Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
, , , .
, , , , . ,
. ,
, .
. , . ,
, .
1
, . ,
, , , . , ,
.
2
, , ,
, , , .
, ( ), ,
? , .
. .
3
- , , , - . ,
.
, .
, ,
.
,
.
.
1 ..,
O . . ,
, ., 1973, .1527 (. 24).
2 ., ., ., , . 3. ,
, 1967, , ., .1238 (. 9).
3 . , : , , , . 1987,
, ., .1240 (. 38)
Typeset by AMS-TEX
19. BN -
20.
21.
. 3. -
1.
2.
3.
4.
5.
6. Class equation
7.
8.
9.
10. -
11. -
12.
13. Counting argument
14. -
15. , 1st installment: T ?
16. , 2nd installment: O?
17. , 3rd installment: I ?
18.
19.
20.
21.
. 4.
1.
1.
3. ,
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
II.
. 5.
1. ,
2.
3.
4.
5. Sn
6. , 1st instalment:
7. , 2nd instalment:
8. , 3rd instalment:
9.
10.
11.
12.
13.
14. Sn
15. Mathematica
. 6.
1.
2.
3.
4.
4.
5.
6.
7.
8. G-
9. ,
10. G-
11.
III.
. 7.
1. p-, p,
2.
3. p-
4. xn = e, 1st installment:
5. xn = e, 2nd installment:
6.
7.
8.
9. Sn
10. pq,
11. p3
12.
13.
14.
. 8.
1.
2.
3.
4.
5.
< 1.000.000
?
IV.
. 9.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
, ,
Sn GL(n, K)
,
: 1st instalment
: 2nd instalment
,
,
. 10. , ,
1.
2.
3.
4.
5.
6. /
7.
8.
9.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
V.
. 11.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
. 12.
1.
2.
3.
4.
5. -
6.
7. GL(n, R)
8. -
9.
10. GL(n, R)
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
. 13.
1.
. 14.
1.
VI.
. 15.
1.
. 16.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
VII. ,
. 17.
1.
2.
3.
4.
5.
. 18.
1. :
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
VIII.
. 19.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13. HNN-
14.
15.
. 20.
1.
2.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19. :
20.
21.
22.
Index rerum
Index personae
Index symboli
, , , - , , ,
. , , , .
, .
.
5 (10.06.1885, 1970) ,
.
6 (25.10.181131.05.1832)
, ,
, 20 .
, ( 1618 !)
. , , , Comptes Rendus
(, , ,
). , , ,
, etc. :
, , , , .
,
, lEcole Polytechnique
lEcole Normale, , ..
.
1846 , 1870-
.
10
, 32 .
, , , ,
. , ,
, . , , (patterns). ,
, . ,
, , , , , ,
, ...
11
Probability is a mathematical discipline whose aims are akin to those,
for example, of geometry or analytical mechanics. In each field we must
carefully distinguish three aspect of the theory:
(a) the formal logical content,
(b) the intuitive background,
(c) the applications.
The character, and the charm, of the whole structure cannot be appreciated
without considering all three aspects in their proper relation.
William Feller7
( )
.
: 1) (), 2)
(), 3)
, 4) .
.
.
. ,
, .
, .
, .
, ,
.
;
, , , , : , ,
.
. ,
-, . .
.
, . ,
, ,
, .
. , ,
. , , , , - -. ,
. , , ,
.
, ,
, .
, ,
,
.
, 8
7 .,
12
. , ,
, . ,
: , , ,
, ( alias ): , ,
. ,
.
, , , ! exercise in futility. ,
, (body of knowledge) . ,
. , , , , . E chi ha gli
occhi nella fronte e nella mente.
, .
, , ,
(, , , , ..) .
, , , , , .
: ,
, , , , , ,
,
.
, . , ,
, , !
.
Here are my principles. If you dont like them, I have others.
Groucho Marx
, .
, ,
, ,
, 9
,
. ( !) - ,
.
, . ,
: Sn GL(n, K).
9
13
, Sn GL(n, K) . ,
. ,
. ,
,
.
, , . , k- k-
..
- [tD], [Hus].
XX : , , 10 , p- , ,
, etc. A topological group is perhaps the most important concept in modern
Mathematics ([Mau], .125). ,
, , , , ,
, , ,
, ( !)
: , , , , , , , ,
, , , (, , , , etc.),
, , etc.
, ,
.
, , . , .
, ( , , , , etc.)
. ,
.
, ,
, , , , , ..
, , 11 .
, (, , ,
..!) , .
.
, . ,
10
,
, .
, , , , , ,
.
11 , , .
, I, , , , 1982, .1391.
14
, , , (,
..).
.
. ,
. ,
, . -,
,
. -, ,
!
, , . -,
. , , ,
. ,
,
. ,
, , , ,
.
:
, . .
, , , - ,
. , ( ,
, , , ).
(, , ), ,
.
, .
, ,
.
, (case by
case analysis). 12 , , , , , ,
, , ..
, , .
25 .
, .
, ,
.
.
, ,
.
. , XX , , ,
12 .,
, .
, 1983, .38, N.2, .127133.
15
,
1960- .
, . , Z
, ,
Z . , , ,
.
, ,
.
-
(
) . , p-. ,
, , .
, .
,
(, ),
,
.
( !) .
, ,
. .
S6 ( !), , .
, ,
.
-
. 10 . , .
, (, , !)
, , , ,
. ,
. ,
,
.
. , , e . , H-,
, (group scheme,
, sch
ema en groupes), , ,
. , , , ,
. , . ,
,
, , , , , , etc.
,
16
.
13 . ,
(recapitulate) .
. -,
, ,
. -,
, . ,
-, 2 3 XIX XX .
, -,
, , , .
13 ,
, , .
17
I
( , ) X f : X X X.
, .. z = f (x, y) = z
z = xf y. x, y ( ), z
.
. , (TEX \cdot), .
, z = x y z = xy. x, y , z . ,
+. ,
z = x + y, x, y , z .
f , f (f (x, y), z) = f (x, f (y, z)) x, y, z
X. (xy)z = x(yz)
(x + y) + z = x + (y + z), .
. (allgemeine Klammerregel)
, x1 . . . xn .
, f (x, y) = f (y, x) x, y X. , xy = yx
x + y = y + x, . , 14 .
, x1 . . . xn , .
e X , ex = x x X
, xe = x x X. ,
, , (, ).
e 1,
0.
,
. . , , ,
.
X c e. x X , y X , yx = e.
y x. , x , z X , xz = e, z
x. , x
, x , ,
y = ye = y(xz) = (yx)z = ez = z. ,
!
, x y
z, . .
x X ( ), y X, xy = e = yx. y x
x1 . x
.
X Y . f : X Y
, f (xy) = f (x)f (y) x, y X.
.
14 ,
, : .
18
.
.
[Ba1] .., , , ., 1990, pp. 1
318.
[BB] ., ., , , ., 1976.
[B1] ., , . I III. , , , ., 1962, pp. 1516.
[B2] ., , . IV VI. , , ,
., 1965, pp. 1300.
[B3] ., , . VII IX. , , , , ., 1966, pp. 1555.
[Wae] .. , , , ., 1976, pp. 1648.
[Vi1] .., , , ., 1998, pp. 1191.
[Vi2] .., , , ., 1999, pp. 1527.
[Ka1] .., , , ., 1973.
[K1] .., , , ., 1977, pp. 1495.
[K2] .., , I. , , ., 2000.
[K3] .., , III. , ,
., 2000, pp. 1271.
[KM] .., .., , 2 ., 1986, pp. 1303.
[L1]
., , , ., 1968, pp. 1564.
[LP] ., ., , - ., , 1996.
[LSh] ., ., , , ., 1999.
[OA1] : , , , ., 1990, pp. 1590.
[OA2] : , , , , ,
., 1991, pp. 1479.
[Sk1] .., , , ., 1981, pp. 1243.
[Sk2] .., , , ., 1983, pp. 1272.
[F1]
.., , , ., 1984, pp. 1416.
[Fai] ., : , , . . 1, 1977, pp. 1676.
[Sh]
.., , R. & C. Dynamics, , 1999, pp. 1
347.
19
:
1. . , , , [KaM], [Kur],
[Ha], [Sch] , .
,
, , , [Ha]. , , , . 1916 [Sch]
, 1930- 15 . [Kur] 16 ,
17 , , 18 . [KaM] ,
,
. ,
, : , ,
. :
, ( ), etc.
[Bog].
,
.
[Al], [Ale], [GM],
[KS] [LAL]. , / .
1218 [Sh],
. [Sm] [Go]. ..
[Sm] ,
, 1940-
,
. [Go] ,
.
2. . [Fu2] . , ,
,
.
15
, [Sch] ,
,
!
16
:
, [Kur],
c.423424. : there is no sense
in being precise if you dont even understand what you are talking about.
17
.., .
. , , , - , ., 1956, .3,
.248331. ,
, , [Kur]
301302.
18 , , [MS] [S4]. :
.-., , SL2 . , . ., 1974, .18, N.1, .351;
N.2, .327.
20
,
:
[Vy], [Go], [Kon], [L3], [Suz];
[BF], [Vin], [Ja], [tD], [CR], [Mur], [Na1], [S3], [Fe],
[F], [Hen];
[Adi], [B7], [Gro], [CF], [CM], [4], [LSh], [MKS], [Neu], [Ol],
[ChM];
[Alg], [Br], [CE], [Mac], [S1].
, XX : , , ,
etc. , :
[Ada], [AGH], [B6], [B8], [VO], [Pos], [Rag], [S2], [Che], [Ch];
[BR], [Zh], [ZhSh], [Kir], [Na1];
[B4], [B5], [We], [Gui], [Grn], [Kp2], [Kir], [Po];
[Alg], [Koch], [S1];
[Alg], [Bo], [VO], [Vo], [Kp1], [PR], [Hu1], [Ch];
[Alg], [Ari], [PR], [Hu2];
, [Sem], [St], [M];
[W1], [Gur], [DCM], [Kr], [Sp];
[Art], [Ba], [Bae], [Mer], [M], [Su1], [Su2];
[Aut], [Art], [D], [Iso], [OM];
[KoKo], [Kop], [KoMe], [Fu1].
3. .
, , , , .
:
[HW];
[Apa], [Be], [Ber], [Bre], [W2], [Wo], [GME], [DNF], [Kob], [NSh],
[Roz], [Ter], [He1], [Eis];
[Ari], [Brs], [GGP], [JL], [L3], [Shi], [Har];
[Lum], [We], [L3], [He2], [HR];
[Vil], [Ri];
[Brl], [Bla], [CS], [MWS];
[BI], [CS], [SUS];
[Aig], [BVSh], [Per], [Pri], [Sac], [Sov], [Hrr], [HP].
. , , , ..
, , , .
[BVe], [BR], [Wae], [W3], [PT], [Ham], [ShK], [ED];
[Ani], [Ans], [AM], [Wu], [DPA], [CG], [Mad],
[Har], [Pen], [Str], [F2], [Fe1], [Fe2], [Shu];
[Cot], [Fl], [Ho], [Zue];
[Wig], [Kap], [Mck], [Zue];
[LB], [RF1], [Th]
[GMSh], [Na2], [Fed], [Wrl].
21
[Aut]
[Ada]
[Adi]
[Aig]
[Alg]
[Al]
[Ale]
[Ami]
[Ani]
22
[Bae]
[Wae]
[Iso]
23
, . ., vol. 20,
, ., 1980, pp. 1272.
[IMS]
.., .., .., , , , 1997, pp. 1
52.
[Kon]
, . ., vol. 16, , ., 1979, pp. 1200.
[Ka]
.., , , , 1979, pp. 151.
[KS]
.., .., , , ., 1979,
pp. 1112.
[Kap]
.., , , ., 1969, pp. 1407.
[Ka1]
., , , ., 1959.
[Ka2]
., , , ., 1974, pp. 1
148.
[KaM] .., .., , , ., 1- . 1972;
2- . 1977; 3- . 1982, pp. 1288.
[KE]
., ., , , ., 1960, pp. 1510.
[Kir]
.., , 2 ., , ., 1978, pp. 1
343.
[Kob]
., , , .,
1986, pp. 1224.
[KoKo] .., .., , , ., 1972, pp. 1
199.
[CG]
., ., , , ., 1970, pp. 1424.
[C?]
..., , , ., 1966, pp. 1648.
[CM]
..., .., , , ., 1980, pp. 1240.
[CS]
., ., , , . I, II, , ., 1990,
pp. 1413; pp. 421791.
[Kop]
.., , , ., 1984, pp. 1320.
[KoMe] .., .., , , , 1996, pp. 1246.
[K4]
.., , , ., 1986, pp. 1232.
[Kot]
.., , , ., 1965.
[Koch] ., p-, , ., 1973, pp. 1199 1375.
[Kr]
., , , ., 1975, pp. 1296.
[Kr]
., , , ., 1987, pp. 1
312.
[CF]
., ., , , ., 1967, pp. 1348.
[Kur]
.., , 3 ., , ., 1967, pp. 1647.
[CR]
., ., , , ., 1969, pp. 1668.
[LSh]
., ., , , ., 1980, pp. 1447.
[L2]
C., SL2 (R), , ., 1977, pp. 1430.
[L3]
C., , , ., 1979, pp. 1254.
[Lub]
.., , , ., 1957.
[LAL] .., .., . ., , ,
., 1967, pp. 1264.
[LB]
.., .., , -
, ., 1983, pp. 1336.
[MKS] ., ., ., , , ., 1974,
pp. 1455.
[Mad] ., , , ., 1980, pp. 1416.
[MWS] ..-, ..., , , ,
., 1979, pp. 1744.
[Mck]
., , , .,
1965, pp. 1221.
[Mac]
., , , ., 1966, pp. 1543.
[MS]
.., ., : , , ., 1977,
pp. 1338.
24
[Mer]
[M]
[Mur]
[Na1]
[Na2]
[NSh]
[Neu]
[Ol]
[OM]
[Pen]
[Per]
[PT]
[PR]
[Pl]
[Po]
[Pos]
[Pri]
[Rag]
[Raz]
[Ri]
[Roz]
[RF1]
[RF2]
[Sc1]
[Sc2]
[Swi]
[Sem]
[S1]
[S2]
[S3]
[Sp]
[St]
[Suz]
[Su1]
[Su2]
[Suc]
[SuS]
[Hsi]
[Th]
[Ter]
[F2]
[Fe1]
[Fe2]
25
.., , , ., 1979,
pp. 1272.
[Fed]
.., , , ., 1979, pp. 1384.
[Fe]
., , , ., 1990, pp. 1461.
[Fl]
., . , , ., 1983,
pp. 1395.
[Fr]
., , , ., 1979, pp. 1260.
[F]
., , , , 1937.
[Fu1]
., , , ., 1965, pp. 1
342.
[Fu2]
., , . I,II, , ., 1974, pp. 1335; 1977, pp. 1
416.
[Hu1]
., , , ., 1980, pp. 1399.
[Hu2]
., , , ., 1983, pp. 1207.
[Ham] ., , , .,
1966, pp. 1587.
[Hrr]
., , , ., 1973, pp. 1300.
[Hrr]
., ., , , ., 1977, pp. 1324.
[Har]
-, , , ., 1971,
pp. 1246.
[Han]
., , , ., 1972, pp. 1616.
[Hei]
., , , ., 1963.
[He1]
., , ,
., 1965.
[He2]
., , , ., 1987, pp. 1735.
[Hen]
., , , .,
1970, pp. 1118.
[HW]
., ., : ,
, ., 1966, pp. 1452.
[Ha]
., , , ., 1962, pp. 1468.
[Ho]
., , , ., 1968, pp. 1384.
[Hus]
., , , ., 1970, pp. 1442.
[HR]
., ., , . I, , ., 1975,
pp. 1654.
[ZVC] ., ., .-., , , .,
1988.
[Zue]
., , .1, , ., 1976, pp. 1512.
[ChM] ., ., , , ., 1985,
pp. 1253.
[Cheb] .., , , ., 1940.
[Cher] .., , , .,
1980, pp. 1383.
[Ch]
., , . I III, , ., 1948, pp. 1315; 1958.
[Shem] .., , , ., 1978, pp. 1271.
[Shi]
., , , .,
1973, pp. 1326.
[Sch]
.., , 2- ., , ., 1933, .
, 1959.
[Scht]
., , , ., 1971, pp. 1262.
[Shu]
.., , , ., 1946.
[ShK]
.., .., , , ., 1972,
pp. 1339.
[Eis]
.., , , ., 1947, pp. 1359.
[ED]
., ., , . I, II, , ., 1983, pp. 1364; pp. 1
410.
26
: a students guide
?
. , , , .
- , .
,
, , , , , -
, / .
,
3-4 , , ,
(
undergraduates).
, ( , ), Springer Cambridge University Press
(C.U.P) .
, , [Ro].
[A1] , .
, . [AB].
- [FH]. ,
[CR].
, [Suz] [Hu].
[Go] , , [GLS1] [GLS5]. ,
, : [Ca], [Ca], [BG], [Hu4], [Sp],
[A2], [A3], [S4], [Br], [Ron]. 230 [Kim].
[Mac]
[Rob]
[Ros]
[Rot]
[Sch]
[ST]
[Za]
[Bud]
[Bus]
[Joy]
[Mr1]
[A1]
M.Aschbacher, Finite group theory, 2nd ed., C.U.P., Cambridge, 2000, pp. 1304.
A STUDENTS GUIDE
27
[Bur]
[Go1]
W.Burnside, Theory of groups of finite order, reprint of the 2nd ed., Dover, N.Y., 1955.
D.Gorenstein, Finite groups, Harper & Row, N.Y., 1st ed. 1968; Chelsea, N.Y., 2nd ed.
1980.
[Hu]
B.Huppert, Endliche Gruppen, Bd. I, Springer, Berlin et al., 1967, pp. 1793.
[HB]
B.Huppert, N.Blackburn, Finite groups, vol. II, III, Springer, Berlin et al., 1982, pp. 1
531; pp. 1454.
[Spe] A.Speiser, Die Theorie der Gruppen von endlicher Ordnung, 4te Aufl., Birkh
auser, Basel
et al., 1956, pp. 1271.
[Sz]
M.Suzuki, Group theory, vol. I, II, Springer Verlag, Berlin et al., 1982, pp. 1434.
[KSt] H.Kurzweil, B.Stellmacher, Theorie der endlichen Gruppen: eine Einf
uhrung, Springer
Verlag, Berlin et al., 1998, pp. 1341.
[Wh1] B.A.F.Wehrfritz, Finite groups: a second course on group theory, World Scientific, London
et al., 1999, pp. 1123.
[Go2]
[GLS1]
[GLS2]
[GLS3]
[GLS4]
[GLS5]
D.Gorenstein, The classification of finite simple groups, vol. 1, Groups of non-characteristic 2 type, Plenum Press, N.Y., 1983, pp. 1487.
D.Gorenstein, R.Lyons, R.Solomon, The classification of the finite simple groups,, Amer.
Math. Society, Providence, R.I., 1994, pp. 1165.
D.Gorenstein, R.Lyons, R.Solomon, The classification of the finite simple groups, N.2,
Part I, Ch. G. General group theory, Amer. Math. Society, Providence, R.I., 1996, pp. 1
218.
D.Gorenstein, R.Lyons, R.Solomon, The classification of the finite simple groups, N.3,
Part I, Ch. A. Almost simple K-groups, Amer. Math. Society, Providence, R.I., 1998,
pp. 1419.
D.Gorenstein, R.Lyons, R.Solomon, The classification of the finite simple groups, N.2,
Part II, Ch. 14. Uniqueness theorems, Amer. Math. Society, Providence, R.I., 1999,
pp. 1341.
D.Gorenstein, R.Lyons, R.Solomon, The classification of the finite simple groups, N.5,
Part III, Ch. 16. The generic case, Amer. Math. Society, Providence, R.I., 2002, pp. 1
467.
[A2]
M.Aschbacher, Sporadic groups, C.U.P., Cambridge, 1994.
[A3]
M.Aschbacher, 3-transposition groups, C.U.P., Cambridge, 1997.
[Atlas] J.H.Conway, R.T.Curtis, S.P.Norton, R.A.Parker, R.A.Wilson, An atlas of finite groups,
Claredon Press, Oxford, 1972, pp. 1284.
[FLM] I.Frenkel, J.Lepowsky, A.Meurman, Vertex operator algebras and the monster, Academic
Press, Boston et al., 1988, pp. 1502.
[Gr]
R.L.Griess, Twelve sporadic groups, Springer Verlag, Berlin et al., 1998, pp. 1169.
[Col]
[Dor]
[Hil]
[Isa]
[JL]
[PD]
28
[C1]
[C2]
[Hu?]
[KL]
[Lu]
[Tim]
R.W.Carter, Simple groups of Lie type, Wiley, London et al., 1972, pp. 1331.
R.W.Carter, Finite groups of Lie type: conjugacy classes and complex characters, Wiley,
London et al., 1985, pp. 1544.
J.Humphreys, Introduction to Lie algebras and representation theory, 3rd revised printing,
Springer Verlag, Berlin et al., 1980.
P.B.Kleidman, M.W.Liebeck, The subgroup structure of the finite classical groups, C.U.P.,
Cambridge, 1990, pp. 1303.
G.Lusztig, Characters of reductive groups over a finite field. Ann. Math. Studies, vol. 107,
Princeton Univ. Press, 1984, pp. 1384.
F.G.Timmesfeld, Abstract root subgroups and simple groups of Lie type, Birkh
auser Verlag, Basel, 2001, pp. 1389.
[Ch]
[Ho]
[Sp]
C.Chevalley, Classification des groupes de Lie algebriques, vol. I, II, ENS, Paris, 1956-58.
G.Hochschild, Basic theory of algebraic groups and Lie algebras, Springer, Berlin et al.,
1981.
T.Springer, Linear algebraic groups, Birkh
auser, Boston et al., 1981, pp. 1304.
[BW]
N.L.Biggs, A.T.White, Permutation groups and combinatorial structures, C.U.P., Cambridge, 1979.
[Cam] P.J.Cameron, Permutation groups, C.U.P., Cambridge, 1999, pp. 1220.
[Kr1] A.Kerber, Algebraic combinatorics via finite group actions, Biblographisches Inst., Mannheim, 1991.
[Kr2] A.Kerber, Applied finite group actions, Springer Verlag, Berlin et al., 1999, pp. 1454.
[BW] M.Ch.Klin, R.P
oschel, K.Rosenbaum, Angewandte Algebra. Einf
uhrung in gruppentheoretisch-kombinatorische Methoden, DVW, Berlin, 1988, pp. 1208.
[Pas]
D.Passman, Permutation groups, Academic Press, N.Y. et al., 1968.
[Sag] B.E.Sagan, The symmetric groups: representations, combinatorial algorithms, and symmetric functions, 2nd ed., Springer Verlag, Berlin et al., 2001, pp. 1238.
[Wie] H.Wielandt, Finite permutation groups, Academic Press, N.Y. et al., 1964.
[Bl]
[Di]
[Dix]
H.R.Blichfeldt, Finite collineation groups, Univ. Chicago Press, 1917, pp. 1193.
L.E.Dickson, Linear groups, reprint, Dover, N.Y., 1958.
J.Dixon, The structure of linear groups, Van Nostrand Reinhold, London et al., 1971,
pp. 1183.
[Jo]
C Jordan, Trait
e des substitutions et des
equations algebriques, Gauthier-Villars, Paris,
1870.
[vdW] B.van der Waerden, Gruppen von linearen Transformationen, Springer, Berlin et al., 1935.
[Wh2] B.A.F.Wehrfritz, Infinite linear groups, Springer, Berlin et al., 1973, pp. 1229.
[WSh] B.A.F.Wehrfritz, M.Shirvani, Skew linear groups, C.U.P., Cambridge, 1986, pp. 1253.
[D?]
J.Dieudonn
e, Sur les groupes classiques, Hermann, Paris, 1948.
[HOM] A.Hahn, O.T.OMeara, The classical groups and K-theory, Springer, Berlin et al., 1989,
pp. 1576.
[Ba]
[DK]
A.Baker, Matrix groups, Springer Verlag, Berlin et al., 2002, pp. 1330.
J.J.Duistermaat, J.A.C.Kolk, Lie groups, Springer Verlag, Berlin et al., 2000, pp. 1344.
A STUDENTS GUIDE
29
[FdV]
H.Freudenthal, H. de Vries, Linear Lie groups, Academic Press, N.Y. et al., 1969, pp. 1
547.
[Ho]
G.Hochschild, The structure of Lie groups, Holden Day, 1965, pp. 1230.
[Hsi]
W.-Y.Hsiang, Lectures on Lie groups, World Scientific, London et al., 2000, pp. 1108.
[Kna] A.W.Knapp, Lie groups beyond an introduction, 2nd ed., Birkh
auser, Boston et al., 2002,
pp. 1812.
[Nom] K.Nomizu, Lie groups and differential geometry. vol. I, II, N.Y., 1963; 1969.
[SW] A.Sagle, R.Walde, Introductions to Lie groups and Lie algebras, Academic Press, N.Y. et
al., 1973.
[Var] V.S.Varadarajan, An introduction to harmonic analysis on semisimple groups, C.U.P.,
Cambridge, 1999, pp. 1316.
[A]
M.Atiyah et al.??, Representation theory of Lie groups, C.U.P., Cambridge, ???, pp. 1
341.
[Var] V.S.Varadarajan, Lie groups, Lie algebras and their representations, Prentice Hall, 1974.
[Wal] N.Wallach, Harmonic analysis on homogeneous spaces, N.Y., 1973.
[War] G.Warner, Harmonic analysis on semi-simple Lie groups vol. I, II, Berlin, 1972.
[Waw] A.Wawrzy
nczyk, Wsp
olczesna teoria funkcji specjalnych, PAN, Warszawa, 1978, pp. 1
525.
[GB]
[Hu4]
[Kan]
L.C.Grove, C.T.Benson, Finite reflection groups, 2nd ed., Springer, Berlin et al., 1985.
J.Humphreys, Reflection groups and Coxeter groups, C.U.P., Cambridge, 1992.
R.Kane, Reflection groups and invariant theory, Springer Verlag, Berlin et al., 2001,
pp. 1379.
[Mau]
[Wil]
[Wil]
[Abr]
[Han]
[Pa]
[Ron]
[Ti]
[KW]
[War]
[Rob]
[Seg]
30
[B4]
[Mag]
[Whi]
A.Borel, Seminar on transformation groups. Ann. Math. Studies, vol. 46, Princeton Univ.
Press, 1960.
W.Magnus, Non-Euclidean tesselations and their groups, Academic Press, N.Y., 1976.
A.T.White, Graphs, groups and surfaces, 2nd ed., North Holland, N Amsterdam, 1984.
[dlH]
P.de la Harpe, Topic in geometric group theory, Univ. Chicago Press, Chicago, Il., 2000,
pp. 1310.
[Bau]
[Co1]
[FR]
[S3]
[AM]
[AM]
[Ben]
[Co2]
[Gr]
[Sta]
A.Adem, R.J.Milgram, The cohomology of finite groups, Springer, Berlin et al., 1994.
A.Babakhanian, Cohomology of finite groups, Queens Univ., Kingston, Ontario, 1999,
pp. 1216, (reprint of the 1969 original).
D.Benson, Representations and cohomology: cohomology of groups and modules, C.U.P.,
Cambridge, 1991.
D.E.Cohen, Groups of cohomological dimension one, Springer, Berlin et al., 1972.
C.Gruenberg, Cohomological topics in group theory Springer Lecture Notes Math., Berlin
et al., 1970.
U.Stammbach, Homology in group theory Springer Lecture Notes Math., vol. 359, Berlin
et al., 1973.
,
[Bar]
[Dy]
[Kim]
[MSt]
[Mr2]
[Wag]
[Bor]
[Gra]
A.Borel, Essays in the history of Lie groups and algebraic groups, Amer. Math. Soc.,
Providence, R.I., 2001, pp. 1184.
J.J.Gray, Linear differential equations and group theory from Riemann to Poincar
e,
Birkh
auser, Basel et al., 2000, pp. 1338.
31
1.
o
Groups, Groups, {and more Groups}
Michael Doob, A gentle introduction to TEX.
?
.
19
.
, ( ) , , ,
.
1.
.
1. . , , .
.
. G ,
20 mult : G G G, (x, y) 7 xy, :
G1. : (xy)z = x(yz) x, y, z G;
G2. : e G , xe = x = ex x G;
G3. : x G x1 G , xx1 = e = x1 x.
G, G , . |G| G .
19 .,
32
G, , .
G .
. , x y G 21 ,
xy = yx. , , .
, G1 G3
G4. : xy = yx x, y G.
22 , .
, xy x + y, 0
e x x1 .
2. .
,
:
1
(x1 ) = x,
(xy)1 = y 1 x1 .
.
, . , , , , ,
, . ,
, , , , , .
. , ?
3. . , ,
. ,
gx = h, g 1 ,
x = g 1 h. , yg = h
y = hg 1 . g h , ,
g 1 h hg 1 .
21
x y, , xy = yx
[x, y] = 1, .
22 (05.08.1802,
06.04.1829, , )
, , , .
. 1824 5
( -). ,
, .
, .
,
.
, -, , , ...
XX : .,
. , ., 1961, .1343.
33
h/g
, g 1 h hg 1 .
, . ,
gx = gy x = y. , , xg = yg, x = y.
2. ?
h2i, ..
, ,
.
23
1. . ..24 ,
.
.
, , .
.
. g/h = gh1 . ,
, /
: e = g/g, g 1 = (g/g)/g, gh = g/((h/h)/h). , , , g = g/(g/g)
(f /f )/(g/h) = h/g.
, 25 26 , G G G, (g, h) 7 g/h,
:
1) f, g, h G (f /h)/(g/h) = f /g,
2) g, h G g/x = h .
23 ..,
34
, G, gh =
g/((h/h)/h), .
2. . ,
, ., , [Swi], .2325. ,
G e m : G G G,
i : G G, , :
G1. :
mid
G G G G G
m
id my
y
GG
G2. :
(e,id)
(id,e)
G G G G
m
y
G
G3. :
(i,id)
(id,i)
G G G G
m
y
G
, G1 G3,
1. : G G G G, :
(x, y) = (y, x). .
G4. :
G G G G
G
, (,
[Bo], [Vo], [Hu1]) e
.
3. (). , , . ,
35
, 27 28 , 29
G = hG, , 1 i. , , , y 1 (yx) = x (xy)y 1 = x.
. , .
, . ,
, , . , , . ,
G = hG, i? ,
, ( )
, ,
!
, ,
.
4. . ,
e , x G, .
. ,
27
36
: mult; inv : G G, x 7 x1 ; e G.
, (G, mult, inv, e). ,
, , , , .
, , 30 .
. , . . ,
:
;
;
.
, ,
:
H-. , H-
;
.
3.
.
. Z, Q, R, C
. ,
, Z+ , Q+ ..
, ,
, .
. , Q , R , C ( K
K K = K \ {0}) , ,
, .
, cont. Q+ = {x Q |
x > 0} R+ = {x R | x > 0}
.
(circle group). T
1 . , ,
(
) , . T R+ 2Z ( 2). ,
30
, , ., .,
, , ., 1972, .1259. IV,
4.1.
37
T [0, 2),
: x + y < 2, x y = x + y,
x + y 2, x y = x + y 2. , ,
T + ( ), . 5
.
1. {1} , {1} . , n- 1
C ,
n . , .. .
, G |G| . n
n (. 2). ,
1 = {1} 1, 2 = {1}
2, 3 = {1, , 2 } 3.
. p 1
n
p , n N, C , p ( p ).
. 2X X (alias ) .
, Y Y = ,
.
. K Q, R, C
K = R. n- V = K n ,
, V ( ), V (vector group).
4, n
K +
. V ,
, u V Tu : V V , v 7 v + u, 31 ,
. T (V ) = {Tu | u V } .
, K = R, T (V ) V .
.
, (shift) , .
: , , .
6.
. e1 , . . . , en V =
Rn L = Ze1 + . . . + Zen
e1 , . . . , en . V e1 , . . . , en . L
31
, , , , .
, - , .
38
Zn n, : L
= Zn V = Rn
, , V /L !
. L
lattice. , -, - ,
, , lattice
, .
, , , : Gitter, Verband.
4.
. , , : ! !
,
, , , . ,
, -, , , - .
, , .
. G X . G , X
SX S(X) (symmetric group). , ,
; ; , , ,
. 7 , X . , |X| 3
. , n = 3 S3 6 .
. , .. X , , X
(, , , ,
- ), .
7.
. Q, 8 {1, i, j, k}; +1 = 1
, (.., , (i)(k) = ik),
1 1, i, j, k
R3 : ij = ji = k,
jk = kj = i, ki = ik = j. ( ,
, ),
, , i1 = i , , (i)1 = i.
Q (quaternion group,
39
Quaternionengruppe), . 1842
H.
. K , , K = Q, R, C.
GL(n, K) = {g M (n, K) | det(g) 6= 0}
n , n K. GL(n, K) General Linear group.
9
n = 2.
III, .
. - C = C {} ( ).
az + b
: z 7
, a, b, c, d C
cz + d
ad bc 6= 0. , -
- ,
dz b
z 7
(!).
cz + a
32 ( C). ,
, .
az + b
. z 7
, a, b, c, d , , cz + d
. ,
. .
ax + b. K , , K = Q K = R.
K K , (a, b)(c, d) = (ac, ad + b).
K K (!), () ax + b. (a, b)1 =
(a1 , a1 b). K = R .
.
. , , , K
. (g, u), g GL(n, K) ,
u K n n. GL(n, K) K n , (g, u)(h, v) = (gh, gv + u). , (e, 0) , (g, u)1 = (g 1 , g 1 u).
n K
Aff(n, K). (g, u) V = K n
32
(17901868), ,
, - . , , -, .
