Вы находитесь на странице: 1из 6

Assam tlang ram district pakhat North Cachar Hills an tih \hin, tuna Dima Hasao hming pu ta khawpui

ber Haflong hi Hmar khua tih ve mai theih tur khawpin Hmar Mizoten an al hneh a. Haflong khuaah hian Mizo pa chhuanawm, kawng hrang hranga thangchhuah han tih ve mai theih tur a awm. Educationist, Litterateur, Theologian, Missionary, Linguist, Lexicographer, tih te leh nihna dang dang han pek mai theih tur khawpa mahni tawka dai zau he Mizo pa hi Pu Vanlal Tluonga Bapui a ni a (Bapui hi Hmar hnam peng khat, Saivate te nen unau an ni). ZOlife-in kan kawmna hi han chhiar ve teh le. ZOlife: Pu Tluong, ZOlife thawktute leh chhiartute hmingin chibai le. A hmasa berin i hming ziah dan dangdai angreng tak leh i pian leh murna chungchang min hrilh thei ang em? VLT: Ka hming hi Vanlaltluanga a ni a. Ka Pu hmingsak a ni a; Mizo \awnga sa a ni a, Hmar \awng ziah dan angin a hi o-in 1962 khan ka ziak \an a ni. November 14, 1944 khan Boro Muolkoi khua, North Cachar Hills District, Assam-ah ka piang. Z: Haflong tih hming han hriat hian Mizoram lam a\ang chuan Ngaihban Tlang hi rilruah a lo lang nghala, modern Mizo history-a a dinhmun hi i ka a\angin hriat a chakawm hle mai. VLT: Ngaihban tlang tih hi theory tam tak a awm a. A lar zual pahnihte ka hriat dan chuan, Rev. |hianga, Pioneer worker leh Pastor hmasa khan, Indopui pakhatnaa French ram kalte kha Silchar an thlenin an khawhar em em a, zoram an ngai a. Relah an han chuan hnuah tlang ram an thleng a, leiverh chhunga an han tlan lutte chu mak an ti a, tunah chuan tlang ram kan thleng leh ta, zoram kan ngaih a bang tiin a hmingah Ngaihban tlang an vuah, tiin a sawi a. Mahse, he hming hi WW1 hma daiha a lo put tawh niin a lang. Tin, a ramah hian ngaihban kung a tam a, chu chu hmingah a pu a ni ang tih a ni bawk a, thil ni thei a ni. Amaherawhchu, a pawmawm thei vak lo. Ngaihruata vuah chawp a ang deuh. Keima rin dan chuan he ng lai ram kan zuk luh thlakna hi 1700 bul vel kha a ni daih tawh a. Keima thlahtu ngei hi Lord Wellesley te, William Bentinck te hunah khan Mauzadar a lo ni daih tawh a, a hming pawh Vangpa a ni a, chu chu a Mauza hmingah Bompa tiin a la pu reng a ni. Chung hun lai daiha zoram an ngaihna tibangtu a nih avanga Ngaihban tlang an lo ti pawh a ni thei e. Hetiang bak hi han thawh mai tur ka nei lo. Z: Zirna lama i kawng zawh hi a ngaihnawm viauin kan ringa, min hrilh thei ang em? VLT: Boro Muolkoi khuaah Mission Zan sikulah zirna ka \an a, Bible leh Hlabu Mizo \awnga chhiar leh ziak ka zir thiam hnuah, 1952 kum khan Junior Basic LP School sorkarin min rawn pe a, sap \awng kan zir \an. Engkim kan lo zir thiam tawh avangin 1953-ah Pawl 4 zir turin Haflongah ka chhova, Govt. High School a\angin Matriculation (GU) ka zo va, Haflongah College a lo awm tawh avangin ka zir zawm nghal a, 1963 khan PUC ka zo va, 1967 ah BA ka zo ve a ni. A hnuah zirtirtu hna ka thawh avangin 1975-ah BT ka zo va, 1985-ah MCE (Reformed Theological Seminary, Jackson, Miss., USA) ka zo va. 1993 khan Serampore College hnuaiah External Candidate niin BD ka zo ve a ni. Z: A nih leh, in chhungkaw chanchin lam te. VLT: Ka nupui hming chu Thil Lalhnemi a ni a, February 16, 1966-ah kan innei a, January 11, 2013 khan kum 47 kan inneih hnuin mual min liamsan a ni. Fapa 2 leh fanu 2 kan nei a, an puitling vek tawh a, kan fanu upa ber chuan min awmpui a, a dang chu Mizoramah an khawsa vek a ni. Kan fanu naupang zawk chuan Serchhip-ah pasal a nei a, an chhungin an khawsa. Tu 5 kan nei ve tawh.

