justi judkn Dei, qui reddet unicuide securilaie, de anni feriilitaie, de pacc : bic au- que secundum opera $ua; iis quidetn qui tecundum putem orationcm ad altiora erigil,de lege quae eis daia
tietdiam boni operis, gloriam el houorem, et incorrvptiocst iracians, quod quidem esi maximum genus benem qucerunt, vitam ceternam : iis vero qui cx conlenneflcii, a vitio abducere, deducere ad virtuiem, aniiione verilati quidem non parent, parent autem injuitimum illusirare. E l idco Moses boc stisque deque
lice, ira et indignatio, afflictio et angustia wper omnem
versans diccbat : Quit est ul is populu$ ? gens magm animam homini$ operanlis nialum, Judceiprimum, ei
cui Deus e*l eis appropinquans, ut Domintu Deus no- Groeci (Bom. 2. 3 9).
' ster, in omnibui quibus eum invocaverimus (Deut. 4.
Naluralis lex omnibus insita. Conscientia lex.
7)? Et David rursus : Faciens misericordias Dominus, Vidcs par Inec omnia, quomodo onines, quoiqtiot
ti jhdicium omnibus injuriam patientibus. Nolas fcctl fueriint homincs, eliam anle logem, dant peccalovias suas Mosi, fiiiii hrael voluntates tua$ ( P$al. 401. rum pcenas: ei quicumque virlutis curam gesset unt,
6 7 ) . ElJeremias(6) : Bicest Deusnotter; non repu- ei ab impielaie recesserunt, fruuntur bonis? Quomodo
tabitur alius prceler ipsum. Invenit omnem viam $den~ergo eril aui hoc aut illud, si quid essel agcndum, m tUe et dedii eam Jacob fitio suo, et Israel diledo $uo sciebant ? Sin auiem sciebant, inquit, quid esset
(Baruck 3. 36. 37).
agendum, quomodo dicit, JVon fecit ialiter omni Peccatores eliam anle legem punili.Sed dixerit for- tioni, et judicia sua non manifettavit eisf Quid ergo sit
lasse quispiam: Cuni reliquis bominibus nori significavc- quod scriptum est, et quid sibi velil significare, audi.
rit,quomodo eos punil? Quod quidem puniat qui fuerunl
Scriptam legem nulli alii dedit : naturalera enim intus
ante legem, eteos qui pcccani per universum orbem
babebant omnes, personautem quid sil bonum, qidd
lerrx, clarum est ex iis qwe dJcilChrislos: Regina Au- sccus.Gum enim bominem Deus fingerei, simul etiam
stri $urget el condemnabxl hanc generationem (MatthAZ.hoc illi indidit incorruptum judicium : nempc unius4*2). rursus: Viri Ninivita surgent, ei condemnabunl pujusque suum conscientiae cilculum. Judaeis atiteiu
hane generalionem (Ibid. v. 41). Omnino enim ideo ila hoc procuravil e x i m i u m , ut qune eranl jtista ae legidiclum eet, quod illi quoque rationem redderent: et
tima, per scripla cognoscerent. Et ideo non dixilipee,
illi quidem laudareniur, hi vero punirenlnr. Si aulem
Non fecit in omni genle, sed, Non (ecit taliter. IIoc
non fueral cis ostensom quid sibi csset agcndum,
cst, Non misileis tabulas, non scripta, non Mosen
quoinodo bos condemnaturi eraul? Quomodo au
legislaiorem, non alia qux fuerunl in moiile Sina ;
tem mrsus d i x i l , Vindicabitur tangnis tanguine
sed JHdaei soli peculiari quodam privilegio hxc omnia
Abei justi usque ad tanguinem Zacharia (Mallh. 23. consequuli sunt: vemm univcrsa bumana oalura ba
35)? Quomodo autem rursus, Tolerabitius erit terrce buit sufficientem lcgcra conscieniinc. Q u quidcm
\sodomorum et Gomorrha (Matlh. 11. 24) ? Cum enim
Paulus quoque significans dicebat: Quando enim genjdixit, ToUrabilius, non perfeciam liberalionem, sed
te$ legem non habentes, natura qxiac legis tunt faciunt:
ii legem non habentei, tibiipus sunt lex (Rom. 2. 14).
^eoe pro suia peccaiis dare leviua supplicium significat.
E i idcoJudaei digni sunt majori condemnatione, quod
fiuod si, qui puniti snnt, iam grayes rursus dant pcecum nna cum lege natnrali scriptam quoque legeni
uas, quia ex aliis effugiet ?
acceperini, lam scelcrate et lam nefarie se gesserunt.
() Quis s i c v o c e m p conyerterii ignoramus.
{b) Hic est Barucb, cujusrsaepe dicu Jcremia? adscrlbuotur.
Savil. omitlit bas duas voces, vitam Urnam.
y

48i
S. JOANNIS CHKYSOSTOafl ARCH1EP. CONSTANTINOP.
maximain
eapicbat
voluptatcm.
Et
ideo
dixit
ipso:
Qtiamobrem magnum Dei beneficium eis negligenPaccm meam relinqno vobit, pacemrneamdo vobh
libus evadit occasio majoris condeinnalionis. Qiiod
(Joan. 14. 27). Ei adipe frumenti satial te. Polest boc
ad verba quidem scripta atlinet, sufficiunt qiwedic:a
cliam aliler accipi in Ecclesia de alimcnto spirilali,
snnt : si qids atilem desiderat Psalmum queque suquod
nobis scilicet panem viL-e dederit. 4. Qui emitiii
inere anagogice, non recasabimes hac quoque via i n eloquium tuum tenm : velociter curret sermo ejus.
gredi, bistoriam labefactanies, absit, sed cum ithi
Quisnam sertno ? d i c , quseso. Qui prolatus per apobrcc quoque studiosis adjicientes, qtioad ejas fieri |H>teril. Lauda, Jerusatem, Dominnm, lauda Deum tuum, slolos qnavis penna levius omnia pervolabai. Qtiocirca David quoque alibi boc signiiicans dicit, Domi>
Sion. Nevit Paulus cxleelem Jerusalem, de qua dicil:
Qum sursum e$t autem Jerutalem, libera e%i, qu<& e%lnu$ dabit verbum evamjelizanlibu* vbrtnte multa(P$ul.
67. 12). Si quis auteni insipiens dubitel, ex iis q n
mater nostra (Gal. 4. 26): qucmadinoduni Sion quoque novil Ecclesiam, quando dicit, iVon enim acces- iiunt in elenientis sumat probationem, et discat quosiitis ad montem qui palpalur , qui incentu$ est igne et modo nix simul et acervaiim ct repenle advenii, et
iurbine et caligine el procella, $ed aecessislis ad Sion c\- momenlo temporis toiam lerram operit, non loitgu
temporis curriculo ejus faciem invadctis, sed repentc
wlalem et Ecclesiam pnmogenilorum detcriptorum in
p/tf (Uebr. 12.18.22.23). Polesl ergo de ea quoque tolam cam eomplens. Quoniam ergo erat prophela,
dici anagogice illud, Ltmda, Jernsalem, Dominnm , et consenianeum erat futura prsedicenletn, e l jx-r
iauda Deum luum, Sion : 2. qucniam confortavil seras anagogen significanlem bacc diccre, par fuit uiimmop&rlarum luarum, benedixit filii tuh in te. Eam euim rarelur in eo, quod dtcebatur de elementis. Q<HI
inuniit validius quam Jeruealem, non veclibue ei auteni dicH, esl ejusmodi: Futurum est ut universa
tcrra Dei verbo instruaiur, idque cum niaxima celeportie, scd cruce ciirumsepiam , et dcmirttiatione
ritale. et brevissimo tempore. Deinde ne quts dubipropria3 poteslaiis, per quam ubtque ejos exciiavit
laret, si Judaci, gens una in quam lanto tempore
ambitum , cum d i x i l : Portm inferorum non pmvaietaiitem studii el diligenlire collalum esf, non fuic
bnnt adversu$ eam (Matth. 16.18).
4. Ecdesia oppugnatio et incremenium. In prin- proba : qnomodo ii qai uniYcrsum orbem lcrne bacipto iiaque imperaiores et reges onraes, el populi ei bkant, polcrunt brevi tempore componi, bouiqtie et
civilates, et dftmonuin pbalangcs, c i ipsa diaboli ly- moderali effici, ad confirniandtun id quod d\z\i, scimlt exeinpla ex elemnlis, ntvem nmpe, ncbulam,
rannis, et alia iuuumcra invaserunl Ecclesiam : ilia
giaciem,
qusc breviler iiunt IMIO motncnto letuports.
lameii omuia fracla c l dissoluta sunl et interierunt:
Ne
crgo
ideo
non crcdas \ etsi mens eorum sii faipsa autem crevit, ci in laniam provecia est aliiludiiicm, ut ipsos eiiam cacloa superaveriL Benedixit filii$ d l e mutanda. At nrahi sunt qui resistunt ? Sod ii
qtioqueconeedenc, et locum dabunt. Si enitn partim
tnk t* <. Quemadrooduin cum dixisset in principio,
Crescite et multipiicanuni, et replete Urram(Gen. 1. frigoris, cum vehemetjlhisfueiit, ntmo fcne potcsc,
sed omnes ei cednnl, el locura danl: mitlk) magis ejas
28), uuiversam terram semo pervasil: ita el pogtea,
it et d*ccle omnes gentes (Mattk. 28.19); c l , Prwdi- vcrbo et jussui cedent omnia, qttne ad^crsaniiir. Poeabitwr eimigeliim Itoc in Mo mundo (Mallh. 26. 13); tcst enim mutare subslantias et q u * non SUH! producere, et ad laiHas vires proycbere, ut hxc sint
alqne ipsos eliam fiues orbis lerrae brevi momenlo
lemports jn*sus ejus ocoupavil. Quocirca ipsc quoquc omnibua inlolerabilia. 8. Qui anntintiat verbttm suum
dicebat: Si granum fittmeuti in terram cadens mor- Jacob juslitia$ ei judicia tua hrael. Hic qiioquc nou
iuumnon fucrii, ip$um toium manel: tiaulem *nor- aberraveris , si Jacob spiriialem dixeris, ct Israeletn,
tuutu (uerit, muLum fiuctum a/fert fjoan. 12. 24). E l qiieni Paulns quoque tiovit dicens : Pax vobis ei **rursus, Quando exaUatu* fucro, *mne* trakam ad me- per Israel Dei (Gat. 6. 16): cai gloria in sxctila STip$um (Ibid. v. 32). Alque in principioquidera ex uno cnloram. Amcn.
483

tiMlli naiisunl,cum lege nalurae cresceret niulliludo,

1N PSALMUM C I L V I U .
ei ideo res lanliiis processit: lenipore autcm aposlolo1. Laudate Lhminum de ccelis, iandale eum iu excelas.
rnm nonlege nalura, scd gratia crcscebal multitudo :
2. Laudale eum, omne* angcLi ejus.
et ideo IHIO staiim die iria millia, dcinde quinqne niii1. E s l boc sanctis in more positum propter piiim
lia\deiade iimuinerabiles.deiiide universus orbis tenrai
el graium snum aiiimuni, ut cum Deo sinl aciuri gra. per pulchiam haiic regcaeralionem ediii, aucli sunl,
tias, accersant mulloe laudaUonis socioe, ct horlenclmuliiplicaU sunt,cl quam acceperani beiiedicuoociu,
tur, tit IIOG pulcbrum inunus secumobeanl. Hoc eiiam
factis ipsis oslenderunl : Non euim ex $anguinibu$
n<qme cx volnnlate eariUs (Jaan. 1.13), sed cx Dei gra-feccruul ires pueri, qui qiiaudo eranl in fornacc (Dtt**
lia nali sunt. Z,Qui potuitfinesluo$ pacem. IIoc valde 3), omuein crealuram ad laudibus celebranduoi
acccperanl Iteneliciiiio, et byuinos Deo diccados iwproprte d k i poiest de Eoclesia : uam, quod esi admiravilarunt. Hoc ipsum facil bicquoque, atrinnquo munbilius, cum ea peiereUir bello, pace fruebatur, et cum
dum vocans, supernum etinfernum, seuatlemei cwn
ei omnes poftererat inaidias, in suraiiw securiiaic
qui pcrcipilur sola inlelligeulia. Hoc cliam facil proJla?c */erba, ddnde qxdiique nullia, deeranl in M o r e l . ,
sed babeutur iu Manuscriptis, et a Gentiauo i i e r v e t o lecia
M o r e l . b a b e i , se ergo defiaas, , nt erqo i
suut. .
i,redai.
f

485

EXPOSITIO IN PSALMUM C X L V l l l .

^. 0
* !
,
, , ,
, '
, . ",
, ,
.
, *
'
,
,



,

"
.
, , ,
,
,

,

.
, ,
, ,
,
,
.
'. ,
, ,
, *
,
.
. "
, , ,

,
, *

*

^ . - , , ,

. , " ,
.
, *
,
*
, , ,

, , \

,
,
' .
.
* , [488] ,
. frib
,

.
.
1

fcic rass. Savil. aulem et Morel, U

*, ;.
h Hac, , deerani in Morel.
PATROL.

GR.L V .

4Si

,
. *0

*
, .
, .
*

. ,

, ,
0 ,
, *
. ,
,
>. "
* )
, ,
. ],
6
,
,
, ,
, ,
. <*,
.
;
.
, *

.
, ,
,
.

,

. , ,
,
' .
.
#

1489] ' .
,
.

.
'. , ,
,
.
,
, ,
'
.
, , , ,
, .
, * /
-

Morel. . lit %%i resciipuun e Morcl. f t Sa-

vil.; Montf. . LDIT.

d Uous .
30

165

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

vo\, ,
-
. ,
.
,
) . "
,

, , II
,
.
,
.
, .
,
, ,
.
, , , , ,
, ,
, ; "
. ,
, , ,
,
.
, ,
.
.
;
, ,
.

, (
,
, ,
,
,
. ,
),
. ,
, '^
, ,
.

,
, 01
, ,


.

. \
, ,
, ,
,
.
, , , ,
",

, -. "Otavou/
, , , ,
, , , ,
. ,
, , , ,
,
, ,
* ,
, ,

, .
,
,
,
,
. ,

,
,
,

.
'. ,
. " ,

[400]
,
- . " [491]
.
,
. , " - ,
. , * .
.
, ,
, ,
, - , ,

, , , ; , , '
.

" , ,
, .
.
,
.
, m

, , , '
,
, , , ,
.
, , '
. .
-

" , '
, ***
, ,
. , '
, ,
. ,
, , * <-

485

EXPOSITIO IN P S A L M I M C X L Y H I .

486

pbela Isaiag, ui quando dicit: LaUeniur caii^ el extul pellari () : sicut eliam alibi d i c i t : Calum cmli Demino : (erram emlem dedit fUH* hominum. Et aqnm quos
lei tena : quoniam mherlut est Dominus populi tui
$uper caflos $unl (Purt. 113. 16). Audisti Mosen qno(l*m. 49. 15). Quineiiam hic ipse quoque quando d i c i ( : i n exilu hrael de JEgypto, domusJacob de populo que diccnlem, ex aquts quidem cum has reliqoisse
barbaro, monle* extuUaverunt ut arieie$, et colle* mcutinferius : illas vero siatttisse sublimes suprr terga
agni ovium (PtaL 113. 1. 4). E l rursus alibi Isaias : caelesiia, cum in medio abyssi (irmainenlum siabiliisJSube* pluaul jutiitiam (Isai. 45. 8) Ut qui eniro soli sct, el aquas manere super Ccrga sivjsset.
Laudandi modi varii; Deum ut laudet creatura inaninon sufficianl ad Demn laudibus celebrandtim, quomf. Quomodo atitem poieruiit, dixerit quispiam ,
quo versus obeunt, ut omnes in dicendis hyronis soea laudnre, qu:e neque voccm liabent, ncc linguaim ,
cios accipiant. Ilic aulem hoc crcbro facit, ut quando
..
dieit, El adorent eum omnesangeli ejus (Psal. 96. 7 ) ; nec animam, nec raliouem, nec organom v o c i s , .ncc
meiHem ? Qnoniam dao sunt modi laudandi, gloriaet rursus, Polente* virtute, [acientsi verbum ejus (P$aL
qne ei bonore afficiendi: unus quidcm per vcrba ,
102. 20).
alius vero per visum : his accedit ciiam lertius, qui
Conlra Mankkmot. Porro aliud quoque ex his
est per vitam et recte facta. Nam bominibus non s<>~
confirmat. Quodriam ? Ne quis eorum qui miniis sunt
Ittm loqucntibus, scd eliani tacenlibus, gloria Pct
ractonis compoiee, existimel esse duos opiitces. Quo(iflerlnr : quen>admoditm Cliristus qtioquc dicit: Luniam eirim diversaa sunt crealune, et inier se subceat lux vestrd cbram hominibus, ut videanl opera tvslanliis differuitt (haec scroibilis, iUa spiritalis; baac
$lra bona, et glorificent Patrem veslrum qui e$l in cadh
tisibilis, illa invisibilis; baec quidcm plena eetcorpo( Matth. 5 16) :et rursus, Glorificantes me glorificabo
ribiis, illa vero esl incorporea), ne qnis ex opcrum
(1. lieg. 2. 30). E s l etiam qux fit pcr Iinguam gloridiffcrenlia diversos inducerel opifices, unum conslificaiio, sicut etiam Moses glorificavit cuin Maria, dituit cborum, unum ex omnibns ei caniicum offerena,
ccns
: Cantemus Domino : gloriose enim gtorificatus cst
et eumdem Deum dicetis debere laudari a superna
(Exod.
15.1). Est ctiam quuc lil pcr ipsam crcaluram,
creaiura el iiiferna, binc quoquc oslendcns esse uuuin
ul hic ipsc dicit: Cceli enarrant gloriam Dei : opcrn
ulriusque Opificem. supcreis antem prius incipii,
dicens : Laudate eum^omnesangeti ejut: laudate eum manuum ejus annuntmt fimwmentum (Psal. 18. 1 ).
omne$ virtules ejus (a). Alius, Omnes exercitut ejus :Ita bic ctiam laudateum crealura, pulcbriludiuc, posiiionc, magnitudinc, natura, usu, ndnislcrio, per.scdicens Cberubim, Serapbini, Dominaliones, Prineivcranlia, utililale quac ex ca proficisciiur. Quando
paius, Potestaies. Hoc est aninii valdc inccnsi, hoc
crgo
dicit, Laudale Dominum, angoli, virtufcs, c . r l i ,
ardeniis amoris, omnes excitare ad laudandum cum
luna,
sol, slcll.p,aqun qux cst supcr C;idos : b*c dicil,
qui amaiur: hoc animi qui magnam assiduc capit
unumqiiodquc eorum qux facla sunt digiuun cssc
voluplatem in cogilatione de Deo, qui stupet el misnpienlia Opificis, ct cssc plenum magno roiraculo :
ralur eJHs gloriatn. 5. Laudate eum, sol el luna : laitdate enm omnes UeUce ettumen. Alins, Sleiiceluch (b).quod quidcrn Moscs brcvilcr dixil in principio : Et
4. Laudaie eum, cceli cmlorum : el aquce qum tuper vidit Deu$ qumcnmque fecil, el eccc valde bona (Gen. 1.
ccelos tunl, 5. laudent nomen Domini. Quoniam ipse 31): ndco bonn, ul cum qui fccit gloria nfticcrcnt, ci
dixit, et faeta tunl: ipse mandawt, et creata $unl. 6. speclaiorcm duccrcnt nd oum laud.indum qiu CHJI
Staluit ea in $<eculum, at in swcutum $wculi. Alius, fabricalu*.
f

Slatuit ea manere perpeiuo (c). Prceceplum posuit, et

non prceteribit. Qttxnam causa est, quod cum dc ca>
leslibus poteslalibus pauca dixerit, illinc celeriler
rcsilicrit: et cum ad ea quae vidcnlur orationem deduxerit, de illis prolixius disserit, omnia sigillaiim
pcrsequens, qunc ipferias sunt, ei qux snperius ?
Quoniam ea crant manifestiora iis qui audiebant, tit
qiue vidcbantur, el posila erant ob oculos. Et ideo
Moses quoque de opificio et creatione incipicns, ciim
de supetnis nibil nec magnum nec panrum dixissei,
a cado et lerra ducit cxordinm, el per M>lem, lunaiu,
berbas, naianlia, et qnadrupedes transiens, in homine
dosinit. Cuilos autcm csDlorum hic dicens, ostendii muUitudiDem, sed ideni etiam dicit caeloni ca^Ii.
Uebrxorum enim lingua caelum consuevii casli ap() liaec iatcrpreiaiio esl Symmachi. Hebralcum esl
", W quod Aquila et synmiachus, exercitum, verlcie
ftolent. Vide Lexicon licbraicum ad llexapla.
(b) Haecinterpretalio est symmacbi. Hcliraicutn esl
*YTM. ttteronvania quoque vcriit, ttelke luminis.
(c) Quis sic inicrpreiatus sit ignoraoius.

2. Hanc crgo dicil laudcm, pulcbriludinem coruni

qnx facla simt, qua*. ci, qul illa fccil, laudcs eibymnos
otnparal. Quod Paulus quoque signiiicat, diceus :
lnvisibilia enim eju$ creatione mundi operibus intellecta compidnnlur, et aeierna eju$ potentia et div'mil<t$
(Rom. 1. 20). Quineliam bic quoquc prophcta, cuui
dixissct crcaluras, ct cx corum quac vidcntur aspccln
illorum pulcbriludinem reliquisscl disccndam, niagnitudinemque et eortini utilitalcin , ipse aliam adducit
causain dicens : Ipte dixil, et facla tinil: ip$e mandavit, el creata sunt. Statuit ea in ucadum, el in uvculum Mcuti. Praceptum potuit, et non prateribit.
Mundus et opificem habet, ct crctUus est; stabililm
mundi, et mquabUUas vicissiludinis iemporum ; conh
Maniehwos. Quod itaque sint quidem puicbra et
admirabilia, vel ipse visus indicat: quod aulem Iia
beant opificem, ct ncc casu sint, nec increaia, potest
quidem vcl cx ipsa inlerprelatione perspici. S i quis
() Ca?lum ncbraksc esl, , cwli, plurali terminalione.

487

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

atitem dnbilet, aroediscai Itabere illa creaiorem ei

opificeiii, et qui illis providel, canimque curam gerit. Duo euim hic ponit, vel potius tria, alque actoo si
quis recle perpendat, etiam quatiior : quod id quod
e&t feceril, c i ex iis qaae erant fecerit, el facilc
feceril, et a se facla regat ei adminfetret. Dieendo
cnim, DixU, ostendil facililaiem ; ut eliam Paulus
igniiicaas, dicebat : Qui vivificat mortuo$, #1 vocat

faeiunt verbum eju$. Alius, Ventus Tgphom (), f.

Monte$ omnet colle$ ligna frtictifera, et omnet eedri:

10. bettie, et umverta pecora, terpentet, et volucra
petmai*. Qnanam ergo de eaosa traciat hoc modo
oraiionem ? Ex reduodanti copia ostendens Dei providentiaro. Si enim qua? videntur esse inutilia, etgeneri
h o m i n u m infesta, adeo sunt bona, adeo otilia, ui ipsa
quoqee laudem Deo oiYeraal, et eum gloria bonoreque
qttas non sunL, tamquam qucR sunt (Rom. 4. 17): no- afQcianl propter suum opificmm ; cogita apud le
inine vocalionia nobis faciliialem mdicans. Quod
qualia sunt alia. Et si videlur, persequamur unumautem qiu facia sunt regat ei conlineat, ipse proquodque eorum quae dicla sunt. Dracone$ inquit, et
pbeta rursiis osiendit, subjungens : Statuil e* in emnei abym. Draconee bic dicit oeie : sicot etiam
tetenmm el in seeculum tmculi. Preeceptum posuil, 1 alibi, quando dicit, Draco hic, quem forma$a udill*non prateribit. Vidc quomodo liic quoque rursus
dendum ei (Psal. 105. 26). Mullis a v l e m in locis Yideri
osienderit polesiaieni, auciorilaiem, non aolura
poiest boc animal Ua vocari.
quod eialuerit, sed etiara quod Pmcepltmi dixerit
5. Et q u o m o d o , inquiet quispiam, laudat boe eum
bumanis diclionibus ejus operalionem indtcans. Sieui
q u i ipwm fecit? Qaomodo auiera non laudat? Quando
enim tibi dicere et praeciperc esi Tacile : ila Deo faenim videtis magnitudioeuj, c o r p o r i s composiiionem,
cere qnae non stiiii, regere e l conlinere : imo vero
quam apenissime Scripiora n a r r a i in Job (Job. 40.
non Ua babet, sed est longe facilius. Neque enini
11. $qq.) : quomodo n o n adiairaberie OpiQcem, qm
verbis potest explicari surama facilitas cum qua fecit
lanium animal produxit ? Neque vero propler eoUru
omnia. Ncque vero est aolutn admirabile quod regit
magniludinem, sed etiam quod *pars marie ionavigael conlinet, nec quod termini nalune staut fixi ct
bilis, iii qao ageret, ei a l l r i b u U sit. Esl aulem jure
immobiles, sed quod tempore adeo infimto. Gonaidera
mirandum qtjod proprios limites non iransilial, cura
quanlum esl aevi spatium, et eoruro qtuc sunt nibil
sit e f l e r u m ac 8Yam aniroal, e t longe m a x i m u i D ;
cst omnino coofusum : non mare terram inundavit,
sed in suis dcgeus locia se conliueai, et non solum
uon sol ea q u vidcntur exussit, non cxlum labefain l e r r a m non egredialur, neque i n iocum habiubiciuin est, non nociis, nec diei lermini confusi eunt,
lem, sed ne in pariem quidem roaria qn* apta sii a<l
non temporum conversiones, ncc aliquid aliud ejusnavigadonem : consumat genera piscium, scd
tuodi; scd unumquodque eorum quae sunt et tuperne
inira syam regiooeui vilam d e g a L Nec ba?c solum
ci inferne steiil, diligentissime imposilos sibi ab i n i uiiranda s u i U , sed abyssi eiiam profnnditas. Quod
t

110 fines ad ungucm scrvans. Poslquam ergo dixit de

snpernis creaiuris, et de iis q u sunt in cxlo, descendil in lerram. Qaod autem fecil in supernis creaturis,
111 inciperet quidem a supercaeleslibus, descendcret
autcm ad caeleslia, hoc eliam hic facit, a cadeslibue
ad lerram transiliens. Quoniani eniin sunt nonntillt
qui dicnnl ea quidem qaae sunt in caelis esse digna
Dei opiiicio : qunc suntautem in lerris, reprehendunt,
quoniam ibi sunt scorpii, leones, viperae, draconee,
ei reliqua belluarom genera, el arbores infrugifera,
eis veluli respondens, alia rursus ratione orationem
aggredilur. Yide aulem quid facil: bonis quae gunt in
confesso pratcrmissis, ovibus, bobus, quonim usum
osiendit ipsa experientia, asinis, camelis, ei qua>
cumque apta sunt nobis ad onera vchenda : in iis
qu;c videntur essc inutilia, versat oraiioncm, dracones in mcdium adducens, partem maris innavigabi]ein, el qu& videnlur afferre molesiiam, ui ignem ,
grandinem, nivem, glaciem; deinde arbores infrugi leras, monies : deindo rursus latis campis reliclis el
nptia ad agriculluram, atque ad uttlium miliumquc
frucluum provenlum, transit ad monles, colles, e l
loca deserla, et scrpentum nieminit. Ut ha?c sciamus
aperiius, ipsa verba audiamue, Posiqoam dixil, Prosceptum potuit, et non prteteribit, subjunxil: 7. Landate Dominum de terra, draconet et omnes abym : 8.
ignb.grando, nix, ylacies, spirttus proeellarum, qua

aulem in animali, boc eliam cerui potei in mari.

Nain curo veniorum flaubus ait inlolerabile, et uulam babeat aquarum copiam, non erumpii ex propriis terminis, non inundal lerram vicioam, sed ipsum
quoque eet alligaium vinculis imroobilibus, licel sil
aiioqui iiaiura aquarum insoiens. Cum autcm tanta
sit magnitudine et a tamis spiritibus impellalur:
considera quaoli ait miraculi, nec per incondium
molein, nec per magnKudinem, nec per vim Iniolerabilem euo loco excedere, eed in tanta perturbaiione
ordinem et mt>dum pulchre servare. Ha?c ergo apud
te r e p u U n s poieris biuc quoque Deo laudein ei hymnum lexere, el ejus adinirari potentiaro, sapieniiaiu,
virluiem, potesUUiin. Sunt eliam ineffabiles alix IHH
nim r a t i o i ^ s , qua* ipse novit qui feciu Et idco dixii
quispiam, Ne dixent, Quare hoc? ad quid hoc f Othttia
enim ad u$umip$iu$ facta $unt. lgnh grando uix,
glaaet, $piritus procellttrum, quat faciunt verbwn c/s
(Eccli. 5 9 . 2 ) . Adjicil bic quoque aliod iis quac dicia
suiu. Hoc eniro in priori Psalmo adinirabatur, qaotl
brevi momento temporis totam lerram pervadat nii,
9

glacies, quod cpucrescat, quod mutetur, quod in con-

traria conyerlatur : hic aulem, quod et qo*

scripsimus, non conuemat, cum Morel., Savil. et Iitirp r e t e ; Montef. et consvmat.
( ) Inlerprelis n o m e n n o a adscnbitnT. Yix P W J ^ J ^
AquUam,aut Symmaclmm, v e l TheodotoooeiHjiJben"!
c r e d i d e r i m esse v e l qtilnue, v e l eexue, ve s e p H B * wUonis.
1

487
#

4K8

EXPOSITIO IN PSALMUM C X L Y H K

* , ,
, .
, , *
\

, *
.
" ,
, "
, .

, .
"
, ,
, ,
,
. " ,
^ *
, *
, \ .
, *
. ,
,
, * \ .
, *
, , ,
, , \, '


.
" , . "
, ,
, [492]
.
'
,
,
, , ,
, ,
,
. *
, ,
, , ,
, ,
,
, , , , ,
, ,

,
, . " ,
.
,
,
,
, Savil. legendum pulat .
fc Uirns .

'
, ,
,
,
,

. ", .
, ,
* ,
.
;
. ,
, ,
,

. ,
. , , .
, ,
, ,
.
.
1

. ; .
;" , ,

, ;
, )
.
, ,
,
, ? , ,
'
,
' [493J .
, , . " ,
.
,
,
. ,

. "
, ,


,
.
,
, , , .
,
. ,
; ;
. , , ,
,
,

.
.
, (5
, , ,
, *
, , ,
c

Rescriplum $ cuni Morel., Savil. et iniwpr. j

Monlf. . LDIT.

*89

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMl AKCIHEP. COiNSTANTlNOP.

490

, , -

, \

. " -

, \

, . , ,

; .

\ ' , , ,

, ,

. ,

; ; ,

, *

. ,

oot ,

, ,

, \

, .

, .

" ,

, . "

, ,

, -

, ,

. [495]

, .

, ,

. " , ,

[494] , ,

, -

, , -

. -

, ,

; , . "

, ,
;
, ,
,
,
,
, .
; .
;;
.
. ,

."

,
, , , . ,
, ,
,

' . &
; "
,
, , ,
, \

. "

, .
" ,
,

'

,
, '
; " ,
,
, ' . *
,
, .
, &
,

; . ,

. ^fo-

, -

EXPOSITIO IN PSALMUM CXLVIII.

490

erant, facU t i n t : qiiod quae facla suni, maneant, el

nosirum genus iuleriret Quemacknodum ergo cultia
agris opos habemus ad boc, ui alamur, ita etiam lignis
qood maneniia funganlur muiiere ministrortim, licet
infrugiferis e l lapidibus egcmus ad boc, u( doinou
siot expertia rationis, el jvssum ejus educal in opue
cum maxinia obedicntia (Psal. 147. 5. 6 ) . Jmo vero sediticemus ct alia innuoierabilia ex ew c o m p o n a mus.
unum saepe jussura ea perfecit quse sunt suaple natu4. Quid commodi $erpente$ et $ccrpii a/ferant.
ra contraria, qaemadmodutii io fornace Babylonica
A l serpentei, inquies, scorpii, dracones, et leones,
ignis ot nrens ei inrorans simul factus est. Hoc ergo,
qeid ad vitam ulile aiTerunt ? et quidnam c o m m o d i
inquit, mereiur graiiarum aclionem ? Eamque certe
ex eis pcrcipitur ? Plurimum, idqtie inenarrabile, ncc
maximam. Deus enim aeque eat laudandue et cum
miuus certe q u a m ex mansuetis el cicuribus. Illa
punil, et cum a supplkio eximit. Utraqtie eniro sunt
eidm suut a p i a ad usum corporis : haec vero et tibi
curationia, uiraque sunt bonitalia. Homines enim boc
nieium
aflerunt, el ut sis niodestus el tomperaius
qnidem Caciunl propter bonitatem, illud vero per
efOciunt,
et ad certamen inslruunt, el peccalum primi
iram et improbiutera : Deua autem ulraque propier
parencis
t
i b t . in memuriam rediguni, et ostenduAC
clcraentiam. Opoiiet ergo eom aeqtie laudare, et quod
quanlorum malorum causa sil inobedicttlia. Neque
poeuerit Adam in paradiso, et quod eum expulerit,
cnim ejusmodi fene antea homini lerribiles, nec ab
et agere gratias non solum pro regno, sed eiiam pro
eo
fugiendtf, sed cicures et m a n s u e t a B . Eas ilaque
gebenna. Eam euim et fecit el minatua est, ut a vilio
deduxil Deus ad Adam, c i ipse eis nomina impoemi.
liberaret. Queinadiiiodum ergo medieum non eolum
Serpens Evam alloquitur, et Eva non rcfugit (a).
nulrienlem, sed etiara fame excruciantem; solum
Postquam autem pralerilum esi mandaluin, et Deo
in forum educenlem, sed etiam dorai alicubi inclunon esi obediium, plurimum b o n o r i detracium esi.
denlem; non aoltim ungentem, sed eliara urentem
Quando ergo videris leonem, qnaudo videris serpenet eecanteni adroiraraur; elsi enim aunt coalraria
tem in meulem rcvoca, qu33 in sacra narranlur biquae flunt, unum tamen fiuem respiciunt : ita eiiam
storia, el ha?c cxbibebunl t i b i non parviitn pbiiosoeportet Deum laudare pro omnibus, aique adeo multo
pbiaB argumenium. Fac quoque i n nientem libi redcat
magis, qualenus bic quideni Deus, ille vero bonio :
Daniel, quomodo poslqnam a d anliqnam rcversus esl
et quod res quidem eorura aaepe aliter eveniunt, qu;e
iiuaginem, conlemplui illi eraut lerribiles beaiiae:
autem Deua facit fiimt cum summa sapientia et cura.
quemadmodum et Paulo vipera (Act. 2 8 ) : nec parGrando aulem et ignis non soliiin ptiirivit, sod etiam
vum binc colligcs aninii sludiuni, c u r a m ct diligenliberavit a supplicio, el bellis finem imposait, el iutiani. Cum his aulem alitinde quoque possuimis in
vadenlee inimieos repulit. An nescis quaetiam in ifigybis admirari providum Dei consilimn el dbpensaliopco per bacc elemeuta tuiracula facla suni, et in Junein. Quodnam ? QuoJ bis assignavit loca remola ab
cteis, ef in hac noslra generaiione () ? Tanta eet
urbibus, nempc solitudines : c l cum sinl adeo (crriatitero poientia jubenlis, ut quse per angelos illos, qui
bilcs, non vcrsanlur in civitaiiUis, nec irruuiil in e<w
in solam cadunt inielligentiara et magnas poteslates
qui in illis babitant > sod eis placet solitudo, e a
faciebal ea rape etiam per elementa factal admiracontenli sunt, cum Dtius ab inilio b o c eis assignavebiliter; ut quando baec angelus quoqiie fecerit, nemo
r i l , ut locum aplum in quo dcgerenl. Qunndo enbn
paulo insipietiiior id ilK allribuai, sed ei qui imperaludormie, illac pervadunt soliludinem. Q u o d c i i a m
v\t. Angehis bello flnem impoeutt ? Imposuit quoque
prophela alibi oslendii, sic dicens : Posuiai tenebrus,
grando. lineremit primogenila aiigelus ? Maria quoet faeta est nox ; w ea pertransibunt omnet bctliw tylvce
que procella populum interemit. Pro omnibus ergo
(Psal. 103. 2 0 ) . Yidisti quomodo tiunc quoque libi
clemenli Deo age gralias Honu$ et omnet colles, ligm manenl Uii vestigia iinperii, qux ctsi sinl conci&i ct
(ruetifera, ei omnes eedri: be$lw, et universa pecora, mutila, babeni U i n e n aliquam speciem veieria 1>serpentes, et volucres pennatm. Vide quomodo luben- ris ? Tamquam enim servae relegatx sunl, et lempore
lius immoralur iti hia qua3 sunt inutiliora, montibus,
el loco a nobis procul remotrc : ac nisi tu cas- iiivasallibus, collibus, animalibus, serpenlibus, el Itgnis
seris, eaa te non i n v a d u i U , sed versaniuc in soliiudiiiifrugiieria. Quae enim snnt fnigifera, ex seipsis apernibus. Q u o d si angeris ei alTlictaris cur terx factao
lam ostendunt utilitatem, aictil et plaiii campi, et
sunt, valde desipis. Si enim le rectc gessecis, nidlum
inansueu animalia : ferae autem et serpeiitea, mondamnum cx eis accipies : si a u l e m a fena damnuni
les, ei infrugiferae arbores quamnaro, inquit, puias
accipis, c o g i i a te saepe mulio majus accepisse ab b o lilitatem afferunl ? Multam certe, et quae iiostram
minibus. Est enim h o m o quavis f e r a delerior. Ea
iuna valde contineai. Nam et ad diiicia montes el
enim ipsam pras se fert fcriialem : hic autem sub percIIet el ligna mfrudifcfa suni nobis valde apia : ei sooa buroaniuiis cclat improbilaiem : uiide e l i a m Hx
nisi ea nobis auppeterent, nihil vetarel quominua
() Qvod Eva ad serpenus occursura non atifugeril, nil
() Cum dicit illa per graadinem et ignem a Deo patrala
mirum : cum, nouduin admisso peccato, imperiom ia feras
nnr.icula eliam sua a?ute aocktisse, id haud dubie siguitiet bestias oblineret homo : sed quod loquentem audiens
cal, quod snb Juliario Apostaia conligit, quodque ipse nar- serpenlera, non extenrita, non obs/upefacia fuerit, id TCIO
rat in Orauone de sancio Babya et conira gentes, Tom. %
non ila facile explicalu est. Eam vero difficullatcm bic nou
tangii Chrvsoftoinus. Sed, quod eiiani ail Uom. 9 in GcneuDi cum lemplujD Jerosolymiuoum resiaiirari jussisset impius priireps. xai , iiiquit tbrysostomus, ' shn, argumentum hinc vahduni mutiiamur, feras ab iniiu
non fuissc botiiiiri lurribiles, quod tva sorpeirteto i n l u i u
, iiiaiisciil, el ad ejus cousi)ecluui uoacxborrucriu
.
v

191

S. JOANNJS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

m
gcrens, et ne plo quam feriiio rilu mnlii vivercnt,
ut ssepe difficile caveaiur. Sed li sapiieris, iiec fera,
providens, veluli quamdam curras rcgendi a r t e r a ,
uec homo aliqtrid mali faciet, ted etiara maxime te
navis g e b e r w n d setentkim, magislraies et regna
juvabil. Quid dico, fera ei bomo, cum ipse quoque
largiius esi. Si ergo sU priucepe, am magistrattim
diabolua modo teserit Job, sed ellam milte
gerae, benigno Deo age gratiae, qood taiHa? cura? et
coronarum occasio fuerit? quid dico, fera el homo,
diligenlisc tibi data sit oecasio : s i privatos, ninis
cmn eiiam ab iis qnat iii te enni elementie, ai fueris
age graiias, quod babeaa qui tui coram gerat, nec
negligens, longe sia graviora paeeurn, neftipe a bile
permitlat, m te improbi iasiditf circnmventinii oppriTCI ptiuita, ei immoderafkme aliqua redtindaiKem
want . Seu i d fenectutem perveneris, sea eis jueorum coaiam despexerfe? Adeo sobria etvigdanli
tenis, Deo age gratias. Hoe enim maxime probat ktt
iuenie ubtqoe opus eat. Sed qtMmadmoduin si fueria
Psalmu* per omnia, qood oporteat Denm laudare prt
ncgligeHS, maxinntm inde rtamnum aeeipiea : Ha sl
tmnlbos, aeu sis inagislratus, sco pritalus: el ideo
anentoe eis t i vigilane, uoti lete nee conlemneftdum
boc eigniftcana dixit, Er omnet popx/?. Seu fueris
accipiet coiwmodwn: nnirer&nm enim in libero tul
inquit, aeiiex, sen jorenie, seu v i r , aeu mulier. {
animi arbitrto sffum est. Quod esi ergo nix fn uniQui* txakatum e*t nomen efus toliu*. Alius, Quk
vcreo, ei Igrds et spirims procellarum, hoc est in
peremmen.
44. ConUtne eju$ super lerram el cmium
corpore pmtita, sangtris, ei bilfe; et ea oportet sapien*
iseiitie regere ct adminisirare, ol ex eis aliqira capia* Alhis, Et bgmnxu ejus. Et *x*Uab4t cernu pojmti w
Bgmnu$ omnibu* umclit eju$, fitiis I$rael popwb
utilitas, non avtem deirimentum. Et quid dico de
propmqumiti sibL Quod aotem dicit est ejusmodi:
corpore, cum anima qooque babeat nennalla, qoae ei
Ostendi ex iie qux videntur omnibtje, ejns proTideaetvtria pervcnire ad immoderaiionem, morbi fiuiit,
l i a m , gloriam , majestaiem : oportet aatem ipeam
sed si ea eastigcs et RKMtereris, Aunt adminicula ? Ira
laudare non eb hacc aolwm, aed etiam abaque hii:
enim, t i ea ut oporiel utaris, est salutare pbarmacum:
nam ante haac , et sine bis ei obiigit aliimdo, gloria
sed 8i immodorale, caiisa ost ^ x i l i i . E l copidilas, si
et ab omnibes graliarum adio. Hlud autom, Ejm
inoderate eam regas, le pairem efflcil; esl enim ad
ea/tiN, dixit, ut ab iis, qui vere dti nora stinl, distiafilios procreandos uiilis; scd si cam erumpere sinas,
guerelur. Deinde evebetts rursns aedkorem ad t\in stnpra et adolteria te sxpe eonjicit. Ne eulpam
crgo in res confcras, sed aemper in luam mentcm. Uorein ooniemplalionem, a terra rvrsas eum in cadmn
iransiert. Qoemadmodum enim i n principio e earfo
Si eam enim neglexeris, a teipeo qnoque laedcrts, ei a
proprio corporo perdcris; sed si ejus curam gesse- in terram descendi4: iia ab omnibus quae -ftdentor
effert rursus houiineBi snpra ca^lum, dicene: (AMIr i s , nec a daomonibus qnidem, nec a diabolo, tan(euiQ ejui iuper cmlum $t terram^ Boc est, Edanui
mm abest, ut a feris, aliquid grave aut inolestum
aupernae poiesiates, quas aub aspecium noa cadual,
patiaris.
el inielligeniia sola comprebenduiiliir, non cestanl
Magiitratuum necestilas.f I . Rege$ imm, tl ornnet
Deo gratiaa agere et laudare: Deus tamen, qui ulis
populi. Alius, omnii tribns(a). Principa et cmne$
eai et lanius, nos quoque dignalus est auum populum
jndkes terrct. 42. Juvenes et virginct. Alius, Eleeli.
vocare: nec aolum vocare, sed etiain erigcre eiextoiSene* cum junioribui. Alios, Cum juveiribu*. Laudent
vomen Domini. Hic rursus loquitur de alio genere lere. E l ideo subjunxil: Et exaltabit ctnu populim:
bac ruraus ralione ad majorem ejus cultum aiuabens,
providcntis , nempe de principibus : qtiod Paulus
el osiendene se eorum eullu et vcueraiioiie inqitoqne in epistola ad Romanos ponit, sapientissime
digeotem (qiiomodo emm cui natura esl aiiribeia
osiendens boc fuisse opus Dei providenliae, in cos
gloria, el lot et latiiae suLjccue snnl creamrs ?), sed
qui magistratus geruttt, l in eos qui illis parcnt,
nnivertnm diVteisse. Dei enim minister etttibi inqtiit,propter solam bonilatero eos sibi peculiares effecissc
in bonum (Rom. 13. 4). Si boc autem sastuleris, et familiares, clarosque et iiiiignes reddidisee pcr
univeraum orbem lerne. Quod quidem eigaiftcani
niversmn interit. Si enim cum nunc sunt principea
d i x i l : Hymnu$ omnibut $andU eju$,flntlvael,pop^
et magUratiis, nuillique simt in eis comipli ac deappropinquanti tibi. Ne eos enim ideo socordiores ei
pravati, lanlus lamen rei est usos, ut eliam cum mali
supiiiiorcs redderet, quod eoa populum ejus dicerci,
sini, mngna ex eis capialur nlilitas, cogila apud te,
et in boc solo nomiee fiduciam collocanies, aaiaia?
5i ii quibos sunt crediti magistratus eos recte gcrevirUitero negligerent: posiquam dixii Bgmnut ommreuC, quani betie cum genere humano agerettir. Sed
bus, npa dixil absoluie, Hominibus, sed, Sauctisj**
iuagistralus quidem conslituere, fuii Dei opns: quod
c l rursus poelquam dixii, Eilii$ leroW, adjecil, Populo
autem improbi ad eos provehantur, et eis tion o i
appropinqmtai $ibu Alins autcm inierpres pro
decet ulanlur, csl bominom improbitatis.
csl Bymnut, dixil, Lau$ (). Qeod erga dicit esi
5. Dicit ergo oportere magnas Dco gralias agcrc,
cjusmodi:
Si sancli silis, si ei appropinquctis, magnain
quod sint et rcges, et judiccs. Certo cnim ordine ct
gloriam conscqnemini. Sunl enim cjiw oroiiia perennia
modo consiilulac bominum adminislrationis curam
1

() Hcbr. WO^yh^,
quam vocein Psal. 2, . 1, Aquda
Tcrtit , iribu*. Haec igitur inlerprelatio vidctur esse
Aquibe, qui snlet semel usurpalam bilerprelaliotiem ut
plurtmuin adhiberc. Scquenles interprelaliones quorum
kint igtioralur.

post hxc verba, instdm circwmentm W ^ f '

luuts addit, juvems et vurgmcs, sernore* cum
(a) Quis ila verterit igtiorainus. Hebraicuw cst,

491

EXPOSITIO IN PSALMUM

,
. ' , ,
,
. \ ,

,
; ,
^
,
, \ ;
. ''
^ ,
)
|.* ,
, , ,
. [496]
, ' ,
. ,
,
, , ,
; , ,
,
. ,
, *
* ,
.
,
, ,
, *
, ,
, ,
.
, . ',
."
.

. ", .

,",.

. ,
'
, ,
,
.
, , . ,
.
,
,
,
, .
,
, ,
.
*. , ,
,
.
,
, , .

CXLVIU

, ,
*
, , ,
. , ,
.
,
, , .
, , &,. , [497]
, , , , . "
. ", " . , .
.
,
, . "
,
, ,
,
. ,
,
. ,
,
. ,
. "
,
,
.
,
, '

, ,
.
,
,
' ,(.

;)
,
. "
,
,
. "
^
, ,
,
, , , ,
* ,
,
, . "
, , " . "
, ,
, .
, c

Post nnus addil ,

.
b Cujiis sit baec lectio ignondur, ut et sequens xal 4
.
Savjl. . Tnfra idem Mox
idem in marg.
... ,
d litis .
c

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

495

. '
,
,
, \ ,
. .
[498]

> .

"^ $

'. $
. .
* , , *
, , .
* ,
,
,
,
*
. , \
, ,
$ .
, , ,
I $, . 7 f

.
$ \
,
;
,
. 71
. .
, \
.
\ .
.
, , ,
,
, .
.
. ,

, , '
. $
,
, ,
; ,
,
. ,
, ,

, Vv

,
, . ,

, . ,
, , ,
, - , '
, .
,
, . [499]
,
;
,

b

Ulius , "
. .
b fiins .
Lnus .
c

. ^
. , ,
, ,
; ,
, .
,
.

. "
. ,
.
,
.
,
* , ' ,
* ,

,
*

$ ,


.
'. *
, ,
.
, ,
. ,
,
,
. " ,
,
. '
$ ,

, ,
.
,
. * kt
. '
, ;
. " ,
. "
' , ,
" '

, , *
. ,
* , .
,
. . 0<
, , , ',

, ,
, [5001
.
, . " ,
.
.
,
, ,

e

4 Unus . Savil. cooj. .

c Unus .
f Uuus )

494
m
EXPOSITIO IN PSALMUM C X L I X
ei perpctua , ul qui sit tam dives, et tantam gloriatn
quoque verbis osiendil idem desiderium, dicens,
babeal. Oportel autem noslra quoque deinceps conseQuando veniam et apparebo ante faciem Dei(Ptal. 41.
qui et nos etiam insignem splendorem assequemur,
3)? Tales enim auni sanciorum animae, sieul anima
gratia et benignitale Domini nostri Jesu Chrisli, cui
Pauli, qua3, qiiod excessiis ex bac vita differretnr,
gloria et imperium in saecuk s&culorum. Amcn.
ingemiscebat. Et filii Sion exsullenl in rege suo (2. Cor.
5. 4). Vides eum significare, id quod antea dixi, per
1N PSALMUM C X L I X .
familiaritatem et conjunctioneni esse eleclum ejus
i . Canlate Domino canticum novum.
populum ? E l ideo subjunxil tllud, In rege suo. Non
eral enim solum Rex ratione opificii, sed etiam
1. Si spccletur quidem anagoge, diclnm est Novi
Testatncnti novum canlicum. Facla sunt enim lunc ralione conjunctionia. 3. Laudeni nomen eju$ in choro.
novaomnia.Teslamentuin: Statuam enim, inquit, vobis Vide rursus et bunc resplendere concenlam. Ideo
(esiamentum novum (Jer. 31. 31); crealura : Si qua enim instiiuti sunl chori, ut omncs simul concordUHis
eniin, inquil, tn Chriito novn creatura (2. Cor. 5. 17); ammie laudes oflerant. Hoc enim signiiicat Pauiiis
homo : Exuentes, inquil, veterem hominem, ei induen-per boc quod dicit, Non relinquenie$ congregationem
tes novum qui renovalur in agnilionem secundum imagi- suam ( Hebr. 10. 25). Hoc autem significat etiam
nem ejus qui creavit ipsum (Colost. 3. 9). Propier precatio, quae simul afferlur ab omnibns: Pater notter,
qui e$ in ccelh (Maith, 6. 9); et, Dimilte nobh debita
novam ergo vitam, et alia oninia, dicilur Novum Teslamenlum, elnovum ejus canlicum adhoriatur nunc nostra ( Luc. H . 4 ) ; et Ne nos indueas in tentationem; et, Libera nos tnato ( Malth. 6. 43) : nomine
cnncre propbela. Si autem spectetur hisloria, novum
plurali ubique utcntes. lia eiinro docebantor aniiest canlicum, quod pro vicioriis, pro rebus recle
gesiis, pro successu prospero, pro iropocis ac irium- quitui cum numeroso concentu Deo canereel psallere,
pbis clarum et in igne erant dccanlaluri. Lau$ eju$ omni ralione inslituli ad carilalera et concordiam :
In lympano et psallerio psallant ei.
i/i Ecclesia sanctorum.
2. Psalterium tuperne movetur. Nonnullt quidcm
. Gratiarum artio in quo conmtat. Vides quomodo
ame verba requirit gratiarum aclionein, qux lit per Jiortim instrumeiilorum rationem snmentesanagogice,
dlcnut tympaiium quidcm requirere carnis noslrce nior
vilam et bona opera : et bos dcducil in cborwn lautificaiionem, psalterium aulem, ul in taelum aspicialur.
rianlitim? Non sufficit enim vcrbis solum grntiae
lloc
enim inslrunienlum a superna parte moveHir,
agere, nisi cliam factorum virtns concurrat. Laut
ejifs in Ecdesia $anclorum. Aliud qnoqnc bic docet. uon ab infenia, ut cilbara. Ego auiem illud dixorim, per basc instrumenla olim s\c ductos fuisse,
Ostendil enim oporlere simul et cum omni concenlit
propier
ingenii eomm bebetudinem, ci quod paulo anie
laudes offcrre. Ecclesia enim esl nomen convcitlus el
avulsl
essenl
a simulacris. Quemadmodum ergo concongrcgnliouis. 2. Lictelur hrael in eo qui fecit eum,
ccssit sacriOcia, ita eliam bajc permisit, ad iinbeciliilaAnte singularia bcneficia ponil generale, per ea qune
tem eorum se aecommodans. Ab eis ergo hic exigil tit
stibjunxit propemodum adbortans et dicens: Age Deo
cauanl
cum gaudio. Hoc enim sibi vtrit illud, Lavdent
pratias, qnod curh non esses, te produxeril, et libi
nomen
ejut in choro, cun. modulato concenlu, cum vka
niiimam inspiraveril Non est eiiim hoc qnoque parpura. Deinde eos rursus ad majorem animi alaerilalem
Tuni genus beneficii. Hic autem aliquid etiam ostenexcitins, dicit cjus qui canilur in eos benovolenliam.
dii aniplios. Non solum enim oslendil creaiionem,
Subjtmgil enim : 4. Qnia beneplacitum ett Domino in
S(>d etiam familiaritatem et conjtinctionem demonsirat
populo $uo. Quid cum hac possit prosperiiaie COIH
sic dicendo : et jubet gralias agere, non solum quod
ierri, quando Deus fnerit clcmcns et propilius ? Et
ipsum fecerit, sed etiam quod suum populum. Vides
exallabil mansuetot tit talute. Vide rtirsus qnomodo
qitomodo eum uniens et conjungens Deo, non volt
ponat et quoe Dei , ei qui! hnmiimm. Queniadrnm soluminodo gralias agere, sed cum gaudio, cum
nioduni ergo superius ab eis graliarum acliunem c x i lanilia, ardentique et incitato animo. Ha*c enim
gens, qiiae Dci eunt inlnlit dicens : Quia benepiacitnm
ornnia significavit per illud, Lmietur. Ejus ergo qui
e$t Domino in populo suo: ila etiam hic nirstis qnx
agit gratias, requirit affectionem, ut ardeal desiderio,
Dei sunt proinitlens, ca eiiam exigil quae sunl homiul exciletur amore, Deo qui laudatur, tolus omnino
, diccns : Et exaltabit tnansuetos in salute. Exaldcdicetur: sicut hoc ipsum quoque alibi signiffcans
lare enhn cst Dei: manstietum autero ease, boniimuit.
dicebat, Quemadmodum desiderat cervu$ ad fontes
Qiue eiiiui a Deo proAciscHnlur, fiuul nisi priraquarum, Ua desiderat anima mea ad /e, Deus ( Psal.
cewerint ea qua) atinl homitium. Yide autcm doni
41. 2). Et rarsus, Sitivit anima mea ad Deum forlem,
magmtudinem. Non dixit, SaWabit, quoqtio modo ,
vhum (Ibid. v. 3). E l rureus Sitivit te anima mea,
sed , Exallabit in salule. Iloc est, Non solumliberabil
qnam multipliciter libi caro mea in terra deserta, t w m a ,
a malis, sed facicl etiam claros el conspicuos, cum
et inaquota ( Ptal. 62. 2) : quod quidem aliua intersaluCe eis quoqne pracbens gloriam. Hoc ilaque explaprcs (a) dixit, Sicut in terra sitibunda. Yolens cnim
nans rursus subjunxit, diccns : 5. Exsultabunt saticli
ni animi affectionem et desiderium oslenderc, etim
in gloria. Quemadinodum illic rcquirit mansuelos,
comparat tcrrae silibund.x, et cervo siticnti. Rursus
ila bic etiam sanclos. Deus enim ubique sua oinnia
Alius, sunt enim onwin ejm parata.
oslcndil cum miraculis. lla eos libcravil ab AHgyplo,
(a) Hic iiilerpres est Syiuniachus.
1

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOR

facitis in sermone et cpere, empir gratias agite Uto

ha e<* reduxii a Babylone, non eolum in liberalione,
Patri per ipsum (Col. 3. 47). I u etiam precalionit
sed etiam in rerum ge*iarum miraculo eoe clariores efliciene. LaHabuniur in eubilibui suu. Ifagnani neslrae prooamiam hioc capU iniuum. Dicere enim
Paler notter, esi eorum qui aguiil gralias prot>ter
ostcndit scttiritaiem, quando haec subjungit, roagnam
dona qua aoceperunt c l ea omnla per hoc nomen
i/ nieiem, magnam totiuam
magnam volijpiatem.
Uaec aulem dicit, ul scianl non suis armU, nec eais osiendunl. Qui enim dixit pairem confessus esi 1U
liorum adoptionem : qui aulem confessus est adoptioviribus, sed Dei auxilio id lolum factum ease, et
nera, josliliam, sanctiiicationcm, redempiionem,
oporiero id alirabere per bumditatem et manstieitiditiem. 6. ExaUationet Da in guthtre eorum, et gladii peccalorum remissionem, suppeditalionem sancti
ancipites in manibui torum ; 7. ad faciendam vindic- Spiritus praedicavit. Oportei enim haec omnia prius
lam in naiionibui, increpaliones in populis. Ostendit exslitiftse, ut nos flliorum adoptione sic fruarnur, et
qui patrem vocemus digni habeamur. Mibi aatem vibic bellum cnm cherea gerenduro, el ipsos si canaut
detur aliud quoque innuere dicens : In sanctit enim
c l laudcnt stiperaturos csse. Exaltationes eniro dieit
tuis, id est, per sanctos suos Gratias ergo agiie,
bymitoe, psalmos, graiiarum actiones. ideo Exallaiionet aliu* dicit Htpnnos (). Ad faciendam vindiciam quod lalem vivendi formam in vitam iniroduxerii
in natiombu$, inerepationes tit populii. Quid boc est ? vel etiam homines angelos effecerii. Et ideo cum
prius dixiaset, In $anctit subjuoxit: Laudate eum i
Qnoniatn qui vicerant, agsidue probra in eos ingerefirmamento virlutis ejus : id quod jam dixi indicans.
baut, pollicetur ae rebus ipeis eos redargulurum
lioc
eet enim Deo magis cura quam Ulud. Ca3lum
ostensurum non Dei imbecilliialem, sed ipsoruin pecenim propier b o m i n e m , non propter Clum homo
cata dedisee eis vicloriam. Cum itaque satis poenaruin
factus est. Alius auiem pro eo quod e s l , ln firma
ilcdissenl, aoliiin annuit benignus el clemei*s Deus,
menlo ahli Indelebili. Alius, Infirmamentoimpect res corum in admirabilem veoere mulalionem.
rii ejut (a). Porro aliud quoque m i b i videiur siguiGVide antem insignem victoriatn. Subjungil enim et
dicit: Ad atUgandot rege$ eorum in compedibus , et care, sicut in priori Psalmo. Quemadmodum enim illic
uobila eorum in manicit ferreii. Yidisii viree iogentesT dicit, Laudatg eum angeli ejut : ila eliam bicdicil,
Laudaie eum iit firmamenlo ejtu (P$al. 148. 2): hoc
Non soluin enim expulerunl boslcs ac rejecerunt,
est, Qui eslis in lirniamenlo ejus. Non cessal eoim
sed iis eliam capiis reversi sunt, Dei poieniiara omassidue siipernas quoque poiestates assumere soeiaa
nibus o&iendenles. 9. Ut faciant iu ei$ jkdicium conlaudaiionis. 2. Laudate eum in virtutibus ejus (b). Alius,
scriptwn. Quid esl, Judiciutn con$cripium ? Aperium,
Per potenuat ejus. Hebraus aulem dicil, Begeburo*
nraniJeslura, quod est iu confcsso, quod noa potest
lliau. Hoc eal auiem quod dicit : Laudate eum [>rodari oblivtoni. Q u enim Dei sunl, sunt ejusmodi,
pier vires ejus, propter polenliam cjus, propler miut et rerura gestarum magnUudine et miraciiiorum
racula cjus, propier viriutem, quam oslendit per
excellentia in omne lempus extendanlur. Talis erge
omnia, quae sunl infra, qua3 siint supra, quai commu*
o r i l , inquit, vicioria, et lale tropanim, ut ait orani*
niter (iunl, et quas privatim, qtis sigillaum el qu
bus manifeslum aeque aperlum, ac t i esset in colunv
perpeluo. Laudate eum secundum mullUudinein mana scripuim, et numquam delebiUir. Gloria h&c eM
gniludini* eju$. Et quomodo fieri polest ut laudcin
ommbut tmelis ejut. Qu&nani en eei ? Yiciase, v d
emillat, quae ejus magnimdinis mulliludini responp<>lius nou absolule vicisse, sed iia vieisse per Dei
doat? Non dicil laudera qua? respondeat, scd, Quaiiopem, per aupernum aoxilium. Yide aulem quomodo
lam, inquit, potea auimo comprebenderc muliiiutlirursus aasidue meminil sanciorum, eos ad bene i n nom ejiis magniludiaie, lanlain el talein offer : quanstitiienda? vilai ei virtutis sludium excitans.Mibi autem
tum Ubi concedilur, qualem par est offerre magno
videlur non victoriam lanluin dicere gloriam, eed
Deo et supra niodum magno eum qui bomo cst:
laudee, hymnos, el caniica, docens per omnia, quod
uemo enim potest digiiam oHerrc. Vidisii desiderium
qui Deum laudant, maguam gloria? accessionem susanimi ? vidisli iiiflammatarii fnenlem, qua? nrge(,
cipienl, el se clariores efficienl, gratia el beniguilale
v i t a l , el conlendil, ul c l propriam imbecilliiaiein suUomini noslri Jesu Cbristi, cui gloria et imperium,
perei, et ad ipsum deiuceps cadum evolet, q*
iti saecula &aecu!orum. Amen.
e&t colligala , et ei magno desid<irio addicuT 4. Lau1N PSALMUM C L .
dale eum in tono tubce. Alius, Per umum cortiea: (*
Laudate Deum in sanciu eju$. A i i u s , in taacio $*o.
Laudale eum in ptalierio et ciUiara. Alius, Pcr '
Alius, ln sancuficato tuo (b).
blum etlyram. 5. Laudaie eum tti tgmpano ei cboro,
Yel hoc bic dicit de populo, vcl de viia sancla et
laudatfi eum inchordu et orgatio. AHus, Per clntrdasi
de aanctis viris. Yido autem quomodo libruin rursus
ciiharam. 6. Laudate etim in cymbaUs bene #/**'
concluserit graiiarum aciioHe, docens nos oporiere
() Prior ialeiprelatio est synimacbi, posierior AquU*boc esse principium et finem eorom, qu;c et facimus
{b) Hebraice , tn fortiludiuibus eius.
leXl
ct dicimus. E l idco dicit Pauiua : Omne quodcumque
(c) Haec interpreiatio esl Svinmacld. Hic
^3J: r J C
bat ia savil. ei Morel., ubi ilfud, LandaU em t* V*r ^
nus, sed etiam in mraculorum productione.
el ciUutra, desiderabatur : ila ut soquens * ^
() Gr. . Quis 1U verieril igiioro. i>rte non
priorem parlem versicidi ncriinere P P ,i'e i iM>'
Yidetur selis idonea vocw, . interpretatio.
lllud uiiuin, /vr nablumet iyrant, cujusinlerpretis w ^
(/) Prior interpretalio cst Symmachi, poslerior Aquiraiur. reriudo uiiscitui' cujiis sim Ula, in chordu ci
iae. ide in Hcxaplis.
1

| j r

ep

cran,

Il

ir

m
EXPOSITIO IN
. Kal

. ,
, , ,
. ,
, , ,
,
.
,

.
, $ . , ,
. ,
.
, . ;
,
,
,
, '
. " ,
,
. .
*

. ;
, ,
, .
.
,
;
. , . *
,
.
, , ,
, , , .
. ; ,
, , ,
. " ,
. ,
, , ,
, , ,
,
, [501]
,
, . .

' .
. ,
.
",

.
" ,
. "
,

* UDUS .

PSALMUM C L .
m

{ . \
,

.

. , ,
,
.
, , , , \
, ,
.
,
, .
,
, , .
,
, .
, , ' .
, .
, .
, , . ,

. ,
. ,
* ,
* ,
.
.
. ,
. ,
.
" ,
, ,
, ,
, , , ,
, ' , .

.
, ^ ; ,
[502] ^, ' , , ,
,
, '
* . ;
, ,
,
, ,
; . , .
. , .
.
*
. ,
.
*
.
, .
b

b Unus .
Unus .
c

437

S. JOANNIS (iHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

. , .
, ,
.
" ,

, ' , , ,
. "

,
, ,

. ,
* , ,
$,
, ,
, ,
' ,
, '

.
, .
,
,
, '
,

.
,
' io Morel. deerat: fn aliis habetar.

49$

,
,) .
,
;
. ,
, ' , , ,
[503] *

. .
*> , t
, ,
,
, , , , ,
, ,

. , ,
, .
,
.
,
, ,

, *
, , , ,
. '.
deest in Savfl.

A D U A S H O M I L I A S I N I L L U D , N E T I M U E R I S C U M D I V E S F A C T U S F U E R I T HOMO,

De bince duabus homiliis ba3C habet Savilius in Notis Tom. 8, col. 721 : c Hujus orationis et proxime
ftcquentis apographa ex Bibliotheca Novi Gollegii Oxoniensis descripta. Priorem emendavimus ex duobus
Manuscriptis in Bibliotheca Regia Lutetiae, uno G&sareo Yiennse; et codice excuso Luteliae 1554. Nam
ne neecias, Lector, eadem est haec nostra cum illa excusa (quamvis initia sint diversa), pauculis duntaxat exceptis. In posteriore oratione plana sunt omnia : in priore non pauca hiulca e i aspera. Praestiiimus quod potuimus, ut loca quse minus placerent notaremas, ingenioeis et industriis lecloribus vel interpretanda, vel emendanda. Utraque , et habita, u l opinor, Constanlinopoli, et quidem posterior videtur a Joanne nostro habita post aliam ab aliquo presbylero, forlasse &004 dictam. 1
Quanta s i l exemplariorum varietas in prima homilia, mox videbis in nota ad iinam paginam posiu;
quae varietas, etsi non ubique tanta, observatur fere per totaro hanc homiliam. Cogilabam initio nam
haec homilia ex earum numero esset, quas abs se retractalas, mutalas, auctas, aliaque priocipia pweferentes, bis aut pluries ad popaluni habuisset Cbrysostomus, quales vidimus Tomo secundo duas, alteram de
Juda prodilore, p. 386, alteram de Cruce et Latrone, p. 414 : verum re accuratius perpensa, deprebeodi
Uniam exemplariorum varietatem cx lemerariis ausibus nugacissimorum Graeculonim prodiisse. Qood
videas maxime in postrema nota, ubi ex uno Regio Godice naenias prolulimus soloecismis plenas, ac quovis sagaci bomine, ne dicam Gbrysostomo, indignas.
Gonsiantinopoli aulem habilam fuisse suadent baec verba num. 2 : Nostis vo$ innumera excmpla in hac
urbe circa intempestivam hujtumodi divitiarum jacturam : et didicislU, vivente po$se*$ore [504] pottewonem
periisse: divitiarum enim finis e$t mutatio in paupertaiem. Perpende igitur quatn.brevi$ temporis til ****'
to. /Vam pouettor vivit potl jacluram poueuionit. Atque utinam periiiset postessio, neque in pemctt*
lraxi$set ipsum pouessorem. erraveris igitur ft dixeris divitias esse dometticum ingratum, $angv'M

EXPOSITIO IN PSALMIIM CL.

497

laudale eum in eymbalii jubilationis (). Alius, lncymulilia : et quod per talem animi delectationem vellei
balii signiftcationU. Omnis tpirilus laudet Dominum.
eos ad majus studium addacere. Gum enim Deus i n Alius, Rcspiratio, Novet omnia inslrumenia , el jubel
telligeret quam essent illiberales, socordes ei supini,
|ier omnia offerri Deo modulationem, eorum animum
eos bac ratione excilare voluit, eorum in assidendo
accendens el excitans.
laborem ei assiduitalem jucunda modulatione lempeMembra nottra ul Deum laudent; mttsica instrumenta rans. Quid est aulem, in cymbatu iignificatiotm?
curJudaeis permit$a; iau$ Det tacrificium ex gratiisimum*Psalmos ila dicit. Neque enim temcre eymbalum
Queinadmodum ergo Judxis per omnia inslrumenla:
pulsabaot, nec lemere cilhara sonabant, sed quanila nobis prxcipftur laudare Deum pcr omnia membrn,
lum fieri poierat, per cymbala, per tubas ei per c i per oculos, per linguam , per aures, el per marms.
tbaram ostendebanl signiGcaiionem psalmorum : ct
Quod quidera Paulus quoque significat dicena: Exhibeie
labor studiumque, quod iu baec conferebatit, afferecorpora vettra hottiam vivam, tumclam, Deo bene pla~ bat eis magnam ulilitalem. Omnis spmlu$ laudet Do*
centcm, rationatem cultum vestrum (Rom. 42.1). Lau- minum. Poslquam enim vocavit eos qui suni in caelis,
dal enim oculus, quando non intuetur impudice : el
postquam populum excilavit, posiquam omnia insinu
lingua, quando psallit : et auris, quando improbas
ntenla commovil, ad omnem dcinceps naluram egrecanlilenas e l accusalioneui proximi non suscipit: ei
ditur, omnem deincepe aeiatem vocans ad modulaiioineiu, quando dolos non siruit, sed plena est carincm, senes, viros, juvenee, impuberes , mulieres, et
late : ei pedea, quando non curruni in viiium sed
omncs qui orbeni lerrae habiianl, ex boc loco Novi
ad res bonas gerendas : el manus, quando non ad
Testamenti jam semiua dejiciens iis qui per univcrfurla et rapinas nec ad pulsandum el verberandum,
sum orbem terrae exlensi sunt. Deum ergo persed ad eleemosynam, ei ad eos defendendos quibus petuo laudemus, nec pro omnibus gralias agere ct
fii injuria exiendunlur. Tunc enim flt bomo numerosa
erbis el factis internmtamus. Hoc esi enim nosirum
cilhara, numerosam et spiritalem modulaiionera l>eo aacrificium, el oblatio; hoc est opliraum minisierium,
oflerens. Illa autem ibslnimenta lunc illie pcrmissa
quod decet angelicara v i i x inslitulionem. Et si Deum
fuerant, ei propler eorum imbecillitatem, et quod eos
ila laudare perseveremus, et prasentem vitani abstn cariiale et concordia contemperareni, et ineniein
que ulla offeneione peragemus, et bona futura conseeorum exciiareitt, ut lubenter facerent quae eia erant
queimir : quae detur nobis omnibus coneequi, gratia
() yuis ita Yerterk ignoramus. Infra vero vox, respi- et mfcerationibus Domini nostri Jesu Christi, cum quo
rotto, pro, , ad tres pracipuos interpretcs, AquiPatri cum sancio Spiritu gloria, bonor, imperium ,
Um , Svmmachum et Theodotionem perlioere potest,
qui sic () interprelari solent.
nune et semper, et in sa?cula sseculorum. Aiueti.
v

MONITUM.

Aum et homicidam : domesticum, qui in remunerationem hero necem infert. Ubi Eutropii olim potestate et
opibus florentis calamitatem et necem commcmorare omnino videiur, necnon aliorum multorum qui pet
hasc tempora Constantinopoli fortunae yicissitndineiii experti sunt. Quodque animadverlas velim, bic pent
ipsis verbis mulla repetit, qua? in prima de Eutropio bomilia, Tom. 3, p. 384 et seqq., pluribus dicunlur,
nec non inilio sequentis de Eutropio homilise. Aliam quoque notam affert TiUemontius, qua probalut
Cbrysostomum tunc episcopum baec concionatam esse : qoia niininim sese paetorem dicit numero 4,
atque ita dicit ut praecipuam pastoris sollicitudinem ad se pertinere commonslret.
Hinc etiam argui videtur banc homiliam Gonstantinopoli habitam fuisse, quod seqnens homilia, qurc
eidem argumento insistit, et in eumdem 48 Psalrai locum habita est, Constantinopoli dicta fuerit, u l
in timlo fertur. Haec porro secunda bomilia a Ghrysostomo pronuntiata fuit postquam quispiam, seu
preabyler Gonstanlinopolitanus, seu alterius civiutis episcopus concionatus fuerat, ut initio dicitur.
Post tumullua aulem quosdam Gonstanlinopolitanos habila fuit, ut sub initiura indicatur bis verbis :
Age ergo no$ quoque lumultuum, qui jam contigerunt, procella liberati, tamquam flumalibus quibusdam
aquU aure$ iio*tra$ lectione Scripturarum abluamus. De quo tumultu ac perturbatione quaedaro dicil eliani
inferiua. Putaverit forUsse quispiam hic agi de primo ejus exsilio, qnod anno 403 conligit: at libentius
crederem hic loqui Gbrysostomum de rebus Eutropii, itemque Aureliani et Satumini oplimatum, qui
GaioaB opera et luroullu pulsi sunt in exsilium, deque ipsius Gainae defectione, sicque anno circiter
400 habita fuerit; quamquam id non omnino certura eit. Prioris bomilke interpretationem novam edidimus, quia illa qiue in Edito erat, a Godefrido Tilraanno concinnau fuerat. Secunda? i n terpretatio est Fronlonis Duc&i.

4?o

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

IN DICTCJM I L L U D P R O P H E T J l DAVID,
UE

TIMUKRIS CUM D I T E S F A C T U S
BJLS

FUEHIT HOMO,

(Psal 48. 17) (a);

E T CCM M U L T I F L I C A T A F U R E I T GLOUll OOMCS

E T DB OOSPITALITATE.

1. Jucundum agricote arairum traliere ad expurftaxas, aTaritlam vere lyrawuim, magislratua qui
gandum arvum, sulcos ftndere, sptnaaque convetlere,
pereunl, s*cularium euraruiA copjam, quae nunc
aiqueita semina jacere,nidla auperstite spina quae
adeet, et cras non erit ? quid deeerpk florcs relicie
seinenli officiat: multo jueundius dicenii, cum in aufrnetu? cur poeiumbraai c u r m , et verilaiem non
rem tumulld vacuam divina ecnsa jacil(6). Ideoque comprebendis? eur persequerie qua pereuni, et qu%
cum voluplate sertnonem ordiraur, qoia hoe anrum
permanent non qaecrta ? Omnis tnro femum, et omnit
expurgatum conspicimus. Licet enim racntem veeiram
gloria homim quasi flot foeni. Exticcalnm t$t famvm
non videamus, at aperli oeuH e arrect aures m t r e
et flos cecidit: verbum autetu Domini manet in oslernuia
iulernae iranquillitatis mibi prsbent itidicium. fn vc(hai. 40. 6). Diviliis abundas? E t quid hoc ad anisiram quippe conscieiiliara ingredi nequeo : verum
mam ? Pecuniis locuplelior, aniroa pauperior, foliis
oculi vestri intenii alqne in sublime erecii leslifiean- ornaris, ei fructu eges. Quid, quaeso, hinc utdilalis?
iur nullara inlus esse perturbaiionem; imo potius
Nactus
pecunias, qnas bic reliclurus es; naclus es
magistralum, unde insidiae oriuolur. Veni, fruere sercum alacrilate clamalis: Sparge semina; quidquid
monibus philosopbiae pfenis : expia peccata cua, dejcceris, spe froclus decerpendi excipitnus: saccularem
pone iniquilates luas, expurga conscienliam \ erige
enim omnem curam ex aninio ejecimus. Proinde alcogilationem : esto angelus et horoo. Relinque carliorem ego semper senlentiam allingo, agri nobililnii
nia naUirain, et Jevem viix pennaro sume: tesegrega
conflsus. Neque enim Scriptura sapientem lantura
doclorem quaerit, sed etiamintelHgentem audiiorera. a visibilibus, ut baereas iis quae sub sensum non caIdcirco beatos voe pnedico, bealatn me dieo. Beatu* dttiit Aaceode in caeloe, cboreas age cum angelis.
Mto le aoie iribuual supernum ct excelsum: relinqoe
eium, iiiqnit, qui loquhur in aures audicntium (Eteli,
finniun ct umbram, faeoum, aranearumque lelam:
25.42); et, Beati qw ewrwnt et iitmnt juiiuiam (Matih.
neqqa eaim possum tanue viliuii aptum uunien im5. C). In vos igilur, qui cnm sludio adeaiie, sensa jacinius. Alii quippe omnee ntme in foro suat, et - poiiere. llicc porro dico, nec finem dicendi faciafflYeni, el te bominem prasla, ne naluralis appellalio
ularibus curis labefaelanlur, vos aulem superiores
libi falso adscripla sil. Num inielligitis id quod vobis
lerra facli, spirituajia sensa excipiiis; illi ancilLe
*orviunt, dum carnem curaat, vos nobilem, liberam- dictum est ? Hoiuo esi, ait aliquis, sed boino sspe
nomine leuus, non ilem aeosu. Cum enira le video
qne animaui exornanles, ipsam servatis.
praier rationem vtventem, quomodo le hommen voDivitiarum mnitai. Ubinam nuuc versaris,
cabo, non bovem? Cum te rapientem censpick),
bomo? lu foro. Quid collecturus? Coenum el luium.
quomodo
le bominem appellabo, non lupum? Caai ^
Yeiti, a roe ungueutum accipe. Cur colligis pccunias
fornicantem video, quomodo te bomioem vocabiN
(<i) Uomllia in ilbid, Ne timueris cim dives, eic., coUaia
non suem ? Gum te dolis utenlem vkJea, quoniodo te
e*t cum Godicibus Regiis 1963, 1965 et 2543.
(bi Satts dissimili verboraui serie, sed mdWersosensu
hominera nominabo, nott serpentem? Com te weno
booiikain ordiuniur Codd. negg. 1963 et 1965. Non autem
infecium video, quomodo le bominem Tocabo, aon
o|Kirae i>reUuin est itlorum Godicum texlum alFerre, uipote
in quibusdain vttiatum. caHerwn oralio toia plena salebris
aspidem ? Cum te insensatum aiiimadverto, qaomodo
esae fideUir; quod inde eane profeetum putaiur, quod
niulla apograpba ejus edita fuerint, et ab atnaauensibus
Alius, exhUata ccmciauiam. Mox unus. ex h*multis vcl deinpia, vel addita, vel mutata non pauca fuemtnefias.lufra duo, ieipttmi invisibilibus appende.
rint.
9

499

1 P S A L M U M

500

XLYIII.

PHTON
,

'. , \ ,
, ,
,
.
,
.
,

. ,
,
,
,

. [505]
, ^& .
,
. ,
. , ,
' , .

. 01
,
,
,
,
, .
, , ; ^.
" ; . ,
' . , , , ,
Uuus .
*> Duo mss. . Infra vero alius ubi .
b

PATKOL

(iR.

L V ,

, ; ,
; ,
;
, ; "
,
. , *
.
;
; ,
, , .
; . ,
* ,
. , * ,
, ,

. ,
,
, .
, ,
,
, , ,

. ,
. , ,
.
;
, , ' ,
. " , , *
; " ,
, ' ; " ,
, & ' ; "
9

Sic dno. Tn edilo . Alitut cod.

. Mox unus
. Inira duo .
Duo
.

501

S. JOANNIS CHUYSOSTOMI tCUIEP. CONSTANTINOP.

, ; , ' \
; " , , ' ; " ,
, ' ; " [50G |
, , '
\ ; "
, , ;
" ,
; ; .
, , , , \

, . ,
; ,
,
, ,
.

, , , \
,
. ,
,
, ; ,
, '
.
, ,
.

, ,
; . , ,
. " ,
;
'. ; .
, >,
,
, ,
.
; ,
. ,
,
, ,
, .
; , ,
, ,
. .
' ,

, ,
,

. *
.
, , '
, .
, ; ,

1

502

[507] , *
, '
. , ,
.
, ,
* ,
' .
, '
.

,
, ,
,
, ,
, '
.
, ' . ; "
. ,
' ,
^ .
. , ,

;. " ,
. ,
, ,
. ,

. ' \
,
, *
. "
. , .
; , , .
,
.
, .

*, ,
,
.
.
, , ,
.
,
,
.
, ,
, ,
.
, ,
'
, , . "
,
.
'. [508]
; " ,
, ^, . \
. ,

1) . Infra alii .
k Uiius .
* UIIOS :,, iion male.
Idem , *
* Savil. , , ') ? , ,
ts . ';.
f Ha?c oronino dicUvidenlur poslEulropii calamitatem.

1 PSALMUM XLVIII.

50!

502

cto, sed puris pradiius oculis; intra in portuni, sod

te bominem vocabo, non asinum ? Gum le adulterum
diligenter navem commuve Ha3C potes boc in loc >
cerno, quomodo le hominem vocabo, non equum
discere: sed abnuis, et in sxcularta castra Dci manemissarium ? Gum te inobsequentem slupidumque
dalis nudalus te conjicis. Cogiia quantum sii ex ecvideo, quomodo te hominem vocabo, non lapidem?
clcsia egredi bumana omnia despicienlem, moleslias
Nobiliiatem a Deo accepisli, cur naturae virtuiem
que calcantem , bonisque superiorem faclum ; ila ni
prodis ? Quid, quseso, facis ? Alii homines illa sunl
neque illis superbiat, neque bis prematur: qualis erai
instrucli arle, ut bruia, quoad ejus fieri potest, in
Job, ncque paupertate obruius, neque divttiis elaius,
bominis nobiliialera transferant; psiltacos docent
sed in rerum vicissiludine aaqualem servans aninmm.
humana voce loqui, arteque naturam cogunt; leones
cicures reddunt, perque forum trahunt. Leonem efleExempla vici$$itudini$ rerum humanarum. Veni,
rum animal cicurem reddis, et te lupo efleratiorem
suine armaluram a mc. Qualcm armaturam ? Quae libi
exbibes ? Quodque gravius est: quaeque bellua unum
saepe salutem pollicctur. Exis, ct vides hominem equu
habet vilium, lupus rapax est, serpens dolosus, aspis
veclum aureo freno, multis satelliiibus slipaium, r m venenosus : al homo improbus non item. Saepe namsusque vilem quemdam et abjcctum. Hiuc invidia iu
que non uno viiio aflectus eac, sed et rapax est, ei
divitem commoveris Hvor pauperis tc appreheiidU.
dolosus, et venenosus, brutorumque vilia in animo
Accedil ad le David, adest el dicit: Ne timueri$,cum
suo colligit. Quomodo ilaque te bominem vocabo, qui
divet faclu$ fuerit homo {P*al. 48. 17). Egredcrc cum
ncc regni insigne, ncc diadema, nec purpuram haprophela, el ne timeas. Abi quo libi dico ciim propbeta,
beas ? Faciamtu, inquil, hominem ad imaginem et - cum doctore, cum baculo, eura praccone. N$ timueris,
mUUudinem nostram (Gen. 1. 26). Gogita ad cujus
cum diues factus fuerit homo.Al dices: boc monenlis est,
imagincm faclus sis, homo, nec te ad vilcm besiiael consilium daniis, ac quae decent commonstrantis :
rum condiiionem deprime. Si videris rcgem, purpudic mibi eiiam modum , quo debeo bominem non l i ram et diadema abjicienlem, at cum mililibus commerc. Quia diviliarum natura bominis naturam i m i mixlum, prodenlcroqne iroperium suum, quo pacto
laiur. Qua auiem ralione, ego dicam. Quid esl bomo ?
illum regcm vocabis? Tu bomo es. Ne mibi oslcndeAnimal vile, caducum , exigui temporis. Tales etiam
ris le bominis animam babcre, sed an prudenlia sis
divilix; imo non talcs, sed iiifirmiores. Sxpe riamqiw
bomo. Praes brulis, et brulorum aflecluum luorum
non cum homine desinunt, sed eliam ante bomineiii,
faclus es scrvus?
Nostisvos innumera exempia in bacurbe, circa iniem2. Quis vere homo sit. Et quomodo homo eva- pestivam bujusmodi diviliarum jacturam, el didicisiis,
viveutc possessorc, posscssionem periisse : divitiarum
dam ? inquies. Si cogilalioncs carnis, absurdas illas,
enim (inis est mutatio in paupcrlalcm. Perpcndc igisubegeris: si ejeceris fornicalionem, si ejeceris inlemtur quam brevis lcmporis sit possessio. Nam possespestivum amorem pecuniarum, si improbam Hlam
sor
vivit post jacluram possessiouis. Atque ulinain
tyrannidem ejeceris, si purum locutn luum reddideris.
periissel possessio ^ ncque in perniciem traxissel ipAt quomodo efficiaris homo? Si huc veneris ubi hosum possessorem. Non erraveris igitur si dixeris d i mines creanlur. Si (c equum sumam , te hominem
viiias esse domeslicum ingralum, sanguinarium et
faciam ; si le lupum sumam, te boroinem faciam ; si
bomicidam; domesticum qui in remuneraiionem beru
te serpenlem accipiam , faciani lc hominem, non nanecem infert. Quodque gravius est, non cum bomituram , sed proposilum mutans. Sed quid dices ? L i nem deseril, ipsum in pericula conjicit, sed et anlcboros habeo, domui prcsum, de uxore sollicilus sutn,
quam
ipsum rclinqual, lurbat ipsum ac consiernat. Ne
pau|>ertaie prcnior, necessarium vicluni paro. Oblenmihi respicias illum scricis vcslimentis induluni, nnlus bxc sunl c l causificaiiones. Si cnim bic le perguenlis pcrfusum, et famuliiio cullum : sed ejue conpetuo relinerem, ac ne vel momeiilo concedcrem, ul
scienliam resera, ejus adbuc opulenli animum retege,
cxlcrnis vacares negotiis, posses bac excusaliouc uti,
videbisque inlus tunuiUua et turbas. Cum aoiem v i mibique dicerc : Liberos babeo,domui pracsum : ac
deris alium ejus casu labeulem, calamitatem propriam
probc cerle boc diceres : imo poiius neque taiicilla
edisce.
dicere oporlcrel. Polest cnim Deus libi bic agenti
majori copia lua omnia augere. Nunc autem nullam
5. Quid cnim huraanis rebus fallacius? Id quod
tibi hujusmodi necessilalein impono, neque dico , ut
saepe d i x i , fluvialjum undarum naiuram imilantur,
quotidie his vaces, sed bis tantum in bebdomada ().
simul apparent el practereunt, simul tencntur el efQuid grave,quid onerosura ? Non per totura diem,
fluunt. Ne timueris, cum dives factu* futrit homo. Hunc
ecd per exiguum temporis spalium veni in ecclesiam:
accipe sermonem, canticum spirituale. Cum enim i n accipc spirilualia sensa , ne accipias vulnera : non ut
greesa fuerit invidia, c l una accesserii bic versus ,
alios dejicias, sed ul in ecclcsiam forum convcrla**
dicluiu ilitid animi affectum lalem eliminal. Ne HtMueV e n i , accipe arraa, ul armalus noxiam plagam non
m , cum ditm factus fucrit homo. Haec mea sunt remeaccipiag. Sta in acie, sed artnatus; sta iu loco sandia, quae non pecunias, sed caelos quacrunt. Non euim
9

corpuscuro, eed animae remediumappono; non vesina

ID savil. sic legitur
ut externis vacares negotis, tantom, sed eliam meae. Etsi naraque docior sim, ead
probe certe hoc diceres; imo potius, neque lirnc illa dkcre
oporieret. Potest erom, etc., iutermedns omissis.
lo Savil. legilur, $U tn loeo sancto oculos habem spiri*
() Bis in bebdoroada tunc pnedicabat Cbrysostonnis.
luates; agitatum adeas peiagus, sed diligenter agas.
1

503

S. JOANNIS CKRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

504
oderunt,
vicero
illorum
dobntcs,
qui
mala
sunt
perIiomo etiam sum, commani subjectus nalurse, commupessi: misericordem vero non modo ii qui miscricornemqne doctrinam prxbens,
DivUics verce qvce. Adulalorum indoles. Eleemotynce diam sunl consequuli, sed cliam ii qui stint e i laudes. Ne timueris, cum dives faclus fuerit homo* p e r l i , diliguut. Virtus enim est vitio pracstamior
fratres. Vilium illos eliam qui lscsi non sunt inimicos
llunc accipe versuro in tliesaurum et arguroenium :
habel;
elcemosyna autcm itlos quoque qui beneficio
bunc accipe versum radicem diviiiarum et opulentiae.
non sunl affccti babel amicos. Omnes enim dicnnl:
Non enim diviiem esse, sed divilias nolle , bse sunt
Deus illi benefaciat. Quo landem bono affectus es ?
verse divilioe. Num iritcllexisiis illud quod vobis d i Nullo;
sed frater meus: non cgo, sed membrum mcuro:
ciuin est ? Qui vult essc dives, possessionibus eget ac
beneficium
quippe illi prscstitum, meum reputo. Vipecunits : qui autem non vult esse dives , est semper
in opulenlia. Ne timueris, cum dives faclus fueril homo, disli quanlum bonum sil virlus , qaara desiderabile
aut cum midtipiicata fuerii gloria domus ejus. Ne timue- quam amabile, quam pulchrum ? Misericors est coromunis porius , paler omniuni, bacultis enuro. Mise , dic m i b i , propter quid? Quoniam metucndi suni
diviies, vitam propheta eiplicat. Qwid meiuis bomi- ricors 6i quid insuave patialur, precanlur omnes,
Deus ipsrus miserealur, Ipsi bene faciat, bona apud
nem foliis ornatum, fruclus expertem? cur tinies hoillum maneant: si autem ad raptorem veneris, audies
minem qai in amariludine ambtdal ? cur times hominem
semper tremeniem ? quid limee hominem in perpetuo qui dicant : Exsecrandus Hle, improbus, scelestus.
meiu viventem ? Servus enim luus non timet le ab- Quid passus est? Ego nibil, sed frater mcus *. Aclsunt
quotidie clamores innumeri. Si cecideril, omnes in
sentem : ille vero dominum suum inius circumfert.
illum irruunt. Iloccine vila? boc divitiae? annon hauc
Quocumque icrit, amor pecuni ipsum eeqtiitur. \s
conditio
dcterior quam reoraro damnaiorum ? Qui dapropinquos, domeslicos , amicos, invidos beneficos,
mnatus est, corpore ligatus esi; bic anima. Yides euia
omnessimul babet inimicos. Invidiam quippe magnam
vineium, et non miseraris ipsum? lllum o d i , quia
ceneilal. Pauper cerle neminem timei, quoniam phivinctus est, non v i , sed prxtposiio: qqia caleoam atloeophtal patienlia lantum dives est: divesaulem,quia
Iraxit,
in liabendi cepidilate vivil, omnibus pcrosue est, et in
f

publicis cofelibus hosiis circurail, vidlu assentanlibus,

4. Chrysostomus pastor. Rursus tu contra divianimoque odienlibus omnibus. Quod aulem hxc illo
tes? dicent mibi. Rursus vos contra paupercs. Rursus
modo se babeant, ingruente venlo, cadenlibusque
tu contra raplores? Rursus vos conlra cos quorum
foliis,cum scilicet mulaiio rerum advenit, tuncemen- bona rapiunlur. Yos non saliamini, dum paupcrcs
tili amici comperiunlur, lanc assentanlium larvae nodcvoratis el mordelis; ego non saiior vos corripicns
scimtur, lunc manifestus evadit simulanlium cborus,
et cmendans. Semper tu bis hacres ? Sempcr lu paulunc scena aperilur. Aperiunlur ora omnium dicen- peri adliaeres? Abscede lu ab ove mea, abi a grege;
lium :Sceleslus ille, improbus , perdilissirous. Quid
ne ipsum labefactes. Si vero labefaclas gregcm meum,
ais? annon heri ipsi adulabaris? annon manus ejus an crimini vertes, si le pcrsequar? Si paslor esscm
osculabaris? Hxc larva erant. Venil lempus, et larvam
ovium, annon me incusares , si lupum in gregem inposui, moniemquc aperui. Quid ergo times, quoeso,
gruentem non perscquerer? Pastor sum rationabilium
eum qui a loL hominibus acctisalur? Et quid Iioc? ovium ( ) : non lapide persequor, sed verboiinio
Ulinam ne ee ipse accuset. Hac dico non quod divi- potius non perscquor le, sed voco. Esto ovis, accede,
lias, ut millies dixi, crimkiari velim, eed eos qui bona
esto e numero gregis mei. Cur gregem corrumpis,
re male utunlur. Pecuniae enim cum operibus lione- qui augere deberee? Non persequor te, sed lupum
stx sunt. Quomodo bonestre ? Si paupcrlatem sublepersequor. Si lupus non es, non te persequor. Si luvent, si inopiam susientent. Audi Job dicentem: Ego
pus factus es, teipsum accusa. Non contra diviies, sed
eram oculus ccecorum, pet claudorum, ego eram paterpro divitibus sum. Hocc quippe dicens, pro te dico,
egenorum (Job. 29.15. 16). Eccc diviliac sine pec- etsi non sentias. Quomodo pro me loqueris? Quia le
calo, sed cum amore pauperum. Domut mea omni a peccato libero, el a rapina, omnibusque (e amicum
venienti aperta fuil (Job. 31. 32). Hoc divitiarum mi- constiluo, omoibus desiderabilem. Semperdico tibi:
nislerium esl, eanjm nempe quae non nomine, sed re
Rapuisiine? pecunias auxisti? veni, le niulabo : inisunt drvitia?. Illae diviliae servae sunt barum; illic
micitiam in amiciliam convertam, periculura in secuquippe nornen sunt re vacuum, baa vero et nominis et
rilalem. flsec in bocsxculo, illic vero rursum dabo
ret verilaiem babenl. Quacnam ? E quae ad virlules
tibi regnuin c&lorum, ne in supplicia terna abeas;
ct ad eleemosynam exercendam impeadunlur. Quout accipias bona, Qux oculut non vidit, nec auris audi*
modo? Ego dicam. Est divesqui omhium bona rapit,
vit, nec in cor hominis ascenderunt (1. Cor. 2.9).
et eet dives qui sua pauperibus erogal: hic in collicine persequentis sunt, an consulenlis? amanlis an
gendo, ille in spargendo dives est: ilie seminat lerram,
odieniis? Yerum lu me oderis. Imo vero te amn.
bic caelum excolil. Quanlum pra3Slal tcrra3 cadum ,
Prccceplum Doniini mei habeo : Diligile inimieos 9tlantum illiusopulenlia, bujus diviiiis infirmior esl. llic
innunicros liabcl amalores :ille omnes accusalorcs. E l
nuo Mss., in quo male tibi fecit ? K<m iwfo\
f
meo, etc.
.
quod cst mirabile, raptorem el avarum non illi modo
() nicit se pasiorcm esse, quia lunc crat "
qui l.rsi Minl, sod eliam ii qui uibil mali sunl passi
CouslaiitiuoiK)lilanus.
1

ralr

503

IN PSALMUM X L V l l l .

