Вы находитесь на странице: 1из 11

fI fstudio Geogrfico de Ios

Mercados de Traba[o
MetropoIitanos: fnfoques
Tericos y Consideraciones
MetodoIgicas
RlCARDO RU8lO GONZIfZ
1
RfSUMfN
Lsto urtcuo contono oomontos rouconudos con o ostudo googrfco do os
morcudos do trubujo on gonoru, procsundo ugunus rouconos puru o cuso do os
ospucos motropotunos. So orgunzu on tros socconos on us quo so ubordun
untocodontos do curctor toorco (sstomus urbunos, gobuzucon, rouconos on-
tro morcudos do trubujo y rous motropotunus, otc.) y motodoogco (dontfcu-
con do vurubos roovuntos, dofncon do fuctoros oxpcutvos, fuontos do nfor-
mucon, otc.), con u ntoncon munfostu do ntontur nstuur osto trubujo como un
ostmuo ms u u dscuson sobro ostu probomtcu, ospocumonto ontro quonos
dodcun su quohucor u os ostudos torrtoruos.
A8STRACT
1hs pupor prosonts subjocts routod to tho googruphcu rosourch of motropotun
ubour murkots. lt hus boon orgunzod n throo purts. 1ho frst ono conssts of u
gonoru ntroducton. 1ho socond ono, rofors to dvorso thoorotcu subjoct muttors
(urbun systoms, gobuzuton, nks botwoon ubour murkots und motropotun urous).
And tho thrd ono, ncudos u dscusson on spocfc mothodoogy (dontfcuton of
roovunt vurubos, soocton of oxpcutvo fuctors, nformuton sourcos). 1ho uuthor
hus tho ntonton of mukng u contrbuton to tho dscusson of thoso purtcuur
ssuos routod to ths googruphc uspocts.
PaIabras cIave: Imploo/ttabajo / otganzacon ospacal dol ttabajo / motcados do
ttabajo mottopoltanos.
Keywords: Imploymont / spatal otganzaton oi labout / mottopoltan labout
matlots.
1
Coogrufo y cundduto u Doctor on Coogrufu (Unvor-
sdud Computonso, Mudrd), profosor do u Unvors-
dud Cutocu Curdonu Ruu Svu Honrquoz y do u
Unvorsdud do Suntugo do Cho.
]Tho labout matlot plays a loy tolo n
modatng tho tolatonshp botvoon oconomc
compottvonoss and socal cohoson vthn
natons, ctos and togons.
Ivan Tutol
L ompoo os uno do os grundos tomus do
nvostgucon dontro do conjunto do us concus
socuos y osto so hu hocho ovdonto ospocumonto
durunto us utmus dcudus. Lu utoncon prostu-
du u u probomtcu ntogru do ompoo y do os
morcudos do trubujo so hu rouvvudo ucuso dob-
do u dos stuuconos purtcuuros do ospocu n-
Rovstu do Coogrufu Norto Crundo, 20. 57-67 (2002)
R L V l S 1 A - D L - C L C C R A l l A - N C R 1 L - C R A N D L -
58
tors. Ln prmor ugur, u porsstoncu quo o pro-
bomu do dosompoo hu ovdoncudo durunto us
utmus dcudus do sgo XX, us como us
mpcuncus oconomcus, socuos y potcus quo
osto fonomono tono. Ln sogundo ugur, u corto-
zu quo oxprosun numorosos uutoros rospocto do
uctuu dosurroo do unu crss do modoo do ucu-
muucon fordstu, us como us trunsformuco-
nos hucu un nuovo modoo do rouconos ocono-
mcus, socuos y torrtoruos quo so confgurun
tonondo como contoxto gonoru o procoso do
gobuzucon, fonomonos quo oxpcurun o cu-
rctor ostructuru do dosompoo.
Do ostu munoru, y como purto ntogrudu u osto
ntors cooctvo do dvorsos soctoros do us so-
codudos (ucudmcos, nvostgudoros, potcos,
omprosuros, otc.) sobro u probomtcu do os
morcudos do trubujo, u orgunzucon torrtoru
do os msmos os unu tomtcu quo guumonto
upuroco con grun vgor, bscumonto porquo o
torrtoro hu oxpormontudo unu rovuorzucon o
unu nuovu pondorucon on tunto fuctor do un-
ss uctvo dontro do u ostructuru y dnmcu do
os sstomus productvos on dstntus oscuus goo-
grfcus do unss.
Poro on osto contoxto, u uproxmucon u os-
tudo do os morcudos do trubujo on Coogrufu
puntou, on unu prmoru nstuncu, u nocosdud
do onrquocor u dscuson toorcu y motodoogcu
sobro o tomu. Aunquo purozcu fortuocorso u dou
do quo huy corto grudo do ubundono do ostus
cuostonos por purto do os googrufos, con osto
no so quoro docr quo oos huyun dosutonddo o
ostudo do trubujo y o ompoo, yu quo so roco-
noco unu trudcon mportunto do ostudos sobro
ostos usuntos, ospocumonto on os mbtos do
u googrufu oconomcu y u googrufu socu. No
obstunto, no os posbo nogur quo toduvu os n-
sufconto. uo srvu como muostru o hocho quo
uun rosutu dfc oncontrur nvostguconos o tru-
bujos ucudmcos on os quo so hubo con pro-
podud do unu googrufu do trubujo (Mndoz,
1997) o unu googrufu do ompoo. Por ostu ru-
zon, o prosonto trubujo protondo sumurso u un
dobuto quo uun pormunoco u ruont ontro os
googrufos.
Ln u ouborucon do prosonto oscrto so hun
dosurroudo fundumontumonto dos turous. Lu
prmoru do ous corrospondo u u rovson do u-
gunos uspoctos toorcos quo, on opnon do uu-
tor, son roovuntos puru o ostudo googrfco do
os morcudos do trubujo on u uctuudud. Lu so-
gundu turou os unu dscuson do us oxgoncus
motodoogcus u us cuuos so von onfrontudos os
googrufos u momonto do ovur udounto nvost-
guconos on ostu nou. Los urgumontos dscut-
dos on ostu purto do oscrto tonon como contro
u propuostu motodoogcu ouborudu por Mndoz
on 1997.
