Вы находитесь на странице: 1из 240

69 2005

..

2006

20
86.3
78

:
.. (. .)
..
..

78

: . .
, 69 2005 . ., 2006. 239 .
.
(, , 69 2005 .) - - ,
, - - . -
,
(
).

ISBN 5-9540-0054-9

, 2006


..
- ..... 5
,
............................................................. 16

....................................................................................................... 22

............................................................................................ 39
..
: ..... 54

......................................................................................................... 69

: ..................... 84
,
: .............................................................................. 98

, .............................................................................. 111

, ....................................................................... 123
..
.................................................................... 140
..
......................................................................................... 153
..
......................................................................... 166

........................................................ 174

.................................................................. 188
..
:
........................................................ 202
..

- ................................................... 214
..
.................................................................................. 226
..................................................................................................... 237
..................................................................................................... 238
Summary ........................................................................................................................ 239

Contents
Vladimir Shokhin
The New Field of Philosophical and Theological Researches in Todays Russia ......... 5
Philaret, Metropolitan of Minsk and Sluzk
The Problem of Evil in the Orthodox Theology ........................................................ 16
Marilyn McCord Adams
Christ and Horrors ................................................................................................... 22
Robert Merrihew Adams
Love and the Problem of Evil ................................................................................... 39
Tatyana Boroday
The Problem of Evil in Pagan Platonism: Prokl as a Critic of Plotin ........................ 54
Peter van Inwagen
The Argument from Evil .......................................................................................... 69
Timothy OConnor
Theodicies And Human Nature: Dostoevsky on the Saint as Witness ....................... 84
Andrew Kouraev, Deacon
The Origin of Evil: Human Beings and not only ....................................................... 98
Michael Murray
God, Evil and Animal Suffering .............................................................................. 111
Richard Otte
Rationality, Science, and the Mystery of Evil ......................................................... 123
Valery Petrov
Eriugena on the Non Existence of Evil .................................................................... 140
Andrew Seregin
The Problem of Evil in Origen ............................................................................... 153
Anatoly Skripnik
Evil as an Ontological Problem ............................................................................... 166
Richard Swinburne
The Requirements for a Satisfactory Theodicy ........................................................ 174
Alexander Shishkov
Evil as Seen by Leibniz and His Predecessors
in European Theological Tradition .......................................................................... 188
Mark Wynn
Emotional Experience and the Problem of Evil ...................................................... 202
Alexey Fokin
An early Version of Christian Theodicy:
Tertullian on Origins and Nature of Evil ................................................................. 214
Vladimir Shokhin
The Indian Variety of Theodicy .............................................................................. 226
List of Abbreviations ..................................................................................................... 237
Authors ......................................................................................................................... 238
Summary ...................................................................................................................... 239

..


-
-- , 69 2005 .
--
, 30 1 2003 . - ( ), ,
, ,
. , ,
,
,
, .

, 1 ,
, 2 . . ,
, .. ,
, , , 5

, , , . , ,
3 .
, , , 4 . , , , ,
,
. ,
( ) .., .., .., .., .., .., ,
, , 5 .
, 6 . ,
- ,
( , , ,
). ,
, ,
- 7 , , .
, , .
, , , , ,
. , :
6

(1) ,
(2) .
,
, , ,
, ,
,

(, ). , ,
, , , ,
, , , , ,
. ,
:
,

, .

. , 1564 ., . , , ,
, , , .
, . , ,
(1706) ,
, ,
, , ,
, ( ),
, , ,
( ). ,
XVIII .,
, , , . XX .
, ,
7

, , , - . . . .
, (
) , ,
,
.
, . ,
, , ,
, , ,
, 8 .
,
9 , , , ,
.
, , , , ,
. , :
. , , , .. , , ,
.
, ,
, ,
. ( WO8 , ) ,

, , ,
10 , ,
8

,
. , , ,
, , ,
,
, , , , .
, ,
, , , ,
, . , , ,
, . , , , , , .

, .
,
, ( , , ). , , ,

,
. ,
,

, - .
,
, , , ,
. , , ,
,

,
- 9

. , , ,

,
11 ,
. ,
,

.

,
, , , , .. , , ,
. , ,
.
(1889): , , , , 12 .
,
( ) ,
, , , , , ,
, ( 8: 34), , ,
.
, , ,
, ,
, ,
(. ) - .
,
- , , , . , ..

10

( ) , ,
.

, . -, ,
, .
, ,
. - ,
,
. .
..
, , ( ), .
, , , , (
), ,
.
.,
(
), ., . ,
.
.,
,
, , 11

,
. ., , ( , 13 ), ,
, ,
, , .
. ,


( , ). , , , , ,
,

, ( ). ,
- .
., . . .

. . , ,

, , . ., , , (, ), ,
,
, , ,
14 .
,
,
.
:
12

( .) ,
(
..) , - . ( ) , , , : ,
- , , , ,
, ,
, .
.
, ,
- ,
. , , , , .
,
, , .
, ,
, .

, (
, ) , .
.:
, - ,
, ,
, . , , .
13

, ,
, ,
. , , , -
. , , ,
,
,
- . : ( .), .. ( . .), .. ( ., . .), .. ( . .).
, , , ... , ..
. .., .

14


, , ,
: .. .
., 1992.
,
, ,
, , ,
(. ), ,
. , ,
,
,
, , , ,
, 18 . .: ..
. . ., 1999. . 8589. ,
,
: ..
. ., 2004. . 3538.

, , .

6
7

9
10

11

12
13

14

, ( ,
, , , .
), , , -
,
(
, ).
, ,
: .
?
, , (2481906). , 1907.
., : . , . , 1897;
.. . - , 1902.

, ,
, ,

-.
-,
, : Rowe W.L. The Problem of Evil and
Some Varieties of Atheism // American Philosophical Quarterly. 1979. Vol. 16. .
335341.

..
, ,
- .. .: Kekes J. Facing Evil. Princeton (NJ): Princeton Univ
Press, 1990.

,
, , ,
,
4000 , , , ,
, .
,
, ., ., : .
: . -, 1981. . 5862.
. : .. . ., 1991. . 13.
.
, ,
(1966),
,
, , .
-
(
), , : Adams M. Evil, Problem of. // Routledge
Encyclopedia of Philosophy. Gen /Ed. by E.Craig. Vol. 3. N. Y.L., 1998. . 463472
Peterson M. The problem of evil // A Companion to Philosophy of Religion /Ed. by
Ph.l.Quinn and Ch.Taliaferro. Padstow, Cornwell, 2004. . 393401.


, , , . , ,
. . : ( 12:9).
C , , , ? ,
, ?
, . , , , . , .
, , .
, , ? ,
, ( 2:24)?
-.
, . , , , ,
.
.
, ,
?
16

, (
). , , .
- , , , . ,
, . ( 1:30).
.

, , ,
.
, . , ,
, , . ,
, , .
, .
. , , ,
. , . , , , , - .

.
, ,
, .
.
,
. ,
. , ( 1:10, 12, 18, 21, 25), , , , .
. .
:
, ,
, , . , ( 1:13
15). :
; ,
(2:2324).
17

? : , . ,
. (V ): ;
, , .
, - .
,
, . , . , ,
,
.
, , ,
.
, ,
. , , , . , ,
, , ,
, .
, ,
. ,
.
, .
: , , .
? .
,
, ,
,
, .. ,
.
, .
? ,
,
, .
. ,
, .
.
.
18

-
, . .
, , ,
, . , .
. . . , ,
.
, , ,
, , : , , , .
, . , .
. .

XIX ..: ,
. ,
.
. , , .. . -, , -. ,
, , , - ,
.
. ,
( 1:5). , , , , ( ), .
. .
, , , . , . ,
, , .
19

. , . : ?
, , , , ,
, , , , .
, , , , ,
. .
? , ( ), ,
, , . , ; ,
.
, . , ..
. , , . , .
, , ,
.
:
, , .
, , .
.
, , , ,
, ,
.
, , ,
.
. , .
,
, , , .
, , - . 20

, , ,
, .
, : , , ,
(1 15:26).
, ,
. , ,
. .
,
(
).
, .
.
!
,
,
, . .
,
, .
,
. ,
. , .
? ,
, , , . . , ,

, , .
, ?
,
, , .. .
, , .
, . , :
, ( 12:21).

, ,
. , , , . , :
. 1).
: ,
, (19:2). , . ,
, ,
, .
2).
, , , . , , .
. , . ,
, ; , , , . 3).
.
22

. , , , . ,
. 4).
,
, ,
,
,
. 5). -
, ,
. 6).
, , , , , , , , .
, 7). , , : ( ) (, , * ).
( , ) - XX ., (
), , ,
/ .
. -, :
, -
,
( 23, 5) , .
*

.: ,
,
.
23

-, ,
,

, , . ,
. , /

, 1 . ,
.
, .
-, , ,
,
, - . ,
. ; , , , .
, , ; , ,
, . , ,

, .
* , , , . , , , , ,
.
, ,
, , !
*

24

(. 1342 1416) , .


. , , , .
. .
, , ( )
, ,
, .
, ,
, , ,
, , , , , , ,
. ,
,

, .
,
, , ,

. , ,
, ,
, ,
, .
, , .
, .
, , , . , , (, ,
25

, )* , ( ) . , , ,
, .
( ), , -,
, , ,
, , , .
,
, .. , , , , , ,
. (, ).

, , , - ,
, , , ( ) , , . , , ,
prima facie ,
.
. , : .

( , ).
, . ,
( ) ( , ) . , . *

26

. .: , ,
, .

, ,
,
. - , ,
. , ,
, .
, , . , ,
, , , ,
. , , , , , ( 23:24, 3:17).
, , .
. - , .
.
.
/ . ,

, . ,
, , status quo,
, .
- ,
, , , ,
27

, , ,
.
,
, .
. , ,
. ,
, ;
,
(, ,
).
. ,
, , , , , . , , , , , .

,
. , , . , , .
. , , .
. ,

, , , ,
, .
, , ,
. .
1). :
,
, 28

(
). ,
, ,
,
* ,
, , .
,
, .
2). , , ,
.
, ,
, , , , .
3). , .
, .
, , , ,
.
,
, , , .
, . , ?


, , *

. .: , , ,
, .
29

, . , , , . , , , , ,
. , , .
(- )
. , , .

, ( ) , ,
. , ,
, ,
, . : , , , , ,
,
. , . : ,
,
, , , ?
, ?
, , . , , , ,

. 30

,
,
.
. - , ,
, ,
,
.
( ) .
, , , .
. , , . , ,
,
, . ,
.
, , , ; , .
, * . , - , ,
, , ,
, . ,
, .
*

,
, .
31


, . , , .
, .
, .

. , , .
, . ,

. . ,
( )2 .
, ( )3 .
, 4 . ,
,
, C .
. ,

, .
. ,
?
32

, . , ,
. : , ; , ;
( ). , .. ,
,
. ,

, . , , , (
).
, , , . ,
, , . ,
, , ,
, ; , , (, ,

, ). , , ,
, , ( , )
,
33

.
,
. , ,
:
!
, : ;
, , , .
, ,
. ,
, , .
. , ,
, .
, ,
, , , , ,
, .

. ,
(
, , ,
) /
.
( ) , , ,
. ,
, ,
, . ,
34

, , ,
, ,
, , , .
. ,
-
. , ,
, .
.

- . , . , , /
/ . ,

. , / , / / . ,


, . ,
, ,
(, ,
). ,
, ,
. , , ,
,
.
35

? ,
. , , , .
, , ,
.

, .
, . ,
. ,
, ,
. ,
. ,
, , . ,
, , .
.
( ) .
, . 1). -
. .
, . , . 2).
, . . , ,
, , ,
36

,
,
.
. 3). , , , , .
.
. 1. , .
- -
,
. , ,
- . ,
, .
, , , , .
,
. ,
.
2. , ,
,
.
, , ,
. ,

, .
. ,
.
,
,
. , , 37

,
, .
, ,
, .

