..

2012

. .
115305 . . . 52/45.
.: +7 (499) 122-33-36, ./: +7 (495) 951-76-12.
: info@gka.ru

1.

,
030501 . , ,
,
,
.
,
,
, I .
. ,
,
,
.
I .
(
) , ,
( , , , ) .

.

.

,
.
2.
1. . ,
, .
2.
, .
.
3. I II .
esse. .
4. . .
5. .
. Praesens indicativi activi passivi. .
6.
. .

 7. III .
III . Partitipium praesentis activi.
8. Accusativus cum infinitivo Nominativus
cuminfinitivo.
9. IV V .
. .
10. esse.
. .
11. Imperfectum indicativi activi passivi.
. -io.
12. . Futurum I.
. .
13. . ,
.
14. Perfectum, Plusquamperfectum, Futurum II.
.
15. .
ablativus absolutus
16.
. 1. .
17.
. 2. .
18. .

3. -

1.
. , ,
.
2.
,
.

3. I II
. esse.

4. .
.
5. .
. Praesens indicativi
activi passivi.
6.
.
.
3 7. III
.
III . Partitipium praesentis activi
8. Accusativus cum

infinitivo Nominativus cuminfinitivo.

9. IV V .
.

10. esse.
.

11. Imperfectum indicativi activi passivi.
. -io
12. . Futurum I.
.
13. .
,
.
14. Perfectum, Plusquamperfectum, Futurum
II.
15.
.
ablativus absolutus
16.

17.

18.

3
54

3
54

6
108

4. :

.. - . .: , 1986.
.. . .: , 1981
.. . . . .: ,
2000.
:
. - . .: , 2001
.. .
. .: , 1998.
.. . . .:
,2001.

5.
1.

:
1: visito, are, 1 ,
absolvo, ere, 3 .
2: moveo, ere, 2 ,
praevenio, ire, 4 .
3: nomino, are, 1 ,
scio, ire, 4 .
4: divido, ere, 3 ,
impero, are, 1 .
5: condemno, ere, 3 ,
fundo, are, 1 .
6: doceo, ere, 2 ,
dico, ere,3 .
2
:
1: tempus breve ,
dolus malus .
2: bonumpublicum ,
culpa levis .
3: crimen gravum ,
manus propria .
4: ius naturale ,
circulus vitiosus .
5: diesfestus ,
bellumGallicum .
6: mos antiquus ,
suprema lex .
6.
1. Pro bono publico
2. In dubio pro reo
3. Lex semper certa
4. De iure
5. Repetitio est mater studiorum
6. Nullum crimen, nulla poena sine lege ,
,

7. Ius naturale
8. Ius civile
9. Ius possidendi
10. Fundamentumiustitiae est fides
11. Non bis in idem
12. Status quo (ante bellum) , ( )
13. Modus vivendi
14. Scio me nihil scire (Socrates) ,
()
15. Pacta sunt servanda
16. Lex brevem esse oportet
17. Suum cuique
18. Consuetudoaltera natura
19. In toto
20. Status in statu
21. Ex lege
22. Exmore
23. Ubi concordia, ibi victoria ,
24. Culpa lata
25. Culpa levis
26. Ignorantia non est argumentum
27. Periculum est in mora
28. Absolvo
29. Condemno
30. Tertium non datur
31. Dura lex, sed lex ,
32. Contra legem
33. Omnia mea mecum porto
34. Ex officio
35. Credo
36. Veto
37. Actio in personam
38. Actio in rem
39. Corpus delicti
40. Salus rei publicae suprema lex
41. Dictum factum
42. Cuius commodum eius periculum
43. Alea iacta est (Caesar) ()
44. Onus probandi ()
45. Bona fide
46. Quid quid discis, tibi discis ,

47. Apriori ,
48. Aposteriori ,
49. Primus inter pares

50. Publicum privato est praeferendum

51. Ut vidi
52. Ut audi
53. Ut credo
54. Scientia potentia est
55. Et cetera (etc.)
56. Dicto anno
57. AnnoDomini ( )
58. Unum castigabis, centum emendabis ,

59. Nota bene (NB)

60. Opus citatum (op. cit)
61. Tres faciunt collegium
62. Ianuis clausis
63. In iudicando criminosa celeritas

64. In statu nascendi

65. Alter ego
66. Persona (non) grata ()
67. Dolus malus
68. Contra factum non datur argumentum

69. Nemo debet bis puniri pro uno delicto

70. Omne initium dificile
71. Locus standi
72. Festina lente
73. Nulla regula sine exceptione
74. Corpus iuris
75. Manus manum lavat
76. Cui prodest
77. Curriculum vitae ()
78. Divide et impera
79. Tabula rasa
80. Alibi ,
81. Potius sero, quam nunquam ,
82. Causa privata
83. Testis unus testis nullus
84. Ad referendum
85. Nuptias facit consensus
86. Post factum
87. Post scriptum ()
88. Causa cognita
89. Rebus sic stantibus

90. Incognito ,
91. Ultra vires c
92. Nemo iudex in propri causa

93. Veni, vidi, vici (Caesar) , , ()
94. Circulus vitiosus
95. Ne varietur ( )
96. Deus ex machina ( )
97. Conditio sine qua non
98. O tempora, omores ! (Cicero) , ! ()
99. Per aspera ad astra
100. Finis coronat opus

7.

