T.C.

MLL ETM BAKANLII

KUYUMCULUK TEKNOLOJS

KLT YAPIMI
215ESB023

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER NDEKLER
NDEKLER .......................................................................................................................... i AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1.KLT .................................................................................................................................... 3 1.1. Kilidin Tanm ve nemi .............................................................................................. 3 1.2. eitleri ve Kullanm Alanlar ...................................................................................... 3 1.3. Kilit Yapmnda Dikkat Edilecek Hususlar................................................................... 7 LME VE DEERLENDRME -1 .................................................................................. 9 RENME FAALYET - 2 ................................................................................................. 11 2. KLT EKLLENDRME TEKNKLER ........................................................................ 11 2.1.Knye Kilit Yapm ...................................................................................................... 12 2.2.Tavan Kilit Yapm ..................................................................................................... 14 2.3.Klipsli Kilit Yapm ..................................................................................................... 15 2.4.Menge Teli Yapm .................................................................................................... 16 2.5.Sekiz Kilit Yapm ....................................................................................................... 17 2.6.Denizci Kilidi Yapm .................................................................................................. 19 2.7.Halkal Yayl Kilit Yapm ........................................................................................... 20 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 22 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 23 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 25 3. Kilit Paralarnn Yzey Kalitesini Artrmak ..................................................................... 25 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26 LME VE DEERLENDRME -3 ................................................................................ 27 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 29 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 33 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 34 KAYNAKA ......................................................................................................................... 35

AIKLAMALAR

AIKLAMALAR
MODLN KODU ALAN DAL / MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK

215ESB023
Kuyumculuk Teknolojisi Tak malatl Kilit Yapm Kuyumculukta taklarn, kullanldklar yerde istendii gibi durabilmesi iin kullanlan kilit sistemlerinin tantlmas ve kilitlerin yapm srasnda izlenecek yolun anlatld renme materyalidir. 40/32 Cilalama modln baarm olmak. Kuyumculukta kilit retimini gerekletirmek. Genel Ama Uygun kuyumculuk atlyesi salandnda taklarda kullanlan genel kilit sistemlerinin retimini tekniine uygun olarak yapabileceksiniz. Amalar Kuyumculukta kullanlan kilit eitlerini, kullanm alanlarn doru olarak tanyabileceksiniz. Kuyumculukta kullanlan kilit eitlerinin yapmnda kullanlan ekillendirme tekniklerini doru olarak kullanabileceksiniz. ekillendirmesi biten kilit paralarn hatasz cilalama veya yaldzlama yaparak yzey kalitesini artrabileceksiniz. lme aletleri, silindirik malafalar, kuyumcu el aletleri, tel ve astar haddeleri, kaynak gereleri, kilit malzemesi, motorlu freze ve matkap ular, hetek ve zmbas, el breyzi, eeler, zmpara, cila motoru, cila malzemeleri, atlye nl.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen

LME VE DEERLENDRME lme aralar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

ii

GR GR
Sevgili renci, Kuyumculukta kullanlan birok tak kullanld yerde brakld gibi dur maz. Taklarn bir yerlere tutturulmas veya ularnn birbirini tutmas gerekir. Kuyumculukta retimi yaplan brolarn, kolyelerin, bilekliklerin, anahtarlklarn ve daha birok taklarn takldklar yerlerde dmeden durabilmesi iin kilit sistemleri ile kilitlenmesi gerekir. Kullanlan tak zelliine ve kullanldklar yerlere gre kilit sistemleri deiiklik gsterecektir. Taklarn zelliklerini bozmadan onlara estetik grn kazandracak kilit sisteminin dnlmesi ve taklara uygulanmas gerekir. Kilit yapm modlnde, retimi biten taklarn zelliine ve eidine uygun kilit sisteminin belirlenmesini, kilit sisteminin retimini, temizliini ve takya montajn tekniine uygun olarak yapabileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda uygun ortam salandnda kilit sistemlerini ve kullanld yerleri, retimlerinde izlenecek yolu doru olarak renebileceksiniz.

ARATIRMA
Tak retiminde kullanlan kilit eitlerini aratrarak retim aamalarn iletmelerde gzlemleyiniz ve aratrnz. Elde ettiiniz bilgileri snfta arkadalarnzla paylanz.