Z: In lusunna kan tuarpuiin Pathian thlamuanna kan dilpui a che u. In nupa hian Hmar ve ve in ni nachungin in \awng hman a inang chiah lo niin kan lo hria a. VLT: Ni e, ka nupui te hi Thiek \awng hmang an ni a, inah chuan Thiek \awng kan hmang a, hei hi Hmar \awng ang a ni tho nain Hmar \awng hmangtu mi tam takin an thiam kher lo. Lehkha ziakna atan Hmar (Khawsak \awng) hi hman a ni ber a, chu chu kan thiam tho va. Kohhranah chuan Mizo \awng hmanna Biakina lawi kan ni. Kei hi Bapui ka ni a, chu chu Faihriem emaw Saihriem emaw zinga chhungkaw pakhat a ni a. |awng hran kan nei a, Cachar leh Mizoram hmar lamah chhungkaw \hahnem fein an la hmang a, keini chuan kan hre tho nain, kan hmang lo. Tunah hian chu \awng chu a bo loh nan documentation hna kum thum vel kal ta a\ang khan ka bei a, a \awng humhalhna tur chauhvin Research paper ang tunah ka chhuttir mek a ni. Z: Ei leh bar zawn kawnga i thiltawn te min han hrilh ve leh la? VLT: High School kan zir chhung zawng khawsa thei tak kan ni \hin a, serthlum huan zau tawk kan nei a, kumtinin cheng sang khat vel chu kan lei thei \hin. Chu chu 1960 hma kha chuan tam tak a ni. 1957-58 Mautam-ah khan kan huan serthlum chu a ram ta vek a, tichuan harsa deuh takin zirna ka chhunzawm a. College phei chu mahni inchawmin (Sorkar hna thawk chungin) ka kal a ni. 1963-ah Police Deptt.-ah LDA hna ka thawk \an a, 1967 thlengin ka thawk. BA ka zawhin Muolhoi Christian High School ah zirtirtu hna ka zawm a, ka tuipui hle a. 1970-ah kan Synod (Cachar Hill Tribes Synod) in High School a hawn dawnin min sawm ve a, Synod High School ah Asstt. HM in ka zawm a, 2000 September thla thleng khan HM niin hetah hian ka thawk a ni. 2000 November ah CWM Missionary-in United Kingdom ah kan nupain kan kal a, North-East Area, Congregational Federation Kohhranah Mission Enabler hna kum thum leh a chanve kan thawk a. 2003 ah Hmar leh Kachari indona a thleng a, kan fate pawh Aizawl ah an raltlan a, Ramhlun North ah an lo khawsa a. Keini 2004 March thlaah kan hawng a, Aizawl ah kan lo thlawk lut a, kan fate kan rawn pawh phawt a, April thla tawp lamah Haflong kan pan leh chauh a ni. Synod-in Director, Mobile Theological School hna thawkin min chhawr zui a, 2006 March ah khan Pension-in min kaltir a ni. Z: Kohhran-a i rawngbawlna chanchin lam te? VLT: High School kan zir lai a\angin kan lo piangthar ve a, chu chuan kohhrana rawngbawlna hi min kawhhmuh a. Harsatna avangin ka thawk thei mai lova. Amaherawhchu, kan Synod-in High School a hawn hian min sawmna chu Pathian kohna anga ngaiin Kohhran rawngbawlnaah ka zuang lut ve tawp mai a ni. Ka pa hi kan naupan lai a\ang tawha Kohhran Upa a ni a, Tirhkoh (Evangelist) a nemngheh a ni leh a, 1959 khan Pastor atan nemngheh a ni leh a ni. Hman lai Kohhran kalphunga vawithum ordination chang pawla mi a ni a, chu chu Pathian zarah kan la han chhawm nung ve a ni deuh mai. Haflong Kohhran Committee memberah thlanin ka awm a, a hnuah Kohhran Upa ni turin 1988 khan Presbytery nemngheh ka ni a, hei kumin a kum 25-na kan lo chuangkai ve reng tawh a ni. Kohhran Dan khatnaa nupui nei leh BD zo ni mah ila, Pastor hna atan hian Pathianin min kovin ka hre lo. Z: Hnam hrang hrang krah leh Zo hnahthlak hnamte inkarah te khawtlang-a i rawngbawlna chanchin min hrilh ve leh ta che?