A, a
B, b
C, c

[] []
[]
[] e, i, y, ae,
oe
[] a, o, u,


ch []

D, d
E, e

[]
[]

F, f
G, g

[]
[]

H, h
I, I

K, k

[]
[]
[]

[]

L, l
M, m
N, n
O, o

[]
[]
[]
[]
[]

P, p

[]
ph []

astrum []
bonum []
civis []
cyclus []
schola []
corpus [] ,

crimen []

dolus []
educatio []

fama []
gradus [] ,

homo []
initium []

maior []

, kalendae
[] 1-

locus []
modus []
natura []
officium []

poena []
pactum []
philosophus []

Q, q

R, r

S, s

T, t

U, u
V, v
X, x
Y, y
Z, z

[],
qu
[]
[]
rh [p]
[]


m
n.
[]

[], th []
ti []

,
s,
t, x
[]
[]
[]
[]
[]

quadratus []

regula []
rhetorica []

causa []
insula []
status []
,

terra []
thema []
actio []
bestia []

unus []
vicus []
lex []
gyrus []
zona []

I
toga alba

N.=V

Singularis
toga alba

Acc.

Pluralis
togas albas

Gen.

togae albae

Dat.

togis albis

Dat.

togae albae

Gen.

togarum albarum

Acc.

togam albam

N.=V

Abl.

toga alba

Abl.

togae albae
togis albis

II . .
dominus iustus, arbiter iustus ,

N.

Singularis
dominus et arbiter iustus

Gen

domini et arbitri iusti

N.

Pluralis
domini et arbitri iusti

Gen dominorum et arbitrorum

Dat. domino et arbtro iusto

iustorum

Acc

iustis

dominum et arbitrum

Dat dominis et arbitris

Acc dominos et

Abl. domino et arbitro iusto

arbitros iustos iustum

V.

et arbitris iusti

domine et arbiter iuste

Abl. dominis

II . .
privilegium antiquum

N.=V.

Singularis
privilegium antiquum

Gen.

privilegii antiqui

Dat.

privilegio antiquo

Acc.

privilegium antiquum

Abl.

N.=V.

Pluralis
privilegia antiqua

Gen.

privilegiorum antiquorum

Dat.

privilegiis antiquis

Acc.

privilegia antiqua

Abl.

privilegiis antiquis

privilegio antiquo

III ,

iudex , actio , corpus , , civis

, urbs , exemplar

Singularis

N.=
V

Gen

Dat

Acc.

Abl

Pluralis

iudex
(m), actio
(f),
corpus (n)
iudicis,
actionis,
corporis
iudici,
actioni,
corpori

civis (m),
urbs (f)

exemplar
(n)

iudices,
cives,
actiones, urbes
corpora

exemplari
a

civis,
urbis

exemplari
s

civium,
urbium

exemplariu
m

civi,
urbi

exemplari

civibus,
urbibus

exemplarib
is

iudicem,
actionem,
corpus
iudice,
actione,
corpore

civem,
urbem

exemplar

cives,
urbes

exemplari
a

cive,
urbe

exemplari

iudicum
actionum
corporum
iudicibus,
actionibu
s
corporibu
s
iudices,
actiones,
corpora
iudicibus,
actionibu
s
corporibu
s

civibus,
urbibus

exemplari
bus

III c
civilis

N.=V.

Singularis
civilis (m, f) civile (n)

Gen.

civilis

Dat.

civili

Acc.

civilem (m, f) civile (n)

Abl.

civili

N.=V.

Pluralis
civiles (m, f) civilia (n)

Gen.

civilium

Dat.

civilibus

Acc.

civiles (m, f) civilia (n)

Abl.

civilibus

 III c
sapiens

N.=V

Singularis
sapiens (m, f, n)

N.=V

Pluralis
sapientes (m, f) sapientia (n)

Gen.

sapientium

Dat.

sapierntibus

Gen.

sapientis

Dat.

sapienti

Acc.

sapientem (m,f)

Acc. sapientes (m,f) sapientia (n)

sapiens (n)

Abl.

sapienti

Abl.

sapientibus

IV
fructus , cornu

N.=V.

Singularis
fructus (m), cornu (n)

N.=V.

Pluralis
fructus, cornua

Gen.

fructus, cornus

Gen.

fructuum, cornuum

Dat.

fructui, cornu

Dat.

fructibus, cornibus

Acc.

fructum cornu

Acc.

fructus, cornua

Abl.

fructu, cornu

Abl.

fructibus, cornibus

V
res
Singularis
N.=V

res

Gen.

rei

Dat.

rei

Pluralis
N.=V

res

Gen.

rerum

Dat.

rebus

Acc.

rem

Acc.

res

Abl.

re

Abl.

rebus

I apello, apellare . apella
II teneo, tenere . tene
III duco, ducere . duc
facio, facere . .. -io. faci/face.
4 , r i e.
IV punio, punire . puni.

II

III

IV

apello

teneo

punio

2
3
Pluralis
1

apellas
apellat

tenes
tenet

duco
facio

ducis facis
ducit facit

apellamus

tenemus

punimus

2
3

apellatis
apellant

tenetis
tenent

ducimus
facimus
ducitis facitis
ducunt faciunt

Singularis
1

punis
punit

punitis
puniunt

Singularis
1

2
3
Pluralis
1

II

III

IV

apellor

teneor

punior

apellaris
apellatur

teneris
tenetur

ducor

facior

duceris faceris
ducitur facitur

apellamur

tenemur

ducimur

punimur

puniris
punitur

apellamini

tenemini

apellantur

tenentur

facimur
ducimini
facimini
ducuntur
faciuntur

punimini
puniuntur

esse
1 .

