Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
N/m
2
)
MFc Megc Fc:cc| {10
N/m
2
)
l.
lNIkODJO
F
c
n
I
e
:
h
I
I
p
:
/
/
w
w
w
.
|
c
I
i
c
r
e
I
e
.
c
c
m
Ju:IificcIivc cc IrcLc|hc
1. lNIFCDU/C
2
O IFMFO 5FMFkF F5CA55O. A55lM, FONDFkF-O 5A8lAMFNIF
FNIkF A5 IAkFFA5 DF MAlOk VALOk.
FrcvrLic chin:
I.1. JbSIIFICAIIVA DO IkA8ALHO
cccLcmenIc ccericc ce umc pcrece {cu pi:c) pcce :er cccc Lc:i-
ccmenIe ce Ir: mcneirc: ci:IinIc:: crgcmc::c ceccrcIivc
1
, pinIurc e
reve:IimenIc em p|ccc: cercmicc: cu p|ccc: ce rcchc. C reve:IimenIc cercmicc,
pcr :uc vez, uIi|izccc em vcric: e:Iccc: Lrc:i|eirc:, me:mc pcrue c: p|ccc: ce-
rcmicc: :cc ccmpcnenIe: Lc:IcnIe re:i:IenIe: c: inIemprie: e ncc nece::iIcm ce
cccpIcce: re|ccicnccc: ccm c: ciferenIe: |ccc|izcce: gecgrcficc:. Scc c|Ic-
menIe curcvei:, ce e:IIicc cgrcccve| e ce fcci| mcnuIencc.
Ccm c prcgre::c cc: Iecnc|cgic: ce fcLricccc cc: p|ccc: cercmicc:, c
reve:IimenIc cercmicc ccericc vem gcnhcncc mcicr vc|cr cgregccc e ncvc:
ccmpc: ce cp|icccc, pc::cncc pe|c reve:IimenIc ce peuenc: cmLienIe: re:i-
cencici: inIernc: cI c reve:IimenIc ce pi:c: incu:Irici: ccm c|Ic: exigncic: ce
ce:empenhc. E::e fcIc, c|m ce exigir mcicr uc|iccce cc: p|ccc: cercmicc:
ccmc ccmpcnenIe: cc reve:IimenIc, imp|icc em umc civer:iccce e|evccc ce
prccuIc: uIi|izccc: nc c::enIcmenIc e rejunIcmenIc.
EnIreIcnIc, me:mc c c|Ic uc|iccce cc: ccmpcnenIe: incivicuci: ncc :u-
ficienIe pcrc gcrcnIir c ce:empenhc cc reve:IimenIc cercmicc cp|icccc :e ncc
exi:Iir: c) umc meIccc|cgic cceuccc ce ccnIrc|e e ce cp|icccc e L) ccnheci-
menIc Icnicc c|icerccc em firme: Lc:e: Iecnc|cgicc: e experimenIci: ue :u:-
IenIem c e|cLcrccc ce um prcjeIc cceuccc. /::im, c :uce::c ce um reve:Ii-
menIc cercmicc ccericc cepence em grcnce pcrIe ce um prcgrcmc ce uc|i-
ccce imp|emenIccc em Iccc: c: n|vei: ce prcjeIc e prccucc.
Me:mc ccm e::e: ccnceiIc: ccnhecicc:, Meceirc: {1) :c|ienIc ue c
u:c ce reve:IimenIc: cercmicc: nc e:Iccc ce SF vem ciminuincc principc|menIe
pcr ccu:c cc cre:cenIe nmerc ce mcnife:Icce: pcIc|cgicc: c e|e c::cciccc:.
Nc Ncrce:Ie cc pc|:, c: pcucc: ecif|cic: ccm cccLcmenIc em pinIurc em cmLi-
1
EnIencc-:e crgcmc::c ceccrcIivc ccmc :encc: Fu|geI, mc::c rc:pccc, mcncccpc, |cve|t|nc. G|c||-
cttc e cuIrc: ccmLincce: execuIccc: em crgcmc::c ccm cccLcmenIc: e:pec|ficc:.
C
Ju:IificcIivc cc IrcLc|hc
1. lNIFCDU/C
3
enIe: ce cr|c mcr|Iimc :cc ccnhecicc: pe|c :uc Lcixc curcLi|iccce frenIe cc: ue
cpre:enIcm reve:IimenIc cercmicc nc fcchccc.
/c enccnIrc cc infcrmccc ce Meceirc: {1), CcmpcnIe {2001) ciIc ue
cpenc: 17,7 cc: ecif|cic: nc grcnce Scc Fcu|c Iivercm reve:IimenIc cercmicc
nc: fcchccc: e ue e::c pcrcenIcgem vem ciminuincc em ccn:encic ce c:
prcL|emc: e:Icrem cumenIcncc, cu :ejc, c pc::|ve| ceficincic cc Iecnc|cgic nc:
eIcpc: ce cp|icccc e cccLcmenIc pcce e:Icr ccnIriLuincc pcrc c fcrmccc ce
umc imcgem negcIivc ce::e Iipc ce reve:IimenIc.
C: inmerc: cc:c: ce mcnife:Icce: pcIc|cgicc:, e:pc|hccc: pe|c 8rc:i| e
pe|c muncc, muiIc: veze: :cc ccrrigicc: :em ue :e e:IcLe|ecm c|crcmenIe c:
ccu:c: cc fencmenc, Icrncncc-c: crcnicc:. /|gun: ce::e: cefeiIc: e:Icc re|ccic-
nccc: cc rejunIcmenIc, ue re|egccc c um p|cnc ce mencr impcrIcncic cc
ue c c::enIcmenIc cc: p|ccc: e execuIccc :em preccupccc ccm c: c:pec-
Ic: Icnicc:. / hcLi|iccce cc cp|iccccr, repre:enIccc muiIc: veze: pe|c experin-
cic prcIicc cLIicc :em uc|uer IreincmenIc, cccLc prevc|ecencc :cLre c Icni-
cc ccrreIc ce cp|icccc.
EmLcrc c: prcL|emc: ccm c reve:IimenIc pccem :er vcriccc:, ce:ce :im-
p|e: ef|cre:cncic: pc::cgeirc: cI c ccmp|eIc ce:p|cccmenIc, 8cwmcn: We:I-
gcIe {12) enfcIizcm ue c :urgimenIc ce mcnife:Icce: pcIc|cgicc: ncc e:Ic
re|ccicnccc c umc nicc ccu:c, mc: umc :cmcIcric ce fcIcre: ue, ucncc
ccicicnccc:, cu|mincm ccm c :urgimenIc ce mcnife:Icce: pcIc|cgicc:. Fcce-:e
ccnc|uir, enIcc, ue c uc|iccce e c curcLi|iccce cc: reve:IimenIc: cercmicc:
e:Icc fcrIemenIe |igccc: cc p|cnejcmenIc e e:cc|hc cc: mcIerici:, c uc|iccce
cc mcIeric| e cc ccn:Irucc e c mcnuIencc cc reve:IimenIc cc |cngc ce :uc
vicc Ii|.
Umc vez ue c ccrrecc ce prcL|emc: nc: reve:IimenIc: ce fcchccc en-
vc|ve cu:Ic: e|evccc: ce mcnuIencc, preju|zc pcrc c imcgem cc empreenci-
menIc e cI pcrc c imcgem cc ccn:IruIcrc, Icrnc-:e |mpcr c nece::iccce cc :i:-
IemcIizccc ce fcIcre: ue minimizem c pc::iLi|iccce cc :urgimenIc ce mcnife:-
Icce: pcIc|cgicc: ce::e Iipc.
E::e: fcIcre: pccem :er exIernc: cu inIernc: cc ecif|cic, cu :ejc, pccem Ier
crigem nc meic cmLienIe cu nc prcpric ccmpcrIcmenIc ccmp|exc cc ecificccc
e ce Iccc: c: :eu: :uL:i:Iemc:. /::im, ccmc fcIcre: exIernc: pcce-:e ciIcr: chcue
Irmicc, chuvc, venIc, gc:e:, crgcni:mc: Lic|cgicc: eIc. e ccmc fcIcre: inIernc::
cefcrmccc |enIc cc e:IruIurc, cefcrmcce: ciferencic: enIre e|emenIc: ci:IinIc:,
Ju:IificcIivc cc IrcLc|hc
1. lNIFCDU/C
4
cic|c: ce ccnIrccc e expcn:cc cc ecif|cic ceccrrenIe: ce cccmcccce: higrc-
Irmicc:.
Iccc: e::e: cgenIe: cgre::ivc: cccLcm pcr Ier grcnce impccIc :cLre c
ccmccc ce cccLcmenIc {p|ccc: cercmicc: e rejunIe), mc: c rejunIe cimenI|cic,
pe|c: :uc: prcpric: ccrccIer|:Iicc: f|:icc-u|micc:, menc: re:i:IenIe c: cgre::ce:
cc ue c: p|ccc: cercmicc: e:mc|Iccc:. FerceLe-:e, enIcc, ue c rejunIe preci:c
:er cp|icccc em cLecincic cc: m|nimc: pccrce: Icnicc: ue gcrcnIcm :eu ce-
:empenhc, fcIc e::e ue ncc fci cL:ervccc em vcric: cc: cLrc: vi:iIccc: pe|c
cuIcr. l::c :ignificc ue c|gun: cc: prcL|emc: cc reve:IimenIc cercmicc pccem
e:Icr re|ccicnccc: c cp|icccc ceficienIe cc rejunIe, fc|hc ue pcce :er :cnccc
pcr meic ce ccnIrc|e ce prccucc cceuccc e :em inIrccucc ce cu:Ic: exIrc:.
Em nenhumc cc: :eIe cLrc: ccm reve:IimenIc cercmicc ce fcchccc vi:i-
Iccc: pe|c cuIcr c engenheirc pc::u|c ccnhecimenIc :cLre cc rejunIe c :er uIi|izc-
cc e Icmpcucc :uc e:pecificccc e:Icvc previ:Ic em prcjeIc. Em muiIc: cc:c:, c
:e|ecc fci feiIc Iencc ccmc Lc:e c fcci|iccce ce enIregc pcr pcrIe cc fcrnece-
ccr e c cu:Ic cc mcIeric|. E::e fcIc :e cgrcvc ucncc c e:pecificccc ceve :er
feiIc pcrc c rejunIcmenIc ce crec: e:pecici:, ccmc pi:cinc:, :encc ue c fcLri-
ccnIe ue cferece me|hcre: ccncice: mercccc|cgicc: cccLc pcr inIrccuzir :eu
prccuIc nc cLrc. E::e: fcIc: rcIificcm c pcucc impcrIcncic cccc cc rejunIe e c
uc:e IcIc| ce:ccnhecimenIc Icnicc cc: :uc: funce: ccmc um ccmpcnenIe
cc reve:IimenIc cercmicc.
DenIre :eu: vcric: reui:iIc: ce ce:empenhc, um c:pecIc crucic| cc rejunIe
:er ccpcz ce :upcrIcr e:fcrc: prcvenienIe: cc mcvimenIccc cc: p|ccc: ce-
rcmicc: e cc Lc:e, prcpcrcicncncc um c||vic pcrc c ccmu|c ncIurc| ce Ien:ce:
:cLre c reve:IimenIc cercmicc cc |cngc cc vicc Ii| cc ecificccc. Ne::e cc:c, c
rigicez e c re:i|incic cc rejunIe :cc fcIcre: impcrIcnIe:. CuIrc:, ccmc f|exiLi|iccce
e ccerncic, e:Icc inIimcmenIe re|ccicnccc:, jc ue c cpcrecimenIc ce micrc
fi::urc: pcr percc ce ccerncic ceixc um ccminhc |ivre pcrc c peneIrccc ce
cguc e cuIrc: cgenIe: nccivc: ncc cpenc: cc rejunIe, mc: cc reve:IimenIc ce-
rcmicc ccmc um :uL:i:Iemc.
Cc:c c ccmpcrIcmenIc cc rejunIe, cu me|hcr, :eu ce:empenhc, :ejc pre-
jucicccc pcr fc|hc ce cp|icccc cu e:pecificccc, c vicc Ii| cc reve:IimenIc pc-
ce ficcr ccmprcmeIicc. Ne:Ie pcnIc ue e:Ic in:ericc e:Ie IexIc, ue cLcrcc
em ceIc|he: c: vcric: funce: cc rejunIe, c Icnicc cceuccc ce cp|icccc e c:
cuicccc: c :erem Icmccc: curcnIe c rejunIcmenIc ce pcnIc: e:pec|ficc:, ce fcr-
Ju:IificcIivc cc IrcLc|hc
1. lNIFCDU/C
5
mc c mcximizcr c ce:empenhc cc reve:IimenIc cercmicc cc |cngc ce :uc vicc
Ii|.
Fcrc cvc|icr e::c inf|uncic cc rejunIe nc e:IcLi|iccce cc reve:IimenIc, c
Figurc l.1 mc:Irc um e:Lcc cc en:cic c :er rec|izccc em |cLcrcIcric: umc |cje re-
ve:Iicc ccm p|ccc: cercmicc: :uLmeIicc c f|excc, c ue incuz e:fcrc: ce Irc-
cc nc crgcmc::c cce:ivc e ccmpre::cc nc rejunIe. De cccrcc ccm c Iipc ce
rejunIe e |crgurc cc: junIc: ce c::enIcmenIc, e:perc-:e ceIecIcr ucnIiIcIivcmen-
Ie ce ue fcrmc e::e: cci: fcIcre: ccnIriLuem pcrc c vcriccc cc f|echc ue prc-
vccc c ce:p|cccmenIc.
F|guro I.1. Esboo dos enso|os o serem reo||zodos no progromo exper|mento|
Fcrc|e|cmenIe c e::e: en:cic: ce f|excc, :cc e:Iucccc: c: ccrccIer|:Iicc: e
prcprieccce: cc: rejunIe: exi:IenIe: nc mercccc nccicnc|, :encc c: en:cic: em-
Lc:ccc: nc: infcrmcce: prcpc:Ic: nc: ncrmc: Icnicc: inIernccicnci: re|ccicnc-
cc: cc c::unIc.
I.2. O8JEIIVOS E ESIkbIbkA DO IkA8ALHO
C pre:enIe IexIc Iem pcr cLjeIivc e:Iuccr c inf|uncic cc: rejunIe: cimenI|-
cic: nc e:IcLi|iccce cc reve:IimenIc cercmicc ucncc :uLmeIicc c ccmpre::cc
pcr f|excc ce pcini: {Figurc l.1). Ccmc e::e cLjeIivc Lc:IcnIe cmp|c, e|e fci
CLjeIivc: e e:IruIurc cc IrcLc|hc
1. lNIFCDU/C
:uLcivicicc em pcrIe: e:pec|ficc:, cLcrcccc: cc |cngc cc: ccp|Iu|c: ccnfcrme
mc:Irccc c :eguir:
ccp|Iu|c 2 {p. 7)
1. :iIucr c |eiIcr ccercc cc: ccnceiIc: Lc:icc: :cLre c reve:IimenIc cercmi-
cc, em pcrIicu|cr cc: p|ccc: cercmicc:, cc crgcmc::c cce:ivc e cc rejun-
Ie:
2. icenIificcr e ccrccIerizcr c: Iipc: ce rejunIe exi:IenIe: nc mercccc, cLcr-
ccncc c: e:pecificcce: exi:IenIe: nc 8rc:i| e em cuIrc: pc|:e::
ccp|Iu|c 3 {p. 35)
3. icenIificcr e ci:cuIir c: funce: cc rejunIe e :uc impcrIcncic pcrc c ce-
:empenhc cc reve:IimenIc cercmicc:
ccp|Iu|c 4 {p. 4)
4. ci:cuIir c Icnicc ce cp|icccc cc: rejunIe: cimenI|cic:, cLcrccncc ceIc-
|he: ce rejunIcmenIc em |ccci: e:pec|ficc::
ccp|Iu|c 5 {p. 87)
5. ceIermincr c inf|uncic ce cciIivc: nc f|exiLi|iccce, mcnchcmenIc, cce-
rncic, ccmpre::cc, cL:crcc e reIencc ce cguc e mccu|c ce cefcrmc-
cc ce pe|c menc: Ir: rejunIe: ce fcLriccnIe: ciferenIe::
. ccmpcrcr c: rejunIe: cimenI|cic:, ccm e :em cciIivccc, ucnIc cc: en-
:cic: ce f|exiLi|iccce :eguncc c ncrmc EN 12002:
7. ccmpcrcr c ccerncic cc: rejunIe: ccm e :em cciIivc: ucncc cp|icccc:
em p|ccc: ce ciferenIe cL:crcc ce cguc:
8. ccmprcvcr ue c |crgurc cc: junIc: ce c::enIcmenIc Iem grcnce inf|u-
ncic nc e:IcLi|iccce cc reve:IimenIc cercmicc hcrizcnIc| :uLmeIicc c f|e-
xcc {|cje: p|cnc:).
/c finc| cc IrcLc|hc, c ccp|Iu|c ci:cuIe c: re:u|Iccc: cLIicc: cc |cngc cc
IrcLc|hc experimenIc| e c /nexc / cLcrcc c fencmenc cc ef|cre:cncic, umc
mcnife:Iccc pcIc|cgicc ue IcmLm pcce cccrrer em reve:IimenIc: cercmicc:.
ll.
kFJJNIF F
kFVF5IlMFNIO CFkMlCO
F
c
n
I
e
:
l
I
C
{
1
8
7
)
E:Ie ccp|Iu|c Iem pcr cLjeIivc cLcrccr c: ccnceiIc: Lc:icc: cc: reve:IimenIc:
cercmicc: ccericc: vi:cncc :iIucr c |eiIcr ccercc cc c::unIc: IcmLm, icenIifi-
ccr c: Iipc: ce rejunIe cIuc|menIe exi:IenIe: nc mercccc e e:pecificccc: pe|c:
ncrmc: nccicnci: e inIernccicnci:, pccrcnizcr c ccnceiIc cc mcIeric| e iIemizcr
:eu: reui:iIc: ce ce:empenhc.
Objet|vos espec||cos o serem ot|ng|dos
1. :iIucr c |eiIcr ccercc cc: ccnceiIc: Lc:icc: :cLre c reve:IimenIc cercmicc,
em pcrIicu|cr cc: p|ccc: cercmicc:, cc crgcmc::c cce:ivc e cc rejunIe:
2. icenIificcr e ccrccIerizcr c: Iipc: ce rejunIe: exi:IenIe: nc mercccc, cLcr-
ccncc c: e:pecificcce: exi:IenIe: nc 8rc:i| e em cuIrc: pc|:e:.
Feve:IimenIc cercmicc ccericc
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
8
5FJ5 lDFAl5 NJNCA 5O MAl5 lMFOkIANIF5 DO
QJF A JOkNADA FAkA AIlNGl-LO5.
FrcvrLic chin:
crc c u:ucric finc|, c c:pecIc ce mcicr impcrIcncic nc reve:IimenIc
cercmicc c :uc e:IIicc
2
, cu em cuIrc: pc|cvrc:, c cpinicc cc cL:er-
vcccr :cLre c cpcrncic cc cmLienIe reve:Iicc. Umc vez ue c: p|ccc: cercmi-
cc: :cc c: ccmpcnenIe:
3
vi:uc|menIe mci: expre::ivc: cc reve:IimenIc cercmicc,
e|c: Irczem pcrc :i e::c grcnce re:pcn:cLi|iccce, uc| :ejc, c ce gcrcnIir umc e:-
IIicc finc| cgrcccve|.
Fc|mcncri: Iime||ini {18, p.) enfcccm e::e c:pecIc ucncc ciIcm ue
umc cc: funce: cc reve:IimenIc cercmicc e:Ic re|ccicnccc ccm reui:iIc: e:I-
Iicc:, Icrncncc c :uperf|cie reve:Iicc mci: cgrcccve| cc: c|hc: cc cL:ervcccr.
EmLcrc i::c :ejc verccceirc, c permcnncic cc p|ccc nc :eu cevicc |ccc| gc-
rcnIicc pcr cuIrc: ccmpcnenIe: ue Im funcc Icc impcrIcnIe pcrc c :uce::c
cc reve:IimenIc ucnIc c Le|ezc Iem impcrIcncic pcrc c p|ccc cercmicc. 8yrne
{15, p.33) Lem re::c|Ic ue enucnIc c :uperf|cie cc: p|ccc: c pcrIe mci:
vi:|ve| ce uc|uer in:Ic|ccc, c ue exi:Ie ce invi:|ve| pcr Irc: ce|c Ic|vez c mci:
impcrIcnIe e|emenIc ce Iccc:."
Levcncc em ccnIc e::c: cfirmcce:, pc::|ve| perceLer ue c ce:empe-
nhc cc reve:IimenIc cercmicc cmp|cmenIe inf|uenciccc pe|c ccmpcrIcmenIc
cc :uc Lc:e {cu :uL:IrcIc), cu :ejc, prcL|emc: ue c|i cccrrem Im grcnce chcn-
ce ce mcnife:Icr-:e nc :uperf|cie cpcrenIe. Fcrc exemp|ificcr e::e fcIc, c Figurc ll.1
{c, L) mc:Irc cci: cc:c: em ue c reve:IimenIc e:Ic ccmprcmeIicc :em ue c:
p|ccc: Ienhcm cpre:enIccc prcL|emc: inIr|n:ecc:.
E::c inIercepencncic ue exi:Ie enIre c: vcric: ccmpcnenIe: cc reve:Ii-
menIc incicc c nece::iccce ce ccnhec-|c: prcfuncc e incivicuc|menIe e, mci:
impcrIcnIe cc ue i::c, ccmpreencer c ccmpcrIcmenIc ccnjunIc ncc :c cc re-
ve:IimenIc cp|icccc mc: IcmLm cc: cemci: e|emenIc: ue ccm e|e :e re|ccic-
ncm. E::e enfcue |evc-nc: cc ccnceiIc ce vi:cc hc||:Iicc, cu vi:cc :i:Imicc, cn-
2
/ e:IIicc umc fcrmc ce mecir c ccrcIer cc Le|c ce c|gumc prccucc {MlCH/ELlS, 2003).
3
/ ncrmc lSC 240 {180|E], p.1) e:IcLe|ece c :eguinIe ccnceiIc pcrc ccmpcnenIe: um prccuIc fcLri-
cccc ccmc umc uniccce ci:IinIc ue :erve c umc cu mci: funce: e:pec|ficc:."
F
Feve:IimenIc cercmicc ccericc
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
ce um Iccc fcrmccc pcr vcric: pcrIe: funcicnci: ue :e inIer-re|ccicncm ce mc-
neirc ccn:IcnIe e cincmicc.
Se, pcr um |ccc, e::c vi:cc ccn:IiIui-:e num fcIcr nece::cric e funccmenIc|
pcrc c prccucc ce um reve:IimenIc ce |cngc vicc Ii|, pcr cuIrc c igncrcncic cc
vi:cc :i:Imicc {cu :uc :imp|e: neg|igncic) um fcIcr :ignificcIivc nc frccc::c cc
prccuIc finc|.
o} um errc ce prcjeIc |evcu cc c:-
:enIcmenIc cc: p|ccc: :cLre umc
junIc e:IruIurc|, c ue ccc:icncu :uc
ueLrc pcr fc|Ic ce :u:IenIccc.
b} fc|hc nc impermecLi|izccc |evcu c infi|Irccc ce
cguc e pc:Iericr mcnchcmenIc pcr fcrmccc ce
ef|cre:cncic.
F|guro II.1. Fo|hos no revest|mento cerm|co
II.1. INIkODbO AO kEVESIIMENIO CEkMICO ADEkIDO
Ccmpi|cncc c: infcrmcce: cc N8F 1381 {/8NI, 17), cc N8F 13755
{/8NI, 17), ce 8crrc:: ScLLcIini: Lcrc:|een {18, p.5) e ce Meceirc: {1), che-
gc-:e cc :eguinIe ccnceiIc pcrc reve:IimenIc cercmicc ccericc: un ccnuntc
ncnc|t|cc ce ccnccc: |nt|ncnente ||gccc: e cce||cc: c cc:e :upc|te. ccn cc-
pc exte||c| ccn:t|tucc ce p|ccc: ce|cn|cc: c::entccc: e |euntccc: ccn c|gc-
nc::c cu cut|c ncte||c| cce:|vc. E::e ccnceiIc Lc:icc vc|icc pcrc reve:IimenIc:
ccericc: exIernc: e inIernc:, :encc ue c: reui:iIc: ce ce:empenhc pccem vcricr
em funcc cc |ccc| ce cp|icccc e cc: ccncice: ce expc:icc c ue e:Icc :u-
jeiIc:.
/ N8F 1381 {/8NI, 17) ccnceiIuc c reve:IimenIc cercmicc ce Ic| mccc
ue c ccmccc ce regu|crizccc ce|e ncc fcz pcrIe. l::c pcce :er enIencicc ce
Feve:IimenIc cercmicc ccericc
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
10
cuc: fcrmc:: 1
/|gumc: referncic: u:cm c cnIigc Iermc nc|cncccc. McrcmLc c ncme cccc c mcuinc ue
fcrc umc mc::c p|c:Iicc cIrcv: ce um Lccc| ccm fcrmcIc ceIerminccc, ce mcneirc :eme|hcnIe c
umc exIru:crc.
7
CuIrc prcce::c pcce :er, pcr exemp|c, c ccnfcrmccc ce pec: ccmp|exc: pcr meic ce mc|ce: ue
cL:crvem c cguc cc mc::c em e:Iccc ce LcrLcIinc.
Feve:IimenIc cercmicc: ccmccc ce cccLcmenIc
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
14
ucnIc c cL:crcc ce cguc: c cL:crcc cc: p|ccc: cercmicc:, c|c::ificc-
cc ccnfcrme c IcLe|c ll.1, Iem grcnce inf|uncic nc Iipc ce crgcmc::c c-
ce:ivc c :er uIi|izccc, jc ue c: crgcmc::c: cimenI|cic: i:enIc: ce cciIivc:
prcpcrcicncm ccerncic cpenc: pe|c efeiIc ce cnccrcgem meccnicc.
/::im, Lcixc cL:crcc :ignificc Lcixc peneIrccc ce pc:Ic nc: pcrc:
cc: p|ccc: e peuenc efeiIc ce cnccrcgem. Um exemp|c ce::e fcIc cccrre
ccm c: pcrce|cncIc:, p|ccc: ce cL:crcc uc:e nu|c, ue nece::iIcm ce
crgcmc::c e:pecic| ue prcmcvc ccerncic me:mc :cL e::c: ccncice:.
/|m cc c:pecIc cc ccerncic, cuIrc pcnIc impcrIcnIe c :er cL:er-
vccc ue p|ccc: cercmicc: ue :ercc uIi|izccc: em cmLienIe: exIernc:
cevem Ier cL:crcc mcximc ce 7 e, nc: cc:c: ce c|imc: fric: :ujeiIc: cc
ccnge|cmenIc, e::e vc|cr cci pcrc 37 {GCLD8EFG, 18, p.111).
Iobe|o II.1. Grupos de obsoro de guo segundo o N8k 13817 [A8NI, 17}
Grupc: fcixc ce
cL:crcc {7)
Grupc /
ExIrucccc
Grupc 8 - Fren:ccc
{Exemp|c)
Grupc C
CuIrc prcce::c
lc: 0 cL: < 0,5 8 lc {Fcrce|cncIc)
lL: 0,5 cL: < 3
/ l
8 lL {Gr:)
C l
llc: 3 cL: < / llc 8 llc {Semi gr:) C llc
llL: cL: < 10 / llL 8 llL {Semi-pcrc:c) C llL
lll: cL: 10 / lll 8 lll {Fcrc:c) C lll
ucnIc c cLrc:cc :uperficic|: c en:cic ce cLrc:cc ccn:i:Ie em :uLmeIer c
:uperf|cie e:mc|Iccc cc: p|ccc: cercmicc: cc cIriIc ce e:ferc: ce cc ce
Icmcnhc: pccrcnizccc: curcnIe um nmerc fixc ce cic|c: numc ccmcrc rc-
IcIivc. Depencencc cc ucnIiccce ce cic|c: nece::cric pcrc prcvcccr c|-
Iercce: nc :uperf|cie, c: p|ccc: :cc c|c::ificccc: ccnfcrme c IcLe|c ll.2.
CucnIc mcicr c nmerc ce cic|c: nece::cric: pcrc prcvcccr c|Ierc-
ce: nc e:mc|Ie, mcicr c c|c::ificccc FEl cc p|ccc. EnIreIcnIc, umc ex-
cecc impcrIcnIe cccrre pcrc c FEl V: emLcrc c|gumc: p|ccc: cpre:enIem
re:i:Incic c cLrc:cc :upericr cc: 12.000 cic|c:, c N8F 13818 {/8NI, 17,
p.22) incicc ue, pcrc umc p|ccc receLer c c|c::ificccc FEl V, e|c ceve
IcmLm cpre:enIcr re:i:Incic cc mcnchcmenIc cpc: c rec|izccc cc en-
:cic ce ce:gc:Ie pcr cLrc:cc, fcIcr ue ncc exigicc pcrc n|vei: FEl ce 0 c
4. De::c fcrmc, emLcrc c|gumc: p|ccc: re:i:Icm cc nmerc ce cic|c: re-
uericc: pe|c FEl V, e|c: ncc pccem :er c|c::ificccc: ccmc Ic| pcrue ncc
re:i:Iem cceucccmenIe cc mcnchcmenIc pc:-cLrc:cc.
Feve:IimenIc cercmicc: ccmccc ce cccLcmenIc
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
15
Nc cc:c cc: pcrce|cncIc: pc|icc:, emLcrc nc vcrejc :ejc ccmum :eu
enuccrcmenIc nc c|c::ificccc FEl V cevicc c :uc grcnce re:i:Incic c
cLrc:cc, exi:Ie um cerIc eu|vccc c e::e re:peiIc. / lSC 10545:FcrI 7 {lSC,
15) - crigem cc N8F 13818, cnexc D - e:pecificc c en:cic pcrc ceIerminc-
cc cc |ncice FEl cpenc: pcrc p|ccc: e:mc|Iccc:, c ue ncc c cc:c cc:
pcrce|cncIc: pc|icc:.
Iobe|o II.2. C|osses de res|stnc|o obroso segundo o N8k 13818 [A8NI, 17}
C|oss|||coo quonto res|stnc|o obroso
Grupc
FEl
8
Cic|c:
Fe:i:Incic
/mLienIe: ce cp|icccc
{ncc :ugericc: nc ncrmc)
FEl 0 100 MuiIc Lcixc U:c exc|u:ivc em pcrece:. Ncc u:ccc em pi:c:.
FEl l 150 8cixc 8cnheirc: re:icencici:, ucrIc: ce ccrmir.
FEl ll 00 Mcic /mLienIe: :em pcrIc: pcrc c exIericr, Lcnheirc:.
FEl lll 750, 1.500 Mcic c|Ic
Cczinhc: re:icencici:, ccrreccre:, nc|| ce re:i-
cncic:, uinIci:.
FEl lV
2.100, .000,
12.000
/|Ic
rec: ccmercici:, enIrccc: ce hcIi:, :ncw
|ccn:, :c|ce: ce vencc:, |cjc:, Lcre:, Lcncc:.
FEl V 12.000
MuiIc c|Ic e
sem
encord|do
rec: pL|icc:: :ncpp|ng cente|:, cercpcrIc:,
pcccric:, |c:t-|ccc:, Ierminci: rcccvicric:.
Me:mc ue c |ncice FEl fc::e cp|icccc c e::c: p|ccc:, :uc c|c::ificc-
cc mcximc :eric FEl lV, jc ue e|c: ncc re:i:Iem cc mcnchcmenIc me:mc
cnIe: cc cLrc:cc. EnIreIcnIc, numc vi:iIc cc cuIcr c umc grcnce |cjc ce
mcIerici: ce ccn:Irucc, cc: 32 pcrce|cncIc: pc|icc: ci:pcn|vei:, 30 pc::u|-
cm c|c::ificccc FEl V cc prcpric fcLriccnIe e c: cuIrc: cci: e:Icvcm :em
eIiueIc ce:criIivc:
ucnIc cc cIcue u|micc e cc mcnchcmenIc: em cmLc: c: cc:c: c:
p|ccc: :cc :uLmeIicc: c ccc ce cgenIe: pccrcnizccc:, :encc enIcc cvc-
|iccc c c|Ierccc cc :uperf|cie. / IcLe|c ll.3 mc:Irc c: c|c::e: ce re:i:Incic
cc cIcue u|micc e c IcLe|c ll.4 mc:Irc c c|c::ificccc ucnIc c re:i:In-
cic cc mcnchcmenIc, cmLc: prcpc:Ic: pe|c N8F 13818 {/8NI, 17).
De mcneirc gerc|, c: p|ccc: e:mc|Iccc: cpre:enIcm Lcc re:i:Incic
cc mcnchcmenIc, fcIc e::e ue pcce :er cIriLu|cc c cL:crcc nu|c e c
Lcix|::imc rugc:iccce prcpcrcicnccc pe|c e:mc|Ie. EnIreIcnIc, nc cc:c cc:
8
FF| - Fc|ce|c|n Fncne| |n:t|tute.
Cic|c: cc en:cic ce cLrc:cc :uperficic| :eguncc c N8F 13818 {/8NI, 17), /nexc D.
Feve:IimenIc cercmicc: ccmccc ce cccLcmenIc
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
1
pcrce|cncIc:, ue perIencem cc grupc 8lc {IcLe|c ll.1), c mcnchcmenIc
pcce mcnife:Icr-:e rcpiccmenIe nc: pec: pc|icc:.
Iobe|o II.3. C|osses de res|stnc|o qum|co segundo o N8k 13818 [A8NI, 17}
Nve|s de res|stnc|o oos produtos qum|cos
A 8 C
Agentes qum|cos
CIimc
re:i:Incic
Ligeirc
c|Ierccc
/|Ierccc
Lem cefinicc
/|Ic ccncenIrccc {H) H / H 8 H C
cicc:
e Lc:e:
8cixc ccncenIrccc {L) L / L 8 L C
FrccuIc: ccm:Iicc: e pi:cinc: / 8 C
/ exp|icccc pcrc i::c, :eguncc /rcnIe: et c| {2001), pcce :er cccc
pe|c fcIc ce ue c pc|imenIc prcvccc c cLerIurc ce pcrc: cnIericrmenIe
ccnfinccc: numc mc::c mcnc||Iicc, expcncc-c: cc meic exIericr. /::im,
me:mc :encc c pcrce|cncIc um mcIeric| ce cL:crcc muiIc Lcixc, c ue-
Lrc cc mcIriz criginc| prcvccccc pe|c pc|imenIc ceixc c :uperf|cie ccm pc-
rc:iccce expc:Ic, prcpcrcicncncc c impregnccc ce vcric: Iipc: ce :uji-
ccce: e ccncc crigem cc mcnchcmenIc.
Iobe|o II.4. C|osses de res|stnc|o o monchos segundo o N8k 13818 [A8NI, 17}
C|osse Descr|o do remoo dos monchos
C|c::e 5 Mcximc fcci|iccce ce remccc ce mcnchc:.
C|c::e 4 Mcnchc pcce :er remcvicc ccm prccuIc ce |impezc frccc.
C|c::e 3 Mcnchc pcce :er remcvicc ccm prccuIc ce |impezc fcrIe.
C|c::e 2 Mcnchc pcce :er remcvicc ccm ccicc c|cr|cricc cu cceIcnc.
C|c::e 1 Mcnchc ncc pcce :er remcvicc :em ccnificcr c pec.
E::e Iipc ce mcnchcmenIc pcce :er ccmprcvccc ccm um en:cic
:imp|e:: umc peuenc pcrcc ce iccc fci cp|icccc :cLre umc p|ccc ce
pcrce|cncIc, IcnIc nc fcce pc|icc ccmc em :eu Icrccz. /pc: um cic ce
ce:ccn:c, c |cvcgem ccm cguc reIircu fcci|menIe c mcrcc cc prccuIc :c-
Lre c Icrccz, mc: c fcce pc|icc cpre:enIcu c|Ierccc ce ccr e Lri|hc nc
pcnIc cIingicc me:mc cpc: :cfrer |cvcgem ccm e:ccvc e prccuIc: ce |im-
pezc.
Ccm re|ccc c re:i:Incic u|micc, c lIC {14, p.27) Lem re|emLrc
ue c reve:IimenIc :e|ecicnccc pcrc um cmLienIe preci:c re:i:Iir cc: prc-
cuIc: ce |impezc ue c|i :ercc cp|icccc:. CucnIc c i::c, c: p|ccc: cercmi-
Feve:IimenIc cercmicc: ccmccc ce cccLcmenIc
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
17
cc: e:mc|Iccc: repre:enIcm umc cIimc e:cc|hc, pci: :cc c|IcmenIe re:i:-
IenIe: cc: mci: vcriccc: prccuIc: uIi|izccc: nc |impezc ccm:Iicc.
C pcrcgrcfc cnIericr finc|izc c inIrccucc :cLre c: p|ccc: cercmicc:, cnce
fcrcm cLcrcccc: c|gun: ccnceiIc: impcrIcnIe: ue :ercc Iei: nc ceccrrer ce:Ie
IrcLc|hc. / pcrIir ce:Ie pcnIc, :cc cLcrcccc: em ceIc|he: c: rejunIe: pcrc reve:-
IimenIc cercmicc e, cccc :uc impcrIcncic nc e:ccpc ce:Ie IexIc, cccc c e|e: c
me:mc n|ve| ce Icpicc cc reve:IimenIc em :i, muiIc emLcrc :ejcm cpenc: um
ccmpcnenIe cc ccmccc ce cccLcmenIc.
II.2. kEJbNIES FAkA kEVESIIMENIO CEkMICO
Fcr meic cc cnc|i:e cc mccc ccmc um reve:IimenIc cercmicc execuIc-
cc, cu :ejc, ccm c pc:icicncmenIc :eencic| ce p|ccc: ju:Icpc:Ic: e :uc pc:Ie-
ricr cc|cfeIccc, pcce-:e cecuzir c funcc Lc:icc cc rejunIe: preencher c: e:pc-
c: vczic: enIre c: p|ccc: cercmicc: cpc: :eu c::enIcmenIc. Mcicre: ceIc|he:,
enIreIcnIc, reve|cm ue c rejunIe pc::ui vcric: funce: crucici: pcrc c :uce::c cc
reve:IimenIc cercmicc, :encc e|c: cLcrcccc: em prcfunciccce nc ccp|Iu|c :e-
guinIe {p. 35).
Umc vez ue ccmum c u:c ce civer:c: Iermc: pcrc ce:igncr c rejunIe,
ccmc rejunIcmenIc, mc::c ce rejunIe, crgcmc::c ce rejunIe, pc:Ic ce rejunIe eIc.
e ce ncc exi:Iir ciferenc: prcIicc: enIre e|e:, e:Ie IexIc cccIc c cencminccc
prcpc:Ic nc :encic e, emLcrc c ccn:u|Ic cc: cicicncric: ce Michce|i: {18) e
Ferreirc {1) mc:Ire ue c Iermc rejunIe" inexi:Ie nc ||nguc pcrIugue:c, e|e
empregccc ne:Ie IrcLc|hc pcrue repre:enIc umc Ierminc|cgic ccn:cgrccc e
cmp|cmenIe u:ccc em vcric: regice: cc pc|:.
C prcjeIc ce ncrmc 18:40.05-001:2001 - Argomosso bose de c|mento
Fort|ond poro rejuntomento de p|ocos cerm|cos - Espec|||coo cccIc c ccncei-
Ic :eguinIe:
/.F. - crgcmc::c ce rejunIcmenIc: mi:Iurc incu:Iric|izccc ce cimenIc Fcr-
I|cnc e cuIrc: ccmpcnenIe: hcmcgnec: e unifcrme:, pcrc cp|icccc nc:
junIc: ce c::enIcmenIc ce p|ccc: cercmicc:, c|c::ificccc :eguncc c cmLi-
enIe ce cp|icccc e reui:iIc: m|nimc: ccnfcrme c IcLe|c 1 ce:Ic ncrmc."
Fcrc efeiIc ce:Ie IexIc, c: vcccLu|c: |eunte e |euntcnentc :cc uIi|izccc:
ccmc :egue:
FejunIe: pcrc reve:IimenIc cercmicc
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
18
rejunIe: ccmpc:Ic ce:Iinccc c preencher c: junIc: enIre c: p|ccc: cercmi-
cc:, cpre:enIcncc-:e IrcLc|hcve| curcnIe c eIcpc ce cp|icccc e encure-
cencc cpc: um cerIc per|ccc ce Iempc. Ic| ccmpc:Ic pcce :er crgcmc:-
:c, ncIc ce cimenIc, re:inc epcxi cu uc|uer cuIrc, Iccc: e:pecificccc: ce
mcneirc ccnvenienIe c cIencer funce: e:pec|ficc::
rejunIcmenIc: cIc cu ccc ce preencher c: junIc: enIre p|ccc: cercmicc:
ccm um ccmpc:Ic e:pec|ficc pcrc Ic| funcc, cu :ejc, c rejunIe.
II.3. kEQbISIIOS COMbNS AOS DIFEkENIES IIFOS DE kEJbNIE
lncepencenIe ce uc| :ejc c ccmpc:icc cc rejunIe e:pecificccc pcrc
umc cccc :iIuccc, impcrIcnIe mencicncr ue e|e preci:c cIencer c c|gun:
reui:iIc: ce ce:empenhc, pci: c: :c|iciIcce: pre:enIe: em um cmLienIe cepen-
cem cc u:c c ue e|e :e ce:Iinc e ncc cc Iipc ce rejunIe uIi|izccc.
C 8FE DlGESI 137 {8FE, 172) prcpce c|gun: reui:iIc: gerci: ue ncrIeicm c
Icrefc cc prcjeIc ce junIc:, ccnfcrme mc:Irccc nc IcLe|c ll.5. Nem Iccc: c: iIen:
c|i prcpc:Ic: :cc re|evcnIe: pcrc c: rejunIe: e c|gun: ce|e: pccem :er impcrIcnIe:
cpenc: pcrc c|gun: cc:c: e:pec|ficc:. CuIrc:, enIreIcnIc, :cc impcrIcnIe: e inIr|n-
:ecc: cc prcpric mcIeric|, pc::cncc ce:cperceLicc: em umc cnc|i:e :uperficic|.
Iobe|o II.5. Fr|ncp|os do projeto de juntos [odoptodo do 8kE, 172}
FunoJpropr|edode kequ|s|tos
CcnIrc|e cc meic
cmLienIe
Cpcr-:e c pc::cgem ce: cguc, vcpcr, cr, cc|cr, |uz, :cm, rcciccc,
in:eIc: e verme:, p|cnIc:, :emenIe:, rc|ze: e pc|en, cccre:.
Ccpcciccce ce
ccrgc
Fe:i:Incic c ccmpre::cc, c Irccc, c Icr:cc, cc impccIc, c f|excc,
cc ci:c|hcmenIc.
McnuIencc FermiIir ccmp|eIc remccc e reexecucc.
/ccmccccc ce
mcvimenIc:
Dc: prcpric: pec: cevicc cc cc|cr e c umiccce: cc e:IruIurc, pcr
viLrccc e f|uncic.
Fixccc
SupcrIcr ccmpcnenIe: |igccc: em umc cu mci: cirece:: re:i:Iir cc:
mcvimenIc: ciferencici: cc: ccmpcnenIe: |igccc:: fixcr ccmpcnen-
Ie: c e:IruIurc.
DurcLi|iccce
Fe:i:Iir c IempercIurc: exIremc:, cc: cic|c: ce fric e cc|cr, c |uz e cc
cr pc|u|cc:
re:i:Iir c viLrccc cc cr cu cc e:IruIurc, cncc: ce chcue e :cn: ce
c|Ic inIen:iccce, rcciccc e|eIrcmcgnIicc:
re:i:Iir cc: ccnc: pcr p|cnIc: e micrccrgcni:mc: e c ccc ncc cuIcri-
zccc cc hcmem.
/pcrncic
Ier cpcrncic cceiIcve|, eviIcr prc|iferccc ce c|gc:, p|cnIc:, mcfc
cu cpcrecimenIc ce ef|cre:cncic: e re:i:Iir cc mcnchcmenIc.
Eccncmicc Ier recuzicc: c:pecIc: ce cu:Ic inicic|, mcnuIencc e cepreciccc.
Feui:iIc: ccmun: cc: ciferenIe: Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
1
/ IcLe|c ll.5, enIreIcnIc, Iem um ccrcIer cmp|c e Iecricc, me:mc pcrue
refere-:e c junIc: nc cc:c gerc|. Umc vez ue c: junIc: ce c::enIcmenIc re:Irin-
gem c e:ccpc prcpc:Ic pe|c 8FE, fcz-:e nece::cric Iecer ccmenIcric: re|evcnIe:
pcrc c cc:c e:pec|ficc ce um reve:IimenIc cercmicc.
/::im, c lIC {14, p.44) expce Ir: iIen: Lc|izcccre: impcrIcnIe: pcrc c :e-
|ecc ce p|ccc: cercmicc:: :uc pc:icc {verIicc| cu hcrizcnIc|), :uc :iIuccc {cm-
LienIe exIernc cu inIernc) e :eu u:c {ccmercic|, re:icencic|, incu:Iric|). E::e: iIen:
cefinem c: cce: e c: cgenIe: exIernc: ue :c|iciIcm c reve:IimenIc e, ccn:e-
enIemenIe, ue e|e ceve :upcrIcr cc |cngc ce :uc vicc Ii|.
Umc vez ue c rejunIe cp|icccc enIre c: p|ccc: cercmicc:, :upce-:e ue
c: iIen: ue ncrIeicm c :e|ecc cc: p|ccc: :ejcm, ccnceiIuc|menIe, c: me:mc:
ue ncrIeicm c :e|ecc cc Iipc ce rejunIe.
Migrcncc enIcc cc ccrcIer gerc| cc IcLe|c ll.5 pcrc iIen: ccm mcicr :ignifi-
cccc prcIicc, c lIC {187, p.325) e c 8S5385: FcrI 1{8Sl, 15, p.) prcpcem c: :e-
guinIe: fcIcre: ce impcrIcncic nc :e|ecc cc rejunIe:
re:i:Incic meccnicc: re:i:Incic c cLrc:cc e re:i:Incic cc impccIc: cure-
zc:
re:i:Incic u|micc e re:i:Incic cc: cgenIe: ce |impezc:
re:i:Incic Lic|cgicc {ce:envc|vimenIc ce mcfc e fungc:):
re:i:Incic c cguc, cc cc|cr e cc ccnge|cmenIc: c ccnge|cmenIc pcce
ncc :er impcrIcnIe em c|gumc: regice: ce c|imc uenIe. Fcr cuIrc |ccc,
muiIc impcrIcnIe nc cc:c ce ccmcrc: frigcr|ficc::
pcrc:iccce e re:i:Incic cc mcnchcmenIc: e::e: pcrcmeIrc: e:Icc muiIc
|igccc: c cL:crcc ce cguc:
IrcLc|hcLi|iccce
10
: c rejunIe preci:c cpre:enIcr Lcc IrcLc|hcLi|iccce pcrc
ue pc::c preencher fcci|menIe 1007 cc vc|ume |ivre cc: junIc::
|impcLi|iccce
!!
: c rejunIe ceve :er |impc ccm c: me:mc: prccuIc: uIi|izccc:
nc |impezc cc: p|ccc: cercmicc::
ccpcciccce ce reIencc ce cguc: pcrc ue ccmpc:Ic: Lc:eccc: em ci-
menIc ce:envc|vcm Iccc: c: cemci: prcprieccce:, c pre:enc ce cguc
10
C ccnceiIc ce IrcLc|hcLi|iccce muiIc :uLjeIivc, mc: cccpIcncc cue|e prcpc:Ic pcr ScLLcIini
{18), c rejunIe Iem Lcc IrcLc|hcLi|iccce ucncc: ci:IriLui-:e fcci|menIe, preenchencc Iccc: c: junIc::
cgcrrc" c ferrcmenIc ce cp|icccc ucncc Ircn:pcrIccc mc: ncc ucncc ci:IriLu|cc: ncc :egregc cc
:er Ircn:pcrIccc: ncc encurece em ccnIcIc ccm p|ccc: ce c|Ic :uccc e permcnece p|c:Iicc pcr Iem-
pc :uficienIe.
11
E::e Iermc ncc exi:Ie nc: cicicncric:, mc: Lc:IcnIe ccmum nc |iIercIurc e :e refere c ccpcciccce
ue um cccc mcIeric| pc::ui ce reIcrncr c cpcrncic criginc| cpc: c prcce::c ce |impezc.
Feui:iIc: ccmun: cc: ciferenIe: Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
20
funccmenIc| pcrc c prcce::c ce curc, pcrIicu|crmenIe ucncc c mcIeric|
cp|icccc :cLre :uL:IrcIc: ccm cL:crcc e|evccc cu em |ccci: ce c|imc
uenIe e :ecc:
pcIencic| ce reIrccc: c reIrccc pcce ccr crigem c fi::urc: nc inIerfcce
p|ccc/rejunIe cu nc prcpric rejunIe, ccncc crigem c ccminhc: pcrc c pe-
neIrccc ce cgenIe: ce|eIric::
ccerncic: c rejunIe preci:c e:Icr Lem ccericc c |cIerc| cc: p|ccc: e c cc-
mccc ce :uL:IrcIc, IrcLc|hcncc em ccnjunIc ccm c: cemci: ccmccc: cc
reve:IimenIc:
re:i|incic e ccmpre::iLi|iccce: cc :cfrer vcricce: cimen:icnci:, c reve:Ii-
menIc cercmicc impce e:fcrc: cc rejunIe, ue ceve :upcrIc-|c: :em ue-
cc ce ce:empenhc. Fincc: c: e:fcrc:, c rejunIe ceve reIcrncr cc e:Iccc i-
nicic|:
e:IcLi|iccce ce ccr: :encc c c:pecIc e:IIicc um fcIcr muiIc impcrIcnIe nc
reve:IimenIc cercmicc, c rejunIe preci:c mcnIer :uc cc|crccc frenIe c:
ccncice: cc cmLienIe pcrc c uc| fci e:pecificccc:
|crgurc cc: junIc:: umc vez e:pecificccc e::e pcrcmeIrc, feiIc c :e|ecc
ce um rejunIe ccnvenienIe. impcrIcnIe re::c|Icr ue c |crgurc cc: junIc:
cepencenIe cc e:pe::urc cc: p|ccc: cercmicc:, jc ue c: junIc: cevem Ier
|crgurc :uficienIe pcrc permiIir c fcci| peneIrccc cc rejunIe cI c funcc,
eviIcncc c fcrmccc ce Lc|:c: ce cr e pcnIc: ccc:. JunIc: muiIc e:IreiIc:
pcrc p|ccc: ce e:pe::urc e|evccc cificu|Icm e cI invicLi|izcm c peneIrc-
cc cc rejunIe, c ue pcce ccu:cr fuIurc: prcL|emc: ce ce:cgregccc.
/::im ccmc c expc:Ic nc IcLe|c ll.5, nem Iccc: c: fcIcre: c|i:Iccc: ccimc
pccem :er cceuccc: cu exigicc: em Iccc: c: :iIucce:. Fcr exemp|c, ncc fcz
:enIicc preccupcr-:e ccm re:i:Incic cc ccnge|cmenIc :e c rejunIe ncc e:Icrc
:ujeiIc c Ici: ccncice:. EnIcc, ccLe cc prcjeIi:Ic cecicir uci: c: reui:iIc: ce ce-
:empenhc mci: impcrIcnIe: e cpIcr pe|c rejunIe ue me|hcr cIencc c: :uc: ne-
ce::iccce:.
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
21
II.4. IIFOS DE kEJbNIE
Fcr muiIc Iempc, cimenIc FcrI|cnc purc, cimenIc Lrcncc, cimenIc Lrcncc
ccm c|vcicce
12
e ncIc ce cimenIc FcrI|cnc fcrcm uIi|izccc: pcrc preencher c:
junIc: ce c::enIcmenIc cc: p|ccc:, emLcrc ceixc::em c ce:ejcr em re|ccc c
c|gumc: ccrccIer|:Iicc: impcrIcnIe: pcrc :eu ce:empenhc :eguncc c: exigncic:
cIuci:. EnIreIcnIc, i::c ncc pcce :er Icmccc ccmc umc cr|Iicc, me:mc pcrue
e::e: ercm c: mcIerici: mci: cceuccc: pcrc c pccc.
/I hcje pccem :er enccnIrccc: reve:IimenIc: cercmicc: fixccc: ccm c
Icnicc cc Lc|cc {p|ccc: c::enIccc: ccm c cp|icccc ce umc pcrcc ce crgc-
mc::c nc Icrccz) e rejunIccc: ccm cimenIc Lrcncc em perfeiIc: ccncice:. /c
finc| cc c::enIcmenIc cc: p|ccc: ccm e::c Icnicc, umc prcIicc Lc:IcnIe cc-
mum erc c cp|icccc {ccm rccc) ce ncIc ce cimenIc :cLre c pi:c, efeIucncc-:e
c primeirc |impezc cpc: um peuenc per|ccc ce Iempc, :uficienIe pcrc prcpcr-
cicncr c pegc inicic| cc cimenIc. / |impezc finc| erc feiIc ccm ccicc c|cr|cricc
ci|u|cc {8CFGES, 174, p.180).
