Вы находитесь на странице: 1из 203

1

c . :
A Practical Grammar of the Pali Language,
by Charles Duroiselle, Third Edition 1997
Copyright 2003-2005 .
.


.
,
, ,
.
, .
: Saddanti, Mahrpasiddhi, Mahrpasiddhi ik, Akhytapadaml, Moggallna, Kacchyana, Gaon pyan.
1906 .
, .
- .. . .

.
, ,
, .
.
.

1966. . . . ., 1966.
2000. .; . . . .
. . . http://www.dhamma.ru/paali/new_pali.zip
1989. . . - . . 531-537. //
. 1-4. ., 1989. . 426-544.
, 2003. . ., . . . ., 2003
( 1965 .).
1996. . . . / . .
- . ., 1996. . 834-943.
1994. . . . ., 1994.
1996. . . - . ., 1996.
. 11 . ., 1929-1939.
http://feb-web.ru/feb/litenc/encyclop/
1995. - . . . / .
. . . ., 1995. . 115-124.
2004. - . . .
. . 2004 (.)
Anandajoti Bhikkhu 2001. Pali Prosody: An Outline of the Metres in the Pali Canon.
(Version 1.1, October 2001). http://www.metta.lk/english/Prosody/index.htm ;
PED T. W. Rhys-Davids and William Stede. Pali English Dictionary. L. 1996.
Warder. 1995. Warder A. K. Introduction to Pali. PTS. Oxford. 1995. P. 358-361.

I.

2-5
6
7-11
12-13


II.




-

14-16
17-27
28
29-36
37-46
47
48-50
III. ()





y
r
s
h

51-52
53
54-66
67-69
70-79
80-84
85-95
96-102

IV.

( )
( )

103-110
111-112
113-114
115

V.



a
, , deva
, , rpa

116, b
116, c, d
116, f
117
118
119-121
122
123-124
125-126

3
, , ka
, , s
i
, i, kapi
, i, ratti
, i, vri

, , da
, , nad
u
, u, bhikkhu
, u, dhenu
, u, cakkhu

, , sayambhu
, , vadh

go, sakh

n, att
brahm
rj
pum
s, mano
yu
r, satth
mat, pit
at, vat, mat
bhava
araha

127
128
129-130
131
132-133
134
135
136-137
138-139
140
141
142-143
l44-145
146
147
148
149
150-151
152
153-154
155
156
157
158-160
161
162-163
164
165
166
167

VI.



168-180
181
182-192
193-195

VII.

a
i

u


at (ant), mah
mat (mant), dhm

196
197-201
202-204
205-210
211-214
215-218
219-224
225-226
227-228

4
vat (vant), guav
vi

230
231-235
236- 237
238-247

VIII



251
252-272
273 -278
279-287

IX. ,








288-296
297-311
312-314
315-318
319-327
328-335
336-352
353

X.

()









( )
()
()

354-369
369
370-371
372
373
374-375
376
377
378
379
381-403
404
405-426
427-430
431-438
439-448
449
450-464
465
466-469
470-472
473-477
481-490
491-497

5
()




:
pacati
coreti

498-502
503-507
508-509
510-513
514-522
523
524-527
528

XI.

()


530
531
532
532
532
533-537
538
538

XII.

-

-

-

-



,

539-541
542-544
545
546
547
548
549
550-551
552
553
554
555
556-557

XIII.



, ()

558-574
575-578
579-581
582-584

XIV. (KRAKA)

588
589
590-592
593
594

595
597
598
599
600
601
602
603
604
605-609
610
611-618
619-622
623
624
625

XV.

626-627
628-629
630
631
632-633
634
635
636
638
639-641
642

7
I.
1. 41 : 6 , 2 , 32
() , *.
* .
2. ; : a, i, u; , , .
3. .
4. .
, ,
, bhikkhu, raha puppha, i kkh, a h u pph
.
a, i, u , , ,
, : puppha ; cakkhu ; kapi .
5. .
, ,
(a+ i = e; a + u = o). .
6. : 25 , 5 ,
1 1 (). 25 ,
, () .

()

()

(
)

()

kh

gh

ch

jh

r,

d
b

dh
bh

n
m

l
v

t
th
p
ph
(niggahta) .

()

()

()

(
)

a,
i,

e
o

u
7. -,
l; l .
, (, h . .).
8. (niggahta), , ,
, : a, i, u.
9.
.
.
()
.
.

.

8
() , . .
, ( )
.
() .
() - ,
( ).
,
().
.
, ,
, .

( , , ).
, . .
h.
.

,
.
.
.
,
,
i ,
,
u ,
,
e ,
o .
.
k, g, t, d, p, b, m, n, l, v , , , , , , , , , ;
;
h () , ,
;
j ;
() , ,
ng;
y ;
s .
, . . ph
, th . ., .
, , ,
; t, d .
, ng;
, . . k, g; () . .
. .

10. a a art;
a father;
i i sin, pin;
ee been, sheen;
u u put, bull;

9
oo fool, boon;
e a table, fate;
o o bone, stone.

11. . ,
, h;
.
k k king;
g g garden, go;
ng king, bring;
c ch church, chip;
j j jail, jar;
ny banyan;
t t table, tack.
, th th,
the, thin, . . t, .
d d deed;
n n nag;
p p part.
ph p f philosophy.
b b book.
m, y, r, l, s, h .
v, , v vine, vile. v
, w wind, win; tv
tw.
(niggahta), , m
jam, ram; ng bring, king.

12. , , ,
: vassa, kattha pandpeti, ss, tth, nd
.
13. (.
, . .),
: , ;
() .

10
II. (SANDHI )
14. () ,
, (
, ( . .) .)
15. .
(a) , , ,
.
(b) , , ,
.
(c) , () ,
.
16. , :
(I) .
(II) .
(III) -.
.
;
, ,
.
I.
17. .

() a:
yassa+indriyni=yassindriyni;
ajja+ uposatho=ajjuposatho.
:
m + vuso evarpa aksi=mvuso . .;
tad+ uhahi=taduhahi.
i:
udadhi+ miyo=udadhmiyo;
aggi+hito=agghito.
:
bhikkhun+ovdo=bhikkhunovdo;
mig+ iva=migiva.
u:
dhtu+yatanni=dhtyatanni;
dhtu+ indriyni= dhtindriyni.
:
jamb+dni=jambdni;
jamb+rita vtena=jambrita vtena.
e:
laddho me+okso=laddho m'okso;
gth me+udrit=gth m'udrit.
o:
eso+vuso yasm=es'vuso yasm.
. , ,
tuhassa=tuh+assa; tuh ahesu,
, .
18. , , , .

(i) cakkhu+ indriya=cakkhundriya;

11
(ii) yassa + idni=yass'idni.
19. , .

(i) tatra+aya=tatrya;
(ii) sa+atthika=stthika;
(iii) kiki+iva=kikva;
(iv) kamma+upanissayo=kammpanissayo;
( a, i, u ).
20. , , .

(i) vi+atimnenti=vtimnenti;
(ii) kisu+idha vitta=kisdha vitta.
21. :
(I) a +i =e;
(II) a +u =o.

I. a + i :
(i) upa+ikkhati=upekkhati;
(ii) jina+ritanayo=jineritanayo;
(iii) ava+ecca=avecca;
(iv) bandhussa+ iva=bandhusseva.
.
(a) iti a ti:
(i) tassa+iti=tassti;
(ii) tissa+iti=tissti.
(b) i a:
(i) pana+ime=pana'me;
(ii) tena+ime=tena'me.
(c) +i i:
seyyath+ida=seyyathida.
II. a +u :
(i) canda+udayo=candodayo;
(ii) na+upeti=nopeti;
(iii) udaka+mi=udakomi;
(iv) yath+ udaka=yathodaka.
22. ,
:
a+a=, a+=, +a=, +=;
i+i=, i+=i, +i=, +=;
u+u=, u+=, +u=, +=.

(i) a+lokena=lokena;
(ii) demi+iti=demti.
22. i u , ,
.

(i) gthhi ajjhabhsi;


(ii) adhivsesi avihaamno;
(iii) satthu adsi.
23. ,
iti, :

12
(a) : kassappa eta...;
(b) , ,
: bhagav uhysan;
(c) () ;

(i) atho+anto ca=atho anto ca;


(ii) atha kho+yasm=atha kho yasm;
(iii) no+atikkamo=no atikkamo.
. , (nipta), ,
. :
atho, atha, yeva, adho, yath, tath, tva, yva, eva, iv, va, re, are, ca, hi, tu, kacci, kho,
khalu, kira, pana, ce, nanu, nna, nma . .*
* : (nipta)
(upasagga) . 20: , u, ati, pati, pa, pari, ava, par, adhi,
abhi, anu, upa, apa, api, sa, vi, ni, n, su, du ( Saddanti, catupadavibhga).
. . .
. , a, i, e, :
atha, iva, eva, :
(i) itth+iti=itthti;
(ii ) sabbe+eva=sabbe'va;
(iii) so+eva=sveva;
(iv) na+ettha=n'ettha.
(d) i u (. . 22).
25 e, ,
, .

(i) me+si=m'si;
(ii) sace+assa=sac'assa.
26 o .

(i) yo+aha=yo'ha;
(ii) cattro+ime=cattro'me.

27. i, u, e, o, ,
.
(i) i e y.
(ii) u o v.
(a) i y.
(i) vi + ksi=vyksi;
(ii) vitti+anubhuyyate=vittyanubhuyyate;
(iii) dsi+aha=dsyha.
. (a) iti+eva=itveva.
(b) , : me, te, ke, ye, . . e y, a, e,
, a .

(i) me+aha=myham;
(ii) me+aya=myya;
(iii) te+aya=tyya;
(iv) te+aha=tyha;
(v) ke+assa=kyassa (. 34).
.

13
(a) e :
me+si=m'si.
(b) e ,
:
sace+ assa=sac'assa.
(c) e :
(i) te+ime=te'me;
(ii) sace+ajja=sace'jja.
(d) e+a :
sace+aya=sacya.
(b) u, , v.

(i) anu+eti=anveti;
(ii) dhtu+anta=dhtvanta;
(iii) dhtu+attha=dhtvattha;
(iv) bahu+bdho=bahvbdho;
(v) su+ gata=svgata;
(vi) anu+ahamsa=anvahamsa.
.
(a) u :
sametu+yasm=samet'yasm.
(b) u+i :
sdhu+ iti= sdhti.
(c) o v .

(i) ko+attho=kvattho;
(ii) agam nu kho+idha=agam nu khvidha;
(iii) yato+adhikaraa=yatvadhikaraa;
(iv) yo+aya=yvya.
.
o ,
, :
(i) kuto+ettha=kut'ettha;
(ii) tato+uddha=tat'uddha;
(iii) tayo+assu=tay'assu.
.
1. u o v , u o
: k, kh, t, th, d, na, y, s h ( Saddanti, III,
sandhisuttaml).
2. i , , y,
( ):
(i) aggi+gre=aggiygre;
(ii) sattam+atthe=sattamyatthe.
3. , , u
v:
(i) du+agika=duvagika;
(ii) bhikkhu+sane=bhikkhuvsane
(. ).

28. (a). , ( ),
.

14
(b). : y, v, m, d, n, t, r, l (=) h.
(c). d, r, m, y v.
.
() :
puna+ eva=punareva.
r .

y:
(i) na+imassa=nayimassa;
(ii) m+evam=myeva;
(iii) santi+eva=santiyeva.
v:
(i) bh+dya=bhvdya;
(ii) mig bhant+udikkhati=mig bhant vudikkhati;
(iii) pa+uccati=pavuccati.
m:
(i) idha+hu=idhamhu;
(ii) lahu+essati=lahumessati;
(iii) bhyati+eva=bhyatimeva.
d:
(i) saki+eva=sakideva;
(ii) tva+eva=tvadeva;
(iii) samm+a=sammda.
. d u;
saki, kenaci, kici, kinnici, koci, samm, yva, tva, puna
: ya, ta, sa . .*, :
u+aggo=udaggo; u+apdi=udapdi; kenaci+eva=kenacideva; yva+attha=yvadattha;
puna+eva=punadeva; ta+attha=tadattha; ta+antaro=tadantaro;
eta+attha=etadattha.
* Mahrpasiddhi, sandhi. , , d
; .
u ud; ci cid. . . . .
n:
(i) ito+yati=itonyati;
(ii) cira+yati=cira nyati cirannyati (. . 30).
t:
(i) yasm+iha=yasmtiha;
(ii) ajja+agge=ajjatagge.
. t : yva, tva, ajja
iha agga.
r:
(i) ni+antara=nirantara;
(ii) ni+oja=niroja;
(iii) du+atikkamo=duratikkamo;
(iv) du+jno=durjno;
(v) ptu+ahosi=pturahosi;
(vi) catu+rakkh=caturrakkh.
.
1. tath eva yath eva ri;
e eva : tathariva, yathariva.
2. r : ni, du, ptu, puna, dhi, pta, catu
. r .

15
l=:
(i) cha+agm=chaaga;
(ii) cha+asa=chaasa.
. l= cha ().
h:
(i) su+ujuca=suhujuca;
(ii) su+uhita=suhuhita.
II.
29. ( ) , ,
, , .
30. , ,
.
31. :
(i) yath+bhvi+guena=yathabhviguena;
(ii) yiha v huta v loke=yiha va huta va loke.
32. :
(i) eva gme muni care=eva gme muni care
(ii) du+rakkha=drakkha.
(iii) su+rakkha=srakkha.
33. , , ,
.

(i) idha+pamdo=idhappamdo;
(ii) su+pahito=suppahito;
(iii) vi+payutto=vippayutto;
(iv) a+pativattiyo=appativattiyo;
(v) pa+kamo=pakkamo;
(vi) yath+kama=yathakkama (. . 34);
(vii) anu+gaho=anuggaho;
(viii) vi+jotati=vijjotati;
(ix) kata+=kata;
(x) du+labho=dullabho;
(xi) du+slo=dusslo.
.
1) v bb:
(i) ni+vna=nibbna;
(ii) ni+vyati=nibbyati;
(iii) du+vinicchayo=dubbinicchayo.
2) :
u, upa, pari, ati, pa, a, anu . .
3) ,
, .
34. , ,
, , ,
.
35. , . 33, ,
, :
(i) +kamati=akkamati;
(ii) par+kamo=parakkamo.

16
. ,
. 34, 35. :
(i) na+aa=na
(ii) na+assa=nssa
(iii) na+assu=nssu
(iv) kasm+assa=kasmssa
(v) tatra+assa=tatrssa
(vi) sa+antevsiko=sntevsiko
(vii) sa+atthi=stthi
(viii) vedan+khandho=vedankkhandho . .
36. (a) o so, eso a:
(i) eso dhammo esa dhammo;
(ii) so muni sa muni.
(b) ,
( ), :
so attho sa attho.
(c) (o a), , , : ayo
(), mano (), tamo (), paro (), tapo (, )
:
ayopatta ayapatta . .
III. -
37. - , ,
(), , .
38. , , .

(i) ta dhamma kata;


(ii) ta khaa;
(iii) ta patto.
39. , ,
, .
.
(i) raa+jaho=ranajaho;
(ii) taha+karo=tahakaro;
(iii) sa+hito=sahito;
(iv) juti+dharo=jutindharo;
(v) sa+mato=sammato;
(vi) eva+kho=eva kho;
(vii) dhamma+ca=dhammaca;
(viii) ta+niccuta=tanniccuta.
. l, sa pu l:
(i) sa+lakkha=sallakkha;
(ii) pai sa lno=paisallno;
(iii) sa+lekko=sallekho;
(iv) pu+liga=pulliga.
40. , e h, h .
(i) ta+eva=taeva;
(ii) paccantara+eva=paccantaraeva;
(iii) eva+hi kho=evahi kho;
(iv) ta+hitassa=tahitassa.
41. y, , ,
:
(i) sa+yutta= sautta;
(ii) sa+yogo=saogo.
.
:
sayutta; sayojana.

17
42. , , m:
(i) ta+attha=tam attha;
(ii) ya+hu=yam hu;
(iii) ki+eta=kim eta.
. 39 42 ,
; , ,
, .
m .
43. d:
(i) eta+attho=etadattho;
(ii) eta+eva=etadeva;
(iii) eta+avoca=etadavoca;
(iv) ya+anantara=yadanantara;
(v) ya+ida=yadida.
. d
(. ).
44. , , :
(i) tsa+aha santike=tsha santike;
(ii) ariyasaccna+dassana=ariyasaccnadassana;
(iii) eta buddhna+ssana=eta buddhnassana.
45. :
(i) ava siro=avasiro;
(ii) manopubba gam=manopubbagam;
(iii) cakkhu+udapdi=cakkhu udapdi;
(iv) yva c'idha bhikkhave=yvac'idha.
46. :
(i) ki+iti=kinti;
(ii) ida+api=ida pi;
(iii) cakka+iva=cakka va;
(iv) kali+idni=kali 'dni kalin dni.

47. .
(i) dh h: rudhira=ruhira.
(ii) d t: sugado=sugato.
(iii) t : pahato=pahao.
(iv) t d: gantabba=gandabba.
(v) g k: hatthupaga=hatthupaka.
(vi) r l: paripanno=palipanno.
(vii) y j: gavayo=gavajo.
(viii) k y: sake pure=saye pure.
(ix) j y: nijaputta=niyaputta.
(x) t k: niyato=niyako.
(xi) k kh: nikamati=nikhamati.

48. , (-) :
(i) aha sakkh aha sakkh !
49. , , (^):
(i) sdhu hoti, lacchasti ! .
(ii) ta...gahissmti !
. (-),
.
50. (').

18
(i) eken'no=ekena no;
(ii) idn'eva=idni eva;
(iii) pi'ssa=pi assa;
(iv) tass'ekadivasa=tassa ekadivasa

19
III. ()
51. , , ,
, ,
.
, , , ,
,
, .
,
.
.
52. () .
,
(. . 6).
53. .
(i) .
.
(ii)
. .
I.
(a) lag ()+na=lagna=lagga ();
(b) budh ()+ta=budhta=buddha (, ).
, (a) n g (. .
). (b) t d, dh,
.
II.
(a) lip ()+ta=lipta=litta ();
(b) dam ()+ta=damta=danta ().
p (a) t
. (b) m ,
t, m n.

54.
, ,
, ;
.
55. .
56. (a) (-),
:
(i) sak+ta=sakta=satta;
(ii) sak+thi=sakthi=satthi.
57. :
(i) lag+na=lagna=lagga;
(ii) sak+no=sakno=sakko+ti=sakkoti.
58. :
(i) ud+kampeti=ukkampeti;
(ii) tad+karo=takkaro;
(iii) ud+gacchati=uggacchati.
59. ()*,
, ():
(i) maj+ta=maha maa;
(ii) pucch+ta=puha;

20
(iii) icch+ta=iha.
(a) j, , t:
(iv) bhuj+ta=bhutta.
(b) c t:
(v) muc+ta=mutta.
* ,
() h,
, ,
; h gh j;

, .

:
pucch=puh+ta=puha,

muc=muk+ta=mukta=mutta;
bhuj=bhuk+ta=bhukta=bhutta;

maj=ma
(=.
)+ta=maa;
.
mj+ta=mta=: maa. . .
60. :
ud+cinati=uccinati;
ud+ched=ucched;
ud+jala=ujjala;
ud+jhyati=ujjhyati.
61. (t):
ku+ta=kuha.
62. :
(i) ud+gahti=uggahti;
(ii) ud+khipati=ukkhipati;
(iii) ud+chindti=ucchindti;
(iv) ud+jhyati=ujjhyati;
(v) ud+sha=ussha;
(vi) ud+tia=uttia;
(vii) ud+loketi=ulloketi.
63. t ,
: ,
t () , . . d, ,
, dh.

rudh+ta=rudh+da=rud+dha=ruddha.
. bh, t dh
:
labh+ta=labh+d=lab+dha=laddha.
64. ,
:
(i) tap+ta=tapta=tatta;
(ii) sak+ta=sakta=satta;
(iii) sakt+hi=sakthi=satthi;
(iv) kam+ta=kamta=kanta.
65.
:
(i) tad+purisa=tappurisa;
(ii) ud+bhijjati=ubbhijjati;
(iii) ud+pajjati=uppajjati;
(iv) ud+majjati=ummajjati.
66. :
pp+no+ti=ppno+ti=pappoti.

21

67. m t:
gam + tv=gamtv=gantv.
68. sm :
tasmi, bhasm, asm, usm.
69. :
ud+magga=un+magga=ummagga.
. d, ,
, . . n, n (), m (). .
gantv (. 67).
(i) ud+nadti=unnadti;
(ii) chid+na= chinna.
Y
70. y .
71. y ,
,
.
(i) gam+ya=gamya=gamma;
(ii) pac+ya=pacya=pacca;
(iii) mad+ya=madya=majja;
(iv) bha+ya=bhanya=bhaa;
(v) div+ya=divva=dibba;
(vi) khd+ya=khdya=khajja (. 34);
(vii) khan+ya=khanya=khaa.
72. : i,
y 27 (i) (a),
.

(i) pali*+ako=paly akso=pallako;


(ii) vipali*+so=vipaly so=vipallso;
(iii) vipali+attha=vipaly attha=vipallattha;
(iv) api+ekacce=apy ekacce=appekacce;
(v) api+ekad=apy ekad=appekad;
(vi) abhi+uggacchati=abhy uggacchati=abbhuggacchati;
(vii) abhi+okiraa=abhy okiraa=abbhokiraa;
(viii) abhi+ajana=abhy ajana=abbhajana;
(ix) ni+yo=nv yo=ayo (. 34, 35).
* pari pali. . .
73. y (
) y (. 71), y
t
d, dh. .
74. (i) ti+ cc+ .
(ii) dhi+ jjh+ .
(iii) di+ jj+ .
(iv) t+y=cc.
(v) d+y=jj.
(vi) dh+y=jjh.

(i) ati+anta=aty anta=accanta;


(ii) pati+ayo=paty ayo=paccayo;

22
(iii) pati+eti=paty eti=pacceti;
(iv) iti+assa=ity assa=iccassa;
(v) iti+di=ity di=iccdi;
(vi) jti+andho=jty andho=jaccandho (. 34, 35);
(vii) adhi+gamo=adhy gamo=ajjhgamo;
(viii) adhi+oghitv=adhy oghitv=ajjhoghitv;
(ix) adhi+upagato=adhy upagato=ajjhupagato;
(x) adhi+eti=adhy eti=ajjheti;
(xi) nad+=nady =najj;
(xii ) yadi+eva=yady eva=yajjeva;
(xiii) sat+ya=satya=sacca;
(xiv) paita+ya=paitya=paicca;
(xv) mad+ya=madya=majja;
(xvi) vad+ya=vadya=vajja;
(xvii) rudh+ya=rudhya=rujjha.
75. th+y=cch:
tath+ya=tathya=taccha.
76. y:
(i) pas+ya=pasya=passa;
(ii) dis+ya=disya=dissa.
77. v + y bb:
(i) div+ya=divya=dibba;
(ii) siv+ya=sivya=sibba.
. , , y ( i) , v
b:
(i) vi+karaa=vykaraa=bykaraa;
(ii) vi+ajana=vyajana=byajana.
78. y h, ( ):
(i) sah+ya=sahya, =sayha;
(ii) guh+ya=guhya=guyha.
79. y , -:
(i) ud+yujati=uyyujati;
(ii) ud+yti=uyyti;
(iii) ud+yna=uyyna.
R
80. r :
(i) kar+tabba=kattabba;
(ii) kar+t=katt;
(iii) kar+ya=kayya;
(iv) dhar+ma=dhamma.
81. r :
(i) mar+ta=mata;
(ii) kar+ta=kata.
82. , r , :
(i) kar+tabba=ktabba;
(ii) kar+tu=ktu.
83. r n, n , r:
car+na=cara=cia.
i,
.
84. r l:
dur (=du)+labho=dullabho.

23
S
85. s ( sa) ,
() .
86. j+sa=kkha:
(i) titij+sa=titikkha;
(ii) bubhuj+sa=bubhukkha.
87. p+sa=ccha:
jigup+sa=jiguccha.
88. t+sa=cch:
tikit+sa=tikiccha.
89. s +sa=ccha:
jighas+sa=jighaccha.
90. s y:
nas+ya=nassa (. . 76).
91. :
alasa+ya=lasya.
92. s t :
(i) kas+ta=kaha;
(ii) kilis+ta=kiliha;
(iii) das+ta=daha.
93. s :
(i) ud ( ut)+sha=ussha;
(ii) ud ( ut)+suka=ussuka.
94 s +t=tt:
jhas+ta=jhatta.
95. s+t=tth:
vas+ta=vuttha.
H
96. h ,
:
(i) ud+harati=uddharati;
(ii) ud+haraa=uddharaa;
(iii) ud+hata (han)=uddhata.
97. h ,
(, . 78):
gah+a=gaha=gaha.
98. hy hv :
(i) mahya mayha;
(ii) oruh+ya oruyha;
(iii) jihv jivh.
. h y: leh+ya=leyya.
99. h gh (. . 59, ); han
:
hanati - ghaeti - ;
ghaa - han (han ghan+ya=ghaa);
ghammati - =hammati - .
100. h+t ddha:
duh+ta=duddha.
101. h+t=dh:
lih+tu=ledhu
( i e . ).

24
102 (. 7), ;
, . . h, l , . . h.
, 101, h+t h;
h, :
muh+ta=mha=mha;
ruh+ta=rha=rha.

25
IV.
103. .
104. , : a, i, , u .
l05. :
a ;
i e;
e;
u o;
o.
106. (gua ).
107. a , i e, u o.
108. , (. 27 (i) a; 27 (ii) b), e o,
, + .
109. .

,

a

i,
e
ay
u,
o
av
110. , (.
) .
.
:
i +a=aya;
u +a=ava;
e+a=aya;
o+a=ava.
(B) ( )
111. (. 78).
112. ;
:
(i) pariyudhsi payirudhsi;
(ii) ariya ayira;
(iii) kariy kayir;
(iv) masaka makasa;
(v) rasmi rasi;
(vi) na abhineyya anabhineyya;
(vii) cilimik cimilik.
(C) ( )
113. .
114. ,
() .

(i) klesa kilesa;


(ii) crya criya;
(iii) tiagula tivagula;
(iv) hyo hyo hiyyo;
(v) barhisa barihisa;
(vi) hrada harada;
(vii) arhati arahati;
(viii) sr sir;

26
(ix) hr hir;
(x) plavati pilavati.
(D)
115. ,
, :
(i) abhiya sacchikatv abhi sacchikatv;
(ii) jambudpa avekkhanto addasa jambudpa avekkhanto adda;
(iii) dasasahass dasahassi;
(iv) chadagula chagula.

