GNCLYN YEDD SMASI (Zruri dini biliklr)

Kitabn ad:..Gncliyin yeddi smas Trcm edn:.....Mhmmd Turan Nr edn:.Barqe shaqayeq ap tarixi:.....2005 Tiraj:.......10000

................................ .................................... ............................................. ................................................ 1384............................................ 10000.............................................

964-7661-12-1

AZRBAYCAN GNCLRN MRACT Azrbaycann imanl cavanlar, mnim din qardalarm bir ne klm nsiht istmilr. Tbrrk olaraq zikr edilmsini mnasib bildiyim hdisd msum imam buyurmudur ki, Allahn nzrindn he bir vaxt knarda olmadn bil. nsan zn hmi Allahn hzurunda hiss etmli, btn ml v rftarlarn Allahn razln qazanmaq istiqamtind tnzimlmlidir. nsann oturuu-duruu, yuxusu v oyaql, hrkti v skutu, iarlri v htta btn qlbindn kenlr Allahn hzurundadr. zizlrim, insann ilahi ruhdan frlm nfsi (can) onun cismind Allahn mantidir. Dnyada hyat v varlqdan stn bir ne`mt yoxdur. Kamilliyin hr hans bir mrtbsin atmaq istsniz, vvlc znz tanmalsnz. Nfsi (zn) tanmaq bilik qaplarnn almas n mhm bir mqddimdir. nki zn tanyan Allahn tanyar. Tssf ki, insan gnclik dvrn bu hqiqtdn xbrsiz keirir. El ki, qocalq qapn dyr, insann btn diqqti zif v zabke bdnini qorumaa ynlir. nsan gnclikd nfsinin trbiy v tzkiysin (gzlldirilmsin) qadir olur. Bu mhm idn tr ziz cavanlar hmi Qurani-krim yaxn olmal, susuzluqlarn bu ilahi emd yatrmaldrlar. llah, llah, fil-Qur`an btn vliyalarn tvsiysidir. Qurandan faydalanmaq v bu sahilsiz ilahi okeann bir gusin atmaq n zmtli v vzsiz hlibeyt maarifi il tan olmaq lazmdr. Onlarn yolu, hyat v lm kamillik istyind olan insan n ox mnasib bir nmundir. slam dininin mhm stnlklrindn biri kamil insanlarn trbiysidir. Bu msly he bir mktbd slamdak qdr diqqt yetirilmir. Msumlarn z brktli mrlrini hans yolda srf etdiklrini yrnck, hmin yolla il sfr xmalyq. Gnclrin diqqt yetirmli olduqlar n zruri msllrdn biri msum imamlarn hyatnn yrnilmsi v bu mvzuda dnmkdir. ziz gnclr, ayq olun! Bu gn kfr v zor dnyas slamla gnclr arasnda tfriq yaratmaqdadr. Onlar gnclrin doru yoldan azdrlmas n qvvlrini sfrbr etmilr. Dinin v dini xsiyytin mhvi n faliyyt gstrn azdrc vasitlr 3

v mexanizmlr gnbgn artmaqdadr. Bo vaxtlarnzdan v mvcud imkanlarnzdan dzgn faydalann, hqiqi dini tanmaq n mrn slami aradrmalara srf etmi mtxssislrdn istifad edin. Allah-taladan dilyirm ki, mslman dnyasn, xsusil gnclri eytanlarn rindn hifz etsin, sadt v kamillik qaplarn onlarn zn daha artq asn. nallah. Aytullah-zma Mhmmd Fazil Lnkrani

MQDDM

Grn kimm? mndn mn xbr ver, zn sfr et! varm bel yer? Mn haqqnda sorudunsa sn gr, ndi buyur syl, ndir bu sr? Sn d, mn d o vcuddan bir fq, Yazlm kitabdan dsi vrq.

Yaadmz dvran insan hyatnn mxtlif sferalarna yeni bax v yeni dnc n yol ar. Elm v biliyin nhaytsiz imkanlar kmk etmidir ki, dnyvi biliklrl silahlanan insan xsiyytini hdf alb, onu xsiyytsizliy svq etsinlr. Halhazrda bir ox cmiyytlrin zldiyi xsiyyt problemi hmin dncdn yaranmdr. Bizim qidmiz gr slam he vaxt khnlmir v hr zaman travtlidir. Bu mddann canl sbutu olan Qur`ani-krim hzrt Peymbrin (s) v onun hli-beytinin buyurduu kimi aktual v bdidir. Allah-taala Qur`an xsusi bir dvr v ya xsusi bir tbq n nzrd tutmamdr. Ona gr d btn dvrlrd, btn qruplar arasnda qiyamtdk travtli v masir qalacaqdr.1 Bli, Qur`an btn suallara cavab vermk gcnddir. nanrq ki, insan z yaay problemlrindn qfltd qalmr v suallara cavab vermk gcnddir. nki o m`lumatszl z n eyb hesab edir. bhsiz ki, rngarngliklr, brbzklr iindki boluqda qalan insan ilahi m`rift aacna l uzadb, bdi meyvlr drck. hli-beyt alimlri cmiyyti daim bu qurtulu yoluna arr, srhdi tk keikd dururlar. Bizim i alimlri slam maarifinin keikilridirlr.2 Aytullah-zma Fazil Lnkraninin dftrxanasnn elmi blmsi z faliyytini suallara cavab
1 2

Biharul-nar, c2. s. 280. Mizanl-hikmt, c. 3, h. 2087.

prinsipi zrind qurmudur. Cmiyytin, xsusi il gnc nslin hli-beyt maarifi il tanl istiqamtind ciddi addmlar atmdr. linizdki yaz biliklr mcmusidir. Bu biliklr diqqt insan sadt yoluna xarr. Dftrxanann elmi blmsi.

DNCLR GLSTANI DNCSNN N AYDIN SASI slam Peymbrinin (s) vfatndan sonra mxtlif dnc mzhblrin yaranmas haqqnda xeyli aradrma aparlm, kitablar yazlmdr. Hrsi bir baxa trfdar olan mlliflrin hr biri z mzhbini peymbr drn aid etmy alrlar. Amma tarix boyu slamn iki byk firqsinin i snn alimlrinin t`kid etdiyi msl budur ki, slam Peymbri (s) dinin sas msllrini tam iqlandrdndan, ziddiyyt sbb olan r`y, qiyas, ictihad kimi asitlr ehtiyac yoxdur. Daxili xarici dmnlrin oxluunu nzr alaraq, hzrt Peymbr (s) thid inqilabnn lindc slami mmtin glcyini myynldirirdi. Hzrtin (s) bilgisi 23 illik zab-ziyytin nticsini bal-bana buraxmaa imkan ermirdi. Dqiq bir yol sul myynldirmyib, mmti praknd ziyytd qoyma, hrnin z bildiyi kimi meydana girib, slam bildiyi kimi tfsir etmsin imkan ermk olmazd. Buna gr d biz minik ki, slam Peymbri (s) bes`tin (peymbrliy atmasnn) lindn pak insanlar trbiy etmk fikrind olmu, zndn sonra slam mmtin dzgn yol gstrilmsi slamn hqiqi tfsirini bu adamlarn hdsind qoymudur. Hzrt Peymbr (s) Allah-taalann mri il hlibeyti tantdrmdr ki, bu hli-beyt xalq prakndlikdn, fikri, mzhbi siyasi ixtilaflardan xilas etsin. Bu qidnin canl sbutu Qdir-Xum hadissidir. Qdir-Xumda hzrt Peymbr (s) Allahn hyin istinad edrk hzrt lini () caniin kimi tantdrm, bununla da z risaltini tkmilldirmidir. Bu dnc slamn n byk mzhblrindn birinin kkn daamlandrd, bir ox segili hrlr Peymbrin (s) yaxnlar uyun qidy sahib olaraq, o Hzrtin (s) hyat drnd onun mrkzini formaladrdlar. 3 llam Tbatbainin bildirdiyin gr, slamn zhuru 23 illik inkiaf bel bir cmiyytin arln zruri edirdi. Hzrt Peymbrin (s) liy () olan balln izhar etmsi, linin () slamn trqqisi namin mhariblrdki xidmtlri hqiqtser peymbr kmkilrind liy () qar mhbbt yaradr, onun ardnca
3

Mzhblrin yaranma tarixi, s. 72

getmy ruhlandrrd. Eyni zamanda, baqa bir qrup hsd alounda qorulurdu. Bu dnc rit sahibinin li il mslmanlarn arlnda yer ald, onun fatndan sonra bhr erdi. Bu yolun ardcllar Peymbr (s) srind rit sahibi trfindn i ad iftixarna atdlar. llam Tbatbainin fikrinc, Peymbrin (s) yaxnlar arasnda bel bir cmiyytin yaranmas slamn kediyi 23 illik yolun nticsi idi. Peymbrin (s) liy () segisi linin () mstsna xidmtlri bel bir qrupun yaranmasn zrurt eirirdi. Hqiqi slam tcssm etdirn bu qrupun sas inamlar il tan olaq: 1. Thid. i Allahn birliyin e`tiqaddan la, buna inanr ki, Allah cismlikdn zaman, mkan, dyim kimi cism aid olan siftlrdn uzaqdr. Bu inama gr ilr mnzzh adlandrlmlar. 2. dl. ilr mhkm qli dlillr sasn inanrlar ki, Allah-taala ehtiyacsz, hkim, alim olduu n daltlidir he axt zlm etmz.4 Yaran dnyasna, maddi m`ni alm dalt hakimdir. Allah hr eyi mqsdl yaratm, yaratdqlarnn ehtiyaclarn t`min etmi hr eyi layiq olduu yerd qrar ermidir. Allahn bu istiqamtdki dalti tkini daltdir. Trii dalt adlanan sift is Allahn mqsdl yaratd insana fitri, qli, r`i yollarla sadt yolunu gstrmsindn ibartdir. Allah-taala peymbrlr gndrmkl kamillik yolunu briyyt n iqlandrmdr. 3. Cbr ixtiyar. i e`tiqadna gr, Allah insan ml istk baxmndan azad yaratmdr. He ks bir i mcburi kild, z istyi olmadan balamr. Yax ya pis i grmk insann istyindn asldr. Ona gr d insan grdy i caabdeh olmal, yax iin mkafatn, pis iin czasn almaldr.5 4. Yaran mqsdi. iliy sasn, insann hrktlri zatn gzl ya irkindir.
4 5

Yunis, 44 nsan, 3.

nsan al gzllik irkinliyi drk ed bilir. Allah-taala ehtiyacsz, hkim alim olduundan he axt pis i grmz. Ona gr d dnya insann xsusi mqsdl yaradldna inanrq. Qur`an aylri Allahn ilrinin bs olmadn bildirir. B`zi aylrd is yaran mqsdi byan olunur.6 5. Nbut. Kamilliy atmaq n insann al kifayt etmdiyindn, Allah yarann mqsd atmaq yolunu gstrir. stn, pak, sadiq insanlar peymbr olaraq seilir ki, insana mqsd mqsd doru yol gstrilsin. Peymbrlrin Allah trfindn gliinin isbat n onlar mxtlif asitlrl, elc d, mcz, elm qeybi biliklrl tchiz olunur. Peymbrlrin sonuncusu hzrt Mhmmd (s) Mustfadr.7 6. Smai kitab. Allah-taala brin hidayti, y`ni doru yola ynldilmsi n smai kitablar gndrmidir. Bu kitablardan faydalanmayan insan sh yol erir, tqa (phriz), xlaq trbiydn uzaq olur. Smai kitablarn sonuncusu slam Peymbrinin (s) n mhm m`czsi olan Qur`andr. mam Sadiqin () buyurduu kimi, Qur`an bdi aktual kitabdr. i qidsin gr, hazrda limizd olan Qur`an eynn Peymbr (s) nazil olmu Qur`andr. Ona bir ey artrlmam, ondan bir ey skilmmidir.8 Bu kitab Peymbrin (s) nzarti il toplanmdr. Mslmanlar onun hifzi n ciddi kild alrlar. Bu mqdds faliyyt indi d daam etmkddir. 7. Qur`ann tfsiri. ilr bu qidddirlr ki, Qur`an yalnz Peymbr (s) snnsindn yax xbrdar olan insanlar tfsir ed bilr. Onlar Peymbr (s) qoynunda trbiy olunmu, hzrtin elminin arislri olmaldrlar. Allah-taala yuxarda sadalanan keyfiyytlr malik m`sum insanlar hm d mslman cmiyytin rhbrlik n semidir. Bu mqsd on iki imamn t`yini il gerklmidir. Qur`ani-krimin tfsirin yol aan ksr raytlr m`sum imamlardan nql olunmudur.
M`minun, 115; Qiyamt, 26 ; nbiya, 16 ; Duxan, 38; Hud, 119. 7 Nhl, 36. 8 Hicr, 9.
6