1
2
3
4

.: . // .: . . ., 1995. . 221270.
Pike N. Hume on Evil // Philosophical Review. 1963. 72. . 180197.
.: Plantinga A. The Nature of Necessity. Oxford, 1974.
Adams M. Horrendous Evils and the Goodness of God. Cornell University Press. 1999. P.
731. C.: Adams M. Horrendous Evils and the Goodness of God // Proceedings of the
Aristotelian Society. Suppl. Vol. LXIII. 1989. . 299310.


,
.
,

, 1 . , ,
, . ; , .
, ,
.
, , , , . , ,
. ,
. ,

.
, , . ,
. ,
, 39

, , , , , ,
, , , ,
.
,
, .
,
,
, , [ ]
, , - .
,
.
, .
, , , .
, .
, ,
,
.
,
.
, ,
, .
?
?
, ? , .
, .
, ,
,
, , , ,
.
, , ,
, . , , 40

, .

, , ?
, , , .
,
. , ,
.
. , , ,
,
.
, , ,
. ,
,
. ( ),
, , , ( ) . :
, , , , ?
- .
,
( ) , , , , * . , ,
, - ,
. , *

.: ,
, -
(, , is contrary to fact),
, .
, , : Kaplan
D. Transworld Heirlines // The Journal of philosophy. 1968. Vol. 65. P. 113126.
41

. , , ,

. , , , -, , ,
1937 , , , . , - 2 .
, ,
. , , ( ) , .

, ,
, ,
, . , ,
, . ( )
- , , , 3 ?
, ,
. (18801968),
. , -
. ,
, . .
, ,
. , -, , , , ,
.
, . ,
, ? .
, ? , ; , . , , ,
42

.
.
, .
.
, , ,
, - .
.
, , . , ,
( ) , , . , , , , , ,
, , ,
.
, ,
. , - .
,
, , .
,
. , , , .
- . ,
.
-
, .
, , , , , - . , ,
- .
. , , , ,
43

- , ,
* . , , . . -, ( ) , , ,
? .
- , ,
, , . , . ,
, . , , ,
,
. ,
.
,

, , .
, ,
. , ,
, .. .
, , , .
, ,
?
- , ?
, . .
, , . ,
, ,
*

44

.: , (personalities)
(characters) (dispositions).

, ,
, .
, ?
, , amor fati , ,
, * , . . .
, .
. , , ,
.
. , ,
, , .
, ,
. , , - .
** . , . ,
.
.
,
. ,
- ,
*

.: Amor fati , ,
. .
** .: ,
, . , .
45

, . - ,
. ,
. ,
, , , . , ,
,
, .

. ,
,
. , ,
, , ,
, ,
, ,
,
.
, . , ,
, .
, .
.

,
1986 .4 . R: q p, , p
( ),
q5 .
, R. , ( ) ( ),
300 ,
.
, , ,
. ( , , ),
, 300 46

, , , . , ,
; ,
, ,
6 .
.
( , )
,
, . , ( ) ,
( ) ,
.
, .
, , , R , . - ,
, . .
, - 7 . ,
( ) , , ,
: , , ?8
, . ( , )
9 . , , , . ,
.
, , R. , 1)
-, , 2) , . , , , , , , .
47

, , - ,
. ,
, , , ,
.
, , ,
.
, . .
, ,
, , . , , , , , .
, , . , ,
, , ,
, , .
, ,
, , , , . ,
, ,
, ,
,
. ,
? . , , ,
. ( ) , , , , ? .
48

, , , , , , ,
,
. , , .. ,
- . , , , , , , ,
, ( , ) .
, ,
, , , ,
,
, .. ,
, , .
? ,
. , , . , ,
, , ,
, . ,
( ), ? ,
,
.
, .
, , ,
( )?
?

. - ,
49

? , ,
, .

, ?
, . , :
1) , ,
, , , ; 2) , , , .
, , ? , , , , . ,
, ,

, , ,

, , .

R, , , -. R*. q p, ,
, , ( ) -, ,
, -q.
R* , R.
R*, . , -q,
, q , q ; , -p,
, p,
. ,
: , ?
50

( ), , , , , , ? , , , , ,
. , -, , , , , ,
, , , ,
. .
, , ?
, :
? , ,
.
, , ,
, ,
. , , - , ,
, , , .
, ,
, ?
, , ,
. , ,
, ,
.
, .
, . ,
, , . ,
, , . ,
, , , ,
, , , - ,
10 .
51

, ( ), , . ,
, ,
:
, , , ,
, .
, , , , - ,
, .
,
, ,
, , ,
.
, ( , , ).

52

Leibniz G.F. Confessio Philosophi; Herausg und bers, von O.Saame. Frankfurt, 1967.
S. 128129. , , , : Adams R. Existence, Self-Interest, and the
Problem of evil // Nos. 1973. Vol. 13, 5 : Adams R.M. The Virtue of Faith and Other
Essays in Philosophical Theology. N. Y., 1987.
, , , .
, , : Adams R.M. Primitive Thisness and
Primitive Identity // The Journal of Philosophy. 1979. Vol. 76. P. 526; Actualism and
Thisness // Synthese. 1981. Vol. 49. P. 341; Time and Thisness // Midwest Studies in
Philosophy, 1986. Vol. 11. P. 315329.
, , .
, -

4
5
6
7

8
9

10

,
, . .
.: Woodward J. The Non-Identity Problem // Ethics. 1986. 96. P. 804831 ( . 822824).
Ibid. . 824.
Parfit D. Reasons and Persons. Oxford, 1984. . 373.
, ,
,
, .
Woodward J. Op. cit. . 824.
( )
, ,
Existence, Self-Interest, and the
Problem of Evil. , , , : Hanser M. Harming Future People // Philosophy and Public Affaires. 1990. Vol. 19. P. 4770.
Camus A. The Rebel [Lhomme r volt] /ransl. by Anthony Bower. N. Y., 1957. P. 305.

.: . .: 5 . . 3. , 1997. . 360.

..

:

: ? . , , , .
,
.
: ,
( ),
? ( ). , . , ,
, .
,
, : -, , ,
. -,

,
.
, , , , ,
, , ,
.
.
54




`
, 1 .
: -
, , 1280 , verbum e verbo.
- -, . :
, 2 .
, 3 - 4 .
,
, ,
.
.
, , `
,
.

, 5 .
; ,
, ,
, , ,
.
,
: , ; ,
, , ..
,
. - , ,
55

( - ).
, .
, , -, ; -, (-
`
); -, :
, , ,
; ; .

, . : , ,
; 6 .
: : , ;
, ... ,
.
, ..7 .
, ,
: , ,
( ). ,
.
: , , .
, : , ,
. . ,
, :
?, ?, ? ? , , . , ,
, , .
: ?.
-
, .. , . ,
56


, : ( );
(, , );
( ).
, ,
, , , , . , , ,

` ,
. , , ?
, ?
` .


, ,
, .

.
, : , .
,
:
? , ?.
, ;
. - , , ,
, , . , , ;
.
- , , .
, ; : . ,
, .
; . , . ,
, ; 57

, , .
,
: ,
. ,
, .
. ,
,
. .
, ;
, , ; , .
, : , ; ,
.
.

.
: , ,
. ( ,
, ) ,
,
. , ,
. ; ,
2 . ..
. ,
(, I, 8) ,
, ,
, - . ,

, ,
, .
:


;
; , ,
` ,
; ,
. 58

, , . , ,
. : , :
,
. -

),
(
: . , ,
: , , , , ,
.
: ,

:
, . ` )
-, (
, , 8 . , , , . ,
, (, 896a). ,
, , :
. , (896d897d).
:
, , ,
, . , , ; , , ; ,
. () (, 37b-c). , . , 59

, , , ,
, ,
. , , ;
.
: , ( ) (, 36b-c).
, . , , . , , , (896e);
, , , , -. ; ,
.
, , . : . , ; ,
, ,
.
,
;
.
, ,
. , ,
, ,
, .
(249a-b.) ,
, ; ,
.
,
: , .
, , . , , .
60

, , ,
9 . ,
, .
; , ,
.
, . , , (
).
, ,
.
, , , , . , , , ,
(, 3, 6, 9).
, , (1, 8, 14).
- ,
, . , , . , : ; ,
, , , , - , , .
(), , , . ,
,
. ,
, .. ,
. , , , . . :
, (1, 8, 6).
, , (); , , , , .
61

` , , . `
(1, 8, 5). ,
. , , . , , . ,
; ,
;
. : , ,
,
: , .
, . , , , , : . ( ) .
,
, .
, , , , . .
-, , - . ( ) (, 12, 14), ,
( , , 3, 9).
. : , ;
;
, ,
( , , 6, 6, 1);
: ,
, ( ); , ,
62

;
; , , ,
. ,
: ,
. : , ,
( , , 3, 7). , ,

.
, ,
, , : -.
, , ,
, ,
(, I, 8, 4).


: , . ,

.
, . .
, (49);
, . , ;
,
. , , -
. , , ; .
; ,
, , . , ,
; , , , ; , ; .
: , , , , , , , , . , , ; , , , . 63

, , , ,
, . , ,
, , , , . ,
, , ,
.
: ,
, ,
. :
,
( ), . ,
, .
, :
, .
, , , , , (, 176). , , ,
, . .
, , ; , ,
. ?
, .
,
. , . .
, : -
. ,
, , . ,
. . , : ,
: . , - :
, , . ,
, , .
.
64

, . ,
. -
, , ,
, ,
, , .
,
. ,
, , , ( ) ( ). , ,
. , , , ,
.
, .
. ( ,
), ,
, .
,
. , ,
, .
. , , , .
,
:
, .
, :
, ,
-. , ,
.
(
` , )

(
` ,
) . ;

, , , .
.
65

, ,
. , , ,
. . , -,
, . -, , , .
, (
, , ). ; ,
; . , , ,
, , .
, . -,
,
(, ).
,
, , , ,
.
.
, ,
; , . : , , , . ,
, , .
; ;
, ,
,
- . ,
, .
( , ); .
: , , (, - ).
, 66

, .
, .
, , . .
, .

. , , . ,
, , - .
, , ,
. , , , . , , ;
, . . , .

..
- : ,
(,
). -
: - ( , ); ( ,
) ( , - ).

: ;
, , , ;
, , .
,
, , ,
, .
, , .
, , , : , , .
: , , -.
67

1
2
3
4
5
6
7
8
9

: Boese H. Procli Diadochi tria opuscula. Berlin, 1960


Erler . Proklos Deadochos. Ueber die Existenz des B sen, Meisenheim am Glan, 1978.
Isaac Sebastokrator. De malorum subsistentia. Meisenheim, 1971.
Joannes Lydus. De mensibus. Lipsiae, 1898.
. . . 4.

, - .
.: .. . ., 1970. . 220 (Diels-Kranz, fr. 9).
. .. (Dialexeis) ,
. Diels H. Fragmente der Vorsokatiker, II/I, Berlin. 1907. S. 635636.
.: . , 27d28a.
. . VI, 505509; . . 5, 3, 12; 1, 7, 1 .


( , ): ; , ; , .
, (
). , , , , .
( ), , , , , . ,
, * . , , ,
, , , . , ,
,
. ,
, ,
. ,
, - *

.: .
69

, : , ,
, ; , , . , , .
ex nihilo
( , ),
. ,
( ,
), * .
, , ,
(
), (,
, ,
).

: ,
, . ,
, . , .
, ,
.
,
, .
, .
, , , -
.
, . , ,
, , , . . , , . , , .
?
? ,
*

70

.: , , , .

. , - ,
. , . , ,
,
, .
, :
, ,
. ,
? ,
, , , ,
. , , ,
,
. , , ,
. , -
,
, , . , -
, . , , , , . ?
?
, , , ,
, . , .
, .
,
, .
, , ,
. , , ,
, ,
. - ? . .
, , ,
. , 71

, , . : ,
! , . , - , , ,
. ,
, ,
. ,
, , . , , . ,
, , ,
. , , , , ,
, . ,
. , , ,
, ,
- , .
, , . , , , ,
. ,
.
. , , ,
- , .
. . . , , , , ,
- , . ,
: , . .
72


, ,
. , , , ( - , ).
, , .
.
,
.
XVIII , , ; , ( , , ) , .
, ,
,
, , .
, ,
,
, . .
, , .
, , , . , . ,
.
, , . , .
, ipso facto ( ) .
X
Y ,
73

X, Y, ,
. ,
, .