27
V.
116. (a)
, , .
(b) ,
(,
) .
(c) : , .
(d) .
, , ,
, .
, , . .
(e) :
.
(f) .
1. , .
2. , .
3. , , -
.
4. , ( ).
5. , ,
.
6. (), ,
.
7. , .
8. , , . .
.
.
117. .
(a) ;
, .
(b) .
, .
(c) , ,
:
(i) , a ;
(ii) , i ;
(iii) , u .
118. (a)
.



. s
. yo
. ssa
. na
. ssa
. na
. a
. yo
.
. hi
. sm
. hi
. smi
. su
. ( )
. ( . )
(b) ,
.

28
.
. , , ,
, .
, : 1) ( ,
. . -a, -i, -ar . .), 2) (-ka, -mant . .) 3)
(-gma , -pura . .) , 2003. . 137. . .
.
, A ()
119. (a)
, ,
.
(b) a .
120. :
.
.
. o
. , se
. ssa
. na
. ssa, ya
. na
.
. e
. ina
. ehi, ebhi
. , sm, mh, to
. ehi, ebhi
. i, smi, mhi
. su
. ( )
. a
121. ,
.
. ,
.
122. deva ,
.
.
.
devo
dev
devassa (
devna (
.
)
)
.
devassa ,
devna ,
.
deva
deve
devehi, devebhi ,
.
devena ,

.
dev
devehi, devebhi
devasm
devamh
devato
.
deve
devesu
devasmi
devamhi
.
deva, dev , !
dev , !

29

deva (..):
nara
mtaga
byaggha
sha
miga
orodha
gandhabba
dhamma ,
kacchapa
putta
satta
kpa
susumra
makara
. (a) ya
ssa; ya
, ( - . .).
(b) sm mh , smi mhi
(. ).
(c) . so:
vaggaso , bhgaso .
(d) .. s:
balas , , talas .
(e) . . se
.
(f) ebhi . .,
, , ebhis.
(g) o ( . .), ehi, ebhi (
. .) e ( . .) a :
deva+o=dev+o=devo, deva+ehi=dev+ehi=devehi.
(h) su ( . .) a e.
(i) , , ..
.. :
.
.
deva+ina=devena
(. 21, i).
.
deva+ya=devya
(. 22)
.
deva+i=deve
(. 21, i)
.
deva+=dev
(. 22)
.
.

deva+a=dev
( ).
deva+se=devse
( ).
.
dev+a=dev
( ).
(j) na . . a
:
deva+na=dev+na=devna.

30
123. .

.
.
.
ni, a

.
ssa
na
.
ssa, ya
na
.
ni, e

.
ehi, ebhi
ina
.
, sm, mh, to
ehi, ebhi
.
i, smi, mhi
su
.
( )
ni, a
124. rpa (. .)
.
.
.
rpa
rpni, rp
.
rpassa
rpna
.
rpassa, rpya
rpna
.
rpa
rpni, rpe
.
rpena
rpehi, rpebhi
.
rup, rpasm,
rpehi, rpebhi
rpamh, rpato
.
rpe, rpasmi, rpamhi
rpesu
.
rpa
rpni, rp
. (a) ni ,
. . .
(b) ni.

rpa.
citta
sota
mla ,
veuriya
upahna ,
ahata ()
jala
osna , ,
loa
savana
vajira
saka
vta
pesana ,
yotta ,
paana ,
yuddha ,
paa
.(a). ,
,
. ., .
(b) ,
.
(c) ,
ni.
125. ()
126. , , .

31



.
_
, yo.
.
ya
na
.
ya
na
.
, yo

.
hi, bhi
ya
.
ya, to
hi, bhi
.
ya, ya
su
.
, yo
e
127. ka (. .)


.
ka
ka, kayo
.
kaya
kana
.
kaya
kana
.
kaa
ka, kayo
.
kaya
kahi, kabhi
.
kaya, kaato
kahi, kabhi
.
kaya, kaya
kasu
.
ka, kae
ka, kayo
. (a) to .. ,
, ; ..
(b) , ,
. .: amm, amb, ann, tt.
. . ..
amm, amb, ann, tt.
amma, amba, anna, tta.
(c) . . .

ka:
saddh
medh ,
vijj , ; ,
pa
mett ,
tah

icch
bhikkh ,
,
gth
ml
khi ,
pj ,
sen
chy
nv ,
pips
gv
vel
128. (. 125), ;
.
.

32
()
s


.
s
s
.
sassa
sna
.
sassa, sya
sna
.
sa
sne
.
sena
shi, sbhi
.
s, sasm, samh
shi, sbhi
.
se, sasmi, samhi
ssu
.
sa
s
. (a) Rpasiddhi.
(b) , Saddaniti, :


.
s
s, sno
.
sassa
sna
.
sassa
sna
.
sna
sne
.
sn
snehi, snebhi
.
sn
snehi, snebhi
.
sne
snesu
.
sa
s, sno
s:
paccakkhadhamm , ;
gavandhav ( );
m ;
rah* , .
* Niruttidpan, Moggallnavykaraa, ,
. . .
.
, ,
.
129. I ()
i , .
.
130. i.



.
_
, yo
.
ssa, no
na
.
ssa, no
na
.
, yo

.
hi, bhi
n
.
n, sm, mh
hi, bhi
.
smi, mhi
su
.
_
, yo

33
131. kapi (. .)


.
kapi
kap, kapayo
.
kapissa, kapino
kapna
.
kapissa, kapino
kapna
.
kapi
kap, kapayo
.
kapin
kaphi, kapbhi
.
kapin, kapism,
kaphi, kapbhi
kapimh
.
kapismi, kapimhi
kapsu.
.
kapi
kap, kapayo
. (a) .
(b) , . . i
a yo.
(c) i yo,
kapiyo.
(d) : na, hi, bhi, su i
.
(e) :
(i) . . . . e: mune;
(ii) . . . . o: do
(iii) . . . . e: gire;
(iv) . . . . ena: rasena;
(v) . . . . no: saramatino.
(f) .

kapi (. .):
kali , , ,
aggi

sandhi
nidhi ()
srathi
yati
ajali (
ari
)
bondi
giri
mi
bali
senpati ,
gahapati

34
132. I ()



.
_
, yo
.

na
.

na
.
, yo

.
hi, bhi

.
hi, bhi

.
, a
su
.
_
, yo
133. (a) ratti (. .)


.
ratti
ratt, rattiyo, ratyo
.
rattiy, raty
rattna
.
rattiy, raty
rattna
.
ratti
ratt, rattiyo, ratyo
.
rattiy,raty
ratthi, rattbhi
.
rattiy, raty
ratthi, rattbhi
.
ratiy, raty,
rattsu
rattiya, ratya
.
ratti
ratt, rattiyo, ratyo
. (a) . .: ratto.
(b) . . to: rattito.
(c) , , , . .
y, (. 27 (ii),
2); . . a.
(d) i y . 27
(i) a; *, t .
: ratti+=ratty=raty.
* ntr, antra . .
(e) na, hi, bhi, su i .
(b) jti (. .)


.
jti
jt jtiyo, jatyo, jacco
.
jtiy, jaty, jacc
jtna
.
jtiy, jaty, jacc
jtna
.
jati
jt, jtiyo, jatyo, jacco
.
jtiy, jaty, jacc
jthi, jtbhi
.
jtiy, jaty, jacc
jthi, jtbhi
.
jtiy, jaty, jacc,
jtsu
jtiya, jatya, jacca
.
jti
jt, jtiyo, jatyo, jacco
. (a) jacc jacca . . 74.
(b) jacco y i . (.
71, 74).

35
(c) , , i
yo, i
.

ratti (. .):
bhmi
kei ,
satti , (.
nandi
)
patti ,
mati , ,
tuhi
mutti
satti
vuddhi ,
dhli
ruci ,
tanti ,
chavi
gati
cuti
sati
dihi ,
134 . I ()



.
_
ni,
.
ssa, no
na
.
ssa, no
na
.

ni,
.
n
hi, bhi
.
n, sm, mh
hi, bhi
.
smi, mhi
su
.
_
n,
vri (. .)


.
vri
vrni, vr
.
vrissa, vrino
vrina
.
vrissa, vrino
vrina
.
vri
vrni, vr
.
vrin
vrhi, vrbhi
.
vrin, vrism,
vrhi, vrbhi
vrimh
.
vrismi, vrimhi
vrsu
.
vri
vrini, vr
. (a) . . ,
, ahi , akkhi . .
(b) , i ni, na,
hi, bhi su.

36

vri (. .).
ahi
satthi
akkhi
dadhi
sappi (
acchi
)
chadi
rpi
135. ()
().
136. ()



.
, no

.
ssa, no
na
.
ssa, no
na
.
, na
, no
.
hi, bhi
n
.
n, sm, mh
hi, bhi
.
smi, mhi
su
.
, no

da (. .) ,


.
da
da daino
.
daissa, daino
daina
.
daissa, daino
daina
.
dai, daina
da daino
.
dain
dahi, dabhi
.
dandin, daism
dahi, dabhi
.
daismi, daimhi
dasu
.
da
da, daino
. (a) . . i (): dai.
(b) . . ni: daini.
(c) , . . i
.
(d) yo,
i ():
daiyo.
(e) . . ye: daiye.
(f) , no ,
. . .
(g) . . a
y: daiya.
(h) . . to: daito.

37

da (. .):
sm
senn ,
kapa ,
sakkh ,
mant
yoddh
137.
, (,
)*; in,
. . . da dain.
, .
* ,
, , . .
, . .:
; . 1966. . 359
138. ()



.
, yo

na
.

na
.
, yo

.
hi, bhi

.
hi, bhi

.
a, a
su
.
, yo

.
.

.
.
.
.
.

139. nad (. .)


nad
nad nadiyo, najjo
nadiy, nady, najj
nadina
nadiy, nady, najj
nadina
nadi
nad nadiyo, najjo
nadiy, nady, najj
nadhi, nadbhi
nadiy, nady, najj
nadhi, nadbhi
nadiy, nady, najj,
nadsu
nadiya, nadya, najja
nad
nad, nadiyo, najjo

. (a) . . na, nadiyna.


(b)
; yo .
(c) y , . . 27, 2.
(d) nady, najj najja . . 71, 74.
(4) najjo, yo i.

38

nad (. .):
pa
lakkh ,
sh
pt ,
kumr
brhma
bhikkhun
vnar ()
yakkh (
)
dev ,

Bras ()
rjin ,
dabb ();
bhis , ,

sakh -
taru
kk ()
mah
mig
vp ,

U ()
140. u , .
141. U ()



.
_
, o
.
ssa, no
na
.
ssa, no
na
.

, o
.
n
hi, bhi
.
n, sm, mh
hi, bhi
.
smi, mhi
su
.
_
, o, e
bhikkhu (. .)


.
bhikkhu
bhikkh, bhikkhavo
.
bhikkhussa, bhikkhuno
bhikkhna
.
bhikkhussa, bhikkhuno
bhikkhna
.
bhikkhu
bhikkh, bhikkhavo
.
bhikkhun
bhikkhhi, bhikkhbhi
bhikkhun,
bhikkhusm,
.
bhikkhhi, bhikkhbhi
bhikkhumh
.
bhikkhumhi, bhikkhusmi
bhikkhsu
.
bhikkhu
bhikkh, bhikkhavo,
bhikkhave
. (a) . .
yo: jantuyo, hetuyo.
(b) o e u
av (. 27 (ii) a).

39

bhikkhu (. .).
pasu
bandhu
maccu
bhu
ketu ,
pharasu
taru

velu
bhu
ucchu
setu
katu
ruru
hetu ,

142. U ()



.
_
, yo
.
y
na
.
y
na
.
, yo

.
hi, bhi
y
.
hi, bhi
y
.
ya, y
su
.
_
, yo
143. dhenu (. .)


.
dhenu
dhen, dhenuyo

dhenuy
dhenna
.
dhenuy
dhenna
.
dhenu
dhen, dhenuyo
.
dhenuy
dhenhi, dhenbhi
.
dhenuy
dhenhi, dhenbhi
.
dhenuya, dhenuy
dhensu
.
dhen
dhenuyo
. (a) .. to:
dhenuto, jambuto.
(b) o u
, v: dhenvo.
(c) u na, hi, bhi su.

dhenu.
dhtu
ygu
rajju ,
kareu
ku
hanu ,
daddu ,
vau
ksu ,
kau
kacchu ,
piyagu
natthu
vijju

40
144. U ()



( )
., . . , ni
(

.
.
.
.
.
.
.
.

145. cakkhu (. .)


cakkhu
cakkhni, cakkh
cakkhussa, cakkhuno
cakkhuno, cakkhna
cakkhussa, cakkhuno
cakkhna
cakkhu
cakkhni, cakkh
cakkhun
cakkhhi, cakkhbhi
cakkhun, cakkhusm, cakkhumh
cakkhhi, cakkhbhi
cakkhusmi, cakkhumhi
cakkhsu
cakkhu
cakkhni, cakkh

. . . : cakkhu.

cakkhu (. .).
dhanu
ambu
dru ,
aru ,
madhu
jannu, jnu
massu
vatthu , /
matthu
yu ;
assu
vasu
146. ()
(a) .
(b) , u
() .
147. sayambh (. .)


.
sayambh
sayambh, sayambhuvo

sayambhussa, sayambhuno
sayambhna
.
sayambhussa, sayambhuno
sayambhna
.
sayambhu
sayambh, sayambhuvo
.
sayambhun
sayambhhi, sayambhbhi
.
sayambhun, sayambhusm,
sayambhhi, sayambhbhi
sayambhumh
.
sayambhusmi, sayambhumhi
sayambh
.
sayambh
sayambh, sayambhuvo
. (a) ,
v.
(b) u .

41

.
.
.
.
.
.
.
.

148. vadh (. .) ,


vadh
vadh, vadhuyo
vadhuy
vadhna
vadhuy
vadhna
vadhu
vadh, vadhuyo
vadhuy
vadhhi vadhbhi
vadhuy
vadhhi, vadhbhi
vadhuy, vadhuya
vadhsu
vadh
vadh, vadhuyo

. (a) ,
.
(b) to: vadhuto.
(c) , yo, .
149. ,
, , ,
go .
()
150. (I) go ( )


.
go
gavo, gvo
.
gavassa, gvassa
gava gona, gunna
.
gavassa, gvassa
gava, gona, gunna
.
gava, gva,
gavo, gvo
gavu, gvu.
.
gavena, gvena.
gohi, gobhi, gavehi
.
gav, gv,
gohi, gobhi, gavehi
gavasm, gvasm,
gavamh, gvamh.
.
gave, gve,
gosu, gavesu, gvesu
gavasmi, gvasmi,
gavamhi, gvamhi
.
go
gavo, gvo

42
151. (II) sakh (. sakhi.
)
.
.
.
sakh
sakhyo, sakhno, sakhino, sakh
.
sakhino, sakhissa
sakhrna, sakhna,
sakhna
.
sakhino, sakhissa
sakhrna, sakhna,
sakhna
.
sakhna, sakha,
sakh, sakhyo,
sakhra
sakhno, sakhino
.
sakhin
sakhrehi, sakhrebhi,
sakhehi, sakhebhi
.
sakhin, sakhr,
sakhrehi, sakhrebhi,
sakharasm
sakhehi, sakhebhi
.
sakhrasmi, sakhrimhi
sakhresu, sakhesu
.
sakha, sakh,
sakhyo, sakhno, sakhino, sakh
sakhi, sakh, sakhe
. , sakh ,
ar in (. ).
152.
(a) ,
.
(b) , ,
, ,
vat mat, (n);
.
(c)
: ,
.
153. (I) , (N)
154. att, attan , ( an, . .)


.
att
attno, att
.
attano, attassa
attna
.
attano, attassa
attna
.
attna, atta, attana
attno, atte
.
attan, attena
attanehi, attanebhi
.
attan, attasm, attamh
attanehi, attanebhi
.
attani, attasmi, attamhi
attanesu
.
atta, att
attno, att
att (: attan) :
tum ,
muddh
asm
addh ,

43

.
.
.
.
.
.
.
.

155. brahm (. .), brahman




brahm
brahmno, brahm
brahmuno, brahmassa
brahmnam, brahmuna
brahmuno, brahmassa
brahmnam, brahmuna
brahmna, brahma
brahmno
brahman, brahmun
brahmehi, brahmebhi,
brahmhi, brahmbhi
brahman, brahmun
brahmehi, brahmebhi,
brahmhi, brahmbhi
brahme, brahmani
brahmesu
brahme
brahmno, brahm

(a) . . smi, mhi: brahmasmi,


brahmamhi.
156. rj, . ., rajn


.
rj
rjno, rj
.
rao, rjino, rjassa
raam, rjna, rjna
.
rao, rjino, rjassa
raam, rjna, rjna
.
rjna, rja
rjno
.
ra, rjena, rjin
rjhi, rjbhi, rjehi, rjebhi
.
ra, rjasm, rjamh
rjhi, rjbhi, rjehi, rjebhi
.
rae, rai, rjini,
rjsu, rjesu
rjimhi, rjismi
.
rja, rj
rjno, rj
. (a) rj ,
,
, dhammarj, mahrj . .,
, , , deva.
(b) , , u: rju.
(c) , an,
:
vissakamma () (. );
vivattacchaddo , ();
puthuloma ;
yakana ;
athabbana (. )
.

44

.
.
.
.
.
.
.
.

157. pum, puman ,




pum
pumno, pum
pumuno, pumassa
pumna
pumuno, pumassa
pumna
pumna, puma
pumno, pume
pumn, pumun, pumena
pumnehi, pumnebhi,
pumehi, pumebhi
pumun, pumn, pum,
pumnehi, pumnebhi,
pumasm, pumamh
pumehi, pumebhi
pumne, pume, pumasmi,
pumnesu, pumsu, pumesu
pumamhi
puma, puma
pumno, pum

. (a) .
(b) s , . 128, ,
, san, . van.
, in, (.
130); dai ( dain)
,
.
158. (II) , S
159. mano, manas


.
mano, mana
man
.
manaso, manassa
manna
.
manaso, manassa
manina
.
mano, mana
mane
.
manas, manena
manehi, manebhi
.
manas, manasm,
manehi, manebhi
manamh, man
.
manasi, mane,
manesu
manasmi, manamhi
.
mano, mana, man, mana
man
. (a) , mano
,
.
(b) ,
.
(c) ni: manni.

45
160.
manas, as:
vaco
tejo ,
vayo
tapo /
ceto
tamo
yaso ,
ayo
payo (, )
siro
chando ( )
saro
uro
raho ,
aho
rajo
ojo (. .
thmo , ,
)
vso ,
. (a) aha ,
: ahasmi, ahamhi, ahe, ahu, ahasi, ahuni.
(b) : rajo, ojo, thmo vso manas
.
(c) , yo, iyyo, , seyyo,
gariyo, manas.
161. yu, yus


.
yu, ayu
y, yni
.
yussa, yuno
yna, yusa
.
yussa, yuno
yna, yusa
.
yu, yu
y, yni
.
yun, yus
yhi, ybhi
.
yun, yus
yhi, ybhi
.
yuni, yusi
ysu
.
yu, yu
y, yni

.
.
.
.
.
.
.
.

162. III. , AR (=. ).


163. satth, satthar (. st) ,


satth
satthro, satth
satthu, satthussa, satthuno
satthna, satthrna,
satthna
satthu, satthussa, satthuno
satthna, satthrna,
satthna
satthra, satthara
satthro, satthre
satthar, satthr, satthun
satthrehi, satthrebhi
satthar, satthr, satthun
satthrehi, satthrebhi
satthari
satthresu, satthsu
sattha, satth
satthro, satth

. (a) . . u (satthu)
.

46
(b) , ar (. ),
, pitar (=. pit) . . . pit; mtar (=mt), . . . mt;
u.
(c) to . . ar
i; , , pitito, mtito, piti, mti
: pitipakkhe.
(d) ar a, :
sallakatta ( sallakattar) ; kattara ( kattarar) ; sota (
sotar) .
satth:
net
natt
mt
pit
jet ,
dt ,
katt ,
bht
pit mt .
164. mt, mtar (. mt)


.
mt
mtaro, mt
.
mtu, mtuy, mty
mtarna, mtna,
mtna, mtunna
.
mtu, mtuy, mty
mtarna, mtna,
mtna, mtunna
.
mtara
mtaro, matare
.
mtar, mtuy, mty
mtarehi, mtrebhi,
mthi, mtbhi
.
mtar, mtuy, mty
mtarehi, mtrebhi,
mthi, mtbhi
.
mtari, mtuy, mty,
mtaresu, mtsu
mtuya, mtya
.
mta, mt
mtaro, mt
. (a) . .
.
(b) , , ssa: mtussa.
pit, pitar (. pit)


.
pit
pitaro
.
pitu, pituno, pitussa
pitarna, pitna,
pitunna, pitna
.
pitu, pituno, pitussa
pitarna, pitna,
pitunna, pitna
.
pitara, pitu
pitaro, pitare
.
pitar, pitun, pity, pety
pitarehi, pitarebhi,
pithi, pitbhi
.
pitar, pitu, pity, pety
pitarehi, pitarebhi,
pithi, pitbhi
Loc
pitari
pitaresu, pitsu
.
pita, pit
pitaro

47
. . . mt pit
n, (); :
mtunna, mtna pitunna, pitna.
165. (IV). , at (ant), vat (vant), mat ( mant),
.
at (ant).
166. bhava , at (ant)


.
bhava, bhanto
bhavanto, bhavant, bhonto
.
bhavantassa, bhavato, bhoto
bhavata, bhavantna
.
bhavantassa, bhavato, bhoto
bhavata, bhavantna
Acc
bhavanta, bhota
bhavante, bhonte
.
bhavantena, bhavat, bhot
bhavantehi, bhavantebhi
.
bhavat, bhavant, bhot
bhavantehi, bhavantebhi
.
bhavati, bhavante
bhavantesu
.
bho, bhonta, bhante
bhavanto, bhonto, bhante,
bhavant
. (a) Bhava ,
, .
(b)
.
(c) bhot ,
.
167. araham , , at (ant)


.
araha, arah
arahanto, arah
.
arahato, arahantassa
arahata, arahantna
.
arahato, arahantassa
arahata, arahantna
.
arahanta
arahante
.
arahat, arahantena
arahantehi, arahantebhi
.
arahat, arahant,
arahantehi, arahantebhi
arahantasm, arahantamh
.
arahati, arahante,
arahantesu
arahantasmi, arahantamhi
.
arahanta
arahanto
santa ().

48
VI.
*
* Niruttdipan.
168. , (. 116, d), ,
.
.
169. , a . .
o, .

, . ., . .
sha
sho
assa
asso
hattha
hattho
dra
dro
170. , . .
a, .

, ., . . .
citta ,
citta
rpa ,
rpa
bhatta
bhatta
hita ,
hita
bhaya
bhaya
171. , . .
, .

, . ., . .
vc ,
vc
nv ,
nv
sl
sl
gth
gth
pj ,
pj
. (. 128)
. , ,
, , , . ,
s san (. van); m () mas (.
ms); gavadhanva gavadhanvan.
172. . . ,
.

49

mah
sh
bhis ,
rjin
bhm

, . ., . .
mah
sh
bhis
rjin
bhm

173. ,
. . . ,
; , ,
in.
174. .
175. , u, ,
. .
176. ,
. . , .

, . . . .
cam
cam
pd ,
pd
sass ,
sass
bh
bh
vadh ,
vadh
.
177. , . .
, ,
( , . . 137).

.
abhibh
,
abhibh
vedag
,
vedag
magga

magga
178. .
179. , ,
.
180. ,

.
181.
:
1. , ik, ak.
2. , ikin.
3. n, in.
4. , n.

50
182.
183.
.
184.
. ,
, in ik.
..
..
mnusa ,
mnus
assa ,
ass
kumbhakra ,
kumbhakr
kaaptana ,
kaaptan -
vallabha ,
vallabh ,
185.
. ,
, .
. .
sha
miga
kumra ,
mava ,
smaera


..
sh
mig
kumri ,
mav
smaer

186 .
. .
. .
kacchyana
kacchyan
vseha
vaseh
gotama
gotam
187.

ka
(

, . . ,
) ik ikin.
. .
. .
nvika ,
nvik, nvikin
paribbjaka
paribbjik, paribbjikin
pasuklika ,
pasuklikin, pasuklik ,
,

kumraka
kumrik

51
188 IN
. .
rj
kumbhakra ,
miga
sha
yakkha (
)

. .
rjin
kumbhakrin
migin
shin
yakkhin (-)

189. N
. n i, u, .
n.
. .
. .
bhikkhu
bhikkhun
bandhu
bandhun
pau
paun
dhamma ,
dhammaun

da
dain
brahmacr ,
brahmacrin ,

hatthi
hatthin
190 N
191.
n.
. .
..
mtula
mtuln
vrua
varun
khattiya
khattiyn
cariya
cariyn
gahapati
gahapatn
. , gahapati i n.
192. .

. .
. .
atthakma
atthakm, atthakm, atthakmin
kumbhakra ,
kumbhakr, kumbhakr, kumbhakrin
yakkha
yakkh, yakkhin
nga
ng, ngin
miga
mig, migin
sha
sh, shin
byaggha
byaggh, byagghin
kk
kk, kkin
mnusa
mnus, mnus, mnusin

52
193.
, (. 181).
194. a
, .
195. i, u,
n (. 189), .
( . .)

53
VII.

196. , , ,
, .
, ,
.
A
197. a
; .
198.
.
199. deva
(. 122); ka (. 127), rpa
(. 124).
nad (. 139).
200. bla




.
blo
bl
bla
.
blassa
blya
blassa
.
blassa, blya
blya
blassa, blya
.
bla
bla
bla
.
blena
blya
blena
.
bl,
blya
bl,
blasm,
blasm,
blamh,
blamh,
blato
blato
.
ble,
blya, blya
ble,
blasmi,
blasmi,
blamhi
blamhi
.
bla, bl
bl, ble
bla

.
.
.
.
.
.
.
.


bl
blna
blna
ble
blehi, blebhi
blehi, blebhi
blesu
bl



bl, blyo
blna
blna
bl, blyo
blhi, blbhi
blhi, blbhi
blsu
bl, blyo


blni, bl
blna
blna
blni, ble
blehi, blebhi
blehi, blebhi
blesu
blni, bl

54

deva, ka rpa.

