, !
(19221944)
(1944
1991)
1945
, ,
, , ,
, ,
,
[1]
(-)[2]
()
+2+12[3]
22 402 200 [4]
(1922
1936),
(
1989 )
(1936
1991)
- 19221924
- 19241953
- 1953
- 19531964
- 19641982
- 19821984
- 19841985
- 19851991
.su
-
+7
[6]
1.
2. - 1990
.
.
24 1990
.
3.
4. 1991 .
5.
(1989)
6.
,
.
[1], ,
1922 1991 . 1/6
[2] . ,
1917 ,
( ,
1921 ), ( 1939 .), , ( 1945 .),
( 1940 .), . 1977 ,
[3] [4] .
, , ,
, ( 9 1948 ), , , , , ,
, , . 30 1922
, , .
( 4 16), [5];
[6].
,
,
[7]. 50 -
: .
(), , , ()
( 1977 ) . , ,
[8]. ,
.
( ,
). 19891990
, . 17 1991
9- 15- ,
.
.
.
, ,
[ 551 ],
, 8
1991 ( ),
() ( )[9].
26 1991 . 1991
- - [10]
[11].
1
2
o 2.1 (19221923)
o 2.2 (19231941)
o 2.3 (19411945)
2.4 (19451953)
2.5 (19531964)
2.6 (19641985)
2.7 (19851991)
2.8 (19901991)
2.8.1
2.8.2
3
4
5
6
7
o 7.1
o 7.2
o 7.3
o 7.4
o 7.5
o 7.6 60-70-
o 7.7 80-
8
9 -
o 9.1 19171954
o 9.2 19541992
10 -
11
12
o 12.1
12.1.1
12.1.2
12.1.3
13
14
o 14.1
15
16
17
o 17.1
o 17.2
18 .
19
20
o
o
o
o
o
22 400 000 , .
, .
, .
( )
. 10 000 ( 11
), 7200 .
. ( 60 000 )
, , , , , , , ,
, , , ( 1945 1991 ).
(5410 ). (7495 ) .
( )
.
(19221923)
29 1922 , ,
. 30 1922 I-
. ,
() () 6
1923., 4 , ,
,
:
o
o
o
o
o
.
, ,
- ,
. .
, ,
( ) .
(19231941)
. .
. .
1923 , . . ,
. ,
. . . 1920-
(),
, 19321933 .
, 1930-
. , .
1939 c- 1939 (
-), ,
. (
) .
1939
;
-: [12], [13]. 1939
, . 1940
, , , ( 1918, .
) , , , ( 3 ,
1940 ) .
[14][15][16][17].
1939 , .
- (30 1939 12 1940)
( ).
; , ,
. 31 1940 ( )
( - , ).
(19411945)
22 1941 ,
. 1941
1941 , . 1942 , .
1942 1943 ,
. 1944 1945
, ,
.
, 26,6 [18],
, ;
- ,
, ,
. 19411945 . 1944
1947 . :
, ;
, ;
( );
, ;
, -
.
, ,
.
(19451953)
-12 . 1950- .
, ,
. 1950 73 %
[19]. ,
, . 1947
, ,
, .
19451949 .
, -
( , ).
, , , , 1947
, .
(19531964)
, .
XX (1956) . . . . .
, ,
, , .
.
; ,
, - .
,
: (1954),
(1957), (1961) .
. 1956
. 1962
(. ). 1960 ,
.
(19641985)
XXII
, 1979
1964 . ,
, . 1970-1980-
.
, , ; ,
. , , ,
. , ,
.
. .
1980 . XXII .
.
. 1968
(. ).
. .
1970 . 1975
() .
, 3- . 1970- .
, , , , .
1970- .
- (, 1967
), , ,
. ,
, . C 1965
,
1973 (. ).
1979
(. (19791989)), .
(19851991)
. 1985
1985 . . . . . 19851986 o
- ,
(. . )
, , .
1987 .
. ( 1989 ,
) ,
, , ,
, ,
.
1990- .
(19901991)
. . ,
, ,
. 1987 ,
,
, 1988 , [20][21][22][23].