. "
, ,
. ,

. ,
. ,
,
. , '
, ,
\ .
,
.

0 . , ,
. * ;
,
, . ,
,
.
, , ;
, . , ;
; ;
;

. " ,
* ,
, , , ,
.
. ,

, ,
,
, ,
. " ,
, ,
,
,
,
, .
, ,
. ; ;
;
. ' ,
, * . ,
, ;
; .
, ,
.
. ;
[509] ,
. "
, *
.
,
, .

*.
,
, .

,
. ; ,
. ; . "
,
. ,
,
* Alii .

. "
,
. ,
. ,
, ,
,
, ,
.
, . *

.
[]!
; , '
, .
.
; ; ;
; , *
.
, ,
, ,
! ,
, , .
; , '
* . ' . ,
. ;
; ;
.
, ;
, , , .
; .
.
; .

, .
; . ; ,
.
, ;
, ,
[5!0] .
, *
, *
, , .
, ;
, * , .
, .
, ' ^.
, , .
; " ,
, ,
. * "; ;
, ,
, * ,

, ,
, * \
,
. , b

b Alii , .
Duo mss. ; ,
, etc. Sic mutalo regimiue.
^
<* Aiii sine inlerrogalione.
e Alii . Iufra quidam , .
c

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

506

; , ;
* . ' .
,
, * ,
" .
. . " , .
, " , ; ; ;
. ; , . *
. ; . '
; ; ,
*
V* ;
, .
\ ; ;
.
, . '
; , . ' ; ; $. ;
, , . . ; , , . ,
' ; , ;,
. ' .
. ; ,
\ , . * ;
'. ; ,
, . >, *
' ; , . , ,
, , .

, * ; ,
, .
. ; ,
, , ,
. * , * , ,
. , ,
,
' .
, , ,
.
. ;
, ,
; , , ^,
, \
.
, ' ; , *
. [512]
, .
,
, *
. , *
. , ,
, * ,
. .
, , . , ,
[5H] .
, ;
" , * .
, " , '
, , ,
, ;
, . , . ,
* . ' , .
. ; . "
; . , , |}
. ; ^ ; , . ; . .
. ; , .
, . ;
* .
; , . ;
. - , .
, ,

.
' . (
, ; ) , , * , .
.
.
, .
;
, ,
,

,
. ^ b Duo mss. , lbidem unus
, , , , , .
Savil. .
, ,
d AHus ol ,
, ,
.
* Savil. .
, , .
Alii .
,
. ,
k , , *6/?
-Sic unus, qui \arial infrain cousiruciione verborunj,
* Duoram. .
non in rc.

 PSALMUM XLVIII.

sor>

m
8/roe {Matih. 4. 44). Non abscedo abs te, sed libi
bat cnim genus famulomm negugens egst; ne obroedeor. Dominus nosier crucifixus est, et dicebai :
dormisceret famulus, et peregrinus praUeriret, sicquc
Pater, igtiosce tV/ti, quia netciunt quid faciunt (Luc. 23.ipse pradam amiueret. En Abrahamum, en dtvitem.
34). Num le persequor? Morbum tuum pello. Num
An dignaris tu pauperem vel respicerc? an ipsi retccum piiguo? Cum vitio cerlc tuo. Annon me bencspondere? an ipsum alloqui? Quod si aliquando des
iicuin ducis? annon curalorem? annon patronum prae
certe perfamulum. A l non ita virjustus : sed sedealiis omnibus? Quis alius te bis de rebus alloquetur?
bat, ardentes radios excipiens, rore in neslu perfusus;
Nuin magislralus? Nibil simile loquelur, sedde accuumbra ipsi eral desidcrium hospilalilalis; sedebat
eaiiouibus el de crimine aget. Num uxor? De ornafructum bospitalilaiis dccerpens, idquc dives cum
nicntis lanium et de auro loquetur. Num illius? De
esset. Huic milii confer bodiernos divitcs. fu meridie
beredilale, de lcsiamenlo, de sorte dicet. Num donieubi sedent? In inferis. Ubisedenl? In murie ebriesiicus? ls de minislcrio, de servitute, de liberlate. An laiis. Ubi sedent? In publico, projecli, ebrii, corde
parasiii? Illi de conviviis, de coenis, de prandiis. A n
occaecali, bruiis stupidiores. Sed ila juhtus ilie*
qui in thealro? 111 de risu turpi, de concupiscenlia
5. Vis imitari Abrabamum? Sic imilarc, non impeeffreni. An is qui in foro? Ille de leslamenlis, dc baedio, imo suadeo : ctiamsi majora a nobis exiganlur,
redilate, de libertate, in queis ille versalur. (Jnde liaec
quam ab Abrabamo. Nisi cuim abundaverit, inquit,
audias, nisi a me ? Omues le metuunt, ego vero to
justilia vestra plus quam tcribarum et Pharitceorum
conlemno; donec lalis fucris, te conicmno, te despinon irttrabitis in regnum ccelorum (Matlh. 5. 20). Intcrcio, morbura tuum conlemno. Ego seco, lu clamas :
ea tu saliem Abrabamum asscquere. Quid babuil Absed non liraeo vocem tuam, oplo salulem tuam : merabam? Hospitalis erat, surrexit, et adoravil, cum
dicas eniro sum. Si ulcus babens medicum vocares,
ignoraret quinara essent qui prcclcrircnl *. Si cuim
videresque ferrum acuere, annon diccres, Seca,
scivissel, nihil admirandum fecisset, quia Dcuni coeiianisi doleam , eo quod ex sectione salutem exspeluisset; verura ignoralio eorum qui adcrant, majus
clares? me auiem fugis, non sccanlem, sed scrmoue
ejus hospitalitalis studium declarat. Sedebat ei exccaniinam luam purganlem. Atqui mcdicus quid facil ?
pit. Quomodo? Liberaliter : vilulum maciayit, Sarain
Secal sappe, el ulcus deterius facit: ego deterius
vocavit, uxorem bospilalilalis consortcm fecit, neque
facio, sed melius. Iliic enim natura est imbecilla et
eam in cubiculo laienlem, sed sub qucrcu stanlcm.
nulaus, rcmediorumque debililas; bic autem vis serIlla enim mensa demum aperuit vulvam cjus, naturnemonis. Medicus tibi salulcm non pollicetur, ego tibi
que sterilitaiem correxit. Mactavii vitulum, elaccepil
salulem polliccor : audi me. Ideo uuigenilus Filius
Isaac: farinam conspersit, et semen acccpit ul slcllas
Dei descendit, ul nos reducercl, et c x l i s ipsis excel- cxli et arenam maris. Yerum plane dices : Da niihi
siores consiiiueret.
quoque fruclum tot genuinorum filiorum*. lnfclix,
t

Peccatum unum timendum. Abrahto hospitalitas.

Unum solum limeo, peccaturo : caetera faccssant
omnia, divilioe, pauperias, potcnlia, quidvis aliud.
Haec dico, ncc iinem dicendi faciaro : nequc enim
quemquam gregis mei perire volo. Quid ergo ( potestne iieri ut dives salulcm consequaiur? Saue quidem.
Job dives erat, Abraham dives erat. Yidisti ejus divilias ? Vide bospitalitatem. Vidisti rnensam ejus? Vide
benignilatem. Quid ergo Abrabam ? Dives erat. Num
lecum contendi ? Divesne erat Abraham? Imo, dives
crat. Vidisli ejus divilias? Vidc ejus vitae inslitulum.
Meridie apparuit ei Doininus jtixla quercum Mambre
edenti. E i ecce tres viri. E i surgens (non enim pulabat Dcum csse eum, qui praesens erat, quomodo
euini?) adoravit, ct dixil : Si judicatis me dignum,
vl ingrediamini in labernaculum irabium mearum
(Gen. 18.1.-3). Vidcs quid in meridie faceret senex?
Non sub tecio sedebat, sed peregrinos et viatores
prorsus ignolos pcrtrabebat, el surgens adoravit d i ves et nobilis. Qui pecuniis affluebai, relicia domo,
uxore, pueris, domeslicis, quos trecenlos ociodecim
babebai, illis omuibus reliclis, exiilpiscatuns, sagenam bospilaliutis expandit, ue viator> ne pcregrinus
donium pncteriret. Yide quid facial seuex. Non prav
cipil famulo, quos trecenlos oclodecim babebai; scic* Mss.,

pro,

ccelis,

babcnl,

rebus himumis.

niiser, el vilissime, terrena quxris? Gxlum libi do,

angclorura socielalem, ailernam volupiatem, et mortcm corruplionemque quocris! Vilam tibi do finein
non babenlcm. Major est remuneralio, major retribuiio. Sludiose atlende dictis meis, ul rcrum conversionem \ideas. Cuin enim oporterel hospitalitatis
sludium declarare, quid dicit Abrabam oxori suae
SaraB? Festina, inquil, etcommitce tres mensuras similas
(Gen. 18. 6). Uxc audiant mulieres, Fettina, et commisce tres mensuras similce. Coinmuse quippe nobis
ihcalrum, et utrique sexui magisterium o f l e r l u r A u diant mulieres id quod dicilur : audiant v i r i , et imitenlur. Festina, inquit, el commisce tres mensura* imxloe : et ipse cucurrit in armentura boum. Laborem
partiunlur, ul etiam ambo coronam soriiantur. Gomiminia sunl jura nupliarum : communia sint viriutis
olficia. Adjutricem te accepi; sis mibi adjutrix eliam
in rebus aliioribus : festina , feslina. Urget uxorem,
et ne larditas txdinra afferat hospitibus : Fesitna,
commisce tres mensurat similcB. Laboriosum prxoeptum , grave mandalum : Commisce tres mensuras $imiloc. Non d i x i l : Quid boc? num bac spe libi nupsi,
ut me ad molendum coquendumque panem adhiberes,
1

s a v i l . , i m o volo.

* Alius, qui adessent.

* savil., fructum geminum iot filwrwn.
* Abi, tntmnal in medw ponUwr.

508
S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.
enim vir tuus te amat, etiamsi deformis sis, lameo
inulierem lot diviliia instruciam ? Trecentos octodeamabilis ipsi videris: si auieui te oderil, eilamsi spe>
cim seiros habes, et illis imperare non curas, sed me
ad boc ministerium urges? Nihil simile dixit, neque ciosa sis, ne quidem videre te volet. Odium quippe
animi, formam vultus apparere non ginit. Com enim
cogilavit: sedf quia uxor erat Abrahami, non corpoab eoornatus etaurum peiitura es , tum ipse lea?erris solura, sed etiam virtutis consortio, ideo dixit illi,
saturus est, perinde alque eum qui in foro aliquid ab
festtna; illaque alacritir mandatum arripuit: sciebat
eo
exigat. Yeruin ab illo fugere polest, a te minime,
enim uberem kospilalilatis huctum. Feslina, comtniqua3
ititus es semper, et petis officia rationi contraria.
$ce. Sciebat mulieris diligentiam. Ubinara sunt hoHaec ne eolum auribus excipias, mulier, sed etiam
diernae mulieres? Comparemus illas cum Sara. Num
talia mandata excipium? talia opera? Profer mihi or- aniilio commuteris. Yerba mea remedia suni, quaead
tempus mordent, sed perpeluo juvant et voluplateoi
natus cupidse muiieris manum , eamque extrinsecus
afleruut. Medicus sum, vuloeraque fodico, ne prae
inauralam vides, inlus autem quasi obsessam. Quot,
veluslate deterius ulcus efficiant. Ego medicinam
quxso, pauperum predam manus tua geslal? Profer
exerceo, saniuiem verbo tribuens : alii vero pramanura luam, ostende illam. Quo induitur? Rapina.
seuiis
vilai fluxam, fallacem, et vilcm condilionem
Profcr manum Sara?. Quo induitur? flospilalilale,
ostendunt.
Sed quod dicebam de Abrahamo (neque
cleemosyna, carilate, pauperum amore. 0 preclaram
enim promissionis obliviscar), Festina, permisce, ba%
dexieram ! Yide dexleram et dexleram . Verum una
unaqua3que mulier in menle describat, haec unuiquisquidem forma estdexlene, multura vero discrimen.
Jllic fontes lacrymarom, hic coronae et praemia. Ha?c que vir in conscienlia habeat.
Paupereg sunt Christus.Cur gestas sericas Yestes,
dico, ut nequeuxores talia quaerant a viris, neque viri
et equos habes aureis frenis, mulasque ornalu deco<ixores b c peteotes ferant. E n Saram, en diviiem
ralas? Mula infra ornalur, aurum in (egumenlo (en&>
illara : commiscuit tres mensuras similae. Quantus
lur: pecunias mulx rationis expertes circumferunt,
labor? Yerum non sensit laborem, obspem fruciuset
quae
aurea frena babent; raula3 rationis experles
lucri. Feslina, commisce iria melra similw. Quid facis?
ornantur, et pauper famc confectus pro foribus luii
le comis et ornas, mulier? Cui vis placere? Virone
luo? Malum studium, si viro slc placiiura es, si sic sedet, Cbristusque fame necatur. summam amen*
tiam! Quae defensio ? quae yenia, quando Cbristus sud
sludes ipsi placere. Quomodo igitur placebo? Contipro
foribus luis habilu pauperis, tu vert nullo modfl
neutia. Sed qua ratione placebo? Modestia, pbilosoflecteris ? Quis le ex suppliciis illic inferendis eripiei!
pbia, mansuctudine, carilate, concordia, consensu.
Dedi, inquies, eleemosynam. Yerum ne dederls solum
Haec ornamenla tua, mulier. Hae virtutes tuae concordiam pariunt : illi ?ero ornatus ut placeas non etti- quantum ille vult, sed quanium potes. Quid (umdices,
ciunt, verum id praestant ut viro oneri sis. Cum enim ^ quseso, cum supplicia intolerabilia, cum cruciatus
illi aderunt, cum minae, et terribiles potestates, cmn
illi dixeris, Rape et affer mibi, exiguo Uftnpore plafluviusignis cum strepitufervebil,cum tribunal illud
ces, sed postea inimicum illum babes. Ut autem
tcrribilc, cum judicium incoiruplum, cum nalura illa
discas le viro non placere : domi illa deponis, et in
qua3 principio caret, cum humanarum rerum cessaccclesia illis circumornaris : si viro placeres, domi
illa gesiares. Yerum, u l dixi, in ecclesiam ingrederis lio, cum neque pater, neque maler, neque vicinus,
neque rex, neque vialor, neque hospes te juvaro
auratis roanibus et collo. Si venerit Paulus, terribilis
bimul ille ct amabilis : terribilis peccatoribiis, amabi- poierunt, sed stabit solus homo cum operibus suis,
quorumcausa vel damnabilur, vel coronabilur?Quid
lis pie viventibus, clamabit et sic dicet: Mulieres
ium
dices? Tum sermonis mei recordaberis. Sed qu
oportet ornarc se, non auro el margaritU, et vesle pretiota (4. Tim. 2. 9 ) . Deinde si ingrediaiur gentilis, Ubi hinc ulililas? Nulla : quandoquidem dives ille
videatque in superiore parte illas isla ferentes, in in- recordatus est, ac lempus poeniientiae qua?rebat; scd
nihilhinc lucri retulit. Venim dicebat: Mitle Lmferiore vero Paulum haec loquenlem, annon dicet:
rum,
ut intingat summum digitum suum in aqua tt
Ilaec sunt scena et fabula? Certe non annt scena res
noslrae \ etiamsi baec ila fianl. Verum gehlilis iile refrigeret linyuam meam, quia vehemenier crtmor
(Luc. i 6 . 2 4 ) . Verum non misit Lazarum, noa
Jxditur et d i c i l : Ingressus eum in ecclesiam Chrislianorum, et audivi Paulum dicentem, Non tn auro quod slilla aquse magno paradisi fonti jacluram afferret: sed quod eleemosynae slilla nullo modo possit
margariti$, illara vero mulierem opere contraria
*um inhumanilate misceri. Quoniam enim icmpore
exbibcntem.
G. Qnid libi utilitalis afiert aurura, mulier ? U l eladii contempius fuerat, tempore corona nulla eum
consolatione dignalus esc.
pulcbra el speciosa appareas ? Yerum illud nihil tibi
7. Abrahmm studium hospitalitatis magnum. ttxc
rcnfert ad pulcbritudinem animae. Sis animo speciosa,
dico,
ut neque pauperobpaupertatem lacrymciur,
et eris corpore amabilis. Sapientia hominis vuUum
que dives gaudeatobdivilias. Opulentus es ? Percaid
ejis illuminabil ( Eccle. 8. 1). Atqui sapienlia est
divitiaa, nisi congruenles divitias in medinm afferas.
aiiimae ejus. Nihil ita amorem parit ut cariias. S i
Falina, et commhct tret meniuras simila. Dem<fe
iu savil. ba> voces, vide dexteram et dexteram, desunt. ciicurrit ipsc ad boves, et mactavit vitulum. Cursor fut
D U O Mss., HWC sunt scena et fabula ? Qiwmodo hcec
scnex \ ncque euim ipsi carnis vig<>r wlutu* at, *
iimt timulaiio ' ccrte nm snnt ixmulatio res noilrcc.

507

$07

IN PSALMUM X L V U I .

. . ,

.
; * , \
, ;
, ,
; , '
,
, , ,

. , . "^
. ;
^ . ;
;
, $ ,
. > ,
, ;
, ' ;
. ^ . ;
, , , .
! .
, .
, . ,
,
. ^, [513J
. ; '
{
. ,
.
; , ; " ;
; ,
, .
; . ;
, ,,
, .
,
,
.
" , ,
, . "
,
,
, . '
, ,
. ,
, , , $
,
, ,
. ",
,
, , ;
,
. " ,
,
, , ,
.
b

\ , ; "
a

Alius .
b .
ln Savil. h c , , desunt.
d Duo mss. ; , ; , ; . ;
e Duo mss. ; ;
.
c

sos

; '
. ,
. '
.
. , .
, ,
, ,
.
. " ,
,
. ' ,
,
.
, , .
, ,
. , ,
. ,
[514] . ' (
), , *
, ,
.
f

, , ;
,
:,
,
,
. " !
; ,
,
;
; , , .
, ' .
, , ,
, , * , ,
, , ,
, ,
, , ,
, ,
, , ;
; .
;
, '
. , ,
,
,
. ' , 0
,' .
,
.
'. ^,
Posl , deestin texlu Savil., sed in margine aflertur,
Duo mss. . Paulo po&t
'.
* UIIUS .
i Iidetu , )

. Haec mire varianl in mss.

510
m
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
*, .
, ' *
; , , '
. ,
,
. .
, . . ' ,
, * , * ' ,
, ,
.
> [516] , , . *
, ' .
, * ,
, '
, . , .

, ,
; " .
[515]
, .
, * , ;
. , ,
,
.

,
. .
. ,
.
' , '
,
. . , , , , ,
,
, , , ,

, .

, , . , .
, \ , \ , , ;
. - ,
, ;
. ; ,
, ; '
. ! ,

! ! - . , '
! ^ - . *
, .
.
.
'. " !
. , , * ,
-^
, ,

( ! , ,
, , ', . "
), ,
, ( '
,
) , , , , (, ,
, - , ,
,
,
. ; , ,
, , , .
,
. " , . , ,
, , , , ,
, , .
, ,
. ,
, , .
, , . ' ,
, ' . ; " .
, , - ; . ; >
, ; . lyjui
, , , .
. ;

. ;
c

* Savil. conjicil , vel , sed

omnes babcnl .
b Sic duo mss. In Morel. deest.
Morel. .
d Alii , ,
tij* ). .

, sic quidam.
Quidam mss.
, * '
. Scquenlia iidem brevius efferunt.
Unus .
k Unus . , .
f

IN PSALMUM XLVIII.

509

510

mens plulosophica nervos habuit; vicit naturani

pere, per se et per uxorem agebat; cum de connubio
alacriias. Herus ilomeslicorum irecentorum octode- agcrelur, perfaniulum. Cur kaque Abrabam coniiuc*
ciui,yiiulum geslans onere non opprimebatur, sed jmoras ? Quod neinpedives esset. Haec lu quoque de
alacritaie mcniem levabat. Cursus seni proposilus Abrabamo cogila, el nullura umquam aspernaberis.
erat, ct magnuro minisierium, uxorique labor et
Sed unde ad baec dicenda digressus sum? Arrepio
opera. Nou solum enim pecaniarum liberalitate, et propbeta el illo baculo : Ne timueris, cum dives faclus
laula mensa ; sed eliam ministerio raulto ofQcioque
(uerit homo. tlic enim versus illa omnia peperii, et
proprio hospites excipiebant; non famulonim opera,
ecce tbesaurum invenimus auro refcrlum. Ne timuesed manibus membrisque suis minislrantes. Deinde
rh cum dive* factus fuerit homo. Accipe baculum
pnresio erat uxor ancilke babitu, et hospiies recumhunc, qui tremula corpora erigcre possit (). Neque
bebant ignoii: neque eniro Gnem haec dicendi faciam.
eniin sic baculus tremula corpora annosorum ei sePulabant enim eos esse pauperes quospiam : verura
num erigere potest, ul hic versus juvenum ct senum,
liaec non animo versabant, sed se peregrinos susci* concupiscentia et peccatis obsessorum, tremulam
pere. Adslabanl ambo illo lempore, hospitalilalis
mentem excitat : Ne limueris, cum divcs factnt fuerit
boiruin vindemianles mcnte, pbilosopbia, minislerio, homo. Quid limes hominem, qui homo, scd
aiisccpiione bospilum, labore, offlcio, caritale, dispen- lupus eel? Quid limes bominem impietalc plenum et
saiione, accuratione, ut nihil reiro relinquerent. E l
auro obsessum ? Quid tiincs honiinem, qui per i n i slabal uxor ad arborcm, ihalami vice arbore utens, et
quilalem sua prodidit, et qui bostem suum sapc
pro lecto unibram foliorum babens, nec indecorura
inlus babet? Sed mihi declaravil propbela dicens :
duxil in publico versari. Stabat enim proprium exbiNe limueris, cum divet facius ftteril homo. Mibi de
liens ornaium, et minislerii fructum demetens. Quid
reiiquo modum expone, quo debeo noa limere diergo- is qui adveneral? Secundum hoc lempus veniam, vilem. Vel cum muUiplicata fuerit gloria domus ejus.
et erit Sarai filiut (Gen. 18. 10). Qualom fructum
8. Gloria externa contemnenda ; vera gloria hominis
mensa proiulii! quaro puicbrum! quam celerem! quam quw $ii; qum $inl ipsius laudes et coronce. uobiformosum! ut uva malurcscal et perfecla evadatl
liialem dictionis! quo pacto in narralione et doctrina
Elcnim verbum illud ingressura est in vulvam , puelphilosopbiam introduxil! Ne timueris, cum dives falumque formavil. Hujusmodi sunt bospilalitalis fructus fuerit homo, vel cum multiplicata fucrit gloria doctus. Aliende iis quae dicturus sum. Postea vero pucr
mmejus. Non dixit, Et cum muliiplicata fueril gloria
ille ex mensa nalus, postquam crevit, poslquam vir
ejua, sed Gloria domus ejus^ Cum enim ingressus in
esse coepit hospilaliiaiis fructus (non enim ila illum
domum divitis cujusdam, videris columnas niirac tnagenuit uterus, ut genuit mensa, in primis aulem Dei
gniiudinis, aurca capitella , ct marmore crustalos
verbum), posiquam crevil et vir faclus est, tenipusparieies, aquxductus et fonleset ambulacra, arbtrcs
que nuptiarum advcnit (altende dictis studiose),
enlo agitalas, omniaque musivis opcribus plcna ,
moriturus demum erat sencx, bcalus ille Abraham
eunucborum auro fulgentium turbam , famulonun
patriarcha, qui cum mulieribus depravatis et nequismuhiludinem, solura tapelibus slralum, mensam auro
sima gente babilabat: accersilum famulum suum sic
splendenlero, el cubilia exornala : Uxc otiinia gloria
alloquitur : Hic sunt improbac Chananaeorura muliedomus sunt, non gloria hominis. Hominis qnippe
res. Quid igitur cupis? Abi in terram, ubi ego natus gloria est pietas, aequitas, elcemosyna, mansuetudu,
suro, et iude duc uxorera Olfo meo (Gen. 24. 3. 4 ).
humililas,pax, juslilia, cariias erga omnessine hypocriNovae res ac mirabiles ! Scitis vos el plane nostis :
si. Ha?comnia suntgloria bominis. Gur limes divitem?
cum quispiam filium suum vult uxorem ducere, paIiaque domum ipsius potius lime. Illa enim dives esi,
trem matremque eolitos esse bac de re agere, in
non is qui babilat. Verum non limco illam , inquit.
alienamque domum abire, illi assentari, hunc colere,
Quare? Quia aurura est inanimaia materia. At b o i n i pronubas pronubosque mullos rera tractare : hinc
nem metuis? Eliam. Quare? num iliius sunidiviiix ?
pecuniarum promissiones, et multa sollicitudo patris
jEdiuni est splendor. Marmora murus habet. Quid
matrisqne, u l per se ipsi colloquantur, nec ipsos pudet,
ba3c ad habilantem? Aurea laquearia. Quid ad possi*
neque erubescunt, neque negolium famulis commildenlera ? Capilella columnarum aurea sunt. Quid
tunl : cum autem bospes advenit, dicunt, Yade t u ,
ad caput illius qui in peccatorum lulo demereus esl ?
dcduc eum jnferius, illumque excipe. Contra ?ero
Sed mundum est pavimenlum ? Verum immunda coih
Abrabam, cum oporteret opus edere magnum el phiscicntia. Sed sericaB sunt vesies ? Yerum paiinis lace*
lo&opbkum, per se illud agit: hospiutlitalem non
ris anima onusia. Domus divesest, sed ejus possessor
commitiit famulo, sed uxori et sibi. Cum auiem de
est panper. Cum mutiplicata fuerit gtoria domus ejug.
uxore suraenda et de conmibio tractabatur, famulo
Et ut discalis gloriam csse domus , et non boininis ,
dicit, Abi. Hic mulieres eontra faciunl. Si velint cum
vos ex verbis veslris redarguo. Ingressus persa*pe in
aurifice colloqui, non erubcscunt, sed ipsce exeunt,
pulcbras acdes alicujus et postea egressus, quid ais ?
ct assidenl ne aunim suoripialur: pecuniarumque
Yidi pnlchra marmora. Num dicis, Yidi formosum
aviditas id efficit, ut decorum coniemnantet dignitaboininem ? Mirabiles sunl culuinna!, pulcbrje fcnelem. A l Abraham non sic, sed cum hospites vellct exciSfc duo Mss. ln Morc!. verba, el mirabiles, dusuot.
() Hlc inuumers varieules in Mss. Craecis obscrvanlur.
f

511
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.
5-9,
abkqui omnia rapuerai, intra Ires cubilos sepeBetne. Num dicis, Mirabilis esl beras Multum auri
tur, nec quid amplitis, terra operit vullum ejus et una
eet in laquearibus. Num dicis, Eleemosyna magna
esi? mulU fontes, magnilicentia ingens. Num dicis , operculum loculi. Absccdit uxor. Ubinam divitiae ?
ubi servi ? ubi pompa ? ubi a;des magnae ac splendida.
lugcnsmagnificentiaest possessoris? Ubique demuris,
Ipsum relinquunt: uxor etiam deserit, vclit nolit :
nbique de marmoribus, ubique de fontibus , de aquie
foelor enim ipsain abigii, fontes vermium ?psam expelloqueris. Vides rursus equum freno aureo fulgenlem,
lunt . Hoccine tottim ? Eliam : nihil enim sooruoi
el ditis, Pulcbrum esi frenum. Ergo aurificis ista laus
babens discessit. U i vero discas eum nibil soormn
esl. Egregiuin v*isiimentum. Ergo leitoris esl l a u s .
habentem abscessisse, beali martyrcs quiasua accum
Speciosi servi. Ergo vendcntis isla laus est. Mauelauferunl, id consequimliir, ut a sepulcro ipsorum nou
qtie iile incoronatus, res auteni ejus laudibus ornanlur. At cum vides hominem probum , dicis : Probus recedamus. At hic ne uxor quidem manere potest:
homo, pulcher, modeslus, mirabilis, misericors, be* illic Imperalor diadema abjicit, et in sepulcro martyrisnianct, rogansobsecransque, ut liberetur a malis
nevolus, compunctus, semper precibus vacans, semet hostes vincat. Ne ergo timueris, cum dives (actu
per jejuniis insistens, semper in ecclesia versans ,
fuerit homo. Hoc sumpio t e r s u , canere iticipiamui
numquam a divina doclrina se removet. lla?. laudes
Domino, et pro bis oranibus gralias agamus ipsi, Pairi
ejus, h coronae. Disce igilur quid sint divilia? bominis, ei quid diviliae domus: Ne timueris. Si enim d i - ei Filio et Spiriioisancio, quia ipsi gloria etimperium
lo saecula sajculorum. Araen.
diceris divitias probe distinguere, uon ullra limebis.
Vides eum, quem diviiem putabas, pauperem et ege' ln Cod. Reg. 1965 nonnulta textui Gr.vco interseni
num esse ? iVe limueris, cum dives faclus fuerit homo* nugax Graculus, quse tot soloeeismis scaleol ul safo
ut discas harc iia se babere, el si bic le decipiat, superque fueht ea Latine exprimere. Horam igilur lnc
seosusest : At/it/ enim ex suis habens abiceuit. Deinde
lnoriis lempore ipsuni respice. Num aliquid ex bis
redit uxor qns ex septdcro cum fitHs suU orphards, et abi
ad spUndidissimas cedes $uas> geniens, acerbeqne lugm
omnibus sutnit, el sic abil ? Ulique moriuusest, eC
et lacrymam, miserabilesque kujusmoat cUanores eimllen
nudus jacet, qui scricis vestibas induebatur. Jacet
Quid agamerga libero* orphanos qind erga famulos don
mecef Abbxnc ertmus onmes abjecii, contemptidque obno
iiudas in luniulo, servique abeunt et discedunt, neApud qttem ergo confugiam ? quo nusencordiani cmse
moque illum cural : neque enim illius servi erant.
quar ? Mtamen monastei ium peiam, ero monucha. aon
possum ettim videre conjugU mei rtditus et experuas, d iu
Abiii, ei nihil suorum deinceps jacet. Uxor ejus luget
metiorem formam conctnnalas ab eo cedcs. Exmde tkim
el se excruciat, crines solvil: oranes coDSolanlur, nec anuci consolationis gratia tpsam adewues dicunt: se, do
mma, ne id agas : ne tiberos deseras. ne sinat tcdes
audil: liberi orphani suiit, uxor vidua : omnes abjecti
sumdari. An rursus dicunt : lUe taiis magistrutusobiii,
stuil, pincerna?, crateres, parasiti, assenlaiores, euet puellos teneros uxori reliquit, ac doniesticos magivisqi
dmtias : sed uxor ejus et pupittos educaiit, et domiim suam
nucbi. Ex vasis illis aliquod accipere , et abire non
recte udrmnutravit. Postquam hmc vicims audini, /riiftpolest; sed quid ? Solus effertur, Laudibue extollunU
Uam in itilaritatem paululum comnwtavit. Elapsoque im>
Ecquid ad illuin ? A t inanis gloria ip&om celebrem
fore conjvgis memoriam prorsus deposuit. et ad //te
wrwm respexit. ille porro tniser, dives, gtoria futgm, f i
reddit? Qnare? An potest aliquid ex illa sumere? N i dommn suam recte admimslrabaiy non autem , tm
hil ex iliis poiest ipsi adesse in die illo. In sepulcrura
nudia, tmserabius. corpusque ejus vermibus rodum,
animaque in gehenna aeternum cruciatur. Beaii porro imlyres, quia debilu sibi prcemia accipiuta, id etiam
DUO M s s . , ptdckra cubilia, ergo eti lam ejus qtd illa
tur, ut ab ejus sepulcru non recedamus.
elaboravit.
1

EJUSDEM
GUII ALIUS P E R O R A S S E T , SERMO CONSTANTINOPOLI H A B I T U S , K A 6 N A BGCLESIA () CM
PAUCI CONVENISSENT, I N IJLLUD, N E T I M U E R I S ,

C U M DIYES F A C T U S

FUERIT

HOMO, BT DR

ELEEMOSTNA.

1. Parvus est fructus ejus, qui praclare dixit, sed

maijirus : lenuis est chorda, sed ingens sonus : pauca
verba , sed magni prelii suiti senteniiae. Nam et universum populum laudibus excilavit, eosque praconiis
diligentioreseflecii,eiauctorem agricuhura indicavit
aiqne compositis in ejus laudem hymnis, postquam ex
Apostoli precepto gratias egit, oraiionem glorificatione conclusit. Quod si mensam cito rcmovit, non
9

() Haec, quam ntagnam vocat ecclesiam, quaeQam f u e r i t

pluribus dbiquisituui est io Vila Cbrysostoini. Anlequam
porro episcopiis concioaaretur, ia rnore e r a t , t u m A u t i o cbia^ lum c o a a U a l i a o p o l i , ut sacerdos a l i u s vel euam e p i a c u i n , s i adesset, p o p u l u m a l l o q u e r e t u r : i d quod DOQ SCu i e l vidiDius suj>ra.

ob egeslalem, sed ob bumiliiatem id egit. Non enim,

quod dicere plura non posset, oralionifinemlacendo
imposuit, scd ui docendi munere nobia cederel. Age
ergo nos quoque lumultuum, qui jam coniigerun-f
procella liberali, tamquam fluvialibus quibusdam aqois
aures noslras leclione Scriplurarum abbiamus. b
ciunl el naut33 : posiquara lempestalem evaeerunt, e*
mullum pelagus einensi ad iranquillum porium pcrvcnerujit, demissis velis, deposiio remo, et exscco^
e na?i facto, balneis, cibo, poiu, somno acdelicj
corpus refocillarit, u l vegeuus Illud et apliua ad wquam navigationem reddant.
Leclio Saripiuras $acrm quam utitis. Comparaao^

514

IN PSAL

UM I L V I H .

512

.
;
; . [517]
; (5 .
, * 6 .
" .
, ,
, .
,
; .
, ; ,
. , ;
. ,
; , .
, ;
,
, ,
. $
, .
. .
. - .
.
, . * ,
, , , , ,
, , ,
, >, .
, .
, ,
.
, . $
;
,
. ,
6 , $, .

,
;
.
, ,

. , . "
,
, ,
* , , ,
, , .
, ; . .
; * ; ;
* ;
.
,
*> ,
, .
. ; ;
; ; , /
* ,
.; ;
[518] .
,
, .
*
, ,
,
' . , . , , ,
,
. .

* Unus Mox duorass.

.

b Homini raensuram assignat Irium cubilorum. Sic et

horoioem appellat supra.

,
,

,
, c , ,
\\.

'. , *
, '
, .
,
,
, ,
,
.
, , . ,
, '

.
,

.

, ,
, ,
, [51 ] , ,
,
.
, <

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

513

, ,
, ,
. ,
, ,
, , ,
, ,
.
, ,
,
,
,
, ,
, ,
, , 0,
, ,
^ , .
,
,
,
. ,
,
, ,
,

, *,
. ,
, ' *
, , >,
*

,
,
.
,


,
# ,
,
% . ,
, , ,
,
,
, ,
,
,
, . "
.
;
, " [520] , ',
,
, . .
, ; ,
.
, , ,
, , ,
, , . , ,
, , , ,
d

Savil.TiJc .
* Savii. , .
Savil. .
& Savi!. .
c

SU

, ,
, ,
.
,
, ' ,
, , ,
, .
,
. ,
, , ,
,
,
.
'.
,
' .
,

, ,
, , , ,
' ,
, , ,
. ,

, .
, , , , }
( ), ||
, ,
, .
, '
.
' ,
, ,
, '
, , ^
. . [521] ;
, ,
, ; ; ;
, ,
;
8 , ,
, ,
, ,
, ,
) ;
,
; ;
, ;
, ; *
, ,
( , ),
,
; 8, , ,
,
***
e

Sic Reg. urws etStv11. lloral. ^

^ . ^
' Mss. , *** Savil. in marg. .
9

5)3

1 PSALMUM XLVIII.

rnm humanarum cum umbra.IIos imitemur nos quoquc, ac nupera illa perturbalione, lumultu, fluclibusque pcrfuncli, lamquam ad quielum quemdara portum
auiuiam noslram ad Scripturarum leclionem appellamus. Elenim porlus est nullis fluclibus agilalus, murus inexpugnabilis, iucuiicussa turris, gloria quac ncquit eripi, armaiura impenelrabilis, animi Iranquillilas invicia, voluplas continua, ct quxcunique bona
dixeris, dmnarum congressus Scriplurarum. Hic ct
moerorem abigil, et auimi tranquillilaiem tuelur,
paupereiu diliorem reddit opuleniis, et divitibus securilalem acquirit, peccalorem justimi efficit, tulo
prrcsidio jusiiun munil, mala quae insunt evellil, bona
quac desunt tnseril, maliiiam fngai, ad virluiem redueil, nec reducil modo, sed radicibus ettam firmal,
<H, ul perpetuo maneat, cfGcit, cum spirilualis inedicina sit, ac divina qiucdam et ineflabilis incaoiaiio,
quai passionos exterminat. Nam et spinas peocalorum
exstirpat, et arvum expurgat, el pieialis jacitsemina,
cl fruclum ad vigoreni pcrducit. Nequaquam igilur
lot aspcrnemur bona, neque a colleclis absimus, sed
buc nos assidue conferamus , ul conlinue sancmur :
nec ullus divtlem cerncns invidia saucielur, aut inotpingravelur : sed vera cognila rerum nalura, praetereai umbras, verilalem amplecialur. Siquidcm uinbra,
liccl corporemajor apparcat, esi laroenumbra : cene
enim major eo cst alioqui, sed videlur , ct lum
videlur , cum a solis radiis remoliores fuerimus : sic
nimirum circa meridiem dum fervenlis solis radii
capiii imminenl, undique in anguslum redigilur, et
coulrabitur, ac breviorfii; quod ulique in rcbus eliam
bumanis cernilur. Nam quamdiu sc longius quis a
virtule sejungil, magnac illi res videntur bumanae:
ubi vero sc in clarissimoScriplurarumluminecollocarit, lum vero quam viles, quam breves, quam nullius
iuomenli sint res caduca? animadveriit, ac probe inteiligil nihilo eas nieliori conditione , quam fluviales
undas esse, quae simul appareanl et dilabautur. Quani
ob causom cum prophela philosopbarelur, el pusillanimes istos ei infclices casligarel, qui bumi repiani,
el ad diviliarum pompam obstupescunt, qui reformidaul ac iremunt eos, qui ejusmodi rebus circumfluunl,
et nos ab boc pavore abducerei ac suaderet, ut eas
lamquam res nibili coniemnereinus, dicebat : Ne
timueris, cum dives factus fueril homo, aut cum muliiplicala fuerit gloria domus ejut. Quoniam cum inlerier i i non sumel omnia (Psal. 48.17). Vides quam accurala oralione fueril usus, et clacissime cuncla distinxeril? Non enim dixit, Cum roultiplicata fueril ejus
gloria, sed, Gloria domu* ejut. indicans aliijd esse
gloriam bominis, el aliud gloriam domus. Quid igitur esl boruinis gloria, el quid gloria domus? lla?c
euim clare dignoscenda stinl, ul ne soinnia poiius,
quam veritaicii) ampleclaniur. Sirnt igilurdomus gloria porlicus, ambulacra, laquearc aureum, pavimenluin lapiili* ornaiuiu, prala, boili, servorum greges,
supellex sumptuosa, quorum nibil ad bouiinem pcrliitet. lloniinis gloria, rccla csl iides, zelus in Deum,
carilas, mansueiudo, lcniias, assiduilas in preclbus,
f

in clcemosynis iinperiiendis liberaliias, castius, modeaiia, cxlerae omnes virluiis species. Atquc ui haws
ila se habere inlelligas, is quidem qui illa possidct,
gloriam ex illis nullam colligii, neque idcirco prarclarus aliquis appellabitur, quod praclaras ajde*
habeat, vel horlum , vel pralum , vcl servorum turbam, vel vesics prctiosas. Laus enim omnis in possessione subsislit, neque Iransit ad possessorem. Domum enim laudamus, et hortum , pratuin, ac vestium pulchriludinem , qua2 commcndalio est arlis
eorum, a quibus elaborata sunl illa, non virlulis cjus
qui &ibi illa comparaverit, sed coiitra plane improbitalis argumentum.
2 . Quce propria sit komini gloria. Arroganlinm el
luxum describens redarguit. Tantum ergo abest ct
ejusmodi possessionum condilio gloriam posscssoribus
ullam conciliet, ut cam suinmop^re iniminuat. Eos
enim, qui in ejusmodi rebus suas oetenlant divitias,
(amquam oruileles, inbumanos, sordidos, et a philosopbia penitns alienos iraducunt omnes : neque enim
hominis gloria snnt ista, ul d i x i , sed doinus : venmi
eos qui in casiitate, modeslia, manueludine, clementia vitam degunl, qui lotos Deose devoverunt, admiramur, laudamus , praDdiramus , quandoquidein baec
prjcsertim esi bominis gloria. His ergo per>pcciis ncminciu bcalum esse exisiimate, qui rebus iliis ahundel, qux nibil cum illo conniiune habcnt. Licet qtitmpiam videris in curru scdenlem supcrcilio sublaio
scsc crigeniem, cl ipsas nubes attingcnlem, non quidcm
reipsa (noque enim fieri potesl), sed meiuis arrogantia , vel poiius vccordia , ne gloriosum isuim mxe
sublimem ac magnum arbilreris. Nam subliinem reddunt non inulae currum Irahcnles, sed culincn virlutis,
quod ad cadorum sedcs nos subvebil. Licet alium v i deas equo insidenlem, mtillis stipalum lictoribus, qui
plebein in foro arceant, ne bunc quideni propierea
bealuin praadices, sed animum ejus excuie c l explica,
tumque scnlenliam de eo ferlo, quam foriua illius
conspecla suggesserit. Ita sunl ridicula qua?cuniqne
nunc cemunuir. Cur enim quatso , in foro tnrbam
arces? aut cur obvios quosque submovcs , el bomo
cum sis, bomines fugas?Quis bic fastus? quxnam
arrogantia ? Num lupus cs factus, aui lco, ut, dum in
urbem ingrederis, omnes in fugam vertas? Imo vero
lupus lupum numquam abiget, ncc leonem leo, scd
inler se congreganlur , ac natunc communionem re- .
verenlur: tu veni cui praier naturam aliai m u l t c
suppetunt occasioncs et causnc mansuctudinis, humilitalis, aequalilalis, cur feris ipsis ferocior evadis , et
propter brtilum animal raiione pradilos coutemnis ?
Ac Dominus qtiidem luus bominem in cxluni evcxil :
tii vero nec forum cum illo communicas. Qidd dico in
cacluni? In ipso regio solio collocavit, at lu ex urbo illum
ejicis? Quid autem sibi vult aureum frenum, quo equua
ornatur ? quam vero excusa Jouem, atil quam vcniam
oblinebis, qui jumenlum, quchl mdlum isiius libera i taiis sensum capii, uhra neccssarium usum exornas
(perinde uamqite aunini esi illi ac plutnbtun), Cbrisinm autem ccr?'p fame confccium, neque neccssat

815

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

rium illi suppeditas alimentoro ? Cur iiem, bomo c u n

nis, cum hominibus misceri dedignaris, sed in mediis
urbibus soliiudinem qiueris, nec libi in mentem venit
Dominum tuum cum publicanis cibum surapsisse, cum
mnretrice colloquutuin, cum lairooibus cniciflxum,
el cum bominibus fuisse commixtum, sed fastu ae
superbia efferalus, humanam ipsam naturam amitlis?
Ilinc magnus in nobis orilur misericordbe conlemptus, hinc avariliae studium, binc crudelitas et inbumantlas. Cum enim aureum frenum equo adhibes
cum auream famulo armillam, ei aureae lapidi bracteas, cum peiles apud le sunt aurese, vesles aureae,
cingulus aureus, ilemque calcei, tantamque libi hujus
nequilia? necessitalem imponis, ui insaliabilera cupidilaiem explere conlendas, et omnium sxvissimam
belluam pascere, avariliam dico : lum et orpbanos
spolias, et viduas nudas, el coromunis omnium bostis
incedis , vanoque labore euscepio cursum inis, qui
nullo bono Gne claudetur. Quid enim hoc sibi vult,
quod barbaruro servura tuum auro exornas () ? quod
liicrum, quae ulililas animse oritur, quod commodum
corpori, quis domui reditus ? f vero plane conlrariam , sumptue inlempesdvus aliense a ralione impeneat, maieria luxuriae, malitiae documenta, prodigae
ac diseolutae vita3 oecasio, animas corruptela, via quae
ad iouumera mala deducit. Lecli vero argento nexi,
auroque fulgentes, scabella et lebeles inde conflati,
muliusque risus, quid ad emendationem vitae conferre
possunt? aul quid te juverunt ut melior fieres, vel
conjugem tuam, yel alium quempiam domesticorum t
Nurine hinc potius fures, ac mulii parielum perfossores nonne inde fugilivi famuli Cunl ? Cum enim
quocumque oculos suos converlanl, argenlum fulgere
conspexerint, furuciialis in eis morbus aliiur. Nam
ti te liberuro bominem , el qui propler nobililatem
magniflce de le sentis, quod in foro refulgel argenium
ad cupiditatem allicit: raulto magis famulum. Atque
hxc a me non ideo dicuntur, ul fugitivos servos c r i mine liberem, eosque qui talia scelcra perpelrent:
sed ut vos eohorter ne talium lllis morborum alimenia
subministretis. At eniin , eas opes ubi deponemus ?
inquiunt: num in terram defodiemus ? Absit, sed meis
consiliis acquiescere si volueris modum le docebo,
quo fugilivum hunc scrvum probum ac iidelcm efficcre poleris.

816

mibus rodendum illud exponunt ac perdunt; sinautem

in arva dispergant, non illud modo conservant, sed
eliam raulliplicant: ita quoque divitiae dum in arculis
roanent, et sub januis veclibusque vel in terram defosaae, confestim aufugiunt; sin autem, ut agricoke
triiccum in agros , sic iii paupernra yentres illas dieperseris, non modo non aafugiunl, sed copiosiore*
inde redduntur. Haec ergo cum scias, ne famulis eas
trade , sed innumeris manibus lenendas commiue
Yiduarum scilicet, pupillorura, corpore mulilatorum,
eorumque qui carcerc eunt conclusi. Non enim poien i n l tot manibus detentae diffugere sed firmiler tenebuntur, et aucliores fient. Sed quid liberis meis
derellnquam ? inquit. Enimvero non omnia le cogo
profundere : quamquam si omnia profundas, hac ralione liberos amplius ditabis, dum pro pecania Deum
illis propittum et opes eleemosyna parlas, et inler
bomines adjutores innumeros ac benefactores derelinques. Ut cnim raptores, tametsi nulla laesi simus
injuria, odio prosequimur : sic eos qui misereri, el
egenis succurrere noverunt, tametai nihil ad nos ex
illorum liberalitale dimanavit, reveremur et amainus:
nec illos tantum , $ed illorum eliam liberos. CogiU
ergo quantum sit illud ornamentum, u l ab innumeris
hominibus filii tui videanlur adamari, com omnes isu
verba pronuntient, si in sustentationem egenorum
opes impendantur : Ille benigni hominis, ille misericordis est filius. At tu rem quidem sensu carentem
exornas; quippe cum scnsus expers sil lapis, quantumvis innumeris eum talentis auri conlegas; ei vero,
qui sensu pnBditusest,etenecaturfame, nenecessarium
quidem alimentuin impenis. Quando igiiur tremenduni
illud iribunal apparuerit, elignei fluvii, quando a nobis
rerum gcslarum rationes exigentur, qua defensione
tantam ignaviam tanlamque vecordiam et immanitatem lueberis ? quam legitimam excusationem afferei?
Ut enim aliorum quisque propositum ecopum babet,
atque rationem, qua suas dirigat actioncs: et agricoU,
si rationein ab HIo exigas, dicet, quam ob cauaam
boves junxeril, sulcum duxeril, aratrum iraxcril, el
roercalor (|uare navem in mare deduxerit, et operarios conduxeril, ac pecunias deposuerit, et arcbitecius
et calceorum suior, faber aerarius, pislor ei sitiguli
quarumvis artium opiUces ralionem reddunt etcaosam:
ila lu quoque , dum lectum argento sic operis, dum
3. Diviiia (ugitivm. Sunt enim plane fugilivae d i - equum el lapidem deauras, ac pelles ejusmodi apparas,
si a te ralio exigatur, quam causam dices ? quem mo.viiiie (*), hodiemo die iranseunles ad bunc, cras ad
dum? An vero ex ejusmodi leclo dulciur libi somnus
illum : ncque fugitivae sunl tantum, sed alios reddunt
obrepit ? At hoc dicere minime potes : quin potius si
eiiam fugiiivos, dum efficiunt ut ii quibus cusiodiendae
commissac gunl, ssepefugara arripiant.Quo landem igitur quid praler opinionem dicenduni est, etiam injucuadior : roajor enim est sollicitudo, et anxielas major.
paclo iieri potest, ul fugilivus isle teneatur? Conlrario
An vero firmior est propter aurum 8lrnctura? Ne
penitus niodo caeteris fugilivis. Nam alii quidem dum
hoc quidem verum est, An melior eqnas ob lale
reiinenlur, mancnt, bic si delineatur, aufugiel : si
frenuni ? an vero servus ? plane conlrarium bic quodispergalur, manebit. Quod si forle novum libi, quod
que ccrnilur. Cur igitur tam ineptos in bis omnibus
dico , videatur, hoc ex agricolis disce. Siquidem illi
vos osienditis ? Omnino dicelis, inde vos glorlam ?ocum inclusum iriticum domi defoderint, tineis ac verbis illustriorem comparare. Quid? nonne jam inde ab
(a) Servi barbari adhibebantur.
exordio sermonis audivisti, haec homliiis non es$e
(b) His sioiilia vide Homilia secunda io Eutropaim, Tom.
gloriam, sed plane contrarium, ignominiam eldedecus
lu, pauio posl iniliura.
t

515

IN P S A L M l X L V l l L

, \ , \
,
;
, ,
. " ){ ,
, ,
, \ ,
[] [], \ , \ ;
,
, \ ,
,
, , ,
, \
.
; xl ;
; ; ;
, ,
*, ,
, ,
, .
, , , \
61 ,
, ;
, ,
;
; ; "
,
[522] .
, * ,

, .

, ,

.
; ; ',
,
, '
.

51

,
' , .
; .
, )
,
,
,
^ . " , , *
,
, , , ,
.
, ,
[523]
, .
,
, &
*

. " ,
,
, ,
,. ,
; . ^; "
** *
, ,
, , * ,
, ,
, ^,
, ,

, )
, ,
, , ; ;
; '
, '
, * ,
. '
; ' . '
*. 6 ,
; ' ;
, *
; , , ;
.
, .
; '
,
.
,
, ,
, , ;
. ,
' ,
.
* ,
,

*
,
, ,
,
* ,
, - ,
, ,
. , 6 , ' ,
, &
, . , , , ,
,
; , , , .
* Saril. conjicit . Recte.
PATROL.

GR.

LV<

32

517

S. JOANNIS CHUYSOSTOMl

- !
1 ! ! "-
, *
, [524]
V
.
*. *
, , , ,
. , , , ,
, , *
, , ]
, ,
$ .
,
, , *
, , ,
, , , , ,
, , , ,

, , , ,
, ,
, , ,
, ^ ,
, ,
.
4

KCHIEP. CONSTANTINOP.

51 <*

, , ,
, ,
,
, ,
, / ,
, , ;
,
, . *
, ^
. ,
^ , ,
.
,
^ ,
,
' . A / , ,
iU

. ,
;
,
, -, '
* ,
*
,
, \
, . .

MONITDM

fta?c bomilia, Chrysosiomo ver6 digrta, i n foagna bebdttnada babita ftrit, quam tiodie beMottada

sanctim vdcattwa; ei quidem, t Vkfelur, m quedera beb4omada3 Sabbalo, non modo quia stc ordilnr
Chrysostoimis : , tikftamta iejunHtettigatioium;id qttod in Sab*>
bato tttntttn iffios hebdomadfc did

pam

videmr; aed etiam qoift inferitH cfc : idto

nugm

hebdo-

da voctur; ac luemadmodum iUa caput eti ewterarum hebdomadarum, Ua httju$ capvi et

ma

rnicHum: a# ouo* in mpore caput, hoe tbt kihhmatta Sabbawm. tlbi Sabbatuni coicttdare fideu

IN PSALMUM XLYIIL
m
vitnperium et risum ? E t bis livor innumeraque oricorpus dominlcum, pretiosus aanguis , regni promittmiur mnto ; quantoque siabiliores sunt possessienes,
io, JftTacrom regeneraiionis, purgaiio peccalorom,
lanto magis constans ac perennis est accusalio : at- jusiiiia sanctllicalio, rcdemptio, arcana bona, Qum
que ingcntes islae ac magniQcas domus slant inslar
oculut non tidit, nec auris auditit, nec in cor hominit
gratissifnorum quorumdam accusatorum vocem mitascenderunt ( i . Cor. 2. 9). Annon igitur absurdum
lentee ellam post obitnm possessorum : et corpus
esl, qui lot tantisque muluo communicamus, natura,
quidem lerrae mandalur, ai conspeclus aedificionim am* gratia promissionibus ac legibue, in pecuniis adeo
biiionig memoriam uiia cum corpore sepeliri non pail- tiolentos esse ac rapacea, nec earodem jurie asquabitnrtsed praHereantlnm unnequisqtie dtim aiiitndtnem
lilatem senrare sed brulonim immaniiatem excederc,
a ^ i t d d i n e m q o a aptondtda ae magna* domus inlnelar,
idqoe cum non iia mullo post ista deserlurl simus
f d aecom ipte ve proximom alloquens d i d t : Quam
neque deserturi lantum aed el horum causa summullis ex lacrymis domos ista oonslrucu esi? quol
mum salatis discrimen adiluri Nam mora quidem ab
spolialie papillis! quol vMui injorla aflfeciis?
corum ustj nos abducil, ad poenas vero deinceps d
optrariia mercede pwatta? Ilaqua libl contrarium pla*
ad supplicia acterna deduciL Ne igilur nobis hoc acne coftimgit; eum gloriam conseqei vlvendo cuperes,
cWat, muliam exhibeamus misericordiam. Haec enim
n t posl ipaarn qttfdem v i t finem aceusaioribos liber
cst regina virtutum, qua3 nobis in fatura viia multa
e t : aed lamqaaiii iii aerea oolunma ftaum nemen domua eum fiducia sucrurrel , alque a poena supplicioque
aramfcrens officU, til rnille ceavicHs proseindaris ah
Tindicabit, nec ullus ei se opponei, qui cum ipsa ca?iie, qui te vi?eDtem ne qaidem umquam tiderunt.
lum intraverit. Leves qtiippe eunl ejus ala?^ mullaqnf
4 . Plurima, tum ttmna, tum $pirHu*Ha commmda
valet apud Deum gralia , alque ad ipsum regiuro *ohabentes, uon decei krnnvm aiW invkem estebtftntot.
lium asccndit, ad quem intrepide suos alumnos i n Qnamto igiitir na hoo quidem l e t n i n ex tsla s n ttOducit: Oralhna enim, inqtiit, tnas et 4leemo$yna
peritaa Kberalkate coNigitttr, ftigiamtts , dilectissiascendtrunt in memoriam in compectu Dei (Act. 10. 4).
J , fregtamus buac moftam, neque feris fpsis feroCur ergo nos qnoque non ad illam altiiudinem ascend o r e s cfadamua. IttU eottimnila sunt omnia , terra
damus, ab inlempestiva illa avaritia, inulili luxqria,
foufces paseua n o a l e i et satta*, nec aliera qaidquam
el ambiiione liberati ? Superflua reddamus uiilia :
naapUoa habet qtaam a l t m : tit rere etm homo sls
noultas illas opcs profundamus, easque Judicis dexmUiMaatn ammai, btttaa tw*\w evadis, dom miHe teraa commitlarous qui el illa custodirc tuto potcrit,
paapeiun cibos, alqua ade* fMUertim miilhmi tina
el inde nobis in die judfcfi benignas, propiliusquc fiel:
domo tm tonoludis. Quamqaiit noti sola nobis est
licet innnmeris nos sceleribus adslrinxerimas, indulnaUira eomaaaais, aed alia mulio pfarra qoam natnra:
genllam nobis ac veniam largielur : quam omnes uticomtoMaae codum, aol, luoa oottas anrarom, aer, n a nam conseqiiamt|r, graiia et benigpitaie Domini nora, ifois, aqna, terrt, v i u , jmn adetoscefHia eene* siri Jesu Chrisii, cui gloria et imperium, in sxcula
ctiie, Morbua, tMwtas, dbonwi ac ratimi naceaaUas.
soeculorum. Amen.
Spirilualia nnm o o m m i a awu toe eaera menea,
9

ADHOMILIAM

IN

ILLUD, LAUDA,

qiiia ilto ipga tjia htoc eoRti<matelar. 0$ I rea et1

MEA,

DOMINUM.

luec eonoio imer nobiliftsitaas Cbrysostomt cen-

scnda e$t.
Quo i^mpor^ i U * * bftbuatit, |la

aria

4epraktndi

potte

chtaBfie an Constanifoopoli concionaitu ait. forUaae

eii

videiar. Nec eerto scire poisauas Anrioqnod

Amlochia hakUan aaadere potse

d e a u r ; o^iod videlkeH p u . Q moachQS in monlibas degaites \n exemplam afferat;

tjpod de snonachis

Aniiocblae \\c\rAs freqaenter dicit. At ha?c conjectune loco dicla t i n t : res enirtt p p n esi explorata*
Inlerprciationcm Nannii utpote minus acciiratafB rejecimus, novawque paraviama

vi~

S. JOANNIS CIIR\SOSTuMI AIICIIIEP. CONSTANTINOP.

549

510

HOMILIA
H1 Ilf MAGNAM HEBDOMADAM, 1N QCA DOCETUR CLR EA MAGNA TfEBDOMADA
TLR

: IN ILLUD, LAUDA, ANIMA MEA,

APPELL*-

DOMINUM (fl) (Psal. 145. 2 ) ; AC DE CL8TODE CAR-

CERIS IN ACTIS.

4. Confccinius jcjunii navigalionein , el pcr Dei

raulliiudine sua lcslilicabantur, quod iile mortiium
gratiam ad poriuni jain per?enimus; sed nc idco ncsuscilavissel ( nam adventaniium sollicitudo ind.cium
gligenier aganius, quod ad portum appulerimus : imo
eial iniraculi) : i a el DUIIC studkim circa illam nuidco majoiem curaui adlribeumus, quia iinem auigignaro bcbdoraadam, magnitudinis praeclare in illa
intis. Sic eiiiui et gubernaiores faciunl : quando nagcslorum eat indicium et argumemom. Neque cnim
vcm onerariam frumcnlo alque immani mercium
ex una civilalo egredimur, qni Gbmto Iwdie ocmrumle oiiifelam ad porlus osiium inducluri sunt, anxie
rimus, nequc ex Jerosolymis solum, sed cx toto orln
ti sollicitc curaiit, ne posllanla iransinissa maria, in
popidosissiinx Ecclesia? undique egrediuirtur Jesti
heopulum hnpingeug oneraria, cum lolis mercibus deoccurreules, non raiuos palniaruui lenemes el quamergalur. Ila et nos metuere ct sollicilos esse par
lientes, sed eleeinosyoani, bumanitalem, virtytem,
cst, ne sub iincin merccde laborum excidamus. Idco- jejunium, lacrymas, preces, vigilias, lotumque pietoqnc niajor adbibcnda diligcnlia est. Ila quoque sc gelis geims Dornino Chriito ofltrcnles.
iuil cursorcs : cnni cuiin videnl se prope bravia acJusiitium teutpore hebdomada antfa. ~ N o a
ccs isse, lunc magis cursum accelerani; sic et alblelx,
solum bauc bebdomadam vcneramur, aed Impemtposl millc ccriaimna ct millc victorias, quando corores orbis no&tri, ucc perfunctorie ipsam bononnt,
iiartun lcmpus instat, lunc acrius insurgunl, ac nerjusliiiuui indicenles omnilHis publica urbium negoltt
vus inlendunl . Eodein modo el nos jam faciamus.
tracianlibus, ul curia vacui, lios omnes dies spkitoali
Quod eniin gubcrnaloribus est portus , quod cnrsoriculiu prosequaolur. Ideoque fori jauoas clausenial.
bus bravia, quod aibleiis coronae, idipsum nobis est
Cesseiii, inquiiinf, liees, jurgia, omntsque concertaUopncscns bebdomada , capul bouorum, et jam de
nis ac supplicii genus; quiescant laniisper carmfleum
coroni ccrlalur. Ideoque maguam illam vocamus :
manus. Cominunia sunt Domini pneclara gesu: fia(
quod illius dies mijores siul aliis omnibus ; sunt
eiiam a nobie servis aliquid boni. Nequc illo solosiuuiiin nlii longiores ; ncquc qnod sint miraero plures,
dio et bonore ipaaro vencrantur, sed elalio noa miparcs quippc stini: scd quod iu ea a Domino res j r.cuore. Iroperaiorix enim liierae miituntur, quibos cdiclare gestae sini. In hac quippe bebdomada quse nnciturulin carcere detenloruin vincalaeolramnr. Qoenigna diciiur, diulurna diaboli lyrannis solula est,
aJmodum enim Dominus nosler ciun infcris esiiiors exslincta est, forlis ille vinctus est, ejusque W , feog qui a morte detmebaiuur omnee uAi\i: iia ct
vasa dircpta sunt, peccatum sublalum, maledictum soservi, quaj in sua potestate sunt afferentes, acDomini
luium paradisus aperius esi, cadum pervium factum,
benigniiatem imitanles, a sensilibus vinculis solvunt,
bomincs angelis commixii sunl, medius paries raace- cum non posginl a spiritualibus.
r\x sublatus esi, velum subduclum, Deus pacia in ca>
2. Hanc et nog hebdomadam veneramur: et egrliim el in terram pacem ailulit. Ideo magna hebdo8U8 ego vobiscum vice palmarum docirina? verhnin
mada vocalur : ac quemadmodum illa caput est
proferens, duo minula deposui instar illius vidaa?(^
c;uterarum bebdomadarum, iia hujus capul est sab21. 2). Egressi sunt lunc illi raroos palmarum gesiaiibalum magnuni : ac quod in corpore caput, boc in
les , el clamabanl big verbis : Hotanna in exedsu:
bebdomada sabbatum. Quamubrem iu illa inulli Slubenediclus qui venil in ttonwn Domini (Mallh. 21. 9)*
dia iiitcndunl; alii jcjunium augent, alii vigiliis saEgrcdiamur ct nos, ac pro ramia paimamm propoa*
cras, alii largiorcm eleemosyitam eroganl, bonorum
ium florentis animi exbibentes clamcmHS, quaiwdnpcrum siiidio, et pie vivendi accuraliiinc, beneficii
modufn bodie euucinuimue : Lauda, amma mea, D* nos a Deo collati magniiudinem testificantes.
minum : laudabo Dominum in vita (Pw/. 115.2)
Qucmadmodum enim quando Lazarum suscilavii Doillud vcrbuin et boc pariter Davidicum csi; bno
minus, occurrcbaM illi omncs Jerosolyinitam, ac
que boc neque illud esi Davidieuni; setl ulrim^
divina3 -graiia?. Loquulus quippe e&i propbeia; wl
Uous, aimde corma luclantur, tunc maxinu anUmtm
propbelai linguam excilavit Paracletus. Ideo iaqj*
tuum exatant.
* Saril.: sicut cnzm gubernaioribns polum, curtoribtts Lingua mea calanms scnbw tetociler icnbtHlh (**
bravia, alhktu coronas, Ua nobis hanc lubdowudam Deus
4 i . 2). Quemadmodutn calamue non a scipso scribii,
lurqiiw e$t.
(a) Honiifia in magnam bebdomadam, ct in Psulmum 145 sed virtu mauug ipsum moventis: sic el lingua ft*
collala est cum qualuor Rcgiis 1835, 2027 , 2052, 2424. pbetanjin non a seipsaloqaebatur.sedexDeigrtW
savil. duplici oiodo titulum effert; prioriroodosic habet:
Jiomilia habita (caetera ul in lilulo a nobis allalo, usque ad At cur non dixit, Ungua mea calamus wribt,
xocem, apjwlletur). AKero auicm modo sic habet: Dejejth
sed, Catamu* uriba: velociter scribentu? IJl discassp^
vio, et in tiliid, uutda amma mea, Dominum,* etin cuslodem carceris inActis; habita auiem htrc homilia est in
Cnus, scd ex virtute gratw spvitu^
nutgna gaitctaque hebdomada.
l

St9

N P S A L U U M C X L T .

54S

1
' \1\ , ,

*
, t , , ' > ) .

,

,
,
, .


,
,
* ,
.
,
.
. *
,
. , :,
, , *> .
. " 6 , ,
, %
, \




'
.
, , ,
, ,
, ,
, , , ,

"0 Y^C-
, >

- , -.
,
, ,


[526] . ,
,

' Savil. : ,
, / . Aliltni ilem
efferl titulttm SuviU: , , ,
, , . $ .
Unus .,
.
Savil. ,
, , yoa &.
k

, , (
)*
,

.
,
, '

, , '


.

, '
, , , ,
,
.
. , , , .

' , . ^
,
.
,
.
:, ,

,.
, ,
.
'. ,
'
,
.
, ,

^ ,
*
, ,

, *
{"> , * .
, *
. ,
. .
.
'
, *

[527] * , '
. '
,*
, , , 1

<J Unus ; .

32!

S. JOANNIS CHRYSOSTOIII L R C H I E P . CONSTANTLNOP.

.
^
hH
fov , ;
;
; *
. "
, ,
jtov,
, , . '/'
, .
, , *, xak
.
; ,
;
, , , , ,
.
*. ; , ,
. '
, , ,
, ; " 01
.
, , , | ,
, , ,
, , , ,
, |

, !
.
;
; "
^ ^,
'
' , " 3
, ;
; " ,
, , , ,
* * %\ .
,
,
,- ,
; , 01
: '
, : ,
*
* .
-
, *
, . "
^ ,
'. ,

.
[29] , , **
. , , . , ,
,
, ' ,
. ,
Tres iriss. , , omissis ioter- , ^
sitts. ;
b UBUS* 4*.
* ,
Uous .
* Doo mss. TOvHfowaijv , .
tojrw, alquo ita terit Patioios.
,
Duo mts. * ;, atque ita legil inter* Unue ** .
> Duo mss. ^, i(Mnnmtali$.
Unus .

;
.
, .
": ' , , ,
, , ,
,

*.
, . .
, .
'' . ,

,
.

1 . { ,
, ,
, *
,
. , ,
ha
ol , #,
*

" . >

, .
^ ,
,

, ,
. '
.
, ;
-
, \
, .
,
;

; , . >
'


,
; ;
,
. ,
, ; ,
; ,
, "
^, .

.
. -* ,
, . , , ,

* ,

, , {528]
*
. ,
,

5 0 5

IN PSALMUM C X L V .

523

Qd lede incevigUo. Sihvil inltammu\i\ta quam muUiriiuatem eese sapienliam : ideo ipagna facilitas. !npliciter libi earo mca , in terra (PSQL 62. 2). Sed osgeiis cursut. Homines iqiiid$m, cum a scipais loleinle mibi caraem ipsam ad hymnos advocari, ait iUe.
quuntur, coroponunt, deliberant, cunctantur, multum
Benedic , anima mcq , Domino, et omnia qu<v intra me
lemporis absumunt: illtc yero, quia tamquam a fonte
verba scaluriebdnt, nibilque aderat iropedimenli, 6e4
sunt nommi $anctp ejus ( Psal. 102. 1 ). Vides etiain
cureiun lingux vincebarU senlentiarum fluenta, ideo
carnem concentus parljcipeip ? Quid sibi vult jllud :
dicil : Lingua niea calamus tcribm velociler fcribentis. Et omnia qum ifttra sujjtt sanclo ejutf Nervi,
ynnanl inicrius Quenta magna copia, inquit; idcirco
iyqiiit, ossa, Ycua?, arterix, ei omnes jntemaj partcs.
niulu celeritas. Non opus est nobis consideraiione,
7%. Intcriora nottra qnomodo posstutlDeo benedicere.
mediiatione, non labore.
Quomodo possunl inleriora nostra Deo bencdiSanctt nobu adsunt caneiiiibuf. Sed videamus
cere? Vocem non habenl, os non liabent, lingnam
ijiiid dicat, Lauda, anirna mea Dpminum. Hacc et nos non habenC. Aniiua quidero poiest; interiora yero
tuin Davide psallarous |iodie. Etsi enim ille corpore
quoinodo possinjl, cum nec Tocem , nec o s , ncc l i n non adsii sed adesl spirilu. Quod autem justi nobis
gHam habeant , Deo benedicerc ? Quemadmodum
adginf., et nobiscum psallant, audi quo pacto dicat
Cali enarrant gloriam Dei (Psal. 18. 1). QuemadjnoAJ>raliara addivitem. lllo namque dicente, Mitte Laza dum cnim cxli non linguam , iion OJ , non labia harum, I (ratres mei, di$centes ea qucs in inferno, emen-benl ; sed aspeclus pulchriiudine obstupefacientes
4m* *m gcsla, rcspopdel illi, Uabent Moysen el pro- eos qui se comempMttr, ipso rei miraculo ad OpiOphita* (Luc. 16.24. 28.29). Alqui Moyses elprophetae
cem laudandum iQviiani : s i c et tiiieriora nostra , si
jamdiu corpore morlui erant, sed per scripta sua illos ea animo percurreris si videris differentiam qualilalia(>el>ant. Sieniin posita filii aut amici inanimalaiina- l u m operaiionie, virtuiis, concenti 3 , eflbrmationis,
gjuc, jpsum adcsse existimas , licct obierit, ct per
posiilonis , numeri I armoniae , ilbid pro|.hclicum
iruagioem iiiaiiimaiam ipsum tibi ^fiingis : mulla pronuntiatis: Quam magnificala sunt opera tua Dofyngil Qos per divipas Scripturas sanctorum consorlio mme! omnia in tajnentia feciri {Psal. 105.24). Vide*
fruiinar, non corporum, sed animorum imagines ha- quomodo viscera, sine voce, sine ore, sinc lingua ,
bcnles. lllorura quippe dicta animarum ipsorum suitf
Deum laudeet ? Cur ergo stnmam alloquitur ? Ne
imagines. Vis discere satictos illos vivcrc ct adesse ?
lingoa loquente, ipsa evag^tur, quod sxpe in precauNemo jnortuos leslesadvocal: sed ChrisUis ilios lcslcs do ei liymnos caulando paiimur; oi ulrinque conadvpcavit suae diviiiitalis, ac prx cxteris ipsum Daviceotus sit. Cumenim inier oranduqi non audieris
dcm \ ut te docerei ipsiim vivere. J.udxis coim dc
verba Dei 4 Oeus andiet supplicationcm
lubilaniibus, d i x i l : Quid vobh videtup (le Chrkto? (uam ? um igilur d i c i l , Layda , anima mea , Domlcujus fiiiutsst ? Dicunt ei> David. llie vero , Quomodo num, id significal, Intus ex profundo cordis ofleranergo David in Spiritu vocat eum dicens : Dixit Do- tur supplicaiiones. Elenim Paulus ait : Ptallum
minut Pomitio meo: Sede dextris mei$ ( Malth* 22. $pwtu, psallamet mente (1. Cor. 14. 15). ajusicus cst
42-44; Psal. 109. 1 ) ? Vides qnoniodo vivat David ?
quispiam optimus a n i m a , ariifcxest rorganum auteni
Nisi enim vivcret, vocavissel cum lesiein diviui^ oorpus, citharae, libiae et lyrx locum lenens. Alu igiiur
laiis sua?# Nec d i x i l , Quoniodu David in Spirilu voca- musici, sciuper cum oranibqs orgaflis sunt, sed
vil eum Pominum ? scd , Yocai euni Dominum.? ui
modo illa sumnni, modo deponunt; pon epioa perpepslendal illum adbuc adesse > el per li(era&loqui. Psal- luo et omni lempore raelodix vacanl; quapropter non
lebai olim psalmis , et nos hodie cum Davide. Ille
seroperorgana iractant: Deus auteradocerc te volena,
cilliarain habuit ex nervi^ inanimatis : Ecclcsia vero
ti eum seinper debcre et laudare
benediqere, a n i cilharam habel ex nervis vivenlibus iulonsam. L i n (ioi ^emper adjunctqm ii^irumentund esse curavit.
- ji iioslne gunt cbonUc ciiharx , : divcrsum so- ftiiod enifft semper laudare oporieai, audi qo paclo
iium edunt, sed concordem pieialem. Nam muliercs,
dical Apostolus : Sine inlermiwone prate , in amni
yiri, senes, juvenes aslate dislincti sunt, scd
gratiasagiie
17.18).Quoniamigitursiue
bynuiorum cantu non ^unt distineli: cujusquc eiiim jniermissione orandum et, sinc iniennissioneinsiruypceni temperans Spiritus V unani in omnibue mclni^entiim cuni arliGce cst. Lauia, anima mea, Domi*
diaro eflicit; quemadmpdum ipse David declaravit>
vum. Primo v o x u n a id (Jicebat, qempe Davidis : nunc
omncm a?latiin et utnimque sexum ad hunoconcenvero quoniani mQrlqus est, inntjmeris linguis id loium advorans: Omnis spirilui laudet Dominum. Lauda^ q u i t r , non oosiris solum , sed ctiam totfus o r b i t .
anhna m& Dominum ( Psal. 150. 5 ) . Cw carncov Videireuin non raoriuum esse sed vivere? Quo pareliquil ? cqr corpus nullo niode allquilur ? mini
c\p enim mortuus sit, qui loi linguas babel, c i per tol
animal in duo divisit ? NcquaquQin : scd prius arliUora loquilur ? Magna plane res o.si laus: expurgat
cetn excilat. Quod autem non sejiinxcrit corpus ab
enim auimain uosiram , ei muUam nobis iitfcril roaiMinaj audi quoinodo alibi dicat: Deus, Deus meu$ , ligionein.
y

* n u o M f e . . . . *m divimtatisMdelicet; Moysem e( Eliam,

Qnanla l m Jiymnomni \ i s diacere qtianta si|*
r( pra caterii ipsum navidem. Iia \ea\i Ntuaius.
* imo Mss., chorda citharas rnthnam.
crga Dcum liymnorum vis? Hymnos cancntes \re%
* vims, spirittis autcm omnium ommas m quati
puori, stc Baltyl niam fmnacem iCbtinxcrunt, inioccmimsctnb.
n

S2i
S. JOANWS CllftYSOSTQMI ARCIIIEP. CONSTANTUNOP.
uqiquam
Calcm
rcm
perpelraverat,
non
solverai
vinpotius non exsiinxcrunt, set| quo<l longe mirabilins
cula, non ostcndcrat laniam solliciludinem. Paulu
frai, flammam ardeniem quasi luluin pedibus conenim vinciri optabat, nec fugii, ut eum a morte li!>eculcabant. Hymnus iste in carcerem in^rcssua, vinraret. Insiliit cum gladio praj manibus el (acc : volcctila Pauli solvit, januas carceris aperuil, fundamenia
batque
diabolus eum nece a poeniteniia averterc, sed
concussil, lerrore raulto custodem carceris implcvit.
sopora voce aaluiein ejus animcc prompte lucraius rst
Nam inedia nocle, inquit, hymnos canebant Paulus ct
Paulus. Non enim simpliciler clamavit, sed magna
Silas (Act. 16. 25). Detnde yero quid facium esl?
voce, dicens: Omnet hic sumus. Admiratus t ttltut
Qiiid ? Novom plane quidpiam et inopinattim : vinctila
solliciludinem
carceris cuslos, procubail anle yinctum
Soluta sunt, vincli solutos alligaruitf. Atqui vinculosolutus,
el
qnid
dicit ? Domini, quidme oportel (acere,
rum nalura est, Iigalum flrmiter siringere, el subdiui salvtu fiam (Act. 16. 50)? viuxjsti, el lu inconlum tcnere : nunc vero ctisios carceris sotyius ad pcsilii inopia vcrsaris? Iiguum firmavi ti, ct lu qiiav
les Pauli ligati venit^ Vinculorum quidem sensilium
nalura est, vincltim deiinere: viijculorum autem ob f\s poenitenfe ct salutis modum? Vidisti fenorcm?
vidisti solliciludincm ? Non dislulit, sed quia melu soClirislum tanla vis QSI ul solutos vinctis subditos falulus erat, non idco solulus est circa bencficium, stA
cianl. In coslodiam interiorem ipsos conjecerat; et
st tim ad salutem accurril aniirue surc. Nox erat, ct
cnm inius esscnt, exteriores poiias npcruerunl. Perocdia nox. Non dixil, Delibcremus, dies adveiiiat,
des eorum ligno compediverat, et pedes eorum comscd slatim ad salulem cucurrii . Ilagnus csl !iic rir,
pcdiii aliorum manus solverunt. Deinde procubuit
inquit buroanam Iransceiidil naturam. Yidi ilfius
ante cum, inquit, custos carceris, mclucns, iremen*,
miram poienliam, miralus sum humaniiaiem. Imiugcmcns, anxius, lacrymans (Acl. 16. 29). Quid acfum
csl ? aunon lu alligasii ? annon lu in cusiodia lcnuisti ? mera a me passus mala, cum in eiiremis essel, m
Ecquid miraris, bomo, si carcerftn aperuil, quando- qui Ugaveram in roanus accipiens, cum nccare possel,
non modo uibil facit, sed cum me inierficere, etglaquidem potcsialein accepil aperiendi caelos? Quwcumque tigavcrhis, inquit, super terram, erunl ligala et dium in jugulum adigere desliaassem, me cohibait.
in castis: et quacumque $olveriti$ super terram, erunt Jure d i c i t : Domini, quid me oportci facere, ui $alm
fiam ? Non cnim miracula modo crodentes ad aposlosotula et mctclis (Mutth. 18 18). Peccatorum vincula
los altrabebant, sed antc miracuia vila. Idco ail: *tolvil; quid miraris si ferri vincuhi solvat? Dacmoceat lux veslra coram hominibus, ul vidcant opera unmii yiocula solvit, animas ab illis vincias l i b t r j v i l ;
$lra bona, el glorificent Palrem ve$trum, qm in eelit es(
qnid miraris si vlncionim catenas solvit? At yidc du(Malih. 5. 16). Vidisti fervorem cusiodis carceris?
plcx miracuhim : solvit ilerura el ligayit. Solvil eniin
Vidc Pauli fervorem : non d siulil, non neglexii: *d
viuciila, ligavit autem cor illorum. Quod enim soluti
in vincnlis cum essel, el in iigneis compcdilwis, in
esscnt ignorabant. Ap$ruitel clausit: aperuit quidern
plagis, slatim eum mysleriis imbuit, et cum illu toum
oarccris fores, clausil vero oculos cordis vinctorum,
domura, ac post lavacrura spiriluale, poslque spiriadeo irt non senserint januas esse apertas, ne liber mensam, carnalem etiam ipsi apposuit ().
tale usi in fugam se darent. Vidis|i ligautem ec solVerum qua de causa concussit carcercra t Ul excita\cntem, aperienlem et claudentcm ?
\. Apottoli nildlad otlentationem faciebant. Idco rel cusiodeni carceris ad contcmplaiiouein acUruni
liaic neclu facta sunt, ul sine lumullu et eine perturba- rerum. Solvil sensilia vincula vinctorum, ul solycrci
spiriiualia vincula custodis carceris. Omlrarhun Cliritione res ageretur. Nihil enim pcr ostenlationem ycl
per ambiliouem facicbant aposioli. Procubuit atite pe- $tus fecil. Accessit ad cuin bomo par.ilyt lcus, dnplici
quadam paralysi affeclus; aliara a pectialis, alicfam a
dcs cjns carcerh cuslos. Qtiid igitur Paulus ? Vidisti
^orpore. Primo paralysiu peccalomm solvii, sfc dicjas mrraculum? vidisti ejus stupenda opera? Vide
cens : Fili, remiUuntur iiW piceata (Marc.i. 5).
ejus soHkitndinem, vide bumanjtalem. Exclamavit et
dixit : Nihil tibi facias mati: onmes enim hic suims Deindc quiailli dubitabanl, hlasphemabant, dieebanlque, Nemo potetl dimiuere peccala, nisi tolus Dem
(Act. 16 28). Eum qui se acerbe ligavcrat, sivit
accrbc mori, immemor scilicet injurix. Omnet entm (Ibid. v. 7), volens ipsis ostendcre se vere Dcum
esse voleiu ipsos ex ore ipsoruin jndicare,
hic tumus, inquit. Yrde qiiam esset a fastti aueuus.
Noodixit : Hicc slnpcnda ego feci, scd quid? Omne$ dicerc posset, Ex ore tuo te judico (Luc. 49. 22)'
enhn hic tumut. Cum yinctis &e connunicravil Paulus. tu dixisii neminem posse dioiiiicre peccaia nisi &>luiti Dcum : eccc dimiito, ipqutt, peocaia, el oonfiiere
II vero cum yideret, quod geslum erat, miratus csi,
diviniiatrm nieam : ex tuo judicio caIodm"fero.Sed
dc miraculo obs^upuil, jraiias egit Deo. Dignus vere
illic prior spirilualis, poslerior seasilis; Iiic contra,
erat uiu(ta soHicUudine el humanhatc carceris cusioe;
primo sensilia vincula, deinde spiriiualia sublala sunU
cxbtimayil ea quse acta fucrant esse praestigias.
Orationis vit magna semper, ud cumjejunio major.OT*
Cur uon existiraavit esse pra?siigias? Andierat eos
iio
quomodo grala efficiatur. VidistiiT quania sil vis
byniuos canenies Deo : praaiigiator autem
bynuiorura ? quanlum laus valeal ? quinium precauo *
celebrat Dcuin. Multos proiiligialores exceperal,
5523

quandoquidem cusios carceris e r a i : sed eorum ntdlus

mio Mse. ad imtiatkmem cucurrti.

*****
() Non Pauius cusiodi carceris, scd cuslos *
f

IHIO Nss. sic Iiabeni, xinctum detinere. Equidem wC^ium ub ckristum ilki esl rirtus.

IN PSALMUM C X L T .
; ot , ' ,
, \ , .

, ,
,
. , ,
. ; ;
,
,
\ .
\,
:
,
.
, .
,

. , , ,
, , , , .
; ;
; , , ,
. " ,
,
;
, 7

*
, ; ,
'
, ;
* , .
" ,
. " , .

,
,
,
.
, ;
b

*. ,
.

. 1550] .
; ;
;
, . ' A r ,
, )

' .
, . . ' , . "
. , ,
; .
.
, , . "
* .
; "

. , *
'
, ,
* . . SR* duo.
V l)uo nrss. )* , )\ $?.

521

. ,
, . , *
, '
- . ,
, .
,
, ; ,
, ; ,
; ,
; ;
; , '
, ,
.
, . * .
' * .
, ,
. ,
. '
, ,
, ,
, ,
, .
,

,
. *
,
,
. ; . ^
, ' ,
, , ^ , ' ,
, [551]
,
. ;

,
.
. : ,
, .
,
, .
, ,
,
, , ;
,
, ,

,
, , ,
,
. *
,
, , ,
.
%

;
; ;
Unus .
d Duo . Infra Udein %
, /.
Inus : :>.
e

tm

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI A R C l l l E P . CONSTANTLNOP.

,
. ,
.

\ !
' , ,
*
.
* , "
.
*
;
, ,
'. ; " ,

,
.
,
,
,

. \
\
,
,
, ,
*, ,

,
.
. .
'.
,
;
, , .
.
, .
, , *
*
, ,
, ,
.
.
.

* ,
, , *
, 6
,
, , \
*
, .
, .
, ,
,
. *

; ,
|533] .
,
" ,
. ,
9 ,
* ,
, ,
, ,
,
, ,
, ,
. " ,
.
. [52]
,
, ^
, ,
* ,
,
.
,
, ,
, , ,
? ,
> .
, ,
, '
, ,

,
; , ,
. -
, ,
,
. ,
,
, ' *
, .
, .

', '
,
, ,

, , ,
-. , $
, ;

*
, ,
,

. ,
, ,
,

, , .
. \
,

. * ,
, .
, .
*,
, *
, ,
* mss. .
Unus .
* . & &
* Duo HISS. - .
, . Sic quidam et SJeivil.
' I lins ^ ;.
Savil. . Infra aliu* <w
d luus .
*, cl wox ./>
9

555

IN PSALMUM C X L V .

