B A NK A QE ND R OR E E R E P UB LI K S S K OSOV S C E N T R A L N A B A N K A R E P U B L I K E K O S O VA C E NT R A L B A NK OF T HE R E P UB LI C OF K OSOV O

Raporti Vjetor Raporti Vjetor 2011 2009

P R I S H T I N , Q E R S H O R 2 0 1 2

CBK Working Paper no. 4

Efficiency of Banks in South-East Europe: With Special Reference to Kosovo

2|

BQK

Raporti Vjetor 2011

BANKA QENDRORE E REPUBLIKS S KOSOVS CENTRALNA BANKA REPUBLIKE KOSOVA CENTRAL BANK OF THE REPUBLIC OF KOSOVO

Raporti Vjetor 2011

|1

Raporti Vjetor 2011

BQK

2|

BQK

Raporti Vjetor 2011

PRMBAJTJA
Fjala hyrse e Kryetarit t Bordit t Banks Qendrore ----------------------------------------------- 15 Fjala hyrse e Guvernatorit ------------------------------------------------------------------------------------ 17 Bordi i Banks Qendrore, Bordi Ekzekutiv dhe Komiteti i Auditimit ----------------------------- 21 Struktura organizative e BQK-s----------------------------------------------------------------------------- 23 1. Prmbledhje ekzekutive----------------------------------------------------------------------------------- 25 2. Mjedisi i jashtm ekonomik------------------------------------------------------------------------------- 27 3. Ekonomia e Kosovs --------------------------------------------------------------------------------------- 29 3.1. Sektori real ------------------------------------------------------------------------------------------- 30 3.1.1. Produkti i brendshm bruto -------------------------------------------------------------- 30 3.1.2. mimet---------------------------------------------------------------------------------------- 31 3.1.3. Tregu i puns -------------------------------------------------------------------------------- 32 3.2. Sektori fiskal ----------------------------------------------------------------------------------------- 32 3.2.1. T hyrat buxhetore ------------------------------------------------------------------------- 33 3.2.2. Shpenzimet buxhetore -------------------------------------------------------------------- 34 3.3. Sektori financiar ------------------------------------------------------------------------------------ 35 3.3.1. Karakteristikat e prgjithshme ----------------------------------------------------------- 35 3.3.2. Sistemi bankar ------------------------------------------------------------------------------ 39 3.3.3. Fondet pensionale ------------------------------------------------------------------------- 60 3.3.4. Kompanit e sigurimit --------------------------------------------------------------------- 61 3.3.5. Institucionet mikrofinanciare dhe ndihmsit financiar------------------------------ 62 3.4. Sektori i jashtm ------------------------------------------------------------------------------------ 63 3.4.1. Llogaria rrjedhse -------------------------------------------------------------------------- 63 3.4.2. Llogaria kapitale dhe financiare --------------------------------------------------------- 70 3.4.3. Pozicioni i investimeve ndrkombtare dhe borxhi i jashtm-------------------- 72 4. Mbikqyrja e institucioneve financiare ----------------------------------------------------------------- 74 4.1. Licencimi dhe rregullativa ------------------------------------------------------------------------ 74 4.1.1. Licencimi --------------------------------------------------------------------------------------- 74 4.1.2. Rregullativa ----------------------------------------------------------------------------------- 77 4.2. Mbikqyrja bankare -------------------------------------------------------------------------------- 81 4.3. Mbikqyrja e sigurimeve -------------------------------------------------------------------------- 95 4.4. Mbikqyrja e pensioneve ----------------------------------------------------------------------- 101 5. Shrbimet e siguruara pr autoritetet, komunitetin financiar dhe publikun ------------------ 104 5.1. Operacionet dhe menaxhimi i parave t gatshme --------------------------------------- 104 5.2. Mirmbajtja dhe transaksionet e llogarive-------------------------------------------------- 108 5.3. Sistemi i pagesave ------------------------------------------------------------------------------- 111

|3

Raporti Vjetor 2011

BQK

5.3.1 Operimi i Sistemit Elektronik t Kliringut Ndrbankar ---------------------------- 111 5.3.2 Operimi i Sistemit Elektronik t Kliringut Ndrbankar ---------------------------- 114 5.4. Menaxhimi i mjeteve----------------------------------------------------------------------------- 117 5.4.1 Menaxhimi i Mjeteve dhe Politika e Investimeve t BQK-s --------------------- 117 5.4.2 Menaxhimi i Mjeteve n vitin 2011 ---------------------------------------------------- 118 5.4.3 Menaxhimi i Rrezikut t Investimeve -------------------------------------------------- 120 5.4.4 Procesi i tregtimit t Letrave me Vler t Qeveris-------------------------------- 121 5.5. Regjistri i kredive t Kosovs ----------------------------------------------------------------- 122 5.6. Aktivitetet n fushn e analizave ekonomike dhe stabilitetit financiar --------------- 123 5.7. Aktiviteti n fushn e statistikave ------------------------------------------------------------- 125 6. Zhvillimet e brendshme ---------------------------------------------------------------------------------- 126 6.1. Kontrolli i brendshm ---------------------------------------------------------------------------- 126 6.2. Burimet Njerzore -------------------------------------------------------------------------------- 129 6.3. Aktiviteti Ligjor i BQK-s ------------------------------------------------------------------------ 130 6.4. Teknologjia informative ------------------------------------------------------------------------- 132 7. Bashkpunimi rajonal dhe ndrkombtar ----------------------------------------------------------- 134 7.1. Marrveshjet, promovimi dhe prfaqsimi ndrkombtare ---------------------------- 134 8. Pasqyrat financiare t BQK-s ------------------------------------------------------------------------- 137 9. Shtojca statistikore ---------------------------------------------------------------------------------------- 175 10. Referencat ------------------------------------------------------------------------------------------------- 187

4|

BQK

Raporti Vjetor 2011

LISTA E SHKURTESAVE
AJN AKP ASK ATK ATM ATP BB BE BEC BEEP BERZH BIC BIS BKS BKT BPB BQK CAR CEFTA CPI DJI DPP DSFAE DST ECB EFSE EJL EULEX EUROSTAT FMN FSKP GBR HHI Asetet e Jashtme Neto Agjencioni Kosovar i Privatizimit Agjencia e Statistikave t Kosovs Administrata Tatimore e Kosovs Bankomat (angl. Automated Teller Machine) Agjencionet pr Transferimin e Parave Banka Botrore Bashkimi Evropian Kategorit Kryesore Ekonomike (angl. Broad Economic Categories) Projekti mbi Primirsimin e Ambijentit Biznesor (angl. Business Environment Enhancement Project) Banka Evropiane pr Zhvillim dhe Rindrtim Business Identifier Code Banka pr Rregullimin Ndrkombtar (angl. Bank for International Settlements) Byroja Kosovare e Sigurimve Banka Kombtare Tregtare Banka pr Biznes Banka Qendrore e Republiks s Kosovs Treguesit e Mjaftueshmris s Kapitalit (angl. Capital Adequacy Ratio) Marrveshja e Tregtis s Lir e Vendeve t Evrops Qendrore (angl. Central European Free Trade Agreement) Indeksi i mimeve t Konsumit (angl. Consumer Price Index) Dow Jones Industrial Average Departamenti i Puns dhe Punsimit Departamenti pr Stabilitet Financiar dhe Analiza Ekonomike Drejtat Speciale t Tirazhit Banka Qendrore Evropiane (angl. European Central Bank) Fondi Evropian pr Evropn Juglindore (angl. Euroepan Fund for Southeastern Europe) Evropa Juglindore Misioni i Bashkimit Evropian pr Sundimin e Ligjit General Directorate of European Statistics Fondi Monetar Ndrkombtar Fondi Slloveno-Kosovar i Pensioneve Great Britain Pound Indeksi Herfindahl-Hirschman (angl. Herfindahl-Hirschman Index)

|5

Raporti Vjetor 2011

BQK

IAIS IHD IMF IPI KEK KKP KMB KTD MF MPMS MTPL NLB NPL OJSHEF PBB PCB PIN POS pp PPI PPP PTK RBK REER RKK ROAA ROAE RTGS RWA SEKN SEPA SFR SRK SWIFT TEB TKPK TPL

Asociacioni Ndrkombtar i Mbikqyrsve t International Association for Insurance Supervisors) Investimet e Huaja Direkte Institucionet Mikrofinanciare

Sigurimeve

(angl.

Indeksi i mimeve t Importit (angl. Imports Price Index) Korporata Elektroenergjetike e Kosovs Kshilli Kombtar i Pagesave Komercijalna Banka Korporatat Tjera Depozituese Ministria e Ekonomis dhe Financave Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale Sigurimi i Auto-Prgjegjsis Nova Ljubljanska Banka Kredit Joperformuese (angl. Non Performing Loans) Organizata Jofitimprurse n Shrbim t Ekonomive Familjare Produkti i Brendshm Bruto Procredit Bank Pozicioni i Investimeve Ndrkombtare Pik e Shitjes (angl. Point of Sale) Pik Prqindje Indeksi i mimeve t Prodhimit (angl. Producer Price Index) Pariteti i Fuqis Blerse (angl. Purchasing Power Parity) Posta dhe Telekomi i Kosovs Raiffeisen Bank of Kosovo Norma Reale Efektive e Kmbimit (angl. Real Effective Exchange Rate) Regjistri i Kredive t Kosovs Kthimi Mesatar n Asete (angl. Return on Average Assets) Kthimi Mesatar n Kapital (angl. Return on Average Equity) Shlyerja e Pagesave n Koh Reale (angl. Real Time Gross Settlement) Asetet e Peshuara ndaj Riskut (angl. Risk Weighted Assets) Sistemi Elektronik i Kliringut Ndrbankar Zona e Prdorimit t Euros si Njsi e Vetme Pagese (angl. Single Euro Payment Area) Swiss Franc Sistemi i Regjistrit t Kontabilitetit Society for Worldwide International Financial Telecommuniacation Trk Ekonomi Bankasi Trusti i Kursimeve Pensionale t Kosovs Prgjegjsia ndaj Pals s Tret (angl. Third Party Liability)

6|

BQK

Raporti Vjetor 2011

TVSH UNMIK USAID USD VPN

Tatimi mbi Vlern e Shtuar Misioni i Kombeve t Bashkuara n Kosov (angl. United Nations Mission in Kosovo) Agjencia e Shteteve t Bashkuara pr Zhvillim Ndrkombtar (angl. United States Agency for International Development) United States Dollar Teknologjia e Enkriptimit dhe Lidhjeve Virtuale

|7

Raporti Vjetor 2011

BQK

LISTA E FIGURAVE
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. Harta makroekonomike ------------------------------------------------------------------------------------------------- 29 Rritja reale e PBB-s ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 30 Indeksi i mimit t Konsumit, importit dhe Prodhimit ----------------------------------------------------------- 31 Kontributi i komponentve t CPI-s n inflacionin vjetor ------------------------------------------------------ 31 Burimet kryesore t t hyrave kufitare ------------------------------------------------------------------------------ 33 Burimet kryesore t t hyrave nga tatimet vendore -------------------------------------------------------------- 33 Struktura e kategorive kryesore t shpenzimeve buxhetore -------------------------------------------------- 34 Struktura e aseteve t sistemit financiar sipas sektorve ------------------------------------------------------ 36 Krkesat neto t sektorit financiar ------------------------------------------------------------------------------------ 37 Asetet e jashtme neto, sipas institucioneve ----------------------------------------------------------------------- 37 Struktura e krkesave ndaj sektorit t jashtm ------------------------------------------------------------------- 38 Struktura e e detyrimeve ndaj sektorit t jashtm ---------------------------------------------------------------- 38 HHI pr asete, kredi dhe depozita ----------------------------------------------------------------------------------- 39 Kontributi n rritjen e aseteve t sistemit bankar sipas kategorive ------------------------------------------ 40 Rritja e aseteve ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 41 Norma e rritjes s kredive sipas sektorve ------------------------------------------------------------------------ 42 Struktura e kredive ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 42 Struktura e kredive sipas veprimtaris ekonomike --------------------------------------------------------------- 42 Norma vjetore e rrijtes s kredive sipas sektorve ekonomik ------------------------------------------------- 43 Struktura e kredive sipas afatit t maturimit ----------------------------------------------------------------------- 43 Norma e rritjes s kredive sipas afatit t maturimit -------------------------------------------------------------- 44 Struktura e depozitave sipas sektorve ---------------------------------------------------------------------------- 45 Struktura e depozitave t afatizuara sipas maturitetit ----------------------------------------------------------- 46 Mesatarja e normave t interesit ------------------------------------------------------------------------------------- 46 Bilanci i t hyrave dhe shpenzimeve -------------------------------------------------------------------------------- 47 Normat vjetore t rritjes s t hyrave dhe shpenzimeve ------------------------------------------------------- 47 Struktura e t hyrave ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 48 Struktura e t hyrave sipas kategorive ------------------------------------------------------------------------------ 48 Normat vjetore t rritjes s t hyrave sipas kategorive --------------------------------------------------------- 48 Normat vjetore t rritjes s shpemzimeve sipas kategorive --------------------------------------------------- 49 Struktura e shpenzimeve e sektorit bankar ------------------------------------------------------------------------ 49 Struktura e shpenzimeve ----------------------------------------------------------------------------------------------- 50 Tregusit e profitabilitetit ------------------------------------------------------------------------------------------------- 50 Raporti shpenzime / t hyra ------------------------------------------------------------------------------------------- 51 Kredit dhe depozitat e sistemit bankar ---------------------------------------------------------------------------- 51 Raporti asete likuide broad/detyrime afatshkurtra ------------------------------------------------------------ 52 Rezervat e sistemit bankar --------------------------------------------------------------------------------------------- 53

8|

BQK

Raporti Vjetor 2011

38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76.

Struktura e kredive sipas klasifikimit --------------------------------------------------------------------------------- 53 Struktura e kredive joperformuese ----------------------------------------------------------------------------------- 54 Raporti NPL/gjithsej kredit -------------------------------------------------------------------------------------------- 54 Norma vjetore e rritjes s gjithsej kredive dhe NPL-ve --------------------------------------------------------- 54 NPL-t dhe provizionet -------------------------------------------------------------------------------------------------- 55 Kapitalizmi i sistemit bankar ------------------------------------------------------------------------------------------- 55 Gjithsej kapitali dhe kapitali rregullativ ------------------------------------------------------------------------------ 56 Gjithsej kapaitali dhe norma vjetore e rritjes ----------------------------------------------------------------------- 56 Struktura e kapitalit e sistemit bankar ------------------------------------------------------------------------------- 57 Struktura e kapitalit t klasit t par --------------------------------------------------------------------------------- 57 Struktura e RWA-ve sipas peshs s rrezikut -------------------------------------------------------------------- 58 mimi e aksionit t TKPK-s dhe indeksi DJI --------------------------------------------------------------------- 60 Struktura e investimeve t Trustit ------------------------------------------------------------------------------------ 60 Primet e shitura dhe dmet e paguara ------------------------------------------------------------------------------ 61 Asetet e IMF-ve ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 62 Bilanci i llogaris rrjedhse -------------------------------------------------------------------------------------------- 64 Kategorit kryesore t strukturs s importeve ------------------------------------------------------------------- 65 Kategorit kryesore t strukturs s eksporteve ----------------------------------------------------------------- 65 Importet sipas BEC-it ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 66 Struktura e eksporteve sipas partnerve tregtar ---------------------------------------------------------------- 66 Struktura e importeve sipas partnerve tregtar ----------------------------------------------------------------- 67 Llogaria e shrbimeve kategorit kryesore ---------------------------------------------------------------------- 67 Llogaria e t ardhurave ------------------------------------------------------------------------------------------------- 68 Transferet rrjedhse ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 69 Drgeasat e emigrantve t pranuara n Kosov --------------------------------------------------------------- 69 Llogaria financiare neto ------------------------------------------------------------------------------------------------- 70 Investimet e Huaja Direkte si prqindje e PBB-s --------------------------------------------------------------- 70 Investimet e Huaja Direkte sipas sektorit ekonomit -------------------------------------------------------------- 71 Investimet e Huaja Direkte sipas vendit t origjins ------------------------------------------------------------- 71 Pozicioni i investimeve ndrkombtare ----------------------------------------------------------------------------- 72 Asetet sipas forms s investimeve --------------------------------------------------------------------------------- 72 Detyrimet sipas forms s investimeve ----------------------------------------------------------------------------- 73 Trendi i mjeteve n sektorin bankar --------------------------------------------------------------------------------- 82 Trendi i kredive n sektorin bankar ---------------------------------------------------------------------------------- 83 Trendi i depozitave n sektorin bankar ----------------------------------------------------------------------------- 85 Pjesmarrja e kredive problematike dhe kredive joprformuese n gjithsej kredit --------------------- 87 Ecuria e gjithsej mjeteve n sektorin mikrofinanciar dhe jobankar kreditues ----------------------------- 90 Struktura e pronsis s kompanive t sigurimit ----------------------------------------------------------------- 95 Struktura e aseteve t industris s sigurimeve ------------------------------------------------------------------ 97

|9

Raporti Vjetor 2011

BQK

77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115.

Struktura e detyrimeve t industris s sigurimeve -------------------------------------------------------------- 98 Paraqitja grafike e lvizjes se mimit t njsis ----------------------------------------------------------------- 102 Furnizimi me para t gatshme --------------------------------------------------------------------------------------- 104 Pranimi i parave t gatshme ------------------------------------------------------------------------------------------ 104 Furnizimi me kartmonedha euro sipas denominimeve ------------------------------------------------------- 105 Furnizimi me monedha euro sipas denominimeve -------------------------------------------------------------- 105 Kartmonedha euro t pranuara sipas denominimeve -------------------------------------------------------- 105 Monedha euro t pranuara sipas denominimeve --------------------------------------------------------------- 105 Eksporti i parave t gatshme ----------------------------------------------------------------------------------------- 106 Importi i parave t gatshme ------------------------------------------------------------------------------------------- 106 Numri i kartmonedhave t vjetrsuara t trhequra nga qarkullimi --------------------------------------- 107 Proporcioni i kartmonedhave t trhequra nga qarkullimi nga gjithsej t pranuara ------------------- 107 Furnizimi me kartmonedha t reja --------------------------------------------------------------------------------- 107 Proporcioni i kartmonedhave t reja t futura n qarkullim nga gjithsej t furnizuara ---------------- 107 Parat euro t falsifikuara t konfiskuara n nivel t Kosovs ----------------------------------------------- 107 Vllimi i transaksioneve vendore shkuarse --------------------------------------------------------------------- 109 Vlera e transaksioneve vendore shkuarse ---------------------------------------------------------------------- 109 Vllimi i transaksioneve vendore ardhse ------------------------------------------------------------------------ 109 Vlera e transaksioneve vendore shkuarse ---------------------------------------------------------------------- 109 Vllimi i transaksioneve ndrkombtare ardhse --------------------------------------------------------------- 110 Vlera e transaksioneve ndrkombtare ardhse ---------------------------------------------------------------- 110 Vllimi i transaksioneve ndrkombtare shkuarse ------------------------------------------------------------ 110 Vlera e transaksioneve ndrkombtare shkuarse ------------------------------------------------------------- 110 Evoluimi i depozitave t klientve kryesor t BQK-s -------------------------------------------------------- 111 Numri i transaksioneve n SEKN ----------------------------------------------------------------------------------- 112 Vlera e transaksioneve n SEKN ----------------------------------------------------------------------------------- 112 Mesatarja ditore e numrit t transaksioneve n SEKN -------------------------------------------------------- 112 Mesatarja ditore e vlers s transaksioneve n SEKN -------------------------------------------------------- 112 Vllimi vjetor i transaksioneve t SEKN-s sipas llojeve t tyre -------------------------------------------- 113 Vlera vjetore e transaksioneve t SEKN-s sipas llojeve t tyre -------------------------------------------- 113 Numri i kartelave t debitit sipas llojit t tyre --------------------------------------------------------------------- 115 Numri i kartelave t kreditit sipas llojit t tyre --------------------------------------------------------------------- 115 Numri i terminaleve ATM ---------------------------------------------------------------------------------------------- 116 Numri i i terminaleve POS --------------------------------------------------------------------------------------------- 116 Raporti i investimeve t BQK-s ------------------------------------------------------------------------------------- 118 Shprndarja e investimeve prgjat muajve --------------------------------------------------------------------- 118 Mesatarja mujore e ofruar e realizuar pr portfolion e BQK-s ---------------------------------------------- 119 Mesatarja e kthimit n portfolio dhe kthimit n benchmark --------------------------------------------------- 119 Numri i certifikatave t gjeneruara ---------------------------------------------------------------------------------- 122

10 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

116. 117. 118. 119.

Hulumtimet n sistemin e regjistrit t kredive -------------------------------------------------------------------- 122 Raportimi i kredive t reja nga institucionet kredidhnse ---------------------------------------------------- 123 Prcaktimi i fushave t auditmit n baz t riskut --------------------------------------------------------------- 128 Struktura e kualifikimit t punonjsve t BQK-s ---------------------------------------------------------------- 129

| 11

Raporti Vjetor 2011

BQK

LISTA E TABELAVE
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. Pagesat elektronike ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 40 Struktura e detyrimeve t sistemit bankar -------------------------------------------------------------------------- 41 Struktura e detyrimeve e sistemit bankar -------------------------------------------------------------------------- 44 Prmbledhja e rezultateve t analizs stres-test: Rreziku i likuiditetit -------------------------------------- 59 Bilanci tregtar i Kosovs ------------------------------------------------------------------------------------------------ 64 Aktiviteti i licencimit t bankave, t kompanive t sigurimit dhe fondeve pensionale ------------------ 76 Aktiviteti i regjistrimit t institucioneve mikro financiare, jobankare financiare, zyreve t transferit t parave dhe zyreve t kmbimit t valutave ------------------------------------------------------------------------ 76 Aktiviteti licencues i ndrmjetsuesve t sigurimit --------------------------------------------------------------- 76 Bankat Komerciale ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 78 Fondet pensionale ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 78 Zyrat pr transferin e parave ------------------------------------------------------------------------------------------ 78 Institucionet mikrofinanciare ------------------------------------------------------------------------------------------- 79 Institucionet financiare jobankare ------------------------------------------------------------------------------------ 79 Kompanit e sigurimeve ------------------------------------------------------------------------------------------------ 80 Ndrmjetsuesit e sigurimeve ----------------------------------------------------------------------------------------- 80 Zyrat e kmbimit t valutave ------------------------------------------------------------------------------------------- 81 Kredit sipas degve t ekonomis --------------------------------------------------------------------------------- 84 Struktura e kapitalit rregullator n sektor dhe ecuria e komponentve t tij ------------------------------- 86 Treguesit e kapitalizimit ------------------------------------------------------------------------------------------------- 86 Treguesit e cilsis s kredive ---------------------------------------------------------------------------------------- 87 Kredit joprformuese sipas degve t ekonomis ------------------------------------------------------------- 88 Treguesit e profitabilitetit ----------------------------------------------------------------------------------------------- 88 Treguesit e likuiditetit ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 89 Ekzaminimet n banka -------------------------------------------------------------------------------------------------- 90 Ecuria e treguesit t cilsis s kredis ---------------------------------------------------------------------------- 91 Ecuria e treguesit t profitabilitetit ------------------------------------------------------------------------------------ 92 Ekzaminimet e kryera gjat vitit 2011 ------------------------------------------------------------------------------- 92 Kredit trendi i arktimeve ------------------------------------------------------------------------------------------- 94 Depozitat trendi i rimbursimeve ------------------------------------------------------------------------------------ 95 Numri i Policave t Shkruara ------------------------------------------------------------------------------------------ 95 Bruto Primet e Shkruara ------------------------------------------------------------------------------------------------ 96 Numri i dmeve t paguara -------------------------------------------------------------------------------------------- 96 Dmet e Paguara --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 97 Kalkulimi i Margjins minimale t Solvencs ---------------------------------------------------------------------- 99 Treguesit e Likuiditetit -------------------------------------------------------------------------------------------------- 100 Ekzaminimet e plota dhe t fokusuara ---------------------------------------------------------------------------- 101

12 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49.

Ekzaminimet e kryera nga mbikqyrja e pensioneve ---------------------------------------------------------- 102 Struktura e investimit t mjeteve pensionale --------------------------------------------------------------------- 103 Struktura e kthimit nga investimet e mjeteve pensionale ------------------------------------------------------ 103 Struktura e investimit t mjeteve pensionale t FSKP-s ---------------------------------------------------- 104 Shuma e transaksioneve sipas llojeve kryesore t pagesave ----------------------------------------------- 108 Niveli i depozitave sipas llojeve t llogarive ---------------------------------------------------------------------- 111 Treguesit e prqendrimit pr transaksionet e iniciuara/drguara n SEKN ------------------------------ 114 Treguesit e prqendrimit pr transaksionet e pranuara/hyrse n SEKN -------------------------------- 114 Numri i llogarive ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 116 Tabela krahasuese e instrumenteve dhe terminaleve t pagesave ---------------------------------------- 117 Prcaktimi i fushave t auditimit n baz t riskut -------------------------------------------------------------- 127 Zona e auditimit ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 128 Edukimi, zhvillimi profesional dhe trajnimet e personelit ------------------------------------------------------ 129

| 13

Raporti Vjetor 2011

BQK

14 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Fjala hyrse e Kryetarit t Bordit t Banks Qendrore

Ky Raport reflekton mbi aktivitetin e Bordit t BQK-s, Bordit Ekzekutiv dhe stafit t BQK-s prfshir zhvillimet m t rndsishme n ekonomin e Kosovs, e vemas n sektorin financiar n vitin 2011. Informimi i publikut t gjer, si dhe edukimi financiar paraqesin nj nga prioritetet e Banks Qendrore t Republiks s Kosovs, prandaj n kt raport jan paraqitur detalisht t gjitha aktivitetet e BQK-s. N vitin 2011 ekonomia e eurozons edhe m tutje i ndjeu pasojat e krizs financiare globale, prkundr rritjes s eksporteve t ktyre vendeve q ishte rezultat i rimkmbjes s ekonomis botrore. Problemet me borxhin shtetror dhe rnia e besimit t bizneseve ishin faktort ky q ndikuan negativisht n eurozon. Gjat vitit 2011 Kosova shnoi normn m t lart t rritjes n krahasim me vendet e rajonit (5%), prkundr sfidave t shkaktuara nga turbulencat n ekonomin globale, e sidomos n at evropiane. Mbshtetja e lart e ekonomis s Kosovs n importe ndikoi negativisht n normn e rritjes, si dhe deficitin n llogarin rrjedhse. Drgesat e emigrantve vazhduan me trendin pozitiv t rritjes dhe paraqesin njrn nga komponentt m t rndsishme t financimit t konsumit n vend. Ekonomia e Kosovs edhe m tej karakterizohet me norm t lart t papunsis, q paraqet sfidn m kryesore t stabilitetit ekonomik e social n vend. Normat e rritjes ekonomike t viteve t fundit nuk po arrijn t absorbojn fuqin puntore n vend pr shkak t strukturs s re t popullsis. Presionet inflacioniste ishin prezente edhe n vitin 2011 n ekonomin e vendit. Norma mesatare e inflacionit ishte 7.3%. N nivelin e inflacionit ndikim t madh patn mimet e produkteve ushqimore pr shkak t peshs s madhe t tyre n shportn e konsumatorit. Sektori financiar vazhdoi t jet stabil dhe i qndrueshm, prkundr rritjes m t ngadalshme se n vitin paraprak. Institucionet financiare edhe m tej ofrojn shrbime financiare tradicionale, ndrsa mungojn instrumentet financiare m t sofistikuara. Bankat komerciale aktivitetin e tyre kreditor e mbshtesin n depozitat e mbledhura n vend. N sistemin bankar t Kosovs edhe m tej ekziston nj shkall e lart e koncentrimit, edhe pse n vitin 2011 sht shnuar nj rnie e pjesmarrjes s bankave m t mdha n treg. Vizioni i BQK-s pr sektorin financiar sht ruajtja e stabilitetit dhe qndrueshmris financiare nn drejtimin e forcave t tregut, por duke vepruar n kuadr t rregullativs prudente dhe kornizs s politiks s mbikqyrjes q sht e harmonizuar me direktivat e BE-s dhe KE-s. Strategjia e BQK-s sht trheqja e investitorve q kan gjendje t mir financiare dhe q mund t sjellin nj vler t shtuar n tregun e Kosovs, duke ndihmuar kshtu n forcimin e mtejshm t sektorit financiar, rritjen e mtejme t besueshmris, rritjen e konkurrencs dhe zvoglimin e kostos s financimit. Bashkpunimi i ngusht me Fondin Monetar Ndrkombtar, Bankn Botrore, Bankn Qendrore Evropiane, si dhe Bankat Qendrore dhe Autoritetet Rregullative t vendeve t

| 15

Raporti Vjetor 2011

BQK

tjera ka vazhduar edhe n vitin 2011, duke e rritur kredibilitetin e BQK-s n arenn ndrkombtare.

Prof.Dr.Gazmend Luboteni Kryetar i Bordit t Banks Qendrore

16 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Fjala hyrse e Guvernatorit

Ky Raport reflekton prmbylljen e puns me sukses t BQK-s n vitin 2011 duke u fokusuar n vlersimet mbi zhvillimet financiare dhe ekonomike n vend prfshir vlersimet mbi punn dhe aktivitetet e BQK-s n prmbushjen e agjends s saj ligjore. BQK ka vazhduar edhe gjat vitit q lam pas t jet faktor i rndsishm n nxitjen e zhvillimit dhe ruajtjen e stabilitetit ekonomik n vend, para se gjithash duke siguruar nj sektor financiar t qndrueshm dhe n shrbim t nevojave t ekonomis. Ruajtja e stabilitetit financiar n vend sht pika m e rndsishme n agjendn e aktiviteteve t BQK-s. Sektori financiar i Kosovs, n vitin 2011, krahas zgjerimit t tij ka reflektuar shndet dhe stabilitet t fort, ndrsa shikuar nga prizmi i sistemit bankar, Kosova sot radhitet ndr vendet me rritjen m t shpejt t kreditimit n rajon dhe me nivelin m t ult t kredive joperformuese si dhe niveli m t lart t mbulueshmris me kapital. Sistemi bankar i Kosovs ka vazhduar t prkrah ekonomin e vendit edhe n kohn kur ekonomia botrore, m konkretisht eurozona, po kalon npr telashe t rnda financiare dhe fiskale. E tra kjo sht realizuar pa rrezikuar n asnj moment stabilitetin financiar dhe at ekonomik n prgjithsi. Krahas qasjes s kujdesshme t BQK-s si dhe kujdesit nga ana e vet institucioneve financiare, kontribut t rndsishm n ruajtjen e stabilitetit financiar ka dhn edhe performanca e mir e sektorit real t ekonomis, e karakterizuar me norm pozitive t rritjes ekonomike, prderisa presionet inflacioniste nuk kan paraqitur rrezik serioz pr stabilitetin financiar. Krahas sistemit bankar, rritje t aktivitetit dhe nivel t lart t qndrueshmris sht shnuar edhe n pjest tjera t sektorit financiar t Kosovs. Kshtu, vlera e kontributeve n fondet pensionale ka vazhduar t rritet, e shoqruar me norm pozitive t kthimit nga investimi i tyre. Industria e sigurimeve ka vazhduar t zgjerohet, duke rritur shtrirjen edhe n drejtim t sigurimeve vullnetare dhe sigurimin e jets. N vitin 2011 filluan s operuari edhe dy kompani t reja t sigurimit t jets me kapital t huaj, q flet se kjo industri mbetet mjaft atraktive pr investimet e huaja. Institucionet mikrofinanciare shnuan tkurrje t aktivitetit kreditor si rezultat i vshtirsive n sigurimin e fondeve adekuate t financimit nga tregjet e jashtme financiare. Struktura e tregut n t gjitha sferat prbrse t sektorit financiar t Kosovs ka vazhduar t karakterizohet me rnie t shkalls s koncentrimit, duke reflektuar kshtu nj rritje t vazhdueshme t konkurrencs. Funksionimi adekuat i sistemit t pagesave, krahas kontributit n rritjen e efiiencs s institucioneve financiare, ka pasur rol prijs edhe n zhvillimin e produkteve t reja financiare n treg. Gjat vitit 2011 BQK ishte aktive edhe n ndrmarrjen e masave t nevojshme pr t fuqizuar kapacitetet pr ruajtjen e stabilitetit dhe nxitjen e zhvillimit t sektorit financiar. Ka vazhduar puna n avancimin e legjislacionit financiar si dhe n ndrtimin e institucioneve ruajtse dhe nxitse t zhvillimit t sektorit financiar. Themelimi i Fondit pr Sigurimin e Depozitave, pastaj themelimi i Byross Kosovare t Sigurimit si dhe kompletimi i Platforms pr tregtimin elektronik t letrave me vler t Qeveris s Republiks s Kosovs e radhisin vitin 2011 n mesin e viteve historike pr sektorin financiar t vendit. N kt kontekst, vlen nnvizuar edhe rritjen e bashkpunimit

| 17

Raporti Vjetor 2011

BQK

ndrkombtar me institucione homologe, n veanti nnshkrimin e Marrveshjes s mirkuptimit me Rregullatorin e sistemit bankar t Gjermanis (BaFin). Vmendje e veant i sht kushtuar trajnimit dhe zhvillimit t vazhdueshm t personelit gj q ka rezultuar me pranim ndrkombtar t aftsive teknike e profesionale t punonjsve t BQK-s t cilt kan filluar me dhnien e asistencs teknike n bankat qendrore t vendeve t ndryshme t bots. Lidhur me pikpamjen pr vitin 2012, duhet theksuar se zhvillimet aktuale n eurozon thrrasin pr nj qasje edhe m t kujdesshme t institucioneve financiare, posarisht atyre bankare, n menaxhimin e profilit t rrezikut financiar. Sidoqoft, niveli aktual i qndrueshmris s sektorit financiar bashk me parashikimet pr norm pozitive t rritjes ekonomike, na bjn t besojm se, edhe n vitin 2012, stabiliteti financiar do t vazhdoj t jet i fuqishm dhe kontribues i rndsishm n stabilitetin makroekonomik t vendit. Kjo aq m tepr kur kihet parasysh se krahas rregullores s aprovuar pr mbshtetje me likuiditet, ligji i ri mbi bankat dhe institucionet tjera financiare q pritet t miratohet n vitin 2012 bashk me projektin e avancimit t politikave prudenciale do t fuqizojn edhe m shum kapacitetin liencues, rregullues dhe mbikqyrs t BQK-s. Padyshim, edhe Programi i Vlersimit t Sektorit Financiar i dakorduar t realizohet n vjeshtn e 2012-s do t kontribuoj dukshm n drejtim t avancimit t mtejm t sektorit financiar t vendit ton, ndrsa asistenca rezidenciale e kshilltarve t Departamentit t Thesarit Amerikan do t reflektohet n konsolidimin m cilsor t industris s sigurimeve, n zhvillimin e politiks dhe strategjis kombtare pr tregun hipotekar si dhe n aktivizimin dhe zhvillimin e tregut primar dhe sekondar t letrave me vler t Qeveris s Republiks s Kosovs. Njkohsisht, projektet e lartcekura do t kontribuojn n thellimin e mtejm t bashkpunimit efektiv dhe efikas ndrinstitucional n vendin ton. N mbyllje, duhet nnvizuar se i tr ky raport sht refleksion i prkushtimit t lart t punonjsve t BQK-s dhe organeve t saja vendimmarrse n drejtim t ngritjes s vazhdueshme t cilsis s institucionit ton.

Gani Grguri Guvernator

18 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

| 19

Raporti Vjetor 2011

BQK

20 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Bordi i Banks Qendrore, Bordi Ekzekutiv dhe Komiteti i Auditimit

Aktiviteti i Bordit t Banks Qendrore Me qllim t prmbushjes s suksesshme t politikave dhe kompetencave t prcaktuara sipas legjislacioneve n fuqi, Bordi i Banks Qendrore, gjat vitit 2011, ka mbajtur 14 mbledhje. Pr prmbushjen e kompetencave dhe prgjegjsive q ka Bordi i Banks Qendrore gjat ktij viti aktiviteti i Bordit i Banks Qendrore sht prqendruar n vazhdimsi n: miratimin e Rregulloreve, si n vijim; Rregulloren pr Plotsimin e Rregulls bankare XVI; Rregulloren mbi Statistikat Monetare -Financiare dhe Llogarit Financiare; Rregulloren mbi Statistikat e Bilancit t Pagesave dhe t Pozicionit t Investimeve Ndrkombtare; Rregulloren mbi Statistikat e Instrumenteve t Pagesave; Rregulloren pr mbshtetje emergjente pr Likuiditet; dhe Rregulloren mbi depozitimin e aseteve si garanc, mjaftueshmeris s kapitalit, raportim financiar, menaxhimin e riskut, investimeve dhe likuiditetin.

miratimin e buxhetit vjetor t BQK-s; miratimin e raporteve periodike bashk me gjendjen financiare t BQK-s; miratimin e organizimit t BQK-s; Zbatimin e procesit t nominimeve dhe emrimeve n kuadr t kompetencave t prcaktuara me Ligjin e BQK-s; shqyrtimin e t gjitha raporteve dhe rekomandimeve t Bordit Ekzekutiv dhe Guvernatorit, me qllim t prmbushjes s stabilitetit financiar; dhe shtje t tjera q jan n kompetencn e Bordit t Banks Qendrore.

Me 31 dhjetor 2011 Bordi i Banks Qendrore e Republiks s Kosovs prbhej nga antart e mposhtm: Gazmend Luboteni, Kryetar i Bordit t Banks Qendrore; Gani Grguri, Guvernator dhe antar i Bordit t Banks Qendrore; Zilif Lufi, Drejtor i Thesarit (antar i Bordit t Banks Qendrore); Sejdi Rexhepi, antar i Bordit t Banks Qendrore; Mejdi Bektashi, antar i Bordit t Banks Qendrore. Bordi Ekzekutiv N pajtim me Ligjin Nr. 03/L-209 pr Bankn Qendrore t Republiks s Kosovs, prkatsisht nenin 34 pika 3 Bordi Ekzekutiv prbhet nga Guvernatori (kryesues i Bordit Ekzekutiv) dhe dy Zvendsguvernatort. Kompetancat dhe detyrat e Bordit Ekzekutiv jan prcaktuar n nenin 36 t Ligjit Nr. 03/L-209 pr Bankn Qendrore t Republiks s Kosovs.

| 21

Raporti Vjetor 2011

BQK

Gjat vitit 2011, Bordi Ekzekutiv i Banks Qendrore t Republiks s Kosovs ka mbajtur 23 takime. M 31 dhjetor 2011 Bordi Ekzekutiv prbhej nga Gani Grguri (Guvernator/Kryesues i Bordit Ekzekutiv), Nexhat Kryeziu ( Zvndsguvernator pr Mbikqyrjen e Institucioneve Financiare) dhe Lulzim Ismajli ( Zvendsguvernator pr Operacione Bankare). Sekretar i Bordit Ekzekutiv gjat vitit 2011 ishte Flamur Mrasori (Shef i Kabinetit t Guvernatorit). Komiteti i Auditimit Komiteti i auditimit emrohet nga Bordi i Banks Qendrore dhe prbht prej tre antarve (dy antar joekzekutiv t zgjedhur nga radht e Bordit t Banks Qendrore dhe nj antar - ekspert i jashtm nga fusha e kontabilitetit dhe auditimit). M 31 dhjetor t vitit 2011, Komiteti i Auditimit prbhej nga kta antar: Gazmend Luboteni, kryetar i Bordit t Banks Qendrore; Sejdi Rexhepi, antar i Bordit t Banks Qendrore; Arben Drmaku, antar i jashtm.

22 |

Bordi i Banks Qendrore (Gazmend Luboteni) (Gani Grguri) (Sejdi Rexhepi) (Mejdi Bektashi) (Zilif Lufi, ex officio) Komiteti i Auditimit (Gazmend Luboteni) (Sejdi Rexhepi) (Arben Dermaku) Bordi Ekzekutiv (Gani Grguri) (Nexhat Kryeziu) (Lulzim Ismajli) (Gani Grguri) Guvernatori

Zvendsguvernatori (Lulzim Ismajli)

Zvendsguvernatori

Shefi i Auditimit t Brendshm (Agron Dida)

(Nexhat Kryeziu)

Departamenti i Marrdhnieve me Jasht Ekonomike Njerzore Financiar Bankare dhe Analizave Resurseve dhe Raportimit Mjeteve Marrdhnieve Stabilitetit Fin. Statistikave Juridik dhe i Planifikimit Menaxhimit t Parave dhe Sistemeve t Pagesave

Departamenti i

Departamenti i

Departamenti i

Departamenti i

Departamenti i

Departamenti

Departamenti i

Departamenti i

Departamenti i

Departamenti i

Departamenti i Administrimit t Prgjithshm

Departamenti i Menaxhimit t Informacionit

Departamenti i Auditimit t Brendshm

Mbikqyrjes

Mbikqyrjes s

Licencimit dhe

Bankare

Sigurimeve

Rregullimit

Divizioni i Statistikave Monetare dhe Financiare Divizioni i Statistikave t Bilancit t Pagesave Njerzore Kontrollit Vler Resurseve Buxhetit dhe Letrave me Divizioni i Divizioni i Divizioni i Mbshtetjes Divizioni i Juridike dhe Gatshme Shrbimeve Kontabilitetit Investimeve Parave t

Divizioni i

Divizioni i

Divizioni i

Divizioni i

Divizioni i

Divizioni i

Divizioni i

Divizioni i

Divizioni i Operimit t Sistemeve

Divizioni i Sigurimit dhe Transportit

Divizioni i Teknologjis dhe Sistemeve t Informacionit Divizioni i Divizioni i Divizioni i

Mbikqyrjes

Mbikqyrjes

Licencimit

Mbikqyrjes

n Vend

n Vend

Pensionale

Struktura organizative e BQK-s: 31 dhjetor 2011

dhe t Tregut

Divizioni i

Divizioni i

Divizioni i

Raportimit

Raportimit

Rregullativs

Marrdhnieve Bankare

Mbikqyrjes dhe Analizave

Prokurimeve

Vazhdimsis s Puns dhe Siguris s Inf . Divizioni i Shrbimeve Administrative Divizioni i Regjistrit t Krediteve

dhe Analizave

dhe Analizave

dhe

Pajtueshmris

Divizioni i

Divizioni i

BQK

Mbikqyrjes s

Ankesave dhe

IMF-ve dhe

i Shf rytzuesve

IFJB-ve

t Shrb. Fin.

Divizioni i

Parandalimit t

Pastrimit t

Raporti Vjetor 2011

Parave

| 23

Raporti Vjetor 2011

BQK

24 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

1. Prmbledhje ekzekutive
Pasigurit nga vitet paraprake vazhduan t jen t pranishme n ekonomin globale edhe gjat vitit 2011. Pasigurit ishin m t theksuara n ekonomin e eurozons e cila n vitin 2011 shnoi rritje, por me ritm m t ngadalsuar se sa n vitin paraprak. Kontribuues n rritjen ekonomike t eurozons ishin kryesisht eksportet, ndrsa problemet rreth financave publike n disa vende t eurozons vazhduan t jen burimi kryesor i pasiguris. Rritje ekonomike gjat vitit 2011 shnuan edhe vendet e Evrops Juglindore (EJL), n mesin e t cilave rritjen m t lart e regjistroi Kosova. Shumica e vendeve t EJL-s gjat vitit 2011 u treguan t kujdesshme q t reduktojn deficitin buxhetor, pavarsisht faktit q niveli i borxhit publik n vendet e EJL-s sht i moderuar. Viti 2011 u karakterizua me norma m t larta t inflacionit, burim kryesor i t cilave ishte mimi i energjis dhe ushqimit. Si rezultat i zhvillimeve n eurozon dhe EJL, u vrejt ngadalsim i rritjes s kredis si dhe prkeqsim i cilsis s portofolit kreditor n kto vende. N kuadr t vendeve t EJL-s, Kosova vazhdon t jet njra ndr shtetet me rritjen m t lart t kredis dhe cilsin m t mir t portofolit kreditor. Prkundr gjendjes s brisht n sektorin e jashtm, ekonomia e Kosovs edhe gjat vitit 2011 vazhdoi t zgjerohet, duke shnuar nj norm reale t rritjes prej rreth 5 prqind. Barts kryesor i rritjes ekonomike n vend ishte sektori privat prmes rritjes s konsumit dhe investimeve, ndrsa rol t rndsishm kishin edhe investimet e sektorit publik. Rritja e mimeve n nivel global u reflektua edhe n ekonomin e Kosovs, ku norma mesatare e inflacionit pr vitin 2011 arriti n 7.3 prqind. Shkaktart kryesor t rritjes s nivelit t prgjithshm t mimeve ishin rritja e mimeve pr produktet ushqimore dhe derivatet e nafts, produkte kto q kryesisht importohen. Ekonomia e Kosovs vazhdon t karakterizohet me shkall t lart t deficitit t llogaris rrjedhse, q po shkaktohet kryesisht nga deficiti tregtar. Niveli relativisht i ult i eksportit t mallrave dhe vlera e lart e importit bn q n vitin 2011 deficiti tregtar t arrij vlern prej rreth 2.2 miliard euro. Pr dallim nga tregtia e mallrave, bilanci i tregtis n shrbimeve sht karakterizuar me bilanc pozitiv duke parandaluar kshtu thellimin e mtejm t deficitit. Kontribut t rndsishm n ngushtimin e deficitit t llogaris rrjedhse vazhdojn t japin edhe transferet nga jasht e posarisht drgesat e emigrantve. N kuadr t llogaris kapitale dhe financiare, kategoria kryesore vazhdon t prbhet nga investimet e huaja direkte, t cilat n vitit 2011 shnuan rritje vjetore prej 14.4 prqind. Performanca relativisht pozitive e sektorit real t ekonomis ndihmoi edhe ruajtjen e stabilitetit t sistemit financiar, i cili gjat vitit 2011 vazhdoi t rris aktivitetin dhe t ruaj qndrueshmrin. Asetet e sektorit financiar n fund t vitit 2011 arritn vlern prej 3.5 miliard euro q paraqet rritje vjetore prej 9.3 prqind. Sistemi bankar vazhdon t dominoj asetet e sektorit financiar me pjesmarrje prej 76.3 prqind n gjithsej asetet. Aktiviteti i sistemit bankar vazhdon t jet i koncentruar n kreditimin e ekonomis vendore, prderisa burimi kryesor i financimit pr bankat n Kosov mbeten depozitat e mbledhura brenda vendit. N vitin 2011, kredit e lshuara nga sistemi bankar shnuan rritje vjetore prej 16.4 prqind, duke arritur n vlern prej 1.7 miliard euro. Rritje vazhduan t shnojn edhe depozitat n sistemin bankar t cilat n vitin 2011 arritn vlern prej 2.1 miliard, q paraqet rritje vjetore prej 8.5 prqind. Sistemi bankar i Kosovs ka vazhduar t ruaj nivelin e lart t qndrueshmris, duke u karakterizuar me shkall t lart t kapitalizimit, cilsi t mir t portofolit kreditor dhe pozicion t knaqshm t likuiditetit. Treguesi i mjaftueshmris s kapitalit n fund t vitit 2011 qndroi n 17.5 prqind, q paraqet nivel t knaqshm t kapitalizimit dhe tejkalon krkesat rregullative.

| 25

Raporti Vjetor 2011

BQK

Pjesmarrja e kredive joperformuese n gjithsej kredit e lshuara nga sistemi bankar n fund t vitit 2011 u zvoglua n 5.7 prqind nga 5.9 prqind sa ishte n vitin 2010. Pr m tepr, shkalla e mbulueshmris s kredive joperformuese me provizionet pr humbje nga kredit n vitin 2011 ishte 116.7 prqind, q paraqet nj nivel mjaft t knaqshm t mbulueshmris. Sistemi bankar i Kosovs vazhdoi t ruaj gjendjen e likuiditetit, me nj raport kredi depozita prej rreth 80 prqind dhe pjesmarrje t knaqshme t aseteve likuide n gjithsej asetet e sistemit bankar. Gjat vitit 2011, numri i kompanive t sigurimit q operuan ne Kosove ishte trembdhjet (13) ku dhjet (10) prej tyre jan kompani Jo Jet. Struktura e pronsis vazhdon te dominohet nga kompanit me kapital t huaj. Gjat vitit 2011 bruto primi i shkruar shnoi rritje ne krahasim me vitin paraprak pr 4% dhe pjesn me te madhe te portfolios s prgjithshme t bruto primeve t shkruara e z produkti i sigurimeve nga auto prgjegjsia. Sistemi Pensional n prkundr luhatjeve t mdha n tregjet financiare botrore ishte i qndrueshm dhe realizoi kthim pozitiv nga investimet e mjeteve konform zhvillimeve n tregjet financiare globale. Gjat vitit 2011, nuk kishe licencim dhe t bankave t reja, ndrsa u licencuan dy kompani t reja t sigurimit jetsor si dhe dy institucione mikrofinanciare. N vitin 2011 ka hyr ne fuqi Ligjit Nr. 04/L-018 Mbi Sigurimin e Detyrueshm t Auto prgjegjsis. Me hyrjen n fuqi t Ligjit, n shtator t vitit 2011, BQK-ja n bashkpunim me industrin e sigurimeve dhe aktert tjer relevant themeluan Byron Kosovare t Sigurimeve (BKS). Aktiviteti ligjor i BQK-s ka qen i orientuar n draftimin/amendamentimin e ligjeve q rregullojn n trsi sektorin financiar (Draftimi i Ligjit pr Sigurimet e Prgjithshme, pr Bankat, pr Sistemin e Pagesave, amendamentimi i Ligjit pr Fondet Pensionale si dhe draftimi/amendamentimi i legjislacionit sekondar (ndryshimi i rregullave ekzistuese dhe nxjerrja e rregulloreve konform nevojave rregullative q krkoheshin m an t Ligjeve prkatse). Funksioni i BQK-s pr sigurimin e furnizimit me kartmonedha dhe monedha pr kryerjen e transaksioneve me para t gatshme n ekonomi sht prmbyllur suksesshm. Sistemi Ndrbankar i Pagesave ka shnuar rritje si n vllim ashtu edhe n vler t pagesave, me rreth 4.2 milion transaksione me nj vler t prgjithshme prej 5.1 miliard euro. Gjithashtu, sistemi i pagesave n kt vit sht karakterizuar me zhvillime t reja si n aspektin ligjor ashtu edhe teknik. Vlen t theksohet zhvillimi i modulit pr shlyerje t letrave me vler t Qeveris n kuadr t Sistemit Elektronik t Kliringut Ndrbankar t BQK-s. Prkundr luhatjeve n tregjet globale, e veanrisht tregjet e eurozons, BQK realizoi investimet e mjeteve konform ligjit mbi BQK-n dhe politiks e investimeve t BQK-s. Rrjedhimisht, norma e kthimit n investimet e BQK-s ishte pozitive. Njkohsisht sht kompletuar infrastruktura ligjore dhe teknike pr funksionimin e tregut t brendshm t letrave m vler t Qeveris s Republiks s Kosovs. Bashkpunimi ndrkombtar kryesisht sht zhvilluar n dy drejtime q tani pr tani mund t themi se jan br tradicionale. S pari, n drejtim t implementimit t marrveshjeve t bashkpunimit t lidhura m par m institucionet simotra dhe autoritetet tjera t mbikqyrjes financiare dhe, s dyti, n drejtim t zgjerimit t bashkpunimit dhe lidhjes s marrveshjeve t reja me institucionet gjegjse t vendeve tjera si marrveshja me Autoriteti Federal pr Mbikqyrje Financiare n Gjermani (BaFin). Prve ksaj, BQK sht prfaqsuar edhe n evenimente m rndsi regjionale, evropiane dhe ndrkombtare prfshir ktu pjesmarrjen e rregullt n takimet vjetore t FMN-s dhe Banks Botrore.

26 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

2. Mjedisi i jashtm ekonomik1

N vitin 2011 ekonomia e eurozons shnoi rritje reale prej 1.3 prqind krahasuar me rritjen prej 1.6 prqind n vitin 2010. Rimkmbja e ekonomis botrore ka vazhduar t kontribuoj n rritjen e eksporteve t eurozons, duke mbshtetur kshtu rritjen e aktivitetit ekonomik n kto vende. Kontribut n rritjen ekonomike t vendeve t eurozons ka dhen edhe krkesa e brendshme. Ndrsa, ndikim negativ n aktivitetin ekonomik n eurozon kishin problemet me borxhin shtetror si dhe rnia e besimit t bizneseve. Si rrjedhoj e krizs s fundit financiare, ekonomia e eurozons gjat vitit 2011 u prball me krizn n sektorin fiskal ku deficiti buxhetor kishte shnuar rritje t vazhdueshme. Megjithat, masat e ndrmarra pr shtrngimin e shpenzimeve buxhetore bn q raporti ndrmjet deficitit buxhetor dhe PBB-s n vitin 2011 t zvoglohet n 4.1 prqind q sht pr 2.1 pp m i ult krahasuar me vitin paraprak. Edhe pse ka pasur prmirsim n menaxhimin e financave publike, paqndrueshmria fiskale vazhdon t jet nj nga sfidat kye pr disa nga vendet e eurozons. Niveli i borxhit publik prej 8.2 trilion euro n vendet e eurozons shnoi rritje prej 5.0 prqind krahasuar me vitin paraprak, duke arritur n 87.2 prqind t PBB-s (85.3 prqind e PBB-s n vitin 2010). Greqia, Portugalia dhe Irlanda vazhdojn t jen vendet me problemet m t theksuara n financimin e borxhit shtetror. Bazuar n t dhnat n dispozicion pr vendet e Evrops Juglindore (EJL), rimkmbja e ekonomike gjat vitit 2011 paraqitet e moderuar. Kosova shnoi normn m t lart t rritjes me 5.0 prqind, pasuar nga Maqedonia me 3.2 prqind. Po ashtu, Shqipria, Mali i Zi, Bosnja e Hercegovina, dhe Serbia regjistruan rritje t PBB-s me norm reale prej 3.0, 2.7, 2.4, dhe 1.6 prqind, respektivisht. Rritja e vazhdueshme e eksporteve vlersohet t ket qen kontribuuesi kryesor n rritjen e aktivitetit ekonomik n kto vende. Edhe n vendet e EJL-s masat e ndrmarra pr shtrngimin e shpenzimeve buxhetore bn q raporti ndrmjet deficitit buxhetor dhe PBB-s n vitin 2011 t shnoj rnie t leht, nga 3.4 prqind sa ishte n vitin 2010 n 3.0 prqind n vitin 2011. Prve Shqipris dhe Serbis q thelluan deficitin buxhetor pr 0.4 respektivisht 0.1 pp, t gjitha vendet tjera t EJL-s e reduktuan at. Edhe prkundr rnies s deficitit buxhetor, niveli i borxhit publik ka shnuar nj rritje t leht prej 0.6 pp dhe ka arritur mesataren prej 33.5 prqind t PBB-s pr vendet e EJL-s. Bazuar n t dhnat e publikuara nga FMN-ja, raporti ndrmjet deficitit t llogaris rrjedhse dhe PBB-s n vendet e eurozons sht zvogluar n 0.8 prqind q sht pr 0.4 pp m i ult krahasuar me vitin paraprak. Ky zvoglim i deficitit ka ardhur si rezultat i rritjes s eksportit t mallrave dhe shrbimeve pr 9.9 respektivisht 1.9 prqind. Ndrsa, bazuar n t dhnat e Komisionit Evropian, n vendet e EJL-s deficiti i llogaris rrjedhse n raport me PBB-n sht rritur pr 0.5 pp dhe ka arritur nivelin prej 11.3 prqind. Kjo rritje e deficitit t llogaris rrjedhse ka ardhur si rezultat i rritjes s importit t mallrave dhe shrbimeve, t cilat n vitin 2011 arritn n 61.5 prqind t PBB-s (58.7 prqind n vitin 2010). Shkalla e papunsis n vendet e eurozons n fund t vitit 2011 ishte 10.2 prqind, q paraqet nj ngritje t leht prej 0.1 pp krahasuar me vitin paraprak. Norma e papunsis n vendet e eurozons ka shnuar rritje prkundr rritjes s aktivitetit ekonomik. Zhvillime t ngjashme kan karakterizuar edhe tregun e puns n vendet e EJL-s. N
1

International Monetary Fund (2011): Regional Economic Outlook, European Central Bank (2011): Monthly Bulletin, European Commision (2011): EU Candidates and Pre-Accession Countries; Economic Quarterly, Business Monitor International (2011) Emerging Europe Monitor.

| 27

Raporti Vjetor 2011

BQK

vitin 2011, shkalla e papunsis n Kroaci arriti n 13.2 prqind (rritje vjetore prej 1.4 pp), n Serbi arriti n 24.4 prqind (rritje vjetore prej 4.4 pp), si dhe n Bosnje e Hercegovin arriti n 27.6 prqind (rritje vjetore prej 0.4pp). Sipas t dhnave t publikuara nga EUROSTAT-i, n dhjetor 2011, ndryshimi vjetor i Indeksit t mimeve t Konsumit n vendet e eurozons ishte 2.7 prqind, q sht pr 0.5 pp m i lart n krahasim me dhjetor 2010. Rritja e mimeve t energjis (11.9 prqind) dhe produkteve ushqimore (2.3 prqind) ishin kontribuuesit kryesor pr rritjen e nivelit t prgjithshm t mimeve. Me qllim t ruajtjes s stabiliteti t mimeve, Banka Qendrore Evropiane (angl. European Central Bank: ECB) ngriti normn baz t interesit n prill dhe korrik 2011 me nga 25 pik baz, pasi e kishte mbajtur at n nivele shum t ulta pr gati dy vjet. Mirpo, gjat tremujorit t katrt 2011 ECB srish zvogloi normn baz t interesit pr 50 pik baz. S pari, n nntor 2011, ECB-ja vendosi ta zvogloj normn baz t interesit nga 1.50 prqind n 1.25 prqind, ndrsa, pastaj n dhjetor 2011 ndrmori edhe nj hap tjetr t zvoglimit t norms baz t interesit duke sjellur at nga 1.25 n 1.0 prqind. Ky zvoglim i norms baz t interesit erdhi pr shkak t intensifikimit t tensioneve n tregjet financiare, t shtyra kryesisht nga zhvillimet e financave publike n disa vende t eurozons. Rritja e mimeve t energjis dhe produkteve ushqimore u reflektua edhe n nivelin e mimeve n vendet e EJL-s, ku norma mesatare e inflacionit n vitin 2011 arriti n 4.0 prqind (2.4 prqind n vitin 2010). Serbia dhe Kosova raportuan normn m t lart t inflacionit (11.1 prkatsisht 7.3 prqind), ndrkaq Kroacia regjistroi normn m t ult t inflacionit (2.3 prqind). Rreziqet ndaj stabilitetit financiar t eurozons jan rritur ndjeshm gjat vitit 2011, pr shkak t prkeqsimit t krizs s borxheve dhe ndikimin q kto rreziqe kan pasur n sistemin bankar. Ritmi i zgjerimit monetar ka vazhduar t jet i moderuar gjat vitit 2011. Rritja e agregatit monetar M3 ishte 1.5 prqind gjat viti 2011 e q krahasuar me vitin 2010 ishte pr 0.2 pp m i ult. Rritja vjetore e kredive pr ekonomit familjare ishte 1.6 prqind e q krahasuar me vitin 2010 sht pr 1.3 pp m e ult. Ndrsa, kishte prmirsim sa i prket kredive ndaj korporatave jofinanciare t cilat shnuan rritje vjetore prej 1.2 prqind krahasuar me vitin 2010 kur kishte ngecje n rritjen e ktyre kredive. Depozitat e ekonomive familjare shnuan rritje vjetore prej 2.3 prqind q sht pr 0.1 pp m e ult krahasuar me vitin 2010. Edhe depozitat e korporatave jofinanciare shnuan rritje prej 0.1 prqind, mirpo krahasuar me vitin 2010 kjo rritje ishte dukshm m e ult (3.7 pp). Zhvillime t ngjashme kan karakterizuar edhe sektorin bankar n vendet e EJL-s. Rritja mesatare e kredive t sektort bankar t vendeve t EJL-s ishte 6.4 prqind q sht pr 1.6 pp m e ult krahasuar me vitin 2010. Kosova shnoi normn m t lart t rritjes s kredive prej 16.4 prqind, pasuar nga Shqipria dhe Maqedonia me 11.7 respektivisht 8.1 prqind. Mali i Zi sikurse edhe n vitin 2010 pati rnie t aktivitetit kreditor me 11.1 prqind. Sektort bankar t vendeve t EJL-s regjistruan rritje m t ngadalsuar t depozitave gjat vitit 2011, me nj norm mesatare t rritjes prej 7.9 prqind (9.5% n vitin 2010). Shqipria regjistroi normn m t lart t rritjes s depozitave prej 14.5 prqind, pasuar nga Maqedonia (10.9 prqind), Serbia (9.2 prqind), Kosova (8.5 prqind), etj. Norma mesatare e kredive joperformuese n vendet e EJL-s sht prkeqsuar dhe ka arritur n 13.1 prqind apo 1.6 pp m keq se sa n vitin paraprak. Serbia kryeson me shkalln m t lart t kredive joperformuese (19.0 prqind), ndrsa Kosova ka nivelin m t ult t kredive joperformuese me pjesmarrje prej 5.8 prqind n gjithsej kredit. Gjat vitit 2011, euro u zhvlersua ndaj shumics s valutave kryesore botrore, ku zhvlersimin m t theksuar e regjistroi ndaj franks zvicerane me 4.1 prqind (1.23 SFR/EUR), pastaj ndaj dollarit amerikan me 1.65 prqind (1.32 USD/EUR), si dhe ndaj funts britanike me 0.7 prqind (0.84 GBR/EUR). Po ashtu, valuta euro u zhvlersua edhe

28 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

ndaj pjess m t madhe t valutave t vendeve t EJL-s. Gjat vitit 2011, euro u zhvlersua ndaj dinarit serb (1.4 prqind) dhe denarit maqedonas (0.7 prqind), ndrsa u vlersua ndaj kuns kroate (1.8 prqind) dhe lekut shqiptar (1.2 prqind)

3. Ekonomia e Kosovs
Figura 1. Harta Makroekonomike Ekonomia e Kosovs gjat vitit Rritja e PBB 2011 vazhdoi t shnoj norm (ndryshimi %) 20 pozitive t rritjes ekonomike Inflacioni (ndryshimi 16 Deficiti I llogaris %) rrjedhse/PBB prkundr sfidave t shkaktuara 12 nga luhatjet n ekonomin globale 8 4 dhe sidomos n at evropiane. Shpenz. qeveritare Eksport/PBB 0 Aktiviteti ekonomik n vend karakterizohet me stabilitet kur merren parasysh burimet kryesore Drgesat e IHD/PBB emigr./GDP t financimit shumica e t cilave kan treguar performanc t mir Kredit (ndryshimi %) (Figura 1). Sidoqoft, ngadalsimi i 2010 2011 aktivitetit ekonomik n disa prej Burimi: BQK, MF, ASK (2012) vendeve t eurozons rezultoi n ngadalsim t eksporteve t mallrave, rritja e t cilave gjat vitit 2011 ishte vetm 6.3 prqind. N ann tjetr, drgesat e emigrantve gjat vitit 2011 u karakterizuan me stabilitet, duke vazhduar t jen nj ndr komponentt e rndsishm n financimin e konsumit n vend. Zgjerimi i vazhdueshm i aktivitetit t sektorit bankar paraqet gjithashtu nj burim shum t rndsishm pr financimin e aktivitetit ekonomik n Kosov. Aktiviteti kredidhns i sistemit bankar vazhdoi t ket norm dyshifrore t rritjes. Rritja e vazhdueshme e kreditimit dhe depozitave vazhdon t paraqes sinjal t favorshm pr sa i prket shkalls s stabilitetit t ekonomis s vendit n prgjithsi dhe t sistemit bankar n veanti. Sektori publik gjithashtu vazhdon t ket rol pozitiv n stabilitetin e ekonomis s vendit si n kuadr t t hyrave ashtu edhe n kuadr t shpenzimeve buxhetore.

Ekonomia e Kosovs vazhdon t karakterizohet me norm t lart t papunsis e cila paraqet sfidn kryesore pr stabilitetin ekonomik dhe social n vend. Normat e rritjes ekonomike n vitet e fundit nuk po arrijn t absorbojn fuqin puntore n vend e cila vazhdimisht karakterizohet me rritje si rezultat i strukturs s re t popullsis. Mbshtjetja e lart e ekonomis s Kosovs n importin e mallrave vazhdon t ket kontribut negativ n normn e rritjes si dhe n deficitin e llogaris rrjedhse. Kjo sidomos vazhdon t shkaktohet nga rritja m e shpejt e importeve krahasuar me rritjen e eksporteve. Presionet inflacioniste gjat vitit 2011 vazhduan t jen t pranishme n ekonomin e vendit. Presionet inflacioniste ishin m t shprehura n pjesn e par t vitit, ndrsa ishin m t moderuara n pjesn e dyt t vitit 2011.

| 29

Raporti Vjetor 2011

BQK

3.1. Sektori real 3.1.1. Produkti i brendshm bruto2 Produktit i Brendshm Bruto (PBB) i Kosovs shnoi rritje reale prej 5 prqind n vitin 2011 (4.0 prqind n vitin 2010). N terma nominal, PBB tejkaloi shumn prej 4.7 miliard euro. Rritja ekonomike gjat vitit 2011 u nxit nga rritja e vazhdueshme e konsumit privat dhe rritja e investimeve, prfshir investimet private edhe ato publike.
Figura 2. Rritja reale e PBB-s
6.9 700% 600% 5.0 500% 400% 2.9 300% 200% 100% 0% 2008 2009 2010 2011 4.0

Gjat vitit 2011 konsumi privat Burimi: BQK dhe ASK (2012) shnoi rritje vjetore prej mbi 10 prqind, ndrsa pjesmarrja e tij vazhdon t jet n mbi 90 prqind t PBB-s. Kredit e sistemit bankar t Kosovs vazhdojn t jen burim i rndsishm financimi pr konsumin privat. N vitin 2011, kredit e lshuara pr ekonomit familjare shnuan rritje vjetore prej 17.7 prqind. Nj burim tjetr i rndsishm i financimit pr konsumin e ekonomive familjare vazhdojn t jen drgesat e emigrantve. N vitin 2011, vlera e drgesave t emigrantve ishte 584.8 milion euro, ndrsa, pjesa m e madhe e ktyre drgesave prdoren pr financim t konsumit t ekonomive familjare. N ann tjetr, konsumi publik gjat vitit 2011 nuk regjistroi ndonj ndryshim t rndsishm krahasuar me vitin e kaluar, duke mbajtur pjesmarrjen n PBB n rreth 15 prqind. Investimet gjithashtu shnuan rritje si prqindje e PBB-s duke arritur n rreth 35 prqind, pjesa m e madhe e t cilave prbhet nga investimet e sektorit privat q shnuan rritje prej mbi 20 prqind n vitin 2011. Ndr burimet kryesore t financimit t aktivitetit investiv n vend jan edhe kredit e sistemit bankar dhe Investimet e Huaja Direkte (IHD). IHD-t n vitin 2011 u karakterizuan me rritje relativisht t shpejt duke arritur n 414.0 milion euro, q paraqet nj rritje prej 14.5 prqind krahasuar me vitin paraprak. Kredit e sistemit bankar pr ndrmarrjet shnuan rritje pr 12.7 prqind n vitin 2011, duke i kontribuar kshtu aktivitetit investiv t sektorit privat. Kontribut t rndsishm n rritjen e investimeve n vend gjat vitit 2011 kishin edhe investimet e sektorit publik t cilat gjat vitit 2011 u karakterizuan me trend pozitiv t rritjes, t orientuara n projekte infrastrukturore. Kontribut negativ n rritjen e PBB-s n Kosov vazhdon t ket deficiti tregtar, i cili gjat vitit 2011 u karakterizua me bilanc negativ prej -40 prqind t PBB-s. Tregtia n mallra vazhdimisht konsiderohet si shkaktar kryesor i ktij deficiti, marr parasysh nivelin e lart t importeve (prej 2.4 miliard euro) dhe nivelin relativisht t ult t eksporteve (312.5 milion euro). Sidoqoft, bilanci i tregtis s shrbimeve e kompenson deri n nj mas deficitin e lart n tregtin e mallrave, marr parasysh se n tregtin e shrbimeve Kosova ka bilanc pozitiv. Si rezultat i bilancit tregtar negativ, viti 2011 u karakterizua me nivelin m t thell t deficitit t llogaris rrjedhse, i cili arriti n afr 25 prqind t PBB-s.

Burimi i t dhnave pr PBB-n sht Fondi Monetar Ndrkombtar, World Economic Outlook, shtator 2011.

