Вы находитесь на странице: 1из 226

C.B.

Honon
BH3VAHIHOE HAFHREHHE
]nsnuecxn onnx
mnmnxa, xecrt, nost
pasnnrne cnoconocre x nanmennm
Canxr-Herepypr 2002

FF 88,4 n
H41 VK (035.3) 159.923

Honon C, B, BH3VAHIHOE HAFHREHHE
Honon C. B.
H 41 Bnsyantnoe nanmenne. CH.: Hsarentcrno Peut conmecrno c ns-
arentcrnom Cemanrnxa-C, 2002. 320 c.
B ruuee npueeoeua uuqop+au no cneuqure eeoeuu eusva.iuoeo uao.moeuu sa
:e.oeero+ o. oeuru eeo .u:uocmuix ra:ecme u noeeoeuu. Cucme+amusupoeaui u
npeocmae.eui oouupuie oauuie no uuqop+auouui+ npusuara+ eocnpumu qusu:ecroeo
oo.ura, ese.oa, ocooeuuocme eipasume.iuix oeureuu +u+uru u naumo+u+uru (recmi,
nosi). Hpueeoeui +emoouru u pero+euoauu no oe.aoeuum ueeepoa.iui+u cpeocmea+u
ro++vuurauu.
Kuuea paspaoamiea.aci rar v:eouo-+emoou:ecroe nocooue e pa+rax noeiueuu
npoqeccuoua.iuoeo +acmepcmea me.oxpauume.e e Heumpe nooeomoeru Bemepau u
npeocmae.em uumepec:
o. ecex compvouuroe oxpauuix npeonpumu e n.aue npoeuosupoeauu vepos om
noeeoeuu :e.oeera;
o. nparmu:ecrux ncuxo.oeoe rar oono.uume.iui +amepua. no nepenmueui+
ceocmea+ ooueuu;
o. uuporoeo rpvea :umame.e, uumepecvmuuxc eonpoca+u no.v:euu
uuqop+auu o opveo+ :e.oeere no eeo oo.urv u noeeoeuum.
ISBN 5-9268-0098-6
Hsarentcrno Cemanrnxa-C, 2002
Hsarentcrno PEuI, 2002
Honon C.B., 2002
Foposenen, H., o]opmnenne, 2002
HPEHCHOBHE ............................................................................................................................ 5
BBEEHHE .................................................................................................................................... 7
BH3VAHIHOE HAFHREHHE ............................................................................................... 10
1. Crepeornnt. .................................................................................................................... 19
2. Mnenne pyrnx nnn......................................................................................................... 20
3. Ianno-+]]exr (+]]exr opeona). ..................................................................................... 21
4. 3]]exr cnncxonrentnocrn (oxecrouennx). ................................................................ 21
5. Hcnxnuecxoe cocroxnne................................................................................................. 21
6. omnnnpymmax norpenocrt........................................................................................ 21
7. Hpoexnnx. ....................................................................................................................... 22
8. Vnpomenne. ..................................................................................................................... 22
BOCHPHTHE uH3HuECKOIO OFHHKA ............................................................................. 29
Inasa .......................................................................................................................................... 30
Bsrnx ....................................................................................................................................... 40
Hnno .......................................................................................................................................... 54
Hoc ............................................................................................................................................ 64
Iyt .......................................................................................................................................... 71
Ho ............................................................................................................................................ 74
Hoopoox .............................................................................................................................. 78
Por ............................................................................................................................................. 81
Vmn ........................................................................................................................................... 83
Fponn ......................................................................................................................................... 87
Bonoct ...................................................................................................................................... 92
Hpnuecxa ................................................................................................................................... 96
Tenocnoxenne ........................................................................................................................... 97
Ocanxa ..................................................................................................................................... 104
OCOFEHHOCTH BIPA3HTEHIHIX BHXEHHH ........................................................... 106
Mnmnxa ................................................................................................................................... 107
Btpaxenne roronnocrn x ecrnnm, nacrounnocrn, pemnrentnocrn..............................121
Btpaxennx neroonannx, snot, xpocrn ............................................................................. 124
Hpoxnnenne +monnonantno nanpxxennocrn ...................................................................... 126
Btpaxenne crpaxa, pacrepxnnocrn ...................................................................................... 128
Hpoxnnenne nxnnocrn n +monnxx ......................................................................................... 131
Xecrt .......................................................................................................................................... 133
Oman n noxt ......................................................................................................................... 134
Herarnnnoe ornomenne .......................................................................................................... 139
Oopona .................................................................................................................................. 139
Ocyxenne .............................................................................................................................. 144
Paspaxenne ........................................................................................................................... 149
Arpeccnx ................................................................................................................................. 152
Heynepennocrt ....................................................................................................................... 160
Host ............................................................................................................................................ 162
Hanpannenne nnxenn rena ................................................................................................. 163
Honoxenne n nnxenne nneu ................................................................................................ 163
Honoxenne n nnxenne ronont ............................................................................................ 164
Honoxenne nor n crynne ..................................................................................................... 165
Honoxenne pyx ....................................................................................................................... 167
Cnocot nocaxn ................................................................................................................... 168
Temn nnxenn ...................................................................................................................... 169
Host no cne ............................................................................................................................ 169
Hoxoxa.......................................................................................................................................173
Cxopocrt noxoxn .................................................................................................................. 173
Bnpnna mara .......................................................................................................................... 175
Crenent nanpxxennx.............................................................................................................. 175
Cornaconannocrt nnxenn .................................................................................................. 176
Hocranonxa nocxon ................................................................................................................ 177
PEKOMEHAHHH HO PA3BHTHR CHOCOFHOCTEH K HAFHREHHR .................. 178
Meronxn no pasnnrnm xapaxrepncrnx nnnmannx, namxrn, mtmnennx ............................ 178
Vnpaxnennx no pasnnrnm xapaxrepncrnx nnnmannx .......................................................... 178
Pexomenannn n ynpaxnennx no pasnnrnm namxrn ............................................................ 182
Vnpaxnennx no pasnnrnm mtmnennx .................................................................................. 192
Ornert na ynpaxnennx no pasnnrnm mtmnennx ................................................................ 200
Meronxn pasnnrnx nanmarentnocrn n nenrn]nxannn ]nsnuecxoro onnxa ................ 203
Vnpaxnennx no pasnnrnm nanmarentnocrn .................................................................... 203
Vnpaxnennx no nenrn]nxannn ]nsnuecxoro onnxa ....................................................... 205
Meronxn nsyuennx ntpasnrentntx nnxenn ...................................................................... 212
Meronxa camocroxrentnoro nsyuennx xstxa xecron ........................................................ 213
Meronxa nsyuennx xstxa xecron c.....................................................................................214
pyrne ynpaxnennx no nsyuennm ntpasnrentntx nnxenn ........................................... 217
Pexomenannn no nnrepnperannn anntx nanmennx ......................................................... 219
3AKHRuEHHE..........................................................................................................................222
HHTEPATVPA ........................................................................................................................... 223

RPEHCROBHE
C nosnnn ncnxonornn moxno cxasart, uro annoe nsanne, npexe ncero, nocnxmeno
nonpocam ntxnnennx ncnxnuecxnx ocoennocre nme no nx nnemnocrn, mnmnxe, xecram n
r.n. He concem npnntunt xapaxrep raxoro noconx enaer nenecoopasntm npenocxnrnrt
nsnoxenne ero coepxannx necxontxnmn xparxnmn noxcnnrentntmn coepxannxmn.
Bospocmne rpeonannx noncenenno npaxrnxn namero nnamnunoro npemenn
sacrannxmr opamartcx x nenomy cnexrpy meroon xonrponx uenoneuecxoro noneennx,
ncnontsonanne xoroptx panee ncxyccrnenno orpannunnanoct. Hanpnmep, x raxnm meroam
moxno ornecrn merot renno nnxenepnn, ncnxo]apmaxonornn, onenxn nnunocrn c
nomomtm nonnrpa]a (erexropa nxn) n p. B +rnx cnyuaxx uacro cranonnrcx ouennntm, uro
sanpoct n ocrnxennx npaxrnxn oxastnamrcx ne menee xnsnecnocont, uem nexoropte ns
nayuno-reopernuecxnx n axe +rnuecxnx nonoxenn n npnnnnnon, ncrynax n npornnopeune c
nocnennmn. Pemenne raxnx npornnopeun nnnrcx ne n ycrpanennn xaxo-nno ns
antrepnarnn, a n nx conmemennn na onee ntcoxom omemeroonornuecxom yponne. Bce +ro
n snaunrentno mepe xacaercx meroon ycranonnennx cnxsn mexy ncnxnuecxnmn n
renecntmn, comarnuecxnmn ocoennocrxmn uenonexa. ocrarouno ncnomnnrt, xorx t, nmx
u. Hompaso n ero yuenne o cymecrnonannn ocooro rnna uenonexa, npepacnonoxennoro x
conepmennm npecrynnenn n cnny onpeenenntx nonornuecxnx (anrpononornuecxnx)
npnsnaxon. Bor yxe onee nexa +ro yuenne nonepraercx ocrpaxnsmy, nnxax ne cnnxammemy
xonnuecrna ero croponnnxon, uro ocnontnaercx na coxpanxmmecx uacrore nornepxennx
nnn orpnnannx +ro rnnorest.
Cymecrnyer necxontxo ]opm oxcnennx cnxsn mexy ncnxnuecxnmn n comarnuecxnmn
cocrannxmmnmn uenonexa, pasnnuammnmncx nonnmannem ee npnpot. Tax, n onom
napnanre n xauecrne ocnont raxo cnxsn npnnnmamrcx rymopantnte ]axropt,
omnnnpymmne nponecct omena nemecrn n oprannsme, uro orpaxaercx, n nepnym ouepet, n
nnamnxe ncnxo]nsnonornuecxnx ]ynxnn, n remnepamenre uenonexa. B pyrom cnyuae n
xauecrne ocnonnoro cnxstnammero +nemenra npnnnmamrcx ocoennocrn ]ynxnnonnponannx
nepnno cncremt, n uacrnocrn, omnnnponannx paort onoro ns nonymapn rononnoro
mosra, uro npoxnnxercx ne rontxo ]nsnuecxn (nanpnmep, n npanopyxocrn nnn nenopyxocrn),
no n n omnx saarxax, peannsymmnxcx, n rom uncne n n npenmymecrnenno
nepantno-nornuecxo nnn +monnonantno-opasno ]opme oprannsannn ncnxnxn. Cnxst
mexy ncnxnuecxnmn n renecntmn noxasarenxmn moxno oxcnnrt n ecrnnem
npnxnsnenntx ]axropon, xora c]epa onrannx, xnsneexrentnocrn uenonexa cranonnrcx
rnanno npnunno opasonannx y nero rex nnn nntx npnntuex, cxnonnocre, xoropte, n
cnom ouepet, npeonpeenxmr pasnnrne coornercrnymmnx cnoconocre, nsmenenne
ncnxomoropno, mtmeuno oprannsannn. Haxonen, nexoropte ncnxnuecxne ocoennocrn
uenonexa moxno paccmarpnnart xax ero peaxnnm na cno cocrnennt ]nsnuecxn onnx,
xax xomnencannm ero neocrarxon nnn, naoopor, xax cnecrnne ero ocronncrn. Taxnm
opasom, cnxst mexy ncnxnuecxnm n renecntm moxno oxcnnrt nnonne pannonantno, cnxn
rem camtm ee nexn mncrnuecxn opeon, a cymecrnonanne necxontxnx napnanron raxoro
oxcnennx orpaxaer nannune ncnxonornuecxnx pasnnun mexy nmtmn.
Kpome nnrepnperannn nonyuenno nn]opmannn o nnemnem onnxe uenonexa
orentno ncnxonornuecxo nponemo xnnxercx snanne ocoennocre n npannntnax
oprannsannx camoro nponecca nnsyantnoro nocnpnxrnx. C ono cropont, +ro nponema
oprannsannn nanmennx noome, a c pyro cropont, +ro nponema yuera nanonee
nn]opmarnnntx ocoennocre nocnpnxrnx uenonexa. Pemenne +rnx nponem nanpxmym
cnxsano co snannem saxonon nocnpnxrnx n saxonon connantno nepnennnn, xoroptm n xnnre
yenxercx snaunrentnoe mecro, uro nontmaer ee nayunym snaunmocrt n oocnonannocrt.
Ho npn ncem +rom ouennno, uro npenaraemoe nsanne nmeer xpxo ntpaxennym
npnxnanym nanpannennocrt. H sect npoemoncrpnponannax anropom ntcoxax nayunax
xnann]nxannx cranonnrcx sanorom oocnonannocrn cenanntx ntnoon, npenoxenn n
pexomenann. B cnxsn c +rnm nentsx ne ormernrt mnpory oxnara pasnnuntx nnreparypntx
ncrounnxon, xax npannno, ne nmemmnx mnpoxoro pacnpocrpanennx.
B saxnmuennn xouercx ntpasnrt naexy, uro nonyuennax nontsa or nsyuennx annoro
noconx yer coornocnrtcx no cnoe nennunne co crenentm ee neopnnapnocrn n
nn]opmarnnnocrn.
3aneymmn xa]epo connantno anrpononornn CHIV
oxrop ncnxonornuecxnx nayx npo]eccop B. H. Mamxon
BBEEHHE
Hsyuenne rem neennx nnsyantnoro nanmennx sa uenonexom n onenxn nosmoxntx
yrpos c ero cropont xnnxercx oxsarentntm npn nponeennn ncnxonornuecxo nororonxn
renoxpannrene. Beenne nnsyantnoro nanmennx xnnxercx onnm ns ocnonntx meroon
oecneuennx esonacnocrn npn conponoxennn oxpanxemoro oexra, a ntxnnenne nme,
nmemmnx namepenne conepmnrt nanaenne ono ns ero rnanntx saau. Hent anno
xnnrn osnaxomnrt unrarene c ocoennocrxmn ]opmnponannx nepnoro nneuarnennx npn
nocnpnxrnn ]nsnuecxoro onnxa n coepxannem noneenuecxnx peaxnn no nanmaemtm
ntpasnrentntm nnxennxm. B xnnre npenpnnxra nontrxa oennnrt omnm samtcnom
nn]opmannm no nsyuennm nnunocrn uenonexa meroom nanmennx na ocnone anntx
pasnnuntx nayx, a raxxe nonoxenn orpacne n pasenon ncnxonornn, cnxsanntx c +rnm
acnexrom.
Hecmorpx na ocoennocrn npo]eccnonantntx saau renoxpannrene, n n nepnym
ouepet nenosmoxnocrt nnn nexenarentnocrt nx nnx nenocpecrnennoro
xommynnxarnnnoro xonraxra c nosmoxntm oexrom nanmennx, nponecc nanmennx
moxer paccmarpnnartcx xax nponecc omennx. Hpn +rom rnanntmn cpecrnamn
xommynnxarnnnoro nponecca ntcrynamr nn]opmannonnte cnrnant, nonyuaemte npn
nocnpnxrnn ]nsnuecxoro onnxa, n onrnxo-xnnernuecxax cncrema snaxon (xecrt, mnmnxa,
nanromnmnxa). B repmnnax ncnxonornn onn nastnamrcx connantno nepnennne n ne-
nepantntmn cpecrnamn xommynnxannn.
ocrarouno uacro nocnpnxrne uenonexa uenonexom oosnauaercx xax connantnax
nepnennnx. Hpn neennn nnsyantnoro nanmennx +ro nonxrne ne concem rouno orpaxaer
cyrt nponecca. Tepmnn connantnax nepnennnx nnepnte tn nneen x.Fpynepom n 1947
roy n xoe paspaorxn rax nastnaemoro nonoro nsrnxa (New Look) na nocnpnxrne. Bnauane
no connantno nepnennne nonnmanact connantnax erepmnnannx nepnenrnnntx npo-
neccon. B antnemem, n uacrnocrn n connantno ncnxonornn, n nonxrne nnoxnnn pyro
cmtcn: connantno nepnennne crann nastnart nponecc nocnpnxrnx connantntx oexron,
no xoroptmn nopasymenannct pyrne nmn, connantnte rpynnt, ontmne connantnte
omnocrn. Hmenno n +rom ynorpenennn repmnn saxpennncx n connantno-ncnxonornuecxo
nnreparype. Ho+romy nocnpnxrne uenonexa uenonexom ornocnrcx x onacrn connantno
nepnennnn, no ne ncuepntnaer ee [44, c.27].
Hs ]opm nenepantno xommynnxannn, xpome xnnecnxn (onrnxo-xnnernuecxax
cncrema) npn nnsyantnom nanmennn paccmarpnnamrcx raxxe npoxcemnxa
(npocrpancrnennax n npemennax oprannsannx omennx) n nnsyantnoe omenne (snaxn,
npecrannxemte nnxennem rnas).
Ho coepxannm xnnra cocronr ns uertpex pasenon.
B pasene Bnsyantnoe nanmenne xpome nenn, saau, nnon n cnocoon neennx
nnsyantnoro nanmennx n onee mnpoxom oeme orpaxent ncnxonornuecxne ocnont
nponecca nanmennx n ]opmnponannx nepnoro nneuarnennx. C yuerom nonoxenn
xaysantno arpnynnn npnneent crepeornnt nocnpnxrnx uenonexa, ncxaxammne nosnanne
nnunocrn. Hpecrannent ocnonnte cxemt n xnaccn]nxannn nnemnnx npnsnaxon uenonexa, a
na ocnone nccneonann A.A. Foanena ntenent nanonee nn]opmarnnnte npnsnaxn
nocnpnxrnx nnunocrn, no xoroptm n cocrannena crpyxrypa nyx nocneymmnx pasenon
xnnrn.
Hpn nsnoxennn marepnanon no nocnpnxrnm ]nsnuecxoro onnxa ntenent npnnxrte n
conpemenno xpnmnnanncrnxe n ranrocxonnn xnaccn]nxannonnte npnsnaxn onncannx
nanonee samerntx +nemenron ]nsnuecxoro onnxa, a raxxe npnneent oomennte n
cncremarnsnponannte annte ]nsnornomnxn o nsanmocnxsn npnsnaxon ]nsnuecxoro onnxa
c ncnxonornuecxnmn xauecrnamn nnunocrn.
Ornocnrentno nxnmuennx n annt pasen marepnanon no anntm ]nsnornomnxn
neoxonmo art cneymmne noxcnennx. B conpemenno nayxe nsanmocnxst npnsnaxon
]nsnuecxoro onnxa c uepramn xapaxrepa uenonexa ne nmeer crpornx nayuntx oxasarentcrn,
n, cneonarentno, +rn annte ne moryr cunrartcx ocronepntmn. Onaxo n npaxrnuecxom
npnmenennn axe n nacroxmee npemx onn ocrarouno mnpoxo pacnpocrpanent. Hpn +rom
annte ]nsnornomnxn npnmenxmrcx ne rontxo n try, no n orentnte ns nnx npnnoxrcx n
yueno nnreparype no menexmenry n mapxernnry, n noconxx no
ncnxonoro-nearornuecxo nororonxe corpynnxon npanooxpannrentntx opranon.
Bosmoxno raxax cnryannx oycnonnena ncropnuecxnmn xopnxmn n renesncom
]nsnornomnxn.
B ncropnuecxom acnexre xopnn ]nsnornomnxn nocxoxr x nacxantntm pncynxam
rnyoxo pennocrn. Ha nporxxennn ncex nocneymmnx cronern nnna nme nsyuannct,
nsopaxannct, yxpamannct n ypoonannct. B ysxom cmtcne ]nsnornomnxa +ro yuenne o
ntpaxennn uenonexa n ueprax nnna n ]opmax rena, n mnpoxom +ro ncxyccrno ronxonannx
nnemnnx npoxnnennn n npnsnaxon nanmaemtx xnnenn n nenocrnom oprannsme [71].
Kax nayxa ]nsnornomnxa pasnnnanact eme co npemen Apncrorenx, xoropt nncan, uro
ncxyccrno ]nsnornomncra rpeyer ronxo nanmarentnocrn n rnyoxoro yma, ymennx
anannsnponart n nomomn ncentmnero a npocnannrcx nmx ero. H ror, xro xouer uncrtm
cnerouem snannx oorarnrt cno ym, onxen nsyunrt ocnont yuennx ]nsnornomncron [9,
c.]. B antnemem orentnte nsrnxt ]nsnornomncron pasenxnn raxne nnnte yuente
Cpenenexontx n +noxn Bospoxennx xax Hn Cnna, H. Cxorr n Heonapo a Bnnun, n XVI -
XVIII cronernxx anrnncxn ]nnoco] u. F+xon n, xax cunraercx, nenpensoennt
]nsnornomncr ncex npemen mnenapcxn cnxmennnx, no+r n xyoxnnx Horann Iacnap
Ha]arep. B XIX nexe nayunt noxo x nsyuennm coornomennx mexy uepramn nnna n
nexoroptmn nnyrpennnmn cnocrnamn nnunocrn yrnynnn paort H. Kamnepa o nnnenom
yrne, nccneonannx u. Fenna, u. apnnna n mmena. Kannrantnax monorpa]nx mmena o
Mexannsme uenoneuecxo ]nsnornomnxn, nsannax n 1876 r., cunraercx nepntm nayuntm
oocnonannem +ro nayxn.
Hapxy c sanano pasnnnanact n nocrounax ]nsnornomnxa, ponno xoropo no npany
cunraercx pennn Knra. Ocoenno ontmoe pasnnrne ncxyccrno urennx nnna nonyunno n
nonnn, re n ceronx nontsyercx mnpoxo nonynxpnocrtm n pasnnuntx c]epax ncxyccrna,
n nepnym ouepet n xnnonncn, nponsnocrne macox n rearpe.
B Poccnn poonauantnnxom nayunoro noxoa x ]nsnornomnxe cunraercx nsnecrnt
pyccxn ncnxnarp npo]eccop Hnan Anexcanponnu Cnxopcxn, onynnxonanmn n 1912r. n
Knene nennxonennym xnnry Bceomax ncnxonornx c ]nsnornomnxo.
B xonne XX nexa, xax cnpanennno ormeuamr anropt xnnrn Tante snaxn nnna,
anaromo-ronorpa]nuecxne, pe]nexconornuecxne n xnnnnxo-]nsnonornuecxne nccneonannx
pxa yuentx nosnonnnn ntennrt onacrt nnna ns c]ept +mnnpnxn n cosepnannx n c]epy
anannrnxo-cnnrernuecxnx pacueron n oomenn, uro, esycnonno, cnococrnyer
]opmnponannm nayuno ]nsnornomnxn n ee nyx rnanntx pasenon ]annoxpannantno
ncnxonornn n mennnnt.
3ror xparxn ncropnuecxn +xcxypc nosnonxer nonxrt xnnyuecrt ]nsnornomnuecxnx
nsrnxon n noxoon x onenxe nnunocrn. H no ce ent ]nsnornomnxa mnpoxo npnmenxercx
n ocrarouno mnpoxom cnexrpe: or nayuno ]nsnornomnxn, nanpnmep, raxnx nanpannenn
mennnnt xax npnonarnocrnxa n nrnorepannx, o ocrarouno ycrounntx crepeornnon
nsanmocnxsn uepr ]nsnuecxoro onnxa c ncnxonornuecxnmn xauecrnamn nnunocrn, xoroptmn
ycnemno nontsymrcx pasnnunte renenart, xonynt n snaxapn. Moxno npenonoxnrt, uro
raxax cnxst ecrt n nosmoxno orxptrne n pacmn]ponxa renoma uenonexa nnn nensnecrntx
noxa nsnyuenn nnn ]nsnuecxnx none nosnonnr ee nayuno aprymenrnponart. Hpnneennte
n +ro xnnre annte ]nsnornomnxn nmemr npaxrnuecxym nanpannennocrt n opnenrnponant
na npo]eccnonantnym exrentnocrt renoxpannrene. Osnaxomnenne c nnmn n nx nsyuenne
nosnonnr:
1. Pasnnrt nanmarentnocrt n nonyunrt snannx o npannntnom cocrannennn
cnonecnoro noprpera uenonexa.
2. Honyunrt npecrannenne o nanonee pacnpocrpanenntx crepeornnax nocnpnxrnx
pyroro uenonexa, ocnonanntx na coornercrnnn npnsnaxon ]nsnuecxoro onnxa uepram
xapaxrepa.
3. Hontcnrt ncnxonornuecxym roronnocrt x ecrnnm npn nanmennn sa nmtmn,
ueprt xoroptx ntpaxamr arpeccnm, snoy, xecroxocrt nnn pyrne nerarnnnte xauecrna,
axe ecnn +ro rontxo crepeornn n ne orpaxaer oexrnnnym peantnocrt.
B pasene o ocoennocrxx +xcnpeccnnntx ntpaxenn, xoropte xnnxmrcx rnanntmn
nnnxaropamn ocronepnocrn onenxn ncnxnuecxoro cocroxnnx uenonexa n ero namepenn,
ntenent ns nnx rontxo nanonee cymecrnennte nx npo]eccnonantno exrentnocrn
renoxpannrene, a nosmoxno n nx ntxnnannx uenonexa. B nepnym ouepet x nnm ornecent
ntpasnrentnte nnxennx mnmnxn n nanromnmnxn, ocoenno xecrt, xoropte xapaxre-
pnsymr noneenuecxne peaxnnn omana, +monnonantno nanpxxennocrn, nerarnnnoro
ornomennx pasnnuno crenenn n arpeccnn, a raxxe neynepennocrn n pacrepxnnocrn.
Cneennx o nosax n noxoxax npecrannent onee oomenno.
B pexomenannxx no pasnnrnm cnoconocre x nanmennm npnneent anexo ne nce
nosmoxnte n npnmenxemte ynpaxnennx, a rontxo uacrt ns nnx. Hpn +rom meronxn n
ynpaxnennx npecrannent c mnnnmantntmn orxnonennxmn or opnrnnana, es nx
ononnnrentno nepepaorxn, uro, esycnonno, xnnxercx ocnono nx nx rnopuecxoro
npnmenennx xax camocroxrentno, rax n sa cuer nearornuecxoro macrepcrna pyxononrenx.
Pexomenannn no nnrepnperannn pesyntraron nanmennx noxpennent mnennxmn n
noxenannxmn xnaccnxon no-nsyuennm xstxa rena uenonexa.
annax xnnra paspaartnanact xax yueno-meronuecxoe nocone nx nontmennx
xnann]nxannn renoxpannrene n moxer trt nonesna nx ncex oneparnnntx paornnxon
rocyapcrnenntx npanooxpannrentntx opranon n
corpynnxon uacrntx oxpanntx npenpnxrn n nnane neennx nanmennx sa
uenonexom, ero onenxn n npornosnponannx yrpos c ero cropont. nx npaxrnuecxnx
ncnxonoron ona moxer paccmarpnnartcx xax ononnnrentnt marepnan no nepnenrnnntm
cnocrnam omennx n nenepantntm cpecrnam xommynnxannn. Knnra moxer npecrannxrt
nnrepec n nx mnpoxoro xpyra unrarene, xenammnx osnaxomnrtcx c nonpocamn nonyuennx
nn]opmannn o pyrom uenonexe no ero onnxy n noneennm.
Anrop naeercx, uro npnneennte n xnnre annte Bt naere nonesntmn nx cex,
onaxo nexoropte ns nnx Bam npnercx orxoppexrnponart nnn nepepaorart, coornocx nx c
nnunocrntmn ocoennocrxmn n cocrnenntm ontrom, rax xax xaxt uenonex
nnnnnyanen n nce mt nemnoro no-pasnomy nocnpnnnmaem oxpyxammn nac mnp n ero
onrarene.
H n nanyrcrnne nepe urennem xnnrn yer ymecrntm npnnecrn nnrary nsnecrnoro
ancrpncxoro ncnxonora, ncnxnarpa n nenponaronora, cosarenx ncnxoanannsa 3nrmyna
upea: Hmemmn rnasa a nnnr, nmemmn ymn a cntmnr n yexaercx, uro ner raxo
rant, xoropym mor t cxptrt npocro cmeprnt. Iyt ero comxnyrt, no on
npoanrtnaercx xonunxamn nantnen. Hs ncex ero nop pnercx napyxy npnsnanne. Ho+romy
saaua saxnmuaercx n rom, urot ynnert camoe coxponennoe n pasraart ero.