. , , . .
, , .
.
1. , , . ,
( ).
2. , 1755 . 2004 .
, .
, , ,
. , , . ,
, , . ,
,
, .
,
,
. , ,
, . . (
, ), , . , ,

.
, .
74

, ,
, ,
X Y ,
Y, X.
, , : , . , ,
, . ,
, , ,
, . :
, ,
, , .
, X Y, , . , X,
; Y,
. , X, Y, X , Y. , , .
:
( ) . ,
- ,
, ? .
,
: -, , ( )
; -,
, . - , . . ,
, ,
75

, ,
. , * , ,
, ,
,
, . , .
, ? , .
.
. .
, ,
.
,
( , , , ,
). , ,
.
, ,
,
, . , . , . , , .
, , ; .
( )
, :
. , ,
*

76

.: , . ( . .) ,
,
.

, , ,
, .
,
, , , ,
,
, , , . , ,
,
: , , ( ).
?
,
. ,
. , , , ,
, . ,

. ,
, . ,
, .
? , . ,
* .
, . *

.: , ( ), ,
( 1895 . . ).
77

,
, .
,
homo sapiens. , , -
: , , , . ,
. , ,
, , , . ,
. , ,
.
,
: ; , ,
, ; ,
; , .
, ;
( 1: 1617).
, : , , , , , , , , , ,
. .
,
, , ,
. , , , ,
, , - , ,
. ,
.
( ), ( )
78

( ), . , .
,
-. -, ,
, , .
: ,
, .
, . ,
( ), ( , ), , . , ,
, ,
- . , ,
, . ,
, , , ,
,
. ,
,
, , . .
, ,
, . , , :
,
.
,
.
, , . . : , ,
, 79

, .
.
, . . , .
( ,
, , , ). - . ,
. , , .

. . . , , ,
:
. , ,
. , ,
, . , .
,
.
,
.
. . ,
. , , ,
. , , , : ? ,
. ,
, , , . , , , , 80

. , , ,
, , , -. , . , ,
, ,
. ( , ) ,
,
. , , , ,
. ,
,
. , ,
, - , . .
,
, . . ,
. , , ,
. ,
,
, .

, , :
. , ,
. ,
. , . . ,
. , , . , 81

. , ,
, , ,
, .
. , .
, .. . ,
, , , , . ? , . ,
,
, 13 193027 . ..,
- . ,
, . , , ,

, . ,
, ,
, . .
: ,
, ,
. , , , . , ,
, (, , , : ; ;
, ).
.
,
. ?
. ,
, , . - ,
? ,
, 82

? , , , , .
. - ,
, ,
, , ,
, , ,
( ) . ( - ), , , ..
, , . .., :
.

. , ,
.
: , . , .
XVII . : (. 10) . , , ? , . ,
, , .
, ?1 .
, , ,

, .
, . ,
, , , . ,
,
, 84

, .
, .
,
, .
- , , , .
, , , .
, . ,
, , .

,
. , .
: , ,
, , , , , , , .
( )
, . , .

, ,
. , - , .
:
85

, ...
, , . -
. , ?
, , ,
. , , ,
, -
. : ,
,
, , , , ,
, , ,
, , , ,
, , , , , ,
, - !
: ,
, - . , , .
.
, ,
. ,
, . 2 .
, : ,
, , ,
, . - , ( ),
?
, ,
, , , , , .
, , ,
. :
, ,

: , , !
, ,
86

: , ,
. - ,
- . ,
. , , , , , , ,
, , , , ,
: , !
. , ,
.
,
! , . , . , ?
? , ?
, , ,
? , :
, , .
, , , . , , , ! ! , ,
; , , ! ,
, ? ,
? , -
. . , . , .
.
, , :
, : ,
, ,

, ,
87

,
, , !
, , 3 .
, ,
. , , :
, / . , ,
. ?
, .
? ,
, , , ? , ,
( ), , . , ,
.
.
XVI ., . , , , . ,
.

. ,
:
, : , ? ; ,
: , -
, ,
, , , !
? ,
, 4 .
88

, . , , ,
, , , . ,
:
, , ,
, ? ,
, ? ...? , [] , , .
, , , , . , , : ? ,
, ! , ,
? , , ,
, , !5 .
, , . ,
, , .
, .
, ,
. , : , .
, , , ,
, , . , : 1) ,
,
, ; 2) , , ,

.
?
89


, , ,
, . ,
- . - , ,
, , . (,
) , . .

. , . , ,
,

: ( ), -,
, , .

: , , ; . , , ,
( , ,
, ,
, ).
:
. ... , , ,
, .
, , , . , .
90

.
, , ,
, 6 .
,
, :
..., , . ,
, -, ,
, , ,
... , ,
, ,
, , , 7 .
, , , . , ,
- .
, . ,
, . : , ! .
, . , , . , , :
, , , :
, .
,
.
, , , . ,
. , , , 8 .
, , , . ,

.
91

,
: ?.
, ,
, , , .
:

, , -
?
, ?
, (
), , ?
,
9 . , , , ,
. , , .
,
. -,
, , , . , , ,
.
,
, . , , .
, . 92


. . ,
, : , , ,
, 10 .
, , , , .
,
, , ,
, , . , , ,
-
. ,
. ,
. , , . :
?11 .
,
. , , . . ,
, , , .
,
, , :
93

, ,
.
, , ,
, ,
, ...
, .
,
, ,
, -
.
, ,
. ,
, , ,
. ,
, , , ; ,
, . ,
, , 12 .
,

. , , , ,
. ,
, . , ,
. , :
: ? : ! , , 13 .
?
, ,
- . ,
, , :
, , ,
, ? ,
, , ,
?. , !
;
94

: , -
, , ,
, , ,
, - , , , !
, , ,
, , , , , ...14 .
, -, , ,
, ,
,
, .
, , , - .

,
15 . ,
, , -:
,
?
. -,
. ,
, , . , , , * . ,
, , , , *

.: , , . () [18451913], ; , (. ).
95

, .
, .
,
( ) , , , ,
, ,
,
. , ,
16 . , , ,
, , ,
.
, ,
, , :
- ,
,
, . - , , ,
, , , . : ,
, , .
, , , , .
,
,
. ,
, , . , , , .
...
- -,
96

, .
17 .

1
2
3
4
5
6
7
8
9

10
11
12
13
14
15

16

17

. .: 2 . . 2. ., 1996. . 451.
.. // .. . .: 15 . . 9.
. 2. . 5. . 3. ., 1991. . 264265.
. . IV. . 275276.
. . V. . 284.
. . 285, 288.
. . . 2. , 1997. . 259261.
. . 284285.
. . 363364.
, .. 24
1879 : ,
, , - ,
( <> ) ,
( .. . . .: 30 . . 30. . 1. 1878
1881. ., 1988. . 121122).
.. // .. . .: 15 . . 9.
. 2. . 6. . 3. . 352.
. . 353.
. . 359, 360, 361.
. . 1. . 2. . 6. . 86.
. . 2. . 6. . 2. . 328.
. ..: ,
, , ,
( .. . ., 1991. . 54).
.. 11 1879 .:
...
, : , ,
, , ,
( .. . . .: 30 . . 30. . I. . 121122).
. . 68.

:
.
, . ,
, . - : , ( 3:6). , ( 45:7;
: ). . , , , 1 .
, ,
( 11:9), : ( 55:8).
, ,
.
, , , , ,
. , .
.

, , ,
. , , ( 24:21).
*

98

.: , , .

( - ). 2 : constitutio ()
,
.
-, , , ,
3 .
, , , , . ,
,
. , , , .
. , , 4 .
, , ( ,

, ).
. , , . , ,
.
, , 5 .
-
: ,
, ( 5:12), , . ,
,
,
. ,
, .
( 2:15). , , . ,
, ( ) ,
, , 6 ,
99

(. !), . - , .
: 7 .
, . ,
.

. :
(1 15:33).
. . , .
,
- ( ,
) :
, , , .
, . .
, , ,
, .
, ,
. , , .
, , , , 8 . ..
, ( , , ) , . , ,
, , ,
. , , .
100

, , . , . 9 .
: , , , ,
10 .
.

.
. . .
. : ; ( 42:5). ,
. ,
.
?.
. : ( 42:6).
.
. , : !
, - . , , :
, ! ,
, ,
, , . : , , , . , ! , . ,
, ,
. , , ,
. ,
. .
, ,
. 11 .
.., : , , .
12 .
101

, .
. - ,
. ,
, .
: , , , . , 13 .
, . , ,
, , .
, . , . - , .
.
?, , . : , , ( 9:3). , , , . .
. : ( 12:23).
, . ,
, , .
, ,
: , .
XX . (), , : ? : ?14 .
. :
.
, , .
. .
, .
102


: ;
;
; , .
,
, ?
- III . . .
-, , :
, . .
, , ,
?
,
, , ? 15 .
,
:

.
,
- .
- ,
, ,
- -.
(). , , . - .
.
. : , , ( ,
, ), (, , ,
)
( ).
103

: .
, ,
. : !.

.
, . ,
:
, .
,

.
, ?, . , ,
.
. , , , , , , -, : , ,
16 .
XIX XX . * .
.
.

, ,
.
, , .
( ), , ,
( ).
*

104

., , . () . . 27.12.1935.

, ,
, , .
. . , , .
,
, . , . : , ,
, . : , , ,
17 .
,
:
, . , , , ,
. , ,
,
, . ,
, , , , 18 .
, , . ,
. , , . ,
.
, ,
, ,
. , .
, ,
, (
)19 .
105

.
, : , , , .. , , .
, . , ,

,
.
, .
- . ,
, , .
, ,
. .
:
( ,
), ( ) , .
20 . . , .
:
- , , - ,
, - . - , ( ).
( ).
,
, , , .
- ,
, .
, ,
106

. .

- ( , ).

: ;
; .
,
,
. , . , ,
,
, ,
,
. , , , , ,
.
, ..
,
,
, ; , , , ,
21 .
, , ,
, (, ).
.
, , ( ).
, ,
, .. .
.
, , , ,
107

.

, (..
. ), . , , , .
, , .
, . , . 22 .
, .
, , , . : (
23 ) , - . ()

.
()

, , .

,
.
. , , , , . , .
, , , , . , , ,
.
. esse operari.
,
.
108

, ,
.
, , .
.
, , .
: ,
.
. (20, 17), VI ., , ,
. . .
, .
.
:
. , , .
, ,
. ( 6484). , .
,
,
.
, ,
.

1
3
4
5
6

. . I. // . . 2. . 1. ., 1896. .
278279.
De principiis III 54. . : . . , 1993. . 232233.
. . - . , 1911.
. 109.
.. . , 1922. . 194.
Comm. in Rom. // PG. 80, 1245A.
109

7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

21
22
23

. . // . . 3. ., 1999. . 1819.
.: .. . , 1957. . 302303.
. // . 1926. 4. . 48.
Stromata 7.3.
- . . // .1993. 2. . 132.
. : . . .. ?
// . 1996. 2. . 107.
.. // . ., 1993. 1. . 3335.
. (). . ., 2003. . 60.
. . 1. . 1. ., 1969. . 231.
. : . ? // . . 1998. 4. . 58.
.. . -, 1955. . 76.
.
. . 81.
. :
, -, , - .
, , , ,
( .
. ., 1914. . 42).
.. . ., 1996. . 45.
. . // . ., 1993. . 126.
. // . . 1. , 1910. . 130.