30 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

PBB pr kok banori n Kosov vazhdon t jet n nivelin m t ult krahasuar me vendet rajonale. PBB pr kok banori n Kosov sht rreth 2,700 euro, ndrsa para Kosovs radhiten Maqedonia me 3600 euro, Shqipria, Bosnja e Hercegovina dhe Serbia me PBB pr kok banori prej mbi 4,000 euro. Sidoqoft, dallimi n PBB nuk sht kaq i lart kur krahasohen t dhnat me PBB pr kok banori sipas paritetit t fuqis blerse (angl. Purchasing Power Parity: PPP). N kt aspekt, ekonomia e Kosovs nuk ka dallim t lart me vendet tjera rajonale. PBB pr kok banori sipas PPP n Kosov sht mbi 7000 USD, q sht n nivel t ngjashm me vendet si Shqipria dhe Bosnja e Hercegovina, por n nivel m t ult n krahasim me vendet si Maqedonia, Mali i Zi dhe Serbia t cilat kan PBB pr kok banori sipas PPP-s m t lart se 10000 USD.3 3.1.2. mimet
Figura 3. Indeksi i mimit t konsumit, importit dhe Bazuar n indeksin e mimeve t prodhimit konsumit (angl. Consumer Price Index: CPI), inflacioni n Kosov 130 shnoi nj norm mesatare prej 7.3 125 120 prqind n vitin 2011. Krahasar 115 dhjetorin e vitit 2011 me dhjetorin 110 105 e vitit 2010, norma mesatare e 100 95 90 inflacionit ishte 3.5 prqind. Kjo 85 80 tregon se presionet inflacioniste n vend ishin m t theksuara gjat 2009 2010 2011 pjess s par t vitit, sidomos n IPI PPI CPI produktet ushqimore dhe mimet e Burimi: ASK (2012) derivateve t nafts. Burim kryesor i presioneve inflacioniste vazhdojn t jen mimet e produkteve t importuara t cilat reflektojn mimet n ekonomin globale.
Shta Shta Shta Jan Jan Nen Nen Jan Korr Korr

Ndikimi i madh i mimeve t Figura 4. Kontributi i komponentve t CPI n inflacion vjetor produkteve ushqimore n nivelin 20.0 15% e prgjithshm t inflacionit vjen 10% kryesisht si rezultat i peshs s 10.0 5% madhe t ktyre produkteve n shportn e konsumatorit n 0% 0.0 Kosov. Rreth 43 prqind e -5% shports s konsumatorit n -10.0 -10% Kosov prbhet nga produktet ushqimore dhe pijet. Sidoqoft, 2009 2010 2011 pesha e ksaj kategorie n Ushqimi Transporti Banimi, energjia Veshmbathja shportn e konsumatorit ka Alkooli dhe duhani Tjera Inflacioni Vjetor (boshti i djatht) shnuar rnie t vazhdueshme. N gjysmn e dyt t vitit, Burimi: ASK (2012); Kalkulimet e BQK-s mimet e produkteve ushqimore kontribuuan negativisht n gjithsej CPI-n si rezultat i rnies s mimeve t ksaj kategorie. Ndr kontribuuesit m me pesh n gjysmn e dyt t vitit 2011 n CPI ishte kategoria q prfshin banimin, energjin elektrike, ujin, gazin dhe lndt tjera djegse (Figura 4).
Shta Shta Shta Jan Jan Nn Nn Jan Korr Korr Korr Nn Mar Mar Mar Maj Maj Maj

Burimi i t dhnave sht FMN, me kalkulime shtes t BQK-s

Korr

Nen

Mar

Mar

Mar

Maj

Maj

Maj

| 31

Raporti Vjetor 2011

BQK

Lvizjet e mimeve n Kosov n mas t madhe shkaktohen nga lvizjet e mimeve t mallrave t importuara si pasoj e varsis s lart t ekonomis s vendit n importin e mallrave nga jasht. N vitin 2011, norma mesatare vjetore e rritjes s Indeksit t mimeve t Importeve (angl. Imports Price Index: IPI) ishte mbi 10 prqind. Ndikimi i mimeve t prodhimit (angl. Producer Price Index: PPI) n mimet e konsumit mbetet m i ult n krahasim me mimet e importit. Rritja e mimeve t prodhimit gjat ksaj periudhe ishte 7.3 prqind. 3.1.3 Tregu i puns Anketa e Fuqis puntore pr her t fundit sht realizuar n vitin 2009 dhe, si pasoj e ksaj, nuk ka shifr zyrtare rreth norms s papunsis pr vitin 2010 dhe 2011. Sipas Ankets s Fuqis Puntore t ESK-s, t vitit 2009, norma e papunsis n Kosov ishte 45 prqind4 dhe si e till paraqet sfidn m t vshtir pr ekonomin e Kosovs. Gjat vitit 2011, punsimi n Kosov mund t ket shnuar rritje, mirpo rritja e vazhdueshme e fuqis puntore e bn m t vshtir zvoglimin e norms s papunsis. Rritja e fuqis puntore n Kosov vjen si rezultat i strukturs s popullsis marr parasysh se grupmoshat e reja prbjn nj pjes t konsiderueshme t popullsis s vendit. Struktura e popullsis n Kosov dominohet n mas t madhe nga grupi t cilt jan n mosh pune. Grupmosha prej 15-64 vjet prbn 65 prqind t gjithsej popullsis. Grupmoshat nn moshn 15 vjeare prbjn 28 prqind t popullsis ndrsa m t vjetr se 65 vjet jan 7 prqind e popullsis. Sipas t dhnave t Ministris s Puns dhe Mirqenies Sociale (MPMS), numri i punkrkuesve aktiv t regjistruar n MPMS n fund t vitit 2011 ishte 325,261 punkrkues t regjistruar. Kjo paraqet rnie prej 3 prqind n numrin e punkrkuesve krahasuar me fundin e vitit 2010. Numri i punkrkuesve t rinj t regjistruar n krahasim me vitin 2010 shnoi rritje t leht pr 1 prqind apo 20,125 punkrkues t rinj. Gjat vitit 2011, sht rritur numri i t punsuarve me ndrmjetsimin e MPMS-s. Vendet t lira t puns t paraqitura n MPMS gjat vitit 2012 arritn n 9,776 q njkohsisht paraqet nivelin m t lart deri m tani. Prmbushja e ktyre vendeve t puns gjat vitit 2011 ishte 76.5 prqind si rezultat i punsimit t 7,484 punkrkuesve. Struktura e punkrkuesve dominohet nga punkrkues t pakualifikuar (61.7 e gjithsej punkrkuesve) prcjell nga punkrkuesit me kualifikim t mesm (36.5 prqind), ndrsa pjesa tjetr prej 1.8 prqind jan me kualifikim t lart. Problematike pr tregun e puns n Kosov mbetet edhe karakteri afatgjat i papunsis. Mbi 90 prqind e t gjith punkrkuesve t regjistruar n Kosov konsiderohet se jan t papun pr nj periudh m t gjat kohore se 12 muaj. Efektet e papunsis afatgjat n kapitalin njerzor konsiderohen negative kur merret parasysh se mund t ndikojn negativisht n motivimin pr krkim t vendeve t puns por edhe n zhvlersimin e kapitalit njerzor dhe produktivitetit. 3.2. Sektori fiskal Buxheti i Kosovs n vitin 2011 u prmbyll me deficit prej 84.5 milion euro, krahasuar me 93.3 milion euro deficit n vitin 2010 (9.4 prqind m i ult se n vitin 2010). Raporti ndrmjet deficitit buxhetor dhe PBB-s ishte 1.8 prqind. Deficiti buxhetor n Kosov gjat
4

N munges t t dhnave pr vitet 2010 dhe 2011, statistikat e tregut t puns jan paraqitur duke u bazuar n Anketn e Fuqis Puntore t vitit 2009.

32 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

vitit 2011 ishte n nivel m t ult se niveli i planifikuar. Kjo pr shkak se niveli i t hyrave rezultoi m i lart se sa niveli i planifikuar (realizimi i t hyrave ishte 101.0 prqind e nivelit t planifikuar), prderisa shpenzimet nuk arritn t realizohen n nivelin e planifikuar (realizimi i shpenzimeve ishte 91.9 prqind e nivelit t planifikuar). 3.2.1 T hyrat buxhetore T hyrat buxhetore, duke mos prfshir grantet e prcaktuara t donatorve dhe fondet n mirbesim, ishin 1.30 miliard euro, apo pr 10.6 prqind m t larta se sa n vitin 2010. Raporti i t hyrave buxhetore dhe PBB-s arriti n 27.7 prqind, q paraqet nivel m t ult se sa mesatarja e rajonit n vitin 2010 (37.0 prqind).
Figura 5. Burimet kryesore t t hyrave kufitare, n milion euro
450 400 350 300 250 200 150 100 50 0

Tatimi mbi vlern e shtuar

Akciza

T hyrat e mbledhura n kufi 2010 2011 vazhdojn t dominojn strukturn e t hyrave buxhetore, t cilat Burimi: Ministria e Financave (2012) prfaqsuan 63.4 prqind t gjithsej t hyrave n vitin 2011. T hyrat t mbledhura nga tatimet n kufi arritn vlern prej 826.6 milion euro, duke shnuar rritje vjetore prej 18.2 prqind. N rritjen e t hyrave kufitare ka ndikuar kryesisht rritja e importeve si dhe mimeve t importit pr disa produkte, sidomos ato ushqimore dhe karburantet. Norma nominale e rritjes s importeve n vitin 2011 ishte 15.6 prqind. N kuadr t tatimeve t mbledhura n kufi, tatimi mbi vlern e shtuar (TVSH) prbn kategorin m t madhe (50.7 prqind), e cila arriti vlern prej 418.8 milion euro (Figura 5). TVSH-ja e mbledhur n kufi, edhe pse shnoi rritje vjetore prej 16.1 prqind, n strukturn e t hyrave kufitare u karakterizua me zvoglim t pjesmarrjes pr 0.9pp. Kategoria e dyt pr nga rndsia e t hyrave kufitare jan t hyrat e mbledhura nga akciza (34.4 prqind), e cila arriti vlern prej 284.4 milion euro, q sht pr 22.4 prqind m e lart krahasuar me vitin 2010. T hyrat e mbledhura nga akciza n cigare u rritn pr 9.0 milion euro duke kontribuuar me 3.9pp n rritjen e gjithsej t hyrave nga akciza. Nj kategori tjetr e Figura 6. Burimet kryesore t t hyrave nga tatimet rndsishme e t hyrave kufitare sht vendore, n milion euro taksa doganore, e cila arriti vlern prej 100 90 80 121.0 milion euro apo 14.6 prqind e 70 60 gjithsej t hyrave t mbledhura n kufi. 50 40 30 Krahasuar me vitin 2010, t hyrat nga 20 10 taksa doganore shnuan rritje prej 16.5 0 prqind. T hyrat tjera t cilat kryesisht vijn nga shitja e mallrave t konfiskuara, kundrvajtjet, 2010 2011 banderollat, etj. kishin nivel pothuajse Burimi: Ministria e Financave (2012) t njjt me vitin 2010, prej 2.4 milion euro apo 0.3 prqind e gjithsej t hyrave kufitare.
Tatimi mbi vlern e shtuar Tatimi n t ardhurat personale

T hyrat nga tatimet vendore arritn vlern prej 231.4 milion euro (rritje vjetore prej 19.1 prqind). N kuadr t tatimeve vendore, pjesa m e madhe prbhet nga TVSH e mbledhur brenda vendit (40.8 prqind e gjithsej t hyrave nga tatimet vendore), q n vitin

Tatimi pr bizneset individuale

Tatimi i korporata

Taksa doganore

| 33

Raporti Vjetor 2011

BQK

2011 arriti vlern neto prej 94.3 milion euro (Figura 6). N krahasim me vitin 2010, t hyrat nga TVSH e mbledhur brenda vendit shnuan rritje vjetore prej 38.7 prqind. Kategori tjetr e rndsishme n kuadr t tatimeve vendore jan t hyrat nga tatimi n t ardhurat personale (kryesisht tatimi n paga) t cilat arritn vlern neto prej 55.5 milion euro (24.0 prqind e gjithsej t hyrave vendore), duke shnuar rritje vjetore prej 25.4 prqind. T hyrat nga tatimi i korporatave arritn vlern neto prej 52.4 milion euro (22.7 prqind e gjithsej t hyrave vendore), duke shnuar rritje vjetore prej 1.0 prqind. T hyrat nga bizneset individuale arritn vlern prej 23.4 milion euro (10.1 prqind e gjithsej t hyrave vendore), duke shnuar kshtu rnie vjetore prej 8.1 prqind. Kategorit tjera t tatimeve vendore me pjesmarrje m t ult n gjithsej t hyrat vendore, si: tatimi i paragjykuar, tatimi n fitim, tatimi n interes, divident, t drejta pronsore, qira, dhe lojra t fatit, t hyrat nga gjobat e ATK-s, licenca pr lojra, arritn vlern prej 5.7 milion euro nga 4.6 milion euro sa ishin n vitin 2010. T hyrat vetanake shnuan vlern prej 115.5 milion euro (8.9 prqind t gjithsej t hyrave buxhetore), q paraqet nj rritje vjetore prej 15.0 prqind. Struktura e t hyrave vetanake prbhet nga t hyrat n nivel qendror dhe t hyrat n komuna. N vitin 2011, nga niveli qendror u mblodhn 59.9 milion euro ndrsa nga komunat u mblodhn 55.6 milion euro n buxhetin e Kosovs. Sa i prket t hyrave t njhershme, respektivisht transferimit t dividents n buxhetin e Kosovs, n vitin 2011 shuma e ktyre t hyrave ishte 60.0 milion euro (dividenta e PTK-s 55.0 milion euro dhe dividenta e Aeroportit 5.0 milion euro), krahasuar me 85.0 milion euro t transferuara n vitin 2010. T hyrat tjera5 ishin 69.8 milion eruo, duke shnuar rnje vjetore prej 29.8 prqind. 3.2.2 Shpenzimet buxhetore Shpenzimet buxhetore n vitin 2011, duke mos prfshir grantet e prcaktuara t donatorve si dhe fondet n mirbesim, ishin 1.39 miliard euro dhe shnuan rritje vjetore prej 9.1 prqind, q paraqet nj rritje m t lart n krahasim me rritjen e vitit paraprak (3.2 prqind). Shpenzimet buxhetore prbnin 29.5 prqind t PBB-s, q paraqet pjesmarrje m t ult n krahasim me mesataren e rajonit (41.0 prqind t PBB-s n vitin 2010). Shpenzimet buxhetore t dedikuara pr konsum ishin 11.5 prqind e PBB-s, ndrsa investimet kapitale ishin 11.2 prqind e PBB-s.6 N vitin 2011 shpenzimet kapitale Figura 7. Struktura e kategorive kryesore t absorbuan pjesn m t madhe t shpenzimeve buxhetore, n milion euro shpenzimeve buxhetore, me 1,400 pjesmarrje prej 38.1 prqind n 1,200 gjithsej shpenzimet. Shpenzimet 1,000 kapitale arritn vlern prej 528.2 800 milion euro, duke shnuar rritje 600 vjetore prej 16.0 prqind (Figura 400 7). Pjesa m e madhe e 200 shpenzimeve kapitale gjat vitit 0 2010 2011 2011 kishte pr destinim Pagat dhe meditjet Mallrat dhe shrbimet Shpenzimet kapitale Subvencionet dhe transferet investimet n infrastruktur (65.4 Burimi: MF (2012) prqind t shpenzimeve kapitale), t cilat n masn m t madhe prbhen prej investimeve n autostradn Morin-Merdar, q filloi t ndrtohet n prill t
5
6 Grantet pr mbshtetjen e buxhetit, interesi bankar, huamarrjet, etj. N shpenzimet pr konsum bjn pjes pagat e mditjet dhe mallrat e shrbimet, ndrsa n investime bjn pjes shpenzimet kapitale.

34 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

vitit 2010. Kategoria e dyt pr nga madhsia ishin pagat dhe mditjet, t cilat arritn vlern prej 385.0 milion euro (27.7 prqind t gjithsej shpenzimeve). Pagat dhe mditjet prfaqsojn kategorin q ka shnuar rritjen m t lart n kuadr t shpenzimeve buxhetore, duke shnuar norm vjetore t rritjes prej 23.6 prqind. Subvencionet dhe transferet ishin kategoria e tret me radh pr nga madhsia, me pjesmarrje prej 18.5 prqind n gjithsej shpenzimet buxhetore. Subvencionet dhe transferet n vitin 2011 arritn vlern prej 256.2 milion euro, duke shnuar rritje vjetore prej 1.4 prqind, ndrsa n vitin 2010 kjo kategori e shpenzimeve ishte zvogluar pr 1.6 prqind. Disa nga kategorit krysore n kuadr t subvencioneve dhe transfereve q shnuan rritje jan subvencionet pr ndrmarrjet publike t cilat u rritn nga 56.4 milion euro sa ishin n vitin 2010, n 60.5 milion euro n vitin 2011, pagesat pr invalidt e lufts dhe familjet e viktimave t lufts t cilat arritn vlern prej 29.3 milion euro, duke shnuar rritje vjetore prej 24.3 prqind. Ndrsa, pensionet baz, t cilat prbjn pjesn m t madhe t subvencioneve dhe transfereve, u zvogluan nga 95.0 milion euro sa ishin n vitin 2010, n 93.5 milion euro n vitin 2011. Kategoria me pjesmarrjen m t vogl n kuadr t shpenzimeve buxhetore ishte kategoria e mallrave dhe shrbimeve, e cila shnoi vlern prej 156.6 milion euro (11.3 prqind t gjithsej shpenzimeve buxhetore) dhe shnoi rnie vjetore prej 3.7 prqind. Rnia e shpenzimeve pr mallra dhe shrbime erdhi kryesisht si rrjedhoj e zvoglimit t shpenzimeve t mirmbajtjes e riparimit7, shrbimeve kontraktuese8, dhe shpenzimeve t marketingut. N kuadr t shpenzimeve tjera, huazimet pr KEK-un ishin 30.0 milion euro, shrbimet komunale 20.4 milion euro, dhe pagesat pr borxhin e jashtm ishin 11.5 milion euro. 3.3. Sektori financiar 3.3.1 Karakteristikat e prgjithshme Sektori financiar i Kosovs gjat vitit 2011 vazhdoi t zgjeroj aktivitetin dhe n t njjtn koh vazhdoi t ruaj qndrueshmrin n t gjith sistemet prbrs t tij. Vlera e gjithsej aseteve t sektorit financiar n fund t vitit 2011 arriti n 3.5 miliard euro, q paraqet nj rritje prej vjetore prej 9.3 prqind. Krahasuar me rritjen vjetore prej 15.1 prqind t realizuar n vitin 2010, vrehet se asetet e sektorit financiar gjat vitit 2011 kan ndjekur nj ritm m t ngadalshm t rritjes. Rritja m e ngadalshme e sektorit financiar kryesisht sht rezultat i rritjes m t ngadalshme t aseteve t sistemit bankar (8.3 prqind krahasuar me rritjen prej 11.4 prqind t vitit 2010), i cili paraqet komponentin kryesor t sektorit financiar t Kosovs. N ngadalsimin e rritjes s gjithsej aseteve t sektorit ka kontribuuar edhe zvoglimi i aseteve t institucioneve tjera financiare (institucionet mikrofinanciare dhe ndihmsit financiar). Vlera e aseteve t institucioneve tjera financiare zbriti n 128.3 milion euro n vitin 2011, nga 145 milion euro sa ishte n vitin 2010. Kjo rnie n asete kryesisht u shkaktua nga ngadalsimi i aktivitetit kredidhns t ktyre institucioneve q pr shkak kryesor kishte vshtirsimin e kushteve t financimit nga tregjet e jashtme t cilat paraqesin burimin kryesor t financimit t tyre. Ndrsa, fondet pensionale dhe kompanit e sigurimit vazhduan t zgjerojn aktivitetin e tyre, duke kontribuar kshtu edhe n rritjen e gjithsej aseteve t sektorit financiar. N vitin 2011, vlera e aseteve t fondeve pensionale
7 Mirmbajtja dhe riparimi i automjeteve, mirmbajtja e ndrtesave, mirmbajtja e infrastrukturs rrugore, mirmbajtja e TI-s, mirmbajtja e mobileve dhe paisjeve, etj. Shrbimet e arsimimit dhe trajnimit, avokaturs, shrbimet e ndryshme shndetsore, shrbimet kshilldhnse, shrbimet pr shtypje, mirmbajtje e softverit, kompansimi pr vendimet gjyqsore, etj.

| 35

Raporti Vjeto or 2011

BQ QK

shno oi nj rritje vjetore prej 20.2 prqin nd dhe arriti i n 593.3 milion m euro, prderisa vlera v e asete eve t kompanive t sig gurimit arrit ti n 106 milion euro, q paraqet nj rritje vjetore v prej 9 9.4 prqind. Aktiv viteti i instit tucioneve fin nanciare n Kosov vaz zhdon t mb shtetet kry yesisht n of frimin e sh rbimeve fin nanciare tradicionale, p rderisa ins strumentet m m t sofisti ikuara finan nciare ende nuk kan zn z vend n sektorin f financiar t vendit. Ban nkat komerc ciale vazhdojn t ken kreditimin e ekonomis vendore si i aktivitetin e tyre kryesor, i cili ak ktivitet finan ncohet kryes sisht nga de epozitat e mbledhura br renda vendit t. N indust trin e sigur rimeve, sigu urimi i prgj jegjsis nd daj pals s tret (angl l. Third Party Liability y: TPL) mb betet veprim mtaria kryes sore, prej s s cils edhe gjeneroh het pjesa m m e madh he e prime eve t pran nuara. Instit tucionet mik krofinanciar re vazhdojn t ken kr redidhnien si aktiviteti in e tyre kry yesor, t fin nancuar kry yesisht prej fondeve t huazuara nga instituc cione financ ciare q ope erojn jasht t Kosovs, prderisa p nu uk e kan t drejtn e pr ranimit t depozitave. Struk ktura e as seteve t sistemit finan nciar t Kosovs n vitin 2011 nuk regjistroi nd donj ndrys shim t rnd sishm pr sa i prket pjes marrjes s sektorve s p rbrs t k tij sistemi. Bankat B kom merciale vazhd duan t prfaq qsojn pjes marrsin kr ryesor n se ektorin finan nciar, duke menaxhua ar 76.3 prqi ind t gji ithsej asete eve t sekto orit. Vreh het nj rr ritje e pjesmarrjes s fondeve f pensi ionale, t cil lat n fund t vitit 2011 menaxhuan 17.0 prq qind t asete eve t sektor rit financiar r, krahasuar r me 15.4 prqind n 2010. Ndrsa, sht regjis struar zvog lim i pjesmarrjes m s institucionev ve tjera fina anciare dhe ndihmsve financiar (F Figura 8). R Rnie e thek ksuar vrehe et posaris sht n pjesmarrjen e ndihmsve n f financiar, t cilt nga n nj norm ed dhe ashtu t ult t pje esmarrjes prej p 0.2 prq qind n vitin n 2010, zbrit tn n vetm m 0.02 prqi ind n vitin 2011. Ndry yshime nuk vrehen as pr sa i pr rket numrit t institucioneve finan nciare q ope erojn n Ko osov. Sekto ori financiar r i Kosovs n numron gjit thsej 101 ins stitucione fin nanciare, nu umrin m t t madh t t cilave e prbjn institucione et mikrofinanciare (20 0) dhe ndih hmsit finan nciar (58), por p q pesha a e tyre n t trsin e as seteve t sek ktorit financ ciar sht mjaft m e ult ( (Figura 8). Numri N i bankave komer rciale q operojn n Kosov edhe n vitin 2011 1 ishte tet (8) dhe poashtu i pand dryshuar mb beti edhe nu umri i fonde eve pensiona ale q vazhdoi t t vitit 2011 jet d dy (2). Lviz zje pr sa i prket p num mrit t institu ucioneve fin nanciare gjat 1 jan vrejtur n indu ustrin e sigu urimeve, ku u n fund t vitit 2011 kan k filluar t operojn edhe dy ko ompani t si igurimeve, duke d ngritur r numrin e kompanive k t sigurimev ve q operoj jn n Kosov n 13. Marr M n prgjithsi, vr rehet se prkundr perf formancs s mir t treguar n va azhdimsi nga n sektori financiar f iK Kosovs, hyr rja e institucioneve t r reja financia are n vitet e fundit ka a qen mjaft t e pakt. K Ksaj situate e sigurisht se s n mas t madhe i kan kontr ribuar vsht tirsit ekon nomike dhe financiare q q po vazhdojn t jen t pranishm me n shtet tet e zhvillu uara e posa risht ato evropiane. Kto K vshtir rsi jan re eflektuar edhe n perfo ormancn e investitorv i ve potencial, duke ndiku uar kshtu kapacitetet k d dhe interesimin e tyre p pr t shtrir r aktivitetin n n tregje t t reja.

36 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Sektori financiar i Kosovs Figura 9. Krkesat neto t sektorit financiar, n vazhdon t ket nivel t ult t milion euro shfrytzimit t financimit nga 2,500 jasht Kosovs, prderisa nj pjes 2,000 e konsiderueshme e aseteve t 1,500 ktij sektori vazhdon t jet e 1,000 investuar n tregjet e jashtme.9 500 0 Vlera e Aseteve t Jashtme Neto (500) (AJN) vazhdoi t rritet edhe gjat vitit 2011, mirpo rritja ishte m e (1,000) ngadalshme krahasuar me vitin (1,500) 2008 2009 2010 2011 Krkesat neto ndaj sektorit t jashtm Krkesat neto ndaj sektorit real 2010. N fund t 2011, vlera e Krkesat neto ndaj sektorit fiskal AJN-ve ishte 2.08 miliard euro Burimi: BQK (2012) (Figura 9), q paraqet nj rritje vjetore prej 6.2 prqind (15.1 prqind n vitin 2010). Pjesa m e madhe e AJN-ve t sektorit financiar jan asetet e BQK-s (52.8 prqind e gjithsej AJN-ve), prderisa pjesa tjetr ndahet mes bankave komerciale (25.0 prqind) dhe institucioneve tjera financiare (22.2 prqind) (Figura 10). T vetmet institucione t cilat kan shnuar bilanc negativ t AJN-ve jan institucionet mikrofinanciare, q do t thot se m tepr huazojn mjete nga jasht se sa q plasojn mjete n institucionet financiare jasht vendit. Kjo pr shkak se burimi kryesor i financimit pr kto institucione jan linjat kreditore nga institucione financiare q operojn jasht Kosovs. Rritja m e ngadalshme e AJN-ve Figura 10. Asetet e jashtme neto, sipas t sektorit financiar sht institucioneve (n milion euro) kryesisht rezultat i norms m t 1400 ult t rritjes s krkesave q kan 1200 institucionet financiare q operojn 1000 800 n Kosov ndaj sektorit t jashtm. 600 N vitin 2011, krkesat ndaj 400 sektorit t jashtm shnuan rritje 200 vjetore prej vetm 2.7 prqin, 0 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T4 (krahasuar me rritjen vjetore prej 2008 2009 2010 2011 17.3 prqind n vitin 2010. Prej AJN t BQK-s AJN t bankave komerciale 2.45 miliard euro sa sht vlera e AJN t institucioneve tjera financiare krkesave ndaj sektorit t jashtm, Burimi: BQK(2012) pjesa m e madhe jan t investuara n depozita (55.8 prqind), aksione dhe ekuitete tjera (21.7 prqind) dhe letra me vler (9.4 prqind). Nga figura 11 vrehet se gjat vitit 2011 ka ndodhur nj zhvendosje e investimeve nga letrat me vler drejt aksioneve dhe ekuiteteve tjera. Kjo zhvendosje e mjeteve sht br nga fondet pensionale q operojn n Kosov, t cilat investimet n sektorin e jashtm n trsi i koncentruan n aksione dhe ekuitete tjera. Ngjashm, edhe BQK gjat vitit 2011 ka zhvendosur nj pjes t theksuar t investimeve nga letrat me vler drejt investimeve n depozita, duke ndikuar q pjesmarrja e investimeve n letra me vler t zvoglohet dukshm (Figura 11). N vitin 2011, 85.9 prqind e krkesave t BQK-s ndaj sektorit t jashtm u prbn nga investimet n depozita (68.5 prqind n dhjetor 2010) dhe vetm 2.0 prqind u prbn nga investimet n letra me vler (16.0 prqind n vitin 2010). Vetm bankat komerciale ishin ato q zhvendosn nj pjes t vogl t mjeteve
9
N kt rast, sektori financiar prfshin Bankn Qendrore t Republiks s Kosovs dhe t gjitha institucionet financiare q operojn n Republikn e Kosovs.

| 37

Raporti Vjetor 2011

BQK

nga investimet n depozita n investime n letra me vler. N vitin 2011, investimet n letra me vler prbn 30 prqind t gjithsej mjeteve t inestuara jasht vendit nga bankat komerciale q operojn Kosov (24.4 prqind n dhjetor 2010), prderisa investimet n depozita vazhdojn t prfaqsojn pjesn m t madhe me nj pjesmarrje prej 46 prqind (56.8 prqind n dhjetor 2010). Detyrimet e sektorit financiar t Figura 11. Struktura e krkesave ndaj sektorit t Kosovs ndaj sektorit t jashtm jashtm 100% n vitin 2011 shnuan rnie vjetore prej 13.1 prqind 80% krahasuar me vitin 2010. N vitin 60% 2011, vlera e ktyre detyrimeve zbriti n 374 milion euro nga 40% 430.2 milion euro nj vit m 20% hert. Kjo kryesisht pr shkak t 0% nivelit m t ult t dy prbrsve Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 kryesor t ktyre detyrimeve, Ari monetar dhe DST-t Paraja e gatshme Depozitat Letrat me vler prve aksioneve Kuota e FMN-s Kredit gjegjsisht kredive q institucionet Aksionet dhe ekuitete tjera T tjera financiare n Kosov i pranojn Burimi: BQK (2012) nga institucionet financiare q operojn jasht vendit (172.2 milion euro n 2011 krahasuar me 205.8 milion euro n 2010) dhe depozitave t jorezidentve n bankat q operojn n Kosov (65.6 milion euro n 2011 krahasuar me 87.1 milion euro n 2010). Struktura e detyrimeve t sektorit financiar t Kosovs ndaj sektorit t jashtm mbeti e ngjashme me vitin e kaluar (Figura 12). Kategorit kryesore t ktyre detyrimeve mbeten kredit e pranuara nga jasht (46 prqind e gjithsej detyrimeve) dhe depozitat e jo-rezidentve n bankat q operojn n Kosov (17.5 prqind e detyrimeve). Llogaria e FMN-s dhe alokimi i t Drejtave Speciale t Tirazhit (DST) mbetn pothuajse t pandryshuara q nga viti 2009 kur edhe u nnshkrua marrveshja e antarisimit n FMN. Bartsit kryesor t detyrimeve ndaj sektorit t jashtm vazhdojn t jen bankat komerciale dhe institucionet mikrofinanciare, si prfituesit e kredive t marra nga jasht dhe si mbajts t depozitave t jorezidentve (jo institucionet mikrofinanciare). Krkesat e sektorit financiar ndaj sektorit t brendshm vazhduan t rriten, duke arritur vlern prej 990.6 milion euro, apo rritje prej 33.4 prqind krahasuar me vitin 2010. Rritjes s krkesave ndaj sektorit t brendshm kryesisht i kontribuoi rritja e theksuar e krkesave ndaj sektorit real (14.15 prqind) dhe niveli m i ult i Figura 12. Struktura e detyrimeve ndaj sektorit t jashtm depozitave t qeveris (pr 3.2 prqind) si prbrsit kryesor t 100% 90% neto krkesave. Neto krkesat ndaj 80% 70% sektorit real vazhdojn t ken 60% bilanc negativ (Figura 9), meq 50% detyrimet ndaj sektorit real (t 40% 30% cilat prbhen nga depozitat n 20% bankat komerciale, si dhe nga 10% 0% rezervat teknike t sigurimit) Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 vazhdojn t jen m t larta se krkesat e ktij sektori q Depozitat Alokimi i DST-ve Kredit Llogaria e FMN-s T tjera kryesisht prbhen nga kredit e Burimi: BQK (2012) lshuara nga institucionet

38 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

financiare. 3.3.2. Sistemi bankar Sistemi bankar i Kosovs edhe gjat vitit 2011 vazhdoi t prbhet nga tet banka komerciale, prej t cilave gjasht jan me pronsi t huaj dhe dy me pronsi vendore. Pjesmarrja e lart bankave t huaja reflektohet edhe n strukturn e gjithsej aseteve t sistemit bankar, ku 89 prqind e gjithsej aseteve prbhet nga asetet e bankave t huaja, ndrsa pjesa e mbetur i takon dy bankave vendore. Edhe pse nuk ka pasur hyrje t bankave t reja n tregun bankar t Kosovs, n vitin 2011 megjithat sht regjistruar hyrje e kapitalit t ri nga jasht n sistemin bankar t vendit, me rast Banka Evropiane pr Rindrtim dhe Zhvillim (BERZH) ka bler rreth 10 prqind t aksioneve n Bankn pr Biznes (BPB), bank kjo e cila dominohet nga pronsia vendore. Struktura e tregut t sistemit bankar t Kosovs vazhdon t karakterizohet nga shkalla e lart e koncentrimit, ku tri bankat m t mdha menaxhojn rreth 73 prqind t gjithsej aseteve t sistemit bankar. Megjithat, pjesmarrja e tri bankave m t mdha ka shnuar rnie krahasuar me vitin 2010 kur Figura 13. HHI pr asete, kredi dhe depozita menaxhonin 77.4 prqind t 3500 gjithsej aseteve. Rnia e shkalls 3000 s koncentrimit t tregut bankar 2500 paraqitet edhe nga Indeksi 2000 Herfindahl-Hirschman (IHH), i cili 1500 paraqet nj tregues t shkalls s koncentrimit t tregut. N vitet e 1000 fundit vrehet rnie e 500 vazhdueshme e vlers s ktij 0 2008 2009 2010 2011 indeksi si pr asetet ashtu edhe pr kredit dhe depozitat e Asetet Kredit Depozitat sistemit bankar. N vitin 2011, Burimi: BQK (2012) shkalla e koncentrimit n t tri pozicionet ka shnuar nivel t barabart prej rreth 2090 pik t indeksit HHI (Figura 13). Koncentrimi i bankave tani m sht i njjt n t tri pozicionet, prderisa n vitet e mparshme vrehej nj koncentrim m i madh i kredive dhe depozitave n krahasim me asetet. Rnia e shkalls s koncentrimit t tregut tregon pr nj intensifikim t aktivitetit t bankave m t vogla, duke br q t rriten presionet konkurruese n tregun bankar. Sa i prket infrastrukturs s sistemit bankar, numri i njsive operacionale (prfshir zyrat kryesore, degt dhe nndegt) n vitin 2011 ishte 310, nj m pak se n fund t vitit 2010. sht evidente se bankat ekzistuese tani m kan konsoliduar mjaft mir rrjetin e njsive operacionale, meq zgjerimi i theksuar i degve dhe nndegve gjat viteve t kaluara ka stagnuar gjat vitit 2011. Ndrsa, numri i puntorve ka vazhduar t rritet, duke arritur n 3,728 puntor nga 3,610 sa ishin nj vit m hert. N t njjtn koh, ka vazhduar edhe trendi i zgjerimit t rrjetit t pikave t shitse (angl. Point of Sales: POS), terminaleve,, bankomatve (angl. Automated Teller Machine: ATM) dhe numrit t shfrytzuesve t llogarive e-banking. Prpos zgjerimit t infrastrukturs fizike, edhe vlera e pagesave elektronike t kryera duke shfrytzuar format e lartprmendura sht n rritje e sipr (Tabela 1). Prderisa gjat vitit 2010 vlera e pagesa t kryera prmes e-banking shnoi shumn prej 782 milion euro, gjat vitit 2011 vlera e ktyre pagesave ishte 1.19 miliard euro. Gjithashtu, shfrytzimi i POS terminaleve (pikave t shitjes) ishte dukshm m i lart gjat vitit 2011, kur vlera e pagesave t kryera prmes tyre ishte 142 milion euro,

| 39

Raporti Vjetor 2011

BQK

krahasuar me gjithsej 94 milion euro n vitin 2010. T gjith kta indikator sygjerojn se pagesat prmes paras s gatshme jan duke u zvogluar, duke i dhn kshtu prparsi pagesave elektronike. Tabela 1. Pagesat elektronike, n miliona euro
Prshkrimi Trheqjet e klientve t bankave prmes ATM-ve Pagesat e klientve t bankave prmes POS-ve Pagesat prmes e-banking
Burimi: BQK (2012)

2009

2010

2011

582.4 68.4 607.3

639.8 94.3 782.4

790.0 142.4 1191.8

3.3.2.1 Bilanci i gjendjes i sistemit bankar i. Asetet Vlera e gjithsej aseteve t sistemit bankar t Kosovs n vitin 2011 arriti n 2.65 miliard euro dhe shnoi rritje vjetore prej 8.3 prqind (9.3 prqind n vitin 2010). N raport me PBB-n, asetet e sistemit bankar arritn normn prej 57.2 prqind, krahasuar me normn prej 58.2 prqind n vitin 2010.
Figura 14. Kontributi n rritjen e aseteve t sistemit bankar sipas kategorive, n prqindje
30% 20% 20% 10% 0% 5% -10% 2008 2009 2010
Letrat me vler

30% 25%

15% 10%

0% 2011
Paraja e gatshme dhe bilanci me BQK

Asetet fikse Bilanci me bankat komerciale Zgjerimi i aktivitetit t sistemit Kredit dhe lizingu Asetet tjera Rritja vjetore e aseteve (boshti I djatht) bankar, i shprehur nga rritja e aseteve, u realizua kryesisht Burimi: BQK (2012) prmes rritjes s kredidhnies dhe investimeve n letra me vler. Rritja e kredive dhe investimeve n letra me vler kontribuan me 9.8 prkatsisht 1.2pp n rritjen e gjithsej aseteve t sistemit bankar. Ndrsa, kontribut negativ n rritjen e gjithsej aseteve kishte bilanci me bankat komerciale, i cili kontribuoi me -4.1pp (Figura 14). Kontributi negativ i bilancit me bankat komerciale n rritjen e gjithsej aseteve vjen si rrjedhoj e zvoglimit t plasmaneve t bankave q operojn n Kosov n bankat jasht vendit. Nj pjes e ktyre mjeteve mund t jet orientuar drejt aktivitetit kredidhns n vend si dhe investimeve n letra me vler jasht vendit, kategori kto q kan shnuar rritje gjat vitit 2011. Kreditimi i ekonomis vazhdon t jet aktiviteti kryesor i sistemit bankar n vend. Kredit, si kategoria dominuese n strukturn e aseteve t bankave komerciale, n vitin 2011, prfaqsuan 68.3 prqind t gjithsej aseteve t sistemt bankar, duke arritur vlern prej 1.69 miliard euro (1.45 miliard n 2010). N dy vitet e fundit, kreditimi i ekonomis nga ana e bankave ka shnuar trend t prshpejtuar t rritjes krahasuar me vitin 2009 kur rritja e kredis ishte ngadalsuar ndjeshm. Kshtu, norma vjetore e rritjes s kredive t sistemit bankar n vitet 2010 dhe 2011 ishte 13.3 prkatsisht 16.4 prqind, krahasuar me normn vjetore t rritjes prej 8.9 prqind t shnuar n vitin 2009. Rritja e vazhdueshme e kreditimit nga

40 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

sistemi bankar mund t jet indikator i rritjes s vazhdueshme ekonomike n vend si dhe rritjes s besimit t sistemit bankar kundrejt sektorit privat n ekonomin e Kosovs. Gjithashtu, bankat q operojn n Kosov kan raportuar se gjat vitit 2011 sht rritur krkesa e ndrmarrjeve pr kredi bankare, veanrisht krkesa e ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme.10 Rritja e vazhdueshme e kreditimit nga bankat n Kosov sigurisht q sht edhe rezultat i strukturs s favorshme t financimit t bankave, ku burimi kryesor i financimit vazhdojn t jen depozitat e mbledhura n Kosov, t cilat po vazhdojn t rriten. Tabela 2. Struktura e aseteve t sistemit bankar
Prshkrimi Paraja e gatshme dhe bilanci me BQK Bilanci me bankat komerciale Letrat me vler Kredit dhe lizingu (bruto) Asetet fikse Asetet tjera Gjithsej 2008 Milion euro 218.2 283.9 39.7 1,183.4 39.0 43.1 1,808 Pjesmarrja (%) 12.1% 15.7% 2.2% 65.4% 2.2% 2.4% 100% Milion euro 322.7 405.6 97.0 1,289.0 43.1 46.7 2,205 2009 Pjesmarrja (%) 14.6% 18.4% 4.4% 58.5% 2.0% 2.1% 100% Milion euro 307.5 439.0 173.4 1,458.7 44.0 32.3 2,455 2010 Pjesmarrja (%) 12.5% 17.9% 7.1% 59.4% 1.8% 1.3% 100% Milion euro 331.5 339.4 202.0 1,698.1 47.4 41.4 2,660 2011 Pjesmarrja (%) 12.5% 12.8% 7.6% 63.8% 1.8% 1.6% 100%

Burimi: BQK (2011)

Gjat vitit 2011 vrehet Figura 15. Rritja e aseteve, n prqindje ngadalsim i trendit t 150% investimeve t bankave 130% kosovare n tregjet jasht 110% vendit. Rnie m e theksuar 90% 70% vrehet n bilancin e bankave 50% komerciale q operojn n 30% Kosov me bankat tjera jasht 10% -10% vendit, q n vitin 2011 u -30% zvoglua pr 22.7 prqind duke -50% shnuar vlern prej 339.4 2008 2009 2010 2011 milion euro. Po ashtu, gjat Paraja n BQK Bil. Bankat komerciale Letrat me vler Kredit vitit 2011 vrehet nj shkall Burimi: BQK (2012) hezitimi te bankat komerciale pr sa i prket zgjerimit t investimeve n letrat me vler n tregjet e jashtme. N vitin 2011, investimet n letra me vler shnuan vlern prej 202 milion euro, duke shnuar nj norm t rritjes prej 16.5 prqind e cila sht dukshm m e ult se norma vjetore e rritjes prej 78.8 prqind q u regjistrua n vitin 2010 (Figura 15). Zvoglimi i bilancit me bankat tjera si dhe ngadalsimi i rritjes s investimeve n letra me vler mund t ket ndodhur si pasoj e rritjes s pasiguris n disa ekonomi t Eurozons si dhe rritjes s kreditimit t bankave n ekonomin vendore. Megjith ngadalsimin e rritjes, pjesmarrja e investimeve n letra me vler n gjithsej asetet e sistemit bankar u rrit n 7.6 prqind nga 7.1 prqind sa ishte n vitin 2010. Ndrsa, pjesmarrja e bilancit me bankat komerciale n vitin 2011 u zvoglua n 12.8 prqind t gjithsej aseteve t sistemit bankar, krahasuar me 17.9 prqind sa ishte n vitin 2010.

10

Anketa mbi Kreditimin Bankar e realizuar n baza tremujore nga Banka Qendrore e Republiks s Kosovs.

| 41

Raporti Vjetor 2011

BQK

ii. Struktura e kredive Kredit pr ekonomit familjare Figura 16. Norma e rritjes s kredive sipas vazhduan trendin rrits edhe gjat sektorve, n prqindje vitit 2011, megjithat me nj norm 50% m t ngadalsuar krahasuar me 40% vitin e kaluar. N vitin 2011, 30% kredit pr ekonomit familjare shnuan rritje vjetore prej 17.7 20% prqind, krahasuar me rritjen prej 10% 24.6 prqind n vitin 2010 (Figura 0% 16). N ann tjetr, trendi i kredive 2008 2009 2010 2011 Norma e rritjes s gjithsej kredive pr ndrmarrjet tregon pr nj Norma e rritjes s kredive pr ndrmarrjet Norma e rritjes s kredive pr ekonomit familjare prshpejtim t rritjes s ktyre Burimi: BQK (2012) kredive n dy vitet e fundit (12.5 prqind n 2011 dhe 7.9 prqind n 2010, krahasuar me 4.8 prqind n 2009). Prkundr prshpejtimit t Figura 17. Struktura e kredive, n prqindje rritjes, norma e rritjes s kreditimit 100% pr ndrmarrjet vazhdon t jet m 90% 23.7% 29.8% 26.7% 30.1% 80% e ult se norma e rritjes s kredive 70% pr ekonomit familjare. Kjo 60% reflektohet edhe n strukturn e 50% 40% 73.3% 70.2% gjithsej kredive, ku vrehet nj 30% 76.3% 69.9% rritje e leht e pjesmarrjes s 20% kredive pr ekonomit familjare 10% 0% dhe rnie e pjesmarrjes s kredive 2008 2009 2010 2011 pr ndrmarrjet (Figura 17). Ndrmarrjet Ekonomit familjare Pjesmarrja e kredive pr Burimi: BQK (2012) ekonomit familjare n gjithsej kredit e lshuara nga sistemi bankar arriti n 30.1 prqind n fund t vitit 2011. Me gjith kt, kredit pr ndrmarrjet vazhdojn t dominojn strukturn e gjithsej kredive, me nj pjesmarrje prej 69.9 prqind. Struktura e kredive t Figura 18. Struktura e kredive sipas veprimtaris ndrmarrjeve sipas aktivitetit ekonomike, n prqindje ekonomik n vitin 2011 mbeti e 100% ngjashme me vitet paraprake, ku 80% 71.7 prqind e gjithsej kredive pr ndrmarrjet u lshuan pr sektorin 60% e shrbimeve. Nga gjithsej kredit e 40% lshuara pr ndrmarrjet, kredit pr ndrmarrjet tregtare, t cilat 20% kategorizohen n kuadr t sektorit 0% t shrbimeve, prfaqsuan 52.7 2008 2009 2010 2011 Shrbime tjera Tregti Ndrtimtari Prodhimtari Miniera Bujqsi prqind t gjithsej kredive t sistemit bankar. Kredit pr Burmi: BQK (2012) sektorin e industris, ku bjn pjes minierat, prodhimtaria dhe ndrtimtaria, u prfaqsuan me 24.8 prqind n strukturn e gjithsej kredive (Figura 18).

42 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Ndrsa, kredit pr sektorin e bujqsis ishin kredit me pjesmarrjen m t ult prej 3.5 prqind n gjithsej kredit. Pjesmarrja e ult e sektorit t bujqsis n kredit e lshuara nga sistemi bankar ka qen tradicionalisht e ult q nga fillimi i operimit t sistemit bankar t Kosovs. Duke pasur parasysh vllimin relativisht t ult t kredive pr kt sektor dhe po ashtu normat m t larta t interesit pr kredit bujqsore mund t vlersojm se bankat kan nj doz m t madhe pasigurie pr sa i prket kreditimit t ktij sektori. N ann tjetr, normat m t larta t interesit pr kto kredi sigurisht se mund t dekurajojn krkesn pr kredi bujqsore, duke parandaluar edhe m tej zgjerimin e ktyre kredive. Hezitimi i bankave pr t zgjeruar kreditimin e sektorit t bujqsis vrehet edhe nga fakti q rreth 90 prqind e gjithsej kredive pr sektorin e bujqsis n Kosov sht lshuar vetm nga njra prej bankave q operojn n vendin ton. Sa i prket trendit t rritjes s kredive sipas sektorve ekonomik, gjat vitit 2011, prve kredive pr ndrmarrjet q ofrojn shrbime tjera, kredit e t gjith sektorve tjer shnuan rritje (Figura 19). N vitin 2011, vlera e kredive pr sektorin e tregtis arriti n 606.2 milion euro dhe shnoi rritje vjetore prej 16.3 prqind (13.6 prqind n vitin 2010). N ann tjetr, kredit pr Figura 19. Norma vjetore e rritjes s kredive sipas sektorin e ndrtimtaris n vitin sektorve ekonomik 2011 shnuan vlern prej 116.3 100% 80% milion euro dhe u zvogluan pr 60% 6.6 prqind (22.5 prqind rritje 40% vjetore n vitin 2010). Kredit pr 20% sektorin e bujqsis arritn vlern 0% prej 40.5 milion euro dhe kaluan -20% nga rnia prej -0.1 prqind n -40% vitin 2010, n rritje vjetore prej -60% 2008 2009 2010 2011 6.1 prqind n vitin 2011. Ndrsa, Tregti Bujqsi Ndrtimtari Prodhimtari Shrb. tjera kredit e lshuara pr shrbimet tjera ishin kategoria e vetme nga Burimi: BQK (2012) gjithsej kredit e lshuara pr ndrmarrje q shnuan rnie (rnie vjetore prej 12.1 prqind).

Struktura e kredive sipas afatit t Figura 20. Struktura e kredive sipas afatit t maturimit mbetet e ngjashme me maturimit, n prqindje vitet paraprake, ku pjesn m t 100% madhe e prbjn kredit me afat 18.0% 18.9% 90% 20.2% 21.1% 80% m t gjat maturimi. N vitin 6.5% 11.0% 13.8% 7.2% 70% 2011, kredit me afat maturimi mbi 60% dy vite deri n pes vite 50% 73.1% prfaqsuan 41.98 prqind t 71.3% 40% 69.9% 68.3% 30% gjithsej kredive, ndrsa kredit me 20% afat maturimi mbi pes vite deri n 10% 2008 2009 2010 2011 dhjet vite prfaqsuan 25.62 Deri n 1 vit Mbi 1 vit deri n 2 vite Mbi 2 vite prqind t gjithsej kredive (Figura 20). Pjesmarrje t konsiderueshme Burimi: BQK (2012) n gjithsej kredit kishin edhe kredit me maturitet deri n nj vit, t cilat prfaqsuan 21.09 prqind t gjithsej kredive. Ndrsa, pjesn e mbetur prej 7.19 prqind e prfaqsuan kredit me maturitet mbi nj vit deri n dy vite. N vitin 2011 sht vn re rritje m e theksuar e kredive me maturitet deri n nj vit (21.09 prqind) prderisa vrehet ngadalsim i rritjes s kredive me afat

| 43

Raporti Vjetor 2011

BQK

maturimi mbi dy vite (Figura 21). Figura 21. Norma e rritjes s kredive sipas afatit t Pjesmarrje m t ult n gjithsej maturimit, n prqindje kredit vazhdimisht kan 60% prfaqsuar kredit me afat 50% 40% maturimi mbi dhjet vite, t cilat 30% n vitin 2011 prbnin 3.69 20% 10% prqind t gjithsej kredive. Pjesa e 0% mbetur prej 0.43 prqind t -10% -20% gjithsej kredive jan kredit n -30% -40% valuta joeuro. Norma vjetore e 2008 2009 2010 2011 rritjes s kredive me afat Deri n 1 vit Mbi 1 vit deri n 2 vite Mbi 2 vite maturimi mbi dy vite n vitin 2011 ishte 13.6 prqind, krahasuar me Burimi: BQK (2012) normn prej 19.3 prqind n vitin 2010. Nga kjo vrehet se mund t jet e pranishme nj shkall hezitimi n ann e bankave pr t zgjeruar kredidhnien me afat m t gjat maturimi. Duke pasur parasysh q kredit me afat m t gjat maturimi mund t shfrytzohen m tepr nga ndrmarrjet, athere e tr kjo mund t flet pr nj shkall pasigurie q mund t jet e pranishme te bankat n raport me zhvillimet n sektorin real t ekonomis. Ksaj pasigurie mund ti ken kontribuar problemet ekonomike me t cilat po ballafaqohen disa nga vendet e eurozons e t cilat n forma t ndryshme do t mund t reflektoheshin edhe n ekonomit e vendeve tjera. iii. Detyrimet Struktura e detyrimeve t sistemit bankar n vitin 2011 vazhdoi t dominohet nga depozitat, t cilat njherit paraqesin edhe burimin kryesor t financimit pr bankat. Depozitat n vitin 2011 prfaqsuan 79 prqind t gjithsej detyrimeve t sistemit bankar, pjesmarrje kjo e ngjashme me at t tri viteve paraprake (Tabela 3). Tabela 3. Struktura e detyrimeve t sistemit bankar
Prshkrimi 2008 Milion euro 34.8 1,444.1 0.0 140.2 7.0 182.3 1,808 Pjesmarrja (%) 1.9% 79.9% 0.0% 7.8% 0.4% 10.1% 100% Milion euro 58.5 1,744.8 0.0 171.0 24.4 205.6 2,204 2009 Pjesmarrja (%) 2.7% 79.2% 0.0% 7.8% 1.1% 9.3% 100% Milion euro 94.0 1,936.9 0.0 160.0 33.5 230.5 2,455 2010 Pjesmarrja (%) 3.8% 78.9% 0.0% 6.5% 1.4% 9.4% 100% Milion euro 40.0 2,102.3 30.4 200.5 31.0 255.3 2,660 2011 Pjesmarrja (%) 1.5% 79.0% 1.1% 7.5% 1.2% 9.6% 100%

Bilanci nga bankat tjera Depozitat Huazimet tjera Detyrimet tjera Borxhi i ndrvarur Mjetet vetanake Gjithsej

Burimi: BQK (2012)

N dhjetor t vitit 2011, vlera e depozitave arriti n 2.1 miliard euro dhe shnoi rritje vjetore prej 8.5 prqind, e cila megjithat paraqet nj norm m t ult t rritjes krahasuar me normn vjetore prej 11 prqind t regjistruar n vitin 2010. Ngadalsimi i rritjes s depozitave n vitin 2011 kryesisht erdhi si pasoj e zvoglimit t depozitave t korporatave publike jofinanciare si dhe rnies s depozitave t jorezidentve. Prve depozitave, burim tjetr i rndsishm i financimit t bankave komerciale jan edhe mjetet vetanake t bankave, t cilat n vitin 2011 prfaqsuan 9.6 prqind t gjithsej detyrimeve. Mjetet vetanake n fund t vitit 2011 arritn vlern prej 255.3 milion euro dhe shnuan rritje vjetore prej 10.4 prqind. Borxhi i ndrvarur (angl. subordinated debt)

44 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

dhe bilanci nga bankat tjera, q pr bankat q operojn n Kosov paraqesin burime t financimit nga tregjet e jashtme, n vitin 2011 shnuan rnie pas rritjes s vazhdueshme q patn shnuar n tri vitet paraprake. Borxhi i ndrvarur n vitin 2011 shnoi vlern prej 31 milion euro, duke u zvogluar pr 7.2 prqind krahasuar me vitin 2010, ndrsa bilanci nga bankat tjera jasht vendit shnoi vlern prej 40 milion euro dhe u prgjysmua n krahasim me vitin 2010. N ann tjetr, pr her t par pas tri viteve vrehet se bankat si burim financimi kan shfrytzuar edhe huazimet tjera (linja kreditore nga institucione ndrkombtare si EBRD, KfW, etj.), t cilat n vitin 2011 shnuan vlern prej 30.4 milion euro. Shfrytzimi i ktij burimi t financimit deri diku mund t ket shrbyer si zvendsues i borxhit t ndrvarur dhe bilancit nga bankat tjera q shnuan rnie gjat ktij viti. Borxhi i ndrvarur njihet si burim financimi me kosto m t lart, andaj mund t jet zvendsuar me hua tjera t cilat mund t ken kosto m t lir pr bankat. Po ashtu, nj rritje mjaft e theksuar vrehet edhe n kategorin e detyrimeve tjera, vlera e t cilave n vitin 2011 arriti n 200.5 milion euro q paraqet nj rritje vjetore prej 25.3 prqind. iv. Struktura e depozitave Depozitat n sistemin bankar t Kosovs edhe n vitin 2011 u gjeneruan kryesisht nga ekonomit familjare, depozitat e t cilave prbn 71 prqind t gjithsej depozitave n sistemin bankar, duke rritur kshtu pjesmarrjen pr 4pp krahasuar me Figura 22. Struktura e depozitave sipas sektorve, n prqindje vitin e kaluar (Figura 22). Depozitat e 100% ekonomive familjare n vitin 2011 90% 80% arritn vlern prej 1.5 miliard euro 70% dhe shnuan nj norm vjetore t 60% 50% rritjes prej 14.7 prqind, krahasuar 40% me rritjen prej 25 prqind n vitin 30% 20% 2010. Si vrehet, depozitat e 10% ekonomive familjare kan rritur 0% 2008 2009 2010 2011 pjesmarrjen n gjithsej depozitat prkundr rritjes me norm m t ult Qeveria Ndrmarrjet publike Ndrmarrjet private Ekonomit familjare Tjera Burimi: BQK (2012) n vitin 2011. Kjo rritje e pjesmarrjes i atribuohet kryesisht zvoglimit t disa nga kategorit tjera t depozitave. Duke arritur shumn prej 509.3 milion euro, depozitat e ndrmarrjeve shnuan rritje vjetore prej 0.2 prqind. Struktura e depozitave t ndrmarrjeve, n fund t vitit 2011, u dominua nga depozitat e ndrmarrjeve private (74.7 prqind t gjithsej depozitave t ndrmarrjeve). Depozitat e ndrmarrjeve private kaluan nga rritja prej 17.8 prqind n vitin 2010, n rnie prej 4.8 prqind n vitin 2011. Depozitat e ndrmarrjeve publike arritn vlern prej 128.6 milion euro dhe shnuan rritje vjetore prej 1.6 prqind. Ndrsa, si pjesmarrje, depozitat e ndrmarrjeve publike nuk ndryshuan shum n krahasim me vitin e kaluar (6.1 prqind t gjithsej depozitave), (Figura 22). Depozitat e qeveris u zvogluan nga 11.7 milion n vitin 2010, n 2.7 milion n vitin 2011. Po ashtu, depozitat e qeveris zvogluan pjesmarrjen n gjithsej depozitat pr 0.5pp (0.1 prqind e gjithsej depozitave n vitin 2011). Me rnie u karakterizuan edhe depozitat e jorezidentve, t cilat n vitin 2011 prfaqsuan 3.1 prqind t gjithsej depozitave n sistemin bankar t Kosovs, krahasuar me 4.4 prqind n vitin 2010. Vlera e depozitave t jorezidentve n sistemin bankar t Kosovs n vitin 2011 ishte 64.2 milion euro krahasuar me 84.8 milion euro n vitin 2010.

| 45

Raporti Vjetor 2011

BQK

Sa i prket afatit t maturimit, depozitat e sistemit bankar t Kosovs n vitin 2011 patn struktur t ngjashme me vitet paraprake. Pjesmarrjen m t lart vazhdojn ta ken depozitat e afatizuara, t cilat n vitin 2011 prfaqsuan 50.3 prqind t gjithsej depozitave. Pjesa e mbetur e depozitave prbhet nga depozitat e transferueshme dhe depozitat e kursimeve, t cilat n fund t vitit 2011 kishin pjesmarrje prej 33.2 prqind, prkatsisht 16.6 prqind t gjithsej depozitave. N vitin 2011, struktura e Figura 23. Struktura e depozitave t afatizuara sipas depozitave t afatizuara vazhdoi t maturitetit, n prqindje dominohet nga depozitat me afat 100% m t shkurtr maturimi, 90% 80% gjegjsisht prej depozitave me afat 70% maturimi deri n nj vit dhe 60% 50% depozitave me afat maturimi prej 1 40% deri n 2 vite. Megjithat, ndryshe 30% 20% nga tri vitet e fundit kur depozitat 10% me afat maturimi deri n nj vit 0% 2008 2009 2010 2011 kishin pjesmarrje prej rreth 80 Deri n nj vit Nj deri n dy vite Mbi dy vite prqind, n vitin 2011 pjesmarrja e ktyre depozitave u zvoglua n Burimi: BQK (2012) mnyr t theksuar pr 22pp (Figura 23). Depozitat me afat maturimi mbi nj vit deri n dy vite prfaqsuan 28 prqind t gjithsej depozitave dhe n krahasim me vitin e kaluar rritn pjesmarrjen pr 20pp. Rritja e pjesmarrjes s ktyre depozitave erdhi si pasoj e riafatizimit t nj pjese t depozitave t ekonomive familjare me afat maturimi deri n nj vit n depozita me afat maturimi mbi nj vit deri n dy vite. Pjesa e mbetur e depozitave t sistemit bankar prbhet nga depozitat me afat maturimi mbi dy vite, t cilat n vitin 2011 kishin pjesmarrje prej 18 prqind (16 prqind n vitin 2010). N prgjithsi, vrehet rritje e depozitave me afat m t gjat maturimi e cila, mes tjerash, reflekton edhe rritjen e vazhdueshme t besimit t publikut n sistemin bankar t Kosovs. Rritjes s besimit t publikut n nj mas mund ti ket kontribuar edhe miratimi i ligjit dhe funksionalizimi i skems pr sigurimin e depozitave n korrik t vitit 2011. Shikuar sipas valuts, depozitat n sistemin bankar t Kosovs dominohen nga depozitat n valutn euro, t cilat prfaqsojn rreth 94 prqind t gjithsej depozitave. Duke pasur parasysh faktin se si asetet ashtu edhe detyrimet e sistemit bankar t Kosovs n masn drmuese jan t denominuara n euro, mund t konsiderohet se bankat komerciale q operojn n Kosov jan t ekspozuara minimalisht ndaj rrezikut nga norma e kmbimit. 3.3.2.2 Normat e interesit Viti 2011 u karakterizua me zvoglim t normave t interesit si n depozita ashtu edhe n kredi. Rrjedhimisht, dallimi n mes t normave t interesit n kredi dhe depozita u zvoglua nga 10.9pp sa isht n vitin 2010, n 10.6pp n vitin 2011. Me prmirsimin e mtutjeshm t ambientit t prgjithshm pr biznes dhe rritjes
Figura 24. Mesatarja e normave t interesit, n prqindje
16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2008 2009 2010 2011

Norma e interesit pr kredi Dallimi kredi-depozita

Norma e interesit pr depozita

46 |

Burimi: BQK (2012)

BQK

Raporti Vjetor 2011

s efikasitetit t bankave, pritet q normat e interesit n kredit bankare t vazhdojn t zvoglohen. Norma mesatare e interesit n depozita pr periudhn janar-dhjetor 2011 u zvoglua n 3.5 prqind, krahasuar me 3.7 prqind sa ishte n periudhn janar-dhjetor 2010 (Figura 24). Ndrsa, norma mesatare e interesit n kredi u zvoglua nga 14.6 prqind sa ishte n periudhn janar-dhjetor 2010, n 14.1 prqind pr periudhn janar-dhjetor 2011. N vitin 2011, norma mesatare e interesit pr depozitat e ekonomive familjare dhe ato t ndrmarrjeve ishte e ngjashme. Norma mesatare m e lart pr depozitat e ndrmarrjeve n dhjetor 2011 ishte 5.25 prqind, dhe at n depozitat me vler mbi 250 mij euro dhe me afat maturimi mbi gjasht muaj deri n nj vit. Ndrsa, norma mesatare m e lart n depozitat e ekonomive familjare n dhjetor t vitit 2011 ishte 5.36 prqind (depozitat me afat maturimi mbi dy vite). N ann tjetr, norma mesatare m e lart e interesit n kredi pr ndrmarrje n dhjetor t vitit 2011 ishte 17.1 prqind, ndrsa norma m e lart e interesit n kredi pr ekonomi familjare ishte 16.4 prqind. N kuadr t kredive pr ndrmarrje, norma mesatare e interesit n kredit investive u zvoglua n 14.3 prqind krahasuar me mesataren prej 15.6 prqind n vitin 2010. Po ashtu, norma mesatare e interesit n kredit tjera biznesore u zvoglua n 16.5 prqind, krahasuar me normn mesatare t interesit prej 17.5 prqind n vitin 2010. Ndrsa, norma mesatare e interesit n mbitrheqje dhe linja kreditore mbeti e ngjashme me normat e vitit t kaluar, prkatsisht 12.1 prqind dhe 13.2 prqind. 3.3.2.3 Performanca e sistemit bankar Sistemi bankar i Kosovs prmbylli vitin 2011 me profit neto prej 37.0 milion euro, q sht pr 12.8 prqind m i lart se sa profiti i regjistruar gjat vitit 2010 (Figura 25). Rritja e nivelit t profitit kryesisht ishte rezultat i rritjes m t shpejt t hyrave t prgjithshme n krahasim me shpenzimet e prgjithshme t sistemit bankar. N vitin 2011 norma e vjetore e rritjes s t hyrave t prgjithshme ishte 10.5 prqind, ndrsa norma e rritjes s shpenzimeve ishte 10.3 prqind (Figura 26). N dhjetor t vitit 2011, t hyrat e sistemit bankar shnuan vlern prej 240 milion euro, krahasuar me 217.2 milion euro n dhjetor t vitit 2010. Norma m e lart e rritjes s kreditimit t ekonomis nga sistemit bankar u reflektua edhe n prshpejtimin e rritjes s t hyrave nga interesi, q njherazi

Figura 25. Bilanci i t hyrave dhe shpenzimeve, n milion euro

300 250 200 150 100 50 0 Dhjetor 2008 Shpenzimet Dhjetor 2009 T hyrat Dhejtor 2010 Dhjetor 2011 Profiti neto (boshti i djatht) 26.0 27.4 32.8 37.0 40 35 30 25 20 15 10 5 0

Burimi: BQK (2012)

Figura 26. Normat vjetore t rritjes s t hyrave dhe shpenzimeve

50% 40% 30% 20% 10% 0% -10%

Qer

Qer

Qer

Dhjet

Dhjet

Dhjet

Qer

2008 T hyrat

2009

2010 Shpenzimet

2011

Burimi: BQK (2012)

Dhjet

Shta

Shta

Shta

Shta

Mar

Mar

Mar

Mar

| 47

Raporti Vjetor 2011

BQK

prbjn edhe burimin kryesor t t hyrave pr sistemin bankar (Figura 27). T hyrat e prgjithshme nga interesi arritn Figura 27. Struktura e t hyrave, n prqindje n 195.0 milion euro n vitin 2011, duke shnuar nj rritje 100% vjetore prej 11 prqind. 18.7% 19.0% 19.1% 90% 20.2%
80% 70% Struktura e t hyrave t 60% prgjithshme t sistemit bankar 50% 81.3% 81.0% 80.9% 40% 79.8% vazhdon t dominohet prej t 30% hyrave nga interesi n kredi edhe 20% 10% prkundr zvoglimit t 0% pjesmarrjes n gjithsej t hyrat Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhejtor 2010 Dhjetor 2011 n 77.6 prqind nga 78.1 prqind T hyrat nga interesi T hyrat nga jo-interesi sa ishin n dhjetor 2010 (Figura 28). Dominimi i vazhdueshm i Burimi: BQK (2012) ksaj kategorie t t hyrave shpjegohet me faktin se sistemi financiar i Kosovs ende nuk sht zhvilluar n nivel t mjaftueshm sa pr t ofruar instrumente financiare q do t mund t ndikonin n diversifikimin e strukturs s investimeve nga bankat dhe, rrjedhimisht, strukturn e t hyrave t tyre.

Rritja e gjithsej t hyrave po ashtu u ndikua edhe nga niveli m i lart i t hyrave nga interesi n plasmanet e bankave q operojn n Kosov te bankat jasht vendit. Edhe pse vllimi i plasmanve jasht vendit shnoi rnie n krahasim me vitin 2010, ngritja e vazhdueshme e normave t interesit n pjesn e par t vitit 2011 u reflektua edhe n rritjen e t hyrave nga interesi n kto plasmane. N dhjetor 2011, t hyrat nga kjo kategori arritn n 4.1 milion euro, duke shnuar nj paraprak (Figura 29). T hyrat e sistemit bankar gjat vitit 2011 jan ndikuar pozitivisht edhe prej t hyrave nga investimet n letra me vler. Kjo kategori e t hyrave vazhdoi trendin rrits edhe gjat periudhs n fjal, duke arritur n 4.2 milion euro apo nj rritje prej 35.3 prqind krahasuar me periudhn e njjt t vitit paraprak. Perfomanca m e mir e e t hyrave nga investimet n letra me vler u ndikua s pari nga

Figura 28. Struktura e t hyrave sipas kategorive, n prqindje

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Dhjetor 2008 Kredit Tarifat dhe komisionet Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Letrat me vler Plasmanet e bankave T hyrat tjera operuese 72.0% 78.5% 78.1% 77.6% 15.5% 16.1% 17.3% 17.4%

Burimi: BQK (2012)

rritje vjetore prej 53.5 prqind krahasuar me vitin

Figura 29. Normat vjetore t rritjes s t hyrave sipas kategorive
250% 200% 150% 100% 50% 0% -50% -100%

Kredit

Plasmanet

Letrat me vler

Tarifat dhe komisionet

Burimi: BQK (2012)

48 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

rritja e vazhdueshme e mjeteve t investuara n letra me vler dhe, s dyti, rritja e kostos s financimit t borxhit shtetror si dhe ngritja e premiumeve n letrat me vler si rezultat i krizs n eurozon q ndikuan n rritjen e kthimit n kto investime. N kuadr t t hyrave t sistemit bankar zn vend edhe t hyrat nga jo-interesi, t cilat n vitin 2011 shnuan vlern prej 45.0 milion euro (41.4 milion euro n dhjetor 2010) dhe prfaqsuan 18.7 prqind t gjithsej t hyrave t sistemit bankar (Figura 29). N kuadr t ktyre t hyrava, kategoria kryesore prbhet nga tarifat dhe komisionet n produktet bankare. N dhjetor 2011, t hyrat nga tarifat dhe komisionet prfaqsuan 17.4 prqind t gjithsej t hyrave, q paraqet nj ngritje t leht prej 0.1 pp krahasuar m periudhn e njjt t vitit paraprak (Figura 29). Kjo kategori e t hyrave n vitet e fundit ka shnuar rritje t pjesmarrjes n gjithsej t hyrat e sistemit bankar si rrjedhoj e rritjes s gams s shrbimeve nga ana e bankave. N dhjetor 2011, shpenzimet e sektorit bankar arritn vlern prej 197.8 milion euro, duke shnuar nj rritje vjetore prej 10.3 prqind. Trendi i rritjes s shpenzimeve t sistemit bankar u prshpejtua dukshm Figura 30. Normat vjetore t rritjes s shpenzimeve n vitin 2011 n krahasim me sipas kategorive, n prqindje normn e rritjes n vitin 2010 250% 200% (4.3 prqind rritje vjetore). 150% Prshpejtimi i rritjes ishte i 100% pranishm n pothuajse t 50% gjith zrat e shpenzimeve 0% bankare. Rritja e shpenzimeve -50% t prgjithshme u ndikua edhe 2008 2009 2010 2011 nga rritja aktivitetit t bankave Interesi n depozita gjat vitit 2011. Prej kategorive Tarifat dhe komisionet Provizionet kryesore t shpenzimeve mund Shpen. e prgjithshme dhe administrative t veojm rritjen e Burimi: BQK (2012) shpenzimeve pr provizione pr mbulimin e humbjeve potenciale nga kredit. Rritja e shpenzimeve pr provizione ishte si rrjedhoj e prkeqsimit t cilsis s portofolit kreditor gjat pjess s par t vitit 2011. Deri n qershor 2011, shpenzimet pr provizione arritn n 19.7 milion euro duke regjistruar nj rritje t konsiderueshme prej 107.8 prqind krahasuar me qershorin e vitit 2010 (Figura 30). Mirpo, n Figura 31. Struktura e shpenzimeve e sektorit bankar, n pjesn e dyt t vitit 2011 milion euro bankat u treguan m t 100% kujdesshme n menaxhimin e 80% 96.7 88.1 rrezikut kreditor, ku si 86.4 86.2 rrjedhoj norma e rritjes s 60% shpenzimeve pr provizione 36.0 40% 42.7 33.4 27.7 dukshm u ngadalsua si 20% rezultat i prmirsimit t 55.2 52.1 58.4 43.1 cilsis s portofolit kreditor. 0% Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 N fund t vitit 2011, shpenzimet pr provizione Shpenzimet e prgjithshme dhe administrative Shpenzimet e jointeresit Shpenzimet e interesit arritn n 34.2 milion euro q Burimi: BQK (2012) paraqet nj rritje vjetore prej 20.8 prqind. Shpenzimet pr provizione raportohen n kuadr t shpenzimeve t jointeresit, t cilat n vitin 2011 arritn vlern prej 42.7 milion euro apo pr 18.3 prqind m t larta se sa n dhjetor t vitit 2010 (Figura 31).
Qer Qer Qer Dhjet Dhjet Dhjet Qer Dhjet Shta Shta Shta Shta Mar Mar Mar Mar

| 49

Raporti Vjetor 2011

BQK

Po ashtu, me rritje u karakterizuan edhe shpenzimet e prgjithshme dhe administrative t sistemit bankar. N fund t vitit 2011, si shihet n figurn 31, shpenzimet e prgjithshme dhe administrative t sistemit bankar arritn n 96.7 milion euro duke regjistruar nj rritje vjetore prej 9.9 prqind. Rritja e ksaj kategorie t shpenzimeve kryesisht u bazua n rritjen e shpenzimeve pr personel, t cilat shnuan vlern prej 40.7 milion euro apo pr 7.7 prqind m t larta krahasuar me vitin paraprak. Rritja e shpenzimeve t personelit reflekton rritjen e numrit t punsuarve n sistemin bankar gjat vitit 2011. Gjithashtu, shpenzimet e tjera t jo-interesit shnuan rritje t theksuar, duke arritur n 22.5 milion euro apo nj rritje prej 78.4 prqind, krahasuar me periudhn e njjt t vitit t kaluar. Ndrsa, e vetmja kategori q regjistroi rnie n kuadr t shpenzimeve t prgjithshme dhe administrative ishin shpenzimet pr qiran, t cilat u zvogluan pr 10.9 prqind dhe shnuan vlern prej 33.5 milion euro. N figurn 31 jan paraqitur edhe shpenzimet e interesit t cilat shnuan nj rritje vjetore prej 5.9 prqind, duke arritur n 58.4 milion euro. N kuadr t ktyre shpenzimeve mund t veohet rritja e shpenzimeve pr interesin n depozita dhe pr interesin e paguar n huamarrje, t cilat u ngritn n 51.3 milion euro (49.4 milion euro n dhjetor 2010) prkatsisht 5.6 milion euro (4.8 milion euro n dhjetor 2010). Figura 32. Struktura e shpenzimeve, n prqindje Shpenzimet e prgjithshme dhe 100% administrative vazhdojn t jen 90% kategoria dominuese n kuadr t 80% 48.9% 49.1% 50.3% 54.9% 70% gjithsej shpenzimeve t sistemit 60% bankar me pjesmarrje prej 48.9 50% prqind (Figura 32). Kategoria e 20.1% 40% 21.6% 19.4% 17.6% 30% dyt e shpenzimeve t sistemit 20% 30.8% 30.3% 29.5% 27.4% bankar pr nga madhsia jan 10% 0% shpenzimet e interesit, t cilat Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 gjat ksaj periudhe zvogluan Shpenzimet e interesit Shpenzimet e jointeresit Shpenzimet e prgjithshme dhe administrative pjesmarrjen n 29.5 prqind t gjithsej shpenzimeve (30.8 prqind Burimi: BQK (2012) n dhjetor 2011). Ndrsa, pjesmarrja e shpenzimeve t jo-interesit u ngrit n 21.6 prqind t gjithsej shpenzimeve (20.1 prqind n dhjetor 2011). 3.3.2.3.1 Profitabiliteti Efikasiteti i sistemit bankar dhe

Figura 33. Treguesit e profitabilitetit Rritja e profitit neto u reflektua 18% 40 edhe n prmirsimin e treguesit t 16% 35 15.3% profitabilitetit t sistemit bankar, 14.8% 14.5% 14% 13.8% 30 si sht Kthimi Mesatar n 12% 25 10% Kapital (angl. Return on Average 20 8% Equity: ROAE). N vitin 2011, 15 6% ROAE arriti n 15.3 prqind 10 4% 1.5% 1.6% 1.5% 1.4% 5 krahasuar me 14.8 prqind sa ishte 2% 0 0% n vitin 2010. Ndrsa, treguesi Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 tjetr i profitbalitetit Kthimi Profiti ROAA (boshti i djatht) ROAE (boshti i djatht) Mesatar n Asete (angl. Return on Average Assets: ROAA), edhe Burimi: BQK (2012) prkundr rritjes s profitit neto, mbeti n nivelin e njjt me vitin e kaluar prej 1.5 prqind (Figura 33).