8. mamt. iliy gr, ilahi hikmt peymbrlrin gliini zruri etdiyi kimi, peymbrlrdn sonra imamlarn da glii zruridir. M`sum imamlar Peymbr yolunu daam etdirir, onun ritini thrifdn qoruyurlar. mamlar peymbrdn sonrak caniinlr byan, tbli, tfsir, nfslrin trbiysi kimi peymbr ziflrini hdlrin gtrrlr. Onlar Peymbrin (s) z kimi gnahdan uzaq olmal, xalqn ehtiyaclarna caab ermlidirlr. smt m`sumluq kimi siftlri tanmaq gcnd olmayan insan qli nqli dlillr sasn, Allahn tantdrd xslr tabe olmaldr.9 Amma tssf ki, insanlar bu ziflrin lazmnca ml etmmilr. Ona gr d m`sum imamlar rhbrlik ziflrindn, cmiyytin idariliyindn knarda qalmlar. Bunu da demliyik ki, imamlarn siyasi meydandan uzaqladrlmas onlarn mqamn skiltmir. Onlar bu mqama insanlar yox, Allah semidir. 9. Mhdiyyt. i e`tiqadna gr on ikinci imam Hzrt Mehdi () qmri tarixi il 255-ci ild Badadn imalnda yerln Samirra hrind imam Hsn sgrinin ailsind Nrgis adl xanmdan doulmudur. Allahn mslhti il bir dst tqal sirrsaxlayan m`min o hzrti grm bu bard e`tibarl adamlara xbr ermilr. Bu hadisni otuza yaxn snn alim airlri d nql etmilr. Bir oxlar hzrtin mrnn uzunluuna bh il yanarlar. Hans ki, mrn uzunluu qln mmkndr Allahn qdrti hatsinddir. Tarixd bel bir hadisnin olduunu Qur`an da nql edir.10 10. Qeybt (qeybd olma). O zaman ictimai-siyasi durum hzrt Mehdinin () rsmi akar faliyytin imkan ermirdi. Digr bir trfdn, ay raytlr sasn, hanssa bir gn yer znd ilahi dalt hakim olmal, zlmn kk ksilmlidir. Bu mqsd yalnz m`sum imamn hzuru il gerkl bilr. Buna gr d hzrt Mehdi () insan nzrindn gizli qalaraq, zhur n mnasib rait intizarndadr. Hzrt () n axtsa zhur edib btn yer zn hakim olan slam hkumti quracaq.
9 10

Shihe-Mslim, c. 4, h. 18873. nkbut, 14

10

Prinsipc btn dinlrd bel bir inanc olsa da, ilikd bu msl din e`tiqadn trkib hisssidir. Rayt gr, briyytin hzrtl gr hazrl onun zhuruna rait yaradr. Ona gr d imamn () zhuru intizarnda olmaqla yana, mli kild hazrlamaq, tqa silah il silahlanaraq cmiyytd ilahi fza yaratmaq imamn () hkumtinin tkili n zruridir. 11. Rc`t. i e`tiqadna gr, zlm-sitm byk gnahlarn czas qiyamtdn qabaq erilsidir. Qur`anda b`zi qmlrin dnyada czalandrld bildirilir.11 Czalandrlm qmlrin geri dnmycyi bildirilir. Aydndr ki, bu dn qiyamt aid deyil. Qur`an aylrind btn insanlarn qiyamt shnsin dncyi xbr erilir. Yuxardak aydki geri dnmyck ifadsi hlibeyt tfsirin sasn qiyamt yox, rc`t aiddir. ksr qmlrd, elc d, slam mmtind b`zi zalmlarn cza n dnyaya qaytarlacaqlarna (rc`t) inam ar.12 ki Qur`an aysin nzr salaq: Qiyamt gn ham gtirilck.13 Hr mmtdn bir dst gtirilck. 14 Bu iki ayd ayr-ayr zamanlardan danld aydn grnr. Hamnn qayd qiyamt, xsusi bir dstnin qayd is rc`t drn aiddir. mam Sadiq () buyurur: Qiyamtdn qabaq llrin bir dstsinin mhm hesablar n dirilmyi Allah n asan idir.15 Tam yqinlikl demk olar ki, rc`td hzrt li () imam Hseyn () kimi ilahi xsiyytlr, elc d rhmsiz zalmlar hyata qaytarlacaq ki, hqiqi m`minlr qarsnda hesab kilsin. Snnt hli arasnda da rc`t inananlar ar. gr bu inam cmiyyt mntiqi kild atdrlarsa, bir sra digr amillr kimi, gcl islahedici rol oynayar. 12. Bda. ilr bir sra ay raytlr sasn inanrlar ki, insan z hyat yolunu dyimkl taleyini dyi bilr. Hr insan anadan xobxt ya bdbxt, behitlik ya chnnmlik doulur sz
11 12

nbiya, 95. Biharl-nar, c. 53, s. 52. 13 Khf, 47 14 Nhl, 84. 15 Hmin mnb.

11

qli r`i nqteyi-nzrdn yanldr. Bel bir bax cbri qidsin uyundur Allahn dalti il bir araya smr. Bda taleyi dyimyin mmknlyn inamdr. Bda e`tiqadnn frd cmiyyt n trbiyi hmiyyti bir ox baqa faydalar ardr. Bu qid gnahkar insanlar tby hslndirir, onlar Allaha doru ynldir. Snn hlind d bel bir inam mcuddur. B`zi mllrin mr uzatmas, b`zi mllrin mr qsaltmas mzusundak hdislr hmin inamn arln sbuta yetirir. nsann z taleyini dyi bilmsi bda e`tiqadnn sas mfhumudur. 13. fat. ilr inanr ki, peymbrlr, xsusi il d, slam Peymbri (s) m`sum imamlar fat mqamna malikdirlr. Y`ni Allaha yaxn olan bu insanlar, Onun izni il, thid qidsind olan gnahkarlar qiyamt gn balatdra bilrlr. ilr buna da inanrlar ki, Allah-taala fat mqamn peymbr imamlara onlarn bndliyi, ixlas, cihad, fdakarl mqabilind balamdr. Demk, insan el bu dnyada fat isty bilr ki, qiyamtd balanlsn. Bu inama qar he bir r`i, qli rfi irad yoxdur. Qur`an hli-beytin m`tbr klamlar bu inamn yetrli dlillridir. Digr bir trfdn, mslmanlar fat istyin aran aylr hanssa bir dr yox, qiyamtdk btn zamanlar nzrd tutur. Bdaya inam kimi, fat d inam Allahn mrhmtin midi artrr, gnahlarn tbsin hslndirir. Amma fatin rtlrin diqqtli olmaq, onu dnyann yanl dstbazlqlar il sh salmamaq lazmdr.16 14. lahi xsiyytlrin qbri zrind qbb, mqbr tikilii i qidsin gr, Allaha, slama mslmanlara fdakarcasna xidmt etmi ilahi xsiyytlr ehtiram, onlarn qbri zrind mqbr tikmk, onlar ziyart etmk, doum fat gnlri mrasim keirmk Allahn byndiyi ilrdir, qln r`n mqbuldur. Hcc sursinin 32-ci aysind buyurulur: Allahn mrasimin ehtiram, bhsiz ki, qlblrin tqasndandr. la olaraq, bu i xeyirli bir ml, ali mdniyyt niansi, slam mmtinin z hqiqi rhbrlrin
16

Nisa, 64; Yusuf, 97.

12

ehtiramdr. Bel ilri irk hesab ednlr slind irk thiddn xbrsizdirlr. irk odur ki, Allahdan baqas ilahildirilsin. Msln, bir bndy imanna gr t`zim yox, onu Allah bilrk ediln t`zim irkdir. Biz fat ernlri istklrimizin yerin yetirilmsind mstqil bilmirik. r`i llri, hdlri gzlmkl bel fitri ilr icaz erilmsi xalq pak insanlarla m`ni tmasa, ruhi laqy sq edir. nsanlar fatin trbiyi, ictimai-siyasi faydalarndan bhrlnirlr.
Nadan n bilsin ki, kr etmk ndir, Haqq tanyanlar Ona kr edir.

15. lmdn sonra hyat. iliy gr, insan lmdn bdi ruhlar almin kedikdn sonra brzx dnyasna qdm qoyur. Bu drd onun yegan yolda dnyadak mllri olur. Bu mrhld iki ilahi mlk glib, Allahn mri il insandan ml sorusu aparr ondan tsdiq alr. mllrdn asl olaraq, qbir ya genilnib, behit bana erilir, ya da daralb, odla dolu chnnm quyusuna dnr. Bu ziyyt qiyamt gnndk daam edir. Bu hqiqtlr qarsnda al acizdir. Yalnz Allahn kitab Peymbr (s) buyruqlarnda bu bard m`lumat erilir. Dnya hyatna balanb, qeyb almindn xbrsiz olan insanlarn bel msllr inanmas ox tindir. Qur`an buyurur: Onlar dnya hyatnn zahirini bilir, axirtdn is xbrsizdirlr.17 Szsz ki, insann xsusi il gnclik axtnda lmdn sonrak hyata e`tiqad onu gnahlardan uzaqladran ox gcl bir amildir. 16. Mad. ilr inanrlar ki, btn insanlar istisnasz olaraq qiyamt gn Allah trfindn mhakim olunacaq, kimi behit, kimisi chnnm gndrilck. qidmiz gr, madn, y`ni lmdn sonrak hyatn bir ne xsusiyyti ardr: Mad, qiyamt dn hm cism, hm d ruha aiddir; Qiyamt mhakimsi kamil dalt saslanr. Hakim d, ahid d, cza ern d Allah-tala zdr;
17

Rum, 7.

13

Qiyamtd ahid ehtiyac olmasa da, insann al, ml namsi, mlklr, peymbrlr, m`minlr, bdn zlri ona ahidlik edr; Qiyamt hesabnda ml lss Peymbr (s) imamlardr. 17. Mslmanlara pisliyin aid edilmsi. iliy gr, mslman gnahkar ya kafir bilmk, onlarn canna, malna, namusuna tcaz etmk olmaz. man Allahn birliyini, hzrt Mhmmdin (s) peymbrliyini tsdiq etmkdir. manl insana ehtiram acibdir. Kfr Allahn arlnn ya birliyinin, hzrt Mhmmdin (s) peymbrliyinin, elc d namaz oruc kimi zruri dini hkmn inkardr. gr bir xs bilrkdn bu saslar inkar ets, kafir saylar. Baqa he bir halda insan kafir saymaq olmaz. Hr bir mslman fiqhi terminlrin ( msln, iman kfr ) dqiq m`nasn yrndikdn sonra hmin terminlrdn istifad ed bilr.

14

YRNLS DN HKMLR YETKNLK (BLU) YAININ LAMTLR Dini ziflrin insana acib olduu hdd blu hddi adlanr. Olanlarda blu hddinin lamtlri: 1. Qarndan aada cod tklrin xmas; 2. Cinsiyyt orqanndan mninin (spermann) xaric olmas (istr yuxuda, istr oyaq ikn) ; 3. Qmri tqiml 15 yan tamam olmas (msi ya miladi tqiml 15 yadan 163 gn 6 saat tez) Qzlarda blu hddinin lamtlri: 1. Qarnndan aada cod tklrin xmas; 2. Cinsiyyt orqanndan mninin xaric olmas; 3. Qmri tqiml 9 yan tamam olmas (msi tqiml 9 yadan 97 gn, 22 saat, 48 dqiq tez) nsann inkiaf onun bluundan frqlnir. nkiaf etmmi gnc bali (blu hddind), inkiaf etmi gnc qeyri-bali ola bilr. gr 15 ya tamam olmam bir xsdn mni xaric olarsa, o, hddi-blu hesab edilir. O, namaz qlb, oruc tutmal, trdy gnlrin qzasn yerin yetirmlidir. gr bu xs r`i zifsini bilmdiyindn oruc tutmamsa, kffar ermmlidir.18 Dstmaz Mqdds slam ayininin taprqlarndan biri thart ruhun cismin bulaqlqdan paklanmasdr. Cismin pakl bdnin paltarlarn tmizliyindn ibartdir. Ruhun pakl is yalnz dstmaz asitsi il ld olunur. Dstmazsz halda Qur`an aylrin m`sumlarn adlarna toxunmaq olmaz. mam Riza () dstmaz onun xsusiyytlri haqqnda buyurur: a) Dstmaz Allah qarsnda dbdir, bnd namaz axt Allahn qarsnda durarkn pak olur. b) Dstmaz irkinlik alaql yuyub, insan paklayr. ) Dstmaz sstly, yuxunu aradan qaldrr, adlq gtirir. q) Qlb ruh Allahla gr tnzimlnir.19 nsan namazdan qabaq dstmaz alb, zn bu byk ibadt
18 19

Camel-msail, c. 1s. 34. sail-i, c. 1, s. 257

15

hazrlamaldr. B`zn is qsl ermk d acib olur. Qsl btn bdnin yuyulmasndan ibartdir. Dstmaz qsl n imkan olmadqda onlarn zin tymmm edilir.20 Namazn axt atmam namaz yox, Allaha yaxnlq niyyti il dstmaz almaq olar. Bu dstmazla namaz da qlmaq mmkndr.21 Dstmaz alarkn suyu israf etmk dstmaz batil etmir, amma israfdan asaslqdan kinmk lazmdr. Msh axt ldki yaln kifayt etmsi n sol li hddn artq yumaq dstmaz batil edir. NAMAZIN HKMLR Mqdds slam ayinind namaz dinin stunu kimi tqdim olunur onun hifzi t`kidl taprlr. Yax olar ki, namaz ilkin axtda qlnsn. Namaz yngl saymaq namaz qlmamaq kimidir. Ona gr d namaz axt tlsmk olmaz. Namaz qlmamaq byk gnahlardandr insan ar zaba dar edir. B`zi raytlr sasn, namaz qlmamaq kfr brabrdir. Namaz n stn dini mldir. Digr mllrin qbulu onun qbulundan asldr. Allah-taala namaz saleh insanlarn hkumt niansi sayaraq buyurur: Onlara yer znd iqtidar ersk, namaz qlarlar.22 Din byklri biz daim namaz fziltli axtnda qlma taprmlar. Namaz, onun fziltlri nticlri olduqca geni bir shbtin mzusudur. Qlmal olduumuz namazlar iki qisdir: acib namazlar msthb ( mslht grln) namazlar. acib namazlar da iki qism blnr: xsusi axt olan namazlar (msln, 17 rk`t gndlik namaz) myyn sbblr gr acib olan namazlar (msln, zlzl, gn tutulmas il laqdar namazlar) ACB NAMAZLAR 1. Gndlik namazlar (ymiyy); 2. Ayat namaz; 3. Meyit namaz;
20 21

Risaleye hkam, s. 32. Camel-msail, c. 2. s. 38. 22 Hcc, 41.