VLT: Sikula thawk ka nih avang pawh a ni ang a, khawtlang lamah pawh zirna leh inzirtirna lam hi ka thawk hnem hle. Chung zinga a tam zawk pawh Kohhran kaltlang an ni hlawm. Tin, Kohhran inrelbawlnaah hian ka inhmang nasa a, kan Kohhran (PCI) ah chuan local a\angin General Assembly thlengin thutlukna siamtu committee ah te ka tel \hin a, nikum thleng khan Executive member ka ni a. Kohhran dang nena thawhhonaah pawh chanvo pawimawh ka chelh \hin a. Community & Rural Development Services, Dimapur ah Office Bearer leh Board Member ka ni tawh a. North-East India Committee on Relief and Development (NEICORD) ah pawh Office Bearer leh Board Member ka ni tawh bawk. CWM tan Audit & Investment Com ah kum 3 ka thawk ve. Khawtlang leh hnam thilah chuan Literature lam hi ka inhmanna a ni ber. Kan zirlai kha chuan Student Organisation-ah kan inhmang ve viau \hin a, ram pum huapa Secretary leh President hna te kan lo chelh ve a ni. Hei kum 30 vel zet tur chu literature lamah hian ka inhmang ve a, hotu chan changin tun thleng pawhin Assam State leh Dima Hasao District atan chuan President hna ka la chelh reng a ni. Term khat chhung chu Hmar Inpui, NC Hills leh Karbi Anglong Area ah Executive Committee Member hna ka chelh ve. Z: Titi hawi zawng han thlak hret i la, kum 2003-a Hmar leh Kachari indona chungchang kha i sawi lang a. VLT: 2003 March-April a\ang khan Dimasa Kachari leh Hmar zingah buaina a chhuak a, he buaina hi nasa takin kan tuar hlawm a ni. Keini lam tihchhuah chu a ni hauh lo; midangin diklo taka puhin, kan tih ni lo inthahna puhin kan awm a, chu chuan indo a chawk chhuak a ni ber awm e. Kachari te hi heng lai biala hnam tam tak zinga a tam ber an ni a, ram bik siam tumin hma an la a ni ber a, chumi hmalaknaah chuan keini Hmarho chu a tuartu berah min hmang a ni. (Kan tlem hle nain, Pathian zarah hmasawnna leh changkanna lamah mite thik tham kan ni). Ram buai laiin keini nupa chu UK ah daih kan awm a, kan faten baihvai takin in an lo chhuahsan a, Mizoram lamah an lo raltlan a, mahni Mizo puite chhawmdawlna duhawm tak an dawng a, kan lawm em em a ni. Kan hawn hnuin buaina tuartute, an in leh lo leh khawsakna khua halral saka awmte theihtawpin kan \anpui ve a. Sap ram \hian \hate leh Kohhranho \anpuina kan dawnte chu in kang tuarte hnenah kan sem a, ^6,60,000.00 vel chu kan sem a ni. Tin, mahni khua chhuahsan \l te leh mahni hmuna khawsa chhunzawm theilo te chu Hnam Inpui-in an awmna tur a ruahman sak a, chutiangte pawh chu kanin an harsatna kawngah theihtawp chhuahin kan kan \hin. Z: Chung buaina kal zel rahchhuah ni maw, hei NC Hills ni \hin kha Dima Hasao in ni ta reng mai a? VLT: Dima Hasao tia hming thlakna hi a la hnai a, nikum lawk kha a ni. DHD pawlin Dimaland an ngen a, chu chuan Nagaland hmun \hen te, Assam (Nowgong & Karbi Anglong) hmun \hen te, Cachar te a huam a. Chu chu sorkarin a pe thei mai lova, hel pawl an chhuak a. Tunah chumi pawlte chu sorkar nena inremin Territorial Council pek turin an intiam a ni. Chutih lai mek chuan helai local inti hovin, DHD (J) pawl insiamin a district hi complete autonomy emaw independence emaw an nawr ve a, chu mi rah chhuah chu a hming tal han tih danglam hi a ni thei ta awm e. Amaherawhchu, a hming thlak tak hi chu kan Autonomous District Council decision a ni. A hmain Dima Halali tiin an thlak tawh a, sorkarin a pawm lova,