BH3YARLHOE HABRKEHHE
Hanmenne n omem cnyuae rpaxryercx xax nnanomepnoe, nenenanpannennoe n
oycnonnennoe saaue exrentnocrn nocnpnxrne oexron, cotrn n xnnenn
oxpyxammero mnpa. B xomnnexce meponpnxrn no oecneuennm esonacnocrn oxpanxemoro
nnna neenne nanmennx renoxpannrenem c nentm onpeenennx ]axropon n npnsnaxon
pasnnuntx nnon yrpos no nexoroptm onenxam moxer cocrannxrt 90-95% or omero
npemenn ntnonnennx npo]eccnonantntx oxsannocre. Hanmenne xnnxercx onnm ns
ocnonntx meroon oecneuennx esonacnocrn n nanpanneno na npeornpamenne nosmoxnoro
nanaennx. Taxax ntcoxax snaunmocrt npo]eccnonantnoro neennx nanmennx ntnnraer
ero n px rnanntx ]ynxnnonantntx saau renoxpannrenx, a nanmarentnocrt n
naxnemne npo]eccnonantnte cnoconocrn.
Ocnonntmn saauamn nanmennx npn oecneuennn esonacnocrn oxpanxemoro nnna
xnnxmrcx:
ntxnnenne nnn, nmemmnx namepenne conepmnrt nanaenne;
ntxnnenne cpecrn, npn nomomn xoroptx moxer trt conepmeno nanaenne;
ntxnnenne ycnonn, npn xoroptx moxer conepmnrtcx nanaenne;
ntxnnenne mecr, re moxer trt conepmeno nanaenne.
Onpeenenne ]axropon n npnsnaxon pasnnuntx nnon yrpos, raxrnuecxne n
meronuecxne npnemt onapyxennx n onenxn onacnocrn, pemenne ncex ocnonntx saau
nanmennx npn conponoxennn oxpanxemoro nnna n unenon ero cemtn n ocnonntx mecrax
npetnannx, na mapmpyre nepennxennx n n nexoroptx cnenn]nuecxnx ycnonnxx
ocrarouno nonno nsnoxent n yuenom noconn B.H. Cxnopnona Knaccnuecxax oxpana
[70]. B antnemem mt orpannunmcx paccmorpennem pasnnuntx acnexron neennx
nnsyantnoro nanmennx sa nnunocrtm, ro ecrt sa uenonexom rnanntm ncrounnxom
onacnocrn. Bnsyantnoe nanmenne xnnxercx camtm pennnm n rpannnonno naexntm
meroom copa nn]opmannn.
Hpn neennn nnsyantnoro nanmennx renoxpannrenem onxno trt sameueno
nanpannenne, orxya moxer ncxonrt yrposa, n onpeenent ee nocnrenn. Ho+romy
nontmennte rpeonannx npexnnxmrcx x cnocrnam nnnmannx, raxnm xax xonnenrpannx,
ycrounnocrt, nepexnmuaemocrt. Ecnn +rn cnocrna pasnnrt n ocrarouno crenenn, ro
oecneunnaercx nponecc nanonee nonnonennoro nocnpnxrnx oxpyxamme ocranonxn, a ne
orentntx ee ]parmenron. Cymecrnennym pont nrpaer pacnpeenenne nnnmannx, ocoenno n
cnryannxx, re nmeercx necxontxo nosmoxntx nanpannenn ononpemennoro nosnnxnonennx
yrpost. Hsnparentnocrt nnnmannx onpeenxer nosmoxnocrn ycnemno nacrpoxn (npn
nannunn nomex) na nocnpnxrne nnrepecymme nn]opmannn.
Ecnn onnpartcx na paory npo]eccnonantntx nanmarene, xoropym ycnonno moxno
npnnxrt sa +ranon, ro nenecoopasno npnnecrn annte ns cnennantntx ncrounnxon:
Hoop xapon nx neennx nanmennx onxen trt no ocotm xonrponem.
Mnnnmantnte rpeonannx x xannary na +ry paory ]nsnuecxoe n yxonnoe soponte,
ypannonemennt xapaxrep, cnoconocrt x npeoonennm ontmnx narpysox, nepocxax nne-
mnocrt, xopomne spenne n cnyx, tcrpax peaxnnx, cocpeorouennocrt, ymenne
npncnocannnartcx x oxpyxennm n cnryannn, pemnrentnocrt, cnoconocrt x nmnponnsannn,
nanmarentnocrt, xopomax namxrt. Kpome roro, neoxonmt: ymenne cocrannxrt oruert,
uecrnocrt n oexrnnnocrt n raxnx oruerax, rpesnt nsrnx na nemn, ymenne paorart n
rpynne, cxnonnocrt x raxo paore n x paore nanmarenx noome. Cneyer oannrt, uro
nanmarenm neoxonmo nmert nantxn ynpannennx pasnnuntmn cpecrnamn
nepennxennx, nantxn nontsonannx cncremamn, cpecrnamn nanmennx n cnxsn, ymert
npnmenxrt camte pasnte cpecrna macxnponxn, n rom uncne nmemmne uncro
ncnxonornuecxym npnpoy. Hpn nenenanpannennom nanmennn sa nmtmn ocnonno
saaue cunraercx pacnosnananne mornnon n ncnxnuecxnx cocroxnn nme npn conepmennn
pasnnuntx ecrnn. Kpome roro, n raxo paore orraunnaercx eccrpacrnocrt (rpesnt
nsrnx na nemn), neonepunnocrt, ymenne nnert sa crarycom n onxnocrtm xonxpernoro
xnnoro uenonexa. B paore nanmarenx ncera rpeyercx nontmennt xonrpont na
cocrnenntmn ncnxnuecxnmn nponeccamn (+monnxmn, mtcnnrentno exrentnocrtm,
nnyrpennnmn omymennxmn oprannsma).
Baxntm cunraercx ymenne ntenxrt ns ome macct nme rex, xro naxonrcx n
ncnxonornuecxom nanpxxennn nnn n nsmenenntx cocroxnnxx cosnannx (naxoxmnxcx no
nosecrnnem anxoronx n napxornxon, nacrpoenntx ]anarnuecxn, ncnxnuecxn ontntx n
r.n.). B nponecce naxonnennx ontra sannrepeconannt cnennanncr npnyuaercx no nnemnemy
nny, ntpaxennm nnna, nsrnxy, manepam, no menxo moropnxe n pyrnm npnsnaxam on-
peenxrt ecrecrnennocrt (nnn neecrecrnennocrt) noneennx nme, nx nanpannennocrt (na
mnpnoe omenne, na arpeccnm, na nerpantnoe noneenne n r.n.), a raxxe ocnonnte mornnt,
xax xnnte, rax n cxptrte.
B ncnxonornuecxom acnexre ocnono nanmennx xnnxercx nocnpnxrne. Bocnpnxrnem
nastnaercx orpaxenne npemeron nnn xnnenn npn nx nenocpecrnennom nosecrnnn na
oprant uyncrn. Hmenno ono nenocpecrnenno cnxsano c npeopasonannem nn]opmannn,
nocrynamme ns nnemne cpet. Hpn +rom ]opmnpymrcx opast, c xoroptmn n antnemem
onepnpymr nnnmanne, namxrt, mtmnenne n +monnn.
Bnemnxx cpea nocnpnnnmaercx renoxpannrenem n nne opason uepes npnsmy ero
norpenocre, npo]eccnonantntx saau n nnrepecon, neoxonmocrn ntnpart aexnarnym
]opmy pearnponannx nnn nosecrnnx na nnx. B +rom acnexre orpaxenne nenenanpannenno n
camo xnnxercx axrnnno exrentnocrtm. Ho+romy nocnpnxrne moxer paccmarpnnartcx xax
npnxnsnenno ]opmnpymmaxcx cncrema npemerntx nepnenrnnntx ecrnn, c nomomtm
xoropo uenonex crponr opas oxpyxamme ecrnnrentnocrn n opnenrnpyercx n ne [20].
Bocnpnxrne onpeenxer none norennnantntx peaxnn renoxpannrenx na opas, ocoenno
ecnn sa]nxcnponant npnsnaxn onacnocrn nnn yrpost. Hpn +rom nyxno yunrtnart, uro opas
npecrannxer cyexrnnnym ]opmy oexra n xnnxercx nopoxennem nnyrpennero mnpa
xonxpernoro uenonexa. B nponecce ]opmnponannx opasa na nero nosecrnymr ycranonxn,
nnrepect, norpenocrn n mornnt nnunocrn renoxpannrenx, onpeenxx ero ynnxantnocrt n
ocoennocrn +monnonantno oxpacxn.
Paccmarpnnax ncnxonornuecxne ocnont nnsyantnoro nanmennx, neoxonmo
ormernrt ocoennocrn spnrentnoro nocnpnxrnx. Crpyxrypa spnrentnoro opasa
cxnatnaercx ns nocroxnntx nsanmocnxse mexy onpeenenntmn nnxennxmn n rem
nsmenennem spnrentntx omymenn, xoroptmn rnas orneuaer na +rn nnxennx. 3ro
ycranonneno npn anannse nccneonann nnxenn rnas n nponecce spnrentnoro nocnpnxrnx.
Btxnneno, uro uenonex ocmarpnnaer oexr ne no cnyuano rpaexropnn, a xax t
nocneonarentno n nnanomepno omyntnaer nsrnxom nanonee snaunmte +nemenrt ]nrypt
nnn, xax ormeuan B.E. emnon, cmtcnonte nenrpt nsopaxennx. Hnnmcrpanne moxer
cnyxnrt ocrarouno nsnecrnax rpaexropnx nnxennx rnas npn ocmorpe ]ororpa]nn
He]eprnrn, onynnxonannax n [25, c.78] n npnneennax na pnc.1.
Axryantnte, naxnte nx renoxpannrenx, npo]eccnonantno n nnunocrno-snaunmte
cnrnant ntenxmrcx nnnmannem. Orop ocymecrnnxercx ns mnoxecrna cnrnanon, ocrynntx
nocnpnxrnm n annt momenr. B ornnune or nocnpnxrnx, cnxsannoro c nepepaorxo n
cnnresom nn]opmannn, nnnmanne orpannunnaer nnmt ry ee uacrt, xoropax yer peantno
opaartnartcx. Vcranonneno, uro n xonxpernt momenr npemenn uenonex ocosnanno moxer
nepepaartnart nn]opmannm rontxo o onom oexre. 3ro orpannuenne npnnonr x
neoxonmocrn ponrt nocrynammym nn]opmannm na uacrn, ne npentmammne
nosmoxnocre opaartnamme cncremt. Onapyxeno, uro ecnn n none spennx uenonexa
naxonrcx necxontxo spnrentntx opason, nx onosnanne naunnaercx nourn ononpemenno.
Ho noxa onn ns nnx ne yer onosnan c nepoxrnocrtm nopxxa 70%, onosnanne ocrantntx
opason saepxano. Hnmt nocne roro xax o nepnom opase nonyueno ocrarounoe xonnuecrno
nn]opmannn, spnrentnax cncrema nepexonr x onosnannm cneymmero opasa, ro ecrt, xax
]opmynnpyer B.. Inesep: ...necmorpx na nexoropte ncxnmuennx, onosnanne nponcxonr
nocneonarentno [17, c.131]. Ho+romy npn nocrynnennn nn]opmannn o pasnnuntx
oexrax ononpemenno nnn c nnrepnanom, ne npentmammnm npemx peaxnnn na nepnt
oexr, npemx peaxnnn na nocneymmne oexrt ynennunnaercx. Topmosnr peaxnnm na
nont cnrnan raxxe ro ocroxrentcrno, uro xanant nenrpantntx mexannsmon opaorxn
sanxrt ne rontxo nocnpnxrnem, no n xonrponem sa ornerntmn ecrnnxmn. Tenoxpannrent
onxen snart uro npn cnexennn sa onnm oexrom n neoxonmocrn orneuart na pyrne
cnrnant cnnxaercx rounocrt n nocnpnxrnx, n ornera.
Orpannuenne noroxa nepepaartnaemo nn]opmannn ocymecrnnxercx
nepn]epnuecxnm n nenrpantntm nnnmannem [46]. Hepn]epnuecxoe nnnmanne cnxstnaercx c
ornocnrentno rpyo n napannentno opaorxo n ocymecrnnxer orop nn]opmannn no
]nsnuecxnm xapaxrepncrnxam, ntnonnxx ]ynxnnn ntenennx ]nrypt ns ]ona n cnexennx sa
nnesanntmn nsmenennxmn no nnemnem none. Henrpantnoe nnnmanne cnxstnaercx c
erantno nocneonarentno n ocosnanno opaorxo nn]opmannn n nponsnonr cenex-
nnm no xareropnantntm n cemanrnuecxnm npnsnaxam.
Hpn paccmorpennn mexannsmon ntunenennx oexron nx anannsa oxpyxamme
ocranonxn ]ynxnnonantno ntenxmr nenponsnontnoe n nponsnontnoe nnnmanne.
Henponsnontnoe nnnmanne +ro raxo xonrpont sa oexrom nocnpnxrnx nnn mtmnennx,
npn xoropom nopxox ocneonannx n xpnrepnn xonrponx onpeenxmrcx eme ne nnrepecom, a
rem, uro nocxastnaer cam oexr cnonmn pocammnmncx n rnasa npnsnaxamn. Bnnmanne
cranonnrcx nponsnontntm, xora ntop coepxannx, nopxox ocneonannx n xonrponx
oexra nanpannxmrcx ne ero xauecrnamn, a crpoxrcx uenonexom, ncxox ns oexrnnntx
rpeonann pemaemo nm n annt momenr saaun [13,c.39].
Hnrencnnnocrt nenponsnontnoro nnnmannx sanncnr, npexe ncero, or xonxpernocrn,
nonnsnt n neotunocrn nocnpnnnmaemoro oexra. Hpn nanmennn nme nerue
nocnpnnnmaercx uenonex, nnemnocrt xoroporo pocaercx n rnasa. 3ro moxer trt pocnt,
xopomo cnoxennt, npnnnexarentnt nnn, naoopor, yponnnt nnnnn. On moxer trt
ntstnamme, onpxrno nnn uepecuyp nepxmnnno oer, moxer nocnrt xaxne-nnyt neotu-
nte ouxn, rancryx, oynt. nx nenponsnontnoro nnnmannx naxno, urot +ror uenonex
xonrpacrnponan c oxpyxammnmn nmtmn n ne cnnnancx c ]onom. Heoxonmo raxxe
yunrtnart, uro nnnmanne nme nenponsnontno npnxontnaercx raxxe x rem, xro onaaer
anropnrerom nnn, naoopor, y xoro on orcyrcrnyer.
Hponsnontnoe nnnmanne (yenxrt xaxomy-nno oexry nnnmanne) nosnnxaer npn
noxnmuennn x nocnpnxrnm oexra ncnomorarentntx ycnnn. Tenoxpannrenm cneyer
yunrtnart, uro nocroxnnoe noepxanne nnnmannx c nomomtm nonentx ycnnn cnxsano c
ontmnm nanpxxennem n ouent yromnrentno. Hponecc, c nomomtm xoroporo ]opmnpyercx
nponsnontnoe nnnmanne y renoxpannrenx, moxer trt oneruen, ecnn cymecrnenno
ntpaxena snaunmocrt nanmaemtx cnrnanon yrpos, cosana +monnonantnax nactmennocrt
n nnunt nnrepec x oexram nanmennx. Kpome roro, cneyer yunrtnart saxon Tnrunnepa,
xoropt rnacnr: nponsnontnoe nnnmanne, pas ycranonnennoe, anee ]ynxnnonnpyer xax
nenponsnontnoe. 3]]exrnnnax oprannsannx nponsnontnoro nnnmannx recno cnxsana co
cnoconocrxmn nnunocrn, n nepnym ouepet c nanmarentnocrtm, a raxxe sanncnr or rem-
nepamenra. ecrnnrentno, y xonepnxon nnnmanne cxauymee, tcrpo ncromaemoe n nnoxo
nepexnmuaemoe; ]nermarnxn onaamr nnnmannem ycrounntm, no c samenenntm
nepexnmuennem; menanxonnxn cnao xonnenrpnpymrcx n nontmenno ornnexaemt, a
canrnnnnxn tcrpo cocpeoraunnamrcx n nerxo nepexnmuamrcx.
Bor xax onnctnaer mexannsm paort nnnmannx P.M. Ipanoncxax: uepes "nept"
nnnmannx n cosnanne nponnxamr nce nneuarnennx o mnpe. Orxptnaercx +ra nept n
sanncnmocrn or crenenn nnrepeca n xonxperntx ycnonn nnemne n nnyrpenne ocranonxn.
Otuno nnrepec paccmarpnnamr xax cxnonnocrt nnunocrn, omnnnpymmee nanpannenne ee
nsnparentnocrn. Inynnnte nnrepect onronpemennax crpyxrypa, oprannsymmax n
nounnxmmax cee +nnsonuecxoe noneenne uenonexa. Ho+romy nx oecneuennx
ycrounnoro nnnmannx, nnrentno xonnenrpannn n croxoro npeoonennx ornnexammnx
momenron, npexe ncero nao osaornrtcx ]opmnponannem y uenonexa coornercrnymmero
nnrepeca, ro ecrt nao rax nepecrponrt ero nepapxnm nennocre, urot ona nxnmuana n +ry
nponemy n crpyxrypy snaunmtx nene. Ecnn +ro nponsoer, ecnn yacrcx ntpart ]oxyc
nnnmannx, nmemmn nx uenonexa pemammee snauenne, ro nosnnxner nsnparentnocrt,
xoropax yer orcexart n ycrpanxrt nce ne nmemmee ornomennx x +romy ]oxycy nnrepeca
anromarnuecxn, n uenonex ne rontxo ne onxen yer npnnarart ycnnnx, yepxnnax na nem
nnnmanne, no, nanpornn, emy yer nce rpynee ne sameuart ncero roro, uro c nnm cnxsano.
Taxnm opasom, nsnparentnocrt nnnmannx nosnonxer uenonexy ntennrt ns nonx
nocnpnxrnx onpeenennym uacrt, urot anannsnponart ee n annt momenr npemenn. Hpn
nponsnontnom nnnmannn cenexnnx ocrnraercx nanpannenntm nontmennem
uyncrnnrentnocrn nocnpnnnmamme cncremt no nosecrnnem nenrpantntx mexannsmon,
a npn nenponsnontnom onpeenxercx ]nsnuecxnmn ocoennocrxmn nnemnero nnn
nnyrpennero paspaxnrenx, nanpnmep, pesxnm nsmenennem ero nnrencnnnocrn.
Hosnanarentnax exrentnocrt nenosmoxna es anannrnuecxo ]ynxnnn nnnmannx: npn
nepenoce nnnmannx c onoro oexra na pyro nenpeptnnax nnemnxx cpea ponrcx n
pacunenxercx. Hocneonarentnocrt oexron, na xoropte nanpannxercx nnnmanne, on-
peenxer rpaexropnm ocmorpa nnemnero nonx. Taxnx rpaexropn, npn ocmorpe onoro nonx,
moxer trt ecuncnennoe mnoxecrno. Baptnpyx nx, uenonex ntuepntnaer ns roro xe nonx
nce nonym nn]opmannm. Tax peannsyercx onn ns cnocoon nanpannennoro nponnxnonennx
no nnemnmm cpey [20].
Cncremarnuecxn xapaxrep nenenanpannennoro nanmennx nosnonxer npocnenrt
xnnenne (cnryannm) n pasnnrnn, ormernn ero xauecrnennte, xonnuecrnennte, nepnonuecxne
nsmenennx. Axrnnnoe mtmnenne, nxnmuennoe n nanmenne, nomoraer orennrt rnannoe or
nropocrenennoro, naxnoe or cnyuanoro, nomoraer onee uerxo n]]epennnponart
oexrt. Bocnpnxrne, nnnmanne, namxrt, mtmnenne n noopaxenne oennxmrcx npn
nanmennn n ennt nponecc ymcrnenno exrentnocrn. 3ro cnoxnt n
mnorocrynenuart nponecc. On npoxonr uepes nce yponnn uyncrnennoro n nornuecxoro
orpaxennx, naunnax c omymennx n saxanunnax mtmnennem. Hcnxonornuecxne ocnont
nnsyantnoro nanmennx sa uenonexom cxemarnuno npecrannent na pnc.2.
B ornnune or nene nanmennx n ome ncnxonornn, re c nomomtm +roro meroa
nsyuaercx xaxo-ro xonxpernt, orentno nsxrt nonpoc (noneenne, peaxnnx uenonexa n
xonxperno cnryannn), nanmenne n npo]eccnonantno exrentnocrn renoxpannrenx
npeycmarpnnaer ntxnnenne nanonee nonno nn]opmannn o nanmaemo nnunocrn. B
nponecce raxoro nanmennx ocymecrnnxercx uyncrnennoe nocnpnxrne ]nsnuecxoro onnxa
uenonexa, ero nnemnero nna, nocnpnxrne ero nocrynxon, ecrnn n peun. Hpn nsyuennn
nnunocrn nyxno nanmart ne rontxo ecrnnx, npoxnnennte npn +rom snannx, ymennx n
nantxn, no n ornomenne nnunocrn x +rnm ecrnnxm. Hpn +rom neoxonmo yunrtnart, uro
n pasntx ycnonnxx, n pasntx cncremax uenoneuecxnx ornomenn, n pasntx +monnonantntx
cocroxnnxx ecrnne moxer osnauart pasnte nocrynxn annoro uenonexa.
Xenarentno urot nanmenne ocymecrnnxnoct nesamerno nx oexra, ocoenno n
nponecce ero omennx c oxpanxemtm nnnom. 3ect nyxno yunrtnart, uro nnrennexryantnte,
nonente n +monnonantnte nponecct npoxoxr y uenonexa npn omennn nnaue, uem nne
omennx. Hsnecrno, uro uenonex naenne c camnm coo epxnr cex nnaue, uem npn
omennn c nmtmn. axe n nponecce omennx noneenne uenonexa moxer trt pasnnuntm.
B npncyrcrnnn npnntuntx nme ero noneenne yer onnm, n npncyrcrnnn nnn, xoroptx
on nnnr n nepnt pas, pyrnm. Honeenne uenonexa sanncnr or nnrepeca n omennn. Bce
+ro onxno yunrtnartcx npn onenxe pesyntraron nanmennx annoro nnna. Ho nx +roro
uenonex onxen nanmartcx n pasntx c]epax, n pasnnuntx cncremax omennx [81.C.93].
Mero nanmennx ornnuaercx ne rontxo mnoroopasnem oexron nanmennx, no n
neoxonmocrtm cnnresnponart n oomart annte o orentntx xonxperntx
nanmennxx. Baxno ymert nanmart xax sa nnunocrtm n nenom (cnnrernuecxn
nocnpnnnmart nnunocrt), rax n sa orentntmn eranxmn. Hpn nanmennn sa uenonexom
raxnmn xonxperntmn eranxmn moryr trt ero ecrnnx, ]nsnuecxn onnx (pocr, nnno,
renocnoxenne, nonoct), nnemnn nn (oexa, npnuecxa, axceccyapt, maxnxx), mnmnxa,
nanromnmnxa n nx nnnnnyantnte couerannx.
B meroonornn pasnnuamr na ocnonntx cnocoa nanmennx: nenocpecrnennoe n
onocpeonannoe. Tenoxpannrent n ontmnncrne cnyuaen neer nenocpecrnennoe
nanmenne, ro ecrt cam nanmaer n cam enaer ntnot no nonyuenntm pesyntraram
nanmennx.
B npaxrnxe oecneuennx esonacnocrn ntenxmr cneymmne nnt nnsyantnoro
nanmennx:
Hanmenne co cnennantno noopanntx rouex nnn crannonapnoe nanmenne, npn
xoropom renoxpannrent pacnonaraercx n onpeenennom mecre n neer nanmenne n
nasnauennom cexrope nnn sone.
Hanmenne n nnxennn nnn nonnxnoe nanmenne, npn xoropom renoxpannrent,
nepememaxct n rpeyemom nanpannennn, neer nanmenne sa ocranonxo.
Cmemannoe nanmenne.
Hs npnnnnnon neennx nnsyantnoro nanmennx ntenxmrcx nenpeptnnocrt,
axrnnnocrt n cxptrnocrt.
Hpn neennn nanmennx renoxpannrent onxen crpemnrtcx saneuarnert
oxpyxammym ocranonxy n nenom xax na nanopamno ]ororpa]nn. Hpn +rom on onxen
ymert necrn nanmenne, ncnontsyx nepn]epnuecxoe spenne. epxa ronony nenonnxno n
rnxx nepe coo, cpenn uenonex moxer onapyxnnart nnxenne n nnert npemert n
cexrope mnpnno 180 rpaycon. Hyrem npocroro nonopora rnas rpannny osopa moxno
oronnnyrt nasa na 10 rpaycon c npano n neno cropont. Honyuaemte raxnm opasom
xaprnnt nepn]epnuecxoro spennx tnamr necxontxo pasmtrtmn n neuerxnmn, onaxo onn
nce xe orneuartnamrcx n cosnannn. Cxemarnuno none spennx uenonexa npecranneno na
pnc.3.
Hs npnemon neennx nnsyantnoro nanmennx B.H. Cxnopnon ntenxer n pexomenyer
cneymmne [70, c.3031]:
c nonoporom ronont n rnas;
osop or cex.
Hpnem nanmennx c nonoporom ronont n rnas. Tenoxpannrent, oecneunnammn
conponoxenne oxpanxemoro oexra, onxen epxart no nanmennem cexrop mnpnno n
270 rpaycon nx ]nxcannn nosmoxntx yrpos n noepxannx nnsyantnoro xonraxra c
oxpanxemtm nnnom. 3ror xe
npnem pexomenyercx ncnontsonart npn rpynnono oxpane necxontxnmn
renoxpannrenxmn, nesanncnmo or orneennoro nm mecra. axe ecnn xaxomy ns unenon
xomant ne ncera neoxonm yron osopa 270 rpaycon, ncnontsonanne noonoro npnema
ynennunnaer omym c]epy osopa rpynnt n ymentmaer nnrepnant, n reuenne xoroporo ra
nnn nnax rouxa naxonrcx nne nanmennx orentntx renoxpannrene. Hpnem nanmennx
c nonoporom ronont n rnas cxemarnuecxn npecrannen na pnc.4.
Osop or cex. Hpnem nanopamnoro osopa onxen oecneunnart nanmenne sa
oxpyxamme ocranonxo n panyce or 10 o 50 m. or oxpanxemoro nnna. Kaxt
nocneymmn nsrnx onxen onnctnart npannntnym yry c panycom na 510 m. ontme
npetyme yrn. Ho sanepmennn uernepro yrn panyc osopa nnont coxpamaercx o
mnnnmantnoro n nect nponecc nonropxercx. nnxenne nsrnxa npn npnmenennn npnema
osop or cex npecranneno na pnc.5. Heoxonmo ormernrt, uro onnaenne meroom
nanopamnoro osopa or cex rpeyer nenenanpannenno rpennponxn.
Hpnem paccunran na conponoxenne npn nnxennn nemxom no ynnnam ropoa. Ep
ycnonnxx ontmoro cxonnennx nme cxema nnonsmenxercx rax, urot osop or cex
ocymecrnnxna rontxo uacrt renoxpannrene, pyrne xonnenrpnpymr nnnmanne n
nenocpecrnenno nnsocrn. Cexrop osopa pacnpeenxercx na sont antnxx, cpenxx,
nnxnxx. Heoxonmo ]nxcnponart nonoxenne oxpanxemoro npn xaxom nonopore ronont
nnpano.
B antne sone n nponecce nanmennx onpeenxmrcx mecra nosmoxntx yxptrn
(ysxne npoxot, yrnt, oxna, nepnte npoemt). Ecnn mecro yxptrnx onapyxeno, cneyer
npoonxart nanmart sa nnm, ncnontsyx nanopamnt mero osopa no mepe nponnxennx x
nemy.
B cpene sone ocymecrnnxercx cnexenne sa nmtm uenonexom nnn npemerom,
xoropt npnnnxaercx nnn moxer npnnnsnrtcx x oxpanxemomy nnny.
B nnxne sone neoxonmo cocrannrt omee nneuarnenne o xaxom uenonexe
(nnemnn nn, nonoxenne rena, ntpaxenne nnna) n xonxperno oparnrt nnnmanne na
nonoxenne pyx, uro onn enamr nnn epxar.
Hcxnmunrentno naxno, urot renoxpannrent nontsonancx nanopamntm meroom
osopa, nmecro roro, urot ecnopxouno nepenonrt nsrnx c onoro uenonexa na pyroro.
Hanopamnt mero osopa nosnonxer ynonnrt pnrm oxpyxamme ocranonxn n ntennrt
nmoe nnno, ntnaammee ns +roro pnrma. Heoxonmo raxxe conmart npnnnnn
cxptrnocrn nanmennx. Ecnn n none spennx onapyxen noospnrentnt uenonex, ne
pexomenyercx cmorpert na nero npncrantno. Hpn neoxonmocrn nonyuennx
ononnnrentno nnsyantno nn]opmannn nenecoopasno nocmorpert nonepx nnn n
cropony or +roro uenonexa, c rem, urot ne ntstnart y nero noospennx, uro on naxonrcx
no nanmennem. Tmarentnoe paccmarpnnanne nmoro uenonexa onxno sannmart ne
ontme nyx cexyn.
Hpn neennn nanmennx neoxonmo cocpeorounrt nnnmanne na rom, uro yxastnaer
na nannune cxptroro opyxnx, na renonnxennx +roro uenonexa, oexre ero nnnmannx n ero
pyxax.
uopmnponanne opasa uenonexa ocnontnaercx na nepnom omem nneuarnennn, c
xoroporo n naunnaercx nponecc onenxn nanmaemoro oexra. Hepnoe nneuarnenne +ro
cnoxnt ncnxnuecxn ]enomen, nxnmuammn n cex uyncrnennte, nornuecxne n
+monnonantnte xomnonenrt. B nero ncera nxoxr re nnn nnte ocoennocrn onnxa n
noneennx uenonexa, oxasanmerocx oexrom nanmennx n nsyuennx. Hepnoe nneuarnenne
coepxnr raxxe onee nnn menee ocosnanaemte n oomennte onenounte cyxennx.
Haxonen, n nem ncera npncyrcrnyer +monnonantnoe ornomenne x uenonexy, oxasanmemycx
oexrom nocnpnxrnx n onenxn. unsnonornuecxn mexannsm ]opmnponannx nepnoro
nneuarnennx n ocnonnom ror xe, uro n mexannsm ]opmnponannx opasa [7, c.113]. B
nocneymmem nponecce nenenanpannennoro nanmennx nocnpnnnmamrcx erann +roro
oexra. Tenoxpannrenm nyxno yunrtnart, uro xax npn ]opmnponannn nepnoro nneuarnennx,
rax npn antneme onenxe nnunocrn nosmoxnt omnxn, xoropte cnxsant c pxom
]axropon.
Onnm ns rnanntx ]axropon, ncxaxammnx nocnpnxrne oexra, xnnxercx raxo
ncnxonornuecxn mexannsm n nnamnxe oprannsannn nnnmannx, xoropt npenonaraer
axrnnnoe npenocxnmenne pesyntraron nocnpnxrnx. Hpn +rom nnnmanne paccmarpnnaercx
xax raxax oprannsannx nocnpnxrnx, npn xoropo uenonex ntnpaer ro, uro on xouer nnert,
npenocxnmax crpyxrypy nn]opmannn, xoropax yer npn +rom nonyuena [20, c.54].
annt ]axrop oycnannnnaer xax mnnnmym na raxnx naxntx nx exrentnocrn
renoxpannrenx e]exra nocnpnxrnx xax cnenora n rynnentnoe nnenne.
e]exr cnenort npoxnnxercx n rom, uro nn renoxpannrent, nn oxpanxemt nm
oexr ne nnxr nnuero yrpoxammero n rexyme cnryannn, rax xax ne nmenn nnuero
noonoro n cnoem npomnom ontre. Tenoxpannrent ne moxer npornosnponart yrposy, rax
xax emy ne c uem coornecrn ro, uro on nnnr, axe xora yrposa ouennna nx oxpyxammnx.
Hpoxnnennx raxo cnenort moryr ntrnxert n ]opmax oryntnoro orpnnannx nosmoxntx
onacnocre no rnny: uro sect ntcmarpnnart eno nao enart! nnn ne menee pacxoxee
Inasa oxrcx pyxn enamr [66].
Tynnentnoe nnenne npoxnnxercx n rom, uro uenonex nnnr rontxo ro, uro xouer
nnert n ynopno ne xenaer nsrnxnyrt na cnryannm c pyro rouxn spennx, npncnymartcx x
uyxomy mnennm. 3ect npnunna raxxe cnxsana c neocrarouno ontrnocrtm uenonexa, xax n
uacrn naxonnennx cnenn]nuecxoro ontra no oecneuennm esonacnocrn, rax n n uacrn
e]exron opaorxn nn]opmannn. Ouent uacro npnunnt rynnentnoro nnennx nexar n
onacrn e]opmnponanntx camoonenox. pyro momenr rynnentnoro nnennx onacnocre
cnxsan c rem, uro y ontmnncrna nme npnxrnte nemn onaamr ontme npnrxrarentno
cnno, nexenn nemn nenpnxrnte. Ho+romy ncxyccrnennoe ntnxunnanne oexrom
nanmennx nonoxnrentntx cropon anromarnuecxn samtnnnaer nnxya ne ncuesnynmne
onacnocrn. Hexoropte nmn nnrynrnnno ntramrcx cosart o cee xopomee nneuarnenne.
Onn naunnamr npnnernnno yntartcx, npoxnnxrt snaxn nnnmannx. Bosnnxaer omnounoe
nocnpnxrne. Omnxa nospacraer, ecnn cnryannx nnn cam nanmammn ntstnaer n
nanmaemom uenonexe noospnrentnocrt n rpenory. Hocnenn eme cnntnee crapaercx
yronrt, npeyraart xenannx nocnpnnnmammero.
pyrax rpynna ]axropon, ncxaxammnx nocnpnxrne n onenxy nanmaemoro uenonexa,
cnxsana c rem, uro ]opmnpyemt opas xnnxercx cyexrnnno ]opmo orpaxennx
nanmaemoro oexra, n no+romy cymecrnenno sanncnr or nnunocrn nanmarenx, ero
norpenocre, ycranonox n mornnon. Cyexrnnnocrt nocnpnxrnx oycnannnnaer noxnnenne
raxnx omnox n onenxe nnunocrn xax: crepeornnt, mnenne pyrnx nnn, ranno-+]]exr, +]-
]exr cnncxonrentnocrn, ncnxnuecxoe cocroxnne nanmarenx, omnnnpymmne
norpenocrn, samnrnte mexannsmt n ynpomennx [21, c.4550]. Heoxonmo ormernrt, uro
nonpocamn ncxaxenn npn nosnannn nnunocrn sannmaercx ocoax orpacnt connantno
ncnxonornn, nonyunnmax nasnanne xaysantno arpnynnn.
1. C1epeo1unm.
Ecnn oexr nanmennx ornnuaercx or renoxpannrenx no xaxomy-nno xapaxrepnomy
npnsnaxy, ro +ro ornnune, pocaxct n rnasa, ntstnaer y nocnenero crporo onpeenennte
cranaprnte opast, ro ecrt crepeornnt. B mnpoxom cmtcne crepeornn +ro nexoropt
ycrounnt opas xaxoro-nno xnnennx nnn uenonexa, xoroptm nontsymrcx xax nsnecrntm
coxpamennem npn ero onenxe. Crepeornnt, nosnnxammne npn nosnannn nmtmn pyr
pyra, nmemr n cnenn]nuecxoe nponcxoxenne, n cnenn]nuecxn cmtcn. Kax npannno,
crepeornn nosnnxaer na ocnone ocrarouno orpannuennoro npomnoro ontra, n pesyntrare
crpemnennx crponrt ntnot na ase orpannuenno nn]opmannn [44].
Hpn onenxe uenonexa nanonee pacnpocrpanenntmn xnnxmrcx:
rpynnonte n +rnnuecxne crepeornnt;
crepeornnt, cnxsannte c nnemnnm nnom (ntcoxn nnsxn, roncrt romn,
opnnnt noc, coxparoncxn no n r. .);
crepeornnt, xacammnecx ]nsnuecxo ymepnocrn, ocoenno +xcnpeccnnntx
nnxenn (noxoxa, mnmnxa, xecrt), ocoennocre ronoca n peun.
Taxne crepeornnt, memammne npannntnomy nocnpnxrnm uenonexa, nmemrcx no ncex
xyntrypax, ncex napoon. Hanpnmep, npn nocnpnxrnn nnocrpanna on, npexe ncero,
onnnernopxercx co nce nanne, a nnnnnyantnte ueprt, xax npannno, nponaamr.
Btenxmrcx n nepnym ouepet re ueprt, xoropte y nac ne rax pente]nt. Hepexo,
ouyrnnmnct nnepnte cpen nnocrpannen, nanpnmep nerpon, xnonnen, renoxpannrent moxer
norepxrt opnenrnponxy: nce onn xaxyrcx na ono nnno. Hoonte xnnennx saxonomep-
nocrt connantno nepnennnn.
Amepnxancxn ncnxonor I. Onnopr cunraer, nanpnmep, uro ontmnncrno amepnxannen
npn nocnpnxrnn pyroro uenonexa naxoxrcx no nnnxnnem cneymmnx crepeornnon:
1) uepnoxoxne nepyxenmnt n nnment uyncrna mmopa;
2) nonnnt opoymnt;
3) nmn c mopmnnamn y rnas pyxenmnt, onaamr uyncrnom mmopa, c nnmn
nerxo nanrt;
4) noxnnte myxunnt onee naexnt, nepnt cnony n ontry, uem monote;
5) noxnnax xenmnna +ro mart;
6) nmn, nocxmne ouxn, nnn c ntcoxnm nom +ro ymnnxn, rpyxrn n na nnx moxno
nonoxnrtcx;
7) yntammnecx onaamr ntcoxnm nnrennexrom;
8) xenmnnt c nonntmn ryamn cexcyantnt, a c ronxnmn xonont;
9) nmn c onymenntmn xonunxamn ry rmecnannt, upesmepno rpeonarentnt n
axe amopantnt;
10)nmn c ne pesxo ntpaxenntmn uepramn nnna (cpenn noc, cxynt, ponn, rnasa,
ymn n r..) naroxenarentnee nocnpnnnmamrcx amepnxannem, uem nmn c pesxo
ntpaxenntmn uepramn nnn [81, c.44]. Hpn +rom nyxno yunrtnart, uro raxne xnrecxne
oomennx, nanmaemte n pasnnuntx xyntrypax, nepexo anexn or ecrnnrentnocrn.
Onaxo, rax xax onn perynnpymr nponecc ]opmnponannx nepnoro nneuarnennx,
renoxpannrent onxen nx snart n esycnonno yunrtnart npn neennn nanmennx. 3nanne
crepeornnon nocnpnxrnx c yuerom pasnnuntx nannonantnocre n snaunrentno crenenn
cnococrnyer nsannennm or omnox n nnrepnperannn noneennx. Crepeornnt nocnpnxrnx
nnemnero onnxa oycnonnent rem, uro nmn, nocnpnnnmax uenonexa, sapanee npnnnctnamr
emy onpeenennte xapaxreponornuecxne ueprt. 3ro xnnenne moxno oxcnnrt nexoroptmn
]nsnornomnuecxnmn nanmennxmn. Tax, nmn c xnaparntm noopoxom noc-
npnnnmamrcx xax nonente, c ontmnmn namn nnrennexryantno pasnnrte, xecrxnmn
nonocamn nenoxopnte n r.n. Vuente, ocnontnaxct na nponeenntx +xcnepnmenrax,
yrnepxamr, uro xenmnnt c ysxnm paspesom rnas n rnaxo xoxe nocnpnnnmamrcx xax
opasen xencrnennocrn; cmyrnte myxunnt c rpyo cantno xoxe, rxxentmn ponxmn n
ntpaxenntm prom, xax npannno, npnnnmamrcx sa nepyxenmntx, cxanantntx,
nentepxanntx, xnrpoymntx n rmecnanntx nme [81].
2. Mueuue ppyrux nuu.
Hepexo axe camoro omero n orptnounoro mnennx o nnrepecymmem renoxpannrenx
nnne ocrarouno, urot ono noecrnonano na ero onenxy +roro nnna. Ecnn ann
xapaxrepncrnxy oexra nanmennx nnn ntcxasann camoe nonepxnocrnoe cyxenne o nem,
ro npn ncrpeue c nnm uenonex crapaercx ynoxnrt noneenne oexra n pamxn onpeenennoro
manona, c]opmnponannoro no nnnxnnem uyxoro, nosmoxno ne concem oexrnnnoro,
mnennx.
Hpeyexennocrt memaer oexrnnnomy nocnpnxrnm uenonexa n npnnonr x
omnountm ntnoam n saxnmuennxm. Kpome roro, tnamr cnyuan, xora nmn,
npenapnrentno xapaxrepnsonanmnecx samxnyrtmn, nennrepecntmn n axe neanexnmn,
oxastnannct nnocnecrnnn nectma npnxrntmn coecennxamn.
3. Fanno-aqqek1 (aqqek1 opeona).
Ero cymnocrt saxnmuaercx n ]opmnponannn cnenn]nuecxo ycranonxn na
nocnpnnnmaemoro uenonexa uepes nanpannennoe npnnnctnanne emy onpeenenntx xauecrn.
Hn]opmannx, nonyuaemax o xaxom-ro uenonexe, xareropnsn-pyercx onpeenenntm opasom, a
nmenno naxnatnaercx na ror opas, xoropt yxe tn cosan sapanee. 3ror opas, panee
cymecrnonanmn, ntnonnxer pont opeona, memammero nnert ecrnnrentnte ueprt n
npoxnnennx oexra nocnpnxrnx [44].
3]]exr opeona npoxnnxercx npn ]opmnponannn nepnoro nneuarnennx o uenonexe n rom,
uro omee naronpnxrnoe nneuarnenne npnnonr x nosnrnnntm onenxam nensnecrntx
xauecrn nocnpnnnmaemoro n, naoopor, omee nenaronpnxrnoe nneuarnenne cnococrnyer
npeonaannm nerarnnntx onenox. pyrnmn cnonamn, ecnn renoxpannrenm nonpannncx
nocnpnnnmaemt oexr nanmennx, on onennnaer ero n repmnnax npnxrnoro, ecnn ne
nonpannncx n repmnnax nenpnxrnoro. Taxax omax onenxa pacnpocrpanxercx npax-
rnuecxn na nmym uepry nnunocrn. B nenom, n npaxrnuecxo exrentnocrn ranno-+]]exr
nmeer renennnm pasmtnart erann namero nneuarnennx n ]opmnponart omym onenxy
oexra sannrepeconannocrn. Kax npannno, +ro xnnenne naranxnnaer nanmarenx na
]opmnponanne xaxoro-ro ycrounnoro xonxpernoro opasa.
B +xcnepnmenrantntx nccneonannxx ycranonneno, uro +]]exr opeona , nanonee xnno
npoxnnxercx rora, xora nanmarent nmeer mnnnmantnym nn]opmannm o oexre
nocnpnxrnx, a raxxe xora cyxennx xacamrcx mopantntx xauecrn. 3ra renennnx saremnnrt
onpeenennte xapaxrepncrnxn n ntcnernrt pyrne n nrpaer pont cnoeopasnoro opeona n
nocnpnxrnn uenonexa uenonexom.
4. Dqqek1 cuucxopu1enuuoc1u (oxec1oueuun).
B xnsnn ontmnncrno nme naroxenarentno noxoxr x onenxe nesnaxomoro
uenonexa. Mnorne nmn cxnonnt axe ne sameuart ero xnntx neocrarxon. Onaxo ecrt
nmn, xoropte npenounramr comnenartcx n nonoxnrentntx xauecrnax oexra
nanmennx. Hnora +ro axe ntnnnaercx n crparernm: noxa uenonex ne oxaxer cnoe
nopxounocrn, ero nentsx cunrart raxontm. Ho+romy, xora ncrpeuaemcx c upesmepno
ntpaxenntm +]]exrom cnncxonrentnocrn, ro nnonne oocnonanno moxno npenonarart,
uro omnxn n onenxe oexra cnecrnne ncnxnuecxnx orxnonenn y nanmarenx.
A.A. Foanen npnnonr annte amepnxancxnx yuentx (yan, Fepx, Hnn n uecnep) o
rom, uro ecrt xareropnx nme, ncera mxrxo n cnncxonrentno onennnammnx oxpyxammnx,
n ecrt pyrax xareropnx, nx xoropo, naoopor, xapaxrepna xecrxocrt n onenxax [7, c. 124].
5. Rcuxuueckoe coc1onuue.
uenonex n xopomem nacrpoennn ncex oxpyxammnx ero nnn onennnaer n ocnonnom n
cnerntx ronax, n cam ntstnaer y nnx cnmnarnm. H naoopor, uenonex, npetnammn n
enpeccnn, ne rontxo cam nnnr nce n cepom nnere, no n x cee ntstnaer nenpnxsnennoe
ornomenne. Ho+romy ncnxnuecxoe cocroxnne nanmarenx (nanmaemoro) moxer xnnxrtcx
ncrounnxom omnox n onenxe nnunocrn.
6. ouuuupymman no1peuoc1u.
Ona enaer uenonexa ocoenno uyncrnnrentntm x npemery cnoe norpenocrn:
oxornnx nyume nnnrsnepx, copmnx xro xrot. Onaxo, uem cnntnee +ra norpenocrt,
rem uame n +rnx cnyuaxx moxer nmert mecro nepenrptnanne: oxornnx moxer npnnxrt sa
snepx xaxo-nno npemer, copmnx xro copnart neceonym xroy, no+romy
omnnnpymmne n annt momenr y nanmarenx norpenocrn moryr xnnrtcx ncrounnxom
omnox.
7. Rpoekuun.
Hpoexnnx onn ns samnrntx mexannsmon, ncxaxammn nocnpnxrne. Cneyer
ormernrt, uro ee cyrt cocronr n ncxaxennn peantnocrn. Hpoexnnx nmeer mecro n noneennn
npaxrnuecxn ncex nme, onaxo nanonee cnntno ona npoxnnxercx y nme c
pacmaranntmn nepnamn. Mexannsm npoexnnn noyxaer uenonexa nocnpnnnmart
nosnnxmee uyncrno (rnanntm opasom orpnnarentno oxpacxn) xax cnoe cocrnennoe,
xnnnmeecx cnecrnnem nosecrnnx na nero coecennxa. Hmemr n npaxrnuecxo
exrentnocrn mecro n onee cnoxnte ]opmt npoexnnn. B uacrnocrn, nnora uenonexy
xaxercx, uro on n uem-ro noospenaercx, nnora emy npecrannxercx, uro ero onnnxmr n
nannunn namepenn, xoropte on cam cunraer neconmecrnmtmn c ero -xonnennne n r..
Kax yxe ormeuanoct, nponecc nocnpnxrnx +ro cyexrnnnt nponecc: no ncex cnyuaxx
npoxnnxercx renennnx nocnpnnnmart n onennnart pyrnx nme n cpannennn co cnoe
-xonnennne. Hanmarent nensmenno cpannnnaer nanmaemoro uenonexa c camnm
coo. Emy xaxercx, uro cex on snaer xopomo, no+romy na ]one cnoero emy nyume
npecrannxercx pyro. Hpn npoexnnn nanmarent xax t nxnatnaer cnon cocroxnnx n
pyrym nnunocrt, npnnnctnax e ueprt, xoropte npncymn emy camomy n xoropte y
onennnaemo nnunocrn moryr orcyrcrnonart.
Fontmnncrno yuentx ncnxonoron cunramr, uro renennnx npnnnctnart
cocrnennte xauecrna nnn cocrnennte cocroxnnx pyrnm nmxm ntpaxena npaxrnuecxn y
ncex [21, c.53].
8. Ynpomeuue.
Hsnecrno anno, uro nepnoe nneuarnenne, xax npannno, ncera nenonno n ]parmenrapno.
3ro cnxsano c rem, uro oexr nocnpnxrnx, uenonex, ouent cnoxen. B cnxsn c +rnm nce nmn
cxnonnt x ynpomennm npn nocnpnxrnn nme. A rax xax renennnx x ynpomennm nponecca
cnocrnenna ontmnncrny, ro mnorne nmn npaxrnuecxn eccnntnt nocnpnnxrt pyroro
uenonexa. Kax npannno, onn cpasy xe no xaxomy-ro onomy ]axry enamr ntnot,
saxpennxmr +rn ntnot n cnoem cosnannn n norom c rpyom menxmr nx. 3ro cnocrno
sanncnr or nnnnnyantntx ocoennocre nme. V nme anropnrapnoro rnna, nanpnmep,
+ro cnocrno nanonee ntpaxeno, onn crpemxrcx nnert mnp rontxo n uepnom nnn enom
nnere, ne sameuamr nepexontx ronon, npnuem, uem xpue ntpaxena y nnx anropnrapnocrt,
rem cnntnee nx xareropnunocrt n onenxax nme, a +ro roxe onn ns ncrounnxon omnox.
Vnpomenne moxer npoxnnxrtcx raxxe n n onocroponne n npexenpemenno onenxe
nnunocrn. Cpen raxnx ]axropon ntenxmr cneymmne [77]:
onontno uacro +nemenrt nnemnocrn cnxstnamrcx c xonxperno uepro xapaxrepa
uenonexa;
uenonexy npnnnctnamrcx ncnxonornuecxne xauecrna n sanncnmocrn or +crernuecxo
npnnnexarentnocrn ero nnemnocrn;
uenonexy nenontno npnnnctnamrcx xauecrna pyroro uenonexa, nnemne na nero
noxoxero;
uenonexy moryr npnnnctnartcx xauecrna roro connantnoro rnna, x xoropomy on
ornecen na ocnone ero nnemnnx anntx.
Hpnunnt omnox nocnpnxrnx cnxsant, no-nepntx, c ocoennocrxmn nnunocrn
nocnpnnnmaemtx, no-nroptx, c nenpenamepenntm nnn npenamepenntm nnnxnnem
nocnpnnnmaemtx na nocnpnnnmammero n, n-rpertnx, c ocoennocrxmn nnunocrn
nocnpnnnmammero. 3ect cneyer ormernrt xax nnnnnyantno-ncnxonornuecxne
ocoennocrn nme, xoroptx mt nocnpnnnmaem, rax n nx ecrnnx c nentm
npenocxnmennx cnoe onenxn n omana nanmarenx [82].
Hmn nocnpnnnmamrcx nanmarenem no-pasnomy. Onn xax t orxptrt nx
nocnpnxrnx, o nnx nerxo cocrannrt nepnoe nneuarnenne. pyrne saxptrt, o nnx uacro rpyno
cxasart uro-nno onpeenennoe. Onn rax nnorno cxptrt no cnonm nannnpem nnunocrn,
uro ouent rpyno oraartcx o nx nnyrpennnx nepexnnannxx. Onn moryr trt
nnrennexryanamn, neanexnmn, sacrenunntmn n r.., no oraartcx renoxpannrenm sauacrym
o +rom nenerxo. pyrne uro-ro ncera noospenamr, uem-ro ncrpenoxent. Onn oroncmy
xyr nenpnxrnocre, or +roro nocroxnno nanpxxent n npaxeno xo
ncemy nacrpoent. Tpertn nocroxnno n nnxennn, nx nnyrpennn mnp cxptr sa nentm
ecrnn n onepann. Onn cyexrnnno omymamr cnoe npenocxocrno na pyrnmn n
ropxrcx nm.
Ecrt nmn, xoropte xopomo ymemr npncnocannnartcx x ocroxrentcrnam. Tam, re
nyxno, onn moryr nosmyrnrtcx, noneesnrt, nontcrnrt n r.. B xnsnn nx nacrpoenne
nocroxnno menxercx n sanncnmocrn or cnryannn. Bcrpeuamrcx raxxe nmn, ne noammnecx
nnxaxo xapaxrepncrnxe. Onn pacrnopxmrcx n ronne, ne ocrannxx n namxrn nanmarenx
cneon o cnoem opase. O nnx ouent rpyno cxasart uro-nno onpeenennoe. Fesycnonno, nce
+ro cxastnaercx na nepnom nneuarnennn.
Hnora ncrpeuaercx n oman nanmarenx. B uacrnocrn, uenonex ocosnaer, uro sa nnm
nanmamr n nesamennrentno crapaercx npnmennrt pasnnunte ynonxn, urot ntrnxert
rax, xax emy xouercx, urot ero nocnpnnxnn. Hcnxonornuecxn +ro ntpaxaercx n ncxaxennn
nnn nomene +xcnpeccnnntx nnxenn (xecron, mnmnxn, ronoca n r. .). Oexr nnn
ycnnnnaer cnom +xcnpeccnm, nnn naoopor ocnanxer, nepexo on ee nerpannsyer, a ecnn
+ro nosmoxno, ro cxptnaercx no xaxo-nnyt macxo. Cneyer yunrtnart, uro oman
moxer trt npenamepenntm n nenpenamepenntm.
Hs npaxrnuecxo exrentnocrn nnno, uro onenxa nsyuaemoro uenonexa,
ocymecrnnxemax n nponecce nanmennx, ranr n cee maccy sarpynenn, nnny roro, uro ona
nporexaer xax na cosnarentnom, rax n na nocosnarentnom yponne n ecrecrnenno, no mnorom
ntxonr ns-no namero xonrponx. urot nocrannrt nponecc onenxn no xonrpont cosnannx,
neoxonmo, npexe ncero, osnaxomnrtcx c ome cxemo nocnpnxrnx uenonexa no nnemnnm
npnsnaxam n pasopartcx n ee eranxx. Ha +ro ocroxrentcrno n cnoe npemx yxastnan
rennantnt pyccxn ]nsnonor H.M. Ceuenon. Hcnxonornuecxax exrentnocrt uenonexa,
ronopnn on, ntpaxaercx, xax nsnecrno, nnemnnmn npnsnaxamn, n otxnonenno nce nmn,
n npocrte, n yuente, n narypanncrt, n nmn, sannmammnecx yxom, cyxr o nepno no
nocnennm, ro ecrt no nnemnnm npnsnaxam [67, c.423].
Cymecrnymr pasnnunte cxemt n xnaccn]nxannn nnemnnx npnsnaxon uenonexa. B
ncropnuecxom acnexre npecrannxer nnrepec nepeuent nnemnnx npnsnaxon, na xoropte
onxnt trt ant ocroxrentnte ornert cexperntmn corpynnxamn nonnrnuecxoro
ctcxa napcxo Poccnn sa nanmaemtmn nmn nmtmn. Bor xax onpeenxercx nepeuent
nnemnnx npnsnaxon, xoropte rpaxrymrcx xax npnmert, n nncrpyxnnn no oprannsannn n
neennm nnyrpenne arenrypt, cocrannenno npn Mocxoncxom Oxpannom Orenennn:
nospacr, pocr (ntcoxn, ntme cpenero, cpenn, nnxe cpenero, nnsxn), renocnoxenne
(nonnt, nnornt, cpenee, xyomant), napyxnocrt n ee ocoennocrn (nnnt,
npecrannrentnt, nenspaunt, cyrynonart, espyxn, ropart, xoco; snaxn, nopest n
cnet pan na nnne n rene noome); nnno (npoonronaroe, xpyrnoe, saocrpennoe nnepx nnn
nnns, nonnoe, xyomanoe, c ntammnmncx cxynamn, nenoe, cmyrnoe, pymxnoe), nner,
pasmept n ]opma nonoc na ronone, opoe n ycax (cnerno-pyct, remno-pyct, pmner,
ptxn, uepnt xax xyx,'nnnnte nonoct sauecant nnepx, nasa, c npoopom, opnxom;
opoa pnra, nocrpnxena, xnnntmxom, nonaro, oxnancrax), noxoxa (tcrpax,
menennax, cemennr, c nonptrnnannem), manepa ronopnrt (renopxom, orptnncro,
menenxnx, c nnopouecxnm axnenrom, xapranx), rnn (pyccxn, nonxx, xanxasen, enpecxn;
paoun, npnxasunx, xynen), xocrmm (noponoe onncanne rononnoro yopa, nepxnero n
nnxnero nnartx, oynn), nocnr nn ouxn, nencne, rpocrt, nopr]ent; npnntuxn (neprnxn,
ocropoxen, ornxtnaercx n nponepxer cex, ornocnrcx xo ncemy espasnnuno) [52, c. 10].
B conpemenno xpnmnnanncrnxe yuenne o nnemnem onnxe uenonexa (ra-nrocxonnx)
paccmarpnnaer saxonomepnocrn n ocnonannte na nnx cpecrna n merot copa, nsyuennx n
ncnontsonannx anntx o nnemnem onnxe uenonexa n nenxx npeynpexennx, paccneonannx
n pacxptrnx npecrynnenn. Ono ns naxntx nanpannenn +roro yuennx
cncremarnsnponannoe, nayuno oocnonannoe onncanne nnemnero onnxa uenonexa npn
nomomn cranaprnsnponanno repmnnonornn nasnano cnonecnt noprper.
Hpn cocrannennn cnonecnoro noprpera pexomenyercx mnorouncnennte n
pasnoopasnte npnsnaxn nnemnero onnxa uenonexa nopasenxrt na ne ocnonnte rpynnt:
cocrnennte n conyrcrnymmne. Cocrnennte npnsnaxn nnemnocrn neoremnemo
npnnanexar xonxpernomy uenonexy, a conyrcrnymmne rontxo ononnnrentno
xapaxrepnsymr ero nnemnn onnx. Ho nnm cyxr o rom, xaxoro on nona, o ero nospacre,
noxoxe, ocanxe, npnntuxax n, opnenrnponouno, o connantnom nonoxennn.
Cocrnennte npnsnaxn nnemnocrn nopasenxmrcx na:
ome]nsnuecxne (nospacr, pocr):
emorpa]nuecxne n anrpononornuecxne (non, paca, nannonantnocrt, naponocrt,
+rnnuecxax rpynna);
anaromnuecxne (mop]onornuecxne) napyxnoro crpoennx rena uenonexa n ero uacre;
]ynxnnonantnte, oycnonnennte cnenn]nxo npoxnnennx xnsnenno naxntx
]ynxnn uenoneuecxoro oprannsma (ocanxa, noxoxa, xecrnxynxnnx, mnmnxa, aprnxynxnnx,
ronoc, peut, npnntuxn).
Conyrcrnymmne npnsnaxn xapaxrepnsymr uacrn nnemnero o]opmnennx nnunocrn. Onn
onpeenxmrcx oexo, oyntm, rononntm yopom, npemeramn nnunoro onxoa n
yxpamennxmn.
Hpnsnaxn nnemnocrn ycnonno nopasenxmrcx na rpynnt. Taxoe nopasenenne
cnococrnyer xonxpernsannn nocnpnxrnx onnxa uenonexa n onee rounomy n ncecroponnemy
onncannm nnemnocrn. Btenxmr cneymmne rpynnt npnsnaxon nnemnocrn [75, c.8]:
Omne nanonee xpynnte, samernte.
uacrnte +ro erann omnx npnsnaxon.
Hocmouuie npncymn uenonexy co nx poxennx n n reuenne nce ero xnsnn.
Bpemennte moryr nosnnxart n ncuesart (nonocxno noxpon, opoanxn, syt n
np.).
Heoxonmte oxsarentno npncymn nmxm onpeenenno rpynnt (nonocxno
noxpon na nnne y myxunn).
Cnyuante ne oxsarentno npncyrcrnymr y xonxpernoro uenonexa (ponmte
nxrna, yropxn na xoxe).
Ecrecrnennte npncymn uenonexy or poxennx nnn noxnnxmrcx c nospacrom
(mopmnnt n np.).
Hcxyccrnennte noxnnxmrcx n pesyntrare cosnarentnoro nnn nenponsnontnoro
nsmenennx uenonexom cnoe nnemnocrn.
Haronornuecxne ntsnannte napymennem nopmantnoro crpoennx +nemenron
nnemnocrn ncnecrnne saonenannx.
Hccneonannx n conpemenno ncnxonornn nonpocon nocnpnxrnx uenonexom uenonexa
nosnonnnn ycranonnrt, uro ecnn sa 100 % npnnxrt omee uncno ncex +nemenron nnemnero
onnxa uenonexa, ro na orpaxenne ]nsnuecxoro onnxa (pocr, rnasa, nnno, nonoct,
renocnoxenne n p.) npnercx 82,5 %; na +xcnpeccnm, ro ecrt ntpasnrentnocrt (mnmnxy,
xecrt, nost, peut n p.) 14 %, a na o]opmnenne nnemnocrn (npnuecxy, oexy, oynt,
xocmernxy n p.) 3,5 %[59, uacrt IV, c. 17]. Hpn +rom ycranonneno, uro nspocnt uenonex,
nocnpnnnmax pyrnx nme n noccosanax sarem nx ]nsnuecxn onnx, ntenxer, npexe
ncero, pocr (nnrencnnnocrt nocnpnxrnx 83%); rnasa (75%); nonoct (73%); mnmnxa (66%);
nnno (64%); noc (59%); renocnoxenne (55%); ryt (41 %); no (36%);. noopoox (21 %);
por (19%); ymn (11%); nosa, ocanxa (10,3%); xocmernxa, yxpamennx n np. (8,4%);
xecrnxynxnnx (7,9%), oexa (6,8%); noxoxa (3,7%) [5, c 160; .c.58].
Paspaorannax na ocnone ncnxonornuecxnx anntx omax cxema nn]opmannonntx
npnsnaxon npn nsyuennn nnunocrn uenonexa, xoropax no namemy mnennm nanonee nonno
yunrtnaer cnenn]nxy ntnonnennx npo]eccnonantntx saau renoxpannrenem, npecrannena
na pnc.6.
Ome]nsnuecxne, emorpa]nuecxne n anrpononornuecxne npnsnaxn ornocxrcx x uncny
nanonee omnx n samerntx npnsnaxon nnemnocrn uenonexa. K ome]nsnuecxnm npnsnaxam
ornocxrcx nospacr n pocr. Bospacr renoxpannrenem n cnxsn c orcyrcrnnem n ontmnncrne
cnyuaen ocronepntx anntx onpeenxercx npnnnsnrentno na nn. Pocr uenonexa
otuno onpeenxercx n cpannennn c cocrnenntm pocrom. B ranrocxonnn ncnontsyercx xax
npannno 6 rpaann pocra: ouent nnsxn, manentxn (nx myxunn o 150cm); nnsxn,
mant, neontmo, nentcoxn (151160cm); cpenn, nopmantnt, otunt
(160170 cm); ntme cpenero (171 175 cm); ntcoxn, ontmo (176185 cm); ouent
ntcoxn, rnranrcxn, rpomant (cntme 185 cm). nx xenmnn +rn npeent
ymentmamrcx na 510 cm [75]. Hpn onpeenennn pocra pexomenyercx yunrtnart ntcory
xanyxon oynn, ocanxy uenonexa n ]ynxnnonantnte nsmenennx nnnt rena n reuenne cyrox
yrpom pocr ontme, uem neuepom na necxontxo canrnmerpon. B nnane nsyuennx
nnunocrntx xauecrn npnnoxrcx annte, uro ntcoxn pocr moxer cnnerentcrnonart o
npenocxocrne uenonexa na oxpyxammnmn, o uyncrne camoynepennocrn [81, c.43].
K emorpa]nuecxnm n anrpononornuecxm npnsnaxam ornocxrcx non, paca,
nannonantnocrt, naponocrt, +rnnuecxax rpynna. Tnn pact (enpononnax, monrononnax,
nerponnoancrpanononnax) onpeenxercx na nn. Hpnnanexnocrt x nannonantnocrn,
naponocrn, +rnnuecxo rpynne onpeenxercx renoxpannrenem na ocnone cpannnrentnoro
nnsyantnoro nanmennx (noxox na rpysnna, ysexa n r.n.). Hpn +rom otuno yunrtnaercx
conoxynnocrt cneymmnx npnsnaxon: nner xoxn, nonoc n rnas, xapaxrep n ]opma nonoc,
ronmnna ry, ntcrynanne cxyn, npo]nnt cnnnxn noca, onpeenennte nponopnnn nnna n
nexoropte pyrne ocoennocrn.
Hecmorpx na samernocrt ome]nsnuecxnx, emorpa]nuecxnx n anrpononornuecxnx
npnsnaxon, nx nsyuennx nnunocrn uenonexa, a n nexoroptx cnyuaxx n npncymnx emy
ncnxonornuecxnx xauecrn, nanonee naxnoe n cymecrnennoe snauenne nmemr ocoennocrn
raxnx npnsnaxon ]nsnuecxoro onnxa xax nnno, nonoct, renocnoxenne, a raxxe
+xcnpeccnnnte peaxnnn uenonexa. Hmenno nm n yer nocnxmeno antnemee coepxanne
xnnrn. B +ro rnane npnnoxrcx rontxo xparxne pemapxn no nx snaunmocrn n mecry n
npecrannenno ntme ome cxeme nn]opmannonntx npnsnaxon uenonexa.
Fesycnonno, camtm nn]opmarnnntm xnnxercx nnno uenonexa. Vcranonneno, uro nnno
uenonexa snaunr nx nanmarenx ontme, uem ]nrypa, a ]nrypa ontme, uem erann
ocranonxn [25, c.77]. B cxemax onenxn nme nnno oroxecrnnxmr co nce nnunocrtm. Ono
ronopnr o yxonnom mnpe, nnrennexre n nacrpoennn uenonexa. Ho nnny uenonexa onpeenxmr
non, nospacr, paconym n +rnnuecxym npnnanexnocrt, a nopom axe connantnt craryc.
Hcxyccrno urennx nnna nsnecrno c rnyoxo pennocrn. nnrentnoe npemx no nnny
ntrannct ne rontxo onpeenxrt ueprt xapaxrepa, no n npecxastnart cyty. Hcnxonorn
norparnnn mnoro npemenn n cnn, ntraxct narn cxocrno mexy uepramn nnna n xapaxrepom
uenonexa.
B orentnt npnsnax na cxeme ntenent rnasa. 3ro oycnonneno cneymmnmn
]axropamn: no-nepntx, rnasa, xnnxxct +nemenrom nnna, nmemr camym ntcoxym
nnrencnnnocrt n snaunmocrt npn nocnpnxrnn nmtmn pyr pyra, a no-nroptx, raxne
xapaxrepncrnxn xax ntpasnrentnocrt nsrnxa n nnxennx rnas nenocpecrnenno cnxsant c
mnmnuecxnmn peaxnnxmn, ocnanxx nnn ycnnnnax nx.
Hpn nsyuennn uenonexa, xpome ocoennocre crpoennx nnna n n ncnxonornn n n
xpnmnnanncrnxe nn]opmarnnntmn xnnxmrcx n cneymmne ero +nemenrt: noc, ryt, no,
noopoox, por, ymn, ponn.
B orentnte npnsnaxn ]nsnuecxoro onnxa ntenent nonoct n renocnoxenne. Hpn
+rom npnuecxa, onpeenxemax xapaxrepncrnxamn nonocxnoro noxpona, moxer
paccmarpnnartcx xax npnsnax nnemnero nna, a ocanxa, nenocpecrnenno cnxsannax c
renocnoxennem xax xomnonenr nanromnmnxn.
Btpasnrentnte nnxennx uenonexa onpeenxmrcx +xcnpeccnnntmn peaxnnxmn mtmn
nnna (mnmnxa) n ncero rena (nanromnmnxa) n xnnxmrcx rnanntmn npnsnaxamn onenxn ero
ncnxnuecxoro cocroxnnx, npornosnponannx namepenn n ocronepnocrn noneenuecxnx
peaxnn. A. Branrnt rax xapaxrepnsyer snauenne nanmennx ntpasnrentntx nnxenn,
xoropte on nastnaer xstxom rena: Conepmenno ocooe, upesntuano naxnoe snauenne
nx npannntnoro nonnmannx xstxa rena nmemr rax nastnaemte menoun, r.e. ntpasnrentnte
npoxnnennx, manosamernte, uacro nourn nennnmte. Tor, xro nx emoncrpnpyer, ne
ocosnaer +roro. H, cneonarentno, on ne moxer nx ne enart nnn ynpannxrt nmn, nnn nx
ntymart, ne ns-sa ncnnnnnnnponanno cxonannocrn, ne ns-sa pacuernnno
coopasnrentnocrn, ne ns-sa nacroxme nnn mnnmo norpenocrn n xpacore. Fpocammnecx n
rnasa cnrnant camn nanpamnnamrcx, urot nx samernnn. Concem nennnmte, cneonarentno,
nacrontxo xe ncrnnnte n snaunrentnte. Kpome roro, onn ne cmoryr trt nonnocrtm
noannent, no xpane mepe, es roro, urot crann
samernt exnnx no nx noannennm. Hrax, +ro camte naexnte cnrnant nnyrpennnx
nponeccon, n no+romy onn sacnyxnnamr nanntcmero nnnmannx. Hao rontxo cymert nx
nocnpnnxrt. Hmenno ror, xro nx nanmaer, pasnnnaer cnom cnoconocrt uyncrnonannx o
onrnmyma. Ero ynennunnammeecx nonnmanne ocoennocre uenoneuecxo ymn yer emy
narpao sa nrentnocrt n ycnnnx [85, c.45].
Cunraercx, uro no mnmnuecxnm peaxnnxm ocronepno moxno onpeenxrt ncnxnuecxne
cocroxnnx uenonexa. B nacroxmee npemx oxasano, uro nnno moxer orpaxart nect cnexrp
ronuamnx orrenxon +monnonantnoro cocroxnnx xonxpernoro uenonexa. axe cronxnonenne
npornnopeunntx uyncrn, nx opta n cmxrenne orpaxamrcx n xapaxrepntx nnemnnx
npnsnaxax n pacnosnamrcx rnasom nanmarenx. Hccneonannxmn ycranonnent omeueno-
neuecxne, nannonantnte n nnnnnyantnte +monnonantnte +xcnpeccnn.
Hs ntpasnrentntx nnxenn nanromnmnxn xax nanonee nn]opmannonnte
ntenxmrcx xecrt, nost n noxoxa. B npaxrnxe oecneuennx esonacnocrn ]nsnuecxnx nnn
renoxpannrenxm neoxonmo snart xstx xecron c rem, urot no xecram, nosam, noxoxe,
manepe noneennx, mnmnxe n r.n. onpeenxrt cocroxnne oxpyxammnx nme n na +ro
ocnone onpeenxrt crenent onacnocrn.
K npnsnaxam nnemnero nna ornecent oexa, oynt, yxpamennx, axceccyapt, maxnxx
n pyrne npemert. 3rn npnsnaxn xapaxrepnsymr uacrn nnemnero o]opmnennx nnunocrn n n
xpnmnnanncrnxe onpeenxmrcx xax conyrcrnymmne npnsnaxn [33]. Bce onn ne nocroxnnt
no npemenn n nerxo samenxmrcx. Onaxo onn nocnpnnnmamrcx nyume, uem npnsnaxn
]nsnuecxoro onnxa, n ontme coxpanxmrcx n namxrn uenonexa. annte ocroxrentcrna
oycnannnnamr nx naxnocrt xax npn onncannn nnemnocrn uenonexa, rax n npn ntxnnennn
ero nnnnnyantntx ocoennocre. Or o]opmnennx onnxa uenonexa sanncnr n xapaxrep
nneuarnennx, xoropoe cxnatnaercx o nem y nocnpnnnmammnx ero nme.
B nepnym ouepet +ro ornocnrcx x oexe. Oexa nnnxer, a n orentntx cnyuaxx
onpeenxer pesyntrar nnrepnperannn n nonnmannx nnunocrn nanmarenem. Ho oexxe
ncrpeuamr, n +ro ocoenno naxno npn ]opmnponannn nepnoro nneuarnennx o uenonexe. Hna
ceronxmnn ent ne yrparnnn mypocrn cnona Coxpara: B oexe crapacx trt nsxmntm,
no ne meronem: npnsnax nsxmecrna npnnnune, a npnsnax merontcrna nsnnmecrno [44,
c.75].
Btnonnxx ocoym pont n ]opmnponannn nepnoro nneuarnennx o uenonexe, oexa
nocroxnno ocraercx onnm ns naxntx arpnyron nmnxa. Ho oexe moxno nonxrt
nannonantnym, xnacconym, rpynnonym npnnanexnocrt uenonexa. Ona nnnxer na ornomenne
oxpyxammnx x uenonexy, uacro xax t nxryx emy (uepes ocoennocrn xpox n nocaxy
nsennx na ]nrype) onpeenennt crnnt noneennx n omecrne uepes ocanxy, xecrt, nost n
pyrne cocrannxmmne noneennx. Oexa +ro ne npocro oonouxa nx rena, a naxnax
nn]opmannx o nocxmem ee uenonexe, orpaxenne ero nnunocrn, a n xaxo-ro mepe n cytt.
Manepa oenartcx nanpxmym cnxsana c ocoennocrxmn nnunocrn n xapaxrepa uenonexa.
Ornomenne x oexe onpeenxercx nsrnxamn uenonexa n ero norpenocrxmn, ono
menxercx no npemenn n no mepe nsmenennx nnemnocrn n nnunocrn c nospacrom. Cecrpt
Copnnt n cnoe xnnre stx oext ntenxmr 12 rnnon ornomennx x oexe, ncxox ns
rnanno norpenocrn, xoropax yonnernopxer uenonexa c ee nomomtm. Hmax oexa
cnyxnr camtm pasntm n nnora npornnopeunntm norpenocrxm. Orentnte norpenocrn
cnxsant c camocosnannem n camoonenxo uenonexa, ero camouyncrnnem n nacrpoennem, a
pyrne ornocxrcx x c]epe omennx c nmtmn. H uro t ne ronopnnn orentnte nmn o
espasnnunn x mnennm oxpyxammnx, pesyntrart mnornx nccneonann yenrentno
noxastnamr, uro +rn pasronopt anexn or ncrnnt! He cymecrnyer oext, xoropax nnxax ne
cnxsana c norpenocrxmn uenonexa.
Ho oexe n manepe oenartcx moxno cenart saxnmuenne [72, c. 100]:
o none n nospacre;
o nannonantnocrn n mecre xnrentcrna;
o npo]eccnn n mecre paort;
o connantnom nonoxennn;
o marepnantnom nonoxennn n nxyce;
o norpenocrxx;
o xapaxrepe;
o remnepamenre
n axe o crpemnennxx n crpaxax.
Hpn onenxe nnunocrn no oexe neoxonmo yunrtnart, uro ro, no uro oer uenonex,
ecrt pesyntrar nnnxnnx mnornx ]axropon. Hsexart nocnemntx ntnoon o xauecrnax,
npncymnx nnaentny ro nnn nno oext, nosmoxno rontxo n pesyntrare nnnmarentnoro
nanmennx nmenno ycrounno ncrpeuaemtx npnsnaxon. narnocrnuecxo nennocrtm nx
nonnmannx pyroro uenonexa onaamr nnmt re npoxnnennx ero nnunocrn, xoropte ne
samacxnponant paoro npo]eccnonana nnn cocrnenntmn crepeornnamn. B nexoroptx
cnryannxx nanmarent, onennnax uenonexa no ero oexe, onxen yunrtnart, uro on nmeer
nn]opmannm ne o peantnom uenonexe, a nocnpnnnmaer rontxo npnnnxenne x romy, xaxnm
uenonexy xouercx xasartcx n rnasax oxpyxammnx.
Ocoennocrn nnnnnyantnocrn nnunocrn no nnemnem nne onpeenxmrcx raxxe
uepes npoxnnennx mot, crnnx n connantnoro craryca. Bor xaxne pexomenannn n npnmep
npnnoxrcx npn onenxe nnunocrn no orentntm npnsnaxam nnemnero nna: He cnemnre
crponrt nennocrnte ncnosnnnn oexra, pasrnxtnax ero oporne napxt n nopxxymxn.
Connantnax cnmnonnxa, ocoenno raxax xax npoxnnennx mot nemt noxxax. Hanpnmep,
nepcrent c pnnnnanrom na nantne npexropa xaxoro-nnyt xomnnara +ro saxnxa na
roronnocrt x nyume xnsnn. Iona xe na rpyn xommepuecxoro npexropa roprono
]npmt npn rom xe npenpnxrnn cnmnon ocrnxennx +ro camo nyume xnsnn. Hao
ymert ornnuart connantnt craryc nnaentna cnmnona, orpaxammn ero npnnanexnocrt
nonoxennm or npnnepxennocrn x raxomy nonoxennm, nnxennm, rpynne, oprannsannn.
Hapounroe ncnontsonanne, neperpys cnmnonnxo nourn onosnauno ntamr
neyonnernopennoe crpemnenne x connantno ponn [66, c. 138].
Tenoxpannrenm nenecoopasno snart snauenne pasnnuntx nnon rarynponxn, c
xoroptmn moxno osnaxomnrtcx n cnennantno nnn omeocrynno nnreparype, nanpnmep n
xnnre Hmnepnx crpaxa n pasene Kaprnnt na xoxe [41, c.647].
B nocnene rpynne n cxeme nsyuennx nnunocrn ntenent npnsnaxn opasa xnsnn.
3rn npnsnaxn moryr art ouent mnoro nonesno nn]opmannn o nnunocrn, onaxo onn
rpeymr nnora snaunrentntx npemenntx sarpar nx neennx nenenanpannennoro
nanmennx, a raxxe sauacrym n cnennantno nororonxn. B nepnym ouepet +ro noneenne
uenonexa, ntpaxammeecx n ero ecrnnxx n nocrynxax n pasnnuntx cnryannxx. Hpn +rom
neoxonmo yunrtnart, uro nnemnxx cropona orentno nsxrtx nocrynxon, xax npannno, ne
onpeenxer onosnauno nx nnyrpennero ncnxonornuecxoro coepxannx. Hno+romy nsyuenne
nanmarenem pyro nnunocrn npenpamaercx n pemenne ncnxonornuecxo saaun, na
xoropym on moxer art xax npannntnt, rax n nenpannntnt orner [7, c.9].
Hsyuenne nemecrnennoro oxpyxennx (nnunte nemn, noapxn, ]ororpa]nn, xnnrn n
r.n.) nosnonxer ntxnnrt nnrepect, npnntuxn n cxnonnocrn nnunocrn. Hn]opmarnnno
xnnxercx raxxe n ocranonxa mecr npetnannx, a n cama nx ncnoxannx.
ocyr xax +nemenr opasa xnsnn, nmeer cnon snauennx. On moxer necrn
pexpeannonnym nanpannennocrt n trt cnxsanntm c noccranonnennem cnn, on moxer trt
nanenen na yonnernopenne norpenocre, nanpnmep axe raxnx cnntnemnx xax
nnunocrnoe pasnnrne. Kpome roro, ocyr cranonnrcx nce onee camonenntm n anronomntm
xax ]opma xnsnn. uopma ocyra nectma uerxo pncyer xaprnny ocrnxenn n ycrpemnenn
oexra. Orxnonxmmeecx noneenne conepmenno uerxo narnocrnpyercx no raxnm
rpannnonntm ]opmam noneennx npn nponeennn ocyra xax anxoronnsm, napxomannx,
pasnpar. B nepnym ouepet npn nsyuennn ocyra nnrepec npecrannxmr ero crpyxrypa, a
raxxe ero mecro n mxere oexra nanmennx.
Hpn rnynnnom nsyuennn opasa xnsnn nnunocrn nosmoxno ncnontsonanne axe
raxnx +xsornuecxnx +nemenron xax pymoponornx. Pymoponornx npecrannxer coo onacrt
cnennantno ncnxonornn, sannmammymcx nccneonannem nonpocon orpaxennx cnyxon n
cosnannn uenonexa. Cnennanncry, n conepmencrne nnaemmemy snannxmn pymoponornn,
ocrarouno nocnymart camte anantnte pasronopt oexra nanmennx, npoanannsnponart
cmxert n ]opmt noaun cnyxa, nepecxasannoro uenonexom nx roro, urot ocrarouno
rouno napnconart mrpnxn ncnxonornuecxoro noprpera. Hpn +rom nnnmanne opamaercx na
rnn npncrpacrnocrn oexra npn nepeaue cmxera: +xcnpeccnnnt rnn axnenrnpyer
nnnmanne na +monnonantnom sapxe, nn]opmannonnt rnn axxyparno noxonr x
aprymenrannn, uncrore coepxannx n nponcxoxennx cnyxa [66].
B antnemem, xax ormeuanoct ntme, onee erantno yyr pacxptrt ocnonnte
nn]opmannonnte npnsnaxn +nemenron ]nsnuecxoro onnxa n +xcnpeccnnntx peaxnn
uenonexa. Hmenno snanne +rnx npnsnaxon npn neennn nnsyantnoro nanmennx nosnonnr
cosart, no namemy mnennm, nanonee ocronepnt opas uenonexa n onennrt crenent
ncxoxme or nero yrpost. Hnn pyrnmn cnonamn pemnrt ony ns ocnonntx saau
nnsyantnoro nanmennx, saxnmuammymcx n ntxnnennn nnn, xoropte nmemr namepenne
conepmnrt nanaenne.
BOCRPHRTHE OH3HHECKOFO OBRHKA
Paccmorpenne nocnpnxrnx ]nsnuecxoro onnxa yer npononrtcx n nyx acnexrax.
Hepnt +ro xpnmnnanncrnuecxn, onpeenxmmn npnsnaxn onncannx pasnnuntx
+nemenron ]nsnuecxoro onnxa, ncnontsyemtx nx cocrannennx cnonecnoro noprpera
nnunocrn. Bropo acnexr npecrannxer coo nontrxy cnxsart npnsnaxn ]nsnuecxoro
onnxa c ncnxonornuecxnmn xauecrnamn nnunocrn. On oycnonnen camo cymnocrtm
nponecca nsyuennx uenonexa, saxnmuammecx n rom, uro, nocrponn opas nsyuaemoro
uenonexa na ocnone ]nxcnponanntx xapaxrepncrnx ero nnemnero onnxa, nanmarent, xax
ormeuaer A.A. Foanen, nemenenno cosaer cncremy saxnmuenn o +rom uenonexe,
coepxannem xoroptx xnnxercx xoncrarannx xauecrn, cnnerentcrnymmnx o cnoconocrxx
uenonexa nnn ntpaxammnx ero ornomenne x pasnnuntm croponam ecrnnrentnocrn, a
raxxe ronopxmnx o ero onpeenenno connantno-rpynnono npnnanexnocrn n r.n. [7,
c.5].
K conocrannennm npnsnaxon ]nsnuecxoro onnxa n ncnxonornuecxnx xauecrn
npnmenxmrcx pasnnunte noxot ]nsnornomnuecxn, +crernuecxn, ]nsnonornuecxn,
acrponornuecxn n p. He ncxyrnpyx o ocronepnocrn npnneenntx anntx, nnxe
npecrannent n oomennom n cncremarnsnponannom nne nexoropte ncnxonornuecxne
ocoennocrn nme, coornercrnymmne pasnnuntm npnsnaxam ]nsnuecxoro onnxa.
Hpnsnaxn ]nsnuecxoro onnxa uenonexa, orpaxaemte n cosnannn renoxpannrenx, moryr
crart ncrounnxom ncnxonornuecxo nn]opmannn npn ycnonnn, uro nanmenne yer ne
cnyuantm, a cncremarnsnponanntm n nenenanpannenntm.
Fnasa
H1asa npecrannxmr coo camt nn]opmarnnnt xomnonenr nnemne :rn. B nenom
onnctnamrcx no cneymmnm npnsnaxam: xonryp rnasno menn, nnna, crenent pacxptrnx,
nonoxenne, ntcrynanne rnasntx xnox n opnrax, nn nnyrpennnx yrnon rnas, nner, ron n
ocoennocrn [75, c.39 43]. Konryp rnasno menn, nastnaemt ]opmo rnas, onpeenxercx
npn orxptrtx rnasax no oueprannm cnoontx xpaen nex c ncnontsonannem reomerpnuecxnx
repmnnon n trontx ntpaxenn. Hpnmep pasnnuntx ]opm rnas Hpnneen na pnc.7.
nnna rnasno menn onpeenxercx: aconmrnax no paccroxnnm mexy nnyrpennnm
n napyxntm yrnamn rnas; ornocnrentnax no coornomennm aconmrno mnpnnt rnasno
menn c mnpnno nnna na +rom yponne. Btenxmr rpn rpaannn ornocnrentno nnnt: manax
(mentme 1 /4 mnpnnt nnna), cpenxx (npnmepno 1 /4 mnpnnt nnna na yponne spauxono
nnnnn) n ontmax (ontme 1/4 mnpnnt nnna).
Crenent pacxptrnx rnasa onpeenxercx ornomennem mnpnnt pacxptrnx x nnne
rnasno menn cneymmnm opasom: manax, ysxax (mentme 1/2 nnnt rnasno menn, xpax
payxno oonouxn ne npocmarpnnamrcx); cpenxx (panna 1 /2 nnnt rnasno menn, xpax
payxno oonouxn nnnt); ontmax (nnsxa x nnne rnasno menn, sa xpaxmn payxno
oonouxn nnnt enxn rnas).
Honoxenne onpeenxercx no naxnony ocn rnasno menn ornocnrentno ropnsonrann
cneymmnm opasom: ropnsonrantnoe (nnyrpennne n napyxnte yrnt rnas naxoxrcx na
ono ropnsonrantno nnnnn), xoconnyrpennee (nnyrpennne yrnt rnas nnxe napyxntx) n
xoconapyxnee (nnyrpennne yrnt rnas ntme napyxntx).
Btcrynanne rnasntx xnox onpeenxercx no crenenn ntcrynannx ns opnr
cneymmnmn repmnnamn: nnante (sananmne) n ntnyxnte (nantxare).
Bnyrpennne yrnt rnas onnctnamrcx no crenenn ntpaxennocrn cnesnoro mxcna
cneymmnm opasom: c ntpaxenntm cnesntm mxcnom (cnesnoe mxcno npocmarpnnaercx) n c
nentpaxenntm cnesntm mxcnom (cnesnoe mxcno ne npocmarpnnaercx).
Hner, ron rnas onpeenxercx no oxpacxe payxno oonouxn (payxxn) cneymmnm
opasom:
remnte rona: uepnte (spauox n payxxa nourn neornnunmt), remno-xapne
(remno-xopnunente), cnerno-xapne (cnerno-xopnunente), xenrte, senente.
cmemannte rona, ypo-xenro-senente, cepo-senente, cepte n ronyte c
ypo-xenrtm nenunxom noxpyr spauxa.
cnernte rona, cepte, cepo-ronyte, ronyte, cnnne.
Hs ocoennocre rnas otuno ntenxmr cneymmne npnsnaxn: mnpoxo paccrannennte
nnn cnnxennte, nnsopyxne nnn antnosopxne, acnmmerpnunte, xocornasne, pasnonnernte,
nxrnncrte, entmo, rycxnax poronnna, xarapaxra, xpacnoe nxrno, noxpacnenmne rnasa,
orcyrcrnne rnasa, npores rnasa, cnenora, cnesxmnecx, rnoxmnecx.
Bexn xapaxrepnsymrcx nonoxennem nonnxntx xoxntx cxnaox noxpyr rnas, nx
]opmo n ntpaxennocrtm, xocmernuecxnm o]opmnennem n ocoennocrxm. Honoxenne
nepxnnx nex onpeenxercx no crenenn nanncannx cxnaxn nepxnero nexa na rnasno mentm
n nponnnmcrpnponano na pnc.8:
1) cpenee cxnaxa nepxnero nexa nanncaer na cepenno rnasno menn;
2) cpeneoxonoe cxnaxa nepxnero nexa npnxptnaer cpenmm uacrt rnasno menn
n napyxnt yron rnasa;
3) acnmmerpnunoe pasnnunax crenent nanncannx cxnaxn nepxnero nexa y npanoro n
nenoro rnasa;
4) orcyrcrnne nanncannx cxnaxa nepxnero nexa orcyrcrnyer:
5) orcyrcrnne nanncannx co snaunrentntm pasnnrnem nonnxno uacrn nexa
cxnaxa nepxnero nexa orcyrcrnyer, camo nexo ntnyxnoe;
6) +nnxanryc xoxnax cxnaxa, npnxptnammax uacrnuno nnn nonnocrtm
nnyrpennn yron rnasa.
uopma n ntpaxennocrt nnxnero nexa onpeenxercx ntpaxennocrtm cxnaxn na nem
(nornasnt memox) cneymmnm opasom: cnaontpaxennoe (neontmax cxnaxa na
nnxnem nexe y nnyrpennnx yrnon rnas), cpene-ntpaxennoe (cxnaxa, nymax or nnyrpennnx
yrnon rnasa, ne oxonr o napyxntx ero yrnon), cnntnontpaxennoe (nenpeptnnax cxnaxa,
nymax or nnyrpennero o napyxnoro yrnon rnas), ntnyxnoe (nornasnte memxn nmemr
ntnyxnym ]opmy) n cxnauaroe (na nornasntx memxax nmemrcx ntnyxnocrn n nnannt).
Kocmernuecxoe o]opmnenne nex xapaxrepnsyercx no ]opme, nanpannennm, nnery,
mnpnne, nporxxennocrn n xapaxrepy nnnn, nponeenntx no xpaxm nex, mecry,
pacnonoxennm n nnrencnnnocrn nnera rene, nanoxenntx na nexn.
Omenpnsnanno, uro rnasa xnnxmrcx oxnamn ymn, sepxanom ymn n rena,
sepxanom npaua. Cunraercx, uro nx cnennanncron ocrarouno onennrt rontxo onn rnasa
uenonexa, urot moxno tno cynrt o ocoennocrxx ero xapaxrepa, npomnom ontre,
nnrennexryantntx nosmoxnocrxx, o ynacneonanntx n npnoperenntx saonenannxx. Ho
rnasam ncera onpeenxnn nnyrpennne nepexnnannx, ronuamne orrenxn +monnonantntx co-
croxnn n mnmonerntx nacrpoenn. Ouent cnoxno noenart ntpaxenne rnas, +ro
nenonnacrno axe nennxnm aprncram.
Ormeuaercx, uro uenonex c xpacnntmn n npnrxrarentntmn rnasamn onaaer xopomnm
sopontem, none, ymom n remnepamenrom. Taxne rnasa n onxno mepe samnment nexamn,
nmemr ntpasnrentnym, uncrym payxxy n nsnyuamr cner n renno; n nnx mnoro entx
nnrmenrntx xnerox ryano]opon, cosammnx +]]exr cnxnnx rnas. cnte n necrxmne
rnasa xapaxrepnsymr oaxnne n +neprnunocrt nx nnaentnen. H nanpornn, manontpasnrent-
nte, rycxnte, ne nsnyuammne cnera n renna rnasa cnnerentcrnymr o onesnxx n e]exrax n
xapaxrepe n nnrennexre uenonexa. Cxopee ncero raxne nmn neyr rycxnym xnsnt, c nnmn
pxom trt ne nnrepecno.
Hpn nsyuennn nn]opmannonntx snaxon rnas naxno onpeennrt nsanmoornomenne
payxxn n enouno oonouxn. 3ect, no anntm xnoncxnx ]nsnornomncron, nosmoxnt rpn
napnanra (pnc.9) [9, c.242]:
a) soponoe cocroxnne payxxa cnerxa npnxptra nepxnnm nexom n xacaercx nnxnnm
xpaem nnxnero nexa; enounax oonouxa nnna no oxam or payxxn;
) payxxa xax t onymena sa nnxnee nexo, rax uro nnna nonocxa enouno oonouxn
cnepxy. Taxoe cocroxnne conocrannmo c npnsnaxom orpomno xnsnenno cnnt nocxoxmero
connna. Hpnsnax ormeuaercx y eccrpamntx n ynepenntx nme, a raxxe y ncex manentxnx
ere;
n) payxxa cxptra sa nepxnnm nexom, rax uro nnna nonocxa enouno oo-
nouxn mexy nnxnnm xpaem payxxn n nnxnnm nexom. 3ro neopt snax, nnn nauano
Cannaxy (no-xnoncxn can rpn, naxy ent). uenonex c raxnmn rnasamn uacro
ncntrtnaer nxnocrt n neynepennocrt n cee, noospnrenen n naccnnen. Kax npannno, on ne
cepxnnaer oemann, rparnr npemx nnycrym, ornnuaercx nnoxo namxrtm. Hmn c rnasamn
Cannaxy uacro nonepxent necuacrntm cnyuaxm, rax xax y nnx neocra-
rouno tcrpax peaxnnx. Ho P. Varcay raxo nsrnx xapaxrepnsyer menanxonnm n
cnnerentcrnyer o nannunn y uenonexa nepemenno nponemt.
Oreuecrnennax xnaccnuecxax ]nsnonornx uenonexa ntenxer es naronornn 4
nonoxennx spauxa rnas n payxxn ornocnrentno nex. B ]opmynnponxe B.R. Cnennona +ro
cneymmax xnaccn]nxannx:
1. Bepxnn xpa payxxn npnmtxaer x nepxnemy nexy, ram xe naxonrcx spauox.
2. Kpax payxxn orenent or nepxnero n or nnxnero nexa.
3. Hnxnn xpa payxxn npnmtxaer x nnxnemy nexy.
4. Kpax payxxn connaamr c nepxnnm n nnxnnm nexom. Knaccn]nxannx no
couerannm pyrnx xapaxrepncrnx rnasa (mnpnna rnasno menn, ntcroxnne rnasnoro xnoxa,
nn pone n pecnnn), npnneennax n xnnre Tante snaxn nnna [9, c.244], npecrannena na
pnc.10.
1. Btrapamennt rnas: ntcronr ns xpynno, mnpoxo orxptro rnasno menn,
nannr xpontm; enxonax oonouxa c xponantmn npoxnnxamn n nesopontm xenronartm
orrenxom. Pecnnnt xoporxne, ponn pacnonoxent ntcoxo na rnasamn, ronopmarcx (pnc.10,
a).
Xapaxrepen nx paspaxnrentno, ncntntunno narypt, ne nnmenno rymannocrn,
uaonmnx n orxponenno necenocrn.
2. Fnnsopyxn rnas: ntcronr ns npoontno, ysxo npopesanno rnasno menn;
nnemnn yron nex npnnonxr. Fponn npnnonxrt x nncxam, nsrnx ocrpt ns-sa xoporxnx,
no rycrtx pecnnn (pnc.10, ).
Xapaxrepen nx nanmarentno, cxptrno, xnrpo n nnnemepno narypt,
ornnuammecx ontmo ntepxxo, +ronsmom n rnnepcexcyantnocrtm.
3. Vsxn rnas: ntcronr ns ysxo rnasno menn, es necxa, spauox co cnao peaxnne
na cner, nexn nente. Fponn n nne npannntno yrn, pecnnnt nnnnte n pexne (pnc. 10,
n).
Xapaxrepen nx eccrpacrno, nponnnarentno, ceptesno n cnpanennno o
xecroxocrn narypt.
4. Connt rnas: saxnmuen n xax t onyxmne nexn, nentpasnrenen, spauox xpynnt.
Fponn n pecnnnt rycrte n nnnnte (pnc.10, r).
Xapaxrepen nx nennno, anarnuno, rynonaro narypt, ne nnmenno nexoropo
mxrxocrn.
5. Orxptrt rnas: orxptr otxnonenno mnpoxo, co nsrnxom, nanpannenntm n ynop
na cnymarenx. Fponn nsornyrt na cepenno opnrt nnepx, sarem onycxamrcx x nncxy,
pecnnnt sarnyrt xpyro xnepxy (pnc.10, ).
Xapaxrepen nx axrnnno, +neprnuno, pemnrentno n naroapx cmenocrn npannno
o pesxocrn narypt, ne repnxme npomenenn npn ncnonnennn npoct n npnxasann.
6. Cnnno rnas: manentxn no nennunne rnas ntcronr ns ouent ysxo rnasno menn,
nexn rxxente, ntpaxenne ecnnernoe, xorx spauox uacro erammn. Fponn n pecnnnt
neontmne, pexne (pnc.10, e).
Xapaxrepen nx menouno-xnrpo n npaxrnuno-cmernnno narypt, ornnuammecx
+ronsmom n xanxecrnom.
Pesyntrart oomennx nexoroptx xapaxrepncrnx rnasa n coornercrnymmnx nm
ncnxonornuecxnx xauecrn nnunocrn n uepr xapaxrepa npecrannent n ran.1.
Hs ononnnrentntx xapaxrepncrnx moxno ormernrt mnenne nocrountx
]nsnornomncron o rom, uro cyxne rnasa ronopxr o rmecnanno narype, a nnaxnte o
ocmorpnrentnocrn n xpacnopeunn [9]. Hn]opmarnnntmn raxxe xnnxmrcx nexoropte
xapaxrepncrnxn onacrn rnasa nnemnne yronxn rnas, crenent nanncannx nepxnero nexa,
nannune n nanpannenne mopmnnox y rnas.
-
Tannna 1
Nn/n Xapaxrepncrnxn rnasa Hcnxonornuecxne ocoennocrn nnunocrn
1 2 3
1 Pasuep rnas
ontmne
uyncrnnrentnocrt, myxecrno, camoonaanne, saarxn
nnepcrna, crpemnenne x nnacrn [27, 56, 59]. Otuno
uyncrnnrentnocrt ymn n nneuarnnrentnocrt, nepexo
myxecrno n crpemnenne x nnepcrny [9, 86].
3monnonantnocrt n nexnocrt. Hmn c ontmnmn
rnasamn nce na nny n nsnyuamr ontme oaxnnx. Onn
uame cmemrcx, nmxr onnmartcx, nomnrnnart n npn-
xnmartcx. Onn axrnnno n mymno "onemr" no npemx
cnoprnnntx cocrxsann, n rearpe nmenno onn ycrpan-
namr onannm. Onn, ne crecnxxct, nnauyr n xnno, uac-
rentxo ptamr n na cnatax. enonte nonpoct raxne
nmn pemamr na ocnone nmnn n npnnxsannocrn, ecnn
rontxo nm ne nocnpenxrcrnymr pyrne, onee
"naropasymnte" ueprt xapaxrepa [76].
ontmne (cxnaxn na nexax) Crpemnenne x nnacrn [5.9].
neontmne rnasa Hocroxncrno, samxnyrocrt, ynpxmcrno [59].
enonte xauecrna, rpyoronnx, nonnxennax
+monnonantnocrt no nnemnnx npoxnnennxx [76].
manentxne Hxnnocrt, nmosnarentnocrt, xpacnopeune [59].
3amxnyrocrt, ynpxmcrno, nnora camoonontcrno [56].
Inasa manoro pasmepa uame npnnanexar samxnyrtm,
camoonontntm, nnora ynpxmtm nmxm. Hepexo
nmn c raxnmn rnasamn ornnuamrcx sannntm
nocroxncrnom. Manax payxxa cnnerentcrnyer o
necranntnocrn nnyrpennnx nponeccon, uro nena-
ronpnxrno orpaxaercx na nsanmoornomennxx c oxpy-
xammnmn [9].
3ronsm n ynpxmcrno. uacro ncrpeuamrcx y paornnxon
ncxyccrna ns uncna xpnrnxon nnn y xpynntx yuentx. V
xenmnnt manentxne rnasa cnnerentcrnymr o
nepnocrn, xoropax c roamn nepepoxaercx n pennocrt
[86].
ontmax payxnax
oonouxa
opora, mxrxocrt, xoncepnarnsm n ymenne aan-
rnponartcx. Ho ecnn npn +rom rnasa nmemr nnxopa-
ount necx, ro nepe namn nno nnmnennax xen-
mnna, nno mantxx-cancr [86].
manentxax payxnax
oonouxa
Ftnaer y sanncrnnxon n napxomanon. 3ro nopuynt,
ormenennt, nonxn-onnouxn. Onn ncera cymemr
onpanart sarpauennte cpecrna cnxrocrtm nenn [86].
2 mopua rnas
* xpyrnte rnasa
Meurarentnocrt, nent, uacro nxnnocrt [59].
manentxne, xpyrnte n
erammne
Hnnnunocrt, nxnnocrt [59].
npoonronarte Vm [59].
npnmypennte, nnante Hponnnarentnocrt, neonepunnocrt, nnora xnrpocrt,
sanncrnnnocrt [59].
pacxocte Myxunnt pemnrentnocrt, xenmnnt
nenaropasymne [59].
c]nnxc ynnnennoro
paspesa c npnnonxrtmn
yronxamn
Vronuennocrt [9, 27, 59].
ntnyxnte Xencrnennocrt, +xsantrnponannocrt, repnnmocrt [59].
3 Pacnonoaenne rnas
a) ornocnrentnoe
paccroxnne mexy rnasamn
mnpoxo paccrannennte
rnasa
unsnuecxax xapaxrepncrnxa ronepanrnocrn
(repnnmocrt, ntepxxa).
Taxne nmn yyr ontme xoneartcx nepe rem, xax
uro-ro cenart. C raxnmn nmtmn nerue omartcx, onn
onee "xomnanecxne", no cxnonnt x mennrentnocrn,
uacro xyr, noxa cnryannx paspemnrcx cama coo,
ntnycxax rem camtm ee ns pyx. Onn nmxr cnopr, nx
nerpyno onecrn noxpyr nantna. Onn ncera "xorxr,
xax nyume", no ecrnonart naunnamr rontxo rora,
xora cnryannx ntxonr ns-no xonrponx, ro ecrt c
sanastnannem. Onn ncera nacropoxe, no nocroxnno
nosnonxmr cotrnxm, xoropte ne cynxr nnuero
nnoxoro, pasnnnartcx camnm no cee. uacro nx npn-
nnmamr sa nennntx, no +ro ne rax. Onn onaamr mn-
poxo narypo n "mopantno ycrounnt" [76, c. 22].
nnsxo nocaxennte rnasa V raxnx nme mentme xpyrosop, onn onee cxon-
nenrpnponant, crpemxrcx x conepmencrny no ncem. Onn
nerue ntxoxr ns cex, xora nnxr, uro cnryannx pas-
nnnaercx ne rax, xax onxna tna t no nx mnennm, n
crpemxrcx nemenenno nanecrn nopxox. Onn ne rontxo
moryr ncntnnrt, nnx, uro xro-ro ecrnyer, c nx rouxn
spennx, nenpannntno, onn ntxoxr ns cex axe no
nonoy cnonx cocrnenntx ecrnn, ecnn +rn
ecrnnx ne ornnuamrcx conepmencrnom. Onn moryr
npexpacno ntnonnxrt cnom saauy, no upesntuano
rpeonarentnt x cee. Hnora nx cunramr
"samopenntmn", xnxysnnxamn, nmtmn, xoroptm
nenosmoxno yronrt, xorx onn npocro ntramrcx
onrtcx, no nx mnennm, cnpanennnocrn n
"paccrannrt nce no cnonm mecram". Fontmnm
oneruennem nx nnx xnnxercx nonnmanne roro, uro
onn orneuamr rontxo sa cex [76, c.23].
' nopmantnoe paccroxnne unsnuecxn npnsnax cnmmerpnuno nocaxennte
rnasa, ne cnnmxom mnpoxo n ne cnnmxom nnsxo. 3rn
nmn n onxno mepe cxonnenrpnponant, urot nt-
nonnxrt nosnoxennte na nnx saaun, n n ro xe npemx
onaamr ocrarountm xpyrosopom, urot nnert pas-
nte acnexrt ro nnn nno nponemt. Onn npocro nt-
nonnxmr ro, uro onxno trt cenano, ne nepexnat-
nax cnon oxsannocrn na pyrnx n ne xanyxct. Onn nc-
xpennn n cnpanennnt ns raxnx nme nonyuamrcx
xopomne cytn n apnrpt. Hmn c nontmenno rone-
panrnocrtm cunramr nx uepecuyp orpannuenntmn, a re,
y xoro ronepanrnocrt nnsxax, neocrarouno rpeo-
narentntmn [76, c. 23].
) nocaxa rnas
rnyoxo nocaxennte
3nax xnsnenntx neyau [59]. Cmenocrt, nonxocrt n
ntcoxax npancrnennocrt [9].
3ro nmn, xoropte noxoxe, no ncem nnxr rontxo
ceptesnym cropony. Tax xe ceptesno onn ornocxrcx n x
cee. Oxpyxammne +ro uyncrnymr n ntramrcx
nosnoxnrt na nnx ornercrnennocrt, necmorpx na nx
nospacr. Xnsnt raxne nmn nocnpnnnmamr co nce ce-
ptesnocrtm. Onn ontme nmxr nacnaxartcx uyxnm
mmopom, uem cmemnrt camn [76].
rnasa cnxr nernyoxo 3ro nmn onee pacxpenoment, oxnnnent n ne cront
cocpeorouent. Hpaxrnuecxn nce onn ornnuamrcx
essaornocrtm n ropaso nerue menxmr ynnunoe
nacrpoenne na npasnnunoe [76, c.35].
n) neprnxantnoe cmemenne unsnuecxn npnsnax onn rnas pacnonoxen ntme
pyroro. Ecnn +ra pasnnna ocrarouno samerna, ro
moxno oxnart, uro +ror uenonex cnocoen neo-
pnnapno mtcnnrt n ntcxastnart opnrnnantnte cyx-
ennx [76].
4 Hne1 rnas
ouent remnte (uepnte,
xapne, senente)
Xnsnennax +neprnx, nonx [59].
yxonnax cnna onaarenx raxnx rnas coueraercx c
xopome aanrnnnocrtm rnas, nanpnmep, x remnore.
Temnornaste nmn nyume cnpannxmrcx c paoro,
rpeymme xponornnnocrn n nnnmarentnoro
nanmennx [86].
uepnte Vnpxmcrno, ntnocnnnocrt, npn rpynocrxx n onac-
nocrxx paspaxnrentnocrt n ncntntunnocrt. Ecnn
nmn c uepntmn rnasamn sannmamr pyxonoxmne on-
xnocrn, ro tcrpo npnnnmamr camte npannntnte pe-
mennx, ymemr tcrpo nsannxrtcx or pyrnnt n xoc-
nocrn. Hx nmnyntcnnnocrt uacro onxaer nounnen-
ntx [56].
xapne Hpnnnexarentnocrt n cxnonnocrt x xanpnsam n nt-
xnannm. Taxne nmn cunramr, uro oxpyxammn mnp
cymecrnyer nx yonnernopennx nx xenann n xanpn-
son. Cnyrnnxa xnsnn onn ntnpamr no npnsnaxy: xro
ontme nx nnx cnocoen noxeprnonart [9].
cnerno-xapne 3acrenunnocrt [59, 86].
Camocroxrentnocrt, nnora samxnyrocrt, nnnnn-
yannsm, nenoxopnocrt [56].
senente Cranntnocrt, nonnmanne peantntx nosmoxnocre,
pemnrentnocrt, crporocrt, cnpanennnocrt, pasnnroe
noopaxenne, nnrepec x coecennxy. Amepnxancxne
ncnxonorn cunramr, uro senenornaste camax nyumax
xareropnx pyxononrene [56].
3enente rnasa npncymn uenonexy-ptnapm, a ne
nnnomary, rnanno xnsnenno nentm xoroporo xn-
nxercx cornacne c camnm coo. pystx nenxr nx sa
naexnocrt n opory, nparn nenannxr sa npnnnnnn-
antnocrt n rnepocrt. Onn ne crpemxrcx x nnepcrny,
onontcrnyxct pontm nesamennmoro, no ntcoxo yna-
xaemoro "nroporo" [9, c. 251].
3ro rnasa nepntx n npnnnnnnantntx nme, o-
naammnx ntcoxo yxonno +neprne n npancrnen-
nocrtm [86].
cnnne Pacuernnnocrt. Xonont onaarent cnnnx rnas
omaner pantme, uem +monnonantnt xosxnn uepntx
rnas [86].
ronyte uyncrnnrentnocrt, opoymne, noxnancrocrt [59].
Btepxxa n cenrnmenrantnocrt [56].
Hpncymn uenonexy-rnopny, xoropt ocrnraer ycnexa
ynopntm, neopnnapntm nyrem [9].
monouno-ronyte
Xononocrt, ypannonemennocrt [59]. unermarnunocrt
n manoomnrentnocrt [86].
cepte opora, orstnunnocrt, uecrnocrt [59].
Pemnrentnocrt, nacrounnocrt [56].
Bepnocrt n opora, xencrnennocrt n nmont [86].
cepo-seneno-xapne
(cpenepyccxne)
Xapaxrepnt nx nepemnrentnoro n nenocneo-
narentnoro uenonexa. Hmn c raxnmn rnasamn npeant
cnoe cyte n xnsnn, n xoropo npnuynnno cnnerent
ropeut n nocropr, nepa n cxencnc, nenpemennax
naexa na uyo n npecroxmne cuacrnnnte nn [9].
cnernte rona (xpome
xenroro)
e]nnnr xnsnenno cnnt, neocrarox nonn [59].
xenrte (meonte) Inasa Tnrpa.
Fontmax ymennax xononocrt, cxptnaemax no
macxo rennort. Ouent omanunnte rnasa [86].
Xopomo canancnponannte rnasa nmemr nnemnn n nnyrpennn yrnt na onom yponne.
Canancnponannte rnasa cnnerentcrnymr o uecrnocrn, ceptesnocrn, opoymnn,
yaunnnocrn.
Bnemnne yronxn rnas, nanpannennte xnnsy, xnnxmrcx ]nsnuecxnm nnnxaropom
nontmenno xpnrnunocrn, nannune nnn orcyrcrnne xoropo nponnnmcrpnponano na pnc. 11.
Kpnrnunte nmn (pnc.11, a) sameuamr nce neotunoe, nonte npenmymecrna n
nosmoxnocrn. Otuno onn crpemxrcx x romy, urot nce tno xopomo. uacro nx nasnauamr
na raxne nocrt, re nm npnxonrcx necrn ornercrnennocrt sa pyrnx nme ns-sa nx
cnoconocrn nnert, uro nyxno cenart n nepnym ouepet. Onaxo, nsnnmnxx xpnrnunocrt
cymecrnenno memaer mexnnunocrntm ornomennxm.
Vraxnx nme nanmaercx onrnmnsm, nennxoymne, opora n uyrxocrt. Ho ecnn npn
+rom ntpaxenne ncero nnna nonyuaercx nnauymnm, ro nepe namn neynepennt n cee
uenonex.
Haoopor, uenonex c npnnonxrtmn nnepx nnemnnmn yronxamn rnas (pnc. 11', ) ne
ornnuaercx xpnrnuecxnm nocnpnxrnem. Ero nnxax nentsx nasnart npnnpo nnn nmnrenem
ntncxnnart uyxne omnxn. C raxnmn nmtmn tnaer nerxo, no uacro onn cranxnnamrcx c
rpynocrxmn, ne sameuax xaxnx-nno nsxnon nnn, nanpornn, orxptnammnxcx
nosmoxnocre.
Honxrte nnepx nnemnne yrnt rnas cnnerentcrnymr o uyncrnnrentnocrn, cmenocrn n
ymennn nocroxrt sa cex. Ho ecnn raxne rnasa pacnonoxent na xencxom nnne, a ocrantnte
ueprt nnna menxn, ro or raxo xenmnnt cneyer oxnart nonepemenno noptnon crpacrn n
npnnaxon pennocrn [76, c.29; 86 c 4647].
Crenent nanncannx na rnasom nepxnero nexa nnrepnpernpyercx xax npnsnax
anannrnuecxnx cnoconocre n npecrannena na pnc.12.
V nme co cxnonnocrtm x anannsy nepxnee nexo cnerxa npncnymeno (pnc. 12 a). Taxnx
nme uacro omnouno cunramr ynpxmtmn, rax xax onn ne ronopxr a* o rex nop, noxa ne
pasepyrcx, o uem xonxperno ner peut, nouemy +ro nao enart n sauem +ro nyxno enart
nmenno rax. Onn npexpacno moryr nonxrt nx cex n oxcnnrt pyrnm nosmoxnte npnunnt
n cnecrnnx rex nnn nntx cotrn.
uenonex co cnao ntpaxenntmn anannrnuecxnmn cnoconocrxmn (pnc. 12, ), onee
noptnncrt, xax npannno, nomnrcx nanponom, ne cnnmxom sarpynxx cex pasmtmnennxmn.
Taxne nmn tcrpo n ne pasymtnax ecrnymr n +xcrpemantntx cnryannxx, nnora axe ne
ocosnanax n ne yunrtnax crenenn pncxa.
Ecnn nepxnee nexo nanonsaer na cepenny rnasa, a no xpaxm enox ocraercx orxptrtm,
ro raxo uenonex ornnuaercx mypocrtm. Ecnn xe nce nexo nanonsaer na rnas pannomepno,
cnepxy nnns, enax ero nonysaxptrtm nocepenne, ro +ro ronopnr o +roncre, sanxrom
cexcyantntmn noxoxennxmn.
Hanncanne nepxnero nexa na nnemnn yron rnasa or cepennt xapaxrepnsyer
neccnmncra n poxnm, or xoroporo nyume ne xart nnnnnarnnt. Toncroe nnxnee nexo,
cnonno npnnyxmee no nenrpy, xapaxrepnsyer rnxoro opxxa, cnoconoro na neoxnannte
ntxoxn [86, c.4748].
Mopmnnxn, orxoxmne or nnemnnx yronxon rnas rax nastnaemte cmemnnxn,
xnnxmrcx npnsnaxom nannunx y uenonexa uyncrna mmopa (pnc.13). Heontmne mopmnnxn,
nymne or nnyrpennnx yronxon rnas n cnycxammnecx nnns x mexam, cnnerentcrnymr o
nannunn y uenonexa uyncrna cnona, o nmnn ntpaxartcx c maxcnmantno rounocrtm
(pnc.14).
Taxxe, mopmnnxn, orxoxmne or nnemnero yrna rnasa n nonnmammnecx nnepx,
cnnerentcrnymr o xnrpocrn n enax.
Hpn nsyuennn rnas neoxonmo yunrtnart, uro ymentmennte no cpannennm c nopmo
napamerpt ocnanxmr n xapaxrepncrnxy, anaemym nn]opmannonntmn npnsnaxamn rnasa.
Vnennuennte no cpannennm c nopmo noxasarenn, naoopor, ycnnnnamr raxym
xapaxrepncrnxy.
Bsanu
Bsrnx nenocpecrnenno cnxsan c xapaxrepncrnxamn n nn]opmannonntmn npnsnaxamn
rnas. C pyro cropont, ecnn paccmarpnnart nsrnx xax ntpaxenne rnas nnn nnxenne
rnasntx mtmn, ro n ontme crenenn on moxer trt ornecen x paseny mnmnxn.
Vcranonneno, uro mnoxecrno xapaxrepncrnx uenonexa moxno onpeennrt na ocnone
nn]opmannn, cunranno c ero rnas. B cnoe xnnre Btpasnrentnte rnasa Iecc ronopnr, uro
c nomomtm rnas nepeamrcx camte rounte n orxptrte cnrnant ns ncex cnrnanon
uenoneuecxo xommynnxannn, noromy uro onn sannmamr nenrpantnoe nonoxenne n
uenoneuecxom oprannsme, a spauxn neyr cex nonnocrtm nesanncnmo [14].
Hpn nennom cnere spauxn moryr pacmnpxrtcx n cyxartcx n sanncnmocrn or roro, xax
menxercx ornomenne n nacrpoenne uenonexa or nonoxnrentnoro x orpnnarentnomy n
naoopor. Kora uenonex nosyxen, ero spauxn pacmnpxmrcx n uertpe pasa npornn
nopmantnoro cocroxnnx. Haoopor, cepnroe, mpaunoe nacrpoenne sacrannxer spauxn
coxpamartcx.
Hsnecrno, uro n momenr araxn y opnon nanmaercx cnntnoe coxpamenne spauxon
mnos (namerp spauxa panen nnn mentme 2 mm). B ro xe npemx paocrt, crpax, paspaxenne,
rnen, nosmymenne n mnorne pyrne +monnonantno nactmennte cocroxnnx cnocont
ntsnart pacmnpenne spauxon mnpnas (namerp spauxa npentmaer 4 mm) [9, c.302304].
B exrentnocrn renoxpannrenx neoxonmo yunrtnart, uro n +xcrpemantno cnryannn
cnntnt crpax moxer npnnecrn x rpyomy mnpnasy, xora uenonex ne nnnr nn mymxn, nn
nenn n n nyumem cnyuae crpenxer xya nonano.
Hmeer snauenne onrora n uacrora nsrnxa. Cunraercx, uro ecnn uenonex neuecren nnn
uro-ro cxptnaer, ro ero rnasa ncrpeuamrcx c rnasamn naprnepa menee uem 1/3 ncero npemenn
omennx. Ecnn nsrnx uenonexa ncrpeuaercx c rnasamn naprnepa onee 2/3 npemenn +ro
moxer osnauart cneymmee:
naprnep cunraercx ouent nnrepecntm n npnnnexarentntm n +rom cnyuae spauxn
rnas yyr pacmnpent;
x naprnepy nacrpoent npaxeno n nenepantno noctnamr ntson n +rom cnyuae
spauxn rnas yyr cyxent [54, c. 159].
Ha Bocroxe necx rnas xnaccn]nnnpymr xax yxpomennt, ro ecrt cnn-
erentcrnymmn o yxonnom pasnnrnn onaarenx, n neyxpomennt, noxastnammn, uro
onaarent nexyntrypen n pyxonocrnyercx nnsmenntmn coopaxennxmn. Cnna nsrnxa, ero
nnyrpennn cner sanncxr or onaarenx, ero mtcne n moryr naptnponartcx.
Heyxpomennt necx ncera cnaee yxpomennoro, cunramr nocrounte ]nsnornomncrt,
ro ecrt cnxnne rnas ncxpennero uenonexa ncera xpue cnxnnx rnas npnrnopmnxa.
Cornacno conpemenntm sapyexntm anntm nsrnx ntnonnxer pont ynpannxmmero
nosecrnnx, oecneunnax oparnym cnxst o noneennn naprnepa n crenenn ero
nonneuennocrn n xommynnxannm. Bsrnx ntnonnxer cnrnantnym ]ynxnnm n omene
pennnxamn n npnnnmaer yuacrne n ntpaxennn nnrnmnocrn n perynnponannn ncrannnn [53,
c. 12].
Hexoropte nccneonarenn ntenxmr cneymmne ]ynxnnn nsrnxa n omennn [34]:
1) nn]opmannonnt noncx (n nponecce nsanmoecrnnx ronopxmn cmorpnr na
cnymammero n xonne xaxo pennnxn n n onopntx nynxrax nnyrpn pennnxn, a cnymammn
na ronopxmero, nx nonyuennx nn]opmannn oparno cnxsn);
2) ononemenne o ocnooxennn xanana cnxsn;
3) crpemnenne cxptnart nnn ntcrannxrt cnoe x (onn nmxr, urot na nnx cmorpenn,
pyrne ner);
4) ycranonnenne n noepxanne connantnoro nsanmoecrnnx (nanpnmep/tcrpte,
xoporxne nsrnxt, nosnonxmmne noepxnnart xonraxr);
5) noepxanne cranntnoro yponnx ncnxonornuecxo nnsocrn.
B nnreparype ncrpeuaercx ecuncnennoe mnoxecrno xapaxrepncrnx n onncann nsrnxa
uenonexa. Ona ns xnaccn]nxann npnnonrcx nnxe [19, c. 115]:
Hpxmo nsrnx.
Cneennt (nenrpnponannt) Bsrnx.
enono nsrnx.
Fecnentnt nsrnx.
Bsrnx mnmo naprnepa.
Bsrnx cnnsy.
Bsrnx c ox n.
Bsrnx ncxoca.
Bsrnx ncxoca uepes nneuo.
Bsrnx cnepxy nnns.
Vxnonxmmncx nsrnx.
Hnrnmnt nsrnx.
Onennnammn nsrnx (nsrnx or maxnmxn o nxrox).
Xnno, ecnoxont nsrnx.
Bxnt nsrnx.
Arpeccnnno-ocxopnxmmn nsrnx.
Hponnstnammn nsrnx.
Konrponnpymmn nsrnx.
Htxnt nsrnx.
Xonont nsrnx.
Cantnt nsrnx.
Ouaponannt nsrnx.
Bsrnx xnoxont.
Hpxmo nsrnx ononnxer nonxrnx npxmo uenonex n npxmo xapaxrep. Taxo
nsrnx conyrcrnyer orxptrocrn n roronnocrn x omennm, a raxxe npannnocrn
ntcxastnann. uenonex c npxmtm nsrnxom ynepen n cee, cosnaer cnon cnnt n nosmoxnocrn
n ononpemenno xpnrnuecxn paccmarpnnaer oxpyxammee.
Hpxmte nsrnxt y naprnepon n ecee, napxy c nonepemenntm xonraxrom rnasa n
rnasa, nnnmcrpnpymr nsanmnoe onepne pyr x pyry, ynaxenne, cnoonoe ocyxenne
camtx ocrptx nponem, nerarnnntx n pncxonanntx rem.
Homnmo npxmoro nsrnxa, nx orxptrtx omennm coecennxon ecrt mecro rontxo
onomy cneennomy (nenrpnponannomy) nsrnxy. On noxnnxercx y naprnepon rora, xora
n ecee rpeyer ocyxennx xonxpernax, neornoxnax cnryannx. Haprnept xax yro t
nnxr ee nepe coo. 3pauxn necxontxo cmemamrcx or nenrpa pyr x pyry n sacrtnamr n
+rom nonoxennn.
Ecnn onn ns coecennxon yxonr n cropony or rnanno remt ecet, pyro moxer
nepnyrt ero oparno, npnmennn rax nastnaemt enono nsrnx. Hpn +rom nsrnx nanpannen
na no naprnepa n onacrt uyrt nontme nepenocnnt.
Hpn noxnnennn xaxnx-nno pyrnx nsrnxon necrn peut o nsanmno orxptrocrn ne
nmeer cmtcna.
Tax, ecnentnt nsrnx nnnmcrpnpyer pasymte, saymunnocrt, yxo n Cex. Hnora
raxo nsrnx nastnamr crexnxnntm. On osnauaer, uro na uenonexa uro-ro annr, emy ne no
cee n n annt momenr on ne nnaeer cnryanne. Inasa npn +rom moryr trt nannrt xpontm,
nocnanent. Koxa n rnasa npn +rom cyxne, necrxr.
Bsrnx mnmo naprnepa. Bsrnx, ]nxcnponannt na uem yrono, rontxo ne na
coecennxe nnn naprnepe, nnnmcrpnpyer nesannrepeconannocrt n omennn, neynaxenne x
naprnepy n nontrxy yxoa or ocyxaemtx nponem. Taxo nsrnx ]nxcnponannt n
ecnepemonnt, ne c]oxycnponannt na rnasax coecennxa, a cxopee nanpannennt na
uro-ro sa ero cnnno, moxer xapaxrepnsonart nontrxy cxptrt noxt n npn +rom
xonrponnponart cnon erammne rnasa.
Bsrnx cnnsy, xora ronona uenonexa cxnonena, a spauxn cnnxponno n ntnyxenno
nonnmamrcx nnepx or nenrpa, nnnmcrpnpyer cneymmne napnanrt noneennx ero
nnaentna:
Hoxopnocrt, nouepxnyroe nnnmanne, ycnyxnnnocrt ecnn cnnna cornyra n n rene
ormeuaercx nesnaunrentnax nanpxxennocrt.
Cxptrnocrt; pacuernnnax, osnponannax noaua nn]opmannn n ecee ecnn
nanpxxenne n rene onee ntpaxeno n na ny samernt neprnxantnte cxnaxn.
Bpaxenax saxptrocrt, roronnocrt x arpeccnn ecnn nanpxxenne no ncem rene,
natuennax, nanpxxennax ronona, nanpxxennt n cxart por.
Hpn +rom cneyer yunrtnart, uro nne sanncnmocrn or ocroxrentcrn onymennax ronona,
nseranne nsrnxa coecennxa, yuamennoe mopranne cnocrnennt nmxm c
rpenoxno-oxsnnno axnenryanne nnunocrn. 3ro cnxsano c rem, uro n nmtx nenpnntuntx
nx nnx cnryannxx onn ncntrtnamr ropaso ontmee no cpannennm c pyrnmn nmtmn
nonnenne n nanpxxenne. Hnn noonoro ncnxonornuecxoro cxnaa nerpyno ysnart no
cxpomntm n sacrenunntm manepam noneennx. Baxno ormernrt, uro, xax npannno, nnunocrn
raxoro ncnxonornuecxoro cxnaa xnnxmrcx xopomnmn n opoconecrntmn ncnonnnrenxmn,
no pexo onaamr oprannsaropcxnmn n amnnncrparnnntmn cnoconocrxmn [31, c.27].
Bsrnx coxy, npn xoropom spauxn cnnxponno yxoxr nnpano nnn nneno, nnnmcrpnpyer
cxenrnuecxoe, nerarnnnoe ornomenne x coecennxy, saxptrocrt, neonepne,xpnrnxy.
Ecnn npn +rom mnpoxo pacxptrt rnasa uenonex ntraercx cxptrt crpax. Ecnn xe na
ny y uenonexa n +ror momenr ropnsonrantnte cxnaxn, a spauxn cyxent n nsrnx npnmypen
nepe namn uenonex, roront x arpeccnnntm ecrnnxm, no cyrn nsneennt xypox
nncronera.
Bsrnx ncxoca nnnmcrpnpyer nontrxy xonrponx na cnryanne, orcnexnnanne
peaxnnn coecennxa na cnon cnona. uenonex xax t nepnonuecxn nornxtnaer sa
naprnepamn. 3ror nsrnx ncnontsyercx raxxe nx nepeaun nnrepeca nnn npaxenocrn.
Bsrnx ncxoca uepes nneuo emoncrpnpyer saxptrocrt or coecennxa c
ononpemenntm npespennem x nemy.
Bsrnx cnepxy nnns conponoxaercx orxntnannem ronont nasa, uenonex
eccosnarentno ynennunnaer ncrannnm mexy coo n coecennxom. Ero spauxn
cmemamrcx nnns or nenrpantno nosnnnn. Hnnmcrpannx ntcoxomepnx, a nopo ncrnnno
ropocrn. Oxpyxammnmn ncera nocnpnnnmaercx xax emoncrpannx npenocxocrna, uro,
ecrecrnenno, ne cnococrnyer omennm.
Vxnonxmmncx nsrnx nnnmcrpannx neynepennocrn, oxsnnnocrn, uyncrna nnnt
nnn poocrn. 3pauxn nocroxnno yeramr ns nenrpantno nosnnnn. Cunraercx
xnaccnuecxnm npoxnnennem omana nnn nnnonnocrn. B nmom cnyuae erammn nsrnx
cnnerentcrnyer o uem-ro ne ouent npnxrnom moxno trt ynepenntm, uro uenonex
ncntrtnaer nnyrpennmm ncrapmonnm. He cneyer oxnart, uro raxne nmn pocxrcx ryr
xe ocymecrnnxrt nce, o uem n annym mnnyry nt, noxoxe, oronopnnnct, n rnynne ymn
onn c namn ne cornacnt [76].
Homeueno eme n rnyoxo pennocrn, uro erammn nsrnx uenonexa c neuncro
conecrtm ne cnyuaen. Hpn +rom nsrnx xonnenrpnpyercx ne rontxo na nnne coecennxa,
ncera nnrepecnom nx sanxroro pasronopom uenonexa, no n na pyxax (npyr nx nnxenne
uro-ro ntacr?), xapmanax (ecrt nn ram opyxne?), nnnax oxpyxammnx (ne xart nn nonoxa
c nx cropont?). H +ra crpannocrt, neotunocrt raxoro spnrentnoro omennx otuno
cpasy xe ormeuaercx nanmarenem.
Hnrnmnt nsrnx nsrnx, xoropt nerxo unraercx oxpyxammnmn, xorx nnmnennax
napa +roro ne sameuaer. Onn nexno xacamrcx pyr pyra nsrnxom.
Onennnammn nsrnx (or maxymxn o nxrox) uacro ncrpeuaercx npn nepnom
snaxomcrne nme. 3pauxn conepmamr nocneonarentnte nnxennx or nenrpa nnepx n or
nenrpa nnns. Otuno raxo nsrnx nosnonxer cee uenonex, ynpannxmmn cnryanne: n nem
sannrepeconant ontme, uem on.
Xnno, ecnoxont nsrnx nnnmcrpannx sannrepeconannocrn n ecee, oxnanne
ocyxennx rnanno remt. Hnora neynepennocrt n ycnemnom pesyntrare neperonopon.
nnxennx spauxon tcrpte, no ncem sonam.
Bxnt nsrnx rnnnuen nx ]nermarnxon. Hnnmcrpannx cnoxocrnnx, nonnoro
snannx ocyxaemoro nonpoca, cxyxn. Xapaxrepen nx uenonexa n cocroxnnn ctro
connnnocrn, nnnort o cna naxny.
Arpeccnnno-ocxopnxmmn nsrnx emoncrpannx cocrnenno cnnt, roronnocrn
pasannrt coecennxa. Otuno conponoxaercx npespnrentno rpnmaco nnn nonntm
orcyrcrnnem mnmnxn na nnne, uro onee onacno.
Hponnstnammn Bsrnx n napoe ronopxr: xax xonoom oano... Taxo nsrnx ne
npocro nponnstnaer on npnrnoxaer uenonexa x mecry. Cnoeopasnt nsrnx cneonarenx,
npoxypopa, uenonexa, naenennoro nnacrtm nnn nmemmero npano rpeonart oruera, axe
onnnxrt n anno cnryannn.
Konrponnpymmn nsrnx npncyrcrnyer npn xpane naxno nnn nanpxxenno ecee
uenonex orcnexnnaer manemne renecnte npoxnnennx n ecrnnx naprnepa, nonnr xaxoe
ero cnono. enns +roro cocroxnnx: nce ynnxy, nce ycntmy nnuero ne nponymy.
Htxnt nsrnx xapaxrepen nx ncnxnuecxnx ontntx n nme n co-.croxnnn
anxorontnoro ontxnennx. Fesocranonounoe nnxenne rnas, paserammnxcx no nce cropont,
nspexa npeptnaercx ocranonxamn, ntsnanntmn crpemnennem yxnarnrt nnrt ecet,
cnryannm.
Xonont nsrnx uenonex es+monnonantno cosepnaer oxpyxammee. On rnta
nta. Oxpyxammee nx nero ne onee uem cxyunoe rearpantnoe ecrnne c nnoxnmn
axrepamn.
Cantnt nsrnx omyntnammn, cnmnxnt nsrnx pasnparnnxa. Moxer trt
ecnepemonntm, a moxer noctnartcx yxpaxo.
Ouaponannt nsrnx nsrnx uenonexa, naxoxmerocx na nnxe +monnonantnoro,
pennrnosnoro nnn pyroro +xcrasa.
Bsrnx xnoxontnsrnx-saraxa, xoropt moxno onnctnart ecxoneuno. uame
xomnnnmenr xenmnne, uem neuro marepnantnoe, noammeecx onncannm.
Hpnntuxa nenonnxno nnepxrtcx nsrnxom n ony n ry xe rouxy cnnerentcrnyer o
ontmom ynpxmcrne xapaxrepa n nennnocrn ncnonnnrenx. Hnora onaarenm raxoro
nsrnxa npnnnctnamr meurarentnocrt n ncnonnnrentnocrt. 3ro nepno, ecnn, yepxan
nenonnxnt nsrnx n ono rouxe, uenonex epsaer, menxer nonoxenne rena n cmorpnr nant
yxe no pyrnm yrnom spennx. Ecnn xe uenonex ocraercx nenonnxntm nmecre co nsrnxom,
ro +ro cnnerentcrnyer o rynocrn yma n nenonopornnnocrn mtmnennx, a yxe rem onee o
nnsxo cxopocrn.
Hnora y nme nanmamr, uro oct nsrnxa onoro rnasa npoxonr ntme ocn nsrnxa
pyroro. P. Varca cunraer, uro +ro xnnxercx ]nsnuecxnm nnnxaropom
npepacnonoxennocrn x necuacrntm cnyuaxm. Hyxno yunrtnart, uro ne onn rnas
pacnonoxen ntme pyroro, a ro, uro on ntme cmorpnr, ro ecrt oct nsrnxa npoxonr ntme
(+ro rax nastnaemt neprnxantnt crponsm nnn xocornasne). V rnasa, xoropt cmorpnr
nnepx, moxer trt axe samerna nonocxa enxa no payxno oonouxo. 3ro cnocrno sa-
merno ne ncera, ono cranonnrcx ocoenno xnntm, ecnn uenonex naxonrcx n +xcrpemantno
cnryannn [76].
Hnrepecnym xnaccn]nxannm nsrnxon, coornercrnymmnx npecrannennxm nocrountx
]nsnornomncron, npnnonr Banenrnna Bepaxona n cnoe xnnre Onpeenn xapaxrep no
rnasam [86]. Hnxe npnnoxrcx pasnnunte rnnt nsrnxon, xoropte cnxstnamrcx c rnasamn
xnnorntx, cocrannxmmnx nocrount xanenapt. uacrt +rnx anntx raxxe nornepxamrcx
marepnanamn, npnneenntmn M.B. 3mstxo [27, c.14].
Inasa nonxa. Payxnax oonouxa nourn ne oxonr o nepxnero nexa, uacro mexy
nepxnnm nexom n payxno oonouxo nnen enox rnasa. uopma rnasa cpenxx, ne xpyrnax,
no n ne cnnmxom ynnnennax. Xapaxrepnax ocoennocrt: spauox cnonno cnnraercx n ry nnn
pyrym cropony no payxno oonouxe, xora rnas nonopaunnaercx n ry nnn nnym cropony.
Boome-ro spauox nenonnxen, onaxo ]opma ntcrynamme uacrn payxno oonouxn
raxona, uro npn nexoroptx nanpannennxx nsrnxa nonutnx rnas xaxercx, yro spauox
cnnnyr. Tnnnuno nonutn rnasa rnxxr npxmo n xax t nemnoro pacxocte ns-sa +roro
ynnnrentnoro cnocrna spauxa xasartcx cnnnyrtm. Onaarenn rnas nonxa cunramrcx
cxnonntmn x xecroxocrn, cansmy n nacnnnm. Otuno nonutn rnasa ornnuamrcx oxpacxo
payxno oonouxn or ceporo o cnerno-xopnunentx ronon. Ecnn enox xpacnt, ro nepe
namn eme n uenonex nmnyntcnnnt, cnocont na neoxnannocrn. Koneuno, npn ycnonnn,
uro +ror uenonex aconmrno rpesn n nmenxem. A ecnn ner, ro nyxno noymart o mepax
esonacnocrn npn omennn c raxnm uenonexom. 3ro npeynpexenne ntsnano rem, uro y
napxomanon n mantxxon spauxn rnas ecrnnrentno pacnonsamrcx no croponam n nsrnx
cranonnrcx noxoxnm na nonun.
Inasa renenxa. Moryr trt oxpament n nmo orrenox. Inannoe ornnune: nsrnx xax
t npnnonxr nnepx, no +ro nneuarnenne cxnatnaercx sa cuer roro, uro nnxnee nexo
orcraer or payxno oonouxn, a nepxnee, naoopor, nemnoro nanntnaer. Honyuaercx
neuro cxonoe c nepenepnyrtm nonutnm rnasom. uem ontme nnxnee nexo orcraer or
payxxn, rem snee raxo uenonex, rem neoysannee ero nocrynxn. uem nnxe spauox
renxutero rnasa cnnnyr x nocy, rem esxanocrnee onaarent. 3aro ecnn sasopa mexy
payxxo n nnxnnm nexom ner, ro cxopee ncero y raxoro uenonexa nerarnnnte +monnn
canancnponant. Onaarenn renxutero spennx nnn neyr cex xax txn n nocnenn ent
xoppnt, nnn cranonxrcx xeprnamn nacnnnx, nnrpnr n npounx cnryann, n xoroptx cnntnte
opexamr cnatx na saxnanne. uro ononnxer cosannt namn noprper nono ueprouxo:
xosxena renxutnx rnas nmn ontme uacrtm uecrnte n oponopxounte. Ho ecnn yx
ntyr sa pamxn npnnnunx, ro ouent arpeccnnnt. Hsyuax renxutn rnasa, cneyer npexe
ncero noymart o rom, uro nepe namn ypoxenen max mecxna. A c macxnmn, xax nsnecrno,
npnxonrcx maxrtcx. Tentnt, xax n onaarenn renxutnx rnas, ornercrnennt, repnennnt,
axxyparnt, no pennnnt, esxanocrnt n mcrnrentnt, ecnn x nnm noorn ne c ro cropont.
Ecnn nam xnsnenno neoxonmo ocrannrt uenonexa c raxnmn rnasamn nosne cex, cmnpnrect
c neuno nropo pontm n sanacnrect nencuepnaemtm repnennem, copenntm nspxno
one necrn n xomnnnmenron. Vntxy nam nyume noome ne cnnmart c nnna, a nsxnt
nnemnocrn nao cpasy ycrpannrt nnn xorx t cnpxrart. Tora, nosmoxno, name omenne
ooercx es paspymenn.
Inasa smen. Hoxa nt paccmarpnnaere coecennxa c raxnmn rnasamn, ntraxct yrounnrt
nx rnn, coecennx, cxopee ncero, yxe onennn nac n npncrynnn x ecrnnm. Inas smen na
Bocroxe cunraercx nepntm snaxom uenonexa axrnnnoro, npnnnmammero pemennx pantme
ocrantntx n pocammerocx peannsontnart nx mrnonenno. Taxo rnas, xax npannno, tnaer
cpennx pasmepon. A sme-ncrocrt emy npnaer mepnanne payxxn, xoropoe na Bocroxe
xnaccn]nnnpyercx xax neynpannxemt nsrnx. K romy xe rnasa smen, xax npannno, nmemr
payxnym oonouxy neontmnx pasmepon. Ho+romy xaxercx, yro nn nepxnee, nn nnxnee
nexn ne ocramr o payxxn. Ona cnonno nnanaer n mope enxa. Ecnn enox xpacnonart,
ro onaarent smennoro rnasa crpaaer nontmenntm annennem.
uacro onaarenn smennoro rnasa ornnuamrcx rem, uro xpax payxno oonouxn
nmemr onee cnernt ooox, no ne raxo xe cnernt, xax enox rnasa. Honyuaercx +raxn
nenunx noxpyr payxno oonouxn. Kax cnnerentcrno xapaxrepa raxax uepra ronopnr o
couerannn nosynmocrn n menanxonnn, roronnocrn na oruaxnnte marn. Xopomo xort ne
nanaaer nepntm, xax n cnyuae smennoro rnasa es nenunxa. Bnpouem, onaarenn raxnx
rnas, npoxnnxx axrnnnocrt, tnamr arpeccopamn ncxnmunrentno pexo. Cxopee ncero, nac
npnrnacxr noorn nonnxe, urot ntcnymart xonxpernoe npenoxenne o nmnn, xoropo
cneyer sanxrtcx nemenenno.
Inasa opona. Bepxnee nexo roncroe n nernaxo ]opmt, c nsnomom. Inas xaxercx
npnnonxrtm nnepx nosne nnyrpennero yrna. Payxxa xopomo npnxptra nepxnnm nexom n
cmtxaercx xpaem c nnxnnm nexom. Bsrnx canancnponannt, no rycxnt, cnonno uenonex
ne ymtncx nnn ne ntcnancx. Oxpacxa payxxn or camo remno o cnerno, no ncera
npncyrcrnyer connax nononoxa. V xenmnn raxne rnasa ronopxr o nannunn nnsmenntx
noptnon, no nonenact-myxunnt, nnx nononoxy, npnxoxr n cocroxnne nenepoxrno
axnrannn. uro o npecrannrene cnntnoro nona, ro nannune y nnx rnas opona ronopnr o
rpyocrn xapaxrepa n npeynpexaer o cnoxnocrxx cytt. Taxon xapaxrep opona: nnn cam
noxnatnaemt cnnntm, nnn oxorxrcx sa roo. Ho xenmnnt c raxnmn rnasamn ncera
npexpacnt.
Inasa cnona. nnnnte rnasa, xoroptm, xaxercx, rpyno pacxptrtcx ns-sa rxxentx
nontx nnn axe rpontx nepxnnx nex. Hnxnne nexn roxe n cxnaouxy. 3pauox, rem ne
menee, nonnxen, no eraer re-ro ram, sa sananecom nex. Oxpacxa payxno oonouxn
remnax, no es myrnocrn. Ecnn xe payxxa cnernax, no nnnt nocrynammne x ne xpacnte
npoxnnxn na enxe rnasa, ro +ro nepnoe cnnerentcrno neoysanno crpacrnocrn. Ocoenno
y xenmnn. Onaarenn rnas cnona ornnuamrcx nocroxncrnom, xnntm ymom n repnert ne
moryr +xsantrnponanntx ntxoox. Onn naronpncront. Taxne rnasa xapaxrepnt nx ouent
myptx nme nnn nocnennx nsroen.
Inasa noman. Inasa cxopee xoporxne, uem nnnnte, oa nexa roncrte n nponncammne.
Hpnuem nnxnee nponncaer cnntnee, rax uro no ]opme rnas nanomnnaer rpanennm. Oxpacxa
payxxn remnax nnn xenronarax. Bsrnx nnnmarentnt, no nponsnonr nneuarnenne
rpycrnoro nnn saymunnoro. Bcrpeuax raxo nsrnx, nosnnxaer omymenne, uro nac xax yro
paccmarpnnaer mnoroontrnt npau, crecnxmmncx nponsnecrn esnaexnt narnos. He
neptre nsrnxy noman! 3rn nmn ooxamr necente, no npenounramr cnauana
nopaorart, a norom yx cnanno oroxnyrt. Cunraercx, uro xenmnnt c raxnmn rnasamn
ncrepnunt n espaccynt, a myxunnt ormennte pauynt. Onaxo xencxne ncrepnxn
tcrpo ncuesamr, ena onaarentnnny nsrnxa noman npnsnamr sa ro, uro ona ecrt sa
nennxonennym nmonnnny. uro xacaercx myxunn c raxnmn rnasamn, nx espaccycrno
ecrnnrentno nopo npnunnxer nenpnxrnocrn. Oxpacxa payxxn nomannoro nsrnxa
naptnpyercx or nccnnx-uepno o cnerno-ronyo. Xenmnny c raxnmn rnasamn ncera
xouercx yremnrt.
Inasa rnrpa. uopma nex nsnnnncrax, n, xaxercx, yro cam rnas nmeer cnntno
nepexomennte yronxn. Ha camom ene, npnrnxenmnct, nnno, uro yronxn rnasa ne onyment
n ne nonxrt pyr ornocnrentno pyra, a naxoxrcx na onom yponne. Hpocro nsnom
nponncannx nex raxon, uro ]opma rnasa xpyrnonarax, n on xaxercx nemnoro pacxoctm.
Bnpouem, xnnocrt +rnx rnas raxona, uro namex na pacxococrt ncuesaer, ena
paccmarpnnaemt oexr nepemecrnr nsrnx n pyrym cropony. Inasa rnrpa nonnxnt,
moryr mnpoxo orxptnartcx n xnrpo mypnrtcx, conpaxct n menouxn. Ho axe xora
rnrpnnt spauox nourn npnxptr nexamn, moxno xaxt mnr xart ocnennrentno
ncntmxn rnas orxptncx n sacnxn! Kaxo t pacxpacxn nn tna payxxa rnrpnnoro
rnasa, n ne ncera ecrt xenrentxax npocnoxa. Ecnn xe nepe namn rnrp c xenrtm nnerom
rnas, ro +ro n nepnym ouepet xapaxrepnsyer ne nmnyntcnnnocrt rnrpa n ymenne
crpemnrentno nnrartcx, a nent ontmo xomxn. Tnrpnnte rnasa ronopxr o uenonexe,
xoropt nptrner, rontxo ecnn es +roro nnxax ne oornct. Ho saro yx ecnn nao, onn rax
nptrnyr!
Inasa onnt. onontno ynnnennax ]opma rnasa, otuno x crapocrn rpn cnox xoxn na
nepxnnx nexax, a n monoocrn nepxnne nexn npocro nanncamr na rnasom. Hnora rnasa
onnt ntrnxxr ne cnnmxom xpynntmn, repxxct na ncem nnne. Hpn +rom, spauox raxnx rnas
ncera xaxercx xpynntm no cpannennm c omnm pasmepom rnasa. uacro rnasa onnt
onaamr xax t sayxenno payxno oonouxo, no +ro xax pas noromy, uro spauox
pacmnpen.
Oneutn rnasa tnamr y nme xporxnx n optx, xoropte or +roro uame ncero
cranonxrcx necuacrntmn. Kporxnx n nepnym ouepet tmr n npnnocxr n xeprny.
Onaarene oneutero nsrnxa xnracxne mypent pacnennnamr xax norennnantntx
camoynn nnn xeprn necuacrntx cnyuaen.
Inasa xost. Ecnn n nenanarnnernem nnxne Bocrox oronopnncx cunrart xosy n onny
sa ono xnnornoe, ro c xapaxrepncrnxo rnas eno ocronr nnaue. Inasa xost ornnuamrcx
or oneutnx rem, uro nx onaarent ynpxm, nanopncr, paunnn n ecnn ne onnn, ro yx no
ncxxom cnyuae neer cex, xax apxap. Ho xeprno cranonnrcx ne pexe, uem onaarent
oneutero nsrnxa. Bsrnx xost xapaxrepnsyercx merxnm napontm ntpaxennem rnasa
xnaparnte. B xnsnn y xnnorntx-xos rnasa nmenno raxne ns-sa npxmoyrontnoro spauxa.
Hmn, onaammne rnasamn xost, enamr ynnnennoe ntpaxenne nnna, nosnonxmmee
nanmarenm ronopnrt o xnaparype nx rnas. Kostn rnasa ncera npnnanexar uenonexy
nmontrnomy, aprncrnunomy n ouent nnnemepnomy. 3rn nmn cntnyr npnrnopmnxamn n
narnenamn. Xorx camn onn yrnepxamr, uro nrpamr ponn arpeccopon, naxanon, a ro n npocro
cymacmemnx.
V xos pexo tnamr aconmrno uepnte rnasa, otuno y +rnx nme nsrnx
nanomnnaer rnrpnnt c xapaxrepno nnyrpenne nocnerxo spauxa. Cnonno y nnx
nnyrpn manentxn ]onapnx, xoropt ro nxnmuaercx, ro ntxnmuaercx. Ho n ornnune or
rnrpnnoro xosn nsrnx ne napanammn, a cnerxa paccexnnt, oxnartnammn ne
rontxo ro, uro nepe rnasamn, a nce neneomte ann. Vnnnrentno, uro xonryp payxno
oonouxn rnnnunoro xostero rnasa, orpannuennt nnxnnm n nepxnnm nexamn, e-
crnnrentno nnsox x xnapary.
Inasa paxona. Onaarenn raxnx rnas onnamrcx ntcoxnx pyxonoxmnx nocron,
cranonxrcx npannrenxmn epxan n +xonomncramn. Payxnte oonouxn rnas rnnnuntx
paxonon ouepuent uerxo, n rnasa ouent xnnte. Bepxnee nexo, onycxaxct, saxptnaer rnas
nourn nennxom, a nnxnee nourn ne yuacrnyer n +rom nponecce. Onaarenn rnas paxona
cxnonnt x anropnrapntm pemennxm, x xecroxocrn n npoxnnennm nnacrnocrn. uro ne memaer
nm n try ocranartcx mnntmn +neprnuntmn xpannrenxmn oma-xpenocrn nnn otrunxamn
cpecrn x xnsnn.
Inasa ]ennxca. Bce monnnt, nononnmne rnasa xapanamom, nce cnyxnrenn penn-
rnosntx xyntron, rpeymmnx pnryantno pacxpacxn nnna, pyxno nsopaxamr n npoon-
xamr nsopaxart crpenxn y nnemnnx yrnon rnas, +raxne xnocrnxn ptxn, nymne nnepx
n nnns. Onaarenxm rnas ]ennxca moxno ne rparnrt npemx na +ry uenyxy, noromy uro
crpenxn na nx npexpacntx rnasax yxe nmemrcx. Taxax ]opma nex. 3crert o cnx nop
cnopxr, n uem npnnnexarentnocrt nsrnxa uennxca, omemero x nam co npemen pacnnera
Ernnra. Bosmoxno, npnnnexarentnocrt +rnx rnas n saraounocrn. 3pauox otuno remnt, no
necrxmn, a cam rnas ynnnen n noxox na nsxmnym ptxy. Bexn c nontmn cxnaxamn, no
ne roncrte. Taxnmn rnasamn onaamr yuente, xpynnte nonnrnxn, xyoxnnxn, py-
xononrenn mexynapontx oprannsann, npocro rananrnnnte nmn. Hanepnoe, onn
onaamr apom nerenapno nrnnt nocxpecart xaxt Foxn ent. Fes xocmernuecxnx
npnxpac +rn rnasa moxno pasrnxert na norpecxanmemcx nnne C]nnxca. B ocrantntx
cnyuaxx raxne rnasa pncymr.
Inasa ntna. Fontmne rnasa, cxnaxn na nepxnnx nexax. Honnxnt xnno nsrnx,
ocrpt necx n nenxocrt. Manentxn spauox n ontmax payxnax oonouxa remnoro nnn
xapero nnera. V ronyornastx xosxen ntnnnt nsrnx ronopnr o nenomepnom uecronmnn,
pacuernnnocrn, xaptepnsme. B nenom xe y onaarene ntnnntx rnas mnpoxax narypa,
oocrpennoe uyncrno cnpanennnocrn, onn npnpoxennte pyxononrenn n nonxonont.
Ormernm, uro n sect cosnanne nnnxer na trne. Koneuno, xpynnte rnasa yyr
npxrartcx n moryune cxnaxn nex, ecnn xosxnn, nounnxxct ntnnnomy remnepamenry,
cyrxamn moxer rynxrt, npeanartcx nsnnmecrnam, a sarem nouamn cnert na npoexrom n
ronxrt ncex na cnepxypounte nonnrn. Koxa nnna mrnonenno rpyeer, crapeer, conpaercx n
cxnaxn. B pesyntrare nmemmnecx ntnnnt ptx n ntnnnax menenmpa ononnxmrcx
ntnnntm nsrnxom. Kax n enponecxomy sonaxantnomy snaxy Htna, rax n onaarenm
ntnnnoro rnasa npecxasana ona n ra xe rparenx yxsnnmocrt cepna n pesyntrare
narpysox. Onaarene ntnnnoro nsrnxa ynaxamr saouno, no ronocy uyx remnepamenr n
ymennoe naropocrno.
Inasa xomxn. nonte nepxnne nexn n payxnte oonouxn cnerno-xopnunenoro nnn
xenroro nnera. Onaarent xomautnx rnas nenaexen xax naprnep, cxptren n ouent npn-
nnexarenen n cexcyantnom nnane. Taxne nmn nmemr ycnex n omecrne n nmxr
mncrn]nnnponart. Cnocont nanecrn yap n cnnny. Xapaxrepnax ocoennocrt npn
nnxennn spauxa on tcrpo cyxaercx nnn pacmnpxercx. 3ro cnnerentcrnyer o
pemnrentnocrn narypt n npenpnnmunnocrn.
Inasa oestxnt. Manentxne rnasa, nnxnne nexn c nono cxnaouxo. Hner payxno
oonouxn uacro remnt, rax uro spauxa ne pasrnxert. Taxnmn rnasamn onaamr nmn, xo-
roptm omenne aercx nenerxo. Xapaxrep oestxntnx rnas ntpaxaercx cnonom neno-
croxncrno. Onn neypannonemennt, no ymemr epxart cex n pyxax, ecnn roro rpeymr
ocroxrentcrna. Hmxr nepement, no ne npomamr nsmen. Ormernm, uro nsrnx oestxnt
ncera ronopnr o mypocrn xosxnna.
Inasa paxa. Ornnune n rom, uro +rn rnasa, cnonno y xapnon nnn sonortx ptox,
ntcrynamr nnepe. Inasnte xnoxn samerno ntnnnyrt, +ro nnno n n npo]nnt.
Xapaxrepnt nx ynpxmtx, uecronmnntx nnunocre, xpapenon n ptnape. Onaarent
pautero rnasa mtcnnr napaoxcamn n uacro cntner rennem. Ornnunte axrept-xomenanrt.
Xenmnnt c raxnmn rnasamn npenounramr nanaxennt cement tr n nepnocrt
cynpyxecrny. Ouent nmxr npocnemenne.
Paxn ns enponecxnx ropocxonon cxnonnt x ntxncrny, onaarenn nocrountx pautnx
rnas ne orcramr n +rom ene. H uacro saxoxr cnnmxom anexo, ne ycnenax art sann xo.
Inasa neryxa. Eme raxo rnn nastnamr rnasa-xoneco. ecrnnrentno, npospaunax
payxnax oonouxa pacuepuena pacxoxmnmncx or spauxa cxnaouxamn, enax rnas noxoxnm
na xoneco co cnnnamn. Otuno payxnte oonouxn nennxn, rax uro orxptrtm ocraercx
nnmt neontmax uacrt rnasnoro enxa.
uem samernee cnnnt, pacxoxmnecx or nenrpa spauxa no payxno oonouxe, rem
esnontnee +ror uenonex no ornomennm x nnemnnm ocroxrentcrnam, rem ontmnx
necuacrn on moxer oxnart n xnsnn. Inas neryxa ronopnr o nosmoxnocrn nanpacno
xeprnt n snoxnmuennxx. B nenom xe rnas neryxa osnauaer neunoro Hesnaxy, xenammero
pacxonart nce na cnere nanosnte xyun n noncxax pannonantnoro sepna. Ornnunt ncnonnn-
rent n uecrnt uenonex. He noromy nn ero rax uacro nocrannxmr?
Onaarenn rnas neryxa ornnuamrcx ornaro, ncnnnnnno n npn nepnom yonom
cnyuae roront cnoxnrt ronont sa neant. Bsrnx neryxa tnaer y nepntx cnyxax.
Inasa ptt. Inasa ornnuamrcx rax nastnaemtm +nnxanrycom cxnaouxo, xoropax
cnncaer c nepxnero nexa, npnxptnax nnemnn yron rnasa. uro xacaercx xapaxrepa
onaarene pttero rnasa, ro +ro nmn cxptrnte, nnnnnyanncrt n sarnopnnxn. Onn
uacro ntymtnamr paspymnrentnte reopnn, yuacrnymr n mncrepnxx nnn npocro n
mexycoounxax. B nx rnxom omyre nocroxnno npncyrcrnymr pasnysannte crpacrn,
xoropte ne nnnt nocroponnnm nanmarenxm.
Onenxa nsrnxon moxer trt ncxaxena npn nannunn pasnnuntx xponnuecxnx
saonenann uenonexa, nocnecrnn rpanm ronont, nosnonounnxa, rnas, npn xoroptx
nopaxamrcx rnasonnrarentnte mtmnt.
nnxennx rnasntx xnox uenonexa sanncxr or roro, nsnaraercx nn nn]opmannx,
nsnnexaemax ns namxrn, nnn nn]opmannx, xoropax rontxo xoncrpynpyercx n o +roro n
namxrn uenonexa ne naxonnact. Hpn nenenanpannennom nanmenn nosmoxno orcnenrt
nnxennx spauxon n momenr nonyuennx coecennxom xaxo-nno nn]opmannn, ee
nepepaorxn n ornera na nee.
uenonex, npexe uem ntanart orner na saannt emy nonpoc, naxonr nyxnym
nn]opmannm n cnoe namxrn, sarem opaartnaer n onennnaer ee, roronxct x peun, n rontxo
norom ronopnr. 3ra nponeypa sannmaer ocrarouno mano npemenn, no+romy neoxonma
npenapnrentnax rpennponxa nx roro, urot npannntno onennnart xonxpernoro uenonexa.
Hpn anannse nnxenn rnas uenonexa neoxonmo yunrtnart, uro nepnoe nnxenne
rnas coornercrnyer +rany noncxa nn]opmannn, nropoe +rany npocmorpa (npocnymnnannx;
npouyncrnonannx), a rperte +rany onenxn.
B sanncnmocrn or roro, xax nponcxonr nepepaorxa nn]opmannn y uenonexa, ero rnasa
n momenr +ro paort nepememamrcx n onpeenennom nanpannennn. Kaxoe ns nnx nmeer
cnoe snauenne. Hanpannennx nnxennx spauxon rnas npecrannent na narpamme pnc.15.
B nenrpe cxemt nsopaxen rnas uenonexa, cmorpxmn npxmo na nac. Hauantnoe
nonoxenne spauxa oosnaueno nn]po 5. Hannct 3pnrentnax namxrt osnauaer, uro ecnn
nocne saannoro nonpoca spauox ocraercx na mecre, ro uenonex nauan paorart c
nn]opmanne, peantno nnenno panee n renept nsnnexaemo ns namxrn. To xe camoe
nponcxonr, ecnn spauox yxonr n sony 2 nnn 3. B nepnym ouepet neoxonmo pasopartcx,
re y roro nnn nnoro uenonexa sont namxrn n sont xoncrpynponannx. Hpexe uem uro-ro
cxasart, uenonex nepepaartnaer, roronnr +ry nn]opmannm, n nmenno n +ror momenr ero
rnasa axrnnno nnxyrcx n re nnn nnte sont. Hcnontsyx opnenrannm n sonax, eme o
cxasanntx cnon moxno ycranonnrt, uro cxaxer uenonex: ro, uro na camom ene nmeno mecro
trt, nnn ro, uro on rontxo uro npnyman.
Hpn onenxe nnxennx rnas neoxonmo yunrtnart ocoennocrn nme, xoropte
enxrcx na npanme n nenme. He sarparnnax erantnte nponemt nepo]nsnonornn
rononnoro mosra, a raxxe ronxocre nsanmoecrnnx ero npanoro n nenoro nonymapnx,
ormernm cneymmee: n sanncnmocrn or roro, xax nocrpoeno y xonxpernoro uenonexa
mexnonymapnoe nsanmoecrnne, ero ornocxr x nenmam nnn xe npanmam. C
npanmamn npome npnmenxrt ntmensnoxennte rexnnxn, a nor nenme cymecrnyer na
semne onee nyx ecxrxon pasnonnnocre, n npononrt c nnmn raxym spnrentnym
narnocrnxy necxontxo cnoxnee.
nx ntxcnennx annoro ocroxrentcrna nosmoxno npnmenenne npocroro npannna: ecnn
uenonexy, nanpnmep nonnrnxy, saamrcx nonpoct, ornert na xoropte oxsarentno onxnt
naxonrtcx n ero namxrn (nanpnmep, nonpoc: Kora nt ncrynnnn n KHCC?), a n orner ner
nnxenne rnas n sont xoncrpynponannx n, nanpornn, ecnn na nonpoct, cnxsannte c
xoncrpynponannem (nanpnmep, nonpoc: Kax nt ymaere xax cnoxarcx namn ornomennx c
nnepantno ]paxnne nocne namero npnxoa x nnacrn?), n orner ner nnxenne rnas n
sont namxrn nepe namn cronponenrnt nenma, n npn pacmn]ponxe ero noneennx
neoxonmo nnecrn nonpanxn n pacnonoxenne son namxrn n son xoncrpynponannx.
Pacnonoxenne son nnxennx rnas nx nenme npecranneno na pnc. 16.
nx yrounennx nn]opmannn o cnocoe pacmn]ponxn nnxenn rnas neoxonmo
yunrtnart, uro 87% ee nocrynaer n uenoneuecxn mosr uepes spnrentnte penenropt, 9%
uepes cnyxonte n 4% uepes pyrne oprant uyncrn [54, c. 164]. Hpn +rom no ocoennocrxm
mtmnennx ntenxmr cneymmne rnnt nme [19, c. 140]:
onnm nmxm nerue mtcnnrt spnrentntmn opasamn;
pyrnm nmxm nerue mtcnnrt cnyxontmn opasamn (cnymax nn]opmannm);
rpertnm nmxm npome npouyncrnonart coepxanne ro nnn nno nn]opmannn.
Kaxax ns ntmenepeuncnenntx rpynn nme nmeer ononnnrentnym noneenuecxym
xapaxrepncrnxy.
Hmn nepno rpynnt, xax npannno, epxar ocrarouno ontmym ncrannnm or
naprnepon, ocanxa y nnx npxmax, nneun pacnpannent. Xecrt pncymmne, or cex, otuno
ntme rpyn. Ionopxr onn tcrpo n ocrarouno ntcoxnm, rpomxnm ronocom. Peut
conponoxaercx uacrtmn naysamn, no npemx xoroptx onn ycnenamr npocmorpert
onpeenennte xaprnnt, nnnmcrpnpymmne coepxanne ocyxaemoro npemera, nnn
napnconart (cxoncrpynponart) nx noxoy ecet. Btnyxennte nayst sanonnxmr snyxamn
+..., a...., m.... upast naunnamr c mecronmenn nt nnn rt. B cnryannn nanpxxenno
sannmamr nosnnnm onnnnrenx. Xopomo ymemr onennnart oxpyxammnx n nnoxo camnx
cex.
Hmn nropo rpnnnt sauacrym manononnxnt, xecrt cxynte, na yponne rpyn,
xecrnxynxnnx n nenom y nnx enax. B cnxuem nonoxennn xapaxrepna rene]onnax nosa.
uacro no npemx ecet nonopaunnamrcx x naprnepy oxom. Hseramr xonraxra rnasamn;
npnnepxennt nornuecxoro camoxonrponx; nseramr npnnxrnx pemenn n nmo nnuno
ornercrnennocrn; peut monoronnax. upast naunnamr ntpaxennxmn: re, xro..., ror, xro...,
xaxt, xro... n r.n.
Hmxm rperte rpnnnt npncyma rexyuecrt n nnxennxx; xecrt x cee n nnxe rpyn. B
ecee onn sannmamr maxcnmantno nnsxym or naprnepa ncrannnm; npnxacamrcx x
naprnepy pyxamn; nneun n mex y nnx noamrcx nnepe. Ionoc nnsxn, c uacrtmn
npntxannxmn. Hnsxax cxopocrt peun, a raxxe ncnxnuecxo exrentnocrn. Hn]opmannm
nponycxamr uepes cex, cnon uyncrna. B cnryannn nanpxxenno sannmamr nosnnnm
nsnnnxmmerocx. B peun uacro ynorpenxmr mecronmenne x.
Kaxt ns nac, n sanncnmocrn or cnryannn, moxer nenpoonxnrentnoe npemx
ncnontsonart ry nnn nnym moent noneennx. Ho ocnonnoe npemx mt neem cex cornacno
ono ns rpex ntmenasnanntx crparern noneennx.
Hpn onenxe nsrnxa nyxno nomnnrt o oexrnnnocrn n onenxe. Ham moxer ne
nonpannrtcx n uenonexe uro-ro nesnaunrentnoe, ]parmenrapnoe. Ecnn mt yem nepenocnrt
cnoe ornomenne x uacrnomy neocrarxy na nenocrnym onenxy ncero uenonexa, mt nnaem n
sanyxenne, n onenxa oxaxercx noxno.
Hcxymennte n omennn nmn, xoroptm ecrt uro cxptnart or oxpyxammnx,
ncnontsymr nnemnne ocroxrentcrna nx sarpynennx onenxn cex coecennxom. uenonex
moxer cecrt cnnno x ncrounnxy cnera, naert ouxn
(axe npospaunte, onn yyr memart nnxamn crexon onenxe), sanxrt nosnnnm nne
omero xpyra nnn ynnnnrt ncrannnm omennx.
nx onenxn nsrnxa neoxonmo, no-nepntx, nnnmarentno paccmorpert nnrepecymmne
nac rnasa. Bo-nroptx, nanmart nx xax moxno ontme, urot yuecrt xnnocrt rnas, necx
spauxon, coueranne manept ronopnrt c nanpannennem nsrnxa. Hxorx cunraercx, uro rnasa
+ro rnannt ncrounnx nn]opmannn o uenonexe, npouax nn]opmannx moxer crart
cymecrnenntm ononnennem. Onaxo, nneuarnenne, nonyuennoe or nsrnxa
sannrepeconanmero nac uenonexa, nourn ncera yer npannntntm, a ocrantnte ononnennx
rontxo yrounxer ero, no npx nn cmenxr na npornnononoxnoe.
nnxennx rnas uenonexa ono ns nanonee ronxnx npoxnnenn xstxa rena, no n nx
onenxa onxna npononrtcx n xomnnexce c pyrnmn cnrnanamn ]nsnuecxoro onnxa n
ntpasnrentntmn nnxennxmn uenonexa.
Huo
Hnno npecrannxer coo nepenn oren ronont uenonexa, orpann ^nnt cnepxy
xpaem nonocxnoro noxpona ronont, cnnsy yrnamn n nnxnnm xpaem nnxne uenmcrn, c
oxon xpaxmn nerne nnxne uenmcrn n ocnonannem ymntx paxonnn. B annom pasene
yyr paccmorpent nn]opmarnnnte npnsnaxn ]opmt nnna, cxyn n mex, ocoennocrn
crpoennx uepena. Ocoennocrn nnxne uenmcrn yyr paccmorpent n pasene no-
opoox.
Cymecrnyer necxontxo napnanron pasenennx nnna na sont. Knaccnuecxn napnanr
npeycmarpnnaer pasenenne na rpn panntx no ntcore +raxa: nepxnn (or nonocncroro xpax
o pone), cpenn (or nnnnn pone o nnnnn nospe) n nnxnn (or nnnnn nospe o
noopoxa). Knaccnuecxax anaromnx ennr nnno na 10 ronorpa]nuecxnx son, a xapmnuecxax
acrponornx na 7 uacre, xaxax ns xoroptx coornercrnyer ono ns 7 nnaner. B
xpnmnnanncrnxe nnno n nenom onnctnaercx no ntcore n mnpnne, +nemenram
nnna, ]opme an]ac (omax xon]nrypannx), no xonrypy n n npo]nnt, nonnore n
ocoennocrxm.
Ho pasmepy nnna, onpeenxemomy no coornomennm ntcort n mnpnnt nnna, otuno
pasnnuamr cpenee, ontmoe n manoe coornomenne (pnc. 17). Hpn cpenem coornomennn
(pnc.17, a) ntcora nnna npnmepno panna nanontme mnpnne nnna. Hpn ontmom
coornomennn (pnc.17, ) ntcora nnna ontme mnpnnt nnna (nnno ysxoe, ynnnennoe,
ntrxnyroe). Hpn manom coornomennn (pnc.17, n) ntcora nnna mentme mnpnnt nnna (nnno
mnpoxoe, xoporxoe).
3nemenrt nnna xnaccn]nnnpymrcx c yuerom nx narnxnocrn, nponopnn n cnmmerpnn
na cpenne nnn npannntnte (ornocnrentno cnmmerpnunte +nemenrt nnna,
coornercrnymmne cpene nopme n anno nonynxnnn), xpynnte, ontmne, samernte,
xora ueprt nnna xapaxrepnsymrcx pesxnmn nepexoamn or onoro +nemenra x pyromy n
ynennuent ornocnrentno cpennx nopm, n menxne nnn mante (ueprt, samerno
ymentmennte ornocnrentno cpennx nopm).
Ho ]opme nnna otuno paccmarpnnamr ne nosnnnn: an]ac (onan) nnna n npo]nnt
nnna. Hnno no ]opme an]ac onpeenxercx nyrem cpannennx c nsnecrntmn reomerpnuecxnmn
]nrypamn. Hanonee uacro ncnontsyemte npn cocrannennn cnonecnoro noprpera ]opmt
nnna npecrannent na pnc.18 [75, c. 29]:
oxpyrnoe, xpyrnoe nnno xonryp nnna oxpyrnt, mnpnna n ntcora
npnnnsnrentno pannt (pnc. 18, a);
onantnoe xonryp oxpyrnt, mnpnna nnna samerno mentme ero ntcort (pnc. 18,
);
xnaparnoe yrnt nnxne uenmcrn ntpaxent, xpaenax nnnnx noopoxa ne
ntcrynaer nnn cymecrnenno ne ntcrynaer nnxe yponnx yrnon nnxne uenmcrn, oxonte
xonrypt npxmte n napannentnte, mnpnna n ntcora nnna npnnnsnrentno pannt (pnc.18, n);
npxmoyrontnoe ornomenne erane nnna na yponne cxyn panno mnpnne nnna n
onacrn na n nnxne uenmcrn (pnc. 18, r);
rpeyrontnoe nepxnxx uacrt nnna nanonee mnpoxax, xnnsy nnno pesxo cyxaercx n
oxanunnaercx saocrpenntm noopoxom (pnc.18, );
pomonnnoe mnpnna nnna na yponne cxyn snaunrentno ontme mnpnnt n
onacrn na n nnxne uenmcrn, noopoox rpeyrontnt (pnc.18, e);
noxxontnyxnoe mnpnna na na yponne nncouno onacrn nnn cxyn snaunrentno
mentme mnpnnt n onacrn na n nnxne uenmcrn, noopoox mnpoxn (pnc. 18, x);
rpanennennnoe nepxnxx uacrt nnna (nonax) nanonee mnpoxax xnnsy, nnno
nnanno cyxaercx n oxanunnaercx npxmoyrontntm nnn mnpoxnm saxpyrnenntm noopoxom
(pnc. 18, s).
B ]nsnornomnxe n ontmnncrne cnyuaen pasnnuamr rontxo 5 ocnonntx ]opm nnnenoro
onana: xpyrnym, rpeyrontnym, xnaparnym, npxmoyrontnym, pomonnnym. Ona ns raxnx
nnnmcrpann npecrannena na pnc.19.
Kpyrnoe nnno xapaxrepno pacmnpennem n cpene uacrn, n onacrn men n cxyn.
Kpyrnax ]opma nnna acconnnpyercx c opoymnem, mxrxocrtm n mnponmnem. Hepexo
nmn, nmemmne oxpyrnym ]opmy nnna, xnnxmrcx rypmanamn, nmxr xom]opr n xopomym
xomnannm. Hs nnx nonyuamrcx npexpacnte nonapa, xosxxn n nonnrnuecxne exrenn. Onn
nennxoymnt, nocroxnnt n cnonx npncrpacrnxx, n rom uncne n n nmnn. Taxne nmn repnert
ne moryr, xora uro-nnyt pacxoymr nonanpacny. Onn xoncepnarnnnt no npnpoe n
+xonomnt.
Bmecre c rem nmxm raxoro poa ne uyxo uecronmne. Ecnn xe y uenonexa c xpyrno
]opmo nnna ntcoxax nepenocnna, ropxmne rnasa n ntcrynammne cxynt, ero cunramr
neneycrpemnenntm. Taxne nmn cunramrcx mtcnnrenxmn c tcrptm n ynopxouenntm
ymom, tnamr xopomnmn noenntmn, xomannpamn n o]nnepamn nonnnnn [60].
Bnpoxn onan nnna n ne cnnmxom anexo nocaxennte pyr or pyra rnasa xnnxmrcx
]nsnuecxo xapaxrepncrnxo cxnonnocrn x nnepcrny. V ncex nnepon ecrt na ocnonntx
xauecrna: onn ncxpennn n pemnrentnt. Hm raxxe npncymn cmenocrt, npecrannrentnocrt,
ymenne ne orxnonxrtcx or nocrannenno nenn, nonxrnnnocrt, +neprnunocrt, anannrnuecxne
cnoconocrn, ynepennocrt n cocrnenntx cnnax.
Tpeyrontnax ]opma nnna xapaxrepnsyercx ntcoxnm n mnpoxnm nom, ntcrynammnmn
cxynamn, neontmnm, no xocrncrtm nocom, rnyoxo nocaxenntmn rnasamn, mantm no
pasmepy n cnerxa ntnxuenntm nnepe noopoxom. 3aocrpennt noopoox n onacrt
nnxne uenmcrn uerxo nouepxnnamr rpeyrontnym ]opmy nnna. Cunraercx, uro uenonex c
noontm nnnom onaaer ntcoxo uyncrnnrentnocrtm n oapennocrtm. Bmecre c rem n
xapaxrepe uenonexa c rpeyrontntm nnnom ormeuamr npnsnaxn xnrpocrn n neyxnnunnocrn,
nsnopornnnocrn n pennocrn. Taxne nmn ne cxnonnt x npnnxsannocrn n npeannocrn.
Hmn c rpeyrontntm nnnom sauacrym ynenuant pocxomno menenmpo. Taxne
nmn no cnoe npnpoe mtcnnrenn, onn pearnpymr cxopee ncnxnuecxn, uem ]nsnuecxn, ro
ecrt nx peaxnnx ntpaxaercx n cnonax, a ne n ecrnnxx.
Tpanennennnax ]opma nnna nmeer mnoro omnx uepr c rpeyrontno ]opmo.
Xapaxrepnt ntcoxn no n cnerxa cyxennt (no ne saocrpennt) noopoox.
Tpanennennnoe nnno xapaxrepnsyercx xax t cxaro n onacrn nncxon nepxne uacrtm,
nnxnxx cmorpnrcx onee rxxeno, yrnt nnxne uenmcrn pesxo ntpaxent, pasnepnyrt.
Hmn c raxnm nnnom xnnxmrcx nnrennnrenrntmn, uyncrnnrentntmn, aprncrnuntmn, onaxo
nm ne cnocrnennt ueprt opna. Taxne nmn ne cnnmxom uecronmnnt n nanopncrt. Xen-
mnnt c xnno ntpaxenno rpanennennno ]opmo nnna ornnuamrcx onrnmnsmom. Onn
xnnyr cuacrnnno, cosanax npnxrnym armoc]epy nx oxpyxammnx.
Knaparnoe nnno. Bnpoxoe n onacrn cxyn, n cpene uacrn, nnxnxx uenmcrt onee
rxxenonecnax, pesxo ntpaxent yrnt nnxne uenmcrn. Knaparnax ]opma nnna otuno
npnnanexnr myxecrnennomy, cyponomy n uacro eccepeunomy rnny c ncntntunntm
xapaxrepom. Taxne nmn, xax npannno, ryroymt, rpyt n nacrounnt. Hanonee
xapaxrepno uepro nx onnxa xnnxercx pemnrentnocrt. B omennn onn orxponennt n
npxmonnnent. Hmn c xnaparno ]opmo nnna onaamr neyromnmo xaxo ycnexa. y\s
nnx nonyuamrcx xopomne ncnonnnrenn, xorx camn onn neorcrynno rxnyrcx x nnepcrny.
Xenmnnt c raxo ]opmo nnna ornnuamrcx crpemnennem x omnnnponannm.
V nme c xpyrno, xnaparno nnn rpeyrontno (rpanennennno) ]op-mo nnna
nannune npnsnaxa nesnaunrentno pasnnnt ornomennx mnpnnt na na yponne pone x
nnne onana nnna xnnxercx xapaxrepncrnxo ynepennocrn n cee.
Hpxmoyrontnax ]opma (npoonronaroe nnno) xapaxrepnsyercx rem, uro nmeer
npnmepno raxym xe mnpnny, xax mnpnna noopoxa. Beprnxantnte pasmept npeonaamr
na ropnsonrantntmn. 3ro rax nastnaemt apncroxparnuecxn rnn, cnnerentcrnymmn o
nnrennexre, uyncrnnrentnocrn n ypannonemennocrn. Hepexo uenonex c noono ]opmo
nnna pacuernnn n paccynrenen. Cunraercx, uro raxne nmn onaamr oprannsaropcxnmn
cnoconocrxmn n xpxo ntpaxenno ycrpemnennocrtm x nenn.
Ecnn y nme c xnaparno nnn npxmoyrontno ]opmo ocnonnax macca nnna
cocpeorouena nnxe noca, ro cunraercx, uro onn onaamr ontmo ]nsnuecxo +neprne.
Hmxm c npxmtm yrnom uenmcrn npncymn crpeccoycrounnocrt, +monnonantnax
cranntnocrt, +xcrpanepcnx.
Ecnn y raxnx nme camax mnpoxax uacrt nnna naxonrcx na nnnnn yme, ro +ro
xnnxercx ]nsnuecxnm nnnxaropom xanocrn. Taxne nmn onaamr npexpacntmn
oprannsaropcxnmn cnoconocrxmn. Onn npeycmorpnrentnt n cnoero ne ynycrxr, cnexr sa
cnonmn nemamn, xnnyr no cpecrnam.
Pomonnnax ]opma xnnxercx cnmnosom npoonronaro n rpeyrontno ]opmt nnna.
Hsyuax onan nnna, neoxonmo oparnrt nnnmanne, nacxontxo ne ero nononnnxn or-
nnuamrcx pyr or pyra. 3amernax pasnnna xnnxercx npnsnaxom nonepxennocrn pesxo
cmene nacrpoennx. Hecnmmerpnunocrt nononnnox nnna nponnnmcrpnponana na pnc.20.
Hnno no xonrypy n npo]nnt onpeenxercx no ntnyxnocrn n nornyrocrn ero cnny+ra
(pnc.21). Btenxmr npxmoe nnno (nonax n noopoounax nonepxnocrn neprnxantnte,
noconax n poronax uacrn nnna co cpennm ntcrynannem), ntnyxnoe (samernoe ntcrynanne
nocono n porono uacre nnna ornocnrentno nono n noopoouno) n nornyroe
(samernoe ntcrynanne nono n noopoouno uacre nnna ornocnrentno nocono n poro-
no).

