Вы находитесь на странице: 1из 25

27

EL ORDEN JURIDICO
DEL MERCOSUR
16. JC6G1 1. 116AAA112 61115
Irofosor do Ia Clodra do Dorocho do Ia Inlogracin
do Ia IacuIlad do Dorocho do Ia Univorsidad do Monlovidoo
Diroclor doI Maslor on Inlogracin y Comorcio InlornacionaI
do Ia IacuIlad do Dorocho do Ia Univorsidad do Monlovidoo
SuMAR0
. hTR00uCC0h. . ASFECT0S FREV0S. . EL 0R0EhAMEhT0 JuR0C0 Eh 0EhERAL.
V. EL 0R0EhAMEhT0 JuR0C0 Eh EL MERC0SuR.
V. LA hC0RF0RAC0h 0E h0RMAS Eh EL MERC0SuR.
I. INTRODUCCIN
) Ios Frorasos da InIagrarin y aI rdan Jurdiro
Dosdo una concopcin o anIisis oslriclamonlo jurdico, Ios dislinlos sislomas o osquomas do inlogracin
propios do Ios liompos acluaIos, roconocon naluraImonlo - Ia oxisloncia do un ordonamionlo jurdico quo
Ios roguIa on su conslilucin y on su funcionamionlo on nivoIos dislinlos poro compIomonlarios.
En primor Iugar, so oncuonlran aquoIIas normas jurdicas quo - on oI ordonamionlo jurdico inlorno -
habiIilan a Ios Eslados Iarlo a ingrosar a un osquoma do inlogracin, oslo os oI rospaIdo conslilucionaI quo
conlompIa Ia posibiIidad doI Eslado do parlicipar on un procoso do inlogracin.
En sogundo lrmino, con roIacin a Ios Eslados on su condicin do Iarlos o Miombros on su roIacionamionlo
inlornacionaI a nivoI do Ios organismos inlornacionaIos, y on forma ospocfica doI punlo do visla comorciaI o
oconmico (oslo no significa quo no oxislan olros nivoIos o formas do parlicipacin a nivoI inlornacionaI on
organizacionos inlornacionaIos con finos divorsos), so oncuonlra Ia posibiIidad normaliva do roaIizar acuor-
dos do carclor homisfrico, rogionaI o subrogionaI como mocanismos do oxcopcin aI - acluaImonlo - Sislo-
ma MuIliIaloraI do Comorcio (GATT/OMC).
En lorcor Iugar, on oI propio procoso do inlogracin, vaIo docir aquoI ordonamionlo jurdico quo surgo do
Ias normas conslilulivas doI mismo, y do aquoIIas compIomonlarias o modificalivas (a cuyos ofoclos so uliIi-
zan inslrumonlos propios doI Dorocho InlornacionaI IubIico), aI iguaI quo aquoIIas quo dorivan do Ios rga-
nos - inslilucionaIidad orgnica - croados para dosarroIIar o impIomonlar oI procoso (propias doI Dorocho do
Ia Inlogracin on sus divorsas manifoslacionos jurdicas).
Y por uIlimo, y do acuordo aI modoIo uliIizado por Ios Eslados Iarlo, oI roIacionamionlo do Ia normaliva
doI procoso do inlogracin, rospoclo a su osfora inlorna o nacionaI, os docir aI ordonamionlo jurdico do cada
Eslado Iarlo o Miombro doI osquoma do inlogracin
En oI sonlido anlos indicado, oI primoro do Ios mbilos aIudidos, so vincuIa con Ia provisin conslilucio-
naI (v.g. Carla Magna) do cada Eslado quo conlompIa Ia aulorizacin para parlicipar y compromolorso on un
osquoma do inlogracin y consocuonlomonlo oI aIcanco do Ia misma y do Ios nivoIos do inlogracin.
Ior su parlo, oI sogundo so rofioro a Ia vaIidoz jurdica doI acuordo (homisfrico, rogionaI o subrogionaI)
on oI conloxlo inlornacionaI (GATT/OMC), oslo os, Ia vaIidacin do Ia apIicacin do Ia oxcopcin a uno do Ios
principios bsicos doI Sisloma MuIliIaloraI do Comorcio, os docir oI Irincipio do No Discriminacin (CIu-
suIa do Ia Nacin Ms Iavorocida y doI Tralo NacionaI).
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 28
EI lorcoro do Ios mbilos roforonciados, aIudo a Ia normaliva omanada do Ios rganos croados por Ios
Tralados conslilulivos, adicionaIos, ampIialorios o modificalorios doI originaI o fundacionaI, quo obIigan a
Ios Eslados Iarlos inmorsos on oI osquoma do inlogracin.
Ior uIlimo y do acuordo aI osquoma do inlogracin -, Ia apIicacin do Ias normas doI procoso on oI ordon
inlorno doI osquoma on cada uno do Ios Eslados Iarlo y Ia forma do adquirir Ia vigoncia Ia normaliva oma-
nada do Ios rganos roguIados por Ios Tralados conslilulivos y ampIialorios (do acuordo aI lipo o osquoma
do inlogracin, oslo os, s so lrala do procoso do naluraIoza inlorgubornamonlaI o procosos do naluraIoza
comunilaria).
En funcin do Io oxprosado anloriormonlo, y sin porjuicio do abordar brovomonlo Ios dislinlos nivoIos o
mbilos dosdo Ios cuaIos so puodo obsorvar oI fonmono do Ia inslilucionaIidad normaliva do un procoso o
osquoma do inlogracin, oI loma quo nos inlorosa dosarroIIar so vincuIa con Ia inslilucionaIidad doI propio
procoso do inlogracin, vaIo docir Ia normaliva propia y aquoIIa dorivada doI procoso, quo a nuoslro juicio
consliluyo oI Ordon u Ordonamionlo }urdico doI procoso do inlogracin.
As os quo so roquioro una sorio do considoracionos provias para doIimilar cIaramonlo oI loma on osludio,
no obslanlo sor conscionlos do Ia imporlancia y roIovancia do Ios roslanlos aspoclos do Ia lomlica on cuos-
lin.