1989 ,
. 1991
. 1989 . 1989
.3 1990 , . .
CC ,
.17 1991 ,
77,85 % , ,
. 18 19 1991 ,
, [ 189 ]
, ,
(). :
, , , - ,
. ,
.[24] . .
, .
,
. ,
, . , 24 1991
( ) , 1 1991 ,
.8 1991 ,
. 25
1991 .
26 1991 .
( 19, 15 , 2
- , 2 - ).
(-
, ) 24 % ( 22,4 17 ),
49 % ( 290 148 ) (
).
( ,
, ).
19911992 ,
, --
2008 .
.
1992 ,
.
1992 ,
.
1992 , .
1993 ,
. . ,
. , .
.
1994 , ,
.
14 2004 ,
- ,
. , 2011 ,
, , 20 % ( 2010 16 %)[25].
, ,
37 %[25].
( )
, , , , (
, ). [26]
[27].
, 1934 . . . 1982 .
2- 1977 : .
,
.
. , ,
(), ().
1936 ,
. 3- 1936 :
.
,
. ,
(. . ),
.
, , 15- ,
20- . , 4 , .
. , ,
. 19221937 .
, ,
,
, .
19371989 . ,
,
. 19891990 .
, , ,
,
, [28], 19901991
. . ( ()),
. 1977 ,
, :
, ,
. ( 6-)
; ,
, -
-, -
[29]. ,
, ,
.[30] ,
[31],
,
.
, ( )
- ,
( )[32] ( . ).
2-
(
1917 .)
[33][34][35][36]
1977 .
1977 .
(
1924 .
1936 .
(
14.03.1990)
01.12.1988)
(
)
1977 .
(
26.12.1990)
( 1990 .
, )
1946 .
. : :
-
[37] [38],
[39].
:
.[38] ([40]) (
[38]) :
[41]
[?] ,
[42][43][44][45] ,
[ 1380 ]
9- ,
.
,
22 1917 (. ).
( ),
. 1977
20-. .
,
( 154- 1977).
,
, , ,
, ,
, ,
( 21-). ( 168-)
, ,
.[46]
: 1922 , 1938
, 1989
, 1990 .
, 1946 ,
.
. . ( 27 (9 ) 1917),
. . ( 8 (21 ) 1917),
. . ( 30 1919).
( )
( 15
1946 )
. . (19221924)
. . (19241930)
. . (19301941)
. . (19411953),
() () 1922
1934
. . ( 19531955)
. . (19551958)
. . 19381946
. . (19581964),
. . 19461953
19531964
. . 19531960
. . (19641980)
. . 19601964, ()
. . (19801985)
19641982
. . (19851991)
. . 19641965
. . 19651977
. . (19771982),
-
() 19641982
. . (19831984),
. . (1991)
19821984
. . (19841985),
,
19841985
. . (19851988)
. . (1991)
. . (19851991),
19851991.
. . 15 1990 25 1991.
(
[47]): 4 / (, ,
, ) 4 (, , ,
). . . . ,
() ( ()),
.
,
.
1922 1924, .
. . , ,
() 1930- (
19371938 ). 1936 ,
. ,
, . ,
, 5 1946 .
. 1949 , 1953
. . . ,
, ,
.
: , .
.
, .. .
, .
, (
) . .
,
, ,
.
. 1961 1980 .
( , , )
. 1964 .
. . [ 1380 ] ,
, ,
.
1977 . 1979 . 1980
. . .
.. . ,
, [48]; . . ,
,
.[49] 1986
. (, .)
, . 1989
. . .
.
( ), ,
, . 1990
. 1991 .
1953 1991 .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
1921 .
, , , , , , ,
. ,
, , . -
. .
,
. , ()
, -
- , .
21 1921 , X (),
[50], .
. 1921 .
.
.
. .[51]
. , 22.05.1922 .
, ,
.[52] 11.11.22 . 1.01.23 .
, , ,
.[53],
1920- .
, ,
( ). 1928
,
.
, .
11 1931 ,
.[54]
, ,
, 1926/1927
. .
, ,
- .
.
,
. .
.