Ccm c ce:envc|vimenIc cc Iecnc|cgic e c :urgimenIc ce cciIivc:
13
e:pec|-
ficc:, hcuve :en:|ve| muccnc em c|gumc: prcprieccce: impcrIcnIe: cc: rejunIe:,
ccmc pcr exemp|c: e:IcLi|iccce ce ccr, re:i:Incic c mcnchc:, Lcixc reIrccc,
Lcixc cL:crcc ce cguc, c|Ic re:i:Incic ce ccerncic, um cerIc grcu ce f|exiLi|i-
ccce, ccpcciccce ce cp|icccc em junIc: e:IreiIc: e |crgc:, :uperf|cie |i:c e ce
fcci| |impezc, curezc cprcpriccc, re:i:Incic c cLrc:cc eIc. EnIreIcnIc, ccmc ncc
pc::|ve| cLIer c mcximc ce:empenhc em Iccc: c: reui:iIc:, c prcjeIi:Ic preci:c
cecicir uci: c: mci: impcrIcnIe: e :e|ecicncr c rejunIe cceuccc c: :uc: nece::i-
ccce: {/NSl /118., 12, p.47).
Umc vez ue c: cciIivc: ci:pcn|vei: :cc vcriccc:, c prccucc ce rejunIe:
ccm prcprieccce: cIimizccc: nece::iIc ce ccnIrc|e ce prccucc e cc:cgem c-
ceuccc, c ue :e pcce ccn:eguir ccm mcicr eficccic pcr meic cc incu:Iric|izc-
12
De:ignccc ccmum ce vcric: pigmenIc: Lrcncc: venenc:c: ue ccnIm chumLc. Ne::e cc:c, um
pigmenIc fcrmccc pcr ccrLcncIc Lc:icc ce chumLc {2FLCC3.FL{CH)2) ccm c|Ic pccer ce ccLerIurc e
c|Ic re:i:Incic cc ce:envc|vimenIc Lic|cgicc pe|c fcIc ce inccrpcrcr meIci: pe:ccc: em :uc fcrmu|c. C
vcccLu|c c|vcicce prcvm cc crcLicc c|+ceyce {Lrcnuecr) e c prccuIc IcmLm ccnhecicc ccmc
Lrcncc-ce-chumLc, Lrcncc-ce-prcIc e ceru:c {cc |cIim ce|u::c).
Di:pcn|ve| em: <hIIp://cicrIe.nc.:cpc.pI/mcIeric|/pigmenIc/Lr_pL.hIm>. DcIc ce cce::c: cLr.2003.
13
Seguncc c N8F 1178 {/8NI, 12), enIence-:e ue cciIivc: :cc prccuIc: ccicicnccc: em peuenc:
ucnIiccce: c ccncreIc: ce cimenIc FcrI|cnc ccm c cLjeIivc ce mccificcr c|gumc: ce :uc: prcpriecc-
ce: e me|hcr cccpIc-|c: c ccncice: e:pec|ficc:. / /SIM C125 {/SIM, 2002) e:Ience um ccnceiIc :eme-
|hcnIe IcmLm pcrc crgcmc::c:.
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
22
cc. Hcje, c: rejunIe: incu:Iric|izccc: e:Icc ci:pcn|vei: Lc:iccmenIe cc: :eguinIe:
fcrmc::
rejunIe: cimenI|cic: mcncccmpcnenIe:: cpre:enIcm-:e ccmc umc pcrIe
em pc ue nece::iIc cpenc: ce ccicc ce cguc imecicIcmenIe cnIe: cc
cp|icccc. Ccmc e:Ie c Iipc ce rejunIe mci: ccmum, c Iermc mcncccm-
pcnenIe ncc cccmpcnhc :uc e:pecificccc. EmLcrc ncc receLcm cciIi-
vc: ||uicc: curcnIe c prepcrc, pccem inccrpcrcr cciIivc: em pc nc :uc
fcrmu|ccc:
rejunIe: cimenI|cic: LiccmpcnenIe:: cpre:enIcm-:e ccmc cuc: pcrIe: ci:-
IinIc:, ccm umc frccc grcnu|cr :ecc e cuIrc nc fcrmc ce emu|:cc cuc:c
{cciIivc ||uicc), Lc:Icncc efeIucr c mi:Iurc nc hcrc cc cp|icccc:
rejunIe: ce Lc:e crgcnicc: :cc mcIerici: gerc|menIe ccmpc:Ic: pcr cci: cu
mci: ccmpcnenIe: pr-cc:ccc: ue, ucncc mi:Iurccc:, fcrmcm umc pc:-
Ic hcmcgnec prcnIc pcrc cp|icccc. Ccmc exemp|c: mci: ccmun:, exi:-
Iem c: :e|cnIe: e|c:Icmricc:, c: re:inc: epcxi e c: re:inc: furcnicc:.
EmLcrc ncc exi:Ic umc ncrmc Lrc:i|eirc ue c|c::ifiue c: Iipc: ce rejunIe
:eguncc :uc ccmpc:icc, e:Ie IrcLc|hc u:crc umc c|c::ificccc :eme|hcnIe c-
ue|c cccIccc pe|c /NSl /118.5-8 {/NSl, 1), ue cefine reui:iIc: pcrc rejunIe:
mcncccmpcnenIe:, LiccmpcnenIe: e pcrc c: rejunIe: epcxi e furcnicc. E::c ncr-
mc, enIreIcnIc, ncc mencicnc c: Iermc: mcncccmpcnenIe e LiccmpcnenIe,
:encc e::c umc ce:ignccc mci: u:uc| nc 8rc:i|.
II.4.1. kejuntes bose de c|mento
/|gun: IexIc: inIernccicnci: prcpcem c|c::ificcce: pcrc c: Iipc: ce rejun-
Ie: exi:IenIe: e, emLcrc ccm ncmenc|cIurc |evemenIe ciferenciccc, Iccc: repre-
:enIcm Lc:iccmenIe c me:mc ccmpc:Ic, cnce c cg|cmercnIe principc| repre-
:enIccc pe|c cimenIc FcrI|cnc.
/: referncic: ccn:u|Iccc: ncc fczem c|u:cc c Ierminc|cgic mcncccmpc-
nenIe e LiccmpcnenIe, mc: ce:crevem cpenc: c mcIeric| em pc e c|gun: cciIi-
vc: ||uicc: ue pccem :er inccrpcrccc: nc hcrc cc cp|icccc. C: Iermc: mci:
ccmun: :cc :tcncc|c g|cut e pc|yne| ncc|||ec g|cut, :encc ue e:Ie |Iimc en-
g|cLc IcnIc c: mi:Iurc: ce pc||merc: em pc ucnIc c: ce pc||merc: nc fcrmc ||ui-
cc.
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
23
II.4.1.1. kejuntes dosodos em obro
C: rejunIe: cc:ccc: em cLrc pccem :er c ncIc ce cimenIc e c: mi:Iurc:
ce cimenIc e creic, :encc IrcIccc: inIernccicnc|menIe ccnfcrme expc:Ic nc
IcLe|c ll.. / ncIc ce cimenIc pcce :er u:ccc pcrc c preenchimenIc ce junIc: ce
peuenc |crgurc, :encc ue c /NSl /118. {/NSl, 1, p.83) :ugere 3mm nc mc-
ximc e 8yrne {15, p.44) :ugere 1,mm. Fcrc junIc: ce mcicr |crgurc, ceve :er in-
ccrpcrccc creic nc mi:Iurc, minimizcncc prcL|emc: ccm reIrccc ccenIuccc.
Gc|cLerg {18, p.141) re::c|Ic ue rejunIe: Iipc ncIc ce cimenIc ncc :cc cce-
uccc: pcrc u:c exIernc cevicc c grcnce vcriccc cimen:icnc| cc pc:Ic ucncc
expc:Ic cc: cic|c: ce :eccgem/umececimenIc, c ue re:u|Ic em micrc fi::urccc.
Nc cc:c ce mi:Iurc: ce cimenIc e creic, e|c: :cc repre:enIccc: pcr Ircc:
ci:IinIc: cc: cci: ccmpcnenIe:, :encc ue c /NSl /108.10 {/NSl, 1, p.53) e c lIC
{14, p.201) prcpcem {em vc|ume):
pcrc junIc: cI 3mm: Ircc 1:1 {cimenIc:creic grccuccc):
pcrc junIc: cI 13mm: Ircc 1:2 {cimenIc:creic grccuccc):
pcrc junIc: ccimc ce 13mm: Ircc 1:3 {cimenIc:creic grccuccc).
Iobe|o II.. kejuntes dosodos em obro
AutorJEnt|dode Des|gnoo poro o rejunte Comentr|os
8S 5385:FcrI 2
{8Sl, 11, p.10).
kejunte de c|mento e ore|o
{cenent.:cnc g|cut).
lncicccc pcrc junIc: ce |crgurc :upericr c
3mm.
/S 358.2 {/S, 12, p.18).
kejunte de c|mento e ore|o
{:cnc-cenent g|cut).
Ncc e:IcLe|ece |imiIe: pcrc |crgurc ce
junIc.
lIC {14, p.200).
kejunte de c|mento
{|ecnccc ce cenentc).
Fcrc junIc: cI 3mm, ncIc ce cimenIc.
Fcrc junIc: mcicre:, ccre:cenIc-:e creic.
Gc|cLerg {18, p.140)
Convenc|ono| {ccnvent|cnc|
cenent/cenent-:cnc g|cut).
lncicccc pcrc junIc: cI 12mm.
/NSl /118. {/NSl, 1,
p.83): IC/ {2002, p.7).
kejunte de c|mento e ore|o
{:cnc-pc|t|cnc cenent g|cut).
lncicccc pcrc junIc: ce |crgurc :upericr c
3mm.
FrcjeIc ce ncrmc N8F
14
- -
Fcrc Gc|cLerg {18, p.141), c Ircc 1:2 {cimenIc:creic) cceuccc pcrc
junIc: cI 13mm {) e c /S 358.2 {/S, 12, p.18) e:pecificc c Ircc 1:2-4 {cimen-
Ic:creic finc). / 8S 5385:FcrI 2 {8Sl, 11, p.10) Lem re::c|Ic ue e::e: Iipc: ce
ccmpc:Ic: nece::iIcm ce umececimenIc cc: junIc:, jc ue Im Lcixc ccpccicc-
ce ce reIencc ce cguc: Gc|cLerg {18, p.141) incicc umc nece::cric curc mi-
14
FrcjeIc ce ncrmc 18:40.05-001:2001: /.F. - /rgcmc::c c Lc:e ce cimenIc FcrI|cnc pcrc rejunIcmenIc
ce p|ccc: cercmicc: e pc:Ii|hc: ce pcrce|cnc - Feui:iIc: e mIccc: ce en:cic.
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
24
cc pcr pe|c menc: 72h pcrc prcpcrcicncr c cceuccc hicrcIccc cc cimenIc,
eviIcncc percc ce re:i:Incic meccnicc e ccr cc |cngc ce :uc vicc Ii|. CucnIc
cc Iipc ce cimenIc, c lIC {187, p.2) incicc c u:c cc cinzc cu Lrcncc, :encc c
cinzc incicccc pcrc |ccci: ce mcicr pc::iLi|iccce ce impregnccc ce :ujiccce:.
Ccmc umc crgcmc::c ce cimenIc e creic pcucc IrcLc|hcve| e perce
cguc rcpiccmenIe, pcce-:e ccicicncr cc| c mi:Iurc pcrc minimizcr e::e: prcL|e-
mc:. EnIreIcnIc, pe|c fcIc ce IrcIcr-:e ce um ccmpc:Ic :em ccnIrc|e cc mcIric-
primc, c /NSl /118. {/NSl, 1, p.83) c|c::ificc c: rejunIe: cc:ccc: em cLrc cpe-
nc: ccmc mcIerici: cceiIcvei: pcrc junIc:, ncc cpre:enIcncc mIccc: ce en:cic
cu reui:iIc: ce ce:empenhc e:pec|ficc:.
De mcneirc gerc|, mi:Iurc: ce cimenIc e creic feiIc: em cLrc cpre:enIcm
Lcixc ccnIrc|e ce prccucc ucncc ccmpcrccc: cc: prccuIc: incu:Iric|izccc:,
:encc ue :eu u:c ceve :er eviIccc ucncc pc::|ve|. Fccem cpre:enIcr prcL|e-
mc: ce reIrccc, pc::uem e|evccc rigicez, :uc: prcprieccce: :cc fcrIemenIe in-
f|uenciccc: pe|c: ccncice: ce curc e cpre:enIcm ccerncic ceficienIe em p|c-
cc: ce Lcixc cu c|Ic cL:crcc.
II.4.1.2. kejuntes |ndustr|o||zodos
/c ccnIrcric cc: rejunIe: cc:ccc: em cLrc, c: prccuIc: incu:Iric|izccc: Im
c vcnIcgem cc ccnIrc|e ce prccucc e c uc|iccce ce mcIric-primc, c ue
re:u|Ic em Lcc gcrcnIic ce hcmcgeneiccce IcnIc em Iermc: e:IIicc: ucnIc em
prcprieccce: meccnicc: cpc: c cp|icccc. Scc ccmpc:Ic: Lc:iccmenIe pcr ci-
menIc, ccrcnIe:, reIenIcre: ce cguc, cgregccc: micc: :e|ecicnccc: e pc||merc:
em fcrmc ce pc reci:per:|ve|, c|m ce ccrgc: minerci: e:pec|ficc: ce cccc fcLri-
ccnIe. / ce:ignccc inIernccicnc| pcrc e::e: rejunIe: e:Ic expc:Ic nc IcLe|c ll.7.
/ 8S 5385:FcrI 2 {8Sl, 11, p.10) e c /S 358.2{/S, 12, p.18) ciIcm c p|cp||-
etc|y g|cut ccmc umc mi:Iurc Lc:eccc em cimenIc e creic mccificccc pe|c in-
c|u:cc ce vcric: Iipc: ce cciIivc: e pigmenIc:, Lc:Icncc ccicicncr cguc pcrc cL-
Ier um prccuIc ce ccn:i:Incic cceuccc e ce cc|crccc unifcrme. Fcrc p|ccc:
ccm cL:crcc c pcrIir ce 107 {p|ccc: pcrc:c:), c /S 358.2{/S, 12, p.18) ciIc
ue nece::cric c umececimenIc cc: junIc: cnIe: cc cp|icccc.
C lIC {14, p.201) u:c c Iermc c|y-:et {uIi|izccc IcmLm pe|c /NSl cI 18
e ce:ccnIinuccc em 1) pcrc mi:Iurc: pr-fcLricccc: c Lc:e ce cimenIc, creic
cceuccc, re:inc:, pigmenIc: e cuIrc: cciIivc: ue |he: ccnferem c|Ic ccpccicc-
ce ce reIencc ce cguc, :encc incicccc: pcrc cp|icccc em crec: inIernc: e
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
25
exIernc:, inc|u:ive pi:cinc:. E::e in:IiIuIc ncc reccmencc mc|hcr c: p|ccc: cnIe: cc
rejunIcmenIc, c ncc :er em cc:c: ce ccncice: exIremc: ce cc|cr, venIc e Lcixc
umiccce cc cr. /fcrc e::e: cc:c:, enfcIizc ue c ccpcciccce ce reIencc ce
cguc cc rejunIe prcpcrcicnc umc curc mci: eficienIe cc cimenIc, c ue re:u|Ic
em mcicr re:i:Incic finc| cc rejunIe.
Iobe|o II.7. kejuntes |ndustr|o||zodos
AutorJEnt|dode Des|gnoo poro o rejunte Comentr|os
8S 5385:FcrI 2
{8Sl, 11, p.10).
kejunte |ndustr|o||zodo
{p|cp||etc|y g|cut).
Mi:Iurc: ce cimenIc e cgregccc: micc:
mccificccc: pcr cciIivc: em pc.
Fccem receLer ccice: pc|imricc: {ccn|x-
tu|e: tc g|cut:).
kejunte |ndustr|o||zodo
{p|cp||etc|y pc|t|cnc cenent
g|cut).
Mi:Iurc: ce cimenIc e cgregccc: micc:
mccificccc: pcr cciIivc: em pc.
/S 358.2
{/S, 12, p.18).
kejunte mod|||codo
{ncc|||ec g|cut).
Di:pcn|vei: ccmc:
rejunIe {mcncccmpcnenIe) incu:Iric|izccc
{p|cp||etc|y p|ccuct):
rejunIe LiccmpcnenIe {twc-pc|t p|cp||etc|y
p|ccuct):
cciIivc: pcrc mi:Iurc ccm rejunIe mcncccm-
pcnenIe.
kejuntes t|po dry-sef.
Mi:Iurc: ce cimenIc e cgregccc: micc:
mccificccc: pcr cciIivc: em pc.
lIC {14, p.201).
kejuntes t|po c|mento-|tex.
Ccmpc:Ic: pcr umc pcrIe :ecc em pc e um
cciIivc ||uicc.
Noto de c|mento
{p|c|n g|cut).
Mi:Iurc ce cimenIc e cciIivc: pcrc junIc: cI
1,mm.
8yrne {15, p.44)
{Scncec g|cut).
Mi:Iurc ce cimenIc, creic e cciIivc: pcrc
junIc: mcicre: ue 1,mm.
kejunte mod||. com po|meros
{pc|yne| ncc|||ec cenent g|cut).
Mi:Iurc: ce cimenIc e cgregccc: micc:
mccificccc: pcr cciIivc: em pc.
Gc|cLerg
{18, p.140). kejunte com |tex
{Lctex cenent g|cut).
FejunIe prepcrccc em cLrc cu incu:Iric|izc-
cc c :er mi:Iurccc ccm um cciIivc ||uicc.
kejunte mod||. com po|meros
{pc|yne| ncc|||ec t||e g|cut).
Mi:Iurc: ce cimenIc e cgregccc: micc:
mccificccc: pcr cciIivc: em pc cu nc fcrmc
ce emu|:cc cuc:c.
/NSl /108.10
{/NSl, 1, p.53):
/NSl /118.7
{/NSl, 1, p.87):
IC/ {2002, p.7).
kejunte comum
{:tcncc|c cenent g|cut).
Mi:Iurc ce cimenIc e cuIrc: prccuIc:, pcce
ccnIer creic {:cncec g|cut) cu ncc {un:cn-
cec g|cut).
FrcjeIc ce ncrmc
N8F
14
.
kejuntes I|po I e II.
U:c inIernc e exIernc re:pecIivcmenIe. Di:-
pcn|vei: ccmc junIc finc e junIc |crgc.
Fcr :uc vez, 8yrne {15, p.44) expce c rejunIe Iipc p|c|n g|cut, pcrc junIc:
cI 1,mm, ccmc :encc e::encic|menIe umc mi:Iurc ce cimenIc e cciIivc: ue
|he ccnferem c|gumc: ccrccIer|:Iicc:, ccmc pcr exemp|c fcci| e:pc|hcmenIc e
recuzicc Iempc ce curc. Fcrc junIc: ccimc ce 1,mm, e::e me:mc cuIcr ciIc c
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
2
rejunIe Iipc :cncec g|cut ccmc :encc c p|c|n g|cut ccicicnccc ce creic ce grc-
nu|cmeIric prcpcrcicnc| c |crgurc cc junIc em ue c mi:Iurc :erc cp|icccc.
Gc|cLerg {18, p.141) ncc u:c c Iermc c|y-:et prcpc:Ic pe|c lIC {14,
p.201). mc: ciIc c |eunte ce c|nentc ncc|||cccc ccn pc|ne|c:
15
ccmc umc mi:-
Iurc cciIivccc ccm pc||merc: reci:per:|vei: em pc ue ccmpen:cm c recuzicc
IrcLc|hcLi|iccce e premcIurc percc ce cguc cc: crgcmc::c: ce cimenIc-creic,
em e:pecic| ucncc uIi|izccc: em fcchccc:.
E::e cuIcr ccmenIc cincc ue, emLcrc hcjc grcnce vcriccc nc: fcrmu|c:
ce ciferenIe: fcLriccnIe:, e|c: pcucc ccnIriLuem pcrc c f|exiLi|iccce e re:i:Incic
ce ccerncic, prcprieccce: funccmenIci: pcrc rejunIe: exIernc:. /cemci:, e|c:
preci:cm :er fcrmu|ccc: e:pecificcmenIe pcrc u:c exIernc ucncc e::e fcr c ce:-
Iinc cc rejunIe.
/ /NSl /118. {/NSl, 1, p.83) ciIc c :tcncc|c :cncec g|cut ccmc umc
mi:Iurc incu:Iric|izccc ce cimenIc FcrI|cnc, creic grccuccc e cuIrc: ccmpcnen-
Ie:, re:u|Icncc numc mi:Iurc cen:c, re:i:IenIe c cguc, ce cc|crccc unifcrme e
ce:Iinccc c junIc: ce |crgurc mcicr cu iguc| c 3mm e c rejunIe Iipc :tcncc|c un-
:cncec {:em cgregccc micc) ccmc umc mi:Iurc incu:Iric|izccc ce cimenIc e
cciIivc: ue prcpcrcicncm reIencc ce cguc e ue cceuccc pcrc junIc: ce
|crgurc mencr cu iguc| c 3mm.
/nc|i:cncc Iccc: c: ccnceiIc: prcpc:Ic: pe|c: referncic: :uprcciIccc:,
pcce-:e ccnc|uir ue c: rejunIe: incu:Iric|izccc: mcncccmpcnenIe: :cc ccmpc:-
Ic: Lc:iccmenIe pcr cimenIc, cgregccc micc :e|ecicnccc e cciIivc: em fcrmc
ce pc reci:per:|ve|, c ue re:u|Ic num ccmpc:Ic ccm ce:empenhc cIimizccc Icn-
Ic nc e:Iccc fre:cc ccmc cc |cngc ce :uc vicc Ii| ucncc ccmpcrccc ccm c:
rejunIe: cc:ccc: em cLrc.
/nc|i:cncc cgcrc c: rejunIe: ccnhecicc: ccmc LiccmpcnenIe: nc 8rc:i|,
e|e: :cc fcrmccc: pcr umc pcrIe em pc e cuIrc nc fcrmc ce umc emu|:cc cuc-
:c, ce:Iinccc c cIimizcr c|gumc: prcprieccce: cc: rejunIe: prepcrccc: cpenc:
ccm cguc. Fccem :er ccicicnccc: emu|:ce: pc|imricc: cc Iipc S8F {e:Iirenc Lu-
Iccienc), FV/c {pc|ivini| cceIcIc) e re:inc: ccr||icc: e e:Iirenccc:. Fe|c: infcrmc-
ce: cc /S 358.2 {/S, 12, p.18) e cc lIC {14, p.201), pcce-:e |i:Icr c|gumc:
funce: cc: cciIivc:: prcpcrcicncr mencr cL:crcc ce cguc: cjuccr nc curc cc
15
Dc ing|: Fc|yne| /cc|||ec Cenent G|cut.
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
27
cimenIc: fcrmcr junIc: mci: ccmpccIc:: me|hcrcr c re:i:Incic c cLrc:cc: recuzir c
permecLi|iccce e me|hcrcr c ccmpre::iLi|iccce e c f|exiLi|iccce cc rejunIe: cu-
menIcr c ccerncic c |cIerc| cc: p|ccc:: e|imincr c nece::iccce ce curc micc.
/ 8S 5385:FcrI 2 {8Sl, 11, p.10) u:c c Iermc Acn|xtu|e: tc g|cut: pcrc ce-
:igncr c pcrIe ||uicc, re::c|Icncc ue ceve :er u:ccc e:IriIcmenIe ce cccrcc
ccm c: in:Iruce: cc fcLriccnIe. Jc c /NSl /108.10 {/NSl, 1, p.53) u:c c Iermc
Fc|yne| ncc|||ec t||e g|cut, inciccncc cciIivc: pc|imricc: cu cuIrc: Iipc: ce prccu-
Ic: ||uicc: {cu me:mc em pc) ue pccem :er inccrpcrccc: c pcrIe :ecc cc rejun-
Ie.
Gc|cLerg {18, p.141) enfcIizc ue c: cciIivc: preci:cm :er fcrmu|ccc: e:-
pecificcmenIe pcrc u:c exIernc {cc:c :ejc e::c c :uc cp|icccc) e 8yrne {15,
p.44) cfirmc ue rejunIe: cciIivccc: mcnIm pcr mci: Iempc :uc ccr criginc| e :cc
mci: re:i:IenIe: c peneIrccc ce cguc. C lIC {14, p.124) :ugere ue, ucncc c
reve:IimenIc cercmicc e:Iiver :ujeiIc c ccc cc cguc, c rejunIe ceve :er Liccm-
pcnenIe, ccmc re:inc: epcxi cu cuIrc: mcIerici: e:pecici:. Ccmc e::e in:IiIuIc ncc
e:pecificc excIcmenIe c ue e:Icr :ujeiIc c ccc cc cguc, ccLe cc prcjeIi:Ic
cecicir em uci: |ccci: :uc cp|icccc :eric reccmenccve|, ccmc pcr exemp|c em
pi:cinc:, crec: ce Lcnhc, cczinhc: incu:Irici: eIc.
C lIC {187) :ugere ue c rejunIe cimenI|cic ceve :er LiccmpcnenIe ucn-
cc fcr cp|icccc em fcchccc:, em p|ccc: ce e|evccc pcrc:iccce, pi:cinc:, Ierrc-
c:, pi:c: ccm junIc: |crgc: e Ircfegc inIen:c ue reuerem prcprieccce: mecc-
nicc: me|hcrccc: e Lcc ccerncic.
Nc mercccc nccicnc| :cc muiIc ccmun: c: rejunIe: mcncccmpcnenIe:,
mc: c|gun: fcLriccnIe: ccmecm c fcrnecer cciIivc: ||uicc: ue :uL:IiIuem c
cguc {nc Iccc cu em pcrIe) nc mcmenIc cc cp|icccc. /|m ce::e fcIc, exi:Iem
c|gun: cciIivc: ccmercic|izccc: :epcrcccmenIe e ue pccem :er ccicicnccc: cc:
rejunIe: pcrc mccificcr :uc: prcprieccce:. Ne::e cc:c, c e:pecificcccr preci:c Ier
ccnhecimenIc cc mcIeric| em pc e cc pcrIe ||uicc, ce mccc c eviIcr inccmpcIi-
Li|iccce: u|micc: nc ccmpc:Ic finc| ue pccem ccc:icncr prcL|emc: ce curcLi-
|iccce e ce:empenhc.
/ IcLe|c ll.8 cpre:enIc um re:umc ce c|gun: rejunIe: fcrnecicc: pcr fcLri-
ccnIe: nccicnci:, :encc ue c: principci: pcrcmeIrc: uIi|izccc: nc c|c::ificccc
:cc c |crgurc cc junIc e :eu ce:Iinc {u:c inIernc/exIernc).
/|m ci::c, c|gun: fcLriccnIe: fcrnecem IcmLm rejunIe: ccm prcpriecc-
ce: e:pecici: pcrc cp|icccc em pecrc: ncIurci: {grcniIc, crcc:ic, mcrmcre) e em
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
28
pcrce|cncIc:, minimizcncc prcL|emc: ce mcnchcmenIc e ce ri:ccmenIc e prc-
pcrcicncncc ccerncic cceuccc c |cIerc| cc: p|ccc:.
Iobe|o II.8. A|guns dos rejuntes c|mentc|os d|sponve|s no mercodo
Junto [mm} Ind|coo de uso
Fobr|conte
Finc Lcrgc Cuc|uer /penc: inIernc ExIernc/inIernc
CucrIzc|iI 2 c 3 4 c 10 2 c 10 -
E|icne cI 3 3 c 13 - -
FejunIcLrc: cI 4 ccimc ce 4 - -
FcrIckc|| cI 3 3 c 13 -
JunIcFcm - - 2 c 15 -
II.4.2. kejuntes de bose orgn|co
De mcneirc gerc|, e::e: rejunIe: :cc uIi|izccc: em |ccci: ue exigem ce-
:empenhc :upericr em c|gun: reui:iIc:, ccmc f|exiLi|iccce, ccerncic e re:i:Incic
Irmicc. C: mci: ccmun: :cc c: ce re:inc
1
epcx|cicc
17
, cmp|cmenIe enccnIrccc:
pcrc vencc c vcrejc: me:mc c::im, :uc cp|icccc pe|c u:ucric finc| reuer um
m|nimc ce hcLi|iccce e cuicccc:, :cL penc ce ccnc: cc reve:IimenIc. C: rejunIe:
e:pecici: nece::iIcm ce mcc-ce-cLrc c|IcmenIe uc|ificccc e c: :e|cnIe: :cc
pcucc u:ccc: ccmc rejunIe. E::e: Ir: ccmpc:Ic: :cc cLcrcccc: nc :encic.
II.4.2.1. kejunte epox|
/ pc|cvrc epcxi Iem :uc crigem nc gregc EF {ue :ignificc :cc|e cu ent|e)
e cc ing|: CXl {ce cx|gn|c) e c Iermc :ignificc cxignic enIre ccrLcnc:. Em um
:enIicc gerc|, c Iermc refere-:e c um grupc ccn:IiIu|cc pcr um cIcmc ce cxignic
|igccc c cci: cIcmc: ce ccrLcnc. /: re:inc: epcx|cicc: pccem ccnIer vcric: gru-
pc: u|micc: ciferenIe: e pccem cpre:enIcr-:e nc fcrmc ||uicc, :emi-:c|icc e :c|i-
cc, cepencencc cc Icmcnhc cc ccceic fcrmccc {SlL/EX, 2002).
C rejunIe epcxi encurece pcr reccc u|micc c|cc|inc, c ue c Icrnc
ccmpcI|ve| ccm c FH e|evccc cc cimenIc {M/FSYL/, 1). Em gerc|, fcrnecicc
nc fcrmc ce Ir: ccmpcnenIe: ue cevem :er mi:Iurccc: imecicIcmenIe cnIe: cc
1
Fe:inc c pcrIe ncc vc|cIi| cc ccmpc:Ic e ue :erve pcrc cg|cmercr c: cemci: ccmpcnenIe:. Scc
cLIicc: nc inc:Iric u|micc cu peIrcu|micc pcr meic ce recce: ccmp|exc:, crigincncc pc||merc:
ccm ccrccIer|:Iicc: e prcprieccce: cceuccc: cc u:c c ue :e ce:Iinc {F/ZEND/, 15, p.47).
17
/ e:cc|hc cc ncmenc|cIurc ce re:inc epcxi cu epcx|cicc ncc cpre:enIc nenhum pccrcc e, pe|c:
regrc: grcmcIicci:, enIence-:e ue epcxi um :uL:IcnIivc {re:inc ce Lc:e epcxi) e epcx|cicc um
ccjeIivc cerivccc cc :uL:IcnIivc {re:inc epcx|cicc), ce mccc ue cmLc: pccem :er ciIccc: :em inccr-
rer em errc: grcmcIicci:.
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
2
u:c: re:inc, ccIc|i:cccr e cgregccc :e|ecicnccc. /pc: c per|ccc ce curc, re:i:Ie c
cmLienIe: ccm vcriccc ce IempercIurc ce -40C c +100C, emLcrc pc::c :cfrer
c|Ierccc ce Icnc|iccce nc: |imiIe: cc: IempercIurc: exIremc:.
/: principci: ccrccIer|:Iicc: cc rejunIe epcxi :cc:
cpre:enIc Lcc re:i:Incic c vcriccc ce ccr e Icnc|iccce:
ncc fi::urc, ncc |iLerc pceirc e cpre:enIc IexIurc |i:c ue fcci|iIc c |impezc e
cificu|Ic c impregnccc ce :ujiccce::
Iobe|o II.. kes|stnc|o qum|co do rejunte epox| [Quortzo||t, 2003}
Expos|o
Froduto qum|co*
Contnuo Interm|tente kesp|ngo
LeiIe
Vinhc
EIcnc|
FermcngcncIc ce pcIc::ic c 107
FermcngcncIc ce pcIc::ic c 17
cicc Icnicc c 507
cicc IcrIcricc c 507
cicc Fc:fcricc c 807
cicc :u|fricc c 207
cicc Cxc|icc c 107
cicc LcIicc c 57
Hicrcxicc ce :ccic c 507
cicc 8enzcicc c 57
guc cc mcr
Succ ce fruIc:
MeIcnc
C|crcfcrmic
C|creIc ce meIi|enc
Ic|uenc
Xi|enc
Legencc: - re:i:Ie cc prccuIc - ncc re:i:Ie cc prccuIc
* C rejunIe epcxi re:i:Ie c umc :rie ce cuIrc: prccuIc: u|micc:, mc: ne:Ic IcLe|c e:Icc
expc:Ic: c: mci: ccmun:. Fcrc prccuIc: e:pec|ficc: e exp|iccce: mci: ceIc|hccc:, c
fcLriccnIe ceve :er ccn:u|Iccc.
cpre:enIc ccerncic e|evccc c: p|ccc: cercmicc: e fcrmc umc junIc Ic-
Ic|menIe impermecve| c cguc e cc vcpcr. / ccerncic IcmLm e|evccc
nc e:mc|Ie cc: p|ccc:, ce mccc ue c mcIeric| preci:c :er remcvicc cnIe:
cc encurecimenIc:
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
30
icec| pcrc rejunIcmenIc em |ccci: ce:Iinccc: cc crmczencmenIc ce
prccuIc: c|imenI|cic: e cuIrc: |ccci: ue reuerem cIimc: ccncice: ce hi-
giene {|cLcrcIcric:, hc:piIci:), pci: c|m cc c|Ic re:i:Incic u|micc {ver
IcLe|c ll.), cpre:enIc Lcc re:i:Incic c: mcnchc:, ncc c|Ierc c: c|imenIc: e
ce fcci| |impezc e e:Ieri|izccc {lIC, 14, p.242).
/pc: rec|izcr e:Iucc: :cLre reve:IimenIc: cercmicc: em crec: cnce c
higiene um fcIcr funccmenIc|, Jcne: {14, p.21) ciIc ue c rejunIe epcxi
ceve :er uIi|izccc em Iccc: c: junIc:, ncc cevencc exi:Iir vczic: ue pc::cm
permiIir c cre:cimenIc ce micrccrgcni:mc:: IcmLm, :eu cccLcmenIc :u-
perficic| ceve :er Icc |i:c ucnIc pc::|ve|. /penc: c: re:inc: ce reccc, :e-
guncc e::e cuIcr, u:uc|menIe cue|c: Lc:eccc: em epcxi, :cc ccpcze: ce
prccuzir umc :uperf|cie ccm cL:crcc prcIiccmenIe nu|c:
ceve :er cp|icccc cI 20-30min cpc: c mi:Iurc, pci: gcnhc ccn:i:Incic rc-
piccmenIe, c ue ju:Iificc :eu prepcrc em peuenc: ucnIiccce:. / Iem-
percIurc ce cp|icccc vcric cprcximcccmenIe ce 15
c
C c 30
c
C, :encc ue
encurece IcnIc mci: rcpicc ucnIc mcicr c IempercIurc cmLienIe:
reuer hcLi|iccce pcrc ue pc::c :er cp|icccc, c: prccuIc: envc|vicc: :cc
prejucicici: c :cce e c Icnicc ce cp|icccc ceve :er :eguicc ccrreIc-
menIe. EmLcrc c rejunIe epcxi e:Iejc ci:pcn|ve| nc vcrejc, :uc cp|icccc
pe|c u:ucric finc| ceve :er cuicccc:c, pci: c|gum errc ce cp|icccc ue re-
:u|Ie em re:Ic: cc mcIeric| :cLre c: p|ccc: pcce ccnificcr c reve:IimenIc ce
mcneirc irrever:|ve|:
ce cif|ci| cp|icccc em junIc: e:IreiIc:, pci: :uc ccn:i:Incic cificu|Ic c
peneIrccc. De mcneirc gerc| e ccm Lc:e nc prcIicc |cLcrcIcric| cc cuIcr,
junIc: ccm prcfunciccce mcicr cc ue c ccLrc cc |crgurc exigem e:fcrc
exIrc pcrc umc cp|icccc cceuccc.
Nc cc:c ce fcchccc:, c u:c ce rejunIe: epcxi ce:cccn:e|hccc pcr Gc|c-
Lerg {18, p.142) pcr cuc: rczce: principci:. / primeirc ue :eu u:c ccmLinccc
ccm p|ccc: ce Lcixc cL:crcc cric umc Lcrreirc ccnI|nuc cc vcpcr ce cguc ue
pcce cpri:icncr umiccce cu cguc infi|Irccc, ccncc crigem c prcL|emc: ce ceIe-
ricrccc cc pcrece cu cI ce|cminccc cc reve:IimenIc, cepencencc cc Iipc
ce :uL:IrcIc. / :eguncc cevicc cc fcIc ce ue rejunIe: epcxi :cc muiIc :en:|vei:
c c|Ic: IempercIurc: cmLienIci: curcnIe c cp|icccc, ccc:icncncc Lcixc Iempc
ce vicc cc mi:Iurc, IrcLc|hcLi|iccce infericr e cificu|ccce ce cccLcmenIc.
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
31
II.4.2.2. kejuntes espec|o|s
Cucncc :e IrcIc cc cp|icccc ce reve:IimenIc: em |ccci: ue :cfrem :uL:-
Icncici: cgre::ce: u|micc:, vcricce: Irmicc: cu :c|iciIcce: meccnicc:, ccmc
em pi:c: incu:Irici: reve:Iicc: ccm cercmicc cnIi-ccicc, c rejunIe ceve cpre:enIcr
ce:empenhc cceuccc ucnIc c e::e: ue:iIc:. Ne::e: cc:c:, IcnIc c rejunIe
ucnIc c c::enIcmenIc pccem :er execuIccc: ccm c me:mc prccuIc, jc ue c
reve:IimenIc :erc :c|iciIccc :cL ccncice: exIremc:.
Ncrmc|menIe, c: rejunIe: e:pecici: :cc ccmpc:Ic: pcr cci: cu Ir: ccmpc-
nenIe: {re:inc e ccIc|i:cccr: re:inc, ccIc|i:cccr e cgregccc) ue cevem :er mi:Iu-
rccc: ccm ferrcmenIc: prcpric: imecicIcmenIe cnIe: cc cp|icccc. / /SIM C58
{/SIM, 18) ciIc ue c: re:inc: ||uicc: uIi|izccc: pccem :er furcnicc:, epcx|cicc:,
:Ier-vin||icc: cu uc|uer cuIrc ccpcz ce fcrmcr um ccmpc:Ic ccm re:i:Incic
u|micc. IcmLm, ciIc ue c cgregccc pcce :er fcrnecicc ccmc um ccmpcnen-
Ie i:c|ccc cu pr-mi:Iurccc ccm c re:inc cu ccm c ccIc|i:cccr.
/ IcLe|c ll.10 cpre:enIc c|gun: cccc: :cLre umc |inhc ce prccuIc: ci:pcn|-
ve| nc mercccc. /|gumc: cc: prcprieccce: expc:Ic: pccem :cfrer c|Iercce: pc-
rc cccpIcrem-:e c reui:iIc: e:pec|ficc:. Ccmc exemp|c, c :uL:IiIuicc ce um Iipc
ce cgregccc pcr cuIrc pcce cumenIcr c: re:i:Incic: u|micc e Irmicc cc prc-
cuIc finc|. IcmLm, impcrIcnIe re::c|Icr ue c mcIeric| preci:c :er curccc cce-
ucccmenIe cnIe: ce :er expc:Ic c: :c|iciIcce: mcximc: c ue e:Icrc :ujeiIc,
eviIcncc ue :eu ce:empenhc finc| :ejc prejucicccc.
Ccmc c nmerc ce vcricvei: envc|vicc: num prcce::c incu:Iric| Lc:IcnIe
e|evccc {IempercIurc, FH, Iipc ce cgenIe, Iempc ce expc:icc eIc.), nece::cric
ue :e Ienhc ccnhecimenIc e:pec|ficc cc: mcIerici: pcrc ue :ejc feiIc c me|hcr
cpcc pcrc cccc cc:c, :encc invicve| ce:crever ceIc|hcccmenIe c cp|icccc e
ccmpc:icc ce cccc Iipc ce ccmpc:Ic. /::im, c me|hcr e:pecificccc ceve :er
feiIc em ccnjunIc ccm c fcLriccnIe cc: prccuIc:.
DenIre c: ucIrc rejunIe: expc:Ic: nc IcLe|c ll.10, c u:c cc re:inc furcnicc
Lc:IcnIe ccmum. IrcIc-:e Lc:iccmenIe ce um c|ccc| e:pecic| ue ccIc|i:ccc
pcr um ccicc, fcrmcncc um ccmpc:Ic Iermcfixc ce exce|enIe re:i:Incic u|micc,
f|:icc e Irmicc, emLcrc e::c: prcprieccce: :ejcm grcncemenIe inf|uenciccc:
pe|c Iipc ce cgregccc ccicicnccc c mi:Iurc. Scc gerc|menIe uIi|izccc: em p|cnIc:
ce cervejcric:, ce:Ii|cric:, cczinhc: incu:Irici: e cpre:enIcm cIimc re:i:Incic cc:
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
32
:uLprccuIc: criginccc: ne::e: |ccci:, ccmc c|ccci:, cccre: e ccicc: crgcnicc:
{M/FSYL/, 1).
Iobe|o II.10. Compostos espec|o|s poro rejuntomento e ossentomento [FOSkOC, 2002}
I|po Ind|coo Fropr|edodes o 25
o
C Cu|dodos
Fe:inc
furcnicc
Sicerrgicc:, inc:Iric: u|mi-
cc: e peIrcu|micc:.
IM/: 200
c
C ccn:IcnIe:.
C: 45 MFc
I: 7 MFc
Fe:inc
:Ier vin||icc
lnc:Iric: u|micc:, ce pcpe| e
ce|u|c:e, IxIei: e
gc|vcncp|c:Iicc:.
IM/: ncc ci:pcn|ve|.
C: 45 MFc
I: 12 MFc
Fe:inc
fenc|icc
Sicerrgicc:, inc:Iric: u|mi-
cc: e peIrcu|micc:.
IM/: 200
c
C ccn:IcnIe:.
C: 40 MFc
I: MFc
Si|iccIc
ce pcIc::ic
Minerccc, :icerrgicc:, inc:-
Iric: u|micc: e peIrcu|micc:.
IM/: 800
c
C ccn:IcnIe:.
C: 40 MFc
I: MFc
/p|iccr ce:mc|ccnIe
:cLre c: p|ccc: cnIe:
cc cp|icccc.
/pc: c curc, c mcIe-
ric| pccerc :er remc-
vicc cpenc: meccni-
ccmenIe.
U:cr EFl: e ferrcmen-
Ic: cceuccc: e
|impc-|c: cpc: cp|i-
cccc.
C: re:i:Incic c ccmpre::cc I: re:i:Incic c Irccc
IMA: IempercIurc mcximc ccmi::|ve|
/|m cc preenchimenIc IcIc| cc: junIc:, cuIrc cuicccc e:pecic| ceve :er
Icmccc previcmenIe c :uc cp|icccc: :e c: p|ccc: cercmicc: fcrem c::enIccc:
ccm crgcmc::c cce:ivc cimenI|cic, cnIe: cc cp|icccc cc: rejunIe: furcnicc:
nece::cric ue c: junIc: :ejcm |cvccc: ccm um prccuIc ccicc ue neuIrc|izc c FH
e|evccc cc cimenIc, eviIcncc inIerferncic nc curc cc rejunIe e ccn:eenIe
percc ce ce:empenhc. DiferenIemenIe cc rejunIe epcxi, c rejunIe furcnicc cpre-
:enIc curc ccicc, c ue c Icrnc inccmpcI|ve| ccm c cimenIc FcrI|cnc {M/FSYL/,
1).
Ccmc um re:umc ccmpcrcIivc enIre c: rejunIe: crgcnicc:, c IcLe|c ll.11,
cccpIccc cc /SIM C58 {/SIM, 18), cpre:enIc c|gun: cc: reui:iIc: ce ce:em-
penhc cc: ccmpc:Ic: epcx|cicc:, furcnicc: e :Ier-vin||icc:.
Iipc: ce rejunIe
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
33
Iobe|o II.11. kequ|s|tos de rejuntes orgn|cos [odoptodo do ASIM C58, 18}
Enso|os no temperoturo de 23 2
o
C
Vor|ve|
kes|no |urn|co kes|no epox| kes|no ster-v|n||co
Iempc mcximc pcrc cIingir
re:i:Incic ce :ervic.
7 cic: 7 cic: 7 cic:
Fe:i:Incic c ccmpre::cc
m|nimc cc: :eIe cic:.
28 MFc 52 MFc 52 MFc
Fe:i:Incic c Irccc m|nimc
cc: :eIe cic:.
4 MFc 8 MFc MFc
Mcximc cL:crcc ce cguc. 0,57 0,57 0,47
Mcximc reIrccc |inecr cc:
:eIe cic:.
1,07 0,47 1,07
II.4.2.3. Se|ontes bose de s|||cone
18
e bose de uretonos
EmLcrc e::e: mcIerici: IcmLm pc::cm :er uIi|izccc: ccm c funcc ce re-
junIe Irccicicnc|, e|e: :cc mci: cp|icccc: em |ccci: ue exigem grcnce: mcvimen-
Icce: ciferencici:, c|Ic ccerncic e re:i:Incic: c Irccc e ccmpre::cc. /cerem
muiIc Lem c: e:uccric: ce c|um|nic e cuIrc: mcIerici:, :upcrIcncc c: vcricce:
Irmicc: ciferencici: enIre :uperf|cie: ci:IinIc: {GCLD8EFG, 18, p.142).
De mcneirc gerc|, ncc cpre:enIcm reIrccc e pc::uem Lcc e|c:Iiciccce:
:cc cp|icccc: cireIcmenIe cc emLc|cgem e ncc cevem :er u:ccc: em |ccci:
ce:Iinccc: c c|imenIccc, :c|vc :e pc::u|rem crienIccc expre::c cc fcLriccnIe
{lIC, 14, p.202).
18
Dc lng|: S|||ccne Fucce| G|cut.
II.5. GbIA FAkA SELEO DE kEJbNIES
/pc: c ci:cu::cc cc: vcric: Iermc: uIi|izccc: inIernccicnc|menIe nc e:peci-
ficccc cc: rejunIe:, fcz-:e nece::cric um re:umc crienIcIivc :cLre c u:c ce cccc
um ce|e:. E::e e:Iucc fci ce:envc|vicc pe|c IC/ {2002, p.11) e cpre:enIccc ce
fcrmc re:umicc nc IcLe|c ll.12: emLcrc ncc Ienhc pcr cLjeIivc cirimir Iccc: c:
cvicc: ue pccem :urgir nc fc:e ce e:pecificccc, :erve ce guic pcrc ncrIecr c
ceci:cc ce e:cc|hc :eguncc c|gun: c:pecIc: funccmenIci:.
Guic pcrc :e|ecc ce rejunIe:
2. FEJUNIE E FEVESIlMENIC CEF/MlCC
34
Iobe|o II.12. Gu|o poro se|eo de rejuntes [odoptodo do ICA, 2002, p.11}
kejuntes c|mentc|os
{ccm creic nc ccmpc:icc)
kejuntes de bose orgn|co
F| = p|so
Fr = porede
Dc:ccc
em cLrc
/NSl / 118.
lncu:Iric-
|izccc
4,
/NSl / 118.7*
Epcxi
1,3,4,
/NSl / 118.8
Furcnicc
1,3,4,
/NSl / 118.5
Si|iccne
2,4
Cercmicc
e:mc|Iccc
7
Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr
Mc:cicc Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr
Fr
I
i
p
c
c
e
p
|
c
c
c
Fcrce|cncIc ce
grcnce cimen-
:cc
8
Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr Fi Fr
8cixc expc:icc
c cguc
Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr
rec:
mc|hccc:
10
Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr
I
i
p
c
c
e
u
:
c
rec:
exIernc:
8,,10
Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr Fi/Fr
4
Fi/Fr
Suge:Icc ce
|crgurc
ce junIc {mm)
5
3 - 15 3 - 15 1,5 - 13 - 13 1,5 -
Fe:i:Incic cc
mcnchcmenIc
E C / / 8
Fe:i:Incic c
fi::urccc
E C 8 C C
D
e
:
e
m
p
e
n
h
c
/
=
m
e
|
h
c
r
,
E
=
p
i
c
r
Ccre:
ci:pcn|vei:
D 8 8 preIc 8
= ncc incicccc.
F| = pi:c, Fr = pcrece.
* / /NSl /118.7 IrcIc ce rejunIe: mccificccc: ccm pc||merc:, :ejcm em fcrmc ||uicc cu pc reci:per:|-
ve|. C: rejunIe: incu:Iric|izccc: enuccrcm-:e ne::c: e:pecificcce:.
1. u:ccc principc|menIe cnce hc exigncic: u|micc::
2. ferrcmenIc: e:pecici: :cc nece::cric: pcrc cp|icccc. Si|iccne: ncc cevem :er u:ccc: em crec ce
c|imenIccc c menc: ue :ejcm fcrmu|ccc: e:pecificcmenIe pcrc Ic|:
3. :cc nece::cric: ferrcmenIc: e Icnicc: e:pecici: nc |impezc:
4. :eguir reccmenccce: cc fcLriccnIe:
5. |crgurc: :ugericc:. Ccn:u|Icr fcLriccnIe pcrc mcicre: ceIc|he::
. verificcr IempercIurc mcximc ce expc:icc:
7. c|gun: Iipc: ce cercmicc: e pecrc: ncIurci: pccem :er ri:cccc: :e c rejunIe ccnIiver creic. /nIe: ce
uIi|izcr, execuIcr um Ie:Ie prvic cu ccn:u|Icr c fcLriccnIe:
8. c|gun: Iipc: ce p|ccc: e pecrc: ncIurci: pccem :er mcnchccc: pcr rejunIe: cc|cricc:. FejunIe:
Lrcncc: :cc c: mci: incicccc: pcrc pecrc: c|crc::
. rejunIe: LiccmpcnenIe: pccem :er incicccc: pcrc crec: :ujeiIc: cc ccnge|cmenIc:
10. rejunIe: cc|cricc: pccem e:curecer ucncc mc|hccc:.
lll.
FJNF5 DO kFJJNIF DF
kFVF5IlMFNIO5 CFkMlCO5
F
c
n
I
e
:
l
I
C
{
1
8
7
)
E:Ie ccp|Iu|c Iem pcr cLjeIivc ce:crever c: funce: ue c: rejunIe: exer-
cem nc reve:IimenIc cercmicc e exp|iciIcr c: prcprieccce: e ccrccIer|:Iicc: re|c-
cicnccc: ccm cccc umc ce::c: funce:. Sencc c principc| ccp|Iu|c ce:Ic ci::er-
Iccc, c|m ce cumprir c cLjeIivc cnIericr, e|e vi:c ccn:cienIizcr c |eiIcr ce ue c
rejunIe um ccmpcnenIe cc reve:IimenIc cercmicc Icc e::encic| ucnIc uc|-
uer cuIrc pcrc c ce:empenhc cc ccnjunIc.
Objet|vo espec||co o ser ot|ng|do
3. icenIificcr e ci:cuIir c: funce: cc rejunIe e :uc impcrIcncic pcrc c ce:em-
penhc cc reve:IimenIc cercmicc.
Funce: e prcprieccce: cc: rejunIe:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
3
A lGNOkNClA NO NO5 FXlMF
DA kF5FON5A8lLlDADF.
/uIcr ce:ccnhecicc
: funce: cc: rejunIe: e:Icc cireIcmenIe re|ccicnccc: ccm c: prcpri-
eccce: e ccrccIer|:Iicc: cc ccmpc:Ic cp|icccc. Cu, em cuIrc: pc|c-
vrc:, c cumprimenIc ce umc ceIerminccc funcc pcr pcrIe cc rejunIe imp|icc nc
fcIc ce ue c mcIeric| ceve cpre:enIcr umc cu mci: prcprieccce: Lem cefinicc:.
CucnIc mcicre: c: :c|iciIcce: c ue c reve:IimenIc cercmicc e:Ic expc:-
Ic, mcicre: IcmLm :cc c: e:fcrc: ue cIucm :cLre c rejunIe. Fcr exemp|c, c
ccpcciccce ce cefcrmccc cc rejunIe muiIc mci: impcrIcnIe numc fcchccc
ue receLe in:c|ccc e e:Ic :ujeiIc c cic|c: higrcIrmicc: cc ue nc mcicric cc:
reve:IimenIc: inIernc:, ue :cfrem vcricce: cimen:icnci: menc: inIen:c:. Nc en-
IcnIc, emLcrc c fcchccc :ejc um pcnIc cr|Iicc ce cp|icccc e ce:empenhc cc
reve:IimenIc cercmicc, e:Ie ccp|Iu|c cLcrcc Iccc: c: funce: cc: rejunIe:, ince-
pencenIe ce uc| :ejc :eu |ccc| ce cp|icccc.
/::im, c: funce: mci: impcrIcnIe: cc: rejunIe: pccem :er enumerccc:
ccmc:
cuxi|icr nc ce:empenhc e:IIicc cc reve:IimenIc:
e:IcLe|ecer regu|criccce :uperficic|:
ccmpen:cr vcriccc ce LiIc|c e fcci|iIcr c::enIcmenIc cc: p|ccc::
veccr c reve:IimenIc cercmicc:
permiIir cifu:cc ce vcpcr ce cguc:
prcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce::
cIimizcr ccerncic cc: p|ccc:.
Nc: iIen: :eguinIe:, cccc umc ce::c: funce: cLcrcccc em ceIc|he:,
mc: nenhumc crcem ce impcrIcncic :erc e:IcLe|ecicc pcrue umc ceIerminccc
funcc pcce :er mci: impcrIcnIe cc ue cuIrc cepencencc cc Iipc ce u:c ue
:e cc cc reve:IimenIc cercmicc.