50 |

n milion euro

BQK

Raporti Vjetor 2011

Rritja m e shpejt e t hyrave Figura 34. Raporti shpenzime/t hyra, n prqindje krahasuar me shpenzimet ka rezultuar n nj prmirsim t 85% 84.6% leht t treguesit t efikasitetit t 84% sistemit bankar, q matet si raport 83% 82.4% ndrmjet shpenzimeve dhe t 82.5% 82% hyrave (Figura 34). N dhjetor 2011, raporti ndrmjet 81% shpenzimeve dhe t hyrave u 80.5% 80% zvoglua n 82.4 prqind nga 82.5 79% prqind sa ishte n dhjetor 2010. 78% Trendi rns i ktij indikatori ka Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 filluar q nga viti 2010, kur ky Burimi: BQK (2012) tregues u zvoglua n 82.5 prqind, nga niveli prej 84.6 prqind sa ishte n vitin 2009. 3.3.2.4 Rreziqet e sistemit bankar i. Rreziku i likuiditetit Sistemi bankar i Kosovs vazhdon t karakterizohet me shkall t knaqshme t likuiditetit, e cila bn q detyrimet e bankave komerciale ndaj depozituesve dhe huadhnsve tjer t kryhen me koh dhe pa vshtirsi. Shkalla e knaqshme e likuiditetit n bankat komerciale q operojn n vend sht rezultat i menaxhimit t kujdesshm t bilancit t gjendjes s bankave komerciale si n aspektin e aseteve ashtu edhe t detyrimeve. Struktura e financimit t operacioneve pr sistemin bankar t Kosovs n vitin 2011 ishte e ngjashme me at t vitit t kaluar, ku depozitat e mbledhura brenda vendit vazhduan t prfaqsojn kategorin dominuese t detyrimeve si dhe burimin kryesor i financimit pr aktivitetin e sistemit bankar n Kosov. N dhjetor 2011, depozitat prfaqsuan 79 prqind t gjithsej detyrimeve t sektorit bankar. Koncentrimi i lart i financimit t operacioneve bankare n depozita mund t paraqes nj rrezik potencial pr sistemin bankar t Kosovs, sepse nj prkeqsim i situats ekonomike n vend do t ndikonte negativisht n aftsin e qytetarve pr t kursyer dhe, rrjedhimisht, bankat do t mund t hasnin vshtirsi n sigurimin e fondeve pr financimin e aktivitetit t tyre. Prandaj, sht e rndsis s veant q bankat t mund t shfrytzojn edhe burime t tjera financimi, ku mund t theksohet nevoja e funksionalizmit Figura 35. Kredit dhe depozitat e sistemit t tregut ndrbankar t depozitave bankar, n milion euro si dhe qasja n burimet e 2500.0 88% 86% financimit jasht vendit. 84% 2000.0 Nj indikator i rndsishm i shkalls s likuiditetit n sistemin bankar sht raporti ndrmjet kredive dhe depozitave. N dhjetor 2011, raporti kredi-depozita qndroi n 80.8 prqind, prderisa n dhjetor 2010 ky raport ishte 75.3 prqind (Figura 35). Rritja e ktij treguesi reflekton rritjen m
1500.0 1000.0 500.0 0.0 82% 80% 78% 76% 74% 72% 70% 68% 66%

Qer

Qer

Qer

Dhjet

Dhjet

Dhjet

Qer

2008 Kredit

2009 Depozitat

2010 2011 Raporti kredi/depozita (boshti i djatht)

Burimi: BQK (2012)

Dhjet

Shta

Shta

Shta

Shta

Mar

Mar

Mar

| 51

Raporti Vjetor 2011

BQK

t shpejt t kredive n krahasim me rritjen e depozitave. Prkundr rritjes, raporti aktual ndrmjet kredive dhe depozitave mbetet n linj me rekomandimet e BQK-s, q sugjerojn q bankat komerciale q operojn n Kosov t mbajn raportin kredi-depozita n mesatarisht 80 prqind. Nj tjetr tregues i rndsishm pr shkalln e likuiditetit n sistemin bankar sht raporti ndrmjet aseteve likuide dhe gjithsej aseteve. N baz t definicioneve t prdorura nga Fondi Monetar Ndrkombtar, asetet likuide ndahen n asete likuide themelore dhe asete likuide gjithprfshirse (angl. core liquid assets dhe broad liquid assets).11 Rritja m e shpejt e nivelit t kredive sht reflektuar edhe n zvoglimin e pjesmarrjes s aseteve likuide, si core ashtu edhe broad, n gjithsej asetet. N dhjetor 2011, pjesmarrja e aseteve likuide core n gjithsej asetet e sistemit bankar qndroi n 26.6 prqind, krahasuar me 32.3 prqind sa ishin n dhjetor 2010. Ndrsa, pjesmarrja e aseteve likuide broad n gjithsej asetet arriti n 31.3 prqind krahasuar me 36.8 prqind sa ishin n dhjetor 2011. Rnia e ktyre dy indikatorve kryesisht sht reflektim i zvoglimit nga ana e bankave e mjeteve t cilat investohen n form t plasmanve jasht vendit, mjete t cilat n dhjetor 2011 ishin pr rreth 100 milion euro m t ulta n krahasim me periudhn e njjt t vitit t kaluar. Me gjith rnien, raporti aktual ndrmjet aseteve likuide dhe gjithsej aseteve siguron nj pozicion t knaqshm t likuiditetit n sistemin bankar, mirpo natyrisht bankat duhet t tregojn kujdes t vazhdueshm n parandalimin e devijimit t ktyre treguesve. Tregues tjetr i rndsishm pr shkalln e likuiditetit sht raporti ndrmjet aseteve likuide dhe detyrimeve afatshkurtra. Prmes ktij treguesi mund t vlersohet aftsia e bankave pr t plotsuar detyrimet q maturojn brenda nj afati t shkurtr kohor, me fjal t tjera, pr t plotsuar krkesat pr trheqje t depozitave apo pr t paguar borxhet tjera q kan afat t shkurtr maturimi. N dhjetor 2011, raporti ndrmjet aseteve likuide core dhe detyrimeve afatshkurta qndroi n 33.7 prqind q paraqet nj rnie prej 6.9 pp krahasuar me periudhn e njjt t Figura 36. Raporti asete likuide "broad"/detyrime vitit paraprak. Gjat s njjts afatshkurtra Chart Title periudh, raporti ndrmjet 48% 10.2 aseteve likuide broad dhe 10.0 46% 9.8 detyrimeve afatshkurtra qndroi 9.6 n 39.6 prqind, q po ashtu 44% 9.4 paraqet nj rnie prej 6.6 pp 9.2 42% krahasuar me vitin paraprak 9.0 (Figura 36). Sidoqoft, krahasuar 8.8 40% 8.6 me gjysmn e par t vitit 2011, n 8.4 38% gjysmn e dyt t vitit t dy kta Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Asetet likuide 'Broad' Detyrimet afatshkurtra Asetet likuide' Broad' / Detyrimet afatshkurtra (boshti I djatht) tregues kan shnuar ngritje, duke pasur parasysh q n qershor 2011 Burimi: BQK (2012) raporti ndrmjet aseteve likuide core dhe detyrimeve afatshkurta ishte 31.1 prqind, ndrsa raporti ndrmjet aseteve likuide broad dhe detyrimeve afatshkurta ishte 38.1 prqind. Kjo tregon se zvoglimi i ktyre treguesve t likuiditetit ka ndodhur kryesisht n gjysmn e par t vitit 2011, ndrsa gjysma e dyt e vitit sht karakterizuar me prmirsim t ktyre treguesve.
n milion euro

11

Asetet likuidecoreprfshijn paran e gatshme dhe gjendjen(bilancin) n BQK, si dhe llogarit rrjedhse n bankat tjera dhe plasmanet n bankat tjera

me maturitet deri n 90 dit. Asetet likuide broadprfshijn asetet likuidecoresi dhe asetet e tregtueshme dhe letrat me vler me maturitet deri n 90 dit.

52 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Sistemi bankar i Kosovs n vaz Figure 37. Rezervat e sistemit bankar, n milion hdimsi ka mirmbajtur rezervat e euro likuiditetit n nivel m t lart se 300 sa niveli minimal i krkuar nga 250 Banka Qendrore. Bazuar n 200 rregullat n fuqi, n dhjetor 2011 150 bankat komerciale q operojn n 100 Kosov ishin t obliguara t 50 mbanin mjete rezerv n shumn 0 prej 177.4 milion euro. Ndrsa, n 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 fund t vitit 2011, rezervat e Rezerva e detyrueshme Bilanci me BQK-n likuiditetit tejkalonin pr 94.5 Paraja e gatshme Gjithsej rezerva milion euro nivelin e rezervs s Burimi: BQK (2012) detyrueshme, duke qndruar n 271.9 milion euro (Figura 37). Krahasuar me vitin e kaluar, shuma e rezervave t sistemit bankar q tejkalon nivelin e rezervs s detyrueshme ka shnuar rritje. Ky nivel i likuiditetit bn q sistemi bankar i Kosovs t ket nivel mjaft t lart t qndrueshmris kundrejt tronditjeve t ndryshme potenciale n tregjet e fondeve financiare ose kundrejt tronditjeve t natyrs s trheqjeve m t mdha t depozitave, gj e cila sugjerohet edhe nga rezultatet e stres-testit mbi rrezikun e likuiditetit (Seksioni 3.3.2.4.1). ii. Rreziku kreditor Gjat vitit 2011 performanca m e Figura 38. Struktura e kredive sipas klasifikimit mir e ekonomis u reflektua edhe 100% n performancn m t mir t 2.3% 3.1% 3.5% 3.7% 98% 1.1% sistemit bankar, si pr nga rritja e 1.2% 96% 1.4% 2.4% 2.0% vllimit t kreditimit, po ashtu 2.4% 2.0% 94% 2.6% 2.6% edhe n prmirsimin e cilsis s 92% 3.7% 1.7% 1.8% portofolit kreditor. 90% 93.3% 88% Struktura e kredive sipas 90.0% 89.7% 89.6% 86% klasifikimit12 n baz t cilsis 84% vazhdoi t jet e ngjashme me vitin Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhejtor 2010 Dhjetor 2011 e kaluar, madje kishte nj Standard Vrojtuese Nnstandarde T Dyshimta T humbura zhvendosje t leht t kredive nga kategorit me cilsi m t dobt Burimi: BQK (2011) drejt kategoris standarde (kategoria standarde prfshin kredit t cilat nuk kan probleme t kthimit). N figurn 38 mund t vrehet se pjesmarrja e kredive q bjn pjes n kategorin standarde shnoi nj rritje t leht krahasuar m vitin paraprak dhe qndroi n 90.0 prqind t gjithsej kredive t sistemit bankar (89.7 prqind n dhjetor 2011). N dhjetor 2011, pjesmarrja e kredive t klasifikuara si vrojtuese n gjithsej kredit shnoi rnie prej 0.1 pp krahasuar me vitin paraprak kur ishte 1.8 prqind. Ndrsa, kategoria e kredive nnstandarde mbeti e pandryshuar dhe qndroi n 2.6 prqind t gjithsej portofolit kreditor. N prgjithsi, pjesmarrja e kredive t klasifikuara n gjithsej portofolin kreditor shnoi rnie n vitin 2011, duke sugjeruar pr nj prmirsim t leht t cilsis s kredive. Gjat periudhs n fjal, pjesmarrja e kredive t klasifikuara u
12 Bazuar n rregulloret e BQK, kredit n sektorin bankar t Kosovs klasifikohen n pes kategori kryesore: standarde, vrojtuese, nnstandarde, t dyshimta dhe t humbura. Kredit e klasifikuara prfshijn kategorit: vrojtuese, nnstandarde, t dyshimta dhe t humbura. Kredit me probleme prfshijn kategorit: nnstandarde, t dyshimta dhe t humbura. Kredit joperformuese prfshijn kategorit: t dyshimta dhe t humbura.

| 53

Raporti Vjetor 2011

BQK

zvoglua n 10.0 prqind nga 10.3 prqind sa ishte n dhjetor t vitit 2010 (10.4 prqind n dhjetor 2009). Rnie t pjesmarrjes ka shnuar edhe grupi i kredive me probleme, q n dhjetor 2011 prfaqsoi 8.3 Figura 39. Struktura e kredive joperformuese, prqind t gjithsej kredive, n perqindje 100% krahasuar me 8.5 prqind n 90% dhjetor 2010. 80%
64.5% 67.6% Rritje m t theksuar kan 72.0% 60% shnuar kredit e klasifikuara n 50% 40% kategorit si t humbura, ndrsa 30% kategoria e kredive t 20% 40.5% 35.5% 32.4% 28.0% 10% klasifikuara si t dyshimta ka 0% shnuar rnie. Kto dy kategori Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhejtor 2010 Dhjetor 2011 s bashku prbjm portofolion e Te dyshimta Te humbura Kredive Joperformuese (angl. Burimi: BQK (2012) Non-Performing Loans: NPL). N dhjetor 2011, pjesmarrja e NPLFigura 40. Raporti NPL/gjithsej kredit, n prqindje ve n gjithsej portofolin kreditor t sistemit bankar t Kosovs ishte 7% 6.2% 5.9% 5.9% 6.0% 5.8% 5.7 prqind, q paraqet nj rnie 6% prej 0.2 pp krahasuar me dhjetorin 4.6% 4.5% 4.6% 5% 4.4% 4.2% e vitit 2010. Struktura e NPL-ve 3.9% 4% vazhdon t dominohet nga kredit 3% e klasifikuara si t humbura, t cilat n dhjetor 2011 ngritn 2% pjesmarrjen n 64.5 prqind t 1% gjithsej NPL-ve nga 59.5 prqind 0% Qer Shta Dhjet Mar Qer Shta Dhjet Mar Qer Shta Dhjet sa ishin n dhjetor 2010. Pjesa e 2009 2010 2011 mbetur e NPL-ve prbhet nga Burimi: BQK (2012) kredit e kategorizuara si t dyshimta (Figura 39). Gjat ksaj periudhe, vlera e kredive t humbura shnoi rritje vjetore prej 23.1 prqind (11.6 milion euro), ndrsa kredit e dyshimta u zvogluan pr 0.4 prqind (130 mij euro), krahasuar me vitin paraprak. 70% 59.5%

N figurn 40 mund t shihet se Figura 41. Norma vjetore e rritjes s gjithsej kredive gjat vitit 2011 norma e NPL-ve ka dhe NPL-ve ndjekur nj trend mjaft t 90% 81.5% luhatshm. N tremujorin e par 80% 70% t vitit 2011, NPL-t arritn n 6.2 60% 53.7% prqind, q njherit paraqet 50% 42.3% 40% nivelin m t lart t NPL-ve q 30% 32.7% 16.4% nga fillimi i funksionimit t 20% 13.6% 13.2% 10% 8.9% sistemit bankar t Kosovs. 0% Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Mirpo, gjat pjess tjetr t vitit 2011, niveli i NPL-ve ishte mjaft i Norma e rritjes s gjithsej kredive Norma e rritjes s NPL-ve luhatshm duke regjistruar rnie n tremujorin e dyt, ndrsa prap Burimi: BQK (2012) u prkeqsua n tremujorin e tret duke arritur n 6.0 prqind. N fund t vitit 2011, norma e NPL-ve u zvoglua n 5.7 prqind t gjithsej portofolit kreditor.

54 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Vlera e prgjithshme e NPL-ve n dhjetor 2011 arriti n 96.2 milion euro, e cila paraqet nj rritje vjetore prej 13.6 prqind. Gjat periudhs 2009-2011, norma mesatare e rritjes vjetore t NPL-ve ishte 36.5 prqind, prderisa norma mesatare e rritjes s nivelit t prgjithshm t kredis ishte 12.8 prqind (Figura 41). Nga gjithsej tet banka sa operojn n Kosov, n vitin 2011, pes prej tyre shnuan prkeqsim n cilsin e portofolit kreditor (rritje e pjesmarrjes s NPL-ve n gjithsej portofolin kreditor), ndrsa tri banka raportuan prmirsim n cilsin e portofolit kreditor. Sistemi bankar i Kosovs n vazhdimsi sht treguar mjaft konzervativ sa i prket mbulimit t NPL-ve me provizione Figura 42. NPL-t dhe provizionet pr humbje nga kredit, duke mbajtur provizionet n vazhdimsi 150% 7% 142% 137% 130% n nivel m t lart se NPL-t. N 6% 114% 110% dhjetor 2011, shkalla e mbulimit t 5% 117% 90% NPL-ve me provizione pr humbje 4% 70% nga kredit u rrit n 116.7 prqind, 3% 50% nga 114.4 prqind n dhjetor 2010 2% 30% (Figura 42). Mesatarja e shkalls s 1% 10% mbulueshmris gjat 4 viteve t -10% 0% Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhejtor 2010 Dhjetor 2011 fundit ishte 127 prqind. N NPL / TL Provizionet/NPL (boshti i djatht) dhjetor 2011 shuma e prgjithshme e provizioneve ishte rreth 113.2 Burimi: BQK (2012) milion euro krahasuar me 96.8 milion euro n dhjetor 2010. ii. Rreziku i solvencs Treguesi i mjaftushmris s kapitalit Treguesi i Mjaftueshmris s Figura 43. Kapitalizimi i sistemit bankar Kapitalit (angl. Capital Adequacy 18.7% 20% 13 17.9% Ratio: CAR) n sistemin bankar 17.5% 16.7% t Kosovs n dhjetor 2011 15% qndroi n 17.5 prqind, krahasuar me 18.7 prqind sa 10% ishte n periudhn e njjt t vitit 5% t kaluar (Figura 43). Niveli aktual i kapitalizimit 0% (mbulueshmria me kapital) t Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 CAR sistemit bankar t Kosovs, Kapitali i klasit t par/ Asetet e prshtatura ndaj rrezikut Raporti Kapital/Asete shprehur prmes CAR-s, sht mjaft i knaqshm duke marr Burimi: BQK (2011) parasysh se dukshm tejkalon normn minimale prej 12 prqind t prcaktuar nga BQK-ja. Prandaj, edhe pse kemi rnie n nivelin e prgjithshm t CAR-s, sistemi bankar i Kosovs vazhdon t karakterizohet me nj shkall e lart t kapitalizimit, q n vazhdimsi ka tejkaluar minimumin e krkuar

13

Sipas rregulls perkatse t BQK-s, bankat jan t obliguara t mbajn raportin ndrmjet kapitalit dhe aseteve t peshuara ndaj rrezikut n nivelin prej s paku 12%.

| 55

Raporti Vjetor 2011

BQK

rregullativ. Po ashtu, struktura e kapitalit t sistemit bankar dominohet nga kapitali i klasit t par, gj q paraqet nj cilsi mjaft t mir t kapitalit t sistemit bankar.

Figura 44. Gjithsej kapitali dhe kapitali rregullativ, n milion euro

350 300 250 96.8 200 58.3 79.4 94.7

150 Treguesi i mjaftushmris s kapitalit shprehet si raport n 100 205.2 174.6 160.8 148.9 mes t nivelit t prgjithshm t 50 kapitalit n sistemin bankar dhe 0 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 aseteve t peshuara ndaj rrezikut Kapitali i krkuar rregullativ Gjithsej kapitali (angl. Risk Weighted Assets: RWA). Rnia e nivelit t CAR-s Burimi: BQK (2012) gjat vitit 2011 ishte si rrjedhoj e rritjes m t shpejt t RWA-ve n krahasim me normn e rritjes s kapitalit. Gjat vitit 2011, RWA-t shnuan rritje vjetore prej 17.1 prqind, ndrsa norma vjetore e rritjes s kapitalit ishte 10.5 prqind. N fund t vitit 2011, pes banka raportuan pr zvoglim t nivelit t CAR-s, ndrsa dy banka raportuan pr rritje. Sidoqoft, sht i rendsishm fakti se t gjitha bankat q operojn n Kosov jan mir t kapitalizuara dhe dhe t gjitha kan prmbushur kriterin prej 12 prqind pr normn e CAR-s.

Bankat komerciale q operojn n Kosov n vazhdimsi kan mbajtur nivele m t larta t kapitalit se q u sht krkuar me rregulloren perkatse t BQK-s. Gjat vitit 2011, gjithsej kapitali i sistemit bankar arriti n 300 milion euro, prderisa kapitali rregullator i krkuar bazuar n rregulloren e BQK-s ishte 205.2 milion euro (Figura 44). Kjo do t thot se n vitin 2011 kapitali i mbajtur nga bankat ishte pr 94.7 milion euro m i lart se niveli i krkuar n baz t rregullores n fuqi. Kapitali N dhjetor 2011, kapitali i sistemit Figura 45. Gjithsej kapitali dhe norma vjetore e bankar arriti vlern prej 300 rritjes, n milion euro milion euro, q paraqet nj rritje 350 40% vjetore prej 10.5 prqind, prderisa 35% 300 33.4% 30% norma mesatare e rritjes vjetore t 250 25% 200 kapitalit gjat periudhs 200820% 15.9% 150 2010 ishte 20.8 prqind. Figura 45 13.0% 15% 10.5% 100 10% tregon se si gjat katr viteve t 50 5% fundit kapitali i sistemit bankar 0% 0 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 ka shnuar rritje t vazhdueshme, mirpo norma e rritjes ka ndjekur trend rns. Kapitali i sistemit bankar t Kosovs, prve q ka Burimi: BQK (2012) shnuar rritje t vazhdueshme, poashtu n vazhdimsi sht karakterizuar me cilsi t mir. Cilsia e kapitalit t nj banke kryesisht i referohet madhsis s pjesmarrjes s kapitalit aksionar n gjithsej kapitalin e banks, ku sa m e madhe pjesmarrja e kapitalit aksionar aq m cilsore vlersohet t jet struktura e kapitalit. Prandaj duke marr parasysh q kapitali i sistemit bankar t Kosovs kryesisht prbhet nga kapitali aksionar (59 prqind e gjithsej kapitalit), ather mund t konsiderohet se

56 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

kapitali i bankave q oprojn n Kosov karakterizohet me cilsi mjaft t mir. Po ashtu, bankat gjat viteve t fundit kan filluar t shfrytzojn edhe forma t financimit nga jasht pr t ngritur kapitalin, ku mund t veohet rritja e prdorimit t borxhit t ndrvarur (angl. subordinated debt), q kategorizohet si pjes e Figura 46. Struktura e kapitalit t sistemit bankar kapitalit t klasit t dyt. Struktura e kapitalit t sistemit bankar vazhdoi t dominohet nga kapitali i klasit t par q arriti vlern 252.0 milion euro (n dhjetor 2010 ishte 227.4 milion euro) apo, shprehur n pjesmarrje, prfaqsoi rreth 84 prqind t gjithsej kapitalit (Figura 46). Ndrsa, kapitali i klasit t dyt shnoi vlern prej 48 milion euro (44.1 milion euro n dhjetor 2010). Kapitali i klasit t par
Figura 47. Struktura e kapitalit t klasit t par, n prqindje N fund t vitit 2011, shuma e 100% prgjithshme e kapitalit t klasit 90% 22.6% 24.2% 26.5% 31.4% 80% t par n sistemin bankar arriti 70% 60% n 252 milion euro, q paraqet 50% nj rritje vjetore prej 10.8 prqind 40% 79.0% 76.0% 75.0% 70.1% 30% (n vitin 2010 ishte 12.6 prqind). 20% 10% Struktura e kapitalit t klasit t 0% Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 par vazhdon t dominohet nga Mjetet jomateriale dhe vlera e emrit t mir kapitali aksionar, q n dhjetor Fitimi pr vitin aktual, fitimi i pashprndar, fondet rezerv 2011 prfaqsoi 70.1 prqind t Kapitali (kapitali aksionar, teprica, aksionet e preferuara) ksaj kategorie t kapitalit (n Burimi: BQK (2012) dhjetor 2010 ishte 75 prqind). Ndrsa, kategoria e dyt pr nga madhsia prbhet nga fitimi i pashprndar i cili n kt periudh prfaqsoi 31.4 prqind t gjithsej kapitalit t klasit t par (n dhjetor 2010 ishte 26.2 prqind). Mjetet jomateriale (angl. intangible assets) dhe vlera e emrit t mir (angl. goodwill) morn pjes me 1.5 prqind n gjithsej kapitalin e klasit t par (1.4 prqind n dhjetor 2010) (Figura 47).
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 7.4% 15.9% 16.2% 16.0%

92.6%

84.1%

83.8%

84.0%

Kapitali i klasit t par

Kapitali i klasit t dyt

Burimi: BQK (2012)

Asetet e peshuara ndaj rrezikut N fund t vitit 2011, gjithsej vlera e aseteve t peshuara ndaj rrezikut (angl. Risk Weighted Assets: RWA) n sistemin bankar arriti n 1.71 miliard euro, q paraqet nj rritje vjetore prej 17.1 prqind. Struktura e RWA-ve dominohet nga asetet me pesh t rrezikut prej 100 prqind, pjesmarrja e t cilave arriti n 76.9 prqind nga 65.1 prqind sa ishte n dhjetor 2011 (Figura 48). Rritja e ksaj kategorie mund ti atribuohet norms m t lart t rritjes s zrave jashtbilancor dhe n veanti i atribuohet norms m t lart t rritjes s kredive, t cilat paraqesin komponentin kryesor t aseteve me pesh t rrezikut prej 100 prqind. Pjesa tjetr e aseteve me pesh t rrezikut prej 100 prqind prbhet nga mjetet fikse edhe patundshmria n pronsi t bankave. Pjesmarrja e aseteve me pesh t

| 57

Raporti Vjetor 2011

BQK

rrezikut prej 75 prqind n gjithsej RWA-t u zvoglua n 16.1 prqind nga 25.8 prqind sa ishte n fund t vitit 2010. Kjo kategori prbhet nga kredit e garantuara me hipotekn e par n pasuri t patundshme dhe q kan vones kthimi prej m pak se 30 dit.

Figura 48. Struktura e RWA-ve sipas peshs s rrezikut

100% 80% 65.1% 60% 40% 20% 25.8% 16.1% 76.9%

7.1% 5.8% 0% Kategoria me pjesmarrjen m t Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 ult n strukturn e RWA-ve Pesha 0 % Pesha 20% Pesha 50 % Pesha 75% Pesha 100 % prbhet nga asetet me pesh t rrezikut prej 50 prqind, Burimi: BQK (2012) pjesmarrja e t cilave u zvoglua n 1.1 prqind t gjithsej RWA-ve nga 1.9 prqind sa ishte n dhjetor 2010.14

3.3.2.4.1 Analiza stres-test Analiza stres-test paraqet nj vegl shtes prmes s cils vlersohet qndrueshmria e sistemit bankar. Me an t skenarve t ndryshm prmes s cilve simulohen tronditje potenciale si n portofolin kreditor ashtu edhe n asetet likuide testohet qndrueshmria e sistemit si n nivel t prgjithshm ashtu edhe n nivel t bankave individuale. Analiza e shtjelluar n kt publikim ka pr baz t dhnat e fundit t vitit 2011. Fokusi kryesor i analizs jan rreziku kreditor dhe rreziku i likuiditetit. N sistemin bankar t Kosovs, rreziku nga norma e interesit dhe rreziku nga norma e kmbimit jan m pak t rndsishm, megjithat skenart pr rrezikun kreditor jan kombinuar edhe me skenar pr kto dy rreziqe.15 N prgjithsi, rezultatet e analizs stres-test tregojn pr nj gjendje t knaqshme t qndrueshmris s sistemit bankar t Kosovs, si pr nga rreziku kreditor ashtu edhe pr nga rreziku i likuiditetit. Rreziku kreditor. Pr t vlersuar ndjeshmrin e sistemit bankar ndaj rrezikut kreditor sht supozuar se pjesmarrja e kredive joperformuese (angl. Non-Performing Loans: NPL) n gjithsej kredit e sistemit bankar do t rritet pr 4.8pp, nga niveli aktual i NPL-ve prej 5.7 prqind n dhjetor 2011.16 Prve rritjes s pjesmarrjes s NPL-ve n gjithsej kredit, n kt skenar po ashtu sht supozuar zhvlersimi i euros ndaj dollarit amerikan pr 20 prqind si dhe zvoglimi i normave t interesit pr 2.0 pp. Rritja e pjesmarrjes s NPL-ve n gjithsej kredit ndikon n rritjen e provizioneve, zhvlersimi i euros ndikon n rivlersimin e humbjes/fitimit nga pozicionet e hapura neto, si dhe zvoglimi i normave t interesit ndikon humbjet/fitimet n t hyrat neto nga interesi duke marr parasysh hendekun e maturiteteve t kredive dhe depozitave. Krahas supozimeve pr tronditjet e lartprmendura, po ashtu sht marr parasysh profiti i pritur si nj absorbues i humbjeve nga kto tronditje. Me kombinimin e ktyre tre skenarve, u vlersua ndikimi n nivelin e kapitalit rregullativ t sistemit bankar, aseteve t peshuara me rrezik, dhe rrjedhimisht n treguesin e mjaftueshmris s kapitalit (angl. Capital Adequacy Ratio: CAR). Rezultatet tregojn se
14 Kjo kategori prbhet nga krkesat me maturim prej 1 viti ose m pak n bankat q veprojn n vendet e OECD-s, por q nuk jan t klasifikuara ose q jan rankuar nga Standard & Poor's me B ose me grad m t ult apo q jan klasifikuar nga Moody's me P-3 ose me grad m t ult. Pr detaje m t hollsishme mbi metodologjin e stres-testit sygjeroheni t konsultoni Raportin e Stabilitetit Financiar Nr. 1, faqe 53 54, BQK (2010) dhe Raportin e Stabilitetit Financiar Nr. 2, faqe 69 72, BQK (2011).

15 16

Norma e supozuar e rritjes s NPL-ve sht prcaktuar duke marr pr baz normn mesatare t rritjes ekonomike n Kosov n vitet e fundit, supozimin pr rnien ekonomike dhe koeficientin e elasticitetit t NPL-ve ndaj hendekut t prodhimit, q sht bazuar n nj analiz t papublikuar t FMN-s CESE Bank Loss Projection and Stress Testing Exercise, Korrik 2010.

58 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

katr nga bankat q operojn n Kosov do t ballafaqoheshin me probleme n prmbushjen e nivelit rregullativ t kapitalit, me q n kt rast treguesi i kapitalizimit t tyre do t ishte m i ult se sa niveli prej 12 prqind i krkuar nga Banka Qendrore. Shuma e nevojshme pr rikapitalizimin e ktyre bankave do t arrinte n 19.7 milion euro, apo 0.4 prqind e PBB-s. N nivel t gjithsej sistemit bankar, tronditjet e supozuara do t shkaktonin nj rnie t CAR-s n 16.2 prqind nga 17.5 prqind sa ishte niveli i CAR-s n dhjetor 2011. Si do q t jet, niveli i CAR-s prej 16.2 prqind prap do t paraqiste nivel t knaqshm t kapitalizimit me q tejkalon minimumin e krkuar nga rregullatori. Pjesmarrja e NPL-ve n gjithsej kredit e sistemit bankar do t arrinte n 10.5 prqind, prderisa n nivel t bankave individuale pjesmarrja e NPL-ve do t sillej brenda intervalit 4.9 prqind deri n 12.7 prqind. Rreziku i likuiditetit. Pr t vlersuar ndjeshmrin e sistemit bankar ndaj rrezikut t likuiditetit sht supozuar trheqje e nj vlere m t theksuar t depozitave nga sistemi bankar. sht konsideruar trheqja e depozitave prgjat nj periudhe pes ditore, duke mos marr parasysh mundsin e qasjes s bankave n financim nga jasht. Sa i prket mjeteve likuide n dispozicion t bankave gjat ksaj periudhe, sht supozuar se mundsia e konvertimit t mjeteve likuide n para t gatshme do t ishte 80 prqind brenda dits, prderisa mundsia e konvertimit t mjeteve jolikuide do t ishte vetm 1 prqind. Nn supozimin e trheqjes s depozitave me nj norm prej 10 prqind t gjithsej depozitave n baza ditore n seciln nga bankat, vlera totale e depozitave t trhequra pas 5 ditsh arrin n afr 41 prqind t gjithsej depozitave n sistemin bankar. Bazuar n rezultatet e analizs stres-test, nn kt skenar hipotetik, mungesa e mjeteve likuide do t fillonte t paraqitej n ditn e dyt, mirpo do t ishte e izoluar vetm n njrn nga bankat q operojn n vend. Shuma e nevojshme pr mbulimin e nevojave t likuiditetit n kt rast do t kapte vlern prej 4.2 milion euro. Pas dits s tret, problemet me likuiditet do t shfaqeshin edhe n nj bank tjetr, dhe deri n fund t dits s pest problemet me likuiditetin do t paraqiteshin n katr nga bankat (Tabela 4). Shuma e prgjithshme e aseteve likuide t nevojshme pr prballimin e ktyre problemeve, n fund t dits s pest, do t kapte vlern prej 71 milion euro. N kt rast raporti kredi/depozita n nivel t sistemit bankat do t arrinte n 135.9 prqind, duke supozuar se vlera e kredive mbetet e pandryshuar gjat ksaj periudhe. Tabela 4. Prmbledhje e rezultateve t analizs stres-test: Rreziku i likuiditetit
Prshkrimi Pas dits s par Pas dits s dyt Pas dits s tret Pas dits s katrt Pas dits s pest Numri i bankave 1/ Mjetet likuide shtes t nevojshme (n mijra euro) 0 4,156 21,566 38,856 71,063 Raporti kredi/depozita (n prqindje) 89.2 99.1 110.1 122.3 135.9

0 1 2 2 4

Shnim: 1/ Numri i bankave t cilat do t kishin nevoj pr mjete likuide shtes.

N kuadr t analizs stres-test, gjithashtu sht testuar se sa do t ishte norma maksimale e trheqjes t depozitave nga depozitort, t ciln bankat q operojn n Kosov do t mund t prballonin me mjetet likuide q aktualisht i kan n dispozicion. N nivel t sistemit bankar n trsi, problemet me likuiditetin do t fillonin t paraqiteshin kur norma e trheqjes s depozitave do t arrinte n rreth 31 prqind t gjithsej depozitave n sistemin bankar. Sidoqoft, kjo norm dallon ndrmjet bankave individuale, ku te disa bankat sht m e ult ndrsa te disa sht m e lart. Edhe n kt skenar sht

| 59

Raporti Vjeto or 2011

BQ QK

konsi ideruar se mund m sia e konvertimit k t mjeteve likuide l n para t gatsh hme do t ish hte 80 prqi ind, prderis sa mundsia a e konvertim mit t mjete eve jolikuide do t ishte vetm 1 prqind. r 3.3.3. Fondet pensionale emi pensional paraqet nj kompon nent mjaft t t rndsish hm t sekt torit financi iar t Siste Kosovs, me nj pjesmarrje prej 14 prq qind n gjithsej asetet e sektorit fi inanciar. N vitin 2011, vlera e as seteve t sis stemit pensi ional t Kos sovs arriti n 593.3 m milion euro (12.7 prqi ind e PBB-s s). Rreth 99.4 9 prqind d e gjithsej aseteve t sistemit pe ensional n vend mena axhohet nga a Trusti i Ku ursimeve Pe ensionale t Kosovs (TK KPK), ndrs sa pjesa e mbetur m prej 0 0.6 prqind menaxhohet t nga Fondi Slloveno-Ko osovar i Pen nsioneve (FS SKP). Perfo ormanca e aseteve t TKPK-s g gjat vitit 2011 2 u kara akterizua m me ndryshim me n mim min e aksionit, sidomos gjat g muajit t shtator kur mimi pr njsi shno oi rnie n 1 euro, nivel lin m t ul t gjat vitit. Sidoqoft, deri n fund d t vitit, rik kuperimi i tr regjeve finan nciare u reflektua edh he n asete et nn Figura 49. m mimi i aksioni it tTKPK-s mena axhim t TK KPK-s duk ke br he indeksi DJI dh q m mimi pr nj jsis t arr rij n 1.034 4 euro, q nnkupton kthim 1120 00 prej 3.3 milion n euro pr r vitin 920 00 2011. Performan nca e trustit ka nj 720 00 sjellje e t ngjashm me me indik katort 520 00 kryes sor q par raqesin 320 00 perfo ormancn e tregjeve. Si sht 120 00 paraq qitur n fig gurn 49, ek kziston nje korelacion mjaft i lart 2008 2009 2010 2011 ndrm mjet indeks sit Dow Jones dhe perfo ormancs s investime eve t DJI mimi i aksionit a t trustit (bo oshti i djatht) TKPK K-s. Investimet e TK KPK-s B Burimi: Trusti (20 012), DJI (2012 2) dojn t jen vazhd n t koncen ntruara n tr regun e ak ksioneve. Po oashtu, nj pjes e konsideruesh k hme e inves stimeve t TKPK-s sht e konce entruar n fonde invest tive q diver rsifikojn portfolion n instrumente d dhe shtet te t ndrys shme (Figura 50, kat tegoria Me diver rsifikime tjera). pjes marrje relativisht t lart marr rin pjes ed dhe bonot, bonot b e lidhu ura me inflacion si dhe tregu i parav ve. N ekon nomin e Kosovs K deri n fund t vitit 2011 jan inves stuar 5.9 prqind t gjithsej g asete eve t TKPK K-s, t cila at jan inves stuar n form m t depozi itave bankar re.
1.30 1.20 1.10 1.00 0.90 0.80 0.70 0.60 0.50

Me p performanc pozitive gjat vitit 20 11 u karakterizua edhe FSKP. Vl lera e aksionit t FSKP P-s n vitin 2011 shn noi rritje pr rej 4.1 prq qind, ndrsa a struktura e investime eve t FSKP P-s domino ohet nga mje etet e invest tuara n obl ligacione (rr reth 75 prq qind). Pjesa tjetr prej mbi 20 prqind jan in nvestime n depozita bankare. b Nj pjes rela ativisht e vo ogl e

60 |

Jan Mar Maj Korr Shta Nn N Jan Mar Maj Korr Shta Nn Jan Mar Maj Korr Shta Nn Jan J Mar Maj Korr Shta Nn

BQK

Raporti Vjetor 2011

mjeteve nn menaxhimin e FSKP-s jan investuar n tregje t aksioneve dhe para t gatshme. 3.3.4 Kompanit e sigurimit Sistemi i kompanive t sigurimit vazhdoi t zgjeroj aktivitetin edhe gjat vitit 2011. Ndryshe nga viti i kaluar kur n industrin e sigurimeve operonin gjithsej 11 kompani t sigurimit, gjat vitit 2011 pjes e ksaj industrie u bn edhe dy kompani t reja, gjegjsisht Sigal Life dhe Grawe Kosova t cilat ofrojn polica t sigurimit t jets. Rrjedhimisht, numri i kompanive t sigurimit q ofrojn sigurim jetsor n Kosov arriti n tri kompani. Bashk me 10 kompani tjera t sigurimit, t cilat ofrojn polica pr sigurimin jo jetsor, n vitin 2011 n Kosov operuan gjithsej 13 kompani t sigurimit. Sa i prket strukturs s pronsis, nnt kompani t sigurimit jan me pronsi t huaj, ndrsa katr kompani tjera jan me pronsi vendore. Struktura e pronsis s aseteve t kompanive t sigurimit mbetet e ngjashme me vitet e kaluara. Pas bashkangjitjes s kompanis s sigurimit me pronsi vendore Sigal Life, pjesmarrja e aseteve me pronsi vendore n vitin 2011 u rrit n 32.7 prqind (28.9 prqind n vitin 2010), ndrsa pjesmarrja e aseteve t kompanive t sigurimit me pronsi t huaj u zvoglua n 75.3 prqind (77.1 prqind n vitin 2010). Gjithsej asetet e sistemit t kompanive t sigurimit n fund t vitit 2011 arritn vlern prej 106 milion euro dhe shnuan rritje vjetore prej 9.4 prqind q paraqet trend t ngjashm t rritjes me vitin e kaluar. Raporti ndrmjet kapitalit dhe gjithsej aseteve, i cili shpreh nivelin e kapitalizimit t kompanive t sigurimit, n vitin 2011 arriti n 41.2 prqind, krahasuar me 41.8 prqind n vitin 2010. Ndrsa, raporti ndrmjet kapitalit dhe rezervave teknike, i cili tregon aftsin e kompanive t sigurimit pr t prballuar humbjet potenciale, n vitin 2011 ishte 79.8 prqind krahasuar me 84 prqind n vitin 2010. Fitimi neto i kompanive t sigurimit n vitin 2011 u rrit n 5.7 milion euro, krahasuar me 3.8 milion euro sa ishte n vitin 2010. Prmirsimi i rezultatit financiar gjat vitit 2011, u reflektua edhe n ecurin e dy indikatorve t performancs s kompanive t sigurimit, si jan Kthimin Mesatar n Asete (angl. Return on Average Assets: ROAA) dhe Kthimin Mesatar n Kapital (angl. Return Figura 51. Primet e shitura dhe dmet e paguara, on Average Equity: ROAE). n milion euro Indikatori ROAA, n vitin 2011 u 90 ngrit n 1 prqind, krahasuar me 80 70 0.9 prqind sa ishte n vitin 2010, 60 ndrsa ROAE u rrit n 2.5 prqind, 50 ndrsa n vitin 2010 ishte 2.2 40 prqind.
30 20 Gjat vitit 2011, numri i policave 10 t shitura arriti n 605.2 mij, q 0 paraqet nj rritje vjetore prej 11.9 2008 2009 2010 2011 Primet e shitura Dmet e paguara prqind (Figura 51). Po ashtu, Burimi: BQK (2012) gjat vitit 2011 rritje m t prshpejtuar prej 9.6 prqind shnoi edhe vlera e primeve t pranuara nga kompanit e sigurimit, t cilat arritn vlern prej 78.1 milion euro (5.1 prqind rrije n vitin 2010). Kjo rritje kryesisht reflekton rritjen e policave t shitura pr sigurimin e prgjegjsis ndaj palss s tret (angl. Third Party Liability: TPL), si dhe rritjen e policave pr sigurim vullnetar.

| 61

Raporti Vjetor 2011

BQK

Veprimtaria e kompanive t sigurimit kryesisht sht e orientuar drejt ofrimit t policave TPL, t cilat gjenerojn pjesn m t madhe t primeve t pranuara (rreth 59 prqind t gjithsej primeve t shitura). Vlera e TPL-ve n vitin 2011 arriti n 45.8 milion euro dhe shnoi rritje vjetore prej 12.6 prqind (11.8 prqind rritje vjetore n vitin 2010). Pjesa tjetr e primeve t shitura prbhet nga policat pr sigurim vullnetar (29 prqind) dhe policat e sigurimit kufitar (12 prqind). Policat pr sigurim vullnetar n vitin 2011 treguan trend m t shpejtuar t rritjes prej 13.3 prqind krahasuar me rritjen prej 6.8 prqind n vitin 2010, dhe arritn vlern prej 22.7 milion euro. Si kategori me pjesmarrje m t vogl n gjithsej primet e shitura jan policat e sigurimit kufitar, t cilat n vitin 2011 arritn vlern prej 9.6 milion euro dhe u zvogluan pr 9.6 prqind krahasuar me vitin e kaluar. Zvoglimi i vlers s policave t shitura pr sigurim kufitar mund t ket ardhur si pasoj e zvoglimit t tarifs s ktyre policave q nga gjysma e dyt e vitit 2011. Dmet e paguara nga ana e kompanive t sigurimit shnuan rritje vjetore prej 1.1 prqind n vitin 2011 dhe arritn vlern prej 26.8 milion euro. Megjithat, rritja e primeve t paguara u ngadalsua n krahasim me vitin e kaluar kur rritja vjetore ishte rreth 40 prqind. Ngadalsimi rritjes s dmeve t paguara gjat vitit 2011 kryesisht erdhi si pasoj e rnies s dmeve t paguara pr mbajtsit e policave TPL si dhe t sigurimit kufitar. Pjesa m e madhe e dmeve t paguara nga ana e kompanive t sigurimit prbhet nga pagesat pr mbajtsit e policave TPL, t cilat prfaqsojn 67 prqind t gjithsej dmeve t paguara. Pjesmarrja e pagesave pr mbajtsit e TPL-ve n vitin 2011 zvoglua pr 5pp. Pagesat pr mbajtsit e TPL-ve arritn vlern prej 18 milion euro dhe shnuan rnie prej 6.2 prqind n vitin 2011, krahasuar me rritjen prej 39 prqind n vitin 2010. Pjesa e mbetur e dmeve t paguara nga ana e kompanive t sigurimit prbhet nga pagesat pr mbajtsit e policave tjera, pagesa kto q n vitin 2011 arritn vlern prej 7.9 milion euro (6.3 milion euro n vitin 2010). 3.3.5. Institucionet mikrofinanciare dhe ndihmsit financiar N vitin 2011, n Kosov operuan gjithsej 20 institucione mikrofinanciare (IMF) dhe 32 ndihms financiar. Gjat vitit 2011, u licencuan edhe dy IMF t reja, gjegjsisht Timi Invest dhe Agro Invest.
Figura 52. Asetet e IMF-ve, n milion euro
160 140 120 100 80 60 69% Shkalla e koncentrimit t tregut n 40 59% 75% 49% sektorin e IMF-ve t shnoj rnie 20 0 edhe gjat vitit 2011. Pjesmarrja e 2008 2009 2010 2011 aseteve t tri IMF-ve m t mdha Tri IMF-t m t mdha IMF-t tjera n vitin 2011 u zvoglua n 49 prqind nga 59 prqind sa ishte n Burimi: BQK (2012) vitin 2010 (Figura 52). Rnia e shkalls s koncentrimit n tregun e IMF-ve tregohet edhe prmes indeksit HerfindahlHirschman pr asetet, sipas t cilit shkalla e koncentrimit n vitin 2011 ka rn n 1,293 pik, krahasuar me 2,097 pik n vitin 2010. 25% 31% 41% 51%

Aktiviteti i IMF-ve vazhdon t jet i prqendruar n financimin e bizneseve t vogla dhe ekonomive familjare. Numri i kredive t lshuara nga kto institucione deri n fund t vitit

62 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

2011 arriti n 57, 536 kredi, q paraqet nj rnie vjetore prej 8.2 prqind. Vlera e gjithsej kredive t lshuara nga IMF-t n vitin 2011 u zvoglua pr 9.8 prqind dhe shnoi vlern prej 104.7 milion euro. Zvoglimi i kredive t lshuara nga institucionet mikrofinanciare kryesisht sht pasoj e vshtirsimit t kushteve t financimit pr kto institucione nga tregjet e jashtme. Institucionet mikrofinanciare q operojn n Kosov pr burim kryesor t financimit kan linjat kreditore nga tregjet e jashtme me q nuk e kan t drejtn e pranimit t depozitave. Vlera mesatare e nj kredie t lshuar nga IMF-t n vitin 2011 ishte 1,819.7 euro, e cila paraqet nj rnie t leht krahasuar me vitin 2010 kur ishte 1,852.2 euro. N vitin 2011, performanca e IMF-ve tregoi prmirsim krahasuar me performancn e vitit 2010. Nj ndr treguesit e performancs s IMF-ve prfaqsohet nga neto profiti, i cili n vitin 2011 u rrit n 0.9 milion euro krahasuar me neto profitin prej 0.8 milion euro n vitin 2010. Rrjedhimisht, treguesi i Kthimit Mesatar n Kapital (ROAE) n vitin 2011 arriti n 2.5 prqind nga 2.2 prqind sa ishte n vitin 2010. Ndrsa, Kthimi Mesatar n Asete (ROAA) u zvoglua n 0.9 prqind nga 1 prqind sa ishte n vitin 2010. Ndihmsit financiar n Kosov prbhen nga byrot e kmbimit dhe agjensionet pr transferim t parave (ATP). Gjat vitit 2011, prmes ndihmsve financiar jan transferuar gjithsej 246.3 milion euro, q paraqet nj rritje vjetore prej 6.3 prqind. Nga kjo shum, 220 milion euro ishin transfere hyrse n Kosov, ndrsa 26.1 milion euro ishin transfere dalse. Transferet e realizuara prmes ATP-ve n vitin 2011 prbnin 3.8 prqind t gjithsej transefereve, kurse pjesa m e madhe e transfereve vazhdon t transferohet prmes bankave komerciale (rreth 80.9 prqind e gjithsej transfereve). 3.4. Sektori i jashtm Ekonomia e Kosovs vazhdoi t karakterizohet me nivel t lart t deficitit t llogaris rrjedhse edhe gjat vitit 2011. N kt vit, kryesisht si pasoj e rritjes s bilancit negativ t tregtis s mallrave, deficiti n llogarin rrjedhse shnoi nj rritje vjetore prej 20.5 prqind. Prderisa n vitin 2010, si rezultat i rimkmbjes s krkess n nivel global e cila ndikoj n mas t madhe shitjet e industris s metaleve, prkatsisht t xeheve t nikelit, eksportet shnuan nj norm mjaft t lart t rritjes, n vitin 2011 trendi i eksporteve ishte m i ngadalshm. Norma e rritjes s importeve ishte dukshm m e lart krahasuar me rritjen e eksporteve. Pr kt arsye, si dhe pr shkak t peshs s lart q kan importet n strukturn e prgjithshme t tregtis s Kosovs, efekti i rritjes s eksporteve sht neutralizuar. Si rrjedhoj, deficiti tregtar ishte m i lart pr 17.5 prqind krahasuar me vitin e kaluar. Llogarit e shrbimeve, t ardhurave, dhe transfereve rrjedhse vazhduan t kontribuojn pozitivisht n zvoglimin e deficitit t llogaris rrjedhse, bilancet pozitive t t cilave u karakterizuan me rritje vjetore prej 95.3, 70.8, prkatsisht 0.8 prqind n vitin 2011. N t njjtn koh, llogaria kapitale dhe financiare (q prfshin llogarin kapitale, IHD-t, portfolio investimet, investimet tjera dhe asetet rezerv) u prmbyll me bilanc pozitiv prej 419.6 milion euro, q paraqet rritje vjetore prej 41.2 prqind dhe ishte rezultat i rritjes s bilancit t llogaris financiare prej 36.9 prqind dhe llogaris kapitale prej 97.3 prqind. 3.4.1 Llogaria rrjedhse Deficiti i llogaris rrjedhse arriti n 672.9 milion euro, q paraqet rritje vjetore prej 20.5 prqind. Raporti ndrmjet deficitit t llogaris rrjedhse dhe PBB-s arriti n 14.4 prqind krahasuar me 13.2 prqind n vitin 2010. Deficiti tregtar i cili ka shnuar rritje vjetore prej

| 63

Raporti Vjetor 2011

BQK

17.5 prqind, vazhdon t jet shkaktari kryesor pr nivelin e lart t deficitit t llogaris rrjedhse (Figura 53). N ann tjetr, bilancet pozitive t llogarive si tregtia e shrbimeve, t ardhurave, e n veanti transfereve rrjedhse deri diku kan mnjanuar efektet negative t deficiti tregtar. Llogaria e shrbimeve shnoi rritje vjetore prej 95.3 prqind (-25.9 prqind n vitin 2010). Gjithashtu, edhe llogaria e t Figura 53. Bilanci i llogaris rrjedhse, n milion ardhurave shnoi rritje vjetore euro prej 70.8 prqind (8.5 prqind n 1,400.0 vitin 2010). Ndrsa, llogaria e 900.0 transfereve rrjedhse u 400.0 karakterizua me rritje t leht -100.0 vjetore prej 0.8 prqind (-0.1 -600.0 prqind n vitin 2010). Transferet -1,100.0 rrjedhse paraqesin kategorin -1,600.0 kryesore n kuadr t pranimeve -2,100.0 Llogaria Mallrat Shrbimet T ardhurat Transferet n llogarin rrjedhse, t cilat n rrjedhse rrjedhse vitin 2011 prbnin 47.9 prqind 2008 2009 2010 2011 t gjithsej pranimeve n kt Burimi: BQK (2012) llogari. Ndrsa, pagesat nga llogaria rrjedhse kryesisht jan t destinuara pr blerjen e mallrave dhe prbjn 80.1 prqind t gjithsej pagesave. 3.4.1.1 Mallrat dhe shrbimet Ekonomia e Kosovs po vazhdon me zgjerim t aktivitetit tregtar, q reflektohet n shkalln e hapjes tregtare e cila n vitin 2011 arriti n 65.6 prqind t PBB-s, krahasuar me 57.9 prqind t PBB-s n vitin 2010. Rritja e theksuar e importeve, gjat vitit 2011 ka rezultuar n shkall m t ult t mbulueshmris s importeve me eksporte, prkatsisht ka shnuar shkalln e mbulueshmris prej 12.6 prqind, krahasuar me 13.7 prqind n vitin paraprak (Tabela 5). Tabela 5. Bilanci tregtar i Kosovs, n milion euro
Prshkrimi Eksportet Importet Bilanci tregtar Raporti eksport/import (%) Hapja tregtare (% e PBB-s) 2008 198.5 1,928.2 -1,729.7 10.3 55.2 2009 165.3 1,935.5 -1,770.2 8.5 53.7 2010 294.0 2,144.9 -1,850.9 13.7 57.9 2011 312.5 2,479.3 -2,166.8 12.6 65.6

Burimi: BQK (2012)

Duke shnuar vlern prej 2.17 miliard euro, deficiti tregtar i Kosovs n vitin 2011 ishte m i lart pr 17.5 prqind krahasuar me vitin 2010. N raport me PBB-n, deficiti tregtar shnoi rritje t theksuar n krahasim me vitin e kaluar, prkatsisht nga 43.9 prqind t PBB-s n vitin 2010 n 50.9 prqind e PBB-s n vitin 2011. Importet e Kosovs shnuan rritje vjetore prej 15.6 prqind, duke arritur vlern prej 2.48 miliard euro. Rritja vjetore e mimeve t produkteve t nafts pr rreth 17.0 prqind gjat

64 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

vitit 2011 ndikoi deri n nj mas n rritjen e vlers nominale t importeve, kur kemi parasysh q produktet minerale paraqesin nj ndr kategorit kryesore t importeve n vend. N ann tjetr, eksportet e Kosovs shnuan rritje vjetore prej vetm 6.3 prqind, duke arritur vlern prej 312.5 milion euro. Edhe pse ngritja e mimeve gjat vitit 2011 ishte kryesisht me karakter global, ekonomia e Kosovs u prball me nivel m t lart t mimeve krahasuar me mesataren e vendeve t BE-s dhe t vendeve antare t CEFTA-s. Shkalla m e lart e inflacionit n Kosov pr rreth 6.2pp krahasuar me vendet e CEFTA-s dhe vendet n BE, ndikoi q norma reale efektive e kmbimit (angl. Real Effective Exchange Rate: REER) t vlersohet (revalvohet). T dhnat n vitin 2011 tregojn se REER ka shnuar nj revalvim mesatar vjetor ndaj vendeve t BE-s pr 3.3 prqind si dhe ndaj vendeve t CEFTA-s pr 4.1 prqind. Revalvimi i REER-it ndaj valutave t partnerve kryesor tregtar vazhdon paraqet nj faktor t rndsishm i cili dekurajon eksportet dhe inkurajon importet n Kosov si rezultat i mimit m t lart pr eksporte dhe m t ult pr importe. Struktura e importeve ishte Figura 54. Kategorit kryesore t strukturs s importeve, n prqindje ngjashme me vitin paraprak 25% (Figura 54). Produktet e importuara q n vitin 2010 20% shnuan rritje, vazhduan me 15% trendin e tyre edhe n vitin 2011, 10% me prjashtim t kategoris s 5% makinerive dhe pajisjeve q 0% shnuan rnie vjetore prej 7.2 prqind duke rn nga 288.2 milion euro sa ishin n vitin 2010 n 267.6 milion euro n vitin 2010 2011 2011. Importi i produkteve Burimi: BQK (2012) minerale shnoi rritje vjetore prej 28.4 prqind duke kontribuuar Figura 55. Kategorit kryesore t strukturs s kshtu me rreth 3.4pp n rritjen e eksporteve, n prqindje 70% gjithsej importeve. Produktet 60% minerale paraqesin kategorin me 50% 40% pjesmarrjen m t madhe n 30% gjithsej importet ndrsa vlera e 20% 10% tyre n vitin 2011 arriti n 538.1 0% milion euro. Importet e produkteve ushqimore, pijeve, dhe duhanit edhe pse shnuan rritje vjetore prej 16.2 prqind, duke 2010 2011 arritur kshtu vlern prej 303.9 milion euro, kishin nj pjesmarrje Burimi: BQK (2012) n strukturn e importeve pothuajse t njjt me vitin 2010 (12.3 prqind). Kategoria e metaleve baz n vitin 2011 arriti vler e 228.0 milion euro q paraqet rritje vjetore prej 20.0 prqind. Pjesmarrja e ksaj kategorie n gjithsej importet arriti n 9.2 prqind krahasuar me 8.9 sa ishte n vitin 2010. Kategori t rndsishme n importet e Kosovs mbeten edhe produktet kemikale dhe produktet e plastiks dhe goms t cilat rritn pjesmarrjen e tyre n gjithsej importet n 7.2, prkatsisht 5.5 prqind n vitin 2011.
Perime Ushqim, pije, duhan Mjete transportuese Produkte minerale

Perime

Ushqim, pije, duhan

Plastika, goma

Metalet baz

Makineri

Kafsht e gjalla

Plastika, goma

Produkte minerale

Tekstil

Guri, keramik

Metalet baz

Kemikale

Makineri

| 65

Raporti Vjetor 2011

BQK

Struktura e eksporteve vazhdon t dominohet nga metalet baz, t cilat kishin nj pjesmarrje prej 60.8 prqind n gjithsej eksportet, krahasuar me 63.0 prqind n dhjetor 2010 (Figura 55). Eksportet e ktyre produkteve n vitin 2011 shnuan rritje vjetore prej 2.6 prqind dhe arritn vlern 190.1 milion euro (185.2 milion euro n vitin 2010). Rritja e eksporteve n kategorin e makinerive dhe pajisjeve (q kryesisht paraqet eksport t energjis elektrike) prej 40.6 prqind prfaqson nj kontribuues t rndsishm n n gjithsej eksportet e Kosovs. Vlera e eksportit t ksaj kategorie n vitin 2011 ishte 15.1 milion euro (4.8 prqind e gjithsej eksporteve). Kategori tjetr me pjesmarrje prej 4.0 prqind n gjithsej eksportet jan edhe produktet e plastiks dhe goms q shnuan rritje prej 54.1 prqind duke arritur vlers n 12.4 milion euro. N ann tjetr, pr dallim nga viti i kaluar kur eksporti i produkteve minerale shnoi rritje vjetore prej 55.3 prqind, n vitin 2011 eksportet e ktyre produkteve shnuan rnie vjetore prej 0.4 prqind. Vlera e eksporteve t produkteve minerale arriti n 38.6 milion euro ndrsa pjesmarrja e ksaj kategorie n gjithsej eksportet Figura 56. Importet sipas BEC-it, n prqindje sht 12.4 prqind. 100%
7.2 90% Struktura e klasifikimit t 80% 30.9 32.7 produkteve t importuara sipas 31.1 70% 31.4 qllimit t prdorimit t tyre apo 60% sipas Kategorive Kryesore 50% Ekonomike (angl. Broad Economic 40% 49.9 53.8 47.9 40.6 30% Categories: BEC) ishte relativisht e 20% ngjashme me vitet paraprake. 10% Vrehet nj shtim i pjesmarrjes 12.9 10.2 10.1 8.2 0% n gjithsej importet pr 6.0pp e 2008 2009 2010 2011 Mallrat kapitale Mallrat e ndrmjetme Mallrat konsumuese Mallrat jo t klasifikuara kategoris s mallrave t Burimi: BQK (2012) ndrmjetm. Kjo kategori ka nj pjesmarrje rreth 53.8 prqind n gjithsej importet, pasuar nga mallrat e konsumit me pjesmarrje prej 30.9 prqind n gjithsej importet (Figura 56). Pjesmarrja e lart e importit t mallrave t Figura 57. Struktura e eksporteve sipas partnerve ndrmjetme tregon se aktiviteti tregtar, n prqindje prodhues n ekonomin e Kosovs 100% 90% 21.6 mbshtetet n mas t madhe nga 24.5 30.0 31.2 80% importi i lnds s par nga 70% 31.0 jasht. Gjithashtu, pjesmarrja e 60% 32.4 26.4 24.1 50% lart e mallrave t konsumit n 40% gjithsej importet tregon pr nj 30% 47.4 44.7 43.6 43.1 nivel ende t ult t prodhimit 20% 10% vendor. Pjesmarrja e mallrave 0% kapitale n gjithsej importet sht 2008 2009 2010 2011 zvogluar n 8.2 prqind nga 10.2 BE CEFTA Tjera prqind sa ishte n vitin 2010, Burimi: BQK (2012) prkundr rritjes s investimeve n vend. 15.1 10.8 7.1

Struktura e partnerve tregtar t Kosovs ishte e ngjashme me vitet e kaluara. N vitin 2011, Kosova realizoi rreth 73.8 prqind t gjithsej shkmbimeve tregtare me vendet e Bashkimit Evropian (BE) dhe vendet antare t CEFTA-s. Niveli i prgjithshm i shkmbimeve tregtare n vitin 2011, me vendet e BE-s dhe vendet e CEFTA-s u rrit pr 13.2 prkatsisht 12.9 prqind.

66 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Vlera e eksporteve t Kosovs n BE arriti n 136.4 milion euro, q paraqet nj rritje vjetore prej vetm 3.7 prqind. Sidoqoft, pjesmarrja e produkteve t eksportuara n BE n strukturn e gjithsej eksporteve t vendit u zvoglua pr 1.1pp (Figura 57). N kuadr t vendeve t BE-s, Italia paraqet destinacionin kryesor pr eksportet e Kosovs, me nj pjesmarrje prej 26.8 prqind n gjithsej eksportet. Pjesa m e madhe e eksporteve n Itali prbhen nga xehet e nikelit. Rritja e eksporteve drejt Gjermanis, pr 52.0 prqind, paraqet kontributin kryesor n rritjen e eksporteve drejt vendeve t BE-s. Rritje t pjesmarrjes n gjithsej eksportet e Kosovs kan shnuar edhe eksportet drejt disa vendeve tjera, si: Austria, Holanda, Franca, etj. Eksportet drejt vendeve t CEFTA-s arritn vlern prej 82.4 milion euro, q paraqet nj rritje vjetore prej 16.2 prqind. N kuadr t vendeve t CEFTA-s, Kosova vazhdon t eksportoj pjesn m t madhe t produkteve n Shqipri dhe Maqedoni (10.6 prkatsisht 9.8 prqind t gjithsej eksporteve t vendit). N Serbi dhe Bosnje e Hercegovin u eksportuan mallra n vler prej vetm 8.3 prkatsisht 0.6 milion euro. Prderisa eksportet n Serbi shnuan rritje vjetore prej 116.9 prqind, eksportet n Bosnje dhe Hercegovin shnuan rnie vjetore prej 67.6 prqind. Edhe sa i prket importeve, vendet e BE-s dhe CEFTA-s mbeten partner kryesor tregtar pr Kosovn. Importet nga vendet e BE-s arritn n 941.7 milion euro, q paraqet rritje vjetore prej 14.7 prqind krahasuar me vitin e kaluar. Importi nga vendet e BEs prbn rreth 38.0 prqind e gjithsej mallrave t importuara n Kosov (Figura 58). Pjesa m e madhe e mallrave t importuara nga BE vijn nga Gjermania (11.8 prqind e gjithsej importeve) dhe Italia (6.3 prqind t importeve). Prej vendeve t CEFTA-s, pjesa m e madhe e mallrave t importuara jan nga Maqedonia dhe Serbia, q kan nj pjesmarrje prej 14.7 prkatsisht 10.9 prqind n gjithsej importet e Kosovs.
Figura 58. Struktura e importeve sipas partnerve tregtar, n prqindje
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2008 BE 2009 CEFTA 2010 Tjera 2011 36.4 39.0 38.3 38.0 37.2 35.8 37.2 36.3 26.4 25.2 24.5 25.7

Burimi: BQK (2012)

Figura 59. Llogaria e shrbimeve - kategorit kryesore, n milion euro

280.0 240.0 200.0 160.0 120.0 80.0 40.0 0.0

Llogaria e tregtis s shrbimeve -40.0 u karakterizua me bilanc pozitiv -80.0 Bilanci i Shrbimet e Shrbimet Shrbimet e Shrbimet tjera Shrbimet e llogaris s udhtimit qeveritare komunikimit biznesore transportit shrbimeve prej 281.3 milion euro, krahasuar 2008 2009 2010 2011 me 144.0 milion euro n vitin Burimi: BQK (2012) 2010 (Figura 59). Bilanci pozitiv i ksaj llogarie reflekton m shum t hyrave nga shitja e shrbimeve pr jorezidentt, krahasuar me pagesat pr shrbime ndaj jorezidentve. M konkretisht, t hyrat n llogarin e shrbimeve shnuan rritje vjetore prej 19.6 prqind duke arritur vlern n 634.0 milion euro, ndrsa pagesat pr shrbime ndaj jorezidentve arritn vlern prej 352.8 milion euro, q paraqet rnie vjetore prej -8.6 prqind.

| 67

Raporti Vjetor 2011

BQK

Kjo rritje e theksuar e bilancit pozitiv n llogarin e shrbimeve reflekton n radh t par rritjen e t hyrave nga shrbimet e udhtimit dhe shrbimet tjera biznesore, t cilat shnuan rritje vjetore prej 24.3, prkatsisht 78.3 prqind. Gjithashtu, edhe pagesat pr kto shrbime shnuan rnie vjetore prej 3.0, prkatsisht 5.7 prqind, gj q i ka kontribuar pozitivisht bilancit t llogaris s shrbimeve. Rritja m e shpejt e t hyrave t shrbimeve t udhtimit dhe shrbimeve tjera biznesore si dhe zvoglimi i pagesave pr kto shrbime bri q bilanci t arrij n 251.2 prkatsisht -22.0 milion euro (179.2 prkatsisht -60.6 milion euro n 2010). Gjithashtu, edhe t hyrat nga shrbimet e komunikimit shnuan rritje vjetore prej 22.7 prqind, ndrsa pagesat pr kto shrbime u zvogluan pr 37.5 prqind. Si rrjedhoj, kjo kategori shnoj bilanc pozitiv prej 77.0 milion euro dhe prfaqson rreth 27.4 prqind t bilancit t shrbimeve. T hyrat nga shrbimet e ndrtimit arritn vlern prej 13.7 milion euro (6.4 milion euro n vitin 2010), prderisa pagesat pr shrbimet e ndrtimit arritn vlern 19.0 milion euro (26.6 milion n vitin 2010). Shrbimet tjera q shnuan bilanc pozitiv gjat vitit 2011 ishin edhe shrbimet qeveritare (shrbimet e ofruara pr ambasada dhe pranis ushtarake t NATO-s) dhe shrbimet kulturore e rekreative. N ann tjetr, t gjitha kategorit tjera t shrbimeve, si shrbimet e sigurimit, shrbimet financiare, etj. prmbylln kt vit me bilanc negativ. 3.4.1.2 T ardhurat dhe transferet rrjedhse Llogaria e t ardhurave regjistroi Figure 60. Llogaria e t ardhurave, n milion euro bilanc pozitiv n vler prej 113.8 milion euro, q paraqet nj rritje 90.0 vjetore prej 69.7 prqind. N 208.1 220.0 175.4 171.6 168.7 70.8 70.0 kuadr t llogaris s t 170.0 50.0 120.0 ardhurave, t hyrat ishin 241.3 30.0 70.0 milion euro, q paraqet nj rritje 10.0 8.5 20.0 vjetore prej 36.4 prqind. N t -10.0 -11.9 -30.0 -30.0 -11.4 njjtn koh, pagesat arritn -62.3 -80.0 -50.0 vlern prej 127.5 milion euro, q -93.6 -104.6 -70.0 -130.0 -106.9 2008 2009 2010 2011 paraqet nj rritje vjetore prej 16.1 Kompenzimi i puntorve prqind. Rritja e t hyrave n kt T ardhurat nga investimet Bilanci i llogaris s t ardhurave (boshti i djatht, norma e rritjes) llogari rezultoi kryesisht Burimi: BQK (2012) nnkategoria e kompenzimit t 17 puntorve kosovar jasht vendit pr 25.6 prqind gjat vitit 2011, krahasuar me 3.8 prqind rritje n vitin 2010 (Figura 60). Njherit, t hyrat nga kompenzimi i puntorve paraqesin edhe kategorin dominuese n kuadr t t hyrave n llogarin e t ardhurave (91.7 prqind), duke shnuar vlern prej 221.2 milion euro n vitin 2011 (176.1 milion euro n vitin 2010). Pjesa m e madhe e t hyrave nga kompenzimi i puntorve n vitin 2011 prbhet nga t ardhurat e puntorve kosovar n Afganistan e Irak, si dhe nga personeli vendor i punsuar n KFOR. N t njjtn koh, edhe pagesat pr kompenzimin e puntorve (puntort jorezident t angazhuar n Kosov pr periudha afat shkurtra m pak se nj vit) arritn vlern 13.1 milion euro n vitin 2011 krahasuar me 4.5 milion euro sa ishin n vitin 2010. N ann tjetr, kategoria e t ardhurave nga investimet n vazhdimsi ka shnuar bilanc negativ, mirpo n vitin 2011 vlera -94.3 milion euro ishte pr 9.8 prqind m e ult krahasuar me vitin paraprak. T hyrat n kuadr t ksaj llogarie arritn n 20.1 milion euro ndrsa pagesat arritn n 114.4 milion euro. T hyrat nga investimet prbhen
17 Kompenzimi i puntorve prfshin pagat, mditjet dhe beneficionet tjera ekonomike t pranuara nga puntort kosovar jasht pr pun sezonale ose afatshkrute (deri n nj vit).