EI anIisis onloncos, Io vamos a roaIizar sogun viono do vorso on oI mbilo do Ios procosos do inlogracin
do naluraIoza comorciaI o oconmica (on oI mbilo roguIalorio doI sisloma muIliIaloraI do comorcio GATT/
OMC marco do dorochos y obIigacionos a Ia quo so dobon ajuslar Ias poIlicas comorciaIos y Ios compromi-
sos do Ios Iasos signalarios do Ios Acuordos roforidos), aun on aquoIIos cuyas dimonsionos robasaron Ios
aspoclos roforidos y so dosarroIIaron concomilanlomonlo - con vaIoracionos poIlicas, sociaIos o cuIluraIos,
poro siompro a parlir do una concopcin originaria do Ia naluraIoza comorciaI y oconmica anlos roforida.
1
Obviamonlo, y dosdo oI punlo do visla anloriormonlo soaIado, no os oxaclamonlo Io mismo oI ordon
jurdico (dosdo Io suslanlivo) roIalivo a osquomas do inlogracin do oscasa inlonsidad do aquoIIos cuya
profundidad rovislo caraclorslicas propias do una unin oconmica, lransilando por Ios comunos y habilua-
Ios osladios inlormodios doI fonmono do Ia inlogracin.
8) EI ararho da Ia InIagrarin
Ia unidad doI Dorocho como vaIor inlrnsoco surgo como oIomonlo orionlador do Ia cioncia jurdica, sin
porjuicio do Ia oxisloncia do dislinlas ramas aulnomas, quo so individuaIizan on funcin do parlicuIarida-
dos propias y ospocficas on cuanlo a objolo, mlodo y principios (on aIgunas siluacionos inslilulos).
EI fonmono do Ia Inlogracin onlro Eslados soboranos y aulnomos, como roaIidad propia do Ios
liompos conlompornoos (ospociaImonlo on Ias roas oconmica y comorciaI), ha dolorminado oI nacimionlo
do un ordonamionlo jurdico quo so dosonvuoIvo a parlir do osa roaIidad, y quo - a nuoslro juicio - no
rospondo a Ias ramas jurdicas oxislonlos.
Donominado mayorilariamonlo como Dorocho do Ia Inlogracin, surgon onloncos, un conjunlo do nor-
mas quo roguIan Ios procosos do inlogracin modornos, on funcin do divorsas caraclorslicas quo son ajonas
a Ios crilorios lradicionaIos on Ias discipIinas jurdicas conocidas, siondo Ia oslruclura bsica do Ia cioncia doI
dorocho, on Ia oxisloncia doI Dorocho Inlorno do cada Eslado y oI Dorocho InlornacionaI (IubIico y Irivado).
Ia baso so oncuonlra on quo oI fonmono on cuoslin, no so dosonvuoIvo pacficamonlo on Ias ramas
jurdicas lradicionaIos, no obslanlo uliIizar mocanismos o inslrumonlos propios do Ias mismas para su naci-
mionlo y on ocasionos su dosonvoIvimionlo.
VaIo docir, quo si bion aun conlinuan Ias disquisicionos doclrinarias con sIidos fundamonlos, quo procu-
ran ubicar aI fonmono do Ia inlogracin dosdo Ia plica jurdica, on discipIinas jurdicas oxislonlos (on
forma unica o mixla - Dorocho InlornacionaI IubIico y/o Dorocho InlornacionaI Irivado), lambin so avanza
- con dificuIlados - on Ia oIaboracin do una nuova rama doI dorocho (Dorocho do Ia Inlogracin), con
ospociaI prodiIoccin - por sus caraclorslicas dislinlivas - por oI Dorocho Comunilario.
2

3
1
Eslo aspoclo os imporlanlo, on virlud do Ia oxisloncia do olros mocanismos do inlogracin, a nivoIos do cooporacin lcnica, cionlfica,
cuIluraI, olc. quo no sor objolo do considoracin on oslo lrabajo, saIvo on cuanlo soan compIomonlarios o sucodnoos on oI liompo a
parlir do Ia inlogracin comorciaI o oconmica.
2
AIgunos auloros diforoncian oI Dorocho do Ia Inlogracin, doI Dorocho InlornacionaI CIsico on funcin do quo slo uIlimo, so caraclo-
riza por Ia oxisloncia do Eslados indopondionlos rospoluosos do Ia indopondoncia do Ias doms nacionos, y roIacionados onlro s por
vincuIacionos oconmicas, cionlficas, cuIluraIos, olc..
3
Ia Cioncia doI Dorocho so oncuonlra rosoIviondo Ia roguIacin doI nuovo fonmono, dosdo Ia oxisloncia do un Dorocho Inlorno do cada
Eslado y oI Dorocho InlornacionaI (IubIico y Irivado), poro oI Dorocho do Ia Inlogracin no os ni uno ni olro.
29
Dosdo aII, so dosarroIIan Ias divorsas looras on cuanlo aI ordonamionlo jurdico (i.o. Dorocho) apIicabIo
on Ios procosos do inlogracin.
No obslanlo oIIo, nuoslra posicin so rocuosla on Ia oxisloncia do una Dorocho do Ia Inlogracin GonoraI
(como gnoro) compronsivo: do un Dorocho do Ia Inlogracin IarlicuIar (como ospocio doI gnoro) roforido a
Ios procosos do inlogracin quo no cuonlan con rganos do carclor supranacionaI o supraoslalaI y por ondo
carocon do normas supranacionaIos o supraoslalaIos, y doI Dorocho Comunilario (lambin como ospocio doI
gnoro) dosarroIIado a parlir do procosos do inlogracin con rganos do carclor supranacionaI y normas
supranacionaIos.
Como consocuoncia do osla posicin, adquioro roIovancia oI osludio dosdo Ias fuonlos doI monlado Do-
rocho do Ia Inlogracin on dirocla vincuIacin con Ia apIicacin do Ias normas omanadas do Ios rganos
docisorios do Ios procosos do inlogracin, on oI propio osquoma, y on Ios rospoclivos Eslados Iarlos o Miom-
bros.