Singularis
sum

Pluralis
1 .

sumus

2 .

es

2 .

estis

3 .

est

3 .

sunt

Imperfectum Indicativi Activi

( )
I

II

III

IV

apellabam

tenebam

puniebam

apellabas

tenebas

apellabat

tenebat

ducebam

faciebam

ducebas
faciebas
ducebat
faciebat

Pluralis
1

apellabamus

tenebamus

puniebamus

apellabatis

tenebatis

apellabant

tenebant

ducebamus
faciebamus
ducebatis
faciebatis
ducebant
faciebant

Singularis
1

puniebas
puniebat

puniebatis
puniebant

Imperfectum Indicativi Passivi

( )
I
Singularis

II

III

IV

apellabar

tenebar ducebar

faciebar

tenebaris
ducebaris
facebaris
tenebatur
ducebatur
faciebatur

puniebar

apellabaris

apellabatur

Pluralis
1

apellabamur

tenebamur

puniebamur

apellabamini

tenebamini

apellabantur

tenebantur

ducebamur
faciebamur
ducebamini
faciebamini
ducebantur
faciebauntur

punebaris
puniebatur

puniebamini
puniebantur

esse
1

Singularis
eram

Pluralis
eramus

eras

erant

erat

eratis

Futurum Primum ( I ) Indicativi Activi

( )

Singularis
1
2
3
Pluralis
1
2
3

II

III

IV

apellabo

apellabis
apellabit

tenebo

tenebis
tenebit

ducam

duces
ducet

puniemus

punietis
puniet

apellabimus
apellabitis
apellabunt

tenebimus
tenebitis
tenebunt

ducemus
ducetis
ducent

puniemus
punietis
punient

esse

Singularis
1 . ero

1 .

Pluralis
erimus

2 . eris

2 .

eritis

3 . erit (, )

3 .

erunt

N.
G.

1
ego
mei

D.
Acc.
Abl.

mihi
me
me

Singularis
2
tu
tui

Pluralis
1
2
nos
vos
nostri
vestri
nostrum
vestrum

nobis
vobis
nos
vos
nobis
vobis

tibi
te
te

Singularis
N. is - , ; ea - , ; id - ,

N.

Gen.

Gen. eorum, earum, eorum

eius

Pluralis
ei, eae, ea

Dat. eis (iis)

Dat.

ei

Acc.

eum, eam, id

Abl.

eo, ea, eo

Acc. eos, eas, ea

Abl. eis (iis)

,
Singularis

Pluralis

N.
qui , quae- ,
quod
Gen. cuius

N.

Dat.

cui

Dat. quibus

Acc.

quem, quam, quod

Acc. quos, quas, quae

Abl.

quo, qua, quo

Abl. quibus

qui, quae, quae

Gen. quorum, quarum, quorum

8.
A
a (ab), abl. , ,
absolvo, solvi, solutum, ere, 3 ,
actio, nis, f ,
adversarius, i, n
adulescens, entis, m
aedificium, i, n
alea, ae, f ,
alibi ( alius + ibi) - ,
alienus, a um ,
alter, era, erum
amitto,misi, missum, ere, 3 ,
amo, avi, atum, are, 1
annus, i, m
ante, acc
apello, avi, atum, are,1
apud, acc. ,
arbiter, i, m
argumentum, i, n
asper, era, erum
astrum, i, n
Athenae, arum, f
audio, ivi, itum, ire, 4
B
bellum, i, n

bene
bis
bonum, i, n ,
bonus, a, um , ,
brevis, e ,
C
caput, capitis, n , ,
(capitis deminutio )
captivus, i, m
castigo, avi, atum, are, 1 ,
celeritas, atis
ceteri, ceterae, cetera ,
circulus, i, m
cito, avi, atum, are, 1 ,
civilis, e
civis, civis, m
civitas, atis, f ,
clarus, a, um , ,
claudo, clausi, clausum, ere, 3
cognosco, gnovi, gnitum, ere, 3 ,
Corinthus, i, f ( .-. )
collegium, i, n
commodum, i,
concludo, clusi, clusum, ere, 3
concordia, ae, f
condemno, avi, atum, are
conditio, ionis, f
consensus, us, m
consto, steti, statum, stare, 1
consuetudo, inis, f
contra, acc
cornu, us, n
corono, avi, atum, are, 1
corpus, oris, n , , ()
credo, credidi, creditum ere, 3 , ,
crimen, inis, n ,
criminosus, a, um
culpa, , f
curriculum, i, m , ; curriculum vitae
D
de, abl , , ,

debeo, ui, itum, ere, 2

debitum, i, n
defendo, fendi, fensum, ere, 3
delictum, i, n ,
deminutio, onis, f
deus, i m
dico, dixi, dictum, ere, 3
dies, ei, m , f
dificile
dificilis, e
disco, didici,, discere, 3
disputo, avi, atum, are, 1 ,
divido, dividi, divisum, ere, 3
do, dedi, datum, dare, 1
doceo, docui, doctum, ere, 2
dolus, i, m
dominus, i, m ,
durus, a, um
dubium, i, n
E
ego
emendo, avi, atum, are, 1
equitatus, us, m
et
ex, abl , , ,
exceptio, onis, f
exerceo, ui, itum, ere, 2 ,
exercitus, us, m
extra, acc. , ,
F
facile
facio, feci, factum, ere, 3
factum, i, n , ,
familia, ae f
festino, avi, atum, are, 1 ,
festus, a, um ,
fides, ei, f ,
filius, i, m
finis, is,m
fundamentum, i, n
fundo, avi, atum, are, 1