.
.
dra ,
dro
dr
tarua
taruo
taru
dgha ,
dgho
dgh
rassa
rasso
rass
gambhra ,
gambhro
gambhr

pharusa ;
pharuso
pharus
sukkha

,
sukkho
sukkh

maka

,
mako
mak

(
)
ppa
ppo
pp
khema
khemo
khem

.
dra
tarua
dgha
rassa
gambhra
pharusa
sukkha
maka
ppa
khema

201. ,
a.
ppa
ppo
pp
tarua
taruo
taru
dpana ,
dpano
dpan

. ,
nad .
202 I ()
203. i kapi
vri . i
n nad.
204. BHRI () ,




.
bhri
bhrin
bhri
.
bhrissa, bhrino
bhriniy
bhrissa, bhrino
.
bhrissa, bhrino
bhriniy
bhrissa, bhrino
.
bhri
bhrini
bhri
.
bhrin
bhriniy
bhrin
.
bhrin,
bhriniy
bhrin, bhrism,
bhrism, bhrimh
bhrimh
.
bhrismi,
bhriniy,
bhrismi,
bhrimhi
bhriniya
bhrimhi
.
bhri
bhrini
bhri

55

.
.
.
.
.
.
.
.


bhr,
bhryo
bhrna
bhrna
bhr,
bhryo
bhrhi,
bhrbhi
bhrhi,
bhrbhi
bhrsu
bhr,
bhrayo



bhrin,
bhriniyo
bhrinna
bhrinna
bhrin,
bhriniyo
bhrinhi,
bhrinbhi
bhrinhi,
bhrinbhi
bhrinsu
bhrini,
bhrinyo


bhrin,
bhr
bhrina
bhrina
bhrin,
bhr
bhrhi,
bhrbhi
bhrhi,
bhrbhi
bhrsu
bhrini,
bhr

205. ()
206. ,
(
. 181.2; 185).

ppa ,
pp ,
dhamma ,
dhamm ,
mna ,
mn
soka , ,
sok ,
roga
rog
makkha
makkh
207. da.
208.
n, ;
nad.
209.
i vri.

56

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.


es
esissa, esino
esissa, esino
esi
esin
esin, esism,
esimh
esismi, esimhi
esi

es,
esino
esna
esna
es
eshi, esbhi
eshi, esbhi
essu
es

210. es


esin
esiniy
esiniy
esini
esiniy
esiniy
esiniy, esiniya
esin


esin,
esiniyo
esinna
esinna
esin, esiniyo
esinhi, esinbhi
esinhi, esinbhi
esinsu
esin

es.

ekak
cr
ekkkh
macchar ,
sr
jay ,


ekkin
crin
ekakkhin
maccharin
srin
jayin


esi
esissa, esino
esissa, esino
esi
esin
esin, esism,
esimh
esismi, esimhi
esi

esni,
es
esina
esna
esni, esi
eshi, esbhi
esihi, esibhi
essu
es


ekki
cri
ekakkhi
macchari
sri
jayi

211. U ()
212. u bhikkhu,
nad cakkhu.
213. n.

57

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

214. garu




garu
garun
garu
garussa,
garuniy
garussa,
garuno
garuno
garussa,
garuniy
garussa,
garuno
garuno
garu
garuni
garu
garun
garuniy
garun
garun, garusm,
garuniy
garun, garusm,
garumh
garumh
garusmi, garumhi
garuniy, garuniya
garusmi, garumhi
garu
garun
garu


gar, garavo
garna
garna
gar, garavo
garhi, garbhi
garhi, garbhi
garsu
gar, garavo



garun, garuniyo
garunna
garunna
garun, garuniyo
garunhi, garunbhi
garunhi, garunbhi
garunsu
garun, garuniyo

garu.


bahu ,
bahun

sdu
sdun
sdhu
sdhun
dattu ,
dattun


garni, gar
garna
garna
garni, gar
garhi, garbhi
garhi, garbhi
garsu
garni, gar


bahu
sdu
sdhu
dattu

215. ()
216. n,
u.
217.
sayambh, nad cakkhu.

58

.
.
.
.
.
.

.
.

.
.
.
.
.
.
.
.


vi
viussa, viuno
viussa, viuno
viu
viun
viun,
viusm,
viumh
viusmi,
viumhi
vi


vi, viuvo
vina
vina
vi, viuvo
vihi,
vibhi
vihi,
vibhi
visu
vi, viuvo

218. vi


viun
viuniy
viuniy
viuni
viuniy
viuniy

viuniy,
viuniya
viun


viun, viuniyo
viunna
viunna
viun, viuniyo
viunhi,
viunbhi
viunhi,
viunbhi
viunsu
viun, viuniyo


vi
viussa, viuno
viussa, viuno
viu
viun
viun
viusm,
viumh
viusmi,
viumhi
vi


vini, vi
vina
vina
vini, vi
vihi,
vibhi
vihi,
vibhi
visu
vini, vi

vi , .
niddl
pabh ,
matta ,
kata
219. .
220. :
(1) at (ant);
(2) mat (mant);
(3) vat (vant).
221. mat, mant vat, vant
m v ( mat vat),
, .
222. , , v m
.
(a) v a.
(b) m i u.

59

mna
gua
bhoga
bala

mnav , . .
gunav , . .
bhogav , . .
balav , . .

suci
sati
khanti
hetu
bandhu

sucim , . . ,
satim , . .
khantim , . .
hetum ,
bandhum

223.
mat, mant vat, vant; :



guavat
guav
guavat
guavant
guavant
jutimat
jutim
jutimat
jutimant
jutimant
224. v
, . . (
(. 4, 34) ni mant, vant, , ,
. .



.
.
jutimant
jutim
jutima
jutimantni
guavant
guav
guava
guavantni

60

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

225. AT (ANT)
226. mah, mahat, mahant




maha,
mahat,
maha,
mahanto
mahant
mahanta
mahato,
mahatiy,
mahato,
mahantassa
mahantiy
mahantassa
mahato,
mahatiy,
mahato,
mahantassa
mahantiy
mahantassa
mahanta
mahati,
mahanta
mahanti
mahat,
mahatiy,
mahat,
mahantena
mahantiy
mahantena
mahat, mahantasm,
mahatiy,
mahat, mahantasm,
mahantamh
mahantiy
mahantamh
mahati, mahante,
mahatiy, mahantiy,
mahati, mahante,
mahantasmi,
mahatiya,
mahantasmi,
mahantamhi
mahantiya
mahantamhi
maha, mah,
mahat,
maha, mah,
maha
mahant
maha


mahanto,
mahant
mahata,
mahantna
mahata,
mahantna
mahante, mahant,
mahanto
mahantehi,
mahantebhi
mahantehi,
mahantebhi
mahantesu
mahant,
mahanto



mahat, mahatiyo,
mahant, mahantiyo
mahatnam,
mahantna
mahatnam,
mahantna
mahat, mahatiyo,
mahant, mahantiyo
mahanthi, mahantbhi,
mahathi, mahatbhi
mahanthi, mahantbhi,
mahathi, mahatbhi
mahatsu,
mahantsu
mahat, mahatiyo,
mahant, mahantiyo


mahantni,
mahant
mahata,
mahantna
mahata,
mahantna
mahantni,
mahant
mahantehi,
mahantebhi
mahantehi,
mahantebhi
mahantesu
mahantni,
mahant

. (a) mah,
at ant, , gaccha gacchanto, kara karanto, paca
pacanto, .
(b) . 167 araha, ,
. ., arah.

61
(c) santo (. 167) - , ,
, . . sabbhi.

maha ( mahat, mahant) ,


.
cara, caranto ( carat, carant)
,
bhuja, bhujanto ( bhuja,

bhujant)
kara, karanto ( karat, karant)

sara, saranto ( : sarat, sarant)

vasa, vasanto ( vasat, vasant)

puccha, pucchanto ( pucchat,

pucchant)

.
.
.
.
.
.
.

227. MAT MANT


228. dhm, dhmat, dhmant




dhm,
dhmat,
dhma,
dhmanto
dhmant
dhmantam
dhmato,
dhmatiy,
dhmato,
dhmantassa
dhmantiy
dhimantassa
dhmato,
dhmatiy,
dhmato,
dhmantassa
dhmantiy
dhimantassa
dhma,
dhmati,
dhma,
dhmanta
dhmanti
dhmanta
dhmat,
dhmatiy,
dhmat,
dhmantena
dhmantiy
dhmantena
dhmat, dhmant,
dhmat, dhmant,
dhmantiy,
dhmantasm,
dhmantasm,
dhmatiy
dhmantamh
dhmantamh
dhmati, dhmante,
dhmatiy, dhmantiy,
dhmati, dhmante,
dhmantasmi,
dhmatiya,
dhmantasmi,
dhmantamhi
dhmantiya
dhmantamhi
dhma, dhm,
dhmat,
dhma, dhm,
dhma, dhmant,
dhmant
dhma, dhmanta,
dhmanta
dhmant

62

.
.
.
.
.
.
.
.


dhmant, dhmanto,
dhm
dhmata,
dhmantna
dhmata,
dhmantna
dhmante
dhmantehi,
dhmantebhi
dhmantehi,
dhmantebhi
dhmantesu
dhmant, dhmanto,
dhm



dhmat, dhmatiyo,
dhmant, dhmantiyo
dhmatna,
dhmantna
dhmatna,
dhmantna
dhmat, dhmatiyo,
dhmant, dhmantiyo
dhmathi, dhmatbhi,
dhmanthi, dhmantbhi
dhmathi, dhmatbhi,
dhmanthi, dhmantbhi
dhmantsu,
dhmatsu
dhmat, dhmatiyo,
dhmant, dhmantiyo


dhmantni,
dhmant
dhmata,
dhmantna
dhmata,
dhmantna
dhmantni,
dhmant
dhmantehi,
dhmantebhi
dhmantehi,
dhmantebhi
dhmantesu
dhmantni,
dhmant

dhim ( dhmat, dhmant) ,


.
gom ( gomat, gomant)
( )
puttim ( puttimat, puttimant)

ketum ( ketumat, ketumant)

hetum ( hetumat, hetumant )

khnum ( khnumat, khnumant)
,
cakkhum ( cakkhumat cakkhumant)
,

63
229. VAT VANT
. vat, vant
mat, mant; , m
v.
230. guav, guavat, guavant




.
guav,
guavat,
guava,
guavanto
guavant
guavantam
.
guavato,
guavatiy,
guavato,
guavantassa
guavantiy
guavantassa
.
guavato,
guavatiy,
guavato,
guavantassa
guavantiy
guavantassa
.
guava,
guavati,
guava,
guavanta
guavanti
guavanta
.
guavat,
guavatiy,
guavat,
guavantena
guavantiy
guavantena
.
guavat, guavant,
guavantiy,
guavat, guavant,
guavantasm,
guavantasm,
guavatiy
guavantamh
guavantamh
guavatiy,
.
guavati, guavante,
guavati, guavante,
guavatiya,
guavantasmi,
guavantasmi,
guavantiy,
guavantamhi
guavantamhi
guavantiya
.
guava, guav,
guavat,
guava, guav,
guava, guavant,
guavant
guava, guavanta,
guavanta
guavant

.
.
.
.
.
.
.
.




guavant, guavanto,
guavat, guavatiyo,
guav
guavant, guavantiyo
guavata,
guavatna,
guavantna
guavantna
guavata,
guavatna,
guavantna
guavantna
guavante
guavat, guavatiyo,
guavant, guavantiyo
guavantehi,
guavathi, guavatbhi,
guavantebhi
guavanthi, guavantbhi
guavantehi,
guavathi, guavatbhi,
guavantebhi
guavanthi, guavantbhi
guavantesu
guavantsu,
guavatsu
guavant, guavanto,
guavat, guavatiyo,
guav
guavant, guavantiyo


guavantni,
guavant
guavata,
guavantna
guavata,
guavantna
guavantni,
guavant
guavantehi,
guavantebhi
guavantehi,
guavantebhi
guavantesu
guavantni,
guavant

64
231. ,
v v.
232. v v vin vin,
. v , v .
233. n,
.
234. i
. .; , ni
.
235. v, m v, .

. . . .
. . . .
.
. .
. .
medh
medhv
medhvin
medhvi
medhvn
pass
passv
passvin
passvi
passvn
.
da , nad vri
.
236.
237.
a ana.
. a , ana .

dgha
adgha
kula

,
ankula ,


238. :
(1)
tara ( ) tama (
).
(2)
iya iyya ( ) iha, issika
( ).
239.
deva, ka
rpa.

65

suci
ppa
omaka (
. .),

hari

(1) tara, tama



sucitara ,
sucitama ,

ppatara ,
ppatama ,
omakatara (
omakatama ,
. ),
haritara ,

haritama

.
. . sucitaro, sucitamo; sucitar,
sucitam; sucitara . .

ppa
khippa
kaha

,
(.
)

(2) iya (iyya), iha (issika)

,
ppya
ppiha

ppiyya
ppissika

khippiya
khippiha
,
khippiyya
khippissika

,
kahiya
kahiha

kahiyya
kahissika

240.
tara, tama, iya, iyya, iha, issika.

ppatara ppiya;
khippatara khippiya;
ppatama ppiha (ppissika) . .
241. iya, iyya
mano (. 159).
, iya, iyya, iha issika
.
243. ma (mat), v (vat) (.
221) v, vin (. 231) iya, iyya, iha issika
(ma, v . .) .

(a) guav+iyo=gua+iyo=gu+iyo=guiyo.
: gu+iyyo, guiyyo: gu-iha . .
(b) medhv+iyo=medh+iyo=medh+iyo=medhiyo.
: medh-iyyo, medhiyyo; medh-iha, medhiha . .
(c) satim+iyo=sati+iyo=sat+iyo=satiyo.
: sat-iyyo=satiyyo; sat-iha=satiha . .
244. tara iha, ,
, ppihatara.

66
245. . .
.

khippa
khippa
sukha
sukha
sgha
sgha
manda
manda
246.
ati :
atikhippa ;
atippasattha , ;
atithoka , .
247. :



antika
nediya
nediha
bha
sdhiya
sdhiha
sdhiyya
kaniha ,
appa
kaiya *

yuva
kaiya *
kaniha ,

vuha
jeyya *
jeha ,

pasattha ;
seyya ,
seha
garu
gariya
gariha
* PED, ,
.
248. ,
(.
),
.
249. , ,
.


ruddadassano kumbhlo
(i) dassana (. .) ,

(ii) jagh (. .)
dghajagho puriso
mahpao
(iii) pa (. .)
,
sampannaslo ,
(iv) sla (. .)

chinnahatthena purisena kato


(v) hattho (. .)

67
VIII. 250
251. :

1 eka
2. dve
3. tayo
4. cattro
5. paca
6. cha
7 satta
8. aha
9. nava
10. dasa, rasa, lasa, asa
11. ekrasa, ekdasa
12.brasa, dvrasa
13. tedasa, terasa, telasa
14. catuddasa, cuddasa, coddasa
15. pacadasa, paarasa, pannarasa
16. soasa, sorasa
17. sattadasa, sattarasa
18. ahdasa, ahrasa
19. eknavsati, eknavsa

pahama
dutiya
tatiya
catuttha
pacatha, pacama
chaha, chatthama
sattha, sattama
ahama
navama
dasama
ekarasama
brasama
tedasama
catuddasama
pacadasama
soasama
sattadasama
ahdasama
eknavsatima

20. vsati, vsa


21. ekavsati, ekavsa
22. dvvsati
23. tevsati
24. catuvsati
25. pacavsati
26. chabbsati
27. sattabsati, sattavsati
28. ahavsa
29. eknatisati, eknatisa
30. tisati, tisa
31. ekatisati
32. dvattisati
40. cattlsa, cattrsa
50. pasa, pasa
60. sahi
70. sattati
80. asti
90. navuti
100. sata
200. bsata, dvsata
1000. sahassa

vsatima
ekavsatima
dvvsatima
tevsatima
catuvsatima
pacavsatima
chabbsatima
sattabsatima
ahavsatima
eknatisatima
tisatima
ekatisatima
dvattisatima
cattlisatma
pasama
sahima
sattatima
astima
navutima
satama
bsatama
sahassama

68
10,000. dasasahassa
10,000,000 koi

dasasahassama
koima

252. (I)
253. Eka - ,
, . .:
eko nviko , ;
ek kumrik , .
eke , :
eke puris ...;
ek mnusini ...
254. eka, taya cattro
; eka, ,
.
255. eka




.
eko
ek
eka
.
ekassa
ekiss, ekissya
ekassa
.
ekassa
ekiss, ekissya
ekassa
.
eka
eka
eka
.
ekena
ekya
ekena
.
ekasm, ekamh
ekya
ekasm, ekamh
.
ekasmi, ekamhi
ekya, ekissa
ekasmi, ekamhi
.
eka
eke
eka

.
.
.
.
.
.
.
.


eke
ekesa
ekesa
eke
ekehi, ekebhi
ekehi, ekebhi
ekesu
eke



ek, ekyo
eksa
eksa
ek, ekyo
ekhi, ekhbhi
ekhi, ekhbhi
eksu
ek, ekyo

.
(. IX. ).


ekni
ekesa
ekesa
ekni
ekehi, ekebhi
ekehi, ekebhi
ekesu
ekni

69

.
.
.
.
.
.
.

256. tayo
( )



tayo
tisso
tii
tia,
tissanna,
tia,
tianna
tissa
tianna
tia,
tissanna,
tia,
tianna
tissa
tianna
tayo
tisso
ti
thi, tbhi
thi, tbhi
thi, tbhi
thi, tbhi
thi, tbhi
thi, tbhi
tsu
tsu
tsu

.
.


cattro, caturo
catunna

catunna

.
.

cattro, caturo
catubbhi, cathi,
catbhi
catubbhi, cathi,
catbhi
catsu

.
.

257. cattro

catasso
catassanna,
cattassa
catassanna,
cattassa
catasso
catubbhi, cathi,
catbhi
catubbhi, cathi,
catbhi
catsu


cattri
catunna
catunna
cattri
catubbhi, cathi,
catbhi
catubbhi, cathi,
catbhi
catsu

258. (a) tayo ti, , , tilokahitada


.
(b) tri: trikumbhanagara
().
(c) cattro catu (
) catur :
catumukho ;
catuppado ;
catuparisa , ;
caturag (catu-r-ag) , ;
caturasso (catu-r-asso) , .
259. ;
dve duve , ubho .
,
.

70
260. Dve duve ubho
.
.
.
.
.
.
.
.

dve
dve, duve
dvinna, duvinna
dvinna, duvinna
dve, duve
dvhi, dvbhi
dvhi, dvbhi
dvsu

ubho
ubho, ubhe
ubhinna
ubhinna
ubho, ubhe
ubhohi, ubhobhi, ubhehi, ubhebhi
ubhohi, ubhobhi, ubhehi, ubhebhi
ubhosu, ubhesu

261. (a) dve, duve, , dvi, di, du


dve.
dvijo ,
dvijivho ,
dvipo ,
dipado
diguo ,
duvidho ,
dvebhmako ,
dvepakkho ,

(b) dva, dv dve ,


:
dvattikkhatu (dva-ti-khattu) ;
dvatisati ;
dvsahi ;
dvvsati .
(c) b :
brasa, bdasa ;
bvsati .
262. Paca , dve, .
.
paca
.
pacanna
.
pacanna
Acc
paca
.
pacahi
.
pacahi
.
pacasu
263. ,
:
., .

cha

satta

aha

nava

dasa

18 ,
., .
channa
sattanna
ahanna
navanna
dasanna

., .
chahi
sattahi
ahahi
navahi
dasahi

264. 11 18 .

., .
chasu
sattasu
ahasu
navasu
dasasu

71
265. , 10 : dasa, rasa,
lasa, ;
asa.
266. 19 99 ;
() 1 9 .
:
20
vsati, vsa
50
pasa, pasa
30
tisati, tisa
60
sahi
40
cattlsa, cattlisa,
70
sattati
cattrisa,
80
asiti
tlisa, tlisa
90
navuti
267. i
i (jti, ratti).
268. a
, ka,
a.
269. 20
99.
vsati 20
. .
.
. .
. .
.
1-
visya,
vsa, vsa
visa
visya
visya
visya
2-
visatiy,
vsati
vsati
visatiy
visatiy
visatiya
. i 2- , a
.
270. , 19, 29, 39 . .,
ekna (eka +na , ):
eknavsati 19, . . 20 ;
eknatisa 29, . . 30 . .
271. , koi , pakoi
. . vsati.
272. Sata 100, sahassa 1000, lakha l00 000
rpa (124).
273 (II)
274. ,
, ma:


5 paca
5- pacama
6 cha
6- chama
7 satta
7- sattama
8 aha
8- ahama . .
275. , :
5- pacatha, pacama;
6- chaha, chahama;
7- satta, sattama.

72
276.
(. 181.2) a.
, devo, nad rpa.

. . . .
. . . .
. . . .
pacamo
pacam
pacama
chahamo
chaham
chahama
sattamo
sattam
sattama
ahamo
aham
ahama . .
277. , ,
, :
ekrasa ekrasama ;
pacadasa , pacadasama ;
catuvsati , catuvsatima . .
278. .
. . . .
. . . .
. . . .
pahamo
paham
pahama
dutiyo
dutiy
dutiya
tatiyo
tatiy
tatiya
catuttho
catutth
catuttha
. deva, ka rpa.
279. (III)
280.
.
281. dh , : ,
, , .

ekadh ;
dvidh , , ;
tidh , , .
282. gua, , dh
, .
a.

dasagua ; ;
tigua ; ;
catugua ; .
. , ,
deva, ka rpa.
283. dh :
bahudh ;
anekadh .
284. so
(. as).

ekaso ;
pacaso .

73
285. khattu.

dvikkhattu ;
sattakkhattu ;
satasahassakkhattu .
286. , ka ya,
.

catukka , , ; ,
;
dvaya , , ;
dvika, duka , ;
tika, taya, tayi , . .
287. saki (. sakt), , , ,
.
, , sakid
sakad.

saki passanto () ;
saki yeva , ;
sakid eva , ;
sakadgam (gami) .

74
IX. ,

.
.
.
.
.
.
.

288. (I) .
289. aha



aha
maya, amhe, vaya
amhka, amha, asmka, no
mama, mayha, mama, amha

mama, mayha, mama, amha, me


amhka, amha, asmkam, no

amhe, amhkam, asme, amhe, no


ma, mama

may
amhehi, amhebhi, no
may
amhehi, amhebhi, no
amhesu, asmsu, asmesu ,
mayi ,

. (a) ,
aha mad; : mad,
mam ma, m (.
).
(b) me , ,
( ),
.
(c) no, ,
.
(d) amha amhad.
290. tva



.
tva, tuva, ta
tumhe
.
tava, tava, tuyha, tumha, te
tumhka, tumha, vo
tava, tava, tuyha, tumha, te ,
tumhka, tumha, vo ,
.

.
tava, ta, tuva, tva, tya
tumhe, tumhka, vo
.
tvay, tay , te
tumhehi, tumhebhi, vo
.
tvay, tay, tvamh, te
tumhehi, tumhebhi, vo
.
tvayi, tayi ,
tumhesu ,
. (a) tad ta (
t, ).
(b) tumha (tumhad).
(c) te, me aha,
; vo .
(d) vo .
(e) , .

75
291. (II) 3- .
292. SO, S, TA: , , , , ,
. so , ,


.
so, sa
te
.
tassa
tesa, tesna
.
tassa
tesa, tesna
.
ta
te
.
tena
tehi, tebhi
.
tasm,tamh
tehi, tebhi
.
tasmi, tamhi
tesu

.
.
.
.
.
.
.

293. . s , ,


s
t, tyo
tass, tassya, tiss, tissya, tya
tsa, tsnam
tass, tassya, tiss, tissya, tya
tsa, tsnam
ta
t, tyo
tya
thi, tbhi
tya
thi, tbhi
tassa, tissa, tya
tsu

294. . ta , ,


.
ta, tad
tni
.
tassa
tesa, tesna
.
tassa
tesa, tesna
.
ta, tad
tni
.
tena
tehi, tebhi
.
tasm, tamh
tehi, tebhi
.
tasmi, tamhi
tesu
. (a) , ,
: assa, asm,
asmi; ,
: ass, assa (.).
(b) tad ,
, :
tad (=ta) karo=takkaro, , .
(c) , ta, 3- (so, s, ta),
.
(d) ta so, s, ta; b,
tad.
(e)
( ) .
(f) , ,
(*) aha tva, ,
:
so'ha= , . . ;

76
tassa me (.)= , . . ;
s'yam (=s aya) tah=, .
* .
(g) att , (. 154)
, .
295. so, s, ta, t n
. :



nassa=tassa
nya=tya
na=ta
nena=tena
nass=tass
nena=tena
na=ta
nassya=tassya
na=ta
nasm=tasm
nassa=tassa
nasm=tasm
nasmi=tasmi
nya=tya
nasmi=tasmi
ne=te
n=t,tyo
ne=te
nehi=tehi
nhi=thi
nehi=tehi
nesa=tesa
nsa=tsa
nesa=tesa
nesu=tesu
nsu=tsu
nesu=tesu
296. n , ,
, :
ta khdpessmi nan 'ti (. . ,
).
297.
298. ESO, ES, ETA , ,
299. e
so, s ta, so, s, ta.
300. so, s ta, eso, es eta t
n, : enena, ena, enya . .
, .
301. eso, es, eta , , .
302. etad (=eta) .
303. ()
(. 294.f).
304. e ena, eta . .
.
AYA
305.


.
aya
ime
.
assa, imassa
imesna, imesa, esna, esa
.
assa, imassa
imesna, imesa, esna, esa
.
ima
ime
.
anena, imin
imehi, imebhi, ehi, ebhi
.
asm, imasm, imamh
imehi, imebhi, ehi, ebhi
.
asmi, imasmi, imamhi
imesu, esu

77

.
.
.
.
.
.
.

306.

.
aya
im, imyo
assya, ass, imissya, imiss, imya
imsna, imsa
assya, ass, imissya, imiss, imya
imsna, imsa
ima
im, imyo
imya, ass, imiss
imhi, imbhi
imya, ass, imiss
imhi, imbhi
assa, imissa, ass, imiss, imya,
imsu
imya

307.


.
ida, ima
imni
.
imassa, assa
imesa, imesna, esna, esa
.
imassa, assa
imesa, imesna, esna, esa
.
ida, ima
imni
.
imin, anena
imehi, imebhi, ehi, ebhi
.
imasm, amh, asm
imehi, imebhi, ehi, ebhi
.
imasmi, asmi, imamhi
imesu, esu
. () , aya
: a i.
(b) Aya ( ),
.
ASU
308.


.
asu
am, amuyo
.
amussa, adussa, amuno
amsa, amsna
.
amussa, adussa, amuno
amsa, amsna
.
amu
am, amuyo
.
amun
amhi, ambhi
.
amusm, amumh, amun
amhi, ambhi
.
amusmi, amumhi
amsu

.
.
.
.
.
.
.

309.

asu
amuss, amuy
amuss, amuy
amu
amuy
amuy
amussa, amuya


am, amuyo
amsa, amsna
amsa, amsna
am, amuyo
amhi, ambhi
amhi, ambhi
amsu

78

.
.
.
.
.
.
.

310.

adu, amu
amussa, adussa
amussa, adussa
adu, amu
amun
amusm, amumh, amun
amusmi, amumhi


amni, am
amsa, amsna
amsa, amsna
amni, am
amhi, ambhi
amhi, ambhi
amsu

. (a) amu
.
(b) , amu;
adu.
(c) : , ka: asuka, amuka.
(d) asuka amuka ,
.
(e) asuka,
amuka asuke, amuke.
311.
YO, Y, YA
312. : yo ; ; , ;


.
yo
ye
.
yassa
yesa
.
yassa
yesa
.
ya
ye
.
yena
yehi, yebhi
.
yasm, yamh
yehi, yebhi
.
yasmi, yamhi
yesu

.
.
.
.
.
.
.