, -. ,
, . , ,
. , ,
. , , . . , , ! , ,
. ,
, . , , , ,
, : ,

, .
, .
, , . ,
. ,
111

: , , ,
, , , , .
: , ,
. , , 1 .
, .
, . XIX .,
,
, .
1859 .
. ,
, ,
,
, , , . ,
, , , , . , , , .
, , :
, ?
,
2 .
, : , ,
!
,
, , . , , 112

, ,
, , , .
, . XIX .
1885 ., ,
, :
, , , ,
, . , , ,
, ... :
, , ,
...,
? 3
, 4 .
,
, , , , .
. ,
.
:
, , [ ] ,
, . , , ,
, . , -
, ... ? ? , ,
, ?5
,
, ,
, 6 .
113


. . -, c

. , ,
, . , - ,
. , , ,
. ,
, , ,
. , ,
, , ?
, , , , ,
.

XVII . ,
, ,
: , .
. - - ;
. , , , , , : , , , ..,
.
... 114

, , ,
,
. . . , -
. , , . ,
7 .
, . ,
,
,
, ,
.
, .
, , . , ,
, ,
.
. , , .
1940- . . ,
. : ,
, .
,
. .
,
.
,
, , . , ,
. .
. , 115

. , ,
. , . .
, , .
, . ,
, , . , ,
, .
,
, .
,
, .
, .
. , , , ,
.
, , - .
, , ,
, . (.. )
. .
,
, . ,
,
116

, .
.
, .

. , ,
, ,
. -
, .
.
: ? , ,
, . ,

.
, , , .
, , .
, , , , , , , -,
? , : - , ? .
, , , .
, , . , . , ,
, . , , . . , :
, ;
, , - 117

.
, ,
, , - 8 .
. , , (),
(), ( ) .. 9 .
, , , , , , ,
.
, ,
, .
, ,
.
, , , , , , .
,
, ,
, ,
.
, ,
.
, , . , ,
, , .
, , , - .
, : ! !
, ,
. , - ,
.. , , . , , ?
118

, . , , ,
. , - . ,
, , ,
. , , , 10 . .
,
, ,
.
, , , . , , .
, , , . , , , . , , , , ! , ,
, .
, , ,
,
. , , , . ,
: ,
. ,
, . ,
, . , , ,
, , , :
, .
119

, .
, .
, , , , , , . , ,
,
. :
, , . : ,
, .

, , ..., . . , ,
. ,
. ,
, 11 .
,
, , 12 .
, , ,
?
, ? ? , , ,
- . ,
120

, ,
, .

XIXXX . , . , , :
, , ... ... ... , , ,
,
,
13 .
. , , . , , , . ,
, .

1
2
3
4
5
6
7

Roosevelt T. African Game Trails. N. Y., 1988. P. 240.


.: 13 1856 .: More Letters of Charles Darwin
(F.Darwin and A.C. Seward). V. 1. L., 1903. P. 94.
Beecher H.W. Evolution and Religion. N. Y., 1885. P. 116.
Ibid. P. 115.
Bowne B. Philosophy of Theism. N. Y., 1887. P. 227, 232.
. : Roberts J.H. Darwinism and the Divine in America: Protestant Intellectuals
and Organic Evolution 18591900. Notre Dame, 2001. P. 135.
Scully M. Dominion: The Power of Man, the suffering of Animals, and the Call to Mercy.
N. Y., 2003. P. 297.
121

8
9

10

11
12

13

Summa theologiae (ST) I que. 47, a.1, resp.


, XVII ., , , ,
, (, , ,
, ..) ,
. ,
, , -
. , , ,
, ,

. ,

. , 9. . :
.. .: 4 . . 1. ., 1982, . 132133.
,
. -, :

,
.
, .
, .
, . , ,
- .
, , ,
,
, .
,
,
.
Brand P., Yancey Ph. Pain: Gift Nobody Wants. N. Y., 1993. P. 195.
, .

- , . ,
,
, :
, ,
.
,
, .
Fiske J. Outline of Cosmic Philosophy // Miscelleneous Writings. Vol. IV. Boston, 1902.
P. 225.

,
. , ,
. , , ,

.
, 1 . , ,
,
,
.
, . ,
, .
, . , . ,
? ?
, - . ,
123

. , ,
. ,
,
. ,
- . ,
. ,
,
, .
, ,
, ,
.
, .
. ,
.
, E
, E
H. , , , .
, . , , ,
. , ( ) , . ,
, , . , , , , . ,
,
, . , ,
. , : ,
124

- .
,
, (
), ,
2 . : ,
.
, H E, E H. , , ,
. , , ,
, . , ,
, . ,
, . , , , , , , .
, , , , , , . , . ,
.
- ,
. , ,
. ,
: F
G, , F G, , , ,
F, G, ; , , G , F . , , ,
125

. , , , ,
, . ,
- .
, , , , , , :
. ; 2,5 . ,
, . :
2,8 . ,
. , ,
, , , ( 3
) , , 3 .
, 2,9 . , , , , , ,
, , ,
, ,
. ,
,
,
3 .

; ,
.
,
, (
)
, .
,
, , . , ,
, , - , .
, , , , 126

.
,
,
. , ,
, . , , . ,
, , . , , , .
, , , . , , : , ? , , , ,
? , ,
, . : R
,
R, , R .
. , . ,
,
4 . : ,
; , ,
. : R ,
R.
. . ,
( ) .
.
,
,
, .

. 5 .
127

, , ,
, .
, ,
.
, .
, ,
( ) * .
, .
. , , , , ,
. , : . .
, , , ,
.
.
. ,
, ; , ,
.
. E
H1 H2 ,
E H1, H2.
*

128

.: undetermination arguments, - .
.

: E
H1 H2, E .
, , , . , : ,
.

:
H1: ;
H2: .
, . , (, ) . ,
, . , , ,
.
,
,
. , ,
. , - ,
.
, .
. , , .
, . ,
, , .
,
.
, , , . , 129

, H1
H2. ,
H3 H1 H2,
H3, H1 H2, H3
.
H3,
H1 H2.
.
. ,
, , ;
, , ,
.
.
:
H4: ,
H5: , ( ) .
H4, H5 . ,
, ,
H4 H5. H4, H5 ,
H4, H5. , , . -, , ,
, H4 H5, . .
. , , .
,
, . ,
C
X , C ,
, X 6 . , .
130

,
, .

. , , ,
.
, ,
, . , . , H2
H5 . ,
. ,
. , H1 H4
.
,
H1 H4 .
, .
, ,
, . : , ,
, .
, .

, . , ,
.

.
, , .
, , , . - .
, - , ( )
131

. ,
.


, . , : ,
, . :
1 ;
2 , ;
3 , , , , .
, . , , ,
.
XX . ,
. , sine qua non
( ) , , . ,

. -
(HD) . HD- , . , ; . HD- :
.
.
().
.
.
().
HD- .
HD- , 7 . 132

, , , ,

. ,
, , , ,
. , ,
,
.
XX . . 8 .
, ; , .
, ,
. , , . , ,
, . ,
, : , 9 .
, ; , .

, - ,
; , . , . . ,
, . ; , . ,
,
. , , . 133

. , , . , ,
, ,
. ,
. , , . ,
. ,
. , ;
. ,
: ,
, , ,
. , , , . ,
, -
. , , 60 10 .
. , .
, , , ,
, ,
. , - , , , , . ,
,
, .
, , , , . 134

,
.
. 1610 . ,
,
, . 1721 .
( )
, 1744 . ,
1826 . , - ,
, , ,
.
.
, , , .
, . ,
. - ,
, ,
, . , . ,
. ,
,
. , . , , , ,
,
, .

, ,
, , , , , , .
,
. , , ,
. :
. , , , , . ,
135

,
. ,
, , ,
. , . ,
,
, ,
, , .
, ,
.
,
, . ,
,
, . ,
: , , .

, . , ,
.
, , , . ,
,
- , ,
, , . ,
, , , . , , ( , , , ),
. ,
, , .
, 136

. .
. , , ,
. , .
,
. , . , ,
.
,
. , , . .

, , .
.
-
, - , , , .
,
. , , : , , ,
, . , ,
, ( ) ,
. , , , . ,
.
, , . , . ,
, ,
,
. , , , .
,
. ,
137

:
.
:
, . , . ,
, . ,
, . ,
, , . , .
, .

, ,
, . , , .

,
, . ,
, , , . , , ,
, . , - .
,
. ,
.
, , , ,
. , , . , .
, , , ,
. , , , 138

, .
, .
, . ,
. ,
. , , . , ,
. ,
,
, .
. - , .
, .

1
2
3
4

7
8
9
10

(, ).
.: Otte R. Evidential Arguments from Evil // Intern. J. for Philosophy of Religion.
2000. Vol. 48. P. 110.
, , ,
, .
Platinga A. Supralapsarianism, or O, felix culpa // Christian Faith and the Problem of
Evil /Ed. by Peter van Inwagen. Grand Rapids MI, Eerdmans Publishing Company, 2004.
P. 125.
.: Rowe W. The Problem of Evil and Varieties of Atheism; Wykstra S. Rowes Noseeum
Arguments from Evil // The Evidential Argument from Evil /Ed. by Daniel HowardSnyder, Bloomington: Indiana University Press, 1996.
, ,
,
,
.
.: Putnam H. The Corroboration of Theories // The Philosophy of Karl Popper /Ed.
by P.A.Schilpp. Open Court Press, La Salle, 1974.
Kuhn T. The Structure of Scientific Revolutions. Chicago, 1962.
Ibid. P. 79.
Ibid. P. 81.

..


(fl. 3- . IX .)
, .
, , , , , 1 .
, , . (
) .
, , .
, 2 .
, , . , . .
, .
( ) 3 ; , , 4 , 5 . , : ,
6 . , ,
7 .
? 8 9 .
- , 10 .
140

. ? . 11 : ,
12 . , , , , 13 . 14 .


.
,
15 ; 16 ( 17 , , ,
18 ); ,
19 .
.
, ,
,
. ,
20 . , , , .

.
, . ,
,
, .. .
, .
,
, . , , , . , , ,
; , ; , 21 .
, .
, . ,
, ,
141

. , ,
,
, 22 . ,
. ,
, , . , 23 .
. ,
, , . , , 24 . , , -.
. 25 .
, , ,
, , , 26 .
. , , . , , , 27 .
,
, 28 .
.
, 29 . , , , 30 .
. , . , ,
, ,
31 .
. . , .
, 32 .
, ,
: ... ,
... , 33 .
142

.
.
34 . , ,
, , , ,
, .
, , ,
, , ,
, 35 . , ,
, .
. , ,
, , , 36 . ,
, 37 .
, .
.
, , , .
,
, .
, , .
... , , . , ,
, , , , 38 .

, , , , , 39 .
. , . , ,
.
, , , , 40 .
, ,
, . ,
,
143

- . , . , , ,
41 .
, ,
, , . , , ,
. ,
, .
, .

42 .
, . , ,
.
,
. , 43 .
. .
, - , ,
, ? , , 44 . 45 .
. , , , , .
. : 46 .
, ?
, . ,
, ,
, ,
, - . , 47 .
,
,
, .
144

,
. ,
, (mortiferam
scientiam)48 . , , , .
, , ,
( ,
, )
49 .
. . ,
, , ,
, , 50 . 51 ,
, ,
, , , , . , ,
, 52 .