G
Gaius, i, m
Gallus, a, um
genus, eris, n ,
gloria, ae, f
Graecia, ae, f
gratus, a, um ,
gymnasium, i, n ( )
gymnicus, a, um
H
hodie
homo, hominis, m
humanus, a, um
I
iacio, ieci, iactum, ere, 3
ianua, ae, f
ibi
idem, eadem, idem (), ,
ignotantia, ae, f
impero, avi, atum, are, 1 ,
impetus, us, m ,
imponeo, posui, positum, ere, 3
in, acc., abl. , ,
incognitus, a, um
incola, ae, m, f ,
initium, i, n
intervenio, veni, ventum, ire, 4 ,
Italia, ae, f
iudex, iudicis, m
iudico, avi, atum, are, 1
ius, iuris, n
iustitia, ae, f ,
iustus, a, um
L
latus, a, um
laudo, avi, atum, are, 1
lavo, avi, atum, are, 1

lente
levis, e
lex, legis, f
libertas, atis, f
linea, ae f ,
laboriosus, a, um
locus, i, m
ludus, i, m ,
M
machina, ae, f ,
malus, a, um ,
manus, us, f
Marcus, i, m
mater,matris, f
maximus, a, um ,
mecum = cum me (: )
medius, a, um
meus, a, um , ,
minimus, a um ,
mitto,misi, mittum, ere, 3 ,
modus, us, m ,
mos, moris, m
mora, ae, f
multus, a, um ,
muto, avi, atum, are
N
nam ,
nascor, natus sum, nasci, 3 ,
natura, ae, f
naturalis, e
ne
nemo, (gen. nullius)
nihil (nil)
nomino, avi, atum, are, 1 ,
non
noster, a, um , ,
noto, avi, atum, are, 1
nullus, a, um ,
numerus, i, m
nunquam
nuptiae, arum, f

O
officium, i, n
ominis, e ,
onus, oneris, n
oportet, oportuit, oportere ( 3- ) , ,

oppidum, i, n
opus, operis ,
orator, oratoris, m
oro, avi, atum, are, 1 ,
P
pactum, i, n
par, paris
paro, avi, atum, are, 1 ,
patria, ae, f
pecuniarius, a, um
peditatus, us, m
per, acc ,
periculum, i, n
persona, ae, f ,
philosophia, ae, f
poena, ae, f
pota, , m
porto, avi, atum, are, 1 ,
possideo, sedi, sessum, ere, 3
post, acc
posterus, a, um
potentia, ae, f
potior, potius
praeclarus, a, um
praefero, tuli, latum, ferre, 3
primus, a, um
prior, ius (gen. prioris) ,
privatus, a, um
pro, abl , , , ,
probo, avi, atum, are, 1 ,
proprius, a, um
prosum, profui,, prodesse , ,
provincia, ae, f
publicus, a, um ,
puer, pueri, m

pugna, ae, f
pugno, avi, atum, are, 1
pulcher, chra, chrum
punio, ivi, itum, ire, 4
Q
quam
qui, quae quod
quisquis, quidquid , ,
R
rado, rasi, rasum, ere, 3 ,
refero, tuli, latum, ferre, 3
regula, ae, f
repetitio, onis, f
res, i, f , ;
res publica , (: )
retineo, ui, tentum, ere, 3 ,
reus, i, m ,
Romanus, a, um
S
saepe
salus, utis, f ,
scitntia, ae, f
scio, scivi, scitum, ire, 4
scribo, scripsi, scriptum, ere, 3
sed
semper
Sempronius, i, m
sero
servitus, servitutis, f ,
servo, avi, atum, are, 1 , , ,
si
sine, abl
specto, avi, atum, are, 1 ,
status, us, m () , ,
sto, steti, statum ,stare, 1
studeo, studui,, ere, 2 , ,
studium, i, n
sum, fui, esse
supremus, a, um ,

suus, a, um , , ; ,
T
tabula, ae, f
tantum , ,
templum, i, n
tempus, oris, n ,
terra, ae, f
tertius, a, um
testamentum, i, n
testis, is, m
timeo, ui,, ere, 2
tres, tres, tria
totus, a, um
tributum, i, n ,
tuba, ae, f
Tullius, i, m
U
ubi
ultra, acc. ,
unus, a, um , ,
ut
V
vario, avi, atum, are, 1
vasto, avi, atum, are, 1
vendo, vendidi, venditum, 3
venio, veni, ventum, ire, 4 .
verbum, i, n
vester, vestra, vestrum , ,
veto, avi, atum, are, 1
victoria, ae, f
vicus, i, m
video, vidi, visum, ere, 2
vinco, vici, victum, ere, 3 .
vir; viri, m ,
vis (acc - vim, abl. vi, plur. vires)
visito, avi, atum, are, 1
vita, ae, f
vitiosus, a, um
vito, avi, atum, are, 1

vivo, vixi, victum, ere, 3

voco, avi, atum, are, 1

9.
* -
.
1.
:
nocere ( ), laborare (), venire (), dicere
(), debere ( ), vetare (), munire (),
facere (, ), damnare (), respondere (), audire
(), accusare (), vivere (), valere ( ,
),habere (, ), struere (), dare (),accipere
().
1... .
2.
:
scribo,3 ( ), doceo,2 ( ), punio,4 ( ), statuo,3 (
), amo,1 ( ), capio,3 ( ), rogo,1 ( ), possideo,2
( , ), mitto,3 ( ), sentio,4 ( ), nego,1 (
), promitto,3 ( ), moneo,2 ( , ).
3.
, :
jubere, cogitare, facere, dividere, audire, dare, statuere, scire.
4.
,
, 1...:
jubet, cogito, vivunt, absolvimus, accusas, audi, habent, sentit, debeo, mittimus,
statuis, promittite, damnamus, vertit, punitis, legunt, noli credere.
5.
,
:
1. Cur taces? Respondere debes. 2. Cum tacent, clamant (Cicero). 3. Semper
sperare debemus. 4. Quid dicis? Nihil dico,taceo. 5. Quid facit? Latine scribit. 6.
Respondere, cavere, agere. 7. Audite multa, dicite pauca. 8. Redde, quod debes. 9.
Recipe! 10. Nihil facite frustra. 11. Quod legitis, bene legite. 12. Nolite nocere! 13.
Divide et impera! 14. Fac, quod dico. 15. Noli accusare frustra.