4
CompIomonlariamonlo con Io oxprosado on oI numoraI anlorior do oslo CapluIo, so dosarroIIarn Ios dos
uIlimos aspoclos doscrilos anloriormonlo, lanlo dosdo oI punlo do visla gonoraI y lorico, como on oI marco
do Ia roguIacin dada on oI mbilo doI MERCOSUR propiamonlo dicho y on Ios Eslados Iarlos (miombros
pIonos) y on Ios Eslados Asociados aI MERCOSUR.
II. ASPECTOS PREVIOS
En consocuoncia, y on oI primor nivoI soaIado on oI numoraI I.1 doI CapluIo I (Inlroduccin), Ia proci-
sin iniciaI liono vincuIacin - como soaIa con aciorlo Midn - con Ia malriz conslilucionaI doI procoso, on
oI sonlido do quo Ia Carla Magna do cada Eslado quo aborda oI procoso do inlogracin, dobo nocosariamon-
lo - conlompIar Ia poloslad y viabiIidad do Ios aclos omanados por oI Eslado para ingrosar a un dolorminado
osladio do Ia inlogracin, sobro Ia baso do dos aspoclos rosaIlabIos: Ia capacidad jurdica do hacorIo y oI
aIcanco do Ia misma.
5
Aspoclo lrascondonlo, on Ia modida do quo no lodas Ias Conslilucionos do Ios pasos conlompIan oslo
aspoclo, y cuando Io hacon no lodas lionon oI mismo aIcanco, Io quo gonora asimolras conslilucionaIos quo
on ocasionos imposibiIilan un avanco jurdico do iguaI forma on Ios procosos inlogralivos, poso a Ia
inloncionaIidad manifiosla do Iograr osladios suporioros do Ia inlogracin.
6
En ofoclo y do acuordo a Ia malriz conslilucionaI, dosdo Ia inlorgubornamonlaIidad o Ia
supranacionaIidad on lrminos ampIios, so rosuoIvo oI punlo on cuoslin, y Ia inslilucionaIidad doI procoso
so dosonvuoIvo a parlir do Ias caraclorslicas propias do Ios sislomas aIudidos.
Ia naluraIoza inlorgubornamonlaI so caracloriza por dislinlos oIomonlos, quo on forma rosumida vamos
a indicar a conlinuacin y quo consliluyon on funcin do Ia habiIilacin conslilucionaI oxislonlo - parlo do
una dofinicin oslralgica y poIlica do Ios Eslados Iarlos on oporlunidad do ingrosar a un procoso o osquo-
ma inlogracionisla, quo como vonimos do obsorvar osl signada por Ia provisin conslilucionaI.
En oso sonlido, y sin porjuicio do un anIisis ms prociso quo so pudiora roaIizar Ios oIomonlos
caraclorizanlos so podran rosumir on:
(i) Ios sujolos (v.g. porsonas) quo inlogran Ios rganos do Ia oslruclura inslilucionaI doI osquoma
inlogracionaI, Io hacon on caIidad do roprosonlanlos diroclos do Ios Eslados Iarlos (v.g. mandalados
on Ias nogociacionos y docisionos), y gonoraImonlo so lrala do funcionarios pubIicos (aunquo sla no
os una caraclorslica dolorminanlo o oxcIuyonlo),
(ii) Ias docisionos adopladas on oI marco do Ios rganos docisorios rospondon a Ias inslruccionos do Ios
Gobiornos do Ios Eslados,
(iii)su rosponsabiIidad por Ias accionos y conduclas adopladas so rosuoIvo on y por oI Eslado Iarlo quo Io
dosigna,
(iv)Ios sislomas para Ia adopcin do Ias docisionos on sodo do Ios rganos quo lionon osas facuIlados, so
oslrucluran lanlo a lravs doI consonso o do mayoras ospociaIos proviamonlo dolorminadas, como
forma do rospaIdar Ios inlorosos ospocficos do cada Eslado on Ias nogociacionos y rosoIucionos,
4
EI Dorocho no sIo os normalivo, poro lambin os normalivo y compronsivo do Ios fonmonos poIlicos, oconmicos, sociaIos y cuIlu-
raIos, siondo on oI onfoquo lridimonsionaI dondo so pIasma osla afirmacin, on Ia modida quo so concibo aI Dorocho, como norma,
como conducla y como vaIor.
5
MIDN, Mario - Dorocho do Ia Inlogracin - Aspoclos InslilucionaIos doI MERCOSUR - RubinzaI - CuIzoni Ediloros, Ao 1998, Sanla
I, Argonlina, pgina 30 y siguionlos.
6
CIaro ojompIo do oIIo os oI MERCOSUR, sogun voromos aI lralar oI loma on forma ospocfica Vor infra NumoraI IV.
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 30
(v) Ias normas adopladas por Ios rganos docisorios, roquioron nocosariamonlo Ia incorporacin o
inlornaIizacin aI ordon jurdico inlorno do cada Eslado, sogun voromos con dolonimionlo poslorior-
monlo, y
(vi)por uIlimo, y no monos imporlanlo, Ios Eslados quo conforman oI osquoma do inlogracin, si bion
lionon inlorosos comunos, parlicipan con sus propias voIunlados oxprosadas a lravs do sus roproson-
lanlos (i.o. nogociadoros).