313. : y , ; , ;


y
y, yyo
yya, yass
ysa
yya, yass
ysa
ya
y, yyo
yya
yhi, ybhi
yya
yhi, ybhi
yya, yassa
ysu

79

.
.
.
.
.
.
.

314. : ya ; ; ,


ya, yad
yni
yassa
yesa
yassa
yesa
ya, yad
yni
yena
yehi, yebhi
yasm, yamh
yehi, yebhi
yasmi, yamhi
yesu

. (a) so, aya


eso () yo.
(b) Yo koci (. 323) , : yo koci,
yena kenaci, ya kici . . ; ;
, -, - . .
(c) yad
.
(d) yo ya.
315.
KO, K, KI
316. : ko ? ?


.
ko
ke
.
kassa, kissa
kesa, kesna
.
kassa, kissa
kesa, kesna
.
ka
ke
.
kena
kehi, kebhi
.
kasm, kamh
kehi, kebhi
.
kasmi, kamhi, kismi, kimhi.
kesu

.
.
.
.
.
.
.

317. : k ? ?


k
k, kyo
kya, kass
ksa, kasna
kya, kass
ksa, kasna
ka
k, kyo
kya
khi, kbhi
kya
khi, kbhi
kya, kass, kya, kassa
ksu

80
318. : ki ? ?


.
ki
kni
.
kissa, kassa
kesa, kesna
.
kissa, kassa
kesa, kesna
.
ki
kni
.
kena
kehi, kebhi
.
kasm, kamh
kehi, kebhi
.
kasmi, kamhi,
kesu
kismi, kimhi
. (a) ko : ka,
ku (kud), ki (kid).
(b) kud kid .
319.
320. ci (cid), api
cana .
321. ci , , cid,
.
322. cana=cana , ca.
KOCI, KCI KICI.
323. : koci , ,


.
koci
keci
.
kassaci
kesaci
.
kassaci
kesaci
.
kaci, kici
keci
.
kenaci
kehici
.
kasmci
kehici
kasmici,
kamhici,
kismici,
.
kesuci
kimhici

.
.
.
.
.
.
.

324. : kci , .


kci
kci, kyoci
kyaci, kassci
ksaci
kyaci, kassci
ksaci
kaci
kci, kyoci
kyaci
khici
kyaci
khici
kyaci, kyaci, kassaci
ksuci

325. : kici , , .
, :


., .
kici
knici
326. na
, : , , . .

81
327. ci, cana ,
, :
kuhi ?
kuhici, kuhicana -,
kud ?
kudcana -, ,
kad ?
kadci

328. att , (. 154) ,
tum , , att,
; tuma, ,
.
329. : atto, atuma tuma.
330. saya sma , ,
() .
331. att, tum tuma , , ,
.
332.
, .
333. bhava (. 166). ,
, .
334. Ayya , ; ;
bhante
(. 166).
335. vuso , , .
. vuso
.


336.
ya aka;
aka.


mad (. 289, a)
madya
mam (. 289, a)
mmaka, mamaka
amhad (. 289, d)
amhadiya
tad (. 290, a)
tadiya
tava (. .)
tvaka
. (a) maka, mamaka, tvaka,
ka.
(b) deva, ka rpa.
337.
. :
(a) di (d), disa, disaka, risa, tara, tama, ka;
(b) d, dni, tra, tha, th, tha, ti, to, va(vat), rahi, ha, ha, hi, va, va, di.
(a) , (b)
.

.

82
338.
339. di (d), disa, disaka risa , ,
.

ma (. 289, a)
md, mdisa, mrisa ,
ta (. 290, a)
tdi, tdisa, tdisaka , ,
amha (. 289, d)
amhdisa
tumha (. 290, b)
tumhdisa
i (. 307, a)
d, disa, risa, disako ,
e (. 304)
ed, edisa, erisa ,
eta (. 298, 302)
etdisa, etrisa ,
ki (. 318,a,b)
kd, kdisa,krisa ? ?
340. dikkha , disa . .
dka.
, :
tdikkha=tdisa;
kdikkha=kdisa;
edikkha=edisa;
dikkha=disa . .
341. edi, edisa . . i (. 105), disa . .
(. 19).
342. tara tama,
(. 238),
,
. , :
katara ? ?
katama ? ?
343. , :
kittaka, tattaka, yattaka, ettaka . . ,
: ya, eta, ki, (ka) . . tt.
, ka
t ( vat, vant: . . tvt tvat; yvat yvat).
,
: tvat+ka=tvatka: va t;
ka, t, .
:
kittaka , ?
kittaka,=kvatka;
ettako ;
ettako,=etvatka;
yattaka , ;
yattaka,=yvatka;
tattaka , ;
tattaka,=tvatka.
. , : iyattaka (i-yad-ta-ka); kiyattaka (ki-yad-taka).
etta=ettaka
ka, etto, , etato (.
eta); ettavat=etvat .

83
344. (B)

.
(.
337, b). .
345. d, dni, rahi .

ka (. 318, a)
karahi, kad
i (. 307, a)
idni ,
ta (. 290, a)
tarahi, tad, tadni ,
eta (. 298, 302)
etarahi
346. to, tra, tha, dha, ha, ha, hi . t
tha .

kattha, kutra, kuttha, kaha, kuha, kuhi ? ?


ka, ku (. 318, a)
?
ya (. 314, d)
yatra, yattha ,
ya
yato
e (. 304)
ettha
a (. 307, a)
atra, attha
ta (. 290, a)
tattha, tatra, taha, tahi ,

ta
i (. 307, a)
i
eta (. 298, 302)

tato
iha, idha
ito
etto, etato (. 343)

347. th, va, va, tha, ti .

ta
tath ,
ka
katha ?
i
ittha ,
i
iva ,
i
iti ,
e
eva, eva
ya
yath , ,
348. va, vat (=. vat),
ta, ya, ki. t vat ,

84
, ;
t d; : tva; : tvad eva.

ya
yva , , ; ; ,
ta
tva , , ,
. a va (vat), ,
(. 219), .

t.

yvat , ;
tvat ; .
:

eta (. 298)
ettvat ;
ki (. 318, a)
kittvat ? ?
349. , ka
.
350. di, , yadi .
351. ti : kati , ? yati ; tati
.
.
353. .
katara ? ?
ubhaya
aa
aatara , ,
pubba ,
para ,
apara ,
uttara ,
dakkhia ( )
adhara ,
vissa ,
amuka , (. 310, c)
asuka ,

85
X.
354.
, , ,
, .
355. :
(1) , parassapada (.
)
(2) ( , ),
attanopada (. ).
356. , ()
, , , ,
; () ,
, ,
, , .
357. , ,
;

. , ,
, .
,
;

. . , 2003. .99-100.
358. .
(1) .
(2) .
( )
, (, ) ,
() . ., ,
. . 1966.
(3) , .
, .
,
, .

, . . . .
1996. . 889.
(4) , ,
. .
,
, ( ,
),
( 1966).
,
1- .
( 1994. . 119). .
,
, .
(, 2003. . 91). ,
,
,
( 1996. . 889).

86
(5) .
(6) ( ),
,
- .
,
( ).
( ) , ,
,
,
( 1966). , .
,
.
.
359. .
(1) .
(2) .
(3) .
360. ,
, :
(1) ;
(2) (
, );
(3) .
. (
), ,
; (
).
361. , ,
.
362. , ,
(
).
363. ( . .):
(1) ( ),
( ) , .
,
tu; (a)nya,
; . savanya - ,
dassanya - ( 2003. . 109).
(2) , , .
364. : .
365. : , .
366. , , ,
.
(1) , :
(a) ;
(b) ;
(c) ;
(d) ;
(e) .
(2) , :
() .

87
(3) , :
(a) ;
(b) ( ).
(4) , :
(a) ;
(b) ( );
(c) .
367. , ,
, .
, ( ), ,
, . ,
.
368 , ,
,
,
(
), () .
.
, . special bases (
),
, ,
.
.
(, . .), ,
, . , 1996. . 902-903. . . 367.
369.
( ).
(A) ()
C .

370.
( ).
(1) 1- .
1- , ,
.

pac ()
paca
labh ,
labha
mar ,
mara
rakkh ,
rakkha
yc ,
yca
vad
vada
tar ,
tara
jv ,
jva
bhar ;
bhara
371. i u,
, .

88

tud ,
phus ,
likh
nud ,
.

gup ,
subh

,
,

tuda
phusa
likha
nuda

gopa
sobha

6- (
, -), .
1- ( ). 1994. . 83-85.
(2) 2- .
:
.

y ,
y
v ,
v
h
h
khy ( ),
khy

br ;
br
. (a) ,
i, u, , , ,
(. . ay av ),
(. 109, 104107).

n ,
ne ( naya, 3- ., . )
ji ,
je ( java, 3- . . )
h ,
ho
ku
ko ( kava, 3- . . )
(b). ,
, , , y, v, h . .
(c) , : e aya o
ava, i, u, .

89
(3) 3- . , i, u, ,
ay av (. 103110).

n ,
n+a = naya
ji ,
ji+a = jaya
bh ,
bh+a = bhava
ku
ku+a = kava
khi ;
khi+a = khaya
(. (2), a, c).
(4) 4- .
.

h
tih
d
dad
dh ; ,
dadh
ha ,
jah
hu ,
juho
.
.
372. () .
(1)
; , .
(2) ()
(. . k c, g j . .).
(3) , . .
(. . 6).
(4) h j
(5) .
(6) v u.
(7) (. . ).
:
(a) a a;
(b) i i;
(c) u u, a;
(d) i e;
(e) u o;
(f) a , , .

90

dh ; , , .
(. 372, 5, 7-a)
d (. 372, 3, 7-a)
kit (. 372, 2, 7-b; 88)
gam (. 372, 2, 7-a)
kha (. 372, 2, 7-a)
har , , (. 372, 4, 7-a, f)
has , ( . 372, 4, 7-a, f)
budh , ; ;
(. 372, 3, 7-e)
suc , .(. 372, 3, 7-e)
pac (. 372, 3, 7-a)
chid , (., 5, 7-d)
bh , (. 372, 5, 7-c)
vas (. 372, 6, 7-f)
vad (. 372, 6, 7-f)
ah (. 372, 1; 22)

dadh
dad
cikiccha
jagama
cakhana
jahra
jahsa
bubodha
susoca
papaca
cicheda
babhuva
uvsa
uvda
ha

. ;
.
373
,
, .
(. 39).

rudh ,
rundha
muc
muca
chid ,
chinda
lip ,
limpa
bhuj
bhuja
pis , ,
pimsa
374. () ya,
; ya (. 70
.).

yudh ,
yudh+ya (. 74, vi) = yujjha
budh ; ,
budh+ya (. 74, vi) = bujjha
pas
pas+ya (. 76, i) = passa
dus ,
dus+ya (. 76, i) = dussa
g
g+ya) = gya
jh ,
jh+ya) = jhya

91
. , ,
:
ge=g ;
ve=v , ;
jhe=jh , .
375. (g . .), , , ,
(3- )
a.
:
ge+a=gya;
ve+a=vya.
. , e+a=ya
a.
376.
u , ;
, uu u.
. (a) u u uu o.
(b) u o ,
, va (. 27, ii a, b).

su
su suo
p ( pa=pp)
ppu ppuo
(c) , u
, ;
.
(d) , . . n;
.
377. n ,
, , .
. (a) , n.
(b) r , n
.

ci
cin
k (. kr)
k ki
dh ,
dhun
ji ,
jin
as
asn
j
jn
yu ,
yun
. n
, 3- . na
.
378.
u, o; , , o
va (. 27).

92
.

kar
tan ,
ku
van ,

karo
tano
kuo
vano

. (a) kar ,
.
(b) , , .
379.
() aya, e. e
, aya (. 1- 3- ).
. .
(a) u, o, ,
.
(b) a, , ;
.
(c) ,
e aya.

cur ,
core coraya
gup ,
gope gopaya
pus ,
pose posaya
bandh
bandhe bandhaya
tr ,
tire traya
cha
chae chaaya
kath
kathe kathaya
380. ,
;
.
. .

93

subh
subh
kus
kus
tik
tik
r
r
l
l
tan
tan
vah
vah
vid
vid
vid
vid

sobha (1)
sumbha (2) ,
kosa (1) ;
kussa (3) ,
teka (1)
tiku (4) ,
re (1)
r (5) ,
laya (1) ,
ln
(5)

tana
(1)

tano (6) ,
vaha (1) ,
vahe (7)
(
)
vida (1)
vijja (3) ,
vind (2) ,
vede, vedaya (7) .

subh+a=sobha
subh++a=sumbha
kus+a=kosa
kus+ya, kusya=kussa (. 76)
tik+a=teka.
tik+u=tiku
r+a=re
r+=r
l+a=laya
l+n=ln
tan+a =tana
tan+u (=o)=tano
vah+a=vaha
vah+e=vahe
vid+a=vida
vid+ya=vidya=vijja
vid++a=vinda
vid+e =vede vedaya



381. ,
,
. ,
,
.


. .
. .
. .
. .
1.
mi
ma
e
mhe
2.
si
tha
se
vhe
3.
ti
nti
te
nte, re

1.
2.
3.

a, a
o
a

amh
ttha
u

i
se
ttha

mhase
vha
tthu

94
1.
2.
3.

1.
2.
3.

mi
hi
tu


ma
e
tha
ssu
ntu
ta

mase
vho
nta

eyymi
eyysi
eyya


eyyma
eyya
eyytha
etho
eyyu
etha

eyymhe
eyyavho
era

. (a) e
eyymi, eyysi eyya.
(b) ,
.
(c) mi ma a
.
(d)
hi . ,
hi -a- .
382. (. 370),
. , ,
.
383. pac ().
: , , ,
, , .

. .
. .
. .
. .
1.
pacmi
pacma
pace
pacmhe
2.
pacasi
pacatha
pacase
pacavhe
3.
pacati
pacanti
pacate
pacante,
pacare

1.
2.
3.

1.
2.
3.

. .
apaca,
apaca
apaco
apaca

: . .
. .
. .
apacamh
apaci
apacattha
apacu

apacase
apacattha

. .
apacmhase,
apacamhase
apacavha
apacatthu

: . .
. .
. .
. .
. .
pacmi
pacma
pace
pacmase
pachi,
pacatha
pacassu
pacavho
paca
pacatu
pacantu
pacata
pacanta

95

1.
2.
3.

: ( ) . .
. .
. .
. .
. .
paceyymi,
paceyyma
paceyya
paceyymhe
pace
paceyysi,
paceyytha
pacetho
paceyyavho
pace
paceyya,
paceyyu
pacetha
pacera
pace

. () () - ,
:
paca, paca, paco . .
(b) 3-
: apac, apac.
384.
, pac.
385. 1- i, u, .
(. 371, 3),
.

bh , ( bhava); n , ( naya).

. .
. .
. .
. .
1.
bhavmi
bhavma
naymi
nayma
2.
bhavasi
bhavatha
nayasi
nayatha
3.
bhavati
bhavanti
nayati
nayanti

1.
2.
3.

1.
2.
3.

1.
2.
3.

. .
bhave
bhavase
bhavate

.
. .
. .
bhavmhe
naye
bhavavhe
nayase
bhavante
nayate

. .
abhava,
abhava
abhavo
abhava

.
. .
. .
abhavamh
anaya,
anaya
abhavattha
anayo
abhavu
anaya

. .
abhavi
abhavase
abhavattha


. .
. .
abhavmhase
anayi
abhavavha
anayase
abhavatthu
anayattha

. .
naymhe
nayavhe
nayante

. .
anayamh
anayattha
anayu

. .
anaymhase
anayavha
anayatthu

96

1.
2.
3.

1.
2.
3.

1.

2.
3.

1.
2.
3.

. .
bhavmi
bhavhi,
bhava
bhavatu

. .
bhave
bhavassu
bhavata

. .
bhaveyymi
,
bhave
bhaveyysi,
bhave
bhaveyya,
bhave

. .
bhaveyya
bhavetho
bhavetha


. .
. .
. .
bhavma
naymi
nayma
bhavatha
nayhi,
nayatha
naya
bhavantu
nayatu
nayantu

. .
. .
. .
bhavmase
naye
naymase
bhavavho
nayassu
nayavho
bhavanta
nayata
nayanta

. .
. .
. .
bhaveyyma
nayeyymi,
nayeyyma
naye
bhaveyytha
bhaveyyu

nayeyysi,
naye
nayeyya,
naye

nayeyytha
nayeyyu


. .
. .
. .
bhaveyymhe
nayeyyam
nayeyymhe
bhaveyyavho
nayetho
nayeyyavho
bhavera
nayetha
nayera

386. ,
, (. 371, 2), .
387 ,
. ,
, . :
y
v ,
bh
. .
. .
. .
. .
. .
. .
1.
ymi
yma
vmi
vma
bhmi
bhma
2.
ysi
ytha
vsi
vtha
bhsi
bhtha
3.
yti
yanti
vti
vanti
bhti
bhanti
. nti .
388. y.
389. (. . , .
110), 3- .

97

1.
2.
3.

: br


. .
. .
. .
brmi
brma
brave
brsi
brtha
brse
brti
bravanti
brute

. .
brmhe
brvhe
bravante

. 1- 2-
.
390. .
han , ; 3- . . =hanti, 3- . . =hananti.
: ahani, hani . .
i , e; ya (. 1- , 3 , n, ne naya.
: ji je jaya).
, :
1.
emi
ema
2.
esi
etha
3.
eti
enti yanti
ha hti, hsi . .
p , pti, psi . .
. (a) , ,
.

khy +=khy+ti=khyti;
h+ni=nih+ti=nihti , ;
han+ni=nihan+ti=nihanti , ;
i+upa=upe (21)+ti=upeti , .
(b) h , (1- , 4- ).
(c)h
haha.

h+sa=sahti sahahati, santihati (. -) , ;


h+pati=patihti patihahati , ;
h+ud=uhti uhahati .
391. dh, 2-
1- , daha,
pac (. 370, 1).
. , ""
(. 372) , dadh. dhe,
, .

dh , ; , +ni=nidahati, nidadhti, nidheti


, ;
dh+abhi=abhidahati, abhidadhti, abhidheti , .
392. , (371, 4)
, ,
.*

98
*
: , , , . .
.
393. i (. 371, 3- )
,
, - 2- , 3; i e a (. 21, i),
(. 105).
cur, core, .
aya.
.
n, ne naya.



. .
. .
. .
. .
1.
nemi
nema
naye
naymhe
2.
nesi
netha
nayase
nayavhe
3.
neti
nenti
nayate
nayante

1.
2.
3.




. .
. .
. .
. .
nemi
nema
naye
naymase
nehi
netha
nayassu
nayavho
netu
nentu
nayata
nayanta

. ne,
.



. .
. .
. .
. .
1.
neyymi
neyyma
neyya
neyymhe
2.
neyysi
neyytha
netho
neyyavho
3.
neyya
neyyu
nayetha
nayera
394. .
s , , : se saya.
ji , , : je jaya.
i , , : e ( oeti).
. 2- (
) as , ;
;
(. ).

395. ;
(. 372).
, d .

99

1.
2.
3.

. .
. .
dadmi
dadma
dadsi
dadtha
dadti
dadanti

,
. .
adada
adado
adada

. .
adadamha
adadattha
adadu

,


. .
. .
. .
. .
1.
dadeyymi
dadeyyma
dadmi
dadma
2.
dadeyysi
dadeyytha
dadhi, dad
dadtha
3.
dadeyya, dade
dadeyyu
dadtu
dadantu
396.
, .
. (a) d dajj de,
: dajjmi, dajjasi, dajjati, dajjma, dajjatha, dajjanti . ., demi, desi, deti;
dema, detha, denti . .
(b). ,
, : dammi, dasi, dati.
(c)
,
: dade, dadmase.
(d) h
.


tihmi
tihma
tihasi
tihatha, htha
tihati
tihanti
, 2- htha
.
2-, 3-, 4-, 5-, 6- 7-
397. 2-, 3-, 4-, 5-, 6- 7-
, .

398. chid, chinda (. 373) ,

. .
. .
. .
. .
1.
chindmi
chindma
chinde
chindmhe
2.
chindasi
chindatha
chindase
chindavhe
3.
chindati
chindanti
chindate
chindante
399 , :
chindeyymi, chindeyysi, chindeyya chinde; chindeyyma, chindyyatha,
chindeyyu.
.

100
. rudh , :
rundhati, rundhiti, rundhti, rundheti rundhoti.
.
400. div, dibba (. 77) , .
,
,

. .
. .
. .
. .
1.
dibbmi
dibbma
dibbe
dibbmhe
2.
dibbasi
dibbatha
dibbase
dibbavhe
3.
dibbati
dibbanti
dibbate
dibbante

, :
adibba, adibbo, adibba, adibbamh, adibbattha, adibbu.
: dibbe, dibbeyya, dibbeyymi, dibbeyysi . .
.
401. su, : su (. 376), suo .

su
suo
. .
. .
. .
. .
1.
sumi
suma
suomi
suoma
2.
susi
sutha
suosi
suotha
3.
suti
suanti
suoti
suonti, sunvanti
. (a) ,
su, i e, : sueyyami, sueyysi .
., suissmi, suissma, suissasi . .
(b) sak , ,
: sakkuti k; sakkoti, (57)
sak+no=sakno, sakko+ti=sakkoti. sakkti;
sak+n=sakna, sakk+ti=sakkti; , a: sakkati.
(c) p , , pa (pa+p=pp),
: pappoti, pputi, ppuoti. gah , , : gah
(, . 111): gahmi, gahsi . .
(d) , n (376, d);
, 4- 9-
*, n . ci
, : cinti ; ocinti, ocinati , .
* . 1994. . 83-91; 1996.
. 892-902.
, a, ;
, . sacinati, sacinoti, sacinti , .
(e) bh abhisambhunati abhisambhunoti ,
.
bh, .
sambh, ,
sam+bhu.

101

1.
2.
3.

.
402. dh , ; dhun (. 377).



. .
. .
. .
. .
dhunmi
dhunma
dhune
dhunmhe
dhunsi
dhuntha
dhunase
dhunavhe
dhunti
dhunanti
dhunate
dhunante, dhunare

. (a) , :
j, j, , : jna;
as , : asn;
mun=man , : mun.
(b) , 4- 5-
. .
.
403 kar , karo (. 378)



1.
karomi
karoma
2.
karosi
karotha
3.
karoti
karonti
. (a) kar : karo, kara, kubb;
(. 378, a),
.
tan , , : tano; : tanu.



. .
. .
. .
. .
1.
tanomi
tanoma
tanve (. 27)
tanumhe
2.
tanosi
tanotha
tanuse
tanuvhe.
3.
tanoti
tanonti
tanute
tanvante (. 27)
(b) .
.
404. 7- , (. 379),
: e aya, ,
1- , 3- (. . 393).
.
,
.
.

102

gam
yam ,
guh ,
dh ,
d
j, jan ,
p
as ,
dhm ,
vyadh, (vadh) ,
sad
h
is ,
vad
mar
gah ,
gam
jir ,
dis, das


gaccha
yaccha
ghe
daha, dhe (. 391)
dajja
jya
piva
asa
dhama
vadha
sda
tih
iccha
vajja, vajje, vada, vde
miya, miyya, mara
gheppa*
ghamma, gaggha*
jiya, jiyya
dakkha, daccha*

* .
gaccha: ghammmi, ghammasi ghammati . .;
ghagghami, ghagghasi ghagghati . .; ghammeyya, gagghe, gaggheyya . . dakkha
daccha da, dis ,
. , ,
, 1-, 4- 6- .
. .

405. .

,
. ,

;
. (. 381),
,
.
406. , ,
, .
407. .


. .
. .
. .
. .
1.
a, , i, a,
imha, imh
a
imhe
2.
i, o,
ttha
se
vha
3.
, i,
u, isu,
, a
tthu, atthu
.
(a) ,
,

103
(
); ,
, . ,
.
(b) (
) :


1.
i
imha, imh
2.
i
ittha
3.
i
isu, (isu)
(c) a , a.
(d) ,
(b).
408. .
(i) .
(ii) .
(iii)
. (a) ,
.
(b) .
(c) ,
, (. 407, b) s ( . s ).
(I)
409. . .
, ()
, .

1996. . 903.
410. (a) gam, g, g ( gam) , :


1.
aga, agam, agami
agumha
2.
ag, agam
aguttha
3.
ag, agami
agu, agamisu

1.
2.
3.

(b) as , ( ).

si
si
si


simha
sittha
su, sisu

411. h .


1.
aha
ahamha
2.
aho
ahattha
3.
aha
ahasu, ahu
. h . . 33.
412. kar aka (1- . .),
ak (1-, 2-, 3- . .); ak
akar, r a.

104
akara, akari.
:
2- . akattha;
3- . akaru, akar, akarisu.
413. h ( bh) , .
3- . .: ah, ahu , , ahud.
1- . .: ahumh; 3- . .: ahu.
414. da .
1- . .: ad, 2- 3- . .
: 3- adu, adasu, adsu.
415. a ,
:
g=ag, . .
(II)
416. , , .
, .
p, : piva .


1.
pivi
pivimha
2.
pivi
pivittha
3.
pivi
pivisu
:


1.
pive
pivimhe
2.
pivise
pivivha
3.
piva, piv
pivu, pivu, pivisu, pivisu
417. (. 369) ,
(piva); ,
, . ,
, ;
. .
bhuj , : bhuja
gam , : gaccha
. .
. .
. .
. .
gacchimha,
1.
bhuji
bhuijimha,
gacchi
gacchimh
bhujimh
2.
bhuji
bhujittha
gacchi
gacchittha
3.
bhuji
bhujimsu
gacchi, gachi
gacchisu
(III)
418. s
, (. 407, b).
419. :


1.
si (=s+i)
simha (=s+imha)
2.
si (=s+i)
sittha (=s+ittha)
3.
si (=s+i)
su (=s+u)

105
420. , ,
, s
. , ,
, , s
.
421.
, () (.
), e. ,
, .
.
() .
422. h , , () hpe; tas
, , () tse.
. .
. .
. .
. .
1.
hpesi
hpesimha
tsesi
tsesimha
2.
hpesi
hpesittha
tsesi
tsesittha
3.
hpesi
hpesu
tsesi
tsesu
. 3- isu:
hpesisu, tsesisu.
7- .
423. cur , , : core; kath , : kathe.
. .
. .
. .
. .
1.
coresi
coresimha
kathesi
kathesimha
2.
coresi
coresittha
kathesi
kathesittha
3.
coresi
coresu,
kathesi
kathesu,
coresisu
kathesisu
. (a) aya , (. 407, b)
, s, :
. .
. .
. .
. .
1.
corayi
corayimha
kathayi
kathayimha
2.
corayi
corayittha
kathayi
kathayittha
3.
corayi
corayu,
kathayi
kathayu,
corayisu
kathayisu
(b) () ,
aya.
424. ,
7- :
(i) , , .
(ii) , ;
(85).
. I
d : adsi, adsi, adsimha . .
ha : ahsi, ahsimha . .
h , : ahsi, ahsi, ahsimha . .
su : assosi, assosi, assosimha . .
y : ysim, ysi, ysimha . .