B xonrype npo]nnx nnn nnora ntenxmr ntcrynanne ero orentntx uacre (pnc.22):
nonoe samernoe ntcrynanne nono uacrn nnna (pnc.22, a);
noconoe samernoe ntcrynanne nocono uacrn nnna (pnc.22, );
poronoe ntcrynanne oenx uenmcre nnn ono uenmcrn (pnc.22, n);
nonoe n poronoe samernoe ntcrynanne nono n porono uacre nnna
ornocnrentno nocono (pnc.22, r);
nonoe n noconoe samernoe ntcrynanne nocono n nono uacre nnna
ornocnrentno porono (pnc.22, ).
Hpn nsyuennn npo]nnx nnna nnrepecnte nccneonannx nponen n nauane XX nexa K.
Xyrep, pasnnnmn yuenne o nponopnnxx nnna, no xoroptm moxno cynrt o cxnonnocrn x
camoncnnnnnne n camonocnnrannm, x cosnarentnomy nnn neocosnannomy opasy xnsnn.
Hnno uenonexa K. Xyrep pasennn na rpn ocnonnte uacrn: 1) no, nennunna n ]opma
xoroporo onpeenxmr mtcnnrentnym exrentnocrt n peantnoe nonnmanne xnsnn; 2)
cpenmm uacrt, orpaxammym crenent uyncrnnrentnocrn, ymennym rnynny n nnyrpennee
coepxanne; 3) nnxnmm uacrt, necymym npecrannenne o +neprnn uenonexa, ero nmnn x
nacnaxennxm n nnsmenntm nncrnnxram, crpemnenne x ntroe n yonnernopennm.
K. Xyrep pasnnuaer 9 napnanron coornomenn uacre nnna, no xoroptm moxno
onpeenxrt xapaxrep n remnepamenr uenonexa.
7, 2, 3 4- npo]nnn cnocrnennt rapmonnuntm rnopuecxnm narypam. Onn
rapanrnpymr neantnt xnsnennt nporpecc n cuacrnnnoe pasnnrne; +ro camax nosnrnnnax
rpynna nnn. 5- n 6- npo]nnn xapaxrepnt nx +nemenrapntx nnunocre, cnntntx n
exrentnocrn, noxoe n nacnaxennn. Onn opnenrnponant na peantnym xnsnt n xopomo
uyncrnymr cex n omecrne. 7- npo]nnt sannmaer npomexyrounoe nonoxenne mexy nymx
yxasanntmn rpynnamn. 8- n 9- npo]nnn npnnanexar nnrennexryantno oapenntm,
rneptm n xpnrnuntm nmxm, ecrnymmnm cxopee orpnnarentno n ne ncera npecxasyemo.
Paccmorpnm noponee npnneennte 9 napnanron (pnc.23).
1- Bapnanr. Ho, cpenxx n nnxnxx uacrn nnna onnaxono ntcort: n== c = n.
uenonex c raxnm nnnom onaaer rapmonnuecxnm pannonecnem mexy ]nsnonorne n
+monnonantno-nnrennexryantno c]epo. Axrnnnocrt, crpemnenne x nacnaxennm n
uyncrno paocrn ynpannxmrcx y nero mtcnnrentno ]ynxnne. Emy npncymn npanonmne,
xnsnepaocrnocrt n nmont x rpyy. On cepeuen, nenpnnyxen, no cepxan, oxnnnen n
omnrenen; ornnuaercx pasnnrtm uyncrnom cocrnennoro ocronncrna.
2- napnanr. Ho n nnxnxx uacrt nnna pannt, a cpenxx uacrt necxontxo nnnnee: (n =
n) < c. nnnnt noc ne neer x ncrapmonnn ]opm, nocxontxy onn ocrarouno yronuennt n
ornnuamrcx uyrxocrtm n naropocrnom. Taxo uenonex onaaer ntepxxo n rananrom,
]opmnpymmnm n nenom rapmonnuno-naroponym cymnocrt, npecrannrenen.
3- napnanr. Ho ntcoxn, cpenxx n nnxnxx uacrn nnna manentxne: n > (c = n). 3ro
uenonex mtcnn n uyncrn. On npocr n cxpomen, onaaer nnrynnne, nexen n uyncrnax,
cxnonen x ecxoptcrnm, camoorpeuennm n xeprnennocrn, nepen cnoemy neany. Axrnnnocrt
n xaxa nacnaxenn y raxoro uenonexa orcramr, a ncnxnuecxax rnynna coueraercx c
uecrnocrtm.
4- napnanr. Ho nnnnee, uem noc, a noc nnnnee, uem nnxnxx uenmcrt: n > c > n.
uenonexa c raxnmn nponopnnxmn xapaxrepnsyer ntcoxn yx, xoropt pasymno perynnpyer
uyncrna n nncrnnxrt n npn +rom cnyxnr nosntmenntm xnsnenntm neanam.
5- napnanr. Ho manentxn, cpenxx n nnxnxx uacrn nnna ontme: n < (c = n). 3ro
rpyt n nmnyntcnnnt uenonex, cnna n nonx xoroporo npeonaamr na uyncrnamn n
pasymom. On npoxnnxer cmenocrt n ntrnnnocrt, onaaer arpeccnnnocrtm n ontmo cnno
yexennx, cxnonen x espaccycrny, ouent nstcxarenen x cee.
6- napnanr. Ho xoporxn, cpenxx uacrt nnna necxontxo nnnnee, nnxnxx uacrt eme
nnnnee: n < c < n. Maccnnnax n mxrxax nnxnxx uacrt nnna ronopnr o xaxe nacnaxenn.
Bcx mtcnnrentnax n ymcrnennax exrentnocrt raxoro uenonexa opnenrnponana na +ro. On
npaxrnuen, xoncepnarnnen no nsrnxax, ne cxnonen x nepemene mecr. V nero ner yxonntx n
+monnonantntx nsneron. Ero rpyno pacmenennrt, no ecnn +ro yaercx, ro rax xe rpyno ero
n ocranonnrt.
7- napnanr. Ho n nnxnxx uacrt nnna ontmne, a noc manentxn: (n = n) > c. 3ro
ntcoxonnrennexryantnt uenonex, crpemxmncx x yonontcrnnxm. On opoymen,
mxrxocepeuen n nneuarnnrenen. Emy cnocrnennt ymennoe renno, +monnonantnoe
conepexnnanne n rpynocrn n xaptepe.
8- napnanr. Ho n cpenxx uacrt nnna nnnnte: (n = c) > n. 3ro noneno uenonex c
ocrptm n xonontm nnrennexrom, onnammncx ontmero, uem nosnonxmr ero ]nsnuecxne
cnoconocrn. On ne npnsnaer nexnocre, crpor n neanrnuen. Hapxy c ntammnmncx
cnoconocrxmn npoxnnxer orpnnarentnte cxnonnocrn.
9- napnanr. Ho n nnxnxx uacrt nnna nnnnte, noc cnnmxom manentxn n xypnoct:
(n = n) > c. Pasym n uyncrna y +roro uenonexa cnntnt n pacxoymrcx neoysanno. On
arpeccnnen, narn n ncntntunn, onaaer nponnno cnno n nnyrpenne anapxnuen. B paore
orcyrcrnymr ncnnnnnna n repnenne. Onaax ntcoxnm nnrennexrom, on ocrarouno exnen
n ocrpoxpnrnuen, no cam ne moxer ycrpannrt neocrarxn n cosart uro-ro nyumee.
K ononnnrentntm xapaxrepncrnxam npn onenxe npo]nnx moxno ornecrn cmemenne
nenrpa rxxecrn n omym ocrpory npo]nnx. V ontmnncrna nme nenrp rxxecrn ronont
cnnnyr nemnoro nnepe ornocnrentno nnnnn, npoxoxme uepes cnyxonte ornepcrnx. Ha
pnc. 24 nponnnmcrpnponano nopmantnoe (a) n cmemennoe nnepe () nonoxenne nenrpa
rxxecrn ronont. Hmn, y xoroptx nenrp rxxecrn cnnnyr nnepe n ontme crenenn, uem
otuno, onaamr xpxo ntpaxenntmn npecrannrentcxnmn uepramn. 3rn nmn nocroxnno
ymamr o rom, xax onn ntrnxxr n ro nnn nno cnryannn, n rpeymr x cee nocroxnnoro
nnnmannx. Ecnn x nnm npoxnnxmr nnnmanne, onn yyr paorart xopomo, no nmax xpnrnxa
moxer nx rnyoxo onert. Hoxa nm ne ntpasxr nonnmannx nnn oopennx, raxnm nmxm
xax-ro ne no cee.
H naoopor, nmn co cmemenntm nasa nenrpom rxxecrn ronont onee cnoxont n
nocroxnnt npo nnx moxno cxasart, uro onn ouent ycrounnt. Xnanxr nx nnn ner, onn nce
panno ntnonnxr cnom paory.
Ornocnrentno ontmax macca sane nnxne uacrn ronont nenocpecrnenno na
mee, xnnxercx noxasarenem ]nsnuecxo axrnnnocrn. uacro +ror noxasarent tnaer cxptr
no nonocamn. Hnnmcrpannx ntcoxo n nnsxo ]nsnuecxo axrnnnocrn npecrannena na
pnc.25. Hmn, y xoroptx +ra uepra ntpaxena cnntnee (a), ornnuamrcx nontmenntm
nnrepecom x npornnononoxnomy nony, xo ncemy romy, uro nmeer ornomenne x npoxnnennxm
myxcxoro nnn xencxoro nauana. Cyrt +ro ueprt saxnmuena n axrnnnom ntpaxennn
cocrnennoro x n uacrnocrn uepes ]nsnuecxne ynpaxnennx a+ponoro nnana (rannt,
sanxrnx pasnnuntmn nnamn cnopra n r..).
Ecnn ee npaxrnuecxn ne samerno (), ro +ror noxasarent nyxno cunrart nnsxnm n
oxnart, uro na npoyxenne nononoro nneuennx y raxoro uenonexa norpeyercx ontme
npemenn.
Hpn +rom neoxonmo yunrtnart n coornomenne pyrnx uepr, rax uro onpeenennax
]nsnuecxax axrnnnocrt cama no cee eme ne osnauaer, uro +ror uenonex crpemnrcx ee
ntpasnrt, uro on, rax cxasart, ncera roron. Oxsarentno nyxno yunrtnart n pyrne ueprt
ero xapaxrepa, omn cxna ero nnunocrn, nxnmuax cncremy nennocrntx n npancrnenntx
ycroen [76, c. 126].
Omax ocrpora npo]nnx nnna xapaxrepnsyer raxoe xauecrno nnunocrn xax
nponnnarentnocrt, nnnmcrpannx xoroporo npecrannena na pnc.26. Hmn c saocrpenntm,
orexaemtm npo]nnem () ecrnymr rax xe ocrpo. Onn tcrpo nxnmuamrcx n
nponcxoxmee n cxnartnamr ero cyrt. Taxne nmn nnuero ne ynycxamr.
C pyro cropont, ecrt nmn c onee rynonartm npo]nnem (a). Onn pexo
oponontno ntcxastnamr cnoe mnenne n ronopxr, rontxo xora nx o +rom nonpocxr. axe
nx nponsnomenne nocnr necxontxo rynonart orrenox. Onn onee connnt n nocroxnnt,
nm rpeyercx ontme npemenn na npnnxrne xaxoro-nno pemennx, no, npnnxn ero, onn ne
cnopaunnamr c nspannoro nyrn.
Hpn nsyuennn nnna moxer yunrtnartcx n ]opma ronont n nenom. B xpnmnnanncrnxe
ntenxmr cneymmne ocnonnte ]opmt ronont, onpeenxemte no ee cnny+ry n an]ac n n
npo]nnt (pnc.27):
oxpyrnax no npxmo nnn ntnyxnt, remennax uacrt nnanno ntrnyra, sartnox
oxpyrnt (pnc.27, a);
xynonoopasnax no npxmo nnn cxomennt, remennax uacrt cnntno ntcrynaer
nnepx, sartnox ynnomen (pnc.27, );
xnennnax no cxomennt, remennax uacrt ntcrynaer ymepenno, sartnox
ntcrynaer cnntno (pnc.27, n);
xnnennnax remennax uacrt ysxax, xax t cannena c oxon n saocrpena nnepx
(pnc.27, r);
ynnomennax remennax uacrt nnocxax (pnc.27, ).
Ocoennocrn ronont n nenom onpeenxmrcx no nannunm xnntx napymenn n
npnntuntx nponopnnxx. Hanpnmep, ronona ouent manax (ontmax), sartnox cnntno
ntcrynammn (cxomennt) n r..
Ho anntm ]nsnornomncron, ontmax nexpacnnax ronona ronopnr o ypnom npane n
cxnepntx naxnonnocrxx. uepecuyp ontmax ronona yxastnaer na nennnoro, eccrtnoro n
comnnrentnoro uenonexa. Cnntno pasnnrt sartnox cnnerentcrnyer o xopome namxrn,
]nsnuecxo cnne, yme n xpapocrn, cnntno ntnyxnt no o neocrarxe yma, namxrn n
oport.
Rpn xonnennu Xanamnncxn n cnoe xnnre oporamn neren npnnonr
cneymmne annte: Ecnn y uenonexa ronona ontmax, xpyrnax n xopomo nopocmax
nonocamn, snaunr, on ymen, mep n mnnocepen. Ho ecnn ona npyr y nero nnnnax, neponnax
n esnonocax, ro emy cnocrnennt rnynocrt, paspaxenne n ropxunocrt [79].
Hecopasmepno manax ronona npncyma rnynomy, cnaomy n nxnnomy uenonexy;
manentxax, nrxnyrax n nneun ronona sanncrnnnomy, ntcrnnomy n neuncronnornomy
uenonexy; manentxax, c nnnno mee ronona cnaomy, snomy n nopounomy. Ionona,
nponopnnonantnax c npounmn uacrxmn rena, cnnerentcrnyer o nennxoymnn, npannnocrn,
mypocrn n nepnocrn; saocrpennax ronona o npecrynntx naxnonnocrxx n rmecnannn.
Ionona, orxnnyrax nasa, cnocrnenna rmecnanntm nmxm, naxnonennax nnepe
nnrennexryantntm.
Cxynt onpeenxmrcx n an]ac no ]opme xonrypa nnna n nncouno-cxynono onacrn n
nopasenxmrcx na: mante (xonryp nnna n nncouno-cxynono uacrn nnsox x npxmo),
cpenne (xonryp nnna cnerxa pacmnpxercx cxynono ero uacrn) n ontmne (xonryp nnna
snaunrentno nsornyr n cxynono ero uacrn).
Hcnxonornuecxne onenxn n ]nsnornomnxe amrcx no nennunne n ]opme cxynono
onacrn (pnc.28):
Btnyxnte cxynt no napyxntm yrnom rnasa (pnc.28, a) cnnerentcrnymr o
crpemnennn x samnmennocrn. 3ro xpxn npnsnax nmnn x xamenntm crenam. Ecnn raxo
uenonex sannmaer rocyapcrnennt nocr, on yer yenxrt ontmoe nnnmanne
nannonantno oopone.
Btnyxnocrt apxn cxynono xocrn (pnc.28, ) nornepxaer cxnonnocrt x snaxapcrny,
mennnne n cocrpaannm. Btcrynammne cxynt cnnerentcrnymr o omnrentnocrn,
+monnonantno nespenocrn, nnxnornmnn, nonnxennn nenocrnocrn nocnpnxrnx,
nnamnuecxo neycrounnocrn. Bnpoxne cxynt xnnxmrcx nepcononornuecxnm nnnxa-
ropom cxnonnocrn x ananrmpnsmy, nyremecrnnxm, nnxennm n npnxnmuennxm.
Hoxantnax ntnyxnocrt cxynt nenocpecrnenno no rnasom (pnc.28, n) ronopnr o
nrentnocrn n nacropoxennocrn. Taxax ]opma cxynono onacrn uame ncrpeuaercx y nxnt,
cropoxe n ]nsnxon.
Hpn nsyuennn mex nnnmanne opamaercx na nx ]opmy n ocoennocrn. uopma mex
onpeenxercx no omemy nny n n ocnonnom ntenxercx nnanax (nornyrte x nenrpy nnn
nnocxne) n ntnyxnax (nosntmammnecx n nenrpe). Hs ocoennocre mex otuno ormeuamrcx
cneymmne xapaxrepncrnxn: ornncnte (nnxnxx uacrt mex pxnax), c xmouxamn (c
yrnynennxmn n nenrpe mex),
mepmanax xoxa (nernaxax, onerpennax, nares n r.n.), yrpncrax xoxa (co cneamn
onesnn, yrpenarax, ctnt, ]ypynxynes n r.n.), c npoxnnxamn (c cerxo pacmnpenntx
xponenocntx cocyon), posonte, xpacnte, ronnponannte (nonepxnocrt mexn noxpamena).
nx ]nsnornomncron npn nsyuennn mex npecrannxmr nnrepec cneymmne npnsnaxn:
nonnte npnsnax nenocrn n ntxncrna;
orennnmnecx npnsnax onrnnnocrn n nxn;
xpacnte npnsnax xpocrn n ntxncrna;
nonocncrte npnsnax rnynocrn n narnocrn;
xmouxn cmexa, remnte nonoct xon]nnxrnocrt, asapr n pncx, +xcrpanepcnx,
onepunnocrt, paccnanennocrt, ypannonemennocrt.
Hoc
unsnornomncrt cunrann, uro pasnnunx n nnnax nme ocnonant rnanntm opasom na
crpoennn noca n uro n nsnecrno crenenn nennunna n ]opma ero oxastnamr nnnxnne na
ntpaxenne nnna n nect onnx uenonexa. B camom ene, nnuro rax ne ncxaxaer nnemnn nn,
xax norepx nnn cnntnoe oesopaxnnanne noca. Pasnnrne pasnnuntx ]opm noca sanncnr or
renernuecxnx ]axropon, a raxxe or noncenenno paort nocontx mtmn. Axrnnnax
ymcrnennax exrentnocrt, ncnxnuecxoe nanpxxenne, onnne +monn n crpacre, nosecrnyx
na mtmeunt annapar, nocrenenno npnamr nocy onee ronxne oueprannx. Hanpornn, rynte
nsepnyrte noct npnnnmamr ]opmy nce menee n menee ntpasnrentnym, ecnn onaarenn nx
neyr esmxrexnt opas xnsnn n mano sannmamrcx ymcrnenno paoro. Tonxo
ouepuennt, naropont noc moxer ocrartcx uenonexy ne rontxo no nacnecrny, no n
c]opmnponartcx n nponecce xnsnn, nonno ncnxnuecxnx n +monnonantntx nepexnnann.
B napoe anno ormeuanact mnmnuecxax ]ynxnnx noca. Hanmennx +rn samn]ponant
n nenom pxe nocnonnn n noronopox. 3apart noc +ro snaunr naxnnuart, upesmepno
uem-nno ropnrtcx. Honecnrt noc neuannrtcx, rpycrnrt o uem-ro. Bopornrt noc n
cropony uem-ro pesronart, noxastnart cnoe ornpamenne. epxart noc no nerpy
nnnmarentno npncnymnnartcx, npnrnxtnartcx x uemy-nno. Cmopmnrt noc noxasart
cnoe neonontcrno. Conart cno noc upesmepno nmontrnnuart [55].
B xpnmnnanncrnxe noc onnctnaercx no nnne, mnpnne, ntcrynannm, nonoxennm
ocnonannx noca n ocoennocrxm. Kpome roro, ntenxmrcx orentnte xapaxrepncrnxn
nepenoctx (rnynna, mnpnna n ocoennocrn crpoennx), cnnnxn noca (xonryp, nnna, mnpnna
n ocoennocrn), xonunxa noca (]opma, mnpnna n ocoennocrn), xptnten noca (xonryp
nnxnnx xpaen, ntcora, nonoxenne n ntpaxennocrt cxnaxn) n nospe (nennunna nocontx
ornepcrn, nx xonryp, nonoxenne oce n ocoennocrn) [75, c.4350]. Hexoropte, nanonee
xpxne xapaxrepncrnxn npnnoxrcx nnxe.
Ornocnrentnax nnna noca onpeenxercx coornomennem aconmrno nnnt noca n
ntcort nnna (pnc.29) n xapaxrepnsyer xoporxn noc (menee 1/3 ntcort nnna), cpenn noc
(panen 1/3 ntcort nnna) n nnnnt noc (onee 1/3 ntcort nnna).
Ornocnrentnax mnpnna noca onpeenxercx coornomennem ero aconmrno nnnt n
mnpnnt (pnc.30) n xapaxrepnsyer ysxn noc (mnpnna menee 3/4 ero nnnt), cpenn noc
(mnpnna panna 3/4 ero nnnt) n mnpoxn noc (mnpnna onee 3/4 ero nnnt).
Ornocnrentnoe ntcrynanne noca onpeenxercx n npo]nnt xax coornomenne
aconmrnoro ntcrynannx noca x ero nnne (pnc.31) n nopasenxercx na manoe (orcroxnne
xonunxa noca mene 1/2 nnnt noca), cpenee (orcroxnne Panno 1 /2 nnnt noca) n ontmoe
(orcroxnne onee 1 /2 nnnt noca).
Honoxenne noca onpeenxercx n npo]nnt n sanncnmocrn or yrna, opasyemoro ero
ocnonannem c nepxne ryo, n nopasenxercx na ropnsonrantnoe (yron, nnsxn x
npxmomy), onymennoe (ocrpt yron) n npnnonxroe (ryno yron).
Hs ocoennocre noca c yuerom ero omero crpoennx, nnera n naronornn ntenxmrcx
cneymmne: ronxn, roncrt, ouent nnnnt, ropart, acnmmerpnunt, nnocxn,
mnmxonnnt, pnmcxn (ontmo cnmmerpnunt c ropnnxo), rpeuecxn (nnnnx na
n nnnnx noca n npo]nnt opasymr npxmym, yrnynenne n onacrn nepenoctx nourn ne
samerno), xpacnt, cnst, ]noneront.
Konryp cnnnxn noca onpeenxercx n npo]nnt ornocnrentno npxmo nnnnn,
nponeenno uepes nanonee ntcrynammym rouxy na xonunxe noca n camym rnyoxym rouxy
nepenoctx, n nponnnmcrpnponan na pnc.32.
Hanonee pacnpocrpanenntmn xonrypamn cnnnxn noca xnnxmrcx:
npxmo nnnnx xonrypa noca n npxmax nnnnx connaamr (pnc.32, a);
ntnyxnt nnnnx xonrypa ntcrynaer sa npxmym nnnnm (pnc.32, );
nornyrt nnnnx xonrypa nornyra ornocnrentno npxmo (pnc.32, n);
nsnnnncrt nnnnx xonrypa nsornyra n nyx nanpannennxx (pnc.32, r).
Ocoennocrn xonunxa noca onpeenxmrcx c yuerom orxnonenn no ]opme or
reomerpnuecxnx ]nryp n npnsnaxon saonenann: pasnoennt, ryno, nnocxn, cnepnyrt,
ouent yronmennt, upesmepnoe nanncanne xonunxa noca, upesmepnoe ntcrynanne nnepx
xonunxa noca.
Honoxenne xptnten noca onpeenxercx n npo]nnt ornocnrentno nnxnero xpax
nocono neperopoxn n tnaer: onymennoe (xpax nnxe nocono neperopoxn), cpenee
(npnmepno na onom yponne c xpaem nocono neperopoxn) n npnnonxroe (xpax xptnten
noca ntme nocono neperopoxn). Ho ntpaxennocrn cxnaxn xptnten noca nopasenxmr na
cneymmne: manosamernax (xptntx noca orenent or oxono nonepxnocrn .crnaxenno
yroopasno nnanno), rnyoxax (xptntx noca orenent or oxono nonepxnocrn pesxo
cxnaxo) n nentpaxennax (nonepxnocrn xptnten noca naxoxrcx n oxono nnocxocrn
noca).
Hs ]opm nocono neperopoxn, onpeenxemo an]ac, nanonee uacro ntenxmr
xonnuecxym (oxonte nnnnn neperopoxn pacxoxrcx x ocnonannm nnn xonunxy noca),
npxmoyrontnym (oxonte nnnn n napannentnt), c npoontntmn xenoxamn (no oceno
nnnnn neperopoxn nmeercx yrnynenne) n ntcrynammym (neperopoxa ntcrynaer
ornocnrentno nnxnnx xpaen xptnten noca).
Ho nennunne n ]opme noca ]nsnornomncrt cyxr o cnne xapaxrepa, nponnnarentnocrn,
nmosnarentnocrn, cxptrnocrn, noospnrentnocrn n nexoroptx pyrnx nnrennexryantntx
cnoconocrxx. Hcxox ns acrponornuecxnx npecrannenn, ynpannxemt Mapcom noc
xnnxercx noxasarenem +neprnn, nonn n axrnnnocrn uenonexa. Orcma cneyer, uro uem
ontme no nennunne noc, rem ontme none, +neprne n cnno nnaeer ero onaarent, n
naoopor.
Cornacno xonnennnxm nocrountx ]nsnornomncron, oxonuarentnax ]opma noca xax
nnnxaropa ocoennocre yxonno xnsnn nnnnna crannnsnpyercx nocne 3540 ner.
Hpxmo, c oxpyrntm xonunxom n o]opmnenntmn xptntxmn noc cunraercx neantntm,
onnnernopxx coo narypy ntna c npncymnm emy pasymom, myxecrnom, crpacrtm n
nanopncrocrtm. Oxpyxammnm npanxrcx nmn c xpacnntm nocom, nor nouemy onn nepexo
cranonxrcx nnepamn n nmnmnamn omecrna.
K pasnonnnocrn neantnoro noca ornocnrcx xpacnnt ysxn, npxmo,
apncroxparnuecxn noc, npnnanexamn rapmonnuno n nentno nnunocrn. Heantno y
xnonnen cunraercx ntcoxax n ponnax nepenocnna. Taxax nepenocnna cnocrnenna sopontm
nmxm. Vsxax cnnnxa noca nepexo yxastnaer na nepnosnocrt, cepeunte onn n
rnnep]ynxnnm mnronnno xenest.
Honxrt, c ntnxuenntmn nnepe nospxmn noc osnauaer cnoenonne, necepxannocrt
n pacnymennocrt. nnnnte, onymennte xnnsy nospn ronopxr o cnoconocrn x nornuecxomy
mtmnennm. Hospn, cnycxammnecx no ncm nnny x nepxne rye, xnnxmrcx npnsnaxom
oraroro noopaxennx n cnoconocrn x nmnrannn. Kpynnte pasmept n nporxxennocrt
nepxnero nsrna xptnten noca cnnerentcrnymr o cnne xapaxrepa, nponnnarentnocrn n
npanonmnn.
Bonoct na xonunxe noca n n nospxx nepexo ncrpeuamrcx y npxmtx n uncrocepeuntx
nme.
Ho mnennm cexconaronoron, xypnoct noc c nsepnyrtmn nnepe nospxmn n ronxnmn
xoxntmn xpaxmn cnyxnr naexntm npnsnaxom npoxenno rnnepcexcyantnocrn.
Kpynnt c roncrtmn xptntxmn n mnpoxnmn nospxmn noc cnnerentcrnyer o
xnsnecroxocrn n xopome conpornnnxemocrn oprannsma. H, naoopor, menxn c ronxnmn
xptntxmn n ysxnmn nospxmn noc ronopnr o ocnanennn nmmyno-samnrntx cnn n nnsxo
conpornnnxemocrn oprannsma.
B ononnenne x ntmensnoxennomy marepnany nontrxa npecrannrt n oomennom
nne ncnxonornuecxne ocoennocrn nnunocrn n sanncnmocrn or ]opmt noca, ero xonunxa n
nospe npecrannena n ran. 2.
Tannna 2.
Hnqopuannonnme npnsnaxn noca
N
n/n
Hpnsnax xapaxrepncrnxn
noca
Hcnxonornuecxne ocoennocrn nnunocrn
1 2 3
1 mopua noca
1.1 Fontmo Kon]nnxrnocrt, mnsornmnx, myxecrnennocrt.
1.2 nnnnt: pxax nnnnnyantnocrt, cnntnax narypa, enonnrocrt
n ropocrt.
npxmo Marepnanncrnuecxn cxna yma (pannoymne xo ncemy
nosntmennomy).
xocrnxnt Iopocrt, ntcoxomepne n neyxnnunnocrt.
xpxmenart c ropnnxo Xmypt, uacro ntcoxomepnt, cypont.
1.3 Koporxn: Orxptrocrt, onrnmnsm.
nenponopnnonantnt Vsocrt nnrepecon, camonmne.
c ropnnxo Camoxonrpont, nesanncnmocrt, nnoxax spnrentnax
namxrt, cnnxenne nnrennexra.
1.4 Bnpoxn opoymne, nenpnrxsarentnocrt, onepunnocrt,
connaentnocrt, ypannonemennocrt.
c mnpoxnm ocnonannem n
xperom (mnpoxax
nepenocnna)
Cnntnax nonx, myxecrnennocrt, sanncnmocrt,
rpyonmne.
1.5 Kpnno, orxnonennt
nnpano nnn nneno
Cnect, sanncrt n noospnrentnocrt.
1.6 Hoc, cocrannxmmn
npoonxenne na
Tmecnanne.
1.7 Btcrynammn anexo
nnepe n nmemmn
ntemxy
3neprnunocrt.
1.8 Hoc yrouxo Mxrxocrt, cnaononne, nonepxennocrt uyxomy
nnnxnnm.
1.9 crpennt noc c
saocrpennocrtm na xonne
Xnrpocrt n ncntntunnocrt.
1.10 Kypnoct Kanpnsnocrt, nsanmomnocrt n nenpecxasyemocrt n
nocrynxax n peaxnnxx, antrpynsm, xenanne nomout.
1.11 Opnnnt noc (pnmcxn
npo]nnt
Cxnonnocrt x pyxonocrny pyrnmn nmtmn n nsnecy.
Hmxr camn ncero onnartcx n repnert ne moryr trt
xomy-ro oxsanntmn. Hx mopantnte npnnnnnt
saxnmuamrcx n rom, urot nonyuart ener
1.12 Hoc xapromxo
(roncrt n xypnoct)
Crnxnnt, nanopncrt, no orxounnt xapaxrep.
1.13 Hocepenne nannennt
n sarnyrt
Cxynocrt.
1.14 Bnna noconax
neperopoxa
Vxnonenne or ]nsnuecxo narpysxn, ecneunocrt,
onrnmnsm, +xcrpaneprnponannocrt.
2. mopua xonunxa noca
2.1 3arnyrt nnns Hpnsnarentnocrt, xnrpocrt, nponnnarentnocrt,
snonamxrnocrt, neuecrnocrt, nmnyntcnnnocrt,
mystxantnocrt, nenocrnocrt nocnpnxrnx, mnson-nocrt.
2.2 Kypnoct, nsepnyrt Cnoenonne, necepxannocrt, pacnymennocrt,
nerxonepne, onrnmnsm, onepunnocrt, ocnanenne
camoxonrponx, rxra x omennm.
2.3 Hyxonnneopasnt Cepeunocrt, rennora no nsanmoornomennxx c nmtmn.
2.4 Pasnoennt Poocrt, neynepennocrt, cnnxenne camoxonrponx, rxra
x omennm, ncreponnocrt
2.5 Ocrpt Heuecrnocrt, camoxonrpont, ncreponnocrt,
mystxantnocrt.
2.6 Kannennnt Xnsnepaocrnocrt, nponneranne n +neprnx.
2.7 Kpacnt nopncrt
(ncnopuennt
anentcnn)
Bepoxren xponnuecxn anxoronnsm.
3 mopua nospen
3.1 Vcrynunnocrt, noarnnnocrt, cxnonnocrt x
xnacroncrny.
3.2 Camomnenne n +neprnunocrt, pemnrentnocrt,
ynepennocrt n cocrnenntx cnnax. Hpn +rom nannune
ynepennocrn n cocrnenntx cnnax ne osnauaer, uro
uenonex ecrnnrentno snaer nannyumn cnoco
ntnonnennx roro nnn nnoro ecrnnx on npocro
uyncrnyer, uro nao cenart nmenno rax. Ecnn y nero ner
xaxnx-ro onpeenenntx xauecrn, nanpnmep spanoro
cmtcna, ro ero nen moryr nemnororo cronrt.
3.3 Axxyparnocrt, nmont x nosnannm, ayrnunocrt.
3.4 Pasymnte n ouent ypannonemennte nmn.
3.5 Bsopnte n neynpannxemte nmn.
Hnrepecnax nnrepnperannx ]opm noca npecrannena y u. Tomaca n xnnre Tant
nnna [89]. uertpe ns nnx npecrannent na pnc.33.
1. Hoc c opynenntm xonunxom n ropnnxo n nnxne uacrn (pnc. 33, a)
xapaxrepnsyer ynepennoro n camocroxrentnoro uenonexa, cnoconoro nocroxrt sa cex n cnon
nosnnnn.
2. Hoc c ropnnxo n cpene uacrn (pnc.33, ) npnnanexnr naroponomy n
camoornepxennomy uenonexy, roronomy x pemnrentno samnre ncex ocxopnenntx,
ynnxenntx n cnatx.
3. Hoc c ropnnxo n nepxne uacrn, y nepenocnnt (pnc.33, n), xapaxrepnsyer
arpeccnnnoro, cxanantnoro, nopo ecnornunoro uenonexa, cxnonnoro x noannennm
pyro nnunocrn n pyroro mnennx.
4. Hoc (n an]ac) c yronmenno cpene uacrtm, rnyoxnm nsrnom xptnten n mnpoxo
pacxptrtmn nospxmn (pnc.33, r) osnauaer neneycrpemnennocrt n nonyuennn marepnantntx
nar n cxnonnocrt x crxxarentcrny n naxnne. Otuno +ro cnntnte, nparmarnuecxne narypt.
Fym
B xpnmnnanncrnxe ryt onnctnamrcx no ntcrynannm, ntcore nepxne ryt, mnpnne
xaem ry, xonrypy xamt nepxne ryt, nonoxennm nnxne ryt, nonoxennm n
ntpaxennocrn noxaemntx oposox nnxne ryt, ocoennocrxm [75].
Omee ntcrynanne ry onpeenxercx n npo]nnt no nennunne orcroxnnx or neprnxann,
nponeenno uepes nonoconym rouxy. Btenxmr cneymmne nnt omero ntcrynannx ry
(pnc.34):
ntcrynanne ry orcyrcrnyer nanonee ntnyxnax rouxa ry nexnr na neprnxann
(pnc.34, a);
cpenee ntcrynanne ryt nesnaunrentno ntcrynamr sa neprnxant (pnc.34, );
ontmoe ntcrynanne ryt snaunrentno ntcrynamr sa neprnxant (pnc.34, n);
sanaanne ry ryt ne oxoxr o neprnxann (pnc.34, r).
Ornocnrentnoe ntcrynanne ry onpeenxercx npenmymecrnenntm ntc-rynannem
ono ryt na pyro nepxne na nnxne nnn naoopor.
Ornocnrentnax mnpnna xaem ry onpeenxercx no coornomennm aconmrno mnpnnt
xaem ry c ntcoro poronoopoouno uacrn nnna (pnc.35).
Ona tnaer:
manax (ysxne, ronxne ryt) mnpnna xaem ry menee 1/4 ntcort
poronoopoouno uacrn nnna (pnc.35, a);
cpenxx panna 1/4 ntcort poronoopoouno uacrn nnna (pnc.35, );
ontmax (mnpoxne, roncrte ryt) onee 1/4 poronoopoouno uacrn (pnc.35,
n).
Btenxmr cneymmne xonrypt xamt nepxne ryt: npxmo, yroopasnt,
nsnnnncrt, nomant, neuerxn. Hoxaemnte oposxn nnxne ryt no nonoxennm n
ntpaxennocrn xnaccn]nnnpymr na cneymmne nnt: neprnxantnte (oposxn napannentnt
pyr pyry), xocte (oposxn cxoxrcx nnn pacxoxrcx), rnyoxne (nnanna mexy
oposxamn xopomo ntpaxena n nerxo npocmarpnnaercx) n menxne (nnanna cnao ntpaxena,
ena samerna).
ontmoe snauenne n ]nsnornomnxe npnaercx nennunne, ]opme n nnery ry. Bennunna
n ]opma nx moryr trt camtmn pasnnuntmn. Pasnte mxont ]nsnornomncron raxxe
no-pasnomy noxoxr x nx onenxe. Ho anntm ono mxont, roncrte n ontmne ryt
ronopxr o nacmemnnnocrn n pasyme, ronxne n manentxne o nxnnocrn n nyxancrne, roncrax
nepxnxx rya o necnpanennnocrn, nnnnax nnxnxx rya o nnmunnocrn n pasyme, ryt
cepeuxom o pemnrentnocrn n axrnnnocrn, nrxnyrte ryt o onepunnocrn n nnoxom
cocroxnnn en.
Ho anntm pyro mxont ]nsnornomncron, pasnnuamrcx nnt ry, rnanntm opasom,
y xenmnn (pnc.36):
ryt anrnxom (pnc.36, a) camte xencrnennte. Onn cnnerentcrnymr o oaxnnn,
xoxercrne, uyncrnennocrn n n ro xe npemx o nencxpennocrn n nxnnocrn. V myxunn +ro
npnsnax rmecnannx n nerxomtcnnx;
counte ryt (pnc.36, ) tnamr y xnntx, pasronopunntx, orxptrtx nme, xoropte
tcrpo npnoperamr pyse, nerxo npncnocannnamrcx x nmo cnryannn n ornnuamrcx
remnepamenrom n uyncrnennocrtm;
manentxne ryt (pnc.36, n) nexnte, ronxne, c mxrxnmn nnnnxmn, ronopxr o
nennxoymnn, yme, uecrnocrn n cxpomnocrn;
ronxne ryt (pnc.36, r) xononte, no ouaponarentnte +ro ryt Ipert Iapo.
Onn ntamr narypy crpacrnym, ouent nexnym, no nnora cnnmxom cepxannym. Taxoro
uenonexa rpyno ynneut, n nmo cnryannn on xpacnopeunn n ocrpoymen. Cnnmxom ronxne
ryt tnamr y xecrxnx nme, cnocontx na nonocrt;
rapmonnunte ryt (pnc.36, ) ronxo npopnconannte n necxontxo nponnunte,
moryr npnnanexart no+recce n nnrennexryanxe, ymemme couerart peantnocrt c
cenrnmenrantnocrtm;
necnmmerpnunte ryt (pnc.36, e) sa cuer ontmo nepxne ryt npnnanexar
nnacrnomy, cyxomy uenonexy c pannonantntm pasymom n nnmennomy +monn. Ecnn nnxnxx
rya npn +rom noxara, ro +ro cnnerentcrnyer o nmnorennnn y myxunn n ]pnrnnocrn y
xenmnn;
roncrte (nyxnte) ryt (pnc.36, x) ononpemenno npnsnax uyncrnennocrn n
rnepocrn xapaxrepa, ornnunrentnte ueprt xoroporo nennxonennt xonrpont na coo,
nenoxonenmoe cnoxocrnne n norpenocrt n yonontcrnnxx [9, c. 144].
P. Varca cunraer, uro, xax npannno, nonnte ryt ronopxr o mepo yme n mnpore
narypt. Kpome roro, ontmne cenrnmenrantnte rnasa n nonnte xpacnte ryt xnnxmrcx
]nsnuecxnm npnsnaxom orstnunnocrn. 3ro nmenno re nmn, xoroptm moxno orxptrt nce,
uro nexnr y nac na cepne, n xoropte yyr nam conepexnnart. H naoopor, neontmne n
ronxne ryt xapaxrepnsymr +xonomntx nme, ne ornnuammnxcx ocoo orstnunnocrtm
[76].
Hpn onenxe n npo]nnt npnsnaxom nmnyntcnnnocrn cunraercx, ecnn por cnntnee
ntcrynaer nnepe, uem y ontmnncrna pyrnx nme. B ornnune or raxnx nme re, y xoro
por ornocnrentno cnao ntcrynaer ns omero npo]nnx nnna, cunramrcx onee
paccynrentntmn. Hnnmcrpannx nmnyntcnnnocrn n paccynrentnocrn npecrannena na
pnc.37.
Cymecrnymr n pyrne mnennx no nnrepnperannn nn]opmannonntx snaxon ry.
Hexoropte ns nnx npnneent n ran.3
.
Tannna 3.
Mopqonornuecxne npnsnaxn ry n nx nn1epnpe1annn
N Mop]onornuecxne
npnsnaxn
Hcnxonornuecxne ocoennocrn
1 Bnpoxne ryt Hencnnnnnnnponannocrt, ]nermarnsm,
emoncrparnnnocrt, nent [34].
2 Btcrynanne nepxne
ryt
enonnrocrt, npannnocrt, onepunnocrt, cnnxenne
connantno aanrnponannoe, nepemnrentnocrt [34,
56].
3 Btnxunnanne nnxne
ryt
3roncrnunocrt [56].
Hocepenne nepxne ryt naxonrcx ryno xenoox (]nntrpy), pasenxmmn ee na
oxonte orent. Cunraercx, uro ecnn xenoox rnyoxn n npxmoyrontnt, ro +ro yxastnaer
na npoxennoe nonnxenne nonono norennnn n cxnonnocrt x penaxcannn. Ecnn cpennnt
xenoox na nepxne ryo coueraercx c mnpoxnm xonyconnntm noopoxom, ro +ro
ronopnr o nmnn x ymry n cemenomy ocrarxy. Hannune cpennno cxnaxn no nnxne
ryo cnnerentcrnyer o camoonontcrne n xnacroncrne.
Ho
Ho onennnaercx no ntcore, mnpnne, xonrypy, nennunne, naxnony (nonoxennm),
nennunne nontx yrpon n naponntx yr, ocoennocrxm [75].
Bennunna na onennnaercx no coornomennxm, npnneenntm n ran.4 n
nponnnmcrpnponanntm na pnc.38.
Tannna 4.
Onpeenenne nennunnm na
N Xapaxrepncrnxa
nennunnt na
Xapaxrepncrnxa
(coornomenne ntcor na n
nnna)
Ornocnrentnax mnpnna
(coornomenne mnpnnt
na n nnna)
1 Mant Hnsxn menee 1/3 ntcort Vsxn mentme
mnpnnt nnna
2 Cpenn Cpenn panen 1 /3 ntcort Cpenn panen
mnpnne nnna
3 Fontmo Btcoxn ontme 1/3
ntcort
Bnpoxn ontme
mnpnnt nnna
Hanonee pacnpocrpanenntmn xonrypamn na, xoropt onpeenxercx n npo]nnt,
xnnxmrcx: npxmo (nnnnx na nnsxa x npxmo), ntnyxnt (yroopasnax nnnnx na, xpax
xoropo nanpannent x sartnxy), nornyrt (yroopasnax nnnnx na, xpax xoropo
nanpannent nnepe x nocy) n nonnncrt nnn nsnnnncrt (ntnyxno-nornyrax nnnnx na).
Haxnon na onpeenxercx n npo]nnt no orxnonennm nnnnn na, coennxmme
nepxnenonym n nepxnenoconym rouxn, or neprnxann, npoxoxme uepes nanonee rnyoxym
rouxy nepenoctx, n nopasenxercx na:
neprnxantnt nnnnx na nnsxa x neprnxantno (pnc.39, a);
orxnonennt nasa nnnnx na ne oxonr o neprnxann (pnc.39, );
naxnonennt nnepe. nnnnx na ntcrynaer sa neprnxant (pnc.39, n).
Hs ocoennocre na, xoropte onpeenxmrcx no orxnonennm or nopmt, ntenxmr
cneymmne: xnaparnt, orcyrcrnne naponntx yr, orcyrcrnne nontx yrpon,
mnmxonart, ouent ntcoxn, ouent nnsxn, ouent ntnyxnt, pesxo orxnonennt nasa,
xpxo ntpaxennax nonax xmxa, sanaanne n onacrn nono xocrn, onyxont n onacrn
nono n nncouno xocre.
Hexoropte ]nsnornomnuecxne xapaxrepncrnxn nennunnt n ]opmt na npnneent
ntme n pasene Hnno. Cunraercx, uro ontmo cmopmennt n naxmypennt no
npnsnax neopoxenarentnocrn, ypntx namepenn, ropocrn, rmecnannx n
camoynepennocrn. Cpenn, ne naxmypennt snax npannnocrn n pyxenmnx,
cuacrnnno cytt uenonexa. Manentxn ntnyxnt no osnauaer eccrtcrno n rnynocrt.
Btnyxnocrt, nymax or noca o nonoc, rnen n necuacrnax cyta [79].
Hnxe npnnoxrcx oomennte annte no ]opme n naxnony na (ran.5), a raxxe
necxontxo +xsornuecxax nn]opmannx o mopmnnax n cxnaxax, cnxsanntx n nepnym ouepet c
onacrtm na.
Tannna 5.
Hnqopuannonnme snaxn na
N unsnornomnuecxn npnsnax ----- ....... Hcnxonornuecxne xapaxrepncrnxn
1 mopua na
1.1 Btcoxn Hornunocrt, nenocrnoe nocnpnxrne,
mnsonnocrt. Btcoxn n mnpoxn no xnnxercx
nepcononornuecxnm nnnxaropom raxoro xauecrna
xax nonxrnnnocrt, ro ecrt nannunx y uenonexa
cnoconocrn x nonnmannm ncex acnexron
xonxperno cnryannn. Taxo uenonex ncera nnnr
necxontxo nosmoxntx pemenn, onaxo on ne
oxsarentno xnnxercx oxo n noncenenntx enax
n saorax.
1.2 Hpxmoyrontnt
(uertpexyrontnt)
Paccyounocrt, crpemnenne x ymcrnenno
exrentnocrn, pasnnrocrt nonn.
1.3 Hpoonronart Foraroe noopaxenne n rnxne cnoconocrn.
1.4 Kpyrnt exrentnocrt n npenpnnmunnocrt.
1.5 Tpeyrontnt Cxnonnocrt x nocnemntm n cmentm
samtcnam, naxnonnocrt nonropxrt +rn samtcnt es
ocrarounoro nx ocmtcnennx.
2 Haxnon n nsrn
2.1 Hepnennxynxpnt, n nepxne
uacrn nemnoro ntnyxnt
Xonont n maremarnuecxn ym, cnoconocrn
x rountm nayxam.
2.2 Hnocxn n nepnennxynxpnt Cnaoe pasnnrne ymcrnenntx cnoconocre,
orcyrcrnne noopaxennx, ontmax nacrounnocrt n
ocrnxennn nenn.
2.3 Hepnennxynxpnt, cnerxa
ntnyxnt
Mnoro ymammne, no mano ecrnymmne
nmn. Taxnm nmxm rpeyercx ontme npemenn na
pasymtx. Hsyuart uro-nno onn npenounramr
nocneonarentno, pasnpaxct n xaxom +rane nnn
]ase. Hocne roro xax onn ycnoxr cyrt ena, cxopocrt
nx oyuennx ynennunnaercx. 3rn nmn no narype
]nnoco]t, nx ontme nnrepecyer reopnx, uem
npaxrnuecxoe ee npnmenenne. Onenxn +rnx nme
onee npoymannt n nocneonarentnt.
2.4 Oxpyrnt, ntnyxnt n
nepxne uacrn
Xnno ym n oraroe noopaxenne,
ncntntunnt n xpyro xapaxrep.
2.5 He cnnmxom orxnnyrt nasa Bneuarnnrentnt xapaxrep.
2.6 Orxnnyrt nasa c
nsnnnncrtmn oueprannxmn
Opnrnnantnt ym n ntnxoe noopaxenne,
cnoconocrt ynneut oxpyxammnx nonnsno ne n
orarcrnom opason.
2.7 Cxomennt nasa Coopasnrentnocrt n ocrpoymne. Taxne nmn
tcrpo coopaxamr, no mtcnn nx nmemr n ocnon-
nom npaxrnuecxym nanpannennocrt. Onn omnrent-
nt n nerxn na noem. B cnope onn ne nesyr sa
cnonom n xapman.
2.8 Cxomennt nasa, nornyrt Cxnonnocrt x esymntm npoexram,
+xcnenrpnunocrt, yx npornnopeunx,
cymacpocrno.
2.9 Hpoonronart, naxnonennt
nnepe
Hacrounnocrt n ynpxmcrno.
2.10 Koporxn, naxnonennt
nnepe
Harypa uepcrnax, pemnrentnax n upesntuano
ynpxmax.
2.11 Haxnonennt nnepe,
oxpyrnt n nepxne uacrn,
ntnyxnt
Cncremarnuecxn n nsoperarentnt ym.
Onpeenennym nn]opmannm necyr n cee mopmnnt n cxnaxn nnna, n nepnym ouepet
ero nontx orenon. Onncanne nanonee xapaxrepntx mopmnn na ny n nnrepnperannn
rpannnonntx ]nsnornomncron npnnonrcx nnxe.
1. Ona oruernnno ntpaxennax mopmnna nonepex na cnnerentcrnyer o nesennn.
2. Hpxmte, uerxne, nenpeptnammnecx mopmnnt na ny ronopxr o xopomem, uecrnom,
orxptrom xapaxrepe.
3. Koporxne, npeptnncrte mopmnnt cnnerentcrnymr o nenocroxncrne n cxnonnocrn
x cnnernxm.
4. Kpecr n cepenne na xnnxercx npnsnaxom rparnuecxo cmeprn.
5. 3axpyunnammnecx mopmnnt ronopxr o npnmnrnnno n rpyo narype.
6. Haxnonnte mopmnnt cnnerentcrnymr o necuacrno cyte.
7. Bennxoopasnte mopmnnt xnnxmrcx npnsnaxom nenocroxnno n xpane
necranntno narypt.
8. Honepeunte nonnncrte mopmnnt yxastnamr na onacnocrt, cnxsannym c noo.
9. Herneopasnte mopmnnt npenonaramr nosmoxnym cmeprt or yymennx.
10. 3nrsaroopasnte mopmnnt c rouxamn yxastnamr na nosmoxnocrt naennx c
ntcort.
11.Ona nnn ne xocte mopmnnt na nentm rnasom, nepecexammne nonepeunte
mopmnnt, cnnerentcrnymr o cxnonnocrn x nacnnnm nnn yncrny.
12. Coennenne nnnn Connna (cnpana) n Hynt (cnena) n naponno uacrn
nornepxaer ontmym yauy.
13.T- n C-opasnte mopmnnt yxastnamr na nosmoxnocrt yxycon n panenn ronont, a
raxxe na onacnocrt orpannenn.
14.uonranonnnte mopmnnt, ncxoxmne or nepenocnnt, onpeenxmr cxnonnocrt x
mopennanannm.
15. ne nnn rpn nonepeunte mopmnnt n nepecexammax nx neprnxantnax mopmnna
ronopxr o ycnexe, cnane n onronernn.
ne, a ocoenno rpn, uerxne npxmte nnnnn mexy ponxmn cnnerentcrnymr o
oprannsannonntx cnoconocrxx n norennnantno nosmoxnocrn cenart xaptepy. ne
ncxpnnnennte nnnnn mexy ponxmn xapaxrepnsymr nspocnoro peenxa, ne nepecranmero
trt espaccyntm. Tpn ncxpnnnenntx neprnxantntx nnnnn mexy ponxmn yxastnamr na
nosmoxnte snaunrentnte orxnonennx n ncnxnxe [86, c.4849].