: c
.
.
53 .
,
. , 54 . ,
55 .
. , .
,
, 56 . ,
. , , .
, , 57 . ,
, , 58 .
145

5
6
7

146

.: . II, 379bc: , ,
... ... , , ... , .
[ ], -
, (. ..). ,
, , , .
, .
- , . ,
^
, (
` `
`

`
`

I, 13, 101). ,
` ,
. .: Karavites, Peter (Panayiotis). Evil, Freedom, and the Road to
Perfection in Clement of Alexandria. LeidenBostonKln, 1999.
. De divina praedestinatione [, Div. praed.] 16, 4, 120121 (PL
420C421A): Omne quod ex deo factum est nullum uitium boni efficit; 16, 5, 161
(421D) (= . De vera religione XVI XX // PL 34, 135; 138): Substantia non
est malum; 17, 6, 107111 (428B) (= De vera religione XXIII // PL 34, 141). .:
. VII, 1213: , , , ... : , ... ;
16: , , , ; ,
, ... : , , , , ... (.
..).
. III, 6, 5, 143148: [Deus] fecit omnia ut essent; et ea, quae
facta sunt ut essent, non esse non possunt Substantialem uero interitum ea, quae a
deo ad hoc facta sunt ut essent et permanerent, recipere non possunt (
Periphyseon [, P] V, 317480, 930CD); .
IV, 26:
, .
,
(. ..).
Div. praed. 16, 4, 127129 (421A): Ex nulla igitur creatura rationis participe peccatum
est; 16, 2, 5660 (419A): Nullius hominis inuenitur iniquitas, nisi suae propriae
uoluntatis culpabilis peruersitas Juste igitur punita sit misera.
Ibid. 16, 4, 123124 (421A): Omne peccatum, quia malum est, uitium boni est; 16, 5,
140161 (421BD) (= De vera religione XX // PL 34, 138); 16, 5, 202204 (422D423A)
(= De vera religione XII // PL 34, 132); 17, 6, 117118 (428C) (= De vera religione XLI
// PL 34, 156).
Ibid. 17, 6, 104106 (428B) (= De vera religione XXIII // PL 34, 141): Animae uitium
nihilque aliud est quam peccatum et poena peccati.
Ibid. 16, 1, 3031 (418B): Nulla dehinc natura punietur; non punita non erit misera;
16, 2, 5255 (418C419A).
Ibid. 16, 6, 212215 (423A): Nullam naturam ab alia natura puniri ac per hoc nullam
poenam a deo esse factam quamuis saepe dicatur et fecisse; 17, 1, 510 (426A); 17, 9,
194196 (430C); 16, 4, 102103 (420B).

8
9
10

11
12
13

14

Ibid. 16, 2, 4143 (418BC): Nullo modo in eo naturam, quam deus creauit, sed malam
propriam uoluntatem poena ignis aeterni plectendam esse; 16, 3, 9194 (420A).
Ibid. 16, 4, 9798 (420A): In impiis supplicia non perpeti quod deus fecit, sed quod
superbia uitiose inuenit.
Ibid. 16, 6, 224231 (423B) (= . Enarrationes in Psalmos 7, 16 // PL 36, 107):
Intelligamus unicuique homini supplicium fieri de peccato suo et eius iniquitatem in
poenam conuerti ipsa peccata sic ordinare ut quae fuerunt delectamenta homini peccanti
sint instrumenta domino punienti non esse alia instrumenta torquendae impietatis
praeter illam ipsam impietatem; 16, 6, 236238 (423C); 16, 7, 251254 (424A). .:
. II, 10, 4: , - , .
Div. praed. 16, 1, 45 (417C): In magno itaque aeterni ignis ardore nihil aliud sit poenalis
miseria quam beatae felicitatis absentia; 19, 3, 4044 (437BC).
Ibid. 16, 1, 68 (417C): Nullus erit qui non habeat insitam sibi naturaliter absentis
beatitudinis notionem eiusque desiderium, ut eo maxime torqueatur quo ardenter appetat.
Ibid. 16, 8, 283287 (424C). .: .
XXV, 3, 25, 1: ,
, : , , , , , , , , .
,
; ,
. ,
- : ;
.
Ibid. 16, 9, 304307 (425B) (= . Moralia XI, 9 // PL 75, 959AB):
Omnis homo per id quod male agit quid sibi aliud quam conscientiae suae carcerem
facit, ut hunc animae reatus premat, etiam si nemo exterius accusat? .: . Hom.
in Jeremiam 20, 8, 4867: ( 20:9), ,
, ,
, ,
, .
(
(


` ),
` )
, : ( 12:49); . II, 10, 4: , ... , , ;

. , , , , .
.
[ 2:15] , , .
147

15

16

17

18
19

20

21

.: . De Genesi ad litteram XI, 13 // PL 34, 436: Non enim ualent intelligere,


omne quod est, in quantum aliqua substantia est, et bonum esse, et nisi ab illo uero Deo,
a quo omne bonum est, esse non posse. - , Ibid.; XI,
21 (440). .: . , // PG 31, 352, 629:
[] ... (


), (
)...

^ )...

(
, (.: . 6, 12),
, ... (. .: . . IV. ., 1846; . ., 1993. . 161162).
. Enarrationes in Psalmos. In Ps. VII, 16 // PL 36, 107: Intelligamus unicuique
homini supplicium fieri de peccato suo et eius iniquitatem in poenam conuerti sed ipsa
peccata sic ordinare ut quae fuerunt delectamenta homini peccanti sint instrumenta
domino punienti (. Div. praed. 16, 6, 224229, (423B)); De vera religione XII //
PL 34, 132: uita carnalis Trahitur ergo ad poenas, quia diligendo inferiora in egestate
uoluptatum suarum et in doloribus apud inferos ordinaturQuid autem dolor qui dicitur
animi nisi carere mutabilibus rebus quibus fruebatur Hoc est totum quod dicitur malum,
id est peccatum, et poena peccati (. Div. praed. 16, 5, 195210 (422D423A)).
. Moralia in Job XI, 9 // PL 75, 959AB: Omnis homo per id quod
male agit quid sibi aliud quam conscientiae suae carcerem facit, ut hunc animi reatus
premat, etiamsi nemo exterius accusat? (. Div. praed. 16, 9, 304306 (425B)).
. Expositio evangelii secundum Lucam VI, 46 // PL 15, 1680B: Unusquisque
sibi auctor est poenae (. P V, 307576 (928B)).
. De vera religione LIV // PL 34, 168: Qui ergo male utuntur tanto mentis
bono, ut extra eam uisibilia magis appetant dabuntur eis exteriores tenebrae Perficietur
ergo in eis quod amant, ut ibi eis sit ploratus et stridor dentium. Plures enim sunt qui haec
omnia initia simul diligunt in cogitatione sua nihil aliud quam phantasmata quae de
tali uita colligunt amplexari (. Div. praed. 16, 8, 269287 (424BC)). . De vera
religione XX // PL 34, 139. . Foussard J.C. Apparence et apparition. La notion de
ne et lhistoire de la
phantasia chez Jean Scot /Ed. R. Roques // Jean Scot Erig
philosophie... P. 337348. .: . IV, 18: , ,
, ,
,
,
` )
, ,
(

().

. .: Proclus. Trois tudes sur la providence III // De
lexistence du mal / Texte tabli et traduit par Daniel Isaac. Paris: Les Belles Lettres,
1982. .: Steel, Carlos.
Proclus et Denys: De lexistence du mal // Denys lAreopagite et sa posterit en orient et
par de
en occident. Actes du Colloque International. Paris, 2124 septembre 1994 /Ed.

Augustiniennes, 1997. P. 89116.


Andia, Ysabel. Paris: Institut dEtudes
Periphyseon ( P) II, 596AC.

148

22
23
24

25
26
27

28

P IV, 808B.
P IV, 807B.
P IV, 814D815A. . De vera religione XX, 38, 18 // PL 34, 138. .:
. Div. praed. XVI, 138147 // PL 122, 421B. . : .
, // PG 31, 332, 1317 (. . . 4, . 144):
, : . ... , , ^ ); 341, 2544 (153):
^
(
^ , ^
^ ),

(

(

)...
^ (



)...
(

` - (
^
^
^

),
, ; 341, 44344, 3 (. . .
)...

153): , , . , , ,


(
` )?
, , , : . ,
209223: , ()

, [ ] , , , ; , ,
, , , , , , (), ...
() ...
, ,
)
(

[-] ; ,
(. ..).
P V, 919A.
P V, 942C.
P IV, 826A, 844D. . . VII, 12, 18 // PL 32, 743; . . IV, 20 3031 // PG 3, 717B 729C732C; PL 122, 1139A
1144C1145A; . , 337, 53340, 3
(. . . 150): , ...

(),
, ; 332, 3945 (. . . 145):
333, 35 (. .
, (
^ ` ` );

`

. 145): , : , , ,
, , .... , ,
, . Ibid. 344, 18 (. . 154):
, , (
^
^
()

` ).
?
. ,
; 348, 56 (157): ()

...
P IV, 828D829A. .: . , 344, 38
345, 15 (. . . 155): , ,
()...

... ( ...) (),


149

29
30
31

32
33

34

35

36

37
38
39

150

^
; ,
, ()
. ...
,


^ ).
... (
...
P IV, 851C.
Ibid.
P IV, 826A. . VII, 12, 18 // PL 32, 743; . IV, 20 3031 // PG 3, 717B 729C732C; PL 122, 1139A
11441145A.
P IV, 849B.
P IV, 809D. . De Genesi ad litteram XI, 23, 30 // PL 34, 441. .:
. , 348, 1012 (. . . 157): ),

, (

; 348, 2224 (158): ()

, .
P V, 928D929. . III, 6, 35 // PG 2, 335C338B:
, ... ... , ,
, ... ...
, ,
...
, , ... , , , , , ,
; . Expositio in Lucam VI, 46 // CCSL 14, p.
191: .
. III, 6, 5: ,
, , , ,
, ,
, ... ,
.
. De Genesi ad litteram XI, 21 // PL 34, 441: ,
- ,
... , , .
P V, 930D931A. . . IV, 23 // PG 3, 724C725C;
PL 122, 1142A1143A.
P V, 932B934B. . . IV, 23.
P IV, 789AD. . 12 // PG 44, 161C164B:
,
, , ... ,
, , , , ; - ,
, ... - ,
; ... ... ... ... ... -

40
41

42
43

44

45
46
47
48

49

, . ... ... . , .
P IV, 747C. .: Div. praed. X, 8994; XV, 175184 // PL 122, 395B396C 416BC.
P V, 917A918. . 21 // PG 44, 201A204A:
, , .
,
.
, ... ... ... . , ,
; ... ... ,
, ,
.
P V, 926D927A. .: Div. praed. XVIII, 87108 // PL 122, 432C433B.
P V, 916BC. ,
I, 1820 // CCSG 7, p. 4647: [ ]
, , ,
(. ..).
P IV, 820C. .: . I, 84, 4:
. , ,
, (. .).
P IV, 824BC.
P IV, 826BC.
P IV, 827B828A.
P IV, 842B843A. .: . ,
286306 // CCSG 7, p. 36; PG 90, 257C260A: , , ,
,
, . . , , , , ,
,
, , , ...
(. ..).
P IV, 843AB. , VII (PG 91, 10931096A). .:
, 38, 911 (PG 36, 321324): , ,
... ... , ... ... , ...
... ,
151

50
51
52
53
54
55
56
57
58

, ; 39, 13 (PG
36, 348D): , , , ... ... ( . 2 , : - . . 1. . 527 . 538
539).
P V, 927C.
. De Genesi ad litteram XI, 2021, 2728 // PL 34, 439440.
P V, 927928B.
P V, 937B.
P V, 953C.
P V, 955B. . P IV, 842BC.
P V, 960A. , P V, 966C : IV, 1835 // PG 3, 713D736B; PL 122, 1137C1146D.
P V, 961CD.
P V, 948C949A.

..


, , .

-, , .. ,
. -, . , .. ,
.
, (
), .

,
, : 1) :
,
(, ) , , (, ).
153

,
; 2) : ,
, ; 3)
:
, (privatio) ; 4)
. , , ,
, . . , , 1 .
: ) (, ,
..) ; b) , ,
; ) : ; d) :
, , ; e) ,
: . , .

, - .
,
, .
,
, ,
, , ,
, 154

(
),
. . , : ) ; b)
; c) .
, , , , , ,
. , , , , ,
.