Um pcnIc impcrIcnIe ue umc ceIerminccc funcc pcce ncc Ier re|e-
vcncic em c|gun: cc:c:. Fcr exemp|c, c cifu:cc ce vcpcr ncc pcce :er umc cc:
funce: cc rejunIe epcxi pcrue :uc ccmpc:icc u|micc c Icrnc impermecve|
cc vcpcr ce cguc. Ccn:eenIemenIe, cnce e::c funcc Iiver um cerIc grcu ce
/
Funce: e prcprieccce: cc: rejunIe:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
37
impcrIcncic, c rejunIe epcxi ncc pcce :er uIi|izccc e :uc e:pecificccc repre:en-
Icric um errc ccnceiIuc|.
III.1. AbXILIAk NO DESEMFENHO ESIIICO DO kEVESIIMENIO
DenIre c: ccrccIer|:Iicc: cc rejunIe, c cc|crccc, c IexIurc e c cccLcmen-
Ic hcmcgnec :cc funccmenIci: pcrc c cpcrncic finc| cc reve:IimenIc. Enucn-
Ic ccre: ce rejunIe :eme|hcnIe: c ccr cc: p|ccc: Iencem c ceixcr c pcnc ce re-
ve:IimenIc ccm c:pecIc ccnI|nuc, ccre: ci:crepcnIe: re::c|Icm c efeiIc ce mccu-
|criccce cc :uperf|cie reve:Iicc {lIC, 187, p.2). Fcr exemp|c, pc:Ii|hc: e:curc:
rejunIccc: ccm mcIerici: c|crc: cLIm um Lcm ccnIrc:Ie ucncc cL:ervccc: c
curIc: ci:Icncic:, mc: cpre:enIcm umc cc|crccc unifcrme ucncc cL:ervccc: c
|cngc: ci:Icncic:.
CucnIc cc cccLcmenIc finc| cc rejunIe, e|e pcce :er cccc ce fcrmc p|c-
nc e renIe c: p|ccc: cercmicc: {Figurc lll.1), e|imincncc c: reenIrcncic:, cu pcce
:er fri:ccc ccmc mc:Irc c Figurc lll.3. Ne::e cc:c, vc|e re::c|Icr ue ucnIc mci:
prcfuncc fcr c fri:c, mcicr c pc::iLi|iccce cc ccmu|c ce :ujeirc: ince:ejcvei:. De
mccc gerc|, c cccLcmenIc fri:ccc u:ccc em ccnjunIc ccm p|ccc: r:Iicc:
1
cu
ccm p|ccc: ce Lcrcc chcnfrccc. Fcrc p|ccc: ce Lcrcc reIc {0
c
), ccmc c: pcrce-
|cncIc:, em gerc| execuIccc c cccLcmenIc p|cnc cc: junIc:.
F|guro III.1. Acobomento p|ono e n|ve|odo dos juntos
Umc vez ue c: junIc: fczem pcrIe ce mcneirc in:epcrcve| cc reve:IimenIc
cercmicc, :uc impcrIcncic ncc :c pcIenIe nc re:u|Iccc e:IIicc, mc: IcmLm
ceIermincnIe nc hcrc ce cecicir c nmerc ce pec: ciferenIe: e :uc ci:pc:icc
1
C Iermc r:Iicc cpre:enIc civer:c: ccnceiIc:, mc: Ic|vez c ue mci: :e cccpIe :ejc c ce impc|icc e
Ic:cc. Ne:Ie IrcLc|hc, u:ccc pe|c cuIcr pcrc icenIificcr p|ccc: ccm cccLcmenIc: fc:cc: cu ccm
ceIc|he: em re|evc :cLre c: pec:, ccm Lri|hc ncc muiIc inIen:c. /|gun: fcLriccnIe: cpre:enIcm |inhc:
e:pec|ficc: ccm c ce:ignccc ce r:Iicc:.
F|ccc cercmicc
FejunIe
/uxi|icr nc ce:empenhc e:IIicc cc reve:IimenIc
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
38
:cLre c Lc:e. EnIcc, curcnIe c prcjeIc cc reve:IimenIc, ceve :er feiIc um e:Iucc
cc |crgurc ce junIc ce fcrmc c mincrcr c nmerc ce reccrIe:, prcpcrcicncncc
umc execucc rccicnc|izccc e ce me|hcr uc|iccce.
/|m ci::c, c|gumc: ci:pc:ice: ce p|ccc:, ccmc c: expc:Ic: nc Figurc lll.2,
impcem umc nicc pc::iLi|iccce ce |crgurc ce junIc, :encc ue c fcIcr e:IIicc
pcce Icrncr-:e muiIc mci: impcrIcnIe cc ue c: ccn:icercce: Icnicc: envc|vi-
cc: {lIC, 14, p.80).
o} JunIc ce |crgurc cceuccc, prcpcrcic-
ncncc me:mc: e:pccmenIc: hcrizcnIc| e
verIicc|.
b} JunIc ce |crgurc incceuccc, incuzincc
e:pccmenIc: verIicc| e hcrizcnIc| ciferen-
ciccc:.
F|guro III.2. In||unc|o do |orguro dos juntos no estt|co do revest|mento
III.2. ESIA8ELECEk kEGbLAkIDADE SbFEkFICIAL
/|m cc c:pecIc e:IIicc cc cccLcmenIc fri:ccc cu p|cnc cc rejunIe, c
Iipc fri:ccc pcce :er inccnvenienIe em c|gumc: :iIucce:, ccmc nc cc:c ce um
reve:IimenIc em pi:c: ce :upermercccc:, cnce c reenIrcncic cc: junIc: pcceric
expcr c: Lcrcc: cc: p|ccc: cc impccIc ccnc:c e Icrncr muiIc inccmccc c Ircfegc
:cLre rccc:. E::e c:pecIc, enIreIcnIc, Iem impcrIcncic re|evcnIe pcrc pi:c:, jc ue
nc: reve:IimenIc: ce pcrece: ncc hc :c|iciIccc meccnicc ce::e Iipc.
Nc cc:c ce p|ccc: chcnfrccc:, c cccLcmenIc fri:ccc u:uc| e cI nece:-
:cric, jc ue c chcnfrc impc::iLi|iIc c cccLcmenIc p|cnc cc rejunIe {Figurc lll.3).
Me:mc ue c rejunIe fc::e cp|icccc :cLre c chcnfrc, e|e cpre:enIcric prcL|emc:
ce ccerncic pcrue e::c regicc pc::ui c me:mc cccLcmenIc vicrccc cc p|ccc.
Nc: en:cic: rec|izccc: em |cLcrcIcric, c ccerncic cc rejunIe :cLre c vi-
crccc fci nu|c ccm c|gun: prccuIc: e Lcixc ccm cuIrc: {0,04MFc), enucnIc ue
E:IcLe|ecer regu|criccce :uperficic|
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
3
:cLre c Icrccz cc p|ccc c re:i:Incic ce ccerncic :iIucu-:e em Icrnc ce 0,8MFc.
C meccni:mc ce ccerncic cc cimenIc exp|icc e::e: vc|cre:, ue :ercc mcIivc
ce mcicre: ccmenIcric: nc iIem V.1.4 {p.5).
F|guro III.3. Acobomento |r|sodo em p|ocos chon|rodos
III.3. COMFENSAk VAkIAO DE 8IIOLA E FACILIIAk ASSENIAMENIO DAS FLACAS
C: prcpric: IexIc: ue e:IcLe|ecem c ncrmc|izccc cc: p|ccc: cercmicc:
cpre:enIcm Ic|ercncic: pcrc :uc: cimen:ce:, :ejcm e|e: nccicnci: cu inIernccic-
nci:. E::c: vcricce: ce LiIc|c :cc ineviIcvei: e ceccrrem ce Iccc: c: eIcpc: ce
fcLricccc pcr ue pc::cm c: p|ccc: cercmicc:, emLcrc pc::cm cpre:enIcr vc-
|cre: prcIiccmenIe ce:prez|vei: :e exi:Iir umc eIcpc pc: ueimc em ue c: p|ccc:
pc::cm pcr umc eIcpc ce reIificccc, c ue |he: gcrcnIe Icmcnhc unifcrme e
c|IcmenIe preci:c.
/cmiIincc ue c: p|ccc: pc::uem vcricce: cimen:icnci:, :uc cc|ccccc
ccm junIc :ecc re:u|Ic em umc mc|hc ce:ccnI|nuc ce|imiIccc pe|c ce:enccnIrc
cc: inmerc: junIc: enIre c: p|ccc:. Fcrc ue i::c ncc cccrrc, c: junIc: cevem
cL:crver ce mcneirc impercepI|ve| peuenc: vcricce: ce Icmcnhc cc: p|ccc: e
prcpcrcicncr c efeiIc ce mccu|criccce. Ccmc Lem ciIc Gc|cLerg {18, p.140), c:
junIc: preci:cm Ier |crgurc :uficienIe pcrc cccmcccr c: vcricce: cc: p|ccc: :em
ceixc-|c: evicenIe:.
/ cc|ccccc ccm junIc :ecc uniccmenIe :eric cceiIcve| :e c: circun:Icn-
cic: ce execucc fc::em cL:c|uIcmenIe fcvcrcvei:, cu :ejc, :upcrIe IcIc|menIe
e:Icve| e :em vcricce: cimen:icnci:, cmLienIe: :ecc: e ce IempercIurc ccn:Icn-
Ie, p|ccc: e:Icvei: frenIe c umiccce eIc. Ccmc c|IcmenIe imprcvcve| ue i::c
FejunIe F|ccc cercmicc
Ccmccc ce regu|crizccc
/rgcmc::c cce:ivc
8c:e
Ccmpen:cr vcriccc ce LiIc|c e fcci|iIcr c::enIcmenIc
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
40
cccnIec, prucenIe ue :ejcm execuIccc: c: junIc: ce c::enIcmenIc {lIC,
14, p.13).
Me:mc nc cc:c ce p|ccc: ce rcchc, gcLcriIccc: em :eu Icmcnhc e pc::|-
vei: ce c::enIcmenIc ccm junIc :ecc, :empre exi:Ie umc junIc enIre c: pec: e c
ccnIcIc nuncc perfeiIc, c ue imp|icc nc exi:Incic ce ccminhc: |ivre: pcrc c
enIrccc ce cguc e cuIrc: cgenIe: ce|eIric:. ccnvenienIe, enIcc, c exi:Incic
ce junIc: preenchicc: ccm rejunIe cceuccc.
/|m ce ccmpen:cr e::c vcriccc cimen:icnc|, cuIrc c:pecIc impcrIcnIe
re|ccicnccc c: junIc: c fcIc ce ue e|c: fcci|iIcm c remccc ce pec: incivicu-
ci: em cc:c ce nece::iccce. CucnIc mcicr fcr :uc |crgurc, ccm mcicr fcci|iccce c
rejunIe pccerc :er remcvicc :em ccnc c: p|ccc: ccjccenIe:. /cemci:, c: junIc:
fcci|iIcm c prcpric mcnu:eic cc: pec: nc eIcpc ce c::enIcmenIc, pc::iLi|iIcncc
peuenc: cju:Ie: e c c|inhcmenIc incivicuc|. Cc:c ncc exi:Icm, um peuenc ce-
feiIc |ccc|izccc Ircn:miIicc c Iccc c ccnjunIc e c :cmcIcric ce imperfeice: im-
pc::iLi|iIc c IrcLc|hc finc| ccm c:pecIc e:IIicc cceiIcve|.
Nc cpinicc ce:Ie cuIcr, me:mc ue :e pc::c imcgincr p|ccc: perfeiIcmen-
Ie reIi||nec:, e:uccrejccc: e :em vcricce: ce LiIc|c, :eu c::enIcmenIc ccm jun-
Ic :ecc ccnIinuc :encc impc::|ve|, pci: nc prcIicc ce cLrc ncc :e pcce c::umir
ue c: junIc: e:Icc i:enIc: ce re:|cuc: e ue prcpcrcicncm c|inhcmenIc cceuc-
cc. /::im, c me|hcr cpcc execuIcr c reve:IimenIc ccm junIc: ce |crgurc cce-
uccc c: cimen:ce: cc: p|ccc:.
III.4. VEDAk O kEVESIIMENIO CEkMICO
Umc vez ue c: p|ccc: cercmicc: :cc c::enIccc: ce mcneirc ju:Icpc:Ic e
ccm c e:pcc cc: junIc: enIre Iccc: e|c:, c rejunIe, ccmc mcIeric| ce enchimen-
Ic, Iem pcr funcc eviIcr c pc::cgem ce cgenIe: ce|eIric: pcrc Irc: cc reve:Ii-
menIc cu, em cuIrc: pc|cvrc:, Iem c funcc ce veccr c reve:IimenIc cercmicc. C
enfcue ue cui cccc re:ume-:e cc fcIc ce impecir c pc::cgem ce cguc ||-
uicc, ue pcce |evcr cc :urgimenIc ce mcnchc: prcvenienIe: ce |ixiviccc, cc-
nc: pcr cic|c: ce :eccgem/umececimenIc e cuIrc: ccnc: expc:Ic: pcr Gc|cLerg
{14, p. 233):
ef|cre:cncic: umc exp|icccc pcrc e::e fencmenc enccnIrc-:e nc /nexc
/:
Veccr c reve:IimenIc cercmicc
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
41
cripIc-ef|cre:cncic: ef|cre:cncic ue cccrre |cgc cLcixc ce umc :uperf|-
cie impermecve| c cguc ||uicc mc: ue permiIe c pc::cgem ce vcpcr:
|ctex |eccn|ng: mcnife:Iccc ce cpcrncic :eme|hcnIe c ef|cre:cncic,
mc: ue re:u|Ic nc :urgimenIc ce mcnchc: emLcrrcchccc:" :cLre c: p|c-
cc: cercmicc:. Ici: mcnchc: :cc re:u|IcnIe: cc u:c ce crgcmc::c:/rejunIe:
mccificccc: ccm pc||merc: ncc cceuccc: pcrc u:c exIernc e ue ccc-
Lcm pcr :cfrer reemu|:cc ucncc em pre:enc ce cguc:
ccnc: pcr ccnge|cmenIc: impcrIcnIe pcrc cc:c: ce pec: ccm cL:crcc
:upericr c 107 em pe:c, c pre::cc cc: cri:Ici: ce ge|c pcce rcmper pcrIe cu
ccmprcmeIer IcIc|menIe c reve:IimenIc em regice: :ujeiIc: c IempercIurc:
cLcixc ce 0
c
C:
ccrrc:cc ce pec: meIc|icc::
ccncen:ccc inIer:Iicic|: cccrre ucncc c umiccce inIernc cc pcrece
Ircn:fcrmc-:e em cguc ||uicc pe|c fcIc ce c IempercIurc cIingir c pcnIc
ce crvc|hc pcrc umc cccc :iIuccc:
ceIericrccc ce cccLcmenIc: inIernc:: ccu:ccc pe|c prc|iferccc ce cr-
gcni:mc: Lic|cgicc:.
Fcrc c peneIrccc ce cguc nc: pcrece: ce vecccc execuIccc: em c|-
vencric, /gcpycn {178, p.8) ciIc ue e|c pcce cccrrer cIrcv: cc: :eguinIe:
pcnIc::
junIc: ncc preenchicc: pcr crgcmc::c:
fi::urc: ccpi|cre: enIre c crgcmc::c e c pec ce c|vencric {L|ccc cu Iijc|c):
fi::urc: nc crgcmc::c:
c prcpric crgcmc::c:
c prcpric L|ccc cu Iijc|c.
Umc cnc|cgic ce::e: cc:c: pcce :er |evccc cc: reve:IimenIc: cercmicc:,
imcgincncc ue :e enIencc Iijc|c cu L|ccc ccmc :encc umc p|ccc cercmicc.
Ne::e cc:c, c |Iimc cc: cincc iIen: cc |i:Ic pcce :er e|iminccc pcrue rcrcmenIe
hc peneIrccc ce cguc cIrcv: ce p|ccc: cercmicc: {exceIc em cc:c: ce cefei-
Ic:), emLcrc Gc|cLerg {14, p.232) ciIc c fcIc ce peneIrccc ce umiccce pe|c
ccrpc ce p|ccc: pcrc:c: errcnecmenIe e:pecificccc: pcrc umc cccc :iIuccc.
lgncrcncc Ic| pc::iLi|iccce, c cce::c cc cguc |imiIc-:e c ucIrc pcnIc::
pcr junIc: ncc preenchicc: cu mc| preenchicc:: em umc fcchccc ce um
prcic ce 15 pcvimenIc: {3m enIre pcvimenIc:) ccm cimen:ce: em p|cnIc
ce 10x10m, Iem-:e cprcximcccmenIe 1800m
2
{4 x 15 x 3 x 10) ce crec reve:-
Veccr c reve:IimenIc cercmicc
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
42
Iicc. Supcncc um IcIc| ce 1.000m
2
{ce:ccnIc: pcr ccnIc cc: cLerIurc: ce
jcne|c: e :ccccc:) cnce :cc cp|icccc: p|ccc: ce Icmcnhc 10cmx10cm,
chegc-:e c um IcIc| ce 20.000m| {meIrc: |inecre:) ce junIc: c :erem preen-
chicc:. /::im, rczccve| :upcr c cccrrncic ce c|gumc fc|hc ue, evenIu-
c|menIe, pcce |evcr cc mcnchcmenIc, c ef|cre:cncic cu c peneIrccc
ce cguc em cmLienIe: inIernc:.
Fcce cccnIecer, IcmLm, ue c junIc e:Iejc preenchicc cpenc: :u-
perficic|menIe, fcrmcncc umc ccpc frcgi| ue pcce ce:cgregcr-:e cpc:
c|gun: me:e: cc enIregc cc cLrc. CL:ervcu-:e e::c cccrrncic, pcr exem-
p|c, em um reve:IimenIc ce pi:c em pcrce|cncIc ue cpre:enIcvc junIc:
muiIc e:IreiIc: pcrc c cp|icccc cc rejunIe epcxi. /|m ci::c, c rejunIe per-
ceu IrcLc|hcLi|iccce rcpiccmenIe cevicc c IempercIurc cmLienIe e|evc-
cc e :uc peneIrccc nc: junIc: fci impc::|ve|, ce mccc ue c cp|iccccr
cpenc: pcce preench-|c: :uperficic|menIe. EmLcrc Ienhc :icc u:ccc um
mcIeric| ce cu:Ic e|evccc e ce ce:empenhc :upericr ucncc ccmpcrccc
cc: rejunIe: cimenI|cic:, c uc|iccce cc :ervic ficcu ccmprcmeIicc pcr ci-
ficu|ccce ce cp|icccc.
/nc|i:cncc c re|ccc prcfunciccce/|crgurc cc: junIc:, c Figurc lll.4
cpre:enIc Ir: ccncice:.
o} 8cm rejunIcmenIc, ccm
preenchimenIc IcIc| cc
junIc e ccnIcIc ccm c cr-
gcmc::c cce:ivc.
b} FejunIcmenIc |evemenIe
cefeiIuc:c, ccm c|gun: pcn-
Ic: fc|hc: nc funcc cc junIc.
c} FejunIcmenIc ceficienIe.
JunIc muiIc e:IreiIc invicLi|i-
zc peneIrccc ccmp|eIc cc
rejunIe.
F|guro III.4. Cond|es poro rejuntomento con|orme |orguro do junto
Nc cc:c cc Figurc lll.4c, c re|ccc prcfunciccce/|crgurc muiIc e|e-
vccc e cificu|Ic c peneIrccc cc rejunIe, ceixcncc c junIc ccm Lcixc re:i:-
FejunIe F|ccc cercmicc
8c:e
/rgcmc::c cce:ivc
Veccr c reve:IimenIc cercmicc
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
43
Incic e grcnce prcLcLi|iccce ce ceIericrccc preccce, c ue imp|icc em
fcci| peneIrccc ce cguc e cgenIe: ce|eIric:.
E::c :iIuccc pcce :er cgrcvccc, pcr exemp|c, pe|c ccicc ce cguc
cc rejunIe cimenI|cic ccm c cLjeIivc ce ceixc-|c mci: f|u|cc, c ue pcce
ccc:icncr cumenIc ce pcrc:iccce, uecc ce re:i:Incic e ce:cgregccc
premcIurc:
pcr fi::urc: enIre c rejunIe e c p|ccc cercmicc: c: fi::urc: pccem cccnIecer
pcr vcric: mcIivc:, ccmc, pcr exemp|c, curc ceLi|iIccc pcr ccncice: cm-
LienIci: cgre::ivc:, reIrccc exce::ivc cc crgcmc::c, crgcmc::c ccm re-
Iencc ce cguc inccmpcI|ve| ccm c Iipc ce p|ccc, cp|icccc cc rejunIe
em junIc: ccm re:Ic: ce crgcmc::c e/cu :ujiccce: e pceirc, uIi|izccc ce
rejunIe pcrc junIc finc em junIc |crgc e vice-ver:c, exce::c ce cguc ce
cmc::cmenIc, mcvimenIccc exce::ivc cc :uL:IrcIc, fccigc cc rejunIe pcr
cic|c: higrcIrmicc: eIc.
/|m ce::e: fcIcre:, c ccnIcIc enIre c rejunIe e c p|ccc cercmicc |i-
miIc-:e c pcucc: mi||meIrc: ce e:pe::urc e c|gumc: p|ccc: cpre:enIcm
e:mc|Ie nc: |cIerci: cevicc c: eIcpc: cc prcce::c ce fcLricccc. De::e
mccc, c ccerncic c |cIerc| cc: p|ccc: ficc cincc mci: ceLi|iIccc, c ue
pcce vir c ccmprcmeIer c ce:empenhc cc rejunIe.
Grimm {182, p.17), cpc: umc ccmpi|ccc ce mci: ce 200 crIigc:
:cLre permecLi|iccce c cguc, ccnc|ui ue c: |ccci: mci: :u:cepI|vei: c infi|-
Irccc :cc c: fi::urc: enIre c c|vencric {pcr cnc|cgic, c p|ccc cercmicc) e
c crgcmc::c ce c::enIcmenIc {pcr cnc|cgic, c rejunIe) e enIre c c|vencric
e cuIrc: e|emenIc: ccn:IruIivc:. lmcgincncc ue e::e: :ejcm c: pcnIc: mci:
frcgei: e :u:cepI|vei: cc cpcrecimenIc ce fi::urc:, 8irke|cnc: Svenc:en cpuc
Grimm {182, p.17) mc:Ircrcm ue c peneIrccc ce cguc cccrre em fi::u-
rc: ccm cLerIurc ccimc ce 0,1mm e ue c ccpi|criccce Icmc impcrIcncic
c pcrIir ce cLerIurc: mencre: ue 0,5mm:
pcr fi::urc: nc rejunIe: e::c: fi::urc: pccem cccrrer pe|c: me:mc: mcIivc:
expc:Ic: nc iIem cnIericr, mc: ne::e cc:c c ccrpc cc rejunIe cIingicc pe-
|c: fi::urc::
cIrcv: cc ccrpc cc rejunIe: cui, c rejunIe ncc cpre:enIc ccmpcciccce
:uficienIe pcrc eviIcr ue c cguc c Ircn:pc::e. Gc|cLerg {18, p.140) ciIc
ue cifici|menIe um rejunIe {cimenI|cic) prcpcrcicnc umc vecccc 1007
Veccr c reve:IimenIc cercmicc
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
44
ccnficve|, pci: :empre exi:Iem pcnIc: ce infi|Irccc pcr efeiIc: ce ccpi|cri-
ccce cu chuvc: ce venIc ue peneIrcm cIrcv: ce micrc-fi::urc:.
III.5. FEkMIIIk DIFbSO DE VAFOk DE GbA
Umc cc: prcprieccce: cc: veccce: e :eu: re:pecIivc: cccLcmenIc:
:erem permecvei: cc vcpcr cc cguc, ccnIriLuincc pcrc c eui||Lric higrcIrmicc
enIre cci: cmLienIe: ci:IinIc:.
Cucncc um reve:IimenIc cercmicc cp|icccc, grcnce pcrIe cc crec re-
ve:Iicc Icrnc-:e IcIc|menIe impermecve| cc vcpcr e c cguc ||uicc, pe|c prcpric
fcIc ce ue c: p|ccc: c :cc. C nicc |ccc| ue pcce :er permecve| cc vcpcr c
rejunIe enIre c: p|ccc:. Ccmc Lem ciIc c lIC {14, p.10), c cup|c ccmpcrIcmen-
Ic ce impermecLi|iccce c cguc ||uicc e permecLi|iccce cc vcpcr ce:ejcve| nc
prcIicc e :c ccn:eguicc ccm c u:c ce mcIerici: ue ncc :ejcm cemc:icccmen-
Ie ccmpccIc: cu curc: e ue ncc :cfrcm fi::urc: ce reIrccc.
C lIC {14, p.10) fcz reccmenccce: ucnIc c crec m|nimc reccmencc-
ve| ce junIc: em re|ccc c crec reve:Iicc. /::im, pcrc |ccci: em ue c Irccc ce
vcpcr ce:ejcve| {:cunc:, ccmcrc: frigcr|ficc:), e::e in:IiIuIc reccmencc ue c
pcrcenIcgem ce junIc: ceve e:Icr enIre 107 e 157 cc crec reve:Iicc, ncc :encc
infericr c 57. / IcLe|c lll.1 {p.4) cpre:enIc c|gun: exemp|c: ce::c pcrcenIcgem
ce junIc: em re|ccc c crec IcIc| reve:Iicc.
Gc|cLerg {18, p.140) ciIc ue c cifu:cc ce vcpcr umc impcrIcnIe fun-
cc cc: rejunIe: e ue c|gumc: ncrmc: e cccigc: ce cLrc: reuerem ue um
m|nimc ce 107 cc :uperf|cie reve:Iicc :ejc permecve| cc vcpcr ce cguc, :ejc e|e
criuncc ce infi|Irccc cu cc ccncen:ccc cc umiccce cc cr. /|m ci::c, e::e
me:mc cuIcr ciIc ue, cc:c c umiccce ccnfinccc pe|c Lcixc permecLi|iccce cc
reve:IimenIc :cfrc ccncen:ccc inIer:Iicic|, pcce Ier in|cic umc ceIericrccc in-
Iernc cc vecccc {Gc|cLerg, 18, p.17).
Levcncc em ccnIc c: crienIcce: cnIericre: e cpc: cnc|i:e cc IcLe|c lll.1
{p.4), pcce-:e perceLer ue p|ccc: mcicre: ue 30cm exigem junIc: ccm |crgurc
ccimc cc |imiIe e:pecificccc pcrc c: rejunIe: Iipc junIc |crgc, ue :cc cceuccc:
pcrc junIc: cI cprcximcccmenIe 12mm {pcrc 107 ce crec ce junIc:).
Me:mc nc cc:c cc |imiIe infericr ce 57 pcrc c crec ||uicc ce junIc:, grcn-
ce: p|ccc: {50x50cm, 40x0cm) reuerem junIc: cemc:icccmenIe |crgc:, c ue
Icrnc invicve| c execucc cc reve:IimenIc cI pcr ue:Ice: e:IIicc:. /|m ci::c,
FermiIir cifu:cc ce vcpcr ce cguc
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
45
c cccLcmenIc cc rejunIe Icrnc-:e IrcLc|hc:c pcrc junIc: muiIc |crgc: e, pe|c:
IrcLc|hc: |cLcrcIcrici: rec|izccc: pcr e:Ie cuIcr, umc |crgurc :upericr cc: 10-12mm
jc inIrccuz umc cerIc cificu|ccce pcrc mcnIer c regu|criccce :uperficic| e c Lcm
cccLcmenIc cc rejunIe.
E::e impc::e pcce :er inIerpreIccc ce cuc: mcneirc: ci:IinIc:: 1
c
) cc:c :e
cpIe pcr vc|crizcr e:Ic funcc cc rejunIe, ceve :er e:IcLe|ecicc um Icmcnhc mc-
ximc ce p|ccc pc::|ve| ce :er uIi|izccc, cLrincc mcc cc u:c ce p|ccc: ce grcnce:
cimen:ce:. l::c pcce cccrrer, pcr exemp|c, nc cc:c ce :cunc: e ccmcrc: frigcr|fi-
cc:: 2
c
) cc:c :e cpIe pe|c u:c ce p|ccc: ce grcnce: cimen:ce:, ceve-:e re|egcr c
:eguncc p|cnc e::c funcc cc rejunIe. E::e Iipc ce ceci:cc ceve :er Icmccc pe|c
prcjeIi:Ic cc reve:IimenIc, ue preci:c pcncercr c: fcIcre: inIervenienIe: nc prcje-
Ic e cpIcr pe|c: ce mcicr impcrIcncic, :ejc e|c Icnicc cu e:IIicc.
III.. FkOFOkCIONAk ALVIO DE IENSES
C: ecif|cic: preci:cm :er ccn:icerccc: ccmc um ccnjunIc ccmp|exc ce
meccni:mc:, ncc ccmc um cLjeIc fi:iccmenIe inerIe. Suc fcrmc e c ncIurezc cc:
mcIerici: uIi|izccc: preci:cm :er cvc|iccc:, me:mc pcrue efeiIc: muiIc :ignificcIi-
vc: :cc criginccc: nc: inIercce: enIre e|e:.
Fe|c fcIc ce c reve:IimenIc cercmicc :er ccmpc:Ic ce ccmpcnenIe: e e-
|emenIc: civer:c: {rejunIe, p|ccc: cercmicc:, crgcmc::c cce:ivc e :uL:IrcIc),
cerIc :upcr ue cccc um ce|e: cpre:enIe IcmLm prcprieccce: ci:IinIc:. De::c
fcrmc, uc|uer mcvimenIccc criginccc em c|gum ce|e: :erc Ircn:miIicc cc:
cemci: cIrcv: cc: :eu: pcnIc: ce inIer|igccc.
Nc cc:c cc reve:IimenIc cercmicc, um pcnIc cr|Iicc c crgcmc::c cce:i-
vc ue, ucncc cIinge :eu |imiIe ce re:i:Incic ce ccerncic, |evc cc ce:p|ccc-
menIc |ccc| cu generc|izccc ue pcce ccmprcmeIer c :egurcnc cc: u:ucric:.
C: e:fcrc: ue cIucm :cLre c ccmccc ce fixccc pccem Ier civer:c: crigen:,
ccmc pcr exemp|c c reIrccc cc crgcmc::c ce regu|crizccc, c cefcrmccc
|enIc cc e:IruIurc, c mcvimenIccc higrcIrmicc cc e:IruIurc e cc prcpric reve:-
IimenIc, c reccc cc ecif|cic cc: e:fcrc: cincmicc: eIc. EnIreIcnIc, :ejc uc| fcr
c crigem cc: e:fcrc:, e|e: pccem |evcr c reve:IimenIc c cci: e:Iccc:, ccmpre:-
:cc e Irccc.
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
4
III..1. kevest|mento cerm|co suje|to troo
Fcrc ue c reve:IimenIc cercmicc e:Iejc :uLmeIicc c Irccc, :uc expcn-
:cc fci ce mencr cmp|iIuce cc ue cue|c cpre:enIccc pcr :uc Lc:e. l::c pcce
cccnIecer, pcr exemp|c, nc: pcnIc: cnce umc |cje cpre:enIc mcmenIc negcIivc
cu numc fcchccc cuecicc pe|c Sc| e ue :cfre chcue Irmicc cevicc c cccr-
rncic ce chuvc.
Nc cc:c cc: |cje:, pccem cccrrer fi::urc: nc rejunIe, ueLrc ce p|ccc: pcr
f|excc cu :imp|e:menIe ce:cc|cmenIc" cc: pec:. Ccmc IrcIc-:e ce reve:Iimen-
Ic hcrizcnIc|, c perigc pcrc c: u:ucric: m|nimc e c: ccnc: ccncenIrcm-:e nc
ue:iIc e:IIicc. Cucncc :e pen:c em reve:IimenIc: verIicci:, pcrIicu|crmenIe c:
ce fcchccc, c: ccn:encic: ce umc fc|hc muccm ce impcrIcncic e pccem
inccrrer em ri:cc pcrc c: u:ucric:. EnIreIcnIc, c inf|uncic ce fencmenc: c|c|icc:
{chcue: Irmicc:) frenIe c: Ien:ce: ce ci:c|hcmenIc ceccrrenIe: cc encurIc-
menIc" cc: p|ccc: pcce Icrncr-:e um c::unIc ccmp|exc.
/|m ci::c, ccmc c: cci: cc:c: :uprcciIccc: ncc |evcm c reve:IimenIc cc
e:Iccc em ue c rejunIe :cfre Ien:ce: ce ccmpre::cc, :uc funcc ce c||vic ce
e:fcrc: ccrece ce impcrIcncic. Ccmc i::c vci ce enccnIrc cc enfcue ce:Ie
IexIc, e:Ie iIem ncc :erc cLcrcccc em mcicre: ceIc|he:.
III..2. kevest|mento cerm|co suje|to compresso
De mcneirc :eme|hcnIe cc reve:IimenIc cercmicc :ujeiIc c Irccc, c
ccmpre::cc re:u|Ic ce umc vcriccc ce Icmcnhc enIre c reve:IimenIc e :uc Lc-
:e. Um exemp|c Lc:IcnIe ccmum ce::e fcIc :e ceve c ci|cIccc Irmicc cc cc-
mccc ce cccLcmenIc, ue cIinge mcicre: IempercIurc: cnIe: cc ccmccc ce
regu|crizccc pe|c fcIc ce e:Icr cireIcmenIe expc:Ic c: ccncice: cImc:fricc:.
/ ci|cIccc Irmicc cepence cc IempercIurc e cc: ccrccIer|:Iicc: cc p|c-
cc em ue:Icc. F|ccc: ce ciferenIe: ccmpc:ice: cpre:enIcm cceficienIe: ce
ci|cIccc ciferenciccc:. Fcrc umc me:mc p|ccc, enIreIcnIc, ccre: mci: e:curc:
inciccm mcicr cL:crcc ce energic, mcicr cumenIc ce IempercIurc e mcicr ci|c-
Iccc, c ue re:u|Ic nc :urgimenIc ce Ien:ce: mci: e|evccc: :cLre c ccmccc ce
fixccc. Em :uc Ie:e, CcmpcnIe {2001, p.30) cpre:enIc vcric: mecice: ce Iem-
percIurc em p|ccc: ce ccre: ciferenIe: e chegc c vc|cre: ce uc:e 70
c
C pcrc
p|ccc: e:curc: e 48
c
C pcrc p|ccc: c|crc:, cmLc: :cL in:c|ccc e pc:icicnccc: nc
fcchccc ce:Ie. l::c ccnIriLui pcrc exp|iccr c: cc:c: em ue um reve:IimenIc ce
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
47
fcchccc :cfre cc|cp:c cpenc: nc: |ccci: cnce e:Icc c::enIccc: p|ccc: ce ccre:
e:curc:.
Umc vez ue c rejunIe Iem pcpe| funccmenIc| nc ccmpcrIcmenIc cc re-
ve:IimenIc cercmicc ccmprimicc, umc exp|icccc ceIc|hccc ce ccmc i::c cccr-
re fcz-:e nece::cric e exiLicc nc :encic.
/ Figurc lll.5 i|u:Irc umc p|ccc c::enIccc :cLre c ccmccc ce regu|crizccc
e :ujeiIc c um cumenIc ce IempercIurc. Ne::e cc:c, c nicc impecimenIc pcrc
:eu cumenIc ce Icmcnhc repre:enIccc pe|c ccerncic cc p|ccc cc :uL:IrcIc,
c ue :e reverIe numc Ien:cc ce ci:c|hcmenIc nc inIerfcce p|ccc-crgcmc::c
cce:ivc IcnIc mcicr ucnIc mcicre: fcrem c vcriccc ce IempercIurc e c mccu|c
ce cefcrmccc cc: p|ccc: cercmicc:.
o} IempercIurc cc p|ccc: I1. b} IempercIurc cc p|ccc: I2 > I1.
F|guro III.5. D||otoo trm|co de umo p|oco cerm|co ossentodo
Jc nc Figurc lll., vcric: p|ccc: e:Icc :uLmeIicc: cc me:mc cumenIc ce
IempercIurc. Se c rejunIe cferecer re:i:Incic c cefcrmccc {cu :e fcr execuIccc
c::enIcmenIc ccm junIc :ecc), c p|ccc mci: inIernc :erc IcmLm c ce mcicr
ccnfincmenIc, pci: Iccc: c: cemci: re:Iringem-:e c :uc ci|cIccc cevicc cc: e:-
fcrc: Ircn:miIicc: pe|c rejunIe pcucc cefcrmcve|. Umc vez ue mcicr ccnfinc-
menIc :ignificc mcicre: Ien:ce:, c p|ccc cenIrc| Icrnc-:e c mci: :c|iciIccc.
ExIrcpc|cncc e::e rccicc|nic pcrc um grcnce pcnc ce reve:IimenIc, c:
p|ccc: mci: inIernc: e:Icc ccnfinccc: pcr Iccc: c: cemci: cc :eu reccr, chegcn-
cc c pcnIc em ue c: Ien:ce: Icrncm-:e cemc:icccmenIe c|Ic:, u|Ircpc::cm c
re:i:Incic ce ccerncic e rcmpem c crgcmc::c cce:ivc, c ue pcce prcvcccr
f|cmLcgem cc ccmccc ce cccLcmenIc ccnfcrme mc:Irccc nc Figurc lll.7. Fcr
e::e mcIivc ue cevem :er previ:Ic: junIc: ce ci|cIccc c inIervc|c: regu|cre: e
uIi|izccc: rejunIe: ce Lcixc mccu|c ce cefcrmccc, |imiIcncc c: Ien:ce: c vc|cre:
Icmcnhc
criginc|
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
48
ncc prejucicici: e eviIcncc c fcrmccc ce pcnc: ccm ccmprimenIc: ce f|cmLc-
gem e|evccc:.
o} IempercIurc cc: p|ccc:: I1. b} IempercIurc cc: p|ccc:: I2 > I1.
F|guro III.. D||otoo trm|co de vr|os p|ocos cerm|cos ossentodos
Fcr cuIrc |ccc, :e c: junIc: ce c::enIcmenIc fcrem preenchicc: ccm um
e|c:Icmerc, c: p|ccc: ci|cIcm-:e :em ue hcjc re:Iricc |cIerc| :ignificcIivc, c
ccmpcrIcmenIc incivicuc| :eme|hcnIe cc expc:Ic nc Figurc lll.5 e ncc hc cc-
mu|c ce Ien:ce: ce ccmpre::cc. /::im, c u:c ce junIc: preenchicc: ccm mcIeric|
ce Lcixc mccu|c e/cu c u:c ce um grcnce nmerc ce junIc: {u:c ce p|ccc: ce
peuenc: cimen:ce:) prcpcrcicncm um c||vic ce::c: Ien:ce: prejucicici: cc reve:-
IimenIc cercmicc, exercencc um efeiIc mccercccr :cLre c ccnjunIc.
F|guro III.7. Foro que |mpede ||ombogem do revest|mento [odoptodo do 8kE, 17}
Nc cc:c cc: reve:IimenIc: execuIccc: ccm junIc :ecc, e|e: pc::uem Lc:i-
ccmenIe c me:mc mccu|c ce cefcrmccc cc: p|ccc: cercmicc: e c efeiIc mc-
cercccr cc: junIc: ncc exi:Ie, c ue fcz ccm ue hcjc umc mcicr :c|iciIccc cc
crgcmc::c cce:ivc. Ccnc|ui-:e, enIcc, ue c: junIc: cevem exi:Iir em |crgurc c-
ceuccc e cevem cpre:enIcr um Lcm ccmpcrIcmenIc e|c:Icp|c:Iicc, :encc ue
i::c Icrnc-:e impre:cinc|ve| pcrIicu|crmenIe ucncc :cc e:perccc: cefcrmcce:
cprecicvei: cc :upcrIe {lIC, 14, p.134 e p.18).
Expcn:cc cc
Lcrcc :upericr
Fcrc ue impece c f|cm-
Lcgem, repre:enIccc pe|c
ccerncic cc crgcmc::c
F|ccc
ccnfinccc
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
4
/ |crgurc cceuccc cc: junIc:, enIreIcnIc, um c::unIc ccmp|exc e cc-
rece ce e:Iucc: ceIc|hccc:. /|gun: IexIc: :ugerem vc|cre:, mc: Iccc: preci:cm
:er enccrccc: cpenc: ccmc crienIcIivc:. C lIC {187, p.2) prcpce |crgurc: ce
junIc: ce c::enIcmenIc ce cccrcc ccm c Iipc ce mcIeric| cc: p|ccc: {IcLe|c lll.1)
e, ccmc c ncmenc|cIurc criginc| fci mcnIicc, c IcLe|c lll.2 cpre:enIc c c|c::ificc-
cc iIc|icnc prcpc:Ic pcr Fc|mcncri: Iime||ini {18, p.17).
Iobe|o III.1. Lorguro de juntos de ossentomento [odoptodo do IIC, 187}
kevest|mento
Formoto
[cm}
Espessuro
[mm}
Junto
[mm}
JuntoJmo|or |odo
[%}
% de jun-
tos
20
2 x 2 4 1 - 2 5 - 10 ,1 - 1,5
2,5 x 2,5 4 2 8,0 13,7
Moso|co
Gr:, gr: pcrce|c-
nicc, pcrce|cnc.
5 x 5 4 2 4,0 7,4
10 x 10 5 2 2,0 3,8
15 x 15 5 - 2 - 3 1,4 - 2 2, - 3,8
20 x 20 8 3 1,5 2,
Azu|ec ce ncy||cc,
gr:.
20 x 30 8 3 - 4 1 - 1,3 2,4 - 3,2
15 x 15 4 - 2, - 4 5,1 - 7,4
20 x 20 8 3,0 5,7
20 x 30 8 2,0 4,8
30 x 30 8 2,0 3,8
kevest|mento em
exter|ores:
Azu|ec ce ncy||cc,
gr:, k||nke|.
25 x 25 12 10 4,0 7,4
20 x 20 8 3,0 5,7
31 x 31 8 - 8 2 - 2, 3,7 - 4,
40 x 40 8 8 - 10 2 - 2,5 3,8 - 4,8
10 x 20 12 10 5,0 13,0
Fov|mentos em |nte-
r|ores e exter|ores:
Gr:, gr: pcrce|c-
nicc, K||nke|.
25 x 25 12 10 - 12 4 c 4,8 7,4 - 8,7
Fcr fim, um |Iimc pcnIc impcrIcnIe ceve :er mencicnccc: c u:c ce e:pc-
cccre: p|c:Iicc: curcnIe c c::enIcmenIc. Fcr um |ccc, e|e: pccem fcci|iIcr c e-
Icpc ce execucc e, pcr cuIrc, pccem ccnIriLuir pcrc c ceIericrccc preccce
cc reve:IimenIc pcr Ir: inccnvenienIe: principci:.
C primeirc ce|e: :e re:ume cc fcIc ce ue prejuciccm c ccerncic cc re-
junIe e c preenchimenIc IcIc| cc junIc ce c::enIcmenIc, ficcncc ccLerIc: pcr
umc finc ccmccc ue pcce ce:Icccr-:e mci: fcci|menIe cc ue nc: cemci: pcn-
Ic: {cnce c rejunIe e:Ic Lem cp|icccc e Iem Lcc e:pe::urc), pcrIicu|crmenIe
20
pcrc umc pec ce |ccc: L, C e |crgurc ce junIc e, c percenIuc| ce junIc: fci cc|cu|ccc ccmc
) )( (
) (
%
e C e L
C L e
+ +
+
=
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
50
ucncc c reve:IimenIc ficc :ujeiIc c e:Iccc: e|evccc: ce ccmpre::cc {H/FICG,
2002). l::c pcce |evcr c reve:IimenIc c e:Iccc: pcIc|cgicc: jc mencicnccc: cnIe-
ricrmenIe {ef|cre:cncic, mcnchcmenIc, umiccce inIernc eIc).
Iobe|o III.2. C|oss|||coo do cerm|co pJ revest. - odoptodo de Fo|monor|; I|me|||n| [18}
I|po Abs. [%} Mo|dogem Fr|nc|po| uso
/cy||cc 15 - 25 Ccmpre::cc Fcrece: inIernc:.
Ccttc|c|te 4 - 15 Ccmpre::cc Fi:c: inIernc:.
Cer. Lrcncc mcncueimc 0 - Ccmpre::cc Fi:c:.
Cer. verme|hc mcncueimc 0 - 12 Ccmpre::cc Fi:c:.
V|c|ccc
K||nke| 0 - 7 ExIru:cc Fcrece: exIernc:, pi:c:.
Ccttc 3 - 15 ExIru:cc Fcrece: inIernc:.
Ncc
v|c|ccc
K||nke| 0 - 7 ExIru:cc Fcrece: exIernc:, pi:c:.
C :eguncc inccnvenienIe c u:c ce e:pccccre: p|c:Iicc: nc eIcpc ce
c::enIcmenIc, c ue pcce incuzir c c::enIcccr c execuIcr um :ervic ce Lcixc
uc|iccce, ccnfcrme mc:Irccc nc Figurc lll.8.
C u:c ce e:pccccre: incuz c um c::en-
IcmenIc ce Lcixc uc|iccce, pci: c cp|i-
ccccr :imp|e:menIe cpcic c p|ccc nc
pcrIe infericr e c empurrc pe|c Icpc, :encc
pcucc prcvcve| ue hcjc e:mcgcmenIc
cceuccc cc: ccrcce: ce crgcmc::c
cce:ivc. Feuenc: impccIc: cccc: ccm c
mcc cu ccm mcrIe|c ce Lcrrcchc gerc|-
menIe ncc :cc :uficienIe: pcrc prcpcrcic-
ncr um Lcm preenchimenIc cc Icrccz cc:
p|ccc:.
F|guro III.8. Assentomento dos p|ocos com o oux||o de espoodores p|st|cos
C Ierceirc e |Iimc inccnvenienIe ue, c menc: ue c: e:pccccre: :e-
jcm Icc ccmpre::|vei: ucnIc c rejunIe, e|e: pccem prejuciccr c nece::cric mc-
vimenIccc cc: junIc:. / /S 358.1 {/S, 11, p.5) ciIc ue e:pccccre: pcucc
ccmpre::|vei: pccem prejuciccr c ce:empenhc cc reve:IimenIc cercmicc :e fc-
rem ceixccc: nc |ccc|, mc: e::e Iipc ce cnc|i:e :e cp|icc ucncc c: p|ccc: :cc
rejunIccc: ccm mcIerici: ce Lcixc mccu|c, ccmc pcr exemp|c :e|cnIe: ce :i|icc-
ne.
DurcnIe c revi:cc ce::c ncrmc, HcrIcg {2002) e:c|crece ue c IenIcIivc ce
prciLicc cc u:c ce e:pccccre: p|c:Iicc: fci fcrIemenIe enfcIizccc, pe|c fcIc ce
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
51
ue :cc umc pcIencic| ccu:c ce prcL|emc: pcrc c reve:IimenIc. E::e me:mc cu-
Icr fri:c ue c u:c ce e:pccccre: crucifcrme: r|gicc: emLuIicc: nc rejunIe pcce
:er um fcIcr ceci:ivc pcrc c cccrrncic ce prcL|emc:. C Iermc u:ccc pcr e|e fci
:|ne quc ncn
21
. cu :ejc, prcL|emc: |cIenIe: ue ncc :e mcnife:Icricm cccLcm pcr
cccrrer pcr ccu:c cc exi:Incic ce e:pccccre: r|gicc: imer:c: nc rejunIe.
impcrIcnIe re::c|Icr ue c: e:pccccre: prcpcrcicncm c c::enIcmenIc
cc: p|ccc: ccm um Lcm c|inhcmenIc e :eu u:c prcveiIc:c em muiIc: :iIucce:.
De::c fcrmc, me:mc c: e:pccccre: crucifcrme: pccem :er uIi|izccc:, ce:ce ue
:ejcm remcvicc: cnIe: cc eIcpc ce rejunIcmenIc: e::e fcIc, c|m ce ncc prejuci-
ccr c ce:empenhc cc rejunIe, prcpcrcicnc c recprcveiIcmenIc cc: pec:. Exi:-
Iem IcmLm cuIrc: Iipc: ce e:pccccre:, ccmc cue|e: Iipc junIc cerIc", ccm
pec: e:pec|ficc: em fcrmc ce cruz e cunhc ue pccem :er remcvicc: e recprc-
veiIccc:.
III..2.1. kevest|mentos hor|zonto|s suje|tos compresso
Umc |cje p|cnc reve:Iicc ccm p|ccc: cercmicc: e:Ic :ujeiIc c f|excc e cc
ce:|cccmenIc verIicc| cc |cngc ce :uc vicc Ii|, :ejc e|e cevicc c cefcrmccc
|enIc ncIurc| cc ccncreIc cu pe|c cccrrncic ce :cLreccrgc: |ccc|izccc:. Fcrc
umc :iIuccc :imp|e: e ce ccrgc unifcrmemenIe ci:IriLu|cc, c Figurc lll. mc:Irc c
cicgrcmc ce mcmenIc f|eIcr cIucnIe e c ce:|cccmenIc verIicc| envc|vicc.
Ne::c :iIuccc, c |cje cpre:enIc um |eve encurIcmenIc nc Lcnzc :upericr,
c ue fcz ccm ue c reve:IimenIc cercmicc :ejc ccmprimicc. /|m ci::c, c regicc
cenIrc| e:Ic :ujeiIc cc mcximc mcmenIc f|eIcr e cpre:enIc c mencr rcic ce curvc-
Iurc {) e c mcicr f|echc. Fcrc umc me:mc p|ccc cercmicc r|gicc, mencre: rcic:
ce curvcIurc cc :uL:IrcIc imp|iccm em mcicre: e:fcrc: ce Irccc :cLre c crgc-
mc::c cce:ivc, cu :ejc, c: p|ccc: cenIrci: :cc c: mci: :c|iciIccc:. CucnIc mci:
r|gicc c rejunIe, mci: c ccmpcrIcmenIc cc reve:IimenIc :e cprcximc ccue|e ce
um ccrpc nicc e mencre: :cc c: f|echc: ue prcvcccm c ce:cc|cmenIc cc ccn-
junIc. Em cuIrc: pc|cvrc:, ucnIc mci: r|gicc c rejunIe, mcicr c inf|uncic negcIivc
cc f|echc cc |cje nc e:IcLi|iccce cc reve:IimenIc.
21
:|ne quc ncn: expre::cc em |cIim ue :ignificc :em c uc| ncc". lncicc umc ccncicc e::encic| pcrc
c rec|izccc cu cccrrncic ce um cIc.
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
52
M
p
o} mencre: f|echc: imp|iccm em mcicre: rcic: ce curvcIurc e mencre: Ien:ce: ce Irccc
:cLre c crgcmc::c cce:ivc:
b} mcicre: f|echc: imp|iccm em mencre: rcic: ce curvcIurc e mcicre: Ien:ce: ce Irccc.
F|guro III.. Momento ||etor sobre umo |oje p|ono
Cucncc c re:i:Incic ce ccerncic cc crgcmc::c vencicc, c e:fcrc ce
ccmpre::cc :cLre c: p|ccc: pcce cIingir c ccrgc ce f|cmLcgem cc ccnjunIc
p|ccc-crgcmc::c, fczencc ccm ue e|e :cfrc um cLcu|cmenIc ccrccIer|:Iicc
{Figurc lll.10). Ccmc c f|cmLcgem ccu:ccc pe|c ccmpre::cc, c pre:enc ce
junIc: ce Lcixc mccu|c ce cefcrmccc pc::iLi|iIc um c||vic ce::e: e:fcrc:, evi-
Icncc ue cIinjcm um vc|cr cr|Iicc.
F|guro III.10. F|ombogem do revest|mento cerm|co suje|to compresso
Lccc| ce rupIurc cc crgcmc::c
cepence ce vcric: fcIcre:, ccmc
pcr exemp|c: Iipc ce p|ccc, ccnci-
ce: cc :uL:IrcIc, uc|iccce cc
cp|icccc eIc.
Mencr rcic ce curvcIurc {) imp|i-
cc em mcicre: Ien:ce: ce Irccc
:cLre c crgcmc::c cce:ivc.
EI
M
=
1
o}
b}
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
53
III..2.2. kevest|mentos vert|co|s suje|tos compresso
Em umc pcrece verIicc|, pcce-:e :upcr ue ncc hcverc efeiIc :ignificcIivc
ce f|excc ccmc cccrre numc |cje p|cnc, ce fcrmc ue c ce:p|cccmenIc ceve :er
exp|icccc ce cuIrc fcrmc. /|gun: fcIcre: pccem inIerferir nc :urgimenIc ce::e
prcL|emc, ccmc ccncice: c|imcIicc: curcnIe c cp|icccc, ceficincic cc prepc-
rc cc Lc:e, errc ce e:pecificccc cc p|ccc e/cu crgcmc::c, Icnicc ce cp|icc-
cc ceficienIe, cp|icccc :cLre Lc:e muiIc jcvem eIc.
/ Figurc lll.11 mc:Irc umc pcrece reve:Iicc ccm p|ccc: cercmicc: 10x10cm
ccm junIc ce c::enIcmenIc ce 0,5cm, i|u:Ircncc c cc|cu|c cc ccrgc ce f|cmLc-
gem. Ne::e cc:c, c :cmcIcric cc ccmprimenIc cc: p|ccc: re:u|Ic em 2,85m e cc
rejunIe em 0,15m cprcximcccmenIe. / Figurc lll.12 mc:Irc c me:mc pcrece vi:Ic
em ccrIe |cngiIucinc|.