3. : , .:
. 7.
, :

; , .. ;
, .. .
(1-5)
1. Credo. ;
2. Veto. ; .
3. Licet. , .
4. Absolvo. .
5. Damno. .
6. Do, dico, addico. , :
-,
, .
7. Respondere, cavere, agere. (..5, 6).
8. Vivere est cogitare (Cicero). .
9. Bis dat, qui cito dat. ( ) , .
10. Divide et impera! (..5, 13).
11. Vale! , !
12. Salve! , !
13. Vive valeque! , !
14. Nota bene (NB). , .
6.
, ,
:
linguarum, linguis (), fabulae, fabula (), culpam, culpas (), filiae,
filiis (), filius, filiis (), amicarum, amica (), amici, amicorum
(), causa, causam (; ), agricolas, agricolae (),
magistras, magistra (), magistrum, magistris (), nautam,
nautarum (), patria, patriae ().
7.
2- ,
- Nom. Acc. pluralis:
deo, deorum; instrumenti, instrumenta; Romani, Romanum; templa, templis;
arbiter, arbitrorum; damnum, damno; dominis, domini; signa, signorum; filium,
filios; viris, viri; lucro,lucra.

damnum, i n , ,
lucrum, i n , .
8.
, ,
-- :

pro (patria, ae f), post (pugna, ae f), sine (pactum, i n), ex (animus,i m), de
(magister, ri m), ad (justitia, ae f), inter (donum, i n pl.), adversus (injuria,ae f),
cum (liberi, orum pl.), circum (terra,ae f), propter (bellum, i n), sub (aqua, ae f),
in (judicium, i n), (vicoria ,ae f) gratia, (lucrum, i n) causa.
9.
:
1. Ibi victoria, ubi concordia. 2. Aquila non captat muscas. 3. Pecuniam habeo.
Pecuniam non habet. 4. Quis est dominus servi? 5. Periculum est in mora. 6. Vale,
magister! Ave atque vale, mi fili! 7. Tantum scimus, quantum memoria tenemus.
8. Fac testamentum. L. (=Lucius) Titius testamentum facit. 9. L. Titius, dominus
fundi, servum vendit et pecuniam accepit. 10. P. (=Publius) Sempronius servum
emit et pecuniam Lucio Titio dat. 11. Galli et Romani post bellum in pacto manent.
12. Injuria servi in dominum pertingit.

3.pecunia, ae f , ; .. 6.ave!- ,
; -
; mi fili meus filius.
8.Lucius, i m , , .. - ,
; Titius, i m , ; facio, 3
, : . 9.vendo, 3 . 10.Publius, i m ,
; Sempronius, i m , . 11.in pacto manere
-. 12.injuriia, ae f : ;
pertingo, 3 , .
10.
() ,
:
bellum, i n longus, a, um; pecunia, ae f magnus, a, um; nauta, ae m bonus, a,
um; ager, ri m publicus, a, um; causa, ae f privatus, a, um; dominus, i, m
justus, a, um; domina, ae, f noster, ra, rum; collega, ae m meus, a, um;
templum, i n antiquus, a, um; terra, ae f frugifer, era, erum.
11
Praesens indicativi: abesse, prodesse, deesse,
.
12
:
1.Tacere non possum. 2.Quis vestrum hodie adest (abest)? 3.Pecunia nobis deest.
4.Nosce te ipsum. 5.Nemo potest sibi debere. 6.Nihil dare potest, qui non habet.
7.Necessarium est, quod non potest aliter se habere. 8.Malum in se. 9.Ab esse ad
posse valet consequentia.

3.nobis dat. possessivus ( ), .

6.qui - qui, quae, quod nom. sing. . 7.quod
qui, quae, quod nom. sing. ; se habere :
, , . 8. in se : (, ) ;
. 9. valeo, 2 : , ; .
(5-12)
1. Pro poena. .
2. Pro forma. .
3. In dubio pro reo. .
4. Filiae loco. , .
5. Anno Domini. , .. (..).
6. Causam dicere. .
7. Custodiam praestare. , .
8. Ad judicium provocare. , ; .
9. Sine ira et studio. .
10. Injuria atque damnum. , .
11. Injuria absque damno. .
12. Scientia potentia est.
13. Ignorantia non est argumentum. .
14. Cogito ergo sum. , , .
15. Tres faciunt collegium. .
-, .
16. Alter ego. .
17. Inter nos. .
18. Nemo agit in se ipsum. .
19. Pacta tertiis nec nocent, nec prosunt.
, .
13
, :
appellantur (), statui (), mittimur (), jubeo
(), praesunt ( ), datur (), decipimur
(), vincuntur (), possident (), accusaris (),
debet ( ), desum (), emun-tur (), delentur
(), defendor ().
14
3 ... praesens ind. activi passivi ,
:
punio, 4 (), emendo,1 (), divido,3 (), accuso,1
(), absolvo,3 ( , ), doceo,2
().
15

 :
1.Ut salutamus, ita resalutamur. 2.Nemo tenetur se ipsum accusare. 3.Servi Roma
pro nullis habentur. 4.Imperitia culpae adnumeratur. 5.Judicium semper pro verum
accipitur. 6.Qui verbis non prohibentur, poena non deterrentur. 7.Patria in periculis
a viri defendi debet.

2.tenetur teneor, teneri (pass. teneo,2) , .

