Pengertian Kesuburan Tanah

09 Jun Kesuburan Tanah & Pemupukan oleh : Ir. Enny Rahayu, MP. PENGERTIAN KESUBURAN TANAH Kesuburan tanah adalah utu tanah untu! ber"o"o! tana yan# d$tentu!an oleh $ntera!s$ se%u lah s$&at &$s$!a, !$ $a dan b$olo#$ tanah yan# en%ad$ hab$tat a!ar'a!ar a!t$& tana an. Tanah yan# da(at enyed$a!an &a!tor'&a!tor tu buh dala !ond$s$ yan# o(t$ u d$nyata!an tanah yan# subur. Ke a (uan tersebut d$sebut den#an Kesuburan Tanah. Pena!s$ran ) *(erta a+ hanya da(at d$#una!an untu! en#etahu$ sebab' sebab yan# enentu!an !esuburan tanah. Sedan#!an (ena!s$ran !e dua *,+ hanya da(at en#un#!a(!an tan##a(an tana an terhada( !eadaan tanah yan# d$hada($nya. Kesuburan tanah eru(a!an !e a (uan tanah en#has$l!an bahan tana an yan# d$(anen, a!a d$sebut (ula daya en#has$l!an bahan (anen atau (rodu!t$-$tas. Un#!a(an a!h$r !esuburan tanah adalah has$l (anen, yan# d$u!ur den#an bobot !er$n# yan# d$(un#ut (er satuan luas *ha+ dan (er satuan .a!tu *tahun+. /en#an en##una!an tahun seba#a$ satuan .a!tu untu! has$l (anen da(at d$"a!u( -ar$as$ !eadaan hab$tat a!ar !arena us$ . Has$l (anen t$n##$ den#an -ar$as$ us$ !e"$l enanda!an !esuburan tanah t$n##$, !arena tanah da(at d$tana $ se(an%an# tahun dan dan set$a( !al$ en#has$l!an has$l(anen besar. Has$l (anen besar teta($ hanya se!al$ dala ) tahun (ada us$ yan# ba$! enanda!an !esuburan tanah t$da! t$n##$ !arena (ada us$ yan# la$n tanah t$da! da(at d$tana $, hal $n$ !arena !e!uran#an a$r *len#as tanah+ atau sebal$!nya ada !eleb$han a$r *.ater lo##ed+, !adar #ara larut a$r en$n#!at seh$n##a d$ atas a ban# batas, tanah en%ad$ sul$t d$olah, untu! e (eroleh stru!tur tanah yan# ba$!. Ada , (en#et$an !esuburan tanah ya$tu : ). Kesuburan tanah a!tual ya$tu !esuburan tanah asl$0ala $ah. ,. Kesuburan tanah (otens$al ya$tu !esuburan tanah a!s$ u yan# da(at d$"a(a$ den#an $nter-ens$ te!nolo#$ yan# en#o(t$ al!an se ua &a!tor tu buh. Menurut Indranada, H.K. *)123+. Kesuburan tanah ada 4 ). Kesuburan &$s$! ,. Kesuburan !$ $a dan el$(ut$ :

4. Kesuburan b$olo#$ 4. Kesuburan fisik Tanah da(at d$!ata!an e $l$!$ !esuburan &$s$! yan# ba#us, ya$tu %$!a : ). Tanah "u!u( luna! dan "u!u( e un#!$n!an untu! ter%ad$nya (er!e"a bahan dan (er!e ban#an a!ar yan# ba$!. ,. Tanah e $l$!$ d$str$bus$ u!uran (or$ yan# erata seh$n##a e udah!an ter%ad$nya #era!an udara au(un a$r yan# enun%an# (er!e ban#an a!ar 4. Suhu d$ daerah (era!aran harus teta( (ada batas'batas tertentu yan# t$da! berbahaya. Kesuburan &$s$! terd$r$ dar$ : 5. Te!stur dan stru!tur tanah 6. Aeras$ tanah 3. Nera"a a$r dala tanah 7. Te!stur dan Stru!tur Tanah TEKSTUR Te!stur tanah adalah (erband$n#an relat$& (ersen &ra!s$'&ra!s$ (enyusun tanah *&ra!s$ (as$r, debu dan le (un#+, dan da(at enun%u!!an !asar halusnya suatu tanah enurut (erabaan. 7ra!s$ tanah adalah se!elo (o! but$r'but$r tanah yan# e (unya$ !$saran tanah yan# sa a, yan# d$#olon#!an en%ad$ 4 ya$tu &ra!s$ (as$r debu dan le (un# dan !las$&$!as$ seba#a$ ber$!ut : ). Pas$r *sand+ : ,'8,86 ,. /ebu *+ : 8,86 '8,88, enurut US/A 4. 9e (un# *"lay+ : : 8,88, Klas$&$!as$ te!stur tanah Klas /sr Te!stur ). Kasar : ).). Pas$r ; (as$r ber#eluh : ).).). Pas$r ).).,.Pas$r ber#eluh ). ,. Pas$r ; (as$r ber#eluh ).,.). Geluh ber(as$r ). ,.,. Geluhber(sr halus ,. Sedan#