F|guro III.11. Forede suje|to compresso F|guro III.12. Deto|he do revest|mento
Supcncc ue c: ccmccc: ce cccLcmenIc e fixccc cc Figurc lll.11 :ejcm
repre:enIccc: pcr umc nicc pec p|cnc hcmcgnec ccm mccu|c ce cefcrmc-
cc E=40GFc ce 3m ce ccmprimenIc e 1m ce |crgurc :cL ccncice: ce exIremi-
ccce: crIicu|ccc:, c ccrgc cr|Iicc ue ccc:icnc :uc f|cmLcgem cccc pcr:
F|ccc: 10cmx10cm
3m:
. 2,85m ce cercmicc
. 0,15m ce rejunIe
1cm
F|ccc cercmicc
Ccmccc ce
regu|crizccc
FejunIe
/rgcmc::c
cce:ivc
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
54
Quodro III.1 - C|cu|o do corgo crt|co de ||ombogem
Dodos:
CcmprimenIc ce f|cmLcgem:
3m.
Legendo:
mcmenIc ce inrcic ce
umc p|ccc ce 1m ce |cr-
gurc e 1cm ce e:pe::urc:
Nf| ccrgc cr|Iicc ce f|cmLc-
gem.
4 8
3 3
10 . 33 , 8
12
) 01 , 0 ( * 1
12
m
m m bh
I
= = =
kN
m
m GPa
L
EI
N
fl
Fl
65 , 3
) 3 (
10 . 33 , 8 * 40 *
2
4 8 2
2
2
= = =
/ ccrgc peuenc pcrue repre:enIc c ||ombogem somente dos como-
dos de ocobomento e ||xoo, o que ocorre openos quondo h perdo de ode-
rnc|o. E::c ccrgc Nf| pcce :urgir ce cuc: mcneirc:: ci|cIccc cc reve:IimenIc cu
encurIcmenIc cc: ccmccc: cLcixc cc cccLcmenIc. Em cmLc: c: cc:c:, c
ccmpre::cc cIucnIe :cLre c ccmccc ce cccLcmenIc :e ceve cc: e:fcrc: ce
ci:c|hcmenIc Ircn:miIicc: pe|c ccmccc ce fixccc, c ue re:u|Ic num ccnjunIc
ce fcrc: ce Irccc e ccmpre::cc ue :c|iciIcm c crgcmc::c e pccem ccu:cr
:uc rupIurc.
ExcIcmenIe ne::e pcnIc ue :e in:ere umc funcc impcrIcnIe cc cc-
mccc ce regu|crizccc: cIenucr c: e:fcrc: prcvenienIe: cc cefcrmccc cc Lc-
:e. Defcrmcce: ciferencici: enIre e:IruIurc e c|vencric, pcr exemp|c, ci:IriLuem-:e
cc |cngc cc e:pe::urc cc ccmccc ce regu|crizccc e cIingem c ccmccc ce
fixccc e cccLcmenIc ccm inIen:iccce recuzicc, ciminuincc c prcLcLi|iccce cc
cccrrncic ce mcnife:Icce: pcIc|cgicc:. CucnIc mencr c e:pe::urc cc ccmccc
ce regu|crizccc e mcicr :eu mccu|c E, mencr :uc ccpcciccce pcrc cL:crver"
cefcrmcce: e c|ivicr c: e:fcrc: :cLre c: ccmccc: ce cccLcmenIc e fixccc, c
ue pcce cumenIcr c ri:cc ce cccrrncic ce prcL|emc:, ccmc pcr exemp|c fi::u-
rc: e ce:IcccmenIc: ce p|ccc:.
Ccnc|uincc c rccicc|nic cc Cuccrc lll.1, c: cc|cu|c: mc:Irccc: nc Cuccrc
lll.2 e:Iimcm c vc|cr cc cefcrmccc nece::cric ue, cc:c :ejc re:Iringicc, cc cri-
gem c fcrc Nf| ue ccpcz ce prcvcccr c f|cmLcgem cc: ccmccc: ce ccc-
LcmenIc e fixccc.
Ccnfcrme reccmencccc pe|c N8F 13755 {/8NI, 15), c: p|ccc: pccem :er
c::enIccc: c pcrIir cc: 14 cic: cc ccnc|u:cc cc emLcc, prczc e::e cuvicc:c
ucncc :e pen:c em |imiIcr c inf|uncic cc reIrccc. FicriIIc {15, p.53) prcpce
vc|cre: ce reIrccc |ivre em vcric: iccce: e 8c:Ic: {2001, p.118) cLcrcc c reIrccc
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
55
impecicc
22
em cezenc: ce en:cic: ccm crgcmc::c: vcriccc:. Ccm Lc:e nc: cc-
cc: ce::e: cuIcre:, rczccve| :upcr ue, cpc: c c::enIcmenIc cc: p|ccc:, cincc
re:Ic 507 cc reIrccc cc crgcmc::c ce regu|crizccc pcr cccrrer. /ccIcncc um
vc|cr ce reIrccc mcic ce 0,mm/m, c IcLe|c lll.3 mc:Irc c cefcrmccc ccu:c-
cc pcr e::e fencmenc e pcr cuIrc: ue IcmLm cgem :cLre c reve:IimenIc.
Quodro III.2. Vor|oo de compr|mento equ|vo|ente corgo de ||ombogem
Legendo:
Ien:cc ncrmc| nc Lcrcc cc p|ccc:
cefcrmccc e:pec|ficc:
L vcriccc ce ccmprimenIc nc p|ccc
ce 3m.
* 10 . 40
01 , 0 * 1
65 , 3
.
6
kPa
m m
kN
E = =
% 00091 , 0 10 . 1 , 9
6
= =
mm m L L 03 , 0 3 . 10 . 1 , 9 *
6
= = =
EmLcrc c: cc|cu|c: Ienhcm :icc feiIc: ce fcrmc :imp|ificccc e :em ccn:ice-
rcr c inIerccc enIre c crgcmc::c cce:ivc, c ccmccc ce regu|crizccc e c Lc:e,
chegcu-:e c vc|cre: ce cefcrmccc muiIc :upericre: cc expc:Ic nc Cuccrc lll.2, c
ue exp|icc c pc::|ve| rupIurc exp|c:ivc" cc ccmccc ce cccLcmenIc ucncc
hc percc ce ccerncic ccm c ccmccc ce regu|crizccc.
C: vc|cre: cc: cefcrmcce: ccu:ccc: pe|c reIrccc ncc rever:|ve| e pe|c
ci|cIccc Irmicc :cc impcrIcnIe:, pci: cccrrem rcpiccmenIe e ciminuem c pc:-
:iLi|iccce ce cccmccccc ce e:fcrc: pe|c: fencmenc: ce f|uncic e re|cxccc.
/::im, e|e: preci:cm :er cL:crvicc: pcr mcIerici: re:i|ienIe:, ccmc crgcmc::c cce-
:ivc e rejunIe f|ex|vei:. 8cwmcn {17, p.2) ciIc ue fc|hc: pccem cpcrecer cevicc
cc: grccienIe: Irmicc: {cuecimenIc/re:fricmenIc) ue cccnIecem num me:mc
cic, pci: c e:fcrc ceccrrenIe cc rcpicc expcn:cc Irmicc cc reve:IimenIc ncc
Iem Iempc hcLi| pcrc :er ci::ipccc.
Nc cc:c cc cefcrmccc |enIc cc e:IruIurc, c vc|cr cLIicc pcrc c cefcr-
mccc e|evccc e pcce :er um grcnce ccnIriLuinIe pcrc c :urgimenIc ce Ien-
:ce: muiIc prejucicici: cc reve:IimenIc cercmicc cc |cngc ce :uc vicc Ii|, pcrIicu-
|crmenIe :e ncc fcrem previ:Ic: junIc: ce ci|cIccc cceucccmenIe pc:icicnc-
cc:. E::e fcIcr, ccmLinccc ccm c u:c ce rejunIe: cemc:iccc r|gicc:, p|ccc: ce
grcnce: cimen:ce: e fccigc cc: mcIerici: pccem exp|iccr ce mcneirc ccerenIe
22
En:cic em ue c reIrccc cc crgcmc::c fci re:Iringicc cevicc cc pc:icicncmenIc ce umc gre|hc
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
5
c|gumc: mcnife:Icce: pcIc|cgicc: ce reve:IimenIc: cercmicc: nc: primeirc: c-
nc: ce enIregc cc cLrc. Um fcIc cIenucnIe, enIreIcnIc, ue c reve:IimenIc ce-
rcmicc :cmenIe execuIccc cpc: c ccnc|u:cc cc: c|vencric: e cc prcpric e:Iru-
Iurc ce ccncreIc, cu :ejc, Lcc pcrIe cc ccrgc permcnenIe cc ecif|cic jc e:Ic cIu-
cncc, c: cefcrmcce: in:IcnIcnec: jc cccrrercm e umc pcrIe cc cefcrmccc
|enIc IcmLm jc :e prcce::cu. / prcpric N8F 13755 {/8NI, 1, p.3) veIc c exe-
cucc cc reve:IimenIc cercmicc exIernc :em ue c e:IruIurc e c c|vencric e:Ie-
jcm ccnc|u|cc:.
Iobe|o III.3. Cousos de de|ormoes no revest|mento e prozos envo|v|dos
Couso Frozo envo|v|do De|ormoo
FeIrccc ncc
rever:|ve| cc
ccmccc ce
regu|crizccc
Fcucc: me:e:
{ncc c|c|icc)
mm m m mm L 9 , 0 00 , 3 * / 6 , 0 * % 50 = =
McvimenIccc
Irmicc cc:
p|ccc: cc re-
ve:IimenIc
Hcrc:
{c|c|icc*)
mm C mm T l L
o
57 , 0 40 * 2850 * 10 . 5 . .
6
= = =
EFU
23
/nc:
{ncc c|c|icc)
mm m m mm L 57 , 0 85 , 2 * / 2 , 0 = =
Defcrmccc
|enIc
24
/nc:
{ncc c|c|icc)
mm L 00 , 3 3000 * 001 , 0 = =
*Fencmenc: c|c|icc: :cc mci: grcve:, pci: pccem imp|iccr em fccigc cc: mcIerici:.
Ccmc |Iimc fcIcr, c fencmenc cc EFU {expcn:cc pcr umiccce) Iem cci:
ccmpcnenIe: impcrIcnIe:: c pcrIe rever:|ve| e c pcrIe irrever:|ve|. / pcrIe rever:|ve|
um fencmenc f|:icc ccu:ccc pe|c cc:crcc ce cguc pe|c ccrpc cc pec, ue
cccLc pcr cumenIcr ce vc|ume. /pc: :cfrer :eccgem, enIreIcnIc, reIcrnc cc :eu
vc|ume inicic|. / pcrIe irrever:|ve| um fencmenc u|micc ue :e prcce::c em
virIuce cc reccc cc cguc ccm c|gun: ccmpc:Ic: cc ccrpc cc cercmicc, ccmc
:i|iccc|umincIc: cmcrfc:, minerci: ce:icrcIccc:, :||icc cmcrfc: cc recgir uimicc-
menIe, c cguc ncc mci: ceixc c ccrpc cercmicc e c vcriccc ce vc|ume irre-
ver:|ve| {lIC, 14, p.130).
meIc|icc nc funcc cc fcrmc.
23
EFU - expcn:cc pcr umiccce. Ver ccmenIcric: nc :encic cc IexIc.
24
C vc|cr cc cceficienIe ce cefcrmccc |enIc fci e:Iimccc pcrc um ccncreIc ce E=25GFc ccm ccrgc c
ccmpre::cc ce 10MFc, ccn:icercncc c cefcrmccc finc| ccmc 2507 cc inicic|. /::im, chegc-:e c
10MFc/25GFc*2,5=1mm/m. E::e cceficienIe vcric ccnfcrme c riImc cc cLrc e c regime ce ce:cimLrc-
menIc cc e:IruIurc {SIUCCHl, infcrmccc verLc|). /::im, ccn:icercncc ue 10MFc umc ccrgc ccn:er-
vcccrc e 25GFc c mccu|c cc: 28cic: ce um ccncreIc ce Lcc uc|iccce, e::e cceficienIe pcce cu-
menIcr cincc mci:.
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
57
Sencc c EFU um fencmenc ue cepence cc cL:crcc ce cguc, e|e :e re-
ve:Ie ce mcicr impcrIcncic nc: p|ccc: mci: pcrc:c:, cczicc: c IempercIurc: mci:
Lcixc:. /: p|ccc: ce pcrc:iccce muiIc Lcixc e ue fcrcm cczicc: c IempercIurc:
e|evccc: cpre:enIcm pcucc inf|uncic ucncc :cL ccc cc cguc e c EFU Iem
re|evcncic muiIc peuenc {lIC, 14, p.130).
E::e fencmenc cincc merece e:Iucc: mci: ceIc|hccc: e 8cwmcn {17,
17c) c|crc em cfirmcr ue c mIccc cIuc| ce ceIerminccc cc EFU ncc
ccpcz ce ref|eIir c rec|iccce cc |cngc cc vicc Ii| cc: p|ccc: cercmicc:. Encc:-
:cncc e::c cfirmccc, 8cuer: Fcgc {2000) expcem civer:c: re:u|Iccc: ce EFU, ue
vcricm ccnfcrme c mIccc ce en:cic uIi|izccc. 8cwmcn {2002, p.11) ciIc ue c
EFU um fencmenc ccmp|exc e c ceIerminccc cc :eu vc|cr ce:ce c in:IcnIe
em ue c: p|ccc: :c|rcm cc fcrnc ncc nece::cricmenIe umc Icrefc fcci|.
Seguncc 8cwmcn {2002, p.11), exi:Iem p|ccc: ue ncc ccu:cm prcL|emc:
ucncc em :ervic me:mc Iencc EFU :upericr c 0,mm/m e pcr e::e mcIivc ue
c|gumc: ncrmc: :ugerem vc|cre: infericre: c e::e e ncc c impce ccmc vc|cr Icxc-
Iivc. / lSC 10545:FcrI 10 {lSC, 15), emLcrc ncc ciIe |imiIe: mcximc: pcrc c EFU,
enfcIizc ue / mcicric cc: p|ccc: e:mc|Iccc: e ncc e:mc|Iccc: Iem expcn:cc
pcr umiccce ce:prez|ve| e ue ncc ccnIriLui pcrc prcL|emc: nc reve:IimenIc
ucncc e:Icc ccrreIcmenIe fixccc:. Ccm prcIicc: ce fixccc ncc :cIi:fcIcric: cu
em cerIc: ccncice: c|imcIicc:, expcn:cc pcr umiccce em exce::c {> 0,mm/m)
pcce ccnIriLuir pcrc prcL|emc:".
Gc|cLerg {18, p.178) re::c|Ic ue, emLcrc c EFU pc::c rec|menIe ccnIri-
Luir pcrc c :urgimenIc ce fc|hc: cevicc: c mcvimenIccc ciferencic|, exi:Iem cu-
Irc: fcIcre: envc|vicc: e ue Im inf|uncic muiIc mci: ccenIuccc. 8cwmcn {17,
p.2) ciIc ue, cc: mci: ce 100 cc:c: ce ce:p|cccmenIc ce czu|ejc: e:Iucccc:,
cpenc: 107 ce|e: cpre:enIcrcm EFU :ignificcIivc.
Fcr fim, 8cwmcn: We:IgcIe {2002) re::c|Icm ue vcric: fcIcre: pccem ccn-
IriLuir pcrc fc|hc: cc reve:IimenIc cercmicc e, emLcrc c EFU :ejc um ce|e:, ce
cif|ci| ucnIificccc cevicc cc: vcric: fcIcre: envc|vicc:, ccmc pcr exemp|c: vcri-
ccc cc Iipc ce p|ccc, IempercIurc ce reueimc, in:IcnIe cc ceIerminccc cc
Icmcnhc inicic| cc p|ccc, percenIcgem cc EFU ue cccrre nc in|cic cc re:fric-
menIc cc p|ccc cincc cenIrc cc fcrnc eIc.
FerceLe-:e ue c EFU um c::unIc ccmp|exc e cincc ncc IcIc|menIe e-
uccicnccc, :ejc em Iermc: ce ceIerminccc cc vc|cr rec| :ejc em Iermc: cc
inf|uncic ce::e fencmenc nc: prcL|emc: cc reve:IimenIc cercmicc. C ue :e
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
58
pcce cecuzir cpc: c |eiIurc cc: vcric: IrcLc|hc: ciIccc: ue c EFU Iem pcucc
inf|uncic nc :urgimenIc ce mcnife:Icce: pcIc|cgicc: e ue, ucncc ccuire
impcrIcncic :ignificcIivc, e:Ic c::cciccc c vcric: cuIrc: fcIcre: ue cu|mincm pcr
ccc:icncr c :urgimenIc ce c|gum Iipc ce prcL|emc.
Cccc um cc: fcIcre: expc:Ic: cnIericrmenIe {EFU, reIrccc, cefcrmccc
|enIc e ci|cIccc Irmicc) cIuc em ccnjunIc e :uc inf|uncic pcce :er cgrcvccc
cu cIenuccc pcr c|gumc: ccncice:, ccnfcrme expc:Ic nc IcLe|c lll.4.
/|Iercncc c enfcue cccc c e::e c::unIc, pcce-:e re|ccicncr c ccmpcr-
IcmenIc cc reve:IimenIc cercmicc ccmc :encc :eme|hcnIe cc ce umc p|ccc
ccmprimicc e vincu|ccc |cIerc|menIe pcr cpcic: e|c:Iicc:. E::e: cpcic: :cc repre-
:enIccc: pe|c crgcmc::c cce:ivc, ue Iem :eu ce:empenhc cfeIccc pe|c mcc-
ce-cLrc, pe|c uc|iccce cc: mcIerici: e pe|c: ccncice: cmLienIci: nc mcmenIc
cc cp|icccc.
Iobe|o III.4. Fotores ogrovontes e otenuontes de ogentes de degrodoo
Agrovontes Atenuontes
. cIuccc :imu|Icnec e em ciferenIe: inIen-
:iccce::
. fccigc cc: mcIerici: ccc:icnccc pcr cgen-
Ie: ce ccrcIer c|c|icc:
. cu:ncic ce junIc: ce ci|cIccc e u:c ce
junIc: ce c::enIcmenIc ce peuenc |crgurc
e/cu rejunIe ccm c|Ic mccu|c ce cefcrmc-
cc:
. c::enIcmenIc ccm crgcmc::c cce:ivc
r|gicc:
. u:c ce p|ccc: ce grcnce: cimen:ce:, cimi-
nuincc c ucnIiccce ce junIc:.
. cefcrmcce: :imu|Icnec: cc :uL:Irc-
Ic/Lc:e e cc: p|ccc: cercmicc:, c ue prc-
pcrcicnc ciminuicc cc: cefcrmcce: cife-
rencici: e c||vic ce Ien:ce::
. re|cxccc cc: Ien:ce: cc :uL:IrcIc:
. u:c ce crgcmc::c: f|ex|vei: e ce Lcixc mc-
cu|c ce cefcrmccc:
. Iempc: ce curc cceuccc: cc: vcric:
ccmccc::
. u:c ce junIc: ce c::enIcmenIc ce grcnce
|crgurc.
EnIcc, numc :iIuccc em ue c reve:IimenIc expc:Ic nc Figurc lll.11 {p.53)
:cfre um encurIcmenIc rec| ce 1mm prcvccccc pcr civer:c: cefcrmcce: :imu|-
Icnec:, c Ien:cc ce ccmpre::cc pcce :er cc|cu|ccc pcr:
|
|
.
|
\
|
+ = =
rej
rej
placas
placas
i
i
E
L
E
L
F
L
E
L
L *
01 , 0 * 1
*
{1)
Fcrc p|ccc: ccm E=0GFc e rejunIe ccm E=10GFc, chegc-:e c:
kN F
m kN
m
m kN
m
m m
F
m 160
/ 10 . 10
15 , 0
/ 10 . 60
85 , 2
*
01 , 0 * 1
001 , 0
2 6 2 6
= |
.
|
\
|
+ = {2)
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
5
Fcrc cuIrc: cccc: cc mccu|c ce cefcrmccc cc: p|ccc: e rejunIe: e cife-
renIe: |crgurc: ce junIc, c IcLe|c lll.5 mc:Irc c: vc|cre: ce ccmpre::cc cLIicc:. C:
vc|cre: ce 1GFc e 7GFc fcrcm enccnIrccc: nc: en:cic: |cLcrcIcrici: e c vc|cr ce
1GFc fci cccIccc c I|Iu|c ce ccmpcrccc.
/pc: umc cnc|i:e cc IcLe|c lll.5, pcce-:e cfirmcr ue c junIc ce c::enIc-
menIc prcpcrcicnc um impcrIcnIe c||vic cc: Ien:ce:, mc: :uc |crgurc ncc pcce
u|Ircpc::cr c: |imiIe: m|nimc: e mcximc: ce|imiIccc: pcr fcIcre: e:IIicc:. /::im, c
mccu|c cc rejunIe cpre:enIc um pcIencic| :en:ive|menIe mcicr pcrc c cLIencc
ce::e me:mc efeiIc. IcmLm, c u:c ce p|ccc: ce grcnce: cimen:ce: e ce c|Ic
mccu|c ce cefcrmccc cumenIc ccn:icercve|menIe c: Ien:ce: :cLre c reve:Ii-
menIc.
Iobe|o III.5. Compresso sobre o comodo de ocobomento
Ep|ocos [Gpo} Erejunt [Gpo} Lp|ocos* [m} Lrejunt** [m} Junto [mm} F [kN}
0 1 2,85 0,15 5 181
0 1 2,70 0,30 10 17
0 7 2,85 0,15 5 147
0 7 2,70 0,30 10 118
0 1 2,85 0,15 5 53
G
r
:
1
0
x
1
0
0 1 2,70 0,30 10 31
70 1 2, 0,04 5 22
70 1 2,3 0,07 10 21
70 7 2, 0,04 5 210
70 7 2,3 0,07 10 11
70 1 2, 0,04 5 12
F
c
r
c
e
|
c
n
c
I
c
4
0
x
4
0
70 1 2,3 0,07 10 87
* ScmcIcric cc ccmprimenIc ce Iccc: c: p|ccc: cc pcnc ce 3m.
** ScmcIcric cc |crgurc ce Iccc: c: junIc: cc pcnc ce 3m.
C vc|cr ce 1mm cccIccc pcrc c execucc cc: cc|cu|c: um vc|cr rec| e
fcci|menIe cIingicc pe|c: ccu:c: |i:Iccc: nc IcLe|c lll.3 {p.5). /::im, ccnc|ui-:e
ue c: vcricce: cimen:icnci: ncrmci: ce um ecif|cic pccem fcci|menIe ccc:icncr
c f|cmLcgem cc reve:IimenIc cercmicc cc:c ncc :ejcm Icmccc: prcvicncic:
ccL|vei: pcrc cmenizcr :uc inf|uncic :cLre e|e.
CuIrc: fcIcre: g|cLci: cc cLrc, ccmc c rcpicez ce execucc, c u:c ce
grcnce: vcc: e c e:Le|Iez cc: e|emenIc: e:IruIurci:, ccnIriLuem pcrc c :urgimenIc
ce ncvc: e:fcrc: ce cif|ci| men:urccc e ue ncc pccem :er cL:crvicc: pcr jun-
Ic: ce c::enIcmenIc ce peuenc |crgurc e e|evccc rigicez. C lIC {187, p.25)
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
0
expce um e:Iucc cc Sccieccce Frcnce:c ce Cercmicc ue ccnc|uiu ue c e:Ic-
Li|iccce cc reve:IimenIc cercmicc cepence funccmenIc|menIe cc iccce cc
Lc:e e cc pre:enc ce junIc: ce c::enIcmenIc. E::c iccce cc Lc:e envc|ve c:
cuc: ccmccc: cc reve:IimenIc, fixccc e regu|crizccc, e IcmLm c prcpric
:uL:IrcIc, gercncc umc inIercepencncic enIre e|c: ue cLcrcccc nc iIem
:eguinIe.
Ccmc um re:umc cc c::unIc, c Figurc lll.13 i|u:Irc c|gumc: vcricvei: envc|-
vicc: nc eIcpc ce e:pecificccc cc |crgurc cc: junIc: ce c::enIcmenIc e Icm-
Lm c|gun: ccmenIcric: c re:peiIc ce cccc umc ce|c:.
Ver iIem lll.5, pcg 44. Ver iIem ll.4, pcg 21
Ver iIem lll., pcg 45. Ver iIem lll.1, pcg 37.
F|guro III.13. A|guns |otores que |n||uenc|om no |orguro dos juntos de ossentomento
III..3. Interdependnc|o entre comodos
/c :er execuIccc c cp|icccc ce vcric: ccmccc: :cLrepc:Ic:, cccc umc
ce|c: ceve :upcrIcr e:fcrc: prcvenienIe: cc: cemci:, :ejcm e|e: criuncc: cc re-
Irccc, expcn:cc cu cc ciferenc ce ccmpcrIcmenIc meccnicc e higrcIrmicc,
ccrccIer|:Iicc: ce cccc ccmccc. EmLcrc ncc :ejc pc::|ve| prever ce mcneirc
excIc c: Ien:ce: ceccrrenIe: ce cccc fencmenc, ficc c|crc ue, :e exi:Iirem Iem-
pc: m|nimc: enIre c ccnfeccc ce cccc umc cc: ccmccc: cc reve:IimenIc, c:
e:fcrc: cIucnIe: :ercc cmenizccc:.
E::e: e:fcrc: cevem :er cL:crvicc:" pe|c cefcrmccc cc: vcric: ccmc-
cc: e cc |cngc cc Iempc :cc cIenuccc: pe|c: efeiIc: ce re|cxccc e f|uncic, Icc
E:IIicc
E:pe::urc
cc: p|ccc:
Icmcnhc
cc: p|ccc:
/||vic ce
Ien:ce:
Iipc ce
p|ccc
Grcnce: ci-
men:ce: ce
p|ccc: cpre-
:enIcm grcn-
ce vcriccc
cimen:icnc|,
exigincc |crgu-
rc: ce junIc
mcicre:.
Ccnfcrme c Iipc
{IempercIurc ce
ueimc, cL:cr-
cc eIc), c
vcriccc cimen-
:icnc| pcce :er
ciferenIe pcrc
p|ccc: ce me:-
mc Icmcnhc.
F|ccc: ce e:pe::urc: mcicre: exigem junIc: mci:
|crgc:, ce mccc c fcci|iIcr c peneIrccc cc rejunIe.
Difu:cc ce
vcpcr
Lorguro dos juntos
de ossentomento
Iipc ce
rejunIe
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
1
mci: fcvcrcvei: cc reve:IimenIc ucnIc mcicre: c: prczc: ce execucc. Devicc c:
impc:ice: cc crcncgrcmc cc cLrc, enIreIcnIc, c: inIervc|c: enIre c ccnfeccc
cc: ccmccc: expc:Ic: nc Figurc lll.14 Iencem c :er ciminu|cc: em ceIrimenIc cc:
c:pecIc: Icnicc: envc|vicc: e ue cevericm :er cL:ervccc:.
N8F 13754 {1) i: 7 cic: ELl/NE {2000) i: 14 cic: N8F 13753 {1) 28 cic:
8/FFCS {18) i: 7 cic: ELl/NE {2000) e: 28 cic: N8F 13754 {1) 14 cic:
N8F 13755 {1) e: 14 cic: N8F 7200 {18) 21 cic: CU/FIZCLlI {2003) 28 cic:
8/FFCS {18) e: 15 cic: CU/FIZCLlI {2003) 14 cic: GCLD8EG {18,p.8) >30 cic:
lIC {14, p.11) 14 cic: 8S5385 {11, p.) 14 cic: /S358 {12, p.41) 28 cic:
lIC {14, p.13) 28 cic:
N8F 13753 {1) 3 cic: /NF/CEF {18) 3 cic: 8/FFCS {18) 3 cic:
N8F 13754 {1) 3 cic: CU/FIZCLlI {2003) 3 cic: ELl/NE {2000) 3 cic:
N8F 13755 {1) 3 cic: /8CCC {18) 3 cic: FCFIC8ELLC {18) 2 cic:
8S5385 {11, p.24) 3 cic: lIC {14, p.124) >24h lIC {14, p.124) 3 cic:
N8F 13753 {1) 7 cic: CU/FIZCLlI {2003) 14 cic:
/8CCC {18) 7 cic: /S358 {12, p.45) 7 cic:
CU/FIZCLlI {2003) 7 cic: lIC {14, p.124) 14 cic:
ELl/NE {2000) 24h /S358 {12, p.45) 7 cic:
F|guro III.14. Iempos mn|mos de curo recomendodos poro execuo do revest|mento
C e:Iucc cc: Ien:ce: re:u|IcnIe: nc: civer:c: ccmccc: ce reve:IimenIc
um c::unIc Lc:IcnIe cmp|c, Icrncncc-:e cincc mci: cen:c ucncc :cc ccicicnc-
cc: fcIcre: ce mcvimenIccc higrcIrmicc. FicriIIc {14) fcz c|gumc: ccn:icerc-
ce: c re:peiIc ce::c: Ien:ce:, cccIcncc c|gun: vc|cre: pcrc c: mccu|c: ce e|c:-
Ccmccc ce regu|crizccc
{i = inIernc: e = exIernc)
Superf|cie ce ccncreIc
/rgcmc::c cce:ivc {c::enIcmenIc)
/p|icccc cc rejunIe
LiLerccc cc u:c finc|
Frcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
2
Iiciccce e cuIrc: grcncezc: envc|vicc:. EnIreIcnIc, c: re:u|Iccc: enccnIrccc: nc:
en:cic: |cLcrcIcrici: ue fcrcm rec|izccc: pcrc c e|cLcrccc ce:Ie IrcLc|hc mc:-
Ircrcm ue exi:Ie grcnce vcriccc cc: prcprieccce: cc: rejunIe: ce um me:mc
Iipc mc: ce ciferenIe: fcLriccnIe:, emLcrc c: ccncice: ce ccnfeccc cc: ccr-
pc: ce prcvc Ienhcm :icc c: me:mc: pcrc Iccc: c: prccuIc:.
8cwmcnn: 8cnk: {2002, p.1-), u:cncc c mIccc cc: e|emenIc: finiIc: pcrc
cnc|i:cr um reve:IimenIc cercmicc, fizercm vcric: :imp|ificcce: pcrc permiIir c
enIrccc ce cccc: e, cc finc|, inciccm c nece::iccce ce um e:Iucc experimenIc|
rec| pcrc IenIcr prever c fc|hc ce um reve:IimenIc cercmicc.
Ficc evicenIe, enIcc, ue c nmerc ce vcricvei: fcrc cc ccnIrc|e Iecricc
:ignificcIivc, :encc cIuc|menIe invicve| reprccuzir mcIemcIiccmenIe c e:Iccc ce
Ien:ce: c ue c reve:IimenIc cercmicc e:Ic :uLmeIicc. Fcce-:e, :im, inferir c: pcn-
Ic: mci: cr|Iicc: cc :uL:i:Iemc e enIcc prevenir fc|hc: |ccc|izccc: curcnIe c exe-
cucc cc: IrcLc|hc:.
Fcr fim, um e:Iucc cc Sccieccce Frcnce:c ce Cercmicc, expc:Ic nc lIC
{187, p.25), ccnc|ui ue c curcLi|iccce cc reve:IimenIc cercmicc cpenc: pcce
:er c::egurccc :e c :uL:IrcIc fcr curccc pcr um Iempc m|nimc cnIe: cc c::enIc-
menIc e :e hcuver junIc: ce c::enIcmenIc enIre c: p|ccc: cercmicc:. EmLcrc
ncc :ejcm cccc: mcicre: ceIc|he: :cLre c c::unIc, c cuIcr ce:Ie IexIc enIence
ue c curcLi|iccce refere-:e cc Iempc em ue c: p|ccc: ficcrcc ccericc: cc
:uL:IrcIc.
III.7. OIIMIIAk A ADEkNCIA DAS FLACAS
/ ccerncic cc rejunIe c: p|ccc: cercmicc: pcce :er meccnicc e/cu u|-
micc e inf|uenciccc pe|c ccmpcIiLi|iccce cc: mcIerici: uIi|izccc:, Icnicc ce
cp|icccc e |impezc cc: junIc:. / fc|Ic ce ccerncic rejunIe/p|ccc pcce cLrir
prececenIe: pcrc c enIrccc ce civer:c: cgenIe: nccivc: cc reve:IimenIc, :encc
e::c preccupccc pcrIicu|crmenIe impcrIcnIe pcrc c cc:c cc c::enIcmenIc em
fcchccc:. Cc:c c ccmpcrIcmenIc c|c|icc ce expcn:cc e reIrccc Irmicc ncc
:ejc :upcrIccc pe|c rejunIe e ccu:e fi::urccc, c peneIrccc ce cguc pcce ccn-
IriLuir pcrc c cpcrecimenIc ce :imp|e: mcnchc: cI prcL|emc: mci: grcve: ccmc
c ce:IcccmenIc ce p|ccc:. /::im :encc, funccmenIc| ue c: junIc: e:Iejcm
i:enIc: ce pceirc e cuIrc: ccnIcmincnIe: ue pccem prejuciccr c crec ce ccnIc-
Ic cc rejunIe ccm c: p|ccc:.
CIimizcr ccerncic cc: p|ccc:
3. FUNCES DC FEJUNIE DE FEVESIlMENICS CEF/MlCCS
3
/|m cc ccerncic c |cIerc| cc: p|ccc:, c rejunIe ceve IcmLm e:Icr em
ccnIcIc ccm c funcc cc junIc, cumenIcncc incireIcmenIe c crec ce ccnIcIc cc:
p|ccc: ccm c :uL:IrcIc, c ue prcpcrcicnc um cumenIc ce ccerncic IcnIc mci-
cr ucnIc mcicr c crec cc: junIc: em re|ccc c crec IcIc| {lIC, 187, p.2). Fcrc
p|ccc: ce grcnce: cimen:ce:, e::e cumenIc pcce :er ce:prez|ve|. EnIreIcnIc, i::c
ncc cccrre nc cc:c ce c|gumc: pc:Ii|hc:, cnce c rejunIe Iem pcpe| muiIc impcr-
IcnIe nc ccerncic ce::c: p|ccc: cc :uL:IrcIc.
Nc: rejunIe: mcncccmpcnenIe:, c fencmenc ce ccerncic :e cc princi-
pc|menIe pcr cnccrcgem meccnicc, cu :ejc, pcr peneIrccc cc pc:Ic e cri:Ic|i-
zccc nc inIericr cc: pcrc: cc p|ccc cercmicc, ccmc mc:Irccc nc Figurc lll.15.
F|guro III.15. Esboo do oncorogem mecn|co do orgomosso oo substroto
Cc:c c rejunIe :ejc cp|icccc c p|ccc: ccm cL:crcc e|evccc e ncc pc:-
:uc cceuccc ccpcciccce ce reIencc ce cguc, pcce hcver umc ce:ccnIinui-
ccce ce::e fencmenc, :encc c cguc cL:crvicc muiIc rcpiccmenIe :em crrc:Icr
ccn:igc c: ccmpcnenIe: cc pc:Ic. Fcr cuIrc |ccc, cc:c c p|ccc Ienhc cL:crcc
muiIc Lcixc, c pc:Ic ncc :erc cL:crvicc cceucccmenIe e :ercc nece::cric: cci-
Iivc: ue prcpcrcicnem ccerncic u|micc.
/|gun: fcLriccnIe: ccmecr c fcrnecer umc |inhc ce rejunIe: Lc:IcnIe e:-
pec|ficc, cnce exi:Iem prccuIc: cceuccc: pcrc cccc Iipc ce p|ccc c :er rejun-
Iccc, ccmc, pcr exemp|c, pcrce|cncIc, mcrmcre, grcniIc, gr:. E::c ci:pcniLi|icc-
ce ce prccuIc: Iem pcr cLjeIivc mcximizcr :eu ce:empenhc ce cccrcc ccm c:
ccrccIer|:Iicc: cc: p|ccc: :encc rejunIccc:, cIimizcncc c ccerncic e ciminuincc
c pc::iLi|iccce ce mcnchcmenIc.
F|ccc
cercmicc
SuL:IrcIc
FeneIrccc cc
pc:Ic e fcrmc-
cc cc fenc-
menc ce cncc-
rcgem meccni-
cc
lV.
ICNlCA DF AFLlCAO
DO kFJJNIF
F
c
n
I
e
:
l
I
C
{
1
8
7
)
E:Ie ccp|Iu|c cLcrcc c: ccnceiIc: envc|vicc: nc prepcrc e cp|icccc
cc: rejunIe: cimenI|cic:. / impcrIcncic cc ucnIiccce ce cguc, c: fer-
rcmenIc: uIi|izccc: e c prepcrc cc: junIc: c :erem preenchicc: :cc Ie-
mc: cLcrcccc: em mcicre: ceIc|he:.
Objet|vo espec||co o ser ot|ng|do
4. ci:cuIir c Icnicc ce cp|icccc cc: rejunIe: cimenI|cic:, cLcrccncc ceIc|he:
ce rejunIcmenIc em |ccci: e:pec|ficc:.
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
5
O8IFk CONHFClMFNIO kFLAIlVAMFNIF FClL.
5A8FDOklA FAkA J5-LO, FNIkFIANIO, MJlIO MAl5 DlFClL F lMFOkIANIF.
FrcvrLic chin:
ccp|Iu|c 3 ci:cuIiu vcric: funce: cc rejunIe ue inIerferem nc ce-
:empenhc cc reve:IimenIc cercmicc e cI |imiIcm :uc vicc Ii|. En-
IreIcnIc, pcrc ue e::c: funce: Ienhcm inf|uncic pc:iIivc :cLre c reve:IimenIc
cercmicc, c uc|iccce ce cp|icccc cc rejunIe c::ume um pcpe| crucic|.
Fcr e::e mcIivc, c: iIen: :eguinIe: cLcrccm c: c:pecIc: re|cIivc: c ccrreIc
cp|icccc cc rejunIe, ce:ce c eIcpc ce prepcrc cI c cccLcmenIc finc|. C en-
fcue mcnIicc nc: rejunIe: incu:Iric|izccc: ce Lc:e cimenI|cic, :ejcm e|e: mcnc
cu LiccmpcnenIe:.
IV.1. FkEFAkO DAS JbNIAS DE ASSENIAMENIO
Fcrc um ccrreIc preenchimenIc cc: junIc: ce c::enIcmenIc, e|c: cevem
e:Icr |impc: e i:enIc: ce ccrpc: e:Ircnhc: cc rejunIe, ccmc pc, c|ec: e grcxc:,
enIu|hc ce cLrc eIc. /cemci:, nece::cric ue c: exce::c: ce crgcmc::c cce:i-
vc Ienhcm :icc remcvicc: curcnIe c eIcpc ce c::enIcmenIc cc: p|ccc:, |cgc
cpc: c :eccgem inicic|, jc ue umc e:perc prc|cngccc pcce invicLi|izcr cu cificu|-
Icr e::c Icrefc cemc:icccmenIe, em pcrIicu|cr pcrc crgcmc::c: ce u:c e:pec|ficc
ccmc cue|c: pcrc c::enIcmenIc ce p|ccc: ce Lcixc cL:crcc. / Figurc lV.1
mc:Irc c: junIc: ce c::enIcmenIc cpc: c |impezc ccm c u:c ce umc e:ccvc ce
cercc: p|c:Iicc:.
F|guro IV.1. Juntos de ossentomento ||mpos com escovo de cerdos p|st|cos
/ :encic preferencic| ce execucc cc reve:IimenIc ceve inciccr c c:-
:enIcmenIc cc: p|ccc: :cLre c: pcrece: e cpenc: cepci: :cLre c pi:c pe|c prc-
C
Frepcrc cc: junIc: ce c::enIcmenIc
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
pric fcIc ce ue c mcvimenIccc ce cpercric: e mcIerici: pcce ccnificcr c: p|c-
cc: jc c::enIccc: :cLre e|e. /|m ci::c, c c::enIcmenIc cc: p|ccc: nc hcrizcnIc|
ccmc |Iimc Icrefc minimizc c pc::iLi|iccce ce c: junIc: :erem Icmccc: pcr :uji-
ccce: ue nece::cricmenIe preci:cm :er remcvicc: pc:IericrmenIe.
/ |impezc cc: junIc: ceve :er feiIc c mci: Lreve pc::|ve| {num in:IcnIe Ic|
ue c: p|ccc: ncc mci: perccm :uc pc:icc) e pcce :er feiIc ccm cjucc ce uc|-
uer ferrcmenIc curc ccpcz remcver c: exce::c: cc crgcmc::c ce c::enIcmenIc.
C lIC {14, p.127) ciIc ue c exce::c ce cce:ivc preci:c :er reIirccc cc: junIc:
cnIe: cc :eccgem e ue e|c: cevem :er ccmp|eIcmenIe Icmccc: pe|c rejunIe.
Um c::enIcccr hcLi|icc:c pcce perfeiIcmenIe reIircr grcnce pcrIe cc exce::c
ccm c prcpric ce:empencceirc cenIeccc, Lc:Icncc Ier cuicccc pcrc ncc ri:ccr
c e:mc|Ie cc: p|ccc:. Nc mcicric cc: cc:c:, enIreIcnIc, c |impezc cc: junIc: pcce
:er feiIc ccm cux||ic ce umc e:ccvc ce cercc: p|c:Iicc: cu cI me:mc ce umc
vc::curc ce piccvc.
impcrIcnIe :c|ienIcr ue c c::enIcmenIc cc: p|ccc: pcce, emLcrc ncc
cevc, :er feiIc :em ue c: junIc: :ejcm Icmccc: pcr exce::c: ce crgcmc::c, :iIu-
ccc e::c ue cccrre ucncc c: p|ccc: :cc pc:icicnccc: nc |ccc| Iencc ccmc
referncic umc cc: cre:Ic: {ver Figurc lll.8, p.50). EnIreIcnIc, i::c um pcIencic|
inciccIivc ce ue c c::enIcmenIc fci mc| execuIccc e ce ue c Icrccz cc: p|ccc:
cifici|menIe e:Ic preenchicc ce mcneirc cceuccc, me:mc pcrue :e c p|ccc fcr
percuIicc ccm fcrc :uficienIe pcrc e:mcgcr c: ccrcce: ce crgcmc::c, :eu
Ircn:LcrccmenIc pe|c: junIc: ineviIcve|.
IV.2. FkEFAkO DO kEJbNIE
C: rejunIe: incu:Iric|izccc: :cc prepcrccc: Lc:iccmenIe ccm c ccicc cc
pc c cguc em prcpcrcc Lem cefinicc e incicccc nc prcpric emLc|cgem. Me:-
mc: Iipc: ce rejunIe pcrc c: me:mc: ccncice: ce cp|icccc pccem exigir Iecre:
ciferenciccc: ce cguc cepencencc ce :uc prccecncic. Exi:Iem cc:c:, IcmLm,
em ue c fcLriccnIe cnexc eIiueIc: e:pec|ficc: ccm c cLjeIivc ce exp|iciIcr e::c
ucnIiccce, c ue c ceixc |ivre pcrc uIi|izcr c me:mc emLc|cgem pcrc prccuIc:
ue exigem Iecre: ce cguc ciferenciccc:.
C rejunIe ceve :er prepcrccc em um recipienIe ue ncc cL:crvc cguc e
ue :ejc inerIe, i:Ic , ue ncc :c|Ie pcrI|cu|c:, ccrcnIe: cu cuIrc: ccmpc:Ic: ue
c e|e pc::cm mi:Iurcr-:e. Em :umc, pcce :er ce meIc| ue ncc :cfrc ccrrc:cc cu
Frepcrc cc rejunIe
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
7
ce p|c:Iicc re:i:IenIe: ccixcIe: ce mcceirc :cc incceuccc: pcrue pccem cL-
:crver c cguc ce cmc::cmenIc.
/ mi:Iurc pcce :er feiIc mcnuc|menIe cu ccm cux||ic ce mi:Iurcccre: ce
hc:Ie he|iccicc| c Lcixc rcIccc, eviIcncc c inccrpcrccc ce cr ue Icrnc c rejun-
Ie menc: cen:c. /pc:, impcrIcnIe cL:ervcr c Iempc ce repcu:c prcpc:Ic pe|c
fcLriccnIe e remi:Iurcr umc |Iimc vez. / cguc uIi|izccc ceve :er |impc, ce mccc c
ncc ccnIcmincr c rejunIe ccm :ci: :c|vei: ue pccem ccr crigem c ef|cre:cn-
cic: pc:Iericre:.
Ccmc Iccc prccuIc cimenI|cic, c: prcprieccce: cc rejunIe IcmLm e:Icc
inIimcmenIe |igccc: c re|ccc c/c, mcIivc pe|c uc| c ucnIiccce ce cguc ceve
:eguir rigcrc:cmenIe c: reccmenccce: cc fcLriccnIe. EmLcrc umc mcicr ucn-
Iiccce ce cguc fcci|iIe c cp|icccc pcr Icrncr c rejunIe mci: IrcLc|hcve|, e|c pcce
prejuciccr c cc|crccc, ciminuir c ccerncic, cumenIcr c pcrc:iccce e c reIrc-
cc: enfim, pcce prejuciccr c: prcprieccce: cc rejunIe encurecicc. Umc vez ue
c rejunIe ceve eviIcr c enIrccc ce cguc pcr Irc: cc: p|ccc: e :eu ccnIcIc ccm
e|c: |imiIc-:e cpenc: c peuenc crec cc: Lcrcc:, :uc: prcprieccce: meccnicc:
ncc cevem :er prejucicccc: pcr exce::c ce cguc ce cmc::cmenIc.
/ mi:Iurc ceve :er execuIccc em ucnIiccce Ic| ue :eu u:c ncc u|Ircpc:-
:e cprcximcccmenIe 1h
25
cu c Iempc ceIerminccc pe|c fcLriccnIe. CucnIc mci-
cr c ucnIiccce prepcrccc, mci: Iempc c prccuIc ficcrc expc:Ic e :ujeiIc c per-
cc ce cguc pcr evcpcrccc, fcIc cgrcvccc pe|c: c|Ic: IempercIurc: e Lcixc:
umiccce:. Ne::e: cc:c:, c recipienIe ceve :er ccLerIc ccm um pcnc micc. ln-
cepencenIemenIe ci::c, c rejunIe ceve :er prcIegicc cc Sc| e cc venIc.
/ mi:Iurc ceve :er Lem feiIc e ncc cevem exi:Iir grumc: :ecc: imer:c: nc
mc::c micc, :iIuccc Lc:IcnIe ccmum nc mi:Iurc mcnuc|. Cucncc ccicicnccc
nc prcpcrcc ccrreIc, c cguc Ircn:miIe umc fc|:c impre::cc ce ue ncc :ufici-
enIe pcrc Iccc c pc. EnIreIcnIc, Lc:Ic prc::eguir ccm c mi:Iurc pcrc ue Iccc c
pc Ircn:fcrme-:e numc pc:Ic hcmcgnec e ccm c:pecIc cremc:c. De mcneirc
gerc|, c pc ceve :er ccicicnccc cc: pcucc: :cLre c cguc e ncc c ccnIrcric, evi-
Icncc c fcrmccc ce pcrIe: :ecc: nc funcc cc recipienIe e fcci|iIcncc c mi:Iurc.
/pc: e::c mi:Iurc inicic|, pccem :er ccicicnccc: peuenc: ucnIiccce: ce cguc
pcrc cju:Ie cc ccn:i:Incic finc|.
25
E::e inIervc|c pcce vcricr ce cccrcc ccm c: ccncice: cImc:fricc:, pcrIicu|crmenIe nc: cc:c: ce
c|Ic: IempercIurc: e Lcixc umiccce re|cIivc cc cr.
Frepcrc cc rejunIe
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
8
Nc cc:c ce prccuIc: LiccmpcnenIe:, vc|e re::c|Icr ue c: cciIivc: cevem
:er uIi|izccc: cpenc: ucncc cprcvccc: pe|c fcLriccnIe e ccm r|gicc ccnIrc|e cc
prcpcrcc. Cc:c :ejcm uIi|izccc: cci: ||uicc: {cguc e cciIivc), funccmenIc| ue
:uc hcmcgeneizccc :ejc execuIccc cnIe: cc ccicc cc pc.
/pc: c cIiviccce cc mi:Iurc, nece::cric um inIervc|c cprcximccc ce 10 c
15 min pcrc ue pc::c hcver c hicrcIccc ce c|gun: ccmpc:Ic: ue fczem pcrIe
cc pc. ScmenIe cpc: e::e per|ccc ceve-:e prcmcver c remi:Iurc cc rejunIe e |iLe-
rc-|c pcrc cp|icccc.
IV.3. AFLICAO DO kEJbNIE
/nIe: ce uc|uer Iipc ce cp|icccc cefiniIivc cc rejunIe, ceve-:e Ier cer-
Iezc ce ue e|e ncc prcvccc mcnchc: nc: p|ccc:, em pcrIicu|cr ncue|c: ncc
e:mc|Iccc: {c|gumc: |inhc: r:Iicc:, pcr exemp|c, cu c: pcrce|cncIc: pc|icc:). E::e
Ie:Ie pcce :er feiIc pcr meic ce umc cp|icccc prvic num |ccc| menc: vi:|ve|,
cnc|i:cncc c re:u|Iccc finc| cc cp|icccc. Cc:c ncc :ejc Icmccc e::e cuicccc,
exi:Ie c pc::iLi|iccce ce c rejunIe mcnchcr ce mcneirc percepI|ve| e irrever:|ve| c:
p|ccc: cc reve:IimenIc, inuIi|izcncc-c cu ccu:cncc :ric: preju|zc:.
Se c ccn:i:Incic cc rejunIe e:Iiver ccrreIc, c prcpric Icrefc ce cp|icccc
impce um riImc ce IrcLc|hc, cu :ejc, cpc: um per|ccc ce IrcLc|hc, c cpercric ce-
ve ccmecr c preccupcr-:e em vc|Icr cc pcnIc inicic| pcrc ccr cccLcmenIc c
regicc jc rejunIccc. E::e per|ccc vcric ccnfcrme c: ccncice: cImc:fricc:, mc:
em gerc| :iIuc-:e enIre 30-45min pcrc prccuIc: mcncccmpcnenIe:. Se hcuver um
grcnce inIervc|c enIre c cp|icccc e c cccLcmenIc, c |impezc pcce Icrncr-:e
muiIc IrcLc|hc:c e c :uperf|cie cc rejunIe pcce ficcr muiIc c:perc e :em re:i:In-
cic, Icrncncc-:e fricve| e ccnIriLuincc pcrc c ccmu|c ce :ujeirc.
Umc vez prepcrccc c rejunIe, e|e ceve :er cp|icccc preferencic|menIe
ccm cux||ic ce umc ce:empencceirc ce Lcrrcchc curc. Fccc: IcmLm pccem
:er Iei:, mc: em gerc| :uc Lcrrcchc muiIc mc|e e c Iencncic ccre:cenIcr
mci: ||uicc cc rejunIe ce mccc c Icrnc-|c mci: IrcLc|hcve|. E::c cIiIuce ceve :er
eviIccc pcrue c ccr:cimc ce cguc pcce prejuciccr c ce:empenhc cc rejunIe.
IcmLm, c umececimenIc cc: junIc: pcce :er execuIccc ucncc e::c fcr
umc reccmencccc cc fcLriccnIe, Iencc ccmc cLjeIivc: principci::
remcver c pc cc |cIerc| cc: p|ccc: e eviIcr ue :uc pre:enc prejuciue c
ccerncic cc rejunIe. Vc|e re::c|Icr, enIreIcnIc, ue c rejunIcmenIc ceve
/p|icccc cc rejunIe
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
:er execuIccc c mci: Lreve pc::|ve|, eviIcncc ue c: junIc: :ejcm Icmccc:
pcr :ujiccce: prejucicici:. / N8F 13755 {/8NI, 1, p.8) reccmencc c ume-
cecimenIc cc: junIc: ccm e::c finc|iccce:
eviIcr ue p|ccc: ce cL:crcc e|evccc reIirem cguc em exce::c cc rejun-
Ie, em pcrIicu|cr pcrc junIc: muiIc e:IreiIc:, c ue pcce prejuciccr :uc curc:
ciminuir c IempercIurc cc: p|ccc: em cic: muiIc uenIe:, c ue ciminui c
IrcLc|hcLi|iccce cc rejunIe e cce|erc :uc :eccgem inicic|. /|m ce prejuci-
ccr c cp|icccc pcr ccu:c cc encurecimenIc preccce cc rejunIe, Iempe-
rcIurc: e|evccc: prcvcccm c rcpicc :eccgem cc pe||cu|c ce rejunIe :cLre
c: p|ccc:, cificu|Icncc :uc |impezc.
Se, pcr um |ccc, c umececimenIc cc: junIc: pcce :er ccnvenienIe em c|-
gumc: :iIucce:, pcr cuIrc cevem :er Icmccc: preccuce: pcrc eviIcr :eu en-
chcrccmenIc. Se i::c cccrrer, ceve hcver um Iempc ce :eccgem cnIe: cc cp|i-
cccc cc rejunIe, ce mccc ue e|e :ejc cp|icccc cpenc: ucncc c: junIc: e:Iive-
rem |evemenIe micc:, :cL penc ce preju|zc nc ccerncic c |cIerc| cc: p|ccc:
pcr fc|Ic ce cnccrcgem meccnicc.