40
(g, u)v = gv + u ,
; , ((g, u)(h, v))w = (g, u)((h, v)w). ,
(g, u) {g|u} {g|u} 33 .
g (Linearanteil) {g|u},
u (Translationsanteil).
. K , n K
n, K n n.
n
K K n K (u, v, a)(x, y, b) = (u + x, v + y, a + b + uy).
n K K n K (!),
34 ,
.
. . X (
-
). , , ,
1 11
2 12! 37 8! = 43252003274489856000,
2
33
, ,
, -,...
34 (05.12.1901, 01.02.1976, ), , . 1909
, .
, ,
(!!) , -.
,
. 19221923 ,
, , .
: ,
, . 19241926
, , . 1925
, ,
,
- . 1927 ,
1941 , .
1932 , 31 (!!) . 1935 ,
65 (,
!). 66
, ,
,
, . ,
. - , - ,
. 1945
ALSOS, . 1946
,
1958 , ,
1970 .
.
41
42
L () G
Ga , , (g ), ,
L g = 0
. ,
G
,
G ,
Q
G .
,
X. , G
|| G,
! , ZN Z
.
. Q , ..
Ga , , g = g() , g = 1,
. [Ha] [KaM] ,
, , .
,
,
(, , , etc.). , ,
.
5. . G , X . GX X G
(f g)(x) = f (x)g(x). ,
f (x) = e.
f 1 ( , !) f 1 (x) = f (x)1 .
6.
.
43
1. . O(3, R)
.
, Cn , Dn , T + , O+ , I + SO(3, R).
n-.
n- .
2/n . Cn n, n n 1,
n. 2/n. Cn
cyclic group,
Zn , zyklische Gruppe.
,
, n- .
n-.
, .
,
( n
), -
( n ). . 2n Dn
alias . D Diedergruppe dihedral group.
, ,
n- n- .
. i) , ii) , . ?
.
, , , , ,
. ,
24, 48, 120, . , , 2
.
. 24 , . , 12 ,
T + ( eigentliche
Tetraedergruppe), A4 :
,
8 , 2/3 4/3, 4 ,
,
3 , , 3 , .
. , 12 , ,
44
6 6 , ,
6 , 4 ;
, T ( Tetraedergruppe)
S4 .
. 48 , (
) . 24 ,
. O+ (
eigentliche Oktaedergruppe, eigentliche W
urfelgruppe,
W + ), S4 .
,
6 , /2, 3/2 3 , ,
3 , 3 , ,
8 , 2/3 4/3, 4 , , ,
6 , , 6 , .
. ,
, /2, 3/2
4, 2.
.
, O+ S4 . ,
. ,
24 . , , .
, .
, . , 24
,
.
48 O (Oktaedergruppe, W
urfelgruppe W ). , O +
O i . i
, , i2 = 1 gi = ig g O+ .
O.
, , . O
O(3, R), i e, , , O(3, R) (,
,
O). , O = O+ hii
= S4 C2 .
. O
= S3 o C2 =
S3 i C23 , S6 .
O = S3 o C2 ,
45
Octn = Sn o C2 = Sn i C2n ,
.
. 60 , ( ).
I + (eigentliche Ikosaedergruppe), A5 .
,
24 = 12 + 12 , 2/5, 4/5, 6/5, 8/5 , ,
20 , 2/3, 4/3 , ,
15 , , , .
. 24 , 2 , 12 . A5
5- (12345) (12354), .
, 5 ,
? , ,
: 15 ,
, 5 . ,
.
. ,
4.
5 . 20 , 5 4 ,
5 . , 5
, .
120 , , , I (Ikosaedergruppe). I
S5 , I S5 , A5 C2 . , , I I + i
. , I i, S5 . I + I Y + Y ,
.
2. . (., ,
[CS]), , , , , . ,
, ; 7.
n 2 :
( , , ...)
(, ,...). , n 3 , . V = Rn n- e1 , . . . , en .
46
, (ei , ej ) = ij , , ei , ej , i 6= j, ,
ei 1.
. n- n-,
(n + 1)- , , e1 , . . . , en+1 Rn+1
( 2). ,
, n + 1 n-
{a1 e1 + . . . + an+1 en+1 | a1 + . . . + an+1 = 1}
n-
{a1 e1 + . . . + an+1 en+1 | a1 + . . . + an+1 = 0}
, ,
1
(e1 + . . . + en+1 ).
n+1
, :
1
1
1
1
n
n
e1
e2 . . .
en+1 , . . . ,
e1 . . .
en +
en+1 ,
n+1
n+1
n+1
n+1
n+1
n+1
1 , .
,
n- Sn+1
(= e1 , . . . , en+1 ). (n + 1)!, , ,
, 4- 120, ,
, I.
. n- 2n e1
. . .en . ,
.
. n- 2n e1 , . . . , en . , Octn (signed permutations) e1 , . . . , en ,
, , ei , 37 . Octn
, ,
S2n . , X
Octn = Sn o C2 . , Octn n!2n .
7 .
7.
.. . ,
1892 . ,
.
38
37
47
(15.04.1707, 18.09.1783, -)
XVIII , . , 1730 , 1733
. 1741 ,
,
1766 . , ,
, . 1735
,
,
.
: , , , ,
, , , , , , , , , , , .
900 , ? . , ,
(1748), ,
,
. , , , , , -,
, .
:
,
.
- .
40
48
. SO(3, R):
:
G
|G|
m1
m2
m3
n-
Cn
n-
Dn
2n
12
24
12
60
12
20
20
m1 , m2 , m3 . 41,42
, 6. , ., ,43 , [W2], A, [C],
.391400. , , . G SO(3, R), n. g G] = G \ {e}
, ,
P Q, g.
(g, P ) .
. n 2. , n
1 2 ,
2(n 1). , s G,
i- mi , i- li . li
P i- . ? 6 , li mi = n
i = 1, . . . , s. i- mi (li 1) (g, P ).
,
2(n 1) = m1 (l1 1) + . . . ms (ls 1).
n,
1
1
2
+ ... + 1
,
2 = 1
n
l1
ls
1
2
1
= s 2 + . li 2 i,
+ ... +
l1
ls
n
s/2, s 2. , s < 4.
, ,
41 .,
, , ., 1989.
(25.04.1849, 22.06.1925, ) ,
, , . 18651870
. 1870 , , . 1872
, 1875 , 1880 , ,
1886 .
.
. 50 Mathematische Annalen,
. : ., XIX . ,
., 1989, .1454. ., , .I, , , . .II, . , ., 1987, .1431. .1416. , ,
. , Elementarmathematik
vom h
oheren Standpunkte aus, , ,
.
.
43 .., , , .., 1936.
42
49
, s = 1, , . ,
s , s = 2, 3.
1
1
2
s = 2,
+
=
, , m1 + m2 =
l1
l2
n
n
1n
+...+
= 2. 2. l1 = l2 = n ,
l1
ls
, m1 = m2 = 1. .
1
1
1
2
s = 3,
+
+
= 1 + .
l1
l2
l3
n
: l1 l2 l3 . l1 , l2 , l3
3, 1, > 1. ,
l1 = 2.
1
1
1
2
,
+
= + . l2 , l3
l2
l3
2
n
1
1
4, , > . ,
2
2
l2 = 2 3
1
2
, l1 = l2 = 2.
= .
l3
n
, n = 2l3 2,
n , n. ,
Dn .
l1 = 2, l2 = 3, , ,
l3 = 3, n = 12, l3 = 4, n = 24, l3 = 5, n = 60, , ,
, .
SO(3, R),
O(3, R).
. O(3, R):
1) 5 , SO(3, R), , Cn , Dn , T + , O+ , I + .
2) 5 SO(3, R) C2 :
Cn C2 ,
Dn C2 ,
T + C2 ,
O = O+ C2 ,
I = I + C2
3) 4 , SO(3, R),
SO(3, R), 2:
C2n Cn ,
Dn Cn ,
D2n Dn ,
T
= S4 A4 .
,
, C2n Cn , Dn Cn , D2n Dn
S4 A4 .
(., ,
[W2], B, [C], .400401,
[Bus], [GB], etc.). -
. G O(3, R) , SO(3, R). H = G SO(3, R)
2 G , , G = H t gH, g G,
.
44 -. f . f G, f
/ G. g f , G = H hf i,
44
(13.12.1887, ) ,
, , ,
.
, 15 .
1914 ETH , 1946 1953 .
,
., ., , .I, .II, 3- . , ., 1978, .1
391; .1431. ., . , ., 1957, .1535.
., .
50
. f
/ G, h 7 h gh 7 f gh,
G = H t gH G = H t f gH ( !).
, SO(3, R),
2. .
.
1. T + C2 !
FeS2 ( , ).
-, (piritohedron), . .134 45 .
2. , O(3, R). , T O+
, O(3, R), , . ,
, , - (,
, ..).
3. , GL(3, R). , ,
, , G GL(3, R) O(3, R).
G. , B(u, v) V = Rn ,
1 P
B(gu, gv), A(u, v) =
|G| gG
G , A(gu, gv) = A(u, v). ,
G O(n, R, A). , A ,
O(n, R, A) O(n, R).
O(3, R) 46 .
O(3, R),
, ,
(., , .334 ,
rotary reflection n
e rotary inversion n , n
4, .335).
. H E G, g
H. :
, g (fusion) . , ,
, H !
|G| = 2|H|, .
s = 2. g , . g , G . g , g
G = H hgi, G 2 , H.
, s = 3, g, ..
. H = O+ H = I + ,
G, . ,
g . H = Dn H = T + g,
, g
. ,
.
45 .,
51
8. De divina proportione:
, {3, 3, 5} {5, 3, 3}, W (H4 )
, , , ,
. , ,
,
.
,
, , , , .
, ,
.
, , .
47
T
O , 48,49 W (A3 ),
W (B3 ) A3 B3 . I W (H3 ) H3 .
, , , W (F4 )
F4 , 1152 = 27 .32 W (H4 ) H4 , 14400 = 26 .32 .52 .
, ,
.
47 .,
52
- (polyhedra) 3 (polytopes)
. . ,
4, : , 0-
(vertices), 1- (edges), 2-
(faces) 3- (cells).
, W (F4 ) {3, 4, 3} 24 , 96 , 96 24 ,
, , W (H4 )
{3, 3, 5} 120 ,
720 , 1200 600 , , {5, 3, 3} 600 , 1200 ,
720 120 , .
,
, , , , ,
,
. 50,51 .
1
= 1. x
x
Mathematica,
Roots
1 5
1+ 5
: =
=
. ,
2
2
1:
=
1+ 5
= 2 cos
= 1.6180339887498948482045868343656381177203091798058...,
2
5
N[GoldenRatio,50].
(extreme and mean ratio),
(divina proportione), 52,53 (golden ratio, golden section) 54 , . b , ,
.
. , , .
y
y+z
,
=
. ,
z
y
y
1
x =
x = 1 + ,
z
x
50 H.S.M.Coxeter,
210 , 210 2 . ,
= 8/5, ., , ., , ., , 1982, .1112.
54 .., , .1, , 3- . ,
., 2000, .1712, .49, 111.
51
53
x = . , x2 = 1 + x.
1507 (??)
55 De divina proportione, 59
, .
De quinque corporibus
regularibus, .
, , , 11 [Co] 56 , 57 . ,
, 58 .
(., , [C?], .238240,
[Ber], .1, .487489). ( 2 , 0, 0), (0, 2 , 0),
(0, 0, 2 ), : 1, 12
.
. C 12 (1, 0, ), (, 1, 0), (0, , 1) .
. , (1, 0, ), (, 1, 0), (1, 0, ), (0, , 1),
(0, , 1) , x+y =
0. , (, 1, 0)
2.
2
, (, 1, 0) (, 1, 0)
,
5
12 . 12 , ,
, (1, , 0), (0, 1, ), (, 0, 1)
(1, , 0), (0, 1, ), (, 0, 1) 3 ,
: .. , , .
, .
.
, .
. C 20 (1, 1, 1), (, , 0), (0, , ), (, 0, )
.
, 8 , , (1, 1, 1),
?
(, , !) . n-
55
54
59 1850 . , n 3 3 :
e1 , . . . , en+1 , e1 . . . en ei .
, 3 : . , 4 3.
{p, q, r, . . . }. . p
2- . - P
, .
H ( , P )
H H 1 . ,
P . q
2- H.
, , .
, n- n 1 3.
.
:
n = 2 m- {m} m 3.
n = 3 {3, 3}, {3, 4}, {4, 3}, {3, 5}, {5, 3}.
n = 4 {3, 3, 3}, {3, 3, 4}, {4, 3, 3}, {3, 4, 3}, {3, 3, 5}, {5, 3, 3}.
n 5 {3, . . . , 3}, {3, . . . , 3, 4}, {4, 3, . . . , 3}.
,
.
{3, 4, 3}, {3, 3, 5} {5, 3, 3} , , () 24-, 600- 120-. , {3, 4, 3}. 24 ei ej , 1 i 6= j 4.
W (F4 ) F4 .
, 1152
W (B4 ) = Oct4 384.
24 (, , 0, 0), (, 0, , 0), (, 0, 0, ), (0, , , 0), (0, , 0, ), (0, 0, , ).
96 : 1 16
8 . 120 {3, 3, 5}.
. C 120 :
16 (1, 1, 1, 1),
8 , (2, 0, 0, 0) ,
96 , (1, , , 0) ,
{3, 3, 5}.
W (H4 ) H4 .
14400. 120-.
. C 600 :
24 (2, 2, 0, 0), ,
64 , (1, 1, 1, 5) ,
64 , (, , , 2 ) ,
64 , (, , , 2 ) ,
96 , (1, 2 , 2 , 0) ,
59
55
96 , ( 5, , , 0) ,
192 , (1, , , 2) ,
{5, 3, 3}.
600- , . , 120
.
, 2, 120 1.
( V), , 2.A5 .
120, S5 , I = A5 C2 . , S5 ,
I A5 , 2.A5 -
A5 , ! 2.A5 A5 C2 .
.
9.
Many of the examples given are not stated precisely. The flavor and
potential of applications seem more important in the present context than
do comprehensive lists.
William M.Kantor60
, ,
, .
.
,
, , , , , ..
. G , (gh) = (g)(h) g, h G.
, Aut(G) G . 4
, .
. R , (x + y) = (x) + (y) (xy) = (x)(y)
x, y R. Aut(R) R
.
. L/K (
, , K
L). AutK (L) Aut(L), , K , L/K Gal(L/K).
, ..
g(x) xg . ,
Gal(L/K) = {g Aut(L) | x K, xg = x}.
60 W.M.Kantor,
56
, ,
L/K ,
L/K , , K
Gal(L/K):
K = {x L | g G, xg = x}.
.
61 . K(x1 , . . . , xn )
n K. AutK K(x1 , . . . , xn )
. n- (
) .
. V K. : V V ,
(u + v) = (u) + (v) (u) = (u) u, x V K. V ,
. GL(V ) = Aut(V ) V
V .
. V K. : V V ,
v 7 (v) (0) . ,
u = (0). ,
, . Aff(V )
V
V .
. , , V
K. , , .. (u + v) = (u) + (v) , ,
Aut(K), (u) = ()(u) u V K.
V .
L(V ) V , V .
. X
d : X X R. X ,
d((x), (y)) = d(x, y) x, y X. ,
, Isom(X) X
. (,
, ) X.
. = (V, E)
V2
V E
(X) ( ,
61
(1830, 1903) .
. .
57
).
X , ((x), (y)) E
, (x, y) E.
Aut(),
.
, , ..
62 , . , , X d :
X X R. X ,
, R+ , ,
d(x, y) d((x), (y)) d(x, y) x, y X. ,
X .
. X
. X
, , ..
x, y X , x y , (x) (y).
X , X Aut(X, ).
. , , ..
x y , (x) (y).
X. , . ,
X .
. X .
, (.. , ). Aut(X) X
X.
. (X, )
, - 2X .
X , ( , , ), ,
.. ((U )) = (U ) U .
Aut(X, ) X.
. , 0.
62
(14.05.1832, 07.10.1903, ) , , , , .
() 1864 .
.
.
58
, 0,
!
. X . X , ,
1 . Diff(X) X ,
X.
, , ,
..
10.
n = 2.
III, IV V
.
1. GL(2, K). K , , K = Q, R, C.
x M (2, K)
a b
det
= ad bc.
c d
IV, , ..
det(xy) = det(x) det(y).
. n = 2. ,
a b
c d
1
=
ad bc
d b
c a
, 2 K
a b
GL(2, K) =
ad bc 6= 0 .
c d
,
det(x) 6= 0 , , det(x) R. c 1
GL(n, R)
M (n, R).
1. ,
a b
SL(2, K) =
ad bc = 1 .
c d
K = R SL(n, R) Rn , .
59
Rn , , .
a b
SL (2, K) =
ad bc = 1 .
c d
2. .
(,
,
!)
a 0
D(2, K) =
a, d K .
0 d
Aff(1, K) =
a b
0 1
a K ,b K .
, ax + b, 1.
a b
B(2, K) =
a, d K , b K .
0 d
a 0
B (2, K) =
a, d K , c K .
c d
. B 63
(Borel subgroup). B(2, K) . B (2, K) B(2, K) 1, 2, 2 < 1.
B (n, K) . , B(2, K) B (2, K) GL(2, K). , ..
- , GL(2, K), .
1 b
U (2, K) =
bK .
0 1
1 0
U (2, K) =
cK .
c 1
63
,
... . , .
, .. , ., .
XX .
60
a 0
0 a
N (2, K) =
a, d K
a, d K .
0 d
d 0
a b
2
2
A(2, K) =
a, b K, a b 6= 0 .
b a
A (2, K) =
b
b
a
a, b K, a2 + b2 6= 0 .
3. . A a 7 a, ..
2: a + b = a + b, ab = b a, a = a.
(
)
a b 1
a b
d
b
Sp(2, K) =
GL(2, A)
=
c d
c d
c a
(
a b 1
a b
d
O(2, K) =
GL(2, A)
=
c d
c d
c
b
a
)
.
, GL(2, A).
,
R = M (n, A) ,
R x 7 xt . , , ,
. , Sp(2, R) O(2, R),
a b
c d
0 e
e 0
a b
c d
0
e
e
0
, ,
a b
c d
0
e
e
0
a b
c d
0
e
e
0
( )
,
, .
4. . (, )
, , .
.
61
R = Z/mZ.
1
0
x
1
, x Z/mZ
.
SL(2, C)
1
0
0
1
0 1
1 0
0
i
i
0
i
0
0
i
S3
= D3
GL(2, R)
1 0
0 1
1
2
3
,
1
1
2
1
3
,
3 1
( , 6 ). , .. S3 GL(2, Q):
1 0
0 1
1
2
1
3
1
1
1
2
1
3
1
1
S3 GL(2, Z):
1
0
0
1
0 1
1
,
,
1 0
1
0
1
0
,
1
1
1
1
,
1
1
0
1
,
0
1
1
, Q ,
2.
11.
64 , 65 . , , , (.. , ) ( ,
, etc.).
1. . K ,
, , , K = R.
f M (n, R), , , f , f t = f . f , ,
O(n, K, f ) = {g GL(n, K) | gf g t = f },
64
: .
. ( Erlanger Programm)
. , , ., 1956, .399434.
65 , : .
62
, ! : (hg)t = g t ht (g 1 )t = (g t )1 .
,
SO(n, K, f ) = {g SL(n, K) | gf g t = f } = O(n, K, f ) SL(n, K).
, f = (fij ) ,
det(f ) 6= 0. V = K n , e1 , . . . , en K n B(ei , ej ) = fij . 3- , K = R
n- Rp,q , p + q = n,
ep
0
f =
0 eq
( ).
, Rp,q x = (x1 , . . . , xn ) y = (y1 , . . . , yn )
B(x, y) = x1 + . . . xp yp xp+1 yp+1 . . . xn yn .
Rp,q O(p, q, R).
,
ep
0
ep
0
t
g =
O(p, q, R) = g GL(n, K) g
0 eq
0 eq
q = 0 , Rn .
O(n, R) , g GL(n, R) , gg t = e. ,
SO(p, q, R) = O(p, q, R) SL(n, R) SO(n, R) = O(n, R) SL(n, R)
2. . R2
R1,1 .
O(2, R) O(1, 1, R).
, SO(2, R)
cos()
sin()
R
.
SO(2, R) =
sin() cos()
O(2, R) SO(2, R) , ,
ch()
SO+ (1, 1, R) =
sh()
sh()
ch()
0
1
1
.
0
R .
cos()
sin() a
sin() cos() b , a, b R .
0
0
1
O(2, R) .
cos()
sin() a
sin() cos() b , a, b R
0
0
1
63
( ).
3. .
V = Rn Isom(Rn ).
( )
{g|u} g O(n, R). Isom+ (Rn ),
1, .
4. 66 . 4-
67 R3,1 . 4- R4 , x (x0 , x1 , x2 , x3 ), x0 , x1 , x2 , x3 .
, , B(x, y) = x0 y0 + x1 y1 + x2 y2 + x3 y3 .
, x x2 = B(x, x) = x20 + x21 + x22 + x23 . L R3,1 (,
). , R3,1 L g M (4, R) , gf g t = f ,
f = diag(1, 1, 1, 1). , , 3- ,
O(3, 1, R). , ,
:
1
0
0
0
0
cos()
sin()
0
ch()
sh()
0
0
0
0
,
0
1
0
sin()
cos()
0
sh()
ch()
0
0
0
0
1
0
0
0
,
0
1
1
0
0
0
0
cos()
0
sin()
ch()
0
sh()
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
sin()
,
0
cos()
sh()
0
ch()
0
0
0
,
0
1
1
0
0
0
0
1
0
0
ch()
0
0
sh()
0
0
cos()
sin()
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
.
sin()
cos()
sh()
0
.
0
ch()
, 6
4 , L+ .
66
(18.07.1853 04.02.1928)
, XIX , , .
. 1875
18781923 , 1923
. .
, , , ..
67 (22.06.1864, , 12.01.1909, )
, ,
, , ,
. 15
. 1883 Grand Prix (!!) . 1885
, 1887 .
, , 1902 .
, ,
, ,
, , .
. , ,
, -
.
64
L L+ :
1
0
0
e
1
0
0
e
1
0
0
e
1
0
0
e
e 3. L,
L+ diag(1, e), L
, , L+ diag(1, e), L+ . , L O(3, 1, R),
g = (gij ) g00 ,
, , , (, ,
). L+ = SO(3, 1, R)
O(3, 1, R), 1,
, ,
. , L+ = L L+ . ,
2, L+ diag(1, e),
(, , ), , ,
, .
. 68 1905 .
R3,1 , R1,3 . , B(x, y) = x0 y0 x1 y1 x2 y2 x3 y3 .
, , : O(1, 3, R) = O(3, 1, R). , . ,
O(3, 1, R), - 2
4. L+ , L+ , etc.
69 .
68
(29.04.1854, 17.07.1912, )
XIX , 500 , ?
. :
, , , , .
,
. 1881 , 1886 ( ,
). , : ,
, , , ,
, etc.
:
, , :
, .
, , , : ., . , 1906; .,
. , 1906; ., . , 1910; .,
. , 1923; ( ., . ,
., 1983, .1559); ., , . .-., 1947; ., . , ., 1965, .1571;
., . .IIII. , ., . I: .
1971, .1771; . II: , . 1972, .1999; . III: , . 1974, .1771.
, , , , ,
. , , , ,
, .
69 ., , .2, , ., 1979, .1583, . .366368.
65
. C L+
1 L. , , - SL(2, C)
{e}. , (l.c.) , -
SL(2, C), L.
5. . , R3,1
,
-. P (alias, ). P = L i T T L.
, P = LT , T E P L T = 1.
. , [Ch],
, .. ,
.
40.
12.
8 ,
, , ,
. , . ,
.
,
.
1. 70 . K . A B
K, A B , (a1 b1 )(a2 b2 ) = a1 a2 b1 b2 .
A B. A ,
K, , A 2 , 0
A. 71 A K M (m, D)
70
,
71 (02.02.1882, , ,
09.10.1948, ) , ,
,
. 18951903 , , , . 19031904 ,
, . 1904 , , ,
, .
1905 . ,
. ,
, . ,
. 1907
, , , . 1909
, 1914 ,
. 1920 , . ,
66
D K, D . ,
. , D1 , D2
K, D1 D2 M (m, D) D . D
D1 D2 . ,
K , K Br(K).
, ,
,
K, D Do .
K. ,
C , Br(C) = 1. 72 : Br(R) = C2 ,
H.
, Br(Fq ) = 1.
, K , Br(K(t)) = 1 73,74 . , p- Qp
Br(Qp )
= Q/Z, 75 . Br(Q)
Q
76 .
, -
1945 , . , 09 1948
, ,
, .
(!!)
, .
72 (26.09.1849 03.08.1917, ) , ,
, .
, 1875 ,
1902 .
. .
, ,
..
73 ()
74 ., . ., 1986, .1541, .462463.
75 .-., , [Alg], .201249,
. .201215.
76 ., , [Alg], .250309,
. .287294.
67
, 77 78 79
80 .
77
()
(25.08.1898, 26.12.1979, ) -. , , .
, , ,
1920 , . 1920
- ( ,
). 1922 , , . 1925 ,
1930 ,
,
, . 1934
.
, ,
, Volljude (, ,
!). ,
1939 1945 , , ( , -
!). 1945
, , ! 1950
.
, ,
, , .. .
. , 50 (!!)
Journal f
ur die reine und angewandte Mathematik.
79 (23.03.1882, 14.04.1935, )
, (?) , XX . ,
. , .
, , , ...
, .
(24.09.1844, 13.12.1921, ). , ,
1871 , 1875 , 1888 . , ,
.. , ,
: (,
) .
80 (03.03.1898, 20.12.1962, )
, , . 1916 ,
, . 1919 1921
. 1925 . (R.Brauer, Emil Artin. Bull. Amer. Math.
Soc., 1967, vol.73, p.2743.) , ,
, 19211931
. ,
,
. ,
,
. , : ,
78
68
2. 81 . R .
- R. , Rn .
. , P
, Q, P Q
= Rn .
P , Q, P Q
= R.
, ,
1, .. R K, P K, , P R K
= K.
Q = P = Hom(P, R). R-
Pic(R)
R. , P Q P Q,
R, P 1 = P .
3. . , -, R . : 1) ,
2) ( ) . R-
, , ( ) . ,
- the infinite well do right away, the finite may take a little bit longer.
,
.
X R. (P, Q) 7
P Q ,
0. 1 , . X K0 (R)
R. K0 (R) . P R-
[P ] K0 (R), X K0 (R), P 7 [X], , ..
[P ] + [Q] = [P Q]. K0 (R) [P ] [Q].
, P Q ,
- ..
: -, - .. ,
. ( ,
), , , . 1937
, .
( )
, . , , ,
: Emil Artin fut un math
ematicien g
enial. C
etait aussi un artiste et, pour
tout dire, un homme complet (H.Cartan, Emil Artin. Abh. Math. Sem. Hamburg, 1965,
Bd.28, S.15.). , ,
, ..
.
.
81 (24.07.1856, 11.12.1941, ) ,
. Ecole Normale , , . ,
- .
. ??? ,
.
69
Q Rn . , Rn , P Rn =
[M ] [N ] [P ] [Q] K0 (R),
M Q N P (., , [M], 1.1).
K0 (R) ,
R . , R ,
, K0 (R)
= Z.
4. . , A, B E R R,
AB, ab, a A, b B. R , B A
C , A = BC (. [M], .19).
, . R , K .
R- I K R, R . ,
I 1 = {x K | xI R} . , II 1 = R. ,
, ([Alg], .1921).
R . ,
A B R ,
A = Bz z K . z = y/x,
xA = yB x, y R . , AB
A, B , . ,
R ,
Cl(R). R, , , I I 1 . Cl(R)
R, , R
. , R
, , .. Cl(R) = 1.
13.
, .
1. . I = [0, 1] , X . f : I X X. x = f (0)
, y = f (1) . , x = f (1) = f (0),
x. f, g : I X,
, .. f (0) = g(0) f (1) = g(1). , h : I I X, ,
h(s, 0) = f (s) h(s, 1) = g(s) s I. h f g.
, , , h(0, s) = f (0) = g(0) h(1, s) = f (1) = g(1) t I.
, ,
X , , f g. ,
x y.
x y.
f [f ]. f, g : I X
, , g(0) = f (1).
f, g
(
(f g)(t) =
f (2t),
0 t 1/2,
g(2t 1),
1/2 t 1.
70
: (f g) h f (g h),
, . ,
, ([f ][g])[h] = [f ]([g][h]).
ex : I 7 X, f (t) = x t, /
. , f x y, ey f f f ex , , [ey ][f ] = [f ] = [f ][ex ]. f
x y f 1 y x. ,
f 1 (t) = f (1 t). f 1 f ,
, f f 1 ex f 1 f ey , , [f ][f 1 ] = [ex ] [f 1 ][f ] = [ey ].
x X. , ,
x . X x 1 (X, x).
, .. f : X Y 1 (f ) : 1 (X, x) 1 (Y, f (x)).
X (.. ),
1 (X, x)
x X. X. ,
, . , . ,
, , . , 82 ,
.
, n
n. , , .
2. . 1930- .83 .
n (X), n 2, , ,
, ,
, , . , -, X , x X . n 2 n (X, x)
1 (X, x). , I = I1 n-
In . dIn , t = (t1 , . . . , tn ) In ,
- ti 0 1.
f : In X , f (dIn ) = x. , ,
(
(f g)(t1 , . . . , tn ) =
f (2t1 , t2 , . . . , tn ),
0 t1 1/2,
g(2t1 1, t2 , . . . , tn ),
1/2 t1 1.
, , n (X, x) . ,
, n (X, x). , , ,
([f ][g])[h] = [f ]([g][h]); , ,
e = ex : In X, f (t) = x t In , , [f ] n (X, x)
, , f 1 : In : X, t 7 f (1 t1 , t2 , . . . , tn ). , n (X, x) , n-
X x. n 2 n = 1
, n (X, x), n 2, .
82
()
()
83
71
. , 50
.
3. . .
, ( ), , ,
. . , ,
, . X A Hn (X, A) H n (X, A) X
A. ,
. , f : X Y
Hn (f ) : Hn (X, A) Hn (Y, A),
H n (f ) : H n (Y, A) H n (X, A)
.
, Hn (X) H n (X).
n 1 n- X. ,
n- Bn , Hi (Bn ) = 0 i 1.
, n- X = Sn H0 (Sn )
= Hn (Sn )
= Z, Hi (Sn ) = 0 i 6= 0, n.
, .
84 , f : Bn Bn . ,
, x Bn f (x) 6= x.
f (x) x g(x) (n 1)- Sn1 (
Bn ), Bn Sn1
Sn1 . , g ,: Sn1 , Bn Sn1
. id : Hn1 (Sn1 )
Hn1 (Bn ) Hn1 (Sn1 ). , Z
0, .
, ,
, ( ,
84
72
, etc.). , , , .
-, , . -,
. , -,
,
M
H (X, A) =
H n (X, A)
n0
, .
X, .
14. :
15.
, .
16.
.
17.
, , .
, .
,
85 . , , . . , ,
.
1. . , , , . ,
, . ,
, ; , , , . ,
.
, .
n- X. X n n , X ,
85
73
. , 5
X. n
.
,
X ,
RotateRight.
n = |X|.
. -
, . ,
86 .
, ,
.
2. . . , , . , 87
a
b
c
d
a
a
b
c
d
b
b
c
d
a
c
d
a
b
c
d
c
d
a
b
, , . -, (
X). -, : (ab)d = bd = d,
a(bd) = ad = c.
, .
G ( !) , , ..
x, y, z G zx = zy xz = yz x = y.
.
. G , x y = xy 1 . ,
(G, ) . ?
? ?
3. . , , . ,
,
. ,
.
. , , ,
: , , , , .
. , G , ,
8 xi , yi , ui , vi G, i = 1, 2, :
x1 u1 = x2 u2 , x1 v1 = x2 u2 , y1 u1 = y2 u2 , y1 v1 = y2 v2 .
, , , 4, , , V ( ,
86 .,
87 .,
74
Vierergruppe) E4 :
a
b
c
d
a
a
b
c
d
b
b
c
d
a
c
c
d
a
b
d
d
a
b
c
a
b
c
d
a
a
b
c
d
b
b
a
d
c
c
b
d
a
b
d
d
c
b
a
, a . , , ,
.
4. . ,
, ..
: x(yz) = (xy)(xz) (xy)z = (xz)(yz).
. ,
(x, y) 7 S1 (x, y) =
x+y
2
Q .
. , .
, , ,
.
. , .
. G , x y = x y = xyx1 . ,
: x y = x z y = z. ,
: x (y z) = (x y) (x z). G
? ?
75
2.
.
F ,
F -,
F .
.
1.
. , , -, .
1. . , G : ,
e.
. o H G G,
. ,
, H ,
.
i) h, g H = hg H,
ii) h H = h1 H,
iii) e H.
I ,
, . , H G, ,
H G H G.
(subgroup, Untergruppe, sous-groupe, sottogruppo) . ,
XIX , , (Teiler, diviseur),
(Normalteiler). G H
, H G, G, H ,
88 H.
, i)
, ii) . i) ii) , , , G = Z+
. N+ Z+ , {1}
, , , , .
.
88 ,
overgroup, supergroup
.
76
. , G (, ),
, , H G G, i).
, iii) i) ii). , H 6= , h H
h1 H ii) , , e = hh1 H i).
iii) H 6= .
1, , . i) ii)
: ,
..
iv) h, g H = h1 g H.
, H :
v) h, g H = hg 1 H.