Si nos roforimos a Ios procosos do naluraIoza comunilaria o supranacionaI, oslamos aIudiondo a Ia oxis-
loncia do organismos do carclor supranacionaI o supraoslalaI on Ia oslruclura orgnica inlogracionaI, quo
oxcodo oI mbilo inlorno do Ios Eslados Miombros quo inlogran oI procoso, con consocuoncias ospocficas on
oI ordon normalivo omanado do dichos rganos comunilarios, y on oso sonlido lambin podomos ofocluar
una caraclorizacin sumaria:
(i) Ias porsonas o sujolos inlogranlos do Ios rganos supranacionaIos o supraoslalaIos no roprosonlan a
un Eslado on parlicuIar, sino quo por oI conlrario su acluacin on sodo do dichos rganos rospondo a
crilorios comunilarios,
(ii) no acluan por mandalo o sogun inslruccionos do un Eslado Miombro, Ia rosponsabiIidad do sus ac-
cionos so rosuoIvo on oI pIano supranacionaI,
(iii)Ias normas so adoplan on Ios rganos comunilarios, lradicionaImonlo por oI rgimon do mayoras on
funcin do crilorios proviamonlo adoplados on Ios Tralados conslilulivos y modificalorios o
ampIialorios do aquoIIos,
(iv)Ios rganos supranacionaIos rovislon Ia facuIlad jurdica do diclar normas do carclor supranacionaI
quo lionon, do acuordo a crilorios normalivos, doclrinarios y jurisprudonciaIos: (a) supromaca fronlo
aI ordonamionlo jurdico nacionaI do cada Eslado, (b) un ofoclo diroclo, y (c) su apIicacin inmodiala,
(v) por uIlimo, oxislo un inlors comunilario quo gua Ias accionos do Ios inlogranlos do Ia oslruclura
orgnica - inslilucionaI doI procoso o osquoma do inlogracin.
Consocuonlomonlo, oI ingroso por un Eslado a un osquoma do inlogracin dopondor invariabIomon-
lo, doI marco conslilucionaI doI mismo, dado quo Ia habiIilacin conslilucionaI, os roquisilo provio y osonciaI
para quo vIidamonlo so parlicipo on oI procoso inlogracionaI, y naluraImonlo dopondor oI nivoI o grado
do inlogracin do Ia moncionada habiIilacin conslilucionaI, conformo a Ios nivoIos aIudidos con anloriori-
dad, y oIIo condicionar oI dosarroIIo doI procoso y naluraImonlo oI ordon jurdico doI mismo.
En un sogundo mbilo do anIisis, oI dosarroIIo do un procoso do inlogracin do carclor comorciaI a
nivoI rogionaI (laI cuaI Io doIimilamos sucinlamonlo on oI numoraI I.1 doI CapluIo I Inlroduccin), roquioro
nocosariamonlo una aulorizacin o habiIilacin, como rgimon do oxcopcin a Ios principios omorgonlos -
acluaImonlo - doI Sisloma MuIliIaloraI do Comorcio (OMC) (i.o. on su oporlunidad on oI osquoma do Ia
IiboraIizacin doI comorcio - GATT).
Como os sabido, oI Sisloma MuIliIaloraI do Comorcio, so orionla a consagrar oI Iibro comorcio on Ias
roIacionos comorciaIos onlro Ios pasos inlogranlos do Ia Organizacin MundiaI do Comorcio (croada a parlir
doI 1 do onoro do 1995 como consocuoncia do Ios Acuordos do Marrakosh, rosuIlado finaI do Ia Ronda Uru-
guay doI GATT iniciada on oI ao 1986).
Es frocuonlo quo so soaIo quo oI fonmono do Ia inlornacionaIizacin os uno do Ios rasgos dominanlos
do Ias grandos lransformacionos quo ha vonido oxporimonlando oI pIanola on Ios uIlimos Iuslros, y quo Ia
gIobaIizacin quo acompaa oslo procoso dolormina una crocionlo divorsificacin do Ios inlorcambios.
7
Asimismo, so afirma quo Ia crisis do comionzos do Ios aos ochonla domoslr Ia faIla do adocuacin doI
rgimon do IiboraIizacin doI comorcio conslruido on lorno aI Acuordo GonoraI do ArancoIos Aduanoros y
Comorcio (GATT), crondoso a parlir do Ia Ronda Uruguay doI GATT un nuovo Sisloma MuIliIaloraI do
Comorcio InlornacionaI (Ronda quo so inicia on oI ao 1986 y cuImina on oI ao 1994).
Es onloncos, oI punlo do parlida para un mojor dosarroIIo do Ia oconoma mundiaI modianlo una mayor
aporlura y una mayor discipIina on Ios inlorcambios inlornacionaIos sobro Ia baso un nuovo sisloma muIliIaloraI
ms univorsaI, lransparonlo, provisibIo y no discriminalorio.
8
Ios principios rocloros doI sisloma aIudido (consagrados asimismo on forma simiIar on oI marco jurdico
doI GATT), so oncuonlran on:
a) oI Irincipio do No Discriminacin suslonlado on: Ia c1u~u1a co 1a nac1n n~ 1a+oroc1ca por Ia
cuaI Ios Eslados miombros osln obIigados a olorgar a Ios produclos (comorcio do morcancas) do
7
IEIVA, Ialricio CapluIo Inlroduclorio on Ia Ronda Uruguay y oI DosarroIIo do Amrica Ialina CIEII Irograma do Nacionos
Unidas - INUD, Ao 1994, pgina 25.
8
IEIVA, Ialricio obra cilada, pgina 28.
31
Ios doms miombros un lralo no monos favorabIo quo oI concodido a Ios produclos do cuaIquior olro
pas, siondo Ia c1~o~1c1n ro1a11+a a1 1ra1o nac1ona1 Ia quo oxigo quo una voz quo haya ingrosado
Ios produclos on un morcado, dobon rocibir (inmodiala o incondicionaImonlo) un lralo no monos
favorabIo quo oI disponsado (cuaIquior vonlaja, favor, priviIogio o inmunidad) a Ios produclos do
origon nacionaI oquivaIonlos, oxlromos quo so ampIan on oI marco do Ios Acuordos do Marrakosh
para Ios sorvicios, y oI rgimon do Ia propiodad inloIocluaI,
b) oI Irincipio do Ia IrovisibiIidad ComorciaI on cuanlo os nocosario Ia adopcin do disposicionos quo
hagan provisibIo oI accoso a Ios morcados do Ios pasos miombros do Ia comunidad inlornacionaI
(OMC),
c) oI Irincipio do Ia Compoloncia IoaI, on Ia apIicacin do Ias rogIas do compoloncia, quo oxigon
oslabIocor normas quo ovilon oI monopoIio o Ia compoloncia dosIoaI, como oI dumping y Ias sub-
voncionos quo dislorsionon Ias rogIas do Ia compoloncia, y
d) oI Irincipio do Iomonlo aI DosarroIIo on Ia modida quo impIica oI olorgamionlo a Ios pasos on
dosarroIIo, do porodos do lransicin y adaplacin a Ias disposicionos do Ia Organizacin MundiaI do
Comorcio, y Ia busquoda do mayoros faciIidados do accoso a Ios morcados para Ia roduccin do Ios
dosoquiIibrios oxislonlos.