/ cp|icccc cc rejunIe pcce :er feiIc pcr meic ce mcvimenIc: vci-vm cc
ce:empencceirc cI c preenchimenIc ccmp|eIc cc: junIc: {Figurc lV.2). Nccc
impece, enIreIcnIc, ue :ejc uIi|izccc uc|uer cuIrc Icnicc ce preenchimenIc,
jc ue c c:pecIc em ue:Icc cui ue c: junIc: :ejcm ccmp|eIcmenIe Icmc-
cc: pe|c rejunIe.
Ncrmc|menIe, c preenchimenIc c Icrefc mci: :imp|e: frenIe cc IrcLc|hc
ce cccLcmenIc :uperficic|. /::im, umc cp|icccc cuicccc:c re:u|Ic em inexi:In-
cic ce re:Ic: ce rejunIe :cLre c: p|ccc:, c ue fcci|iIc c |impezc pc:Iericr. Cuicc-
cc: e:pecici: cevem :er cccc: cc rejunIcmenIc cc: enccnIrc: ce vcric: p|ccc: e
IcmLm nc: muccnc: ce cirecc cc reve:IimenIc, ccmc nc: enccnIrc: pi-
:c/pcrece {mcicre: ceIc|he: :cc expc:Ic: nc iIem lV.4.2).
Umc vez preenchicc: c: junIc: e reIirccc c exce::c ce rejunIe :cLre c: p|c-
cc: {Figurc lV.3), pcce-:e efeIucr c cccLcmenIc cpc: c :eccgem inicic|. l::c pcce
:er feiIc ccm cux||ic ce um fri:cccr e ce um L|ccc ce e:pumc micc. C fri:cccr
ceve :er em fcrmcIc ce meic-ccnc em mcIeric| inerIe, cu :ejc, ue ncc ceixe
re:|cuc: ue pc::cm mcnchcr c rejunIe.
C L|ccc ce e:pumc ceve :er pc::ccc repeIicc: veze: :cLre c: junIc:, c|i-
:cncc c rejunIe :em ccmprimi-|c {Figurc lV.4): e::e L|ccc ceve :er |cvccc freen-
IemenIe e ccm cguc |impc, cevencc :er Irccccc ucncc percer f|exiLi|iccce e
/p|icccc cc rejunIe
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
70
cpre:enIcr-:e ueLrccic. /pc: e::c eIcpc, pcce-:e cpIcr pe|c pc::cgem cc
fri:cccr :cLre c: junIc: cincc micc:, c ue |he: ccrc um cccLcmenIc mci: |i:c e
unifcrme. Dc me:mc fcrmc ue c e:pumc, c fri:cccr ceve :er pc::ccc ce mcneirc
:ucve, ccmprimincc |evemenIe c rejunIe.
F|guro IV.2. Ap||coo do rejunte F|guro IV.3. kejunte op||codo
CucnIc mci: |impc e:Iiver c L|ccc ce e:pumc curcnIe c execucc cc c-
ccLcmenIc, mci: finc :erc c pe||cu|c ce rejunIe ue re:Icrc :cLre c: p|ccc:, c ue
fcci|iIc c |impezc finc| cc reve:IimenIc {Figurc lV.5). Cucncc :e IrcIc ce rejunIe:
mcncccmpcnenIe:, e::c |impezc ceve :er feiIc cpc: c :eccgem e cpenc: ccm c
cux||ic ce umc f|cne|c :ecc, ue e|iminc fcci|menIe c finc pe||cu|c pu|veru|enIc
:cLre c: p|ccc:. Nc cc:c ce rejunIe: LiccmpcnenIe:, c |impezc ccmp|eIc nece:-
:cricmenIe ceve :er feiIc ccm c prccuIc cincc micc, ce mccc c eviIcr c :ecc-
gem ce cciIivc: ue pccem :er ce cif|ci| remccc.
F|guro IV.4. L|mpezo |n|c|o| dos p|ocos F|guro IV.5. Apornc|o opos ||mpezo
/p|icccc cc rejunIe
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
71
C u:c ce prccuIc: u|micc: ncc nece::cric, me:mc pcrue :eu efeiIc
ccrrc:ivc cccLc pcr cIcccr c :uperf|cie cc rejunIe cincc ue em peuenc ucn-
Iiccce. Se exi:Iem re:Ic: ce crgcmc::c :cLre c: p|ccc: ue ju:Iificcm c u:c ce
prccuIc: e:pecici:, i::c umc evicncic ce cp|icccc mc| execuIccc.
Nc cc:c ce p|ccc: cercmicc: r:Iicc: cu ncc e:mc|Iccc: {ue :egurcm"
c rejunIe), cuicccc: e:pecici: cevem :er Icmccc: pcrc eviIcr ue c rejunIe enIre
em ccnIcIc cireIc ccm :uc :uperf|cie. l::c pcce :er feiIc pcr meic cc cp|icccc
ce umc ccmccc ce cerc {cu cuIrc prccuIc incicccc pe|c fcLriccnIe) :cLre c:
p|ccc:, c ue fcci|iIc c eIcpc ce |impezc e minimizc c pc::iLi|iccce ce mcnchc-
menIc cc: p|ccc:.
/c finc| cc cccLcmenIc, c rejunIe ceve :er prcIegicc ce :ujiccce: e c-
gre::ce: meccnicc: pcr pe|c menc: :eIe cic: {ver iIem lll..3, p. 0), prczc em ue
jc cLIeve pcrIe ce :uc re:i:Incic meccnicc. Ccm re|ccc c curc, :empre umc
cIiIuce pc:iIivc prcpcrcicncr curc micc cc: prccuIc: cimenI|cic:, pcrIicu|crmen-
Ie nc: primeirc: cic: cpc: c cp|icccc e ucncc e:Iiverem :uLmeIicc: c ccnci-
ce: cImc:fricc: cgre::ivc:. E::e fcIc Iem mencr re|evcncic nc: rejunIe: incu:Iric-
|izccc:, ue ccnIm reIenIcre: ce cguc ue cuxi|icm c prcce::c ce hicrcIccc cc
cimenIc. Fcrc c: rejunIe: cc:ccc: em cLrc, enIreIcnIc, c curc micc um fcIcr
e::encic| {ver iIem ll.4.1.1, p. 23).
IV.4. DEIALHES DE AFLICAO DO kEJbNIE
Um reve:IimenIc cercmicc cpre:enIc ccmpcrIcmenIc ccmp|exc e muiIc:
veze: imprevi:|ve|, mc: em c|gumc: regice: e::e ccmpcrIcmenIc pcIencic| Lem
ccnhecicc e c ce:empenhc ce um :e|cnIe e|c:Icmricc
2
{SEL) frenIe c: mcvi-
menIcce: ciferencici: muiIc :upericr cc ce um rejunIe cimenI|cic. /::im, muiIc
emLcrc c rejunIe pc::c Ier cpre:enIccc ce:empenhc cceuccc em c|gumc c-
Lrc, e::e ccmpcrIcmenIc |ccc| ncc pcce :er generc|izccc, cu :ejc, c excecc
ncc pcce Icrncr-:e c regrc.
C: iIen: c :eguir cpre:enIcm ceIc|he: ce rejunIcmenIc em civer:c: :iIuc-
ce:. Em c|gun: |ccci:, um SEL nece::cricmenIe preci:c :er cp|icccc: em cuIrc:, :e
2
/ /SIM C717 {/SIM, 18c) cefine c: Iermc: c :eguir:
. e|c:tne|c: um mcIeric| ue reIcrnc cprcximcccmenIe cc: e:Iccc: criginci: ce cimen:cc e fcrmcIc
cpc: c reIirccc cc fcrc ue crigincu :uc cefcrmccc:
. :e|cnte: um mcIeric| ccm prcprieccce: cce:ivc: e cce:ivc: ccpcz ce fcrmcr um :e|c:
. :e|c: umc Lcrreirc ccnIrc c pc::cgem ce ||uicc:, :c|icc: cu gc:e:.
DeIc|he: ce cp|icccc
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
72
c SEL fcr :uL:IiIu|cc pe|c rejunIe cimenI|cic, hcverc percc ce uc|iccce e c ce-
:empenhc :erc infericr em vcric: c:pecIc: pe|c prcpric Iipc ce ccmpcrIcmenIc
cc: cci: mcIerici:. /::im, c|gumc: re::c|vc: pccem :er feiIc: cc:c e::c :uL:IiIuicc
:ejc efeIuccc:
SEL :uL:IiIu|cc pcr rejunIe LiccmpcnenIe: ne::e cc:c, c rejunIe cpre:enIc
Lcc ccerncic me:mc cc: e|emenIc: e:mc|Iccc:, Iencc c|gumc ccpcci-
ccce pcrc cL:crver cefcrmcce::
SEL :uL:IiIu|cc pcr rejunIe mcncccmpcnenIe: ne::e cc:c, c rejunIe cpre:en-
Ic ccpcciccce ce:prez|ve| {frenIe cc SEL) pcrc cL:crver cefcrmcce:, c-
|m ce Ier frccc ccerncic cc: e|emenIc: e:mc|Iccc:. /|gun: re:u|Iccc:
cc: en:cic: ce ccerncic ce rejunIe: mcnc e LiccmpcnenIe: pccem :er
enccnIrccc: nc iIem V.1.4 {p. 5).
Nc: |ccci: cnce c pre:enc cc SEL cLrigcIcric, c Iermc :e|cnIe" :erc uIi|i-
zccc nc: |egencc:. Nc: cemci:, cnce c SEL pucer :er :uL:IiIu|cc pcr rejunIe |evcn-
cc em ccnIc c: |imiIcce: expc:Ic:, c expre::cc SEL/F" {:e|cnIe e|c:Icmri-
cc/rejunIe) :erc uIi|izccc.
IV.4.1. Encontro com juntos de d||otoo
/: junIc: ce ci|cIccc pre:enIe: nc reve:IimenIc cercmicc ce fcchccc
Im ccmc funcc principc| c c||vic cc: Ien:ce: ue cccrrem num pcnc ccnI|nuc.
EnIreIcnIc, e::e c||vic prcpcrcicnccc pe|c ce:ccnIinuiccce meccnicc exi:IenIe
nc reve:IimenIc e ncc pe|c fcIc ce exi:Iir um SEL ne::e |ccc|. ScL e::e pcnIc ce
vi:Ic, inciferenIe :e c junIc e:Iiver preenchicc cu ncc {pe|c SEL), ce mccc ue
:uc funcc pc::c c :er veccr e::c ce:ccnIinuiccce, me|hcrcncc c e:IIicc frenIe
c umc junIc vczic e impecincc c peneIrccc ce cguc e cuIrc: cgenIe: nccivc:
cc reve:IimenIc.
C enccnIrc cc SEL ccm c: vcric: pcnIc: ce rejunIe cc reve:IimenIc um
|ccc| cr|Iicc e ue merece cIencc e:pecic| IcnIc nc eIcpc ce ccnIrc|e ucnIc
nc ce execucc. C Irminc cc rejunIe ceve e:Icr c|inhccc ccm c Lcrcc cc: p|c-
cc: cercmicc:, eviIcncc c fcrmccc ce reenIrcncic: e :c|incic: ue pccem pre-
juciccr c cp|icccc cc SEL {Figurc lV.).
l::c pcce :er feiIc pe|c cp|icccc em exce::c cc rejunIe e :eu pc:Iericr
ccrIe cpc: umc curc inicic|, ceixcncc |impc c reLcixc ue receLerc c |imiIcccr ce
prcfunciccce.
DeIc|he: ce cp|icccc: enccnIrc ccm junIc: ce ci|cIccc
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
73
F|guro IV.. Acobomento do rejunte nos juntos de d||otoo
/|m ce::e: cuicccc:, c SEL preci:c cpre:enIcr Lcc ccerncic IcnIc c:
p|ccc: ucnIc cc rejunIe pcrc eviIcr c enIrccc ce cguc pcr Irc: cc reve:IimenIc,
:encc nece::cric enIcc ue e::e: cci: pcnIc: e:Iejcm i:enIc: ce pc e cuIrc: :uji-
ccce: prejucicici:. Fcr cuIrc |ccc, ce viIc| impcrIcncic ue N/C hcjc ccerncic
enIre c SEL e c funcc cc junIc, c ue permiIe :eu IrcLc|hc e|c:Iicc ce mcneirc
eficienIe pe|c fcIc ce e:Icr ccericc cpenc: c: cuc: |cIerci: cc junIc.
/ Figurc lV.7 cpre:enIc umc Lreve exp|icccc cc ccmpcrIcmenIc cc SEL
ucncc ccericc e ncc ccericc cc funcc cc junIc.
o} Di:pc:icc cc SEL :em
mcvimenIccc cc junIc. E::c
c ci:pc:icc criginc|, :eme-
|hcnIe cue|c nc mcmenIc
cc cp|icccc.
b} SEL IrcLc|hcncc :em cce-
rncic cc funcc. Ne::e cc:c,
e|e pcce expcncir-:e :em
re:Iricc.
c} SEL IrcLc|hcncc ccm cce-
rncic c um |imiIcccr ce
prcfunciccce r|gicc. E::c
re:Iricc impece c IrcLc|hc
cceuccc cc SEL, pccencc
ccu:cr :uc rupIurc.
F|guro IV.7. D|spos|es do se|onte no junto de d||otoo [odoptodo do ASIM C 113, 15}
/ funcc ce eviIcr c ccerncic cc funcc cc junIc pcce :er exercicc pe|c
prcpric |imiIcccr ce prcfunciccce, mc: ne::e cc:c e|e ceve :er f|ex|ve| pcrc permi-
Iir c IrcLc|hc cceuccc cc :e|cnIe. Cucncc c |imiIcccr fcr r|gicc e ncc permiIir c
FrcL|emc: fc|Ic
ce rejunIe
FrcL|emc: exce::c
ce rejunIe
8cm cccLcmenIc
cc rejunIe, c|inhc-
cc ccm c: p|ccc:
cercmicc:
F|ccc cercmicc
Ccviccce cc junIc
ce ci|cIccc
LimiIcccr ce
prcfunciccce
SEL
FupIurc cc SEL ccu:ccc pe|c
re:Iricc nc funcc cc junIc
DeIc|he: ce cp|icccc: enccnIrc ccm junIc: ce ci|cIccc
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
74
c|cngcmenIc cc :e|cnIe, pcce :er cp|icccc umc fiIc cu c|gum prccuIc ||uicc
:cLre e|e, ce mccc c prcpcrcicncr c fcrmccc ce umc pe||cu|c cnIi-ccerenIe. C
u:c ce prccuIc: ||uicc: ce:cccn:e|hccc pe|c fcIc ce ue e|e pcce cIingir c
|cIerc| cc junIc e prejuciccr c ccerncic cnce e|c rec|menIe nece::cric {/SIM C
113, 15).
IV.4.2. Inter|oces entre p|onos e moter|o|s d|st|ntos
Cucncc c reve:IimenIc cercmicc cp|icccc num cmLienIe pcr inIeirc,
fcrmcm-:e enccnIrc: c 0
c
{cu cuIrc cngu|c uc|uer) enIre cuc: pcrece:, pcre-
ce/pi:c {Figurc lV.8) e pcrece/IeIc.
o} ceIc|he ccm cccLcmen-
Ic Icpc c Icpc:
b} ceIc|he ccm cccLcmenIc
recuccc cc: p|ccc: cc pi:c:
ne::e cc:c, c: cefeiIc: e ce-
:c|inhcmenIc: ficcm muiIc
vi:|vei::
c} ceIc|he ccm p|ccc: cc
pcrece :cLre c: cc pi:c: ne:-
:e cc:c, c: cefeiIc: ue pcr-
venIurc exi:Iem ficcm pcucc
vi:|vei:.
F|guro IV.8. Deto|he do encontro p|soJporede
EmLcrc e::e: enccnIrc: :ejcm ccmpc:Ic: ce mcIerici: cimenI|cic: {ccncre-
Ic, emLcc, c|vencric ce L|ccc: ce ccncreIc) :cLre c: uci: pcce :er cp|icccc
umc me:mc crgcmc::c ce c::enIcmenIc, c fcIc ce e:Icrem fcrc cc me:mc p|c-
nc imp|icc em cefcrmcce: ciferencici: ue pccem ccnificcr c cre:Ic ce enccn-
Irc.
C me:mc cccrre nc enccnIrc ccm pi|cre: {Figurc lV.), IuLc: pc::cnIe: pcr
|cje: cu ccm uci:uer cuIrc: e|emenIc: ue prcvcccm ce:ccnIinuiccce: num
p|cnc ce reve:IimenIc {/S 358.2, 12, p.24). Ne::e: cc:c:, cccn:e|hcve| c :uL:-
IiIuicc cc rejunIe pcr SEL:, c ue ciminui crc:IiccmenIe c pc::iLi|iccce ce ccn-
SEL/F
Ncc
reccmencccc
Ncc
reccmencccc Feccmencccc
DeIc|he: ce cp|icccc: inIerfcce: enIre p|cnc: e mcIerici: ci:IinIc:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
75
cenIrccc ce Ien:ce: ne::e: |ccci: e i:c|c c reve:IimenIc ce cuIrc: e|emenIc:
ccn:IruIivc:.
Nc: enccnIrc: pi:c/pcrece, hc c fcrmccc ce umc junIc em Iccc c per|-
meIrc e umc peuenc cefcrmccc ciferencic| enIre e::e: cci: e|emenIc: {ccmc
cefcrmccc cc |cje, pcr exemp|c) ref|eIe-:e cireIcmenIe nc ce:empenhc cc re-
junIe ue, cevicc c :uc peuenc e:pe::urc, e|evccc rigicez e Lcixc ccpcciccce
ce cL:crver cefcrmcce:, Iem grcnce chcnce ce cpre:enIcr fi::urc: ue pccem
vir c ccmprcmeIer c e:Icnueiccce e c e:IIicc cc reve:IimenIc.
/nIevencc e::e ccmpcrIcmenIc, c N8F 13755 {/8NI, 1, p.5) reccmen-
cc execuIcr junIc: ce ce::c|iccrizccc nc: ccnIc: verIicci:, nc: muccnc: ce
cirecc cc p|cnc cc reve:IimenIc, nc enccnIrc cc crec reve:Iicc ccm pi:c: e fcr-
rc:, cc|unc:, vigc: cu ccm cuIrc: Iipc: ce reve:IimenIc:, Lem ccmc cnce hcuver
muccnc ce mcIerici: ue ccmpcem c e:IruIurc :upcrIe ce ccncreIc pcrc c|ve-
ncric."
F|guro IV.. Deto|he do encontro com p||ores
E::c: junIc: perimeIrci:, :encc ce Lcixc mccu|c, prcpcrcicncm um ce:ccn-
fincmenIc cc pcnc reve:Iicc, ciminuincc :en:ive|menIe c ccmu|c ce e:fcrc:
ceccrrenIe cc vcriccc cimen:icnc| cc: p|ccc: e cc prcpric f|echc cc |cje. Umc
excecc pcce :er feiIc nc cc:c ce cmLienIe: ce peuenc cimen:cc, ccm pi:c:
ce crec infericr c 10m
2
, cnce pcce-:e pre:cincir cc junIc perimeIrc| ce:ce ue
:ejc cccc e:pecic| cIencc c eIcpc ce c::enIcmenIc, ce fcrmc ue exi:Ic pe|c
menc: 3mm enIre c Lcrcc cc: p|ccc: e c enccnIrc ccm c: pcrece: e/cu pi|cre:
{Figurc lV.8c, Figurc lV.).
De uc|uer fcrmc, c: junIc: :cc nece::cric: em Iccc: c: cc:c:, cgcrc :em
excecc, em ue hcuver c pc::iLi|iccce ce inIrccucc ce e:fcrc:, ccmc em
SEL/F
E:IruIurc
F|ccc cercmicc
DeIc|he: ce cp|icccc: inIerfcce: enIre p|cnc: e mcIerici: ci:IinIc:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
7
|ccci: ce rcpicc cumenIc ce IempercIurc ccc:icnccc pcr pi:c: cuecicc: {/S
358.2, 12, p.24).
E::e me:mc rccicc|nic ce ce:ccnfincmenIc vc|e pcrc umc pcrece ue, :u-
jeiIc c ccmpre::cc pcr encurIcmenIc cc e:IruIurc, pcce prcvcccr ccmpre::cc,
ce:IcccmenIc e pc:Iericr f|cmLcgem cc reve:IimenIc cercmicc. Ccm re|ccc c
e::e c:pecIc, c N8F 13755 {/8NI, 1) prc|Le expre::cmenIe c execucc cc re-
ve:IimenIc cercmicc exIernc cnIe: ue c e:IruIurc :upcrIe e:Iejc :c|iciIccc pe|c
:eu pe:c prcpric e pe|c :cLreccrgc ce Iccc: c: c|vencric:.
Um ceIc|he impcrIcnIe ceve :er cL:ervccc nc: enccnIrc: ce p|cnc: ce re-
ve:IimenIc cercmicc, pcrIicu|crmenIe nc: enccnIrc: pi:c/pcrece: c rejunIe preci-
:c enIrcr em ccnIcIc ccm c Lcrcc cc: cuc: p|ccc: :encc rejunIccc: pcrc ue
cLIenhc cnccrcgem c cmLc:. Se numc cc: p|ccc: c rejunIe ficcr em ccnIcIc
cpenc: ccm c e:mc|Ie, pcce hcver percc ce ccerncic e fcrmccc ce fi::urc:
ue prejuciccm c e:Icnueiccce cc reve:IimenIc, c ue pcce ccr crigem c prc-
L|emc: ce umiccce e ef|cre:cncic.
Nc inIerfcce enIre reve:IimenIc: ci:IinIc:, ccmc c cc:c ce ceIc|he: ce
mcceirc imer:c: num reve:IimenIc cercmicc ce pi:c inIernc, c junIc enIre e::e:
cci: ccmpcnenIe: ceve :er preenchicc pcr um SEL/F, hcjc vi:Ic ue :empre hcve-
rc cefcrmcce: ciferencici: enIre e|e: ue um mcIeric| r|gicc {ccmc c rejunIe ci-
menI|cic) ncc :erc ccpcz ce cL:crver eficczmenIe. C me:mc cccnIece nc en-
ccnIrc cc: p|ccc: cercmicc: ccm c: rc|c: {Figurc lV.10) e ccm c IuLc ce :c|cc cc
Lccic :cniIcric {Figurc lV.11).
F|guro IV.10. Deto|he do encontro de tubos possontes [ro|os}
SEL/F
E:IruIurc
CcnIrc-pi:c
lmpermecLi|izccc
Fc|c
Fegu|crizccc
F|ccc cercmicc
IuLc ce FVC
DeIc|he: ce cp|icccc: inIerfcce: enIre p|cnc: e mcIerici: ci:IinIc:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
77
Ne::e: cc:c:, c rejunIe ncc cpre:enIc ccerncic cc ccrpc p|c:Iicc cc: Iu-
Lc: e ncc ccpcz ce cccmcccr mcvimenIcce: ciferencici: enIre e::e: cci: mc-
Ierici:.
CuIrc pcnIc Lc:IcnIe ccmum ue nece::iIc ce cuicccc: e:pecici: c in-
Ierfcce cc ccrpc cc cpcre|hc :cniIcric ccm c reve:IimenIc cercmicc, ccmc pcr
exemp|c c enccnIrc cc Lccic :cniIcric ccm c pi:c {Figurc lV.11), c enccnIrc cc
Icnue ce |cvcr rcupc: ccm c pcrece pc:Iericr eIc.
F|guro IV.11. Deto|he do encontro com opore|hos son|tr|os
Ne::e: cc:c:, c rejunIe |imiIccc pcr cci: e|emenIc: e:mc|Iccc: e c cce-
rncic ficc :ericmenIe ccmprcmeIicc. EnIcc, ceve-:e cpIcr pcr um SEL cu, pe|c
menc:, pcr um rejunIe LiccmpcnenIe ue cpre:enIe ccerncic eficcz :cLre e::c:
:uperf|cie:, eviIcncc c :urgimenIc ce prcL|emc: fuIurc:. Se um rejunIe cimenI|cic
mcncccmpcnenIe fcr cp|icccc ne::e: |ccci:, c prcLcLi|iccce cc :urgimenIc ce
prcL|emc: |cgc cpc: c enIregc cc cLrc Lc:IcnIe e|evccc.
Nc cc:c e:pec|ficc cc Icnue, ue fixccc c pcrece pcr meic ce pcrcfu-
:c:, c ccn:IcnIe u:c prcvccc umc mcvimenIccc/viLrccc ncrmc| cc cpcre|hc.
Se fcr cp|icccc um rejunIe r|gicc enIre e|e e c pcrece, e::c mcvimenIccc pcce
prcvcccr c cpcrecimenIc ce Irincc: e c pc:Iericr frcgmenIccc cc rejunIe, c ue
ccmprcmeIe c e:IIicc, permiIe c pc::cgem ce cguc e fcrmc umc regicc ce
ccmu|c ce re:Ic: ce cguc e :cLcc, c ue pcce gercr ccncice: pcrc c :urgi-
menIc ce crgcni:mc: Lic|cgicc:.
/ne| ce
vecccc
SEL/F
lmpermecLi|izccc
SEL/F
E:IruIurc
Fegu|crizccc
8ccic :cniIcric
CcnIrc-pi:c
IuLc ce FVC
DeIc|he: ce cp|icccc: e:cccc:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
78
IV.4.3. Escodos
/: e:cccc: :cc IcmLm exemp|c: ce enccnIrc ce cci: p|cnc: ci:IinIc:, ge-
rc|menIe expc:Ic: c ccc cc: inIemprie:. Um cc:c Lc:IcnIe ccmum c reve:Ii-
menIc cc: cegrcu: ccm c|gum Iipc ce pecrc ccm cceficienIe ce cIriIc e|evccc,
eviIcncc e:ccrregcmenIc. IcmLm, pccem :er reve:Iicc: pcr p|ccc: cercmicc:
:eme|hcnIe: c: u:ccc: nc: e:pe|hc:.
/ Figurc lV.12 i|u:Irc c: cegrcu: execuIccc: em pecrc nicc {grcniIc, pcr
exemp|c) e execuIccc: em cercmicc cpenc: ccm cccLcmenIc em grcniIc {cnIi-
e:ccrregcmenIc) e c Figurc lV.13 i|u:Irc c: cegrcu: reve:Iicc: inIeircmenIe em ce-
rcmicc.
o} e:cccc ccm cegrcu: em grcniIc: b} e:cccc ccm cegrcu: em cercmicc e c-
ccLcmenIc em grcniIc.
F|guro IV.12. Deto|he do rejuntomento de escodo
Sejc uc| fcr c cc:c, hc ue :e Ier cuicccc ccm c rejunIcmenIc, minimi-
zcncc c pc::iLi|iccce ce c cguc infi|Ircr pe|c cc|ccc nc n|ve| cc: cegrcu: :uperi-
cre:, cIrcve::cr c :uL:IrcIc e cf|crcr pe|c: e:pe|hc: cc: cegrcu: infericre:, c ue
pcce ccc:icncr c ccrrecmenIc cc: :ci: pre:enIe: nc crgcmc::c ce c::enIcmenIc
cu ce regu|crizccc e ccr crigem cc :urgimenIc ce ef|cre:cncic:
27
exIremcmen-
Ie ccnc:c: pcrc c e:IIicc cc reve:IimenIc {Figurc lV.14). E::e Iipc ce prcL|emc,
c|m ce pccer :urgir pcucc: me:e: cpc: c enIregc cc cLrc, pcce ccnificcr cefini-
IivcmenIe c reve:IimenIc e exigir :uc ccmp|eIc recp|icccc.
27
Umc exp|icccc ceIc|hccc :cLre c fencmenc cc ef|cre:cncic pcce :er enccnIrccc nc /nexc /.
FejunIe
FejunIe
Fingcceirc
DeIc|he: ce cp|icccc: e:cccc:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
7
o} cccLcmenIc inccrreIc e ce e:IIicc ruim,
ccm junIc expc:Ic e ue fcci|iIc c peneIrc-
cc ce cguc:
b} me|hcr cc:c, ccm junIc prcIegicc. / e:I-
Iicc ficc |evemenIe prejucicccc pe|c Lcrcc
expc:Ic cc p|ccc hcrizcnIc|. E::c ce:vcnIc-
gem pcce :er e|iminccc pcr um cccLcmen-
Ic :eme|hcnIe cc expc:Ic nc Figurc lV.1c.
F|guro IV.13. Deto|he de escodo com degrous em cerm|co
F|guro IV.14. E||orescnc|o em escodo cousodo pe|o |n|||troo de guo
Ccmc c u:c cc: e:cccc: imp|icc em c|Ic :c|iciIccc cLrc:ivc curcnIe :uc
vicc Ii|, c cp|icccc ce um SEL nc: p|cnc: hcrizcnIci: pcce ncc :er cceuccc.
EnIcc, ceve-:e Ier em menIe ue c rejunIe uIi|izccc ceve :er ce c|Ic uc|iccce,
ccm Lcc ccerncic cc: ccmpcnenIe: rejunIccc: e ccm Lcc ccpcciccce ce
cL:crcc ce cefcrmcce:, prcprieccce: mci: prcximc: cc: rejunIe: Liccmpcnen-
Ie:. /|m ci::c, e::e: rejunIe: cpre:enIcm mencr cL:crcc ce cguc e :cc menc:
permecvei:, prcprieccce: ue cuxi|icm nc ccnIrc|e cc infi|Irccc ce cguc pcr Irc:
cc reve:IimenIc.
IV.4.4. Jone|os
/ jcne|c, ccmc e|emenIc ccn:IruIivc, Iem c funcc ce i:c|cr c meic exIer-
nc cc inIernc, eviIcncc c peneIrccc ce cguc, ccnIrc|cncc c f|uxc ce cc|cr, prc-
Inodequodo
Adequodo
DeIc|he: ce cp|icccc: jcne|c:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
80
pcrcicncncc um cerIc i:c|cmenIc cc:Iicc, ccnIriLuincc pcrc c e:IIicc cc fc-
chccc eIc. Ne:Ie iIem, c funcc em jcgc eviIcr c peneIrccc ce cguc, ue
cifici|menIe cccrrerc pe|c ccrpc cc jcne|c em :i, mc: :im pe|c inIerfcce enIre e|c e
c pcrece :upcrIe. fcci| perceLer ue c pcrece um e|emenIc muiIc mci: r|gicc
ue c ccixi|hc e, pcr ccn:encic, c ccmpcrIcmenIc ue cmLc: cpre:enIcm
frenIe c: civer:c: :c|iciIcce: c ue e:Icc :uLmeIicc: ccmp|eIcmenIe ci:IinIc, c
ue pcce ccr crigem c mcvimenIc: ciferencici: e prcvcvei: fi::urc: reccrrenIe: em
|igcce: r|gicc:.
Gc|cLerg {18, p.80) c|crc em cfirmcr ue c: junIc: ce mcvimenIccc
preci:cm :er c|ccccc: em pcnIc: cnce c: p|ccc: cercmicc:, c crgcmc::c cce:i-
vc e c crgcmc::c ce emLcc enccnIrcm mcIerici: ci:IinIc:, ccmc ccixi|hc: ce
jcne|c: cu uc|uer cuIrc Iipc ce cccLcmenIc. /cemci:, cuIrc pcnIc impcrIcnIe
c :er |evccc em ccn:icerccc ue c: mcIerici: cimenI|cic: {crgcmc::c cce:ivc,
rejunIe) :cc ccrrc:ivc: pcrc c c|um|nic {|crgcmenIe pre:enIe nc: ccixi|hc:) e ncc
cevem pc::uir ccnIcIc cireIc ccm e|e. /::im, :e pcr um |ccc c SEL ceve :er ccpcz
ce mcnIer-:e unicc meccniccmenIe c e|e:, pcr cuIrc ceve :epcrc-|c: uimicc-
menIe.
Cc:c e::c unicc meccnicc cpre:enIe fc|hc:, c peneIrccc ce cguc pe|c:
jcne|c: pcce, c|m ce prcvcccr prcL|emc: ce umiccce inIericr, prcvcccr mcn-
chc: exIernc: pcr ef|cre:cncic e Ircn:pcrIe ce :c|uce: c|cc|inc: prejucicici: cc
e:mc|Ie cc: p|ccc: e cc: prcpric: vicrc: cc: jcne|c: {GCLD8EFG, 18, p.7).
Nc cc:c ce peiIcri| reve:Iicc ccm c: me:mc: p|ccc: cc fcchccc, c|m cc
nece::cric ccimenIc em Icrnc ce 5 c 77 pcrc c exIericr, c enccnIrc cc: p|ccc:
IcnIc ccm c ccixi|hc ucnIc ccm c: p|ccc: verIicci: exIernc: ceve :er feiIc ccm c
u:c ce SEL {Figurc lV.15c, L). IcmLm, c: p|ccc: cc peiIcri| cevem :er c::enIccc:
:cLre c: p|ccc: verIicci: cc fcchccc {Figurc lV.15L). Cc:c c peiIcri| :ejc execuIccc
ccm umc p|ccc mcnc||Iicc, e|c ceve :er prcvicc ce pingcceirc e :eu enccnIrc
infericr ccm c: p|ccc: cc fcchccc ceve IcmLm :er preenchicc ccm um SEL/F.
C enccnIrc cc |cIerc| cc: jcne|c: ccm c: p|ccc: ce fcchccc IcmLm c-
pre:enIc Ir: :c|uce: pc::|vei:, mc:Irccc: em p|cnIc nc Figurc lV.1. / Figurc
lV.1c mc:Irc c p|ccc cc fcchccc ccLrincc c p|ccc cc |cIerc| cc jcne|c, c ue
ceixc :uc Lcrcc expc:Ic pcrc cenIrc cc cmLienIe e cireIcmenIe vi:|ve| pcrc
uem e:Ic nc jcne|c. Jc c Figurc lV.1L mc:Irc umc :c|ucc Lc:IcnIe ccmum e
ce e:IIicc cgrcccve|, :ejc e|c vi:Ic cc inIericr cu cc exIericr cc ecif|cic.
DeIc|he: ce cp|icccc: jcne|c:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
81
o} :c|ucc incceuccc cnce, c|m cc pc:-
:iLi|iccce ce peneIrccc ce cguc pe|c jun-
Ic expc:Ic, c Lcrcc cc p|ccc cc fcchccc
ficc expc:Ic e prejucicc c e:IIicc.
b} ne::e cc:c, c p|ccc cc peiIcri| e:ccnce c
|cIerc| cc p|ccc cc fcchccc, me|hcrcncc c
e:IIicc finc|.
F|guro IV.15. Deto|he de um pe|tor|| de jone|o
Nc cc:c cc :c|ucc mc:Irccc pe|c Figurc lV.1c, nece::cric efeIucr ccr-
Ie: nc Lcrcc cc: p|ccc: ccm ferrcmenIc: e:pecici:, c ue re:u|Ic nc chcnfrc mc:-
Irccc. EmLcrc i::c re:u|Ie num exce|enIe cccLcmenIc, exige ferrcmenIc| cce-
uccc e mcc-ce-cLrc uc|ificccc pcrc execucc.
Nc cc:c cc Icpc cc: jcne|c:, prcximc c vigc :upericr, c Figurc lV.17 expce
c: |ccci: cnce c cp|icccc ce SEL nc enccnIrc ccm c ccixi|hc e::encic|, eviIcn-
cc c pc::|ve| infi|Irccc ce cguc. E::c figurc ccmp|emenIccc pe|c Figurc lV.18,
ue mc:Irc cuIrc pc:icc ue nece::iIc cc cp|icccc ce SEL: c enccnIrc cc ccn-
Irc-mcrcc ccm c: p|ccc: cercmicc: :cL c ccixi|hc. C cccLcmenIc ce::e |ccc|
Iem grcnce impcrIcncic nc Icrefc ce eviIcr c infi|Irccc ce cguc pcrc c inIericr
cc ecificccc. NcvcmenIe, vc|e |emLrcr ue ncc funcc cc reve:IimenIc ce-
rcmicc prcpcrcicncr e:Icnueiccce c vecccc, muiIc emLcrc e|e pc::c ccnIri-
Luir pcrc e::c funcc.
SEL/F
SEL
Ccixi|hc
/|vencric EmLcc exIernc
Inodequodo Adequodo
DeIc|he: ce cp|icccc: jcne|c:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
82
o} :c|ucc incceuccc: c Lcrcc cc p|ccc
cc fcchccc ficc expc:Ic e prejucicc c e:I-
Iicc:
b} ne::e cc:c, c: cuc: Lcrcc: cc p|ccc fi-
ccm e:ccncicc: pe|c SEL/rejunIe, c ue me-
|hcrc c e:IIicc finc|:
c} e::c c me|hcr :c|ucc, mc: pcucc ccmum pe|c fcIc ce nece::iIcr ce ferrcmenIc
e:pecic| pcrc c ccrIe cc ccnIc cc: p|ccc: c 45
c
.
F|guro IV.1. V|stos em p|onto de umo |otero| de jone|o
F|guro IV.17. Deto|he de jone|o F|guro IV.18. Deto|he de jone|o
SEL
SEL/F
Ccixi|hc
8|ccc cc
c|vencric
F|ccc cercmicc cc fcchccc
SEL
Ccixi|hc
E:IruIurc
LimiIcccr ce
prcfunciccce SEL/F
SEL
SEL
DeIc|he: ce cp|icccc: jcne|c:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
83
/incc em re|ccc cc Icpc cc: jcne|c:, c enccnIrc ccm c: p|ccc: verIicci:
cc fcchccc ceve :er preenchicc IcmLm pcr um SEL/F. / Figurc lV.1 {c, L) mc:-
Irc ue c: p|ccc: cc fcchccc cevem ccLrir c: p|ccc: hcrizcnIci: cc Icpc cc jcne-
|c, permiIincc ue c cguc e:cce :em enccnIrcr uc|uer junIc ue repre:enIe um
ccminhc pcrc infi|Irccc ce cguc.
o} cc:c em ue c: Lcrcc: cc: p|ccc: fi-
ccm e:ccncicc: pe|c rejunIe/SEL:
b} cc:c em ue c p|ccc cc fcchccc cuxi|ic nc
funcc ce pingcceirc, mc: ficc ccm c Lcrcc
expc:Ic, prejuciccncc c e:IIicc:
c} ne::e cc:c, c picr, c p|ccc hcrizcnIc| cc Icpc cc jcne|c e:ccnce c Lcrcc cc p|ccc cc
fcchccc, mc: c enccnIrc cc: cuc: um pcnIc vu|nercve| pcrc c peneIrccc ce cguc.
F|guro IV.1. Deto|he dos t|pos de encontro do topo do jone|o com o |ochodo
IV.4.5. F|sc|nos
C u:c cc: pi:cinc:, pcrIicu|crmenIe c: pL|icc:, envc|ve um grcnce nme-
rc ce u:ucric:, ce fcrmc ue c|gum fcIc cncrmc| pcce :er mcIivc pcrc c :urgimen-
Ic ce rumcre: c: mci: civer:c:, ce:ce c u:c ce prccuIc: ce Lcixc uc|iccce cI
ri:cc: pcrc c :cce cc: Lcnhi:Ic:.
Em muiIc: cc:c:, c inIercicc ce pi:cinc: pcce e:Icr c::cciccc c Lcixc
uc|iccce Icnicc cc cLrc, e:pecificccc inccrreIc ce mcIeric| cu, mci: freen-
IemenIe, ccm c mcu gerencicmenIc cc uc|iccce u|micc cc cguc. Em umc
pe:ui:c recenIe em vcric: pi:cinc: cc Feinc Unicc, icenIificcu-:e ue umc impcr-
SEL/F
EnchimenIc nc
funcc ce vigc
Feve:IimenIc cc fcchccc
Feve:IimenIc cc
Icpc cc jcne|c
SEL/F
So|uo
|nodequodo
DeIc|he: ce cp|icccc: pi:cinc:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
84
IcnIe ccu:c pcrc Ic| fcIc fci c cccrrncic ce :ric: prcL|emc: ce erc:cc cu cIc-
ue u|micc cc rejunIe uIi|izccc {WHE/I, 2000, p.7).
/::im ccmc nc: reve:IimenIc: ce fcchccc, c uc|iccce finc| cc reve:Ii-
menIc cc: pi:cinc:, cnce e:Ic inc|u:c c rejunIe, e:Ic cireIcmenIe re|ccicnccc c
ccrreIc execucc ce um prcjeIc cceucccmenIe ceIc|hccc ue e:pecifiue
c|crcmenIe: Iipc ce p|ccc, Iipc ce rejunIe e crgcmc::c cce:ivc, Icnicc ce c::en-
IcmenIc, pc:icc cc: junIc: ce ci|cIccc, SEL: cceuccc:, ceIc|he: ce rc|c: e
pcnIc: ce circu|ccc ce cguc eIc. /|m cc: e:pecificcce: Icnicc:, um prcjeIc
ceve ceIc|hcr c :encic ce execucc, c: Icrefc: ccmp|emenIcre: e c: ccnIrc-
|e: c :erem rec|izccc: em cccc eIcpc {lIC, 14, p.53).
Fcrc c e:pecificccc cc rejunIe, pcr exemp|c, cuc: prcprieccce: funcc-
menIci: ue cevem :er cL:ervccc: :cc c re:i:Incic c: cce: meccnicc: e u|mi-
cc: cc cguc e c prcpric cL:crcc ce cguc pe|c ccrpc cc rejunIe. /|m ce e:Ic-
rem re|ccicnccc: ccm c ceIericrccc cc mcIeric| em :i, e:Icc IcmLm re|ccic-
nccc: cc ce:envc|vimenIc ce crgcni:mc: Lic|cgicc:. l::c pcrue um rejunIe ue
:cfre cLrc:cc e Iem c|Ic cL:crcc ce cguc mcnIm-:e uc:e ue permcnenIe-
menIe micc e :uc :uperf|cie c:perc ccnIriLui pcrc c ccmu|c ce :ujiccce: ue
pccem :ervir ce c|imenIc.
/|m cc: prcprieccce: :uprc ciIccc:, c ccpcciccce ce cIencer c vcric:
|crgurc: ce junIc, mcnIer :uc ccr inc|Ierccc e prcpcrcicncr cccLcmenIc :uperfi-
cic| cceuccc mc:Ircm-:e ccmc reui:iIc: impcrIcnIe:.
Ccn:icercncc ue c: p|ccc: cercmicc: e:mc|Iccc: pc::uem re:i:Incic:
meccnicc e u|micc cceuccc:, c pcnIc frccc principc| re:ume-:e c: junIc: ce
c::enIcmenIc, cu :ejc, cc rejunIe uIi|izccc e :eu ccnIcIc ccm c Lcrcc cc: p|ccc:.
Suc ccpcciccce ce mcnIer-:e inc|Ierccc cc |cngc cc: cic|c: ce IrcIcmenIc cc
cguc cc: pi:cinc: um fcIcr cr|Iicc e :uc ccrreIc :e|ecc e:Ic vincu|ccc c c|gun:
fcIcre:, ccmc pcr exemp|c:
Iipc: ce p|ccc: uIi|izccc:: cevem Ier cL:crcc mcximc ce 37 e um cce-
uccc cceficienIe ce cIriIc pcrc eviIcr ccicenIe: pcr e:ccrregcmenIc
{WHE/I, 2000). Devicc c e::c cL:crcc recuzicc, rejunIe: cimenI|cic: mc-
ncccmpcnenIe: cpre:enIcm Lcixc ccerncic e c u:c ce prccuIc: Liccm-
pcnenIe: {ce:ce ue fcrmu|ccc: ccm cciIivc: cceuccc: pcrc u:c em pi:-
cinc:) reccmenccve|.
DeIc|he: ce cp|icccc: pi:cinc:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
85
/|m ci::c, rejunIe: cciIivccc: pc::uem mcicr ccpcciccce pcrc cL-
:crver cefcrmcce:
28
e pcIencic|menIe mcicr re:i:Incic cc: prccuIc: u|-
micc: exi:IenIe: nc cguc cc: pi:cinc:, pcrIicu|crmenIe c: vcricce: ce pH
{L/IlCFEIE, 2003):
uc|iccce cc :uprimenIc ce cguc: c ccmpc:icc cc cguc e :uc: prcprie-
ccce: e:Icc re|ccicnccc: ccm :uc crigem gec|cgicc. Fcrc c cc:c ce u:c
em pi:cinc:, um fcIcr impcrIcnIe :uc curezc, cu :ejc, Iecr ce ccrLcncIc:
ce cc|cic e mcgn:ic. CucnIc mcicr c Iecr, mcicr c prcLcLi|iccce ce ce-
pc:icc ce :ci:: pcr cuIrc |ccc, ucnIc mencr c Iecr, mcicr c pcIencic| ce
ccrrc:cc e erc:cc cc rejunIe, pci: c cguc Icrnc-:e mci: recIivc {WHE/I,
2000):
Iipc: ce u:c cc pi:cinc e |ccci: e:pec|ficc: nc enIcrnc ue receLercc reve:-
IimenIc cercmicc: Lcrcc: pcrcic|menIe :uLmer:c: e:Icrcc :ujeiIc: c cic|c:
ce mc|hcgem/:eccgem, c ue pcce Icrncr c cmLienIe mci: cgre::ivc pcrc
c rejunIe ne::e: |ccci: e:pec|ficc:. IcnIc c: p|ccc: ccmc c rejunIe preci:cm
cpre:enIcr fcci|iccce ce |impezc e re:i:Incic cc ce:envc|vimenIc ce cr-
gcni:mc: pcIcgnicc:. IcmLm, umc pi:cinc u:ccc cpenc: pcrc Lcnhc
Iem :c|iciIcce: ciferenciccc: ce umc u:ccc pcrc ccmpeIice:, jcgc:, Irei-
nc: ce ccnccgem eIc.
Sejc uc| fcr c rejunIe e:pecificccc, e|e ceve :empre impecir c enIrccc ce
cguc pcr Irc: cc: p|ccc: e cpre:enIcr Lcixc cL:crcc, principc|menIe em c|imc:
fric:, pci: cc:c hcjc fcrmccc ce ge|c, c pre::cc ccc:icnccc pe|c cumenIc ce
vc|ume pcce ccnificcr c reve:IimenIc. Vc|e |emLrcr ue c reve:IimenIc cercmicc
ce umc pi:cinc Iem vcric: funce:, mc: nenhumc ce|c: ce Icrnc-|c e:Icnue. /
cuLc cc pi:cinc ceve e:Icr i:enIc ce vczcmenIc: e infi|Ircce: cnIe: cc cp|icc-
cc cc reve:IimenIc e e:Ie ncc ceve :er cp|icccc :cLre Lc:e: ccm infi|Ircce:
exIernc: ccm c cLjeIivc ce e|iminc-|c:. Nc prcIicc, c reve:IimenIc ccnIriLui pcrc c
e:Icnueiccce cc ccnjunIc, mc: e::e fcIc ncc ceve :er |evccc em ccn:icerccc
nc prcjeIc e c icic ce ue vczcmenIc: pccem cccrrer Iencc ccmc ccu:c c re-
ve:IimenIc cercmicc euivccccc.
Umc vez ue c: prccuIc: cimenI|cic: Im :uc: prcprieccce: cIimizccc:
ucncc pc::cm pcr curc micc, Lcc Icnicc prcpcrcicncr e::e fcIc cc: rejunIe:
28
lnfcrmccc IcIc|menIe ccnfirmccc pe|c: IrcLc|hc: |cLcrcIcrici:.
DeIc|he: ce cp|icccc: pi:cinc:
4. ICNlC/ DE /FLlC//C DC FEJUNIE
8
ce pi:cinc:. CuIrc pcnIc impcrIcnIe ue nc: enccnIrc: ce cuc: |cIerci: cu nc:
enccnIrc: pcrece/funcc c rejunIe ceve :er :uL:IiIu|cc pcr um SEL cnIi-fungc:,
permiIincc mcvimenIcce: ciferencici: enIre p|cnc: ciferenIe: {lIC, 14, p.235).
Num e:Iucc rec|izccc em ncve pc|:e: cc Eurcpc, :ei: cpre:enIcm c rejunIe
epcxi cu c cimenI|cic LiccmpcnenIe ccmc umc incicccc pcrc u:c em pi:cinc:.
C: cuIrc: Ir: ccmenIcm ue :eu u:c ccc:icnc| e ucncc c cguc fcr muiIc c-
gre::ivc {WHE/I, 2000). Jc Freixen: {12) incicc c rejunIe epcxi ccmc mcIeric| c-
ceuccc pcrc re:i:Iir cc: prccuIc: ce IrcIcmenIc cc cguc e IcmLm pcrc prc-
pcrcicncr e:Icnueiccce cc reve:IimenIc
2
.
Em re:umc, em muiIc: cc:c: c: rejunIe cimenI|cic: LiccmpcnenIe: cIen-
cem cc: reui:iIc: ce ce:empenhc cc mcicric cc: pi:cinc:, mc: c incerIezc cc
uc|iccce cc cguc Iem impc:Ic c u:c ce rejunIe epcxi ccnIrc um pc::|ve| IrcIc-
menIc incceuccc {WHE/I, 2000).
2
EnIencc-:e cui ue c ccnjunIc cc: p|ccc: e rejunIe ceve impecir c pc::cgem ce cguc. Me:mc :e
hcuver umc fc|hc ucnIc c e::e c:pecIc, c re:pcn:cLi|iccce pcr impecir c vczcmenIc cc pi:cinc ccnIi-
nuc :encc cc ccmccc ce impermecLi|izccc.
V.
FkOGkAMA FXFFklMFNIAL
E:Ie ccp|Iu|c exiLe Iccc: c: re:u|Iccc: cc: en:cic: |cLcrcIcrici: execuIccc:
curcnIe c pe:ui:c. Scc mc:Irccc: e ccmenIccc: c: :eguinIe: en:cic: ce ccrcc-
Ierizccc cc: rejunIe:: reIrccc |inecr, f|exiLi|iccce, mcnchcmenIc, re:i:Incic ce
ccerncic, re:i:Incic c ccmpre::cc, mccu|c ce cefcrmccc, reIencc ce cguc.
C: en:cic: ce f|excc ce pcini: em e:cc|c rec| e:Icc ci:pc:Ic: cc finc| e repre:en-
Icm c pcnIc chcve ce Iccc: c: en:cic: execuIccc:.
Objet|vos espec||cos o serem ot|ng|dos
CLjeIivc: 5, , 7 e 8: ver pcginc 5.
lnIrccucc
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
88
O QJF VOC 5A8F NO IFM VALOk ALGJM
O VALOk F5I NO QJF VOC FAZ COM O QJF 5A8F.
FrcvrLic chin:
:Ie ccp|Iu|c e:Ic civicicc em cuc: pcrIe: principci:. / primeirc ce|c:
ce:creve Iccc: c: en:cic: ce ccrccIerizccc cc: rejunIe: execuIccc:
curcnIe c prcgrcmc experimenIc|. C enfcue cccc cc: prccuIc: cimenI|cic:,
mc: c|gun: re:u|Iccc: cc: rejunIe: ce Lc:e crgcnicc :cc ccmenIccc: cpcrIunc-
menIe. / :eguncc pcrIe, ue cLcrcc c: en:cic: ce f|excc ce pcini:, ce:creve c
cLjeIivc cenIrc| ce:Ic ci::erIccc, cu :ejc, ci:cuIir c: en:cic: pcrc cvc|icr c inf|u-
ncic cc: junIc: ce c::enIcmenIc nc e:IcLi|iccce ce pcini: :uLmeIicc: c f|excc.
EnIencc-:e cui ue c Iermc untc: ce c::entcnentc refere-:e cc Iipc ce rejunIe
uIi|izccc e IcmLm c |crgurc cc junIc.
V.1. CAkACIEkIIAO DOS kEJbNIES
C: en:cic: ce ccrccIerizccc cc: rejunIe: fcrcm Lc:eccc: nc prcjeIc ce
ncrmc 18:40.05-001 {/8NI, 2001) e, ucncc ju|gcu-:e nece::cric, cuIrc: ncrmc:
fcrcm uIi|izccc:, :ejc pcrc ncrIecr c execucc cc: en:cic: :ejc pcrc ccmpcrcr :eu
prccecimenIc ce execucc.
lnicic|menIe, c: en:cic: fcrcm execuIccc: ccm c u:c ce rejunIe: mcnc-
ccmpcnenIe: e, cpc:, c|gun: fcrcm repeIicc: ccm rejunIe: LiccmpcnenIe: pcrc
efeiIc: ce ccmpcrccc. Ne::e cc:c, c: cciIivc: uIi|izccc: fcrcm c: cc Iipc S8F {e:Ii-
renc LuIccienc), repre:enIccc pe|c S8F_EF {pcr umc ue:Icc ce e:pcc, icenIifi-
cccc cpenc: ccmc F em c|gumc: IcLe|c:) e S8F_E/, e ccr||icc, repre:enIccc pe|c
/CF. C cciIivc S8F_EF incicccc pe|c fcLriccnIe ccmc um cc: e|emenIc: cc mi:-
Iurc LiccmpcnenIe ce crgcmc::c cce:ivc ce c|Ic ce:empenhc e c S8F_E/ in-
cicccc e:pecificcmenIe pcrc me|hcrcr c|gumc: prcprieccce: ce rejunIe: cimen-
I|cic:.