2. . X, Y G . XY
,
XY = {xy | x X, y Y }.
,
X 1 = {x1 | x X}
X.
. i) , HH H, ii) H 1 H.
, H ,
, 1 H.
, ,
HH 1 H.
2.
1. . .
, ..
. G
. , , {e} G, e 1,
. , G G. . H < G, G, . 1 G
G. , G = 1 .
Z+ mZ n Z.
Q+
AM = {x Q | p P, vp (x) mp } ,
M = (mp )pP {} t Z t {},
, vp p- ,
4.
77
:
An Sn .
GL(n, K) 7 ( n = 2 1).
. F H G. F G. ,
+
Z Q+ R+ C+ C+ .
. , , R+ =
{ R | > 0} R .
Q. Q 6 ,
4 : {1}, {1, i}, {1, j}, {1, k}.
S4 . S4 24 ,
22 .
(i, j, h, k ):
6 2, {e, (ij)};
3 2, {e, (ij)(hk)};
4 3, {e, (ijh), (hji)};
3 4, {e, (ijhk), (ih)(jk), (ikhj)};
1 4, ,
V = {e, (12)(34), (13)(24), (14)(23)};
4 6, S3 , ,
{e, (ij), (ih), (jh), (ijh), (hji)};
1 12,
A4 = {e, (123), (132), (124), (142), (134), (143), (234), (243),
(12)(34), (13)(24), (14)(23)}.
2. . , G,
G C(G) ( centre
center):
C(G) = {g G | x G, gx = xg}.
Z(G) (
Zentrum). C(G) . ,
C(G) G. 3 . G , G = C(G).
G, C(G) = 1, ,
, . ,
.
C(Sn ) = 1 n 3
C(An ) = 1 n 4
C(GL(n, R)) = R e
78
3.
,
.
1. . x G.
x G :
CG (x) = {g G | gx = xg}.
, CG (x) G.
. x G CG (x) G.
. , x1 = x = 1x, CG (x) 6= .
h, g C(G), (hg)x = h(gx) = h(xg) = (hx)g = (xh)g = x(hg),
hg C(G). , h C(G), hx = xh
h1 , xh1 = h1 x, h1 C(G).
T , , , C(G) G. , C(G) =
CG (x), x G. 5,
.
. , H G, x H g G, i) CG (xg ) = CG (x)g , ii)
CH (x) = GG (x) H. ?
2. . .
.
d = diag(1 , . . . , n ) , i
.
CGL(n,K) (diag(1 , . . . , n )) = D(n, K)
( , D(n, K) . ,
d , x = (xij )
xij 6= 0 - i 6= j.)
1 1 ...
..
.
0 1
CGL(n,K)
.
..
0 0
0 0 ...
. ,
0
a b ... c
.
..
. ..
0 0 a
=
.
.
.. b
1 0 0
1
0 0 ... a
. , , ,
n. :
; / , K = R C;
K, . , n
(, n, ).
, .
79
.
p + q = n, , K , 6= . ,
ep
0
GL(p, K)
0
CGL(n,K)
=
.
0
GL(q, K)
0 eq
4. ,
1. . X G T G. X CG (X) = CG (x),
x X. , CG (X)
, X:
CG (X) = {g G | x X, gx = xg}.
,
CG (X) G.
2. . X G G. X ,
X :
NG (X) = {g G | gX = Xg}.
, 2 , NG (X) G.
, : X = {x}, NG ({x}) = CG (x).
CG (X) NG (X). , ,
CG (X) E NG (X).
5 7. :
, NGL(n,K) (U (n, K)) = B(n, K). , K.
, NGL(n,K) (D(n, K)) = N (n, K).
K 3 .
,
,
NGL(n,K) (N (n, K)) = N (n, K). K 4 .
. F, H G. NG (F ) NG (H) NG (F H).
?
3. . 10 .
.
, H G G. CommG (H)
H g G, , gHg 1 H.
89,90 .
. , CommG (H) , NG (H).
89 G.A.Margulis,
80
5.
1. , . G ,
g G
. , g 0 = e g n , n N,
, n N
n
1
g n = (g 1 ) = (g n ) .
, m, n Z g m+n = g m g n .
, {g n | n Z} g
G. , g g, ,
g. hgi
G, g.
|hgi| hgi o(g) ord(g) (
order) g. , o(g)
n , g n = 1, .
g , , g o(g) = , g
. G ,
, . G , 6= 1
.
2. .
.
. , g m = 1, o(g)|m.
. Z. o(g) 6 |m, m
o(g), , m = q o(g) + r, 0 < r < o(g). 1 = g m =
(g o(g) )q g r = g r , o(g).
. f : H G . , h H
, f (h)
o(f (h)) o(h).
. G , g G, o(g) = n.
g m n/ gcd(m, n).
. , g m
k , (g m )k = g mk = e. o(g) =
n, , n|mk, , , nq = mk
q Z. d = gcd(m, n) ,
(n/d)q = (m/d)k, .. (n/d)|(m/d)k. gcd(m/d, n/d) = 1,
, k n/d.
n/d, , , o(g m ) = n/ gcd(m, n).
3. .
2, .
. A = {g1 , . . . , gn } . ,
o(g1 . . . gn ) 2.
81
82
Y 0 = {e}, Y 1 = Y , Y 2 = Y Y .. M
S (Yn)
Y , .. M (Y ) = Y ,
n N0 .
.
Y () .
, , , . ,
, ,
Y , . X 1
.
. X G,
hXi = M (X X 1 ) = {x1 . . . xn | xi X X 1 , n N0 }.
. , hXi H = M (X X 1 ).
, H , X. ,
e , , H.
, u = x1 . . . xm v = y1 . . . yn - H,
uv = x1 . . . xm y1 . . . yn H. , HH H. ,
u = x1 . . . xm u1 = xm 1 . . . x1 1 . , H 1 = H.
, H . hXi
, X, hXi H.
, F , X. X 1 F 1 =
F . F 1 X X 1 .
. w (X X 1 )n
n 2 X X 1 w = ux, u (X X 1 )n1
n 1 , x X X 1 .
u F , x F . w = ux F F
F . , F H. ,
X, hXi H.
, G , ,
.
. X . ,
83
. : F H F H, (f, h) 7 f h.
, , x F H
1 (X) |F H| . , x = f h, f F ,
h H. ,
1 (x) = {(f g, g 1 h) | g F H}.
, . , x = f 0 h0 ,
f F , h H. f h = f 0 h0 , , iv) v) 1
g = f 1 f 0 = h(h0 )1 F H. , f 0 = f g, h0 = g 1 h,
.
(H.B.Mann). G , X, Y G, ( !) . , G = XY , |G| |X| + |Y |.
. , |X| + |Y | > |G|.
-
g G
7.
,
G L(G),
.
1. . F, H G. F H
G,
F H. .
, .
, F H H F , F H = H G F H = F G,
. , F H , F H
. , x F \ H y H \ F .
xy F H?
2. , . X, Y G G, H = hX Y i H = hX, Y i,
H , X, Y , , X Y . , , ,
, , span,
generation. X1 , . . . , Xn G. hF, Hi
F, H G. hF, Hi ,
F , H. , F H, HF hF, Hi. hF, Hi
F H (join) F H.
. , F H HF HF F H, , F H = HF = hF, Hi.
84
3. . , ,
(permute, commute as a whole),
F H = HF , F H . .
, 3, ,
H F G. , , (commute, commute element-wise), ..
f h = hf f F , h H.
, 8.
. , F, H G G
, |F : F H| = |hF, Hi : H|.
92 (93 ). G , F, H G. ,
|G : F | |G : H| . F H = HF = G.
4. . 1939 . (ibid.),
H G , H F G.
94 . ,
. , , , ,
4.
. .
-95 .
. H G F G, H F
F.
. F H G, F E G. H G, H/F G/F .
5. Three for two. 96 , three for two .
. G , H1 , H2 , H3 G. ,
S3 H(1) H(2) H(3) .
Hi Hj 1 i 6= j 3.
. , , i = 1, j = 2,
. , H2 H1 H1 H2 , ,
H1 H2 . ,
H2 H1 (H1 H3 )(H3 H2 ) = H1 H32 H2 = H1 H3 H2 H1 (H1 H2 )H2 = H12 H22 = H1 H2 .
6.
1. . L(G) = {H G} G
.
. , G , L(G)
.
92 O.Ore,
Contributions to the theory of groups. Duke Math. J., 1939, vol.5, p.431460.
.436
93 ()
94 permutable,
, .
95 R.Schmidt, Subgroup lattices of groups. de Gruyter, Berlin, 1994, .202.
96 J.Thompson, W.Feit, Solvability of odd order. Pacif. J. Math., 1963, vol.13, N.3, p.775
1029; Lemma 8.6.
85
,
, - . :
(G) G,
.
L(D, G) (intermediate subgroups), .. G, D.
L(G) = L(1, G).
2. .
( ). F, H, K G, H K.
F H K = (F K)H.
. , (F K)H F H (F K)H KH K.
(F K)H F H K. , x F H K. x x = f h,
f F , h H. , f = xh1 KH = K. , x (F K)H.
1 ( ). F H = F K
F H = F K, H = K.
. ,
K = F K K = F H K = (F K)H = (F H)H = H.
, , , ,
F H!
2. F H ,
hF, Hi K = hF K, Hi.
6.
1. . H G ,
. , H < G , H F G ,
F = G, F = H.
. , .
G.
, ,
G. G
. ,
,
. ,
5 7:
;
B(2, K) B (2, K) GL(2, K) K;
N (2, K) GL(2, K) K 6= F3 , F5 .
86
6.
1. . G (G) G. G
, (G) = G.
. , (G) E G.
G, . IV. G
, (G) 6= G. , G , (G) = 1.
,
G. g G G,
G. ,
, G = hX, gi, , G = hXi.
. (G) G.
. , g
(G). G , . H G
x
/ H, hH, gi = G H. g
, , H = hHi = G, .
, , g (G), X - , hX, gi = G.
hXi = G, H G
X g. , hH, gi hX, gi = G.
H , H, g, H
G. , G,
g, .
:
(Q+ ) = Q+ .
(p ) = p .
(Z) = 0.
(An ) = 1. n 5 An .
(Sn ) = 1. , , ,
i = 1, . . . , n Stabi
= Sn1 Sn , Stab1 . . . Stabn = 1.
(U (n, K)) = [U (n, K), U (n, K)]. , , ,
U r = {u = (uij ) U (n, K) | ur,r+1 = 0}
U (n, R) ( P r = hB, Xr+1,r i),
U 1 . . . U n1 = [U (n, K), U (n, K)].
6.
, G ,
. , , g G,
G g, .. G = {g n , n Z}.
.
1. G = hgi .
. H G. H = e, .
H 6= e g m H m 6= 0. , , m
m, , m N. d N
87
, g d H. , H = hg d i. ,
g m H - m Z. m d: m = qd+r, 0 r < d.
g r = g m (g qd )1 H, d, r 6= 0.
, r = 0 H g d .
.
. Z nZ n N0 .
, .
2. G , Z.
G Z/nZ, n = |G| G.
. G = hgi : Z G, m 7 g m . G , . H .
, H = nZ n N0 .
n = 0 , G
= Z, g . n > 0
(. 11 4) , G
= Z/ Ker() = Z/nZ.
G = hgi n, g n = e. , g k = g l
k, l Z. e = g k (g l )1 = g kl , k l n
, , k l (mod n). , G = {e =
g 0 , g, g 2 , . . . , g n1 }. , o(g) g G
, g n = e, o(g) = ,
.
g m G = hgi , . g 0 = e, , m 6= 0.
G
= Z , , , g m
|m|. , G n.
3
g m 1 2. ,
G n , n,
.
1. G = hgi n
(n) . G g m g, gcd(m, n) = 1.
2. G = hgi
n. d n G
d.
. d|n, g n/d d. , H d. d = 1
, , H 6= e. 1
, H , , H = hg m i m.
, g m , d = n/ gcd(m, n).
88
G n d|n,
d (d). ,
2 :
G n, d
d, G .
4. m G (m).
. , G ,
x y, hxi = hyi. ,
m (m) .
2 .
5. G = hgi
n. d n G
H d. - G/H
d.
. 2 G H (n/d)|n, , , g n/(n/d) = g d .
, - G/H gH, g d H.
6.
1. . H G. X G
, hXi = H alias H.
- .
.
89
H, - X. .
2 (
) .
, G, /
. 36 (
!) .
2. 97 . d 12.
d , 1, . . . , d, :
, .. i 7 d i.
98 , .. i 7 min(2i, 2d + 1 2i).
. ( !), d = 1, 2, 3, 4, 6
Sd , ,
1,2,6,12 120, . 99 .
. S1 , S2 , S3 A4 . d = 6 ,
PGL(2, 5), GL(2, 5) .
, d = 12. ,
95040 = 36 33 5 11.
M12 , .
3. Sn An . 5 5.
Sn (i1 . . . ir ), i1 <
. . . < ir .
Sn (ij),
i < j.
Sn
si = (i, i + 1), i = 1, . . . , l 1.
An 3- (ijh), i <
j < h.
97 P.Diaconis,
90
n 5, An
(ij)(hk), |{i, j, h, k}| = 4.
4. . 7.
SL(n, K) tij (1) = e + eij , K, 1 i 6= j n.
GL(n, K) , tij (1) = e + eij , K,
1 i 6= j n, di () = e + eii , K ,
1 i n.
5. . , , . ,
. , , , , . , : ( )
. , , R T,
. ,
.
(
10).
Zn .
SL(n, Z) tij (1) = e + eij , 1 i 6= j n
( 7 Z).
G = hx, yi GL(n, Z),
x=
1 0
0 1
y=
1 1
0 1
yx = t12 (1) , G . D
.
:
Z0 ;
Q+ {1/n, n N};
p
n
p pn , n N;
Q 1 p P (
!)
, . , Q+
p , p P, :
. Q+ , p , 1 , . . . , n , ,
91
. Q ,
{1} . ,
, 1 p1 , . . . , pn .
6. . , . , ,
, ..
economic generation. ,
, , , .
.
Sn (12) (123 . . . n).
SL(n, Z) t12 (1)
e12 + e23 + . . . + en1,n + (1)n en1
7.
G , X G. ,
1
/ X X 1 = X. ,
X.
g G m , g = x1 . . . xm , xi X,
m X, g X
lX (g) , X , l(g).
l(g) length. g g = x1 . . . xm , xi X,
m = l(g) g
, 0 1 G. X
1. xy, x, y X, xy
/ X {1} 2
1
.. g = x1 . . . xm g, g 1 = x1
m . . . x1
1
1
g . , l(w ) = l(w). ,
, d(g, h) = l(gh1 ) G.
, ,
, l(gh1 ) = l(hg 1 ). ,
.
. h, g G
|l(g) l(h)| l(gh) l(g) + l(h).
. . , g = x1 . . . xm ,
h = y1 . . . yn . gh = x1 . . . xm y1 . . . yn , l(gh) m + n. ,
l(g) = l(ghh1 ) l(gh) + l(h1 ) = l(gh) l(h), l(gh) l(g) l(h).
l(gh) l(h) l(g) .
, G, , d(f g, hg) = d(f, h) f, g, h G.
. , ? l G,
.
92
7.
H G G.
1. .
, .
H\G = {Hx | x G}
G H, G/H = {xH | x G}
.
1: . , \,
TEX \backslash. -
\, -
\setminus. , \
, \
! H\G H \ G , which
is which 100 . \backslash \setminus
, , 3/4.
2: . Nebenklasse ( Nebengruppe).
, , - coset (), classe laterale ( ), - warstwa () ..
3: a parte.
, , . ,
H . ,
100 Which
93
() , ( ..). , ,
, , . ( ).
( ) ..,
. , : , ,
. , . (,
, tribute) .. ( !)
, .. ..
. ,
. , . [F] ( ) ..
.., .., . , .-., 1963. ( )
.
,
: , .. ...
.. .
102 () , . , . ( ) ( ) ( ) : .., .., . 3- . , .,
1985, .1503 ( ); ... . 2- ., .1 2. , ., 1988, .1351, 1989, c.1304.
: ...
, .3. B, ., 1: , 1996,
.1415; 2: , 1996, .1637. , , : , , ...
, , .
103 ( 18.05.1971, )
, , , .
, ,
10.
, -, (
-) .. .. ( . , 1960, .15, .352).
, . ,
. 1- :
.., . , ., 1975. , .
, : .., . 2- . .,
1973, .1396; .., . ., 1973. , -
94
2. . ,
H G.
. G
( ) H.
S
. x Hx, G = Hx,
Hx H\G. , ,
. , Hx Hy G H.
, Hx Hy 6= . , z Hx Hy, ..
h, g H, z = hx = gy. y = g 1 (hx) = (g 1 h)x,
y Hx. Hy H(Hx) = (HH)x = Hx. Hx Hy. , Hx = Hy.
, ,
. .
,
G=
Hx,
Hx H\G.
G H G H.
H = H1 = 1H. , x G H Hx, h 7 hx, H
Hx, , , |Hx| = |H|.
, x
/ H Hx H , ,
.
. H G. , G \ H , G ,
H = G.
,
: , , ,
( , .9).
104 () , . , , .
. .
.
.
- .
( , )
- ( A5 , . . . )
p2 1, E8 . : ,
, . , ., 1986, .1232.
105 () ,
.
, , . [Vi1],
[Vi2] , [Vin] [VO].
95
. G , H 6= G. H , , G \ H . , H
g
/ H, G \ H gH , ,
.
. i) F, H G. ,
F x Hy , (F H)g, g G.
ii) .
3. . G / H. ,
.
.
, x y H , x H y,
Hx = Hy. , h, g H, hx = gy.
, xy 1 = h1 g H 1 H = H. H
, H : x H y,
xH = yH. , xH = yH x1 y
H. , H
.
. , x, y G H
(, ), xy 1 H (, x1 y
H).
, , . , H .
, xx1 = e H, ,
1
yx1 = (xy 1 ) H 1 = H, , xz 1 = (xy 1 )(yz 1 )
HH = H.
, G , Hx = xH
H . H, x y (mod H).
H H
.
8. ,
1. . , ,
H\G G/H
. Hx 7 xH , , , :
Hx = Hy , xH = yH. . , ,
X, , X 1 = {x1 | x X}. , X = Y
X 1 = Y 1 . (Hx)1 = x1 H 1 = x1 H,
Hx = Hy x1 H = y 1 H. , Hx 7 x1 H
H\G G/H.
. |H\G| = |G/H| G
H H G |G : H|.
96
,
. |G : H| < , H
G.
. (G : H)
[G : H]. ,
. ,
H = 1, H\G = G/H {g}, g G,
G. , |G| = |G : 1|.
. , Q+
.
Q ?
2. . , .
. H / /
G H.
, G H
X G, z G x X ,
Hz = Hz , Hx = Hy x, y X ,
x = y.
F 2
G = Hx, x X. , |X| = |G : H|. ,
Y
F
, G = yH, y Y .
. ,
X = {x1 , . . . , xn } ,
G G = Hx1 t . . . t
Hxn .
3. . , , X , ..
X, ,
G H? 106,107 . ,
108 .
,
25 109,110 , 111 F, H G
|F | = |H| < .
106
()
On representatives of subsets. J.London Math. Soc., 1935, vol.10, p.2630.
108 , , . 1970, .V, 5.1.7. , 1935 , 1916 ,
1950 , - ,
.
!
109 G.A.Miller, On a method due to Galois. Quart. J. Math., 1910, vol.41, p.382384.
110 H.W.Chapman, A note on the elementary theory of groups of finite order. Messenger
Math., 1913, vol.42, p.132134.
111 G.Scorza, A proposito di un teorema di Chapman. Boll. Unione Mat. Italiana, 1927,
vol.6, p.16.
107 Ph.Hall,
97
. , F, H G , |F | = |H|. G F
G H.
. F xH F H.
- . , F
H. , F xh f xH
f xh.
, , G . -
, , , 112 , ,
F H.
H, , 113 . , 114,115 .
. , F, H G, |G : F | = |G : H| < .
G F
G H.
H, H ,
, - 116 ,
117 .
9.
,
, .
1. 118 . , , .
112 J.Alonso,
98
99
G H m? 1799 121 S5 . , ,
15, 30 40. ,
, : 5 ,
8, 4 3 .
. , A4 6.
(T.-L.Shen, [Ro], .48). H A4 6,
2 A4 , , g 2 H g A4 . ,
g 3-, g = g 4 = (g 2 )2 . , H
8 .
. , A4 12 S4 .
. - . H S4 , |H| = 12.
S4 H.
3. . , (Allgemeiner Indexsatz).
. F H G, |G : F | = |G : H||H : F |.
. ,
. , X H F , Y
G H. , XY
G F , X Y XY , (x, y) 7 xy, X Y
. , |G : F | = |XY | = |X Y | = |X||Y | = |H : F ||G : H|,
.
S S . G = Hy, y Y , H = F x, x X. H
, ,
S
G = F (xy), (x, y) X Y . ,
F x1 y1 = F x2 y2 x1 , x2 X y1 , y2 Y , x1 = x2 y1 = y2 .
, F x1 y1 = F x2 y2 . x1 , x2 X H, ,
Hy1 Hy2 6= . 2 Hy1 = Hy2 , , , y1 = y2 = y
. F x1 y1 = F x2 y2 y , F x1 = F x2 , , , x1 = x2 ,
.
F = 1.
121
(23.09.1765, 10.05.1822, )
-. 5 . , ,
27 , -. , ,
. .
100
10.
1. . .
. F, H G, |G : (F H)| |G : F ||G : H|.
.
. F, H G, |F : (F H)| |G : H|.
, |G : (F H)| = |G : F ||F : (F H)| |G : F ||G : H|.
, .
. X
F F H. , x, y X
Hx = Hy x = y. , Hx = Hy.
, h, g H, hx = gy, xy 1 = h1 g H.
x, y X F ,
xy 1 F H, , , x = y.
. , F, H G, , |G : F |, |G : H| < ,
gcd(|G : F |, |G : H|) = 1,
i) |G : F H| = |G : F | |G : H|,
ii) F H = G.
2. .
, 1887 .
. H1 , . . . , Hn G,
, H1 . . . Hn G.
. F, H G ,
|F : F H|, |H : F H| < .
.
1. , G,
.
.
2. .
. A, B, C G, A B, B C. , |B : A B|, |B : B C| < .
,
|B : A B C| = |B : (A B) (B C)| < .
|A B : A B C|, |B C : A B C| < .
101
,
|A : A B C| = |A : A B||A B : A B C| < ,
|C : A B C| = |A : A B||A B : A B C| < ,
A B C A, C.
A C.
,
.
3. H G F E G, F H, .
. |G : H| = n g1 , . . . , gn H G. H gi n G. ,
F = H g1 . . . H gn E G .
.
. H E G G. ,
F E G ,
H.
. h H, hG H ,
T
|G : CG (h)| . CG (h),
h H, G.
, H. 3
.
11.
, , , ..
. , ,
122 .
1. . H G . : H 0
G, H 0 H , H G : H 99K G. H 0 D(), |H : H 0 | ind() . H = G,
G 99K G .
, , . : H 99K G
, F H . F |F : H 99K G
D() F . , , ! : H 99K G : H 99K G (commensurable) , F H ,
|F = |F .
H G
idH : G 99K G, H. : F 99K H : H 99K
G .
122
, , ,
. , ,
, .
102
12.
1894 .
1. . F, H G.
F gH = {f gh | f F, h H}
(Doppelnebenklasse) G
(F, H).
F \G/H = {F gH | g G}.
. ,
.
103
. F xH F yH ,
.
. z F xH F yH. , z z = f1 xh1 = f2 yh2 , fi F , hi H. x = f11 f2 yh2 h1
1
F yH, F xH F yH. .
, G, : x y
F xH = F yH, , (F, H).
(F, H). , X = {x1 , . . . , xn } ,
G = F x1 H t . . . t F xn H.
. ,
1
(H, F ) X 1 = {x1
1 , . . . , xn }, ,
1
G = Hx1
1 F t . . . t Hxn F.
. ,
1
|G : H| = |F : F x1 Hx1
1 | + . . . + |F : F xn Hxn |.
, H = 1.
2. . F, H G,
F x yH? . ,
(F, H) , .
, , F x F y F ,
zH , F x zH 6= F y zH 6=
, . , F \G/H , F \G G/H
n = |F \G/H| F \G = X1 t . . . t Xn
G/H = Y1 t . . . t Yn F x Xi , yH Yj F x yH 6= , i = j. , , , F x Xi yH Yi ,
F x yH F x yH, i.
. F x yH, F x zH 6= , |F x yH| = |F x zH|.
. u F x yH, v F x zH. F u = F x = F v, uH = yH
vH = zH , ,
F x yH = F u uH = u(u1 F u H),
F x zH = F v vH = v(v 1 F v H).
, F u = F v, u1 F u = v 1 F v (!). ,
F x yH F x zH
u1 F u H, , ,
|F x yH| = |u1 F u H| = |F x zH|,
.
. |F | |H| = |F gH| |F gHg 1 |.
?. . G , H G.
HxH HyH
. g HzH
HxH HyH g,
HzH.
104
12. BN -
, , .
BN - (G, B, N, S), G , B, N G
G, S N/(B N ), :
BN1 G = hB, N i;
BN2 T = B N E N ;
BN3 S W = N/(B N );
BN4 sBw BwB BswB s S, w W ;
BN5 sBs 6 B s S.
B , W
BN-, |S| BN -. l(w)
w W , S.
. BwB? w
G, W , G.
B T , BnB n N w
N . BwB, wB, Bw ..
. H E G G, B. ,
(G/H, B/H, N H/H), S 0 ), S 0 S W 0 = N/H/(B/H N H/H))
=
N/(B N H) W - W 0 .
. , wBs BwB BwsB s S,
w W . BN4 .
, c
BwB, C(w).
, B1B = B, (BwG)1 = Bw1 B Bww0 B BwB.Bw0 B. BN4
BsB.BwB BwB BswB. , BsB.BwB BswB . , , BsB.BwB = BwB BswB,
BsB.BwB = BswB, , BsB.BwB BwB .
. Ps = B BsB G.
. , BN5 , BsB.BsB 6= B. ,
BsB.BsB = B BsB.
. , BsB.BsB.BwB = BwB BswB.
BN4 u, v W .
. u = s1 . . . sm , v W .
[
BuB.BvB
1i1 <...<ik m
. m = 0 , m = 1
BN4. m. ,
BuB.BvB = Bs1 B.Bs2 . . . sm B.BvB Bs1 B.
2i2 <...<ik m
BN4, ,
Bs1 B.Bsi2 . . . sik wB Bsi2 . . . sik wB Bs1 si1 . . . sik wB,
.
105
12.
J S WJ = hJi W .
[
PJ = BWJ B =
BwB.
wWJ
. ,
BN4.
. PJ G.
. , WJ G, PJ G. ,
B J.
, , BN4 ,
s J
sBWJ B BWJ B BsWJ B PJ ,
.
.
. W B\G/B, w 7 BwB,
W G B.
, , -, , .. G =
PS = BW B. , BW B G, B N , BN1. -, ,
, ..
BvB = BwB
v = w.
.
. , , l(v) l(w), l(v).
l(v) = 0. v = 1 BvB = 1.
B = BwB , w B, , , w N , w B N = T ,
w = 1 = v, .
l(v) 1. v v = su, s S, u W , l(u) = l(v) 1.
BvB = BwB suB BwB , ,
uB sBwB BwB BswB. , BuB
BwB BswB. BuB = BwB . ,
w = u, , l(w) = l(u) <
l(v) l(w). , BuB = BswB,
u = sw , , v = su = s2 w = w, .
12. S
, S
B N . BN -.
. sBw BswB l(sw) l(w).
.
12. , BN-
. (W, S) .
.
106
12.
, ,
PJ G, B. G, B, , .
, P G , g G , P B g .
. J 7 PJ 2S G.
. ,
107
3. -
.
. ,
, . , ,
. , ?
,
: , -. , , ,
,
-. , ,
-,
.
, ,
, , .
I 32 ( GL(n, Z)
GL(n, R)), ,
.
1.
H G, H .
1. . ,
, , 1830 ( ). ,
.
, G, G.
. H G ,
x G x H :
Hx = xH.
, H G, H E G G D H.
, H G,
x, y G, xy 1 H x1 y H.
( Normalteiler)
( sous-groupe invariant,
sous-groupe distingue, -
invariante Untergruppe , , ausgezeichnete Untergruppe).
2030
,
108
, (normal
subgroup) .
. , H G G, x, y G xy H , yx H.
2.
1. . 123 . ,
, , .
. . , 1 E G G E G. H / G, , H .
, . G ,
G 6= 1 , H E G , H = 1 H = G. ,
. ,
(!) ,
, , . , XX
. , ,
.
2. 2 . , G = H t (G \ H) G , H. x H,
Hx = H = xH. x 6= H, Hx 6= H xH 6= H, , ,
Hx = G \ H = xH. An , n.
2 Sn , ,
, An E Sn .
. |G : H| = 2, g G g 2 H.
.
. p , G.
H G p G.
123
,
.
, : The well-bred contradict other people. The wise contradict
themselves . .
() , .
, , , .
109
. x G \ H, xH H = , xH Hx 6= . ,
m Hy, y G, xH,
1 m p 1. 12 2
, xH Hy , m
|H| , , , m |G|. m < p 1,
m = 1, , xH = Hx.
. Hx = xH
H x G. ,
.
.
: H C(G), H E G.
. G ,
( , G ).
Q . , Q 6 , 1,
{1}, G {1, i}, {1, j}, {1, k}. 1 G
, {1},
Q , , ,
2 Q , , .
3. . X G.
2 CG (X) NG (X) X.
. , CG (X) E NG (X)
, H G G, - NG (H)/CG (H)
H.
. , NG (H)/CG (H) Aut(H).
, , , D = D(n, K)
G = GL(n, K).
. , NG (D)/CG (D)
= Sn .
3.
, .
1. . . G = D3
= S3
. 5
6
1 2 3
1 2 3
1 2 3
,
,
,
1 2 3
1 3 2
2 1 3
1 2 3
1 2 3
1 2 3
,
,
.
2 3 1
3 1 2
3 2 1
G:
1 2 3
1
H=
,
1 2 3
2
2
1
3
3
110
1 2
1 3
3
2
1
1
, , H
6=
1 2 3
, .
2 3 1
2
3
3
H,
2
2. Sn . ,
, . G = Sn
n, H G, , n. , H
= Sn1 , , |G : H| = n.
n = 3. ,
H, 1 H, .. 1 (n) = n ,
, 1 (n) = 1 (n). , G H
{ Sn | (i) = n},
i = 1, . . . , n.
,
H, 1 H, .. 1 (n) = n , ,
(n) = (n). ,
{ Sn | (n) = i},
i = 1, . . . , n.
, , n = 2,
2, , , (i) = 2 (2) = i,
.
3. GL(n, K). Q GL(n, K),
, . Q
e1 K n . h, g GL(n, K)
Q, hg 1 Q, ..
h1 g 1 . , h, g
Q,
h1 g Q, .. h g . ,
G Q
0
{g GL(n, K) | g1
= v} ,
v K n \ {0},
{g GL(n, K) | g1 = v} ,
v K n \ {0}.
, ,
h=
1 0
1 1
g=
1
1
1
2
,
.
111
4.
.
1. . ,
xH = Hx. x1 , , xHx1 = H. xHx1
, {xhx1 | h H}. .
. x, g G. x g = xgx1 124 g x . h, g G
G, x G, h = xgx1 . , g G, 125
g G = {xgx1 | x G}
G g.
, h g G h G g ,
G , h g. g x = x1 gx
1
g x . g x = x1 gx = x g,
g x1 , ,
. , g
x -.
, , x Ix
G SG , ,
Ix1 (. 4).
. G .
. , 1 G. : h G g ,
x G, xhx1 = g. , , h = x1 gx.
, G . f G h h G g, x, y G, xf x1 = h
yhy 1 = g. (yx)f (yx)1 = y(xf x1 )y 1 = yhy 1 = g.
G . Z .
G -
124
, - .
, - conjugate
to, conjugate with. , conjugate, conjugated,
.
125 , G g. ,
, G g = g G ,
.
112
Z, Z .
5 Sn ,
3-
GL(n, K) ,
.
. , C G,
C 1 = {g 1 | g G} G.
3. .
, , G.
.
x G , x
. , G ,
.
Q 1,
{i}, {j}, {k}.
G = Dn .
, n.
G n. Dn n 2m/n, m = 0, . . . , n 1,
n . n , G: , n
. , n , : n/2 n-
n/2 , . 2m/ 2(n m)/n .
, n (n + 1)/2 , n n/2 + 1 . , n
,
.
4. . ,
.
4 5, Sn .
GL(n, K) III.
K . c .
U (n, R)
O(n, R).
?. Isom(R3 ).
5.
, , , G .
113
114
pq- . p, q P. pm q n .
4. . ,
C D, , ,
, .
. , CD = DC.
. , xy = (xyx1 )x.
, : xC = Cx x G
C.
!
. , G
.
6. Klassengleichung
2. . Z = {x1 , . . . , xm } G, Ci = xG
i
xi .
G = C1 t . . . t Cm .
, ni = |Ci | Ci ,
n = |G| G, n = n1 + . . . + nm . m
(class number) G, n = n1 +. . .+nm
(class equation). (n1 , . . . , nm ) G.
, , li = |CG (xi )| xi ,
n = ni li ,
1=
1
1
+ ... +
.
l1
lm
,
n1 . . . nm , , , l1 . . . lm . ,
x1 = 1, n1 = 1, l1 = n.
. G . g1 , . . . , gm
C1 , . . . , Cm . ,
G = hg1 , . . . , gm i.
3. .
. 126 1903
.