Semper ultqoe magna vls orationis : quando auiem

ewnjejwito emittitur prccatto, polenliorcin rcddit
anfmam. Neitc lemperanlia cogitalionum magna apud
est: ftimc mens excilatur, supernaque otriiiia v i del anima. Propterea semper Scriptura jcjunio oraiio
iiem adjunxit. Quomodo et qiiandonam ? Ne frandetis
invicem, inquit, nhi quid ex contensu; ut vncctis jtjunh
ti orali<mi{{. Cor. 7. 5). Rurstnnque alibi, Hoc genus
dwmoniorum non egredkur, nisi in orationt et jejunio
(Malth. 17.*2). Iierumqaealibi, Postquamorassenl, inqua,et}qwia$sent>imposHerunttUisnitmus(Act. i . 55).
5. VidetT ubique twn jejnnio oratioiiein ? Tunc
enim juctmdtor el prnbatior a lyra emUtiiur mclodja.
Kon fturrt cborda; buniidx ebrrelafis exccssu sotula*,
sed vlget cogHatio, excitata cst mens, vigil anima.
Sic aecedere ad Deum et ettm alloqui oportet solura
cum eok>. Nam si quando amicts rcm necessariam
aliquam dicere opus esl, seorsiin abstractos alloquimur : quanlo magis erga Deutn boc pnestandum cst,
mgrcssos scilicel in cabiculum cum multa quicte : et
prorsus omnia conscquemur, si ulilia petamus. E l enim iiigens bonwn est oratio, quando cum rata et
tigili anima emiuHur; quomodo aalem grata luerit ?
Si nos ila inslituamus, ul non modo cum accipimus,
scd eliam quando non audili discedimus, gralias agamus Dco. Nam aliquando conccdit Deus, aliquando
rainime; uirumque aulcm utiliter agit: ila ut sive
acceperis, sive non, eiiam in non aocipiendo accipias;
sive voti compos sis, sive uon, voli lamen compos
fias. Est enim aliquando titilius non consequi quod
pciiraus, qttam consequi. Nam nisi nobis utile sa>pe
cs et accipere, semper ipse daret: non csse aulem voii compotem uliliier, illud est esse vuti com
potem, Ideoque diiTerl sa?pc pelila concedcre, non
iit nobis inoras affurat; scd ul procrastiiialione
doni ad assidtiam ei perennem stippricationem sapienlcr ioducat. Qtiia enim sxpe ptatqtiani accepiiuus ea quae petiimus, precandi curain ponirous, ut
noslramin precalionibus vigilaiUianiadaugeal, donu:n
d ffert. Stc * l prolis amaulea palree faekmt, qui
sfguiliei dedilos puoros suos, qui ad pueriles lusug
accurrunt, sape maximi doni pollicifattone apnd te
rclinciit : iduoqiie aliquando differunt, aliquanfo
pcuitus non dant. Accidil cnim nonnumquam al noxia
pclamus; qtti vero qtue nobis ulilia gunl magis quam
nftg cogiiovil Dcus, non aiuiuil orationibus noslrie, id
quod in nosiram vcrtil uliliiaiem, eliam nobis ignorantibus, procurans. E l (piid mirum, si nog nonaudiai:mr quando illud etiam Paulo accidit? Eienira ipse
w p c cum ppiiissel, voli compos factus non e s l : ac
non mndo non mocrore aflectus est, sed eliam gratias
Deo retulil: Propter quod, inquit, ter Domino rogavi
(2. Cor.
S ) : illud vero Ter expe sigiiificat.
Quod si Paulus poslquam saspe petierat, non impcCravU, mulio magig nubis perseveraudum est.Sedvideamus, quia postquam sxpe peiierat non accepit,
qnomodu affccius oral, qnod voti compos factua non
esset. Non modo non doluit, sed eli;m gloriabaiur,
quod noo accepisset. Cuni dixissct cnim, Proptcr
f

quod ter Dominum regavi: ei dixit mihi, Snficit tibi

gratia mea; nam virtus tnea in inftrmitQte perficitur
(2. Cor.12.9) sic pergil: Libenter gloriaborin if*ftrmilalibut nieis.
6, Deo graliat agendce etiam cum non exandit; oretiom lauttes. ~- YiJisiiii* gratum frmtili aniinqm?
tiil ab iiifirniilalibiii liberari, c i non anpuii Deus : ac
modo non duluit Paulus, sed cliam gloriatur in
iufiruiitale. Eodem qaoque niodo c l nog animas nosiras disponamus, sive dedcrit Deus, sive non dcdcril
ea qux peumus, pro u:roqiie gralias agamqs Den.
Ulrumque enim ad noslram ulilituiea) facil. Si dandi
potesiaiein habet, igiiur babei ei dandi, quando vuh
ei quod vult, atque eiiam noq dandi. Tu noa nosli ra
qune tibi prosunt, ut ille clare nbvjl. S;npc postulas
noxiaet damnosa : ille vcro salulein (uam piagig quant
tu curans, non aiiendit peliiiooi; &cd eliam anteqwam preceris, quid libi coiidncal ubiquc piospkil.
Si enim carnales paires puellis sui$ pcienlibus non
ornoia largiuntur, non quod 1 0 3 dcspician^ sed quia
Aiaxlmam eorum curam geruni: mullo roagis Deus,
qia pioa iiroat,
pls quam emne^ quid sil uiile novit, idipsum pmestat. Precibus ergo vacemus assidtic,
non die solum, sed ctiam noctu. Audt enim quid d i cat ipse propbela : Media noete surgebam ad confilendumtibi iuper judicia juslittm tucc(P$aL 418. 62). Kex
toi deienluscuris, populorum, urbium, genlium iinpcrk) politu9 pacem cnraBs, bellis perfunctus, negotiorum immensam niolem sibt adstantem semper videns,
qui ne lanlillum quidem re^pirare poicrat, non niodo dies, sed eliam nocles oralionibus iniumebat. *
Quod sirex qui iti lamis deliciis vivebai, lot affectus
curis, tot negotiis circumsiantibus, ne noctu qoidem
qiiiescebat, sed diligcniius quam ipsr monacbi in
montibus (bgenies preoes as^idHe fuudebai: luam
qiixso, vcniatn nos con equcmur, qui in inulla liber
tate vivimus, ac priv^*m negotiisqite A^acuam vilam
elegiimjs, qnique JIOJI modo lola noclc setnno obrujmur, sed ne in die quidem cuin deliila vigila ilia cousueias orationes perselvimus ? M.tgtiutu le^nm orjtio.
magnus ornaius procalio, luicta, porlus, iliesaimis
bonorom, ac divitiae quse abripi neijueant. Qnando h<hnkiee precamur. sutnpln pccuninrum opug lubemua,
adulatione servili, mtiltis circuiitonibus c l ucgoiiationibits* Sxpe enim > ipsos dom'ne rec*a adire.
ab iisque {jraliam petoni l i r c t ; scd neoease es|
prius iniiiislros et di&pen*alorc&, cura*ore*qne ilbrum, peeunii.% vcrbis, omnique niodo d3Unire \il
illorum opera poslulala recipias : apud Deum aulom
non ila res se babct: neqnc lam facllc ab aliis r<gatus, quani a nobis ipsis, graiiam conccdit. E l liic
quidcm, lam euiu qui accipit, quam eum gui noi;
accipit lucrari conlingit: apud boniiucs autem in
nlroque plerumqiie lacdimur. Uuoniara igilur majus
lucrum et major facilitas adcst iis qui ad Deom accedunt; ne oralionem dcspiciaoius. Tunc eiiim tibi magis '
f

> Quidam et savil

nonilaresse habet: non enim opus
eu neo titedktlQre* $*pptk<mttfm vucrctdml, neque
tam facilc.

827

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl AnCIHEP. CONSTANTINOP.

m
et alia meibodus apcrienda $it, qiia potciimu hauc
egnitiem depellcre, hoc dixerim. Sa?pe compleit
oraiione, nec audiiis iis quai dicebamus, dieceasiiiius.
Si ergo ilhid cogilemus, siatiiu oraiionem resumamns ; si illnd ipsum itemm coiilingal, eiiam tcr et
quater ipsam repetamus, neque prius ab oraiione
discedamus, donec iltam lotam vigilimentc proiulerimas. Si hoc senserit diabolus, neinpe nos non prius
discedere, quam illam sludiosc et vigili atiimo proiitlcrimus, ab insidiie demum abscedet; scieus sibi nikil
ampliusper iniidiae suas profuUirum, quam qiimlnos
cogat sacpeeamdemorationcm repelere. Mulia, dilecii,
quolidie vulnera accipimus a doinesticis, ab extraneit,
in foro, domi, a publicU negoliis, a privatis, a Ticinis, ab amicis. Omnibus illis vulneribus remcdia
adbibeamus oralionis lempore. Potcst euitn Deus,
si vigili meule, ardenii aniiuo, ferveniiqne consdentia acccsserimua, el veniam pelicriinus, oimiitim <>bis deliclorum veniam concedere : quam
omnes conscquamnr, gralia el benigiiilalc Dwuini
noslii Jesu Cbrisli, quiciim Pairi gloria ciim sancia
A l i i : <*dVi ettim umt illo tempore crnn Deo ccmversari
Spirilu, in sxcula sxculorum. Auicu.
possc ct vemani peccalorum consequi.
ronriliabilur, lunc magis petita concedct, cnm (u per
ipipsiiin rogaveris, cum puram adhibucris mentem,
ctim vigilem ralioirem, cum non peifunclorie oraveris,
quod agiinl mulli, quorum lingua oralionis rerba profcri, mens autem sacpe in domo, in foro, in viis pervagaiur. Hoc vero lolum est diaboli machinamenlum.
Ouia enim noyit nos illo tempore posse teniam pecralonim consequi*, tolens nobis oralionis portum
otalruere, illo lempore insurgit, meniem a verbis
do|Kllens ei amoveus, ut damnum poiius quam lutruin referentes abeamus. Itac itaqiie rum scias ,
liomo, cum ad Deum accesseris, cogita ad quem aeccdas : sufflciiqne tibi ad vigilanltam, fides ejus a
q 10 gratiam exspcctas. Respice in calum , c i cogila
quem alloquaris. Si euim quis lioininem alloquene,
luituanis honoribus lanlillum atibliiitttn, eliamsi
oninium negligeniissimits sii omnino lamen seipsuni
rxciiat, el mcnlem vigilare jubet: multo magis si
rogiiemiis nos cum angelorum Domino colloqtii, binc
idoncum allenlionis argumetitum sumeinus. Quod si
1

DUBIA OPUSCULA
MONITUM
Hanc liomiliara primus edidit Joannes Baptisla Colelerius anno 1661, in-4*, p. 41, eslquc Hla paulo nie*
lioris noue, quam alia in Psalmum sexlura quam primam edidit ipse Colelerius. Vix u m e a crediderini
essc verum Chrysoslomi fetum : nam scriptor iste nimis est jejunus : exclamatiouibus lamen et interrogaiionibus abundans, ac nescio quid olet peregrinum.

Tillemoniius, subdubilans

tameu, ttlatn inte

E J U S D E M

\n DAYIDEM REGEM, ET PAULUM APOSTOLUM, DB POENITENTIA : IN VARIA DICTA PSALMlTJS, QVJE AV CHRISTI FINEM PERTINEMT : ET Q U O D N O N DEBEMDS DESPERARK

DE SALIJTB

KOSTRA (a).
Mtiilo audiistis Iiyiiiiioruin scriplorein Davidem cla- judicium non scdel : ubi mieericordia, rationes :
mantem : 2. Miserere met, Deu$ , $ecundum magnam reposcunlur. Semel misericordiam consequi cupio :
miuricordiam luam : et sccundum multitudmem mi$e- ab infirmilale me libera. Et cur David cJaraal, Cor
rationum luarum dete iniquitatem meam {P$aL 50). L t
mnndum crea in me Deus? Qui lot prxclara facinora
ilenmi, 12. Cor mundum erea in me, Deu$, et spiritum
gesseral, qui Irop ca erexeral, qui Golialhum irdcrrtctum innova in visceribus meia, David clamai. Qiiare
lecerat, el leonera suffocaverat, qni et lanlam liabebal
aulem propheU dicit, Miserere mei Deus, ucundum
libertatem Spirilus aancti, illc dicit: Mitercre wa%
tnagiiwnmitericordiam luam? Quia ubi misericordia,
Deu*, ueundum magnam miserkordiam tuam: auibi saliit est expers disquisilionis : ttbi misericordia,
cwidnm muliiludinem miserathnum tuarum deU 9*''
%

tatem meam. Cum esseni bomo agricola, rcgcni

u

,ftS^5T

O l l O b 0 U i a n

fccisti:

regew f.cin, wpbcian. co .ii^

S

 PSALMUM L .

27

, ,
, ,
,
, ,
.
'
,
, ' ,
,
.
, , ,
*
. .
. , [534] , ,

, ,
.
'* Alii , fbid. tlfi ^
, , lbid. alii
i , Uiius
. post uous .
^AIii .
b

DUBIA

52*

, oV ^
, .
, , .
, ' ,
, ,
. ,
,
,
,
, . ' , , , ,
$, , ,
, ,
. ,
. ;*

,
, .
,
, '
, . .
, rainus recte.
c

OPUSCULA.

AD HOMILIAM

IN P S A L M U M L .

gcnuinas numcrare videtur. Neque ab ejus raenle longe deflectimus, qui ittam ut dubiam pubiicamO,
cum mterpreiatione

Laiina Golelerii. In liac qiutdam habentur similia iis qua? in nomilia eecuud* i n

I salmuni 50, qiiaro inter spuria ablegavinraa.

[555]

Aavto , ,
*

*
" , , ,

. ,
, ,
, .
, , ,
; ,
* , *
, . " ;

, .
, , ;
' ,
, ,
, ^
, ,
,
. "
, * , %
9

S JJANNIS CIIRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTlNOP

5C9

, ,
*
, .
" tolq , . ,
. , [58] ;
,
.
,
. *,
. "
. ,
, ,
*
,
,
*
.
. I;
*


. *
, ,
, .
,
.
, ,
.
, ,
, . "
! *6 ,
. ,
. ;
; " !
; ,
. , ,
; '' . ,
, ,
* , . , *
- ' .
, , ,
, .

. ,
*0 *
.


,

; "
, ^ /ict/.
"
, * jtov
.

.
*
*

*
, .

, ,
.
"
, , ,
. [537] * 1

* *
* l e g . .

Sic

OllobOD.

Cat , f
. * "
, $ ttr
.
,
*
I
vlof. *

. 7

,

,
.

*
* ,
. 0
, , tl
* . i ,


; . ,
. * , ,
. .
, , .
,
. .
.
, ^ . ^
.
. ;
, .
,
.
*
,
, '
* , . * ,
* *
, .
,
, , *
, , .

. ;
, , ; "
I * ;
.
,
,
; .
* , , ;
; , ,
; "
!
, , ; .

,
* ,
. ,
, *
, (558]
, ^
, * **
, *
, . , ,
, *>
. ,
, .
j . * , ; 1%

529

IN PSAL MUM L .

bello ut vfocerem eflecUli, cnm Goliathura non natudem). Dks ci Judttotufn ejectionom : Non acctpiam d
rali corpuc i * eed virttite fidei pmtravi : purpura
domo iua vitnios, neque de gregibns tuh Mrcos (Ptat.
m k i v i f ti Jtie: aliort e regno tjeeisti, et me in illius
49. 9). Dic etJam coiivicia qurc a Judaeis audiit: Spe*
locttm substitaisti: mihi opes dedieii. 6 . Vt juttificetavit in Domimm , eripial eum, zalvum facial eum.
t i i m $ermo*Um$ twi, it vinca$ citm judicAris. Qti
quta tull enm (Psal. 21. 9). Dic quoque geniiuiti saluveter* feeerat peccaium, rettovavH gratla. quid
tem: Pottula mt et dabo Ubi gentes hireditatem
pro feis dederis, propheta ? 15. Docebo miquot via$
ham {Psal. 2. 8). Dic ipsioset sepitUuram : Quoniam
tuat it impti ad te comerientur* Omiuit coromemo*
noH derelinquet aninrnmmeam fn inferno, nee dabis
rare regitum, et propbetiam diciu Ife lanto bonore
tanctum tuuni tdUefa cortuptionim ( Ptal. 15.10 ). Dic
aflecisti, ut Filiom Uitnn mihi revlarisac itotum
illius el ift calos assDmplionfem : AuendU Deut in
ibcerie. Didici te habere FUitiin natam de muliere.
ftbUo, Dornnui in vate tubct (P$at. 46.6). Dic et apoCognovi le liabere qui leoum in eodcm tbrono sedeau
slolorum deleCtum . Pto patribm tuis nati $ttnt tibl
Orbi terrtrttm nuniiavi crucem, sepulturam, desceii/l/il (PmL 44. 17). Dic ethlm chorum virginum : Arfium, resurreoiionem* Dixi qosdem Filii lui tribunal:
duceniut regi titginH poH eum (Ibid. . 15). Dic item
cUxi geniium salutem : dixi apostolorum deleelwn,
Ecclesiae yocationem ; Atlitit tegina dexierit tuu
dixi Judseorum dejeGlionefn dixi Ecclesiae vocalioin Mlitttdfaurato citcumandcld, tarietateotnala (PsaL
nem t dixi virgitium oliorum , dixi sedem a dexlris.
44. 10). Dic fejus sfcssionem a dextris : Dixit Domi8. Kcce entm incerta el occulta $apientice lum wmrnu Dondna nteo : Sede dextris meis, donec ponam
fettasii mihi. Et ubi liaec manifestavil ? Audi propheinimko$ tuoi $cabeltum pedufo tuorum ( Psal. 109.1)
tem cumdem loquenteni de Chrisli e ceelo desccn David, universarti propbeiiam annuntiasli, et
su : Ei deuendei ticut pluvia in vellus (Pao/. 71. G).
qoare vociferaris : Cot mundum crea m m i , Deut, $t
Qtiia adrenil Filiua Dei* aon ila venil, ul qualesjtirituni rettum innovainti$ceribu$m&itf Rex es diarei orbfem, nec ut fulgura emillerei, nec ut fulmina
dcmaw redifr.itus <?s, purpura amictas. Sed a i l : FoejacalareUir, nec cum mida divinilale veniL Si
Ha sunt haec, 61 B o i , t somniuib. Pulcbriladincni
ettkn nudam exhibuissel deitatem, non ulique monillftm veram qnxro. Da mlhi Spiriiam aahclum , u i
tes susiinuissent : sol cerle fuisset exstincius. Si nuilerum alloquaris roe, et eg* lecum loqnar. Absces^it
dam subsiantiam suam monatrassel, luua ex oculis
enim a me Spirilus, quemadmodum columba luttim
sublala fuisset, lerra periisset, nostrum omnium naaspicieiis. Cupioipsam rcTerti. Tunc veniam, clcomlura emarcuissel. Propler hoc sedaie ac sine slrepilu
parcbo ante faciem luam. Non valco sasiinere, quandcscendens, nemine sciente et sensim accessii, utcdoquidem flduciam andsi. Vidcs Davidcm confileri
rumque virgineum habilavil. novas et inopinatas*
Deo. Cerne quantum malum peceaturo ait. Et qitale
rcs! Lapis iiqueecil, ct uterus non liquefiL MoiUea
peccatnm ? Adulterium el homicidium et legis iranslafebactaiiiar, et meme Deiim portai. Qnomodo id
gw^sio, afiiionum Dei contemptus. Atque dum
interpreter? qunmodo exbibeam ? blaspbemi bomibtec dko propbctam noa acouso: at ccJerera illiu
minis vecofdiam! Quomodo ancilla Dctiin g&lavit
poenitonliara annuntio. Sedenim dcccbat propbelaui
ntoro? Qei supera examinai, eloqtiere iiifcriora. Qui
adimplere qnod scriplum M t : Die tu primut ptctata
nbique prsesens est, quomodo erai in ulero et in
lua, ut ju$tificeri$ (iaoi. 45. 26). Id enim illiim eiiain
cselot At ego quidem quod et in solio sederel, et
jusliGcavit, dum d i c i l : Peceavi Domino. Yenit vcro
in ntero Tirglnie babitaret, scio; quo autem modo,
propheta Nathan, ac d i x i l : El Dondnus abstulll pctki nescio. Fide accipio, mentc ac cogilatione non
eatum tuum (2. Heg. 12.15). Breve peccalum, brcTior
inquiro : sed scio quod visus sit, quodque sit venluconfessio. Ex qoo entm peccaverat cum uxore l)ria?
rus, nou lurbas ciens neque lumullua, noh perdens
superabaiur a peccato, aupie seriplo Psalmo dixk :
neqne vaslans. Et descendet mcut pluvia in vellus. D i Minrere mei Deu$, ucundum magnam tnuericordiam
xisli, David, regnum Ghrisii, dixisii et perditiotuam. Et per omnimodam confesaionenj accepit sonein: Qui edebat panet mtot ntafhijicavH tuper me
lulionem omnis pcccati. Sed et Pattlus quomodo
tupplantaiionsm (Psal. 40.10), Dic et jiidiciiim illius:
scricordiam conscquuiw *4T Sault, SauU, mt
Quare fremuetnru tjenUs, ei popnli meditati tunt ittania
persequeru (Act. 9. 4)? Domini elemeutiam l l o l Psa/. 2. ) t t)ic cliain crucem : Foderunl manus meat
mini d i c i t : Quid me penequerUf Palrena swim i m i u el pcde* me*s, dtwumtrnwtnnt tmnia oua D I M (Psal.
tor. Is etenim popoKx Hebraico a i t : Pojndm num
21. 47.18). Dic quoque fel ipsius : Dedcrunt in t$can\
1*idinjurim libi feci, aut in guo moiestut fui tibi f Ri*
meam fet, et in
mea potaverunt mt aceto ( PmL 68.
sponde mifd (Hkh. 6. 5). Pari modo Filius Dei dice*
22). fht ipshis e! untiiofMfm : Impinquasu' in
tebat; SauU, Saule, quid me petiequerist Quid creo
pW mem
22.5). Dic ipsto et bapiisrYj*. Shprf
Paulua ad b c c ? Qid$ t, Domimt, qm loquerii mihi
repectiunii tdtttitoil *me (Ibid. v. 2 ) . bic ipelus
{Act. 9.5) ? eaadklum serruiD! S u i i m doiumaliiHi
el tn^erfa : Parksti t* t&niptcru meo mHitim, ffdvtrcoiifeasos est, cmii dixtt: Quit et Domine ? Oomintif
$us rriwahtdme (Ibid. t. 5). Dic ipsius ei cuautem ad iUiim, Ego tum, inquit, Jmu Naaarenus^
hcftm : Otlix ttttci mb qwm prbtcttrut ^lbi"
quem fu perseqwrU : ud wrgeac ingredere Damateum:
* ln ouobon. tic lcgilur : Pro\rter hoc mamue:am pw- tl ibi dktiwr tibi quid te oporteat focert (Ibid. . 7). E l
mmn Mmt, Qi stoi $tr pilu etc.
t

SSt

S. JO.VNNIS CliaYSOSTOMl AUCIHEP. CONSTANTiNOP.

534
Por
totam
tuam
vilam
habiusii
cum
meuiriciliut,
qtii oliin lcipus eral, nunc ovis e s l : qui aliquandft
pneierea pejerasii, adulterasu stipra cunctea hnjt
peraequutor, nmc pratdicalor ac evangdisla : qui
sa3culi bomines. Haec diaboli verl>a wmt; A l Cu aiide
m o d o M i u m , nunc irilicum : qui ntipcr pirata eral
conlraria iie qua. geesisti. Cecidlsli ? At resyrge. Se*el uaves in pontum dcmcrgebal, nunc populi gul>erlatus es? Puenileniiara age. MtBcbalua es ? Resipisce.
naior est: qui anlea vaslabal Ecclcsiain, nunc illam
Parva
quidem est poenilentia l u a ; sed magna Doroi*
iu flJeni suam accipilt qui quandoque viies execiiidem clemcntia. Dum respfraa adhuc , ei iu ipso leeto
bal, ntinc vinitor esl faclus t qui quondam plwnbuni
decumbis. pcfeiiileniiam age: lemporis angoslia beuier;M, iu aurum mulaLus esu Tu quoque clama, cagntlalem
Dvi adduciL liis medicamentis inunge tc;
rissiiue, quia magiius esi slrepitus peccatoruin : et
et iiifiammationem represseris Novi enim* cariasime,
illico audii ; sed iiiultue Doiuiui erga homines ainor:
muica esse animae vulacra : sed unumquodque Deus cnim se bominem fecit, ct iniroivit in utenim
nu8 proprium ac coiiveniens remediuin babel ptravirgineum alque in eo habitavil. Et quosnam vocalem. Habes Ecclestatn quae advetiluui Spiritns eflicit.
vii? Magos. Poel iilos aulem, quem? Merelrioem
Pust iilam.quein? Latronem.Po6lil!uro,quem?Blas>- Habes mertyrum coetuna> tt alia molia qua) te
pbemuiu. novas res atque incredibiles 1 PrimitUc sonl a peccalo ad juslitiam revocare. Aadibtis leria
peccaia jusioruro : videle celcritatem panilcntiper
vocatiouis tyranuis peccau, quia male se liabebant
vcrba ac lacrymas peracia?. Etenira ipse David cta*
orbia lerrarum neg tia, bomines sunino peeiali deinal dicens : In lacrymis meit stralam meum riub
d i l i , JudaUmo, ac desperalione mulla delinebatur.
(Ptal.6.1). E i Paulus dicebat : Std misencordim
Propler boc itaque cum venissel Dominus, ab ipsie
con$eqnuiut $um quia ignorant per$equebar Ch
exordiis cx pcccaioribus priiuiiiag Ecdesiaj vocavil
ut 11 quis posi hac dcsperei de salule sua Impius . (2. Ttm. 1.15). Igilur c l nos non dcsperemusdesa*
luie nostra, eorum, qui cum prias peccavtseciil * ta*
ts? Cogila latronem. Iinpurus ee? Respice merelriinen regno cselorum dignaii sunt, meinoriain babea
ceut. Blaspbemus es Repula Paukim blasphen.um
illum. Inttdelis es? Considera magoe. Novi ei ego les^ graiia ei humanilale Demini ooslri Jesy Cbrisli,
qUia ipsi gloria el imperium , una cuin Palre el sanqualis it desperaiio ex peccalo. Asial quidem diabocto Spirilu, in sxcuia sxculorum. Arncn
tiis gladiuui acucns, el te liis verbis coiiipellans :
k

MONITUU
1559] Hanc
rtbus

qui
iit

Cbrysoslorai esse

ejus hospes. Sed qocdam

cum
boc

Davide

psalmos

Umen

non

credkfcriin;

complectitur

nec c r c d c t , u t

non

spernenda circa choros

non omuiuo

canebant. NoUtuporro digQum

ptito, quisqais

eiil ia ope-

propbeCarum

e s t q u o d c i r c a fiaem d i c i t a r , n e m p e cum

opere depictos fuisee prophetaram choros. Id vero pertinet ad veterum Chrislianofum

Davide
roorviM,

qui in maauscriptis picturas adjiciebant; u l videre e t l i a illa parle antiquiseima libri Gene^eos in Bi-

V E R S U S
1N U A G M H ILLUD L U M I N A R E E T DOCTOBEM E C C L E 5 I A G B R Y S O S t O i l U M .

o acnnonis pelagus immenanni,

Pei liiigeas ad vastam usque Scriptur* lautudlnem,
YA nutic usqne ad profuiKJuin Psalinorum demenmin
liiil Itms omuia usque ad iQtimoa siiMi^
Ei arcaaa apeoiUauoiiis locra

PROOEMIA 1N PSALMOS.
Posl Moyscm ejusque successorcm Jesum filium
Naf e et eos quos vocant judicee in hrael, cuiu reguum deioceps suscepisset Saftl, ei reprobatus essei,
fiisciuvii illis Deus regera virtulc pnediitim, justum,
ct prophetam, qni composuit librura Psalmoruni C L ,
t Spirilu sancio moius, mttrtce secubdum meirum
f

clara reddens in profundo, et margarius,

Per oitidam verbofocUuiexplicaiiooein.
ttinatu bibam, mare, dulcem flucliim "
Klsi fcrveas silis aon exslioguilur
t i qui aixJel iicri|iioruiu luorum desiderio.

lingux suas proprium, ipsosque canebat cum roodulitioiie, cumque rhylbmo, iasirumeniisque diTerw
cboreit ct caiitionibus. Ipse namqne ciibanun leue^ diversosque regebat minorum prophelaruro choros : iia enim vocabat eos, qui cum propbetie veiia
banlur; sxpe qaoque filios propbetarum nominaviii
qni diversa tractabanl insirumenta : alius cyml^U,
alius fistu'as atius lympana, aliu* lubas, aliut
;

PROOEMIA IN PSALMOS

. ' , ; . , ;
. " !
.
,
, , \
. ,
,
\
. ; .
; . ;
, . " ;
. .
.
, * "
, , '
. .
. "; ' , ;
. ; .

. " , -

53*

,
. ~
, . ,
, , '

.
. "
,
.

.
\

. ,
.
,
,
,
, ,
. .

SEQUENTEM.

bliolheca Csesarea : atque eliamin Mss. decimi saculi BibJiolhecae Regia*, tibi resqusc depingi possunt
pictura represenianiur. Cseterum id quod probare nililur bic quisquis esl scriptor,Davidem omnium esse
Paalmorum auctorem, a nraliis jam falsum comprobatum esi, neque inei puto ofliwii esse in his diutius
immorari. Exstat boc opusculum in Ms. Olloboniano R. 25.

> .
0 ; ,
,
,
;

.

, ,

, ,
, **,
', . ?/>
Pi-rnoL. G n . L V .

; ,
" .
, , -/ .
**'>),
' / ^ .

, [
, ^
.
,
*
*
,
, , ,

33

553

Sl

, ,
, ;
. " ,
|540] , ,
, ' ,
.
, ,
,
, \ , ,
;
( \
), .

,
. "
, ,
(sic) ,
'
.


$

.
, '
\ (50,
, ,
,
. " ,

'
3-, ,
,
.
,
. )
,
, ,
,


, .
,
, ;:
. \

;,

. t%\

, $
. %, , *;, ,
'
$
<
'.

SPURIA.

MONITUM
541] ln banc homiliara haec probe notal Savilius : Haec homilia magnani pariem (nisi quod aliquanio
plenior esl) convenft cum ea quam legimus Laline, Tomo I, col. 585 Eilit. Faris. 15^6, qnam Sixtus Senensis ul probavit. Quam recte, ipse yideril. Haec cerle, quam in manibus habemus, muiilalor
aliquis e Chrysoslomi locis ethicis excerpsil; propemodum cnim omnia babcnlur in Hom. 28 in Episl. A
Ilomanos. Hujus generis cliara sunl orationes 120, el 125, quas in ampbiballomenis ntmteramiis, nouquoJ
Chryso*tomi non sinl (nam quidquid in illis est, apud Chrysostomum sparsi u babetur) : sed qnwa
rbapsodo aliquo banc in formam sunt digeslae. Locum suum habere debebanl in apanthismatte, inquil^

] .

'. *
,
,
, ' .

, b
. .
. w j .
, , t p
Ha?c forte sic jungenda suiit,
t t w

ARGUMENTUM PSALMORUM.

u riuju et citliaram, alius odos, qui bucolii vocanlur(o).

riam et laudem Dei. ilanc quoque rero ediseere Ucet,
Singulis wro chorie prafeciue e r a i : quorum alius
quomodo nempe ipse David, rccepia ex alicnigcaie
rocabatur Asaph, alius Idiihum, alius fllii Core lo* arca sallaverit antc illam, et cxprobranli proprias
cum tcnebant, alius Elbam IsraeliliB, alius eral
uxori Melcho responderii : Ludam tt irridebor ante
Moysis liommis Dci. Cum ergo a Spiritu ad pranunDominum ( i . Paral. 15. 29). Noo modo euim noit
tiandum movebaiur, sive de caplivitaie populi, sivc
cessavil; sod eliam sc rem illam fervenlbis acliirum
de ejus rediiu, sive de docirina morum, sive de proedixie. Quidam vero non anicnum adbibenles rcruni
videntia, sive de Doraino Cbfiiio, meirice psalmtim
ordint ct accurationi, neque volentesab iis qui nortmt
quemque ad argumentum suum spectanlem concinedoceri, in allrgorias vcrsi sunt, dcchranles nou
oabat (ideo enira et parvi et magni psalmi snnt),
omnes psalmos esse Davidis; sed corum qui ab ipso
atque ipsuoi uni ex cboris dabal coucinendum. Si
acceperaot, manifesto esse asscrunt: Ucei nec Domiaoiem in medio psalmi eiistimaret reliquam pealmi
mis nec apoftolus qutspiam, eirca alium quemqiiQ
partcm altcri esse choro tradendam, lunc ipsa cliori
psalmum ullius alterius quani Davidis nicntionem fesurcessio in psalmo facti Tocabatur Diapsalina. Iia
cerint. Depingimus ergo illum sedentcm, el choros
o i cum in medio psalmi odis, oi voeani, 8 u bucoliis,
ante illom ad dexlerara et ad sinislram posilos, ttt
reliqna vellet tradere, lunc vocabaltir Canticum Diaquivis illius ordinis speclaculum noverit. Postea tero
psalmatis : quoniam odi ex succcssione reliquam
dicimus quos psalmos ipse dignatus sit ante proferre
psalmi parlem canendam excipiebanl. ld vero cuique
de Domini dispensatione, varioque composilionis geYolenti ediscere liccl, ex eo quod in Paralipomcnis
ncrc, diversisque figuris illos concinnarit, circa pasr^giun scriptuin sil liis vtrbis: El cecinit hoc canticumsionem ct resurreciionem hurnanae oalunc rjus*
in manu Atapli proplieHe (1. Pural.lo. 2 ) . Postquain
Simi.iter edis^erit, eum diviuitate esse sempiiernum,
auiem bic primus psalmiifn emiserat, deinceps quiscreatorcm ointiium, et renovalorem uuiversi, ad quein
qne cborus, per se et uno animo, cum jucundilaie c l
rcspicit tolus scopus divin Scriplur.P. Chorus Idiconcenlu, alii cuin his, alii ctim aliis insirdincntis,
ibom, chorns iiliorum Core, cborus Eiham IsraeliLe,
qoasi adversis sonie canebanl cnin chnrcis ad glo
cli< ni8 Asaph, clionis Moysis bominis Dei. l i i chori
() inGrseco,
>*. Eqiudera,
pro canlore passim usur|.atur eliamque iii Bibliis habetur,
qnod aiitein &, iidein q si sint duod ^ * , , id certe me
uuspiam videre meuiiai.

stint proplictarum qui sub ipso sunl diversis inairejuciuis canenles, et cum cboreis C L Psalmos cx Spiritu sanclo emissos psallenlee.

SPURIA.
*

..

"

IN H O M I L I A M

'"

m ni.l

SEQUENTEM.

0
rattones ben$ roollas istis habes. Sed cum haac ageremus, consilium dt apanlbismatis ea, qva
minc disponunlur, ratione ordinandis, nondum venerat in meutem. >
Haec optirae Savilius. Sed, ni fallor, consullo focisset si hasce quisquilias (nam sic pnto appellaiuh
varva consarcinalorum Graeculorum commenta) prorsus omisisset, monendo tantuin, talia iti Bibliolhecis
rcperiri, quod et aliquando fecit. Nam cum haec oninia snis locis plenius habeantur, cur inuiiliier libroruio molem augeant? Attamen quia Savilias edidit, ne quid in bac Editione desiderari videretur, bauc
Latine a nobis conversaiu denuo publicamus. Hujus ut dixil Savilius magnam parlem babea
plenius tractalam ia Hom. 28 in Epist. ad Romanos. Cxtera aliundc corrasa sunt.

A R G U M E N T U M

1. SeriptursB omaes frmcle sunl; scd aliquid ampHi bftbciii Psaimi; exempli cauaa de temperaiUia
agnnt, pr.Tque omnibus in ipso statim libri cxordio,
de viiando ini|>roboruin consonio. Ideo enim hinc
v

P S A L M O R U M .

iniiium duxil bcatus David diceas : Beatus virqtti non

abiil m concilio impiorum (P$aL 1. 1). Beatiludinem
vero cum dicit, caput oramuro bonorum mcmorat.
Uemquc agit de cousonio proborum, de ccerceada

SPUfltA.

535

gula, de ro:>lit emlis maitibns, de lascivfa, de avaritia

teturin terrnm tuamiPsaLiO*. 14. et 105.29).Curluec
rcprimeiida : doceique divilias, gloriam et similia n i omnia fac.ta siml ? Propler le : Gloria et honorc *oroliil esse. De contineiilia cerie audis illum dicenlem :
naiti eum,el contiimisii euii(tuper opera manuum tuarum
Lumbi mei impteti sunt illusionibus {P$al. 57. 8 ) ; et
(Psal. 8. 6. 7 ) . Commune quidpiara habcmus cum
rureum : Perdidini omnem qui furnicalur abs te (P$al. angclis hoiuincs, illud etiam d i c i l : Minuisti eum pml$
72. 27). Quod aulem oportcai gulam cobibere : Et
minut ab angelis (Ibid.). De carilale el dileciionc Dei
occidil in pluribus eorum cum adhuc esca etsel in oredicil : Quoniodo miterelur pater fUiorum , mitemt eu
ipsorum (P$al. 77. 31. 50). E l quod oporleal a donis
Dominus limentibus $e (Psal. 102. 13). De iis quaj
abstinere: Divuice st aftuant, noltie cor apponere (PMI.post ha*c nos exceplura sunt, e l de quiete ilia nulK
61. 11). Dc non nppeienda gloria : Neque descendet ]>erliirbalioni obnoxia : Convertere, attinm mea, m recum eo gloria ejus ( Psnl. 48. 18). Quod nonimiiari qniem luam ( Psal. 114. 7 ). Cur ila magnum sii ceoporleat improbos : Noli ennulnri i/ malignanlibut
lum, dicit: Cati enarrant gloriam Dei (Psal. 18. 2).
( Psal. 56. 1). Polcnliam nihilifacicndam essc : Vidi
Cur nox et dics ? Non solum ut appareant cl cesseul,
hnprum supercxaltalum, et etovatum sicnt cedros L\ba-eed eliamul nos instiltiant. Nam Non sunt loqneUe,
m; et transivi, et ecce twn erat (Ibid. v. 55. 56). Dc non sunl sermonet, auorum non audianiur voces eurum
rcbus pra\sc(ilihus despiciendis : Deatum dixerunl po- {Ibid. v. 4). Quomodo mare circumdi. l o r a m : Abyspulum , cui hcec sunt; lealus populu$ , cujus Dominmsus ticut vestimeniwn, amiclus ejus (P$al. 103. 6). Ila
Dmsejtti (Psul. 143.15).Quud non impunepececimis, cnim Hebraicum habel. Ex iis porro quae dicia sutil
sed relrihulio sil exsneciatida : Qmaia reddet unicui- orsi, alia quoque omnia scietis, de Chrislo, de rcswqne secundum opera sua (Psul. 61.15). Curautem non rcdione, de futura vita , de requie , de supplicio, de
rmolidie retribuat: Dcus judex jusms, fo th el patiem morali instiiulione, de dogmatibus oinnia ei innume[Psat. 7.12). Quod humUiias bona s i t : Domme, non ris bouis refertum librum dcprehendclis. Si in lentani exaltatumcor meum(Psal. 130 1 ) . Quod superba
tiones incidas, multam indc bauries cotisolalioncm :
sil inala : ldeo tenuu eos superbia in fincm (P$nt. 72. si in pcccatum, sexccnla bicreposila pbarniaca depre*
6 ) Et r u r s u i n : Domiwts superbis rt$isiU(ProO. 5.34). bcndes; si iu pauperlalcm , si in a:ruinnam, muitos
Quod elecmosyna sil bona : Dispersit, dedit pauperibus, vidcbis porlus. Sijuslus fueris, mtdlam biuc decerpes
justUia ejus nianet in tceculum saculi ( Psal. 111. 9 ) . utiliialeui; si peccator, .multam consolalionem. N;im
QIKKI miscricordia bil laude digna : Jucundus homo si juslus sis el dira paiiahs, audies : Propter te morfNt miserelur et commodal (lbid. v. 5 ) . Quod nialedi- lificamur lota die* wslimati sumus sicul oves occiiionii.
rcre non oporleal: Dctrahentem $rcr*lo proximo $uo, H(vc omnia venerunt super tws, nec obliti tumus U
hunc persequebar (P*al. 100. 5 ) . Longeque plura binc (Psai. 4>. 23. et 18)/Si lebona opera extollanl, ail
leccrpra pbilusopbix dogmala. Eienim uon de praetibi, Nc intres iu judicium cumuroo tuo, quia non juulibus lanliim, sed eliam de /Uuris sermocinaliir,
slificabitur in contpectu tuo omnis vivens (Psal. 142.
de vibibilioi de iiivisibili crcaiura.Num de cxlodisceie
2 ) : etstalim bumiliicr scnlies. Si peccator sis, cide
vis, au tale mansuruin, an muiandum sit ? Clare re- te desj ercs audics frequcjrler cairenlem : Hodie
spoudebil libi bis verbis: / i ut venimentum vele- vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vettra ticuli
rascent, el $icnt opertorium volvet eos , Deus et mutain exacerbaiione (Psal. 94. 8. 9 ) : el staiim rcstilueri^.
kmdar {PstU. 101. 27). Si de forma audire velis, au- Etiamsi diadcina capiie gestes, discce : Non salvalur
dics itcrum : Exlendem coelum ticul petlem (PsaL 105. rex per multam virtutem. et gigas non saivabitur U
2). Si de dorso ejus plura scire vtdtieris, dicct tibi
multuudine virluiU BU<B (Ptol. 32. 1 6 ) ; ac modcraie
rtir&um: Qui tegis aquis superiora ejus (Ibid. v. 3 ) . de le senlii e poteris. Si divee gloriosusque Pueris,
Neque hic gradum sislii, sed etiam de lalitudine c i mrsus audics : \m qui confidunt in virtute sua, ei i*
aJlitudine tibi verba facit, haec esse senualia osiendens: multitudine divitiarum snarum gloriantur (PsaL 48.7);
nam, Quantum dislat, inquil, orlus ab occidente, longe et, Homo sicut foenum diet eju$ lamqunmflo$agri $ic
fecil nobis iniquilates nostras. Secundum altiludinemeffiorebil ( Psai. 102. 15) : el nibil niagnum esse pucmli lerra corroboravit Dominus misericordiam ttiam labis in lerra. Nam cum id qued omnium splendidi>si$up*r timentes se (Psal. 102. 12.11). Eliamsi funda- mum est, gloria el poleniia, tam vile el abjeciain sit,
ineiila lernc curiose scrulalus fueris : neque illa tibi
quid aliud in terra pretio dignum esse possil? Yerum
occtrflabil, sed dicentom audies; Quia super maria in trisliiia degie ? Dic : Quare trittis e$, atiima mea, ct
fundavit eam (PsaL 25 2 ) . Si discere cupias unde
quare conlurbas me ? Spera in Deo quoniam confitebw
oriautiir tcrrsc molus^ omni le dubitatione liberabil
ci (Psnl. 41. 12). A l vidcs miosdam praHer modum
sic diccns : Qui respicil terram, el facit eam tremere sese eiierentes ? Audi sic dicenlem : Tamquam (<t{Psal. 103. 32 ). Si nociis usuin qurcras , ab ipso d i - num velociter arescetil, el quemadmodum olera htrbarm
srere poleris : ln ipta pertransibunl otnnes besrice ttflvw
cito decident (P$al. 36. 2 ) . Vides justos el peccalores
(Ibid. v. 20). Si moulium ntilitalem, dicet U b i : Monpuniri ? consid^ra non eamdem osse causam; nam
les excelti cervis (Ibid. v. 18). E l cur siul poinr, a i l : ait, kfulta flagella peccalom (Psal. 31. 10); circajuPctra refugiumjerinaceii (lbidem). Cur eiut iiifriicltiosae stos aulem uon &ic sed, Mulice iribulatione$ jutiorun*
arbores, disce : lllic passeres nidificubunt (Ibid. v. 17)el de omnibus hU liberabit eos Dominm (Psul 33. 20);
Cur in dcsertis fiHites ? Super ea volucres cali habitu- et rarsum : Mors peccatorum peuima (Ibid. v.22);e(,
bunt, el be$li(e agri (lbid. v. 12). Cur viuuin ? Non Pretiosa in conspeclu Domini tnort sanctorum ejus (Pwl.
tanluin ul bibas, quh ad id eufficeret aqua? na:ura ;
115. 6 ) . H x c frequemer repeie, blnc instiiuaris.
scd ut l.cteris el Tolnptaiem capias: nam Vinum lneti- quippe siiigula dicia seaieiiiiarum pelagus immensum
pcat cor hominis (lb-4. D. 15). Ha?c cuin didiceris , babent : nos euim bxc simpliciter percurrimus; w
scies quoiisquc vinouli oporleat. Undc alanlur volaaiitein volueritis ea qnse dicta sunl accurate scruUri
lilia el besiia; ^grosles, ab illo audies : Omnia te mullas deprehendclis diviiias. tum in illis, lum in alin
exspectant, ttt des Uli$ euam in tempore (hid. v. 2 7 ) quoqiie
.
Scripluiis.
Si dixeris, (^ur jtimenia? respondel libi eliam illa pro2. Vera ptallendi ratio.Verum quia lcclio non se
irfer le esse : Qui producit, a i t , fcenum jumentis , tl labore el magna defaligatUme persolvilur, dictisinherbam terviiuti honibwm(Psal. 103.14) Quis sil utus lerim immoreinur : ut simul animam oblrctes caaenJuna?, ab illo audi: Fecit lunm initmpora (Ibid. v. 19). do, et laborcm subripiag. Os ergo psallat. el n\ei$
Quod porrpomuia lum visibilia, luin invibibilia facia
iusiitiiatur : ncque cniin illud est parvifacicndumsinl, id clare docuit : Ipse.dixit, et faclasunl, inquit,
^uando eniin non sinil invidere, non moBrere eicrt%P$e maud.ivil, etcreata $vnl\Psal. 148.5). Quod morlisctari inlempesHve, non divitiaa magtiifacere
oluiio ffiluia sil docel hU verbis: Deus meus redimel umnas, patiperltttem, neque ipsam viiam
ammam meain 4e ntanu i/eri, cum accepnU me (Ptul. tpttd e&fe pularc, ab oiniiibus le liberal auini P ^ '
48.1(l).Uiulocorpus noairiuii faciim sil, elquo nusiiiii
batiotiibus. Alioquin vero si Uuguam erudiamu&
vadaiait: Hecordatusett quoniam pahi$sHmus,lreVirl^aik*ttduin erulKscel anima, i l h psalleule, coniru%

l , r

A R G U M E N T L M PS.VLMORUM.

555

: , <\ , ^ . , , \ .
,
"

,
.
, ,
, ,

.
/>> . \


. *
.

, '
,
.

,
. " ^ *
, ' , "

. '
; *0 \
.
"
' , , , .

. ,

.
" , ,

. "
. "


.
, .

.
, \
, ,
. ,
, ) ; \
, ,

, , . \ ,

, *0 .
\ ,
,
. ' ,
\ ,
, , )
,

' *
.

.
,
, * ,

,
,

. ,
' ,
.
,
" . ,

, .
,
'
;
,
.
; ,
, *
. [545] , \
.
,
,
(.
, ; ,

, ,
, .
,

."\.
, ,
,
, ,
. ,


$ . ,
, ~

%

556

,
.
;
,

." ot
,

' .

, *

.
,
,
,
:
,
. ;
, * .
, ,
. *

. . >
. * *
, ,
, >,
, , , ,
*.
,
,
, ,
. , *
,
. " ' , ;
"

*

.
' , .
, .
,

.
,

,

,
* .
, ,
,

,

* :.
, '
, '

! ",
* ,
'
. ,
, ,
; ' ;
" , ,

;
' ,

. ' $ '
; " , ' ,
,
,
'-*
. ; " ouj( . ,

, ,
>
> .

.
, .
/.
[5441
, ?
' ^, .
'. '
,
, .
, . *
' ." ,
,
, , ,
,
. .
t Savil. in nwg. ?. ;)'..

551

" , /,
. , , #,
>* *!'
, , ,
, .
,
* :
, .
, ,
. ,
, , ,
, ,
,
, $.
^
,
, ,
,
, ,
,

.
,
, >.
, ^ , .
, ,

. ,
, , , , $
. "

, *
,
. ,
, , $
,
5, (5?
.
,
$ , ,
.
,
, $ ,
, ,
, '
, ^ ,

.

, . " ,
, .
, [545]
,
Dubh cerle lcclio.

53S

SPLRIA.
b

, , .
"
, , .
$ , * . ,
, ,
. .
, ,
, .
, . , , .
, ,
. , . ,
, (5 . '' ,
,
,
* ,
' ,
, . '
; ' ,
. , '
. ,
.

,
,
. ,
,
, , , ,
, ,
, , ' ,
, ,
, ' .
.

.
, ,
. ,
. ,
' .

,
; . "
( ),
.
; ,
, . "
,
. , ,

) ' .
, > .
, . ^ ,
^ 01
,

,
) ,

,
. .
* In Bibl. legitur ; ;.

W7-

MOXITUM.

ria cupere. Opus ergo babemus cilhara Davidis, ut

anima diVma canlica modulemur, tuin liinc, lum ex
bonis operibus excepla. Sin altcrum tantum faciamus
et caniicum atidientes, canenii per opera adversemur,
)harmaciim illtirl nobis in judicium erit, el diaboli
iiror acrior evadel. Anleqmui enim audiamus, tiiucl
malignus d;cmon, ne audienles cmcndemur : quando
aulem eliam cum audimus iidem manemus, tune nietiis illius tollitur. Psallatnus itaque canticum ex operibus, ut gravius operanle diabolo peccaluro eliminemus, el Spirilusgraliam attrabamus. Nihil enim, nibil
ila animara erigii, alie instruit, el a terra liberat,
cxque vinculis corporis absolvit, alque ad philosophiam deducit et a(f despeclum sajcularium reriim, ut
psalmorum modulalio, el canticum rbylbmo concinnatum. Quia enim vidil Deus muilos homincs segniorcs
effecios, el laborem indc snsceptum uon sponte ferentes, ul gratiorem reddcrct laborem, c l defutigaiionis
sensum succijerel, beati Davidis liuguam movit, ul hos
Psalraosdistitiguei el,el propbetia* modulaiionem commiscerel, ul melodia? rbytnmo recreaii omnes, cum
mulla alacritale sacros ipsi hymnos cmilterenl. Nalura quippe nosira canlicis el carminibus ila deleclaItir, ui lactcntcs pneruli vagientes, et ejulanles, ila
sopianlur. Nulrices igilur> ulnis illos geslnntes, sa:pe
incedendo, et qusedam ipsis pucrilia canlando, sic
illorum palpcbras dcmulcenl el sopiuul. Ideo et vialores &vpe ineridiano lempore armeula agcntes, id
canlando facUmt, itinens laborem canlicis illis miiigames. Neqtie tanlum viatores, sed el agricoto dnn
lorcularia calcaut, ct vindemiatil, vineasque colunt,
aut aliud quidpiam agunl, sanpc c n u n t : simililcrqiie
naula? dum remigaut. Simih inodo inuliere? duin
lcxenles commixla Gla radio disccrnunt, sccpe solne
seorsim, sa?pe omiies uua voce canlionem quauidain
modulanlur. Id vcro faciunl muliercs, agi icol JD, naul;r
ut canlicis operis lalH>rem recreem : qtiasi nempc
auima si melodiam audial etcanlicum, facilius omnia
molesia et laboriosa ferre possit. Quoniam igitur
auima noslra ad boc dcJeciationis genus prona est,
iil ne merelricia canlica dxmones inducentcs omnia
subvertanl, psalmos ipsis Deus opposuit; ita ul res
voluplaiem simul et utilitalem aiTcrat. Ab exlernormii
enini canticis, damnum, pernicies et mulia mala i n ducunlur, quia aniina bis canlicis lascivior el pejor
efficilur, rooILiorque siinul el inlirmior : ex spiriiualibus vero canlicis magnum lucruiii, utililas mulia,
magna sancliias el omnis pbilosopbiae argumeritmn
uascitur; verbis animam purganlibus, Spirituque
sancto in auimum IICPC canlica canenlis involanle.
Mente tibique psallendum est. Caulemus igilur
animo psalmos pbilosophia plenos, ut paulalim ad alliora reducamur. Cum enim in psalmis didiceris ,
lunc eliam byinnos scies, qui diviniores sunl. Psalmi
quippe onmia compleciunlur, et hymui bumaniim nibil. Nam supern virlules non psalmus, sed hymnos
canuul: Non enim , inquil, speciosus hymnus in ore
peccatoru (Eccli. 15. 9). Quamobreui Paulus admonel
bis verbis : CantanUs in cordibu* veHrii Domino (CoL
3. 16), non laulum ora , scd cliajii cum ailentionc.

Hoc cnim est Deo cantare ; illud aeri: nam vox teroere effundilur. Non opus est loco,non tcmpore spociali; sed in omui loco, in omni tempore mcme psal*
lerc licct. Eiiamsi in foro ainbulcs , eisi in viis, clsi
ctim amicis scdeas, licet animam excilarc, licel sileii*
do clainare. Sic ctMoyses clamabat, el Deus audiebnt. Licet artifex Tueris, in offli ina sedens et operant,
poicris psnllere. Licet miles sis, licel in Iribunali assidens, idipsuni facere poteris. Nam sine voce quoque
psallore possuntus, mente iulus resonante. Non eniiii
boniini psallimus sed Deo qui possit et cor audirc,
ei in arcana mcntis nostrae ingredi. Scd quoniam spiritualcs v i r i , qui dona Spirilus habent, pro proximis semper precanlur , et cuni rumpunctionc gcmilibusque supplicaliones Deo oifcrunl; illud c l nos
Caciamus siugulisquc diebus ad Deum supplices accedamus pro nobis ct pro fratribtis noslris. Quoniodo
possumns ad Deum supplices accedere? Per bonaui
Tiuni ei conscieniiam puram. Ha c autem nullo alio
uiodo consequi possumus, quam legem Domini nicditando die ac nocle. Nec mibi quispiara d i c a l : Ante
inlerpretationem viriuiem psalmorum nesciebam.
Eienim vel anle iiilcrpretationem cuilibct allendere
Toleuti sufficit vcl unus versiculus ad multam infuiidendam pbilosopbiara, ad dogina dirigendum, el ad
multam in vila uiilitatem. Elenim cum dicis , Beaiiu
virqui limetDominum (Pial. 111. 1), bcnesanc inleliigeiis qtiod dicie, polenlem, non divitem, noneum
qui iodes babel splcndidae, non eum qui in regia versalnr, not eum ipsum cujus caput diademate redimilum e s l , r<on alium queropiaoi, sed euin lantuin qui
in pieiale , in pbiloeopbia in Dei tiniore \ersatur
semulabcris n(;ii solum ob fuiura, sed ctiam ob pr.escnlia. Nam etiara hic isie illo polenlior cst. Medilcmttr
et nosquomodo Douio suppfices adire possimus : discanms quopaclosit emiitenda supplicaiio. Non enim
eleganliain liiigux Dcus requirit, non verborum consirucuonem, sed animae speciem. Ac si illa loquatur
a quaa ipsi pbccnt, re bene gesia discedil. Si enim
ex viri admirandi consorlio quivis mulla bona decerp i i , miillo niajora ia qui per assiduas precea Deum
adil. Si qui$ e n i u i , licel peccaior cum humiliiaie
prfceltir, quae esi virtulis pars raulla lticrari poierit.
Uiiemadmodum publicanus ille lenui verbo toium
perfecit, quia roens ejus recte apparala eral. Quomodo
recte apparata erat? Seipsura miserum prandicavii,
pectus percussit, neque ad cadum respicere fercbat.
Si lu sic oraveris, ala velociorem animam efficics. Sit
ergo precaiio dulcis, tranquilla, grata suavique facie
cuin mansuetudiiie.necconlra inimicos offeraiur.Uicc
digna ca3lo precatio esl, hacc angelis digna lingua. Sic
enim pro nobis exaudiemur, cum pro injuriam inferenlibus et lasdentibus supplicatiouem Deo oblulerimu8. Si ita animam concinnemus, poterimus et nos
cum fiducia Deo dicere : Miserere mei, et txaudi oraiionem meam (P$al. 4.2) ; Cacileque ille annuet, et
regnum cxlorum nobis largielur : quod utinam nos
onines consequamur, gratia et benigniiale Doniin
Dei el Servaions noslri Jesu ChrisU, cui gloria in
saxula saeculoruni. Awien.
v

-L

MONITUIH
A D SERMONEM SEQUENTEM.
Hnnc sermoiiem non Clirysostnmo lamani, sed
ip.a qtioqneluce indignum esec ncmo non fatcatur.

Quia lamon Savilins edidit, bunc cum cteteris hujue

ni<hliiiiurcibuspublicandumeensaimtis.

SPUttlA.

1N ILLUD,
IX TPIBl/i.ATIONK DIKiTASTI MIHI, I* PSAL. IV ().

1. Quemadmoditoi is qui in divcrsilntc linguarum

qui.i ille peccaviiel resipnit, in ipsa popniienlia justidcleciaiur , el exiraneoruro eermonem vult ediscere,
liam acquirit; imo potitis poenilentia ipsi in jusliiiaui
seipeum docere nequil sed ab iis qui Hcbraicam,
compulatur. Quandoquidem igilur Deus Davidis po2Itomatiatn, el barbaroruin linguam calleni ediscil, ui
nitentiam ul juslitiam suscepit, ideo ait : Exanditii
sccuiidiim ipsos loqualur : sic qui propbeiarum verba
Dens meu$ jusiitiam meam. Vidil Deus mundatam
vult inielligere, Deum propbetarum precclur oportet,
animam, ei susccpil orationem; supplicalionis cbarta
u l qui ipsos verba sua docuit., iltts quoque eorum i n lacrymis scripla crat, ei placatus Rex schedulxlaiclligenliam praebeat. Acccdile ergo, fidelis consore- crymis scripue subscripsit. Vel quia in precedenii
que coetus, qui eadem, qua nos, vilae via incediiis, Psabno persequulionem ab Absalone oblatam lugebai,
qui in eadem nobiscum navi per salsum acerbumque el a filio fngieus pudore afTecius erat, ei bellare ronviliB marc navigalis , qui ono spirilu unoque animo
tra propria viscera non potcrat, oralio aulem inlerTriuitalem cclebralis, etad unum regni caMorum porposiia tyrannum suspcndit, et tyrannide oppressum
tum cursum accelcratis : commodate m i h i , quseso,
servavii; quasi interrogalus, guomodo Absaloncm
orationis vestrae ancoram. Cur autem hanc peio?
vJcerit, quomodo secundum Goliatbum dejeccrit, reQuia jam audivi singulos dicentes : 4. Dominu$ exaudiet ^pondil : Quomodo ursum vici ? Oratioiie annaius :
me, cum clamavero ad eum. Quoniam ad Deum cla- Cum invocarem, exaudivit Deui meu$ jmiiliam meam.
iuanles siaiim exaudimini, non voce aerem replentes; Sursum oralio ferebatur, et deorsum tyrannus ia
scd lide ei viriule Deum placantes, ut naucleri, mer- arbore pcndebat. Quemadmodum enim peccanie me
calores, nauiae et veclores summi sacerdoles, prepeus ipsum cnntra me suscilavit: sic me poeniiente,
sbyteri, clerus ei populus, quemlibei haec diceniem,
Ip^um exercitui meo sternendum calcandunique pwquasi gubernalorein precibus juvate , ut ad porlum
buil. E( nunc pcccatitibus nobis Deus inimicos suscivcritatis sermo appellat. Cur inscriptio habet, 1. in
l a i ; sed dum impugnamur, non opus bello babemus
finem in hymnis Pialmus Davidi t Quia ille male ccepit, ad eos propulsandos : sed poiius a nobis raliones rect probe vilam tinivii, ideo, Jn fineni in htfmnis. peiamus, ei si quid peccavimus, id einendenius:
Coepit male respicere, cum vidit mulierem se lavanvidebimus hostes anie oculos nostros cadere. ldeo
lem. Illa lavabalur, et bic lotioncm deponebat; illa
enim pnrccpium nobis fuit, ut ne inioncos ulciscamur,
abslorgubalur, el bic sese conspurcabal; illa exlerius qnia ob pcccala noslra ipsos saepe Deus coaira nos
aqua Irigida utebatur , el bic inlerius inflaminabatar. exciial; niliilque piTficimus, dum illos impugnamus,
l l a x atilem digna non erant hymnis el laiidibue, sed
quos Deus contra nos insligavit. Vis videre le opvitupcriis e l correptionibua. Scintilla r.oncupiscenli pugnanlium ruinam; poenitentiaHn age dc peccaui
flammam adulierii accendit, adulleriam ulierius pro
luis, ct iiiimici cadcnt. Deum autem Dominuin Daccdcns, cadem peperil: pravus euim amator, occisa
vid vocat Chrislum, Qui faclut esl nobit $apientk
uve, cjus paslorem inieriecit. Duo animi motus duas
Deo, juslhia, et sanctificatio, et redemptio (1. Cor.
<\cdes patrarunt. Aroor et ira armanlur : amor mu1.50).***
lierem ul ovem maciavit; ira viroin inleremit. M u 2. Si ergo in dcxlera Dei Christus, el pro nobii
iierein autem ut ovem mactavit, quia adulleriura
supplicat, conciliaiorque fuit Davidi, ut in orantlo
conlinentiae mors est. Ideo illam ovetn vocavil Scriexaudireuir, non sibi, sed Cbristo illud repiitaliai,
ptura, quia immaculatum corpus viro sucusiodierat.
cuin dicerct: Cum intocarem, exaudivil Deut mm
A i l quippe Naiban propbeia in parabola sua : Venil
viaior ad virum divitem, et $td$ parcens t//e, viri paupe-justUiam meam. Cnr cum iuvocaret exauditus esi
* ovem accepit, ei maciavil (2. Reg. 12. 4) : overa David ? Cur? Quia reprebensus a Naibano siaiim in
vocaus iixorem ob immactilatuni lorum. Nam hono- poenilenliam flexus esi. Quia igilur obedivit cum rerabile connubium , et torut immaculalus (Hebr. 15. 4). prehenderetur, exaudilns est cum precarelur :
proi rastiuavilad poeniieuliain vocatus, necDeuseiiaai
O d e m aiilem appellai adullerium , quia caedes et
provideuliam dislulit. Nam quasi herus a servo nn
homicidium coniinunti est contumelia talis. Verum
quia per jejtinium David aduliei ium abluil, et lacry- galus, c l quasi r o x , inilite gratiam poslulanie, ille
mis saugmnis maculas abstersil, et dingnlis noclibus servi, Iiic mililis opera cotisiderat: ac servus si
lecinm lncrymis lavabat, quoniam mulierem se lavan- fuerit proditor, et beri sui osor; et miies si pro rcge
icm iolempesiive respexeral, ideoinilio in viuiperiis, peiicnla adierii, illique bene affcctus s i t : sic religioaus iiomo, si quasi servus el miles gratias Deo rctlel in line hymnis, principio octilus concupiscend a l , c i jiis>us siaiiin obsequaiur, lunc supplicans
tiam immillit, in bne oculus fontes lacrymanim
effundil, / n finem in hymnis Ptalmv* Davidi. Operalio cil;iis cxaudilur. Non baec ego dico; audi 6em in
Isaia loi|uenicm : Vis ul cum mvocaveris, exaudiam?
pOBnileiUije, fruclus salulis; et quia ubi abundavil
peccatum, superabuudavil juslilia : ideo dicebal: Aitiinuui adliibe; fac quod dico. Solve omne vinculum
2. Cum inwcarem, exaudivit Deus meus juslitiam meam. iniquilulit, ditsolve tortuosa violentorum coniracluum,
omnem syngrapfium tnjuslam ditcerpe; fremge *s*
Quia enim peccatum ui lyrannidem projeci, jusliliam
ul regnum reluli, Exaudivil Deusjusiiiiam meam. Quo- riemi punem iuum el egenoi vagosque induc in dow>*
tuam; ti videris nudum, operi eum el prouriis * niam justa res erat, erranlem me rcverli, et lapsum
resurgere, ul sci iptum est, Seplies cadei ju$lu$ el re- minis tui non superbies. Tunc clatnabis, el Uomm*
nnrget (Prov. 24. 10); quia igitur iujusle lapsus suin exaudiel le; et adhuc te loquenU dicet : Ecce ad$um
(hai. 58. 6. 7. 9). Talis esto, bomo, et dicere
et jusle poeniienliam egi, Exaudwil Dctis juuitiam
pnlcris, imn invocarem, exaudivii Deus meus juitiuam
meam. Ju>liliam (piippe suam David vocal poemtenuteam. Claniavil luuiin, eiexaudivit (igulus : iovocaliam. Qucmadtnodum enitn peccare ei pop.niienliain
vii lerra, ei exaudivii cxlura. Cuin dixisset ergo Davia
agcre duplex csi peccatum : primum quod lapsus
iis q.ii prope eranl, quam cito exaudilus fuissel, scra i l ; secundum, quod resurgere noIuerU; ideo naminouem innlal, et exaudienli graltas agit bis verbis.
que Deus in Caimim irascebatur, nun lam quod occidissec, quam quud \*osl cjedem non resipuisscl ; ila ln tribulatione dilatasti mihi. Dilalavil auicm HH D^uf
f

(o)

Coliuia

cum aniice neg.

I06i.

l\eg.:

Quomodo rebellm vxi?

339

IN PSALMUVI IV.

1546]

'." 6 ,
, ,
, ",


, ,
. ,
,
,

,
,
, ,
. ;
,


.
, -,
,
, ,
;,
,
. ;
^, ; , ,
. " ,
, *
, ^ ^
^ X f ) , .
,
.
.,
itjv ,
. .
,
, . " ,
^ .
,
.

,
,
,

'
.
, .
,
. ''
, , ' ,
, , , [547]
,
, ,
.
, .
, ,
,

.

^ ,
,

.
, ,
, , , ^,

.
. "
" deest in licg.
t Ueg.Tfc .
t x

t 0

540

, ,
,
, ,
^ *
.

,

. , *
,
* .
"
,
, ,
,
,
, , ; *.

,

.
, .
" '
, .


,
, ,
.
, *
'
,
' .
; ' ,
. ,
" ,
,
, . "**
'. ,
, , ,
.
;
;
. ,
/.
, .
,
,
, *
, , , , ,
,
, . 1548]

; ,
',

'
,
*
d

Reg. ,
d Reg. .
Reg. . Iiifra quaedaro desiderantur jn
ms. qu noo suut in edito, nec polest hialus suppleri. Infra
non pa-ica supplcntur ex Rcg.
f aaml.in leitu ;, iu inarg. conj. ;.


,
rJ>r
.
,

'
. , , ,

. ,
* ,

, ,
*
.
ck , ,
. "
,
, .

. .

* \
, .
.
, \
.

. , ,
, * ,
* .

.
, , ,

.
\ .

. '
. "
;
, .
'
, , .
, ,
, , ,
.
, , , , , ,
, , , ,
, .

,

. "
,
/ .
*

, , *
,
,

,
,
.

. "
, ,

. ,
* ,
* ,
* , *
, .

.
.
, ,
,
.' ,
.
'. ; (549]
, ,
, ,
* , ,
,
* - ; ; ; Beg
%

. "
,
, *
\
, ,

.
, 5
. " ,
, .
, ,
' 2
.
.
,
* ,
. ,
.
, .
. .
,
.
. ]
, , ,
( ,
,
), , *;, , ;

,
.
, ; xots
;
, \
; "
;
, ;
, ,
.
,
*
,
.
^
, ,

, *
. ,
, ,
,
" ,

,
" ,

.;
,
, , .
" ;
}
, . "
;
,
,
,
; "
, . 01

^
. .
,
. ,
; . '
. . *
,
.
; " ,
, ,
. [550] " ^
, .
. , , ,
. , ,

,
,
. , *d
,
.

1

!N PSALMUM I V .

duobt* modU, quod eximdterit, ot quotl cilo audierit.

(IMC. 95. 41). Jectind* euampoftsiinlseqoeiiiia verba
Sicut enim non ette exaudiri aerumna eet, et dimidium
latroni aptail, q u in cruce, Chrisium m Deuni preUiHaot gnrtiae : sic cito exaodiri latitudo esl dncans, dixeril : Miierere mei, tt exaudi ormtimiem
plex graiia. Cito ergo et sftatim exaudiri in serumna
meam. Mi$erere mei, remiltens mihi latrocinii scclera.
laliludinem dixit: In tribulalione ditataai rnihL F l u Quosi judicem le video in excciso tribunnli, in w i c e ,
ctus sprumnariun reperuina iranquilliias discnssil;
Ego ui reue iu ligno pendeo. Miserere mei. D i x i : Megpumans mare in speculum versum est; procellai et
mento mei, cum veneris in regnum tuum {Luc. 25. it)
lempeslales in ros mulatse sunt; inimici et hostes,
Exaudi oraiionem meam. Deiitde, ut vidil creatiiram
supplices et adoralores facli sunt. In tribulaihne Creatori compalienlem, ct mundum instar unius dodilatasti mihi. Nondum ut infans os aperui, et jam
mus concussum ( fundamento nanique paiienle, domilii quasi inatcr providentia Dei mamtuam dedit. In
nms una passa cst, quomam ui ipso creata snril oiniribulalione dilata&ti mihi. Me faine labescentcm a fru- nia, et domus Opificc pendcnte, opus solvebalur ) ,
ctu frumenti, vini et olei loctipletavit; ut non solnm
quia c^lum ot lerra contra dominicidas sediliouem
ego, sed eliatn omnes subditi mei his fnieivmur. movebant, illi voro non compuncii suut, ipsos i n c r o
Qimroobrem inferius dicebat : 7. Dedisli lcetUiam in pal latro : 5. Filii hominum, usqnequo gravi corde ?
corde meo. 8. frnctu frumenli, vini et olei sui mulli- Esio, Lazarum quairiduanum a sepulcro egressuui
fdicaii $tmt. Illoruin abundanlia milii convivium est.
videnles. noo credideritis; crediie saliem nunc, cutn
i i i tnbulalione dilatatti mihi. Secundmn historiam
monumenla apcrla sunl, ol qui jarmliu moriui erant
aulem in iribulalioue dilalavii illi Deus hoc modo. crucilixi voeem audieiites resurrexcrunt. Mortuos
Curo, Absalone sibi belium inferenle, fugerel in de- terrae molus suscftavii, ei vos in incredulitate obdorserta et montes, fame el inedia ul in persequutione
milis? Usqnequo gravi corde? Petrae ut araneaium
labortvit. Sed in necessitaie Ueus ilti subministra- lelae scindunlur, el vos timorc non scindimmi? Uslores viros repenle, ut Elian corvos, misit. E l primus quequo gruvi corde? Etcur, 6> corde ? Tum qiKxi
Siba qui eral ex domo Saul inimid ejus, ailulil payisis mraculis non compuncii fueritis; tuin quod ex
nes ducentos, vinum, palaibas, el uvas passas. Posl
insipientia graviter conira Deiun irascamini. Tcsiis
Ininc iterum Berzelli Galaadiies ipsi obtuiit decem
esl Scripfura qua^ dicit : Grave snxum, et vneiota
cabilia, ne faomi cubaret, et ainphiiapelas, qui lylo- arena; sed ira stulli vtroque gravior ( Prov. 27. 5 ) .
tapeies vocaiitur, vasaque figlina vino plena, frumenCrave taxum, sed multiplicilaie mauuiim Iransferlur,
tum, bordeum, farinam, fabam, lenles, butyrum,
et quasi ala in aere suspendiiur; Onerosa arena, sed
ovcs vittilosque lacteos, Qaia igilur in penuria, el in m mari raie vehilur. lra autem $lulti, Hebraici poanguslia famis ei persequulionis , rerum copiam ipsi
puli, ulroque gravior, quia neque monilis doinuicctMr,
Dciis ad usum prxbuil, gralias agens dicebnl : In sed etiam cum miracula videi, irascitur. Ui quid dilitribultdione dilatasli mihL Cum fames me magis i,uim gitis vanitatem, Barabbam Cliristo pralercnie.s, bounAbsalon premeriil, tunc mibi deserluin Dcus in t rrain
cidam vitae largilori? Ut quid ditigitis vanilatem, reflueniein melle el lacie cenvertii, Nerao igitur no- gnum Gfsaris regno calof pruifcrenies ? Vivum
alrum propter Deum pulsus vexaiusque famein roe- fonlem dereliquislis, cujus latex Samariianam wiis
l u a l : nam Deus non affHgel fame animam justi (Prov.cxpenem reddidil (Joan. 4. 9), el laiusconlriios fodi40. 5). Premebahir, el dilalabatur; scd eiiam mar- stis (Jer. 2. 45). Ul quid dWgiiis vanitatem? prodilyrum cborcu afftigebaiur verberatus, dilatabalurvero
lore discipnlo dtdicisiis, ei magistro insidias struxiu l vicior coronaius; aftligebatur verberibus dum sestis, Utquid diligiiis vaniiaiem ? A d hseq eliain Qumriininaretur, dilalabalur aulem ut frumentum maturum
ti$ mendaciuin, veritaiem aversantes. Et quaiidon;;m
in ca?leslia horrea comportatum; affligebatur ul lu- mendacium qinvsierunt? Cum lalsos lesies preiio
tum calcatum dilatabattir dum caelum efiiceretur;
emptos contra Oominutn s(a(ucnini: cuui bycopban
affligebaiur ut argentum conQatum , dilatabatur cum
tas inercede couduxerunt. TeslisMarcuscvaiigelisla:
quasi cimelinm Deo offerretur. In tribulatione dila- Principes autem sncerdolum ei omne concilium quwietazlt mihi. Dicebal et lairo iu cruce nfllictus , c l sub- baiU falsum leilimoiiium conlra Jesum (Marc. 14. 55).
liniis in paradisum iranslatus, In tribulaiione dxlata$t\ Et quceritit menducium. Hutic invetiimu* subvcrieiiiem
tuihi. Vialoruin inlerfeclor, paradisi habitalor; in
pepulum, el prolubentem tribulum dan Catari (Luc.25.
lerra daimialus, cxlesiium habiialor; qui tn terra 2). Et quomodo probibuil qui dixil, Ueddiie Cusari
clavis aflixns est, et in caclo inlcr cives adscriptug; qu(B sunl Ccvsaris (Matlk. 22. 21)? El qweritis menda*
tyraniii famulws , Regis assecla; igne digrius, regni
cium. Commovet populum docens (Luc. 23. ).Elquveconsors. ln iribulatione dilalasti mihi. lalrone et
ritis mendacium. ISisi etsel hic malefactor^ non tibi iraeruce salus incepil. Quia entin priinus homo, cum de didhiemus eum ( Joan. 18. 50 ). Ecquid m a l f<cit?
ligno giisiassel, quasi latro ex paradtso pulsus est: Quia morbos persequutns est, d.-rmones fiigaxit, m o i prnnii8 lairo in ligno credidil, in paradisum i n tuos susoilavit, ex quinque panibus tolidem itiillm
dtictws esl. ligno peccalum incepil, et a Kgno salus abiil. Adlmc esca in gulture, ei niendacium in ore.
lloruil.
Et queerilis mendacium. Fugiamus, fratres, nietidacium, quasi gladium animae. Nani ait, Os qwd men3. Cur vero Christus crucifixus latronem cxli
civem fecil ? Primo u l discerenl mundus et omnes Htur occidit animam {Sap. 1. 11), non ejus qui calurahomines, qaod si crucifixum, ut lairo, Dominum el nia aflicilur, sed ejus qui menifiur. iia barbarus
regem conlileanlur, parem consequuturi sinl honorem; a coma, et miles a cblamyde, ut Clwigtianus a JIOII
mentiendo dignoscilur. Ac sictit in bellis a teesera
secundo aulem, itl omnes videnies , Glirislum lalroni
pe< caia in cruce remisisse, crederent ipsum univer- amici ab hoslibus discernuntur : sic ei in bello humasale qiioque cbirographum in cruce delevisse. Quern- norum negoiiorum amici Dei a veraciiaie et a
nienliendo dignoscunlur, mendaces aulem quasi
ndmoduai enim agricoia poslquam Hnam inscrtnm
suo lingua3 gladio (rucidanl. Os nescieus jurare, itec
bon:un olivam, virenlem el fruciuosam esseosiendii,
ab illa alias Hdeitler inserit: iiaei Chrislus laironem, inenliri, cito Deum in oratienihus placat. Nam si nos
ul olivam agresteiiv, in bonam olivam inseruit, ac dome^ticum aut amicum non mentieniem revereinur,
rt cum rogal ei acquiescimus : mutlo iiRigis DOUSIIUII
credilum fuit eum omnesgentcs inserefe, et in pap.idisum Iransferre posse. Nam qui Adamum ex para- mcntienlein reveriius, ipsi utilia largitur. Cum enini
purain videl el immaculatam lingnam veracem, vcr)>a
diso expulil quasi spinam, ipse latronem ul rosam iu
paradisuni uarisplaiilavil. Quare ihi, velut in inotia- cjus excipif, quasi in disco xervia. Tam mala res
mendacium, ut mendaces etiani sibi similes odio hasierio asce(a psallit diccns : In tnbulaliene dilalAUi
lieaul. 1)1 a donio incendiom, etctoeMdachimab ore
mihi. Alfligebaiur aulem lairo, non quod ipse ligno
aflixus esset, sed quod Filius Dei cum laironilms projice : ul flaminam in cubiculo, eic porjurium in
lingua re^tingue. Domus raccndkim maieriaio et corcrucifixus cssct: qware dicebal : El rwt qmdem jusie;
num digna factis rccipimus : hic auiem nihil mali (ecit

'

SPURlA.

S43

tine suroptu non exercemus? Non i u rtgen foa

purpura ei diadema, til Chrigtianum deoel IKM meoliri. Ideo ipsum reverenlur cognaii, amici, ticiiv,
negotiaiorcs : ideo illum formidanl dxmottes, amasi
angeli, el gaudenies ipsi porlas regni cxlorutn apriunf in Christo Jesu Doioino ao&tro, cui gloria ii
saecula ssculorom. Amen.

pus pcrdit: () [perjurii incendium anliuam et corput] iu gebenna absumil. Si dixero, Ne contumeliam
jnferas, iram milii objicis; t i dixero : l)a pecumam
pauperibus, paupertatem et liberorum nlimenla obteiidis. NOD jurare et non meruiri non requirunf pecuniam ex crumena depromptam. Cur ji<sdUam illam

(a) Uncinis claosa e coojecturt in margioe posuit savll.

HONITUM
Hanc liomiliam Colelerius ut germanum Chrysostomi fetum cdidit anno 1G6I, cui eliam ires alias
rubjecit ut ;; ita ut agmen duceret baec in Psalmuro VI, hinc sequeretur alia in Psalmun L,
aliaque rursus in eumdem Psalmum L , quarla deroum iu Psahnum XCIY. Has omnes quasi open
dedit Cotelerius, quod quidem verum est de secuuda, cujus inilium, eed illi
edita fuil a Savilio inter Homilias de poenitenlia, necnon a Fronlone Ducaeo, qui illam in finem Tomiqointi
ablegavit. Nos auiem secundo Tomo posuimus illam, secundara de poenitentia, p. 287. Qood auiem Colelerium tnduxit ul illam denuo ederet, est lectionum passim occurrentium diverskas. Esse aulem genaioan
Chrysosiomi fetum omnia conOrmant.
Hancvero in Psalmuro VI nemo germanam dixerit, qui vel primoribus labris Cbrysoslomi stylam attigerit. Oralio qiiippe omnino remissa, nullisque fulta nervis, olet peregrinum, et ineptum Graculi conatun
prae se fert. Omnia soloecismis et inusitatis loquendi formulis scatent. Quis enim ferat illud, dcotcpo \ , ? qtiis, ^ ? lllud aelem
, , imperitum Graeculum recentioris aevi omaino sapil. Uno verbo m
duas tresve periodos percurras hujusmodi inusiiatis loquendi modis vel soloecismis vacuas : tta ut nuHi
modopossint haec omnia amanueaeium ignorantiae adscribi. Nec dissimulabo tamen circa finem esa

S A N C T I
JOANNIS GHRTSOSTOMI

AILCHIEPISCOPI

P A T R I S

N O S T R I

CONSTAWTINOPOLITANI P S A L M U S DAYID19 DE OCTAYA. I*

PSALIIUM

VI.

c
teri, Doroine. Quia majus est peccaium meum, qnam
uldiniillar, quia plus cxteris hominibus in le deftp.
quia ultra modum nomen luum exacerbavi, quia supra
prodigum ego prodige vixi, quia siipra illum decem
iiiilliutn lalcnlomiQ debitorem debilor libi wnifacUh
Supra publicanum inimicus male a me vecligal exegii
supra lalronetn inlerfei lor lairo misere me inlerfeciu
Plns quam meretrix ego scortalor iornicaiue suro:
plns quam Ninive impoenilenter deliqui: plns quain
Chanan.ea pcccavi. Peccaia mea sicut onut gTUXty*
vata iunt $up*r me; et curvalus $um usqve in
{Psal. 57. 5. 7). Sanclurn nomen luum irriuyi, mandalts luis non obtempcravi, divitias luas improDd
dissipavi, Ibesaurum luum male consumpsi; arrbam,
quam mibi dedoras, cum inimicis luis comedi; tocera
inandaii tui non servavi; tunicam, qua me inuueni*
sordidavi; lucernam, quam mibi paraveras, exslinxi
dormitans; faciem meam, quam exbilaraveras.pcc '
tis debonestavi; oculos meos, quoe
?^l.
prave ilerum excxcavi; labia inea, qua^sancuw
(a) Quod dicti, de teptimo miUenario, respicere videtur ras, ilerum maculavi. scio le oiimino arla mc
reprehensurum : ac propterea nnn cst quo emig'* ^
opitnooem illam veteruua quoruindani Palrum, qui puubaul
scd prorbus arguar neccsse csi. Domme, ue w \
fmiiKhiiu pol M X Diille a coodblu anuos periluram.

Octavam vocat Scriplura eam v i U r a ac n i o r a m ,

qure seplimam, prasentis iiimirum saeculi, subscquitur, quain ociavam pronuntiavii illa diei oclavi circumcisio. De oclava eliam sapiens Salomon admonct
dicens : Da partem septcm, necnon el oclo (Eccte.H.
2 ) : quasi dicat: ln boc saeculo cogila dc scptimojuillenario (), el d^ parle bona, ociava ncinpc, iulura
ac permaiteitte, vila aHerna. Vidcamusauicmetipsius
Psalmi inilium. 2. Domine, ne in furore tuo argua$
me. Prophela tremendo iribunali oculis menlis assislcns, quasi jam nudus ac demissa ccrvice, nibil pra lerea rogal judicem, nisiid dumlaxat, Domine; ne in
furore tuo arguas me (Hebr. 4. 15). Novi, Domine,
horrenduni ac lerribile me manere iribunal, coraip
angelis ct omni crealura ; ubi lu super formidauduin
ac excelsum thronum ad judicandum prasidcs, el
omnium delictorum quae peracla sunt manifesiationem ac revelationem facis : et non audeo, nempe a
facie multorum peccatorum ineorum, apud te conQj

03

i I , e m i , ,

54*

IN P S A L M I M V I .

843

, , ,
. ,
, .
,
*
,
.
, ,
. ,
.
,
^ , . -

JXOI

', * .
, ,
.
;
, .
, ,
, '
, ,
,
" ,
. .
* Reg. .

A D H O M I L I A M P S A L M U M

VI.

paucala quaedam, quae Gbrysostomo indigna non videantur, nemque ab his rerbis
; ;
Superest autem, ut hic adscribam ea quae Cotelerius in notissuis, p. 204, apposuit circa Bibliotbecrrn
Scorialensero, unde bne bomilise prodierunl. < . . . Hic titulus praefixus erat Codici [551]
jnanuscripto: Sancti Patri noitri JoannhChrysosiomi Archiepiscopi Constanlinopolitani superaliqnot Psnlmot
Davidicoi hoiniliat 27 ; ejusdem Explanatio in Danietem propketam, et in Canticum trium puerornm. Opera
hucusque inedita, e perantiquis Grcecit Codicibut Regiat Bibliolhec<e S. Laurenlii Scorialemis desumla, rt
Latine reddita per F. Gabrielem Sancto Hicronymo ejusdem ccenobii monachum, $acra Scripturce et morali$ theologia* prceleetorem. Ex homiliis viginti seplem, quatuor, quassolas deseripsit Gabriel, eJilas fcabes,
Lecior. Reliquarum (ul nihil nunc pollicear de Caleuis Gracis, el de compluribus aliis Graecorum Palrirm
operibus, polisgiinuinque Aibanasii, qu;e locuplelissima ea bibliolheca fertur continere) tunc libi copiarj
faciam, cum nactus ero, quod brevi futurum spes est. >
Cseterara Coielerius illam Gabrielis a S. Hieronymo interprelationem Lalinam rejecit, novamquc parav:t, quam nos aliquot in locis casiigavimus.

[ssij

* ! ,
.
,

, , ,
, .'
. ,
.
/ ,
/ , , '
* ,
.
, ,


,
,

'. , , *
^ ,
, ,
,
. ,
Hic aliquid desideralur, ut verbl gratia UUJO .
* Hic abquid deesse videlur. Coiel. conj. . .
Cote). couj.

frotna.
L T,G.
b

.
' ,-
, *. A /

'
,
.
, ,
, * ^ , ,
*
\ , , ^ *
, , *
, , '
, '^, * , , /'. ^ . ' ,
, ,
. ,
. /,
* ^
. [552]
9

* L. .
f Coiel. addil .
1 .
^ Colel. propooil , aeu, CoosUL Apcsio!. 2,4).
.
,
Cotel.: i Vel allquid deest, vel in locwn subeliluenditro 6<) >
i Hic addendum : ), ' id quod excidil.

&4t

SPURIA

545

" , ,
, ,
. , , .
, .
. ,
. ; : . , ,
, . ,
; , .
. , , .
> ", , . - . ' , ,
. - . ,
, . .
, .
, . '
, , ,
, ..
, , *
, , , ,
^ , Jva - . .
, ,,

0 , , /
, , .
. , .
' ^, ; . ,
. ,
, ,
) . , 0 . . , .
, ' . , " .
, . , > ; , , . " , ,
; , .
; , - , l f (,
; , - , .
; , ; ^ ,
, - , , . , , - *
; * , . , , ^.
" , , , )
, , , , ^, . ,
. , , , ,
, , ) . " , ,
, , , *
' . . ; , ; , , , , , , ,
, . '
, , . . ,
,
, , .
' ' , ,
, (tic),
* ' \ , ,
, ,
,
, , , *

, ,
. } .
. -V;,
i *

. , , , , ,
J .
, , , (, , , *
, , , ^
^ , , . , ,
*
. :
, ,
, , oix
. '', ,
. 554] ;
% , ,
.
. , ,
. ; ,
,
1
; ' .
, , ,
. * ; [555] , ,
, , " ,
, * , \ , ,
* Hic puat legendum Cotel. , et mox , pfc
'. :, **
el pro .
; , ; ,
. Legendum videtur , nlsi diabt
* Locus vitialus.
lum intelligat. Cotel.
k I cgi^ndum moTiet Cotelerius. Idem pro
* Lege , ul recte pulat Cotel.
el TOffatmendaudnm credil .
Colel. conj. .
* Co el. : * Vel lege , vel adde .
* Cotel.: c A(|'jen-lum prorsus esl *. >
* ". Uic et infra legendum putal Cotel. . Ego id
i Suspicatur i^lel. legeodutn ^.
scriploris irapcritiaj tribuam
^ Lege .
b

CN PSALMUM YI.

tuo arguas nu. Non dico. Ne arguas me : id enitu ficri ratus cs, ut honiinem diii^as, da nobis vitx lcmpus,
el da nobis lempos conversionis. Tu meam vince oe*
uequil; sed, Ne in furore tuo argua* me. Eucrer ct
citatem, et fac ut emender. Tu concede mibi adJiue
fgo, auferainque hoc a le , qui solus humanus es. Tu
paululuin temporis, el tu (riUie mihietiam saluiis b^
uosli accurale omnes meos occullos lapsus : verum,
iV* in furore luo argutu me : nc publices, ne manifc- cnm. Nisi enim lu id egem qna3cumque aggressus
ftioro, inutilia erunt ac nibii juvabuut. Gauerum ne
sie* illos ooinibus angelis el bominibtis in meum dedccus. Domine, ne in furore tuo arguat me. N;tni si mor- diffcras, Domitie, sed praveui Ogmenlum luum.
Tu etilm dixisti : Sine me tihil poteatU facere (Joan.
lalis regis iram uemo ferrq valet, quanto minus i e i
irain ac furorera susiiuebit c/ealum ? Neqne in ira tua 45.5). Anlecape conversionem aniinae,elleuipu3 viue
corrrpias me. Non dico, Ne corripias : o:uues enim me;ii. Tyrannidem enira p: lior a naiura, raulto a correplione et casiigalione indigent: scd, <bun me gis auiem tyramiidem paiior a prara mea consuctucorripies, Ne in ira lua corripias me. Novi lalroneui dine. Idcirca Miserere met, quomam infkrmut tum.
Ncrvos eniirfmrlii succidit inimicus nieus, el conciil|x'lii86e et a te veniam reportasse. Novi mcretricein
eaverunl me bosles mei, mqne iufinmim acconfraloio animo accessisse,el impclrasse. Novi publicanum
CMim reddidere. Qtii aittem infirmus esl ac confractus*
tmocorde iiigemuisse, et fuisse juslificatum. Ego
non potesl sibi ipsi niedcri : infirmiw non puiesi &eauiem sum sicul illi. Non enim habco jngcin lamt^jipst.m crigere, non |w>tesi sibi opitulari, scipsuin.
crymam, non babeo vcram coiifessioiiem, babeo
O ligare ite juit. Porro, Miterere nvei Domine, quomam
geiuitum ex imo corde, no.i habeo animam puram,
hiftrmus sum. Sana me, Domine, quoniam lurbaiu tuut
non babeo jejuniiiui siticeriiin, non carilalem erga
fralreui; babeo pauportaiem spiritus, non habeo Oisa mea. Turbala sunl et couiriia onmia ossa ani*
mi me;r. Is iuilem, cui OSNU conlrila sunt, non pocoininig^ratioucm, ul misericordiatn consequar; non
lesl exsurgere, ac medicum qiuirere, piiiest
kalie coiiduiialioiieiii, utmibi coudonelur; nonh.ibei
liinp raiiliain in cariu*, habeo ptirilalcm cogita- currere ac liberari ab Jiostibtis. De reliquo lu uie^
lioiiiim, non hubco voluntaiem Deo dignam. Quo cr- reqnite, Domine, qni venisii, in *(6 qtiod pericrat, Tu denuo eum qui in latroneg incidit su&cipe
go ore, aul qita iiducia vcniaui po cam? Saepe igitur,
ac pra?vcnt. Quip,e non scmimorluum, scd prorsu
Doinine, p<iiiLenli:tiii agcre rouslilui, <t uicndax
apmi le eimi paciuin suin iuvcniiis. Subindo in cccle- niortmini reliqucrmU ntc. Cxteruin, Sana me DoEia (ibi accido, el slatini cgressus concido in iniqui- ntine, et snnabor (Jer. 17.14). Saua n.e, Oomme, quia
lalibus. S;rpc ntei miscrlus es, cl cgo suin aspurna- nialigiitis ilte s rpeus lohun ine infinuum ei pulrciu
effccit. lulirmiis aulem ct putrefacias, loius buini jatiis. Qimiics patienler tulisli, et ego converstis
siini ? Quniies uie crexisii, cl ilerum decidi? Quoties cel, lolussolo prcsiralus esl. imnobilu cadaver, irisi
quod clamat, et Hbcnuorem quaril, nist qtiod oculos
IIIC collcgisti, ei ego ingralus ftii? Quoties me exaueiisti, el ego tibi obedire recusavi? Quolietfniibicom- ntlollit, et circumspicil unde veniel, unde vistlabit et
opem feret < i ilte, qni obligat conlrilos, ei servai
>:issu-> es, el ego nullo modo libi servivi ? Quolies rne
despcratos, et erigil elisos. Sana me, Domme, quo
Hmorasii, c l ego le conlumelia alfcci? Quoiies CUIIS
pi cca soin, ul paier consolatus es ut iilium es exoscit- niam tnrb.t snttt otsa mea 4. et anima mea turbata esi
valde. Donv.nc, iuquit, corporee ac spirilaliler invalaitis, ct iufanicm vocasli ulnas expandcns? Miliique lap>o dixisli : Surge qui dormis (Ephes. 5. 14), sit nie perturbaiio, m caniales incidi affectus, corpua
et aniinam dxitionibus in tudibiium iradidi. San* me
Age, non pcrscquor le, non lc everlo, cxprobro,
Donvne, quoniam lurbata sunt osta mea : scilicet qna)
abominor uieum figmenlum, non abj.cio, non
imluro viscera mea in (iliinn meum.Neque enim odio copulant ac erigunt tnieriorein meum hominem. Qua>
nam sunl ea? Fides, prudentia, spes, dileclio, lemliabere vok) meani iniaginem, dum ad me scse coaperamia, pielas, mansuetudo, bumilitas. Hxc igilur
v e n i i : ncc avcrsai i boaiiiiem, qucni inca niann forniavi, quem creavi, geslavi, pro quo meipsum liuini- ossa iu me coniriti sunt. Sana me Domine, quoniam
turbata sunt o$$a mea, et anima mea iurbala est valde.
ILivi, propler queui meum saiiguinem . Quoiuodo
laquc illutn rccipiam, ad converitniciu se el Videofloremviue meaB praeteriisse; linem prope esse;
nccidenleiii ? Ideo, Duiniue, quandoquiiiein iinalam Bcneclulera adultam; meam messem inclinare a d
lialies el inseparabileni biimamialis abyssmn, ct Um- sectioneui, malurare; messorem incuin fcstinare,
ganiiniialis pelagus, ISe in furore tuo anjuas me neque falccm ostendere, poriare securim, quse excisionem
indicat, qux sleriliiatem inferi, quaeque in ignem
iuira lua corripia$me sed adbuc atque adhnc erga
me conjicil: Et anima mea turbata est valde. Video
iuc cslo palicus : ne festincs immalurum mc e viia
demeiere, neve propcres uie exscindere ul liciim in- furem deinceps appropinquantem, et me e vita rafrucUiosaui : sed lamquam bonus ac bcnigritis Oomi- pcre properantem: anima mea lurbata e$l valde.
nus, dona niibi cnm cxleris beneficiis cliam bunc Video viam ex hac vita ad ea qaie in caelo reposita
atiiiuin ad poBmlenliam, et ue tadio afiiciaris in p6r- sunt diflkilen ac longam esse, uie vero viaiicum non
b;>bere : Et anima mea turbala est vulde. Video foenelanda dusidia mca , et ne rapias imparaium. Ne acraiorcm accessisse, et me subaclurum esse : Et
cipias me circntem vesie nuptiali: ne sisias uudam
anima mea turbata est valde. Video ratiouum discus*
auiiiiani iguominia; moiiimeiitum antc trtbtin.it tnunu
sorem chirograpbnm meum inculere, fremcre etiant
Ne sumas iue inlcrim nihil babeniein quod offcram
libi ; veruin esto paticns erga me : vcrum eslo b u - liclores : Et anima ntea turbata e&l valde. Video multos accusantes, 11 neininem patronum : Et amtn* nie*
nianus : vcnuu compalere mibi, paupcri, pigro, ne
gligenli, miscrabili, iuopi, formcaiori, sordido, luxu- inrbata est valde. Trcpido el angor, borreo ac conriuso, ingraio , iinmisericordi, oc&ucaio, deforini et cutinr, nec qtiid agam scio. Ternpus vrlae poscam?
fiducia experlt, in profundum dcmerso, abdito, et Sed vereor ne iterutn peccalorutn additameiilum faciam. E l quo vullu jndirem iniuebor? Consilii ioope
iiiuxcusabili, iudigno otitni J)enignUaie, c;tilo indigno,
IHLMCO, quia res nieas in summis malis versari perdigno onini supplicio cl gehenna cl piinilione. Sed,
Domine, \ic in furore tuo arguas me, neque in ira tua spicio. Diaboiiis mihi molestiam exbiber^ non cessat,
earripius me. 3. Miserere mei, Domine, quoniam tnfir- ii tcsiimts caruis lurnulius intenurbare me non desinii, hostes iuei bello non absistu: t, pravnp cogitatiomui sum. &grotal enini mca conscienlia, a?grtat
s ui&e nequaquam (juiescunL Et tu, Domine, mqut^
mea ralio. Dcleccrunl in vanitale dics mci, ac curnquo? Quid non sigmlicavit ? quid non proloquuliw
culi (inis appropiirquat. A l aperi milii, Domine, ersi
indignus pulsein : ei nc claua is janutim miscricoi duc esi? Verum prx uliima anrnii dejectione ac prie cahmivaie, cum tcrhbile quid el audax ad Dcuin dicere
toaj, sed aprri mihi oslium, atque exiendc manutn
tuam ei qui in fundo voluptamm fluetuatur : ct ne voluisset, inbibuil scipsuut, alque hoc subjecii: Et
tu Domine, usqneqno ? fecce, Dofnlne, cei nieornnra
claudas adversum me. Nisi tu enitn anleverlers,
mea invia esse ac misorn. !>OL* vifkiS mslanliain adqeis antevertet? Nisi lu fcstinaveris, quisanxiliabitur
T e r s u m me, inimiei vchciiicntiani, canii f o n i a t e ,
nobis? Nemo ccrie : sed ipse, qui natura iia com|vi
t

SPURIA.