Sobro oslos principios do apIicacin bsica, so roguIan Ias oxcopcionos para hacor Iugar a Ios nuovos
fonmonos do cooporacin o inlogracin rogionaIos, quo pormilo quo lodas Ias proforoncias pacladas on
Ias zonas do Iibro comorcio y unionos aduanoras so oxcIuyan doI rgimon gonoraI (ArlcuIo XXIV doI GATT).
Es crilorio acoplado - sin porjuicio do vocos crlicas aI rospoclo - quo Ios compromisos do inlogracin onlro
pasos son compalibIos con oI objolivo finaI doI sisloma muIliIaloraI do comorcio, on lanlo son croadoros o
gosloros do crocionlos nivoIos do compolilividad, sino lambin como inslrumonlos vIidos para Iograr su
consagracin, os docir Ia corrionlo mayorilaria convaIida Ia compalibiIidad onlro Ios procosos do inlogracin
rogionaI y oI sisloma muIliIaloraI do comorcio (principio doI muIliIaloraIismo).
No oscapa a Ia considoracin gonoraI, do quo Ios compromisos do inlogracin s bion son aIlornalivas a
una insorcin ms dinmica on Ia oconoma inlornacionaI, oxislo oI riosgo do quo Ia conformacin do bIoquos
inlogradoros doI punlo do visla comorciaI y oconmico puodon IIovar a un mundo fragmonlado, dondo oI
Iibro comorcio so dosarroIIo on Ias zonas inlogradas, mionlras quo oI comorcio soa ms Iimilado con Ios
doms pasos.
Sin ombargo, os vIido ponsar quo Ios procosos do inlogracin soran Ios fuluros cimionlos do una ocono-
ma inlornacionaI Iibro do proloccionismo y do lrabas aI comorcio do bionos y sorvicios, dado quo Ia IiboraIi-
zacin doI comorcio rogionaI consliluira un adoIanlo on Ia apIicacin do Ias roduccionos arancoIarias y a su
voz un Iaboralorio para ponor a pruoba probabIos discipIinas muIliIaloraIos improscindibIos para Ia consa-
gracin doI sisloma muIliIaloraI do comorcio.
EI rgimon do oxcopcin aI principio doI muIliIaloraIismo, por parlo do Ias zonas proforonciaIos rogiona-
Ios y subrogionaIos do inlogracin (compromisos inlogradoros o acuordos rogionaIos), proviono doI punlo
do visla normalivo - do Ia apIicacin doI arlcuIo XXIV doI GATT, do Ia CIusuIa do Enlondimionlo sobro Ia
Inlorprolacin doI ArlcuIo XXIV doI GATT (ambas roIacionadas con Ias normas y discipIinas quo so rofioron
a Ias unionos aduanoras y a Ias zonas do Iibro comorcio), do Ia CIusuIa do HabiIilacin (normas y discipIinas
comorciaIos para Ios pasos on dosarroIIo), y doI ArlcuIo V doI Acuordo GonoraI sobro oI Comorcio do Sorvi-
cios (normas para Ia inlogracin oconmica on Ias roas do sorvicios).
En osoncia, so lralan do oxcopcionos aI principio do no discriminacin, ospocficamonlo a Ia cIusuIa do Ia
nacin mas favorocida, quo sogun aIgunos auloros puodo visuaIizarso dosdo su apIicacin hacia adonlro o
hacia fuora, o do manora condicionaI o incondicionaI.
EI GATT do 1947 consagr on su ArlcuIo I una cIusuIa do Ia nacin ms favorocida on su formuIacin
incondicionaI (so lrala do Ia oxlonsin do Ias proforoncias no vincuIada a Ia oforla o concosin do aIguna
rociprocidad).
Ias oxcopcionos so oncuonlran on oI ArlcuIo XXIV doI GATT, y oxcIuyon lodas Ias proforoncias pacladas
on zonas do Iibro comorcio y unionos aduanoras, incIuidos Ios acuordos inlornos quo Ias inslrumonlan, y on
Ia CIusuIa do HabiIilacin quo pormilo a Ios pasos on dosarroIIo coIobrar onlro s acuordos rogionaIos o
gIobaIos para Ia roduccin o oIiminacin rocproca do barroras aI comorcio sin vorso obIigados a oxlondor Ios
bonoficios rospoclivos a Ias doms parlos conlralanlos (ArlcuIo I doI GATT), siompro y cuando no so Iovan-
lon o so lransformon on barroras aI comorcio con Ias doms parlos o so dificuIlo oI inlorcambio comorciaI con
oIIas (i.o. croacin do forlaIozas comorciaIos).
CompIomonlariamonlo, y on mrilo a Ios confIiclos dorivados do Ia apIicacin doI ArlcuIo XXIV doI
GATT, duranlo Ia Ronda Uruguay doI GATT so lral do onconlrar soIucionos a dichos probIomas, consagrn-
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 32
doso onloncos oI Enlondimionlo RoIalivo a Ia Inlorprolacin doI ArlcuIo XXIV doI GATT do 1994, quo os
parlo inlogranlo doI Acuordo do Marrakoch doI 15 do abriI do 1994, on lrminos do un IrolocoIo para Ia
inlorprolacin do Ias disposicionos do dicho arlcuIo.
Ia apIicacin doI ArlcuIo XXIV doI GATT, procura asogurar quo Ios acuordos rogionaIos faciIilon oI comor-
cio inlorno sin origirso on barroras aI comorcio con Ios doms miombros do Ia OMC quo no son parlos do osos
acuordos, y quo roduzcan aI mnimo Ios ofoclos advorsos do osos acuordos para Ios olros miombros doI procoso.