126
(18771938) .
254 : , , ,
, , .
.
Handbuch der Lehre der Verteilung der Primzahlen,
Einf
uhrung in die elementare und analytische Theorie der algebraischen Zahlen, Vorlesungen
115
. m
.
. , m
n0 , n m n0 .
m = 1, G 1 ,
1, m = 2, G .
, m 3.
,
1
m
1
+ ... +
1=
l1
lm
lm
, , lm m. ,
1
1
1
1
m1
=
+ ... +
.
lm
l1
lm
lm1
1
lm1
1
lm
1
m2
1
+ ... +
.
l1
lm2
lm2
1
1
> 0,
lm lm1
lm ). ,
m 3, lm1 3 ( , lm = 2, , 1
lm 3, , lm1
1
, , lm2 6(m 2).
6
m = 3, , n = l1 6,
6. ,
6, , S3
= D3 , 3 .
. , 4 24. 24 4 ?
7.
5. . .
. , CD C, D G .
u
ber Zahlentheorie : ,
. , . , ,
: ! , ,
. , ,
: , , .
,
,
.
116
G CD
, .. , g G
CD ,
g = xy, x C, y D. , g CD
mCD (g) = |{(x, y) | x C, y D, xy = g}|.
. , h g, mCD (h) = mCD (g).
E .
mCD (g) mCD (E).
CD =
mCD (E)E,
E G.
8.
, , !
, , , , , .
, , .
, i, .III, III, IX.
,
, .
1. .
, H E G :
x G xHx1 = H. .
A, B G G. G, x G, B = xAx1 = {xax1 | a A}.
g 7 xgx1 G (. 4),
, , .
, H G xhx1 , xgx1 xHx1 , (xhx1 )(xgx1 ) = x(hg)x1
1
xHx1 (xhx1 ) = xh1 x1 xHx1 .
G, H, |G : NG (H)|.
. H G G. ,
G, H, G.
. ,
G, . G
, .
2. . ,
.
117
. H G ,
, .. x G
xHx1 = H.
, ,
g g G . , H G = H. ,
, H ,
2, : n 3 H ,
, , ,
.. Sn 6 5.
, , . ,
x G xHx1 H, , xHx1 = H. (, H , |xHx1 | = |H|). ,
xHx1 H G, H E G.
, H = x(x1 Hx)x1 xHx1 H.
, .
T
Hi E G, i , H =
Hi E G. , x H,
i
x Hi i , , , xG Hi . xG H.
, G
G, G.
T
xHx1 E G. , HG
H G, HG =
xG
G, H. HG
(normal interior), (core) H G.
. , H E G, CG (H) E G.
. , , CG (H) = {x G | [x, H] =
1} Ig .
. , , g G, x
CG (H). x H g xh = gxhg g 1 = ghg xg 1 = h g x.
3. .
, .
. x, y G
[x, y] = xyx1 y 1 .
G, , G [G, G]:
[G, G] = h[x, y], x, y Gi.
(derived group) G0 . G G0
G00 . . . (derived series).
118
119
. X G G, , xy X x, y X.
hXi .
. |X| = n, m o(x) x X. , |hXi| nn(m1) . ,
X , g hXi g = x1 . . . xl , xi X. , g
, l n(m 1). ,
g = x1 . . . xl . l > n(m 1), - x X
m . xi x g. g
x
g = x1 . . . xl = xxx
1 . . . xi1 xi+1 . . . xl
g l,
X ( X X X), x . x, g l,
x. , g xm y1 . . . ylm ,
yi X. xm = 1, , g = y1 . . . ylm
l m.
.
.
10.
, ? , , ? , . , G = A4
4, H = V , F 2 V ,
, F = h(12)(34)i. , V E A4 , V ,
F E V . , F A4 , , , [(12)(34), (123)] = (13)(24). ,
F E H E G, F 6E G.
1. .
.
. , F E G G
F EE G,
F = G0 E G1 E G2 E . . . E Gd = G
.
d .
, 1 ; 2 ,
H, F E H E G; .. , : F EE H EE G, F EE G.
. , H EE G F G, H F EE F .
, H EE G H F G, H EE F .
(128 ) , F, H EE G .
F H F H.
128 H.Wielandt,
120
. F r,
F = F0 E F1 E F2 E . . . E Fr = G,
H s,
H = H0 E H1 E H2 E . . . E Hs = G.
F H = F H0 E F H1 E F H2 E . . . E F Hr = F
, F H F , s.
10. -
, G/H G H .
1. . H E G ,
G H.
. =H
G; , x y u v, xu yv. x y,
x1 y 1 .
. , xH = yH uH = vH. ,
xuH = yvH. ,
xuH = (xu)(HH) = x(uH)H = x(Hu)H = (xH)(uH) =
= (yH)(vH) = y(Hv)H = y(vH)H = (yv)(HH) = yvH.
, uH = Hu Hv = vH, .. , H .
(
). , x1 x1 , x y, y 1 y 1 ,
y 1 = x1 xy 1 x1 yy 1 = x1 .
. ,
: H E G,
,
.
, H
1
. , , , (xH) = Hx1 ,
Hx1 = x1 H.
2. -. , H E G, G/H .
121
129 130 .
. H E G. G
H xH yH = xyH - G H
G/H.
factor group Faktorgruppe ( Restklassengruppe , , Quotientengruppe). ,
, , , , etc.
,
G/H, . ,
u xH v yH.
,
:
(xH)(yH) = x(Hy)H = x(yH)H = (xy)(HH) = xyH = xH yH.
, G/H .
129
122
. H E G. G/H
.
. , G. G/H H = eG/H . ,
, xH, x1 H.
: G G/H,
x 7 xH, , G G/H:
(xy) = xyH = xHyH = (x)(y).
G G/H.
3. -. -.
. G = Z, H = mZ. G/H = Z/mZ
m.
- R . G = R = R \ {0} , H = R+ = { R | > 0}
. G/H = {R+ , R+ }
=
123
. , G/C(G) . ,
xC(G), x G, G/C(G). , G
C(G) xn C(G). , g G xm a,
m Z, a C(G). ,
: (xm a)(xn b) = xm+n ab = (xn b)(xm a).
. G , ,
.. [G, G] = G, - G/C(G) . G
G/C(G). ,
, - . ,
? , I ? A5 . 131 ,
A6 A7 6,
An , n 8, .
5. . H E G. L(G, H) L(G/H, 1).
. H E G : G G/H. : F 7
(F ) = F/H G,
H, G/H. , ,
, H F, K G
i) F K F/H K/H;
ii) (F K) = (F ) (K);
iii) (hF, Ki) = h(F ), (K)i;
iv) F E G F/H E G/H.
. H F G, H E G, H E F , F/H
G/H. , H F, K G G
, F/H = K/H. f F k K,
f H = kH , , f KH = K.
. , : L(G, H) L(G/H, 1) .
, L G/H G/H, F = 1 (L) H ,
, (F ) = ( 1 (L)) = L. , ,
. iiv
.
. , F, H E G,
G/F H G/F G/H.
, , .
, .
. H E G .
|G : H| .
Uber
die Darstellungen der symmetrischen und alternierenden Gruppen durch
gebrochenen linearen Substitutionen. J. reine angew. Math., 1911, Bd.132, S.85137.
131 I.Schur,
124
7.
-
1. . .
1.
R 1, G = GL(n, R)
n, H = SL(n, R) 1.
G/H
= R . () ?.
. U =
U (n, K)
B = (n, K) , - B/U
D = D(n, K) .
132 J.A.Gallian,
p.134135.
125
. D =
D(n, K) N =
N (n, K), - N/D Sn .
.
K n Aff(n, K), - Aff(n, K)/K n GL(n, K).
2. -.
( n = 2). m Z,
m = SL(n, Z, mZ) SL(n, Z),
, e m. ,
x = (xij ) m , xij ij .
m - m. ,
m = SL(n, Z, mZ) SL(n, Z),
SL(n, Z)/ SL(n, Z, mZ)
= SL(n, Z/mZ).
3. . -. G = GL(n, R)
n K.
PGL(n, K) - GL(n, K) ,
e, K . , PGL(n, K)
K, x GL(n, K) PGL(n, K) [x]. , PGL(2, K)
K
a b
a b
=
.
c d
c d
az + b
, z 7
cz + d
a b
a b
,
. ,
c d
c d
PGL(2, Co). , , PGL(n, Fq )
Fq . PGL(n, Fq ) PGL(n, q).
. ,
,
. R PGL(n, R)
GL(n, R)/R . ! ,
PGL(n, R) , R, . , PGL(n, K)
GL(n, K)/K , , .
, PSL(n, K)
- SL(n, K) , e, n (K),
n- 1 K.
PSL(n, Fq ) PSL(n, q), An (q) Ln (q). PSL(n, q) ,
126
.
, -133 , ,
PSL(n, q) , PSL(2, 2)
= S3
PSL(2, 3) = A4 .
. , PGL(2, Co)
= PSL(2, Co). , PGL(2, R)
=
PSL(2, R)?
4. . PSL(2, R) , PSL(2, Co) .
PSL(2, Z). , PSL(2, Z[i]). ,
PSL(2, Od ),
Od ) Q[ d]
.
. ?.
8. ,
1st instalment: T ?
134 ,
I. , , Z-
Q = {1, i, , j, , k}
135
Lip = {a + bi + cj + dk | a, b, c, d Z}.
133
(22.01.1874, , 17.01.1954, ,
) ,
XX . , 1894
, . 1896 ,
. ,
1900 ,
, 1939 .
,
, , , ,
. 1901
Linear groups with an exposition of the Galois field theory, , , (K.H.Parshall, A
study in group theory: Leonard Eugene Dicksons Linear groups. Math. Intelligencer, 1991,
vol.13, p.711.). 18 ,
. . ,
.
, (K.H.Parshall, In pursuit of the finite division algebra theorem and
beyond: Joseph H.M.Wedderburn, Leonard E.Dickson , and Oswald Veblen. Arch. Intern. Hist.
Sci., 1983, vol.33, p.274299.). .
1905 , 50 E6 G2 . XX
, .
134 P.Du Val, Homographies, quaternions and rotations. Oxford, 1964, p.1116; 20.
135 R.Lipschitz, Untersuchungen u
ber die Summen von Quadraten. Bonn, 1886, S.1147.
127
136 , Hurw
137 :
` 1
Hurw = Lip
(1 + i + j + k) + Lip,
2
, , .
= 21 (1 + i + j + k).
1, i, j, k Hurw Z. ,
1
3
, 2 + i 2 ! ?
. .
. , 2 = , , 3 = e.
. , 24
T ? = {1, i, j, k,
1
(1 i j k)}
2
. .
. , 1, i, j, k,
, i , j , k , , i , j , k .
i = i1 i = j = k = + i =
1
(1 + i j k),
2
j = j 1 j = k = i = + j =
1
(1 i + j k),
2
k = k1 k = i = j = + k =
1
(1 i j + k),
2
i = i1 i = k = j = i =
1
(1 i + j + k),
2
j = j 1 j = i = k = j =
1
(1 + i j + k),
2
k = k1 k = j = i = k =
1
(1 + i + j k),
2
. , T ? = hi, i.
. ,
, , , ,
. , V . , ,
.. .
. , , .
. , - T ? 1 A4 .
. . , Q/{1}
=V:
e 7 id,
i 7 (12)(34),
j 7 (13)(24),
k 7 (14)(23).
8 3-. , ,
, , 2 = ,
V :
136 M.-F.Vigneras,
7 (234),
i 7 (143),
j 7 (124),
k 7 (132),
7 (243),
i 7 (134),
j 7 (142),
k 7 (123).
128
.
SL(2, 3).
. , T ? =
( 138 ). w, z T ? |w z| 2, p P
: Hurw Hurw /p Hurw T ? .
Hurw /p Hurw M (2, Fp ), . , T ? SL(2, p).
SL(2, 3) 24 !
8. ,
2nd instalment: O?
. = (1+i)/ 2.
, Hurw 139
H.
. hi, i.
C8 .
. , i = 2 hi, i = hi =
. , 48
1
(1 i j k),
2
1
1
1
1
1
1
(1 i), (1 j), (1 k), (i j), (i k), (j k)}
2
2
2
2
2
2
O? = {1, i, j, k,
. .
. , , ,
1
1
1
= (1 + i), = (1 i), 2 = (1 + j),
2
2
2
1
1
1
2 = (1 j), 2 = (1 + k), 2 = (1 k).
2
2
2
, by the same token,
1
1
1
2 = (i + j), k 2 = (i j), 2 = (i + k),
2
2
2
1
1
1
j 2 = (i k), = (j + k), i = (j k).
2
2
2
c , .
, 2 T ? .
`
`
. , O? = T ? T ? = T ? T ? .
. hj, i, hk, i.
. , j 1 j = k1 k = 1 k = j1 , hj, i = hk, i
= D8 .
. , O? = h, i.
. i = 2 , h, i hi, i,
, T ? . ,
/ T ? ,
?
?
O , T , .
. , - O? 1 S4 .
138 John
Baez, This weeks finds in mathematical physics, week 198. September 06, 2003,
http//math.ucr.edu/home/baez/week198.html.
139 .., , . . ., . -, 1985, .1141.
129
1
1
(i + k) (i k) = j,
2
2
1
1
(j + k) (j k) = i,
2
2
, ,
1
(i + j) 7 (14),
2
1
(i + k) 7 (13),
2
1
(j + k) 7 (12),
2
1
(i j) 7 (23),
2
1
(i k) 7 (24),
2
1
(j k) 7 (34).
2
i, j, k,
1
(1 + i) 7 (1423),
2
1
(1 + j) 7 (1234),
2
1
(1 + k) 7 (1342),
2
1
(1 i) 7 (1324),
2
1
(1 j) 7 (1432),
2
1
(1 k) 7 (1243).
2
8. ,
3rd instalment: I ?
.
Q( 5), ? I. , Q( 5) = Q() =
1
1
Q( ), = (1 5), = (1 + 5), = 1 .
2
2
. , 120 :
24 1, i, j, k, 12 (1 i j k),
T ? ,
1
96 , (i j k) 1, i, j, k,
2
.
I ? . , , .
Icos = ZI ? ,
I ? .
. Mathematica.
1
= ( + i + j), , 5 T ? ,
2
.
. ,
I? = T ?
T ?
T ?2
T ?3
T ?4 = T ?
T ?
2T ?
3T ?
4T ?.
, .
. , 120 :
24 1, i, j, k, 12 (1 i j k),
T ? ,
1
96 , (ij k) 1, i, j, k,
2
130
.
. =
, I ? .
1
( + i + j).
2
1856 .
. , - I ? 1 A5 .
. ,
? T ? /{1}
= A4 .
140 , 1 5.
, x x. I ? \ T ?
1
12 1 0,
2 2
. , 1 0, 2 , ,
2
. , 5, ,
12 , :
1
(i + j + k) 7 (14)(35),
2
1
( i + j + k) 7 (13)(45),
2
1
(i + j + k) 7 (15)(34),
2
1
(i j k) 7 (14)(25),
2
1
( i + j + k) 7 (15)(24),
2
1
(i + j + k) 7 (12)(45),
2
1
(i j + k) 7 (15)(23),
2
1
( i + j k) 7 (13)(25),
2
1
(i j + k) 7 (12)(45),
2
1
1
1
(i + j k) 7 (23)(45),
( i + j k) 7 (24)(35),
(i j + k) 7 (25)(34).
2
2
2
3- A5 2C53 = 20. 3-, 5, , 12 3-,
1
12 I ? \ T ? , 1 ,
2
,
. ,
1
(1 + j + k) 7 (154),
2
1
(1 + i + k) 7 (135),
2
1
(1 + i + j) 7 (345),
2
1
(1 j k) 7 (145),
2
1
(1 i k) 7 (153),
2
1
(1 i j) 7 (354),
2
1
(1 + j k) 7 (235),
2
1
(1 i + k) 7 (245),
2
1
(1 + i j) 7 (152),
2
1
1
1
(1 j + k) 7 (253),
(1 + i k) 7 (254),
(1 i + j) 7 (125),
2
2
2
, , 12
1
12 , .
2
2
5- 4! = 24
5- A5 . ,
. :
1
( + j + k) 7 (13524),
2
1
( + i + k) 7 (13452),
2
1
( + i + j) 7 (15234),
2
1
( j k) 7 (14253),
2
1
( i k) 7 (12543),
2
1
( i j) 7 (14325),
2
1
( + j k) 7 (15423),
2
1
( i + k) 7 (12435),
2
1
( + i j) 7 (14532),
2
1
( j + k) 7 (13245),
2
1
( + i k) 7 (15342),
2
1
( i + j) 7 (12354).
2
140 R.A.Wilson,
131
:
1
( + j + k) 7 (12534),
2
1
( + i + k) 7 (13254),
2
1
( + i + j) 7 (13425),
2
1
( j k) 7 (14352),
2
1
( i k) 7 (14523),
2
1
( i j) 7 (15243),
2
1
( + j k) 7 (12345),
2
1
( i + k) 7 (15324),
2
1
( + i j) 7 (13542),
2
1
( j + k) 7 (15432),
2
1
( + i k) 7 (14235),
2
1
( i + j) 7 (12453).
2
8.
h = + =
1
( 5 + i + j + k). , hh = 1.
2
L = {(x, y, z) | x, y, z Icos, x y z
mod h, x + y + z 0
mod h}
G0 GL(3, H):
G0 = {diag(f, g, h) | f, g, h Q, f gh = 1}
G = hG0 , ei, G0 e = diag(, , ), ,
|G0 | = 27 = 128, |G| = 27 .3 = 384.
8.
, , .
,
. , 10 , .
NonCommutativeMultiply Mathematica ,
Quaternions, . .
,
,
ComplexExpand, . Mathematica:
e={{1,0,0,0},{0,1,0,0},{0,0,1,0},{0,0,0,1}};
i={{0,1,0,0},{-1,0,0,0},{0,0,0,-1},{0,0,1,0}};
j={{0,0,1,0},{0,0,0,1},{-1,0,0,0},{0,-1,0,0}};
k={{0,0,0,1},{0,0,-1,0},{0,1,0,0},{-1,0,0,0}};
e, i, j, k :
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
,
0
1
0
1
0
0
1
0
0
0
0
0
0
1
0
0
,
1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
1
0
0
0
0
1
,
0
0
0
0
0
1
0
0
1
0
0
1
0
0
1
0
0
0
, . ,
, , . ,
23 , . 10
, O(n3 ) O(ne ) is not
132
tau=(1+Sqrt[5])/2;
142 :
omega=(-e+i+j+k)/2;
theta=(e+i)/Sqrt[2];
xi=(sigma*e+i+tau*j)/2;
zeta=(sigma*e+tau*i+j)/2;
, 120 hj, i, h, i h, i ,
0,7 CPU.
8.
.
;
An , n 5;
141
,
Simplify FullSimplify!!! 31 32 120. -
Simplify
, .. ,
, .
142 zeta, : General::"spell1": Possible spelling
error: new symbol name "zeta" is similar to existing symbol "Zeta".
133
;
26 .
Mathematica.
8. , 1 000 000
56 () , 1 000 000.
,
143,144 , .
PSL(2, q) 2.
A5 , A6 , A7 , A8 , A9 ,
PSL(n, q). :
M11 , M12 , M22 . M21
= PSL(3, 4)
, M10 , PSL(2, 9) 2. M23 M24
, 10 200 960 244 823 040, .
J1 J2 .
HJ. J1 ,
G2 (11)
175 560 = 11(11 + 1)(113 1) = 19 20 21 22 = 55 56 57.
, , , , , 44 352 000, J3 ,
50 232 960, Mc, 898 128 000.
, , , PSL2 , PSL3 , PSL4 , PSp4 , PSU3 PSU4 . Sz(23 ).
60 = 22 3 5,
168 = 23 3 7,
5,
PSL(2, 7),
A6
= PSL(2, 9),
360 =
23
32
504 =
23
32
7,
PSL(2, 8),
660 =
22
3 5 11,
PSL(2, 11),
1092 = 22 3 7 13,
PSL(2, 13),
2448 = 24 32 17,
PSL(2, 17),
2520 =
23
32
3420 =
22
32
4080 =
24
3 5 17,
5616 =
24
6048 =
25
5 7,
A7 ,
5 19,
PSL(2, 19),
13,
PSL(3, 3),
33
7,
PSU(3, 32 ),
6072 = 23 3 11 23,
143 M.Hall,
PSL(2, 16),
33
7800 =
23
7920 =
24
32
52
13,
5 11,
PSL(2, 23),
PSL(2, 25),
M11 ,
A search for simple groups of order less than one million. In: Computational
Problems in Abstract Algebra, Pergamon Press, Oxford et al., 1970, p.137168.
144 ., . .:
, ., , 1976, .95128.
134
9828 = 22 33 7 13,
PSL(2, 27),
12180 =
22
3 5 7 29,
PSL(2, 29),
14880 =
25
3 5 31,
20160 =
26
PSL(2, 31),
A8
= PSL(4, 2),
32
5 7,
20160 = 26 32 5 7,
M21
= PSL(3, 4),
25308 =
22
32
25920 =
26
34
5,
PSL(2, 37),
PSp(4, 3)
= PSU(4, 22 ),
29120 =
26
5 7 13,
Sz(23 ),
19 37,
32736 = 25 3 11 31,
PSL(2, 32),
34440 =
23
3 5 7 41,
PSL(2, 41),
39732 =
22
3 7 11 43,
PSL(2, 43),
51888 =
24
3 23 47,
PSL(2, 47),
58800 = 24 3 52 72 ,
PSL(2, 49),
62400 = 26 3 52 13,
PSU(3, 42 ),
74412 = 22 33 13 53,
PSL(2, 53),
95040 =
26
102660 =
22
3 5 29 59,
PSL(2, 59),
113460 = 22 3 5 31 61,
PSL(2, 61),
126000 =
24
33
32
5 11,
53
7,
150348 = 22 3 11 17 67,
175560 =
23
3 5 7 11 19,
178920 = 23 32 5 7 71,
181440 =
26
34
194472 =
23
32
246480 =
24
M12 ,
PSU(3, 52 ),
PSL(2, 67),
J1 ,
PSL(2, 71),
5 7,
A9 ,
37 73,
PSL(2, 73),
3 5 13 79,
PSL(2, 79),
262080 = 26 32 5 7 13,
PSL(2, 64),
265680 = 24 34 5 41,
PSL(2, 81),
285852 =
22
352440 =
23
372000 =
25
3 7 41 83,
32
5 11 89,
53
31,
PSL(2, 83),
PSL(2, 89),
PSL(3, 5),
443520 = 27 32 5 7 11,
M22 ,
456288 = 25 3 72 97,
PSL(2, 97),
515100 =
22
52
546312 =
23
3 13 17 103,
17 101,
PSL(2, 101),
PSL(2, 103),
604800 = 27 33 52 7,
J2 = HJ,
612468 = 22 33 53 107,
PSL(2, 107),
647460 =
22
721392 =
24
33
5 11 109,
PSL(2, 109),
3 7 19 113,
PSL(2, 113),
PSL(2, 121),
976500 = 22 32 53 7 31,
PSL(2, 125),
979200 =
28
32
52
17,
PSp(4, 4),
135
8.
.
, XIX ,
, XX .
?.
Al (q)
PSL(l + 1, q)
l
Y
1
q l(l+1)/2
(q i+1 1),
gcd(l + 1, q 1)
i=1
Bl (q)
P(2l + 1, q)
l
2 Y
1
ql
(q 2i 1),
gcd(2, q 1)
i=1
Cl (q)
PSp(2l, q)
l
2 Y
1
ql
(q 2i 1),
gcd(2, q 1)
i=1
Dl (q)
P+ (2l, q)
l1
Y
1
l(l1) l
q
(q
1)
(q 2i 1),
gcd(4, q l 1)
i=1
2 A (q 2 )
l
PSU(l + 1, q)
l
Y
1
q l(l+1)/2
(q i+1 (1)i+1 ),
gcd(l + 1, q + 1)
i=1
2D
P (2l, q)
l1
Y
1
l(l1) l
q
(q
+
1)
(q 2i 1),
gcd(4, q l + 1)
i=1
l (q
2)
?.
1
q 36 (q 12 1)(q 9 1)(q 8 1)(q 6 1)(q 5 1)(q 2 1),
gcd(3, q 1)
1
q 63 (q 18 1)(q 14 1)(q 12 1)(q 10 1)(q 8 1)(q 6 1)(q 2 1),
gcd(2, q 1)
E6 (q)
E7 (q)
E8 (q)
F4 (q)
G2 (q)
q 6 (q 6 1)(q 2 1),
2 E (q 2 )
6
1
q 36 (q 12 1)(q 9 + 1)(q 8 1)(q 6 1)(q 5 + 1)(q 2 1),
gcd(3, q + 1)
3D
2B
3)
q = 22m+1 ,
q 2 (q 2 + 1)(q 1),
2 (q),
q = 32m+1 ,
q 3 (q 3 + 1)(q 1),
4 (q),
q = 22m+1 ,
2 (q),
2G
2F
4 (q
136
8.
26 ,
.
?.
M11
24 32 5 11,
M12
26 33 5 11,
M22
27 32 5 7 11,
M23
27 32 5 7 11 23,
M24
210 33 5 7 11 23,
J1
23 3 5 7 11 19,
J2 = HJ
27 33 5 7,
J3
24 35 5 17 19,
J4
HS
29 32 53 7 11,
Mc
27 36 53 7 11,
Suz
213 37 52 7 11 13,
Ru
214 33 53 7 13 29,
He
210 33 52 73 17,
Ly
28 37 56 7 11 31 37 67,
ON
29 34 5 73 11 19 31,
Co1
221 39 54 72 11 13 23,
Co2
218 36 53 7 11 23,
Co3
210 37 53 7 11 23,
Fi22
217 39 52 7 11 13,
Fi23
Fi024
F5 = HN
214 36 56 7 11 19,
F3 = Th
Baby Monster
F2 = BM
320
59
76
112
F1 = FG
133
17 19 23 29 31 41 47 59 71
8. ?
.
, 54
| FG | = 808 017 424 794 512 875 886 459 904 961 710 757 005 754 368 000 000 000
FG 196 883.
.
, . , , E6 :
|E6 (2)| = 214 841 575 522 005 575 270 400
|E6 (3)| = 14 515 406 695 082 926 420 056 516 790 429 286 400
|E6 (4)| = 85 528 710 781 342 640 103 833 619 055 142 765 466 746 880 000
|E6 (5)| = 3 175 144 122 737 732 284 276 405 334 472 656 250 000 000 000 000 000 000
|E6 (7)| = 810 331 385 160 483 128 876 506 215 285 626 370 257 098 745 230 053 452 725 616 640 000
137
, E6 (5) 4 , F G, E6 (7) , F G 12
. F G E7 :
|E7 (2)| = 7 997 476 042 075 799 759 100 487 262 680 802 918 400
|E7 (3)| = 2 542 750 473 636 273 484 480 959 502 278 043 289 108 758 407 541 532 509 234 790 400
, E7 (3) F G 10 . E8 75 :
|E8 (2)| = 337 804 753 143 634 806 261 388 190 614 085 595 079
991 692 242 467 651 576 160 959 909 068 800 000
, , E8 (2), F G 21 !
, , E8 (2) .
, .
, , ,
, .
E8 (2) , GL(248, 2), 18515 . GL(248, 2)
!
8.
(A, ), A
, End(A) A , 2 = 0. . Z(A) = Ker()
A,
( Z Zyklus). B(A) = Im()
A,
( B boundary). 2 = 0,
B(A) Z(A).
- H(A) = Z(A)/B(A) A. H(A) . x, y Z(A) , x y B(A).
(A, A ) (B, B ) ,
: A B, ,
A B
A y
y B
A B
, .., , A = B .
,
= .
, : A B
: (Z(A)) Z(B), (B(A)) B(B)
(!).
: H(A) H(B),
138
9.
, G
-
.
. X, ,
,
.
. G F H,
G H , -
F .
F H G = H.F , , H !
145 1926 146 .
G,
H , - F .
, H F . , , F H. ,
-, :
V , C4 C2 .C2 ;
S3 , C6
C3 .C2
n
Cn , 2.2 3.2, . .
n Dn = n.2.
n 2 Sn = An .2.
K 6= 2 SL(2, K) = 2. PSL(2, K)
PSL(2, 5)
A5 =
n = 5, K = F5 . S5 = A5 .2,
SL(2, 5) = 2.A5 . , S5
A5 - C2 , SL(2, 5) C2 ,
145
(03.03.1901, 02.06.1929, )
. 1920 , , , , . 1923
Uber
die Erweiterungen von Gruppen, ,
, ! , ,
. 1926 Die Untergruppen der freien
Gruppe. ,
. ... 1928
. ,
, ,
.
.
146 O.Schreier, Uber
139
- A5 . ,
S5 SL(2, 5) . , S5 , SL(2, 5) 2. ,
SL(2, 5) , S5 A5
2. , ?.
S4 = V.S3 , S4 =
2
2 .S3 . , 4.S3 ?
Q . Q Q = 4.2 Q = 2.22 .
K = Fp Aff(n, p) = pn . GL(n, p).
i : H G H G, : G/i(H) F G/i(H) F . i
:
i
1 H G F 1
, . , H
, Ker(i) = 1, G Ker() = Im(i) , , F Im() = F . H
.
. , [Kur], [KM] ,
F H,
H F . F F ,
F , , .. G,
-, F .
,
H ,
. () . ,
H C(G).
, H .
, H F G = H.F . G , H, , ,
, F . .
. G = H.F ,
(splitting homomorphism, ), ..
: F G, = idF .
, F , F . F
(F ) G. , , ! F
H (,
140
IUCr:
Cn
n = 2l
Sn
n l
v d
1/m
, ,
, C & M (
, , [CM]).
:
IUCr:
& M
Cn
Cn
[n]+
Dn
Dn
n22
[2, n]+
T+
23
[3, 3]+
O+
O W
432
[3, 4]+
[3, 5]+
Cn C2
Cnh
n/m
[2, n+ ]
Dn C2
Dnh
n/mmm
[2, n]
Th
[3+ , 4]
Oh Wh
m3m2/m
[3, 4]
Yh
[3, 5]
C2n Cn
S2n
2n
Dn C n
Cnv
nmm
[n]
D2n Dn
Dnd
2nm2
[2+ , 2n]
Td
43m
[3, 3]
C2
141
GL(3, R),
, L = Ze1 +. . .+Zen V .
, , ,
GL(3, Z). :
. , , 1,2,3,4 6.
GL(n, R) ,
GL(n, Z), , ,
1,2,3,4 6. GL(n, R)
(Kristallklasse). , n = 2 10 147 ,
, C1 , C2 , C3 , C4 , C6 , D1 , D2 , D3 , D4 , D6 . 32 n = 3. ,
1830 , , 148 ( 1869 ) 149 ( 1879 ),
, , , , , ...
G GL(n, R), , . GL(n, Z)
, , , . , G,
GL(n, R), (,
, ) G. , H G (alias, , Kristallsystem),
. ,
(.. , ) .
n = 3 7 ,
150 : (, , ),
(, , ),
(, , ), (,
), (,
.. 4- ), (, 6- )
(, 4 3 ).
. n = 3 32 , :
147
[W2] :
, ,
( ) .92.
148 (18281892) , -, 32 !
149 (18421897) ,
.
150 ., , ., , , ., 1983, 3.1 .34.
., , , ., 1980, .1586, .2934.
142
Ci
C1 C2 , C1
C2h
C2 C2 , C2 , C2 C1
D2h
D2 C2 , D2 , D2 C2
D3d
D3 C2 , D3 , D3 C3 , C3 C2 , C3
D4h
D4 C2 , D4 , D4 C4 , D4 D2 , C4 C2 , C4 , C4 C2
D6h
D6 C2 , D6 , D6 C6 , D6 D3 , C6 C2 , C6 , C6 C3
Oh
O, O+ , T, T + C2 , T
32- 151 . , C1 , C1 C2
, C2 , C2 C2 , C2 C2
.. T + ,
T + C2 , O+ , T , ,
O.
12. n-
G Isom(Rn ) V = Rn
, , V /G . G Isom(Rn ) , ,
, G n- .
,
: .
, ,
, , : , , , , , , ...
152 . . , ,
G H E G G.
.
, Isom+ (Rn ),
.
151 .,
143
n-
18- 153 . 19101912
.
. n Isom(Rn ).
, ,
[Wo], c.122128.
1948 , n- , GL(n, Z). 4
1971 , .
13.
, , Z, D ,
. n , .
1. . ,
, . , frieze154 .
: , , , , , . 7
(., , [C?], 83 [Spe], .8182).
. Isom(R2 ) 7
,
:
IUCr:
LLLL
DDDDDDDD
Z C2
NNNNNNNN
VVVVVVVV
VVVV
HHHHHHHH
D C2
?, , .
2. . ,
, .
, , ,
, (, ), , .
, , , ,
, () , () .. 75
1929- .155 .
, , [ShK], 6.
,
, . , ,
.
[Spe].
153
144
14.
1. . 1891 .. , 17. , 1869
16 , 17- 1874 , . , 156,157 . , 17
158,159 , 13 160 .
, 161 14 17
(, pm, p3 pg).
162 , 163
. , ,
, ,
.
(-
wallpaper groups), ..
2. . .
, , 164 . ,
5 .
:
?
: ?
? : ?
: ?
: ?
Uber
die Analoge der Kristallsymmetrie in der Ebene Z. Kristallographie, 1924,
Bd.60, S.278282.
157 P.Niggli, Die Fl
achensymmetrien homogener Diskontinuen. Z. Kristallographie, 1924,
Bd.60, S.283298.
158 , ( - ) XIIIXIV
, ,
.
159 [CM], .54 : 17
( ..