517

54

neque illc absquc pcccato ac querela esl. Eapropter

U*lltim cngitalionum, temporis deiecttim, et virium
fide servari cupio, ilde , non opere, ul mihi qiroqne
mcarum imbecillilaiem. De cxiero, Oomiue, usquetu benignus dicas : Fide$ tua te $alvttm fecil: vade in
quo non compaleris? usquequo vindicas? tisquepace (Luc. 8. 48). Nam quibuscumqu^ dedisli ?equo rirciinispicis ? tisquequo es longanimis?
niam, Domine, non dixisti : Opora tua te salvum feii^qiieqno non scrvas? usqucquonon corripis? usquecerunl, quia universa iustitia hominis coram le quasi
qtio nun iuspicis? Licet enim ego dignus sim qui
paunns inenstruata?. Ideo ilcrum aio : Szlvum tne fac
omiiino derelinqnar: tamen propier misericordiam
propter tnisericordiam tunrn (hai. 54. C). E l : Miseriluain cmiseqiiar remis^iouem. Wxc igilur et simllia
cordia tua persequetur me omnibut diebut vitce mece ( P t .
propbei, CIIIII ex animi dojeciiune de se repulassel,
22. 6). Miiericordia lua persequetur me rnale a le ftimhfbHit sei|istim, el ul ne pugnare viderelur, ideo
gieniem, ac semper ad peccalum curretilem. Miurideinccps ab iis ad supplicandum Deo cogiialionem
iraitsfVrt, el a i l : 5. Converiere, Doruine, el eripe ani- cordia tua penequetur nie , et inipediet; et jn camo ac
freno ducel me, qui ad te uon appropinquo. Tu enim
mtm memii, talvum me fac propter miscricordiam
es Deus, Qui facts mxrabUia solus (P$, 71.18). Qua<
tnam. propier opera mea, mala cnim sunl; non
re eliam super nie Mirifica mitmcordias tttas, qui sntpropier labores meos, iniirmus cnim suin : sed Salvos facii tperantes in te (Psal. 16. 7). Qui facis e a ,
tum me fnc propler misericordiam tuam. Si vero mede quibus &pem habemus, non facies i l l a , pro quibtts
CIIIII juUicio contendere volueris, Domine, cgo contra
misericordiam pelimus? Accessit ad l e , Dooiiuo.
mcipium senlenliam fcram, ei me morlem mereri
coiitiietar. llaque Salvum me fac propter misericor- debilor decem millium talenloruin brcvem alium dicm
flagitans : lu vero, ut benignus , absotuiam ipsi cmdimn iuam. Confugio ad misericordiam tuam, quia
ccssionem decem millium talentorum dederas, nisi
niliil liabeo quod libi offeram. Commiserauonem
poslea improbe fratri succensuisset (Maith. 18. 24.
qiiairo : ne rcquiras a me pretium illius. Nemo um$qq.). Reversus est tandem aliquando prodigus > enixe
uam naisericordiam vendil, sed dono dal. Idcirco
alvum me fac propter misericordiam tuam. Mcmenlo orans ut unus mercenarioruni luorum iieref: lu auteiu ipsum lilium ei heredem fecisli. Peliit lalro u i
serinoutiin tuorum, quos in sacris luis Scripturis
tanlummodo ejus meminisses in regno tuo : tu vero
proiulisii. Mcmcnio, Domitie, quod Atsidue ac diipsi totum paradisum donasli. Adiil te merelrix ditmtigtnter cogitatio hominis ad mcda incumbii juvenlaxat flens, nibilque postulans : et accepil plus qiiam
tuie $ua (Gen. 8. 21). Memenlo, Domine, quod
spcraverai ac quucsierat (Luc.l.
57. tqq.) Flevil
Mttum me iinxisii igneum ac sanguiueum. Memen*
l o , Domine, ouod Uomo vaniiali siimlit factus esl Petrus veniam poscens (Maltlu 26. 7 5 ) : tu vcro ipsum regni c a 3 l e s l i s el Ecclesia? clavigerum cons(i(uiii
f s . 145. 4 ) . Memenlo , Domine, Quia non justificailur in contpeciu tuo omnii vivent(Ps. 142. 2). Me- (Matth. 16. 19). Talisest voluntas tua erga eos qut
iticnto Domitie, quia Si iniquilatc* observaveris, nemo peniius deploraii sunt, erga eos qui omoi spe sunt
$mUinebit { P$. 129. 5 ) . Memeulo, Domine , quia iYe- destiluti, erga eos qui ad id quod in peccaii inferis
tno mundui $orde, nec si uniui diei $it vita tllius tu- profundissimum esl devcnerunt. ln eos inagniuidineni
clcmcnliae tuae ostendis. Propier boc Uerum dioo ei
per lerram (Job. 14. 5 ) . Memenlo, Domine, quod In
tniquUattbus conceptus tum , et tn peccalit me utero ge-dkere non desinam : Salvum me fac propter mitericordiam tuam. 6. Quoniam non ett in morte qui memor stl
Havit mater mea (P$al. 50. 7 ) . Meroenlo Domine,
tui: in inferno avdem quu confUebitur tibi ? Ideo feslino,
nec coeluin ipsuni nec ipsos exercitus angelorum puideo iremo, ideo anxius sum. Exploraium quippe baros esse corain i e ; quandoquidem el borum quidain
beo, quod ubi flnis vitae mea3 ad me perveueril,
ob peccalum suum de caclo ceciderunl. Ideo Salvum
me fac propler mi$ericordiam tuam, ine, qui luue nii- numquam in inferis confilebor Deo. Non cnim esl in
inferno poeniienlia, non est morlis venia : in moeericordia? iudigeo. Si eniin illius qui dignus cst minumenlo remissionem consequi nemo poiest. Scilicet
screberis, nibil inirtun, si juslum miscrabere , nibil
mercalus est vila noslra : bic ubi dimissus fuerit, ninovum: dignus namque est. E l si probom gloria aflebilamulius licel negoliari. Poslquam siadium solutuni
ceris, nibil magnum; jusluni sciliccl id quoque est.
esl, nemo ccrlat, nemo coronam accipit. Poslquatn
Sed inagis erga indignuni me mirilicas redde miserinox advenil, fonim ac lucrum non couiparcL Audi
eordias luas, ul in ine laudfbus exlollalur lua beniquid dicat Scriplura de quocumque bomine qui vitaiu
gnitas. Quoniam et probus medicus lunc laudatur et
liuivit: Mdrs viro requiet, cujut via abscondita est :
celebralur el praidicalur , cum insanabiles ac despeconclusit enim Deus contra eum (Job 5. 25). l)bi auratos moriios c u r a l : et rex bonus lunc gloriam conleni Dei conclusio, quaenam ibi de reliquo poeniienseqiiitur, cum vilam donal immerenlibus. Nosii enim
lia peccaii ? llicc vila , laborum est; illa, coi onaruin :
iialurac iiiUrmilalem, qui ejus Dclor es : alque nosti
bttc vila, clemenliae; illa, veri justique judicii dicam, ut qui iudueris ac servavcris illam. ldeo et nunc
Salvum me fac propUr miserUordiam tuam , el ne vin- . Quare Salvum me fac propter misericordiam tuam.
Quoniam non e$l tn morte qui memor sit tui: in infemo
cai uica malilia lenilalem tuam , ct ne superct mea
autem quis confitebilur libi ? Quis? Nenio. Dum propbeia
iguavia ineflabilcm luani bumanilalem. Quol enim de
semper rccordabalur treniendoe borac illius ac dici,
beneficiis contileri possum iiienarrabiii lu;e bonilaii ?
indesinenlem timorcm suscipicbai, ct pcrpetuo iu
Cuin non essem csse me fccisli: incremeiUum decompunciione degens lugebat, el in flelu peruoclv
disti, dilalasti ei oiimia subjecisii sub pedibus meis
( P$al. 8. 8 ) ; de.inde cum deceplus fuissem et morte bat. Ideoque huec vcrba adjicit : 7. Laboravi in gemitu
meo lavabo per singulas noctes lectum meum, ei iacrgafleclus, luo sangiiine redemisli; nudalum operuisti,
mi$ meis stratum meum rigabo. Gcrlo scietal eos qt
biimilem raciuin diiasti; iilium et frulrein et beredem
guttulam ex oculis mananiem seminant, in exsulu*
ei coluTedein consiiluisu. Ac quid ad h cc pro derensione inea respondeam non invenio. ldcirco Ne intres lioue messuros berbam e caelo provenieniem. Et fieiu judicium cum tervo tuo (Psal. 142. 2), ne appcndas bant milleiUei umina $ua. Venientes autem venient m
dcliciis meis comniinationem luam : sed Averte faciem exsullaiione, in resurreciione, poriantes manipulot tuts
iuam peccatis mei$ ( Psal. 50. 11); el nc acqua lan- Ptal. 125. 6 ). Sicut enim per aquam c l spiritun
ce suiicram sistas, scd clemens esio, et ex hoc inclibaptizait]{a), iia peraquam lacrymarum et Spiriuiin
na in boc (Psal. 74. 9), ex meo onare in luam mise- ignemque fervidae compunctionis rebaptizali, pvrga*
ricordiain, et sponie prxlento pnndus iniquilaluin
mur. Neque enim baptismus, neque vera lacrjiuam
me:irum, el multUudinem delictorum meoruin praeconipunclio sine sancio Spiritu uroquam daiur.8.
lergrcdere , el Salvum me fac propter misericordiam Turbalu* e*t m furore oculus meu$ ; inveteravi inUr
tuuHi, per quam omnes qui servaii sunt, salulein sunt omnes inimicos meo$: bocesi, Sordidatus sum, coaconsequuii. E u i cniin llosem dicam, at nec ipee sine
peccai fuii, ul teslalur Scriplura : etsi Aaronem co(a) Vox, baptisuti, bic uociois inciiidiuir, ot qus /agnig i u i n , cbi ipeum Pelrum, coiipbseum ac niagnum,
co QOQ rcpcriatur, ct jcxtaCoiel fucril addiu.

54S

IN PSALMUM V I .

547

'

. . , ; ;
; ** * ' ,
, *
, ,
*
' , ,
,
,
; , , '
,
. ' ,
, ' .
, ,
, ,
. , ,
; ; >; ; 0 ;
. ,
; ;
, ,
,


.
.
" . , **"
,

,
(5 .
, . ,
,
, '
.
> .
,
, ^
.
,
, ,
. . . ,
, * ,
.
*
, ,
.
. ,
,
! . ,
; , ,
. . ,
* ,
. , ,
,
.
,
. , ,
- . , -,

. , , . ^
. ,
* ,
. , 5/.;.
, "

, ^. , ,

.
, .
, ,
'
, ' '
. [/".
. , , ] , : ,
,

. , , ' .
, *
. .
,
* . "
.

'
, . \
; ,
, , , , -,
* . ,
, . .
,
, *
.
.
, , ,
, ,
. , \
, . ,
. ,
. "
, , ,
jiiov
.
,
( '

, ,
* . "
, ;
. [55|
, '
;
, |55<>]
' ' , , - . . "
,

'
, ^
; ; .
, , ;
,
, ,
.
, .
.

, , *
,
"
( ,
Hlc legendum exislimal Colel.,
.
Ogov, , ,

.

k Cotel. coni. &&; ,

,
Adde .
d legendum, non , el - . " * #, C.olelerio vldetur.iiisi aucloris imperiii* Iribuatur/
. Cotel. conj. .
Colel. corr. .
' Legendum esset , risi eadero
M.egendum , ol infra ; pro ratlo cohiberel.SimiUierqueiiifra el .
~.
a

PATROL. G R . L V .

sriniA.

549

, \
.
,
.


' , ^, ,
.

. '
,
, ,
,
, ,
* ,

. , , . "
.

. ;
; : ; , , , ,
. ,
* .[557] Lege -fl, el paulo poel , ,

50

, , :, , la>
..
. * ;^
. ,

. (
; f,
; .
. ,

.
"
; ;
. .
,
, \
; \
, xi , , !*,
, :,
,
*
, >,
, ,
. .
L

* Cotel

*"?#>.

ADMONITiO
Taiua apud Gracos maxhne fuit Joannis Chrysostonii exisiimaiio, ut ejus tum opera lum opuseula
ftitmmo studio conquirercntur, et quidqnid Chrysostomi nomen prj$ se ierret, ab bominibus nullo inslruciis, quales erani posterioribns sxculis plerique oroiies, pro legitimo haberetur. Erant qui ab
se conscripios scrmones alque homilias lemere Chrysostomi nomine exornarent. Librarit etiam, quastus
eausa, ab se vel ab aliis consarcinatas homilias premisso Joannis noslri nomine venumdabant. Hinc inr.umera prodiere spuria, quorum alia slaiim signa suppeditanl; alia raajori perquisilioue opui
kabent. Piimi generis est hxc homtlia, cujus stylus oninino remissus el esl, qui multa verba
praefert Chrysostomo vel nusquara vel parum usilaU. Hanc longe poslerioris aevi esse omnino suadent baec
verba num. 2 : /
, , , ; ,

'

. " , [558] ,
, ***
,
, , J ^ * r
), ,
; ^ a
. " ,
, ; .
.
.
,
, *&. ? * ^
,
^ V i .
, ' . ^ * ^
, . ^ \

'*~

, ) ,
^^ \
, - , cyf .
., & , . ; r&\ ^
*/ , ^
* . " ' , P ^ X f ^ i S
^^
.
" . ,
; ' , "

* [.ege et mox .
' ; ( *> Bibl. adde cv .
w

540

IN PSALMUM .

cepta. At rnibi inlerroganti da vcrum respontum.

trevi, ct consenui peccalis. Id enhn signilicant brtc
verba : lnveteravi tnter omncs inimicot weos. Sed ad- Beaii pattperes spiriiu, quonimn iptorum eit regnum
carlorum (Mallh. 5. 5 ). Et quando bumilior est li<>verte prophelam, posl diuturiiam in dcliclis invtlcminis spirilus. in juventa, an in seitecia? Dubio pro*
rationem, post conviclum in peccatis , non despondisse animum , non despcrasse de Dci misericordia, cul in bac. Nain in juvenlute velul inuala est ac iitsila superbia. Beati qui lugent, quomam ipsi contolased pcr compunctionem scrvaium luisse, per lacrymas
buntur (Ibid. v. 5 ). Tu jam mibi dic, qua$ aetaa ad
nuindatum. Unde sectim bello conlendenlibus dicit
cum auctoritate : 9. Discediie me onmet qui opera- luciiim et lacrymas proclivis sit, juvenilis , an senilts ? Prorsus senilis. Beati mites ( Ibid. v. 4 ). Nonne
mini iniquitatem. Desinile , erubescile, rccedite : 10.
omnes faleiiltir juvenlulem acriorem esee e l ad tras
Quoniam exaudivit Dominns deprecaiionem rneam,
quam in seuectute obtuli. Dominus orationem meam fervidiorem, senectain vero ad omnem culltim ei ad
suscepit. 11. Erubescanl et pndore afficiantur omnet divinum mandalum servandum esse aptiorem ? In j u inimici mei convertanlur et erubetcant valde. Vides venia siquidem corporum accenditur Hbido, el avaril\xt fornax bellum infrrt, ac simul plerxqtie pcrturlacrymarmn vires ? vides confessionis fruclum ? v i bationes, ut inanis gloria, gula, ulciscendi cupidilas:
des illam renovationein et regeneraiionem qua? in
in seneclule aulem nullaienue; sed lunc adsunt laornnibus peccalis inveleralioncra sequilur 1 Deinceps
crymae purgaiiles, qusc ex metu Dei et ex cogiiane dicas : Senex sum. iuOrmussum, invetcravi in
(ione mortis ac poenae orimitur in nobis : in quibua
omni peccalo, nec amplius mandala Chrisii scrvare
valeo. Nihil hujusmodi dixeris : ne cxcuses excusa- si moram fecerimus, si laboraverimus, proficiemus
in lacrymas spiriluales (), gralia Domini nostri Jesu
lioncs rn poccatis (Psal. 140. 4 ). Qnod si excusas,
Chrisii, cui gloria in eaecula. Amcn.
laiim oslendam libi, quod, modo vciis, in seneclute
qiiam in juvenlule facilius poics scrvare Cbrisli pnc(a) Pulat legendum Cotelerius, in dona spiritualia.
v

A D H O M I L I A M 1N P S A L M O M X I I I : D ! X 1 T I N S I P I E N S 1N C O R D E S U O : N O N E S T D E U S .

, , , \ ,
; id est, Ua enim facit quilibet hvreticus vehemeniissimus in tempore persequutionis, loqnens cum
pontifice: nec eum vocatpontificcm, nec archiepiscopum, nec religiosUstmum, necsancium, sed quid? Reverenlia tua, sapienlia tua, prudentia tua,ju$titia tua, el nominibus ipsum compellat communibus, ejus negan$
auctoritatem. Qnse certe nemo prudens Chrysostomo adscripserit; ut ncque illud quod infra temere dici*
tnr, ubi Syroeonis apud Lucam verbasic referuntar : Ipsius Marias matrU animam gladius dubitationis
() periransit. Nara quis haec umquam de gladio dabitaiionis explicavit? Hisce pramissis omnibus
rooti banc homiliam inler spuria incunctanter ablegavimus.
Ilanc prior, ut pulo, edidit Gentianus Hervelus, Savilius omisil, Fronlo Ducacus tertio Tomo extra nomcnjm genuinarum locavil. G^ntlani Hcrveti inlerpreUlionem Latinam altqttot in locis casttgavimus.

IN

PSALMUlfl

XIII

1. Dixit innpiens in eorde suo : Non est Dtus.

\ . Quemadmodum cum Dominus injuria afficilur,
bonus scrvus, ut qu: sil in primis benevolas, indignaUir : ita eliam dtmi Dcus nibili ducitur, Dei propheia
aibcuni corrigit, diccns, ul audisti : Dixu imipiens tii
corde sno : $on est Deut. Quemadmodum enim servus
qui anial dominum, postquam inlellexitsuos conservos dominum suum despicere , ut ostendal suam in
enm benevolenliam, ad eam ulciscendum se comparat, et vcl manibus suis tilciscilur eum qui ilbnn adficil injuria, vcl iradiicit reddens omnibus exosnm, vel
ad corrociionem elinelum aliorum, domino rmiun\iat, et ut gravioribus plagis afficialur, procural, in
euia qui sedilionem exciiavit, tamquam in rebcllcm
prolervum arma movens: i U etiam proplicta cuin
iniellexii Creaiorem ignominia afiici a creatura, ct fikiilutn a Imo conlumeliis incessi, el Dcum ab atheo
ludibrio habcri, perindc ac si lapidis iclum in corde
accepisset, et dolorem non ferrct, exclamavit, Dixk
iniipient iu corde suo : Non est Deus. Vide auiem qnam

apie Psalmo qui prxcedil conjungilur. Quia in illo

a*gre ferens dixerat, Usquequo, Dotnine, oblivUeeri*
me in finem (PsaL 1 2 . 1 ) ? et paulo post, Usquequol
exaltabitur inimicus meu$ super me (Ibidem. v. 5)? in-l
sipiens qui dicil non esse Deum (qfti enim adversus
Deum extollilur, multo magis extolleliir adversus Dei
propbetas, et qui conlra Dominum erigitur, eliam adversus conservos erigetur), qui inlcrrogatus , curnam die et nocle excruciatur, b.TC ntine respondet:
Cur excrucior, rogas ? Quoniam Dixd insipiem in cord*
4o ; Non est Deus.
Conversalio cutn impio e$l aversio Deo. Factk quam
dktis Dcumnegare graviu$ e$t. Cum albeo conversaiionem existimo esse a Dco aversioncm : Deum mei
esse oblitum suspicor, quod una cum ipso vivain*
Sancto enim esl cniriatiie , ei ad irain provocelio ,
albcorum impielas. Ila eliam de Paulo dtctum esi
1

r.eptianus H e r T e t v s ,

quatt inurroqatm.

53

SPUIUA.

5fl

AthenU eulem cnm Paulut exspectartt Timotheum , iit- corde suo : Non esl Deus. est fundameiilum, et
cttubatur spiritus evu videm idoMainm deditam civi- quoinodo siat xdiiiciuro? est carina, el quomoilo
tatem (Act. 17. 1G). Cur vivunt impii (>6 21. 7)T cougislit navigium? Non est fabricator navis, et qualloc David dixil de Saule -secundam bisloriant, pronam modo navis comparata e*u ? Non csi aedificaior,
pler ventriloquam; m cliam 52 Psalmum propter
clquomodo facta esldomus? Non est arcbilcctus,
itoec, qui eadem conlinet. Dixii insipiens Safil : Viquis urbcm condidil ? Non esl agricola, ct quomodu
dltt mihi mulierem ventriloquam, et quwnle ( 1 . Rcg. agri lulere manipulos? Non est miuicus, et quomodt
28. 7 ). Alius Adam a muliere decepius csl. Dicil auin mundi lyra apparet conccnlus ? Non est qpi pn^
lein e l , Divina mihi in pylhone (Ibid. v. 8 ) , ct rcli- vidcal, et quomodo per omnia pervadit provideniiaf
cta prophetia delurbalur ad divinationem. Dixit in$i- Nun est auriga, et qtiomodo qualuor elemeniorura
piens tn corde $HO : NoueU Deu$. Muuiamus nos fra*currus agilur Non esl slaluarius, et quornodo homitrcs, ne in insipieiilis naufragium incidanms, verbis
nes veluti slatus in mundo facii stint? Non esl forniipsiira falenlcft, fcictis autem neganles : bonuin c l ini- cis conslrurtor, et quis libica^li forniceni consiruxil!
acricorddin Yocanies, ejus autcmqui acgroiai, vel
Non est aurifex, c l qnis veluli discum aureuixi lainpauperest, aut afQigilur, non niiscrenles. E l quod
|uam in mensa solcui in calo posuil ? Non esl qui
iitin solnm verbie, scd eliam faciis quis negei Deum,
erat lampadem, ct quis tibi veluti lampadem argcuel qui Chrisliamis noimiialur, eadem dicat quse insileam dedit lunam in nocte ? Non esl nui illumiuet,
piens, Non m Deui: lestis cs4 Aposlolus, qui dicit: et qais tibi clara ct lucem prcbcutia dcdit luniinaria?
mumfaleniur tetcire, faclis autem negant (Tti. 1.16) Non et qui facial solus magna lumiiia.ct quis acccuQuanio sunt autem facia polenloria verbis ad persna- sos astrorum lychnos libi in ci.lo pcteuil : qucmaddendum, tanlo faclis quaro diclis Deum ore vcl eorde modurn dicit propbeta : Qui faeit Iwninaria magna
ncgare gravius. Dixit insipiens. Qui in ore dicii, Dili- solu$ solem, ul pmtU diei, el lunam, ul prcesii nocii
gam lc, Domine, el in cerde fralrero babct odio, quo(Pio/. 155. 7 9)? Non esl creaior, el qtiomodo pulmodo Deum diligit, obediens ei qui dicit, Diligcs
cbriiudo crcalurarum tcsiatur crealorem? Ex mi*
Dominum Deum tuum, et proximum tuum sicut te- gnitudine enim et Oulchritudine crealurarum per proiptum (Deul. 6. 5. Lev. 19.18) ? Dominus dicit: Qui portionem earwn Opifex consideratur (Sap. 15. 15).
diligit me, tcrmonei meot terval (Joan. 14.25).
Dixit intipient in corde $uo : Non esl Deus. Qiixcumrrgo non serval, non diligit. Ore dicii Deum,ei corde quc in roundo fiunt, agunlur ct cxercemiir, baiiciu
dicit: Non est Deus. Teslis esl Dominus, qui dicil : qui eis pncsit, eaquc pcrOciai; et solus nuindus noa
Popnlus hic ore me honorat, cor autem eorum longe etibabel qui eum adniinistret ? Si nnu e>l Deus, quid
me (hai. 29. 15). Dixil insipiens in corde suo : Non facis in iisqus Dei sunl? In doino Dei maiics, c(
csl Deus. Quod autcm qui fralresi suum babct odio, dominum domus inGciaris ? Vol da merccdem doiiuis,
is ciiam Dcura odio habcal, licetore clamet ac voci;ratiarum aciioncm, vel domo egrcdero : cur eliam
fereiur se Deiim amarc, dicit Joannes evangclisla in
umo blaspbemis domuin imples ? Insipicnlein autem
Epislola : Quidicii se Deum amare, el fratrem suum nunc dicit, non cum qui esl emouv. inentis, vel qni
odit, mendax ett. Sienim fralrem suum quem videt, nondelirat, aiit sensu minus valei, scd cum qui mnlc
diliqit, Deum quem non videt, quomodo diliget ( 1 . Jotm.senlil; non eum qui insila c l communi hominuitt
4. 0) ? Cum crgo qui lalis esl, sc beum scire falc- prudenlia privatu.) esi, eed cum qui a prudcnlia, qu
tur, ei v:vn aperte negat, is impielaiem in corde fa- uua esl ex quatuor vinutibus, se averlit,qu quidoin
bricatur. Dixil itwpient in cordesuo : Non est Deus. prudcnlia esl lucerna anim;c, regina cogilatiouum,
magistra eorum quae bona sunt e l bonesia : de qua
Unde banc s c n l C D i i a n i coafinuans propbeia dicil i n fcrius : 4. Nonne cognotcent omnes qui operantur itti-dixit scripior Proverbiorum, Et qxi po$$idet prudentiam, amat teipswn (Prov. 19 8 ) : et rursus : Potade
quitalem, qui Deum confilcntur verbis , factis aulcm
negant? Qui dcvorant plebem meam in cibum pauis :sapientiam, posside prudenliam, ne obiiviuarit (Pruv.
Dominum non invocaverunt. Deum enim coniiiemur 4. 5>. Ei atilcm cui hcsa esl principalis anim;f faculla% et ei qui insiiam amisil prudentiam , el menie
ecire; sed quonjam faciis negarunl, iuvocanles
cxcxcaitis csi. non diccliai : Posside sapientiamei
k i T O c a r u n t . Ipse Dominus d i c i l : Cur me vocath, Dormne, Domine, et non faeiih qwe dico (Luc. 6. 4(i) ? prudciitiam. Nam tsi maxinie velii, nou polesl, ut
Omni$, inquit, qui peccat, non agnovit Deum ( 1 . Joan. qui prudenluc itislrumciiluiu ^ r d i d i l . E l ul inbUigas enm, qui nnnc dicilur insipiens, non fuisse aln*
5. 6) : dicit Joannes. Gum enim vilium virliiles perrali privalum iiilelligeulia, vidc quaiuum vaWbai
scquatur, una cedit et religio, m qu;e ideo adsit, quod
prudenlia. Neqne enim lingua dixit: Non est Deus:
id non adsit.
ncque per os luquuius esi, sed in corde celavit im^
2. lla eliam filii l l e l i , filii peslilonles , Domi:.uni
quoque ncsciebant, non eo qund Domimiin oic nc- pr4)biiaiom. Sciebai cnira se in pcricuio fuiuruin, s
garcnl , sed quod lurpia facerenl in (al^rnarulo id eructasset. Quod cnim qui illis leniporilius Dcum
blaspheniabat, vel cum inficlabatur, lapidibus obnie( 1 . Reg. 2. ). Et qui danl fcenori, Deum novcrunl. Ipse dicit: Usura super usuram dolut $noer do- relur, lesiis esl Nabulbse (5. Reg. 21.15), qui ^ia/ t i m , noluerunt me nos$e, dicit frominus (Jer.v. C) : quani blaspbemus condemnatus csl : ne btiic im*
qni dixit Si [ratri tuo pauperi dederis mutuo pecn- probc scntienli idipsum usuvcnirct, in corde ip^
niam, non eum urgebis, non impones ei usura*n ( Exod.iinpicialem insculpsit, iuipietaiis (cmplum cor suum
22. 25). Non est Deus. Et quomodo illa quje sunl consiiluens. Dixit ititipieut in corde suo : Non ett
Deus. Si enim fuissel . mculis et nalurali caposl Dcum ? Non e$t Deut. Et qnoinodo quae sunt
ruissct prudenlia, n'>n in corde soliiui, sed ore elimj
proplcr Detim? ett Deus. E l quomodo omnis lingiia hominis Deum nominal? Eallunlur ergo omnes dixisset: Non esi Deus : nec apud Dcum, nec apud
lioniines venissci in periculum. Si enim Imperaior,
boroinum myriades qusc Deum essc dicunt, et soius
insipiene se pulat verum dicere, qui solus ila memi- qui csl tolius orbis auriga, sacpc ab insipieiiie
slulio coiiluinelia affcctus, susitiiet, naiurai ducias
iur ? E l qui quinque vel seplem leslimonia vull in lr>miscricordia, qiiam abripit aninu morbus : nioiw
stimentis everterc, pcr C Q n s e n s u m rejicitur, qnando
tudicat veritas : publicam aulem loiius orbis linguam inagis euin qui esl nalura insipicns, blaspberoaniein
solus vull insipicns evcrtcre? Et quomodo non est ncc Deus, nec ultus csset, sed ul Immmcn
vere reprobus insipiens, ct seipso insipientior? lusi- suilia loqueniem dignum venia judicassei. jdcodasjaens in negando, m se impudcnter gereudo insipien- moniaci, vel furore percili, non censenlurblasDUcnwre.
tior. Qnamvis enim tiniversi homines diversas de Deo
5. Mullitudo deorum athamus.Porro quicuiuqw
reriteniias fferminaverint, nominis lamen fundaunen- mullos dcos adorat, dicit : e$t Deus. D'
tum nemo labefactavit.
marilorum muliitudo efficit, ul nullus ^r^
Dei extiitentia probatur. Revincit argumento mt- niarilus (Quinque enim viros habuisli, et wnnc q***
nori. Inmpient quis intelligatur. Dixii inxipicnz in habes. non esl vir tuu$ [Joan. 4. 18]), il* eiwifl ww
%

cen

551

IN PSALMUM XIII.

.
"; . ,

'
,
. '
. , ,
, ,
* ,
, , .
, \ '
, \ ,
, , . "
,

. .
. . ,
, ,

,
;
,
, .
, . ,
.
,
* .
. "
, $
. ]. ,
,
, .
, , , ,
, ;

, ,
.
. "

,
, ; 61

.

,
.
,
, , ; , ,
, , .
.
, .
9

'. , ,
, , '
.
, .
, ,

, ,

,
*
, .
.
; .
; .
;
,
, [559]
;
, ,
- ,
, ; ;
, ; " ,
.
, ' ; .
Lfgendttm rfdetur .

55*

.
, ;
, ;
, ;
, ;
, ; ,
;
, ^
; , ,
; ,
) ;
,
; , .
; ,
,
; ,
;
,
;
,
,
, ,

;
,
; ,
,
*
.
.
, , ,
, ,
; ,
; ,
; " ,
..
; , ,
, *
, , , ,
, ,
,

,
.
, ,

.
, ,
.
,
, * , .
, ,
, ^
.
, ,
, *
,
. .
* [560],
, ,
, ,
* , . ,
, , ,
,
, , '
. , , .

'. , *

&55

SPUR .

554

; '
. ' (
, , ,
, . , ),
, ,
. '> . ,
.
, .
' ,
, ,
,

, . tr
, ,
.
. ; ,
, ,
",
,
,
* ^
, ;
\ ,
, . ,

, .
'

.
) .
,
. ,
,
,
. , .
' . ,
,

.
. " .
, ,
, \ ,


. ,
.

, ,
, , ,
.
. ; "
, ;

.
, \ . . ; " ,
;
. , , .
. ,
,
.
, , * crov,
, .
,
.
,
,
^,
,
. * . . ;
. ,
,
. ,
, * .
, . * , , \ , " , ,
, , .
. ,
,
, , , , .
, ; , , , ;

, , ,
, *
,
.
. \ .
, , ,
"
,
, , ,
.
, ,
*
.
. " ,
. , , *
,
. , .
,
^ ,
* ,
. ,
,
ficv ,
.

\

* 0,
, [502]
, ,

, * [561]
* ,
. ,

; , .
, ^ ; .
* , Apov, , , .
* . , , ',
, , , ' .
, , , * '

. , , . . .

,
. .
\ , &
, , , ^ , , .
?. .
' , ,
, Gsir,
, ,

IN PSALMUM XIII.
nrnm deorum cwhus est aiheismns. Mulforum enim
(1. Rca. 18.29), el eflecil ut < ccidrtur manibus fllio
deorum admissio esl unius ncgalio. t quod qui
rum. Dixit pueris per Nabucbodonosor : Quis etl Deus,
oiuhos deos colunt, sint aihei, audi Aposlolum scriqvi eripiet vos emanumea (Dan. 3.15)?Etqui omniuiii
bentem ad Epbesios : Vos aliquando qente*, quando nominum potentissimus erat, visus est abjectissiraus,
erati* in Ulo tempore tine Chritto, abalienati COJ- foenum ut bos comedens (Dan. 4 ) : ut disccrei
ier$atione lsrael, spem non habentes, et sine Deo in bovem siium cognovissc posscssorem, quem ipse npmundo (Ephes. 2. 41.12). Et quomodo Ephcsii s<"ne gaverat (lsai. 4 . 3 ) . Dei negatorem Judam perdidil
1>co? HiiftC simulacra : illinc iitingines : illic wditua
laqueo, quod Deuro ipsum l:imquam bominem traDiana (a), illic Demetrius argentarius, qui faciebal
dendum curasset. Cum diaboltu, inquil, jam misi&set
lempla Diaiiae apgcntea (Act. 49.24): tanlus erat grex
in cor Judoe, ul ipsum traderet (Joan. 13. 2). UixU
deorum, et quomodo sii>e Deo Epliesii ? Scd p r o p i c r insipien* tti corde suo : Non est Deus. S i enim Deuni
ea sonl alhci, qitod cum mulios deos elegerinl, ab
ipsum lunc dixissel, non tradidissct ad mortcm, ncc
uno exciderunt. Dixit insipiem in corde suo : Non est Judrcos docuisset occidere Dominiim, quoniam cis
Deiis. primo insipienle pervasil ad s u s discipulos.
persuasit Jesnm non esse Deum : Uunc nescimus
Primus ingipiens diabolus, qui insipieniiae fnit priinus
mde tii (Joan. 9. 29).
duclor, qui priraus praeco deorum mulliludinis : Eri*
4. Abswdum etl homhm, i/i plurimis mutuo commur
i i i , ait, ticut dii (Gen. 3. 5). Qui autem mullos dicil,
nicanlet male in $$ imcem agere. lnter bona communia
unuin negavit. Insipiens esi eliam Judaorum p o p u l u s .
honiimbus corpus tanguviem Chritli recentet. Quor
Iusipiens irriiavit Domen Domini, dicens Cbrislum
niam ergo iis sludebanl quai fieri poteiant,
IMIII* esse Deum. Hic st euet propheia, $cir$t qum et traditi sunt cormplioni. Dicil propbela dcflens ; Corqualit mtdier e*t, qum eum tangit, quia peccatrix e*l mpti tunt , et aboniinabiles fficli swit mtfudiltsuis>
(Luc. 7. 59). Qui autem eom ne prcphetam quidein
Cinn cnim diabolufuissciit discipuli, lapsu diaboli deesse dicebant, quomodo pos&cnt Deum dicere t Nemo
eiderunt: eicut ille de cxWs, i(a bi de sedibus rega>
poteti reniitlere peccata, ntsi $olut Deut. Cbrislus au- libus dclapsi. Quem quis enim sequilur, eamdem cuni
lem : Qmd cogilalis incordibut vetlru {Marc. 2.7.8) ? eo parlem capit. Corrupti sunt, el abominabile* facti
Dixtt in$ipisH$ in corde suo : iVon e$t Deus. Est eniin tunl in studih tuit. Corrupti sunt, quoniam eum coubique : sed non est in corde insipienlis. Dixit Deus
nali sunt corrumpere, qui corrunipi non pole.sl. Et
gynagogne : Quia non accepitti me in cogitalione tua, mutaverunt gloriam iucorruptibilis Dei in similitudiuem
sed projecitli me pott tergum tuum (Itai. 57.11. et 3. imaginit homims corruplibiUt ( Rom. 1. 23). IloHeg. 14. 9). Primus ex se ipso insipiens, insipientiw
miiies menle corrupli, Corrupli sunl, sed Et aboductor diabolus fuil, quod cum esset prudens, impruwinabiles facti tunt ( Malth. 24. 15 ). Quare ?
denliae munus exsequutus sit : scrpens auiem erat
Quoniam abominalionem desolationis impiclatem iu
prudeiilisaimus (Gen. 5 4). Etquodnam ejus slutemplo cordis sui collocarunt, In studii* suis. Quamdium ? Voluit Deo esse aequalis, dicens : Ponam ihroobrem? Quoniam quae natura negavi>, ea mala exconum meum tuper nubes, et ero simili* AUimmo (Isai.
ilavil affeclio. Corrupli $unt, ut Pharao, et Nabuclu44. 45). Suslulil illud Deus, et posuil illud, Altissionosor. CorrupU sunt, qiiomaiii vnlueraii, el puiremus, erubeecens eura nominare, quem jam ncgaverat.
facti, el male olenles, et labo sanieque madenies,
Ita etiam facit quilibet hxreiicui vcbementtssimus
non quaesierunt medicura. AbonAnabiles facti suni,
in lempore persequuiionis, ioquens ciim pontiiiee:
quoniam lainqoam porci in peccalorum coeno volutaii
nec eum tocat poniificetn, nec archiepiscopum, nec
( 2 . Petr. 2. 22 ), el lamquam canes ad suum voim
religiosissimum, nec sanctum : sed quid ? Reverenlnm reverlonies ( Prov. 26.11), exosi evaserunt. Iia
tia lua, sapienlia Uia, jusiitia tua, el nornina illi ad- enim scriptum est: Abominatio peccatoribut est Dei
diicil conununia, ejus negans auclorilalem. Diabolus cuUu*{ Eccli. 4. 32). Quoniam ergo abominali suiU
boc tunc fecit erga Ueum. Ero simitis Aliiuimo, non
Dci cogniiionem , eos viri pii sunl abominaij. CorDeo, sed Allissimo. Et diligcnlcr, quu^so, allende
rupti sunt, lamquam vesiis a tineis, tamquan) fcrrum
qiiam accuralus fuit diaboli accusaior prophcla. Uixit
qnod exeditur a rubigjne. Abominabiles facii $unt,
iimpien* tti corde uo. Nun ait, Dicil, sed, DixiU Seut qui ossa el mormos letigerunl. Proplerea eiiim lex
inel ausus est, et dixit. E l quouiara cum dixissel,
eum, qui morluum lctigeral,. fecil.abominabilcm
ejecius est e cailis laroquam rebellis, n o n amplius
(Num. 49.11),quoniara JudusChrislura moriuum soinpcr se dicere aubus est. {juoniam enim semel laiuuin
pcr langens, ei viventem non aspiciens, factus est
dixit, Ponam thronum meum tuper nubet, et ero timilis abominabilis. Corruplioni lutz, 1 trael, quh opem feret
AUUsimo : et Dcuin negans, Dcum experlus esi : ex (Otee 43. 9 ) ? Deinde ul impieialis fruclum oslonalio deturbaius, el in iino ab bominibus conculcalus,
dat, subjungjt: Non etl qui faciat bonum. Qui enim
auiplius ausus est dicere, Non e$t Deu$, sed per
Deum negavii, et de eo qui pruvidet et curam gerit,
irouiam et simulationem Deuin iioniinavil. Quare dixit nou cogitat, uon mortem, non consummaiionem,
Deus, Ne comedatu de ligno (Gen. 3. 1) ? Novi te qui resurrectionem, non judicium, relributioneui
stt, Sanctus Dei (Luc. 4. 34). Ui homines sunt $eni exspeclal, et ideo nibil boni facit. Queipadmodum
Dei aitiwmi (Act. 16. 47 ). Quia ergo seinel dtxit
enim qui alicui regi dat nomen, in ejus legibus ei
dogma iinpium, nonaudet amjilius dicere : scil eiuin
pracepiis ambulai,quiaulem lyrannuni eequilur, non
quid passus siU N o n , Dicit insipiens, ecd, Dixit
facit quae rex praecipit : ila eliam qui Deum negat,
miipiens in eorde suo : Son est Oeus. Non enim am- Dei mandaia aversaiur, et reipublicue inutilis ei
plius boc dicil per se, et nulloinlermedio : sed dixit
srniciosus evadit. Non ett qui faeiat bonum : non
iu corde 6uo. Iti quolibei suui senieniix et moris hoerodes Belbleemiticos infantes innocentes occidens:
inine, alque impio. Dixit in Pbaraone : Non novi
Don Judaens, euin qui daemonia ejiciebat, Bcelzebub
Dontinwn (Exod. 5. 2 ) ; el curavil u l profundum raaocans : non legisperilus tenians : non pontifex conns essel ei sepulcrum. Dixit per Sennacberib Assylumelia afflciens : non scriba nibili ducens :
ritiia: Non pot$$i Deus Exechiatn e meis mambus eripere
Pbarisaeus probra ingerens, aut insulians : non Sadducaeus contradicens : DOU Judas vcndeiis, nec n i i (a) Iu Graeco, ^ kf***. Hic scriplor imperile Dia- nistcr alapam inculiens : non Pilatus condemnans :
nam vocal, w i . : id quod ex boc AjCluum loco perpenon populus clamans, Tolle, lolle, crucifige eum(Joan.
ram intellecto expiscatus videtux :TU ^ ^ ^ ^
49. 15) : non rouites vincientes: noa turbas c o n spucnles , colaphos impingenles , arundine verquod ita ertiiur m vulgau : Qm eiitm est Iwminwn, qid beranies, spineam coronaui comexenies, crucifi*
nesaat Epheuprum civitaiem cultrUemesse maqn<B Dimut?
gentes, aceio etfelle polanies : Non esiqui faciat bccullncem, scilicet ctdihiam. De Neocoris, ac de civitalibos
*voeoris vWe iilirtin), cui titulns, Mamoires de 1'Acddemie, nttm. Diligenler enim observa , hoc dicium, quando
iiiij des registres de l^cadimk fioyale des imcrivtioni ei Cbristus crucifixus est, maxune tinem accepisae. Tcmtottei-l Htwt, . *, p. fji5.
porc enim Davidis, quaiidobsc dicebanlur, eiant ^at

(C

555

IRHI, itt dolia perforata , iit utres porflucntcs , c l I

!>nnum factelwnt, beatl propbctrc , qi cura David
id , ad quod facli soni, amplim aliies. E l R<MI
virsabaniur, Sva quando nalns csl Chrislus, Joseph.
paulatim sed omnes Simut inntilet facti tunt, nno
Zacliariat, et Simcon jusli, el apostolt bona ftciebant
impietatis reti simal concluii. Si dcciioarum, scilicet
hi qnidom admiranles, itli vcro in elnis tenentes :
cranl rrcii natura. Deas enim eum honfUoem fecit,
solmnmodo quando cnicifixus esf, non fuil qul facceum recium creavit, et nibil eet natura malom.
rl bonum. Non dixii auiem : Non cst qui loquatur
alibi : Pravaricante* reputavi omnet peccatoret Urrm
hnnum : nam ct ccnlurio c l latro b o n a do e& dicelianl. Memento mei, Domine, quando veneris in regnum(Psal. 118.119). E l co quod dixit, Simml inutila
tnum. Vere hic hoxno Filius Dex erai ( Lnc. 23. 42. etjacti $unt osiendit eos cnm natura tacti essent uules
47 ). Xon esi qui [aciat botwm, quando ct discipuli mutiles prajler naturam p r o p r i a anirai eleclione (*
clos esse. Prospcxit ergo Dominus, ut T i d e r e t e ca^
omnes eo reliclo fugemnt. Joaniws ninlus recedit,
lo an pceuiientiam agant qui decunarunt, ut sakitem
Petrus nogat, discipuli fugiunt : ipshis Mariae malris
consequanltir : an vero ila peccent, ut nulla ducannniinam gladius dubilalionis pcrlratisit. Quoniam
lur poenilentia, ut eo ipso condemneutur. Etquod ideo
orgo in passione nulliis fructum carilalis exhibuit,
Non est qtd faciat bonum, non est usque ad wmm : ne prospicit ct descendit euiftiiat Dominus, ut tel senret,
velcondemiiet, audi ipsum Dominum dicentem : CJaillum quidem umim mililom , qui cliam post morlcm
mor SodomBrum et Gomorrlucorum mulnpbcalut eu
lancca lalus ejus pupugU. Et cnr, propheia, anle
apud me, et peccala eorum magna valde. Dcicendam
suum in came adventum el human nalunc susceerge, et videbo an juxta clamorem eorum qni admetr
plioncm, non visilavil lamquam medicus mundum l a nit perficianl: sin mintu, nl sciatn ( Gen. 18. 20. 21).
lnirantem ? Visilavit cerle, et opem ferre, ac servare
Sodomil:*, qiioniam omnes declinaveninl propterea
voluil, sed nullus s i b i voluit ndhiberi medicirtam. 2.
smm! inutiks facii sttnl. Ignis enim descendit, et eos
Donunu* de cmlo prospexit, ut videret, e*i iutelligens,
tamquam maieriam consumpsit. Ninivlue decliaaveaul requirens Deum. 3. Sed omnes declmaverunt, simiU
inutile* facli sunt. Et impletum est ilhid, Justiiia de rtint, sed quoniam cito venerunl ad pcBititenliam, proe(vlo prospexit ( Pml. 84. 12 ). Ex Patre Cbrislus, plcrea noit facli sunt simul inuliles, sed sieml scrvati
siinl. Vidisii quomodo visitat Domious, vcl ut scrvct,
VerUa e lerra orta e$t: Dominus ex virgine.
Protpicere Deum de coclo, quid sit. Cum autem vel nt cnndemnfi? Et ideo diccbat etiam Osee propbeLn : Audite terbwn Domtu, Fiiii hrael, qma judiaudis Dominum d e caelo prospcxisse nc existtmes
divinam et incorpoream naturam se llexisse el i n - cium Domino cum habUatoribiu lerrm, propterea qnod
non esl vtritat; nec misericordia, nec cogniiio Dd
curvassc, aut genua inclinasse, ani ccrvice annuisse,
terra. Maledictum, et mendacinm, et homcktitm, d
sed eius demissionem, bcnignilalem, et visitatiofurlum el adulUrium efftuum est tuper terram, et mncm mtellige. Quemadinodum euim caput, et ocitlos,
et aures, el os, el mantis habere dicitur, et sedere, el tcent sanguines sangvbubus (Oue 4. 1.2). Omnet dt
ctinaverunt, timul inutiUs facti tunt. Et proplerea
fiirgerc, nectamen omnino ex mcmbris, parlibus, et
Dommtjs de caelo in terram prespexil. Quomodo profiguris constituitur : ila etiam prospicit, non ipse se
inflectens, sed suam in nos benignitalem osten spexit? Yel iiniversum quatiens, vel fulmina millens,
vci aliqtia qua3 lerrorem incutiant Cactens, et suam
dens. illod aulem , coelo protpexit, non quod in
cacto, quod cerniiur, fcnestras nut porlas fecerit, e i indignalionem osieiuien. Qui re$pieit terram, et (acit
eam iremere [Ptal. 403. 32). Dominus de tatlo in leriis apcriis respexerit: sed qnod e caelesiibus ordiniram pro^pexil, ut Tideret terra, seu bureanam genus,
bus , intelligentibus, incorporeis, el immortalibus
Dominum indignaiitem, et Qaem faceret peccandi.
bumanilatem visilavcrit.
Qiiemadmodum euim servis inferiue in auio aal io
5. Quernadmodum enhn bomines lerra dicuntnr ,
Quia terra es, et in terram reterterit ( Gen. 3. 19); et platea ae peiulantcr ac ineolenter gcrentibus, dowiniis aut rex ex allo prospicit, ut cum eum servi vuleEgo tum terra et cinit (Ibid. 48.27) : ita euam d i rint, limeaRi et desisianl: ita eiiam quoniam universa
ctmtur cxhim ca?lestes ordines , ex qoibus Deus terr a m ei humanum genus aspexit. Dominus e carto in tcrra prosiliebat ad impietalem, Doa^inus de cxio in
lerram prospexit, ut terrore affecta lerra, peccare deterram protpexil, I tideret, non tit tunc videret
sisleret. Hujus te*lis cal propliela , qut dixit, Terra
scd ut tunc servaret, non tit tunc disceret, sed
tremmt, el quievil, dmm exsurgeret Deus ad judicrum
tit tunc opem ferret, m tamqoam amieum amplecte(Pioi. 75. 9. 10). Etquoniam dixit, Oiraret declinav*
i eiur, et ut jiistnm a m a r e t , ut diceret sicul d i x i i
Noe: Te solum vidi jmtum in hae generalione (Ibid. runi [iliud autem, Omne$ sa>pe eiiam de raajori parie
accipkur, qoeroadinoduno illud Omnes me dereApu7. 4 ), c l ot tamquam jusio ci apparcret. Iis aulem
runl [2. Tim. 4.16], cnm tamcn veri e l sinccri disdapparet, qui in eum (idem habenl, ut videat, an
p i d i Pauhim non reliquissent), u l oetenderei tiaiversit apgrotus qui-gua*rat medicirm, ai> sit pauper gensum mundi naufragiura, subjungil: Non nl qui (aaat
tium prpolus, qui requirit Chrisium , Patris ihesaumm, Ut videat $i e$t ;intelligen$ tttemn eo lamquam bonum, non est usque ad unum. pedtbus usque d
rum pmdcnte et intelligenle ^iisserat : Vci requirens caput, ab ullimo panpere sqiic ad eum qtri rervm
p o l i l u r , universus mundus xgroial. Unum qujfiii DCIIS
Dfni, ut hoc invenialur. Deinde posKpiam viderunt
fideleui ct juslum, u i in Chaidaeis Abrabam , et Lot
propheUe Dominum e cx\o proepexisse ut vidtrel,
iu Sodomis. Sed illi quidem nec Pidein, nec rccuni
1'tira rogant: Nou salis est, Domine , e cxlo sobim
babeni viiam; isii aatem veram quidem habeai fidem,
prospexisee, sicut prospexisli: eliam deseeude. Domine, inclina ccelos, et detcende (PMI. 443. 5).Veni, sed ?itam reclam non habenl. Deum confUetdwr *art
faciis autem neganl ( i'fc. 1. 16). De Deo praeclareet
Ftli Pa4cis quxrc quinj factum est ad l u a m imaghteni
Omnes eiirm declinaverunt, sinml inutilet faai svnt. splendide loqytmlur, et veluli luba cantint: in bcna
LJiiiversus bominum exercilns dtftexit ad lyrannrrm : auiem faciendo doraiitant. Non est qm faeiat bonum
neti eal usque ad umm. Deinde quoniam Domious de
Tucibus, prophclis uon aniplins adhaerent. Vcni,
tifio prospexit, et propter eos qui pcecabant, indigna*
et appare, et T e r e b u n i u r tuam auctoritatem. Omnes
declinayerunt vias prophetarum. Yeni, via, ei qui lus est, docet nos prophela eum non solum prospcxisse, sed eliam nduaiitem esse loquulom : 4. Xomi
a b c r r a r n m reverieniur.
Ifomo rectu* Deo creahts ert. Cum autem dixit, cognoscent otnnei qui operantur iniqukatem f
v

' Declinaveruni, ostendit eus didicisse a uatura recte

ingredi, scd ex mala electione in errorcm declinasse:
quemadmodum scripium est in Eccleaiasle : Deu$ fecil komnem reclum, el ipe tibi inrenit multa$ cogitationes ( Eccle. 7. 30 ). Omnes dccltnaverunt, sicut vjluli qm forunlur iti voragincs, et Simnl imtlites facti

6. Et n w d oogiioscent? Dominam esse nlftonis (P$al. 93.1J. Cognoscent advcnisseiedicem fitoru;nel moriburuin. tognoscoiit reddiiurum unicui^
secundum opera sua. N<n coguovenwt, dum nonerctaur, cogiiosccni dutn cruciabuniur. J w . * ^
a iquaudo similia dixil Dews dc iiwpUi iEgypt "
:

555

IN TSALMUM .

, ,
; ,


%
,
.
.

,

. , ,
,
\ .
,
& ,

,
. , ,
,
; , . ,
, * .
,
,
, .
,
.
,

. ,
**
.
, ,
,
, , ,
, ,
. " ,
, , ,
, , ,
, ,
, , * ^. , ,
5 " ,
, '
, , , ,
.
'. "^ , "
* ,
*
, * ; , .

, '
, ' (^, ,
,
,
.
, ^ ,
,
, ,

, . ,
, * , ,
, [565] * . ,
,
.
,
, * . , .

,
. , ,
, .
. , ,
.
, ,

,

, ,

.

, ,
, .,
,
. , ,, "
,
-.
, .
><; , ,
9

556

. *

.
. ,

,
. ,
, ,
* , . ,
, , ,
iva , *
'

, .

, .
, ,
. ,
. , '
, ,
. ,
, ;
'
,
,
, ,

, . ,
, , .
, ' .

, .

/. ;
" , ,
, . *0 ,
.
,
, ,
. "
t] ,
,
, *
,
,
. ,
, ,
. , ( .
,
, .

),
, *
,
.
,
, . "
, , ,
[564] . *
,
, . , .
, .
,
.
,
, ,
,
}\
;

'. ; " .
.
*
,. .

*

,
,
. ,
, &, . " *

.'
; "
. ;
" .
; .
}
* ,
9

537

SP .

. ,
.
, \ , \ ,
, . ;
, , ,
*; , ,
.

, ,
' *
,
. ; 01



. , , ,
,
.

, *
'
. , ,
, , .

,
, , .
" ,

,
' . '
, , "
,

,
\

*

. *
, ,
. "
*

,

' , *
, ,
,
,
' .

,

. '
, *
,
.
. [5U5] ',
. ,
. . 01

,
,
. "
, ,
*
, , .
, ,
,

.

. " ,

, .
, .

, , *.
,

%

S58

*
,

*
, .
. .
,
/ ,
; , "
, .
, , *0
, "

, .
,
, ,
, ,
, , '
,
,

.
" , .
. ,
;
" '
,
, .
> , , .
,
* ,
.
. *
,
, , * .
*
, ,
. ,
.
;
' ,
,
. ,
, . , ex
, "
* ,
. * , \
. ,

,
. , kOr&r,
, . .
'
, *
,
. , *
|566] ,

* . .
. ^ xa:i
,
,
^. \
.
, ,
,
, , xat te>
; . '.

IN PSALMUM XIII

SS7

coqno$cen$ omnes JEgyptii, quod ego tum Dominus, corpns, animam autem non possunt occidere (Muith.
dum ego glorificabor in Pharaone, el in curribus eju 10. 2 8 ) ; et, Ne limete hominum opprobria : irepida{Exod. 14. 18). Scieut tunc, qiiando nihil eis proderit
verunt limore, ubi non eral limor (Isai. 51. 7 ) . Cuui
coguitio, qtiando perseqtienles curribus, oliruli fueenim Deum non limuissent, bomines limuerunt. Illic
i iot fluctibus. Vcl etiam legcndum esl negalivc : Non
timorc trepidarunt impii, cum vidissent Deutn piia
tognotcent omnes aui operanlhr iniquitatem. Et quid ferre auxilmm. Tamquam enim inlerrogatus, Cur l i uon cognoscent ? Quod Dominus dc cx\o in terram
morc trepidanint impii ? respondet, 6. Qnouiam Dem
prospcxerit. Quid cognoscent ? Quod qnne male
in generatione juttorum e$t. Sicut inier miJites inipeliuiil ei displiceanl. Quid cognoscenl? Nolent
rattir, sicut rex iti senatti Deut est in generatione /scire vias Domini. Hujtis rei Job teslis el, qui a i t :
itorum : qui dicit: Vbl stmt duo vel tres congregali in
Vicii aUtem impius Domino: Recede fiie, vias iuas nomine meo illic swn in medio eorum (Matth. 18. 20).
sare nolo (Job 21.14). Eo euim ipso quod operantur
Si autem venit in medium duorum vel tritim sancioimquiiaiem, leges Domini cognovisse non susiincbunt.
riim, molto magis invcnitur in generatione juslorum,
Et nunc sont bella, et pesies, et lernn inolus : multi
ubi est vha inexptignabilis, ubi conversalio quac caret
larocn iti peccaiorum sensum non veitiuiit, el immi(risiilia, ubi quics immorlalis, beredilas inseparabilis,
neniibus malis non castigantur. Quid non cognosoenl?
regnum quod caret successione, ad quod Cliristus
l)ei olunlatem, promiasa bona coeleslia Dei ibesauvocat dicens : Venite, benedicti Patris mei, possidete
riini, paradisum deliciarum, vitam aeternani. Non coparatum vobis regnum (Mallh. 25. 34). Quoniam Doijnotcent omne$ qui operantur iniquUalem, Judi, quod minut in generatione juslorum e$t, cotwlium inoph cotflegislator et Domintis gloriae ab eis sil cruciiixus : Si
fudistis: Dominut autem ipes ejiu ett. Dicium csl eniin:
enm cognovisseni, Dominum gloria non crucifixissent Pra?ier Deum ne timeas alium. Reprehendil auiem ei
(1. Cor. 2. 8). Elquinam ii smit? Quidevorant plebem Jerusalern dicens : Quamam cum e$$es timuistiab howeam sicut eicam pantt: qui propter invidiam mortem nune mortali.(hai. 51. 12)? Alque haec dicia Bunt ad
fidelium esuriunt. E l non dixit, Comedenles, sed, DeSennacherim et Rhapsacem, qni populum Dei expuvorantes, feris crudeliores. Ferae enim curu carrifm
gnatu facilem arbilrabaniur, et Dominum aspernabumanam guslaverint, mox cessant, propter insuetiitn
banlur, qncm non invocabant. Idcirco fuga seae prorinuirimeutum erubescentes : improbi autem et invidi
pucrunt, nullo homine meium inculiente, quos omnes
fidelem perpeluo malediclis excdcntes, non saliantur.
impios invenit, cum c cxlo tamqtiam capiie inclinato
Caveamus, fratres , ne eos, qui sunt ejusdem nobis- respexisset. Ezechiam enim tamquam vilem quemdam
cum fidei, malediclis et caluinniis insectanies, cum
bominem contenipserunt et piorum generationeni illi
iniquis inveniamur. Non cognoscent omnet qui operan- eubjectam, quam juste regebat. Consilium autem con*
iur iniqukatem, sive sint hanrelici, sive sint ejusdem
siantem in Deum flduciam appellavit. Aliter etiam.
fidei qui devorant populum meum. Quod autem i i
Quemadmodnm in contraciibus personas respiwe
etiani qui sunt ejusdem lidei se mutuo devorent, dicit
non oporlet, ita dum consilium petimus, non ad diAposiolus: Si autem vos invicem mordetis et exeditis gnilatem, neque ad opes respiciendum e s i , ed ad
vutete ne vobit invicem consuniamini ( Gal. 5. 15). mcntem et bonam conscientiam. Alqui ludx*i constAlieuigenis gcnlibus, Syris et Grscis, eos qui popii- lium Salvatoris confuudere studuerunt, cum paupolum devoraiit, assimilans Isaias, dicebat : Ducam rem esse qtiemdam arbitrantes, non divinitafl dtviSyriam ab orm) et Grwcos ab occasu sotis, qui devoranttias. Calumniabantur enim et docirinam ejus et mirapopulum meumtotoore (I$au 9. 12). Scd eliamsi pro- cula, quasi divina non essent. 7. Quis dabit ex Sion
pter peccata nostra ab iniinicis lamquam a taonibus salutare itrael f Cum converterit Domintu captitnlatem
duvoremur, propter nostram lameii in Deum pietaplebis $u(c, exsultabit Jacob, et latabitur Israel. Cuin
lom, ullionem assequemur. Audi Jeremiam diceniein :
omnes ab eo dcclinassent, jam optis erat eo, qui pecSanctuB hrael Domino : omnet aui devorant ip$um~ cala possel remittere ac salvare. Ex Sion vero dicitur,
delinqmut mala inducam tuper iptos , dicil Donrinus quod ex semine Davidis essel; secundum illud, Ex
(Jer. 2. 3); qtiia eos qui peccarunt exedenles, grarius
Sion veniel, qui Uberet (hai. 59. 2 0 ) ; et rursus, Es
peccarunl, quam ii qui exeduntur, ul qui plus quam
Sion species eju$ (Psal. 49. 2). Putes etiam dicere ex
beus in aiiirno baberel, populiim suum fla^ellartinl
Sion, qure sursum est: spcs qnippe nostra reguum
quemadmodum ea de re dixit Dominus: h.go tradidi c.Tlorum est. Cum vcro salvae factas fuerint gentes,
eum in mamt tuas, tu atdem non fechd mitericordiam jiisti qui vere sttnt Israel ac propbelnc exsuluibuni,
cum ipso (hai. 47. 6). Et rursns : Propterea quod ego nobisque congratulabuntur, quod ipsorum propbetia
parum irascebar, ipsi autem in mala invaserunl (Zach. fupril impleta. Nam et Symeon, cum Lumen ad rcve1. 15). Et quod propier peccala populus Dei a Dei
lationem gentium Salvatorcm esse dixisset, ndjungit,
iuimicis exedalur, dicit Jeremias, Ovis erratu hrael,
El gloriam plebis tuce hrael (Luc. 2. 32). F i l aulcni
ieones extruserunt ipsum (Jer. 50. 17 ). Primus devo- capliva per desidinm anima dum peccato subjictur
ravit ipsum rex Assyriorum, el srcundus rex Babyac di.ibolo, et cxcidit a virlute : converlitur autem
lonis ejus ossa conlrivit. Si non crrasgcl ul ovis,
cum per poenitentiam remissiunem obtinet, qiiam pcr
dcvoralus fuisset a leonibus. Intellige q<uc dico. Qui
crucem largims est Dominus. Porro idem qtialenue
dcvorant populum meum iicut escam panit. 5. Domi- animi perturbaliones stipplantaturus cst, Jacob dicitium non invocaverunl, etsi puiaveruiit se invocare.
tur, qui dum malignas virlules, quac illas ingenerant,
Qtieniadmodum enim qui ex rapina Deo aliquid offcrt,
vincit, exsultal (Gen. 27. 3 6 ) : quatehus au^m pur offert, quandoquidem Deus ea non suscipit: ita
gams Deum vidct, Israel appellaiur (Gen. 32. x 8 ) .
qni fratrem devorant, Deum invocanles, non invoMens cnimesl Deuin videns. Alilerautem prater procant. Y?I etiam, Dominum non invocavernnt, ac si d i - plieiiam de Christo opiat etiam, ui derem iribus, q u
c a t : Cbrislo non vocati sunt Chrisiiani : quandoin captivitalem redacise iuerant, in libertaiem vindiquldem contra Chriblum bcllum gesseranl. Neqtie
cenlur, quemadmodum Jerusalem obsidionc liberaia
enim audierunl eum dicenlem : Confitemim Domino, est. Sic euiro el ipsi Ix-labnntur, qui et Jacob sunt el
etinvocate nomen ejus (P$al. 104 1). Quamvis auiein I$rael. Faxit aulem Deus ut nos, ubi viiam ab oinni
tainquam ferae irruerint, Illic trepidaverunt timore, tilubatione, casu el ruina immunem Iraduxeriimis, ad
vbi non erat thnor. Audaces fuerunl quemadmodum
regnum cxlorum perveniamu, Cbrisli gralia, queiu
Icones, el tamqnam lepores trepidarunl. lloc eliam
decct gloria ct imperiunc, DUDC et semper, et iri &a>
dicil prophcta advcrsus timidos in persequotionibus,
cula farculorum. Amen.
quod cum atidiissent, !'lite timere eo$ qui occidunt
t

5!fl

SrLtVA

560

MONITUM
Ikec bomilta a Savilio et Frontone Ducaeo spuria censclur, el quideiu jure ac merito. Slylus enlui a
ChrysoHiomi dicendi gencre alienus oronino est : licet nou imligna prorsus sit quae legalur ; nam ad wo-

IW

1 L L U D

P R O F H E T I C U M ,

V K R U M T A W B N r n D S T R A C O R T U R B A T U R O M N I S H O M O VIVEPCS (Psol. 38. 7 )

: K T DK

ELEEMOSYNl (d).

Ssl
I. Piscalorem sinns altus excilal, cum j.icto reti
post bigetur ; qut m secandis rebus tolerari noii pontagnamque marinorum piscimn oopiam nactus, lai e s l ei in adversis nulla consolatione levari potesi;
boraite*n onere sagcuam iruhil : et venaiorem sylva
qui se ipse ignorat, et aua3 ipsura superant, curiose
ferarum altrix, cum moules scruiaius, deiisoqiie
inquirit; qiti id quod adesl et pnesens esl nescit,et
verlice aperlo, cum pncclara et opima prada rcver
de rebus futuris cogitat; qui natura sua morulis e
titur. Qnod si iis, qui in qiurslti te vcnationeoccupati
et animi elatione, ut sibi videtnr, aetemus esl; omaunt, Yoluptalem alTert labor is qni liis in rebus suaiiium morborum proposita accessio, facillimum omois
cipilur : quanto majorem afferrc debent pericula ecperlurbalionis domicilium , quotidianum et comoiQae
clesiaslicorum sinuum piscaioribus, quibus prxmiiim
febrium gymnasium : omnis denique doloris paralum
noH diurnum nec lcrreiiuin , sed ip^um ca^onim rediversorium. Quanta nostrae abjectionis Ifagoedia!
giium proponitur ? Age ergo, dileete, Davidtcx lyras
quanius nuslra^ vililatis triumphus ! quot quaulaqoe
iisalmoruui canlum pulsi miis, el cuin Davide generis
proluli cum inlcrea nihil prophelica hac voce aplius
liomifium obscuriUleiri ct ubjcclioitem noleiuus bis
invenerim : Verumtanien fruilta conturbatur omm
verbia : Vernmtatnen frutlra conturbatnr omnis fwmohomo vwens. Sed ut (inem faciam dicendi, vide.quaeso,
vivens {P$al. 38. 7 ) : perlurbalur , et landeni peribil: ut bominurn res mare imitantur, ut perlurbaiionc
perlurbatur, el aitieqtiam coulirmalus s i t , absorbeilla viia bac nostra iinplicatur, ut sxpius qaam aqua
tur ; ul ignis incenditur, el iaslar stipulx in cinorein
in lerra tcinpestate jactamur, ut vehemcntius inlcr
redigilur; til procella exlniiitur el ui pulvis lerrae
m>s quam vemi collidiinur, u l pecumac, quasi proadaquatur; ul flamiua excilalur, et insiar fumi dissiccllac, nos iuler nos commiilunt, et quasi in (euipepaiur; ul flos forina est prasiami, el ut foenum exsicstate maris buc alque illuc impelliinur. Hic llius
caiur; ul nubes conglobaiur, et lamquam gulia imagrum usurpat, altns cujusdam servos abduxit; atque
miniHltir; ut denique bulla inflaliir, el seinlillae i n bie de aqua viciuum in judicimn adducit, ille cura
siar rxslinguitur; perturbaiur, el insatiabili ctipiditaie
cive de aerc conlendil. FH propier terrae mensurani
lelrniii odorem sibi paril; perlurbalur.ctcumeiperlurconcertaitl, iili inler se dc wdificandi ratioue dtgli nulli usui fuit, exslinguitur. Ejus sunt moius et
dianlur ; bic ea quae non dedil ut acciptat, ioipeiura
periurbaiioiie*, alloruni delicise; cjiis labores, aliorum
facit: ille qnoe accepit ne reddat, in judicio agiu Hic
tliesauri; ejus curjc, alioruiu volupiates ; cjus adversx
u^uris non satiaiur, illc sorie etiain privare conienres, altorum secunda;; ejus cxsecraiiones, aliorum
dil : bic cum est inops, molesiia afiicilur; illc rerum
clknlekc: ejus rapinx, alioruni Yoluplate;eius gemiomuiuni copia abundans lumullualur; qui nibil liabet,
tug, aliorumrenimomnium abundatilia;ejus lacryinae,
probris afliciiur; qui habet, insidiis appetitur; quiraaapud alio* pecuniae; ipse denique in inferis stipplicio afgisiralus gerit, in suspicionem venii (a); qui poiesute
iicilur, alii conlra boiiis ejiis cum canlu perfruuiitur.
pncdiius est, odio habetur ; qui iu imperio es(, arVerumlamen fruslra conturbatur omnis homo vivens. Homatur. Bella frequcntia sunt, invidia alia ex alia iniim, viia usura qu;e ad temptts durat, niortis debiium,
cidit, insaliabilis cupidiias doiniiiatur, avariiiarequod differri nequit, indomitum ex proposilo aniroal,
gnat, mendaciuni summis laudibus effcrlur, roukii
improbitas quaj per se docetur, insidiae qua? spoute
(Ides exsulat, verilas terram dcseruit, amiciiia nensi
Mia docenlur, id quod arte instructum csi ad malefidofinitur. Alii vim suam perdiderunt; lerrajam mala
ciuin, quod ad mjuriam industria pradilam e s l , ad
ferre non poiest, acr usquc ad ipsuin xiiien coniaavariiiaio paraium , ad explelionem insaliabile , naminatus esl. Propier pcciinias viia non esl vilalis;
tum ad perfidiam, inflaius spiritus, audacia osteniapecuniaruin cupidilate elemeuta libera vendidimus;
irix , ferocia qua? facile sedatur, elatio quoe parvo neviae vecligalia pendunt, terra sorle dividilar, aqn*
gotio delelur, audacia qu;c facile capilur : coennm
imperio lcneutur, aer venditur; deciinarum, iribtfarroganii* pletiiim, cinis sedUiusus, pulvis clato anitorum et veciigalium coaciores urbes uccupani; divi*
ltio, ciuis inflalus, gcinlilla qoae facile exslinguiiur :
les curis conficiuntur, foeneratores soliiciiudine ubefl.iniitta qu;e facile inarcescil, lucerna inslabills , l i - scunt : direplores vilam periurbaiionibus implenl,
fpium cujns inleritus p r o c l i v i ^ t , foenum qnod exacnpidi pecuniarum in judicio foroque versaniur :nierr v U , licrba qiwe facilc nioriiur, natura qua3 cilo conc^aores ex calamiiaiibus el jacluris lucra secianiur;
ftiiinilur; qui hodie niinatur, el cras exccdil e vita ;
caluiiiniatores niendacium vendunt. Quoniam nieiiiiri
qui hodie divitiis abundat, cras sepulcro tegilur;
inler nos soliii sumus, jiirisjuraudi religionern susiuqui bodie diademate ornaiur, el cras iubumalur; qtii
limus ; ad jurandum tantuin Deum noviinus.
bodie purpura fulget, el cras elTertur; qui hodie in
2. Cum iia omnes malis scelcribusquc deditos pr^Ibesauris versaiur, el cras iu buslis; qui bodie ciun
pbeia cernerel, miscramque hanc vjlain esse ducerci,
assenlatoribus, cras ciitn vermibus; qiti Kodie est, vi
Cras nulliis esi; qui uunc tnaguificc sc cffcrt, et panlo
( ln Graeco, 5G*utw., qaam Toceai DMIICRI iwn**
() Gallatacum Cod. Heg. i9oo, 19U8, 25, Culb. 970.
tan, imidiam exciuu.
y

I L L A , VERUMTAMEN F R U S T R A CONTUKBA1TR , E T C .

AD

HOMILIAM

&

SEQUENTEM.

rcs inforraandos opporliuia c s l : ac quxdam circa rerum hujus mundi vanilalem, virlulumque oainitim
exercitium paucis affert.
Interprelationcm Lalinam Joachimi Perionii, aliquot in locis casligalam, e rogione Graconira goninaus.

PHTON ,

'. \ -,
, ,
,' ,
,
.
* ,
, :
, , *
; , ,
,
, *

; , *
, *
, \ *
, * ^ , *>,
* ,
* ,
* , xfj
* ,
. ,
,
* , *
, *
, * ,
* , *
* * , [5671
* $ ,
.

. ",
,
,
, , , ,
, ,
, ,
, ^ , ,
, > ,
, , ?,
, ,
, , , , ,
, , *
, *
, * , * ,
,
, ' *
* Alii ;. Iflfra quidam .

, ,
,
* , ,
, * ^ , ,
,
. "
!
! " ,
,

! , ,
,
,
, . ,
,
| , , * 1
^ , , .
.
,
,
.
,
, , *
, , .

* *
- ,
* , ' ,
, . 01 ,
, ^ ,
, ,
, ,
(. .

, .

,
, ,
*
* * *

[5681
.
*
.
c

'.
, b Sic duo mes. Edit. male .
Duo .

SPURIA
. "; ,
, ;
;
. , \, ,
, *
, *
, ,
. "
*
, *
, . ,
,
, ,
*
, ,
, ,
, , , , , *
, ,
, ,
,
, .
, ;
* , . :
, ,
; , ,
; ,
,
;
, LLS
. *
, .
* ,
*
, * et ,
, .
* , ,
* ; ,
.
; ; ;
!) ? ;
.
, , . ,
, ,
; ,
' , ; , * -
* , . "
, , , , . , '
. ,
,
, ,
. ,
. , , , . 1569] ,
. ,
,
. *
,
. ; '

. ,
,
. ,
, , ,
' . '
! ,

. , * .
%

Reg. unus , * |, etc, et sic claudit Homliiam.

, ; / '/*
?:
, ouxc!r.>
, , ,
', *rw, ,
, . .?
, . ' ,
.
*, ;
.
'. ,, * ,
,
. pim\tn
, ,
(*
> , , , , , ?
, )
, , , * *
, (
), ( vip|,
(
), ,1
, hrh
, , *;

,
, ,
. * , tianifa
. , , . TOGWTW
, ; : ,
. " ,
, . ;
, ^ . , W
.
" \
, ,
,

,
\>*\
}
.
; " ,

,
fyn '
*
//.[570] 'V
, :, * , xsarm^
,
, , *
; >
; ; '$9**
, ,
.
, ' ***
, ; '
, ww

* , ,^
,
^
.
; ^ ;^
,
. OOx
" , , )^,
r

, ,,*
. , ^ >
*> Forie xal , vel .^.

!N I L L A . VtRUMTAMEN F R I S T R A CONTURRATUR, E T C

Utcobal : VerHiutamen fruttra conturbalwr otnnU homoet pauperem, is non solnin cbirograpbtimpeccatidowven*. Ilomo SOIHS , propbela, conlurbaiur? creal c l , scd ctiam coufcssionein ac promissioneni aecilura ea sola, quae rationis est parliceps , nccusatuc ? pit, voccm eam qux nit, Qui dat egenti, Deo fwneraNullom animans aui elementum quod comnioveretur (Prov. 19.17). Dco iteiieremur eleemosynam , ut
tur, inveui. Commovenlur, inqitil, aqux, el ilerum
ab eo parem humanilaiis gratiain accipiarous. Sed
scdaittur;movelur terra, et rursus coiifirmatur; vcnli
verbum prudenlissimtiin! Qni miseretur pauperit,
ini|iellunlur ct iteruni quiescunl; omnis fera luiiiulDeo faneratur. Cur igilur dixil, Qiii misereiur
tuatur, et satiala desinit; flamma cxcilalur, c l maicpaiipcris, dal Dco , sed, Fceneralur .'Novil Scriplurs
ria eubjecta cum consumpta esl, exsiingiiiliir. A ; avaritiam nosiram, inteilexil appetitum nostrum inliomo cum semel pecunbe cupidilale i i i f l a i u m a t u r
saliabilem redundautiam seuipcr quairere, obeamque
numqnam desinit: cumque hoc accepit, ad ilitid cu- causam non dixit oinnino, qui miserelur panperis ,
pidtiate rapilitr, etctim illud consequulus est, a d
dai Oeo , ut ne simpliccm largiiioiiem et vicissitiidialind aspirat. Cenlum dupio majora facere el augcrc uem nicrcedis existimes : scd, Qui mteeretur pauperit,
studc',, et ad lol tanlasque opes lamen nirsus l a n i u m Deo fueneratur, ut lucri cupidus audito fcenoris nddcin addere conalur, ncc umquam congerendi fincm
mine, se ipse misericordiae dederet. Qtd miseretur
facit, quoad ipsius finiscoacenalussit: silique avariiitt pauperis, Deo dat fanori. Si Detis a nobis fopnori acciconfectus, auro pallidior v o l i l a l , propler divilias quac
pit, er^o noster est debitor. Utmm ergo eum habcmagnopere expelwilur, quartim amicilia infirma et
rc vis jiidicem, au dcbitorem ? Dcbitor crediioreni
instabilis est, quaruin cupidilas insidiarum plena est,
verelur : jndex vero eum qui in judicium adducitiir,
qunc derident, ut dominsc muUorum , quae irrident, vcrelur.
ut nuac vehemcnler ainenlur, quae captivae sunt, ct
3. Videiidum es( fralres, nccessario alia ratione
alis msinicla?, morluie sunt, sed bosles, qusc in mun- cur Ocus dixerit, Mibi foeneratur. qui dat pauperi.
do venli vim obtinent : propter divitias, inquam,
Qnoniain avaritiam noslram vidil ad rcdundanliatn
quoe sunt oniiiis absurdilatis parentes, invcntrices piOpeusam, ul anledixi, ncc umquam eum qui pecumalorum o m n i u m , voluplatis animi perniciogne adjunias babcal, vel sine sccurilate cred<re (pelit cnim
Irices , bostes conlinenliae, iuimicae temperaniiacroditor < bypoiliocam. vol pignus, rcl fidejussoocculLcque omnis vinulis fures. Scd qnid divilias
rem, bisque tribus sceuriiaiibus frcltis, pecnnias suas
criminor, iis praiermissis qui pc&sidenl ? Injuria ipsig credit, vel fidejussionom, ul ante dixi, accipiens, vel
eliam diviiiis iufcrlur, cum ab illis viitciimlur etcom- rerum bypothecam): qtiia igilur inlelligii Deus neniipcdibus arclanlur. Yidenlur eiiim mibi ad eos hac ncin his exstantibus scUiuin credere, nec bumaotl oralione : Qttid, sludiosi prcuniac nos pcdibus nitatis babere ralionem, sed lucnun umim speclaro;
cortslringitis? cur nos quasi f u g i i i v u i P aliquem innu- pauperem autem ab bis omuibos deset lum et destimcrabil.bus vinculis Iigatis? quamobrem nos ul ami- tuium essc, ciun noc bypolhecam babeal (nihil enim
cuin compleclimini, ei ut liagiiiosmn qucmpiam a
pcssidel), nec pignus ferat (imdiis cuim est), nec lidoinetallis in v<:slras nianus uiilienies in vincula conji- pissorem exbibeat (illi qmppe ub patipertatem fides
citis? Si vullis nos cliam soinuiis leviores quiescere, non hnbelur): ut vidil et pauporcm propler inopiam,
nos ad paiiperum manue venire paiiamini. Sed dicet ei diviiem propter inbumanitatem periclilari, meaiuni
aliqnis : Libchs divitias c o n g e r o , ut ne sinl pauperse prseslilit, patipcri sponsorem, piguiis credilori.
lalis heredcs. Praclare scilicet dives, qrii m u l l a inia- Non babcs, inquit, buic fidom proplcr inopiam ? Mibi
ginaltir, ea qux adsunl ignoral, et res curat fuluras ; crcde propter copiam. Vidit p:iuperem, et misericorca quc ad se ailinent ignorai, ct de liberis cogilai; dia moius est : vidic panperem, neque contempsit,
an scpeliendus sit nescit, ei beredibus consutit. Siul- sed se ipse pro eo qui nibil babebat, oppigncravii, ct
te , uic mihi finem tuum, el lum de liberis certiis ac pauperi in causa palronum se pro sua beniguitale
tutus esto : exponc res bodierni diei, et lum libi dc
prebuii. Qui miteretur pauperis, [ameralur Deo. Ne
rebus crastini credo. Gur le etiam post moriem de- liine, inquil, mibi foeneraris. Qmdnam lucrifaciam
cipis et fallis ? cnr el morluus esse vig, et irrideri ?
cum tibi lioeneror f Cenluplum tibi do el vitam splercur Deo quid sil agendum constiluis? cur divin.e nam. U( aliquando mibi hxc reddas, repeto pacla
provideniitt leges dicis, quibus ea quae tibi datasuiit, convenla, conlractum conHrmare volens. Da mihi readministrel? Nibil ad te de iisslalucre, qitae tempus ferendac gratia* tempus, consiilue mibi diemreddendi
viiac luac conseqnoiitur. Non et inortuus esse poies, beiiettcii. Audi sapienler quando et ubi debitum ofiiel vivorum administralor : non el morluorum j u d e x ,
cium praslaiurus sil is qu' inopum cauaa et nomine
ct jtirie cujusque aestimator. Cur igilur, divea
alii foeneraUir. Cum sedebit Filius bominis in soJio
frustra opcram ponsumis in co, ui bona inopum tuis majestatis suae, oves quidem ad dexleram suani, hnereponas, nec $cs cui illa parcs? cur res pupillorum
doe atilcto ad sinislrain collocabtt : dicetque iis qui
lcnes? cur acerbe fers cum ca abs le repetunt, quasi ad dexieram guam enint: Venile, benedicti Patris mei
de tuo impendas ? Sua illi pelunt, non lua : ea quae poisidel* paratum tcbhregnum mundi origine (Matth.
tibi ipsorum causa Iradiia sunt, non quse tecum nata 25. 34). Quas landem ob rcs? Qttia esuriii, $t me paftutit. Eroga aux accepisli, et usum lucrare : quo- tistis : iitivi, et mihi potttm dedislit: nttdta eram, t l
uiam tibi uloares, non ulaccipercs, prxscriptum
me 9e$ti$ti$ : tit carcere erttm, et ad me venittis {Ibjd. .
csl. Prxclare tecum agitur, quod libi Ueus propicr
35. 30'). Deinde ii qtii in tcmpore reclc adminislrainopem dexleram p o r r i g i L Qui ex canlo p i u i l , xris a
verimt, suam inflriiiitatem, et ejus ctii fOBiierati sutil
tc gmtam reposcit; qui tonitrua ei fulgorcs jacit, ui dignilatem considerantes, respondcbunt : Donwie,
miscricordia uiare libi d i c i l ; qui nubibiis cxlum obqmndo te esurienlem vidimus, tegue pavimut, ei tibi
Hncil, pannum abs le p e i i l . Hoc libi satis est, qut>d
titienli potnm dedimus (Ibid. v. 37 ) , in quem onttc paiipercs lamquani Deum roganl. Da , misererc, ui
nium oculi sperani ? aut qtiando indigeniem te vidi~
misericordi locum i n v c n i a s . Tu vero ne supercilia
nius ? quarido \mc tibi fecimtis ? Quod inquict, uni ex
quidem vis diducere , et cam illi le supplices rogani,
hismimmis fecistit, mihi feasti$(Ibid. t.40).Annoo vera
itfn flecleris ad misericordiain. Da eis sua anlequam
illa csloralio, Qui ntiserelur paupent- Deo (amerttmt
ratinnis refcrendic dies veniat; eie sua l a r g i r e , <inas Sed qucmaduiodum iis qui ad dexleram erunl, re-
tion ita multo post recepturiis es. Pairem regem bafnum dalum esse osiendil propter huniaiiilalem, sic
bont : da cis sua , et ab eorum palre curaruin vacuilis qui ad sinislram emiil propier sierilitatem enpplilaicin accipc. Quamnam, inquics ? Quod, inqnil, uni
ciuni mioalus est: Discedite me, maledicli, in tene*
horum fratrum meorum minimorum fecisli*, milii feci- bras exlenoret quce paratce sunt diabolo ejutque avgelh
Uis (Matth. 23. 40). Quienim intelligit super egcnum
(lbid. v. 41). Quid ila ? pro qua re ? Qma e$uriebam.
nec mihl cibum dedislis (lbid. v. 42). Non d i i i l , QiiiHi
neg. unus
iniAt fecistis, rnqxtU chri$lu$, cui glo- siupralore faislis, qtiod adultcri, quod iurluin fecisiis, quod faUura icstimonium dixiati*, quod pejeraria, etc, ci sic cbudil UODubauu
v

SPUMA.

siift : qiramquam bvt quoque io confesao esl roala

esse, sed inferiora snnl inhumanitate et defecla m i eericordia*. Sed cur, Domine, nibil aliud tibi in me
inoria Yersaltir? Non condemno peccalum, sed inhuiHauilalem : non cotidem.no coe qui peccavertnil, sed
eos quns non poenituil. Propter inhumanilatem vos
condenuio, quod ctmi tanfuin ac Ule remediuin ealulie, eleeinu&yiiam, habereiis , lain magnuin bencfi*

IN

DUAS SEQUENTES

56 i

c i u m p r a l e r m l s i s i i g . Objicio crgo v o b i s i i i b a m a m l a tein nl p r o b r n m . ut r a d t e e m malorum omnimn l o t i u f r .

que impieiatis : taudo p o r t O humanitatem , ui bono-

rum ouniium rariicem : et comminor illit qoidem

ignew utiernum, bis auiom regnum cxlorum concedo,
in Cbrislo Jesu Domino tioslro, cui gloria et potenli*
iu saicula s&culorum. Anietu

1N P S A L M U M

QUINQUAGESIMUM

HOMILIAS.