16

4. Allah einin (K`b) taf; 5. Byk oul n, dnyasn dyimi ata-anann qza namaz; 6. Nzir, hd, and, icar asitsi il acib olmu namazlar. gr insan gnorta namazn qlmam shn ikindi namazna balasa namazn ortasnda sh etdiyini baa ds, mtrk axtda (hr iki namaz mmkn edn axtda) niyytini gnorta namazna dndr bilr. Y`ni niyyt edr ki, namazn qlnm hisssi gnortaya aid olsun. Bu namaz bitirib, ikindi namazna balamaq olar. Amma gnorta namazna mxsus axtda bel bir sh olarsa, acib ehtiyata gr, niyyt gnorta namazna dndrilmkl namaz tamamlanr yenidn qlnr.23 gr zrl sbbdn gec yaryadk am xftn namazlar qlnmazsa, acib ehtiyata gr, sbh azanndan ldk da qza niyyt edilmdn yerin yetirilmlidir.24 gr namazn axr axtna bir rk`tlik axt qalrsa, namaz da niyyti il qlnmaldr. Amma bilrkdn namaz hmin axtadk t`xir salmaq olmaz. (hmin mnb, m. 718) gr namaza balamamdan qabaq insann niyytind olsa ki, msln, telefon zng alsa ya qap dyls, elc d, namaz qlnan yerd izdiham namaza mane olsa, namaz ksib tamamlayacaq, bu manelrin qarya xmayaca midi il namaza balamaq olar. Mane il qarlamadan bitiriln namaz dzgndr. Mxtlif hallar arasnda frq yoxdur.25 Yatm halda insan zifli deyil. Amma qona ail zlrini sbh namazna oyatmamaq namaza e`tinaszlq saylrsa, hmin xslr oyadlmaldr. Onlar, raz olduqlar halda yuxudan oyatman eybi yoxdur.26

23 24

Tzihl-msail, m. 701. Hmin mnb, m. 710. 25 Camel-msail, c. 2, s. 253. 26 Hmin mnb, s 257.

17

NAMAZDA BDNN RTLMS Kiilr namaz halnda gr bir xs grmrs d cinsiyyt zn rtmlidir. Yax olar ki, namaz qlan kii gbkdn dizdk rtnsn.27 Qadnlar namaz halnda sn`i salar, qolba boyunba kimi gizli zintlri, gz srmsi kimi z bzklrini rtmy bilr. Amma namhrmdn rtnmk acibdir.28 NAMAZ QILANIN LBASI nsan, bdninin libasnn murdar olduunu namazn gediind ya namazdan sonra xatrlayarsa, namazn yenidn qlmal, axt kemis, qzasn yerin yetirmlidir.29 Namaz halnda qadnn bann tk grnrs, ona bildirmk acib deyil. O, n qdr ki, tknn grndyndn xbrsizdir, namaz dzgndr.30 Qadnn bdni gstrn paltarla namaz qlmas dzgn deyil. Amma adra qollar rtrs, qadn qsaqol kynk geyin bilr.31 Gmi tyyar kimi, insann sakit dayana bildiyi nqliyyat asitlrind namazn qibl kimi rtlrin ml etmkl namaz qlman eybi yoxdur. Amma rfn sakit dayanmaq mmksz saylan qayqda ya atomobild namaz qlmaq dzgn deyil. Yalnz zruri hallarda namazn axt dar olduqda buna icaz erilir.32 Namazda qadn kiidn arxada dayanmaldr. Yax olar ki, qadnn scd yeri kiinin durduu yerdn azca geri olsun. Qadn kii il brabr ya ondan qabaqda durarsa, namaz batildir. Bu hkm rl arada da aiddir. str acib, istr msthb namazda bu hkm qd qalr.33 Murdar paltardan baqa paltar olmayan, axt dar olan ya pak paltar tapacana ehtimal etmyn ks namazn lpaqlara aid gstrilr sasnda qlmaldr. Soyuq ya digr sbbdn libasn soyuna bilmyn xs el hmin paltarda namaz qla bilr
27 28

Tzihil-msail, m.761. Hmin mnb, m. 765. 29 Hmin mnb, m. 778. 30 Camel-msail, c. 2, s. 267. 31 Hmin mnb, c. 2, s. 264. 32 Hmin mnb, m. 841. 33 Hmin mnb, m. 780.

18

 namaz dzgndr.34 Tsbihat yrn bilmyn ya dzgn dey bilmyn ks namazn nc drdnc rk`tlrind hmd oxumaldr. gr rku yaddan xmsa scdy atmam yada dms, insan tam ayaa qalxb, sonra rkuya getmlidir. Tam ayaa durmam rku edilrs, namaz batil olar. Aln torpaa qoyduqdan sonra, rku edilmdiyi yada drs, acib ehtiyata gr tam ayaa qalxmaq, sonra rkuya getmk lazmdr. Bu namaz bitirdikdn sonra digr bir namaz qlnmaldr. Amma ikinci scdd rku edilmdiyi yada drs namaz batildir yenidn qlnmaldr.35 gr ixtiyarsz olaraq aln scddn qalxsa, imkan qdrind ikinci df aln torpaa qoymaqdan kinmk lazmdr. Bu, bir scd hesablanr (zikr deyils d, deyilms d). gr insan ixtiyarsz olaraq alnn tkrarn torpaa qoysa, st-st bir hesablanar. gr zikr deyilmmidirs bu df deyilmlidir.36 gr birinci scdd alna yapm mhr alndan gtrlmdn ikinci scd edilrs, eybi yoxdur iki scd hesab olunur. Amma yax olar ki, mhr alndan gtrlsn.37 skrmk, asqrmaq, ah kmyin eybi yoxdur. Amma bilrkdn iki hrfdn ibart ah, of kimi szlr demk namaz batil edir.

34 35

Hmin mnb, m, 788. Hmin mnb, m.1015. 36 Hmin mnb, 1039. 37 Hmin mnb, 1049.

19

ORUCUN HKMLR nsan ramazan aynda yemk yediyi axt sbh olduunu bils, tikni azndan xarmaldr. gr bilrkdn hmin tikni udsa, orucu batildir kffar ermsi d acibdir.38 Oruc tutan xs orucu pozan bir i grmk ists hmin ii grndk orucu batil deyil. Amma niyyt ets ki, daha oruc olmasn, orucu pozan bir i grms d, orucu batildir.39 Qur`an sh oxumaq z-zlynd haram deyil orucu batil etmz. Amma m`minlr Qur`an dz oxumaa almaldrlar. Bir xs Qur`andan oxuduu hissd sh oxuduu n m`nann dyidiyini, hqiqt zidd olduunu bils bu zidd, yalan m`nan Allaha aid etmk mqsdind olsa oxuduqlar haramdr orucunu da batil edir. Bel adamn qzadan la, ehtiyata gr kffar ermsi d acibdir. Bir xs m`na dyims d, Qur`an sh oxuduunu bils Allahn Qur`an bu kild nazil etdiyi qrarnda olsa, oxumas haramdr orucu batildir.40 gr hkimlr bir xstnin oruc tutub-tutmamas bard mxtlif fikird olsalar, xst z mslni aydnladrmaq n bir ne gn oruc tutmal, zrr olmasa orucu daam etdirmlidir. Amma zrr grs, oruc tutmaq acib deyil. Nbti ramazan ayndan qabaq saalarsa, oruclarnn qzasn tutmal, saalmazsa, hr gn n fqir 10 sir (1 sir= 75 q) ya buda, ya arpa, ya da rk ermlidir. Oruc tutmaa icaz ermyn hkim mtxssis olsa onun szlrindn minlik yaransa bu szlr dlil hesab olunur.41 gr oruc tutan xs o qdr susasa ki, lcyindn qorxsa, lmdn xilas olacaq hdd su i bilr. Amma orucu batildir. gr ramazan ay olsa, gnn qalan hisssini orucu pozacaq ilrdn kinmli, hm d qzasn tutmaldr.42 gr ramazan aynda sbh azanndan sonra oyanb mhtlim43 olduunu grs, azandan qabaq mhtlim olduunu bildiyi halda
38 39

m. 1039. Cameul-msail, c. 2. s, 434. 40 Hmin mnb, s. 570. 41 Hmin mnb, c. 1, s. 570. 42 Tzihil-msail, m. 1549. 43 Yuxuda ondan mni (sperma) gldiyi mlum olsa.

20

orucu dzgndr.44 gr qadn sbh azanndan qabaq heyz nifasdan paklanarsa qsl n axt qalmazsa, ramazan orucu tutmaq ists, tymmml oruc tuta bilr. Sbh qdr oyaq qalmaq lazm deyil. Tymmm n d axt olmasa, orucu dzgndr.45 Oruc tutan xs asqrarkn ixtiyarsz olaraq boazna ya azna bir ey glrs, onu yer tkmlidir. zndn asl olmayaraq hmin eyi udarsa, eybi yoxdur. Msthb ehtiyata gr hmin gnn orucunun qzasn da tutmaldr.46 gr bir xs bilrkdn orucunu batil ets hmin gn orucunu amaq n hanssa sbb (msln xstlik) ortaya xsa, bu xs kffar acib olmaz.47 Fitr qurban bayram gnlri oruc tutmaq haramdr. gr bir xs `bann axr ramazann li olduunu bilmdn ramazann l gn niyyti il tutsa haramdr.48 XMS ZKATIN HKMLR Yeddi ey gr xms ermk acibdir: 1. Glir mnfti; 2. M`dn; 3. Xzin; 4. Harama qarm haram mal; 5. zglk yolu il ld olunan cahir; 6. Dyd l keiriln qnimt; 7. Zimmi (slam himaysind yaayan kafir) kafirin mslmandan satn ald torpaq. gr qnat yolu il, glir illik xrcdn artq qalsa, artq hissnin xms erilmlidir.49 Bir xsin xrcini baqas dyirs, ld etdiyi btn maln xmsn ermlidir. gr glirinin bir hisssini ziyart bu kimi baqa ilr xrclmi olsa, yalnz qalan hissnin xms acibdir.50 nsan malnn xmsn ermmi bu maldan istifad ed bilmz.51 Xms iki hissy ayrlmaldr: xmsn bir hisssi seyidlrin
44 45

m. 1597. m. 1603 46 m. 1616. 47 m. 1639. 48 m, 16 99. 49 m. 1715. 50 m. 1716. 51 m. 1746.

21

pay, digri imam paydr. acib ehtiyata gr, xms tqlid ediln mctehidin ixtiyarna erilmlidir. Mctehidin icazsi il xms t`yinat zr xrclmk olar. Onun bir hisssi fqir, yetim, yolda qalm xslr seyid atdrlmaldr. Digr hisssini xrclmk n mctehidin gstriin ehtiyac ar.52

52

m. 1790.

22

MR BE M`RUF NHY Z MNKR (YAXILIA MR, PSLY QADAA) Qur`ani-krimd buyurulur: Aranzda yaxla mr pisliy qadaa edn bir camaat olsun. Hqiqtn, onlar nicat tapmlardr.53 Belc, uyun ziyyt btn mslman kii qadnlara acib olmudur. Tssf ki, hazrda bu dini zif arxa plana keirilmidir. Hr bir mslman bu ilahi zifnin dirlmsind qsi qdr almaldr. mr be m`ruf nhy z mnkr drd rt daxilind acib olur: 1. mr be m`ruf nhy z mnkr etmk istyn xs nzrd tutduu adamn zifli olduu ii trk etmli olduunu bilmlidir. Yax pisi bilmyn ks n mr qadaa acib deyil. 2. nsan mr qadaasnn t`sirini ehtimal etmlidir. gr t`sir etmycyini bils, bu zif acib deyil. 3. Gnahkar xsin z gnahn tkrar etmk istdiyin min olmaq lazmdr. Onun z gnahn tkrar etmycyi gman olunarsa, mr nhy acib deyil. 4. mr nhyd bir thlk olmamaldr. nsan bils ya gman ets ki, bu idn onun canna, abr-hyasna ya malna hmiyytli bir zrr dy bilr, mr nhy acib deyil. Bu iin b`zi m`minlr zrr uraca ehtimal olunarsa, o acib olmaz, b`zn is haram olar.54 MR BE M`RUF NHY Z MNKRN DRCLR 1. Gnahkar xsl el rftar olunmaldr ki, bu rftarn sbbini z gnahnda grsn. 2. Dil asitsi il mr qadaann t`siri ehtimal olunarsa, bu acibdir. Gnahkar gnahdan kindirilmli, acib zifni trk edn bu zif mr olunmaldr. 3. mr be m`ruf nhy z mnkrin yalnz zor asitsi il t`sir edcyi m`lum olarsa, hddi amamaq rti il mcbur
53 54

Ali-mran, 104. m. 1977.