68 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

kryesisht nga t ardhurat q jan realizuar nga investimet e institucioneve vendore n letra me vler n tregjet e jashtme, prderisa t pagesat kryesisht prbhen nga t ardhurat e realizuara nga investimet e kompanive t huaja q veprojn n vend si bankat komerciale dhe ndrmarrjet e huaja q operojn n vend.

Figura 61. Transferet rrjedhse, n milion euro

1,100.0 900.0 700.0 538.2 500.0 300.0 100.0 -100.0 2008 2009 2010 2011 256.2 322.9 319.5 322.2 983.4 794.4 660.5 662.9 668.2 982.5 990.4

Nj nga kategorit m t Trasferet rrjedhse Qeveria qendrore Sektor tjer rndsishme t bilancit t Burimi: BQK (2012) pagesave, e cila n vazhdimsi ka kontribuuar n ngushtimin e deficitit t llogaris rrjedhse, jan edhe transferet rrjedhse. Kjo pr arsye se llogaria e transfereve rrjedhse n vazhdimsi sht karakterizuar me bilanc pozitiv. Bilanci i llogaris s transfereve rrjedhse arriti vlern prej 990.4 milion euro, q paraqet nj rritje t leht vjetore prej 0.8 prqind (Figura 61). Transferet rrjedhse prbhen nga transferet qeveritare (32.5 prqind) dhe transferet e sektorit privat (67.5 prqind). Transferet e qeveris qendrore arritn vlern prej 322.2 milion euro, q paraqet rritje vjetore prej 0.8 prqind. N kuadr t transfereve rrjedhse qeveritare kryesisht hyjn transferet e donatorve, EULEX-it dhe UNMIK-ut. Transferet rrjedhse t sektorit privat dominohen nga drgesat e emigrantve, q prfaqsojn rreth 74.9 prqind Figura 62. Drgesat e emigrantve t pranuara n t gjithsej pranimeve n kuadr Kosov t ksaj llogarie. Gjat vitit 2011 12.0% 630.0 10.0% drgesave e emigrantve arritn 620.0 8.0% vlern e 584.8 milion euro, q 610.0 6.0% 3.8% paraqet nj rritje vjetore prej 4.0% 3.7% 600.0 -0.2% 2.0% 0.08 prqind. N ann tjetr 590.0 0.1% 0.0% drgesat e jorezident q drejt -2.0% 580.0 vendeve tjera shnuan vlern -4.0% 570.0 prej 95.5 milion euro (91.4 -6.0% 560.0 -8.0% milion euro n vitin 2010), 2008 2009 2010 2011 Vlera e drgesave t emigrantve (boshti i djatht) (Figura 62). Pjesa m e madhe e Norma e rritjes s drgesave t emigrantve drgesave t emigrantve t Burimi: BQK (2012) pranuara n Kosov vijn nga vendet antare t BE-s, si Gjermania (33.2 prqind), Zvicra (23.1 prqind), Italia (7.0 prqind), Austria (5.5 prqind), dhe n nj prqindje m t vogl nga Sllovenia, SHBA-t, Suedia, etj. Edhe prkundr rritjes s papunsis dhe prkeqsimit t kushteve t punsimit n vendet e BE-s vrehet nj stabilitet i t hyrave nga drgesat e emigrantve n Kosov.

| 69

Raporti Vjetor 2011

BQK

3.4.2 Llogaria kapitale dhe financiare Llogaria kapitale dhe financiare gjat vitit 2011 u karakterizua vazhdon t karakterizohet me bilanc pozitiv prej 419.6 milion euro (rritje prej 50.8 prqind krahasuar me vitit 2010). Bilanci i llogaris kapitale n vitin 2011 arriti n 42.0 milion euro krahasuar me 21.3 milion euro n vitin 2010, e prbr nga donacionet pr qeverin. Llogaria financiare e cila prbhet nga Investimet e Huaja Figure 63. Llogaria Financiare neto, n milion euro Direkte (IHD), portfolio 500 investimet, investimet e tjera si 400 dhe asetet rezerv kishte bilanc 300 prej 377.5 milion euro. Si sht 200 paraqitur n figurn 63, 100 kontribuuesi kryesor n kuadr t 0 llogaris financiare vazhdojn t -100 jen Investimet e huaja direkte, -200 ndrsa kategorit tjera kan Llogaria Investimet e Portfolio Investimet Asetet Rezerv kapitale dhe Huaja Direkte Investimet Tjera ndikim m t ult. Portfolio Financiare investimet n tri vitet e fundit 2008 2009 2010 2011 karakterizohen me ndikim Burimi: BQK (2012) negativ, ndrsa asetet rezerv gjat vitit t fundit kishin reflektim pozitiv n llogarin financiare. Investimet tjera gjat vitit 2011 nuk reflektuan n ndryshime efekt substancial n llogarin financiare. 3.4.2.1 Investimet e Huaja Direkte Investimet e Huaja Direkte, si njra ndr burimet m t rndsishme t financimit n Kosov, gjat vitit 2011 arritn vlern neto 378.9 milion euro. Rritja e IHD-ve gjat vitit 2011 ishte dyshifrore duke arritur normn prej 14.4 prqind. Bilanci i prej 378.9 milion eurove prbhet nga 394.6 milion euro investime t jo rezidentve n ekonomin e Kosovs si dhe 15.7 milion euro investime t rezidentve Kosovar n vendet tjera. IHD-t n Kosov gjat viteve t Figura 64. Investimet e Huaja Direkte si prqindje e PBB-s fundit kan pasur pjesmarrje prej 13.0 14 mesatarisht 9 prqind t PBB-s. 12 8.5 9.5 Vitet 2007 dhe 2008 regjistruar 10 8.7 7.3 8 niveli relativisht t lart t IHD-ve 6 q kryesisht sht rezultat i 4 licencimit t kompanis s dyt t 2 3.0 0 telefonis mobile n Kosov si dhe 1.62 1.8 0.4 -2 investimet e ndrmarra nga kjo -4 -4.3 -6 kompani. Niveli m i ult i IHD-ve 2007 2008 2009 2010 2011.0 ishte gjat vitit 2009, q reflekton IHD/PBB Rritja e PBB-s n eurozon (boshti i djatht) ndikimin e krizs globale n ekonomin e Kosovs nprmjet Burimi: BQK (2012) ktij kanali. Kjo pasi q IHD-t n Kosov vazhdojn t jen mjaft t ndjeshme ndaj zhvillimeve n ekonomit e vendeve t Eurozons, t cilat njkohsisht paraqesin burimin kryesor t tyre. IHD-t filluan t shnojn rikuperim gjat vitit 2010, ndrsa rritje e theksuar e IHD-ve u regjistrua edhe n vitin 2011.

70 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Investimet e jo rezidentve n Figure 65. Investimet e huaja direkte sipas sektorit Kosov n masn m t madhe i ekonomik, n prqindje takojn forms s investimeve 40% kapitale q prfaqsojn 72.8 35% prqind t gjithsej IHD-ve (70.5 30% 25% prqind n vitin 2010). Form 20% tjetr e rndsishme n kuadr t 15% IHD-ve n vend jan edhe 10% 5% investimi i fitimeve t 0% pashprndara me pjesmarrje prej 14.7 prqind (20.0 prqind n vitin 2010) si dhe format tjera t IHD-ve 2008 2009 2010 2011 me pjesmarrje prej 12.5 prqind Burimi: BQK (2012) (9.5 prqind n vitin 2010). N ann tjetr investimet e rezidentve kosovar jasht vendit i takojn forms s investimeve kapitale, t cilat n t shumtn e rasteve prbhen prej blerjes s patundshmrive jasht vendit. IHD-t n Kosov kryesisht jan prqendruar n sektort e ekonomis si ndrtimtaria me 32.8 prqind, prodhimtaria me 12.6 prqind, sektori financiar me 11.7 prqind, patundshmria me 16.0 prqind, prcjell nga sektori i transportit dhe telekomunikacionit me nj pjesmarrje prej 5.9 prqind t gjithsej IHD-ve. Si sht paraqitur edhe n figurn 65, viti 2011 ishte kryesisht i ngjashm me vitin 2010 pr sa i prket strukturs s IHD-ve. Industria e procesimit ka shnuar nj rnie t theksuar gjat ksaj priudhe, ndrsa rritja m e lart vrehet n sektorin e ndrtimtaris si dhe sektorin e transportit dhe telekomunikacionit. Vendet e BE-s vazhdojn t paraqesin burimin kryesor t IHD-ve n Kosov. Pr dallim nga viti i kaluar, kur pjesa m e madhe e IHD-ve kishte pr vend t origjins Gjermanin (25 prqind t gjithsej IHD-ve), n Figura 66. Investimet e huaja direkte sipas vendit t periudhn janar-shtator 2011, origjins, n prqindje Britania e Madhe paraqet vendin Austria Gjermania prej nga kan ardhur m s shumti Sllovenia IHD n Kosov (29.6 prqind t Britania e Madhe Zvicra gjithsej IHD-ve). Rritje t theksuar Turqia t IHD-ve ka pasur edhe nga Holanda Shqiperia Turqia, q gjat ksaj periudhe Vende tjera EU paraqet vendin e tret pr nga Vendet e Rajonit SHBA shuma e IHD-ve. Prve ktyre, Tjera Zvicra, Austria, Sllovenia dhe 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 SHBA, vazhdojn t jen vende me 2010 2011 nivel t konsiderueshm t IHD-ve Burimi: BQK (2011) n Kosov (Figura 66). 3.4.2.2 Portfolio investimet, investimet tjera dhe asetet rezerv Portfolio investimet jasht vendit gjat vitit 2011 shnuan rritje n krahasim me vitin paraprak. Vlera e portfolio investimeve arriti n 57.8 milion euro n vitin 2011 (49.2 milion euro vitin 2010). Portfolio investimet n mas t konsiderueshme duket se reflektojn perceptimet e institucioneve financiare vendore mbi ambientin e prgjithshm n tregjet globale financiare. Pjesa m e madhe e portfolio investimeve jan mjete t

| 71

Raporti Vjetor 2011

BQK

fondeve pensionale t cilat investohen n instrumente t tregjeve financiare jasht vendit, ndrsa pjes m e vogl e ksaj kategorie jan investime t bankave lokale n vendet tjera. N kuadr t bilancit prej 57.8 milion euro, 96.5 milion euro paraqesin investime t reja n tregje t kapitalit, ndrsa 38.7 milion euro jan kthim i mjeteve n ekonomin e Kosovs. Kategoria e investimeve tjera karakterizohet me lvizje t kapitalit po thuaj se t balancuar. Kjo pasi q investimet jasht vendit n kuadr t ksaj kategorie kan bilanc prej 5.7 milion euro prej t cilave, 81.7 milion euro jan investime jasht ekonomis s Kosovs, ndrsa 76.0 milion euro jan investime t jorezidentve n ekonomin e Kosovs. Investimet jasht ekonomis s Kosovs kryesisht jan plasman t depozitave jasht vendit si dhe kthimet e kredive ndaj institucioneve jorezidente. N ann tjetr, investimet n Kosov jan kryesisht n form t kredive tregtare nga kompanit jorezidente ndaj kompanive n Kosov. 3.4.3 Pozicioni i investimeve ndrkombtare dhe borxhi i jashtm Pozicioni i investimeve Figura 67. Pozicioni i investimeve ndrkombtare, ndrkombtare paraqet vlern e n milion euro aseteve dhe detyrimeve t Kosovs 3,500 25.0 ndaj vendeve tjera. Bilanci 3,000 20.0 kreditor i Kosovs n kuadr t 2,500 15.0 pozicionit t investimeve 2,000 ndrkombtare (PIN) n vitin 2011 1,500 10.0 ishte 104.5 milion euro, ose 2.2 1,000 5.0 500 prqind e PBB-s. Pozicioni i 0.0 0 investimeve ndrkombtare gjat 2008 2009 2010 2011 Asetet ndrkombtare Detyrimet ndrkombtare viteve u ngushtua kur merret Net PIN Net PIN/PBB (boshti i djatht) parasysh se Kosova ishte kreditor neto me 10.5 prqind t PBB-s Burimi: BQK (2012) gjat vitit 2010. Faktort q ndikuan q bilanci kreditor i Kosovs t ngushtohet n vitin 2011 ishin rritja e theksuar e stokut t IHD-ve n Kosov, por gjithashtu edhe zvoglimi i konsiderueshm i aseteve rezerv si dhe zvoglimi i investimeve n letra me vler. 3.4.3.1 Asetet dhe Detyrimet n Pozicionin e Investimeve ndrkombtare N asetet e Kosovs jasht vendit, forma kryesore e investimeve sht kategoria e investimeve tjera (57.3 prqind e gjithsej aseteve) e cila prfshin depozitat n banka jasht vendit. Pjesmarrje t konsiderueshme n stokun e aseteve jasth vendit kan edhe investimet portfolio (22.3 prqind) si dhe asetet rezerv (17.3 prqind). Me pjesmarrjen m t ult n gjithsej asetet e Kosovs

Figura 68. Asetet sipas forms s investimeve, n milion euro

3,500.0 3,000.0 2,500.0 2,000.0 1,500.0 1,000.0 500.0 0.0 2007 2008 2009 2010 2011

Investimet e huaja direkte

Portfolio investimet

Investimet tjera

Asetet rezerv

Burimi: BQK (2012)

72 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

jasht vendit paraqiten investimet e huaja direkte (investimet e rezidentve Kosovar n vendet tjera) t cilat kan Figura 69. Detyrimet sipas forms s investimeve, pjesmarrje prej 3.1 prqind n n milion euro gjithsej asetet jasht vendit. 3,500.0 Sipas sektorve, pronar kryesor 3,000.0 t aseteve t Kosovs jasht 2,500.0 vendit jan sektort tjer (fondet pensionale, organizatat 2,000.0 joqeveritare dhe sektori privat) 1,500.0 me 44.2 prqind, Banka Qendrore 1,000.0 me 35.5 prqind dhe bankat 500.0 komerciale me 20.3 prqind.
0.0 Detyrimet e ekonomis s 2007 2008 2009 2010 2011 Kosovs sipas forms s Investimet e huaja direkte Portfolio investimet Investimet tjera investimit jan t dominuara nga Burimi: BQK (2012) investimet e huaja direkte me nj pjesmarrje prej 73.2 prqind dhe investimet tjera me pjesmarrje prej 26.8 prqind (kryesisht kredit tregtare dhe kredit tjera). Investimet e huaja direkte si nj ndr komponentt m t rndsishme t PIN n kuadr t detyrimeve gjat viteve n Kosov kan arritur vlern prej 2.36 miliard euro.

3.4.3.2 Borxhi i jashtm Borxhi i jashtm i Kosovs, i cili prfshin borxhin privat dhe borxhin publik n fund t vitit 2011 arriti n 1.4 miliard euro. N ann tjetr, borxhi ndaj ekonomis s Kosovs arriti n 2.9 miliard euro. Ky pozicion n kuadr t borxhit t jashtm bn q Kosova t jet net kreditor pr 1.5 miliard euro. Pjesa m e madhe e borxhit t jashtm i takon forms s kredive ndrmjet kompanive n kuadr t investimeve t huaja direkte. Rrjedhimisht, kompanit e huaja q operojn n Kosov i detyrohen sektorit t jashtm me nj vler prej 565.4 milion euro apo 39.6 prqind t gjithsej borxhit t jashtm. Me pjesmarrje t konsiderueshme n gjithsej borxhin e jashtm t Kosovs jan edhe sektort tjer borxh ky i cili rrjedh nga kredit tregtare t pranuara nga firmat vendore si dhe kredit tjera. Pjesa drmuese (75.3 prqind) e borxhit t sektorve tjer prbhet nga borxhi afatshkurtr, ndrsa 24.7 prqind prbhet nga borxhi afatgjat. Borxhi i bankave komerciale ndaj sektorit t jashtm sht 13.8 prqind, borxh ky i cili sht afatshkurtr dhe prbhet nga kredit dhe depozitat nga jasht vendit. Me pjesmarrjen m t ult n gjithsej borxhin e jashtm sht Banka Qendrore (66.4 milion euro apo 4.7 prqind e gjithsej borxhit t jashtm. Pjesmarrs n borxhin e jashtm sht edhe sektori publik, mirpo, pjesmarrja e sektorit publik n gjithsej borxhin sht 253.6 milion euro (apo 17.8 prqind e gjithsej borxhit t jashtm), q si prqindje e PBB-s sht 5.5 prqind. Borxhi i sektorit t jashtm ndaj ekonomis s Kosovs deri n fund t vitit 2011 arriti n 2.9 miliard euro. Sektori i jashtm m s shumti i detyrohet Banks Qendrore, n vler prej 40.3 prqind t gjithsej detyrimeve (1.2 miliard euro). Sektori i jashtm i ekonomis i detyrohet gjithashtu edhe sektorve tjer t ekonomis s Kosovs si fondeve pensionale por edhe sektorit privat n shumn prej 1.1 miliard euro apo 36.6 prqind t gjithsej borxhit. Nga 1.1 miliard t detyrimeve ndaj sektorve tjer t ekonomis s Kosovs, 1.0 miliard sht borxh afatgjat. Bankave vendore, sektori i jashtm i detyrohet n vler prej

| 73

Raporti Vjetor 2011

BQK

675.5 milion euro apo 23.1 prqind t gjithsej detyrimeve t sektorit t jashtm ndaj ekonomis s Kosovs.

4. Mbikqyrja e Institucioneve Financiare

Duke zbatuar parimet m t mira t standardeve ndrkombtare n zhvillimin e sektorit financiar, BQKsynon nj mbikqyrje financiare dhe nj proces rregullativ efikas, fleksibil dhe q promovon nj sektor financiar konkurrues t bazuar n ekonomin e tregut.. Rrjedhimisht, nj ndr funksionet kryesore t BQK-s sht q t siguroj mbikqyrjen dhe rregullimin e institucioneve financiare, me qllim t krijimit t nj sektori financiar t shndosh, t arritshm dhe konkurrues nj sektor financiar t besueshm dhe me ofert t gjer t shrbimeve financiare. Departamentet si ai i licencimit dhe rregullimit, pastaji mbikqyrjes s bankave, t sigurimeve si dhe divizioni i mbikqyerjes s pensioneve dhe tregut t letrave me vler jan njsi prgjegjse organizative q sigurojn realizimin e ktij synimi dhe funksioni t BQK-s. 4.1. Licencimi dhe Rregullativa 4.1.1. Licencimi Vizioni i BQK-se pr sektorin financiar sht q sektori financiar t jet i qndrueshm dhe i drejtuar nga forcat e tregut, por q vepron brenda rregullativs prudente dhe kornizs s politiks s mbikqyjres t harmonizuar n baz t direktivave t BE-s dhe KE-s. Kriteret dhe kushtet pr t marr licenc pr kryerjen e veprimtarive bankare dhe veprimtarive tjera financiare n Republikn e Kosovs jan t prcaktuara n Ligjin e Banks Qendrore t Republiks s Kosovs Nr. 03/ L-209 dhe n aktet tjera nnligjore t nxjerra nga BQK-ja. N prputhje me legjislacionin q drejton funksionin e saj statusor, BQK-ja ka autoritetin pr t vendosur kriteret pr licencimin e institucioneve financiare dhe pr t refuzuar ato t cilat nuk i prmbushin kto standarde. Kriteret e licencimit t prcaktuara me legjislacion, synojn sigurimin e nj tregu financiar t drejt dhe t rregulluar nprmjet nj procesi t ndrtuar mbi bazn e parimit t drejtsis, ndershmris dhe barazis. Kushtet dhe kriteret e licencimit jan t karakterit mbikqyrs dhe nuk kan pr qllim vendosjen e barrierave ndaj investitorve. Hyrja e investitorve t huaj n tregun kosovar,veanrisht n sektorin financiar, dshmon politikn e hapur t BQK-s ndaj investimeve t huaja, pa i cenuar krkesat ligjore. Strategjia e BQK-s n fushn e licencimit t institucioneve financiare prqendrohet n trheqjen e investitorve t cilt kan gjendje t mir financiare, prmbushin kriteret etike dhe profesionale t nevojshme dhe t prshtatshem pr aksionar dhe menaxhment, jan t aft t drejtojn nj qasje n zhvillimin e matur t biznesit pr t mbrojtur interesat e klientve, duke ndihmuar n kt mnyr forcimin e sektorit financiar dhe rritjen e besueshmris ndaj tij. Departamenti i Licensimit dhe Rregullimit ka pr detyr kompletimin e kornizs ligjore pr mbikqyrje financiare n prputhje me Direktivat e Bashkimit Evropian dhe praktikat e mira ndrkombtare ashtu siq jan t prezentuara n Principet Themelore t Mbikqyrjes Efektive Bankare t publikuara nga Banka pr Rregullim Ndrkombtar (anglisht: Bank for International Settlement-BIS), si dhe Principet Themelore t Mbikqyrjes Efektive t Sigurimeve t publikuara nga Asociacioni Ndrkombtar i Mbikqyrsve t Sigurimeve (anglisht: International Association of Insurance Supervisors IAIS). N kryerjen e ktij misioni Departamenti i licencimit sht prgjegjs pr pranimin,

74 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

shqyrtimin dhe rekomandimin pr aplikacione t institucioneve q krkojn licencim respektivisht regjistrim pr t operuar n Kosov, si jan bankat komerciale, kompanit esigurimit dhe ndrmjetsuesit e sigurimeve, fondet pensionale dhe t gjitha institucionet tjera financiare jo bankare. Aktiviteti i licensimit t mbikqyrjes financiare gjat vitit 2011 kryesisht ka prfshir: - Aprovimine tetdhjet (80) krkesave pr hapje tdegve t reja dhe zhvendosje t degve t bankave, t kompanive t sigurimit, si dhe institucioneve tjera financiare n Kosov; - Aprovimin paraprak t krkess s nj banke n ndryshimin e strukturs s aksionarve ; - Aprovimin epes (5) krkesave n shtimin e veprimtarive dhe t produkteve t sigurimeve; - Aprovimin e pesdhjet e nj (51) krkesave t agjentve t kompanive t sigurimit - Aprovimin eshtat (7) krkesave t banks n ndryshimin e aktit t themelimit dhe statutit; - Aprovimin e dy (2) krkesave pr shprndarjes t dividends; - Aprovimin tridhjet e shtat (37) krkesave pr emrime t administratorve dhe menaxhmentit t lart t bankave, t kompanive t sigurimeve dhe institucioneve financiare jo bankare; - Aprovimin elicensimit t kompanive t sigurimit t jets,t regjistrimit t institucioneve mikro financiare dhe jo bankare, si dhe zyrave t kmbimit t valutave. N rastet e miratuara t administratorve t bankave, njmbdhjet (11) prej tyre jan pr antar t bordit drejtues t banks, katr (4) raste jan pr antar t komitetit t auditimit , dhe gjasht (6) raste jan pr drejtor dhe zvends drejtor t prgjithshm t bankave dhe institucioneve mikrofinanciare. Ndrsa, tek sigurimet, shtat (7) prej tyre jan pr antar t bordeve drejtuese t kompanive t sigurimit, gjasht (6) raste jan pr drejtor dhe zvendsdrejtor t prgjithshm t kompanive dhe ndrmjetsuesve t sigurimit dhe tre (3) raste pr auditor t brendshm. Bankat dhe kompanit e sigurimeve kan punuar vazhdimisht n zgjerimin e aktivitetit t tyre n drejtim t diversifikimit t produkteve bankare dhe siguruese duke ofruar m shum mundsi investimi dhe zgjedhje t shumta pr klientt e tyre. Gjat vitit 2011 sht pranuar vetm nj aplikacion pr themelim t banks, mirpo ka pasur edhe interesim nga investitor tjashtm pr t aplikuar pr bank ose deg bankare, kryesisht nga Turqia. N tregun bankar gjat vitit 2011 kishim 8 banka me 311 deg dhe nn deg bankare, ndrsa n tregun e sigurimeve njmbdhjet (13) kompani t sigurimeve - dhjet (10) kompani t sigurimit jo jet dhe tre (3) kompani t sigurimit t jets. Bordi Ekzekutiv i BQK-s gjate vitit 2011 ka aprovuar licencn finale t kompanis s sigurimeve Sigal Life Uniqa Group Austria Sh.a pr sigurim t jets. N fushn e pensioneve kan vazhduar s operuari dy fonde pensionale: fondi pensional i detyrueshm Trusti i Kursimeve Pensionale t Kosovs (Trusti) dhe fondi i pensioneve individuale - Fondi Slloveno Kosovar.

| 75

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabela 6. Aktiviteti i licencimit t bankave, pensionale sipas viteve , 2009 2011

Intitucionet financiare Banka Kompani t Sigurimit Fondet pensionale t detyrueshme dhe individuale
Burimi: BQK (2011)

t kompanive t sigurimit dhe fondeve

2009 8 11 2

2010 8 12 2

2011 8 13 2

Institucionet mikro financiare dhe jo bankare financiare.N fund t vitit 2011, n Kosov, kan operuar pesmbdhjet (15) institucione mikro financiare dhe pes (5) institucione jo bankare financiare me aktivitet t kredidhnies. Bordi Ekzekutiv ka miratuar regjistrimin e dy institucioneve mikrofinanciare dhe nj institucioni financiar jo bankar pr kredidhnie: Timi Invest (Prishtin) , Agro Invest (Krush e Vogl, Prizren) dhe Fundway Mortgage (Prishtin). Ndrmjetsuesit e sigurimeve. N fund t vitit 2011 kan operuar 3 ndrmjetsues t sigurimeve. Pr arsye t shkeljes s rregullativs ligjore Bordi Ekzekutiv ka trhequr licensn e ndrmjetsuesit t sigurimeve ENB sh.p.k n Prishtin. Zyret e Kmbimit t Valutave dhe Zyret e Transferit t Parave. Gjat vitit 2011 Bordi Ekzekutiv i BQK-s aprovoi aktivitetin shtes t transferit t parave pr institucionin financiar jo bankar Vllesa CO , si dhe regjistrimin e pes zyreve t kmbimit:Ismeti dhe Safeti (Gjakov), Kemi (Pej), Yllka (Gjilan) dhe Mani (Rahovec) . N pajtim me rregullativn ligjore n fuqi sht trhequr regjistrimi i Zyrs s Kmbimit Pllumbi (Rahovec).N fund t vitit 2011 , n Kosov kan operuar tridhjet (30) zyre t kmbimit t valutave dhe katr zyre t transferit t parave. Tabela 7. Aktiviteti i regjistrimit t institucioneve mikro financiare, jo bankare financiare, zyreve t transferit t parave dhe zyreve t kmbimit t valutave sipas viteve , 2009 2011
Prshkrimi Institucionet Mikro Financiare Institucionet Financiare jo Bankare -kredidhnje Zyret e Transferit t Parave Zyret e Kmbimit t Valutave 2009 14 5 3 23 2010 13 4 3 26 2011 15 5 4 30

Burimi: BQK (2012)

Tabela 8. Aktiviteti licencues i ndrmjetsuesve t sigurimit sipas viteve, 2009-2011

Prshkrimi Agjentt/operatort Brokert e Sigurimit Trajtuesit e dmeve 2009 528 4 4 2010 679 3 1 2011 744 2 1

Burimi: BQK (2012)

76 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

4.1.2 .Rregullativa a) Kuadri ligjor Korniza ligjore n fushn e rregullimit t mbikqyrjes financiare sht n proces t rishikimit dhe freskimit, pr t siguruar nj mbikqyrje efektive financiare. Me qllim t avancimit dhe konsolidimit t bazs ligjore pr sektorin financiar n Kosov sht hartuar draft projektligji i ri pr bankat, institucionet mikrofinanciare dhe institucionet financiare jobankare i cili tashm ka hyr n fuqi.Ky ligj sht hartuar n bashkpunim me asistencn teknike t Fondit Monetar Ndrkombtar dhe t Departamentit t Thesarit Amerikan dhe n prputhje t plot me praktikat m t mira ndrkombtare, standardet dhe direktivat e BE-s, n fushn e mbikqyrjes dhe rregullimit bankar, si dhe n prputhje me parimet baz t Bazelit pr Mbikqyrje Bankare Efektive. Ligji i siprpermendur ofron nj sfond m t gjer dhe gjithprfshirs n rregullimin dhe mbikqyrjen financiare, ndr tjera duke prfshir: Forcimin e kritereve t qeverisjes; Prfshirjen e t drejts s Mbikqyrjes s Konsoliduar t grupeve bankare dhe konglomerateve financiare; Dispozitat pr procedurat e Zgjidhjes s Bankave Problematike dhe Strategjit Dalse jan korrigjuar dhe plotsuar; Trajtimi m i kujdesshm i ekspozimeve t mdha; Kreditimin e palve t ndrlidhura me bankn; Zgjerimi i s drejts s imponimit t gjobave administrative pr shkeljet e ndryshme t ligjit bankar; si dhe Promovimin e Bankingut Islam.

Poashtu, ky ligjprfshin nj avancim m t lart t bazs ligjore pr rregullimin dhe mbikqyrjen e institucioneve mikrofinanciare. N bashkpunim me asistencn e Banks Botrore sht draftuar ligji i prgjithshm i sigurimeve dhe ligji pr fondet pensionale t Kosovs. N vazhdn e zhvillimeve domethnse q e karakterizuan vitin 2011 ishte edhe hyrja ne fuqi e Ligjit Nr. 04/L-018 Mbi Sigurimin e Detyrueshm t Auto prgjegjsis i cili ligj u fuqizua n korrik t vitit 2011.Me hyrjen n fuqi t Ligjit, n shtator t vitit 2011, BQK-ja n bashkpunim me industrin e sigurimeve dhe aktert tjer relevant themeluan Byron Kosovare t Sigurimeve (BKS). Themelimit t BKS i parapriu edhe vizita dy ditore e delegacionit te Kshillit te Byrove t Kartonit t Gjelbr me seli ne Bruksel, vizit e cila u realizua pr her t par n Kosov, prkatsisht n BQK e q kontribuoi drejt nxitjes s mundsis se antarsimit n Kshillin e Byrove t Kartonit t Gjelbr me seli nBruksel. Ne vazhdn e ktyre zhvillimeve, n nntor t vitit 2011, me ndihmes edhe t BQK-se, Byroja Kosovare e Sigurimeve prgatiti dhe dorzoi aplikacionin pr antarsim ne Kshillin e Byrove t Kartonit t Gjelbr me seli n Bruksel. b) Rregulloret Qllimi i plotsimit t rregulloreve prkatse pr mbikqyrje financiare sht sigurimi dhe krijimi i nj mjedisi t rregulluar mir, pa vendosur ngarkesa t panevojshme pr prdoruesit e shrbimeve financiare. N pajtueshmri me ligjin e ri pr bankat, institucionet mikrofinanciare dhe institucionet financiare jobankare dhe n bashkpunim me asistencn teknike t Fondit Monetar

| 77

Raporti Vjetor 2011

BQK

Ndrkombtar sht br rishikimi dhe draftimi i rregulloreve t reja bankare. Komisionet prkatse t themeluarapr rishikimin e kornizs rregullative dhe prgaditjen e rregulloreve t reja mbikqyrse sipas krkesave t nxjerrame ligjin e ri dhe standardet ereja ndrkombtare pr mbikqyrje bankare kan fianlizuar draftimin e rregulloreve t reja dhe politikave e procedurave t brendshme pr mbikqyrje financiare. Viti 2012 do t jet vit i vazhdimsis s konsolidimit t kornizs ligjore pr mbikqyrjen e bankave n prputhje me ligjin e ri pr banka dhe njkohsisht krijimin e nj kornize rregullative q reflekton n nevojat dhe krkesat e identifikuara gjat nj periudhe dymbdhjet vjeare t ekzistimit t mbikqyrjes bankare n Kosov. c) Lista e institucioneve financiare

Tabela 9. Bankat Komerciale

Bankat komerciale Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 Emri ProCredit Bank Raiffeisen Bank Kosovo J.S.C. NLB Prishtina sh.a Banka pr Biznes Banka Ekonomike TEB sh.a Banka Kombetare Tregtare Dega Kosov Komercijalna Banka Dega Mitrovic Gjithsej Filialat/degt ekzistuese 64 52 53 43 46 22 23 8 311

Burimi: BQK (2012)

Tabela 10. Fondet pensionale

Fondet pensionale Nr. 1 2 Emri Trusti i kursimeve pensionale te Kosoves Shtylla e IIt Fondi Slloven Kosovar Shtylla e IIIt Gjithsej Filialat/degt ekzistuese 1 1 2

Burimi: BQK (2012)

Tabela 11. Zyrat per transferin e parave

Zyrat pr transferin e parave Nr. 1 2 3 4 Emri UFP (nn-agjentt) DMTH (nn-agjentt) Vllesa Co KLM Enterprise Gjithsej Filialat/degt ekzistuese 175 87 24 1 287

Burimi: BQK (2012)

78 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Tabela 12. Institucionet mikrofinanciare

Institucionet mikrofinanciare Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Emri Finca KEP KGMAMF-Grameen AFK Beslidhja KRK Mshtekna Qelim Kosov KosInvest Start Perspektiva 4 KAD ACP Agro Invest Timi Invest Gjithsej Filialat/degt ekzistuese 21 35 4 12 11 13 1 1 6 2 1 1 1 1 1 111

Burimi: BQK (2012)

Tabela 13. Institucionet financiare jobankare

Institucionet financiare jobankare Nr. 1 2 3 4 5 Emri Crimson Finance Fund Lesna Raiffeisen Leasing Factor Leasing Fundw ay Mortgage Gjithsej Filialat/degt ekzistuese 1 9 1 1 1 13

Burimi: BQK (2012)

| 79

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabela 14. Kompanit e sigurimeve

Kompanit e sigurimeve Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Emri Dardania Illyria Kosova e Re Siguria Insig Sigma Sigal Croatia Sigurimi Sigkos Graw e Elsig Illyria Life Graw e Kosova Sigal Life Uniqa Group Austria Gjithsej Filialat/degt ekzistuese 31 48 34 37 32 39 44 23 25 38 1 1 1 354

Burimi: BQK (2012)

Tablea 15. Ndrmjetsuesit e sigurimeve

Ndrmjetsuesit e sigurimeve Nr. 1 2 3 Emri WVP Sh.p.k Risk Sh.p.k Ansiia Sh.p.k Gjithsej Filialat/degt ekzistuese 1 1 1 3

Burimi: BQK (2012)

80 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Tabela 16. Zyrat e kmbimit t valutave

Zyrat e kmbimit t valutave Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Emri ZK Euro Cufa ZK NBS ZK Monedha ZK Euro ZK Euro Kmbimi ZK Euro Eki ZK Gipa Zk Xeni ZK Agimi ZK Indriti ZK Agoni ZK Ximi ZK Beni ZK Prizreni ZK Valuta ZK Edona ZK Ebani ZK Te Gazi ZK Hamza ZK Veli ZK Mena ZK Sara ZK Kujtimi ZK Adis ZK Aral ZK Ismeti ZK Kemi ZK Safeti ZK Yllka ZK Mani Gjithsej Filialat/degt ekzistuese 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 30

Burimi: BQK (2012)

4.2. Mbikqyrja Bankare 4.2.1. Sektori Bankar Karaktersistika e prgjithshme Prgjat vitit 2011, sektori bankar i Kosovs vazhdoi t rritet si dhe t ruaj qndrueshmrin e komponentve prbrs t likuiditetit, profitabilitetit dhe kapitalit. Vlera e gjithsej mjeteve t sektorit bankar arriti n 2.515 miliard euro, duke shnuar rritje vjetore me rreth 187.9 milion euro ose 8.1 pr qind pr dallim nga niveli i rritjes s vitit t kaluar prej 231.2 milion euro ose 11.0 pr qind. Struktura e mjeteve vazhdoi t financohet kryesisht nga depozitat dhe t jet e prqendruar n aktivitetin kredidhns. N fund t vitit 2011, portofoli kreditor prbnte rreth 62.2 pr qind t gjithsej mjeteve t sistemit bankar.

| 81

Raporti Vjetor 2011

BQK

Dinamika e rritjes u karakterizua me konsolidimin e vazhduar t sistemit, prkatsisht rritjes s peshs s bankave t vogla dhe degve t bankave t huaja dhe rnies s leht t peshs s bankave t mdha, prderisa nuk kishte ndryshime n numrin e prgjithshm t bankave. Si n vitin paraprak edhe gjat 2011 sistemi bankar prfaqsohej nga tet (8) banka, prej t cilave katr (4) banka me kapital t huaj, dy (2) n pronsi t kapitalit vendor me disa prurje t reja edhe t kapitalit t huaj, dhe dy (2) deg t bankave t huaja. Bankat e vogla (G2)18 shfaqn rritje t gjithsej mjeteve me rreth 92.4 milion euro ose 4.0 pr qind, pasuar nga degt e bankave t huaja (G3)19 pr t cilat kjo rritje prllogaritet n rreth 51.6 milion euro ose 2.2 pr qind dhe bankat e mdha (G1)20 me rritje rreth 43.9 milion euro ose 1.9 pr qind. Pas ktyre ndryshimeve, pjesmarrja e bankave t vogla (G2) dhe degve t bankave t huaja (G3) n kuadr t sistemit bankar sht rritur n 19.5 respektivisht 7.1 pr qind n vitin 2011 nga 17.1 dhe 5.5 pr qind sa ishte n vitin 2010, ndrsa pjesmarrja e bankave t mdha ka rn n 73.4 pr qind nga 77.4 pr qind. Ndryshimet e lartprmendura jan n funksion t nxitjes s konkurrencs ndr-bankare duke shtuar peshn e bankave t vogla dhe degve t bankave t huaja q veprojn n Kosov. Ktyre ndryshimeve gjat vitit i sht adaptuar edhe aktiviteti mbikqyrs duke shtuar fokusin e monitorimit t prformancs financiare dhe ekzaminimeve m t shpeshta n grup-bankat me ritm m t shpejt t rritjes dhe profilizimin m gjithprfshirs t bankave t mdha duke u bazuar edhe n analizn e qndrueshmris s konsoliduar financiare t grupit t cilit i takojn. Mjetet dhe Depozitat Zhvillimet dhe Trendet Gjat vitit 2011, sistemi bankar ka shnuarrritje t gjithsej mjeteve me 8.1 pr qind, duke treguar nj ngadalsim t ritmit t rritjes gjat ktij viti kundrejt rritjes prej 10.2 pr qind gjat vitit 2010. Struktura e mjeteve t sistemitbankar krahasuar me periudhn e njjt t vitit t kaluar karakterizohet mekto zhvillime kryesore :
Figura 70. Trendi i mjeteve n sektorin bankar gjithsej mjetet, n mijra euro
2550000 2500000 2450000 2400000 2350000 2300000 2250000 2200000

Paraja e gatshme dhe gjendja me Burimi: BQK (2012) BQK shnoi rritje me rreth 24.5 milion euro ose 8.0 pr qind, prkatsisht paraja e gatshme u rrit pr 7.9 milion euro ose 7.7 pr qind, ndrsa gjendja me BQK pr 16.6 milion euro ose 8.1 pr qind. Megjithat, pjesmarrja e zrit Paraja e gatshme dhe gjendja me BQK n kuadr t gjithsej mjeteve t sistemitbankar ka mbetur e njjt sikurse n vitin e kaluar, respektivisht 13.2 pr qind. Ky pozicion prbn fondet m likuide t sistemit bankar duke ritheksuar kshtu ruajtjen e nivelit t likuiditetit t sistemit me gjith nivelin e rritjes s mjeteve tjera, sidomos mjeteve t peshuara me rrezik.

Dhjetor 2010

Mars 2011

Qershor 2011

Shtator 2011

Dhjetor 2011

18 19 20

Bankat me pjesmarrje n treg prej <10% t gjithsej mjeteve. Prfshin degt e bankave t huaja q veprojn n Kosov. Bankat me pjesmarrje n treg prej >10% t gjithsej mjeteve.

82 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Krkesat ndaj bankave/plasmant regjistruan rnie me rreth 99.7 milion euro ose 22.7 pr qind krahasuar me vitin e mparshm, e cila sht reflektuar n rnien e peshs s tyre n kuadr t gjithsej mjeteve nga 18.9 pr qind n 13.5 pr qind n vitin 2011. Rnia e plasmanve sht ndikuar kryesisht nga rritja e nivelit t kreditimit t ekonomis vendore, kufizimi i ekspozimeve me rrezik kreditor dhe vazhdimi i rritjes s investimeve n letra me vler t qeverive qendrore n vendet q kan ruajtur klasifikimin e favorshm. BQK, si n dy vitet e kaluara edhe gjat ktij viti ndoqi qasje m t matur pr sa i takon limiteve ekzistuese t ekspozimeve t bankave n institucionet financiare jasht vendit. Nga ky aspekt, sht mbajtur niveli rregullator prej 20 pr qind n ekspozimet me rrezik kreditor karshi kapitalit t klasit t par. Kjo qasje sht diktuar n mas t madhe nga paqndrueshmria e tregjeve financiare globale dhe fluktuimet n tregjet rajonale . Investimet n letrat me vler ndonse jan rritur pr 28.5 milion euro ose 16.4 pr qind, niveli i rritjes sht m i ult krahasuar me vitin paraprak prej 78.8 pr qind. Prirja e rritjes m t ngadalt t zrit t letrave me vler sht ndikuar nga strategjia e bankave pr kanalizimin e mjeteve t lira n aktivitetin e kredi-dhnies. Pjesmarrja e letrave me vler n kuadr t gjithsej mjeteve sht n nivel prej rreth 8.0 pr qind, prderisa kualiteti sht i mir duke qen kryesisht letra me vler t qeverive qendrore t shteteve me klasifikim t favorshm, prkatsisht aftsi t lart paguese. Kredit (Bruto) dhe lizingjet Figura 71. Trendi i kredive n sektorin bankar sht zri i cili shnoi rritjen m t gjithsej kredit, n mijra euro lart n kuadr t gjithsej mjeteve 1700000 me rreth 240.2 milion euro ose 1650000 16.7 pr qind krahasuar me vitin e 1600000 kaluar. Ndrmjetsimi financiar 1550000 nga sistemi bankar, n veanti 1500000 aktiviteti kreditues, sht nj 1450000 komponent i rndsishm n 1400000 mbshtetjen e aktivitetit ekonomik 1350000 n vend. Kreditimi nga sistemibankar shnoinivel m t 1300000 Dhjetor 2010 Mars 2011 Qershor 2011 Shtator 2011 Dhjetor 2011 lart rritjeje krahasuar me Burimi: BQK (2012) periudhn e mparshme. Gjat vitit 2011, kredit shnuan rritje vjetore me 16.7 pr qind, prderisa n vitin e kaluar rritja ishte 13.5 pr qind. Gjithsesi, likuiditeti i mjaftueshm dhe gjendja e mir financiare e bankave kan mundsuar aftsin e bankave pr t rritur nivelin e kredi-dhnies. Rritja m e shpejt e kredive u reflektua n rritjen e pjesmarrjes s gjithsej kredive (neto) n kuadr t gjithsej mjeteve nga 57.5 pr qind sa ishte n vitin 2010n 62.2 pr qind n vitin 2011. Aktiviteti kreditues edhe n vitin 2011 ishte i orientuar drejt kreditimit t sektorit t tregtis, pjesmarrja e t cilave n gjithsej kredit nga sistemi bankar sht rritur n 36.2 pr qind nga 35.7 pr qind sa ishte n vitin 2010. Pasojn kredit individuale-konsumuese, pesha e t cilave n gjithsej kredit po ashtu sht rritur n 28.9 pr qind nga 26.0 pr qind. N ann tjetr, rnie t pjesmarrjes n gjithsej kredit kan shnuar kredit pr pasuri t patundshme n 8.1 pr qind nga 9.1 pr qind, ato pr shrbime, turizm, hotelieri n 7.5 pr qind nga 8.8 pr qind, kredit e dhna pr prodhimtari n 7.1 pr qind nga 8.1 pr qind, kredit pr bujqsi n 2.4 pr qind nga 2.6 pr qind duke vazhduar kshtu t ken pjesmarrje mjaft t vogl n gjithsej kredit dhn ekonomis s vendit.

| 83

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabel 17. Kredit sipas degve t ekonomis

Prshkrimi Kredit pr bujqsi Miniera Prodhimtari Energji Shrbim, turizm, hotelieri, restorante Komunikim Tregti Shrbime financiare (t tjera nga krkesat ndaj bankave) Pasuri e patundshme.-ndertimi i pasurise s patundshme Kredit individuale pr amvisri, familje & shpenzime tjera personale (kredit konsumuese) Kredit tjera Lizingjet Gjithsej kredit dhe lizingjet
Burimi: BQK (2012)

2010 Mijra euro 37,718.5 14,629.7 115,198.9 26,087.3 126,268.4 4,949.0 512,658.7 4,003.5 131,244.3 Pjesmarrja (%) 2.6% 1.0% 8.0% 1.8% 8.8% 0.3% 35.7% 0.3% 9.1% Mijra euro 40,489.3 17,227.1 119,594.9 23,675.3 125,239.4 2,467.8 606,970.4 5,065.9 135,649.5

2011 Pjesmarrja (%) 2.4% 1.0% 7.1% 1.4% 7.5% 0.1% 36.2% 0.3% 8.1%

373,631.8 89,014.6 0.0 1,435,405

26.0% 6.2% 0.0% 100%

484,929.9 114,269.9 0.0 1,675,580

28.9% 6.8% 0.0% 100%

Me gjith rritjen e kredive, portofoli kreditor i bankave mbetet i nj cilsie t knaqshme me nivel t kredive joperformuese t menaxhueshme dhe mbulueshmri t mjaftueshme me provizione pr humbje nga kredit. N vijim jan t prshkruara ndryshimet e kategorive t cilsis s portofolit kreditor. - kredit me vonesa21 gjithsej kredit u zvogluan nga 10.3 pr qind sa ishin n vitin e kaluar n 10.0 pr qind n vitin 2011, - kredit me probleme22 gjithsej kredit nga 8.5 pr qind n 8.3 pr qind, si dhe - kredit joprformuese23 gjithsej kredit nga 5.9 pr qind n 5.7 pr qind. Kto zhvillime n cilsin e kredive kan ndikuar n rritjen e rezervs pr kredi krahasuar me vitin e kaluar pr 15.7 milion euro ose pr 16.2 pr qind. Struktura e burimeve t financimit t sistemit bankar krahasuar me periudhn e njjt t vitit t kaluar shfaq kto zhvillime kryesore : Gjithsej Depozitat shnuan rritje vjetore me rreth 165.9 milion euro ose 8.6 pr qind. Depozitat pa interes u zvogluan pr 13.8 milion euro ose 2.6 pr qind, ndrsa depozitat me interes u rritn pr 179.7 milion euro ose pr 12.8 pr qind krahasuar me vitin e kaluar. N kuadr t strukturs s depozitave pa interes jan shnuar kto ndryshime: depozitat nga bankat u zvogluan pr 2.0 milion euro ose 57.0 pr qind, ato nga individt u rritn pr 39.1 milion euro ose 13.7 pr qind, ndrsa depozitat nga ndrmarrjet u zvogluan pr rreth 51.0 milion euro ose 21.6 pr qind. Ndrsa, n kuadr t strukturs s depozitave me interes jan shnuar kto ndryshime: depozitat nga bankat u rritn pr rreth 5.0 milion euro ose 146.2 pr qind, ato nga individt
21

Kredit me vonesa prfshijn kredit e klasifikuara: vrojtuese, nnstandard, t dyshimta dhe kredit humbje.

22 Kredit me probleme prfshijn kredit e klasifikuara: nnstandard, t dyshimta dhe kredit humbje. 23
Kredit joprformuese prfshijn kredit e klasifikuara: t dyshimta dhe kredit humbje.

84 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

pr rreth 156.4 milion euro ose 14.9 pr qind dhe depozitat nga ndrmarrjet u rritn pr 18.3 milion euro ose pr 5.2 pr qind. Depozitat vazhdojn t ruajn peshn e lart q pozicioni i tyre ka n kuadr t burimeve t mjeteve. N vitin aktual pjesmarrja e gjithsej depozitave n kuadr t burimeve t mjeteve t sektorit bankar evidentohet rreth 83.4 pr qind. Ekuiteti i aksionarve shnoi rritje vjetore me rreth 24.9 milion euro ose 10.8 pr qind, duke rritur pjesmarrjen n kuadr t burimeve t mjeteve t sektorit bankar nga 9.9 pr qind sa ishte n vitin e kaluar n 10.2 pr qind n vitin aktual. Kapitali Rregullator Mjaftueshmria dhe Trendet Gjithsej kapitali rregullator24 n sistemin bankar vijoi me trend t rritjes edhe n vitin 2011. Vlera e gjithsej kapitalit rregullator raportohet rreth 300.3 milion euro, q paraqet nj rritje vjetore n shum prej 29.0 milion euro ose 10.7 pr qind. N rritjen e kapitalit ndikim kryesor kan pasur fitimet e realizuara gjat vitit n vler prej 37.0 milion euro. N vitin 2011 dy bankashprndan dividend nga fitimet e mbajtura n vler prej 20.0 milion euro nga t cilat 7.5 milion euro u ri-kapitalizuan.
Figura 72. Trendi i depozitave n sektorin bankar gjithsej depozitat, n mijra euro
2150000 2100000 2050000 2000000 1950000 1900000 1850000 1800000 Dhjetor 2010 Mars 2011 Qershor 2011 Shtator 2011 Dhjetor 2011

Burimi: BQK (2012)

Treguesit kryesor t mjaftueshmris s kapitalit vazhduan t jen dukshm mbi nivelin minimal t krkuar nga kuadri rregullativ. Prve rritjes s fitimeve, ruajtja e nivelit t kapitalit u ndikua edhe nga shtimi i kapitalit t ri n vler prej rreth 1.1 milion euro. Sikurse paraqitet n tabeln e mposhtme, cilsia e kapitalit prkon me pjesmarrjen m t theksuar t kapitalit t klasit t par, i cili n vitin 2011 shnoi rritje pr 6.2 milion euro ose pr 3.7 pr qind. Fitimi neto i sistemit bankar ishte 37.0 milion euro, i cili sht m i lart se ai i vitit 2010 pr 4.2 milion euro ose 12.8 pr qind. Cilsia e kapitalit t prgjithshm konsiderohet e knaqshme. Kapitali i klasit t par prbn rreth 84.0% t kapitalit rregullator, prderisa pjesmarrja e kapitalit t klasit t dyt evidentohet rreth 16.0%. Rritja e kapitalit t klasit t par rrjedh kryesisht nga bankat e mdha (G1), me nj rritje prej rreth 20.2 milion euro. Tri bankat e grupit (G2) kan pasur rritje t kapitalit t klasit t par me rreth 4.6 milion euro, ndrsa pr degt e bankave t huaja q veprojn n Kosov G3 rritja ka qen vetm 278.3 mij euro.

24

Kapitali rregullator = kapitali i klasit t par + kapitali i klasit t dyt

| 85

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabel 18. Struktura e kapitalit rregullator dhe ecuria e komponentve t tij

2010 Prshkrimi Mijra euro Kapitali (Kapitali aksionar, teprica, akc. e pref) Fondet rezerv Fitimi (humbja) pr vitin e aktual Fitmi i pas shprndar nga vitet paraprake Mjetet jo materiale dhe vlera e emrit t mir Gjithsej kapitali i klasit t I-r (I) 170,402 622 32,841 26,642 3,243 227,264 Pjesmarrja (%) 62.8% 0.2% 12.1% 9.8% 1.2% 83.8% Mijra euro 176,574 606 37,044 41,933 3,821 252,337 Pjesmarrja (%) 58.8% 0.2% 12.3% 14.0% 1.3% 84.0% 2011

Provizioni i prgjithshm pr kredit Aksionet e preferuara t rndomta Aksionet e preferuara t afatizuara Borxhet e varura Instrumente tjera Gjithsej kapitali i klasit t dyt (II) Gjithsej kapitali (I+II)
Burimi: BQK (2012)

12,711 0 0 31,045 298 44,054 271,318

4.7% 0.0% 0.0% 11.4% 0.1% 16.2% 100%

16,491 0 0 31,045 442 47,979 300,316

5.5% 0.0% 0.0% 10.3% 0.1% 16.0% 100%

Niveli i kapitalit t bazuar n rrezik, prkatsisht gjithsej kapitali / gjithsej mjetet e rrezikuara n vitin 2011 ishte 17.6 pr qind nga 18.6 pr qind sa ishte n vitin 2010. Rnia e ktij treguesi i atribuohet rritjes m t shpejt t gjithsej mjeteve t rrezikuara krahasuar me rritjen e gjithsej kapitalit. Prderisa gjithsej mjetet e rrezikuara evidentuan rritje me rreth 254.3 milion euro ose 17.5 pr qind (si rezultat i rritjes s nivelit t kredive dhe letrave me vler), gjithsej kapitali u rrit me rreth 29.0 milion euro ose 10.7 pr qind krahasuar me vitin e kaluar. Tabel 19. Treguesit e kapitalizimit, n prqindje
Treguesit Gjithsej kapitali / Gjithseh mjetet e rrezikuara Ekuiteti I aksionarve / Gjithsej mjetet Kredit me probleme (neto) / Kapitali i klas. t I-r Dhjetor 2010 18.6 9.9 17.1 Mars 2011 18.1 10.1 18.4 Qershor 2011 17.2 10.2 16.7 Shtator 2011 17.1 9.8 17.4 Dhjetor 2011 17.6 10.2 16.7

Burimi: BQK (2011)

Megjithat, niveli i kapitalit t bazuar n rrezik prej 17.6 pr qind mbetet ndjeshm mbi nivelin rregullativ prej 12 pr qind. Pesha e kredis neto me probleme ndaj kapitalit t klasit t par prllogaritet 16.7 pr qind nga 17.1 pr qind sa ishte n fund t vitit t kaluar. Rnia e ktij treguesi sht rrjedhoj e rritjes m t shpejt t kapitalit t klasit t par (me 11.0 pr qind) krahasuar me rritjen e kredis neto me probleme (me 8.5 pr qind). Pr rrjedhoj, aftsia e sistemit bankar pr t absorbuar humbjet potenciale nga kredit me probleme rezulton t jet rritur gjat 2011. Raporti ekuiteti i aksionarve / gjithsej mjetet si indikator i nivelit t mbshtetjes s mjeteve nga ekuiteti i aksionarve ka shnuar trend t rritjes. Rritja e ktij treguesi nga 9.9 pr qind n 10.2 pr qind do t thot se sistemi bankar sht mbshtetur m pak n borxh pr financimin e mjeteve, duke shtuar aftsin e sistemit n prballimin e rreziqeve t mundshme financiare prmes kapitalit. Ky ndryshim rezultoi kryesisht nga rritja e ekuitetit t aksionarve me nj ritm m t shpejt, prkatsisht rritje pr 24.9 milion euro

86 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

ose 10.8 pr qind krahasuar me ritmin e rritjes s gjithsej detyrimeve me rreth 163.0 milion euro ose 7.8 pr qind krahasuar me vitin e kaluar. Cilsia e kredive Viti 2011 prezantoi rritje m t shpejt t kredi-dhnies e cila prllogaritet rreth 240.2 milion euro ose 16.7 pr qind, krahasuar me rritjen prej 170.4 milion euro ose 13.5 pr qind n vitin paraprak. Rritja e nivelit t kredis u ndikua kryesisht nga bankat e mdha (G1), pasuar nga bankat e vogla t grupit G2 dhe degt e bankave t huaja t grupit G3, prkatsisht rritje pr 114.4 milion euro (8.0 pr qind), 80.9 milion euro (5.6 pr qind) dhe 44.9 milion euro (3.1 pr qind). Tabel 20. Treguesit e cilsis s kredive, n prqindje
Treguesit Kredit me vonesa / Gjithsej kredit Kredit me probleme / Gjithsej kredit Kredit joperformuese / Gjithsej kredit Rezervat pr humbjet nga kredit / Kredit joprformuese
Burimi: BQK (2012)

Dhjetor 2010

Mars 2011

Qershor 2011 Shtator 2011

Dhjetor 2011

10.3 8.5 5.9 114.4

11.3 8.9 6.2 114.7

10.7 8.2 5.9 115.4

10.7 8.5 6.0 117.2

10.0 8.3 5.7 117.0

Treguesit kredi me probleme / Figura 73. Pjesmarrja e kredive problematike dhe gjithsej kredi dhe kredi kredive joprformuese n gjithsej kredit, n joperformuese / gjithsej kredi prqindje shnuan nivelet prej 8.3 pr qind 10% dhe 5.7 pr qind n vitin 2011 nga 9% 8% nivelet prej 8.5 pr qind dhe 5.9 7% pr qind sa ishin n vitin 2010. 6% Prmirsimi i cilsis s portofolit 5% 4% kreditor ndikoi n rritjen e 3% shkalls s mbulueshmris s 2% Dhjetor 2010 Mars 2011 Qershor 2011 Shtator 2011 Dhjetor 2011 kredive joperformuese nga Kredit me probleme ndaj gjithsej kredive rezervat pr humbjet nga kredit Kredit joprformuese ndaj gjithsej kredive n 117.0 pr qind nga 114.4 pr Burimi: BQK (2012) qind sa ishte n vitin 2010. Ky sht nj tregues i kujdesit t shtuar n trajtimin e kredive joperformuese prmes mbulueshmris me rezerva pr humbje nga kredit. Nga analiza e cilsis s kredive n baz t sektorve t kredituar evidentohet se nuk sht shnuar ndonj ndryshim i madh n fund t vitit 2011 krahasuar me fundin e vitit 2010. Niveli m i lart i kredive joperformuese vazhdon t shfaqet tek kredit pr tregti, pjesmarrja e t cilve n gjithsej kredit e sistemit bankar sht rritur n 3.1 pr qind nga 2.9 pr qind sa ishte n vitin e kaluar.

| 87

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabel 21. Kredit joperformuese sipas degve t ekonomis

Prshkrimi 2010 2011

Pjesmarrja (%) Pjesmarrja (%) 0.10 0.08 0.97 0.04 0.70 0.00 2.87 0.01 0.40 0.48 0.23 0.00 5.90 0.06 0.02 0.92 0.03 0.70 0.00 3.09 0.01 0.29 0.42 0.24 0.00 5.79

Kredit pr bujqsi Miniera Prodhimtari Energji Shrbim, turizm, hotelieri, restorante Komunikim Tregti Shrbime financiare (t tjera nga krkesat ndaj bankave) Pasuri e patundshme.-ndertimi i pasurise s patundshme Kredit individuale pr amvisri, familje & shpenzime tjera personale (kredit konsumuese) Kredit tjera Lizingjet Gjithsej kredit dhe lizingjet
Burimi: BQK (2012)

Profitabiliteti i sistemit bankar Prformanca e sistemitbankar gjat vitit 2011, n kndvshtrimin e fitimit neto prezantohet me ritme m t larta rritjeje krahasuar me vitin 2010. Fitimi neto i realizuar gjat vitit 2011 n vler prej 37.0 milion euro ka qen rreth 4.2 milion euro ose 12.8 pr qind m i lart, ku rritja e aktivitetit bankar ka qen prcaktuese. Vetm n tremujorin e katrt sht realizuar rreth 33.6 pr qind e gjithsej rezultatit neto t gjith vitit 2011. Treguesit kryesor t profitabilitetit, respektivisht kthimi nga mjetet mesatare (anglisht: Retunr on Average Assets ROAA) ruajti nivel t njjt sikurse n vitin e kaluar prej 1.5 pr qind, ndrsa kthimi nga ekuiteti mesatar (anglisht Return on Average Equity ROAE) evidentoi rritje nga 14.8 pr qind sa ishte n vitin e kaluar n 15.3 pr qind n vitin aktual. Tabel 22. Treguesit e profitabilitetit (t prvitsuar), n %
Treguesit Dhjetor 2010 Mars 2011 Qershor 2011 Shtator 2011 Dhjetor 2011

Kthimi nga mjetet mesatare (ROAA) Kthimi nga ekuiteti mesatar (ROAE) Margjina neto e interesit (MNI) T ardhurat neto nga interesi / Shpenzimet e prgjithshme
Burimi: BQK (2012)

1.5 14.8 6.4 137.0

0.9 9.1 6.1 145.0

1.3 12.6 6.3 142.8

1.4 13.7 6.3 144.3

1.5 15.3 6.4 141.2

Analiza e treguesit t ROAA-s sipas grup-bankave, tregon nj rentabilitet m t lart t bankave t mdha (G1) kundrejt dy grupeve t tjera (G2 dhe G3). Treguesi i ROAA-s pr G1 prllogaritet rreth 1.8 pr qind duke shnuar nj rnie t leht krahasuar me at t periudhs paraprake 1.9 pr qind. Pr bankat e G2 dhe G3, ROAA prezantohet n nivelet 0.8 pr qind (nga 0 pr qind) dhe 0.2 pr qind (nga 0.4 pr qind). Marzha neto nga interesat

88 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

(MNI)25 mbeti n nivel t njjt sikurse n vitin e kaluar prej 6.4 pr qind. Niveli i lart i treguesit t efikasitetit26 prej 141.2 pr qind tregon pr efikasitet t lart n mbulimin e shpenzimeve t prgjithshme nga t hyrat neto nga interesi. Profitabilitetiti i lart i bankave vazhdon t siguroj mbshtetjen kryesore dhe qndrueshmrin e kapitalit. Likuditeti i sistemit bankar Sistemi bankar vazhdon t ket gjendje t knaqshme t likuiditeti edhe pse treguesit kryesor t likuiditetit krahasuar me vitin e kaluar reflektuan tendenc t rnies. Treguesit, mjetet likuide / gjithsej mjetet dhe mjetet likuide / gjithsej depozitat prllogariten 32.5 dhe 39.0 pr qind nga nivelet 37.3 dhe 45.0 pr qind sa ishin n vitin e kaluar. Prirja rnse e treguesve sht rezultat i zhvillimeve q kan prfshir sisteminbankar gjat ktij viti, ku gradualisht sht kaluar nga investimet n mjete likuide t cilat konsiderohen prgjithsisht me rrezik t ult, drejt investimeve n mjete afatgjata me rrezik m t lart, por edhe me nj marzh fitimi m t lart, si jan kredit. Gjithashtu, faktor tjetr ndikues n rnien e treguesve t likuiditetit ishte edhe rritja m e ngadalt e depozitave. Tabela 23. Treguesit e likuiditetit (n %)
Treguesit Kredi / Depozita Mjete likuide / Gjithsej mjete Mjete likuide / Gjithsej depozita Mjete likuide / Gjithsej detyrime
Burimi: BQK (2012)

Dhjetor 2010

Mars 2011

Qershor 2011 Shtator 2011

Dhjetor 2011

74.3 37.3 45.0 41.4

77.9 35.3 43.0 39.3

82.2 30.6 37.1 34.1

77.9 33.4 39.6 37.1

79.9 32.5 39.0 36.2

Raporti kredi depozita, ndr indikatort e rndsishm t likuiditetit, sht rritur gjat vitit 2011 nga 74.3 pr qind n 79.9 pr qind, si rrjedhoj e rritjes s kredive me nj ritm m t shpejt krahasuar me rritjen e depozitave. Prderisa kredit shnuan rritje pr 16.7 pr qind, depozitat u rritn me rreth 8.6 pr qind. Sipas grup-bankave evidentohet rritje e depozitave n t tre grupet, prkatsisht me rreth 78.0 milion euro n G2, 64.7 milion euro n G3 si dhe 23.2 milion euro n G1. Gjat vitit 2011, t gjitha bankat kan qen n prputhje t plot me rregulln e BQK-s, q prcakton krkesn mbi minimumin e mbajtjes s rezervs s likuiditetit. Ekzaminimet n vend Vazhdimi i rritjes s portofolit kreditor me ritme t theksuara dhe prshtatshmria e kapaciteteve menaxhuese ndaj rreziqeve bankare, e veanrisht t rrezikut kreditor, kan qen pik referimi e aktivitetit mbikqyrs. Pr m tepr, vmendje m e theksuar i sht kushtuar profilizimit t grupit t bankave, prkatsisht efekteve potenciale nga profili i konsoliduar i rrezikut t grupit bankar, pjes e s cilit jan filialet dhe degt e bankave n Kosov. N realizimin e ksaj qasjeje, gjat vitit 2011 jan kryer m shum ekzaminime t fokusuara n segmente t caktuara t rrezikut t bankave dhe vlersimit t pajtueshmris me kuadrin rregullativ dhe ligjor. Pr m tepr, ekzaminimet e plota jan shtrir edhe n

25 26

MNI = Neto t hyrat nga interesi / Mjetet mesatare fitimprurse Treguesi i efikasitetit = T ardhurat neto nga interesi / Shpenzimet e prgjithshme

| 89

Raporti Vjetor 2011

BQK

vlersimin e segmentit t ndjeshmris ndaj rrezikut t tregut si komponent i shtuar n vlersimin e prgjithshm, prkatsisht n prcaktimin e profilit t rrezikut t bankave. Gjat vitit 2011 jan realizuar nnt (9) ekzaminime n banka, nga t cilat katr (4) t plota dhe pes (5) t fokusuara. Tabela 24. Ekzaminimet n banka
Ekzaminimet e plota dhe t fokusuara Ekzaminimi i plot Ekzaminimi I fokusuar

Bankat

Burimi: BQK (2012)

Sistemi mikrofinanciar dhe jo bankar27 - Karakteristikat e pergjithshme Institucionet mikrofinanciare mbeten akter aktiv n ndrmjetsimin financiar, n kreditimin e shtresave me t ardhura t vogla, ekonomive familjare dhe bizneseve individuale q jo lehtsisht gjejn qasje n burime t financimit. Gjat 2011 sistemi mikrofinanciar dhe jo-bankar prbhej nga pesmbdhjet (15) institucione mikrofinanciare, pes (5) institucione financiare jo-bankare q ushtrojn veprimtarin financiare t kreditimit (dy (2) nga t cilt ofrojn produktin e lizingut financiar), katr (4) institucione financiare jo-bankare t tranferit t parave dhe njzet e gjasht (26) zyre t kmbimit t valutave. Institucionet mikrofinanciare dhe jobankare t kreditimit n vitin 2011 pasqyruan rnie t leht t gjithsej mjeteve pr dallim nga rritja e tyre prgjat vitit 2010. Shuma e gjithsej mjeteve t ktij sistemi arriti n 121.9 milion euro, ose 2.2 pr qind m e vogl krahasuar me rritjen vjetore prej 0.8 pr qind n vitin 2010. Rnia e gjithsej mjeteve i referohet kryesisht zvoglimit/kthimit t huamarrjeve kreditorve n dy institucionet m t mdha mikrofinanciare. Sistemimikrofinanciar vazhdon t karakterizohet me shkall t lat t prqendrimit ku rreth 57.7 pr qind e gjithsej mjeteve menaxhohen nga katr institucione mikrofinanciare. Megjithat, n vitin 2011 evidentohet rnie e shkalls s prqendrimit krahasuar me vitet paraprake prej 67.4% n 2010, prkatsisht 75.0% n 2009, i cili nxit konkurrencn ndrmjet ktyre institucioneve.
Figura 74. Ecuria e gjithsej mjeteve n sektorin mikrofinanciar dhe jobankar kreditues, n mijra euro
130000 128000 126000 124000 122000 120000 118000 116000 114000 Dhjetor 2010 Mars 2011 Qershor 2011 Shtator 2011 Dhjetor 2011