1.KLT
1.1. Kilidin Tanm ve nemi
Kullanlan taklarn ularn birbirine sabitleyerek taklarn, kullanldklar yerde dmeden durmasn salayan balant paralarna kilit ad verilir. Kuyumculukta ok eitli taklar kullanlmaktadr. Bu taklarn kullanm yerleri ve biimleri farkl farkldr. Taklarn, kullanldklar yerlerde dmeden durmas istenir ve duru ekliyle de taklara belli bir estetik, duru kazandrlmak istenir. Bu amala taklarn ekil ve estetik grnne uygun kilitler tasarlanr ve kullanlr. Kilitsiz bir tak dnmek ve tasarlamak pek mmkn deildir. Taknn takld yerde dmeden durabilmesi iin mutlaka kilit ile kilitlenmesi gerekir. Taklarn zelliklerine gre birok kilit eidi retilmi ve tak retiminde bu kilitler kullanlmtr. Gnmzde bu kilitlere daha estetik bir grnm kazandrlarak taknn bir paras hline getirilmitir. Birok takda da kilitler tak paralarnn birletirme eleman olarak da dnlm ve tasarlanmtr. Kuyumculukta retimi yaplan taklarn hemen hemen hepsinde kilitle birletirilme bulunmaktadr. Taklarn takldklar yerde dmeden, estetik grnnn bozulmadan durabilmesi iin kilitlerin kullanlmas nemlidir.

1.2. eitleri ve Kullanm Alanlar

Kuyumculukta kullanlan taklara gre kilitler farkllk gsterir. Fakat birok tak yapmnda belli bal kilitler kullanlabilir. Bu kilitler:

 Kutu kilit; Genelde bileklik, knye ve saat kordonu baz kaln zincir vb. gibi taklarn birletirilmesinde kullanlan kilitlerdir. Bu kilitlerin alma sisteminde esneklik nemli olduu iin zamanla kilit dili esnekliini kaybedebilmekte ve zamanla kendiliinden alabilmektedir. Kutu kilitlerde bu durum nemli bir dezavantajdr. Ayrca kutu kilidin retim aamasnda kullanlan paralarn byk olmas nedeniyle kilit ebatlarnn byk olmas da dier bir dezavantajdr. Kutu kilitler kullanlrken taknn bir ucu kutu ksmna kaynaklanr dier ucu da esnek dil ksmna kaynaklanr. Dil, esneyerek kutu zerindeki yuvasna oturtulduunda kilitleme gerekleir. Kilit almak istendiinde dil ksmna hafif bask uygulayarak yuvasndan kartlr. Kilit ebatlar, kullanlan taknn ebatlar ile orantl olmal ve taknn bir paras ekli grnts vermelidir (ekil 1.1).

ekil 1.1 : Kutu kilit

Knye kilit; Kutu kilitte olduu gibi knye kilitler de knye ve bilekliklerin birletirilmesinde kullanlr. Knye kilit retiminde arnel ve pimli birletirmeler olduu iin retimi biraz zordur. Kutu kilitte olduu gibi knye kilitte de esnek bir dil paras bulunmaktadr. Bu dil, esneyerek kilitlenme veya alma olayn gerekletirmektedir (ekil 1.2).

ekil 1.2: Kutu kilit

 Denizci kilit: Denizci kilitleri genelde bileklik ve boyun zincirlerinin yapmnda kullanlan kilitlerdir. retimi ve kullanm ekli ynyle en basit kilitlerden biridir. Uygun llerde retildiinde dier kilitlerde olduu gibi kendiliinden alma riski yoktur (ekil 1.3).

ekil 1.3: Denizci kilidi

Tavan kilit; Tavan kilitler, daha ok zincir gibi taklarn retiminde ve birletirilmesinde kullanlan kilitlerdir. retimi ve kullanm ok kolay olduu i in ok tercih edilen bir kilit eididir (ekil 1.4).

ekil 1.4: Tavan kilidi

arnel kilit: arnel kilit de eitli bileklik ve zincirlerin retiminde kullanlan kilitlerdir. Taklarn estetik grn ve kullanm biimine gre uygun ebatlarda ki kilit seilerek kullanlr (ekil 1.5).

ekil 1.5 : arnel kilit

 Sekiz kilit; Sekiz kilit de bileklik ve zincir retiminde kullanlan kilitlerdendir. Daha ok bilee taklan kaln zincirlerin birletirilmesinde kullanlr. retimi ve kullanm kolay ve rahattr. Dier kilitlerde olduu gibi bu kilitlerde de zincirin bir ucu bir halkaya, dier ucu da dier halkaya kaynaklanr (ekil 1.6).

ekil 1.6 : Sekiz kilit

Klips kilit: Genelde kpe tr taklarn retiminde kullanlan kilitlerdir. Dier kilitlerde olduu gibi bu kilitlerde de metallerin esneklik zelliinden faydalanlr. Kilit retiminde ve kullanmnda kulaa zarar vermemesine dikkat edilmelidir (ekil 1.7).