..). , ,
. , , - .
. ,
by Moors.
160 p2, p3m1, pg pgg. ,
p2 , ,
, , p3m1
. ,
pg pgg .
161 D.S.Dye, A grammar of Chinese lattice. Harvard Univ. Press, Cambridge, Mass., 1937
(reprinted by Dover under the title Chinese lattice design, 1974.)
162 D.Schattschneider, The plane symmetry groups: their recognition and notation. Amer.
Math. Monthly, 1978, JuneJuly, p.439450.
163 (1898 1972) , , ,
, ,
, ..
164 Washburn, Crowe, Symmetries of culture, Table 5.1.
156 G.P
olya,
145
: pmm
: cmm
: pmg
2/3: ?
: p3m1
: p31m
/2: /4?
: p4m
: p4g
/3: p6m
? : ?
: cm
: pm
: ?
? : ?
: ?
: pgg
: p2
2/3: p3
/2: p4
/3: p6
? : ?
: pg
: p1
, , ,
.
3. . ,
, . , , ,
, , , , , .. , ,
165 , , () , .. 80
1929- . .166 .
, , [ShK], 11.
15.
165
, , ,
.
166 E.Alexander, K.Hermann, Die 80 zweidimensionalen Raumgruppen. Z. Kristallographie,
1929, Bd.69, S.285299; Bd.70, S.328345.
146
4.
, . .
, .
1.
1. . , , .
. G H . f : G H
, x, y G
f (xy) = f (x)f (y).
, .
G H , , ,
f (x + y) = f (x) + f (y), , , G , H , f (xy) = f (x) + f (y). ,
.
,
.
,
(, ). f :
, f , (
, `
oo );
, f , ( `
` );
, f ,
, G = H, ( `
o );
, G = H, f ( `
o`
, , selbst: , ,
etc.);.
, ,
; , .
G H Hom(G, H)
, , Mor(G, H). , f Hom(G, H) , G H. G H
Iso(G, H). End(G) G , Aut(G)
G . End(G) , Aut(G)
c
G.
147
. , , ,
XIX 167 . , , (isomorphisme
holo
edrique, einstufiger Isomorphismus, holohedral isomorphism), , , o168 (isomorphisme
meri
edrique, mehrstufiger Isomorphismus, merohedral isomorphism). 1904
169 .
, f ,
. e, eG eH .
. f : G H . f (e) = e
x G f (x1 ) = f (x)1 .
. , f (e)2 = f (e2 ) = f (e) = f (e)e.
f (e), . x G.
f (x1 )f (x) = f (x1 x) =
f (e) = e, .
, , .. f (xy 1 ) =
f (x)f (y)1 .
2. . H G ,
, H
= G. ,
. , : R+
= R+ ,
2
C+
= (R+ ) , C
= T R+ , Z/mZ
= n .
. , ,
( IV), C
= T,
.
. 6
x,
1
x
x1
1
, 1 x,
,
,
.
x
x1
x
1x
, 6 . , S3 .
( ). , Q>0
= Z[x]+ .
. , Q>0
6 Q+ .
=
. B Q+ , Q>0 2.
. , .
2. , x 7 x + 2
167 .,
148
. , cos,
sin.
. ,
2, x 7 /2 x, x 7 x,
x 7 3/2 x, x 7 2 x, . ?
. H, G Q, : H G . a Q
, (h) = ah h H.
3. .
, . , : H G , , g G
g = gg 1 g (x) = g(x)g 1 . ,
, : H G , g G, = g .
. ,
G, H?
. , 1 2 , 1 2 , 1 1 2 2 .
2.
.
. ,
. , R+ R . ,
exp log
e:
exp : R+ R+ ,
x 7 ex ,
log : R+ R+ ,
x 7 loge (x).
149
150
3. ,
, .
1. , . , G .
. G
. inv : G G, g , .
G Go .
. n Z
pown : G G, g 7 g n . ,
G , , .. (hg)n = hn g n .
, , . ,
G , n |G|, g 7 g n
(?).
. , , pow2 , G . pown , n 3?
170 . , Cm Cn gcd(m, n).
n Z
, G .
(). , G , n N x, y G (xy)n = xn y n . Gn = {xn | x G} n- G,
Gn = {x G | xn = 1} G,
n. , Gn , Gn E G |Gn | = |G : Gn |.
. pown G, Gn =
Im(pown ), Gn = Ker(pown ), Gn , Gn G, Gn .
pown Ig , g G, gxn g 1 =
(gxg 1 )n , Gn .
Gn
= G/Gn .
2. . , Hom(G, H),
H . Hom(G, H) ()(x) =
(x)(x). , Hom(G, H) . , H , Hom(G, H)
, .. ( + )(x) = (x) + (x).
3. . G , inv : G G , g G g 1 , .. inv(g) = g 1 .
inv G, .. G
Go , . Go = G, inv = pow1 . , f : G H , x, y G f (xy) = f (y)f (x).
170 J.A.Gallian,
151
, f G , H. . ,
.
, , G = GL(n, R) R. , , x 7 xt ,
x G G, .. (xy)t = y t xt (, R
!). , G = GL(n, R), : x 7 x = (xt )1 . , , (xy) = x y .
4. , .
,
.
H, G . 1 : H G, H G ,
.
. , H G , Hom(H, G) = {1}.
G . id : G G
G, .
. , g
Z G, n 7 g n , Z G, , g m+n = g m g n . , g G
Z G , (1) = g. , G Hom(Z, G).
. G g G. x G Ig : G G Ig (x) = gxg 1 ( gxg 1 g x
x g).
, Ig . ,
x, y G Ig (xy) = g(xy)g 1 = (gxg 1 )(gyg 1 ) = Ig (x)Ig (y). ,
Ig . Ig G. Ig
inner .
.
G , H G .
g NG (H) H , , Ig |H H. ,
H ! , H E G,
G H.
, ? , H Hol(H), H ,
H E Hol(H) H Hol(H) .
. Ig |H , g NG (H),
H?
152
153
, .
, :
= =
= = .
, ,
, :
C(G) G , , , ;
V = E4 , .
(charakteristische Untergruppe)
1895 . F E H ,
G , H E G.
, . (vollinvariante Untergruppe) 1933 .
.
. 1) .
2) .
3) .
. 1), . , H E G, F H.
g G Ig H H , ,
F , Ig (F ) F . , F E G.
2. .
.
[G, G] G ;
Gn , n- G,
;
, G: [x, y], xn .
. n Z. , {x G | xn = 1} xn = 1 G ,
.
, , , .
G.
(G), .. ;
n;
n;
n;
n.
154
6.
,
G = Epm ,
1 G. G, , .
(characteristically simple)171 .
. G , .
. . G = H1 . . . Hs , Hi
H. H
= Cp , G = Fps
Fp , Aut(G) = GL(s, Fp ) . H ,
F 6= 1 G f 6= 1.
f = h1 . . . hs 6= 1, , , hj 6= 1. Hi
= H ,
gj Hj , [f, gj ] = [hj , gj ] 6= 1. , F Hj 6= 1 , Hj
, F Hj = Hj . , Hj F , Aut(G)
H1 , . . . , Hs , Hi F i , , F = G.
. , . , G .
H G. , H E G, H 6= 1,
1 F H G, F = 1 F = H.
H , Aut(G)
, (H) 6= H. H1 = H, H2 . . . , Hs , s 2,
, H Aut(G). , H1 . . . Hs
G , , G. , Hi G , , Hi Hj = 1,
i 6= j ( , Hi Hj E G Hi , , 1).
, H H2 , . . . , Hs . ,
H
G. H , H .
H H2 . . . Hs H , , ,
H H2 . . . Hs , H H2 . . . Hs = 1. H , H C(G) ,
C(G) , C(G) = G. , G
.
G, H Hi , ,
b i . . . Hs = 1. , G = H1 . . . Hs .
Hi H1 . . . H
.
, e G .
[Sch], .62,
.
7.
.
1. . H G , (H) H
, H = 1 (H)
End(G). , .
, :
= =
. , .
171
, .
155
. , .
. , .
. , () () .
2. . ,
. ? ,
,
, , , .
, G ,
H E G , G/H
= G. H 6= 1
, G . , 1950-
172,173 , (
) , .
. , G ,
.
. , End(G)
G
= G/ Ker(), Ker() 6= 1, G . , H E G,
H 6= 1 , G/H
= G, G G/H
= G
G .
. ,
.
, .
, , , : G G .
, Z .
8.
.
1. / . End(G)
G . , End(G)
,
G. G , , 3,
End(G) , , ,
(+)(x) = (x)+(x),
x G. ( III), End(G)
( )
1.
End(Z+ )
= Z;
End(Cn ) = Z/nZ;
End(p )
= Zp p- ( ,
Zp = lim Z/pn Z, ., , [KM], c.5758
);
172 B.H.Neumann,
156
End(Z+
p ) = Zp ;
End(Zn )
= M (n, Z);
End(Epn )
= M (n, Fp ).
: ,
, .
,
Epn Fpn .
2. . , Aut(G)
G . ,
Aut(G) = End(R) / End(G).
Aut(G)
. .
.
Aut(Z+ )
= C2 ;
Aut(Cn )
= (Z/nZ) ;
Aut(p )
= Zp ;
Aut(Z+ )
= Z ;
p
n
Aut(Z )
= GL(n, Z);
Aut(Epn )
= GL(n, p).
, , ,
. (Z/nZ) ,
ms
1
VI. , n = pm
1 . . . ps , pi
, ,
ms
1
(Z/nZ)
= (Z/pm
1 Z) . . . (Z/ps Z)
, Aut(Cpm ), p .
p = 2 .
, p = 2 Aut(C2 ) = 1, Aut(C4 )
= C2
= C2m1 ,
= C2 Aut(C2m )
p Aut(Cpm ) = C(p1)pm1 .
, Aut(C3 )
= Aut(C4 )
= C2 . 174 ,
H G , Aut(G)
= H.
. , ,
( !),
G Aut(G)
= C2l+1
. S6 ( ,
!),
An , A8
= PSL(4, 2), , , Z.
174 H.K.Iyer,
157
. , G n,
Aut(G) (n 1)!. ?
? , Aut(Sn ) = Sn n 6= 2, 6 ( ).
Aut(GL(n, K)) ,
GL(n, R)
, , (
).
. , Aut(D3 )
= D3 Aut(D4 )
= D4 .
? Aut(Dn ).
. D2 = V ,
Aut(D2 )
= GL(2, 2)
= S3
= D3 .
n 3. Dn x n 3 y , xy .
Dn = {xj , xj y, j = 0, . . . , n 1}, xj y . Aut(Dn ). , (x) = xi - i n , ,
(x) (y) Dn , (y) = xj y -
j = 0, . . . , n 1. , , i j
Dn . , | Aut(Dn )| = (n)n.
175 , , Aut(Dn )
= C(n) i Cn ,
C(n) Cn , .., ,
Aut(Dn )
= Hol(Cn ). n = 3 n = 4, (n) = 2, , Aut(Dn )
= Dn .
. , Aut(C2 C4 ) = D4 . , Aut(C2 C4 )
=
Aut(D4 ). Aut(C2 Cn ) n.
.
. H E G. , G/CG (H)
Aut(H).
. H E G p- pn ,
G/CG (H) GL(n, p).
9.
Aut(G), 1893 ..
1. . G Aut(G), g 7
Ig , , Igh = Ig Ih . ,
Igh (x) = (gh)x(gh)1 = g(hxh1 )g 1 = Ig (hxh1 ) = Ig (Ih (x)) = Ig Ih (x).
Inn(G) = {Ig | g G}
Aut(G), G.
175 G.L.Walls,
A.
158
. Inn(G)
= G/C(G) Aut(G).
. , , Ig , g C(G), G Aut(G), g 7 Ig ,
C(G). ,
Ig 1 (x) = (g1 (x)g 1 ) = (g)x(x)1
, Ig 1 = I(g) , ,
, .
. G Aut(G).
- Out(G) = Aut(G)/ Inn(G)
G. ,
Out(G) 6= 1. .
. G p-, . Out(G) 6= 1.
Aut(G) .
. Aut(Q) .
. , Aut(G) , G .
. , G , Aut(G) .
Aut(G) , g 1 (g) C(G)
g G.
. , , G , ,
.
, C(G) = 1, CAut(G) (Inn(G)) = 1.
, Aut(G).
.
. H E G G.
Aut(G, H) = { Aut(G) | g G, g 1 (g) H}.
, Aut(G, H) Aut(G).
Aut(G, H) G, H -
G/H.
Aut(G, C(G)).
. H E G.
Aut1 (G, H) = { Aut(G, H) | |H = idH }.
, Aut1 (G, H) E Aut(G, H).
159
. , -, H E G. ,
Aut(G, H) E Aut(G)? H ?
160
10.
.
. R
,
x 7
x
0
0 x1
x 7
1
0
x
1
, ..
t12 (x + y) = t12 (x)t12 (y) x, y R.
K 6= 2.
K
SL(2, K),
1
x 7
2
x + x1
x x1
x x1
x + x1
(!!)
K = R
. , . IV.
.
R GL(2, R),
x 7
cos(x)
sin(x)
sin(x)
cos(x)
. x
x.
.
R GL(2, R),
x 7
ch(x) sh(x)
sh(x) ch(x)
. x
x.
, ,
, .
161
( ). K 6= 2,
1 (, K = R). K 2 (a, b)(c, d) =
(ac bd, ad + bc). ,
2
1
a b2
2ab
2
,
K \ {(0, 0)} SL(2, K),
x 7 2
2ab a2 b2
a + b2
.
( SL2 ). R
1. ,
a
2ab
b2
a b
7 ac ad + bc bd
c d
c2
2cd
d2
GL(2, R) GL(3, R).
Vm
. x GL(n, R)
(x), V m- , .
m
(x) m- x.
Vm , -, GL(n, R)
, V
Vm
Vm
m
m
(y). (x)
(xy) =
GL(Cn , R), ,
n = 4, m = 2,
SL(4, R) SO(6, R), x 4
1
Minors Mathematica.
. .
. ,
. x GL(n, R)
S m (x), m- , . S m (x) m- x. - 176 ,
, S m GL(n, R)
m
GL(Cm+n1
, R), , S m (xy) = S m (x)S m (y).
176 .,
162
11.
GL(n, R). , .
12.
R c : R R, x 7 cx, c R
R+ . , c (x + y) =
c(x + y) = cx + cy = c (x) + c (y) .
R+ ?
1. Q+ . , End(Z+ )
= Z.
+
. , End(Q ) = Q.
. Q+ , (1) = c Q. ,
(x) = cx x Q. , m Z (m) =
m(1) = cm. , n Z, n(m/n) = (n
m/n) = (m) = cm, (m/n) = c(m/n).
1. Aut(Q+ ) = Q .
2. A, B Q+ ,
x Q , A = xB.
, Q
mp Z {}:
A = {x Q+ | p P, vp (x) mp }.
, Q+ .
2. R+ .
R+ , , XIX
, 1905 177 .
. ,
R Rn , Rn n 2, . ,
R Rn , ,
.
. c : R R, x 7 cx, c R,
R+ .
R+ R+ ,
x 7 ln(x) x 7 ex , ,
. , , , ,
R .
177 G.Hamel,
163
1. R+ R+ , x 7 xc , c R, R+ .
2. R+ R , x 7 cx , c R+ ,
R+ R .
3. R+ R+ , x 7 logc (x), c R+ , c 6= 1,
R+ R+ .
, ( ) !
3. K + .
, , K + K + K K ? ,
f K[x] , f (x + y) = f (x) + f (y) , , f (xy) = f (x)f (y).
: f (xy) = f (x)f (y) , .. f (ab) = f (a)f (b) a, b K
, K[x, y]? , ? ? K , . -,
.
. , K , f K[x]
, f (ab) = f (a)f (b) a, b K, f = xn .
. f (xy)
f (x)f (y) K[x, y]. f = an xn + . . . + a1 x +
a0 . xn y n , an = 1,
xn y i , i = 0, . . . , n 1, an ai = 0.
x3 + x2 + x F2 [x], .
13.
,
.
1. . : H G .
. ,
Im() = {y G | x H, (x) = y}.
, (H) G. , 1 = (1) Im().
y, z Im(), x, u H , (x) = y, (u) = z.
(xu) = (x)(u) = yz, yz Im(). , (x1 ) =
(x)1 = y 1 , y 1 Im(). ,
. ,
H G. H H , G.
2. .
H.
164
. 1
,
Ker() = {x H | (x) = 1}.
, , H.
. : H G Ker() E H.
. , G . , (1) = 1, 1 Ker(). x, y Ker(), (xy) = (x)(y) =
1 1 = 1, xy Ker(). , x Ker(), (x1 ) = (x)1 =
11 = 1, x1 Ker(). , Ker() H.
, x Ker(), y H,
(yxy 1 ) = (y)(x)(y 1 ) = (y)(y)1 = 1.
, Ker() E H.
, , ,
. ,
H E G H : G G/H, g 7 gH.
, H = Ker(H ). ,
.
, () f, g : X
Y Eq(f, g) = {x X | f (x) = g(x)}.
Ker(f ) = Eq(f, 1).
. f : H G.
, f 1 (f (F )) = F Ker(f ) F H;
, f (f 1 (K)) = K Im(f ) K G.
. , Eq(f, g) f, g :
H G G?
3. . .
pown : G G, x 7 xn , n- .
Ker(pown ) = Gn G n.
I : G Aut(G), g 7 Ig , ,
g G Ig . Ker(I) =
C(G).
sgn : Sn Sn , Ker(sgn) = An .
det : GL(n, K) K , Ker(det) = SL(n, K).
14.
, .
.
165
. : H G .
Im()
= H/ Ker().
. , : H G
N () , .. H .
= x y
(x) = (y).
, , , ,
Ker(). , , 1:
. , (x) = (y),
(xy 1 ) = (x)(y)1 = 1 xy 1 Ker(). ,
x Ker() = y Ker() (, ,
, ). , x Ker() = y Ker(), y = xh h Ker(),
(y) = (xh) = (x)(h) = (x).
.
, x = x + Ker() 7 (x) : H/ Ker() G, Im().
, . ,
, , ,
(x y) = (xy) = (xy) = (x)(y) = (x)(y),
.
. : H G , G
= H/ Ker().
. f : G G0 , H E G, H 0 E G0 , f (H) H 0 . f f : G/H G0 /H 0 , f (xH) = f (x)H 0 .
. , . , xH = yH, f
f (x)1 f (y) = f (x1 y) H 0 , f (x)H 0 = f (y)H 0 .
, f . ,
f (xH yH) = f (xyH) = f (xy)H 0 = f (x)f (y)H 0 =
(f (x)H 0 )(f (y)H 0 ) = f (xH)f (yH).
. H = f 1 (H 0 ), f :
G/H G0 /H 0 . , , f , f .
3, -.
: Inn(G) = G/C(G).
166
15.
1819 , : KH2 PO4 , KH2 AsO4 , (NH4 )H2 PO4 (NH4 )H2 AsO4
.
() . ,
. , ,
.
, [Pen], .248249.
, .
1. Noetherscher Isomorphiesatz. , , ,
178 .
, F H
F G H E G G.
?, . ,
: G G/H . F H = 1 ((F )) =
f H, f F . ,
.
(Noetherscher Isomorphiesatz). G , H E G
G, F G . H F E
F
F/F H = F H/H.
. : F F H F H/H, f 7
f H, .
F H H (f h)H = f H
f F , h H, . , f F
Ker(), f H. , Ker() =
F H
.
. f : G G0 , H G. ,
|G : H| = | Ker(f ) : Ker(f |H)| | Im(f ) : Im(f |H)|.
. G ,
+ . F =
H Ker(f ) .
178
(23.03.1882, 14.04.1935, )
, XX . , .
, . , , ... ,
.
167
.
.
H G , |H| = m H
n = |G : H|.
. , H E G
G, H G m.
. F G m. |F H/H|
|G : H| = n, |F : F H| |F | = m.
, |F H/H| = |F : F H|. F H = H , , F H.
2. . F E G. , H 7 H/F
L(G, F ) H, F H G, L(G/F, 1)
- G/F . ,
.
. F H G, F E G. H E G
, H/F E G/F .
. gF G/F hF H/F ,
g G h F , . F G,
(gF )1 (hF )(gF ) = (g 1 hg)F.
, H/F , g 1 hg
H.
179 .
. F, H E G G, F H.
(G/F )/(H/F )
= G/H.
. : G G/H .
F H = Ker(), 0 : G/F G/H,
gF 7 gH. Ker()/F = H/F . .
3. .
- .
. H1 E G1 H2 E G2 . H1 H2 E G1 G2
G1 G2 /H1 H2
= G1 /H1 G2 /H2 .
. , H1 H2 E G1 G2 (
!) = 1 2 :
G1 G2 G1 /H1 G2 /H2 , i : Gi Gi /Hi
179
(1856 1934)
168
-. , (g1 , g2 ) = (g1 H1 , g2 H2 ).
, , g1 g2
, . Ker(). (g1 , g2 ) = (1, 1),
, g1 H1 g2 H2 . , Ker() = H1 H2 .
.
. ,
H E G1 G2 H1 H2 ? , , ,
( ).
.
. |G1 | = m, |G2 | = n, n n. ,
H G1 G2 H1 H2 H1 G1 H2 G2 .
. , (h, g) H h G1 , g G2 .
(h, g)m = (1, g m ) H, m n, l, lm 1
(mod n), , , (1, g m )l = (1, g) H.
?. Verfeinerungssatz
1934
180 . , , , . ?
. F E F , H E H G.
F (F H) E F (F H ), H(F H ) E H(F H ),
F (F H )/F (F H)
= H(F H )/H(F H ).
. , F H E F H F H E F H .
, (F H )(F H) E F H . , F (F H)(F
H ) = F (F H ) F (F H) (F H ) = (F H )(F H).
,
F (F H )/F (F H)
= (F H )/(F H )(F H).
, , H(F H )(F H ) =
H(F H ) H(F H ) (F H ) = (F H )(F H).
,
F (F H )/F (F H)
= (F H )/(F H )(F H).
.
1928 181 , , .
180 H.Zassenhaus,
den JordanH
olderschen Satz. Abh. Math. Sem. Hamburg, 1928, Bd.6,
S.300302.
169
. .
. ,
1 = F0 F1 . . . Fm = G,
1 = H0 H1 . . . Hn = G,
F . Fi Fi+1 ,
Fi+1 Fi .
F1 = Fi0 Fi1 . . . Fin = Fi+1 ,
Fij = (Fi+1 HJ )Fi .
Hj = Hj0 Hj1 . . . Hjm = Hj+1 ,
Hji = (Hj+1 Fi )Hj . , ,
Fi,j+1 /Fij
= (Fi+1 Hj+1 )Fi /(Fi+1 Hj )Fi
=
(Fi+1 Hj+1 )Hj /(Hj+1 Fi )Hj
= Hj,i+1 /Hji .
, .
?. -
1 = H0 H1 . . . Hn1 Hm = G
(refinement, Verfeinerung)
1 = G0 G1 . . . Gn1 Gn = G
Gi - Hj . , Gi 6= Gi+1 i, Gi
Gi+1 .
.
G.
G.
G.
. .
. , .
. ,
, .
, .
. ,
.
170
.
1869
182 , 1889 183 .
.
.
, , , ,
.
.
.
.
,
. , .
. .
. n N, n = p1 . . . pm , pi P
. G = Cn
n, g.
G = hgi > hg p1 i > hg p1 p2 i > . . . > hg p1 ...pm1 i > 1
.
, [p1 , . . . , pm ]
n.
182 C.Jordan,
171
5.
.
, , , - ,
,
.
C.A.W.Troyte, Change Ringing.
:
.
.
: , , ,
184 .
XIX XX , ,
, , 185
. XIX XX
184
(21.08.1789, 23.05.1857, )
XIX . , , ,
.
. Cours danalyse (1821)
, ,
, .
, ,
, . 600 700 ,
, , ,
, ... 1830 - 8 ,
. 1838
. 1848 . ,
p, -, (
--).
,
, , - (
-), ,
, , ..
185 (18631951)
. 359 , t , :
1939 8000 .
4% . ([ChM], .212).
172
.
1. , . X , SX = Bij(X, X) X.
. , |X| = |Y | : X Y
X Y , 7 1 SX SY .
, , X = n = {1, . . . , n}
186
(18611941)
(18521927) . , - . .
, W.Burnside, Theory
of groups of finite order. Dover Reprint of the 1911 edition, N.Y., 1955.
188 (18741954)
189 (10.01.1875, 10.01.1941, )
, .
, , ,
. 1901
. 1921
, 1935 .
, ,
.
190 ()
187
173
n . n n .
n , , n alias n
Sn .
1: . .
I, I .
( ), . ,
permutation, substitution.
(, ) permutation (permutazione) ,
substitution (sostituzione) .
, 1815 191 . : Donc, si dans
un pareil groupe on a les substitutions S et T , on est s
ur davoir la substitution ST , , , Le plus petit nombre de permutations que puisse avoir un groupe ind
ecomposable,
quand ce nombre nest pas premier, est 3 4 5. XIX
. Trait
e des substitutions ( i sic!), Substitutionsgruppe.
substitution
permutation. , ,
( ,
..). ,
.
2: . 192 , , (substitution cipher)
(permutation code, transposition cipher). , f : X Y , X , , Y
( !) ,
. , , , X = W (A)
A, , , ,
. , , . ,
. ,
SA f (x1 . . . xn ) = (x1 ) . . . (xn ). ,
, n
m|n ( ,
n m), Sm .
, f
f (x1 . . . xn ) = (x(1) . . . x(m) ) . . . (x(1)+nm . . . x(m)+nm ).
, ,
, !
, i, substitution cipher
!
2. . . n
191 L.Novy,
174
, . ,
, j (j) = ij .
,
1 ... n
=
i1 . . . in
. ,
1 ... n
id =
.
1 ... n
,
= (i1 , . . . , in ), , ,
, . . , ,
,
. , j1 , . . . , jn
1, . . . , n, (j
h ) = kh ,
j1 . . . jn
=
. ,
k1 . . . kn
1
3
2 3
1 4
4
2
4 2
2 1
1
3
3
4
3. . , . :
, ,
,
. , ,
1 2
4 2
3 4 5
1 5 3
1
5
2
1
3
2
4
4
5
3
5 1 2 4 3
1 2 3 4 5
=
, =
.
3 4 2 1 5
3 4 2 1 5
, , , : , .
. 1 ,
, . , , ,
5 1 2
1 2 3
4
4
3
5
1 2
2 3
3
5
4
4
5
1
4. . , 1 ; 2 2
(12) 6 3 (
3). , .
. Sn n!.
175
. n 1 . , (2) 6= (1) , ,
n (1) n 1
2 . (1), (2)
n 2 (2) .. ,
(1), . . . , (n 1), (n).
n! .
, : 3! = 6 (singles), 4! = 24 (minimus), 5! = 120 (doubles), 6! = 720 (minor),
7! = 5040 (triples), 8! = 40320 (major), 9! = 362880 (caters), 10! = 3628800 (royal),
11! = 39916800 (cliques), 12! = 479001600 (maximus). 8!
8 193 .
2.
( 6
).
1. . - Sn . n = {1, . . . , n} , i j, j = k (i) k Z.
. .
. 1) : i = id(i) = 0 (i).
2) : j = k (i), i = k (j).
3) : j = k (i) h = l (j), h = k+l (i).
, n
. . ,
n = X1 t . . . t Xm , X1 , . . . , Xm . n/ = {X1 , . . . , Xm }. ,
, .
. , i
{i, (i), 2 (i), . . . }.
.
.
2. . Sn
n, ,
Fix() = {i n | (i) = i},
Mob() = {i n | (i) 6= i}
176
. .
3. . Sn ,
.
Mob() ,
| Mob()| . 1 , 2 (echter Zyklus). ,
, . ,
.
i1 , . . . , il n .
(i1 . . . il ), l {i1 , . . . , il },
i1 7 i2 7 i3 7 . . . 7 il 7 i1 ,
n .
(i1 i2 . . . il ) = (i2 . . . il i1 ) = . . . = (il i1 . . . il1 ).
(i1 . . . il ) (il . . . i1 ).
4. . ,
n . , ,
.
- :
RotateRight = (123 . . . n),
. Sn .
. ((1), . . . , (n))
Sn . ,
n!. , , RotateRight . RotateRight n,
n . ,
n- n- n!/n = (n 1)!.
3.
, .
1. . , .
, (i1 , . . . , il ) (j1 , . . . , jm ) , {i1 , . . . , il }
{j1 , . . . , jm } = . ,
(Zyklenzerlegung),
.
177
. . .
. : X1 , . . . , Xs . Xi
, i .
, 1 , . . . , s , .
- , = 1 . . . l .
: = 1 . . . l . i Mob(i ) - .
i ,
.
1. Sn .
, o() = l() .
2. = 1 . . . l , o() = lcm(o(1 ), . . . , o(l )).
2. .
. , 1
, Mob(), 2 , Mob(), Mob(1 ),
3 , Mob(),
Mob(1 ) Mob(2 ), ..
(kanonische Zyklendarstellung).
:
1 2 3 4 5 6 7 8 9
= (148)(25967)
4 5 3 8 9 7 2 1 6
RandomPermutation[9] ToCycles.
, .
3. . ,
. ,
= 1 . . . s . . i , , , , p ,
(. . . ij . . . ) (j . . . i), i j.
i p , (i) = i.
q p , (. . . jh . . . )
(h . . . j), j h. j
q , q < p, (i) = j. ,
(i).
= (1753)(162)(46)(3574).
, , (7). (3574) 7 4, (46)
4 6, (162) 6 2, , (1753) 2 .
178
(7) = 2. , (2), ,
(2) = 7, (27).
.
. (184)(253)(67)(142635)(78).
4. n m
,
n m .
194 .
1. .
[x]n = x(x1) . . . (xn+1) Z[x] [x]n = x(x+1) . . . (x+n1)
Z[x]. [x]n [x]n 1, x, x2 , . . .
m
n
Z[x].
h n ix [x]
, m, n N0 . ,
m
n h
X
ni m
[x]n =
x .
m
m=0
x x , [x]n = (1)n [x]n ,
[x]n =
n
X
m=0
(1)nm
hni
m
xm .
.
! h
ni
xm [x]n , (1)nm
, m
snm s(n, m).
,
. , 195 .
194
179
, 196,197 , , .
hni
= n0 ,
0
hni
= 0 m > n ,
m
:
n1
n1
= (n 1)
+
.
m
m
m1
hni
:
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
2
6
24
120
720
5040
40320
362880
0
0
1
3
11
50
274
1764
13068
109584
1026576
0
0
0
1
6
35
225
1624
13132
118124
1172700
0
0
0
0
1
10
85
735
6769
67284
723680
0
0
0
0
0
1
15
175
1960
22449
269325
0
0
0
0
0
0
1
21
322
4536
63273
0
0
0
0
0
0
0
1
28
546
9450
0
0
0
0
0
0
0
0
1
36
870
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
45
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
hni
n- m- ,
m
, 0. ,
( !) ,
Table[Abs[StirlingS1[n, m]], {n, 0, 10}, {m, 0, 10}].
Mathematica , Abs , . hni
( ) ,
= 1,
n
hni
= (n 1)!.
1
2. . , , xn
[x]m [x]m . ,
nn
o [x]m
n
x
, m, n N0 . m
Snm S(n, m).
,
n n
X
no
[x]m .
m
m=0
xn =
n
X
(1)nm
m=0
196 D.E.Knuth,
197 A.E.Fekete,
p.771778.
nno
[x]m .
m
180
,
h n i i
n n o i
X
X
(1)ni
= mn =
(1)ni
,
i
m
i
m
i
i
. ,
P
P ,
s(n, i)S(i, m) =
S(n, i)s(i, m) = mn .
nno
= n0 ,
0
nno
= 0 m > n, ,
m
:
nno
m
n1
n1
=m
+
.
m
m1
0
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0
1
3
7
15
31
63
127
255
511
0
0
0
1
6
25
90
301
966
3025
9330
0
0
0
0
1
10
65
350
1701
7770
34105
0
0
0
0
0
1
15
140
1050
6951
42525
0
0
0
0
0
0
1
21
266
2646
22827
0
0
0
0
0
0
0
1
28
462
5880
0
0
0
0
0
0
0
0
1
36
750
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
45
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
, n + 1 , ,
,
. 4- :
1
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
1
3
7
0
0
0
1
6
1
0
0
0
0
0
0 0
0
1
0
1
1
2
6
0
0
1
3
11
0
0
0
1
6
1
0
0
0
0
= 0
0
0
0
1
0
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
n
no
. ,
n
m
X m , ,
, 4
= 7, 7
X m . ,
2
X = {1, 2, 3, 4} , , X = {1} t {2, 3, 4}, X = {2} t {1, 3, 4},
X = {3}t{1, 2, 4}, X = {4}t{1, 2, 3}, X = {1, 2}t{3, 4}, X = {1, 3}t{2, 4}, X = {1, 4}t{2, 3}.
3. m . ,
. , hi n
, n , (n1)! =
.
1
.
.
n , m
hni
,
.
m
. n ,
m , x(n, m). , x(0, 0) = 1, x(n, 0) = 0 m 1
181
i m) = 0 m > n. , , x(n, m) =
h nx(n,
, , x(n, m) ,
m
. , Sn
n. :
n n .
Sn m 1 , x(n 1, m 1).
n - 2.
n Sn1 , m
, Sn
m . , Sn1 m
l1 , . . . , lm . ,
n - . l + 1 n (i1 . . . il ) l,
(ni1 . . . il ) = (i1 . . . il n) .
, l + 1 l . n
m , , ,
n, l1 + . . . + lm = n 1, .