Burimi: BQK (2012)

Mjetet n kt sektor financohen kryesisht nga huamarrjet t cilat prbjn rreth 67.9 pr qind dhe ekuiteti prej 32.1 pr qind t gjithsej mjeteve. Krahasuar me vitin 2010 detyrimet n raport me gjithsej mjetet kan rn pr 4.1 pik prqindje,
27
Prfshijn : Institucionet jo-bankare t cilat aktivitet kan kreditimin - prfshir edhe lizingun financiar, Agjencionet pr transfer t parave, Zyrat pr kmbimin e valutave

Burimi: BQK (2011)

90 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

respektivisht pr t njjtn pik prqindje sht ngritur pjesmarrja e ekuitetit. Detyrimet gjat vitit 2011 shnuan rnie vjetore rreth 7.0 milion euro ose 7.8 pr qind, prderisa ekuiteti sht rritur pr 4.2 milion euro ose 12.3 pr qind. Aktiviteti i ktyre institucioneve vazhdon t jet i prqendruar n kreditimin e bizneseve t vogla dhe ekonomive familjare. Portofoli i kredive n fund t vitit 2011 sht n shum prej 104.4 milion euro, q paraqet nj rnie vjetor prej 12.4 milion euro ose 10.6 pr qind krahasuar me rritjen vjetore prej 6.8 pr qind n vitin 2010. Gjithashtu, nga vitit 2010 n 2011 kredit bruto kan zvogluar peshn e tyre n kuadr t gjithsej mjeteve pr 7.7 pik prqindje. N strukturn e gjithsej mjeteve kredit neto n shum prej 98.8 milion euro marrin pjes me 81.0 %, duke shnuar rnie prej 11.9 milion euro nga viti 2010. Aktualisht kredit e ktij sistemi prbjn vetm 6 % t gjithsej kredive t sektorit financiar. Cilsia e kredive Treguesit e cilsis s portofolit kreditor kan pasur ecuri t prafrt me vitin paraprak. Raporti i kredive me probleme ndaj gjithsej kredive dhe raporti i kredive joprformuese ndaj gjithsej kredive pasqyrohet n nivelet prej 4.8 pr qind dhe 3.8 pr qind, prderisa n fund t vitit 2010 ishte 4.6 pr qind, prkatsisht 3.9 pr qind. Rezervat pr humbjet nga kredit n raport me gjithsej kredit sillen n nivele prej 5.3 pr qind, nivel i ngjashm me vitin 2010. N dhjetor 2011 shkalla e mbulueshmris s kredive joperformuese me rezerva pr humbjet nga kredit arrin n 138.0% nga 136.0% sa ishte vitin e kaluar duke prezantuar raport t knaqshm t mbulueshmris. Tabela 25. Ecuria e treguesit t cilsis s kredis (dhjetor 2010 dhjetor 2011)
Treguesit Kredit me probleme / Gjithsej kredit Kredit joperformuese / Gjithsej kredit Rezervat pr humbjet nga kredit / Kredit joprformuese
Burimi: BQK (2012)

Dhjetor 2010

Mars 2011

Qershor 2011 Shtator 2011

Dhjetor 2011

4.6 3.9 136.0

4.7 3.9 148.1

5.3 4.5 137.7

6.6 5.5 128.7

4.8 3.8 138.0

Profitabiliteti i sistemit mikrofinanciar Sistemi mikrofinanciar dhe jobankar kreditues gjat vitit 2011 ka gjeneruar fitime neto n shum prej 449 mij euro, prderisa n fundvitin 2010 prformanca financiare ishte negative humbje n vler prej 3.0 milion euro. Te ardhurat neto nga interesi si dhe shpenzimet e prgjithshme n vitin 2011 kan shfaqur nivele t ngjashme me ato t vitit 2010, q do t thot se profitabiliteti i sektorit konsiston kryesisht nga zvoglimi i shpenzimeve t provizioneve pr humbjet nga kredit. Treguesit kryesor t profitabilitetit evidentojn prmirsim t theksuar krahasuar me vitin 2010. Kthimi nga mjetet mesatare (ROAA) dhe kthimi nga ekuiteti mesatar (ROAE) shnojn nivele pozitive prej 0.4 pr qind dhe 1.3 pr qind nga minus 1.6 pr qind, respektivisht minus 5.5 pr qind sa ishin n vitin 2010. Marzha neto nga interesi historikisht ka qen mjaft e lart n kt sektor dhe n fund t vitit 2011 arrin n nivel prej 15.5 pr qind, niveli m i lart i shfaqur gjat tri viteve t fundit. Treguesi i efikasitetit prej 107.4 pr qind sillet n nivel t prafrt me vitin 2010.

| 91

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabela 26. Ecuria treguesit t profitabilitetit (dhjetor 2010 dhjetor 2011)

Treguesit Kthimi nga mjetet mesatare (ROAA) Kthimi nga ekuiteti mesatar (ROAE) Margjina neto e interesit (MNI) T ardhurat neto nga interesi / Shpenzimet e prgjithshme Dhjetor 2010 Mars 2011 Qershor 2011 Shtator 2011 Dhjetor 2011

-1.6 -5.5 14.5 104.4

0.3 1.1 14.1 108.7

1.2 3.9 14.1 108.5

0.7 2.3 14.3 105.8

0.4 1.3 15.5 107.4

Burimi: BQK (2012)

Agjensionet pr transfer t parave dhe zyret e kmbimit t valutave Prve institucioneve financiare jobankare kredidhnse ekzistojn edhe tridhjet (30) institucione tjera financiare jo-bankare, prej t cilave katr (4) jan agjensione pr transfer t parave dhe njzet e gjasht (26) zyre t kmbimit valutor. Prmes agjensioneve pr transfer t parave n vitin 2011 jan transferuar 246.3 milion euro ose 6.26 pr qind m shum se n vitin 2010. Nga kjo shum 89.4 pr qind jan transfere hyrse n Kosov. Ekzaminimet n Vend Gjat vitit 2011 sht rritur numri dhe shpeshtsia e ekzaminimeve n institucionet mikrofinanciare dhe jo-bankare. Gjithsej, jan kryer tet (8) ekzaminime t plota dhe njzet e e nnt (29) ekzaminime t fokusuara. N fokus t aktivitetit mbikqyrs kan qen kryesisht prshtatshmria e qeverisjes s institucioneve si nj ndr mangsit m t theksuara, pajtueshmria me kornizn rregullative, rreziku kreditor prshtatshmria e njohjes dhe provizionimit t portofolit kreditor. Tabela 27. Ekzaminimet e kryera gjat vitit 2011
Institucionet mikrofinanciare dhe jobankare- Ekzaminimet e plota dhe t fokusuara Prshkrimi Institucionet mikrofianciare Institucionet financiare jobankare: Kreditore Agjesionet pr transfer t parave Zyret p kmbimimin e valuatve Gjithsej 3 8 1 1 26 28 I plot 5 I fokusuar

Burimi: BQK (2012)

Parandalimi i pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit Pjes e rndsishme e mbikqyrjes edhe gjat vitit 2011 ka qen vetdijesimi i sektorit privat dhe publik mbi parandalimin e pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit ( tani e tutje PPP&FT ), prmirsimi i infrastrukturs ligjore dhe strukturs raportuese n funksion t PPP&PFT. BQK-ja ka dhn kontribut thelbsor n vetdijesimin e sektorit privat dhe publik mbi PPP&FT me an t prezantimeve t ndryshme nga stafi profesional i Departamentit t

92 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Mbikqyrjes Bankare n tryeza diskutimi dhe organizime t shumta n bashkpunim me Policin e Republiks s Kosovs, Shoqatn e Bankave, Departamentin e Thesarit Amerikan, Organizatn pr Siguri dhe Bashkpunim Evropian dhe pal tjera t interesit. N kt pik, BQK ka shprndar t gjith informacionin e nevojshm t nivelit ndrkombtar institucioneve t mbikqyra n nivel t rezolutave t nxjerra nga Organizata e Kombeve t Bashkuara ndaj individve, entiteteve dhe shteteve me t cilat sht ndaluar aktiviteti financiar ose ndaj t cilave sht krkuar vmendje m e theksuar. Sa i prket infrastrukturs ligjore, BQK-ja ka luajtur rol t rndsishm n identifikimin e zbraztirave ligjore dhe prshtatshmris s Ligjit Pr Parandalimin e Pastrimit t Parave dhe Financimit t Terrorizmit t dekretuar n vitin 2008. Pr plotsimin e ktij ligji gjat vitit 2011 sht formuar grupi punues n t cilin BQK-ja ka qen e prfshir s bashku me Ministrin e Financave, Njsin pr Inteligjenc Financiare t Republiks s Kosovs, Misionin e Sundimit t Ligjit t BE (EULEX)dhe Asistencn Teknike t Departamentit t Thesarit Amerikan. N kt periudh, prve tjerash, BQK-ja gjithashtu ka freskuar formularin (si form standarde) pr prdorim nga institucionet financiare pr identifikimin e prejardhjes s fondeve dhe prcaktimin e mbajtsit t pronsis s bashku me udhzimet e nevojshme pr zbatimin e ktij formulari. Mbikqyrja, prve ekzaminimeve t prgjithshme periodike n banka, institucione mikrofinanciare dhe institucione financiare jo-bankare ka kryer edhe ekzaminime t veanta me fokus n pajtueshmrin me legjislacionin pr PPP&FT. Nga kto ekzaminime sht evidentuar se institucionet e lartprmendura kan avancuar infrastrukturn e nevojshme n funksion t PPP&FT si politikat, procedurat dhe sistemet n identifikimin, njohjen dhe raportimin e transaksioneve t dyshimta dhe prgjithsisht n adresimin e ksaj fushe t ndjeshme si n rrafshin vendor e gjithashtu edhe n at ndrkombtar. Megjithat, jan identifikuar shtje pr vmendje m t theksuar t institucioneve financiare bankare dhe jo-bankare n drejtim t avancimit t kapaciteteve njerzore dhe sistemeve pr pajtueshmri n PPP&FT, e q mbeten subjekt monitorimi i vazhdueshm nga BQK n kursin e rregullt t mbikqyrjes n vend dhe monitorimit nga jasht. Pajtueshmria me kornizn rrregullative dhe ligjore verpimet detyruese Ekzaminimet n vend, t nivelit t plot dhe t fokusuar, n banka dhe institucione financiare jo-banka kan identifikuar raste t mospajtushmris me kornizn rregullative ligjore. Ndr mangsit m t theksuara q jan identifikuar n kursin e ekzaminimeve, prkojn me qeverisjen e institucioneve, rrezikun kreditor, tejkalime kufizimesh n ekspozimet me rrezik kreditor dhe n prshtatshmrin e raportimeve. Rastet e identifikuara jan prcjell me veprime administrative dhe detyrimore ndaj subjekteve t mbikqyra dhe rregulluara nga BQK. Ndr veprimet administrative t ndrmarra jan veprimet e vrejtjeve drejtuar strukturave menaxhuese dhe t kontrollit, gjoba administrative dhe monetare si dhe masa e administrimit t prkohshm n institucionin mikrofinanciar KEP Trust. Administrimi i institucionit mikrofinanciar KEP TRUST Ekzaminimi n KEP Trust, n tremujorin e fundit t 2010 pati ritheksuar mangsit e evidentuara m par (2009), e q kryesisht kishin t bnin me qeverisjen e institucionit. Kto mangsi, t bartura n nj hark kohor t konsiderueshm, n fund t vitit 2010 rezultuan n mungesn e autorizimeve, prkatsisht t legjitimitetit t strukturave t kontrollit dhe menaxhimit t institucionit mikrofinanciar KEP Trust. E gjith kjo

| 93

Raporti Vjetor 2011

BQK

problematik u ritheksua m tepr nga pozicionimi i distancuar, mungesa e konsensusit e me von braktisja e institucionit nga vet themeluesit e tij duke shprbr kshtu t gjith strukturn e nevojshme qeverisse. Rrjedhimisht, me qllim t evitimit t dobsive t evidentuara dhe ruajtjes s aftsis s likuiditetit dhe solvencs s institucioni, BQK-ja n fillim t vitit 2011 ishte e detyruar t caktoj masn e administrimit t prkohshm. Sipas termave t angazhimit, nga administratori i prkohshm, prve drejtimit t institucionit me t gjitha t drejtat ekzekutive, krkohej q brenda tre muajve nga emrimi t vazhdoi prpjekjet me themeluesit pr rivendosjen e strukturave qeverisse n institucion. N pamundsi t realizimit t objektivit kryesor brenda ksaj periudhe, administrimi i prkohshm u vazhdua disa her, deri n takimin e organizuar nga BQK me t gjith palt e interesit t institucionit nn administrim, n tetor t 2011. Ky takim rezultoi me marrveshje mes themeluesve pr zgjedhjen e bordit drejtues t ri.Masa e administrimit t prkohshm u prfundua n nntor 2011 pas rezultateve pozitive t testit t prshtatshmris s antarve t bordit drejtues t nominuar nga themeluesit dhe emrimit t drejtorit menaxhues. Rrjedhimisht, e drejta ekzekutive u bart nga administratori tek bordi i ri drejtues. Prfundimi me sukses i gjith ktij procesi ritheksoi rndsin e veprimeve t shpejta dhe t koordinuara mir nga BQK. Institucioni mikrofinanciar KEP Trust gjat procesit t administrimit arriti t ruaj vazhdimsin duke prmbushur obligimet kontraktuale ndaj kreditorve, ruajtjen e niveleve t likuiditetit, cilsis s portofolit kreditor dhe kapitalit, e si rezultat i krejt ksaj, ruajtjes s reputacionit t sektorit financiar. Ecuria e procesit t likuidimit t Banks Kreditore t Prishtins Procesi i likuidimit t Banks Kreditore t Prishtins ka vijuar edhe gjat vitit 2011. Procesi i likuidimit sht mundsuar nga arktimet e kredive. Gjat vitit 2011 nga kredit jan arktuar gjithsej 962,887 euro dhe si rezultat i ksaj, deri n fund vitin 2011 jan rimbursuar gjithsej 53.22% e shums s depozitave, prkatsisht 99.80% e numrit t llogarive t depozitave. Perspektiva e procesit t likuidimit sht e lidhur ngusht me efikasitetin e arktimeve nga kredit, arktimeve sekondare nga kolateralet si dhe nga blers potencial t portofolit kreditor t mbetur. Tabela 28. Kredit trendi i arktimeve
Prshkrimi Kredit me 13.03.2006 Kredit 01.01.2011 Kredit 31.12.2011 Arktimet gjat 2011 Numri i llogarive Shuma 28,438,587 23,277,414 22,497,071 962,887 5,161,173 5,941,516 962,887 18.15% 20.89% 3.39% Ndryshimi n llogari Numri Prqind Ndryshimi n shum Nr Prqind

Burimi: BQK (2012)

94 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Tabela 29. Depozitat trendi i rimbursimeve

Prshkrimi Depozitat me 13.03.2006 Depozitat 01.01.2011 Depozitat 31.12.2011 Arktimet gjat 2011 Numri i llogarive 35529 76 76 Shuma 33,454,222 16,418,553 15,649,533 35453 35453 0.9979 0.9979 17,035,669 17,804,689 50.92% 53.22% Ndryshimi n llogari Numri Prqind Ndryshimi n shum Shuma Prqind

Burimi: BQK (2012)

4.3. Mbikqyrja e sigurimeve Kompanit e sigurimeve, struktura e pronsis Gjat vitit 2011, numri i kompanive t sigurimit q operuan n Kosov ishte trembdhjet (13) ku dhjet (10) prej tyre ofrojn produkte jo-jet, ndrsa tre (3) kompani operojn n treg me produktet e sigurimit t jets.

Figura 75. Struktura e pronsis s kompanive t sigurimit

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40%

Nse marrim n konsiderat 30% 20% strukturn e kompanive t 10% sigurimit sipas pronsis gjat vitit 0% 2010 2011 2011 delse n tregun e sigurimeve t Kosovs nuk ka pas ndonj Vartese 1 Vendese 2 Perziera 3 Jashtme 4 ndryshim t theksuar n krahasim Burimi: BQK (2012) me vitin e kaluar. Vlen t theksohet se gjat vitit 2011, tregut t sigurimeve t Kosovs i jan shtuar edhe dy kompani t cilat operojn me produkte t jets kunjra sht me kapital t przier (pjesa m e madhe sht me kapital t huaj) ndrsa tjetra me 100 % me kapital t huaj. Si shihet nga figura e msiprme, nga gjithsej numri i kompanive t cilat operojn n industrin e sigurimeve, shtat (7) kompani ishin me pronsi t huaj, dy (2) kompani me pronsi t przier, tre (3) prej tyre jan kompani t sigurimit trsisht me pronsi vendore dhe nj (1) kompani sht vartse. Struktura e portofolios s sigurimeve - Numri dhe shuma e kontratave (policave) Numri total i policave t shkruara gjat vitit 2011 ishte 604,735 ose 12% m shum se n vitin 2010. Tabela 30. Numri i Policave t Shkruara
Periudha: Janar - Dhjetor Sigurime t detyrueshme Sigurime vullnetare Sigurime kufitare Sigurime t Jets Gjithsej Numri i Polisave 2010 258,022 89,916 192,801 813 541,552 2011 285,900 98,862 219,343 630 604,735 Ndryshimi 10.80% 9.95% 13.77% -22.51% 11.67% Pjesa ndaj totalit 2010 47.64% 16.60% 35.60% 0.15% 100% 2011 47.28% 16.35% 36.27% 0.10% 100%

Burimi: BQK (2012)

| 95

Raporti Vjetor 2011

BQK

Struktra e portofolios s produkteve t sigurimit n numr pr vitin 2011 karakterizohet me 47.64% polica t produkteve t sigurimit t detyrueshm nga auto prgjegjsia, 36.27% polica t sigurimit kufitar dhe 16.35% polica t sigurimit vullnetar. Pr shkak t krkess s ult pr produktet e sigurimit t jets, vrehet nj rnie e konsiderueshme n numrin e policave t shkruara pr produktet e sigurimit t jets (-23%) e cila reflekton edhe n rnien e ktyre produkteve n pjesmarrjen totale t portofolios se policave t shkruara pr vitin 2011 (0.15 % e portofolios s policave pr vitin 2011 dhe 0.10 % pr vitin 2010) Tabela 31. Bruto Primet e Shkruara
Periudha: Janar - Dhjetor Auto prgjegjsia Sigurimet Kufitare Sigurimet Vullnetare Sigurimet e Jetes Bruto Primet e Shkruara Bruto Primet e Shkruara 2010 40,926,008 10,491,743 20,244,145 704,885 72,366,781 2011 43,950,031 9,526,802 21,623,327 1,040,715 75,100,161 Ndryshimi n % 7.39% -9.20% 6.81% 47.64% 3.78% Pjesa ndaj totalit 2010 56.55% 14.50% 27.97% 0.97% 100% 2011 58.52% 12.69% 28.79% 1.39% 100%

Burimi: BQK (2012)

Gjat vitit 2011, vlera e buro primeve t shkruara mbrriti n 75,100,161 euro. Nga gjithsej bruto primet e shkruara, 58.52% t primit rezulton nga sigurimi i detyrueshm i auto prgjegjsis, pastaj 28.79% nga sigurimet vullnetare, 12.69% nga sigurimet kufitare dhe vetm 1.39% nga sigurimet e jets. Sigurimet e jets akoma mbeten t ulta krahas produkteve tjera t sigurimeve jo jet. Ky treg, edhe pse ka shnuar nj ngritje modeste n vler t primeve t shkruara jete, pjesmarrja e tyre vlersohet si pjesmarrje e vogl dhe n gjithsej bruto primin e shkruar prbn vetm 1.39% pr vitin 2011. sht tregues pozitiv ngritja e pjesmarrjes s produkteve vullnetare n bruto primin e shkruar pr 36.27%. Nj ndr faktort kryesor t cilt kan ndikuar n ngritjen e ktyre produkteve sht krkesa e kompanive t cilat operojn n Kosov pr kto produkte. Gjithashtu vlen t theksohet se gjat vitit 2011 ka pasur nj rritje t numrit t policave t sigurimit kufitar dhe rnie n vlern e ktyre policave si rezultat i zvoglimit t tarifave t sigurimit kufitar nga BQK n fundt vitit 2010. Numri dhe vlera e dmeve t paguara Gjat vitit 2011 numri i dmeve t paguara ka shnuar rritje n krahasim me vitin e kaluar, rritjen m t madhe e kan shnuar sigurimet vullnetare. Tabela 32. Numri i Dmeve t paguara
Periudha: Janar - Dhjetor Sigurime t detyrueshme Sigurime vullnetare Gjithsej Numri i Demeve 2010 14,860 45,252 60,112 2011 14,211 56,494 70,705 Ndryshimi -4.37% 24.84% 18.00% Pjesa ndaj totalit 2010 24.72% 75.28% 100.00% 2011 20.10% 79.90% 100.00%

Burimi: BQK (2012)

Dmet e paguara n numr gjat vitit 2011 arritn n 70,705 apo 18% m shum se n vitin 2010, ndrkaq vlera e dmeve t paguara pr kt vit ishte 27 milion euro apo 3.60% m pak se n vitin 2010.

96 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Tabela 33. Dmet e Paguara

Periudha: Janar - Dhjetor Auto prgjegjsia Sigurimet Kufitare Fondi i Grancise Sigurimet Vullnetare Total Demet e Paguara Demet e Paguara 2010 16,865,141 1,113,796 3,342,806 6,816,856 28,138,599 2011 14,857,285 974,286 3,320,840 7,974,583 27,126,994 Ndryshimi n % -11.91% -12.53% -0.66% 16.98% -3.60% Pjesa ndaj totalit 2010 23.31% 1.54% 4.62% 9.42% 39% 2011 19.78% 1.30% 4.42% 10.62% 36%

Burimi: BQK (2012)

Raporti i dmeve t paguara28 n vitin 2011 sht 44% krahasuar me at t vitit 2010 q ishte 48.88%. Nga tabela e msiprme vrehet nj rnie e shums s dmeve t paguara gjat vitit 2011 n krahasim me vitin 2010. Nj raport m i lart i dmeve t paguara gjat vitit 2010 vjen si rezultat q n kt vit ishin br pagesa t dmeve t cilat kan qen t trashguara nga vitet paraprake. Pavarsisht rnies s nivelit t dmeve t paguara gjat vitit 2011, DMS ka vazhduar edhe m tej mbikqyrjen e shtuar dhe efektive n drejtim t kontrollit t pagess s dmeve m qllim t mbrojtjes s interesave t polic mbajtsve, ku n vitin 2011, krahasuar me vitin 2010 sht shnuar rritje e numrit t dmeve t paguara me 18%. Duke marr parasysh rolin dhe objektivat e BQK-s, respektivisht DMS-sn mbrojtjen e interesave t polic mbajtsve (klientve), DMS performoi nj mbikqyrje t bazuar n rrezik duke br ekzaminime n vend (anglisht: on-site) ashtu edhe monitorime nga jasht (anglisht: off-site). Mbi bazn e raporteve mujore, tremujore dhe vjetore, sht br monitorimi analizimi nga jasht i performancs s kompanive t sigurimit me rast jan prodhuar raporte pr industri dhe kompani individuale duke u n indikator t ndryshm financiar t cilt tregojn ecurin dhe mbarvajtjen e aktivitetit t kompanive t sigurimeve si: marxhina minimale e Solvencs, fuqia financiare likuiditeti, kalkulimi i rezervave teknike, ekspozimi i rrezikut, maksimumi i mbajtse s rrezikut nga kompanit e sigurimeve, kualiteti i risigurimit si dhe tregues tjer relevant financiar. Pozicioni financiar i kompanive t sigurimeve. Asetet e industris s sigurimeve Me 31 Dhjetor 2011, asetet rrjedhse kan vazhduar dominimin e tyre n krahasim me asetet tjera n kuadr t total aseteve me 61% ndrsa asetet fikse prbjn 13.2% t totalit t aseteve. Krkesat dhe t arktueshmet tjera kan shnuar rritje n krahasim me vitin e kaluar, ndrkoh q risigurimi dhe shpenzimet e shtyra e t parapaguara kan qen n nj nivel t njjt me vitin e kaluar.
Figura 76. Struktura e Aseteve te industrise se Sigurimeve
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2010 Mjetet Fikse Shpenzimet e shtyra Risigurimi Kerkesat 2011 Paraja e Gatshme

Burimi: BQK (2012)

28

Shuma e Dmeve t paguara n Raport me Neto Primet e Shkruara.

| 97

Raporti Vjetor 2011

BQK

Duke br nj krahasim me vitin 2010 kur asetet rrjedhse prbnin 63% dhe asetet fikse me 15.6% shihet nj tendenc e ndryshimit t strukturs s aseteve si rezultat i rritjes s numrit te kompanive jet q kan hyr n treg gjat vitit 2011. Rritja e gjithsej aseteve dhe ndryshimi i strukturs se aseteve fikse eshte karakteristike e vitit 2011, e para si rezultat i hyrjes se dy kompanive jete ne treg dhe e dyta sht rezultat i investimeve ne patundshmri. Rritja e paras si aset sht edhe si rezultat i fitimeve t mbajtura nga ana e kompanive t sigurimeve. Detyrimet dhe ekuiteti Me 31 Dhjetor 2011 rezervat teknike prbnin 51.6% t total detyrimeve, detyrimet tjera 10.0% ndrsa kapitali dhe rezervat tjera prbnin 38.4%.
Figura 77. Struktura e Detyrimeve te industrise se Sigurimeve
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Gjat vitit 2011 shihet nj vazhdimsi e rritjes s trendit t alokimit t fondeve n rezervat teknike. Rezervat teknike shnuan 2010 2011 rritje pr 33% ndrsa kapitali pr Primi I pafituar Rezervat per dame Detyrimet tjera Ekuiteti 15%. N kuadr t rezervave teknike, rritjen m t madhe e Burimi: BQK (2012) kan shnuar rezervat pr dmet e njohura por ta parregulluara si dhe dmet e ndodhura por t pa raportuara (anglisht: IBNR Incurred But Not Reported). Lvizjet pozitive t cilat kan ndodhur n pjesmarrjen n rezervat teknike dhe n total primin jan tregues domethns i rezultateve t stabilizimit dhe rregullimit t tregut t sigurimeve. Rritja e rezervave teknike n raport t drejt me rritjen e primeve sht rezultat i themelimit t kritereve pr rezerva teknike bazuar n udhzimin e nxjerr nga BQK-ja n vitin 2010 dhe rezultat i nj monitorimi t vazhdueshm t alokimit t rezervave teknike si rezultat i ktij udhzimi. Si rrjedhoj kjo ka mundsuar nj vlersim m real t rezervave t siguruesit si dhe mbrojtje m t mir t interesave t polic mbajtsve apo prfituesve t sigurimit. Treguesit e prformancs Monitorimi i kompanive t sigurimit bhet prmes Divizionit pr raportim dhe analiza (DRA) n mnyr sistematike dhe n forma t standardizuara duke nxjerr analiza t rregullta mujore tremujore dhe vjetore sipas Rregulloreve t brendshme t BQK-s, bazuar n parimet e IFRS dhe praktikave t IAIS. DRA n baza t rregullta mujore, prgatit raporte pr bordin e BQK-s, monitoron performancn financiare t kompanive t sigurimit, llogarit marzhn minimale t Solvencs,t likuiditetit dhe treguesve tjer t rrezikut. Niveli i Solvencs n industrin e sigurimeve Aftsia paguese (anglisht: Solvency) sht aftsia e nj kompanie pr t mbuluar detyrimet e saj afatgjata. Aftsia paguese dallon n krahasim me likuiditetin e cila n vete tregon aftsin e organizats pr ti mbuluar detyrimet afatshkurtra. Aftsia paguese

98 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

(Solvenca) pr industrin e sigurimeve n Kosov sht e rregulluar me Rregulloren Nr. VIII t BQK, e cila n kalkulimin e Solvencs nuk i njeh si asete: i) 100% e debitorve t primeve mbi 90 dit, ii) 100% e parapagimeve dhe aseteve tjera t paprekshme si dhe iii) 25% e shpenzimeve t shtyra e t parapaguara. Si rrjedhoj e ksaj kur prej aseteve neto zbresim detyrimet dhe ekuitetin e aksionareve ather fitojm rezultatin e Solvencs e cila duhet t jet mbi vlern 600,000 euro ashtu si sht prcaktuar me rregulloren Nr. VIII t BQK-s. Bazuar n raportet financiare t 31 Dhjetorit 2011 industria e sigurimeve n Kosov sht Solvente pr 27,957,180 euro dhe n krahasim me vitin 2010 kjo solvenc sht rritur pr 32%. Si rezultat i ksaj industria e sigurimeve n Kosov vazhdon t ket 27,957,180 euro asete mbi nivelin e detyrimeve dhe nivelin e krkuar me Rregulloren Nr. VIII t BQK-s. Tabela 34. Kalkulimi i Margjins minimale t Solvencs
Pershkrimi Total Assetet Minus: Asetet e papranueshme Neto Asetet =1 +(2 - 8) Niveli i Margjin Minimale t Solvences Niveli I Solvencs Pozicioni I Solvencs 2011 120,945,630 (86,388,451) 34,557,180 6,600,000 27,957,180 Solvent 2010 97,168,934 (69,438,177) 27,730,756 6,600,000 21,130,756 Solvent

Burimi: BQK (2012)

Ndrkoh,asetet e papranueshme kan shnuar rnie n vitin 2011 n krahasim me 2010 pr 6% q sht tregues i mir i prformances se industris dhe rritjes s aseteve kualitative ne raport me total asetet. Profitabiliteti i industris s sigurimeve Si nj tregues mjaft i rndsishm i cili prcakton koston e polics s sigurimit dhe mjaftueshmerin e primeve pr t mbuluar krkesat e obligimeve t cilat rrjedhin nga kontrata e sigurimit, raporti i dmeve neto (angl: net loss ratio) i tregut t sigurimeve n Kosov pr vitin 2011 prbn 67% n krahasim me vitin 2010 sa ishte 52%. Kjo rritje e ktij treguesi pr kt vit ka ndodhur si rezultat i rritjes s rezervave teknike pr dme. Kthimi mesatar n asete (ROAA) pr industrin e sigurimeve n Kosov ka pasur nj trend zvoglimi nga 1.51% n vitin 2010 n 0.81% n vitin 2011. Ky zvoglim ka ndodhur si rezultat i rritjes s rezervave pr kt vit. Gjithashtu nj rnie ka pas edhe raporti i kthimit mesatar n ekuitet (ROAE)nga 3.65% sa ishte n vitin 2010 n 2.15% vitin 2011. Likuiditeti industris s sigurimeve Gjat vitit 2011 industria e sigurimeve n prgjithsi rezultoi me tregues t qndrueshm likuiditeti. Si vrehet nga tabela e siprme, paraja e gatshme dhe ekuivalentt e saj n raport me rezervat teknike sht 119%, (2010:130%), ndrsa n raport me gjithsej detyrimet ishin 100% (2010:107%). Ngushtimi i likuiditetit n vitin 2011 kryesisht ka rezultuar si pasoj e trendit t rritjes s shpejt t totalit t rezervave teknike krahasuar me vitin e kaluar si rezultat i implementimit t Udhzimit t metodologjis se kalkulimit t rezervave teknike t lshuar nga BQK-ja n vitin 2011.

| 99

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabela 35. Treguesit e Likuiditetit

Prshkrimi Raporti Neto i Riskut: NPSH / Ekuitetin Raporti Bruto i Riskut: BPSH / Ekuitetin Parapagimet n Raport me Ekuitetin Raporti i rritjes se total shpenzimeve Total Mjetet Likuide Keshi / Provizionet Teknike Total Mjetet Likuide Keshi / Total Detyrimet Te hyrat nga investimet / Gjithsej t Hyrat Non TPL / GWP 2011 125% 149% 4% 37% 119% 100% 23% 33% 2010 135% 155% 4% 43% 130% 107% 10% 32%

Burimi: BQK (2012)

Ndrkoh q dy raportet tjera nga tabela e msiprme, raporti neto i riskut dhe raporti bruto i riskut t cilt tregojn nivelin e riskut t marr n raport me ekuitetin kan shnuar rnie n krahasim me vitin 2010. Risigurimi ne industrin e sigurimeve Risigurimi sht nj mjet mjaft efektiv pr transferimin e rreziqeve t mdha tek kompanit risiguruese. Kryesisht kompanit e sigurimit t cilat nuk kan fonde t mjaftueshme pr mbulimin e humbjeve t cilat rrjedhin nga kto rreziqe, bjn ndarjen e primit dhe dmit tek kompanit risiguruese. Duke qen se tregu i sigurimeve n Kosov ka nj tendenc t rritjes se produkteve vullnetare, kompanit e sigurimeve marrin n sigurim rreziqe t mdha duke br transferimin e pjess s primit dhe dmit tek kompanit risiguruese. Gjat vitit 2011 pjesa e primit t ceduar n gjithsej primet bruto t shkruara sht 12% ndrsa n vitin 2010 ishte 9%. Ky trend i rritjes se primit t ceduar sht nj tregues mjaft pozitiv i cili kryesisht sht rezultat i rritjes s trendit t produkteve vullnetare. Mbikqyrja n vend Mbikqyrja ne vend sht proces thelbsor i mbikqyrjes s kompanive t sigurimitsepse, n njrn an, siguron zgjerimin e informacionit mbi bazn e statistikave financiare t cilat raportohen nga kompanit e sigurimeve dhe ndrmjetsuesit e sigurimeve t cilat kontribuojn pr t analizuar mnyrn e ushtrimit t veprimtaris s biznesit, ndrsa, n ann tjetr, siguron informaciont nevojshm mbi zhvillimet n entitetet e mbikqyrura lidhur me ushtrimin e aktiviteteve t menaxhimit dhe qeverisjes, aktiviteteve financiare dhe aktiviteteve t tjera gjat ushtrimit t veprimtaris s tyre. Si pjes e mbikqyrjes s aktivitetit t kompanive t sigurimeve dhe me qllim t mbrojtjes s interesave t polic mbajtsve, DMS-ja gjat vitit 2011 ka zhvilluar ekzaminime t plota dhe ekzaminime t fokusuara. Ekzaminimet e plota jan zhvilluar n pajtueshmri me politikn e mbikqyrjes s BQK-s si dhe me planin vjetor t ekzaminimeve t hartuar paraprakisht, ndrsa ekzaminimet e fokusuara jan ndrmarr dhe jan kryer si rezultat i zhvillimeve n industrin e sigurimeve, n saje t mbikqyrjes dhe monitorimit t vazhdueshm. Vlen t theksohet se pjesa m e madhe e ekzaminimeve t realizuara gjat vitit 2011 kan mbuluar vitet financiare 2009 dhe 2010. Ekzaminimet jan kryer n fushn e financave, marrjes n sigurim dhe n fushn e dmeve (kjo e fundit sht realizuar n dy cikle gjat vitit).

100 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Tabela 36. Ekzaminimet e plota dhe fokusuara

Prshkrimi Ekzaminime t plota Ekzaminime t fokusuara Kompanit e sigurimeve 8 40 Njsia e Sigurimeve 1 1 Fondi i Garancis s Kosovs 1 1

Burimi: BQK (2012)

Ekzaminimet jan kryer n t gjitha kompanit e sigurimeve, si dhe n Njsin e sigurimeve t detyruara /Shoqata e Sigurimeve t Kosovs (NJSD/SHSK) dhe po ashtu n Fondin e Garancis s Kosovs (FGK), t cilat si njsi tashm jan transferuar n Byron Kosovare t Sigurimeve.Gjat ekzaminimit jan konstatuar gjetje t ndryshme dhe si t tilla jan evidentuar n raportet e ekzaminimeve. shtjet e konstatuara jan adresuar prmes urdhrave t lshuara nga Bordi Ekzekutiv i BQK-s, dhe rekomandimeve n raportet e ekzaminimit prmes s cilave sht krkuar marrja e masave t nevojshme n prmirsimin dhe evitimin e parregullsive, si dhe prmbushjen e rekomandimeve sipas dinamiks s caktuar. Pr dallim nga ekzaminimet e kaluara t cilat kryesisht kan qen t orientuara n mbikqyrjen e bazuar n rregullativ, mbikqyrja dhe realizimi i ekzaminimeve po prqendrohet gjithnj e m shum n qasjen e bazuar n risk. 4.4. Mbikqyrja e Pensioneve Sistemi pensional i Kosovs gjat vitit 2011 nuk ka pasur ndonj ndryshim te theksuar edhe pse lvizja e tregjeve financiare ndikon drejtprsdrejti n mjetet e fondeve pensionale t investuara jasht Kosovs. Qllimi i mbikqyrjes se pensioneve mbetet ruajtja e mjeteve t kontribuesve . Sistemi pensional i Kosovs funksionon n baz t Ligjit 03/L-084 pr ndryshim t Rregullores s UNMIK-ut 2005/20 mbi pensionet n Kosov. Ligji n fjal bazohet n tre shtylla: - Pension baz t moshs s vjetr pr t gjith kosovart mbi 65 vje, q financohet nga t hyrat e Buxhetit t Konsoliduar t Kosovs (i njohur si shtylla e I-r); - Pensione t investuara q financohet nga kontributet e obligueshme t pundhnsve dhe puntorve pr t punsuarit (i njohur si shtylla e II-t ) dhe; - Skemat vullnetare pensionale, t financuara nga kontributet vullnetare t individve dhe pundhnsve (i njohur si shtylla e III-t). N baz t Ligjit 03/L-084 pr Pensionet n Kosov, shtylla e dyt financohet nga kontributet mujore t detyrueshme t cilat jan t prcaktuara me ligj, ku 5% kontribuojn t punsuarit n bruto pagn e tyre dhe 5% kontribuojn pundhnsit. do pages transferohet n llogarit individuale t kontribuesve n Trustin e Kursimeve Pensionale t Kosovs (TKPK). Gjat vitit 2011 jan kryer inspektime t plota dhe t fokusuara n baz t planit pr ekzaminime t divizionit t pensioneve.

| 101

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabela 37. Ekzaminimet e kryera nga mbikqyrja e pensioneve gjat vitit 2011
Prshkrimi Trusti i Kursimeve Pensionale i Kosovs Fondi Slloveno Kosovar i Pensioneve Gjithsej I plot 1 1 2 I fokusuar 0 1 1

Burimi: BQK (2012)

a) Shtylla e II-t Trusti i Kursimeve Pensionale t Kosovs (tani e tutje TKPK). TKPK sht themeluar pr t administruar dhe menaxhuar shtylln e dyt t pensioneveashtu si sht prcaktuar me ligjin mbi pensionet 03/L-084. TKPKsht krijuar sipasRregullores sUNMIK-ut Nr. 2001/35 (dhjetor 2001), m von e amandamentuar me Rregulloren 2005/20, kjo m von e amandamentuar me Ligjin nr. 03/L-084 t Republiks s Kosovs, si entitet ligjor jo-pr-profit me qllimin e vetm dhe ekskluziv t administrimit dhe menaxhimit t llogarive individuale t kursimeve pensionale, duke siguruar investim t kujdesshm dhe mbrojtje t aseteve pensionale dhe duke paguar rrjedhjet nga llogarit individuale pr blerjen e anuiteteve pr kursimet pensionale, si i besuar pr menaxhim duke vepruar n t mir t pjesmarrsit dhe prfituesve t tij/saj. TKPKdrejtohet nga Bordi Udhheqs i cili ka shtat antart t cilt mbikqyrin punn e tij. Numri i kontribuesve deri m 31 dhjetor 2011 ishte 384,574 ndrsa ne vitin 2010 ishte 350,960 q rezulton me nj rritje t kontribuesve pr 9.58%. Gjat vitit 2011 shuma e mjeteve n menaxhim t TKPK u rrit pr 100,079,934.00. Gjithsej vlera e mjeteve n menaxhim t Trustit t Kursimeve Figura 78. Paraqitja grafike e lvizjes se mimit t Pensionale t Kosovs m 31 njsis dhjetor 2011 ishte 595,618,335.00 1.25 euro, ndrsa n vitin 2010 ishte 1.20 495,538,401.00 euro.
1.15 1.10 1.05 1.00 0.95 0.90 0.85 0.80 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Gjat vitit 2011 investimet e TKPK-s patn nj kthim n shum bruto prej 3,313,459.00 euro n totalin e mjeteve t investuara apo 0.56%.N fund t vitit 2011 vlera e njsis e Trustit ishte 1.0346 euro,ndrsa n vitin 2010 ishte 1.0327 euro,rritje kjo emimit t njsis pr 0.18%.

Burimi: TKPK (2012)

N tabeln si me posht shihet pjesmarrja e kategorive te investimeve te mjeteve pensionale gjat vitit 2011 t totalin e mjeteve t TKPK-s.

102 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Tabela 38. Struktura e investimit t mjeteve pensionale deri me 31 dhjetor

Institucionet pensionale Vanguard BNP Paribas Schroders European Credit Managment Aquila AXA GILB BNY Mellon Raiffeisen Bank NLB Prishtina BQK Gjithsej ku jan te investuara mjetet Klasa e Asetit Ekuitete Tregu i Parave Bono Treg i Kredive Diversified Bono t lidhura me inflacionin T ndryshme Certifikata Depozitash Bankare Certifikata Depozitash Bankare T painvestuara Mjetet 203,454,177 63,654,874 59,964,591 19,980,969 50,641,026 84,909,413 50,361,646 18,844,793 15,855,128 20,736,598 588,403,214 Pjesmarrja n % 34.58% 10.82% 10.19% 3.40% 8.61% 14.43% 8.56% 3.20% 2.69% 3.52% 100.00%

Burimi: BQK (2012) Po ashtu ne tabeln e mposhtme mund te shihet edhe kthimi nga investimet pr secilin institucion ku jan t investuara mjetet pensionale:

Tabela 39. Struktura e kthimit nga investimet e mjeteve pensionale deri me 31 dhjetor
Institucionet Vanguard BNP Paribas Schroders ECM ECL ECM DEC Aquila AXA GILB BNY Mellon Raiffeisen Bank NLB Prishtina BQK Auriel Sp Kontributet e arketueshme Gjithsej T painvestuara 3,313,459 Ekuitete Tregu i Parave Bono Treg i Kredive Treg i Kredive Diversified Bono t lidhura me inflacionin T ndryshme Certifikata Depozitash Bankare Certifikata Depozitash Bankare T painvestuara Klasa e Asetit Kthim i bruto -9,984,210 741,523 -552,629 1,056,691 -519,385 641,026 10,220,048 361,464 415,307 551,969 75,122 306,533

Burimi: BQK (2012)

b) Shtylla e III Fondi Slloveno - Kosovar i Pensioneve (tani e tutje FSKP) FSKP sht themeluar si shoqri aksionare Prva Group nga Ljubljana dhe Korporata Dukagjini nga Peja, m 4 shtator 2006, n baz t Ligjit 03/L-084 pr ndryshim t rregullores s UNMIK-ut 2005/20 mbi Pensionet n Kosov. FSKP-ja sht licencuar si Fond Pensional Suplementar dhe si Menaxher i Mjeteve Pensionale. N vitin 2011 bordi i FSKPvendosi qe te trhiqet nga tregu si Menaxher i Mjeteve t Pensioneve. Rredhimisht, Bordi ekzekutiv i BQK-s mori vendimin pr revokimin e licencs se FSKPpr ushtrimin e veprimtaris si Menaxher i Mjeteve t Pensioneve dhe vazhdimin licencs si Fond Plotsues Individual i Pensioneve. Me 31 dhejtor 2011 mjetet e Fondit Plotsues Individual t Pensioneve n Fondin Slloveno Kosovar t pensioneve arritn vlern prej 4,079,674.97 euro, rritje kjo pr12.80% n krahasim me vitin 2010. Vlera e njsis me 31 dhjetor 2011 ishte 125.6594 euro,ndrsa n vitin 2010 ishte 120.9082 euro.FSKPgjat vitit 2011 arriti t ket nj kthim pozitiv prej 147,927.28 euro, prkatsisht3.93%.

| 103

Raporti Vjeto or 2011

BQ QK

ela 40. Struk ktura e inves stimit t mje eteve pensio onale tFSK KP-s (me 31 1 dhjetor 20 011) Tabe
Prsh hkrimi Aksione e Obligac cione dhe letra te tje era fikse me vlere Depozit ta Paraja e gatshme Asetet tjera Gjithsej jt asetet Mjetet n eur ro 105,118 3,089,274 753,600 77,919 53,765 4,079,675 P Prqindja 2.58% 75.72% 18.47% 1.91% 1.32% 1 100.00%

Burimi: BQK (2012)

Num mri i kontribu usve pr viti in 2011 arri n ne 3,513 antar, a nd rsa n vitin n 2010 ishte 3,404 anta ar.Ngjashm me institucionet t tjera finan nciare edhe operatort t e sistem mit t pensi ioneve si TKPKashtu T edhe FSKP KPu jan n nshtruar ekzaminimev e ve n ven nddhe anali izave t krye era nga Divi izioni i Pens sioneve iBQ QK-s.

5. Sh hrbimet e siguruara a pr autoriitetet, komunitetin fin nanciar dhe e publikun

BQK K u siguron institucione eve shtetro ore, institucioneve finan nciare dhe p publikut t gjer shrb bimet e rndomta q of frojn bank kat qendrore e. N prgjit thsi kto s shrbime ka an t bjn me qarku ullimin e pa arave t ga atshme, tra ansaksionet e llogarive e, menaxhim min e mjete eve financia are, sistemet t ndrbanka are t pages save, regjistrin e krediv ve dhe statistikat dhe a analizat ekonomike. 5.1. O Operacionet t dhe menax xhimi i parav ve t gatshm me

Funk ksioni i BQK K-s pr sigu urimin e nj furnizimi t duhur me kartmoned dha dhe mon nedha pr k kryerjen e tr ransaksionev ve me para t gatshme n ekonomi i gjat vitit 2011 sht kryer n m mnyr t su uksesshme. Meq euroj oja sht va aluta q pr rdoret zyrta arisht n Ko osov, prgj jegjsit e BQK-s B lidhu ur me opera acionet dhe menaxhimin m n e parave t gatshme kishin k t bj jn n radh t par me e euron.

104 |

BQK B

Rap porti Vjetor 2011 1

Sa i prket vler s s prgjit thshme, par rat e gatsh hme t furni izuara gjat vitit 2011 patn nj z zvoglim prej 1 prqin nd krahasua ar me vitin n 2010, ndr rkaq strukt tura e para ave t gatsh hme t furni izuara sipas denominim meve, q n radh r t par prcaktoh het nga krkesat e vitin 2011 sekto orit bankar, nuk pati ndonj n ndrys shim te duk kshm nga viti 2010 n 1. Te kart monedhat euro e vazhdu uan t domi inojn denominimet e ulta u 5, 10, 20 dhe 50 euro, ndrs sa vllimet e denominim meve prej 20 00 dhe 500 euro mbeten dukshm m m t ulta.

Prde erisa gjat vitit v 2010 fu urnizimi me e monedha euro e kryesish ht u dominu ua nga mon nedhat
Figura 81. Furnizim mi me kartmo onedha euro s denominimev ve (numri i cop pve) sipas
2,273,000 2,335,000 2,207,000 2 20 000 2,303,000 2,086,000 2,140,000

Figura 82. Furnizi imi me monedha euro sipas nominimeve (numri i copve) ) den
465,000 314,000 365,000

1,140,000 1,125,000

178,000

227,000

117,000 ,000 68,000

319 000 319,000 302,000

81 000 81,000

122,000

143,000

178,000

242,000

18,000 9,000

2,000 1,000

500 euro e

200 euro

100 0 euro 2010

50 euro

20 0 euro 2011

10 euro

5 euro

2 euro e

1 euro

63,000

50 cent 20 cent 10 cent 20 010

5 cent 2011

2 cent

68,000

1 cent

Burim mi: BQK (2012)

Bur rimi: BQK (2012)

me v vler t me esme nga 10 1 eurocent t deri n 50 5 eurocent t, n vitin 2011 vllim met e denom minimeve t ulta pat n rritje t k konsiderues shme krahas suar me nj vit m par r dhe ishin n m t larta a krahasuar r me denomi inimet e mo onedhave n vler prej 10 cent deri n 2 euro. .

Si sht paraqi itur n figu urat e msip prme, gjat t vitit 2011 1, BQK-ja i furnizoi bankat kome erciale dhe institucionet i t e tjera me afr 8.2 mil lion cop ka artmonedh ha euro (n shum s prej mbi 224 mi ilion euro) dhe mbi 1 .4 milion co op monedh ha euro (n shum rret th 0.3 milio on euro). N vitin 2011, vlera e p prgjithshm me e parave t gatshme e t pranua ara si depoz zita shnoi nj rritje pr rej 17.13 pr rqind kraha asuar me vitin paraprak k. BQK-ja pranoi p 13.9 milion afr 1 cop kartm monedha eu uro (mesatar risht rreth 55,000 5 cop k kartmoned dha n

69,000

251,000

| 105

Raporti Vjeto or 2011

BQ QK

dit) dhe mbi 2 milion m cop monedha e euro (mesata arisht rreth 8,200 cop m monedha n dit) si de epozita n para t gatshme nga bankat ko omerciale dh he instituci ionet e tjer ra. T shpre ehura n vle er, kto depozita arrit n prafrsi isht shumat t prej 758.2 milion eur ro dhe 1.8 m milion eur ro, prkats sisht. Struk ktura e kar rtmonedhav ve dhe mon nedhave eu uro t pranu uara nuk da allon shum nga viti par raprak. Ngjashm me vi itet e kaluar ra, n vitin 2011, parat t e gatshme neto29 t d depozituara ishin j vler m t lart se sa parat e gatshme t t furnizuara. N fakt, , duke arrit tur n n nj rreth h 535.2 milio on euro, nd dryshimi i ti ill ishte n nj mas t konsideru ueshme m i lart se sa a n vitin e mhershm m q q ishte rret th 423.6 mili ion euro.

BQK-ja mban m vetm m nivelin mi inimal t nevojshm n t t parave t gatshme, duke Meq drgu uar tepricat t n eurozon n, ku ktheh hen n mjete e interes-pru urse dhe p prdoren edh he pr kryer rjen e pages save ndrko ombtare dh he investime e, rritja vjet tore e parav ve t gatshme t depoz zituara kun ndrejt parave e t gatshm me t furnizu uara ka rezu ultuar gjitha ashtu n rritjen e neto drgesave ja asht vendit t t parave t t gatshme. Neto drges sat jasht ve endit t para ave t gatsh hme n vitin n 2011 arrit n shumn p prej 581.9 milion m eurov ve (2010:405 5.3 milion euro). t fundit ja Ecuri it e ekspor rteve dhe im mporteve t parave t gatshme gj jat viteve t an t paraq qitura n dy y figurat n vijim. v Oper racionet me para t gatshme vijuan n t kryhen prmes pajisjeve mode erne t proce esimit dhe n n prputhj je me rregu ullat standar rde. T gji itha parat e gatshme t pranuara nga bank kat komercia ale dhe institucionet e tj jera u procesuan dhe u klasifikuan sipas shkal lls s vjetrsimit. Gja at vitit 201 11, rreth 4.3 3 milion co op kartmonedha euro o (31.2 pr qind q e numr rit t kartm monedhave euro t depo ozituara) u klasifikuan si tejet t v vjetrsuara dhe u vllim i k hoqn n nga qarku ullimi duke u drguar n bankat qen ndrore t eu urozons. Nj till i konsi iderueshm i kartmon nedhave eu uro tejet t vjetrsuara a t hequra a nga qarku ullimi kontr ribuoi n mnyr m t du ukshme n prmirsim min e cilsis s s parav ve t gatshm me n qarku ullim n Republikn e Kosovs. K Ka artmonedha at q m s shumti u kl lasifikuan si i tejet t vje etrsuara dh he u hoqn nga n qarkulli imi ishin ato o t denomin nimeve 20, 1 10 dhe 5 eur ro, pr shkak t qarkull limit m t madh m t tyre e n ekonom mi.

29

Depoz zitat minus Terheqjet t

106 |

BQK B

Rap porti Vjetor 2011 1

Figu ura 87. Numri i kartmonedha ave t vjetrsua ara t trhe equra nga qark kullimi (numri i copve)
1,390,000 1,239,730

Figura a 88. Proporcio oni i kartmone edhave t trheq qura nga qarku ullimi nga gjiths sej t pranuara a
92.71% 44.69% 11.45% 11.80% 7.94% 7.16% 7.48% 8.17%
500 euro

908,000 1,198,700

854 000 854,000

889,000

167,000 123,500

350,000 333,000

24,500 26 500 26,500

21,300 17,000

6.24% 6 %

500 euro

200 euro

100 euro 2010 0

50 euro

20 euro 2011

10 euro

5 euro

200 euro

100 euro e 2010 0

50 euro

6.62%

20 0 euro 2011

32 43% 32.43%

10 euro

36.24%

55.73%

5 euro

Burim mi: BQK (2012)

Burimi i: BQK (2012)

Cils sia e parave e t gatshme n qarkul llim u prm mirsua gjith hashtu prm mes furnizim mit t
Figur ra 89. Furnizimi me kartmone edha t reja (numri i copve)
1,105,000

Figura a 90. Proporcioni i kartmoned dhave t reja t futura n qarkullim nga gjithsej t fu urnizuara
88.27%

1,033,000

852,000

993,000

631,000

530 000 530,000

44.85%

20,000

1.88%

1 32% 1.32%

0.00%

0.00%

0.00%

0.00%

0.88%

500 eu uro

200 euro

100 euro e 2010 0

50 euro

20 euro 2011

10 euro

5 euro

500 eur ro

200 euro

100 eu uro 2010

50 euro

0.00%

6,000

4,000

20 euro e 2011

24.01%

10 euro

30.25%

51.64%

5 euro e

Burim mi: BQK (2012)

Burimi: BQK (2012)

kart monedhave e plotsisht t reja euro o, t cilat u solln nga a eurozona. Gjat vitit 2011, BQK K-ja furnizoi sektorin ban nkar me mb bi 3.1 milion cop kartmonedha t reja euro (3 39 pr qind e t gjith numrit n t ka artmonedha ave euro t furnizuara). f Shum mica e kart monedhave t reja t fu urnizuara ishin kartmonedha t de enominimeve m t ul ta (20, 10 d dhe 5 eur ro), me t cilat bankat kryes sisht u furnizuan f kome erciale pr qllim q t pajisjes s bank komatve t tyre. Mande ej, edhe gjitha t k kartmonedh hat e prdo orura euro q u fur rnizuan ishin n t nj cil lsie standa arde t lart (cilsia adekuate e pr bank komat). Pr sa u prke et masave kundr falsif fikimit, BQK K-ja vazhdoi i t prcjell rastet e pa arave t fals sifikuara gja at vitit 201 11. N vean nti, vazhdoi t bashkp punoj me a autoritetet pr p avancim min e raporti imit t para ave t gatsh hme t dysh huara si false dhe orga anizimin e trajnimeve t mbi parat e falsifikua ara t

74 74% 74.74%

68.32%

| 107

Raporti Vjetor 2011

BQK

dizajnuar pr stafin e zgjedhur t institucioneve financiare q ofrojn shrbime me para t gatshme. N kt kontekst, jan mbajtur takime t rregullta tKomitetit Qendror t Analizave t Parave t Falsifikuara30. N vitin 2011 BQK s bashku me Policin Kosovs dhe Laboratorin e Forenziks publikoi ne ueb31 faqen e saj statistikat mbi parat e falsifikuara n nivel t Republiks s Kosovs. Materialet e publikuara kane si qllim informimin e publikut te gjer mbi kartmonedhat dhe monedhat e falsifikuara. 5.2. Mirmbajtja dhe transaksionet e llogarive BQK-ja ofron shrbime bankare pr Thesarin dhe institucionet e tjera t Qeveris s Republiks s Kosovs, Agjencin Kosovare t Privatizimit (AKP) dhe institucione te tjera si jan bankat dhe institucionet t tjera financiare, subjektet publike, bankat e huaja, bankat qendrore, institucionet financiare ndrkombtare (FMN, BB), dhe organizatat ndrkombtare, si sht specifikuar ne nenin 9 te ligjit Nr. 03/L-209 t BQK-s. N vitin 2011, sikurse edhe viteve t mparshme, kto shrbime prbheshin kryesisht nga mirmbajtjet e llogarive dhe kryerja e pagesave, duke prjashtuar fardo forme t kreditimit. Gjat vitit 2011, BQK-ja vazhdoi t mbshtes avancimin e proceseve t kryerjes s transaksioneve dhe akordimeve t Thesarit dhe t AKP-s. Format e pagesave dhe mnyrat e komunikimit u jan prshtatur krkesave t tyre. Vlen t veohet elektronizimi i plot i urdhrtransfereve. N fillim t vitit 2011 u b prmbyllja e t gjitha fazave t planifikuara t projektit t Bankingut Direkt duke prfshir t gjitha aspektet financiare, ato t dizajnit si dhe prpilimi i Kushteve dhe Manualit pr prdorimin e Bankingut Direkt nga klientt. Klientt gjate tr vitit 2011 kan qen t lidhur n Bankingun Direkt dhe n koh reale kan par transaksionet dhe gjendjet e llogarive t tyre t mbajtura n BQK. Tabela 41. Shuma e transaksioneve sipas llojeve kryesore t pagesave (n mijra euro)
Llojet e transaksioneve Transaksionet m e para te gatshm e Depozita ne para te gatshme Terheqje te parave te gatshme Transferet vendor Transferet vendor ardhes Transferet vendor dales Transferet nderkom betar Transferet nderkombetar ardhes Transferet nderkombetar dales 2007 +371,745 533,178 161,433 +358,182 1,055,472 697,290 +13,124 335,613 322,489 2008 +385,113 524,346 139,233 +78,078 1,076,145 998,067 -364,795 203,113 567,908 2009 +411,055 601,207 190,152 +41,169 1,225,527 1,184,358 -463,816 202,755 666,571 2010 +423,658 648,911 225,253 +392,587 1,568,021 1,175,434 -408,689 326,319 735,008 2011 +535,190 760,082 224,892 +462,867 1,615,232 1,152,365 -558,778 266,706 825,483

Burimi: BQK (2012)

30 31

Komiteti sht i prbr nga tre prfaqsues t lart t PK-s dhe tre prfaqsues t lart t BQK-s http://www.bqk-kos.org/?cid=1,141

108 |

BQK B

Rap porti Vjetor 2011 1

Prde erisa pjesa m e madhe e e operacio oneve me pa ara t gatshm me t BQK-s ndrlidhet me bank kat komercia ale, pjesa m e madhe e pagesave ve endore t BQ QK-s kryhe en n emr t t dhe pr ll logari t The esarit32.

K-ja merr pje es n kanal lizimin e ur dhrpagesav ve vendore n n emr t d dhe pr llog gari t BQK llogarimbajtsve e t saj si pjesmarrs i drejtprdre ejt n Siste emin Elektr ronik t Klir ringut Ndr rbankar (SE EKN). Gjat vitit 2011, prmes SE EKN-s, BQK-ja ka dr rguar n em mr t klien ntve t saj rreth r 250 mij urdhrpa agesa dalse e (nj rritje prej 20.1 p r qind krah hasuar

me v vitin parapra ak), dhe ka pranuar p r llogari t tyre afr 94 4 mij urdh rpagesa ar rdhse (nj rritje prej j 6.76 prq qind kraha asuar me vitin parap prak). Shpr rehur n vler, urdhrpagesat shkuarse n vitin 2011 1 arritn mb bi 1.15 miliard euro (n nj zvoglim m prej 1.96 prqind kra ahasuar me e vitin parap prak) dhe urdhrpages u at ardhse arritn mbi i 1.61 milia ard euro (nj j rritje prej 3 prqind k krahasuar me m vitin para aprak). BQK K-ja ka mbet tur, sa i prk ket si vlers s ashtu edhe e vllimit t t transaksion neve, pjesmarrsi m i m madh n SE EKN.

Kur flitet pr transaksione t et e pagesa ave vendore e, duhet theksuar se t t gjitha bankat kome erciale i gjen nerojn vet ato si pjes smarrse n SEKN, ku urse instituc cionet e sigu urimit numr rin m t madh m t pag gesave t tyr re e kryejn nprmes bankave ko omerciale. N t vrte et, t gjith llogarimba ajtsit e tjer r t BQK-s i shfrytzo ojn shrbim met e pagesa ave t ofrua ara nga BQK-ja n mnyr t kuf fizuar, pasi q t gjith ata kan llogari n banka b kome erciale.
32
Thesa ari Ministria e Ekon nomise dhe Financav ve

| 109

Raporti Vjeto or 2011

BQ QK

Sa u prket transaksioneve ndrkombt n tare, n vitin n 2011, num mri m i mad dh i tyre u kr rye nga B BQK-ja me urdhr u t Th hesarit. N a ann tjetr, duke marr pr baz vl lern e tyre, pjesa m e madhe e transaksion neve ndrko ombtare t kryera nga a BQK-ja k kan t bjn n me trans sfert e fond deve t bank kave komerc ciale. T dh hnat vjetore e pr pes v vitet e fundi it mbi trans saksionet nd drkombtar re jan t pa araqitura n katr figurat n vijim.

Me q qllim t ava ancimit t va alidimit t u urdhrtransferve ndrk kombtar dh he n munges t SWIF FT BIC kodit (pr sh hkak se Rep publika e Ko osovs ende nuk ka kod d t saj) BQ QK n fillim m t vitit 20 011 ka implementuar b bazn e BIC kodeve me m qllim t prdorimi it nga sistem mi i kontabi ilitetit dhe Bankingu B Di irekt gjat kryerjes k s pagesave nd rkombtare e. Depo ozitat e institucioneve t Qeveris s s Kosov vs s bash hku me dep pozitat e AK KP-s prb nin pjesn m t madh he t depozit tave t gjith hmbarshme t mbajtura a n BQK n fund vitin 2011 (70.7 pr qind). M 31 dhje etor 2011, depozitat e institucionev ve t Qeveris s Repu ubliks s Kosovs K arri itn shumn n prej 194.3 33 milion euro, ndrs sa ato t AK KP-s arrit n shumn prej p 585.76 milion m euro o.

110 |

BQK B

Rap porti Vjetor 2011 1

N m mesin e lloga arimbajtsve e t tjer, ba ankat kome erciale dhe institucionet t e sigurimit jan m t t rndsish hmit sa i prket niveli it t depozi itave q mb bahen n ll logarit n BQK. Depo ozitat e ban nkave komerciale dhe i institucione eve t sigur rimeve q m mbahen n BQK, kryes sisht kan t t bjn me e obligimet e tyre rregu ullatore. Ato prbnin 19.7 pr qi ind t gjiths sej depozitaveq u mbaj jtn n BQK K gjat vit tit 2011. M M 31 dhjet tor 2011, de epozitat e ba ankave kome erciale dhe institucion neve t sigur rimit ishin n shumn prej 217.3 39 milion eu uro. Nivel li i depozitave t Tru ustit t Kurs simeve Pens sionale t Kosovs K (TKP PK) t mba ajtura n BQK B u zvog lua gjat vitit 2011. Ato prb n rreth 1.9 pr qi ind t gjiths sej depozitaveq u mbaj jtn n BQK K gjat vitit 2011 dhe n n fund t vit tit arritn shumn s prej j 20.74 milio on euro. ela 42. Niveli i i depozitav ve sipas lloj jeve t lloga arive, n mil lion euro Tabe
Llojet e llogarive l I. Llogarit rrjedhse tucionet Qeveritare Instit Agje encia Kosovare e Priv vatizimit Instit tucionet tjera Qeverit tare (TKPK) Fond det Pensionale Suplementare Bank kat Komerciale Kom mpanit e Sigurimeve Instit tucionet Publike (PTK K, KEK, RTK etj) Instit tucionet Ndrkombta are (EULEX etj) Instit tucionet Ndrkombta are (FMN, BB) T tjera II. Depoz zitat e afatizuar Instit tucionet Qeveritare Agje encia Kosovare e Priv vatizimit Fond det Pensionale Suplementare Kom mpanit e Sigurimeve III. Letrat t me vlere te qeverise e Instit tucionet Qeveritare Gjithsej gjendja 2007 1,009.66 6 475.54 375.60 5.57 1.92 113.55 14.87 20.99 0.02 0.00 1.61 10.56 0.00 0.00 5.40 5.16 0.00 0.00 2 1,020.22 2008 796.34 4 202.89 9 403.31 34.43 0.07 137.01 15.39 1.54 0.00 0.00 1.70 7.20 (0.00) 0.00 0.00 7.20 9 267.89 267.89 9 1,071.44 4 2009 9 959.00 0 88.84 4 451.04 4 122.00 0 0.07 233.23 3 7.66 0.51 0.80 53.11 1.74 0 125.00 125.00 0 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 1,084.0 00 2010 441.7 76 48.80 0 65.09 9 38.09 9 0.07 7 203.5 56 5.78 8 0.04 4 1.68 8 76.99 9 1.67 7 597.10 140.0 00 457.10 0.00 0 0.00 0 84.75 5 84.75 5 1,123.61 201 11 677.9 95 89.3 33 265.3 31 20.7 74 0.07 7 209.7 70 7.69 9 0.22 2 0.73 3 73.3 39 10.7 77 425.4 45 105.0 00 320.4 45 0.00 0 0.00 0 0.00 0 0.00 0 1,103 3.40

Burimi: BQK (2012)

5.3. S Sistemi i Pag gesave 5.3.1 Operimi i Sistemit S Elek ktronik t Kl liringut Nd rbankar llimi i nj sistemi s efik kas, t sigur rt dhe t qndrueshm m t pagesav ve kombta are, si Zhvil shtyl ll kyqe e in nfrastruktur rs financia are, sht nj j prej funksioneve par rsore t BQ QK-s. (SEKN), i c BQK K-ja operon Sistemin S Ele ektronik t Kliringut Ndrbankar N cili sht sis stem i

| 111

Raporti Vjeto or 2011

BQ QK

vetm m ndr ban nkar i pages save n ven nd. SEKN-ja a, funksiono on si nj sis stem hibrid i cili mund dson kanal lizimin ndr bankar t n nj sr instr rumentesh t t pagesave. .

Gjat vitit 2011 u shnuan rritje r n vll lim dhe vler t transak ksioneve t S SEKN-s dhe e u b avan ncim i mtejm i sistem mit. Nga zhv villimet me rndsi r t veant v ishte e funksiona alizimi me s sukses i modulit t letr rave me vle er n SEK KN dhe krijimi i ndrfa aqes plotsis sht t autom matizuar t SEKN-s me m sistemin q qendror t tr regut pr let tra me vler (DEPO/X) si dhe fillim mi i zbatimit t t disa nga a projektet e planifikua ara zhvillim more n kuad dr t Strat tegjis pr Z Zhvillim t Sistemit S Kom mbtar t Pa agesave. Rritja a e vazhdu ueshme n vllim v dhe vler t tra ansaksionev ve ndrbank kare t SEK KN-s pasqy yron rritjen n relative t pagesave p pa para t gatshme g dhe e rritjen e b besueshmri is n sistem min bankar r. Sikurse viteve t m parshme, n n vitin 2011 1, rritja vjet etore si e v llimit ashtu u edhe e vl lers s tran nsaksioneve e t SEKN-s ishte e dukshme. d R Rreth 4.2 milion m trans saksione me e nj vler t prgjiths shme prej 5.1 5 miliard euro u ka analizuan p rmes SEKN N-s gjat vitit 2011.