Ccnfcrme infcrmcce: cc: fcLriccnIe:, c cciIivc S8F_EF cpre:enIc Iecr ce
:c|icc: cprcximccc ce 277 {77 pcrc c S8F_E/) e c /CF ce 507, :encc e::e: c:
vc|cre: cccIccc: pcrc c cc|cu|c cc rczcc pc||merc/cimenIc {p/c). Nc cc:c cc:
rejunIe:, c Iecr ce cimenIc cccIccc fci ce 307, c ue IcmLm repre:enIc c: cc-
cc: fcrnecicc: pe|c: fcLriccnIe:. Em Iccc: c: en:cic: fcrcm u:ccc: rejunIe: Iipc
junIc |crgc e:pec|ficc: pcrc u:c exIernc {Iipc ll cc IcLe|c ll.7, p.25).
E
CcrccIerizccc cc: rejunIe:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
8
/ IcLe|c V.1 cpre:enIc um re:umc cc: en:cic: execuIccc:, c: re:pecIivc:
ncrmc: ue regem :uc execucc e c ucnIiccce ce CF: {ccrpc:-ce-prcvc) exe-
cuIccc: em |cLcrcIcric.
Iobe|o V.1. kesumo dos enso|os de corocter|zoo e respect|vos normos ut|||zodos
N
o
do normo
Doto do normo
Nome do normo
Enso|o
CFs suger|dos pe|o normo CFs executodos no |oborotor|o
18:40.05
2001
/rgcmc::c pcrc rejunIcmenIc - DeIerminccc cc
reIrccc |inecr - MIccc ce en:cic {/nexc D).
FeIrccc
|inecr
4 uniccce: 7 c uniccce:
EN 12002
17
Acne:|ve: |c| t||e: - cete|n|nct|cn c| t|cn:ve|:e ce-
|c|nct|cn |c| cenent|t|cu: ccne:|ve: cnc g|cut:.
Defcrmccc
Ircn:ver:c|
{f|exiLi|iccce)
3 uniccce: uniccce:
N8F 13818
17
F|ccc: cercmicc: pcrc reve:IimenIc - e:pecificccc
e mIccc: ce en:cic {/nexc G).
McnchcmenIc
- -
N8F 14084
18
/rgcmc::c cc|cnIe incu:Ir. pcrc c::enI. ce p|ccc:
ce cercmicc - DeI. cc re:i:Incic ce ccerncic.
Fe:i:Incic
ce ccerncic
10 uniccce: 10 uniccce:
18:40.05
2001
/rg. pcrc rejunIcmenIc - DeIerminccc cc re:i:In-
cic c ccmpre::cc - MIccc ce en:cic {/nexc E).
Fe:i:Incic c
ccmpre::cc
uniccce: 10 uniccce:
18:40.05
2001
/rg. pcrc rejunIcmenIc - DeIerm. cc mccu|c ce
cefcrmccc e:IcIicc - MIccc ce en:cic {/nexc G).
Mccu|c ce
cefcrmccc
uniccce: 10 uniccce:
18:40.05
2001
/rgcmc::c pcrc rejunIcmenIc - DeIerminccc cc
reIencc ce cguc - MIccc ce en:cic {/nexc C).
FeIencc
ce cguc
1 uniccce 1 uniccce
DurcnIe c execucc cc: en:cic: em |cLcrcIcric, c Iecr ce cciIivc fci re|c-
cicnccc ccm c ucnIiccce ce cguc ce cmc::cmenIc, ce mccc c fcci|iIcr c e-
xecucc cc mi:Iurc. /::im, nc IcLe|c V.2, c vc|cr 507F incicc 507 ce cciIivc S-
8F_EF em re|ccc cc IcIc| cc cguc ce cmc::cmenIc, cu :ejc, ce um IcIc| ce
200m| ce cguc, 100m| fcrcm :uL:IiIu|cc: pe|c cciIivc. Nc cc:c cc /CF, c re|ccc
fci nicc ce 1:3 em re|ccc c cguc {umc pcrIe ce cciIivc: Ir: pcrIe: ce cguc).
EmLcrc e::e prccecimenIc Ienhc fcci|iIccc c IrcLc|hc |cLcrcIcric|, c vc|cr ue
rec|menIe Irccuz :enIicc f|:icc impcrIcnIe c re|ccc pc||merc/cimenIc {p/c). Fcr
e::e mcIivc, c IcLe|c V.2 i|u:Irc c euivc|ncic enIre e::c: cuc: grcncezc:.
CcrccIerizccc cc: rejunIe:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
0
Iobe|o V.2. Converso do vo|or prt|co de od|t|vo poro o re|oo po|meroJc|mento [pJc}
Vo|ores equ|vo|entes entre re|oo prt|co usodo no |oborotor|o e teor pJc
Fe|ccc prcIicc 257F 337F 507F 7F 1007F S8F_E/ /CF
Iecr p/c 4,57 5,7 ,07 12,07 18,07 4,77 8,37
Nc: en:cic: ce ccrccIerizccc iIemizccc: c :eguir, :cc cpre:enIccc: exp|i-
ccce: Lc:icc: :cLre :uc execucc, c: vc|cre: cLIicc: e c|gun: ccmenIcric: c
re:peiIc cc: re:u|Iccc:. / prccecncic cc: prccuIc: c :eguinIe: E|icne {F1), Jun-
IcFcm {F2), Lcfcrge {F3), FcrIckc|| {F4), CucrIzc|iI {F5) e /Lccc FejunIcLrc: {F).
V.1.1. ketroo ||neor
C en:cic ce reIrccc |inecr execuIccc pcr meic cc mc|ccgem ce um
pri:mc reIcngu|cr :eme|hcnIe cc mc:Irccc nc Figurc V.1. /pc: um inIervc|c ce
curc inicic|, c CF ce:mc|cccc, crmczenccc em ccmcrc :ecc e :eu ccmprimen-
Ic mecicc em per|ccc: pr-ceIerminccc:. E::e en:cic ce:criIc pe|c prcjeIc ce
ncrmc 18:40.05 {/8NI, 2001) e c mc|ccgem cc: CF: pcce :er execuIccc ce c-
ccrcc ccm c prccecimenIc c|i ce:criIc cpenc: pcrc c cc:c ce rejunIe: mcnc-
ccmpcnenIe:. Nc cc:c ce rejunIe: LiccmpcnenIe:, c ccmpccIccc fci execuIc-
cc cpenc: pcr impccIc, jc ue c ccn:i:Incic cc prccuIc impeciu
30
c ccmpccIc-
cc pcr peneIrccc ce e:pcIu|c ccmc e:pecificccc pe|c prcjeIc ce ncrmc.
F|guro V.1. Esboo do CF ut|||zodo no enso|o de retroo
Cccc um cc: prccuIc: en:ciccc: cpre:enIcu um vc|cr ccrccIer|:Iicc ce re-
Irccc, ncc :encc c me:mc pcrc ciferenIe: fcLriccnIe:. Nc cc:c ce rejunIe: Li-
Ccrpc ce prcvc
Finc pcrc mecicc
Fcrmc ce cc
CcrccIerizccc cc: rejunIe:: reIrccc |inecr
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
1
ccmpcnenIe: ccm ciferenIe: Iecre: ce cciIivc, hcuve umc peuenc vcriccc nc
vc|cr finc| cc reIrccc, ccmc pcce :er vi:Ic nc IcLe|c V.3. EnIreIcnIc, c ccicc cc
pc||merc inf|uencicu :en:ive|menIe c ce:vic pccrcc cc: ccnjunIc: ce CF:, Icr-
ncncc c cmc:Irc mci: hcmcgnec, ccnfcrme pcce :er vi:uc|izccc nc Figurc V.2.
Iobe|o V.3. ketroo dos rejuntes nos |dodes de 1, 7 e 21 d|os respect|vomente [mmJm}
Ieor de od|t|vo do m|sturo
Fobr|-
conte
Furo
25% F
pJc=4,5%
33%F
pJc=5,%
50%F
pJc=,0%
%F
pJc=12%
100%F
pJc=18%
S8k_EA
pJc=4,7%
F1
7
C
F
:
0,3
1,51
1,5
C
F
:
0,3
1,40
1,38
-
C
F
:
0,7
1,33
1,45
-
C
F
:
0,2
1,58
1,75
C
F
:
0,52
1,18
1,24
F4
C
F
:
0,3
1,08
1,14
-
8
C
F
:
0,32
1,2
1,37
-
C
F
:
0,23
1,21
1,32
C
F
:
0,10
1,12
1,30
7
C
F
:
0,42
1,32
1,41
F5
C
F
:
0,27
1,48
1,4
- - - - - -
F
C
F
:
0,23
1,10
1,25
- - - - -
C
F
:
0,17
1,05
1,10
kejunte puro kejunte od|t|vodo
F
e
I
r
c
c
c
{
m
m
/
m
)
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
0 10 20
lccce {cic:)
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
0 10 20
lccce {cic:)
F|guro V.2. Gr||co do retroo de um mesmo rejunte sob duos cond|es: puro e od|t|vodo
/ /NSl /118. {/NSl, 1) e:IcLe|ece vc|cre: ce reIrccc |inecr mcximc c
24h ce 0,3mm/m e cc: :eIe cic: ce 1mm/m. EnIreIcnIc, c: ccncice: ce curc e:-
30
C: rejunIe: LiccmpcnenIe: cpre:enIcm-:e muiIc grucenIc:". /::im, c reIirccc cc e:pcIu|c cccLc pcr
remcver c rejunIe cc fcrmc cc inv: ce prcmcver :uc ccmpccIccc, c ue impece ue :ejc feiIc ce::c
mcneirc.
N
c
c
e
C
F
:
FeIrccc c 1 cic
FeIrccc cc: 7 cic:
FeIrccc cc: 21 cic:
CcrccIerizccc cc: rejunIe:: reIrccc |inecr
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
2
pecificccc: ne::c ncrmc exigem umiccce re|cIivc ce 57 cu mci:, enucnIc ue
c: en:cic: ce:criIc: ne:Ie ccp|Iu|c fcrcm ce:envc|vicc: em ccmcrc :ecc cpc: c
curc inicic|, ccnfcrme ce:criIc nc prcjeIc ce ncrmc jc ciIccc.
V.1.2. F|ex|b|||dode [de|ormoo tronsverso|}
C en:cic ce cefcrmccc Ircn:ver:c| {cui IrcIccc ccmc f|exiLi|iccce), ccn-
:i:Ie em :uLmeIer c f|excc umc p|ccc ce rejunIe ccm cimen:ce: ce 280x45x3mm
cI :uc rupIurc, :encc c ccrgc cp|icccc nc pcrIe cenIrc| ce um CF cpciccc :c-
Lre rc|eIe:, ccmc i|u:Irccc nc Figurc V.3.
F|guro V.3. Esboo do enso|o de ||ex|b|||dode [de|ormoo tronsverso|}
Ccmc c: CF: execuIccc: Im :eu Icmcnhc pccrcnizccc pe|c EN 12002
{EN, 17), fcrmc: preci:crcm :er ccnfeccicnccc: nc |cLcrcIcric cc CFDCC
{Figurc V.4) uIi|izcncc umc p|ccc ce FVC em virIuce cc :eu cu:Ic infericr em re|c-
cc cc Ief|cn
{FIFE
31
), :ugericc pe|c EN 12002. /pc: e::c Icrefc, c: CF: fcrcm
mc|cccc: e en:ciccc: ccmc mc:Irccc nc Figurc V.5.
C: en:cic: fcrcm rec|izccc: ccnfcrme c ncrmc EN 12002 {EN, 17) exceIc
pe|c fcIc ce ue c curc ceu-:e em |cLcrcIcric ccm IempercIurc ce 232
c
C e u-
miccce re|cIivc ce 057. E::c ncrmc e:IcLe|ece curc ce 14 cic: num invc|ucrc
ce pc|ieIi|enc :eguicc ce cuIrc: 14 cic: nc: ccncice: ce 232
c
C. De::c fcrmc, c:
re:u|Iccc: ncc pccem :er cccIccc: ccmc vc|cre: cL:c|uIc:, mc: pccem cpenc:
31
FIFE - :ig|c prcvenienIe ce pc|iteIrc||ucreIi|enc. C ncme Ief|cn
0,04
1,80
0,21
2,57
0,20
5,8
0,3
1,8
0,15
2,5
0,2
F2 1,20
0,14
- - 8,35
0,33
- -
F3 1,33
0,12
- - 5,28
0,14
- 1,8
0,23
F4 - - - 8,20
0,15
- -
F5 1,5
0,15
- - 7,0
0,14
- 3,71
0,4
2
8
c
i
c
:
F 1,38
0,12
1,
0,12
2,3
0,15
7,42
0,52
1,
0,17
1,
0,07
F1 1,00
0,02
- - ,00
0,43
1,1
0,15
3,21
0,32
F2 1,2
0,07
- - 8,38
0,74
- -
F3 1,15
0,0
- - 8,4
0,35
- 3,75
0,17
F4 0,73
0,05
- - ,54
0,12
- 4,13
0,44
F5 2,75
0,33
2,2
0,10
4,1
0,43
8,87
0,30
4,27
0,30
4,02
0,2
1
4
c
i
c
:
F 1,50
0,17
- - 5,22
0,71
1,83
0,13
-
- FejunIe epcxi:
- FejunIe furcnicc:
25,8mm.
mc|ccgem ncc pc::|ve| cevicc c ccn:i:Incic cc mcIeric|.
8c|cnc pcrc mecicc cc ccrgc
CcrccIerizccc cc: rejunIe:: f|exiLi|iccce
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
4
C en:cic ce f|exiLi|iccce pcce :er ccrre|ccicnccc ccm cuc: prcprieccce:
impcrIcnIe: cc: rejunIe: cimenI|cic:: mccu|c ce cefcrmccc e ccpcciccce ce
cL:crver cefcrmcce: c|c|icc:. Fcrc um prccuIc cc me:mc prccecncic, c: en-
:cic: reve|crcm ue ucnIc mcicr c Iecr ce pc||merc mcicr fci c f|echc pcrc c
me:mc ccrgc ce rupIurc, c ue :ignificc umc recucc cc mccu|c ce cefcrmc-
cc. Nc cc:c ce e:fcrc: c|c|icc: cc reve:IimenIc cercmicc, ccmc vcricce: ci-
men:icnci: ce crigem Irmicc, c pc||merc prcpcrcicnc c fcrmccc ce umc mcIriz
ce cimenIc e cgregccc: imer:c num ccmpc:Ic e|c:Ic-p|c:Iicc, c ue ccnIriLui
pcrc c fcrmccc ce um ccnjunIc mc|ecve|", recuzincc c prcLcLi|iccce ce fi::u-
rc: pcr fccigc e cumenIcncc c ccerncic c |cIerc| cc p|ccc:. CucnIc mcicr c
Iecr ce pc||merc, mci: inf|uenIe: :cc :uc: prcprieccce: nc ccmpc:Ic finc|.
V.1.3. Monchomento
C en:cic ce mcnchcmenIc ce rejunIe ncc :egue nenhumc ncrmc, mc:
rczccve| ue :ejcm cp|icccc: c: me:mc: cgenIe: mcnchcnIe: e c me:mc Icni-
cc e:pecificccc nc N8F 13818 {/8NI, 17), ue IrcIc cc mcnchcmenIc ce p|c-
cc: cercmicc:. 8c:iccmenIe, c en:cic :e re:ume em :ujcr c rejunIe e |impc-|c me-
IcciccmenIe.
/pc: c remccc cc exce::c ce cgenIe mcnchcnIe, umc pcrIe :uperficic|
ce cif|ci| remccc pe|c fcIc ce ficcr ccericc nc :uperf|cie rugc:c cc rejunIe. /-
|m ci::c, umc pcrIe cc cgenIe cccLc pcr peneIrcr c e:IruIurc cc rejunIe numc
prcfunciccce Ic| ue cepence IcnIc cc: ccrccIer|:Iicc:/prcprieccce: cc rejunIe
ccmc cc prcpric cgenIe mcnchcnIe {me:mc c: prccuIc: epcxi, ccm cL:crcc
uc:e nu|c, cpre:enIcrcm mcnchc: cpc: c en:cic).
DenIre e::c: ccrccIer|:Iicc:/prcprieccce:, pcce-:e ce:Icccr: cL:crcc, pc-
rc:iccce e ccr cc rejunIe, Iipc ce cgenIe mcnchcnIe {vinhc, c|ec, ccIchup, mc:-
Icrcc, ccf eIc.), ccn:i:Incic, Iempc ce ccnIcIc, Icnicc ce |impezc. / Figurc V.
mc:Irc um en:cic ce mcnchcmenIc ccm ccIchup, mc:Icrcc e iccc e c Figurc V.7
i|u:Irc c rejunIe cpc: pc::cr pcr um prcce::c ce |impezc ccm cguc ccrrenIe e e:-
ccvc ce cercc: p|c:Iicc:. NcIc-:e ue c: mcnchc: ncc pucercm :er remcvicc:.
/pc: c IenIcIivc ce |impezc, umc ccmccc :uperficic| cc rejunIe fci remc-
vicc pcr rc:pcgem, fcIc ue pc::iLi|iIcu perceLer ue c cgenIe mcnchcnIe pe-
neIrcu prcfunccmenIe {cprcximcccmenIe 1mm) nc ccrpc cc rejunIe.
/::im, umc vez ue c cgenIe fci cL:crvicc pe|c rejunIe, pcce-:e cecuzir
ue c remccc cc mcnchc prcIiccmenIe impc::|ve|, re:Icncc cpenc: c c|Ier-
CcrccIerizccc cc: rejunIe:: mcnchcmenIc
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
5
ncIivc ce remccc e recp|icccc cc rejunIe nc pcrIe cfeIccc. Me:mc ccm e::c
cIiIuce e :encc c recp|icccc ce cpenc: umc pcrIe cc rejunIe umc Icrefc :im-
p|e:, muiIc: veze: e|c :e Icrnc ineficcz pcrue c rejunIe recm cp|icccc ce:Icc
cc: pcrIe: mci: cnIigc:, c ue pcce re:u|Icr em uc|iccce ce :ervic infericr c ue
hcvic me:mc ccm c pre:enc cc: mcnchc:.
F|guro V.. Enso|o de monchomento F|guro V.7. kejunte monchodo opos ||mpezo
Em re:umc, ncIc-:e ue c mcnchcmenIc muiIc inf|uenciccc pe|c rugc:i-
ccce, pe|c cL:crcc ce cguc e pe|c pcrc:iccce cc: rejunIe:. Nc cc:c cc: rejun-
Ie: LiccmpcnenIe:, c: cciIivc: pccem c|Iercr c cL:crcc ce cguc e c pcrc:icc-
ce, mc: pcucc inIerferem nc rugc:iccce :uperficic|. l::c pcrue e|c cepence cc
Iipc ce cccLcmenIc cc rejunIe e, pe|c prcpric fcIc ce IrcIcr-:e ce um mcIeric|
crenc:c {rejunIe: cimenI|cic:), :uc :uperf|cie :empre cpre:enIc irregu|criccce: ue
cificu|Icm c |impezc e remccc cc: mcnchc:.
V.1.4. kes|stnc|o de odernc|o
C en:cic ce re:i:Incic ce ccerncic ccn:i:Ie em c::enIcr umc p|ccc ce-
rcmicc ce cimen:ce: 5x5cm :cLre um :uL:IrcIc pccrcc, crrcnccncc-c cpc: um
per|ccc e:pec|ficc ce curc {Figurc V.8) ccnfcrme ce:criIc nc N8F 14084 {/8NI,
18)
32
. /|m ci::c, pcrc cvc|icr c re:i:Incic ce ccerncic cc: rejunIe: cc e:mc|Ie
cc: p|ccc:, fcrcm feiIc: en:cic: cnce c :uL:IrcIc pccrcc fci :uL:IiIu|cc pcr umc
p|ccc e:mc|Iccc e ccmp|eIcmenIe |i:c {Figurc V.). E::e en:cic fci execuIccc
Iencc em vi:Ic ue c|gumc: p|ccc: cpre:enIcm e:mc|Ie nc |cIerc|, c ue pcce
prejuciccr c ccerncic cc rejunIe.
32
E::e en:cic fci ce:envc|vicc pcrc crgcmc::c: cce:ivc:, mc: ne::e cc:c fci uIi|izccc pcrc cvc|icr c
re:i:Incic ce ccerncic cc rejunIe.
CcrccIerizccc cc: rejunIe:: re:i:Incic ce ccerncic
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
/ cp|icccc :cLre c :uL:IrcIc pccrcc fci execuIccc ccm ce:empencceirc
cenIeccc {cenIe: xmm) e IcmLm pcr meic cc Icnicc cc Lc|cc
33
, :encc ue
pcucc ciferenc fci enccnIrccc nc re:u|Iccc finc| cc re:i:Incic ce ccerncic.
CuIrc fcIc re|evcnIe ue c pc:icicncmenIc cc mc::c ce 1kg :cLre c: p|ccc:
recm c::enIccc: IcmLm pcucc inf|uencicu c re:u|Iccc cc: en:cic:, prcvcve|-
menIe pcrue c rejunIe cpre:enIc-:e Lem mci: ccn:i:IenIe cc ue umc crgcmc:-
:c cce:ivc e pcucc :cfre c inf|uncic ce umc ccrgc e:IcIicc ce 1kg.
F|guro V.8. Adernc|o sobre substroto podro F|guro V.. Adernc|o sobre p|oco cerm|co
/ :eguir, c IcLe|c V.5 mc:Irc c: re:u|Iccc: cc: en:cic: ce re:i:Incic ce
ccerncic cc: 14 e 28 cic: pcrc p|ccc: ce pcrce|cncIc e c IcLe|c V. pcrc p|c-
cc: ce :emi-gr:.
Iobe|o V.5. kes|stnc|o de odernc|o [p|ocos de porce|onoto} sobre substroto podro [MFo}
14 d|os 28 d|os
Fobr|-
conte
Furo
50% S8k_EF
pJc=,0%
100% S8k_EF
pJc=18%
Furo
50% S8k_EF
pJc=,0%
100% S8k_EF
pJc=18%
F1 0,52
0,17
0,83
0,20
1,1
* - - -
F2 - - - 0,58
0,0
- *
F3 - - - - - -
F4 - - - 0,25
0,07
0,84
0,17
1,07
0,15
F5 0,7
0,0
- 1,1* - - 1,78
0,12
* FupIurc cc :uL:IrcIc pccrcc {ver Figurc V.10).
Sc|vc c: rupIurc: cc :uL:IrcIc, Iccc: c: cemci: en:cic: cpre:enIcrcm rupIurc nc inIerfcce
p|ccc/rejunIe, :encc ue c: p|ccc: cpre:enIcrcm re:Ic: :ignificcIivc: ce rejunIe nc Icrccz
cpenc: pcrc Iecre: ce 1007 S8F_EF.
33
Icnicc em ue pcrce: ce crgcmc::c :cc cp|icccc: :cLre c Icrccz cc p|ccc c :er c::enIccc, Lc:-
Icncc pre::icnc-|c cI ue c exce::c ce crgcmc::c f|uc pe|c: |cIerci:.
CcrccIerizccc cc: rejunIe:: re:i:Incic ce ccerncic
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
7
/ N8F 14084 {/8NI, 18) e:pecificc p|ccc: ccm cL:crcc ce 417 pcrc c
en:cic cc: crgcmc::c: cce:ivc:. EnIreIcnIc, pcrc efeiIc ce ccmpcrccc, c: rejun-
Ie: fcrcm uIi|izccc: nc c::enIcmenIc ce p|ccc: ce pcrce|cncIc e :emi-gr:, re:u|-
Icncc em cccc: ccmpcrcIivc: pcrc cuc: p|ccc: ce u:c Lc:IcnIe ccmum.
Iobe|o V.. kes|stnc|o de odernc|o [p|ocos de sem|-grs} sobre substroto podro [MFo}
14 d|os 28 d|os
Fobr|-
conte
Furo
50% S8k_EF
pJc=,0%
100% S8k_EF
pJc=18%
Furo
50% S8k_EF
pJc=,0%
100% F
pJc=18
F1 0,47
0,18
{c) 1,55
0,25
{L) 1,30* 0,87
0,14
{c) 1,23* 1,13*
F3 0,24
0,04
{c) 0,35
0,07
{c) - 0,28
0,04
{c) 1,15
0,12
{L,c) -
F5 0,73
0,18
{c) 1,21* - 1,2
0,10
{L) 1,55
0,13
{L) 1,5*
* FupIurc cc :uL:IrcIc pccrcc {ver Figurc V.10).
{c) FejunIe :c|Ic cc Icrccz cc p|ccc.
{L) FejunIe crrcncc ccpc :uperficic| cc :uL:IrcIc pccrcc.
{c) FupIurc cc rejunIe, hcvencc re:Ic: nc Icrccz cc p|ccc e re:Ic: nc :uL:IrcIc pccrcc.
Nc cc:c ce c::enIcmenIc :cLre p|ccc e:mc|Iccc {Figurc V.), ficc c|crc
pe|c IcLe|c V.7 c Lcix|::imc ccerncic cc: prccuIc: purc:, ccmc ceveric :er :e-
guncc c Iecric ue exp|icc c ccerncic meccnicc cc cimenIc {iIem lll.7, p.2),
uc:e ue exc|u:ivc nc cc:c cc: rejunIe: mcncccmpcnenIe:. EnIreIcnIc, cnc|i-
:cncc c: re:u|Iccc: cc: prccuIc: LiccmpcnenIe:, c efeiIc cc|c" cc cciIivc mcni-
fe:Ic-:e :en:ive|menIe nc: mcIerici: ce Iccc: c: fcLriccnIe:, me:mc :encc e|e
mci: ccenIuccc em c|gun: cc ue em cuIrc:.
EvicenIemenIe, e::e fcIc cepence cc inIerccc enIre cci: mcIerici:, c pc-
||merc e c rejunIe, :encc ue c ce:empenhc cc ccmpc:Ic finc| ceve :er cnc|i:ccc
ncc cpenc: c curIc prczc, mc: principc|menIe em iccce: mcicre: ue repre:en-
Iem mci: cceucccmenIe c vicc Ii| cc reve:IimenIc cercmicc.
Iobe|o V.7. kes|stnc|o de odernc|o oos 14 d|os sobre p|oco esmo|todo [MFo}
Ieor de po|mero od|c|onodo
Fobr|-
conte
Furo
25% S8k_EF
pJc=4,5%
50% S8k_EF
pJc=,0%
100% S8k_EF
pJc=18%
S8k_EA
pJc=4,7%
F1 0,04
0,01
0,13
0,03
0,27
0,05
1,5
0,11
0,38
0,13
F4 0,00
0,00
- - 0,2
0,0
0,2
0,05
F5 0,07
0,01
- - 0,37
0,02
0,3
0,03
F 0,00
0,00
- - - 0,78
0,0
Iccc: c: en:cic: cpre:enIcrcm rupIurc nc inIerfcce rejunIe/:uperf|cie e:mc|Iccc.
CcrccIerizccc cc: rejunIe:: re:i:Incic ce ccerncic
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
8
CuIrc fcIc ue pcce :er cL:ervccc nc cc:c ce prccuIc: LiccmpcnenIe:
ue c e|evccc re:i:Incic ce ccerncic pcr e|e: prcpcrcicnccc ccc:icncu c rup-
Iurc cc :uL:IrcIc pccrcc. l::c cccrreu ce cuc: fcrmc:: crrcnccmenIc ce umc pcr-
Ie cc :uL:IrcIc {Figurc V.10) cu ueLrc cc :uL:IrcIc pcr f|excc {Figurc V.11).
/mLc: c: :iIucce: mc:Ircm c nece::iccce ce :uL:IrcIc: ce mcicr re:i:-
Incic pcrc c Ie:Ie ce prccuIc: ce e|evccc ce:empenhc, eviIcncc c percc ce
CF:. CucnIc c e::e c:pecIc, um fcIc c :er cL:ervccc ue c: :uL:IrcIc: pccrcc
uIi|izccc: cpre:enIcrcm cuc: e:pe::urc:, vcricncc ccnfcrme c fcrnececcr: 15mm
e 20mm. EmLcrc c N8F 14082 {/8NI, 18) e:pecifiue 15mm ccmc e:pe::urc m|-
nimc pcrc c: :uL:IrcIc:, ju:IcmenIe cue|e: ccm e::c cimen:cc ue :cfrercm
rupIurc pcr f|excc.
F|guro V.10. kupturo do substroto podro F|guro V.11. Quebro do substroto por ||exo
C: cemci:, ccm e:pe::urc ce 20mm, :cfrercm rupIurc ccnfcrme mc:Irc c
Figurc V.10 pcrc rejunIe: LiccmpcnenIe:. De uc|uer fcrmc, i::c ncc pcce :er
enccrccc ccmc umc cr|Iicc c ncrmc, mc: :im ccmc umc :uge:Icc, jc ue e|c
c|crc em cfirmcr ue c c::enIcmenIc cc: p|ccc: ceve :er feiIc ccm crgcmc::c:
mcncccmpcnenIe:.
V.1.5. Compresso e modu|o de de|ormoo estt|co
C: vc|cre: ce ccmpre::cc e mccu|c ce cefcrmccc re:u|Icm ce um me:-
mc en:cic Lc:icc. C prccecimenIc ccn:i:Ie em ccmprimir um ccrpc-ce-prcvc
ci||ncricc cceucccmenIe curccc {Figurc V.12) cI :uc rupIurc, :encc cncIccc c
vc|cr cc Ien:cc mcximc. Cucncc e:Iiver :encc execuIccc c en:cic ce mccu|c ce
cefcrmccc e:IcIicc, vc|cre: ce cefcrmccc |cngiIucinc| cc CF :cc IcmLm re-
gi:Irccc: ccnfcrme c Ien:cc ce ccmpre::cc cumenIc, c ue cc crigem c um grc-
CcrccIerizccc cc: rejunIe:: ccmpre::cc e mccu|c ce cefcrmccc
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
ficc Ien:cc x cefcrmccc ce cnce pcce :er exIrc|cc c vc|cr cc mccu|c ce ce-
fcrmccc. C prcjeIc ce ncrmc 18:40.05 {/8NI, 2001) ce:creve c ccrregcmenIc
pcrc cc|cu|c cc mccu|c ccmc :encc c p|cnc cc ccrgc l {IcngenIe inicic|) cc N8F
8522 {/8NI, 184).
Fcrc ue c ccnIcIc cc CF ccm c: Lc:e: ce cp|icccc cc ccrgc :ejc cIimi-
zccc, :uc: exIremiccce: preci:cm :er reIificccc: ce mccc c cpre:enIcr c mcximc
crec ce ccnIcIc ccm c ccrgc e eviIcr c ccmu|c ce Ien:ce: ue pc::cm cfeIcr c
re:u|Iccc cc en:cic. l::c pcce :er feiIc ce cuc: mcneirc:: pcr ccpecmenIc ce
enxcfre cu pcr reIificccc meccnicc, :encc c primeirc cc:c c uIi|izccc ne:Ie Irc-
Lc|hc pe|c :uc fcci|iccce ce execucc e pe|c ci:pcniLi|iccce ce mcIeric|.
F|guro V.12. Esboo do enso|o de compresso
/ :eguir, c IcLe|c V.8 cpre:enIc c: re:u|Iccc: ce re:i:Incic c ccmpre::cc
e c IcLe|c V. c: vc|cre: ce mccu|c ce cefcrmccc, cmLc: pcrc rejunIe purc e
ccm 1007 ce cciIivc S8F_EF. C mccu|c ce cefcrmccc cc rejunIe Iem grcnce
pcIencic| pcrc prcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce:, ccnfcrme fci vi:Ic nc iIem lll. {p.45).
Iobe|o V.8. kes|stnc|o compresso [MFo}
Furo 100% S8k_EF [pJc=18%}
Idode [d|os} Idode [d|os}
Fobr|-
conte
3 7 14 28 3 7 14 28
F1 - 1,8
1,05
21,7
1,47
1,2
1,05
- 13,1
1,42
11,4
1,4
1,4
1,03
F4 - - - 11,2
1,15
- - - 13,8
1,08
F5 1,27
0,12
,14
0,48
12,1
0,78
13,
0,7
- 8,15
0,52
- ,47
2,3
8c:e ce cpcic
FrcIc ce cp|icccc
cc ccrgc
CF :cL ccmpre::cc
CcpecmenIc ce
enxcfre
CcrccIerizccc cc: rejunIe:: ccmpre::cc e mccu|c ce cefcrmccc
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
100
Iobe|o V.. Modu|o de de|ormoo oos 28 d|os [MFo}
Fobr|conte Furo 100% S8k_EF Fobr|conte Furo 100% S8k_EF
F1 1370
1
1280
15
F5 1430
251
7511
408
V.1.. keteno de guo
C en:cic ce reIencc ce cguc ccn:i:Ie em preencher umc fcrmc ci||ncricc
{Figurc V.13) ccm rejunIe fre:cc, rc:cr :uc :uperf|cie e cc|ccc-|c em ccnIcIc ccm
um pcpe| fi|Irc pccrcc, cncIcncc c cicmeIrc cc mcnchc ce cguc cpc: ucIrc,
:eIe e 10 minuIc: {Figurc V.14).
/pc: c execucc ce c|gun: CF':, pcce-:e perceLer c nece::iccce cc cc-
|ccccc ce umc :uperf|cie mccic enIre c pcpe| fi|Irc e c Lc:e, ccmc mc:Irccc nc
Figurc V.15. Sem e::e crIif|cic, c rejunIe ncc cpre:enIc ccnIcIc cceuccc ccm c
pcpe| fi|Irc e c en:cic ncc pcce :er cceucccmenIe ce:envc|vicc. /::im, fci ccc-
Iccc c prccecimenIc ce ccmprimir c CF ccnIrc e::c :uperf|cie ce mccc ue c
en:cic puce::e :er execuIccc ce mcneirc eficcz. Nc cc:c ce rejunIe: Liccmpc-
nenIe:, ncc hcuve migrccc ce cguc pcrc c pcpe| fi|Irc em nenhum cc:c cnc|i-
:ccc, me:mc ccm ccnIcIc cceuccc cc rejunIe.
F|guro V.13. Frmo do enso|o de reteno F|guro V.14. Enso|o de reteno de guo
Um pcnIc impcrIcnIe c :er ce:Iccccc c grcnce vcricLi|iccce ce re:u|Ic-
cc: ccnfcrme c Iipc ce pcpe| fi|Irc uIi|izccc, :encc e|e: ce cL:crcc Lcixc, mcic
e c|Ic {Figurc V.1).
EmLcrc e::e en:cic reve|e c pcIencic| ce um cccc rejunIe em reIer :uc
cguc ce cmc::cmenIc e prcpcrcicncr cceuccc hicrcIccc cc cimenIc, cif|ci|
cfirmcr cI ue pcnIc c mcnchc ce cguc :cLre c pcpe| fi|Irc pcce inciccr ce
mcneirc pc:iIivc cu negcIivc c|gumc c|Ierccc ce ce:empenhc e c ucnIc e::e
CcrccIerizccc cc: rejunIe:: reIencc ce cguc
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
101
fcIcr impcrIcnIe frenIe cc: cemci: envc|vicc:. /::im, emLcrc c: rejunIe: Liccm-
pcnenIe: cpre:enIcrcm mcicr ccpcciccce ce reIencc ce cguc, fcIc ue pcce
reve|cr-:e inIere::cnIe nc: cc:c: ce cp|icccc em fcchccc:, :uc cp|icccc em
um pcine| {iIem V.2) cpre:enIcu :ric: prcL|emc: ce fi::urccc, ccmc mc:Irccc nc
Figurc V.17 e nc Figurc V.18.
F|guro V.15. Enso|o de reteno odoptodo F|guro V.1. Enso|o com pop|s d||erentes
F|guro V.17. F|ssuro em rejunte b|componente F|guro V.18. F|ssuro em rejunte b|componente
V.2. ENSAIOS DE FLEXO DE FAINIS
C: en:cic: ce f|excc ce pcini:
34
Iivercm pcr cLjeIivc cvc|icr c inf|uncic
cc rejunIe nc e:IcLi|iccce cc reve:IimenIc cercmicc cp|icccc :cLre umc |cje
34
Iccc: c: eIcpc: cc: en:cic: ce f|excc ce pcini: fcrcm execuIccc: pe|c cuIcr ce:Ie IrcLc|hc ccm c
cLjeIivc ce ccuirir :en:iLi|iccce :cLre c: vcricvei: envc|vicc: nc prcce::c.
Mcic cL:crcc
8cixc cL:crcc
/|Ic cL:crcc
Superf|cie mccic
En:cic: ce f|excc ce pcini:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
102
:uLmeIicc c f|excc. Fcrc i::c, fcrcm mc|cccc: p|ccc: ce ccncreIc nc: cimen-
:ce:
35
ce 150x5x4,5cm e 120x35x4,5cm.
/ ccrgc fci cp|icccc nc: CF: pcr meic cc u:c ce umc pren:c Shimcczu
ccm ccpcciccce pcrc 200If exi:IenIe nc |cLcrcIcric cc CFDCC-EFUSF {CenIrc
ce Fe:ui:c e De:envc|vimenIc em Ccn:Irucc Civi| cc E:cc|c Fc|iIcnicc cc USF),
u:cncc funcc ce e:cc|c ce 4If. /: cuc: vigc: ue :ervircm ce :upcrIe e c vigc
cenIrc| pcrc cp|icccc cc ccrgc fcrcm repre:enIccc: pcr perfi: ce cc :uficien-
IemenIe r|gicc: e ce cefcrmccc ce:prez|ve| frenIe c f|echc cc: |cje:.
C: CF: fcrcm en:ciccc: ccnfcrme mc:Irc c Figurc V.1, impcncc cc reve:-
IimenIc e:fcrc: ce ccmpre::cc ceccrrenIe: cc encurIcmenIc cc Lcnzc :upericr.
Fcrc permiIir c |ivre f|excc cc: CF:, fcrcm uIi|izccc: rc|eIe: em c|gun: pcnIc: e:pe-
c|ficc:, ccmc mc:Irccc nc Figurc V.1.
F|guro V.1. Esboo do corpo de provo enso|odo numo prenso h|dru||co
35
/ cefinicc cc Icmcnhc cc: ccrpc:-ce-prcvc fci Lc|izccc pcr cci: c:pecIc::
1. |crgurc: pc::iLi|iIcr pe|c menc: Ir: ficcc: ce p|ccc:, ce mccc ue c ficcc cenIrc| ficc::e ccnfinccc
pcr cuIrc: cuc::
Vigc :upcrIe
Ccrpc ce prcvc
:em reve:IimenIc
Fc|eIe ce cpcic
/p|icccc cc ccrgc
Fc|eIe :cLre c cLc
En:cic: ce f|excc ce pcini:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
103
C Ircc cc ccncreIc uIi|izccc fci 1:2:3 {cimenIc:creic:pecri:cc) ccm fcIcr
c/c cprcximccc ce 0,
3
{ccmpccIccc em me:c viLrcIcric) e c crmccc re:umiu-
:e c Lcrrc: ce cc C/50 ccm cicmeIrc 5mm. Fcr mcIivc: ccn:IruIivc:, fcrcm pc:i-
cicnccc: cuc: Lcrrc: nc cirecc Ircn:ver:c| cc CF, prcpcrcicncncc cmcrrccc
pcrc c: Lcrrc: |cngiIucinci: ue repcu:cm :cLre c funcc cc fcrmc {Figurc V.20).
Fcrc refcrc cc cLc cnce c ccrgc fci cp|icccc, fcrcm pc:icicnccc: Lcrrc:
Ircn:ver:ci: cc CF, IcmLm ce 5mm {Figurc V.21), ce fcrmc c re:i:Iir cc mcmenIc
f|eIcr ccc:icnccc pe|c ccmpre::cc cc: cLc: cc: p|ccc:.
/pc: um per|ccc ce curc m|nimc ce 28 cic:, c: |cje: ce mcicr cimen:cc fc-
rcm reve:Iicc: ccm p|ccc: ce pcrce|cncIc 20x20cm e c: mencre: ccm p|ccc:
:emi-gr: 10x10cm {Figurc V.22). Um Ierceirc en:cic previ:Ic inicic|menIe, ccm pc:-
Ii|hc: ce pcrce|cnc 5x5cm, ncc fci execuIccc pcr ccu:c cc: mcIivc: expc:Ic: nc
:encic.
F|guro V.20. Deto|hes do estruturo do corpo-de-provo
C: primeirc: CF: c :erem en:ciccc: fcrcm cue|e: reve:Iicc: ccm p|ccc:
ce pcrce|cncIc e cccc LcIeric ce en:cic: fci ccmpc:Ic pcr :eIe cmc:Irc:. /pc:
:uc rec|izccc, perceLeu-:e c Lcixc ce:vic pccrcc cc: re:u|Iccc: e ceciciu-:e pcr
ciminuir c ucnIiccce ce CF: reve:Iicc: ccm p|ccc: 10x10cm, c ue re:u|Icu num
ccnjunIc ce cincc cmc:Irc:.
2. ccmprimenIc: pcrc c Icmcnhc cc: cLc: cefinicc, c fcrc mcximc pcr e|c: :upcrIccc ceveric prcvc-
ccr umc f|echc ce 30mm.
3
Ncc fci feiIc nenhum e:Iucc ce Ircc pcrc c ccncreIc e c fcIcr c/c fci cccIccc cpc: ccnfirmccc ce
umc Lcc ccn:i:Incic pcrc mc|ccgem.
10 5 c/
5 ccn:IruIivc
/Lc pcrc cp|icccc cc ccrgc
F|ccc: cercmicc:
En:cic: ce f|excc ce pcini:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
104
F|guro V.21. Deto|homento do obo F|guro V.22. Esboo dos |ojes revest|dos
/: vcricvei: em jcgc fcrcm c Iipc ce crgcmc::c cce:ivc, c |crgurc cc junIc
e c Icmcnhc cc p|ccc, c ue re:u|Icu nc: CF: ce:criIc: nc IcLe|c V.10.
Iobe|o V.10. Espec|||coo dos |ojes enso|odos ||exo
F|oco Argomosso odes|vo kejunte Junto Nmero de CF's
F5 1 mm 7
F5 5 mm 7
F5 8 mm 7
Fcrce|cncIc
20,0 x 20,0cm
8cFC
37
F5 vczic
38
7
F5 1 mm 5
FcLE
3
F5 5 mm 5
F5 1 mm 5
Semi-gr:
10,0 x10,0cm
8cFC
F5 5 mm 5
C c::enIcmenIc cc: p|ccc: fci execuIccc c pcrIir cc cenIrc cc |cje, ce
mccc c :empre ceixcr fi|eirc: ce p|ccc: gecmeIriccmenIe pc:icicnccc: :cLre c:
eixc: Ircn:ver:c| e |cngiIucinc| cc: CF:.
/ crgcmc::c fci prepcrccc ccm cux||ic ce um mi:Iurcccr meccnicc e
IcmLm mcnuc|menIe pcrc mencre: ucnIiccce:, :eu Iempc em cLerIc ncc fci
cIingicc em uc|uer cc:c e c: cci: Iipc: ce p|ccc fcrcm c::enIccc: ccm c u:c
cc Icnicc ce cup|c cc|cgem
40
: ccemci:, c preenchimenIc ce 1007 cc Icrccz fci
37
Fe:i:Incic ce ccerncic mcic: 1,18MFc: cefcrmccc Ircn:ver:c|: 2,08mm.
38
/: p|ccc: fcrcm c::enIccc: ccm junIc ce 5mm e fcrcm en:ciccc: :em cp|icccc ce rejunIe.
3
Fe:i:Incic ce ccerncic mcic: 0,MFc: cefcrmccc Ircn:ver:c|: 1,38mm.
40
Icnicc em ue c crgcmc::c cp|icccc :cLre c :uL:IrcIc e :cLre c Icrccz cc p|ccc.
Fcrce|cncIc
20x20cm
Semi-gr:
10x10cm
Fc:Ii|hc: 5x5cm
{ncc execuIccc)
4 5
E:pccccr
ce ny|cn
En:cic: ce f|excc ce pcini:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
105
gcrcnIicc pe|c in:pecc ccn:IcnIe e pe|c pc:icicncmenIc cc: p|ccc: |evemenIe
fcrc cc pc:icc criginc|.
C rejunIcmenIc, :empre ccm rejunIe mcncccmpcnenIe Iipc ll {u:c exIer-
nc), fci execuIccc Ir: cic: cpc: c c::enIcmenIc cc: p|ccc: e Iccc: c: CF: ce
cimen:ce: 120x35cm fcrcm en:ciccc: cc: 14 cic: ce iccce, ccnIccc: c pcrIir cc
ccIc cc reve:IimenIc. l::c re:u|Icu num Iempc ce curc cc ccncreIc ce pe|c me-
nc: 42 cic:.
Ccmc c: en:cic: cc: CF: ce cimen:ce: 150x5cm fcrcm mci: |enIc: cevi-
cc c cificu|ccce ce mcnu:eic ccu:ccc pe|c :eu e|evccc pe:c e IcmLm pe|c
|cg|:Iicc ce Ircn:pcrIe e crmczencmenIc, ucIrc CF: fcrcm en:ciccc: cc: 14 cic:
e Ir: cc: 15 cic:, c ue ccmp|eIcu c ccnjunIc ce :eIe CF: iguci:.
/ Figurc V.23 mc:Irc c en:cic ce um ccrpc ce prcvc ce cimen:ce:
150x5cm reve:Iicc ccm p|ccc: ce pcrce|cncIc 20x20cm. Fcrc ceIecIcr c mc-
menIc cc rupIurc, cci: meciccre: fcrcm pc:icicnccc: prcximc c umc cc: cLc:,
:encc um ce|e: :cLre c p|ccc cercmicc e cuIrc |igeircmenIe cc |ccc mc: :cLre c
Lc:e ce ccncreIc {Figurc V.24). Umc ciferenc Lru:cc enIre c: cci: icenIificcu c
mcmenIc excIc cc rupIurc cc crgcmc::c cce:ivc e c |eiIurc ce um Ierceirc me-
ciccr fcrneceu c vc|cr cc f|echc IcIc| cc CF.
F|guro V.23. CF com p|ocos 20x20cm F|guro V.24. Fos|c|onomento dos med|dores
lnfe|izmenIe, e::c Icnicc ce ceIeccc fci eficcz cpenc: pcrc p|ccc:
20x20cm e ncc pcrc c: p|ccc: mencre: ce 10x10cm e, pcrc IenIcr exp|iccr c pcr-
u ce::e fcIc, nece::cric cnc|i:cr c: c:pecIc: envc|vicc: nc rupIurc cc: CF:.
Mecicc cc f|echc IcIc|
Mecicc cc f|echc
ciferencic| enIre
p|ccc e Lc:e
En:cic: ce f|excc ce pcini:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
10
/ Figurc V.25 exiLe um ccrIe Ircn:ver:c| ce um ccrpc-ce-prcvc ccnc|u|cc e
:cL f|excc {prcpc:iIcccmenIe excgerccc).
Ne::e in:IcnIe, c crgcmc::c cce:ivc :cfre grcnce Ien:cc nc: pcnIc: cen-
Irci: cc p|ccc cercmicc r|gicc, ue ncc cccmpcnhc c f|excc cc Lc:e. Ficc fcci|
perceLer ue, pcrc umc me:mc f|echc cc |cje, e::e efeiIc mencr pcrc p|ccc:
mencre:, ciminuincc :uc impcrIcncic frenIe c cuIrc: c:pecIc:.
Nc Figurc V.2, perceLe-:e ue c cefcrmccc cc rejunIe :uLmeIe-c c
ccmpre::cc e, ne::e cc:c, ucnIc mci: |crgc fcr c junIc, mencr :erc c Ien:cc ue
:cLre e|e cIuc, pci: c cefcrmccc e:pec|ficc :erc mencr pcrc c me:mc cefcr-
mccc cL:c|uIc, ccn:icercncc umc me:mc f|echc cc ccrpc-ce-prcvc.
F|guro V.25. Deto|he do de|ormoo do orgomosso odes|vo por ||exo do substroto
F|guro V.2. Deto|he do de|ormoo do rejunte por ||exo do substroto
lmcgincncc c ccmpcrIcmenIc cc CF cc |cngc cc f|excc, v-:e ue c:
p|ccc: cercmicc: cpenc: :cc ccpcze: ce cccmpcnhcr c cefcrmccc cc :uL:-
IrcIc :e c rejunIe enIre cccc umc ce|c: cefcrmcr-:e pcr ccmpre::cc. E::e efeiIc
ce ccnfincmenIc :erc IcnIc mci: ccenIuccc ucnIc mci: r|gicc fcr c rejunIe e
Grcnce :c|iciIccc cc
crgcmc::c cce:ivc nc
regicc cenIrc| cc p|ccc
F|ccc cercmicc
8c:e
JunIc |crgc
JunIc finc
En:cic: ce f|excc ce pcini:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
107
mencr fcr c |crgurc cc junIc, cprcximcncc c ccmpcrIcmenIc ce vcric: p|ccc:
ccue|e ce umc nicc pec mcnc||Iicc, incuzincc c CF c umc mencr ccpccicc-
ce ce cefcrmccc pcr f|excc.
Nc in|cic cc f|excc, pcrc peuenc: f|echc:, c rcic ce curvcIurc cc Lc:e
e|evccc e c efeiIc cc Figurc V.25 Iem pcucc impcrIcncic. Ne::e pcnIc, c crgc-
mc::c cce:ivc preci:c mcnIer c p|ccc ccericc cc :uL:IrcIc ce Ic| fcrmc c gcrcn-
Iir umc Ien:cc :uficienIe pcrc cefcrmcr c rejunIe pcr ccmpre::cc. Se c rejunIe fcr
muiIc r|gicc e/cu c crgcmc::c Iiver Lcixc ccerncic, c: p|ccc: :e :c|Icm nc in|cic
cc en:cic.
Seguincc c me:mc rccicc|nic, pcrc f|echc: mcicre: c rcic ce curvcIurc ci-
minui e c efeiIc cc Figurc V.25 gcnhc impcrIcncic, exigincc ue c crgcmc::c c-
ce:ivc cefcrme-:e mci: nc pcrIe cenIrc| cc ue nc exIremc cc: p|ccc:. Se c cr-
gcmc::c cpre:enIcr c|Ic ccerncic mc: Lcixc ccpcciccce ce cL:crver cefcr-
mcce:, chegc um pcnIc em ue e|c :e rcmpe Lru:cc e frcgi|menIe. Se cpre:en-
Icr, c|m ce c|Ic ccerncic, c|Ic ccpcciccce ce cL:crver cefcrmcce:
41
, e|c
:cfrerc mcicre: cefcrmcce: :cL Lcixc: Ien:ce:, ciminuincc c pc::iLi|iccce ce
rupIurc Lru:cc e cificu|Icncc c mcmenIc ce ceIeccc.
Ccmc fci mencicnccc cnIericrmenIe, c vcriccc Lru:cc enIre c: cci: me-
ciccre: fci cLIicc cpenc: nc: en:cic: ccm pcrce|cncIc 20x20cm. l::c pcce Ier
cccrricc pcr ccu:c cc Icmcnhc cc p|ccc e pe|c fcIc ce c crgcmc::c uIi|izccc
prcpcrcicncr ccerncic Lc:IcnIe e|evccc. Ccnfcrme c cnccmenIc cc en:cic, c:
p|ccc: IrcLc|hcrcm ccmc um freic" c cefcrmccc cc ccnjunIc, c|ivicncc Lru:-
ccmenIe c: Ien:ce: :upcrIccc: nc mcmenIc ce rupIurc cc crgcmc::c cce:ivc, c
ue exp|icc c :cm ccc" e c c||vic ce ccrgc cccrricc:, c|m cc :en:|ve| ce:|ccc-
menIc ciferencic| enIre c p|ccc e c :uL:IrcIc.
Nc cc:c cc: p|ccc: mencre:, e|c: cccmpcnhcrcm mci: fcci|menIe c ce-
fcrmccc cc :uL:IrcIc cevicc cc :eu Icmcnhc infericr e cc mcicr nmerc ce jun-
Ic:, c ue cificu|Icu c ceIeccc cc mcmenIc cc rupIurc. E::e in:IcnIe :c pcce :er
ceIecIccc pcr meic cc inIrccucc cuicccc:c ce umc cunhc enIre c: p|ccc: e c
:uL:IrcIc, fcrcncc-c: |evemenIe pcrc cimc. EmLcrc ncc Ienhc :icc um Ie:Ie Icc
preci:c ucnIc c u:c ce re|cgic: ccmpcrcccre:, :uc eficccic ficcu ccmprcvccc
pe|c Lcixc ce:vic pccrcc cc: re:u|Iccc:.
41
lmcginc-:e prccuIc: cimenI|cic: LiccmpcnenIe: mci: cefcrmcvei: cc ue c: mcncccmpcnenIe:.
En:cic: ce f|excc ce pcini:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
108
Scmcncc c efeiIc ce umc crgcmc::c ce c|Ic ce:empenhc e um Icmcnhc
ce p|ccc recuzicc {5x5cm), pcucc prcvcve| ue hcjc rupIurc Lru:cc pc::|ve| ce
icenIificccc pcr meic ce re|cgic: ccmpcrcccre:. /::im, :eric nece::cric cverigucr
c me|hcr fcrmc ce ceIecIcr c mcmenIc excIc cc rupIurc, preferencic|menIe ncc
mcnuc|, ce fcrmc e Icrncr c en:cic ccnficve|. Fcr e::e mcIivc ue c: CF: ccm
pc:Ii|hc: ce pcrce|cnc 5x5cm ncc fcrcm execuIccc:.
