Примеры:
1
1. f ( x) . F ( x ) arctgx c , при x ¡
1 x2
1
2. f ( x) , x 1 . F ( x ) ln x x 1
2
x 1
2
▲ F '( x ) f ( x ) и G '( x) f ( x )
F ( x) G ( x) − дифференцируема.
F ( x) G ( x) C ▲
▲ Очевидно. ▲
§2. Определение непрерывного интеграла и его свойства
1. ( f ( x)dx) ' f ( x)
1
2. d f ( x)dx f ( x)dx
Примеры:
1
ln xdx li( x)
cos( x
2
)dx − интеграл Френеля.
sin( x )dx
2
− интеграл Френеля.
sin( x )
x
dx si ( x) − интегральный синус.
cos( x)
x
dx − Интегральный косинус.
1. 1du u C
u 1
u du 1 C , 1
2.
du
3. u
ln u C
du
4. u
2 u C
2
du
7. cos 2
u
tgu C
du
8. sin 2
u
ctgu C
9. tgudu ln cos u C
10. ctgudu ln sin u C
du u
11. a u 2 2
arcsin
a
C
du 1 u
12. a 2
u 2
arctg C
a a
du 1 au
13. a 2
u 2
ln
2a a u
C
du 1 ua
14. u 2
a 2
ln
2a u a
C
du
15. u m2
ln u u 2 m C
au
16. a u du C
ln a
17. e du e C
u u
du
21. sh u cthu C
2
u 2 a2 u
22. a 2 u 2 du
2
a u 2 arcsin C
2 a
u 2 a2
23. u 2 a 2 du
2
u a 2 ln u u 2 a 2 C
2
§4. Методы вычисления неопределенного интеграла
1. Метод разложения.
3
n
f ( x) Ci f i ( x) − линейная комбинация.
i 1
f ( x)dx
i − легко вычислим.
Пример:
x 1 2 x 1 2
2
x2 1
x 1 5
dx
x 1
5
dx
1 2 2 1 2 2
x 1 d x 1 C
x 1 x 1 2 x 1 3 x 1 4 x 1
3 4 5 2 3 4
2. Замена переменных.
▲ Функция F t дифференцируема F t C ' F ' t ' t f t ' t
▲
f t d t F t C
a) f x dx f x ' x dx x y
1 F y C F x C ; x 1 y
x g t
b) f x dx
dx g ' t dt
Примеры:
arctgx t
dx dt
1 x 2 cos2 arctgx dx
dt cos 2 t tgt C tg arctgx C x C
1 x 2
x tgt
dx dt 1 cos 2t 1 1
1
cos 2 tdt dt t sin 2t C
x 1 cos t tg t 1
dx
2 2
2 dt 2 2 2 2 4
cos 2 t
1 1 1 x
t arctgx arctgx sin arctgx cos arctgx C arctgx C
2 2 2 2 1 x2 1 x2
1 x
arctgx C
2 2 x 1
2
3. Интегрирование по частям.
4
Теорема: Пусть и дифференцируемы и существует первообразная для ' , тогда
существует первообразная для ' .
x
d sin xdx
x cos x cos xdx x cos x sin x C
x sin xdx d dx
sin xdx cos x
ln 2 x ln x
2 ln x 1
d dx 2 ln x d dx 1
ln xdx x ln x xdx x x ln x 2 x ln x x dx
2 2 2
x
x d dx x
d dx
x x
x ln 2 x 2 x ln x 2 x C
P x x dx , где P x многочлен
1) ln x, arccos x, arcsin x, arctg , arcctgx
2) sin x, cos x, e x , a x
P x dx d
Если x 1) , то
x
P x
Если x 2) , то
x dx d
Пример:
x
d dx
a2 x2 a2 x 2
a x dx dx dx dx x
dx d
2 2
a2 x2 a2 x2 a2 x2
a x
2 2
a2 x2
a 2 arcsin
x
a
x
x a 2 x 2 a 2 x 2 dx 2C a 2 arcsin x a 2 x 2 a 2 x 2 dx 2C
a
5
1 a2 x
a 2 x 2 dx x a 2 x 2 arcsin C
2 2 a
§5. Интегрирование рациональных дробей
Алгебраический многочлен и его корни.
P z , если P a 0 .
x a корень кратности k , то P x x a k x , x 0 .
q 2 2 .
.