Krah hasuar me tr ransaksione et e SEKN-s s n vitin paraprak, p v llimi i tran nsaksioneve u rrit pr 6.67 pr qind q dhe vlera e tran nsaksioneve e u rrit p r 9.15 pr r qind. Rri itja e trans saksioneve t t SEKN-s mund t s shihet edhe e nga t dhnat mesata are ditore. Vlera ditore e transaks sioneve t SEKN-s S n vitin 2011 ishte i rreth 20.5 2 milion euro, krah hasuar me rr reth 18.5 milion m euro n n vitin 201 10. Mandej, vllimi ditor i transaks sioneve t SEKNs n vitin 2011 ishte afro 16.9 1 mij, kr rahasuar me e rreth 15.6 mij n viti in 2010. Nj ndr fakto ort q ka nd dikuar n rr ritjen e vler s s transak ksioneve t SEKN-s S ish hin transaks sionet

112 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

fiskale nga Posta dhe Telekomunikacioni i Kosovs. Ndrkaq rritja n numr t pagesave ndrbankare gjat ktij viti nuk ishte pr tu theksuar n krahasim me vitet paraprake. Jan disa lloje t veanta t transaksioneve t SEKN-s: t rregullta (individuale dhe masive), prioritare (individuale dhe masive), Kos-Giro dhe Debitimi Direkt. Nivelet e vllimeve dhe vlerave t tyre pr vitet 2011 dhe 2010 jan t paraqitura n figurat n vijim.
Figura 105. Vllimi vjetor i transaksioneve t SEKN-s sipas llojeve t tyre
Debitimi Direkt Pagesat xhiro Prioritare -masive T rregullt Prioritare T rregullta 18,657 15,145 727,668 615,700 2011 2010 2091 2021 2,937,845 2,872,234 7321 3303 496197 419329

Figura 106. Vlera vjetore e transaksioneve t SEKN-s sipas llojeve t tyre

Debitim i Direkt Pagesa t xhiro Prioritar e- 6,252,067.54 2,807,939.49 871,170,119.1 7 734,367,963.8 6

1,434,815.34 1,386,264.28 465,187,793.4 T 8 402,854,278.9 rregu 6 652,651,299.2 Prioritar 2 568,863,646.0 e 4 T rregu 2011 2010

3,089,861,522 .69 2,949,927,889 .77

Burimi: BQK (2012)

Burimi: BQK (2012)

Pagesat e rregullta (individuale dhe masive) prbejn rreth 87.5 pr qind t vllimit dhe rreth 69.9 pr qind t vlers s transaksioneve t SEKN-s. Ato kanalizohen prmes SEKNs ose si transaksione individuale (nj-deri te-nj) ose si transaksione masive (nj-deri teshum ose shum-deri te-nj). Ato procesohen prmes 4 sesionevet rregullta t kliringut dhe shlyhen n baza neto. Transaksionet Kos-Giro prfaqsojn nj lloj t veant t transaksioneve t rregullta q po ashtu procesohen prmes sesioneve t kliringut dhe shlyhen n baza neto. Ato kanalizohen prmes SEKN-s si transaksione masive (shum-deri te-nj). Prderisa transaksionet e rregullta individuale jan t destinuara pr pagesat n prgjithsi dhe pagesat e rregullta masive jan t destinuara pr pagesat dhe arktimet e ndrmarrjeve dhe institucioneve t ndryshme, transaksionet Kos-Giro jan t destinuara pr arktimet e standardizuara dhe t automatizuara t entiteteve t mdha faturuese. Gjat vitit 2011 u shnua nj rritje si e vllimit ashtu edhe e vlers s tyre. Transaksionet prioritare (urgjente) procesohen dhe shlyhen menjher gjat orarit t puns n baza bruto. Ngjashm me transaksionet e rregullta, transaksionet prioritare mund t kanalizohen prmes SEKN-s ose si transaksione individuale ose si transaksione masive. Ato ende prfaqsojn nj pjes t vogl t transaksioneve t gjithmbarshme t SEKN-s. N vitin 2011,sa i prket vllimit, ato prfaqsuan m pak se 1 pr qind t transaksioneve, ndrsa sa i prket vlers, ato arritn t prfaqsojn mbi 12.8 % t transaksioneve. Ky lloj vazhdon t prdoret kryesisht pr kryerjen e pagesave urgjente dhe t atyre me vlera m t mdha. Debitimi Direkt si instrument dhe skem e re e pagesave n Kosov e lansuar n nntor 2009ofronnj mundsi m t avancuar t kryerjes automatike t pagesave periodike (pa para t gatshme) nga llogaria bankare qkan t bjn, n radh t par, me shpenzime mujore pr energji elektrike, furnizim me uj, telefoni, ngrohje, mirmbajtje etj. Si lloj i ri transaksioneve t SEKN-s ende nuk prdoret n at mas sa llojet e tjera, kshtuqe gjat vitit 2011, prfaqsontevetm 1 pr qind t vllimit dhe vlers s transaksioneve t SEKNs. Gjat vitit 2011, tri kompani t reja iu bashkuan skems s Debitimit Direkt.

| 113

Raporti Vjetor 2011

BQK

Nj pasqyr e detajuar e treguesve t prqendrimit t pjesmarrjes s institucioneve m aktive n SEKN gjat vitit 2011, kundrejt totalit t aktivitetit n kt sistem, sht paraqitur n vijim. Figura 43. Treguesit e prqendrimit pr transaksionet e iniciuara/drguara n SEKN
Sistemi SEKN 3 banka 5 bankat tjera Totali (vler absolute) Vllimi 52.20% 47.80% 4.189.777 Vlera 61.90% 38.10% 5.086.555.947

Burimi: BQK (2012)

Referuar vlers s prgjithshme t transaksioneve t shlyera n SEKN, gjat vitit 2011 vlera e prgjithshme ka qen 5,086,555,947.69 , ku tre institucionet e para me vler m t madhe t transferve t iniciuara zn 61.9 pr qind t vlers absolute ndrsa gjith institucionet tjera 38.1 pr qind. Sa i prket numrit t transferve t iniciuara, nga numri i prgjithshm i tyre 4.189.777, tre institucionet e para me numr m t madh t transferve t iniciuara zn 52.2 pr qind t numrit t prgjithshm, ndrsa t gjith institucionet tjera zn 47.8 pr qind. Figura 44. Treguesit e prqendrimit pr transaksionet e pranuara/hyrse n SEKN
Sistemi SEKN 3 banka 5 bankat tjera Totali (vler absolute) Vllimi Pesh totali 90.90% 9.10% 4.189.777 Vlera Pesh totali 67.10% 32.90% 5.086.555.947

Burimi: BQK (2012)

Sa i prket transferve t pranuara, tre institucionet me vlera m t mdha t transferve t pranuara zn 67.1 pr qind t shums absolute, ndrsa gjith institucionet tjera zn 32.9 pr qind. Ndrsa nga numri i prgjithshm i transferve t pranuara, tre institucionet e para zn 90.9 pr qind t numrit t prgjithshm, ndrsa t gjith institucionet tjera 9.1 pr qind. 5.3.2 Zhvillimet e prgjithshme, analiza dhe mbikqyrja e sistemeve t pagesave N kuadr t implementimit t Strategjis s Zhvillimit t Sistemit Kombtar t Pagesave, gjat vitit 2011 u zhvilluan aktivitete pothuaj n gjitha shtyllat prkatse t saj si: i) korniza ligjore, ii) pagesat me vlera t mdha dhe ato urgjente, iii) pagesat me vlera t vogla, iv) transaksionet qeveritare, v) letrat me vler, vi) tregu monetar, vii) drgesat nga jasht, viii) mbikqyrja e sistemit t pagesave, dhe ix) bashkpunimi dhe koordinimi mes akterve t pagesave. N kuadr t nismave pr implementim t strategjis jan themeluar grupet punuese pr t gjitha shtyllat e parapara n strategji dhe jan ndrmarr nj mori aktivitetesh prkatse. Konkretisht, jan prgatitur termat e referencs pr sistemet e reja t pagesave (shtylla ii, iv dhe vi) si dhe sht finalizuar drafti i ligjit pr sistemin e pagesave (shtylla i) i cili pritet t aprovohet n vitin 2012. N kuadr t shtylls s fundit (ix), Kshilli Kombtar i Pagesave(KKP), sht themeluar pr t mbshtet zhvillimin dhe rritjen e sistemeve t

114 |

BQK B

Rap porti Vjetor 2011 1

qndrueshme dh he efikase p r kliringun n dhe shlyer rjen e pages save dhe let trave me vle er n Kosov. Gjat ktij k viti, n n ombrelln n e KKP-s ka vepruar r me sukses s edhe grup pi pr mena axhimin e projektit p pr r reduktimin n e pagesave jo me para t gatshm me n Kosov v. N kt fush, jan realizuar analiza a t ve eanta rreth hprdorimit tinstrumen nteve elektr ronike n ve end dhe krahasimet me e vende n r egjion dhe m m gjer si dheanaliza d l lidhur mepa agesat jo n para t gat tshme - hulu umtim pr k klientin dhe tregtarin, et tj. Njkohs sisht n kuadr t aktiv viteteve t ksaj ekipe e, u nisn d dhe zhvillua an kontakte et e para m me prfaqsu ues t komp panive Mas sterCard dh he Visa, p pr shkmbi im t ideve dhe bashk punim lidhu ur me prom movimin e m nyrave elek ktronike t p pagesave, et tj. N ku uadr t fus shs s mbik kqyrjes s s sistemit t pagesave p (sh htylla vii), BQ QK ka them meluar dhe z zhvilluar fun nksionin pr rkats n lin nj me parim met dhe stan ndardet nd rkombtare e, jan br publikime t rregullta t t treguesve e analitik pr instrumente t pages save n Koso ov. Poash htu, gjat vitit v 2011 u prpilua dhe u aprovua Rregull lorja e re e statistikav ve pr instrumente t pagesave p si dhe u rishik kua dhe har rmonizua Metodologjia p pr Raportimin e Instr rumenteve t Pagesave, q kanpr synim: - Gru umbullimin dhe prsosj jen e prpun eriodike si d dhe mirmbajtjen nimit t t dhnave pe efika ase t bazs s s t dhnav ve mbi prdo orimin e instrumenteve t pagesave e n Kosov. . - Mon nitorimin e zhvillimeve n fushn e sistemeve t pagesave e n mnyr q t vler sohet shkalla e rreziqe eve q prm mbajn kto dhe t sigu urohet trans sparenca n marrveshj jet q kan t bjn me e instrument tet dhe shr rbimet e pag gesave. - Pr rmirsimin e cilsis s s raporteve e analizave e dhe publik kimeve mbi i instrumen ntet e pages save n paj jtim me raportet nga Banka Qen ndrore Evro opiane, duk ke synuar kshtu k publi ikimin e t dhnave d pr Kosov n botim prka atse n t ardhmen a ea afrt.33 - Ana alizimin e zh hvillimeve n sfern e in nstrumentev ve t pagesave n Kosov v karshi sht teteve 34 n Ev vropn Jugli indore dhe Qendrore. Q Nga t dhnat e mbledhura a dhe t ana alizuara gjat vitit 2011 1 sht kriju uar nj pasq qyr e gjer mbi nivelin n e zhvillimit t sistem mit kombtar r t pagesav ve. N prgji ithsi, vreh het se infra astruktura dhe instrume entet e page save po zhvi illohen me nj n ritm t s shpejt.

N va azhdimsi, numri i kar rtelave me f funksion pagese sht rritur. r Rrjeti i i terminale eve t bank kave n Kos sov po ash htu sht n n rritje. N dhjetor t vitit 2011 1, jan rapo ortuar
33 34

Burim mi: http://www.bqk-kos s.org/?cid=1,59,54 Burim mi: http://www.bqk-kos s.org/?cid=1,59,55

| 115

Raporti Vjeto or 2011

BQ QK

548.2 253 kartela me funksio on debiti, af fr 75.000 kartela k me funksion kr rediti dhe 12.391 1 karte ela me para apagim. Kt to kartela k kan mundu ur t prdo oren n 460 0 terminale ATM (bank komat) dhe e 7.534 term minale POS (p pika t shitj jes) t vendo osura nprK Kosov. r 10.84 pr N k krahasim me e vitin parap prak, numri i i terminale eve ATM sh ht rritur p r qind dhe n numri i term minaleve POS me 21.63 p pr qind.

Nga r raportimet e bankave re ezulton se n n fund t vit tit 2011, num mri i prgjit thshm i llog garive bank kare t klien ntve sht rreth r 2.1 mi ilion, me nj rritje prej 11 % kraha asuar me fun ndin e vitit 2010. Rreth h 98.3% e llo ogarive jan t rezident ve, ndrsa rreth 1.7% t t jo reziden ntve. ela 45. Numr ri i llogarive Tabe
Prshkrimi I llogaris Llogar rit e klientve (1 1+2) 1-lloga ari t rezidentv e (a+b)(%) a-ind dividuale (%) b-ko ompani (%) 2-llogari t jo-rezidentve j ( (c+d) c-individuale e (%) d-ko ompani (%) Tota ali i llogarive t klientve k 2009 51 1.780.45 98.50% % 94.00% % 6.00% % 1.50% % 95.40% % 4.60% % 2010 1.857.608 98.40% 94.30% 5.70% 1.60% 96.10% 3.90% 2011 2.059.878 98.34% 94.36% 5.63% 1.66% 96.60% 3.40% shme nga intern neti T aksesues 2009 40.924 94.10% 81.90% 18.10% 5.90% 94.80% 5.20% 2010 5 50.274 9 94.20% 8 83.60% 1 16.40% 5.80% 9 94.30% 5.70% 20 011 68 8.99 94. .80% 80. .00% 20. .00% 5.2 20% 90. .80% 9.2 20%

Burimi: BQK, Raportim met e bankave sipas s Metodolo ogjis pr raport timin e instrume enteve t pages save.

Nga totali i llog garive n fu und t vitit 2011, rreth h 69 mij llo ogari kan qasje onlin ne n inter rnet pr t kryer k pagesa a apo pr t kontrolluar gjendjen e llogaris, d duke shnua ar nj rritje e prej 37 pr r qind n kr rahasim me vitin 2010. Pavarsisht rritjes s n ndjeshme t ktij tregu uesi gjat vit tit 2011, niv veli i shfryt zimit t llo ogarive bank kare me e-b banking vaz zhdon t mb betet n nive ele t ulta. N k krahasim me shtetet e tjera n E Evropn Qen ndrore dhe Juglindore, Kosova ka edhe shum m pun pr r t br. Sa a i prket n numrit t te erminaleve pr p 1 milion n banor, Kosova K vazhd don t qnd droj ndr ve endet e fund dit n rajon. . Mirpo, shenj pozitiv ve n kt dr rejtim sht ritmi m i shpejt i zhv villimit t in nfrastruktur rs sesa mes satarja e zhv villimit n vendet v e reg gjionit. Situat e ngjashme sht edhe tek kartelat bank kare. Numr ri i kartelav ve me funks sion pagese vazhdon t rritet.

116 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Tabela 46. Tabela krahasuese e instrumenteve dhe terminaleve t pagesave35

Prshkrimi Banor Siprfaqja (km ^2) Densiteti (pr km^2) ATM pr 1 milion banor pr 100 km^2 POS pr 1 milion banor pr 100 km^2 Kredit Kartelat pr 1 milion banor Debit Kartelat pr 1 milion banor E-Banking Kosova 2.1 10,887 193 460 219 4 7,534 3,587 69 74,873 35,654 548,253 261,073 68,992 Shqipria 3.19 28,748 111 771 242 3 4,903 1,537 17 27,300 8,558 667,548 209,263 27,368 Republika eke 10.51 78,865 133 3,742 356 5 96,958 9,225 123 1,587,889 151,084 7,888,879 750,607 Turqia 73.3 783,562 94 27,649 377 4 1,823,530 24,878 233 46,956,124 640,602 69,916,462 953,840 / Sllovenia 2.05 20,273 101 1,814 885 9 35,622 17,377 176 122,638 59,823 2,742,470 1,337,790 Bullgaria 7.54 110,879 68 5,718 758 5 60,762 8,059 55 992,428 131,622 6,623,423 878,438 Hungaria 10.02 93,028 108 4,843 483 5 78,441 7,828 84 1,367,928 136,520 7,553,209 753,813 Bosnja 3.77 51,197 74 1,098 291 2 17,834 4,731 35 67,802 Kroacia 4.42 56,594 78 3,794 858 7 92,690 20,971 164 1,990,395 450,316 6,846,034 1,548,876 989,862 Maqedonia 2.06 25,713 80 869 422 3 31,491 15,287 122 303,158 147,164 1,048,180 508,825 211599

Burimi: BQK (2012) dhe bankat qendrore apo autoritetet mbikqyrse t shteteve prkatse

5.4. Menaxhimi i Mjeteve 5.4.1 Menaxhimi i Mjeteve dhe Politika e Investimeve t BQK-s Bazuar n Ligjin pr Bankn Qendrore (BQK) Nr.03/L-209 (Neni 1, paragrafi 1.6), BQK-ja vepron si agjent fiskal i Qeveris ndrsa sipas Ligjit mbi Menaxhimin e Financave Publike dhe Prgjegjsit Nr.03/L-048 (Neni 7), BQK sht autorizuar t investoj mjetet e Qeveris. Kjo form e investimeve financiare mundson kthimin n investime, krijimin e mjeteve t paguara nga interesi, mjete t cilat pastaj derdhen n Buxhetin e Republiks s Kosovs. Fondet e depozituara n BQK ju takojn kryesisht Institucioneve Qeveritare; Ministris s Financave (rezervat buxhetore), Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP)-s si dhe institucioneve financiare (rezervat e obligueshme pr likuiditet). Menaxhimi i investimeve t Thesarit kryhet nga BQK n marrveshje me Thesarin prmes Komitetit t Likuiditetit i cili mbahet rregullisht do muaj. AKP filloi afatizimin e fondit t saj q nga gushti 2010 n depozita bankare me afat maturimi deri n nj vit. Kto investime jan kryer n pajtim me Politikn e Investimeve dhe Politikn e Norms s Kamats t aprovuara nga Bordi Ekzekutiv i BQK-s. Poashtu BQK-ja sht e ngarkuar me menaxhimin e fondeve t depozituara nga agjencit publike, institucionet financiare, dhe organizatat donatore. Politika e Investimeve e aprovuar nga Bordi i BQK-s implementohet nga ana e Drejtoratit t Menaxhimit t Mjeteve. Pr shkak se nj pjes e madhe e fondeve q menaxhohen jan mjete t fondeve publike, t cilat mund edhe t kthehen pr nj afat t shkurtr kohor, objektivat primare sipas politiks s investimeve jan siguria, likuiditeti dhe kthimi n investime.

T dhnat n tabel jan nga viti 2010 pasi q disa nga vendet n rajon t dhnat pr vitin 2011 nuk i kan publikuar akoma, ndrsa t dhnat pr Kosovn i takojn vitit 2011.

35

| 117

Raporti Vjeto or 2011

BQ QK

5.4.2 Menaxhimi i Mjeteve n vitin 2011 pajtim me po olitikn e in nvestimeve, e aprovuar nga Bordi i BQK-s m m 16 Mars 2011, N p prgj jat vitit 20 011 t gjitha a mjetet jan n investuar r n instrum mente finan nciare q bien n kateg gorin e inst trumenteve m t sigur rta dhe m li ikuide. Resp pektivisht, d dy jan kategorit e ins strumenteve e financiare e n t cilat jan inves stuar mjete et nn mena axhimin e BQK-s: - d depozitat e afatizuar ra n me instit tucione financiare rangi im/vlersim su uperior, prka atsisht e euro-depozit ta t afatiz zuara me banka kom merciale dhe qendrore t shtetev ve m kredi ibile t BE-s dhe Euro ozons, dhe not e thesar rit t shtete eve me - bon ekono omi m t t avancua ara t Euro ozons me maturitet m ma aksimal deri n n nj vit dh he t emetua ara n euro. Duke e iu prmba ajtur kriteri it mbi sigur rin e kapit talit dhe lik kuiditetit, t gjitha mje etet e inves stuara n de epozita dhe bono thesar ri jan br me afat t shkurtr s ko ohor, prkat sisht horiz zonti kohor mesatar i investimeve e pr vitin 2011 sht 13 dit (h horizonti ko ohor i inves stimeve n depozita d dhe e bono thesa ari sillet prej j 1 dit deri n 365 dit) ), ndrsa rangimi afat-s shkurtr i in nstitucionev ve financiare e sht jo m i vogl se A-2, A P-2 apo o F1 nga agje encit m t t mdha t rangimit (Standard and Poors, Moodys In nvestors Se ervices dhe Fitch Ratin ngs). Sipas anka Qendr s ktij princi ipi, rreth 40 0.79% e inve stimeve n depozita d jan n br n Ba rore t tri sh hteteve m eminente t Eurozons s, respektivi isht n Bank kn Qendro ore t Gjerm manis (Deutsche Bundesbank), Ba ankn e Fra ancs (Banque de Franc ce) dhe Ban nkn Qendro ore t Luks semburgut (Banque Cen ntrale du Lu uxembourg). M 31 Dhj jetor 2011, 2 2.35% t mj jeteve jan ln n bon no thesari t Belgjiks, instrument te borxhi kto q ende k kan rangim m apo not superiore af fatshkurtr prej P-1 dhe e A-1 nga ag gjencit e lar rtprmendur ra t rangim mit. Viti 2 2011 u kara akterizuara si vit i vazhd dimit t vshtirsiv ve pr omin e Eu ekono urozons e cila u prek nga kriza e borxheve sovrane s t nj numri sht tetesh brend da ktij union ni monetar. N kto ku ushte t vsht tira tregu u, kthime et n t instrumente borxhi denom minuara n Euro u bn b t pafav vorshme pr investime. Mund dsia pr t investu uar n instrumente afa at-shkurtra borxhi sovra an u nda n dysh. Mun ndsia e par ishte inv vestimi n bono
Figura 112. Shprndarja F S e investimev ve prgjat m muajve
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Jan Shku M Mar Pri Maj Qer Kor Gus Shta Tet Nen Dhje Bono Thesari Depoz zita te afatizuara

B Burimi: BQK (20 012)

118 |

BQK B

Rap porti Vjetor 2011 1

thesa ari t shtete eve m t si igurta si Gj ermania, Fr ranca, Finla anda dhe Ho olanda q ofruan o norm ma kthimi ja ashtzakonisht t ulta a, zero dhe madje m edhe negative, n du uke e br kshtu k t ku ushtueshm dhe jo-prof fitabil inves stimin n k to instrumente. Mund dsia e dyt ishte inves stimi n bon no thesari t shteteve q ofruan nor rma atraktiv ve interesi p por me risk m t lart si Italia, Po ortugalia dhe Irlanda. Duke e konsideruar kt gjen ndje t pafav vorshme dh he rrezikun e lart t tre egut, BQK zvogloi z alok kimin e mjete eve pr in nvestime n bono thesa ari duke al lokuar ksh htu m shum m mjete pr p investime n depoz zita afat-shkurtra. Kjo nativ ofro altern oi kontroll m t madh h mbi rrezik kun dhe ne evojat e likuid ditetit. Prej j afrsisht 22% 2 t mjete eve q u in nvestuan n bono thesa ari nga tota ali i portfolios n janar r 2011, ky raport r ra n vetm 2011. 2.35% % n dhjetor Rrjed dhimisht, in nvestimet n depozita t t afatizuara filluan t rriten nga a muaji i sh htat i vitit, ku prej afr r 75% t mjeteve t por rtfolios t inv vestuara n depozita n janar, ky raport r u ngr rit n mbi 97 7% n dhjeto or t vitit 20 011. Krah hasuar me vi itin 2010 rritja e rezerv vave apo mje eteve nn menaxhim m eB BQK-s sh ht me 3.11% % m e lart . Kjo rritje vjen v edhe si i rezultat i kthimeve k m t mdha n nga investim met q jan arritur prg gjat vitit 20 011. Norm ma mesatare e n investim met n depoz zita dhe bon no thesari ar rriti 0.84% p pr 2011, q sht 2.7 h her m e lar rt krahasua ar me norm n e kthimit t t realizuar r gjat vitit 2010. Fakto ort kryesor r q kan nd dikuar n re ealizimin e nj n norme t kthimit m t lart n 2011 mund d ti prmble edhim si n vijim: v (i) Prmirs simi i gjend djes n tregun e paras s n Eurozon gjat gjys sms s par t vitit v 2011 q q filloi me rritjen e norm mave t interesit n tregun e huas EONIA ndr-ban nkare. (anglisht t: Euro Ov vernight Index Av verage), prkatsisht Indeksi Mesatar i Euro brenda nats,gja at gjasht muajve t par t t vitit 2011 sht 0.85%. Ky indeks sht

Figura 114. Mesatarja F M kth himit n portf folio dhe kthi imit n benchmar n rk

EONIA

0.87%

Kthimi ne portfolio

0.84%

EU URIBOR 1-javor

1.03%

0.00% %

0.20%

0.40% %

0.60%

0.80 0%

1.00%

1.20 0%

Burimi: BQK (2 2012)

| 119

Raporti Vjetor 2011

BQK

(ii)

pik referimi pr normat e interesave n investimet nj-ditore q BQK i kryen prmes llogaris rrjedhse me Deutsche Bundesbank, Raiffeisen Bank International dhe Commerzbank36. Rritjes s prgjithshme t normave t interesit pr huat ndr-bankare prej atyre nj javore deri n nj vit37. Kjo rritje sht rezultat i: a) largimit t investitorve nga tregu i borxheve pr shkak t luhatjeve n mimet e letrave me vler dhe fokusimit t tyre n investimet afat-shkurtra n tregun ndr-bankar. b) Rritjes s krkess pr likuiditet n treg pr shkak t masave t ndrmarra nga Banka Qendrore Evropiane (BQE), njra prej t cilave ishte ndryshimi i normave t interesit nga BQE me 13 Prill 2011 q ishte edhe ndrhyrja e par q nga maji i vitit 200938.

5.4.3 Menaxhimi i Rrezikut t Investimeve

5.4.3.1 Rreziku i Norms s Interesit dhe Rreziku Kreditor Matjen relative t rrezikut t norms s interesit mund ta bjm duke krahasuar normn e realizuar te interesit apo kthimit n portofolio me normn e interesit t nj pik referuese apo krahasuese (+- marzha). Pikat referuese me t cilat i kemi krahasuar kthimet n portofol jan EONIA dhe EURIBOR (anglisht: Euro Interbank Offered Rate), prkatsisht Norma e ofruar pr depozita ndrbankare pr 2011 q jan norma mesatare t fondeve t ofruara n tregun ndr-bankar. Gjat vitit 2011 sht vendosur nj pik referuese prej EONIA 0.30% pr depozita nj ditore, dhe EURIBOR 1-javor 0.30% pr depozita 1-javore. Norma e realizuar e kthimit n portofolin e BQK-s prej 0.84% e tejkalon horizontin prej 0.47% deri n 0.73%, q nnkupton nj realizim m t mir t kthimit n raport me pikat referuese. Matja relative e rrezikut t norms s interesit mund t bhet edhe duke marr indikator statistikor q kapin efektet e ndryshueshmris apo volatilitetit t normave t interesit si devijimin standard apo variancn. Devijimi standard n normn e interesit pr vitin 2011 rezulton t jet +/-0.237%, q nnkupton se normat e interesit n mesatare mund t shmangen negativisht prej 0.237% apo 23.7 pika baz q sht m e vogl se marzha e prcaktuar prej -0.30%. Kjo nnkupton q sht tentuar t mbahet nj rrezik mjaft i ult pr portofolio nga ndryshimi i normave t interesit n treg. 5.4.3.2 Oscilimet e tregut Lidhur me zhvillimet e tregjeve financiare, viti 2011 ka qen vit i karakterizuar me luhatshmri (volatilitet) t shumta. Prkeqsimi i gjendjes financiare t Greqis dhe krcnimi q rrjedh nga falimentimi i mundshm i ktij shteti si dhe jo-stabiliteti i vendeve t eurozons kan br q shum investitor t ndjejn vetn si t pafuqishm. Mirpo edhe prkundr gjendjes kritike n tregjet financiare, BQK-ja ka arritur q t alokoj mjetet e saja n instrumentet m t sigurta financiare duke e mbajtur rrezikun kreditor, at t

36 37 38

Mesatarja e EONIA-s pr vitin 2010 sht 0.44%, prderisa n gjysmn e pare t vitit 2011 kjo norm mesatare sht 0.85%, rritje kjo p 93%. Ktu pik referimi marrim Euribor 1-Muaj, Euribor 3-Muaj dhe Euribor 6-Muaj. Kto norma mesatare jan dyfishuar n krahasim me vitin 2010.

M 13 Prill 2011, BQE rriti me 0.25% tri normat kye, repsketivisht Normn e Huadhnies nga 1.75% n 2.00%, normn n operacionet e ri-financimit nga 1.00% n 1.25%, dhe normn n depozita nga 0.25% n 0.50%.

120 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

likuiditetit, rrezikun e tregut si dhe at operacional gjat gjith kohs nn kontroll dhe duke siguruar n do koh likuiditet t mjaftueshm. 5.4.3.3 Operacionet e Tregut t Letrave me Vler N pajtim me Ligjin pr Borxhet Publike Nr. 03/L-175, (Neni 2, paragrafi 1.1. dhe 1.2.) Banka Qendrore e Republiks s Kosovs (BQK) vepron si agjent i Ministris s Financave (MeF) pr t zbatuar detyrat e caktuara q kan t bjn me shtjet fiskale t Republiks s Kosovs dhe si autoritet monetar i Republiks s Kosovs. N kuadr t ksaj, BQK ka pr detyr t zhvilloj ankandet e Letrave me Vler t Qeveris, t regjistroj emetimin dhe transferimin e letrave me vler t dematerializuara, lehtsoj themelimin e tregut sekondar pr Letrat me Vler t Qeveris si dhet kryej, lehtsoj fardo aktiviteti tjetr n lidhje me emetimin e Letrave me Vler t Qeveris. Dokumentet ligjore t aprovuara n dhjetor t vitit 2011 nga BQK dhe MeF (Rregullorja pr Tregun Primar dhe Sekondar t Letrave me Vler t Qeveris dhe Marrveshja mbi Aktert Primar) paraqesin bazn themelore pr operimin e tregut primar dhe sekondar t Letrave me Vler t Qeveris s Kosovs. N dhjetor t vitit 2011, Aktert Primar jan njoftuar edhe me kalendarin e parashikuar t emetimit t Letrave me Vler t Qeveris s Kosovs pr vitin 2012. N mars t vitit 2011, BQK ka krijuar Divizionin e Operacioneve t Tregut t Hapur i cili ka pr detyr themelore implementimin e ligjeve dhe rregulloreve lidhur me tregun e Letrave me Vler t Qeveris. Themelimi me koh dhe trajnimi adekuat i personelit nga ana e ekspertve t Departamentit t Thesarit t SHBA-ve ka br q Projekti i Letrave me Vler t Qeveris s Republiks s Kosovs t funksionalizohet saktsisht si n koh ashtu edhe n prmbajtje. N qershor t vitit 2011 kan filluar prgatitjet teknike dhe funksionale me qllim t implementimit t projektit pr tregtimin n mnyr elektronike t Letrave me Vler n tregun Primar dhe Sekondar. N kt kontekst, BQK ka br t gjitha prgatitjet e nevojshme pr sigurimin dhe instalimin e sistemit t tregtimit dhe t shlyerjes s Letrave me Vler t Qeveris,kshtuq Sistemii Regjistrit Kontabl (SRK) tashm prfshin katgeorit kryesore t tregut t letrave me vler si: - Mbajtjen e regjistrit t emetimit dhe transferimit t letrave me vler t dematerializuara; - Regjistrimin etransaksioneve t letrave me vler dhe pronsis me letra me vler; -Monitorimin e pjesmarrsve me qllim t menaxhimit t rrezikut lidhur me transaksionet. Ky sistem elektronik sht ndrlidhur n mnyr automatike me Sistemin Elektronik t Kliringut Ndrbankar t BQK-s, duke mundsuar kshtu shlyerjen e t gjitha transaksioneve t letrave me vler n mnyr elektronike. Platforma pr tregtimin e Letrave me Vler t Qeveris s Kosovs sht projekt i financuar nga Ministria e Financave, Departamenti i Thesarit, vlera e t cilit ka arritur n 1,102,524.00 USD. 5.4.4 Procesi i tregtimit t Letrave me Vler t Qeveris Letrat me Vler t Qeveris ofrohen pr shitje prmes ankandeve t organizuara dhe mbajtura nga ana e BQK-s. N ankande tash pr tash marrin pjes si Akter Primar

| 121

Raporti Vjetor 2011

BQK

shtat banka komerciale, ndrsa palt tjera t interesuara mund t marrin pjes n mnyr indirekte prmes Akterve Primar. Norma e interesit pr tregtimin e Letrave me Vler t Qeveris prcaktohet nga tregu varsisht prej oferts dhe krkess. Pritet q gradualisht t krijohen kushte pr pjesmarrje edhe te akterve tjer prve bankave komerciale. 5.5. Regjistri i Kredive t Kosovs

5.5.1 Gjenerimi i certifikatave autorizuese Furnizimi i institucioneve Figura 115. Numri i ertifikatave t gjeneruara n kredidhnse dhe kredimarrsve baza mujore me informacionet e nevojshme 100 kreditore individuale prmes 90 80 sistemit t Regjistrit t Kredivet 70 Kosovs (RKK) sht nj shrbim 60 me rndsi i BQK-s. RKK-ja sht 50 dizajnuar si nj aplikacion i bazuar 40 30 n internet dhe mund t qaset 20 drejtprdrejte n koh reale nga 10 institucionet kredidhnse. Qasja 0 Jan Shku Mars Pri Maj Qer Korr Gush Shta Tet Nn Dhjet mund t bhet vetm nga zyrtart e autorizuar t paisur Burimi: BQK (2012) paraprakisht me certifikata autorizuese. Kto certifikata autorizuese gjenerohen nga regjistri i kredive duke u bazuar n krkesat e arritura me autorizim t veqant nga antart e sistemit t regjistrit t kredive. N baz t rregulloreve n fuqi , t gjitha institucionet kredidhnse t licencuara nga ana e BQK-s jan antar t ktij regjistri. Aktualisht, jan gjithsejt 28 institucione me 1200 prdorues aktiv n sistemin e regjistrit t kredive. Gjat vitit 2011, regjistri i kredive ka gjeneruar 507 certifikata t reja si rrjedhoj e krkesave t paraqitura nga institucionet antare.
Figura 116. Hulumtimet n sistemin e regjistrit t kredive
100000 90000

5.5.2 Hulumtimet n sistemin e regjistrit t kredive

Prdoruesit e sistemit t regjistrit 70000 60000 t kredive, t cilt jan t 50000 autorizuar nga institucionet 40000 kredidhnse , i qasen sistemit me 30000 20000 qllim t hulumtimit mbi obligimet 10000 dhe historit kreditore t 0 aplikantve kreditor. Sipas statistikave t nxjerrura nga sistemi i regjistrit t kredive, Burimi: BQK (2012) numri i hulumtimeve gjat vitit 2011 ka kaluar shifrn prej 920 000 hulumtimeve.

80000

122 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

5.5.3 Raportimi i kredive t reja nga institucionet kredidhnse Sipas Rregulls Bankare nr. XXVIII dhe mbshtetur n sistemin e zhvilluar t RKK-s, t gjitha institucionet kredidhnse antare t sistemit t regjistrit t kredive jan t obliguara q t raportojn informacionet mbi kredit e aprovuara dhe t shprndara . Gjat vitit 2011, nga ana e Figura 117. Raportimi i kredive t reja nga institucioneve kredidhnse , n institucionet kredidhnse sistemin e regjistrit t kredive 25,000 ,jan raportuar mbi 200,000 kredi 20,000 t reja. Sipas grafikut t paraqitur, nga muaji gusht 2011 deri n fund t vitit 2011 kemi nj trend rrits t kredive t raportuara.
15,000

10,000

5,000

N baz t t dhnave t nxjerrura 0 Jan Shku Mars Pri Maj Qer Korr Gush Shta Tet Nn Dhjet nga sistemi i regjistrit t kredive, n vijim sht paraqitur numri i Burimi: BQK (2012) kredive aktive dhe numri i kredive t klasifikuara me writte-off prgjat vitit 2011 duke specifikuar numrin n baza mujore. Subjekte t t dhnave t informacionit t RKK-s jan personat fizik dhe bizneset si kredimarrs individual. Nse konsiderohet e nevojshme, p.sh. pr t verifikuar shnime t diskutueshme, do kredimarrs individual mund t marr detajet e veta kreditore t regjistruara n RKK, n BQK. Gjat vitit 2011 jan gjeneruar mbi 480 raporte t tilla. 5.5.6 Projekti BEEP Projekti trevjeqar pr prmirsimin e ambientit biznesor n Kosov BEEP (anglisht: Business Environment Enhancement Project, prmes nj komponente sht i prqndruar edhe n fushn e raportimit dhe informacionit kreditor, konkretisht n regjistrin e kredive.Me qllim t identifikimit t segmenteve t nevojshme pr avansim, jan zhvilluar shum aktivitete, hulumtime dhe pun permanente prgjat vitit 2011. sht punuar n segmentin legjislativ, informativ si dhe avansimin e sistemit t regjistrit t kredive n prgjithsi. Lidhur me kto qshtje jan mbajtur dy seminare n forma t veanta pr banka komerciale dhe pr institucione kredidhnse. Produkt konkret i tr ktyre aktiviteteve mund t prmenden draftimi i Rregullores s re mbi Regjistrin e Kredive dhe publikimi i broshurs informative dedikuar kredimarrsve. Regjistri i Kredive t Kosovs sht antar i Asociacionit ndrkombtar t regjistrit t kredive. 5.5.8 Raporti i t brit biznes (anglisht: Doing Bussines 2012) Edhe n vitin 2011, regjistri i kredive ishte kontribues i drejtprdrejt n t dhnat e mbledhura nga Banka Botrore me qllim t raportit mbi t brit biznes pr vitin 2012. Sipas raportit t publikuar , fusha mbi marrjen e kredis (anglisht: getting credit) gjat tri viteve n vazhdimsi pasqyron prmirsim, duke u radhitur n t njjtin nivel me vendet e rajonit. 5.6. Aktiviteti n fushn e analizave ekonomike dhe stabilitetit financiar N kuadr t avancimit t mtutjeshm t funksioneve dhe prgjegjsive, gjat vitit 2011, Drejtoria pr Analiza Ekonomike (DAE) u promovua n Departamentin pr Stabilitet

| 123

Raporti Vjetor 2011

BQK

Financiar dhe Analiza Ekonomike (DSFAE). Rrjedhimisht, DSFAE objektivi kryesor i DSFAE sht t siguroj nj vlersim sa m t mir t stabilitetit financiar n vend, duke grshetuar zhvillimet e sektorit financiar n vend me zhvillimet e prgjithshme ekonomike. Gjat vitit 2011, DSFAE publikoi numrin e dyt t Raportit t Stabilitetit Financiar, i cili paraqet nj analiz t hollsishme t gjendjes s sistemit financiar n vend dhe mes tjerash prfshin edhe nj numr t analizave specifike q trajtojn tema t veanta rreth zhvillimeve n sektorin financiar dhe ekonomin e vendit n prgjithsi. DSFAE vazhdoi t prpiloj n baza t rregullta analizn stres-test pr sistemin bankar, i cila po paraqet nj vegl t mir pr vlersimin e qndrueshmris s bankave q operojn n Kosov. Po ashtu, pr t vzhguar sa m mir zhvillimet pr sa i prket qndrueshmris s sistemit financiar n vend, DSFAE vazhdoi ti prpiloj n baza t rregullta treguesit e shndetit t sistemit financiar. Gjat vitit 2011, DSFAE ka shnuar progres t rndsishm n prgatitjen e modelit pr parashikimin e bilancit t gjendjes dhe pasqyrs s t ardhurave t sistemit bankar, i cili do t ndihmoj parashikimin e zhvillimeve t ardhshme n sistemin bankar por edhe parashikimin e zhvillimeve t prgjithshme makroekonomike n vend. Ndr projektet e reja t DSFAE gjat vitit 2011 ishte edhe fillimi i implementimit t ankets mbi kreditimin bankar me bankat q operojn n Kosov. Ky projekt ka pr qllim q t rris kapacitetet pr vlersimin sa m t mir t zhvillimeve n aktivitetin kredidhns n vend. Anketa mbi kreditimin bankar ofron nj pasqyr t gjer t zhvillimeve t standardeve kreditore, rregullave dhe kushteve kreditore, perceptimin e bankave pr rrezikun, gatishmrin e bankave pr t zgjeruar kreditimin dhe po ashtu ofron nj pasqyr t faktorve q ndikojn krkesn pr kredi. Gjat vitit 2011, DSFAE avancoi metodologjin e prpilimit t Indikatorve t Paralajmrimit t Hershm, duke br t mundur vlersimin e kuantifikuar t ndikimit t zhvillimeve t sektorve t ndryshm t ekonomis s vendit n aktivitetin e prgjithshm ekonomik dhe rrezikun ekonomik. Pr m tepr, metodologjia e re ka br t mundur prcaktimin e peshave t ndryshme n ndikimin q zhvillimet n sektor t veant t ekonomis mund t ken n aktivitetin dhe rrezikun e ekonomik brenda ekonomis s vendit. Gjat ksaj periudhe, DSFAE gjithashtu ka avancuar Buletinin e Bilancit t Pagesave n Raportin e Bilancit t Pagesave, publikim ky q publikohet n baza t rregullta dhe paraqet nj analiz t hollsishme rreth zhvillimeve makroekonomike n prgjithsi dhe bilancit t pagesave t ekonomis s Kosovs n veanti. Ky publikim periodik prmban edhe analiza t veanta t cilat adresojn segmente t ndryshme q kan t bjn me zhvillimet ekonomike n vend e posarisht me ato t ndrlidhura me bilancin e pagesave. N vitin 2011, n kuadr t Buletinit Mujor Statistikor, DSFAE ka vazhduar t publikoj analizat tremujore rreth zhvillimeve ekonomike n vend dhe n sektorin e jashtm, duke prfshir edhe diskutime t veanta rreth krahasimit t segmenteve t caktuara t ekonomis s Kosovs me ato t rajonit. Gjat vitit 2011, DSFAE ka organizuar nj konferenc ku sht prezantuar Raporti i Stabilitetit Financiar si dhe ka marr pjes n takime dhe konferenca t ndryshme vendore dhe ndrkombtare. Gjithashtu, gjat vitit 2011 stafi i DSFAE ka marr mirnjohje nga Guvernatori i BQK-s pr arritje t veant n fushn krkimore n arenn ndrkombtare si dhe pr prfaqsim ekzemplar n seminare ndrkombtare n vitet e kaluara. Si rezultat i inkurajimit dhe njohjes s kompetencs hulumtuese, n vitin 2011 stafi i DSFAE

124 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

sht shprblyer nga UNDP me mimin pr studimin m t mir n fushn e drgesave t emigrantve n nj konkurrenc ndrkombtare. Stafi DSFAE gjat vitit 2011 ka qen aktiv edhe n fushn e komunikimit me publikun n shrbim t transparencs ndaj publikut rreth zhvillimeve t sektorit financiar dhe atyre ekonomike n prgjithsi. 5.7. Aktivitetet n fushn e statistikave Sikurse edhe viteve paraprake, Departamenti i Statistiks s BQK-s ka vazhduar me ritmin e hovshm t zhvillimit edhe gjat vitit 2011. Miratimi i rregulloreve t reja, prgatitja e projekteve statistikore pr institucionet jo bankare, e po ashtu edhe publikimi i statistikave t bilancit t pagesave n frekuenc tremujore, paraqesin disa nga arritjet gjat vitit 2011. Bashkpunimi i suksesshm me Fondin Monetar Ndrkombtar (FMN) n kontekst t ekspertizs n fusha t caktuara statistikore si dhe n kontekst t raportimit statistikor n FMN paraqet nj atribut tjetr t veant. Me qllim t prforcimit t mtutjeshm t bazs ligjore lidhur me prpilimin dhe shprndarjene statistikave q jan prgjegjsi direktee BQK-s, n nntor 2011 u miratuan kto rregullore: Rregullorja pr Statistikat Monetare Financiare dhe Llogarit Financiare, dhe Rregullorja mbi Statistikat e Bilancit t Pagesave dhe t Pozicionit t Investimeve Ndrkombtare.

Prderisa rregullorja e par mundson raportimin pr qllime statistikore t t gjitha institucioneve financiare (bankare dhe jo bankare), rregullorja e dyt prforcon aspektin ligjor lidhur me obligimet statistikore t raportueseve q kan t bjn me sektorin jo financiar. N fushn e statistikave monetare financiare, viti 2011 karakterizohet me prgatitjet respektivisht finalizimin e disa projekteve statistikore, e q kan filluar s zbatuari n janar 2012. Pr m shum, sht fjala pr Raportin Statistikor mbi Institucionet Mikrofinanciare, Raportin mbi Normat e Kamats s Institucioneve Mikrofinanciare si dhe Raportin Statistikor mbi Agjencit pr Transferimin e Parave. Kto projekte statistikore jan konsistent me standardet statistikore ndrkombtare t FMN-s, Banks Qendrore Evropiane, Eurostatit, etj.Me kt sht shkurtuar edhe frekuenca e raportimit nga ajo tremujore n mujore. Q nga viti 2011 statistikat e bilancit t pagesave kan filluar t publikohen n frekuenc tremujore. Pr m shum, publikimi i ktyre statistikave n frekuenc mujore planifikohet t ndodh q nga viti 2013. Prve ksaj, gjat vitit 2011 pr her t par, jan prpiluar statistikat mbi pozicionin e investimeve ndrkombtare, t publikuara n fillim t vitit 2012. Sa i prket bashkpunimit me FMN-n dhe me institucionet tjera, Departamenti i Statistiks ka vazhduar me raportimin e rregullt periodik n FMN n kuadr t disa publikimeve ku me kt rast do t veoheshin: Statistikat Financiare Ndrkombtare (angl.: International Financial Statistics), Vjetari Statistikor i Bilancit t Pagesave (angl.: Balance of Payments Statistical Yearbook), Anketa mbi Qasjen Financiare (angl.: Financial Access Survey), dhe Raporti mbi Stabilitetin Financiar Global (angl.: Global Financial Stability Report).

| 125

Raporti Vjetor 2011

BQK

Po ashtu, n baza t rregullta periodike sht vazhduar raportimi n kuadr t programit Stand-By me FMN-n. Pr her t par, gjat vitit 2011 sht filluar me raportimin n Eurostat t indikatorve t zgjedhur statistikor nga fusha e bilancit t pagesave, krahas raportimit t shtetet e tjera. Statistikat e prpiluara jan publikuar n publikimet periodike dhe joperiodike t BQK-s. N kt kontekst do t veoheshin Buletini Mujor Statistikor i cili publikohet pr m shum se 10 vite me radh, si dhe Serit Kohore t BQK-s q paraqesin publikimet kryesore statistikore. Prve ksaj, statistikat monetare financiare dhe t sektorit t jashtm shrbejn si input ky edhe pr publikimet tjera t BQK-s. Stafi i Departamentit t Statistiks ka prezantuar BQK-n disa takime ndrkombtare n kuadr t fushs prkatse si jan: Komiteti i Statistikave Monetare Financiare dhe t Bilancit t Pagesave t organizuara nga Eurostat, etj. N veanti duhet theksuar se gjat vitit 2011, drejtori i Departamentit t Statistiks, ka kryer me sukses t plot misionin e tij t par n cilsin e ekspertit pr statistika monetare dhe financiare t FMN-s n Bankn Qendrore t Bosnjs dhe Hercegovins, ndrsa Udhheqsi i Divizionit pr Bilancin e Pagesave n BQK sht pranuar n listn e ekspertve t FMN-s lidhur me statistikat e bilancit t pagesave.

6. Zhvillimet e brendshme
6.1. Kontrolli i brendshm Shefi i Auditimit t Brendshm Detyrat dhe prgjegjsit si dhe kompetencat e Shefit t Auditimit t Brendshm (ShAB) jan t definuara dhe t prcaktuara me Ligjin e BQK-s (nenet 60 dhe 61). Pas implementimit t rekomandimeve te FMN-s, prkatsishtmisionit t vlersimit t cilsis s proceseve dhe procedurave t BQK-s (anglisht: Safeguard assessment), ShAB ka vazhduar te jet i fokusuar vetm n fushn a auditmit t brendshm. Auditmi i Brendshm Gjat vitit 2011 sht realizuar plani i puns i parapar pr kt vit, plan ky i prpiluar konform standardit t IIA 2010 (planifikimi) .Bazuar n statusin e Auditorit t Brendshm n BQK (anglisht: Audit Charter) dhe konform standardit 2020 (komunikimi dhe aprovimi) , Shefi i Auditimit t Brendshm ka prezantuar planin vjetor t puns s Departamentit t Auditimit t Brendshm (DAI)pr vitin 2011 para Komitetit t Auditimit dhe pas aprovimit nga ky Komitet plani vjetor i puns s Auditimit t Brendshm pr vitin 2011 sht prezantuar para Bordit t BQK-s dhe sht aprovuar nga ky Bord. Departamenti i Auditimit t Brendshm i prmbahet strategjis sipas s cils plani vjetor i puns s Auditimit t Brendshm ka rolin ky n rritjen e kualitetit dhe n prmbushjen e qllimeve, objektivave dhe misionit t cilin e ka DAI. Gjat vitit 2011 sht implementuar rekomandimii Fondit Monetar Ndrkombtar i dhn prmes Raportit mbi vlersimin e proceseve dhe procedurave t BQK-s (anglisht: Safeguards Assesment)kshtuqe janaudituar proceset dhe sistemet(gjithprfshirse) si ai iFlexcube, Statistiks, Resurseve Humane, Sistemit Ndrbankar t Pagesave dhe Regjistrit t Kredive t Kosovs.

126 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Pr prcjelljen e Portofolios s Investimeve n Bankat Korrespondente t BQK-s, Auditimi i Brendshm gjat vitit 2011 ka prgatitur 52 raporte speciale n baza javore, pr periudhn Janar-Dhjetor 2011.Prve auditimeve t parapara me planin vjetor t puns t DAI, gjat viti 2011 me krkesn e Shefit t Auditimit jan performuar 11 auditime t rastit Ad Hock . Bazuar n Memorandumin Teknik t Mirkuptimit ndrlidhur me Programin me FMNnjan performuar gjasht (6) auditime t pavarura t barazimit t llogarive t Qeveris n baza kuartale, ku katr (4) prej ktyre auditimeve jan realizuar pr vitin kalendarik 2011 dhe dy (2) auditime pr periudhn Korrik-Dhjetor pr vitin 2010. Duke u bazuar n standardin e IIA 2500 (monitorimi i progresit)pr prcjelljen e implementimit t rekomandimeve (anglisht: Follow up) sht prpiluar raporti i veant pr periudhn Janar-Dhjetor 2011 ku jan prcjell edhe rekomandimet e raporteve t auditimit t bra gjat vitit 2010. N kt raport jan pasqyruar gjetjet, rekomandimet, prgjigjet e menaxhmentit, statusi i rekomandimit dhe prgjigjet e auditorve. Gjat viti 2011 jan prpiluar katr raporte mbi pasqyrimin e puns s Auditimit t Brendshm pr periudhat tremujore. Kto raporte t prgatitura jan dorzuar te Shefi i Auditimit t Brendshm i cili m pas i ka prcjell tek Komiteti i Auditimit konform ligjit nr.03/l-209 pr Bankn Qendrore t Republiks s Kosovs, neni 61 detyrat e Shefit t Auditimit t Brendshm, paragrafi 1.4. N kto raporte sht prezantuar puna e auditorve t brendshm t cilt kan ofruar opinionet e tyre t pavarura dhe objektive lidhur me menaxhimin e riskut, qeverisjen dhe vlersimin efektiv n arritjen e objektivave t institucionit bazuar n standardin e IIA 1100 (mbi pavarsin dhe objektivitetin). Objektivat kryesore t auditorve t brendshm t BQK-s (statuti i auditimit t brendshm)kan qen t fokusuara n auditimin e respektimit t ligjit dhe rregullave n fuqi (objektivi i legjitimitetit), n auditimin e prezantimit t informacionit t plot financiar dhe menaxherial (objektivi i informimit) dhe n auditimin e efikasitetit dhe efektivitetit t shfrytzimit t aseteve dhe burimeve t tjera t BQK-s(objektivi i biznesit). Fushat e identifikuara t auditimit sipas shkalls s riskut pr periudhn 2008-2011 jan paraqitur n form tabelare dhe grafike si m posht: Tabela 47. Prcaktimi i fushave t auditimit n baz t riskut (2008-2011)
Drejtoratete Menaxhimi i Mjeteve Shrbimet e Prgjitshme Kontabiliteti Teknologjia Informative Prokurimet Arka dhe Trezori Resurset Humane Mbikqyrja Finaciare 2011 16.00% 12.90% 11.20% 10.30% 9.30% 7.30% 6.10% 5.00% 2010 11.00% 9.10% 9.90% 10.00% 9.20% 17.80% 8.80% 6.40% 2009 16.90% 8.30% 15.60% 4.20% 10.40% 16.50% 9.40% 10.00% 14.00% 18.00% 2008 14.00%

Burimi: BQK (2012)

Me qllim t ruajtjes s raporteve, prcjelljevedhe letrave t punsn vitin 2011 sht krijuar arkiva elektronike n servert e BQK-s. N kt arkiv auditort kan mundsin

| 127

Raporti Vjeto or 2011

BQ QK

e qas sjes dhe arkivimit t rap porteve t ty yre dhe dok kumentacion nit prcjells s. Qasja n arkiv a bhet t sipas procedurave t shkruara s ng ga auditort t dhe t apro ovuara nga Shefi i Aud ditimit t Br rendshm. N fu unksion t implementim i mit t stand dardeve nd rkombtare e t auditim mit t brends shm, gjat vitit 2011 sht br kodimi k i ra aporteve dhe e letrave t puns pr t t cilat ekzis stojn proce edurat e shkruara s t t cilat jan n t aprovuara nga n Shefi i Auditim mit t Bren ndshm.Gjith hashtu sht t br sta andardizimi i i formave e prcjell se me ras stin e prpi ilimit t raportit t audi itimit. Kto forma prcjellse jan: Form mati i raporti it t auditim mit t brends shm, Form ma e mbajtjes s evidenc cs lidhur m me procesin e auditimit, Form ma pr indek ksimin e let trave t pun s. Duke e implem mentuar rekom mandimin e FMN-ssht krijuar forma e Planit t aksionit a dhe kornizs kohore k e cila i bashk kngjitet secilit s raport t audit timit me q llim t pasqyrimit rekomand t gjetjeve, dimeve, kome enteve t stafit pr rgjegjs (kom mentet e menaxhmenti m it) dhe prgj jigjet e aud ditorve. N tabel sht futur edhe e kolona n t ciln vendosen afat tet kohore e pr imple ementimin e rekoman ndimeve. Gj jithashtu prmes p ksa aj tabele m mundsohet edhe prcjellja e imp plementimit t rekoma andimeve nga raportet t paraprake e n rast se s ato ekzis stojn. sht definuar Universi iAuditimit20 i 012-2014 duke d marr pr baz strukturn n e re organ nizative t BQK-s B dhe e matricn e riskut. Universi i au uditimit prm mban nnt (IX) zona t auditimi it, ku secila zon e aud ditimit e ka kodin e vet identifikues s. Brenda zonave jan prcaktuar auditimet t cilat kryhe en n pajtim m me planin n e Universit t te Auditim mit pr vitin 2012-2014. Kto audit time jan ko oduar n mnyr q kodi i secilit a auditim pr rmban kodin n e zons t cils i prke et dhe numr rin rendor. N N tabeln e m posht pr sqarim sht dhn n tabela vet tm pr nj zon z auditim mi: ela 48. Zona e auditimit Tabe
Numri KODI DPRF-001 1 DPRF-002 DPRF-003 EMRI Auditimi i Raportiti t Menaxhmentit Auditimi i Llog. t Pa agueshme dhe Patty Ca ash Auditimi i Buxhetit ZONA A Departam menti i Planifikimit dhe Raportimit R Financiar - DPRF D Departam menti i Planifikimit dhe Raportimit R Financiar - DPRF D Departam menti i Planifikimit dhe Raportimit R Financiar - DPRF D

Burimi: BQK (2012)

Nga Universi i Auditimit20 A 012-2014 sh ht nxjerr edhe e plani i puns s D DAI-s pr 2012. Plani i vjetor i aud ditimit t br rendshm s sht prpilu uar duke ma arr pr baz metodolog gjin e bazuar n risk, ku priorite eti m i lar rt pr tu audituar a u ipet zonave e t univer rsit t audit timit tek t cilat gjat prpilimit p t matrics s riskut sht t vlersuar r risku m i lart. Matr rica e risku ut ka ofruar r nj pasqy yr t qart t nivelev ve t riskut t npr fushat e audit tuara bazua ar n gjetjet dhe rekoma andimet par raprake prmes dy indi ikatorve: gjass g

128 |

BQK B

Rap porti Vjetor 2011 1

dhe n ndikimit. Plani vjetor 2012 sht h hartuar konform rekomandimit t M Misionit t FMNF s dh he objektivav ve t BQK-s. 6.2. B Burimet njer rzore Burim met njerzo ore jan aseti m i mua ar i BQK-s s, aset ky y i cili dhe detrm minon ef fektivitetin efika asitetin e rea alizimit t ag gjends bizne esore t BQK K-s.Nisur nga n kjo sht vazhdua ar me re ekrutim racional si dhe zhvillim z prof fesional t st tafit ekzistu ues.N dhje etor t vitit 2011 numr ri i t pun suarve n B BQKka qen 176 veta. Nga numr ri total i t punsuarve(176) 82 ja an femra dh he 94 meshk kuj. N struk kturn e pozitave p mena axheriale 35% 3 marrin n pjes femra at , ndrsa 65% meshk kujt.Mosha m mesatare e t punsuar rve n fund t muajit dh hjetor 2011 ka qen rre eth 40 vjet. N vi itin 2011 , struktura s ku ualifikuese e t punsuarve t BQK K-s sht si i n vijim: 38 3 me MSc/ /MA (prej ty yre 6 kandidat pr PhD) ),93 me diplo om fakulteti, 39 me dip plom t shkolls s me esme , 1 me shkoll t la art dhe 3 m me shkoll fillore. BQK K vazhdimish ht prkrah edukimin e t punsua arve t saj prmes p kurs seve, semina areve, punis shteve,konfe erencave t rndsishm me si dhe programev ve akademik ke relevant te pr BQK K-n me qlli im t prmb bushjes s k krkesave t tyre t pun ns me stand darde m t larta dhe dhnies s mundsiv ve pr prom movim t in nstitucionit dhe person nal.Mirnjoh hje t posa me pr pr rfaqsimin ekzemplar t BQK-s n seminare ndrkombt n tare n kurs sin tre mujo or Applied Economic Policy P organ nizuar nga Instituti i FMN-s F n V Vjen jan ndar pr stafin e BQK K-s. Tabela 49. Eduk kimi, zhvillim mi profesion nal dhe trajn nimet e pers sonelit
Edukimi Studim me Bachelor Studim me Master Studim me te doktorats Certifik kimet profesionale CFA ACCA A ShKA AK FSI Co onnect Zhvillim et profesionale e Seminare ne vend Seminare jasht vendit Trajnim me pr Shkathtsit menaxheriale m Prakt ika studentore Praktik k pr studentt universitar (internship p-program) gjat mu uajit korrik, gusht 20 011 nga ve endi dhe jasht vend dit 16 4 68 14 2 2 26 6 Numri i puntorve 2 29 6

Burim mi: BQK (2012)

| 129

Raporti Vjetor 2011

BQK

Trajnimet e ndjekura gjat vitit 2011 kryesisht jan organizuar nga; Joint Vienna Institute i FMN-s, Banka e Francs, Banka e Holands, Banka e Polonis, Banka e ekis, Center of Excellence in Finance i Sllovenis, Crown Agents, Deutsche Bundesbank, Banka Qendrore Evropiane, International Academy of Financial Management, Shoqata e bankave islamike t Turqis, etj.Gjithashtu,BQK vazhdimisht u ofron mundsi studentve nga universitetet /kolegjet si nga vendi ashtu edhe nga jasht mbajtjen e praktiks n BQK,kshtuqe gjat vitit 2011, gjashtmbdhjet (16) student kan kryer nj program praktike nBQK. 6.3. Aktiviteti ligjor i BQK-s Gjat vitit 2011, aktiviteti ligjor i Banks Qendrore t Republiks s Kosovs sht prqendruar n zhvillimin dhe avancimin e kornizs ligjore dhe rregullative, t cilat n pajtim me legjislacionin n fuqi jan pjes e detyrave dhe prgjegjsive t BQK-s. Gjat ktij viti, BQK-ja ka vijuar punn pr rishikimin e kuadrit ligjor dhe rregullativ dhe harmonizimin n prputhje me legjislacionin e BE-s, standardet dhe praktikat ndrkombtare, gjithmon n prshtatje me dinamikn m t fundit t zhvillimeve n vend. Kshtu, me asistencn teknike t ofruar n vazhdimsi nga Fondi Monetar Ndrkombtar si dhe Banka Botrore, edhe gjat ktij viti jan nxjerr akte juridike si dhe jan br t gjitha prgatitjet e nevojshme n drejtim t nxjerrjes s akteve tjera juridike t parapara n strategjin ligjore t BQK-s. N korrik t vitit 2011, nga Kuvendi i Kosovs sht miratuar Ligji pr Sigurimin e Detyrueshm nga Autoprgjegjsia, i cili ligj rregullon sigurimin nga autoprgjegjsia pr dmet e shkaktuara palve t treta, e q me kt ligj prcaktohet si sigurim i detyrueshm. Me qllim t avancimit dhe konsolidimit t bazs ligjore pr sistemin financiar n Kosov, gjat vitit 2011 sht hartuar draft ligji pr Bankat, Institucionet Mikrofinanciare dhe institucionet financiare jobankare, dhe sht dorzuar pr procedim t miratimit tek organet kompetente. Draft ligji i ri sht hartuar n prputhje t plot me praktikat m t mira ndrkombtare, standardet dhe direktivat e BE-s, n fushn e mbikqyrjes dhe rregullimit bankar, si dhe n prputhje me parimet baz t Bazelit pr Mbikqyrje Bankare Efektive. Me qllim t avancimit t infrastrukturs ligjore ekzistuese, pr licencimin, mbikqyrjen dhe rregullimin e Fondeve Pensionale, duke siguruar mbrojtjen e pjesmarrsve n fondet pensionale n Kosov, sht prgatitur edhe draft ligji pr Fondet Pensionale, dhe sht dorzuar pr procedim t miratimit tek organet kompetente. Ky projektligj prcakton kompetencat e Fondit t Kursimeve Pensionale n menaxhimin, administrimin dhe investimin e mjeteve pensionale t pjesmarrsve si dhe prcakton licencimin, rregullimin, mbikqyrjen dhe investimin e fondeve plotsuese pensionale t pundhnsve dhe fondeve plotsuese individuale. Gjithashtu, gjat vitit 2011 kan vazhduar konsultimet dhe puna pr hartimin e draftligjit pr Sistemin e Pagesave, si dhe draft ligji pr Sigurimet e Prgjithshme. T dy kto draftligje jan t prfshira n strategjin legjislative pr vitin 2012, kur edhe pritet t prfundojn dhe miratohen.

130 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Pr m tepr, me qllim t modernizimit dhe harmonizimit n hap me zhvillimet m t reja, aktiviteti ligjor ka vazhduar edhe me nxjerrjen e akteve nnligjore, lidhjen e marrveshjeve bashkpunimi me institucione vendoredhe t huaja, si dhe me nj varg aktivitetesh tjera,t gjitha kto n drejtim t zhvillimit t mtutjeshm t sistemit financiar, duke prmbushur kshtu objektivat dhe detyrat e BQK-s. 6.4. Teknologjia Informative Infrastruktura e Teknologjis dhe Sistemeve te Informacionit Thelbi i procesit te zhvillimit mbetet infrastruktura, e cila ka bere te mundur centralizimin e te gjitha sistemeve bankare gj q kaka ndikuar ne uljen e kostos se aseteve n shfrytzim nga ana e BQK-s.Specifikisht, te gjith shfrytzuesit jan ne nj infrastrukture me qasje ne aplikacionet bankare, si p.sh: Flexcube (aplikacioni kryesor bankar), Depo/X (aplikacioni i letrave me vlere), Intraneti (rrjeti i brendshm pr komunikim dhe shkmbim te shnimeve), Storage (pjesa ku ruhen shnimet kryesore te shfrytzuesve te BQK-se). Procesi i centralizimit ka ulur dukshm koston e menaxhimit te sistemeve, aseteve te Teknologjis dhe Sistemeve t Informacionit dhe ka prmirsuar produktivitetin e shrbimeve se bashku me sigurin. Servert Gjate vitit 2011 jan futur ne prdorim 16 server te rinj, ku 5 do te prdoren pr te zvendsuar servert e vjetr ne sistemin kryesor bankar, dhe 4 te tjer do te shfrytzohen pr posten elektronike te freskuar. Konsolidimi dhe centralizimi i serverve te rinj ka ndikuar dukshm ne uljen e kostos se operacioneve te teknologjis informative. Te gjith servert jan standardizuar sipas nevojave te BQK-s. Gjate vitit 2011 sht futur ne prdorim lidhja me fibr optike me institucione relevante dhe pr qllime t sigurimit t planit t vazhdimsis s puns.Gjate vitit 2011 ka prfunduar konfigurimi i pajisjeve te rrjetit pr lidhjet e sigurta me bankat dhe tani ky komunikim behet prmes tuneleve te sigurta duke prdorur algoritmin prkats t integritetit si dhe at t kriptimit.Te gjitha bankat kane qasje ne sistemet tona (CSD dhe EICS) duke prdorur IP adresat respektive qe i ka ndare BQK pr bankat komerciale. Ngritja e sistemit Flexcube Ka vazhduar ngritja e sistemit kryesor Flexcube duke kaluar n versionin e tij m t avancuar gj q ka rritur efikasitetin e prfshirjes, procesimit dhe raportimit t t dhnave si pr klient ashtu edhe pr vet BQK-n. Kjo sht me rndsi te madhe edhepr prputhjen me sistemin aktual t pagesave sistemin elektronik t kliringut ndrbankar ashtu edheme sistemet e pritura pr tu implementuar ne BQK sistemi i barazimeve bruto n koh reale (anglisht: Real Time Grosss Setllement -RTGS) dhe SWIFT-i,etj Pr me tepr, versioni i fundit sht i ndrtuar mbi rregullat dhe parimet e sistemit bankar evropian kompatibil me Zonn e Prbashkt t Pagesave n Euro (anglisht: Single Euro Payments Area SEPA). Niveli i siguris dhe enkriptimit sht shume i larte, gj qe ka rndsi te madhe pr operacionet e BQK-se.Ndrveprimi mes komponentve te sistemit sht shume i shpejte, gj qe lehtson dhe shpejton operacionet e stafit te operacioneve bankare.

| 131

Raporti Vjetor 2011

BQK

Instalimi i komponentit pr investimet n letra me vler Ky komponent i sistemit Flexcube sht instaluar pr nevojatkryerjes soperacioneve te investimeve ne letra me vlere, te cilat i kryen BQK pr klient t saj.Ky komponent kamundsuarstandardizimin dhe automatizimin teknologjik dhe me kt edhe thjeshtsimin e regjistrimit tletrave me vler dhe mbikqyrjen e tyre nga Departamenti i menaxhimit te mjeteve si dheDepartamenti i planifikimit dhe raportimit financiar, prfshir edhe Departamentin e auditimit t brendshm. Instalimi i komponentit pr banking prmes interneti Ky komponent i sistemit Flexcube sht instaluar pr nevojatmenaxhimit m tstandardizuar te raportimit pr klient si dhe te mundsimit te tyre pr inicimin e urdhr-transferave nga mjediset e klientve. Me kt komponent sht prmirsuarefikasiteti i puns se Njsis s marrdhnieve bankare dhe siguria e komunikimit me klient. Ky komponent ka rritur posarishtcilsin e komunikimit(drgim raportesh elektronike dhe pranim urdhr-transferash elektronike) me Departamentin e Thesarit te Ministris s Financave. Gjithashtu, ky komponentmund t prdoret edhe pr raporte elektronike pr agjencit e tjera qeveritare(Doganat, Administrata Tatimore etj.) si dhe klienttjer (bankat, sigurimet). Pr te gjitha komponentt e prmendur me sipr sht br nj vizit zyrtare paraprake e ekspertve t BQK-s n Bankn Friesland n Holand, me rast jan analizuar paraprakisht prfitimet q sjellin komponentet e lartcekura. Aplikacioni i tregtimit te letrave me vlere DEPO/X Gjat ktij viti me sukses dhe me nj afat rekord sht arritur instalimi, funkcionalizimi dhe mbarvajtja e puns n sistemin e tregtimit t letrave me vler. Aplikacioni pr tregtimin e letrave me vler DEPO/X sht nj kompleks sistemesh q prfshin disa komponente prgjegjse pr shrbime t caktuara. DEPO/X sht nj sistem pr ruajtjen dhe regjistrimin e instrumenteve t ndryshme financiare.Lidhur me letrat me vler, n rastin tonprdoren ankandet tek t cilt ruhen t dhnat elektronike lidhur me autorizimet, kryerjen e transaksioneve te ndryshme n koh reale, pagesat automatike te interesit ne momentin e maturimit si dhe regjistrimi i tyre n sistemin e pagesave (EICS). Ky sistem prdor pajisje te veanta harduerike pr tri ambiente pune: ambientin puns aktiv (anglisht: Primary Site), ambientin punues t fatkeqsis dhe rimkmbjes (anglisht: Disaster Recovery) dhe ambientin testues (anglisht: Test & Development). N kt mnyr nuk kainterferenca ne cilindo rast dhe skenar t puns me kt sistem. Ambienti punues (anglisht: Primary Site) Ky ambient prbhet nga grup pajisjesh me gatishmri t lart (anglisht: High Available Cluster) i cili prdoret pr t menaxhuar sistemin e data bazs dhe komponentve baz t ktij sistemi. Servert n Cluster funksionojn duke prdorur bazn qofron shrbim t automatizuar t aktivizimit t resurseve dytsore me qllim q mos t ket ndrprerje t shrbimeve. Gjithashtu, sistemi prdor grupe t disqeve q ofrojn siguri n rast te prishjeve eventuale t ndonj prej disqeve dhe konsistenc t vazhdueshme t shnimeve. Pr ruajtjen dhe menaxhimin e t dhnave prdoret Oracle 11g s bashku me nnproduktin prkatsi cili ofron nj menaxhim automatik t kopjeve identike t t dhnave. N servert tek t cilt lidhen shfrytzuesit prdoret teknologji pr balancimin e ngarkess n sistem

132 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

me qllim q performanca e aplikacionit t jet sa m e mir. Siguria e aplikacionit bazohet n prdorimin e certifikatave dixhitale t cilat hyjn n funksion me aktivizimin e teknologjism t sigurtn fushn e rrugtimit t informacionit. Pr kt teknologji shfrytzohet gjithashtu lloji i serverve qsht lider n kt fush. Arkitektura e rrjetit (anglisht: Network Architecture) Rrjetzimi sht realizuar duke prdorur fjaln e fundit t teknologjis ku jan prdorur pajisje pr drejtimin dhe ridrejtimin e trafikut t informacionit por edhe pajisje t siguris s rrjeteve kompjuterike. Lidhjet me bankat komerciale jan realizuar duke prdorur pajisje t veanta por gjithashtu edhe rrug t veanta komunikimi duke prdorur fijet optike n t cilat gjithashtu sht aplikuar teknologjia e enkriptimit dhe lidhjeve private virtuale (VPN) I ndar pr seciln bank. Politikat, procedurat dhe format Ne fushn e politikave, procedurave dhe formave gjate vitit 2011 sht krijuar nj manual i teknologjis informative, i cili prfshin te gjitha Politikat, Procedurat dhe Format e teknologjis s Informacionit dhe ndahet n 5 seksione si jan: Administrimi i TIS, Menaxhimi i Aseteve te TIS, Trajnimi dhe Prkrahja, Siguria dhe Kthimi nga Fatkeqsit, dhe Zhvillimi dhe Menaxhimi i Softuerve. Ne kt manual ka asistuar teknikisht Banka Botrore duke br rekomandimet e nevojshme mbi kt shtje.