23

etmk lazmdr.55 Gnahkar gnahdan kindirmk n acib deyils, onun malna toxunmaq olmaz. Bu halda ehtiyata gr, tlf olunmu maln misli ya qiymti dnmlidir. gr dnmzs, insan zamin gnahkardr. gr gnahn qarsn almaq n gnahkar hbs etmk lazmdrsa, hddi gzlmkl bu i acibdir.56 Pis iin qarsn almaq n gnahkar yaralamaq ya ldrmk lazm glrs, bu i icaz erilmir. Bel ilr r`i hakimin slahiyytin daxildir.57 BAXMAIN HKMLR Kiinin, istr lzzt mqsdi il, istr lzzt mqsdi olmadan namhrm qadnn bdnin baxmas haramdr. Lzzt mqsdi il namhrm qadnn zn llrin baxmaq da haramdr. Amma lzzt mqsdi olmasa, eybi yoxdur. Bununla bel, ehtiyata gr baxlmaya. Qadnn da namhrm kiinin bdnin lzzt mqsdi il baxmas haramdr. Lzzt olmadan da l z istisna olmaqla bdn baxmaq haramdr. nsanda ht yaranmasa, baxmaqla harama dmk qorxusu olmasa hddiblu olmam qzn zn, bdnin, sana baxman eybi yoxdur.58 Lzzt mqsdi, harama dmk qorxusu olmadan, kafir qadnn adtn aq qoyduu bdn hisslrin baxman eybi yoxdur.59 Bir-birin mhrm olan qadn kii lzzt mqsdi olmadan, cinsiyyt z istisna olmaqla, bir-birlrinin bdnlrin baxa bilrlr.60 Qadn hkim olan yerd xst qadn kii hkim mayin ed bilmz; xst qadn da qadn hkim ola-ola zn kii hkim mayin etdir bilmz. Qadn hkim olmasa ya xstlik qadn hkimin malic ed bilmdiyi xstlik olsa, xst qadn kii hkim mracit ed bilr. Bu halda hkim n az mayin il
55 56

m. 2002. m. 2014. 57 m. 2016. 58 m. 2429. 59 m. 2420 60 m.2443.

24

kifaytlnmlidir.61 TARX BR BAXI HZRT L () NAMAZ HALINDA FQRLR KMK Mscidd qlnan namazn brktlrindn biri ehtiyac olanlara l tutulmasdr. mkanszlarn mscid z tutub, m`minlrdn kmk istmsi bir adtdir. Bu adt Peymbr (s) drnd d ard. Qur`ani-krimd bu adti tsir edn gzl bir shn ardr: Hqiqtn, sizin haminiz Allah, onun Peymbri, namaza durub, rku halnda zkat ernlrdir.62 Bu ayni eidnlr mscid glib, aynin kimin haqqnda nazil olmas il maraqlandlar. M`lum oldu ki, Hzrt li () namazda olduu axt mscid fqir daxil olur. mam fqiri iar il arb, barmandak zy ona erir. MAM LR QAYI Tbrsi yazr: Harun r-Rid ona gtirilmi qiymtli libaslar z ziri li ibn Yqtin balayr. Bu libaslarn arasnda xz qzlla toxunmu bir rida da olur. Bu libas padahlarn geyimin oxayr. li ibn Yqtin bu libasa baqa hdiyylr d la edrk imam Kazim () gndrir. mam hmin ridan baqa bir adamla li ibn Yqtin qaytarr ona gndrdiyi mktubda yazr:Ridan saxla edn bayra xma. Bir gn lazmn olar. li ibn Yqtin imamn buyuruuna gr ridan saxlayr. axt tr, bir gn zir z xidmtilrindn birin qzblnir, onu idn knarladrr. Hmin xidmti Harunun yanna gedib deyir: li ibn Yqtin Musa ibn C`frin (imam Kazimin) imamtin inanr, hr il malnn xmsn ona gndrir. Htta sizin baladnz ridan da imama gndrmidir. Harun qzblnib, zirini yanna arr ridann harada olduunu soruur. li ibn Yqtin deyir: Rida eddir, onu bir paraya bkmm. Hr sbh axam ab baxram, tbrrk kimi prm. Harun gstri erir ki, rida gtirilsin. zir z xidmtisin deyir: Filan otaqda, filan sandqda paraya bkl rida ar. Tez get, onu gtir. Xidmti gedib ridan gtirir. Harun
61 62

m. 2445. Maid, 55.

25

ridan tirlnmi paraya bkl grb, sakitlir deyir: Onu geri qaytar, daha snin haqqnda he ksin pis szn qbul etmrm. Sonra Harun z zirin baqa hdiyylr d erir. Xbrilik edn xidmtiy min ubuq urulmas mr edilir. Amma be yz ubuq urulmam xidmti dnyasn dyiir. M`sum imamlar daim z ardcllarnn qaysna qalmlar. mam Mehdi () z yaxnlarndan birin yazr: Biz sizin haqqnzda he axt sstlk etmir, sizi unutmuruq. Yoxsa msibtlr stnz axar, dmnlr siz hakim olardlar.63 UNUDULMAZ NAMAZ Hr il hcc msmnd Mkk Mdin kamillik yolularnn misilsiz izdihamna ahid olur. Bu iki byk hr zilhcc aynda mlklr selini qarlayr. lahi smalardan K`by z tutmu mlklr mslmanlarn hccin, s`yin, sfasna rik olurlar. Bu mrasim qmri tarixi il 1340-c ild daha zmtli oldu. Byk i alimi mrhum aytullah Seyyid rfddin Amili dnya mslmanlarnn toplumuna xsusi bir ab-haa gtirdi. Mlik Hseynin ricas il Mscidl-hramda tyin olunmu namaz mrhum rfddinin imamti il qlnd. Bu, slam tarixind Mscidl-hramda snni ilrin i aliminin imamti il qldqlar ilk namaz idi. Snni ilrin iyin-iyin dayanb, hli-beyt istyinc namaz qlmas mrhum Seyyidin n byk arzusu idi. Bu namaz haqqnda illr uzunu iftixarla danld. QUR`AN MAARF HAQQINDA Gnclrin maaraya snb, ey Rbbimiz biz z drgahndan mrhmt ql ilrimizi bizim n shmana sal dediklri an xatrla.64

63 64

bn hr Aub, Mnaqibi ali-bu Talib, c. 3, s. 408. Khf, 10.

26

QUR`ANDAN FAYDALANMA Hr bir all insan z iste`dadlarnn iklnmsi n dzgn proqrama mhtacdr. Bu proqram saysind o z ilahi dyrli mqsdlrin atr. Bu zlmt dnyada sasl proqramsz sadt atmaq mmknszdr. Almlrin rbbi Qur`ani-krimi doru yolu tapmaqda mslmanlar n proqram kimi tantdrr. nsanlar bu nurani kitabdan istifad etmkl z ali mqamlarna atmal, dnya axirtin hqiqi sadtini ld etmlidir. Bir raytd slam Peymbri (s) buyurmudur: Qur`an Allahn sfrsidir, ondan bacardnz qdr bhrlnin.65 Qur`an el dyrli kitabdr ki, insan onun hyaterici gstrilrin ml etmkl qaranlqdan xr, sadt yoluna dzlir. Allah-taala bu smai ghr haqqnda buyurur: Allah, Onun ltfn snanlar Qur`anla salamatlq yollarna ynldir, z izni il zlmtdn nura xarb, doru yola istiqamtlndirir. 66 Bu rif ayd maraql bir bildiri gizlnmidir: gr insan Allahn razln qazanmaq n addm atarsa, Allah bu kitabn inda ona ne`mt hidayt, frdi salamatlq ruhi salamlq ta edr. bhsiz ki, ilahi ne`mtlr mqdds ilahi zata tslim olan insanlara nsib olur. Dnyada Qur`an buyuruqlarna sasn, ml rftar edn insanlar nticd onun brktli t`sirlrindn faydalanr. Hzrt li () xalq Qur`ana ml etmy, onun hikmt dolu gstrilrini hifz etmy arr: stklrinizi Qur`an asitsi il Allahdan dilyin, Qur`anla dostluqda Allaha z tutun, Qur`an asitsi il bndlrdn bir ey istmyin. Bndnin Allaha yaxnlamas n Qur`andan yax asit yoxdur. Bilin ki, Qur`ann fati qbul, buyuruu tsdiqdir. Qiyamtd Qur`ann fat etdiyi xs balanar, Qur`ann ikayt etdiyi xs mhkum olar.67 mam digr bir hdisd buyurur: Qur`an yrnin, n stn biliklr ondadr. Onun haqqnda dnn, o, qlblrin bahardr. Onun nurunda fa axtarn, o, xst qlblrin fasdr.68 Tannm pakistan airi llam qbal Lahuri Qur`an
65 66

Biharl-nar, c. 92, s. 19. Maid, 16. 67 Nhcl-bla, x. 176. 68 Hmin mnb x. 110

27

mslmanlq, insan dnyann tkaml n sas sbb gstrir:

styirsns mslman olasan, Gerk olmaz dilyin, yoxsa Qur`an. El ki, dnyaya sald in, Shndn kdi keilr ayan. Aram qlbdki gizli szm: Bir iqdr, yaz yox, bil dzm

LAH KTABA EHTRAM slam maarifind Qur`ana ehtiram ciddi tsiy olunmudur. Amma bel bir ehtiram o zaman mmkndr ki, insan ilahi kitabn gstrilri il tan olub, z hyatnn mxtlif sahlrind hmin gstrilr ml etsin. ctimai, elmi xlaqi ynmlrd uyun gstrilr ml etmdn mqdds kitaba hqiqi ehtiram latmaz olur. Allah-taala Qur`anla tanlq haqqnda buyurur: Ey insanlar, siz Rbbinizdn nsiht, qlblrinizdkin fa, m`minlr hidayt mrhmt glmidir.69 Bir raytd hzrt Peymbr (s) hyatn Qur`an gstrilri sasnda qurmayanlar haqqnda buyurur: Qiyamt gn ey xalqdan ikayt n shny glr: onlardan biri Qur`an, digri mscid, o biri is Peymbr ailsidir (itrt). 70 Nbti hdisd buyurulur: gr iztirab fitnlr qaranlq gec ktllri tk siz hcum ets, Qur`ana z tutun! nki Qur`an fat edr onun fati qbul olar.71 Bli, Qur`ann fati t`sirlidir qaranl iqlandrar. Bu ilahi kitab insana nifrin d ed bilr bu nifrin qbul olar. Qur`ann nifrinin bu kitabn gstrilrin arxa eirnlr layiqdir. QUR`AN TLAT Dini maarif hli-beyt buyuruqlarnda ilahi kitabn oxunuuna geni yer ayrlr. Qur`an tilati mslmanlarn dini ziflrindndir. Qur`an tilati oxunu qaydalarna ml
69 70

Yunus, 57. Biharl-nar, c. 7, s. 222. 71 Hmin mnb, c. 92, s. 17.

28

etmkl yana, ilahi buyuruqlarn m`nasn anlamaq onlara ml etmkdn ibartdir. Aylrin onu oxuyana dinlyn t`sir etmsi dzgn tilat lamtidir. Allah-taala bu bard buyurur: Aylr onlara oxunarkn onlarn imanlar artr. 72 bdllah ibn Sleyman imam Sadiqdn () Qur`an aramla (trtil) oxu73 aysi haqqnda soruduqda imam buyurdu: mirl-m`minin () buyurmudur: Y`ni onu kamil kild izhar et, e`r tk sr`tl oxuma. Onu el oxuyun ki, qlb t`sir etsin, brk qlbimizi yumaltsn. Mqsdiniz surni bitirmk olmasn. GNCLRN MCLSND QUR`AN QRAT mam Sadiq () buyurmudur: Bir gn slam Peymbri (s) nsar caanlarndan b`zilrini t`rif edib buyurdu: Siz Qur`andan bir ay oxumaq istyirm. Hr ks alasa behit ona vacib olar. Sonra hzrt Zumr sursinin 17-ci aysini oxudu. Bir nfrdn baqa mclisdki btn cavanlar aladlar. Hmin gnc Peymbr (s) rz etdi: Ya Rsulllah, mn zm alam kimi gstrsm d, gzmdn ya glmdi. Hzrt buyurdu: Mn hmin ayni bir d oxuyuram, kim zn alam kimi gstrs, behit ona vacibdir74 Belc, msciddki btn gnclr behit hli oldular. QUR`AN OXUNUUNUN GNC T`SR lahi kitabn sadt sbbi olan gstrilrin ml hr bir gncin msbt xsusiyytidir. Bu xsusiyyt hyata m`na verir, dnya v axirt faliyytlrin yardm olur. mam Sadiq () buyurur: Hr ks gnclik dvrnd iman gtirrk Qur`an oxusa, Qur`an onun tin-qanna qarar, Allah-taala onu sz aparan xorftar mlklri il dost edr. Qiyamtd Qur`an bel gncl od arasnda prd olaraq deyr: Prvrdigara, btn fhllr z muzdunu ald, mnim fhlmdn baqa. n qiymtli hdiyyni ona ta et.75