Hoopoox
Ocnonntmn xpnmnnanncrnuecxnmn xapaxrepncrnxamn noopoxa xnnxmrcx ntcora,
mnpnna, ntcrynanne, xonryp n ocoennocrn crpoennx.
Ornocnrentnax ntcora noopoxa onpeenxercx an]ac no coornomennm aconmrno
ntcort noopoxa c paccroxnnem or ocnonannx noca o nnxne noopoouno rouxn. Ho
ornocnrentno ntcore noopoox n]]epennnpyercx na mant ntcora menee 1 /2
paccroxnnx (pnc.40, a), cpenn ntcora panna 1/2 paccroxnnx (pnc.40, ) n ontmo
ntcora onee 1/2 paccroxnnx (pnc.40, n).
Ornocnrentnax mnpnna onpeenxercx no coornomennm aconmrno mnpnnt
noopoxa c 1/3 mnpnnt nnna (pnc.41).
Btcrynanne onpeenxercx n npo]nnt no nonoxennm noopoxa ornocnrentno
ycnonno neprnxantno nnnnn, nponeenno uepes nanoopoounym rouxy, n
xapaxrepnsyer:
npxmo noopoox xonryp noopoxa nourn connaaer c neprnxantm (pnc.42,
a); .
ntcrynammn xonryp ntcrynaer sa neprnxant (pnc.42, );
cxomennt xonryp ne oxonr o neprnxann (pnc.42, n).
Hpn nocnpnxrnn xonrypa noopoxa an]ac otuno on cpannnnaercx c pasnnuntmn
reomerpnuecxnmn ]nrypamn. Hanonee pacnpocrpanennte ns nnx npnneent na pnc.43.
Hs ocoennocre noopoxa c yuerom pente]a nonepxnocrn n naronornuecxnx
npnsnaxon ntenxmr cneymmne: rnaxn (nonepxnocrt noopoxa ponnax), mopmnnncrt
(nonepxnocrt nepeceuena mopmnnamn), neprnxantnax oposxa (oposxa, enxmax
noopoox na ne uacrn), pasnoennt (pasnoen neprnxantntm yrnynennem n nnxne
uacrn), c xmouxo (nmeer yrnynenne oxpyrno ]opmt), ornncnt (nnxnxx uacrt nmeer
pxnym xoxy), nono (n nnxne uacrn nmemrcx ne xnponte cxnaxn), rpono (rpn
xnponte cxnaxn).
unsnornomnuecxne cneennx o pasnnuntx rnnax noopoxon n nx ocoennocrxx
npecrannent n ran.6.
Tannna 6.
Xapax1epnc1nxn noopoxa
N
n/n
Hn]opmannonnte
npnsnaxn
Hcnxonornuecxne ocoennocrn nnunocrn
1 Myxecrnennocrt, ocnanenne ]anrasnn,
+]]exrnnnocrt n enax. Bnpoxax amnpantcxax
nnxnxx uenmcrt xnnxercx npnsnaxom anropnrapnocrn.
V raxnx nme nanmaercx crpemnenne xomanonart.
Hesanncnmo or roro, sannmamr onn pyxonoxmym
onxnocrt nnn ner, nosnnxaer nneuarnenne, uro ona nm
no cnnam. Otuno onn ronopxr c menropcxnmn
nnronannxmn n cnona nx snyuar yenrentno. Taxne
nmn ne nmxr orcrynart or cnoero nnn canartcx. Hpn
npounx onnaxontx ueprax nmn c mnpoxo nnxne
uenmcrtm onaamr ontme cmenocrtm.
Hpepacnonoxennocrt x paunnnocrn, neyxnnunnocrt
n oennrocrt. Hauner nn raxo uenonex paxy, sanncnr
or pyrnx uepr xapaxrepa. Onaxo on ncera pa
xopome cxnarxe, ecnn yx on n ne yuacrnyer.
2 Cxnonnocrt x anromarnuecxomy ornopy (ynpxmcrno).
Vnpxmcrno, nosmoxno, xnnxercx nyumnm npnmepom
roro, uro nn ono uenoneuecxoe xauecrno camo no cee
nentsx cunrart nnoxnm nnn xopomnm. Bce sanncnr or
ocroxrentcrn. Ecnn ero ncnontsonart npannntno, no
eny, ro ono cnyxnr npnsnaxom cnntnoro xapaxrepa n
moxer nomout uenonexy ycroxrt npornn conasna. Ecnn
xe ero npoxnnxrt n neymecrntx cnryannxx, ro +ro
npocro ocnnnoe ynpxmcrno n nnuero onee.
3 Ornercrnennocrt, ncnnnnnnnponannocrt. Cnoenonne
n ynpxmcrno.
4 3monnonantnax nespenocrt, nnxnornmnx,
xencrnennocrt, nnrennexryantnax pasnnrocrt.
5 Cxomennt Henpannnocrt, cnnxenne rpyonmnx, npene-
pexenne rpyontmn ycnexamn.
6 Vnopcrno.
7 Hannune xmouex na
noopoxe
He+]]exrnnnocrt, nnrepec x paore.
Herepnnmocrt x uyxomy ycnexy, pennocrt.
Pom
Hapxy c rnasamn por xnnxercx nanonee ntpasnrentno uacrtm nnna. B npaxrnuecxom
onxoe naxoxr pasnnunym nennunny n ]opmy poronoro ornepcrnx, nenrn]nnnpyemoro c
repmnnom por. Opnenrnpamn nx onpeenennx nennunnt pra (coornercrnenno nnnt n
mnpnnt ry) cnyxar nepnennxynxpt, onymennte ns nenrpa spauxon na nnnnm, npoxo-
xmym nont poronoro ornepcrnx (pnc.44).
B xpnmnnanncrnxe ornocnrentnax mnpnna (pasmep) pra onpeenxercx no coornomennm
aconmrno mnpnnt pra nononnno mnpnnt nnna na yponne pra n coornercrnenno
nopasenxercx na mant, cpenn n ontmo por. Otuno y myxunn poronoe ornepcrne
ontme, uem y xenmnn. Kpome pasmepa por onennnaercx no xonrypy porono menn,
nonoxennm yrnon pra n ocoennocrxm [75].
Konryp porono menn otuno nocnpnnnmaercx na ocnone cpannennx c
reomerpnuecxnmn xapaxrepncrnxamn nnnnn cmtxannx xpaen ry (pnc.45). Btenxmr
cneymmne ocnonnte nnt xonrypa: npxmo (nnnnx cmtxannx npxmax), yroopasnt
(ntnyxnax nnn nornyrax nnnnx cmtxannx xpaen ry), nonnncrt (nnnnx cmtxannx
nonnncrax) n nomant (nnnnx cmtxannx nomanax).

Honoxenne yrnon pra onpeenxercx ornocnrentno ropnsonrantno nnnnn,
nponeenno uepes poronym ment, n nponnnmcrpnponano na pnc.46.
Hs ocoennocre pra c yuerom ero cocroxnnx, acnmmerpnn n ntpaxennocrn yrnon
ntenxmr cneymmne: npnorxptrt por (xpax ry pasomxnyrt, syt ne nnnt), orxptrt
(xpax ry pasomxnyrt, nnnt syt), noxart (xpax ry nnorno comxnyrt), sananmn,
ouent ontmo, ouent mant, npn yntxe onaxamrcx ecnt, acnmmerpnx yrnon pra,
rnyoxne nnn menxne yrnt pra, nocoryno ]nntrp (ntemxa), ryt n syt.
unsnornomnxa nosnonxer no pasmepy n ]opme pra onpeenxrt nnyrpennmm +neprnm
uenonexa. Fontmo por n onymennte yronxn ry ronopxr o cnntno none, rpyno
noammecx nnnxnnm. Onaxo mnenne n ornomennn yronxon pra nectma neonosnauno. u.
apnnn, nanpnmep, cunran onymennte xnnsy yronxn pra pynmenrom nnaua. ecrnnrentno,
npn nnaxcnnom nacrpoennn n enpeccnn yronxn pra onyment. uenonex moxer myrnrt,
xasartcx axrnnntm n ]pnnontntm, no onymennte yronxn pra ntamr ero noannennoe
cocroxnne. pyrne anropt n neontmom yroopasnom pre co cnerxa onymenntmn yronxamn
nnxr npnsnax pannmo, cenrnmenrantno, nernopuecxo n nayxe narypt. Cnyuan c
npnnonxrtmn yronxamn ry coornercrnymr npocroymno, opoconecrno, ymcrnenno
oapenno narype [9, c. 141]. P. Varca cunraer, uro npnnonxrte yronxn pra xnnxmrcx
npnsnaxom onrnmnsma, n naoo- por onymennte yronxn pra xnnxmrcx nnnxaropom
neccnmnsma [76, c.66]. B.H. Kynnxon onymennte yronxn pra nnrepnpernpyer xax npnsnax
nnamnuecxo neycrounnocrn n +monnonantno nespenocrn [34]. .B. Hoonxx npnnonr
annte o rom, uro onymennax ona cropona pra nnora npnnanexnr ynpxmomy uenonexy [56,
c. 133].
Manentxn por cnnerentcrnyer o cnaom xapaxrepe n osaouennocrn n opte sa
ntxnnanne, oxsnnnocrn n cxpomnocrn. Fontmo por xnnxercx cnnerentcrnom cmenocrn n
nxnnocrn, myxecrnennocrn, +neprnunocrn, nonn, rxrn x marepnantno oecneuennocrn,
npenepexennx ymcrnenno exrentnocrtm. 3ameueno, uro nnorno cxarte ryt n crncnyrte
ryt ronopxr o nacrounnocrn uenonexa n rnepocrn, nnorno saxptrt por o
neneycrpemnennocrn n pemnmocrn. Hanpornn, pacmnpenne porono menn, ocoenno c
ornncannem nnxne uenmcrn, ntpaxaer cnnxenne ncnxnuecxo axrnnnocrn. Orxptrt por
cunraercx npnsnaxom rnynocrn, xpome roro, nocroxnno orxptrt por nanmaercx npn
nnornsme n xpernnnsme, a raxxe rxxentx cromarnrax, sarpynennom noconom txannn.
Cnmmerpnunoe, es nepexocon orxptrne pra cnnerentcrnyer o canancnponannocrn +monn.
Hocroxnno noeprnnammncx por (por noman) xnnxercx npnsnaxom nenpornunocrn.
Mopmnnt na ryamn cnyxar ecrecrnenntm npnsnaxom crapennx. Ecnn x oenm croponam
pra cnycxamrcx nnnente mopmnnt, +ro ronopnr o nenerxo xnsnn cyexra. Mopmnnt,
npoxoxmne or nnemnnx xpaen noca x xpaxm pra, cnnerentcrnymr o nannunn y nx
onaarenx raxoro xauecrna, xax xpacnopeune.
Manentxoe paccroxnne mexy nocom n prom xnnxercx ]nsnuecxnm npnsnaxom ropocrn
sa cnom nnemnocrt camonmonanne rem, xax annt uenonex ntrnxnr. Heotuno
ontmoe paccroxnne mexy nocom n prom xnnxercx ]nsnuecxnm nnnxaropom ueprt,
xoropym nastnamr ocrpoymnem. Hnnmcrpannx camonmonannx n ocrpoymnx npecrannena
na pnc.47.
3anepmax nn]opmannm o npnsnaxax pra, npnneem nexoropte annte o syax. 3yt
onennnamrcx no nnnmtm npn nnsyantnom nanmennn npnsnaxam: nennunne, xonrypy
synoro pxa, nny npnxyca, e]exram, nnery +mann n ocoennocrxm. Ho onenxe
]nsnornomncron, menxne, ocrpte n pexne syt ronopxr o exncrne n xnrpocrn; ontmne
paccroxnnx mexy syamn o cnaoymnn n esnonnn; ontmne n xpenxne syt o onro
xnsnn oporo n xpaporo uenonexa; nnnnte syt o npoxopnnnocrn n snocrn; nnnnte,
ocrponarte n ntnxunnammnecx syt o nenactrnocrn n cxynocrn; ponnte syt o
cepnrocrn n xpacnopeunnocrn; neponnte syt -o rnyoxomtcnennocrn; uepnte menxne
syt o noxornnnocrn n cnaocrn rena, ontmne nepxnne pesnt o ncxpennocrn n
crpemnennn x marepnantno oecneuennocrn.
Ymu
B nenom ymn nnn ymnte paxonnnt nocnpnnnmamrcx n onennnamrcx no nennunne,
nonoxennm, orrontpennocrn, ]opme n ocoennocrxm. Ornocnrentnax nennunna yme
onpeenxercx no coornomennm aconmrno ntcort c 1/3 ntcort nnna n
nponnnmcrpnponana na pnc.48.
Honoxenne yme onpeenxercx n npo]nnt no orxnonennm nepxne rouxn ymno
paxonnnt or neprnxann n npecranneno na pnc.49.
Orrontpennocrt onpeenxercx no crenenn yanennocrn ymno paxonnnt nnn ee
uacre (nepxne nnn nnxne) or ronont n no crenenn xnaccn]nnnpyercx na ontmym,
cpenmm, manym n orcyrcrnne orrontpennocrn.
uopma (xonryp) onpeenxercx n npo]nnt no oueprannm napyxnoro xpax ymno
paxonnnt. Hanonee rnnnunte ]opmt ymno paxonnnt npecrannent na pnc.50.
Hs nanonee samerntx ocoennocre yme c yuerom acnmmerpnn n erane crpoennx
ntenxmr cneymmne: acnmmerpnunte no nennunne, acnmmerpnunte no orrontpennocrn,
acnmmerpnunte no yponnm pacnonoxennx ornocnrentno ropnsonrann (ona ymnax paxonnna
ntme pyro), arpo]nponannte (nourn ne pasnnrte), rnneprpo]nponannte (cnntno
ynennuennte), cnntno orrontpennte, c nonocamn n cnyxonom npoxoe, apnnnon yropox
(yronmenne sannrxa n nepxnecpene ero uacrn), maxaxono yxo (xpa ymno Paxonnnt ne
sanepnyr n opasyer saocrpennt ntcryn), orcyrcrnne ymno paxonnnt nnn ee uacrn,
nepeceuenne cxnaxamn, mopmnnamn.
Fonee erantnoe nsyuenne ymno paxonnnt nponsnonrcx no ee ocnonntm +nemenram:
sannrxy, npornnosannrxy, xosenxy, npornnoxosenxy n mouxe. 3nemenrt crpoennx ymno
paxonnnt npecrannent na pnc.51.
Cnmmerpnunocrt pacnonoxennx ymntx paxonnn, npannntnocrt ]opmt nx orentntx
yuacrxon, crporocrt nnnn nsrna sannrxa n npornnosannrxa no anntm ]nsnornomnxn
cnnerentcrnymr o rapmonnunom pasnnrnn uenonexa. Hcnxonoram, xpnmnnanncram n
anrpononoram anno nsnecren ]axr ontmo napnaentnocrn nennunnt n ]opmt ymntx
paxonnn: nepexo axe y onoro n roro xe nnnnna ono yxo oxastnaercx ornnuntm no
crpoennm or pyroro, uro yxastnaer na ]nsnuecxym n ncnxnuecxym ncrapmonnm.
Bocrounte ]nsnornomncrt enxr yxo na uertpe uacrn: nnemnn ooox, cpenn
ooox, nnyrpennn ooox, mouxa. Otuno no ymam onpeenxmr ocoennocrn xnsnennoro
nyrn n ercrne. Hpn nsyuennn nnna onnpamrcx na omee npannno xopomo
c]opmnponannoe yxo cnnerentcrnyer o cuacrnnnom ercrne. V sopontx nme ymnax
paxonnnaxecrxax n, xax npannno, posonoro nnera. Xenrnsna, ronynsna n nenocrt yme
cunramrcx npnsnaxom neomorannx.
Fontmne ymn, xax nn crpanno, osnauamr xopomne yxonnte xauecrna, onn cnyxar
raxxe npnsnaxom onro xnsnn n ncntntunnocrn. Mxcncrax nnxnxx mouxa cnnerentcrnyer
o orarcrne ee onaarenx [79].
Hnrepecnte annte no naro]nsnornomnxe ymno paxonnnt npnnonr nemenxn
yuent K. Tennepnan n xnnre Hnno sepxano sopontx [88]. Hexoropte ns nnx,
cnxsannte c e]opmanne mouxn yxa, npecrannent na pnc.52.
Hpxmoyrontnax ]opma mouxn yxa (pnc.52, a) ormeuaercx npn xonepnuecxom
remnepamenre n xapaxrepnsyer nme, ornnuammnxcx cnntno none, ynpxmcrnom n
xopomnmn penaparnnntmn cnoconocrxmn. Ocrpoyrontnax ]opma mouxn yxa (pnc.52, )
coornercrnyer tcrpo yromnxemocrn. Inyoxne cxnaxn na mouxe yxa (pnc.52, n)
cnnerentcrnymr o onacnocrn nn]apxra n naera.
annte o nn]opmannonntx npnsnaxax yxa npnneent n ran.7.
N Mop]onornuecxne npnsnaxn Hcnxonornuecxne ocoennocrn
1 uopma yme
ontmne Myxecrnennocrt, sanncnmocrt, mnponmne,
ycnnenne cnnt xncrn.
orrontpennte Myxecrnennocrt, mnsornmnx, nnamnuecxax
ycrounnocrt, +monnonantnax spenocrt. Hnora
rnynocrt n ecxnrpocrnocrt.
manentxne Henarononyune, uyncrnennocrt, noxasarent ntcoxnx
cxopocrntx xauecrn nnnnna.
manentxne, roncrte,
npnxarte
Menounocrt, mcrnrentnocrt, nxnnocrt.
mxcncrte Vrpmmocrt n xecroxocrt.
nnnnte, ysxne uacro cxynte, sanncrnnnte.
saocrpennte xnepxy Ipyocrt, xecroxocrt, ym n ymepennocrt.
npnxarte Ocropoxnocrt, ntepxxa, nnnemepne n xnrpocrt.
- uertpexyrontnte Tnepocrt n nopxounocrt.
xpyrnte Mystxantnocrt.
2 Honoxenne yme
nepxymxa ymno
paxonnnt ntme pone
Btcoxn nnrennexr, nparmarnsm, npaxrnunocrt.
nepxymxa paxonnnt na
yponne rnas
Hnrennexr ntme cpenero.
nepxymxa paxonnnt
nnxe yponnx rnas
Cpenee nnn neocrarounoe pasnnrne yma, neannsm.
3 Mouxn yme
ontmne Mypocrt, xopomax conpornnnxemocrt oprannsma.
manentxne Benernn tnocrt.
nnnnte Fecneunocrt n ntnocnnnocrt.
nnoxo o]opmnennte Hcnxnuecxax necanancnponannocrt.
ornncmne Hcreponnocrt, xon]opmnocrt, nsexanne onn,
cnnxenne nnrepeca x enono +]]exrnnnocrn.
orcyrcrnne mouxn Xecroxocrt.
4 Ocoennocrn
nannune nnyrpennero
ooxa yxa
3monnonantnocrt.
ntnxuennoe cocroxnne
npornno-sannrxa yxa
Hnrennexryantnocrt, nnamnunocrt, omnnnponanne,
neaxxyparnocrt, nmnyntcnnnocrt.
nrxnyroe cocroxnne
npornnosannrxa yxa
Cepxannocrt.
cxpyuennt sannrox Hcxpennocrt, nearpeccnnnocrt, cnnxenne nnrepeca x
enono +]]exrnnnocrn.
ymnte paxonnnt c
rnyoxo nonocrtm n uame
aponnrocrt.
nonocarte ymn Paccynrentnocrt.
ronynsna, xenrnsna n
nenocrt yxa
Heomoranne.
Bpoeu
Hpn onenxe pone yunrtnamrcx nx ]opma, nonoxenne, nsanmopacnonoxenne, ntcora,
mnpnna, nnna, rycrora, nner n ocoennocrn [75]. Hanonee pacnpocrpanennte ]opmt
pone npnneent na pnc.53.
Honoxenne (nanpannenne) onpeenxercx orxnonennem oceno nnnnn pone
ornocnrentno spauxono nnnnn n nponnnmcrpnponano na pnc.54.
Bsanmopacnonoxenne pone onennnaercx cpannennem paccroxnnx mexy ponxmn c
1/4 mnpnnt nnna. Ecnn ono ontme, ro ponn cunramrcx anexopaccrannenntmn, ecnn
npnmepno panno, ro cpenepaccrannennte, a ecnn mentme, ro nnsxopaccrannenntmn.
Btcora pone onpeenxercx ornocnrentno xpax rnasno opnrt n npecrannena na
pnc.55.
Bnpnna n xpnmnnanncrnxe onpeenxercx coornomennem pasmepon nanonee mnpoxo
uacrn pone n pacxptrnem rnasno menn:
ysxne, ronxne mnpnna pone cocrannxer ne onee 1/2 pacxptrnx rnasno menn
(pnc.56, a);
cpenne mnpnna pone panna pacxptrnm rnasno menn (pnc.56, );
mnpoxne mnpnna pone npentmaer pacxptrne rnasno menn (pnc.56, n);
pacmnpxmmnecx x nncxam mnpnna pone n xnocrono uacrn ontme, uem n
rononno (pnc.56, r);
cyxammnecx x nncxam mnpnna pone n xnocrono uacrn mentme, uem n rononno
(pnc.56, ).
nnna onpeenxercx no coornomennm nnnt nnnmo uacrn ponn n nporxxennocrn
rnasno menn. Ecnn nnna pone xopoue rnasno menn, ro ponn cunramrcx xoporxnmn,
ecnn ontme, ro coornercrnenno nnnntmn, a npn nx npnmepnom panencrne cpennmn.
Iycrora onpeenxercx no crenenn noxptrnx xoxn nonocxntm noxponom n
xnaccn]nnnpyer ponn na pexne (cnerxa npnxptnamr nonepxnocrt xoxn), cpenne (uepes
ponn npocneunnaercx xoxa) n rycrte (nnorno npnxptnamr nonepxnocrt xoxn).
Hs ocoennocre pone c yuerom xonrypa, nonoxennx, rycrort, nnnt n
ncxyccrnennoro nsmenennx ntenxmr cneymmne: ouent nnsxne (nanncammne na rnasamn),
ntmmnecx, c ontmo nnno nonoc, xycrncrte, cpocmnecx, acnmmerpnunte, manosamernte,
ntmnnannte, nopnrte, noxneennte, noxpamennte, orcyrcrnne pone.
unsnornomncrt pasnnuamr mnorne nnt n ]opmt pone. Hanpnmep, H. Bmnr
(1974) ntenxn cneymmne 6 rnnon pone, xoropte npnneent na pnc.57.
Heantntmn cunramrcx mnpoxne, nnnnte ponn. Ecnn y myxunnt onn ntcrynamr na
]one npnxrno no nny xoxn, ro on cntner nnrennexryanom. Taxne xe ponn y xenmnnt
yxastnamr na ro, uro ona xoxerxa. Xenmnna co cpocmnmncx rycrtmn ponxmn onaaer
cnntntm xapaxrepom n mano noxonr nx ponn omamne xosxxn.
Apncrorent n cnoem rpaxrare De natura animalium (xnnra 1, rnana 8) ormeuan
cneymmne xapaxrepncrnxn pone: ...npxmonnnente ponn yxastnamr na xporxn
xapaxrep, npnrxnyrte x xopnm noca na neonontcrno n ocay, nnsxo croxmne ponn
npnsnax sanncrn.
Fecnpecranno nnrammnecx no npemx pasronopa ponn cnnerentcrnymr o rmecnannn n
xnacroncrne, nanncammne na rnasamn ponn o xnrpocrn n nsnopornnnocrn, ysxne n
xoporxne ponn o naroponom n ponnom xapaxrepe, nnnnte n rpyte ponn o
npocrore n rpyocrn uenonexa, xoporxne n rycrte o nsptnnom xapaxrepe, rycrte n
mernnncrte o crponrnnocrn ynpxmcrne n ecxomnpomnccnocrn.
ononnnrentnte annte o npnsnaxax pone npnneent n ran.8.
Nn/n Xapaxrepncrnxn
npnsnaxon pone
Hcnxonornuecxne ocoennocrn nnunocrn
1 mopua
1.1 Vnpxmcrno, pemnrentnocrt n nnacrnocrt (pnc.57, a).
1.2 Cnaocrt n nepemnrentnocrt (pnc.57, ).
1.3 Herxn n cenrnmenrantnt xapaxrep, +monnonantnocrt n
+]]exrnnnocrt (pnc.57, n). Hoxasarenem xpxo
ntpaxenno rearpantnocrn xnnxmrcx xpyrte
yroopasnte ponn. Taxne nmn otuno naenent
oraro mnmnxo, onn xopomo omymamr armoc]epy
nponcxoxmero n moryr ctrpart nmym pont.
1.4 Heonepunnt n xpnrnuecxn xapaxrep (pnc.57, r).
1.5 Paccyounocrt n npxmora (pnc.57, ). P. Varca
cunraer npxmte n ponnte ponn ]nsnuecxnm npnsnaxom
+crernuecxnx naxnonnocre. Taxne nmn n yme
xyoxnnxn. Onn uyncrnymr pnrm n xpacory, xorxr
npnart ncemy, c uem onn nmemr eno, ueprt
nponsneennx ncxyccrna n nanepnxxa ynneuent
xnnonnctm, mystxo nnn nnreparypo. uenonex c
+crernuecxnmn naxnonnocrxmn xaxer nnert no ncem
xpacory n rapmonnm.
1.6 Bcrpeuaercx npn rnnornpeose n npoxennom cn]nnnce
(pnc.57 e).
2 Pacnonoaenne
2.1 Hnsxax ntnocnnnocrt, nenocrt n cnaax nonx. Btcoxo
pacnonoxennte ponn xnnxmrcx raxxe npnsnaxom raxoro
xauecrna, xax pasopunnocrt. Onn npncymn onee
nepemonntm nmxm, npnnepxenntm ncxuecxnm
]opmantnocrxm. Pasopunnt uenonex onee ocropoxen
n cnonx cnxsxx n ntope pyse. Emy rpeyercx ontme
npemenn na npnxrne pyroro uenonexa, no ecnn yx on
ero npnnxn, ro enaercx +ro or ncero cepna. Hpnnnnn
raxnx nme npn npnnxrnn pemennx +ro nce nnn
nnuero n nnxaxnx nononnnuartx mep.
2.2 Btnocnnnax, rpyonmnnax n cnntnax narypa. Fnnsxoe
pacnonoxenne pone x rnasam xnnxercx npnsnaxom
npnnernnnocrn. nx npnnernnnoro . uenonexa
npaxrnuecxn ne cymecrnyer nesnaxomtx nme. V nero
ecrt ap necrn cex c nesnaxomnamn, xax yro onn ero
crapte pystx.
3. Ocoennoc1n
3.1 Myxecrnennocrt, cnna, npenannponanne coepxannx na
]opmo. Btnyxnoe naponne xnnxercx npnsnaxom
meronunocrn. Peut ner o rom, nacxontxo nanncaer na
ponxmn nnxnxx uacrt na. 3ror xocrnt ntcryn
naxonrcx xax pas na ponxmn. B ncxnmunrentntx
cnyuaxx on sannmaer ncm nnxnmm uacrt na. C rouxn
spennx nepcononornn meronunocrt onpeenxer xax, a
ne uro. Taxo uenonex enaer nce onpeenenntm
opasom, nnonne onpeenenntm nncrpymenrom n ne
repnnr napymennx npnntunoro pacnopxxa.
3.2 Hnxnornmnx, cnnxenne camoxonrponx,
emoncrparnnnocrt
3.3 nno ntpaxennoe crpemnenne x rounocrn. Taxo
uenonex, xaxnm t naropontm n npexpacntm on ne tn
n yme, cnocoen cosart maccy nponem ns nnuero on
xouer, urot nce tno npannntno, comnenaercx n cee n
nocroxnno nosnpamaercx x yxe cenannomy.
3.4 3rn neontmne yronmennx ntcrynamr xax pas na
nnyrpennnmn xonnamn pone. Onn moryr trt
nennunno c ropomnny nnn ocrnrart ontmnx pasmepon.
Hannune raxnx yronmenn xnnxercx ]nsnuecxo
xapaxrepncrnxo uenonexa, xoropomy npncyme
nontmennoe nnnmanne x menouam. Kaxne-ro ceptesnte
nemn moryr ocrannrt ero pannoymntm, no nmax
menout moxer orpannrt nect ent.
Tenoxpannrent, xax nmo uenonex, onaaer npoxenno norpenocrtm nsyuart
nme, c xoroptmn on nocroxnno omaercx n paoraer. Brnxtnaxct n pyroro uenonexa, mt
nyume ysnaem camoro cex. Hmontrcrno, nnrepec, a sarem npo]eccnonantnax
nanmarentnocrt nosnonxmr nontcnrt xauecrno n +]]exrnnnocrt ntnonnennx
onxnocrntx oxsannocre. Vmennm ynnert n otunom neotunoe, onpeennrt no
]nsnuecxomy onnxy xapaxrep n cnoconocrn neoxonmo yunrtcx, cncremarnuecxn
ynpaxnxrtcx nomeuart orentnte npnsnaxn, oomart ynnennoe n ]opmynnponart
ntnot. Mt cunraem, uro n annom pasene npecrannen ocrarount, a n nexoroptx
nonpocax axe n nstrount, nepeuent npnsnaxon ]nsnuecxoro onnxa n nx
ncnxonornuecxax nnrepnperannx, xoropte neoxonmt nx exrentnocrn renoxpannrenx.
Bonocm
Bonocxno noxpon n nenom xapaxrepnsyercx xecrxocrtm, rycroro, ]opmo n nnerom
[75, c.6975]. Xecrxocrt onennnaercx no ronmnne nonoc. uem ronme nonoc, rem on xecrue.
Ho xecrxocrn nonoct nopasenxmr na xecrxne (roncrte) n mxrxne (ronxne). Cnernte
nonoct, xax npannno, rontme remntx, ptxne ronme remntx. Ouent ronxne, nymncrte
nonoct npncymn erxm n crapnxam. Ho rycrore nonoc, onpeenxemo xonnuecrnom nonoc na
ennnny nonepxnocrn xoxn, ntenxmr rycrte nonoct n pexne nonoct. Ho ]opme,
onennnaemo crenentm nsrna crepxne nonoc, nanonee pacnpocrpanenntmn xnnxmrcx
npxmte, nonnncrte, xypxnte (ntmmnecx) n xypuante nonoct (pnc.58).
Hner nocnpnnnmaercx n onennnaercx n coornercrnnn c omenpnnxrtmn repmnnamn
nnerono rammt nnn cpannennem c nnerom mnpoxo nsnecrntx oexron, nanpnmep,
remnononoct pmner, cnernononoct nonnn, xamranont maren. B
xpnmnnanncrnxe npn onncannn uenonexa ncnontsymr cneymmne nnera nonoc:
remnte uepnte, yrontnte, uepnte xax cmont, remno-xamranonte,
xamranonte, remno-pycte, pycte c remntm orrenxom;
cnernte cnerno-pycte, pycte co cnerntm orrenxom, pycte, cnerno-xopnunente, c
ceponartm nnn xenronartm orrenxom, enoxypte, nenentnte, conomennte;
ptxne xenrte, xpacno-xenroro nnn remno-xpacnoro orrenxa;
cete ente, cepepncrte, cepte c xenrnsno, nocnnennte;
c npocetm cepte npxn, nonoct, rpynnt cetx nonoc, cnnte, remno-cete,
remnte c cenno;
cete c ronynsno cepte c ronyonartm orrenxom;
oxpamennte nner ncxyccrnenno nsmenen nyrem oxpamnnannx;
oecnneuennte nner ncxyccrnenno nsmenen nyrem oecnneunnannx nonoc,
xapaxrepen ent nnn cnerno-xenrt nner es necxa.
]nsnornomncrt opamamr nnnmanne rontxo na nexoropte cneennx o nonocax.
Cunraercx, uro ente nonoct npncymn xonono, cnao n oxsnnno narype, ptxne
xpapo n xonapno, pycte cnpanennno n sopono, uepnte ynpxmo n
nenocroxnno, xypxnte nnmunno, pexne n ronxne ypno, nyxano n snono,
rycrte n xecrxne nxo n ynpxmo, mxrxne oxsnnno n opoymno [9, c.73].
Hocnenne ne nosnnnn nornepxamrcx P. Varcaom, xoropt cunraer, uro nmn c
xecrxnmn nonocamn ecrnymr onee rpyo n npxmonnneno. Onn nyume nepenocxr ont n
rpynte ycnonnx xnsnn, ne rax nexnt n nacxont. V nme c ronxnmn n mxrxnmn nonocamn
ormeuaercx ontmax uyncrnnrentnocrt xax ]nsnuecxax, rax n +monnonantnax. V nnx onee
xpynxoe crpoenne, yronuennte manept, onn ennxarnt n pannmt. annte nonoxennx,
xapaxrepnsymmne ]nsnuecxym ycrounnocrt, nponnnmcrpnponant na pnc.59.
Kpome omnx xapaxrepncrnx nonocxno noxpon ronont onennnaercx no nnne nonoc,
nono-nncouno nnnnn nx pocra, nny n cocroxnnm, nannunm n mecrononoxennm ntcnnt,
ocoennocrxm n npnuecxe.
Hono-nncounax nnnnx pocra nonoc, onpeenxercx no xon]nrypannn rpannnt
nonocxnoro noxpona ronont n nono-nncouno onacrn. uame ncero ncrpeuaercx:
yroopasnax n nne yrn, apxn, xonnt xoropo pacnonoxent n onacrn nncxon;
nsnnnncrax nnn nonnncrax nmeer ne nnn onee ornocnrentno cnmmerpnunte
nsnnnnnt;
c mtcxom nnn M-opasnax nmeercx ona neontmax nsnnnnna n cpene uacrn na
npn npxmo nnnnn pocra nonoc;
npxmax nnnnx pocra nonoc na ny npxmax (es mtcxa);
acnmmerpnunax nnnnx pocra nonoc nmeer ne n onee xpxo ntpaxennte
acnmmerpnunte nonnt;
c nncountmn ntemxamn.
pyrax xnaccn]nxannx nono-nncouno nnnnn nonoc, nastnaemax nepxnnm
oxonononocxntm xpaem, npecrannena na pnc.60.
Ho mnennm ]nsnornomncron mnpoxax nepxnxx cropona na (pnc.60, a) xapaxrepnsyer
npaxrnunoro, enonoro n omnrentnoro uenonexa, ontme nnrepecymmerocx cnyxentmn
enamn, uem omom n cemte. Vsxax nepxnxx cropona na (pnc.60, ) ronopnr o nosmoxnocrn
cementx neypxnn. yroopasnax nepxnxx cropona na (pnc.60, n) cnnerentcrnyer o
nesanncnmom xapaxrepe. M-opasnax nepxnxx cropona na (pnc.60, r) cnocrnenna nnnam
rnopuecxoro rpya, ocoenno aprncram n xyoxnnxam, mano saorxmnmcx o sanrpamnem ne.
Homanax nnnnx nonoc (pnc.60, ) nanomnnaer o rpynom ercrne.
Ho nny nonoct nopasenxmr na npnuecannte (ynoxennte ncxyccrnenntmn
npnemamn n onpeenennom nopxxe), nenpnuecannte (nsepomennte, es onpeenennoro
nanpannennx, nsnoxmauennte), cyxne (rycxnte, ne nmemmne ecrecrnennoro necxa), xnpnte
nnn cantnte (cnnnmnecx npxn nonoc, xax t cmasannte xnpom), cexymnecx, c nepxortm,
c rnesono nnemnnocrtm (c nannunem yuacrxon xoxn, ne noxptrtx nonocamn), c xonrynom
(xnyox cnyranntx n cnanxnmnxcx nonoc).
Htcnna onennnaercx no orcyrcrnnm nonoc na orentntx yuacrxax. Hanonee rnnnunte
nnt ntcnnt npecrannent na pnc.61.
Ocoennocrn nonoc saxnmuamrcx n nsmenennn nnera (noxpamennte, oxpamennte,
oecnneuennte) n nomennn uyxnx nnn ncxyccrnenntx nonoc (napnx, mnnton n r.n.).
Kpome nonoc, na ronone npn nsyuennn nnunocrn xopomo nocnpnnnmaercx n pocaercx n
rnasa nonocxno noxpon na nnne yct, opoa, axenapt. Onn onennnamrcx no ]opme,
nennunne, nonoxennm n ]acony. Ormeuaercx nannune nnn orcyrcrnne cpacrannx ycon n
opot, ycon n axenapon, axenapon n opot, neopasnnrne nonoc na nnne y myxunn
nnn nannune nonoc na nnne y xenmnn. Taxxe y myxunn pasnnuamr pnroe nnn nepnroe
nnno.
Ho ]acony ycon, onpeenxemomy c nomomtm trontx n nnreparypntx repmnnon,
ntenxmr cneymmne: c saxpyrnenntmn xonnamn, c noycnnxamn (yct cnnnamrcx c
nonocamn, orpocmnmn n nnxne uacrn mex), onncnte (xonnt ycon onyment neprnxantno
nnns), yenoncxne (xonnt ycon pacnyment), nanannncxne (oxonte xpax ycon ne
ntxoxr sa npeent mnpnnt noca), npyccxne (xoporxne yct c rpyo opesanntmn,
ropuamnmn nnepe n n cropont nonocxamn) n p.
Hs ocoennocre ycon ormeuamrcx: acnmmerpnunte, rycrte, pexne, nocrpnxennte,
nopnrte, cpocmnecx c axenapamn nnn opoo, oxpamennte nnn noxpamennte, c
npocetm, neonoponoro nnera, yct y xenmnn.
Hanonee pacnpocrpanenntmn ]opmamn opot, onpeenxemo no xon]nrypannn ee
cnoonoro xpax, xnnxmrcx: oxpyrnax, npxmoyrontnax, xnnnonnnax n pasnoennax. Hs
nanonee rnnnuntx ]aconon opot ntenxmr cneymmne:
+cnantonxa nonoct noxptnamr nnmt nenrpantnym uacrt noopoxa, oxonte
ero xpax ntpnrt;
xosnnnax nnnnax, ocrpax, na mexax nonoct pexne nnn ntpnrt;
mxnnepcxax nonoct oxamnxmr yrnt nnxne uenmcrn n xpa noopoxa,
xoxnax uacrt nnxne ryt ntpnra;
ronnancxax, xao, omennx nonoct pacryr rontxo no nnxne uenmcrtm,
noopoox n mexn ntpnrt;
xyneuecxax ontmax, ropuamax;
nopnnnxax, oxnancrax, mnenapcxax ontmax, pacnymennax na rpyn
opoa;
nonaro nonoct noxptnamr mexn, ncm nonepxnocrt noopoxa, onycxamrcx
o rpyn, nnxnn xpa opot opasyer npxmym ropnsonrantnym nnnnm.
Ocoennocrn opot n axenapon npnmepno raxne xe no coepxannm, xax n
ocoennocrn ycon.
Hpuuecxa
Hpnuecxa onee rouno orpaxaer xapaxrep uenonexa, rax xax ntnpaercx ocosnanno. Ha
ntop npnuecxn nnnxer nnunt nxyc uenonexa, n snaunrentno crenenn c]opmnponannt n
ercrne ero ponrenxmn n connantno cpeo. Hpnuecxa onpeenxercx no nny, nnne nonoc,
nanpannennm saueca nono-remenno npxn, nannunm npoopa n ero mecrononoxennm. V
myxunn onennnaercx nnna nonoc na nncxax n nnnnx nx opesa. Bspocnt uenonex otuno
nmeer npnuecxy, coornercrnymmym ero omecrnennomy nonoxennm. Hnxe npnnoxrcx
nexoropte nnt npnuecox, onynnxonannte n [60, c.72-73]:
Fnsnec-npnuecxa. Craparentno npnnnsannte nonoct naxnyr pomanrnxo, a
oannente cete npxn ntamr nacrynammym c nospacrom ycranocrt n ouaponanne
mypocrn.
Pexne xypxnte nonoct yxastnamr na nepnnocrt n opoymne. Myxunnt c raxnmn
npnuecxamn pexo ycrpannamr mymnte cxanant, ymemr cnymart coecennxa, nemnoxxo
cyernte.
Houepxnyro nepexnt crnnt xopomo oyman, xaxt nonoc no orentnocrn
opaoran. Hpnuecxn rnna M. xexcona ronopxr o neanrnunocrn uenonexa n o xomnnexce
nenonnonennoro ercrna. Myxunna pannmt, cxptnaer sa ouxamn n sa nnnno uenxo
cnom yxsnnmocrt.
Hpnuecxa n crnne F+xnnr+m nxonr n npornnopeune c ycamn anxancxoro rnna. 3ro
crpannoe coueranne yxastnaer na crpemnenne coxpannrt monoocrt.
Hepexnax xoporxax npnuecxa cosaer aprncrnunym cexcoannntnocr. Hpxn,
naammne na no, cosamr nneuarnenne necnoconocrn npnnnmart pemennx n
+xcrpemantntx ycnonnxx, sacrenunno nnunocrn, uacro repxmme camoonaanne.
Honynnemnnax npnuecxa c ocrponxom nonoc nocpenne cnmnonnsnpyer xenanne ne
cxptnart neocrarxn. Koporxo nocrpnxennte nonoct yxastnamr na orcyrcrnne xomnnexca
nnemnnocrn. Bonenax narypa, mano nnrepecymmaxcx mnennem pyrnx, onontnt coo
nexnt nxrarop.
Xapax1epno nn aenmnn:
nnnnte, pacnymennte nonoct cnrnannsnpymr o cexcyantno axrnnnocrn xenmnnt,
roronnocrn pncxonart.
Vnoxennte nonoct nmemr camoynepennte xenmnnt, xoroptm ne nyxno ntxonrt na
nepenn nnan pan emenoro +]]exra.
Hpxn nonoc, sannrte n xypn, yxastnamr na roronnocrt x ]nnpry c myxunnamn,
onaammnmn yronuenntm nxycom. Iycrax uenxa cxptnaer n xaxo-ro mepe nepnosnocrt
amt. Hcnontsonanne renx n nenxn nx yxnaxn nonoc nanonr na mtcnn o cnoprnnno
narype amt.
nnnnte nonoct, nocrpnxennte n crnne xape, yxastnamr na mxrxn xapaxrep.
Xenmnnt, c raxo npnuecxo ntramrcx camoyrnepnrtcx, cenart xaptepy, ocranaxct npn
+rom xencrnenntmn.
Pexne n xoporxne nonoct uacro coueramrcx c ypannonemenntm xapaxrepom,
nnrennnrenrnocrtm, nponnnarentnocrtm. Taxax npnuecxa cosaer nneuarnenne o nannunn
nonn.
Bsnrte nonoct xenmnna, xoropax rmarentno cnenr sa cnonm nnemnnm nnom.
Vnaxax monte renennnn, rnyoxo n cee ocraercx xoncepnarnnno. Crpemnrcx xaxt
ent ntrnxert nenonropnmo. Hpxn nonoc, naammne na mexn, cnrnannsnpymr o crpaxe
nannrammecx crapocrn.
Hpnuecxa xoporxoe xape yxastnaer na enonnrocrt, xopomn nxyc, npoxennym
+neranrnocrt n nocosnarentnym npnntuxy crannrt oxsarentno nce na cnoe mecro.
Tenocnoenue
B xnaccnuecxo anrpononornn cymecrnyer omenpnsnannax, ncem nsnecrnax n
neonponepxnmax xnaccn]nxannx uenonexa no pacam, ocnonannax na mop]omerpnuecxnx
ocoennocrxx n cnxsannax c enncrnom npoxnnannx n onpeenenno onacrtm
pacnpocrpanennx. Btenxmrcx rpn ocnonnte rpynnt pac: nerponnax, enponeonnax n
monrononnax. Hpnsnaxamn ornnunx pac xnnxmrcx nner xoxn, rnas, nonoc, ]opma uepena,
nponopnnn nnna, nnna rena n r.. 3rn pasnnunx c]opmnponannct n pesyntrare reorpa-
]nuecxnx, xnnmarnuecxnx, +rnorpa]nuecxnx ycnonn; onn saxpennent renernuecxn n
nepeamrcx no nacnecrny. Ocnonnte, ontmne, rpynnt pac enxrcx na mante rpynnt.
Hanpnmep, Bepen pasnnuan 4 enponecxnx mop]oncnxonornuecxnxrnna nme:
nopnuecxn, norapnnrcxn, antnncxn n cpensemnomopcxn. upannyscxne
nccneonarenn Pocran (1826), a sarem Cnro (1914) raxxe pasnnuann uertpe ocnonntx rnna
renocnoxennx: nrecrnnnt (nnmenapnrentnt), pecnnparopnt (txarentnt),
mtmeunt n nepepantnt.
B conpemenno ranrocxonnn renocnoxenne onpeenxercx omnm nnom ]nrypt,
pasnnrnem xocrno-mtmeuno cncremt, pocrom, mnpnno nneu, nnno rynonnma, nor,
pasnnrnem rpyno xnerxn n mtmn nneuenoro noxca. Btenxmr uertpe ocnonntx rnna
renocnoxennx, npecrannenntx na pnc. 62 [75, c. 23]:
arnernuecxoe, cnoprnnnoe (pnc.62, a) nponopnnonantnoe, c xopomo pasnnro
mycxynarypo (nx myxunn xapaxrepnt mnpoxne nneun, ornocnrentno ysxn ras);
xopenacroe, xpenxoe (pnc.62, ) otuno c arnernuecxnm crpoennem rena, no
xoporxnmn noramn;
cpenee, nopmantnoe (pnc.62, n) co cpennmn nneuamn n rasom, cpenxx macca
rena n cpenxx mycxynarypa;
cnaoe, xpynxoe, nexpenxoe (pnc.62, r) otuno c ysxnmn nneuamn n rasom,
cnatm pasnnrnem mycxynarypt.
B ncropnn ncnxonornn neonoxparno npenpnnnmannct nontrxn cnxsart
renocnoxennx c uepramn xapaxrepa uenonexa, ero nnunocrntmn ocoennocrxmn. B
nonynxpno n nauane XX nexa xnnre X.M. Bnnnepa-Bxontnnxa Bepnoe cpecrno nosnart
cex n pyrnx npnnoxrcx cneymmne annte o cnxsn pocra n pasmepa ]nrypt uenonexa c
ero xapaxrepom.
Hmn ntcoxne cnntnt yxom, onaamr none, +neprne, ]nsnuecxo cnno. V nnx
uame, uem y nnsxopocntx, nanmaercx crpemnenne xo ncemy neocronomy.
Hnsxopocnte ymnt, mnnocepnt, crpemxrcx xo ncemy opomy n neantnomy.
Ecnn ]nrypa c ntammecx nnepe rpntm cxnonnt x npnrnopcrnam, epsocrn n
neycrpamnmocrn.
unrypa c nnano rpytm rymymrcx no ncex cnryannxx, rpeymmnx cmenocrn.
Hmn c ntammnmcx xnnorom naxantnt, cment, eccrtxn, cnaocrpacrnt n
npoxopnnnt. Fontmo ym neconmecrnm c roncrtm n xnpntm renom.
C nnantm xnnorom poxn, crtnnnt, nosepxant, no ncntntunnt [72.C.85].
Htraxct narn cnxst mexy rnnom renocnoxennx (]nrypo) n ncnxonornuecxnmn
ocoennocrxmn uenonexa, 3xen Heo n paore Tpaxrar o uenoneuecxo ]nsnornomnxe
npenoxnn rnnonornm ]nryp no cxocrny c ocnonntmn reomerpnuecxnmn ]opmamn n onncan
ueprt n ornnunrentnte ocoennocrn, cnocrnennte xaxomy rnny xoncrnrynnn.
uertpexyrontnt rnn xoncrnrynnn ncrpeuaercx y nme +neprnuntx, pemnrentntx n
npaxrnuntx. V nnx rnept xapaxrep, onn repnennnt, ynopnt, npnnexnt. Hmxr
cocrnennocrt, pacuernnnocrt, uecronmnnt. Xopomne cemtxnnnt. Onn rxroremr x rountm
nayxam, ]nnoco]nn n maremarnxe, no nenpnront nx ncxyccrna. Hs nnx nonyuamrcx
xopomne nsoperarenn, mexannxn, crponrenn, paornnxn centcxoro xosxcrna n noome
c]ept nponsnocrna.
Tpeyrontnt rnn xoncrnrynnn cnocrnen nmxm, nepannomepntm no cnoemy
+neprernuecxomy norennnany. Bsnert +neprnn cmenxmrcx ynaxom. Hmn xnrpte,
ocropoxnte, nxnnte, naxounnte n ocrpoymnte. Cnoconocrn +rnx nme npornnopeunnt,
onn meurarenn n mtcnnrenn; neanncrt n peanncrt. B paore ne npoxnnxmr neoxonmo
nacrounnocrn, roponxrcx, nnoxo nounnxmrcx ncnnnnnne, nenoxopnt.
Kpyrnt rnn +ro ronxonte n ymnte nmn, nnnnnarnnnte n +neprnunte.
Hmnyntcnnnt, no ymamr nnora nocne roro, xax cxaxyr nnn cenamr. Hm cnocrnenna
nenpeycmorpnrentnocrt n nenaropasymne. Onn uecronmnnt, rmecnannt n ononpemenno
uyncrnennt. Omnrentnt n +xcnancnnnt. Hoxnonnnxn xom]opra n nmxr noecrt.
Cnocont x ropronne n maxnepcrny.
Onantnt rnn ncrpeuaercx y nonnxntx n nneuarnnrentntx nme. Onn naunnamr
rtcxuy en, no mnorne ena ne onoxr o xonna. Hen, xenannx, nxyct nx nenocroxnnt.
Cpen neocrarxon ormeuaercx rpycnnnocrt n nent ]nsnuecxom rpye. uacro +ro nmn
ncxyccrna, no+rt n xyoxnnxn.
Konycoopasnt rnn xoncrnrynnn cnocrnenen peanncrnuntm, xoncepnarnnntm n
pacuernnntm. 3ro uecronmnnte nmn, nmxmne anropnrert n omecrno. Becente,
omnrentnte, no rpyconarte. Hmxr nopxox n npannntnt opas xnsnn. Hs nnx
nonyuamrcx xopomne amnnncrparopt, peaxropt, anxnpt n ]nnancncrt.
Orpomnt nxna n pasnnrne xoncrnrynnonornn nnec nemenxn ncnxna-rop n ncnxonor
3. Kpeumep (18881964). B 1924 r. n cnoe nsnecrno xnnre Crpoenne rena n xapaxrep
[32] on onncan rpn rnanntx rnna crpoennx rena, nponnnmcrpnponannte na pnc.63.
Hnxnnuecxn rnn (pnc.63, a) naenen cpennm pocrom, nnorno ]nrypo, xopomo
pasnnro rpyno xnerxo, ntcrynammnm xnpntm xnnorom, nexno crpyxrypo
onopno-nnrarentnoro annapara, xoporxnmn xoneunocrxmn; nmeer cxnonnocrt x oxnpennm.
uepen ontmo, xpyrnt, mnpoxn. Hnno nxrnyrontno, mnronnno nnn xpyrno ]opmt.
Hoc cpene nennunnt, c npxmo nnn nornyro cnnnxo, cxopee mnpoxn, no ne
npnnnmcnyrt, xonunx noca mxcncrt, roncrt, nospn mnpoxo pasnepnyrt. Inasa
manentxne n rnyoxo nocaxennte. Ho mnpoxn, ntnyxnt. B nenom nnno rapmonnunoe.
Fponn cpene nennunnt, opoa oxnancrax, nonoct mxrxne, cnerxa ntmrcx. Hmn
nnxnnuecxoro rnna nmemr cxnonnocrt x opasonannm nonnponanno ntcnnt. Koxa nnna
mxrxax, xnpono cno onntnt. Ha nnne nnnt neontmne cocyt, reneanrno+xrasnn.
Hcnxonornuecxn 3. Kpeumep ornocnn nnxnnxon x nnxnornmnomy rnny n pasenxn nx na
rpn mon]nxannn:
1) rnnomannuecxn (necent, xnno, npenpnnmunnt, omnrentnt,
opocepeunt);
2) npaxrnuecxn (peanncr, axrnnnt, ropxun; npeonaammee nacrpoenne mexy
manne n enpeccne);
3) enpeccnnnt (rnxn, cnoxont, nneuarnnrentnt, xmypt, ryroym,
saornnnt, omnrentnt c norpenocrtm n nonnmannn).
Acrennuecxn rnn (pnc.63, ) crpont, xyo, ronxn, c ysxnmn nneuamn; cyxnmn
ronxomtmeuntmn pyxamn; nnnno, ysxo, nnocxo rpyno xnerxo, na xoropo moxno
nepecunrart pepa, ocrptm +nnracrpantntm yrnom, nnocxnm, nnmenntm xnpa xnnorom.
uepen xoporxn, nnsxn, cpene mnpnnt, no onrnuecxn ronona ntcoxax sa cuer nnnnoro n
ysxoro nnna. Hoc ysxn, ronxn, saocrpennt n nnnnt, xonunx noca ne nsepnyr, no
necxontxo ntrxnyr, cnnnxa noca npxmax nnn necxontxo nsornyra. Ho noxart, yxoxmn
nasa. Hecoornercrnne mexy cnnmxom nnnntm nocom n rnnonnasne nnxne uenmcrn,
nosnnxaer yrnono npo]nnt. Bonoct ouent rycrte, ponn mnpoxne. Pacrnrentnocrt na
opoe cnao pasnnra. Koxa na nnne nenax, ronxax, ouent pxnax, nerxn nnanos ry.
Hcnxonornuecxn 3. Kpeumep ornocnn acrennxon x mnsornmnomy rnny n ennn nx na
rpn rpynnt:
1) rnnepcrernuecxn (upesmepno uyncrnnrentnt, raxrnunt, ennxarnt, c ronxnm
nonnmannem +crernuecxo ]opmt);
2) mnsornmnt cpenn (xonono +neprnunt, nocneonarentnt, cncremarnuecxn,
apncroxparnunt);
3) anecrernunt (pannoymno xonont, neanrnunt, ecuyncrnennt no
ornomennm x nmxm, nnora axe ryno).
Arnernuecxn rnn (pnc.63, n) onaaer cnntno pasnnrtmn cxenerom n mycxynarypo.
Cpenero nnn ntcoxoro pocra, c ocoenno mnpoxnmn n ntcrynammnmn nneuamn, crarno
rpyno xnerxo, ynpyrnm xnnorom. uepen ntcoxn, ysxn, cpene nnnt, nnornt. Hnno
nmeer ]opmy ntrxnyroro xna. Btcoxn noopoox cnnnyr xnnsy, uenmcrn maccnnnte.
Koxa nnna roncrax, xecrxax, noxoxno-xnpono cno ymepennt. Hner nnna n cocroxnnn
a]]exra nmeer remno-xpacnym oxpacxy. Arnernuecxn rnn 3. Kpeumep nonnman xax
nanonee rapmonnunt n ]nsnuecxom n ncnxnuecxom ornomennn.
Hen 3. Kpeumepa tnn pasnnrt n yrnynent n paorax amepnxancxoro ncnxonora V.
Benona. Tnnonornuecxax cncrema, cosannax V. Benonom n 1940 r., ocnontnaercx na rpex
ocnonntx mop]onornuecxnx ]opmax: +no-mop]no (roncrt, xpyrnt), mesomop]no
(arnernuecxn, mycxyntnt) n +xromop]no (ntcoxn, xyo).
3nomop]nt rnn xapaxrepnsyercx ome c]epnuecxo ]opmo, nannunem ouent
ontmoro xnnora, xnpoornoxennxmn na nneuax n epax, xpyrno ronono, xpynntmn
nnyrpennnmn opranamn, nxntmn xoneunocrxmn, cnatmn mtmnamn, nanomnnax rnn nnxnnxa
no 3. Kpeumepy.
Mesomop]nt rnn onnnernopxn uenonexa c xopomo pasnnro mycxynarypo, xpenxoro,
cnntnoro, c mnpoxnmn nneuamn n rpyno xnerxo, maccnnno ronono. Ho onncannm +ror
rnn coornercrnyer arnernuecxomy no 3. Kpeumepy.
3xromop]nt xyo uenonex c ntrxnyrtm nnnom, ntcoxnm nom ronxnmn n
nnnntmn xoneunocrxmn, ysxo rpyno xnerxo, nepasnnro mycxynarypo, no c xopomo
pasnnro nepnno cncremo.
V. Benon, rax xe xax n 3. Kpeumep, npononn n cnonx paorax nem o npxmo cnxsn
ncnxonornuecxnx ocoennocre uenonexa co crpoennem ero rena. Cnxst renocnoxennx c 20
nanonee rnnnuntmn nx nnx uepramn xapaxrepa n remnepamenra ntrnxnr, no mnennm V.
Benona, cneymmnm opasom.
Henonex c +nouopqnmnnnnou 1enocnoaennn xapax1epnsye1cn:
1) paccnanennocrtm n ocanxe n nnxennxx;
2) nmontm x xom]opry;
3) samenenno peaxnne;
4) npncrpacrnem x nnme;
5) connannsanne nnmeno norpenocrn;
6) yonontcrnnem or nnmenapennx;
7) nmontm x nexnnnomy opamennm;
8) nenepenocnmocrtm onnouecrna (conno]nnne);
9) npnnernnnocrtm co ncemn;
10)xaxo noxnant n oopennx oxpyxammnx;
11)opnenranne na pyrnx nme;
12)cranntnocrtm +monnonantntx npoxnnenn;
13)repnnmocrtm;
14)esmxrexno yonnernopennocrtm;
15)rnyoxnm cnom;
16)ecxapaxrepnocrtm;
17)nerxocrtm n opamennn n ntpaxennn uyncrn (+xcrpanepcne);
18)omnrentnocrtm n paccnanennocrtm n cocroxnnn ontxnennx;
19)norpenocrtm n nmxx n rxxenym mnnyry;
20)opnenranne na cemtm n ere.
Mesouopqnmn 1nn 1enocnoaennn xapax1epnsye1cn:
1) cnoxocrnnem n ocanxe n nnxennxx;
2) nmontm x ]nsnuecxnm narpysxam n npnxnmuennxm;
3) +neprnunocrtm;
4) norpenocrtm n nnxennxx;
5) crpemnennem x nnacrn;
6) cxnonnocrtm x pncxy;
7) pemnrentntmn manepamn;
8) xpapocrtm;
9) cnntno arpeccnnnocrtm;
10) ncnxonornuecxo neuyncrnnrentnocrtm, +monnonantno uepcrnocrtm;
11)xnaycrpo]one (oxsntm saxptrtx nomemenn);
12)orcyrcrnnem cocrpaannx n xanocrn;
13)rpomxnm ronocom;
14)cnaprancxnm espasnnunem x onn;
15)ome mymnnnocrtm;
16)coornercrnnem nnemnero nna onee crapmemy nospacry;
17)oexrnnntm, mnpoxnm mtmnennem, nanpannenntm nonne (+xcrpanepcne);
18)arpeccnnnocrtm n camoonontcrnom n cocroxnnn ontxnennx;
19)rxro x ecrnnxm n rxxenym mnnyry;
20)opnenranne na mnomecxne nenn n sanxrnx.
3x1ouopqnmn 1nn 1enocnoaennn xapax1epnsye1cn:
1) cepxannocrtm manep n nnxenn, cxonannocrtm ocanxn;
2) upesmepno ]nsnonornuecxo peaxrnnnocrtm;
3) nontmenno cxopocrtm peaxnnn;
4) cxnonnocrtm x onnouecrny;
5) upesmepntm ymcrnenntm nanpxxennem n nontmenntm yponnem rpenoxnocrn;
6) cxptrnocrtm uyncrn n +monnonantno saropmoxennocrtm;
7) ecnoxontmn nnxennxmn rnas n mtmn nnna (mnmnxn); .
8) crpaxom nepe omennem c nmtmn (conno]one);
9) sarpynennxmn n ycranonnennn xonraxron;
10)rpynocrxmn n npnoperennn nontx npnntuex;
11)oxsntm orxptroro npocrpancrna (aropa]one);
12)neymennem npennert ornomenne x cee;
13)rnxnm ronocom, oxsntm ntsnart mym;
14)upesmepno uyncrnnrentnocrtm x onn;
15)neocrarountm cnom, xponnuecxo ycranocrtm;
16)mnomecxo xnnocrtm manep n nnemnero onnxa;
17)xonnenrpnponannocrtm na nnyrpennem mnpe(nnrponepcne);
18)ycrounnocrtm x ecrnnm anxoronx n pyrnx enpeccanron;
19)norpenocrtm x yennennm n rxxenym mnnyry;
20)opnenranne na onee spente nepnot xnsnn.
Knaccn]nxannn V. Benona npnepxnnaercx R.B. uy]aponcxn, xoropt npnnonr
cneymmne annte: Ha npaxrnxe yxe oxasano, uro +no-mop]nt rnn, no narype uame
ncero pasronopunnt, opoxenarentnt, yxnnunnt; mesomop]nt cxnonnt x pncxy,
axe x nnepcrny, camocroxrentnt; +xromop]nt nepnnt, nanpxxennt n r..
Hcnxnarpnuecxax +xcneprnsa n cnoprnnnax ncnxonornx nmemr romy nemano oxasarentcrn
[81,c.86].
B. Bnan n cnoe nonornuecxo xoncrnrynnonantno ncnxonornn ntenxn n
uenonexe rpn ocnonntx cncremt: nepepaorxn +neprnn (+nacrnunt npnnnnn), nnxennx
(moropnt npnnnnn) n nepepaorxn nn]opmannn (n]]epennnantnt npnnnnn). B. Apner
ononnnn yxasannym rnnonornm, nnex n nee cnmnonnxy n nne xapaxrepno ]nrypt n
ntennn ocnonnte nnera, xoroptm ror nnn nno rnn oraer npenourenne. Tax, nx
moropnoro rnna (H) nsnmnenntm nnerom oxasancx xpacnt, nosyxammn n crnmy-
nnpymmn ]nsnuecxym exrentnocrt; nx +nacrnunoro rnna (O) cnnn, ycnoxannammn
uenonexa n naronpnxrcrnymmn ycranonnennm xonraxron; nx n]]epennnantnoro rnna
(V) xenrt, ntstnammn onrnmnsm n naext. Onpeenennt nxna n xnaccn]nxannm
B. Apnera nnecna nneronax rnnonornx M. Hmmepa (1977) n paort I. Ammentypra (1985).
Hapxy c ocnonntmn onn ntunennnn rpn npomexyrountx rnna:
n]]epennnantno-moropnt (opanxent nner), +nacrnuno-moropnt (]noneront nner) n
n]]epennnantno-+nacrnunt (senent nner).
Anannsnpyx pasnnunte xoncrnrynnonantnte rnnt, cneyer ormernrt
npeemcrnennocrt n omym cxoxecrt xapaxrepncrnx pasnnuntx anropon. Henrnunax onenxa
rpaannn nme npocnexnnaercx n paorax 3. Kpeumepa, Cnro, Benona, K. Xyrepa, B.
Bnana, uepnopynxoro, Apnera, c pasno nonnoro n paccrannenntmn axnenramn
(]nsnxantntmn, ncnxonornuecxnmn, anrponomerpnuecxnmn, +mpnonornuecxnmn)
onncanmnx rpn ocnonntx n necxontxo npomexyrountx rnnon uenonexa:
acrennxn nnn nepeporonnxn c omnnanro acrpaxrnoro mtmnennx n
uyncrnnrentnocrn, nsnmnenno xenrtm nnerom n cxnonnocrtm x
npexenpemennomy crapennm, ryepxynesy, nepnntm onesnxm n mnso]pennn;
arnert nnn comaroronnxn c npenannponannem moropno exrentnocrn, nsnmnenno
xpacntm nnerom n cxnonnocrtm x +nnnenronntm peaxnnxm;
nnxnnxn, nnn nncneponnxn, c npeonaannem nnmenapnrentno ]ynxnnn,
nsnmnenno cnnnm nnerom n cxnonnocrtm x oxnpennm, noarpe, naery, arepocxneposy,
nncyntram, rnnepronnn, penmarnsmy, mannaxantno-enpeccnnnomy ncnxosy.
B npnneennom marepnane ecrt n npornnopeunnte rouxn spennx. Tax, x nnxnornmnxam
Bepen ornocnr ntcoxnx n xyomantx nme (nopnuecxn rnn), 3. Kpeumep, naoopor,
nnsxnx n nonntx (nnxnnuecxn rnn).
Conpemennte nccneonarenn n nenom menee xareropnunt n onenxe cnxsn renocnoxennx
n noneennx uenonexa. Honcenennt ontr noxastnaer, uro uncrte rnnt renocnoxennx,
onncannte ntme anropamn, ncrpeuamrcx ornocnrentno pexo. Onaxo, nponeennte
nccneonannx nornepxamr nannune onpeenenno nsanmocnxsn renocnoxennx n
ncnxonornuecxnx ocoennocre uenonexa no pxy napamerpon, raxnx, xax: ycrounnocrt x
crpeccy, ncrynnenne n xonraxr, paorocnoconocrt.
B paore I.H. Axnnmnxono (1977) tnn nonyuent pesyntrart, cnnerentcrnymmne o
rom, uro acrennxn n nenom onee ycrounnt x crpeccy, uem nnxnnxn. Cnxsano +ro c pasntm
omenom nemecrn n oprannsmax. V acrennxon cpenxx nnrencnnnocrt ]nsnonornuecxnx
nponeccon, a y nnxnnxon nnsxax. B crpeccontx cnryannxx acrennxn nmemr neontmne
+monnonantnte sarpart, a nnxnnxn onee +monnonantnt.
Onapyxeno, uro y nnxnnxon onee cnaax nepnnax cncrema, y acrennxon cpenxx, a
y arnernxon uame cnntnax. Cnaocrt nnn cnna nepnno cncremt uenonexa oxsarentno
onocpeyer cnxst rnna renocnoxennx n nnamnxn noneennx.
B paore B.M. Pycanona (1967) tna naena cnxst mexy xoncrnrynne uenonexa n
uyncrnnrentnocrtm ero nepnno cncremt. Cpen ncntryemtx c nnxnnuecxo xoncrnrynne
snaunrentno uame ncrpeuannct nnna c ntcoxo cymmapno uyncrnnrentnocrtm, a cpen
npecrannrene arnernuecxoro renocnoxennx c nnsxo spnrentno, xoxno n cymmapno
uyncrnnrentnocrtm.
Ho mnennm nsnecrnoro poccncxoro ncnxonora H.H. Oosona (1986), nnna c
acrennuecxnm renocnoxennem nmemr sarpynennx n omecrnenntx n mexnnunocrntx
xonraxrax. V nnx xonnenrpnponannoe, cxptroe n cyexrnnnoe mtmnenne, no+romy npn
nsanmoecrnnn n omennn c nnmn nao trt npe- ' entno npeynpenrentntmn.
Hccneonannx H.H. Oosona ononnnnn npecrannennx o cnxsn renocnoxennx c
nnunocrtm, ntxnnn, uro nnxnnxn xopomne coecennxn, opnenrnponant na omenne,
xonraxrt, nmxr xomnannn, ymemr nomyrnrt, nerxo snaxomxrcx c nontmn nmtmn. uame
ncero nnxnnxn xommynnxaropt, ns nnx nonyuamrcx xopomne oparopt.
Hnxnnxn moryr tcrpo nepexnmuartcx c onoro ena na pyroe, no nx rpyonmne
neonronpemenno. V nnx xopomax xparxonpemennax namxrt, no+romy onn nyume
cnpannxmrcx c rexyme, oneparnnno paoro.
Arnert npaxrnxn. Onn xpxo npoxnnxmr cex n +xcrpemantntx ycnonnxx (nanpnmep,
npn nnxnnannn nocnecrnn anapn). 3ro nmn enonte, xopomne oprannsaropt,
pyxononrenn.
Acrennxn mtcnnrenn, ontmne neanncrt, opnenrnponant na nocosnanne.
Cnntnt n pemennn nnrennexryantntx saau. nx nnx noxonr paora, rpeymmax onrnx
pasmtmnenn n onro nporxxennocrn. Onn nyume ntnonnxmr paory, cnxsannym c
oxymenramn n rexnnxo, uem c nmtmn.
Oreuecrnennt ncnxonor B.H. Kynnxon (1988) ormeuaer y acrennxon monuannnocrt,
samxnyrocrt, nmont x onnouecrny, ecxomnpomnccnocrt, neorstnunnocrt, axxyparnocrt,
nenpnnernnnocrt, nmontx +xcnepnmenram, neanncrnunocrt, acxernsm, nonnxennym
cexcyantnocrt, ponnocrt nacrpoennx. B nnxnnxax naxonr omnrentnocrt, necenocrt,
cxnonnocrt x corpynnuecrny, orstnunnocrt, nepexnocrt, npnnnexarentnocrt, xoncep-
narnsm, npaxrnunocrt, cexcyantnocrt, nmont x xom]opry n xoneannx nacrpoennx.
B.H. Kynnxon npenoxnn pasnnuart na rnna xoncrnrynnn uenonexa na ocnone
nponopnn ero rena: xoneunocrnt (norn nnnnee rynonnma, xoporxoe rynonnme, rannx
nnsxax n r..) n rynonnmnt (nnnnoe rynonnme, ntcoxax rannx n pyrne mop]onornuecxne
npnsnaxn). 3rn rnnt ornnuamrcx pasntmn ncnxonornuecxnmn xauecrnamn n coornercrnymr
xopomo nsnecrnomy eme c nauana nexa pasenennm nme na mtcnnrentnt n
xyoxecrnennt rnn, npenoxennomy pyccxnm yuentm c mnpono nsnecrnocrtm H.H.
Hannontm.
Tynonnmnt rnn mtcnnrenn, pyxonocrnymrcx paccyxom, npannnt, nornunt,
cepxannt, nepeanncrnunt, pannonantnt, opoconecrnt, cnocont x rnopuecrny,
npenounramr ymcrnennt rpy, crpeccoycrounnt, manocexcyantnt.
Koneunocrntrnn xyoxnnxn, y nnx npeonaamr uyncrna, cxnonnt
npnyxpamnnart, +monnonantnt, pemnrentnt, nppannonantnt, opoconernt, ne ncera
nenxr marepnantnym oecneuennocrt, nmxr cnooy, nmeer mnpory nsrnxon, ouent
cexcyantnt, crpecconosynmt.
Koneuno, nentsx nepeonennnart pont renocnoxennx n narnocrnxe ncnxonornuecxnx
ocoennocre uenonexa. anexo ne nce moxno nonxrt, anannsnpyx nnmt xoncrnrynnm
uenonexa.
B oreuecrnenno ncnxonornn neonoxparno ntcxastnanact mtcnt o rom, uro
coepxarentnax cropona ncnxnxn uenonexa, ero snannx, nsrnxt n r.. noome ne cnxsant c
xoncrnrynne. C renecntmn ocoennocrxmn onxnt conocrannxrtcx nnamnuecxne,
]opmantnte xauecrna ncnxnxn, npnuem +ra cnxst peannsyercx naroapx ocoennocrxm
nepnno cncremt.
Hentsx ysnart no ]nrype, nanpnmep, o mepe nopxounocrn uenonexa nnn cmtcne
uenoneuecxo xnsnn, pennrnosnocrn n r.. Ho ecnn ncnontsonart re cneennx, xoropte
npnneent ntme, n couerannn c nanmennxmn sa pyrnmn ocoennocrxmn nnemnero onnxa
n noneennx uenonexa, moxno snaunrentno nponnnyrtcx n nnrepecno n cnoxno saaue
uenonexoneennx [72,c.99].
Hpn nocnpnxrnn renocnoxennx onennnaercx raxxe ynnrannocrt uenonexa, xoropax
onpeenxercx n coornercrnnn c pasnnrnem ero xnponoro cnox. Otuno o ynnrannocrn
ronopxr n cnyuaxx ontmnx orxnonenn or cpene nopmt: ryunax, nonnax, xyax,
xyomanax, cyxonapax, n ouent xyax, romax ]nrypa.
V ryuntx nme noxoxnt xnp pacnonaraercx nepannomepno, ornaraxct rnanntm
opasom na mee, rpyn, xnnore n xronnax. V nonntx nme on pacnpeenen onee nnn
menee pannomepno. V xenmnn otuno ntenxercx xnnor.
Xyte, xyomante, cyxonapte nmn nmemr ueprt mnomecxo crponocrn, y nnx
xnponte ornoxennx orcyrcrnymr, samerna rannx. Vouent xytx, romnx nme oruernnno
npocmarpnnaercx xocrnax ocnona rena, onn xaxyrcx onesnenntmn, ncromenntmn, y nnx
sameren nnant xnnor.
Hpnntuxa uenonexa epxart cnoe reno xapaxrepnsyercx ocanxo.
Ocanxa
B ronxontx cnonapxx coepxanne repmnnon ocanxa n nosa npaxrnuecxn xnnxercx
cnnonnmamn. Tax, mant ronxont cnonapt rpaxryer ocanxy xax manepy epxartcx,
nonoxenne xopnyca, a nosy xax nonoxenne rena [38]. B anno xnnre n acnexre nsyuennx n
onenxn nnunocrn no ocanxo yer nonnmartcx npnntunoe, onee crarnuecxoe nonoxenne
rena, a no noso onee nnamnuecxoe nonoxenne rena n ero uacre, oycnonnennoe
ntpaxennem nnyrpennero cocroxnnx uenonexa.
B meronxe cocrannennx cnonecnoro noprpera ocanxa onpeenxercx an]ac n n npo]nnt
no nonoxennm oceno nnnnn ]nrypt ornocnrentno ycnonntx neprnxann n ropnsonrann
nonoxennx rynonnma, ronont n pyx cneymmnm opasom [75]:
npxmax ocenax nnnnx rynonnma neprnxantna, ronona n otunom nonoxennn nnn
cnerxa orxnonena nasa, cnnna npxmax;
cyrynonarax ocenax nnnnx rynonnma ntxonr nnepe sa ycnonnym neprnxant,
ronona naxnonena nnepe, nneun onyment n ntnnnyrt nnepe;
cropnennax ocenax nnnnx rynonnma cymecrnenno ntxonr nnepe sa ycnonnym
neprnxant, ronona n nneun onyment.
A. Branrnt, anannsnpyx ocanxy, n omem ntennn cneymmne ee ocnonnte
xapaxrepncrnxn: nannune nanpxxennocrn rena, nonoxenne nneuenoro noxca n nepxne uacrn
rena, nonoxenne ronont [85, c.5153]. Hnxe npnnoxrcx annte o nsanmocnxsn
xapaxrepncrnx ocanxn c ncnxnuecxnm cocroxnnem n xauecrnamn ee onaarenx.
Ho nannunm nanpxxennocrn ntenxmrcx:
Henpnnyxennax ocanxa, xoropax onpeenxercx xopomo xomnencnponanntm
nanpxxennem, n xapaxrepnsyer ecrecrnennoe onepne x cee n uyncrno esonacnocrn,
nocnpnnmunnocrt n orxptrocrt nnunocrn, cnoconocrt x nemenennomy npnmenennm cnonx
nnyrpennnx cnn.
Henonnxnocrt nnn nanpxxennocrt rena (nonoxenne nor, pyx, ronont) xnnxercx
peaxnne camosamnrt, emoncrpanne ontme nnn mentme crecnnrentnocrn, saxptrocrn,
nserannx xonraxron. uacro moxer xapaxrepnsonart uyncrnnrentnocrt, nneuarnnrentnocrt
or onenxn oxpyxammnx, cxonannocrt. Bosmoxno uyncrno, uro ero nenpannntno nonnmamr.
Hanpxxennocrt npoxnnxercx raxxe npn nenonxom crapannn trt xoppexrntm.
Omee nanpxxenne npn cnoxonom n ynepennom noneennn moxer xnnxrtcx
npoxnnennem renennnn x antnememy npoxnnennm ynopcrna n na-cr0unnocrn npn
nannunn rnyoxo nexame neynepennocrn.
Hocroxnnax narxnyrocrt npn nnemne xecrxocrn n emoncrparnnno xononocrn
noneennx npncyma ouent uyncrnnrentntm narypam, xoropte ntramrcx cxptrtcx sa
nnnmocrtm rnepocrn n ynepennocrn (uacro nnonne ycnemno). Btpaxennte
nnnnnyanncrt uame ncero noxastnamr raxo samnrnt nannnpt.
Manoe nanpxxenne nnn orcyrcrnne nanpxxennocrn xapaxrepnsyer renennnm x noxom
n nxnocrt.
Ho nonoxennm nneuenoro noxca n nepxne uacrn rena ntenxmr:
Btcoxo nonxrte nneun co cnerxa cyryno cnnno n onee-menee nrxnyrtm
noopoxom xnnxmrcx emoncrpanne samnrnoro noneennx n nannunx uyncrna yrpost n
omernnennocrn, npoxnnennem ecnomomnocrn, crpaxa, nepnosnocrn, neynepennocrn n
oxsnnnocrn. Taxax ocanxa pasnnnaercx or npoonxnrentnoro npetnannx n cocroxnnn
sanyrannocrn (nocroxnnax oxsnt ponrene, omamnero rnpana n r.n.).
Hneun, cnaammne nnepe, xapaxrepnsymr uyncrno cnaocrn n noannennocrn,
noxopnocrt, uyncrno nnn xomnnexc nenonnonennocrn. Hpn cyryno cnnne xnnxmrcx
emoncrpanne cmnpennx n yronnuecrna.
Btnxuennax rpynax xnerxa nnrepnpernpyercx xax cosnanne cnnt, axrnnnocrt,
npenpnnmunnocrt, norpenocrt n connantntx xonraxrax, cnntnoe omymenne cnoe
nnunocrn. Hpn +rom, ocoenno ecnn ntnxunnanne nouepxnyro, nosmoxno npoxnnenne
unancrna, nencxpennnx namepenn, nepeonenxa cocrnenno nnunocrn.
Bnanax rpynax xnerxa onnnernopxer cnaocrt noyxenn, xoropax oycnannnnaer
nnyrpennn noxo, nsnecrnoe pannoymne n samxnyrocrt. Bosmoxno, raxax ocanxa xnnxercx
cnecrnnem cnaoro camouyncrnnx, npoxnnennem estnnnnarnnnocrn, naccnnnocrn,
noxopnocrn n yrnerennocrn.
Ho nonoxennm ronont ntenxmr:
Honnocrtm nonxrax, ntnpxmnennax ronona (ntcoxo necrn ronony) xapaxrepnsyer
ynepennocrt n cee, camocosnanne n nnyrpennmm cnooy. Taxomy uenonexy npncyma
roronnocrt x ecrnnm, nonnax orxptrocrt n nnnmanne, cxnonnocrt x axrnnnomy
nmemarentcrny n ynepennomy nsanmoecrnnm c oxpyxammnmn.
emoncrparnnno, cnnmxom ntcoxo nonxrax ronona nouepxnnaer nnunocrnoe
ncrannnponanne, orcyrcrnne nnsocrn n xpnrnuecxym nrentnocrt (nsrnx cnepxy), a
raxxe ntcoxomepne n camonosntmenne (ntcoxo sanpaer noc).
Paccnanenno cnncammax nnns ronona emoncrpnpyer rorantnym nexnarxy roronnocrn
x nanpxxennm n esnonne. Tnnnuno npn cocroxnnn anarnn, orcyrcrnnn noema n naext
(nonecnrt ronony).
Ocanxy xapaxrepnsymr raxxe n npnntunoe nonoxenne pyx (pyxn n xapmanax, na epax,
nont rynonnma, sa cnnno, cxpemnnanne na rpyn n r.n.) n nor, xoropte yyr paccmorpent
n pasene Host.