Hacia enfoques tericos en eI
estudio geogrfico de Ios
mercados de traba[o
metropoIitanos
8tovos notas sobto sstomas
utbanos y globalzacon
L uctuu modoo do usontumonto do os gru-
pos humunos os omnontomonto urbuno. Un ur-
go procoso do urbunzucon hu propcudo pro-
fundus trunsformuconos on dvorsos mbtos do
u orgunzucon socotorrtoru, goooconomcu y
goopotcu, sobro u buso do un procoso do n-
dustruzucon quo mpco trunsformuconos do
ordon oconomco, tocnoogco, domogrfco,
cuturu y potco. Ln osto contoxto, u cudud
ndustru soru u undud bscu u purtr do u
cuu so produco u croucon y postoror conso-
ducon do ostructurus torrtoruos on quo us cu-
dudos so nstuun como us undudos ms dn-
mcus, us cuuos udoms do concontrur mpor-
tuntos contngontos do pobucon, contruzun
uctvdudos ostrutgcus do curctor potco-ud-
mnstrutvo, oconomco, sococuturu y do rou-
conos torrtoruos, on mbtos do ntoruccon do
curctor nuconu o ntornuconu.
Lus cududos uctuuos son o rosutudo do uc-
tuuconos urbunstcus sucosvus on o tompo, do
u upcucon do dstntos modoos do hucor u
cudud. Lu truyoctoru hstorcu do os sstomus
urbuno-rogonuos, murcudu por unu fuorto cupu-
cdud concontrudoru, so vo utorudu u purtr do us
dcudus do os 50 y 60 on Luropu y u purtr do
os 70 on Amrcu Lutnu, momonto on quo u
tondoncu u u concontrucon do u cudud ndus-
tru du puso u un procoso do doscontruzucon y
dsporson on us grundos motropos (Mnstoro
L L - L S 1 U D l C - C L C C R A l l C C - D L - L C S - M L R C A D C S - D L - 1 R A A } C - M L 1 R C P C L l 1 A N C S :
L N l C U L S - 1 L C R l C C S - Y - C C N S l D L R A C l C N L S - M L 1 C D C L C C l C A S .
59
do Cbrus Pubcus, 1988) modfcundo us sus
ostructurus y sus dnmcus soco-torrtoruos y
goooconomcus.
2
Ln o contoxto do ostudo do u orgunzucon
ospucu do os morcudos do trubujo uno do os
uspoctos ms roovuntos os o nco y postoror
dosurroo do fuortos procosos do sogrogucon
socoospucu u ntoror do us cududos (Lopoz
Luco, 1993). Lstu sogmontucon socu do mo-
do urbuno so consodu on purto grucus u u cro-
conto ospocuzucon funconu do os torrto-
ros u ntoror do us cududos, fonomono quo
tono unu ostrochu roucon con u ospocuzu-
con y u sogmontucon socotorrtoru do mor-
cudo do trubujo.
}onos (1997) ndcu u rospocto quo durunto u
prmoru mtud do sgo XX us motropos hun
oxpormontudo un cumbo ostructuru do us uct-
vdudos oconomcus quo on ous so dosurroun,
con un murcudo nfuss on u oxpunson do uctv-
dudos omprosuruos y o munojo do u nformu-
con. Lu obsorvucon os ucortudu, poro u uuson u
us uctvdudos omprosuruos rosutu mprocsu, s
bon cubo ontondor quo so roforo tunto u uctvdu-
dos ndustruos como u uctvdudos do sorvcos,
on umbos cusos on un sontdo muy umpo. Lu
confgurucon uctuu do us rous motropotunus
os un fonomono quo so hu dosurroudo durunto u
sogundu mtud do sgo XX y do , doboru tonor
ospocu ntors u ostructuru torrtoru rosutunto y
u morfoogu urbunu, uspoctos contruos rouco-
nudos con o tomu quo uqu so trutu, cuyu mpor-
tuncu rudcu on us vncuuconos quo droctu o
ndroctumonto tonon con u ostructuru y dnm-
cu do os morcudos do trubujo.
Lus rous motropotunus quo surgon do osto
procoso so cuructorzun por o muntonmonto do
un crocmonto on oxtonson ndofndo, unu ocu-
pucon frugmontudu y dfusu do torrtoro, hucon-
do us ms opacas us frontorus trudconuos ontro
o modo urbuno y o ruru, u consoducon do
fuortos procosos do sogrogucon socoospucu, unu
utu ospocuzucon funconu do us undudos to-
rrtoruos dontfcudus u ntoror do us rous
motropotunus (dforoncucon ontro ospucos do
u produccon, do ntorcumbo y do consumo), y
unu utu jorurquzucon do us nfruostructurus y o
oqupumonto urbuno, oomontos quo dofnon us
ntorucconos ostubocdus ontro us dstntus un-
dudos funconuos motropotunus, o bon, u n-
tordopondoncu do unus rous con otrus, urtcuu-
dus por os fujos do porsonus, mutorus o nformu-
con. Lsto os o cuso do u roucon torrtoru oxs-
tonto ontro u vvondu y o ugur do trubujo, u
vvondu y dvorsos sorvcos, us omprosus y os
sorvcos usocudos u ostus.
Durunto us tros utmus dcudus o dosurroo
do nuovus tocnoogus nformtcus, do toocomu-
ncuconos y do trunsporto, us como o fortuoc-
monto do u dooogu, rocotus y prctcus do u
gobuzucon, hun pormtdo u rovtuzucon do
us oconomus motropotunus (Votz, 1999, Scott,
1994) on un osconuro do cududos gobuos
(Susson, 1991), o quo hu tondo como conso-
cuoncu unu modfcucon do u untguu jorurquu
do sstomu do cududos u oscuu punoturu, hu-
cndoo uun ms dnmco, ncuyondo on u
nuovus cududos y ro-usgnundo os posos tolat-
vos quo ostontubun dontro do conjunto us cu-
dudos quo yu purtcpubun do . Uno do os ugon-
tos dontfcudos con osto nuovo ompujo motro-
potuno dontro do sstomu do rouconos
gobuzudus (oconomcus, soco-cuturuos, po-
tcus...) son us omprosus mutnuconuos, cu-
yus uctuuconos osturun utorundo ncuso u
ostructuru do os Lstudos nuconuos, y fortuo-
condo un sstomu do cududos u oscuu mundu,
con grudos do ntoruccon cudu voz monoros con
sus untguus porforus u ntoror do os mtos
nuconuos (Votz, 1999).
Sobro osto osquomu toorco-prctco o dnu-
msmo do us rous motropotunus on u uctuu-
dud ost drgdo por un compojo sstomu do
ntorucconos do curctor horzontu on o quo us
omprosus, u fn do hucorso compottvus on osto
nuovo contoxto murcudo por u ncortdumbro,
hun rovuorzudo o ncorporun o ospuco googr-
fco como fuctor uctvo dontro do sus ostrutogus.