, (n 1)x(n 1, m)
, x(n, m) = (n 1)x(n 1, m) + x(n 1, m 1),
.
4
,
= 11, 11 4 , 2
, (1)(234), (1)(243), (2)(134), (2)(143), (3)(124), (3)(142),
(4)(123),n(4)(132),
(12)(34), (13)(24), (14)(23). , no
X = n m ,
m
n
c
no hni
,
. ,
m
m
nno hni
. , ,
<
.
m
m
5.
Sn .
1. . Sn n/ = {X1 , . . . , Xt }.
ni = |Xi | Xi .
. Sn
[n1 , . . . , nt ] .
(n1 , . . . , nt ), , ni . ,
, , , ( !) . , . ,
n1 + . . . + nt = n, (n1 , . . . , nt ) n. , ni
,
, . S2
, , (1, 1),
(2). S3 :
(1, 1, 1), (2, 1) 3- (3). S4
5: (1, 1, 1, 1), (2, 1, 1), (2, 2), 3- (3, 1) 4- (4).
. 5,6,7,8 9 .
182
, , , n .
,
n
(2); (2, 2); 3- (3); ..
. Sn ,
.
. , Sn ,
, = 1 Sn . , (i) = j, (i) =
(j). , X1 , . . . , Xt , (X1 ), . . . , (Xt )
, Sn , |(Xh )| = |Xh |,
.
, ,
= (i11 . . . i1l ) . . . (it1 . . . itm ),
= (j11 . . . j1l ) . . . (jt1 . . . jtm ),
. , =
1 ,
183
. , Sn ,
, .
, l l 1 . , ,
(i1 i2 . . . il1 il ) = (i1 i2 ) . . . (il2 il1 )(il1 il ).
2. . . ,
Sn , .
Sn .
,
si = wi,i+1 = (i, i + 1),
i = 1, . . . , n 1.
. Sn
Sn = hs1 , . . . , sn1 i.
. ,
wij , i < j, . j i. j i = 1, wij
. j i 2, j i . j i 2,
h, j < h < j. , wij = wih whj wih ,
wih whj . wij ,
:
wij = si . . . sj2 sj1 sj2 . . . si .
.
. , Sn n1 (12), (13),
. . . , (1n).
. , Sn , n 1
.
. , Sn (12)
(123 . . . n).
. , Sn (123 . . . n)
? ,
Sn (123 . . . n) (1m).
. H = h(123 . . . n), (1m)i
(i, i + m 1), (i, i + j(m 1)),
n. , d = gcd(n, m 1) = 1
j , j(m 1) 1 (mod n). ,
H (12) .
184
sgn() = (1)
= (1)
nm
m
Y
(1)|Xi |1 ,
i=1
X1 , . . . , Xm .
(., , [ 9
. 70]) , , ,
(
), , , .
,
.
,
Mathematica x Signature[x].
. 1 , . . . , l . sgn(1 . . . l ) = (1)l .
. l. l 1 .
, 2 . . . l 1 . . . l .
, , , sgn( ) =
sgn(). , 1. =
(pq). , p, q,
. : p, q
, p, q .
198 W.Johnson,
M.Silver, A model for permutations, Amer. Math. Monthly, 1974, May, p.503
506.
199
, ; , , . .
, C++ Mathematica x++ x--
(/ x 1 ), ++x --x (/
x 1 ).
185
p, q ,
(pq)(pi2 . . . ir )(qj2 . . . js ) = (pi2 . . . ir qj2 . . . js )
.
p, q ,
(pq)(pi2 . . . ir qj2 . . . js ) = (pi2 . . . ir )(qj2 . . . js ),
.
, ,
.
. d = decr(). , d , d , .
, , ..
d N0 , d .
m 1,
:
n 1 .
8.
2nd instalment:
, , , . , ,
: ,
, , ,
, . .
,
.
. sgn() = (1)l ,
l = 1 . . . l .
, ,
.
1. . , , ..
= 1 . . . l = 1 . . . m ,
l m ? , ,
.
186
. Sn . , l m , l m (mod 2).
. , = 1 . . . l = 1 . . . m .
2, 1 = , , 1 = m . . . 1 .
,
e = 1 = 1 . . . l m . . . 1 ,
l + m l m (mod 2) . ,
e m e = 1 . . . m , m
.
n, m , . n: n = 1, 2
. n = 1 , 0. n = 2
, = (12), e, .
n: , Sn1 .
n 1 , . . . , n ,
Sn1 Sn , n . , - l (pn) p 6= n.
, ..
l. , m, l , .
l, m: m 2 l = (pn), l1 = (rs) = (sr).
, t = |{p, n} {r, s}|,
0,1,2.
t = 0. l l1 . , l1 l = l l1 ,
, 1 . . . m l1 l ,
, n, l 1.
t = 1. r s , l1 = (ns)
l1 = (ps) s 6= p, n. l1 l (ns)(np) = (np)(ps) (ps)(np) = (ns)(ps) (
S3 s, p, n). ,
1 . . . n , , n, l 1.
t = 2. l = l1 l1 l 1 . . . m , e m 2 .
, e m 2
. , l = 1 . , 1
i , n, 1 . . . m (n) = p , ,
e. -
m 2. , ,
e 0 1 . m = 1
e . , m 2
0. , m . .
2. . , , , 1.
. n 2 sgn : Sn {1}.
. , (pq), (rs) Sn ,
, (p) = r, (q) = s. (pq) 1 =
(rs), : Sn {1} {1}
. 1,
. 1, = sgn.
. An
2 Sn , n 2.
187
9.
3rd instalment,
,
.
1. . (i, j) (inversion, Fehlstand) Sn , i < j, (i) > (j). inv()
, .. (i, j), 1 i < j n,
.
. ((i), (j)). 200 , 1750 .
Introduction `al analyse des lignes courbes algebriques. , ,
70 201 , (, , ) .
III .
. sgn() = (1)inv()
.
. .
,
.
. d = inv(). , d , d , .
, , ,
:
sgn() =
Y
1i<jn
(i) (j)
.
ij
202 , , , sgn . ,
200 ..,
. 3. , 2 ., , ., 2000, 1822.
201 (31.07.1704, 04.01.1752, Bagnols Nismes) . .
Introduction `
a lanalyse des lignes courbes alg
ebriques, , , .
.
202 (1)inv() , , inv() n(),
, , , l() . !
188
{i, j}
Y
1i<jn
(i) (j)
=
ij
V2
(n). ,
Y
1(i)<(j)n
(i) (j)
ij
, .
. (1)inv : Sn {1}, 7 (1)inv() , .
. ,
(1)inv() =
Y
1i<jn
Y
1i<jn
(i) (j)
=
ij
(i) (j)
(i) (j)
Y
1i<jn
(i) (j)
= (1)inv() (1)inv() .
ij
. ,
(1)inv Sn {1}. ,
, , = (1, 2) , , , (1)inv( ) = 1. (1)inv
sgn.
10.
Sn .
1. . , .
. sgn : Sn {1} .
. l , m , , , l + m .
, sgn() = (1)l+m = sgn() sgn().
, sgn() = 1, , sgn() =
1. , l- l 1 ,
, , . sgn
An (
alternating). An .
Sn \ An Sn
An , ,
:
Sn = An t (Sn \ An ) = An t An (12).
(1)inv() !!!
, - .
, ,
!
189
n 2 An 2 Sn ,
An E Sn . An n!/2.
. Sn An+2 . , Sn
An+1 .
2. An . An (ij)(hk).
.
. n 3 An 3-.
. (ij)(hk)
3-. |{i, j, h, k}| = 3,
3-. , |{i, j, h, k}| = 4, (ij)(hk) =
(ij)(ih)(ih)(hk) 3-.
. , An 3- (123), (124), . . . ,
(12n).
. , An 3- (123), (234), . . . ,
(n 2, n 1, n).
. An An1 , n,
() , n.
. n , , An 3-
(123), (145), . . . , (1, n 1, n)?
. , An 3- (123), (12 . . . n) n, (23 . . . n) n.
. , n 4 An .
. 6= id i , (i) 6= i. n 4,
j, h , i, (i), j, h .
(ijh) 1 = ((i), (j), (h)) 6= (i, j, h).
. , n 5 3- An .
n = 4?
. , 3- Sn . (ijh) (klm)
3-, Sn , (ijh) 1 = (klm).
, .
, n 5, r, s, 5 i, j, h, r, s .
(rs) (ijh) , , (rs)(ijh)((rs))1 = (klm),
(rs) . , 3-
3 , A4 12/3 = 4 ,
. , 3- A4
.
11.
.
, , 203 .
203 ..,
.
. , 1983, .38, N.3, c.135157
190
1. . G Sn
X = n. , G , x, y X G , (x) = y. G
.
. , G Sn
.
. H = Gn n n. |G : H| = n.
. ,
.
. , , Gi i n.
Gi , ,
m. , |G| = mn. ,
1 Gi , |G1 . . .Gn | n(m1)+1 < |G|.
, G,
Gi .
. , G Sn ,
, H = Sn .
. , G Sn ,
H E G, H
.
. , n = p
, H 6= e, H .
2. n Sn . S5 S6 6, . ,
S5 S6 , .
. S5 6 .
. 5 S5 5-. 5
, 5-
S5 4! = 24, S5 6 . ,
S5 (
!) .
, n 5 . , An Sn 2. ,
, Sn 2 n .
204 . n 5 Sn
H , 2 < |G : H| < n. n G = Sn Gn = Sn1 ,
n = 6.
205 , n < 1500000,
204
(11.03.1822 03.04.1900, ) ,
.
205 J.Bertrand, M
emoire sur le nombre de valeurs que peut prendre un fonction quand on y
permute les lettres quelle renferme. J. Ecole Polytechnique, 1845, vol.30, p.123140.
191
.
. n > 7 n/2 n2
.
1852 ..206,207 . , 208 .
12.
1. . , 1 m n. G
m-, m
. ,
x1 , . . . , xm X y1 , . . . , ym X G , (xi ) = yi i = 1, . . . , m. G Sn
, m- -
m 2.
. An n 2-.
. ,
x1 . . . xn2
y1 . . . yn2
x1 . . . xn2
y1 . . . yn2
xn1 xn
yn1 yn
xn1
xn
yn
yn1
.
. , m- G Sn
n(n 1) . . . (n m + 1).
2. . 1861 209
M11 , M12 , M22 , M23 , M24 ,
. , M12 M24 5- . , 5- , Sn
An .
M11
24 32 5 11 = 7920,
M12
26 33 5 11 = 95040,
M22
27 32 5 7 11 = 443520,
M23
27 32 5 7 11 23 = 10200960,
M24
210 33 5 7 11 23 = 244823040.
206 P.L.Tschebycheff,
M
emoire sur les nombres premiers. J. Math. pures appl., 1852, vol.17,
p.366390.
207 ,
p n 2n,
: P.Erd
os, Beweis eines Satzes von Tschebyscheff. Acta Reg. Univ. Hungar., 1932,
Bd.5, S.194198.
208 J.A.Serret, M
emoire sur le nombre de valeurs que peut prendre un fonction quand on y
permute les lettres quelle renferme. J. Math. pures appl., 1850, vol.15, p.144.
209 ()
192
, M12 M24
6 ?
3. . G Sn m-,
V
m (n) m- n. , m m1-. m-
, 210 .
-. G Sn m-
m n/2, m 1-.
13.
1. . G Sn , X = n X = X1 t . . . t Xt ,
1 < t < n, , g G
X1 , . . . , Xt . , g G Xi ,
1 i t, j, 1 j t, gXi Xj . 1 < t < n
, Xi 2 , ,
, , 2 . {X1 , . . . , Xt } G, X1 , . . . , Xt
. ,
, G . , X = n
X, .
, ,
. , :
2- = = .
G , , 2-. 2- G ()
G. G 2-,
2. , 3. ,
3. , bla-bla-bla.
.
. , G Sn
, Gn n G.
. , Gn G H, Gn < H < G,
. Hn = Gn ,
H 6= G, |H : Gn | n. H
. , H 6= Gn ,
. , H
G.
. , G , H E G,
H 6= 1, H .
210 D.Livingston,
193
14.
In five minutes you will say that it is all so absurdly simple.
Sir Arthur Conan Doyle, The adventure of dancing men.
,
. , n 5 ,
n 4 ,
n 5 .
. An , n 5, .
.
1. H An , n 4, 3-,
An .
. n 5
. , n 2 3, An 3-.
, H 3- , , An .
n = 4, . (ijh) H 3- k
, i, j, h. (ijk)1 (ijh)(ijk) = (ihk) H.
(ijh) (ijh) = (jhi) = (hij) (jhk) (hik), , , (jik), (hjk) H, ,
H 3-.
.
2. H 6= e An , n 4, 3-.
. , H, 6= e. An , n 4,
3-, e, 3- ,
[, ] 6= e. [, ] = ( 1 1 ) H 3-.
, H 6= e An , n 4,
3-. ,
H 3-,
1 , H = An . 3- H . , ,
3-.
3. 3- ,
, 3,4,5 6 , 3-, , 5-,
3-.
. . , 3-
A6 ,
S6 , (4, 2). , 3- 6 ,
, .
, H 3-, , ,
H 3-,
H 5-.
194
4. H 3-, H
5-.
. , = (ijh)(klm) H 6
i, j, h, k, l, m. [, (ijk)] = (ikhlj) H.
3 3- 3-.
5. n 5 H , H 3-.
. = (ij)(hk) H l i, j, h, k.
[, (hkl)] = (hkl) H.
6. H 5-, H 3-.
. , = (ijhkl) H 5-.
[, (ijh)] = (ikj) H.
. , ,
, n = 4 5, l i, j, h, k.
: A4 . , A4
V = {e, (12)(34), (13)(24), (14)(23)},
A4 , S4 .
. n 5 An
Sn .
. |Sn : An | = 2, An E Sn . , H E Sn ,
H An . H \ An . Sn ,
Sn , [, ] 6= 1. [, ] H An E An ,
H An = An , , , An < H Sn . , H = Sn .
. , S4
, , A4 V .
. , n 4 ( n 5) Sn1
- Sn .
15. Sn
Aut(Sn ).
1. . . 1895 211 .
. n 6= 6 Sn ,
.. Aut(Sn ) = Inn(Sn ).
211 O.H
older,
195
. n 6= 2, 6 Aut(Sn )
= Sn .
. n 3 Sn .
, ,
( !) . , G
. ,
. Sn
d 1 d l = bn/2c. , Sn l C1 , . . . , Cl , Cd
n
d . ,
2
1 nn 2
,
2 2
2
n ,
n2 , , .
1 nn 2n 4
6 2
2
2
|Cd | =
n 2d + 2
n
1 n 2n 2
...
= 1 3 . . . (2d 1)
d!
2
2
2
2d
d .
. , n 6= 6 |Cd | 6= |C1 | d 2.
n = 6 ! , , |C1 | = |C3 | = 15, |C2 | = 45,
75 S6 ( ,
76 , , Mathematica - ).
, S6 , C1 C3 .
. Aut(Sn ). Sn s1 , . . . , sn1 ,
Sn ,
(s1 ) = s1 1 , . . . , (sn1 ) = sn1 1 .
, Sn ,
I (sh ) = sh h = 1, . . . , n 1. ,
n 6= 6 |Cd | 6= |C1 | d 2. (sh ) .
r ,
.
. , , (s1 ) = (ij). = (1i)(2j)
, I (s1 ) = s1 .
. , Sn ,
I (s1 ) = s1 , . . . , I (sr ) = sr 1 r n2,
r. sr+1 I . , , I (sr+1 ) =
(ij).
r = 1, (12)(ij) (12)(23) 3, {1, 2}
{i, j} , (ij) = (ji), ,
i = 1 i = 2. (3j), i = 2, (12)(3j), i = 1, ,
I (s1 ) = s1 , I (s2 ) = s2 .
r 2 . I (sr+1 ) =
(ij) (12), . . . , (r 1, r), (r, r + 1)(ij) 3,
{i, j} {1, 2, . . . , r}, r + 1 {i, j}. i j , i = r +1 (r +2, j) I (s1 ) = s1 , . . . , I (sr+1 ) =
sr+1 .
196
2. S6 . 1895 212,213,214,215,216 2 S6 .
S6 , .
. S6 M12
g M12 , S6 , S6 .
S6 :
(12) 7 (12)(35)(46),
(13) 7 (13)(24)(56),
(14) 7 (14)(25)(36),
(15) 7 (15)(26)(34),
(16) 7 (16)(23)(45)
, S6 ( 214
5 6).
.
.
, S5 6 , . , |S6 : S5 | = 6,
S6 S5 S6 S6 ,
S6 . , ,
. , PL(2, 9) S6
S6 g, S6 . , S6
O = S3 o C2
= S4 C2 . , O
S6 ( O 6 )
( O 4 2 ,
).
S6 S3 o C2 S4 C2
S6 . 217 Aut(S6 ). , ,
Aut(S6 ) \ Inn(S6 ) 2,4,8 10.
3 . S6
= Sp(4, 2). S6 . , S6 ,
S6
= Sp(4, 2) S6 4 2-
, . ,
K 2 ,
.
a11
a21
a31
a41
212 H.A.Bender,
a12
a22
a32
a42
a13
a23
a33
a43
a14
a24
Sp(4, K)
a34
a44
197
K = F2 S6 , S6 ,
.
. Sp(4, K)
.
218 . ,
[OMeara] [Isom],
, (e1 , e4 ) = (e2 , e3 ) = 1,
(e1 , e3 ) = (e2 , e4 ) = 1.
16. Mathematica
Mathematica ,
. ,
<<DiscreteMathPermutations
<<DiscreteMathCombinatorica
. Permutations[l] l. ,
Permutations[Range[n]]
Sn n , .
1
2
... n 1 n
Reverse
.
n n 1 ...
2
1
RotateLeft, RotateRight . , RotateRight[l] l , RotateLeft[l] .
, RotateRight[l, n] l n ,
RotateLeft[l, n] n .
Permute[x,y] x y. xy,
. , . ,
, Sn GL(n, K)
pi[x ]:=Table[If[i==x[[j]],1,0],{i,Length[x]},{j,Length[x]}]
Sn ,
ip[x ]:=Flatten[Table[Position[Transpose[x][[i]],1],{i,Length[x]}]]
xy x y
ip[pi[x].pi[y]].
InversePermutation[x] x.
PermutationGroupQ[g] True, g .
RandomPermutation[n] () n.
PermutationQ[x] True, x , False .
MinimumChangePermutations[x] x ,
.
218 R.E.Solazzi,
237.
198
RankPermutation[x] x Sn n (, 1, , ,
RankPermutation[{4,3,2,1}]=23.
NextPermutation[x] , x .
DerangementQ[x] True, . , Sn , ,
.. (i) 6= i i n.
NumberOfDerangements[n] Dn n . Dn : D2 = 1, D3 = 2, D4 = 9, D5 = 44, D6 = 265,
D7 = 1854, D8 = 14833, D9 = 133496, D10 = 1334961.
NumberOfInvolutions[n] In n (
!). In : I1 =
1, I2 = 2, I3 = 4, I4 = 10, I5 = 26, I6 = 76, I7 = 232, I8 = 764, I9 = 2620, I10 = 9496.
NumberOfPermutationsByCycles[n,s] n ,
s .
DiscreteMathPermutations ,
:
ToCycles[x] x ;
FromCycles[{x1 , . . . , xn }] .
Inversions[x] x.
Signature[x] x.
199
6.
, , ,
.. .
, , , , , ...
.
1.
? ,
M = G . ,
X.
1. . , ,
M = G . ,
g : X X, x 7 gx, X
. 1) 2) ,
3) (g )1 = g1 g G.
, g g1 = gg1 = 1 = idX .
2. .
, . ,
inv : G G, g 7 g 1 , G ,
.. f, g G (f g)1 = g 1 f 1 .
G- X G- gx = xg 1 . , G- G-
xg = g 1 x. , G-.
3. . ,
. , SX
X , x = (x) SX
x X.
4. . X G-. g 7 g
G End(X). , 1,
g , g G, . ,
g 7 g G SG
.
G X
G SX . , G X G SX .
G SX
G X.
200
5. . X G-.
: G SX G X.
, 1. ,
, g G, g 6= 1, x X , gx 6=
x. G X ,
X.
X SX .
2.
,
.
1. . ? G. ,
G, , , G
SG . ,
, G SG . G ,
, , , .. , G , ,
, G .
g G Lg : G G,
g, Lg (x) = gx ( left ).
. L : G SG , g 7 Lg , G SG .
. , , Lg SG . , Lg
: Lg (x) = Lg (y) , gx = gy , , g ,
x = y. , Lg , , y G
gx = Lg (x) = y G x = g 1 y.
, , L : g 7 Lg G SG
= Sn .
, Lh = Lg - h, g G. , ,
h = Lh (e) = Lg (e) = g.
, . , , :
Lgh (x) = (gh)(x) = g(hx) = Lg (Lh (x)) = (Lg Lh )(x),
g, h, x G. ,
G.
2. . L : G SG , g 7 Lg , G. (alias, ) G G
SX X. : G SX ,
, .. Ker() = 1.
, g 7 Lg G.
201
. G n
Sn .
. , S7 ,
S8 .
. , , ,
, . , (translation) , (shift)
. ,
. x 7 f (x),
x x + 1?
3. .
G, g G Rg : G G, g, Rg (x) = xg ( right ).
, ,
R : G SG , g 7 Rg , . , ..
, , Rgh = Rg Rh ? , Rgh (x):
Rgh (x) = x(gh) = (xg)h = Rh (xg) = Rh (Rg (x)) = (Rh Rg )(x).
, Rgh = Rh Rg , .. R (. ?,
2.2). , : inv : g 7 g 1 ,
. .
G
R : G SG , g 7 Rg1 .
4. 2-.
.
. G n = 2l m, l 1, m 3
. , G 2l . G
.
. : G SG {1}, = sgn L.
H = Ker() E G. o(x) = 2l . Lx SG m
2l , , sgn(Lx ) = 1. , x
/ H , ,
H 6= G. , H,
H 6= 1.
- ,
2.
. ,
4.
3.
1. G G.
. ,
202
G , : Lg Rh = Rh Lg
h, g G. , (Lg Rh )(x) = g(xh) = (gx)h = (Rh Lg )(x).
, ,
G, G G
G SG , , G G SG , (h, g) 7 Lh Rg1 . ,
, , h = g
C(G) , Lg Rg1 = idG
2. .
: G G G,
g 7 (g, g),
. g G Ig =
Lg Rg1 . .
, , ,
Lg Rh :
Ihg = Lhg R(hg)1 = Lh Lg Rg1 h1 = Lh Lg Rh1 Rg1 = Lh Rh1 Lg Rg1 = Ih Ig .
, I : G SG , g 7 Ig ,
G. g G Ig : G G, x 7 gxg 1 , ..
G, G G. G .
,
( ) , , , G
.
3. . x Ig
g x, , g x = Ig (x) = gxg 1 .
g
gh
x = (h x). .
, g x xg ,
g
xgh = (xh ) . , : 1
. x, g G xg = g x = g 1 xg.
h
xgh = (xg ) .
, g 7 Ig1 = (x 7 xg ) G , G
SG , ,
, , ( , , (x) sin).
. , H E G 3,
G, G 2.
4.
G ,
G .
Hol(G) = hL(G), Aut(G)i
203
SG , L(G) = {Lg | g G}
G,
G. .
. ,
Hol(G) = hR(G), Aut(G)i,
R(G) = {Rg | g G} .
. , L(G) E Hol(G) L(G) Aut(G) = 1. ,
Hol(G) = Aut(G) i L(G), Aut(G) L(G) Lg 1 =
L(g) , Aut(G), g G.
. , Hol(G) = Aut(G) i R(G). Aut(G)
R(G)?
. ,
:
CHol(G) (L(G)) = R(G),
CHol(G) (R(G)) = L(G).
5. G-
1. . X G-.
Y X G, GY Y ,
.., , gy Y g G, y Y .
Y X G- G
Y Y , (g, y) 7 gy. G
X.
2. . ,
. X G
G X, .. x X, gx = x
g G. X G = Fixg (X),
g G. X G X, G
.
3. . X G-.
X G , , x y g G , gx gy.
x x .
X - X/ G-, gx = gx
g G, x X. , ..
gx x x , .
4. . ,
. , =G G-. , ,
( , x y, gx x y gy). - X/ G X/G G
X. X/G -
X, G .
5. . X G-, H G
G. X H-.
204
act : G X X G X, H X act H X.
.
6. . , ,
X G-, H G G. x X
Hx Gx. , G
X H, x H y
x G y. , , , .. x, y X
G, H. Gx
x X , G, ,
H.
H . Hx Hy
H-, G-,
.. Gx = Gy, , G,
(fusion).
?. . X G-. G
2X . g G Y X gY = {gy | y
Y }. , G 2X .
?. . G 2X . , |gY | = |Y |. , G
2X ,
.
G .
6. ,
G-
?.
?.
?.
?.
G-.
G-.
m-.
G-.
7. G-
X Y G- Map(X, Y )
X Y . , G
X / Y Map(X, Y ). , X Y
G Map(X, Y ) .
1. . G Y . G Map(X, Y ) . g G Map(X, Y )
g g : X Y , g
, .. (g)(x) = g(x) x X. ,
Map(X, Y ) G-.
G Y G Map(X, Y ). ,
G Y G Map(X, Y ).
2. . G X .
G Map(X, Y ) ,
, , g G
205
206
9.
1. . G
X , StabG (x) = 1 x X.
G X ,
x, y X g G , gx = y.
. , G X
, .
. G , X
, .
, G , . SX X , n 3
.
. G /
.
X G , G. G- G G , , , !
x X. G X,
g 7 gx, .
2. . , !!
10.
G G/H G H G.
. , H HG = gHg 1 , g G. HG
G, H.
. G G/H HG . G/HG
SG/H .
. gH = H - g G, g H.
H G/H G H G. G
G/H ,
H G/H, , gH G/H gHg 1 .
, ,
. , N -
G, H, g G N = gN g 1 gHg 1 .
, N HG . G G/H
G/HG G/H, G/HG SG/H .
1. |G : H| = n, |G : HG ||n!.
, , 3.
2. |G : H| < , |G : HG | < .
207
3. G |G : H| = p, p ,
|G|, H E G.
. , |G : HG | p!.
, p |G|, |G : HG | = 1 |G : HG | = p,
HG H, . , HG = H.
. , G n,
Sn .
. G , |G| = pr m, p m.
pr |m.
. , > 60 5.
. G 21. , 10.
. H G G ,
|G : H| = p. , p
G.
. G , p2 ||G|. ,
G p.
. G , 2- . , G H E G
, |G : H| = 2m .
. .
. , C 6=
1 .
. , 1 < H < G .
. H G , G
H, H = G.
. , |G| < .
. ,
n.
. - Sn ?
11.
,
, PSL(2, C)
C = C {}
az + b
a b
.
: z 7
c d
cz + d
,
.
208
a
c
b
d
: u + vi + wj 7
. , PSL(2, C) H.
12. S3 S6
K ] = K \ {0, 1}. S3 y 2 = x(x 1)(x ) (., ,
[Ha], .403406).
1. S3 . S3 K ] . 6= 0, 1 S3 0, 1, ,
, 0, 1, .
f ().
. , . S3 .
. char(K) 6= 2, 3, ,
.
. f , a, b, a 6= b, 0, 1 x 7
(x a)/(b a). , fid () = ) = id, f(12) () = 1 , f(13) () = /(1 ),
f(23) () = 1/, f(123) () = 1/(1) , , f(132) () = (1)/. ? , .
, ,
{, 1 , /(1 ), 1/, 1/(1 ), (1 )/,
{1, 2, 1/2} , ,
{1 + , 1 + }, = 3 1, , K. ,
6- 1, K. , , , = 1/,
3-, , = 1/(1 ).
6 () = 2 + 1 = 0.
:
char(K) = 2, {1, 2, 1/2} .
219 ,
.
H hyperbolic ,
.
221 ,
, .
.
220
209
char(K) = 2, 2 + 1 = 0 2 + + 1 = 0,
3,
K.
char(K) = 3, 1 = 2 = 1/2, !
char(K) = 3, 2 +1 = 0 2 ++1 = 0,
.
,
F25 , F27 , F32 F49 .
2. S6 . 2 (. [Ha], 2.2 . 385386). IV,
x, y, z K = K {}, : t 7 (at + b)/(ct + d) , (x) = 0, (y) = 1, (z) = .
S6 K ] .
x, y, z 6= 0, 1, S6 0, 1, , x, y, z,
- , 0, 1, . (((x)), ((x)), ((x)))
(x, y, z) .
( Mathematica Maple!).
.
. (x, y, z) 5- (12345) S6 .
. ,
(x, y, z) 7
y1 1 z1
, ,
yx x zx
5- 1.
13.
Z X X.
R X X. I R
, 0. I X, I X
X ,
LF1. (a + b)x = a(bx) , a, b I , a + b I
LF2. 0x = x x X.
, : I SX , a 7 a ,
a I a X. ax = a (x), a+b = a b 0 = idX .
, X X. !!
: I R. : I G
, (a + b) = (a)(b) a, b I , a + b I. ,
R G.
: x R n N , x/n I.
. ?
: , .
210
X. , revisited
; , , . , .
.., ..,
.
, 1, . ,
, .
1.
.
1. , ,
1. , . , II .
x, y G
[x, y] = [x, y]l = xyx1 y 1 . , ,
[x, y]r = x1 y 1 xy. , [x, y]r = [x1 , y 1 ]l . ,
.
(ibid.), , :
[G, G] = h[x, y] | x, y Gi.
[x, y]1 = [y, x],
. XIX , , , [G, G] G
(abgeleitete Gruppe, erste abgeleitete Gruppe, erste Ableitung, derived
group, sous-groupe derive).
. ,
, . , , , ,
. 3 4 , , , , . .
(W.Fite) 1902 , 28 . , , 96.
/
, 2
96, . , 32,
29 (. [Ro], .34).
211
2. . , ,
. , .
. I , [G, G] E G.
,
G, - .
, H G , (H) H
Inn(G). H , (H) H Aut(G). H , (H) H
End(G). Inn(G) Aut(G) End(G),
: H
= H = H .
. 1) [G, G] ,
, G;
2) G/[G, G] ;
3) H E G , G/H ,
H [G, G].
, Ker() : G A
A, [G, G].
. 1) End(G). [x, y], x, y G, ([x, y]) = [(x), (y)] [G, G]. [G, G]
, ([G, G] [G, G].
2) h = h[G, G] g = g[G, G] .
[G, G] , [h, g] = [h, g][G, G] = [G, G].
, G/[G, G] .
3) G G/H.
G/H , [x, y] ([x, y]) =
[(x), (y)] = 1. , [x, y] Ker() = H. [G, G]
, [G, G] H.
3. . , -
G/[G, G] -. Gab G. , ,
ab : G Gab .
ab = G
, , .. : H G ab : H ab Gab .
ab : H G Gab H Gab ,
G
Ker( ab )[H, H] , , ab : H H ab . ,
, H
ab
ab
ab
ab = ab ab ,
: H G , G
H
.
. , , , ()ab = ab ab .
, .
2. Sn GL(n, K)
.
1. Sn . .
212
. 1) n [Sn , Sn ] = An ;
2) n 5, , [An , An ] = An ;
3) [A4 , A4 ] = V .
. n 3. ,
[, ] , Sn , [An , An ] [Sn , Sn ] An . , An 3- ( II, ?),
,
i, j, h (ijh) = [(ij), (ih)],
i, j, h, k, l (ijh) = [(ijk), (ihl)].
, II, ? , V A4 -
3 , , . , [A4 , A4 ] V . , i, j, h, k
, (ij)(hk) = [(ijh), (ijk)], V [A4 , A4 ].
2. . G ,
, .. [G, G] = G.
(perfekte Gruppe) .
, An , n 5, .
, G , [G, G]
1, G. , G ,
[G, G] = G. ,
, ?. , An , n 5, .
, , .
, A3
.
, ,
.
. , G = G1 . . . Gn , [G, G] = [G1 , G1 ]
. . . [Gn , Gn ]. ,
.
, , .
. , [Hall], [KaMe],
(vollkommene Gruppe, complete group),
, .
vollkommene Gruppe . 20-30 perfekte Gruppe (perfect group). , ,
, ,
(connected).
3. GL(n, K). .
R G = E(n, R) n R, -
213
tij () = e + eij , R, 1 i 6= j n.
.
. , R i, j, h, k ,
i 6= j, h 6= k,
j 6= h, i 6= k,
e
[tij (), thk ()] =
tik ()
j = h, i 6= k,
thj () j 6= h, i = k.
. , , j = h, i = k
, .
, E(n, R) .
. R n 3
[E(n, R), E(n, R)] = E(n, R).
, R = K , n 2 E(n, K) =
SL(n, K) (. IV, ?). , R = K , n 3. n = 2
.
. , K n 3, n = 2 |K| 4.
[GL(n, K), GL(n, K)] = [SL(n, K), SL(n, K)] = SL(n, K).
. 1) , [x, y]
x, y GL(n, K) 1.
[SL(n, K), SL(n, K)] [GL(n, K), GL(n, K)] SL(n, K).
2) n 3 .
3) n = 2 |K| 4, K , 2 6= 1.
0
1
1 (2 1)
,
=
.
0 1
0 1
0
1
, t12 () [SL(2, K), SL(2, K)], t21 () .
GL(2, 2) GL(2, 3) . , GL(2, 2) = SL(2, 2) = S3 ,
H , 1, 3 , ,
SL(2, 2). H
1 0
1 1
0 1
H=
,
,
.
0 1
1 0
1 1
, , 3) ,
[GL(2, 3), GL(2, 3)] = SL(2, 3)
214
1 0
1 1
1
H=
,
,
0 1
1 1
1
1
1
0 1
1 0
3. ,
, An , n 5, , , An . .