72 73

nfal, 2. Muzmmil, 4. 74 Sfintl- bihar, c. 2, s. 24. 75 sule-Kafi, c. 4, s. 405

29

QUR`AN OXUMAIN SAVAB V FZLT Qur`an slam Peymbrinin (s) mczsidir. Onun rif aylrini tilavt etmkl mslmanlar sadt v hqiqt atr. Bu smavi gvhrin zmt v mqam, onun qirati haqqnda rvaytlr oxdur. Hzrt Peymbr (s) v m`sum imamlardan nql olunmu bu rvaytlrdn b`zilrin nzr salaq. Hzrt li () buyurur: Bir evd Qur`an oxunarsa, Allah zikr edilrs, bu evin brkti artar, mlklr oraya get-gl edr, eytanlar oradan uzaqlaar. Ulduzlar yer hli n parlad kimi, bu ev d gy hli n parlayar. 76 Rvaytdn grndy kimi, hzrt li () mslmanlar evd Qur`an oxumaa ruhlandrr. Bu mlin ev sahibi n bir ox faydalar vardr: lahi kitabn oxunmas evlrd slam maarifini, Qur`an hkmlrini canlandrr. nsan evd Qur`an oxuyarkn ail vlri d bu i hvslnir. Nticd Qur`an tilavti cmiyytd genilnir, Qur`an qarilrinin say artr. Qur`an aylri tilavt olunan evd dini arlar n kilir. Sbh v axam trafa yaylan nurani Qur`an sdalar eidnlrin knlnd iz qoyur. Qur`an oxumaqla qlblrd slam v iman iklnir. Qur`an tilavti sbbindn evlrd ne`mt v brkt artr. Mlklr bu ev nazil olur, eytanlar is bu evdn uzaqlarlar. Hafizin t`birinc, divlr d qar, evd gr Qur`an oxunsa. Hzrt Peymbr (s) bir rvaytd buyurur: Qur`an oxuma unutma. nki ilahi kitabn tilavti gnahlarn kffarsi, oda sipr, zabdan qurtuludur.77 Bli, Qur`an tilavti gnahlarn kffarsidir! Digr bir hdisd Qur`an tilavti qlblrin nuru kimi tantdrlr. Allahn rsulu (s) buyurur: Qlblr dmir tk cingildyir. Cilas is Qur`an oxumaqdr.78 Hzrt li () dyrli Mttqin xtbsind Qur`an tilavtini drdlr drman bildirir: (Mttqilr) Gecni Qur`an oxumaqla baa vurar, Qur`an oxuyub qmlnr, drdlrinin drmann Qur`anda axtararlar.
76 77

sule-Kafi,c. 2, s. 312. Biharl-nar, c. 92, s. 17 78 Knzul-mmal, r. 2441

30

BD DEALLAR Hzrt Peymbr (s): Allah insanda xsusiyyti sevir: az danmaq, az yatmaq, az yemk.79 Dua mrhmtin, dstmaz namazn, namaz behitin aardr.80 mam li(): z eyiblrindn agah olan ks baqalarnda eyib axtarmr.81 Yaldillikdn uzaq ol, nki o iman sifti deyil.82 Hzrt Zhra (s): gr mrlrimiz ml etsn, qadaalarmzdan kinsn ilrimizdn olacaqsan.83 Biz hli-beyt mxluq arasnda Allahn vasitsi, Onun seilmilri, paklar mhlli, Allahn akar dlili, peymbrlrin varislriyik (Shiftuz-Zhra, s. 27); mam Hsn (): Allahn ne`mtlrin gr tkkr etmmk alaqlqdr.84 Siz tqva v daimi tfkkr vsiyyt edirm. nki btn yaxlqlarn sas dnmkdir.85 mam Hseyn (): Hqiqtn xalqn siz ehtiyac Allahn byk ne`mtlrindndir. Onlarn ehtiyacn dmkd sstlk gstrmyin.86 Balayan ks ucadr. Paxl v dargz adam is zlil olur.87 mam Zeynal-abidin () (Sccad):
79 80

l-aizul-ddiyy, s. 147. Nhcl-fsah, s. 332 81 Mstdrkul-sail, c. 11, s. 316. 82 Nhcl-bla, k, 347. 83 Biharl-nar, c. 68, s. 155. 84 Tuhful-uqul, s. 236 85 Mcmueye- rram, c.1, s. 53. 86 Biharl-nar, c. 71, s. 318. 87 Mizanul-hikmt, c. 2, s. 184.

31

Qeybtdn kinin, nki qeybt xalqn tini yeynlrin xuruudur.88 Allahn verdiyi ruziy qnat edn xalqn n ehtiyacsz olar.89 mam Baqir (): Allaha tvkkl edn ks mlub olmaz.90 Hqiqtn, m`minlrin n kamili xorftarl olandr.91 mam Sadiq (): gr bir m`min gnah etmk qrarna gls ruzisindn mhrum olacaq.92 Dnya ilrin yaxdrsa, dinindn tr nigaran ol.93 mam Kazim (): Aln dlili tfkkr, tfkkrn dlili skutdur.94 Din qardann qeybtini edn xs ml`undur.95 mam Riza (): Zif insanlara kmk etmk sdaqtdn stndr.96 Al insann dostu, nadanlq is dmnidir.97 mam Cvad () (Mhmmd Tqi): kr yerin yetirilmyn ne`mt balanmayan gnah kimidir.98 Nfsin itat edn ks dmnin arzularn yerin yetirir.99 mam Hadi () (liyyn Nqi):
88 89

Mstdrkul-sail, c. 9, s. 113. Tuhful-uqul, s. 285. 90 Mstdrkul-sail, c. 11, s. 328. 91 sule-kafi, c. 3, s. 121. 92 qabul-`mal, s. 521. 93 Tuhful-uqul, s. 377. 94 Mizanul-hikm, c. 5, s. 436. 95 Mizanul-hikm, c. 7, s. 333. 96 Tuhful-uqul, s. 470. 97 Tuhful-uqul, s. 467. 98 Biharul-nar, c. 75, s. 82. 99 Sfintl-bihar, c. 2, s. 728.

32

nsanlar dnyada var-dvltlri, axirtd is mllri il yolda olacaqlar.100 Allahdan qorxandan qorxar, Allaha itat edn itat edrlr.101 mam Hsn skri (): Axman qlbi aznda, aqilin az qlbinddir.102 Tvazkarlq el bir ne`mtdir ki, kims ona hsd aparmr.103 mam Zaman (): Peymbr qz Fatimye Zhra (s) mnim n layiqli nmundir.104 Biz Peymbr ailsindn knarda elm ld etmk bizi inkar etmkdir.105 XLAQ V HYAT XLASIN (SMMLYN) NANLR nsanlarn mllri zahirn bir-birin oxayr. Olsun ki, ham zn mxlis (xalis, riyadan uzaq) hesab edir. Amma ixlasn lamtlrin sasn hqiqi mxlisi tanmaq mmkndr: 1. Mxlis (ixlasl) insan Allahdan savay he ksdn tsdiq v tkkr gzlmir. mam Sadiq () buyurur: O ml xalisdir ki, Allahdan baqa he ksdn t`rif istmysn.106 2. Mxlis n akar v xlvt arasnda frq yoxdur. Riyakar is bel olmur. Hzrt li () buyurur: Riyakarn lamti var: gz qabanda hvsl alr, tnhalqda hvssiz ilyir; btn ilrin gr t`rif umur.107 3. Mxlis idn yorulub, hvsdn dmr; 4.Mxlis grdy ii vzif bildiyi n bu i gr peman olmur (msln, O, Allaha xatir salam verdiyi n salam
100 101

Biharul-nar, c. 78, s. 368. Biharl-nar, c. 78, s. 368. 102 Tuhful-uqul, s. 519. 103 sail-i, 16, s. 98. 104 Biharl-nar, c. 53, s. 180. 105 Shiftul-Mhdi, s. 334. 106 sail-i, c. 1, s. 43. 107 Hmin mnb, c. 1, s 45.

33

alnmayanda peman olmur); 5. Mxlis baqalarnn onun iindn xbr tutmasn istmir (msln, sdqni hamdan gizli verir); 6. Mxlis ilrin onun adna yazlmasn, tannmasn arzulamr. VLAYT OLMAQ STYRSNZM? Vilaytilik (hli-beyt v mr sahiblri il dostluq) mslmanlar arasnda dyrli bir xsusiyyt saylr. Vilaytini tanmaq n m`sumlarn klamlarn me`yar gtr bilrik. 1.ALLAHA TAT Vilaytiliyin xsusiyytlrindn biri ilahi gstrilr itat etmkdir. mam Baqir () Cabir Co`fiy buyurdu: Ey Cabir! Mnim salamm ardcllarma yetir v onlar agah et ki, Allahla bizim aramzda qohumluq yoxdur. Kims itat v bndlikdn baqa bir yolla Allaha yaxnlaa bilmz. Ey Cabir! Hr ks Allaha itat ets v bizi sevs, dostumuzdur. Allaha itatsizlik ednlr n biziml dostluq faydaszdr. Hzrt li () buyurmudur: Mhmmd (s) o xs dostdur ki, ondan uzaq olsa da, Allaha itat edir. Mhmmdin (s) dmni o ksdir ki, ona yaxn olsa da, Allaha itatsizlik edir. 2. ARDICILLIQ ilik iddiasnda olmaq kifayt deyil. hli-beytin yolunu getmk, ona trfdar olmaq lazmdr. Rvaytlrd, i zmrsindn olmaq n mln hli-beyt yolunda olmaq rt hesab olunur. mam Sadiq () buyurur: Dild, szd biz ardcl olduunu bildirib, mld bizim yolumuzla mxalif olanlar bizim ilrimiz deyil. Bizim ilrimiz o kslrdir ki, dild, qlbd v mld biz ardcldrlar.108 Bir kii imam Hsnin () xidmtin glib dedi: Mn sizin ilrinizdnm. mam () buyurdu: Ey Allah bndsi, gstrilr, mr v qadaalara itat edirsns, dz deyirsn. Bel deyils, yox! bu Chm deyir: mam Rizaya () rz etdim ki, sn fda olum, sizin yannzda yerimi bilmk istyirm. mam () buyurdu: Gr, snin yannda mnim yerim necdir?
108

sail-i, c. 15. s. 247

34

3. VVL, BALANIC VAXTDA QILINAN NAMAZ Namazn vvl vaxtda qlnmas hli-beytin xsusi diqqtl yanad bir msldir. ilik iddiasnda olan xs namazn vvl vaxtda qlnmasna diqqt yetirmlidir. mam li () buyurmudur: Bizim ilrimizi iki xsusiyytl sasn snayn. Bu iki xsusiyyt onlarda olarsa, demk, bizim ilrimizdndirlr: namazn vvl vaxtda qlnmasna diqqt v m`min qardalarla mal brabrliyi. Bu xsusiyyt malik olmayanlardan uzaqlan.109 Nql olunur ki, hzrt Peymbr (s) buyurdu: Namaz yngl sayan (ona ciddi yanamayan) mndn deyil.110 4. HL-BEYT DMNLRN NFRT Vilayti insanlarn xsusiyytlrindn biri hli-beyt dmnlrindn uzaq gzmk, onlara nifrtdir. Bir nfr imam Sadiq () rz etdi ki, filanks sizinl dost olduunu deyir, amma sizin dmnlrinizl dmnilikd zifdir. mam () buyurdu: Bizim dmnlrimiz nifrt etmdiyi halda, biz 111 mhbbtindn danan ks yalandr. GNAH V ONUN NSAN HYATINA T`SR B`zi gnahlar insan hyatnda hissolunmaz srlr qoyur. nsann axirt hyat onun bu dnyadak mllrinin in`ikasdr. Amma b`zi reaksiyalar el bu dnyada ba verir. Qur`anda buyurulur: Bir qvm z haln dyimdikc Allah da onun haln dyimz.112 Demli, insann mllri onun hyatnda dyiikliklr sbb olur. Amma phrizkarlq (tqva) sas gtrldkd ilahi ne`mtlrin oxalmas n rait yaranr. Allah-taala buyurur: gr o mmlktlrin hli iman gtirib, phriz etsydilr, balarna gydn v yerdn brkt yadrardq.113 Qur`an aylrin sasn, gnah v itatsizlik
109 110

Camel-xbar, s. 35. Frue-kafi, c. 3, s. 269. 111 Biharul-nar, c. 27, s. 58 112 R`d, 11. 113 `raf, 96.

35

insan n maddi v m`nvi problemlr yaradr, ne`mtlrin qarsn ksir. fsus ki, ksr cmiyytlrd bir ox gnahlar artq gnah saylmr, onlarn nticlri kimsni narahat etmir. Din alimlri v vliyalarn hyatna nzr salsaq grrik ki, onlar gnahdan uzaq olmaqla yana, gnah dnclrdn d kinmilr. Bir arifdn soruurlar ki, gr gnah etsn, n hala drsn? Arif sualn cavabnda buyurur: Allahdan kmk istyirm ki, gnah bard dnmyim. Byk (kbir) gnah odur ki, Allah-taala bu gnaha gr chnnm v`d etmidir. B`zi byk gnahlar sadalayr v mid edirik ki, Allahn yardm il hmin gnahlardan kincyik: 1. Allaha rik qomaq; 2. Gnahsz insan qtl yetirmk; 3. Avalideynlik (valideynin zn qaytmaq); 4. Cihaddan qamaq (frarilik); 5. Yetimin maln zorla yemk; 6. Slmilik; 7. Pak qadna qar zina ittiham; 8. Zina (qanunsuz cinsi laq); 9. Yaxnlarla laqni ksmk; 10. Zlm; 11. Bndlri Allahn yolundan azdrmaq; 12. Allahn adndan yalan demk; 13. Tkbbr; 14. sraf; 15. Zalmlara arxalanmaq; 16. Allahn rhmindn midsizlik; 17. skik satmaq, ucuzu bahaya qatb satmaq; 18. zn Allahn qzbindn amanda bilmk; 19. Ourluq; 20. Sehr-cadu; 21. Haram musiqi (qina) v bo ilrl mulluq; 22. Yalan and; 23. Qeybt v bhtan. mmar (pisliy aran) nfs insann qlbind vlvl salb, onu doru yoldan sapdrr. Gzl olar ki, insan gnclik dvrnd, hl gnaha batmam, gnah bard dnclrdn kin. Bu mqsd atmaq n aadak gstrilr ox faydaldr: 36

1. ctimai mhit
z get-gllrimiz, grlrimiz diqqtli olaq. Zruri olmayan tmaslardan, xoaglmz mhitlrdn kink.
Bir abidi yaln dalarda grdm, Dnyadan bir dala kmidi lin. Sorudum: hrdn uzaqsan niy, Qr qlbin kmndin, qatl ss-ky! Dad etdi aran gl hrlrdn, Dedi: gzm semir xeyiri rdn.

Mrhum Aa Mirza Clal Mliki Tbrizi Liqaullah risalsind buyurur: Tvsiy edirm ki, saleh v imanl insanlarla yaxnlq edin. Mscid kimi yerlrd daha ox olun. Hal hli olan ariflrin hyatn mtali etmkl ruhunuzu gclndirin, ona istiqamt verin.

2. Fiziki v psixoloji rait

Bo vaxt smrli keirmk, idman, mtali, sfr xmaq kimi faydal ilrl mul olmaq insan gnahdan uzaqladran amillrdir.