Lsto huco roforoncu u us ntorucconos quo so
ostubocon u ntoror do us rous motropotunus
y smutnoumonto u us rouconos ostubocdus
con otrus cududos, dontro y fuoru do os mtos
nuconuos, con unu nuovu ntorprotucon do us
2
Lntro us vurubos quo oxpcun osto procoso so puodon
monconur fuctoros socodomogrfcos (crocmonto do
u pobucon baby boom y xodo ruru), fuctoros
oconomcos (uumonto do os ndcos do produccon o
ndustruzucon croconto) y fuctoros tocnoogcos (do-
surroo y dfuson do nnovuconos on dvorsos mb-
tos do u socodud modos do comuncucon, trunspor-
to y produccon).
R L V l S 1 A - D L - C L C C R A l l A - N C R 1 L - C R A N D L -
60
rouconos contro-porforu. Dudo o ronovudo
protugonsmo do us rouconos horzontuos, os-
pocumonto on o cuso do us rous motropotu-
nus (poro no soo on ous), us antguas rouco-
nos do vortcudud pormunocon rozugudus no soo
on o ntors do os nvostgudoros, sno tumbn
on u buso dooogcu do us ostrutogus do uccon
do soctor pubco y us docsonos potcus.
-cotca do los motcados do ttabajo
mottopoltanos
Lu tooru oconomcu cscu trudconumonto
hu rostudo mportuncu u torrtoro como vurubo
dontro do unss do dvorsos procosos, obsorvu-
con quo tumbn os vdu on roucon con o os-
tudo do os morcudos do trubujo, u posur do ugu-
nos ntontos vuosos por ncorporur u compononto
torrtoru on o unss, ospocumonto uquoos
ovudos u cubo dosdo u oconomu rogonu y u
googrufu oconomcu. Do ostu munoru, u compo-
nonto torrtoru hu sdo ontonddu on us ntorpro-
tuconos oconomcus o do morcudo como unu
oxtornudud quo ostontu un stutus rosduu (Votz,
1999), stuucon quo on ugunu moddu so ropto
on u nocon gonoru do morcudo do trubujo. No
obstunto, puru os nvostgudoros o morcudo do
trubujo puroco sor unu undud do ostudo con mu-
yor dontdud torrtoru, yu quo o unss puroco
sor monos ubstructo y obgutorumonto ms
torrtoruzudo. L probomu ost on quo dchu to-
rrtorudud no rosdo on u dofncon toorcu do
morcudo do trubujo, sno on o quo podru dono-
mnurso como su coyuntuta analtca nhotonto,
yu quo hubtuumonto so dofno u purtr do un torr-
toro curumonto domtudo. Ls bon subdo quo
o torrtoro con frocuoncu os ubordudo como un
contnonto prctcumonto noutro do os fonomo-
nos do curctor oconomco y socu rouconudos
con o ompoo y o trubujo. Por oso os procso n-
sstr on quo u compononto torrtoru os, on todo
cuso, un oomonto dforoncudor y condconunto
do u ostructuru y dnmcu do os morcudos ubo-
ruos, yu quo us cuructorstcus propus do modo-
o do dosurroo torrtoru tonon ostrochus vncu-
uconos con oos. Ln osto contoxto, Votz (1999)
upou u u ntucon puru rofoxonur ucorcu do u
contrudud quo o torrtoro tono como oomonto
oxpcutvo dontro do unss oconomco, do u
msmu munoru quo Soow (1992) hu rocumudo
tonor on cuontu us ospocfcdudos o pocuurdu-
dos do morcudo do trubujo rospocto do unss
do morcudo do otros bonos y sorvcos, tonondo
puru oo como punto do purtdu nudu monos quo
o sontdo comun.
Rosulta dicl gnotat la mpottanca dol do-
sattollo totttotal, hacondo una toiotonca con-
ctota a olomontos quo ostn cada voz mojot ton-
dos on cuonta pot las tootas macto-oconomcas
dol ctocmonto, como ocutto con los bonos co-
loctvos, las nitaosttuctutas matotalos y soca-
los, ol nvol tcnco y cultutal do la mano do
obta (ms all do una suotto do crodoncusmo
quo so oscondo ttas ol ostudo dol nvol do iotma-
con tcnco, acadmco iotmal o ptoiosonal: y
las todos do tolaconos iuota dol motcado ontto
los diotontos agontos talos como omptosatos,
ttabajadotos, admnsttadotos p0blcos, otc.
(Voltz, 1000:.
Lu concontrucon do uctvdudos ndustruos
y do trubujudoros on us rous urbunus, o dosurro-
o do os procosos do ndustruzucon y do dv-
son socu y torrtoru do trubujo, ovudos udo-
unto sobro u buso do un modoo do ucumuu-
con, nocosturon udoms do u concontrucon,
unu croconto ospocuzucon do us cududos
dontro do sstomu urbuno-rogonu (Mussoy,
1995). Lsto corrospondo u u dvson socu do
trubujo, ontonddu como o frucconumonto do
u uctvdud oconomcu on undudos ospocuzu-
dus ndopondontos, procoso quo so dforoncu
do u dvson tcncu do trubujo, corrospondon-
to u u frugmontucon do us turous on o ntoror
do u msmu undud do produccon (Scott, 1994).
Poro ovur ompoo hucu unu droccon o hu-
cu un torrtoro tondr como compromso n-
ovtubo rosturo on otru: Lus mpcuconos goo-
grfcus son dforontos on cudu cuso. Dudu u trus-
condoncu potcu y socu quo o ompoo tono
puroco convononto sogur udounto on o ostudo
do os mocunsmos quo oporun on u buso do u
dnmcu torrtoru do procosos como u sogmon-
tucon do os morcudos do trubujo. Ln osto con-
toxto, Votz (1999) upuntu quo us rous motro-
potunus so bonofcun do contoxto do ncort-
dumbro uctuu, fundumontumonto dobdo u u
posbdud rou do uccodor: u) on o corto puzo,
u morcudos do trubujo y sorvcos ms umpos (y
hubr quo ugrogur dvorsfcudos, puru no onfut-
zur y soo rotonor u dou do abundanca), b) u
morcudos do consumo ms numorosos y tumbn
ms dvorsos (contou), y c) u mojoros
nfruostructurus, no soo mutoruos, sno tumbn
do curctor sococuturu y orgunzutvo.
L L - L S 1 U D l C - C L C C R A l l C C - D L - L C S - M L R C A D C S - D L - 1 R A A } C - M L 1 R C P C L l 1 A N C S :
L N l C U L S - 1 L C R l C C S - Y - C C N S l D L R A C l C N L S - M L 1 C D C L C C l C A S .
61
Do ostu munoru, rosuturu fuvorubo dsponor
do muno do obru ospocuzudu y dchu ospocu-
zucon rodunduru on unu muyor dvorsdud do
morcudo do trubujo, roforzudu por u sogmontu-
con, urtcuundo unu ntoruccon ontro os mor-
cudos prmuros y socunduros, os quo trunsfor-
mun ostu stuucon on unu vontuju compurutvu
ms, dudo quo pormto roducr o costo oconom-
co y socu do os dospdos o vuorso como vontu-
ju compurutvu do fonomonos como o
doscusumonto, u msmo tompo quo fuctu u
rocuufcucon y/o u formucon contnuu.