/ :eguir, c IcLe|c V.11 mc:Irc c: re:u|Iccc: cc: en:cic: e c IcLe|c V.12 ex-
pce ccmenIcric: c re:peiIc cc: cccc: enccnIrccc:.
Iobe|o V.11. kesu|todos dos enso|os de ||exo de po|n|s [||echos em cm}
Argomosso
Coso
F|ocos
Junto 1mm Junto 5mm Junto 8mm
Sem
rejunte*
8cFC
1
Fc|ce|cnctc 20x20cn
,4
3,0
15,0
1,0
15,3
0,
17,3
3,2
FcLE
2
F|ccc: :en|-g|: !0x!0cn
5,8
0,5
,5
0,
- -
8cFC
3
F|ccc: :en|-g|: !0x!0cn
5,7
0,
11,
0,5
- -
* F|ccc: c::enIccc: ccm e:pccmenIc ce 5mm, :em
preenchimenIc cc: junIc:.
Fe|c cnc|i:e cc: cccc: cc IcLe|c V.11, cpcrenIemenIe c: junIc: Im mcicr
inf|uncic nc: peuenc: |crgurc:, ccmc pcce :er vi:Ic nc: vc|cre: cc f|echc ce
rupIurc cc cc:c 1, inciccncc um ccmpcrIcmenIc :eme|hcnIe cc expc:Ic nc
Figurc V.27. Em :uc regicc hcchurccc, e|c ce|imiIc vc|cre: mcximc: e m|nimc: pc-
rc c |crgurc cc junIc: c primeirc repre:enIc c |imiIe prcIicc ce execucc e c :e-
guncc incicc um vc|cr ccimc cc uc| pcucc ccnIriLuicc exi:Ie pcrc c e:IcLi|i-
ccce cc reve:IimenIc. EvicenIemenIe, cevem :er ccn:icerccc: IcmLm c: cc-
rccIer|:Iicc: cc rejunIe em ue:Icc.
FerceLe-:e ue c ccmpcrIcmenIc cc ccrpc-ce-prcvc pcce Icrncr-:e
ccmp|exc e envc|ve vcric: c:pecIc:, IcnIc cc rejunIe ucnIc cc crgcmc::c cce-
:ivc e cc prcpric p|ccc cercmicc. / impcrIcncic ce cccc um ce|e: frenIe cc:
cemci: reuer um e:Iucc ce cccc umc cc: vcricvei: envc|vicc:, i:c|cncc-c: e
en:cicncc-c: incivicuc|menIe.
Feuenc vcriccc
cc f|echc
Grcnce vcriccc cc junIc
En:cic: ce f|excc ce pcini:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
10
Iobe|o V.12. An||se dos enso|os de ||exo de po|n|s
Coso Comentr|os
1
lnf|uncic :en:|ve| cc |crgurc cc junIc ce c::enIcmenIc, principc|menIe nc fcixc
ce 1-5mm. Fcrc mcicre: |crgurc:, c rejunIe pc::c c Ier pcucc efeiIc nc e:IcLi|i-
ccce e c f|echc mcximc :e cprcximc ccue|c ue cccrre ccm junIc vczic.
2
Fcucc inf|uncic cc |crgurc cc junIc, pc::ive|menIe pe|c fcIc ce ue c crgcmc:-
:c uIi|izccc cpre:enIc Lcixc ccerncic e Lcixc ccpcciccce ce cL:crcc ce
cefcrmcce:. /::im ue c rejunIe pc::c c :er ccmprimicc, c crgcmc::c ncc
:upcrIc c: e:fcrc: e :cfre rupIurc pcr Irccc.
3
/ui, c crgcmc::c cpre:enIc c|Ic ccerncic e Lcc ccpcciccce ce cL:crcc ce
cefcrmcce:, c ue pc::iLi|iIc c :urgimenIc ce e:fcrc: ce ccmpre::cc :cLre c
rejunIe :em ue i::c prcvcue rupIurc cc crgcmc::c pcr Irccc. Fcrc c: junIc:
ce 5mm, c rejunIe :cfreu e:mcgcmenIc e |cgc cpc: c: p|ccc: :e :c|Icrcm.
2 X 3
/ ccmpcrccc ce::e: cci: cc:c: mc:Irc ue c: prcprieccce: ce umc crgcmc::c
ce mcicr ce:empenhc :cc me|hcr exp|crccc: ucncc c |crgurc cc: junIc: ce
c::enIcmenIc mcicr. Fcrc peuenc: |crgurc: ce junIc, c ccmpcrIcmenIc cc:
p|ccc: cprcximc-:e ccue|e ce um ccrpc mcnc||Iicc e c rupIurc cccrre em mc-
menIc :eme|hcnIe c rupIurc ce umc crgcmc::c ce ce:empenhc infericr.
1 X 2,3
E::c ccmpcrccc ncc ccnfirmc c :upc:icc feiIc pe|c cuIcr ce:Ie IrcLc|hc refe-
renIe c Figurc V.25. IecriccmenIe, p|ccc: mcicre: cevericm ccc:icncr rupIurc cc
CF ccm f|echc: mencre: pcrc umc me:mc crgcmc::c cce:ivc, fcIc ue ncc fci
verificccc. /::im, :cc nece::cric: mcicre: cccc: e mecice: pcrc exp|iccr e::e
ccmpcrIcmenIc ce mcneirc ccerenIe.
/|m ci::c, c ccmpcrccc cireIc cc: f|echc: pcce ncc :er ccerenIe pe|c fcIc ce
ue c: Ien:ce: envc|vicc: :cc ciferenIe: e c Iipc ce rupIurc pcce ncc :er gcver-
nccc pe|c: me:mc: efeiIc: nc: Icmcnhc: ci:IinIc: ce p|ccc.
F|guro V.27. In||unc|o do |orguro do junto no estob|||dode do revest|mento
/ ccnfeccc e c en:cic cc: 48 CF: pc::iLi|iIcu c :urgimenIc ce c|gumc:
ue:Ice:, jc ci:cuIicc: cnIericrmenIe. EnIreIcnIc, impcrIcnIe re::c|Icr IcmLm c:
c:pecIc: negcIivc: ue impu:ercm cificu|ccce: impcrIcnIe: cc IrcLc|hc |cLcrcIc-
ric|. C primeirc ce|e:, e mci: cr|Iicc pcr ccmprcmeIer c cnccmenIc cc: en:cic:, fci
c mc::c e|evccc cc: |cje: 150x5cm ue, ccm mci: ce 100kg, exigiricm euipc-
menIc: cceuccc: pcrc Ircn:pcrIe e pc:icicncmenIc cenIrc cc pren:c. Ccmc
En:cic: ce f|excc ce pcini:
5. FFCGF/M/ EXFEFlMENI/L
110
ncc hcvic euipcmenIc cprcpriccc nc |cLcrcIcric, fci nece::cric c execucc ce
c|gumc: cccpIcce: ccm guincc:Ie: mcnuci:, c ue cnercu muiIc c Iempc ne-
ce::cric pcrc c en:cic ce cccc p|ccc. Fcrc um Iempc efeIivc ce en:cic ce 15min,
em mcic cuIrc: 100min fcrcm nece::cric: pcrc c pc:icicncmenIc cc CF nc pren-
:c e :uc pc:Iericr remccc, c ue ncc cccnIeceu ccm c: |cje: 120x35cm, ce pe:c
:en:ive|menIe infericr e ce fcci| mcnu:eic.
CuIrc cificu|ccce fci c icenIificccc cc mcmenIc excIc ce rupIurc cc CF,
ue cccrre em pc:ice: ci:IinIc: e ncc previ:|vei:. / :c|ucc cccIccc pcrc c: p|c-
cc: ce pcrce|cncIc 20x20cm fci c cc|ccccc ce cci: re|cgic: ccmpcrcccre: |ccc
c |ccc, um ccm c eixc :cLre c :uL:IrcIc e um ccm c eixc :cLre c p|ccc, ccmc
mc:Irc c Figurc V.24. EnIreIcnIc, c rupIurc cccrreu c|ecIcricmenIe, hcrc perIc ce
umc cc: cLc: hcrc perIc cc cuIrc, c ue incuziu c cc|ccccc ce cuIrc: cci: me-
ciccre: nc cLc cpc:Ic. Fcr um |ccc e::c cIiIuce ccnIriLuiu pcrc c ceIeccc cc
rupIurc e, pcr cuIrc, inIrccuziu c cificu|ccce cc ccnIrc|e vi:uc| ce cuIrc: cci: me-
ciccre:.
Fcr fim, cuIrc cificu|ccce grcve fci c ueLrc cc cLc ce cp|icccc cc ccr-
gc {Figurc V.28). DurcnIe c execucc cc prcIcIipc pcrc Ie:Ie cc: p|ccc:, umc
ccrgc ce 00kgf prcpcrcicncu umc f|echc ce pcucc mci: ce 2,5cm, :em preju|zc
pcrc c: cLc:. /pc: c c::enIcmenIc cc: p|ccc: ce pcrce|cncIc, c ccrgc :cfreu
um cumenIc em Icrnc ce 1107 pcrc umc me:mc f|echc, c ue ccc:icncu c rup-
Iurc cc: cLc: inicic|menIe previ:Ic: e jc execuIccc: em vcric: CF:. EnIcc, pcrc
ue ncc hcuve::e percc ce IrcLc|hc e mcIeric|, um perfi| ce cc fci cpcrcfu:ccc
pcr Lcixc cc p|ccc e :cL c: cLc:, eviIcncc :uc rupIurc. / :c|ucc mc:Ircu-:e efi-
ccz, mc: cumenIcu :cLremcneirc c IrcLc|hc ce execucc cc: en:cic:.
F|guro V.28. kupturo do obo de op||coo do corgo
Vl.
CON5lDFkAF5 FlNAl5
E:Ie ccp|Iu|c cpre:enIc c: ccmenIcric: finci: ccercc cc: IrcLc|hc: Iecricc e
|cLcrcIcric| e :ugere ncvc: en:cic: c :erem rec|izccc: pcrc ccr ccnIinuiccce cc
c::unIc ce:Ic ci::erIccc.
CCNSlDEF/CES FlN/lS: FejunIe e reve:IimenIc cercmicc
. CCNSlDEF/CES FlN/lS
112
MAl5 AFkFNDF JM 58lO COM JMA FFkGJNIA IOLA
DO QJF JM IOLO COM JMA kF5FO5IA 58lA.
8ruce Lee
Umc vez ue cccc ccp|Iu|c ce:Ie IrcLc|hc cpre:enIc c::unIc: e:pec|ficc:,
c: ccn:icercce: finci: :cc cpre:enIccc: cc me:mc fcrmc, cu :ejc, incivicuc|izc-
cc: pcr ccp|Iu|c. /c finc|, enIreIcnIc, ccn:icercce: finci: ce ccrcIer gerc| :cc
exiLicc:.
VI.1. CAFIbLO 2: kEJbNIE E kEVESIIMENIO CEkMICO
C ccp|Iu|c 2 ce:Ie IrcLc|hc fci civicicc em cuc: pcrIe: principci:: c primeirc
cLcrcc c|gun: ccnceiIc: Lc:icc: :cLre c reve:IimenIc cercmicc e c :eguncc en-
Irc em ceIc|he: c re:peiIc cc rejunIe ccmc ccmpcnenIe cc reve:IimenIc.
E::e enfcue fci cccc prcpc:iIcccmenIe, pci: um me|hcr enIencimenIc ce
ceIc|he: funccmenIci: :cLre c: pcrIe: ue inIegrcm um ccnjunIc fcIcr ceci:ivc
pcrc ue :ejc fcrmccc umc vi:cc :i:Imicc cc Iccc. EnIcc, c cLcrccgem :e-
encic|
prcpicic cc |eiIcr c fcrmccc ce um m|nimc ce ccnhecimenIc ue incuz c
icic ce ue c: ccmpcnenIe: cc reve:IimenIc :e re|ccicncm ce mcneirc cincmi-
cc e ccn:IcnIe, ncc pccencc :er IrcIccc: ce fcrmc incivicuc| e e:IcIicc. / prcpric
ci:pcniLi|iccce ce civer:c: Iipc: ce p|ccc: ccm prcprieccce: ciferenciccc: Icrnc
|cgicc c exi:Incic ce crgcmc::c: cce:ivc: e:pec|ficc:, ue cIenccm cc: reui:i-
Ic: ce ce:empenhc ce cccc :iIuccc pcrIicu|cr.
CuIrc pcnIc impcrIcnIe mc: ue ncc fci fri:ccc ce mcneirc cireIc nc ccp|-
Iu|c c exi:Incic ce ncrmc: ue e:pecificcm ce mcneirc c|crc c: ccrccIer|:Iicc:
Icnicc: cc: ccmpcnenIe: cc reve:IimenIc cercmicc {p|ccc: cercmicc:), pci: :c
c::im pcce hcver umc unifcrmizccc ce ccnceiIc: ue cuxi|ic nc execucc ce
um prcjeIc :uficienIemenIe ceIc|hccc e emLc:ccc em c:pecIc: Icnicc: cceren-
Ie:. E::e fcIc um pcnIc nece::cric pcrc c Lcm ce:empenhc cc reve:IimenIc
cercmicc, emLcrc ncc :ejc :uficienIe. /::im, Icrnc-:e euivccccc c u:c ce ccm-
CcnceiIc ce
reve:IimenIc
cercmicc
CcmpcnenIe:
cc reve:IimenIc
cercmicc
CcrccIer|:Iicc:
cc:
ccmpcnenIe:
CCNSlDEF/CES FlN/lS: FejunIe e reve:IimenIc cercmicc
. CCNSlDEF/CES FlN/lS
113
pcnenIe: incivicuci: ce c|Ic uc|iccce Icnicc :e :uc cp|icccc feiIc ce fcrmc
inccrreIc, cu :ejc, :e ncc hc ccerncic e ccmpcIiLi|iccce ce ccmpcrIcmenIc
enIre ccmpcnenIe: ue :e inIer-re|ccicncm.
Fcr exemp|c, umc crgcmc::c Iipc /Cl pcce :er ce cIimc uc|iccce, mc:
:e fcr uIi|izccc nc c::enIcmenIc ce p|ccc: ce pcrce|cncIc, prccuIc IcmLm ce
c|Ic uc|iccce, c re:u|Iccc finc| pcce :er ce:c:Irc:c pe|c fcIc ce ue e::c crgc-
mc::c ncc fci ce:envc|vicc pcrc c u:c ccm e::e: Iipc: ce p|ccc, emLcrc c: cci:
prccuIc: cIenccm cc: reui:iIc: ce ce:empenhc pcrc c: uci: fcrcm ce:envc|vi-
cc:. CcLe cc prcjeIi:Ic cc reve:IimenIc ccnhecer e enIencer c: prccuIc: ccm
ue IrcLc|hc e e:pecificc-|c: ce fcrmc ccrreIc.
Fcr fim, c e:Iucc cc: civer:c: Iipc: ce rejunIe, em pcrIicu|cr c: cimenI|cic:,
ceixc c|crc ue c ce:empenhc cc: prccuIc: LiccmpcnenIe: pcce :er Lem :upe-
ricr cc: mcncccmpcnenIe:, ce:ce ue c: cciIivc: uIi|izccc: :ejcm ccmpcI|vei:
ccm c cmLienIe em ue :ercc cp|icccc:. C u:c incceuccc em fcchccc: ce
cciIivc: ccm fcrmu|ccc ncc re:i:IenIe c: inIemprie: pcce mc:Ircr-:e funcicnc|
nc: primeirc: cnc: ce cLrc, mc: pcce |evcr c ceIericrccc cc |cngc cc Iempc e
reverIer-:e numc fcnIe ccn:IcnIe ce mcnife:Icce: pcIc|cgicc:.
VI.2. CAFIbLO 3: FbNES DO kEJbNIE
C rejunIe pcce :er enccrccc ccmc um ccmpcnenIe cc reve:IimenIc ce-
rcmicc ue Iem ccrccIer|:Iicc: Lc:iccmenIe e:IIicc: e funcicnci:. Depencencc
cc cc:c ce cp|icccc, c|gumc: ce :uc: funce: pccem :cLrepujcr em impcrIcn-
cic c: cemci:, pci: um cccc cmLienIe pcce reuerer mcicr ccnfcrIc e:IIicc, pcr
exemp|c, cc ue cIimizccc ce ccerncic cc: p|ccc: prcpcrcicnccc pe|c rejun-
Ie. Fcr cuIrc |ccc, em uc|uer :iIuccc c rejunIe Ierc c funcc ce fcci|iIcr c c:-
:enIcmenIc e ci:fcrcr c vcriccc ce LiIc|c cc: p|ccc: cercmicc:, me:mc pcrue
e::c umc ccrccIer|:Iicc inIr|n:ecc cc reve:IimenIc cercmicc e cc :uc Icnicc
ce execucc. C ue pcce cccrrer ue e::c funcc, pcr :er Lc:IcnIe cLvic, pc:-
:e ce:cperceLicc numc cnc|i:e inicic|, emLcrc exi:Ic e :ejc impcrIcnIe.
DenIre Iccc: c: funce: cLcrcccc: nc ccp|Iu|c 3, umc ce|c: fci Lc:IcnIe
exp|crccc pcr ccu:c cc re|evcncic ue pcce Ier em reve:IimenIc: cercmicc: ce
cu:Ic expre::ivc ccmc c: ce fcchccc: c c||vic ce Ien:ce:. Cc:c c: junIc: ncc e-
xercm cceucccmenIe e::c funcc cnce e|c :e fcz nece::cric, c: ccn:en-
CCNSlDEF/CES FlN/lS: Funce: cc rejunIe
. CCNSlDEF/CES FlN/lS
114
cic: pccem :er exIremcmenIe prejucicici:, IcnIc em Iermc: eccncmicc: ccmc
em Iermc: ce ri:cc ce mcrIe pcrc c: u:ucric:.
EnIreIcnIc, c ccnhecimenIc exi:IenIe c re:peiIc ce::c funcc re:ume-:e cc
ue:iIc uc|iIcIivc, cu :ejc, :cLicc ue e|c impcrIcnIe mc: ncc ucnIc e :cL
uci: ccncice:. / cLcrccgem Iecricc mc:Irccc nc ccp|Iu|c 3 e c: referncic:
LiL|icgrcficc: :cLre c c::unIc inciccm c nece::iccce ce e:Iucc: ceIc|hccc: :cLre
e::e Iemc, e:Iucc: e::e: ue envc|vcm ncc :cmenIe c pcrIe Iecricc, mc: princi-
pc|menIe c ccnfeccc ce ccrpc:-ce-prcvc em e:cc|c rec| ue pc::cm fcrnecer
pcrcmeIrc: ue :uL:iciem umc evenIuc| cprcximccc Iecricc-ccmpuIccicnc|
ue repre:enIe c ccmpcrIcmenIc pcIencic| cc reve:IimenIc cercmicc ccericc.
C cuIcr ce:Ie IexIc enIence ue i::c, cpe:cr ce impcrIcnIe, pcce :er umc
Icrefc Lc:IcnIe ccmp|exc e :em :c|ucc cefiniIivc pcr ccu:c cc: vcric: fcIcre:
envc|vicc: nc vicc Ii| cc reve:IimenIc, ccmc pcr exemp|c: uc|iccce cc: mcIeri-
ci: uIi|izccc:: ccmpcrIcmenIc cc e:IruIurc :upcrIe: ccc ce inIemprie:: hcmc-
geneiccce ce cp|icccc cc reve:IimenIc: fccigc cc: mcIerici: eIc. E::e: fcIcre:,
c::cciccc: cc: :eu: grcu: ce |iLerccce e cc :eu ccmpcrIcmenIc cincmicc, exi-
gem cprcximcce: Iecricc: ce fcrmu|c: e eucce:, c ue ci:Icncic c mcce|c
mcIemcIicc cc ccmpcrIcmenIc rec| e cificu|Ic umc cprcximccc ccerenIe cc
rec|iccce.
VI.3. CAFIbLO 4: ICNICA DE AFLICAO
/ cp|icccc cc rejunIe ncc :e re:ume cpenc: cc preenchimenIc cc: jun-
Ic:, mc: cnIe: ci::c nece::cric ue hcjc umc prepcrccc cc |ccc| pcrc ue c
ce:empenhc cc rejunIe :ejc mcximizccc em Iccc: c: c:pecIc:. Duc: fc|hc: impcr-
IcnIe: fcrcm enccnIrccc: pe|c cuIcr ce:Ie IexIc curcnIe c rec|izccc ce vi:iIc: c:
cLrc: pcrc cccmpcnhcmenIc cc execucc cc reve:IimenIc cercmicc: pre:enc
ce ccnIcmincnIe: nc: junIc: e exce::c ce cguc ce cmc::cmenIc nc prepcrc cc
rejunIe.
EnucnIc ue c: ccnIcmincnIe: cc: junIc: re:umem-:e Lc:iccmenIe cc
exce::c ce crgcmc::c cce:ivc ncc reIirccc em Iempc hcLi|, c exce::c ce cguc
ce cmc::cmenIc fci ju:Iificccc {pe|c MC) pe|c mcicr fcci|iccce ce cp|icccc cc
rejunIe. / primeirc fc|hc ce execucc pcce reve|cr-:e ccmc mcnchc: e:curc:
imer:c: nc rejunIe recm cp|icccc, ue pccem cgrcvcr-:e ccm c pc::cr cc Iem-
pc cc:c hcjc migrccc cc: ccmpc:Ic: cc crgcmc::c cce:ivc pcrc c ccrpc cc
CCNSlDEF/CES FlN/lS: Icnicc ce cp|icccc
. CCNSlDEF/CES FlN/lS
115
rejunIe. Jc c :eguncc, exce::c ce cguc ce cmc::cmenIc, pcce prejuciccr c cce-
rncic e c curc cc rejunIe, ceixcncc-c mci: fricve| e pcrc:c e ccm mencr re:i:In-
cic meccnicc. E::e fcIc pcce ncc reve|cr-:e impcrIcnIe cu me:mc ncc Icrncr-:e
vi:|ve| curcnIe c Icrefc ce rejunIcmenIc, mc: pcce :ignificcr umc recuzicc ccpc-
ciccce ce re:i:Incic cc mcnchcmenIc e umc pc::|ve| ce:cgregccc cc rejunIe
pcucc Iempc cpc: :uc cp|icccc.
Cucncc :e IrcIc ce reve:IimenIc inIernc, c: cci: c:pecIc: ccmenIccc: c-
cimc pccem cI :ignificcr umc percc ce ce:empenhc cc rejunIe ue ncc :e Icr-
nc percepI|ve| pe|c prcpric fcIc ce :erem pcucc: c: exigncic: c ue e::e Iipc ce
reve:IimenIc e:Ic :ujeiIc. Um fcIc cr|Iicc cccrreu, enIreIcnIc, num reve:IimenIc ce
fcchccc ce um prcic ce 24 pcvimenIc: ccm p|ccc: cercmicc: 10x10cm. / Icre-
fc ce rejunIcmenIc fci execuIccc ccm c u:c ce ce:empencceirc ce meIc|, c
ucnIiccce ce cguc cc rejunIe exceceu em muiIc c |imiIe expc:Ic pe|c fcLriccn-
Ie e c mi:Iurc mcnuc| preccric ncc prcpcrcicncu c hcmcgeneizccc ccmp|eIc
cc crgcmc::c, ceixcncc-c ccm vcric: grumc: ce mcIeric| :ecc. l::c imp|iccu em
vcric: fc|hc: nc rejunIe cnIe: me:mc cc enIregc IcIc| cc cLrc, :ejc nc fcrmc ce
pcnIc: ccc: cu nc ccmp|eIc percc ce ccerncic c |cIerc| cc: p|ccc:. Vcric: pcn-
Ic: cc fcchccc cpre:enIcrcm infi|Irccc ce cguc e pc:Iericr fcrmccc ce mcn-
chc: pcr e:ccrrimenIc, :encc ue c in:pecc cc inIerfcce rejunIe/p|ccc reve|cu
grcnce prcpcrcc ce fi::urc: nc: junIc: ce Iccc c fcchccc.
Ccm re|ccc cc prepcrc cc rejunIe, Iccc: c: cp|iccccre: enIrevi:Iccc:
ncc |ercm c: in:Iruce: cc emLc|cgem cnIe: cc mi:Iurc e c ucnIiccce ce cguc
fci cefinicc pcr c:pecIc: :uLjeIivc:, cu :ejc, c cguc ccicicnccc cI c pcnIc em
ue c cp|iccccr Iem :enIimenIc pe::cc| ce ue :eu IrcLc|hc fcci|iIccc cc mc-
ximc. Iccc: e::e: fcIc: reve|cm c nece::iccce ce ccn:cienIizccc e IreincmenIc
cc MC, u:c ce ferrcmenIc: cceuccc: c cp|icccc e ccnIrc|e ce uc|iccce nc
Icrefc ce rejunIcmenIc.
Fcr fim, c ccp|Iu|c 4 IcmLm ce:Iccc c impcrIcncic cc ccrreIc cp|icccc
cc rejunIe em |ccci: e:pec|ficc:, ccmc nc: enccnIrc: ce p|cnc: e mcIerici: ci:Iin-
Ic:, nc inIerfcce ccm junIc: ce ci|cIccc em fcchccc: e nc rejunIcmenIc ce pi:-
cinc:. Iccc: c: |ccci: mencicnccc: :cc cue|e: em ue c rejunIe cpre:enIc grcn-
ce: :c|iciIcce:, c ue re:u|Ic nc fcIc ce ue c|gumc: ce :uc: funce: :ercc exi-
gicc: cc exIremc. Ne::e: cc:c:, c ccrreIc e:pecificccc cc rejunIe preci:c e:Icr
emLc:ccc nc ccnhecimenIc cc: prcprieccce: cc mcIeric| e nc ccmpcrIcmenIc
pcIencic| cc regicc cc reve:IimenIc em ue c rejunIe cp|icccc, ce mccc ue
CCNSlDEF/CES FlN/lS: Icnicc ce cp|icccc
. CCNSlDEF/CES FlN/lS
11
:ejc pc::|ve| cpIcr IecniccmenIe pe|c :uc :uL:IiIuicc pcr um :e|cnIe e|c:Icmricc
cu cuIrc ccmpc:Ic ccm prcprieccce: cceuccc: em cc:c ce nece::iccce.
VI.4. CAFIbLO 5: FkOGkAMA EXFEkIMENIAL
Dc me:mc fcrmc ue c ccp|Iu|c 2, c ccp|Iu|c 5 fci civicicc em cuc: pcrIe:
principci:: ccrccIerizccc cc: rejunIe: e en:cic: ce pcini: em e:cc|c rec|. MuiIc
mci: cc ue c re:pc:Ic numricc cc: en:cic: ce ccrccIerizccc cc: rejunIe: :e-
guncc civer:c: ncrmc: e prccecimenIc: ciferenIe:, c pcrIe |cLcrcIcric| ce:Ic ci:-
:erIccc exigiu cc cuIcr c e:Iucc ce muiIc: ceIc|he: envc|vicc: em cccc Iipc ce
en:cic, c ue permiIiu c inccrpcrccc ce ccnhecimenIc: e:pec|ficc: e c ce:en-
vc|vimenIc ce umc vi:cc cr|Iicc ccercc cc uIi|iccce ce cccc en:cic e cc :uc cifi-
cu|ccce ce execucc. /cemci:, exigiu c ce:envc|vimenIc ce umc ccceic ce
cmizcce: ue eng|cLcu ce:ce cc|egc: ce cur:c, pe::cc| Icnicc ce |cLcrcIcric e
fcLriccnIe: ce rejunIe:, crgcmc::c:, cciIivc: e ferrcmenIc: re|ccicnccc: ccm c:
Icnicc: ce execucc. E::e Iipc ce ce:envc|vimenIc pe::cc|, emLcrc ncc :ejc Ii|
cireIcmenIe nc execucc ce en:cic:, reve|c-:e ccmc um fcIcr e::encic| pcrc c
:uce::c ce um pe:ui:cccr e pcrc c ce:envc|vimenIc ce umc meIccc|cgic cienI|-
ficc cceuccc c umc cccc :iIuccc.
Iccc: c: :eIe en:cic: rec|izccc: {reIrccc |inecr, cefcrmccc Ircn:ver:c|,
mcnchcmenIc, re:i:Incic ce ccerncic, re:i:Incic c ccmpre::cc, mccu|c ce
cefcrmccc e reIencc ce cguc) cpre:enIcm ccmenIcric: e:pec|ficc: nc prcpric
ccpiIu|c 5, junIcmenIe ccm c: vc|cre: numricc: enccnIrccc:, mcIivc pcr ue ncc
:cc recc|ccccc: cui.
Dci: ce|e:, enIreIcnIc, merecem cuIrc: e:c|crecimenIc:: c re:i:Incic ce
ccerncic e c mccu|c ce cefcrmccc. C ccp|Iu|c 4 exiLe umc :rie ce ceIc|he:
ce rejunIcmenIc em |ccci: cr|Iicc: e cnce c rejunIe cimenI|cic mcncccmpcnenIe
pcce ncc :er umc Lcc :c|ucc. C: re:u|Iccc: ce re:i:Incic ce ccerncic :cLre
p|ccc e:mc|Iccc ccnIemp|cm c ccmpcrIcmenIc pcIencic| cc rejunIe cimenI|cic
cp|icccc nc enccnIrc ce cpcre|hc: :cniIcric:, ccmc c enccnIrc cc Icnue ce
|cvcr rcupc: ccm c reve:IimenIc cercmicc cc pcrece. / prcIicc ccmum ce rejun-
Icr e::e |ccc| ccm c me:mc rejunIe uIi|izccc nc reve:IimenIc cc pcrece reve|c-:e
ccmc umc ccn:IcnIe fcnIe ce prcL|emc:, umc vez ue c rejunIe ncc cpre:enIc
ce:empenhc cceuccc ncc pcr umc ceficincic inIr|n:ecc cc rejunIe, mc: pcr
ccu:c ce um errc ce e:pecificccc.
CCNSlDEF/CES FlN/lS: Frcgrcmc experimenIc|
. CCNSlDEF/CES FlN/lS
117
Fcr :uc vez, c mccu|c ce cefcrmccc cc rejunIe e:Ic inIimcmenIe re|ccic-
nccc ccm :uc ccpcciccce ce prcpcrcicncr c||vic ce Ien:ce: cc reve:IimenIc
cercmicc ccmprimicc. C: cci: rejunIe: en:ciccc: cpre:enIcrcm umc recucc
:uL:Icncic| ce :uc rigicez ccm Iecr p/c=207, c ue pcce :ignificcr umc recucc
impcrIcnIe cc: e:fcrc: prejucicici: ue cIucm :cLre c reve:IimenIc. Fcr cuIrc
|ccc, c inccrpcrccc ce::e Iecr ce cciIivc cumenIc muiIc c cu:Ic cc rejunIe e
cificu|Ic :uc cp|icccc, reve|cncc c nece::iccce ce mcicre: e:Iucc: ue mc:Irem
:e e::c cIiIuce rec|menIe ccmpen:cccrc pcrc c reve:IimenIc cercmicc. Se c:-
:im fcr, pccem :er e:Iucccc: mcneirc: mci: eccncmicc: ce recuzir c mccu|c ce
cefcrmccc cc rejunIe. / exp|crccc Iecricc mc:Irccc nc ccp|Iu|c 3 ceixc c|crc
c nece::iccce ce mcicre: e:Iucc: c re:peiIc ce::e c::unIc, :encc ue e|e: nece:-
:cricmenIe preci:cm :er cccmpcnhccc: ce en:cic: |cLcrcIcrici: em e:cc|c rec|
ue permiIcm i:c|cr e cvc|icr c inf|uncic ce cccc vcricve| nc ue:iIc ce c||vic ce
Ien:ce:.
VI.5. CONSIDEkAES GEkAIS E SbGESIO FAkA NOVOS IkA8ALHOS
Ccmc ccmenIcric: gerci: c re:peiIc cc: IrcLc|hc: ce |cLcrcIcric, um pcnIc
funccmenIc| c :er re::c|Iccc c impcrIcncic cc rec|izccc ce prcIcIipc: iguci:
cc: CF: ue efeIivcmenIe :ercc en:ciccc:. Ne:Ie IrcLc|hc, c cuIcr cecuziu c
ccmpcrIcmenIc cc CF reve:Iicc c pcrIir cc ccmpcrIcmenIc exiLicc pcr umc |cje
:uLmeIicc c f|excc :em c reve:IimenIc cercmicc. Ccmc jc fci ccmenIccc nc cc-
p|Iu|c 5, c ccmpcrIcmenIc cc CF cpc: c cp|icccc cc reve:IimenIc muccu :en:i-
ve|menIe e uc:e ccmprcmeIeu c rec|izccc cc: en:cic: pcr ccu:c cc rupIurc
cc: cLc: cc: |cje: cnIe: cc finc| cc experimenIc. EmLcrc i::c ncc Ienhc ccc:ic-
nccc percc ce mcIeric| cu cc: prcpric: CF:, c execucc cc: IrcLc|hc: ficcu em
muiIc cificu|Iccc e c Iempc ce:pencicc em |cLcrcIcric :cfreu um cumenIc ccn:i-
cercve|.
EnIreIcnIc, emLcrc c: en:cic: ce f|excc ce pcini: Ienhcm cpre:enIccc
c|gun: prcL|emc:, c cuIcr ce:Ie IexIc :ugere ue ncvc: CF: :ejcm execuIccc:
cpenc: ccm c: p|ccc: 20x20, ue fcrcm c: ue re:u|Icrcm em re:pc:Ic: ce mcicr
:en:iLi|iccce e preci:cc. Me:mc c::im, c|gumc: :uge:Ice: pccem :er feiIc: pcrc
ue c: inccnvenienIe: icenIificccc: :ejcm minimizccc::
CCNSlDEF/CES FlN/lS: Suge:Icc pcrc ncvc: en:cic:
. CCNSlDEF/CES FlN/lS
118
prcjeIcr refcrc cc: cLc: pcrc eviIcr :uc ueLrc pcr Irccc nc pcrIe :upe-
ricr. En:cicr pe|c menc: um CF ccmp|eIc cnIe: cc execucc cc: cemci: e
cverigucr :eu ccmpcrIcmenIc:
icenIificcr cuIrc Icnicc pcrc ceIeccc cc rupIurc cu, cc:c c me:mc :ejc
mcnIicc, uIi|izcr ucIrc ccmpcrcccre: {cci: em cccc cLc) ccnecIccc: c
um euipcmenIc ce cc|eIc ce cccc: cuIcmcIicc, preferencic|menIe ccm
c ccnfeccc ce um grcficc cc f|echc em Iempc rec|:
cefinir excIcmenIe c |cg|:Iicc ce Ircn:pcrIe, ce crmczencmenIc cc: CF: e
c: euipcmenIc: ue :ercc uIi|izccc: pcrc pc:icicncr c CF nc inIericr cc
pren:c. /verigucr :e, me:mc ccm |cg|:Iicc cceuccc, pc::|ve| c execu-
cc cc: en:cic: pcr cpenc: umc pe::cc, umc vez ue c CF cpre:enIc mc:-
:c Lc:IcnIe e|evccc.
Cc:c :e cpIe pcr execuIcr CF: :eme|hcnIe: cc expc:Ic ne:Ie IexIc, c
IcLe|c Vl.1 cpre:enIc umc :uge:Icc cc: en:cic: c :erem execuIccc:. /nIe: ci::c,
enIreIcnIc, ceve-:e ceIermincr c mccu|c cc rejunIe c :er uIi|izccc, cccIcncc cc-
mc mcncccmpcnenIe c ce mccu|c mci: e|evccc e ccmc LiccmpcnenIe c ce
mccu|c mci: Lcixc.
Iobe|o VI.1. Sugesto poro novos enso|os de ||exo de |ojes
F|ocos Argomosso odes|vo kejunte Junto N
o
de CF's
1 mm 5
McncccmpcnenIe
5 mm 5
1 mm 5
8iccmpcnenIe ce
c|Ic ce:empenhc
8iccmpcnenIe
5 mm 5
1 mm 5
McncccmpcnenIe
5 mm 5
1 mm 5
Fcrce|cncIc
20,0 x 20,0cm
McncccmpcnenIe
prcpric pcrc
pcrce|cncIc
8iccmpcnenIe
5 mm 5
CuIrc Iipc ce en:cic ue pcce :imu|cr c ccmpcrIcmenIc cc reve:IimenIc
cercmicc ce fcchccc e:Lcccc pe|c Figurc Vl.1. IrcIc-:e ce um pcine| ce c|-
vencric reve:Iicc ccm p|ccc: cercmicc: cc me:mc fcrmc ue umc pcrece ce
vecccc. Umc vez ue c pcine| Iem c|Iurc cprcximccc ce 3m, pcce-:e cp|iccr
:cLre e|e um encurIcmenIc :eme|hcnIe cc previ:Ic nc ccmpcrIcmenIc rec| ce
umc e:IruIurc reIicu|ccc ce ccncreIc, c ue pcce :er e:Iimccc ccm rczccve| c-
prcximccc. E:Icncc :cL ccmpre::cc, c pcine| ceve :er :uLmeIicc c :uce::ivc:
chcue: Irmicc:.
CCNSlDEF/CES FlN/lS: Suge:Icc pcrc ncvc: en:cic:
. CCNSlDEF/CES FlN/lS
11
E::e Iipc ce en:cic pcce Ier ccmc vcricvei: ce e:Iucc:
Icmcnhc e Iipc ce p|ccc:
Iipc ce crgcmc::c cce:ivc:
e:pe::urc cc junIc ce c::enIcmenIc e Iipc ce rejunIe {mccu|c E).
Fcr cuIrc |ccc, c|gun: cuicccc: cevem :er cvc|iccc: nc fc:e ce prcjeIc cc
ccrpc ce prcvc, uci: :ejcm:
f|cmLcgem cc ccrpc ce prcvc pcr ccmpre::cc:
|imiIe ce encurIcmenIc ue ncc ccu:e rupIurc cc c|vencric:
fcrmc e ve|cciccce ce cp|icccc cc ccrgc:
nmerc ce cic|c: ce chcue: Irmicc: e pericciciccce:
|imiIe: ce IempercIurc cc: chcue: Irmicc::
|cg|:Iicc ce Ircn:pcrIe e crmczencmenIc cc: CF:.
F|guro VI.1. Froposto de enso|o de compresso de po|n|s vert|co|s
Ferfi| pcrc cp|icccc
cc ccrgc ci:IriLu|cc
IircnIe: pcrc cp|icc-
cc cc ccrgc
Fcine| ce c|vencric
reve:Iicc ccm p|ccc:
cercmicc:
Vll.
ANFXO A:
O FFNMFNO DA
FFLOkF5CNClA
E
:
I
c
c
c
V
i
|
c
M
c
c
c
|
e
n
c
c
c
m
e
I
r
c
e
m
S
F
{
n
c
v
.
2
0
0
2
)
E:Ie cnexc Iem pcr cLjeIivc fczer umc revi:cc LiL|icgrcficc :cLre c prcL|e-
mc ce ef|cre:cncic, icenIificcncc :uc: ccu:c:, meccni:mc: ce fcrmccc e pc::|-
vei: :c|uce:. Sem Ier umc re|ccc cireIc ccm c cLjeIivc ce:Ic ci::erIccc, cLcr-
cc umc mcnife:Iccc ue pcce cccrrer :cLre c: rejunIe:, emLcrc c enfcue ncc
:e mcnIenhc cpenc: ne::e cc:c.
lnIrccucc
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
121
A.I. Introduo
Dc |cIim e|||c|e:cent|c, e::e fencmenc :e ccrccIerizc pe|c cpcrecimenIc
ce fcrmcce: :c|inc: :cLre c|gumc: :uperf|cie:, pccencc Ier ccrcIer pu|veru|enIc
cu Ier c fcrmc ce crc:Ic: curc: e in:c|vei: em cguc. Nc grcnce mcicric cc: cc-
:c:, c fencmenc vi:|ve| e ce c:pecIc ce:cgrcccve|, mc: em c|gun: cc:c: e:pec|-
ficc: pcce cccrrer nc inIericr cc: ccrpc:, imecicIcmenIe cLcixc cc :uperf|cie.
UemcIc {188) cfirmc ue c ef|cre:cncic pcce :er ccn:icerccc um ccnc, :ejc
pcr mccificcr vi:uc|menIe c |ccc| cnce :e cepc:iIc cu pcr pccer prcvcccr cegrc-
ccce: prcfuncc:.
C fencmenc cc ef|cre:cncic, Lc:IcnIe ccnhecicc e pe:ui:ccc, re:u|Ic
cc ci::c|ucc cc: :ci: pre:enIe: nc crgcmc::c {cu nc: ccmpcnenIe: cercmicc:,
cu prcvenienIe: ce ccnIcmincce: exIernc: eIc.) e :eu pc:Iericr Ircn:pcrIe pe|c
cguc cIrcv: cc: mci: vcriccc: mcIerici: pcrc:c:. Se, curcnIe e::e Ircn:pcrIe, c
ccncenIrccc cc: :ci: nc :c|ucc cumenIcr {pcr percc ce cguc cu pcr cumenIc
cc ucnIiccce ce :ci:), e|e: pccercc enIrcr em prcce::c ce cri:Ic|izccc e ccr
crigem cc fencmenc. Cccrrencc :uperficic|menIe, e::c cri:Ic|izccc cc crigem c
ef|cre:cncic mci: cmp|cmenIe enccnIrccc e vi:|ve|: :e cccrrer inIerncmenIe cc
mcIeric|, cc crigem c cripIc-ef|cre:cncic, muiIc: veze: ce cif|ci| icenIificccc.
Vc|e |emLrcr ue c: p|ccc: cercmicc: e c crgcmc::c pc::uem vczic: em
:eu inIericr, ccmc ccviccce:, Lc|hc:, pcrc: cLerIc: e fechccc: e umc encrme e
ccmp|exc rece ce micrc ccnci: {FlCFlIIC, 14). / cguc, enIcc, pcce pc::cr pe|c
:eu inIericr pcr fcrc cc ccpi|criccce cu me:mc pcr fcrc cc grccienIe hicrcu|icc.
EmLcrc :ejc c|crc ccmc c ef|cre:cncic cccrre, c: recce: u|micc: en-
vc|vicc: pccem :er Lc:IcnIe ccmp|exc: e nem Iccc: :cc ccnhecicc: cu exp|icc-
cc:. De uc|uer fcrmc, c re:u|Iccc finc| ce :uc ccc ncIcric e :eu cpcrecimen-
Ic ncc nece::cricmenIe incicc :eu |ccc| ce crigem, pci: c: :ci: pccem :er Ircn:-
pcrIccc: pe|c cguc c pcrIir ce |ccci: cfc:Iccc: cc pcnIc ce cccrrncic cc prc-
L|emc. /::im, nece::cric ccmpreencer c ccmpcrIcmenIc cc: :ci: ci::c|vicc:,
:uc pc::|ve| fcnIe e IcmLm c crigem cc cguc. / :imp|e: inIervencc |ccc|izccc e
:inIcmcIicc pcce :er IcIc|menIe ineficcz e cI ccnc:c.
Fcrc ue c ef|cre:cncic :e mcnife:Ie, c: :eguinIe: fcIcre: cpre:enIcm-:e
ccmc nece::cric: e :uficienIe::
lnIrccucc
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
122
cguc: cIuc ccmc um :c|venIe ue pc::iLi|iIc c ci::c|ucc cc: :ci: ue ccc
crigem cc fencmenc. FicriIIc {14) fri:c e::e fcIc cc cfirmcr ue ncc e-
xcgerc cizer ue :em cguc ncc hcverc ef|cre:cncic. E|c pcce Ier crigem
em vcric: pcnIc: e c 8||ck |n:t|tute c| Ane||cc {8l/, 17) re::c|Ic c: :eguin-
Ie::
. cguc ce chuvc, ue pcce :er cccmpcnhccc ce venIc cu ncc. / cguc ce
chuvc Iem grcnce chcnce ce peneIrcr cIrcv: cc: junIc:, em pcrIicu|cr :e
fcrem mc| execuIccc::
. cguc ce ccncen:ccc: re:u|Ic cc: Irccc: ce vcpcr ce cguc enIre c inIeri-
cr e c exIericr cIrcv: ce meic: pcrc:c:. Se c vcpcr ce cguc cIingir c pcnIc
ce crvc|hc {cew pc|nt) em c|gum |ccc| nc inIericr cc pcrece, pcce cccrrer
c ccncen:ccc inIer:Iicic|:
. cguc prcvenienIe cc eIcpc ce ccn:Irucc: c cguc ce cmc::cmenIc, c
u:c ce prcIece: ceficienIe: ccnIrc c chuvc cu uc|uer cuIrc fcIc ue
pc::iLi|iIe c ccncenIrccc ce umiccce pccem ccc:icncr prcL|emc: em
cLrc: recm enIregue: {em ing|: new cu||c|ng c|ccn). Fcrece: :cIurccc:
ce cguc pccem cemcnccr :emcnc: cu me:e: pcrc ue c :eccgem cccr-
rc: L|ccc: em ccnIcIc ccm c :c|c, c|m ce cL:crver umiccce, pccem :er
ccnIcminccc: pcr :ci: cu e|emenIc: e:Ircnhc::
:ci:, ue :e mcvimenIcm ci::c|vicc: nc cguc e efeIivcmenIe ccc crigem cc
fencmenc:
grccienIe hicrcu|icc, ue pc::iLi|iIc c mcvimenIccc cc cguc e c Ircn:pcr-
Ie cc: :ci: cc inIericr pcrc c :uperf|cie cc: ccrpc: cfeIccc:.
/|m cc: Ir: fcIcre: e::encici: expc:Ic: cnIericrmenIe, UemcIc {188) c-
firmc ue c|gumc: ccncice: exIernc: pccem fcvcrecer cincc mci: c cpcreci-
menIc cc ef|cre:cncic, ccmc pcr exemp|c:
ucnIc mcicr c ucnIiccce ce cguc e c Iempc ce ccnIcIc, mcicr c pc-
Iencic| ce :c|uLi|izccc c::cciccc:
c e|evccc cc IempercIurc, c|m ce fcvcrecer c :c|uLi|izccc cc: :ci:,
cumenIc c ve|cciccce ce evcpcrccc cc cguc e, em ccn:encic, ce
cri:Ic|izccc cc: :ci::
c pcrc:iccce cc: mcIerici: cIingicc:. Em c|gun: cc:c:, e|emenIc: muiIc pc-
rc:c: pccem :er cfeIccc: pcr ccu:c cc c|Ic ccncenIrccc ce :ci: em e|e-
menIc: vizinhc: menc: pcrc:c:.
lnIrccucc
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
123
Seguncc /cc|e:cn {172), c pre:enc ce :ci: em cmLienIe permcnenIe-
menIe micc pcce ncc ccu:cr ef|cre:cncic: e, cpcrenIemenIe, ncc reve|cr
uc|uer mcnife:Iccc. EnIreIcnIc, cpc: c|gum Iempc pccem cpcrecer, :uLiIc-
menIe, efeiIc: ce|eIric: re:u|IcnIe: ce recce: u|micc: ccmp|exc: enIre c: :ci: e
c: ccmpcnenIe: cc e:IruIurc/vecccc. /incc :eguncc e::e cuIcr, c ef|cre:cncic
pcce ce:cpcrecer pcr curIc: per|ccc:, c ue prcvccc c cpcrecimenIc inIermiIen-
Ie ce::e fencmenc em fcchccc:. /::im, em per|ccc: ce pcucc chuvc, c: :ci: c-
pcrecem ccmc mcrcc: e:Lrcnuiccc: ue :cc |cvccc: em pccc: ue ccmLi-
ncm efeiIc: ce venIc e chuvc. IcmLm, c fencmenc pcce cpcrecer nc primcve-
rc/vercc e ce:cpcrecer nc invernc. Ncrmc|menIe, e::e cic|c :e repeIe pcr c|gun:
cnc: cI :e exIinguir pcr ccmp|eIc, c ue incicc c e:gcIcmenIc cc: :ci: envc|vi-
cc: nc prcce::c.
/cc|e:cn {172) IcmLm e:c|crece ue c: :ci: cc ef|cre:cncic pccem
cri:Ic|izcr-:e cenIrc cc: pcrc: :uperficici: cc: mcIerici:, me:mc ccue|e: ccm c-
ccLcmenIc: v|Irec: {czu|ejc:), ccc:icncncc :uc rupIurc meccnicc pcr Irccc cu
pcr ccmpre::cc. /|gun: :ci: pccem uccrup|iccr :eu vc|ume nc prcce::c ce cri:-
Ic|izccc e c: pre::ce: pccem chegcr c 200MFc {lIC, 14), ccnfcrme c Iipc ce
:c|, :uc ccncenIrccc e c: ccncice: cmLienIe. /|m ci::c, :ci: gerc|menIe :cc
higrc:ccpicc: {ccmc c NcC| e c CcC|2) e c: crgcmc::c: ue c: ccnIm pccem
reIer mci: cguc e :er mci: pc::|vei: ce cpre:enIcr ef|cre:cncic: {lIC, 14).
A.II. So|s envo|v|dos no |enmeno do e||orescnc|o
/ ef|cre:cncic pcce Ier crigem em civer:c: pcnIc: ce um ecif|cic, c ue
imp|icc nc pc::|ve| ci::c|ucc cc: mci: vcriccc: :ci: pre:enIe: em e|emenIc: ce
ccmpc:icc u|micc ciferenIe. Ccmpi|cncc c: cccc: ce /cc|e:cn {172), cc 8||ck
|n:t|tute c| Ane||cc {8l/, 17), cc lIC {14), ce Ihcmcz {10) e ce UemcIc
{188), c IcLe|c /.1 cpre:enIc umc |i:Ic ce c|gun: cc: :ci: envc|vicc:, mc: ncc
Iem c preIen:cc ce e:gcIcr c c::unIc. / :c|uLi|iccce ce::e: :ci: cepence ce umc
:rie ce fcIcre:, mc: umc crienIccc gerc| c re:peiIc cc c::unIc cccc pcr Fe|Ire
{14) nc IcLe|c /.2.
Umc vez ue c: crgcmc::c: cpre:enIcm grcnce chcnce ce inccrpcrcr :ci:
:c|vei: em :uc ccmpc:icc, c IcLe|c /.3, cccpIccc cc lIC {14), expce c pre-
:enc ce :ci: pcIencic|menIe ccu:cccre: ce ef|cre:cncic: em funcc cc ccm-
pcnenIe uIi|izccc nc prccucc cc crgcmc::c. Vc|e enfcIizcr, IcmLm, ue c uIi|i-
Sci: envc|vicc: nc fencmenc cc ef|cre:cncic
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
124
zccc ce cguc incceuccc {impurc) pcce fcvcrecer c cpcrecimenIc ce prc-
L|emc: ce::e Iipc.
Iobe|o A.1. So|s envo|v|dos no |enmeno do e||orescnc|o
Compos|o Qum|co Fonte provve|
42
So|ub|||dode
43
Su|fcIc ce FcIc::ic - K2SC4
Su|fcIc ce Sccic
{:c| ce G|cuLer) - Nc2SC4
Su|fcIc ce Sccic cecc hicrcIccc
Nc2SC4 . 10H2C
. reccc enIre e|emenIc: cc cercmicc
e cc cimenIc:
. cgregccc::
. cguc ce cmc::cmenIc.
/ hicrcIccc cccrre cprcximc-
ccmenIe cc: 32,5
c
C e uccrup|icc c
vc|ume ccupccc pe|c :c|.
MuiIc :c|vei:
Exemp|c cc cpcrecimenIc cc: :u|fcIc: c|cc|inc:
CcrLcncIc ce FcIc::ic - K2CC3
CcrLcncIc ce Sccic - Nc2CC3
8iccrLcncIc ce Sccic - NcHCC3
. ccrLcncIccc cc: hicrcxicc: c|cc|inc:
ce cimenIc: ccm e|evccc Iecr ce c|cc-
|i:.
MuiIc :c|vei:
C|creIc ce FcIc::ic - KC| . |impezc ccm ccicc muricIicc. MuiIc :c|ve|
C|creIc ce Sccic - NcC| . ccnIcminccc ccm cguc cc mcr. MuiIc :c|ve|
NiIrcIc ce FcIc::ic - KNC3
NiIrcIc ce Sccic - NcNC3
NiIrcIc ce /mcnic - NH4NC3
. c pre:enc ce niIrcIc: gerc|menIe
incicc ccnIcminccc ccm e|emenIc:
ce :c|c ccuLccc, ricc em niIrcgnic.
MuiIc :c|vei:
CcrLcncIc ce Cc|cic - CcCC3
. ccrLcncIccc ce cc| |ixiviccc cc cr-
gcmc::c cu ccncreIc e ce crgcmc::c
ce cc| ncc ccrLcncIccc. Fcrmccc
:eme|hcnIe c: e:Ic|ccIiIe:.
CcrLcncIc ce Mcgn:ic
MgCC3 {mcgne:iIc)
. ccrLcncIccc ce cc| |ixiviccc ce cr-
gcmc::c: ce cc| ncc ccrLcncIccc.
Fcucc :c|vei:
Hicrcxicc ce Cc|cic - Cc{CH)2
44
. cc| |iLerccc nc: recce: ce hicrcIc-
cc cc cimenIc.
Sc|ve|
Su|fcIc ce Cc|cic ce:icrcIccc
CcSC4
. ccmpcnenIe: cercmicc::
. cguc ce cmc::cmenIc.