Примеры:
x 4 1 x 4 2 x 2 2 x 2 1 x 2 1 2 x 2 x 2 2 x 1 x 2 2 x 1
2
x 4 1 x 2 1 x 2 1 x 1 x 1 x 2 1
P x
Опр.: Рациональной дробью называется отношение двух многочленов R x : ,
Q x
причем дробь называется правильной , если степень многочлена P x Q x , и дробь
называется не правильной в противном случае.
x3 3x 1 3x 2
Пример: x 1 2
x x 1
2
x x 1
P x x
k 1.
Q x x a k
x a x .
k
P a
▲ Пусть
a
P x P x x x
x a x x a x a x x a x
k k k k
6
Значит, x a является корнем кратности 1 многочлена P x x .
Q x x 2 px q x
k
P x Mx N x
Q x x 2 px q k
x 2 px q x
k
1 P a P a P a
▲ Пусть Im , N Re Im
a a a
P a P a
M N Re , M Im
a a
P x Mx N P x Mx N x x
для многочлена
Q x x 2 px q k
x 2 px q x x 2 px q x
k k
P x
Теорема: Если R x - правильная рациональная дробь.
Q x
Q x x ai 1 ... x am x p1 x q1 ... x 2 pk x qk
m 2 s1 sk
▲ Очевидно. ▲
7
1 A B Cx D
2
x 1
2
x 2
1 x 1 x 1 2
x 1
1 A x 1 x 2 1 B x 2 1 Cx D x 1
2
1
При x 1 1 2B B
2
x3 : 0 A C
x : 0 A B 2C D
2
1 1 1
B ; D 0; A ; C ;
x : 0 A C 2D
1
2 2 2
x 0 :1 A B D
dx 1 1 x 1 1 1
x 1 x 2 1 2 x 1 2 x 1 2 2 x 2 1
dx ln x 1 x 1 ln x 2 1 C
2
2 2 4
Интегрирование элементарных дробей.
Элементарные дроби бывают 4 типов:
A
1)
xa
A
2) , где k 1
x a
k
Mx N
3)
x px q
2
Mx N
4) , где k 1
x px q
2 k
A
1) x a dx A ln x a C
A A
2) x a k
dx
k 1 x a
k 1
C
3)
8
1 1 2 1 2 p p2
2
p
x 2 px p p q x q
2
M t N
Mx N
2 2
2 4 4 2 4 2
x 2 px qdx p p 2 t a
dt
x t ; dx dt ; q a2
2 4
pM
N
Mt M pM 1 t p
2 dt 2 22 dt ln t 2 a 2 N arctg C t x
t a 2
t a 2 2 a a 2
pM p
N x
M 2 arctg 2 C
ln x 2 px q
2 p 2
p2
q q
4 4
1 dt a 1
2 2
tdt
t 2 a 2 d t a 2tdt 2 t 2 a 2 2 ln t a
2 2 2 2
p pM
M t N N
Mx N Mt
2
пункт
dxсм 3) dt dt k 2dt
x 2 px q t a2
k 2 k k
4) t 2
a t 2
a 2 2
M 1 pM dt
N 2
2 k 1 t a
2 2 k 1
2 t a2 k
dt 1 t 2 a2 t 2 1 1 tt
Ik 2
dt 2 I k 1 2 2 dt
t 2
a2
k
a t a
2 2
a a t a2
t
t
d dt
t a2
2
12 I k 1
d dt a
t 1
dt
t 2 a 2 2 k 1 t 2 a 2 k 1
1 t 1
dt
a 2 k 1 t 2 a 2 k 1 2 k 1 t 2 a 2 k 1
2
1 t 1
Ik I 2 I k 1
a 2 k 1
2a 2 k 1 t 2 a 2
k 1
2a k 1
t 2k 3
Ik I k 1
2a 2 k 1 t 2 a
2 k 1 2a 2 k 1
9
§6. Рациональные функции от 2-х переменных
Опр.: Многочленом от 2-х переменных называется выражение вида
Заметим:
1) Если x R1 t y R2 t , то R R1 t R2 t R3 t также является рациональной .
2) Если R x, y R x, y четная по x , то R x, y R x , y .
2
Аналогично по y .
3) Если R x, y R x, y нечетная по x , то R x, y R x , y x .
2
Аналогично по y .