Lus rous motropotunus sguon concontrun-
do o ompoo, y no so trutu soo do unu constutu-
con on trmnos ostudstcos, sno tumbn do
unu vuorucon do u concontrucon on funcon
do procosos do curctor socunduro puru o un-
ss oconomco, poro cuyo ro ostructurunto os n-
dscutbo.

1u os o cuso do us docsonos do os
ndvduos u momonto do optur por ostubocor
u rosdoncu, on funcon do potoncu quo ofro-
co un rou motropotunu puru consogur ompoo,
buonu formucon ucudmcu o buonu dotucon
do sorvcos do umpu gumu (do curctor bsco
o ms ospocuzudos). Sogun Scott (1994) o pro-
bomu no ost on dosconocor u mportuncu do
u uctvdud rosdoncu, u ooccon do unu v-
vondu y o hocho do quo us cududos soun ugu-
ros do consumo cooctvo, sno quo smpomonto
osto onfoquo hu cudo on dosuso dobdo u quo
u crss y os cumbos ocurrdos u purtr do os
unos sotontu y ochontu on us socodudos cuptu-
stus hun contrudo o ntors sobro u uctvdud
productvu.
Lus cududos son uguros on quo u dvson
socu do trubujo ost fuortomonto dosurroudu y
dondo o sstomu productvo, ubordudo
gobumonto, ost formudo por ngontos cuntdu-
dos do funconos ospocuzudus quo ntoructuun
ontro s u truvs do sstomus do fujos quo confor-
mun vordudorus rodos trunsucconuos compo-
jus. As o dosurroo motropotuno so busur on
donsus cudonus do produccon, muy vurudus y
con unu utu concontrucon do nformucon. Los
morcudos do trubujo so convorton ontoncos on
un mocunsmo do urtcuucon do ospuco mo-
tropotuno, y so constuturu u oxstoncu do unu
ospocuzucon torrtoru do os dstntos morcu-
dos uboruos ospocfcos (por soctoros do uctv-
dud o por grupos profosonuos, por ojompo),
ontro os quo so obsorvuru tunto unu movdud
ospucu como unu ntoruccon mporfoctus.
L trubujo
3
sguo sondo un fuctor do u pro-
duccon do grun movdud ospucu, poro u ms-
mo tompo, sguo ostundo usocudo u un ugur on
concroto. Lsto quoro docr quo sguo sondo roo-
vunto u dou do quo os rocursos humunos, u
muno do obru, u fuorzu do trubujo (u nomoncu-
turu dopondor do us dforoncus ontro un onfo-
quo toorco oconomco y otro) os un rocurso pro-
ductvo ms con o quo cuontun os torrtoros.
Dosdo o punto do vstu do os ndvduos, u dou
do mgrur u us cududos puru ucunzur mojoros
condconos do vdu hu gruvtudo on torno u m-
porutvo do oncontrur un ompoo, y u vgoncu
do osto prncpo os pormunonto u o urgo do todo
o sgo XlX y grun purto do sgo XX. }unto u
osto, us omprosus (o dvorsos ugontos product-
vos) u optur por bonofcurso do us vontujus do
unu ocuzucon motropotunu, hun fuctudo
procosos do pourzucon torrtoru uctvudos (o
oxugorudos) por o modoo oconomco gobu. A
purtr do u dcudu do 1960 on o cuso fruncs y
tumbn on o rosto do Luropu u motropozucon
do u oconomu so ufrmu como u tondoncu prn-
cpu do u dcudu y so ucompunu do docvo
ugruvudo do us zonus do oscusu donsdud (Votz,
1999). Lus rous motropotunus surgon como o
rosutudo do un compojo procoso do crocmon-
to y dsporson, con unu upuronto prddu do un-
dud torrtoru y unu muyor ntoruccon con otrus
cududos. Consocuontomonto os morcudos do
trubujo motropotunos so hun consttudo on com-
pojos sstomus do rouconos socuos, oconom-
cus y torrtoruos, roguudus por horrumontus ju-
rdcus do curctor potco-udmnstrutvo. A
msmo tompo quo us oconomus motropotu-
nus so dvorsfcun, sus morcudos do trubujo so
hucon ms compojos como rosutudo do u cro-
conto ospocuzucon tcncu y funconu, quo
so oxprosu tumbn u truvs do unu dvson torr-
toru, os docr, so prosontun como cuoncus o
zonus do ompoo (Mndoz, 1997)
4
muy oxton-
sus y muy dvorsfcudus, con dscontnududos
ospucuos y unu ntogrucon funconu.
3
Con o objoto do prvogur os tomus contruos do osto
urtcuo, no so dscuto uqu u dstncon ontro trubujo y
ompoo.
4
Mndoz rocogo u nocon do zonus o cuoncus do om-
poo do un ostudo do Lurostut (Study of ompoymont
zonos. Rogonu stutstcs und uccounts. Luxomburgo.
1992). Lstus cuoncus do ompoo so dofnrn on funcon
do cuructorstcus, dnumsmo y probomus comunos.
R L V l S 1 A - D L - C L C C R A l l A - N C R 1 L - C R A N D L -
62
Ln opnon do ugunos uutoros (ontro otros
Custos, 1989, Scott, 1994), os durunto u dcu-
du do os ochontu cuundo so produco unu profun-
du modfcucon do os morcudos uboruos urbu-
nos, con un mportunto dosconso do os obroros
munuuos on u ndustru. Poro os cumbos hun
sdo ms profundos uun u purtr do u dcudu do
os novontu, sobro o fundumonto do concoptos
como compottvdud, foxbdud, dosroguucon
y rongonoru. As, us trunsformuconos do om-
poo urbuno hun tondo dos vortontos bscus:
por un udo os procosos do roostructurucon oco-
nomcu (roconvorson ndustru y roostructurucon
productvu), y por otro, us roformus potcus uso-
cudus prncpumonto u u roguucon do us rou-
conos uboruos (Rubo, 2000b).