3. Zikr v ibadt
Vacib dini vziflr diqqt, xsusi il vvl vaxtda namazn qlnmas, Qur`an qirati, ardcl kild zikr insann gnahdan kinmsi n byk t`sir malikdir.

GNAHIN T`SRLR vvla, gnah qlbi qaraldr. Gnaha yol vern insan daxilind Allahn mant qoyduu pak fitrt sasn xcalt kir, peman olur. Amma daxili ziflik onu yenidn gnaha srkly bilr. Gnahn tkrarlanmasnn flsfsi pemanln hqiqi olmamasndadr. nsann ruhunu Qur`ann nsuh adlandrd hqiqi tvb paklaya bilr. Tvb hqiqi olmadqda insann qlbind gnah tozu qalr. mam Baqir () buyurur: Qlbind a 37

nqt olan bnd gnah etdikd hmin byazlqdan qara bir nqt xr. Tvb bu qaraltn aradan qaldrr. Getdikc gnaha batan insann qlbind qaralt genilnir, nhayt, btn qlbi bryr. Bu halda hmin qlb sahibi he vaxt xeyir qaytmayacaq.114 B`zn nsiht v moiz qbul olunmur. Allah-taalann buyuruuna sasn, ox gnah edn insann qlbin el bir qfl vurulur ki, bu qfl he bir aar aa bilmir. Bel insanlar he vaxt hqiqti tanyb, xeyir yol il ged bilmirlr. K BYK GNAH

1. Namazn trki (namaz qlmamaq)

Namaz n mhm dini gstridir v digr ibadtlrin qbulu onun qbulundan asldr. Qur`ann buyuruuna sasn, namaz insan alaq v irkin ilrdn uzaqladrr. Namazn vacibliyini inkar edrk namaz qlmayan ks kafir v dindn xaricdir. Namazn vacibliyini inkar etmyib, tnbllik zndn namaz qlmayan xs fasiqlr zmrsin daxildir. Hzrt Peymbr (s) buyurur: Bilrkdn namaz qlmamaq v ya onu yngl saymaq mslman kafir edr. manla kfr arasnda msaf namazn trki qdrdir.115 Qur`ani-krimd d namaz qlmamaq byk gnah saylr v chnnm dmyin sas sbbi kimi namazn trki gstrilir. Allah bizim namaz v orucumuza ehtiyacldrm? Ax qadir Allahn aciz insana n ehtiyac ola bilr?! Namaz ne`mtlr mqabilind Allaha tkkrdr, Allahla rabitdir. Namazn misilsiz frdi v ictimai faydalar vardr. Biz gndlik hyatmzda tez-tez namaz qlmayan insanlarla rastlarq. Onlara mntiqi v mlayim kild namazn zrurtini anlatmaq hr birimizin dini vzifsidir. Namaza d`vti qbul etmyn insanlarla yaxnla icaz verilmir. Hzrt Peymbr (s) buyurur: Namaz qlmayan adama kmk edn xs birincisi Adm, sonuncusu Mhmmd (s) olmaqla yetmi peymbri ldrm xs kimidir. Namaz qlmayanlarla dostluq pak insan doru yoldan azdrr, bdbxtliy dar edir. 2. Masir insan sad hyat trzindn ayrlb, modern yaaya uz tutduundan m`nvi bhrana dar olmudur. Byklrin,
114 115

sule- Kafi. sail-i, c. 4, s. 42.

38

xsusi il d ata-anann tcrbsin arxa evrilmsi bu bhrann trkib hisslrindndir. Bu bhran ucbatndan cmiyytdki insani mnasibtlr d pozulmudur. Btn bu sbblrdn vladlar valideynlrin haqqnda diqqtsizlik gstrir, onlarn hrmtini saxlamaq bard dnmrlr. Hans ki, valideynin haqqn yerin yetirmmk byk gnahlar crgsinddir. Hzrt Peymbr (s) buyurur: Kbir (byk) gnahlarn n byy Allaha rik qomaq v avalideynlikdir. ; Valideyni incitmkdn kinin. Behitin qoxusu min illik yoldan duyulsa da, avalideynlr bunu anlamaz.116 bhsiz ki, ata-anan incitmk dedikd, onlar fiziki chtdn ziyyt vermk nzrd tutulmur. Valideyni narahat edck btn hrktlr avalideynlik hesab olunur. Qur`ani-krimd buyurulur: Onlara uf bel dem.117 Digr bir ayd oxuyuruq: Allah mni (san) anama qar olduqca itatkar v nvazikar etdi118 Avalideylik sbbindn namazlar qbul edilmir, gnahlar balanmr. Hans ki, valideyn ehtiram mr uzadr, ne`mt v hrmti artrr. HL-BEYT DOSTLARININ XSUSYYTLR Hr bir seimd olduu kimi, dost seimind d me`yarlara ehtiyaclyq. B`zi me`yarlar sadalayaq:

1. man v tqva
mam Sadiq () buyurur: Yer znn qaranlqlarnda olsalar da, mrn bu yolda ldn versn d, tqval dostlar ardnca get.

2. Sirsaxlama
Allah-taala z bndlrinin sirrini qoruduu kimi, biz d z dostlarmzn sirrini amamalyq.

3. Yekrnglik
Bu xsusiyyt yalnz salam xsiyyt malik insanlarda olur. Hzrt li () buyurur: Hqiqi dost bla v tinlik vaxt, sn olmayanda v sn lndn sonra dostluu unutmur.119

4. tinliy dzm
116 117

Muccmul-ost, 6, s. 18. sra, 23 118 Mrym, 32. 119 sailu-i, c. 12, s. 26.

39

Hqiqi dost tin gnd dostunu tnha buraxmr, bel vaxtlarda ona daha yaxn olur, onun drdin rik olur. Loman z oluna buyurur: z dostunu yalnz ehtiyacn olanda tanyarsan.120

5. Fzilt v xlaq
Dostlar bir-birlrinin xasiyytlrini gtrdklrindn, m`nviyyatl dost senlrin xsiyyti inkiaf edir. Hzrt sa () buyurur: El adamlarla dostluq edin ki, onlar grmkl Allah xatrlayn, danqlar elm v biliyinizi artrsn, rftarlar sizi axirt hvslndirsin.

120

Biharul-nar, c. 68, s. 426.

40

STFTAAT (R` SUALLAR) Sual: Zhr v sr (gnorta v ikindi) namazlarnn vaxt qrubadk, yoxsa mrib (am) azannadkdir? Cavab: Mrib azannadk.121 Sual: gr bir xst zrr qorxusu il namaz qiblnin ksin qlarsa v namaz bitirdikdn sonra bs yer qorxduunu baa drs, vzifsi ndir? Cavab: Namaz tzlmlidir.122 Sual: Xms vermyn v xms ili t`yin etmyn ks hmin pulla ald paltarda namaz qla bilrmi? Cavab: Xms dn v xms verilmmi pul il alnan paltarla qlnan namaz batildir v bu libas qsb olunmu hkmnddir.123 Sual: Bir xs dilrini tmizlyrkn az murdarlanarsa, namaz qlmaq n azn suya kmlidirmi? Cavab: Azn l pak olarsa, namaz dzgndr.124 Sual: gr ana, bdni murdarlanm ua namaz vaxt qucana alsa, namaz batildirmi? Cavab: gr uan stnd ncast v ya ayb yeri rt bilck murdarlanm (mtnccis) libas olmasa, eybi yoxdur.125 Sual: gr ata xms verms, onun evind v dncklrinin stnd namaz qlmaq olarm? Cavab: gr evin yerin v dncklr xms ddy bilinmirs, namaz qlman eybi yoxdur.126

121 122

Camel-msail, c. 1, s. 232. Hmin mnb c. 1, s. 238 123 H .m. s. 242. 124 h. m. s. 246. 125 h. m. s. 259 126 h. m. s. 261.

41

Sual: gr namaz mhrnn bir trfi irkli v bir trfi qeyri-hamarsa, irkli trf scd etmk dzgndrm? Cavab: Saf sth scd etmk vacib deyil, aln ikiriyallq (pul sikksi) qdr mhr toxunarsa v dzgn scd edilrs, namaz dzgndr.127 Sual: B`zilri namazda qunut tutarkn qiq zyn qan zyuxar evirirlr. Bu hrktin sas varm? Cavab: Bu bard rvayt m`lum deyil. Amma hzrt Peymbrin (s) buyuruuna gr, qiq baxmaq byniln idir.128 Sual: Bir xs ne illr namaz qldqdan sonra baa db ki, namazlar shv qlb. Namazlarnn qzasn qlmaldrm? Cavab: gr yrnib dzgn qla bilcyi halda tnbllik edib shv qlmsa, onlar tzlmlidir.129 Sual: Bir xs gnortann vvlind vtnind namazn qlmayb, sfr xmdr. Hr hans sbbdn sfrd olduu vaxt da namazn qlmayb qzaya vermidir. Vtn qaytdqdan sonra hmin namaz tam, yoxsa ikst (yar) qlmaldr? Cavab: Namaz sfrd qzaya getdiyi n ikst qlnacaq.130 Sual: Meyit namaznn qzas n qadn cir (muzdla qlan) edil bilrmi? Cavab: gr qadn qirat v namaz mslrini (namazn n vaxt batil olduunu) bils, qadnlq hquq v vziflri il zidd olmasa, bu namazlar qla bilr.131 Sual: Mkk v Mdind, xsusi il Mscidl-hram v Mscidn-nbid snn hlin iqtida edrkn mhr qoymaq lazmdr, yoxsa yox? Cavab: Lazm deyil. Msciddki hsir v ya da dmdn
127 128

h. m. s. 261. Mstdrkul-sail, c. 3, s. 297 129 Camel-msail, s. 343. 130 h. m. s. 384 131 h. m. s. 391

42

istifad etmk olar.132 Sual: Bir xanm vtnindn knara r getmidir v hazrda rinin vtnind yaayr. Bu xanm anadan olduu yer gldikd namaz v orucunun hkm ndir? Cavab: gr bu xanm z vtnindn xb, hmilik rinin vtnind yaamaq qrarna glmis, rinin vtni ona vtn hesab olunar. Hr hans bir mqsdl mvqqti olaraq anadan olduu yer gldikd namaz ikstdir v oruc tuta bilmz. Yalnz on gn qalmaq qrarna gls, namazn tam qlar v oruc tuta bilr.133 Sual: Tlb bir yerd on gn qalmaq qrarna glir. Amma drs keilmdiyi n on gn tamam olmam sfr xr. Bel bir msafirt icaz verilirmi? Cavab: Eybi yoxdur. (h. m. s. 484) Sual: Byk hr (bilade kbir) dedikd n baa dlr? Cavab: imalndan cnubuna, rqindn qrbin hrkt sfr saylan fvql`ad byk hrlr byk hr adlandrlr.134 Sual: Dost-tanlarn vfat mclisind itirak etmk n kitab hli mscid daxil ola bilrmi? Cavab: gr mscid hrmtsizlik saylmazsa, bu iin qarsn almaq vacib deyil.135 Sual: B`zi mntqlrd yer atmadndan agirdlrin imtahanlar mscidd keirilir. mtahanlarda itirak edn ksr qzlar hddi-blu olduundan, bhsiz ki, onlardan b`zilri ayba vziyytind olur. Bu halda qzlarn mscidd imtahan vermsi dzgndrm? Cavab: mtahan keirnlr bu msly riayt etmli, imtahanlar n az mscidd yox, hseyniyyd keirmlidirlr.

132 133

h. m. s. 424. h. m. s. 470. 134 h. m. s. 519 135 h. m. s. 285.

43

Sual: Mscid v hseyniyylrd dini bayramlar, imamlarn doum gnlri qeyd olunur, dini e`rlr oxunur. Bu mclislrd l almaq olarm? Cavab: Mscid, hseyniyy v digr mqdds mkanlarda istniln bir mqsdl l almaq olmaz. slam v ilik tarixi boyu mslmanlarn ar, alq salavat zikri olduundan btn yerlrd, xsusi il d imamlarn xatirsi il bal yncaqlarda dini hisslrin salavatla bildirilmsi mnasibdir.136 Sual: Ramazan aynda di fralaman eybi varm? Cavab: Eybi yoxdur. Amma dii fraladqdan sonra az suyunu kamil kild yb knar etmk lazmdr ki, frann suyu udulmasn.137 Sual: Boazdak blmi udmaq orucu batil edirmi? Cavab: Blm aza daxil olmam udularsa, orucu batil etmz.138 Sual: Bir xs ramazan aynda sbh azanna 15 dqiq qalm cnabtli halda yuxudan oyanr. 15 dqiq rzind hm obadanlq yemk, hm d yuyunmaq olmur. Vzif ndir? Cavab: Obadanlq yemdn oruc tuta bilrs, vvlc qsl etsin. Amma yemdn oruc tuta bilmirs, zrrdn qorxursa, yemyini yesin, sbh azanndan qabaq tymmm etsin.139 Sual: Qmri tqviml hddi-blu olmu xs xbrdarlq edilmsin baxmayaraq, miladi (msi) tqviml hddi-blu olacan dnr. Bu sbbdn d hmin ilin orucunu tutmur. Bu xsin vzifsi ndir? Cavab: gr dini vzifsini aradrmaqda shlnkarlq, e`tinaszlq etmis, qzadan lav kffar d vacibdir.140 Sual: Bir xanm drd il oruc tutmayb. Elc d zn cehiz almaldr. Oruca gr kffar vermk vacibdir, yoxsa cehiz
136 137

h. m. s. 307 h. m. s. 544 138 h. m. s. 545. 139 h. m.s. 546 140 h. m. s. 597.