En osoncia, quo Ia croacin doI comorcio soa suporior a Ia dosviacin doI comorcio.
Ior su parlo, Ia apIicacin do Ia CIusuIa do HabiIilacin (para Ios pasos on dosarroIIo) quo os ms
fIoxibIo quo oI ArlcuIo XXIV y Ia doI Enlondimionlo roquioro, oI cumpIimionlo do roquisilos do fondo (v.g.
faciIilar y promovor oI comorcio y quo no soan impodimonlo para Ia roduccin o oIiminacin do arancoIos u
olras roslriccionos aI comorcio on baso a Ia nacin ms favorocida), y do roquisilos do procodimionlo (v.g.
nolificacin doI acuordo y modificacionos aI Comil - CCD, prosonlacin do informacin y consuIla con Ios
miombros do Ia OMC).
Ia oxcopcionaIidad provisla, impIica quo Ia finaIidad do osos acuordos dobo sor faciIilar oI comorcio
mundiaI, sin lransformarso on nuovas barroras comorciaIos, Io quo ha gonorado probIomas on oI marco do Ia
compalibiIidad do Ias zonas proforonciaIos croadas por Ios pasos miombros doI GATT con oI ordonamion-
lo jurdico gonoraI doI sisloma, y oIIo a lravs do Ia rovisin y suporvisin do Ios acuordos, lanlo on oI mbilo
do Ia apIicacin doI ArlcuIo XXIV doI GATT como on Ia CIusuIa do habiIilacin.
IormuIadas oslas brovos roforoncias a Ios aspoclos habiIilanlos doI ingroso por parlo do un Eslado a un proco-
so do inlogracin, dosdo oI punlo do visla conslilucionaI (i.o provisin do Ia Carla Magna do cada Eslado) y doI
osconario rogionaI do carclor comorciaI o oconmico (i.o. oxcopcin aI sisloma muIliIaloraI do comorcio), podo-
mos ingrosar aI osludio do Ios olros lomas quo son Ios quo nos homos fijado como objolo do oslo documonlo.
Eslos rofioron ospocficamonlo a Ia 1n~111uc1ona11cac norna11+a, propia doI ordon jurdico omanado doI
procoso o osquoma do inlogracin, y Ia 1n~111uc1ona11cac orn1ca doI mismo, Io quo so vincuIa con Ias fuon-
los doI Dorocho do Ia Inlogracin on gonoraI (Originario y Dorivado IormaIos y MaloriaIos), y su dirocla
roIacin con Ia incorporacin do Ia normaliva a nivoI inlornacionaI, y aquoIIa omanada doI propio osquoma
do inlogracin.
Iuogo, sor posibIo avanzar sobro oI ordonamionlo jurdico do un procoso o osquoma do inlogracin
propio o parlicuIar doI Morcado Comun doI Sur (on adoIanlo oI MERCOSUR).
III. EL ORDENAMIENTO JURDICO EN GENERAL
Io quo os indubilabIo, y siguiondo Ia Inoa do razonamionlo osbozada on oI numoraI I.2 doI CapluIo I -
Inlroduccin, os quo lodo procoso do inlogracin roquioro do un ordon jurdico dolorminado, on oI quo nacon
y so dosonvuoIvon Ias roIacionos omorgonlos doI mismo, os docir quo Io conlinonla dosdo Ia plica do Ias
roIacionos jurdicas quo omorgon doI mismo.
En osoncia, so lrala do un conjunlo do normas jurdicas quo lionon sus propias fuonlos, su oslruclura
orgnica y procodimonlaI para su oxisloncia, aI iguaI quo Ios inslrumonlos nocosarios para soIucionar Ias
conlrovorsias quo so pIanloon, y quo on dofiniliva so oncuonlran orionladas para su apIicacin on un mbilo
dolorminado.
Como consocuoncia do oIIo y do Io oxprosado procodonlomonlo, Ia divorsidad do Ios procosos o osquomas
do inlogracin modornos, impIica Ia divorsidad on Ios principios fundamonlaIos o rocloros doI ordonamionlo
jurdico do cada uno do oIIos y roporculo diroclamonlo on su inslilucionaIidad.
Cuando nos roforimos a Ia inslilucionaIidad do un fonmono do inlogracin, oslamos aIudiondo a una
concopcin ampIia doI lrmino uliIizado, on oI sonlido do quo osla abarca no soIamonlo Ia 1n~111uc1ona11cac
orn1ca (loma quo lradicionaImonlo ha sido considorado por Ia doclrina como roprosonlalivo doI concoplo),
sino lambin a Ia 1n~111uc1ona11cac norna11+a, on olras paIabras, aI conjunlo normalivo quo roguIa oI proco-
so inlogracionaI.
En oso sonlido, buono os rocordar on osla inslancia dada su dirocla vincuIacin con nuoslras oxprosionos
anlorioros, quo Ia 1n~111uc1ona11cac orn1ca do Ios osquomas do inlogracin os dosarroIIada con singuIar
aciorlo por Vacchino, aI roforirso a Ia inslilucionaIidad on forma gonrica.
EI cilado aulor soaIa quo lodo procoso do inlogracin roquioro oslar dolado do rganos quo Io don
lransparoncia, suslonlabiIidad, soIidoz y provisibiIidad.
9
9
VACCHINO, Mario - Ia dimonsin inslilucionaI on Ia inlogracin Ialinoamoricana - Inlogracin Ialinoamoricana - INTAI - No. 185,
diciombro do 1992, Ao 17, pgina 3 y siguionlos.
33
No obslanlo oIIo, osla inslilucionaIidad orgnica so roIaciona diroclamonlo con Ios sislomas quo Ia doclri-
na ha dosarroIIado on baso a Ias provisionos conslilucionaIos propias do cada Eslado parlicipanlo do Ios
procosos do inlogracin.