2 . , : ,
,
, , , [] [
] , , ,
3 .
4 .
: . Philocalia 5 , ,
6 .
7 .
, [] , ,
,
8 , 155

.
9 , , . , : ,
, , ,
, , ,
, ,
10 .
- ,
, [].
,
, 11 .
: (.. . ..) ,
, , .
12 .
,
:
, 13 .
, ,
, , , .. ,
. - , , ,
, , , . , , , . ,
,
, ,
. , , . 14 15 , 16 17 ,
18 .
156


,
, . -,
. :
19 , 20 , 21 , , : , ,
22 . ,
: , [ ] 23 .
-, , ,
, 24 . , ,
, 25 . ,
. ( 26 .)
, .. , 27 . , .. , 28 .
. ,
, , . , (, , ) .
,
, , .
, , ,
,
.
157


, (. De princ. II,6,46 ).
, , 29 . ,
30 . Cels. III,69
,
, : , ,
, , []
[],
, , , , , , ,

, , [] ` ),

(
, , [] , [], .

` ) [] (
, , , (Cels. III,69,211; 1521).
: 1) ;
2) ; 3)

. , , , ,

.

,
, ,
(, ,
31 ). ,
, ,
32 .

158

,
. Comm. Jo. II,13,93 , , :
. 33 . Comm. Jo. II,13,93

. . 1,3:
, .
, ,
, -
, , .
De princ.
II,9,2,4349,
, .
, ,
.

,
, . , , ..
.

, ,
34 . , 35 .
, ,
, 36 37 . ,
, 159

, 38 ,
39 .
,
.
,
, , .
, , 40
, 41 ,
.

42 . , ,
, - ,
.

,
, :
( )43 , 44 ,
45 .
- , , , , ,
. : ,
46 .
, 160

, 47 . : ,
48 . ,
: ,
, , .
, 49 .
, , ,
, . , ,
,
.
,
, : , , , ,
, 50 .
, , ,
.

,
, , 51 . ,
,
52 . ,
, ,
,
.. .
,
53 . ,
161

: ,
, , [], [] , - , , [] ,
, [] [] 54 .
, ,
, , 55 . ,
,
, , 56 , , 57 . ,
,
.
, ,
58 .
-
,
. ,
, ,
. ,
. ,
, .
. , , ,
. , ,
, 59 .
,
, , ,
, ,
. , , , 162

. ,
, [] []
, : ,
, , 60 . ,
61 .
, , , , ,
,

, ( ) ,
. , , ,
,
,
, .

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17

C.: Young F. M. Insight or Incoherence? The Greek Fathers on God and Evil // Doctrines of God and Christ in the Early Church. Ed. by E. Ferguson. N. Y.L., 1993. P. 135.
Contra Celsum (Cels.) VI, 5455.
Ibid. VI, 54, 46; 55, 13.
C: Stoicorum veterum fragmenta ( SVF) III 70; 117 .
Philocalia sive Ecloga de operibus Origenis a Basilio et Grigorio Nazianzeno facta (Phil.)
26,1,68.
.: Ibid. Phil. 26, 1, 3334; 2, 45.
SVF III, 75 = Adversus mathematicos, XI, 26; SVF III, 97a = Diog. Laert. VII, 95; .:
SVF III, 76 = Diog. Laert. VII, 94.
: SVF I, 179; III, 16.
: SVF I, 191194.
SVF III, 126 = Diog. Laert. VII, 105 ( .. ).
Ethica Nicomachea 1098b 1214 (.: 1153b 1718). Politica 1323a 2427.
Phil. 26, 1, 3132.
Ethica Nicomachea 1098b 1415 ( .. ).
Quod deus non est auctor malorum, Patrologia graeca (PG), 31, 333.
De fide orthodoxa, IV, 19 (92). Contra Manichaeos, 15.
Adversus Marcionem, II, 14.
: De libero arbitrio, I, 1, 1. . : De Capitani F., Il De libero arbitrio
di S. Agostino. Milano, 1987. P. 473. . 7.
163

18
19

20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34

35
36
37
38
39
40
41

42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54

164

De casu diaboli, 12.


Commetntarium in evangelium Matthaei. (Comm. Mt.) X, 1112; Commentaria in evangelium Joannis (Comm. Jo.) XX, 13, 106107. 24, 202210. 28, 252255; Fragmenta in
evangelium Joannis (in catenis) (Fr. Jo.) 4243; Selecta in Psalmos (Sel. Ps.). PG 12,
13121316.
Cels. IV, 67; V,21; De principiis (De princ.) II, 3, 4.
Cels. IV, 67.
Cels. IV, 67, 1819.
.: Cels. IV, 3, 4849.
De princ. II, 6, 5, 166167: boni malique eligendi facultas (
).
Ibid. II, 9, 2; IV, 4, 8 (35).
De princ. II,1,2,51.
De princ. I,5,5; II,9,2; IV,4,8 (35).
Cf. De princ. I,2,4; I,2,10; I,2,13; I,5,3; I,5,5; I,6,2 etc; Cels. III,70; VI,44.
De princ. I,6,3; Sch. Mt. PG 17,292; Comm. Jo. XX,21,174175.
: Crouzel H. Origne et Plotine. Paris, 1991. . 314.
Cels. IV,66; .: Cels. III,42.
Sel. Ps. PG 12,1653; Hom. Jer. 2,1; Sel. Ez. PG 13,820.
Sel. Ps. PG 12,1660; Exp.Prov. PG 17,173.
.: Pisi P. Peccato di Adamo e caduta dei noes nellesegesi origeniana // Origeniana
Quarta. Die Referate des 4. Internationalen Origeneskongresses. Hrsg. L. Lies. Innsbruck
Wien, 1987. P. 325326.
Cels. IV, 40.
( 3:21). C. :
Crouzel H. Op. cit. P. 233234.
.: Pisi P. Op.cit. // Origeniana Quarta. P. 323.
Exp.Prov. PG 17,180; 205. Fragmenta ex commentaries in epistulam 1 ad Corinthios (in
Catenis) (Fr. Comm. 1 Cor.) 18.
Cels. VI, 43. Comm. Jo. XX, 25, 224226.
Sel. Ps. PG 12,1444; cf.: Cels. VIII, 40.
: Rufinus, Libellus fidei VI, 37. Patrologia latina (PL) 48, 475 AB. . :
Beatrice P.F. Tradux peccati. Alle fonti della dottrina agostiniana del peccato originale.
Milano, 1978. P. 51, 57.
C.: Kelly J. N. D. Early Christian doctrines. L., 1993. P. 172, 354, 364.
Cels. IV,12. .: Cels. IV, 20; 21; 64.
Fragmenta in Psalmos 1150 (Fr. in Ps.) 106, 34.
., Selecta in Job (Sel. Job) PG 12, 1037.
Cels.VI, 56.
De princ. III, 2, 7; Fragmenta in Lamentationes (in Catenis) (Fr. Lam. 79); Exp.Prov.
PG 17,189.
. : Cels. VI, 56, 1416.
Cels. VIII, 31.
Phil. 27, 7.
De princ. III,1,13.
.: De princ. II, 5, 3; Phil. 27,7.
: De princ. III, 6, 3; Comm. Jo. I, 32, 234235; Cels. IV, 69.
Cels. VIII, 72.

55
56
57
58
59
60
61

.: Crouzel H. Lapocatastase chez Origne // Origeniana quarta. Op. cit. P. 284.


De princ. II, 9, 8; Hom. Jer. 4,3; 12,10; 18,1; Cels. IV, 9; Comm. Mt. XIII, 1; Comm. Jo.
XIII, 43, 286.
Comm. Mt. X, 13.
De princ. I, 6, 2-4; II,3,5; III,6,6; De oratione (De orat.) 27,15; Comm. Mt. XV,31.
Cels. VIII, 72; De princ. III, 6, 5.
Cels. VIII, 72..: Cels. IV, 69.
: Commntaria in epistolam Pauli ad Romanos (lat) V,10 (PG 14, 1053).

..


1.1.
, .
, . , .. * .
.
1.2. , ,
, .. . , .
, .
1.3. ,
, .
: ,
, , , ..
, ..
.
1.4. , ,
, ,
.
*

166

. ,
, ,
, , .

1.5.
(
) . , , ,
. ,
.
1.6. - : , .
, . , . , , .
2.1.
. -, , , , , . ,
, , .
2.2.
, , , (ira),
(invidia) (superbia).
()
. (luxuria), (gula) (acedia).
2.3.
. .
, , , , . : evil, bel, . .
2.4. , . -
. (avaritia)
, .
167

3.1.
, , , .. .
3.2. ,
.
, .
, ,
. , . , , .
3.3. , ,
. , , , .
,
.
3.4. ,
, , , .
, . , ,
. ,
, , , . ,
,
, .
, , , ,
.
3.5. ,
. -,
, , , . ,
: , .
168

4.1.
, , , . , . ,
, , , ..
.
* .
4.2. , , .
, . . ,
.
, , , , , ( ) : ,
, , ,
, .
4.3. ,
, , , . . .
, , .
,
, ,
, .
4.4. , , , , , , . ,
. ,
, , , . *

. ,
(. ).
, , , , .
169

, .
. ,
; , .
. , , , .
5.1. . , .. ,
, . . , ,
.
. .
,
. , .. , .
, -,
.
5.2. . , , ,
, . , , . , .
5.3 . ,
, , , .
, . , . ,
,
, , , .
5.4. . , , ,
, ,
170

,
.
.
5.5. .
, , . , . , .,
. ,
( ) . , ,
. , ,
.
, .. ; . , .
5.6. . ,
,
, ,
. , . , .
6.1. ? , ,
.
, , . ,
.
, , .
, , ,
.
, , .
6.2. . , .
, , . , * .
(, ) . 171

, . ,
, .. . : , , .
6.3. , : ,
, , , ,
( 3:5). ,
. .
6.4.
, .
, . , , ,
. . ,
. -.
.
,
, .
, .
6.5. .
, , ,
, , , , , . : .
, , . ,
, .
6.6. , ,
. . , *

172

. , ,
, .

. , ,
, , , , . ,
- . .
7.1. . , . , , , , .
, . , , .
7.2. .
, .
,
, . , , .
7.3. , , ,
, , .
, , , .
.
7.4. , , ,
.
,
.
7.5. ,

. , , , ,
.
7.6. ,
, , . ,
; ,
.
173


( , ,
) , ,
. ,
( , ). , . ,
, , . ,
.
, .. , , , , , ,
, ,
. , ,
, .
, , , , . ,
. , (, - ), : (1)
, (2)
, (3) (.. ) (4) 174

,
. , , , , , , , , , ,
.
.
,
. ,
, , , .
, . , , , , , , ,
() .
-, (G)
, E ( ). , ,
(.. ,
, )
. ,
, , ( ). -, G. , , , ( ), . -,
(.. ). , , .
, G
, E ,

.
, ( , G)
. 175

(), : , ,
, , , .
, , ,
. - , ,
, ( ) , .
, - .
, ,
, , , ,
, .
, , , . , ,
,
, . , , , ,
, . , , ,
, . ,
, , , ..
, , , , , , , . , ,
, , (
). , , , 176

, .. ,
, ,
, , , .
, , , , , , , . , , ,
. , 1 , , , , , , ,
.
, . ,
.. ,
). ,
,
() ,
. , , , .
, . , ,
( ). ,
, , ,
.
, ,
,
,
. ,
, . , ,
. , 177

,
, ,
- . , ,
, , ,
. , , .
, , , . , ,

, , , , .
, , : , , .. . : [],
, [] , [] 2 . ,
, ,
(, ),
. , ,
, . ,
, . - , ( , )
, (.. ).
,
, , ,
. ,

. (,
), , (
). , , 178

,
. ,
, 3 . , ,
, ,
. , , , . , . ,
, , ,
. ,
, . , : (, ), .
, , , , . , -, , . -,
, ,
, ,
. ,

, ,
.
, ,
.
, .
,

(, ), ,
, . , , .
(.. ,
179

) . (, ..), . , ,
, ,
, ..
,
. , , (.. ) .
:
,
, ,
. (
) ,
4 .
,
, ,
, . ? , ,

. ,
. ,
, , ,
.
, , (, , )
,
(, , ).