Janidiu qujpstio fuil inter doctos, an ducc sequentes bomilias vera germanaquc sint Cbrysostomi opera,
neciie. Savilius earum dubilat, ut in catalogo in fronie Tomi primi posito significal.
noti vero, Tomo 8, p. 415. saiis itinuil se clarorum hominura avctoritate abducium fuisse ne
oaloulum in illas fcrret. Fronto aulem Ducaeus cxlra numerum genuinarum homiliarum ipsas edidit, nulla
allau illas Cbrysoslorao abjudicandi causa. Sed consulto fecisse Ducxum omiiitio certum exislirao. Naia
hasce duas homilias haud dtibic spurias essecenseo : idqne, nifallor, ex argomenlis paalo posl afferendis constabit. Yeruni antequam illa expromam, Savilii de illis sententiam in mcdiuin adducam, snbjoncta
Haxiini Margunii epistola quam Laline reddidi.
c Hasce doas (Savilius loquitur) in Psalmum quinqtiagesimum oraliones sive boroilias non agnoscit,
aut non vidit ille , qui nobis Oxoniensem illam longe optimam Chrysoslomi
Commentarioruni in Psalmos rcliquit. E l certe dissimiles esse ca?terarum, pracsertiro priorem,
hoc est, , luce clarius est. Itaquo
, non abjudico : cum et magnos habeant palroaos, Sixtum Senensem et Jacobum BiUium, et
passiin in bibliolbccis habeanlur sub Chrysoslomi noslri nominc : ct (quod mtbi non leve
argumei>liuii esl) vetus jampridetn in Ecclesia Lalina recepla sit earuin versio. Quin el Graecorura neotericorum longe doclissimum Maximum Margunium Cylbcrorum episcopaiu eariimdem babemus assertorem
in cpistob ad doctissimuui Davidem Hocscheliuin missa, quam mibi ab eodem Hofeschelio transmissam,
quia Bogoiium hocCbrysostotuicum lola fere altingit, visum esl hoc loco subjicere. >
c Davidi Hacschttio, erudilissimo rtYo, Maximut /IUmili$ Cytherorum epitcopus, Salutem.
Laudo luum circa res oplimae studium, sapientisftime mi Hoesehcli; cujus causa erudilorum agmen ad
te ondiqne, qttasilinece ad cenirum., ooncur r e r e solet.
Ciijus rei exempltim soppedilat illuslrissimi Ilcnrici
Sivilii pium illud consilium, qno circa editionem aureorum Chrysostomi opcrum totn aniiiw c i assidne
iiicumbit. Etenim ille tibi, ceu cuidani proborum adjuiori, bammoe rerum solliciludinem (idemer commbiit. Uiinam autem ilii studium hitjusniodi secundtnn propositam succedal. Illud enim religioni simul
t ejus ctiltorihus nou parvam affcret uiiliiatcm : ad
Uivc vero copioeain apud Deum morcetlem in futuro
ij>si coticiliabit. Ejus ilaqtie epistolam ad virum illurn
ft) qui jam fato funcius eet, legi, et qiml in optaiis
laberel cdidici. Quia vero nulla iude spcs relicta cst:
secunda , m dicitur, navi^aiio cx aliis subminislrantibus excogitaia ftiit. Ccrlecum c:ilalogum scrmoniuu
Chrysostomi (a),qemipse misit, cumcoquipenesmo
csc conlulkisem, bunc illo plus qnamduceniis sermonibus amplinrem esse dcprebcndi. 11% porro sermonos
diversos prnse fenml litulos : alios quippe in Pasoba,
seu libicinia babeo niiinero ecplem, alios contra Juda?os sex, de Sacerdotio toiidem, de Incomprehcnsiluti oclo. eo% qui dc Serapbim in cripti erani,
qwinque deStatuis, de Mar^antis, nec alios pnncgyrieos quos siimil collegi. Comrenlarii enim illins
sancli viri in Matibtrnm, in Joannem, et in Geiiesiin
anic duos annoe in moulem Alltonem , qui sanclus

[571] ,

drdpl,

.
, , ' ,
\
^ <.
' ^ ,
^
' .
^ .
.
,

.
,
. *
, , , ,
* . '
' ,

. *
, ,
, ,
, .
, ,
, >., .
, ,
1

() Clarimmum Georgmm patricium Venetum. Ipseqntpertorum* hic jussu meo excusum, et ad clariss. Gcorgivm
mi&surn : quem attulogum Bibliotlieca $*ur selectm itaexmt
adeo Margumus, incommodmimo nteis rebus tenipote,
deJoanne Clirysostomo tcribent Aulonius Possevhmi. Satil.
paucvs post dies obiit. Savilius.
(c) Sic enim scriplutx eral in (lutograpiio. Savil.
(b) Catalogum inteUigit operum Chrytostomi in Angliare-

IN P S A U I U M L .
0 > ,
, -

64

, , 4
!> .

MON1TUM.

" , , ;
. *
,
,
,
. " .
, . ^
,
. *
, ^
. ,
-. ,
, *
, ,
. ' .
. oot ,
' .
,

. ,
, , ' * (. * ), *: .
^
, . ,
' .
1

cognominalur , c.nm aliis quibusdam libris a me Minf

iraiismissi. Servalur apud ine lanlum coimneiUariiift
in Acta apostolonim, et inlerpretatin in Psallerium,
qnnf, exceptisduodecimoci quinquagesimo Psabno, nU
Angelico catalogonib.ldiffcrt. HacCbrvsoslomi*
pencs mr :unt. Au vero qufcpiam illius opera prolw
baec in Biblioibeca reverendissimi et midilissimi
episcopi Longini liabeanlur, mibi certc ignottim cst.
Ac si quidcm ipse Veneliis morarelur , forle ibcsanniin suum nobis aporire non rectisaret. Jam vero cmn
sibi concrcditi gregis cuslodix advigilel, difficilc nobis essei id explorarc. Tcnlabo tamon ut potero, iiiuii
qtiampiam exquirendi ansam rcpcriam. Eum, cui litas
ad mc iileras cotnmiseras, nosse non poiui : anlequam enim me convenirci, alii cuipiam iilas dcderat.
Cyrilli ibesauriapud me scrvantur. lmperitum auiem
cum nacli sinl amanuetisem, magnam il i pnr se fcrunt mendorum et vaiictatum copiam. Si velis atitem
brcvi mittenlur tibi. Scd anlc hxc Plioiii cpistolarum
cdiiionem cures velim; mibique significes aut qitiri
novi hactenus circa apograplia mea scripiorum illtus
docii viri niissum sil. Prascnsquc oratio, a te prius
examinata, si tibi probata fuerU, cum reliquis annumoretur; sin minits, densis rnandelur tonebris. Te
animo el corpore iiicolumcm Domiiuisconservel, virorum eruditissiine et dociissime. Venetiis, ociavo dic
Maii, auno salutis 1602.

llic paucula sunt quse divinando verlimus; ncc mirum si nos rerum illarum ignaros aliqaid latcal,
quando Savilius qui hxc optinie callebat, dc unius loci senau dubilare se lestilicatur.
4 [372] His igitur adducti ralionibus (pcrgit Savilius), inler germana Chrysostomi biscc doabus h o m i l i i s
locum damus : recte, an secus, penes eruditos judicium esto : nam eas Fronlo, ut video, rejecit
. Porro eas, cujuscumque sunt (id enim in mcdio reiinquo) exhibemug ex Codice Kegio Paris. dcscriplas
et ex duobus Codd. Yienncnsibus castigaUs : quibus accesseronl in bisce nolis variae lectiones in priorctti
ex apographo Orienlali. > Hactenus Savilius, qui se faUHur aliorum auctoritale abduclum, ne calculum ferret. Priorera autem ille homillam Cbrysoslomi operibns stylo dissimiliorem affirmat. Et vere
prior bomilia non pauca praefert futilia, et Chrysostorao indigna. Ulraque tamen est ejusdem scriptoris, m
x iis qusD i n i l i o secundae Icguntur, liquiduni e s t : neque uila de ea re potest controversia raoveri. Si autem posterior melioris nolae vidcatur, boc ideo accidil, quod secundie ioitiura, quibusdam m u t a u s , ex
initio vigesima scciuidae Ghrysoslomi in Gcnesim homilix sit desumtum. Sequentia ilem meliora vidontur,
quam bomilia prima, quia Graeculus ille qui Chrysostoinuni bic ementitus esl, totum Gommenlariuiu
Tbcodoreli in Psalmum 50 in bac iongissiioa h o m i l i a inseruit : qu.e vcro de suo addidil, non sunl cerle
meliora iis quae in priore bomilia fulilia esse deprebenduntur. Si haec animadvertlcset Savilius, incunclanter ambas inter spuria posuisset. Quamobrem nos, ut par erat, titramqtie inter spuria opera ablegavimus.
Nam ambae i(a a Cbrysoslomi siylo abhorreot, ul Fronlo Ducaeas, licet hanc poslremam Graeculi fraudem
non animadverlisse vidcalur, eas extra numeruin germanarum homiliarum ediderit. Loca vero Tbcodoreli, quae maxiiiiam boiuilia? parlem consliluunt, inter uncinos posuimue, et in raarginc annolavimus. Ex
iis porro qaa: dixioius liquet has duas boinilias n o n dcbuisse annecti Homiliis de poenitenlia, ut quidam
volebant.
luterpretationem Lalinam Jncobi BiUii mullis in locis casligatam e regione Gr,j corum poniinus.
PATROL.

GR.

LY.

35

SPURIA.

,

Oitpiov.

. ,
* , ^
, , \ ,
, ;, \ , ^, , , ,
, , ,
$ , \ (, I
, , ,
;
, .
' . ,
, , , ,
, .
/. ; ,
, 6>.,
, , , ,
\ . ),
.
, .
; ,
. , dhv
, , ; ; , *
, . ,
. " ,
. [575] ,
; , , ; ,
, .
*>
, . , .
JAOI , '

. .
; ,
,
*
. .
.
* ,
,
, ,
.
. ,
^. " ,
D"0 mss. .
* luus . Aiius .

. !
, , , , \
*h , , , ,
.
.
.
,

, yvraiua
.
^ .
, |. \ *
; ;
;
.
* , .
,
. , '
,
* *
, ,

. ' ,

* ,
, , \
. . ,
. \ *\
*, ,
, . " J ii * , , &
.
'. , , <**
. *
, $ ^ ,
. *
. *0
.
,
,
'.
. &^
. [574] * *
, ,
9

Tres mss. .
* Duo mss. .
# Morel. add. .

PSALARM L,

H O M I L I A ()

1N T I T U U J M F S A M I I Q l N Q U A B S I S n , D B POBNITENTIA D A V U H S ,
DB E A QVA FOIT U R U B .

ET

1. ProphcHB tirtutis et vitii pictoret. Pklores

in Ptalmis quoque se res tiabci. Nam icnnes sopcriore
naturam arte imilaniur, ac colorcs tniscenies, corpobco stante, infra miniatas qaasdam tibellas liabeni,
riim quae in aspeclum cadtint iinngincs, alque liomU
quibns indiceliir quignam rcx si(, quorumnanri, ot
nes, brula, el arbores, bella, pugnas, cruoris lorrenqiiod bellum confccerit. At conlra in P*almis inscrites, lanceas, loricas, el clypeos, reg^s, el privalos,
ptio snpernc posita est, cx qua consicl, quodiiam
regium solium, regem sedenlem, el barbarum Infra
Psalmi argumenlam sit, qitsc ipsius doctriua, \
positum, ei peraculam cuspidem, amnes fliteitles, el
radix, et qna dc cansa Psalmus dictus sit.
varios campos eftingnnl; dcmum onrmia ea qune ocih
Ptalmi omnet Davide dicti, sed non omnes de eo.
lis cernuutnr, arlis induslria repnuscntnnt. Sic pro Accurate,qusoso,bucecrmoni a u r e e prabcie. Ncphcue quoque virlulis ac vitii piclores qnodamniodo
qne enim de vulgaribus rebusnobis oratio cst. PsaleuM. Nam ipsi eiiam scrmonis penicillo peccatorem,
nms Davidis, cum ingretsut estrt ad eum Nathan propislum, pcenitentem.sfanlem, cndeniem, resurgcntcm,
pheta, posteoqnam ingressus e$4 ad Bermbce uxorcm
vaciltanteni pingiint. E l quemadmodum pictorcs bclla
Vnee. Ilaec est inscriptio. Discamus itaque quisnam
et ca:des efliciuni: sic etiam ipsi pcccatum inducunt,
etl bic Naiban, el q u x n a r a Bcrsabee. Quncnam igitur
tiiinc iinpelum faciens, nunc viclum ac prostratuin ,
csl nxor Dria?, ei qoandonam ingressus cs( a d enm
d.rnionesque rursus, nunc bellum infercntes , nunc
propbeia, et qua de causa hunc Psalmum lilcris probeHo hccssitos , itemque diabolum tiunc insidias
di<lit? Neqihe enim omnes Psalini de Davide dicii
slrueutein, nunc viclum. Quoniam igiltir ejusmodi
suni. Nam onines q B i d e m ab eo dicti snnt, at non
ipsis ars tst, summo siudio eain cognoscamus* Nam
orones de co. Non enim suas lanium calamitales
picionim quidem labuias dum inluemur, absque ullo
commemovavit, sed alicnas e i i a m misorias iragicci
irtictn liiiic recedimus. Quid enim utililatis ox regi.c
desoripsil. U l cum ail, Super flumina Bobytonii, UUc
aut consularis imagiuis aspectu percipio? Rex enim
edimns et fhvimus (PsaL 136. I) : perspicuum e>t
ftcri ncc possum, nec volo. Quid igitur milii prodest
bunc Psatmum de eo minime dictutn fuisse : nam
id coniemplari, cujus cupiditas aiiimmn tion iticcssir,
nec in B;ibylonem abiil, nec barbarorum regioncm
quod si corrcupiscam, poena afficior? Quid juvat
vidil, nee in alicna terra eonaedit, achcrymas fudii:
bominem opibus aflluentem couspicerc? Sive paupcr
venim Jiidacoritm calamiiafes exponit. Rursiim cuni
shn, iuvideo : sive divcs, invidia premor. Ac rursum
a i t ; Foderunt mtmut mea$ ei pede* meos, dinumeracadem paliens in luctu irersor. Missas igitur iac illas
vcrunt ottmia ot$a mea (Ptal. 21.17. 18) : non pecuitnagines : atque ad bauc contempiationem ociilos
liares suos dolores reeenstiit: sod crticcm ac sacriconvcrte. Si cousulem videro, quid mea refert ? A l s i
licium illud universi orbis, q n o d salulis nnstri gcncris
pcccaiorcni, qui lapsus sit, ac poslca surrexerit, bucausa factumcsf, prcdicavit. Picturaenim m v a r i a m
jusmodi speciaculum docirimu argumenium mihi
doctrinam cofnpleclerrs. Itaqoc nnnc sua, nunc aliena
exsislit. Si justum virum sianlem consp>excro, liujusnarrai. Quoniam ipilur Psalmus bic aliena ctiam
niodi contemplatio ad virtulein me ducit. Ex eo spcexpenit, proplerea inscripius esl, Cum mgreuus euct
claculo pugnandi ac vinccndi rationem disco. Rursum
ad eum Nathan propkela. Quare inerripiio non sinii
si probum virnm, qui infiaudem impulsus sil,videro,
nos torpere, aiqne alio menlrm iransferre : venini
cx bujiisrnodi conspcclu auclior et sapientior iio.
stat Psalrmis, ejusmodi rcs jtibens ac doccns , aiqtie
Ihvc auiem omnia fruslra leniereqiie a me dicta
alk>9 eliam scnsus hubministrane, qi iu iuscriptioim
sujit:verura quia Psalmi, qui bodte reciiatus est,
rcfcruntur,
imago ad banc doctrin malcriam nos ducit. Qnid
2 Sanctorwn vitia in medkamenla ntulate. At
eniui ait propbela? 3. Mitereremei, Deus secundum aninrnm diligeiiler auendite, lam jtisti, q u a i n jx^ccamagtuux misericordiam tuam : et tecundwn multitudi- lores. Ulrique euhn \wrli utilis hic Psalmns r s i : justo
nem miserationum tuarum dele iniauitalem meam. H.xc nimimm, ut ne ignavise se dcdat: peccatori autcin,
esl imago. Nam Psalmum bunc imaginem voco. S i - ne de sna salute desperct. Siqnidem uinimqnc gravc
quidem varias pcrsonas in eo conspfcio, nimirum
ac periculosnm est. Nam et jusfus, cum ignave se gep<*ccatum accedcns el oblruncalum, poeuitenliam
r i l , prosiernilur : ct peccalor desperationc affcctus
astanlem, ac cum Dco miliianiem, nrisericordiam
non rcsurcil. Quocirca ne aut bic in lapsu li;croat,
dcsuper lucenlem, philosopbiam afferentem, ac mulat iHe in lapsum incidal, ulrique parti salularis bic
tos lacrymarum fontes a confe-eione inanaules baPsalmusaPsalic noslro daiur. Jam auletn propbem
bcntem. Ikc sunt hujusce piclune personae. Veruin
peccatum diclurus snm, et quideni gravo et atrox.
priusquam Psalmum aggrediar, necesse est, u i vobis
Kec vero mc hoc nominc quisquam reprelteiidal. Dci
cjus iiiscriplionem accuralius exponam. U l eniui
quippe bcnignitas communis bominum gencris curani
icones inscriptioiies quasdam babcnt, eodem roodo
gerens, sanclorum tum virlnies, tum vilia lii incdicamcnta muiavit, ut aliorum vulnera aliis in remedimu
() Hc bomllia et sequeos collalse sunt cuna Codicibus c c d a n t , a c jusli naufragium pcccaioris porins fiiciaiur. Naro cum justus p^ccct, faluicm nieam non
tieg. 19S5 et 2529, colbert. 49 et 754, et coislmiano 349.
f

SPLiUA.
\ ctespondeo : cum eum e cvlo lapsum iniueor,
fpsius hipsus resurrectlonis occasionem milii porrigit.
Ideo cniiu Spirilus sancti gralia justot ura non tnodo
recle fada, sed eiiam peccnla commemorat. Non
enim Ulorum diimlaxat inenlionem prius fecil, sed
corum eliain qux poslca geruutur. Libet igilur demonstrare quomodo bic egregius vir sauciatus sil,
corruerU, surrexerll, quomodo decertarii, viclns sit,
vicerit, coronam oblinuerit. Non cnim eum in lapsu
lanuiin jacentem, scd eiiam a lapsu revocatura oslendo : ul tu uirinque fructum eipias, ut cum pcccavetis, ne desperes, vemm ad resirreclionem propere
curras, nec dicas, Heu me, perir: aduKeriimi admisi,
scortaius sum, cac-dem perpeiravi. Habeseitim snluils
porliim qui peccalum propulsot. Nain cum tanlum
i r i i m vulneribus aflectum ac diiaccralum csse conspicias, siatim ad pcenitcnliam currc, flduciamque
concipe lacrymarum vim profundeits; ui per illius
pocnilcnliain salutem luaaiperfeclius inlclligas. Exempli causa : multi persa^pc, tum viri, lum mulieres, in
gravem el incurabilem mnrbum inciderunt. Lacry* fusa. srnif, pharniaca ndhibila, ars roedica succubuil, pulchritudo exbausla est, corporis salus despcrala. Obambulat deinceps uxor, ailqiie : Quo me
confcram ? quid ngam ? Pecunias consumpsi, medie.os accivi, pbarmaca exbaitsta sunt : uianet inlerim niorbiis, ncc vulnus sanatum esl. Accidit bic
plerutnqite ut qnidam ex iis, qui ad visenduin argrum
pcrrcxerunt, dicat : Ego quoque in eumdcm roorbum
iiicidi, el bic vel illa pbarmacum mihi adbibuit, mequodolorc levavit. Tum illa rogat: Indica miW banc
mulierculam. Yad, inquit, adbuncvicum *. Iia nunc
quoque postcaqoam adullerium ac caidem admisit,
vulii.usqtie grave acccpit, quanam ralionc curalus sit,
piodqtie u i c d i c a n i e n i i H n imposuerit, tibi demonstro.
N(;c vcro dico : Vadc ad buuc vicum, inlerrnga bunc
aul illam. N>m labore optis est, not> a?ruinna : nec pelciu qoideru lmiine eiTcrrc neccsseest, vcrum hic sianlom pbaniiactiin accipore. Fac laiituni, uiad ea,q<ue
4irain, aniiuum a l t c i i d a s . Opera pretium esl eniiu
rniioiicm inducere, ac tenipus quo prccavil rcferro,
loctunquc, ilein persouain, pujriilcniiain, correclionem, ei remediuro, ut re accuraie coguila, ila dcinum
recedads.

(a) [etposlquamamentossenes redargiiera:, JHICX I*.

raelis declaralur (Dan. iZ. 64). Ac Slepbanus diaconoraro pnccipuus, a juventme graiia et virtuie plenus]
ad llebneorum populum sermonem babuil (Act.%. 3):
conlra Pauliis, cum jam senex et canus essct, qui
prius Ecclestarmn pr;cdonem egerai, pnslca fidci
p a l m a m arripuit, probaquc ovisexsiiiit ( Aet. 9. 20).
3. Quamobrem nec juvenem vitupera , nec senem
laud. Neque cnim in aeiaiis discrimiue, sed in animi
diffcrenlia virlus ei Titium sila sunt : ac si eobrius ac
prudcns fueris, nihil tibi aitas immaiura detriroenti
adferl; si scgnitie libores, nibil tibi utililatis seoectns comparabii. Canftiem quippe non crinium candor sed animi virtus efficil. Hic igitur juvcnis maturum fruciom vinutie oblinebat. Venit Samoel ad
Jessa?, non corporum abundaniia circiimseplus, terum cornu, in quo sanclnm olenni eral, habcns
(1. Reg. 16. 4). Quid autem a i l f Misit me Deo* oi
uuum e (iliis tuis regem efficiam. Illc auiero maximum nalu ad hiijusmodi dignitatein aptiorem esse
ralus, eum producil. At illc : Amovc eum inquil;
Deoennn ipse minimc accepius esl. Sccundum, sed
DC bunc qtiidem admittil. Terlium, qnarium quinlum. Filiorum cborus consomptus esl : nec lamea
itivenicbatur qucm ille requirebal. AU ilaquc ad eum:
Eslne tibi alius? Pudore suffusua csl paier. Est mibi,
inquit, parvus el abjecius pastor. lu parvum el
abjeclum regcm crcare cupis? Homo aspemalur
Dcus aulem coronal. iVon enim ul videt homo, iia
etiam videt Deus. Homo videl in facie, Deus autetu in
corde (1. Iieg* 16. 7). Nuni obesiiaiem, ac non potius animx nobililatem exqitirimus? Ailendc, quxso,
quam diligenlissime. Non dixilad cmii Deus. Yade,
ac Davidom mibi ungc : sed, Vade, unge mibi unuiu
cx filiis Juss. Ciiraulcm anibigne loquilur, nec nomen profert ? Ne idem Davidi acciderel, quod Joseplio
prius acciderat. Sicut entin illius fralres, cuin enru
r<gom buum fore inlellcxisscnl, insidias ipsi slruxcrutU, imptignarunt, vendidcrunt: coJcm modo pcriculum eral, ne isli quoque id ipsum agcrcnl. Ilaque
ignoratio etim a periculo vindicavit. Ergo dubias
siabat propheta : Da niibi unttm filioruni tuortun, inquions. Non babeo. inquil, nisi parvum pticrum pa
scentem oves. A l Non / videt homo, ut videt Dens.
t

Pulchriludo corpom nihili fucienda prce puUhrtludine animi. Ubi sunt qtii dc forui^ eleganiia %h
rianlur? Ne mibi rorporis pulcb: iiudincm n a r r e s '
veruni aninii pulcbriludtncm spt^cta. Quid enitn aliud
esi formosa mulier? Septilcrum dealbalum, nisi P *
dicilia pr;iidila sil. Forma e s l v o r a f f o , v e n e n u m aliis
paraUim, nisi adsil ca&iiias : morbo marcescii, el
nione exstingnilur : animi aulcm pnlchritudo immor*
l a l i s , omnisqiie m a e u l a ? expcrs : ai tuin dcniquc
ipsius decor ma^is elucet, cuin (urbnlenlas pcrm^
liones coinpressu, a c mens u\ iranquitlitaie \er>aiur.
Quocirca cum pulchrwu virum, a u i pukbratn inuliereiu videris, ne mireris. Nain eiiam quercu* lamctsi
procerac, fruclum Uwicti non babeitt, qui bominibns
u s u i s i l , sed qui brulis convenit dumlaxat: Tinea
contra, liumi strala ulilem uvarum fructum affert.
Utrura igitur babere inavis T i n c a m , a<i quercmn ?
Vineain proculdubio : nam quercus in vublrmi staiis,
fructum b a b c t , sotum brulis pabnlum submini^
strct. Quidape abjoclius? et quid pavone putchriws!
Uteraulem pr^stancior? apis an pavo? Nondabium
quin apis. Pavonem de incdio tolle, ct IIIIHI detrrmenli alltiferts. Apem de medio tollc, ct ingcas
ulililas adempta eril. Venit iiaque David, ftinlitfir
o l c u m a c Dei suffragio, bomiuis minislcrioungitar.
Cornu ipsi propbcta imposuit : idque purpura? ae
diadctnatis inslar illi fuit. Abiilquc rcgtium consequulus, lorica, a u l clypeo, a u t basia, verum
Dci suffragio, qnod omnia rulnire exccdil, comniuwrosl bas vocee, rade ad Itunc vicum, unus addit, inler- lns; Hic igitur, cum bcllum urgcrei, ac rerum siat^
rwa hunc ei iUam.
turbalus essei, barbarique Judxis imminereni> P
Uims, per pecudttm curam hotninum impcrinm meditohntur.
L n u s , el pwjimam [cccrunt rortnu
(<i) qux uuciius clauduulw docrauL

Qniet viriutn collactanea. Ilic igilur David, eum

juvcnisac puer essct, obscuro patre, lerrai ac pasccndis gregibus operatn navans, urbes el regioncs ac
iuinultus fngiebat, atque in soliiudinc pbilosopbia?
opcrain dabat, nibil cuin bujus viue ncgoiiis commune
babens, veruai ab ineunlc aeiate io quicte, qua: virlulis collaclauca esl, vilam duccns, aique in descnis
locis vclnl iu porlu sedens, per |>ecudiiin curam ca>
lontiu regnura mcdilabatur *. Ilic igitur admodum
juvcnili aeiaie erat, JuventU, ioqiiam, setate, sed cauo
aninid : iicqac xlatis lnamaturiias taiilac virluli nocu-.
inenlum ullum affcrebat; verurn, cum juvenis adraoduin csset, victoriam oblinebal, corporis viribiis,
fed Udci lirmilaie. Ycrum diligcnler animum adverte.
Oporluil aliquando Judais rcgcm creari : quia is qui
primus rex insiitutus fucrat, regno indignus cral.
Millii itaqiic Deus Samuclem ad ipsius palrem Jessx.
Cuin ergo vcnissct Saniuel, adolesceus ille parvits
mter oviumgreges vcrsabatur. Nec vcro adolescenli^
vocabulum subindc|usurparede5ino m nequisaui JIITCiH?m criiuiuelur, aut senem laudet. Neqoe enim canities virlus est: ncc juvcuilis xias viiium. Multi quippe in juvenlule pbilosupbi spccimen cd-reruut : ac
uiulli in senecltile prostrali sunt. Nain ircs pueri iu
ignc eraut, el ilammam exsiinxeruol *(Dan. 5 U ).
Atquc ilem Danicl, duodcciuuim a^latis anQum agcns,
Iconcs in oves couverlil, uon nalura cornn hniuiitata,
scd feritaic (idei freno coniprcssa (Dan. 6. 22 ) :

11

r >

LN PSALMUM L .

,
, . "
',
, ,
.

, \ .
,
, , , , ,
, , .
, , , , ,
, *
',, , "
. "
, ,
,

. * ,
, .
, ,
, ,
; ;
, ,
, .

, ,
, \ . . " .
, ^ ,
, -,
. "
, , . ,
, , ' .
.
, , * ,
, , ,
, ,
, .

, ,
, , ,
,
, '
,
,

. , ,
, *

,
. *
,
.
. [575]
,
, .
, ,
. ,
. , .
,
*. ,
, ,
*

, *. ,
^ ! * , ;

,
,
, .
.
. ,
.
* , ' |
, *
, [| .
, .
.
,
. ,
, . ^ ; "
. ,
,
. , .
. . ,
, . * ,
. *
; ' . , ,
, . ',
; " , * .
,

,
. ; ^ .
. ,
", - ', ,
. ;
; " ,
. "
, , ,
, . "
.
* . , ,
.
,
.
* ;
,
. ; , . , ,

* *~
, , ,
. * , , .
, *

, ^ ; *
. ;
; , , [576]
; . " , * , .
, , ,
. ,
.
, ,
, , *
, .
, ,
,
^
.
. , ,
, . *0
,
*
7

* Fnus .
* Posl unus addit, , .
* deesl in tribus. lidem posl addunt,
. Mox Ires , unus . Paulo
uao* , non male.
*Tres mss. , unus . Infra hnpc,
usque ad , deeranl B C C ab inlerprete lecla fuerant.

Unus , > % ,
. Hunc scqucrcniur, nisi solus esset; nam lcctio c<ttU
non

placet.

SIURM.
, .
,
,
;
\ ; ,
*, ' ,
,
, *
. ( ),
. 0
.
^ , ; ,
;. ,
. , < ;
. *
, , ^ ,
- .
\ ,
: ;
, , '
. ; ,
.

;

.
* , [xh
I

,
.
.
*
! .

,
. ; ; ,
.
; * ,
, e
;
.
, .. , ,
"
. ;
; ', <
; ; ,
,
; ,
, , ' . ;
1577]
. , ,

,
,

,

, #

,
,

.
, .
,
. ; ,
,
, , . ' ,
,
, ,
^ ,
,

Duo rosf.
b Oraues mss. .
Ouatuor mss. . Tijfop
, ; * 6
" , ,
; .
& Quidam ross. . ". ,
ln aiiquot nis. dcest, non m U l e .

, .

. , . ,


, *
,

. "Q *
! !
,

. , , ,
, ,
, ]
*
, , * *
' .
,
. ; *Ereioij
^
* ' ,
, ,
| . ;
, ,
,
,
, ,
. ,
, , ?
, , ,
, , ,
. ; .
,
, ,
.
. ^,
, , . , i
, .
'. , .
, uiy,
. , *>
; , ;
, ' *
;
, **}
, * ,
, [578] , x*|
* *
/. * ' vf
, ' ^,'* . , ,
^ , ; ; 1**1
; ,
. , ;
; ,
, ; " *
. * Ti*
, , , * , ' *
, I *
.
,
, . *?
,
^
,

01

' ^ pro prima [onlu tcaturiavmt^w

Duo ~ , .
* Alii .
\ Alil ei. ila legit inlerpres.
i l.egendum forte .
Quidani , :
. Unus ^*^*
1 Omnes .
k

560

IN PSALMUM L,

fcctos 6Si ul caslra videret, ac barbarum illum, qm

cun it, ftladium ipsins acecpii, 6oqii6 eaput deaeirmclos ad tingulare cerUmea provocabat. Ncc quiscuit. Implctutnqiie esl id quod ail Scriptttra : in
quaro erai, qni prosilire alque egrcdi audcret. Venit
operibus nmnuutn suamm comprehcittns ett peccatw
David, atque arniis fulgeniem, et inioleranda audacia
(P$at. 9, 47). Iieriim invidia iierum litor. Assidtiu
elattun hoslem v i d i i , omncsque melu perlcrritos
quipp6 fontem ofTodio, ut ipeam primam invni^m
( i . Reg. 17. 22). Paslorin bello erat: iicohtra, qui
scatnrigjnem. fiic igitur vir (aiiiiis ac Uim cximius,
rei belbcap aesueverant ne hostrs quideftiToeem ferre
de quo dixit Deus : ltiveni DtividfiliumJetme virum
poterairt: qui autem imer arberes et umbras ac fontecundum eor meum (P$aL 88. 21; Act. 15. 22).
les agere solebal, in ipsius octilis slabat dtcebatque:
subliinR eiicomiain I p3r6picuum virtuUs argu*
Qui$ e$l Mc inckcumckw, aui in Det vbenlii exercUum
meniiini! Dominusejue a i l : inveni David filiumJet$m
frtbrn eenjecit (ibid. v. 26)? Dicant e i : Quaenara
virumtecundumcor mekm. Hi% iiiquam,qui feraseuIKBC tva arrofantia est? Il!e auiem : Non arrogantia,
pcraveral, qui Golinib morie aflfecerat, qui leoneiii
ted fidee est: non superbia , eed pietaie pradilus
slrangularat, qui urstim viceml, qui in adolesccnlia
etim : non lorica inslrucius, sed fide indutus : n<m
senilem prudenliam exliibuerai, qui corpore qnkk w
illius magnitadinem specto scd mctitis inopiam :
parvuts, spiritu aulem magnuser.H, qui iii regia vcslo
noa ingenlem navkn respicio, sed qnod ffiibehiatore moRachorum austei iialem praegiiterat : lavabal efiim
careat. Non eum pertimesco (Dei enim uostis esi),
non margarilis, sed lacryniis pcr eitiguJag ocie*
qunntunifis milliee robustue sit. Nam propter d i lectum siium (Pt<U. f . 7). Nam liajus quidem leiuvinum auxilium quovie homine imbecillief esl hic
poris homines diurno eiiam temnore donniuni: iBe
incirciHHcieni* Quibusnam armfe confidts, David
aiucm etiam noctu in cura et Aoliicitiidiae ernl. Gnr
Non earnalibas, eed spiritualibus. Arma enim no- laodem nocln? Quoniam cum rex 6sset, diurnn
ttr* non sunt carmUa ud smtitualia (2. Cer. iO. 4)
tempore inRumeris ncgoiiia obmebatvr : noclu au.
Quotiam auiem modo, cum nac imbecilliiate tis ? A i
\e\u lamquam in poriu degena, tum solus ciim soi#
niagnus esi Dominos. Exigui momenii arma sunt:
Deo colloqtiebatur, lacrymarnm fonles effundcbal,
sed qui mt imsit, forlis esl. Mare in aridam coiiverleclumque guuro lavabot. Uic igimr vir lanlus, ae
i H , rupes perfregit, elementa iramulatil: multo niaUli virtute pr*ditus, qui Spiritug gratiam atlraxeral,
gis Tirum unum saperabit.
qui in iuvenili aelate senilem in modum S6 cesserai^
4. Vciiii igiltir ad vifros, ailqne: Quid dabtlur viro,
qni c33lorum fornices altigerai, qui ca?le6le oi
qni oapiil ipsi eustuleriifDe pracmtis vcrba facil, non
gratiam consequulus fueral, qui beila confecerai,
tit pramium accipiat, sed uleoe ad fidem additcat.
qui infinilas adversus diabolum palmas obUuuerat,
Quid igitur, fralres? Rursus invidia, rureum Kvor.
posl pudioiiiam et modesiiam, posi ffraviiatem et
Quare, toqoiuni, panca$ illas wicuUu reiiquiai ? Su- honeslalam, poetquam regauin obtinuii, pogiquam
perbiam tuam *c eorau wervertiianm expioralam habesexcenU bella ieliciter gessu, posieaquam naliones
mui. ( i . 1 ^ . 4 7 . 2 8 ) .
diiioni suae eubjecit, posleaquam undeciimque pax
Invhtia invidi pama. ievldia pcrturbalionie affulsit, negligenlior faclus csl, ut diseatis, quanloplena I ignis, qui nulla raiione exsiinguttur! Qtiemadrum bonorum caosa s i i affliclio, el quantoruni malomodwn enim vermia lanam exeat, sic ei intidia eum
rum otiMm. Quando auiem islud ? Meridiano iem|H>r6.
uidem, qei invidct, conlicil: cmn autem , cui iuviPost prandium 6 loro surgens inaiubulabaU Ac fclutiiit
euir> illuslriorem reddii. Id quod eliam in Josepho
vidti multerem nudam, so lavaniem, pulcbram , nc
ci frairibus ejns accidii. Nain qui invidia in eum
forma pcrqiiam eleganii (2. Rta.ii.i).
Sed puldiriaffecli eranf, e liberlate in servkulem rcdigcbanlur :
ludo non est iu culpa, quia pulcnriludo Dei esl donuni.
is auten^ cu\ illi inviderant, rex feil (Gen. 40. ti 42).
Vidit, inqiiam, mlierem lavantem in solario, sttimiMi
Rursnm igimr frairee : N tuperkimn tumn, ac itU
pulcliriladitte prsedilani, xnililis cnjusdam uxoreiiK
cotdk improHtaiem no$wni$ quod videndi belli causa
Vidit, aU|U6 oculo vulncratus eet, ac leluin exccpit.
hnc descmderii. Cur livore atqne invidia stimulali
5. Avdiant euriosi qi alienas formas conleniplanftuni? Sermonem audiertinf, tei boram proeperitnlnf. Audiantqui tneaud speclaCulorum eludio tenoolur.
tem non luierutU. At qutd vir kic saptens ? Subducit
Qtti diciinl: Spectamus quidcm; sed siae delrimeuU.
se ab ipBis , ui vulnus succideret : alque ad atiam
David l;?6ii8 e s i : el tu non 1 ideris? Ille viclus e s i :
eicrcitti* pariem 66 contulit, dixitque : Qaid pnrmii
61 ego lux virluti conOderc qucam? Qui tantam Spiilli tr\l, qui eaput isii ^nripninrii et eum ad regetn
rilita grauam habebal, eprt.ulum excepil: et tti in ;baddiixcruirt. Vidk itaqua regem sedentem, irepidum,
urdi5 ap6Claculia sattciari le negas? Alqui ille scortum
nteiu oonBlefrtaiom^ itHHiicniem : aitque ad a i m :
vidit, sed honestan et padicam feniinnm, id(|U6
Qti^re concWU tnltus domifii tne\ ei in rebus suis
non in theatro, sed d o m i ; lu vero in theairo ccnus^
secundis ac floretilibua aervitmem coiiftieiur? Quie
ubi eliam k>cus ipse animam supplieii ream eflicit :
eei IMC 1 fionoe pefpm, aique ipsi capiit adimam ?
ncc lantum ceriiis, eed tiam atims impura verba , ot
Qnid autem vet ? Quonam medo hec iacturus c s ,
vidcs mereirkias veaies, audisqnc dinboticas CMIein pner pattus sie, IHC a u k m vir tollaior a b
tioires; omnique ex parte feriiur mcng tua : pcraspeadolescentia sua? Ne ea spftcies, qpx in oculorHm
clum nempe, ob ea qaae vides; per atireii), ob ca qure
sensum eadunt, sed qnvt ab anima inlelliganiur: nt audis; per oiracuim, ob ea quai o d o m r i s . Cum tol s i i i i
c o n s i d e r c S i quod cofporis epecie pafvis aim , sed
corruptelac, lol pra3ejpilia , ego cre^tain lc a fera HO
quod ammo magmis. Qworsum auiem bsec ? Diffidit
rapictiduin esse? Num tu sasuin es? num fcrrumf
rcx : qiiapropter jnm Davnl egr6g:ia ma facioora reHomo 6S, commani naiurac imbeciiliiati obnoxius.
ttrte cogitur. Eo puer par$u$ eratH, paMCtns gregm
Ignem leit68, ncc ureris? an istud r a i i o n i coii5enta<
pfMrit toei: tl qmando mmbdt
4nd urms, et rapt>* nemn est? Luccniam Sn foenum poue:ac lum aude
kahl oves ex grege, eqredittoar po$4 io$, il
exirdiebamfttgare quod fcenum exurlur. Quod poi foBitum c&l,
ex ote ip$erum, interficiebuinqne Uonem et ur$um : hoc
et ctiam nalora nostra esl. Vidil igitur eam lavannil hic ttt *Mis k*nan ferarum, qnia ixprobravit aciem tem nudam, (mlchritndine eaplus est, leluui 6xcepil
Bfi viDenth. Ei dixit StriU Duvidi: Vade , Dominut
Vutiiereaffecius eet: niisilad cam. Venil iila, flagiliiiHt
sit tecum ( 1 . He. \1> 5 4 - 5 7 ) . E l dedil 6t slatim perpdravit, libidiscra cxpletit. Jubet eam
arma sua. Vehim tlla David gostare MMI poterat.
dotmim revcrlL llacc auiem eo dico, ac vulneralum
0>are? l*e\\b id min permisU, l nodvs vincerel: iii mcdium profero, uc vos omnes, qni circmn adelatia,
ne arma victorke pariem eiW tindkareni rexvidealis quo pacto ille curetnr. Chirurgn^ enim perque vkloHaw armls suis adscriberet. Aitha Kaqu6
multos babet qui 6C circunistenl trt, quonam paclo
abjlcil ac Hd6 66 'mdnh; nudus egredUur, pieariis Y i r i b u s morbum vincal, pcrspiciant: mullo magis,
lale, tamquani lorica, inslrucius; egreditur pasier.
CIIDI cbirurgus proptiela manum adliibel, oiiincs acnon anfem ir.tlcs; miltil lapidcm, ac non corporis
currere oporlot, ttl, quoiiam pacto fanic a c v c r m i l H M
itaumc iideuf, scd lidci vkil>us vicioriam t u l i l : cuJibeiari dcbcuuiua, iniucaiuur. Gravc pct:caluui :1IUVU
4

SPURIA.

57!

quem injurta aileceral, iiilcreimt. ra?e Iioc ulcus,

expleta esl, perfectum peccatutn. nec medit ux praceto
ingens Tidnus. Pusicaquam igitttr Urias ad belliim
erul. Coiicepii inicrim mulier. Haclcnus id innrilo
profeclus occubuil, ac sialim pccraium, quod oocolincogniftiin lore rex exislimabat. Quamvis eniin prolatum erat, cxsiliit, lum demque Nalhan proplieu ad
pticia esset, lanien tibido lenebras ci prorsus offudcrat.
Davidnn sc conlulit (2. Heg 12. 1. 77.). Expleia
Conocpit igitur mtiiier gravidaque facia e s l : summa
eral libido, perfectuin fla^Hiuiii de mcdio siiblatiis qiii
cderilaie ad rcgem adit, aiique : 0 rex pcrii ( 2 .
injiiriam acceperat. Propbela proplieiain riHSargaii.
Heg. i t . 4 . 5 ). Quid habcs? Ulerum gero. Pcccali
Quamobrem ? Nam cuin David propbela essel, eur
fructas cmanavii: accusalionem hi vulva fero : pec sibiipsi medeiur? Nimirum reluli medici, cum
cati indiciutn c r e v i l : in ine se prodit scelus. Si vir
a?gri sunl, medicis aliis opus habenl, propterea qund
luens vcn^rit, ac vidcrk, quid babebo quod dicam?
Peccatum quantnm $ii malum. Gonsideres ve-morbus aiiem labefaclet: sic eliain boc loco propheia
ille, et bic ileni propbcta. Yeruro ille sanus erat: bie
liin quanttim malum sit pcccalum. Rex mililem
aulem a?ger non quidem in lectulo jucens, veruin ia
tiineL Non eniin quisquam eervus e s l , nisi qui
pcccato drgens. Aiunl iiaque ad eum: E11 Naihan propeccalum admitlit. Diadema gerebal, et probrum
pbcla foris esl. Respondet i)le: Ingrediaiur.
itictuebat. Annon rex es? annon gladii penes le pqNathanis tolerlia in arguendo rege Dumde. Chrittt
leslas esl? Eet ila, inquil: verum grave pcccalum
carncm in cibum, sangumem in potum dal nobis.
perpelravi, 0 peccalum, quod furmidiiiem procreas !
Ingredilur () itaqne propheta. Gernil eum cum in ignominia accusalrix! silenlii occasio. Perlimescn,
genti splendore ac rcgio fastu sedentem, ailque : Litrcmo, qitia me ignominia perfudisii; iulus eccleris
tcm babeo, rex : audi me. 0 singularem medtci
loslem babeo. Si venerit vir nwus, quid dicani. aul
eapieiiliam ! Suinplo ferro ingressus est, ul ulcus setpiid loquar? Praeguantem me offeiidel, viiamqiic
c c t : verum illud a?grolo oslendil, ne curatiooe
niilii eripict, ut quac inlus habeam , qui flagilium
privelur; occullat illud, non sub veste, sed sub conmeum coargual. Gcrnisne mcditaluin naufragiuin ?
fictje narrationis involucro. Sialim enim ingressus,
reniisne quanium malum peccatum? Quid igilur rex?
non dixil, 0 flagiiiose, 0 profane, adulter. 0 carIVccaium peccato cumulat. DNalaiida enim esi IIJCC
niii*x ! apcriam reprebensionem adbibel, nec
iiarraiio. Rediil Urias vir ipsius e bello, et apud resine larva verborum libertate ultlur : verum obiectum
gem ingressus est. Ailque rex ad eiim? Omd est,
fcrrum gerit, ac d i c i l : Liiem habeo, orex, aodi oie.
Uiia? ut se habel rcs bellica? Pulcbre, inquii i l l c :
Quid igitur rex ? Liicm nana. Tuin ilte : Homo quivicimus. Audivii rcx quod miles vicissct, cum ipse
dam eral dives, qui babcbat ovilia ei armcnta roulia;
victus fnissei: quod miles frliciler pugnasset, cum rex
cl boino quidam paupor craf. Duo uomines, Urias el
voluptui succubuissel: quod milos in belio vicloriatn
David. Di&ce larvas verilalem legenlei. Pauper nihil
olMinuissel, cum ipse a peccalo dejeclus ac prosiralus
habcbat pra/ler uvcm unam (nempe uxorera vjihtam)
fuissel; miles victoriam coinmemnrabat: ipse autem
qua3 depane illius comedebat, et de calice bibebai, et
rr.-)B pudore cladcm accepiam rcferre non audcbat.
in sinu illius dormiebat. Yidesne quomodo pauperlas
Viciinus, inqnil ille, ac superioret futinus. Gonsilii
inopia laborabat rex , ac propter cladis acccptx do- amoris causa sil? Nam aptid diviies ingens fastus esi:
apud tenuiores auieni uxor ininislrje el ancillaemiinere
decus belli victoriam non sentiebal. A i l aulem ad
fungiiur : Olium parit, eademque el maier el Duirix
iiiiliiem: Abi domum, balneunique adliibe, ac tuensae
es(. Apud locupleles auteai secus res habei: oam
da opcram, tuaque uxore fruere (2. Reg. i f . 8). Gur
poslcaquam uxor fiiium peperii, furas euui amandat
islud? Ui iflcus obducerel, ac pucr ex ipso cditns esse
alendiim, aique aniorem erga liberos fasius interccnserelur. A l iiisomnis ille oculu9, vuineraii bominis
rumpit. Parii mater, necnuirix efiiciiur. Pudeieiiiai
saluti constilens, id fieri miniinc passus est. Quid iginuiricem effici eain, quoc maler esl. At non ila Chritur ait miles? Qui possim le relinquere ac deliciari?
stus. Nos enim genuil, ac nulricius no^lcr fuit: pro(a) Israeliiicus populus iu bello e s i : dux in acie : arca
foederis Domini in castris : ct ego domum i b o ac pterea ciborum loco carne sua nos pavil ac pocuii
lnxui et deliciis indulgebo (Jbid. v. 11)? Hnec aiebat vice cruore suo nos polavil. llaec igitur ovis in ipsius
sinu dormiebat, amplificala est iragoedia per aioomiles rei gestse ignarus. Regi aulem probro fuif, quod
ris narrationein. Venil percgrinus liomo ad diriieiu
miles e bello redieus ne doinum quidcni suam conspiilium. Quis peregriuus? Libido. U l igilur ipsius caccre voluisset, cum conlra ipse lanlum scclus admieiitatem propheta demonslraret, arle quadam pereissel, ul eliani militem ad uxorem suam adeuudam
cgrinum libidinem appellavil. Neque enin alieuuio
necessilale adigeret, quo bac raiione vulmis euuin
umquam matrimonium violaverat, ncc sceleratis ocuobtegere possel. Abiit itaque rursum miles ad bellum,
lismulierein conspexcral: verum ab hac muliereYulac puer in lucern ediius est. Quid igilur rcx facit ?
neralus castiiatein amisit, et ob exiguam socordiaiii
Gum non possel vulnus oblegerc, ad exercitus duccm
ab boneslale decidii. Veiiii peregrinus boc eit, pe*
scripsil: Pone Uriam ubi forlissiinum proliunt csL
Viuorsum buc? l)t ipse inlerficialur (Ibid. v. 15}. talans ct ferina libido. Venit ad eum peregrinus
venil, inquam, ad divilem illum : et non accepil dc
Atque ipsi banc cpislolam iradit. pctulanleni libigregibus ei amicnlis suis , scd misit ei suinpsil ovetu
dinem 1 in quanlain crudelitateiu illum, alioqtii lenisillain qua: in paupcris sinu dorutiebat el de ntensa
atHium virutn, scelus pcrduxit! ls qui injuriam acceejus coniedebat. Qaid igilur? lra incensus est rex.
pcrat, gladium adversuiri so gesiabat, ac cruoris
Exislimabat enim se alieoam litem dirimcre. Ira inpietiam epistolam ferens abibat. Esi enhn verbonim
CCIISUS esl rex : ac jusiam sentcntiam admodum
ooinpendio aiendum. Quid igitur faclum esl ? Sleiil
clare pronuntiavit. Nequeenim animi propensio erat,
in acie, occisus est. En duo peccaia , aduheriuin et
quaa justiliae labem ferret. Gladio, inquii, morielur:
homicidium. Gaedes adulterii fruclus exslitil.
aique ovetn in quadruplum rcddel (Exod. 22. 1 )
6. Hxc aulem ob peccalores, eosque, qui pliirimo*
PIus quam lex jusseral imperavit. Lex enim furem id
rum scelerum sibi conscii sunl, commemoro, ul hiec
quod surripuit in quadruplum reddere jubel; ipse
audientes salulis suae spem miniuie abjicianl. Scnautein legis lertninos excessil: jubel enim el ipsuw
plnm est enim : iVon occides, non mcechaberis (Exod.
niorte aflici, el damnum iliatum io quadrupluiu re20. 15. 14). Httc aiil^ui duo priinaria praecepla viosiilui. Senlentiam extulit, ac judicium numerisoinnilavit. Naiu adullerium oommisil : ac poslea eum,
bus absolvii. Tum larvam abjicil propheuel a i i :
(a) Qiia3 sequuatur usque ad, indulgebo omissa fuerant, Tu es, rex, qui boc admisisti. 0 sectioneoi, non giaei quidem, ut videlur, per horaueoteleulon, absuntque ab
dio sed brevi redarguiioue doloris sensum ampuunKditis el a maxlma parie Manuscriptoruui. Vetus interpres
lcni! Gum euiin oportebat, fabulam agebat : cuu
liaec legei-at, Biliiusque Gneca phiasi desfitulris vetjrem
intenvreiaUouero unoinis inclasain in sua iusei ucral. Hac
(a) F.odem luedo narratur Oavidis et Nalhaai colioquiuiUj
M i l e m babeulur in Coisliatano : qua? scquumur iu Mami*
iu llouiilia 1L dc IVOitcnUa* Tom. ^
icripu^ quibusdam adiiKxium viliata suot
9

87*

IN PSALMUM L .

57f

. * , .
, .
. ;
; " ,
, , (5

, . '
, ' <\
. .
.
.
; , . ."
. - ! , " *
. , , *
. . , , . '
. \ ; ; . > '
\, \ . "Q
, , ,
! ! - , |5! , >,
. , ; ; , , . ;
, .. "
. ; ^ >^
; ; . . .
. .
. * ( )),
, \ . ,
, ; , ?.5
; * . " ;
, , \
, \ ,
- , * .
, , .
. ,
. , , - . , .
. , +.
, . ,
. .
. , ,
. ; " ) , .
. . .
,
.
. ; \ ; . ."
, ;
, .
. , f?>80*| ,
, \ ; ,
. " [579] , ^ . ,
,
, TJV . ,
, "_
, ,
' . , ,
. ; . ; .
, . ,
.
. ; " . . ,
. " ! , ,
! . .
* , , . ,
. ; , . ,
. , . . '
.
, * , ." ,
, *
-'. - ! " , *
, , ,
, .
. ^
; .'
.

;
. , .
, .
, . ; . ,
;
.
, , .
.
. , '
. ,
. ,
. ; .


. ] \ , ;
;

Alii , .
* Onnes fere .
. Qu sequuntur nsquc nd sequens,
n i s a ruc:an!,ct quldcm, ut vidctur, ..
e

Duo mss. . InCra edll.

. Sedy.ai abest a ms5. pena
omntbns, nec legit inlerp.
e

llic aliudlegisse vidclur Diluus.

SltllllA.

573

; /.
' * .
, , , .
, \ (
*. ,
, *
. ,
, .
. caia ' * , .
;

,
. *
. ,
.

* .
, , -

574
r

. . \
ffolpeG, * , * .
, ' '
, . ,
', * , . ,
:; , . >,
, , (
. ; oCx
, . ,
', , . ;
' &, ; ,
: - , *. ,
> ,
.:': , .
1

.
,
. ,
,
; ,
,
. ,
,
,
,
,
,

.
, ,
, ,
,
, ,
, .
, .
, .

> &

*n '
i.i.
-/
.
- rl + .
\\'
s.\
* . ; .
:
, . [58
5811
^ , ^ . *
, * *
,
*

*
,
. ,
fj , )
. , ,
, ,
; , ,
, .
,
. ',
, . ; \,
, ." ,
,
^^'

| . ,
,
. ,
^ , ^ .
, ,
, .
/*; , , ,
, /
-. , , -

'. . ,
; ; ;
, -
; .
; S/ * \ , ,
/ . ' .
' (; ."
, , cii
, ; r.ur;:i
,
; , , 6
/; \ > ; .
.') ;
. [582] '
,
.(
<
, aJX * xaU
, . .
' , , -, *
, '
, * ;
, ' wv
. )
:, -. \
; ; .
* ;
, .
; > * : ;
. , ,
/
\ , \ ^, ; ;
, , ,
,
. .
,
, , \ '>
,
* " . \
, * , ^
,
, , * Mk

, .
, 4>4
, ;
. . ,
.
. ,
* ' ,
.
, dUf( tl .

1

41

Alii . , Cl ii*
logerat inierp. Sed eodem recidit sententia.
Alii . 1 xw
.
c

Sic omnes pene mss. et sic Icgil inlerpr. Ediil .

alii .
* Tresmss. ) .

 I S A L M I M L .

>73

dat, vemni accuraliore sludio saluiem soaro in portu

auleni coargiiendus ill; fuil, stathn feriit, alque ulciis
conslilual. Volo igiiur illud palam facero, quod hm
^lieculil : sicul liftiid magnum dolorem efDceret : T u
sanatus eit, melior seipsoae poenlior ct robustior
e, rcx. Quid igiUir ille ? Peceavi Domino ( 2 . Reg.
effectus. Cur igitur rursum posi banc concuplscen
12. 13 ). Videsne eliaui in morbo generosi animi intiam in aliud pcccatum inudk? Rursum belluin,
dolum? Non enim dixit ad etim : miser et infclix,
rurstim peccatum, rursum pugnn, nirsum vicloria.
unde progressus, aul qua re fretus i u audacler inRursum eum i n m i t concupiscentia : rursum bellum
gm*us es, atqoe arrogantia el faslu turgtdus, regem
in^lructmn est, bellumgravo, aique exerciius inacie
iiaqae adeo aperle coargoere aiquc insectari sustines ! Verum qaid ail rex? Peccavt Domino. Quid i g i - slelerunl. Fons in locis iilie eral. Cumquc acerritur prophet* ? Eiiam Dominug abstulit peccatum tuum mum bcllum gerereiur. David hunc vidit, atque gravissiroa siii afTec&us eat : bibere iiaque optavit
(Ibid.). Celer pcBnilcnlia; celeriorvenia. Dietu prior,
(2. Reg 23. i 5 . *qq>). Rursura concupisceutia al
inqtiil ille, iniqmtaUB tua$ ttl juaificeri* (l$ai. 43.
uon probibiU : tunc cnim corporis, nunc autem
26 ). Per opera peccasii, per verba te poeniicat.
aqux. Bibere enim appctebal, ac sili conilagrabal :
7. Hxc eo commemoro, ut audiant peccatores, et
CBpi(que diccrc. Sili enccor. Quidam igiiur ei obsequi in peccau lapsi tunt, ac de sua salute non dcqui cupientPS abicrunl, ipsique aquam in sanguine
sperenl. Pecc*i\ inquil, Domino. A l ille : Etiam Dominns ebttulit peaalum luum. Tu quidcm d i i i t i i , Gla- s<io attulerunt, ac pcr medios bosies aquam porla
n i n l . Tunc agnovii rex quiduam fecissel, ucmpe quod
dio inieribit: at ego dico, Non morieril. Yides quoin bcllo illu sitim suam non compreseissel. Ecquid
nam pacto Deus propbeue sententiam rescidil ? Dic
fn vrior imquUaies lua$ : uijmiificmt
( /. 43. 26). fecit? Sumplam aquam non bibii, veruui Deo libavii.
Non enim aqua erat, sed sanguis, si naltiram,
Sed ad iniitum recurramus. Ptalmus Davidis cum ingre$s*t eti ad eum Nalhan propheta. Hic demonslra* sed mililum illorum voluniatem species. Videsne
igitur quo pnclo a priore concupisceniia eruditus
tur ipsius candor ac venia. En igitur rationem, qua
pmdenlior in poslerum factus sii? Nam qui corpo
curatus est; didictsli, qnodnam pbannacum acceperum cupidiiale |rius flagraverat, aquani jam
r i i . Cuin atiiem Deus jtisliAcat, quis eat qui condemnet (flom. 8. 33 34)? Non eniiu d i x i l : Etfo ignosco : appeiebal: imo appeiebai quidem , ecd appeiilioncm
verum, Oominns abstutit peccaium tuum. Ulcus absci- frangebat. Neque eniui dico etim a ooncupisccnlia
alicnum, sed sapieiiltae ope concupiecenlia supcriodit, vulnus saiiavil. Non moricris, iit^uil. Atque hig
reni so piu-buit, noc aquam degustavit.
verbis liabitis receseil. Jam igilur liujus quo(|ue can8. Haicadmoneo propicr eos qui libidiuidedhi sunt.
dorem aniinique curatiouem osteudere copio , quam~
Scorlum adamasli? btuprom adinisisli? pcpoitcnque peccati veuiam acceperit, et quam criminis relianiagtrc cupis? Ne comroillas ut peccalum pcccalo
iuissionem invetierit. Nam cum Urias e bcllo voiiiaadjungas, uec dicas : Quomodo poseum ascorimuine
RCI , ac Tictoriam regi nanliaeset, rexque cupiens ei
abslincre? Ego (ibi expono qua ralione id pmsis.
incognituin esse, quod ipeiue uxorem adultcrio conArdes concupiscenlia? A l uxoreni babes, eisi
taminaeset, lamo siudio in hoc incumbebat, ut adhabes ,accipc, ut voluptaiem cum securiialeconjunmigsura scefus occultaret, ut eliam csedem aduiierio
clam babcas. At cupidiiali dominari nequeo. i\xe
copularel: ai postea per poenitcntiam philosoplius
verba ab animi socordia inaiiant. Nam cum alinm
exstiiii. Qui prius flagiiium suuin obtegere nitebaiur,
tibi in mediuin protulero, qui, cum uxorem liaa4 poenitenliam venit, et post veniam a Deo concesbeat, caaiitatem servet, nuain excusationem aut qiiam
fain, po*l advtnuim prophctaB, ac sermonem hunc,
veniam habere queae? illc In mari naufragium non
Dommui abtlulil peccalum tuum non morknt,
palilur, ct tu in porlu lapsitm subis ? Uxorem babes,
tmodo jam acelut non occollal, verom eliam omnibus
elscoriari, imo eliam adulterium perpelra&ti? E l
nalionibtis conspicuum facit, ac Paalmuni couscribil,
qua ralione, ii:quis boc vulnue euperabo? Fniere
quo nimirum poctefi ouoque inielligant, quanlani
oxoretua. Fiuar uxore mca ? Maxime. AuimadTcrtc
tragoediam excitel libldo. Pusteaquam enim vetiil
quid dicat bcalus Paulus : Propter fornicaiionem
poenileniia, scrmonis libertaiem secum adveiit. Ego,
unutquisaue uxorem siiam habeat, et unaquaque virum
mquil, salutem consequulus aum : quin igilur alii
quoque per narraiioneni meam saluicm icein conse- snum. Mulier corporis tui polettatem non habet, sed
vir : siniiliter vir tion habel potestaiem sui corporis, sed
quantur ? Deus mihi rentom dedit. Propicrea hxc
mulier (1. (V>r. 7. 2. 4 ) . Quamobrem, cum le accivescribo, iii eiiam alii vulnus meum ac remtdiuin
r i i inerelrix, boc verbimi cogila, et dic : Vir corpoexploraium babeanl. Infaraiam miuime vereor, qtiia
salolig meae capiditaie leneor. Sic eliam Paulns fa- ris tui poleslatem non habei, sed mulier: ac veibum
istud in corde (uo conscribe, atque iis ad scorluiii
<:it, dum peccata quae ipsi remissa fueranl, divulgat,
aiiqiie : Graiia* ago qui me cmforlavU Chriilo, guia verbis utere : Quid me vocas ? corpus non esi meuni,
scd uxoris meai : id quod alicnum esl, proderc <>&
we fidtlem esu duxil, avi priu$ bUuphemu erum, ei
audco. Ipsiug dolein iniminucre, aut ea, quae ad c;iu
fenequutor, el contumeliosui ( I Tim. 1. 12) , uunc
speclani, consumere ncqueo, ei corpus meum, quo
/idelein duxil. Propterea meipsum iraduco, ut si quis
in ipsiiis potestaie es*, contamiuare audeam ? Quouariv
intoleraiida quadam biaspliemia laboret, lamen salupaoio? Id plane ne<|ueo. Dic scorto : Quid me vocasf
lia spem sibi superesse vuleal. Tu quoquo, David ,
iionad corpiisinouni accedes: ncque euim illud mei j u posieaquam adullerium ac casdem admisisii, venkinirisest, scd alieni. Nuro meretricis corpu^ esl ? Ego nieqiie a Deo accepisli, teipsam traducis? Cerie, inquil,
reiriciscorpus baud accip : boc ad uxorem meam |>crul si qtiif adullcr ei bomicida eit, discat qua raiione
nei. Chrisiutn Urne, ac dic: Corpus nostrum membinii
Kdulem coasequi possil. Propierea peccatnm depoCbrihUesi(I. Cr. 6 . io). Audiantliocethmreinmu,ac
suil, ac poemlantiam sugcepit. Hnc igitur soium est
cogittMtt quoiiam illaa Cbrisius Tocivit, ccrle in saiiqtiod qtueriltir, nempe quod otnnibut perapicuum feclilicalionem , ae dicnm : Muiier corporit $ui poletlacil se curaluui fuisse. Num aliud quidpiam ? Eliam
lem non habet, sed maritus. Gogila Pauli sapienliam et
aliiid : qiio auteui inodo, jain expoao. Uuemadin>quidnam dicat. Quia mulii cnniinenlisc siudont, el?
duin eniin audisii poeiiilenliam ma^nam veniam obtiboneslas et pudicts uxores babent, ac prater earnutr
nerc, magiuiw|ue acmuliam iiduciam nobis afferre:
volunlatem coniineniiam coluut, eorumque phibisosic illud quoque vos cognilum habere necease esl
pliia adullerii causam afiert, proinde a i t : Uiiusquis*
qiiod is eiiam, qui muUis sceteribus involiUug csl
que uxorc sua frualur. Nec pudore suflfundilur, verui
ingenli dedecoie perfundilur, nec salis sibi esse ducit
ingredilur, ac nociu et diu in lcclo scdcl, ac niari
poeniieuiia duci, verum etiam metuti ac iremil, ne
ttnn et uxorein reliiiet, sicque coe inler ae copulal^
in eadem rursam prolabator. Iflud igilur demonatqite alla vocc clanial : Nolite fraudare itimcem, ttisb
strare animus esi, hunc Psalmum non modo peccanex consenin ( I . Cor. 7. 3 ) . Coulincnlix aiiidcs, ncc
tein indicarc, sed eiiani poeniieniem. Alque boc cum lu.iritu soumuui capere vis, nec il!c ic froiiur f
bi&dico, ul tte a
l
pcemteniiaiu sibiipsi confi*
t

u i s

w s l

5W

SPIRIA*

B7S

mens slabilif mancil: conculiuntur c< rp<ira, *td kuri*

Abscedit jaiti etpectal : ac ileluteps illiiis peccatiim
iraiiquiila sit. Perspicilc igitur. ac diligenler aniroan
conlinentke luic adscribilnr. Saiius esl, ut tecmn iHe
ad ea qu:c dicam , atlendite. ] Vidisiis heri regein ei
qiiam cwm scorlo dormial. Quin te fruatur, minime
pnpbeiam puguamcm, cadcntem , rcsurgciileui, tinprohibittim csi; neanlem illa , ipsi imerdtcium csl.
ceiiicm, coronaluin, pra-dicaluin.
Si tecnm dormial, uuUuin crimen e s l : si cum illa,
meinbra lua pcrdidisti. lla Pankia in viri atquc uioVulnerum remedium $pe$ talutU est. YidisUipe
ris tccio sedet, acchniat, Nolite fraudare invictm, nisi
caitim accedetts, ac per paeiiiieiiiiam jngulaium. Pecex contentu. Propterea viruin acccpisti, proplerca catuin eniiti lainqHant ursns impeltiin fccil, aique
uxorcm lu, quoquc acrepisti, ut pudkitiain culaiis.
Ciini proslravil: veruni iugressaest p<B!iiletiiia,eaittqite
4'npis a libidine lc abslincre? Hoc viro quoqne luo
a lapsii re\ocavii. Vnlnenini eciliccl rcraedium
persuade, ut duplex corona sit, nempe pudicitia ei
salulis erat. YidUlis quomodo propheta ingrederecopcordia: ut non pudicilia el pugna sit, ut non
lur, ac propbetam coargucrei. YidislU regein sapieo*
pax c l bellum. Nnin cum lu conliiicntkc sludcs, ille
ler reprcheHsionem ferenlcin, seclionem excipieuiem,
atitem libidinc flugrat, velai porro Paulus, nc quis
aTque ila sanie libenanm. Yidisiis etucemwn Doraiiii
tcorlciiir ( i . Cor. 6.18 ) , statim ille perlurbalur, ac
benigniialem , ac mortimm ad vilant revocaniein.
vditt fluctibus qutbtisdam agitaltir. NoliU fraudare Yidislis cnm dicenlem : Peccavi Domino : rursumqoe
incicem, nisi excontemu. Ubi enim pax est, iilic bonaprnpheiam : Etiam Dominut absiulit peccalum tm
oninia s u n l : ubi pax est, ctiam pudicilia gnlendcl:
(2. Rcg. 12. 13L Gompendiosa tonfrssio, sed coia*
iibi concordia esl,continenlia coronaiiir : ubi aulcm
pcndiostor niediciua et toorbi depulsio. Per open
bellum cst, pudicilia succidilur. Nolite iiaque frau- peccaverat pcr verba coife>su est. Annuil Dens, at
dare invicem, nisi (orte ex couieinu. Siquidem Paiilu*,
vulnus de medio sublaluni est, rediiique sanilas. Ai
orbis terrarum pronubus qiicmlibet promibuni suid sibi gaiis esse duxit propbela, venim posl fcporal. Eaque de causa dicere veretur : Honora- prehcnsionem, post correclionem et sanauonem, (Mbl
bile contmbium in onmibus et tortiiimmaculatus (Hcbr.
yerboruin prolationem, po*l vuUierum curalioiiein,
13. 4). Nameiiam ipsius Doniinus nupliis iuterluil,
iu lioc argumentum P&aliuuin scripsit, ut ipsitts caUprusentiai|uc sna eas coboneslavil, ac inunera obluuiilas poslcris mcdicina iierel, ejusque iiaufmgiaoi
lii. Elenim aqiiam in viuuin commutavil. Curre i l a ipsis porlus exsislcrei, al(juc per ea, qnac ipse passus
que quantum voles : ciiin anlem dcfaligams fueris,
fuerai ac ganiialem receperat a l i i , qui in eiiiudeia
oncubilus remediuni accipe, ne lentct vos satanas.
iuurbuiii incidisseut, eodem iucdicinae alque cunu>ttis
Unutquisqne igitur uxorem suam habeat (1. Cor.gonere
7.2). fruercuiur. Quisnam igilur esl hic f&alaius,
Tria enim ha-c sunl, virginitas, itialriiiionium, forniui qux ipsius inscripiio? Audiamus quacso, diligetcatio : malriinonium locum medium tenei, foniicaler. Infinem, ptaimus Davidis. {a) [lnscriptio ipsa,
quotlnam bujus Psalmi argunientuni s i l , pers|ice
110 inliinum, virginilas summum. Yirghiitas coronam
baliet, mairimoniiim laiidciii mediocrera , fornicalio
nobis tradit: quiu ipsa quoque Psalmi verba senlculia
IHBnain et Cmciatum. Vide ilaque quomodo le
piufundiUitcm salis iiidicanl. lllud lamen scire alii(Oniincas, atqne an corporis imbecillitatem lerre
pet, Psalmum -bunc eiiam futurarum rerum pra-didioqueas : neque in animum iuducas supra moduio
netii coiittnere. Unde eiiam, In (inem, inscriptnsest.
a cendcre, ne supia inoduin descendas. Sicut eniin
Quibus verbia iliud indicalttr, propbeiiam liauc fiaea
is qui uriiialurus est, eo usque in aquaiu ingrcdiiur,
habiiurain essc. Nec vero quiejuam dubilei, au m111 quaiuum egrcdi poiest, ac quando ingredilur, illud
gnus David eo tempore, quo iu poeniteotia versakatur,
cngiiat, qtianium egredi oiK>rieal, iia el lu, quaulum
propbetica gralia donalus s i i . Naro isttid per alKa
frrreaueas, lecuui repula : ue alioqui practer raoeiiam Psalmos, in quibus coiifessionem emiuit, perdiim desceiidas. Pre bis omnibus rebus Chrislo graspici poiest.j Nain cum in aliis, tum in boc quoque
fias agaimis. quoniam ipsi gloria el iinperium cuin
Psalmo perspicue nos illud docuil, quod Spiriw
Palrc et Spiriiu sancio, uunc etsemper, et in sxcula
graiia minime orbalus esset. 13. Spiritum enim i
e.fCtilorum. Ainen.
bonum, inquit, ne aaferat me. [Neque enim peiiilBl
sibi pra;bereUjr sed ue aufei rclur. lllu iiaquc illuaii'
tjusdem in ea qnce supertunt ex quniguagcsimo Psatuaius ac fore progpiciens, ut populus, qui ipsitf im*
mo, ei de pceniteniia.
peiiosuberai, laberetur, ac quibusnam ob ea snppuciis pleclerelur : atquc capiiviiaie oppressus in ily\ . Ilcsiernse mensa roliquias () voSis bodicrno
loiiiam migr.irel, Psalinuin bunc coiiscripsit, lum
dio rcddcre voio: vemm cum reliquias c l mcnsam
vulncribus suis medictnam afferret, lum ul conscuaudis, canssiinc, cave sensibilc quidquaiu stispiccris.
laueum pliarmacum populahbus suis couficcrei]5
Non etiim cnrnes in frusla sciudiiiius, scd spiriluata
Miserere mei, Deus, tecundum magnam miterico
scnsa prailKiinus. Non vinum merum effundimus, scd
luam: et secundum multiludinem nuieratiomm tua
sermoiieni aniniis vcslris insiillainus. Nam in mensa
dde inxquUultm meaw. [Et diviuissifii Oavidi, etcascnsibili si carues uno aul allcro die asserventur, corpiivo populo, et c i s , qui aptid uos male aOecti sunt,
riiinpumur c l intereunl : in animi aiiiein sensis, si
bu*c verba conveniunt. Nam ingemia vulnera coaieiiloiuin annum permaneant, florem suum atque odoris
laueis pbarniacis opus babent. Quainobreni diin
suavilaiem reudiint. Maiiseriuil carnes, ac lcni|ore
magnus David supjdex erai, ul tota in sc misoieorda
corrupioc S4inl *. manseruul sensa, fragrantiam suam
eirundahir,alqiie universus misehcordiarumfbnspeciMimquam rcddcrc inlcrmiuiini. Si quis carues coincaii vestigia obiilcret. Meriio auieiii iiiiqiiilaiem ddiederit, in cc.rrcplioiicm a b i l : si quis sensa, ad incorclum vocat : dupliccm quippe legis iransgresgioneui
rupiioncm dcducilur. Si quis carues comederit, mulbabel.] Dele miquitatem meum. Audisli propbeiain ilittim foelorcm eruclal: s\ quis sensa odorem suaviialis
cemeui: Eiiam Dominus abslulit peccaium tnm: quiu
liabeii(ia mullam virlulem eruclat, ac proxiinum voigiiur amptiiis ptiscis? Maneo, mquil, in gratjan
lupiaio allicit. Idco propbeia , quia ejusinodi cibos
actione, muneo in divinae laudis pr;edicalionc SbU*
comederat, dicebai: Eructavit cor meum verbum bolum est peccaium meiim, ct eliam lolli cic;unceDiciUUIH (Psat. 34. 2). (b) [Rursum fluctus exciianlur, sed
pio: sublaium est ulcus, al eliam pnlchriuniioeiu
() Hoc r.hrjsostoraus principio utitur Homil. 22 Gcne- jnesm recipere cupio.
siiu . IY, eadeiD pene senieutia, licet paucioribi:: hic
2 . Dei misericordia peccantium portus.hccM V
vcro quisquis sit scriptur muliiiudine verborum rodundar.
siniili quoque luodo ordirur Chrysostomus Homil. 32 et 05
iu denesiin.
Sic Tbeodoreius, r-Mite. Morelli e l Savilii '
(b) Qua? uncinls clauduntur, desunt in colbert. nm. 49.
mi uffeclum.
Scd cuni in aliis oiumno Oxiicibus habemlur, ipsa reliaui* S
pcregriiw ct aJ serioin non pcrtineutia vklean(a) Quaj bic ct iii ra liac pos:enorc primi tw^
tur, id quvd aidniadverlil AlJeaus in uotis saviui.
parie uaciitis ciaudualur, suijt lboodoruti 4t<J verinim.
t

ni44

11

575

PS.VLMUM l i .

, , .
; ,
, *
, .
" , , , ,
, . ,
. ,
, *
, ,
.
,
al .
,
. > *
, .
,
, \ .
olvov . *
, ,
. "

. * , ,
. , , .
, ,
.
, ,
' ,
." ^,
,
,
[58J , ,
.
,
, ,
, . .
1

'.

, , .
, .
,
.
,
, ,
. , *
,
. ,
, .
,
,
, .
,
. , '
* , " . ,
.
, , , , , .
.
, , *
, . ,
.
.
, , .
, .
, * \
- .
,

Duo .
k

Alii .

. ? .
. ,
, , .
' ,
, ,
, ,
, ,
, , .
,
; , ,
.

.
,
* ,
, .
,
[54] .
, *
, .] _
,
^
. , ,

* . [ * .
,
' ,
, , ,
, ,
. \
. ,

. [ , ,
.
.
^ ,

. * /
.

. " *
. ;
, . )
,
^ , '. , .
,
, ,
.
. , ,
,
.
, \.
|] ,
, , ,
,),
, , )* ,
. $
,
, , .

,

,
.
; .
; , * ,
, . *,
.
.
. ; , ,
9

Hec vetba usque ad *, desunl

i o Colb. Vidciit noUtta ad textum Latbtuin.

EDIT.

* Alti .

.77

57$

SrUHiA.

; " , ;
, ; Tbv
. *
, , , f/
;10\ .
, , ;
; , ; . ; . ;
, hr . "
! , ,
,
, [585] ,
,
, ,
* ,
,
;
, ', ,
; .
, .
* , .
, , ,
, , "
, . ;
,
" , . *
, ,
, ' ,
, , , , >, * \
', ,
, .
. ,
* .
] , , .
/ . "
> , ,
* ,
, ,
. .
; " ,
. , , .
, ; ,
, .
,
, *.
* . ,
. , . ,
, .
,
.
.
. , ,
. ;
. ' ; . ' ;
. ' ; . ' ;
.
\ " I
, .

, '

ixi?, ; h v r o
. ; .
; . " ;
. ; $.
; .\
, \
,
, <
, *
,
, * ^
, >
,*
, *
, [586] . ; ;
; ; ??u ; ,
, , . ;
. xx:i. ; ;
, . ^
, . " ; . >
; . WVS/K
, **
*
. 5?
, " ,
, .
, , ,^*
, . ' ;: ;
. . Tawiw
, . ;
. ;
. ; ;^
. " ; . Mixpi 4 '
; ^
; . **;
. ; . '
; . ,
, ' , i u W
,
, . w - W f
' .
, ; , **
; , . , ^
, . afm
. atpctt^ ^
; 0*
, *
, . |.
, , ^
. '
, *
; , ; */**
, . ^ ! ;
; , * * ? ^
, , J ^**ty*L.
, . ? * . / J .
, ^
, *
, . ;
. . ; MnpW ^

Da

Alii Oeov
.

*^"*

577

IN PSAI

tiir , atque a i t : Mittrert mei, Deu. Viue suae recie

qujsitionh cxperlem. Biterere mei Deus, $eeuudum
fecta nan commemorat, aed Doinini bcnigititaiem, ad
megn*m iw*tricotdimn tuam. Dixisli magnara : dic
nitarieordiam confugtens, eomrmmem onmium , qui
quaniam t Neecio : quod magna sit scio : ai eam mepetearunt, portuai. Mi$eren mei Devs. Nam miseritiri a<* comprchendoie nequeo. M.igniludinis modum
cordia lua ineffabilis esi, nec ullts verbis explicari poi^iioro : meiis eani non percipit, lingua mu explicai.
fi sl : omiiem enim sermonii vim excedit, Eienim
\idoo ingeiilem mieericordiaj frucUnn. Migieniin i n r.n e| peocatori eolatium esi, el justo ingene sccuHlas,
gons ipiu magniiudo essol, paiici ad salqtem perveNeque euim peeealurcs durataxai miicricordia saliH
nisgem, Hanc mi*qric<>rdiani ipsius quoquo Filius
\cm ceitsequtrolur, sed etiam Jwsti fmserjcordia muiiidirau Yeniona enim salulem omnibns per miserifttiinttir. Aujue ut inlelligas ju&lo misorioordise pra>
eordiam dedil, Mmrere m*j,
porlus sine fluciisidio iiiniri, audi quid Clirlsitis dlcat Peiro, colurrmat
lws ae iranauillilaii$ plenus. Magmis pervaioruiii
itli et basi, ac propterea Peiro appellato , qqia saxea
rueomm tumuiuis est; sed iugoiu benifnitatis Domiui
flde. pr&dilus e r a i ; Simon, Sime*, swpe txpeihii /<? mei securitas, Uomo fueinf e ^ l : boe iniscricordia;
tukmaM, ul cnbrtrti lt, velul triiicum; ego autcm orati esi. |n virgincara vulvam venii: boc benignaaiis esu
pro /#, i non defkiatfidesim (Luc. W , 51). Vi&sne Faciuni esl id quod ipse eras, ul quod oe craselHqiiamodo oliam jusii misericoraia indigeant, at lum
ciaris: boc rursum miftericordian. E l cwm vcnissci,
ex peccalorihus jusli liam, lum jiisit elTocti juaii ma^
quo&ftam aiaiim m a v i i ? Magos. Quem aulem
Beaut? Nam ei Apostolusper mlscricordiam Doi effcillos? Pul)licanum, Poft httito 1 Meretrieom. Post i l etus e$l lalis. Gra/ww, inquit, ^ t, ow me confQrialam? Latronem, Post eum, querw? Blaspbemuin.
wil, Chmto, quia fideiem m exhtimvtt, ptne** in mi3. Exvmpla pmmmdai in uiroqiu Testamenio. Diankterio, atii pHw r<iw btotphemu* et per^equutor boli vigilaniiq. Raiio non qumrenda cum De$ operawHum*imu$ ( i , 7 U H . i . 11.43).Quonam igUur modasa- tur. 0 rea novas ei inaudilasl Primiiia vocaUonis
lulem adeptus es ? S*d, inquil, propler koc mmkOr&iem ii (tuDl qtii peccali lyrannjdcm tenebanU Qtiia lerracotutquutut sum (lbid.v. 16), Viden'hunequoqiie per rum mgolia misero in statu erani; alii enini ab iminisarieordiam saluie donalum Ecclesiam inseelabautr
pleUtis lyrannide opprimebaniur, alH ip Judaisiuo
ac pervae&abai (Act. 8. 3), vincas eveltebat, lupuro se
e| saluiis dcsperalioiie a peccaio tenebantur; propierpraebehaL Proplielias kgebat, et propboias vtolabal,
ea cum veiiissei primitias eoruin, qui peccaverant,
Lepis palriic defensQr proplielas legebat, el eum
staiiin vocavit, y i nequis pngiea saluiein siiam dequi a propjieijs jmnuniiabaiur ignorabat. Quomodo
spond^rcl. Impiua es? Magaa menle lU>i propdnc,
ergo miaericordiaro consequutus esl? Saule $aule
Ruplor cs? Publicanum cogiia. lir.purus es? Merclriquid we per$eqnerk (AeU 9. 4)? 0 benigmUteiB Do- ccm reputa. Sicarins es? Latronciu cogiia. luiquus
mini 1 (|uoufique deacendk lieys liomini a i i : Quid
e> ? |q menlem (ibi veniat Paulua, qui prius b!aspheme peneqneri* ? Palrem suuin iMiatur; nam eliam muu erat, posiea apostoJus; prius persequutor, pasica
ille Hcbrirorum popuio a i l : Pojmie meu* ^ qw4 feci evangelUu; prius aduUer postea prouubus; prius
tibi, aut quid lani lc, quid moU*tu$ f*i tibi, rewande ziiauiuqj, posiea triticum ; prius lupus, poslea paslor;
miAt (Mkh,&. 5)? EUpsiusFibus ad Saulamaii: $auh
priu pUimbuni, posiea aurum; prias piiala, posica
Saule, qaid me pertequem {Ac(. 9. 5) ? Quid igilur i|le? gul>eriialor; priu& Eeclcsiaiu diripiens, poslea EcclcQuis f$ Deminel Suiim doniinatioi^m oooressusesi.
s i x curam suscipiens; prins vincas ex&cindoQS, posiea
Vidisli aniroi prubitatem. Quis e* Dom\w ? Kgp iam
cas planlans; prius. everieqs, posica exJesu$ Na*arewt$ quem lu per*equeri$* Doiuini sa-sirueus. Vidisli sitigularem iinprobilalcm 7 vidislt floi>U)iitiam l Uur pon d i x i l : Ego sum Dei Filius. ogo rcjiiem virlulem? vidisli servi conluinaciani ? vidisli
Verbmn in principio, ego siim qui ad doxlraiu Pairis
rursum Domini benigniiatem ? Ne mibi dicas Blasphescdeo, ego sum qui iu forma Dei exsisio, ego smn qui
mus siim ne mibi dicas, Pcrscqutitor sum impurag
cclum extendt, ego sum qui ierram eonsubilivi, ego
sum. Ilabes maium horuui excmpla. Ad quem volos
sum qui mare i-xpaodi, ego &um qw aw^elos procreavi,
portuui coiifuge. Yis in N<v., vis in Vclcri Teslaego sum qui ubique adsttm, atque oninia implei*, ego
roenio? In Novo Paukim habes, in Vebri Uavidcm.
sum qui ex Paire aute sxcula genUiis sum? Cur, IDNe tcr^iversefis, ne euw kiris. Peccasii? Pcenitomiam
quain, el augusla isla, et magita c l subliniia d i - ace. Millies peccasti? MiMies pniientiau age. Hac
xit, 6ed,Egv sum Jem Natarenu* ex iufiina civivaie?
pharmaca subindc adbibeo, ae luiporeoi reprimo. Nou
Nenpe quia eiun persequuior igporabal, ^ n i si eum
euim ie fugit, quanu sil in peccatorum conscientia
n o ^ , non persequereiur. ignorabai quod ex Paire
dejcciio, qitanla desperatio. Stat in procinciu diabogenUus fuissei: quod amem ex Naxarei exsiiU^et,
lus ensera acuer^s, atque bis verbis utens: Toiam
comperlum Uabcbat. Si ergo ad e\m duissei: Ega
tuam juventuiem dedecore aflecisti, loium yiix. Ui;e
Filiue Dei sum, ego Vorbum illud quod ia pripcipio
tenipus perdidisti. Prius tcortalor eras, poslea rapuierat, ei euod calunt fecU, dicere pokiuisse^ AUus esl
sli ac SIIUUI alteri detraxisti, perjuho ei bUspbenii*
itle, et alina quem persequor- Inlellexisiia quid dixcte obstrioxisti. Quscnam libi saluiis spcs esse qucal?
riin ? Si magea Ula el exculsa loquulus fuisset respon^
Acium esi de le. Nibil aliud supcrest quam ui prx*
dere poiuisaet: AJIUU ille e^t, ac nou crucilixu Le.
senli aalleoi viia fruaris. llacc diaboli verba suut. A l
U l ftutem intelligerei se persequi eum qui carnem inmca conlraria. Periisii ? A l saiuleui cousequi poies.
dutjral, qul servi formana sumpserai, qui nobUcum
Scortatuses? At pudiciliae sludcro polcs. Adulteriuni
ycr&nlus Tueral, qui in crueem actys fuei a|, qui moradroisisii ? A l salulexn obtinere poiee. Cecidisti? A^
tem oppetteral, qui septihus fuorai, qui reeurrexerat,
rcsurgere peles. Exigua poeniieniia tua esi? A i maqni ex ioleriori loco orlus fuerat; idcirco a i l : Ug* gna Domini beniguiias. Cadem perj>etrasii ? At l e
mm J***9 NatQretm, quem tu pertequerii (Acl. 9. 5), poiiiiteal. Sumn alieri ademisii? At meliorcm mcnqttein idisli. qiiei nosii, qui tecum Tcrsaiua est*
lem iudtie. AduUcrio le devinxisii? A l ab eo te rIdeoque dojnwaiioo^m staiim confessus c*l. Niuurum
move. Saucialus es? At medtcipam admilie. Uuamdiu
DomioAie co usqoe se dimUit, quousque aervus ascen^
spiras, eiiam in exiremo die, eiiam in Iccto, si illic
dere jmteret: et propter boc iniserkQrdiaw conse- jaceas, eliamsi auimam agas, ac jamjjnm es boc (beaqiiulus est. Miserete wei, Qem tecundum magnam iro, atquc ex hac \ ita cxcessurus sis, lamen poenrWHerUwrdHitH ttiam, Chanansea quoque ad isluin por- teuuam age. Temporis angustia non cobibei Dci be*
iom COfiiugU : Uiser&re mei : filia w$a mal* dctmo- nigniialem. Ne mibt dicas, Qui istud ei qtionam pam$ torqueiwt (Matth. 15.2$), \)lu enim miscricordia,
cio ? Ulceribus scaico, vulneribus plcnus sain : a
aulla perquisitiQ : ubi iui*erityirdta judic.es DOA seexiremo vilx-die conftleri possiim? Tu vero poiet, ct
deni, in salutem minime inquirilur: ubi iniaericordia
omnino poUs.Ora, eleemosynam er<p, intestamento
esi, eKcutaMooem aflerre nibil nbcea^e esi. Miserittio pauperibus auqtiid relinque. Tu illuc abacedls, c l
cordiao) dumlaxal quyero.Cw a me raiiones postulas?
opus luunx manet. Nec vero bocrcticorum seuientian
MiseriOMrdiam dmnUiai peio, ac wluiem omnis permibi in medium adferas Ne mihi dicas : Qnomodo
t

SPURIA.