3.Roma ablativus loci ( ), ; pro
nullis haberi . 4.imperitia, ae f ,
; adnumero, 1 ( -.), - ( .).5.judicium, i n : ; verum, i n . 6.qui :
.. .. ..,.. , .
16
,
-:
1.Agricolae agrum colunt. 2.Prudentia semper pericula vitat. 3.Agri et oppida
bellis delentur. 4.Pecunia a Lucio Titio filio suo datur.
17

:
lis, litis f (, ) longus, a, um (); jus, juris n
() Romanus, a, um (); orator, oratoris m () bonus, a, um
(); genus, generis () antiquus, a, um ().
18
3- :
veritas, tatis f (); testis, testis m (); crimen, inis n
(); fons, fontis m (); civis, civis m, f (,
); venditio, onis f (); emptor, oris m (); pars, partis
f (); vulnus, eris n (); finis, finis m (); emptio, onis f ();
fames,fames f ().
19
,
- (), , 3-
:
1.Mens sana in corpore sano. 2.Legis virtus est imperare, vetare, permittere,
punire. 3.Judices, qui ex lege judicatis, obtemperare legibus debetis. 4.Conjunctio
mariti et feminae est de jure naturae. 5.Constructio legis non facit injuriam.
6.Debitor creditoris est debitor creditori creditoris. 7.Exceptio probat regulum.
8.Heres est nomen juris, filius est nomen naturae. 9.Intentio mea imponit nomen
operi meo. 10.Judex non potest esse testis in propria causa. 11.Jus et fraus
nunquam cohabitant. 12.Nulla emptio sine pretio esse potest. 12.Non rex est lex,

sed lex est rex. 13.Vim vi repellere licet. 14.Pecudum numero sunt: oves, carpae,
boves, equi, muli, asini.

2.virtus, utis f : , . 3.ex lege , .

4.conjunctio, onis f : ; est de jure .
5.constructio, onis f ; injuria, ae f : .
6.debitor, oris m ; creditor, oris m , -. 7.exceptio,
onis f , ; probo, 1 : . 9.intentio, onis f
; impono, 3 : , . 11.fraus, fraudis f ;
cohabito, 1 , . 14.pecus, pecudis f
; numero abl.sing. numerus ; carpa, ae f ; mulus, i m
.
(13-19)
1. Pater familiae (familias). , , ,
.
2. Homo sui juris. , .. ,
.
3. Homo alieni juris. ,.. ,
.
, - .
4. Aetas legitima. , 25 .
5. Sui generis. .
6. Caput: status libertatis, status civitatis, status familiae.
, ,
3- : , ,
.
7. Capitis deminutio. .
8. Jus gladii. ,.. .
9. Jus suffragii. , ..
.
10. Jus publicum. .
11. Jus privatum. .
12. Jus vitae necisque (jus vitae ac necis).
.
13. Corpus juris civilis (corpus juris Romani).
( ), , 5. . .
.
14. Corpus delicti. , (,
-).
15. Forum delicti. .
16. Testis unus testis nullus. .
17. Jus est ars boni et aequi.
.

18. Nullum crimen, nulla poena sine lege. ,

, ..
, - .
19. Error juris. .
20. Error facti. .
21. Error facti non nocet, error juris semper nocet.
, - .
22. Tertium non datur. .
23. Nemo debet bis puniri pro uno delicto.
.
24. Nemo ex consilio obligatur. ,
.
25. Nemo punitur pro alieno delicto.
.
26. Culpa lata dolo aequiparatur. .
27. Ad turpia nemo obligatur.
.
20
:
sacer, cra, crum (), alacer, cris, cre (), facilis, e (),
notus, a, um (), difficilis, e (), privatus, a, um (),
communis, e (), par, paris (), bonus, a, um (,),
omnis,e (, ), vetus, eris (), pulcher, ra, rum (), audax,
acis ().
21
:
vita brevis, homo liber, jus civile, crimen grave, culpa levis, rex antiquus.
24
:
1.Ars longa, vita brevis. 2.Dolor gravis, sed brevis, dolor longus, sed levis.
3.Lex specialis derogat generali. 4.Non omnia possumus omnes. 5.Omnia mea
mecum porto. 6.Omnis definitio in jure civili periculosa est. 7.Par in parem non
habet jurisdictionem. 8.In consimili causa consimile debet esse remedium. 9. Jura
naturae sunt immutabilia.

3.specialis, e , , ; derogo,1 (c dat.)

-. 4.omnia nom. acc. .. ,
. 6.definitio, onis f ; periculosus, a, um
: . 7.in parem - ; jurisdictio, onis
f , . 8.consimilis, e ;
remedium, i n : , . 9.immutabilis, e
.

 22
: is judex Romanus, id arbitrium sapiens,
eadem causa justa.
23
imperfectum ind., :
prohibebat (), damnabatur (), poteras (),
debebar ( -), vetabant (), muniebatur (),
accusabaris (), eramus.
24
:
1.Reus culpam suam negabat. 2.Reus causam suam dicere non poterat.
3.Advocatus in foro causam dicebat. 4.As Romanus parvus nummus erat. 5.Domini
in servos jus vitae necisque habebant. 6.Dum aberam amicus meus negotia mea
gerebat. 7.Leges Romanorum veterum severae erant. 8.Aetate aurea homines sine
legibus tuti erant, nam justitiam et veritatem colebant. 9.Femina in familia viri sui
locum filiae obtinebat.

3.in foro : .4.as, assis m - ( ).5.in servos

. 8.aetate aurea abl. temporis ( ),
?, - .
25
, ,
:
nomino, 1; ago, egi, actum, 3; do, dedi, datum, 1; decipio, decepi, deceptum,
3; doceo, docui, doctum, 2.
26
, abl. singularis
pluralis, -, : audiens,
entis; conversus, a, u; punitus, a, u; dormiens, entis; scriptus, a, u; tenens, ntis;
factus, a, um.
27.
:
1.Nil volenti difficile est. 2.Nullum crimen vinum est, sed culpa bibentis.
3.Res nullius cedit primo occupanti. 4.Non dormietibus sed vigilantibus leges
subveniut. 5.Terra communis est possessio omnium laborantium. 6.Deceptis, non
decipientibus jura subveniunt 7.Disparata non debent jungi. 8.Expressa nocent, non
expressa non nocent. 9.Ave, Caesar, morituri te salutant. 10.Ignorantia judicis est
calamitas innocentis. 11.Hostes appropinquant urbem oppugnaturi et agros
vastaturi. 12. Vae victis!