106
. k (=kar ), : aksi, aksi,
aksimha . .
: asi, asi, asimha . .
. II
425.
, .
, . .
426. s , (. 419),

.
(a) dis=. d addakki=. adrak--is.
: addakkh, adakkhi, dakkhi.
(b) sak , =. ak sakkhi, asakkhi;
.= ak--is.
(c) kus , (=. kru) akkocchi, akkosi,
s, .
(d) bhaj , , bhaki.
. ,
, ,
, . s
(=. ) j. (= s) k
s , ka,
kkha. , , j g, ,
, g
, k.
.

427. ,
( ).
, .
428. .
. 372, .
429. .


. .
. .
. .
. .
1.
a
mha
i
mhe
2.
e
ttha
ttho
vho
3.
a
u
ttha
re
. (a) ,
, , an.
(b) .
430.
pac, : papac
bh, : babhv


. .
. .
. .
. .
1.
papaca
papacimha
babhva
babhvimha
2.
papace
papacittha
babhve
babhvittha
3.
papaca
papacu
babhva
babhvu

107

1.
2.
3.


. .
. .
papaci
papacimhe.
papacittho
papacivho.
papacittha
papacire


. .
. .
babhvi
babhvimhe
babhvittho
babhvivhe
babhvittha
babhvire


431. ,
. ,
.
432. :
ssa.
. (a) .
(b) i ssa ;
.
(c) ssa , ,
, ,
s ssa.
433. .


. .
. .
. .
. .
1.
mi
ma

mhe
2.
si
tha
se
vhe
3.
ti
nti
te
nte, re
. (a) ,
(. 381).
(b) mi, ma mhe a ssa .

434. (i) i.
(a) i , e (. 390), : essa


. .
. .
. .
. .
1.
essmi
essma
essa
essmhe
2.
essasi
essatha
essase
essavhe
3.
essati
essanti
essate
essante
n , ne (. 371, 3), : nessa


nessmi
nessma
nessasi
nessatha
nessati
nessanti .

108

hassmi
hassasi
hassati

(b) h

hassma
hassatha
hassanti ..

. ssa ;
a . . 34.
d


dassmi
dassma
dassasi
dassatha
dassati
dassanti . .

1.
2.
3.

(ii) i.
(c) bh , , : bhava, :
bhavissa


. .
. .
. .
. .
bhavissmi
bhavisssma
bhavissa
bhavissmhe
bhavissasi
bhavissatha
bhavissase
bhavissavhe
bhavissati
bhavissanti
bhavissate
bhavisante

(iii) ssa.
(d) bhuj , bhokkha (.
bhuj=bhok+ya=bhokya) :
bhokkhati, bhokkhate, bhokkha . .
chid , , : checcha (. chid=chet+ya=cetya) :
checchmi, checchasi, checchati . .

dis

:
dakkha
(=.d=drak+ya=drakya), dakkhati, dakkhiti.
sak , sakkhiti.
435. , bhokkha, dakkha,
, ,
.
ssa i.

sak, : sakkha sakkhissmi, sakkhissasi, sakkhissati,


sakkhissma . .
436. hoti ( bhavati) ,
.

1.
hemi, hehmi, hohmi, hessmi, hehissmi, hohissmi

2.
hesi. hehisi, hohisi, hessasi, hehissasi, hohissasi

3.
heti, hehiti, hohiti, hessati, hehissati, hohissati

109
1.
2.
3.


hema, hehma, hohma, hessma, hehissma, hohissma
hetha, hehitha, hohitha, hessatha, hehissatha, hohissatha
henti, hehinti, hohinti, hessanti; hehissanti hohissanti

1.
2.
3.

kar , :


khmi
.
khma

khasi, khisi

khatha

khati, khiti

khanti, khinti

1.
2.
3.

( )
437. () .
438.


. .
. .
. .
. .
ssa
ssamh
ssa
ssmhase
sse, ssa, ssasi
ssatha
ssase
ssavhe
ss, ssa, ssati
ssasu
ssatha
ssisu

.
i.
pac


. .
. .
. .
. .
1.
apacissa
apacissamh
apacissa
apacissmhase
2.
apacisse,
apacissatha
apacissase
apacissavhe
apacissa,
apacissi
3.
apaciss,
apacissasu
apacissatha
apacissisu
apacissa,
apacissati
. (a)
, . .
(b) .

(A). . .
439.
, .
,
(, ),
(),
1966. . 363.

110
440.
; nta , a .

pac

paca
kar
chid

kara
chinda

bha

bh

bhava

piva

bhaa

nta, a



paca,

pacanta
kara, karonta

chinda,
,
chindanta

bhaa,

bhaanta
bhava,

bhavanta
.
piva, pivanta

441. , e (1- , 3- ; 7-
() ),
aya, nta, aya
nta .
( 1- 7- )

,
cur
core, coraya
corenta, coraya, corayanta

kath

kathe, kathaya
kathenta, kathaya, kathayanta
n

ne, naya
nenta, naya, nayanta
,
ji
je, jaya
jenta, jaya, jayanta

dhar

mar

chid

()


()

dhre, dhraya
dhrenta, dhraya, dhrayanta
dhrpenta
dhrya,
dhrpe, dhrpaya
dhrpayanta
mre, mraya
mrenta, mraya, mrayanta
mrpenta, mrpaya,
mrpe, mrpaya
mrpayanta
chede, chedaya
chedenta, chedaya, chedayanta
chedpe, chedpaya

chedpenta, chedpaya,
chedpayanta

111
442. , no, u, uo (4- ) n (5- )
nta.

su

su, suo
suanta, suonta
k

ki,
kianta
443. at ant:


. . . . . .
pac
pacat, pacant
paca, pacanto
car
carat, carant
cara, caranto
bha
bhaat, bhaant
bhaa, bhaanto
444.
at nta.
445. ,
.




pac
pacat
paca
pacat
paca
pacant
pacanto
pacant
pacanta
chid
chindat
chinda
chindat
chinda.
chindant
chindanto
chindant
chindanta
446.
mah (. 226) , .

, . .

447.
mna . purisa, ka, rpa.




pac
pacamno
pacamn
pacamna
car
caramno
caramn
caramna
d
dadmno
dadmn
dadmna
su
suamno
suamn
suamna

112
448.
, na.
, mna.




pac
pacno
pacn
pacna
car
carno
carn
carna
d
dadno
dadn
dadna
. , dadna,
.

449. ,
.
(a)
nta, ( a),
mah.
(b) mna
na, purisa, ka rpa.
(c) .

(i) :




pac
pacissa,
pacissat,
pacissa,
pacissanto
pacissant
pacissanta
car
carissa,
carissat,
carissa,
carissanto
carissanti
carissantam
su
suissa,
suissat,
suissa,
suissanto
suissant
suissanta

pac
car
su

(ii) :



pacissamno
pacissama
pacissamna
pacissno
pacissn
pacissna
carissamno
carissamn
carissamna
carissno
carissn
carissna.
suissamno
suissamn
suissamna
suissno
suissn
suissna

( )
,
,
*, , .
* ,
, .

113
450. .
ta na.
. ta
, na.
451. ta :
(i) , ta
, .
(ii) , ta
i.
(iii) , ta
.
.
.

452.
(i) ,

nahta ,
nah
nahyati

bhavati

,
bhta

,
b ,

n
neti, nayati
nta
ji

,
jeti, jayati ,
jita

ci
cinti
cita
bh
bhyati
bhta
y
yti
yta
ta

,

jnti

. , .
p , pita .
h , hita , .
dh , , hita , (.
, . . ,
, . samhita .
samdahati . . PED).
d , dinna .

114
(ii) , i
ta

pac ()
pacati
pacita
cal

,
calati
calita

gah
gahti
gahita
kappita ,
kapp

,
kappeti

khd
khdati
khadita
likh
likhati
likhita
ma
maeti
maita
gil
gilati
gilita
kath
katheti
kathita
.
(a) pacita, calita . . purisa, ka rpa.
(b) :
has , : hasita ,
: hasita ;
gajj , , : gajjitta ,
: gajjita , ;
jv , : jvita , ,
: jvita .

115
(iii) , ta.
453. ta ,
.


bhuj
bhutta
(. 59, a)
muc
mutta
(. 59, b)
is ,
iha ,
(. 59, ii-iii)
kas
kaha
(. 92)
as
daha
(. 92)
dam ,
danta ,
(. 67)

kam ,
kanta
(. 67)

rudh
ruddha
(. 63)
budh ,
buddha
(. 63)

labh
laddha
(. 63, )
maha ( maa),
majj ,
(. 59, i)
,
muh ,
muha (mha, muddha)
(. 100, 101, 102)

,
ruh
rha
(. 100, 101, 102)
liha ,
lih
(. 100, 101, 102)

jhas
jhatta
(. 94)
pat
patta
(. 62)
tatta , ,
tap ,
(. 64, i)

duh
duddha
(. 100)
454. (a) r r ta.

kar
kata
sar
sata
mar
mata ,
455. (b) n n ta.

man
mata
khan kha ,
khata ( khta,


khhata)
han
hata


(. 81)
(. 81)
(. 81)

,
,

116
(c) m .

gam
gata
ram
rata
457. (d) () , r, t
, :
har , ; haa , .
458.
NA
na , ta, , :
(i) ()
i
(ii) ,
;
(iii) ,
, n na,
n na .
. na d r.
459. . I



sad
sinna ,
(. 69, ii, iii)
. sinna nisdati =
sad+ni; sad ,
sanna, :
sad+ava= : avasanna ;
sad+pa= : pasanna , .
, sad sda.



chid ,
chinna
(. 69, ii, iii)
chad
channa
(. 69, ii, iii)
d
dinna
(. 69 ii, iii)
n
; datta (=d+ta, t
).
. , i
.
tar ,
tia ,
(. 83)

( . .)
car ,
cia
(. 83)
kir ,
kia
(. 83)
(


PED)

117
. i n na
. 83.
460. . III


bhaj
bhagga
(. 57)
vij

,
vigga
(. 57)

j , ,
g; n na g . 57 (. . 426,
).
lagga (.
(. 57)
lag
lagna PED)
461. . II
l ,
l ; ,
khi ,
gil (gl, . 113)
h ,

lna
lna ,
khna ,
( i )
gilna
hna ,

.
462.
, jhma jh ; phulla phal
; , , ,
.
463.
.


lag ,
lagga lagita
gam
gata gamita
d
dinna datta
kas
kaha kasita
464. ta na purisa, ka rpa.

465.
v ( ta,
na).

pac
pacita
pacitav
bhuj
bhutta
bhuttav
kar
kata
katav

118
. (a)
guav, : pacitav, pacitavat pacitavant, pacitava pacitavanta.
(b)
v (. 231), a v .
medhvi (. 235), da, nad vri, : pacitv
; bhuttv .

466. , ()
, ,
tabba, ya, anya ya.
. (a) , u, ,
.
(b) ,
, , ,
, , . .

, () , ,
() 1996. . 916.
(c) , , ,
purisa, ka rpa.
TABBA.
467. . :
(i) , ;
(ii) , ,
i;
(iii) , i,
, , t tabba
c ,
.
. I


htabba , ; ,
h ,

dtabba , ; ,
d

pa
ptabba , ;
. (a) , i, , i, e tabba:


netabba , ; ,
n

ji

,
jetabba , ; ,


i
etabba ,
(b) u, :


bh
bhavitabba ,
ku ,
kavitabba , ,

119
(c) su u : sotabba ,
; , .
. II


pacitabba , ; ,
pac ()

khanitabba , ; ,
khan
()
pucchitabba , ; ,
pucch

. III

gam
kar
labh


gantabba , , ,
(. 67)
kattabba (. 80), ktabba (. 82) , (PED);
,
laddhabba , ; ,
(. 63, )

YA
468. y
(. 79).
.

gamma , ,
gam
(. 71, i)
, (
PED gamma
,

gam
gamanya)
sak

sakka , (PED);
(. 71)

khajja (PED); ,
khd ,
(. 71, vi)
; ,

vajja , (PED); ,
vaj
(. 71, 74)
; ,

bhabba
, ,
bh
(. 77)
(PED); ,

bh+ya=bhav+ya=bhavya=bhabba.

ya:

120

labh

labbha ,
; ,
( PED
labh

labbhiya,
labbhaneyya,
labbhanya)
bhojja

,
; ,

bhijja ,
; ,
( PED
bhejja)
leyya ,

bhuj
bhid

lih
has
gah

hassa , (PED); ,

gayha , ,

(. 71)

(. 71)
(. 71, vi)

(.
98,
)
(. 76)
(. 78, iii)

(a) ya
i. , kar ,
:
kriya , , a;
kayya , , r ya;
kayra , , .
bhar , :
bhriya , , ,
.
(b) , , y ya
e.


h ,
heyya , ,
peyya ; ,
p

deyya

,
;

d
(PED); ,
(c) y ya i, i,
e.


neyya , ; ,
n

ji

,
jeyya , ; ,

121
ANYA
469. anya , .


pacanya , ; ,
pac ()

pujanya , ;
puj

kar
karaya ,
, n r (. 83).
bh (: bhava) bhavanya , .

470. tv, tvna, tna, ya tya.


.
,
, .
1966. . 125.
. (a) tv
; tvna, tna tna tv
, .
(b) ya , tvna tna.
(c) tya, cca (. 74, iv),
ya, t ya ,
(. . pa+i , +ya=pa+i+t+ya=petya=pecca
, , . 110).
ya ,
, ; , (
), ,
.
TV, TVNA, TNA
471. tv :
(i) i;
(ii) t
;
(iii) (. . gua);
(iv) tv, tvna
tna;
(v) ;
(vi) ,
.

pac ()
pacitv (i)
khd
khditv , (i)
labh
laddh (ii) (. 63, );
labhitv (i)
n
netv (iii)
chid ,
chetv (iii, iv)
kar
katv (iv)
h
hitv (i)

122
bh
d
bhuj
p-pa=pp ,
ji ,

bhitv (v)
datv (v).
bhutv (iv)
patv , (iv; v)
jitv, jetv (iii)

.
h hatv.
d daditv, daditvna.
kar ktna, kattna.
kam , nikkamitv, nikkamitna.
su sutv, sotna, suitv, suitvna.
YA, TYA
472. (i) ya , .
(ii) .
(iii) tya cca.
(iv) , , ya .
(v) ya .
(vi) ya .
(vii) ya
i.

sic
nisiciya (i, vii)
j
vijniya , (i, v, vii)
ikkh
samekkhiya , (i, vii)
cint
cintiya , (ii, vii)
bhuj
bhujiya (v, ii, vii)
d,
dya (i, iv)
h ,
vihya , (i, iv)

abhiaya (i, iv)
gah
gayha (ii, iii)
gam
gamya, gamma (vi; . 71, ii)
vis
pavissa (vi, i)
sad
nisajja , (vi, . 71, 74)
sad
nisdiya , (i, vii, v) (. . 459, )
kam ,
akkamma , (vi, . 71, 33, 35)
i
pecca , =pa+i+tya (. 21, i; . 74, iv)
i
abhisamecca , =abhi+sam++i+tya (. 21,i).
han
hacca =+han+tya, n
t
upahacca , ; =upa+han+tya.
han
(. )
uhacca , =u+han+tya (.
han
)
paicca ; ; - (.
i
pacceti

,
=pai+i+tya,
, ; . PED)

123
. (a) , ya,
, :
abhi =abhiya;
paisakh , =paisakhya;
anupd , =anupdya (an+upa++d+ya).
(b) , ,
, ya tv,
i, :
ruyhitv (ruh) ;
ogayhitv (gh=gah) , =ogayha=oghitv.
(c) :
disv , dis ;
dahu=disv;
anuvicca , , ; d tya,
vid ;
pappuyya, ppayitv, p+pa=pp , .
y .
atisitv ( sar=. s).
(d) ,
, :
d datv, daditv, daditvna, dya;
kar kariya, karitv, katv, katvna, ktna, kattna;
gah gayha, gahiya, gahitv.
.
( )
,
(, ) , . .
, , ; ,
(, ) , 1966. .
182. .
473. tu.
474 tave, tuye tye;
.
475. tu, ta
(. 450), :
(i) i;
(ii) , , tum ;
(iii) , i, , i,
e; u, u, o;
(iv) t tu ;
t;
(v) tu .

pacitu (.
pac ()
) (i)
khd ,
khditu (i)
thar ,
tharitu (i)
( . PED)
d
dtu (ii)
h
htu (ii)
y
ytu (ii)

124
ji
n
su
labh ,
bhuj
p , +pa
gam
i
su
budh
budh
s ; ,
s ; ,
j
chid ,
chid ,

jetu (iii)
netu (iii)
sotu (iii)
laddhu (iv, . 63, )
bhottu (iii, iv, . 59a)
pattu (iv, . 64, i)
gantu (iv, . 67)
etu (iii)
suitu (v)
bodhitu (i, iii)
bujjhitu (i, v)
setu (iii)
sayitu (v)
jnitu (v)
chinditu (v)
chettu (iii, iv; 62, vi)

TAVE, TUYE, TYE


476. ;
tave, , , .
n
nitave
vippahtave

,
h ,
=vi+pa+h+tave.
unnametave , =
nam
ud+nam+e+tave
nidhetave , =ni+
dh ,
dhe (. 391)+tave.
mar
marituye , tuye

i
ga ,
gaetuye gae
dis
dakkhitye (. 404)
477. ,
.
. (a) , .
. . , .
:
() ()
, . ., , , , ,
. 2004. 5.2.
(b)
ya.
(c) ,
, .
(B) ,
478. :
(1) ( );
(2) () ;

125
(3) () ;
(4) ;
(5) .
479. - ,
() ,
.
480. ,
.
(I) ()
481. ya .

. ,
. ( 1994. . 133).
,
, .
, (
, , )
. . . 1995.
482. , ya,
.
483. ya .
(i) , , ya
, i.
(ii) , , ya
i; i . ya
i ,
, (s, h r).
(iii) ya ,
, y ya
(. 70.)
(iv) ya
i; i .
. I
. (a) ya , ,
, a, i u.
(b) ya i, u , .


d
dya
p
pya
dha ,
dhya ,
ji
jya
ci ,
cya
ku
kya
su
sya
(c) :
bh ,
bhya
l ,
lya
n
nya

126
(d) ya , y
.


n
nya niyya
su
sya suyya
d
dya diyya
484.
, , , ji ,
, jya ( jiyya):
,


1.
jymi
jyma
2.
jyasi
jyatha
3.
jyati
jyanti
,


1.
jye
jymhe
2.
jyase
jyavhe
3.
jyate
jyante
: (1) jyeyya, jyeyymi; (2) jyetho, jyeyysi; (3) jyetha,
jyeyya . .
: (1) jye, jymi; (2) jyassu, jyhi; (3)jyata, jyatu.
. II


pucch
pucchya
has
hasya
vas
vasya ,
kar
karya
sarya

,
sar

mah
mahya
. III
labh
pac ()
bha ,
khd
han
bandh

labbha (. 70, 71)


pacca (. 70, 71)
bhaa ,
(. 70, 71)
khajja (. 70, 71, 34)
haa (. 70, 71)
bajjha (. 70, 71, 74)

127
. IV
gam
budh
is ,

gacchya
bujjhya ,
icchya ,

485. , ya, , : mahyati mahiyati


.
486. ,
, :
yac =ycyati;
aj + pa=pj, =pjyati, .
487. ya ,
, , :
lup , ( )=lupya+ti=lupyati
, ;
gam =gamya+ti=gamyati .
. (a) , ya , y
(. 483, d).
(b) , , (
, (
, . . 367)
.
488. .
kar , : karyati, kariyyati, kayirati (
), kayyati ( r, . 80).
gam , : gamyati, gacchyati, gamyati.
gah , : gayhati ( ), gheppati (
).
h : hyati, hiyati.
489. .
vah , =vuyh: vuyhmi, vuyhasi, vuyhati, vuyhe, vuyhase,
vuyhate . .
vas , =vuss: vussmi, vussasi, vussati . .
yaj , =ijj : ijjmi,
ijjasi, ijjati . .
vac , =ucc: uccmi, uccasi uccati . .
vac , =vucc: vuccmi, vuccasi vuccati . .
490. s , ,
:
dis , dissati ;
nas , , nassati , .
()
() ,
, - (-) .
.
,
. :
.
.

. (. . 1994. . 199.).

128
491. ()
:
(i) aya, e;
(ii) paya, pe.
492.
(i)
, .
(ii) , .
(iii) a ,
.
(iv) i, u, .
(v) .
(vi) a pe, paya.

( )
pce,
pcaya, pcpe, pcpaya ,
pac ()
(i)
kar
kre, kraya, krpe, krpaya, (i)
gah
ghe, ghaya, ghpe, ghpaya (i)
mre, mraya, mrpe, mrpaya ,
mar
(i)
sam ,
same, samaya, sampe, sampaya (iii)

game, gamaya (iii);


gam
gme
chede,
chedaya, chedpe, chedpaya
chid ,
(i)
bhoje, bhojaya, bhojpe, bhojpaya ,
bhuj
(i)
rudh
,
rodhe, rodhaya, rodhpe; rodhpaya

(i)
bhede,
bhedaya, bhedpe, bhedpaya
bhid
(i)
su
sve, svaya, svpe, svpaya (iv)
bh
bhve, bhvaya , (iv)
sye, syaya, saype, saypaya ,
s
(iv, iii)
n
nyaya, naype, naypaya (iv, iii)
pucchpe, pucchpaya ,
pucch
(ii)
dh, , ,
pidhpe, pidhpaya (vi);
pi
pidahpe, pidahpaya (v, ii)
d
dpe, dpaya
h
hape, hapaya (vi, a)

129

493. , ppe .



pac ()
pce, pcpe . .
pcppe, pcppaya
chid ,
chede, chedpe . .
chedppe, chedppaya
bhuj
bhoje, bhojpe . .
bhojppe, bhojppaya
. ,
. . : So purisa dsa odana pcppeti
, .
, (
purisa) .
494 i,
, (. 393, 385) 7- (. 379).

pac - , : pce, pcaya, pcpe, pcpaya -


.


pcemi,
pcaymi,
pcpemi,
1.

pcpaymi
pcesi,
pcayasi,
pcpesi,
2.

pcpayasi
pceti,
pcayati,
pcpeti,
3.

pcpayati

pcema, pcayma, pcpema,
1.

pcpayma
pcetha, pcayatha, pcpetha,
2.

pcpayatha
pcenti,
pcayanti
pcpenti,
3.

pcpayanti


pceyymi,
pcayeyymi,
1.
. .
pcpeyymi, pcpayeyymi
pceyysi,
pcayeyysi,
2.
. .
pcpeyysi, pcpayeyysi
pceyya, pcayeyya, pcpeyya,
3.
. .
pcpayeyya,

pceyyma,
pcayeyyma,
1.
. .
pcpeyyma, pcpayeyyma
pceyytha
pcayeyytha
2.
. .
pcpeyytha, pcpayeyytha
pceyyu,
pcayeyyu,
3.
. .
pcpeyyu, pcpayeyyu
.

130
. (a) e pe (.
418, 419).
(b) aya (. 407, b), : pcesi, pcesi,
pcpesi, pcayi, pcayi, pcpayi, pcpayi . .

495. ya
i, ;
e .
,
, .

pcyati
pac
pacati
pceti


bhuj
bhujati
bhojeti
bhojyati
kar
karoti
kreti
kryati
. i .
496. , ,
, :
car , creti =, ;
( PED ( ) cara
, ).
bh , , bhveti
=, .
497. 7- pe
paya , .

cur
core
kath
kathe
tim ,
teme


coreti, corayati
katheti, kathayati
temeti, temayati


corpeti, corpayati
kathpeti, kathpayati
tempeti, tempayati

()
498. ,
.
499.
, :
(a) , , ,
;
(b) , , ;
(c) , ,
;
(d) , , .

131
500.
.
(i) ya, aya, e
(ii) ya, iya
(iii) a
(iv) ra, la ( )
(v) pe
501. , ,
, .
.


pabbatyati (
pabbata
. .)
macchrayati (.
macchara ,
)
samudda
sammuddyati
nadiyiti ,
nad
( . .)
araa
arayati ( )
dhana
dhanayati, dhanyati
puttyati ;
putta

patta
pattyati
cvara
cvaryati
dol
dolyati -.
v ,
vyati
upakkamlati ,
upakkama ; ,
, ,

gaayati

,
gaa , ,

samodhna ,
samodhneti
srajjati , ,
srajja ,

(
PED

srajja
srajjyati)
tah ,
tahyati, tahyati ,
metta
mettyati
karua
karuyati
sukhpeti

,
sukha

dukkha
dukkhpeti
uha ,
uhpeti ,
ja ,
vijayati ,

pariyosna ,
priyosnati ,

132
502.
, :
daha

,
dahyati , ,
,
santarati ( PED
santa
san+tarati ,
)
aa

,
aayati , ( PED

aiyati)
. (a) ra la aya.
(b)
: 1-, 2- 3-
yisa yisa , ; u i
(
).


putta
pupputtyisati ()
putta
puttittiyisati ()
kamala
kakamalyisati kamamalyisati kamalalyisati
()
(c)
.

503. ,
, .
504. ;
.
505. sa;
(. 372).
.



sussusati

su
sussusa
= (. 33,
372.7c)
bubhukkhati (.
bhuj
bubhukkha
86, 372.5)
titikkhati ,
tij ,
titikkha
(. 86, 372.7b)
jighacchati (. 89,
ghas
jighaccha
372.7a)
pivsati (. 372.7a)
p
pipsa, pivsa
(pivsa, )
cikicchati , (
kit
cikiccha
PED
tikicchati) (. 88; 372.2)
506. , s sa .

133
507
.
.
.

508. ( )
, .
(.
372).
509. .

lap
llappati, llapati
kam
cakamati ,
gam
jagamati
cacalati ,
cal ,

.
510.

as , .
.



1.
asmi, amhi,
asma, amha
2.
asi
attha
3.
atthi
santi

1.
2.
3.

.


asmi, amhi
asma, amha
ahi
attha
atthu ,
santu

. .
. .
. .




santo
samno
sant
samn
santa
samna

1.
2.
3.


si
si
si


simh, simha
sittha
su, sisu

134

1.
2.
3.

1.
2.
3.

1.
2.
3.

1.
2.
3.

( )


assa (
assma
)
assa
assatha
assa, siy
assu, siyu
511. h , (h bh).