tuna mi hi hel pawl nawrna avang a nih angin, inthlem lungawina ang deuhva pawm a ni ta ber awm e. Z: Heng thil vang hian Haflong-a Zofaten harsatna in tawk chhunzawm em? VLT: Heng hming thlak chungchangah Zofaten harsatna lutuk kan tawk lo. Mahse, Dimasa tan inti neitu lehzualna a thlen thei. A pawimawh chu kan hotu hmasaten Delimitation of Constituencies an tih laiin, non-Dimasa dinna tur hmun an lo ngaihtuah chiang lova, tunah chuan anmahni an tam a, midang kan tlem ta a ni. An chanvo aia tam member an nei thei hi kan lo tihsual emaw, min fin khalh emaw tih theih a ni ang chu. A pawi hle a ni. Z: Mizoram Buai vuakveta Aizawl lam a\anga rawn chhukthlate in lo dawnsawn dan te, khang hunlai Haflong boruak leh Mizo khawtlang Krismas hman dan (vawksa-a sihneh telh leh telh loh chungchang te) han inzawt ta daih i la. VLT: 1966-a Mizoram Buai avang khan Mizoram ata mi \hahnem tawk tak an lo raltlan a, chungte chuan Haflong Kohhran hi innghahna atan tak an rawn hmang a. |halai hruaitu kan nih ve lai te a ni a, kan zaipawl te pawh min ti changtlung hle a ni. Krismas ruai buatsaih hi a harsa \hin khawp a. Heng laiah sihneh buhchiar hi kan lo tih \han leh vawksa tui dan bera kan hriat a nih laiin, Mizoram lamah chuan sihneh hi kan lo ei duh ber a lo ni lova, chuvangin ruai pawh sihneh telh leh telh loh anga buatsaih a ngai \hin a ni. A chang chuan an\am nena chhum tawp te pawh kan nei \hin. Chutiang karah chuan Krismas lawmawm tak chu hlim takin kan lo hmang ve fo a ni. Anmahni a\anga zir tur tamtak kan neih laiin, anni pawhin eng engemaw chu zir tur an hawn kan beisei. Z: Ram pawna rawngbawlna (Missionary hna) chanchin leh in thiltawn te hriat a va chakawm ve. VLT: A chunga sawi tawh ang khian kum 2000 November thla khan UK panin kan thlawk thla a, thlasik khaw vawt lai a ni a, ram lum a\anga ram vawt pan hun loh lai tak a ni a, kan hrehawm deuh khawp mai. A hmain CWM hnuaia Missionary atan kan indil ve a, Kolasib-a General Assembly kan neih khan min hmu turin an General Secretary Rev. Michael Heaney chu a lo kal a, kan inbiak hnuah Congregational Federation, UK-a Mission Enabler hna thawk turin kan inbe rem a ni. Heng zawng zawng hi kan kohhran Gen.Assembly kal tlanga tih vek a ni. Bradford khawpuiah min dah a, North-East Bial, Kohhran 16 vel hmuitu angin min hmang a. Pastor kan ni si lova, thil serh chungchangte rokhawlhna kawng \henkhat a awm \hin. Amaherawhchu, kan kohhran min zah thiam a, tin, vannei thlak takin anni hi tualchhung inenkawlna hmang kohhran an nih avangin leh Reformed Theology-a ringtute puithiam nihna nghet tak leh chak taka kalpui an nih avangin, danzawhkim tute tan pawh baptisma leh Lalpa Zanriah sacrament sem mai hi an lo tih dan a ni a, chu chuan min chhan nasa hle a ni. A sermon sawitu leh a hlan chhawngtuah ka \ang a, a Pastor hna bera kha chu midang ka sawm \hin a ni. An kalhmangah chuan inkhawm hruaitu hi thuhriltu a ni nghal \hin a, chu chu kan hnapui ber a ni \hin. Z: A nih leh, thu leh hla lama i sulhnu leh lehkhabu i ziah/chhuah tawh te? VLT: Lehkhabu hi ka ziak ve nual tawh a, chhuah tawhte chu zirna lam hlir deuh thaw an ni. 1996 khan Hmar-English Dictionary (thumal 7500 chuang) ka chhuah a, Hmar Grammar (Central Institute of Indian Languages, Mysore) in 1996 ah bawk min chhut sak a. Tunah he