, .
180

, , , (
, ), , .
, , , , . ,

, , . , , ,
, , . ,
,
.
? ,

, , .
:
, , , , . , , 5 .
, , , (1) (2). ,
(3)? ?
, ,
, . ?
-
- . - , ,
,
.
, ,
. , , , , , 181

, .
,
,
. , ,
. , ,
,
. , a fortiori, , , ex
hypothesi, , , , . , ( ) . , :
, * .
.
, ,
. , ,
, , , . , , , , .
-
.
, , ,
. , ,
, ,
. .

, , . ,
, .
,
. , , , , , .
*

182

.: , , , , , -, .

,
, , , ,
. - , , , .
, , ,
, ( ,
). ,
. , , , , , .
,
( , ,
, ). , . , (
) , ( ),
. , , , .
,
, , ,
, , , . : ( ) , .
. , ,
, , , , . , - , - () , , , , . ,
183

, , , ,
. . , -
, , , ,
.
, , - , ,
- ,
- , , ,
.
, ,
, , ,
, , B (, B ), (, , ),
,
( ). , ,
, . , , , .
, .
.
, ( , ), , ,
. , ,
,
, ,
, . ,
, , , , , .
, ( )
. , 184

. ,
, : , ( 20:35). : , , .
: , ; , .
, ,
( 10: 4245).
, , . , , ,
. , , , (
5:45), , (1 9:18).
, , , .
,
, . ,
,
. , ,
, ,
, , . , , . , , ,
.
, .
( , )
( , ), , . , , , , ( )
, , . , .
, . , , ,
185

, ,
. ,
( )

. . ,
, , , ,
; , , , .
, , ! , ,

. ,
! , , , , .
, ,
, , . ,
, : ,
, , . , , , , , .

. ,
,
, . , (, ),
. ,
: , ,
(
), , 186

, ( )
, . ,
, , ,
6 . -
! ? , : .
, ,
. ( ) .
,
.

2
3
4

(
, )
(Swinburne R. Providence and The Problem of Evil, Clarendon Press, 1998).
. . 1103 b 1. . : . .: 4 . . 4. .,
1984. . 7879.
, , -, ,
, .
, ,
.
,
: ;
: ,
(. .
(2.12).

, .
(Swinburne R. Op. cit. ch. 13).
-,
- , ,
.



, . :
, ?
. ,
, ,
( ), , ( ). ,
.
, - , , .

,
, - . ,
. , , 188

,
. , .
.
1.
,
, ( ; . ).
, , [
] ,
.
, : , ,
1 . ,
, , .
.
,
- .
, ,
, ,
,
, , ,
2 .
. , , , , , , . , ,
. , , , ,
, , ? (, , ) ,
,
.
189


? ,

. :

, ,
,
. , , .
,
; , ,
, ( ) .
, , ,
: , .
. , , , , ,
, 3 .
, ( ,
) , . , , , , , ,
.
, , . , ,
( ), , - . ( ,
, ,
190

, ) ,
, , .

, , ( )
: , ,
. . , , , ,
:
, , , , ?.. ,
, , ,
? ,
, : , ,
,
,
( 59:12).

4 .
, , ,
.
5 . ,
. , :
, , . ,
, ? , ( , ) ,
. 191

, ,
. , (
, )
.
,
. , ,
( , )
, , , - . ,
, 6 .
2.
,
, ,
.

. , , , - . ,
. , , ,
, .
, ,
, .
. . , ,
, , ,
, :
-
, , .
, ,
, X Y , ,
X Y , 192

,
, . , , ,
7 .
, . , , : ,
. , , , , ,
, , .
( ) , , , .
, ;
,
(., , ). , . , , X Y
,
, , , . , ,
, .
, ,
,
, .
. , , : , , . ,
, 193

,
.
, .
:
, , , .
, ; , ,
, , . ,
.
. ,
,
. , ,
, ,
. ,
. ,
,
, , ;
, 8 .
, ( )
,
9 . ( ),
, , , - , ; - , ( ,
). , ,
,
, . ,
,
(
, , 10 ).
194

, , :
, , ,
, , ,
, , , . , ,
, .
,
,
11 .
, , - . , ,
, , ( ), , - , ( ,
, ). , ,
(
, ),
( ).
, , . , ,
: , , , ?
,
, ,
. , . , , ,
195

12 .

:
, . ,
, ,
. ,
, - , , ,
. , 13 .
: ,
( , )14 , . , : ? (
15 .) : ? , , , ( ) ,
, - .
, , ,
, , (. .15, ). .
(,
), -
( -, , ).
,
(. - , ).
196

, , , . ,
, ,
(. ,
). , ,
,
( , ,
, )?

. , ,
, , (
?) , (. ). ,
, , ( ,
,
). , , , ( , ,
, ).

, .
,
.
, ,
,
. , , ,
, , , , , .

197

,
. ,
, .
, ,
, ,
. , , . , , ( ). ,
,
, . , (
, )
, . ,
,
:
, , .
, ,
, . , ,
, :
, , , ,
, : ; , , ,
16 .
, , ;
.
, ,
, , . -: , , , , 17 .
198


. ,
, , : ,
, , . , , ,
.
, , , , (.. , ).
,
,
. , , . ,
, , , .
, , , ( ) (
, ). , , , , ()
.

,
: 1)
;
2) ; 3) ( , ), 199

, . , , -
. ,

, , , ,
.

1
2
3
4
5

7
8
9

10
11
12

13
14

15

200

De Sousa R. The Rationality of Emotions // Explaning Emotions /Am lie Rorthy (ed.).
Berkeley, 1980. . 139.
Stocker R., Hegeman E., Valuing Emotion. Cambridge (UO), 1996. . 94.
Newman J.H. An Essay in Aid of a Grammar of Assent. Notre Dame, 1979. . 328329.
Ibid. . 309310.
,
,
. .: Ibid. . 100102.
,
: Wykstra S., On Avoiding the Evils of Appearance //
The problem of Evil /M.M. and R.M.Adams (ed.), Oxford (U.P.), 1990. . 138160.
Godie P. The Emotions. Oxford (U.P.), 2000. . 5960. ( ).
Gaita R. A Common Humanity. Thinking About Love and Truth abd Justice. Melbourne,
2000. . 1719.
., , ,
, , , , :
Ibid. . 251.
.: Newman J.H. Op. cit. . 108.
Gaita R. A Common Humanity. . 2122. ( .)
.: . , .
. ., 1994.
. ., : Brandt R. The Philosophy of Schleiermacher. The Development of His Theory of Scientific and Religious
Knowledge. Westport (Connecticut), 1941. . 107.
Smith Q. The Felt Meanings of the world: A Metaphysics of Feeling. West Lafayette,
1986. P. 25.
. :
, ,
(Ibid. . 24).
. : , ,
, .
,
, ,
, , ,
.

16
17


. , ,
,
, , ,
.

, , .
, ,
(Ibid. . 151).
Nussbaum M. Loves Knowledge: Essays in Philosophy and Literature. N.Y., 1990.
P. 366.
Ibid. P. 376.

..

:

, , , ,
IIIII ., . , , ,
, . (. 160230 .),
:
, , , ,
. , , . : , :
?1 . ,
, , , 2 . ,
, , .,
. ., . , ( ,
) ,
. ,
202

, , , .
, , , , . ,
,
(bonus et optimus) ,
. ,
,
- , (ex vitio
materiae)3 . , , ,
, 4 .
(regula summi magni).
, ,
, (summum)5 , (summum magnum)6 ;
,
, , -
7 . , , , ,
. , , ,
, , , , , , . ,
; 8 .
(ex nihilo)9 .

. , ,
, , . , ; , ,
, 10 . (, ) ,
203

, 11 . ,
- , -
12 . , . ,
; ,
() (), , 13 .
, ,
,
14 , , , ,
, ,
- . ,
, ,
, ,
, , ,
, , , . ,
, , , 15 .
, ,
,
16 . , , , , . ,
17 . ,
, -
(substantia), , , 18 , .
, , , , .
.
,
, , II .
,
. , , 204

, :
? 19 . : , ;
, ( 6:43), ,
, .
,
: , ( 45:7, LXX). , ,
: , ,
, . ,
(solius et purae
benignitatis), , ,
, ,
, ,
, 20 . ,

, ( ), (). IV .
,
, ,
, -, , -,
, 21 . ,
, , , .
:
. , . ,
, , ,
22 . , 23 .
,
, ,
, . , , ; 24 .
205

,
, , , , , , 25 . , ,
26 .
, ,
27 . ,
, , ,
28 . ,
, , , . , , . (lex),
, , . .
, , , .
, ,
, ,
, , 29 .

. , , ,
, ? ,
, , , ,
, .
, ,
, 30 .
, , ,
, . , , -, , , -,
, -
, . , , , 206

. -
, , ,
, , (condicio hominis). , ,
(libera arbitrii potestas, libertas
et potestas arbitrii) 31 . , ,
,
32 .
. ,
,
,
33 .
, , ,
, , , ,
, . , ,
,
, ,
. ,
34 .
, , , , (natura bonus), .. . , , , , . ,
, , (non natura sed institutione),
, .. . , , (proprietas boni et
quodammodo natura), ,
,
,
(bonum ut proprium).
(ex voluntate bonus), . ,
, , 207

, ,
.
, ;
,
, , ,
. , ,
, ,
, ,
, 35 .
,
, , ,
,
,
. , , . , , , ,
, .
;
36 . , ,
, , , .
, ; , 37 , ,
,
, , 38 .
, , ,
.

(instinctor delicti), 39 . , , , , ,
. ,
, , ,
208

. , , ; ,
. , ,

.
,
40 .
? ,
, 41 .
. 42 , 43 , , , 44 , 45 .
, , , , 46 .
,
,
, , . ,
,
, ,
. , , , 47 .
, ,
(voluntas deliquendi), (materia voluntati)48 . , , ;
, 49 . , , :
(mala delicti, mala culpae) (mala supplicii,
mala poenae). :
( ), ;
, , , 50 .
209


, , ,
, ,
. ,
,
51 .
,
52 . - ,
53 . , , , (per illud quod substantiae accessit), (per liberum arbitrium),
, , . , , , .
,
, , . ,
, , , ,
, , , ,
, , 54 .
, , ,
(severitas) (justitiae), .
, ,
, , , , . , , , , .. 55 .
- , , , , , . ,
. , ,
, ,
.
, , , .
, , ,
210

, . ,
, , ,
, 56 .
, , , , 57 .
, , .
-,
: , , , .
-,
, .
-,
, , .
-, , ,
, .
-, , ,
, , ,
, .
-, ,
, , , .
-, ,
, ,
.
-, , , ,
, .
211


1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43

212

De praescriptione haereticorum, 7 (: De praescr. haer.); .: Adversus Marcionem,


I.2 (: Adv. Marc.); Adversus Hermogenem, 10 (: Adv. Herm.).
Adv. Herm., 15.
Ibid. 2.
Ibid. 1.
Ibid. 4; 7.
Adv. Marc., I.3; 7.
Adv. Herm., 4; .: Adv. Marc., I.3; 5.
Adv. Herm., 46.
.: Adv. Herm., 14; 16; 17; 45; Adv. Marc., II.5; De resurrectione carnis, 11 (: De
resurr.); Apologetcus, 17 (: Apol.); De praescr., 13 .
Adv. Herm., 14, 16.
Ibid. 16.
Adv. Herm., 8; .: De resurr., 11.
Adv. Herm., 1820.
Ibid. 1.
Ibid. 1415.
Ibid. 9.
Ibid. 11.
Ibid. 41.
Adv. Marc., I.2.
Adv. Marc., I.2; I.6; .: Adv. Herm., 10.
Adv. Marc., I.37.
Ibid. II.34.
Ibid. II.4.
Ibid. II.45.
Adv. Marc., II.4; .: De resurr., 5.
Adv. Marc., II.8.
Ibid. II.4.
Adv. Marc., II.4; De resurr., 5; 9.
Adv. Marc., II.4.
Ibid. II.5.
Adv. Marc., II.5; . De anima, 21; De exhortatione castitatis, 2 (: De exhort. cast.).
Adv. Marc., II.5.
Ibid. II.5.
Ibid. II.6.
Ibid.
Ibid. II.7.
Ibid. II.8.
Ibid. II.4.
Ibid. II.10.
Ibid.
De patientia, 5 (: De patien.).
Adv. Marc., II.10.
Ibid. V.6.