ekil 1.7: Klips kilit

Menge teli; Esasnda menge teli bal bana bir kilit deildir. Fakat genelde kpe tr taklarn kulaa taklmasnda kullanld iin kilit eidi olarak dnlebilir. retimi ve kullanm ok kolaydr. Burada da telin esneme payndan faydalanlr. Menge teli kvrldktan sonra direk kpeye veya yardmc bir ara paraya (yarm kre vb.) kaynaklanarak kullanlabilir (ekil 1.8) .

ekil 1.8: Menge teli

 talyan kilitler: Bu kilitler de yine knye, bileklik ve zincirlerin balantlarnda kullanlr. Tel ve yaylarn esneme paylarndan faydalanlarak retimleri yaplr. Kk ve hassas olmalar sebebiyle retimleri zordur. Sektrde sadece bu tr kilitlerin retimini yapan atlyeler mevcuttur. Bu tr kilitlerin retimi fazla olduundan kullanm alanlar da genitir (ekil 1.9).

ekil 1.9: talyan kilitler

ne veya halkal kilit; Genelde bro tr taklarn retiminde kullanlan kilit sistemleridir. Burada da bir esneme pay sz konusudur. retimi ve kullanmlar kolaydr (ekil 1.10).

ekil 1.10: Halkal kilit

Tak retimleri yapldktan sonra uygun kilit sistemleri seilerek takya monte edilir ve kullanlr. Zamanla kilitlerin esneme pay kaybolacandan kendiliinden almalar olabilir. Taklarn dmemesi iin bu tr kilitler hemen deitirilmelidir.

1.3. Kilit Yapmnda Dikkat Edilecek Hususlar

Kilit yapmndaki ama, taklarn kilitlenerek almamas ve takldklar yerde istenildii gibi durmasn salamaktr. Bunun iin de kilidin rahat alp kapanmas, taknn estetiini bozmamas gerekir. Kilitlerin birou metallerin esneme payndan faydalanlarak retilmektedir. Zamanla kilitler, bu esnekliklerini kaybederek kilit zelliini kaybedebilir. Bunu nlemek iin kilit yapm iin seilen malzemenin esneklik zellii olduka yksek olmaldr.

Taklarda kullanlan kilit yapm ve seiminde aadaki maddelere dikkat etmek gerekir: 1- Kilit seimi yaplrken taknn l ve zelliine dikkat edilmelidir. 2- Kilit taknn estetikliini bozmamal, bunun aksine estetik bir grnm kazandrmaldr. 3- Kilit yapm esnasnda esnek dil olarak kullanlacak para, s etkisinde kalmamaldr. nk s, dil parasnn esnekliini alabilir. 4- Kpe kilitleri iin seilen metaller, insan salna zarar vermeyecek ekilde olmaldr. 5- Tm kilitler kolay kolay taklp alabilir ekilde olmaldr. 6- Kilitler, kendi kendine almayacak ekilde dnlmeli gerekirse ek dzeneklerle nlem alnmaldr. 7- Kilit paralar, kullanldklar yerde yaralanmalara ve elbiselere zarar vermeyecek ekilde dnlmelidir. 8- Takya uygun lde kilit kullanlmaldr.

LME VE DEERLENDRME -1 LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

LME SORULARI
Aada oktan semeli sorularda doru yant bir tane olup doru cevab daire ierisine alnz. 1- Takda kilit kullanmann amac nedir? A)Taknn deerini artrmak B)Taknn grnmn deitirmek C)Taknn dmeden yerinde durmasn salamak D)Taknn fiyatn drmek 2- Kilit paalar zincirlere nasl monte edilir? A) Zincirin orta ksmna kaynaklanr. B) Zincirin birer ucuna kaynaklanr. C) Kilidin bir paras zincirin ucuna, dier paras orta ksmna kaynaklanr. D) Kilit paralar kolay almas iin yaptrcyla yaptrlr. 3- Kpe eklindeki taklarda hangi tip kilit kullanlr? A) Kutu kilit B) Halkal kilit C) Klipsli kilit D) Knye kilit 4- Kutu kilidin alma prensibi nasldr? A) Esnek dil vastasyla kilitlenmenin gereklemesi B) Yayl tel yardmyla kilitlemenin gereklemesi C) Klips yardmyla kilitlemenin gereklemesi D) Esnek halkalar yardmyla kilitlemenin gereklemesi 5- Bro taklarda hangi kilit eidi kullanlr? A) Kutu kilit B) Knye kilit C) ne veya halkal kilit D) Menge telli kilit (Bu faaliyet kapsamnda, hangi bilgileri kazandnz belirleyebilmeniz iin bir ksm doru, bir ksm yanl cmleler verilmitir. Cmle doru ise bandaki parantezin ierisine D, yanl ise Y harfini koyunuz). ( ) 6- Kilitler taklarn dmeden durmas iin kullanlr. ( ) 7- Knye kilitler, zincir ve knyelerin kilitlenmesinde kullanlr.