7. Bashkpunimi rajonal dhe ndrkombtar

7.1. Marrveshjet, promovimi dhe prfaqsimi ndrkombtar Gjat vitit 2011, BQK-ja vazhdoi me angazhimet e saja pr rritjen e bashkpunimit me institucione dhe autoritete mbikqyrse simotra t vendeve t ndryshme. Banka Qendrore e Republiks s Kosovs n vitin 2011, ka nnshkruar Memorandumin e Mirkuptimit me Autoritetin Federal t Mbikqyrjes Financiare n Gjermani (BaFin), dhe Memorandumin e Bashkpunimit me Misionin e USAID-it n Kosov, qllimi i t cilit ishte mbshtetja e zhvillimit t Regjistrit t Kredive t Kosovs. Gjithashtu, BQK-ja sht br antare e Forumit Evropian pr Para dhe Financa, forum ky antar t s cils jan mbi 30 banka me renome ndrkombtare. Ndr aktivitetetme rndsi n kt fush ishin pjesmarrja n inaugurimin e Presidentit t Banks Qendrore Evropiane (BQE), pjesmarrja n Konferencn ndrkombtare t Banks s Italis me tem Italia dhe Ekonomia Botrore, pjesmarrja n Konferencn ndrkombtare n Vjen Integrimi Evropian n Kontekstin Global organizuar nga Banka e Italis dhe Banka e Finlands, pjesmarrja n takimin vjetor pranveror dhe vjeshtor t Fondit Monetar Ndrkombtar (FMN) dhe Banks Botrore (BB), pjesmarrja n forume t ndryshme ndrkombtare, pjesmarrja n kolegjet mbikqyrse, n takimet vjetore t Fondit Evropian pr Evropn Juglindore(anglisht: European Fund for Southeastearn Europe- EFSE), prkatsisht ne punn e Bordit kshillues t EFSE, pastaj n punn e Bordit Kshillues dhe tryezat e organizuara nga ana e Qendrs pr zhvillimin e financave e (anglisht: Center of Excellence in Finance - CEF) me seli n Lubjan, etj. Pr ta rritur nivelin e prfaqsimit t stafit t BQK-s n ngjarje profesionale ndrkombtare, rol mjaft me rndsi kan luajtur programet e asistencs teknike nga

| 133

Raporti Vjetor 2011

BQK

FMN, BB dhe BQE. Vlen t prmendet se n fillim t vitit 2011 sht prmbyll me sukses programi i asistencs teknike i ofruar nga BQE pr Forcimin e Mbikqyrjes Makro dhe Mikro prudenciale. Prfitimi profesional i stafit t BQK-s ka qen jashtzakonisht i rndsishm. Pr t konkretizuar disa nga aktivitetet e msiprme t BQK-s gjat vitit 2011 do t elaborohen n pika t shkurtra ato q konsiderohen si m relevate: Projekti BQE-s ka qen nj projekt shum i rndsishm dhe mjaft prestigjioz si pr nga prfitimi profesional i stafit t BQK-s ashtu edhe pr nga mekanizmat/institucionet mbshtetse t realizimit t tij. Pr realizimin e ktij projekti BQE nnshkroi marrveshje partneriteti me katrmbdhjet (14) banka qendrore t eurosistemit. Prve ktyre, edhe institucionet tjera financiare ndrkombtare ishin pjesmarrs aktiv n zbatimin e ktij projekt si Fondi Monetar Ndrkombtar, Banka Botrore, Instituti i Prbashkt i Viens (JVI); Instituti i Stabilitetit Financiar (FSI Basel), Qendra pr Prsosmri Financiare (CEF Lubjan), Federata Evropiane Bankare (Bruksel) Komiteti i Bazelit pr Mbikqyrje Bankare (BCBS Bazel), Komiteti i Mbikqyrsve Evropian Bankar (CEBS Londr) dhe Parlamenti Evropian (Bruksel dhe Strasburg). Ky projekt kishte tre komponent kryesore: N kuadr t komponentit t par jan mbajtur 20 trajnime dhe 3 punishte t nivelit m t lart, n vendet e Bashkimit Evropiane N komponentin e dyt prmes memorandumit trepalsh t mirkuptimi me BQE, BQK-n dhe Bankn e Finlands sht punuar n avancimin e sistemit t paralajmrimit t hershm, modelet e parashikimeve dhe mbledhjes s t dhnave. Komponenti i tret i projektit sht fokusuar n ushtrime teknike simulimi krizash duke u fokusuar n menaxhimin e krizave dhe praktikat e bashkpunimit ndrkombtar.

Nj bashkpunim mjaft i sukseshm sht realizuar n fushn e kmbimit t informacionit me institucionet m t cilat BQK ka marrveshje bashkpunimi. Nj bashkpunim i till mjaft m rndsi gjat vitit 2011 ishte realizuar n mes BQK-s dhe Autoritetit t Mbikqyrjes Financiare (FMA) n Austri dhe at n baza tremujore, BQK-s dhe Autoritetit te Mbikqyrjes se Bullgaris (FSC). N bashkpunim me BB (dhe duke shfrytzuar asistencn teknike t saj prmes ekspertve vlersues) jan realizuar dy raporte me rndsi q kan t bj mevlersimin estandardeve dhe kodeve t qeverisjes korporative t bankave dhe institucioneve mikrofinanciare dheme vlersimin e prmbushjes s standardeve dhe kodeve t insolvencs dhe regjimit t debitorve dhe kreditorve. Njkohsisht sht inicuar edhe vlersimi mbi standardet dhe kodet n fushn e auditimit dhe kontabilitetit. Themelimit t BKS i parapriu edhe vizita zyrtare e delegacionit te Kshillit te Byrove t Kartonit t Gjelbr me seli ne Bruksel, vizit e cila u realizua pr her t par n Kosov, prkatsisht n BQK e q kontribuoi drejt nxitjes s mundsis se antarsimit n Kshillin e Byrove t Kartonit t Gjelbr me seli n Bruksel. Ne vazhdn e ktyre zhvillimeve, n nntor t vitit 2011, me ndihmes edhe t BQK-s, Byroja Kosovare e Sigurimeve prgatiti dhe dorzoi aplikacionin pr antarsim ne Kshillin e Byrove t Kartonit t Gjelbr me seli n Bruksel. Projektet u mundsuan fal bashkpunimit ndrkombtar respektivisht asistencs teknike t ofruar nga Banka Botrore. Gjat vitit 2011 BQK n bashkpunim me asistencn teknike t ofruar nga Banka Botrore prgatiti Draft-Ligjin e Prgjithshm t Sigurimeve i

134 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

cili draft-ligj sht n fazn e shqyrtimit. Nj ndr projektet e iniciuara qysh n fund t vitit 2010 ishte Vlersimi i parimeve baz t sigurimeve i cili projekt u finalizua n vitin 2011. Gjithashtu BQK-ja ka shfrytzuar edhe asistencn tknike t t ofruar nga Departamenti i Thesarit t SHBA-ve, Prvc tjersh vlen t prmndet q BQK ka marr pjes aktive n nj studim t iniciuar nga Fondi Evropian pr Evropn Juglindore - EFSE (anglisht: European Fund for Southeastearn Europe), mbi hulumtimin e mbingarkess s kredimarrsve kosovar, regjistri i kredive ka dhn nj kontribut direkt n realizimin e ktij studimi. Studimi i cili involvoi shtat institucione kredidhnse me gjithsej 1200 raste, rezultoi i suksesshm duke nxjerr n pah cilsin e mir t regjistrit si dhe rndsin e tijn mbrojtjen e kredimarrsve kur sht n pyetje mbingarkesa e tyre me kredi. Ndrlidhur me kt, duhet prmendur n veanti se prveq rritjes s bashkupnimit ndrkombtar n gjitha nivelet e detyrave dhe prgjegjsive t saj, mjaft prfitues i ktij bashkpunimi ka qen edhe vet stafi i BQK-s, i cili ka filluar t ofroj asistenc teknike pr bankat qendrore n regjion dhe m gjer, duke shndrruar kshtu BQK-n nga marrsi n dhns t asistencs teknike. Prve prfaqsimit t BQK-s n arenn regjionale dhe me gjer, BQK-ja gjat ksaj periudhe ka vazhduar t jet edhe organizatore dhe bashkorganizatore e ngjarjeve m rndsi pr sektorin financiar dhe ekonomin e Kosovs. Sfidat q e kan prcjellur BQK-n n kt fush gjat vitit 2011 ishin prpjekjet e vazhdueshme pr gjetjen e mundsive pr t siguruar qasjen n Sistemin SIFT (anglisht: Society for orldide Interbank Financial Telecommunication), Sitetmin e Kartonit t Gjelbr (anglisht: Green Card System) dhe njkohsisht rritjen dhe zgjerimin e bashkpunimit ndrkombtar.

| 135

Raporti Vjetor 2011

BQK

136 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

8. Pasqyrat financiare t BQK-s

-

| 137

Raporti Vjetor 2011

BQK

138 |

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Raporti i Auditorit te Pavarur dhe Pasqyrat Financiare m dhe pr vitin e mbyllur m 31 dhjetor 2011

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

PASQYRA PRMBLEDHSE

FAQJA

Raporti i auditori te pavarur Pasqyra e gjendjes financiare Pasqyra e t ardhurave gjithprfshirse Pasqyra e ndryshimeve n kapital dhe rezerva Pasqyra e rrjedhjes s paras Shnime mbi pasqyrat financiare

1 3 4 5 6 7 - 38

Raporti i Auditorit t Pavarur

Grant Thornton LLC Rr. Rexhep Mala 18 10 000 Pristina Kosovo T +381 38 247 771 +381 38 247 801 F +381 38 247 802 www.grant-throtnon.com.mk

Per Bordin udhheqs t Banks Qendrore t Republiks s Kosovs Ne kemi audituar pasqyrat financiare t bashkngjitura t Banks Qendrore t Republiks s Kosovs (Banka), t cilat prbhen nga pasqyra e gjendjes financiar m 31 dhjetor 2011, pasqyra e t ardhurave gjithprfshirse, pasqyra e ndryshimeve n ekuitet dhe pasqyra e rrjedhjes s paras pr vitin e mbyllur n at dat, dhe nj prmbledhje t politikave te rndsishme kontabl dhe informatat tjera shpjeguese.
Prgjegjsia e Manaxhmentit pr Pasqyrat Financiare

Manaxhmenti sht prgjegjs pr prgatitjen dhe prezantimin e drejt t ktyre pasqyrave financiare n prputhje me Standardet Ndrkombtare t Raportimit Financiar, dhe pr kontrollet e brendshme aq sa manaxhmenti i konsideron t nevojshme pr t mundsuar prgatitjen e pasqyrave financiare q nuk prmbajn anomali materiale te shkaktuara nga mashtrimi apo gabimi.
Prgjegjsia e Auditorit

Prgjegjsia jon sht t shprehim nj opinion mbi kto pasqyra financiare bazuar n auditimin ton. Auditimi yn u krye n prputhje me Standartet Ndrkombtare t Auditimit. Kto standarte krkojn q ne t respektojm krkesat e etikes dhe t planifikojm dhe kryejm auditimin me qllim q t marrim nj siguri t arsyeshme nse pasqyrat financiare nuk prmbajn anomali materiale. Auditimi ka t bj me kryerjen e procedurave pr t marr evidenc auditimi rreth shumave dhe informacioneve t dhna n pasqyrat financiare. Procedurat e zgjedhura varen nga gjykimi i auditorit, prfshir ktu edhe vlersimin e rreziqeve t anomalive materiale n pasqyrat financiare, si pasoj e mashtrimit apo gabimit. Kur vlerson kto rreziqe, auditori merr n konsiderat kontrollet e brendshme te lidhura me prgatitjen dhe paraqitjen e drejt t pasqyrave financiare n mnyr q t planifikoj procedura t prshtatshme auditimi n rrethanat e Banks, por jo me qllim pr t shprehur nj opinion mbi efektshmrin e kontrolleve t brendshme t saj. Nj auditim gjithashtu prfshin vlersimin e prshtatshmris s politikave kontabl t prdorura dhe arsyeshmrin e vlersimeve kontabl t bra nga manaxhmenti, si dhe vlersimin e prezantimit t prgjithshme t pasqyrave financiare.

Ne besojm q evidenca e auditimit q ne kemi marr sht e mjaftueshme dhe e prshtatshme pr t dhn bazat pr opinionin ton t auditimit.

Opinion

Sipas opinionit ton, pasqyrat financiare paraqesin n mnyre t drejt, n t gjitha aspektet materiale, pozicionin financiar t Banks Qendrore t Republiks s Kosovs m 31 dhjetor 2011, rezultatin e saj financiar dhe rrjedhjen e parase pr vitin e mbyllur n at dat, n prputhje me Standardet Ndrkombtare t Raportimit Financiar.
shtje t tjera

Pasqyrat financiare t Banks pr vitin q ka prfunduar m 31 dhjetor 2010 jan audituar nga nj auditor tjetr i cili ka dhn nj opinion t pa modifikuar n ato pasqyra financiare me dat 27 maj 2011.

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Pasqyra e gjendjes financiare M 31 dhjetor
N mij Euro Aktivet Paraja e gatshme Llogarit rrjedhse me bankat e huaja Bono thesari Depozita me bankat e huaja Aktive n Fondin Monetar Ndrkombtar Aktive afatgjata materiale Aktive afatgjata jo-materiale Aktive t tjera Gjithsej aktivet Detyrimet Detyrime ndaj bankave vendase Detyrime ndaj llogarive t ndrlidhura me FMN Detyrime ndaj institucioneve qeveritare Detyrime ndaj entiteteve tregtare dhe publike Detyrime t tjera vendase Gjithsej detyrimet Kapitali dhe rezervat Kapitali Rezerva t prgjithshme Fitimet e mbajtura Gjithsej kapitali dhe rezervat Gjithsej detyrimet, kapitali dhe rezervat Shnimi 2011 2010

7 8 9 10 11 12 13 14

13,456 31,513 24,988 1,009,046 155,687 1,576 1,506 446 1,238,218

60,194 25,621 199,275 807,332 154,554 1,725 909 429 1,250,039

15 16 17 18 19

209,700 156,509 782,178 37,059 3,337 1,188,783

203,572 153,868 798,721 43,228 2,670 1,202,059

20 21

30,000 17,980 1,455 49,435 1,238,218

30,000 14,923 3,057 47,980 1,250,039

Shnimet nga faqja 7 deri n faqen 38 jan pjes prbrse e ktyre pasqyrave financiare. Kto pasqyra financiare u miratuan nga menaxhmenti i Banks Qendrore t Republiks s Kosovs n 16 Maj 2012 dhe u nnshkruan n emr t tij nga:

Faqe 3 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Pasqyra e t ardhurave gjithprfshirse Pr vitin e mbyllur m 31 dhjetor
N mij Euro T ardhura nga interesi Shpenzime pr interes T ardhura nga interesi, neto
T ardhura nga tarifa dhe komisione Shpenzime pr tarifa dhe komisione T ardhura nga tarifa dhe komisione, neto T ardhura nga grantet T ardhura operative t tjera Fitimi / (humbja) nga kursi i kmbimit T ardhura operative t tjera

Shnimi

2011 10,079 (7,585) 2,494 2,651 (290) 2,361 44 1,620 (1,139) 5,380 (2,249) (625) (1,051) (3,925) 1,455 1,455

2010 4,574 (2,852) 1,722 2,575 (248) 2,327 57 1,522 1,408 7,036 (2,395) (564) (1,020) (3,979) 3,057 3,057

22

23 24 25

Shpenzime personeli Shpenzime zhvlersimi dhe amortizimi Shpenzime t prgjithshme dhe administrative Shpenzimet operative
Fitimi pr vitin Te ardhurat tjera gjithprfshirse Gjithsej te ardhurat gjithprfshirse pr vitin

26 12,13 27

Shnimet nga faqja 7 deri n faqen 38 jan pjes prbrse e ktyre pasqyrave financiare.

Faqe 4 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Pasqyra e ndryshimeve n kapital dhe rezerva
N mij EUR Gjendja m 1 janar 2010 Gjithsej t ardhurat gjithprfshirse pr vitin Fitimi per vitin Te ardhura tjera gjithprfshirse Gjithsej t ardhurat gjithprfshirse pr vitin Transaksionet e krkuara me ligj, t regjistruara direkt n ekuitet Transferime n rezervn e prgjithshme Gjithsejt transaksionet e krkuara me ligj, t regjistruara direkt n ekuitet Gjendja m 31 dhjetor 2010 Gjendja m 1 janar 2011 Gjithsej t ardhurat gjithprfshirse pr vitin Fitimi ose humbja Te ardhura tjera gjithprfshirse Gjithsej t ardhurat gjithprfshirse pr vitin Transaksionet e krkuara me ligj, t regjistruara direkt n ekuitet Transferime n rezervn e prgjithshme Gjithsejt transaksionet e krkuara me ligj, t regjistruara direkt n ekuitet Gjendja m 31 dhjetor 2011 Kapitali i Rezerva t Fitim i autorizuar prgjithshme pashprndar 30,000 11,203 3,720 3,057 3,057 Gjithsej 44,923 3,057 3,057

30,000 30,000

3,720 3,720 14,923 14,923 -

(3,720) (3,720) 3,057 3,057 1,455 1,455

47,980 47,980 5,733 5,733

30,000

3,057 3,057 17,980

(3,057) (3,057) 1,455

49,435

Shnimet nga faqja 7 deri n faqen 38 jan pjes prbrse e ktyre pasqyrave financiare.

Faqe 5 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Pasqyra e rrjedhjes s paras Pr vitin e mbyllur m 31 dhjetor
N mij Euro Rrjedhja parave nga aktivitetet operacionale Fitimi pr periudhn Rregullime pr: Zhvlersimi Amortizimi T ardhura nga grantet T ardhura nga interesi Shpenzime pr interes Ndryshime n bono thesari Ndryshime n depozita me bankat e huaja Ndryshime n aktive me FMN Ndryshime n aktive t tjera Ndryshime n detyrimet ndaj bankave vendase Ndryshime n detyrimet ndaj llogarive t ndrlidhura me FMN Ndryshime n detyrimet ndaj institucioneve qeveritare Ndryshime n detyrimet ndaj entiteve tregtare dhe publike Ndryshime n detyrimet e tjera vendase Interesa t marra Interesa t paguara Paraja e gjeneruar nga aktivitetet operacionale Rrjedhja e parave nga aktivitetet investuese Blerja e aktiveve afatgjata materiale Blerja e aktiveve afatgjata jo-materiale Parave e perdorur n aktivitetet investuese Rrjedhja e parave nga aktivitetet financuese Grante t marra Paraja e gjeneruar nga aktivitetet financuese Ndryshimi neto i paras dhe ekuivalentve t saj Paraja dhe ekuivalentt e saj m 1 janar Paraja dhe ekuivalentt e saj m 31 dhjetor 29 Shnimi 2011 1,455 12 13 24 22 22 484 141 (44) (10,079) 7,585 (458) 104,122 (40,989) (1,112) 30 6,128 2,678 (17,212) (6,170) 77 47,094 9,147 (6,895) 49,346 2010 3,057 478 86 (57) (4,574) 2,852 1,842 250,380 (163,904) (22,477) (85) (29,672) 21,490 132,947 (87,619) 652 103,554 4,119 (2,347) 105,326

12 13

(334) (738) (1,072)

(99) (810) (909)

634 634 48,908 723,305 772,213

53 53 104,470 618,835 723,305

Shnimet nga faqja 7 deri n faqen 38 jan pjes prbrse e ktyre pasqyrave financiare.

Faqe 6 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 1. Subjekti raportues Banka Qendrore e Republiks s Kosovs (nga ktu e tutje "BQK"), pasardhse e Autoritetit Qendror Bankar t Kosovs, sht nj subjekt i pavarur juridik me kompetenca t plota si nj person juridik sipas ligjit t aplikueshm n Republikn e Kosovs. BQK sht nj subjekt publik i veant i cili ka autoritetin pr t licencuar, mbikqyrur dhe rregulluar institucionet financiare n Republikn e Kosovs. Kuvendi i Republiks s Kosovs miratoi Ligjin nr. 03/L-209 pr Bankn Qendrore t Republiks s Kosovs te cilit tashe tutje i referohemi si Ligji. Sipas ktij ligji objektivat kryesore t BQK-s jan si vijon: t nxis sigurin, aftsin e pagimit dhe funksionimin efikas t sistemit financiar. t kontribon n arritjen dhe mbajtjen e stabilitetit te brendshm t mimeve. t mbshtes rregullat e prgjithshme ekonomike t qeveris.

Sic sht prshkruar n ligj, BQK duhet t vepron n prputhje me parimet e nj tregu te hapur me nj konkurenc t lir, duke favorizuar ndarjen efikase t resurseve. BQK ushtron veprimtarin e saj nga zyrat e saj qendrore n Prishtin. Adresa zyrtare e BQK sht si m posht: Garibaldi nr. 33 Prishtin, Kosov. Bordi i BQK-s, Bordi Ekzekutiv dhe Guvernatori N BQK vendimet merren nga: Bordi i BQK-s, Bordi Ekzekutiv dhe Guvernatori. Sipas nenit 79, paragrafi 2 i ligji-t, Bordi i BQK-s prbhet nga: Guvernatori, Drejtori Gjeneral i Thesarit dhe tre antar jo-ekzekutiv q jan prgjegjs pr mbikqyrjen e: implementimit t politikave, e adiministrats dhe operacioneve t BQK-s. M 31 dhjetor 2011, Bordi i BQK-s prbhej nga kta antar: Gazmend Luboteni Kryetar i Bordit Gani Gerguri Guvernator Zilif Lufi Antar, u.d. Drejtor i Thesarit n Ministrin e Financave Sejdi Rexhepi Antar Mejdi Bektashi Antar

2. Baza e prgatitjes a) Deklarata e prputhshmris Pasqyrat financiare jan prgatitur n prputhje me Standardet Ndrkombtare t Raportimit Financiar (SNRF). b) Baza e matjes Pasqyrat financiare jan prgatitur mbi bazn e vlersimeve specifike per secilen lloj te aseteve, detyrimeve, te hyrave dhe shpenzimev ne perputje me SNRF. Baza e matjeve (vlersimeve) ne form me te plot sht e shpalosur ne politika kontabl me posht.

Faqe 7 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 2. Baza e prgatitjes (n vazhdim) c) Monedha funksionale dhe e prezantimit Kto pasqyra financiare prezantohen n Euro (EUR), e cila sht monedha funksionale e BQKs. Nse nuk sht shnuar ndryshe, informacioni financiar i prezantuar n Euro sht rrumbullakosur n mijshen m t afrt. d) Prdorimi i vlersimeve dhe gjykimeve Prgatitja e pasqyrave financiare krkon nga menaxhmenti i Banks q t bj gjykime, vlersime dhe supozime q ndikojn n zbatimin e politikave kontabl dhe shumat e raportuara t aktiveve dhe detyrimeve, t ardhurave dhe shpenzimeve. Rezultatet faktike mund t ndryshojn nga ato t vleresuara. Vlersimet dhe supozimet shqyrtohen n baz t vazhdueshme. Rishikimet e vlersimeve kontabl njihen n periudhn n t ciln vlersimi rishikohet dhe n periudhat e ardhshme nse ato ndikohen. N veanti, n shnimin 5 jepet informacion mbi element t rndsishm n vlersimin e pasigurive dhe mbi gjykime kritike pr aplikimin e politikave kontabl t cilat kan efekt t konsiderueshm n vlerat kontabl n pasqyrat financiare. Polikat kontabl t paraqitura m posht jan zbatuar n mnyr t qndrueshme n t gjitha periudhat e prezantuara n kto pasqyra financiare. 3. Politika t rndsishme kontabl a) Transaksionet n monedh t huaj Transaksionet n monedh t huaj vlersohen n monedhn funksionale me kursin e kmbimit n datat e kryerjes s veprimeve. Aktivet dhe detyrimet monetare t shprehura n monedh t huaj rivlersohen me kursin zyrtar t kmbimit n datn e raportimit. Fitimi apo humbja nga kursi i kmbimit pr zrat monetar sht diferenca ndrmjet kostove t amortizuara n monedhn funksionale n fillim t periudhs, e rregulluar me interesin efektiv dhe pagesat gjat periudhs, dhe kostove t amortizuara n monedh t huaj t rivlersuara me kursin e kmbimit n fund t periudhs. Aktivet dhe detyrimet jo-monetare n monedh t huaj q maten me vler t tregut rivlersohen n monedh funksionale me kursin e kmbimit n datn kur sht prcaktuar vlera e tregut. Diferencat nga kursi i kmbimit q rrjedhin nga rivlersimi njihen n pasqyrn e t ardhurave si fitim ose humbje. b) Interesi T ardhurat dhe shpenzimet nga interesi njihen n pasqyrn e t ardhurave bazuar n metodn e interesit efektiv. Norma e interesit efektiv sht norma q skonton pagesat dhe arktimet e pritshme n t ardhmen gjat jetgjatsis s aktivit ose detyrimit financiar (ose nj periudh m e shkurtr kur sht e prshtatshme) deri n vlern kontabl t aktivit ose detyrimit financiar. Norma efektive e interesit prcaktohet n njohjen fillestare t aktivit ose detyrimit financiar dhe nuk rishikohet m pas. Llogaritja e norms s interesit efektiv prfshin t gjitha komisionet a paguara apo t arktuara, kostot e transaksioneve, dhe zbritjet apo primet q jan pjes prbrse e norms efektive t interesit. Kostot e transaksioneve prfshijn kosto shtes t ngarkueshme drejtprdrejt pr blerjen apo emetimin e nj aktivi apo detyrimi financiar. T ardhurat dhe shpenzimet nga interesi t paraqitura n pasqyrn e t ardhurave prfshijn interesat nga aktivet ose detyrimet financiare me kosto t amortizuar mbi bazn e interesit efektiv.

Faqe 8 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 3. Politika t rndsishme kontabl (n vazhdim) c) Tarifa dhe komisione (ndalesat) ne sherbime T ardhurat dhe shpenzimet nga tarifat dhe komisionet (ndalesat) t cilat jan pjes prbrse e norms s interesit efektiv pr nj aktiv ose detyrim financiar, prfshihen n matjen e norms s interesit efektiv. T ardhura t tjera nga komisionet dhe tarifat, prfshir tarifat e transaksioneve pr llogarit operative, transferimet e fondeve dhe tarifat e licencimit njihen n momentin e kryerjes s shrbimeve t lidhura me to. Shpenzime t tjera pr komisione dhe tarifa lidhen kryesisht me tarifa transaksionesh ose shrbimesh t cilat shpenzohen n momentin q shrbimet prfitohen. d) Prfitimet e punonjsve i. Plan pensioni me kontribute t prcaktuara BQK paguan kontributet pr sigurimet shoqrore t detyrueshme q prcaktojn prfitimet e punonjsve kur dalin n pension. Kto kontribute klasifikohen sipas planeve me kontribute t prcaktuara bazuar n legjislacionin e Kosovs. Kontributet e BQK-s njihen si shpenzim n pasqyrn e t ardhurave kur ato ndodhin. Gjithashtu, BQK-ja bn kontribute ne plane pensioni sikurse lejohet nga legjislacioni i Kosovs, ku shteti siguron prfitime pensioni pr punonjsit deri n daljen e tyre n pension. Kto kontribute pr planet e pensionit i ngarkohen si shpenzim fitimit ose humbjes n momentin kur ndodhin. e) Tatimi dhe shprndarja e fitimit BQK-ja sht e prjashtuar nga tatimi mbi fitimin sipas Ligjit nr. 03/L-209 miratuar m 22 Korrik 2010. Shih shnimin 4 (f) se si bhet shprndarja e neto rezultatit. f) Aktivet dhe detyrimet financiare Banka klasifikon investimet e saja n kto kategori: aktivet financiare m vler reale sipas fitimit apo humbjes, kredit dhe detyrimet, aktivet financiare t mbajtura deri n maturim dhe aktivet financiare t gatshme pr tregtim. Ky klasifikim varet nga qllimi pr t cilin investimet jan siguruar. Menaxhmenti prcakton klasifikimin e investimeve t tij sipas njohjes fillestare dhe e rivlerson kt gjat do date t raportimit. Aktivat financiar m vler reale sipas fitimit apo humbjes Kjo kategori ka dy nnkategori: aktivat financiare t mbajtura pr tregtim dhe ato t prcaktuara sipas vlers reale t fitimit apo humbjes s psuar. Nj aktiv financiar klasifikohet n aktivet financiare m vler reale sipas kategoris s fitimit apo humbjes s psuar nse parimisht sigurohet m qllim t shitjes afatshkurte, nse formon nj pjes t portofolit t aktiveve financiare n t cilat ka dshmi t prfitimit afatshkurtr, apo nse prcaktohet kshtu nga menaxhmenti. Banka nuk ka aktiva t klasifikuara n kt kategori.

Faqe 9 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 3. Politika t rndsishme kontabl (n vazhdim) f) Financial assets and liabilities

Kredit dhe te arktueshmet Kredit dhe detyrimet jan aktiva financiare jo-derivative me pagesa fikse apo t prcaktueshme dhe q nuk citohen n nj treg aktiv prve atyre q Banka ka pr qllim ti shes n afat t shkurtr apo q i ka prcaktuar n vlern reale sipas fitimit apo humbjes apo vn n dispozicion pr shitje. Fillimisht kredit dhe detyrimet njihen n vler reale dhe m pas maten n vlern e amortizuar duke shfrytzuar metodent e interesit efektiv, minus provizionin pr efekt zhvlersimi. Provizioni pr dmin e kredive dhe detyrimeve prcaktohet kur ka prova objektive se Banka nuk do t jet n gjendje q t arktoj t gjitha shumat e detyrueshme sipas kushteve fillestare. Aktivet financiare t mbajtura deri n maturim Aktivet financiare t mbajtura deri n maturim jan aktive financiare jo-derivative me pagesa fikse apo t prcaktueshme prve atyre q plotsojn prcaktimin e kreditorve dhe detyrimeve q menaxhmenti i Banks ka qllim dhe mundsi pozitive q t mbaj sipas maturitetit. Fillimisht akivet njihen n vler reale dhe m pas maten n vlern e amortizuar duke shfrytzuar metodn e interesit efektiv, minus provizionin pr efekt zhvlersimi, Provizioni pr dmin e shumave t mbajtura n maturim prcaktohet kur ka prova objektive se Banka nuk do t jet n gjendje q t arktoj t gjitha shumat e detyrueshme sipas kushteve fillestare. Aktive financiare t gatshme pr tregtim Aktive financiare t gatshme pr tregtim jan aktive financiare jo-derivative t cilat ose prcaktohen n kt kategori ose klasisfikohen n ndonjrn nga kategorit tjera. Banka nuk ka aktive t klasifikuara n kt kategori. i. Njohja BQK-ja fillimisht njeh depozitat n datn kur ato krijohen. T gjitha aktivet dhe detyrimet e tjera financiare njihen fillimisht n datn e tregtimit n t ciln BQK bhet pal n kushtet kontraktuale t instrumentit. Asetet Financiare apo Aktivitet Financiare fillimisht maten me vlern e drejt, t cils i shtohen, pr artikujt jo me vlern e drejt nprmjet duke i vlersuar permes fitimit apo humbjes, kostot e transaksionit q i atribuohen direkt blerjes apo emetimit t tyre. ii. regjistrimi (Mosnjohja) BQK-ja regjistron nj aktiv financiar kur mbarojn t drejtat kontraktuale t rrjedhjeve t paras q vijn nga aktivi finaciar, ose kur transferon t drejtat pr t marr rrjedhjet e kontraktuara t paras mbi aktivin financiar prmes nj transaksion n t cilin tranferohen n thelb t gjitha rreziqet dhe prfitimet nga pronsia e aktivit financiar. Interesat n aktivin financiar t transferuar t cilat jan krijuar apo mbajtur nga BQK-ja njihen si nj aktiv apo detyrim i veant. N regjistrimitn e nj aktivi financiar, ndryshimi n mes t vlers kontabl t aktivit ( ose vlers kontabl t ndar n pjesn e aktivit t transferuar), dhe shumn e (i) vlers s marr (duke prfshir do aset t ri q ka marr minus do detyrimi t ri t supozuar) dhe (ii) do prfitim apo humbje kumulative q sht njohur n t ardhurat e tjera t prmbledhura, njihet si rfitim ose humbje.

Faqe 10 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 3. Politika t rndsishme kontabl (n vazhdim) f) Aktivet dhe detyrimet financiare (n vazhdim) BQK-ja regjistron nj detyrim financiar kur detyrimet kontraktuale jan prmbushur, ndrprer apo prfunduar. iii. Netimi Aktivet dhe detyrimet financiare netohen me njra-tjetrn dhe shuma paraqitet neto n pasqyrn e gjendjes financiare ather dhe vetm ather kur BQK-ja ka t drejtn ligjore pr t netuar kto shuma dhe ka si qllim ose ti shlyej neto ose t realizoj aktivin dhe t shlyej detyrimin njkohsisht. T ardhurat dhe shpenzimet paraqiten n baz neto vetm ather kur lejohet nga standartet kontabl, ose pr fitimet dhe humbjet e krijuara nga nj grup transaksionesh t ngjashme. iv. Matja e kostos s amortizuar Kostoja e amortizuar e nj aktivi ose detyrimi financiar sht vlera me t ciln aktivi ose detyrimi financiar matet n momentin e njohjes fillestare, duke i zbritur pagesat e principalit, plus ose minus amortizimin e akumuluar duke prdorur metodn e interesit efektiv t do diference ndrmjet vlers fillestare t njohur dhe vlers n maturim, minus do zbritje pr efekt zhvlersimi. v. Matja e vlers s drejt Vlera e drejt sht shuma me t ciln nj aset mund t kmbehet, ose nj detyrim t shlyhet, n mes t palve t n nj transaksion t vullnetshm midis palve n datn e matjes (vlersimit). Kur sht e disponueshme, BQK-ja mat vlern e drejt e nj instrumenti duke prdorur mimet e kuotuara n nj treg aktiv pr kt instrument. Nj treg konsiderohet si aktiv, nse mimet e kuotuara jan t disponueshme n mnyr t shpejt dhe t prfaqsojn transaksionet q ndodhin akutalisht n treg n baz t vullnetshme midis palve. Nse tregu pr instrumentin financiar nuk sht aktiv, BQK krijon vlern e drejt duke prdorur nj teknik vlersimi. Teknikat e vlersimit prfshijn prdorimin e transaksioneve m t fundit t midis palve t mir informuara dhe ne form te vullnetshme, (nse jan t disponueshme), referimin n vlern e drejt aktuale t instrumenteve tjera q n thelb jan t njjta, analizat e skontimit t rrjedhave t paras dhe modelet e vlersimit t mimit. Teknika vlersuese e zgjedhur, prdor maksimalisht t dhnat e tregut, mbshtetet sa m pak t jet e mundur n vlersimet specifike t BQK-s, prfshin t gjith faktort q pjesmarrsit n treg do ti marrin parasysh n vendosjen e mimit dhe jan n prputhje me metodologjit e pranuara ekonomike pr vendosjen e mimit tinstrumenteve financiare.

vi. Identifikimi dhe matja e zhvlersimit (humbjes ne vler) N do dat raportimi BQK vlerson nse ka evidenc objektive q aktivet financiare t cilat nuk mbahen me vlern e tregut prmes pasqyrs s t ardhurave ose humbjes jan zhvlersuar. Aktivet financiare zhvlersohen kur evidenca objektive paraqet q nj ngjarje q sjell humbje ka ndodhur pas njohjes fillestare t aktivit, dhe q ngjarja q sjell humbje ka nj ndikim n rrjedhjet e ardhshme t paras s aktivit, t cilat mund t maten me besueshmri. Evidenca objektive q aktivet financiare jan t zhvlersuara mund t prfshij mospagesa ose vshtirsi financiare t huamarrsit, ristrukturimin e nj depozite apo paradhnie nga BQK-ja me kushte dhe afate t cilat BQK-ja nuk do ti kishte konsideruar, t dhna q nj huamarrs ose emetues i letrave me vler po falimenton, zhdukja e nj tregu aktiv pr nj letr me vler, ose t dhna t tjera t dukshme lidhur me nj grup aktivesh si p.sh ndryshime t pafavorshme n aftsin paguese t nj huamarrsi ose emetuesi t letrave me vler, ose kushte ekonomike q lidhen me sjelljen e vshtirsive financiare n BQK. Faqe 11 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 3. Politika t rndsishme kontabl (n vazhdim) Humbja ne vler (zhvlersimi) i nj aktivi financiar t matur me koston e amortizuar llogaritet si diferenc ndrmjet vlers kontabl dhe vlers aktuale t rrjedhjeve t ardhshme t vlersuara t parave q skontohen me normn fillestare t interesit efektiv t aktivit financiar. Humbjet njihen n pasqyrn e t ardhurave dhe pasqyrohen n nj llogari provizioni prkundrejt huave dhe paradhnieve. Interesat mbi aktivet e zhvlersuara vazhdojn t njihen nprmjet skontimeve t pandryshueshme. Kur nj ngjarje pas dats s bilancit tregon pr zvoglim t zhvlersimit, zhvlersimi anulohet nprmjet pasqyrs s t ardhurave ose humbjeve. g) Paraja dhe ekuivalentt e saj Paraja dhe ekuivalentt e saj prfshijn kartmonedha dhe monedha n ark, llogari rrjedhse me bankat dhe t tjera aktive financiare afatshkurtra me maturitet origjinal tre muaj ose m pak, t cilat jan objekt i nj rreziku jo-domethns t ndryshimeve n vlern e drejt, dhe prdoren nga BQK-ja n administrimin e detyrimeve afatshkurtra. Paraja dhe ekuivalentt e saj mbahen n pasqyrn e gjendjes financiar me kosto t amortizuar. h) Letra me vler t investimit Letrat me vler q mbahen pr investim, q jan Bonot e Thesarit, njihen fillimisht me vlern e drejt plus kosto t tjera direkte t transaksionit, dhe n vijim trajtohen si investime q mbahen deri n maturim. Letrat me vler q mbahen deri n maturim jan aktive financiare jo-derivative me pagesa fikse ose t prcaktueshme dhe maturitet fiks, t cilat BQK-ja ka synimin e qart dhe aftsin ti mbaj deri n maturim, dhe t cilat nuk jan prcaktuar me vler t drejt nprmjet fitimit ose humbjes. Letrat me vler q mbahen deri n maturim prfshijn bonot e thesarit. Letrat me vler q mbahen deri n maturim mbahen me kosto t amortizuar duke prdorur metodn e interesit efektiv. N raste t shitjes ose riklasifikimit prpara maturimit t nj sasie t konsiderueshme t letrave me vler q mbahen deri n maturim, larg kohs s maturimit t tyre, do t rezultoj n nj riklasifikim t t gjitha letrave me vler q mbahen deri n maturim si t disponueshme pr shitje, dhe do t parandalonte BQK-n t klasifikonte letrat me vler pr qllime investimi si t mbajtura deri n maturim gjat periudhs aktuale dhe gjat dy viteve financiare pasuese. i) Aktive afatgjata materiale i. Njohja dhe matja Zrat e aktiveve afatgjata materiale paraqiten me kosto minus amortizimin e akumuluar dhe humbjet e akumuluara nga zhvlersimi. Kosto prfshin shpenzime q jan drejtprdrejt t lidhura me blerjen e aktivit. Kosto e aktiveve t ndrtuara nga vet BQK-ja prfshin koston e materialeve dhe t fuqis puntore t drejtprdrejt, kosto t tjera q lidhen drejtprdrejt me sjelljen e aktivit n gjendjen funksionale q ai t jet i prdorshm n mnyrn e synuar, dhe kostot e montimit dhe lvizjes s pajisjeve dhe restaurimin e ambientit ku ato jan vendosur. Programe kompjuterike t blera q jan thelbsore pr funksionimin e pajisjes prkatse kapitalizohen si pjes e asaj pajisjeje. Kur pjes t nj elementi t aktiveve afatgjata materiale kan jetgjatsin e dobishme t ndryshme, ato kontabilizohen si elemente t veanta t aktiveve afatgjata materiale.

Faqe 12 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 3. Politika t rndsishme kontabl (n vazhdim) ii. Kostot vijuese Kostoja e zvendsimit t nj pjese t nj elementi t aktiveve afatgjata materiale njihet n vlern e mbartur t elementit nse sht e mundur q prfitime t ardhshme ekonomike nga prdorimi i atij aktivi t rrjedhin n BQK, dhe kostoja e tij mund t matet me besueshmri. Kostot e servisimit t perditshm t aktiveve afatgjata materiale njihen n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve n momentin kur ndodhin. iii. Zhvlersimi Zhvlersimi njihet n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve me metodn lineare prgjat jetgjatsis t secils pjes t nj elementi t aktiveve afatgjata materiale. Vlersimi i jetgjatsis pr periudhn e tashme dhe krahasuese sht si m posht: Investimet n objektet me qira Pajisjet Kompjuter Automjete 2011 20 vjet 5 vjet 3 vjet 5 vjet 2010 20 vjet 5 vjet 3 vjet 5 vjet

Metoda e zhvlersimit, jetgjatsia dhe vlera e mbetur rivlersohen n datn e raportimit. j) Asetet e paprekshme Programet kompjuterike t blera nga BQK-ja njihen me koston historike t zvogluar pr amortizimin e akumuluar dhe humbjet e akumuluara nga rnia n vler. Shpenzimet e mvonshme pr programet kompjuterike kapitalizohen vetm kur kto shpenzime rrisin prfitimin e ardhshm ekonomik prej ktij aktivi. T gjitha shpenzimet e tjera njihen n periudhn q ndodhin tek pasqyra e t ardhurave dhe shpenzimeve. Shpenzimi i amortizimit njihet n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve, bazuar mbi metodn lineare t amortizimit gjat jets s dobishme ekonomike t programit kompjuterik, prej dats n t ciln ky program sht i gatshm pr prdorim. Jeta e dobishme ekonomike e programeve kompjuterike bazohet ne vleresimin per shfrytezimin e atij programi pa qene nevoja per ndonje permiresim te madh. k) Zhvlersimi i aktiviteteve jo-financiare Vlera kontabl e aktiveve jo-financiare t BQK-s, rishikohet n do dat raportimi pr t prcaktuar nse ka evidenca pr rnie n vler. Nse ka evidenca t tilla ather vlersohet vlera e rikuperueshme e aktivit. Humbje nga rnia n vler njihet nse vlera kontabl e nj aktivi ose e njsis gjeneruese t paras tejkalon vlern e rikuperueshme. Njsia gjeneruese e mjeteve monetare sht grupi me i vogl i identifikueshm i aktiveve q gjeneron flukse t paras q jan t pavarura nga aktivet dhe grupet e tjera. Humbjet nga rnia n vler njihen n pasqyrn e t ardhurave. Humbjet nga rnia n vler e njsive gjeneruese t paras shprndahen n mnyr proporcionale midis aktiveve t tjera t njsis pr t zvogluar vlern kontabl t tyre. Vlera e rikuperueshme e nj aktivi ose e njsis gjeneruese t paras sht m e madhja ndrmjet vlers s tij n prdorim dhe vlers s drejt minus kostot e shitjes. N vlersimin e vlers n prdorim, rrjedhjet e ardhshme t vlersuara t mjeteve monetare skontohen n vlern e tyre aktuale duke prdorur nj norm skontimi para taksave q reflekton vlersimet aktuale t tregut pr vlern n koh t paras dhe risqet specifike pr aktivin. Faqe 13 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 3. Politika t rndsishme kontabl (n vazhdim) Humbjet nga rnia n vler t njohura n periudhat e mparshme vlersohen n do dat raportimi pr t prcaktuar nse rnia n vler sht zbutur ose nuk egziston m. Nj humbje nga rnia n vler anulohet nse ka ka pasur ndryshim n vlersimet e prdorura pr prcaktimin e vlers s rikuperueshme. Humbja nga rnia n vler anulohet deri n at mas sa vlera kontabl e aktivit nuk tejkalon vlern kontabl q do t prcaktohej duke i zbritur amortizimin dhe zhvlersimin, dhe sikur t mos ishte njohur ndonj humbje nga rnia n vler. l) Detyrimet financiare Burimet e financimit t BQK-s jan depozitat nga institucionet ndrkombtare, qeveritare, publike, bankare dhe institucione t tjera financiare. Detyrimet financiare maten me koston e amortizuar duke prdorur metodn e norms efektive t interesit. m) T ardhurat nga grantet Grantet njihen fillimisht si t ardhura t shtyra kur ekziston nj siguri e arsyeshme se ato do t merren dhe se BQK-ja do ti prmbahet kushteve lidhur me grantin. Grantet q BQK-ja prfiton pr shpenzime njihen si fitim ose humbje n baza sistematike n t njjtat periudha n t cilat njihen shpenzimet. Grantet q BQK-ja prfiton pr koston e nj aktivi njihen n fitim ose humbje n baza sistematike prgjat jets s prdorimit t aktivit. n) Pagat e financuara nga donatort Individ t caktuar t angazhuar n BQK jan ekspert ndrkombtar t caktuar dhe financuar pr nj afat t shkurtr nga organizata ndrkombtare. Financimi nga kto organizata ndrkombtare ndr t tjera prfshin, por nuk kufizohet n pagesn e pagave t ktyre ekspertve ndrkombtar. Duke qen se kjo ndihm i paguhet personave t caktuar drejtprdrejt nga organizatat ndrkombtare, nivelet e pagess nuk jan t njohura dhe as nuk jan t prfshira n pasqyrat financiare. o) Provizionet Provizionet njihen nse, si rezultat i ngjarjeve q kan ndodhur n t kaluarn, BQK-ja ka detyrime aktuale ligjore ose konstruktive q mund t vlersohen n mnyr t besueshme, dhe sht e mundshme q nj dalje e parave apo t mirave ekonomike do t krkohet pr t shlyer detyrimin. Provizionet prcaktohen duke e skontuar rrjedhjen e ardhshme t paras me nj norm para tatimit e cila reflekton vlersimin aktual t tregut pr vlern kohore t paras dhe kur sht e prshtatshme, rrezikun specifike pr detyrimet. Provizioni pr kontrata t ngarkuara njihet kur prfitimet e pritura pr tu nxjerr nga kontrata jan m t vogla se kostoja e pashmangshme e realizimit t detyrimeve sipas kontrats. Provizioni matet n vlern aktuale me m t vogln midis kostos s pritshme t ndrprerjes s kontrats dhe kostos s pritshme neto t vazhdimit t kontrats. Prpara se t njihet nj provizion, BQK njeh do humbje nga rnia n vler e aktivit t lidhur me at kontrat. p) Ndryshimet n politikat dhe shpalosjet kontabl (i) Standardet e reja dhe t ndryshuara nga Banka

Prmirsimet n SNRF 2010 kan br disa ndryshime t vogla n nj numr t SNRF-ve. Miratimi i ktyre ndryshimeve n standardet dhe interpretimet ekzistuese nuk ka shpjer n ndonj ndryshim n politikat kontabl t Banks.

Faqe 14 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 3. Politika t rndsishme kontabl (n vazhdim) (ii) Standardet, interpretimet dhe ndryshimet n standardet e nxjerra por q nuk jan n fuqi pr vitin financiar q fillon me 1 janar 2011 e q nuk jan miratuar m par nga Banka

N datn e autorizimit t ktyre pasqyrave financiare, standarde t caktuara, ndryshime dhe interpretime t standardeve ekzistuese jan publikuar nga BSNK-ja por q ende nuk jan n fuqi dhe nuk jan miratuar m par nga Banka. Menaxhmenti pret q t gjithat shpalljet relevante do t miratohen n politikat kontabl t Banks pr periudhn e par q fillon pas dats s hyrjes n fuqi t shpalljes s tyre. Informacionet rreth standardeve t reja, ndryshimeve dhe interpretimeve q priten t jen relevante pr pasqyrat financiare t Banks jan dhn m posht. Jan nxjerr edhe standarde dhe interpretime t caktuara tjera t reja por ato nuk priten q t ken ndonj ndikim material n pasqyrat financiare t Banks. SNRF 9 Instrumentet Financiare (SNRF 9) BSNK-ja ka pr qllim q t zvendsoj n trsi SNK 39 Instrumentet Financiare: Njohja dhe Matja. SNRF 9 sht shfrytzuar n faza. Deri me tani, jan nxjerr kapitujt q kan t bjn m njohjen, klaisifikimin, matjen dhe regjistrimin e aktiveve dhe detyrimeve financiare. Kta kapituj jan efektive pr periudhat vjetore q fillojn m 1 janar 2015. Kapitujt tjer q kan t bjn m metodologjin e zhvlersimit dhe llogaritjen kufizuese jan ende n zhvillim e sipr. Standardet e Konsolidimit Nj pako standardesh t konsoliduara sht efektive pr periudhn q fillon m 1 janar 2013. Informacionet rreth ktyre standardeve t reja jan paraqitur m posht. Menaxhmenti i kompanis duhet t vlersoj ndikimin e ktyre standardeve t reja dhe t rishikuara. SNRF 10 Pasqyrat e Konsoliduara Financiare (SNRF 10) SNRF 10 zvendson SNK 27 Pasqyrat e Konsoliduara dhe t Veanta Financiare (SNK 27) dhe KSI 12 Konsolidimi Subjektet m Qllim t Posam. Ai ka rishikuar prkufizimin e kontrollit s bashku me udhzimin prcjells pr t identifikuar nj interes n nj deg. Megjithat, krkesat dhe mekanika e konsolidimit dhe kontabilitetit pr interesat dhe ndryshmet jo-kontrolluese n kontroll mbesin t njjta. SNRF 11 Aranzhimet e Prbashkta (SNRF 11) SNRF 11 zvendson SNK 31 Interesat n Siprmarrjet e Prbashkta (SNK 31). Llogaritjen nga investitort e sjell m afr m t drejtat dhe obligimet e tyre lidhur me aranzhimin e prbashkt. Prve ksaj, opsioni i SNFR 11 pr t shfrytzuar konsolidimin proporcional pr siprmarrjet e prbashkta sht eliminuar. SNFR 11 tani krkon shfrytzimin e metod s llogaritjes s kapitalit, e cila aktualisht shfrytzohet pr investimet n shoqri. SNRF 12 Shpalosja e Interesave n Entitetet Tjera (SNFR 12) SNFR 12 integron dhe e bn t qndrueshme krkesn pr shpalosje pr llojet e ndryshme t investimeve duke prfshir entitetet me struktur t pakonsoliduar. Paraqet krkesat e reja pr shpalosje lidhur me rreziqet ndaj t cilave ekspozohet nj entitet nga prfshirja e tij me entitete e strukturuara. Ndryshimet pasuese n SNK 27 dhe SNK 28 Investimet n Shoqri dhe Siprmarrje t Prbashkta (SNK 28) SNK 27 tani merret vetm m deklaratat e veant financiare. SNK 28 sjell n fushveprimin e saj investimet n siprmarrje t prbashkta. Megjithat, metodologjia pr llogaritjen e kapitalit mbett e njjt. Faqe 15 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 3. Politika t rndsishme kontabl (vazhdim) (ii) Standardet, interpretimet dhe ndryshimet n standardet e nxjerra por q nuk jan n fuqi pr vitin financiar q fillon me 1 janar 2011 e q nuk jan miratuar m par nga Banka (vazhdim) SNFR 13 Matja e Vlers s Drejt (SNFR 12) SNFR 13 nuk ndikon se cilt zra krkohen q t vlersohen drejt, por sqaron prcaktimin e vlers s drejt dhe ofrojn udhzime prkatse dhe shpalosje t shtuar rreth matjeve t vlers s drejt. sht i zbatueshm pr periudhat vjetor q fillojn m apo pas 1 janarit 2013. Menaxhmenti i kompanis duhet t vlersoj ndikimin e ktij standardi. Ndryshimet n SNK 1 Paraqitja e Pasqyrave Financiare (Ndryshimet SNK 1) Ndryshimet n SNK 1 krkojn nga nj subjekt q ti grupoj zrat n t hyrat tjera t prmbledhura n ato q, n prputhje me SNRF: (a) nuk do t riklasifikohen m pas n fiton ose humbje dhe (b) do t riklasifikohen m pas n fitim ose humbje pas plotsimit t kushteve t caktuara. sht e zbatueshme pr periudhat vjetore q fillojn m apo pas 1 janarit 2013. Menaxhmenti i kompanis pret q kjo t ndryshoj paraqitjen e tanishme t zrave n t hyrat tjera t prmbledhura; megjithat, nuk do t ndikoj n matje apo njohjen e zrave t till. Ndryshimet n SNK 19 Prfitimet e Punonjsve (Ndryshimet SNK 19) (Ndryshimet n SNK 19 prfshijn nj numr t prmirsimeve t synuara nprmjet ktij standardi. Ndryshimet kryesore kan t bjn me planet e definuara t prfitimit. Ato: eliminojn metodn e korridorit, q krkon nga entitetet q t njohin t gjitha fitimet dhe humbjet q lindin n periudhn raportimit, rregullojn paraqitjen e ndryshimeve planin e aktiveve dhe detyrimeve, shtojn krkesat pr shpalosje, duke prfshir informacionet rreth karakteristikave t planeve t definuara t prfitimit dhe rreziqeve ndaj t cilave ekspozohen subjektet q marrin pjes n to.

Versioni i ndryshuar i SNK 19 sht efektiv pr vitet financiare q fillojn m apo pas 1 janarit 2013. Menaxhmenti i kompanis duhet t vlersoj ndikimin e ktij standardi t rishikuar n pasqyrat e konsoliduara financiare t kompanis. 4. Administrimi i Rrezikut Financiar a) Prezantim dhe t prgjithshme BQK sht ekspozuar ndaj rreziqeve t mposhtme nga prdorimi i instrumenteve financiare: rreziku i kreditimit rreziku operacional rreziku i likuiditetit rreziku i tregut Ky shnim paraqet informacion lidhur me ekspozimin e BQK-s ndaj rreziqeve t msipme si dhe objektivat, politikat dhe procedurat pr matjen dhe administrimin e tyre si dhe pr administrimin e kapitalit t BQK-s. Shnime t tjera sasiore jan prfshir prgjat ktyre pasqyrave financiare.

Faqe 16 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 4. Administrimi i rrezikut financiar (vazhdim) Struktura e administrimit t rrezikut Krijimi dhe mbikqyrja e strukturs s administrimit t rrezikut t BQK-s sht prgjegjsi e Bordit ekzekutiv t BQK-s. Bordi ekzekutiv i BQK-s raporton rregullisht tek Bordi i BQK mbi veprimet e lidhura me administrimin e rrezikut. Bordi ekzekutiv dhe Komitetit i investimeve jan t angazhuar n zhvillimin dhe monitorimin e politikave t administrimit t rrezikut t BQK-s. Kto politika implementohen m pas nga njsit organizative prkatse. Politikat e administrimit t rrezikut t BQK-s jan krijuar pr t identifikuar dhe analizuar rreziqet e ndeshura nga BQK-ja, pr t vendosur limite dhe kontrolle t prshtatshme, dhe pr t monitoruar rreziqet dhe respektimin e limiteve t vendosura. Politikat dhe sistemet e administrimit t rrezikut rishikohen rregullisht n mnyr q t reflektojn ndryshimet n kushtet e tregut, produktet dhe shrbimet e ofruara. Me an t trajnimeve, standardeve dhe procedurave t administrimit, BQK-ja synon t zhvilloj nj mjedis kontrolli konstruktiv dhe t disiplinuar, n t cilin t gjith punonjsit t jen t vetdijshm pr rolet dhe detyrimet e tyre. Komiteti i auditimit t BQK-s sht prgjegjs pr monitorimin e pajtueshmris me politikat dhe procedurat e administrimit t rrezikut, si dhe pr rishikimin e mjaftueshmris s strukturs s administrimit t rrezikut lidhur me rreziqet e ndeshura nga BQK-ja. Komiteti i auditimit t BQKs ndihmohet n kryerjen e detyrave t tij nga Drejtorati i auditimit t brendshm. Auditimi i brendshm ndrmerr auditime t kontrolleve dhe t procedurave t administrimit t rrezikut n mnyr t rregullt dhe rastsore, rezultatet e t cilave, permese Shefit te auditimit behet raportimit te Komitetit t auditimit. b) Rreziku i kreditimit Rreziku i kreditimit sht rreziku i humbjes financiare pr BQK-n nse nj klient ose nj pal kontraktuese e instrumenteve financiare dshton t prmbush detyrimet kontraktuale t veta, dhe shkaktohet kryesisht nga investimet e BQK-s n letra me vler dhe depozitat n banka t tjera.

Administrimi i rrezikut t kreditimit i. Investimet dhe ekspozimi n banka t tjera BQK-ja e kufizon ekspozimin e saj ndaj rrezikut t kreditimit duke investuar vetm n letra me vler t emetuara nga qeverit e vendeve t BE-s dhe duke pasur depozita pran bankave te huaja, detyrimet afatshkurtra t t cilave jan t vlersuara n nj nga dy kategorit m t larta nga agjencit ndrkombtare t njohura pr vlersimin e rrezikut t kreditimit. Duke pasur vlersimet e larta kreditore, menaxhmenti nuk pret q ndonj nga palt kontraktuese t dshtoj n prmbushjen e detyrimeve t veta. ii. Ekspozimi ndaj rrezikut t kreditimit Ekspozimi maksimal ndaj rrezikut kreditor m 31 dhjetor 2011 dhe 31 dhjetor 2010 paraqitet nga vlera e mbartur e paras n ark, e llogarive rrjedhse me bankat jo-rezidente, e bonove t thesarit dhe e depozitave me bankat jo-rezidente. Pr detaje mbi ekspozimin referojuni shnimeve 7, 8, 9 dhe 10. Asnj nga ekspozimet e BQK-s nuk sht me vones ose me rnie n vler. Nuk ka ndryshime n politikat e administrimit t rrezikut nga vitet e kaluara. BQK-ja nuk mban asnj kolateral apo ndonj element tjetr avancues kreditor kundrejt ekspozimit ndaj rrezikut t kreditit. c) Rreziku i likuiditetit Rreziku i likuiditetit sht rreziku q BQK-ja nuk do t jet n gjendje t prmbush n kohn e duhur obligimet e lidhura me detyrimet financiare. Faqe 17 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 4. Administrimi i rrezikut financiar (vazhdim) c) Rreziku i likuiditetit (vazhdim) Menaxhimi i rrezikut t likuiditetit Qndrimi i BQK-s n menaxhimin e likuiditetit sht t siguroj vazhdimisht likuiditet t mjaftueshm pr t prmbushur me koh detyrimet si n kushte normale ashtu edhe n ato t pafavorshme, pa psuar humbje t papranueshme apo rrezikuar t dmtoj reputacionin e saj. Politikat e monitorimit dhe adresimit t rrezikut t likuiditetit jan t vendosura nga Bordi . BQKja menaxhon rrezikun e likuiditetit duke investuar n depozita afatshkurtra me bankat jorezidente dhe duke mbajtur shuma t mjaftueshme t mjeteve monetare n arkat e saj. Politikat e menaxhimit t likuiditetit jan t vendosura n nj mnyr t till q edhe n kushte t prkeqsuara BQK-ja t jet n gjendje t prmbush detyrimet e saj. Pozicioni ditor i likuiditetit monitorohet dhe testime t rregullta kryhen nn skenar t ndryshm si pr kushte t tregut normale ashtu edhe pr ato m t vshtira. T gjitha politikat dhe procedurat e likuiditetit jan pjes e rishikimit dhe aprovimit t Bordi ekzekutiv i BQKs. Raportet ditore q mbulojn pozicionin e likuiditetit t BQK-s i kalohen antarve t Komitetit t investimeve nga Drejtorati i menaxhimit t mjeteve. Ekspozimi ndaj rrezikut t likuiditetit Maturiteti i mbetur kontraktual pr detyrimet financiare Vlera e M pak 31 dhjetor 2011 Shnimi mbartur se 1 muaj Detyrimet jo-derivative Detyrime ndaj bankave vendase 15 209,700 209,700 Detyrime ndaj llogarive t ndrlidhura me FMN 16 156,509 136,045 Detyrime ndaj institucioneve qeveritare 17 782,178 355,365 Detyrime ndaj entiteteve tregtare dhe publike 18 37,059 37,059 2,427 2,427 Detyrime t tjera vendase 19 1,187,873 740,596 31 dhjetor 2010 Detyrimet jo-derivative Detyrime ndaj bankave vendase Detyrime ndaj llogarive t ndrlidhura me FMN Detyrime ndaj institucioneve qeveritare Detyrime ndaj entiteteve tregtare dhe publike Detyrime t tjera vendase 3 muaj deri n 1 1-3 muaj vit 165,171 165,171 20,464 261,642 282,106

15 16 17 18 19

203,572 153,868 798,721 43,228 2,419 1,201,808

203,572 131,775 497,145 43,228 2,419 878,139

226,351 226,351

22,093 75,225 97,318

Faqe 18 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 4. Menaxhimi i Rrezikut Financiar (n vazhdim) c) Rreziku i likuiditetit (vazhdim) Tabela e msiprme tregon rrjedhjet e paras t paskontuara t detyrimeve financiare t BQK-s bazuar n mundsin m t hershme t maturitetit t tyre kontraktual. Pr administrimin e rrezikut t likuiditetit q rrjedh nga detyrimet financiare, BQK mban aktive likuide q prfshijn para dhe ekuivalent t saj dhe letra me vler pr t cilat ekziston nj treg aktiv dhe likuid.

Paqndrueshmria n tregjet financiare botrore dhe t Kosovs Kriza ekonomike dhe financiare botrore ka rezultuar, prve t tjerave, n nj nivel m t ult t financimit t tregut kapital, nivel m t ult t likuiditetit n sektorin bankar, ulje t normave t interesit nga bankat qendrore pr t ndihmuar huamarrsit, injektime t kapitalit nga qeverit, norma m t larta ndrbankare interesi dhe paqndrueshmri n tregun e aksioneve. Zhvillimet e mtejshme t pafavorshme q rezultojn nga kriza mund t ken ndikim n pozicionin financiar dhe t likuiditetit t BQK-s. d) Rreziku i tregut Rreziku i tregut sht rreziku q ndryshimi n mimet e tregut, si normat e interesit, mimet e kapitalit, normat e kursit t kmbimit dhe normat kreditore (q nuk lidhen me ndryshimet n gjendjen kreditore t huamarrsit/emetuesit) do t ndikoj n t ardhurat e BQK-s apo vlern e instrumenteve financiare t mbajtura nga ajo. Objektivi i administrimit t rrezikut t tregut sht t menaxhoj dhe kontrolloj q ekspozimi ndaj rrezikut t tregut t jet brenda parametrave t pranueshm, ndrkoh q optimizon kthimin nga risku. Menaxhimi i rrezikut t tregut Operacionet e BQK-s i nnshtrohen rrezikut t luhatjes s normave t interesit n masn q aktivet dhe detyrimet q bartin interes maturohen ose rimohen n koh apo shuma t ndryshme. Aktivet dhe detyrimet me norma t ndryshueshme jan t ekspozuara ndaj rrezikut baz, i cili sht ndryshimi n karakteristikat e rimimit t indekseve t shumllojshm me norma t ndryshueshme. Veprimtarit e menaxhimit t rrezikut synojn t optimizojn t ardhurat neto nga interesi bazuar mbi nivelet e normave t interesit t tregut konsistente me strategjit e veprimit t BQK-s. Ekspozimi i BQK-s ndaj rrezikut t tregut lidhet vetm me portofolet jo t tregtueshme. Ekspozimi ndaj rrezikut t tregut - portofolet jo t tregtueshme Rreziku kryesor ndaj t cilit portofolet jo t tregtueshme jan ekspozuar sht rreziku i humbjes nga luhatja e rrjedhjeve t ardhshme t paras apo e vlerave t drejta t instrumenteve financiare pr shkak t nj ndryshimi n normat e tregut. Rreziku i norms s interesit kryesisht menaxhohet duke monitoruar diferencat midis normave t interesit dhe duke pasur limite paraprakisht t miratuara pr intervalet e rimimit. Komiteti i investimeve sht autoriteti q monitoron zbatimin e ktyre limiteve. Nj prmbledhje e pozicionit t BQK-s lidhur me diferencn midis normave t interesit t portofoleve jo t tregtueshme paraqitet si m posht:

Faqe 19 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 4. Administrimi i Rrezikut Financiar (n vazhdim) d) Rreziku i tregut (n vazhdim) Shnimi 31 Dhjetor 2011 Llogarit rrjedhse me bankat e huaja Bono thesari Depozita me bankat e huaja Aktive me FMN Gjithsej Detyrime ndaj bankave vendase Detyrime ndaj FMN Detyrime ndaj insitucionve qeveritare Detyrime ndaj entiteteve tregtare dhe publike Detyrime t tjera vendase Gjithsej Ndryshimi Vlera e M pak se mbartur 3 muaj 3-6 muaj 6-12 muaj 1-5 vite

8 9 10 11

31,513 24,988 1,009,046 155,687 1,221,234 (209,700) (156,509) (782,178)

31,513 727,474 135,223 894,210 (209,700) (136,045) (709,429)

24,988 177,255 202,243 (32,652) (32,652) 169,591

104,317 104,317 (40,097) (40,097) 64,220

20,464 20,464 (20,464) (20,464) -

15 16 17 18

(37,059) (37,059) (2,427) (2,427) (1,187,873) (1,094,660) 33,361 (200,450)

Shni mi 31 Dhjetor 2010 Llogarit rrjedhse me bankat e huaja Bono thesari Depozita me bankat e huaja Aktive me FMN Gjithsej Detyrime ndaj bankave vendase Detyrime ndaj FMN Detyrime ndaj insitucionve qeveritare Detyrime ndaj entiteteve tregtare dhe publike Detyrime t tjera vendase Gjithsej Ndryshimi

Vlera e mbartur

M pak se 3 muaj

3-6 muaj

6-12 muaj

1-5 vite

8 9 10 11

25,621 199,275 807,332 154,554 1,186,782

25,621 69,902 567,765 132,461 795,749 (203,572) (131,775) (527,101) (43,228) (2,419) (908,095) (112,346)

94,665 103,143 197,808 (100,222) (100,222) 97,586

34,708 136,424 171,132 (171,398) (171,398) (266)

22,093 22,093 (22,093) (22,093) -

15 16 17 18

(203,572) (153,868) (798,721) (43,228) (2,419) (1,201,808) (15,026)

Aktivet dhe detyrimet financiare q nuk mbartin interes nuk jan prfshir n tabeln m lart.

Faqe 20 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 4. Menaxhimi i Rrezikut Financiar (n vazhdim) d) Rreziku i tregut (n vazhdim) Rreziku i prgjithshm jo-tregtar i normave t interesit jo t tregtueshme menaxhohet nga Drejtorati i Menaxhimit t Mjeteve, i cili prdor investimet n letra me vler dhe depozitat n banka pr t meangjuar rrezikun e prgjithshm q lind nga aktivitetet jo tregtare t BQK-s. Menaxhimi i rrezikut t normave t interesit kundrejt limitit t hendekut t normave t interesit, kompletohet duke vzhguar ndjeshmrin e aktiveve dhe detyrimeve t BQK-s ndaj skenarve t ndryshm standart dhe jo-standart t normave t interesit. Skenart standart t cilt vlersohen n mnyr periodike, prfshijn nj rnie ose ngritje paralele n t gjitha kurbat e kthimit, prej 100 piksh baze (bp). Nj analiz e ndjeshmris s BQK-s ndaj nj rritje ose rnie t normave t interesit t tregut (duke supozuar q nuk ka lvizje asimetrike t kurbave t kthimit si dhe nj gjendje t pandryshueshme financiare) sht si vijon: 2011 100 bp Rritje 376 100 bp Rnie (376)

Efekti i parashikuar n fitim (humbje) 2010

100 bp Rritje Efekti i parashikuar n fitim (humbje) 150

100 bp Rnie (150)

Ekspozimi ndaj rreziqeve t tjera t tregut/valutore t portofoleve jo t tregtueshme BQK-ja CBK sht e ekspozuar ndaj SDR lidhur me aktivet dhe detyrimet e saj n FMN, t cilat i monitoron n vazhdueshmri. Ekspozimi i BQK ndaj rrezikut t valutave t huaja sht si vijon: 2011 100 bp Rritje 35 100 bp Rnie (35)

Efekti i parashikuar n fitim (humbje) 2010

100 bp Rritje Efekti i parashikuar n fitim (humbje) 7

100 bp Rnie (7)

Faqe 21 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 4. Menaxhimi i Rrezikut Financiar (n vazhdim) (d) Rreziku i tregut (n vazhdim)

31 Dhjetor 2011 Aktive Paraja e gatshme Llogarit rrjedhse me bankat e huaja Bono thesari Depozita me bankat e huaja Aktive me FMN Aktive t tjera Gjithsej Detyrime Detyrime ndaj bankave vendase Detyrime ndaj llogarive t ndrlidhura me FMN Detyrime ndaj insitucionve qeveritare Detyrime ndaj entiteteve tregtare dhe publike Detyrime t tjera vendase Gjithsej Pozicioni neto pr valuta t huaja 31 Dhjetor 2010 Aktive Paraja e gatshme Llogarit rrjedhse me bankat e huaja Bono thesari Depozita me bankat e huaja Aktive me FMN Aktive t tjera Gjithsej Detyrime Detyrime ndaj bankave vendase Detyrime ndaj llogarive t ndrlidhura me FMN Detyrime ndaj insitucionve qeveritare Detyrime ndaj entiteteve tregtare dhe publike Detyrime t tjera vendase Gjithsej Pozicioni neto pr valuta t huaja

EUR 13,456 31,513 24,988 1,009,046 20,464 446 1,099,913 209,700 73,668 782,178 37,059 3,337 1,105,942

DVT 135,223 135,223 82,841 82,841 52,382 DVT 132,413 132,413 80,886 80,886 51,527

Totali 13,456 31,513 24,988 1,009,046 155,687 446 1,235,136 209,700 156,509 782,178 37,059 3,337 1,188,783

EUR 60,194 25,621 199,275 807,332 22,141 429 1,114,992 203,572 72,982 798,721 43,228 2,670 1,121,173

Totali 60,194 25,621 199,275 807,332 154,554 429 1,247,405 203,572 153,868 798,721 43,228 2,670 1,202,059

Faqe 22 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 4. Menaxhimi i Rrezikut Financiar (n vazhdim) (d) Rreziku i tregut (n vazhdim) BQK-ja kryesisht kryen veprime me Euro, ndrsa monedhat e huaja me t cilat merret BQK-ja jan kryesisht T Drejtat e Vecanta t Trheqjes (DVT). Kurset e kmbimit t prdorura pr prkthimin m 31 Dhjetor 2011 dhe 2010 ishin si vijon: 2011 EUR 1 DVT 1.186 2010 EUR 1.159

DVT-t jan aktive shtes nga rezervat e kursit t kmbimit q prcaktohen dhe mbahen nga Fondi Monetar Ndrkombtar (FMN). Edhe pse DVT-t nuk jan valut n vete, ato prfaqsojn nj krkes potenciale n valuta t vendeve antare t FMN-s me t cilat mund t kmbehen. DVT-t jan krijuar n vitin 1969 si pasoj e mungess s aktiveve n valutat e preferuara t kohs si dollari amerikan dhe ari, vlera e DVT - ve prcaktohet si mesatare e shports s katr valutave kryesore, euro, dollari amerikan, funta britaneze dhe jeni japonez. (e) Rreziku operacional Rreziku operacional sht rreziku i humbjeve direkte apo indirekte q shkaktohen nga nj shumllojshmri shkaqesh t lidhura me proceset e BKQ-s, personelin, teknologjin dhe infrastrukturn si dhe faktort e tjer t jashtm prvec rrezikut kreditor, t tregut dhe likuiditetit si jan krkesat ligjore dhe rregullatore si dhe standardet e pranuara gjersisht t sjelljes korporative. Rreziku operacional rrjedh nga t gjitha operacionet e BQK-s dhe prek t gjitha njsit organizative. Objektivi i BQK-s sht t menaxhoj rrezikun operacional si dhe t balancoj evitimin e humbjeve financiare dhe dmtimin e reputacionit t BQK-s me administrimin efektiv t kostove. Prgjegjsia kryesore pr zhvillimin dhe implementimin e kontrolleve pr monitorimin e rrezikut operacional i prket stafit menaxhues t do njsie organizative. Kjo prgjegjsi shoqrohet me respektimin e t gjitha standardeve t BQK-s pr manaxhimin e rrezikut operacional n fushat e mposhtme: krkesat pr ndarjen e detyrave dhe prgjegjsive, duke prfshir ktu edhe autorizimin e pavarur t transaksioneve; krkesat pr rakordime dhe monitorime t transaksioneve; prshtatshmria me krkesat rregullatore dhe ligjore; dokumentimi i kontrolleve dhe procedurave; krkesat pr vlersimin periodik t rrezikut operacional dhe prshtatshmris s kontrolleve dhe procedurave pr administrimin e ktij rreziku; krkesat pr raportimin e humbjeve operative dhe propozimit t veprimeve korrigjuese; zhvillimin e planeve kontingjente; trajnimin dhe zhvillimin profesional; standardet etike dhe t mirsjelljes; zvoglimit t rrezikut, duke prfshir dhe sigurimin kur kjo sht efektive.