44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57

De testimonio animae, 3 (: De test. anim.).


Apol., 22.
Adv. Marc., II.8.
Ibid. II.10.
De exhort. cast., 2.
De anima, 21.
Adv. Marc., II.14.
Ibid. II.8.
De patien., 5.
Adv. Marc., II.2.
Ibid. II.9.
Ibid. II.1516.
Ibid. II.13.
Ibid. II.16.

..


-
, , .. , , , .. (16461716) ,
. 1710 . , , , (Causa Dei).
(De causa Dei contra
Pelagium), (. 1290/13001349).
, ;
. , , .
, ,
, ,
,
(.. ,
), ;
, ,
,
214

,
.
, ..
, ; ,
, , . , , , .
, , ,
; .. ,
, , . , , 1 . ,
, ,
, , ,
,
2 , , ,
, , ,
, - ; (15711630)
,
,
: ,
; ; 3 .
, , , , ,
,
, , , . - , ,
. , ;
,
. , , , : bonum ex causa integra, malum ex quolibet defectu (
, - ).
: malum causam habet, non efficientem, sed deficientem (
215

, , )4 .
, (- ) ,
, , , , .
, , , ; ,
, , , . , . , ,
, ,
, ,
, 5 . ,
;

. , , , ,
, , ;
,
, .
, , , ,
6 .
, , ,
: , , (1 4: 8),
, o .
, , -- , ,

, ,
, ? 216

, , ?
, ?
, ?
?
? - ,
, ? , , , ?7 , ,

,
:
, o,
,
, - .
,
, , .
, , ,
, , . , , - , ,
(.. ), ,
, . , , . , , , . ,
, . , , ;
, . ,
, , ,
, .
, - : ,
. ,
, . , ,
, o ? 8
, ; , , 217

.
, .. . , , ,
, 9 , . ,
(16231662), , , , , , 10 .
,
. ,
, ,
. ,
.
. , ,
, .
! , . . , , . : .
; , : 11 . , , , ,
,
: , 12 .
, ,
(2 2:20).
, , (12171274),
, ,
, . , , , ,
. 218

, , , , , , , . ,
, : , , . :
, ,
, .
, ,
, . , , ,
,
,
. , , . ,
, , , ; ,
, ,
..13 . , :
, (esse),
,
(bene esse). ,
, .
, , , , ,
14 . , , , , , (
).
, , , , , - (), .. , .
, ,
( ). ,
15 ; , , 16 , , ,
; , , () 17 . , quid ergo est malitia nisi boni indigentia (,
219

)?
18 .
, , , , , , ,
,
? ,
: ,
, ; ; ,
19 .
,
, , ,
(, , ) ,
, ,
e, , .. - .
(ens et bonum convertuntur)
,

,
20 . - , , (per se), ,
: (Ego sum qui sum) ( 3: 14). , ,
21 ; , , ,
22 . , , . , , , (I, 2, 2) ,
. , , ,
.. . , , , (XI 21), , ,
,
, , , . - (.. ), 220

, , ;
, -.
, - . , ()23 .
, ,
(quidditas), , ..
,
. , ,
, , , 24 . ,
(. 1220/
5. 1277), (
), , .. ; ,
, (privatio), 25 . , , ( ),
. , , , .
. ,
,
() , , ), 26 , , , , , ,
, , , , .
, , , , , , , , , , , , , , , , , , ,
27 .
, , , , .
.. ,
221

.., , , , , , , ,
(I. 3). , , , , ;
,
(1: 612).

, , I
, 35 : ; , , ; - ; , , ,
,
;
, .
, - ,
,
. ,
, , , ,
; ,
, , ,
, , , , ,
28 .
, , , , , (IV, 19). , (VII. 19. 25), , ()
, (1 11: 19);
. ,

, , , . , 222

. , , , . , . ,
. . ,
. , , 29 .
, , , , , , 30 .
, , , 31 .
:
, - : , (1 1: 5)
, ,
,
, . , ( ), . ,
Aurora,
(XIII, 710) , , , , ;
, . , , , , .
,
,
, , , ,
. 223

..
, , , , , , ,
,
,
.
, ,
, ,
- , ,
.
, , ; o 32 .

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23

224

Causa Dei, 6869.


Ibid. 72.
Ibid. 7071.
Essais de Theodice, I. 20. 33.
Ibid. I. 12.
Causa Dei, 34.
De divinis nominibus, IV. 18.
Enneades, III. 2. 8. 35.
De divinis nominibus IV. 20.
Les Pens es, 16. 67.
Enneades III, 2, 11, 9; III, 2, 17, 83.
De ordine, II. 4. 12.
Commentaria in libros IV Sententiarum, I. I, d. 44, a. 1, qu. 4; I. II, a. 46, qu. 6.
Ibid. I. II, a. 46, qu. 6.
Enneades III, 2, 5.
Confessiones. III, 7, 12.
De divines nominibus. IV, 32.
De Isaac. VII, 60.
Commentaria in libros IV Sententiarum. I. II, a. 46, qu. 6.
Summa Theologiae. II, 2, qu. 18, a. 132.
Ibid. I, qu. 13, a. 11.
Ibid. I, qu. 8, a. 1.
De divinis nominibus IV 34.

24
25
26
27
28
29
30
31
32

Commentaria in libros IV Sententiarum. II, d. 34, a. 2, qu. 5.


Summa de bono, II. 3. 4.
De divinis nominibus IV, 2023.
Ibid. IV, 32.
Commentaria. II, a. 46, qu. 6.
Enneades III. 2. 5. 15.
De divinis nominibus IV. 33.
Summa de bono. II. 3. 4.
Enneades III. 2. 5. 15.

..


1. .

(, , , ),
. :
, , , , , , ,
, (
) , , . ,
, , .
.
, 226

, , . , ,
. , ,
, , , , 1 .
, , , . ,
, , , .
2. ,
,
,
.

.
( II . ..),
, ,
, ? :
(II. 12. 5). ( I .
..),

,
, . , I . .., , , , -, -,
, 227

,

, , , , , , , , , , , , , , , 2 . (4 .
.. 2 ...) ,
( - ) ( , ,
).
, IX . .. -
,
( ).
: (1) ; (2) ,
, ,
; (3) , , ,
, -; (4) , , - (
);
(5) , ; (6)
( , ),
,
; (7) ,
; (8)
, , ;
(9) , , (
) 3 .
, ,
,
.
: ,
, ,
228

( ),
( ) 4 .
3. , (. 840900)
, , . . ( ), (. 4 . ..), , ,
,
, ,
, ,
, , .
, 5 .
- (45 . ..)6 , , - ,
, , , ( ) . , ,
( ) , , .., , ! ( , II.63)7 . ,
, , - ( 4 . ..) 8 .
( 6 . ..)
, , ..,
( ) . , , , ,
9 . ,
, , , , .
229

, , ,
, ,
. , . ,
(7 . ..), ( -)
- ( )
( , , ) , ,
, ,
,
.
?, , , ,
, . , , , , :
, (, , )10 .
(45 . ..), -, , ,
, . , : ,
; , ; ( 11 ); ;
; , ,
(IV.1.21)12 . ( - I. 242613 ), .
, ,
, ,
230

. ( ) .
4. - , - (. 34 .
..) II. 1. 3437, ,

, , , (
), II. 3. 42, ,
,
, , , , , .
, , , - (78 . ..), , .

( ) ,
.
, .
(1) ( II.1.3436)14 .
. (, ) , (, ), (, ), , , ,
. , ,
, (
).
. () (), .
(
), () ,
, .
15 .
231

. , ,
-,
,
,
(,
).
. ,
( , ..16 ).
. , ?
. ,
,
. , (
), , , ( , ).
.
(2) ( II. 3. 4142)17 .
. ,
, , , . , , , , , . , , ,
, , , .
. .
-. , :
, ,
, , ,
? ?! , ,
, ( ,
).
. , ,
,
.
, ,
232

, , , .
. ,
, , , .
. , , -,
. -
, , , ,
.
. , .
. , .
. - , ?
. ,
,
, . ,
.
5.
, ,
( ,

), , , - 18 .
. ,
.
, ,
,

- , . ,
(
) ,
(
233

, ).
,
( ,
, , , ), (
, 19 ). , , , , ,

, (
XIX . ).
, , , . (
.20 ),
,
.
, ( ), , ,
(
) .

.
(
, )
,
.
( ),
, , 234

,
, . ,
, , ( ), .
,
, .

2
3
4

5
6

8
9
10

, : , ,
, ( 1: 20), , ,
(1 2: 5).
.: Pali Texts Society. The D gha Nik ya /Ed. by T.W.Rhys Davids and J.Estlin Carpenter. L., 1890. Vol. I. P. 1719.
: The Ny yamajar of Jayanta Bha a. Ed. by Surya Narayana Sukla. Benares, 19341936. P. 175188.

,


.
C.: Encyclopedia of Indian Philosophies. Vol. VIII. Buddhist Philosophy from 100 to
350 A.D. /Ed. by Karl H. Potter. Delhi, 1999. P. 372373.
, ,
-,
, , ,
.
.: . . I.
, . II. ,
/. . ..,
... ., 1998. . 535536.
.: Encyclopedia of Indian Philosophies. Vol. VIII. Buddhist Philosophy from 100 to
350 A.D. /Ed. by Karl H. Potter. . 715.
Encyclopedia of Indian Philosophies. Vol. IX. Buddhist Philosophy from 350 to 600 A.D.
/Ed. by Karl H. Potter. Delhi, 2003. P. 421.

-
IV.1.21. C.: Nyayavartikam. A Critical Gloss on Nyaya Darshana Vatsyanas Bhashya /
Ed. by V.P.Dvivedi and L.S.Dravida. Benares, 1916. . 456467.
235


I.
CCSL Corpus Christianorum Series Latina
PG Patrologia cursus completus. Series Graeca
PL Patrologia cursus completes. Series Latina
SVF Stoicorum veterum fragmenta
II.

De praescr. haer De praescriptione haereticorum


Adv. Marc. Adversus Marcionem
Adv. Herm. Adversus Hermogenem
De resurr. De resurrectione carnis
Apol. Apologetcus
De exhort. cast. De exhortatione castitatis
De patien. De patientia
De test. anim. De testimonio animae

Cels. Contra Celsum


Comm. Jo. Commentarii in evangelium Joannis
omm. t. Commentarium in evangelium Matthaei
Comm. Rom. Commentaria in epistolam Pauli ad Romanos (lat.)
Exp. Prov. Expositio in Proverbia
Fr. Comm. 1 Cor. Fragmenta ex commentariis in epistulam 1 ad Corinthios (in catenis)





,
- ()
()

()




-

()
, , ,


,

Summary
The Problem of Evil and Theodicy
It is for the first time that the issue of evil in the context the theodicy has
been thematized in Russian from 1917. The presented collection of papers in
the formats of natural theology, ethics and history of philosophy discloses
different facts of the problem under discussion from the different approaches
of Anglo-American and Russian researches. Some of papers submitted by
English-speaking philosophers present different position of contemporary
philosophers of religion concerning the very strategies of tacking the evil
problem from the points of individual theodicy, general theodicy and
contextual apology of Providence in the face of attempts to deny that the
main attributes of God as the all-knowing, all-powerful and all-benevolent
Being are compatible with the multitude of evil in the world. The most part of
papers presented by Russian scholars deal with successive epochs of Christian
theology from the times of Tertullianus, Origenes, John Scotus Eriugena,
Leibnitz, while two other papers are dedicated to the evil problem as touched
by the Neoplatonists and in the Indian version of theodicy.



, 69 2005 .

..
..
..

020831 12.10.98 .
- 07.09.06.
6084 1/16. . .
. . . 15. .-. . 14,03. 500 . 017.
-
..
..

119992, , , 14

Вам также может понравиться