( ) 8- Menge teli, bro kilitlerinin yapmnda kullanlr. ( ) 9- Denizci kilidi, genelde zincir tr taklarda kullanlr. ( )10-Kilit paralar, her zaman kullanldklar zincir veya knyeden byk lde olmaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili konuyu tekrarlaynz. Baarlysanz bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

10

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET - 2

AMA
Bu renme faaliyetinde kilit yapm aamalar alma sistemleri ve kilitlerin kullanlma yerleri hakknda bilgi sahibi olabileceksiniz.

ARATIRMA
Kilit retimi yapan iletmeleri gezerek talyan kilitlerinin alma prensibini ve retim aamalarn aratrnz. Elde ettiiniz bilgileri snfta arkadalarnzla paylanz.

2. KLT EKLLENDRME TEKNKLER

Taklarda kullanlan kilitlerin retimi yaplrken kuyumculukta kullanlan ekillendirme teknikleri kullanlr. Bu teknikler markalama, delme, kesme, kaynaklama, cilalama v.b tekniklerdir. Kilitlerin alma prensibi esneme ve kilitlenme olduundan kilitlemeyi gerekletirecek olan dil ksmnn esnekliini kaybetmemesi, bunun iin de sya maruz kalmamas gerekir. Kullanlan takya uygun kilit sistemi seilerek takya monte edilir. Eer uygun kilit yoksa kilit retimi gerekletirilir. Kilit retimini yapabilmek iin kullanlacak taknn lleri, retimde kullanlacak metal zellikleri ve lleri bilinmesi gerekir. Kullanlacak kilit eidi belirlendikten sonra temel ekillendirme teknikleri yardmyla kilit retimi gerekletirilir.

11

2.1.Knye Kilit Yapm

1. ilem: 200 mikron kalnlndaki tel 80 mikrona drlr. ki adet ve18 mm uzunluunda kesilerek 3 ve 4 nu. lu paralar elde edilir. 2. ilem: Kesilen paralarn ularndan 5 mm iaretlenerek kvrma yerleri belirlenir. Belirlenen yerlere testereyle iz yaplr (rahat kvrma yapabilmek iin), paralar tavlanr.

3. ilem: 3 nu. lu parann kvrlan ular 1,5 mm ieriden ve ortasndan; 4 nu. l u parann kvrlan ular da 1 mm ieride ve ortasndan 100 mikronluk matkap ucuyla delinir. Kenarlar birbirine dik olacak ekilde kvrma noktalarndan katlanr.

12

4. ilem: 4 nu. l parann deliklerinden 100 mikronluk tel geirilerek ular kaynatlr ve fazlalklar tesviye edilir.
1 nu.l 2 nu.l

10

7,5

1 ve 2 nu.l paralar

5. ilem: 80 mikronluk levhadan 1 ve 2 nu. lu paralar kesilir, tesviyeleri yaplr

3
2 2 6

5, 6 ve 7 nu.l paralar
6. ilem: 40 mikronluk levhadan 5 mm geniliinde kesilerek arnel ekilir. ekilen arnelden 7 ve 6 mm uzunluunda iki para kesilir. 7 mm uzunluundaki arnel 2 nu.l parann u ksmna kaynatlr (ek yeri levha zerine gelecek).

7. ilem: Kaynaktan sonra arnel ularndan 2'er mm iaretlenir, iaretlenen yerler kesilerek orta ksm boaltlr. 6 mmlik arnel, parann dier ucuna kaynatlr

8. lem: Baka bir arnel paras kesilerek 2 nu.lu paradaki arnellerin arasn daki bolua altrlr. Altrlan arnel, 1 nu. lu parann ortasna kaynatlr. 1 ve 2 nu. lu paralar kapatlarak arnellerden pimlemeleri yaplr. Bu srada kaynak dtaki arnellere verilmeli, fiks olmas nlenmelidir.

13

9. lem: 8 nu. lu para; 80 mikronluk levhadan boyu 7 mm, eni 3 mm olacak ekilde kesilir, tavlanarak oluklu demirde hafif heteklenir. 1 ve 2 nu. lu paralar, kapal durumdayken 5 nu. lu arnelin kenarndan1 nu. lu para zerine 8 nu. lu dil parasnn yeri iaretlenir. Alt ksm zmparalanarak yerine kaynatlr. 10. lem: Gerekli tesviye, dzeltme ve parlatma ilemlerinden sonra para yap m tamamlanr.

2.2.Tavan Kilit Yapm

1. ilem : Para 900 mikron levha zerine izim markalanr , kesilir ve tesviyesi yaplr m 1000 mikronluk matkap ucuyla de mikronluk matkap ucuyla geniletilir .