1.nil = nihil. 2.culpa, ae f : . 4.vigilo, 1
, -; subvenio, veni, ventum, 4 (c dat.)
, . 7.disparo, 1 -, . 8. expressa
nom. pl. . . 10. innocere, ui,
ctum,2 , .
(20-27)
1. Lex naturalis. .
2. Jus gentium. , ,
.
3. Jus civile. - ,
.
4. Jus criminale. .
5. Jus commune. .
6. Jus naturale. .
7. Culpa levis. ; .
8. Crimen grave. .
9. Actio criminalis. .
10. De similibus idem est judicio.
.
11. Impossibilium nulla obligatio est.
.
12. Similis simili gaudet. .
13. Cui bono? ? ?
14. Cui prodest? ?
15. Eo ipso. .
16. Eodem delicto accusari. .
17. Cujus est dare, ejus est disponere. , .
18. Cujus est dominium, ejus est periculum. , ,
.. , .
19. Commodum ejus debet, cujus periculum est. ,
.
20. Id tantum possumus, quod de jure possumus. ()
, .
21 Idem est non esse et non apparere. ( )
.
22 Volens nolens. .
23 Hereditas jacens. , ... .
24 Bona vacantia. , .. ,
.
25 Damnum emergens. , .
26.Damnum injuria datum. :
- .
27. Expressis verbis. , .

28. Furtum conceptum. ().

29. Idem agens et patiens esse non potest.
.
30. Occupantis fiunt derelicta. ()
.
28
1.Non solum cives, sed etiam magistratus legibus parere debent. 2.Fructus
pendentes pars fundi videntur. 3.Executio est finis et fructus legis. 4. Nihil semper
suo statu manet. 5.Manus manum lavat (Seneca). 6.In signis exercitus Romani haec
litterae erant: SPQR (=senatus populusque Romanus), in nummis Romanorum
SC (=senatus consultum). 7.Lingua Latina apud populos Europae diu in magno usu
manebat.

2.videor (pass.) : . 3.executio, onis f .

6.populusque = et populus. 4. suo statu ,
?,
28
1. Manu brevi. , .. , .
2. Manu militari. , .. ,
.
3. Manu propria. .
4. Ex consensu. ().
5. Ex contractu. .
6. Status in statu. .
7. In casu proviso. .
8. Consensu omnium. .
9. Casum sentit dominus. ( ) .
10. Abusus non tollit usum.

11. Usus-fructus. ,
.
29
:
1.Res venit in judicium. 2.Res ad manum atque ad pugnam venit. 3.Libertas
inaestimabilis res est (Paulus). 4.Senatus et magistratus rei publicae Romanae
praeerant. 5.Rebus in adversis spem retine (Cato). 6.Principatus rei publicae
Romanae in manibus magistratuum, principatus magistratuum in manibus
consulum erat. 7.Dierum sunt nomina: Solis dies, Lunae dies, Martis dies, Mercurii
dies, Jovis dies, Veneris dies, Saturni dies. 8.Amicus cognoscitur amore, more, ore,
re. 9.Publicum jus est, quod ad statum rei Romanae spectat, privatum, quod ad
singulorum utilitatem (Ulpianus). 10.Multa promissa fidem levant.


2.manus atque pugna . 3.inaestimabilis, e .
5.res adversae . 8.os, oris n , ; : . 9.res = res
publica; specto, 1 : -; singuli, orum (pl.) ,..
; utilitas, atis f .
30
, ,
:
noctis, civium, principatus, actionem, signo, damnum, dona, moribus, leges,
casuum, regum, regionibus, actores, spei, domini, servum.
31
utilis, e c : res, rei f; liber,bri
m; negotium, i n; petitio, onis f;
noster, ra, rum : via, ae f; actio, onis f;
damnum, i n; usus, us m.
.
(29-31)
1. In facie curia. .
2. Summa rerum.
3. In medias res. .
4. Actio in rem. , .. .
5. Actio in personam. , .. .
6. Bona fide. ; .
7. Bonae fidei possessor. .
8. Res extra commercio. , .
9. Res, quae usu (non) consumantur. ()
.
10. Res mobiles (immobiles). () .
11. Fractionem diei non recipet lex.
, .. .
32
: possideo, ssedi, ssessum, 2; defendo, ndi,
nsum, 3; accuso,1. , .
33

: edico, dixi, dictum, 3 (lex, legis f); praecaveo, cavi, cautum,2 (crimen,
inis n); scio,4 (mos, moris m). - .

edico, dixi, ctum, 3 , : ; praecaveo, cavi,

cautum, 2 -.

 34
:
1.Ridendo dicere verum (Horatius). 2.Dubitando ad veritatem pervenimus
(Cicero). 3.Dominus fundum suum exercebat sive arando, sive inserendo, sive
aedificando. 4.Reus excipiendo fit actor. 5.Homo ad intellegendum et ad agendum
natus est. 6.A verbis legis non est recedendum. 7.Nihil sine ratione faciendum est.
8.Iter est jus eundi per fundum alienum. 9.Non numeranda, sed ponderanda sunt
argumenta. 10.Hoc dico vestri adhortandi causa. 11.Jura publica anteferenda sunt
privatis. 12.Judicandum est ex legibus, non exemplis. 13.Justitia est constans et
perpetua voluntas jus suum cuique tribuendi.