mi te bawk hian Hmar-Hmar-English Dictionary an chh a, copy min thawn dawn mek a. Oral Traditions of the Hmars, Hmar Tawng Inchukna (A Lexicon) hi Assam Institute of Research for Tribals and Scheduled Castes ten min chhutsak a. Keiman Assam Rama Hmarhai leh Naupanghai Tienami Thlangkhawm ka chhuah ve a. Kan District Council-in hnam dante Customary Practices of the Hmar People min chhuah sak bawk a. Folk Tales of India (Hmar tawngin) Anundoram Barooah Institute of Language, Arts and Culture in min chhutsak bawk. Hmar Bible Translation (CL Edition) Proof Reading ka tihpui bakah Dimasa Kachari \awnga NT, Psalms and Proverbs (CL Edition) ah Chief Translator ka ni a, kum thumah ka zo. Tunah BSI in a print tawh a, a copy hmuh theih a ni tawh. Tin, Kohhran Presbytery in Sunday School atana mamawhna avangin Chanchin |ha Matthaia Ziak Hrilhfiahna ziak turin min sawm a, Mizo \awngin ka ziak a ni. Tin, zirlai atan bawk Thupuan Hrilhfiahna, Galatia, Ephesi, Kolossa kaihhruaina te pawh min ziaktir a, heng hi erawh chu a bua chhuah an ni lo. Mobile Theological School Director ka nih chhungin zirlai bu paruk, \awng parukin kan buatsaih bawk a ni. Z: Zirlaibu lama i sulhnu/hnuhma. VLT: Naupang zirlai bu hi hnapui bera ka neih kumkhua a ni tih theih a ni. Kan District chhunga Adult Education Deptt. hman atan Three-graded Primer 1996 vel khan ka ziak a, tun thlengin an la hmang zel. Sikul zirlaibu hi midangte nena thawk hovin kan buatsaih \hin a, chungah chuan hotu ber chan min chantir zel a ni. Tunah chuan ram pum huapa NCERT standard anga zirlaibu buatsaih vek tur a ni a, chu hna chu kan thawk chhunzawm zel a ni. Hmar \awng hi MIL angin Primary School a\anga Degree thlengin kan nei tawh a, chumia zirlai bu zawng zawng chu kan buatsaih a ngai a, kan thawkrim ve \hin hle a ni. Z: Literary achievements (pension, degrees conferred/awarded, etc.) VLT: Kum 2006 Independence Day khan kan State (Assam) Chief Minister-in Literary award dawngtute hming a puante zingah min telh ve hlauh mai a, ka vannei hle a ni. Hei hi Literary Pension tiin hming an vuah a, thla tin cheng sang li damchhung atan min pe a ni. Tin, 2011 January khan Christian Open University, Florida a\angin D.Litt degree chawimawina ka dawng bawk. Z: Lehkhabu chhuak thar tur i nei em? VLT: Tuna chhuak tur chu Faihriem/Saihriem \awng chhuina leh hnam chanchin chhuina bu a ni a, proof reading tih lai mek a ni a, a chhuah thuai ka beisei. Lehkhabu thar ziak lai ka nei lova, Dictionary hi a awm tawh lo va, chhut nawn tur a nih avangin ka ennawn mek a ni. Z: Faihriem/Saihiriem hmangtu bikte hi khawi khuaah te nge an la awm? VLT: Faihriem \awng la hmang khuate chu Cachar-ah Balisor, Niengpu (Noxatilla), Bagbahar, Luipi, etc., leh Mizoramah Saihapui, Phainuam, etc., an ni deuh ber. Hmun dangah an awm darh bawk. Z: Mizoram mipuite hnena thuchah duh i nei em? VLT: Mizote hi hnam tam tak kan ni a, chhungkawpui tin deuhthawin mahni chhungkaw \awng kan nei a, a \henin kan la hmang hlawm a. Tute pawh ni ila, kan zavaiin Mizo kan nihna hi inhriatpui dan thiam deuh deuh ila. |awng emaw a lo hran deuh hian mahni mi leh sa ni lo ang deuh hleka ngaihdan siam hi a awl \hin a, chutiang ngaihdan chuan chi khat

hnam khat min ti mihrang thei a, chuvangin heng hi mi tinin ngai pawimawh thei ila, inen hranna turah nei lo hram ila tih hi ka chah duh e.

Вам также может понравиться