*7*

nuHa cogitalione comprehcndS possil, mfniemque exftalulein adipiscar ? um Peus operalur, rationes ne
ccdat, ac rationem superet: rcrum cliamsi ea lalis
expoaras : cum ille c urai, nc spem abjictas. Slal meeil, parles lainen etiam noslras desiderat, ne liotnines
dicussecans, ac sexcenia pliarmaca adbibcns; nec
misericordiam consequuti, fiant inuiiles. AUende
ats : Qtio pacto me curas? vcrura a r l i ie submiliis.
qnid dicarn. Deus misericordiam itnperlii: al noa id
('omervi iui arli tc atibmiuis, ncc curiosum te pra>
simpliciter, Teriim ait : Da tu quoque aliquid. Quid
bcs : el Pei bcnignitaii ininime lc snbmiltis? Ne dirtam? Yerbi gralia : infinitis peccatorum sarcinis prc
cas : Quomodo? scd admirare atque obsluposce,
meris, dclicia multa babes; ea lavare . Manum
ipsiusque gloriam celcbra. Alioqui enim ex te quaero,
lu quoqne porrige : non quod ogo te opus babcam,
quonam tnodo latro ille salutem conscqtiutus s i i qui
sed le etiam ad luam salutem aliqnid erogare volo:
omncm vitai cnrsum in caodibus ac cruoris cflusioro
cl quonam paclo, dicam. Latro iJle salulem est cont O i i f e c e r a t , parietes elToderat, b o n a diripucrat : non
seqiHitus, ac loi peccata dissolvil: at non per niise
ptiftniteiuia duclus cst, non 84 ad meliorem mcntem
ricordiam solam, sed ctiam pcr sitam fidem. Quid
revucavit, cum in terra versaremr. Apud homiues
cnim ait? Memcnlo mei, Domine, iit regno 1*0 (Luc.
condemnattis esl : ct a Deo corona rcdimilus. Vitai
23. 42). Quidnam Deus ad ipsius saluiem conlulil?
sua? arbitrium non babettal, ct regni ompos factus
Peccalorum snlutioncm. Uuid lalro? Fidcm. Qualeni?
csl. Rcs Iiujus vHa? perdiderai, ei ree illius viue acMagnam, sublimem, ac caulum ipsum aiiingenlcm.
cepit. Quoiiam modo, quaeso ? Unico verbo. Quid enim
dixil? tieniento wiet, Domine, in regno tuo (Luc. 23* Quonain modo, ego exponam. Judsei inoriuos ad vilam revocari, lcprosos purgart, ducmones pclli, ma42). Et hoc verbmn valuit? lino verbum n o n valuii
ris ftirorem repriini, lerrain scaiurire, piscem siaiesolum, sed Dci misericordia cuin poeuitentia coitjuncla
rem afferre, stellam magos ducere, cnelesles el lerrclalronem paradisi civem effecit. Quonain m o d o ? Nenas crcaluras velut saleliilum orficio fungi viderunt,
s c i o qtionam modo. Ne inodum a me exquiras : saliiet lamen eum , suiim ac omitium Domiiium, in crutciu lantum quaro; sanitalis aiiUtm modum curiosius
cem susiuleruitt. Lairo nibil horum vidii, quin patius
cxquiro. Medkum oras, Iniirmilale me libera,
cum conspui, coniiimelus affici, malediclis impeti:
nec audes diccre, Quomodn? Deus est, qui te snlvum
nec tamen ei oflendiculo fuit, veruin cailorum R^gem
facit, et audcsdicerc, Quomodo? Qirnt adullcri, quot
coufessus 111. Viden'quomod) miser cordiain non
iitollcs, quot paediconcs, quot afleclalx ly-annidis
siinpliciier sit consequulus, V(rum ipsc eiiani aliquid
cnnvicli in vinculislenenlur? lunumer-c accusatione*,
erogaril ? Opus cniin esl ul is, qui miscricordiam cmiaciTbi Itostes, ingens polentia el lamcn solo imuescquitur, ad saluieni suam ip>e quoque aliquid moraloris nniu Hberainur. Iniperator esl cmtservus meus:
metili adfcrai. Rursum publicanu> ille, qui raplor ot
quamvis etiim purpuram gcrat, nibil lameti, quantum
avaruserat, quonam niodo saluicm acccptl? Transihal
ad subslantiam atiinel, meliore, anam ego, comlilione
Christus, ait(jue ad ipsnm : Veni, sequere mt: et mC8I. Annnit: bberantur : brevc diploma conscriplum
geiis sequutus ett enm (Matth. 9. 9). U l igitur lalro
csl, et reus liberatur. Non prsofeclus repugnai, n o n
vtrbum coniulit, sic cii tm publicanus boc ipsi prxcarceris citslos obsislit, non leguni aucloritis advcrbuit, iit eutn sequereiur. Queuiadniodum eniin agroealnr : vcrum imperaloris dignilas eum, qui vinctus
lis el incurabili morbo correptis, ingetuisque prelii
loiielur, in liberiaiem asserit. E l Deus qui angelonun
pharmacis opus b ibenlibus, si ingredialurra*diiiis
et arcbangclorum Doininus est, solo nutu saluicm
alque a^grtim admoneal, permullis ipsi inedcamenaflerre non poteril? Imperator, cum eum missum fatoriim generibus ad conflciendum pharmacum opus
dt, supplicio eum solvit, non autem peccalo : ai Doesse , is(|iie pr.cbere se posse ncgei, quod inopia lauiinus meus pctcala remiuii. Dicit, Nolo adullcrtim
csse adulterum: et ipsius scrmo hi opus prodil. Di-- bor. t, dicatque medicus, Hoc et illud milii da, ei ego
rcliqua outnia de meo subininislrabo : eodeni nioilo
cit, Fornicator non jam sit forntcator: elipsios sermo
Deus, Confessioncm, inquit, et lacijmas, cl pa niienroores ejus immutat, ac peccaium relundit.
4. Poleniia Dei cum tanta sit, tn rebui physich, rc- tiaiu niilit prrebe : et ego alia pro u.ea bea g ilaie
miUendo peccato non polest eue impar. Alque ut hoctibi largiar.
5. Hocergoeliam David rogat, ut Deus peccr.ta sua
ila cssc iiitcll.gas, audi. D i x i l : Caclum ficn volo : ct
ablual?Quid igiiur Tccit David?quid pncstiliiDaTtd?iffcatluin ractum esl (Gen. 1. G); Terram fieri volo : et
itttrt mei: e l , Aniplius lata me ab iniqmtatt mea, eta
eubstaulia illa c i nibilo producla est; Angclos fieri
volo: ct angeloruin agmen confeslim exsluii.Subslan- peccalo meo munda we. Quasi dlcercl: Jam quidem pcr
Nalhati propbetam remissionem mihi dcdisti, atqueoinlias iulelligeiilia prncdiias , el corpora quce priua non
nis generis calamilales, tamquam tislioncs etseciiones
crani, ipsins serino eflicit: el peccala solvere non poquastUm, milii adbibuisti: veruiu ablutionibus adhrc
Cesl?'Uuid eniin est peccatum, sicum Doniini beui*
opus habeo, ut qui ingenlero foetorcm cx pccctia
guiiatc conrcratur? AraneaB tc!a. Vcntiis flal, ct a r a conlraxcrim. Rursum me, Domine, ablue,ut omnrs
l i e x lela disrtimpitur: Dcus v u l t , e l peccalum non
peccati sordes abslcrgas. Quid igilur fecil Davi.l?
dissolvctur? tla-cdico, non ut segniores vos reddain,
quid vicis-im prxbuil ? Hoinicidium quidcrn fecii, d
vcrnm ut ad spci ineliorem (iduciam adducani. Numadullerium, lacrymas aulem prbiiitel confessionem,
qiiain despercs, bimio : de eo dc>peres qui dc secl ait : 5. Quoniam iniquUaiem meam ego cognosco.
ipso desperat. Hunc Davidem mugnuni prophciam
Contracius quidam csi. Dal quidem Deas : dal itcn:
ngiia, \nisi Spiritus graliam, pnst fiduciam in Deuin,
illc cui saliis atTcTlur. Deus niisericordiam ddit;
posl l o l pra?clara gesia, post loi palinas el liiumplios
praidicamein ac diccnlein : Misereremei, Deu* lec/tn- confessionem vicissim is dedil, qui salulcm arcepiu
dum magnam mnericordiam luam In beiiignilatis Do- Qmd lribiiis Davtd , a l salutem accipiat, ut pbarmacuin inisccam ? Quoniam iniquitalem meam ego cogn*'
mini mei pelagus me conjeci. Et quid vis? Audisti
propliclain dicenleui : Eliam Dominus abstutit pec- *co. Hocciuc iribuis? Eslne quisquam qui peccaiuin
suum cognoscai? E s l sane. Quol enim sunt, q>a
calum luum ( i . Rcg. 12. 13). Quid aiuplius quaeris ?
pcccant, et iideniem aniiiium geriint 1 quol saut, qui
Noii boctantum quxro, inquil: pulcbritudincm meam
rapiuni, ei sc raperc ignoranl? quol suni, qni avariiia
lM)sc, iidiiciaiii ineam requiro. lecmduni mullitul e n e n t u r , ncc id s e u t i u D l ? qiiol s u n t , qui viduas spo*
dhtem mherationum tuarum, dele iniquilatem meam.
l i a n l , atque alias curiosius inluentur ? quol siint,
Yidcstie quid quxTaiTQuid ergo?annon dclola esl?
pnpillos oppriinunt, nec proplcrea ploronl lacryinasquid aiind vis f 4. Aniplius lava me ab iniquilate wea
ei peccuto meo munda me. Quid eniin? IMura quaTO :que emiltunl, nec peccata conAlenlur? Qaonam iiw
pacto salutem assequi poe&unt, cum iiesctam
inajorciu splendoris clarilaiem. Awplius lava me ab
iniquUate men. Quid entin fccisii, et cur id cosiliii- peccare ?
Peccaium etiam deletum non oblivioni mandand**
g a l ? A n i i n u m , quajso, diligcnter ad ea qo.ne dicain
Lacrymte quasi spongict deUni peccata, KiwmmW/f
advcrtc, alqui animi nervos coniendc. uei quidcm
contcientm. Gtkenna* m<tu$ quam ulUu* Vklbti n>
iiiiwiicordia lania c e t , u t n u l l a oraliouc f x p l c a r i ,
t

IN PSAL! HJM L .

579

, . ;
^ ,

. ; .
,
. , , (&, , ;
, , ; ,
, ,
; ,
, . ,
. , ( ; ,
), , *
, . |'587]
, ,
. ,
, ,
; , , ' ,
* .
, (,
. , ,
,
.^
*. , * ,
," >
, ,
* ,
.
, \
;
; . " ,
, ;
, ^ ,
\ . , *
.
, ,
,
^ , ,
, *
,
, .
, ; .
; . "
] . ;
* , ^ .
, . . $ ;
;; ;
'ror ,
. ; ,
.
. , ;
* , . , ,
, ,
. * ,
,
* .
, * , .
; * *,
,
, *

* , .
, *
, . ;
. , .
6 ;
. 6 ;
; . '; , ,
. ,
, , , , , , , ,
,
1

PATKOL.

GR. LV.

5S0

.
, * , , ,
. *$ ,
;
.
, , ; [588]
, * , *

. "
, . "
, , ,
^
*
, *
, *
.
,
.
'. , .
; ;
,

, . I "
, , , ,
, * , .
. ,
. J
; ; ,
* ,
" . . , .
,
. , , , ; " .
;
; . , ^; ,
; , ;
, ;
, , , ; ,
;
, "
;
[
,

, ,
* ,] " ^
,
. "Q !
,
. , *
, *
.
. , , UTJ
^ ' > . *
. ,
, ;
. [ ,
, ,
* .]
;
" , .
,
.
, , ,
, .
* , *
,
, .
; , .

Savi!. conj. $

SPUMA.
; , . .
,
; , * [589J
, . ,
, , ;
, . ;
;
. "
, .
' , ; *
. ; ;
, . , , .
; " ,
, , , .
, . , \
; , . ,
. *
. , \
, .

t . ,
; ;
, .
;
,

.
, .
.
, .
, ;
, ;
, ;
, ,
, ,
; ;
, ,
; .
,
; ,
. "
, ,
,
, ,
; ,

*;
*. ,
* ,
.

, ,
, ,
, ,
. " ,
, ,

, ,
; ,
, .
,

, ,
. ,
,
. ,
. , ,
;
, , ,
,
,
, ,

. " * xal
.
,
.
[5901 ; ,
. , .
, *
, .
, .
| , , , ,
. ,
\

,
. ,
. " , ,
. , {
, , , , ,
, * .
" , $
. , ,
.
,
, *
,
\
. , ",
. ,
, , \
,
. . ] "
, . ,
; " ,
, . ;
^,
,
, ,
;
; ;
* ", , , , (

,
"
, . "
, , . oi

IN PSALMUM L .

581

082

pliclam clamanlem et diccntom, Q\iowam iniquilateinqHolidiana peccata scribe. Verbi gratia : cum in lemeam ego cognotco ? Nec enim posl acceptam a te ve-Gto tuo jaccs, nec quisquam est qui tibi negotium fa
cessat, antequam soronus irre(.>ai, libellum in mctiiam, i n q u i t , peccatum mcum oblilus sum : veruin
dium produc, et peccaia lua tecuin repuia, dicens
inaloi tnn meorum, ac Qagilii perpelraii simulacniin
apud te ipsum ; Nuniquid bodie vel serinone vel
sine ulla iiilermissionc coitlemplor. Alquo noctu soopcre peccavi ?
, ei interdiu ejus species inenii meae sese objic i l , Quomain iniquitatcm meam ego cognosco, et pec6. Iloc eiiam ut faciamus moncl prophcla, cum
catum meum contra me esl semper. generosam ania i l , Irascimini. et nolite peccare: quw didhs iu cordibus
mam! Adeo peccatum oblivioni imnime mandavil, ut
vesiris, in cubilibus vestris compungimini. Oiuroo tcmeiiam ipsum, lamelsi coiidonauim, lileris prodiderit.
pore i d faciendi otium non babcs : verum el prrcfeIn conscienlia, secus atquc in piclura, mulierem
clorum metus, et sodalium colloqiiia , el ncgotiorum
e a m , quani adnlterio foedaveral, singulis diebus , et
cura, et alendaB prolis sludium, et uxoris cura,et p a saniem suam cernebal. Et peccalmn meum conlra me
r a n d x mensaB sollicitudo. acdenique iniinilae
rcsatiiest semper. Ego i l l u d video, lu iiiud ue vid-as : mum tuum distrabunt. Cum autem in loclum, hoce l
litcris m a n d o , tu oblilera. Vide enim quid (ial. Si l u
ad (ranquillum porlum te conjccisli, nec ullus t i b i
illud memoria teucas, Deus e metnoria abjicil: si le
molesliam exliibet, dic c o r d i tuo, atque aninue tu:c :
iliius oblivio capiat, Deus illius m e m i n i l . Ego enim Exegimus bodiernam diem, anima : quid boni fecisunt, ait ipse per propbelam, qui deleo iniquituies tuas,
mus, aut quid roali adinisimus ? ac gebennau recort* earum non recordabor : lu vero eorum mcmineris
dare, ut metu affectus bonum augeas, malum de
(l$ai. 43.25). Cur memincrim? Ut tu sciliccl graiuin medio tollas. Si in lecto sis, atque in pcccaiorum
animitn prabcas, atque q u i d libi condonarim, aguoluorum memoriam venias, lacrymare, alque bac
scas. Nam si peccaii onus semper in memoria baralione ea in lecto delere potes. Deum luum roga aibeas, semper eliam bcneficii magniiudineiu in meque obsecra : sicque animam somno irade, po.>leamoria babilurus es. Condonavi Libi ; sed lu gralue ne
quam prius peccaia tua confessus fueris. Haliom-s a
obliviscaris, et ego peccali non recordabor. Talea
teipso exige, et Deus tuus ralionom l i b i r e d d e l . Q u i d
erant sancti ; virlulum suarum o b l i l i , pcccala sola
moleslum, quid grave est in lcclo jacenlem qtiotimemoria reiiuebant: nonut bodic bomincs pcrcaiod i a n a peccata stipputare 1 Cum aiilcm ca s u p p u l a s ,
rum suorum memoriain exuunt, ai si q u i d boni egcanimum tuum suspende, ipsuiu lancina, ipsuiu gcrint, iu m e d i u m illud propominl. Fecisti a l i q u i d boni?
hennie melu aperi, ipsi seciioncm, quai dulore carci,
l l l u d occulla , u l Dominus tuus evulget. Mali aliquid
adbibe : liorrenduin tribunal libi efGce, aninium
perpelrasii? Illius recorderis, ul Doininus l u u s i l i u d
leviorcm redde , u l poslero die ad pcrpelraudu pec
obliviscatur. Cede Domino tuo. Num enim sic vircala segnior accedas. Quoniam iniquilulem meam eg
lules luas rcferre poies, ul Dominus luus eas refert?
cognosco : et peccalum meum contra me e&l $emper. v.
Tu si exponas, eas imminuis; si aulem eas Domiuus
Tibi toli tteccavi, et malum coram te feci. Quid cst,
tuus n a r r e l , eas auget alque ampliiical. Q u o i n o d o ,
quod ais? Rex oram. iuquii, ac te unuiu niclue*
ego d i c a m . Egemibus tribuis. Iloc si t n u n L i a s , illic
bam.
Rex erara, ac propierea c u n i , quem i u j u inlerrogalus, quo pacto loqueris ? Pauperein famc afria aiTeceram, non formidabain. Miles meuserat, ncc
feclum v i d i , el eum alui. Ipsc autem quomodo loquide me suppliciura sumere poterat: al vero tua c a u s a
lur? Non ila b x c refert; sed quomodo? Esurienlem in cura sum, ne a ine poenas cxpclas. Tibi toli pecme vidislis, et aluistis (Mallh. 25. 35). Sine illuiu h:cccavi, et malum coram te feci. Mulla, inquit, et aui|ila
dicerc, qni maguilice loqui potest; sine euin baec
bcnelicia a te accepi, conirariis autein rebus vicein
dicere, qui ea itiirum in modutu amplilical: pcccaia
libi rependi: ea, (juac lege tua intcrdicia eunt, paaulcm lua ipse cumntemoru, ul ea deleas. A l p u d e l
irare minime dubitavi. Nec vero boc dicil, qu(d
te peccala conOleri? Dic ea quolidie in oralione.
Uriam non laeserit : nam euni el ejus uxoreni !;tse Num dico u l ea conservo expouas, qui le probris i t i i rat; at maxima iniquilas eral adver&us Deum, a qun
petat? Dic Deo, qui iis iuedctur. Neque eniin, si elecius, ac rex efecius fuerat. Rectc auieui adjunxii.
dixcris, i g n o r a i ea Deus. Nuin ex te ea scire vuli?
Malum coram te feci: hujus enim bisluria memiitil .
Cum ea perpetiares, a d e r a t ; cuin ea admilleres, adApparuit enim, inquit, quod commissum fuerat, malttin
slabai, scicbat. Perpclrabas ea nec le pudebal. Ob
coram Domino (2. Reg. 41. 27). Si auiem ad capliea quae libi dedccus affcrebanl, non erubcsccbas ; et
vum populum boc referatur, ad liunc inodiitn ba c
niiuc ob verba c a , quibus jusliiia libi comparalur,
verba intelligenda sunl, Tibi soli peccavi; Tuis bcncerubcscis? Ilic n a r r a , ul illic narres. Dic , el l a liciis, iutjuit, ingralum mc pricbiii legesquc a U\
crymas funde. Peccaia lna in libro scripia suul :
positas violavi, ac muliis bonis a lc acccpiis, animuin
fcpongiaB autein sunt lacryiiuc Uix. Laciymas miite,
borum immemorem gessi : alque a Babyloniis, qui oblileranlur : lacrymas f u n d e , c l p u r u s dlic liber
bus a m c nulla iojuria orla fueral, magnis iujuriis
invcnilur. Magua peccalurum spongia suut lacrymie,
affeclus sum. Ut justificeris in sennonibus tui$, ei v'minagna lacrymarum vis esl. Yisdicain quauiuni lacrymaQ
ca$ cum judicarU. Mibi ipsi, inquit, inala acccrsivi :
valeant? Q u o d n a m tibi essc videtur prxclaruiu bpus ?
tun(|ue justitia sic quoque elucei. Nam res iu judiAuimum, quacso, diligenlerallende. Q u o d u a m libiesso
c i u m veniat, eaque beneGcia, quai m i l i i abs le accivideiur praiclarum upus ? Marlyrium dices ; Majorem derunt, in m e d i u m proferamur, ac cum illis ea, q n c
cnim hac caritatem nemo habei quam ut ponal perpetravi,
quis
expendantur, tu quideiu jusius ac beiu animam suam pro amich suis (Joan. 15. 13). Maxi-guus esse proiiuutiaberis : me aulcm iniquuin et ininum opus manyrium est, quandoquidem marlyres
graium esse constabit. Iiaque hx c imrlicula, Ut,
sanguinein profiiudunt ; aperium eniin esiquod uiarcausam boc loco non indicat. Neque enini proplerea
lyres aguni. Martyres sanguinein fundunt, peccalurcs
ant ipse David, aul populus pcccavit, ul Dcus jjisliiilacrymas fuiiduiil. Atque ut quania lacryinarum vis
ceiur : verum contra, peccalo ab ipsis adiuisso, Dci
sit inielligas, inerclrix illa sangtiincuuie fudit? anuon
justitia demonstraiur. Nam et ejus, e l illoruin provi lacrymarum dumlaxal fontes elTiidii ? alquc peccaia
dentiam gessit. Vt justificeris i/ sermonibus iui$ ei
d d e v i l (Luc. 7. 37 sqq.) ? E l quid inerelriceui, impuviucas curn judicaris. Quid est quod ail? Peccavi in
raui fcininain , commeuiuro ? Coluiuua illa Ecclesix ,
le : si judicium inslitualur.vincis; siu aulem quispiam
:lla fidei liasis, illud apostolici cbori c a p u l , Pelrus
jndicis partes obeat, rursum supcias. Quomudo?
uDnon semcl et ilerum el lerlio Doininum uegavil ?
Quoniam vidcbat Deum cuin b o m i n i b H S judicio QOII*i\ vero proplerea cruoreni effudil, ac non putius l a - . lendere semper cupicnteui: AudUt' eoiumUes, fundacrymaruni iontes f u d i l , ac ploi avit, et peccaium
menia lerra, quia judicium est Deo adversus populum
buuin abstcrsil? A l iiiiquitalem meam ego cogoosco.
$uum{Mich. 6 . 2 ) ; et rursum : Popule meus, quidfcci
A I I I K M I codiccm
domi babcs , in quo quoiidiauas ratibi, aul quid moUstus [ai tibi ? retponde mihi (lbid.
liunes scribas? llabe iieui cod.cem iii coascicuiia, ol
v. 3); ct alio loco : Audi, COT/MW, et aturibus pcr?ipe
t

5S3

SPURIA.

403. :32). S i nndam t&sentlarn snam oatendisset, s.l

urra , Dombnu ioquutm c*t: Fitiot genui et exattavi
ip$i autem tpreverunt me (hai. 4 . 2 ) ; ac deninueesslinctus, luna obscuraia, raare exsiccatum fni^i,
terra periissei, natura noslra de medio sublata fuisset.
Deum paggtm citm hominibus riisceptaniem videbat:
ait illi, Vicloria penes l e c s t : Ut jutiificerii in sermo- ldeo camein induit, ac leniter, el sine slrepiiu, nenibus Jntt, cl vineat CHtn judicam. Nam me, cum agri-mirie, ne diabolo quidem ipso, nedum alio quoqtiam,
scienie, yenit, alque in virgineo ulero babilavit. 0 res
<*>la esscm , regem fecisli : regem aulem effeclmn ,
novas et inusitatas ! Lapis colliquescit, el vulva nmi
propbetam constiluisti: Goiiaih tllum non corporis
coHiqaescit! Nontes labescunt, ei uterus Deum ge
nibore, sed vi fitb-i proslravi. Purpuram gesei. AUestat! Quonam paclo id explicem ? quoiiani pacto derum ejecisli, ac iue ittlroduxisli : ainplissimas mihi
clarem ? haereticorum aiiieiitiam ! Quomodo anctUa
divilias dedisli.
Dominum geslabal ? Tu qui superna inquiris, dic qi.v
7.1)1 JMlificerh in $ermonibu$ ftit*, et vincas cutn ;atdicaru. S'i lu, inquil, peccata mea expona?,non auteni inferiora sunt: quonam pacto is, qui ubique praseni
esi, in vulva erat, ncc cuncludebatur ? Nrnn ci in
ego, cotidemtior. Proplerea raisericordia opos ha, Ecce enim in iHtquitatibus conceplus sum, et Tinu l v a erat, et iu soiio sedebat. Qnonam aulcm moda
istud, liaud novi : iide accipio, animo non curiose
peccalit concepil me mater mea. Antiquilus, inquit,
exquiro. Verum quod sine sirepilu venturus sii, niilalquo ab iniiio naturam peocatum vicit : siquidem
latn pcrlnrbationem ac tunjulium afferens. Deseendci
divini mandati transgressio Evae conceptionem anlciicul pluvia in vellus. Nou dixit, ln terram, sed, //<
ccssil.Nam Adamus postquam iransgressus, et ex pavellus. Etenim pltivia cum in terram delabiiur,
radiso pulsus fuerat, coguovil uxoreni suam Evam :
iiiiuin e d i t : in lanain aulem et veilus deiabeiH,
cl coucepit et peperil Gain.
Peccati operaih non etl naturalh.Hoc igitur dicereslrepilum nulltim e i n i l i i l : quippe lauai molliiies bbeniis aqua3 impelum frangit.
v u U : Pcccaium, quod generis nostri auctores supera8. Alque utlnielligae quod cilra slrepilum ventorus
vit, viam quamdain ac semilam per generis succeesit, non lurbans, non tumulium afferens, non perdeiis,
ftidiicni sibi fecit. Per haec atitem omuia docemw,
IzbefaCians, Descendel $icut pluvia in vellut. Dixisii
peccaii eperatioiiem naieralein non esse : ltam aliodescensuin ipsius, qui omiii slrepitu caroil: dicelium
qni a poena immunes essemus : verutn naturani ab
ipsius prodilionem : Qui manducabat panes meot, maauimi afleclibus concussam ad lapsum pronam essc;
mcniem tamcn laborum ope aiquc auxilio victoriam gnificavU $uper me wpplantationem ( P*al. 40. 10).
Dic Judxurum iiividiaiu : Odio habuerunl me gwis
oblinere. Quamobrem hoc loco conjugium accu(P$al. 31.9). Dic ipsius judicium : Quare fremuenni
sai , ui quidam stulle cxistiinarunt, sic videlicet baec
gentes, et populi meditati guul inauia ? Adsliterunt tt
verba intelligenles, ln iniquUatibus concepius sum;
ierrce , el principes convenerunt in utium adverm Uo
verura flagitium illud a primis parenlibus perpeiraminum el adversu* Christum ejus (P$aL 2.1. 2). Dic
iiim in medium proferl, illudqtie harum fluxiomim
eiiam ipsius crucem : Foderurtt tnanus meas et ptdn
fouicm exsiitisse ait. Nam nisi illi peccasscnt, inquii,
meos : dittumeraverunt omnia osta mea (Psal. 21.17
moriis poeuam minime subiissenl: nisi auteni muria48). Dic ipstus cibum ac poiiouem : Dederuut ia
lcs fuissent, a corruplione alieni fuissent; incomiescam meam fel, et in $iti mea potaverunt ne acet
itiioni porro animi perlurbaiionutn iminunitas con{P$al. 68. 22). Dic Judscortim ejectiout-m : Nonacajimcta fuissel; qua quideni vigente, pcccalo locus
piam de domo tua vitulot, neque de gregibut Im hirco
JIUIIIIS cx&iilisset. Posicaquam auiem ilii peccarunt,
(Psal. 49.9). Dic gentium vocationem : Omnesgenies,
oorrnpiioni mancipali sunt : corruplibiles aulcm efptaudite manibui, jubilate Deo in voce extuliutwuii
fet;ti, lales qtioqne lilios progenueniiil; lales auleni
quomam Dominns excelsus, tenibilii, Rex mugnussup
progcnltos, et cupiditates et melus ei voluplales
omnem lerram (P$al. 46.2. 3). Dic maledicia ia ipsum
cotiiitaiiiur. Advcrsus qurc raiio depugnat: si vincal,
a Judacis conjecla : Speravit in Dotmno, eripwi em,
velut prsecouis voce cclebralur : sut aulein succumtalvum fnctal eum, quomam vult eum (Psal. 21.8). Dic
f>at, iguominia perfunditur. Symmacbus aulem pro
ipsius sepullurain : Posuerunt me iii lucu injeriori
txca9-ffcv, itvrpt* posuit (). 8. Ecce enim veritatem
dilexhii. Ad bunc modum judicas, alque aliosquidem (Psal. 87. 7). Dic ipsius resurreclionem : Quonkm
non derelinques animam meam in iufento. nec dab
pleciis, alios aulem corona donas, quia veriiatem
tanctum tuum videre corruptionem (P$al. 15.40). Dic
amas. YerilalAin auiem aiuans, ac natiir* uostrai
ilem ipsius ascensmn : Ascendil Deus in jubilo: uomi*
imbecillilaiem pers|>eclani babens, iis qui remedia
nus in voce lubce (Psal. 46. 6). Dic ipsius sessioneni:
peiiinl, vcniaiu iribue. Incerla et occulta sapientm
uue manifesiaiti mihi. Omissa regni comnicmoralione,Dixit Dominus Domino meo : Sede dextris mei*, 4*
nec ponam inimicos tuos scabeilum pcduin lnorum(V
prophetia^ menlionem lecit. Ita me honore auxisli, ut
409. 4). Dic eliam Ecclesi ipsius glortuni lAduitit
Filium lumn mibi detexem, ac noscendum prbneregina dextris tui* in vettitu deauruio. circuntd
ris. Didici (e Filium babere solii consoriem ; didici
varielate (Psal. 44. 40). Dic virgiiium cborum : Afcquod bonm fulurus sit. Evangelia imiverso terrarum
renlur virgines post eam (Ibid. v. 15). Di<: aposlolorum
orbiainiuntiavi, crucem, sepullurani, resurreciionoin,
eleciioiieni : Pro patribus tta$ nati *unt fdii lut {Ibid
ascensionem : ipsius descensum dixi, ipsiusque asceuv. 47). Dic baplisiniuu : Super aquam refeclionit ed*Htitti, ejus a dexiris sedem. Ecclesiai vocaiionem,
cavh me (Psal. 22. 2). Dic etiam mysteria : Paratii
genUuin salulem , Judaoortim dejeciionem, aposiolorum electionem dixi. Eccc eniin lncerta el occulla in conspeciu meo mensam adversus eo$, aui iribulant m
(Ibid. v. 5). Dic eliam unclionem : Impinguuti in
$aptenti<B lu<e manifeslasti milii. Tanlum me bonorasli,
oleo caput meum, et calix tuus inebrians me quam p
iiiquit, tantum ine amasli, ul eliam niavimum mvclarus esl {Ibid. v. 6)! Dic etiam gentium pelitioneu):
uteriunr, hoc est, Filium tuum mibi paieieceris. Et
Postula me et dabo libi gemes hereditaiem /AIH, d
ubiuam II.TC ipsi indicavii ? Audi ex ipso propbela,
posseuionem tuam terminot terrce (Psal. 2.8). Ecce
quomodo illiias e caelo desccnsum narrel:
enim, Incerta et occulla sapienlice tuccmanifeitaslitRihi.
Advenlus Ckristi qualis.Detcendet ticul pluviaEgo
in velquidem , inquit, qui post toi beneiicia ingrali
ies(P*fl/.71.0).Quidboc esl? Quoniam cum Dei Filius
auimi vitio laboravi, nulla venia dignum me ec
veml, non ila venil, ut orbeni terrarum concutcrel,
censeo. Neque eiiim ine dumtaxat in regio soliocolnec fulgura et touiirua emilterel, nec denique cum
locasti, verum etiam e a , qu-jc diuluroo posl lciupore
nuda diviniiaie accessit: omnta ciiiiu periissent, si
fulura erant, mibi prius indicaBli : et qux* aliis obntida. diviniiate venisset. Ac ne montes quidem ipsi
scura eranl, mihi conspicua fecisli; iia ut aliis etiauo
ejus adventum ferre potuissem; nani Respicil terram, unigenili Filii tui incarnationein ac saluiiferam pa~>
et [acit tam tremere, tangit monte$, et fumiganl sionein
(P$al. et resurreclionem iradidehin. Hatf oiaaa
v

() l Uumque ?erbuu) Idem valel, quod concepit, vel,

ulero qe&lavit.

a sancto tuo Spiritu prius edoctus supplex a ic P^i

ut illiua gratiaj, quain aliis vaticinor, parlicepi eUi*
9

95

!N PSALMUM L .

, . . " , \
.
'." ,
.
, , .
. ,
. ",
, \ .

. *
,
.
,
,
.
,
* ' |&
* $
.
, , ,
" ,

,
. [591] , ,
,
,

, .
, ,

.
,
, .
, ,
.
\ . , ,
, , ,
. ,
> ,
J .
.]
, . ,
.
" , ,
.
-JI , , , ,
,
, ,
,
, ,
. ,
.
, , , .
; " ,
.
. ;
,
, ,
, ,
- -
, , , , .
, ,
, , ,
. ,
, ,
* , *

. . "
! , ;
, .
; ; "
! ;
,
, ;
, , '
, . *
, ,
, . ,
, ', ,

/ .
'. , ,
, , ,
.

*0 , ' . *
. 7 , ;

. "

. [592]
.
.

,
.
,
,

, ,
. , , , .
.
"

, , .
, .
*
,
.

,
.~
.

.
. * *'

. .

, .
* * ,
,

. ,
. [
,
.
,
,
, ,
5.
%

KS5

SPURIA.

, .? , \ ). ' ,
* , .
.] ,
} ,
^ * -j,
. " , 0
. *
.

, .
.
, ,
.

. , , , ,
,
,
. , ,
* , *
, . ,
; ^ ,
. *
, . ;
. ^
, ,
. * ,
*
.

. .
, . [
_ , .

[595] . . ,
.
, ,
$ ,
* ,
). ,
, ^, .
.]
'. " ! ! "
, , ^ ,
. , ;
. , .

' , .
* , * , ,
.
,
. , ,
.
xdhv , *

,
*
, ,
_
,
, '
. , ;
* ,
. ,
|* , , , .
/ . ;
1} Jidani .

, ^ ,
.
, .
, .
. ,
. , . /^

. [
,
. , ,
, ^ , ^ .
. '
*
. " , , , , *
. , , ,
, ,
, .
^ .
,
.

. 1 , , ; ,
. ,
* , ,
, , .
, *
. , *
, , * * [594)
, '
. , *
, ,
. ;
, * , , ,
,
. ,
.
;
; 3.
- ^
.
,

. . j , 1'
,
. '
, , . [;
.
,
.
*)
.
* . *VP

.
, ' , *
. , , xal *
. '
. , .
,
, q>oiav . " ,
.
. yty
* *
. ,
, , , w
. , ,
,
0'JI .] , ?
; , * '^
%

b (J idam

IN P S A L M U M

L.

c*ar. Ac protndc clamo : 9. Asperges mt hys&opo, el somnium, ac foenum. PtilcfcrHuiWrtem roeam qnrrn>.
mundabor : laiabis me et super nivem dealbabor. So- Qnando veniet ? Mnram ferre nequco : qttandoqnidetn
Irnn enim baplismi donum banc purgalionem efficere
fiduciam hanc perdidi, quam peccatum adveirtu gim
polest. Idcirco a i l : Gralia ea, qu.nc omnibus morlaliintercepit. Cor mundum crea in me, Dttu. Nec vero
bqs donabitur, o p u s habeo. Nam ea sola sordes meas
cor dumlaxai qu*ro, sed etiam ipsius bospilein. El
perfecte abslcrgerc, ac nivis candorem miht concitpiritum reclum innova in visceribns mei$. Pukbre diliare potest. Quod auiein byssopus nullani peccatoxit, Innova: prius cnim domus exstructa ftierai. Hanc
ruin remissionein aflerret, ex Mosaicis scriptig facile
peccalum aniiquavit: gratia lua renovabit. f 5. Ne
perspici polesl. Quare alias res boc loco byssopus
projicia$ me facie tua : el Spiritum $anctum tuum
deeigiial. lsraeliiae enim in iEgypto a B d i u m postes
ne auferas nu. Perspicue auteni per ba?c verba
hyssopo cruore tincto aspergenies, exlerminaioris
illud lntelleximus, qtiod Spirilus sancli gralia uiinimanus effugerunl (Exod. 12.22). Typum antem iila
me spolialus sit. Neque enim tamqiiani spoliatus id
eorum, qux Salvaior pertulit, gerebant. Nam bic
supplex rogat, u( eam recipiai: vernm iltud obsequoque sanguis e s t , et lignum salulare, ac salus i i s ,
c r a l , ut ne ea orbetur, nec a diviua providcniia requi cum Ade accedunt, subminislratur. 10. Auditui
moveatnr. Siquidem per faciem Imc loco provideniueo dabi$ aaudium el lceiitiam: el exsultabunl ossa /m-tiam inlellexit. 14. Redde mihi lcetiiiam salutaris ttti:
miliata. Hac, inqtiit, voluptate aures meas impJe
et spiritu principaU confirma me. Quod non perdidit,
perfeelam purgalionem promitiens , ul liujusiiiodi
boc esi Spirilus gratiain, id ul babeat, rrtgat: quod
bilariias ad omnes corporis parles dimanel, el ossa
auiem amisit, ut recipial, obsecrai; hoc aulem eral,
ea, quse nunc aenimna el aflliclione depressa suiit,
yoluptas in Deo. Omni, inquit, Ia3lili:i! genere frnebar,
rursum floreani, ac viin suam recuperent. Ncc vero
cum ingenlem aptid te, Dominc, fidticiam haberem:
iu ea flagilia, quoe perpetravi, oculos conjice; sed in
nnnc autem hac spoliatus, omni quoque bilariLite
me, qni ea luclu ac lamenlis prosequor : atque inicareo. Hac porro fiducia me voluplaiis scrvitus priquitatem meam dele. Quid Ubi v i s , propbela ? Sovavil. Quamobrem supplex abf le peto, ut mens mea
lula sunt tua peccata, exalincla tua poena est. Non
pristinum principalum atque inipehum in turbulcntas
lioc salia esse duco, a i l : benigmnn Dominum habeo,
animi perturbalioncs recipial. Rursum enim lioc loco
piura, quam petam, largienlem. E l q u i d vis? Proper spiritum principalem, rationem, qusc priiicipattini
plieia eram, inquii; rursum prophela essc copto. F i - letiet, intellcxit. E l quid landem niini dabis, Daduciam illam requiro, Spiritus d o u u m , ingenlem
vid, si Spirilum accrpias? 15. Docebo iniquot viu*
graliam. Abscessit a roe gratia, queinadmodum cotna$ : et impii ad te convertentur. Si Spiriluin accepelumba cocntim videns : velut apiculam eam redire
ro, U)lum lcrrarum orbem bis alloquar : Omnes gencupio. i l . Averte (aciem tuam peccatis meis: et
tes plaudite manibus; jubilate Deo in voce extuttalioms:
omnet iniqmtaies meat dele. Dic clare quid vis. 12. Corquoniam Dominus excelsus, terribilis, Rex magnut icmundum crea in me, Deu$. Quandoqiiidein peccali se- per omnem terram (P$al. 46. 2. 5). Si Spirtluin acceninm contraxi, benignitale lua me renova. Haec nipero , dicam : Dommare in medio inimiconim tuorum
mirum per Ezechielem quoque propbclam iis, q u i in
( P*al. 109. 2 ) . Si Spiritum accepero, dicun : No*
Babylone caplivi tenebaiilur, proinisii. Dabo enim
dabit Deo placalionem suam, et prctium redempiitm*
inquil, eor nomm et tpirilum novum (Ezech. 11.19). aninue $WB (Psal. 48.8. 9); ac rursum: Nolite obdnQuo loco non Spiritum sanctum inlelligit.venim spirare corda vestra sicut in exacerbatione ( Psal. 94. 8.
rilus ralione praediii impeuim : i d esl, Hoc ipeo quod
9 ) ; ac rursum : Omnii imquitas oppHabit os suum
longa disciplina vos erudivi, ac docui quaies fructas
(P$aL 106. 42). Si Spirilum acceperc, dicam :Depeccatum ferat, i d curabo, ul virtulem ampleclamini.
clhia malo, et fac bomim : inquire pacem, et perscIloc etiam beatus David postulavit, nempe ut e l cor
quereeam ( P M / . 3 5 . 15). Tua in me benelicia c<miipsius quod labem ac detrimenlum conlraxerat, i n n o
memorabo,ac dicam : Veuiie, audite, et mrrmbo
vetur, atque vis rationabilis roborelur : qi!0 per revobis, omne* qm timelis beum, quanta (ecil unimm
ctam viam currat. spiriium rectum innova tit vi$ce~ me<B (P$al. 65.16). Docebo iniqtios wi* tuat, et
ribus meu.
ad te convertentur. E l ubinam 8unt> Judaica ? Ovea vi
vitulos milii non maclas?Noo ista quaeria. Sacri/i
9. animi nobilUaiem I amorem erga Deum ! Ut
cium enim el oblationem noluitti: hohcautta et pro
ad me nirsum loquaris, inquii, alque ego vicissiin l o peccato non posluiasti ( PuU. 5 9 . 7 ) . Tu d i x i s i i : JSon
qitar, banc ainiciliam el socielatemquasro.Quid enim,
acdpiam de domo tua vituloi, neque de gregibus Uii$
quod supplicio liberatus sim ? Mibi supplicium esl leciun non loqui. Insano tui amore flagro. Esseniiam qui- hircos (Ptal. 49. 9). Immola Deo sacrificium laudii
(Ibid. v. 14). Hac non quairis, sedqua: Filii lui sunl,
dero tuam videre nequeo, quod ea sit iuvisibilis : al
quaeris, revocaliouem ab errore, ac veritatis elecibp r p . amore opem lua conspici, atque exsullo. Non te
i d i , at ccelum vidi, et exsuliavi, ac d i x i : C<zli enar- nem : illud demum sacrificium quaeris* . Libera
ranl gloriam Dei (Psal. 18. 1). Tcrram vidi, a c d i x i : me de Mngwnibus Deut, Deut $ahui$ mem. Uri ca>Domtni esl terra, et plemtudo ejtu (Psal. 25. \ ) . Mare dem sabindc in mcmoria vcrsai. lloc enim eliam iniT i d i , ei voluptateaffecius s u m , ac d i x i : Hoe mare mar tio planum fceit, bis verbis ulens-: Peccatum meum
gnnm et spatwtum ( Ptal. 105. 2 5 ) . Diem ac noctcm contra me etl semper. ExtuUabit Ungua mea juttitiam
vidi, alque ad le cxclamavi: Tuus esi dies, et tua est iuam. Symmachus ad liunc moduin boc extulit :
Loquelur lingua mea mistricordiam tuam. Neque euim
nox : tu perfecisti auroram et solem (P$al. 75. 16).
veniam consequuius lacebo: verum budes ttias sine
Montes v i d i , el admiraltone perculsus dixi : Monles
iniermis&ione ulla cauam, ac beoeficia tua coiiiexcetsi cervis (P*al. 103.18). E l queinadmoduin is
memorabo. 17. Dvrnine, labia mea aperiet: ei os
qui amat, elsi eum, q u e m amal, videal, si lainen
meum annuntiabit laudem tuam. Peccatuin enim su; ejus veslimenta conspicial, aut calceos, exsuliat, ac
pte naiura lingua^n asiringit, alque os obturat. Rogai
vclot quoddam solaiiuin amoris capil : eodein m o d o
uaqtie prophela, ut per remissionem priorem iidupse quorpie ciica rerum coudiiarum corpus alacri
ciam percipial, ac linguam ad celebrandas Dei landcs
animo, ac velui furore percito obaiubulo, ac siue ulla
iiilernii&fdione his verbis ad le ulor : Quemadmodum moveat. 18. Quomain ti totuitses $acrificium , detlis detiderai cervus adjonies aqunrum, ita detiderat unima $em utique : holocaustii non deleciaberis. Coiisona siin*
tttea ad te, Deut. Siiivit anima mea ad Deum fortem, bac iis,quas superioio Psalino dicta stuil. Audiviinus
vivum : quando veniam ti apparebo ante (aciem Dei eniin illic Deum diceiilein : Non accipiam de domo
(Ptal. 41. 2. ) 1 Atqui r e x es, diadema habes : quid tua viluloi (PsaL 49. 9). Quocirca his a divina vocu
aiidilis, nieriio d i x i l : Si volumc* Mcrificium, dcdliftinplius vis? Faces>anl ista : pulcbriluditiem illam
i-equiro, pn>phetiam vok>. Potcmiam banc conlemno, stm utique : et quae dcinccps scquuntur. Tu euiia,
inquit, bruioruni sacrificia graia ct acccpla cssc tibi
cuenunj boc dcspkio : folia suut hxc c l uox , et int

SPIMA.

387

5^L

redicrif, an Spiritus sancii gratiam accoperii, an qtml

negasti, eaquc de causa gratum tihi sacrificium offepostularit, boc esl, cor nuindiini ac spirilum rectum
r.im. Quouiam igtltir hnec nolo, quid mihi dabis ? Haconsequutus s i t : an deniqtic lanlam pceniienfia vint
heo, inquit, alind sacrificium, quod libi cordi est.
19. Sacrificium Deo, tpiritus contribulatus : cor con- habticril, ul cum ad prisiinam nobilitaicin reduxirilum el humilialum Deus non despieiel. Viclima, in- rit. Attenditc diligenier. Hic Psalmusquinquagcsimui
est. Qnalis? Psalmus, inqtiam , de peccalo , de coa.
, til)i Deo noslro grala c l jticunda esl humililas.
fessione, de poslulationc. Post htinc scri|sit sexagesiQuocirca corde meo apprime bumilialo, ac velut exmuni, scpluaccsimum, oclogesiinuui, nonagcsiiiiinu,
tenuato, gratiim tibi sacrificiiim ofleram. Sacrilicii
ccniesimum. Ilaque nc qnis dicat: Quid lum, si ps.il
Inco aniiui submUsioticm libi immolabo : taniumnios scripsil ? euim Spiritus sancti inslinclu hs
modo peccatum roeum solve, ac mihi Spirituin saiiscripsit; uequc enim Spiritum sanclum accepit; vertum largire.
'
rum sequenles psabnos huinano dimitaxat ingenioat*
10. Nam quod hoc sacrificium , boc est biimiHlas,
que priulcnlia conscripsil: nam Spiritu saucio vacuus
Judaico loitge prnesiantius sit, non dubium esl : idcrat. Etcnim peccaium qnidem ipsi remissum c s i : al
<,tie non ntuiG dumlaxal, sed etiam tum lemporis :
Spirilus sanclus non ilcm ei datus cst. Quamvis enmi
rleniin tresilli pneri, qui in Babylonica fornace erant,
eiun posiularit, niisqtiain tmien rcsponsuni ullum iuac flammam in hiltirn commutarunt, jtiveiies, inqtiam,
venimus, quo eum ipsi datnm csse coiislet. Auemtc
illi et sencs, pauci illi el muliis polcntiores, caplivi
qu:eso. Scripsit quinquagesimum, sexagesimmn, soel rege ibrliores : illi, inquam, qui patriam aniiscpliiagesimum , octogesimum, ccntesimmn. Scripsit
ranl, el fidei jaciuram non fecerani, nudi illi el veslietiam alium Psalmum post ccntesimum, ac poslinultos
i i , paiipcres el lociipletes, servi et liberis meliores,
alios Psalmos ait: Dixil Domvms Domino weo: Sede
qui fornaccm in rnreiii C O I I V erieruni, el eiementa
dextris tneis, donec ponam inimicos tuos $ct>beltum pe~
iinmuiaruiit, qui iguie vim et facullalcm exslinxedum luoruni (P$al. 109.1.2). Ilunc igiiur P>almtifn,
r n n l , qui a lyraiino couslricli ab igne soluli siint,
qui pos( adniissum scelus diclus est, in Spiritu sansuppltcibus verbis ad bunc niodum iilebanlur? Peccio dic:um esse compcriinus. Unde id liquet?Chricammu* injusie egimu$, iwquitatem fecimus, recedentes
te. ISon e*t dux\ nec propheta, nec princep$ nec ho- sius indicavit. Postquam enini omnia operalus fuerai,
locauHum nec locut offercndi primiiias coram te, ut niari frenuin injeceral. leprosos mundaverat, dxmofOttimus invcnire misericordiam : *ed in animo contrito nes in fugam verleral, vilium depttlerat, paralyiici
et ipiritn humittluth tusctpiamnr (Dan. 5. 20. 58. 59). arius coiislrinxeral, vox c raBlo dcscendit: Hic ax
Sacrificium Deo, spirttus conlnbulalus ; cor contrUum Filius meus dilectus, m qno mihi bene complacui, ip$um
audite ( MaUh. 17. 5 ) ; Doininus ipsi tesiiinomiini
cl huniiliatnm Deu$ non despiciet.
d i \ i l rcs ipsae clamaiunt, Spirilus in coluinl)ac spccie
De Judteh tu Bubylone captivis P$nlmus intelligendus. 20. Benigue fnc Domine, in bonn votunlaie tna ad eum v e n i l , Joanncs ipsi leslificaius e s l : Ecce
Sion ut (edificenlur muri Jerusnlem. 21. Tunc accepm- agnui Dcx ecce qui tollil pcccuta mundi (Joan. 1.29):
bi$ sacrificium jutlUia, oblationcm el holocautta : lunc liiin deniquo cuin ad cruccm ascensuriis esscl. omniimponent super atture tuum vilnlos. Aperlius bis vet bis bus ipsis accilis, ad oos inqiiit : Quid vobis videtwr de
Christo ( Maillu 22. 42)? Non inilio vos inlerrogafi,
didicinius biinc Psalmuin prophelia plenum esse. Nara
YOS inilio lcsles vocavi, quoniam diviniiaiis me&
iis, qui in Babyb>ne babitare cogebanlur, et serviimc
argiiiiienluin nondum vobis pra^bueram. Poslquam
liberari cttpiebanl, bxc verba convenitinl. Supplices
auiein elemenla omnia diviuiutMii meain demonsir;enini illi roganl, ui civiias misericordiam aliquain
rniit, poslquam Pater, poslquam mea cutn ipsa coiiconseqtiali>r, hoc cst ul muri iiistatjrenltir, ac legalis
cordia, posiqnam doclrina rnea ocnnes vos velul manu
etillus cclebrctur. Nunc enim, inquit, nobis alienam
duxil, posiqtiam jam ne umbiam quidein nilain conregionem incolenlibus, ea, quic lege sancita sunl, satradiclionis hibetis, Quid tobU videtur de Chrislo?
oriiicia offerre minime licel : curn lcge lua cauiuiii
Cujiu filiu* e$l (lbid.)t Bcspondeiii improbi illi ei
sil, ne quis alibi tisquam, quam in iila urbe sacra faimpiidentps, Davidis dmnilatem videJic^l upgaales,
rial. Quod s\ rcdiium oblinuerimus, ac lemplum i n n'c quod Oci filins essel, proiitori volentes. Quitl
siauraverimus, (um denique legalia sacrificia tibi of
igilnr ipse ? Quomodo igitur David in Spiriiu uncto
lcrciims. AUeram quoqne propheliam exlrema bujiiscc
bominnm me vocat, dicem (Ibid.v. 45.44) : Uixii l)oPsabni pars babel. Posleaquam enim Spiritus saucii
minu* Domino meo : Sede dexiris meis, donec ponam
inmicra 6prius posuit, ac poslea Deum legalibus sainimicos luos scabellum pedum tuornm ? \}\iod si Havkl
rrificiis minime delectari oslendil, rogat jam, nt nova
Spiriiuin babebal, solulum uliquc peccaium erai; si
Sioi exsislal, ac caelesiis Jerusaleiu in terra condaiur,
aulcm peccaium solutum erat, postulaium qiioquc
uovaque viUe raiio quainpriinum pnebcatur, qu:
suuni acccperal. A i l enim David : Cor mundum cree
ralionis experles victimas, sed jtistiiiae sacrificium
tfi me, Deus, et spiritum rectum innova in visceribu$
ofleral. llic igitur, quxso, animum auendile : quippe
nieis. Vicleu' ut ad prislinain dignilatcin siiam rnrvos omnes doctoree, omnes monacbos efQcere cupio :
SUIII rediil ? Rtirsmn propheta faclus est, rursum <fe
in en, ut uxoribiis carealis, sed ul p i e U i i s sj^eciCbrislo ssermoncm habe(, rursuiii (iduciam suani remen exbibeaiis ac veluii igueum quemdam vullum
ccpit, nec peccattim labem ullani ipsi allulil. VicJipncferatis. Quidnam cst igilnr quod quaeriliir ? Iic
qiianla poenileniiae vis sil? Quid dico? El vmis
nimirum, confessus e s l , rogavii, obsecravit, supplicl nioriuus viribus valuit. Vencniut eiiim aliqtiando
cavit, lacrymas prufudil, cor mnndum poslulavii, (jdemdedtt. Quacsiio in boc sila est, an optalum con- barbari, ac civitatcm obsidionc cinxoriinl. Ezechias
vir jiising Detim rogabal, atqne ol>secrabal, tlicens
scqiinlos sil. Magna ex bac jaclatione volupiale aHicior.
Miserere mei, Domine, ac parce huk civUati (lsm. 57.
Non iia nauclerus deleciatur, cum a lcrgo flucius
20). Yetiil ad euin propheu isaias : ne ille jnsiiiiam
cxcitari Yidet ac navim ullcrius propellere, dum VCIH
suatn oxauditim fuissc arbilrarelur, quainquam alioiii8 surgil a pwppi: ul ego, ctim istud mare cerno, la>
qui mille jam anni a Davidis morlc fluxiseeni, quid
tor i exsullo. Nou enim solum fluclus agilatos vidco,
ail? Prolegam te ct urbem hanc propler wie, et propttr
cd mnltitudinein rcdundanlem aique commolam.
Duvid servum tneum (Ibid. v. 55). Moriuus cral 0\
Yidco, inquam, vos jaclari ac suffocari, nec tatneii
et liducia ipsius vivil, el qui e vivis excesscral viretiu
resilire; video TOS vim perpeli, nec lamcn resilire ;
opem fercbal. virum jusluni, qui eliam post morvos oppritni, c l lamen animum sufliilcire. Siquitcm pro muronim dcfensione dimicabal! Hic faiis
dcm vesira audieodi cupiditas alacrilalem mihi exiil opinor, cxplicala qusestionc, flncm diccudi faci^
ciial. Quseslio igitur in boc sila est: Oravit, rogavit,
in Cbrislo Jcsu Domino nosliO, cui gloiia el wW
(tbsecravit. aupplicavit, poenam deposuit, a supplicio
rluin, in s;ccuLa sxculoriim. Amcra.
erecius est: quxriiur jam , an ad pt islinain (iduciaoi
#

S87 '

P S A L M I M L .

. [, , , \
. .
, ,
.]
, ;
.
_
^
'.
, \ , ,
, ol
, ,
,
, ,
, \ ,
, ^ ,
, -
, , ,
), , ,

.
,
,
,

'

.
,

.
, , ,
.

,
'

. [
, . [595]
]( ,
, .
,
,
. , ,
,
.
, ,
.]
.
,
,
, , ,
,
: .
,
, -
, ) , ,
. ; ,
, , , , ,
, , .
, . .

,
, ,
.
,
, ,
,
. .
, , ,
, , ,
. ,

388

^
* , , , ;
,
.
' * .
; , , , .
, , , , . " ,
;
'

. ,
.
, .
, " , ,
, , , .
, ,
,
,
.
(5
. ; . , , , ,
, , ,
, ' .
,
'_ , '

, ,
* ;
^ * , ,
[596] .
" ,
, ,
,
, ;

;
, ^ ,
, . ;
, ,

; - , *
, .
* , ,
.
;
, ,
^ , . ^ ; ; .
, .
, ' , , . "
, ,
,
$)
;

* .
, ^ ,
. "
!
, , ,
, ,
. .

589

SPURfA.

MONITUM
iurc Savilius et Fronto Ducaeus horoUiam sequentem pro spnria babueront. Nibil in ea Chrysostoimj
sapit. Stylus omnino alienus ab ejus dicendi genere. Repetila vero frequenter ejus lectione, Eustbiuur
Ciesarieusein rae legere videbar, quamobrem ad ejus Commentarium in Psalmos adii, coroperique nlhil
aliud banc homiliam esse, 6i tameo vere bomilia dici possii, quam Commentarium Eusebii in bunc Psalnitim, ct quidem fere semper de verbo ad verbum, paucis tanturo hinc et inde adjectis. Tania qtiipp*

[597] ' .
,
,

,
-
.
;

] *
,

,
.

,

.
'. * , * , , . \
.
*
,
,
, ,
,
, . '
, ,
, | ,


*
/ .
,
' $ . .

,

,
,
, ; ;

,
,
, ,
, ,
.
*
, ,
, , , .

; * , , , ,
, , ,
,
. . "
,
, , ,
,
Collalj nim cod. Hcg.2329, qui paucissiiua habct lcclionum uiscruuiua.

,
,
, .
, ,
,
; ,
. J598]

. , jfowi , \ '
,

' ,
. 01 *

, . , \^
. "
, ,
.
.
, 'Er
, ' *

* ,
.
, " aiitbf
ol , .
.
,

.
, , , ,
,
. .
,
, ,
*
, *


, *
,
, '
, .
^
7;. ,
,
.

, ,
**
.
[] \
. ^
.
, (U
.
'. -rpi^w,*
b

b Savil, cuiij. .

589

5D0

IN FSALMUBi L I .

A D H O M I L I A M IN P S A L M U M U .
erat Chrysoetomi fama, ut qtiidquid ejus nomen pre se ferret, a viris illis obesx naris pro vero Gbrysoblomi fetu haberetur, sicque deceptoribus illie, qui ementilo Chrysoslomi nomine quaedam venditabant,
laius pateret adilus.
Interprelalionem Latinam Jacobi Billii aliquot in locis emendaviraus.

temporc, semper laus ejus in ore meo (Psal. 53. 2), ct

q i K B sequunlur. Nunc autem posteaquam caluninialone Doec facinus intellexit, quodque diabolicuin
mams, et annnntiavit Sauli, dixilque d; Venit David quoddam scelus perpetrans, sacerdolibus necem
iniulisset, bos sermones adversus eura constmii, sic
in domum Abinielech.
I(H]ueiis : Quid gbriaris in malith,qui potens e$ f / e i 5 . Quid gloriarii in malitia, qui polent et ? Iniquitatem quttatem tola die, injustiliam cogitavil lingua lua. Hacc,
tota die, 4 injustitiam cogitavit iingua tna : $kut qtiae prae manibus babemus, si ralio temporis babeatur, quinquagesimi Psalmi historiam longe anteceuovacula acuta, fecUli dolum. 5. Dilexisti malitiam dunt. Elenim adbuc vivenle Saule, ac priusquam
super benignitatem, imquitatem magis quam loqui David rcgnum obtineret, haec et gesu ei dicta erant:
tequhatem. 6. Dilexisti omnia verba demershnis, lin- diuturno auiera post Saulis mortem temporc, ac sub
rcgni sui finem David confessionem eam, quai quingnum dolotam.
quagesimo Psalmo conlinetur, edidil, quam lamen
propter serieni et consequentiam, quam cm quadraEsi Eusebii Comraentarius in hunc Psalmum, paucis
gesimo n o n o babel, priore loco copulavit, ul a nobis
adjectis*
est demonstratum. At vero viginii ilti Psalmi, qui a
LI usque ad septuagesimum Davidis inscribunter,
1. Pealmus irtcesimns tertius a Davide dictus est
ab altero principio niaieriam acceperunt. Saule enim
Qnnndo faciem $uam immulavit coratn Abimelech, et adhuc vita Truenle, dicti esse videntnr, priusquam
dhnisit enm, et abiit (P$al. 53. 1 ) . Hic auiem, quanDavid regnum oblinuisset. Nam et bic de q n o nunc
iuni ad bistoriam allinel, illum comitatur. Ait enim agimus, vivenle adbuc Snule dictus est, Cum Doee
Scriptnra in Hbris Regum : l erat ibi guidetn de ser- Idunueus venit, nunliavUque Sauli, veniue Davidem in
vis Snul in die iila (1. Rea. 21. 7). SigniOcat autem
domum AbimeUch. Et ilem qtiinquagesimus lcrlius
temptis, in qun David venh in doroum Abimelecb, ac
Cum venerunt Ziphan, et dixeruni Souti: Nonne ecce
p:incs proposiiionis a ponlifice acceptos comedit :
Davtd abscondilus est apud nos (1. Reg. 23.19) ? A l quo eiiam lempore faciem suam coram Abimelech
que ilem quinquagesinius qiiintus banc inscriplionein
immnlavit, ab eoque dimissus abiit. Eodem eniin
babet, Cum eum PhilislaH temterunt in Geth. Erat
lcmpore, inqntt, eral ibi unus de servis Saul, Docc
porro illud tempus anle Davidis regnum, Saule videSyrus, qni pascebai mulas Saulis, aui postea ad Saulicet adbuc superstite. Ad baec qumquagesiinus sx\em profeciits, d i x i l : Vidi filium Jeuas, qui venit in tus ila hnscribilur : Davidi, cum fugeret facie Saml m
ISobe ad AbimelechfiliuniAMlob tacerdotem. Et con- speluncam. Eodemqiiu modo qtiinquagesimus oclavus,
suluit Deum pro , ei cibaria dedit ei* sed et gladium cum inquit, Quando misit Saul, et cutiodml domnm
Colialh Philhtcei dedit ei. Mi$il ergo rex ad accersen- ipsius, ut iuterficeret eum. Nam quinquagcsiinus nodnm Abimelech sacerdotem, et omnem domum palris nus, tametsi post Saulis morlem dicius est, Davide
eJHS, el sacerdote Domini qui erant in Nobe, qui univergi
jam regno poticnte, tamen anle ilagilium , qnod advenerunl ad regcm ( 1 . Reg. 22. 9. 10. I I ) . Qno etiam versus Uriani pcrpclratuin est, diclus fnit: quod ex
lcmpore Saulis jussu idem illc Doec Trucidavit treipsa inscriptione signidcatur, tompus bis verbis indiccntos et quinque vbrot sacerdotes Domini portantetcanle, Quando incendil Mesopotamiam Sgriie, el S y Ephod, et Nobe sacerdolum cmlatem percustil in ore riam Subal, tl conversus Joab percusth vallem Saugtadii viro$ et mulieres, parvulos et lactente*, bovem narum, duodecim milUa. Ilnec porro qttinquagesimi
et osinum el ovem in ore gladii (Ibid. v. 18.19). Ha?c Psalmi confessionem prsccedunt. Jam vero sexagesiemn didicissel David, hos sermones pronunlial, qni
nius sccundus Psalmus a Davide dictus e s l , Cum
ncc canlionem , nec bymnum , nec psalmum , ncc
esset in deserto JudaxB, vivente adbnc Saule. Alque
ejiisdem goneris quidquam complectuntur. Quomodo
animadverie, quomodo onmes fore Psalmi secund
eniin ob lol eacerdotum c;damilalem cantica ipse c l
partis libri Psalmonim Davidis, si qninquag**simum
psalmos cancre |>oluisset ? Propterea nibil cjusmodi
excepcria diu ante eos, qui tempus prjeceseeront,
inscnpiio conlinel: verum dnnilaxat In finem diclum
uo facinus illud adverstis Uriam desigiiaium esf^
est et Scientiw: quouiam posirema verba res lacias
icii sunt. Sane prima pars hujusce libri a prieiiuiitiant, cuin videlicet a i l : Ego autem, $icut oliva rno Psabno usque ad quadmgesimum coiitrariuin orfrtidifera in domo Dei, speravi m misericordia Dei in dincm babebat. Ipsa eniin ca, qu.*B qiiinquapesimi
nfernum et m ueculum swculi ( r . 10). Alque cliam
Psalnii confes>ionein sef|iiebaniur coiitinrbal. Siqui-.
dcin tcriius Psalrnus a Davidc dictns est, Cum fugerei
rudciiliani qune ex Dco est rcquiril eoruni, qu;c hoc
facle Absalon filii sui : fugiebal porro iilium posi
'salmo conlinentur, aenlentia. Ac quidcm cum ad
Abimelech profectus, sacerdolalem cibum deguslavil, Urix' bisloriam.
2. Quineiinm in sexto Psalmo, cjiisdem eceleris
iimnulalo guslu suo v c l , ul cxleri inlcrprctes vercausa , in lacrymis vrrsabainr, diccus : Laboravi in
tcrunt, Modo suo Dco bmdcs et gratiarum aetioncs
gcmitu meo. lavabo pa wignles novies lectum weumi
o J c r e k i l , bis vcrbis : Bcnedkam Donunum in omni
1N PSALMUM L I .

!. In finem intellectus David, 2. cum tenit Doee /dtc-

SPUFUA.

592

herymh roefo stratum meum riaabo (t>. 7 ). Seplimus quamvis cogifationes minime puras babeat, al eas
cliam , cum pro scrmonibus Cliusi filii Jemim dicetamen occultat, aique, quanUiro polest, in se ipso
r c i u r , nd eadem profeclo lempora speclabal. Cbusi
exsiinguerc ac delere conatur. Ac praulerca , qni inelcnim, qni Davidis princeps awicus eral, cum Absaimprobilale polens est, lamquain no?acula acuia%
lone (2. Heg. 15. 32). Insuper ricmoiistralum est,
dolurn facit, m qui mollibns quidem tcrbis cum, cur
decimum seplunum Psalitiiim rxtrcmo vita. Davidis
insidia? paranlur, i n fraudcni inditcat, c l a m aulem in
lemporc diciuin essc. Sed et Iricesimus seplimus qui
ipsius perniciem inctimbat. Quod etiam Syrus Doee
inscriplus esl, la reminhcentiam, eamdem cum sexlo
faciebat, ul qui pra*sen.s quidem lum essel in saoersenleniiam habens, ab iisdein verbis auspicaitir, d i dolum nrbc, cmn David ad Abimclecb sesc eoniulerat,
cens : Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in vorsute aulem ea qua? gercbanlur, observaret: ae
ira lua corripias me; ac progrediens eamdem cmii ea
nihil quidem lum aperte b>qtierelur imo etiam forqna? in quinqungcsimo babelur, ronfessionem cimtiil,
t a s s e amiciliam crga Davidem et sacerdttes siimilaret,
luni in aliis verbis, lum prjpserlim cum ait, Qnotiiam
posl aulem quis esset oslenderit, fraudemque, qtiam
iniquitatet mete supergresste sunl caput meum. Putruein sc oocullabat. lainquam virus cvomucrit. Ideni
rtinl et corruptas sunt cicatrices mece facie vwpient\mautem, duabus rebus prnposilis, nempe iniquilate ae
vwa: (v. 5. b ) . Ac tu (pioqne per icipsum colligens,
probitaie, cum pracslanliorem eligcre deberel, iniillud reperies, quanipliutina eoriim, qune in prinia
quiiatem pluris fecit: cvmque in probilaie esse posPsalmorum parte coiilinenlur, |ost Uri;r. bisk-riam
sei, injusiiliam potins amplexus est. Injusle enim
dicla &*e : conlraine ea, qua? qiiinquagesimum Psal- agebal, eum sacerdotem calumniaretnr, eaque qnai
mum sequunlur, facinus iliud adversus Uriam teinminime gesta fueraut c o n H n e m o r a r e t . Nam quod Da
pore anleire.
vidis causa Dctmi consuluisset, falsum erat. Nihit
Cur David temporum ordinem sequutus non sit. enini ejusmodi tesiata est Scriptura. Licebat amcnt
ci jtislithm quoque loqni, Saulem niminim illad doCur ergo , ul leiitporum series poslulabal, qui
cendo, sacerdotem cansam eam, cur David secederet
lemporc primi sunt, primi collocali sunt, alque il< m
posleriorcs posteriori loco, verum primi, qui vivcnle niinime cognitam babere; enim ipsiiin lamquam
regh amicum, alque pre negolio aliquo regio mi adJiuc Saule dicii siuil in secunda Psalmorum parle,
contra aatem, qui lempore posleriores sunl, iu prima? ftum, illius, qui miserat, bonoris c a u s a benigue cxcipiebat. Nee v e r o cibaria illi dabnt : neque eniui
Mca quidem s^ntenl a idcircb hoc ordine collocati
pancs ipsi praeslo erant, qiiibus lamquam viaticoquofeinil, ne a mclioribus ad deleriora ferreulur: perpauci eninu Jn finem ne perdat (Psal. 5 6 . 1 . et 71 1). dam David inslrui |K>sset. Narn boc q u o q u e ipsuui
sacerdos reepondit Davidi, his verbis : Non sunt hic
Quocirca trisliora prius collocata sunt, ul krliora iu
panes profani, $ed dmnlaxal panes nropositieiiis (i-Reg.
seiMindum locum reservareuiur, coopenis niimrum v.t
21. 6). Qnocrrca cibaria inimme dabat, veruni iinpelexstinctis deterioribus, ob hriiora qnai deinceps seiiuuntur. Yerisiinile autcm esl Davidem, id quod pjosl- lente necessilaic, w l t r a td, (jfiod legibus sancitunv
erai, progreditur, proposiiionis paiies ipsi, tamquam
ea ab ipso peccaium esl, per ea, qua? prius ab ipso
probo ac sancio v i r o , imperlteiis.
rrctc gesia sunt, oblegerc. velic. Atque eliam illud
dici qucat, eum ob singularem pietalein confessionos
5. Haec igilur, aliaque id generis, si Doecdocuisset
prius coilocasse, quoniain Juslus in principio sermonis justiliam sane, si vobiissel, loqnutus eseet: ai ille
accusaior esi sui (Prov. 18.17). Vertim bis de Psal- lalsis calumniis usus, dilexit iujusiiUam magis qiiaui
inonim ordine, ejusque ralione a nobis allatis, teml o q u i aequitatem. Ac prseterea dilexil umnia verlia
pus jam csl ul ad explanandas quinquagesimi primi
prrccipiuuionis, lingtjam dolasam. Cuncia etenim, qua.
Psalmi voces accedauius. Hacc igilur verba literis
ad insidias et ad capdem, tim sacerdoiis q u a m relimaudavil, postcaquam rescivil qiiajnam Doec Syrus
quorum omniuni, qui cmn ipso morte auecti suut,
per eas calumnias, quas adversus se conflayeral,
F p e c i a b a n t , perpelravit.Quare verba dcmersionis [alsi
dcsiguassel. Idco quasi ad eum oralioncm dirigii,
serniones i)oec appellali siiRt. Quippe tiniversam sadicens : Quid gloriaris in maliiia, qui polens es ? Qui c<Tdotum urbem per verba sna, lamquam in profunin viiio impolens egt, et imbccillis ac parvus, exnl>edurn, demersit. Verum bx*c quiikm non Doec solum,
raniibus in eo probis moribus, is lamquam in viiio
verum eliam qtiisqurs in iniquittte poiens est perpt:infirmior, pudore afficitur, cum peccn, alqne contrarit, v i i i i poienlia libere abtilens. Quaenam auiein a
scieniiaj etimulis exagiiatus, resipiscere fortasse que- divino j u d i c i o ipsum pocua persequatur, deinceps his
at, ac per confessiouem ei sinceraiu poenilcniiaui,
verbis ostendilur : 7. Proplerea Deu$ destruet le in / i vilio suo rcmedia comminisci : qui aulem in impron e m , evetlette, el emigrabit te de labemaculo liu> el
bitale polens esl, in ea superbit, ac se jactal, yelut
radicem tuam de terra vivetHium. Diapsalma. 8. Vidtob iiisigne quoddam ac praclarum facinus glorians.
bunt justi el imebunt, et iuper eum ridebunt et diceni:
Ac niihi videlur prxscns oralio contrarins inores de9. Ecce homo qui non potuit Deum adjutorem tum :
st riJKire iis qui in quinquagesinio Psabuo commemo$ed speravil in mullUudmedivUiarum suarwn, el praxataii stinU ttenim in illo is, qui in peccatum semel
luit tn vanilate sua.
lapsus erat, poenneniia ducebalur, seseque macerabat,
Catumniaior non telum corpora, $ed et aninm inttrscolus sutini coniiieus, ac niala sua luclu prcsequefis :
twii. Quemadmodum verilaiis prajco sermoncsue
bic aiiiem wtpoie in iinprobiiate potcns, ne cxlernas
iiinumerts hoininlbiis salutis causam praebet, eodem
quidcm reprehensiones iiioratur, verum in vitio, permodo is qupqiie, qui in iniquilale potens est, eadrm
iudealque in vtriuie facerel, sibi placel, el gloriaiur:
sermnnis vi niortem plerisque ac perniciem acer>ii,
sic afTeclus , ul ad ea, quae ipsi coiiscienlia objicit,
dcmersionis verba proferens, ac sermonis gladio ad
pudorem omneni abslerseril. Dcinde ctiam iniquiiabominum exiiium abutens : ac pra?scrum, cum \wt
lem tota die cogiUil: vel, ui Symraachus vertil, St/icalumnias snas, t a u t u m corpora, sed ciiam ipsas
gulis diebus : scd el cogilaiiones sctleris in lingiia animas interiniit, nimiruni per Irauduienlam linguaui
gestat, eas in intimis animse prornpluariis orctils u a m ad falsas el impias iq>inioncs eas dejiciens.
laiia : vertuii aud enlibns cun< (is exponcns. Undc
Undc etiam quodam loco diclum e s l : Filn h*minum
eliam dicluin esi, Injustitiam cogilavit lingua tua. Quo dentes eorum arma et *agiit<e ti tingua eorum gladius
in generc sunl, qui sine ullo metu ac verborum imeaculus (P$al. 56. 5). Uui qnidem inajore slntlio ae
giimeulo tnrpia loqnuniur, aut temere impia verba
diligenlia cavendi sunt, quam qui in calaniiiatibu
prolcriiiit, aut variis mendaciis cl perjuriis uluniur,
inferendis scelerate se gerunt. Ex quorum sciliccl
aul dcniquc aperie calumitias advcrsus alios proiminl.
numero erai Doec, ctim falso sermone alque caluniQualis etiam Doec erat, ul qui lol adverstis Davidem
nia usus, Dei sacerdeles oblruncavil. Veruiu qu-rnain
et Abimclecb caluiiiuias sli uxissct. Alquc is quidcm,
diviniitis etim pQBiia consequutura sit prascns scnno
qui improbiiale poicns esi, impias cogitalioncs in
docel, vdul ad cum, qui iu iiiiquitatc polens sil, l^*
liiigua sua gcsial, qui autcni in >iliu lufcrior est,
quens : Propterca Dcus dcstrutl u tn fincm. Quoubw
f

1N PSALMUM L I .
*
jtov.
- , , '
. , _ ,
.
^ . * , , ,
, . , .
. , , , , T | J V ,
*
, *
* , , ,

* - ,
, , ,
, , " , . , ,
. - , ,
* . &
, .
, ' .
,
* - .
.
. [600] ,
,

, *
, * ,
.
, [599] ,
, ; *
.
,
,
* , , ,
, - .
, . ,
, $,
.
.
.
, *
. ', ' , , . ,
. .
,
.
. , . ,
' . , (5.
;
,
, , .
,
, , ,
, ,

' ,
* , . . "
, , '

. - ,
,
-

,
. '
.
,
"
* ,
, ,
, ' , , , ,
, . ' *
' * , ,
' ^,
,
. * 01
, , *
, ' .
. *
- , .
. - , ^^,
, . '
, ,
, ,
. ,
0 .
- ,
. , , ,
$ * , ,
Reg. , male.
,
b Euseb. Mottll. habet: ,
, ? - . ,
(. , elc.
* lla lleg,. e ; l L vcro .
* Reg .
%

SPUIUA.

W>3

, , \
,

, '

,
, ,
,
, \
, . [601]
, \
* (
,
,
.
^ \ ,
'
,
; ,
.
, , , , ,
;
, .
*. ; ' , .
^ ,
,
,
,
, ,
. ,

,
,
. ]
,

, ,

.
, .
, ,
, , (3 ,

\,
,

, ' * ,
, .

1

* Reg. .

, !
, .
, olxqxov
. ", ,
.
, ' ,
, , &*
, xi
, fpjwi,
. ,
' ,

|) ) , ' ]) )
,
'
. " *
, ; rafej. , ' ^,
, TOXAT;
, ^
^, \
.
, * <7
, bramt
. &,
, - j yip
, tiv
. , ^
, Gwi
, , >
,
[602] . , *
, .
', ' ,
,
cottk
, . , , Imtp
, . ^
. ^

, .
, ^.
* , ,
, , " ajafo
. , h
, , ;
, , wi
, , ,
.
, , .
;
, * (
, , *
. .
1

01


. , b

Bibl. /*.

, * ****
,
. Dvrvfw*
, ; . '^
b Savil. . , I moi Ipgeoduru " *
0

!N PSALMUM L I .

nim iiiiquiiaiem dilexisti, propteren Deus, oinnium

cundus cxsfclam ut anima mea p h n t o n pcrpetuo v i judex, primum quidem le ex elatione alque jaclanrenii ac maxima feracHate prxdila?, in Dei donm
tia delrabet, alque ex sublhni el elalo abjecium redplaiilaue, comparetur. Propterea dieo : Ego aulem
del, ne jam in iniquilale glorieris ;deitide, Evellet te et
$icui oliva fructifera in domo Dei. Vel sccundum SymimigrabU te de tabernaculo tuo el radicem luam de terra macbum, Ego nutem sicul oliva virens in domo DeL
rivertium. Secunduiti Syminachum aulem, Destruet te, Neque enim a divina domo octrios dejoci : verum inel abradei te de tentorio luo> et eradicabit te de terra vi-tus in ea lamquam in Dei arvo, consiius, ac fontia
venlium in perOetuum : ut jtuli hoc cernentes meluanl, illius, qui in divina domo est, lalicibus fruens, ferax,
eumque hit veibis irrideanl: Ecce homo qui non propo- el virens reddiius sum, ad exemplum videlicet olea,
suil Deuni robur wum, sed fiduciam tuam collocavU tit qua?. de bis rebus, q u perpeluo virent, usurpari
mullitudine divitiarum suarum, el ealamitati SWJB inni- solet. Illud autem observa, Davidem cum brec verba
xus e$t. Haec aoiem dicta sunl tamquam ad Doec, qui,
haberel, neque in Jerusalem, quam Judaei domum Dei
eisi gencre Syrus essel, tamcn in Israelilici populi
esseexislimaban(,fuisse (necdumenim aedificata erat),
mcdio vcrsabaUir : atque eliam foriasse cum lurba
neque ilem in tabernaculo eo, quod a Mose construin Dei civitatem htgrediebalur, divini culius speciem
ctum fuerat, quod etiam tum apud Judaeos e r a i : s i prce se ferens. Dicta sunl etiam ad quemlibet hoiniquidem Saulem fugiens, apud alios tunc agebal. Ntnem in improbilate polenlem, ac lingua loco gladii
hilominus tamen haud nescias eral se in domo Dei
ad animarum perniciem abulenlem :quem veluiamaplantaium esse, nimirum per domum Dei piani
ram ac pesliferam quamdam radicem, animanim
vivendi ralionem inteliigens. Acquoniam ferax e r a l ,
agricola evellet, eliamsi ad breve aliquod temporis
non slerilis, nec acerbos, verum stiavcs, alque inspalium in Dei labernaculo, ipsiusque Ecclesia congenti benignilale ac misericordia plenos frucius fesitiis esse videatur. Excisus autem hiijusmodi homo, rens, merito proinde fructiferaB oleaa comparabaiur.
proculque a sanciorura tabernaculo abjcclus, miseQuo videlicet exemplo misericordia erga proximos,
raoduin speclaculum prabebit, ad intuenlium utilitaalque bumanitas ergaomnes desigiiatur. Quocirca, nt
tein et casligalionem, qui severum adversus ejusmodi
tot lamisque bouis abundans, deinceps subjnnffit,
hominem Dei judicium oculis cernentes, in melu verSperavi in miuricordia Dei in aHernum : et in uBtumn
sabunlur, cavebunlque ne in easdem calamilaies i n upculi. Siquidem ejus, qut in iniquitale potens cst.
cidant. Poslea vero priorem ejus, qui in iniqutlate
finem, evulsionem ei exitium fore dixerai : futurum
pptens erat, jaclanliam, sublimilaiem atque arrogaueuim efise, ut radix illa quae amaros frncius affercbai,
tiam memoria recolentes, ac videnles ejus depressioa summo iilo Agricola evellereiur. Ipse auiem, ui
nem, el exilium immissum, eum risu ac ludibrio dioliva fructifera in domo Dei, aperavti in misericordia
gnum exislimabunt, exquam florenti statu in quae mala
Dei in aeternum et in eaeculnm saculi : iimnortaliprolapeussit, intuenles; Dei etiam judicium comprolaiem nempe ac eempilernam vitam a bona spe rcbabunl, justum videlicet ipsum esse confitentes.
ferens, a qua nomqttam excidet. Spet enim, ul ait
Aposlolus, non amfundit (Rom. 5. 5). Deinde, ul qui
4. Ac poslea causas etiam, ob quas impius haec
ob bonos froclus, bonam spem animo sibi finxissel,
lierpeseus sit, exponent, Dei eenlenliam aequam esse
causam bonorum oronium largitori ascribit: Con asserenies. Nam cum neroinem ob diviiias magnifice
fiiebor Hbi in swculum, quia fecisti. Non enim inquit,
do se aetilire, nec ob prxsenlis vitae vanitalem aniniis
ego meipsum umqiiam olivam fructiferameffeci, sed,
efferri, verum spem suam atque auxilium in Deo poeilum habere oporteal; bic conura, bonam salulis siias tii lalera me reddidisti. Nani abs le graiia proficieeitiir. Quare numquam tibi graiias agere luasqtte
spem deseruit, atque in divitiarum vanilate spe sua
laudes praedicare desinam. Cum autem semel in Dei
suspensa, nihil abud ob inanem suam ct slultam jamisericordia gperaverim, ipsius nomen exspeciabo.
cianliam, quam ridendum sese propinavit. 10. Ego
autm ticut oliva fructifera in domo Dei tperavi in mir Nam cum bona spes proposila sit, patieniia nobis opus
esi. Quaroobrem Exspectabo nomen tuum, inquit, quoimcordia Dd tn temum, et in saculum $aculi. i i.
Confittkor tibi in xzculum, quia fecitli: et exspectabo mam bonum est in compeetu wnctorum tuorum : vcl
nomen tnmm quia bonum m in comptctm sanclorumsecundum Symmacbuiii, Quia bonum e$t nomen luum
e regione sanctorum tuorum. Cum igitur mihi sil exluorum. Quero flnem consequutarus s i i , qui in iuiquiiale potens esl, ex iis q u dtcta sunl, intelleximus. ploralnm, illud bonum esse eflicien, non iis, qui iniquitate polleiit, neque rejectis bominibus, sed sanciis
Ego aulem, inquit David, cum baec a Spiriiu sancto
tuis, idcirco nomeu luum merito exspeciabo, bona
didicerim nec ob fluxarum opum copiam, nec ob
spe frelns, fore n l nurnquam a mieericordia tua exmorialis vitaB yanilalem (VaniUu enim vanilatum, et
omnia vanitus [Ecde. 4 . 2 ] ) umquam animo efferar, cidam. Sic igilur in ea spcravi in selcrnum, et in saeculuni aaeculi, gratia et beniguilaie Chn>ti Dei ntislri,
qein poiius viam ejus fugiens, qui in iniquitate poomnia ad uliliiaiem administnuiia : cai gloria CUIII
leos eet, linguam ineam ac erba non ad aliorura inPaire ei Spirilu aancto, nunc e l semper, in saccula
lerUam, verum ad animamm utililalem acuam, ac
eattulorum. Araen.
frMCliferae olivse inetar bnjusmodi bominibus salciti
ero. Atque in reliquia aciionibus ila floridus ac ftet

Inepiissiroi Grajculi opusculum post Savilium edimus qui auelorem hujusee orationis monstrosum howinem vocai. Monstrosas cerie ille voces effingit,
9

O R A T I O

I N

omnia nugis plena, nec digna quae leganlar. Ipsuui

lamen Latioe inlerpretamur.

1 L L U D ,

PRECAMINI, ET REDDITE DOMINO DEO NOSTRO (P$al. 75. 12).

1. Mmidi hujusdoctoreaadliieramm notitiam pueros inducunt: Ecclesiaj yero doclorcs ad bonorum

operum exercilium discipulos insiiiuunl. Licelque,

dilecti, ex iis quae modo obis in Psalmo lecia suut,

sm

accuratissimaln diclomm erilatem cdisccre. Qtitd

luiu prorneril. Cerle manifesHim est ita rem nobn
enini niiiic dicebat Spiritus prnpbela, magnus scriplor
inielligciidam esse, angclum ncmpe slciisse a lergo
David? Precamini, el reddiie Domino Deo vesiro.
huslis Dei, illumque pronum in vuliuni dejccisse. lu
Qiieifiailmodum b?ala Judilb, Babylouio liolopbenic
boniim est prccari, et reddere Deo noslro.
cuni exercilu suo Jerosolyiuani obsidcnle, qiii o.nnes
2. Bealns aulem Moyses, qui llebrxoriim populuin
nrbis aquaeduciuft averieral, ciim Hebrsei sili enecti
ex iEfiypio rediixil, vcnitquead fluenla marfs Hubri,
jam paraii essent ad se dedeudos cum urbesua ei,qtii
^Egypliis ma^no nunnro iorliier irruenlibus, llelalem illis necessilaiem iinposueral; egrcssa , i n braiisqne ntfc valeiilibus bello obsislere, ncc fuga
quam, illa beala , virili sensu el fuleli volumaie pra>
sabitem sibiparare: nam anie Hlos laiissimum eni
d i i a , urbis dediliouein impediebal : seseque coiumare, qtiod ftigam impedirel, a lergo aiiieiu eorum
parans ad pugnandum ctun (anlo exercilu, et ad ulerat ^gypiiorum leiiebrosus populus gladiis lerrorem
ciscenduin genus siiiim, ei ad urbem servandam, Doo
in< uiieus : el quaulum laiti fueram Hebrxi res ame
iidem babens, corporis robore se ad beiluin conira
geslas cngilanies, laninm lcrrore currepii siinl vibosies- suscipiendtun accingens, sarerdoiibiis Miinidenles IMiaraonem ei ^gyplios, ac pcrinde sollicilubusque fidelibus boininibus dixit : Precmnini, ei red* diuibus exagiiabanlur aique niare agilatur ingrucudite Domino Deo noslro. Ex urbe aiitoin egressa ,
libus venlis validis, ila ui el meliis iuagniiiidine Moysi
appetenle jam vespera, ctim ancilla una, alimeuiis
dicerc aiivsi iuerint : Vides in qucm exilimt resadsecum assuruptis ad quamdain mcnsuram , lide fulla
ducUv s'mt, el quoinodo mcius anirnos noslros occu(non euim volebai gemiliutn cibis u l i , Judxa cum
paveril?Jam quippe minantur nos escas volaiilibus
essel, ct legc probibcnle), llolopberneni vero adiens,
fnturos essc, gnari nos in extrema redactos, resque
quasi iransfuga, mundo veslilu, ornaiuque niuliebri
nosiras omnino dosperalas csse. Qnid cnniiaris,
decetili, cuni alicuigenam concupiscenlia stii capiivum
Moysc-8? Melius fuissel nos in ^Egyplo niori,quain
eflecissel, se laincn inlaclam servavil; ob toulinenbuc egressos videre infanies nostros, uxores, nos(|ua
tiani cnhn non coiilamiiiabaiur. Noctu cnim exercitu
ipsos avihus el besliis terrai iu pabuluiu ei discerdormienlo, el Holopbci ne vini copia sopiio el oluuto,
nioncni dari. 11 is enim maxime credcns Pbarao doacceplo iidenler gladio cju ancipili, ipsum capilc
ore plenus est (), el quasi prx manibus aiictnrilalem
iruncavit : Oeo videlicet jnve>icul& dexieram rohaberet polesialcmquc, gloriaiur et conlta ipsmn
boranle. hi ipsa porro nocte qu;e slienuum boc opus
Deuin audacier loquilur. Tunc Moyses quid ail illis ?
edidit, viclrix in urbem rcvcrsa, capilequc ejus per
Ne limeatis, ne lormidolis : Precumini, ei reddite
murum demisso triumpbaluiii ipstioi omnibus alieiuDomino Deo veslro (Exod. 44. 43), ct videbitis Dei
gcnis exbibuil, ila ul insequenle die videuies Uli siiinii
openi vobis allatam. Doniiuus pugnabil nobi^
exercilus ducein ab una miilieie occisum, inagno t i vos aulem taccbitis. Tali vero oratione ad Deum emimore Ircmoreque percttlsi lugerent a facie Hcbnjcosa, siaiim buiuidum inare in aridain versuin esl, lirum, el impleretur id quod scriplum esl : Quomodo beruinque ipsis (ransiiuni paral. Vidcreque eral, dipersequeiur unus mille, el duo (ugabunl decem millia lecti, mirabile speclaculum, illud olim mare spumans
(Deut. 32. 30)? Deprebcudilur quippe foriissiiuus
sii idensque. jam discissuin : c r a t q u c murus buoiidus
Samson solus mille bomines fugassc; slrenuissima
cyaneus, nigricaus, (irmus, Israelein ulrinque muvero Judilb cum ancilla sua myriadas alienigciiarum
niens. E l lamdiu aqua inlumuU suspensa, quamdiu
profiigavil. Viden' quanluni boiium sil precari, el redIsrael, quasi quispiain homo lrani|uille lenloque grad
dcre Domiiio Deo noslro? Ezocbias vcro rcx , lidelis
incedens, in latilndine maris luil. E l illi quidein quasi
vir cum essel, c l lidc magis qiiam armis el cxerci\#r berbosum campum lati incedebant; bosiesautibiis nixiis. prauer spcm iiiimicos snperabat. Cerle
tem eorum jEgypiii quasi plumbum demersi sun(
Seiiuacberibo cum ingenli barbarorum niiinoro irin mari. Sic bouum est precari, el reddere hoiimi
ruinpenle, Jerusalem obsidenle, ac l)eo credenliDeo nostro. Alenim iioniie in dcserto aqiue ei paui
busque in eum conluuielias iufercnie; cum ipse
penuriam experii sunl? Quomodo cuiin paniseiaqua:
Sennacheribus Ezccbix mistssei coniunielias scripio
peuurianon laboraluri erant in deserlo, ubi non arva,
cxaraias contia Deum el conlra ipsum; aciepumi
vinea, nonarbor, herba, non seiuen, uiesEzccbias libelluiu cum lcgissclin conspeclu Dei, presis ? Sedsanclapiecalioipsiscielumapcruiiul inamta
calus esl c i reddidil Domino Deo nostro : uude siadarel, ct aerem ut carnes pradteret, ei pciram ul
i.itii ab ingruenle pcriculo liberaius c s l ; ila repenie
pracruplo aqtisc alveos subiniiiistraiel. Ilorum euim
e l mirabiliier Dci opein consequutus est. Unus citim
iriuui eleiiienLorum niinisicrium liabebanl, cadi,
angelus de ca lo in uocie cuiu gladio decurrcue, cena e r i s , ei peirae. Cxlum eiiim illis colore niveaiu
luiu ocioginla <|uinque millia alienigcuariiiii occidil,
aquam deinisil, et aer pinguein ipsU coiurnicein siie
nemiue ipsorum dexlcnii ejns hupetui obsistere
labore prolulit. Dies me delicerci si narrare vellera vivalente, ul ediscerenl alienigcnanuu naliones, l i n clorias a palribus, propbetis, regibus rcporlaias. boguam bla^pbeuiain adver&us Deuin non acucndaiu
nosque cxiius in morbis, periculis, aliisque gravissicsse. Taniuin bonum csl, dilccii, precaii c l reddere
inis negoiiis per orationeiu pnvler epcm oblenun.
Domino Deu uosiro. havid vero sapienlissiinus, cum
Tanla neinpe res esl precari ei reddere Domino Dc
sub Saule rege lsrael alienigeua? conlra Israelilicmn
noslro. Si quis vesirum in negolio quopiam ab bowkgenus exerciiuni movissenl : unumqtie virum ad sin*
nibus desperalo vcrsclur, aul necessiiaie periculove
gulare cerlamen provocantem pra.Miiisissent, corporis
prcinaiur, bujus Scriplura: -ecordeiur : precetur rt
robore giganlem auinii senlentia supra giganiem
rcddal Domino Deo no^lro , boiuvquc doctrina; vivimagna loquenlein, magua proniilleutehi: bic erat
iicum bealuinque (iiiem rcperiet. Si quis auiem vuii,
Goliatb uoinine, cujus slaluram liebra,i videntes,
dilecli, bunc Scripiur.-e vei*suui ali > modo accipere
melu et fonnidine nuiHa detinebanlur, bclli condicere **3* idem esse quod proinillere, ita qnoflictum declinanles : cum nosset autem sagax iilc
que sermo milis erit. Sxpe eiiiin in Scripiura re
David, molcm corporis armorunKpic ci equorum aciem
perimus &.< u^urpaiuni pro polliceri; ul ai*
^ d vicloriain laliii valere (iiaui iVon talvatur rex per
bapienlia : Meltus esl non vovere te, quam po$t W'
multam rirtulem, el gigai non talvabitur in multuudine promistanon reddere (EccU. 5. 4 ) ; id esl, pr
fortitudini* suce; fallax equus ad salulem; m abun- millere Deo, quam promissis siarc. Ideo pw;
dantia autem virtutis 8ua> non salvabitur [Pa/.32 J 6 1 ) cipit : Et non menlierii verbum in lempore oraiwuit
acceptis quinque lapidibus, symboluin Penlateuchi
tuce. Vovisli, quod si filiauuaul (ilium luum a gravi
ipsisa Deo dau, parvus ille, junior, qui suis pariter
morbo erepium sanumve recipias, Deo cuusccrabi*
et alienigcnis despcclui erat, uno jactu lapidis in
fronte percutiens, pronum dejecit superbum gigan(a) Hac viiiosa videnlur esse, oisi forte dicatur illud
tem. Eslque, dilecli, quxstione digmtm, cur in fronle
dolore plenu$ est ( ), accipi de dolore que
percussus Goliatb non supinus ccciderit, sed in vul
iufrrre aliis meditabalur Pbarao.
t

596

IN PSALMUM L X X V .