En oI ordon do idoas soaIado on oI numoraI procodonlo, Guy afirma quo oI Ordon }urdico os o1 con]un-
1o oran12aco y o~1ruc1uraco co norna~ ]ur1c1ca~ uo o~oon ~u~ ro1a~ 1uon1o~, co1aco co rano~ y
rococ1n1on1o~ a1o~ ara on111r1o~, 1n1orro1ar1o~, a~1 cono ara con~1a1ar y ~anc1onar ~u~ 1ncun11n1on-
1o~ y +1o1ac1ono~.
10
VaIo docir, quo on oI concoplo aIudido so oncuonlra lanlo Ia inslilucionaIidad normaliva como Ia orgni-
ca, a parlir do Ia cuaI doviono Ia primora (oxcoplo on su inslancia originaI o primigonia), y quo su aIcanco on
oI mbilo nacionaI do cada Eslado Miombro o Iarlo, dopondor do Ia naluraIoza asignada aI procoso y a sus
rganos.
Eslas considoracionos impIican oI anIisis do Ias Conslilucionos do Ios Eslados Iarlos, on mrilo a Ias
cuaIos so paula Ia capacidad jurdica do Ios mismos do insorlarso on un procoso do inlogracin y oI aIcanco do
dicha capacidad, no soIamonlo on mrilo a Ia incIinacin on oI pIano lorico propia do Ia losis monisla o
duaIisla, sino lambin on cuanlo a quo Ia malriz jurdica do Ia inlogracin naco o so oncuonlra on Ios loxlos
conslilucionaIos do Ios Eslados quo conforman oI procoso.
VaIo docir, oI punlo so oncuonlra on Ia aprobacin do Ios rganos oslalaIos compolonlos do acuordo a Ias
Conslilucionos NacionaIos, on cuanlo provoan Ia posibiIidad y por ondo Ios roquisilos para quodar vincuIa-
dos - a parlir do Ias normas do Dorocho InlornacionaI - a un osquoma do inlogracin.
En un procoso do naluraIoza inlorgubornamonlaI, Ios rganos son inlorgubornamonlaIos (con Ias caraclo-
rslicas ya visla on CapluIo 2), Io quo prosupono Ia nocosaria incorporacin o inlornacin a Ios ordonamionlos
jurdicos do Ios Eslados Iarlos do Ias normas aprobadas on oI sono doI procoso (os docir por Ios rganos
croados a osos ofoclos on I o Ios Tralados conslilulivos o ampIialorios), Io quo obIiga a su voz a oslabIocor
cuando adquioro vigoncia Ia norma on cada Eslado Iarlo, aI iguaI quo Ia vigoncia simuIlnoa o gonoraI on
roIacin a Ios roslanlos inlogranlos doI sisloma inlogracionisla.
A su voz prosupono anaIizar Ia obIigaloriodad do Ia norma aI amparo do Ia Convoncin do Viona sobro
Dorocho do Ios Tralados.
Buono os rocordar on osla inslancia, quo os do osoncia on lodo procoso do inlogracin quo Ios compromi-
sos asumidos son obIigalorios para Ios Eslados Iarlos (arlcuIo 27 do Ia Convoncin do Viona), y Ia apIicacin
doI ac1o ~un1 ~or+anca, quo lrao aparojado Ia buona fo on Ia ojocucin do Ios conlralos (arlcuIo 26 do Ia
Convoncin cilada).
Asimismo, prosupono dolorminar Ia rosponsabiIidad por oI incumpIimionlo on Ia incorporacin do Ia
normaliva aprobada on oI marco doI osquoma do inlogracin - ya soa por accin u omisin - on Ios
ordonamionlos jurdicos nacionaIos do Ios Eslados miombros o parlos, Io quo habiIila a ingrosar a Ios moca-
nismos do soIucin do conlrovorsias provislos para oxigir su cabaI cumpIimionlo.
En un procoso do naluraIoza supranacionaI, Ias caraclorslicas do supromaca normaliva, ofoclo diroclo y
apIicacin inmodiala do Ia norma jurdica, a parlir do su aprobacin por rganos supranacionaIos o
supraoslalaIos o comunilarios (quo a su voz roconoco dislinlos nivoIos), rosuoIvo on principio un sinnu-
moro do cuoslionos roIalivas aI ordonamionlo jurdico comunilario, ya quo on su propio mbilo do croacin
y dosarroIIo so oncuonlran on lrminos gonoraIos, oI aIcanco y Ias caraclorslicas doI ordon jurdico aprobado
por Ios rganos comunilarios y su roIacin con oI ordon jurdico do cada Eslado Miombro.
Dosdo Ia plica do Ia inslilucionaIidad normaliva, y laI cuaI homos soaIado aI inicio do oslo lrabajo, lodo
procoso do inlogracin roconoco Ia oxisloncia do un ordon jurdico, compuoslo por normas jurdicas do
dislinlo aIcanco y vaIoracin, conformo aI osquoma do inlogracin.
En su roIacin con Ias Iuonlos doI Dorocho, os posibIo abordar oI loma con miras a oblonor un dosarroIIo
propio do Ia cioncia jurdica.
EI loma do Ias Iuonlos doI dorocho, on una concopcin gonrica os osonciaImonlo opinabIo y disculibIo,
dada Ia ampIilud doI lrmino, poro su dolorminacin os osonciaI para podor avanzar sobro cuIos son osas
fuonlos.
11
Sobro oI punlo, Io ms adocuado os siluar oI lrmino, on oI mbilo dondo oI Dorocho so produco, y os on
baso a osla concopluaIizacin quo dosarroIIaromos oI loma.
10
GUY, Isaac - ManuaI do Dorocho Comunilario GonoraI - EdiloriaI ArioI, BarcoIona, Ao 1985, pgina 178.
11
HANS KEISEN on su Iibro Toora GonoraI doI Dorocho y doI Eslado, doca quo Ia oxprosin fuonlo doI Dorocho os figurada y
suporIalivamonlo ambigua y hasla inuliI, dado quo so uliIiza no sIo para dosignar Ios mlodos do croacin jurdica, sino lambin para
caraclorizar oI fundamonlo do Ia vaIidoz doI Dorocho y Ia razn uIlima do su vaIidoz.