3.exerceo, ui, itum, 2 : ; insero, sevi, setum, 3

. 4.excipio, cepi, ceptum, 3 : ; actor, oris m .
8.iter, itiners n ; eundi eo, ire , .
10.adhortor, atus sum, ari , . 11.antefero, ferre
, . 13.constans, ntis ; cuique dat. sing.
quisque.
(32-34)
1. Modus vivendi. ; .
2. Onus probandi. .
3. Animus possidendi. ( ,
-.).
4. Corpus possidendi. ().
5. Jus possidendi. ().
6. Jus respondendi. , ..
.
7. Jus bellum dicendi. .
8. Animo donandi. .
9. Factum probandum. , .
10. Non est certandum de regulis juris. .
11. Pacta servanda sunt. .
35
: clarus, a,
um; pulcher, ra, rum; facilis, e; bonus, a, um; malus, a, um.
36
:
1.Lex posterior derogat priori. 2.Fundus uti optimus maximusque emptebas.
3.In criminalibus rebus probationes debent esse luce clariores. 4.Nemo ex suo
delicto meliorem suam conditionem facere potest. 5.Melior conditio sua fieri
potest, deterior non potest. 6.Tanto brevius omne tempus, quanto felicius est
(Plinius). 7.Speramus optima. 8.Amicitia bonorum virorum firmissima est.

9.Maximum jus in veritate est. 10.In re publica nostra jus plus valet, quam voluntas
principum. 11.Malus est error, peior defensio erroris, pessimum mendacium.

1.derogo, 1 ( dat.) -. 2.uti , uti optimus maximusque

(.) . 3.criminalis, e .
4.tanto,quanto -,. 10.plus ; valeo, 2 :
.
(35-36)
1. Culpa levissima. ; .
2. Poena gravissima. .
3. Vis major. , .. .
4. Inter minora crimina. .
5. Reformatio in pejus. ; .
6. Ipsissimis verbis. .
7. Iniquissima pax est anteponenda justissimo bello.
.
8. Judicia posteriora sunt in lege fortiora.
.
9. Nullum crimen majus est inoboedientia. ,
-.
37
praesens imperfectum conjunctivi : possideo, sedi,
sessum,2 (-); supero, 1 (), sequor, secutus sum, 3
().
38
:
1.Vivat, crescat, floreat nostra civitas. 2.Valeant cives mei, sint incolumes,
sint beati(Cicero). 3.Utinam omnia pericula evitare possimus. 4.Amemus
patriam nostram, pareamus legibus ejus! 5.Ne quis sit judex in propria causa. 6.Qui
aures habet, audiat. 7.Quid agam, judices? 8.Quo nunc me vertam? 9.Utinam lex
esset eadem, quae uxori est, viro. 10.In omnibus rebus modus adhibeatur. 11.Dictis
facta respondeant.

3.evito, 1 . 8.quo . 9.eadem . idem (

).
(37-38)
1. Prosit. ; .
2. Ne varietur. ( ).
3. Detur digniori. .
4. Caveat emptor. .
5. Caveat venditor. .

6. Cesset executio. .
7. Do ut des. , (
-).
8. Facio ut facias. , ( ).
9. Facio ut des. , ( ).
10. Do ut facias. , ( ).
11. Pereat mundus et fiat justitia. ,
.
12. Audiatur et altera pars. .

10.
In jure, in judicio
Aulus Agerius apud Numerium Negidium mensam argenteam deponit, sed
Numerius Negidius dolo malo mensam non reddit.
Aulus Agerius bovem vendit, Numerius Negidius bovem emit. Emptor
pretium solvere debet, sed Numerius Negidius non solvit, pecuniam Aulo Agerio
non dat. Tum actor (Aulus Agerius) reum (Numerium Negidium) in jus vocat.
Jurisdictionem Romae praetor urbanus habet.
Actor in jure apud praetorem a reo mensam vel pecuniam postulat. Praetor jus
dicit et actori legis actionem dat atque judicem dat.
Judex in judicio reum aut condemnat, aut absolvit. Sic causae privatae in jure
atque in judicio aguntur.

: (in jure) (in

judicio). Judicium, i n : ; jus dicere
; legis actio ; legis actionem dare
.

De magistratibus Romanorum
Principatus magistratuum Romae in manibus consulum erat. Consules erant
magistratus annui; consulibus erant imperium et potestas; praeterea consul erat
judex et pontifex maximus. Consul jus vitae necisque habebat.
Item ordinarii magistratus alii erant. Praetor jus inter cives dicebat.
Quaestores aerarium curabant. Censor censum agebat. Postea autem officium
censoris erat etiam peccata civium contra bonos mores notare atque senatum
legere. Aediles curam aedium, postea curam ludorum denique curam annonae
habebant.
Extraordinarii magistratus Romae erant dictator, magister equitum, decemviri,
tribuni militum consulari potestate.

ordinarius,a,um , ..
; boni mores( pl.) ; senatum legere
; aedium gen.pl. aedes,is f; extraordinarius,a,um ,
; consularis,e .
De modo suppliciorum
Summa supplicia sunt: crux, crematio, decollatio. Mediocrium autem
delictorum poenae sunt: metallum, ludus, deportatio. Minimae: relegatio, exilium,
opus publicum, vincula(Paulus).

supplicium poena, poena

(multae). Crux, crucis
m , ; crematio, onis f
, ; decollatio, onis f
; mediocris, e , ; met-allum, i n :
; ludus, i m : ; deportatio, onis f ,
, ,
- in insula, ..
, .; relegatio, onis f -, ..
; exilium, i n - ,
,
, - ; vinculum, i n
, , , .