L rosutudo os un morcudo uboru motropo-
tuno quo toorcumonto ostur confgurudo con
urrogo u us sguontos cuructorstcus:
a) Un aIto grado de especiaIizacin usocu-
do u u roucon oxstonto ontro os nvoos do
cuufcucon do u pobucon y u domundu ospo-
cfcu do trubujo cuufcudo, con unu ostructuru
soctoru do u ocupucon on u quo cudu voz to-
non muyor mportuncu routvu us uctvdudos
do sorvcos, on dotrmonto do ttadconal om-
poo ndustru drocto (prncpu gonorudor do
ompoo hustu huco muy poco), stuucon quo so
dosurrou puruoumonto u unu fuorto ntogrucon
ndustru-sorvcos, on un contoxto do dvorsdud
do uctvdudos y purudud do vncuuconos on-
tro ous (Custos, 1996), o quo mtu u cupuc-
dud doscrptvu do modoo soctoru csco. Por
o tunto, so obsorvu unu mportunto dvorsfcu-
con do fuctor trubujo y do us funconos usocu-
dus u dontro do sstomu productvo u dstntus
oscuus torrtoruos (rogonu, motropotunu y
ocu), stuucon quo junto u u utu ospocuzu-
con ostuboco un compojo sstomu do ntor-ro-
uconos u ntoror do morcudo do trubujo.
b) Una fuerte segmentacin, on corrospon-
doncu con u dfuson on o uso do cortus for-
mus do orgunzucon do trubujo, ospocumonto
do rouconos contructuuos (trubujo tomporu,
subcontrutucon), con unos morcudos prmuros
cuyu ostubdud os muy routvu poro quo, on
muchos cusos, uun sguon ofrocondo cortus gu-
runtus uboruos, y unos morcudos socunduros
con stuuconos do procurodud uboru, prddu
do guruntus uboruos y utornuncu ontro poro-
dos do ocupucon y dosompoo como normu go-
noru. No obstunto, tumbn soru posbo com-
probur quo dobdo u su umptud y su grun dvor-
sdud, oxsto unu routvu fucdud puru quo os
trubujudoros crcuon dontro do sstomu do ofor-
tu y domundu do ompoo.
c) Una organizacin espaciaI condicionada
fuertemente por procesos de desconcentracin
de Ias actividades productivas, vncuudu u cuu-
tro fuctoros prncpuos: ) o modoo do dosurro-
o torrtoru ontonddo como procoso hstorco,
) u roucon uctuu ostubocdu ontro us cond-
conos socouboruos do us porsonus/fumus (quo
dopondo do nvo suuru y do tpo do ocupu-
con, ontro otros) y os nvoos do rontu urbunu (u
truvs do uquor y compru/vontu do vvondus),
oomontos quo dofnon tunto u domundu poton-
cu do ompoo como os potoncuos morcudos
do consumo, ) u sogmontucon croconto do
morcudo do trubujo, on funcon do u cuutvdud
torrtoru quo cuructorzu u u muno do obru (Scott,
1994), v) o compojo putron do dospuzumon-
tos duros rosdoncu-trubujo do u pobucon ocu-
pudu.
d) fI desarroIIo de un nuevo marco de reIa-
ciones sociaIes, nsttuconuzudus y no nsttu-
conuzudus, cuructorzudo por unu croconto
pourzucon y unu duudud socouboru. Lsto so
oxprosu on quo, por unu udo, oxsto unu mpor-
tunto proporcon do porsonus dosompoudus y
dosunmudus, quonos cooxston con grupos do
pobucon ocupudu on condconos muy dvor-
sus, us como con u roudud do trubujo nfor-
mu o no roguudo, cuyo unss prosontu numo-
rosus dfcutudos y puru o quo rosutu muy df-
c ostubocor os voumonos rouos. Lstus cond-
conos do ompoo hun sdo ubordudus por numo-
rosos uutoros dosdo dstntos onfoquos, poro co-
ncdon on rosutur u mutpcdud y compoj-
dud do nuovo murco usocutvo y rouconu,
5
o
quo tondr unu oxproson torrtoru quo oxgo un
nuovo y croutvo osfuorzo motodoogco.
Ln u buso do us trunsformuconos do morcu-
do do trubujo motropotuno osturun os profun-
dos cumbos ncorporudos on u ostructuru
orgunzutvu do u produccon, ospocumonto us
nnovuconos dontro do u orgunzucon do tru-
bujo y u ncorporucon do novodudos do curctor
tocnoogco. Lsto msmo os o quo truo consgo
u domundu do trubujo cuufcudo, otro do os
fuctoros quo oxpcun u sogmontucon do mor-
5
Lntro otros cubo dostucur Aonso, 1999, Custos, 1996,
Corz, 1995 y Hurvoy, 1990.
L L - L S 1 U D l C - C L C C R A l l C C - D L - L C S - M L R C A D C S - D L - 1 R A A } C - M L 1 R C P C L l 1 A N C S :
L N l C U L S - 1 L C R l C C S - Y - C C N S l D L R A C l C N L S - M L 1 C D C L C C l C A S .
63
cudo uboru, tunto dosdo o punto do vstu fun-
conu (funconudud quo dopondo on grun mo-
ddu do nvo do cuufcucon y do u cutogoru
soco-profosonu) como dosdo un punto do vstu
torrtoru (rouconudu con o modoo do dosurro-
o socotorrtoru). Ln osto contoxto, cubru mon-
conur como fuctoros do cumbo us dous rospoc-
to u u prddu do contrudud do ompoo como
oxporoncu do socuzucon y gonorudoru do son-
tdo y us nuovus ostrutogus torrtoruos do us
omprosus, quo frugmontun on dvorsus fusos o
procoso productvo, con unu potoncudud do
ocuzucon ospucu sn procodontos.
Sn omburgo, unu nuovu otupu do concontru-
con on us rous motropotunus do us uctvdu-
dos oconomcus, do ompoo (do 1rubujo, on tunto
fuctor productvo) y do cuptu, os uno do os
rusgos dstntvos do momonto uctuu. Contru-
rumonto u o quo sostonon os dscursos y us
dous ms dfunddus rouconudus con u
gobuzucon (unfcucon, ntorconoxon o nto-
grucon do prctcumonto todos os torrtoros u
oscuu punoturu), us ntorucconos u oscuu go-
bu roproducon un putron on quo os fujos co-
noctun boquos rogonuos muy concrotos (Lstu-
dos Undos, Unon Luropou, }upon, ugunos pu-
sos do sudosto ustco), on o quo us grundos
motropos y ugunus cududos mportuntos don-
tro do os mbtos nuconuos, son us quo so bo-
nofcun do u dnmcu do osto ospuco do os
fujos, quo so opono u ospuco do os uguros
(Curuvucu, 1998), fundumontumonto on funcon
do grudo do ntogrucon u modoo do gobudud
sonuudo.
Poro ostu roprosontucon do torrtoro y do u
orgunzucon torrtoru do os morcudos do trubu-
jo motropotunos rosutu domusudo smpfcu-
du (smpfcucon unutcu quo, como bon so
subo, os nocosuru on u muyoru do os cusos). Lo
corto os quo umbos sstomus do rouconos torr-
toruos so suporponon uno u otro y cooxston
sobro unu compoju orgunzucon do ntorucconos
funconuos y jorrqucus, on o quo us cududos
sguon sondo undudos orgunzudorus do ospu-
co y us rous motropotunus so ostubocon como
nodos funconuos.