. ,
, [55].
. ,
,
[56]. [57],
, , , , .
. 1930 . 1500 ,
50 .
: , ,
, , , , ,
, , , ( ) . 1935 .
11,2 .
,
-
. , (),
.
, .
, ,
,
, , .
. ,
. ,
, .
, . ,
, ,
[58].
.
, , , . 1943 .
44 , 49 7
, 1944 . 35, 50 15 [59].
1950- ,
( ) . 1960- 1- [60]
: , , , ,
, , - . ., 2-
, , ,
, , , ,
. .
, , , , , . .
60-70-
, 30- 50- ,
,
.
.
( 80- 12 % )
( , / 4-5
[61],
), , ,
80- [62].
,
.
80-
, ( 1,5 ).
20 %. 1980- 1990- .
.,
.
( 1986 .,
, ,
.)
, .
XII (19861990) 2,4 % ( 4,8 % X- 3,7 % XI-
), 1990 . [63]. 80-90- .
. ;
1989 . , 1991 .
. -
.
, ,
.
, 66- . . 1983 .
1946 - -
. 1945 11,3 . 25 1946
1992 . , ,
, , , ,
.
. , .
: (1960 .), (1946 .),
(1948 .), - - (1946 .),
, () ,
() ,
() .14 1955
, ().
NATO.
, (),
,
: (
- ), ( (.) 73 108, ),
(. 121, ), (
) (. 131, ).
,
.
.
(19171922)
(19221923)
CCC
(19231934)
(19341946)
o
(1934-1941)
(1941, 1943
1946)
(19461953)
(19461954)
(1954
1978)
(19781991)
,
(1991)
19171954
1917 (), . .
. 6 1922
()
() . . ,
.
15 1923
()
. (, )
, .
.9 1924
,
. 10 1934
,
,
(). , .
1934 1936 . . . . 1936 1938 . . ,
1938 1945 . . . .3 1941
:
() . 1941
. . . . 1943
. 19 1943
15 1946
() . 1947 () ,
1949 .
1952
() . 7 1953
() .
-----
,
,
,
,
,
,
,
,
,
. .
. .
. .
. .
. .
19541992
13 1954 () ( 5
1978 ). ,
, , . 1978 . . . , ,
. 20 1991
,
. 3 1991 .
-
1991 22,4
., (30 1922), :
( 1922
, )
27 1924 , .
13 1925 , 27 1924 ,
.
5 1929 , 16 1929 .
5 1936 , ,
. ,
.
1940 -, , ,
.
1956 - .
6 1991 ,
.
25 1991 . . .
.
-
, ,
,
- -
.
. .. (1966) .. (1989)
17075,4
126561
147386
932
1786
601,0
45516
51704
370
829
207,6
8633
10200
74
126
449,6
10581
19906
37
78
2715,1
12129
16538
62
69,7
4548
5449
45
54
86,6
4660
7029
45
116
65,2
2986
3690
91
23
33,7
3368
4341
20
29
63,7
2262
2681
54
35
198,5
2652
4291
15
32
165 -
, ,
,
- -
.
. .. (1966) .. (1989)
143,1
2579
5112
17
30
29,8
2194
3283
23
27
488,1
1914
3534
14
64
45,1
1285
1573
33
24
22402,2
231868
286717
1832
3418
, , , . , ,
( 1952 1953 ); ( 1963 1970 ),
.
, ( ,
, 1961 ).
( ).
, ( 1977 ):
, .
(, , ,
, , )
() .
- ,
.
(.)
1913
1926
1939
1950
1959
1966
1970
1973
1979
1987
1989
1991
10837 10143 11753 12656 13007 13215 13741 14531 14738 14854
9
8
4
1
9
1
0
1
6
8
89902 92737
35210 29515 40469 36906 41869 45516 47127 48243 49609 51201 51704 51944
(.)