44

almaq? gr hr gn n altm fqiri doyursa, cmi n qdr edir? Cavab: Bu xanm tutmad oruclarn qzasn tutmal, hr gn n kffar olaraq 45 kq buda v ya onun qiymtini nzrd tutub fqirlr rk n dmlidir. Kffarnin t`xir salnmasnn sbbi e`tinaszlq deyils, eybi yoxdur.141 Sual: Bir miqdar pul borc vermim. Xms ilindn (gnndn) qabaq almal olsam da, pul yubanb v xms ilindn sonra lim glib. Bu pula xms drm? Cavab: gr ilin qazancndan olmusa, xms dr.142 Sual: Hddi-blu olmam uan qazand pula xms drm? Cavab: Bli, vacibdir ki, uan byy bu pulun xmsn versin.143 Sual: Minik man, motosiklet v velosiped xms drm? Cavab: Saylanlarn hr biri qazanc n olmasa, insana grk olsa, onun `nin uyun gls, ilin qazancndan alnsa da xms yoxdur.144 Sual: Ata evind yaayan qz ilyir v aylq qazancndan cehiz v digr yaay lvazimat almaq n bir miqdar pul toplayr. Bu pula xms drm? Cavab: gr bu xanmn ehtiyacl olduu, `nin uyun cehizi almaq n baqa he bir yolu yoxdursa v bir dfy cehiz ala bilmirs, yd pula xms dmz.145 Sual: Vliyye-fqih tqlid ednlr v etmynlr n onun hkmn itat etmk vacibdirmi? Cavab: Hamya vacibdir.146
141 142

h. m. s. 601 h. m. s. 661. 143 h. m. s. 661. 144 h. m. s. 698. 145 h. m. s. 745. 146 h. m. s. 910.

45

Sual: mr be m`ruf v nhy z mnkrin r`n vacib olduunu nzr alsaq, ey-irt mclislrin mnasibtd insann vzifsi ndir? Cavab: z nsihtinizin t`sir edcyini ehtimal etsniz, pis iin qarsn almalsnz; bli, mlayim kild nsiht etmk lazmdr.147 Sual: gr mindiyimiz manda haram musiqi oxudulursa v nhy z mnkrin t`siri ehtimal olunmursa, vzifmiz ndir? Cavab: mkan varsa, mandan dmk lazmdr. gr mmkn deyils, diqqtinizi baqa ilr ynldin. (h.m.s.947) Sual: Hazrda b`zi toy mrasimlrind haram musiqilr sslndirilir. Bu mclislrd itirak etmmk qohumluq laqlrinin ziflmsin sbb olur. gr nhy z mnkr faydaszdrsa, bu mclisd itirak etmk olarm? Cavab: laqlr zifls d itirak etmk olmaz.148 Sual: Batil lent yazlar v filmlrl mul olan adamlarla tmas olarm? Nsiht msxr il qarlansa nec? Cavab: Bel adamlarla tmas i tviq v e`tinaszla sbb olursa, caiz deyil.149 Sual: Bir qadn namhrml mnasibtd, z geyimind qorunmursa v bu bard rinin szlrin e`tina etmirs, rin vzifsi ndir? Cavab: Nsiht v mmkn bir yolla qadn r`i hkmlr d`vt olunmal v gnahn qars alnmaldr.150 Sual: Hddi-blua atm vladlar dini vziflrin ml etmyib, atalarn incidirlr. vladlarn dini vziflrin biganliyin gr ata mqssirdirmi? Cavab: Ata, moiz v nsiht, b`zn hd, b`zn d baqa yollarla vladlarn vaciblr ml etmy v haramlardan
147 148

h. m. s. 946. h. m.s. 948 149 h. m.s. 949. 150 h. m.s. 934.

46

kinmy svq etmlidir. gr ata z r`i vzifsin ml ets, vladlara t`sir etms d ata gnahkar deyil.151 Sual: Atam xoxasiyyt deyil, zn bynndir v aily zlm edir. Mn hddi-blu olan gndn onunla mbarizdym. Baqalarnn yannda cavabn vermkl pis i grrm. Tklikd is he bir szm qbul etmyib deyir ki, atanla kobudluq etm. Vzifm ndir? Cavab: Valideyn ehtiram v onlarla dbli danmaq lazmdr. gr mr be m`ruf v nhy z mnkrin t`sirin midiniz yoxdursa, daha vzifli deyilsiniz.152 Sual: B`zi yaxn adamlarmz namaza, oruca v digr dini vziflr tamam bigandirlr. He bir moiz v nsiht t`sir etmir. Bu halda sileyi-rhm, onlarla get-gl nec olsun? Cavab: gr get-gli ksmkl onlar gnahdan uzaqladra bilsniz, get-gli ksin. gr yaxnlq etmkl onlar gnahdan uzaqladrmaa mid varsa, yaxnlq edin, onlar Allaha itat vadar etmy aln.153 Sual: gr i yerind din zidd hallar varsa v nsiht fayda vermirs (ya mmkn deyils) vzif ndir? Cavab: yerindki pis hallar bard aidiyyti mqamlara m`lumat verilmlidir. r`i xilaflara qar mr be m`ruf v nhy z mnkr edilmlidir. rit zidd gstrilr itat etmk olmaz.154 Sual: Kart v ahmat oynamaq olarm? Cavab: gr qumar alti saylmasa, (udusuz) oynaman eybi yoxdur.155 udub-uduzmadan

Sual: Futbol, valeybol kimi idman oyunlarn udu rti il oynamaq olarm? Cavab: rt ksmk, udub-uduzmaq haramdr. rt ksilmdn,
151 152

h. m. s.935. h. m. s. 937. 153 h.m.s.940. 154 h. m. s. 944. 155 h. m. s. 951.

47

qaliblr hdiyy verilrs, oynamaq olar.156 Sual: Saqqal, z lgcl qrxmaq olarm? Cavab: Vacib ehtiyata gr, saqqal qrxmaq haramdr. Amma yanaqdak tklri qrxmaq olar. Sual: Saqqaln yax inkiaf n onu lgcl qrxmaq olarm? z qrxlmad n qanan adamlarn vzifsi ndir? Cavab: Vacib ehtiyata gr, hr iki halda z qrxmaq olmaz.157 Sual: Tirykdn istifad, onun alq-satqs, kini caizdirmi? Cavab: Tiryk adt etmk caiz deyil. Zrr olmasa, tiryk adtkar xs bu adti trk etmlidir. Tirykin alq-satqs, kini dvltin ixtiyarndadr v qanunlara qar xmaq olmaz.158 Sual: Narkotik maddlr v ttnn istehsal v istifadsi caizdirmi? Cavab: Narkotik maddlrin istifadsi v alq-satqs haramdr. Ttndn istifad vrdii n rait yaradrsa, haramdr.159 Sual: Bakir qzn r getmsi n atann razlna (icazsin) ehtiyac varm? Daimi v mvqqti evlnmd bu msly mnasibt necdir? Cavab: Vacib ehtiyata gr, bakir qzn r getmsi n atann icazsi rtdir. Bu msld daimi v mvqqti evlnm arasnda frq yoxdur.160 Sual: Hddi-blu olmam qzn kbinini atas bir xs oxutdurur. Qz blu hddin atdqdan sonra hmin xsl ail qurmaq istmir. Bu xs ilri kafir saydndan can qorxusu yaranr. Qzn vzifsi ndir? Cavab: Bu izdivacn mslht olmadn, bundan lav, fitn yarada bilcyini nzr alsaq, bu nikah batildir v qz izdivac
156 157

h. m. s. 953 h. m. s. 958. 158 h. m. s. 963 159 h. m. s.964. 160 h. m. s. 1436

48

etmy bilr.161 Sual: Ata z blu v yetkinlik yana atm qzn zorla r ver bilrmi? Cavab: Bu izdivac batildir. N ata, n d baqalar qz zorla r ver bilmzlr.162 Sual: Myyn sbbl bal mhrm olmu xs (msln, qaynana) bu sbb aradan qalxdqdan sonra da mhrm qalrm? Cavab: Mhrmlik bdidir.163 Sual: Bir kiinin iki arvad varsa, bu arvadlardan birinin krkni o biri arvada mhrm olurmu? Krknin vladlar nec? Cavab: Krknlr yalnz z qaynanalarna mhrmdirlr. Amma vladlar istr dolay, istr bilavasit hr iki arvada mhrm olurlar.164 Sual: Bir olan v bir qz, ox ehtimal ki, bir mddt vvl birbirlrinin anasnn sdn iib, sd bac-qarda olmular. Hmin olan sd bacsnn bacs il evln bilrmi? Cavab: Sd vasitsi il mhrmliy yqinlik olmaldr. Yqinlik yoxdursa, izdivac olar. Yqinlik olduu halda, olan z sd anasnn vladlar il evln bilmz.165 Sual: Bir xs toydan qabaq, evlndiyi xanmn vvllr rd olub boandn bils, nikah lv ed bilrmi? Cavab: vvlki izdivac nikahn lvin sbb olmaz.166 Sual: Ata z qzna verdiyi cehizi geri ala bilrmi? Cavab: Ata cehizi z qzna mlk ets v ya balasa, geri ala bilmz.167
161 162

h. m. s. 1443 h. m. s. 1445. 163 h. m. s. 1441. 164 h. m. s. 1458. 165 h. m. s. 1456 166 h. m.s. 1539 167 h. m. s. 1643.

49

Sual: rinin icazsi il ilyn qadn z qazancn rindn icazsiz xrcly, sdq v ya hdiyy ver bilrmi? Cavab: Qadn z maln ri qadaan ets d, srf ed bilr. Amma rdn icazsiz nzir batildir v qadn rdn icaz almaldr.168 Sual:Bir evd bir ne qarda z ailsi il birlikd yayr. Bel hallar olur ki, bir qardaq o biri qardan arvadna baxr, onunla zarafat edir. Bu mnasibtlrin hkm ndir? Cavab: Qardan arvad da olsa, namhrm qadna baxmaq caiz deyil, Lzzt mqsdi il namhrm qadna baxmaq, onunla zarafat etmk olmaz.169 Sual: M`sum imamlara, dini hkmlr, Qur`an v Nhclblay hsr olunmu elmi msabiqlr keirmk olarm? Cavab: slam maarifini v iliyi yaymaq mqsdi il msabiq keirmyin eybi yoxdur, htta bu i yax idir. Amma hdiyy vermk mqsdi il itiraklardan pul almaq olmaz.170 Sual: Mscid v elmi mrkzin bdcsini yaratmaq n elmi msabiq keirib, itiraklarn hdiyysinin bir hisssini bdcy, o biri hisssini itiraklara hdiyy n srf etmk olarm? Cavab: Olmaz.171

168 169

h. m. s. 1644. h. m. s. 1721 170 h. m. s. 1341. 171 h. m. s. 1344

50

MAM MEHDNN () QEYBT DVRND VZFLRMZ QEYBT DVR slam Peymbri (s) buyurmudur: badtlrin n stn frc intizarnda olmaqdr. (Frc-imamn () zhuru). Szsz ki, qonaq gzlyn adam lini linin stn qoyub, bekar oturmur. Hyti sprr, su ilyir, otaqlar tmizlyir, tirlyir, qonaq n rahatlq yaratmaa alr. Biz d z rhbrimiz itat edib, slam t`limini dnyaya atdrmalyq ki, onlar da imam Mehdi () sevgisini dadb, dalt soraql zhurun intizarn ksinlr. Biz dini biliklr v xlaqa sahib olmaq n sfrbr olmal, mamn sgrlrindn olmaq n dy hazr dayanmalyq. mam Sadiq () buyurur: Qaimimiz ( Mehdi ) glrkn Allah-tala ona qounla yardm olar: mlklr qounu, m` minlr qounu, dmnlrin qlbini saryacaq qorxu. gr mld mamn sgri olarqsa, ola bilsin ki, el bu dvrd onun nurani hrsini ziyart ed bilk. Bli, kmki intizarnda olan ks n qm, qrbt v tnhalq dvr ox ardr. Amma min olmalyq ki, mam Zaman () bir an olsun bel, z ilrini yaddan xarmr. Hzrt () buyurur: Hqiqtn, biz he vaxt siz mnasibtd sst olmamq v daim sizi xatrlayrq. gr bel olsayd ( sizi unutsaydq ), tinliklr v sxntlar siz z tutar, dmn d siz qalib glrdi. Hzrtin () nvazi li daim bamz st olsa da, tssf ki, oxlarmz onu unudur, ya da z mllrimizl mbark qlbini incidirik. Ona gr d hr birimiz hmi zmzdn sorumalyq: ziz imammz qeybti dvrnd bizim vzifmiz ndir? ndi is qeybt dvrnd ilrin vziflri il tan olaq:

51

SRN MAMI HZRT MEHDN () TANIMA Hzrti () tanmaq o qdr zruridir ki, rvaytd buyurulur: mam tanmadan dnyasn dyin xs cahiliyyt lm il lmdr. Duada oxuyuruq: Allahm, z hcctini (h. Mehdini) mn tantdr. Yoxsa hqiqi dindn azm olaram.172 Bli, i dncsind imamla tanln ox byk hmiyyti vardr. mam Sadiq () tinlik vaxt z tutduumuz imamn siftlrini tanman n stn v n vacib dini vzif saymdr. YAXI RFTAR qidmiz gr, imamn razl Allahn razlnda, Allahn razl dini gstrilr ml etmkddir. Bir qrup yanl dnc sahibi bel hesab edir ki, mam Zamann () zhuru n cmiyyt gnah girdabna yuvarlanmaldr. Bu baxn ksin olaraq, Hzrt Mehdinin () intizarnda olanlarn vzifsi slam gstrilrin ml etmkdir. srin imam () bu bard buyurur: Sizin hr biriniz biziml dostluq n vasit olan eylr l atmal, bizi qzblndirck eylrdn uzaq olmalsnz.173 FRC (ZHUR) NTZARI i dncsin gr, frc intizar ox yksk mqama malikdir. Hzrt lidn () n stn ml haqqnda soruduqda buyurur: Frc intizar. mam Sadiq () buyurur: mam Zamann () intizar halnda ln ks onun xeymsind lm kimidir.174 Bli, hr bir i daim o hzrtin () qdmlri intizarnda olmal, daim onun zhuru n dua etmlidir. KMK STY Qur`ana saslanan bir e`tiqada gr, peymbr v imamlar daim bizim mllrimizi mahid edirlr. Bu sasla onlardan fat istmk mmkndr. mam li () buyurur: gr bir m`min z istyinin hyata kemsi n dua edrs, biz amin deyr, o sakitlnd biz onun n duaya balayarq. Bli, m`sumlar daim z ardcllarna yardmdrlar.
172 173

sule-kafi, c. 1, s. 337. Thzibul-hkam, c. 1 s. 38 174 Mntxbl-sr, s. 475.