. .
. .
. .
. .
ahuvamha,
homi
homa
ahuva, ahuva
ahuvamh.
hosi
hotha
ahuvo
ahuvattha
hoti
honti
ahuva, ahuv
ahuvu

. .
. .
homi
homa
hohi
homa
hotu
hontu
.
honto.
hont.
honta.

ahosi,ahu
ahosi
ahosi, ahu


. .
. .
heyymi
heyyma
heyysi
heyytha
heyya
heyyu


ahosimh, ahumh
ahosittha
ahesu, ahu

(. 436).


hotu
hutv
hotabbo

1.
2.
3.

512. kar .
(. 403).
.
, .


kubbe
kubbamhe, kurumhe
kubbase, kuruse
kubbavhe, kuruvhe
kubbate, kurute, kubbati
kubbante, kurunte

135

1.

.
,
kare, kareyya
kubbe
kubbeyya, kayir, kayirmi

2.

kare, kareyysi

kubbe

kubbeyysi, kayir, kayirsi

3.

kare, kareyya

kubbe

kayir, kubbeyya

.
1. kareyyma, kubbeyyma, kayirma.
2. kareyytha, kubbetha, kayirtha.
3. kareyya, kubbeyya, kayira.

1.
2.
3.

1.
2.
3.


. ..
. ..
akara
akaramh
akara
akaro
akarattha
akara
akaru


. ..
. ..
akari
akaramhase
akarase
akarattha

akaravha
akaratthu

(. 412).
.



karomi
karoma
kuru, karohi
karotha
karotu, kurutu
karontu, kubbantu


kubbmase
kuruvho
kubbanta


1.
kubbe
2.
kurussu
3.
kuruta
.
ssmi: karissmi, karissasi,
, . 436.



. .
kara, karonto
karamno, kurumno, karno, kubbno
. .
karont
karamn, kurumn, karn, kubbn
. .
kara, karonta
karamna, kurumna, karna, kubbna
: kattabbo, ktabbo, kriyo, kayiro, kayyo, karayo.
. yira (),
kayyo r .
: karyamno, kariyyamno,
kayramno, kariyamno.

136
.
: karya, kariyya, kariya, kayira.
513. da .

(. 395). ,
: , ,
.


. .
. .
. .
. .
1.
ada
adamh
adsi
adsimh
2.
ado
adattha
adsi
adsittha
3.
ada
adasu, adu
adsi
adsu, adsisu

1.
2.
3.

1.
2.
3.

a).
. .
. .
dadissm
dadissma
i
dadissasi
dadissatha
dadissati
dadissanti


adassa
adasse
adass

dada, dadanto


dadassa
dadassanto


dadamno

.
b).
. .
dassmi
dassasi
dassati

dassatha
dassanti

.

adassamh
adassatha
adassasu

.
.

dinno

. .
dassma

dinnav


dtabbo
dyo

.


dadamn
dadamna


514. , , (. 23, ),
,
.
; .
.

137

. ()
( , ),
. ,
, .
( )
( 1994. . 227.)
,
, (
).
, . , ,
(. . 11)
(
), (. . 12).
515. ,
. ,
() a, a ,
, : ati + ag+ =accag (74, i), aatig.
516. :
, , , , , .

1996. . 87.
:
kah , =kahati , , ;
kir , =kirati , ;
cikkh , =cikkhati , , ;
chad =acchdeti , , ,
(. 33, 35).
.
:
d , dti ;
gam , , : gaccha=gacchati .
ati ( =acc; . -, -) , ,
, , , , , ,
.
:
kam , =atikkamati (. 33) , , ,
;
n =atineti ; , , ();
car , =aticarati , (,
. .).
adhi ( =ajjh) ;
, ;
-.
.
:
vas , =adhivasati ;
gam =ajjhagam =adhi+ a+gam ();
bhs =adhibhsati , -.
anu , , , , , , , .
)
, , -.; )
1996. . 40.

138
:
kar =anukaroti -., , ;
kam =anukkamati -., , ;
dhv =anudhvati -., , , ;
gah =anugahati , =.
apa (. -) , , :
, , .

, , ,
1996. . 50.
:
ci =apacyati , ; apaciti , ;
n =apaneti , , ;
gam =apagacchati ;
man =apamaati , ( PED
appamaati=appa+maati).
api (. -, -) , , , , , .

-., -. 1996. . 55.
, : dh
, nah , . ,
pi.
:
dh , =pidahati , ; apidhana, pidahana,
pidhna , , ;
nah , ( )=pinayhati
, ( PED piayhati piandhati).
abhi , , , .
, , ( =abbh).

.
1996. . 57.
:
gam =abhigacchati , , ;
kakh , -.=abhikakhati= -., ;
jal , =abhijalati , , ;
vand =abhivandati .
ava , , , , , , .
, .

, , 1996. . 73.
. ava o.
:
j =avajnti ; ;
har , =avaharati , ; avahro ;
khip =avakkhipati ( okkhipati) , ;
lok, luk =oloketi ; , ,
=avaloketi.
ud (=u, d
. . 58, 60, 62, 65. h d u
. . -) , , , .

139
:
khip =ukkhipati , ; ukkhepana ,
, ;
chid =ucchindati , ;
h =uhahati , ; uhna , ;
har , =uddharati (. 96) - ; uddharaa ,
.
. ud :
pat =uppatati , ;
nam (), ()=unnamati , .
upa (. -) , , , , , ,
( apa), , .
, ;
, 1996. 122.
:
kah , =upakahati , ;
kar =upakaroti - - -, . . , ,
;
upakro , ; upakaraa , ;
(. -.);
kam , =upakkamati (. ).
ni ( n, =nir. . -)
, , , , , .
:
kam , =nikkhamati , ;
dh , =nidahati nidheti ; , ;
har , =nharati , ;
han =nihanti , .
pa (. -) , , , .
, .
pra-
: ) , , ; )
1996. . 409.
:
bh , =pabhti - , ; pabh , ;
bh =pabhavati ( pahoti) , . . , ,
;
jal =pajjalati , .
pati, pai (. -) , , , ,
, .
:
bhs =paibhsati ;
khip =paikkhipati , , ; paikkhepo
;
kam , =paikkamati , .
par , , , (par=para+,
PED).
:
kam , =parakkamati , ;
ji =parjeti , .
pari (. -) , , , , ,
. . .

140
:
car , =paricarati , . . , . .;
paricro , ; paricca , (=pari+i+tya);
chid , =paricchindati , , ;
dhv =paridhvati , ;
j =parijnti , .
vi (. -) , , , .
, , .
:
chid , =vicchindati , , ;
j =vijnti , , ; vijna ;
kir , =vikirati , ,
.
sam (. -) , , , , .
:
bhuj =sambhujati - ; -.;
vas , =savasati - ; -.
. , ,
.
:
vy, by (=vi+):
vykaroti , (kar);
vypajjati , . . , . . (pad ,
).
ajjho (=adhi+o, o=ava):
ajjhottharati (), () (thar (),
()).
ajjh (=adhi+a):
ajjhvasati , (vas);
ajjhseti (s).
anupa (=anu+pa):
anupakhdati (khad);
anupabbajati , (vaj );
anuparidhvati (dhav);
anupariyti , (y).
anusam (=anu+sam):
anusagito ;
anusacarati , -.
samud (=sam+ud):
samukkasati , ;
samucchindati , (chid);
samudeti , (i).
samud (sam+ud+):
samudcarati , ; ; (car);
samudhao (har);
samudgamo (gam).
samupa(=sam+upa):
samupeti (i);
samupagacchati .
sam (=sam+):
samharati (har);
samgamo (gam).
samabhi (=sam+abhi):

141
samabhisicati ( ,
sic).
upasam (=upa+sam):
upasaharati (har);
upasavasati -, (vas ).
.
;
.
517. , ,
, , : anutre
, ; adhicitta ( adhisla
adhipa~n~n); abhinlo .
518. pari pali (. 72).
519. pari, vi sam
.
520. sam, upa, par, pari pura , , kar
khar.
:
purakkharoti , =pura+kar;
parikkharo , =pari+kar.
521. , ,
. :
vi=, , , .
bhavati (bh) karoti (kar).
:
vibhavati , , ;
vikaroti , , .
antara=, , ; dh , .
:
antaradhyati ;
antaradhpeti , .
attha ( )= ( ),
, . . ( attham . asta
attha , , . artha).
gacchati eti (i) .
:
atthagacchati , ;
atthameti ( ).
ptu ( patur)=, , ;
bhavati karoti.
:
ptubhavati , , ;
ptubhvo , ;
ptukaroti , .
pura , , karoti (. 520).
:
purakkharoti , .
ala , ; karoti .
:
alakaroti , .
tiro , , , , ; kar
dh, , . .
:

142
tirodhpeti , , ;
tirodhna , ;
tirokaroti , , ;
tirokarai , .
522. du su (.
); a (an) .
523. , ,
:

pac (: paca).
. .


. .
. .
. .
. .
1.
pacmi
pacma
pace
pacmhe
2.
pacasi
pacatha
pacase
pacavhe
3.
pacati
pacanti
pacate
pacare, pacante
. .


. .
. .
. .
. .
1.
apaca
apacamh,
apaci
apacmhase,
apaca
apacamha
apacamhase
2.
apaco
apacattha
apacase
apacavha
3.
apaca
apacu
apacattha
apacatthu
. .


. .
. .
. .
. .
1.
pacmi
pacma
pace
pacmse
2.
pachi, paca
pacatha
pacassu
pacavho
3.
pacatu
pacantu
pacata
pacanta
, , . .


. .
. .
. .
. .
1.
paceyymi, pace
paceyyma
paceyya
paceyymhe
2.
paceyysi, pace
paceyytha
pacetho
paceyyavho
3.
paceyya, pace
paceyyu
pacetha
paceta
.


. .
paca, pacanto
pacamno, pacno
. .
pacat, pacant
pacamn, pacn
. .
paca, pacanta
pacamna, pacna

143

1.
2.
3.

1.
2.
3.


( pac).
, . .


. .
. .
. .
. .
apaci
apacimh
apaca
apacimhe
apaci
apacittha
apacise
apacivha
apaci,
apacu,
apac,
apacu,
apac
apacisu
apac
apacisu
. .

(: papac)
. .


. .
. .
. .
. .
papaca
papacimha
papaci
papacimhe
papace
papacittha
papacittho
papacivho
papaca
papacu
papacittha
papacire

. .


. .
pacitav, pacitavanto,
pacitav, pacitavanto,
pacitv
pacitv
. .

pacitavat, pacitavant,
pacitvin

pacitavat, pacitavant,
pacitvin

. .

pacitava, pacitavanta,
pacitvi

pacitava, pacitavanta,
pacitvi

.
, (. . 465).

(: pacissa).
. .


. .
. .
. .
. .
1.
pacissmi
pacissma
pacissa
pacissmhe
2.
pacissasi
pacissatha
pacissase
pacissavhe
3.
pacissati
pacissanti
pacissate
pacissante

144
. .


. .
. .
. .
. .
apacissa
apacissamh
apacissa
apacissmhase
apacisse
apacissatha
apacissase
apacissavhe
apaciss
apacissasu
apacissatha
apacissisu

1.
2.
3.

1.
2.
3.

1.
2.
3.

1.
2.
3.




pacissa,
pacissamno,
pacissanto
pacissno
pacissat,
pacissamn,
pacissant
pacissn
pacissa,
pacissamna,
pacissanta
pacissna

pacitu.
pacitv, pacitvna, pacitna, paciya.
pacitabba, pacanya.
pacita.
524. cur , . coraya core.


coraya
core
. .
. .
. .
. .
coraymi
corayma
coremi
corema
corayasi
corayatha
coresi
coretha
corayati
corayanti
coreti
corenti
( coraya).


acoraya, acoraya
acorayamh, acorayamha
acorayo
acorayattha
acoraya
acorayu

coraya
. .
coraymi
corayhi
corayatu


core
. .
. .
corayma
coremi
corayatha
corehi
corayantu
coretu

. .
corema
coretha
corentu

145

1.
2.
3.

. .
. .
. .

1.
2.
3.

coraya
. .
corayeyymi
corayeyysi
corayeyya,
coraye


core
. ..
. ..
corayeyyma
coreyymi
corayeyytha
coreyysi
corayeyyu
coreyya

. ..
coreyyma
coreyytha
coreyyu


coraya
core
coraya, corayanto
corento
corayat, corayant
corent
coraya, corayanta
corenta

coraya
. .
. .
corayi
corayimh,
corayimha
corayi
corayittha
corayi
corayu,
corayisu

core
. .
coresi
coresi
coresi

. .
coresimh,
coresimha
coresittha
coresu,
coresisu


,
: cucora, cucore, cucorimha . ..

coraya
core
. .
corayitav, corayitavanto,
coritav, coritavanto,
corayitv
coritv
. .
corayitavat, corayitavant,
coritavat, coritavant,
corayitvin
coritvin
. .
corayitava, corayitavanta,
coritava, coritavanta,
corayitvi
coritvi

1.
2.
3.



coraya
core
. .
. .
. .
corayissmi
corayissma
coressmi
corayissasi
corayissatha
coressasi
corayissati
corayissanti
coressati

. .
coressma
coressatha
coressanti

146

1.
2.
3.

. .
. .
. .

coraya
acorayissa
acorayisse
acorayiss

core
acorayissamh
acorayissatha
acorayissasu


coraya
cor
corayissa,
coressa,
corayissanto
coressanto
corayissat,
coressat,
corayissant
coressant
corayissa,
coressa,
corayissanta
coressanta


. .
corayamno, corayno
. .
corayamn, corayn
. .
corayamna, corayna
corayitu, coretu.
corayitv, coretv.
corayitabbo, coretabbo.
corito, corit, corita
525. ;
aya:

. .
. .
. .
. .
1.
coraye
coraymhe
acoraya
acoraymhase
2.
corayase
corayavhe
acorayase
acorayavha
3.
corayate
corayante
acorayattha
acorayatthu

526. ,
ya i, ;
.



1.
corymi
coryam
2.
coryasi
coryatha
3.
coryati
coryanti
.
527. , coreti.

147
528. ,
.
. .

.
. . . .

.
()

paccate,
pceti,
pciyati,
pac
paca
pacati
pacate
paccati
pcpeti,
pcpiyati

pcayati,
pcpayati
dpati,
d
dpiyati
dad
dadti
dadate
diyate,diyati
dppeti

n
ne,
neti,
nayate
niyate, niyati, nyayati,
naypiyati
naypeti,

naya
nayati
niyyati
naypayati
haate,
haneti,
hanayiyati,
han
hana
hanati,
hanate
haati
hanpeti,
hanpiyati

hanti
hanayati,
hanpayati
khjjate,
khdeti,
khdapiyati,
khd
khda
khdati
khdate
khjjati
khdayati,
khdpiyati

khdpeti,
khdpayati
lu
lun
lunti
lunate
lyate, lyati lveti,
lviyati
;
lvayati

bh
bhyate,
bhveti,
bhava
bhavati
bhavate
bhviyati

bhyati
bhvayati,
bhvpeti,
bhvpayati
labh
labbhate,
labheti,
labha
labhati
labhate
labhpiyati

labbhati
labhayati,
labhpeti,
labhpayati
su
su, suo suti,
suate
syate, syati sveti,
sviyati

suoti
suapeti

148
XI.
529.
. , (. . . 514),
, .

530. .
(i) () ,
.
(ii) (
).
(iii) .
531. (I) ()
(a) ,
.
(b) ,
(. 279), , (. 336-337, 344
). .
(c) to (. 346), , ,
; to
(. 120),
() .
(i) : abhito , ; parato .
(ii)
dakkhiato , ;
pcnato , ;
pihito , ;
prato ;
orato , .
(iii) : sabbato .
(d) tra tha (. 346), ,
: aatha aatra -, ; sabbatha ,
; ubhayattha , , .
(e) d (. 345) :
ekad ; sad=sabbad .
(f) dhi dh (. 28, 283): sabbadhi , ;
.
(g) so s (. 122, c, d) : bahuso ,
; atthaso , ; balas ,
.
(h) iti (. 347) ,
( ); ti (. ).
532. (II)
(a) ,
.
(b) .
.
: ki ? ? ?; ta ; ida , ; ya
, .
(c) : divasa ; ratti ; raho , ,
; sacca ; attha ( -).
(d) : cira ; khippa ; manda .

149
(e)
,
. : mitho, mithu , (mith
,
); ara , ; sajju , ; tuh ; ala
: , , , ; : ,
, , ; sya ; isa , -; jtu
, ; bahi - .
.
.
: tena , , ( hi: tena hi ); yena ,
, .
: divasena , ; msena ; div ;
sahs .
: cirena , ; dakkhiena ;
uttarena ; antarena , .
.
: atthya , , ; cirya ,
; hitya , .
,
: kasm ?; yasm ; tasm ; pacch ,
, ; r , ; heh , .
;
: kissa ?; : cirassa -;
: hetussa .
: bhire ,
; dre , , avidre , ; sampe, santike ,
, ; rahasi , ; bhuvi .
(III)
,
.
:
kira, kila , , ;
hi , , ;
khalu , ;
tu , , ;
atha, atho , , . .
na ;
m ; m ;
nanu , (
? ?);
nu ;
no ;
nna , ; ;
nn , - ( ).
kva ?
(nipt),
.
(. 514).

(a) a ( an) , , , .

150
: abhaya , ; abla ; apassanto
; anloketva , .
(b) du ( dur) , , .
: dubbao (. 33, ) ; dubbinto
; duddamo ; duggo ,
; dujjano ; dukkaro ; dujjva ,
.
(c) su du: , .
, , .
: subhsito ; subahu ; sudanto
; sukaro ; sulabho , .
. du ;
su .
(d) sa, sam (. 516), ,
, (), , , . .
sabhriya ; salajja ; sabhoga (
); savihr ; sadevaka (
).
. sa
a, an.

533. ,
(. . . 514) , .
534. .
(. (ii)),
, to.
535. , ,
, .
536. ,
.
537.
: , .
,
( ).

538. , ,
. .
(a) :
ca , , , ; ;
atha , , ;
atho .
(b) :
v ( ), uda, uda v ;
v ... v ;
yadi v , ;
yadi v ... yadi v ...;
atha v ;
na v ;
tath pi .
(c) :
yadi, sace ;
ce ( ) ;

151
yadi eva, yajj'eva .
(d) : hi , , .

ahaha ! ! !;
aho vata ! ! !;
are , ! !;
dhi, dh ! , !;
bho ! !;
bhae ! !;
mae ;
he !;
sdhu ! !
.
.

152
XII.
539.
. ;
, (
) , , .
540.
( . .); ,
.
. ( )
; .
541. :
(i) (dvanda) () ;
(ii) (tappurisa) (
);
(iii) (kammadhraya) ;
(iv) (digu) ;
(v) (abyayibhva) ;
(vi) (bahubbhi)
( , ).
-,
.
. 1994. . XXXII.
.
, ()
. , ,
, ;
(. 541).
()
,
. . . -, ( ).
.
542. , , ,
;
ca .
543. .
(i)
;
(ii) ,
,
. : , ,
, , , , , ,
, . .
. ,
:
(a) , i u, ;
(b) ;
(c) ;
(d)
(candimasuriy),
(jarmaraa).

153
. (I)
sama ca brhma ca=samaabrhman ;
dev ca manuss ca=devamanuss ;
devna ca manussna ca=devamanussna ;
candim ca suriyo ca=candimasuriy ;
aggi ca dhmo ca=aggidhm ;
dhammo ca attho ca=dhammatth (.
attha 4 PED);
sriputte ca moggallne ca=sariputtamoggallne .
. (II)
, , . (ii),
, , . (i).
mukhansika=mukha ca nsik ca ;
chavimasalohita=chavi ca masa ca lohita ca , ;
jarmaraa=jar ca marana ca ;
hatthapda hatthapd=hatth ca pd ca ;
hatthiassa=hatthino ca ass ca ;
kusalkusala kusalkusal=kusala akusala ca ,
vajjimalla vajjimall=vajj ca mall ca (
).
544. , ,
(itaritara), -;
, ,
(samhra), ;
, ,
(vikappasamhra).
(
, )
, ()
. . . (,
), (, ). 1966. . 468.
, ,
, ,
. ,
.)
545.
, ; ,
.
.
(a)
.
(b) ;
(alutta tappurisa).
(c) : rj, mt, pit, bht . . ,
.
(d)
.
(I) (DUTIYA TAPPURISA)
araagato=araa gato ;
sukhappatto=sukha patto ;
saccavdi=sacca vdi ;

154
kumbhakro=kumbha kro , ;
pattagho=patta gho ;
atthakmo=attha kmo .
(II) (TATIYA TAPPURISA)
buddhabhsito=buddhena bhsito ;
viugarahito=vihi garahito ;
sukhaa=sukehi haa ;
jaccandho=jtiy andho ;
urago=urena go , ;
pdapo=pdena po , .
.
, .
guodano=guena sasaho odano , ;
assaratho=assena yutto ratho=, ;
asikalaho=asin kalaho .
(III) (CATUTTH TAPPURISA)
. ,
, .
kathinadussa=kathinassa dussa
( );
saghabhatta=saghassa bhatta , ;
buddhadeyya=buddhassa deyya ,
;
rjraha=rao araha .
(b) , kmo
( ),
( , ).
kathetukmo=kathetu kmo ;
sotukmo=sotu kmo ;
gantukmo=gantu kmo .
(IV) (PACAM TAPPURISA)
. : , ,
, , . .
nagaraniggato=nagaramh niggato ;
rukkhapatito=rukkhasm patito ;
ssanacuto=ssanamh cuto ;
corabhto=corbhto ;
ppabhruko=ppato bhruko ;
ppajigucch=ppato jigucch ;
bandhanamokkho=bandhanasm mokkho ;
lokaggo=lokato aggo , ;
mtujo=mtito jo .
(V) (CHAHA TAPPURISA)
.
(a)
.
(b) , i u .
(c) ratti , ratta
.
rjaputto=rao putto , ;
dhaarsi=dhana rsi ;

155
naditra=nadiy tira , ( nad);
bhikkhunisagho=bhikkunna sagho ( bhikkun);
naruttamo=narna uttamo .
(VI) (SATTNI TAPPURISA)
araavso=arae vso ;
dnajjhsayo=dne ajjhsayo ;
dhammarato=dhamme rato ;
vanacaro=vane cro ;
thalaho=thale ho ;
pabbataho=pabbatasmi ho .
.
(a) .
rjahaso=hasna rj -, : hasarj.
(ALUTTA TAPPURISA)
(b) :
pabhakaro=pabha karo , . . ;
vessantaro=vessa taro ( . ( )
( ));
parassapada=parassa pada , ;
attanopada=attano pada , ;
kutojo=kuto jo ?
antevsiko=ante vsiko , , ;
urasilomo=urasi (loc.) lomo .
,
, .
546. (III)
,
,
.
, . . .
( ), ( ).
.
.
(a) mahanta
mah, , , maha.
(b) santa , sa (. sat).
(c) puma , , a.
(d) ,
.
(e) na , a an .
(f) ku, , , , ka
kad .
(g) , .
(i) (
missakatappurisa) :
(1) (visesanapubbapada kammadharaya),
.
mahpuriso=mahanto puriso ;
mahnad=mahant nad ;
mahabbhaya=mahanta bhaya ;
aparapuriso=aparo puriso ;

156
kahasappo=kaho sappo ;
nluppala=nla uppala .
(2) (visesanaparapada), (visesanuttarapada)
; .
naraseho=naro seho ;
purisuttamo=puriso uttamo , ;
buddhaghoscariyo=buddhaghoso cariyo ;
sriputtathero=sriputto thero .
(3) (visesanobhayapada) ,
.
. ,
, so .
stuha=sta (ta ca) uha ;
khajakhujjo=khajo (ca so) khujjo () () ;
andhabadhiro=andho (ca so) badhiro () () ;
katkata=kata(ca ta) akata (, ) () .
(4) (sambhvanpubbapada) ;
, ,
.
, iti , , ; eva , ; sakhto
, ; hutv , .
hetupaccayo=hetu (hutv) paccayo , ;
aniccasa=anicca iti sa , , () ;
hinasamato=hino hutv samato ,
;
dhammabuddhi=dhammo iti buddhi , ;
attadihi=att iti dihi () .
(5) (upamnuttarapada) ;
, . viya ,
.
buddhdicco=dicco viya buddho , ;
munisho=sho viya muni , , -;
munipugavo , , -;
buddhango , , -;
saddhammarasi=rasi viya saddhammo , ,
.
. dicca , sha ; pugava, usabha ;
( ) ,
, , buddhdicco ;
munisho . .
(6) (avadhranapubbapada) ;
.
, ,
eva , , . ,
.
guadhana=guno eva dhana ,
;
sladhana=sla eva dhana ,
;
pasattha=paa eva sattha , ;
papajjoto=pa eva pajjoto , ;
avijjmal=avijj eva mala , .

157
(7) (kuniptapubbapada) ,
ku (. . f).
kuputto=ku+putto ;
kuds=ku+ds ;
kadanna=kad+anna ;
kpuriso=k+puriso ;
kadariyo=kad+ariyo ;
kalavaa=ka+lavaa ( ) .
(8) (naniptapubbapada) (. . e),
na (. . e).
anariyo=na+ariyo ;
anti=na+iti , ;
anmi=na+mi ;
anatikkamma=na+atikkamma (.) , ;
anatthakmo=na+atthakmo .
(9) (pdipubbapada) ; p, pa
.
pvacana=pa+vacana , (
p pakaho=,
);
pamukho=pa+mukho (. ) , , ;
vikappo=vi+kappo , , ;
atidevo=ati+dev (deva; , dev
devo).
abhidhammo=abhi+dhammo , ;
uddhammo=ud+dhammo ;
ubbinayo=ud+vinayo ( );
sugandho=su+gandho , ;
dukkata=du+kata , .
547. , .
.
. , -, , 1966. .
360.
.
:
vinayapiaka ( );
agajanapada ;
magadharaha ;
cittogahapati , ;
sakkodevarj , .
. , ,
.
:
dghajagho=dgha+jagh (. .) .
548. (IV)

:
(i) (samhra digu),
.
(ii) (asamhra digu);
, , , ;
, , .
.

158
(a) , ,
a ( ).
(b)
.
(I)
tiloka ();
tiratana ();
catusacca ();
sattha=satta+aha () , ;
pacasikkhpada ();
dviratta=dvi+ratti (. . a);
pacagava=paca+gavo (. . a);
tivagula=ti+v (, . . 28) +aguli ;
navasata ;
catusahassa .
(II)
tibhav ( , , );
catudis ;
pacindriyni =paca+indriyni;
sakaasatni=sakaa+satni ;
catusatni ;
dvisatasahassni (dvi sata sahassni).
549. (V) (ABYAYIBHVA)
.
.
(a)
(. 529).
(b)
, .
(c) ,
a; ( ) .
(i) :
upagaga=upa+gagya (. .) ;
upanagara=upa+nagara (. .) ;
upagu=upa+gunna (. .) ;
anuratha=anu+rathe ;
yvajva=yva+jv (. .) , ;
antopsda=anto+psdassa ;
anuvassa=anu+vassa , ;
anughara= , ;
yathbala=yath+balena () -.;
pativta=pati+vta (. .) ;
tiropabbata=pabbatassa tiro , ;
uparipabbata=pabbatassa+upari , ;
paisota=sotassa+pailoma , ;
adhogaga=gagya+adho ;
upavadhu=upa+vadh () ;
adhikumri=adhi+kumri .
(ii)
;
.