OCOBEHHOCTH BLPA3HTERLHLX BHXEHHH
Btpasnrentnte nnxennx nnemnne npoxnnennx nepexnnann uenonexa, ero
crpemnenn, onenox, ornomennx x xnnennxm xnsnn n r.n. n mnmnxe (yntxe, naxmypnnannn
pone, cocpeorouennocrn nsrnxa), nanromnmnxe (nnxennxx rena, ocanxe, noxoxe,
xecrax), nnronannn peun (ronocono mnmnxe) [61]. C yuerom npo]eccnonantntx saau no
neennm nanmennx renoxpannrenem n annom pasene yyr paccmorpent npoxnnennx
ntpasnrentntx nnxenn rontxo n mnmnxe n nanromnmnxe. B nponecce omennx mexy
nmtmn ntpasnrentnte nnxennx mnmnxn n nanromnmnxn ntcrynamr xax cnoeopasnt
xstx n xnnxmrcx ocnonntmn nenepantntmn cpecrnamn xommynnxannn. B onee
mnpoxom cmtcne no nenepantntmn cpecrnamn xommynnxannn nonnmaercx nce ro, o uem
uenonex ronopnr, ne ncnontsyx peut, ro ecrt nosa, mnmnxa, xecrt, noxoxa n axe manepa
oenartcx, ynneuennx, ocranonxa n xnaprnpe, mapxa anromonnx n r.. [31].
Mnmnxa cunraercx nanonee nsyuenntm xomnonenrom nenepantno xommynnxannn.
Btenxmr na ocnonntx nanpannennx npn paccmorpennn mnmnxn [8]. Hepnoe crannr cnoe
saaue ntxnnenne +nemenron nnna (n nepnym ouepet mtmn), xoropte yuacrnymr n rex nnn
nntx ntpasnrentntx nnxennxx. Bropoe sannmaercx nponemo cunrtnannx
(pacmn]ponxn) +monnn n ornecennx ee x onpeenenno xareropnn. nx renoxpannrenx
nanonee naxntm xnnxercx nropoe nanpannenne.
Onacrtm nanromnmnxn xnnxmrcx xecrt, nost, noxoxa, ocanxa, xoropte nepeamr
ncnxnuecxoe cocroxnne uenonexa, nepexnnannx, ornomenne x rem nnn nntm cotrnxm
xnsnn.
3naunmocrt nsyuennx ntpasnrentntx nnxenn nornepxaercx anntmn o rom, uro
or 60 o 80% nn]opmannn n nponecce nsanmoecrnnx nepeaercx npn nomomn
nenepantntx cpecrn omennx. Hpn ]opmnponannn 8neuarnennx o uenonexe n reuenne
nepntx 12 cex. na onm nenepantntx
cnrnanon npnxonrcx npnmepno 92% ncero oema npnnnmaemo nn]opmannn.
Amepnxancxn ncnxonor ]. Cenxe n xnnre Hpana o xnsnn, nouepxnnax snaunmocrt
ntpasnrentntx nnxenn, npnnonr cneennx o rom, uro npn pasronope snaunmocrt cnon
cocrannxer nnmt 7%, nnronannx 38%>a na xecrt n mnmnxy npnxonrcx 55%. Xecrt
raxxe sannmamr cymecrnennte oemt n nenepantno xommynnxannn. Ho anntm
anrnncxoro ncnxonora Maxna Apuena, n reuenne uaconoro pasronopa n cpenem ]nnn e-
naer onn xecr, nrantxnen 80, ]pannys 120, mexcnxanen 180. Ho anntm
oreuecrnenntx nccneonarene, pyccxne ornnuamrcx ornocnrentno cepxannocrtm n
ynorpenxmr npnmepno 40 xecron n uac [53].
Kpome oema sannmaemoro nenepantntmn cpecrnamn xommynnxannn n nponecce
omennx, nx snaunmocrt nx npannntnoro nocnpnxrnx pyroro uenonexa oycnannnnaercx
rem, uro npoxnnennx ntpasnrentntx nnxenn onpeenxmrcx ncnxnuecxo exrentnocrtm
nocosnannx n, cneonarentno, xax orpaxenne eccosnarentno ncnxnuecxo exrentnocrn
onee ocronepnt, uem peut. Vcranonneno, uro axe ontrnte cnennanncrt moryr xonr-
ponnponart n nmnrnponart nyxnte ntpasnrentnte nnxennx rontxo n reuenne xoporxoro
nepnoa.
Hpoxnnennx mnmnxn n nanromnmnxn connantno oycnonnent, nannonantno
cnenn]nunt n mnoroopasnt. B nnreparype npoxnnennx mnmnxn, xpome orpaxennx mecrn
ynnnepcantntx +monn (paocrt, rnen, ynnnenne, ornpamenne, crpax, rpycrt), nacunrtnamr
onee 20000 ntpaxenn nnna. Xecrt roxe ocrarouno pasnoopasnt. Karanor pyccxnx
xecron otennoro omennx (n nopme), paspaorannt E.A. Herpono, nxnmuaer 250
xecron [53]. Ho+romy n annom pasene yyr paccmarpnnartcx mnmnuecxne peaxnnn n
npoxnnennx nanromnmnxn rontxo n nanonee naxntx n snaunmtx nx npo]eccnonantno
exrentnocrn renoxpannrenx acnexrax, xapaxrepnsymmnx nosmoxnocrt yrpost co cropont
uenonexa.
Mumuxa
Mnmnxa +ro ntpasnrentnte nnxennx mtmn nnna, orpaxammne snemnne
npoxnnennx nepexnnann uenonexa, ero crpemnenn, onenox, ornomennx x xnnennxm xnsnn n
r.n. Hnnenax mycxynarypa uenonexa sa cuer pacmnpennx n coxpamennx cosaer nce
mnoroopasne mnmnuecxo nrpt, aer pasnnunte napnanrt ntpaxennx nnna. nx
noponoro anannsa mnmnuecxoro ntpaxennx nnno otuno enxr na rpn sont: naponnym,
onacrt rnas n nns nnna, nxnmuammn mexn, noc, por n noopoox. pxnmn nnnxaropamn
mnmnxn, ornnuammnmncx nontmenno nnamnunocrtm, xnnxmrcx mtmnt nnna,
pacnonoxennte noxpyr rnas, noca n pra uenonexa, a raxxe nsrnx rnas, xoropt orpaxaer
ncnxonornuecxne cocroxnnx n xauecrna uenonexa.
Mnmnuecxax exrentnocrt nepeaer nenocpecrnennym n cnenn]nuecxym
nn]opmannm o +monnxx uenonexa. Mnorne mnmnuecxne nnxennx conepmamrcx
nenponsnontno, anromarnuecxn xax uacrt +monnonantnoro npomecca. Mnxpomomenrantnte
ntpaxennx ntamr ncrnnnoe ornomenne uenonexa, nocxontxy onn nmemr pe]nexropnym
npnpoy. Hnrepecen ]axr, uro cyexrt, spnmo npecrannxmmne cnryannm, ntstnammym
+monnn, emoncrpnpymr npecxasyemte nsmenennx n nanpxxennn nnnentx mtmn (na
+nexrpomnorpamme), axe xora na nnne ne noxnnxercx nnxaxoro ntpaxennx [9].
B nacroxmee npemx cymecrnymr pasnnunte noxot x xnaccn]nxannn mnmnuecxnx
nnxenn no nx coepxannm, npnpoe nosnnxnonennx, cnne +monnonantntx npoxnnenn n
pyrnm npnsnaxam. Hanonee mnpoxax nnrepnperannx mnmnuecxnx cnrnanon nxnmuaer rpn
ontmne rpynnt [19]:
1. nnrentnte, nocroxnnte (crarnuecxne) cnrnant nner xoxn n ee nnrmenrannx;
ornoxennx xnpa; nnornocrt coennnrentntx rxane nnna; ]opma nnna; crpoenne xocre n
xpxme; ]opma, paspes n pacnonoxenne rnas; ]opma n pacnonoxenne pone, rnas, noca, pra.
2. Menennte c]opmnponannte nocroxnnte mopmnnt; mpamt; npoxennte
e]exrt; nocnecrnnx rxxentx rpanm n nepenecenntx onepann; nsmenennx mtmeunoro
ronyca; nsmenennx ynpyrocrn xoxn n ee +nacrnunocrn.
3. Ftcrpte cnrnant (nanonee rpyno ynonnmte) nsmenennx mnmnxn,
nponcxoxmne sa cuer nnxennx mnmnuecxnx mtmn nnna. 3rn nsmenennx mnmnuecxnx uepr
nnna mentxamr na nnne n reuenne cexyn nnn one cexynt.
B ontmnncrne cnyuaen nmenno rpertx rpynna n nonnmaercx xax mnmnxa. Ho npnpoe
nosnnxnonennx B.M. Fexrepen npenaran cneymmym xnaccn]nxannm mnmnuecxnx
nnxenn [4]:
1. Mnmnxa, nosnnxammax ncnecrnne nnyrpennnx paspaxenn, nnn oprannuecxax
mnmnxa. Cma ornocnrcx mnmnxa ctrocrn, ronoa, yymtx, nnnxnnx cnexero nosyxa,
]nsnuecxo nemomn n pasnrocrn (nnn ]nsnuecxo neocrarounocrn n crpaannx),
]nsnuecxoro narononyunx n npenocxocrna.
2. Pe]nexropnax mtmeunax mnmnxa. Cma ornocnrcx mnmnxa noxox yromnennx,
opocrn, nxnocrn, axrnnno oopont, nanaennx, ]nsnuecxo momn, naccnnno oopont,
]nsnuecxo nemomn, eccnnnx ncromt n r.n.
3. Hononax mnmnxa. Cma ornocnrcx mnmnxa cnaocrpacrnx, nennnnocrn n
crtnnnocrn n r. n.
4. Koxno-ocxsarentnax mnmnxa. Cma ornocnrcx mnmnxa nacxn, mexorxn, onn n
]nsnuecxoro crpaannx, nnnxnnx xonoa, mnmnxa omyntnannx n r. n.
5. K nxycono ornocnrcx mnmnxa ornetnannx, cmaxonannx, orneprannx ropeun,
mnmnxa xncnoro nxyca n r. n.
6. K oonxrentno ornocnrcx mnmnxa onmxnnannx, nnnxnnx snononnx, nnnxnnx
naroyxannx n r. n.
7. K cnyxono ornocnrcx mnmnxa npncnymnnannx, cnyxonoro cocpeorouennx,
ornymennx, nnnxnnx neoxnannoro cryxa n r. .
8. K spnrentno ornocnrcx mnmnxa spnrentnoro cocpeorouennx, spnrentnoro
nacnaxennx, ornopaunnannx or rxxeno cnent, nnennx crpamnoro, nnnxnnx
ocnennrentnoro necxa n r. n.
Ha nepo]nsnonornuecxom, +xcnpeccnnnom n cyexrnnnom yponnxx ncnxonorn
nsyuamr mnmnuecxne nnxennx, coornercrnymmne ]ynamenrantntm +monnxm: paocrt,
nnrepec nosyxenne, ynnnenne; crt sacrenunnocrt; crpax, rope crpaanne; rnen,
ornpamenne nosmymenne; npespenne, neynaxenne.
Ho crenenn snaunmocrn nnn nn]opmarnnnocrn ncnxonorn ntenxmr n
n]]epennnpymr pasnte noxasarenn n npnsnaxn, orpaxammne npoxnnennx +monn n uyncrn.
Cunraercx, uro nce nmn, nesanncnmo or nannonantnocrn n xyntrypt, n xoropo onn
ntpocnn, c ocrarouno rounocrtm n cornaconannocrtm nnrepnpernpymr mnmnuecxne
xon]nrypannn, ntpaxammne ]ynamenrantnte +monnn. H xorx xaxax mnna xnnxercx
xon]nrypanne ncero nnna, rem ne menee, ycranonneno, uro ocnonnym nn]opmannonnym
narpysxy necyr ponn n onacrt noxpyr pra (ryt). 3ro nonoxenne nponnnmcrpnponano na
pnc.64.
Fonee erantnoe onncanne npoxnnennx ]ynamenrantntx +monn (no M.B. 3mstxo)
npnneeno n ran.9.
Baxnemnmn mnmnuecxnmn ntpaxennxmn nnna (no A. Branrenm) xnnxmrcx cxnaxn
na ny, ntpaxenne rnas, nnxennx pra, nnxennx nnna n onacrn noca, yntxa, a raxxe
crenent nonnxnocrn mnmnxn.
Cxnaxn na ny: ropnsonrantnte, neprnxantnte (cxnaxn xonnenrpannn),
ononpemenno neprnxantnte n ropnsonrantnte, nepexoxmne pyr n pyra (cxnaxn
naext).
Inasa: crenent orxptrocrn ntrapamennte, nonnocrtm orxptrte, sananemennte,
npnxptrte nnn npnmypennte, saxptrte; nanpannenne nsrnxa npxmoe, oxonoe, cnnsy,
cnepxy, nyxammn, yxnonxmmncx; ntpaxenne nsrnxa rnepoe, neonpeenennoe,
cnoxonoe, ecnoxonoe, nxnoe, xnnoe.
Onacrt noca: nocorynax cxnaxa (cxnaxa nnrencnnnocrn), namopmnnanne noca
(crpaantuecxax cxnaxa).
Por: crenent orxptrocrn orxptrt, saxptrt, cxart, crncnyrt, cxarte
uenmcrn, ntnnnyrax nnxnxx uenmcrt, noxarte ryt; nneuarnenne nonnt, mxrxn,
ysxn, rnept; nanpannenne yronxon pra npnnonxrt, onyment, pacrxnyrt, crpemxrcx x
nenrpy pra.
Vntxa: orxptrax, paccnanennax, xpnnax, cnaxax, xsnnrentnax, ycmemxa, yxmtnxa,
npnmnrnnnt ocxan.
Crenent nonnxnocrn mnmnxn: ouent nonnxnax (tcrpo cneymmax pyr sa pyrom
cmena ]opm), manononnxnax (pexax cmena ]opm), cnxst co crenentm nanpxxennocrn n
xonnuecrnom ntpaxenn nnna [85].
B.M. Fexrepen cunran, uro nce mnmnuecxne nnxennx npecrannxmr n cnoe cyrn
nsmenenne nnn cmemenne nyx ocnonntx npoxnnenn mnmnxn, x xoroptm on ornocnn:
1. Honoxnrentnt mnmnuecxn ron. nx nero xapaxrepno: pasrnaxnnanne ncex
cxnaox na ny, orrxrnnanne yrnon pra, yntxa, oxnnnennoe ntpaxenne nnna (rax
nastnaemoe necenoe). Honoxnrentnt mnmnuecxn ron conponoxaercx omnm
nontmennem ronyca ncex mtmn n nerxnm ynnaxnennem rnas (necx rnas).
2. Orpnnarentnt mnmnuecxn ron. nx nero xapaxrepno: nonnxenne yrnon
(onycxanne) pra, cnnranne pone, onycxanne nnxne uenmcrn npn omem ocnanennom
ronyce nce mtmeuno cncremt.
Onn ns napnanron onncannx nnemnnx +monnonantntx npoxnnenn uenonexa nx
nonoxnrentnoro (crennunoe cocroxnne) n orpnnarentnoro (acrennunoe cocroxnne)
mnmnuecxnx ronon n sanncnmocrn or cnnt +monn npnneen n ran. 10 [42].
Mnmnuecxne ntpaxennx +monn uame nosnnxamr n. xomnnexcax, nnn xomnnannxx,
nsanmoecrnymr mexy coo, moryr oxnnnxrt, ycnnnnart nnn ocnanxrt pyr pyra. nx
pacnosnanannx ronxnx n cnoxntx +monn, nomnmo ntpaxennx nnna, neoxonmo snart
xonxpernte nsanmoornomennx uenonexa c oxpyxammnm mnpom, onennnart mornnt, no
nonoy xoroptx onn npoxnnxmrcx, a raxxe onaart rnopuecxo nnrynnne n nornxo
mtmnennx. Heoxonmo raxxe yunrtnart, uro ona n ra xe mnmnuecxax Peaxnnx moxer
ntstnartcx pasnnuntmn npnunnamn. Hanpnmep, mnmnxa, nosnnxmax ncnecrnne
neoxnannoro cryxa, nenrnuna mnmnxe crpaxa nnn ncnyra. B.M. Fexrepen opaman
nnnmanne na ro, uro mnmnxa, emoncrpnpymmax ornpamenne, nonropxer rpnmacy roptxoro
nxyca, a raxxe moxer nonropxrt mnmnxy npespennx nnn mnmnxy, nosnnxammym ncnecrnne
snononnx, n r..
Cunraercx, uro mnmnuecxne peaxnnn ocnonntx ]ynamenrantntx +monn xnnxmrcx
npoxenntmn, no n connantnte ]axropt nrpamr snaunrentnym pont n pasnnrnn
+monnonantno +xcnpeccnn. Peenox eper roronte manont mnmnxn n nepnym ouepet or
ponrene n nnxamero oxpyxennx. Ecnn unent cemtn cepxannt n mnmnuecxnx
npoxnnennxx cnonx +monn, y peenxa ]opmnpyercx onn crepeornn cocrnenno mnmnxn.
Ecnn noxpyr nero c ercrna ymyer mnmnuecxax +xcnpeccnx, mnmnuecxn crepeornn yer
conepmenno pyro. Ecnn peenxa c camoro ercrna npnyunnn pearnponart na ont n ont
es cnes, ro n xnsnt noer uenonex, ne nonnmammn, uro raxoe nnau. V uenonexa moxer
trt cocrnennoe, ornnunoe or pyrnx nme, mnmnuecxoe orpearnponanne uyncrna
nenpnxsnn n ornpamennx, ncnyra nnn crpaxa. Kaxax +monnx no-cnoemy npoxnnxercx na nnne
uenonexa.
Connoxyntrypnt ]axrop raxxe nnnxer na mnmnuecxne npoxnnennx +monn. B xaxo
xyntrype ecrt +rnuecxne nopmt n npannna, rpeymmne noannennx nnn macxnponxn onnx
ntpaxenn n, naoopor, uacroro npoxnnennx pyrnx. Hpecrannrenn sanano nnnnnnsannn
uacro yntamrcx npn nenpnxrnocrxx, a xnonnt, nocnnrannte na camypacxom xoexce uecrn
ycno, oxsant yntartcx, axe nepexnnax rope.
Tannna 10.
Mnunxa +uonnonantnmx nponnnennn
3rnorpa]t ycnonno enxr xyntrypt na xonraxrnte n nexonraxrnte. K
xonraxrntm xyntrypam ornocxr xyntrypy apacxnx napoon, narnnoamepnxannen, napoon
mra Enpont. Onn nenocpecrnennt n remnepamenrnt n pasronope, crpemxrcx x cnnxennm,
xecrnxynnpymr n npnxacamrcx pyr x pyry, nsrnx nanpannen n rnasa coecennxa, npnuem
nnrentnocrt nsrnxa pasnax. Hexonraxrnte xyntrypt +ro xyntrypa nnnnen,
naxncrannen, xnonnen, cenepoenponenen. Hpn pasronope y nnx nenexnnno cmorpert npxmo n
rnasa, no+romy nsrnx nanpannen n cropony. Hanpnmep, c rouxn spennx napoon Hnnn n
Knrax, pyccxne onnmamrcx n nenymrcx uacro, a nor c nosnnnn ncnannen n nrantxnnen
mano [9].
Hs npnneenno ntme nn]opmannn cneyer, uro mnmnuecxne npoxnnennx +monn
upesntuano pasnoopasnt n rnyoxo nnnnnyantnt. art nonnym, ncuepntnammym
xapaxrepncrnxy nx xpnrepnen npaxrnuecxn nenosmoxno, rax xax y pasntx nme onn
npoxnnxmrcx no-pasnomy, n sanncnmocrn or anaromnuecxnx ocoennocre n
nnnnnyantnoro xnsnennoro ontra. Onaxo nexoropte ynnnepcantnte nepoxrnocrnte
ueprt rnnnuntx mnmnuecxnx npoxnnenn moxno ntennrt.
Hnxe npnnonrcx ona ns xnaccn]nxann ncnxonornuecxnx cocroxnn n xauecrn,
nmemmnx ocrarouno ysnanaemte mnmnuecxne npoxnnennx [42]:
1. Mnmnxa, nanonee xapaxrepnsymmax nnnnnyantnte ncnxonornuecxne
ocoennocrn:
noxannmcrno, ntcoxomepne, ntson, manepnocrt, rmecnanne, camoonontcrno,
nn]anrnntnocrt, ypamnnnocrt, poocrt, nocropr, noospnrentnocrt, snonocrt,
pemnrentnocrt, npxmora, ynpxmcrno, nyxancrno, manepnocrt, nosepcrno.
2. Mnmnuecxne peaxnnn, orpaxammne cnate +monnn: noxopnocrt, poocrt,
cmymenne, crt, omymenne nnnt, nnnmanne, sacrenunnocrt, ynnnenne, espasnnune, cxyxa,
comnenne, nacropoxennocrt, pasymte, pacrepxnnocrt, sannrepeconannocrt.
3. Mnmnuecxne peaxnnn, orpaxammne cnntnte nonoxnrentnte +monnn: nocxnmenne,
yonnernopenne, paocrt.
4. Mnmnuecxne peaxnnn, orpaxammne cnntnte nerarnnnte +monnn: ropecrnoe
pasmtmnenne, oropuenne, rope, nnau, crpaanne, nxnnocrt, neponomcrno, emoncrparnnnoe
nocxnmenne, enenocrt, ona, noxt, xenanne cxptrt mtcnn, samemarentcrno, neyonont-
crnne, camoynepennocrt, nosepcrno, norepx ncrannnn (pacxnxannocrt), pasnxsnocrt,
ymonxmmee orpnnanne, nacmemxa, nponnx, capxasm, snopacrno, cxencnc, neonontcrno,
nponnx, crpax, ncnyr, yxac, ecnoxocrno, nenanncrt, ornepxenne, nenpnxrne, ornpamenne,
pesrnnnocrt, neonepne, xnrpocrt, nencxpennocrt, cxptrnocrt, npespenne.
Btpasnrentnte nnxennx, orpaxammne nexoropte ns npnneenntx ntme cnntntx
nerarnnntx +monn n npoxnnxmmnecx n mnmnxe n nanromnmnxe, n sapnconxax B.H.
Haunnona (1908 r.) npecrannent na pnc.65 (a-y).
C yuerom ocoennocre exrentnocrn renoxpannrenx nnxe yyr onee nopono
paccmorpent cneymmne mnmnuecxne npoxnnennx:
roronnocrn x ecrnnm, nacrounnocrn, pemnrentnocrn;
neyonontcrnnx, nnyrpennero nporecra;
neroonannx, snot, xpocrn;
+monnonantno nanpxxennocrn;
crpaxa, pacrepxnnocrn;
nxnnocrn.
Bmpaenue aomoenocmu x ecmeum, nacmouueocmu,
pemumenunocmu
B rpaxronxe anx n Oxerona no nacrounnocrtm nonnmaercx croxocrt n namepennxx,
ynopcrno, rnepocrt n ocrnxennn nenn, no pemnrentnocrtm rnepocrt n nocrynxax,
nenpexnonnocrt, a pemnmocrt ro cmenocrt, roronnocrt npnnxrt n ocymecrnnrt cnoe
pemenne.
Hocne ocmtcnennx nonyuenno n xoe omennx nn]opmannn uenonex npnnnmaer
pemenne (ne ncera nepnoe) n cunraer, uro on roron x ecrnnxm. Hauantnoe npoxnnenne
mnmnxn, orpaxamme roronnocrt x ecrnnxm, nponnnmcrpnponano na pnc.66.
Cunraercx, uro ntpaxennm nnna, nouepxnnammemy pemnmocrt uenonexa, npnaer
nnorno saxptrt por npn onymennom nnn naxmypennom ne. Tnepax pemnmocrt,
oxoxmax o ynpxmcrna, nnora ntpaxaercx eme n rem, uro nneun nonnmamrcx n ocramrcx
nexoropoe npemx n raxom nonoxennn.
Bor xax u. apnnn oocnontnan n onnctnan +rn mnmnuecxne npnsnaxn [87]: Hnorno
cxart por coomaer nnny ntpaxenne pemnmocrn nnn pemnrentnocrn. Bepoxrno, nn onn
pemnrentnt uenonex eme ne nmen npnntuxn epxart por pacxptrtm. Ho+romy neontmax
n cnao pasnnrax nnxnxx uenmcrt, xax t yxastnammax na ro, uro por otuno ne tnaer
saxptr, uacro cunraercx npnsnaxom cnaoro xapaxrepa. Hmoe npoonxnrentnoe ycnnne,
]nsnuecxoe nnn ymcrnennoe, npenonaraer cocroxnne pemnmocrn; ecnn moxno oxasart, uro
por otxnonenno nnorno saxptnaercx o n no npemx cnntnoro n npoonxnrentnoro
nanpxxennx mtmeuno cncremt, ro n cornacnn c npnnnnnom acconnannn moxno tno t
yrnepxart, uro nocne npnnxrnx xaxoro-nnyt rneporo pemennx por nourn nanepno yer
saxptr. Hecxontxo nanmarene samernnn, uro uenonex, roronxmncx x xaxomy t ro nn
tno nanpxxennomy mtmeunomy ycnnnm, nensmenno cnauana pacmnpxer nerxne nosyxom, a
sarem cxnmaer nx cnntntm coxpamennem mtmn rpyno xnerxn; nx +roro por onxen trt
nnorno saxptr. Kpome roro, xora uenonex npnnyxen cenart nox, on epxnr rpynym
xnerxy xax moxno onee pacmnpenno.
B pyro nnrepnperannn ntpasnrentnte nnxennx, npecrannennte n oomennom
nne n xapaxrepnsymmne roronnocrt x ecrnnm, nacrounnocrt n pemnrentnocrt
necxontxo nnte [42]:
Por n ryt: por cnerxa npnorxptr, n nanpxxennom cocroxnnn, nnxnxx rya necxontxo
nosan.
Hocorynte cxnaxn: ouepuent yramn nonne.
Inasa: xonmmne, spauxn cyxent, nsrnx npxmo, cmorpnr npxmo n rnasa.
Ho n ponn: no rnaxn, ponn onyment, cneent nonnyrpt.
Oxpacxa nnna: otunax, moxer trt neontmoe nonenenne.
Pyxn: ntrxnyrt, cnerxa cxart n xynaxn.
Tynonnme n ronona: necxontxo nanpxxent, naxnonent nasa.
txanne: pnrmnunoe c necxontxo nanpxxenno, coxpamenno ]aso ntoxa.
Hnronannx ronoca: ynepennt ron, merannnuecxne norxn c necxontxo
npnrnymenno aprnxynxnne.
Btpaxenne neyonontcrnnx, nnyrpennero nporecra
Cpen ncnxnuecxnx cocroxnn n uyncrn, onpeenxmmnx neyonontcrnne, n
sanncnmocrn or cxoxecrn e]nnnnn n cnnt nx npoxnnennx moryr trt ntenent:
nenpnxrne, neonontcrno, ornepxenne, nnyrpennn nporecr n, nosmoxno, ona. Hnxe
npnnoxrcx nx rpaxronxn no cnonapm Oxerona:
nenpnxrne uyncrno, ntstnammee neyonontcrnne, nonnenne, napymammee
cnoxocrnne;
neyonontcrnne orcyrcrnne yonnernopennocrn, neonontcrno;
neonontcrno orcyrcrnne yonnernopennocrn, orpnnarentnoe ornomenne;
ornepxenne nenpnxrne, orxas n npnnxrnn uero-nno;
nnyrpennn nporecr necornacne, pemnrentnoe nospaxenne;
ona uyncrno, ntsnannoe necnpanennno npnunnenntm oropuennem,
ocxopnennem.
Mnmnuecxne npoxnnennx +rnx cocroxnn n uyncrn no nnnmcrpannxm B.H. Haunnona
npecrannent na pnc.67 (a-r).
u. apnnn, xapaxrepnsyx mnmnuecxne npoxnnennx neyonontcrnnx, ntenxn raxne
npnsnaxn, xax naxmypnnanne na, ntnxunnanne ry n noeprnnanne onnm nneuom.
anee npnnoxrcx ntpasnrentnte nnxennx, xapaxrepnsymmne neyonontcrnne n
nnyrpennn nporecr [42]:
Por n ryt: syt cnerxa cxart, yrnt ry onyment.
Hocorynte cxnaxn, noopoox: pesxo ouepuent.
Inasa: xonmune, spauxn cnerxa cyxent, moxer trt nsrnx ncnonotx, moryr
trt myrnte rnasa.
Ho n ponn: no cnerxa naxmypen, uame acnmmerpnuno, ponn naxmypent.
Oxpacxa nnna: uame neontmoe nonenenne.
Pyxn: xncrn cxart n xynaxn, nnora pyxn xpecr-naxpecr.
Tynonnme, ronona: rynonnme cnerxa naxnoneno nnepe, ronona necxontxo nnepe n n
cropony, nneun nnora cnerxa npnnonxrt.
txanne: yuamennoe, c necxontxo coxpamenno ]aso ntoxa no ornomennm x noxy.
Hnronannx ronoca: ronoc nnora npeptnncrt, c rnyxnmn nnronannxmn.
Bmpaenuu neaooeanuu, snom, upocmu
3ro nanonee cnntnte orpnnarentnte +monnn n uyncrna, xoropte ornnuamrcx no cnne
nx npoxnnennx. Onn ocrarouno cemanrnuecxn cxont n ronxonte cnonapn onpeenxmr nx
cneymmnm opasom [38]:
xpocrt cnntnt rnen;
rnen uyncrno cnntnoro nosmymennx, neroonannx;
neroonanne nosmymenne, xpanee neonontcrno;
nenanncrt uyncrno cnntno npaxt, nenpnxsnn, snot;
snoa uyncrno snocrn, neopoxenarentcrna, npaxenocrn.
Hanonee cnntnte ns +rnx +monn xpocrt n rnen ornocxr x a]]exram. Moxno
cxasart, uro a]]exr nsptnnax, anapnnax peaxnnx na +xcrpemantnym cnryannm. On
neoonnmo nanxstnaer ecrnne, n npn +rom repxercx uyncrno peantnocrn [20].
Tenoxpannrenxm neoxonmo snart, uro n a]]exre pesxo nsmenxercx nnnmanne. Ero
nepexnmuaemocrt cnnxaercx, n n none nocnpnxrnx yepxnnamrcx rontxo oexrt, xoropte
xnnxmrcx rnanntmn paspaxnrenxmn. Ha nnx nnnmanne cxonnenrpnponano nacrontxo, uro
nepexnmuenne nenosmoxno. Bce ocrantnte paspaxnrenn ocosnamrcx neocrarouno, n +ro
ona ns npnunn npaxrnuecxo neynpannxemocrn +rnm co-
croxnnem. Menxercx mtmnenne, yxymamrcx onepannn npornosnponannx, n
cranonnrcx nenosmoxntm nenecoopasnoe noneenne. Bmecre c rem, xpome oneruennx
nepexoa x neynpannxemtm ecrnnxm, moxer nmert mecro n nonnoe onenenenne.
Hnnmcrpannx mnmnuecxnx ntpaxenn nenanncrn n rnena npecrannent na pnc.68.
u. apnnn, onnctnax npoxnnenne +rnx +monn n mnmnxe, npnnonn cneymmne
annte: pocrt npoxnnxercx camtmn pasnoopasntmn cnocoamn. Cepne n
xponoopamenne ncera ncntrtnamr na cee nosecrnne +ro +monnn: nnno xpacneer n
arponeer, npnuem nent na ny n na mee pacmnpxmrcx....
Bosyxennt mosr coomaer cnny mtmnam n ononpemenno npnaer +neprnm none.
Teno otxnonenno epxnrcx npxmo, yyun narorone x nemenennomy ecrnnm, no nnora
ono naxnonxercx nnepe x onunxy, n mtmnt xoneunocre npn +rom onee nnn menee
nanpxramrcx. Por otxnonenno tnaer nnorno saxptr, ntpaxax rnepym pemnmocrt, a syt
crncnyrt nnn cxpexemyr. Taxne xecrt, xax nonnmanne pyx co crncnyrtmn xynaxamn, xax
t ntpaxammne namepenne yapnrt ocxopnrenx, nanmamrcx cnnomt n pxom. Hemnoro
naercx nme, xoropte, naxoxct n cnntno xpocrn n npnxastnax onunxy yannrtcx,
cnocont yepxartcx or nnxenn, xoroptmn ntpaxaercx namepenne yapnrt nnn cnntno
orronxnyrt or cex +roro uenonexa. H ecrnnrentno, xenanne yapnrt nnora cranonnrcx
cront necrepnnmtm, uro nmn, ncntrtnammne ero, tmr no neoymennenntm npemeram
nnn pocamr nx na semnm. Hepexo tnaer n rax, uro nce renonnxennx uenonexa cranonxrcx
n +ror momenr conepmenno ecnentntmn nnn nencrontmn.
uacro xpocrt oxastnaer concem nnoe nosecrnne na mtmeunym cncremy:
nocnecrnnem xpane xpocrn nepexo tnaer poxt. Hapannsonannte ryt orxastnamrcx
nonnnonartcx none, a ronoc sacrpenaer n ropne nnn cranonnrcx rpomxnm, xpnnntm n
neponntm. Ecnn npn +rom uenonex mnoro n tcrpo ronopnr, ro na ryax ntcrynaer nena.
Bonoct nnora cranonxrcx tom. B ontmnncrne cnyuaen no tnaer cnntno naxmypen; +ro
oycnonneno omymennem uero-ro sarpynnrentnoro n nenpnxrnoro npn ononpemennom
cocpeorouennn name mtcnn na xaxom-nnyt npemere. Bnpouem, nnora no ne tnaer
nn cnntno naxmypen, nn nacynnen, a ocraercx rnaxnm, n npn +rom cnepxammne rnasa mnpoxo
pacxptrt. Inasa ncera tnamr xcntmn, no onn moryr, no ntpaxennm Iomepa, trt
noont ntnammemy ornm. Hnora rnasa nannnamrcx xpontm; n +rnx cnyuaxx npo nnx
ronopxr, uro onn ntcxounnn ns opnr, uro, es comnennx, xnnxercx cnecrnnem cnntnoro
npnnnna xponn x ronone; +ro oruernnno nnno no pacmnpennm nen. Cornacno anntm
Ipacnone, spauxn n cocroxnnn xpocrn ncera tnamr cyxent.
Inen n neroonanne ornnuamrcx or xpocrn rontxo crenentm, n n nx xapaxrepntx
npoxnnennxx ner pesxoro pasnnunx. Hpn ymepennom rnene cepeunax exrentnocrt
necxontxo ycnnnnaercx, pymxnen ynennunnaercx n rnasa cranonxrcx necrxmnmn. txanne
raxxe necxontxo yuamaercx, a rax xax nce mtmnt, cnyxamne nx txannx, ecrnymr
cornaconanno, ro xptntx noca nemnoro npnnonnmamrcx, urot nosyx nocrynan cnoono.
3ro nectma xapaxrepnt npnsnax neroonannx. Por n +rom cocroxnnn otxnonenno
tnaer cxar, a no nourn ncera naxmypen. B ornnune or pasxpennoro uenonexa c
xapaxrepntmn nx nero nencrontmn nnxennxmn, uenonex neroymmn eccosnarentno
npnnnmaer raxym nosy, rouno on roron nanacrt na npara nnn yapnrt ero; npn +rom on nnora
mepxer ero ntstnammnm nsrnxom c ronont o nor. On ntcoxo nonnmaer ronony, cnntno
ntnxunnaer rpyt n rnepo onnpaercx noramn o semnm. On epxnr pyxn n pasntx
nonoxennxx, ro cornyn ony nnn oe n noxrxx, ro ntrxnyn nx nenonnxno no oxam. V
enponenen xynaxn otxnonenno tnamr cxart... [87].
Hsnecrnt pyccxn ncnxnarp npo]eccop H.A. Cnxopcxn n cnoem rpye Bceomax
ncnxonornx c ]nsnornomnxo nopono npoanannsnponan, c xaxnmn +monnxmn cnxsant
nepement n nnne, sanncxmne or paort mnorouncnenntx mtmn, xoropte npnamr nnny
neotuanym nonnxnocrt n nsmenunnocrt. Bor xax on onnctnaer cocroxnne snocrn:
3nocrt ntpaxaercx coxpamennem nnpamnantno mtmnt noca. Coxpamaxct, +ra mtmna
aer xapaxrepnoe nonoxenne ponn, nmenno nonnxaer ee nnyrpennn yron, oruero pont
npnnnmaer xocoe nonoxenne, npornnononoxnoe romy, uro npn neuann, n ro xe npemx na
nepenocte noxnnxmrcx ropnsonrantnte cxnaxn [68].
B oomennom nne ntpasnrentnte nnxennx, xapaxrepnsymmne npoxnnennx
neroonannx, snot n xpocrn, cneymmne:
Por n ryt: nnxnxx uenmcrt ntaercx nnepe, uacro c nexoropo acnmmerpne, raxoe
xe nonoxenne ry, npn +rom nepxnxx uacrt acnmmerpnuno npnnonxra, syt moryr trt
ocxanent nnn crncnyrt, npn cnntnom rnene por moxer trt mnpoxo pacxptr.
Hocorynte cxnaxn, noopoox: cxnaxn pesxo ouepuent, uame acnmmerpnuno,
noopoox otuno saocrpen n ntnnnyr nnepe.
Inasa: cnepxamr ornem, nnora nannrt xpontm, spauxn otuno cyxent.
Ho n ponn: no naxmypen, cxnaxn na ny ne napannentnt, ponn cnnnyrt nonnyrpt
n nnns.
Oxpacxa nnna: uame nonenenne nnn noxpacnenne. Pyxn: xncrn cxart n xynaxn, uacro
ntnnnyrt nnepe. Tynonnme n ronona: naxnonent nnepe, nneun nonxrt, uacro acnmmer-
pnuno.
txanne: npeptnncroe, yuamennoe, c coxpamenno ]aso ntoxa. Hnronannx ronoca:
ronoc npeptnncrt, xpnnnt.
Hpouenenue amouonanuno nanpuennocmu
3monnonantnax nanpxxennocrt +ro ncnxonornuecxoe cocroxnne, oycnonnennoe
npenocxnmennem nenaronpnxrnoro nx cyexra pasnnrnx cotrn. Cocroxnne
+monnonantno nanpxxennocrn conponoxaercx omymennem omero ncxom]opra, rpenorn,
nnora crpaxa, onaxo n ornnune or rpenorn, nxnmuaer n cex roronnocrt onnaert cnryanne,
ecrnonart n ne onpeenenntm opasom [58].
Crenent +monnonantno nanpxxennocrn onpeenxercx mnornmn ]axropamn,
naxnemnmn ns xoroptx xnnxmrcx cnna mornnannn, snaunmocrt cnryannn, nannune ontra
noontx nepexnnann, pnrnnocrt ncnxnuecxnx ]ynxnnonantntx crpyxryp,
nonneuennocrt n xonxpernt nn exrentnocrn. Ho xapaxrepy nnnxnnx na +]]exrnnnocrt
exrentnocrn, xpome +monnonantno nanpxxennocrn, ntenxmr raxxe onepannonantnym
ncnxnuecxym nanpxxennocrt. Onepannonantnax ncnxnuecxax nanpxxennocrt ocnontnaercx
na npeonaannn nponeccyantntx mornnon exrentnocrn, oxastnaer monnnsymmee
nnnxnne na uenonexa n cnococrnyer coxpanennm ntcoxoro yponnx paorocnoconocrn.
Cocroxnnx +monnonantno nanpxxennocrn xapaxrepnsyercx ntpaxenno
orpnnarentno +monnonantno oxpacxo noneennx, nomxo mornnannonno crpyxrypt n
npnnonr x cnnxennm +]]exrnnnocrn exrentnocrn nnunocrn, nnnort o esoprannsannn.
3monnonantnax nanpxxennocrt pasnnnaercx, ecnn na nnrentnoe npemx uenonex nonaaer n
oxstnammne, oexrnnno crpecconte ycnonnx: nstrox paort no annennem, nexnarxa
ortxa, cna, cpecrn noccranonnennx cnn. Cpen ]axropon, ntstnammnx +monnonantnym
nanpxxennocrt, nanontmee snauenne nmemr ]pycrpannn n xon]nnxrt n c]epe snaunmtx
ornomenn nnunocrn n ee connantnoro oxpyxennx. B pxe nnrepnperann +monnonantnax
nanpxxennocrt connaaer >c nonxrnem ncnxonornuecxoro crpecca [61].
Onnm ns npoxnnenn +monnonantno nanpxxennocrn xnnxercx rpenoxnocrt. Bor xax
ee xapaxrepnsyer P.M. Ipanoncxax: Tpenoxnocrt moxno paccmarpnnart xax peaxnnm na
neonpeenennym cnryannm, norennnantno necymym n cee yrposy, onacnocrt. Tpenora
noona cocymemy uyncrny ronoa. Moxno trt axrnnntm n xpaptm nepe nnnom
ontmo onacnocrn. Ho n cocroxnnn rpenorn uenonex uyncrnyer cex n na camom ene
xnnxercx essamnrntm. Crpax, raxxe xax rpenora, +ro peaxnnx na onacnocrt, no n
cnyuae crpaxa onacnocrt ouennna, oexrnnna, a n cnyuae rpenorn cxptra n cyexrnnna.
Ho+romy peaxnnx na crpax onee nnn menee nponopnnonantna nannuno onacnocrn, a
rpenora neconsmepnma, rax xax ona, xax ^npannno, nxnmuaer n noopaxaemte
npenxrcrnnx.
Honxrno, uro uenonex n rpenore ne moxer nonnonenno ecrnonart n sanxr rem, uro
noannxer pacrymym arpeccnm, n pesyntrare uero ycraer n nnaaer n anarnm. Ho mepe
ymentmennx naronpnxrnocrn ocroxrentcrn uyncrna menxmrcx or ecneunocrn, ynnnennx,
naext uepes rpenory n rocxy x crpaxy n oruaxnnm.
Hnora cnaax rpenora nrpaer pont monnnsymmero ]axropa, npoxnnxxct
ecnoxocrnom sa ncxo ena. Tora ona ycnnnnaer uyncrno ornercrnennocrn, ro ecrt
ntcrynaer ononnnrentntm mornnnpymmnm ]axropom, n pyrnx cnyuaxx moxer nonnocrtm
esoprannsonart noneenne [20].
B ncnxonarnocrnxe npn onenxe rpenoxnocrn ncnontsymr pasnnunte npoexrnnnte
meronxn n recrt, nepeuent xoroptx, nanpnmep, npnneen n [57]. B nanonee
pacnpocrpanenno meronxe Bxana camoonenxn u.. Cnnneprepa, R.H. Xannna
nsmepxercx yponent rpenoxnocrn n annt momenr (peaxrnnnax rpenoxnocrt xax cocroxnne)
n nnunocrno rpenoxnocrn (xax ycrounnax xapaxrepncrnxa uenonexa).
Peaxrnnnax (cnryarnnnax) rpenoxnocrt xapaxrepnsyercx nanpxxennem, ecnoxocrnom,
nepnosnocrtm. Cnryarnnnax rpenoxnocrt nosnnxaer xax peaxnnx uenonexa na pasnnunte,
uame ncero connantno-ncnxonornuecxne crpeccopt: oxnanne nerarnnno onenxn nnn
arpeccnnno peaxnnn, nocnpnxrne nenaronpnxrnoro x cee ornomennx, yrpost cnoemy
camoynaxennm, npecrnxy. Hanpornn, nnunocrnax rpenoxnocrt, xax uepra cnocrno
remnepamenra, aer npecrannenne o nnnnnyantntx ocoennocrxx, xapaxrepnsymmnx
ycrounnym cxnonnocrt nocnpnnnmart ontmo xpyr cnryann xax yrpoxammnx n
pearnponart na nnx nontmennem cnryarnnno rpenoxnocrn. Bennunna nnuno rpenoxnocrn
xapaxrepnsyer npomnt ontr nnnnna, r.e. nacxontxo uacro emy npnxonnoct ncntrtnart
cnryarnnnym rpenoxnocrt, n nosnonxer npornosnponart xapaxrep ero +monnonantnoro
pearnponannx n ananornuntx cnryannxx n yymem.
Ouent ntcoxax peaxrnnnax rpenoxnocrt ntstnaer napymennx nnnmannx, nnora
napymenne xoopnnannn. Ouent ntcoxax nnunocrnax rpenoxnocrt npxmo xoppennpyer c
nannunem nenpornuecxoro xon]nnxra, c +monnonantntmn n nenpornuecxnmn cptnamn n c
ncnxocomarnuecxnmn saonenannxmn.
Ho rpenoxnocrt ne xnnxercx nsnauantno nerarnnno uepro. Onpeenennt yponent
rpenoxnocrn ecrecrnennax n oxsarentnax ocoennocrt axrnnno nnunocrn. Hpn +rom
cymecrnyer onrnmantnt nnnnnyantnt yponent nonesno rpenorn.
3monnonantnax nanpxxennocrt moxer paccmarpnnartcx n xax crpecc, xoropt
ntstnaercx neoxnanno n nnuno snaunmo nanpxxenno ocranonxo. Crpeccopamn moryr
trt n ]nsnuecxne n ncnxnuecxne paspaxnrenn, xax peantno ecrnymmne, rax n
nepoxrnte. Hcnxnuecxnmn crpeccopamn xnnxmrcx neoxonmocrt npnnxrnx ocoo
ornercrnenntx pemenn, tcrpo nepecrpoxn npn ntnyxenno pesxo nepemene
crparernn noneennx, ne yonnernopxmmne remnt nponnxennx no cnyxe, xon]nnxrt.
Hnnnnyantnax ntpaxennocrt crpecca onpeenxercx n snaunrentno mepe ocosnannem
uenonexom cnoe ornercrnennocrn sa cex, sa oxpyxammnx, ero ycranonxo na cnom pont n
cosanmecx cnryannn.
Btpasnrentnte nnxennx, xapaxrepnsymmne +monnonantnym nanpxxennocrt,
cneymmne [42]:
Por n ryt: syt crncnyrt, ryt cxart n xnyox, xennaxn na mexax; por cnerxa
npnorxptr, ryt ntrxnyrt nnepe rpyxo, nepxnxx rya uyrt ontme ntnnnyra nnepe
(xoorxont ncranr opantnt pe]nexc), nnora npn +rom cocarentnte nnxennx
ryamn (ncranr opantnt cocarentnt pe]nexc) nnn xe nnxnxx rya cnnnyra nnns n
cropony, nnns, or cnnnyro ryt uerxax cxnaxa x noopoxy; por orxptr, nnxnxx
uenmcrt cnonno ornncna, nonoxenne ry otuno necxontxo acnmmerpnuno.
Hocorynte cxnaxn n noopoox: uerxo ouepuent nnnnxmn, nnsxnmn x npxmtm;
nocorynte cxnaxn opasymr nonyxpyr n ntnnnyrt nnepe, noopoox uerxo ouepuen;
nocorynte cxnaxn ntrxnyrt nnxe yronxon ry, noopoox onee uerxo ]opmt.
Inasa: onycromennte, myrnte, ycrpemnent n neonpeenennom nanpannennn.
Ho n ponn: yro t oxocrenenmne.
Oxpacxa nnna: moxer trt neontmoe noxpacnenne.
Pyxn: es onpeenennoro nonoxennx, moryr trt nanpxxenno ntrxnyrt (xax
mnaraym), moryr trt npnnonxrt npenneutx (xax xptntx) sa cuer nenponsnontnoro
nanpxxennx mtmn nneuenoro noxca.
Tynonnme n ronona: rynonnme samerno nenponsnontno nanpxxeno, cxonanno sa cuer
mnornx nenponsnontno nanpxxenntx mtmn, moryr trt naxnonent nnepe, nneun nonxrt,
uacro acnmmerpnuno.
txanne: yuamennoe, npeptnncroe, c napymennem crpyxrypt txarentnoro nnxna,
]asa ntoxa pesxo coxpamena (ne onee 1/3 or ]ast noxa).
Hnronannx ronoca: ]onannx n aprnxynxnnx, ne cnocrnennte annomy uenonexy.
Bmpaenue cmpaxa, pacmepunnocmu
Camax cnntnax orpnnarentnax +monnx crpax. u. apnnn cunran, uro nponcxoxenne
cnona crpax [fear], no-nnnmomy, cnxsano c npecrannennem o uem-ro nnesannom n onacnom,
a nponcxoxenne cnona yxac [terror] c npecrannennem o poxannn ronocontx opranon
n rena. Crpax pasnnnaercx npn neocrarxe cneenn, neoxonmtx nx samnrt [69]. Hmenno
n +rom cnyuae cranonnrcx nenecoopasntm pearnponanne na pacmnpennt xpyr cnrnanon,
nonesnocrt xoroptx eme ne nsnecrna. Hoono +neprernuecxo monnnsannn, raxoe
pearnponanne nstrouno n nesaxonomepno, no saro ono npeornpamaer nponycx
ecrnnrentno naxnoro cnrnana, nrnopnponanne xoroporo moxer cronrt xnsnn. Crpax
onpeenxercx xax oxnanne n npecxasanne neyaun npn conepmennn ecrnnx, xoropoe
onxno trt ntnonneno n anntx ycnonnxx. Honropnte neyaun n couerannn c ne-
oxonmocrtm neonoxparno nonropxrt esycnemnoe ecrnne npnnoxr x crpaxy nepe
+rnm ecrnnem.
Crpax moxer npoxnnxrtcx xax cocroxnne oxsnnnocrn, pacrepxnnocrn, ncnyra n
oxonrt o nentnocnmoro yxaca. Hcnyrannt uenonex, xax cunraer P.M. Ipanoncxax [20], n
nepnt momenr nonaaer n cocroxnne crynopa ocranannnnaercx xax nxonannt,
saepxnnaer txanne, ocraercx nenonnxntm, xax t nncrnnxrnnno crapaxct trt
nesameuenntm. Onenenenne cxontnaer mtmnt, napannsyer mtmnenne. Koxa npn +rom
moxer mrnonenno nonenert, xax nepe omopoxom, nnora ntcrynaer xonont nor, no
pry nepectxaer, ronoc cranonnrtcx cnnntm nnn nponaaer nonce. 3arem mtmnt
monnnsymrcx (rontxo nxrxn cnepxamr). Vxac nosnnxaer, ecnn onenxa xnsnenno naxnoro
cotrnx ]opmnpyercx npn neocrarxe cneenn n nenosmoxnocrn nx copart (ne cnacrnct
nn nanaennem, nn ercrnom). Hepexo n +rnx ycnonnxx uenonex neneneer, uro orpaxaer
nocosnarentnoe crpemnenne ne opamart na cex nnnmanne. Heoxonmo yunrtnart, uro
uyncrno crpaxa y pasntx nme ntpaxaercx neonnaxono. Hpn nonaannn n ony n ry xe
cnryannm nexoropte ncntrtnamr nnmt pacrepxnnocrt (yrpara camoonaannx), pyrne
rontxo neynepennocrt, rpertn uyncrno nannxn, uerneprtx oxnartnaer yxac, a nxrte
omymamr cnntnte onn n xnnore.
Hanonee rnnnunte mnmnuecxne npoxnnennx crpaxa npecrannent na pnc.69.
Bor xax onnctnan npoxnnenne crpaxa y nme u. apnnn: Crpaxy uacro npemecrnyer
ynnnenne, n oa +rn uyncrna nacrontxo pocrnennt, uro neyr x mrnonennomy
nosyxennm spennx n cnyxa. B oonx cnyuaxx rnasa n por tnamr mnpoxo pacxptrt n
ponn nonxrt. Hcnyrannt uenonex cnauana cronr, xax craryx, nenonnxno n ne tma nnn
npnnaaer x semne, xax t nncrnnxrnnno crapaxct ocrartcx nesameuenntm.
Cepne npn crpaxe paoraer ycxopenno n cnntno: ono rpenemer n tercx y peep; no
nectma comnnrentno, paoraer nn ono n +ro npemx nponsnonrentnee, uem otuno, n
noctnaer nn ono ontmee xonnuecrno xponn no nce uacrn rena, no xoxa mrnonenno neneer,
xax npn nacrynnennn omopounoro cocroxnnx. Bnpouem, +ro nonenenne xoxno
nonepxnocrn, nepoxrno, n snaunrentno crenenn nnn axe ncxnmunrentno sanncnr or roro,
uro cocyonnrarentnte nenrpt ncntrtnamr nosecrnne, no nnnxnnem xoroporo xoxnte
aprepnn coxpamamrcx. uro uyncrno cnntnoro crpaxa nectma nnnxer na xoxy, mt nnnm
noromy, uro roruac xe ynnnrentntm n neoxcnnmtm opasom ns xoxn ntcrynaer nor. 3ro
ntenenne nora rem sameuarentnee, uro nonepxnocrt xoxn n +ro npemx tnaer xonono,
orxya n nponsomno nasnanne xonont nor, a mexy rem nopmantnoe nosyxenne
norontx xenes tnaer npn narpenannn nonepxnocrn xoxn. Kpome roro, npn crpaxe nonoct
na xoxe nonnmamrcx, nonepxnocrnte mtmnt nsparnnamr. B cnxsn c paccrpocrnom
exrentnocrn cepna txanne ycxopxercx, cnmnnte xenest ne nonnocrtm ]ynxnnonnpymr;
por nepectxaer n nonepemenno ro orxptnaercx, ro saxptnaercx. sameuan raxxe, uro npn
nesnaunrentnom crpaxe tnaer cnntnax cxnonnocrt x senore. Onnm ns nanonee pesxnx
cnmnromon xnnxercx poxanne ncex mtmn rena; uacro n nepnym ouepet naunnamr poxart
ryt. Ho +ro npnunne n ncnecrnne cyxocrn pra ronoc cranonnrcx xpnnntm n nexcntm nnn
moxer conepmenno orxasartcx cnyxnrt.
Ho mepe roro xax crpax, ycnnnnaxct, nepexonr n cmeprentnt yxac, mt nanmaem
pasnnunte npoxnnennx +roro nepexoa, xax n npn ncex cnntntx +monnxx. Cepne ro cnntno
tercx, ro rorono nonce orxasartcx or paort, n rora nacrynaer omopox; noxnnxercx
cmeprentnax nenocrt; txanne sarpyneno; xptntx noca pacmnpent; por c cyopoxno
nnxymnmncx ryamn saxnartnaer nosyx, nnante mexn poxar, n ropne uro-ro xnoxouer n
cannnnaer ero; conepmenno pacxptroe n ntnyuennoe rnasnoe xnoxo ycrpemneno na
npemer, nnymammn yxac, nnn rnasa ecnoxono npamamrcx ns cropont n cropony...
Ionopxr, uro spauxn pacmnpxmrcx o orpomntx pasmepon. Bce mtmnt rena ro nenenemr, ro
onn moryr trt oxnauent cyopoxntmn nnxennxmn. Kynaxn ro xpenxo cxnmamrcx, ro
pasxnmamrcx n npn +rom cyopoxno noeprnnamrcx. Pyxn nporxrnnamrcx nnepe xax t nx
npeornpamennx yxacno onacnocrn nnn nnora onn tnamr nxo saxnnyrt na ronono...
Kora crpax ocrnraer ntcmero nanpxxennx, pasaercx pasnpammn xpnx yxaca.
Kpynnte xannn nora ntcrynamr na xoxe. Bce mtmnt rena ocnaenamr. Bcxope nacrynaer
nonnax npocrpannx, n ymcrnennte cnnt npnxoxr n ynaox. Bnnxnne crpaxa cxastnaercx n
na xnmeunnxe. Mtmnt c]nnxropon nepecramr ecrnonart, n nx yepxnnammax ]ynxnnx
napymaercx [87].
B oomennom nne ntpasnrentnte nnxennx nme, nouepxnnammne npoxnnenne
crpaxa n npnneennte n [42], cneymmne:
Por n ryt: por cnerxa pacxptr, ouepranne, nnsxoe x xnaparnomy, necxontxo nrxnyr
nnyrpt, nnxnxx rya ornncna.
Hocorynte cxnaxn, noopoox: cxnaxn n renennnn x neprnxantnomy nonoxennm,
noopoox n nnxnxx uenmcrt necxontxo ornncnn.
Inasa: pacxptrt, spauxn pacmnpent, nnora, nanpornn, nexn cyxent, rnasa nnaxnte.
Ho n ponn: no naxmypen, ponn npnnonxrt.
Oxpacxa nnna: nonenenne nnn noxpacnenne, nnora nxrnamn, uacro nor na ny, na
nncxax, nnora na sartnxe.
Pnxn: eccnntno onyment nnn xax t nmyr mecra n ne moryr narn, moxer trt
rpemop.
Tynonnme n ronona: nneun onyment, ronona naxnonena necxontxo nnepe n n cropony,
moxer trt rpemop c noeprnnannem nneu.
txanne: npeptnncroe, c ocranonxamn, c pesxnmn npeptnncrtmn ytcrpennxmn noxa
n xoporxnmn ntoxamn.
Hnronannx ronoca: neaexnarnocrt nnronann, nepexot or pesxnx ronon x
nsnnsrnnannm.
Otuno ntenxmr uertpe rpynnt cnryann, ntstnammnx ycranonxy crpaxa:
cnxsannte c nenocpecrnenno yrposo xnsnn, c connantno yrposo, c nenosmoxnocrtm
ocymecrnnennx cocrnennoro ntopa axrnnnocrn n c napymennem cymecrnymme
crpyxrypt nsanmoecrnnx c oxpyxammnm mnpom. Cneonarentno, n sanncnmocrn or
renesnca moxno ronopnrt o crpaxe nonornuecxom, connantnom, mopantnom n
esnnrerpannonnom. Camo nporexanne peaxnn crpaxa otuno ne nosnonxer nam pasnnuart, c
xaxnm nnom crpaxa mt nmeem eno. 3ro nosmoxno nnmt npn noponom anannse cnryannn,
ntstnamme ycranonxy crpaxa. Hanpnmep, n nenposax uacro ncrpeuamrcx npncrynt
cnntnoro crpaxa cmeprn, xoropt nonce ne xnnxercx nonornuecxnm crpaxom, rax xax cmeprt
ontnomy ne rposnr n, naoopor, na nauantno crann onxonornuecxoro saonenannx
nepexo ntcrynamr cnmnromt nenpornuecxoro ecnoxocrna c remarnxo, nosnonxmme
npenonarart connantnt nnn mopantnt crpax, a ]axrnuecxn sa nnmn cronr no-
nornuecxn crpax [29].
Tenoxpannrenxm neoxonmo snart, uro eccrpamntx ncnxnuecxn nopmantntx
nme n omenpnnxrom nonnmannn +roro cnona ne tnaer. Bce eno n mrnonennxx npemenn,
neoxonmoro nx npeoonennx uyncrna pacrepxnnocrn, npnnxrnx pannonantnoro pemennx n
nauana ecrnn. V nororonnennoro x +xcrpemantno cnryannn n xomnerenrnoro
renoxpannrenx +ro nponcxonr snaunrentno tcrpee, a y nonnocrtm nenororonnennoro
coxpanxmmaxcx pacrepxnnocrt onpeenxer nnrentnoe esecrnne n cyernnnocrt.
Vcranonneno, uro n nmtx, axe camtx rxxentx ycnonnxx 1225% nme coxpanxmr
camoonaanne, npannntno onennnamr ocranonxy, uerxo n pemnrentno ecrnymr n
coornercrnnn c cnryanne. Ho nanmennxm ncnxnarpon n paccnpocam nme,
ncntrtnanmnx pasnnunte xnsneonacnte cnryannn n coxpannnmnx n xpnrnuecxne
mrnonennx camoonaanne n cnoconocrt x nenenanpannenntm ecrnnxm, npn ocosnannn
xaracrpo]nunocrn nponcxoxmero onn ymann ne o cocrnennom ntxnnannn, a o or-
nercrnennocrn sa neoxonmocrt ncnpannennx cnyunnmerocx n coxpanennx xnsne
oxpyxammnx. Hmenno +ra cnepxmtcnt n cosnannn n onpeenxna coornercrnymmne
ecrnnx, ntnonnxnmnecx uerxo n nenenanpannenno. Kax rontxo cnepxmtcnt samenxnact
npaxrnuecxnm crpaxom n nesnannem, uro xonxperno enart, nacrynana norepx
camoonaannx n pasnnnannct pasnnunte nnrarentnte napymennx noneennx or
ynennuennx axrnnnocrn (rnnepnnamnx, nnrarentnax ypx) o ee ymentmennx (rn-
nonnamnx, crynop). Fontmnncrno nme (npnmepno 5075%) npn +xcrpemantntx
cnryannxx n nepnte mrnonennx oxastnamrcx omenomnenntmn n manoaxrnnntmn [3].

Hpouenenue nueocmu e amouux
Ontrnt nxen moxer npnnxrt nmym mnmnxy: yonnernopennx, pa ocrn (ocoenno,
xora cam xouer nepnrt n cnom noxt), xpocrn, snot (ocoenno, xora onrcx, uro emy ne
nonepxr, a c noxtm cnxsant ontmne naext), no uame ntpaxenne nxn conponoxaercx
+monnxmn pacrepxnnocrn, nanpxxennocrn. Baxntm ncnxonarnocrnuecxnm noxasarenem
nxnnocrn ntcxasannoro mnennx xnnxercx otuno nexoropax ncconnannx mexy
ntpaxennem rnas, na, ry, oxpacxn nnna, txannx. Hanpnmep, yntammncx por n
pacrepxnnte rnasa; por, ntpaxammn nonenoe nanpxxenne, n erammne rnasa nnn rnasa,
xax t ycrpemnennte nnyrpt; canonnnuecxn onymennte nnns yrnt ry n yntammnecx
rnasa. Bapnanrom npoxnnennx +monn, orpaxammnx crpemnenne cxptrt nxnnocrt, xnnxmrcx
pasnnunte rearpantnte nost n couerannn c enanno yntxo n erammnmn rnasamn,
xoropte xax t nseramr omena nsrnxamn. C pyro cropont, nosmoxnt raxxe nontrxn
npxmo cmorpert n rnasa, no onxrt xe c onpeenenno rearpantnocrtm. txanne, npn
orpaxennn n +monnxx nxnnocrn, ouent uacro xapaxrepnsyercx coxpamenno ]aso ntoxa.
Ftnaer n rax, uro y ontrnoro nxena, crapammerocx nponsnontno ynnnnrt ]asy ntoxa,
spauxn yxoxr nnepx n n cropony. Bo npemx nontrxn cxptrt crpemnenne cxasart nenpany
rnasa moryr trt xonmune, narnte, npn +rom por, nocorynax cxnaxa ntpaxamr
nponsnontnoe (manoecrecrnennoe) ycnnne nocnponsnecrn xenarentnym mnmnxy
(ncxpennocrt, naropont rnen, nonenoe ycnnne n T..).
Hnnmcrpannx pasnnuntx mnmnuecxnx npoxnnenn nxnnocrn n +monnxx npecrannent
na pnc.70 (a-n).
Kpome ncconnannn (pasnonanpannennocrn) ynomnnaemtx nnemnnx npoxnnenn
+monn ocrarouno xpxnm noxasarenem nxnnocrn xnnxercx raxxe xapaxrepnax peut.
Hpnsnaxamn raxo peun moryr trt nxpaunnte, noxannmcxne norxn n nepenat or
naptnntx ronon x nnsxn.m, neconnaenne ]opmt n coepxannx c mnmnuecxnmn peaxnnxmn.
nx mnmnxn npnrnopcrna, nosnnxamme ne rontxo npn nxnnocrn ronopxmero, no n npn
ero xenannn cxptrt cnon +monnn, xapaxrepnt cneymmne ocoennocrn:
1. Btpaxenne uyncrna ncera npeynennueno n nenponopnnonantno npnunnam.
Hanpnmep, xenmnna nx roro, urot ne noxasart oexr cnoero ynneuennx, moxer
emoncrparnnno paccmarpnnart ocranonxy n xomnare, axrnnno ocyxart remy pasronopa,
concem ee ne nnrepecymmym.
2. Mtmeunte nosmymennx uepeymrcx.
3. Basomoropnte peaxnnn na nnne moryr menxrtcx: orentnte yuacrxn ro xpacnemr,
ro nenemr.
4. B mnmnxe neocraer rapmonnn, samernt coxpamennx n ocnanennx nexoroptx
mycxynon, xoroptx, nanpnmep, nnxora ne tnaer npn nacroxmem crpaannn nnn nonnnno
paocrn.
5. Hyntc moxer ycxopxrtcx c nepnonuecxnm napymennem pnrmnunocrn, txanne
nepnrmnuno, no ]asa ntoxa (n ornnune or cocroxnnx nanpxxennocrn) otuno ne
coxpamaercx.
6. ocrarouno nnesannoro ynnnennx nnn xaxoro-nno npemera, xoropt oparnn na
cex nnnmanne, nx roro, urot crpaantuecxax mnmnxa npyr ncuesna.
7. Hnora cxnost cnest, ptannx n camte rnyoxne nsoxn cnyuaercx samernrt necx
mnmonerno yntxn, onapyxnnamme, trt moxer, snonym paocrt, uro yanoct
nponecrn cnoero nnxnero.
8. Mnmnxa nourn ncera tnaer +xcnenrpnuno, npn +rom uacro sameuaercx nonnoe
orcyrcrnne xonnenrpnuecxnx ]opm ntpaxennx.
9. nnxennx rnas nnora neaexnarnt cnryannn (spauxn nnn upesmepno erammne,
nnn nopo xax yro t sa]nxcnponant nonentm ycnnnem).
10. Hpnrnopmnx nepnonuecxn tcrptm nsrnxom ntraercx onennrt nponsneennt
nm +]]exr (yanoct nn npnrnopcrno?).