52

MAM ZAMANIN () MQDDS VCUDU N SDQ V DUA Hzrt Mehdi () biz veriln btn ne`mtlrd yardm olduundan, ata-anamza ehsan etdiyimiz kimi, imamn salamatl n d sdq vermli, zhurun tezlmsi n dua etmliyik. Unutmayaq ki, hzrtin () hifzi v salamatl Allahn iradsindn asldr.

53

GNCLYN YEDD SMASI MSABQSNN SUALLARI 1. iliyin mrkzi zyi n vaxt formalab? a) Hzrt Peymbr (s) dvrnd; b) Hzrt li () zamannda; v) xlif vaxt; q) mam Sadiq () dvrnd. 1. Allahn dalti harada hakimdir? a) varlq alimi; b) rit sahsi; v) hr ikisi; q) he biri. 3. Allah-taala yaran mqsdini insana hans yolla bildirib? a) peymbrlr gndrmkl; b) imamlar grdrmkl; v) ilahi vliyalar vasitsi il; q) hr vasit il. 4. Qur`ann trtibi n vaxt baa atd? a) Birinci xlif vaxt; b)Hzrt li () zamannda; v) Hzrt Peymbr (s) dvrnd; q) ikinci xlif vaxt. 5. Hzrt Mehdiy () inam snnilrdn ne mhur xs nql edib? a) lli nfr; b) otuz nfr; v) yz nfr; q) yetmi nfr. 6. lahi dalt yer zn n vaxt hakim olacaq? a) fqihlr hakim olanda; b) m`sum imam () gldikd; v) mxtlif qvm v din balar gldikd; q) he biri. 54

7. Talehi dyimk inam n m`nadadr? a) bda m`nasnda; b) cbr v ixtiyar m`nasnda; v) kamil azadlq m`nasnda; q) btn hallarda. 8. iliy gr kim fat ed bilr? a) peymbrlr; b) m`sum imamlar; v) a v b variant; q) btn insanlar. 9. Mada mnasibtd hans variant dzdr? a) qiyamtd mad hm cismani, hm d ruhanidir; b) qiyamt hesab kamil dalt sasndadr; v) qiyamt gn ml ls Peymbr (s) v m`sum imamlardr; q) he bir variant. 10. Olanlarda hddi-blu niansi ndir? a) cod tklrin xmas; b) mni (sperma) xaric olmas; v) qmri tqviml 15 yan tamam olmas; q) b v v variantlar. 11. Hans variant dstmaza aiddir? a) Allah qarsnda db; b) yuxunun qamas v adlq yaranmas sbbi; v) m`minin qlbini v ruhunu Allah hzuruna hazrlayr; q) b v v variantlar. 12. Vacib namazlar hanslardr? a) ayat namaz; b) meyit namaz; v) nzir, and, icar vasitsi il vacib olan namaz; q) btn variantlar. 55

13. Gnorta namaz qlmam shvn ikindi namazna mul olan xs namazn ortasnda shvini anlasa n etsin? a) niyyti gnorta namazna dndrsin; b) namaz dzgndr; v) yenidn qlsn; q) he bir variant. 14. Namaz qlan xs paltarnn murdar olduunu unudub, namazn ortasnda xatrlasa n etsin? a) namaz dzgndr; b) qzasn qlmaldr; v) namazn yenidn qlmaldr; q) b v v variantlar. 15. xtiyarsz olaraq aln mhrdn qalxsa n etmli? a) ban saxlaya bilmyib tkrar scdy gets, st-st bir scd saylr; b) mmkns aln yenidn scd yerin qoymamaldr; v) hr bir halda namaz dzgndr: q) a v b variantlar. 16. Rkunu unudub hmd surdn sonra scd n yiln n etsin? a) qalxb rukuya getsin; b) durmadan ruku halna glsin; v) namaz batildir; q) he bir variant. 17. Yemk yediyi vaxt baa ds ki, sbh olub n etsin? a) tikni azndan xarsn; b) orucu batildir; v) hmin tikni uda bilr; q) b v v variantlar. 18. Hkim bir xs oruc tutmaa icaz vermirs, n etmli? a) onun sz btn hallarda dlildir v qbul edilmlidir; b) hkim mtxssis olsa v dediklrindn yqinlik hasil olsa, onun szlri dlildir; 56

v) onun dediklrin e`tina edilmmlidir; q) baqa hkimlrl d mslhtlmk lazmdr. 19. Oruc tutan xs o qdr susasa ki, susuzluqdan lcyindn qorxarsa n etsin? a) lmdn qurtaracaq hdd su i bilr; amma orucu batildir; b) lmdn qurtaracaq hdd su i bilr v orucu batil deyil; v) orucu batil edck ilrdn kinsin; q) a v v variantlar. 20. mr be m`ruf n nhy z mnkrin rti ndir? a) ehtimal oluna ki, mr v nhy t`sir edck; b) gnahkarn z gnahn tkrar edcyi bilinrs; v) mr v nhyd fsad olmasa; q) btn variantlar. 21. Kii namhrm qadnn bdnin baxa bilrmi? a) haramdr; b) lzzt mqsdi il baxmaq haramdr; v) haram deyil; q) he cr icaz verilmir. 22. Namaz halnda ana bdni murdar ua qucana alsa, namaz batil olarm? a) bli; b) xeyr; v) uan ynind ayb yeri rtck ld murdarlanm libas olmasa, eybi yoxdur; q) he bir variant. 23. Ne illr qld namazn shv olduunu anlayan ks hmin namazlarn qzasn qlmaldrm? a) namazlar dzgndr; b) namazlar batildir; v) yrn bilcyi halda, tnbllikdn shv qlbsa, qzalar qlmaldr; q) bundan sonra dzgn qlmaldr. 57

24. Yaxnlarn yasnda itirak n kitab hli mscid gir bilrmi? a) qars alnmaldr; b) eybi yoxdur; v) mscid hrmtsizliy sbb olmasa, qars alnmaya bilr; q) b v v variantlar. 25. Dini bayramlarda, m`sumlarn doum gnlrind dini e`rlr oxunarkn l almaq olarm? a) l almaq caiz deyil; b) istniln mqsdl caiz deyil; v) mzhbi sevgini salavatla bildirmk mnasibdir; q) b v v variantlar. 26. lyib, ata evind qalan qzn z maandan cehiz n yd pula xms drm? a) xms dr; b) xms dmr; v) cehiz almaq n baqa yol yoxsa xms dmr; q) he bir variant. 27. Dini rhbrin hkm btn lklr aiddirmi? a) icra olmaldr; b) icra olmamaldr; v) bir mntqy aid olsa, hmin mntqd icra olmaldr; q) z lksind icra olmaldr. 28. Batil lent yazlar v filmlrl mul olan adamla tmasda olmaq caizdirmi? a) caizdir; b) caiz deyil; v) ehtiyat olunmaldr; q) tmas harama tviq edirs, caiz deyil. 29. Kart v ahmat oynamaq olarm? a) eybi yoxdur; b) eybi var; v) qumar alti olmaqdan xmsa eybi yoxdur; 58

q) qumar alti olmaqdan xsa v udub-uduzmaq olmasa, eybi yoxdur. 30. Saqqal v z lgcl qrxmaq olarm? a) haramdr; b) haram deyil; v) vacib ehtiyata gr saqqal qrxmaq haramdr, z (yana) qrxman eybi yoxdur; q) z (yana) qrxmaq haramdr, saqqal qrxman eybi yoxdur. 31. Bir evd yaayan qardalar bir-birinin arvadna baxb, zarafat ed bilrmi? a) zarafat ed bilrlr; b) namhrm qadna baxmaq caiz deyil; v) he cr zarafat olmaz; q) lzzt mqsdi il baxmaq v zarafat etmk caiz deyil. 32. Hans variant dorudur? a) ttn kmk olar, amma hazrlamaq v yayman eybi var; b) ttn hazrlamaq v yaymaq olar, amma kmyin eybi var; v) ttn kmk, hazrlamaq v yaymaq caiz deyil; q) narkotik maddlrin istifadsi v alq-satqs haramdr. Adt sbb olsa, ttn kmk d haramdr. 33. Bakir qzn r getmsi n atann icazsi rtdirmi? a) rtdir; b) rt deyil; v) vacib ehtiyata gr rtdir; q) he bir variant. 34. Hans variant ixlas niansidir? a) idn yorulub soyumur; b) etdiyi idn peman deyil; v) grdy iin bilinmsini istmir; q) btn variantlar. 35. Hans variant vilaytilik niansidir? 59

a) Allaha itat; b) vvl vaxt qlnan namaz; v) hli-beyt dmnlrindn ehtiyacszlq; q) btn variantlar. 36. mam Mehdinin () qeybti dvrnd nec olmal? a) cmiyyti gnaha svq etmk; b) bigan olmaq; v) slam qanunlarna ml ilk vzif olmaldr; q) intizar kib, he bir i grmmk. 37. Balayan byk, paxl v dargz is zlildir Hdisi kimdndir? a) imam Hseyn (); b) imam Hadi(); v) imam Sadiq (); q) imam Cavad (); 38. Axman qlbi aznda, aqilin az qlbinddir hdisi kimdndir? a) imam Sccad (); b) imam Kazim (); v) imam Sadiq (); q) imam skri (); 39. z eyiblrindn xbrdar olan ks baqalarnda eyb axtarmr hdisi kimdndir? a) hzrt Peymbr (s); b) hzrt Fatim (s); v) imam li (); q) hzrt Mehdi (); 40. Rku halnda zkat vern aysi kimin haqqnda nazil olmudur? a) imam Hseyn (); b) hzrt Fatim (s); v) imam li (); q) he biri. 60

41. lahi klam inda insana hans ne`mt verilir? a) dnya v axirt sadti; b) can sal, bol ruzi, zlmtdn qurtulu; v) hidayt, can sal, salam ruh v bdn; q) Allahn razl, bol ruzi, hidayt. 42. Evd Qur`an oxunanda n olur? a) haqq klm ucalr; b) dini arlar canlanr; v) ne`mt artr; q) btn variantlar. 43. Hans gnah byk (kbir) gnah saylr? a) avalideynlik; b) get-gli ksmk (qte-rhm); v) skik satmaq; q) btn variantlar. 44. Mrhum Aa Mirza Cvad Mliki Tbrizi z agirdlrin n vsiyyt etdi? a) Mscid kimi ictimai yerlr ox get-gl edin, orada ox olun; b) Aiq ariflrin hyatn mtali etmkl ruhunuzu gclndirin, ona istiqamt verin; v) Gnah etmk haqda dnmyin; q) a v b variantlar. 45. Namaz qlmayana kmk edn xs yetmi peymbri ldrm ks kimidir hdisi kimdndir? a) hzrt Peymbr (s); b) imam li (); v) imam Sadiq (); q ) imam Hadi ().

61

Mndricat AZRBAYCAN gnclrn mract....................................3 Mqddm..............................................................................5 Dnclr glstan...............................................................7 dncsnn n aydn sas..............................................7 yrnls dn hkmlr........................................................15 Yetknlk (blu) yann lamtlr.....................................15 Namazn hkmlr.................................................................16 acb namazlar......................................................................16 Namazda bdnn rtlms..................................................18 Namaz qlann lbas..............................................................18 Orucun hkmlr ...................................................................20 Xms zkatn hkmlr.....................................................21 mr BE m`ruf nhy z mnkr.......................................23 (Yaxla mr, psly qadaa).............................................23 mr be m`ruf nhy z mnkrn DrClr..................23 Baxman hkmlr...............................................................24 Tarx br bax......................................................................25 Hzrt l () namaz halnda fqrlr kmk.................25 mam lr qay............................................................25 Unudulmaz namaz.................................................................26 Qur`an maarf haqqnda.......................................................26 Qur`andan faydalanma...........................................................27 lah ktaba ehtram...............................................................28 Qur`an tlat........................................................................28 Gnclrn mclsnd Qur`an qrat.....................................29 Qur`an oxunuunun gnc t`sr .........................................29 Qur`an oxuman savab v fzlt .......................................30 bd deallar........................................................................31 xlaq v hyat.......................................................................33 xlasn (smmlyn) nanlr............................................33 Vlayt olmaq styrsnzm?............................................34 1.Allaha tat..........................................................................34 2. Ardcllq............................................................................34 3. vvl, balanc vaxtda qlnan namaz.............................35 4. hl-beyt dmnlrn nfrt...........................................35 62

Gnah v onun nsan hyatna t`sr ...................................35 Gnahn t`srlr...................................................................37 k byk gnah.....................................................................38 hl-beyt dostlarnn xsusyytlr......................................39 stftaat...................................................................................41 (r` suallar)..........................................................................41 mam Mehdnn () qeybt dvrnd vzflrmz............51 Qeybt dvr.........................................................................51 srn mam Hzrt Mehdn () tanma...............................52 Yax rftar............................................................................52 Frc (zhur) ntzar.............................................................52 Kmk sty.........................................................................52 mam Zamann () mqdds vcudu n sdq v dua...53 Gnclyn yedd smas msabqsnn suallar................54

63