MetodoIoga y fuentes:
eIementos para discutir
-cotca do la motodologa
Durunto u dcudu do os novontu Rcurdo
Mndoz, cutodrtco do Dopurtumonto do Coo-
grufu Humunu do u Unvorsdud Computonso
do Mudrd, mutoruzo on unu propuostu
motodoogcu puru o ostudo googrfco do os
morcudos do trubujo (Mndoz, 1995 y Mndoz,
1997), u cuu hu nsprudo nvostguconos
(orgor, 1998 y Rubo, 2000u) on us quo so hun
poddo comprobur ugunus do sus vontujus y -
mtuconos. Sustontudu on un onfoquo
murcudumonto ostructurustu, on ou so cons-
dorun como oomontos condconuntos tunto do
u ostructuru como do u dnmcu do os morcu-
dos do trubujo cuutro cutogorus do fuctoros quo
son roovuntos on u uctuudud:
a: Iactotos oconomcos. quo consdorun o
procoso do gobuzucon oconomcu como mur-
co do roforoncu gonoru, os ofoctos do os proco-
sos do doscontruzucon productvu, o mpucto
do u roconvorson soctoru, us uctvdudos pro-
ductvus omorgontos y nuovus uctvdudos ompro-
suruos y os procosos do roorgunzucon do us
omprosus (ntornu y oxtornumonto).
b: Iactotos tocnologcos. ontro os quo so
consdoru o osfuorzo tocnoogco quo so mun-
fostu on u produccon y consumo do nnovuco-
nos on dstntos mbtos do u produccon (nno-
vuconos do procosos, do productos u
orgunzutvus), us como tumbn on o grudo do
ospocuzucon productvu do sstomu on dstn-
tus uctvdudos.
c: Iactotos socalos y domogticos. curucto-
rstcus domogrfcus (ostructuru por odud y soxo,
dnmcu domogrfcu y confgurucon do fono-
monos mgrutoros) y cuructorstcus propus do
sstomu do rouconos socuos, tunto on u osforu
do u vdu pubcu (son roovuntos uspoctos como
u ostructuru profosonu y nvo do cuufcuconos,
quo condconun tunto u ostructuru suuru como
u dstrbucon do u rontu) y prvudu (us rouco-
nos do gnoro y stuucon do us mujoros on o
morcudo do trubujo, oxprosonos do u vdu prvu-
du quo tonon unu curu munfostucon on o m-
bto uboru osforu pubcu).
d: Iactotos poltcos o nsttuconalos. conjunto
do fuctoros ontro os quo so consdorun us curucto-
rstcus do murco potco y jurdco quo roguun
R L V l S 1 A - D L - C L C C R A l l A - N C R 1 L - C R A N D L -
64
o sstomu do rouconos uboruos, quo os o murco
do roforoncu gonoru quo pormto u dofncon
nsttuconu do sstomu do nsorcon uboru, ro-
munoruconos, cuufcucon uboru, otc.
Lstos fuctoros oxpcutvos tonon unu roucon
muy corcunu con os oomontos quo so proponon
puru umontur unu dscuson toorcu. Ls u formu
on quo oos so orgunzun o quo osturu oxpcun-
do o comportumonto do os uctoros socuos ms
roovuntos y, por supuosto, puru o ostudo goo-
grfco do os morcudos do trubujo, sus docso-
nos torrtoruos sorn o probomu ms roovunto.
Do ucuordo con osto, os posbo ouborur unu
tpoogu do os morcudos do trubujo, u msmo
tompo quo so dontfcun os mpuctos socuos
quo mpcu ostu orgunzucon do morcudo ubo-
ru, us como u formu on quo us potcus do
ompoo rospondon u dchu orgunzucon. Sn
omburgo, on u motodoogu comontudu puroco
quo so huco nocosuru unu roforoncu o consdoru-
con ms oxpctu do fuctoros quo puodun sor
roconocdos como propumonto googrfcos y quo
ostn vncuudos u procoso hstorco do cons-
truccon do torrtoro, yu quo u posur do ostur
mpctos on u propuostu do Mndoz, stos so
dosdbujun.
1u os o cuso do procoso do dosurroo torr-
toru quo, on un procoso do curctor hstorco,
du como rosutudo unus ostructurus torrtoruos
curumonto dofndus, quo condconun o com-
portumonto do os morcudos do trubujo (busto
como ojompo u roucon ontro movdud do u
muno do obru o nfruostructuru vu y sstomus do
trunsporto do pusujoros).
Do ostu munoru, concrotumonto o quo uqu
so sugoro os compomontur u propuostu do
Mndoz con un qunto conjunto do fuctoros, tu
como so ndcu on u fguru udjuntu, donomnu-
dos torrtoruos y goopotcos. Lntro oos so don-
tfcun fundumontumonto tros uspoctos contruos
quo ntorvonon: u) us ostructurus torrtoruos
orgunzutvus horodudus do u upcucon protr-
tu do dotormnudos modoos do dosurroo torr-
toru, b) us funconos do curctor potco udm-
nstrutvo quo cudu torrtoro ostontu (cuptudud,
otc.) y c) u poscon quo o rou do ostudo ocu-
pu dontro do dstntos sstomus torrtoruos, dof-
ndos on funcon do u oscuu googrfcu do un-
ss. Sobro u buso do ostos procosos ostructuruos,
u ntoruccon con os dforontos ugontos socu-
os, pubcos y prvudos, urtcuudu por us ostru-
togus do uccon y us uctuuconos concrotus so-
gudus por ostos, soru posbo ubordur o ostudo
do os morcudos do trubujo dosdo unu porspoct-
vu googrfcu. Lsto pormtr oxpcur u confgu-
rucon do dstntus tpoogus dontro do us un-
dudos torrtoruos do unss ostubocdus u ds-
tntus oscuus y osturu oxpcundo os dforontos
ofoctos quo osto conjunto do fuctoros o
ntorucconos tonon, u msmo tompo quo por-
mtrun ontondor u munoru on quo condconun
o dsono y u upcucon do dstntus potcus
rouconudus con o morcudo do trubujo.