159
. ,
pari, apa, , bahi, yva . .
:
yvajiv yvajiva , ;
apapabbat apapabbata ;
bahigm bahigma ;
bhavagg bhavagga ( );
purru purrua, (=aruamh pure) ;
pacchbhatt pacchbhatta ;
tiropabbat tiropabbate (. .) tiropabbata ;
;
anto avcimhi (. .) ;
anutre ;
antaravithiya (. .) , ;
bahisiya (loc.) , .
550. (VI) ()

,
)

- . . . ,
, ,
. .
.
(a)
, : , , , , . .
, , , . . , ,
, ,
, .
.
(b) , (, , , ,
), ,
.
(c) , ,
, ,
.
(d) . (c) ,
, .
.
(1) (patham-bahubbihi),

() .
chinnahattho puriso= ; chinnahattho
, puriso.
lohitamakkhita mukha=lohitena makkhita mukha , ;
lohitamakkhita .
susajjita pura , ; susajjita
.
(2) (dutiy-bahubbihi),

() .
gatasamao saghrmo=ima saghrma samao gato
; , ; gatasamao
.

160
rhanaro rukkho=so naro ima rukkha rho ,
; rhanaro .
(3) (tatiya-bahubbhi),

() .
jitindriyo samano=yena jitni indriyni so samao ,
; jitindriyo .
vijitamro bhagav=so bhagav yena mro vijito , ,
; , ; vijitamro .
(4) (catutth-bahubbihi),

() .
dinnasuko puriso=yassa suko dinno so , , ;
dinnasuko .
upantabhojano samao=so samao yassa bhojana upanta ,
; upantabhojano .
(5) (pacam-bahubbihi),

() .
niggatajano gmo=asm gmasm jan niggat , ;
; niggatajano .
apagatakaka vattha=ida vattha yasm kak apagat ,
= ; apagatakaka
.
(6) (chah-bahubbhi),

() .
chinnahattho puriso=so puriso yassa hattho chinno , ;
chinnahattho .
visuddhaslo jano=so jano yassa sla visuddha ,
; ; visuddhaslo .
(7) (sattama-bahubbhi), ),

() .
sampannasasso janapado=yasmi janapade sassni sampannni ,
; sampannasasso .
bahujano gmo=yasmi gme bab jan honti , ;
bahujano .
(e) , , .
dinnasuko (4)=, ; ;
jitindriyo (3)=, ;
lohitamakkhito (1)= ;
sattahaparinibbuto= ;
somanasso= (., );
chinnahattho (6)=, ;
msajato= (. , );
vijitamro (3)=, , .
(f) ,
, .
hatthachinno chinnahattho.
jtamso msajto.

161
(g) , , , tu
(=t, . . 163 satth,) ka,
; .
bahukattuko deso=, (kattar );
bahukumrika kula=, ;
bahunadiko janapado=, .
, ka; .
(h) ,
, ;
, , .
dgh jagh ; dghajagh itth ; :
dghajagho puriso .
(i) mah :
mahpao , .
(j) dhanu , dhamma ,
, :
gandhivadhanu=gandhivadhanv (. 27, ii) , , ;
paccakkhadhamm, paccakkhadhammo , ; ,
.
551. , , ,
, , , ,
. ,
.
, .
nahtnulitto ( . .);
kusalkusalni kammni .
, .
buddhabhsito dhammo , =Buddhena bhsito
dhammo;
sotukmo jano , ;
nagaraniggato , .
, .
guadhano= ;
sugandho=;
khajakhujjo puriso= .
, :
dvimlo rukkho= ;
pacasatni sakani= ;
sahassarasi= =.
, .
saphala=saha phala (. );
savhano mro ();
nirapardho bodhisatto .

552. (
) (kita
; . . XIII, ),
,
(upapada). -
( .)

162

atthakmo=attha kmo , ( kmo


);
kumbhakro=kumbha+kro , ( kro
);
pattagho=patta gho ;
rathakro=ratha kro , ;
brahmacr=brahma cr , ;
dhamma=dhamma .

553. , ,
, ,
. ,
. .
vitatho=vi+tath , , ;
yathtatho=yath+tath , , , ;
itih (=iti +ha, ) , , ;
itihsa (=iti +ha +sa ) (
)=itih;
itihtih (=itiha+itih )=itih, itihsa;
itivutta (=iti +vutta (. . vatti )
( );
itivuttaka (=iti+vutta+ ka)=itivutta;
aamaa (=aa+aa) , ;
paramparo (=para+para) ;
ahamahamik (=aha +aha+ ika, -) ,
, .

554. , , ,
, ,
;
, .
, .
, ,
, , , , .

.
.
varaarukkhamle ,
; : varaarukkhassa
mle; varaarukkhassa =varaa eva
rukkha. ,
.
maraabhayatajjito ; ,
;
: maraabhayena tajjito; maraabhaya
: maran bhaya.
shalahakathparivattana ( );
:=sihalahakathya parivattana,
: sihalya ahakath= .

163
aparimitaklasacitapuabalanibbattya ,
;
. :
aparimitaklasacitapuabala , nibbattya;
aparimitaklasacitapua , bala;
aparimitaklasacita , pua;
aparimitakla , sacita;
, aparimita =a+parimita.
:
aparimite kle sacitassa puassa balena nibbattya.
.
.
,
.
555. , ,
; , , ,
, .
.
go , , gu, gavo gava:
pacagu (pacahi gohi kito); rjagavo
(rao go); dragava (dro ca go); dasagava .
bhmi , ; , ; , , bhma:
jtibhma (jtiy bhmi); dvibhma (dvi bhmiyo);
dvibhmo . ka, :
dvibhmako=dvibhmo.
nad , nada:
pacanada ; pacanado .
aguli , agula (. . 548, a).
ratti , ratta (. . 548, a); :
dgharatta (. =dgh rattiyo); ahoratta
! ! (aho ratti); aharatto (rattiy aha= ).
akkhi , akkha:
vislakkho , (vislni akkhni yassa honti);
virpakkho , ( virpni
akkhni yassa); sahassakkho , , (akkhni sahassni yassa);
parokkha , . (akkhina tirobhgo).
sakh (. .) , sakho:
vyusakho , (vayuno sakh so); sabbasakho (sabbesa
sakh).
att , , atta:
pahitatto , (pahito pesito att yena
*; hitatto (hito att assa , ).
PED , . pahit(t)a (1) pahita (2).
pum=, , pu,
() , :
pulliga (pu+linga , , );
pukokilo (pu+kokilo).
saha , , sa ;
ka: sapicuka , , : sapicuka
maalika ; sadevako ; saha :
sahodaka , (saha udaka).
santa , sa (. . 546, b):

164
sappurisa ; sajjano ; (sa+jana,
).
samna , , ; sa:
sajti sajtika , (samnajti);
sajanapado , (samnajanapado); sanmo
(samno nmo); snbhi , .
mahanta mah (. . 546, a).
jy , , jni, ja, tuda*, jaya pati
, :
jaypati, jayampati, jnipati, jampati, tudampati .
* tuda:
yath ca sakkaaganthesu 'dro ca pati ca dampat' ti : tattha 'tu' saddo padapraamatte
yujjati.

kar
bh , .
557. , ,
a i .

daha , , dahikaroti , ;
dahkaraa , ;
bahula , bahulkaroti ,
, - ( . .), ;
bahulkaraa , ,
; bahulkato ;
bhasma , bhasmibhavati ;
bhasmibhto , .

165
XIII.
558. :
(
).
559. ,
, .
560. ,
.
( ),
gam , , ,
, ,
.
, , ,
.
561. , ,
, - .
562. , : bh ; ruh
; pac (). , ,
: (a) ,
, : sagam ,
=sam+gam, . ; : (b) (. 372 ),
: jgar gar , .
563. :
(i) (kita) ;
(ii) (taddhita) .
564. ,
.
565. ,
(udi u+di) u,
.
,
. ;
(*).
566. ,
, .
567. , (), (),
,
(. 103); a , i u
e o.
568. ,
,
. r.
: cur , + a=cora .
a, ,
; kar +a=kra , .
kar+ a=kara , ;
-. (anubandha).
, -
.
569. , ,
: ()a k().

166
570. ,
, : vu
aka; yu ana.
, , ana (yu) , ana
, yu ,
ana.
571. , ,

.
514;

virajja+ka=virajjaka;
paipada+()a=pipada;
vinaya+()ika=venayika.
572. ( ) c
k, j g; pac+()a=pka ,
; ruj+()a=roga , .
573. .
574. , ,
.
(I)
575. ,
; .
576. .
a (a) () (a).
; ,
. :
1) : pac +a=pka (); caj +a=cga
, , ; bhaj +a=bhga , ; kam ,
+a=kma , ;
2) ( ): car +a=cra cara , ;
har , , +a=hara , ; kar +a=kara
, , . . ; kara kra , , ;
3) : kar+a=kara , ; kam
, +a=kama , , , , ; kamp ,
+a=kampa , ; yuj +a=yoga ;
4) : kar+a=kra ,
, , ( kara); car , cra
, , ( cara); plu , +a=plava ,
.
, :
sam+gam+a=sagama ; pa+vis +a=pavesa ; anu+sar
, +a=anusara -.
.
577. , (. . 4, ),
(. 552):
kammakro=kamma kro (kamma karot' ti) , ,
; kumbhakro=kumbha kro (kumbha karot'ti) , .
578. ,
. ,
, : saya a nu, ,
( ), nu (== )
,
,
: arindama =ari + (nu)+dam ,
+a. vessantara vessantaro=vessa taro ( )
() (vessa+ (nu)+tar , +a); tahakara
=tanh + (nu)+kar+a ( ).

167
,
,
, a.
. , ,
; . 183;
(. 197).
abha* ,
:
kalabha kaabha , , kal , ;
usabha ( ) us (. ) , ;
sarabha , sar (. ) , ; karabha
kar .
aka (v) ,
:
kar +aka=kraka , ( , );
gah , +aha=ghaka , ;
aka , , , y- : d +aka =dyaka , .
.
k ik.
ala* ,
: pa , ; kus
; ; kal , . .; paala , , ,
; kusala , . .
an : rj
+an=rjan , .
. an
(. 156).
ana (yu)
.
; .
,
. .
: pac +ana=pacana ; gah
, +ana=gahaa , , ; h +ana=hna
. : pa+nud , +ana=panudano ,
; ghus , +ana=ghosano ,
, ; kudh , +ana=kodhano ,
. , .
sev +ana=sevan, sevana , ; kar
, +ana=kra , .
as ,
, (. 160);
.
manas (. 59),
o. vac , +as=vacas (vaco) , ; tij ,
+as=tejas (tejo) , , , , ..
ni* , , ,
,

, a (. 242, a)
, : agamni=a+gam+ni
! : paradesa te agamni !; te ida kamma akarni
(a+kar+ni) !.

168
vi=vi (tvi) (. . 231).
na (448), at, ant=nta (440) ,
. ,
.
.
dhu ,
adhu;
. thu=athu (. ).
i
, , .
,
. (
),
(udi).
: ku ,
+i=kavi , =; mun +i=muni , =.
lip , +i=lipi , , ; ruc ;
, -.+i=ruci , ; -,
. : akkhi ; aggi , ahi ,
. suc , ; +i=suci ,
, .
dh ,
dhi, ,
: sam+dhi=sandhi , , ( ,
); udadhi , ( )=uda +dhi
(uda+dh+i); : nidhi , ,
(ni+dh+i); paridhi (pari+dh+i).
d , , : di
(=+d+i)=, . ., .=, . di
( ...).
icca (ricca) iriya (ririya)
, .
(
, . 466); : kicca kiriya ,
(. ): kar+icca=kicca ( a r),
kar+iriya=kiriya ( a r).
* kar+tya=kitya ( ar i)=kicca,
(. 74).
*(. k+tya=ktya ; k+ya=kya=kriya).
ika gam : gamika .
in= () ,
in, (. . 137,
173); , ,
. ,
: gah ,
+in=ghin (ghi) , ; kar+in=krin (kr) ; ppakr
; y , yyin (yy) ; nagarayy ; d ,
dyin (dy) , . , y ,
. . 189.
ina ,
: sup +ina=supina (. ) , ,
. ,
, ,

169
; dakkh , +ina=dakkhia
, ; ; .
ira
, : ruc ;
, -.+ira=rucira , , ;
vaj +ira=vajira .
iya, iha
(. 238).
isa* ,

:
pr

+isa=purisa ; sun +isa=sunisa ; il


+isa=ilisa , ; mah +isa=mahisa , .
itta* (itta) , ;
: vad ,
()+itta=vditta , , .
; . tta, tra,
.
vara*
, : ci
=cvara ; p +vara=pvara .
ka ,
. ,
, : vad +ka=vdaka -
; - , ; dah +ka=dhaka
. ,
aka (. ). sukh (. cus)+ka=sukkha , ;
thu (. styai) +ka=thoka , . ka
i u
ika, uka (. ).
la - a i. la
, ra (. ): th ,
+la=thla , , , ; cap +(a) la=capala
, , ; p , +la=pla
; an , +(i) la=anila , .
la ya,
(), a,
(, . ).
ma
, , , : bh
+ma=bhma
,
; ghar
(.
gh)

+ma=gharma=ghamma , ( r . . 80); thu ,


+ma=thoma ; dh , ; , +ma=dhma
, . , man,
:
,
an
(. 152, 156c, 157a).
man ( man, ramma)
( )
(
, ). an,
, o, :

170
dhar +man=dhammo, dhamma , , , ;
kar+man=kamma ( r), bh
+man=bhemo , ; khi , +ma=khemo
, , , khema , , .
, man,
, ma.
mna
; . 447 (. na,
).
mi
.
. bh , +mi=bhmi ,
, ; u , +mi=mi (. rmi,
r) .
na
(. 458);
, .
. var
, +na=vaa (80, 83) , .; sup (. svap)
+na=soppa (=. svapna) , ; phar ( phur=. sphur, sph)
, .+na=paa , . ts (. ts) tah ;
ji , +na=jina .
na ina, una (. ) tana, (=. tna),
ratana , ,
r , +tna=tana (,
tna, . . 34).
ni
. h , +ni=hni , , ; yu
, +ni=yoni ; , .
nu ,
, ,
: bh , +nu=bhnu , , ; dhe ,
+nu=dhenu , .
ta (1)
(. 450).
: d , +ta=dta
; s , +ta=sta , .
,
(. . 452, ). ita,
(. 452, ii), ,
: palita , ; lohita
; harita . .
ta (2) (. tas)
: sav +ta=sota ; su +tas=sota .
t (ritu, rtu) (. t tar)
( , . . 162). ,
u,
; m , ( . .)+t=mat ; vad
+t=vatt , , .
ti
, , .
: bhaj +ti=bhatti (=bhakti, . 426 , .
59a) ; kitt +ti =kitti ( t ) , , ;

171
gam +ti=gati (. 456) , ; , ; .
muc mutti ; man mati (. 455) ,
. . : h +ti=hiti ; pad , +ti=patti (64)
, , , (
, , ).
tu (1) (),
(. . 363.1);
, : dh , +tu=dhtu
(. .) , , . . , ; tan ,
+tu=tantu (. .) , , ; si +tu=setu ,
, .
tu 2 t (ritu, rtu), .
tra, ta (tran, ta) ,
:
chad +tra, ta=chatra, chatta ( chatra d,
; chatta d); g (
ga) +tra, ta=gatta , .. ; n +tra, ta=netra, netta
(, ).
tha , , : g
+tha=gth , ; tar (. t) +tha=tittha ,
( i).
thu ( dhu)
, atthu, adhu. vip, vep
, +thu, dhu=vepathu, vepadhu ; vam ,
+thu, dhu=vamathu, vamadhu , .
ra
, .
ira, ura (. ) ara. : bhand, bhad
, +ra=bhadra, bhadda (.) , , ,
, ; dh +ra=dhra (.) ; bham ;
, +(a) ra=bhamara .
ri :
bh+ri=bhri (.) , .
ru
: bh +ru=bhru , ; can +ru=cru (
n) , , .
u (ru u)
,
;
.
. bandh +u=bandhu ; kar+u=karu
, ; tan , +u=tanu , , ;
; vas , , +u=vasu , .
uka (uka)
, ;
. pad , +uka=pduk (. .) ,
, ; kar+uka=kruka (. .) .
una . tar
, +una=tarua , , ; kar (. k)
, +una=karu (. .) ; pis , ,
+una=pisua (.) , ; , .

172
,
, . vid +=vid , ;
vi+ +=vi , .
ra : und ,
+ra.=undra ( undura) .
usa,* ussa ,
, : man +usa, ussa=manussa,
mnusa .
v ,
, . 465.
ya ,
.
(). rj +ya=rajja
, ; , ; vaj +ya=vajja ,
; , ; yuj , +ya=yoga ; ,
. , ya
(. . 466), .
ya . laa.
: (a) ,
,

.
(b) tabba, anya, ya (nya) icca
(kicca, . . 466).
579. (II) ()
. (a) ,
, ( ,
).
(b) (. . 336).
(c) ,
.
580.

.
(i) .
(ii) ,
,
.
(iii) .
(iv) ,
.
581. .
a (a a)
. ,
( , . . 137).
, ,
.
, , ;
, :
(l) (, ):
, ,
: vasiha+a=vsiho , vsih , vsiha

173
visamitta+a=vesamitto, vesamitt, vesamitta; manu+a=mnavo, mnav, mnava (. 110,
) , .
(2) , -: kasva - +a=ksvo
, ; ksva ( ).
: halidd +a=hliddo , .
(3) , -: skara +a=sokara ; mahisa ,
+a=mhisa , . =sokaro ,
; mhiso , .
(4) -: vidis ( )+a=vediso
, ; magadh ( ,
)+a=mgadho .
(5) -: kapota +a=kpoto ,
; mayra +a=myro ;
, .
(6) , -, : nimitta +a=nemitto

,
;
veyykaraa

,
+a=veyykarao ; muhutta , +a=mohutto
; , .
(7) , - - : sakua +a=skua
, ; udumbara +a=odumbara
, .
(8) -: pa +a=pao ,
, ; saddh +a=saddho , , .
aka (aka) , , :
manussa +a=manussaka , , ,
(. ka).
aya . ya.
lu ( lu, (. lu);
, ,
: day , , +lu=daylu ;
abhijjh , +alu =abhijjhlu ; sta +lu=stlu
, .
na (na) : kacca ( )+na=kaccno,
kaccn, kacccna , , ; cora +na=corno, corn, cornam
. .
na (na) : kacca
( ) +na = kaccno, kaccn, kacccna , , ; cora
+na=corno, corn, cornam . . .
a la ya (.
).
: kalya kalla ( ) , ; ;
, +a=kalyo ; , .
yana (yana) :
kacca+yana=kaccyano, kacyan, kaccyana , . . ;
vaccha+yana=vacchyano, vacchyn, vacchyana . . .
bya , : dsa ,
+bya=dsabya .
dh (. ).
era (era) ,
: vidhava+era=vedhavera ; naika+era=naikero
; samaa +era=smaera (. ) , .

174
eyya (1) (eyya) -: alasa
, +eyya=laseyya , ; spateyya (.
)=sa +pati , +eyya ( i pati).
eyya 2 (eyya) ,
: vinata+eyya=venateyyo ; ml
+eyya=mleyya .
eyya (3) , , , . Pabbateyya
, , =pabbata+eyya; suci
+eyya=soceyya ; ; kula +eyya=koleyyo
, () , ; bras
+eyya=braseyya , .
eyya (4) , , . , (. 468).
i (1) (i)
, a: duna+i=doni ; anuruddh+i=anuruddhi
; jinadattha+i=jinadatthi .
i (2) pura ,
: pori , , .
ika (ika) ,
, .
:
1) : ndaputta+ika=ndaputtiko ;
jinadattha+ika=jinadatthiko .
2) - : nv ,
+ika=nviko , ,
, ; balisa +ika=blisiko ; vetana ,
+ika=vetaniko , , .
3) , -: pada +ika=pdiko
, ; sakaa , +ika=skaiko , .
4) -: samudda , +ika=smuddiko
, ; sakaa , skaiko
; .
5) - : v , veiko
(. . 27, ii, 2); bheri , bheriko ;
.
6) -: tela , telika , ;
dadhi , dadhika dadhiko
.
7) : tela , teliko () .
8) -: dvra , dvriko ,
( ).
9) : khanda , khandiko ; aguli , aguliko
.
10) - ,
: svatthi, svatthiko ; kapilavatthu,
kapilavatthiko .
11) -: vinaya , venayiko
() ; suttanta (), suttantiko
() (. . -).
12) , -: mnasa , mnasiko
mnasika , ; sarira , srriko ,
, srrika , .

175
13) , -, -: suvaa ,
sovaika , , ; sovaiko
; vattha , vatthika , , vatthiko
.
14) : dao , , daiko , ,
; ml , mliko ,
; puttiko .
15) , , : kedra , kedrika ; hatthi ,
hatthika .
16) : kumbha , kumbhiko (. ),
kumbhika , .
im ;
: pacch , , , , pacchimo
, ; anta , , ; antimo , .
majjhimo , majjha .
im
: putta , puttim ; pap , , ppim ,
.
m, . 221, 222,
.
in (i)
, (. 137);
in, ; daa , ,
da , ; manta , , ., mant
, , ; ppa +in=pp .
ina
: mala , +ina=malina , .
issika (. 238).
iya
; issara , , +iya=issariya ,
; alasa , lasiya , , .
ya ima, .
iya, ya, . 466,
. , ya.
(1) . in, .
(2) 11
, ,
: ekdasa +=ekdas
; catuddasa +=catuddas
.
ka (ka) ,
, ,
; ,
,
.
. rakkh , +ka=rakkhako , , ;
rakkhana

+ka=rakkhanako

;
ramaeyya

,
+ka=rmaeyyako , , rmaeyyaka ,
.
:
1) , : rjaputta , +ka=rjaputtaka ,
; manussa +ka=mnussaka .

176
2) -,
- : pda , pdako , ;
rja , , rjako ; putta , puttako , ; luddha
, luddhako , .
3) ka : kumra
, +ka=kumrako; nava , , +ka=navaka, .
4) , ,
, .
5) ka (. 286).
kaa ;
ni+kaa=nikaa ; vi+kaa=vikaa , ;
pa+kaa=pkaa , ; sam+kaa=sakaa . ,
kaa ,
, .
kata ( ) kar .
kiya ,
, ( , , ka+iya): Andha
+kiya=andhakiya ; jti +kiya =jtikiya
, .
la
; i u: bahu +la=bahulo
; vc , +la=vclo , ; phena =phenila
, , ; mt +ula=mtulo ; vaa , +ula
=vaulo , ; kumbh +la=kumbhlo ,
( ) .
la ra (. ); r l
(. 47, vi).
lu . lu .
ma (. . 274);
ma (. ima, ). ima
ma i.
m (mantu) (mant)
. . 220, 221, 222, 223, 224.
maya , ,
: suvaa +maya=suvaamaya , ; rajata
+maya=rajatamaya , .
min=mi ;
in,
(. in ). go +min=gomin, (gom) , ; sa ,
+min=samin (sm) , .
m . .
ra ;
.
a i. madhu +ra=madhura , ; sikh ,
, , +ra=sikhra , , ; susa , ,
+(i)ra =susira , ; kamma +ara=kammro
, , .
so , ra; medh
+so=medhso , ; loma +so =lomaso
.
si, ssi . (vin=vi).
ta ,
: pabba , , +ta=pabbata ,

177
, , ; vaka ; , +ta=vakata ,
.
tama , . .
238, i.
tana
: sv (sve, suve) +tana=svtano ; sana (. san
) , +tana=sanantano , ; n +tana=ntano
, , .
tara , . 238,
i.
t (1)
, , ,
.
lahu , +t=lahut ; sra , , ,
, +t=srat , ; ati () , +sra
+t=atisrat .
t (2) , : jana +t=janat
, , ; gma +t=gmat ().
: nagarat, bandhut . .
ti , (. .
251).
tta (. tva) , t (1),
, , ;
puthujjana +tta=puthujjanatta ; buddha
+tta=buddhatta , ; atthi , +tta=atthitta
, , .
ttana (. tvana) , tta
t (i) (. ): puthujjana+ttana =puthujjanattana ; vedan
+ttana =vedanattana .
tya=cca (. tya)
: ni , +cca=nicca ,
, ; am , +cca=amacco , , ( tya=cca .
. 74).
tha : 4-, 5, 6- 7- (. . 251).
tha ;
. 337.
th . 337.
v (vantu) (vant)
. m (mant), . . 220.
va : aa
+va=aavo , , , ; kesa ( )+va=kesavo
( ).
v=vin .
in,
. . 231.
,
s (. 158, 160):
tapas (tapo) , +v=tapass (tapasvi) , ;
yasas (yaso) , +v=yasass (yasasvi) , .
, v v s,
ss; ss
.

178
ya (ya) ,
.
,
. alasa , +ya=lasya, lassa , ; kusala
, +ya=kosalla , , ; paita ,
+ya=paicca , ; vipula , ,
+ya=vepulla , , ; samna , ,
+ya=samao , ; dakkhia , ,
+ya=dakkhio , ; dakkhia , .
, ()
582. (kvi) , ,
. , : gam=ga,
ghan =gha.
, , , .
583. ,
. ,
, .
584. , .
bh (bh ) , :
abhi+bh=abhibh , , (abhibhavati
, ); vi+bh=vibhu , ; ,
(vibhavati , ); sam+bh=sambh , ;
sambhavati , .
da (d , ); amata +da=amatado ;
lokahita , +da=lokahitado .
ga (gam ); pra , +ga=prago
, , . . ; kula +upa +ga=kulupago
, .
g ( gam); addh (addhan) , ,
, +g=addhag , ;
pra+g=prag . prago .
gha (ghan=han, . 59, ) , ; pai , ,
+gha=paigho , .
ja (j, jan , ): paka , +ja=pakaja
, ; ada +ja=adaja =.
ji (ji , ); mra +ji=mraji .
pa (p ); pda +pa=pdapo , .
pa (p , ); go +pa=gopo .
ha (h ); nv , +ha=nvaho ; ksa
, +ha=kasaho , , .
kha (kh khan ); pari +kha=parikha
, , .
dada , , (. 371-4) d,
; da, :
sabbakmadada kumbha=, .
585. :
a, na, yana, era, eyya, i, ika;
( ) aka, ika, im, in=, ra, (ara, ira), so,
ss, m (mat, mant), min=m, va, v, (vat, vant), v=vin, ta, ina, la;
, , a, ika, ka, t;
, , : bya, eyya, iya, t, tta, ttana, ta;
: a, i, ika, ima, kiya.
.