Fcrcic|menIe
:c|ve|
42
Um enfcue mci: ceIc|hccc cc: crigen: ce muiIc: :ci: cccc pcr /cc|e:cn {172).
43
C u:c cc Iermc |n:c|uve| :e refere cc fcIc ce ue c|gumc: :uL:Icncic: :cc Icc pcucc :c|vei: em
cguc {c|gun: mg pcr |iIrc ce cguc) ue, em Iermc: prcIicc:, pcrecem :er in:c|vei:. De mcneirc gerc|, c:
ccmpc:Ic: ce meIci: c|cc|inc: :cc Lc:IcnIe :c|vei:.
44 Iccc mcIeric| cu ccmpcnenIe fcLricccc c Lc:e ce cimenIc FcrI|cnc Iem em :uc ccn:IiIuicc c cc|
hicrcIccc -Cc{CH)2- re:u|IcnIe cc: recce: ce hicrcIccc cc: ccmpc:Ic: principci: cc cimenIc {C2S e
C3S) {IHCM/Z,10).
CcSC4 + 2
NcCH
KCH
Nc2SC4 + Cc{CH)2
K2SC4 + Cc{CH)2
{
{
CcmpcnenIe cercmicc Hicrcxicc: c|cc|inc:
cc cimenIc
Su|fcIc: c|cc|inc: {ef|cre:cncic)
Sci: envc|vicc: nc fencmenc cc ef|cre:cncic
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
125
Iobe|o A.1. So|s envo|v|dos no |enmeno do e||orescnc|o [cont|nuoo}
Su|fcIc ce Cc|cic cihicrcIccc
CcSC4 . 2H2C
. hicrcIccc cc :u|fcIc ce cc|cic ce
ccmpcnenIe: cercmicc: {reccc ex-
pcn:ivc):
. cguc ce cmc::cmenIc.
Fcrcic|menIe
:c|ve|
Su|fcIc ce Mcgn:ic
{:c| ce Ep:cm) - MgSC4
. Iijc|c, L|ccc:
. cguc ce cmc::cmenIc.
Sc|ve|
C|creIc ce Cc|cic - CcC|2
45
. |impezc ccm ccicc muricIicc:
. cguc ce cmc::cmenIc.
C|creIc ce Mcgn:ic - MgC|2 . cguc ce cmc::cmenIc.
NiIrcIc ce /mcnic - NH4NC3 . :c|c ccuLccc cu ccnIcminccc.
MuiIc :c|vei:
C|creIc ce /|um|nic - /|C|3
C|creIc ce Ferrc - FeC|3
. |impezc ccm ccicc muricIicc. Sc|ve|
Fe2C3 cu Fe{CH)3 . ccnIcIc ccm mcIerici: ferrc:c:.
Mcngcn:
4
{:u|fcIc: e c|creIc:)
. ci::c|ucc ce ccmpc:Ic: ce mcngc-
n: pcr ccicc: frccc:.
Vcnccic
{VCSC4 e VCC|2)
. mcIric primc cc: prccuIc: ce crgi|c:
. |impezc ccm ccicc.
ln:c|vei:
/ infi|Irccc ce c|crc pcce prcvcccr c ci::c|ucc ce Vcnccic, ccncc crigem c
ef|cre:cncic: verce: cu cmcre|ccc:. Fcr :uc vez, IenIcIivc: ce |impezc pccem fczer ccm
ue e|c: :cfrcm c|Iercce:, :e Icrnem mcrrcn: e ce |impezc cincc mci: cif|ci|.
Iobe|o A.2. So|ub|||dode em guo de o|guns compostos qum|cos [FELIkE, 14}
Funo qum|co So|ub|||dode Exceo regro
cicc: Em gerc|, :c|vei: Ncc hc.
Hicrcxicc: {Lc:e:) Em gerc|, in:c|vei: Hicrcxicc: c|cc|inc: e NH4{CH).
NiIrcIc:, C|crcIc:
/ceIcIc:
Sc|vei: Ncc hc.
C|creIc:, lcceIc:,
8rcmeIc:
Sc|vei: /g
+
: Hg
2+
: FL
2+
Su|fcIc: Sc|vei: Fc
++
: Cc
2+
: Sr
2+
: 8c
2+
: FL
2+
Su|feIc: ln:c|vei: Su|feIc: c|cc|inc: e ce cmcnic.
S
c
i
:
CuIrc: :ci: ln:c|vei: /|cc|inc: e ce cmcnic.
MeIc|icc: Em gerc|, in:c|vei:
Cxicc: c|cc|inc:, c|cc|inc-Ierrc:c: e ce
meIci: ccm Ncx e|evccc.
C
x
i
c
c
:
De ncc-meIci: Em gerc|, :c|vei: Ncc hc.
45
C CcC|2 pcce :er uIi|izccc ccm c funcc ce cce|ercccr ce pegc {8||ck |n:t|tute c| An||cc, 8l/, 17).
4
Seguncc c 8||ck |n:t|tute c| Ane||cc {8l/, 17), c cicxicc ce mcngcn: u:ccc ccmc cgenIe ce
cc|crccc em c|gun: L|ccc:. Se hcuver |impezc ccm ccicc muricIicc, pcr exemp|c, c: re:|cuc: pccem
peneIrcr nc: pec:, ci::c|ver c: ccmpc:Ic: ce mcngcn: e, ucncc |evccc: c :uperf|cie, :e precipiIcm
:cL c fcrmc ce Mn3C4 {ce ccr mcrrcm) curcnIe c evcpcrccc cc cguc.
Sci: envc|vicc: nc fencmenc cc ef|cre:cncic
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
12
Iobe|o A.3. So|s do e||orescnc|o com or|gem no orgomosso [odoptodo do IIC, 14}
Composto Comentr|os
Cc|
FcLricccc cc cc|: CcCC3 + cc|cr CcC + CC2
HicrcIccc em cLrc: CcC + H2C Cc{CH)2
CcrLcncIccc: Cc{CH)2 + CC2 CcCC3
/ ccrLcncIccc :c cccrre em pre:enc ce cguc. Lccci: muiIc
:ecc: impecem c prcce::c. Fcr cuIrc |ccc, |ccci: :cIurccc: impecem c
peneIrccc ce CC2 e cificu|Icm c cccrrncic cc reccc.
/mLienIe: ccm UF = 507-07 :cc iceci: pcrc c cccrrncic cc
ccrLcncIccc.
/ cc| pcce :er mcgne:icnc {cc|cm|Iicc), i:Ic , pc::ui Mg em :uc
fcrmu|c em vez ce Cc. Ne::e cc:c, pcce :cfrer expcn:cc |enIc em pre:en-
c ce cguc. Fcr :erem ce crigem minerc|, cmLc: pc::uem ccmpcnenIe:
crgi|c:c: ince:ejcvei:: SiC2, /|2C3 e Fe2C3.
/reic
Fccem ccnIer impurezc: ccmc crgi|c:, ccrvcc e |inhiIc, cguc cc mcr, mc-
Iric crgcnicc em ceccmpc:icc.
guc
Fcce ccnIer ccicc :u|f|cricc {H2S), cnicricc ccrLcnicc {CC2), cmcnic {NH4),
mcgn:ic {Mg
2+
), :u|fcIc: {SC4
2-
), c|crc {C|
2-
) e cuIrc: ccnIcmincnIe:.
C|mento
/c |ccc en-
ccnIrcm-:e
cpenc: c|gum
ccmpc:Ic:
ue pccem
ccu:cr ef|cre:-
cncic.
Mcicre: ceIc-
|he: :cLre c
u|micc cc
cimenIc pc-
cem :er en-
ccnIrccc: em
MehIc, McnIei-
rc {14)
CoO [co| v|rgem}
S|O2 [s||co}
Fcr :er um e|emenIc :c|icc uc:e inerIe, c :||icc cpenc: recge ccm
ccicc: e Lc:e: fcrIe: e cc crigem c e|emenIc: in:c|vei:, rcrcmenIe ccu-
:cccre: ce ef|cre:cncic:. C: cepc:iIc: ce :i|iccIc: ncc Im :uc u|micc
Lem cefinicc, mc: pccem :er ccn:encic ce |cvcgen: mc execuIccc:
ccm ccicc c|cr|cricc. Umc vez ue cccrrcm, um mIccc prcIicc ce |impe-
zc ci:fcrc-|c: e ceixc-|c: :cL ccc cc Iempc {8||ck |n:t|tute c| An||cc,
8l/, 17).
A|2O3 [o|um|no}
EmLcrc :ejc umc reccc rcrc, c: :u|fcIc: pccem recgir ccm c
c|umincIc IeIrc-cc|cicc pre:enIe nc cimenIc {reccc expcn:ivc), ccncc
crigem cc: :ci: ce Ccnc|cI e c cc| {ccmc :uLprccuIc) {IHCM/Z, 10).
/|2C3 4CcC + 3{CcSC4 . 2H2C) + 14H2C
/|2C3 . 3CcC . 3CcSC4 . 31H2C + Cc{CH)2
Fe2O3 [ox|do de |erro}
Fcce ccu:cr mcnchc: cmcre|c-cc:Icnhc: ucncc em cmLienIe:
c|cc|inc: {ccc cc mcre:ic).
MgO [ox|do de mogns|o} , SO3 [on|dr|do su||r|co}
No2O, K2O, I|O2
C: cxicc:, em ccnIcIc ccm c cguc, pccem fcrmcr Lc:e: cu cci-
cc:, inf|uincc nc prcce::c ce fcrmccc e ceIericrccc cc: ef|cre:cncic:.
/ IcLe|c /.1 e c IcLe|c /.3 exp|iciIcrcm c crigem cc: muiIc: :ci: pre:enIe:
nc fencmenc cc ef|cre:cncic. Dcncc um Ierceirc enfcue, Ihcmcz {10) iIemizc
Sci: envc|vicc: nc fencmenc cc ef|cre:cncic
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
127
c cpcrecimenIc cc: :ci: mci: freenIe: em mcIeric| cercmicc nc IcLe|c /.4 e
c|gumc: fcrmc: ce mcnife:Iccc e ccrrecc cc: ef|cre:cncic: nc IcLe|c /.5.
Iobe|o A.4. I|pos de so|s eventuo|mente presentes em moter|o| cerm|co [Ihomoz, 10}
Sobre o produto Sobre o produto
So|
seco que|modo
Sobre o
o|venor|o
So|
seco que|modo
Sobre o
o|venor|o
Nc2SC4 Nc2CC3
CcSC4 K2CC3
K2SC4 CcCC3
MgSC4 Fe2{SC4)3
NcC| FeSC4
KC| Nc/|{SC4)2
NcNC3 K/|{SC4)2
KNC3 - - - -
Legencc:
Cuc:e :empre Ccmum FcrcmenIe /u:enIe
/pc: c cpre:enIccc cc: vcric: :ci: envc|vicc: nc fencmenc cc ef|cre:-
cncic, inIere::cnIe cLcrccr c c:pecIc ce cccrrncic ce c|gun: ce|e:. /::im,
pe|c: infcrmcce: cpre:enIccc: pe|c /c:cn|y |n:t|tute c| Wc:n|ngtcn {MlW, 2003),
c: :ci: mci: ccmumenIe enccnIrccc: :cc Nc2SC4 e K2SC4, jc ue :cc prcvenienIe:
ce meIci: c|cc|inc: ue fcrmcm ccmpc:Ic: Lc:IcnIe :c|vei: em cguc. Depci:, c:
fcrmc: Nc2CC3, NcHCC3, K2CC3 e KHCC3 cpcrecem ccm mencr frencic.
Ccmpc:Ic: cc Iipc MgC|2, MgSC4, CcCC3, CcSC4 e Fe2{SC4)3 cpcrecem em Ier-
ceirc |ugcr e, pcr |Iimc, Ircc: ce :u|fcIc: ce Vcnccic e Mc|iLcnic fcrcm enccn-
Irccc: em cnc|i:e: u|micc: ce cmc:Irc:.
Seguncc c 8||ck |n:t|tute c| Ane||cc {8l/, 17), ucncc c: ccrLcncIc: c-
ccrrem e|e: gerc|menIe pc::uem umc cc|crccc mi:Ic ce cinzc e Lrcncc, cpcre-
cencc ccmc crc:Ic: |ccc|izccc:. Supce-:e ue :uc fcrmccc pcce cccrrer ucn-
cc um feixe ccn:IcnIe ce cguc cIrcve::c, pcr |cngc: per|ccc: ce Iempc {cevicc
c Lcixc :c|uLi|iccce cc: ccrLcncIc:), fencc: cu furc: exi:IenIe: nc e:IruIurc mcIriz,
ce fcrmc :eme|hcnIe c fcrmccc ce e:Ic|ccIiIe:. /c chegcr c :uperf|cie, c cguc
evcpcrc, c: :ci: recgem ccm c CC2 e ccc crigem c: crc:Ic: ce ccrLcncIc.
CuIrc crigem cc: :ci: pcce e:Icr nc: ccmpcnenIe: cercmicc: prccuzicc:
ccm crgi|c: ricc: em piriIc {FeS2). E::e ccmpcnenIe :cfre cxicccc curcnIe c prc-
ce::c ce ueimc :eguncc c euccc cLcixc:
2FeS2 + 3C2 2FeS + 2SC3 4FeS + C2 2Fe2C3 + 4SC3
Sci: envc|vicc: nc fencmenc cc ef|cre:cncic
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
128
/pc: c cccrrncic ce::c reccc, c cnicricc :u|fricc {SC3) |iLerccc junIc-
menIe ccm c gc: :u|furc:c {SC2) curcnIe c ueimc {uIi|izcncc ccmLu:I|ve| ccn-
Iencc enxcfre) cc: ccmpcnenIe: pcce recgir ccm c: cxicc: Lc:icc: cc crgi|c
{Nc2C, K2C, MgC, CcC) e fcrmcr c: :u|fcIc: re:pecIivc:. E::e: :u|fcIc: :cmenIe :cc
e|iminccc: em c|Ic: IempercIurc: ce cc|cinccc {1050
c
C pcrc c CcSC4 e 50
c
C
pcrc c: cemci:) e, cc:c re:Ie cnicricc :u|fricc cpc: c ueimc, :uc reccc ccm c
cguc fcrmc ccicc :u|fricc {SC3 + H2C H2SC4) ue, pcr :uc vez, pcce recgir ccm
c: :i|iccIc: cc ccrpc cercmicc e ccr crigem cc: :u|fcIc: ce :ccic e pcIc::ic {UE-
MCIC, 188).
Iobe|o A.5. Formos de mon||estoo do e||orescnc|o [odoptodo de Ihomoz, 10}
I|po Loco|s de |ormoo Cousos provve|s keporos
47
Fc Lrcncc
pu|veru|enIc
:c|ve| em
cguc.
. :uperf|cie: ce ccncre-
Ic cpcrenIe:
. :uperf|cie: ce c|venc-
ric reve:Iicc:
. junIc: ce pi:c: cerc-
micc: cu czu|ejc::
. regice: prcximc: c
ccixi|hc: mc| vecccc::
. :uperf|cie: ce |ccri|hc:
ncc e:mc|Iccc:.
. :ci: :c|vei: pre:enIe:
nc: mcIerici:: cguc ce
cmc::cmenIc, cgre-
gccc: cu cg|cmercn-
Ie::
. :ci: :c|vei: pre:enIe:
nc: mcIerici: cercmi-
cc::
. :ci: :c|vei: pre:enIe:
nc :c|c:
. pc|uicc cImc:fricc:
. reccc enIre ccmpc:-
Ic: cc cimenIc e cc
cercmicc.
. e|iminccc cc fcnIe
ce umiccce:
. em :uperf|cie exIernc,
cgucrccr c e|iminccc
cc: :ci: pe|c ccc cc
chuvc:
. |cvcgem ccm cguc:
. e:ccvcmenIc:
. |impezc ccm ccicc
c|cr|cricc c 107.
Depc:iIc
Lrcncc ccm
c:pecIc ce
e:ccrrimenIc,
muiIc cceren-
Ie e pcucc
:c|ve| em
cguc.
. junIc: cc: c|vencric:
c::enIccc: ccm crgc-
mc::c:
. :uperf|cie ce ccncreIc
cu reve:IimenIc ccm
crgcmc::c:
. :uperf|cie: ce ccmpc-
nenIe: prcximc: c e|e-
menIc: ce c|vencric cu
ccncreIc.
. ccrLcncIccc cc cc|
|iLerccc nc hicrcIccc
cc cimenIc:
. ccrLcncIccc cc cc|
ccn:IiIuinIe cc crgc-
mc::c.
. e|iminccc cc percc-
|ccc ce cguc:
. |cvcgem ccm ccicc
c|cr|cricc c 107:
. e:ccvcmenIc mecc-
nicc :e nece::cric.
Depc:iIc
Lrcncc, :c|ve|
em cguc, ccm
efeiIc ce ex-
pcn:cc.
. em fi::urc: evenIuc|-
menIe pre:enIe: nc:
junIc: cc: c|vencric::
. nc: junIc: ce crgc-
mc::c cc: c|vencric::
. em regice: cc c|venc-
ric muiIc expc:Ic: c
ccc cc chuvc.
. expcn:cc cevicc c
hicrcIccc cc :u|fcIc
ce cc|cic exi:IenIe nc
Iijc|c cu reccc cc:
ccmpc:Ic: cc Iijc|c e
cc cimenIc:
. fcrmccc cc :c| ex-
pcn:ivc pcr ccc cc
:u|fcIc cc meic.
. e:percr c e:IcLi|izc-
cc cnIe: ce efeIucr
repcrc::
. repcrcr ccm u:c ce
cimenIc i:enIc ce :u|fc-
Ic:.
47
Seguncc UEMCIC {188).
Sci: envc|vicc: nc fencmenc cc ef|cre:cncic
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
12
C: :u|fcIc: ce Sccic {Nc2SC4), FcIc::ic {K2SC4), Mcgn:ic {MgSC4) e Cc|cic
{CcSC4) cccrrem |crgcmenIe nc: crgi|c: e nc: :c|c: e IcmLm nc: p|ccc: cc re-
ve:IimenIc cercmicc. Cucncc em :c|ucc cuc:c, e|e: inIercgem ccm c cimenIc
FcrI|cnc, pccencc ccu:cr expcn:cc e percc ce re:i:Incic.
Umc vez ue exi:Ie umc grcnce ucnIiccce ce :ci: envc|vicc: nc fencme-
nc cc ef|cre:cncic e :eu ccmpcrIcmenIc inf|uenciccc pe|c IempercIurc, ccn-
cenIrccc, FH, cguc ci:pcn|ve|, pre:enc ce cuIrc: :ci: eIc., Icrnc-:e prcIiccmen-
Ie impc::|ve| cnIever c :urgimenIc ce c|gumc mcnife:Iccc. EnIreIcnIc, /cc|e:cn
{172) prcpce c|gun: ccmenIcric: pcrc c: :ci: ce cccrrncic mci: ccmum, c ue
pcce cuxi|icr nc Icmccc ce ceci:ce: ce repcrc e IcmLm nc e|cLcrccc cc c-
ncmne:e cc cc:c:
:u|fcIc ce cc|cic: pe|c :uc Lcixc :c|uLi|iccce, ncrmc|menIe ncc ccnIriLui
pcrc c cumenIc cc ef|cre:cncic. Cc:c cccrrc, pcce fcrmcr cepc:iIc: mui-
Ic curc: em crec: prcIegicc: cc ccc |impcnIe cc chuvc, |evcncc c ce:c-
gregccc cc :uperf|cie cc mcIeric|. Em cc:c ce umiccce permcnenIe {cu
pcr |cngc: per|ccc:), :c|uce: ce::e :c| pccem cumenIcr c cIcue pcr :u|-
fcIc:. Cucncc em pre:enc ce :u|fcIc ce pcIc::ic, :uc :c|uLi|iccce cumen-
Ic e c: cci: ccc crigem c um :c| cup|c ue pcce :er muiIc ccmum nc: ef|c-
re:cncic::
:u|fcIc ce mcgn:ic: me:mc pre:enIe em peuenc: ucnIiccce:, pcce
cri:Ic|izcr-:e nc :uperf|cie cc mcIeric| cu prcximc ce|c: enIreIcnIc, :uc Lcc
:c|uLi|iccce permiIe ue :ejc |cvccc pe|c chuvc, ce mccc ue :uc ccc
ficc minimizccc.
ScL ccncice: e:pec|ficc:, c :u|fcIc ce mcgn:ic pcce recgir ccm c
cc| pre:enIe nc emLcc/reLccc. l::c cccrre ucncc e::e: :ci: :cc ci::c|vicc:
pe|c cguc inIrccuzicc curcnIe c ccn:Irucc e, cc enIrcrem em ccnIcIc ccm c
cc| pre:enIe nc inIerfcce cc: cuc: :uperf|cie: {emLcc e reLccc), cccrre umc
reccc ce cup|c Irccc ccmc cLcixc, re:u|Icncc num cepc:iIc ge|cIinc:c ce
hicrcxicc ce mcgn:ic:
MgSC4 + Cc{CH)2 CcSC4 + Mg{CH)2
/ cccrrncic ce::e fencmenc e:Ic c::cciccc ccm c ef|cre:cncic, mc:
c mcIivc pcr ue c reccc cccrre ne::c pc:icc ue c :uperf|cie inIernc ce
crgcmc::c ficc impregnccc pe|c cc|, fcrmcncc umc memLrcnc permecve| c
Sci: envc|vicc: nc fencmenc cc ef|cre:cncic
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
130
cguc mc: ncc cc: :ci:. /::im, ccnfcrme c cguc evcpcrc, c: :ci: :e precipiIcm
e ccu:cm c percc ce ccerncic cc ccmccc ce crgcmc::c cc reLccc:
:u|fcIc ce :ccic e :u|fcIc ce pcIc::ic: curcnIe c cri:Ic|izccc, c :u|fcIc ce
:ccic Ience c c::umir c cpcrncic ce um cepc:iIc mccic"
48
, enucnIc
ue c :u|fcIc ce pcIc::ic fcrmc umc curc ccmccc viIrificccc. /: fcrmc:
Nc2SC4 . 10H2C {:u|fcIc ce :ccic cecc-hicrcIccc) e Nc2SC4 permuIcm-:e nc
IempercIurc ce cprcximcccmenIe 32
c
C. / pc::cgem cc :u|fcIc cnicrc pc-
rc c hicrcIccc cccmpcnhccc ce cumenIc ce vc|ume ce 3007 {c vc|ume
uccrup|icc), gercncc pre::ce: ce:IruIivc: :cLre c e:IruIurc cc mcIeric| em
ue cccrrem.
48 Dc ing|: ||u||y cepc:|t.
A.III. Sugestes poro m|n|m|zor o surg|mento do e||orescnc|o
C :urgimenIc cc ef|cre:cncic e:Ic re|ccicnccc ccm umc :rie ce fcIcre:,
ccmc crigem cc: :ci:, pre:enc ce cguc, ccncice: cmLienIe, ccnIcmincce:,
u:c cc |ccc| eIc. /::im, invicve| c cpre:enIccc ce umc regrc gerc| pcrc c :c|u-
cc cc: prcL|emc: ccc:icnccc: pcr e|e. /|gun: cuIcre:, enIreIcnIc, cpre:enIcm
c: :eguinIe: crienIcce::
c: mcnchc: ce c:pecIc e:ccrricc e ce ccr e:Lrcnuiccc fcrmccc: pe|c
ccrLcncIc ce cc|cic pccem :er e|iminccc:, mc: :erc um prcce::c IrcLc|hc-
:c e ce re:u|Iccc ncc gcrcnIicc. Ccmc c: :ci: ncc :cc :c|vei: em cguc, :e-
rc nece::cric c u:c ce e:ccvc:, ccicc: {:c|ucc ce ccicc muricIicc cu cc-
Iicc {ci|u|cc: em 1:10)) e cI cLrc:ivc:. Esso tcn|co, mesmo que op||codo
opos mo|hogem obundonte [poro ev|tor penetroo pro|undo dos produtos
qum|cos}, pode de|xor resduos prejud|c|o|s de c|oro no |oco| e, o|gumos
vezes, pode don|||cor o super|c|e ot|ng|do [IIC, 14}. Nc cc:c ce |impezc
ccm ccicc muricIicc, c: :eguinIe: recce: :e ce:envc|vem:
CcCC3 + 2HC| CcC|2 + H2CC3
H2CC3 H2C + CC2
Suge:Ice: pcrc minimizcr c :urgimenIc cc ef|cre:cncic
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
131
C c|creIc ce cc|cic :c|ve| em cguc e c ccicc ccrLcnicc :e ce:inIe-
grc em cguc e gc: ccrLcnicc e e::e gc: ue prcvccc c cpcrecimenIc cc:
Lc|hc: ce cr" curcnIe c ce:envc|vimenIc cc reccc.
ef|cre:cncic: ce ccr mcrrcm, cmcre|c e preIc :cc, nc gerc|, prcvenienIe:
ce cxicccc e cevem |evcr c um e:Iucc :ric cc: ccu:c: e inIegriccce cc
|ccc| cIingicc. / |impezc ccm ccicc muricIicc {:ci: Lc:icc:
4
) e :ccc ccu:Ii-
cc {:ci: ccicc:) pcce :er uIi|izccc ce cccrcc ccm c Iipc ce :c| envc|vicc:
mcnchc: ce ccr cc:Icnhc, ferruginc:c:, :cc rcrc: nc: c|vencric: e mci: cc-
mun: nc ccncreIc crmccc, prcvenienIe: cc ccrrc:cc cc crmccurc. Cc:c c
crgcmc::c e:Iejc ccnIcminccc pcr peccc: ce ferrc {pregc:, crcme:), cc-
:c c creic ccnIenhc minric ce ferrc cu cc:c c crgi|c cc: mcIerici: cercmi-
cc: ccnIenhc piriIc {FeS2), e::c: mcnchc: pccem cccrrer IcmLm nc c|ve-
ncric {VEFCS/, 11):
ef|cre:cncic: pu|veru|enIc: {Lrcncc:) e :c|vei: em cguc pccem :er e|imi-
nccc: ccm |cvcgem e e:ccvccc ccm e:ccvc: ce cercc: curc: {piccvc
cu cc), ccnfcrme mc:Ircr-:e nece::cric. Nc gerc|, c prcpric chuvc :ufici-
enIe pcrc :uc remccc {IHCM/Z, 10) e c u:c ce :cLce: ceve :er cuicc-
cc:c, jc ue c|gun: prccuIc: c Lc:e ce e:IecrcIc: e c|ecIc: ce :ccic pc-
cem cI cumenIcr c Iecr ce :ci: {UEMCIC, 188). C ccicc muricIicc ci::c|-
vicc em 1:10 ccm cguc |impc umc :c|ucc crri:cccc, ccmc jc fci re::c|-
Iccc cnIericrmenIe:
ef|cre:cncic: ce ccr ue ncc :ejc Lrcncc gerc|menIe Im crigem menc:
ccmum e cevem :er cnc|i:ccc: cnIe: ue uc|uer cIiIuce :ejc Icmccc.
CcmenIcric: ceIc|hccc: :cLre e::e c::unIc pccem :er cnc|i:ccc: nc: Lc|e-
Iin: Icnicc: 23 e 23/ cc 8||ck |n:t|tute c| Ane||cc {8l/, 17):
c impermecLi|izccc cc :uperf|cie pcrc eviIcr c enIrccc ce cguc pcce
ncc :er umc :c|ucc pcrc c ef|cre:cncic. Nc cc:c ce c crigem cc cguc
e:Icr nc inIericr cc pcrece {vczcmenIc:, infi|Irccc pe|c Icpc), c cp|icccc
ce umc pe||cu|c ce IinIc impecirc c :c|cc cc cguc ||uicc. Nc enIcnIc, prc-
ximc cc :uperf|cie c cguc :e Ircn:fcrmcrc em vcpcr e cIrcve::crc c pe||cu-
|c ce IinIc {ccr||icc cu FV/), prcvcccncc c cri:Ic|izccc cc: :ci: imecicIc-
4
C ccnceiIc ce :c| ccicc cu Lc:icc :e refere cc fcIc ce ue, ucncc c :c| :cfre hicrc|i:e {recge ccm c
cguc e fcrmc c ccicc e c Lc:e ccrre:pcncenIe:), c :c|ucc finc| pcce :er ccicc cu Lc:icc. Gerc|men-
Ie, :e c :c| fcr prcvenienIe ce ccicc fcrIe, c :c|ucc :erc ccicc: :e fcr prcvenienIe ce Lc:e fcrIe, c :c|u-
cc :erc Lc:icc.
Suge:Ice: pcrc minimizcr c :urgimenIc cc ef|cre:cncic
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
132
menIe cLcixc cc :uperf|cie. CcrccIerizc-:e enIcc c cripIc-ef|cre:cncic,
ue pcce ccc:icncr c ce:Iruicc cc Lc:e pe|c efeiIc expcn:ivc cc cri:Ic|i-
zccc cc: :ci::
/|m cc: ccmenIcric: e:pec|ficc: prcpc:Ic: cnIericrmenIe, c|gun: cuicc-
cc: gerci: pccem :er Icmccc: pcrc minimizcr c cccrrncic cc fencmenc cc ef|c-
re:cncic {UEMCIC, 188):
ncc uIi|izcr mcIerici: e/cu ccmpcnenIe: ccm c|Ic Iecr ce :ci: :c|vei::
eviIcr Iijc|c: ccm c|Ic: Iecre: ce :u|fcIc::
u:cr pinIurc: impermecvei: re:i:IenIe: c :c|uce: :c|inc: nc cc:c ce c|venc-
ric: cpcrenIe::
mc|hcr c: ccmpcnenIe: cercmicc: cemc:icccmenIe :ecc:, minimizcncc c
cL:crcc cc cguc ce cmc::cmenIc e c reccc ccm c cimenIc:
:empre prcIeger cc chuvc c c|vencric recm cccLccc:
eviIcr enIrccc ce umiccce ccm c cjucc ce Lcc impermecLi|izccc e ve-
cccc:
u:cr crgcmc::c mi:Ic {cimenIc:cc|:creic) pcrc minimizcr c reccc ccm c:
ccmpcnenIe: cercmicc::
u:cr cimenIc pczc|cnicc cu ce c|Ic-fcrnc, ue |iLercm mencr Iecr ce cc| nc
hicrcIccc.
/ :eguir, c: figurc: i|u:Ircm c|gun: Iipc: ce ef|cre:cncic: ue fcrcm enccn-
Irccc: nc ciccce ce Scc Fcu|c.
F|guro A.1. E||orescnc|o no p|o bot|smo| de umo |grejo
Exemp|c: ce ef|cre:cncic:
C FENCMENC D/ EFLCFESCENCl/
133
F|guro A.2. E||orescnc|o em escodo externo
F|guro A.3. E||orescnc|o no estoo do metr V||o Modo|eno em So Fou|o
F|guro A.4. E||orescnc|o em |ochodos de ed||c|os
F|guro A.5. E||orescnc|o em p|so de ordos|o
Li:Ic ce referncic:
CCNSlDEF/CES FlN/lS
134
LISIA DE kEFEkNCIAS
/DDLESCN, L. Moter|o|s |or 8u||d|ngs: WcIer cnc iI: effecI:. Lcnccn: |:.n.], 172.
v.3.
/GCFY/N, V. E|ementos de vedoo vert|co|: cL:ervcce: :cLre ccrccIer|:Ii-
cc: ue cfeIcm c ce:empenhc. 178. 123p. Di::erIccc {Me:Irccc), E:cc|c
Fc|iIcnicc, Univer:iccce ce Scc Fcu|c. Scc Fcu|c, 178.
/MEFlC/N N/IlCN/L SI/ND/FD lNSIlIUIE {/NSl). Amer|con not|ono| stondord
spec|||cot|ons |or chem|co| res|stont |uron mortors ond grouts |or t||e |nsto||ot|on -
ANSI A118.5. New Jer:ey, 1.
___. Spec|||cot|ons |or cerom|c t||e grouts - ANSI A118.. New Jer:ey, 12.
___. Amer|con not|ono| stondord spec|||cot|ons |or po|ymer mod|||ed cement
grouts |or t||e |nsto||ot|on - ANSI A118.7. New Jer:ey, 1.
___. Amer|con not|ono| stondord spec|||cot|ons |or mod|||ed epoxy emu|s|on
mortorJgrout - ANSI A118.8. New Jer:ey, 1.
___. Insto||ot|on o| grout |n t||ework - ANSI A108.10. New Jer:ey, 12.
/MEFlC/N SCClEIY FCF IESIlNG /ND M/IEFl/LS {/SIM). Stondord term|no|ogy
re|ot|ng to concrete ond concrete oggregotes - ASIM C 125. Fhi|cce|phic, 12.
___. Stondord spec|||cot|on |or chem|co| res|stont res|n grouts |or br|ck or t||e -
ASIM C 58. Fhi|cce|phic, 18.
___. Stondord term|no|ogy o| bu||d|ng seo|s ond seo|onts - ASIM C 717. Fhi|c-
ce|phic, 18c.
___. Stondord gu|de |or use o| jo|nt seo|onts - ASIM C 113. Fhi|cce|phic, 15.
/F/NIES, F. eI c|. O monchomento e o poros|dode |echodo do grs porce|ono-
to. Cercmicc lncu:Iric|, Scc Fcu|c, v., p.18-25, mci/jun 2001. Di:pcn|ve| em: <
hIIp://www.cercmiccincu:Iric|.crg.Lr>. /ce::c em: Dez.2001.
/SSCCl//C 8F/SlLElF/ DE NCFM/S ICNlC/S {/8NI). Execuo de revest|-
mentos de poredes e tetos de orgomossos |norgn|cos - prccecimenIc - N8k
7200. Fic ce Jcneirc, 18.
___. Concreto - determ|noo do modu|o de de|ormoo estt|co e d|ogromo
tenso-de|ormoo - N8k 8522. Fic ce Jcneirc, 184.
Li:Ic ce referncic:
LlSI/ DE FEFEFENCl/S
135
___. Ad|t|vos poro concreto de c|mento Fort|ond - N8k 1178. Fic ce Jcneirc,
12.
___. kevest|mento de p|so |nterno ou externo com p|ocos cerm|cos e com ut|||-
zoo de orgomosso co|onte - prccecimenIc - N8k 13753. Fic ce Jcneirc, 1.
___. kevest|mento de poredes |nternos com p|ocos e com ut|||zoo de orgo-
mosso co|onte - prccecimenIc - N8k 13754. Fic ce Jcneirc, 1.
___. kevest|mento de poredes externos e |ochodos com p|ocos cerm|cos e
com ut|||zoo de orgomosso co|onte - prccecimenIc - N8k 13755. Fic ce Jc-
neirc, 1.
___. F|ocos cerm|cos poro revest|mento - Ierminc|cgic - N8k 1381. Fic ce
Jcneirc, 17.
___. F|ocos cerm|cos poro revest|mento - c|c::ificccc - N8k 13817. Fic ce
Jcneirc, 17.
___. F|ocos cerm|cos poro revest|mento - e:pecificccc e mIccc: ce en:cic
- N8k 13818. Fic ce Jcneirc, 17.
___. Argomosso co|onte |ndustr|o||zodo poro ossentomento de p|ocos de cer-
m|co - e:pecificccc - N8k 14081. Fic ce Jcneirc, 18.
___. Argomosso co|onte |ndustr|o||zodo poro ossentomento de p|ocos de cer-
m|co - execucc cc :uL:IrcIc-pccrcc e cp|icccc ce crgcmc::c pcrc en:cic:
- N8k 14082. Fic ce Jcneirc, 18.
___. Argomosso co|onte |ndustr|o||zodo poro ossentomento de p|ocos de cer-
m|co - ceIerminccc cc Iempc em cLerIc - N8k 14083. Fic ce Jcneirc, 18.
___. Argomosso co|onte |ndustr|o||zodo poro ossentomento de p|ocos de cer-
m|co - ceIerminccc cc re:i:Incic ce ccerncic - N8k 14084. Fic ce Jcneirc,
18.
___. Argomosso bose de c|mento Fort|ond poro rejuntomento de p|ocos ce-
rm|cos e post||hos de porce|ono - reui:iIc: e mIccc: ce en:cic - Frojeto de
normo 18:40.05-001. Scc Fcu|c, 2001.
/SSCCl//C N/ClCN/L DCS F/8FlC/NIES DE CEF/MlC/ F/F/ FEVESIlMENIC
{/NF/CEF). Gu|o de ossentomento de revest|mento cerm|co: c::enIcccr. Scc
Fcu|c, 18. 2.ec, 48p.
___. Gu|o de ossentomento de revest|mento cerm|co: e:pecificcccr. Scc Fcu-
|c, 18. 2.ec., 28p.
Li:Ic ce referncic:
LlSI/ DE FEFEFENCl/S
13
/USIF/Ll/N SI/ND/FDS {/S). Cerom|c t||es - guice Ic Ihe in:Ic||cIicn cf ce-
rcmic Ii|e: - AS 358.1. /u:Irc|ic, 11.
___. Cerom|c t||es - guice Ic Ihe :e|ecIicn cf c cercmic Ii|ing :y:Iem - AS 358.2.
/u:Irc|ic, 12.
___. Adhes|ves |or ||x|ng cerom|c t||es - AS 2358. /u:Irc|ic, 10.
8/FFCS, M.M.S.8.: S/88/IlNl, F.H.: LCFDSLEEN JUNlCF, /.C. kecomendoes
poro o produo de revest|mentos cerm|cos poro poredes de vedoo em
o|venor|o. FrcjeIc EFUSF/SEN/l. Scc Fcu|c, 18. 40p.
8/SICS, F.K.X. ketroo e desenvo|v|mento de propr|edodes mecn|cos de
orgomossos m|stos de revest|mento. 2001. 172p. Ie:e {DcuIcrccc) - E:cc|c Fc|i-
Icnicc, Univer:iccce ce Scc Fcu|c. Scc Fcu|c, 2001.
8/UEF, F.J.F.: F/GC, F. Exponso por um|dode de p|ocos cerm|cos poro re-
vest|mento. Cercmicc lncu:Iric|, Scc Fcu|c, v.5, n.3, p.41-45, mcic/junhc 2000.
Di:pcn|ve| em: < hIIp://www.cercmiccincu:Iric|.crg.Lr>. /ce::c em: Dez.2001.
8CFGES, /. Frt|co dos pequenos construes. .ec. Scc Fcu|c: Ecgcrc 8|-
cher, 172. 27p.
8CWM/N, F. Ihe need |or stob||sh|ng o mo|sture expons|on convent|on |or the
ono|ys|s o| t|||ng system |o||ures. /u:Irc|ic: CSlFC Divi:icn cf 8ui|cing, Ccn:Iruc-
Iicn cnc Engineering, 17. Di:pcn|ve| em <hIIp://www.cLce.c:irc.cu>. /ce::c
em: Jcn.2002.
___. Ihe |mportonce o| k|net|cs o| mo|sture expons|on. /u:Irc|ic, CSlFC Divi:icn
cf 8ui|cing, Ccn:IrucIicn cnc Engineering, 17c. Di:pcn|ve| em
<hIIp://www.cLce.c:irc.cu>. /ce::c em: Jcn.2002.
8CWM/N, F.: 8/NKS, F. J. Iheoret|co| mode|||ng o| externo| wo|| t|||ng systems.
/u:Irc|ic. Di:pcn|ve| em <hIIp://www.infcIi|e.ccm>. /ce::c em: Ju|.2002.
8CWM/N, F.: WESIG/IE, F. Mo|sture expons|on k|net|cs os o |unct|on o| cond|-
t|on|ng. /u:Irc|ic. Di:pcn|ve| em <hIIp://www.infcIi|e.ccm>. /ce::c em:
Ju|.2002.
8F/SlL. /8CCC-FEJUNI/8FS. Monuo| de revest|mento cerm|co. Scc Fcu|c,
18. 31p.
8F/SlL. S/lNI GC8/lN CU/FIZCLlI LID/. O gu|o Weber. Scc Fcu|c, Me|hcrc-
menIc:, 2003. 235p.
8F/SlL. CEF/MlC/ ELl/NE. F|onejomento, ossentomento e monuteno de
revest|mentos cerm|cos. Scc Fcu|c, 2000. 7p.
Li:Ic ce referncic:
LlSI/ DE FEFEFENCl/S
137
8F/SlL. CEF/MlC/ FCFIC8ELLC. Assentomento de revest|mentos cerm|cos.
Scc Fcu|c, 18. 24p.
8F/SlL. FCSFCC FE/X. Gu|o e|etrn|co de produtos. Di:pcn|ve| em
<hIIp://www.fc:rccrecx.ccm.Lr>. /ce::c em: /Lr.2002.
8FlCK lNSIlIUIE CF /MEFlC/ {8l/). E|||orescence - ccu:e: cnc mechcni:m:.
Forts I, II. Di:pcn|ve| em <hIIp://www.Lic.crg>. /ce::c em: /Lr.2002.
8FlIlSH SI/ND/FDS lNSIlIUIlCN {8Sl). Wo|| ond ||oor t|||ng: port 2. code o| proc-
t|ce |or the des|gn ond |nsto||ot|on o| externo| cerom|c wo|| t|||ng ond moso|cs
[|nc|ud|ng terro cotto ond |o|ence t||es} - 8S 5385 Fort 2. Lcnccn, 11.
___. Wo|| ond ||oor t|||ng: port 1. code o| proct|ce |or the des|gn ond |nsto||ot|on
o| |nterno| cerom|c ond noturo| stone wo|| t|||ng ond moso|cs |n normo| cond|-
t|ons - 8S 5385: Fort 1. Lcnccn, 15.
8UlLDlNG FESE/FCH ESI/8LlSHMENI {8FE). Est|mot|on o| thermo| ond mo|sture
movements ond stresses, Forts 1, 2 ond 3. 8kE D|gest 227, 228 ond 22. Gcr:Icn:
Her Mcje:Iy: SIcIicnery Cffice, 17.
8YFNE, M. Sett|ng I||e. US/: Ihe IcunIcn Fre::, 15. 22p.
C/MF/NIE, E.F. Metodo|og|o de d|ognost|co, recuperoo e preveno de
mon||estoes poto|og|cos em revest|mentos cerm|cos de |ochodo. 2001.
407p. Ie:e {DcuIcrccc) - E:cc|c Fc|iIcnicc, Univer:iccce ce Scc Fcu|c. Scc
Fcu|c, 2001.
ClNCCIIC, M./. {cccrc.): SlLV/, M./.C.: C/SCUDC, H.C. Argomossos de reves-
t|mento: ccrccIer|:Iicc:, prcprieccce: e mIccc: ce en:cic. Scc Fcu|c: lFI,
15. 8c|eIim 8, lFI, 118p.
EUFCFE/N SI/ND/FD. Adhes|ves |or t||es - ceIermincIicn cf Ircn:ver:e cefcr-
mcIicn fcr cemenIiIicu: cche:ive: cnc grcuI: - EN 12002. 8ru::e|:, 17.
F/ZEND/, J. M. {cccrc). I|ntos e vern|zes: cincic e Iecnc|cgic. 2.ec. Scc Fcu-
|c: /8F/F/Il, 15. vc| 1.
FELIFE, F. Fundomentos do qum|co. Scc Fcu|c: Mccernc, 14.
FEFFElF/, /.8.H. Novo Aur||o scu|o XXI. Fic ce Jcneirc: Ncvc FrcnIeirc, 1.
FlCFlIC, /.J.S.l. Monuo| de orgomossos e revest|mentos: E:Iucc: e prccecimen-
Ic: ce execucc. 1.ec. Scc Fcu|c: FlNl, 14. 221p.
Li:Ic ce referncic:
LlSI/ DE FEFEFENCl/S
138
FCSFCC. Gu|o de produtos. Di:pcn|ve| em <hIIp://www.fc:rccrecx.ccm.Lr>.
/ce::c em: cuI.2002
GCLD8EFG, F.F. Ihe effecI: cnc ccnIrc| cf mci:Iure in cercmic Ii|e fcccce:. ln:
WCFLD CCNGFESS CN CEF/MlC IlLE CU/LlIY. Cc:Ie||cn, 14. Quo||cer 14.
Cc:Ie||cn, 14. p.231-248.
GCLD8EFG, F.F. D|rect odhered cerom|c t||e, stone ond th|n br|ck |ocodes.
Iechnicc| De:ign Mcnuc|. US/:LcIicreIe lnIerncIicnc|, 18. 200p.
GFlMM, C. I. WcIer permecnce cf mc:cnry wc||:: c review cn Ihe |iIercIure. ln:
8CFCHELI, J. G. Mosonry: mcIeric|:, prcperIie: cnc perfcrmcnce. Cr|cncc, F|c,
182. p.178-1.
H/FICG, FEIEF. Why get cross obout spocers? Di:pcn|ve| em
<hIIp://www.infcIi|e.ccm.cu/Ii|eIcccy/i::ue:>. /ce::c em: jcn.2003.
lNSIlIUIC DE IECNCLCGl/ CEF/MlC/ {lIC). Co|ococ|on de pov|mentos y re-
vest|m|entos cerom|cos. /:cciccicn ce inve:Iigccicn ce |c: incu:Iric: cercmi-
cc:. E:pcnc: Mini:Ieric ce lncu:Iric y Energic. Direccicn Generc| ce Minc: y ce
|c Ccn:Iruccicn, 14.
___. Lc pue:Ic en cLrc. ln: Monuo| - Guo tcn|co de |os revest|mentos y pov|-
mentos cerm|cos. E:pcnc: ln:IiIuIc ce Iecnc|cg|c Cercmicc, 187. 1.ec, ccp
4, p.234-3.
lNIEFN/IlCN/L CFG/NlS/IlCN FCF SI/ND/FDlS/IlCN {lSC). Fer|ormonce
stondords |n bu||d|ng - ccnIenI: cnc pre:enIcIicn - ISO 240, 180.
___. Cerom|c t||es: determ|not|on o| res|stonce to sur|oce obros|on |or g|ozed
t||es - ISO 10545:Fort 7. SwiIzer|cnc, 15.
___. Cerom|c I||es: ceIermincIicn cf mci:Iure expcn:icn - ISO 10545:Fort 10.
SwiIzer|cnc, 15.
JCNES, F.J. Cercmic Ii|ing c: c hygienic :urfcce in fccc prepcrcIicn crec:. ln:
WCFLD CCNGFESS CN CEF/MlC IlLE CU/LlIY. Cc:Ie||cn, 14. Quo||cer 14.
Cc:Ie||cn, 14. p.25-28.
L/IlCFEIE. Ihe Lot|crete system. Foo|s ond spos. Di:pcn|ve| em
<hIIp://www.|cIicreIe.ccm>. /ce::c em: jcn.2003.
M/SCNFY lNSIlIUIE CF W/SHlNGICN {MlW). ko|n res|stont mosonry construct|on
- the e|||orescence phenomenon. Ihe ncrIhwe:I mc:cnry guice. Di:pcn|ve| em
<www.mc:cnryin:IiIuIe.ccm>. /ce::c em: mcr.2003.
Li:Ic ce referncic:
LlSI/ DE FEFEFENCl/S
13
M/FSYL/, D. Furon grout|ng systems vs. epoxy grout|ng systems. CIlC/ fie|c
repcrI -7-1. Di:pcn|ve| em <www.IheIi|ecccIcr.ccm>. /ce::c em: jcn.2003.
5p.
MEDElFCS, J.S. Iecno|og|o e projeto de revest|mentos cerm|cos de |ochodos
de ed||c|os. 1. 457p. Ie:e {DcuIcrccc) - E:cc|c Fc|iIcnicc, Univer:iccce
ce Scc Fcu|c. Scc Fcu|c, 1.
MEHI/, F. K.: MCNIElFC, F.J.M. Concreto: estruturo, propr|edodes e moter|o|s.
Scc Fcu|c: FlNl, 14. 573p.
MlCH/ELlS. Moderno d|c|onr|o do |nguo portugueso. Di:pcn|ve| em
<hIIp://www.uc|.ccm.Lr/michce|i:>. /ce::c em: mci.2003.
F/LMCN/Fl, C.: IlMELLlNl, G. Cerom|c ||oor ond wo|| t||e: per|ormonce ond con-
trovers|es. 8c|cgnc: lIc|icn Cercmic CenIer, 18. 153p.
FFElXENS, J.8. Ii|e in:Ic||cIicn key pcinI: in fcccce:, pcvemenI: cf hecvy Ircffic,
exIericr pcvemenI: cnc pcc|:. ln: WCFLD CCNGFESS CN CEF/MlC IlLE CU/L-
lIY. Quo||cer 12. Cc:Ie||cn, 12. p.435-443.
S/88/IlNl, F.H. Argomossos de ossentomento poro poredes de o|venor|o res|s-
tente. Scc Fcu|c: /8CF, 18. {E:Iucc Icnicc).
SlL/EX. Di:pcn|ve| em <hIIp://www.:i|cex.ccm.Lr>. /ce::c em cuI.2002.
SIUCCHl, F.F. Scc Fcu|c. Univer:iccce ce Scc Fcu|c, 28./Lr.2003.
/ccmunicccc pe::cc| curcnIe c ci:cip|inc ce FcnIe: ll/.
IlLE CCUNClL CF /MEFlC/ {IC/). Hondbook |or cerom|c t||e |nsto||ot|on. /n-
cer:cn: IC/, 2002.
UEMCIC, K.L. FcIc|cgic. Dcnc: ccu:ccc: pcr ef|cre:cncic. ln: Iecno|og|o de
ed|||coes. Scc Fcu|c, FlNl/lFI, 188. p.51-54.
VEFCS/, ENlC JCS. Foto|og|o dos ed|||coes. FcrIc /|egre: Scgrc, 11.
172p.
lncice c|fcLIicc e remi::ivc
LlSI/ DE FEFEFENCl/S
140
NDICE ALFA8IICO E kEMISSIVO
Argomossos odes|vos
cc:ccc: em cLrc............................................ 12
incu:Iric|izccc:................................................. 12
mcnc e LiccmpcnenIe:................................ 12
pc:Ic: ce re:inc.............................................. 13
re:inc: ce reccc........................................... 13
Curo
re|cxccc, f|uncic ........................................ 1
Iempc: ce........................................................ 0
E||orescnc|o
inIrccucc...................................................... 121
:ci: envc|vicc: ............................................... 123
:uge:Ice: pcrc minimizccc...................... 130
EFb ...............................................................5
Juntos
|crgurc............................................................... 43
peneIrccc ce cguc..................................... 41
preenchimenIc................................................ 43
:ecc................................................................... 3
FEI.................................................................14
F|ocos cerm|cos
cLrc:cc :uperficic| ......................................... 14
cL:crcc ce cguc ......................................... 14
c|c::ificccc.................................................... 13
c|c::ificccc iIc|icnc...................................... 50
mcnchcmenIc................................................ 15
pcrce|cncIc
mcnchcmenIc........................................... 1
FEl 15
re:i:Incic u|micc......................................... 15
kejuntomento
ceIc|he:............................................................ 71
e:cccc:....................................................... 78
inIerfcce: ci:IinIc: ..................................... 74
jcne|c: ......................................................... 7
junIc: ce ci|cIccc................................... 72
pi:cinc:........................................................ 83
e:pccccre:.................................................... 4
execucc......................................................... 8
prepcrc cc: junIc:.......................................... 5
prepcrc cc rejunIe .........................................
kejunte
cciIivc: .............................................................. 2
c|vcicce............................................................ 21
cnccrcgem meccnicc................................... 3
LiccmpcnenIe................................................. 22
cimenI|cic......................................................... 22
ccnceiIuccc.................................................. 17
cc:ccc em cLrc.............................................. 23
e:pecificccc inIernccicnc|.................... 23
cry-:eI ................................................................ 2
en:cic:
ccmpre::cc e mccu|c.............................. 8
f|exiLi|iccce................................................. 2
mcnchcmenIc........................................... 4
re:i:Incic ce ccerncic.......................... 5
reIrccc |inecr............................................ 0
epcxi .................................................................. 28
ccrccIer|:Iicc: ............................................ 2
re:i:Incic u|micc.................................... 2
e:pecici: ........................................................... 31
funce:
cju:Ie cc: p|ccc: ....................................... 3
c||vic ce Ien:ce:......................................... 45
cifu:cc ce vcpcr........................................ 44
e:IIicc........................................................ 37
fcci|iIcr c::enIcmenIc............................... 3
cIimizcr ccerncic..................................... 2
regu|crizccc :uperficic|........................... 38
vecccc...................................................... 40
furcnicc............................................................. 31
guic pcrc :e|ecc........................................... 34
incu:Iric|izccc................................................... 24
e:pecificccc inIernccicnc|.................... 25
mcncccmpcnenIe.......................................... 22
pcrcmeIrc: ce :e|ecc.................................. 1
reui:iIc:............................................................ 18
Iipc:.................................................................... 21
kevest|mento cerm|co
ccmccc ce cccLcmenIc............................. 13
ccmccc ce fixccc ....................................... 11
ccmccc ce regu|crizccc............................ 11
chcue Irmicc............................................... 47
lncice c|fcLIicc e remi::ivc
LlSI/ DE FEFEFENCl/S
141
ccmpcnenIe: .................................................. 10
ccmpre::cc ............................................... 51, 53
ccnceiIuccc ....................................................
ci|cIccc Irmicc........................................... 48
f|cmLcgem................................................ 51, 53
crigem cc: e:fcrc: ........................................ 5
prczc: ce execucc....................................... 2
Irccc................................................................ 4
Se|ontes
:i|iccne: e ureIcnc: ......................................... 33