. n 5 An .
.
. ,
.
, .
4.
1st instalment
222 , , , , ,
. , G , n N
x [G, G],
, n .
1. . K , x y
K. G GL(3, K[x, y]):
1
0
0
K[x]
1
0
K[x, y]
K[y] .
1
.
222 P.J.Cassidy,
1. G
1
0
0
215
0 K[x, y]
1
0 .
0
1
m(f, g, h) = 0
0
f
1
0
h
g
1
.
2. G
[m(f1 , g1 , ), m(f2 , g2 , )] = m(0, 0, f1 g2 f2 g1 )
f1 , f2 K[x], g1 , g2 K[y].
. [G, G] .
. , z = m(0, 0, 1 + xy + x2 y 2 ) [G, G]
. , z ,
f1 , f2 K[x], g1 , g2 K[y], f1 g2 f2 g1 = 1 + xy + x2 y 2 .
f1 = a0 + a1 x + a2 x2 + . . . , f2 = b0 + b1 x + b2 x2 + . . . , ai , bi K.
f1 g2 f2 g1 = 1 + xy + x2 y 2 1, x, x2 , ,
a0 g2 b0 g1 = 1,
a1 g2 b1 g1 = y,
a2 g2 b2 g1 = y 2 ,
, 1, y, y 2 . .
. [G, G] .
. , , , t13 (1 + xy + . . . + xn y n ) ,
b n+1
2 c .
2. . .
K = Fp K[x, y] K[x, y]/I, I = (x3 , x2 y, xy 2 , y 3 ) , . p12 ,
. ,
(1, 2) 1, x, x2 , (2, 3) 1, y, y 2 , , , (1, 3) 1, x, y, x2 , xy, y 2 .
, ,
.
3. . , ,
, .
216
. , [G, G]
1
{g1 . . . gn g11 . . . gn
| n N, gi G}
.
. , ,
, .. .
alias :
1
g1 g2 . . . gn g11 g21 . . . gn
= [g1 , g2 . . . gn ][g2 , g3 . . . gn ] . . . [gn1 , gn ].
,
, , , , !
,
.
, ,
. :
[h, g 1 ] = h(g 1 h1 )g = h(g 1 h1 )gh1 (g 1 h1 )1 g 1 .
, (pendant : , , ) h1 (g 1 h1 )1 g 1 , , , 1 . ,
:
1
1 1
[h1 , g11 ] . . . [hn , gn
] = h1 (g11 h1
1 )g1 . . . hn (gn hn )gn
n N hi , gi G. gn . 1, .
5.
2nd instalment
,
223,224 .
1. . .
. G , |G : C(G)|2 < |[G, G]|, [G, G] ,
.
. n = [G : C(G)]. , h, g G, a, b C(G), [xa, yb] =
[x, y]. n2 [x, y], x, y
X G C(G).
,
. , p-
2. G 2, [G, G] C(G) (. ?).
. 2 , ,
[xy, z] = [x, z][y, z],
x, y, z G.
223 I.M.Isaacs,
217
. , , , . , [y, z] C(G),
[xy, z] = (xy)z(xy)1 z 1 = x(yzy 1 z 1 )zxz z 1 = [x, z][y, z].
. , 2
(xy)n = xn y n [x, y]n(n1)/2 .
2. . , G 2 n
x1 , . . . , xn . y, z
hn
1
y = xh
1 . . . xn a,
z = xk1 1 . . . xknn b,
hi , ki N0 , a, b C(G), 2
Y
[y, z] =
[xi , xj ]hi kj hj ki .
i<j
218
6. ,
, , (summing up).
1. . . R
. .
. a1 , . . . , an , b1 , . . . , bn R.
a1 b1 + . . . + an bn =a1 (b1 b2 ) + (a1 + a2 )(b2 bn ) + . . .
+ (a1 + . . . + an1 )(bn1 bn ) + (a1 + . . . + an )bn .
a1 + . . . + an = 0,
, a1 b1 +. . .+an bn , bi bj
2. . : G H G . H .
,
.
X G G, Y
G H, .. G = HY , Hy1 = Hy2 y1 , y2 Y , y1 = y2 .
, H Y = {1}. G Y , g 7 g,
g G g Y , Hg = Hg.
H h H h = 1.
. H
Z = {(yx)(yx)1 | y Y, x X}.
. Hyx = Hyx, H.
, H , , , Hg 1 g2 =
Hg1 g2 , g 1 g2 = g1 g2 g1 , g2 G. , xy 1 y = xy 1 y = x = x,
1
yx1 (yx1 )1 = (xy 1 y) xy 1 y
, (yx1 )(yx1 )1 , y Y , x X,
(y 0 x)(y 0 x)1 , y 0 Y ,
, X = X 1 , Z . -
h = x1 . . . xl h H x1 , . . . , xl X, ,
x1 . . . xl = h = 1,
h
x1 . . . xl1 xl (x1 . . . xl )1 ,
Z.
gen(G) G. ,
gen(G) = 1 , G , gen(G) = 2 ,
, ..
, gen(Epn ) = n.
. H G. gen(H) |G : H| gen(G). ,
.
7.
(x, y) 7 [x, y] G. , , (
219
) ,
.
1. . ,
, ,
[x, y]1 = [y, x]. ( ,
, ) , ,
, [[x, y], z] 6= [x, [y, z]].
, x1 , . . . , xn G , (higher commutators). ,
1, x, y, z, w G 5
[[[x, y], z], w], [[x, [y, z]], w], [[x, y], [z, w]], [x, [[y, z], w]], [x, [y, [z, w]]].
, , [x, y, z]
[[x, y], z]. , [x, y, z, w] = [[[x, y], z], w], ,
[x1 , . . . , xn1 , xn ] = [[x1 , . . . , xn1 ], xn ].
2. . , , .
. .
, .
, . , ( !),
, (
, , ..), .
30-
, , .
,
, .
. G [G, G]. ,
G
[[x, y], z] [[y, z], x] [[z, x], y] = 1.
, , [x, z] = 1, [[x, y], z] = [x, [y, z]].
3. .
,
. ,
,
. .
.
220
. x, y, z G
[xy, z] = x [y, z] [x, z]
[x, yz] = [x, y] y [x, z]
. , ,
xx1 x1 x.
:
[xy, z] = [y, z][z, y, x][x, z],
[x, yz] = [x, y][x, z][z, x, y].
,
.
. [xy, zw] [x, z], [x, w],
[y, z], [y, w].
:
[x1 , y] = [y, x]x ,
[x, y, z][z, x, y][y, z, x] = [x, y]z [y, x][z, x]y [x, z][y, z]x [z, y].
, , 1.
[x, y, z][z, x, y][y, z, x] = [x, y][z, y]y [z, x][y, x]x [y, z]y [x, z][y, z]x [z, y].
,
.
,
:
[x, y, y z][y, z, z x][z, x, x y] = 1.
225 . , , , -
. x, y, z G
[x, y 1 , z 1 ]x [z, x1 , y 1 ]z [y, z 1 , x1 ]y = 1.
.
, .
225 .,
, ., , 1969, 264.
221
8. ,
.
1. F, H G H. ,
[f, h], f F , h H:
[F, H] = h[f, h], f F, h Hi.
, [F, H] = [H, F ], . , .
. , 1 n 3
. , G = F H, H E G. ,
[G, G] = [F, F ][G, H].
. , G = F H, F, H E G. ,
[G, G] = [F, F ][F, H][H, H].
2. . A, B, C G. ,
[A, B, C] = [[A, B], C].
.
222
. A, B, C G, H E G.
[A, B, C], [B, C, A], [C, A, B] H,
H.
. -.
. R
1, C(n, R) GL(n, R),
e, C(R).
. , n 3. g GL(n, R)
[E(n, R), g] C(n, R), g C(n, R).
. , , g
E(n, R) , [tij (), g]
1 i 6= j n, R.
[g, E(n, R), E(n, R)] = [E(n, R), g, E(n, R)] = 1.
, E(n, R) ( 2) ,
,
[E(n, R), g] = [E(n, R), E(n, R), g] = 1,
, , , g .
7.
, , . , .
. |G : C(G)| < , |[G, G]| < .
. ([Ro], .114) g1 , . . . , gn
G C(G). x, y G, x = gi a, y = gj b, a, b C(G).
[x, y] = [gi a, gj b] = [gi , gj ]. , n2 .
, g [G, G] h1 , . . . hm , hi .
g , m .
, m < n3 . , r ,
x, y G [x, y]r = (xy)r (x1 y 1 )r u, u r 1 .
r = 1 . , xy = yx[x1 , y 1 ].
, r > 1
[x, y]r+1 = xyx1 y 1 [x, y]r = xy(x1 y 1 )(xy)r (x1 y 1 )r u =
xy(xy)r (x1 y 1 )r (x1 y 1 )hu = (xy)r+1 (x1 y 1 )r+1 hu
h, .
, |G : C(G)| = n , z n C(G) z G.
, yx = x1 (xy)x, , (yx)n = x1 (xy)n x = (xy)n . ,
(x1 y 1 )n = ((yx)1 )n = ((yx)n )1 = ((xy)n )1 . ,
[x, y]n n 1 .
, xyx = (xyx1 )x2 , x ,
y . g [G, G] g = h1 . . . hm . m n3 , - > n .
(
, ), . m , . ,
m < n3 .
. , Aut(G) , [G, G] .
223
?: : 226
,
. 30-, 40- 50-
. ,
, . (
!) , . .
G
1 = G0 G1 . . . Gn1 Gn = G
227 , n
. Gi1 < Gi ,
.
.
Gi , , Gi , i 1.
.
. , Gi E G i.
, Gi1 E Gi i. , , , ,
, , . , () () .
. ,
, , ,
.
,
!
1 = G0 E G1 E . . . E Gn1 E Gn = G
. - Gi /Gi1 . ,
, .., , Gi /Gi1 C(G/Ci1 .
. ,
226
, ;
, , ;
; ,
( , ); ,
,
227 , , ,
, , , .
224
:
G = G0 D G1 D . . . D Gn1 D Gn = 1.
, , .
, , , . ,
.
, . , / , /
.
,
. ,
.
,
.
, .
, .
, :
= = =
= = ,
.
, , , :
Q , ;
S3 , ;
S4 , .
= . , = .
- .
.
- .
??
225
?.
G
. C0 (G) = G Cn (G) = [Cn1 (G), G] n 1.
,
C1 (G) = [G, G],
C2 (G) = [[G, G], G],
C3 (G) = [[[G, G], G], G],
.. ,
G = C0 (G) C1 (G) C2 (G) . . . Cn (G) . . . ,
. , , .. - Cn1 (G)/Cn (G)
G/Cn (G) , , [G, Cn1 (G)] Cn (G).
(lower central ceries) (descending central ceries).
/ par excellence. -228 -,
central ceries .
C n (G) ( , ) ,
229 .
. ,
.
. ,
[Cm (G), Cn (G)] Cm+n (G).
. .
G ,
, , n, n (G) = 1. , G
[. . . [x1 , x2 ], . . . , xn ] = 1 , n .
n , n (G) = 1
G. , 1, 2 ,
[[x, y], z] = 1, ..
Um (n, R) m . ,
Um (n, R) = {u = (uij ) U (n, R) | uij = 0, j i = 1, . . . , m}.
228 group
226
1
0
0
U2 (6, R) =
0
0
0
0 0
1 0 0
0 1 0
0 0 1
0 0 0
0 0 0
0
0
1
0
0
1
Beitr
age zur Theorie der Gruppen endlicher Ordnung. Jahresberichte Deutsch.
Math. Vereinigung, 1938, Bd.48, S.77141.
227
Ki F H. Cm (F ) F , G. ,
[Cm (F ), H] Cm (F ). , Ki m + 1 F , [K1 , . . . , Kn+1 ] Cm (F ).
, Ki m + 1 H,
[K1 , . . . , Kn+1 ] Cm (H).
[K1 , . . . , Kn+1 ], Cr+s (F H), r + 1
F , s + 1 H.
Cr (F ) = 1, Cs (H) = 1.
, Cr+s (F H) = 1, .
. F (G) , .
G F (G) G.
?? ?? G . ,
[F (G), F (G) (G) F (G), F (G)/(G) = F (G/(G)).
?.
G .
D0 (G) = G Dn (G) = [Dn1 (G), Dn1 (G)] n 1. ,
D1 (G) = [G, G],
D2 (G) = [[G, G], [G, G]],
D3 (G) = [[[G, G], [G, G]], [[G, G], [G, G]]],
.. ,
G = D0 (G) D1 (G) D2 (G) . . . Dn (G) . . . ,
- Dn (G)/Dn1 (G) . , - derived series, ,
.
G G0 G00 . . . G(n) . . .
. , ?.
: D0 (G) = C0 (G) = G G, D1 (G) = C1 (G) =
[G, G] .
,
G. , , ,
,
D2 (G) = [[G, G], [G, G]] [[G, G], G] = C2 (G),
Dn (G) = [Dn1 (G), Dn1 (G)] [Cn1 (G), G] = Cn (G)
228
n.
. ,
.
G ,
, ,
n, Dn (G) = 1. , G
dn (x1 , x2 , . . . , x2n ) = 1
2n . d0 (x) = x,
dn (x1 , x2 , . . . , x2n ) = [dn1 (x1 , . . . , x2n1 ), dn1 (x2n1 +1 , . . . , x2n )]
n 1. n , Dn (G) = 1 G. , 1, 2 ,
[[x, y], [z, w]] = 1, .. 2 .
. , G ,
:
G . , Gi G,
1 = Gn E Gn1 E . . . E G1 E G0 = G,
- Gi1 /Gi .
G .
, , ,
Gi G, .
. , , - . ,
:
: H G G ,
H .
- : H E G G , G/H .
: H E G, H, G/H , G .
, , . ,
.
. , F, H E G, F, H ,
F H G .
. , F H/F
= H/(F H),
F E F H , - H/(F
H) H .
229
. , G, R(G). - G/R(G)
, R(G/R(G)) = 1
. , ,
R(G) G
. ,
R(G). , G/R(G)
H 6= 1, 1 (H) : G G/R(G)
, R(G), R(G).
.
R(G) G G. ,
1.
G Sol(G).
.
.
.
.
B(n, R)
R .
.
pq- . |G| = pm q n , p, q P, G .
-. G .
?.
. K .
G GL(n, K) .
, , G ,
?.
, . , , , , . , .
. , .
[Hu], , , [KM], . VII, 2.
.
230
?.
. F H G F, H E G
.
?.
?. -
1 = H0 H1 . . . Hn1 Hm = G
(refinement, Verfeinerung)
1 = G0 G1 . . . Gn1 Gn = G
Gi - Hj . , Gi 6= Gi+1 i, Gi
Gi+1 .
.
G.
G.
G.
. .
. , .
. ,
, .
, .
. ,
.
.
1869
231 , 1889 232 .
.
.
, , , ,
.
.
231 C.Jordan,
231
,
. , .
. .
. n N, n = p1 . . . pm , pi P
. G = Cn
n, g.
G = hgi > hg p1 i > hg p1 p2 i > . . . > hg p1 ...pm1 i > 1
.
, [p1 , . . . , pm ]
n.
1934
233 . , , , . ?
. F E F , H E H G.
F (F H) E F (F H ), H(F H ) E H(F H ),
F (F H )/F (F H)
= H(F H )/H(F H ).
. , F H E F H F H E F H .
, (F H )(F H) E F H . , F (F H)(F
H ) = F (F H ) F (F H) (F H ) = (F H )(F H).
,
F (F H )/F (F H)
= (F H )/(F H )(F H).
, , H(F H )(F H ) =
H(F H ) H(F H ) (F H ) = (F H )(F H).
,
F (F H )/F (F H)
= (F H )/(F H )(F H).
.
1928 234
. .
233 H.Zassenhaus,
den JordanH
olderschen Satz. Abh. Math. Sem. Hamburg, 1928, Bd.6,
S.300302.
232
?:
. ,
, . ,
, , , ,
.
?.
H, F . H F . ,
G = H F H F , G , .. (h1 , f1 )(h2 , f2 ) = (h1 h2 , f2 f2 ), (h, f )1 =
(h1 , f 1 ) 1 = (1, 1).
1. . , ,
H, F G. HF , , ,
G. , H, F
H F G, (h, f ) 7 hf .
. H, F E G. [H, F ] F H.
. h H, f F , g = [h, f ] =
hf h1 f 1 . g g = h(f h1 f 1 ) , H
, g H. , g g =
(hf h1 )f 1 F , , g F . , [h, f ] H F .
, A, B G ,
, AB = BA.
. , A, B G
, ab = ba a A, b B.
. H, F E G 1,
.
. , h H,
f F [h, f ] H F = 1, , h f .
. , F, H G, F h = hF h H,
f H = Hf f F , , F H = 1, F H
.
2. . ,
.
. G H, F G, :
D1. hH, F i = G;
D2. H F = 1;
233
D3. H, F E G.
.
. G H, F G,
: (h, f ) 7 hf H F G.
. 2 3 H F ( ?).
,
(h1 h2 , f1 f2 ) = (h1 h2 )(f1 f2 ) = (h1 f1 )(h2 f2 ) = (h1 , f1 )(h2 , f2 )
, , . 1 3
, G = hH, F i = HF , .
, (h, f ) Ker(), hf = 1 , , 2,
h = f 1 H F = 1. , .
, G
H F , g G g = hf , h h, f F . h
f , g
g = f h.
. , G = F H,
A, F A G, A = F (A H).
. , G H E G F ,
, ??? f : G H, ..
, f (h) = h h H
. G H E G ,
G/H
= Z. G
= H Z.
3. . , .
D2 .
. G H1 , . . . , Hn G, :
D1. hH1 , . . . , Hn i = G;
e i = 1 i = 1, . . . , n, H
e i = H1 . . . H
b i . . . Hn
D2. Hi H
Hj , Hi ;
D3. Hi E G i = 1, . . . n.
.
. G H1 , . . . , Hn G, : (h1 , . . . , hn ) 7 h1 . . . hn
H1 . . . Hn G.
. , D2 :
h1 . . . hn = 1, hi Hi , h1 = . . . = hn = 1.
. , D1 D2 D3
H1 . . . Hi Hi+1 = 1 1 i n 1.
234
?.
( , , , ),
H F = 1 . ,
, G
g = hf , h H, f F ,
. .
. , G H, F G, :
D1. hH, F i = G;
D2. |H F | < ;
D3. H, F E G.
. G = GL(n, K), H = SL(n, K), F = C(G) = K e . , H F
= n
n- 1 K.
?.
2
.
.
. , G H, F G, :
D1. hH, F i = G;
D2. [H, F ] = 1;
D3. H, F E G.
G = H F . , [H, F ] H F ,
H F = 1, [H, F ] = 1. ,
. , [H, F ] = 1 , H F = C(H) C(F ) C(G). G = H F
g = hf , , x H F g = (hx)(x1 f ).
.
, SO(4, R) = SO(3, R) SO(3, R) = SO(3, R) SO(3, R)/{1}
?.
,
.
. (G, H),
G , H G G ( ). (G1 , H1 )
(G2 , H2 ) , (G1 , H1 ) (G2 , H2 ) f : G1 G2 , f (H1 ) H2 .
(Gi , Hi ), i I.
235
.
n
o
Y
Y
Gi = (gi )
Gi | gi Hi i I ,
Hi
Q
Q
i I.
G
,
Hi
i
Hi
(Gi , Hi ), i I.
Q
pr
Gi
i
Q
Hi Gi pri . , I Q
Q
, Hi Gi =
Gi ,
.
?. /
.
Q (Gi , 1) Gi . ,
L Gi ,
`
Gi Gi .
Q
S
, Gi x : I Gi
, xi Gi , .. , xi = 1 i,
.
,
Q
Gi ; , Q
Gi .
. ,
D1 D3, . ,
.
. G
Hi G, i I, :
D1. hHi , i Ii = G;
e i = 1 i = 1, . . . , n, H
e i = hHj , j I, j 6= ii
D2. Hi H
Hj , Hi ;
D3. Hi E G i I.
, - ,
Gr Ab . ,
Ab ! .
?.
, G F H, G F H,
G .
.
.
236
. Hi E G, i I,
G H = Hi , i I. G/H G/Hi ,
i I.
.
: G 7
G/Hi ,
g 7 (gHi )iI .
iI
Q
, Ker() = H , ,
G/H
G/Hi ,
Q
i I. H Hi , G/H G/Hi G/Hj , gH 7 gHj
j.
?.
,
H F . ,
, . , , .
, .
. ,
.
1. .
. 3
, H F
.
. , G H F G,
:
SD1. hH, F i = G;
SD2. H F = 1;
SD3. H E G.
, G H F ,
threetimes, : \leftthreetimes h
\rightthreetimes i. , G = HhF G = F iH.
, .
-, 1 3 , hH, F i = HF = F H,
g G g = hf , g = h0 f 0 ,
2 , , . , , , [H, F ] H, , ,
. , F . , ,
g = hf = f (f 1 hf ) = f hf , f 0 = f , h0 = hf .
237
2. Sn GL(n, K).
Sn = 2 i An .
G = S4 V E S4
S3 S4 , , 4.
, V S3 = 1, V S3 = S4 . , S4 = S3 i V .
, S3 = 2 i 3 . , S4 = (C2 i
C3 )iV , , S4 , .
S4 4
.
GL(n, K) = SL(n, K) h K .
B =DiU
N = D h Sn .
3. . G -
, G ? (??). ,
Hol(G) = Aut(G) i G
G. , (, h), Aut(G), h G,
(, h)(, g) = (, 1 (h)g).
?.
1. . ,
.
GL(n + 1, R), ,
:
h u
n
Aff(n, R) =
| h GL(n, R), u R .
0 1
n R,
Rn n, x 7 x + u,
u Rn , x 7 hx, h GL(n, R). ,
h u
e u
h 0
=
0 1
0 1
0 1
x 7 hx + u, x 7 hx x 7 x + u. , , , ,
x 7 hx + hu, x 7 hx + u hu = u.
:
h u
g v
hg xv + u
.
0 1
0 1
0
1
238
Aff(n, R) = GL(n, R) i Rn
. .
.
Aff(n, R),
h u
, h O(n, R).
0 1
.
cos() sin() a
m(a, b, ) = sin() cos() b .
0
0
1
. m(a, b, )m(c, d, ).
.
ch() sh()
a
b.
1
m(a, b, )m(c, d, ).
?. ,
?.
, .
. , H G , . , G
.
. H G .
. n = |G| G.
P - H. ,
G = HNG (P ). , G/H
= NG (P )/H NG (P ). NG (P ) 6= G,
F H NG (P ) NG (P ) < G. F
= G/H, F
H G.
, , H G. , p||H|, H p-
P p-. 1 < P < H, P E G, G H. ,
H/P G/P
K/P . |K| < |G|, , F P K.
F
= K/P
= G/H, F H G.
, , H p- G. [H, H] H, G. , [H, H] 6= 1, ,
, G/[H, H] H/[H, H] , H G. ,
, H . ,
239
H, p- , , , H Epm ,
GL(m, p), .
, H 2 (G/H, H).
, , H p-.
G H , , H ,
. , G/H H.
(-!) : G G/H, .. : G/H G , ((x)) = x x G/H. h H
x G/H (x)h(x)1 ,
xhx1 . , , , H ,
(-!) , ..
: C/H G, , ((x)) = x x G/H.
: G/H G/H H,
(x, y) = (x)(y)(xy)1 .
, 2-:
x(y, z)x1 (x, yz) = (xy, z)(x, y),
x, y, z G/H. - m , m|G : H| 1 (mod |H|)
|H| |G : H| H!
Y
(x) =
x(x1 , x)m x1 ,
x G/H.
(x, y) = x(y)x1 y(xy)1 ,
, . , , ,
, (x) = (x)1 (x) ,
! c F = (G/H),
H G.
. H G
G.
,
.
?.
, .
. , G .
, F, H G , g G
g = ux, u F , x H. , ,
xu, x H, u F , xu = vy,
v F , y H. v = v(x, u) F y = y(x, u) H
, H F F H F H,
(x, u) 7 x u (x, u) 7 xu , . , xu = x uxu .
x, y H, u, x F . xyu xuv .
y
, (xy)u = xy u(xy)u , x(yu) = xy uy u = x (y u)(x) u y u .
y
, xy u = x (y u) (xy)u = (x) u y u . x(uv) = x (uv)xuv , (xu)v =
x uxu v = x uxu v (xu )v . x(uv) = x uxu v
xuv = (xu )v . , 1u = u1 x1 = 1x , 1u = 1, 1 u = u
x 1 = 1, x1 = x, .
xy u = x (y u) 1 u = u , (x, u) 7 x u
H F . xuv = (xu )v x1 = x , (x, u) 7 xu
F H.
.
240
. , (F, H) , H F , F H , x 1 = 1, 1u = 1,
y
(xy)u = (x)
yu ,
(uv) = x u x v
. (F, H) .
(u, x)(v, y) = (u x v, xv y)
F H .
. , (1, 1) . . u, v, w F x, y, z H.
v
(u, x)((v, y)(e, z)) = (u, x)(v y w, y w z) = (ux (v y w), xv
v
w w
y z).
y
x1 u1 1
x1
1
1
v
v=
(u ). , y = (x )
= x
.
, (v, y)(u, x) = (1, 1), v y .
, (v, y)(u, x) = (w, z). (u, x),
(u, x) = (u, x)(w, z) = (ux w, xw z), , u = ux w, , , x w = 1,
1
w = x 1 = 1. , x = xw z = xz , , z = 1. ,
(u, x)
1
(u, x)
x1
(u
), x
x1
u1
.
. F H F ./ H.
, F H F ./ H F F ./ H,
u 7 (u, 1), H F ./ H, x 7 (1, x).
?.
I .
, i, j I h I ,
i, j h. Gi , i I , i j ji : Gi Gj , ii = idGi
i j h hj ji = hi .
Gi ji
( ).
. I, , Gr.
C, Set, Ab,
Ring, T op, ..
241
G = lim Gi ,
Gi .
.
. -
, .
. .
G Gi , I I. , i j
, Gi Gj , ji
Gi Gj . , Gi , Gj Gh , Gi , Gj Gh . G
Gi .
.
p = lim pm
pm , 1 pm , .
GL(R) = lim GL(n, R)
GL(n, R)
x 0
GL(n, R) GL(m, R),
x 7
,
0 e
m n.
?.
I .
, i, j I h I , h i, j.
Gi , i I ,
i j ji : Gi Gj , ii = idGi
i j h hj ji = hi .
Gi ji
(
).
. I, , Gr.
C,
Set, Ab, Ring, T op, .. , ,
. ,
, , ij : Gi Gj
i j.
.
.
.
242
.
p- Zp = lim Z/pn Z
iJ
J I.
,
Y
Y
Gi = lim
Gi
iI
iJ
J I.
?.
?.
A, B . A
B, A B.
A B a b, a A, b B.
:
A1
(a1 + a2 ) b = a1 b + a2 b,
A2
a (b1 + b2 ) = a b1 + a b2 .
, A B a b, a A, b B, A1 A2. ,
, , , ,
a1 b1 + a2 b2 = a2 b2 + a1 b1 .
AB ,
..
a1 b1 + a2 b2 + . . . am bm
m N0 ai A, bi B.
, na b = n(a b) = a nb,
Z A1 A2.
. , Cm Cn
= Cgcd(m,n) .
?.
(H, U ), (G, V )
243
?.
, .
1. p-,
p,
p P .
. G p-, |G| = pm
m N.
.
. G X.
, G p.
|X G | |X| (mod p).
. , x X Gx G/Gx .
Gx , x X G ,
, Gx = G. Gx G , , |Gx| = |G/Gx | = |G : Gx | p.
, X
.
, p- G 6= 1.
1. p- G 6= 1 X. |X G | |X| (mod p).
, G . X = G G, X G
C(G) G.
2. G 6= 1 p-, C(G) 6= 1.
. , |C(G)| |G| 0 (mod p), ,
1 C(G), G
g 6= e.
.
. G p- H E G, H 6= 1. H C(G) 6= 1.
, . , X
G (..
G). G xG , x X, xG
G/CG (x). (Klassengleichung, class equation)
X
X
|G| =
|G : CG (x)| = |C(G)| +
|G : CG (x)|,
xX
xX\C(G)
244
, C(G) p . ,
X p.
, , (. 3
).
. p||G|, G g p.
. |G|. , . G
H, p,
H p. , G
p , . ,
2, G , , p||C(G)|.
C(G) p
.
.
, , p- :
.
3. G p- H < G, H < NG (H).
. H E G, NG (H) = G, . , , NG (H) < G. X
G, H. H X . |X| = |G : NG (H)| p , ,
p. , , {H}, , {gHg 1 } 6= {H}, g G,
, hgHg 1 h1 = gHg 1 h H , ,
g 1 hgHg 1 h1 g = H. , g 1 hg NG (H). g 1 Hg 6= H,
h H, g 1 hg
/ H. , H < NG (H).
. , p-
p.
2.
p = 2.
2, .. h G, h2 = 1,
h 6= 1 (c ,
, 2, ,
h 6= 1, !) G
X, h X {x}, x = hx,
{x, y}, x, y,
y = hx 6= x.
245
246
. G p- |F | = ps < |G|, G
ps+1 , F 1 p.
. F H G, |H| = ps+1 . F H (,
|H : F | = p |H|). , H NG (F ).
, H p p-
NG (F )/F , , , 1 p.
1 .
2. p p- G 1
p.
. H < G p. xp H x G.
, p F = hxp | x Gi. , p G - G/F ,
Epm . Epm m-
Fp , , p
p pm + . . . + p + 1.
2. ps . .
. rs (G) ps ||G| p- G 1
p.
. , s , ps < |G|
rs (G) rs+1 (mod p), s,
, r1 (G) 1 (mod p).
r0 (G) = 1, 1
, .
, H1 , . . . , Hq , q = rs (G), ps , F1 , . . . , Ft ,
t = rs+1 (G), ps+1 . Hi li
F1 , . . . , Ft , Fj mj H1 , . . . , Hq .
{(H, F ) | |H| = ps , |F | = ps+1 , H < F },
l1 + . . . + lq = m1 + . . . + mt .
1 li 1 (mod p), 2 mj 1
(mod p). , q t (mod p), .
. , ps p- G
1 p.
. ps ||G|, G H ps .
4. xn = e,
G , p P ,
n N .
xn = e G.
1. . .
. p||G|, G xp = 1
p.
235 .
X = {(g1 , . . . , gp ) | gi G, g1 . . . gp = e}.
235 J.H.McKay,
vol.66, p.119.
247
, |X| = |G|p1 p. Cp = hi
RotateRight:
(g1 , . . . , gp ) = (gp , g1 , . . . , gp1 ).
, gp g1 . . . gp1 = gp (g1 . . . gp )gp1 = gp egp1 = e. Cp
X 1 p,
1, g1 = . . . = gp = g, g p = e. ,
xp = 1 G |X0 |. ?,
|X0 | |X| (mod p).
( ). p 6 ||G|, , |G|p1 1 (mod p). ,
!
.. : ,
. .
, , , , .
, , , , , . ,
, .
1. p||G|, G g p.
. xp = e p.
, x = e.
, x = g 6= e.
2. p||G|, p G
1 p.
. P1 , . . . , Pm p
G. , P1 . . . Pm = G(p), G(p) = {g G | g p = e}
xp = e. Pi Pj = {e} i 6= j, |G(p)| =
|P1 . . . Pm | = m(p 1) + 1. p.
2. . ,
xn = e? ,
.
. n||G|, G xn = 1
n.
, , G n.
, , V = C22 ,
4, S3 ,
6. , ,
n 0 n.
, , , [], 9.1.1.
. C G,
xn = c, c C, gcd(n|C|, |G|).
248
5.
, , G , p P .
|G|p p, G. ,
|G|p = pm , pm | |G|, pm+1 6| |G|.
. P = Sp (G) G pm
p-. p- G Sylp (G).
p, |G| |G|p .
, |P | = |G|p |G : P |
p. G, p- - p
. , 1872 236
237 .
. G , p P.
Ep : G p- ;
Cp : p- G ;
Dp : p- ;
Fp : p- 1 p.
. , , (.,
, [Ha]). , Fp 1895
. Ep Existence, Cp
Conjugacy, , Dp Fp
. |G|. ,
.
. G , - . p||C(G)|,
- G/Sp (C(G)) , G , ,
p-,
236
249
G .
, p - |C(G)|. G
. X -
. , ?
X
|G : CG (x)|,
|G| = |C(G)| +
xX\C(G)
, |G| p, |C(G)| , , G
x , |G : CG (x)|
p. CG (x) P = Sp (CG (x)), |CG (x)|p = |G|p , P
p- G.
. Cp
Dp . , , P = Sp p- G, H G p-, H
G P . , H
X = G/P G P . H p-, |X| = |G : P | p, ? |X H | 6 0
(mod p), , , X H 6= . ,
xP , HxP = xP . x ,
, x1 HxP = P , x1 Hx P , .
.
p- P X p-.
{Q}, Q X , P Q. P Q p- , ,
P . , ,
p.
2 p-.
. ps ||G|. , ps G
1 p.
. p- P G
p-, P E G.
. H G.
. , H G, P Q p- H,
G.
6.
.
1859 , . ([Ro], .80),
,
, , . , , , , ,
( [Ro] !)
([Ro], 4.16 [Ro], .39).
250
. p 6 |m. l 1
p.
pl m
pl
. ,
pl m
pl
m(pm 1) . . . (pl m pl + 1)
.
1 2 . . . (pl 1)
pl m i
, 1 i < pl . pj |i, j < l pj |pl m i.
i
, pj |pl m i, j < l pj |i. , v + p(i) = vp (pl m i),
.