, ,
. ,
^. , ^,
, ,
]) - . ,
, [/'. _1 .
'.

* - , (
,
,
,
*
- ,
, ,
, - ,
, { - ;

,
,

,
. , ,
, ,
, ,
(
, , |6(]
), * *
', , , ;
,
,
,
, ' .
.
[603J , - , ;
|,
,
.,
.
. *
, , ,
, , ,
. yi\Qf,
,
,

,
- ,
, . ,
. ,
, ,

$1 ,

. ,

;
, /.- , , , ,

^ , ,
. '^
.
, ;
, ,
,
, ) , , ]
.
,' '
,
. \ \
.
, , . "

,
; ,
, ,
', ,
, , , , ;

* '
,
.
.
^ * , , .
,

,
*
, tva
.

, , , xai ,
' ' ,
. ,

,
* .
,
.

, .
,
, ,
, ,
, / , "*
/
,
, . :, ,
, ( , ,
,

,

.

*,

* *

), ,
, ,
)> . ^.
,
Lcgenduin omnino vidclur . lnra conj. Savil. , ,
.
. ?. Alias slupcndas efflngit voces bio
. ,
Graculus.
, ,
Savil. conj. .
* Savil. conj. .
f Savil. iu marg. e var. lect. , .

PATAOL. GR. L V

31

SPURIA.

597

, ,
. ,

, ;


. * "
\, , ,
, ,
,
^ ,
,
*

"

.
, ,
.

[05| ), .

,
*
, ' , '
,
.
, , '
' xtjv
, ^
.
,
|,
,
. ,
, .
TJV ,
.
, , ;
; \ ;
.
*.* ,- , ,
, , .
; ' .
; , ,
, &

, '

, , ,
,

.
. ; ; ,
.
, ^ ,
;
, *
, : .
,
* ,
.
,

, , .
,
. , ,
,
* 4 Legendum . . avll.
w

, ' , xa\ |
, . \
. :,
. . ,

,
. ; ' . I
; I
,
. i |
,
. , \
. , \
" ;
, riv
. , .
.
,
. ' ,
, , .
,
, .

// xicrj.

, , [(>|
.

, ,
. , , \
. 110
,
, ,
,

, ,

; , \ >
, '
. ,
$ '
, .
, ,
. , ,
, /i . ,
. , ^^
,
. ,
, ,

.
, .
^ , & . ; .1
, >.
,
,
. , \ Tati . , ij
', , '
' .
, , visov;
, . " , , ;
, . \, ;
,

, . .

ro7

1N PSALMUM

S8

L\k\.

dicatur, alios ille scriKOiies inserens lucnteoi aiiditoISe iransgivdians verbum in temporc oraiionis prolariim as|>ergit, ne gesta. bona loa prolaia etiain al>senii
tum. Sed quemadmodtim beala Anna prius sterilis,
tibi gloriam afierant. Q u i d sceleslius invido? Nibil.
CUIII vovissct, sc prolem suam Deo consecratuCum quibusnam feris cormuuierabiliir? Si cum leone
ram , cum hoc pr;i;slilisset, ipsa fuit benediclionis
an cutii pardo ipsum c o n i u l e r i s , iu invitlo detet ius
.Ttornne consors : filius auiem ejus Samucl primus ct
invenies. Omne quippe animal sibi siuiile amai: iuelectns in propbelis reputalus est, et lantum a Deo
vidus aulem fraireiu suiim o d i l , el oocidil. Corvi
lioitoralus fuit, ul Moysi et Aaroni connumerarelur :
nain Moyses et Mron tn sacerdotibus ejus, el Samuel Eliam in monte alebaut, c l fratres Joscphum pcr iuinter eo$, qni invocant nomen ejus ( Psal. 98. 6 ). P r i - vidiam vcndilum dovorabanl. Sorpcns per i i m d i a m
Evam docepil, ei Cain per invidiam Abclcm necavii.
niiim itaquc bonum esl vovere, hoc csl, promillere ;
C e t i H in niari Jonne lio.^piliuni p n ^ b u i l , c l SaOI \wr
dcindcque cilo reddere cum hilari el bona voluniale:
honum euim ei Hilarem datorem diligit Deus ( 2 . Cor. invidiam Davidtm iusequebalur. Leones Paniclom
rcveriii s u n l , Jiuhci autem por invidiam Cbrisium
9. 7 ). Sic Abel Deo placuil, quia ex liilari corde et
crucifixerunt. Aspidos adulalione drmulcentur, invi.li
bona voluniale dona Dco altnlil; Cain vero displicuii
beneficiisaflccri niagisincendunlur. Sed ne videauiur.
Dco, quia non ex liilari cordc, sed quasi ex moerore
dilecli, nimium nugari, el extra leciionepi modo faac necessilale dona Deo oblulit, de gloria fralris doctam cxcurrere, redcamus ad proposilum. Prccamini
lens. Gravem aulein iiividia scinlillain in corde acvos etiam qui invidix cxpositi csiis, ne quid damni
cendens, ad interficiendum dolo frairem inflammaab invidis p U i a i n i u i , neque in bunc. morbmn d c c i d a batur, cum oporluissel frairis religio>am mcnlcm
t s . Nam Qui videiur sture, videat necadut,(\.Cor. 10.
imitarido, parem cutn illo a Domino honorcm refene;
12). Precainiui eliam vos, qni iiividelis ul poslquaui
minc autem nec ad consanguinilaiem rcspicieus, nevims draconis evomuerilis, in puro tcslimonio conqne considtirans facinus suum nefarium a Oco respiscienliai ciclcslcm pancm susripialis. Precamini et
ci, fallacibus verbis adolesccnte in campum perlracio,
necc piilcliruin Dei opificium dissolvii. Hic priimis fra- reddite Domino Deo noslro. Mulla potcsl, d i l c c l i , precalio, quai boiiiinibiis iuipossibilia sunl possibilia rediricida fuil, prinius terram sanguine polluii, priinus
diMis. Precams Moyses, et mareexsiccavil, atquc Hporias moriis aperuit. Nondum enim mors homhiem
brxos quasi por bcrbosum campum traduxit. Precagustaverat, nisi Cain per invidiam c;edem pcperisset.
(IIS esl Jcsus filius Navo, el Jordanis flueala cohibnii,
Sed in quo libi nocuit, Cain, Abelis vila ? aul quid libi
iinpletumque cst id quod scrtplum c s l : Quid esl libi,
iililiialisaltnlil ejusmors? amion polius nocuil ? Ecce
mare, quod fughti, el tn Jordanis, quia convcrsits
namqiie insiabili mcnteel tremcns vitain emensuses.
relronum ( Psal. 113. 5)? Prccalus csl Elias aurigi ,
3. invidia, bypocriseos soror, doli operairix, caepluviosasque nubes cobibuil, illasque rurstis pcr prcdissemiitairix, draconis semcn, fltis spirans mortem.
caiionem apcruil. Precalus esl idem Elias, c l patipcri
Quid exsecrabilius invidia? Niliil. Quid niorlem pc\ i d u x fnrinam et oleiim iide Iradidil quolidicad i u e i ^
perit ? Nihil aliud quain invidia, itt tesiificalur mibi
Scriptura, dicens : Deus mortem non fecit, neque dele-surain. Prccatus cst ejus discipulus EHSXMI, ct Sunaniitis, (juai p:'ms slcrtlis erai, pralcr sptMii p e p e r i l .
ctalur in perdiiione vivenlwm: invidia autem diaboli
Precatiis esi Daniel, el bellum subvertit, draconcininor$ inlravit in mundum ( Sap. 4.15. el 2. 24). Mihi
quc occidit, ac lcones ul respiccrenl iu caflum docuii.
videtnr, dilecli, invidiain esse invenlionera draconis:
Precali stiul ires pueri iu furnace, et scsluans ilamina
ncqiic potesl quispiain invidiam concipere, nisi scrfornacis exsliucia esl. Precaltis cst Ezccbias, morlxpens clam in ipsum adrepens , el ex corde suo vinis
qtie suo ctiralo, morlcm solvil, ei vilam adliuc pro
evomens in cor illius qui s recepil, invidiam ipsi
anuisqiiindccim iiiipolraviu Precalus esl Jonas, ct cc
iiiicnillai. Ila invidus in serpentis ordinem ac vim deluui mansuefccii, docuitque utsibi triuiii dicriim b o sinit. Yidistin' invidum? vidistin' serpenlem? lllc lospiiium prxberet, ul ostcnderelur sanctos eliam iu
qtiitur tibi sua ul aniicus, el lua a leipso ediscit uliniprofundo maris bopilalilalem rcperirc. Piccalus -si
inicus. Accedit serpens ad Evam ut amicus, dulcibns
piissimus Tobias ca:cus, ei maiiu angcli usum lucis
yerbis ipsam demtilcel, acerbis aulcm cogiialionibus
acccpit. Precala rsi Sara Raguclis fdia Eebalanis, ei
ipjam illaqiieat: in ore mel habel, in corde gladiiiin
virorum iiiicrleclorcm da^inoneiu fugavii. Precaii
occullat: caput alio reclhians, caudaiu alio detorquens.
s u n l Silas e l Paulus iu c a r r e r e , c l lerra Ireinuit, j a Acoedil ad Abcl Gain ut amicns : pacifica loquilur, et
nua? carceris apertx suiil, ferreai yinculorum ca(en;n
beilica cogiiat: dolus in ore ejus ferebaltir, ei iuvidia
ceciderunl, oiniiesquc viriculisdanmali, libcri c x b i b i i i
in corde ejus obumbrabalur. Accedil ad te invidus ,
suui. Precalus csl Petrus, et Tabilbam a mortuisexdulcia loquilur, verbis fallacibus c l placido risu le
citavil. Prccalus esi ideui ipsc Pelrus Wom.v et voall<iqiieiis vullum uium in bilarilaiem vertil, incnlem
laulcm Simonem ex acrc dejecil, nec ptTinisit ut ultuam aperil, ut abscomliiumdcpoeitum aninii tui evaira Utinianis illuderel. Preoaiio mortuos susciiai, da ni<!t. Loquendo di^cil arcana tua, c i occulta lua proluonas fugal, moibos curat, moricssolvu. Oprecaiio,
fert iu omniuni conspt*cluin. Eiauisi aduleris i l l i ,
vilx largilrix., saniialis dcposiluin, flos spum a(Tcnon ullra fert, iijlra ridet, uttra viittuin suiini
rens. Precamini itaque el vos, dilecti, el reddite D<>eniollil, sed slal severus accusator, nequc comtiiomiiio Deo Oeslro: quia ipsum dcccl oiiiuis ^ l o i i a , iu
velur doncc videril igiiumiiiiam luain, el luuc ridcsacuia sxculorum. Amcn.
bii. Si in conviviu conlra le quippiam dictutn f u e i i l ,
iile aures aperil. Euge. Si iu lui giatiain quidpiaui
t

MONITUM
A D HOMILIAM D E T U R T U R E .
Ineplissimi Grmculi est bomilia, scd tamen antiqui
iC ipuris. IHius eniin interprclatio Laiina in veleribus MSJ. reperilur. SeUquod exp<riineiitodidicimus,

I.uini of>era Cbrysostomi non autbeulica m<ido scd

eiiam spuria ct iiuHius preiii Laline coitveriebanl.
lllain versionem muliis in locis caatigaviimts.
9

599

SPURIA.

D E

T U R T U R E ,

SEtJ 9E

B C C L E S U SBRFtfO.

4. TariHf amatrix erervri, quando in sihis degil,

sanctae, ne asptciaiis me, quoniam egodetiigratasim,
qiiendis vocis sua? blandimcntis comparem arcessit,
qooniam despexit me sol jtisliiio*. ob firiim inea de>
eonvalles penelrans: et inascnlum suum juxta anuaa
licia. Quis esi sol illc qui eam de^pexii? Non eeni
pascenlem convocal, liortattirque utceleriler advelet:
ille de quo Ecclesiasies dicit, Oritttr sol et ocddit M/,
itiianimiaulemseitletitia n fhrinis arboriim Iruncis n i ei ad locum suum reveriitur ( Eccle. 4 . 5 ) . Ormsesi
diim statncnics, ovis incubant, exindeqtie ptillos vo- noliis sul jusliti;e, Cbrisius ex Maria secundun c*r.
lare doceitt. Asseverant quidam tarlurem amatricem
nem gcnilus : Oriena neincn csi illi : occidit vem,
comparis et astain essc : iui ut si quando evencrit
quando posl crucein ad hiferna descendit. Oriiur wi
cjus masctrlum ab aquila, sive aucupe capi, non se ei occidity et ad locum suum revertiinr. Cum io ck
coirnniscealaltcri, sed ipsmn^upiat, et ipsius prarslo- asceudil, Umc r>os aifraxit, ipeo dicenie, Cum exabtlelur advenluin, el in ejirs memoria exspectationelus fuero, universos traham ad me (Joan. 12. 32 ). be
qne inoriatiir. Audite, inulieres, quae cashlas in voboc sole jusliliae cl Isaias p r o D i m l i a t dicetis : h dtf
lucribus reperiattir. Qiiolcumquc igitur tiguraro lur- bus illis orieiur sol justitia, medela erit in
turis anle ocuios feriis, tmjus imilamim caslilalem : ejus [Maiach. 4. 2). Venienle e i i i m golc jusiiUa? Cliril a l i s est casiissima Ecclesia. Poslquam enim virejus
sio b.Tmorrlioissa taiigens Gnibriam vesiiiiienti ejus,
Cbrisltis cnicifixus iu c;vlnm ascendii, alleri viro
fniiies sanguinis exsiccavit. Nigra suw el tpeciow, fi*
conimiscelur, scd ipsimi desiderat, ipsuin exspectat,
lia: Jerutalem. Si qua bic peccaiis aniina (knigraia
cl in desidcrie ejus coinmorilur. Sed ne fortc videa- est, ne limeal, lanlummodo poenUenliam agat,
mitr, carissiini, Scriplur* auctoritatem praMergrcdi,
dicat, Nigra sum ego et decora. E u i in extremo baliiu
lurlurem nominantes, ipsitis Seripluroe verba affera- posiia, cui ad vesperam pervcneril, ne furraklei,
inus : teslainrbealus David, el canendo d i c i i : Eienhn
lanluiu cum flclu p o R n i t c a i () [ et compuncto confipauer invenit sibi domum, et lurlur nidum $ibi vbi re- tealur cordc ]. Ad veipervm eiiim danorabUvr flein,
poiwtpuUos $uo$(Psal. 83. 4). Quemdicil passerem? et ad mutuiinum la>tilia ( Ptal. 29. 6 ). Imilare EieCcrie bomincm : Attima namque tiostra. sicut oaster , chiam regein, qui a-grolaus cl iu leettdo decurabwh,
erepla est de laqneo venaniium (Psal. 423. 7). Quod et l audivil Isaiam diccutein sibi : Dispone dwmm
Domiiius volcns osieudere discipulis suis, qiiantuni
tuam, quia morieris /n, et non vbes (Isai. 38. i ) : COAalios sanciitatc prxcelercnt, dicit eis: Nolite timere; versus ad parielein amare flevil, ei poenilentian Utuuttis jyatseitius ineiionei etlit vos (Matth. 40. 31). crymis leclum rigavil, soleui cobilniii, el quindePrnptcrea c l Salomon clamai, dicens: l)t evadas ticut ciin ad vitam annorum lcmpus illico a DDO pronieroit.
dantuta ex casnibus, et iicut avi$ laqueo (Prov* 6. 5).
2. Si quis est btc catccbumeniis p a M i i t e u i i a m agai,
Ac rursus divina vox : Simile e$l regnum ccclorum
grano sinapis, quod arcipiens homo semiiiavit in agro accedai ad Oeum, baplizetur aquu : oculis illumineiuo: quod quidem mimmum esl omnibus $eminibu$: lur. Si quisest bicfldclisqui peccaveril, lacrymarum
quando autem crtverU, majus efftdlur univenis oleri- fonle abiual corpus suuin, e i oleo bcneliceiilia; aniipam illnslrein roddal. Si sic leiiieiipsura adernarebu$, et fil arbor ita venumlvolutilia c<r/f, et sedcant
in ramis ejus (Matth. 45. 31. 32). Nam ct bic inuii- rjs si sicaniinaiii luam reclu iactis exornaveris, ei
mcrabile bominum gcnas volalilibus corcquavii. Ei- (oniptani reddideris : amabil le dninum Verbum, ei
alliciel meiueut tuam, c l ad dc&idcriuai le aturabet
cnim pat$er invenit tibi domum, el turtur nidum sibi, ubi
repouat pudos suoi. Turturi comparavil casiain Eccle- Dei : c l lunc diccs ct lu , Hei mihi, amoretndneraia
eiam propler inultipliccm sapienihe graliaio. Porro ego sum (Caiil. 2. 5) : sjquidem laniquam aagiiu caniale vulneraiilur aniiua: sancioruni. Via ipsaiu sararielate omatain cssc Ecclesiam ul scias, audi Oavid
loquentcm, Omnisglorh ftlice regh ab inttts in pmbrm giilam ioqueiilem a^idire? Lege Isaiam, ei ''
invenies quomodo ipsa sagilia loquaiur : Pomt* >uurcii circumamicta, varietate ornaia (Psal. H. ii.
45). Etcnim paster invenil tibi domum, et iuriur nidum quit,, me hicul sagitium electam, Dtsus Yerbiiaulidi,
tibi, ubi revonal pvllos suos: \\oc e s l , sub solidis ei in pharetra $ua ahscondit me (l*ai. 49. 2 ) hu Mgilla vulneralua Jereuiias dicebal ad Ikuin : Ego uvcrucis ramis enutrieiis ntiper iHuminalos iilios snos.
tem non laboram tequeut te, et diem humannm *o*
Iliijus liarluris Jercniias quoqoe menlionem facitdicens : Turtnr et hirundo agri, pa$$ere$ et cicadm co- concupivi (Jer. 47, 46). isia sagiiia vulneralas tucHie
iftwverttnl tempu* ingressus $ui [Jtr. 8. 7 ) : turtnremOavid dicebalci: Adluesilammarntapo*tie, oieauan
dicil casiam Ecclcsiam , binindiiiem Joaitiicm boii- mscepii dexiera tua {Psal. $. 9). Isia sagiua vulncraius Peiius diccbal (Uuislo : Domme, luuoaq**'
imm anialorem, cicadam clo(|uentissiinuin Paulum ,
Ecolesix libiam. !)c isla iiamqtic turlure pra^epil niam diliyo te (Joan. 2 ! . 45). Uia n^illa vulwcmios
Abrabai Dominus dicens, Accipe mfhi vaccam irimam 1'aulus el cuin Cbrisio ctdligaius , diccbal: "
et arietem trinmm, et capram Himam, columbam et tur- ieparabil cariiate Christi (Rom, 8 35) JU {|*
turem (Gen. 45. 9). Hujusluituris meminil Scriptura vuinerala c a s l i s s i m a Ectlesia dicebai : Hei miki,
iu Canlico canticorum diccng, Vox turtttri$ audila ett vulnerata carUate egomm. geiuiius de medio c^nlis
ainabiles Christo eaiiltcus rivulos! gemiius calein tcrra notlra (Cant. 2. 42). Vox turturis hujiis ,
5i< m spQnsum Christum ad semeii|>smii adducens.
Clirisli, cxlcslis veris, nobis signiiicavii adveittiu.
Propicrea d i c i l : Osculetur me ab otculi* oris *ui (UHJ.
Yex luriuris audila c$l bodie in terra wo*ire. Audiaim.f
4. 4). Dcsponsala suin ca:lesii sponso per le^emei
igilur bujas turiuris voccm, et quani landem canii'i
canliler**m. Nigra sum, inquil, ei speciosa, fU\(B Jerur proplielas. Ego Ecclesia ex gentibus desponsaia non
ftiem. Solite me aipicere, quia ego denigratu sum, quia jam volu per Mosem et Isaiam, aul Jcrcmiam. ^
detpexil me tol (Caiit. 4. 4 . 5 ) . Nigrasum el spe- ca-leros propbeias : 6ed ipse veuiai: cum ipso
ore a d os loqui : ipse veniat, ct Oscvleiur we ab ose*ciout; nig*a, ob priorem prrevaricalinnem, epcciosa,
lu oris suL Aadio Jeremiain dtccnieni de ipeo : rropropier celcrem pcenitentiam : nigra propter luciuin
t< lapeu, fpeciisa, propter splendorem baplisuii.
- 5avil. in margine sic habet,.... uctu tagittam
Niyra sum ct speciosa,filiueJerusalem. FiliasJerusapliaretra seposuit me, ut
sagitUnnelecum(V0v*
lem sanctas palruin animas dicil. Nigra $um al specio- ttnei indicit),
el in pharetra $ua abscoiidit meta, gentium Ecclesia. Ne coiisidcreiii mc V08, animx
() QU clauuuulur uociiiis suiil iu Gnecot

n o s

1 PSALMUM L I .

61)0

600

'. ,
, , ^ '
, * *
,
, .

, , [607]
, * , ,
. ,
, . "
,
. . , * , ,
. '' , ,
,
.
,

cZ .

;
,

. , ,
* *

\,

,
. * '
,

,
,

.
.
oUiav,
,

.

. " ,

, .

,
*
^

, >
, ,
;.

, , ,
,
, .
;
, , \
, .

, ,
,
. ,

. " , .
" ,

[608]

,
, .

. , ' , .
, ,
.

.
, ,
'
* m

* ;

, ,
,
.
'. , , , ,
>. ,
,
.
, ,
^ , ,
, ,

*
. ; ' ,

*.
,
.

'

.
* , .

,
, *
,
,

X<^pic8i ;

.
. - *
" ^ *
. "

.
* ,
, ; .
, ^ .

.
''

.

, .
. ,

,
. ,
,
, ,
. *
*
, , , , .1\

* ,
. '
, , .
%

Savil. conj. .
tfic Savil. in marg., In tettu .
* Ha.c aiilea mulila rcstiluuntur ex ins.

Savil. iu marg. , TqJ *^

, >.; ( ; -xai ci
. .
LegrinJum v i d c l u r '/.

SPIKIA.

,,
;

\-

. " , , , , *
,

. , , .
.

. - .
, , , .

, , , * , \
.) , , . ' .
; . ,
>, * , ,
* ' ^ .
,
, , .
, , , ;

%,


'. - .
, ^ * ,
$ * ; ; , , ,
; ; , .
,
* , -, ",
; , - , ,


, , [] ; *
, ' . . ,
, *
* , , ,

, ,

, ,

.

ccv'

tr

,
, , ,
.
* * , ,

, ,

. , ,

. ,
"

*

[610] , '
, ,
,

*
. *

,


.

,

,

* .

. ;,
,
*
, , ,
, , , , , ?
, , {,
. \
, ,
, , *
, U-

, ,
; >,
>

. , , /ci ,
, ; .

, / ;
'
" ,

. " ,

,
.
, , ,
, , . , , , ",
",

.

, ,
; ,
; ,

'
. , , .
" ConjieiiSs Savil.
b Hic mulla deerant Graeco, qu ab Inlerprele lecta
fueraul, el ex inss. adjecla sunl.

"^

\
,

"

, , , ;

*


, .

'

. " , , \ *
, ' , **
, , ;
. .
*" . Sic rnins codex recte. Sanl-to
texlu ei, quod iu marg. emeiKial wt
. , . .

MONITUM
Hanc bomiliam intcr , seu dubia opera conjccit Savilius. Ego autem prorsus spuriain
exislimo. Esl enim scriplor isle omnino strigosus, el perplexus. Inlerturbala scrics tolo caelo dislai a
Cbrysostomi slylo. Halcsius in Savilii nolis, p. 7ii, euindcm pulal essc scriploreni bujus bomilhc, q
aliain spuriamde seplem sigillis einisit. llla e&t Severiani, ut suo loco dicelur ; cujus dictio clarior, ncc

601

IN rSALMUM L X X X I I I .

fundum eor eitu prm omnibus, et homo est et quis co- diogaudet propler vocem tponsi. Jllum oporlet cretcere,
gnoscet eumfjer. 17 9)? lpsuni desidero ipsum oro, me autem minui {Joan. 3. 29. 30). Necessc, inqtiit,
vcniat, et 0$culetur me ab osculis oris sui. Audio
eral, sicut in nupliis, doialia scribi sponsaa; oporlcAmos dicenlem dc eo : Eece homo stans supermurum balchartam quoeri, ei scriplorcm, etcalamum. Apud
udamantinum, el in manu ejus adamas (Amos. 7. 7 ) : Isaiam charia reperilur. Pracipil scribyc Spirilu*
ipsum qtittro, veniat, ct Osculelur me ab D&culis oris sanclns, et a i l : Accipe tu lonium novum, et yrandeiu,
sui. sicut conjux amatrix viri absentc marilo suo per ei tcribe in eo.stylo hominis (Ism. 8. 1). Quserebaiiir
lcnesiras circumspicit, ipsum requireus, et ubique
calaimis : invenlus est apud David. Dicii enim de eo,
peculans in tcrra et in mari : ei si viderit navem veLingna mea calamus scribce velociler scribentis, specionicntem, ibi suum putai essevirum : el si viderit viasus forma pm filiit hominum (Psal. 44. 2. 3). Hanc
lores procul venieules, inler ipsos eum adesse- exisliEcclesiam David desponsal; ipseeam adornat, ipse
mat, su'peoccurrenseis interrogat dicens : Dicile mihi
cam boriaiur ct doc t IU pronnbus, siout inos esl
ubi eum dimiseritis, in qua eivitalc aul pago, quid
doceri bominibus a pronubis(a). Pr.icipit spotissc:
diceniem, aut quid facicntem, aul quando veniurum ?
Vide, iilia; Audi /7/ta, el vide el inclina aurem luam
3. In bunc modtim sanctissima Ecclesia conslricla
el vblivigcere populum luum et domum patris lui: et
osculo et carrilate inlecrogal omnea propbelas: V i concupiscei rex dccorem tuum (P$al. 44.14. 12). Nc
distine euin? nura venil? an n04i veuit? an adbuc in
putes le tpsi esse aequaleni. Audi filia, et vide et incailo cst? ao adhuc nonaginla ei novem oves, quae
clina aurem tuam obliviscere populum tuum (b) [el
erraverunl. pascii in canlo, et non venit ad crrodomum pairis (ui: lioc csl, diaboli, cui prius serviebas
neam ovem ? Dicile mibi, ubi pascil. ubi cuhat, quem
yariis desideriis et voluptaiibus irrciila. Nc desperes,
dilexit ajiima mea (Cant. 1. 6)? Inlerrogati nrophcinquil, quoniam similis lui csi, quoniaui dignalus est
!:c, per unum respondenles Isaiam , dieiml, Vidimu*
coiijungi libi : quod si leinelipsam considernvcris,
eum; sed si ipsuro exspecias, vidimus eum, et non ha- undc, quo \encris,] concupiscet rex decorem tuum:
bebal ipecieiUy neqne decorem, sed species ejut inliono-quoniam ip$e est Dominus Deus tuus; et adorabuui eum
rata, et deficiens, pros filiis hominutn (Isai. 53. 2. 3). filia Tyri in muneribut (Ibid. v. 15). Si inc audicris,
Itespoodil casiissima spousa Ecclesia : Ipse cst, ipsum
filia, Vultum tuum deprecabuntur aivites plebis lervas.
desidero, ipsuin quaero, posiulo. Osculetvr me ub
Necessarium quippe eral cliam quae ab iitio^ioque
oscuUs oris sui. Respondel ad eam Isaias : Si ipse est, olTcrebantur, scribi, servos vid<;licel cL aucillas : a
venit, el mulla cum virlule venit. Dominus, DomiCbristo, servos, a sponsa, ancillas; e' a Cbrislo qui
nus tfcnity et brachium eju$ cum dominalione. Ecce dem servus veniel Paulus, ei Sylvanus, el Timotbcus
merccs ejus cum eo el opns ejus in conspeclu ejus; et in
servi Jesu Clirisii; et cx|)eliiiil a sponsa ancillas.
mnau sua congregabit agnos el in uiero Jiabenles coiuoSnbjicil David : Adducentur reqi virgines potl eam
tabitur ( / w i . 40. 10. II). Audil illa manifa>le de eo proximoB eju$ afferenlur txbx {P$td. 44. 16). Fiunt
narravisse lsaiain, et paslorcm ipsum vocasse: Sinuptiae: venit Doniinus mysticc in Gana GalilaBa?.
ail patior pascel gregem suum el in manu $ua congre- Cana vero interpi elalur crcaiio D c i : creatio aulen
gabil ognos, el in utero habcntes consolabitur : ct diciiL>ei tolus niundiis esl^ Hicjam spiriluales celebrai
ad euui : Ubi pascil, et ubicubat, quem diligil aniina
nupiias, venil in Caua Galiboa?, ei illo conveniuul
mea? Millil eara lsaias ad Joannem, Vade, inqtiii,
omnes sancli, el unusquisqtie sccundum vires suas
iuterro^a euin; ct ait illi Joanncs : Vox clamantis
doua oiierunl sponso, ul fil in nupliis. Abrabam ofin deserto, parale viam Domini, rectas facile semila$ fert viiulum, Sara bujiis nxor subcincrilios pancs,
ejiu (Joaiu I. 23). Pergit ad Joannem in dcserlo,
Isaac ligna, Jacob lioedos, Joscpb frumenta dat, Monpprehendil euin el intcrrogal: Dicito, inqnil, niilii,
ses lauipadeni gesiat, Isaias canit, David choreas
>i ui es Cbristus? Respoudet J<annes : Non suni
agji. quia necessc eral ad tales nuptias el sanclas
rgo Clirislus. Denuo inlerrogal, Si lu non es Chri*tu
iuieresse nniUepes, ot ipsas quoquu canere, venit
qiare baplizat? Rcspondii ille : Ego quidem Cbrisliis. Eslber, Judilli slola ornatur, c l Maria soror Mosis
sum, scd Post we veniel qui forlior me est,. cujns lenens lympanuiu, c i diccns : Cantemus Domino;
mn sum dignus corrigiam calceamenti soiveie (Ibid.
gloriose enim hononftcalus e$l (Exod. 15. 1). E l quia
r. 25. 26). E l adlmc lardanle co, dicit ad eum, llei
neccsse erat ul nuasi iri nupliis laudes el prxconia
viihi, vutnerula caritate ego sum (Caniic. 2^5). E l itescriberentur, Pauliis collaudans nuplias, d i c i l : ttonontni dicil Joannes ad eam, Susline pauiisper, noli
rabiles nupiia, el torus immaculatu$ (Hebr. 13. 4) E l
ingoniisccre, e\specia. Videt Jiwines venieiileiii Doquod de Cbristo loquaiur el de Ecclcsia ipso semeluiiiiiiiH, et dicil ad eam : Quiesce^ noli aniplius ingeipsuin iijlcrpreletur: Qutd ciiim, inquil, scriptum esl ?
miscerc. Indicit erninus iniouso digilo, el d i c i i : Ecce
Propter hocrelinquel komo patrem ei mairem etadha:qucm quaii is : Ecce agjuts l)ei ecce qui lollit peccata rebit uxori suof, ei eruul duo in carnem unani. Mtjsicviundi (Joan. 29); el CUIII audissel agnnni ab
rium hoc grande eU : ego autem dico in Chmlo et in
Juanne, el pasbircui ab Isaia, b x s i i a l , et socnm rcEcclesia (Ephe$. 5. 31. 3 2 ; Ge. 2. 24). Quod crg(
putal: Ciit crcdam? an buic, an h.\\xi Videl Domiille inierprelatus est, de eo nos dubiiare non convciii!8 eain dubilnre; clamat et d i c i l : Egosnm pastor bo nit, io Chrisio Jcsu Doniino nosiro : cui gloria ei
nus {ioan. 10. 11); eluno verbo solvil oninem hacsiiiiiperium cwn Palre prinripio carcnic, el cuin saulaliotiem ejus. Accedit illa, sponsuin amplectilur, et
ciissimo vivilicoque ejus Spirilu,. uunc et seinpcc, ct
osculanir eiim, etcomplelur nuod in Davide scriplum
in sajcula sasculorum. Anien.
e s i : Misericordiu et verilas obmaverunt sibi, juslilia el
(a) Haac interpretalio ommno vitiosa est, nec cneco COIIvnx osculatce sunt(PsaL 84. II). Ut autcni manlfogririt lexiui qtii sio se habct : ....
, ,
hims addiscanms, sponso sponsam coujiiuciain esse,
\ Uyuv , ^^. et SIC iQierjiTeUodaS. Cfti : Ut
f i spiriluales facias esse niiplias : ipse Joannes epiihabmium cauit : Qui habei sponsam, $pon$u$ est:, pronubus, v e l , sicut dicere hcnwubus tno$ eu parctnyvit

mmcut aulem $ponti qui *lal et audil vocem ej.u$ f

AD

pfws.

(ft) Quc claudaalur upciQis noo stuil ia Grseco.

H O M I L I A M SEQUENTEM.

lam intricala est, quam hujus Graeculi oratio. Dlul est, rem nullius momenti emittimus : ct banc bomiItam Lalinc a nobis traoslatam bic essc locaadam ewslimavimus.
Tilleniontius eliam illam probabiliicr inlor cas numcral qua; possunt Severiano adscribi.

0*1

IN
DOMIXUS H E G S I V I T , E X 8 U L T B T T E R R A
DEO

ILLUD

($.

96.

1);

I N I L L U D , CUM

E T P A T R I (1. Cor. 15. 2fc), E T Ilf U T S T E R l G l l

T D A D I H B R I T ItKGHUM

BAPTISMI.

E3C
cfilo Crealor, ut ail beatns Moyses : Dommnt regnant
i . PmlmodkB utiBtas; ptalmodia e$t doctrbta.
litirsum nobis bcaii Datidis spiritualis eitbara a S p i - in saculum, et ittpra sacultim et ultra (Exod. 15. (8).
St ergn beaius Moyses multis generat:onibus antiquinr
rilu sanclo pulaaia, cxlcsles nobis sonos dedit, ncm
Davide, regiimn Dci pr:edicavtl quid sibi vult bc.itns
aiires demulcentes, sed animam entdientes. lllitts
David, euni regnum itlad aiiliqurim u l nuperum pnpcuim 6ancta c i t b a r a optis est animas sanctas reddere. Estque semper psalmodia, et laMantium c d e - dicat dicens, Dominn regnavit? Cerlc pamm evi eum
Servaloris oeconomiam signiflcare. Dnplex enim e^i
brilas, et mcereiitiuni cotraolaiio, et incanlatio qirceregtium Sertaioris : primum anfe sa^eula el iniliam
iiam sancia, qeaj non per fabulas proferttir : sed
habens, altenim posl saccula, quod inilium accipit
qtiemadmodtim malas besttas, coiictipiscentias sopii,
ab (B< oiiomin seu incaruaiione. Sane rex cum sit
lasciviam eliminat, exslinguil iniqtiilalem, aceeudtt
semper, ( ctiam rct sccundum camcm, fllnd hahens
jusiiliam, Waspbemas snspiciones cvertil, cogiiaiioa naiiira, boc nutem ncripiens seciindum liumannm
ne* turpes exigii, dmnarn dictat legem, Dcuin pra>
l(Mrnationein. Rrgnavit iiaque Servalor nosier. Non
dieat, Adem imerprelauir, hncrelicos refrenat, Ecclcoiiose aiiient dicil, Domhtu* regnacit : sed qtna ame
*iam aedifical. Mulla iiaquc ct dWersa sunt ea quae
Cbri>ti regnnm alia erant qu;e in nurndo rrgtiabant,
per banc S A c r a m cilbaraiii canuiitur : hodic auicm
eratque irtius siaiulum quasi ivraimontm regnum,
beatt Davkl regnum Dci pr.inlieal, dicens : Dominus
regiunit, exiultet terra, Iwtentur imulee muitce (P$aL non tx naltira imperans, Sed violenta iniqidlas innaluram irrupcrat : regnabanlqne in mundo da?mones,
96. 4) Hoc enini nobis priina ps;diiindia per prae*
viom doetrinam deelaravit. Doclrinain eiiim esse pu- non regnum babenlcs, sed tyrnnnidem in regnum
transrorniantes. Erersioties itaque significans regni
tnnditm est diviiia* lecliones; nostra vcro snnt,
d.rmonum, et per adventum Servatorie sp!endidam
doctrina, sed doclrina? interpn latio. Qundaulem k) a
(jeeonomfaim, ait, Dominus regnavil; boc est, d.tmopsalmodiadoclrina sit, audi propbetam dicenlem : u<h
num regntim cxcgit, et snam in cariie divinamque
cebOinieuesviastuas,
el impit ad te converlentttr (Psal.
onconomiam induxit. Oportct airtem cx ipsis Scripiih
50.15). Primo docclur, deindc docct. Qiiemadmodum
ris osfendere quxiiam essent ea, qim* anie Cbrislum
enrm pisrina aqaarum, nisi prius copiosa Oitcnta reregnabant. Atuli Pauluni diccnlcm : Regtiavit tvort ab
ccperii, non polest in areniain et hortuui r i v n l o s
Adam utque ad Moytem, etiam in eos qtii non peccaveemiiiere : sic et prophela et a p e s l o l u s , nist a ealesti
runt (Rom. 5. 44). Ecce rog-ium moriis. Insuperqne
gratia divina floenta rcceperiiii, neqae ipsi habere,
pcrcatum, u l ideui ipse nit : Ne regnet peccatum m
neque aliis praeberc posstint. Quod antem doecatitr
mortali vesiro covpore (Rom. 6.42). Quctiiadnindiim
propbesa, ipeum audi ditcipuli ordincm nccipteniem,
:IIH dieil : Vias tuas, Dominc, demonsjra milti, et *e- enim peccalum regnavit pcr uuum, <\v et gralia remila$
edoce me (P$al. 24. 4). Benedictus es, Do- girat per unttni. Ostcndil ergo auie Cbristum ct pcemine; doce me jusiificationes tuat (Psal. 418. 42). catum et morloin regnass* : sibique rmiino .ticcedf*
bani slciii ac<?rbi regcs et fyranni. E l fcccaium quiVidetf quomodo doceatur ei doceat? Omnis qui|pe
dein ivgnavit in mundo : demde posiqiiam cxplevisanima religiosa, nisi Deum babeat se docentem,
sct boino ciirsum vitw SIKE, tradiius est regnci mortis,
tcst dociriiiam accipcrc. Nibil euim hiimanis parel per rcgnuni morlis ttiirtebatur bomo iu regnom
him cogitationibus tulum e s l : quidquid vero a divina
peccali: a lyronnida in lyrannidom, ab iuimiHs
Scriptiira pmidicalur, el lulum est ei verum. Cogitainhiiicos dctradebaiiir genus huniannm. Pocra(um relio poieslet apparare ct reparare; omnis bimiana cog i l a i t o et consensum babet et repulsam : divina a t t ;nabal, mors post pecvaiuin regnum exrc-pii (Siinml c m TOX o i H n i u m clartssimum babct aspeclum. Ideo
us eidm, inquil, peccati mon[i. Cor. 45 56l),
Deus loqiiitur, ct res coticurruiit, ac Dci verbimi nu- iitisque biiinanuni lyrannide opprimrbatur. Ueaius
liis est cadcsiis. Neque miruni est, si eiiui Deus pra>ergo David lyrannide oppressie anuiinlial rcgi9 advcnfipil ntiidpiam iti rebus exsistentibus efliciatur, qtranluni. Qtiemadmodum cnini rcgis adventus, a tyrannft
doquidcni cnm loquitnr, ea qusc erani in rebtis
oppre^sis aiiniiiilialus, solvii insiitiani, exlgit HIUPHH
cxstanlibus consislant. Hodie igitur docet b e a t u s Darcm, l-onam spem iudit: ita et David lerrain mwrmt
vid et L)ei rcgnuni pradical dicens : Dominu$ regna- confeclam, calcatam, tyrannidc oppressam, a da-movit exsultcl terra. lllnd dictum scrutari neccsse csl.
nibtis posscssatn bono nunlio reereat dicens : PomiQuid sibi vult illud, Domintu regnaml? nuro id dici- fiue regnuvit, exsultet lerra. E l quando rognafilr
mr de eo qui nuper regnum acccperii? Nonio enim de
qiiaridoregntTtn uichoavil? S#*cuiidunicarnemincb j*
illo, qui a mullo teoiporc rcgnel, dixoril, Rex regnav.t regnum,
ul homini dalnm : regnmn attiem ilvit : quod cnim ex dttilurno tcmpare babet, id eetie
lnd anie aa* nki, iiiitiinn habtiil, ncqiie unciij
ul nuperam possessionem non possnmus prasdicare.
babebit. Hinc primo dc hoc dicio disaeruunus; ^etl
Quid ergo sibi vult iltud Davidis, Dominu* regnavii ? neccsse esl u l rem iieruin in nieuiem revjcemus.
Nam si scmper regnat, superfluum est illud, RegnaNeque enim consideranduin cst, cuni qui dixii id sevil : si nupcr acceptum regnuin celebrare volueiit,
mtsl lauium pronunliasse : sed an necessariuin sil
rcclc dixii, Doniinut regnavit, utpotc cum regntim
srpe repeterc ad pcccali vuinus curaudum, el ruriniiium babucrit. At quandouain initium accipit re- snm dicere.
gnum Dei ? an nuperum ? Num fuit aiiquando Dens,
2. Contra Anomoeos et AHano*. Qnia igiuir nTrcciim rex non essct ? quoinodo illud ? Nihil apud Dcuni
lici effuliunt, illud reguum quod Servaior liabel.
rr. ens csl. Non assumil polestalcm, non induit re1'airc acccpisse, nibilquc ex itaiura liabere. HXI &
g n u i n , sed a sacculo Ucx, a sxculo Dominus a s x graua ; iicccs-ariuin cst ostendere, qiw-Main cccooot

(,i

605

IN PSALMUM XCVI.

CM

,
*0 ,

, "Oror

'.
, , ,
.
. lortv
, , [611] , ; ,
' ,
, ,
, ,
, ,
, , ,
, .


9

, ,

,
.

. _
' , ,
. "
,
,
~. , . "
, (5,

,
,
, . "
,
, . ,

, .
* *

* ;
, ,
.
.

.
, ,
. ,
, ,
, .

*> ".
,

. '
. , ;

;

,
, . ,
;
, ,

, *,
, ,
.
; ; ,
; ; .
, , ' a

Savil. legeixjhim putal . Sic quoque nos legemium exisiimamus, et secundum hauc leclioncrn tuterpreUlionem concinnavimue.
1 IfoisniH addenduin conj. -
..*. Savil. in liiarg. ad varielatem lcctioiiis af> .

, , ,
*

, " , .
,
,
, ,
;

.
* ,
, .
, ,
,
.
. , '
*
*
,
, ,
, ,
[012] .

, , ,
*
, ,
.
,
. "

'

.
.
,
. "
, )
.
, *
, .

,
, ^
;
,
.
,
( , ,
),

. ,
. "

, ,
* , , ,
* '
d

; ;
>
,
'.
.
^, *
,
.
'. ,
, ,
, , ' ,
, c

Savil. . ;.
* Savil. . .

005

,
. '
>,
'
. '
, ,
.

*
" ,

, ;
, ,

' , * .
,
,

,
.

, , \ ,
, ,
(,
, * , ,
, .
.

; .

.
, ,
.
1

.

[615j

. , ,
,
9

603

SPURIA.

''

,
,
. , ; ,
, . "
, f\ , ,
, "
,, .
,
tj . "
,
* ,
, ,

*

,

* , *
, , $
,
; ,
,
, , '
^ ,
. "
,
, ,
*
,
,
, ,

^-

, ,
,

, 6)

. .
" '
, *

. ; ;
, , .
*
* . ( ,
, .
"* Legcndum omuino , ut uoUl SurjJ.

;
, \,
. ; ku j
.
^,

.
* ,

,&
,
. .>*0 juf ij
, fyw-

, .
'. , *
, ,
, ,';
* , hi
,
.

|
(
*
)

, * , , %
*
,
. Kbp

,

, /rs
$
^ flc
, !

,
. :;,
, ;".
, , \
, ,
, .
; [6U]
,

;
Kvpicr
. ; "
', -cv

. 6>
, ,
,
Tatt

-
,

>

, .
, , * xal
, . '
. :
, * oj
, * ' {*>

, , . \
; ,
, , , , w
, , Tpiaw
. " 'Hrcti;'
*

. ;; ;
, , Ifcpl w
, fap. , , '*
. , xaUi&P
f*
, , . '' tyW'
,
, *
1

, . ***.
. ,

. " '

, xtBmvovca
,

^^
,

xelsvcsm
,
5^-?f"

jov ptj^^
. * .

( ~ *
^
), * * * - * ,
, ^ ^
;^
, *

b Posl Savfl. inraarg.tddiiwb asicrisco ^ , .

Korieooe .
.
Suvil hxc, ^ ad , uncinis inclusu.

G05

I.N PSALMUM X C V ! .

fniae jjratla per carnem dafa, ct quomam cum illo

getn Dommnm Sabaoth, inquil, vidi ocnlis meh. Qnocoexsistai propter suam ante sa?.cula dignilatein. Con
inodo v;dil? Sedeniem supcr solium excelsum et elevastitums ergo rex fuil Servator a Palre, ca?li el
tum. E l ^uilms verbis cum alloqnuius esi? dixit
lerrac : i l l u d eniin regnum non per cooptationem acDominus ad me : Vade, dic populu iiuic : Audilu cepit: sed conslitutus est rex a Deo secundum cardietis, et non inlelligelis, et videntes videbith, et non
nalem ORCOiiomiam suani. Nam a i i : Ego autem consti- perspicietis. Iiicrassalum esi cnim cor populi hujus, ei
tuttti sumrex ab eo super Sion montem sanctum ejut uuribue graviier audierunt (hai. 6. 9. 10), eic.
(Pstil. 2. 6). Quando venil ii> Jttdu?atu quando carna5. Collatis ]$aiai et Evungelii quibusdam loci* diviwJeni cecotiomiam suscepil, quando Deus cum esset aeler- tatem Christi inducit,rationemque Trinitaiis efferi.Quid
nus in tcrra visus esl, el cum botuinibus conversalus
igiiurait Joannesevangelisia,ala illa magiia iheologia,
est, accepit iioviun regnum ex successione Davidis :
ille vere lilius tonitrui, qui cirra oeronoiniaiii fulgur
non a l t u d quippe regniim pcr se possedit, sed iliud emisit, el in Ibeologia lonuit? De Scrvatoredicil; sed
q t i o d perdiderat domus David. Ideo angelus Gabriel
memoria retine dicium, ne pleuiludo rjus obiier pr;i;dixit ad virginem Mariam : Ecce concipie$ in uiero, et tereal, imo polius nr* iuulliiudo dicliutiuin liiaui iuenpariesfilium,et vocabis nomcn ejtis Jesum (Luc, 1. 51):tern decipiat. Rcgem Dominum. tnqu l Isaia , vidi
ipse enim salvum faciet populum tnum (Matlh. 1. 21). oculis weis, el dixil mihi : Vade dic populo huie :
Altende diligenier. Nondum pra?dicavil, n o u d u i n in- Andilu audielis, et intelligelis (hai. 6. 9). Dicil
sliluit eos, el lamen dicit, Populum suum, ul discas,
igilur Joannes : Cum autem lot signa frcissel Jesus,
posi passionem populum ejns fuisse: ut discasnou
non crediderunt in eum Judcei, ul imtderelur quod diposl passionetn i p s n m in herediialem populiun a c c e ctum est per haiam prophelam : Vade, dtc populo
pisse, sed populuin habuisse, ulpole qui populi Domihnic: Auditu audietis, el tion inleiligelis (Joan 12. 57.
nti9 eiiani ante passionem essei, per |vassionem auieni
58), eic. E l ne quis pulaveril ipsuiu verba accepisse
iinivcrsalcin Ecclesiam recuperavisse. Ipseenim
ul cnngruenlia, et verbuni quidtuvi congrtieus cssc,
vum faciet populum suum peccatis eorum. Ei dabit sod eiim quen viJil in solio sedeuiein, non fnisse
tlli Dominus. Cui ? E i qui ex le nascctur secuiidiiin
Filium Dci, inferl evangelisla : Hcec auiem dixit l*ncanialem oeconomiam. dabil illi Dominus Deu$ iti*, quando vidit gloriam ejus, tl loquulus est de ilto
thronum (Luc. 1. 52. 53). Qualem? David palris ejus. (Ibid. v. 41). Quam gloriam ? Vidi Dominum sedentem
e i i i m c ; e l e s t e regnum accipii, q u o d babuil, s e d
$uper sotiuih exceUum et elevaium, el plena erat domus
rccitperat hoc regnum, | H T dumioues raplum a domo
gloria ejus . Quem vidil? El regem Dominnm Sabaolk
David. dabil illi Uominns thromun David putris vidi oculis vieis. Quein regeui ? Quem <: amore indi
ejus, el regnabU snper domum Jacob in ceternum, et cavil Nathauael dicens : Rabbi, tu es Fitius Dei; tu
regni ejus uon erit finis. Si seternuiu esl regmun, el
es rex Isrtiel (Joan. 1. 49). H<>c eniui mirabile esi,
liiieiu lton habel, qtwiii locum haberc poiest i d quod
qnol voceiii Nathanaelis ut meininerestudjosi el a:pr:vi i n l t T p r c l a n l u r , Cum tradiderU regnum Deo it leuli nudiiores, addtixiiiius propbetiu Isaiu; cons<>Pairi (\.Cor. 15. 21)? Sed, ul j a i n dixi, rcgnum sa*pe
liam qn:p ait : Htvc dicil Dominus rex Israel. Oicil atiScriplura v o c a l nou modo dignilalem regnanliuui;
t<>m alibi idem ipse proplieia : Ucec dicil Dommnt
s e d etiain gentes regno subjcclas. Qiiomodo eiiiui rex
Deus, rex Israel, qui redemii eum, Deus celernus (Isai.
Itieril, nisi sitilsnbdili? Regnum ilaquevocatgenleni,
41. ti. el 2 4 ) . Memorat autem quis sil redemplor,
populuiii, lerram Kegi subdilam. U l dixerit quispiam
c)ji;i: redemplio el quomodo daia sil : el quod rcdcmirgiiinii Persaruni, i d est clinia Persaiunt, reguum
plio sil corpus, qnod rede i.plio sit sanguis. Qui red~
Ronianoriiin : sic et tiiic regnum vocai ca qu% reguo
emit eum. Quia videbatur recemer apparmsse pcr
subjieiunlur, gcmisque h o m i n n m subdituin. E l q u o d
oecononiiam, ne ad cartteui respicienles hoittines d i IM>C sii verum, a u d i quomodo Scriplura regnum vocct
vinitalis di^uilalem ignorrnl, dicit : Qui redemil eum
K*niem reguo subdilain. Cutn rex Aebab bcaium
Deus ceieruns. iEieriius eigo Paier, ajlenms Filius,
Kliam propbetaiu q u t t r e r e l , ait O B C O I I O I I U I S e j u s : Vr- ajlernus Spirilus sanctns. N-nn poiest rursiim b.irextil Dominus, non eii locus, non gen$ quo non miserit licus d i c m tres a U e i n o s ? iEiirmis, iuqiji, Paler,
bomxnus meus rex, quoBrens le: ac fere sucrendil re-aleriiH.s Filius, .rleruus Spirilns suiclus, in-snaguum suum, et non invenil (5. Reg. 18. 10); ac si d i - tur.K ?nlcriia- seduna naiura ;i;icrna, iu una Triniiaio
i c r e l , Ouines subdilos suos succeudil, cum le indcclaraia. Audi qtiid dical bcatus Isaias : Deus magnu$,
vciiirci.Vides reginun bic vocari non iiiododignilaieni
(elemus, qui condidit suprema lerrm ( Imi. 4. 28;.
e e d e i i a m genles reguosiibditas?Tradit iiaque Servaior
Quis csi qui cundiuil ? Si Eilii theoOgiam eirugen:
regiigui, s i v e biimanum genus, olim subdilum peccato,
vclil ba;rcticus, dicit Iwc dc Paire dicla essc, ei di
olim ftubdiuini morli, uta captivilateliberaluni recupc*
ciormn ipse suoruin obliviscilur. A i i enini , Filium
raret,eisis(eiel Deo ei Patri.Quod ilaqueconsiiiiiitissit
ta.tliiiu fccil Paler, ca?lera voro Filius. Si oiimiiiiii sit
rox super Sion, q u o d dedcrit ei Deus ihronum David
facior Filins. etiam suprcma lerr.i* ipse fccii : alqni
pairis s u i , quud regnet i n n o v o regno super doimim
qui coudidit suprenia t e i , ipse esi Dctis magniis ,
Jacob iii a e i e n m i H , sine ulla coniroversia ex Scripluicternus. Sed ui eorum ignoraniia clarius deiiiousircris diviuis osiensnm est : q u o d auiem rex essel eliam
lur, tesleui prodiuani bcaluiu ^, inagiiuin
aute o e c o n o i i i i n i n i n c a r n e , et a n l c passioiiem, ei
Deum vocat Filiiim : maginim scilicei l)(Mim,quia
q u o d auieipiain acciperel llironuin David pairis stit
magni Palris Filius esl. Qualis tinm is qui gentiil,
*cundiiiu cariioin, ihronum ante sa ciila liaberet, i d
lahs is qui genilus esi. Si parvus o>t is ipii gcnuit ,
icililic;ibilii* Isaias dicens : vidi Domhmm seden- parvus e>l IVuclus radici hajreus : si aiitein iii;igmis
lem mper solium exceltum et elevalnm, ei plena erat esl Palcr , iiiagnns esl el Filius. Magni eniin l*alns
dotnus gloria ejus (hai. 6. 1). E l poslea dicil inferiu>: Filius parvns esl. Deus mernus, qni condidii $u
\m miiii, mitcr eyo, quia homo cum sini, et immuuda prema \erras. Audi Panliiin dceiitcui: Appuruii graiie
lnbiii hubens: t/ medio popuh immunda labia habeniis
Dei salutaris omnibus hominibui , erudiens tws, ul abJmbiio, et regem Dominum Sabaoth vidi oculi$ mei$ negatiles impietaieni et sacnlariu dmderia , sobrie et
i ibtd. v. 5 ). Ailende teslimouio diligenier. Ouiu
jusle el pie vivamus in hoc swculo, extpeclnntes beatam
baias vidit Deuiii ul rcgeui in solio sedetiiem, dicil :
spein, ei adveutum g(ori(V niagni Dei el Satvaturis
regemDominum Sabaotii vidi oculis miis. Quem vidil? Jesu Chrhti. Apparuit enim talutaris graiia erudient
de quo loquuius esi? lnierroga Joauuemevaugelislani,
uo5 (baic in Epislola ad Tiliim), ul abneganic$ impieut nttiil per vim siaiuaiur, sed o n i i i i a lestc venlaie.
tutem et tccculnrUi desideriu, sobrie jusle el pie vivauiu$
N.nii quai ratiociuiis buinanis nitmiliir, aliis raiiociin hoc seeculo , extpeclantes beatam spem , et advenlum
t

D i i s conlulauujr : quse v e r o a Spiriiu sancto per o s

piopheiarum el a p o ^ o l o r i u n p r ; u d i c a i a sunt, non baqui conlradicaul, e l si . , expcriinenio

\i<:loriaui repotlatii. ^ u e m crgo >idit b a i a e ? Et rc-

lKiiii

Tosi baec veriia. plena erat domitt gloriariu**Savil. in

mar. aihlil sub asieriuco: (HWHUUII xidU ytoriam ejuk,
dixit gloriam eju*.

W U F !A.

607

901

gloritf magni Dei et Sahator.t noHriJau Chri$ti ( Tit. tem aqux Spiritumque sanctum aquatn vivaro ? fm
aquae vivae Paler; fluvius ex fonle manan* Filies;
2. 11-15). Ecce inagnus Deus xiernus q u i condidil
MedereliquiTunifa.
fitiprcnui lerre, cl magnus Deus srlcrnus, <jul v c n i i in aqiia (Tuminis, Spiritus sancius.
iutmdiim. ldeo et David ait : Magnu$Domtnus nos/, ^ lem aqua xfivtt. Dicat dc Filio eadein Isaias propbeia:
Vf tiwgna foititudo ejiu (P$aL 146. 5 ) : quoiiiam Ciiri- veniet Dominus ticutfluviusgloriosus in lerr* skitnti (isai. 52. 2). Videu' fonfem, fluvium, aquamviMiisesl Dei virlns, apua llcbr.xos aulem idipsum csi
vam ? E l quemadiuoduni foiilem non poles vocart
tirtiis ct foriiltido. Quoniam iiiagnue Deus.el inagnus
Cliristu*, gecnudum illud, Deu$ magnu*, <eternu* el fluvium, doiiec sealuriginem vides, tieque fluvium
tfagni Dei ti Salvatom noslri Jesu Chnsil: sic illi a l i o extra mananteni poies appellare fotilem, neque aqu.im
sermone niodulalur, Magnus Dominu$ no$ter et nia- a fltivin discissam el irriganlem lerram vocas floviuin,
gna forlUndo ejus. Magnus Domimi notter. Aliusne esC sed aquam irrigalionis : el nomina quidem (bvidunivr.
sed natura indivisibilis esl : qHeiiiadmoduiii igiiur
IKmiiniis itoster, el alta fortitndo ojns ? Miniroe : sed
mrsus enini eadeni resuimm) neque foiilein vocas
q u o n i a n i furiiludo virius e r a l , Chrislus aulein est
kivium, quamdiu scaKurigiiiein vides ; neque ffwiien;
Dei tirlus, magnus Doniinus uosler, el roagnus Cbriin flHvkim conversHin vocas ultra foiilem, std fon(is
bus. Eece nuiic liabcs inagnum Deum xlerinini ,
illius einanaimnein ; mrsus fldvii af|iia cum ad irnDcum Dei magni a?ieni Filium. Ilic vero Deus maganduin procedit , ituvius , sed aqua irngans
guuscl aelcrnus, apparcns boniiuibus, a c r e p i t c a r B C i n
a Spiriiu sanclo concinnatam. Quod emm in ea nntum vocaiur : c l nomina quidem separaniur, sed iiatitra
non dividilur : sie non polf 8l Paier vocart Filius,
nL de Spiritu uiuclo est ( Mauh. 1. 20 ). Quomodo
nec Filius Pater, ne in Sabeliii senlentiam iiicidauius.
igilur Spirilu croame? Fonnavii erim leniplum Verbi
DifTereulia certc nominuni dividil naluraiu. IUTCSpiriius sanctus i n saucla i l l a e t magua Virgine,
Uci nainque voluiii a diffcrenlia nomitiuni natuno
et prodiil corjnis habens ex virgine , coticinnaiuui a
diiierentiam argiiere. Cmn aiitem videris liasce imaSpirilu sancio diviua virlule invisibililef et inenarraluliter. Ubi ergo oslendilur Spirilum rcteruum esse 1 gines simul collatas, ne omnino servia imagiui.
Audi bealuin Paulum dicenlcm : Si eniin mnguis tau~ Nibil quippe visibilium iuvrsibilia clare cxpriiuil. Sed
rorum el hircorum, et clnis tiiulas aspersus, inqumalos illi id quod absurdum csi fugitml ei qiiod gloruisum
iancli(icat ad emundalionem camis ( Hcbr. 9. 15 ) ; id nssumunl. Neque euim qtiia per offlnviimi Quuieit
manat, Pater eliam pcr effltivinni genuii. Ellia^cdiii
<sl, sacrificia a Moyse oblata. Quia aliquandoaspergeScripturam siH]uens. Nullus quippe fidelis a b se lequi
Imtur sauguis illc, el mystenum quodpiam eral, aliud
audet. Nisi audivissem Palrein dicenleiu , Me deretispecie , c l aliud i n y s i i c e i u l e l l e c i t i m , volens a p t a r e
quenint fonlem aquat vivw ; nisi audisftem Dmniiium
spirilualia sensibilibus , et vcr;c precationi , a i l : Si
enim sanguii laurorum el hircorum , el cini* viiuUe a$- diceuleni, Flwnina de venire eju flnenl aqute nwe;
penui inquumto* sanctifieat ad emundaiionem carnh :hoc atilem duebal de Spiritu, quem uccepiuri eraid cr&
qnanto mngi* sanguii Domini nostri Jesu Clirini, qm denles : iituuquam bnuiaiiain iuorlaleiiique cogitatioper Spiritum wteriium setnelipsum obtulil Deo ( Hcbr. neni circa imiiiortaleiii usurpare ausus cssertt. Sed
9. 14)! Quid significat illud, Per Spiritum utlernum ? veniaiiiiis ad clarbirem demonstraiioneni. Nc qui
pulei superfluam banc esse doctruiain niaxime apprut.aro Servatoris quasi magisirum babet Spirilum
pinquame graiia, ei quia aqua viva siiam dciiium eili^anctuni; non quod I)eu?> Veibum nun surficiat ad
caciam oslensura est, in aquis posuil aqiiain inieluiiigliiuiioiiem c;iruis ; sed quodiuuique facicbal Deus
gibilem. Eieniii) ila loqueiidum e s i , ei propier cos
Verbuin , Spiritui sanclo adscribebalur. Quis abigit
qui accediinl ediscendtiiii ad quod donuiu advcniatit,
tlamones? a n n o n Deus Ycrbum ? Auainen Deus Yerbuni a i l : Si aulem ego in Spiritu Dei ejicio dmmonla ut tam ii qui boc jam dignaii sunl dono, quam ii qiii
( Matlli. 12. 28 ). Sua opcra adscribil Spirilui , quia dontim bujusiuodi iiondum accepcrunt, in concttpiscenliam btijus doni venianl. Nrcessario aqua santU
nua u a i u r a , e l indivisu operatio. Quod atilem corpus
cl viva diinanat, s e r H i u n e prajdicala, fide a^urau.
illud sancium quasi educarelur c l Inslituerelnr ab
Domiims autein nosier Jesus Cbiislus aquain vivaiu
^peralioue s a u c i l Spiritus , id leslificatur Scriptura
diceng : Et factum esl cum Jesut ascendit ab aquu Jor- vocai Spiriium sanclum, tii ail Samariianai: Si scidauis, agebatur Sphitu {Luc.i. 1). Quid esl illud , m donum Uei, et quis e&t qui dicii tibi, Da mihi btbere,
Agebatur ? td csl iiisiiliiebalur c a r o , Agebalur Spi- lu petiUies ab eo, el deditnet tibi aquam vivam (Joan. 4.
rUu in desertum. ldeo ad iiiiiiaiiouem Servaioris el 10). Do bac aqua ei Zacliarias ei Ezecbici pmpiieuu
dLsseruiU. Aiiiiuiiin adbibe diligonier. Ait Scrvai r
nos agiuiur. A i l ciiim Paulus: SiSpiritu Dei ducimiui,
uon csiiaub lege {Gal. 5. 18). Ideo Servaior seipsuin Nicoderoo principi Judieorum : Amen arnen dico wbis,
nisi quit regeneratus fueril tx aqm et Spirilu, nonia~
osiendii foniein .', et aquam vivam Spirilum sautrabit in regnum ctelorum (Joan. 5. 5). Ilie ul JiuUns,
cliirn. VideiT quomodo indivisam subslaiiliam signifiol? A i l Servator : Si qui$ silit, veniat ad me, el bibut. qui H I Judaica igiioranUa conseiiucraH, iiibilquc poQui in mc credit, sictu dtxit Scriplura, flumina de ven- lcral exlra res corporale imagiuari, cittn audisseide
tre eju$fluenlaqua salienlis in vitam telernam (Joan. rcgenemlione, Servaiori d i c i l : Quomodo poitunlbax
fieri? nnm poleU iwmo $*mex eum *//, in vtntrem mo?. 57.58 ) : el siaiiui inleri Joaiuies e v a u g e l i s U i , d i ceiis qiuu sitaqua viva : Hoc uuiem dicebat de Spiritu, tns suce ileralo inlrotre, ei remasci (ibid. v. i)1 Spiritualia cum audissel, corporeum seiisiiiu capii. Ail illi
quem uccepturl erant crcdenles (lbid. v. 59).
Servaior : Omne quod nalum eU ex carne, caro esi
4. Altcndilc diligenier. Si e r g o Spirilus sauclU9 est
(lbid. . h), Moii de carne loquor, aut de c<>r|M>rea
;K|ua v i v a , ipsaiuque accipiunl credcnlcs, c u r dixisli,
Si quis silit, veniaiadtne, et non dixisti, Si quis silil, rcgeneraiione : quod autem nmum esl ex SpiriiH, Sprilus e&i (lbid. v. 10). Deilide incusai euiu : Tues maveniut ad Spirilum sancium ? Scd c l s i , Ad me , dixi,
gnler hruel, el hwc ignorut ? Vkleir quanla sit accuvere cerle dixi. Uuus q u i p p e esi niiiborum fons:
Qnomamapud teestfons vitai et in lumine tuo videbimussatio, magtslri ordiiieiu obliiieulem I K M I sesc compalumen (PsaL 55. 10). At quia Scrvalor Spiriiuni sau- rare ad sci ulandutii Scripluras? Tu e$ imguter Isred,
ei hwc ignoras ? Eisi inagisler erai iu Israei uude sat^
c i w i n vocavil a<|uam vivam , c u r aqtiam vivain dicil ?
bai eum mygteriimi novuin pr;i'dic;ir' el cajiesie dol l discas, cain cx fouie Dei essc. Aqua viva Spirilus,
nwu ? Nemo euim ad hoc usqtte teiupus praedicavit
aqu33 vivai Deus, Ul cuin didiccris fontem, intellalem baplismum imn.orialilalis. Euam inqnil:
li^is unde aqua viva fluat. Flumina de venire eiui
sd pn>phcUi signilicarui^. Nou legiati proplieias?
jhieiii aqua vivce. Hanc autem aquanx dicebut de Spiritu,
quemaccepturi eranl credenles. Si a q u a vivasil Spirilus, annoii lu saccrdos? aniion magislcr? uou amlisu de
aqua et SpiiUu m propbeia? Quki uovi ego profero,
i|U.LTaiiius cjus '. Quis fons ? Dical Jeieniias :
iiwcdkii Dominus: Ob&iupnit ccelum super lioc et horruii lcr.a, quiu duo tiuilu fecil populus mcus : me dcreli- J u x l a savil. legendum css^t, el cis qai eceodwi ediauu tottiom aquaiiivoe (Jer. 2. 12.15). Vidcn' Dcmu - tcendHni. Sic ccric iucliu*>quadraici.
9

607

1 PSALMUM XCVI.

.
, ,
, .
*

'
, ' , .^ , ,
9

606

. ;

*
'
.

,
;
, *
.

, ' , , ,
,

'

; ; ;
, ,

,
, ' '
,
( )
, p ,
^
, ' ^
,
, ' ,
,
, , [6161
.
. .
c, ' .
.
, .
^ ,
: ,
. ' $ ;
. ,

,
.

"

, ;
* } ,
, , .
,
. 6 ,
,
.

; "
,


. ;
"
,
, [615)

, ,
, , ). ,
,
, ,

>,

*

,

. ,

,
,
. ; ';
'
.
, ,
. " >> *>

, * ,
1

.
, "; ,
, "

^ .
.

; -

,
. ;
,
,
.
, ,

;

,
.

. .
, , ,
,

, ,

, ; '
, .
* ' ,

. ''
, ; "
. " ,
, ', ,
.

.
,

, -

* Savil. in marg. . .

b Savil.

legeDduo)

pulat

,
* ,

. '
.
. ) ,

, . \
,
,
, *
.
, ,
.
, ^
d

,
, ,

.
.
.
,
, ,

,
. {\

. ; ,
, ;
, ,
\
;

,
,

;
,
.

, .
, *\
>
,
* >

%-

;
,
, *

;
,
;
e

Savil. . .
Aliaru leciiouem iu marg. notat Savjl., 9*\ * * l
... .

Savil.legendum pulal Hti.Siz certe mel.us quadrarot.

610

SPLRIA.

609

. , * .
; ;
; ;
; ,

,
, .^
OoVop

,
/>

;

"

" , .
, ,
, , , .
, , .

.
' '
,
.

.
\
,
*
.
,
.

.

. ,

. "
,
. [617] , ,

. ,
.
,

. ,
.

. , ,
*
. ,
, , , .

.

, , ' .
, .
,
. " ,
. .
; .
.
. , , *
. \,

b

; ^(, .

, ;

, , , , .

.
.

.

. ,,
.

.

;
,
,
, ;
.

. ^" ,

,
,
,
,
, , ,
, .
,
, *
,

.
.
.
,

'

, .
. , ,
, . .
* . .

).
, &\
,
.

, .

.
, / ,*
. ^ .
^
, , .
, ., , xa , ,
[618] ,

c ; " ;

' ,

, $$
.
,
* , .
^ ,
/ .
. ;
-

,

. ,
9

,

.

.
,
?' i)r
, .

; . >

.

, '

, ,
, ^ *3
. , .

( )
%

, xaU

. , . \
,
.
, to
,
'-

, . ,
.

9

0*'
.

^ j(apiv ; $
^

,
,
^ , *
. \
#, . ^'
, ,
*

, ;
' **^

.
%

.
,
^

, , , , .
;
, *

.
&>
; () w&
.

. ; '^'
, , . * h
. ; * W
* Savil. k4c cl iiifra uolal in marg. .

IN PSALMUM XCYI.

G09

f>10

qnod propheta non dixcriitt, Nisi quis renatm fuerit aqua u$que ad lumbos, el mtntut ctt terlio miftenos.
ex aqua et Spiritn ? \hv.c Ezcchicl loquuhis c s l : Et Quando ploiiiiudo cognilionis fnit, tiaic lorliiim aderit in novi$$imi$ diebus, dicil Adonai Dominvg: Et as- joctum est. Cnaque eral mensura, sed ler adjuncta ;
sumam vos, et aspergam super vos aquam mundam, etboc ost Palris, et Filii et Spirilus sancli; una dividabo vobis Smritum meum (Ezech. 36. 25). Aquant c l nilas.una virtus, una potestas, in tribtis nominibns
Spirilunu Nisi qui* natus fuerit ex aqua et Spiritu. pr.udicata. El eral, inquii, muliiplicala aqua, ut torAnpergam tuper vos aquam mundam, et dabo vobh rens exundans. Quid est, Vl iorrcm? Spiriius sancii
Spirilum novum. Aquam el Spirilum.
operatio. Torrentom autem vocal frequentiain dono5. Itursum clare bealus Ezcchiel dcscribens futu rum. Fluvius namque scmper fluens, quiclum a l ram rcgeneraiionem, dicil : Et faclaesl superme ma- veum babet : torrens aniem derepenle inflatus, frcnus Domini. El eduxlt me Dominus ad veUibula portw, qucnles ferl flucius, el omnia pcrlrabit. Volenft ilaquas respiciebat ad orienlem. Et ecce aqua egrediebatur
que benigmis Deus gratnr. donuni osteridere, aquam
de sub dio ad orienlem ( Ezech. 47. 1-3 ). Ubique i l - dixii remissionis credeniibus, aqiiam exundanlcm i n Iud, Ad onenlcm, quia inde fons salulis. Quemadmo6delibus, ac perlrahentem dejicientemque damioiium
dum enitn indc gloria ejus veniebal secundum viam
ernippiii, dxMiioniiin tyrannidem, diaboli ncquiliain
ad orientem : sic et aqua indc venicbat. ecce , in- ait: Egresms esl ul torrens hmndans. Quis lorrens ?
quil, aqua egrediebatur de sub dio srcundum porlam Audi Deinn per Isaiam loquonlcm : Ecce ego declivice respicieniis ad orientem. egrediebatur aqua, et nabo snper eos quasi fluvius, ei quasi torrens inutidans
ccce visio (lominis* El habebat mensuram in manu sua,
(Isai. 66. 12). Fluvius iidelibtis , torrcns coniradiei ecce qttasi egressio viri. Vidil nquam, vidit el bonii- ccntibus. E l pertransivil qnasi lorrcns conliadiceniinem. Eieduxitme Dominusad portam respkientem ad bus, et quasi lorrens inuudans \\\x aquac facl;u siiiu.
orientem. Et ecce aqua egrediebalur de sub dio. NcqucVide qnomodo inlerprcielur donum. Quam liabtt
lioc innlile e s i , De sub dio. Nihil operlum , loium
eflicaciani aqua illa? Ut ail propbeia : hl egressw swu
eralnudum, inundum, pellucidum , lumine pleniim.
aquce, ei faclce sunl ad ntramque oramfluminisarbores
De sub dio ad lalus dexlrum ad orieiitein : et ecce
magnai, et aquce salutares (Ezecli. 47. 7. 8). Quid simi,
quaii egressio viri. N<>n c r a l alio modo quam Sicut Aquiv talutaret ? Qu sanilatem afleruni. Ecce sanns
egreuio wri. Cum aqua vcniebat homo , ei erat
factus es: noli amplius peccarc, ne tibi deterins aliquid
mysierium. Aliud enim signilicabal Servaloris OBCOconlingal Uoan. 5. 14). ecce arbores tttraque oni
noniiam, aliud vcro Spirilus opcralionem. Aqua el ftuminis. Et omnis anima in qnam veneiinl aquce, tntia
vir, OBConoinia incarneel Spirilus opcralio. men- erit. Et pisci* multus erat tn fluvio (Ezecli. 47. 9).
sura in manu ejus. Quao mciiscra? Doni. Unicuique Quis piscis? Populus multiis. Veniie posi me, el (aenim noslrum data est gratia tecundnm mensuram doni
ciam vos piscalores homiuum (Malth. 4. 19). Et ecce
Cliristi (Ephe$. 4. 7). Et memura in manu /*. Alten- piscis multus in fluvio, sicut pisces maris : ac si dicai,
dile diligenler, quarso, ut scialis spem immorlalitatis
congregal Clirisli advenlus, quot babei orbis, velojiiu pnvnunlialam. Ecce aqua egrediebalur, et quasi m pisces qui sunl in mari magno. Quos babuit nmnegresno viri in conspeclu, el erai in manu ejus men-dus eos acccpii Ecclesia. El omne Ugnum (itcrum
sura. Quid est mensura? Gralia, c l meiisura doui. (a)
r'pcto sennonein ) ad ulramque oramfluminisascenEt metuus est in aqua millenos. Quid c s i , Millenos? dtl et vivificabit aquat, salutaresque reddet; c l arlwNon d i i i l , Cubilos, non, Calamos, sed, Mitlenos. Alia
rum fnicins non deficiel. Dum Chrislus prrdicatur.
dicil alia occuliat. El mcnsu* e&t millenos. Et per*lucerna inducilur. Solenl enim propheli:c lucernaiu
trantwit per aqnam aqna remissionis. Et mentus est in accendere Christo, ul ail David : Paravi luccrnum
mensura, qua meiiebatur ^ millenos. Et transivit per Chrisio meo {Ptal. 131.17). Lampas scnsilis occupi
aquam aqna remUsionis. Qtiamani aqua remissionis per vit. Lampadem intellige id de quo nunc agilnr : Et
aqiiam transivil? Quoniam iu bapiismo el sensibilis
eranljuxta flumeii arbores mulKc, et fruclut nrbonun
aqua el inielligibilis est, periransivil per aquam sen- illarum non deficiet ob novitaieni earum (Ezec/t. 47.12).
sibileiu aqua remissionis; boccst, Spirilusqui liabel Non cnim ex veteribus crant arbnribus, scd cx no
remissiouem peccalorum, perlransivit per aquam
vis. Novas dicit arborcs, novos fructus. Exuite vetesensibilom. Et perirantwit per aquam aqna rendssio- rem hominem, et induite novum qui renovatur (Col. 3.
ni$. Ubi enim Spirilus, illic c l remi&sio peccalurum,
9. 10).
ut dixil Servalor cum insufllasset : Accipite Spiritum
6. Viden' graliam p r a 3 n u n t i a i a m ? vidcn' Doniinuni
sanctnm : quorum remiteritis peccata, rtntiUumur ei$ jure incnsantem Nicodemum: Tu es magisier in lsrael,
(Joan. 7. 20. 22. 23). Deinde volens osiendcre pn>et hcec ignorai (Joan. 3. 10)? Verum ba;c leslificaiur
pheta, imo poiius Deus propliela:, quomodo mysieZacharias; non Joanuis paler, Joaimis illitie qui tuiic
riuin baplismalis a paucis incipiai, sed aucliiin tolum
deserium iucolebat, el Paheslinam ornabat, nostrantorliem opciilurum s i l , iucipil primo a Paheslina pcr
que urbem coronavit (). Joannem decel cliam post
duodecim apostolos : deinde implevil Pal&slinam,
inortem clamare, etex sepitlcro hymnuni cantare. Nain
iinplevil Syham, exiit eliaiu in orienlcm, occupavit
si de veulre exsultans Duniinum pracdicavil, ex sepuJ oceiduas partes, dcsiii iu occidetilem. Hoc ipsiim vocro per sancla os>a sua exsidiabil, el dicct: Omma
lens ostendere Dcus quomodo per parles myslerii
ossa mea dicenl, Domine, qui$ timilts tibi (Psal. 34.
cognilio profeciura eral, dicil pcr proplielani : Habe10)? A i l itaque bealus Zacharias: Et erii in notrissibat wi manu $ua menmram, et mensu$ e$l millenos. Et mi$ dicbus omnis locut npertm domui David (Zach. 13.
perlransivil per aquam aqua remisnonis : mensus e$l 1). Domum David vocai cognalionem Davidis : quoautem el alios millenos, et ascendit aqua usque ad lum-niam Joscph sponsus Marix* ex domo David erat. Debu$ (Etech. 47. 5. 4). Paulalim progressa est. Priino
sponsattnn viro cni nonien erat Joseph, de domo et faaqna; deinde aqua profunda usque ad lumbos asceiimiiia David (Luc. 1. 27). In Servaloris adventu omnis
deiis. Et mensHs est alios millenos: et non poterot dein- locus aperlus fuil, oriens, occiden?, nieridies, auuilo.
ceps transire, quia aqua uccreverat. Et egressa est mpia,El erit in novimmis diebus, omnit locut apertus domui
el magnum jlumen erat (E%ech. 47. 5). Primo aqua, David, et egredielur aqna viva exJerutalem (Zach. 14.
ileinde usqne ad Imnbos; postea fluvius. E l icr men- 8). Quas aqua viva? Flumina de ventre ejusfluentaqua
sus cst, millenos, millcnos, milleuos. Usque ad iiulle- vivce (Joan. 7. 38). Et egredietur aqua xiva ex Jerusnnos numeius penigil. Pcrfecla enim csl Palris aplcm. (Jndc egi edictur? Egredietur Yerbum de Jcrusapellalio,et Eilii appellalio, el Sphilus sancli appellalciu; undc Curislus, cx Sion. Aqua vivaexJertuaLm.
lio. Et men$u$e9i millenos, et iransivil pcr aquam aqua
rmit*umi$. Et mensus est alios tmllenos, *t aacettdii (a) Verisiroile est bic a :i de rcliquiLH et capite S. Joannis Baptisuc, (piae couslauliuopoli esse p u t a b a n i u r , ei w*
b e m Uic Ucilo jropriouoiuiue cominenwnlani fuii*cCou*
(u) Quai sequuntur, ex Ezechiele desumpta, omnino
s i a u l i D o p o l i i u . Vide AcU SS. J u n i i ad diem 24.
con>ona sunt cunHoxlu L X \ .
t

SPURIA.

11

61*

t.wv e\ Jerusalem? 0 ' Inde coepit advenlus Spiriius:

1'nusquisqueeium vcre ex verbis suis judicaiur. 0,.r.p(sl()li(Miiii Jeros()lymisnccepriiiiii Si)iiituin saucium: nc non suinus judice?, dkiinus: Ego si essem jud,
iiiileque per aposlolos progivssus esi iu lerminos orsic agcrcm: ego sijndex cssein, boc ct boc sutnebis. Egredielur ergo aqua viva ex Jerusalem. Dimidium rem. In iribunal induclus es, exbibe promissiouetii.
ejns in mare primum, et dimidium ejus in mare ultimumCuni esses pauper, pollicebaris eleeinosynam, pof(Zach. 14.8). Quid erai, Jn mare primum, zulnmareuUi- licebaris jnstnm judteiiim. Nuac nperibus oslende.
wum.?Num fabulas narratScriphira? Veriiatem praediVerum similes sunl bomines in abjettioue consiiiuii
cal, inysleritim inierpreiauir, virtulesrevelat. Egredielocuslis. Nam locusta bicnic in sope insidel, nee
tur at/ua viva. Aspice rem miram. Non dicil, Fhivius, sed niovere se potest; frigore naraque ligatur, esujue
primo, Aqua. Seinpor enim gralia a parvis incipiens,
buniilis el caplu facilis : cum aulcm parumper
in inagna mnlliplicaliir. Eyredietur aqua viva ex Jeruso!e calefacta esi, avolat, quac in eo loco nou |x>salem. Dimidium eju* hi mare primum, etdimidium ejus (erat prius erigere se, pcr aerem volal. Sic ei homo
tit mare uiumum. Mare primtun vocal prima climala
iu aTiimnis bumilis, pius, %qui(alem et benigniiafcm
leme babiiaia ab orieuie. Nam Adaini genus illic priexbibciis. Splcndida vero advenienle fortnna, anirous
nio floruii: deinde in occidentcrn pcrvasit, el lerram
nudalur ei appairl. Ideo aii Srriphira Judais,
implcvit. Marc ergo primum vocat prima climaia lerrehtis seriiudis pii, in adversis improbi e r a r n : ^
r;, qne babitala fucrc: inare ullimiun, exlreina occhus exsiliit, ui locnsta; promiscua lurba tua ut locila.
cideuiis: quod mare ct orientciu huplot, el occidenOrlus esl sol. ct avolavit, el oblita esi lori sid (Nahnm.
tcm bonoral. Cogila ergo iitysterium, qtiod irridenl
3. 46. 17) Proiuisenam pupuli liirbain dicit. Exsiliit
h;prelici, Spirilum sanctuut conlunielia afficienles,
ul bruclius, el u( locusta insidens sepi lcmpore frigoin dominicam virluiem domeslici ordinem inducentes.
ris. Ortus est sol, ei avolavii, el cognovit IOCUUI
Fngiainus malitiani, fugiainus b&reticam blaspbesuum; id est, oblila cst bmniliialis su.e. Sic el untiu
iniam, iugiamus pravonun operum exerciiium. A r g H pauperlale suinus buiiiilcs: diviies aulcm facii, obhmenium lidei esl beneftceniia, argumenluin fidei litiviscimur. 1n niortn pbilosnpbamtir, et qu.mdo niortms
manilas. Misorare pauperes. Eme, elaccipe: n<m enim gestaiur, unusquisque pbilosophaltir circa res liainauas, dicens : Pneiereunl oiimia; nihil sumus; qu.miotes id quod seminas mctere. Quumodo dicis
diu videt cadaver, pbilosopbaiur: praeleriil aspecu
>eo: Condona milii? Qui non das, cur pelis? quod
lcrrorem inctKi^ns, .stalim propositi oblitns esi. tdei
non facis, quomodo accipis? Kecordare igitur vcrboait Scriptura : In omnibut vcrbis tuis memordre noviuiniin luorum iu paupcrlaic. Cum paupcr eras, petcn~
ma iua et in ceternum non peccabi* (Eccti. 7. 40). In
tibus pauperibus dicebas: Vellem linbere ei dare. Cum
omnibus piemorare novissiina l u a . ei non pcccabis
paupcr eras, dicebas, Quis mibi dederil? et erogabo:
Kecordare inortis lu;t* et babebis proposiluro ineon*
vcllcm darc, novii heus voluiilatem. Sape Deus bitcussum. Dlinaiu aufcm nos, fratres, in omnibiis ti^jnsinodi auiiuiiin cxercens, el per ipsa opera redarles maneamus Deo, quem decel omnis gloria, uuuor
giicns, ipsuni diviliis locuplctat: neque uiira ipse scet imperium HI $$cula sxxulorum. Amen.
utclipsmii judical: sed priorum verboruui obliviscilur.

MONITUM
f6i0] ln hac bomilia mulfa sunt, q a in bomilia item de ficu arefacta habentur, cujue initium
iv$pov. Quam homiliam inler spuria edidit Froulo Duc;iis T. 6, p. 552, quamque nos infra W
loco prselo subjici curabimus. Hinc autem auguralur Savilius eumdem fuisse
f In hae, inqwil (a),

pleraqwe

utriusque

homiliae auctorem.

stmt, qnee in proxime prsBcedenti leguntur. Unde TorUsse idem fuil ulriusqot

auctor : u l certe in hisce tam , quam mulla sunt, quae cum a Ghrysosloioi
(4) l n notis t. 8, col. 801, 862.

I!f DICTUII WON1GE61M1 SBCUNDI

P8ALMI , K L E V A V B R U N T F L U M I N A VOCES S U I S ( V. 3 ) : AC 1

SERTA.TOR9 IN MARI A M B U L A N T E ,

D E QUIHQUE FANIIHJS E T DUOBU9 FISGIBUS

DEQUB PRIIIO-

R U M P A R E N T U M TRANSGRESSIONE.

1. Ex iis qna3 nunc obiter nobis lecta sunl ex

Evancelio secnndiiin Mallbaium occasionein arcipienles, circa maris tcinpcstatom, Domini iniraculiim, ct
apnslolorum pusillum animum opporlune dicamns
illud proph;l;t : Elevaverunl flumina, Domine, clevaverunt flumiua voces sua*, vocibus aquarum multarwm ; mirabiles elaiiones maris. Quucnam elaliones
maris, nisi Domini miraculum, quia nmu solo niarc
furens in tranquillilatem verlit ? Quxnam vero flumina in mari elevaverunt voccs suas, nisi plane discipuli Dotnini?Fluiniuaqutppc sunl aposioli, mpoie ex

peremii fonl Chrisli mananles, sccnndum illod <K*

dinn : Qui credii in me flumina de venlre tj** f
aquce vh(e (Joan. 7. 38). E l DomiRMs qiirdetu u\\r*"
ciila patrare non cessabal; aposuMi vero justiua
abscedebant in mari fluclibus jaclati. Dwnimim ein
(piarla custodia noclis supra dorsa maris ambulo^
conspicientes, exisiiinarunt pbantasma ase- Q ^
pliaiiiasma ? Ancilla (a) Dominum agnovil, discipoB
Doininum non agaoverum? Cum l a l i a liaberent oiira(a) Ancillam l u c e l infra mare TOcat, quia w ^
mintni geoerU.
mi

ua

i0r

612

1N PSALMUM X C U .

Cll

* * $^.&
,
.
.1 .

*
,

.
,

, ,

;
; '^,
, , .

. . ,
, , ". \
.

.

,

.
[019]
.
. . ?
,
. \
^ ,

.
,' (, \
. , . .
",
. , ; " ,
; , ;
. " ?),
, "|\
. " , , ;
, .
, '
; , ,
* Hc obscura sunt. Savil. inroarg. pro .

\ ,
/.. '.'
, ,
, . ?
. * , ,
. .
' ]} . * ,
,
,
, )
, .
, , ,
, . \_ , . $
,

,

'
, .

/. ^
* '

. \
) .

, .
,
. , , o i l
, , ,
. ".

A D HOMILIAM SEQUENTEM.
jcbaractere p!urimum abhorrcant, unum tamen et eumdem habere videntur auctorera, inter quos is regnam factle obiinet, quisquis est, qui lol nobis dedit in mimelico (sic) genere dialogismos, qqales io bac
fii pracedente et in uauUJs ajiis viderc lice|. In bac certe horai)ia, quae, si qua alja, nugaccm Qra.cultw
sapit, jocularia dicia deprehendes, ut est

illud Adami Evae roaledicentis : Cottam ptrdidi, adjutricem

non inveni : illudque aliud, quod pluribus narratum paucis cfferanj : Eva yirp r^ljcto per parac{}sui yar
gabalur, quaerens moe^liqm, $ed serpens serpentem invenit.
nanc nibilominus ut aliasejusdem farinae Laiine ponvcriimus.

'.

, ,
/,

, ,

,
'

.

; *
,
.*
^ , *
; ,
pATRQL. C.R.

LV,

' )
,

$ ", ^; ^ *Q

>

..

* $ 9
$, .
$
, .
; , \
;
, ,
^.
-

113

611

SPURIA.

*;, \ ; ;; "
, \ . ;
,
. , '
. ,
; . ,

'

. .
\ .

), '

. ,
[>21 ] . , .
* ;

;
\ ,
, ' .
, ,
, ,
,
,
. .
^ { . ,
t l , . , . , .
, ,
, , ,
, - "
^ ,
.
, , ,
\ ,
. " ,
, ,
*,

; " , ;
; ,
. , ,
* ,

. * . ,
. "
^,
,
'
,
,

.
"

, .
,
^ *
; ;
; . ,
; 6
; ;
;,
,
; ,
; ;

' ;
;
. ,
,

,
"

,

,

;
" ,
; . ,
,
\\

; .

[.

StvN. conj. ;
h Safil. coiij. ol ;.