Prshtatshmria me standardet e BQK-s mbshtetet nga nj program kontrollesh periodike t ndrmarra nga Auditimi i brendshm. Gjetjet e kontrolleve t Auditimit t brendshmdiskutohen me menaxhert e njsis organizative me t cilat ato jan t lidhura dhe konkluzionet i drgohen Komitetit t auditimit dhe menaxhmentit t BQK-s.

Faqe 23 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 4. Menaxhimi i Rrezikut Financiar (n vazhdim) f) Menaxhimi i Kapitalit Ligji nr. 03/L-209 pr Bankn Qndrore t Republiks s Kosovs, aprovuar m dat 22 Korrik 2010 nga Kuvendi i Republiks s Kosovs, prcakton krkesat e kapitalit t BQK-s. Sipas ktij ligji, kapitali i autorizuar i BQK-s sht 30 milion Euro. Kapitali mund t rritet me shuma t tilla sic propozohet nga BQK dher aprovohet nga Qeveria. Asnj reduktim i kapitalit t BQK nuk do t lejohet n asnj koh. Sipas ligjit nr.03/L-209, e ardhura neto ose humbja neto e BQK llogaritet n prputhje me Standartet Ndrkombtare t Raportimit Financiar (SNRF). E ardhura neto shprndahet cdo vit n rezervn t prgjithshme derisa shuma totale e kapitalit fillestar dhe rezervat e prgjithshme barazohen me pes prqind (5%) t detyrimeve monetare t Banks Qndrore. Pjesa prej 50% e balancs neto e t ardhurave t realizuara q mbeten pas prmbushjes s kriterit t 5% t prmendur m lart, duhet ti transferohet Ministris s Ekonomis dhe Financs. Ndrsa 50% q mbetet nga e ardhura e realizuar duhet ti alokohet llogaris s rezervs s prgjithshme t BQK. 5. Prdorimi i vlersimeve dhe gjykimeve Menaxhmenti i BQK-s diskuton me Bordin zhvillimin, zgjedhjen dhe paraqitjen e politikave dhe vlersimeve kritike kontabl t BQK-s, dhe aplikimin e ktyre politikave dhe vlersimeve. Vlersimet dhe gjykimet rishikohen vazhdimisht dhe bazohen n eksperiencn historike dhe faktor t tjer, duke prfshir pritshmrit e ngjarjeve t ardhshme t cilat besohet t jen t arsyeshme n rrethana t caktuara. Kto shnime shpjeguese mbshtesin komentet mbi administrimin e rrezikut financiar (shnimi 4). Burimet kryesore t pasiguris n matje Lejimet pr humbjet kreditore Aktivet e regjistruara me kosto t amortizuar vlersohen pr t identifikuar rnie n vler t aktivit, n baz t politikave t prshkruara n 3(f)(vi). Prbrsi specifik n totalin e provizioneve pr rnie n vler t aktiveve financiare t vlersuara individualisht, bazohet n vlersimin m t mir t rrjedhjeve t pritshme t paras. Pr t llogaritur kto rrjedhje t parave menaxhmenti i BQK-s gjykon mbi situatn financiare t pals n transaksion dhe vlers neto t realizueshme t cdo kolaterali t nedosur. do aktiv me rnie n vler, matet bazuar mbi cilsit e tij, dhe llogaritja e rrjedhjeve t paras q konsiderohen t arktueshme aprovohet n mnyr t pavarur nga menaxhmenti. Gjykime kritike kontabl n aplikimin e politikave kontabl t BQK-s Gjykimet kritike kontabl t kryera gjat aplikimit t politikave kontabl t BQK-s prfshijn: Klasifikimi i aktiveve dhe detyrimeve financiare Politikat kontabl t BQK-s krijojn mundsin q aktivet dhe detyrimet t vendosen q n fillim n kategori t ndryshme kontabl sipas rrethanave t caktuara. N klasifikimin e aktiveve si t mbajtura deri n maturim, BQK-ja ka treguar se ka qllimin pozitiv dhe aftsin pr ti mbajtur aktivet deri n datn e maturimit, si krkohet nga politikat kontabl 3 (h).

Faqe 24 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 6. Aktivet dhe detyrimet financiare (Klasifikimet kontabl dhe vlerat e drejta)
Tabela m posht paraqet klasifikimin pr do klas t aktiveve dhe detyrimeve financiare t BQK-s, si dhe vlerat e drejta t tyre. Shn imi 7 8 9 10 11 15 16 17 18 19 Kredi dhe llogari t arktueshme T mbajtura deri T tjera me n maturim kosto t amortizuar Vlera totale e mbartur

N mij Euro 31 dhjetor 2011 Paraja e gatshme Llogarit rrjedhse me bankat e huaja Bono thesari Depozita me bankat e huaja Aktive me FMN Detyrime ndaj bankave vendase Detyrime ndaj llogarive t ndrlidhura me FMN Detyrime ndaj institucineve qeveritare Detyrime ndaj entiteteve tregtare dhe publike Detyrime t tjera vendase 31 dhjetor 2010 Paraja e gatshme Llogarit rrjedhse me bankat e huaja Bono thesari Depozita me bankat e huaja Aktive me FMN Detyrime ndaj bankave vendase Detyrime ndaj llogarive t ndrlidhura me FMN Detyrime ndaj institucineve qeveritare Detyrime ndaj entiteteve tregtare dhe publike Detyrime t tjera vendase

Vlera e drejt

13,456 31,513 1,009,046 155,687 1,209,702 60,194 25,621 807,332 154,554 1,047,701 Faqe 25 prej 38

24,988 24,988 199,275 199,275 -

209,700 156,509 782,178 37,059 2,427 1,187,873 203,572 153,868 798,721 43,228 2,419 1,201,808

13,456 31,513 24,988 1,009,046 155,687 1,234,690 209,700 156,509 782,178 37,059 2,427 1,187,873 60,194 25,621 199,275 807,332 154,554 1,246,976 203,572 153,868 798,721 43,228 2,419 1,201,808

13,456 31,513 24,990 1,009,046 155,687 1,234,692 209,700 156,509 782,178 37,059 2,427 1,187,873 60,194 25,621 198,490 807,332 154,554 1,246,191 203,572 153,868 798,721 43,228 2,419 1,201,808

7 8 9 10

15 16 17 18 19

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare (n mij Euro, nse nuk sht shnuar ndryshe) 7. Paraja e gatshme Paraja e gatshme shprehet e gjitha n Euro. 8. Llogarit rrjedhse me bankat e huaja Kto llogari mbahen n bankat e mposhtme: 2011 30,961 61 481 10 31,513 2010 25,068 234 315 4 25,621

Deutsche Bundesbank Raiffeisen Zentralbank Commerzbank Banque De France Deutsche Bank Gjithsej

T gjitha llogarit rrjedhse kan nj vlersim kreditor prej dhe mbi A-1/P-1, pr fund te vitit 2011, sipas vlersimit t br n vitin m 31 Dhjetor 2011 (vlersimet Standard & Poors/Moodys).

9. Bono thesari Bonot e thesarit jan letra t borxhit qeveritar nga vendet e Bashkimit Europian. Ato kan maturitet deri n dymbdhjet muaj dhe jan pr tu mbajtur deri n maturim. T gjitha bonot jan n Euro dhe kan norma efektive interesi nga 0.35% deri n 1.20% vjetore (2010: 0.141% deri n 1.346%) Bonot e thesarit lshohen nga qeverit e vendeve t Bashkimit Europian si m posht: 2011 24,988 24,988 2010 84,613 34,787 79,875 199,275

Itali Portugali Belgjik Gjithsej

BQK-ja investon n bono thesari me nj vlersim minimal kreditor A-1+ dhe P-1 (vlersimi sipas Standard & Poors / Moodys).

Page 26 of 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

10. Depozita me bankat huaja Depozitat me bankat huaja jan t prbra si m posht:

2011 Time deposits Raiffeisen Zentralbank Svenska Handelsbanken ING Bank Deutche Bundesbank KBC Rabobank Danske Bank Commerzbank Banque de France Banque Centrale du Luxembourg Interest accrued on time deposits Raiffeisen Zentralbank Svenska Handelsbanken ING Bank Deutche Bundesbank KBC Rabobank Danske Bank Commerzbank Banque de France Banque Centrale du Luxembourg Total 129,200 36,000 120,664 80,000 87,334 132,555 98,534 165,755 157,279 1,007,321 434 185 387 9 186 140 1 354 29 1,725 1,009,046

2010 94,600 150088 20,003 136,064 97,392 53,800 144,387 110,379 806,713 35 132 1 358 2 58 14 19 619 807,332

Depozitat e vendosura me bankat e huaja jan t prcaktuara n Euro dhe fitojn interes me norm efektive q varion nga from 0.05% n 1.68% (2010: 0.10% to 1.20%) si dhe kan maturitet fillestar nga 1 n 367 dit (2010: nga 1 n 366 dit). T gjitha depozitat kan nj vlersim kreditor prej A-1/P-1, sipas vlersimit t br n vitin 2011 (Standard & Poors/Moodys),.

Faqe 27 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

11. Aktive me FMN 2011 Kuota e FMN-s Titujt DVT Interesi i prllogaritur FMN
Qeveria Kerkes nga qeveria e Kosovs pr shfrytzimin e e fondeve t FMN-s (SBA)

2010

70,006 65,149 68
135,223

68,420 63,993 48
132,461

20,464 155,687

22,093 154,554

Gjithsej

Aktivet e listuara m sipr lidhen me pranimin e Kosovs n FMN n qershor 2009. N lidhje me antarsimin e Kosovs n FMN, BQK-ja vepron si depozitues dhe agjent fiskal. Kjo sht ne prputhje me Ligjin Nr. 03/L-209 pr Bankn Qendrore t Republiks s Kosovs dhe Ligjin No. 03-L-152 pr antarsimin e Republiks s Kosovs n Fondin Monetar Ndrkombtar dhe Organizatat e Grupit t Banks Botrore. Kuota n FMN prfaqson nj kuotn e regjistrimit q sht prcaktuar n kohn e pranimit dhe sht e shprehur ne DVT dhe shuma prcaktohet n baz t rregullave t FMN-s . Titujt DVT prfaqsojn aktive t aprovuara nga Bordi i guvernatorve t FMN-s sipas alokimeve DVT ndaj vendeve antare t FMN-s (vendime marr m 28 gusht 2009 dhe 9 shtator 2009). Aktivet DVT prmbajn norma vjetore t interesit t cilat variojn nga 0.11% n 0.55% (2010: 0.25% - 0.36%). Detyrimet ndaj qeveris pr prdorimin e fondeve t FMN-s prfaqsojn detyrime ndaj Qeveris q rrjedhin nga nnshkrimi i Marveshjs se linjes ne shfrytzim (Stand-by Arrangement) mes Qeveris s Kosovs dhe FMN-s n Qershor 2010 , me an t s cils Qeveria e Kosovs ka kontraktuar nga FMN nj linj (Rezerv) te shfrytzimite te mjeteve ne prputhej me marrveshjen ne fjal n total prej SDR 92.6 million (EUR: 107.4 million), q prmban norm vjetore interesi sipas kushteve te tregut te normes baz te interesit te vendosur nga FMN e cila per vitin 2011 lviz mesatarisht nga 1.11% deri ne 1.55% vjetore (prej gushtit 2010 deri me 31 dhjetor 2010 ka levizur nga 1.33% deri ne 1.36%). Saldo e trhequr nga Qeveria e Kosoves nga marrevshja ne fjal (SBA) me FMN me 31 dhjetor 2011 sht SDR 18.8 milion (20.5 million Euro). BQK-ja vepron si institucion depozitues pr qeverin e Kosovs. Pr t rregulluar kt marrveshje me FMN-n , BQK-ja dhe qeveria e Kosovs kan arritur nj marrveshje me 16 Korrik 2010 mbi procedurat pr krkes, pranim dhe ri-blerje t fondeve nga FMN-ja sipas kushteve t marrveshjes (Stand By Arrangement). Bazuar n kt marrveshje BQK-ja trheq SDR-t nga FMN-ja n emr t Qeveris dhe i krediton kto fonde n llogarin e Qeveris.

Faqe 28 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

12. Aktivet afatgjata materiale Aktivet afatgjata materiale prbhen si m posht:

Investimet n objektet me qira

Pajisjet

Kompjuter

Auto mjete

Aktivet n ndrtim 9 9 9 184 193

Gjithsej 3,887 99 3,986 3,986 334 (441) 3,879

Kosto Gjendja m 1 janar 2010 Blerjet Gjendja m 31 dhjetor 2010 Gjendja m 1 janar 2011 Blerjet Nxjerrje jasht prdorimi Gjendja m 31 dhjetor 2011 Zhvlersimi Gjendja m 1 janar 2010 Zhvlersimi i vitit Gjendja m 31 dhjetor 2010 Gjendja m 1 janar 2011 Zhvlersimi i vitit Nxjerrje jasht prdorimi Gjendja m 31 dhjetor 2011 Vlera bartse Gjendja m 1 janar 2010 Gjendja m 31 dhjetor 2010 Gjendja m 31 dhjetor 2011

1,279 1,279 1,279 1,279

1,543 23 1,566 1,566 31 (279) 1,318

779 67 846 846 119 (162) 803

286 286 286 286

192 64 256 256 64 320 1,087 1,023 959

993 227 1,220 1,220 233 (279) 1,174 550 346 144

522 142 664 664 133 (163) 634 257 182 169

65 56 121 121 54 175 221 165 111

9 193

1,772 489 2,261 2,261 484 (442) 2,303 2,115 1,725 1,576

Nuk ka aktive t bllokuara si kolaterale m 31 dhjetor 2011 (31 dhjetor 2010: asnj).

Faqe 29 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

13. Aktive afatgjata jo-materiale Aktivet afatgjata prbhen si m posht: Programe kompjuterike n zhvillim Kosto Gjendja m 1 janar 2010 Blerjet Gjendja m 31 dhjetor 2010 Gjendja m 1 janar 2011 Blerjet Transfer te programe kompjuterike Shlyerej Gjendja m 31 dhjetor 2011 Amortizimi Gjendja m 1 janar 2010 Amortizimi pr vitin Gjendja m 31 dhjetor 2010 Gjendja m 1 janar 2011 Amortizimi pr vitin Shlyerje Gjendja m 31 dhjetor 2011 Vlera neto Gjendja m 1 janar 2010 Gjendja m 31 dhjetor 2010 Gjendja m 31 dhjetor 2011 14. Aktive t tjera Aktivet e tjera prbhen si m posht: 2011 371 75 446 2010 324 105 429 66 760 826 826 620 (800) 646

Programe kompjuterike 1,144 50 1,194 1,194 918 (177) 1,935

Gjithsej 1,210 810 2,020 2,020 1,538 (800) (177) 2,581

1,036 75 1,111 1,111 141 (177) 1,075

1,036 75 1,111 1,111 141 (177) 1,075

66 826 646

108 83 860

174 909 1,506

T ardhura t prllogaritura nga tarifat Llogari t arktueshme dhe parapagime Gjithsej

T ardhura t prllogaritura nga tarifat paraqesin vlersimet pr tarifat nga riprtritja e licencave dhe tarifa t tjera nga institucionet financiare vendore pr tremujorin e fundit.

Faqe 30 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

15. Detyrime ndaj bankave vendase Sipas Rregulls XVII t BQK-s, bankat tregtare q operojn n Kosov jan t detyruara t mbajn rezerva t likuiditetit n shumn prej 10% t depozitave t kualifikuara t klientve t tyre. S paku gjysma e ksaj rezerve duhet t mbahet n llogari n BQK. BQK paguan interes pr mjetet e bankave komerciale q mbahen n llogari te ajo deri n shumn e prcaktuar me minimumin e rezervave t detyrueshme prej 10%. Nuk paguhet interes nga BQK ndaj bankave tregtare pr shumat e mbajtura n BQK mbi 10% t minimumit t krkuar t kapitalit. Norma vjetore e interesit gjate vitit qe perfundoj m 31 dhjetor 2011 ishte 0.10% (31 Dhjetor 2010: 0.10%). 2011 29,255 28,314 12,062 5,356 3,713 4,674 8,553 1,774 93,701 2010 28,790 25,970 11,106 4,029 3,032 1,594 5,822 1,467 81,810

ProCredit Bank Kosov Raiffeisen Bank Kosov NLB Prishtina Banka Ekonomike e Prishtins Banka pr Biznes Banka Kombtare Tregtare (Pristina branch) Turk Ekonomi Bankasi Sh.A Banka Komerciale Totali i rezervs s krkuar t likuiditetit Shtesa n llogarit rrjedhse ProCredit Bank Kosov Raiffeisen Bank Kosov NLB Prishtin Banka Ekonomike e Prishtins Banka pr Biznes Banka Kombtare Tregtare (Pristina branch) Turk Ekonomi Bankasi Sh.A Commercijaln Banka Banka Kreditore e Prishtins Totali i shtesave n llogarit rrjedhse Totali i llogarive rrjedhse

35,547 9,775 8,105 21,220 25,630 4,900 8,992 1,816 14 115,999 209,700

36,163 25,524 14,945 5,526 15,033 7,774 15,282 1,508 7 121,762 203,572

Faqe 31 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

16. Detyrime ndaj llogarive t ndrlidhura me FMN 2011 175 5 73,488 65,697 68 139,433

FMN Llogaria Nr. 1 FMN Llogaria Nr. 2 FMN Llogaria e letrave me vler FMN DVT Shprndarja Interesi i prllogaritur Gjithsej detyrimi ndaj FMN Detyrimi ndaj Qeveris FMN- Pjesa e kuts e paguar nga Qeveria Gjithsej detyrimi ndaj Qeveris Gjithsej

2010 167 6 72,808 64,209 48 137,238

17,076 17,076 156,509

16,630 16,630 153,868

Vlerat e msiprme lidhen me pranimin e Kosovs n FMN n qershor 2009. Llogaria nr.1 dhe nr.2 jan llogari t FMN dhe BQK-s q jan hapur sipas krkesave t bazuara n rregulloret e FMN-s. FMN Llogaria e letrave me vler paraqet nj lloj dftese t borxhit (note e pagueshme), t cilen Qeveria e Kosovs duhet ta paguaj, sipas krkess s FMN. FMN- Pjesa e paguar e kutoes nga qeverisa e Koosves, paraqet shumn qe Qeveria e Kosovs ia ka paguaar FMN-s ne emer te kuots sipas rregulloreve te FMN-s. FMN DVT Shprndarja paraqet shprndarjet e DVT-s n shetet antare t FMN, kjo gj sht aprovuar nga Bordi i Guvernatorve t FMN m 28 Gusht 2009 dhe 9 Shtator 2009. DVT Shprndarjet jan interese q prmbajn norma vjetore interesi mesatar nga 0.11% - 0.55% pr vitin 2011 (2010: 0.25% - 0.36%).

Faqe 32 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

17. Detyrimet ndaj institucioneve qeveritare Detyrimet ndaj institucioneve qeveritare prfshijn llogarit rrjedhse si m posht: Llogarit rrjedhse Thesari- Ministria e Financave Agjencia e Privatizimit t Kosovs Institucione t prkohshme Gjithsej llogarit rrjedhse Depozita me afat Thesari-Ministria e Financave Agjensia Kosovare e Privatizimit Gjithsej depozitat me afat Letra me vler Thesari-Ministria e Financave Gjithsej Letra me Vler Gjithsej 782,178 84,692 84,692 798,721 2011 89,326 265,310 729 355,365 2010 49,572 65,089 1,678 116,339

105,042 321,771 426,813

140,010 457,680 597,690

Norma efektive e interesit pr llogarit rrjedhse m 31 dhjetor 2011 sht 0.10% (31 dhjetor 2010: 0.10%). Pr depozitat me afat normat e interesit efektiv pr vitin 2011 variojn nga 0.25% 1.53% (2010: 0.17% - 1.09%). 18. Detyrime ndaj entiteteve tregtare dhe publike 2011 Llogarit rrjedhse Kompanit e sigurimeve Korporatat e shrbimeve publike Fondet e pensioneve T tjera 6,938 30,050 68 3 37,059 2010 5,027 38,131 68 2 43,228

Norma efektive e interesit pr llogarit rrjedhse m 31 dhjetor 2011 sht 0.10% vjetore (31 dhjetor 2010: 0.10% vjetore). 19. Detyrime t tjera vendase Bilanci i sigurt i kujdestaris T ardhura t shtyra nga grantet Kreditor t ndryshm T ardhura dhe detyrime tjera t shtyra Gjithsej 2011 2,427 595 62 253 3,337 2010 2,419 5 17 228 2,670

Faqe 33 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

19. Detyrime t tjera vendase (vazhdim) Bilanci i llogarive ne prkujdesje prbhet nga kto lloje te llogarive dhe shumave. Shumat e qeras t mbledhura nga BQK-ja deri m 5 janar 2004 n emr t Qeveris s Kosovs pr zyrat e ish-banks kombtare t Kosovs, t cilat i ishin lshuar me qira njsive t ndryshme / individve. Kjo shum prfshin edhe interesin e fituar nga kto pagesa t qiras deri m 31 dhjetor 2011. T prfshira n llogarit e sigurta t kujdestaris jan edhe disa shuma parash, n monedha t ndryshme, q BQK ka trashguar q nga krijimi, nga Banka Popullore Kosovs e dhe interesin e fituar mbi to prgjat viteve. Kto shuma duhet ti transferohen Qeveris s Kosovs. Po ashtu ne kuade rte llogarive ne prkujdesje jan te prfshira e dhe 756 mij EUR, qe nderlidhen me prcesin e likuidimit te kompanis se sigurimeve Kosova ne Likuidim. Procesi ka Perfunduar ne prill 2010. Lvizjet n t hyrat nga grantet jan si vijon:
Ministria e Ekonomis dhe Financave (Fondi ICU)

Banka Botrore

ECB

Gjithsej

T hyrat e shtyra nga grantet m 1 janar 2010 Grante t reja gjat vitit T ardhurat nga grantet pr vitin Rakordimi i granteve nga vitet e kaluara T hyrat e shtyra nga grantet m 31 dhjetor 2010 T hyrat e shtyra nga grantet m 1 janar 2011 Grante t reja gjat vitit T hyrat nga grantet pr vitin Rakordimi i granteve nga vitet e kaluara T hyrat e shtyra nga grantet m 31 dhjetor 2011 20. Kapitali i Autorizuar

9 12 (16) 5 5 606 (16) 595

10 (10) 11 (11) -

31 (31) 17 (17) -

9 53 (57) 5 5 634 (44) 595

Kapitali i Autorizuar i BQK-s pr vitin 31 Dhjetor 2011 sht EUR 30,000 sipas Ligjit nr. 03/L209 i aprovuar n 22 Korrik 2010. Fondi ligjor i BQK-s pr 31 Dhjetor 2010 ishte 30,000 sipas ligjit t zvendsuar Ligji nr.03/L-074. BQK i raporton direkt Kuvendit t Kosovs. Kapitali i BQK-s nuk i nnshtrohet ndonj detyrimi. 21. Fondi rezerv Niveli i rezervave t prgjithshme rregullohet me Ligjin nr. 03/L-209 pr Bankn Qendrore t Republiks s Kosovs. Fitimi neto i do viti financiar, shprndahet si prshkruhet n shnimin 4 (f) n prputhje me kt ligj Faqe 34 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

22. T ardhura nga interesi, neto T ardhurat nga interesi, neto prbhen si m posht: 2011 T ardhura nga interesi Nga investimet me kushte fikse Nga bonot e thesarit Nga llogarit rrjedhse Shpenzimet e interesit N llogarit rrjedhse t entiteteve jo-bankare N llogarit rrjedhse t kualifikuara t bankave N depozitat me kushte fikse T ardhura nga interesi, neto 8,943 696 440 10,079 870 598 6,117 7,585 2,494 2010 2,813 1,496 265 4,574 659 163 2,030 2,852 1,722

T hyrat nga kamata rrjedhin nga porfolio e aseteve kryesisht ne tregun e paras dhe n Bono Thesari.

23. T ardhura nga tarifa dhe komisione, neto T ardhurat nga tarifa dhe komisione, neto prbhen si m posht: 2011 T ardhura nga tarifat dhe komisionet Nga depozitime parash Nga transfertat e jashtme (hyrse) Nga transfertat e jashtme (dalse) Nga sistemi kliringut ndrbankar Nga sistemi i regjistrit t krediteve Nga menaxhimi i fondeve t Thesarit Tarifat e tjera Shpenzimet nga tarifat dhe komisionet Pr transport parash Pr transaksione me bankat korrespondente 372 68 238 281 158 1,500 34 2,651 259 31 290 T ardhura nga tarifa dhe komisione, neto 2,361 2010 344 61 247 260 131 1,500 32 2,575 212 36 248 2,327

T ardhurat nga menaxhimi i fondit t thesarit rrjedhin shebimi i menaxhimit te mjeteve te thesarit Ministris se Financave. Keto shrbime jan ne prputhje me ligjin per BQK-n.

Faqe 35 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

24. T ardhura nga grantet T ardhurat nga grantet prbhen si m posht: Banka Qendrore Europiane Banka Botrore Ministria e Ekonomis dhe e Financave (ICU) Gjithsej 2011 17 11 16 44 2010 31 10 16 57

25. T ardhura operative t tjera T ardhurat t tjera operative prfshijn kryesisht tarifa t vendosura ndaj institucioneve financiare n Kosov si pjes e lshimit dhe riprtritjes s licencave, po ashtu edhe tarifa tjera t detyrueshme q kan t bjn me aktivitetet e tyre.

T ardhurat e tjera operative prbhen si m posht: 2011 938 611 67 4 1,620 2010 922 546 51 3 1,522

Tarifa ngarkuar pr kompanit e sigurimit Tarifa ngarkuar pr bankat tregtare Tarifa nga institucionet financiare jo-bankare Tarifa t tjera Gjithsej

26. Shpenzimet e personeli Shpenzimet e personelit prbhen si m posht: 2011 1,639 261 97 85 132 35 2,249 2010 1,578 258 151 214 155 39 2,395

Pagat dhe rrogat Shpenzimet e sigurimit shoqror dhe shndetsor Kontributet e pensioneve Trajnimet e stafit Bordi i BQK-s T tjera Gjithsej Numri i punonjsve n BQK n vitin 2011 ishte 167 (2010: 164).

Faqe 36 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

27. Shpenzime t prgjithshme dhe administrative Shpenzimet e prgjithshme dhe administrative prbhen si m posht: 2011 223 53 209 79 81 20 79 95 22 32 16 50 41 28 23 1,051 2010 258 39 140 105 81 25 54 82 31 28 16 38 52 39 32 1,020

Shpenzimet e sigurimit Mirmbajtje dhe riparime Mirmbajtja e programeve kompjuterik Shpenzimet e komunikimit (telefon, telex, dhe internet) Shrbime komunale Shpenzimet e auditimit dhe kshillimit Shpenzimet siguris dhe ruajtjes Udhtime dhe transport Shpenzimet e funksionimit t veturave Materiale zyre Shpenzime pr ushqim dhe reprezentacion Shpenzimet pr artikuj konsumues pr kompjutera dhe pajisje t tjera Shpenzimet e publikimit dhe shpenzimet e literaturs Shpenzime t prfaqsimit zyrtar T tjera Gjithsej

28. T ardhurat/(humbjet) neto nga kmbimi valutor Humbjet neto nga kmbimi valutor prej 1,139 mij Euro pr vitin e mbyllur m 31 dhjetor 2011 (2010: te ardhura neto prej nga 1,408 mij) prbhen nga humbjet dhe t ardhurat e parealizuara nga kurset e kmbimit q vijn nga diferencat n kmbimet valutore nga prkthimi i aktiveve dhe detyrimeve DVT t shprehura n librat e BQK-s. 29. Paraja dhe ekuivalentt e saj Paraja dhe ekuivalentt e saj prbhen si m posht: Paraja e gatshme Llogarit rrjedhse me bankat e huaja Bono thesari me maturitet deri n tri muaj Depozita me bankat e huaja me maturitet deri n tre muaj Totali Shnimi 7 8 2011 13,456 31,513 727,244 772,213 2010 60,194 25,621 69,893 567,627 723,305

Paraja dhe ekuivalentt e saj mbahen me qllimin e likuidimit t angazhimeve afatshkurtra n para, se sa pr investime ose qllime t tjera. Nj investim kualifikohet si ekuivalent i paras kur ai ka maturim afatshkurtr, m pak se tri muaj nga data a blerjes.

Faqe 37 prej 38

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs

Shnime mbi pasqyrat financiare
(N mij EUR, nse nuk sht shnuar ndryshe)

30. Detyrime kontingjente dhe garanci Ligjore BQK-ja sht e prfshir n procedura ligjore rutin q jan n kursin e zakonshm t veprimtaris. sht mendimi i manaxhmentit se rezultati prfundimtar i ktyre padive nuk do t ket nj efekt t rndesishm n pasqyrat financiare t BQK-s m dhe pr vitin e mbyllur m 31 dhjetor 2010. Detyrime t tjera(kontingjente) Detyrime e tjera (kontigjente) prbhen si vijon: 31 dhjetor 2011 Ngritja funksionale e sistemit te kontabilitetit Totali 31 dhjetor 2010 45 45

N vitin 2009, Kosova u b antare e organizatave t grupit t Banks Botrore - Banka Ndrkombtare pr Rindrtim dhe Zhvillim (BNRZH), Shoqata Ndrkombtare pr Zhvillim (SHNZH), si dhe Agjensia pr Garantimin e Investimeve Shumpalshe (AGISH). N lidhje me antarsimin e Kosovs n Bankn Botrore, BQK-ja vepron si depozitar. Kjo sht ne prputhje me Ligjin Nr. 03/L-209 pr Bankn Qendrore t Republiks s Kosovs dhe Ligjin No. 03-L-152 pr antarsimin e Republiks s Kosovs n Fondin Monetar Ndrkombtar dhe Organizatat e Grupit t Banks Botrore. N qershor 2010, Qeveria e Kosovs lshoi letra premtimi pr t br pagesa lidhur me antarsimet n nn agjencionet e Banks Botrore t lartepermendura, sipas krkess dhe instruksioneve t pagess s tyre. Shuma totale m 31 dhjetor 2011 dhe 2010 e ktyre letrave t premtimit sht 4,007 mij Euro. 31. Veprimet me palt e lidhura Palt e lidhura prfshijn menaxhmentin dhe Bordin BQK-s. Kompensimet e tyre paraqiten m posht: 2011 Kompensimet pr antart e Bordit t BQK-s Kompensimet per antar te komitetit te auditimit Kompensimi pr menaxhmentin Gjithsej 99 2 103 204 2010 121 114 235

32. Ngjarjet pas dats s mbylljes s bilancit Nuk ka ngjarje t rndsishme pasuese pas bilancit pr t cilat t ket nevoj pr rregullime ose shnime shpjeguese n kto pasqyra financiare.

Faqe 38 prej 38

BQK

Raporti Vjetor 2011

9. Shtojca Statistikore

| 175

Raporti Vjetor 2011

BQK

176 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

1.1. Pasqyra e korporatave financiare - asetet e jashtme neto dhe krkesat e brendshme
(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
A set et e jasht me net o Krkesat ndaj jorezident ve prej t cilave: Depozi Ari ta moneta r dhe DST-t Letrat me vler prve aksione ve 236.7 242.4 341.3 408.9 661.6 724.5 525.2 230.0 Kuota n FM N M inus: detyrim Asetet e ndaj dhe jorezid ekuitete entve tjera Kr kesat e b r end shme Kkrkesat ndaj qeveris qendrore Krkesat ndaj Krkesa M inus: detyrimet sektorv ndaj qeveris t ndaj e tjer qeveris d Depozi ta qendro re __ __ __ __ __ __ __ __ 216.8 225.7 475.0 853.3 871.8 846.3 824.8 798.4 216.8 225.7 475.0 853.3 871.8 846.3 824.8 798.4 419.3 574.6 706.6 977.8 1,291.5 1,417.8 1,591.6 1,787.4 prej t cilave: Kredit prej t cilave: Korp. tjera jofinan. 413.5 565.6 694.3 965.9 1,276.8 1,396.1 1,568.3 1,761.7 329.8 439.6 548.2 765.1 995.7 1,052.3 1,127.7 1,244.1 Ek. familjar e 83.7 126.0 146.1 200.6 281.0 343.5 434.2 514.6

Pr shkr imi

2004 Dhjetor 2005 Dhjetor 2006 Dhjetor 2007 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Dhjetor

722.8 827.3 1,173.6 1,622.4 1,593.1 1,700.5 1,957.5 2,080.3

772.0 890.9 1,245.7 1,704.6 1,726.7 2,036.2 2,387.7 2,454.3

__ __ __ __ __ 60.3 64.0

384.0 422.6 660.0 955.0 795.1 910.1 1,257.8

__ __ __ __ __ 64.3 68.5 70.1

83.3 145.3 170.8 175.4 128.2 144.3 269.3 533.1

49.2 63.6 72.1 82.3 133.6 335.7 430.2 374.0

202.5 348.9 231.7 124.5 419.6

-216.8 -225.7 -475.0 -853.3 -871.8

571.5 -846.3 766.8 989.0 -824.8 -798.4

65.1 1,369.2

1.2. Pasqyra e korporatave financiare - detyrimet

(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
D ep o z it at Dep. e transferu eshme prej t cilave: Korp. publike jofinan. Korp. tjera jofinan. Ek. familjare Dep. tjera Korp. publike jofinan. prej t cilave: Korp. tjera jofinan. Ek. familjare Ek. neto i Pagesa e ek. premive familjare dhe ne fondet rezervave e pens. 2.3 3.0 3.4 106.5 174.5 251.4 316.1 288.6 422.3 540.5 647.8 88.7 152.4 223.9 286.2 256.3 380.8 493.7 593.3 17.9 22.1 27.5 29.9 32.3 41.5 46.8 54.5 Kr ed it R ez er va t eknike t sig ur imit A set et Z r a d he t jer ekuit et e ( net o ) t jer a

Pr shkr imi

2004 Dhjetor 2005 Dhjetor 2006 Dhjetor 2007 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Dhjetor

670.7 830.6 886.4 1,110.9 1,351.9 1,444.3 1,744.2 1,940.2

273.7 315.0 300.5 386.1 390.9 483.2 621.2 665.1

34.6 67.6 34.8 49.6 15.4 50.1 83.8 75.5

81.3 76.8 96.4 133.5 176.0 184.0 218.6 208.1

145.5 155.5 156.2 187.5 186.2 237.7 303.5 360.9

396.9 515.6 586.0 724.8 961.0 961.0 1,123.1 1,275.1

149.3 181.3 193.3 188.4 250.1 73.9 42.8 60.8

24.4 33.7 27.6 43.8 51.4 82.9 83.4 79.7

222.5 298.9 359.5 489.3 656.7 801.9 995.9 1,129.6

145.1 165.8 209.3 273.8 311.1 326.1 361.0 395.1

0.7 2.2 54.7 46.0 61.1 79.3 78.6 86.2

| 177

Raporti Vjetor 2011

BQK

2.1. Pasqyra e korporatave depozituese - asetet e jashtme neto dhe krkesat e brendshme
(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
A set et e j asht me net o Krkesat ndaj jorez. prej t cilave: Paraja e gat shme Dep. Let rat me Kuot a e vler FM N-s prve aksioneve M inus: Det yrimet ndaj jorez. Kr kesat e b r end shme Krkesat net o ndaj qeveris qendrore Krkesat ndaj Krkesat M inus: sekt orve ndaj Det ryimet t jer qeveris ndaj qev. qendrore qendrore prej t cilave: Kredit prej t cilave: Korp. publike f inanciare 3.3 25.9 86.5 232.8 373.7 513.9 636.6 892.1 1,183.4 1,289.0 1,457.1 1,665.6 0.2 0.1 0.3 6.3 1.5 Korp. t jera jof inan. 3.3 25.9 80.8 193.5 289.9 387.9 490.5 691.3 901.7 942.9 1,010.8 1,139.6 Ek.f amilja re

Pr shkr i mi

2000 Dhjet or 2001 Dhjet or 2002 Dhjet or 2003 Dhjet or 2004 Dhjet or 2005 Dhjet or 2006 Dhjet or 2007 Dhjet or 2008 Dhjet or 2009 Dhjet or 2010 Dhjet or 2011 Dhjet or

133.3 583.3 649.5 695.8 648.7 695.1 975.4 1,377.5 1,436.1 1,531.6 1,61 6.2 1,616.2

145.8 604.8 674.1 727.0 687.9 744.5 1 ,035.6 1 ,426.1 1,512.0 1 ,782.2 1,957.1 1 ,908.5

28.5 239.2 53.1 73.2 55.3 74.6 63.4 145.3 121.1 11 1.4 164.3 124.9

117.3 358.1 621.0 533.6 384.0 422.6 660.0 955.0 794.9 910.0 1 ,257.8 1,369.2

__ 7.5 ,,, 119.6 236.7 242.4 303.1 308.2 581 .8 626.4 372.7 227.0

__ __ __ __ __ __ __ __ __ 64.3 68.5 70.1

12.5 21 .5 24.6 31 .2 39.2 49.3 60.2 48.6 75.9 250.6 340.9 292.3

-1.9 -44.2 -171.8 -112.6 156.9 289.0 1 62.2 39.1 311.9 442.9 632.8 869.4

-5.7 -70.3 -258.6 -346.4 -216.8 -225.7 -475.0 -853.3 -871.8 -846.3 -824.8 (798.4)

__ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __

5.7 70.3 258.6 346.4 216.8 225.7 475.0 853.3 871.8 846.3 824.8 798.4

3.8 26.1 86.8 233.8 373.8 514.6 637.1 892.4 1,1 83.8 1,289.2 1,457.5 1,667.8

__ __ 5.7 39.0 83.7 126.0 146.1 200.6 281.0 343.5 434.2 51 4.6

Tabela 2.2. Pasqyra e korporatave depozituese - detyrimet

(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Dep. e prf shira n paran e gjer Dep. e t ransf eru ehsme prej t cilave: Korp. t jera f inanciare . . . . 29.8 30.5 35.9 27.7 63.7 138.2 53.1 38.6 Korp. publike jof inan. 22.9 7.0 3.5 5.3 34.6 67.6 34.8 49.6 15.4 50.1 83.8 75.5 Korp. tjera jof inan. 93.0 135.3 160.1 139.0 81.3 76.8 96.4 133.5 176.0 184.0 218.6 208.1 Ek. f amiljare Dep. t jera Korp. t jera f inanciare . 219.2 121.7 134.4 145.5 155.5 156.2 187.5 186.2 237.7 303.5 360.9 . 125.2 128.3 220.6 416.0 519.9 576.3 712.8 938.3 927.0 1,073.6 1,196.9 . . . . 19.1 24.3 30.5 40.3 47.6 60.7 85.2 91.0 prej t cilave: Korp. publike jof inan. . . . . 149.3 181.3 193.3 188.4 250.1 73.9 30.2 49.2 Korp. tjera jof inan. . 31.3 23.9 87.1 24.4 33.1 24.6 41.8 44.2 71.7 73.5 71.7 Ek. f amiljare Dep. jasht paras s gjer Asetet dhe ekuit ete t jera Zra tjer (net o)

Pr shkr i mi

2000 Dhjet or 2001 Dhjet or 2002 Dhjet or 2003 Dhjet or 2004 Dhjet or 2005 Dhjet or 2006 Dhjet or 2007 Dhjet or 2008 Dhjet or 2009 Dhjet or 2010 Dhjet or 2011 Dhjet or

115.9 486.8 413.6 499.3 719.5 865.4 912.8 1,126.6 1,393.0 1,548.5 1,747.9 1,900.6

115.9 361.5 285.3 278.7 303.5 345.6 336.4 413.7 454.6 621.4 674.3 703.7

. 93.9 104.4 133.5 222.5 279.6 322.4 439.0 593.8 718.5 884.7 979.9

3.0 12.9 25.1 29.2 __ 19.9 40.6 53.7 74.9 98.1 138.2 175.8

11.1 25.2 43.8 61.1 87.1 94.4 128.8 186.5 233.8 249.0 278.5 309.7

1.5 14.3 -4.8 -6.4 -1.0 4.3 55.4 49.8 46.4 79.0 84.4 99.6

178 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Tabela 3.1. Pasqyra e BQK-s - asetet e jashtme neto dhe krkesat e brendshme
(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Asetet e jashtme neto Krkesat ndaj jorezidentve Pr shkr imi DST-t Paraja e gatshme of which: Dep. Krkesat neto ndaj M inus: of which: qev. Detyrimet qendr. Letrat me Kuota e Alokimi i Llogaria e ndaj vler FM N-s joreziden DST-ve FM N-s prve tve aksioneve __ __ __ __ 124.4 159.5 203.6 229.3 541.3 529.7 199.2 25.0 __ __ __ __ __ __ __ __ __ 64.3 68.5 70.1 9.6 2.6 0.4 0.3 5.2 3.1 0.1 110.2 138.9 135.8 __ __ __ __ __ __ __ __ 60.3 64.2 65.7 __ __ __ __ __ __ __ __ __ 49.1 73.0 69.4 -5.7 -70.3 -258.6 -346.4 -216.8 -225.7 -472.9 -849.4 -870.5 -681.5 -813.1 -797.2 Krkesat Detyrimet ndaj ndaj KTDsektorve ve tjer

2000 Dhjetor 2001 Dhjetor 2002 Dhjetor 2003 Dhjetor 2004 Dhjetor 2005 Dhjetor 2006 Dhjetor 2007 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Dhjetor

52.1 293.7 345.4 454.3 344.7 394.4 641.1 1,057.6 1,110.7 1,088.3 1,108.0 1,098.8

61.7 296.2 345.8 454.6 349.9 397.5 641.2 1,057.6 1,110.7 1,198.5 1,246.9 1,234.6

__ __ __ __ __ __ __ __ __ 60.3 64.0 65.1

15.8 150.8 17.5 26.6 12.1 24.5 11.1 63.8 39.7 21.8 60.2 13.5

45.9 145.4 328.3 427.4 213.2 213.4 424.9 759.0 529.0 522.3 854.4 1,059.3

0.5 0.2 0.3 1.0 0.1 0.8 0.5 0.3 0.3 0.2 0.5 0.5

15.8 173.9 46.2 59.6 72.9 82.5 94.5 113.6 137.2 233.2 203.6 209.7

Tabela 3.2. Pasqyra e BQK-s - detyrimet

(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Dep. e prf shira n paran e gjer Dep. e t ransf eru eshme Dep. t jera Korp. publike jof inan. Korp. t jera f inanciare Dep. e prjasht uara nga paraja e Kap. dhe t t jera gjer Korp. t jera jof inancia re Qeveria lokale prej t cilave: Kapitali Profiti humbja e vit it Zra tjer (net o)

prej t cilave: Korp. t jera f inanciare Qeveria lokale

Pr shkr i mi

2000 Dhjet or 2001 Dhjet or 2002 Dhjet or 2003 Dhjet or 2004 Dhjet or 2005 Dhjet or 2006 Dhjet or 2007 Dhjet or 2008 Dhjet or 2009 Dhjet or 2010 Dhjet or 2011 Dhjet or

22.9 8.4 3.9 5.3 37.7 66.6 49.9 57.2 63.9 130.8 45.6 39.5

22.9 8.4 3.9 5.3 32.6 62.5 41.9 46.7 56.7 130.8 45.6 39.5

__ __ __ __ 20.7 23.3 31.0 22.4 49.9 129.7 43.9 28.5

__ __ __ __ 1.9 1.6 0.4 3.2 5.3

22.9 7.0 3.5 5.3 9.9 37.6 10.5 21.1 1.5 1.1 0.0 9.3

__ __ __ __ 5.1 4.1 8.0 10.6 7.2

__ __ __ __ 5.1 4.1 8.0 10.6 7.2

3.0 12.9 25.1 27.4 __ __ __ __ __ __ __ __

__ 10.6 24.6 25.7 __ __ __ __ __ __ __ __

3.0 2.4 0.5 1.7 __ __ __ __ __ __ __ __

4.9 4.7 10.6 16.1 18.0 20.4 25.5 33.8 41.4 44.9 47.9 54.3

2.6 2.6 2.6 2.6 10.0 10.0 10.0 20.0 30.0 30.0 30.0 30.0

. 1.1 3.6 4.5 3.0 3.0 6.4 9.2 7.5 3.7 3.0 5.8

0.4 23.6 1.3 0.5 -0.6 -1.2 3.9 -2.0 -2.0 -1.8 -1.3

| 179

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabela 4.1. Pasqyra e KTD-ve - asetet e jashtme neto dhe krkesat e brendshme
(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Asetet e jashtme neto Krkesat ndaj jorez. prej t cilave: Paraja e gat shme Dep. M inus: Det. ndaj Letrat me joreziden vler tve prve aksioneve __ 7.5 119.6 112.3 82.9 99.4 78.9 40.5 97.0 173.4 202.0 2.9 18.9 24.2 31.0 34.0 46.2 60.1 48.6 75.9 140.3 202.1 156.5 prej t cilave: Dep. Kredit Krkesat ndaj sekt orve t jer Krk. ndaj Krk. BQK-s neto ndaj Kredit prej t cilave: qeveris qendrore Korp. Korp. Ek. publike t jera f amiljare jof inan. jofinan. 12.7 176.8 45.7 59.6 73.2 81.6 88.8 107.5 136.8 233.1 203.4 220.0 __ __ __ __ __ __ -2.1 -3.9 -1.3 -164.9 -11.6 -1.2 3.3 25.9 86.5 232.8 373.7 513.9 636.6 892.1 1,183.4 1,289.0 1,457.1 1,665.6 3.3 25.9 86.5 232.8 373.7 513.9 636.6 892.1 1,183.4 1,289.0 1,457.1 1,665.6 __ __ __ 0.2 __ __ __ 0.2 0.1 0.3 6.3 1.5 3.3 25.9 80.8 193.5 289.9 387.9 490.5 691.3 901.7 942.9 1,010.8 1,139.6 __ __ 5.7 39.0 83.7 126.0 146.1 200.6 281.0 343.5 434.3 516.1

Pr shkr i mi

2000 Dhjet or 2001 Dhjet or 2002 Dhjet or 2003 Dhjet or 2004 Dhjet or 2005 Dhjet or 2006 Dhjet or 2007 Dhjet or 2008 Dhjet or 2009 Dhjet or 2010 Dhjet or 2011 Dhjet or

81.2 289.7 304.1 241.5 304.0 300.7 334.4 319.9 325.4 443.6 508.1 519.1

84.1 308.6 328.3 272.4 338.0 346.9 394.5 368.5 401.3 583.9 710.2 675.6

12.7 88.3 35.6 46.6 43.2 50.1 52.3 81.5 81.4 89.6 104.1 111.5

71.4 212.8 292.7 106.2 170.8 209.2 235.1 196.0 265.9 387.7 403.3 309.9

__ 13.9 17.5 20.0 12.7 18.4 21.4 17.9 42.0 65.5 85.5 64.8

2.9 5.0 6.7 10.9 21.3 27.9 38.7 30.7 33.7 74.5 116.6 90.5

Tabela 4.2. Pasqyra e KTD-ve- detyrimet

(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Dep. e prf shira n paran e gjer Dep. e t ransf eru eshme prej t cilave: Korp. t jera finan. . . . . 9.0 7.2 4.9 5.3 13.8 8.5 9.2 10.1 Korp. publike jof inan. . . . . 24.7 30.0 24.3 28.5 13.8 48.9 83.8 66.2 Korp. tjera jofinan. 93.0 133.9 159.7 139.0 81.3 76.8 96.4 133.5 176.0 184.0 218.6 208.1 Ek. f amiljare Dep. tjera Korp. tjera f inan. . 219.2 121.7 134.4 145.5 155.5 156.2 187.5 186.2 237.7 303.5 360.9 . 125.2 128.3 220.6 410.9 515.8 568.4 702.3 931.1 927.2 1,073.6 1,196.9 . . . . 14.0 20.2 22.5 29.8 40.4 60.8 85.2 91.0 prej t cilave: Korp. publike jofinan. . . . . 149.3 181.3 193.3 188.4 250.1 73.9 30.2 49.2 Korp. t jera jofinan. . 31.3 23.9 87.1 24.4 33.1 24.6 41.8 44.2 71.7 73.5 71.7 Ek. familjare Dep. jasht paras s gjer of which: Korp. Ek. t jera f amiljar jof inan. e Shares and other equit y Zra t jer (net o)

Prshkr imi

2000 Dhjetor 2001 Dhjetor 2002 Dhjetor 2003 Dhjetor 2004 Dhjetor 2005 Dhjetor 2006 Dhjetor 2007 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Dhjetor

93.0 478.4 409.7 494.0 681.9 798.8 862.9 1,069.3 1,329.0 1,417.8 1,702.3 1,861.1

93.0 353.1 281.4 273.4 270.9 283.0 294.5 367.1 397.9 490.6 628.6 664.2

. 93.9 104.4 133.5 222.5 279.6 322.4 439.0 593.8 718.5 883.7 979.9

. . . 1.8 0.0 19.9 40.6 53.7 74.9 97.9 138.2 175.8

. . . 1.8 0.0 0.7 3.0 2.0 7.3 11.2 9.9 8.0

. . . . 0.0 19.3 37.1 50.3 63.0 83.5 112.2 149.7

6.2 20.4 33.2 45.0 69.1 74.0 103.3 152.7 192.3 204.2 230.5 255.3

-2.0 -6.4 -6.6 -7.0 -0.1 3.4 50.9 39.8 48.1 81.0 86.1 111.3

180 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Tabela 5.1. Pasqyra e KTF-ve asetet e jashtme neto

(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Aset et e jashtme neto Krkesat prej t cilave: ndaj joreziden Letrat me Kapit ali vler aksionar tve prve dhe tjera aksioneve 74.1 132.1 198.1 244.9 157.0 168.6 341.3 462.4 84.2 146.4 210.0 278.5 214.7 253.8 430.5 544.1 __ __ 38.3 100.7 79.8 97.9 152.5 3.1 83.3 145.3 170.8 175.4 128.2 144.3 269.3 533.1 M inus: Detyrimet ndaj joreziden tve Krkesat ndaj korp. depozituese BQK Kredit Dep. e Dep. t jera t ransf eru eshme Korporata t jera depozituese Dep. t Dep. t jera t ransferu eshme Krkesat ndaj sekt orve Kredit t jer

Pr shkr imi

2004 Dhjetor 2005 Dhjetor 2006 Dhjetor 2007 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Dhjetor

10.1 14.3 11.9 33.6 57.7 85.1 89.2 81.7

10.1 14.3 11.9 33.6 57.7 85.1 89.2 81.7

48.9 54.8 66.9 72.8 113.0 200.0 142.8 137.9

25.8 27.4 39.0 32.9 57.1 129.7 43.9 28.5

20.7 23.3 31.0 22.4 49.9 129.7 43.9 28.5

5.1 4.1 8.0 10.6 7.2

23.0 27.4 28.0 39.8 55.9 70.3 98.8 109.4

9.0 7.2 4.9 6.2 7.9 7.4 8.2 6.5

14.0 20.2 23.0 33.6 48.0 62.9 90.6 102.9

45.6 60.0 69.5 85.4 108.3 130.8 139.7 129.6

39.9 51.7 57.7 73.8 94.0 109.4 116.9 104.4

Tabela 5.2. Pasqyra e KTD-ve detyrimet, prjashtuar sektorin e jashtm dhe at fiskal
(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Kredit Rezervat teknike t sigurimit Kap. net o Kapitali Parapag. i ek. net o i ek. i premive f amiljare f amiljare dhe rez. n rez. e n f ondet kundrejt sig. t pensional krk. jets e Kum. 2.3 3.0 3.4 1.0 2.9 2.9 3.3 106.5 174.5 251.4 316.1 288.6 422.3 540.5 647.8 __ __ __ __ 88.7 152.4 223.9 286.2 256.3 380.8 493.7 593.3 17.9 22.1 27.5 29.9 32.3 41.5 46.8 54.5 58.0 71.4 80.5 87.4 77.4 77.0 82.5 85.4 Kapitali aksionar dhe tjera Fondet e Fitimet e Rezervat kont ribua pashprn e ra nga dara prgjiths pronart hme dhe ato t veanta 42.6 47.7 55.2 62.1 54.0 53.4 59.7 59.9 8.6 12.9 15.8 20.1 12.7 19.4 13.6 14.3 5.0 6.7 7.9 1.7 7.4 7.2 7.2 10.3 Prof iti/ humbja vjetore Zra tjer Detyrime tjera M inus: asete tjera Plus: prshtatj ae konsolidi mit

Pr shkr imi

2004 Dhjetor 2005 Dhjetor 2006 Dhjetor 2007 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Dhjetor

1.7 4.0 1.6 3.5 3.4 -3.1 2.0 0.9

1.7 -2.1 -0.7 -0.4 11.3 -2.7 -2.1 -6.6

9.3 4.4 7.4 9.6 24.2 13.1 20.9 16.0

7.6 6.5 8.2 10.0 12.9 15.8 23.1 22.6

__ __ __ __ __ __ __ __

| 181

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabela 6.1. Depozitat n euro n KTD-t sipas maturitetit fillestar, sektort kryesor
(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Gjithsej depozit a n euro Qeveria Pr shkr i mi Korporatat f inanciare Ndrmjet . Komp. e Korp. sigurimit t jer t jera f inan. depozitu ese Fondet pens. Ndihm. f inanciar Korporat at jofinanciare Korp. publike jof inan. Korp. t jera jof inan. Sekt or t jer vendor Ek. f amiljare OJSHEF Jorez.

2000 Dhjet or 2001 Dhjet or 2002 Dhjet or 2003 Dhjet or 2004 Dhjet or 2005 Dhjet or 2006 Dhjet or 2007 Dhjet or 2008 Dhjet or 2009 Dhjet or 2010 Dhjet or 2011 Dhjet or

93.0 492.3 427.2 515.8 674.9 815.3 890.4 1,092.0 1,366.9 1,640.1 1,831.1 1,980.7 __ __ __ 1.3 2.9 7.0 4.1 1.4 165.0 11.7 2.7

__ __ __ 1.8 25.6 35.4 28.1 39.1 62.9 78.2 105.0 117.5

__ __ __ 1.8 3.7 8.1 0.1 3.1 5.0 6.1 7.3 9.9

__ __ __ __ 3.5 5.8 2.4 5.6 6.5 5.9 7.9 6.8

__ __ __ __ 15.5 18.8 24.7 28.3 31.5 43.1 47.6 57.2

. . . . . . 0.4 0.4 19.4 22.6 41.6 43.1

__ __ __ __ 2.9 2.8 0.5 1.7 0.4 0.4 0.6 0.5

93.0 165.2 183.6 226.1 275.3 319.0 337.8 386.2 479.7 371.5 414.9 404.9

__ __ __ __ 173.5 211.3 217.4 215.5 263.8 121.6 122.3 126.9

93.0 165.2 183.6 226.1 101.8 107.7 120.5 170.7 215.9 249.9 292.6 278.1

__ 313.1 226.1 267.9 360.3 440.7 499.2 647.0 785.0 962.2 1,220.1 1,395.6

__ 313.1 226.1 267.9 350.7 428.7 486.1 631.9 774.5 948.8 1,206.1 1,373.4

__ __ __ __ 9.6 12.0 13.1 15.2 10.5 13.4 14.0 22.2

__ 13.9 17.5 20.0 12.3 17.3 18.2 15.6 37.9 63.2 79.4 60.0

Tabela 6.2. Depozitat n jo euro n KTD-t sipas maturitetit fillestar

(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Depozita n jo euro Korporat at financiare prej t e cilave: of which: BQK Ndrm. Korp. tjer tjera depozitu f inanciar ese 1.2 2.9 0.3 0.1 __ __ Korporat at Komp. e jofinanci sigurimit are prej te cilave: Sektor tjer vendor Korp. publike jof inan. Korp. t jera jofinan. Ek. Familjare prej t e cilave: Dep. e Depozita Dep. transferu Kursimi t jera eshme 17.5 26.0 29.8 44.3 68.4 91.1 93.8 117.5 17.3 25.7 29.6 44.2 68.2 90.9 93.3 117.0 8.7 10.8 12.4 16.2 22.9 29.7 33.1 46.5 __ __ __ __ __ __ 25.9 31.7 8.7 14.9 17.2 28.0 45.2 61.1 34.3 38.9 0.1 0.3 0.2 0.1 0.3 0.2 0.5 0.4 0.3 0.5 0.5 0.4 1.0 0.7 3.1 3.8 OJSHEF Jorez.

Pr shkr imi

2004 Dhjetor 2005 Dhjetor 2006 Dhjetor 2007 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Dhjetor

23.4 29.4 34.3 53.3 81.9 112.1 113.8 131.5

1.1 0.5 0.9 2.1 3.1 0.3

__ __ __ __ __ __ __ __

1.1 0.4 0.9 0.9 __ __

4.4 2.8 3.7 8.1 11.6 18.3 13.7 9.8

0.5 __ 0.3 1.5 0.1 1.3 4.3 0.1

4.0 2.8 3.5 6.6 11.5 17.0 9.4 9.7

182 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Tabela 6.3. Kredit e KTD-ve sipas maturitetit fillestar

(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Gjithsej kredit Korpora Korpora nga te cilat: tat tat financiar Ndrmj. Komp. e jofinanci tjer sigurimit e are financiar nga te cilat: Korp. Korporatat tjera jofinanciare publike Deri n 1 M bi 1 vit jofinan. vit dhe deri n 2 vite __ __ __ 0.2 0.2 0.1 0.3 6.3 1.5 3.3 25.9 80.8 193.5 289.9 387.9 490.5 691.3 901.7 942.9 1,008.3 1,136.1 3.3 24.6 67.3 124.7 111.5 117.9 128.7 174.0 191.0 215.7 259.4 307.8 1.3 13.5 68.7 111.3 125.2 127.7 122.6 132.3 113.0 64.3 83.4 Korpora tat tjera vendore Ek. familjare M bi 2 vite nga t cilat: Kredite ne valuten Jo Euro

Pr shkr imi

Deri n 1 M bi 1 vit vit dhe deri n 2 vite __ __ 5.7 39.0 83.7 126.0 146.1 200.6 281.0 343.5 434.3 512.4 __ __ 5.7 39.0 83.7 126.0 146.1 200.6 281.0 343.5 434.2 510.9 __ __ 1.4 11.4 15.9 19.5 19.7 24.0 20.9 27.0 26.5 44.0 __ __ 4.3 16.0 15.2 21.0 24.7 29.6 30.9 32.1 30.7 38.1

M bi 2 vite

2000 Dhjetor 2001 Dhjetor 2002 Dhjetor 2003 Dhjetor 2004 Dhjetor 2005 Dhjetor 2006 Dhjetor 2007 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Dhjetor

3.3 25.9 86.5 232.8 373.7 513.9 636.6 892.1 1,183.4 1,289.0 1,458.7 1,698.1

__ __ __ __ __ __ __ __ 0.6 2.3 5.7 8.3

__ __ __ __ __ __ __ __ __ 1.2 2.6 6.6

__ __ __ __ __ __ __ __ 0.6 1.1 3.0 1.7

3.3 25.9 80.8 193.7 289.9 387.9 490.5 691.5 901.8 943.2 1,014.5 1,137.6

__ __ __ 0.2 67.2 144.7 234.1 394.6 578.4 614.2 684.5 744.8

__ __ __ 11.6 52.6 85.4 101.7 147.1 229.2 284.5 377.0 428.8

__ __ __ __ __ __ __ __ __ __ 2.5 7.3

Tabela 6.4. Kredit e KTD-ve, sipas industris

(T dhna kumulative, fundi i periudhs, n milion euro)
Gjithsej Bujqsia Pr shkr imi Deri n 1 vit M bi 1 vit Deri n 1 vit M bi 1 vit M bi 1 vit M bi 1 vit Indust ria, energjia dhe ndrt imi Shrbimet

2000 Dhjet or 2001 Dhjet or 2002 Dhjet or 2003 Dhjet or 2004 Dhjet or 2005 Dhjet or 2006 Dhjet or 2007 Dhjet or 2008 Dhjet or 2009 Dhjet or 2010 Dhjet or 2011 Dhjet or

3.3 25.9 86.5 232.8 289.9 387.9 490.5 691.5 902.4 945.5 1,022.8 1,149.5

__ 1.5 4.7 7.9 12.5 16.4 29.0 37.4 38.2 38.2 40.5

__ 1.5 3.9 3.9 4.1 3.4 4.1 4.1 3.8 1.7 0.8

__ __ __ 0.8 4.1 8.4 13.0 24.9 33.3 34.4 36.5 39.7

0.8 3.8 13.6 22.2 47.8 74.2 97.7 144.5 160.2 236.7 269.3 284.7

0.8 3.8 13.6 12.6 22.5 24.5 28.0 32.8 28.9 54.8 77.1 82.3

9.7 25.3 49.7 69.7 111.7 131.2 181.9 192.2 202.4

2.5 22.2 71.4 205.8 234.2 301.1 376.4 518.0 704.8 670.5 715.3 824.3

2.5 22.2 71.4 119.7 89.5 92.4 120.6 149.5 126.4 113.2 188.5 220.5

86.1 144.8 208.8 255.8 368.5 578.4 557.3 526.8 603.8

| 183

Raporti Vjetor 2011

BQK

Tabela 6.5. Normat efektive t interesit t KTD-ve

(Biznese t reja, prve nse ceket ndryshe)
Normat e int. n dep. Pr shkr imi Korporatat jofinanciare Dep. e transferu eshme Dep. tjera M pak se euro 250.000 Deri n 1 M bi 1 M bi 6 muaj muaj dhe muaj dhe deri n 3 deri n 1 muaj vit 2004 Dhjet or 2005 Dhjet or 2006 Dhjet or 2007 Dhjet or 2008 Dhjet or 2009 Dhjet or 2010 Dhjet or 2011 Dhjet or 2.75 3.12 3.11 4.00 4.42 3.98 3.38 3.71 0.10 0.26 0.39 0.48 0.53 0.72 0.63 0.86 1.79 2.07 2.06 2.68 3.09 3.42 2.44 0.00 2.30 2.37 2.85 2.93 3.97 3.42 3.08 2.91 3.02 3.40 4.32 4.35 5.32 5.03 4.96 4.90 M bi 2 vite Ek. familjare Dep. e Dep. e Dep. t jera kursimit t ransfer E barabart ose m shum se M bi 3 M bi 6 M bi 1 ueshme Deri n 1 M bi 1 euro 250.00 muaj muaj dhe muaj dhe muaj dhe vit dhe deri n 3 deri n 6 deri n 1 deri n Deri n 1 M bi 1 M bi 6 muaj muaj vit 2 vite muaj muaj dhe muaj dhe deri n 3 deri n 1 muaj vit * * * * * * 5.14 5.05 3.31 2.90 3.11 4.27 3.61 3.88 * * * * * 4.15 4.92 4.88 3.74 3.88 * * * * * * * 5.25 1.99 1.71 1.53 2.45 2.85 2.63 2.07 2.20 0.04 0.04 0.03 0.02 0.11 0.34 0.55 0.48 1.65 1.85 1.93 2.55 3.21 3.09 2.58 2.49 2.06 2.24 2.35 2.75 4.60 3.28 2.63 2.47 * * * * * * 3.15 2.88 2.91 3.33 3.44 3.60 4.45 4.39 4.49 4.21 3.80 3.87 4.16 4.72 4.99 5.00 4.77 4.56 * 4.04 4.51 5.27 3.95 5.50 5.14 5.36 1.63 1.74 1.65 2.25 2.74 2.51 2.21 2.06 Dep. e kursimit M bi 2 vite

Tabela 6.6. Normat efektive t interesit t KTD-ve - normat n depozita

(Biznese t reja, prve nse ceket ndryshe)
Normat e interesit Kredit investuese Pr shkr imi Deri n 1 M bi 1 vit vit deri 5 vite M bi 5 vite Korp. jofinan. (kredit) Kredi tjera biznesi ( jo-investive ) Deri n 1 M bi 1 vit vit deri 5 vite M bitrheqj Linja e Kreditore Kredite me kushte favorizuese Kredite me mbulese Depoziti 15.06 15.11 15.72 15.09 15.03 * 14.44 13.80 12.65 11.78 12.53 11.51 12.36 13.72 13.50 * 13.27 12.12 7.69 6.10 Kredi tjera M bitrhe qje Kredite me kushte favorizuese Kredite me mbulese Depoziti * * * * * * * 9.88 * * * * 19.48 17.83 22.57 16.44 6.55 6.01 Kredi tjera Ek. familjare Kredit Kredit hipotekare konsumue se Deri n 5 M bi 5 M bi 10 vite vite dhe vite deri n 10 vite 12.53 11.51 12.36 13.72 13.50 13.31 14.56 14.02 * * * 12.92 9.81 * * 14.31 * * 13.36 12.36 10.82 10.67 11.67 11.99 * * * * 8.13 * 10.26 10.83

2004 Dhjetor 2005 Dhjetor 2006 Dhjetor 2007 Dhjetor 2008 Dhjetor 2009 Dhjetor 2010 Dhjetor 2011 Dhjetor

15.17 14.47 14.70 14.06 13.79 14.09 14.31 13.69

15.16 17.34 * * * * 16.13 15.89

14.47 13.29 14.50 13.76 13.92 14.34 13.95 13.55

14.47 13.29 14.50 13.76 13.92 14.34 * 11.68

15.04 15.18 13.60 * 14.20 * 18.66 16.40

15.32 14.38 15.18 14.64 13.45

* * * * 8.56 8.58

184 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

| 185

Raporti Vjetor 2011

BQK

186 |

BQK

Raporti Vjetor 2011

Referencat
BQK (2011): Raporti i Stabilitetit Financiar Nr. 2, Banka Qendrore e Republiks s Kosov, Prishitn DJI (2012): Dow Jones Industrial Average, New York ECB (2011): Monthly Bulletin, European Central Bank, Frankfurt. ECB (2012): Monthly Bulletin, European Central Bank, Frankfurt. ASK (2012): Indeksi i mimit t konsumit, Agjencia e Statistiks s Kosovs, Prishtin. ASK (2012): Indeksi i mimit t importit, Agjencia e Statistiks s Kosovs, Prishtin. ASK (2012) Indeksi i mimit t prodhimit; Agjencia e Statistiks s Kosovs, Prishtin. ASK (2009) Anketa e Fuqis Puntore; Agjencia e Statistiks s Kosovs, Prishtin. CIA (2012) World Factbook, Washtington DC Europen Commission (2011): EU Candidate and Pre-Accession Countries: Economic Quarterly; European Commission, Brussels. European Commission (2012): EU Candidate and Pre-Accession Countries: Economic Quarterly; European Commission, Brussels. IMF (2012): World Economic Outlook Database, April 2012 International Monetary Fund, Washington DC. MEF (2012): Raporti Vjetor Financiar, Ministria e Financave, Prishtin MPMS (2012): Informatat e Tregut t Puns n Kosov; Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale, Prishtin. TRUSTI (2011): Trustorja; Trusti i Kursimeve Pensionale t Kosovs, Prishtin. BMI (2012): Business Monitor International; Emerging Europe Monitor.

| 187

Raporti Vjetor 2011

BQK

188 |

Rruga e Garibaldit, Nr.33, Prishtin, Republika e Kosovs Tel: +381 38 222 055; Fax: +381 38 243 763 Web:www.bqk-kos.org