Xec1m
uenonex xnnxercx nonornuecxnm cymecrnom n nounnxercx saxonam, xoropte
xonrponnpymr namn ecrnnx, peaxnnn n xecrt. Hpn +rom xecrt uenonexa moryr
npornnopeunrt romy, uro coomaer ero ronoc. Hanonee nn]opmarnnntmn xecramn
xnnxmrcx nnxennx pyx, xncre, naone, nor, ronont, nonoxenne crynne,
mannnynnponanne cnraperamn n ouxamn. Xecrt nentsx paccmarpnnart nsonnponanno pyr or
pyra. Kax nmo xstx, xstx rena cocronr ns cnon, npenoxenn n snaxon nynxryannn.
Kaxt xecr nooen onomy cnony, a cnono moxer nmert necxontxo pasnnuntx snauenn.
Honnocrtm nonxrt snauenne +roro cnona moxno rontxo rora, xora ncrannre +ro cnono n
npenoxenne napxy c pyrnmn cnonamn. Xecrt nocrynamr n ]opme npenoxenn n
rouno orpaxamr ecrnnrentnoe cocroxnne, nacrpoenne n ornomenne uenonexa.
Fontmnncrno nccneonarene nonaramr, uro n ornnune or cnonecnoro (nepantnoro)
xanana, xoropt ncnontsyercx nx nepeaun nn]opmannn, xstx xecron npnmenxercx nx
onenxn mexnnunocrntx ornomenn. Vcranonneno, uro uyncrnnrentnocrt n nnrynnnx
uenonexa onpeenxmrcx ero cnoconocrtm unrart nenepantnte cnrnant pyroro uenonexa n
cpannnnart +rn cnrnant c nepantntmn cnrnanamn, ro ecrt cnoconocrtm onpeenxrt
xonrpy+nrnocrt connaenne cnon n xecron. stx xecron ouent rxxeno noenart n axe
ontrnte cnennanncrt moryr nmnrnponart nyxnte nnxennx rontxo n reuenne xoporxoro
npomexyrxa npemenn, nocxontxy ncxope oprannsm nenponsnontno nepeacr cnrnant,
npornnopeuamne ero cosnarentntm ecrnnxm.
Hpn nnrepnperannn xstxa xecron neoxonmo oxsarentno yunrtnart nannonantnym
npnnanexnocrt uenonexa, a raxxe ocroxrentcrna, uro uem crapme uenonex n ntme ero
connantno-+xonomnuecxoe nonoxenne, rem menee pasnnra y nero xecrnxynxnnx n enee
renonnxennx. Hanonee samernt nepxnne xecrt uenonexa, ro ecrt xecrt n onacrn ero
ronont n rynonnma.
nx exrentnocrn renoxpannrenx neoxonmo snart n ymert nnrepnpernponart
ocnonnte xecrt, emoncrpnpymmne oman, nerarnnnoe ornomenne, arpeccnm n
neynepennocrt.
Oman u nou
Hmn, crapammnecx pacnosnart noxt n oman, n nepnym ouepet npn -mmamr no
nnnmanne cneymmne npnsnaxn n cnrnant [11, c. 175]:
nryn naunnaer nsanexa;
nryn nseraer namero nsrnxa;
nryn uame, uem otuno, neprnrcx, menxer nosy;
nryn enaer ontmne nayst n pasronope;
nryn pexe yntaercx;
nryn ronopnr menennee;
nryn epxnr n pasronope nontmennte rona;
nryn conepmaer peuente omnxn.
Hexoroptm ns +rnx npnsnaxon ecrnnrentno moxno onepxrt, nanpnmep,
nontmennomy rony ronoca nnn samenennomy remny peun, no ocrantntx norennnantnt
omanmnx moxer ncxycno nsexart. Hpn onenxe crenenn npannnocrn coomenn
pexomenyercx opamart nnnmanne na cneymmne ocoennocrn noneennx:
y nryna pacmnpent spauxn rnas;
nryn mnraer pexe, uem otuno, xax n nocnonnne: conper, rnasom ne moprner;
nryn pexe n menee axrnnno enaer nnxennx ronono;
nryn orptnncro pasronapnnaer.
Fonee ocronepnym nn]opmannm moxno nonyunrt, pacnosnanax nenepantnte xecrt,
cnrnannsnpymmne o omane. Bo npemx omana name nocosnanne ntpactnaer nyuox
nepnno +neprnn, xoropax npoxnnxercx n xecrax, npornnopeuamnx romy, uro cxasan uenonex.
3ro moxer trt ncxpnnnenne nnnentx mtmn, pacmnpenne nnn cyxenne spauxon, ncnapnna
na ny, pymxnen na mexax, yuamennoe mopranne n mnoxecrno pyrnx menxnx xecron,
cnrnannsnpymmnx o omane. K nanonee nsnecrntm n ocnonntm xecram,
xapaxrepnsymmnm noxt n oman, moryr trt ornecent cneymmne.
Cnpn1annme pyxn
Manepa npxrart pyxn n xapmant ne cnnerentcrnyer o npannnocrn. 3ro moxer
ntrnxert rax, cnonno pyxn orxastnamrcx npnnnmart manemee yuacrne n omane.
Hexoropte n noono cnryannn yxnantno cnxr na cocrnenntx pyxax, rora xax pyrne
nx xpenxo cxnmamr nnn sacontnamr rnyoxo n xapmant (pnc.71). 3ro nponcxonr noromy,
uro nmn cosnamr, uro xecrt nx pyx recno cnxsant c nx mtcnxmn n uyncrnamn n,
cneonarentno, moryr coomnrt pyrnm ontme, uem nx xosxnn namepen onycrnrt. Onn ns
cnocoon npoemoncrpnponart cnom ncxpennocrt n opoxenarentnocrt epxart pyxn
nenanpxxenntmn n noxastnart naonn, uro ecrecrnenno rpynee npoentnart, xora nam
nryr.
Hpnxocnonennn
Hecmorpx na ro, uro ontmnncrno nme, xora onn nryr, enamr mentme xecron, uem
n nopmantnom cocroxnnn, nourn nenosmoxno epxart pyxn aconmrno nenonnxno
no+romy nmecro roro, urot nmn pasmaxnnart, otuno naunnamr uame xacartcx cnoero nnna.
Knaccnuecxnm npnsnaxom nxn cunraercx pyxa, mentxammax nao prom nnn xe pxom c nnm.
Hs ocnonntx npnxocnonenn ntenxmr samnry pra pyxo, npnxocnonenne x nocy, nornpanne
nexa, nouectnanne n nornpanne yxa, orrxrnnanne nopornnuxa.
3amnra pra pyxo. Pyxa npnxptnaer por, n ontmo nanen npnxar x mexe, n ro npemx
xax mosr na yponne nocosnannx noctnaer cnrnant cepxart nponsnocnmte cnona. Hnora
+ro moryr trt rontxo necxontxo nantnen y pra nnn axe xynax (pnc.72). Hexoropte nmn
ntramrcx npnrnopno noxamnnnart, urot samacxnponart +ror xecr. Ecnn +ror xecr
ncnontsyercx uenonexom n momenr peun, +ro cnnerentcrnyer o rom,uro on ronopnr nenpany.
Onaxo, ecnn on npnxptnaer por pyxo n ror momenr, xora nt ronopnre, a on cnymaer,
+ro osnauaer, uro on uyncrnyer, xax nt nxere.
Hpnxocnonenne x nocn. B cymnocrn, xnnxercx yronuenntm, samacxnponanntm
napnanrom npetymero xecra. On moxer ntpaxartcx n necxontxnx nerxnx
npnxocnonennxx x xmouxe no nocom nnn onnm tcrptm, nourn nesamerntm
npnxocnonennem (pnc.73). Ono ns oxcnenn npnpot +roro xecra saxnmuaercx n rom, uro
xora uenonex nxer, ero mosr noctnaer emy nmnyntc npnxptrt por, no n nocnenn momenr,
ns xenannx samacxnponart +ror xecr, pyxa yxnonxercx or pra n nonyuaercx nerxoe
npnxocnonenne x nocy.
Hornpanne nexa. 3ror xecr ntsnan rem, uro noxnnxercx xenanne cxptrtcx or omana,
noospennx nnn nxn, c xoroptmn on cranxnnaercx, nnn xenanne nsexart nsrnxa n rnasa
uenonexy, xoropomy on ronopnr nenpany. Myxunnt, xax npannno, nornpamr nexo +nep-
rnuntm opasom, a ecnn noxt ouent ceptesnax, ro ornoxr nsrnx n cropony, otuno n non
(pnc.74). Xenmnnt ouent ennxarno npoentnamr +ro nnxenne, nponox nantnem no
rnasom,npn +rom ornox rnasa n cropony, onn cmorpxr n noronox.
Hsnecrnoe ntpaxenne npart cxnost syt ornocnrcx x xomnnexcy xecron,
nxnmuammnx crncnyrte syt n narxnyrym yntxy, nornpanne nexa nantnem n orneennt n
cropony nsrnx.
Knaccnuecxn yxer xecron, xapaxrepnt nx uenonexa, ronopxmero nenpany:
nornpax nexo, on cmorpnr n non, a oe ponn nonxrt; ronona nonepnyra n cropony n cnerxa
onymena nnns, uro xapaxrepno nx nerarnnntx omymenn; na nnne nencxpennxx, narxnyrax
yntxa.
Houectnanne n nornpanne yxa. Xecr ntsnan xenannem orroponrtcx or cnon, nonoxnn
pyxy oxono nnn cnepxy yxa. pyrnmn napnanramn npnxocnonennx x yxy xnnxmrcx nornpanne
ymno paxonnnt (pnc.75), cnepnenne n yxe (xonunxom nantna), norxrnnanne mouxn yxa nnn
crnanne yxa n nontrxe npnxptrt nm cnyxonoe ornepcrne. Hocnenn xecr ronopnr o rom,
uro uenonex nacnymancx nonont n xouer, nosmoxno, ntcxasartcx
.
Orrxrnnanne nopornnuxa. Hmn orrxrnnamr nopornnuox (pnc.76), xora onn nryr n
noospenamr, uro nx oman pacxptr. 3ror xecr ncnontsyercx raxxe, xora uenonex
paccrpoen nnn pasrnenan.
Tpeyercx onpeenennoe npemx n onpeenennt yponent nanmarentntx nantxon
nx roro, urot ntpaorart y cex cnoconocrn npn onpeenenntx ocroxrentcrnax
npannntno ncronxontnart xecrt, cnxsannte c npnxocnonennxmn. ocronepno moxno
npenonarart, uro ecnn raxo xecr npomentxnyn y uenonexa, ro +ro snaunr, uro y nero na yme
uro-ro nenpnxrnoe. 3ro moxer trt comnenne, oman, neynepennocrt, nexoropoe
npeuyncrnne nnn orxponennax noxt. Hcxyccrno npannntno nnrepnperannn saxnmuaercx n
rom, urot onpeennrt, xaxax ns nepeuncnenntx nerarnnntx +monn npncyrcrnyer. Hyume
ncero +ro enart c nomomtm anannsa xecron, npemecrnymmnx npnxocnonennm, yunrtnax
npn +rom xonrexcr omennx.
Pasneennme n c1oponm pyxn
Eme onn xecr, noxastnammn, uro pyxn ntmnn ns-no xonrponx n ntramrcx art
nonxrt coecennxy, uro nce ocronr ne concem rax, xax on cee npecrannxer (pnc.77). Pyxn
xax t orxastnamrcx necrn ornercrnennocrt sa cnona.
Cye1nnnoc1t
Hnxnxx uacrt rena ropaso rpynee noaercx xonrponm, n no+romy omantnammn
uenonex moxer nauart cxpemnnart n pacnpxmnxrt norn nnn neprertcx na cryne. Moxno
samernrt nnora, uro crynnn nor yxastnamr n cropony nnxamero ntxoa, cnonno
ecnoxoxrcx, xax t tcrpee noxnnyrt +ro mecro. Onaxo ono neprnxnocrn n cyernnnocrn
neocrarouno, urot pasonaunrt noxt, rax xax +rn xe nnxennx npncymn nanpxxenntm
nnn ncntrtnammnm nenonxocrt nmxm.
Bmpaaenne nnna
Vmenne n nexoroptx cnryannxx naenart macxy, cxptnammym ncrnnnte uyncrna,
osnauaer, uro y uenonexa ntpaorant nantxn no xonrponm sa cocrnenntm nnnom. Onaxo
nexoropte xnmun x mtcnxm n uyncrnam moryr npomentxnyrt na nnne o roro, xax uenonex
+ro samernr. Ono ns oxcnenn +roro xnnennx ocnontnaercx na nonoxennxx reopnn
pasenennx rpya n rononnom mosry o rom, uro cnauana ona uacrt mosra, orneuammax sa
ecrecrnennte +monnn, noctnaer cnrnan, a sarem pyro nenrp rononnoro mosra ero racnr,
xax t npnxastnax nnny sarxnyrtcx. Hepemena nponcxonr rax tcrpo, uro oxpyxammne
necnocont perncrpnponart ee cosnarentno, no y nnx moxer nosnnxnyrt omymenne, uro ryr
uro-ro ne rax, axe ecnn onn ne nonnmamr, uro nmenno. uaxrnuecxn +rn mnxpontpaxennx
ecrnnrentno nosnnxamr, xora uenonex nxer, no moryr noxnnxrtcx n rora, xora uenonex
ncntrtnaer neynepennocrt nnn nepemnrentnocrt no nonoy ycntmannoro, moxer trt
noromy, uro eme ne cocrannn cocrnennoro mnennx o ocyxaemom npemere.
3pn1entnmn xon1ax1
Fontmnncrny nme rpyno cmorpert n rnasa rem, xoro onn cosnarentno omantnamr.
Otuno nmn ne cxnonnt onepxrt rnnam c erammnmn rnasamn. Cunraercx, uro uenonex
neuecren nnn cxptnaer uro-ro, ecnn ero rnasa ncrpeuamrcx c rnasamn coecennxa menee uem
1/3 ncero npemenn omennx [54, c. 159]. Hxen moxer ne rontxo uame, uem otuno, ornonrt
nsrnx n cropony or nnna coecennxa, on moxer n concem or nero ornepnyrtcx, moxer n
moprart uame otunoro. Onaxo ne cneyer npnanart cnnmxom ontmoe snauenne +romy
nny cnrnanon, rax xax na camom ene onn coomamr o ncxom]opre nnn nenonxocrn,
nannune xoroptx moxer oxcnxrtcx n pyrnmn npnunnamn.
Hcxpennoc1t ronoca
Hanpxxenne, nepexnnaemoe omantnammnm uenonexom, cxopee ncero, yer snyuart n
n peun, nesanncnmo or nponsnocnmtx cnon. H eme onn npnsnax ns-sa roro, uro
omantnammn uenonex xonenercx ontme otunoro, ero ronoc moxer yrparnrt orarcrno
nnronann, yer snyuart nentpasnrentno n monoronno. Hexoropte nmn, xora nryr,
nnuero ne moryr c coo noenart n ronopxr na onee ntcoxnx norax, uem otuno.
Hpnneennte npnsnaxn, esycnonno, onxnt sacrannrt ycomnnrtcx n uenonexe,
npoemoncrpnponanmem ontmnncrno nnn axe nce ns nnx, no n nmom cnyuae ne nyxno
roponnrtcx enart oxonuarentnte ntnot. Onn nnn na raxnx npnsnaxa moryr trt c
nerxocrtm ncronxonant nenepno. nnxennx pyx nnn nerxne rpnmact moryr yxastnart na ro,
uro nac xorxr omanyrt nnn nnecrn n sanyxenne, no raxxe moryr osnauart, uro coecennx
ecnoxonrcx nnn ncntrtnaer crpecc ns-sa roro, uro cam ne ynepen n cnpanennnocrn
nponsnocnmtx cnon.
Heaamuenoe omnomenue
Crenent nerarnnnoro ornomennx npn omennn moxer trt npon]]epennnponana
ocnonntmn xecramn oopont, ocyxennx n paspaxennx.
Oopona
Vxptrne sa xaxo-nnyt neperopoxo ecrecrnennax peaxnnx uenonexa, xoropym
on ycnannaer eme n pannem ercrne nx camocoxpanennx. Bspocnex, nmn nmecro
neperopoox npnmenxmr samnrnte xecrt, orpaxammne nx nerarnnnoe nnn ooponnoe
ornomenne x nponcxoxmnm cotrnxm. K ocnonntm samnrntm xecram ornocxrcx aptept,
c]opmnponannte c nomomtm pyx, c nomomtm nor, a raxxe samacxnponannte n pyrne
aptept.
3amn1nme aptepm c nouomtm xnc1en pyx
Hnnmcrpanne pacrepxnnocrn, samnrt or nnont nocrynnnme nn]opmannn, nspexa
crpaxa, xnnxercx xecr, xora ontmo nanen ntrxnyr nont mexn, a ocrantnte cxart n
xynax n npnxptnamr por (pnc.78, a).
Ooponnrentntm xecrom raxxe xnnxercx xecr, xora noymeuxn ontmoro n cpenero
nantnen naxoxrcx no yrnamn pra c nyx cropon, a yxasarentnt nexnr na cnnnxe noca. Hpn
+rom, n sanncnmocrn or crenenn samnrt, yxasarentnt nanen moxer saxptnart xonunx noca
(pnc.78, ), nononnny nnn ncm cnnnxy noca.
emoncrpanne saxptrocrn n samnrt or nocrynamme nn]opmannn xnnxercx xecr,
npnneennt na pnc.78, n). 3ect noymeuxa ontmoro nantna npnxara x yrny pra,
noymeuxn ocrantntx uertpex pacnonoxent no nnny or yrna nnxne uenmcrn o cxynt.
Hnxnxx rya n noopoox saxptrt naontm.
Baptepm c nouomtm pyx
Homemax ony nnn oe pyxn y cex na rpyn, mt opasyem aptep. 3ro, n cymnocrn,
nontrxa orroponrtcx or nannrammecx yrpost nnn nexenarentntx ocroxrentcrn. Ecnn
uenonex nepnnnuaer nnn npnnnmaer xpnrnuecxym nnn samnrnym nosy, on cxpemnnaer pyxn y
cex na rpyn. 3ro xnnxercx xnntm cnrnanom roro, uro on uyncrnyer onacnocrt nnn yrposy.
Pyxn n samox na rpyn ntpaxamr nontrxy cnpxrartcx or nenaronpnxrno cnryannn.
Tnnnunoe cranaprnoe cxpemnnanne pyx (pnc.79) xnnxercx ynnnepcantntm xecrom, nourn
noncmy oosnauammnm ooponnoe nnn nerarnnnoe cocroxnne uenonexa.
Fontmnncrno nme npnnnmaer +ry nosy rora, xora onn ne cornacnt c rem, uro
cntmar. Kncrn cxpemenntx pyx na nneueno uacrn pyxn. 3ror nn cxpemenntx pyx
xapaxrepnsyercx rem, uro xncrn pyx nnnnamrcx n nneuo npornnononoxno pyxn, urot
saxpennrt nonoxenne pyx, ncxnmunrt nmym nontrxy pasxart pyxn n nocrannrt rpyt no
yap (pnc.80). Kncrn pyx rax xpenxo moryr nnnnartcx n nneuo, uro nantnt n ]ananrn nantnen
cranonxrcx entmn, noromy uro xpont x nnm ne nocrynaer. 3ror xecr oosnauaer
cepxnnanne nerarnnntx omymenn.
Henonnmn aptep, opasyeumn pyxaun
Honnt aptep nnora samenxercx uacrnuntm, nenonntm cxpemnnannem, npn xoropom
ona pyxa nomemaercx nonepex rena, saxpennnmnct sa pyrym pyxy (pnc.81). uenonex uacro
ncnontsyer aptep ns pyx, naxoxct omecrne nesnaxomtx nme nnn npn orcyrcrnnn
ynepennocrn n cee, pyrnm pacnpocrpanenntm napnanrom nenonnoro aptepa xnnxercx xecr,
npn xoropom uenonex epxnr camoro cex sa pyxn (pnc.82). 3ror xecr otuno ncnontsyercx
nmtmn, croxmnmn nepe ontmo aynropne npn nonyuennn narpat nnn nponsnecennn
peun n nosnonxer uenonexy noccranannnnart uyncrno +monnonantno esonacnocrn.
Hepexpemnnanne nor
Hoono samnrntm aptepam, c]opmnponanntm c nomomtm pyx, nepexpemnnanne nor
xnnxercx npnsnaxom ooponnoro nnn nerarnnnoro ornomennx uenonexa. Hpn +rom,
cxpemnnanne pyx cnnerentcrnyer o onee nerarnnnom ornomennn uenonexa, uem
cxpemnnanne nor, n cxpemennte pyxn onee xnno pocamrcx n rnasa. Hpn nopmantnom
nonoxennn cxpemenntx nor ona ns nnx axxyparno nexnr na pyro, otuno npanax na
neno (pnc.83). 3ror xecr ncnontsyercx nx ntpaxennx nsnonnonannoro cocroxnnx,
cepxanno nnn samnrno nosnnnn. Kora saxnnyrax nora na nory conponoxaercx eme n
cxpemnnannem pyx na rpyn (pnc.84) +ro osnauaer, uro uenonex orxnmunncx or
pasronopa. 3ra nosa nonynxpna y xenmnn no ncem mnpe, ocoenno ecnn onn xorxr ntpasnrt
cnoe neonontcrno myxem nnn pyrom [54, c. 125].
3auacxnponannme aec1m
3amacxnponannte xecrt, cnxsannte co cxpemnnannem pyx, xnnxmrcx ouent
yronuenntmn, yconepmencrnonanntmn xecramn, x xoroptm npneramr nmn, nocroxnno
naxoxmnecx n nenrpe nnnmannx. 3rnm xecrom nmn cxptnamr cnom neynepennocrt n
nepnosnocrt. nx npoentnannx +roro xecra pyxa nnxercx nonepex rena no nanpannennm x
pyro pyxe, no nmecro roro, urot yxnarnrtcx sa +ry pyxy, ona npnxacaercx x
xaxomy-nnyt npemery, naxoxmemycx na pyro pyxe nnn pxom c ne. Myxunnt otuno
nonpannxmr sanonxn, pememox uacon, nponepxmr coepxnmoe cnoero noprmone, nornpamr
pyxn, nrpamr nyronnne na manxere nnn ncnontsymr nmo pyro npenor, nosnonxmmn
nm epxart pyxn nonepex rena (pnc.85). V xenmnn rpynee samernrt +ror samacxnponannt
xecr, noromy uro onn, nx roro urot cxptrt nsnonnonannocrt, nepnosnocrt nnn neyne-
pennocrt n cee, moryr epxartcx sa raxne npemert, xax amcxax cymouxa nnn xomenex
(pnc.86). Onnm ns nanonee pacnpocrpanenntx napnanron +roro xecra xnnxercx
ncnontsonanne oenx pyx nx roro, urot epxart oxan c nnnom nnn nnnom.
pyrne aptepm
B npomnom myxunnt nontsonannct mnramn, urot samnrnrtcx or opyxnx nparon, a
ceronx nnnnnnsonannt myxunna ncnontsyer nce, uro nonaaercx no pyxy, nx raxoro
cnmnonnuecxoro mnra, xoroptm on samnmaercx or ]nsnuecxoro nnn cnonecnoro nanaennx.
3ro moxer trt yxptrne sa saopom, neptm, cronom, orxptro nepne mamnnt nnn
cnnnxo cryna no npemx cnennx na nem nepxom (pnc.87).
Cnnnxa cryna cnyxnr samnrntm cpecrnom n moxer npenparnrt ero n arpeccnnnoro,
araxymmero nonna. Fontmnncrno nmnrene cnert na cryne nepxom xnnxmrcx nmtmn
omnnnpymmero rnna, xoropte ntramrcx ynpannxrt pyrnmn n rocnocrnonart na nnmn,
ecnn nm naoeaer rema pasronopa, a cnnnxa cryna cnyxnr xopome samnro or nmoro
nanaennx co cropont coecennxon. 3ro ouent ocropoxnt uenonex n moxer conepmenno
nesamerno n neoxnanno nx coecennxa cecrt na cryn nepxom.
Ocyenue
Ocnonntmn xecramn, emoncrpnpymmnmn ocyxenne n nerarnnnym xpnrnuecxym
onenxy, xnnxmrcx xecrt c ncnontsonannem nonnpannx noopoxa, cnennenntx nantnen
pyx, npnxartx notxex, conpannx necymecrnymmnx nopcnnox, nornpannx sartnxa n
nanpannennx crpyn tma nnns npn xypennn.
Honnpanne noopoxa ontmnm nantnem pyxn
3ro xecr xpnrnuecxo onenxn, xoropt nnora nyramr c cnrnanom
sannrepeconannocrn. Onaxo npn xpnrnuecxom ornomennn oxsarentno yer
npncyrcrnonart nonnpanne noopoxa ontmnm nantnem pyxn, npn +rom otuno
yxasarentnt nanen ntrxnyr neprnxantno nnepx no mexe (pnc.88). Ha pnc.89 npecranneno,
xax onenount xecr (nornaxnnanne noopoxa) cmenxercx xecrom xpnrnuecxo onenxn
nocne norepn nnrepeca x reme pasronopa (ronona cxnonxercx x pyxe nx onopt). Conoxyn-
nocrt xecron, oosnauammnx rnnnunym nosy xpnrnuecxoro onenounoro ornomennx,
orpaxena na pnc.90. Inanntm sect xnnxercx xecr nonnpanne mexn yxasarentntm
nantnem, n ro npemx xax pyro nanen npnxptnaer por, a ontmo nanen nexnr no
noopoxom. Hornepxennem xpnrnuecxoro ornomennx xnnxmrcx raxxe xpenxo
cxpemennte norn, nexamax nonepex rena nenax pyxa, naxnonennte ronona n noopoox
(npaxenocrt). 3ro nenepantnoe npenoxenne ronopnr npnnnsnrentno cneymmee: Mne
ne npannrcx, uro nt ronopnre, n x c namn ne cornacen [54, c.27].
Cnennennme nantnm pyx
3ror xecr oosnauaer pasouaponanne n xenanne uenonexa cxptrt cnoe orpnnarentnoe
ornomenne. Hmeercx rnn mon]nxannn xecra: cxpemennte nantnt pyx nonxrt na yponne
nnna (pnc.91), pyxn nexar na crone (pnc.92), na xonenxx npn cnxuem nnn nnnsy nepe coo
n croxuem nonoxennn (pnc.93). Cymecrnyer sanncnmocrt mexy nonoxennem pyx n cnno ne-
rarnnnoro uyncrna, uem ntme pyxn, rem xyxe ornomenne.
Hpnaa1me pyr x pyry nomaxn
3ror xecr npenonaraer, uro uenonex naxonrcx n ooponnom nnn nerarnnnom
cocroxnnn. V myxunn npnxarte notxxn otuno coueramrcx c xpenxo crncnyrtmn
xynaxamn, nexamnmn na xonenxx, nnn pyxn moryr nnnnartcx n nonoxornnxn cryna (pnc.94).
Xencxn napnanr cnerxa ornnuaercx: xonenn cneent nmecre, norn moryr trt naxnonno
orneent n ony cropony, yxn nexar nnn napannentno pyr pyry na xonenxx, nnn ona pyxa
nonepx pyro (pnc.95). 3axarte notxxn +xnnnanenrnt saxyctnannm ryt n c nx
nomomtm cepxnnamrcx nerarnnnoe ornomenne, nenpnxrnte +monnn, crpax nnn
nsnonnonannocrt.
Conpanne necymec1nymmnx nopcnnox
Kora uenonex ne cornacen c mnennem nnn ornomennem pyrnx nme, no ne pemaercx
ntcxasart cnom rouxy spennx, on npoentnaer xecrt, xoropte nastnamrcx xecramn
ntrecnennx, r.e. npoxnnxmrcx ncnecrnne cepxnnannx cnoero mnennx. 3ro nanonee
nonynxpnt ns nnx. Ecnn coecennx nocroxnno onpaer nopcnnxn c oext (pnc.96) +ro
xnnxercx nepntm npnsnaxom roro, uro emy ne npannrcx nce, uro emy ronopnrcx, axe ecnn na
cnonax on npaxrnuecxn co ncem cornacen.
Ho1npanne sa1mnxa
Hmn, nmemmne npnntuxy nornpart sartnounym uacrt cnoe men,cxnonnt npoxnnxrt
nerarnnnoe nnn xpnrnuecxoe ornomenne x oxpyxammnm. Ecnn uenonex npoentnaer +ror
xecr no npemx nponsnecennx nxn, on ornonr rnasa n cmorpnr n non (pnc.97). 3ror xecr
xnnxercx raxxe npnsnaxom paccrpocrna nnn rnena, no n +rom cnyuae pyxa nnauane xnonaer
no mee, a norom naunnaer nornpart ee.
Hornpanne nnn noeprnnanne mouxn yxa ontmnm n yxasarentntm nantnem pyxn
(pnc.98). B onom cnyuae yronuennt xecr, or ercxoro npnxptnannx naomxamn yme.
B pyrom cnyuae pesxax xomana: Hpexparn onrart! Tt necemt uymt! 3ro x yxe
cntman! (19, c. 158).
Ananornunte xecrt: npounmenne yxa, nouectnanne ero, nepern ymno paxonnnt,
nonnoe saxptrne yxa naontm. Hpn +rom ronona onnpaercx na +ry naont. Xecrt e-
moncrpnpymr: yxe ocrarouno nacnymancx...; V menx ecrt, uro cxasart....
Pasrnaxnnanne ycon ontmnm n yxasarentntm nantnem or xmxn nepxne ryt no na-
npannennm x yrnam pra, a n cnyuae nx orcyrcrnnx nepxne ryt (pnc.99). Xecr moxer
nnrepnpernponartcx:
a +ro rax, no nce-raxn...
+ro snam nyume, rax uro ronopn, ronopn...
Hororonxa x ecrnnm nnn ntcxastnannm ceuac ntcxaxy cnoe mnenne. Mne
ecrt, uro cxasart!.
Crpyx tma nnns. Hpn xypennn nerarnnno nacrpoennt uenonex, co cxptrntmn nnn
noospnrentntmn mtcnxmn yer nourn ncera nanpannxrt crpym nnns (pnc.100).
Btynanne crpyn tma nnns ns yronxa pra ronopnr o eme onee nerarnnnom n cxptrnom
ornomennn. Eme onn npnsnax, uem tcrpee crpyx nttxaercx nnns, rem orpnnarentnee
nacrpoen uenonex. Ecnn ronona uenonexa naxnonena nnns n on nttxaer tm uepes noc +ro
snaunr, uro on cepnr.
Paspaenue
Hanonee pacnpocrpanenntmn xecramn, ntxastnammnmn paspaxenne n
orpnnarentnoe ornomenne, xnnxmrcx naxnon ronont nnns, saxnart sanxcrtx sa cnnno,
saxnatnanne norn sa nory n omnnanrnoe nonoxenne naonn.
Haxnon rononm nnns
3ror xecr xecr neoopnrentnoro nonoxennx ronont, nponnnmcrpnponannt na
pnc. 101, cnnerentcrnyer, uro ornomenne uenonexa orpnnarentnoe n axe ocyxammee. Ero
nyxno ornnuart or nerpantnoro (npxmax ronona) n sannrepeconannoro (naxnon n cropony)
nonoxennx ronont. Heoxonmo raxxe opamart nnnmanne na rnasa. C nomomtm rnas
nepeamrcx camte rounte n orxptrte cnrnant ns ncex cnrnanon uenoneuecxo
xommynnxannn, noromy uro onn sannmamr nenrpantnoe nonoxenne n uenoneuecxom
oprannsme, a spauxn neyr cex nonnocrtm nesanncnmo. Hpn npaxenom ornomennn rnasa
nenepantno noctnamr ntson n +rom cnyuae spauxn yyr cyxent.
3axna1m pyx sa cnnnon
Xecr saxnatnanne pyx sa cnnny c saxnarom sanxcrtx (pnc. 102) noxastnaer, uro
uenonex paspaxen nnn paccrpoen n ntraercx nsxrt cex n pyxn. B +rom cnyuae ona pyxa
saxnartnaer sanxcrte rax xpenxo, xax yro ona ntraercx yepxart nropym or nanecennx
yapa. uem onee cepnr uenonex, rem ntme nepennraercx ero pyxa no cnnne, xax t
xapaxrepnsyx crenent npnnaraemoro ycnnnx nx camoxonrponx. Hpnmep ontme crenenn
paspaxennx npnneen na pnc. 103 pyxa saxnartnaer yxe npenneute, a ne npocro xncrt
pyxn. Cunraercx, uro nmenno or +roro xecra nomno ntpaxenne Bostmn cex n pyxn!. Ecnn
+rn xecrt samennrt na pyxn n samox sa cnnno (pnc. 104), ro noxnnrcx uyncrno ycnoxoennx,
ynepennocrn n cee n axe npenocxocrna.
3axnmnanne norn sa nory c opasonanneu yrna
3ror cnoco saxntnannx norn na nory cnnerentcrnyer o npncyrcrnnn yxa
conepnnuecrna n npornnopeunx n moxer paccmarpnnartcx xax
aprymenrarnnno-onnonnpymmax nosa (pnc.105). 3ra manepa cnert ouent no nynxpna cpen
amepnxannen myxcxoro nona, nmemmnx ononcxn xapaxrep. Hosa c ]nxcanne saxnnyro
norn pyxamn (pnc.106) xnnxercx npnsnaxom rneporo n ynpxmoro uenonexa, x xoropomy
nyxen cnennantnt noxo nx naxoxennx omero xstxa.
Honoaenne naonn
Cymecrnyer rpn ocnonntx xomanntx xecra naonn: nonoxenne naonn nnepx,
nonoxenne naonn nnns n nonoxenne yxasymmero nepcra. Honoxenne orxptro naonn
nnepx (pnc. 107, a) xnnxercx onepnrentntm n ne yrpoxammnm xecrom. Kora naont
nonepnyra nnns (pnc.107, ), n xecre nemenenno noxnnxercx orrenox nauantcrnennocrn. V
uenonexa, npocta x xoropomy conponoxaercx raxnm xecrom, noxnnxercx omymenne, uro on
nonyunn npnxas n nosnnxaer uyncrno npaxenocrn. Xecr yxasymmero nepcra (pnc.107, n)
xnnxercx onnm ns nanonee paspaxammnx, npn ncnontsonannn uenonexom n nponecce peun,
ocoenno ecnn on connaaer no cmtcny co cxasanntmn cnonamn. Mon]nxanne +roro xecra
moxer cunrartcx yxasanne ontmnm nantnem (pnc. 108), uro raxxe cnnerentcrnyer o
neynaxnrentnom ornomennn, n ocoenno paspaxamme ecrnyer na xenmnn.
Aapeccuu
Arpeccnx +ro mornnnponannoe ecrpyxrnnnoe noneenne, npornnopeuamee nopmam
n npannnam cocymecrnonannx nme n omecrne, nanocxmee npe oexram nanaennx
(oymennenntm n neoymennenntm), npnnocxmee ]nsnuecxn ymep nmxm nnn
ntstnammee y nnx ncnxonornuecxn ncxom]opr (orpnnarentnte nepexnnannx, cocroxnne
nanpxxennocrn, crpaxa, noannennocrn n r.n.) [61]. Arpeccnnnoe noneenne xnnxercx ono
ns ]opm pearnponannx na pasnnunte nenaronpnxrnte n ]nsnuecxom n ncnxnuecxom
ornomennn xnsnennte cnryannn, ntstnammne crpecc, ]pycrpannn n r.n. cocroxnnx.
Hcnxonornuecxn arpeccnnnoe noneenne ntcrynaer onnm ns ocnonntx cnocoon pemennx
nponem, cnxsanntx c coxpanennem nnnnnyantnocrn n roxecrnennocrn, c samnro n
pocrom uyncrna cocrnenno nennocrn, camoonenxn, yponnx npnrxsann, a raxxe coxpane-
nnem n ycnnennem xonrponx na cymecrnenntm nx cyexra oxpyxennem. Baxnym pont nx
onpeenennx nosmoxnocrn arpeccnnnoro noneennx npornn oxpanxemoro oexra xnnxercx
ymenne renoxpannrenx nnrepnpernponart namepennx n pacnosnanart nenepantnte
npnsnaxn omnnanrnocrn n roronnocrn x ecrnnm. K ocnonntm npnsnaxam npoxnnennx
arpeccnnnoro noneennx moryr trt ornecent: napymenne nnuno reppnropnn, xecrt
ro-T0nnocrn x ecrnnm, axnenrnponannx ontmnx nantnen pyx n pyrne nenepantnte
npoxnnennx.
Hapymenne nnunon 1eppn1opnn
Ho nnuno reppnropne nonnmaercx npocrpancrno, xoropoe uenonex cunraer cnonm,
xax yro ono xnnxercx ero cocrnennocrtm nnn npoonxennem ero ]nsnuecxoro rena. B
pasmepe nnuno reppnropnn otuno ntenxmr uertpe npocrpancrnenntx sont [11, c.71; 54,
c.40]:
1. Hnrnmnax sona n npeenax 0,5 m: npocrpancrno, orxptroe nx nnn, naxoxmnxcx
n recnom +monnonantnom xonraxre (ern, unent cemtn n pocrnennnxn, pystx). B +ro sone
nmeercx nosona panycom n 0,15 m, n xoropym moxno nponnxnyrt rontxo nocpecrnom
]nsnuecxoro xonraxra. 3ro cnepxnnrnmnax sona.
2. Hnunax sona or 0,5 o 1,2 m: npomexyrox, yont nx omennx co snaxomtmn n
pystxmn, no ne camtmn nnsxnmn (o]nnnantnte npnemt, o]nnnantnte neuepa, pyxecxne
neuepnnxn n r.n.).
3. Connantnax sona or 1,2 o 3,2 m: nanonee noxoxmee paccroxnne nx
]opmantntx xonraxron n omecrne n na paore c nocroponnnmn nmtmn nnn nmtmn onee
ntcoxoro craryca.
4. Omecrnennax sona onee 3,2 m: nanonee npnemnemax ncrannnx npn pasronope
c aynropne nnn rpynno cnymarene, a raxxe ecrnnrentno naxno ocoo.
Hmn repnxr nropxenne nocroponnnx n nx nnunte n connantnte sont, no napymenne
nnrnmno sont, ocoenno npn npoxnnennn npaxentx renennn nnn arpeccnnnoro
noneennx, ntstnaer nnyrpn namero oprannsma pasnnunte ]nsnonornuecxne peaxnnn n
nsmenennx. Cepne naunnaer nrtcx tcrpee, nponcxonr ntpoc apenannna n xpont, n ona
npnnnnaer x mosry n mtmnam xax cnrnan ]nsnuecxo roronnocrn namero oprannsma x om,
r.e. nacrynaer cocroxnne oeno roronnocrn [54, c.41].
uenonex pacnennnaer cnom cocrnennocrt nnn nnomat, perynxpno ncnontsyemym nm,
xax cnom nnunym reppnropnm, noono nnunomy nosymnomy npocrpancrny, n roron
nrtcx, urot samnrnrt ee. Taxne nemn, xax cocrnennt om, o]nc n mamnna,
npecrannxmr reppnropnm, nmemmym uerxo oosnauennte rpannnt n ]opme cren, nopor,
saopon n nepe. Ornocnrentno anromonnx nyxno yunrtnart cneymmym pemapxy
mamnna nastnaer marnuecxoe nnnxnne na pasmept nnuno sona uenonexa. B nexoroptx
cnyuaxx pasmept nx reppnropnn moryr ynennunnartcx n 10 pas, noromy uro nonrent
uyncrnyer, uro on moxer nperenonart na paccroxnne or 3,7 o 4,6 m nepe ero mamnno n
csan nee. nx pyrnx nme mamnna cranonnrcx samnrntm xoxonom, n xoropom onn moryr
cnpxrartcx or oxpyxammero mnpa.
urot saxnnrt cnon reppnropnantnte nperensnn na xaxo-nno oexr nnn uenonexa,
nmn npncnonxmrcx x nnm, cranxr na nnx nory nnn xnayr pyxy. Kora uenonex npnxacaercx
x cnoe cocrnennocrn, ona cranonnrcx npoonxennem ero rena, n raxnm cnocoom on
noxastnaer pyrnm, uro +ro npnnanexnr emy. Ecnn uenonex npncnonxercx x romy, uro emy
ne npnnanexnr, ro +ror xecr ncnontsyercx xax ntson nnn crpemnenne nouepxnyrt cnoe
npenocxocrno. Hpnntuxa onnpartcx na xocxx nepn (pnc.109) moxer rpaxronartcx xosxnnom
nomemennx xax nperensnx na ero reppnropnm, uro cpasy xe ne nacrpannaer ero na rennte
ornomennx.
Io1onnoc1t x enc1nnm
Onnm ns nanonee xapaxrepntx xecron, ncnontsyemtx uenonexom nx nepeaun
arpeccnnnoro ornomennx n roronnocrn x ecrnnm, xnnxercx xecr pyxn na noxc (pnc.110).
3ra nosa raxxe nastnaercx croxo nponnant, nmex n nny nenenanpannennoro uenonexa,
npnnnmammero raxym nosy n cnyuae, xora on roron onrtcx cnoe nenn, no +ra roronnocrt
xnnxercx arpeccnnno nacrynarentno.
Btpaxenne roronnocrn y cnxuero uenonexa npnneeno na pnc. 111. Heoxonmo
yunrtnart, uro cnxuax nosa roronnocrn raxxe xapaxrepna nx pasrnenannoro uenonexa,
roronoro na nce, axe ntmntpnyrt coecennxa ns nomemennx.
Cexcyantno arpeccnnnax nosa ntpaxaercx cneymmnm xecrom: ontmne nantnt pyx
sartxamrcx sa noxc (pnc. 112) nnn sa npopesn xapmanon. Myxunnt ncnontsymr +ror xecr,
urot ormernrt cnom reppnropnm nnn noxasart pyrnm myxunnam, uro onn nx ne oxrcx.
B oomennom nne xecrt roronnocrn x ecrnnm npecrannent na pnc.113. 3ect oa
uenonexa croxr n arpeccnnno nose roronnocrn, npnuem uenonex cnpana ntstnamme
nocrannn pyxn na epa, a uenonex cnena sanoxnn ontmne nantnt sa pement pmx. uenonex
cnpana menee arpeccnnen, em uenonex cnena, ror, xro cnena, x romy xe npnnxn yrpoxammym
nosy, nanpannn xopnyc rena npxmo na conepnnxa. Btpaxenne ero nnna raxxe coornercrnyer
ero xecram.
Caa1me nantnm pyx
Kncrn, cxarte n xynaxn, nocryxnnamr pyr o pyra (pnc. 114, a).
Hnnmcrpanne arpeccnn, nororonxn x axrnnntm, sauacrym paspymnrentntm
ecrnnxm, xnnxercx raxxe xecr, npnneennt na pnc.114, ). 3ect xncrn nnorno cnennent;
nantnt nepennerent, xax yro oxnartnamr pyxoxrt ronopa; pyxn naxoxrcx na yponne
conneunoro cnnerennx.
Cepxnnanne +monn, cxptrym arpeccnm n naennym ononnnrentnym H0py
xapaxrepnsyer xecr, npnneennt na pnc. 115 a). Fontmne nantnt sa omnaramn nnxaxa,
ocrantnte cxart, nnorno oxnartnax omnara cnapyxn n nsnyrpn. Hnxax npn +rom
otuno paccrernyr.
Cnennennte xncrn xapaxrepnt nx saxptrocrn, cepxnnannx +monn, c
ononpemenno nororonxo x ecrnnm. uem ontme nnrcx cepxnnanne - Tem pesue
pasptn, paspymnrentnee arpeccnx, axrnnnee ecrnnx (pnc.115, ).
Hanpnmep: xncrn cxart n xynaxn, npanax pyxa (y npanme) nnorno cxnmaer ontmo
nanen nropo pyxn. Co cropont xynax na xynaxe. Hpxmo nepeno: xouy ntepnyrt +ry
naoenmym nponemy, xax sanosy! (19, c.194).
Axnen1nponanne ontmnx nantnen pyx
Btcrannenne ontmnx nantnen pyx ronopnr o nnacrnocrn, npenocxocrne n axe
arpeccnnnocrn uenonexa (pnc.116). 3ror xecr nanonee rnnnuen nx yxaxnnammero
myxunnt n npncyrcrnnn xenmnnt, a raxxe nx nme, oertx n o]nnnantnte n
npecrnxnte oext. Fontmne nantnt, oosnauammne npenocxocrno, cranonxrcx eme
onee xpacnopeunntm xecrom n cnyuae, ecnn uenonex ronopnr conepmenno
npornnononoxnte xecry cnona. pyro nonynxpnt xecr cxpemennte na rpyn pyxn c
neprnxantno ntcrannenntmn ontmnmn nantnamn (pnc.117). 3ror xecr nepeaer nono
cnrnan: o nerarnnnom nnn ooponnom ornomennn (cxpemennte pyxn) nnmc uyncrno
npenocxocrna (ntpaxennoe ontmnmn nantnamn pyx).
emoncrpannx yxasarentnoro nantna. Btnpxmnennt yxasarentnt nanen n
sanncnmocrn or naxnona npnmenxercx n nyx snauennxx nnn nepcr yxasymmn
(onnnxmmn) nnn nepcr cunrammn (orunrtnammn). Oa napnanra ne cnococrnymr
orxptromy omennm n npecrannent na pnc. 118.
Vxasarentnt nanen no npemx ecet nocryxnnaer no crony. Hpn nocryxnnannn
pepom nantna +ro osnauaer rex eme pas npeynpexam norom naxaxy!. Hpn
nocryxnnannn naonno nonepxnocrtm nantna +ro osnauaer: Horon, parox, noron! uro
rt necemt?! (pnc.119 a).
Cpenn n yxasarentnt nantnt opasymr yno, a nepnennxynxpnt x nnm
ontmo nanen xypox y+ntnoro nncronera. Hpn +rom xncrt pyxn ntrxnyra n
nanpannennn coecennxa nnn naprnepa no xommynnxannn (pnc.119, ).
Hornaxnnanne xncre pyx. Vxasarentnt nanen, cpenn n estmxnnt nantnt
nornaxnnamr-nouectnamr cycrant xynaxa nropo pyxn. 3ror xecr nnnmcrpannx
roronnocrn x arpeccnn: mory rex yapnrt, x roron yapnrt! (pnc. 120, a).
Houectnanne nnn nornaxnnanne noymeuxamn nantnen pepa naonn. 3ro raxxe
emoncrpannx arpeccnn, no onee nesamernax n onee onacnax (pnc.120, ).
Kncrt ono pyxn, cxarax n xynax, nonopaunnaercx n naonn pyro pyxn nrnpammnm
nnxennem. Xecr emoncrpnpyer cnntnoe paspaxenne. Hosnnnx pyx moxer ne rontxo
yrpoxart, no n npeynpexart Corpy n nopomox! (pnc.120, n).
pyrne npnsnaxn arpeccnnnoc1n
Hs pyrnx npnsnaxon, cnnerentcrnymmnx o arpeccnnnocrn, n nepnym ouepet moxno
ntennrt omnnanrnt crnnt pyxonoxarnx (pnc. 121). omnnanrnoe pyxonoxarne
nanonee arpeccnnnt nn pyxonoxarnx n xapaxrepen nx arpeccnnnoro, nnacrnoro
myxunnt, xoropt ncera xnnxercx nnnnnaropom pyxonoxarnx n xecrom pyxn c naontm,
nanpannenno nnns (pnc. 121, a), sacrannxer uenonexa nounnxrtcx, noromy uro emy
npnxonrtcx orneuart pyxo, nonepnyro naontm nnepx. Ornnunrentno uepro ar-
peccnnnoro, xecroxoro uenonexa xnnxmrcx xpenxoe pyxonoxarne nnnort o xpycra nantnen
(pnc.121, ) n noxarne npxmo, ne cornyro pyxo (pnc.121, n).
Hpnsnaxom npaxenocrn moxer trt nsrnx ncxoca. Ecnn on conponoxaercx
onymenntmn nnns ponxmn, naxmypenntm nom nnn onymenntmn yronxamn pra, ro
osnauaer noospnrentnoe, npaxenoe nnn xpnrnuecxoe ornomenne.
nx ntpaxennx nenepantnoro ntsona npaxeno nacrpoenntx pyx pyry nme
moxer raxxe ncnontsonartcx saxptrax nosnnnx. Hpn saxptro nosnnnn xopnyc rena
pasnopaunnaercx n cropony coecennxa c ymentmennem yrna mexy renamn o nynx
rpaycon.
Eme onnm npnsnaxom arpeccnnnocrn xnnxercx cxpemnnanne pyx c ycnnenntm
cxarnem nantnen n xynax (pnc.122). 3ror xecr cnnerentcrnyer o npaxeno n
nacrynarentno nosnnnn. uacro on conponoxaercx crncnyrtmn syamn n noxpacnenmnm
nnnom, n n raxom cnyuae moxer nocneonart cnonecnoe nnn ]nsnuecxoe nanaenne.
3anepmax paccmorpenne xecron arpeccnn, npnneem n ran.11 narnocrnuecxym
marpnny Xecron aconnantnoro noneennx, paspaorannym E.A. Herpono [53]. B
narnocrnuecxym marpnny nxnmuent xecrt yrpost, arpeccnn, xynnrancrna n nacnnnx,
ynorpenxemte conpemenntmn nopocrxamn. Xorx, no namemy mnennm, +rn xecrt nnora
ncnontsymr n nmn onee crapmero nospacra.
Heyeepennocmu
cynepennocrt npoxnnxercx uepes pasnnunte pnryantnte xecrt. uenonex yer
orpxxnnart oexy, rptsrt norrn, cryuart nantnamn nnn noramn, nonpannxrt sanonxn,
nouectnart sartnox, cnnmart n naenart xontno c nantna, neprert n pyxax rancryx n
emoncrpnponart mnoxecrno pyrnx xecron, xoropte ronopxr o rom, uro on nepnnnuaer n
emy rpeyercx noepxxa.
Kypxmn uenonex, urot crnanrt cnoe nanpxxenne, nocrapaercx saxypnrt. Hpn +rom
nocroxnnoe cpactnanne nenna c xonna cnrapt nnn cnrapert n nenentnnny cnnerentcrnyer
o rxxenom nnyrpennem cocroxnnn uenonexa.
O nannunn comnenn n neynepennocrn y uenonexa cnnerentcrnyer xecr nouectnanne
men (pnc.123). B +rom cnyuae uenonex nouectnaer yxasarentntm nantnem npano pyxn
mecro no mouxo yxa nnn xe oxonym uacrt men. Hanmennx sa +rnm xecrom ntxnnnn
nnrepecnt momenr: uenonex otuno enaer nxrt nouectnammnx nnxenn. Ouent pexo
xonnuecrno nouectnann yer menee nxrn nnn onee nxrn [54, c.92].
Hnnmcrpanne neynepennocrn, noncxa nomomn xnnxercx xecr, xora yxasarentnt
nanen noymeuxo maxrnnxoopasno nnxercx or xpax o xpax nepxne ryt (pnc.124, a).
Taxxe emoncrpanne neynepennocrn, ocropoxnocrn, nontmenno uyncrnnrentnocrn,
pannmocrn xnnxercx omyntnanne npemeron, cocrnenno oext noymeuxamn nantnen
(pnc.124, ).
B samacxnponannom nne xecrt, cnnerentcrnymmne o neynepennocrn, npecrannent
na pnc. 125. 3ect na nnno neconmecrnmocrt xecron. uenonex ynepenno yntaercx, nepecexax
xomnary, no ona pyxa, nonpannxmmax uact, naxonrcx nonepex rena n opasyer uacrnunt
aptep, uro nornepxaer, uro on ne ynepen n cee.
nx ntpaxennx samnrt, ecnomomnocrn, crpaxa xapaxrepen xecr, xora nonycxarte
xncrn nonecent x nnny. Hoymeuxn ontmnx nantnen nexar na yrnax nnxne uenmcrn.
Mnsnnen, estmxnnt n cpenn nantnt npnxart x naonn. Vxasarentnte nonycornyrt,
nx cpenne ]ananrn na yponne yrnon pra (pnc. 126).
B annom pasene npnneent ocnonnte xecrt, neoxonmte nx exrentnocrn no
oecneuennm esonacnocrn oxpanxemoro nnna. 3nanne nx n ymenne npannntno
nnrepnpernponart nosnonnr npeyratnart n npounrtnart noneenne pyrnx nme. nx
pasnnrnx nantxon no nenepantntm cpecrnam xommynnxannn nenecoopasno xorx t
nxrnanart mnnyr n ent sannmartcx nsyuennem n ronxonannem xecron pyrnx nme, a
raxxe anannsom cnonx cocrnenntx xecron.
Rosm
Hosa +ro crarnuecxoe ntpaxenne nnyrpennero cocroxnnx uenonexa uepes nonoxenne
rena n ero uacre [44, c.77]. Hpn +rom mnorne nccneonarenn (u. entcapr, A. Branrnt, .
Hnpenepr n I. Kanepo) xpome crarnxn, npn anannse nos ormeuamr raxxe nanpannenne n
remn nnxenn npn nsmenennn nonoxennx rena n ero uacre. Cunraercx, uro npn orcyrcrnnn
ncex pyrnx cpecrn (nepantntx, mnmnxn, xecron) uepes nosy moxno nepeart ne rontxo
cnoe ncnxnuecxoe cocroxnne, no n ornomenne, n axe coomnrt nonocrt. Cocrannxmmnmn
nost ntcrynamr nonoxennx rena n ero uacre no ornomennm pyr x pyry n x coecennxy,
mtmeunoe nanpxxenne, pacnonoxenne rena n npocrpancrne. 3naunmtmn nx onenxn nost
xnnxmrcx nonoxenne n nanpannenne nnxenn rena, nneu, pasnoport ronont, nonoxenne
nor n crynne. Tax xe, xax n nx ocanxn, xapaxrepntmn nx nost xnnxmrcx nonoxennx pyx n
cnocot nocaxn.
Hanpaenenue euenu mena
Bnepe. Kopnyc rena n ronona noamrcx nnepe, a n nonoxennn cnx naxnonxmrcx
nnepe, +ro emoncrpnpyer nnyrpennee yuacrne, ynennunnammncx nnrepec nne
sanncnmocrn or nosnrnnno, nerarnnno nnn enono ycranonxn. Hpoxnnxercx y axrnnntx n
naxoxmnxcx n nanpxxennn yuacrnnxon nponecca exrentnocrn nnn omennx n xapaxrepn-
syer neyonnernopennoe xenanne ycxopnrt ecrnnx nnn coomnrt uro-ro no cymecrny.
B cropony. Haxnon ronont, a raxxe nepxne uacrn rena n cropony onnnernopxer
cnnxenne nnrepeca nnn cxyxy (nonnoe nnyrpennee orcrpanenne).
Hasa. Orxnonenne xopnyca rena n ronont nasa xapaxrepnsyer crpemnenne ynennunrt
ncrannnm n yxnonnrtcx. Bosmoxno, xnnxercx peaxnne crpaxa na nosnnxmne onacnocrn
nnn ocyxenne onesnenntx nx nnunocrn nonpocon. Hpn +rom ononpemennoe
ntrxrnnanne pyx naonxmn nnepe ' noxastnaer ycnnenne samnrt, xoropax n sanncnmocrn or
crenenn nanpxxennocrn moxer trt uncro naccnnno nnn c ntpaxenno roronnocrtm x
nanaennm.
Bnepx. nnxercx nnnmcrpanne ynepenno axrnnnocrn, camocosnannx, xenannx enart
uro-nno c ntcoxo nonxro ronono. B ro xe npemx nnxenne nnepx moxer trt
nnrepnpernponano xax nannune santmenno camoonenxn (nepeonenxa cocrnenntx
nosmoxnocre, xouer nptrnyrt ntme ronont) uyncrna npenocxocrna (xenanne nsnpart
cnepxy nnns), xnacroncrna.
Bnns. Hpoxnnxercx n crpemnennn crart mentme, cornyrtcx, ncrart no ute-ro
pyxonocrno, pcoenno y npocnrene n noxannmon. emoncrpnpyer cxpomnocrt, cmnpenne
n camoorpeuenne, a raxxe nnsxym camoonenxy (uyncrno cnoe monosnaunmocrn),
yrnerennocrt, nyxy n nomomn.
Bonnyrpt. uenonex naxnonxer ronony, crnaercx, crxrnnaer nmecre cnon unent,
crapaercx ymentmnrtcx, cenartcx nesamerntm. Taxoe nanpannenne nnxennx rena
emoncrpnpyer cmymenne, crecnnrentnocrt, neynepennocrt, oxsnt xonraxron, nexenanne
ntcxastnartcx n ncxyccnn, crpax n crt (xanxn nn). Tnnnuntm npnmepom xnnxercx
cnnmxom poxn nperenenr, xoropt cnnr, conepmenno cxanmnct, c recno croxmnmn
noramn, nexamnmn pxom pyxamn n nanpannenntm n non nsrnxom.
Hapyxy. Hpoxnnxercx n noeme ronont, noncxe xonraxra rnasamn, noeme pyxn n
nnxennn em, yrnynennom n tcrpom txannn, xenannn crart samernee, oparnrt na cex
nnnmanne, n ncxyccnn sapanee orxptnaercx por. Xapaxrepnsyer cocroxnne nnyrpennero
nstrxa cnn npn nosnnxmem omymennn cuacrtx, a raxxe nontmennym uyncrnnrentnocrt x
paspaxnrenxm n nepexnnannm ocrptx omymenn.
Honoenue u euenue nneu
neuo, no mnennm u. entcapr, xnnxercx repmomerpom uyncrna. Hne. uo yuacrnyer no
ncxxom uyncrne. uem ono cnntnee, rem ontme amnnnrya nnxennx nneua. Hnnmcrpannx
+rnx nonoxenn npecrannena n ran.12.
Hexoropte ns xapaxrepncrnx nnxennx nneu npnnonr A. Branrnt [49, c.52]:
Cxnmanne nneu nnepe-napyxy npn cnntnom crpaxe, yxace;
Cnoonoe onycxanne nneu nacrynnnmee uyncrno ynepennocrn, nnyrpenne
cnoot, nnaennx cnryanne;
Orxnmanne nneu nasa uyncrno cnnt, cocrnenntx nosmoxnocre, axrnnnocrn,
npenpnnmunnocrt, pemnmocrt ecrnonart, nepexo nepeonenxa cex;
Honepemennoe nonnmanne n onycxanne nneu nenosmoxnocrt uro-ro rouno
ycranonnrt, comnennx, pasymtx, cxencnc.
Tannna 12.
3nauenne nonoaennn nneua
Honoxenne nneua Bnepe Ecrecrnennoe Hasa
Bnepx Monta Bocropxennocrt Oruaxnne
Hopmantnoe Pasymte Ecrecrnennoe
cocroxnne
Iopocrt
Bnns Vnrocrt onepunnocrt Heoxnannocrt
Honoenue u euenue aonoem
3anpoxntnanne ronont nasa onnnernopxer axrnnnym roronnocrt n xenanne
exrentnocrn, ntson no ornomennm x pyrnm. Coornercrnenno xapaxrepnsyer cmenocrt,
nmnyntcnnnocrt, ncntntunnocrt, myxecrnennocrt, crpemnenne x nnepcrny, ntcoxoe
camomnenne.
Menennoe nnxenne ronont nasa ns nonoxennx npxmo n paccnanennym nosy
cnnerentcrnyer o nannunn nneprno, naccnnno ycranonxn, crpemnennn x noxom,
meurarentnomy ornomennm x xnsnn, nonno nneuarnenn n nacnaxenn.
Cxnonennax naox ronona (paccnanenne mtmn men) emoncrpnpyer orxas or
cocrnenno axrnnnocrn, nonnym orxptrocrt coecennxy nnn conepexnnaemo cnene,
nnyrpennee yuacrne, crpemnenne nrn nancrpeuy.
Kauanne ronono ns cropont n cropony xapaxrepnsyer nepemnrentnocrt, cxencnc n
ocropoxnocrt n uacro nanmaercx npn cnerxa npnnonxrtx nneuax n onymenntx yronxax
pra.
Paccnanenno naxnonennax nnepe ronona c nanpannennt m nnns nsrnxom otuno
onnnernopxer nounnenne, noxopnocrt, orcyrcrnne cocrnenno axrnnnocrn. Knnox ronono
otuno xnnxercx xecrom cornacnx. B raxom nonoxennn ronont nanpannennt nsrnx cnnsy
nnepx (coaun nsrnx) nnrepnpernpyercx xax npoxnnenne uyncrna nnnt. 3a]nxcnponan-
nt n xaxo-nno rouxe nsrnx, no es ntpaxennx (nycro) nocnpnnnmaercx xax
npoxnnenne cmymennx, crecnennx, crta, nnoxoro snannx, neocrarox camoynepennocrn n
ynepennocrn. Hpn +rom rnept n pemnrentnt nsrnx emoncrpnpyer nosmoxnym
cxptrnocrt n xonapcrno, nesamernoe nornxtnanne cnnsy. Fnyxammn nsrnx npn
orxptrtx rnasax n naxnonenno nnepe ronone otuno cunraercx npoxnnennem
saymunnocrn, pasymtnannx.
Hanpxxenno naxnonennax ronona c xonnenrpnponanntm nsrnxom cnnsy
cnnerentcrnyer o axrnnnocrn, roronnocrn nnn xenannn optt, crpemnennn x
xon]ponrannn, ynpxmcrny, rneponoocrn n axe arpeccnnnocrn.
Hopmantnoe nonoxenne ronont c opamenntm x naprnepy nnnom n nsrnxom npxmo na
nero xnnxercx npoxnnennem cnoonoro n ecrecrnennoro noneennx, nnyrpennero npnnxrnx
pyroro uenonexa, npnnnnnnantnoro cornacnx n roronnocrn x coornercrnymmnm ecrnnxm,
orcyrcrnnx sannx mtcne.
Btrxnyrax nnepe ronona, ocoenno npn c]oxycnponannom na naprnepe nsrnxe,
ntpaxaer nnrencnnnym orauy, nanpxxennym sannrepeconannocrt n nnnmanne, nesanncnmo
or nonoxnrentno, orpnnarentno n axe npaxeno ycranonxn.
Ornopaunnanne ronont n cropony nepexo xnnxercx npoxnnennem orpnnarentnoro
ornomennx x naprnepy, emoncrparnnnoro npenepexennx, a nnora n uyncrna
npenocxocrna. Kparxonpemennoe nnn mrnonennoe ornopaunnanne ronont moxer
xapaxrepnsonart neoxonmocrt camocroxrentnoro oymtnannx cnryannn. Hpn
ornopaunnannn ronont, no coxpanxmmemcx xonraxre rnas, nosnnxaer oxono nsrnx,
xoropt npn nannunn pyrnx npnsnaxon nneprnocrn onnnernopxer npoxnnenne nenn n
crpemnenne x noxom. Foxono nsrnx, ocoenno npn cyxenntx rnasax, moxer xnnxrtcx mac-
xnponxo orxptroro nanmennx sa naprnepom ns ocropoxnocrn nnn neonepnx x nemy.
Honoenue noa u cmynne
Horam nopyueno conmart pannonecne namero rena. unsnuecxoe n nnxennxx nmeer
snauenne nnemnero ntpaxennx namnx nnyrpennnx ncnxnuecxnx cocroxnn, no+romy n
]nsnuecxoe pannonecne ntstnaer nneuarnenne pannonecnx nnyrpennero. Hanonee
rnnnunte nost, onpeenxemte nonoxennem nor n nastnaemte nnora repmnnom croxa,
npnneent nnxe:
Onopa na oe norn, paccroxnne mexy xoroptmn ne ontme, uem ne mnpnnt naonn,
npecrannxer rnepym n ononpemenno rnxym croxy c pannomepno pacnpeenenntm necom
rena n xopome xomnencnponannocrtm nanpxxennx. Taxax nosa xapaxrepnsyer uenonexa
cnntnoro, ypannonemennoro, cnoxonoro, no xnnoro, rneporo, naropasymnoro, ymemmero
aanrnponartcx x ocroxrentcrnam. A. Branrnt cunraer, uro rontxo ror, xro naxonrcx n
cornacnn c camnm coo, moxer cnoxono n rnepo croxrt na norax, ocoenno na nxrxax.
Kpome roro on ormeuaer, uro nce xyntrypnte xstxn nmemr mnoxecrno noronopox nx
onncannx cxnaa xapaxrepa, npxmo n nenocpecrnenno cnxsanntx c rnnom croxn uenonexa.
Bor nexoropte ns nnx nx nost c onopo na ne norn: nmert nouny no noramn, croxrt
oenmn noramn n xnsnn, na semne, na noune ]axron, croxrt na cnonx norax, nacroxrt na
cnoem, ocroxrentnt uenonex, xopomo (nnn nnoxo) ocroxr ena, npornnocroxrt
xomy-nno, n +rom cocronr rpynocrt n r.n. [85, c.54].
Boennax croxa nxrxn nmecre, nocxn npost. 3ro enonax nosa uenonexa, peanncra, na
xoroporo moxno nonoxnrtcx. Xapaxrepnt pemnrentnocrt, cnoconocrt n nyxnt momenr
art ornop, sa cnonom n xapman ne noneser. Onaxo nopo moxer npoxnnxrt nerepnnmocrt
n +ro ycnoxnxer xnsnt [59].
Cnntno nanpxxennax, nenonnxnax, sacrtnmax croxa onnnernopxer rnepocrt,
ynpxmcrno, nnoxym aanrnpyemocrt.
Croxa mnpoxo paccrannn norn xnnxercx npoxnnennem norpenocrn n
camoyrnepxennn, mnpoxnx npnrxsannxx, n npnsnannn n ntcoxo camoonenxe, a nnora
xax xomnencannx uyncrna nenonnonennocrn nnn nannunx yrpost.
Cnoprnnnax croxa norn na yponne nneu (moxer trt, ona uyrt nnepen, pyrax
csan) ronopnr ne o xapaxrepe, a o rom, uro uenonex ycran, uro nm nnaeer espasnnune n
pannoymne.
Onopa na ony nory, a pyrax n xauecrne nonopxn, nmecre c nexoropo
paccnanennocrtm npn neuacro cmene nos emoncrpnpyer nrentnocrt, nonnxnocrt,
xnnte peaxnnn, rnxocrt, npncnoconxemocrt n nenpnnyxennocrt, no yxe c nocnyno
nexnarxo ycrounnocrn, samerno npn cnntntx narpysxax [85].
B pyro nnrepnperannn onopa ncem renom na ony nory, a nropo rontxo na xanyx,
xapaxrepnsyer uenonexa nenocpecrnennoro n omennn c nmtmn, nmxmero xomnannn. B ro
xe npemx xareropnunoro n nnora crapammerocx nanxsart cnom nonm n nsrnxt pyrnm. Ho,
nosmoxno, +ro nnmt mnpma, macxnpymmax poocrt n neynepennocrt n cee [59].
Cxpemennte norn, npn onope ncem necom na ony nory, a nropax nocrannena na nocox
neynepennocrt n cnoxntx xnsnenntx cnryannxx. Xapaxrepna ocropoxnocrt, rpannuamax
c noospnrentnocrtm, uro sarpynxer xonraxrt c nmtmn, ycnoxnxer nsanmoornomennx c
naprnepamn.
Hsmenunnax croxa onpeenxemax uacro cmeno ocnonno onopno norn, xax t
orcyrcrnnem rnepo rouxn onopt. Otuno onnnernopxer nonnxnocrt, neocrarox
rnepocrn n ncnnnnnnnponannocrn, nacrounnocrn n axrnnnocrn, cnaocrt noyxenn,
mxrxocrt, crpemnenne x yocrny, nenaexnocrt, oxsnnnocrt n nnymaemocrt. Tnnnunt
npnmep omecrnennt exrent, rpomornacno saxnnxmmn o camocroxrentno n rnepo
rouxe spennx, no npn +rom nepecrynammn c norn na nory, emoncrpnpyer +rnm cnom
ncrnnnym cnaocrt no ocyxaemomy nonpocy.
Hoxaunnanne, npnnonnmanne na nocxn xnnxercx emoncrpanne nocroxnnoro pesxoro
nonxrnx xopnyca n otuno nocnpnnnmaercx xax npoxnnenne sanocunnocrn nnn nororonxn
axrnnnoro nnxennx nnepe nx optt nnn arpeccnn.
upesmepno Btnepnyrte napyxn crynnn nor npn nannunn pyrnx npnsnaxon moryr
nouepxnnart camomnenne, camoonontcrno, camoynepennocrt n rmecnanne.
Hocxn nor, sarnyrte nonnyrpt, xapaxrepnsymr nannune nsnecrno nnyrpenne
cnaocrn, paccnanennocrn, neocrarouno ynepennocrn n cee [85]. Hnn n pyro
nnrepnperannn, xora nocxn oynn xacamrcx onn pyroro nn]anrnntnocrt nnn
upesmepnax npocrora [59].
Hnrepecnoe oocnonanne n xnaccn]nxannm nos, onpeenxemtx nonoxennem nor,
npenoxnn u. entcapr. On ocnontnancx na rom, uro uenonex xax t xnnxercx nenrpom nce
Bcenenno n no+romy emy npncymn na ocnonntx nna nnxenn nno or nenrpa x
oxpyxnocrn, nno or oxpyxnocrn x nenrpy. Hepnte nnxennx nastnannct
+xcnenrpnuecxnmn, pasneprtnammnmncx, nnxennxmn xnsnn, nnorn. Bropte
xonnenrpnuecxnmn, cneprtnammnmncx, onnnernopxmmnmn pasym. Mexy +rnmn nymx
]opmamn nnxenn cpenee nonoxenne es yxnona n ry nnn pyrym cropony nopmantnoe,
coornercrnymmee uyncrny, yme. B reopnn entcap-ra no +ro rpocrnennocrn
xnaccn]nnnpymrcx nce rnnt renonnxenn (nantnen, xncre, pyx, nor, rynonnma). Hpnuem
xaxax ns +rnx rpex ]opm nnxennx nmeer cnon pasnonnnocrn n cocroxnnx (nanpnmep,
pasneprtnammeecx coueraercx c pyrnmn cranonnrcx pasneprtnamme-cneprtnammnm,
pasneprtnamme-nopmantntm n pasneprtnamme-pasneprtnammnm). uopmt nnxenn npn
onenxe nos, onpeenxemtx nonoxennem nor, peannsymrcx uepes nocranonxy nor,
oycnannnnammym pacnpeenenne neca namero rena. uenonex moxer croxrt nno na oenx
norax, nno na ono ns nnx. Hpn +rom no nropom cnyuae y nero ne nosmoxnocrn: croxrt na
ro nore, uro cnepen, nnn na ro, xoropax csan. u. entcapr cunraer, uro ne npanax nnn
nenax, a nepenxx nnn sanxx nor uro nmeer npnnnnnnantnoe snauenne n onenxe nost.
Croxrt na sane nore cneprtnammee nonoxenne, croxrt na nepene nore
pasneprtnammee, croxrt na oenx nopmantnoe. Hora, na xoropo uenonex cronr,
nastnaercx onopno nnn cnntno, na xoropo ne cronr cnoono. Honyuaercx 9
xomnnann, xoropte onynnxonant n [27, c.34] n npecrannent n ran. 13.
B nenom nce nost nepno rpynnt, xora nec rena na sane nore, ntpaxamr
nepemnrentnocrt, oxsnt ornpamenne, xoneanne, comnenne, nenepne, pasymte, crpax,
ncnyr, npespenne, ynnnenne, osaauennocrt.
B nenom nce nost rperte rpynnt, xora nec rena na nepene nore, ntpaxamr ncxxoe
pemenne, nepexo x ecrnnm, xenanne, monty, yexenne, npnxasanne, yrposy, opty,
nocxnmenne.
Heoxonmo raxxe yunrtnart, uro xaxoe ns nonoxenn nor, npnneenntx n ran.13,
n coornercrnymmne nm namepennx ycnnnnamrcx n cnoe ntpasnrentnocrn n sanncnmocrn or
crenenn cornyrocrn roro xonena, na xoropom mt cronm (xonena onopno norn).
Tannna 13 3nauenne nonoxenn nor
N
n/n
Hocranonxa nor Komnnannn (nonoxenne nor) Hcnxnuecxne cocroxnnx n
xauecrna
1 Cneprtnammee
(xonnenrpnuecxoe)
nonoxenne - nec rena na
sane nore
Cneprtnamme-cneprtnammee
(C.C.) Onopnax nora cornyra.
Cnoonax nora ntrxnyra
Vnnnenne, yxac.
Onenenenne c nonntm
nnnmannem
2 Hopmantno-cneprtnammee (H.C.)
Onopnax cornyra. Cnoonax
cornyra nnn nepexnnyra uepes
onopnym.
Pasymte
3 Pasneprtnamme-cneprtnammee
(P.C.) Onopnax ntrxnyra.
Cnoonax ntrxnyra.
Btson
4 Hopmantnoe nonoxenne
nec rena na oenx norax
Cneprtnamme-nopmantnoe (C.H.)
Horn cnnnyrt
Cxpomnocrt,
sacrenunnocrt, cmnpenne,
ynaxenne, paonencrno,
neycrounnocrt,
nournrentnocrt
(cnaocrt, peenox,
crapnx)
5 Hopmantno-nopmantnoe (H.H.)
Horn pasnnnyrt
3ro nonoxenne roro, xro
onepxer, xro essaoren.
Pannonecne n
narococroxnne. Tax
xoxr mopxxn,
xananepncrt, npocraxn,
nocnntmnxn n ...ntxnte.
3ro xe nonoxenne c
cornyrtmn xonenxmn
npnsnax ycranocrn,
crapocrn.
6 Pasneprtnamme-nopmantnoe (P.H.)
Horn paccrannent, ona nnepe,
pyrax nasa.
Tax cronr ror, xro ne
snaer, yer nn on
nanaart nnn
samnmartcx. B +rom xe
nonoxennn ntpaxaercx n
npancrnennax
nepemnrentnocrt
7 Pasneprtnammee
(+xcnenrpnuecxoe)
nonoxenne nec rena na
nepene nore
Cneprtnamme-pasneprtnammee
(C.P.) Onopnax ntrxnyra.
Cnoonax cornyra n nourn na
ono nnnnn orcrannena.
Btxnanne. Hepexonoe,
ecnnernoe cocroxnne
8 Hopmantno-pasneprtnammee (H.P.)
Onopnax ntrxnyra. Cnoonax
cornyra.
Otunoe ecrnne
9 Pasneprtnamme-
pasneprtnammeecx (P.P.) Onopnax
ntrxnyra nnn cornyra. Cnoonax
ouent ntrxnyra nasa.
Hoptn
Honoenue pyx
Pyxn, onymennte nont rena. Xapaxrepnt nx uenonexa, ynepenno ro n cee,
ecrnymmero n nmtx cnryannxx npoymanno n nornuno. Taxo uenonex orxptr n neer
cex ecrecrnenno.
3anoxennte sa cnnny pyxn. Hosa camoynepennocrn n npenocxocrna, npncymax n
ocnonnom ntcoxonocrannenntm nepconam n pyxononrenxm ntcoxoro panra. Cunraercx, uro
n crpeccono cnryannn raxax nosa nosnonxer npnrn n cocroxnne ynepennocrn.
Pyxn n xapmanax nnn na epax. Taxoe nonoxenne xnnxercx emoncrpanne
arpeccnnnoro nacrpox uenonexa. Ecnn xro-ro npnnnmaer raxym nosy, ro +ro cnnerentcrnyer
o ero anropnrapnocrn, crpemnennn nnnxrt na pyrnx [18.C.630-631].
Pyxn ynnpamrcx n oxa. Honoxenne xapaxrepnsyer norpenocrt n ycnnennn n
ynpouennn. emoncrpannx pyrnm cnoe rnepocrn, ynepennocrn, cranntnocrn n
npenocxocrna. Hnora ntson nnn panaa or nannno o snono ]opmt. Taxoe nonoxenne
pyx nosmoxno raxxe, xax xomnencannx cxptnaemoro uyncrna cnaocrn nnn cmymennx.
Xapaxrepncrnxn ycnnnnamrcx npn mnpoxo paccrannenntx norax n orrxnyro nasa nnn
npnnonxro ronone.
Pyxn noepxnnamr nepxnmm uacrt rynonnma, onnpaxct o uro-nno, nanpnmep, o cron,
cnnnxy cryna, nnsxym rpnyny n r.. Henocpecrnennax nnrepnperannx +ro
noepxnnammee nepxnmm uacrt rena nnxenne nx rex, xro cnao cronr na norax.
Onocpeonannoe snauenne crpemnenne x yxonno onope npn nnyrpenne neynepennocrn.
Cnocom nocaxu
3axptrax nocaxa (norn n crynnn comxnyrt) nocnpnnnmaercx xax oxsnnnocrt no rnny
essamnrnoro noannoro nnn npnnexnoro yuennxa. Taxax nosa xapaxrepnsyer nexenanne n
oxsnt xonraxron, nocnpnnmunnocrt n neanrnunym xoppexrnocrt ns-sa neynepennocrn n
cee.
Fessaorno-orxptrax nocaxa (norn, nnn no xpane mepe epa, mnpoxo paccrannent)
onnnernopxer xpanmm essaornocrt n (nnn) crpemnenne x ymry, a raxxe, nosmoxno,
nencnnnnnnnponannocrt, nenocrt, nenocnnrannocrt, pannoymno-npnmnrnnnym
ecnepemonnocrt.
Horn, sanoxennte ona sa pyrym. Hosa, ntpaxammax xenanne ycrponrtcx noyonee,
npannrcx +ro xomy-ro nnn ner, n rom uncne n npn ntmecroxmnx nnnax, n onnnernopxmmax
cnntnym ecrecrnennym camoynepennocrt, orcyrcrnne uyncrna nounnennocrn. B
ontmnncrne cnyuaen xapaxrepnsyer naroymnoe nacrpoenne n orcyrcrnne roronnocrn x
exrentnocrn nnn samnre. Hnora moxer rpaxronartcx xax npnsnax nexoropo saxarocrn,
cnmnrom nanpxxennocrn, eccosnarentnoro xenannx nooport uyncrno nenonnonennocrn n
cnona opecrn nnyrpennmm ynepennocrt.
Ecnn crynnn nor sanennxmrcx sa noxxn cryna nnn nepxnxx nora sanennxercx sa
nnxnmm no crynom, ro onncannte ntme peaxnnn npoxnnxmrcx n ycnnenno ]opme.
Bnpoxax yonax nocaxa. Xapaxrepnsyercx nocaxo na ncm nonepxnocrt cnennx, n
panno crenenn mnpoxo, rxxeno, yono orxnnynmnct na cnnnxy, c paccnanenno
mycxynarypo, maxcnmantno yono nosnnne nor n crynne (urot ncrart, neoxonmo
cnauana nsmennrt nx nonoxenne). Hpn +rom norn uacro nxno nexar ona na pyro. Taxax
nosa xnnxercx emoncrpanne nosnrnnnoro nacrpoennx, nnyrpennero noxox, naccnnnocrn,
nannnocrn n ecxnrpocrnocrn n onepnrentno ycranonxe, uyncrna samnmennocrn.
Bosmoxna raxxe nnrepnperannx xax npoxnnenne necxontxo nonepxnocrnoro espasnnunx n
essaornocrn npn mnennn, uro nrpt c pncxom n onacnocrxmn saxonuent.
Hocaxa na xonunxe cryna, c ntnpxmnenno cnnno n opamennocrtm x naprnepy,
onnnernopxer ntcoxym crenent sannrepeconannocrn, npoxnnenne ntcoxo xonnenrpannn
nnnmannx, xenannx n nonn x axrnnntm ecrnnxm. Tnnnunoe npoxnnenne no npemx
neperonopon no ocrptm n axryantntm nponemam npn axrnnnom pyxononrene.
Hocroxnnax roronnocrt ncxounrt nnn nocaxa na xoporxoe npemx. annax nosa
xapaxrepnsyercx nannunem cpene nnn cnntno nanpxxennocrn no ncem rene, npxmo nnn
nemnoro naxnonenno nnepe nepxne uacrtm rena (es yonoro orxnonennx nasa) n raxo
nosnnne nor n crynne, xoropax aer nosmoxnocrt nemenenno nonxrtcx (ncxnmuaercx
paccnanennoe ntrxrnnanne nor nnepe nnn sapactnanne norn na nory). Hanpnmep, ona
crynnx no cnentem cronr nonnocrtm, a pyrax nosan nee na nocxe. Hosa ycnnnnaercx
nonoxennem oenx pyx nnn xorx t ono pyxn na nonoxornnxe. Taxo cnoco nocaxn
xnnxercx npoxnnennem uyncrna neyocrna nnn neynepennocrn, a raxxe uyncrna yrpost n
roronnocrn x nemenenntm n pemnrentntm ecrnnxm. 3ra nosa rnnnuna nx neynepenntx
n oxsnnntx naryp, cxopee xax naccnnnax peaxnnx, a nx snono-neonepunntx ; xax
axrnnnax peaxnnx n roronnocrt arpeccnn.
Temn euenu
Kpome nonoxennx n nanpannennx nnxenn rena n ero uacre npn onenxe nsmenennx
nos A. Branrnt ntenxer raxym xapaxrepncrnxy xax remn nnxenn (85):
Ftcrpt, oxn, cnexn remn. npncymn uenonexy c xnntm remnepamenrom,
nponopnomy n nonopornnnomy, n onnnernopxmmn oxptnennoe nacrpoenne n paocrt.
Cnnmxom tcrpt, nocnemnt remn xnnxercx npoxnnennem nsnonnonannocrn,
nenocroxncrna, roponnnnocrn n nepnosnocrn.
Menennt, cnoxont, paccnanennt remn xapaxrepnsyer ypannonemennocrt,
pannoymne, nocroxncrno, ocroxrentnocrt n uacro xnnxercx |cnecrnnem uyncrna
npenocxocrna n sanoenannx onepnx.
emoncrparnnno menennt, nxnt, esnontnt remn nocnpnnnmaercx xax
npoxnnenne ]nermarnunocrn, cnao nosynmocrn, orcyrcrnnn noptna n moxer
xapaxrepnsonart nannune noannennoro nacrpoennx n rpycrn.
Vtcrpxmmncx remn nnxenn nnrepnpernpyercx xax npoxnnenne ropxunocrn n
nmnyntcnnnocrn.
Hosm eo cne
Hsyuenne n onenxa nos cnxmero uenonexa npecrannxmr coo ornocnrentno cnexne
nen ncnxonornuecxo mtcnn, npomemne xnnnnuecxne nornepxennx. Hm eme npecronr
nporn nnrentnym oxarxy oneparnnno npaxrnxo. Onaxo, cnennanncrt no nsyuennm n
pasnexe nnunocrn, ocnontnaxct na cocrnennom ontre, pexomenymr nx x npaxrnuecxomy
npnmenennm [66].
K ocronncrnam meroa nounoro xstxa rena ornocnrcx ro, uro on orneuaer ncem
rpeonannxm x nnsyantntm nanmennxm: n oneparnnnom nnane nerxocrt nonyuennx
pesyntraron nanmennx, xoropte xnnxmrcx ntcoxonn]opmarnnntmn, ncnxonornuecxn
rountmn n oocnonanntmn. Hs neocrarxon moxno ntennrt ero nonnsny n ornocnrentnym
cnoxnocrt, a cneonarentno n neoxonmocrt cnennantno nororonxn, a raxxe orpannuen-
nocrt npnmenennx n npo]eccnonantno exrentnocrn renoxpannrenx. Bosmoxnoe
npnmenenne meroa xomannponxa c conmecrntm npoxnnannem c oexrom nanmennx n
onom rocrnnnunom nomepe. Taxxe moxer npnmenxrtcx n ycnonnxx oprannsannn pasnnuntx
ntesntx ocyro-pasnnexarentntx cemenon. Hpn +rom neoxonmt xoppexnnx n yuer
anxorontntx ncxaxenn noneennx oexra.
Ananns nos no cne nosnonxer crponrt noneenuecxn npo]nnt nnunocrn na ase
nanmenn sa nnacrnxo cnxmero uenonexa. Hn]opmarnnnocrt nanmenn n rounocrt
nnrepnperann cunraercx ne xyxe, uem npn anannse pyrnx ntpasnrentntx nnxenn
mnmnxn, xecron, txarentntx nnxenn n r..
Hocrynar meroa saxnmuaercx n rom, uro nmeercx npxmax xoppenxnnx mexy
nonoxennem rena no cne n omnm crnnem xnsnn uenonexa. To, xax cnnr uenonex, orpaxaer ro,
xax on xnner. Bnnmanne nanmarenx onxno xonnenrpnponartcx na nccneonannn
ocnonno nost, xoropym uenonex npnnnmaer no npemx cna. Taxnm opasom, nanmenne sa
cnxmnm uenonexom nosnonxer nsyunrt rnynnt ero ncnxnxn, xoropte n nopmantno nenno
exrentnocrn nm, nosmoxno, ncxycno macxnpymrcx nnn cxptnamrcx.
Tesnc nauana nanartx roon o rom, uro nsmenennx nnacrnxn uenoneuecxoro rena n
pasnnuntx ]asax cna, ntpaxaemte n nosax cna annoro uenonexa, moryr cnyxnrt
nnnxaropom nnnnn ero noneennx, nonyunn nornepxennx n nocnenne rot naroapx
paspaorxam amepnxancxoro ncnxnarpa-ncnxorepanenra C. anxenna [22].
C. anxenn oocnonan, uro nost no npemx cna npecrannxmr coo npoonxenne
ooponnrentntx noneenuecxnx manenpon oexra, nxnmuax cranaprnte ncxpernte n
xapaxreponornuecxne (npnoperennte) nnunocrnte samnrt uenonexa. Cranaprnte samnrt
moxno nanmart n nosax, npnnnmaemtx n sone cymepex, ro ecrt xora uenonex, nexa n
nocrenn, paccnanxercx n roronnrcx nponannrtcx n con. Taxne nost anrop meroa nasnan
ant]a-noso. Onn menxmrcx c nauanom nonnoro cna n nepexoxr n xapaxreponornuecxym
nosy omera-nosy, xoropax, xax npannno, xnnxercx npenournrentno n reuenne nce
noun. Hmenno omera-nosa onnnernopxer ]ynamenrantnte acnexrt opasa xnsnn oexra.
uenonex moxer menxrt nost, no perynxpno yer nosnpamartcx n omnnnpymmym,
orpaxammym ocoennocrn ero xapaxreponornuecxo samnrt. Otuno n +ro nose on n
npoctnaercx yrpom.
Tonxonanne nos ocnontnaercx na nx xon]nrypannn n oxnare nocrentnoro
npocrpancrna. B reuenne noun uenonex moxer npnnnmart ne ony ocnonnym nosy, nnraxct
n cpenem or nanarn o rpnnarn nxrn pas sa nout. Oxnauennt ecnoxocrnom uenonex
moxer conepmart n onee cornn nnxenn sa nout. Ho nexoroptm anntm, uenonex
npnnnmaer o mxnnt pasnnuntx ocnonntx nos sa nout. Onaxo mnorne ns raxnx
nonoxenn +ro sepxantnte oropaxennx pyrnx nos, no cyrn xnnxmmnecx onnm n rem xe
ncnxnuecxnm npoxnnennem. Kpome roro, mnorne nost npnnnmamrcx nnmt na xoporxoe npemx,
n n cymnocrn xnnxmrcx npocro nepexontmn nnn npomexyrountmn nosamn, ne nmemmnmn
cnennantnoro snauennx. Ecnn ncxnmunrt sepxantnte n npomexyrounte nost, ro
ontmnncrno nme npnnnmaer sa nout rontxo ne-rpn nost, xapaxrepnsymmne noneenne
uenonexa. Tontxo xora nosa npnnnmaercx xax npenournrentnax na ontmym uacrt noun, e
moxno art noneenuecxoe ronxonanne.
Hosa onnctnaer nce ncxpernte n xapaxreponornuecxne samnrt. Hpn +rom camnx
asontx nos n coornercrnymmnx nm nnrepnperann ncero uertpe. Onn npnnoxrcx nnxe n
rom nne, xax onn onpeenent anropom:
Hosa sapotm. Bnemnne npoxnnennx: uenonex nexnr na oxy, cnepnynmnct
xanaunxom c norxnyrtmn x noopoxy xonenxmn, pyxn n naonn opasymr xontno,
oxnartnax xonenn nnn noymxy. uenonex xax t cneprtnaercx noxpyr nexoe ocn
cepeunnxa. Hocrentnoe npocrpancrno sannmaercx n yrnax, otuno nepxnnx, nnno
ornopaunnaercx or crent. Hnnmcrpannx nost sapotm npnneena na pnc.127.
Hnrepnperannx: cxptroe nnno n ontmax uacrt nnyrpennnx opranon, saxptrt pyxamn
nenrp rena ronopxr o uenonexe, conpornnnxmmemcx nontrxam noneprnyrt cex nonnomy,
orxptromy ontry paocre n oropuenn xnsnn, uenonex eme ne ocmennnaercx pasnepnyrtcx
n nocrannrt cex cotrnxm xnsnn. He nosnonxx cee pacxptrtcx, n xnsnn raxne nmn
npoxnnxmr cnntnym norpenocrt n samnre n n cepeunnxe, noxpyr xoroporo onn moryr
oprannsonart cnom xnsnt n or xoroporo moryr sanncert. Hnnnx noneennx sanncnmax,
oecneunnammax esonacnocrt co cropont onee cnntnoro.
Hpocreprax nosa. Bnemnne npoxnnennx: nnno nnns n naox, uenonex nexnr na
xnnore, otuno c pyxamn, saxnnyrtmn ntme ronont, ntrxnyrtmn noramn n cnerxa
pasnnnyrtmn crynnxmn (pnc.128). Hosa orpaxaer nontrxy opecrn rocnocrno na
nocrentntm npocrpancrnom.
Hnrepnperannx: samnra or nenpnxrntx cmpnpnson, norpenocrt perynnponannx xnsnn,
nserannx neoxnanntx nenpnxrnocre, nxnmuax onosannx n nerarnnnym peaxnnm na
onosannx pyrnx. Taxo uenonex neuercx o menouax, oxsarenen, rouen n axxyparen. Ecnn
uro-ro npenxrcrnyer ero omnnnpymmnm norpenocrxm uenonex ynonr cnnt, urot
npnnecrn mnp n coornercrnne cnonm rpeonannxm. Hontmennax uyncrnnrentnocrt x neoxn-
annocrn moxer npoxnnxrtcx n crpemnennn cnart no naronann, ocrnrax +rnm eme onee
nonnoro rocnocrna na mnpom cna.
Ha cnnne nnn xoponencxax nosa. Bnemnne npoxnnennx: uenonex nexnr na cnnne
nnnom nnepx, pyxn n norn ntrxnyrt nont rynonnma, paccnanent, cnerxa pacxnnyrt
(pnc.129). Hnrepnperannx: noxasarent uyncrna esonacnocrn, ynepennocrn n cnnt nnunocrn.
Onn uyncrnymr cex xax pta n noe, orxptrt ncemy, pat anart n npnnnmart or xnsnn nce
ocrynnoe.
Pasnonnnocrtm nost na cnnne xnnxercx mopcxax snesa, npn xoropo uenonex
mnpoxo pacxntnaer pyxn n norn. Hosa cnmnonnsnpyer xnnoe cmemenne axnenra c
camoynaxennx na camonosnennunnanne, emoncrpannm norpenocrn xonrponnponart
cnryannm.
Hosa nonnsapotm. Hanonee pacnpocrpanennax nosa, ro ecrt na oxy co cnerxa
norxnyrtmn xonenxmn (pnc. 130). Hnrepnperannx: xopomn spant cmtcn,
aexnarnocrt nnunocrn oxpyxammemy mnpy ee ypannonemennocrt n naexnocrt.
Hpncnoconenuecxne cnoconocrn nnunocrn ne cnxsant c upesmepntmn narpysxamn. Taxne
nmn ne ouent pannmt, ne nmyr samnrt nepe nnnom neonpeenennoro yymero.
uertpe ocnonnte nost onpeenxmr omn cmtcn, no on nouepxnnaercx nnn
cymecrnenno mon]nnnpyercx nonoxennem pyx, nor n pyrnx mantx uacre rena. K
mantm uacrxm rena C. anxenn ornocnr nxrxn, notxxn, sanxcrtx, noxrn, ronenn, epa n
axe xronnt. Honoxenne pyx n nor nanonee naxno, no n ro, xax pacnonoxent mante
uacrn rena, coomaer nose onee cnoxnt cmtcn, a nnora axe menxer ee omym ronant-
nocrt.
Honoxenne nor no cne cnnerentcrnyer o rom, xax uenonex nnxercx no xnsnn. Mnorne
nmn xax t yxnartnamr noramn nocrent nnn nocontnamr ony nnn ne norn no marpac.
Kax npannno, raxne nmn xoncepnarnnnt, conpornnnxmrcx nepemenam n xnsnn, c
ocropoxnocrtm ornocxrcx x nensnecrnomy n neoxnannomy. H naoopor, orxas nonnocrtm
nounnnrtcx n cornaconart cex c ecrnnrentnocrtm n npnnxrtmn nopmamn moxer
npoxnnxrtcx n cnemnnannn norn nnn nor c xpax nnn xonna nocrenn. Cxpemennte notxxn
moryr xapaxrepnsonart crpenoxennym nnunocrt, onacnnnym, estnnnnarnnnym,
cnaonontnym n necnoconym x camomonnnsannn. Cxnonnocrt x xom]opry ntamr
cnoxennte yreppoom norn, xora ona nora pacnonaraercx n rounocrn na pyro:
epa, xonenn n notxxn oenx nor conpnxacamrcx pyr c pyrom. Taxne nmn crpemxrcx
nnnctnartcx n oxnannx pyrnx n nseramr xon]nnxron. Axrnnnocrt n nanopncrocrt
nnunocrn moxer ntrnxert n ]opme nocroxnno roronnocrn marnyrt n nenno mnp, uro
npoxnnxercx n ntrxnyrom nonoxennn nor. Ecnn xe ntnpxmnenno oxastnaercx rontxo ona
nora, a pyrax npn +rom oxastnaercx cornyro n xonene no ocrptm yrnom, npnuem crynnx
nnora nocynyra no ronent ntrxnyro norn, a nnora nexnr na ne, ro +ro ronopnr
cxopee o nocrnennocrn narypt, xonenmmecx mexy arpeccnnnocrtm n naccnnnocrtm,
xonnenrpnponannocrtm n paccnanennocrtm.
Honoxenne pyx no cne raxxe moxer yxastnart na nanpxxenne nnn paccnanenne. Ecnn
uenonex no cne sa uro-ro epxnrcx +ro npnsnax sanncnmo narypt. Taxo uenonex moxer
oxasartcx npnnnnunntm, necamocroxrentntm n ne nosnonxmmnm cee ocrannrt xaxym-ro
onopy n omymart cex camnm coo. Cneyer raxxe yunrtnart, uro pyx y nac ne. H mexy
nnmn nosmoxnt npornnopeunnte pacnonoxennx. Hanpnmep, xora ona pyxa cxara, n ro
npemx xax pyrax cnoono cnncaer c nocrenn. 3ro ntpaxaer nocrnennocrt nnunocrn n
xapaxrepnsyer nnnnna c cnntntm +nemenrom sanncnmocrn, xoropt onaxo, orxastnaercx
+ro sanncnmocrn nonnocrtm nounnnrtcx. Taxax nocrnennocrt, ntpaxennax pyxamn, on-
peenxer nannune xon]nnxra mexy norpenocrtm rnepo epxartcx n norpenocrtm
paccnanrtcx n otuno npoxnnxercx no nsanmoornomennxx c nmtmn. Kon]nnxr
pasnoenno nnunocrn moxer ntpasnrtcx xax n noncxe cnntnoro naprnepa, rax n n
ecnoxocrne, ecnn +ror naprnep norpeyer ntcoxo +monnonantno oraun.
Konxpernte nonoxennx pyx, xax npannno, cnxsant c ocnonntmn nosamn cna. nx
uenonexa, cnxmero na oxy n rnnnuno nose nonysapotma, nnonne ecrecrnenno epxart
pyxn nepe rynonnmem na yponne rpyn. Hmn, nexamne na cnnne n xoponencxo nose,
uame ncero epxar pyxn na marpace, no oxam rynonnma, npnuem naonn cornyrt,
emoncrpnpyx maxcnmantnym cnoconocrt nocnpnnnmart nnemnn mnp. B cnyuae
npocrepro nost pyxn otuno ntrxnyrt ntme ronont, a noxrn cornyrt.
Onaxo pyxn moryr npnnnecrn n nnrepnperannm ocnonno nost n nonoe snauenne. Tax,
n xoponencxo nose npouno nepennerennte pyxn, noepxnnammne xnnor, nnn
cnoxennte na xnnore ona na pyro, rpeymr pyroro ronxonannx, nexenn asonoe: +ro
samnrnax nosa. Btrxrnnanne pyx na ronono roxe mnorosnaunrentno. nx nnn,
ncnontsymmnx cnon nnrennexryantnte cnoconocrn n xauecrne ocnonnoro nna samnrt,
xapaxrepnt pyxn, saxnnyrte sa ronony n nose na cnnne, xora ronona noxonrcx mexy
naonxmn, a noxrn pasneent n cropont. Honnocrtm ntrxnyrte nnepx pyxn n ro Xe nose
osnauamr cnaononne, esecrnne n naccnnnocrt nnunocrn. Hpomexyrounoe nonoxenne pyx,
xax ecnn t uenonex epxan na ronono rpn] mranrn, cnmnonnsnpyer uyncrno
yonnernopennx. 3nauenne nmeer raxxe n nonoxenne xncre. Hanpnmep, cxarte xynaxn na
rpyn nexamero na cnnne uenonexa conepmenno nenycmtcnenno emoncrpnpymr ero
arpeccnnnoe nnyrpennee cocroxnne.
Hpn anannse nos no cne neoxonmo raxxe yunrtnart nx nnamnxy. B sanncnmocrn or
nsmenennx xnsnenno cnryannn menxmrcx n nost cna, orpaxax nont rnn noneennx.
Hanpnmep, uenonex noxnrcx cnart n nose na cnnne, sarem sactnax, nepenopaunnaercx na ox.
Hnrepnpernpyx raxoe nsmenenne, moxno npenonoxnrt, uro +ror uenonex naxonrcx n nneny
nnnmsn, onennnax cex camoro xax nnacrennna cnoero trnx, no rnynnnoe ornomenne x
xnsnn, onee npannnoe, naxonr cnoe npoxnnenne, pacxptnax nanmarenm
uyncrnnrentnt rnn nnunocrn, npnnnmamme nemn raxnmn xaxne onn ecrt. Hepnonauantnax
ant]a-nosa npecrannxer ncero nnmt onn acnexr nnunocrn, no ne rnannym opnenrannm.
Teno no cne ntpaxaer ncm nnunocrt n crpyxrypy ee ornomenn c nnemnnm mnpom,
npnntunte ]opmt samnrt n cxptrte n rnynne ymn xon]nnxrt. Kora xnsnt
ncxpnnnxercx, reno n remnore noun cnxstnaercx n ysnt, ntpaxax nonoport n nsrnt namero
trnx.
Roxopka
Ho noxoxo otuno nonnmaercx manepa xonrt [38]. B onee pasnepnyrom nne
noxoxa +ro xapaxrepncrnxa nnxenn uenonexa npn xote: nanpxxennocrt n
paccnanennocrt nnxenn, pnrmnunocrt nepnrmnunocrt nnxenn, xoopnnannx
nnxenn pyx n nor, amnnnrya pasmaxa pyx n nor, nocranonxa crynnn n r.n. [44].
Hexoropte ncnxonorn cunramr, uro no noxoxe uenonexa n no romy, xax on nocnr
oynt, moxno cynrt o ocoennocrxx ero nnunocrn. Vxastnaercx, uro xapaxrep noxoxn
npxmo cnxsan c nospacrom nnnnna n ero ]nsnuecxnm cocroxnnem, sanncnr or remnepamenra
n npecrannennx o camom cee, nosnonxer onpeennrt connantnoe nonoxenne.
Hccneonannm noxoxn tnn nocnxment mnorouncnennte +xcnepnmenrantnte
nccneonannx, xoropte ntrannct onapyxnrt xoppenxnnn mexy ]nsnuecxnmn
xapaxrepncrnxamn n xauecrnamn nnunocrn, ntxnnenntmn c nomomtm recron. H xorx
ycranonnennte cnxsn ne ncera orneuamr rpeonannxm nayuno ocronepnocrn, nanonee
rnnnunte noxoxn n nx ncnxonornuecxax nnrepnperannx sacnyxnnamr nnnmannx npn
nanmennn n nsyuennn nnunocrn. K nanonee pacnpocrpanenntm rnnam noxoxn
ornocxrcx: tcrpax, crpemnrentnax, cemenxmax, npacxauxy, nptrammax, nnxnxmmax,
mapxammax, ropax, nnannax, menennax (nntnymax) n r.n. 3rn rnnt noxoxn, xax
nouepxnnamr A. Branrnt, . Hnpenepr n I. Kanepo, nmemr recnym cnxst c nexoroptmn
ycrounntmn cnocrnamn uenonexa: ocoennocrxmn xapaxrepa, remnepamenra, camoonenxn,
a raxxe c nospacrom n nonom. Hanpnmep, noxoxa n pacxauxy uame ncrpeuaercx y myxunn, a
nnxnxmmax y xenmnn, mapxammax y noxnntx, a crpemnrentnax y monotx.
Baxnemnmn npnsnaxamn noxoxn xnnxmrcx cxopocrt, mnpnna mara, crenent
nanpxxennx, cornaconannocrt nnxenn pyx, nor n rynonnma, nocranonxa nocxon crynnn. V
xenmnn npn onenxe noxoxn neoxonmo yunrtnart nnnxnne oynn.
Cxopocmu noxoxu
Cxopocrt noxoxn, ro ecrt tcrpax ona nnn menennax, xax cunraer A. Branrnt,
onpeenxercx cnocrnamn remnepamenra n cnno noyxenn [85]. B omem cnyuae tcrpte,
ecnoxono-nepnnte nnxennx xapaxrepnt nx oxnnnenntx n axrnnntx nme, a
menennte n paccnanennte nx cnoxontx nnn nxno-nennntx (nanpnmep, npn
paccnanenno, onncme ocanxe n r..).
Pasmepennt, crenennt mar xapaxrepnsyer nme cnoxontx, ne nonepxenntx
nnxaxnm uyauecrnam n nerxomtcnnm.
Crpemnrentnax noxoxa npncyma nmxm, xoropte xoxr tcrpo, pasmaxnnax pyxamn n
nmemr xcnym nent, xoropym roront nemenenno peannsonart.
3amernte menxne n npn +rom tcrpte marn, npn napymennn pnrma noxoxn (nepnnt
nepecryx xanyxon) xnnxmrcx emoncrpanne nsnonnonannocrn, oxsnnnocrn ncex orrenxon,
ocosnanno nnn neocosnanno. Bosmoxno neocosnanaemoe xenanne yxnonnrtcx, ycrynnrt
opory nmo onacnocrn.
Ftcrpax n snyunax xota, nouepxnyrt cryx oynn onapyxnnamr necepxannocrt
xapaxrepa, ecnepemonnocrt. uacro npn +rom nontmennt ron xomnencnpyer orcyrcrnne
ynepennocrn n cee.
Houepxnyro mnpoxax n menennax noxoxa otuno emoncrpnpyer xenanne
ntcrannrtcx nanoxas, ecrnnx c na]ocom. Cnntnte n rxxente nnxennx ncera onxnt
noxastnart oxpyxammnm cnny n snauenne nnunocrn. Taxax noxoxa ecrecrnenna y arneron, a
n pyrnx cnyuaxx ona moxer ntrnxert necxontxo neyxnmxe.
Txxenonecnax ropax noxoxa, n xoropo ecrt uro-ro rearpantnoe, rax cxasart,
xenaemoe, no ne ymecrnoe, nanpnmep, xora npn menenno xote marn ornocnrentno nnn
cnnmxom mant (npornnopeune), xora nepxnxx uacrt rena nnxercx nouepxnyro n cnnmxom
npxmo, npn orcyrcrnymmem nnn napymennom pnrme xnnxmrcx noxasarenem nepeonenxn
camoro cex, ntcoxomepnx, camonnmnennocrn.
Hmn, sanxrte pemennem xaxnx-nno nponem, uacro xoxr n nose pasmtmnenn:
ronona onymena, pyxn cnennent sa cnnno. Hpn pasmepennom n crenennom mare nx noxoxa
ouent menenna, onn uacro ocranannnnamrcx, conepmamr xaxne-ro nenonxrnte ecrnnx
(nnyr xamemex, nonnmyr optnox ymarn, nepenepnyr ero, nocmorpxr n ntpocxr). 3rnmn
ecrnnxmn onn xax t ronopxr cee: ana ne roponnrtcx, nocmorpnm na +ro eno co ncex
cropon [49]. Taxax noxoxa xnnxercx noxasarenem osaouennocrn n npecrannena na pnc.
131. Ecnn uenonex ner nonoua norn, npnnonxn nneun n pexo rnxx nnepx nnn n rom
nanpannennn, xya on ner, ro raxax noxoxa xnnxercx noxasarenem yrnerennoro cocroxnnx.
upuna maaa
Bnpoxne marn (uame y myxunn, uem y xenmnn) uacro xnnxmrcx noxasarenem
+xcrpanepcnn, neneycrpemnennocrn, pnennx, npenpnnmunnocrn n enonnrocrn nnnort o
cnnomno sanxrocrn, nenpnnyxennocrn, cnoono pasnopaunnammerocx camoomymennx.
Onn cxopee ncero xapaxrepnsymr, nanpannennoe na anexne nenn, acrparnpymmeecx
mtmnenne. Hnora mnpoxne marn moryr xapaxrepnsonart norepm camoonaannx ; npn
cnntnom nosyxennn.
Koporxne, manentxne marn (uame y xenmnn, uem y myxunn) n ontmnncrne cnyuaen
xnnxmrcx noxasarenem nnrponepcnn, crpemnennx ocranartcx npn cee, ocropoxnocrn,
pacuera, npncnoconxemocrn, tcrporo mtmnennx n peaxnnn, cepxannocrn. Tnn
mtmnennx cxopee xonxpernt, cnxsannt c uyncrnenntmn nneuarnennxmn [85].
nx nme, xoropte xoxr menxnmn maxxamn, ntenxmr raxxe xauecrna
neanrnunocrn n manoomnrentnocrn [44].
Cmenenu nanpuenuu
Cnoonax noxoxa ne nanpxxennax n ne paccnanennax, onpeenxercx cnoxontmn,
nonntmn ocronncrna, cnntntmn n ynpyrnmn nnxennxmn, npn ntnpxmnennom xopnyce,
naexnom pannonecnn, ne tcrpom n ne menennom remne, ne cnnmxom ontmnmn n ne
cnnmxom manentxnmn maramn. Taxax noxoxa npncyma nmxm cnoxontm, ynepenntm n
cee, xoropte snamr, uro onn xorxr n ne nyxamrcx n nouepxnnannn cnoe snaunmocrn
]opcnponanntmn nnxennxmn.
Pnrmnunax noxoxa nanpxxenne n paccnanenne cmenxmrcx pnrmnuno, nnxennx
nnanno neperexamr pyr n pyra. nnxercx ]opmo npoxnnennx npnnonxroro, no
ypannonemennoro nacrpoennx, npnnneuennx x cee ocooro nnnmannx, xpnrnunocrn nnn
roronnocrn x ecrnnxm. Bosmoxno, n nexoropo crenenn nrpnnax peaxnnx na nocrynammne
nneuarnennx. Tnnnunt npnmep rynxmmne monote enymxn. Hpn necenom nacrpoennn
nerxo, es xaxoro-nno ocooro nonoa, cmenxercx na ycxopennym noxoxy.
Btcoxomepno-essaornte nmn uacro nx cnoero yonontcrnnx xoxr pnrmnuno
noxaunnammecx noxoxo.
Hapymennx n pnrmnunocrn, npoxnnxmmnecx n npepnanntx na nononnne nnxennxx,
cnortxannxx, samnnxax n r.n., xapaxrepnsymr orcyrcrnne ynepennocrn, naexnocrn, a raxxe
samemarentcrno, saymunnocrt, nanpannennocrt n cex, nnyrpennee npornnoecrnne.
Tnnnunt npnmep yuennx c nnoxnmn snannxmn, nymn x yunrenm.
Hnxmymax, xonenmmaxcx, pnrmnuecxn napymennax noxoxa xnnxercx raxxe
noxasarenem yrnerennoro nacrpoennx.
Pannomepnt pnrm nauantnax crynent pannomepno noxoxn, rnepax, yxe nourn
norxnyrax, nenenanpannennax, no eme samerno pnrmnunax noxoxa nnn mapmnponxa.
Pannomepnax noxoxa onpeenxercx npeonaannem nanpxxennx, npxmonnnentm n
nanpxxenntm rnnom nnxenn. Taxax noxoxa xapaxrepnsyer neneycrpemnennocrt n
nonenym exrentnocrt nx ee ocrnxennx. Hpn +rom, uem onee ntpaxeno +ro xenanne, rem
onee pannomepna noxoxa,mnpe marn, npxmonnnenee nnnnx nnxennx, rem ontme
nepxnxx uacrt rena naxnonena nnepe. Xopomn npnmep pannomepno noxoxn
norxnyrt apmecxn mapment mar, ocoenno na nnany. 3xcrpemantnoe npoxnnenne
crapax npyccxax napanax mapmnponxa.
Cnerxa pacxaunnammaxcx noxoxa, nnxaxoro nanpxxennx, cnnt nnn axe neca na
nepnom nnane, c paccnanenntmn n cnoontmn nnxennxmn n coornercrnenno c nerxnm
noxaunnannem eep xnnxercx npnsnaxom oruernnno xencxo noxoxn, uyncrnnrentnocrn n
+pornuecxoro nosecrnne na myxunn.
emoncrparnnno paccnanennax noxoxa moxer xapaxrepnsonart orcyrcrnne nnrepeca,
espasnnune, ornpamenne x npnnyxennm n ornercrnennocrn. V monotx nme raxax
noxoxa moxer trt npnsnaxom nespenocrn, cnonsma nnn neocrarxa camoncnnnnnnt.
Txxenax noxoxa, mapxante, nenonnxno nncxmne npn xote pyxn cnnerentcrnymr
o orcyrcrnnn nonn, o npectmennocrn n (nnn) crapocrn. Kpome roro, mapxammax nnn
nponncammax noxoxa, necxontxo rxxente, pacnntnammnecx nnxennx, moryr
xapaxrepnsonart nxnocrt, mennrentnocrt n nenocrt. Hnnmcrpannx rxxeno, mapxamme
noxoxn npnneena na pnc.132.
Coanacoeannocmu euenu
Hoxoxa, nemnoro pacxaunnammaxcx nnepe nasa, c pnrmnuecxn :nntntmn
nnxennxmn n c emoncrparnnntmn nnxennxmn eep, npncyma nannno-nncrnnxrnnntm n
camoynepenntm narypam, xoropte xnnyr esonauno n cmtcne cnonx cnntntx noyxenn
n +ro es crecnennx noxastnamr [85].
Pacxaunnanne nneu n pesonanc c maramn xapaxrepnsyer a]]exrnnnte,
camonnmnennte cosannx. Pacxaunnanne nneu nnn eep, npncymee enymxam n monotm
xenmnnam, raxxe emoncrpnpyer xauecrna or cnntno uyncrnnrentnocrn o esonno
npexoxme xoxernnnocrn.
Pacxaunnanne nepxne uacrn xopnyca, xoropoe xapaxrepnsyercx nonoporom nnepe ro
onoro, ro pyroro nneua npn xaxom mare, nouepxnnaer emoncrparnnnocrt noxoxn n
xenanne ntrnxert ]nsnuecxn cnntno nnunocrt. Xorx nosmoxno uenonex ne nacrontxo
cnnen, xax xouer noxasart.
Hmn, xoropte epxar pyxn n xapmanax, cxopee ncero xpnrnunt n cxptrnt, nm ouent
npannrcx noannxrt pyrnx nme.
uenonex, xoropt ner, epxa pyxn na epax, noxox cxopee na +neprnunoro
cnpnnrepa, xoropt xouer ocrnut cnoe nenn sa nanmentmee npemx xparuamnm nyrem.
Bnnmarentnt nanmarent samernr, uro n +ro noxoxe nmnyntc noptnncroro, crpacrnoro
nnxennx moxer nnesanno cmennrtcx nepnoom paccnanennocrn. 3ror uenonex xax yro
sactnaer, xora nnannpyer cneymmn mar. 3arem onxrt ncntmxa +neprnunocrn n rax
anee (+neprnunt uenonex) [27].
uenonex, nponnrammncx rannymme noxoxo, neceptesen n satnunn, mnoro
oemaer n nnxora ne ntnonnxer cnon oemannx [44]. Hnnmcrpannx rannymme noxoxn
npecrannena na pnc.133.
Ecnn uenonex npn xote cnntno pasmaxnnaer pyxamn, +ro cnnerentcrnyer o ero
nonnxnocrn, xnno narype, craparentnocrn, neneycrpemnennocrn, a ecnn npn +rom norn on
crannr nerxo n npyxnnncro, ro +ro noome uenonex c neantntm xapaxrepom. Hoxoxa
necenoro n omnrentnoro uenonexa npecrannena na pnc.134.
Camoonontnte, necxontxo nomnesnte nmn moryr cnrnannsnponart o raxom cnoem
cocroxnnn noxoxo, xoropym npocnannn Fennro Mycconnnn. Hx noopoox sapan, pyxn
nnramrcx nouepxnyro nnrencnnno, norn cnonno epenxnnte. Bcx noxoxa npnnyxennax,
c pacuerom nponsnecrn nneuarnenne. Taxoe neecrecrnennoe ntmarnnanne moxer trt
npncyme nnepy, nounnennte xoroporo nyr na mar csan, xax yrxra sa yrxo [49].
Hoxoxa c ne crnammnmncx noramn n ocoenno ontmnmn maramn xnnxercx
emoncrpanne nouepxnyro myxcxoro, cnntnoro n +neprnunoro cnocoa ecrnn (uacro
ocosnanno nnn ner nepennmaercx nexoroptmn xenmnnamn).
Tnepax, yrnonarax, xoyntnax, epenxnnax noxoxa (neecrecrnennax nanpxxennocrt n
norax, reno ne moxer ecrecrnenno pacxaunnartcx) xapaxrepnsyer saxarocrt, neocrarox
xonraxron, poocrt, necnoconocrt x cnoonomy npoxnnennm. Bosmoxno, raxax noxoxa
xnnxercx xomnencanne nnyrpenne cnaocrn sa cuer nsnnmne rnepocrn n
nepenanpxxennx.
uenonex nepemnrentnt, xora ner, cnerxa noxaunnaercx, mar nmeer nepannomepnt
ro nocnemnr, ro samennr n r..
Heecrecrnenno noptnncrax noxoxa, nouepxnyro ontmne n tcrpte marn, cpasy
samernoe pasmaxnnanne pyxamn nnepe-nasa, xnnxercx emoncrpanne axrnnnocrn n
nosmoxno noxasarenem eccoepxarentno sanxrocrn n crapannx no nonoy xaxnx-ro cnonx
cocrnenntx xenann.
Hocroxnnoe npnnonnmanne nnepx (na nanpxxenntx nocxax nor) crpemnenne nnepx,
neomoe neanom, cnntno norpenocrtm, uyncrnom npenocxocrna, ocoenno
nnrennexryantnoro npenocxocrna.
Hocmanoexa nocxoe
uenonex, cranxmn norn nxrxamn nnyrpt, nmeer oocrpennoe nnnmanne x
oxpyxammemy: on nce nnnr n nce cntmnr, necen, omnrenen, nnora o nasonnnocrn[44].
emoncrparnnno, ntnepnyrte napyxy nocxn moryr nnrepnpernponartcx xax
santmennax camoonenxa, camoonontcrno, camoynepennocrt n rmecnanne.
PEKOMEHAUHH RO PA3BHTHK CROCOBHOCTEH K
HABRKEHHK
Pexomenannn no pasnnrnm cnoconocre no nanmennm n nsyue nnm nnunocrn n
coornercrnnn co crpyxrypo anno xnnrn yyr nxnmuart:
meronxn no pasnnrnm xapaxrepncrnx nnnmannx, namxrn, mtmnennx;
meronxn pasnnrnx nanmarentnocrn n nenrn]nxannn ]nsnuecxoro onnxa;
meronxn nsyuennx ntpasnrentntx nnxenn;
pexomenannn no nnrepnperannn anntx nanmennx.
Hpnneennte meronxn paccunrant na nnnnnyantnym nororonxy nnn nororonxy n
cocrane mantx rpynn.
Memouxu no paseumum xapaxmepucmux enumanuu, namumu,
mmmnenuu
Ynpanenuu no paseumum xapaxmepucmux enumanuu
Cnenn]nuecxne ycnonnx npo]eccnonantno exrentnocrn no neennm nnsyantnoro
nanmennx npexnnxmr x renoxpannrenxm ocrarouno ntcoxne rpeonannx, ntnonnnrt
xoropte, ne onaax ymennem ynpannxrt cnonm nnnmannem, ne npecrannxercx nosmoxntm.
Bnnmanne ntnonnxer cneymmne ]ynxnnn: axrnnnsnpyer nyxnte n ropmosnr
nenyxnte n annt momenr ncnxonornuecxne n ]nsnonornuecxne nponecct, cnococrnyer
nenenanpannennomy, oprannsonannomy oropy nocrynamme nn]opmannn, oecneunnaer
nnrentnym cocpeorouennocrt axrnnnocrn na onom n rom xe oexre [48, c. 126].
Ocnonntmn xapaxrepncrnxamn nnnmannx xnnxmrcx oem, xonnenrpannx, ycrounnocrt,
nepexnmuenne n pacnpeenenne. Hnxe npnnoxrcx nexoropte ynpaxnennx no nx pasnnrnm n
conepmencrnonannm.
Ynpaanenne 1. Ha pasnnrne oema nnnmannx [59, uacrt III, c21].
Vxaxnre na nce nn]pt or 1 o 25. Cenart +ro xenarentno xax moxno tcrpee, es
nepeptnon npn nepexoe or ono rannnt x pyro. B cnyuae omnxn nnn napymennx
nncrpyxnnn ntnonnenne saaun naunnaercx c camoro nauana. Vnpaxnenne moxer enartcx c
]nxcanne npemenn.
Ynpaanenne 2. Ha pasnnrne ycrounnocrn nnnmannx [59, uacrt III, c21]. Oyuaemtm
emoncrpnpymrcx pncynxn c nepenyranntmn nnnnxmn. Onn onxnt npocnenrt nnsyantno
xaxym nnnnm or nauana o xonna.
Pyxononrent sanxrnx ]nxcnpyer npannntnocrt n npemx ntnonnennx saannx xaxtm
unenom rpynnt.
Hcntryemte na cnonx nanxax sannctnamr nomepa nauana nnnn no nopxxy n sa nnmn
nomepa nx oxonuannx. Ha ntnonnenne saannx aercx 7 mnn.
Onenxa n 9-antno mxane npn ntnonnennn saannx c nnaxara no rannne 34.
Tannna 34
Onenxa n
annax
9 8 7 6 5 4 3 2 1
Konnuecrno
npannntntx
orneron
25 24 22-23 20-21 17-19 14-16 12-13 8-11 7
Hncrpyxnnx: Ha nanxe nt nnnre 25 nepenyranntx nnnn. Bam neoxonmo
npocnenrt xaxym nnnnm cnena nanpano, onpeennrt, re ona xonuaercx. Haunnamrcx
nnnnn cnena, xonuamrcx oxsarentno cnpana. Haunnare c nnnnn, oosnauenno cnena N1,
nanre, re ona saxonunrcx, ram coornercrnymmn nomep, sarem nepexonre x nnnnn N2 n
r.. Ornert sannctnare no nopxxy, nanpnmep: 1-17, 2-14, 3-22 n r.. Btnonnxrt saanne
cneyer rontxo nyrem spnrentnoro xonrponx, ne necrn nnnnn xapanamom nnn nantnem.
Bonpoct? Hpnrorontrect! Hauann!. Bxnmunrt cexynomep. uepes 7 mnn noart xomany:
Cron! 3axonunrt paory! Hepenepnyrt nanxn!