,.). Geluh ,.).). Geluh ber(sr s#t hls ,.).,. Geluh ,.).4. Geluh berdebu ,.).5. /ebu 4. A#a! berat ,. ,.).Glh le ( ber(as$r ,.,.,. Glh berl ( ,.,.4. Glh l ( berdebu 5. Halus 4.). 9e (un# 4.).). 9e (un# ber(as$r 4.).,. 9e (un# berdebu 4.).4. 9e (un# <$r$'"$r$ dar$ Tekstur Pasir 1. Kadar (as$r =8> ,. Bers$&at le(as'le(as 4. T$da! l$at dan t$da! le!at 5. Terasa !asar !alau d$($l$n dan t$da! en$n##al!an sela(ut. 6. Aeras$ dan dra$nase ba$! 3. Ke a (uan enyera( a$r dan $on rendah 7. R$n#an b$la d$olah Tekstur geluh/sedang ). Men#andun# !e 4 &ra!s$ se"ara se'$ ban# seh$n##a s$&at's$&atnya terleta! d$antara , te!stur yan# e!stre ,. Tanah $n$ yan# (al$n# d$su!a$ oleh tana an 4. Por$ a!ro dan $!ro se$ ban# Tanah lempung 4. Men#andun# le (un# 46 > 6. Berat b$la d$olah 3. San#at l$at dan le!at =. Aeras$ dan dra$nase buru! 8. Ke a (uan en#$!at $on dan STRUKTUR TANAH Adalah s$&at tanah yan# enyata!an tentan# susunan (art$!el' (art$!el tanah (r$ er en%ad$ a#re#at tanah *PE/+. Stru!tur Tanah ber!a$tan den#an : as$n#' as$n# te!stur :

enyera( a$r t$n##$

1. Per#era!an udara dan a$r dala tanah )8. Per!e ban#an a!ar tana an Bahan (ere!at yan# ber(eran adalah : )). ),. )4. )5. )6. Kolo$d or#an$" Kolo$d le (un# Kolo$d o!s$da bes$ dan A9 Ka(ur *<a<?4+ Gy(su *<a<?4.,H,?+

Pen#a atan stru!tur tanah d$la(an#an d$la!u!an den#an en#a at$ !o (onen stru!tur tanah ya$tu : 16. Bentu! dan susunan a#re#at, d$sebut Tipe Tanah 17. U!uran *d$a eter+, d$sebut Kelas Struktur 18. Ke anta(an atau !e!uatan a#re#at d$sebut Derajat Struktur. Tipe dan Kelas Struktur 19. T$(e le (en# *platy+, d$beda!an ::) en%ad$ !elas : San#at t$($s den#an tebal T$($s :)@, Sedan# :,@6 Tebal 0Kasar : 6 @ )8 San#at tebal : A )8 San#at halus : : )8 Halus : )8 @ ,8 Sedan# : ,8 @ 68 Kasar : 68 @ )88 San#at !asar B A )88 San#at halus ::6 Halus : 6 @ )8 Sedan# : )8 @ ,8 Kasar : ,8 @ 68 San#at !asar : A 68 San#at halus ::) Halus :)@, Sedan# :,@6 Kasar : 6 @ )8 San#at !asar : A )8 en%ad$ but$r tun##al dan

1. T$(e T$an# *prismatik+

1. T$(e Gu (al *bersudut+

). T$(e Stero$d0(olyder !ersa$

1. T$(e Ta! berstru!tur, yan# d$beda!an

as$-e Derajat Struktur Tanah 8 : Ta! bera#re#at ya$tu (e%al dan berbut$r tun##al ) : 9e ah, %$!a tersentuh udah han"ur, yan# da(at d$beda!an la#$ en%ad$ : san#at le ah dan a#a! le ah , : Sedan#, ya$tu a#re#at sudah terbentu! %elas, ta($ d$($sah!an as$h da(at

4 : Kuat, ya$tu a#re#atnya anta( dan %$!a d$(e"ah!an terasa ber!etahanan, yan# d$beda!an la#$ atas san#at !uat dan "u!u( !uat. /$ 9aborator$u /en#an enentu!an Berat Cen$s *BC+ dan Berat Dolu e *BD+ dan Poros$tas tanah *n+. Berat Cen$s : ya$tu (erband$n#an antara berat but$r'but$r tanah den#an -olu e but$r'but$r tanah *#ra ." '4+. Berat Dolu e Tanah : ya$tu (erband$n#an antara berat but$r'but$r tanah den#an -olu e bon#!ah tanah *#r." '4+. Poros$tas tanah adalah (ersen -olu e total (or$ dala tanah, atau -olu e total (or$ d$ba#$ -olu e total tanah d$!al$!an )88>. Ru us Poros$tas : n E *) @ BD0BC+ F )88 > Dolu e (or$ n E GGGGGGGGG F )88 > -olu e bon#!ah tanah Pen$la$an Te!stur /an Stru!tur Tanah Pen$la$an te!stur tanah da(at den#an el$hat !elas te!stur nya, d$ ana te!stur tanah d$#olon#!an en%ad$ 4 !elas besar ya$tu ). Kelas te!stur !asar *Pas$ran+ ,. Kelas te!stur sedan# *Geluhan09o + 3. Kelas te!stur halus *9e (un#an+ 1. Kesuburan kimia Tanah yan# en#andun# unsur'unsur hara yan# o(t$ u untu! nutr$s$ tana an dan t$da! terlalu asa atau(un al!al$n serta bebas dar$ unsur' unsur to!s$! d$sebut e (unya$ kesuburan kimia yang baik. 2. Kesuburan bi l gi !ha"ati# Tanah yan# e $l$!$ !esuburan b$olo#$ yan# ba$! %$!a : ). Tanah e $l$!$ bahan or#an$! t$n##$ yan# enun%an# !eane!a ra#a an hayat$ d$ dala tanah. ,. Tanah en#andun# $!rob$a (ena bat N t$n##$. 4. Tanah en#andun# $!rob$a (ena bat P t$n##$.

Referensi : Mater$ Kul$ah Kesuburan Tanah dan Pe u(u!an