1913
1926
1939
1950
1959
1966
1970
1973
1979
1987
1989
1991
6899
4983
8910
7745
8055
4366
4660
6440
6314
5565
6037
5990
6703
2601
2677
3540
3528
4044
4548
4686
4838
4993
5266
5449
5464
2339
2314
3205
2896
3698
4660
5117
5420
6027
6811
7029
7137
2028
2880
2573
2711
2986
3128
3234
3392
3641
3690
3728
2056
2452
2290
2885
3368
3569
3721
3950
4185
4341
4366
2493
1857
1885
1943
2093
2262
2364
2430
2503
2647
2681
2681
864
1002
1458
1740
2066
2652
2933
3145
3523
4143
4291
4422
1034
1032
1484
1532
1981
2579
2900
3194
3806
4807
5112
5358
1000
881
1282
1354
1763
2194
2492
2672
3037
3412
3283
3376
1042
998
1252
1211
1516
1914
2159
2364
2765
3361
3534
3576
954
1117
1052
1101
1197
1285
1356
1405
1465
1556
1573
1582
8633
9002
9202
15629 14702 19067 17927 20882 23186 24172 24862 26208 28168 28671 28994
7
8
8
4
7
8
0
6
5
9
7
3
1977
. (140 .),
(40 ) . , , ,
, . .
, , . ,
, , . ,
, , , , . 284 . (1989[64])
1989 . (, 1 ):
: 285 742 . 511 .
(19181929) .
. 1923 .
. . .
.
.
. 20- .
. ( )
, .
.
, , ,
, ,
, ,
. ,
, ,
. 50- 60-
. .
, .
, . . ,
. . , . . , 1930- .
,
. 80-
, , .
12 1990 , 1
1990 [65], [66].
:
.
1990
, (1- 2- ),
(3- ).
,
, ,
.
. 1967
SECAM[67]
3- , .
CCC. 1989 ,
.
CCC, . 7 1991 ,
- 5 . 1990
.
, ,
, , , .
: -1, , -3. 1991 ,
. 1990
.
: , ,
, , , , , ,
. : , , , , ,
. .
. 1931 .
, [68]
, 20 ( . .) 1918
[69],
, ,
. 1919
[70]. 1939
, [71];
. 1925 1947
( 1929 );
,
().
; . 1943
, 1965
.
1 , 1985 .
, ,
45 (1977 ) : .
,
, -,
, :
;
; ;
;
1977
1973 ( )
2,97 , ,
1,79 , - 2,09 .
1975 856 ( 65 ), 4,9
. 10 . ,
, , , . 1
1976 , 6272 - ,
3,08 . 1975/1976 167 .
, 48,8 . 1975 ,
65 , 200 404
.
(1984 , )
. (1982 )
.
,
9 . , 7 .
: , . . ,
, . ,
,
, .
- .
. 14 .
, , (, ,
)
. ,
,
.
.
, ,
(), 1971 .
16- , II-60
,
,
.
[72]. 1920
- (),
, . 1937
. 1958 . 1971
(). 1976 1980
527,3 .. , 10 . 1985 2
, 1987 2265 [73]. 1980- 4- 16 , II-60, 1$ 90
200 , 1
90 , 15
. ,
- , (, , , ).
,
12 [74].
25 2005 . .
:
,
. .
. [75].
12 2005
, , , :
,
20 ,
, -
,
,
:
; ,
[76][77]
2008
[78].
22 2008 . .,
1930- , , [79][80],
<> [79][80], ,
[79][80]:
, , -
. . . , ,
.
XV 1920 Bonum Sana[81]
XII ( , 1945 Orientales Omnes),
[82][83][84][85].
25 2006 ( )
( 1481[86]), 1096 (1996)[87],
[86] ,
, :
.
,
, , .
.
,
.[86]
1. , ,
, .
2. 22,4 134,9 .
3. . 70- 1977
4. . 1- 1977
5. . 76- 1977
6. . 72- 1977
7. . 80- 1977
8. Union of Soviet Socialist Republics Britannica Student Encyclopaedia
9. (1991)
10. - 3
1 7 37
15 1995 N 101- ( 16 1995 ). .
15 1995 . 101-
11. 13 1992
, ,
, .
- .
.
12. .
13. . ,
19391941 .
14.
, 04.05.2005.