]
.
',
.
'. , [^.
] ^. " . [ 6 i i |

, .
6 , > . " ,
\
, .
,
* ,
, , \
, , ,
, . \

, \ ,
, h
*, ,

"
,
, ^
,

, . .
, ,
;
, ,
, , ,
.
, :,
.

, '
,

, , ,
, *,
, '
, , , ,
.

'

' .

. ,
' ;
$ , {
,
, , ,^, , :>
' , ^
, ^
, ,
,
,
. ',
, ,
, , , ^*
, ). ya^*
, " ', xif^]'
, *%
; , , '-^
, ;;
^*

, , , ^'
, ~< -
. '^'*
" *

' *

[623] , , **TW**
. ; * * "
#,
oi , *"

Hc intricata videolur esse; sensum ui potui e^prt* '

013

IN PSALUUM XCII.

re et fitt (NattX 17.19 ). Ifoutes Iraiisfcrciiliir, <U

paues muliiplicabuniur? Da(e illH cib^s. Ipsjg
vero almucntibus, caliganlib^sque cii'ca donuin liuj.smodi, ail Domiiins illis : Facite lurbnm discumbere
(Luc. 9 . 1 4 ) . Ego ad iniiiisleriiwn mittor : non reajbo sorvis ministrare. Anti<|iiuni est meum hujusmodi
SMidium. Eg> Adaiuo minislravj in paradi&o : qijoij
il>i ob'r i, hic non abnuo niiuisteriiun.
2 Diure qiiispiam poesit: quadoQam De;i|
erga Adim
roiHislerium
obivit? Dili^euteraudi. Natn
e re fueril stdviTe debitum scxiai dici, qmn esl qliiina
crcaiiouis, in qua id p o l l i c i t i suiuus. Ideo eniiu Adajno
soli Cre;Uor ruinistravii, ipsuoiquc crealorem siioiii
et creaUirarurn coosortem assuopsjt. Plane n^siis
omucs qiiomodo in paradiso Creaior Adaiuo, quej)
in suiduni loco sedire jusscraf, addnxerit sijiguh
aniiualia. A b initio Duinimis non dedigoalus caseivo
miuisirare, proprioqiie opilicio : simililer in Evaugclio j a : n obitor leclo rccusavil D i i n i s i r a r c seivis^
recumbere jussit ens supra foenum, ei acceptng panes frcgit, dcdilque discipuJis oflfercudos, aleus, niultiplicans, jniracula ^ ^ n s , necessarja miiiislran^ S i niilUer iu paradis) oeneficeiiiiam suam crga anliquao)
croalloufiu cxhibi ns sedrrejnssil Adaimmi Ln sublimi
lor.o, adduxilqiie Creaicrsingula auiiualia, ut Adam
ad libiuun suuin noininarcl. ipsum crealuraruui suarutn pnrticipcib a^smneus: id quod Scriplura hl$ \erUi$
dccbuavil: El fcrmnvh Doipinus adhucex lerra onmet bc+
$tia$ agri, el omuia jumeuta: et deduxiiea ad Adam ,
v\deret quidvocwel ea (Gen. 2.19 . Djscaptse nropi^r
teproducla e&se, Mcsoii suscipo oecououiiaiD. An qjuid
in graiiam angcli, aui alioriincrealur.r.quak m graliam IkHiiiuis faciuai csi? Naui ip^iun solum propriis manibusefi4>rinavU, ipsi SuliCreaioyrJuiJiJs:ravil; l u v u a u i malia ipsi aJducciuio, tum indumeiila i p J conciiuiaudo. lleii>quciiicariiaius idipsum indjcajjsdisci^ulissuis,
coapii l a v a r c pcdes ipsorum, v^teris creaUoms nioduo)
et rjtionem rcpra3seulaus. Poiro aiile/n ex rovcrcuiia
peduru l(Uiojiejurecu.sanle,ait Dojniiiusilli: Si nonlav*
ro iibi pedc*,non Jiabebis parUm mecum (Joan. 15. 8).
Egosmu qui Adamo niuiislravi, tiun auimalja adducejmdo, (um coslaui ejus in mulieretn xdilicaudo, ex ipso
profimdmn eag : extcndam m a n u m : omuia quippe
iiianu geslo. Dominus, inquit, Extendens manum, ap~ quod ipsius crat, et aiiiequam ipse essci q i i o d nieuui
prebendit eum et dixii illi; ModkcB fidei, quare dubi>erai per meipsum ipsi olTerens. Quibus ostendilxir
tasti (lbid. v. 51) ? Mulla erat apostolorum dubitatio: dilecte, solum bominem in creaturis iiicomparabiket
e x i m i u m Dci opus es*e. Ideo de illo lanlum scriptuni
anle resurreclioiicm agilabanlitr: post resurrcclionem
est : Faciamus hominem ad iniamnem et simililudinem
iirmilalem adepti , ciica lidem inimoti fuerunL Quod
nastram (Gen. 1. 26). Magnus Dei aflfeclus erga lioaulem ante resurreciionem multis dubilatiombue
minem : cerie Creator Adamnm lanta gloria dignaius
ex:gitaretilur audisli m o d o , quomodo vespere facto
est, q u a n i a B nulla a l i a omnino creatura consors i u i l ;
arcusseruitt aposloli ad Dominum dicenles : Dimitte
turbam quia de&ertus cti tocu*, ut euntes in eatteUa Adara vero ob ignaviam in profundum inferni d e l a circum, emcnt sibi ctcas (Ibid. . 15 ). Hic quoque
sus est, pro regno meiidicit^ieiii amfkdens, rtn <it
vide iiiibi quam mcrcdula sil hnjusinntfi cogitaiio. Ad
erus tienlservus; dominalor omniuiQ jnf*idicihi;
Sorvaiorem accedtmt dicentes : Dimilte turbam, quia
is qm dccore ioduius erat, nc baculurq qwi(kii) babt**
deserlus e$i locus; Dominus atuem ait ilHe : Dimiliaan r c t ; is qui quotidie Pei consortio fruebalur, quasi fur
turbaiu? quid milii ignominiam infertig? cur magi*
sub arbore lateret; t% qui par.nJisum in 4t*bMaciikiiH
siruni claiiiualis?diniitlmn turbas ul emant escas? ecaccepcrat, ex paradiso exiruderetur exsul, et e requid diceui i i qui p>nes illis veiidcnt? bos nic prajgione paradisi habitaret, ut videns paradisi jacluram,
sentc emere panes? Si nobis panis non adesset, bene
non cessaret vanuin cousiTliim repreberufcre. Qiiid
bortaremini, ul dimiiterein : iimic vero panis cum
enim aiiud faciebal Adam, exlra paradisum sodei
bini, qiiomodo diniittam esurientes qui circum me
liabcns, fodieus, laborans, melalla Iractans, lerrani
manentfTurbaemaueiit, et nuo maiieulosexigain?(fuis
&ulc;uis, sudore undiqpe circumfusus, <jam quod
naslor ovium bocagil? EgoDanieli in lacum leonum
aperto ore uxori maicdiccret his vei bis : Ecce consilii
Ilabacum lenliculam ferentem misi: cgo (lliislsraclqua* tui lucra : ut lu cum serpente colludcres, ego a Dei
draginta annis de calu manna ingratissubiuiuisiravi,
dono alienus suin ? Annon promisisti raihi, mulier, si
ei eos, qui grato sunt animo, fame perdam ( Dan.
guslaveris de ligoo prohibilo, eris beaius? Annon
14. 54. *qq)l Neauaquam faciam, Datevo$Hli$cibwn
me deum fure pollicebarU pout csiiip ligui \ ?
( Mauh. J 4 . 1 6 ) . keepoiidenlaposioli : Nosne oibuiu
Quomodo igiiur ^go deus f ssor evasi: ego beatus ,
d.ibimtigT uiidedabtmus nos, ^uibue praeceplum ost,
uiiserriwus iiivenlus $um? T peccas^i, ei ego verbe*
ne portemue aliqyid in via ? Gslerum nou ^abeiiMis
ribus cxdr : cosum pcrdidi, ei adjutricein i n pliis |uam (piinque pauee el duoe pisces : ct q u i d W c
veni. Yas m i b i , miiiicr E v a , m o r l i s matar, trans*stinl pro vtris quinquies mille non cannunieraiie inugressionis geiiilrix, quae cx paradiso expulisti, sibiloberi!rost parvulrs ( lbtd.v. 17)? D^miuus amem
rum
draconis auialrix, diabolicis jDacbinauQcniit
9 iHis : Unde dobitis? Hal>eiiega2opbyIachim Hdei.
pnqnriqin inskuweMlmn. Abi, iuutier : cur iinmoriauAiuion dixi vobis:
halmmth fidem ul grmium
litalero nream demessuisii ? cur rcgiam s i o l a m meait)

cnkmim experimenta, dubitabairt crnn viderent illum

dorsa maris calcantem. A n n o n ilte erai, ! per Mosaicam virgam profundum sinum nndaverit, ei filioe
Israel pede pelvere consperso perlransire airavk
Pntaruiit pbantasma essc, et limuerunt. Sic Trepidnverunt limore, ubi non erat timor {Psal. 1 5 . 5 ) .
Timiierunl enim portura viUe accedcntem conspicienlcs. Omnibus autein limenlibiis arcedens Petrus ait ad
Dominuin, Domine, tu n , jube me venire ad le wper
aauas. Donnnus auiem ail ilU, Veni ( Matlh. 14. 28.
29J Deinde discipnlis d i x i l : Confidite. ego sum; nolite
timere (Ibid. v, 87). Non pbautastice loquor, ecd veriiaiein dico. Ego naroque rerilas homo facUie sum,
ut emn qtti pbai)la>ma;a exhibebai de medio lolterein.
Kgo swm, niiite timert. QnfcJ vobis videlur de venlornm flafti el iinpelu ? de me dictuni sl :
Qui educk ventos de thetauris suit (Psal. 134. 7 ).
Et nunc ventog exegi, non ut turbarcm, sed ut firniarem vos. Hac Domino diccnle, sursnm Pcirug
prosilieus, ul ardcne flde, irgpoaditdtcetis : DoiMine,
*i (u es Christas verbis notus, sed ex re gsla in dubUiTii vocatus; nusquain eiiiiii te vidimue iti m a r i
pcdibus ambtilantem ; si tu esCbrislug, jube mt venire ad le sttpcr aquns. Domimtsaulein a i t i l l i : Yent,
si liabee ikleni te susteiilaniem. Nu4lam graliam per
iroitiam itupcrtior. Si non credas, non ambulabis.
Peiro aatem prosiliente ad lolem Domini p r o m i s s i o nem, o<Bpit mare calcare fidein habens non flttoiitais
obiioxiam. U i autem paululum processil, q u i * humanug erai, muUtioHt obuoKius, agitaUis ut bomo duhtlavit, debilitaUig esl, et in seipeo dicere <xepu :
literedibileeel id,quod apparei: mare pedibus xrauseo, liutmda nfttuni pulverem ejicil. In fooc dirbitxute
Pelro, coiiservum ejus, uempe niare, qttasi coiura increduluin servimi ou&pit mUiiBeecere, et congcrvura
corripere, incredHlumque eubmergere. Quaroobrew
Pelrus intelligens, fkteni sibi gressum pra&iisse, i n credulitaiem ver procellftni intuli^ee, olamabacdiccrts : Dotmne, *atv*m me fac ( MUk. 14. 30), pereo.
thiid dicis, Petre 1 Cnm perieiitaiHs, lync Dominun
agnoscie? ^itki igiiur Oirieme ? Non le 4imluo t m

*inapi*

dioeut monuJmic TatleK et miuert in *

discidisli 1 quam non texueras, dirupisii. Cur me folia
savil. legendum putAt, Qmr$ reformidaHs vent&vm licus consuere docuisti ? C u r milii fiuctuin illaqueanImpaum?
Xmn obtulisti, mulier p r x s i i g i a t r i x / d i c c o i ; Accipe,
y

615

SF1 RIA.

ubinam concubitorem reperiret quxrone, anle ntqviia.

comrdo fiurlum tild pcr invidiam vetilum : lu qvacvmqite eiiim die comcderis, aperienlvr oculi tni. et m$ lem copulam, adullcritm senien cogiians. Si CUIII viro
licnt Deus sciens bonum et mahtm (Gen. 5. 5) ? QuMinaiisisstM, accessisset scrpcus ad serpentcm.
Procul viro ipsam rcperil, et incscavit. Mulicr onun
fecifeli, nuilicr ? Caccus faclus stim, nec video. Maltim
qiia; cuin lcgiliino viro seuiper versalur, corruplionem
feci, bontim abscessit. U i radius labon, rion ul Dens
susiinci, con superaiur, aduherium per|iepotcnssiiin. Abi, mulier, nonnovi qu:c sis. Anlequani
(ral : semoto autcm viro, etiamsi cum angclis versetecum copuler, solulionem quaero : non fero laboi cin.
tnr, facile labilur. Ubinani ncfaria medilautnr ct
Tu fiine cura es, ncc scntis dolorem. Ciini iiitabit
perpclranl muliercs a lcgitimis viris semoUR, nisi in
partus, tunc rccordaberis.* Abi, itilolerabiliuin malomariyriis, orattouis obt<mu ; cum adulteris j i m c u ,
rum conciKalrix milii fuisii, mulicr : torram colerc
ipsosque niarlyres nibili facientes 1 S i p e enim pcr
jussus sum, c l in sudore vujtus pancni comedere :
martyrcs jurani sc nefaria gesu non pairaturas ess.
lcrra jussa csl mibi spinas ellribiilosgcrininare. Ilanc
initiis scnlcutiacnacccpi. Qnid faciam ? qtiaiidmiam 0 qnoi maloruin magislia fuil Eva, bunorum opcruui
pcrnicics ! Ac oniucs quidem mulieres, qux conliuenugoneni cudam? quaiidouajn aratrum parabo? qu mdo
(iatu auiani, viriles vncantiir. Maginun qnippe dtscrifaurum jugo obseqni d ccbo * quando labulas excitabo?
men esl itiicr niuliercs, ul imcr viros, e l inter anquaiidn stinen jaciam? qnando spieain exspeciabo ?
gelos : et quotquot muliores castitatem anianl, e;e
quaudo f.ilcem acuain ? qtiamfo niaiiipitliuii colligam?
quaudo plaustriim onustiiiii reddam ? quando areaiu' virgincm seqimiitur, Siisannam diligimt, Saram am
plcciuntnr, Hobeccam circumpleciunitir. Quaecunique
pnrgabo ? quando tribuiam imprimam ? quando vcnvero cxtia castilatem versaniur, ul Eva in crrorein
lilabniiu compingaui ? quando panem adontalm ?
addurmaur ul iEgvpiia caluiniiiaiilur, ut Dalida
quando placentas coqnain ? Dolorom fero. JOsl
quantos laborcs el sudorcs paiieni edo? Yide q u a i i O * . abradunl. ut Jczabel diviaos hoinines inlerfieiuiK.
lliiivorsais esl seriuo, non spcciale aMiigma. Nc rmrutii milii causa maloium fuisli, mulier qu;e vila apsum quidam aiboi dicta recentiore inodo accipiemes,
pellaris, ot inors csse deprehcnderis. Vere moriis
concilialiix ntulicr, ex illo ad hoc usqtie lcinpns. Ac imipianl aures nionlore, in cogilationes diversas IIOS
allicicnies. Ilorum millaui babemus rationeiii. nc conlra me ba?c dicenlem sediliotieiu moveal imilii rum (CDius; ad crimcn solvetidum panilus MIIII, si stolicus esl scrmo. Pmpter Evain amigma daiur. Idcu
in annua periodo cadein ipsa repclunus, diclormn
id admiltere vcliul. Nc milii sucrcnscant, scd Cbrislilesleni diviiium Pauluui iu iiiedium adduceules, qui
fero Paulo : si buuc conluincliis cxeipere audcani, in
aic : Dcspoudi enim DOS uni viro virgincm castam exhih i i R C contumelias proferanl. Nos ul ejus discipulj
bere Cbrtsto (2. Cor. 11. 2). Ne scrpcus sicut Evam
ip*ius verba doccnius, nova cx uobis proferiinus.
Audianl Paulum vocc uosira clainanieiit : Denpondi dccepil, Adami tixorcui delicli causam, [ s i c e t vos
enim to$ univiro, virginem castam exhibere Christo. Ti-dccipial|. E l iicrum ideiu Apostolus ait ; Adam nou
mi0 cate naerpens ut Evam decepit, vos quoqve dcci- est scductu, mulier aulem ejut Eva sedurJa in prwvaricnlione fuit: salvabilur autem per filiorum ameraiiouem:
fial (2. Cor. 11. 2. 5). Vidcn* viruiu snpplaniasi pernnniicrint in fide eldUectione el sancii/ualione cum
lum. scd mulicrciu dcceplam ftiisse ? Qimiatu dcccpta
iobrietate (2. Tim. 2. 14. 15), iton cum iuieiuperau<l?qu;ciiam ciuu scrpcub; collusii? Muiicr os serpeu*
lia. Dixil: Salvubilur per filiorum generaiionem; noo sii i f babcns c l virus ejactdans. Qutfiiatii ciim scrpenie
collusil? Qux illusiones incdilaiur. Ncmo erat in pa- cul Eva Caiuum gcnuit, sed sictit virgo Chi isttiiii viuw
gemiiucui glona el iniperium cum Paire e i Spiritu sain
xadiso pr.dei' illain c l virum cjus : llla vero nequo
cu>, UUIIC et &emper et in racula sa-culoruni. Amea.
liud quidpiam metuens, circulbat crraus et vagans,
f

MONITUM
/

llanc homiliam jure interspuria conjecerat SaviRus, ncquidqriam re( lamanic Coiclerio in N o t i s p. 210*
Est enim inlicetum opusculum puerilibus exclamationibus, iiuerrogalionibus aliisquc tropis ad nauseam
usquc refcrtum. nibilqne babens Chrvsoslomo dignum. Uanc prior muilis in locis biulcam e l l:%eeram Savilius cdiderat Tom. 7, pagina 561. Inlegram postca publicavit Jo. Bapl. ote!erius anno 1661. Deinde \'vr

EJUSDEM IN ILLUl),
TO^ITC, EXSJLXTEMUS DOMINO ( Psal. % . t) ()-

ee
Hilitem excital ad bellum Uibx clangor, etimqne
ad ptignam cnni boslilwis paraluui pr.Tstai; ct iiautag,
qni in porlu smrt, m * m i m consreiidanl cxims liientis
cogil. Nos quoqac cantor David, duni perlibniinsinim
paiirgyricnm nielos pcnwnat, nd spirimale boc CIH
vivium bodie adduxiLQuid eidiuatt? Veuite. exsullemtis Domino : jvbilemus Veo siftiUari nostro. Vrtrocenptmus faciem ejus in confcnwne (T$al.Di. 1 2). 0
(a) Orilala ctim variis lcciionibus Bcmelii f psalix cusis
|u 07 et cum savilii KdUo.

Oavidicam vorcm! iiivi(ati(Ytiem brmnra ! a eptritualeiu cibiim! Venite. exwltemns Domino . jubiuiHtis
Deo saluiari noxtro. Pnvoccupenwi facietn ejns in con*
fesiione. Doiuini animuin ad n t t e e r i c o r d i a u prontim!
pntpbota^ ailiiionitiouem vocaiitem ad p c c n i i e n l i a m !
VidisU, carissime, dnminitte l e m e i i i i ; t ! b o u i l a t e i T i , t*|
pnpiiciioi pnrcnnii bilaritatem: quomodo immes nos
lioi temr ad poenilcuiiam, e l ad p i e i a i e m v o c e t ac s a l u l c i n , dieeus : Venite, extultmus Uomitw. DoitiiiniF
jussit, propbelavx^cavii, misoliediauiiis. Nfm enini^d

cwuplibile prandiuiu iavilavii, veutrLs kvkliUlexa

1N PSALMUM X C I V .
0*<Jc ffraicr*^ >*. , ; , . ,
. " ,
. ", , .
, ^ .
, . "
, . ",
,
,

. .
; ;
; ;
; ;
; ; ;
; ;; ; ; ; ; ;
. .
; " ,
, , .
" , .

* ,,
, \ ,
. , . , . *

, .
, ' ; ;
; * \ .
>; .
, :
,
, ],
,
. ,
Savil. legeadum pulat .

HOM1L1AM

. ") , :.
,
, ,
, '
, .

, , , ,
;
. " ,
. -

, , , , . ,
.
, ,
(/. ) .
. .
b

. ,
', .
, , , . *

[624]
'
,

,
. , *
, , '

, ,
. .
1 Savil. legeudum pulal , ,
lofra J K K I quaedam desiderari videaiur.

PSALMCM XCIV.

eruditissimus Ericus Benzelius Upsalia, anno 1708, varias lectioncs e i Angticano Codice dcdlt, et facimasupplevit. Demum bic accurale castigalam damus cum interprelalionc Laliua Cotglcrii, aliquot in.loci*.
cuiendala.

,
,

, ^ ^
' a
.
,
.
^; , ,

& .
Savil. . Infra : sic Scorialensfs
fml. Pt Henrelius; Savil. . aulem ei librum signil:ral,iii plunhue probarimus in Palicoyraiiljia
(irc. iide iu iudicc ibidcm.

*

,
:
,
.

*
" i l
? (^ , ,
,
~ ,
',
. *,
, .
, . /^*

617

SPURJA.

% . :
, ' . U
* A t v r t ,
. 11

oi , *
'/
- l>
. ,
,
. ,
,
; .
, ;
, ,
uttui ;
,
, '
, , *
, .
, .
; , ; . .
,
, * ,
[625] '
; , ,
. ,
, ' ,
'.' , , .
, ;
.
;
,, ,

\
; . ;
. , , , ' ,
,

,
|620]
.
; \
;
** , _.
"} ,
/
'& . , ;
. ,
; , * , . /
,
,

, "
,
^

, * ;
. ,
,
, \ ,
, -
,
/. .
, *
", , -^. ,
', , . ;
fu*iv

'
, '. , , ^* ,

'
ov
> . 6 ,
, * , ), ' ) ,
" ,
^
, ,

, 2w.3^
, .
. ''
" vJcp
, ,
, ,
,
,
, ,
"
, , \
, , ,
,
, , , ; . '
, / ;;
; . , /., ,
, ;

, ,

r- ,
; xa'[
. ,
, , *
,

, . / x ^
, ,
, ,
, ^
,
.'
...
~ - _ '
..

_
,
. ;, ; ,
$ ;
; , ,

,
, ,
.
,
; : ^
. \
Atlde ex impr. Savilii,
; . " ;
*<7 . GoltL.
, |*
*> Savil. .
Vlcuius Savil. . . . . ., [I Reg.
, /
20, 5), , , . , . * . ^.' *)^5 ,
Voti ^; >,
>
<&. ** .
* Anctior ac rectior e scrtptura Augl.,epl * ^
. *0
(** 417, t), *;,
* *
,
, .
<*, , <
. 0>TEL.
'' ^ Savil. / /;

, , , -cxcfi&v {
xr^z, cic.
T

IN PS4U1U*I XCIY.

CI7

eaiiare volens *. Sic ttou per suavUonaip lyram yocat: qiije barallirum et niiiia crat, nuiro fortiorcm r M diderint ac o^ni adamantefirnnorcin. Non p!aca\il
Venite, exsultemui Domino. Onjnes igitur oul caienis
Deum ptirpurue diguitas, set! saccus ; ncc diadoina
caritatis ipsius consiricti sumus, et jogum ofiedrcniia
rpgium et imperium setl cinis cjun saeco : nnn auporlamus, accedamus ad Dominum , Taciaexpialione
raium atque ex gcnimis compos^inn) soliuin, kvd
eorum qtrjc per diein commisimus mala. P.^nitenii.e
coiifeseio. 0 sacci ris viucens re^alcm purpiirain eaenim est presens vila; minarum antem c i judicii
qne acceptior! einoris potciitia diadcniaie et solio
fuliirus adveutus. Audieumdem prophelam diceniero:
In inferno autem quis conplebilur libi (Psal. 6. 6)? Ne fegali validior? um ciitin in diadeiuatc rcx essot. ei
in purpura ac rhrouo, qui ejus coulincbat impcri(iiu
igitur mulliplicibus catenis vincialur meus noslra;
hoc estregium sccptrum, cum cxercitus ipstim cirsed ex lolo cordc supplicemus Dco : paralus namcjiie
cuipslarcnl, el mulium salellilinm undiquc cmn cine$l audire deprecalionem poscenlium $e; lanlum lu
fferet: in medium progredilur pntpbeia nudtis, pedi negligas pclere ab eo. Paralior te Dcus adcst.
l)us pulvere albis, siidaus facic, ct ait: Adhuc tres
Non opus est libi itinere mulio, nec maria secanda
6 u n t ; sed audi illum dicenlem : Begnum cwlorum in- die$, et Ninive subvertetur (Jon. 3.1). Quid agis,
tra vos eil (Luc. 17. 21). Nonopus cst libi muliis Un- prophela ? Si omnino Spirilus Dci in It cst, qnare HII
coguocis volunlalem Dei, quod scilkot non inierfipensis ac sumptibus, verum conversus ingemisce, et
cere volens, sed ad poeniiemiam revocare, idco soi^illico propilium Dominum reddidisti. Couversus est
teptiam tulerit? Niliil milii, inquit Jonas , aliiid diiit
aliquando Ezecbias ad parietem, non quidem ex lapiPcus, verqpi id solummodo d i x i t : Adhuc tres dic, et
dibus * composilum, scd ad parietem, quj de propheTiimve tubvertetur. Quid agis, Jmia? ciirct doririn.ini
tica et apostolica docirina slrucluscsl (I. Beg. 20. 2).
aliam non adjicis? Quid enim aliud audiii isai.ts
Parielem illuin intelligo, de quo Paulus glorialur d i cens: Ul$avient architectus fundamentum posui (1. Cor. a Dco ut d.ceret ad Israclem? Nihil aliud quaiu
vcrburo unum. Quoduam vero illudY D\c, inquit,
3.10): parietem illumdico, inquo angularislapis popopulo huic ; Auditu audielis, et non intetligetis, et *isitus esl; Cbristus, inquam, de quo dixit Scriplura :
Lapidet sancli volventur * (Zach. 9. 16) : parielem i l - d&Ue* videbilis, el perspicieli$ (ha\. (6. 9). E l v i jdes quam diversam doctrinam ci instiluiioncm H I ipsos
lum dico , ex quo xdificalum est Dei lemplum. Quid
insonucrii ? qiiantam nionitionem, cxlioriaiioneni c i
agis, Ezechia? cur te convertis ad parieiem? Quia
reprehonsionem? Reprchensionem quidim, dum ip^e
iuquit, illum parietem qurero qui vitaj dalor cst ac
dicii : Cognovit bo$ poisessorem, et awm prtr$epe oo*
moriis deslruclor * : illutn qurcro et ad ipsum conmini sui: hrael autem me non coqnovil, et populm m
fugio. Attamen conversus ac poenkens vilara con$enon intellexil (hai. 1. 3). Honc leprebendenlis eraiit.
quultis esl, el senieutiam Dei in ipsum lalam cffugit,
ei quindecimannos vitae adjecit illi Deus; cumquc bo- Audi autem et moncntem : Lavamini mundi etlote,
auferte mala de animis vestrii (lbid. v. 16). Quo pacto
sies clrcumvallassent ac circiimdedissent urbera, anaulem rqrsus cxhortetur audi : Si volucrilis, tiiqnit,
gelus propugnatorfachisest, eltantam illara Assyrioei si audieritis pu, bona term comedetis (Ibid. r. 19).
rum muliiludinem prostravit. Tanlum valuit pcewlenpt alia autcm bis plura ad illos disscril, libro integro
(ia. Egreuus esl, inquit, angclus Domini, et in caslris
Assyriorum interfecU centum octoginta gninque millia leslimonii gratla scriplo. Neque ibi 6letk $cd et t ^ i e s
in principio duclrinx ioducit, diccns : Audi cwlum
(4. iieg* i 9 . 5 p ) : eorum vero duceiu Senacberibum
Cl auribu* percipe, terra, quonuim Dominus kquutns
yivtini djmisil; ob nibil aliud, ut equidem cenSCO,
esi (fbjd. v. 2). Quid luqiiulus ost? dic apcrte, isaia.
nisi quia ad poeniteutiam illmn invitabal Deus. Nenipe
Ft/fos. inquil, geitui ti exallavi, ipsi autein pravaricati
igilur, ut vidit eum Deus non cssc pcrsuasum, oec
$untinme(Ibid).J\i
vcro niliil borum. feeisti, Jona,
avcrsum csse a $ua maliiia, scd rtgidum et non a(Tased wbvcr>ionem quidem prxdicasii dicens : Adbuc
bilom manere; per duos ipbius filios illum morle af
lre% dies, el Ninive subvertetur. De Deoaulcm nibil ad
fecil. Quando enim sperabal se exiliulcua prorsus ac
illos loquulus es, neque di^isti sicul Isaias : Quo~
iinmissam divinitus mortem elTugissc el lerrain
piam Dominus loquuttis est: sed immiicm el iidiumasuain nactum esse, et pacein ipsi tuiani coniigissc ;
nam profcrs ^euieniiam. Auamen Ninivikr, eihi dotunc Adrameleclius, et Sarasar duo iilii ajus jugulant
Ctriniu in^iiluiionein non accoperant elsi propliciaruui^
eiim, el fogiunl ia montes Araraii. Cernis, ddecic,
audilores non fucrani, non evangelicai grati;e prouiisquanium Ezechisc profuerit coufessiu? quamum vero
siones susceperant, noo regni amorem, pceno)
Senacheribo inlulerit mali permansio iu peccatis?
'., scd belluinis moribus erant pracditt, aiquo
Vis libi el aliam dcmonstrem poeiiitenliae viam , et
indole barbara et inhumaua : statim (anien alque aujanuam confessionis? Imilare barbaroruro illoriim
diunl senlenliain, ad poenilentiam verluntur, coufi^
poenitentiara , Niuivitaruin dico. Uli enim ciim prolf nies quo admiserant peccaia ; idque cum nescircnl
plietie auditores fuissent, nec evangclica accepissent
an futurum esset ul ipsis dimiilerclur. Quid euim, i n .
verba, nec eibortaLioneni Dei audiissent, nec regni
quicbant, Qui scit si convertaiur Deus, et poeniieut
calorum bonus numiiis ad eos allatus fuissci, vide ut
eum et servet no$ (Jon. 3. 9)? Neque enim posuuni
adeant Dcum, ut L)eo supplicenl, ut Dominuin iraad aJios qui poeniienliam egerint et servati sini re>pisccnlem sibi reconcilient: vide quomodo scntenliam
Di-i solverint: quo paclo iram Dei repulerinl et cle* cere, non ad Niniviias alios; sed adliuc de saluic su.>
dubiiant, el nihilominus pceiiUooiiam agunt. Et siawenliain advocarinl : qua raiione civitatera suam,
tim rex projccto diademaie ac purpura, saccum ol
cinercin imluit, siinulquc univcrsa civitas a parvo
Hic nolam effert Colel. sic liabentem : Adde ex iropr. usquead magnum,el non modo bomines, veruin cliani
Savilii, scd prdes amnx luce per pamtieidiam abtiergere imuenta e.l boyesct ovcs.jQnid agis, rcx ! quia h<>*.
nVmes pcccarunt, ideone etiam prcora jcjunio da> savilius sic effert hunc locum: conversus ett aliquando
Ezechias ad parietem, dicens : c Memeiuo, Dontine, quo-mnasti 7 cur autem et iHa sacco ac cinere induis t
Nos, inquit, multi circumsepti stimus peccatis, et
moiio ainbulaverim coram te in veriutte, et iit corde perfecto,
tl guod placiiim* esi coram te feceritn. blcvil Uaqiie Exe-Don sumus digni qui deprecemur Deum. Quo enim
cliius (letu magno, et a4diturnentuni dierum accepU. Conore adeuoles rogabimus Deuio ? ltieo ea qua tion
vcrbus eU ad parielem non quidem ex iupidibvt, etc.
peccaveruul, u l pro nobi isUr legatoruui inter Hic nolaiu etfert Coiel. lioc modo : t Aucliorac rectior
cederewt immisiiuus. Eienim eliam in hominiiMig
scriptura Augl.: e quo duvit Scrtptura, Lapidem quem boclieri videat quispiam. Qnando euiui aiiquis offcunpiobaverimtwdificantesihkfactnsestin capul anguli;
derii tiiquein oorqm qui in dignitate suni, ii qui
purietmi Ulum dico, sanctis Uipidibus oedificatuin, de quo
oJfenderuul n>ga,nl pro iilo, ut coiidonetur ^^
4xil &iipiura, Urptdet$qncti volventur.*
sic epert buac locum savilius: cur U comxrtfs od pa- Hoc et nos facimus. Ineicusabitia peccata adinisiums,
iiou sumus digni qui pru uobis deprccetuur, et biipriekM? ufigularem, iiiguU^ lapidem, qid estchristus,
iUam qtmv uioc larqilwan acmoriU dckniclorem.
t

SPURIA.
nem ac mortem, non quod occid^re vcllem, se*! m aii
t>limuus Deo: ac projner id pcciides et bovgs ei ovct
adorare ct precari Deuin cocgimus. 0 poeniienliac vis! pcenitentiam cobortarer. Qui 101 anuoriim currimlb
confcssionis virlus ! Firmavil urbcm pwuiientia
exspeciaveram eohiio conversionenri, deinde ubi co:itiitm senlentiam Dei rescidit. Verunilamen ad hacc
versi sunt an riegligere debebam ? Non id meum est,
prnpbeia saluti Nirmilaruin difiidit : ei profcciusex
Jona. Tu enitn ul bomo condenmard v i s : ego >cro
adversO civildtis scdcbat 6pcclans quid civiiaii *;voqnalcnuu D^us id habeo, ut clcmons ac buihaiius sim.
lurct: ulruin seiilcnlia virtccrel, an verc poeniteniia.
Tibi gloria, Domine; libi gloria. Quantaj siint apiid
K l er&ril vdUi in slalcra ac niomenlo lancis posita
te benignitalis ac niiscricordia; o; es ! Qui nupcr l^tali
ittraqiie : l.inc scittcniia, ct iiide poeuilciilia; ei poeeubjacebanl calculo, nunC magi&tri orbis (errarum
iiileniia devicta mnrle, urbemcrckii. Dein, ul sermoconslituti sunt. Oinnes qitmpcdum in ipsos aspiciwii,
ncm in compontlium redigaiu , contrisiabatur Jonas,
niami ducUnlur; et diim illorum assuiiiimus poeniicu.
ul qui mcndax apparilurtis esscl. D^indc quid facit ci
liam, expcrtes naiifragii pcfrffiaucmtss. Cernis, dilccle,
eaptcniissinms Deus? 1'r.Tcipii soli, ardentes igue raquaoluin possil -nitcnlia ?Nc igilnr diiTeraniusdicm
tlios in Ipsins cdpnl jacnl.iri, possei susiiucre
dc die : Nescis etiim quid crastina die$ pnritura lit
Solis ardorem. (nm auicm ard<T<-t Jrtnns, cl adn>o(Prov. 27. i). Nam Dies Domini qnasi fUr in node
ttum impalicnlcr fenot, per nocicni pr;rcipil Deiw
ita venii (I. Thesi. 5 . 2 ). Venite igitur, exsultemnsDj.
tiicurbii:i?, isl nianc asccnckrct, ct obuiii!>rarcl caput
mino : jubileiitus Deo ialulari nostro. Prccoccupemm
Jbna?. IIic libenlor iniemigaiYiii Judacum, diccrem* facicm ejus in confestione (Pi. 9 4 . 1 . 2). Incertus uamqilo ad illtim : Oro le, Ji;d;iM\ qiti ois, Quonmdo sine
que esl cxilus vilae noslrx, non occasionem ex^pcviro Yirgo pcpcrii* m qtioinodo qnas ptpcrit, virgo
Cia( nec lemporc deiinilus cst iu uobis : scd qiiandoadhiir maii^il ? diciuibi m prinluui, quomodo lCira in
cumque jnsstrit is qui omnibus spiriium dcdit, iiine
lina ht>ra malutiiii cuciirbhain ex sc cmi>it, ct qiioauima a corporc avolans, dercliiiquii illud vacuuiu.
modo intiuo momeillo foliis Comaia fnil, c l prophcCdm igiiUr singuli sciamus morlem essc inccriam,
lam obumbravit: c l egd tibi dieain quo pacl Yirgo
exspocl^mus sponsum; ct cum pulsavcrt januam, aopepeiit, et posl parium virgo pcrmausii. Yetiini ue
ceiidainus illi lampadfes nosiras scriiper paralas; liaprojlciatrius sancla canil)U3. Ejicianlur e nostro calabcnies etolcum ndbisCuni, cum facus fueiii s<>uu3
logo mttvduli Juda-i. Poslea tucurbita obumbrane
dlcenliUm, Spdiisus venil [Maith. 25. 6); inlremus
ipsutn, Jutsit iterUifi Detis in mamthio; et pcrcum eO, ne forle nos quoqiie cuin quiiique fatuis vircussit rucurbilam, el iltico exaruil (Jon. \ 7). Yide, gihibtis extra conclave sponsi invbniaitiur Carissimi^
Jud;ne, ct ne sis hicfcdulus* cmn Dcils iiiaxiimmi aline do^miiemu^, scd kiabcamus so.mptr oleuiu ir. latu*
tjuid opcralur. Penmciem producla esi cucurbha, el
padibus nostris. Non eniii) conccdei nobis in illa hon
pcf noctem pcriit. Deindc arcftcta cucurbita, indiul olcuin a vendcniibus einpiuri abeamus : scilicet
tfnabnhir Jonas el deflebal, et stiCcutnbebat spiritus
biC cmiiiir, c l Itlic consumitur. Quinaiu aulem suril
ejns, dum contristaretur de cucnrbit t; el dicebal :
illi qtii Vtiudunt, nisi panpcres? Da pauem, ctarcipii
Mdtus cit mihi mori quam vivcre (Jon. A. 8). Ad qucrn
QuW oculns non Vidit \ el auris non audivit, cl in cor
profccius sapicnlissiimis Deus, consolaiur ciunn d i liominis non asretiderunt, qu& pfacparavU Dcut ddigenn n s : Vnlde contrhlalu* es tu de cucnrbiia ? E l retibus se (I. Cor. 2. 9 ) Venite igilwr, exsullemm bomiBpondit Jonas : Valde coniristaius ium cgo utqne ad
v.ortetn (lbid. v. 9 ) . Rursus aulem ad ipsum Dnisail: no ; jubilemus Deo xalutari no&lro. Prceoccupemui /a7'fi contmlaius es de cucurbita, in quam non ltibora$ti ciem ejus in cetifeuione {Ps. 9 4 . 1. 2), quia JVox prfr
qum non enuiriisti, quce nata e&l sub noctcm, et sub HO* cesiit, dics vtro incerla? vilx* appropinquamt (Rom. 13.
ciem periit: ego vero non cortltistabor de Ninive civHate 12). Ulinain aulem omnes nos, lumen de luinine eiwagua, in qna habitant plusquam centum viginti millia sisienles, \n Iucc gloriae Cbrisli Servalorls nnstri atn^
rortfiit, qui non noruni \\r:v, mulliludine habilanlimn buleinus, iu ipso Domino noslro, Gui gluria in saxula
dcxlrcm vcl sinisiram, et pecora multa(lbid. v. 40. i l ) ? sxculorum. Amen.
Quod aUtem d cil, (alccsl: Betiignus, inqnil, egosum,
Savil. legilur : Da panem, el atcipu rcgnum cafa
rt qui noliin perderc mannum niearum opcra^ qtl&
rum; da panem, et accipis quw octdm non vidi^ eU!.
uuiorc adducius creuvi: ideo miuatus sum subverbiot

MONITUM
[028] Dc bac boiuilia sic loquitur Savilius in natis, Tom. 8, p. \te : c iiomiliam in Psatmtiiu 95, seu
potius in duos priores ojnsdem Psalmi versus, plane 5, el incptis allegoriis et anagogis scateniern,
quanivis possiin per bibliotliticas dcscriptam, et ab Erasmo versam, in classem r&jecimus;

fcANTATE

DOMINO t i i l T I C U M N O T U M , C A N T A T E 4)OMtflO OMNlS T E R R l : E f DB

ELBBMOSTIfl,

UOMILtA {).

1. Egrcgium vcreqn^ mirandum hymnuni spiriltiali

hra nttbis resonuii liymiiograpbus Uavid, dum propliclica lingua serinonein texuil evangeiicuni, et antiqtiis sermonibus novas res significavii. Quid cnim
insonuit? Id quod jam audivimus : Cantale Domino
tuniicum novum, eantate Domino ornnii terra. Consi(a) uti sumus Codd. RtBg. 1835, 2325> et vaxiis leclioni-

dera, pioqUe cDnleinpIare, ut - o p l i c t i a r t i Vfel-bis adapians evaiigclicis, eumdeui rcdd.a >eiil iiiiarui dogmaluniquc conceulum. Cantaie, inquit, Uomno clicum novum. Scinius, fratres, novum caniicum *
vclere distingtii. Quxreudum igiiur quod sitargunienlum canlici veieris, quod novi ; hoc p:cio ex reniM
diiTerenlia cunsequi polcrimus vcriialis iniellecluni.
Primum omuiumquc Y e l u s l i s s i i i l i i m c a i i t i c u m ad
Rubrum dtecaniatum esl : quo tcttq>ore aduiiniiw

619

PSALMUM X C T .

: , . \
0
', *
, :. , ,
^
; \ ,
.
\ ,
\
. ^ ,
&, > , .
: , ,
; ,
'
, [62/J ,
;
, \ .
^ . .
,

,
, . , ,
, . *
, . , ,
, \
,

;
;

. *
,
, , ,
'

,
, ,
,
; "
* , ,
txov,
. ,
, * *

C20

, * ,
; * , >.
,
. , , .

. 01

,
.
, , ; *
.

. At , ,
.

.

, *
, '* '
, .
" ; , , ^ ,
, ' , *
, *0 , ,
.
, , ' ; *
.

,
. , ' ;
, ,
,

*
,

.
,
,
. .
td
,
, .
cforsi
,
,
. .
9

Savil. addit, > *

eic
k

A D H O M I L I A M P S A L M U M XCV
jurc meritrt, nisi fallor. Jure certe hoc iniiectum opus in conjecii. Styius e*t omnina
, el infacundi hominis, qui ad nauseam usque verba mulliplical.
Inlerprelalionem Latinam Erasmi aliquol in locis casligavimus.

'.
,
Cia vfaiv , 4 ;>
. ; , '^ $ ,
, . , , ,
>

^.
. , , , . ",
, *
.
, * *

. *:
?,

SPURIA.

6*1

, ,
"

h-'

/5-

(>' .
$
$ ,
, ,
.
, \
, \ ; .
.

/ , .
. ,
, ,

$ , ' ,
, \
.
,
^

' , <;
$
.

\
,

'^ |629]
.

, \
, *

^ , ,
* |
' ,
, "^

/ ^ '-

,
. ,
* ,
. ,
, * ,'^
xaca , ,

. ;
,
, ,
,
; ^ , ,
,

, ,
,

. ,
, , ' '

, '
, . , , ,
cuc , , ' .

, '
.

, ;
; *
, \ ,
, *
.
' * ,
, ' ,
, ,
#
, ,

,
. \
, * i/eiyjj
, . * tyfi;
* avtyaa,
; -f
, ." ^'
, .
'. ^
/,
, , aw
. *
sr.i;

, kriM^
,
.

. fhov; 1
. ; c4
,
. ,

[030] i

rct.

, 'ifan'

,

,
\

*
. \ \
1

( ,
,
*
, *
m\ d

,
. &8
, ? *;
, , ,
, | *1
,
, . Aei
( *$), -
,
%

,
,

oXoxmw
,

,
,
' ,

."
* ^,

. ^,,
, ; " zik*
r

, ,
'
'
, rAw

;,
, .
, , $ , w^"*
, .' f*'
, ,
, *
, XWAW:
* ' ,
. 5ii w
^ * ^
, '
1

,
,

&


$#\

, w

& ^
4

.
\ - ^
, *^ ?*
. *
if* *JJ
, ( W ^ f i j ^
, ***
.

^^
.
; _
, *; & .

^
,
P^^^^Vfo, ' '. ^ W * '

TTrPC, ... , df oiwU in edUis,

inlju* niss. a<lj cta, ci" ab iiiicrprelc lccla sunl.

sed

ex

IN PSALMUM X C V .
C>22
llle Moyses viftutc divina rnarc m petrnm venit, ac
loco, ibalamigque inelndil, eiineehoe a4ltibt<t,
elagus vertit iu terram, el caniicutn icsmians diceoinncm appouii custodiain : in samina,nibil facit
a l : Cunlemus Domino; plorhse enhn glonficntut ett : ctiraiquo eorum q\i& servaut pndiciliam, eo qumJ itla
equum et ascentorem projccii in mare (Exod. 15. 1). DOII babeat verum ainorem, pudicaimeniis cusiodiam,
Fuft el aliud velus raniicum a bcata Debora dccantaqu% caeia3 (emin&e solel esge familiaris. A l qui pu<lilum, cum prostratis in bcllo hosiibus, pro maxinio
cara beneque moratam babel uiorem, a nulla cam
qunpiam troparo erexil bymmim Iriumpbalejn (Judic.
progresNione proliibet, quippe qui cerlnm pignus ba5). luvenies et aliud vetus caulicum in dcserto caot:bcai, uxoris aflecluai. Illa pr<idil iti fornm, et exsiinliim , cnm putcum reperisseni (ilii Uraol, novoqiid
ciue eei zclue : congrediirer cuw mtillis viris, nec
usqiiam csi zelolypia? morkis, eo qimd pmiica inulier
beneficio frui conligissct (iVm. 21.17.-20). Quin insceuu babralcusudein c pidago^mn, morum intcsnpcr imiMam vetcris cantici menlioncm invenire
gritalem. Quud igilur inier oos boMiioes geriuir, idcin
Jicet iis qui vere sincereque vcrsautur in sacris L i l e facit ei Deus.
ris. Oporiel igitur jam el reccns illud et vnm qua>
rrc canlicum qtiaiu vim liabeal, el quid propotial
2. Deusita populo, ut vir nxori copulatur. Ac ne
nobis contcinplandiiB). Hic niibi diligenter atlende.
quis dicai incongruam esse siNiiliiudinem qini proVcUis caulicum unius populi iiuibus circum>criplitm
posui, Deus boc HMMID copulahir populo quo vir
e r a i , unoquc cliroale coulux-balur, videluxl Pakrsliuxori> non secundum corporum copulam, sed sccunii, ueqiie fas crat populo exlra illud clima vlus
duoi ntentis affecium, ac benevulenliam. Idem ergo
cflfrrre canlicum, sed cum populus esscl nnus, unaque
eliam in Yelere Testametiio syoagogatn alloquens per
gens, uno loco, unoqiie cliiuate, lum caiaiciun , lum
prplelam manifesio dixii : Dctpontavi te in judiclo,
el in mherkordia, et in juslitia, et i n agniaone ( 0**
rflligio velus cral circumscrijOa. Tcslalur qnod dico
2.19). Interpreutus esl Uei oopulam. Eequa tandeiu
eliam beaitis David , sic alicubi loqucns sub persona
cst Doi copula? Agnitio ejiie.Nam iu huinaiia quidem
Jtid.Tormn, qui erant in Babvlonem abducti: Quomedo caniabimus canticum Domiui in terra alieiia (PsaL copula corpora corporibue appiioantur, verum iu
couunislione Dei aiiiina Deo congluttnalur. E l qutm450. 4)? Vides non fuisse cona-ssum vcieri caulico
adirtodum illud diclniu e s i , El adgUaimbhur uxori
omueBi ire lerramqtixsub radoesl, jsed Iiy4iuiticn
sifcr, el erunl duo in carne una (Marc. 10. 7) : &ic aitia gtnle quoque conscriplum fuiese* Sed rupciauius ea
qiue dixeruiu in Babylone versantes. Tunc inierroga* ma, cum Dco Verbo unitur, clainal : AdJtmtU anima
verunl uos qui captivos duxcrunl nos verba cantionum, maa poH te me suscepit dexiera tua (Psal. 62
et qni abdnxerunt nos Itymnum ; Canlate nobis de canli-Jlabebat igilur velus synagoga pro viro tegom, queinadinodura bodie lesUlur leaias per Apoetolum
ch Sfon (Jbid.v. 3). Dcinlege circumscripli, vclilique
iio iii lerra percgrina cancreni divina caiuica, respoiw qticiis (/oi. 54. H ) ; nam propbeiica voce Paultis
deul : Quomvdo canlabimus canticum Domini in terra Ubus 81, dicous : Sicut scripium ett : Multi filii de~
serus niagii quam eju$ quw habet wrum (Gat. 4. 27).
alicna? Veius ilaque caiilicuni adco auguslU flnibus
Quoniam igiiursyuagoga JUumviruio babuit, viddicet
rircmnscribebaiur, qiiemadmodum roodo dicebam,
lcgem (rcaumam cnim qnod dicebam ), erat atiiem
intra populum unuin, uiiaroqiie regioiwm, sed novum
6iispecla, quod ubique carilaiem Deo debilam pro* njni^m lerram iruttdk qux sub celo est, el ab
deret, idulis consaentiaiB babens addiciam : rc4iuiversod(M!aj)taiurorbe:eoqiicpropheUcumdixisset,
Cantcde Domiuo canticum novum, subjicit, Canlate Do- darguit Ulam Dem : ila loquens : El mcecliata es
mitw onuiis lerra. Vide quomodo expUcat donum, vide cum lapide el ligtio, ac mei oblita e$ , dicii DominHt
( / e r . 5 . 9 ) . Quoniain suspecUra babebat r n c D l c m s y n quamodo dilaial ibeologiam, vide quomodo ostendil
agoga, merilo illam locu circuiuscribit, lemploqucvediscriiueii iuier camicum novum, et velus Ulud aoluli tbalamocuidaiu includit, nequaquam pcrmiucns ut
nslis (tnibvs cimimscripljjm. Ac ne quisbumaius conuovisloco sibi loitstitual nliare, sed universa quidcm
^ccturisbiijus rei couleiuplalionem debililet, nec cvanuda?a ac Palsesiina erat populi, caeierinn unicus
^'lic^graiia; vim lacuit, sed cunulixissct,Cani^^>omino omitis ierra, rursutn adjecit, 2. Anmmtiate de die erat locus babens altare. Eapropter el Moses cum
rii diem satutare ejus. Quod salularc ? Profeclo Uqiiel, sciret uxoris uiores suspicioiii obnoxios (uxorcin aulem Scriptura hacleuus appellal eynagogam), sciene
rittn de mullis liyinnis cclebranda Servaloris dispcnigilur meiitem synagoga?, merilo susp6c(am, |>riiie
^aiione loqui, quod Deus amore generie bumaoi iuter
jllam appelJal, diceus : Atteiide libi Israel, ncqumdo
Iiomines versatus eit. quod medicus ad acgrcuanles
a/feras liolocautotnaia tua, et victimas tuas in omni
iidvcnerit, quod caligauiibus lux aiTulseril , quod
loco, quemcumque inveneris, sed in loco qnem elegerit
errantibus apparueril via i l l a , inquam, via , quae
Dominui Deu* tuus (Dcut. 12. 13. 14). Vide ul cirJiodie clamal m vangeliis Ego swn via, verilas, el
cum&cripia e i l ; el quidem merito, fraires. Si enim
vha(Joan. -J4. 6).
Cur Deus populum tuum hdra unius regwnis limite$ cuin in uuo loco accepisset altare, lotum locum invcircuuiicripserit; Deus noitia se attemperat imbecillita- plevit simulacrorum cullu, si< uii clamans Jeicniiae
kslalur : Juxia numerum civilatum tranl dii fui, Juda,
/ i . Sed oper& prelium est, fratres, disccre, qiiam
ob causam Deus olim populuui illuin loco el climale i fuxta compila Jerusalem $acrificaba$ Baal (Jer. 11.
13) : si ergo cum accepisscl unum locum, lerram
circumscripseril, lum cur illi permiscril per uniomnern ijnplcvit adullerio : si plena libcrlas fuisset
versain lerram canere laudes divmas.Nain iliudoporeoticessa , cogiia in quam eiiormein incidissel incoitet in priniis pulchrc iiosse, Deum non verli, nec
iijienliara. Ob baiic causam , fraires, eliara canticum
immnlari, nec ab una ecnienua iti aliam ditnovcri, ul
loco circumscriptum est, el aliare loco deiiuiium , eC
iitinc boc dccernat, nunc diversum : sed cum ipse
populus ille loco conclusus. At Ecciesia pudica ct 1
iiiaucaX immolus el immulabilis, sese ad bumanaim
ncsla,
ubique Cbrislum in sc circuinfcrt, innuaiiemperare imbecillitaiem. Crebro, fraires, loquiiur
merosque martyres opposuitob carilalcm qnaru gerit
Deiis, ac Iqgcs prascribil, non ul ipse potest, sed ut
erga viruin, a nullo prubibeuir l o x o : eed in oniui
nos capere valcmiie. Poteral et pcr vcius canlicuin
ioco aliaria et docirina. il;uc pra*dicil Deus per pronccendere lucernam gentibus : eed non erant, qui
iiicer4iam manibus atiingercnt, validi adpieLtis ;- ^bciani : nam c l ecclesia&ltcam expriinens pros|>erilaieiii, et alterius populi ingraiuin animmn Iraduccns,'
dicationem. rElonim si qui acccperuiU, nun rctinnead illos loquiiur : JSun ni mea volunia* in vobis, dicit
ruut pielaAis scrmoaein. qui pouiis&eut in alios pieia\& lcgain iransfmidere? Veium quoniam popuiusiUe j)ominu$ omnipoietn, nec accipiam hosdas de manibus
vettris : quomam ab crlu solis u$que ad occamm nomeii
^gnie -eral ei iiicredulus, ui facllc genlium abomiiia-mcuin gloriftcatuni est inier genles, el in omni loco $aAi<miius soducJus sese eubimlleret uiio loco scptup
crificium ofleriur nomim weo, et $acrificiuw purum
^,^ posset eolusapud sc^xercere.pUiUilis legcm^
.(Alalacli. 1. 10. 41). Vidc quam lucMlenlor, quamquo
i d facit frequculor vir apud quisqiie : quulies
Jiluciiie roy*ikam iulerpruuu t&i iucsajn, luaueauxuiom babi;l Mi^pcOam, circuui3(inbit iiUiu unv
31

SPURIA.

(11
num pnrdicationis : larnetsi quidd.im pw.icnitui,
iiiiu ftarriAcinm. Thyroiama vero piinim appellat sacum enim novcm onumcrarim , pulavi mc iradidusi
cras preces, qua cum sacrilicio oflferuiitrir : bic eniro
decem. Quodnam igttursacriticii genils praicrniissiun
iiriltiis Deuin rcfocillal, is mii a leirenis radicicst? Est dccimunt sacriliciuin, fnictiflcaiionis, deqM
bus stimilur, sod qui a puro corde exhalalur. Dirigalur igiltir oratio mea sicut incentum in conspectu tuo loquitur Paulits : Accepi quce tobi$ mista tuni pet
Epaphroditnm, sacrifictum acceptabile in odoremsum
( Ptal. 140. 2 ) . Vides ul ubiquc locoruiii concessum
tatis (Philipp. 4.18). Viden' beneOccnliam in santlii
csl angtdiciini illud sacriiicium iuclarescere ? vides
a Paulo vocari sacnlicium? Habes igilur rariassarrimdlis linibus ctrciimscriplum neqtie attare, ncque
canliciim? in omni loco thymiamu o/fertur nomim mco. ficiorum formas. Sacri/ica Ueo saerificium laudii (h
40. 14). Laudavi vos omnes, fralres, iino poiiusonKsi igilur saoriflcium purum prima quidem myslica
incnsa, cadestis suminequeveneranda lioslia : csl au- ncs laudavimus, et atile oinnia Deus, sacriSaun
quod Domino exbibuisiis, loquor d beneiiccniii k
teni el in nobis varia sacriiicionim differeniia. Postpuiperes : utqui miserli estis eortim qui iirforocooeaquam enim lex in Veleri Tesiamcnio nuilias babuit
bostias, aliam pro peccaiis, aliani qixe dicta esl bo- culcabatitnr clainanics ad Deum , e l per vos exanditi
sunt. Iiniiati estis Dei bcnignitalein, depulislis aforo
locauloma, aliam vocatam laudis, aliain salntaris,
aliam pro lcprosis muiidamlis, breviler alias el mtilias inendicilaiis probrum, processil elcemosyna, et e\siinxit dedocus : dcdecus enim dlviuim eral diinmr
et varias pro bis qui imiuineris cxpialiondms censebanlur, omiiiuo inaguus cral el modo carens itumeius
auperum. Tbcsaurizasiislbesauruni, diviiiasjusiiilr.
facrilicionnn in icge : quat omnia nova gralia superiaiti liunc lliesaurum oportet liabcre pra: oculis, ihevcniens uno compleciilur sacriQcio, unain ac veram
saurum veritalis, tliesaurttm jnstiiia, tbesnurum bestalueiis bostiam.
nignitatis in paupcrcs. ^iquidom duo fralres, suni
3. Hoslia gratice una; varia sacrificiorum genera. llie.-auri, untis qui rcponiltir nialis, el altcr i;ui bonis
rccondilur. Tbe^aurus nialorum esl inobcdientia, rt
Ilabcmus aulem et nos in iiobis ip>is varias immolainobsequeiitia, el iniquilas , de qua dicil Paulus:
tiones, nou quae sccundiim legvm iiicedunl sed quae
Ignoras quod bonilas Dei ad pamUenluim te intiiet!
dccent cvangelicam gratiam. Yisne bas cognosccre
Sed secuuduni duriiiam tuam , e/ cor impoemtent, i
viclimas, quas habel Ecclesia, quoinodo sinft sanguine,
sunrizas tibi iram in die ir<r, et rcvclatioiiis justi jniia
sitic fumo, sine allari cielerisquc ccremoniis inunus
Dei ( Rom. 2. 4. 5 ) . Yideu' Ibesaurum peccarai
evaiigclicum sursum emiitit ad Deum, quodqiie s i l
reponi operantibti iniquitalcm? Yide tbesauruin qi
ftacrincium mundum ei inimaculalum ? Audi sanciam
ex bumaniiaie erga pauperes repotiimr opcrjiuibus
Scripluram tibi palam cxprimentcm bauc differeiiliam
juslitiam. Audi Paulum Timolbco scribentem: ^rac varietatein. Est igilur primum sacriftcium, quod
antc dixi spifilualo illud ac myslicum doiiutn, de quo cipe ii$ qui diviles sunt in prcesenti urculo, ne mtwt
Paulus ail : lmhalores eslote Dei tamquamfiliiditecti, efferanlufy neque spem ponant in incerto diviiianm
ei timbulale in dileclioue, quemadmodum et Chrislus di-ut benefaciant: diviles tint in operibus bonis, ul fuci
icxil no$, tradiditque se ipsum pro nobis Deo sacrificium sinl ad imparliendum et communicandum, ihemrmnet oblationem in odorem tuavilatis (Ephes. 5 . 1 . 2). A l - tes $':bi ihemurum bomnn in futurum, ut wtcrnem
lermii sacriiiciuin esl marlyruiii. Et qn* leslaiur boc prehendanl vitam (1. Tim. 6. 17 - 19). Vidcs fliesaticriptitra?Audi Pauluni : Obsecrovos, fralre*, utexhi- ruin bonoruin? vides ibesanrum inaloruui? apd
quem bic ibesaurus dcponilur ? Claruui esi qtiod
beatis corpora vestra hottiam vivam, sanctum , gratam
Deo (Itom. 12.1). IlalKs primam bosliam quse diciiur Deuin : nam ille el maloruni ibesaurum re|H)nii
reiribuiioncm, et alios quidcin ulcisciiur, aliU vero
saluiaiis, bal>es seciiiidam maiiyrmti, lerliam preealionis : Divigatur oralio mra sicul incensum in cunspcctnrependil pr.rniia.
tuo , wblatio mamutm mearum sacrificium vesperlinum 4. Yis videre, qnam ipse lliesaoronim liorumper(Ps. 140. 2). Quarla cst qiuu oflermr laude, lioc est
fecian habeal mcuioriam cusiod.amquc? Per Moysrw
| W byinnos : Sacrifica Deo sacrificinm laudi$ (Ps. 49. loquitHr de iis qui perpclrani niala : De vhtea Sodo^
14). Qiiima esl per jusliliam : Tunt acceplabis sacrifi- uiorum vinea eorum , ei pclme* illorum ex Vomonk*
cium jusiuice (P*.50. 21). Scxia oflerlur per eleemo- uva eorum uva fellis, botrus eorum botrttt amaritndi
ynam : Sacrificium, inquii, muttdum ct immacuialum, Furor draconum vinum illorum, et venenum a$pidis
miiare pnuperes et orphanos iti uflJtclione ipsorum (Jasanabile ( Deut. 32. 52. 33 ). E l posicaqnam coiimiecob. 1. 27). Scplima liL iu jubilo. Jubilum aiileiu csl inoravit npera iniqntiaiis , proiinus adjunxil:
Iritnnplialis iu bclloapplaustis. Naui aliud esl i / o / o y ^ ; ,
Itatc omnia condila sunt apud me, el signata m tkam
bec csl clamor : aiiud /,/^^, boc cst, jubiiatio. meis ? In die nliionh retribuam, in tempore cnm wpw*
Cuin posi vicioriam iu hcllo iniiites vocifcrantur, ca
fuerit pes eorum (Ibld. P . 31. 35). Ad liunc ww
esl jubiialio, vicluria* signuin, eoque proplicta eos qui dispeusal ihesauruin iuiquiialis iis qui opcraniur mcon>pcciiiri eranl Cbrisli vicioriaia , liyinmiiii vocife- jiisiiiiam. Dispcnsat el ibesauros rcgni operan"W>
rautes adversns Iio>tes. beaios appellat, dicens : Bea- jtisiiliam, de quibtis loqniltir el Isaias: Venjl tnpenM
tus populus qui scit jubilalionem (Psal, 88. 16). Jnbi- el scictUia, et pietas Deo (Istd. 33. 6 ) Hi sunl ID^
lalio igilur est triunqdi ilis in bello plausus. Posteasauri jusliti.v, de quibus el Scrvaior sanclis discqMiiis
qnam crgo Senalor vicloriam lulil deviciis omnibus
loqucbaiur : Thesaimzate vobi* thesaurum "Wf^f'
iiiiiuicis, dicens iConfidite, ego vici mundum (Joan. tcm ceiernum in caiis ( Luc. 12. 33; Matlh.*-*!16. 35) : bymuuui bmic oflcrenlos victuri, pcriirimus
Aique idcm diviii loquens, Veni, inquil,
^
jul)ilaiioncm , quam propbela bealam vocal, diccns :
el habebh ihesaurum in calis (Mattli 19. 21 )
Circumivi el immolavi in labernaculo ejus sacr.ficium iiius ilaque ibe&uirum iuiquilalis, et ^ " ^
laudt* el jnbilalionis ( Psal. 26. 6 ) . Esl c l vocaliun
tbeaaiiriun eleeinosyna?, boitum (>pus, quodqne \ ^
qu >ddain sarriiicimn Dco, spirilus coniritiis : Corconoinne pcccatum exstinguere, quod idoneiH s ^
triium el humiliulnm Deus non despickt (Psal. 50.19). solveiidaui omnem iiiiquilatcm. Aique ut
Vides quales liostiai a nobis Iraclenlur? Esl el aliud guoscas quantam babcat vim eleeinosyna, atieu
novum sacrificium, quod peragilur perEvangelii pnc- considera quae dicuiilur.
,. dicalionem : id esl seimo doo(hiia3, de qua Pautus
Peccalorum quwdam ad Deum, qwedatn aa no
aposiolus ail : Adminislranles Evangelium Dci, u/ ,1<it
spectant. Peccala qua3dam spectaiiiad ^ " . ; ^ ,
oblalio Dei accepta, el sancltficata in Spiritu tancto
{ ilom. 15. 16). Yuleif qiioiuododeclaraviiEvaugelii dam ad hominem : vcluli inipieialcm conjp ^
liLispliemias evomere, ac vioiare lemplw'.
*
a,u<
praulicaiiouem qiiasi bosliamolTerri Dco? llabcs igilur
Ecclesiam Dci pcrsequi, aut sacerdoies g erulH
primum sacrilicium illud salulare do.ium, sccunduin
lumelia; hxcomnia referuiitar ad Deujn.
mariyrutii, lerlium prccaliofiis, qiianum jubilatiunis,
tnoechari, furari, iiijiiriant faccre,ba?c
g^.
quiiiitim justiliai, sexiuin eleemosyua;, sepliuiuin
dinem quae nobis cum consei vis est, ^",.,,'
Uudis, ocla\uin coiM|4Jiiclioiiis, vol btiniililali* , notfplex aulem csl differenlia eorum

ijl4

n m

| e l u

1 PSAl-MUM X C T ,

23

.
, ,
, ,
, ,

, ;
> *
- , .

, , ,
, , ,
.
,
, . ,

,
*. \ ; , .
, . , .
<\ & - ,
, , , , ,
[651J (, , , , ,
><( ; , , . , ,

>." , ,

;
cpfcv , -
-

,
,
H

,
,

, . > ;
, ,

*
,

';
. ,
: ,

'

,
.

\ * , , *

[632]

,
~
.

; .

, ,

'

%

,
&
,
.
,
*

. ;
; ;
*
,
. - , .
. ^, ). ;,
'.
, ,
^ ;

,

:, , -

. 7
."\
* .
,
,
,

.
>4.

{> *

\\

,

.
-

kvxcov, ,

, -

" ,
*

'
;

,



.

uv .

>.
' ;
, ,
;
4

,

^/
.

. \
,
"

.
*

,
,

, , - ,
; , ,
> , , , ,
' , , . ;
, - , .
], , ,
; , *
[V , , , \
, - vabv , ,
. .
; , , , ,
'
'
& ; .
frra ,

, .^

. ^' ;
, il; -V; ;/ , -

srimiA.
osv . "*
,
, *
'.
, ,
.
, . *
^ * , ; .
. ,
, , \ , ,
, ,
, .
,
,

,

,
,
,
,

.
, .
, ,
,
, . , *
.
, ,

[653] ,

, ,

,
,
,

'
,
.
, . ,
. .
, \
.
,
,
.
,
, ,
. \
, ,' ,
,
, ,

'

, .
, ; ,
; ,
;

.
, , ,
,
.
,
, ,

,

.

'

;
,
, .
'. .
, .
, ,

,

,
( ).
,
,

^
,

, '

Sic omues mss. rectc. *

. &

zpocm
,

*
itit
.
*
%

, (*1

fc

ccwu

*

(
). ,
. ^,
. . * .,
, ,
, ^
, uiffc
, .' ra
, ;
, Ktdiam

,

, ui
c

, ;. (J
, , \ ,
;
r

, , \
, | ;
. ; .:
. , fiacdx.

, w
,

,

r c
.

,
, *
; , *
, fjif'
' ,
.
. ;
h
? , &

, 6{: :
. , ^
, :;
. &, *
. ^ #3
, * ;^
, , *
, />
, * . K;i
, ^-
. 'Ael
^
, * :$ '
!6 . ,',
; , ^ '
; * ^
;

*0 ,

tWn tkjV

,
^
, ,
'^


\ '

^^'

- * *

9/

, tfif ^
, / * *
; *TflJJ
, , ^ ,
^
,
^;
.
?
, : 6 ^
. " W >
. w W
0

, >(. *^ *r\'#,

/, * h '

h Omnes .nss. hahenl ^, uoa *;.

bavil. in nwrg. ei ., '/
r

IN PSALMUM X C V .

025

i Deum, et qpto in hominos. NUiil ilaque pojus impanetis sentenliam ipsiu$. Atque turc sunl verba ; Manc:
pietaie, neque quidquam hifelicius ihiquiinle advrtrsus
numernvil Deus regtmm luutn, et compievil Cu\ onim
Peum, neque qurdquam magis iirtpium , qmm advorsonal Mane Syrorum liugua, alqne iiidem Hebrtica):
stis Deum blaspbemia. Et latilam lamen hnpietaU>m
Thecel: IxbravU Dcns regnum tuum el invcntum est
cteeftiosyua valetdihiere,non si p^severot in blaspbethhius habens ; Phares : divixum e$t regnum Iknm, el
mia, sed si per poehileutiam pcccntnni revtwvi. Nc dtitum Medis ac Pcrsis (Ibtd. t>. 22.-28) (nam id Umqiris mrbi hic obstrepat diclis nicis pcrpcram iniolleP'>ris tanlnm eral regnum Babyloniorum). Considera
rtis : rion cnim mihi ad atoienliitai amenffam, ad vos
illud admiralione digiium, quomodo declaravil Deum
fiddes sertno esi, apitd veriialis collacianeos. Nihil
rtninia numero el mensura faoere. Libravti ilhid , inscelestius inipielate , nihil sceleslius blaspbeima : et
quil, ac meusus ost. Nihil cniin abilloOiabsque nieitlamen tanluin maliriii per eleemosynam diluiuir, si
sura, nibil nisi pnndere, nibil sine coiignneniij, seA
(\\\\s vere accesseril vcriiali. Suine mibi ad probniio- jnsia mcnsura vindiclam infligit : ciimque punil,
nvm Teterem Danielis hislorSam. Ballnsar Nahn< botrutina librai ultionem, pro deliciorum modo eam r<dfonosoris fdius cum nUqinindo debaccharclur in n?s
pcndens, ne major sil commissis, sed congniens.
divinas. ac sancta violafel, aiisus est in prnfano conEoque Deus aliquanda comminans Juduj ciim prius
vivfo chriornni, imptorum ac blaspbemorum saira
essrl snblaia aiqin^ exsiincta Samaria, dicii : vasa, qittt Jerosolymis sustnlorat, in mrdium aflVn e,
tendam in Jcrusnlom menwram Samancc, et truimng
iiisqtic pro trtnulenliae insinmieiuis abuti. Et eduxit,
domns Ephrnim (4. R<g. 21. 13) : pro eoquiid cral,
inqnit, vasa Dei quce ermit Jerosotymis sancta , el hibil
camJem viiidictam adnicliar bis, quam iilis siim adex iltis ip$e, et uxores iltiw, el peltices, et cotocubhiie moiisus. Neque enim mensura carcl divina vindicia,
ifiins (Ban. 5. 2). Viotavil aulcm divina, uon lanlum
scd mensura ct rrgida ct trtilina in-tructa est; sicut
por mensam profanam, veraindiain per intemperanServator loqnilur in Evangeliis : Qua mentnra menms
ihwt. Alqni (anmtn eiiain matum Deus lcniiate sua
fueris, remetielur tibi (Malih. 7. 2). Mciisus igilnr esl
inlit, illa malorum lolerans vis, dla (tyulenta gralia ,
Deus, libravtt, ac divisit, el impletus esi numerus reilla benigna copioSaque liumaniias, qiuii exspeclat
gni tui, ail ad illum. Qnid aiilem accidit post tam sepn*nilenliai nosiram, c i vindiciam prorogat. Debacveram sententiam ? Mox induxit dicli solutionem. Et
rltantcm in snncla t o l e m Deus, c l sentenliam advernunc , rex, consUium meum ptaceat libi, ac peccata tua
srts illum profcrl. Exiit, inquit, dum IKBCfierenl, eleemosynis redime, ei impieiatem tuam commiseratiomsnperftcie panetis, hoc csl. in iiicriistarocnlo, arliculu* bu$ paupenun , si forle vropitins hat Dem dei\cl\% tuii
vtanus, vola vsque nd digilos figura manvs, scripsih (Dan. 4. 24) ().
qtiein nariete, Munejhecel, Phare*(a) (Ibid. . 5. sqq.): Eleemotynte vis. Vides quantum valeat elcemo*
el verba erant Hebraica, ac miracufi novitas expavesvna, quanlum possit bimianitas, quam efiicax jusiifecit lyraimmn crtm convivis suis. Uequirebalnr aeniti;c opus operelur erga cgenos misericordia ? Admoiioit
gmatmn Kolutio, ncc inveiiiebalur. Accersivit comproptieia,cui si obedisset illelegistransgressor, gralia
phires inier|>rcles qui non liabel^nt quod dicerenl
fuissel conse(|imla promissum; sod gratia qutdein
de eo qtiod vrdebalur. Vocatur Daniel ih mcdium.
porrigcbalur, mens vero non redpicbalcorreciioitem.
Oporiel inini pnmum consilio destitui inendacium,
Adeo valida res est erga pauperes humaniias. Keseiijuc ila deiiiuin eluccsccre verilalem : ac quemadcuii eleemosyna capiivortmi speciem e f<>iv>; tolletnr
lufodum in ^lgypto, cutti hxreroni magi arc sapienles,
capliviialis species ex universa terra. Vidisti foruin
moxqtie Joscpii interpreians apemil veritatem : ila et
plenum caplivis, etcorrexisii {niquiialisspectacnlum :
in liabylrtnia, redatgula omni liuinana sapienlia, mox
conlralici Deus uliionem vindictsc suse quae peccatis
Dci sapicnfia pcr fidelem famulum eluxil. Vocatusest
infligilur. Ncque enim injuslus est Deus, ut obliviscaDfinrel, higressus 4st sanclornm verbonim propbeia,
tur aiiimarum injuste interfectarum, neqne sangiiinis
spiriuialis ScripHiraruni liber, magui Regis inlerpres.
injusle effusi. Occisi sunt sancti.sed pro pietate morAique ui cogimscas qnid intersil inter hominem simtui suiil. Ne mibi respicias ad captivilaiis bellique
pticem, ci botniiieni Dei, qui nalura quidem purus
speciem, sed illud specta, quod complures suscepto
est boiffo, lYicnte vero immorlalis, inlrogressus ad
pro caslilate certimhie mortem penpessi simt, rault^
iliud convivium impieUilis, advocalur ab ejus convivii
vVrgiiies in leniporc opporluno, videlicel in tenipore
principc, videticcl rcge, qui ait ad illum : Scio quod persequulionis coronaUe sunt: cuin animre conipjuSpirUus Oexsanctus $it in le ( Dan. 5.14) : explana res eodcm tompore expugiiarHnlur. Ac ne jmtes illos
imbis smpliiram banc, quid sibi velil. Iionoras faDeo indignos, quorum sanguis eifusus e s l ; istud cst
mulum, cl coniuniclia afiicis Dominum? hominem reveius Instoriarum excmplum. Semper Deus sanvcrcris, ei Deuin coniemnis? confiteris Spiriium sanclos exponit pericidis. quo pcr h&c declarclur piciactuin, c l sancla polluis? Scio quod Spiritus Dei sanctus lis vis. Ne quis dicat: Cur si crant sancti, occisi
sit fit le. Etenini sub patrc nico copiosior Spirilus erat
sunl? cur si Deo erant cur:r,lantamsusiinuermil opin le. Si igitur hanc qu&siionem dissolveris, purpupugnalionem ? Audi Davidcm , per vclera dccauram indues, c l lorqiie aureus circa collmn luiim erit
lantcm nova : Dens , venerunt genles in hereditalem
Ubid. o. 16). At bcalus c l admirandus ilie, pro nibilo
tuam, polluenuit lemplum : ac non sitnplicitcr, Temdnccns bominum niunera, sed super omnia verilatem
plum, st*d Templum sanctum tuum : posuerunt Jeruhonorans, a i t : Rex, munera lua aUeri da viro, ac dona talem in pomorum ctutodiam; potuerimi morticina $ertua aliit targire: eao tamen tcripluram enarrabo (Ibid. vorum luorum escas volatilibns cceli, carnes sanclorum
v. 17). Et quod ent inicrprebUiofiis pmnium? Dco tuorum be*lii$ terrce (Psalm. 78. 1. 2 ) . Si bi lamqnani
inerces veniet : quin poiius hoc ipsum mibi verilaiis
indigni pietate traditi sunt, illi quomodo iradiii suutt
pr.iiuiiini erit, inlerpreiari veritatem, ac pietalcm
si Iix*c quidam paliuninr nt indigni Deo, quomodo eaqua^ infamatur yindicare.
deni illa veleres sancli pertuleruni ? Qnod si idem
DeHs pennitlit bnec omnia ad ulililalem suorum d i i 5. Vide aulem admirandam justi sapientiam. Non
pensans, ac per sanclos emendans prccali maculam^
protinus inlerpretalur scripturam, sed prius redarguit
inentem regis. E t quid dicil? 0 rex, Deus cali dedit nihtl prorsus injaslmn in iis qux divina potentia perregnum et poientiam pairi luo Nabuchodonosor, insuperniittiiritur. H.TC pcrmittit Deus ad ex< rcendas mentes
noslras : ac freqaenier justi pro injiistis ruortem perliouorem et gloriam addidil illi(Ibid. v. 18) : siniililor
vi libi (ul paucis absolvam). dedit tibi Deut regnum peliuitiir. flabcs vcterem congrnentiam per anliqtiaa
et polcnliam, et lu oblilus e* Z)ii, el exporlatli vata Hliu* bi&torias. Prominiiavit Deus advcrsus Adam, diceus,
Terra et et in terrum abibis (Gen. . 19). Aique is quiaurea argcnieaque, atque ex Itit potasti tu cum uxoribus
tuis, pellicibus, et concubinit: eum vero qui habet in dem accepla sementia, inter vivos ccnscbalur: contra,
manu sua spirilum luum, non benedixini. Ideo missut
savil. in margtQe babct, trulinam domut Acliab. sio
i*t arliculut manus facie ejus, $cripsitque in superficieeli&ni haixint IA\.
() ifoc est, mmeravit, UbravU, Ditisii.
(a) \\xc non Baliasari, sed Nabuchodonosori dicta sunu
%

SPUHIA.

6*7

qui nihll pecrant A M , interfcctus st ; qtii nbuoxius

proposilum sic i m m a c i i b i t i i m ,
animus tmmarcerier.a <ul|M, v i i i frucbalur, justus morti subjeclus cst,
b i l i s , E l illnd i n i b i considwa, Tralcr : virgiuitann a
idque utiliier.
coniroversiam accipil coronas. lUra virgmiuist qux
0. Posleaquam *nim Dens rronunliarat senlentiam
est proposiii, an qune est necessitatis ? An nescis inadvcrsus Adam, Quocumque die comederis, morle m o - numeras virgines corporaqiic iinpollula decessis>ee\
rieris ( Cen. 2. 17), non dedlt morli poieslutem illico hac viia ? annon i i i u l L c (ili.T genliuni aboniinabilium
el impiarum lenipus nupliarum exspeciaiik^s. ra|>a
m i i n inruricmli, ne niors advnrsus gonu* iiosirum
an i\M*rel vera certaqne pas^ua. Elcuim si transgres- snnt ? annon mulii j vencs cnrpore ii coniainiiiao
post conjugium el nuplias mo li sunl imdiu? juveiip,
sos prolinus arriptiissel, |wrna fuissel irroparabilis,
inquam, c.bircorum iilii, Jud.r.onun filii, im>i<>iuii
ciira<|ue prcnhenlhc reinedin r.. Scd ingressa est
hxveu oruin filii; abienuit(|iic ii numeri corp<>rh\irnmrs per iiijustiliam , ni cjic reiur pcr juslitiai.
giniiaiem liabenles? An apu I iribuiial Chrisii, laii
Ocrisi sunt ju>ti, el cxslincli n o n ^ i n l , /n memoria
emm tempitma trit jnstus (Psal. 111. 7 ) . Sanguis virginitati cornnc d-nlur alq le tli;e lurbe COTIH
naili accipiunl vir^in laiis ? Non accipiuul. Knimvero
jiisloruin effiisus esl : scd Deus oos, qui iradili snnt
si coronani arcipianl fruclum aliqiicm luiliet ncccsiHiiquaiu viles ei abjecii, fllios apptdlat, et tainquam
filio* tdctciltir. Porroquod qui simpliciler ab inimicis sitas : quod si millns esl ueccs itatis fruclus, sediota
D i e r c e s est proposili, numerus i l l e iiinunnTabilism>
occisi sunt, iilii Dci dicauiur, ac laniquam iilii viudinct incoronatus , virginitaiem quidcm habcns, scJ
oeninr, sermonem ineum conlirniat beatns Moyses.
Qnid aulem aii fnCanlico? Exsullate, geiUcs, cum po- virg nilalis pro|>osilHm non babens.
pulo eju$ , et odorent eum omnes angeti Dei, quoniam 7. Proposito quodfit>Deo placct, non quod ex **
tanquiuemfiliorumsuorum ulciscelur ( Deut. 52. 43 ) cenitaie. Neque eniin Peus acceplura habel qnntl
iil ex uecessitalc, sedquod cx pjroposiiu reclefiuSj
Si iilii Dei , quoinod.) occisi sunl ab inhnicis? Vidcs
ergo ijlis innumeris virginitns non impuielur ad
qimiiiodo Deus permiliit justos occidi, ad probalionem
ginilalem, nec his qua; prxter proposilum inqumar
piclatis : nec violatum est vei bimi, ut ronfirmareiiir
sensiis. Lrtamini, c<rli, quonhm sarujuinem filiorum (ionis corruplui sunl. Poliuium esl corpns, scd aniuii
templum csl polliilum : violaliun csl corpns, sd
morum ulcis elur (lbidem ). Tradhi sint laiuquam
niais comipta est, No quis igilur rejicial niulih
alioni, cl \indicanlur lamqtiam filii. Exercilatio pie;aludinem sanctonun in conlunteliain et capliviiulcni
lis esi iuarlyrium , boc rst testimomum evidens ct
Iraditorum. S.ipcnumcro sancionim e^l pro impitf
professum. E l quomodo? Audi et cmisidera, ob>ecr,
pali. Scrvafor, qui peccaveral, pro pcccalorilns
d.inilie cogilalioni*m ad sernionis profun lilatcin. In
hadilur : el Isaias clamat: llomoinv su abnrmit,
oiriui liibiiuafi quid aliud mariyri proponitur, quam ul
ct Dominus tradidit euin pro peccatit ttQ&lrit (/#ri.K.
abnegcl Deum ? Ac duin adversum bauc nroposilicG). Atque idem rursus: Qui pvccatum non [,cii,m
iiem dec<-rial, manifestam el irre;>relieusibil;iii accipit
mvtnlui est dolvt 'n ore eju$, ei Dopiinu* tradidit illm
ciironam inariyrii. Snpe- bis vero sanciis, qui nunc
pro peccalU nostrit, et pro peccalis populi reidt ad woroccisi suiil, erat judex judicans, sed cunscicnlia,
lem (Ibid. v, 9). Vides? Imilaiorcs Cbrisli suul, qi
Compliires enim itilerdiirti ( neque cuim c>n lemno,
pro injustis paliuntur. Accidit :uiieii', iraire>, elalio
sed buniaiias cogiialiones excmio ) irans.ressi sunt
modo, ut aliquaiilulum dilalein bisioriam ; accidii ut
iu cogilalioue : veluti si q>iis aliqna ido i i afflielioue
etiaiu ox iis qui occidunlur nonnulli peccalis obnoxij
dixil : Ubi esl Dcii> cui servivi u >i est Dcus quem
sint : Dominus aulem per lemporariam afllictioueiu
p r o f e s s i i B sum? Ibi procclla ac tempe>ias. ibi ptriclidiluit peccatum, per corppruin plagas cxslingu^
ktbalur navigium. Quod si quis d im idis prboiur
anima3 vuluera. His mors hnpuUilur pro supplicio.
leiiq>e>lalibiis dcnu rusipuit, ac dixil : Nmn b c inihi
Quin et xgrotalio piis qui |iecc;iveruiil iinputatiir pro
v i u ci cuinscripia si? uum oxsp ciavi bona rerrje?
supplicio. Et quis est qui isla prbmillil? Paujus:
ainioii exspeciabam rcgnnm? am.on exspeclavi resurnequeenim oportet quidquam dicere sine tesiibits,
reclioncm iuorliioro:ii ?annun illain cumangclis vitam?
ajuion viiain illam sonii nesciani? quid ilaquemel;dit sola<|iie animi cogilalione, Nam si quid dicilurabsqiif
Scriplura, aiidiionun cogilatio claudicat, nuuc anloors, liabentem boaa aelerna ? perlurbor temponnens, nnnc bxsiMms, ct iiiierdum sennouem ut Tri?
rariis , cijtn exspeciem aeienia : qui baac expendit in
voliim aver^ans, interduin ut probabilem recipieus:
animo, Ueum babuitsuae cogilaiionis judicem, babuit
veruin ubi c Scriptura divin;e vocis prwdiji lesiimoplronum pitini aniinum, balmil iribuual inclmn,
nium, el l(|ucnlis sermoiiem, et audiends aniinnnj
liabuit lesiem coiisciouiiam, qua; ipsi juslitia.' plcctit
confirmai. Qtiis igilur sernio nobis atlesiabilur, qm
coionam, ei anle conscieiiiiam C T l i i u s praomia
affliciiones el flagella bominilius illata, inipuianiurad
disihbuoiiloni opcrariis pielatis. Elenim qui vidcl ocpeccalorum remissionem ? Audi bcatum paulum lo
culia , coronat in propaiulo. Ora fn , inquit Patrem
queniem de iis, qui indigno accedunlad inensamniysUtnum in abtcondito, et Puter lunt, qui eti in abscondito cam : An ignoratit quod qui edunl indigne, tibi edwl
reddel tibi ( Mattli. 0. 6 ) . Ergoue qiii orai in orcidlo, ac bibunt ad judipiitm (1. Cur, . ?9) ? fcl quid iiitir
coroiiaiur? el qui in occulio coutorqiiet mentein ad
ncmer adjccil? Propterea intcr pos multi * C o n f o s s i o n e m , n o n c o r o ialur ?
mulii imbeoillet (Ibid. v. 30), quoniam indigue acccEtt et marlynum propositi. Yirgmita$ propositi et ditis ad inensam : El dormiunl mulii, pro eoqi
virifiuitm necessitatis.Marlyrium, (Valtrs, non eveniu
erat, morinnlur, tainquain mors etiam pro pecai
taiitmn anetniiatur, >ed etiam pro,.o<iu>. Nam cum
advenial. His prolinus anneclil: Si enim )*
mariyr dccollatur, tittu lil iuanyr, sed exquo propodicaremus, nequaquam judicaremur Domino (Ibid. tsiiiim osicndit proiitendi, iuai tyr esi , ciianisi wn
31). Ergo Doinini judiciurn est el nior|)useliuors.ri
paijatur qua3 niartvrcs snleiil. h l quis e*l qui bac
quid mibi prodesi posi morlem? qnis fruclus f
suo compnd>at lusiiinonio ? Bealns ille Paulus, qiii
obilum? Si nosjpsos judicaremus, nequaquam judicarc
C I I I I I scnul sil morlims , lainon oslendil se qnolidie
mur : cum aulem judicamur, Domtiw ,
niori. Qnid euiin inquit ? Quohdie nwrior propter ve- cum mundo condemnemur ( Ibid. v. 32 ). Deus eiu'
slmm qioriam, qunm Imbeo in Christo ( \ ,Cor. 1 5 3 1 ) . jusle slaiuil, ncjnsios siinul cum impits perdat, new
Quotidie nwrior.Quomodo inorcris, qui vivis ? Moriebar simul condemnei sauctns cuni profanis, idqne nienio
ptoposiio, sed servadis suni gralia Dei. Quauluin erat
sane.Non enim paresl, ut qui Uirislumadral,siwui
ni bnniinibus poieniibns, ci iu ine, qualentis meipsmn
piniialur cuni eo qui cum afiicii hlasplieiniis: ei
oxposui, qnoiilj.e morior : quod autcm ad graiiam
eodein rnoiU) plectainr pie colcns et glonficans, jp
aiiiuci diviuau), laiiiquain doctor reservalus sum \icIdaspbemanics ctdespeciui babenlfts veriialem. ^
clcshc. l>ispciisal enitfi O.eus re> ad nlililalein btniiiplerea Dous occuliis ei invisibilibus modisvaneii*
', c l alios ({uidcm iradit, ut osleudalur probata
gidlal pios dclhiqnentes; quo vidcliccl ios l ' W
(ideliiim tnens, alios rursus rcservat, ul cuslodial fcrcxbibeal maguo illi Uibuuaji : uicum Uicfurnper
wewium Eccl^siis Nou sunt pollulac virgincs quod
v

 " *
, ,
.
r'. \,
(f > , ,

,

, '

, ' ,
, . "
^ ,
' ,
. ; ,

, ,

/ .
,
;
*
^. , [035] ) .
,

.
; ,
.
. ,
, ,
.
, 3 > ; , ^
.
, '
. ' ( ,
;
* ,-, ;
; ;
, . , ;
' ;
; ';
; '
; > ;
;

. , . ,
,
,
,
;
. ' , !
.
, ,
?

* ,

G23

1 PSALMUM X C V .

C27

. '
, . ;
, , -

;
, ,
;
; ,
, ,
;

,
; .
, *
, , \
. *
.

'. ,
.
,
. ,
' [] ^
, ' ; 5
.
. , ,

.,

,

,


/
, )

. ;
. , , ,
' *
*
, ' ^
; . .
.
.
; *
, .
, , f t
, ,
,
, ;
, ; ,
. ,
: , , "

, -

$$
,
%

^,
.

.
; ;

,
,

'

.
, ,
. .' ;
, .
; -, '
, ;
. ;

hac^
:,
* >)
i}v . ' .
.
;, ; ', , ' . " ' , '
/ ,
, , ' *
& , ,
, ; ,
. " ^ ^
. ^ , >
,
&
, , >? '
, ,

, ,
.

. '
, *,
,
, ,

^
,

'

.
' ,
; ^ ' 39
PATKOL.

Gn. L V .

SIVUItlA.

C29

, .
,
, .

^ ,
, ) ^^,
*
%*-

G\0

(
), *>

{:(* h
^ , . {3
tj , ] -

. ".

ADMONITIO
llanc qnoquc bomiliam inler spuria ablcgarunt Savilius aique Eronlo Ducaeus. Et mcrito quidcm : in
hac enim niliil nervosum, scd omnia vulgaria, ne umbrara quidcm inventionis praefcrunl, qa niaxiue
poUcliatCbrysoslonius. Aliana vcro spuriUlis suspicionem affert Tillcmoutius, cx co loco pelilam in homiJia lino ubi dicitur : Fortastis enim, ut sic loquar, erunl duodedm pdetes mtiones, * ab apostolis Chritii

V .

' , , $

,
.
,
-.- $
. ^ , , '
. ()- ,
< :
^ ,

. " ,
, *
.
, ,
. ,
jo ,
,' ,
.
,
, ,