1. ilem: Para 90 mikron levha zerine izim veya ileme yntemiyle markalanr, kesilir ve tesviyesi yaplr (iki adet). Parann alt ksm, 100 mikronluk matkap ucuyla delinir. Sonra bu delik 200 mikronluk matkap ucuyla geniletilir.
2,3 2

12

2. ilem : arnel iin 350 mikron kalnlnda inde kesilir ve arnel ekilerek a

14

2. ilem: arnel iin 35 mikron kalnlndaki levhadan 5,5 mm geniliinde kesilir ve arnel ekilerek az kayna yaplr.

3. ilem: ki parann birletirilmesi iin ileminde iki para st ste konur. Hazrlanan arnel deliklerden geirilip uygun boy iaretlenir. arnelin fazlal kesilir. 4. ilem: arnel paralar zerine ortalandktan sonra perinleme ilemi yaplr. Perinleme ilemi eki ve zmba (nokta) yardmyla yaplr. Zmbayla arnelin az ksmlar da doru hava eklinde alr.

5. ilem: 4 nu. lu halka, 100 mikron kalnlndaki telin 3 mm'lik silindirik malafaya sarlr. 6. ilem: Hazrlanan halka, arnel ierisinden geirilerek ilem bitirilir.

2.3.Klipsli Kilit Yapm

21

1. ilem : 1 nu.l para iin 1500 mikronluk uzunluunda kesilir .

15

1.ilem: 1nu.lu para iin 150 mikronluk tel 40 mikrona ekilir. 21 mm kesilir.
6

uzunluunda

2. ilem : Orta ksmna, 6 mm apnda 800 mik para kaynatlr . ki para beraber 1 la delinir.

2. ilem: Orta ksmna, 6 mm apnda 80 mikron kalnlnda hazrlanan para kaynatlr. ki para beraber 100 mikronluk matkap ucuyla delinir.

3. ilem: Kaynatlan para aada kalacak ekilde tutularak 1 nu.lu parann ular kargaburnuyla ie doru daire olacak ekilde kvrlr.

10

silir. Bir ucu dzeltilir, dier ucu haf seyle ezilerek kilit yuvas oluturulur

4. ilem: 2 nu. lu para iin 100 mikronluk telden 10 mm uzunluunda kesilir. Bir ucu dzeltilir, dier ucu hafif sivriltilir. Orta ksm penseyle ezilerek kilit yuvas oluturulur.

2.4.Menge Teli Yapm

2

35

1. ilem: Menge teli iin 80100 mikronluk tel, 45 mm boyunda kesilir. Telin bir ucu 10 mm uzunluunda L eklinde katlanr. 10 mm uzunluunda katlanan ksmn u ksm engel olacak ekilde U biiminde katlanr (yuvarlak kargaburnuyla).-

16

2. ilem: Daha sonra menge teli, kullanlma yerine gre yarm kre veya direkt olarak paraya kaynatlr. Tel, yarm kreye kaynatldktan sonra yarm krenin bitim yerinden geriye doru hafife bklr. 3. ilem: Daha sonra 12 mm'lik silindirik malafa yardmyla yuvarlak olacak ekilde kvrlr. 4. ilem: engel ksmdan taan fazlalklar kesilir. Tele da doru eim verilir.

2.5.Sekiz Kilit Yapm

17

1. ilem

35
1. ilem: 8 Kilit yapm iin 80 veya 100 mikronluk tel 35 mm boyunda kesilir. Tel dzeltildikten sonra 3 mm uzunluun da ve 2 mm apndaki arnel ierisinden geirilir. arnel telin ortasna gelecek ekilde ayarlanr.

2. ilem: Tel, 6 mm' lik malafayla ortasndan katlanr.

3. ilem: Tel silindirik malafann bitim yerinden kargaburnuyla sktrlr.

4. ilem: Sktrma ilemi yaplrken telin dier ucu 2 mm'lik silindirik malafa zerine katlanr ve ular kapatlr.

5. ilem: Kilidin byklne gre (genelde 33 mm'lik halka) seilen halkadan 2 adet gverse yaplr.

18

6. ilem: Hazrlanan gverselerden bir tanesi 8 kilidin ak olan u ksmna kaynatlr. Dier gverse kilidin kullanlaca paralardan birine kaynatlr (kilit boyu ayarndan sonra).

7. ilem: 8 kilit zerindeki arnel, kullanma yerindeki dier paraya kaynatlr. 8. ilem: Gerekli tesviye, altrma ilemlerinden sonra kilit yapm tamamlanr.

2.6.Denizci Kilidi Yapm

10

1. ilem : 1 nu.l para iin 2000 mikronluk tel tavla lafa zerine sarlr ve kesilir . Kesim yerle kann d ksmna bir tane 4 nu.l halka ka

1. ilem: 1 nu.lu para iin 200 mikronluk tel tavlanarak 10 mm'lik silindirik malafa zerine sarlr ve kesilir. Kesim yerleri kapatlarak kaynatlr. Halkann d ksmna bir tane 4 nu. lu halka kaynatlr.