. |G| = pl m, p 6 |m. X
pl m
pl G.
pl
p. G X : A X
gA = {ga | a A}. p 6 ||X|, , p.
A Y , H = GA G.
|A| = |G : H| p , , |H| pm . ,
a A g H ga gA = A. , h, g H
, ha = ga h = g, |H| |A| = pm . , |H| = pm .
7.
. H E G P p- H.
G = HNG (P ).
. g G gP g 1 gHg 1 = H
H. H ,
h H, gP g 1 = hP h1 , , h1 gP g 1 h = P .
, h1 g NG (P ) , , g = h(h1 g) HNG (P ).
. H E G, P p- G. ,
i) H P p- H;
ii) HP/H p- G/H.
i), , H ?
. P G, NG (P ) G.
8. Sn
. .
1. . F Sm H Sn
X = m, Y = n. F o H
Smn , X Y ,
(x, y) 7 (y (x), y),
y F, H.
F o H F H.
, F H , X,
251
Y . : - F (
!) , ,
- H. , F H n + 1
= (1 , . . . , n , ). , m, n 2 : F H
. , F H.
. , F H , F o H .
, F H D(F ), ,
F ( !).
D(F ) ,
= 1. F n
F H, - H. , ,
F H H , , 1 = . . . = n = 1. , F H = D(F ) h H. ,
F H |F |n |H|.
, ,
H F |F ||H|m . , ,
, ,
, .. . , G
, Z, (F o H) o G
=
F o (H o G). , (X Y ) Z
X (Y Z) X Y Z, ,
F o H o G. ,
.
, G1 , . . . , Gr ,
r 1 , , ,
G1 o . . . o Gr = (G1 o . . . o Gr1 ) o Gr .
2. Sn . , , |Sn |p Sn , , , p, n!.
. p n! pm ,
n
n
n
m = vp (n!) =
+ 2 + 3 + ...
p
p
p
n
. , 1 n
p
n
n
p,
p2 ,
p3 ..
2
p
p3
, p- Spr r1
pp +...+p+1 . , |Sp |p = p , , p- Sp
Cp . , |Sp2 |p = pp+1 p-
Sp2 Cp o Cp . ,
252
Cp o . . . o Cp
|
{z
}
am
. . . Cpa1 .
9. pq,
.
1. pq.
n = pq, p, q P, p < q. , ,
, .
. , 15 = 3 5 .
.
. G n = pq, p, q P, p < q,
Cp i Cq , Cp Aut(Cq ) Cp
Cq . , p 6 |q 1, pq
Cpq .
. G
P p Q q.
q- 1 q.
Q |G : NG (Q)| , , n,
1 + mq, m N, n . ,
Q q- G, Q E G.
, P Q : G = P Q, P Q =
1, Q E G. , G = P h Q.
: Cp 7 Aut(Cq )
= Cq1 .
p 6 |q 1, , , .
, G = P Q
= Cp Cq
= Cpq .
, p|q 1, . P = hxi, Q = hyi. Q , xyx1 = y r 2
1 < r < q. x2 yx2 = xy r x1 = y r
m
p
xm yxm = y r . , y = xp yxp = y r , y q, rp 1 (mod q). r
G pq
G = hx, y | xp = 1, y q = 1, xyx1 = y r i.
253
, r rl , 1 < l < p,
G, x xl .
. , C6 D3 = S3 6.
10, 14, 21, 22, 26 39.
2. . , G, , - ,
.
pq .
. G mn
H E G, H
= Cm , G/H
= Cn . , G
:
G = G(m, n, r, s) = hx, y | xm = e, y n = xr , yxy 1 = xs i,
r s , r(s 1) sn 1 m.
. , H = hxi G/H = hyHi. y n xy 1
yxr y 1 x.
10. p3 ,
p . , p2 . 1893 .238
p3 .
. p- , p.
. G p3 .
. p- , |C(G)| p.
- , G .
, |C(G)| = p, G/C(G) p2 , , Cp Cp . , -
, [G, G] C(G). G , [G, G] 6= 1. ,
[G, G] = C(G) p.
. p p3 .
p = 2 D4 Q. p
, ,
p, p2 .
. p = 2 : 2,
. 8 4
, , D4 Q. p
: G p,
p2 .
G p, x, y,
G/C(G). xp = y p = 1 z = [x, y] C(G).
z = 1 , G . ,
z C(G) , , G
G = hx, y | xp = 1, y p = 1, [x, y]p = 1, [x, y]x = x[x, y], [x, y]y = y[x, y]i.
238 O.H
older,
S.301412.
Die Gruppen der Ordnungen p3 , pq 2 , pqr, p4 . Math. Ann., 1893, Bd. 43,
254
, p3 p, .
, G x p2 ,
H = hxi p G, x .
y
/ H, x. , y p H, yxy 1 =
m
r
y , 1 < r < p. , , y m xy m = xr ,
p
p
2
p
p
p
r
y = y xy
= x . , r 1 (mod p) . , r r
(mod p), r 1 (mod p). r r = 1 + sp, st 1 (mod p).
t
y t xy t = x(1+sp) = x1+stp = x1+p . , y p H , , y p = xpq
q. ( !) , (yuq )p = 1.
, , , y y t xq , ,
y p = 1 yxy 1 = x1+p . , G
G = hx, y | xp = 1, y p = 1, [x, y]p = 1, [x, y]x = x[x, y], [x, y]y = y[x, y]i.
, p3 ,
p2 .
, p, . ,
, U (3, p) K = Fp p .
, p3 , , p 3
p, (
3 ).
p2 . K
0 p 1.
:
1 0
0 ...
0
0 1
0
... 0
1
0 0
0 ...
0
1
... 0
.
...
0
..
y = 0 0
x=
.
,
..
0 0 ...
.
0
1
p1
0 ...
0
0
0 0
0 ...
2
, xp = y p = e, xp = [x, y] = e
.
p3 p2 .
. , p n 3
G pn
, , ,
n1
hx, y | xp
n2
= y p = 1, [x, y] = xp
i.
. , , n = 3, ., , ,
12.5.1. 209211. , p = 2 :
n 4
n1
hx, y | x2 = y 2 = 1, (xy)2
= 1i
n1
hx, y | x2
n2
= 1, y 2 = x2
, yx = x1 yi
2n 2n1 .
pn .
:
:
27
24 = 16
25 = 32
26 = 64
27 = 128
28 = 256
14
51
267
2328
56092
1990 R.James, M.F.Newman E.A.OBrien,
28 1991 E.A.OBrien, , 2 8.000.000 29 = 512. ,
512 . ,
GAP Hans-Ulrich Beschke Bettina Eick, 199 1000. (1960) (1965) ,
3
pn p2n /27 .
255
11.
6 , pq, p < q ,
p 6 |(q 1), . , n N
n?
1. . , ( 1905
n, n ).
239 .
. n, n (n).
. . , n
, n p2 , p Cn/p .
n = p1 . . . ps , p1 < . . . < ps . n = pqm, p < q
, p|(q 1),
Cp i Cq , , Cn . , gcd(n, (n)) = 1.
, gcd(n, (n)) = 1.
n . -.
, G n, - . gcd(m, (m)) = 1 m|n
, - G .
, C(G) = 1. , C(G) 6= 1, G/C(G) , ,
G ?.
,
. , H G x H, x 6= 1. H , CG (x) H, , ,
H H G. x ,
CG (x) = H. , , G . , H, F G
x H F , x 6= 1, H = CG (x) = F .
, H G G,
, NG (H) = H. , |H| = m|n x G \ H H,
x n. , : h 7 xhx1 ,
x H
= Cm
m, | Aut(H)| = (m). gcd(n, (m)) = 1 (n !),
= idH . , x H, G = hH, xi x G,
.
n/m , H ( ). 1,
n
X (m 1) m
+ 1 = n n/m + 1. m < n, x
, H. , ,
- F , , , l < n, H.
, H, Y F n n/l + 1,
X Y = 1. , (n n/m) + (n n/l) = (|X| 1) + (|Y | 1) < |G| = n ,
, 1/m+1/l > 1. , ,
m = 1 l = 1, m l (
G).
2. , gcd(n, (n)) = 1. ,
n, , .
. , n = p.
:
15, 33, 35, 51, 65, 69, 77, 85, 87, 91, 95, 115, 119, 123, 133, 141, 143, 145, 159, 161, 177, 185, 187,
209, 213, 215, 217, 221, 235, 247, 249, 255, 259, 265, 267, 287, 295, 299, 303, 319, 321, 323, 329,
239 Dieter
Jungnickel, On the uniqueness of the cyclic group of order n. Amer. Math. Monthly,
1992, JuneJuly, p.545547.
256
335, 339, 341, 345, 365, 371, 377, 391, 393, 395, 403, 407, 411, 413, 415, 427, 435, 437, 445, 447,
451, 455, 469, 473, 481, 485, 493, 501, 511, 515, 517, 519, 527, 533, 535, 537, 545, 551, 553, 559,
561, 565, 573, 581, 583, 589, 591, 595, 611, 623, 629, 635, 649, 665, 667, 671, 679, 681, 685, 695,
697, 699, 703, 705, 707, 713, 717, 721, 731, 745, 749, 753, 763, 767, 771, 779, 781, 785, 789, 793,
795, 799, 803, 805, 807, 815, 817, 835, 843, 851, 865, 869, 871, 879, 885, 893, 895, 899, 901, 913,
917, 923, 933, 943, 949, 951, 957, 959, 965, 973, 985, 989, 995, 1001, 1003, 1007, 1037, 1041, 1043,
1057, 1059, 1067, 1073, 1077, 1079, 1099, 1105, 1111, 1115, 1121, 1133, 1135, 1139, 1141, 1145,
1147, 1149, 1157, 1159, 1165, 1167, 1169, 1173, 1177, 1189, 1195, 1199, 1203, 1207, 1211, 1219,
1235, 1241, 1243, 1245, 1247, 1253, 1257, 1261, 1267, 1271, 1273, 1285, 1293, 1295, 1309, 1313,
1315, 1329, 1333, 1335, 1337, 1339, 1343, 1345, 1347, 1349, 1351, 1353, 1357, 1363, 1383, 1385,
1387, 1391, 1393, 1397, 1401, 1403, 1411, 1415, 1417, 1437, 1441, 1457, 1463, 1465, 1469, 1473,
1479, 1495, 1501, 1507, 1509, 1513, 1517, 1527, 1529, 1535, 1537, 1541, 1547, 1551, 1561, 1563,
1565, 1577, 1585, 1589, 1591, 1603, 1605, 1615, 1631, 1633, 1639, 1643, 1645, 1649, 1651, 1661,
1671, 1679, 1685, 1687, 1689, 1691, 1695, 1707, 1717, 1727, 1729, 1735, 1739, 1745, 1749, 1757,
1761, 1763, 1765, 1769, 1779, 1781, 1793, 1795, 1797, 1799, 1807, 1817, 1819, 1829, 1835, 1837,
1841, 1843, 1851, 1853, 1855, 1865, 1883, 1885, 1891, 1895, 1897, 1903, 1909, 1915, 1919, 1921,
1923, 1927, 1937, 1939, 1941, 1943, 1945, 1947, 1955, 1957, 1959, 1961, 1963, 1969, 1977, 1981,
1985, 1991, 2001, 2021, 2031, 2033, 2045, 2047, 2049, 2051, 2055, 2059, 2065, 2071, 2077, 2091,
2093, 2095, 2101, 2103, 2117, 2119, 2123, 2147, 2149, 2157, 2159, 2165, 2167, 2171, 2173, 2177,
2183, 2185, 2191, 2195, 2201, 2215, 2219, 2227, 2229, 2231, 2235, 2245, 2249, 2257, 2261, 2263,
2279, 2283, 2285, 2291, 2315, 2317, 2319, 2321, 2323, 2327, 2335, 2343, 2345, 2353, 2363, 2369,
2387, 2391, 2395, 2397, 2405, 2407, 2413, 2419, 2427, 2429, 2431, 2435, 2443, 2449, 2453, 2461,
2463, 2465, 2471, 2479, 2481, 2483, 2489, 2491, 2495, 2497, 2501, 2505, 2507, 2509, 2513, 2515,
2517, 2519, 2533, 2537, 2545, 2555, 2561, 2563, 2567, 2569, 2571, 2573, 2581, 2587, 2589, 2595,
2599, 2603, 2611, 2615, 2623, 2627, 2629, 2641, 2643, 2651, 2661, 2669, 2681, 2685, 2701, 2703,
2717, 2723, 2733, 2735, 2737, 2739, 2743, 2747, 2755, 2759, 2761, 2765, 2771, 2773, 2779, 2785,
2787, 2795, 2807, 2813, 2815, 2821, 2823, 2827, 2829, 2831, 2839, 2841, 2845, 2849, 2859, 2863,
2867, 2869, 2881, 2885, 2893, 2899, 2905, 2911, 2913, 2921, 2923, 2929, 2931, 2933, 2935, 2941,
2949, 2951, 2955, 2959, 2965, 2977, 2981, 2983, 2987, 2993, 2995, 3007, 3009, 3013, 3017, 3029,
3031, 3035, 3039, 3043, 3047, 3053, 3055, 3057, 3059, 3065, 3071, 3073, 3077, 3085, 3091, 3093,
3095, 3097, 3101, 3103, 3107, 3113, 3115, 3127, 3131, 3133, 3139, 3145, 3147, 3149, 3151, 3157,
3161, 3173, 3183, 3193, 3199, 3215, 3223, 3227, 3233, 3235, 3239, 3247, 3263, 3265, 3269, 3273,
3277, 3281, 3287, 3291, 3293, 3295, 3309, 3317, 3327, 3333, 3335, 3337, 3341, 3349, 3353, 3365,
3367, 3377, 3379, 3383, 3385, 3395, 3397, 3401, 3405, 3409, 3415, 3419, 3421, 3427, 3431, 3439,
3443, 3453, 3473, 3487, 3489, 3493, 3495, 3497, 3503, 3515, 3521, 3523, 3531, 3543, 3545, 3551,
3553, 3561, 3563, 3567, 3569, 3579, 3585, 3587, 3589, 3595, 3599, 3601, 3605, 3611, 3619, 3621,
3635, 3647, 3649, 3651, 3653, 3655, 3657, 3661, 3665, 3667, 3669, 3679, 3683, 3687, 3689, 3695,
3707, 3713, 3715, 3729, 3731, 3737, 3743, 3745, 3749, 3763, 3777, 3781, 3785, 3787, 3791, 3799,
3809, 3811, 3815, 3817, 3827, 3831, 3835, 3839, 3841, 3845, 3849, 3855, 3859, 3865, 3867, 3869,
3893, 3899, 3901, 3903, 3921, 3935, 3937, 3941, 3945, 3949, 3953, 3957, 3959, 3961, 3973, 3977,
3979, 3983, 3985, 3991, 3995, 3997, 4009, 4031, 4033, 4035, 4037, 4039, 4043, 4045, 4061, 4071,
4081, 4083, 4085, 4087, 4089, 4097, 4101, 4103, 4109, 4115, 4117, 4119, 4121, 4123, 4135, 4141,
4145, 4147, 4151, 4163, 4169, 4171, 4181, 4183, 4187, 4189, 4193, 4195, 4199, 4207, 4213, 4223,
4227, 4233, 4237, 4247, 4249, 4255, 4265, 4267, 4277, 4279, 4281, 4285, 4291, 4295, 4299, 4303,
4307, 4309, 4313, 4315, 4317, 4321, 4323, 4331, 4333, 4343, 4353, 4355, 4369, 4379, 4381, 4385,
4387, 4393, 4395, 4399, 4403, 4411, 4415, 4427, 4429, 4433, 4435, 4439, 4443, 4453, 4461, 4465,
4469, 4471, 4479, 4487, 4497, 4499, 4501, 4505, 4511, 4521, 4529, 4531, 4533, 4535, 4537, 4539,
4541, 4543, 4553, 4559, 4569, 4571, 4573, 4577, 4579, 4589, 4595, 4601, 4607, 4611, 4619, 4627,
4631, 4633, 4645, 4659, 4661, 4667, 4677, 4681, 4685, 4687, 4697, 4699, 4709, 4713, 4717, 4727,
4735, 4739, 4741, 4745, 4747, 4749, 4755, 4757, 4763, 4765, 4769, 4771, 4777, 4781, 4795, 4803,
4811, 4819, 4821, 4829, 4835, 4837, 4839, 4841, 4843, 4847, 4849, 4853, 4857, 4859, 4865, 4867,
4873, 4879, 4883, 4885, 4891, 4897, 4899, 4911, 4915, 4917, 4921, 4927, 4939, 4945, 4963, 4979,
4981, 4985, 4991, 4997, 5001, 5015, 5017, 5027, 5029, 5033, 5035, 5045, 5053, 5057, 5063, 5065,
5069, 5071, 5083, 5089, 5091, 5095, 5111, 5123, 5127, 5129, 5131, 5137, 5141, 5143, 5149, 5151,
5161, 5163, 5165, 5173, 5177, 5183, 5191, 5195, 5199, 5205, 5207, 5213, 5215, 5221, 5245, 5249,
5251, 5257, 5263, 5267, 5269, 5287, 5291, 5293, 5295, 5311, 5315, 5317, 5321, 5327, 5339, 5345,
5353, 5357, 5359, 5361, 5363, 5365, 5369, 5371, 5377, 5383, 5385, 5389, 5395, 5401, 5411, 5423,
5429, 5433, 5435, 5447, 5453, 5457, 5459, 5461, 5465, 5469, 5473, 5485, 5489, 5495, 5497, 5509,
257
12.
= {2, 3} A5 (123)(45) 6,
-. , A5 - A4 12.
258
Index rerum
Ein Buch ohne Index ist kein Buch.
Mommsen
,
, ,
.
, , 8
K +
(Baby Monster) BM
(Friendly Giant) FG
n-
Aut(G)
Out(G)
Inn(G)
R+
Aff(n, R)
B(n, m)
PSL(2, Od )
F4
H4
Gal(L/K)
(pm , . . . , pm )
Dn
D
An
I
I ?
I +
Q
2
Cl(R)
V
Cliff(n, R)
Bn
O
O+
Ly
L
L
L+
L+
Mc
Moeb
259
R
O =
O?
O+ =
Octn
ON
O(n, R)
n-
PSL(2, Z[i])
GL(n, R)
PGL(n, R)
PSL(n, R)
P
Ru
Fn
Z
Zn
Sn
Sp(2l, R)
260
SL(n, R)
SO(n, R)
SU(n, R)
Spin(n, R)
St(n, R)
Suz
T
T (m1 , m2 , m3 ; n1 , n2 , n3 )
T ?
T +
ms
1
(pm
1 , . . . , ps )
p
T (k, l, m)
T
U (n, R)
,
FG
HN
He
HS
HJ
Cn
Z
(Vierergruppe) V
E(n, R)
Epn (p, . . . , p)
p-
Co1 , Co2 , Co3
261
Icos
M (n, R)
Hurw
Lip
G-
=
p-
G-
p-
262
p-
(generation)
(span)
-
-p-
G-
(Gitter)
(Verband)
263
pq-
264
An
(Indexsatz)
(Noetherscher
Isomorphiesatz)
(allgemeiner Indexsatz)
B(2, m)
B(m, 4)
K2
K2 (Fq )
-
xn = e
.
(Verfeinerungssatz)
K1
K2
p-
265
Baby Monster =
Big Monster =
Freiheitssatz
Friendly Giant =
G-
Indexsatz
Isomorphiesatz
Klassengleichung
p-
p-
p0 -
pq-
three for two
Verfeinerungssatz
Verlagerung
Vierergruppe
Index personae
(Abel),
,
(Adams)
,
,
(Isaacs), ..
, ..
(ACampo), .
(Albert)
, .
,
, ..
(Alperin),
(Alperin),
(Amitsur),
.
,
,
(de la Harpe), .
(Artin),
(Artin),
(Auslander),
(Aschbacher),
,
266
(Bak),
(Bannai)
(Bass),
(Baumslag), .
,
,
(Baez)
(Bell),
..
,
(Bender),
(Benson),
(Behr), .
, .
, .
, .
,
(Bieberbach),
(Binet)
, .
, .
(Blichfeld)
,
, ..
,
(Borel),
, .
(Brouwer),
(Brauer),
, .
(Bourbaki),
(Burger), .
, ..
(Bianchi), .
, .
(Baer), .
(Buekenhout), .
- (Bialynicki-Birula),
, .
(Wagner), ()
(van der Waerden),
(Weil),
(Weyl),
,
, .
(Wehrfritz), ...
(Vessiot), .
(Wigner),
(Wilandt), .
,
,
(Witt),
(Wolf), .
- (Vaughan-Lee), ..
, ..
,
(Wussing), .
, ..
,
(Galois),
(Hamilton),
(Gauss)
(Gasch
utz), .
(Heisenberg),
(Hecke),
,
,
,
(Hilbert),
???
, .
, .
,
, ..
,
(Holubowski),
,
,
, .
,
, ..
,
, ..
, ..
,
(Graham), ..
,
, .
,
, .
,
, .
(Grothendieck),
(Grove),
(Grunewald),
(Gruenberg),
(Guralnick),
(Hurwitz),
(Hurewicz),
, .
,
(Dedekind),
(De Concini),
,
, .
(James),
(James),
(Zacher),
,
,
(von Dyck),
(Dixon),
(Dickson),
(Di Martino),
, ..
, .
,
(Dieudonn`
e),
,
(Dehn),
, .
(Jordan),
(Seitz),
(Seitz),
,
(Siegel),
,
(Ito),
,
,
(Cameron),
(van Kampen), ..
(Kantor),
, ..
(Kaplansky),
,
,
(Carranti),
(Karrass Abraham),
(Cartan),
(Cartan),
(Carter),
(Cassidy P.J.),
,
(Kegel),
(Campbell), ..
,
(Kleidman),
(Klein),
,
(Knuth),
, .
(Kovacs),
, ..
, .
(Kolchin)
267
,
, ..
, ..
,
, ..
(Koch),
(Cauchy),
(Kra), .
(Krasner),
(Kraft)
(Cremona),
(Crowell), ..
(Krull), .
,
(Cayley),
, .
, .
,
,
(Lagrange),
(Lyons),
(Landau),
(Larsen), ..
(Le Corbusier??),
(Levi),
(Loewi), .
(Lang),
(Langlands), .
(Lepowski),
,
(Lie),
(Liebeck),
(Liebeck),
(Livingston)
(Lyndon R.C.),
(Lipschitz),
(Littlewood),
,
,
, ..
,
(Lusztig),
,
, ..
(Magnus),
(Madelung), .
,
(Macdonlad I.D.), ..
(McKay J.H.)
(Makkey), .
(McLaughlin)
(McLane),
-
-, ..
,
268
(Mumford),
,
(Mann),
(Mann), ..
,
, ..
,
(Massey), ..
(Mathieu),
(Maschke), .
, ..
(Mennicke),
,
,
,
(Miller),
,
(Minkowski),
, ..
,
(Moser), ..
(Molien),
(Monge),
(Maurin),
, .
(Moufang),
,
, ..
(Neumann P.M.),
,
,
, ..
(Nielsen), .
,
(Neumann B.H.),
(Neumann H.),
, ..
,
, ...???
(Newman),
,
(OMeara), ..
(ONan),
(Ornstein)
,
, .
(Pasini),
(Palmer), .
,
(Parker),
(Passman), .
,
,
, ..
(Picard),
,
,
,
(Polya),
,
,
,
(Procesi),
(Poincar`
e),
-,
(Raghunathan), ..
(Reiner),
,
,
,
, .
,
, ?
,
,
, ..
,
,
, .
,
, ..
,
, ..
(Saxl),
, ..
, ..
, ..
(Segev),
(de S
eguier J.A.)
, -
(Sylow),
,
(Scoppola),
(Scott),
(Sloan), ...
,
(Smith), .
(Smith),
(Smith),
(Solitar Donald),
(Solomon),
(Springer),
(Steinberg),
,
(Stirling) ?
(Stallings)
,
(Suzuki),
,
,
, ..
,
, ..
(Tamburini),
(Thurston), .
(Timmesfeld),
(Tits),
(Todd)
,
, ..
, .
(White)
(Wilson), (alias )
(Wilson,
(Wilson),
-
,
,
,
, B. (Fine)
, ?
, ..
, ..
(Feinman?),
,
(de Fermat),
, ..
(Fischer),
, .
, .
(Fox), .
, ..
, ..
, ..
,
(Frattini)
(Freudenthal),
,
(Fried),
(Fuchs L
aszl
o) ,
(Fulton)
(Furstenberg),
(Hamermesh), .
(Humphreys),
(Hahn),
, .
269
(Harada)
, .
,
- (Harish-Chandra)
,
, .
(Hasse),
,
,
(Held),
, .
(Higman),
(Higman), .
(Hilton),
(Hirsch)
,
, .-.
(Hall),
(Hall),
(Hall),
(Hopf),
(Hochschi?ld), .
(Hochstrasser), .
(Huppert),
(Husemoller), .
(Hewitt), .
(Zagier), ??
(Zassenhaus),
(Zieschang), .
, .
(Chandler), .
,
,
,
(Shalev),
, ..
, ..
(Schattschneider),
,
, .
(Chevalley),
,
(Shimura),
(Shirvani), .
(Schl
afli)
,
,
,
(Schmidt),
(Speiser) ,
(Schreier),
(Steiner)
(Steinitz)
, ..
270
(Streitwolf?), .
, ..
(Schupp),
(Schur),
, ..
(Eilenberg),
(Euler),
(Elkis)
, .
, .
(Engel)
(Escher),
(Young)
(Janko)
(X) X
Vm
(X) m- X
( m- X)
\ -
4 ( )
t (
)
`
( )
Q
X/ - X
.
,
(vel)
( &)
=
(Allgemeinheit, for All)
(Existenz, Exists)
! .
True
False
/
3 , A 3 a
A B
, B A
A B
, B A
{a, b, c, . . . } a, b, c, . . .
{x A | P (x)} A,
P
[a, a, b] (
(a, b, a) ( n-)
= () ( )
|X| = Card(X) X
0
2X X
V
m = | m (n)| = Cn
Dn i n
h
n
nm
no
= Snm = S(n, m) m
n!
[x]n = x(x + 1) . . . (x + n 1)
[x]n = x(x 1) . . . (x n + 1)
ij
m
-
|
k (m k n , m|n
& m n/m)
mod
gcd
lcm
vp p-
| |p p- , |x|p = pvp (x)
dp p-
bxc x
A
Bn n-
n
B n-
C
C = C {}
Fq q
271
I = [0, 1]
H (alias )
Hn n-
N = {1, 2, 3, . . . }
N0 = {0, 1, 2, 3, . . . } 0
O
P = {2, 3, 5, 7, 11, . . . }
Q = {m/n | m, n Z, n 6= 0}
Q
Q+ = Q>0 = {x Q | x > 0}
R (alias )
R+ = R>0 = (0, +)
Sn n- , S1 = T
T = R/Z 1 (alias
)
Tn n- ()
Z = {0, 1, 2, . . . }
Z/mZ m
Zp p-
Z[i]
Z[]
Hurw
Icos
Lip
n = {1, . . . , n} n
n n- 1
p pn 1 ( )
i ( C H)
j ( H)
k ( H)
n
n 1
1 5
=
= 1
2
1+ 5
=
2
= ( )
b =
1+i 3
=
2
1
1
= (1 + i + j + k)
2
id idX
incl
pr ( )
( -)
res resX
Y X
Y
|Y Y , ,
resX
Y
,
7
99K ,
, , , incl
,
,
Eq(f, g) f g
Y X = Map(X, Y )
X Y
Inj(X, Y ) X Y
Surj(X, Y ) X Y
Bij(X, Y ) X Y
:
,
+
1
/ g/h = gh1
\ g\h = g 1 h
[x, y] = xyx1 y 1 x
y
[x, y, z] = [[x, y], z]
xy = y 1 x1 y x
y
y x = yx1 y 1 x
y
xG x
G
H
(x H y xH = yH)
H
(xH y Hx = Hy)
= , ,
( )
o(g) ord(g) g
(G) |G|
:
X G X G
G] = G \ {1}
X 1 = {x1 | x X} X
H G H G
272
H E G G D H H
G
H G H G ( , H)
HG H ( G, H)
H EE G H G
gH G H
Hg G H
F gH G
(F, H)
G/H G
H, -
H\G G
H
F \G/H
G (F, H),
XY X, Y G
W (X) X
l(w) w
(w) w
hXi ,
X
hXiG G,
X
hX|Ri , X R
P (
)
|G : H| H G
C(G) G
Ci (G) i- G
C i (G) i- G
CG (x) x G
CommG (H) H G
D(G) = [G, G] G
Di (G) i- G
F (G) G
Gab G
Gn = Im(pown ) n-x
G
Gn = Ker(pown ) xn = 1 G
L(G) G
L(D, G)
H, D H G
NG (X) X G
Sp (G) p- G
Sylp (G) p- G
(G) G ( G)
(G) G
Aut(G) G
Autn (G) G
Coim() = H/ Ker(G) :
H G
Coker() = G/ Im()
: H G
End(G) / G
Hol(G) G
Hom(H, G) H
G
Ig ( g: x 7 gxg 1 )
Lg g: x 7 gx
Rg g: x 7 xg
Im()
Inn(G) G
inv , inv(x) = x1
Iso(H, G) H
G
Ker()
Out(G) G
pown n- , pown (x) = xn
1 (
1)
ab
X G G X
Gx, xG xG x
G
FixX (g) g
Gx = StabG (x) x
y
x
char(K) K
G (Group)
H, F, . . .
K (K
orper)
L (Lattice)
M (n, R) n R
273
M (m, n, R) m n R
R (Ring)
R+ R
R R
R = R \ {0}
Rn R- n
n R R- n
R[x]
V (Vector space)
B
di () = e + ( 1)eii
dij () = di ()dj (1 )
det
diag(1 , . . . , n )
e
e1 , . . . , en Rn
eij
gij g, g = (gij )
0 g 1 , g 1 = (g 0 )
gij
ij
perm
sdiag(1 , . . . , n )
1 , . . . , n -
-
S m (x) m-
x
Vm
(x) m- x
tij () = e + eij
wij () = tij ()tji (1 )tij ()
zij (, ) = tji ()tij ()tji ()
() = (i,(j) )
An n
Bn n
B(n, m) m n
Cn n
C
= Z
Dn 2n
D
Epn
= (Cp )n
(p, . . . , p)
Fn n
FX = F (X)
X
Octn
Q = {1, i, j, k}
Sn n
SX = S(X) X
T (k, l, m)
T (k, l, m)
T (m1 , m2 , m3 ; n1 , n2 , n3 )
V
= (C2 )2 (Vierergruppe)
n
Z n
s1 , . . . , sn1
decr
Fix()
inv
Mob()
sgn
wij = (ij)
(ijk) 3-
I
I ?
I +
O
O?
O+
T
T ?
T +
W () , = Al , Bl , Cl , Dl , E6 ,
E7 , E8 , F4 , G2 , H3 , H4 , I2 (m)
{3, 4, 3}, {3, 3, 5}, {5, 3, 3}
Q
Q
h i H h
G H i G,
./ H ./ G
H.F F H
; H G
L
`
;
H
G
o ;
; H o G
H G
274
F : H F G
H G F
lim ()
lim ()
A(p) p-
B(A)
H(A) = Z(A)/B(A)
Tor(A)
Z(A)
Al (q) = PSL(l + 1, q)
Bl (q) = P(2l + 1, q)
Cl (q) = PSp(2l, q)
Dl (q) = P+ (2l, q)
2 A (q 2 ) = PSU(l + 1, q 2 )
l
2 D (q 2 ) = P (2l, q 2 )
l
E6 (q), E7 (q), E8 (q), F4 (q), G2 (q) E6 , E7 , E8 , F4 ,
G2
3 D (q), 2 E (q 2 )
4
6
2 B = Sz
2
2 F , 2 G
4
2
Aff(n, R)
Cliff(n, R)
GL(n, R)
GO(n, R)
GSp(n, R)
O(n, R)
PGL(n, R)
PSL(n, R)
PSO(n, R)
PSU(n, R)
P(n, R)
PSp(n, R)
SL(n, R)
SL (n, R) = {g GL(n, R) | det(g) = 1}
SO(n, R)
Sp(n, R)
Spin(n, R)
St(n, R)
SU(n, R)
T (V )
U (n, R)
(n, R)
L
L
L+
L+
P
L(n, R)
{g|u}
[g] g
GL(n, R)
B(n, R) (Borel)
B (n, R)
B(, R) -
B (, R) -
C(n, R)
C(n, R, I) - I
D(n, R)
D(, R) -
E(n, R)
E(, R) -
E(n, R, I)
F (n, R, I) = E(n, I) I,
I
EO(n, R)
Ep(n, R)
EU(n, R)
GL(n, R, I) - I
N (n, R)
N (, R) -
SC(n, R) 1
SL(n, R, I) - I SL(n, R) (torus normaliser)
U (n, R)
U (n, R)
Wn ( Sn )
Br(K)
Cl(R)
d(X) dX X
Diff(X)
Gal(L/K)
Hn (X, A) n-
X A
H n (X, A) n- X A
Isom(X)
K0 (R)
275
K1 (R), K1 (n, R)
K2 (R), K2 (n, R)
Moeb
Pic(R)
n (X) n (X, x) n-
( )
BM = F2 (Baby Monster)
Co1 , Co2 , Co3
FG = F1 (Friendly
Giant)
Fi22 , Fi23 , Fi024
He
HJ = J2
HN = F5
HS
J1 , J2 , J3 , J4
Ly
Mc
M11 , M12 , M22 , M23 , M24
ON
Ru
Suz
Th = F3