179
586. , ,
a, i u . : aka, ika ka; aya,
iya ya; ara, ira, ura ra; ila la.

180
XIV. (KRAKA)

- ( ).
587. ,
, ( )
(
). , ,
, .
;
.
(I)
588. ,
, .
(1) ,
.
(2) , , : (i)
, (ii) (iii) ; : dso kamma karoti
.
(3) , ,
, : etetayo puris mahanta siri
sgha ppuisu .
. .
(4) pana , ; udhu ( )
; ce, yadi sace
.
(II)
589. , ; eko, ekacce
, (. 253);
so, eso , : so puriso ;
s itth .
(III)
590. .
(1) :
(i) : bhikkhu gahapati ovdi
;
(ii) hoti : yadi ete
gu ( =honti) ;
(iii) hoti, : tva atiblo
(=asi) ;
(iv) ,
: so pi gato (. ).
(2) ,
. ,
, : so ca tva aha
gacchma , .
: so ca tva gacchatha
.
(3) ,
: so gato ; s gat ; ta gata
; so taruo ; s taru ; ta tarua () .

181
(4) ,
: appamado nibbanapada (=nibbnassa padao)
.

591. , (
),
, , .

( ) (,
, ), , . .
, . . , . , .
1966. . 48.
592. ,
.
(1) ,
: yo janti so ima gahtu , , .
, so
() .
(2)
: aha eka upya jnmi, yena esa amhe gahitu na sakkhissati
, .
(3) :
yassa purisassa buddhi hoti so mahaddhano ti vuccati ,
, , .
(4) , , ,
; , ,
: na so pityena putto na sikkhpiyati , .
(IV) . ()
593. (kraka) (
), , ,
, .

(akraka) -.
1.
594. , :

, (.
, . 590).
(i) ( . . 547) :
malliko kosalarj , .
(ii) ,
: mhajnakajtaka
.
2.
595. , , ,
. .
(i) , :
suvaassa rsi ; rukkhassa skh .
(ii)
: suvaarsi.

182
(iii) , ,
() :
brhma so paito ; sabbayodhna atisro
; tumhka pana ekenpi .
(iv) , ,
, : tassa antara na passisu () ; sadiso pitu
() ; tulyo pitu () .
. :
sadiso pitar.
(v) , , , ,
: s brhmaassa manp () .
(vi) , , , . .,
: gmassa pjito ; rao mnito
.
. :
gmena pjito.
(vii) , , . .:
kusal naccagtassa .
(viii) , , ,
, : amhka buddhassa pubbe ( )
; gmassa avidure ; upari tesa , .
(ix) :
budhassa pasanno .
: : buddhe pasanno.
(x) , , ,
, , , : mtussa sarati
( ); na tesa koci sarati ; telassa davati
; prati blo ppassa ; sabbe tasanti daassa .
: tela davati.
: , , :
kin nu kho aha sunakh bhyami? ?
(xi) ,
,
( ).
: tassa bhatta bhuttassa udaka aharanti
, (. ).
(xii)
.
596. ,
, , .
, : kissa ?
, ,
, , , :
mtussa sarati.
3.
597. , ,
. ,
,
.
(i) ,
? ?, ()?: bhikkhussa civara deti
, yuddhya paccuggacchmi .

183
(ii) , , , ,
, , , , ,
, , , , , ,
, , , .
: Buddhassa silghati ; yadi'ha tassa kuppeyya
; duhayati disna ogho ; tuyha saddahmi
; svgata te ! sotthi tuyha hotu ! khama me
! mayha sapate ; tassa sampaicchi ,
; ussuyanti dujjan guavantna ; tassa
atta hari ; dev pi tesa pihayanti ;
samaassa rocate sacca: ( ).
(iii)
: putt me n'atthi .
. hoti ,
, , ,
( ).
(iv) ala , ( ), ,
: ala kukkuccya ! ala mallo mallassa
.
(v) attha , , ; hita , sukha
,
, , :
ropanassa atthya ropanatthya (); devamanussna hitya
; tassa sukhya .
(vi)
: drassa bharaya .
. , ya
, .
(vii) maati ,
, , , : kaligarassa tuyha mae
; jvita tiaya na mae .
(viii) , :
appo saggya gacchati ; nirayya upakahati ; so ma
udakya neti .
(ix) .
538. 4.
(i) : ratha karoti
; hro bala janeti .
(ii) , , : nagara
gacchati ; bhagavanta upasakamitv .
(iii) , : , , , , , ,
. . ,
, : puriso bhra gma vahati
; so purisa gacchanta passati ;
gma gacchanta .
(iv)
: puriso purisa gma gamyati: ()
; cariyo sisa dhamma ptheti .
.
: smiko dsena ( dsa) khajja khdpeti ; so
purisena ( purisa) kamma kreti .
(v) : vas , ; th ; si ; pad ,
vis : anu, upa, abhi, adhi, ni,

184
: gma upavasati ; nagara
adhivasanti ; maca abhinisdeyya ;
sakkassa sahabyata (sahavyata) upapajjati (
).
(vi) : nadi
pivati=nadiya pivati ( ); gma carati=gme carati
.
(vii) : abhito , ; dhi, dh ! ! !,
: dhiratthu , !; antar , , (
, ); parito , , , ;
anu , , , , , , , ,
; pati (pai) , , , , ; pari ; upa ,
, , ; antarena , , (
); abhi , ( . )
: abhito gma vasati ; dh brhmaassa
hantra ; dhratthu ma ptikaya
! upya antarena , ; ma antarena ; antar ca rjagaha
; parito nagara ; sadhu devadatto mtara anu
; anu sriputta , , ;
pabbatta anu ; sdhu devadatto mtara pati
; nadi nerajara pati ; upa sriputta , ,
.
,
: adhi , ; pacch , , ; yath
; yva , ; vin ; samant ; anvya, gamma,
upadya, paicca -, ; mucitv, muciy, hapetv , ; rabbha
, , , ; sandhya, abhisandhya
, , , ; nissya, upanissya , -; uddissa
, ; dya, gahetv , ; . , 2003. . 113-114.
(viii) : divasa
; ta khaa ; eka samaya .
(ix) :
dutiya ; tatiya .
(x) : yojana gacchati
.
(xi) : khippa
gacchati ; hatthanillehaka bhujati ( ,
).
. (
).
599. 5.
(i) ( ) ,
, : cakkhun rupa
passati ; hatthena kamma karoti ; dsena kato
.
(ii) : rukkho
vtena oamati ; kammun vasalo hoti
( ) .
: , , . .
(iii) , ,
: ynena gacchati ; vimnena gacchisu
; hatthina upasakamati .

185
(iv) , ,
:. kahpaena no detha () ( );
satasahassena kiitv ().
(v) , ,
: t sladvrena gacchanti ; kena maggena so
gato ?
(vi) ;
: akkhin so ko
; hatthena kui .
(vii) , , ,
, : jtiy khattiyo buddho
(); pakatiy bhaddako .
(viii) , :
divasena patto ; ekena msena nagara gacchi
.
(ix) : tena
samayena ...
(x) ,
saha saddhi , : nisdi
bhagav saddhi bhikkhusaghena .
(xi) , ... . .
: kin te jathi dummedha
, , ? kin nu me buddhena ?
(xii) attha , ( )
: main me attho
.
(xiii) ala , : ala idha vsena
; ala me buddhena .
(xiv) , ,
: piyehi vippayogo dukkho .
(xv) saha, saddhi, sama , vin ,
, : vindosena .
. saha , : puttena
saha dhanav pit , .
(xvi) , : , , , . .
, : sisena drukalpa ucchagena paam dya
.
(xvii) (. ).
(xviii) .
600. 6.
(i) ,
, , ,
.
(ii) , : gm apenti
; so ass patati .
(iii) -: avcito upari ; uddha padatala
.
(iv) , ,
;
, ,
: psd oloketi ;
: psda abhiruhitv psd oloketi ,
.

186
(v) , , , - ,
: dghaso navavidatthiyo ; yojana
ymato ; yojana vitthrato .
. :
yojana ymena, yojana vitthrena.
(vi) , , ,
: yavehi gvo rakkhati ; taul
kke vreti ().
(vii) , - , . .,
: upajjhya antaradhyati sisso
.
. :
antaradhyissmi samaassa gotamassa .
(viii) antaradhyati , , ,
, : jetavane antaradhyitv
.
(ix) ,
: andhakro antaradhyati .
(x) , : , , , ,
, : ppadhammato viramati
; so parimuccati jtiy ; corehi
bhymi .
(xi) , ,
, . .: vcya marati
; slato na pasasanti .
. :
slena pasasanti.
(xii) , ,
: gm sampa .
. .
(xiii) , , , ,
: cor jyati bhaya - .
(xiv) : rak
(), rak tehi bhagav ; upari , : upari pabbat
. : pati , , , , ; rite
, ; aatra, vin , , ; nn , ;
puthu ( puthag) , ; , ; yva ,
; saha , ; buddhasm pati sriputto ()
; rite saddhamm .
,
: pahya ; pacch , ; bahiddh ;
aattha , ; para , ; ora , ; uddha
, ; pubba ; pur . , 2003. . 114.
(xv) ,
, , : vinsaddhamm vin
saddhamma vin saddhammena.
601. 7.
(i) , ,
;
, .: kae nisdati puriso ; thliya odana
pacati .

187
(ii) , , : dp cammesu
haante ; kujaro dantesu haate
.
(iii) : syahasamaye gato
.
(iv) - - ,
,
, , ,
: manussesu khattiyo sratamo
manussna khattiyo sratamo; kah gvisu sampannakhratam
kah gvina sampannakhratam.
(v) : sm ,
; issaro , , ; adhipati , , ; dydo
; patibh -; pasto , ; kusalo ,
; gonesu sm gonna sm.
(vi) , , ,
: asmi ussuko ena ussako;
asmi pasdito ena pasdito.
(vii) , , , , , ,
, , , , , ,
: ppasmi ramati mano ; bhikkhsu abhivdenti
; pde gahetv papte khipati , ;
purisa sse paharati .
(viii) , ,
: rudantasmi drake pabbaji
, .
: rudantassa drakassa pabbaji (. ).
(ix) -,
-, upa adhi : upa khriya doo
( ); adhi brahmadatte pacal ;
adhi devesu buddho .
(x) : nadiya
sassa (, ) ; tassa paaslya hatthimaggo hoti
.
(xi) (
) , (.
).
(xii) ,
, : ru sadde () ru ,
.
(xiii) , , , : tayi na
yutta ;
: tava na yutta.
(xiv) ,
,
.
,
.
(xv) (. (v)).
(xvi) : pattesu piya carnti
.
(xvii) : saghe dinna
mahapphala .

188
(xviii) : kadaldesu gaje
rakkhanti .
(xix) : atte ,
.
602. 8.
, ,
.
603. ()
() ,
,
( ).
,
,
. ,
.
. 2000. . 8.3.
(i)
,
.
, .
,
, .
(ii) , ()
, , : tesu
vivadantesu bodhisatto cintesi , ; suriye atthagate
, ; gavisu duyhamnsu gato , ;
asaniy pi sse patantiy .
(iii) sati
santo, atthi .
, , : atthe
sati ; eva sati ; payoge sati ,
. sati ,
satiy (. .): pucchya sati ; ruciy sati
.
santo sante.
sati,
sante ,
, , :
eva sante (. ). 2000. . 10. 2.
(iv)

, : skuakassa gumbato jla


mocentass'eva ; tesakiantna yeva
suriyatthaigatavel jt , .
(v) : gacchanto
bhradvjo so, addas ajjhuta isi , . .; yymno
mahrj, adds tantarena ge , ... . .
. ,
, , ,
. . (. 601, viii).
604.
(i) , ,
, , .

189
(ii) : sla
eva sut seyyo , .
(iii) ,
: mdhur paliputtakehi abhirup
, .
(iv) vara
: tato vara , .
(v)
: tumhaka dvinna ko bhaddako ?
(vi)
, . (. 601, iv).
(VI)
605. 1.
(i) ,
, , , ,
() aha tva (. 289b, c; 290, c).
(ii) aha: me no tva: te vo
ca, t eva: detu me ; tava v me
hotu ; kamma no nihita ; ko te doso
? kaha vo rj ?
(iii) ,
: gacchati () =so gacchati;
gaccheyymi () =aha gaccheyymi . .
(iv) so, s, ta
(. .
589). so puriso , ,
.
(v) tasm ( )
, , , ,
hi ti ha (=iti ha): tasm hi pa ca dhanena
seyyo ; tasm ti ha bhikkhave ,
!
(vi) tena ( ) , tasm:
tena ta madhura . Tena, hi !;
; ; . tena hi khdpessmi nan ti .
(vii) na ena (. 295, 300) , , (. . 296).
606. 2.
(i) eso, es, eta (. 298) , : es
itth ; nirupakro esa .
aya asu .
. Esa eso, sa so.
(ii) etad (=eta, . 302) hoti
: tassa etad ahosi
(. ).
607. 3.
. 592,
.
(ii) yo (. 311) koci
(319): yo koci , ; ya kici , (. . 314, a, b).

190
(iii) ya
, , , : ta bahu ya pi jvasi ,
.
(iv) yena
, : yena na gahissmi .
(v) , yena
tena , : yena bhagav, ten'upasakamati (.
, ).
(vi) yasm ,
tasm ; yasm tva na jnsi tasm blo's ti
, .
608. 4.
(i) ko (. 316)
: ko pana tva ? ke ete
? k drik ?
(ii) kena attho
, . .: kena te attho ?
(iii) kena (. .), kasm (. .) kissa (. .)
? ?.
(iv) ki
, . . : ki me jvitena ?
5.
609. (. 319)
: m idha koci pvisi ; kici bhaya
.
(VII)
610. .
: tesu tesu hnesu ( ); ta ta
kathayamn .
yo, , , ,
: ya ya gma ; itar ten'eva niymena y y kici katheti tassa tassa
upari kacavara chaesi () ,
- ; so dihadihamanusse jvitakkhaya ppeti
; gatagatahne ; yena kena ;
ubbahyati so so .
611. (VII)
(i) (. 590,
1).
(ii) , , ,
: so bhyati ; s pacati .
(iii) ,
(. present continuous): s gabbhe
nisdati .
(iv) ,
: sabbe maranti () ; bhikkhu sla carati
.
(v) : ki karomi
?
(vi)
, , ;

191
: so pacamavakasatni sippa uggahpeti
(. ).
(vii) ,
: socasi tva
upsaka , ?
.
.
612.
, (. . 358).
(i) , , ,
. ,
; , , ,
, .
(ii)
; ,
. catuppd pi eka sha rjna akasu ;
mukhe pahari ; kena kraena rodi ? brhmao eakena
saddhi vicari .
(iii) m :
eaka, m bhyi , !; m puna evarpa aksi ; tta,
m gami , .
613.
(i) : aha gacchissmi ; te
marissanti .
(ii) ,
: tva tassa bandhana dantehi khdissasi
.
(iii) , ce, sace
yadi : yadi tva ygu pacissasi aha pivissmi ,
; so ta ce labhissati, tena saddhi gaccha , .
(iv) bhavissati
bhavati , : cor pathama
eva bherisadda sutv issarabheri bhavissat ti palyitv ,
, , , , ; aya me putto bhavissati
, , .
(v) bhavissati, na,
: nya issarabheri bhavissati
.
(vi) jnissmi jnti
...: hotu, pacch jnissmi , ()
.
614.
(i) , , , ,
, , .
(ii) , : tva tattha gaccheyysi ( ) .
(iii) : aha ima tumhka bhjetv dadeyya
, ...
(iv) : tva pana ito pahya ovdnussaniya dadeyysi
; udarena nipajjeyysi () .
(v) , : api ca nma gaccheyymi .

192
(vi) ,
ce, sace yadi : smi, sace imya velya tava sapatta passeyysi kin ti ta
kareyysi? , , ?
(vii) ,
yath: yath mahrja kocideva puriso padpa padpeyya ,
, ...
(viii) , : tva idni gaccheyysi .
()
615. ,
(. . 358.6): so ce ta
yna alabhissa agacchiss , (); bho
satthavsino, sace esa rukkhamle cakamanatpaso ajja nbhaviss, sabbe mahvilopa patta
abhavissatha , ,
.
616.
(i) : tena hi, gaccha
, !
(ii) : bhante
bhagav apposukko viharatu , .
(iii) , : vassasata jva !
(iv) m,
(. , . 612, iii): m eva karotha !
(v)
bhavati , :
hotu, aha jissmi , .
617. ()
(i) , , .
, : yynaplo chaetu upya na passati
(); ta gantu na dassmi
.
(ii) , ,
, , , : s roditu rabhi ;
na koci may saddhi sallapitu sakkoti ; s pavisitu na
icchati ; so ta ukkhipitu ussahati .
(iii) dadti
, ; labhati ,
: ta paharitu na dassmi ; gehabahi nikkhamitu
alabhanto () .
(iv) , vaati , ,
, yuo, ,
; vaati ,
, : ettha dni may vasitu vattati
; , : ta haritu vaati
; eva kathetu na yua .
(v) labbh , , ; sakk
, ; sakk
, vaati,
; sakk hoti: sakk hoti
methuna dhamma paisevitu ; etasmi hne na sakk
vasitu ; ida na labbhh eva katu
.

193
(vi) kmo ,
, : devatya
balikamma kretukmo .
618.
(i) ,
,
: gantv ;
: gantv ...
, ,
: so ta ukkhipitv ghara netv catudh vibhajitv dndni
puni katv yathkamma gato , , , ,
, ( )
.
(ii) va (=eva), , ,
: ta vacana sutv va , ...; so vndro attano putta disv
va , ...
(iii) api, , ,
, ...: akata puggalo cakkavattirajja datv pi tosetu na sakk
,
.
(iv) a,
: papaca akatv ,
; eka pi akilametv .
(v) , :
patthya , ; sandhya (-), -,
, ...; rabbha , , (-),
...; sacicca ; asallakkhetv , , ;
nissya, upanissya , ; ; , ; dya
, ; paticca -, ; hapetv , .
(vi)
: idha gantv aha cora passi , .
(vii) () :
corajehakena gahetv .

619. .
(i)
, , (
); : attano gma gacchanto
coravi patv , , ; tattha gantv
mtara paijagganto vsa kappesi , , , .
(ii) ,
, (. 439): avciniraya
gacchant satt... , ; gacchanta ta disv pi ,
.
(iii)
(. . 137); ,
, : ida pana paraloka gacchantassa ptheyya bhavissati
, ; paraloka gacchanto eka
kahpaa pi gahetv na gacchati , , .
(iv)
: ta labhanto jvissami alabhanto idh' eva marissmi ,
, , ; addhamse sahassa labhanto upahahissmi deva

194
, , ; eva karonto
lacchasi akaronto na lacchasi , (), ,
.
(v) pi (=api), ,
, : pitar vriyamno pi
; ta apassanto pi .
620. 2. .
(i) :
(. 231, 465) (. 450).
(ii)
: so sha dinnav , ; bhatta bhuttv .
(iii)
(.
, . 590); .
(iv) ,
, :
sakanivsa eva gato .
(v)
, hoti .
(vi)
, , : tay paha puha
( ); ssana may likkhita
, .
(vii)
: tato uppatito vijjullata viya vijjotamno
paratre ahsi , .
621. 3. .
(i) (. 449) ,
, : rah
raha vicarissa ( ) ; ta gantha racissa aha
.
(ii) , ,
(i).
(iii) : nha puna
upessa gabbhaseyya ( ).
622. 4. (
).
(i) , ,
, (. . 466): may kattabba kamma nihita ,
, ; sace so deso uklpo hoti so deso sammajjitabbo
, ; na nav bhikkh sanena paibhetabb
.
(ii) , ,
, .
(iii) : kinnu
kattabba ? ettha ca imni suttni dassetabbni
; imin nayena veditabbo
.
(iv) ,
.
(v) bhavitabba,
, , : majjhatten'eva bhavitabba

195
; visayojitya etya bhavitabba,
.
623. (VIII)
(i) :
yath ... tath ; yav ... tav ... ...; yad , ... tad
; yattha .. tattha .
(ii) ca...ca... ... ; so ca aha ca ;
v...v.. , ; bhsati v karoti v , ;
pi..pi... , ; sicati pi sicpeti pi .
(iii) ca....ca.... v...v... ... , ...
.
(iv) ca v ( ),
.
(v) eva , , yeva ,
, , : idni eva , ; attano
yeva . yeva, ,
, ..: kathenti yeva .
(vi) yadi
, : yadi eva, yajj'
eva , ; v...yadi v... ... ...: gme v yadi v'rae ,
.
.
.
624.
(i) iti ,
. iti : kaha so etarahi ti pucchi
: ?
(ii) Iti ti, , ,
ti: sdh ti : !
(iii) (, , , , , ,
. .) iti; :
(1) iti: te sdh ti vatv : !
(2) : so pucchi ki jnsi tvan ti :
?
(3) : mressmi nan" ti ( )
!
(4) iti ti , :
iti+eva=icceva; kvaci+iti=kvacti.
(5) iti , , , , :
"jvitu asakkont" ti ; "makasa paharissmi" ti pitu
matthaka dvidh bhindi , .
625.
(i) na: imasmi sare sudaka n'atthi
; na asi ? sehin saddhi kathetu na sakkomi
.
(ii) na : na hatthisla
gaccheyya .
(iii) Na : ngamana
(=na+gamanam) ; nabhikkhu , .
(iv) : bheri na na vdeyy
( ).

196
(v) no ,
na: no janti .
(vi) no na : no na dhameyya
( ); no nappahoti , , .
(vii) ,
kasm ? kissa, kena ? ko ? . .
(viii) .
(ix) Api, , : ap'avuso,
amhkam satthra jnsi , , ?
(x) api nu kho, : api
nu kho koci upaddavo hoti ?
(xi) Nu , ? ? nu kho: kdiso nu
kho paraloko ? cor nu atthi ?
(xii) na, nu : na nu'ha yodho
?
(xiii) :
socasi upsaka , ?
(xiv) : supa labhi
?

(i) : h , ! ! handa ! aga !


bho ! ! hare , ! am ! aho , ! (. 538).
(ii) bhae bhaati
! !
(iii) mae maati
, ,
.

197
XV.
626. , .
( -,
.
, , ,
.
, ,
(), (),
(pda . . , , [= ]).
,
.
: , ,
, .
.
.
,
.
. , .
.
.
(vatta) (siloka, . ) -
;
(anuhubha, . ), ;
(tuhubha, . ); (jagat);
, -.

, .
, ,
.
-
. , //,
// .
*: - / /;
- / /, / /, / /; -
/ /, / /, / / . .
, . ,
. / / / /, (
).
* - ,
, .
, . . ,
. .
(
) ;
. 14 1-
16 2- 4-; 16 1- 3-
18 2- 4-. ()
.
,
4- 5- ,
, .

198
,
.
, .
. ,
( );
( );
. .
.
: , 2003. . 58-63; 1989;
; Anandajoti Bhikkhu 2001;Warder 1995. P. 358-361.
(gth).
() (pda).
(vaa) .
(lahu) .
(garu) .
C (gaa).
627 // , //
. la
( lahu ), ga (
garu ). , , g,
ga+ga. , , l, la+la (
628. :



la la l
();

ga
ga

la ga

ga la
( )

, (ahagaa), :

ma
()

na

bh

ya

ja


sa

ra
()

ta
()


630. - a, i, u; , , , e, o.
, . , ,
a cakkaca , kk c
. ()
. sacca a .
,
. ,
, .

199

631. (), ,
, (sama), (addhasama)
(visama). , ;
,
; ,
.
1. .
632.
. :
(gyatti) 6

(panti) 10

(sakkar)
14
(dhuti) 18

(akati) 22

(anuhubha) 8

(tuhubha) (jagati) 12
11

(atisakkar) (ahi) -16


15

(atidhuti) 19 (kati) 20

(uhi) 7

(brahati) 9

(atijagati)
13
(atyahi)
17
(pakati) 21

633. ,
; ,
.
1. , , :
(tanumajjh)
2. , , :
(kumralatit)
3. , ,
:
(i) (citrapad)
(ii) (vijjummala)
(iii) (mavaka)
(iv) (smaika)
(v) (pmaik)
4. , , :
(i) (halamukh)
(ii) (bhujagasusu)
5. , , :
(i) (suddhavirjitam)
(ii) (panavo)
(iii) (rummavati)
(iv) (matta)
(v) (campakamala)
(vi) (manorama)
(vii) (ubbhasakam)
6. , ,
:

200
(i) (upahit)
(ii) (indavajir)
(iii) (upavajir)
.
, (upajti).
(iv) (sumukkh)
(v) (dodhaka)
(vi) (slin)
(vii) (vtummiss)
. ().
(viii) (surasasir)
(ix) (rathoddhat)
(x) (svgata)
(xi) (bhaddik)
7. , ,
:
(i) (vasamaha)
(ii) (indavas)
(iii) (toaka)
(iv) (dutavilabita)
(v) (pua)
. .
(vi) (kusumavicitt)
(vii) (bhujagappayta)
(viii) (piyamvada)
(ix) (lalit)
(x) (pamitakkar)
(xi) (ujjal)
(xii) (vessadev)
. .
(xiii) (tmarasa)
(xiv) (kamal)
8. , ,
:
(i) (pahsin);
. .
(ii) (rucir).
. .
9. , ,
:
(i) (aparjit)
. .
(ii) (paharaakalik)
. .
(iii) (vasantatilak)
10. , ,
:
(i) (sasikala)
(ii) (maigunnikaro)
. .

201
(iii) (malin)
. .
(iv) (pabhaddaka).
11. , , :
(i) (vnin)
12. , , :
(i) (sikharin)
. .
(ii) (harin)
(iii)
(mandakkant);
. ,
.
13. , ,
:
(i) (kusumitalatvellit)

14. , ,
:
(i) (meghavipphujjit)

. ,
.
(ii) (saddlavikkit)

. .
15. , , :
(i) (vutta)

16. , , :
(i) (saddhar)

17. , , :
(i) (bhaddaka)

202
(II)
634. .
, .

:
:
-
.
(upacitta)

(ratamajjh)


(vegavati)

(bhaddavirja)
(ketumati)

(akhynik)

(viparitapubba)
(hariapaluta)

(aparavutta)

(pubbittagg)

(yavdikmat)

. , .
(III)
641. , (ariy), ( ),
; , , ,
(. . 628): bh, ja, sa, g
; ja ,
, . la .
. ,
, , (.
). , :

1-

2-
3-

4-

5-

5-

7-

8-

642. , (vetlya),
;
. ,
. ,
, .
; ;
,
:

203
1-
2-
3-



1-

2-

3-

4-

.
:
;
;
;
.
ITS ALL FOLKS

Вам также может понравиться