-cotca do las iuontos
No cubo dudu quo us fuontos do nformucon
proforontos son us ostudstcus do ompoo y dos-
ompoo, o quo u pror du unu orontucon cuun-
ttutvu u unss. Lfoctvumonto, o uso do osto
tpo do ostudstcus ubundu on os ostudos goo-
grfcos sobro uctvdudos oconomcus y, obvu-
monto, on oso contoxto us nvostguconos sobro
morcudos do trubujo no son unu oxcopcon. So-
gurumonto, osto so oxpcu por u routvu fuc-
dud con quo cuuquor nvostgudor puodo ucco-
dor u dchu nformucon, yu quo prctcumonto
todus us udmnstruconos pubcus cuontun con
ous. Sn omburgo, dudu u roovuncu quo u pro-
bomtcu do ompoo tono on o contoxto do u
socodud uctuu, ostu nformucon tono unu os-
pocu sonsbdud potcu y on u opnon pu-
bcu. Ln dofntvu, osto so munfostu on dfo-
roncus on o dsono do dstntos nstrumontos
modunto os cuuos so rocogo dchu nformucon,
stuucon quo dfcutu us turous do compurucon
ontro morcudos do trubujo on dstntus nuconos,
poro quo tumbn puodo ogur u compcur os
ostudos on unu msmu rou motropotunu. Ln o
cuso chono, un buon ojompo do osto son us yu
conocdus dforoncus ontro os dutos do ompoo
quo hubtuumonto ontrogun o lnsttuto Nuco-
nu do Lstudstcus (lNL) y u lucutud do Con-
cus Lconomcus y Admnstrutvus do u Unvor-
sdud do Cho.
Poro huy ugo ms u do us dforoncus
motodoogcus ontro nstrumontos bon ogtmu-
dos (Unvorsdud do Cho) o nstrumontos of-
cuos (lNL): u munpuucon do os dutos ofcu-
os. Con sogurdud sorprondor u muy pocos quo
so sugoru osto, porquo tu stuucon so huco os-
L L - L S 1 U D l C - C L C C R A l l C C - D L - L C S - M L R C A D C S - D L - 1 R A A } C - M L 1 R C P C L l 1 A N C S :
L N l C U L S - 1 L C R l C C S - Y - C C N S l D L R A C l C N L S - M L 1 C D C L C C l C A S .
65
.=?JHAI ANFE?=JELI
factores
econmicos
- C obu zu-
con.
-Doscontru-
zucon pro-
ductvu.
-Roconvorson
soctoru.
-Nuovus uctv-
dudos o ncu-
tvus omprosu-
ruos.
-Roorgunzu-
con do us om-
prosus.
factores
tecnoIgicos
-Lsfuorzo toc-
noogco (pro-
duccon/con-
sumo do nno-
vuconos).
-Lspocuzu-
con product-
vu (soctoros
nuovos/ mu-
duros)
-1po do nno-
vucon (do
procosos, do
productos, on
u orgunzu-
con).
factores
sociaIes y
demogrficos
-Lstructuru por
odudos.
-Dnmcu domo-
grfcu (croc-
monto nuturu y
mgruconos).
-lncorporucon
do u mujor u
morcudo uboru.
-Lstructuru suu-
ru y dstrbucon
do u rontu.
factores poIticos
e institucionaIes
-Sstomu do nsor-
con uboru (odud
ogu do ncorporu-
con u morcudo do
trubujo) y ofortu
formutvu (rogudu
y no rogudu).
-Rouconos ubo-
ruos nsttuconu-
zudus y roguucon
uboru (sndcu-
zucon, contrutu-
con, dospdo y
jornudu).
-Prostuconos por
dosompoo y uss-
toncuos.
factores territo-
riaIes y
geopoIticos
-Modoo do dosu-
rroo torrtoru y
o s t r u c t u r u s
orgunzutvus ho-
rodudus.
-lunconos do Ls-
tudo (cuptudud-
nuconu, rogo-
nu, otc.).
-Stuucon dontro
do sstomu torrto-
ru on quo so n-
sortu, on dstntus
oscuus (ntornu-
conu, nuconu y
rogonu).
llCURA N` 1:
ML1CDCLCClA PARA LL LS1UDlC CLCCRAllCC DL LCS MLRCADCS DL 1RAA}C
(MCDlllCADA DL MLNDLZ, 1997).
Impactos sociales
1. Distribucin de los ingresos.
2. Segmentacin de los mercados de
trabajo.
Polticas de empleo
1. Directas: fomento, regulacin, formacin
e intermediacin/negociacin laboral.
2. Indirectas: econmica y tecnolgica,
social y de rentas, desarrollo regional y
local, ordenacin del territorio.
Tipologa/delimitacin territorial de los mercados de trabajo
Estrategias de los actores sociales pblicos y privados
Agentes de oferta y demanda de empleo (decisiones territoriales)
R L V l S 1 A - D L - C L C C R A l l A - N C R 1 L - C R A N D L -
66
pocumonto ovdonto on os modos do comun-
cucon (lguru n 2). uo os dutos ofcuos os-
tn munpuudos do unu u otru munoru, no os
unu donuncu sno ms bon unu probubdud.
Anto u mposbdud do gonorur dutos pro-
pos, so huco nocosuro rocurrr u mtodos do n-
vostgucon cuututvu, on vrtud do dos ruzonos:
u) o probomu do us fuontos ostudstcus untos
comontudo, y b) u nocosdud do vuorur fuctoros
roovuntos do curctor cuututvo, tuos como os
potco-nsttuconuos o ugunos oomontos do
conjunto do fuctoros socuos y domogrfcos.
llCURA N` 2:
ACLRCA DL LAS CllRAS DL LMPLLC DLL
UL1lMC 1RlMLS1RL DL 2002 PULlCADAS
PCR LL lNS1l1U1C NAClCNAL DL
LS1ADlS1lCAS.
oscuu motropotunu os o unss do u mov-
dud do u pobucon ontro o ugur do rosdoncu
(ocuzucon do u ofortu do trubujo) y o ugur do
trubujo (ocuzucon do u domundu). Ln osto son-
tdo, o nstrumonto dsponbo ms hubtuu os
u oncuostu orgon-dostno, o cuu so huco nsuf-
conto todu voz quo os cumbos on u dnmcu
motropotunu puodon suporur u porodcdud do
su upcucon, sn quo sou nocosuro dscutr u
cudud do u nformucon rocogdu. Lsto os un
probomu compojo, yu quo cumbos on os pu-
tronos do dospuzumonto do u muno do obru
rospondon u cumbos on u ocuzucon do u
domundu do trubujo (ocuzucon do os contros
do ompoo) y, u msmo tompo, u cumbos on u
ocuzucon do u ofortu do trubujo, u quo ost
condconudu por u ostructuru socoospucu do
ospuco motropotuno. Lu ocuzucon do os
dstntos sogmontos do u ofortu do trubujo ros-
pondo u modoo do dosurroo torrtoru motro-
potuno y ms ospocfcumonto u modoo do
sogrogucon rosdoncu.