11

2. ilem : 2 nu.l para iin 2000 mikronluk telden silir. U ksmlar eeyle dzeltilir .

2. ilem: 2 nu.lu para iin 200 mikronluk telden 11 mm uzunluunda para kesilir. U ksmlar eeyle dzeltilir.

19

3. ilem : nceden hazrlanan gverseler 2 nu.l pa ta ksmnada bir tane 4 nu.l halka kayn

3. ilem: nceden hazrlanan gverseler, 2 nu. l parann iki ucuna kaynatlr. Orta ksmna da bir tane 4 nu. l halka kaynatlr. 3 nu. lu gverseler 100 mikronluk telin 3 mm'lik malafaya sarlmasyla elde edilir.

4 nu. lu halkalar iin 100 mikronluk tel, 2 mm'lik silindirik malafaya sarlr. 4. ilem: Gerekli tesviye, dzeltme ve parlatma ileminden sonra kilit yapm tamamlanr.

2.7.Halkal Yayl Kilit Yapm

1. ilem: Halkal ksmn yaplmas iin 100 mikronluk tel 3,5 mmlik malafa zerine 34 sarm olacak ekilde sarlr. Halkalar, malafadan kartlr; telin ucu 1520 mm uzunlukta braklp fazlal kesilir. Halkalarn hazrlanmas aamasnda tavlama yaplmamaldr. nk tavlama ilemi, esnemeyi engeller.

20

2. ilem: 2 nu. lu para iin 100 mikronluk telden 10 mm uzunluunda kesilir. Telin u ksm U eklinde kvrlr, dier ucu tesviye yaplr ve dzeltilir. 3. ilem: Gerekli dzeltme ilemleri yapldktan sonra iki para kullanlacak taklarn zerine kaynatlr.

21

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Kullanlacak ara gereler
Uygun metal malzemesi. lme ara gereleri ekillendirme tekniklerinde kullanlan ara gereler lem basamaklar ve nerilerde belirtilen hususlar dikkatte alarak kilit retimini yapnz.

KLT YAPIMI
LEM BASAMAKLARI
Kilit yaplacak tak llerini belirleyiniz. Takya uygun kilit eidini belirleyiniz. Kilit yapmnda kullanlacak metal malzemesini belirleyiniz. Kilit llerini belirleyip kilit paralarn hazrlaynz. ekillendirme tekniklerini kullanarak kilit malzemelerini birletiriniz. Hazrlanan kilit parasn takya monte ediniz.

NERLER
Taknn d llerini belirleyiniz. Seilen kilit eidinin taky estetik ynden tamamlayacak ekilde olmasna dikkat ediniz. Kilit paralarnn (dil parasnn) esnek olmasna dikkat ediniz. . Dil ksm, sya maruz kalmamaldr.

22

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz, aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

LME SORULARI
(Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyebilmeniz iin bir ksm doru, bir ksm yanl cmleler verilmitir. Cmle doru ise bandaki parantezin ierisine D, yanl ise Y harfini koyunuz). ( ) 1- Kilit paralarnn retiminde paralar tavlanarak yumuatlmaldr. ( ) 2- Tavan ve denizci kilitleri, genelde zincirler iin kullanlan kilitlerdir. ( ) 3- Knye kilit, arnel ve pimle birletirilen bir kilit sistemi deildir. ( ) 4- Klipsli kilitler, knye tr taklar iin kullanlan kilitlerdir. ( ) 5-Menge teli kilitlerin yapm iin uygun ldeki tel yeterlidir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Tamam doru ise bir sonraki blme geiniz.

23

DEERLENDRME LE KONTROL LSTES

DEERLENDRME KRTERLER
Kilit yaplacak tak llerini belirlediniz mi? Takya uygun kilit eidini belirlediniz mi? Kilit yapmnda kullanlacak metal malzemesini belirlediniz mi? Kilit llerini belirleyip kilit paralarn hazrladnz m? ekillendirme tekniklerini kullanarak kilit malzemelerini birletirip ekillendirdiniz mi? Hazrlanan kilit parasn takya monte ettiniz mi?

DEER LE
EVET HAYIR

DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ederek kendinizi deerlendiriniz. Hayr yantlarnz var ise bu yantlarnzla ilgili konuyu tekrarlaynz.

24

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Bu renme faaliyeti sonunda retimi biten ve takya monte edilen kilit parasn takyla beraber cilalayarak taknn yzey kalitesini tekniine uygun artrabileceksiniz.