Ynpaanenne 3. Ha pasnnrne ycrounnocrn nnnmannx [51, c.164].
Onomy ns unenon rpynnt npenaraercx cocunrart o 30, npn +rom nmecro uncen, n
xoropte nxonr nn]pa rpn, n uncen, enxmnxcx na 3, on onxen ronopnrt: He cotmct.
3ro ynpaxnenne moxno ntnonnxrt nce rpynno. Tora unent rpynnt no ouepen
nastnamr nn]pt. H nmecro cnon ne cotmct xnonamr n naomn nnn ntnonnxmr
xaxoe-nno pyroe ecrnne. Omnammnecx ntxoxr ns nrpt. Hoexaer ror, xro ocraercx
nocnennm.
Ynpaanenne 4. Ha pasnnrne ycrounnocrn nnnmannx [59, uacrt III, c22].
Hncrpyxnnx: nx ntnonnennx ynpaxnennx ncnontsyercx nanx xoppexrypnax npoa,
xoropt npexnnxercx oyuaemtm na 5 mnnyr. Btnonnxmmne ynpaxnenne onxnt
nnsyantno nocunrart xonnuecrno rex nnn nntx yxn, coepxamnxcx n nanxe
xoppexrypnax npoa. Btop yxn nx nocuera onpeenxercx pyxononrenem sanxrnx.
nx onenxn ycrounnocrn nnnmannx n nx conocrannmocrn pesyntrart ynpaxnennx
oropaxamrcx rpa]nuecxn. Ha rpa]nxe no ocn acnncc orxnatnaercx npemx n mnnyrax, a no
ocn opnnar xonnuecrno cenanntx omnox.
Ynpaanenne 5. Ha pasnnrne xonnenrpannn nnnmannx [84, c.4445].
Hpononrcx n nape c pyxononrenem nnn n rpynnax ns 34 uenonex. Vnpaxnenne
oxcnxercx narnxno. Heontmo nncr ymarn c pacuepuenntm na nem enxrn xnerountm
nonem (1x1 nnn 2x2cm) n xycouex nnacrnnnna, ntnonnxmmn pont peccnponanno myxn.
Hepememenne myxn c ono xnerxn na pyrym nponcxonr nocpecrnom xoman, xoropte
ona nocnymno ntnonnxer. Ho ono ns uertpex nosmoxntx xoman (nnepx, nnns,
nnpano, nneno) myxa nepememaercx coornercrnenno xomane na cocenmm xnerxy.
Hcxonoe nonoxenne myxn nenrpantnax xnerxa nrponoro nonx. Komant noamrcx
yuacrnnxam nrpt no ouepen. Hrpammne onxnt, neorcrynno cnex sa nepememennxmn
myxn, ne onycxart ee ntxoa sa npeent nrponoro nonx.
Hocne pasxcnennx naunnaercx cama nrpa, no... nponsnonrcx ona na noopaxaemom
none, xoropoe xaxt ns yuacrnnxon npecrannxer ymospnrentno.
Ecnn xro-ro repxer nnrt nrpt nnn nnnr, uro myxa noxnnyna none, on aer xomany
cron n, nepnyn myxy na nenrp nonx, naunnaer nrpy cnauana. Myxa rpeyer nocroxnno
cocpeorouennocrn. Cronr xomy-ro ns nrpammnx xort na mrnonenne ornneutcx nnn noymart
o uem-nnyt nocroponnem, on ryr xe repxer nnrt nrpt n ntnyxen yer ee ocranonnrt.
Hrpa npoxonr oxnnnenno, nosyxaer nnrepec n crnmynnpyer yuacrnnxon x antneme
paore.
nnrentnoe nanmenne sa nepememennem myxn npnnonr x nanpxxennm n
ycranocrn. Ho+romy nao cnenrt sa cocroxnnem nrpammnx n saxanunnart nrpy o roro, xax
naunnaer npoxnnxrtcx cna nnrepeca.
Temn nepememennx myxn moxer saanartcx neymnm.
Axrnnnsannn ntnonnennx ynpaxnennx cnococrnyer nrpa c nttnannem o
aconmrnoro noenrenx.
Paora na nsmop onpanana nnmt n rex cnyuaxx, xora nepe nrpammnmn crannrcx
cnennantnax saaua: nponepnrt nnn pasnnrt ycrounnocrt nnnmannx, cnoconocrt x
nnrentno xonnenrpannn na npemere.
Ynpaanenne 6. Ha pasnnrne xonnenrpannn nnnmannx [59, uacrt 111, c23].
Bam yer npenoxeno coepxanne rpex apn]mernuecxnx saau. Bt onxnt pemnrt n
yme +rn saaun. Pesyntrar ntuncnenn sannctnaercx rontxo rora, xora npenoanarent
cxaxer: Hnmnre!. Bcnyx nnuero ronopnrt
nentsx. Hepecnpamnnart roxe nentsx. Ecnn Bt ne paccntmann nnn satnn npnmept,
ro nmecro ornera crantre npouepx. Bnnmanne! Hauann! (unrart cneyer uerxo, menenno, c
naysamn).
3aanne 1. ant na uncna: 82... n 68... Hepnym nn]py nroporo uncna ymnoxtre na
nepnym nn]py nepnoro uncna... n or nonyuennoro nponsneennx ornnmnre nropym nn]py
nepnoro uncna... Hnmnre!
3aanne 2. ant na uncna: 82... n 68... K nepno nn]pe nroporo uncna npnantre
nropym nn]py nepnoro uncna,... n nonyuennym cymmy pasennre na nropym nn]py nroporo
uncna... Hnmnre!
3aanne 3. ant na uncna: 56... n 92... Bropym nn]py nepnoro uncna pasennre na
nepnym nn]py nroporo uncna... Honyuennoe uacrnoe ymnoxtre na nropym nn]py nepnoro
uncna... Hnmnre!
Opaorxa pesyntraron.
Pesyntrart moxno sanecrn n nporoxon, ormernn snaxamn + pemennym n -
nepemennym saauy.
Hpannntnoe pemenne 1- n 2- saaun npn nenpannntnom pemennn 3-
cnnerentcrnyer o nexoropo ncromaemocrn nnnmannx n nponecce paort. Hpannntnoe
pemenne 1- n 3- saaun npn nenpannntnom pemennn 2- yxastnaer na neycrounnocrt
nnnmannx. Hpannntnoe pemenne 2- n 3- saaun npn nenpannntnom pemennn 1- nosnonxer
npenonoxnrt ornocnrentno menennym nxnmuaemocrt n paory.
Ynpaanenne 7. Ha pasnnrne nepexnmuennx nnnmannx [59, uacrt III, c23].
Bamemy nnnmannm npenaraercx rannna apacxnx uncen or 1 o 25 n pnmcxnx or I o
XXIV.
Cnauana nanre n rannne nce apacxne uncna a otunom npxxe or 1 o 25, a sarem
pnmcxne n oparnom nopxxe or XXIV o I; naxonen oennnre ntnonnenne +rnx
onepann (uepeyx re n pyrne uncna). Cneonarentno, nopxox Bamnx ecrnn onxen
trt raxnm: I, XXIV, 2, XXIII, 3, XXII, 4, XXI, n r.. Bpemx ntnonnennx xaxoro ns 3-x
saann ]nxcnpyercx. Pesyntrarnnnocrt name paort moxno onpeennrt no ]opmyne:
P = c (a + n)
re:
c npemx ntnonnennx 3-ero saannx na apacxo-pnmcxo rannne;
a npemx ntnonnennx saannx na apacxo rannne;
n npemx ntnonnennx saannx na pnmcxo rannne. uem mentme noxasarent P
ononnnrentnoro npemenn, rem nyume ncntryemt cnpannncx c saannem.
Ynpaanenne 8.
Oyuaemomy nnn rpynne npenaramrcx nx nsyuennx penpoyxnnn pasntx xaprnn.
Hocne roro, xax yuacrnnxn paccmorpenn xaprnnt n nepnynn nx pyxononrenm sanxrnx,
ror saaer ncntryemtm nonpoct o cmxere, xomnosnnnn, nnere n p. eranxx. Orneuammne
ononnxmr pyr pyra [30, c.79].
Pexomenauu u ynpanenuu no paseumum namumu
Her neoxonmocrn cnennantno oxastnart ynnnepcantnocrt raxoro nsnecrnoro
]enomena xax namxrt. V name namxrn, cnonno y xnnoro cymecrna, cno xapaxrep, cnon
npnxorn. Ona moxer n reuenne onrnx ner coxpanxrt xaxo-nnyt nycrxx, ynnennt n
ercrne, no moxer n xonapno nonecrn nomyrnrt na namn: npyr orxaxercx ncnomnnrt,
xax ntrnxen uenonex, c xoroptm eceonann necxontxo mnnyr nasa.
Hamxrt +ro ocnona, na xoropo rnopnr mosr; nama namxrt +ro mt camn: nama
nnunocrt, name ornomenne x nmxm, namn nosmoxnocrn, name mtmnenne. Hamxrt +ro
orpaxenne ontra uenonexa nyrem sanomnnannx, coxpanennx, ysnanannx n nocnponsneennx.
V xaxoro uenonexa namxrt paoraer no-cnoemy, ne rontxo xyxe nnn nyume, a n
sanncnmocrn or ee nnnnnyantntx ocoennocre. B ncnxonornn ntenxmr cneymmne
nnt namxrn: moropnax, +monnonantnax, cnonecno-nornuecxax, opasnax. nx neennx
nnsyantnoro nanmennx nanonee naxntmn xnnxmrcx rpn nocnennx nna. Bce nnt
namxrn npncyrcrnymr y uenonexa, no xaxax-ro npeonaaer na pyrnmn. Ho+romy nmn
no-pasnomy sanomnnamr n nomnxr.
Moropnax namxrt nnn namxrt na nnxennx sanomnnanne n nocnponsneenne
nponsneenntx uenonexom nnxenn. 3monnonantnax namxrt nnn namxrt na uyncrna
coxpanxer nepexnroe uenonexom uyncrno. Cnonecno-nornuecxax +ro sanomnnanne n
coxpanenne, a sarem nocnponsneenne npounranntx nnn ycntmanntx mtcne n cnonecno
]opme. Opasnax namxrt nnn namxrt na npecrannennx nomoraer sanomnnrt n nocnponsno-
nrt nnna, ocranonxy npn ntnonnennn npo]eccnonantntx oxsannocre renoxpannrenx.
Pasnnunx n namxrn cnxsant c nospacrom. B monoocrn ontme pasnnra moropnax n
+monnonantnax namxrt, c nospacrom pasnnnaercx opasnax n cnonecno-nornuecxax.
Pasnnunx n rnnax namxrn uame ncero pesyntrar oyuennx. Hesamerno n nocrenenno
xaxt npnntxaer nontsonartcx onnm n rem xe nnom namxrn. Hoxnnxercx onpeenennt
nnamnuecxn crepeornn, xoropt n pesyntrare npenpamaercx n rnn namxrn. Hs ncex
nosmoxntx nnon namxrn uenonex nonpaer onn nnn na nna, na xoropte on npnntx
nonarartcx. A ocrantnte satnaer, n onn ocramrcx nepaorammnmn, nerpennponanntmn.
3ror pesepn npocro neoxonmo nxnmunrt n paory. Bet pasnocroponnee pasnnrne
ncex nnon namxrn ouent nomoraer n paore corpynnxon uacrntx oxpanntx npenpnxrn.
Bce nnt namxrn nsanmocnxsant mexy coo, n n nponecce exrentnocrn renoxpannrene
nn]opmannx, cotrnx, ecrnnx sanomnnamrcx nmn c nomomtm pasnnuntx nnon namxrn.
3monnonantnax, opasnax, cnonecno-nornuecxax namxrt xnnxmrcx ocnonononarammnmn
xomnonenramn npo]eccnonantno namxrn renoxpannrene.
nx pasnnrnx npo]eccnonantno namxrn ee neoxonmo nocroxnno rpennponart.
Tpennponxn moryr nocnrt xax nnnnnyantnt, rax n rpynnono xapaxrep. Ocnonno nentm
rpennponxn npo]eccnonantno namxrn xnnxercx conepmencrnonanne nx nnnnnyantntx
cnoconocre: sanomnnart tcrpo n rouno; sanomnnart nanontmn oem nn]opmannn;
sanomnnart ]amnnnn, apeca, cnona, ]past, pasronop, nnna; sanomnnart nomepa rene]onon,
nomepa anromamnn; sanomnnart snyxn, sanaxn. Hpn conepmencrnonannn namxrn naxno snart
rnannt saxon camopasnnrnx: rpy, nacrounnocrt, perynxpnocrt. Heoxonmo yunrtnart n
raxoe npannno ymcrnenno paort ortxart, menxx sanxrnx. 3ro npannno nosnonxer
nsexart nepeyromnennx, uro raxxe naxno n nponecce rpennponxn npo]eccnonantno
namxrn.
Onn ns ocnonntx npnemon ynyumennx namxrn nonropenne. Hanpnmep, nx
sanomnnannx npoesxamme anromamnnt nyxno nsrnxnyrt nnnmarentno na nee necxontxo
pas nopx, saxptnax n orxptnax rnasa n cpannnnax npn +rom ro, uro nanmaercx nnsyantno,
n ro, uro noxnnxercx, na +xpane nnyrpennero spennx. Or pasa x pasy spnrentnoe nnnmanne
yer cranonnrtcx xpue, oraue, oruernnnee cxaxercx rpennponannocrt namxrn.
Tenoxpannrenm nenecoopasno npnyunrt cex ncera n nese rpennponart noontm
opasom spnrentnym namxrt. B xauecrne oexra moxer ntcrynart nmo noxoxmn mnmo
uenonex. Hyxno nonpoonart mtcnenno onncart ero noprper (n uem oer, pocr, ocote
npnmert noxoxn n r..), sarem ornxnyrtcx n nponepnrt, rax nn +ro.
Heoxonmo snart n npannno nponecca nonropennx npn sanomnnannn npounrannoro.
3ro ynopnoe uepeonanne urennx (nocnpnxrnx) c npnnomnnannem npo cex, a sarem
nepecxasom npounrannoro. Hpn +rom pexomenyercx nonropxrt (ocoenno npn sayunnannn)
rexcr yt ro oneparnnnax nn]opmannx nnn crnxn ne no uacrxm, a n nenom. Ecnn uro-ro
satro, ne nyxno roponnrtcx sarnxnyrt n ncrounnx, nyume oparnrtcx x cnoe namxrn.
Hpn nonropennxx ne cneyer nepeyromnxrtcx. uepes 4050 mnnyr nenecoopasno
enart nepeptn na 1015 mnnyr. Honesno nonropxrt nepe cnom, a raxxe yrpom, na
cnexym ronony.
ocrarouno +]]exrnnntm cunraercx mero nornuecxoro, acconnarnnnoro sanomnnannx.
Hpn sanomnnannn npounrannoro rexcra nao ne npocro sasypnnart ]axrt n onncannx, a
crapartcx noopart x nnm xaxne-nno nsnecrnte ananorn. Tora n yymem noxnnxercx
nosmoxnocrt tcrpo ntramnrt ns xnaono namxrn c nomomtm acconnarnnno opaorxn
marepnana nyxnte cneennx.
Pexomenyercx raxxe pasnnart marepnan na cmtcnonte xycxn, ntenxx npn +rom
rnannoe n nropocrenennoe, aprymenrnponannoe n esoxasarentnoe, cnoxnoe n npocroe.
Xenarentno, urot nce tno ocmtcneno es mexannuecxoro sanomnnannx. Vcranonneno, uro
npoyxrnnnocrt cmtcnono namxrn n 25 pas ntme npoyxrnnnocrn mexannuecxo namxrn.
Herue ncero uenonex sanomnnaer cneennx, cnxsannte acconnarnnno c ero
npo]eccnonantno exrentnocrtm. K coxanennm, n noncenenno npaxrnuecxo paore
renoxpannrenm npnxonrcx sanomnnart n cneennx, mano cnxsannte c nx
nenocpecrnenntmn npo]eccnonantntmn oxsannocrxmn. B raxnx cnryannxx
nenecoopasno npnmenxrt mnemorexnnxy, nnn, xax ee eme nastnamr, mnemonnxy. Eme
or pennnx rpexon omnn o nac nexoropte ns ee npnemon. B nacroxmee npemx paspaorano
mnoro mnemonnuecxnx npnemon. 3ro cnoero poa ynonxn, oneruammne sanomnnanne npn
nomomn ncxyccrnenntx acconnann. Hnxe npnnoxrcx nexoropte npnmept mnemonnx.
Tax, ecnn nyxno yepxart n namxrn mnoro pasnopontx cneenn, cneyer mtcnenno
noopasnrt ropo, noenennt na mnoxecrno ynnn. Ha xaxo ynnne cnoe uncno omon, a n
omax xomnart, n n xaxo narorone ro nnn nnoe nocnomnnanne (mero paspaoran 2,5
rtcxun ner nasa rpexom , Cnmonnom).
urot sanomnnrt nenpnntunoe nasnanne pexn Inaanxnnnnp, mnemonn-! xa npenaraer
sanomnnrt npenoxenne: rnoran xe]np.
Hocneonarentnocrt nneron cnexrpa payrn mxontnnxn sanomnnamr c nomomtm
]past: Kaxt oxornnx xenaer snart, re cnxr ]asant. Ona osnauaer xpacnt,
opanxent, xenrt, senent, ronyo, cnnn, ]noneront.
Hsnecrn ncem Ocran Fenep, yyun rnmnasncrom-rpertexnaccnnxom, urot
sanomnnrt narnncxne cnona-ncxnmuennx, ntyunn; crnxornopenne:
Hyep, conep, necnep, rexep,
Hnep, mnsep, acnep, rexep.
nx sanomnnannx nn]p raxxe cymecrnymr pasnnunte mnemonnuecxne npnemt.
Hanpnmep, nennxn nemenxn maremarnx Hennn npnmennn sameny nn]p yxnamn. B
pesyntrare nmecro uncen on sanomnnan xoporxym nanoxmym ]pasy.
Paspaorant n npnnnnnnantno nonte merot ycxopennoro ycnoennx uenonexom
ontmnx maccnnon nn]opmannn. 3rn merot ocnonant na ncnontsonannn ]nsnonornuecxnx
ocoennocre namero mosra. unsnonorn oxasann, uro cxopocrt sanomnnannx neuarnoro
coomennx sanncnr ne or xonnuecrna nn]opmannn, n nem coepxamecx, a or nnnt
coomennx. Ho-'' +romy nx nontmennx +]]exrnnnocrn nponecca sanomnnannx
pexomenyercx cnennantntm opasom oprannsonart marepnan. Ho raxomy npnnnnny,
nanpnmep, cocrannxmrcx rene]onnte cnpanounnxn. Tax, nepnte nn]pt nomepon rene]onon
yxastnamr paon ropoa, a nocneymmne nn]pt pasnnamrcx na rpynnt, no ne nn]pt n
xaxo.
Hamxrt, noono nmtm pyrnm saarxam, pasnnnaercx onnm nyrem ynpaxnennxmn.
Ho+romy ne npant re, xro, xanyxct na cnaym namxrt, crpemxrcx ne ouent-ro ee opemenxrt.
Taxnm nmxm cneyer nomnnrt: ror, xro nosepxnnaercx orxptnart por, nnxora ne craner
oparopom.
Ho, pasnnnax namxrt, nao snart rpennponxn ne camonent, a nnmt ncnomorarentnoe
cpecrno. Kax t ne npnmnoct ncnomnnrt mypte cnona namxrt namosonnn nce
nepesatn.
Hsnecrno ecnentnoe yepxnnanne n namxrn uero-nno nenyxnoro cnnxaer
nonnxnocrt cosnannx, cnxstnaer mtmnenne, memaer ero oneparnnnocrn. 3anenne ne
onesnt namxrn, a ycnonne ee sopontx.
Hncarent 3rap Ho ntcxasan mypt coner: ecnn nt xornre satrt uro-nno
nemenenno sannmnre, uro nt onxnt +ro sanomnnrt.
Coner nonesno nsxrt na noopyxenne, no ymymmn ntne nn]opmannonnt oxean
nerxo moxer saxnecrnyrt namxrt, ecnn ne onnaert +]]exrnnntm cpecrnom satnart
nenyxnoe.
Hamxrt nrpaer ontmym pont n naxonnennn ontra n coxpanennn snann. Xapaxrep
rpeonann, npexnnxemt x renoxpannrenxm, enaer rnanno n nx npo]eccnonantno
exrentnocrn cmtcnonym namxrt n raxne ee xauecrna, xax ontmo oem, ntcoxax rounocrt
n roronnocrt.
Tenoxpannrent onxen ouent mnoro snart, a ro, uro snaer xopomo nomnnrt.
3anomnnanne, coxpanenne n nocnponsneenne n nyxnt momenr nonesno nn]opmannn
naxnemee ycnonne ero ycnemno exrentnocrn. B roxe npemx nyxno snart, uro ne ncxxym
nn]opmannm moxno yepxart n namxrn. nx +roro nenecoopasno npnerart x nomomn
sanncno xnnxxn, uro nosnonnr nnocnecrnnn nocnponsnecrn cnyuano ynnennoe nnn
ycntmannoe.
nx nonyuennx maxcnmantnoro +]]exra or rpennponox npo]eccnonantno namxrn
neoxonmo nx onxntm opasom oprannsonart n npononrt n coornercrnnn c
ncnxonoro-nearornuecxnmn pexomenannxmn.
3naunrentnoe nontmenne ome npoyxrnnnocrn npo]eccnonantno namxrn moxer
trt ocrnrnyro npn ycnonnn cncremarnunocrn n nenpeptnnocrn rpennponox, npn
ntnonnennn npo]eccnonantno snaunmtx ynpaxnenn. nx nponeennx cnennantntx
rpennponox npo]eccnonantno namxrn, xax noxastnaer ontr, nenecoopasno ornonrt
1025 mnnyr. 3naunrentnt +]]exr moxer trt nonyuen npn nponeennn cnennantntx
rpennponox n xannere ncnxonornuecxo nororonxn exenenno (1015 mnn.) o nauana
ntnonnennx npo]eccnonantntx oxsannocre nnn no nropo nononnne nx.
3anxrnx no pasnnrnm npo]eccnonantno namxrn moryr nxnmuart n cex:
1. Tpennponxn n sanomnnannn n ysnanannn nomepon n npnmer anromamnn.
2. Tpennponxn n sanomnnannn xonnuecrna n nsanmnoro pacnonoxennx npemeron.
3. Tpennponxn n sanomnnannn nnanon, cxem n nx mtcnennoro npecrannennx.
4. Tpennponxn n sanomnnannn ]amnnn n apecon na cnyx.
5. Tpennponxn n sanomnnannn cnonecno nn]opmannn, cnonecnoro noprpera.
6. Tpennponxn n sanomnnannn nnn nme n nx ]amnnn.
Heoxonmo nomnnrt, uro oyuenne ner +]]exrnnnee, ecnn nepe ntnonnennem
ynpaxnennx crannrcx xonxpernax saaua uro nyxno cenart, uro yconepmencrnonart,
xaxne omnxn ne nonropxrt n r..; xaxoe ynpaxnenne neoxonmo onennnart, omnxn
pasnpart n nameuart nyrn nx ycrpanennx.
Omnouno npenonarart, uro uacrte rpennponxn n yuentx ycnonnxx moryr
ncnxonornuecxn nororonnrt corpynnxa. Bce rpennponxn onxnt npeycmarpnnart
ntnonnenne ynpaxnenn n nopmantno (naronpnxrno) ocranonxe, a sarem n
+xcrpemantntx ycnonnxx, ycnonnxx nomex. Camte npocrte nomexn moryr trt cosant
nxnmuennem n ntxnmuennem cnera, xnonxamn. Fonee cnoxnte nomexn cosamrcx
nxnmuennem xpxoro cnera, ncnontsonannem rpomxoronopxmnx ycrpocrn, nxnmuennem
marnnro]onntx sannce c pasnnuntmn mymamn n xpnxamn n r.. Taxax meronxa nosnonxer
ononpemenno c pasnnrnem npo]eccnonantno namxrn nontmart ncnxonornuecxym
ycrounnocrt, a no noxasarenxm ntnonnennx ynpaxnenn n ycnonnxx nomex (n nx cpannennn
c noxasarenxmn paort n nopmantntx ycnonnxx) cynrt o crenenn ee pasnnrnx y xaxoro
corpynnxa.
Cnoxnocrt sanxrn nenecoopasno ynennunnart c yuerom ocrnraemtx pesyntraron.
Me1onxa acconna1nnnoro sanounnannn [59, uacrt III, c.4347].
Tpennpyx npo]eccnonantnym namxrt, neoxonmo ocnontnartcx na mtcnenntx
opasax n xaprnnax. Hanpnmep, neoxonmo sanomnnrt n xoporxoe npemx nanart
npemeron: xonep, ymara, yrtnxa, xponart, pta, xpecno, oxno, rene]on, cnrapera, rnost,
nnmymax mamnnxa, ornnox, mnxpo]on, pyuxa, renennsop, rapenxa, opex, anromonnt,
xo]enapxa, xnpnnu. Hocraparect cosart saannym mtcnennym xaprnny ns nepeuncnenntx
nanarn npemeron. Bt onxnt napnconart cee xpxn mtcnennt opas ne yxnt, ne
cnona, n nmenno xpxym xaprnny. Bt naunnaere nenocpecrnenno rpennponart namy namxrt.
Bam nyxno acconnnponart xonep c ymaro. Acconnannx onxna trt nacxontxo nosmoxno
anornuna n axe saanna. Hanpnmep, nt moxere npecrannrt xonep cenanntm ns ymara.
Hpecrantre cex nporynnnammnmcx no +romy xonpy n nocraparect ycntmart mopox no
noramn. Hncrox ymarn, nexamn na xonpe, ne nooer +ro cnnmxom nornuno. Hornuec-
xax acconnannx ne cnococrnyer sanomnnannm! Hepexonre x cneymmemy mary, cnxxnre
ymary c yrtnxo. O xonpe noxa saytre. Koncrpynpyre cneymmn opas; ymara nnmc
yrtnxa. Hpecrantre cee yrtnxy, ns xoropo nmecro not nonser xenanax ymara.
antme ner xponart. Hyxno acconnnponart yrtnxy c xponartm. Moxno npecrannrt cex
cnxmnm n yrtnxe, a ne na xponarn n r.. Pta xpecno. Pta cnnr n xpecne. Kpecno
oxno. Kpecno cronr ne na nony, a na oxne. Oxno rene]on. Oxno n nne rene]onnoro ncxa.
Tene]on cnrapera. Bt xypnre rene]onnym rpyxy. Cnrapera rnost. Cnrapert nmecro
rnose nnnaere n creny. Inost nnmymax mamnnxa. Bmecro xnannm y mamnnxn rnosn.
Hnmymax mamnnxa ornnox. Bt neuaraere ornnxom. Fornnox mnxpo]on. Ionopnre
peut n ornnox. Mnxpo]on pyuxa. Hnmnre mnxpo]onom oruer. Pyuxa renennsop.
epxnre pyuxy, na xonnauxe xoropo yxpennen orpomnt renennsop. Tenennsop rapenxa.
Hannnaere cyn na renennsop, xax n rapenxy. Tapenxa opex. Ha crone nmecro rapenxn croxr
opexonte cxopnynxn. Opex anromonnt. Bt cnnre sa pynem orpomnoro opexa.
Anromonnt xo]enapxa. Anromonnt cronr na rasono nnnre, n nt napnre n nem xo]e.
Ko]enapxa xnpnnu. B xo]enapxe napnrcx xnpnnu.
Ecnn nam yanoct ocrarouno xcno ynnert +rn xaprnnt mtcnenntm nsopom, nam ne
cocrannr rpya sanomnnrt nect nepeuent. Honpoyre nocnponsnecrn nect nepeuent. Hepnoe
xonep, on nemenenno nneuer sa coo ymary. 3a ymaro cneyer yrtnxa n r..
nx sanomnnannx nn]p n uncen nenecoopasno nontsonartcx cncremo sanenox.
Cncrema sanenox +ro nocranonxa npemeron nmecro nn]p.
Bneem pasnte yxnt nx nn]p 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. Fyxnt nx nn]pt 0 H
1-H
2-B
3-P
8 M
nocnenne cornacnte yxnt +rnx nn]p
Fyxnt nx nn]pt
4 u
5-H
6-B
7-C
9-
nepnte cornacnte yxnt +rnx nn]p
Honpoyre nonropnrt nect px. Ecnn +ro rpyno, ro sanomnnre mnemonnuecxym
]pasy:
He Hn Bt Pn] Mau Hn Bn Cn x
0 1 2 3 8 5 6 7 9
Hanpnmep, nam nyxno sanomnnrt apec: om 85, xn.29. nx nac +ro yer unrartcx xax
MH B. Hs nmoro nomepa moxno cenart cnono 73 (7-C, 3-P) nnex rnacnte yxnt 73 '
ctp nnn 73 cop.
Hocxontxy nn]pe 0 coornercrnyer yxna H, rontxo +ra cornacnax yxna moxer nxonrt
n nyxnoe cnono (cornacntmn mt npeneperaem). Hycrt mt ocranonnnnct na cnone nn.
Hpecrannm cee ronxoe no snaxomo nam peuxn? C +ro mnnyrt cnono nn ncera yer
osnauart nx nac nn]py 0. Touno raxxe cnono no ncera yer acconnnponartcx c nn]po 1
n r.. Honyunm:
O Hn 4 Oun
1-Ho 5-Ha
2 Bo 6 Vmn
3 Apmnx 7 Vc
8 ma 9 A
10-Hnn
Btyunre coornercrnymmee cnono nx xaxo nn]pt.
Bostmem ecxrt npnmepon c nomepamn, pacnonoxenntmn n pasnnxy. Bt moxere
sanomnnrt nx, xax ronopxr, c nepnoro nsrnxa?
9 xomenex 2 renennsop
6 cnrapera 8 uact
4 nenentnnna 1 anropyuxa
7 conomnnxa 10 rene]on
3 namna 5 nnmymax mamnnxa
Hepnt oexr sanomnnannx 9 xomenex. Hyxno cosart ananornunym [ cnxst mexy
cnonom-sanenxo x 9, ro ecrt aom n xomentxom. Hanpnmep, nt mtcnenno napncyere a,
sanonnennt orpomntmn xomentxamn, n xoroptx ropxr rpemnnxn. 3arem nyxno cosart
anornunym cnxst mexy cnonom sanenxo x 6, ro ecrt ymn n cnrapera n r. .
Bostmnre nncr ymarn, paccrantre nomepa or 1 o 10 n pacnonoxnre npe-, mert no
nopxxy, noccosan mtcnennte xaprnnt.
Ananornuno moxno cocrannrt xnmuente cnona or 11 o 100.
nx sanomnnannx uncen 52 30 41 63 75 27 nyxno cocrannrt cnxsxy ns mecrn cnon:
Hana rynxer no pyxy c orpomntm opnom, open nter ns uana, uan cronr na mape, map nsaer
rpomxn cnnxmn snyx, a onec conpaer n cxnpy. 3ry cnxsxy moxno cocrannrt npnmepno sa
30 cexyn. Mtcnenno npoernre ee na nnn rpn pasa, n nt yxe nce nomnnre. Honropxx px,
nt nnmt samenxere xnmuente cnona nn]pamn.
11 - Heon 16 Hnma 21 Bnno 26 Bemt
12 -Hnna 17 -Hoc 22 Bona 27 - Onec
13 -Hopa 18 Hemo 23 Bap 28 Btmx
14 Hout 19 Ano 24 Beue 29 Boa
15 Anana 20 Bon 25 Btnt 30 Open
3 1 Pana 36 - Opma 41 uan 46 uama
32 - Pon 37 Poca 42 unn1 47 Ouect
33 - P yp2 38 Pom 43 uapt 48 uym
34 Peut 39 Pan 44 uaua 49 -ua
35 Pena 40 ueno 45 -uH 50 Onan
51 Hent 56 Hama 61 Bnna 66 - Bnm
52 Hana 57 - Hec 62 Bon 67 Bemae
53 - Hap 58 Hnmt 63 Bap 68 Bym
54 Heut 59 Ho 64 Hmaun 69 B+oy3
55 Hana 60 Bnno 65 -Bnn 70 - Con
71 Cont 76 Cymt 81 Mnna 86 Mtmt
72 Coa 77 - Coyc 82 Mxn 87 Mxco
73 - Cop 78 Com 83 Mop 88 Mama
74 Cneua 79 - Cy 84 Mxu 89 Moa
75 - Cnn 80 Mtno 85 Monnnx 90 yno
91 - no 96 yma
92 nno 97 octe
93 - ap 98 om
94 aua 99 - ya
95 eno 100 Hennn
1 unn unpnxaer nopoe
2 Pypcxn yrontnt accen
3 B+oy repo ]nntma u. uannnna Kopont n Htm-Hopxe
Mero sanomnnannx nnn ocnonan na cnennantno oprannsannn nponeccon namxrn. Kax
xe nponcxonr sanomnnanne nnn? Bnauane ormeuaercx sanomnnanne omnx npnsnaxon, ro
ecrt, npnsnaxon, npncymnx ncem nnnam: npo]nnx, noca, pra n r.n. anee nyxno ycranonnrt
ornnune annoro nnna or ncex ocrantntx nnn. nx +roro neoxonmo ycranonnrt
cnenn]nuecxne npnsnaxn, npncymne rontxo annomy nnny, r.e. npncmorpertcx, xaxne y nero
npo]nnt (ntnyxnt nnn nornyrt), noc (npxmo nnn c ropnnxo), rnasa (ontmne nnn
manentxne) n r. . Cnenn]nuecxne npnsnaxn nosnonxmr ornnuart nnna ono or pyroro,
ysnanart n sanomnnart nx. nx +]]exrnnnoro sanomnnannx nnn neoxonmo ycnonrt omne
n cnenn]nuecxne npnsnaxn ocosnanno c conmennem onpeenenntx npannn. Hyxna
onpeenennax cncrema, nosnonxmmax mar sa marom onpeenxrt nannune rex nnn nntx npn-
snaxon n annom nnne n sanomnnart nx. Henecoopasno nontsonartcx cneymme cncremo
sanomnnannx nnn (ran.14).
Tannna 14.
Omne
npnsnaxn
uacrnte npnsnaxn
1 2 3
1. uopma
ronont
Onantnax Kpyrnax uertpexyront
nax
2. Hpo]nnt Btnyxnt Ponnt Bornyrt
3. Hnno Tpeyrontnoe Kpyrnoe nnn uertpexyront
noe
onantnoe
4. Bonoct Koporxne Cpenne nnnnte
5. Inasa Fontmne Mnnanennn
te
Manentxne
6. Ouxn C roncro
onpano
C ronxo
onpano
Fes onpant
7. Vmn Fontmne Cpenne Manentxne
8. Hoc C ropnnxo Hpxmo Kypnoct
9. Vct Her Manentxne Fontmne
10. Fopoa Her Manentxax Fontmax
11. Iyt Vsxne Bnpoxne Honnte
Ynpaanenne 9. 3anomnnanne nomepon anromamnn [59, uacrt III, c.32].
Hopxox ntnonnennx: na 30 cex. ntnemnnaercx nnaxar nnn ntcneunnaercx na +xpane
ncnnex cnncox 5 nomepon anromamnn. 3aanne oyuaemtm: Hepe namn nomepa
anromamnn. Hontrarect sanomnnrt nx.
Hponepxa: noonnouxe noxastnamrcx nnn nastnamrcx nomepa anromamnn (cpen
xoroptx ecrt n re, uro npenaranoct sanomnnrt, n raxne, xoroptx n cnncxe ne tno). Bonpoc
x oyuaemtm: Ftn nn annt nomep n cnncxe?
Meronuecxne pexomenannn: ynpaxnenne nonropxercx 810 pas, npn +rom uncno
nomepon anromamnn nocneonarentno ynennunnaercx or 5 o 15. nx oecneuennx
sanomnnannx nomepon anromamnn pexomenyercx ncnontsonart cneymmne npnemt:
rpynnnponxa nomepon no onnaxontm (cxontm) nauantntm yxnam, sanomnnanne nomepon
n nepecrpoennom nopxxe no mepe nospacrannx uncen, narnxno opasnoe npecrannenne
nomepon, ortcxanne uncnontx saxonomepnocre n nomepax (nce uncna nomepa uernte nnn
neuernte, cymma uncen nomepa panna xpyrno nennunne 10, 15 n r.., cymma nepntx nyx
uncen nomepa panna cymme nocneymmnx uncen), neonoxparnoe nonropenne npo cex
nomepon, ocoenno rpyntx nx sanomnnannx n p.
Ynpaanenne 10. 3anomnnanne npnmer anromamnn [59, uacrt III, c.33].
Hopxox ntnonnennx: oyuaemtm na 3 cex. npexnnxercx ]ororpa]nx anromamnnt.
3aanne oyuaemtm: 3anomnnre ]oro anromamnnt no ncex eranxx. Hpn nponepxe
ntxcnxercx moent, nner, nomep anromamnnt, uncno nme n mamnne, nannune
nonpexenn n p.
Meronuecxne pexomenannn: ynpaxnenne nonropxercx 810 pas na pasnnuntx
]ororpa]nxx. Hpn 24 nonropennxx npemx +xcnosnnnn nocrenenno ymentmaercx: 2; 1; 0,5
cex. Hpn 57 nonropennxx npexnnxmrcx ]ororpa]nn-2 anromamnn.-Bpemx +xcnosnnnn: 2;
1; 0,5 cex. Hpn 810 nonropennxx npexnnxmrcx ]ororpa]nn 3 anromamnn. Bpemx
+xcnosnnnn: 2; 1; 0,5 cex.
Ynpaanenne 11. Hpnem, coxpanenne n nocnponsneenne nnsyantno nn]opmannn [59,
uacrt III, c.3637].
Meronuecxne yxasannx: +ro ynpaxnenne cocronr nx 4-x cepn. B xaxo cepnn yyr
noxasant rannnt c marepnanom, xoropt nt onxnt sanomnnrt n sanncart. 3aanne
nospacramr no cnoxnocrn:
Cepnx 1. Tannnt 3 x 3. Bpemx 5 mnn.
Ha 20 cex. noouepeno npexnnxmr 4 rannnt no 9 nn]p. Hocne npexnnennx xaxo
cnymarenn epyr pyuxy, sannctnamr nn]pt n coornercrnymmne mecra nanxa (xnerxn
pasmepom 3 x 3). Bpemx sanncn xaxo rannnt 40 cex.
Cepnx2. Tannnt 4 x 4. Bpemx 10 mnn.
Ananornuno npetymemy saannm noouepeno npexnnxmr 5 rannn no 16 nn]p n
xaxo. Bpemx npexnnennx rannnt 1 mnn. Bpemx nocnponsneennx (sanncn) 45 cex.
Pexomenannx: no npemx sanomnnannx nn]p pyuxn onxnt nexart na crone.
Cepnx 3. Fyxnt. Bpemx 10 mnn.
B nepno crpoxe 9 yxn, no nropo, rperte n uernepro 10 yxn, n nocnene
11 yxn. Cnymarenn onxnt nx sanomnnrt n sanncart.
1. XTH3KHBC;
2. OKAPHTCEM;
3. IBHPXKHBX;
4. OAHV3HRI;
5. TXPMIBFKHH.
3arem noxastnamrcx eme 5 crpox-saann (npemx +xcnosnnnn nonncano na xaxo
rannne csan).
1. 3H(2cex);
2. IKPH(5cex);
3. OHT3A(10cex);
4. BHMCXOT(15cex);
5. IKEOAVH3 (20 cex).
Hncrpyxnnx xo 2 saannm: nam na pasnoe npemx yyr noxasant yxnt, no cnoxnocrt n
rom, uro nocne sanomnnannx nepno crpoxn ee sannctnart ne nao, a neoxonmo
nocnponsnecrn nepnym nocne sanomnnannx nropo, nropym nocne sanomnnannx rperte n
r.. uerneprym n nxrym sanncart ononpemenno.
Cepnx 4. Cnona. Bpemx 15 mnn.
Hoouepeno noxastnamr 9 nocneonarentnocre co cnonamn, n xaxo nocneymme
crpoxe xonnuecrno cnon nospacraer. Bpemx npexnnennx saann raxxe ynennunnaercx.
1. rpona, cnon, nec, nasep (5 cex).
2. rnranr, morox, xpan, necno (5 cex).
3. mouxa, xanenapt, mopr, monorox, nepo (10 cex).
4. uepnt, ntcoxn, ponnxa, xnnct, mpam (10 cex).
5. nentner, cxnaxa, mernna, rya, nneun, pasmep (10 cex).
6. ysxn, nnornt, saropent, xopenacrt, ronyo, pmner (20 cex).
7. nxrnncrt, ]noneront, pennnnncr, macnenxa, noxsan, rpysonnx, orart (30 cex).
8. ent, xpacnt, senent, tcrpt, opanxent, cmymennt, cnnn (40 cex).
9. pano, cnxsno, nopnnx, cnxsxa, saop, cronxa, naop, xyntmnnannx,
+nexrpn]nxannx, nyntr, cnxst (90 cex).
Ornert sannctnamrcx n nanx. Bpemx 1.15 cex.; 2. 15 cex.; 3. 20 cex.; 4. 30 cex.; 5.^35
cex.; 6. 40 cex.; 7. 1 mnn.; 8. 1 mnn.; 9. 2 mnn. 3a xaxt npannntnt orner cepnn 14 aercx
2 anna.
Ynpaanenne 12. 3anomnnanne saannx, nncrpyxnnn, cnonecnoro noprpera n ycnonnxx
ynennuennx nn]opmannn [59, uacrt III, c.34].
Hopxox ntnonnennx: oyuaemtm saunrtnaercx rexcr saannx, nopyuennx,
nncrpyxnnn, cnonecnoro noprpera, cocroxmn ns cmtcnontx ennnn (npenoxenn, uacre
npenoxennx c camocroxrentntm snauennem). 3aanne: sanomnnrt nn]opmannm. Hponepxa:
nonropnrt (sanncart na nncre ymarn) sanomnennoe.
Meronuecxne pexomenannn: ynpaxnenne nonropxercx 10 pas. Hpn +rom rexcr
nocneonarentno ycnoxnxercx ynennuennem uncna cmtcnontx ennnn c 6 o 15.
Ynpaanenne 13 [59, uacrt III, c.34].
B reuenne 1 mnnyrt npocnymnnamrcx 3 apeca n ]amnnnn nnn, npoxnna-[mmnx no
+rnm apecam. 3anomnnre apeca n ]amnnnn na cnyx.
Meronuecxne yxasannx: npn sanomnnannn ncnontsyre merot acconn-j arnnntx
cnxse n sanenox. 3aanne nonropxercx 56 pas. Bpemx coxpama-[ercx o 15 cex. 3a xaxt
npannntnt orner aercx 2 anna.
Ynpaanenne 14 [59, uacrt III, c.34].
B reuenne 1 mnnyrt npocnymnnaercx cnonecnt noprper uenonexa. 3a-! nomnnre ero.
Meronuecxne yxasannx: npn sanomnnannn cnonecnoro noprpera nontsy-I" rect
meroom acconnarnnntx cnxse. 3aanne nonropxercx 34 pasa, npe-[ mx coxpamaercx o 15
cex. 3a npannntnt orner aercx 5 annon.
Ynpaanenne 15. Pasnnrne nenponsnontnoro sanomnnannx nn]opmannn [16, c 52-55].
Meronuecxne yxasannx: nnnmarentno npocnymare npenaraemt rexcr ; paccxasa, a
sarem nnctmenno ornertre na xaxt nonpoc.
Houno nannenr.
(...) Herom 1928 roa n Hennnrpae nauannct orpanennx ynountx. Onn conepmannct
onontno perynxpno uepes xaxte na-rpn nx n ornnuannct ncxnmunrentno epsocrtm
n conepmenno onnaxontmn noponocrxmn. Mnnyr sa ecxrt o saxptrnx, ro ecrt oxono
onnnanarn uacon neuepa, n ouepenym ynounym nptnannct rpoe noopyxenntx monotx
nme. Onn saxptnann sa coo nept, n crapmn ns nnx anan xomany: Hoxnct na non,
nnnom nnns! Ipaxane, npomy ne saepxnnartcx.
Hpoannt, xaccnpma n nosnee noxynarenn onontno oprannsonano ntnonnxnn +ro
pacnopxxenne.
Tora rpanrenn sanpann ntpyuxy n yxonnn, ocrannn n xacce cneym-' mero
coepxannn sanncxy: Pacnncxa. Bsxro sanmoopasno n xacce nexoropoe xonnuecrno
enexntx snaxon. Tounax cymma yer coomena xaccnpme nocne nocuera.
Mept, npnnxrte yrononntm postcxom x onapyxennm npecrynnnxon, ne anann
nnxaxnx pesyntraron. Orpanennx ynountx npoonxannct.
Tora tno pemeno oprannsonart (...) sacay no ncex ynountx ropoa, urot n xaxo
ns nnx exypnnn no nnom npoannon arenrt yrononnoro postcxa.
Tax n tno cenano, n n nasnauennt ent no ncex ynountx c nacroxmnmn
npoannamn croxnn sa npnnanxom n ornycxann xnente nsennx monote nmn n entx
xanarax.
B ror ent rpanrenn ne npnmnn. Pemnnn sacay ocrannrt n na cneymmn ent.
Ponno es ecxrn mnnyr onnnanart n ynouno na yrny Facceno n 3namencxo
ynnn c mymom xnonnyna nxonax nept, n n marasnn nomnn rpoe monotx nme,
noopyxenntx naranamn.
Pyxn nnepx! cxomanonan onn ns nnx. Hoxnct na non, nnnom nnns!...
Pyxn nnepx! ornernnn npoannt, raxxe onaxnn opyxne.
Pyxn nnepx, crpenxrt yem!..
B +ror uac n ynouno naxonnnct ne nosnne noxynarentnnnt, rpysnte noxnnte
amt.
Cxnarnn ncnyranntx xenmnn, rpanrenn ntcrannnn nx nnepen cex, nonnmax, uro
corpynnxn yrpostcxa npn +rnx ycnonnxx crpenxrt ne yyr. Camn onn sa cnnno
ocronenenmnx xenmnn orxptnn crpenty no npnnanxy. Onn ns arenron (...) pocnncx x
nnm, no ntcrpenom n ynop tn ynr. Kro-ro ns rpanrene nauan crpenxrt n nmcrpy,
nncenmym n ynouno. 3nexrpnuecxne namnouxn nonannct ona sa pyro. Crano remno. H,
nocnontsonanmnct +rnm, rpanrenn ntexann ns ynouno.
Arenrt crpenxnn nm ncne. Onn ns rpanrene tn panen n pyxy, penontnep ntnan, n
on co cronom cxnarnncx sa panenym xncrt pyxn. 3ro ycnenn samernrt.
Btexan na ynnny, rpanrenn pasexannct n pasnte cropont n cxptnnct. Ftno ponno
onnnanart uacon neuepa.
K uacy noun nce mnorouncnennte ontnnnt, nonnxnnnnxn, amynaropnn n neuennnt
ropoa, a raxxe nce uacrno npaxrnxymmne npaun tnn o]nnnantno yneomnent o rom, uro
npn nepecrpenxe c arenramn yrpostcxa tn panen n pyxy n norom exan onacnt
npecrynnnx.
B rom cnyuae ronopnnoct n +rom yneomnennn, ecnn x nam oparnrcx sa
npaueno nomomtm uenonex c ornecrpentntm panennem pyxn, nam rpaxancxn onr
nemenenno coomnrt o +rom exypnomy yrpostcxa nnn nnxamemy nocronomy
mnnnnnonepy (...).
Bonpoct:
1. Kax nastnaercx paccxas?
2. B xaxoe npemx cyrox conepmannct nanaennx na marasnnt?
3. Kax uacro conepmannct +rn npecrynnennx?
4. B xaxym nopy roa nponcxonnn onncannte cotrnx?
5. Cxontxo tno npecrynnnxon?
6. Kro nepntm orxptn crpenty n marasnne?
7. Kax snann onoro ns npecrynnnxon?
8. Cxontxo noxynarentnnn tno n marasnne no npemx onncannoro nanaennx?
9. Kaxoe ocnemenne tno n marasnne?
10. uro ocrannxnn npecrynnnxn n xaccax marasnnon?
11. Kaxoro nospacra tnn noxynarentnnnt, oxasanmnecx n marasnne n momenr
nanaennx?
12. Kaxoro nnera tno nantro na ono ns noxynarentnnn?
13. Kaxoe ornecrpentnoe opyxne tno y npecrynnnxon?
14. Hasonnre ocoym npnmery rnanapx npecrynnnxon?
15. B xaxom uacy tno conepmeno onncannoe nanaenne?
16. B xaxom mecxne ono tno conepmeno?
17. Kax tnn oert corpynnxn yrpostcxa, naxonnmnecx n sacae?
18. uro npecrynnnxn sanpann ns marasnnon xpome enexno ntpyuxn?
19. Kaxono coepxanne pacnncox, ocrannenntx npecrynnnxamn n marasnnax?
20. Kaxax oexa tna na npecrynnnxax?
21. V cxontxnx npecrynnnxon tnn nncronert, a y cxontxnx penontnept?
22. uro cxasano o nospacre npecrynnnxon?
23. Kro tn ynr n nepecrpenxe?
24. Ie tn ynr +ror uenonex n marasnne nnn na ynnne?
25. Hasonnre ony ns nennnrpacxnx ynnn, ynomxnyrym n paccxase?
26. Hasnanne eme xaxo ono ynnnt Hennnrpaa npnneeno n paccxase?
27. Kya tn panen onn ns npecrynnnxon?
28. Cxontxo npemenn npomno c momenra nauana nanaennx na marasnn n o momenra,
xora npecrynnnxn pasexannct?
29. uro cenann npecrynnnxn nenocpecrnenno nepe rem, xax orxptnn crpenty no
corpynnxam yrpostcxa?
30. uro tno npenpnnxro nx onapyxennx onoro ns cxptnmnxcx npecrynnnxon?
31. Kaxo pocry +roro npecrynnnxa?
32. uro norepxnn npecrynnnxn nosne marasnna, xora yerann or corpynnxon
yrpostcxa?
33. Kaxne yupexennx tnn o]nnnantno yneomnent o cxptnmemcx npecrynnnxe?
34. Koro eme paornnxn mnnnnnn yneomnnn o +rom?
35. uro n paccxase cxasano o rom, xya noexann npecrynnnxn, ntcxounn ns marasnna?
Ynpanenuu no paseumum mmmnenuu
Mtmnenne nponecc nosnanarentno exrentnocrn uenonexa, xapaxrepnsymmncx
oomenntm n onocpeonanntm orpaxennem ecrnnrentnocrn [58].
Hnnnnyantnte ocoennocrn mtmnennx ntpaxamrcx n ero nnax n xauecrnax.
uenonex moxer mtcnnrt c pasno crenentm oomennocrn, n ontme crenenn onnpartcx n
nponecce mtmnennx na nocnpnxrne, npecrannennx, nonxrnx. B sanncnmocrn or +roro
pasnnuamr cneymmne nnt mtmnennn: npemerno-ecrnennoe (npenonarammee onopy
na xonxpernoe ecrnne c npemerom), narnxno-opasnoe (onnpammeecx na nocnpnxrne nnn
npecrannenne, opast), cnonecno-acrpaxrnoe (ocymecrnnxemoe nonxrnxmn, nnmennoe
nenocpecrnenno narnxnocrn).
V xaxoro uenonexa n onpeenenno mepe pasnnrt nce rpn nna mtmnennx, no
xaxo-ro ns nnx moxer npeonaart. Hponecc mtmnennx paccmarpnnaercx raxxe xax
onepnponanne nonxrnxmn, nmemmnmn cnonecnoe ntpaxenne, na ocnone xoroptx nponoxrcx
mtcnnrentnte onepannn: ananns, cnnres, cpannenne, acrpaxnnx, oomenne n
xonxpernsannx.
Ananns saxnmuaercx n pasnoxennn nenoro na cocrannte uacrn, ro ecrt mtcnennoe
ntenenne +nemenron, cnocrn, npnsnaxon annoro npemera nnn xnnennx.
Cnnres onepannx, oparnax anannsy. Cnnres +ro noccranonnenne pacunenennoro n
nenoe na ocnone ncxptrtx npn anannse cymecrnenntx cnxse n ornomenn mexy
npemeramn n xnnennxmn.
Cpannenne. C nomomtm cpannennx ycranannnnaercx omnocrt nnn pasnnune mexy
npemeramn nnn xnnennxmn, nx cnocrna n xauecrnennte ocoennocrn.
Acrpaxnnx mtcnennoe ornneuenne or rex nnn nntx cropon, cnocrn nnn cnxse
npemera c nentm ntenennx cymecrnenntx n saxonomepntx npnsnaxon.
Oomenne oennenne pasnnuntx npemeron, mtcne nnn xnnenn na ocnone
omero npnsnaxa.
Konxpernsannx ntenenne n erantnoe paccmorpenne onpeenenntx cropon
npemera nnn xnnennx.
Pasnnunx n mtcnnrentno exrentnocrn nme npoxnnxmrcx raxxe n pasnoopasntx
xauecrnax mtmnennx. Hanonee cymecrnenntmn ns nnx nx npo]eccnonantno
exrentnocrn renoxpannrenx xnnxmrcx camocroxrentnocrt, tcrpora, rnxocrt, ne
manonnocrt, acrpaxrnocrt n nornunocrt. Kpome roro, renoxpannrenm neoxonmt
coopasnrentnocrt, naxounnocrt, oraxa, ymenne paccyxart nce ro, uro onpeenxercx
onnm cnonom cmexanxa.
Ynpaanenne 16. Ha pasnnrne tcrport mtmnennx [15, c.128129].
Pyxononrent sanxrnx neoxnanno saaer xomy-nnyt nonpoc: Kax soponte Anpex
Heonnonnua?
Orneuammn nonxrnx ne nmeer, xro raxo Anpe Heonnonnu, no oxsan nemenenno
orpearnponart na nocrannennt nonpoc. Hanpnmep, rax:
Honpannxercx. Temneparypa yxe nopmantnax.
A nt orxya snaere? Hpoonxaer cnnart pyxononrent sanxrnx. Vuacrnnx nrpt
ne onxen canartcx.
K nam nuepa npnxonna ero nnemxnnnna n paccxasana.
Hma? noepxnnaer nrpy pyxononrent, c ptxnmn xocnuxamn?
a, c xocnuxamn, cmemnax enymxa n orpomntx porontx ouxax. Pyxononrent
opamaercx x pyromy yuacrnnxy:
Houemy nt nuepa nnxsannct n +ry paxy? K rpertemy:
Bt uro, nnoxo cex uyncrnyere? K uernepromy:
Kora nt nepnere mne mom xnnry?
Ioronnocrt yuacrnnxa nrpt onxna trt raxo, urot na nmo nonpoc on mor art
nemenennt orner n rax, xax ecnn t on ronopnn uncrym npany.
Vnpaxnenne 17. Ha pasnnrne tcrport n rnxocrn mtmnennx.
Cneymmne 4 saaun pemamrcx na cxopocrt, xro tcrpee acr npannntnt orner.
3aaua 1 [28, c.27]. B nonent ns Mocxnt n Tyny ntxonr anroyc c naccaxnpamn.
uacom nosxe ns Tynt n Mocxny ntesxaer nenocnnencr n eer no romy xe mocce, no,
xoneuno, snaunrentno menennee, uem anroyc. Kora naccaxnpt anroyca n nenocnnencr
ncrperxrcx, ro xro ns nnx yer antme or Mocxnt?
3aaua 2 [28, c.28]. B 6 uacon crennte uact nponnn 6 yapon. Ho xapmanntm uacam x
samernn, uro npemx, nporexmee or nepnoro yapa o mecroro, pannxnoct ponno 30 cexynam.
Ecnn nx roro, urot nponrt 6 pas, uacam nonaonnoct 30 cexyn, ro cxontxo npemenn
yer npoonxartcx o uacon n nonent nnn n nonnout, xora uact tmr 12 pas?
3aaua 3 [28, c. 194]. Ecnn n 12 uacon noun ner oxt, ro moxno nn oxnart, uro uepes
72 uaca yer conneunax noroa?
3aaua 4 [28, c.47]. B ome +raxe. Cxaxnre, no cxontxo pas nyrt no necrnnne na
mecro +rax nnnnee, uem nyrt no ro xe necrnnna na rpern +rax, ecnn nponert mexy
+raxamn nmemr no onnaxonomy uncny crynenex?
Ynpaanenne 18. Ha pasnnrne cmexanxn [28, c.9].
Bxontnnxn mantunx n enouxa rontxo uro nponsnenn mereoponornuecxne
nsmepennx. Tenept onn ortxamr na npnropxe n cmorpxr na npoxoxmn mnmo nnx
ronapnt noes. Haponos na noeme oruaxnno tmnr n ntxrnr. Bont nonorna xenesno
oporn ponno, es noptnon yer nerep.
Kaxym cxopocrt nerpa noxasann namn nsmepennx? cnpocnn mantunx.
7 merpon n cexyny.
Ceronx mne +roro ocrarouno, urot onpeennrt, c xaxo cxopocrtm ner noes.
Hy, a? ycomnnnact enouxa.
A rt npncmorpnct nonnnmarentnee x nnxennm noesa.
enouxa nemnoro noymana n roxe coopasnna, n uem ryr eno (cm. pnc.135).
Onpeennre c xaxo cxopocrtm ner noes?
Ynpaanenne 19. Ha npeoonenne manonnocrn mtmnennx [59, uacrt lll,c.72].
Or ropoa A o ropoa B 120 xm. Hs ropoa A ntmen noes no na-'npannennm x
ropoy B n men co cxopocrtm 30 xm/uac. Ononpemenno ns ropoa B no nanpannennm x
ropoy A ntnerena nacrouxa, nerenmax co cxopocrtm 60 xm/uac. Ona onerena o noesa n
nonepnyna oparno n ropo. oneren o ropoa B, ona cnona nonepnyna no nanpannennm x
noesy, onxrt " onerena o noesa n cnona nonepnyna x ropoy B n r.. Tax ona nce npemx
nerana nancrpeuy noesy n oparno, nona noes ne npntn n ropo B. Cxontxo xnnomerpon
nanerana nacrouxa?
Ynpaanenne 20. Ha npeoonenne manonnocrn mtmnennx [63, c.83].
Oxpanxemt oexr xnaparno ]opmt nmeer 8 crannonapntx nocron. Tpeonanoct
paccrannrt 16 mnnnnnonepon. Komannp orenennx pasmecrnn nx rax: 5 mnnnnnonepon c
xaxo cropont. 3arem npnmen xomannp ' nsnoa n, neonontnt pasmemennem nocron
pacnopxnncx paccrannrt mnnnnnonepon rax, urot c xaxo cropont nx tno no 6 uenonex.
Bcne sa xomannpom nsnoa npnmen xomannp arantona n, neonontne pacnopxxennem
xomannpa nsnoa, pasmecrnn mnnnnnonepon no 7 c xaxo cropont. Kaxono tno
pasmemenne nocrontx n nyx nocnennx cnyuaxx?
Ynpaanenne 21. nx ycranonnennx nornuecxnx cnxse (ornomenn) mexy
npemeramn nnn xnnennxmn [59, uacrt III, c.73-75].
Cnena naneuarant cnona. Hoymare n cxaxnre pyxononrenm sanxrnx, xax +rn
nonxrnx coornocxrcx pyr c pyrom. 3arem oparnre nnnmanne na rpynny cnon, croxmnx n
+ro crpouxe cnpana. Tpeyercx ns cnon, nomemenntx n uncnnrene n n snamenarene,
cocrannrt napy, cocroxmym n rex xe ornomennxx, uro noxasant n npnmepe cnena.
Hpnmep: cnena npnneent na cnona nomat n xepeenox. Kaxax mexy nnmn
cnxst? Hpannntno. Xepeenox erentm noman.
A renept nocmorpnre na rpynny cnon, pacnonoxenntx cnpana. Cnepxy, n uncnnrene
ano cnono xopona. Bam nyxno ntpart ns rpynnt cnon, npnneenntx n snamenarene,
cnono, xoropoe yer rax xe, xax cnono xepeenox ornocnrtcx x cnony nomat.
Hpannntno! 3ro cnono renenox. A renept npoonxare +ry paory camocroxrentno.
Ynpaanenne 22. Vnpaxnenne nx pasnnrnx acrpaxrntx cnxse [59, uacrt III, c.75-76].
Hpounrare nnnmarentno mecrt nap cnon, oosnauenntx yxnamn, n onpeennre, xaxax
cnxst cymecrnyer mexy nnmn.
Hanpnmep, Cner remnora npornnononoxnte nonxrnx, Orpannenne cmeprt
nmeer npnunnno-cnecrnennym cnxst, Mope oxean nmeer xonnuecrnennoe ornnune
n r..
A renept oparnre nnnmanne na cronnxn nap cnon, oosnauenntx nn]pamn.
Onpeennre xapaxrep nx nsanmocnxsn n oxcnnre npnnnnn +roro cxocrna.
nx pasmnnxn:
A. Onna crao.
F. Mannna xroa.
B. Mope oxean.
I. Cner remnora.
. Orpannenne cmeprt.
E. Bpar nenpnxrent
nx ncntrannx:
1. Hcnyr ercrno
2. unsnxa nayxa
3. Hpannntno nepno
4. Mecrt noxor
5. Fepexnnnocrt cxynocrt
6. ecxrt uncno
7. Ipxxa oropo
8. Hoxnana pant
9. Mamnna xnonxa
10. Hapa na
11. Cnono ]pasa
12. Fopocrt nxnocrt
13. Cnooa nesanncnmocrt
14. Hpasnocrt esente
15. Inana poman
16. Hoxo nnxenne
17. Hpoxnaa mopos
18. Horoa xnaprnpa
19. Oman neonepne
20. Henne ncxyccrno
Ynpaanenne 23. Ha pasnnrne nornuecxoro mtmnennx [28, c. 15]. Bonx, xosa n
xanycra
3ro crapnnnax saaua; ncrpeuaercx n counnennxx VIII nexa. Ona nmeer cxasounoe
coepxanne, nponnnmcrpnponannoe na pnc.136.
Hexn uenonex onxen tn nepenesrn n noxe uepes pexy nonxa, xosy n xanycry. B
noxe mor nomecrnrtcx rontxo onn uenonex, a c nnm nnn nonx, nnn xosa, nnn xanycra. Ho
ecnn ocrannrt nonxa c xoso es uenonexa, ro nonx cecr xosy, ecnn ocrannrt xosy c xanycro,
ro xosa cecr xanycry, a n npncyrcrnnn uenonexa nnxro nnxoro ne en. uenonex nce-raxn
nepenes cno rpys uepes pexy. Kax on +ro cenan?
Ynpaanenne 24. Ha pasnnrne cmexanxn n nornuecxoro mtmnennx [28 c. 116].
Henpennennax ncrpeua
na noesa, xaxt no 80 naronon, ncrpernnnct na onoxonenom nyrn, nmemmem
neontmym rynnxonym nerxy (pnc. 137).
Kax pasornct +rnm noesam, ecnn rynnxonax nerxa moxer nmecrnrt naponos n c nnm ne
ontme 40 naronon?
Ynpaanenne 25. Ha pasnnrne nornuecxoro mtmnennx [28, c.196]. Cocrxsanne n
merxocrn
Tpn mantunxa Anpmma, Fopx n Bonox crpenxnn ns menxoxannepntx nnnronox
no cnennantno mnmenn, nsopaxenno na pnc. 138. Kaxt ns mantunxon cenan no 6
ntcrpenon. Mecra nonaann n mnment ormepent na pncynxe rouxamn. Kora nocunrann
pesyntrart, oxasanoct, uro xaxt ns mantunxon ntnn no 71 ouxy. Hpn +rom ns ncex 18
ntcrpenon rontxo onn an nonaanne n nenrpantnt xpyr mnmenn (50 ouxon).
Komy ns mantunxon Anpmme, Fope nnn Bonoe npnnanexan +ror 1camt
yaunt ntcrpen x satn. Ho nt +ro moxere ycranonnrt no cneymmnm anntm: nepnte
2 ntcrpena ann Anpmme 22 ouxa; nepnt ntcrpen [Bonon an emy rontxo 3 ouxa.
Kro xe ns mantunxon nonan n nenrpantnoe xnoxo mnmenn?
Ynpaanenne 26. Ha pasnnrne nornuecxoro mtmnennx [47, c. 133].
B saese na nnnopome npnnnmann yuacrne mecrt xoxeen: Hnanon, Herpon, Fopncon,
Bacnnten, ueopon, Benuyx; Ha nnx tnn pasnonnernte xamsont: cnnn, xpacnt, senent,
xenrt, nnnont, ronyo. Homae onn nmenn no xnnuxe: Apnrp, yrnac, Ornaxnt,
Haxa, Pemnrentnt n Mereop. Ha crapre yuacrnnxn saesa pacnonoxnnnct cneymmnm
opasom:
1. Ha neuerntx opoxxax (1, 3, 5) Hnanon, xoxe n cnnem xamsone n Apnrp.
2. Ha uerntx opoxxax (2, 4, 6) Herpon, xoxe n xpacnom xamsone n Haxa.
3. Pemnrentnt tn npanee Herpona.
4. yrnac naxonncx nenee Hnanona.
5. Bacnnten ne tn xpannm cnena, a xoxe n senenom xamsone xpannm cnpana.
6. ueopon tn mexy Haxo n xoxeem n senenom xamsone.
7. Xoxe n cnnem xamsone naxonncx mexy Benuyxom n Ornaxntm.
8. Hontrxa xoxex n xpacnom xamsone oornart pxom nymnx Hnanona n Apnrpa ne
ynenuanact ycnexom.
9. Xoxe n ronyom xamsone orcran or cxauymero pxom Ornaxnoro.
10. Xoxe n xenrom xamsone onepenn pacnonaranmerocx oxono nero ueopona.
Ha xaxnx opoxxax naxonnnct xoxen, xaxoro nnera xamson tn na xaxom ns nnx n
xaxax nomat tna y xaxoro xoxex?
Ynpaanenne 27. Ha pasnnrne nornuecxoro mtmnennx [28, c. 196].
3aaua Hmxa
3ry saauy npnyman ]pannyscxn maremarnx npomnoro nexa 3. Hmxa. Ero
cooreuecrnennnx, maremarnx Hesan paccxastnaer cneymmym ncropnm, pyuaxct sa ee
ocronepnocrt.
Ha onom nayunom xonrpecce n xonne sanrpaxa, na xoropom npncyrcrnonano mnoro
nsnecrntx maremarnxon ns pasntx crpan, Hmxa npyr oxnnn, uro on xouer npenoxnrt
ncem npncyrcrnymmnm onn ns camtx rpyntx nonpocon.
nonaram, cxasan Hmxa, uro xaxt ent n nonent ns Ianpa n Htm-Hopx
ornpannxercx napoxo, n ror xe camt momenr napoxo ro xe xomnannn ornpannxercx ns
Htm-Hopxa n Ianp. Hepees conepmaercx ponno n 7 cyrox, xax n rom, rax n n pyrom
nanpannennn. Cxontxo cyon cnoe xomnannn, nymnx n npornnononoxnom nanpannennn,
ncrpernr napoxo, ornpannxmmncx ceronx n nonent ns Ianpa?
Kax nt ornernnn t na nonpoc Hmxa? Hoymare o rpa]nuecxom cnocoe pemennx
+ro saaun.
Omeemm na ynpanenuu no paseumum mmmnenuu
He roponnrect sarnxnyrt n +ror pasen, nonpoyre nce-raxn pemnrt +rn, n omem-ro,
necnoxnte saaun.
Ynpaanenne 17.
3aaua 1. uacro orneuamr, uro naccaxnpt anroyca yyr antme or Mocxnt, uem
nenocnnencr, uro nenepno, rax xax ncrpernnmnecx nyremecrnennnxn naxoxrcx n onom
mecre n, cneonarentno, na onnaxonom paccroxnnn or Mocxnt.
3aaua 2. 6 yapon npoonxannct 30 cexyn, snaunr, na 12 yapon
norpeyercx 60 cexyn, nnn 1 mnnyra, nor uacro ncrpeuammncx nenpannntnt xo
mtcnn.
Bet xora uact nnn 6 yapon, ro mexy yapamn tno rontxo 5 npomexyrxon,
xaxt ns xoroptx nnncx 30 : 5 = 6 cexyn. A mexy nepntm n nenanartm yapamn 11
npomexyrxon npoonxnrentnocrtm no 6 cexyn xaxt. 3naunr, na 12 yapon norpeyercx
66 cexyn.
3aaua 3. Hentsx, rax xax uepes 72 uaca, ro ecrt uepes rpoe cyrox, yer onxrt 12 uacon
noun, a connne noutm ne cnernr (ecnn eno ne nponcxonr sa nonxpntm xpyrom n nonxpnt
ent).
3aaua 4. B 2,5 pasa.
Ynpaanenne 18.
Hao oparnrt nnnmanne na tm, nymn ns rpyt naponosa. Ecnn t noes croxn, ro
tm naponosa orxnonnncx t n ry cropony, xya yer nerep. Ecnn t, naoopor, noes
nnrancx nnepe npn orcyrcrnnn nerpa, ro tm or naponosa orxnonxncx t nasa. Kax
noxasano na pnc.1, tm or nymero ' naponosa nonnmaercx nnepx, snaunr, noes nmeer
cxopocrt, pannym cxopocrn nerpa, ro ecrt 7 m n cexyny nnn oxono 25 xm n uac.
Ynpaanenne 19.
Hacrouxa nerana nce npemx noxa noes exan or ropoa A o ropoa B, ro ecrt 120x.m:
30xm /uac4 uaca. 3a 4 uaca nacrouxa co cxopocrtm 60 xm/ uac nanerana 240 xm.
Ynpaanenne 20.
Ynpaanenne 21.
1. renenox; 2. menyxa; 3. mxco; 4. nero; 5. xenart; 6. uemyx; 7. ronyrt; 8. cont; 9. nanen;
10. mya; 11. neuenne; 12. cneno; 13. epeno; 14. nayrnna; 15. epeno; 16. crponrent; 17.
mnypox; 18. nonoct; 19. nepuarxa; 20. rono; 21. rpya; 22. renera; 23. otunt; 24. monuart;
25. xnmn; 26. xno; 27. unrarent; 28. ocent; 29. cronxp; 30. ouxn.
Ynpaanenne 22.
Hpornnononoxnte nonxrnx 8, 12, 16, 18. Hpnunnno-cnecrnennax cnxst 1,4, 19.
Cocrannax uacrt nnn xonnuecrnennte ornnunx 2,5, 6, 7,9,11, 15, 17,20. Pocrnennte
nnn onornnnte nonxrnx 3, 10, 13, 14.
Ynpaanenne 23.
Bonx ne ecr xanycry, cneonarentno, naunnart nepenpany nao c xost, rax xax nonxa n
xanycry moxno ocrannrt na epery es uenonexa. Hepenpannn xosy na pyro eper, uenonex
nosnpamaercx, eper n noxy xanycry n raxxe nepenosnr ee na pyro eper, re ee ocrannxer,
no saro eper n noxy xosy n neser ee oparno na nepnt eper. 3ect on xosy ocrannxer n
nepenosnr nonxa. Kanycry on ocrannxer c nonxom, a cam nosnpamaercx sa xoso, nepenosnr ee,
n nepenpana oxanunnaercx narononyuno.
Ynpaanenne 24.
nx roro, urot pasornct, noesa c naponosamn A n F onxnt npoenart raxne
manenpt (pnc.139):
a) naponos F neer 40 naronon sa crpenxy nneno n saxonr nmecre c nnmn na nerxy
(sanne 40 naronon ocramrcx noxa na nnnnn nnpano);
) naponos A neer 80 naronon sa crpenxy nnpano n cnennxercx c ocranmnmncx
naronamn noesa F, a naponos F c 40 naronamn cxonr c nerxn nneno;
n) naponos A (xoropt renept naxonrtcx cnpana) nmecre co ncemn 120 naronamn
npoxonr sa crpenxy nneno, ocrannxer ram cnon 80 naronon n sanonr na nerxy 40 naronon,
npnnanexanmnx nropomy noesy;
r) c nerxn naponos A nosnpamaercx x cnonm naronam, sanpaer nx n ner cnonm nyrem
nanpano.
Haponos F nmecre c 40 naronamn noxonr x nerxe, npnnennxer naxoxmnecx ram
ocrantnte 40 naronon n narononyuno cneyer naneno.
Ynpaanenne 25.
Cnauana nyxno ntnncart onenxn (uncna ouxon) ncex nocemnanarn ntcrpenon, sarem
pacnpeennrt nx n 3 pxa (no 6 uncen n xaxom) rax, urot cymma uncen n xaxom pxy ana
71 ouxo.
Bosmoxen rontxo onn napnanr raxoro pacnpeenennx, a nmenno: Px N1 25, 20, 20,
3, 2, 1 ncero 71 ouxo; Px N2 25, 20, 10, 10, 5, 1 ncero 71 ouxo; Px N3 50, 10, 5, 3,
2, 1 ncero 71 ouxo.
Tax xax Anpmme nepnte 2 ntcrpena ann 22 ouxa, ro emy n npnnanexnr px N1,
nocxontxy rontxo n +rom pxy nmemrcx 2 uncna, ammnx n cymme 22.
Bonoe nepnt ntcrpen an rpn ouxa, snaunr, emy npnnanexnr px N3 (no nropom
pxy ner uncna 3). B +rom pxy n naxonrcx uncno 50.
Cneonarentno, n nenrpantnoe xnoxo mnmenn nonan Bonox. Px N2, ouennno,
npnnanexnr Fope.
Ynpaanenne 26. Pemenne nonxonnnxa Hannona Bnanmnpa Hnanonnua.
Ha 1-o opoxxe Fopncon n nnnonom xamsone, nomat Apnrp. Ha 2-o opoxxe
Bacnnten n xpacnom xamsone, nomat yrnac. Ha 3-e opoxxe Hnanon n ronyom xamsone,
nomat Mereop. Ha 4-o opoxxe Herpon n senenom xamsone, nomat Ornaxnt. Ha 5-o
opoxxe ueopon n cnnem xamsone, nomat Pemnrentnt. Ha 6-o opoxxe Benuyx n
xenrom xamsone, nomat Haxa.
Ynpaanenne 27.
uacro amr nenpannntnt orner, nanpnmep 7. 3ro oxcnxercx rem, uro, nmex n nny re
napoxot, xoropte eme onxnt ornpannrtcx n nyrt, satnamr o rex, xoropte yxe n opore.
Ouent yenrentnoe n narnxnoe pemenne moxno nonyunrt npn nomomn rpa]nxon
nnxennx xaxoro ns napoxoon (pnc.140).
Ha npnmepe napoxoa, rpa]nx xoroporo nsopaxen nnnne AF, nnno, uro napoxo,
nymn ns Ianpa, ncrpernr n mope 13 cyon a eme na: onn n momenr orxoa
(npntnammn ns Htm-Hopxa) n onn n momenr npnxoa n Htm-Hopx (ortnammn ns
Htm-Hopxa), nnn ncero 15 cyon. Ipa]nx noxastnaer raxxe n ro, uro ncrpeun napoxoon
yyr nponcxonrt exenenno n nonent n n nonnout.
Cymecrnyer raxxe n apn]mernuecxoe pemenne:
Hpnmem sa 1 nyrt or Ianpa o Htm-Hopxa. Tax xax napoxot nyr c onnaxono
cxopocrtm, ro napoxo, ntmemn ns Htm-Hopxa ononpemenno c napoxoom I, ntmemnm
ns Ianpa, ncrpernrcx c nnm na cepenne nyrn.
Hapoxo, ntmemn ns Htm-Hopxa na ent pantme, x momenry ntxoa napoxoa I
npoer 1/7 uacrt nyrn n, cneonarentno, ncrpernrcx c napoxoom I na paccroxnnn 1/2(1
1/7) = 6/14 nyrn or Ianpa; napoxo, ntmemn ns Htm-Hopxa na na nx pantme, ncrpernrcx
c napoxoom I na paccroxnnn 1/2(1 2/7) = 5/14 nyrn or Ianpa;...; napoxo, ntmemn ns
Htm-Hopxa na mecrt ne pantme, ncrpernrcx c napoxoom I na paccroxnnn 1/2(1 6/7) = 1
/14 nyrn or Ianpa.
-
Pnc.140. Ipa]nuecxoe pemenne ynpaxnennx 27
Hapoxot, xoropte ntyr ns Htm-Hopxa nosxe, yyr ncrpeuartcx c napoxoom I na
raxnx xe paccroxnnxx, no yxe or Htm-Hopxa.
3naunr, uepes xaxym 1/14 uacrt nyrn napoxo I yer ncrpeuartcx c napoxoom,
nymnm ns Htm-Hopxa. Kpome roro, on ncrpernr onn napoxo n momenr orxoa n onn n
momenr npnxoa. Bcero on ncrpernr 15 napoxoon.
Me1opuku pasnu1un uanmpa1enuuoc1u u upeu1uqukauuu
qusuueckoro onuka
Ynpanenuu no paseumum nanmamenunocmu
Hanmarentnocrt cnoconocrt uenonexa, npoxnnxmmaxcx n ymennn nomeuart
cymecrnennte, xapaxrepnte, n rom uncne n manosamernte, cnocrna npemeron n xnnenn.
Hanmarentnocrt npenonaraer nmosnarentnocrt, ntrnnnocrt n npnoperaercx c
xnsnenntm ontrom [58].
Ecrt nmn, xoropte or npnpot onaamr nanmarentnocrtm. Onn nomnmo cnoe
nonn nomeuamr n saneuarnenamr n cnoe namxrn nce, uro nponcxonr noxpyr. Onaxo ne nce
corpynnxn uacrntx oxpanntx npenpnxrn onaamr +rnm neoxonmtm xauecrnom. Hnxe
npnnonrcx coxpamennt nepeuent ynpaxnenn, opnenrnponanntx na npo]eccnonantnym
exrentnocrt renoxpannrenx, c nomomtm xoroptx pexomenyercx pasnnnart
nanmarentnocrt.
Ynpaanenne 28 [59, uacrt III, c.52].
Ha crone nexnr necxontxo npemeron: ymara, pyuxa, pesnnxa. Hcntryemomy aercx
saanne: n reuenne 15 cexyn (n cneymmnx cepnxx coornercrnenno 10 n 5 cex.)
c]ororpa]nponart +rn npemert. 3arem ornepnyrtcx n mtcnenno nontrartcx onncart nx
npocrpancrnennoe pacnonoxenne.
Ynpaanenne 29 [59, uacrt III, c.52].
Ha crone nexar necxontxo npemeron: uact, pyuxa, noprcnrap, ymaxnnx, xnnra n r..
Hcntryemt nxonr n aynropnm, 10 cex. nsyuaer npemert, a sarem ornopaunnaercx.
Pyxononrent sanxrnx menxer pacnonoxenne npemeron n npenaraer ncntryemomy
noccranonnrt na crone nx ncxonoe pacnonoxenne.
3romy ynpaxnennm moxno npnart xapaxrep cocrxsannx, ecnn ntsnart ne onoro, a
rpex ncntryemtx.
Ynpaanenne 30 [83, c.22].
Onn ns ntnonnxmmnx ynpaxnenne canrtcx na cryn. pyro eper xaxo-nno
npemer, saxptnaer ero pyxo n, noxox x cnxmemy, na cuer pas, na, rpn noxastnaer
+ror npemer n cnona saxptnaer ero. Cnxmn paccxastnaer, uro on ycnen paccmorpert sa +ro
npemx. B xauecrne npemera, nanpnmep, moxer ncnontsonartcx cnxsxa xnmue.
Ynpaanenne 31 [15, c.82].
Komy xopomo snaxomt cnon napyunte uact? Cnnmnre nx, nycrnre no xpyry.
Paccxastnare o nnx, a rpynna yer nponepxrt Bac. Bostmnre nx na mnnyry. Paccmorpnre. H
nnont orare ronapnmam, paccxastnare. Bcnomnnre, xaxax ]opma mecrepxn na
nn]epnare? A rpoxa? Bcnomnnre uaconym crpenxy, mnnyrnym, ocoennocrn xopnyca n r.
.
Ynpaanenne 32 [15, c.8].
Hoxa pyxononrent sanxrnx cunraer o 30, nanre n aynropnn npemert, nasnannx
xoroptx naunnamrcx c yxnt C.
...29, 30! Hoxanycra, xro nepnt?
Cneprox, cryn, cron, cnnuxn, crena, crexno, crnopxa, cnenne, cnrapert...
Kro oannr?
Ceptrn, cepepo, crant...
Cerxa, copnnx, crpannnt, cxpenxa...
Crynnx, crena...
Cyxno, crpouxn...
Connne, cner...
Cnnxx...
Cyuox! Bce!
Hrax, omnmn ycnnnxmn, sa 1 mnnyry mt ortcxann n xomnare 24 npemera na yxny
C. Tenept sa nonmnnyrt ortmnre nce npemert na yxny T.