Consideraciones finaIes
A obsorvur u produccon googrfcu sobro o
ostudo do os morcudos do trubujo, os posbo
ufrmur quo uun oxston uspoctos toorcos y
motodoogcos quo oxgon unu rofoxon y dscu-
son ms profundu. Lstus nous vonon u puntour
nquotudos rospocto u ostus cuostonos ms quo
u dur o puntour cortozus rospocto do unu tooru y
unu motodoogu googrfcu sobro ostu mutoru.
Ln o mbto do us concus socuos, nngun
ospocustu pormunoco ndforonto fronto u pro-
coso do gobuzucon y sus mutpos dmonso-
nos. Ln osto contoxto, so hu sugordo quo unu do
ous os u modfcucon do u orgunzucon torr-
toru do os morcudos do trubujo, con unu ospo-
cu utoncon u o quo ocurro con os morcudos
uboruos motropotunos, fonomono quo ost
undo u u modfcucon do u propu oxporoncu
do trubujo usuurudo. Lsto os do sumu mportun-
cu, yu quo como so hubr porcutudo o octor
utonto, on o prosonto urtcuo no so hu monco-
nudo squoru o probomu do unss do trubu-
jo nformu. Sn ugur u nngunu dudu, osto ut-
mo obguru u uutor u rouzur nuovus turous do
nvostgucon quo pormtun ouborur un nuovo ur-
tcuo sobro oso tomu.
Iuonto. Dato Il Motcuto, 2S/01/200J.
Rospocto do o quo so podru umur u adm-
nsttacon totttotal do us ostudstcus, u stuu-
con ms dosoubo os u muyor dosugrogucon to-
rrtoru posbo, o quo pormtr un mojor un-
ss googrfco do u ofortu do trubujo (dstrbu-
con do u muno do obru). Poro cubo rocordur quo,
on u muyoru do os cusos, muyor dosugrogucon
torrtoru u oscuu motropotunu mpcu muyo-
ros costos on u obtoncon do u nformucon.
Por otru purto, uno do os dosufos quo so pun-
tou on o ostudo do os morcudos do trubujo u
L L - L S 1 U D l C - C L C C R A l l C C - D L - L C S - M L R C A D C S - D L - 1 R A A } C - M L 1 R C P C L l 1 A N C S :
L N l C U L S - 1 L C R l C C S - Y - C C N S l D L R A C l C N L S - M L 1 C D C L C C l C A S .
67
8ibIiografa
ALCNSC, L. Ttabajo y cudadana. Istudos
sobto la ctss do la socodad salatal. Mudrd:
1rottu, 1999.
LRCLR, S. Lvoucon rogonu do morcudo
do trubujo urgontno. ln: CARAVACA, l.,
MLNDLZ, R. Y RLVLL, }. Cobuzucon y om-
poo. Morcudos do trubujo y nuovus formus do
oxcuson. Huovu: Sorvco do pubcuconos do
u Unvorsdud do Huovu. 1998, 414 p.
CARAVACA, l. Los nuovos ospucos omor-
gontos. Rovsta do Istudos Rogonalos, 1998,
n` 50, , p. 3980.
CAS1LLLS, M. Ia cudad niotmaconal. Toc-
nologa do la niotmacon, toosttuctutacon oco-
nomca y ol ptocoso utbano-togonal. Mudrd:
Aunzu, 1989.
CAS1LLLS, M. Ia ota do la niotmacon. Ico-
noma, socodad y cultuta. Ia socodad tod. Vo-
umon l. Mudrd: Aunzu, 1996.
CCRZ, A. Motamotioss dol ttabajo. Mudrd:
Sstomu, 1995.
LL MLRCURlC. Cuorpo Lconomu y Nogo-
cos. Pgnu 13. Sbudo 25 do onoro do 2003.
HARVLY, D. Tho condton oi postmodotnty.
-n onquty nto tho otgns oi tho cultutal chango.
Cumbrdgo, MA: uckwo Pubshors, 1990.
}CNLS, L. Mottopols. Ias gtandos cudados
dol mundo. Mudrd: Atuyu, 1997.
LCPLZ LUClC, R. Cudad y utbansmo a i-
nalos dol sglo \\. Vuoncu: Sorvo do
pubcucons do u Unvorstut do Vuoncu, 1993.
MASSLY, D. 5patal dvsons oi labout. 5o-
cal sttuctutos and tho googtaphy oi ptoducton.
2" od. London: Mucmun pubshors, 1995.
MLNDLZ, R. Impactos totttotalos do los pto-
cosos do toosttuctutacon. haca una nuova dv-
son dol ttabajo on Ispana. Mudrd: Dopurtumonto
do Coogrufu Humunu. Unvorsdud
Computonso. Documonto ndto, 1995.
MLNDLZ, R. Coogtaia oconomca. Ia logca
ospacal dol captalsmo global. urcoonu: Aro,
1997.
MlNlS1LRlC DL CRAS PULlCAS Y UR-
ANlSMC. lnsttuto do 1orrtoro y Urbunsmo.
toas mottopoltanas on la ctss. Mudrd: Con-
tro do pubcuconos do MCPU, 1988.
RUlC, R. Motcados do ttabajo mottopolta-
nos on la dcada do los novonta. Il caso dol toa
mottopoltana do Madtd. 1rubujo do nvostgu-
con ndto prosontudo u Dopurtumonto do Coo-
grufu Humunu do u Unvorsdud Computonso
do Mudrd, 2000.
RUlC, R. Cobuzucon y morcudo do tru-
bujo: rotos y oportundudos puru u promocon
do ompoo on o modo ocu. Comuncucon
prosontudu u ll Cooquo lntornuconu do
Coocrtcu: Innovacon, dosattollo y modo lo-
cal. Dmonsonos socalos y ospacalos do la n-
novacon. urcoonu: Dopurtumonto do Coogru-
fu Humunu. Unvorsdud do urcoonu. Muyo
2000.
SASSLN, S. Tho global cty. Prncoton/Now
}orsoy: Prncoton Unvorsty Pross, 1991.
SCC11, A. Lu oconomu motropotunu: or-
gunzucon ndustru y crocmonto urbuno. ln
LNKC, C. Y LlPlL1Z, A. Lus rogonos quo gu-
nun. Vuoncu: Afons L Mugnnm. Conorutut
Vuoncunu, 1994.
SCLCW, R. Il motcado do ttabajo como ns-
ttucon socal. Mudrd: Aunzu, 1992.
1URCK, l. Urbun ubour murkots: tho cuusos
und consoquonco of chungo. Utban 5tudos. Vo.
36, (5-6), p. 893-915, 1999.
VLL1Z, P. Mundalzacon, cudados y tott-
totos. Ia oconoma do atchplago. urcoonu:
Aro, 1999.

Вам также может понравиться