§7. Интегрирование тригонометрических функций
Универсальная тригонометрическая подстановка
x 2t
R sin x, cos x t tg в виде суперпозиций рациональных функций sin x
2 1 t2
1 t2 2dt
cos x dx
1 t2 1 t2
2t 1 t 2 2dt
R sin x, cos x dx R
, 2 2 по замечанию 1) это рациональная дробь
1 t 1 t 1 t
2
существует первообразная.
R sin x, cos x dx R1 sin x, cos 2 x cos xdx R1 sin x,1 sin 2 x d sin x sin x t R1 t ,1 t 2 dt
R1 t ,1 t 2 - рациональная функция.
R sin x, cos x dx R1 sin 2 x, cos x sin xdx R1 1 cos 2 x, cos x d sin x cos x t
R1 t 2 1, t dt
10
Где R1 t 1, t - рациональная функция.
2
Пример:
cos5 x cos3 x
sin x cos xdx sin x cos xd cos x cos x 1 cos xd cos x C
3 2 2 2 2 2
5 3
Пусть R , R , R1 ,
R , R ( ), R1 ,
R1 , R1 ,
R1 , R2 , 2
tgx t
1 dt
R1 sin x, cos x dx R2 tgx, cos 2 x dx x arctgx R2 t , 2
1 t 1 t
2
dt
dx
1 t2
1
R2 t , 2 - рациональная функция.
1 t
Пример:
dx
sin x cos x 3
1) t cos x ;
C dt dt dt 1 1 1 1
dt ln t 1 ln t 1 ln t 3 C ln cos x 1
t 3 8 t 1 4 t 1 8 t 3 8 4 8 8
1 1
ln cos x 1 ln cos x 3 C
4 8
A B C 1
1 A t 1 t 3 B t 1 t 3 C t 1 t 1
t 1 t 1 t 3 t 1 t 1 t 3
1
Если t 1 , то 8 A 1 A ;
8
11
1
Если t 1 , то 4 B 1 B ;
4
1
Если t 3 , то 8C 1 C ;
8
x
2) t tg ;
2
1 t2 2t 2dt
cos x ; sin x 2 ;
dx ;
1 t 2
1 t 1 t2
2dt
1 t2 1 t 2 dt 1 1 t 2 1 A 1 Bt C 1 dt tdt
2t 1 t 2 t 2t 2 4 2 t t 2 2 2 t 2 t 2 2 2
dt dt dt 2t 2 t 2 2
3
1 t2 1 t2
1 1 1 x 1 x
ln t ln t 2 2 C ln tg ln tg 2 2 C
4 8 4 2 8 2
1 t2 A Bt C
2 1 t 2 A t 2 2 Bt C t ;
t t 2 t t 2
2
1
Если t 0 , то 2 A 1 A ;
2
t 2 : A B 1 1
B ;C 0 ;
t : C 0
1
2
Пример:
dx d tgx dt dt
sin 2 t tgx 2
t 3t 5
2
x 3sin x cos x 5cos x
2
tg x 3tgx 5 3
2
29
t
2 4
2 2t 3 2 2tgx 3
arctg arctg
29 29 29 29
Формулы:
x 1
cos xdx sin 2 x C .
2
2 4
x 1
sin xdx sin 2 x C .
2
2 4
12
sin m k x sin m k x
sin mx sin kxdx 2 m k
2 m k
C .
cos m k x cos m k x
sin mx cos kxdx 2 m k
2 m k
C .
sin m k x sin m k x
cos mx cos kxdx 2 m k
2 m k
C .
dx 1 cos x n 2 dx 1 cos x n 2
In n 1
n2
I n2 .
n
sin x n 1 sin x n 1 sin x n 1 sin n 1 x n 1
Выведем рекуррентные формулы:
1
cos n 1 x
d cos xdx
2
dx cos xdx sin x n 1 sin x dx sin x
In cos n 1 x
n
cos x cos n 1 x sin x cos n 2 x cos n 1 x
d n 1 dx
cos n 2 x
sin x
1 sin x n 1 sin x n2
n 1 I n 2 n 1 I n I n 2 n 1
In In n 1
I n2
n 1 cos x n 1 n 1 cos x n 1
dx
Аналогично выводится I n .
sin n x
sin n 1 x
d sin xdx sin n 1 x cos x
I n sin xdx sin x sin xdx
n n 1
cos x
d n 1 sin x cos xdx
n2
sin n 1 x cos x n 1
cos x n 1 sin
2 n2
xdx sin n 1
x cos x n 1 I n 2 n 1 I n I n I n2
n n
ax b dt n b
R x, n cx d
dx a ct n , t R1 t dt - подынтегральная функция рациональная.