ARATIRMA
Cilalama konusunu ve cilalamadan nce yaplmas gerekli ilemleri aratrarak bilgi edininiz. Edindiiniz bilgileri snfta arkadalarnzla paylanz.

3. KLT PARALARININ YZEY KALTESN ARTIRMAK

retimi biten dier taklarda olduu gibi kilitlerde de son ilem olarak yzey kalitesini artrma ilemi yaplr. Yzey kalitesini artrmak iin kilit yzeyindeki retim srasnda meydana gelen hatalar tesviye yntemiyle giderilir. izikler, zmpara vb. malzemelerle temizlenir. alma sisteminde hata varsa giderilir. Bu aksaklklar giderildikten sonra son ilem olarak cila ilemine tabi tutulur (bkz. Cilalama modl).

25

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Kullanlacak ara-gereler
Kesim aletleri Tesviye aletleri. Cila ara gereleri lem basamaklar ve nerilerde belirtilen hususlar dikkate alarak yaldz tesviye ve cilalama ilemini yapnz.

KLTLERN YZEY KALTESN ARTIRMAK

LEM BASAMAKLARI
retimi biten kilidin yzeyini kontrol ediniz. Malzemelerden artan fazlalklar kesiniz. Gerekli olan ksmlar ee veya zmpara ile tesviye ediniz. Kilidin alma sistemini kontrol ederek hatasz almasn kontrol ediniz. Son ilem olarak cilalama ilemi yapnz. Dil parasnn esnekliini kontrol ediniz. kazalarna kar tedbirinizi alnz.

NERLER

26

LME VE DEERLENDRME -3 LME VE DEERLENDRME -3

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz, aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

LME SORULARI
(Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyebilmeniz iin bir ksm doru, bir ksm yanl cmleler verilmitir. Cmle doru ise bandaki parantezin ierisine D, yanl ise Y harfini koyunuz) ( ) 1- Kilitlerin retimi bittikten sonra sata veya kullanma verilir. ( ) 2- Cilalama ilemi ncesi eeleme ve zmparalama yaplr. ( ) 3- Kilitleri en iyi temizleme yntemi, bilyeli dolaplarda yaplan temizlemedir. ( )4- Kilit paralarn parlatrken mmkn olduunca dnen ve s reten makinelerden kanlmaldr. ( ) 5-Parlatma yaplrken cila-ponza-zmpara sras izlenmelidir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Tamam doru ise bir sonraki blme geiniz.

27

DEERLENDRME LE KONTROL LSTES . DEERLENDRME KRTERLER

retimi biten kilidin yzeyini kontrol ettiniz mi? Malzemelerden artan fazlalklar kestiniz mi? Gerekli olan ksmlar ee veya zmpara ile tesviye ettiniz mi? Kilidin alma sistemini kontrol ederek hatasz almasn kontrol ettiniz mi? Cilalama ara gerelerini hazrladnz m? Kilidi cilalayarak yzeyini temizlediniz mi?

DEER LE
EVET HAYIR

DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ederek kendinizi deerlendiriniz. Hayr yantlarnz var ise hayr yantlarnzla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Yok ise modl deerlendirmeye geiniz.

28

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

YETERLK LME KLT RETM YAPMAK
Kilit taklacak taky belirleyiniz. Taknn llerini ve zelliklerini Taknn d llerini ve ayarn belirleyiniz. belirleyiniz. Takya uygun kilit eidini belirleyiniz. Taky estetik adan tamamlayacak kilit eidini seiniz. Kilit yapmnda kullanlacak metal Tak ayarna uygun malzeme kullannz. malzemesini belirleyiniz. Kilit llerini belirleyerek kilit paralarn Yanmalara kar tedbir alnz. Boraks hazrlaynz. ilavesini unutmaynz. ekillendirme teknikleri yardmyla kilidi ekillendirme srasnda yaralanmalara ve i ekillendiriniz. kazalarna kar tedbirinizi alnz. retimi biten kilidi takya monte ediniz. Dil paralarnn esnek kalmasna dikkat ediniz. Taky ve kilidi cilalayarak yzey kalitesini artrnz.

arneli Kilit Yapm

29

14

1. ilem : Kapak ksm, izim veya isleme ynt lir. Tavlanarak oluklu demirin 5. kan lan levha kalnl 1000 mikrondur.

1. ilem : Kapak ksm, izim veya ileme yntemiyle markalanarak kesilir. Tavlanarak oluklu demirin 5. kanalnda heteklenir. Kullanlan levha kalnl 100 mikrondur. 2. ilem : 2 nu.l para iin 2000 mikronluk t kilerek 1200 mikrona drlr. 1 14 tesviyesi yaplr .