15. (.) European Parliament (1983-01-13). Resolution on the situation in Estonia, Latvia, Lithuania.
Official Journal of the European Communities C 42/78.
16. (.) European Parliament resolution on the sixtieth anniversary of the end of the Second World War in
Europe on 8 May 1945
17. (.) European Parliament resolution of 24 May 2007 on Estonia
18. . (22 2009). 4
2010.
19. . .
20. : , . -, 16, 16.04.1991 .
, ,
19881989 .. .
,
. 25 25 20
, .
21. . . . , , . 3. , ,
, ,
. ( 8 ),
20 . .
22. . . . , , . 5. , , .
- ,
.
23. . 10
- , , ,
, . ,
,
24. , , 19 1991
25. : 1 2 //P
26. // baltijalv.lv
27.
28. 120 1 1988 . 9853-XI
( )
29. . . . . , .: , 1987,
. 158.
30. . . . . , .: , 1987,
. 444.
31. William van den Bercken. Ideology and Atheism in the Soviet Union // Religion in Communist Lands, Vol
13 3, 1985, . 269281.
32. William van den Bercken. Holy Russia and the Soviet Fatherland // Religion in Communist Lands, Vol 15
3, 1987, . 276277: In spite of the political compromise between church and state there is no
question in the Soviet Union of a rapprochement between Christianity and Marxism, and the so called
idealogical struggle of the party against non-communist world-views is also aimed at Christianity and
every other religion. <> In spite of all the political restraints, constitutional limitations, legal curtailments
and administrative control by the state, the Russian Orthodox Church (together with other churches) remains
the only institution in Soviet society which has not been absorbed by state ideology.
33. . . . . .: 1998 .148
34. 1 1988 .
35.
14 1990 .
36. 26 1990 .
37. , 3- .
38. : 1 2 3 , 3- .
39. . .
40. , , , . . ,
41. . . . . , .: , 1987,
. 376.
42. . . . 1924. .5
43. : / .
4. 1933. . .38.
44. . . /
. 4. 1938. .39.
45. . . . .
1948. .3.
46. . (24 1999).
. 17 2009. 21 2011.
47. 19531955 , ,
1957 .
48.
49.
50. 21
1921
51. . . . 66
52. 22.05.1922 ,
,
53. 1922 .
54.
55. Kenez P. The Birth of the Propaganda State: Soviet Methods of Mass Mobilization, 19171929.
Cambridge: Cambridge University Press, 1985.
56. . - ,
19291939 . // . / . . . . . 9. ., 2003. .
77 [1]
57.
, . .: . .
? : -Research, 1993 [2]
58. . . : () 7
1933 . C. . 13. .: ,
1951. . 161215.
59. 19411945
60. 1960 . .: , 1961
61.
62. 19661980 . 400 .
, , .
. -
.
( , . .) [3]
63. 1990 . .: , 1991.
64. 1989
65. . .
66. .
67. .
68. 52- 1977 : ,
,
.
. .
69.
70.
71. religare.ru
72.
73.
74. ,
2012
75. . .
76.
77. , //
REGNUM 12 2005 .
78. - // soyuz.by / 20072008
79. : 1 2 3 75-
19321933 - 22 2008.
80. : 1 2 3 NEWSru 22
2008.
81. AAS 12, 1020, 313317
82. AAS 29, 1937, 67
83. AAS 20, 1928, 165178
84. AAS 24, 1932, 177194
85. AAS 29, 1937, 65-106
86. : 1 2 3 Need for international condemnation of crimes of totalitarian communist regimes
1481/2006
87. RESOLUTION 1096 (1996)1 on measures to dismantle the heritage of former communist totalitarian
systems 1096/1996
, ( IX )
(IXXIII )
(XIIXVI ); ()
(11361478)
(11571389)
(12361795)
(12631547)
(15471721)
(17211917)
(1917)
(19171922)
(19221991)
( 1991)
, -
Sovietera.net
www.soviethistory.ru
,
SouzInfo
20- 30-
//
1940- 1980-
.. : XX
, . . . 19641994
, . ,
o (19171991)
o 20- .
RussGUS ,
, ,
?
( )