R
ax b ax b n dt n b
t n ; t ; ax b cx d t n ; x ; dx R1 t dt .
cx d cx d a ct n
Пример:
13
6
x t
3
x t 2 6t 5 t7
1 x 1 t 3 dt
6
dx x t dt 6
1 t 3
dx 6t dt
5
1 5 2t 1
6 6t 15t 10 3arctg
2
10 ln t 1 5ln t 2 t 1 C
30 3
66 5 2 6 x 1
x 3 x 2 3arctg
6 2
2 ln
6
x 1 ln 6
x2 6 x 1 C
5 3
x a bx
p
Опр.: m n
dx - биномиальный дифференциал, где n, m, p ¡
p¢
m 1
¢
n
m 1
p¢
n
Доказательство достаточности
1. p ¢ , t r
x , где r - общий знаменатель чисел m, n . Первая подстановка
Чебышева.
m 1
¢ , t s a bx , где s - знаменатель p
n
2.
n
xn z
1 m 1 1
1
1 mn11
a bz dz
p
p p
x m
a bx n
dx x z n
z n n
a bz dz z
1 n n
dx 1 z n dz
1
n
a bz t s
p
m 1
3. p ¢ , ax n b t s , где s - знаменатель p .
n
p
1 mn1 p 1 a bz
x a bx
p
m n
dx x z z
n
dz
n z
14
Пример:
3
7
1
57 1 3
, m ,n , p .
x 15
4 x 3
3
dx
15 3 5
1) p ¢
m 1 22
2) ¢
n 5
m 1 22 3
3) p 5 ¢
n 5 5
1
t 4 3x
5 3
3 7 3 12
7
1
5 27 27 5
12 5 15t 4
27 27 5 7
t 15
x 15
4 x 3
3 dx x 3 dt dt
4t 4t 4t
3 7 5 4 5 6
4 t
4t 5
5 5
5
dx 81 5t 4 dt
4 t5
4
R x,
ax 2 bx c dx , a 0
1) a 0 ax 2 bx c t a x
2) c 0 ax 2 bx c xt c
3) ax bx c a x x1 x x2 , то ax 2 bx c t x x1
2
Пример:
x x 1 t x
2
dx t 2 1 2 t 2 t 1 dt dt t 1
x x2 x 1
x
1 2t
2
t 1 2 t 1
2
2 2
t 1
ln
t 1
C
2t 2 2t 2 1 2t t
1 2t 1 2t
dx dt
1 2t
2
x2 x 1 x 1
ln C
x2 x 1 x 1
15
Нахождение площади криволинейной трапеции.
Опр.: криволинейной трапецией называется фигура образованная графиком функции
y f x определена и неотрицательна на a, b , ограничена прямой y 0 и прямыми
xa и xb.
n
S x
i 1
i i
n
S lim S i xi
n
i 1
f
i xi
i 1
n
V lim f xi xi
n
i 1
: max xi , i 1, n - диаметр разбиения.
Опр.: Пусть даны 2-а разбиения T1 и T2 будем говорить, что T2 является продолжением
разбиения T1 , если каждый узел разбиения T1 принадлежит разбиению T2 .
Пример:
16
ba
T : x1 a i, i 0, n
n
ba
T ' : x2 a i, i 0, 2n
2n
f x c , a, b
T x1 , x2 , x3 ,..., xn ; i xi 1 , xi
n n
I xi , i cxi c xi c b a
i 1 i 1
I lim I xi , i .
0
f C a, b - функция непрерывна на a, b .
17
Пример:
f x x , a, b
b
b2 a 2
I xdx
a
2
T x0, x1 ,..., xn , i xi 1 , xi
n n
I xi , i f i xi i xi
i 1 i 1
b2 a 2 b2 a 2
I xi 1 , xi I xi , i I xi , xi 1 .
2 2
n n n
i 1
f xi xi f i xi f ( xi )xi
i 1 i 1
n n
f xi xi xi 1 f xi 1 xi 1 xi
i 1 i 1
I
2
n
xi xi 1 n
x 2i 1 x 2i n
a2 b2
lim
x 0
i 1 2
x I
i 1
2
I I Si I
2
, где площадь i-ой
i 1
трапеции.
18