2. ilem: 2 nu.lu para iin 200 mikronluk tel, silindir makinesinde ekilerek 120 mikrona drlr. 14 mm uzunluunda kesilerek tesviyesi yaplr. 3. ilem : 3 ve 4 nu.l arneller iin 350 mikronluk 4,5 5 4,5 de kesilerek tavlanr . arnel az alara 3. ilem: 3 ve 4 nu. lu arneller iin 35 mikronluk levha 9 mm geniliinde kesilerek tavlanr. arnel az alarak arnel ekilir. arnelin kayna ve tesviyesi yaplr.

4. ilem: Hazrlanan arnel, 14 mm uzunluunda kesilir. arnelin bir ucundan testereyle 1 mm derinliinde kesilir. 5. ilem: 6 nu. lu para iin 100 mikronluk tel, silindir makinesinde 40 mikrona drlr ve 1,5 mm uzunluunda kesilir. arnelin ucundaki kesilen yere kaynatlr.

6. ilem : Hazrlanan arnel 4,5, 5, 4,5 mm olaca lnr. 4,5 mm'lik olan arneller 1 nu.l kenarlara gelecek ekilde kaynatlr .
6. ilem: Hazrlanan arnel, 4,5, 5, 4,5 mm olacak ekilde paraya blnr. 4,5 mm'lik olan arneller, 1 nu. lu parann i ksmna ve kenarlara gelecek ekilde kaynatlr.

30

7. ilem: Geri kalan 5 mm'lik arnel paras da 2 nu. lu parann ortasna gelecek ekilde ve geni olan tarafna kaynatlr.

8. ilem : arneller arasndan geen dil paras i 16

8. ilem: arneller arasndan geen dil paras iin 100 mikron tel, yarm yuvarlak olarak ekilir. Daha sonra ikiye katlanarak kapal ksm kla taklacak ekilde arnelin ierisinden geirilir.-

9. ilem: Kilit ubuunun u ksmna kaynatlacak gverse iin 100 mikron kalnlndaki tel, 3 mm'lik malafa zerine sarlr. Halkalar kesilerek tek halkadan gverse yaplr.

10. ilem: arnel arasndan geirilen ubuun uzunluu, kapak boyuna ayarlanr ve fazlal kesilir. Ak olan ksmna, hazrlanan gverse kaynatlr. 11. ilem: Gerekli tesviye ve dzeltme ilemleri yaplarak ilem bitirilir.

31

DEERLENDRME LE KONTROL LSTES UYGULAMA FAALYET: Kilit yapm

AIKLAMA: Aada listelenen davranlarn her birinde rencinin kazand davranlar deer leine gre deerlendiriniz.

DEERLENDRME KRTERLER
1-Faaliyet n Hazrl A.alma ortamn faaliyete hazr duruma getirdiniz mi? B.Kullanlacak ara gereci uygun olarak setiniz mi? C.Kullanacak malzemelerin salamln kontrol ettiniz mi? 2- Gvenlii A. Asitlerin hazrlanmasnda yanklara ve zehirlenmelere kar tedbir aldnz m? B.ekillendirme yaplrken kesilmelere ve yanmalara kar tedbir aldnz m? C.Kullanlan ara gereleri ilem sonunda kaldrdnz m? 3.Kilit retimi A.Kilit malzemesini belirlediniz mi? B.Kilit eidini belirlediniz mi? C.Kilit llerini belirlediniz mi? D.Kilit retiminde kullanlacak paralar hazrladnz m? E.Paralar birletirerek kilidi meydana getirdiniz mi? F.Kilidin alp almadn kontrol ettiniz mi? G.Kilidi takya monte ettiniz mi? H.Kilit ve taknn yzey kalitesini artrdnz m?

EVET

HAYIR

DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ederek kendinizi deerlendiriniz, Hayr yantlarnz var ise hayr yantlarnzla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz.

32

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

lme Deerlendirme1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 C C C A C D D Y D Y

lme Deerlendirme-2
1 2 3 4 5 Y D Y Y D

lme Deerlendirme-3
1 2 3 4 5 Y D D D Y

33

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Kilit Yapm modl faaliyetleri ve almalar sonunda kazandnz davranlarn deerlendirilmesi iin retmeniniz size lme arac uygulayacaktr. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modle geebilirsiniz. Kilit Yapm modln bitirme deerlendirmesi iin retmeninizle iletiim kurunuz.

34

KAYNAKA KAYNAKA
ZER H., mer BYKBOA, Rfk ALTAY, Kuyumculuk Meslek Bilgisi Temel Ders Kitab, MEB, Ankara 2004. stanbul Kuyumcular Odas Aylk Yayn, Gold News Dergileri, stanbul. Vtello, Lug. Modern Teknik ve Pratik Kuyumculuk, Milli Eitim Bakanl Yaynlar, Ankara 1995. Teknik Dkm Aye ait Dergi ve Brorler, stanbul.

35