Ynpaanenne 33.
anare mtcnenno conepmnm nporynxy no Hencxomy npocnexry. Mt c Bamn nem no
neno cropone or nnoman Boccrannx x Annuxony mocry.
Hontrarect noccranonnrt nneopx omon, nnuero ne nponycxax. Homornre cee
mtcnenno peutm.
Bce omnn o Annuxona mocra? Tenept osnyunm nam ]nntm. Hycrt +ro enamr no
ouepen nce unent rpynnt.
Tenept nepnemcx x nnoman Boccrannx no npornnononoxno cropone npocnexra. Xo
ocyxennx moxer trt nsmenen.
Honpoyem conepmnrt nporynxy or crannnn merpo Bnanmnpcxax o sannx
Texnonornuecxoro nncrnryra no 3aroponomy npocnexry. Bamn nanmennx.
Ynpaanenne 34 [15, c.118-119].
3ro ynpaxnenne moxno npononrt na nporxxennn pxa sanxrn.
Pyxononrent nycxaer no xpyry penpoyxnnm (]ororpa]nm, orxptrxy) c nnom
xaxoro-nnyt ropoa, ne snaxomoro aynropnn. Penpoyxnnx nepexonr ns pyx n pyxn,
saepxnnaxct y xaxoro unena rpynnt rontxo na onn cuer.
3ra orxptrxa nycxaercx na 12 xpyra. 3arem yuacrnnxn paccxastnamr o ynnennom.
Ha cneymmem sanxrnn pyxononrent npocnr nx ncnomnnrt nn ropoa.
Hocne ocyxennx n noccranonnennx cmxera, pyxononrent nycxaer penpoyxnnm no
xpyry nx mrnonennoro ]ororpa]nponannx na xaxt cuer.
To xe camoe nonropxercx eme na necxontxnx sanxrnxx. Kaxt pas momenrantnoe
]ororpa]nponanne ycnnnnaer nonte, nesameuennte npexe erann.
Ynpaanenne 35 [15, c.100-101].
Vuacrnnxn opasymr xontno. Ho xpyry nycxaercx orxptrxa nnn penpoyxnnx xaprnnt.
Kaxt yuacrnnx nmeer nosmoxnocrt paccmorpert ee n reuenne 10 cex. n sarem nepeart
cneymmemy no nenouxe. Ho sanepmennm xpyra orxptrxa (penpoyxnnx) nosnpamaercx
pyxononrenm sanxrnx.
Tenept nontraemcx nocnponsnecrn erann xaprnnt.
Vnpaxnenne nocrenenno ycnoxnxercx nneennem n xpyronoe nocnpnxrne nnauane nyx,
a sarem rpex, uertpex nnn nxrn orxptrox (penpoyxnn). Hpnnnnn paort ror xe camt c
ro nnmt pasnnne, uro no mepe ynennuennx xaprnn nx nocnpnxrnx onxno ynennunnartcx n
uncno xpyron nocnpnxrnx o rpex-uertpex.
3arem +ro uncno moxno ymentmnrt.
Ananns xaprnn moxer ocymecrnnxrtcx noouepeno.
Ynpaanenne 36 [15, c.101-102].
Fonee cnoxnt napnanr npetymero ynpaxnennx moxer naunnartcx raxxe. Ho xora
nxrt orxptrox npoyr no na xpyra, pyxononrent sanxrnx neoxnanno oannxer x nnm
eme rpn nonte orxptrxn, o cymecrnonannn xoroptx yuacrnnxn ynpaxnennx ne noospenann.
Kora nonte orxptrxn npoyr onn xpyr, nce nocemt orxptrox orxnatnamrcx.
anee xo ynpaxnennx moxer nrn no orpaoranno rexnonornn. He nao oxrtcx
nexoroporo nepenanpxxennx yuacrnnxon.
Ynpaanenne 37 [51, c. 164].
Vuacrnnxn no ouepen (nnn no ntsony pyxononrenx sanxrnx) ncramr n, saxptn rnasa,
naunnamr onnctnart ro, uro naxonrcx or nnx cnpana, cnena, cnepen, csan. Pyxononrent
moxer nonepnyrt nx nnnom x oxny, nepn, necxontxo pas nonepnyrt noxpyr cocrnenno ocn,
urot y ncntryemtx nsmennnact opnenrannx n npocrpancrne.
Ynpaanenne 38 [59, uacrt III, c.62].
Hasnauenne: pasnnrne nanmarentnocrn npn nocnpnxrnn mnoro+raxnoro,
mnoronoesnoro oma n neuepnee npemx.
Hncrpyxnnx: pyxononrent sanxrnx emoncrpnpyer rpynne ]ororpa]nm nxrn+raxnoro,
mnoronoesnoro oma, necxontxo oxon xoroporo orxptrt, cnerxrcx, y noeson croxr
nmn. Oyuaemte nnnmarentno nsyuamr cnnmox. Hocne uero nm npenaraercx ornernrt na
cneymmne nonpoct: Cxontxo +raxe y oma? Cxontxo noeson? Cxontxo xnaprnp c
orxptrtmn n cnerxmnmncx oxnamn? Ha xaxnx +raxax orxptrt oxna, anxonnte nepn? Kro
naxonrtcx nepe omom, cxontxo uenonex, xax oert? uro enamr?
Vnpaxnenne nonropxercx 810 pas na ]ororpa]nxx c ontmnm uncnom oexron (9-rn,
12-rn, 22-x +raxnoro oma c ontmnm uncnom noeson n oxon), nme y oma.
Ynpanenuu no uenmuquxauu qusuuecxoao onuxa
/Henrn]nxannx (or narnncxoro identificare oroxecrnnxrt) rl 1) onosnanne
uero-nno, xoro-nno; 2) ynoonenne, oroxecrnnenne c xem-nno, uem-nno [58]. B cnyuae
nnsyantnoro nanmennx, xora oexrom nenrn]nxannn xnnxercx uenonex,
nenrn]nxannx paccmarpnnaercx xax nponecc ysnanannx n onosnannx ]nsnuecxnx nnn na
ocnonannn nsnecrntx npnsnaxon. Henrn]nxannx npenonaraer raxxe ornecenne
nensnecrntx nnn x onpeenennomy rnny nnn xnaccy na ocnone ]opmnponannx nepnoro nne-
uarnennx n onenxn nnunocrn n coornercrnnn c cyexrnnntmn crepeornnamn nanmarenx o
coornercrnnn ]nsnuecxoro onnxa ncnxonornuecxnm xauecrnam. Ho+romy npenaraemax
cncrema ynpaxnenn moxer trt ononnena saannxmn o onenxe ncnxonornuecxnx xauecrn
nenrn]nnnpyemtx nme.
Ynpaanenne 39 [43, c.55-56].
Hasnauenne: onpeenenne ornnunrentntx ocoennocre nnna uenonexa n cocrannenne
cnonecnoro noprpera.
Hncrpyxnnx: oyuaemtm npexnnxercx ontmax ]ororpa]nx nnna uenonexa. Onn
onxnt nnnmarentno nsyunrt cnnmox n sarem onncart nce or-ununrentnte ocoennocrn
nnna n ero ocote npnmert.
3aanne nonropxercx 710 pas na pasnnuntx ]ororpa]nxx: myxunn, xenmnn,
nopocrxon, paounx, cnyxamnx, nsnecmenon, npecrannrene pasnnuntx nannonantntx
rpynn n p.
Hepnte 45 pas ynpaxnenne ntnonnxercx n xoe rpynnonoro ocyxennx: onn
oyuaemt orneuaer, ocrantnte unent rpynnt ononnxmr ero ntcrynnenne. Hocneymmne
nonropennx ynpaxnennx ntnonnxmrcx nnnnnyantno xaxtm oyuaemtm c nnctmenno
]nxcanne cnonecnoro noprpera. Hpn ntnonnennn ynpaxnennx nenecoopasno
npnepxnnartcx cneymme cxemt onncannx uepr nnna;
1. Hon
2. Bospacr
3. Pasmept, ]opma n ntpaxenne nnna
4. Bonoct,npnuecxa
5. Vmn
6. Ho
7. Fponn
8. Inasa
9. Hoc
10. Por, ryt, syt
11. Hoopoox
12. Bex
13. Vct, opoa
14. Ocote npnmert na nnne (mpam, ponnxa n r.n.)
Ynpaanenne 40 [43, c.56].
Hasnauenne: ysnananne nnna no cnonecnomy noprpery.
Hncrpyxnnx: oyuaemtm npexnnxercx cnonecnt noprper nnna.
3aanne sanomnnrt cnonecnt noprper n nontrartcx mtcnenno npecrannrt nnno
uenonexa. Hpenaraercx onosnart uenonexa npn npexnnennn 10 pasnnuntx ]ororpa]n,
cpen xoroptx ona coornercrnyer cnonecnomy noprpery.
3aanne nonropxercx 8-10 pas na pasntx cnonecntx noprperax n naopax ]ororpa]n.
Ho mepe nonropennx nnoxrcx ycnoxnennx, cnxsannte c ontme naxonnunocrtm
cnonecnoro noprpera, orentntmn pacxoxennxmn mexy cnonecntm noprperom n
]ororpa]ne. Ornert yuamnxcx moryr ]nxcnponartcx na ymare n canartcx neymemy
sanxrnx nx nponepxn.
Ynpaanenne 41 [43, c.57].
Hasnauenne: ysnananne nnna na oxymenre.
Hncrpyxnnx: oyuaemtm npexnnxercx na 3 cex. ]oro yocronepennx (nacnopra,
nponycxa) n narypantnym nennunny.
3aanne cpen npexnnxemtx 10 xpynntx ]ororpa]n onosnart nnno, xoropomy
npnnanexnr yocronepenne. 3aanne nonropxercx 8-10 pas na pasntx ]ororpa]nxx
oxymenron n naopax xpynntx ]ororpa]n. Ho mepe nonropennx nnoxrcx ycnoxnennx,
cnxsannte c yxymennem xauecrna cnnmxon n ontmnmn pacxoxennxmn mexy
]ororpa]nxmn. Kpynnax ]ororpa]nx nx onosnannx ne onxna trt xonne ]ororpa]nn na
oxymenre. Ha ne uenonex moxer trt nocrapenmnm, nontcenmnm, c nsmenenno
npnuecxo, c ycamn n opoo, n ouxax, n rononnom yope, c nonoporom ronont n r.n.
Ynpaanenne 42 (59, uacrt III, c.32).
Vsnananne nnna no ]ororpa]nn na oxymenre. Ha 10 cex npexnnxercx ]oro
yocronepennx, nacnopra, nponycxa. Onncart nce ornnunrentnte ocoennocrn nnna n ero
ocote npnmert.
Meronuecxne yxasannx: saanne nonropxercx 6-8 pas Bpemx nocrenenno coxpamaercx
n ononrcx o 2 cex. Onncanne nnna aercx no omemy anropnrmy, npnneennomy n pasene
unsnuecxn onnx. 3a npannntno ntnonnennoe saanne aercx 10 annon.
Ynpaanenne 43 [59, uacrt III, c.12].
Hasnauenne: onosnanne nnunocrn no ]ororpa]nxm, ornocxmnmcx x pasnnuntm
nospacrntm nepnoam.
Hncrpyxnnx: oyuaemtm npexnnxercx necxontxo nap ]ororpa]n. Kaxax napa
nxnmuaer ]ororpa]nm nnna n monoocrn n rpynnonym ]ororpa]nm, na xoropo
npncyrcrnyer ror xe uenonex n onee spenom nospacre.
Vuamnecx onxnt onosnart nnunocrt na cnnmxax pasnnuntx nospacrntx nepnoon.
Ynpaanenne 44. 3anomnnnmne nnn nme n nx ]amnnn n ycnonnxx ynennuennx
nn]opmannn [59, uacrt III, c.34].
Hopxox ntnonnennx: oyuaemtm noxastnaercx na 3 cex. ]ororpa]nx nnna uenonexa n
nastnaercx ero ]amnnnx. 3aanne: 3anomnnrt nnno n ]amnnnm. Tax nocneonarentno
noxastnaercx 5 ]ororpa]n. Hponepxa: noxastnamrcx no ono ]ororpa]nn n npenaraercx
nasnart ]amnnnm nnna. Cpen ]ororpa]n moryr trt 23 raxnx, xoroptx oyuaemte ne
nnenn. Ornert oyuaemtx sannctnamrcx nnn sacnymnnamrcx.
Meronuecxne pexomenannn: ynpaxnenne nonropxercx 56 pas c nocneonarentntm
ynennuennem uncna ]ororpa]n o 10.
Ynpaanenne 45. 3anomnnanne rpynnt nme nepe marasnnom [59, uacrt III, c.34].
Hopxox ntnonnennx: oyuaemtm na 1520 cex emoncrpnpyercx ]ororpa]nx
necxontxnx rpynn nme nepe marasnnom.
Ona ns rpynn (34 uenonexa), croxmnx na nepenem nnane nnn uyrt n oranennn,
pacnaaercx. 3aanne oyuaemtm: Bnnmarentno paccmorpnre ]ororpa]nm. Hponepxa:
cxontxo rpynn nme nsopaxeno na ]ororpa]nn, cxontxo uenonex n xaxo rpynne,
npnmert nme n ono ns rpynn, uem onn sanxrt, xax moryr nonecrn cee antme.
Meronuecxne pexomenannn: ynpaxnenne nonropxercx na ananornuntx ]ororpa]nxx
o ocrnxennx xopomnx pesyntraron. Bpemx emoncrpannn ]ororpa]n nocneonarentno
coxpamaercx o 35 cexyn.
Ynpaanenne 46 [15, c.81].
Xopomo nn Bam nsnecren nnemnn onnx ronapnme no rpynne? Hpncmorpnrect x
cocey cnpana. Hanre n ero onnxe ro, uero ne sameuann o cnx nop. Kaxne y nero rnasa,
xaxo ]opmt? Kaxoro nnera? A nonoct? Hocmorpnre na ]opmy yxa, noopoxa. Cpannnre c
nentm coceom. B uem pasnnune? A xaxne y nero pyxn? nnna nantnen, nennunna n ]opma
norre. Ornepnnrect, n ncnomnnax cocea, onnmnre ero nam. Kaxt ntnpaer
nnnnnyantnt oexr nanmennx ns uncna unenon rpynnt n nnnmarentno nsyuaer ero.
Tenept ornepnnrect or cnoero oexra n nopono onnmnre ero cnoemy cocey rax,
urot on nonxn, o xom ner peut.
Ynpaanenne 47 [15, c.95]. Ipynna opasyer xpyr. Hcntryemt n nenrpe.
Bce ornopaunnamrcx or ncntryemoro na 180 rpaycon. Hcntryemt onxen art
onncanne rnas cnonx ronapnme nx nennunny, ]opmy, nner n r. .
Ipynna nosnpamaercx n ncxonoe nonoxenne n ncntryemt nmeer nosmoxnocrt
nponepnrt cnom nanmarentnocrt.
3arem emy aercx 12 mnnyrt na ro, urot nrnxertcx n rnasa cnonx xonner,
croxmnx n xpyry. Pacnpeennre npemx nao ycnert n orneennoe npemx paccmorpert ncex.
Bpemx. Hcntryemt npncrynaer x paore.
Ho xomane cron rpynna nnont ornopaunnaercx or ncntryemoro. A on naunnaer
nocneonarentno onnctnart rnasa xaxoro ns ronapnme. Ocrantnte unent rpynnt
nponepxmr npannntnocrt onncannx. Homenxre cocran xpyra. Vmentmnre npemx
+xcnosnnnn ncntryemoro nnauane na 40 cex., a norom o 30, 20 cex., nonropnre ynpaxnenne.
3aanne onxen ntnonnnrt xaxt.
Ynpaanenne 48 [15, c.210-211]. Ipynna ennrcx na napt.
Kaxt ncnomnnaer o cnoem naprnepe, xax on cnnr, xonr, cmorpnr, cnymaer,
pasronapnnaer, ero nsnmnennte cnona, ero npnntuxn, ocoennocrn. Hontrarect ynonnrt
cnoeopasne ero cnocoa ymart, oraarect o ero camouyncrnnn no npemx omennx c
Bamn, a ne c xem-nnyt pyrnm nomnre ero ornomenne x Bam.
Ynpaanenne 49 [15, c.8].
Kora Bt nere no ynnne, ynpaxnxrect n mrnonennom ]ororpa]nponannn.
Bt nnnre nymero nancrpeuy uenonexa. Bnnmarentno nocmorpnre na nero ony
cexyny a sarem ornenre cno nsrnx. Hocraparect cpasy xe noccranonnrt ero
]ororpa]nm n namxrn, a sarem cpannnre cnnmox c opnrnnanom.
Touno raxxe ynpaxnxrect na ]ororpa]nxx a]nm, nnrpnn marasnnon, omon. Bam
rnas onxen na cexyny rouno saneuarnert nsopaxenne no ncex noponocrxx. Bepnee,
rnas-ro nam +ro ymeer, on rontxo rax n enaer. Anor ycnert ocosnart saneuarnennoe namxrtm
nsopaxenne mt ne ncera ymeem. Taxoe ymenne nao rpennponart.
Ynpaanenne 50 [59, uacrt III, c.59].
Vuacrnnxam moxno npenoxnrt no nnemnnm npnsnaxam noneennx nme na ynnne, n
rpancnopre, n rearpe, n xa]e n r.. (npenaraercx nneosannct) onpeennrt nx nnyrpennee
cocroxnne, npo]eccnm, omecrnennoe nonoxenne, ocroxrentcrna, xoropte oxastnamr
nnnxnne na nx noneenne n annt momenr.
Ocot nnrepec npecrannxer nanmenne sa nsanmoornomennxmn nme no nx
noneennm.
Ynpaanenne 51 [59, uacrt III, c.59].
Hasnauenne: pasnnrne nanmarentnocrn npn nocnpnxrnn nnn n ronne npoxoxnx.
Hncrpyxnnx: pyxononrent sanxrnx emoncrpnpyer rpynne necxontxo cexyn
]ororpa]nm nemexoon na ynnne. Oyuaemte paccmarpnnamr cnnmox, nocne uero orneuamr
na nonpoc: Ftn nn n ronne npoxoxnx uenonex c onpeenenntmn npnmeramn (npnnoxrcx
npnmert onoro ns npoxoxnx)? uro on enan? Kax cex nen? Hpn +rom nenecoopasno
npnnecrn 12 onncannx npnmer nme, xoroptx ner na ]ororpa]nn.
Vnpaxnenne moxer nonropxrtcx 810 pas na ]ororpa]nxx onee xpynnoro nnana c
nocrenenntm ynennuennem uncna npoxoxnx n xape c 57 o 1215. Hpn 510
nonropennxx oyuaemtm nocneonarentno npexnnxmrcx ne, norom rpn ]ororpa]nn,
nocne uero saamrcx nonpoct no rpynne cnnmxon.
Ho mepe nonropennx nosmoxno raxxe ymentmnrt npemx +xcnosnnnn ]ororpa]nn o 3
cex.
Ynpaanenne 52 [59, uacrt III, c.59].
Hasnauenne: onosnanne nnn n noroxe nnxennx nemexoon no ]ororpa]nn.
Hncrpyxnnx: oyuaemtm emoncrpnpymrcx ]ororpa]nn rpex nnn n npenaraercx
sanomnnrt nx. anee, yuamnmcx aercx saanne: nnnmarentno npocmorpert xnno- nnn
nneo]parmenr nnxennx nemexoon no ynnne n nonpoonart onosnart nnn, noxasanntx na
]ororpa]nxx. B uem tn oer +ror uenonex, uro nec n xax cex nen? Henecoopasno, urot na
]parmenre tno saneuarneno nnmt ono nnn na npoemoncrpnponanntx nnauane nnna.
Vnpaxnenne moxer nonropxrtcx 510 pas na ananornuntx ]oro, xnno,
nneomarepnanax. Ho mepe nonropennx uncno npexnnxemtx ]ororpa]n ynennunnaercx o
57. Hpn +rom ycnonnx onosnannx (npemx npetnannx n xape, nsmenennax nnemnocrt)
nocneonarentno ycnoxnxmrcx.
Bmecro xnno nnn nneo]parmenra nosmoxno ncnontsonanne cepnn ns 57
]ororpa]n.
Ynpaanenne 53 [59, uacrt III, c.62].
Hasnauenne: pasnnrne nanmarentnocrn npn nocnpnxrnn rpynnt nme n
omecrnenntx mecrax.
Hncrpyxnnx: oyuaemtm na 1530 cex. emoncrpnpyercx ]ororpa]nx necxontxnx
rpynn nme npe marasnnom. Ona ns rpynn (34 uenonexa), croxmnx na nepenem nnane
nnn uyrt n oranennn, pacnaaercx. Vuamnmcx saamrcx nonpoct: Cxontxo rpynn nme
nsopaxeno na ]ororpa]nn? Cxontxo uenonex n xaxo rpynne? Hpnmert nme n ono ns
rpynn. uem onn sanxrt? Kax moryr nonecrn cex antme?
Vnpaxnenne nonropxercx na ananornuntx ]ororpa]nxx o ocrnxennx xopomnx
pesyntraron. Bpemx emoncrpannn ]ororpa]n nocneonarentno coxpamaercx o 35
cexyn.
Tor xe anropnrm ntnonnennx saannx npnemnem npn nocnpnxrnn rpynnt nme n
pyrnx omecrnenntx mecrax, nepe xnnorearpom, n napxe, y cranona, n merpo n p.
Ynpaanenne 54 [59, uacrt III, c.63].
Hasnauenne: pasnnrne nanmarentnocrn n cnryannn xynnrancxoro nanaennx.
Hncrpyxnnx: oyuaemtm emoncrpnpyercx xoporxn xnno- nnn nneo]parmenr
cneymmero coepxannx. Ha ocranonxe anroyca neuepom nontnnnmne napnn npncramr x
enymxe. Hocne npocmorpa yuamnecx onxnt ornernrt na px nonpocon: Cxontxo uenonex
yuacrnonano n +nnsoe; xax onn tnn oert; ocoennocrn nx nnemnero nna; uro xaxt
epxan n pyxax; xro ecrnonan nanonee arpeccnnno; xax pearnponana enymxa; noneenne
npoxoxnx n p.?
Vnpaxnenne moxer nonropxrtcx 35 pas na ananornuntx xnno- n nneo]parmenrax.
Hpn +rom npemx emoncrpannn ]parmenra nocrenenno coxpamaercx o 5 cex.
Ynpaanenne 55 [59, uacrt III, c.63].
Hasnauenne: onpeenenne nannonantnocrn nnn no ]ororpa]nxm. Hncrpyxnnx:
yuamnmcx n reuenne 3 cexyn emoncrpnpyercx ]ororpa]nx uenonexa c nentm onpeenenne
ero nannonantnocrn.
Ananornunoe saanne ntnonnxercx na 2030 ]ororpa]nxx, c nocneonarentntm
coxpamennem nx +xcnosnnnn o 1 cexynt.
Ynpaanenne 56 [59, uacrt III, c.63-65].
Vueno rpynne na necxontxo cexyn npexnnxercx nx nocnpnxrnx 3
xomnosnnnonntx noprpera (pnc.141), a nocne nx emoncrpannn px ]ororpa]n (pnc. 142).
3aanne oyuaemtm: ns npexnnenntx ]ororpa]n ntpart 3 xomnosnnnonntx
noprpera, xoropte tnn noxasant panee.
Ynpaanenne 57 [59, uacrt III, c.63, 66-67].
Vueno rpynne na necxontxo cexyn npexnnxmrcx ]ororpa]nn necxontxnx
]parmenron nnn (pnc. 144).
3aanne oyuaemtm: no npexnnenntm ]parmenram nnnentx uacre copart
noprpert nnn, ]ororpa]nn xoroptx tnn npecrannent panee (pnc.143).
Me1opuku usyueuun nmpasu1enuumx pnuxeuu
Vcranonneno, uro uenonex n cocroxnnn nonnmart o cemncor cnon n reuenne ono
mnnyrt, a ronopnrt n mnnyry on moxer rontxo o cra mecrnecxrn cnon. Ocraercx
ocrarouno npemenn nx onenxn noneennx uenonexa. Eme n cepenne mecrnecxrtx roon
sapyexnte yuente ycranonnnn, uro sa cuer cnon n rona ronoca c nnronanne snyxa uenonex
nepeaer rontxo o 45% nn]opmannn. A sa cuer ntpasnrentntx nnxenn nepeaercx 55%
nn]opmannn. Cneonarentno, uenonex, a ocoenno renoxpannrent, npeneperammn
cosnarentno onenxo xstxa rena, ynycxaer snaunrentnoe xonnuecrno neoxonmo
nn]opmannn. A npn neennn nnsyantnoro nanmennx, xora on ne cntmnr pasronopa
noome ee ne nmeer. Ecnn uenonex ne npocro cnymaer, a npnnnmaer yuacrne n ecee,
ntmenasnannax nponopnnx nsmenxercx cneymmnm opasom: 35% sannmaer cnonecnoe o-
menne n 65% eccnonecnoe.
Cunraercx, uro n onnaennn meroamn nonnmannx xstxa rena ocotx cnoxnocre ner.
Fonee roro, n noncenenno xnsnn nmn enamr +ro xaxt ent n nastnamr +ror nponecc
nnrynnne. B ocnone ero nexnr ro, uro nocnpnxrne n opaorxa cnrnanon ntpasnrentntx
nnxenn nponcxonr n ocnonnom na nocosnarentnom yponne. Horomy uro ontmnncrno
cnrnanon nepeaercx n npnnnmaercx tcrpee, uem uenonex cnocoen nx sa]nxcnponart
cosnarentno. Ho+romy nontrxn nenenanpannenno pacmn]ponxn +rnx cnrnanon
nanmarenem es npenapnrentno rpennponxn moryr npnnecrn x yrpare npnpono
xnnocrn n ecrecrnennocrn noneennx.
Cymecrnyer nent naop ynpaxnenn n rpennnron, nosnonxmmnx, npn nomomn
cnennanncra, tcrpo nayunrtcx nonnmart n ncnontsonart ntpasnrentnte nnxennx. Taxxe
ecrt cnocot camocroxrentno ocnonrt ry xe camym nn]opmannm n nonyunrt neoxonmte
nantxn. Ecrt ono ycnonne: neoxonmo nnnmanne x camomy cee.
Memouxa camocmoumenunoao usyuenuu usmxa ecmoe
[19,c.238-240]
Tenennsop nx xenammero camocroxrentno ocnonrt xstx rena neantnt
nomomnnx. Hponecc nsyuennx xstxa rena es nacrannnxa c nomomtm renennsopa orxptnaer
nont mnp.
Kaxt ent n renennsnonno nporpamme nonropxmrcx nn]opmannonnte ntnycxn.
Htnnnym onm npemenn n nnx sannmamr nonnrnuecxne osopt. Honynxpnte nporpammt
Becrn, Bpemx, Ceronx nonropxmrcx o nxrn pas n ent. Oxsarentntm n nx
coepxannn crano ntcrynnenne onoro, a ro n necxontxnx nsnecrntx nonnrnxon. Hpnuem
raxne ntcrynnennx yxe npoanannsnponant n coepxar crycrox ncxoxme or nonnrnxa
nn]opmannn. Tpn ns nxrn ntnycxon n cocroxnnn nocmorpert xaxt uenonex es ocooro
npemennoro ymepa nx cex. Moxno ncnontsonart nx +rnx sanxrn nneomarnnro]on.
Hepnt npocmorp ornnuaercx or otunoro onnm: ormertre camoe nnrepecnoe nx nac
ntcrynnenne xaxoro-nno nonnrnxa.
Bo npemx nroporo npocmorpa nocraparect sanomnnrt nanonee xapaxrepnte nx +roro
ntcrynnennx xecrt, mnmnxy n nost. Ecnn nonnrnx nnrancx sanomnnre, xax on +ro enan.
Tpern npocmorp moxer noxasartcx camtm cnoxntm nx nac. On npeycmarpnnaer
maxcnmantnoe nnnmanne. Honpoyre coornecrn yxe snaxomte nam +nemenrt xstxa rena
ntcrynammero nonnrnxa c coepxannem ero peun. Hocraparect oronnnyrt na nropo nnan
nnronannn ero ronoca n +monnonantnym oxpacxy peun, ecnn ona npncyrcrnyer n
ntcrynnennn. Onennre cnon omymennx, nosnnxammne npn +rom. Moxere cpannnrt cnon
omymennx or ntcrynnennx nonnrnxa c omymennxmn nnsxnx nam nme. Fyer nennoxo,
ecnn nt raxxe cpannnre cnom onenxy ntcrynnennx c o]nnnantno onenxo renennsnonnoro
xommenraropa nnn neymero ro nnn nno nporpammt.
Vxe na nropo ent noonoro oyuennx nt nenpemenno ormernre, uro sameuaere
ontme +nemenron xstxa rena, tcrpee coornocnre nx c peutm. uepes necxontxo ne nt
samernre, uro moxere npornosnponart nexoropte momenrt ntcrynnennx nonnrnxa (unrart
ero mtcnn).
Macrepa eccnonecnoro omennx ymemr onpeenxrt no xecram uenonexa, xaxnm
ronocom on ronopnr. Taxoe ymenne aercx roamn nanpxxennoro
rpya. Bama saaua npome ncnontsyx xstx rena onpeennrt n cenart oexrnnntm
cnoe cocrnennoe ornomenne x oxpyxammnm nmxm. Ocnoenne xstxa rena ecxoneunt
nponecc, no on aer npaxrnuecxne pesyntrart xaxt ent oyuennx.
Hepnt pesyntrar noxnnenne y nac ononnnrentnoro cnoonoro npemenn. Ha
nepnt nsrnx, +ro xaxercx nenosmoxntm. Hmax yuea ornnmaer npemx, a ne aer ero. 3ro
rontxo na nepnt nsrnx. axe mnnnmantnoe snanne xstxa rena nosnonxer snammemy onee
npoyxrnnno omartcx n noncenenno xnsnn. V nac yer yxonrt mentme npemenn na ro,
urot nonxrt pyroro uenonexa.
A mexnnunocrnoe omenne sannmaer y nme mnnnmym ony rpert nennoro npemenn.
Fonee roro, y nac moxer nsmennrtcx xpyr nnrepecon n axe xpyr omennx. uacrt nme
craner ne rontxo nonxrnee nam, no n nennrepecno n omennn. 3ro ne crpamno.
Hsyuammn xstx rena uenonex nocroxnno nnraercx nnepe, re, xro cronr na mecre, emy
ne nonyrunxn. 3ro moxer noxasartcx nsnnmne xecrxnm. uro enart, +ro peannn xnsnn.
Bropo npaxrnuecxn pesyntrar nontmenne namnx aanrannonntx nosmoxnocre.
Bt cranere onee ycrounntm x crpeccam, x nsmenennxm, nponcxoxmnm n namem connyme.
Ionopx npome, nt yere onee xnsnecroxnmn.
Tpern npaxrnuecxn pesyntrar nosmoxnocrt npornosnponannx (unra urennx
mtcne) ecrnn nme ne rontxo n try n na nponsnocrne, no n na nonnrnuecxo apene.
Bpx nn cronr oxastnart nce npenmymecrna +roro xauecrna.
uerneprt npaxrnuecxn pesyntrar snammero xstx rena uenonexa npaxrnuecxn
nenosmoxno omanyrt. On ne rontxo ne nonecer n rpacronym xomnannm Pora n xontra
cnon xponnte entrn, no n ne onycrnr n nsnparentnym ypny mnnerent c nmenem nonnrnxa,
neocronoro onepnx.
Memouxa usyuenuu usmxa ecmoe c
naprnepom
[19,c.240-244]
Ocymecrnnxercx nocne onnaennx meronxo camocroxrentnoro nsyuennx xstxa
xecron n xnnxercx cneymmnm +ranom nonnmannx +xcnpeccnnntx nnxenn. Moxer
npononrtcx xax c naprnepom, rax n c pyxononrenem nororonxn. Bxnmuaer n cex
ynpaxnennx 5869.
Ynpaanenne 58.
Bt c naprnepom canrect no yrnom 45 rpaycon no ornomennm pyr x pyry.
Kaxt no ouepen paccxastnaer xoporxym ncropnm ns xnsnn.
Hocne paccxasa xaxt saxptnaer rnasa n anannsnpyer ro, uro ynnen. Ormeuaer
uyncrna, xoropte nosnnxann y nero no npemx paccxasa.
Hocne +roro ner conmecrnoe ocyxenne.
Ynpaanenne 59.
Haprnept conmecrno cmorpxr nn]opmannonnym renenepeauy.
Hpenapnrentno oronapnnamrcx, xro ontme nnnmannx yer yenxrt xstxy rena, a
xro nnronannxm ronoca n coepxannm cnon.
Hocne npocmorpa enxrcx nneuarnennxmn n ntnocxr omee saxnmuenne.
Bo npemx cneymmero npocmorpa menxmrcx ponxmn.
Ynpaanenne 60.
Haprnept nepe npocmorpom renenepeaun npeptnamr y cex onn ns xananon
npnema nn]opmannn: onn naenaer naymnnxn nnn sartxaer ymn, pyro saxptnaer rnasa.
Hocne npocmorpa enxrcx nneuarnennxmn n ntnocxr omee saxnmuenne.
Bo npemx cneymmero npocmorpa menxmrcx ponxmn. BHHMAHHE: no npemx
ocyxennx nosmoxno pacxoxenne mnenn, +ro
xnnenne nopmantnoe. Bnauane nosmoxnt nonte narnost nnn axe namerpantno
npornnononoxnte.
Harpysxn cnoprcmena pacryr or rpennponxn x rpennponxe, osnpyer +rn narpysxn
rpenep. Hpn camooyuennn rpenep nt. Mepnno narpysox npn
nsyuennn xstxa rena rontxo ono name camouyncrnne. Homnnre o +rom.
Ynpaanenne 61.
Bo npemx npocmorpa renenepeaun onn ns naprnepon orcnexnnaer +nemenrt xstxa
rena nonnrnxa, xapaxrepnte nx orxptrocrn, a pyro naprnep orcnexnnaer renecnte
npoxnnennx saxptrocrn.
Kaxt nanmarent coornocnr eccnonecnte npoxnnennx c coepxannem
ntcrynnennx n nnronannxmn ronoca nonnrnxa.
Hocne npocmorpa omennnamrcx mnennxmn, aprymenrnpyx nx.
Bo npemx cneymmero npocmorpa menxmrcx ponxmn.
Ynpaanenne 62.
nx npocmorpa ntnpaercx renenepeaua, npeycmarpnnammax +nemenrt
ncxyccnn nonnrnxon.
Onn ns naprnepon orcnexnnaer xstx rena onoro nonnrnxa, a pyro ero
onnonenra.
Feccnonecnte npoxnnennx ncxyrnpymmnx coornocxrcx c nnronannxmn ronoca n
coepxannem ntcrynnenn.
Hocne npocmorpa omennnamrcx mnennxmn, aprymenrnpyx nx.
Bo npemx nonropnoro npocmorpa (ecnn on nosmoxen) menxmrcx oexramn
nanmennx.
Ynpaanenne 63.
Hpocmarpnnaercx contnoe ntcrynnenne nonnrnxa.
Kaxt ns naprnepon crapaercx maxcnmantno orcnenrt n pacmn]ponart
ntcrynammero.
Hocne npocmorpa omennnamrcx mnennxmn.
Hocne ntxoa peun nonnrnxa n neuarn naprnept ntramrcx conmecrno noccranonnrt
ero xstx rena no rasernomy rexcry.
Ynpaanenne 64.
Haprnept nnoem npocmarpnnamr renennrepntm nmoro nonnrnxa.
Hocne nponeennoro conmecrnoro anannsa ormeuamr xapaxrepnte nmenno nx nero
xomnonenrt xstxa rena.
Ynpaanenne 65.
nx npocmorpa ntnpaercx renenepeaua, npeycmarpnnammax ncxyccnm
neymero nepeaun n nonnrnxa.
Onn ns naprnepon orcnexnnaer xstx rena nonnrnxa n ro npemx, xora on ronopnr, a
nropo orcnexnnaer noneenne nonnrnxa no npemx nays.
Bo npemx conmecrnoro anannsa aprymenrnponano cnxstnamr xstx rena nonnrnxa c
coepxannem ncxyccnn.
Bo npemx cneymmero npocmorpa menxmrcx ponxmn.
Ynpaanenne 66.
Btnpaercx nepeaua, re nonnrnuecxn nnep co cnonm nnxamnm oxpyxennem
ntxonr n napo.
Onn ns naprnepon orcnexnnaer nsmenennx xstxa rena n reppnropn nnepa, a
pyro ero oxpyxennx.
Bo npemx conmecrnoro anannsa opamamr nnnmanne, xax cnxsan xstx rena
nnxamero oxpyxennx c xstxom rena nnepa.
Ynpaanenne 67.
Bo npemx npocmorpa contnoro ntcrynnennx nonnrnxa onn ns naprnepon
orcnexnnaer npoxnnennx xstxa rena, a pyro ero peut.
Bo npemx conmecrnoro anannsa xaxt ns naprnepon npnnonr n emoncrpnpyer
camte xpxne momenrt ntcrynnennx nonnrnxa.
Bo npemx cneymmero npocmorpa menxmrcx ponxmn.
Ynpaanenne 68.
nx npocmorpa ntnpaercx renenepeaua, npeycmarpnnammax +nemenrt
ncxyccnn nyx nonnrnxon.
Onn ns naprnepon orcnexnnaer nnxennx rnas nonnrnxon n nx peut, a pyro
xecrt n mnmnxy ncxyrnpymmnx.
Bo npemx conmecrnoro anannsa aprymenrnponano conocrannxmr nanmennx.
Bo npemx nonropnoro npocmorpa (ecnn on nosmoxen) menxmrcx oexramn
nanmennx.
Ynpaanenne 69.
nx npocmorpa ntnpaercx renenepeaua, n xoropo nonnrnxa nnrepntmnpymr.
Haprnept nepe npocmorpom renenepeaun npeptnamr y cex onn ns xananon
nn]opmannn: onn naenaer naymnnxn nnn sartxaer ymn, pyro saxptnaer rnasa.
Onn ns naprnepon orcnexnnaer npoxnnennx xstxa rena nonnrnxa, a pyro
nsmenennx nnronann ronoca nonnrnxa, nayst n coepxanne orneron na nonpoct.
Bo npemx conmecrnoro anannsa ocyxamrcx ropxune mecra nnrepntm.
Bo npemx cneymmero npocmorpa menxmrcx ponxmn.
Hpn nsyuennn anno meronxn neoxonmo yunrtnart, uro snaunrentnax uacrt
conpemenntx nonnrnxon nonyuaer ononnnrentnym nororonxy or cnennanncron no nmnxy
n ncnxonoron, nxoxmnx n cocran xomant.
B pesyntrare nx noneenne rpynee noaercx pacmn]ponxe n anannsy.
Ormnn]onannte n omamnnx saroronxax xecrt n noxoxa, nnronannn ronoca sauacrym
coornercrnymr orpaorannomy cnenapnm. uacro xypnanncrt n reneneymne ntpyuamr
nonnrnxa nonpocamn, npenonarammnmn onosnaunte ornert. 3ro xopomo samerno.
Hanpnmep: no npemx renennrepntm mt nnnm nanpxxennoro, nourn sarnannoro n yron
nonnrnxa. Cnryannx xnno ntxonr ns-no ero xonrponx, nnnnnarnna nepemna x neymemy.
Ho nonnrnx nonyuaer ouepeno nonpoc n npyr paccnanxercx. On nonyunn nonpoc ns
xopomo snaxomoro cnncxa oxsarentntx nonpocon, n omamnxx saroronxa cpaorana.
Honyunn sa cuer nee nepetmxy, nonnrnx cnona moxer epxart no xonrponem cnryannm.
Onpeenennax cnryannx nnn +monnonantnoe cocroxnne ntstnamr onpeenennte
xecrt, nost, mnmnxy. Ecnn +ro ntstnaer y nac comnennx, nonpoyre ncnomnnrt 1020
nanonee xapaxrepntx nx nac nos n xecron. Fes npnnxsxn x xonxperno cnryannn cenart
+ro nenerxo...
Bamemy nnnmannm npenaranoct snaunrentnoe xonnuecrno pncynxon, nn-
nmcrpnpymmnx +nemenrt xstxa rena. Hpocro npocmorp n npourenne rexcra no pncynxamn
mano uro acr. urot nsyuenne xstxa rena ne npenparnnoct n npnmnrnnnym uenyxy, nmax
onenxa noneennx uenonexa onxna enartcx ne rontxo n xomnnexce c ero peutm, no n c
yuerom xaxo xonxperno cnryannn. Hpn onenxe noneennx roro nnn nnoro nonnrnxa
saaua eme onee ycnoxnxercx. Hx noneenne recno cnxsanno c xonxperno nonnrnuecxo
cnryanne n crpane. Hmenno n sanncnmocrn or nee ror nnn nno nonnrnx moxer
sanmcrnonart nexapaxrepnte nx nero +nemenrt noneennx y pyrnx nonnrnxon.
nx onee tcrporo ocnoennx +nemenron xstxa rena, orpaxenntx n rnane
3xcnpeccnnnte nnxennx, pexomenyercx cneymmax meronxa [19, c.246]:
1. Hponrpare renom xecrt n nosnnnn pyx, npnneennte na pncynxax.
2. Onennre nsmenennx n cnonx uyncrnax no npemx +ro paort.
3. Hpoenare ro xe camoe nepe sepxanom.
4. Cnona onennre cnon uyncrna.
5. Oparnre nnnmanne, uro px xecron n nosnnn pyx ntstnaer y nac nnyrpennee
conpornnnenne. 3ro oxcnxercx rem, uro +rn xecrt n nosnnnn pyx nt ncnontsyere xpane
pexo nnn onn nam noome ne xapaxrepnt.
6. Ormertre namn +monnn, orpaxennte sepxanom.
7. ononnnre xecrt n nosnnnn pyx coepxannem rexcra, nycrt ntmtmnennoro, no
coornercrnymmero nm.
3ra cxema, xaxymaxcx na nepnt nsrnx rpomosxo, na npaxrnxe npopaartnaercx
tcrpo.
pyaue ynpanenuu no usyuenum empasumenunmx euenu
Ynpaanenne 70. uororpa] [59, uacrt III, c.48].
5-6 uenonex npnnnmamr xaxne-nno nost nnn pastrptnaer ecrnne. Ho xomane
npenoanarenx onn ]nxcnpymr cnoe nonoxenne. Tpennpyemt, o +roro croxnmn x rpynne
cnnno, nonopaunnaercx na 180 rpaycon n n reuenne 10 cex. sanomnnaer npenoxennym
cneny. Hpenoanarent orcryxnnaer xaxnm-nno npemerom cexynt. Ha ecxrt yap
rpennpyemt ornopaunnaercx, a rpynna ntcrpannaercx n mepenry. Ha 20- yap
rpennpyemt nonopaunnaercx n n reuenne 10 cex. paccrannxer rpynny n c]ororpa]nponan-
noe nonoxenne.
Meronuecxne yxasannx npn orpaorxe ynpaxnennx: rpennpyemt onxen necxontxo
pas saxptnart rnasa n crapartcx ynnert nanmaemym cneny, a, orxptnax nx, cnepxrt opas
c ecrnnrentnocrtm. B nponecce rpennponox ynpaxnenne ycnoxnxercx ynennunnaercx
xonnuecrno uenonex n rpynne, xonnuecrno nsmenenn n oexe n r. ., a npemx na
]ororpa]nponanne coxpamaercx o 5 cex.
Ynpaanenne 71 [59, uacrt III, c.53].
Hecxontxo uenonex ntcrpannamrcx n px. Hcntryemt nxonr n aynropnm n
paccmarpnnaer nx 15 cex. Hocne uero on ntxonr ns xomnart. B+ro npemx croxmne menxmrcx
mecramn, oexo, nsmenxmr nost n p.
3aaua ncntryemoro ycrpannrt nnecennte nsmenennx.
Bpemx +xcnosnnnn or ynpaxnennx x ynpaxnennm onxno ymentmartcx.
Ynpaanenne 72 [51,c.163].
Ipynna pasnnaercx na napt. B xaxo nape onn nnauane nrpaer pont narypmnxa,
nropo cxyntnropa, sarem onn menxmrcx ponxmn. Hcxonoe nonoxenne: cxyntnropt
croxr cnnno x narypmnxam. Ho nepnomy cnrnany pyxononrenx sanxrnx narypmnxn
npnnnmamr onpeenennym nosy n mnmnuecxoe ntpaxenne, no nropomy cnrnany
cxyntnropt nonopaunnamrcx n n reuenne 5 cexyn paccmarpnnamr cnonx naprnepon. Ho
rpertemy cnrnany cxyntnropt ornopaunnamrcx, a narypmnxn tcrpo menxmr cnom nosy.
Ho nono xomane pyxononrenx sanxrnx cxyntnropt noxoxr x narypmnxam n
naunnamr nennrt ncxonte nost n mnmnxy. Vnpaxnenne moxer trt ntnonneno n
xonnexrnnno. B +rom cnyuae ntenxmrcx 2-3 narypmnxa, a ocrantnte unent rpynnt
ntcrynamr n ponn cxyntnropon n noccranannnnamr ncxonte nost conmecrntmn
ycnnnxmn.
Vnpaxnenne moxno ycnoxnnrt cneymmnm opasom. Hs rpynnt ntnpaercx onn
cxyntnrop. Pyxononrent nponsnocnr xomany 3amepnn n ncx rpynna nenonnxno
sacrtnaer.
Kaxt onxen sanomnnrt npnnxrym nm nosy n mnmnxy, a cxyntnrop ntraercx
sanomnnrt nosy n mnmnxy ncex. uepes onpeenennt npomexyrox npemenn (ero
npoonxnrentnocrt onpeenxer neymn, otuno n nnrepnane 12 mnnyrt, n sanncnmocrn
or nennunnt rpynnt), nnnmarentno saneuarnen mnsancneny, cxyntnrop ornopaunnaercx. B
+ro npemx (oxono 10 cex.) yuacrnnxn enamr necxontxo nsmenenn n cnonx nosax, mnmnxe,
oexe. Hocne roro, xax nsmenennx nnecent, cxyntnrop nnont nonopaunnaercx x rpynne.
Ero saaua onapyxnrt +rn nepement.
Ynpaanenne 73 [27, c.29].
Kaxt ns nac npononr onontno mnoro npemenn n omecrnennom rpancnopre.
Hpnyunre cex xaxt pas, ntpan nesnaxomoro uenonexa, yratnart ero npo]eccnm,
cnyxenoe, omecrnennoe, cemenoe nonoxenne, norpa]nm n r.. Hocraparect orart
cee oruer n rom, uro nmenno no nnemnocrn, noneennm, peun moxno cocrannrt ro nnn nnoe
npecrannenne o nem. Boopasnre nanmaemoe nnno yntammnmcx, nacmemnnntm,
rnenntm, nexntm.
Ynpaanenne 74 [27, c.29].
Bonre n xomnary, re cnnr rpynna nme. He nmemnnaxct n nx ecey,
nonanmare sa nx nosamn. Kro cnnr xax rnannt? B uem +ro ntpaxaercx? Ecrt nn n
xomnare nmn, cnxmne n nanpxxenno nose, uem +ro ntsnano? Honanmare sa
paccroxnnxmn mexy nnmn, onpeennre sony npocrpancrna. Hcnxonorn ntenxmr 4 sont
npocrpancrna, neoxonmtx uenonexy nx omymennx pasntx nnon xom]oprnocrn:
nnrnmnax (c sono npocrpancrna panycom o 50cm.), nnunax (50120cm), enonax
(120360cm), omecrnennax (onee 360 cm).
Honanmare sa mantmn rpynnamn, opasonanmnmncx npn +rom. Hs xoro cocroxr +rn
mante rpynnt? Kro nne rpynnt? Kaxnmn cpecrnamn oecneunnamr nmn xonraxr nnyrpn
xaxo rpynnt? Honanmare sa xonraxrom rnas. Honanmare sa nx xecramn n
mnmnxo. Hontrarect cenart nnyrpennn xommenrapn xaxomy xecry n ntpaxennm
nnna (crantre cnoeopasntm ]yrontntm xommenraropom, rontxo mxu sect ysnonax
rouxa omennx, a yapt no mxuy nnxennx, xecrt, mnmnxa, nost omammnxcx). Bor
npnmen nont uenonex. Kax on soponaercx c pasnnuntmn nmtmn n xomnare? Kaxoe mecro
on sannmaer?
Ynpaanenne 75. Byrounax nrpa na neuepnnxe [11, c. 10].
Kora nt oxaxnrect n xaxo-nnyt mymno xomnannn, yt ro na neuepnnxe, n xa]e
nnn re-nnyt eme, nonpoyre nonanmart sa nymx nmtmn, xoroptx nt xopomo
nnnre, no ne cntmnre, o uem onn ronopxr. Ha xaxne ns npenoxenntx nonpocon nt moxere
ornernrt:
Ono nn onn nannonantnocrn?
Xopomo nn snamr pyr pyra?
Cnmnarnsnpymr nn onn pyr pyry?
Hpenouen t onn ns nnx nnn xe oa nsexart +ro ncrpeun?
Htraercx nn xro-nnyt ns nnx sacrannrt pyroro samonuart?
Onn uro-ro mnpno ocyxamr nnn xe cnopxr?
3annmaer nn xro-ro ns nnx onee ntcoxoe, uem pyro, connantnoe nonoxenne?
Pemapxa: Bt camn yere ynnnent, nacxontxo nepno cmoxere cynrt o ornomennn
+rnx nme na ocnonannn npocremnx nanmenn.
Ynpaanenne 76. Tenennsnonnt recr [11, c. 1011]. Hontrarect, ntxnmunn snyx,
nocmorpert xaxym-nnyt renenporpammy n ornernrt na necxontxo nonpocon. Ecnn +ro
ncxyccnonnax nporpamma:
Cmornn nn nt yraart, o uem ner peut?
Bce nn yuacrnnxn ocyxennx npnepxnnamrcx enno rouxn spennx?
Onn cnoxono ocyxamr uro-nno nnn oxecrouenno cnopxr?
Kro xaxercx camtm ncxpennnm n nanonee sacnyxnnaer onepnx? Ecnn +ro ]nntm
nnn renecnexraxnt:
B xaxnx ornomennxx pyr c pyrom ecrnymmne nnna?
Kro ns nnx tn nam cnmnarnuen, a xro ner?
B xaxo crenenn nt cnocont ynonnrt coepxanne nponcxoxmero?
Xopomo nn nt nonnmaere uyncrna repoen?
Meronuecxne pexomenannn npn ntnonnennn ynpaxnennx: mnnyr uepes 510
nxnmunre snyx n ntxcnnre, nacxontxo rouno tna nama nnrepnperannx ynnennoro.
Heontmoe npeocrepexenne: ecnn n nepeaue yuacrnymr nonnrnuecxne exrenn, xoropte
uacro mentxamr na ronyom +xpane, nomnnre, uro o nx ncrnnntx uyncrnax ne rax-ro nerxo
oraartcx. Mnorne nmn, nocroxnno nmemmne eno c npecco, npoxoxr cnennantnym
nororonxy, n xoe xoropo, napxy c pyrnmn nantxamn, npnoperamr n ymenne nnaert
mnmnxo n xecramn, nx roro urot nponsnonrt na nynnxy xenaemoe nneuarnenne.
Ynpaanenne 77. Hrpa c yuacrnem nonyrunxon [11, c.26].
Kora oxaxerect n noese, anroyce nnn nmom pyrom omecrnennom mecre,
nocmorpnre na namnx cocee, sarem na mrnonenne saxpore rnasa. Orxptn rnasa n
nocmorpen na cocee 23 cexynt, saxpore nx cnona. Hoyman nemnoro, npnxnntre, na
cxontxo ns npenoxenntx nonpocon nt cmoxere ornernrt. Cmtcn recra ne n rom, urot
ntxcnnrt, npant nt nnn ner, a n rom, urot nponepnrt, yanoct nn nam cocrannrt xaxoe-ro
onpeenennoe mnenne, nosnonxmmee art orner na xaxt ns npenoxenntx nonpocon,
xacammnxcx namnx nonyrunxon:
Kaxoro onn nona?
Cxontxo nm ner?
K xaxo nannonantnocrn nnn +rnnuecxo rpynne onn npnnanexar?
Paoramr nn onn, n ecnn a, ro uem sannmamrcx?
K xaxo connantno rpynne moxno nx ornecrn?
Vmnt nn onn?
Kaxoe omee nneuarnenne onn nponsnoxr? Moxno nn cxasart, uro onn
pyxenmnt, nnymamr onepne, arpeccnnnt, onaamr uyncrnom mmopa n r.n.?
Pexomenannn Annana Hnsa. Kax nayunrtcx ronopnrt na xstxe renonnxenn [54,
c.36].
Hocrantre cee saauy xorx t nxrnanart mnnyr n ent sannmartcx nsyuennem n
ronxonannem xecron pyrnx nme, a raxxe anannsom cnonx cocrnenntx xecron.
3xcnepnmenrantntm npocrpancrnom moxer crart nmoe mecro, re ncrpeuamrcx n
nsanmoecrnymr nmn. B uacrnocrn, a+ponopr xnnxercx ornnuntm mecrom nanmennx
ncero cnexrpa uenoneuecxnx xecron: n crpacrnoro xenannx, n rnena, n yxaca, n ropx, n
cuacrtx, n nerepnennx n mnororo pyroro. Ornnuno rouxo nanmennx xnnxmrcx raxxe
o]nnnantnte npnemt, enonte ncrpeun n neuepa, neuepnnxn. Hsyunn ncxyccrno xstxa re-
nonnxenn, nt moxere ornpannrtcx na neuep, npocnert nornxontxy n yronxe nect neuep n
nonyunrt orpomnoe yonontcrnne or nanmennx sa pnryanom xstxa renonnxenn n
omecrne. Tenennenne raxxe npecrannxer nocxnrnrentnym nosmoxnocrt nx nsyuennx
ocoennocre nenepantno xommynnxannn. Btxnmunre snyx n nontrarect oraartcx o
rom, uro nponcxonr na +xpane rontxo no nsopaxennm. Bxnmuax snyx uepes xaxte 5
mnnyr, nt cmoxere nponepnrt npannntnocrt namero nonnmannx nenepantntx cnrnanon, n
ncxope nt cmoxere cmorpert ncm nporpammy es snyxonoro conponoxennx n nonnmart nce,
uro nponcxonr na +xpane, xax +ro enamr rnyxne.
Pekoueupauuu no uu1epnpe1auuu pauumx uanmpeuun
1. Hanonee cymecrnennoe snauenne na nnrepnperannm pesyntraron nanmennx
nmeer nepnoe nneuarnenne o uenonexe, c]opmnponannoe na ocnone npncymnx nanmarenm
crepeornnon. Hepnoe nneuarnenne no mnorom sanncnr or nnemnero nna uenonexa, n n nepnym
ouepet or ero oext. 3ro nornepxaercx pxom +xcnepnmenron. Tax, n onom
+xcnepnmenre cryenram noxastnann ]ororpa]nn xenmnn, oertx no-pasnomy, n n
ontmnncrne cnyuaen onn ntcxastnann nnonne onpeenennte n n ocnonnom connaammne
cyxennx o xapaxrepe +rnx xenmnn, nx yme, neponcnoneannn, crenenn xoncepnarnnnocrn n
o ornomennn x omenpnnxrtm nopmam noneennx. Kora xe cryenram noxasann
]ororpa]nn, re tnn nnnt nnmt nnna rex xe xenmnn, onn uacro ne mornn cxasart nnuero
onpeenennoro [11,c.29].
Crepeornnt nepnoro nneuarnennx ouent naxnt n coxpanxmrcx onro. uopmnponanne
nnnnnyantntx crepeornnon ocnontnaercx na ocoennocrxx nocnnrannx, opasonannx,
xnsnennoro ontra, na nonyuaemo nn]opmannn ns xnnr nnn renennennx. 3rn crepeornnt
yxopenxmrcx n namem cosnannn n nyxno npnnoxnrt maccy ycnnn, urot ne cunrart
monooro uenonexa c xoporxo crpnxxo n rarynponxo, oeroro xax ]yrontnt ]anar,
saxonuenntm xynnranom n norennnantntm nosmyrnrenem cnoxocrnnx. Xorx +ro moxer ne
coornercrnonart ecrnnrentnocrn.
2. Hnrepnperannx ]nsnuecxoro onnxa raxxe cymecrnenno sanncnr or crepeornnon.
Hpnneennte n xnnre annte no ocoennocrxm nocnpnxrnx ]nsnuecxoro onnxa na ocnone
]nsnornomnuecxnx nanmenn o coornercrnnn uepr nnna ncnxonornuecxnm xauecrnam
nnunocrn raxxe n nepnym ouepet moryr paccmarpnnartcx xax crepeornnt.
Hpn +rom nyxno yunrtnart, uro na conpemennom yponne pasnnrnx nayuno napanrmt
noxa eme orcyrcrnymr crporne nayunte oxasarentcrna o cnxsn ]nsnuecxoro onnxa c
uepramn xapaxrepa. Onaxo +rn ne concem
nepnte npecrannennx [44, c.68] n cnnerentcrna ncnxonornuecxo neo-
pasonannocrn [7, c. 17] nonyunnn ocrarouno mnpoxoe pacnpocrpanenne n ne rontxo n
try, no n n nnreparype, nxnmuax yuennxn no mapxernnry n menexemenry. Ho+romy, ne
ncxyrnpyx o nx nayuno yenrentnocrn, snanne crepeornnon ]nsnuecxoro onnxa,
ocoenno orpaxammnx arpeccnm, xecroxocrt n nmte pyrne nerarnnnte xauecrna,
nosnonnr renoxpannrenm oparnrt nnnmanne na raxnx nme n nontcnrt cnom
ncnxonornuecxym roronnocrt x nosmoxntm npornnonpanntm ecrnnxm c nx cropont.
3. Hpn nnrepnperannn ntpasnrentntx nnxenn neoxonmo yunrtnart nx
npnnnnnnantnym mnorosnaunocrt. Ceptesno omnxo xnnxercx crpemnenne ntennrt onn
xecr n paccmarpnnart ero nsonnponanno or pyrnx xecron n ocroxrentcrn. Hanpnmep,
nouectnanne sartnxa moxer osnauart pasnnunte nemn nepxort, ntenenne nora,
neynepennocrt, satnunnocrt nnn nponsnecenne nenpant n sanncnmocrn or roro, xaxne
pyrne xecrt conponoxamr +ro nouectnanne. Ho+romy nx npannntno nnrepnperannn
neoxonmo yunrtnart nect xomnnexc conponoxammnx xecron.
Annan Hns no +romy nonoy nncan: Kax nmo xstx, xstx rena cocronr ns cnon,
npenoxenn n snaxon nynxryannn. Kaxt xecr nooen onomy cnony, a cnono moxer
nmert necxontxo pasnnuntx snauenn. Honnocrtm nonxrt snauenne +roro cnona nt moxere
rontxo rora, xora ncrannre +ro cnono n npenoxenne napxy c pyrnmn cnonamn. Xecrt
nocrynamr n ]opme npenoxenn n rouno ronopxr o ecrnnrentnom cocroxnnn, nacrpoe-
nnn n ornomennn uenonexa [54, c.26].
A. Branrnt raxxe npeynpexaer: Hnxora ne ntnocnre nocnemnoro cyxennx,
ocnonannoro nnmt na ono uepre, xaxo t yenrentno ona nam ne xasanact. Hnaue nt
tcrpo cxarnrect x ronxonarentcrny n name nsnauantno npannntnoe uyrte yer
cranonnrtcx nce cnaee, noxa ne ncxasnrcx concem. Tomy, xro nonaraer, uro nce rax npocro,
nyume nnxora ne sannmartcx yxonno-ocosnanntm xstxom rena, nocxontxy on n nrore
npnoperaer ontme rpynocre, uem noe. Btnocnre cyxenne nnmt rora, xora
necxontxo cnrnanon rena yxastnamr n onom nanpannennn, ennt no cnoe cyrn. A nx eme
neontrnoro nanmarenx nx onxno trt ne npocro necxontxo, a nent px ornocxmnxcx x
pasntm ]opmam npoxnnennx rena [85,c.99].
4. Hpn nnrepnperannn xecron neoxonmo yunrtnart cxnatnammymcx cnryannm, ro
ecrt paccmarpnnart nx n xonrexcre roro, xora n re onn nanmamrcx. Hanpnmep, ecnn nt n
xonont snmnn ent ynnnre na anroycno ocranonxe uenonexa, cnxmero co
cxpemenntmn noramn, xpenxo cxpemenntmn na rpyn pyxamn n onymenno nnns ronono, ro
+ro, cxopee ncero, yer osnauart, uro on sameps, a nonce ne xpnrnuecxoe ornomenne x
uemy-nno. Onaxo ecnn uenonex n rouno raxom xe nonoxennn yer cnert nanpornn
nac sa cronom neperonopon o saxnmuennn cenxn, ro ero xecrt conepmenno onpeenenno
cneyer rpaxronart xax nmemmne nerarnnnoe nnn ooponnrentnoe ornomenne n
cnoxnnmecx cnryannn.
Hnora nmn, nocxmne nnoxo cnxmym nnn recnym oexy nnn oynt, cxonant n
cnonx nnxennxx, n +ro oxastnaer nnnxnne na ntpasnrentnocrt nx xecron n renonnxenn.
To xe camoe ornocnrcx n x onesnxm cycranon n onopno-nnrarentno cncremt. 3ro
ocrarouno pexne cnyuan, no nx nyxno nmert n nny, paccmarpnnax xonrexcr
nnrepnperannn xecron.
5. Hpn anannse omennx c pyrnm uenonexom naxnoe snauenne nmeer xonrpy+nrnocrt
connaenne cnon n xecron. Hanpnmep, ecnn n ecee c uenonexom, conoxynnocrt xecron
xoroporo noxastnaer xpnrnuecxn onenounoe ornomenne, nt nonpocnnn ntpasnrt ero cnoe
mnenne ornocnrentno roro, uro nt rontxo uro cxasann, n on ornernn, uro c namn ne cornacen,
ro ero nenepantnte cnrnant tnn t xonrpy+nrntmn, ro ecrt coornercrnonann t ero
cnonecntm ntcxastnannxm. Ecnn xe on cxaxer, uro emy npannrcx nce, uro nt ronopnre,
moxno cenart ntno, uro on conran, noromy, uro ero cnona n xecrt ne xonrpy+nrnt.
Hmenno rora, xora ntxnnxercx necoornercrnne mexy cnonamn n ntpasnrentntmn
nnxennxmn, n cemrcx cemena comnennx. pyrne rnnonte npnmept: ecnn uenonex, xoroporo
nt rontxo uro ncrpernnn, yrnepxaer, uro pa nac nnert, no npn +rom cmorpnr mnmo nac na
pyrnx npncyrcrnymmnx n nennnmarentno nac cnymaer, nt na ocnonannn nexonrpy+nrnocrn,
cxopee ncero, yere cynrt o ero ornomennn x nam na ocnonannn ero noneennx, a ne cnon.
Touno rax xe yntxa, n xoropo ne yuacrnymr rnasa, noxaxercx nam nencxpenne, xorx
nosmoxno nt ne oxcnnre nouemy.
6. Onennnax mnmnuecxne ntpaxennx n xecrt, neoxonmo oxsarentno yunrtnart
nannonantnym n +rnnuecxym npnnanexnocrt oexra nanmennx.
Honaramr, uro xecrt n rpnmact n ontmnncrne cnyuaen osnauamr ono n ro xe n
xyntrypntx rpannnxx pasnnuntx napoon n xnnxmrcx npoxenntmn. Hanpnmep, nmn no
ncex uacrxx cnera nonnmamr ponn, xax t npnxrno ynnnxxct, xora npnnercrnymr pyse,
xoroptx anno ne nnenn. Hourn nese ncrpeuamrcx mecrnte napnanrt xnnxon n
noxaunnann ronono, osnauammnx a n ner, npnuem axe cnente n rnyxne nontsymrcx
nmn c pannero ercrna. Onaxo cymecrnymr nannn n +rnnuecxne rpynnt, n xoroptx snauenne
mnornx xecron ornnuaercx or omenpnnxrtx. Xecrt omenpnsnannte n nmemmne uerxym
nnrepnperannm y ono nannn moryr ne nmert
nnxaxoro oosnauennx nnn nmert conepmenno npornnononoxnoe snauenne y pyro
nannn. Hanonee nnnmcrparnnntmn xnnxmrcx xecr o xe (xpyxox, opasyemt ontmnm
n yxasarentntm nantnem) n nonxrne ontmoro nantna pyxn.
Xecr o'xe ocrarouno pacnpocrpanen n xopomo nsnecren no ncex anrnoxstuntx
crpanax, a raxxe n Enpone n Asnn, n nmeer snauenne nce npannntno (nce nopmantno).
Onaxo n nexoroptx crpanax +ror xecr nmeer pyroe nponcxoxenne n snauenne. Hanpnmep,
no upannnn on osnauaer nont nnn nnuero, B nonnn on osnauaer entrn, na Mantre
uro xro-ro nanecene, a n nexoroptx crpanax Cpensemnomopcxoro accena +ror xecr
ncnontsyercx nx oosnauennx romocexcyantnocrn myxunnt.
B Amepnxe, Anrnnn, Ancrpannn n Hono 3enannn nonxrt nnepx ontmo nanen
nmeer rpn snauennx. Otuno on ncnontsyercx npn ronoconannn na opore, n nontrxax
nomart nonyrnym mamnny. Bropoe snauenne nce n nopxxe, a xora ontmo nanen
pesxo ntpactnaercx nnepx +ro cranonnrtcx ocxopnrentntm snaxom, osnauammnm
nenensypnoe pyrarentcrno nnn cxt na +ro. B Ipennn +ror xecr osnauaer sarxnnct,
no+romy npx nn yacrcx nomart nonyrnym mamnny c ero nomomtm. Kora nrantxnnt
cunramr or onoro o nxrn, +ror xecr oosnauaer nn]py 1, a yxasarentnt nanen rora
oosnauaer 2. Kora cunramr amepnxannt n anrnnuane, yxasarentnt nanen osnauaer 1,
a cpenn nanen 2; n raxom cnyuae ontmo nanen npecrannxer nn]py 5.
3ro ne enncrnennte npnmept ns mnoxecrna snaxon, ne nmemmnx ynnnepcantnoro
snauennx, a ecrt n npocro ynnxantnte, xoropte ncrpeuamrcx n enncrnenno crpane nnn
paone. Hanpnmep, nacenenne Heanonx, onaaer orartm penepryapom snaxon n xecron,
xoropte tnn t nenonxrnt xnrenxm nntx onacre.
Hrnopnponanne nnn nesnanne nannonantntx n +rnnuecxnx ocoennocre
ntpasnrentntx nnxenn moxer nocrannrt nac n mexornnnoe nonoxenne, a nnora n
npnnecrn x ceptesntm nocnecrnnxm, n axe oxasartcx poxontm. Tax, xora nsnecrnt
nccneonarent xannran Kyx nnepnte ntcanncx n Hono 3enannn, maopn ncrpernnn ero
cnonm rpannnonntm nonncrnenntm pnryanom (rouno raxnm xe opasom n name npemx
onn npnnercrnymr anrnncxym xoponeny). Anrnnuane, nenepno ncronxonan +ro ntpaxenne
pyxecrnenntx uyncrn, n orner sacrpennnn necxontxnx aopnrenon. 3ro n cnom ouepet
sarpynnno ycranonnenne nnnomarnuecxnx ornomenn n ctrpano poxonym pont n cyte
Kyxa.
7. Connantno-+xonomnuecxoe nonoxenne, npo]eccnx, nospacr n non rax-
1881), neymn xecrxym opty c nnocxnm marepnannsmom cnoe +noxn ntpasnn +ro n
cnona, conponoxammnx menx nor yxe 40 ner: Mt onxnt trt ocropoxnt c rano
nnunocrn: ne nptnarect, satn nourenne, n cnxrax cnxrtx uenonexa [85, c. 100].

3AKRKHEHHE
Vmenne nanmart n npannntno nocnpnnnmart nme, nonnmart nx namepennx n
noyxennx, ocnontnaxct na pacmn]ponxe nenepantntx cpecrn xommynnxannn,
esycnonno, nyxno xaxomy uenonexy. Ocoenno +ro xacaercx nme, npo]eccnn xoroptx
cnxsant c npeornpamennem n noxannsanne yrpos co cropont uenonexa.
Btammncx oreuecrnennt ncnxonor C.H. Pynnmren n 1959 r. nncan: B
noncenenno xnsnn, omaxct c nmtmn, mt opnenrnpyemcx n nx noneennn, nocxontxy mt
xax t "unraem" ero, ro ecrt pacmn]pontnaem snauenne ero nnemnnx anntx n pacxptnaem
cmtcn nonyuammerocx raxnm opasom rexcra n xonrexcre, nmemmem cno nnyrpennn
ncnxonornuecxn nnan. 3ro "urenne" nponcrexaer erno, nocxontxy n nponecce omennx c
oxpyxammnmn y nac ntpaartnaercx onpeenennt, onee nnn menee anromarnuecxn
]ynxnnonnpymmn norexcr x nx noneennm [65]. Bonpoct o rom, xax nmenno nponcxonr
+ro ernoe urenne pyroro uenonexa, uro nosnonxer nam nonnmart ero noneenne, ncramr
nepe xaxtm ns nac.
Vmenne unrart pyroro uenonexa no ero ntpasnrentntm nnxennxm mnmnxe,
xecram, renonnxennxm xnnxercx raxnm xe xstxom omennx, xax n peut. Hpn +rom xstx
nenepantntx cpecrn xommynnxannn onee ocronepen, uem nepantnoe omenne, n
nepeannte nm coomennx npaxrnuecxn nenosmoxno noenart n rpyno xonrponnponart.
Hponeennte nccneonannx noxastnamr, uro rounocrt nonyuenntx c nomomtm anannsa
nenepantnoro noneennx onenox nnonne conocrannma c pesyntraramn nponepox na
nonnrpa]e [31, c.40].
Onaxo, x coxanennm npnxonrcx xoncrarnponart, uro ontmnncrno nme ne snaer
+roro xstxa, a re, xro osnaxomnen c nnm, nmemr omee npecrannenne n ne crpemxrcx
npnmenxrt ero n noncenenno xnsnn. Hpn +rom nmn ocosnaercx neoxonmocrt n
nonesnocrt onnaennx npnemamn n cnocoamn nocnpnxrnx ]nsnuecxoro onnxa n
nenepantntx cpecrn xommynnxannn.
annax xnnra rontxo npenaraer marepnan, na xoroptm nyxno camocroxrentno n
ycnnenno paorart. H rontxo rora, xora Bt onapyxnre, uro crann nnert pyrnx nme n
nonom acnexre, ro nomere, uro nauann pasnnnart y cex ernocrt n nonom nne xstxa n
ncxyccrne onenxn onnxa uenonexa, urennn n nonnmannn nn]opmannn, nepeanaemo c
nomomtm nenepantntx cpecrn omennx. Hanmenne sa oxpyxammnmn moxer crart
ynnexarentntm sanxrnem. Ono ne rontxo moxer nomout cxoporart npemx, npononmoe n
oxnannn, no n cenart Bac cnocontm onrtcx ropaso ontmnx ycnexon n
npo]eccnonantno exrentnocrn n nnuno xnsnn.
Heoxonmo raxxe ormernrt, uro annax paora npecrannxer coo nnmt nepnym
nontrxy ocnernrt nanonee naxnte n snaunmte ncnxonornuecxne nonpoct neennx
nanmennx n nocnpnxrnx uenonexa nx npo]eccnonantno exrentnocrn renoxpannrene.
Hpnneennte n xnnre marepnant ne nperenymr na nonnory n nyxamrcx n yrnynennn n
ononnennn. Onaxo, moxno npornosnponart, uro pasnnrne npnxnano ncnxonornn n
antnemne nccneonannx nosnonxr ycrpannrt nmemmnecx n paore npoent n neocrarxn.
RHTEPATYPA
1. Axnnmnxona I.H. Anrpononornx. H.: Hs-no HIV, 1974. 45c.
2. Axnnmnxona I.H. Tenocnoxenne n peaxrnnnocrt oprannsma. H.: Hs-no HIV,
1969. 91c.
3. Anexcanponcxn R.A., Hoacroe O.C., Cnnnax H.H., Byxnn F.H. Hcnxorennn n
+xcrpemantntx cnryannxx. M.: Mennnna, 1991. 96c.
4. Fexrepen B.M. Fnonornuecxoe pasnnrne mnmnxn c oexrnnno ncnxonornuecxo
rouxn spennx. CH., 1910.
5. Foanen A.A. Hnunocrt n omenne. M.: Mexynap. ne. axa., 1995.-328c.
6. Foanen A.A. Bocnpnxrne n nonnmanne uenonexa uenonexom. M: Hs-no Mocx.
yn-ra, 1982. 200c.
7. Foanen A.A. uopmnponanne nonxrnx o pyrom uenonexe xax nnunocrn. H.: HIV,
1970. 135c.
8. Bantcnnep ., Mnxxnn X. Henepantnte xommynnxannn n naax // Vuen. san.
Tapryccxoro yn-ra. Tapry, 1974. Btn.335. (Tpyt no ncnxonornn) Kn.3. c.
110126.
9. Bentxonep E.C., Bepmnnnn F.B. Tante snaxn nnna: Hayuno-nonynxpnoe nsanne.
M.: Komnannx Enpasncxn pernon Hs-no PVH, 1998.327c.
10. Bnsyantnax ncnxonarnocrnxa n ee merot: Hosnanne nme no nx nnemnemy
onnxy. Knen, 1990.
11. Bnncon I., Maxxna]nnn K. stx xecron nyrt x ycnexy. CH.: Hnrep Kom,
1999. 224c.
12. Bonxoncxn C.M. Btpasnrentnt uenonex. CH., 1913.
13. Iantnepnn H.., Kotntnnnxax C.H. 3xcnepnmenrantnoe ]opmnponanne nnnmannx.
M.: MIV, 1974. 101 c.
14.Iecc. Btpasnrentnte rnasa.
15.Innnnyc C.B. Inmnacrnxa uyncrn. Tpennnr rnopuecxo ncnxorexnnxn
[Vue.-mero. Hocone no ypoxam axrepcxoro macrepcrna]. MH.: Hcxyccrno, 1967.
295c.
16.Inastpnnu.B., Bnxannen I.I. Hpaxrnxym no cyeno ncnxonornn. -
Mnncx: Hs-no FIV nm. B.H.Hennna, 1977. 159c. 17.Inesep B.. Mexannsmt
onosnannx spnrentntx opason. M.H.:
Hayxa (Hennnrpa, or-e), 1966. 204 c.
18-Inyxon B.B. Menexmenr: Vuennx. CH.: Cnennantnax nnreparypa, 1999.
700c.
19.Iopxuen C.M., Koncranrnnon E.H., Hcaena T.M., Hcaen M.R. stx nocosnannx.
Kpacnoxpcx: Fonyc, 1998. 512c., nn.
20. Ipanoncxax P.M. 3nemenrt npaxrnuecxo ncnxonornn. 3-e ns., c nsm. n on.
CH.: Cner, 1997. 608 c.: nn.
21.Iynn A.B., uy]aponcxn R.B. Omenne n name xnsnn. M., 1992.
22.anxenn C. Host cnxmero. Mnncx: Hapaoxc, 1995. c.257414.
23. apnnn u. Btpaxenne ymenntx nonnenn. CH., 1896. 221c.
24.ennmnnnn B.M. Merot nsyuennx nnxenn uenonexa. M.: MIV, 1979.-57c.
25.emnon B.E. Kax mt nnnm ro, uro nnnm. M.: 3nanne, 1979. 207c.
26.opoxxnn H.H. Hapyxnoe nanmenne. M.: 3amnra, 1998. 32c.
27.3mstxo M.B. Hxrt maron x cee: Kn. nx yuamnxcx. M.: Hpocnemenne, 1992
173c.
28.Kapemcxn F.A. Maremarnuecxax cmexanxa. 9-e ns., crep. M.: Hayxa. In. pe.
]ns.-mar. nnr., 1991. 576c.
29.Kemnnncxn A. 3xsncrennnantnax ncnxnarpnx. M.: Conepmencrno; CH.:
Vnnnepcnrer xn., 1998. - 318c.
3O.Kneent M. Ho+snx nearornxn. M.: Bcepoc. rearp, o-no, 1976. 527c.
31. Konpon A.B. Oman xax ero onpeennrt. M.: APCHH HT, 1996. -41c.
32.Kpeumep 3. Crpoenne rena n xapaxrep. M.: Iocnsar, 1930. 30c.
33.Kpnmnnanncrnxa. Vuennx. Ho pe. H.u. Kptnona. H.: HIV, 1976. 591c.
34.Kynnxon B.H. Hnnnnyantnt recr Cnonecnt noprper. Bnannocrox:
Hs-no antnenocr. Vnnnepcnrera, 1988. 248c.
35.Hayncxax B.A. Bneenne n ncnxonornm nenepantnoro noneennx:
Mero yxasannx x cnenxypcy Hcnxonornx +xcnpeccnnnoro noneennx. Pocron na
ony, 1994. 46c.
3.Haunnon B.H. Hcxyccrno mnmnxn. CH.: Hs. Xypnana Tearp n ncxyccrno,
1908. T. 1. 232c.
37.Homposo u. Hpecrynnenne. CH.: HK Maprtnona, 1892. 160c.
38.Honarnn B.B., Honarnna H.E. Mant ronxont cnonapt pyccxoro xstxa. M.: Pyc.
xs., 1990. 704c.
39. Hyx A.H. 3monnn n uyncrna. M.: 3nanne, 1972. 66c.
40. Hyx A.H. 3monnn n nnunocrt. M.: 3nanne, 1982. 176c. 41.Maxcnmoncxn 3.I.
Hmnepnx crpaxa. M: Hs-no 3enent napyc,
1992. 256c.
42.Mapnmyx B.H., Cenonantnnxon E.B., Becraxon C.C. Hcnxonarnocrnuecxax ecea
c +nemenramn ]nsnornomnxn. uacrt I CH, 1996. 41c.
43. Meronxa nponeennx sanxrn no npo]eccnonantno-ncnxonornuecxo nororonxe
mnnnnnonepon, oyuammnxcx n cncreme nauantno nororonxn. M., 1989.
44. Mnxanon H.A.. Conomnn B.H., Iynn B.A. Bneenne n ncnxonornm omennx.
Henepantnte cpecrna omennx: Vuen. Hocone. CH.: Hs-no PIHV nm. A.H.Iepnena,
1999. 105c.
45. Monreronnn H.M. unsnonornx n ntpaxennx uyncrn. Knen: Tnn. Kym-nepena n K,
1886. 232c.
46.Haccep V. Hosnanne n peantnocrt. M., 1981. 47.Hayxa n xnsnt, 1983, N4.
48.Hemon P.C. Hcnxonornx. M., 1990.
49.Hnpenepr ., Kanepo I. Kax unrart uenonexa cnonno xnnry. (C). Faxy: Caa,
1992. c. 3 36.
50.0yxoncxn K. Hcnxonornuecxax reopnx crpoennx n pasnnrnx nnunocrn //
Hcnxonornx ]opmnponannx n pasnnrnx nnunocrn. M., 1981.
51.Ocnont nearornuecxoro macrepcrna. M.: Hpocnemenne, 1989.
301c. 52.Heperyona 3.H. Tant nonnrnuecxoro ctcxa: nncrpyxnnx o paore c
cexperntmn corpynnxamn. CH: Hs-e CHIV, 1992 16c. 53. Herpona E.A.
Xecrt n nearornuecxom nponecce: Vue. Hocone no
xypcy Ocnont ne. macrepcrna M.: Mocx. rop. ne. o-no, 1998.
224c. 54.Hns Annan. stx xecron. Mn.: Hapaoxc, 1995. 416 c.
55. Hnyxnnxon M.C., Pxsannen C.B. Cpen sanaxon n snyxon. M.: Mon. Inapnx,
1991. 272c., nn. (3npnxa).
56.Hoonxx .B. Hnunocrt n xonnexrnn: ncnxonornx noennoro ynpannennx. M.:
Boennsar, 1989. 350c.
57. Honon C.B. Hcnxonornuecxn orop renoxpannrene. CH: Hs-no Cxn]nx,
2000. 347c.
58. Hcnxonornx. Cnonapt / Ho om. pe. A.B. Herponcxoro, M.I. po-mencxoro 2
ns. M., 1990. 495c.
59. Hcnxonornx n nearornxa n npo]eccnonantno nororonxe corpynnxon opranon
nnyrpennnx en. B V uacrxx. M., Acconnannx Hpo]eccnonantnoe opasonanne, 1993.
60. Hcnxonornuecxne acnexrt noopa n nponepxn nepconana. Cocrannrent copnnxa
H.A. Hnrnnnnena. M.: Xypnan Vnpannenne nepconanom, 1996/97 400c.
61. Hcnxonornuecxn cnonapt. 2-e ns., nepepa. n on. M.: Hearornxa-Hpecc,
1996. 440c.:nn.
62.Hpo]eccnorpammt corpynnxon uacrntx oxpanntx npenpnxrn n cnyx
esonacnocrn. CH, Acconnannx 3amnra, 1995 63c.
63. Hpo]eccnonantno ncnxonornuecxax nororonxa mnnnnnonepon oxpant. M.,
1990.
64. Pynnmren C.H. Ocnont ome ncnxonornn. 2-e ns. M.: Vunerns, 1946.-704c.
65. Pynnmren C.H. Hpnnnnnt n nyrn pasnnrnx ncnxonornn. M.: Hs-no Axa.
nayx CCCP, 1959. 354c.
66.P Cncrema: Bneenne n +xonomnuecxn mnnonax. Hpaxrnxym no +xonomnuecxo
pasnexe n conpemennom poccncxom npenpnnnmarentcrne. Knnra 2. Humtek publisher,
1996. 447c.
67.Ceuenon H.M. Hsp. nponsneennx. TI. M.: Hs-no Axa. nayx CCCP, 1952.
772c.
68.Cnxopcxn H.A. Bceomax ncnxonornx c ]nsnornomnxo. Knen: Tnn. C.B.
Kyntxenxo, 1904. 575c.
69.Cnmonon H.B. Teopnx orpaxennx n ncnxo]nsnonornx +monn. M.: Hayxa, 1970.
141c.
70.Cxnopnon B.H. Knaccnuecxax oxpana. Cnenn]nxa nororonxn n raxrnxa ecrnn
corpynnxon oxpant npn nponeennn meponpnxrn no oecneuennm esonacnocrn
]nsnuecxnx nnn n rpyson npn rpancnoprnponxe. M: Kopnopannx Apcnn, 1998. 137c.
71.Conercxn +nnnxnonenuecxn cnonapt. Hs. 4-e. M., Conercxax
+nnnxnonenx,1987. 1600c.
72.Copnnt, cecrpt. stx oext nnn xax nonxrt uenonexa no ero oexe. M.:
Hsarentcrno Inom n , 2000. 224c.
73.Crenanuenxo A.B., Hysnn M.H. Hnno uenonexa. M.: Annannx n xocmonanrnxa,
1991. 20c.
74.Tennon F.M. Hponemt nnnnnyantntx pasnnun. M.: Hs-no Axa. ne. nayx
PCuCP, 1961. 536c.
75.Tonopxon A.A. Cnonecnt noprper: Hpaxrnuecxoe nocone. M,: Rpncr, 1999.
112c.
76.Varca P. O uem ronopxr nnna. CH: Hnrep Hpecc, 1996. 160c. (Cepnx
Cam cee ncnxonor).
77.Vmaxona H.B., Kosnon H.H., Ernec A.H. Ocnont ncnxonornn omennx: nx
oprnpononnxon. 2-e ns., nepepa n on. M.: Tpancnopr, 1990. 111c.
78.uacr x. stx rena. Xonn 3. Kax nonxrt nnocrpanna es cnon. M.: Beue,
Hepce, ACT, 1995. 432c.
79.Xanamnncxn R.. oporamn neren. M.: Con. Xyoxnnx, 1967. 184c.
80. Hnerxon 3.A. Tante npyxnnt uenoneuecxo ncnxnxn, nnn xax pacmnpnrt c]epy
cnoero nnnxnnx (ncnxonernxa). M.: Hs-no MPH MXK Henrp 2000, 1993. 80c.
81.uy]aponcxn R.B. Hcnxonornx n oneparnnno-postcxno exrentnocrn
npanooxpannrentntx opranon. M.: Hpano n 3axon, 1996. 128c.
82.uy]aponcxn R.B. Rpnnuecxax ncnxonornx. M.: Rpncr, 1995. 255c.
83. Bnxmaron H.M. Cnennuecxne +rmt. Vue. nocone nx rearp, n xyntr.-npocner.
yue, saneenn. Hs. 2-e ncnp. n on. M.: Hpocnemenne,1966. 234c.
84. Bmonon M.I. Macrepcrno axrepa: Vnpaxnennx n nrpt nau. +rana oyuennx:
Mero, paspa. H.: HIHTMnK, 1990. 69c.
85.Branrnt A. stx rena. Hosnanne nme n npo]eccnonantno n otenno xnsnn.
Faxy: Hs-no Caa, 1992. c. 37-100.
86. Bepaxona Banenrnna. Onpeenn xapaxrep no rnasam. M.: Hs-no
Konrnnenr-Hpecc, 1997. 62c.
87.Dan/in C. The Expression of Emotion in Man and Animals, Appleton-Century-Crofts,
New York, 1872.
88.Tepperwein K. Krankheiten aus dem Gesicht erkennen. Pathophysiognomie, Verlag,
1993.
89.Thomas F. Secrets in the face. Bombay, 1986. 67 p.

Вам также может понравиться