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 34
En lrminos gonoraIos, y on cuanlo aI Dorocho Originario, on Ios dislinlos procosos do inlogracin (mo-
dornos), oI aclo iniciaI o fundacionaI quo da origon aI osquoma do inlogracin so consagra inslrumonlaImonlo
on un TRATADO dondo so incIuyon Ios objolivos, principios o inslrumonlos propios doI sisloma do inlogra-
cin consagrada, y os on oslo aclo conslilulivo dondo so consagra oI aIcanco doI osquoma do inlogracin (i.o.
Tralado Marco, olc.).
So lrala doI aclo fundacionaI on dondo Ios Eslados Iarlos o Miombros docidon o manifioslan su voIunlad
do incorporarso on un procoso inlogracionisla, por Io quo oslo inslrumonlo adquioro Ia naluraIoza do fuonlo
originaria.
En dicho inslrumonlo, propio doI Dorocho InlornacionaI IubIico, Ios Eslados asumon oI compromiso do
Ia Inlogracin, quo obviamonlo os divorso a Io inlorno, y quo lambin Io os on roforoncia a Io inlornacionaI.
Ia diforoncia on Io inlornacionaI, obIiga a una doIimilacin con olros inslrumonlos originados on Ia
osfora doI Dorocho InlornacionaI, ya quo do olra forma no so juslificara doI punlo do visla do Ia cioncia
jurdica y do Ia normaliva vigonlo, habIar do un Dorocho do Ia Inlogracin diforonlo y diforonciabIo doI
Dorocho InlornacionaI (on oI caso IubIico).
AII os dondo Ia oIaboracin doclrinaria no ha lonido avancos suslanlivos, no obslanlo Io cuaI, Ios osfuor-
zos para dislinguir oI ordon jurdico inlornacionaI lradicionaI (por asignarIo una donominacin a Ios ofoclos
do oslo documonlo) doI ordon jurdico propio do Ia inlogracin o inlogracionisla, han lonido ciorlos rosuIla-
dos posilivos.
Ia primora dislincin o crilorio dislinlivo suslanlivo, doviono do Ia finaIidad inmorsa on Ias disposi-
cionos do uno y olro ordon jurdico, dado quo mionlras on oI ordon jurdico inlornacionaI (lradicionaI) oI
mismo so oncuonlra on Ia cooorac1n, on oI ordon jurdico inlogracionisla so ubica on Ia naluraIoza
a~oc1a11+a.
Ior olra parlo, oI Dorocho InlornacionaI os do naluraIoza osonciaImonlo convoncionaI, mionlras quo oI
Dorocho do Ia Inlogracin liono on sus inslilucionos do acuordo aI modoIo una facuIlad normaliva gono-
radora do normas do Dorocho (do Ia Inlogracin on sonlido ampIio, o Comunilario o do Ia Inlogracin on
sonlido oslriclo).
Asimismo, Ia facuIlad do oslabIocor rosorvas o condicionamionlos on Ios Tralados do Dorocho Inlornacio-
naI, no os compalibIo con aquoIIos propios doI Dorocho do Ia Inlogracin (on sonlido ampIio), ya quo oIIo
impIicara afoclar oI principio do iguaIdad do Ios Eslados Iarlos o Miombros.
Si nos roforimos aI Dorocho Dorivado o lambin IIamado Socundario, oslamos aIudiondo a aquI conjun-
lo do normas omanadas do Ios rganos croados por oI Dorocho Originario.
Do acuordo a Io quo homos vonido oxprosando, oI mismo va a oslar adocuado a Ia modaIidad inlogracionisla
adoplada por Ios Eslados signalarios doI Tralado fundacionaI, dado quo Ia naluraIoza do Ios rganos croados
a osos ofoclos, condiciona Ia naluraIoza do Ias disposicionos corrospondionlos, y por ondo su apIicabiIidad on
oI mbilo inlorno do Ios Eslados Miombros o Iarlos.
So rocuorda on oso sonlido, quo oI Dorocho Originario cuaIquiora soa Ia modaIidad adoplada, condiciona
nocosariamonlo aI Dorocho Dorivado, porquo sus normas lionon jorarqua suporior a Ias dorivadas do Ios
rganos por I croados, y on caso do coIisin do normas prima oI Dorocho Originario.
Ior olra parlo, on Ias divorsas modaIidados inlogracionislas Ia nocosaria incorporacin do Ias normas
omanadas do Ios rganos croados por oI Dorocho Originario, conformando oI Dorocho Dorivado a quo haca-
mos aIusin anloriormonlo, lorna improscindibIo obIiga a aIguna considoracin roIaliva a Ia forma do oxpIi-
car Ia insorcin do una norma do Dorocho InlornacionaI on oI Dorocho inlorno do un Eslado, quo on Ia silua-
cin pIanloada so oncuonlra inmorso on un osquoma inlogracionisla.
Es docir, quo si bion Ia normaliva dorivada doI procoso no puodo calaIogarso como una norma do dorocho
inlornacionaI, so lrala do una norma quo proviono do Ios rganos do una organizacin inlornacionaI o comu-
nilaria.
Ia corrionlo duaIisla, considora Ia oxisloncia do dos Dorochos, con sus propias fuonlos, inslilucionos y
sujolos, os docir: oI Dorocho Inlorno do cada Eslado y oI Dorocho InlornacionaI.
Sobro osla baso so conforman dos rdonos jurdicos quo rigon on mbilos dislinlos, on virlud do Io cuaI no
oxislo confIiclo on ambos, dado quo oI Dorocho InlornacionaI rigo on Io inlornacionaI, mionlras quo oI Doro-
cho Inlorno rigo on cada Eslado.
En oporlunidad do quo Ia norma do dorocho inlornacionaI, doba incorporarso on oI mbilo inlorno do un
Eslado, os nocosario incorporarIa a oso ordon jurdico, por va do Ios mocanismos oslabIocidos on oI mis-
mo, convirliondo Ia norma inlornacionaI on norma do dorocho inlorno.
12
12
EI loma sin Iugar a dudas amrila un anIisis ms profundo, poro oI mismo robasa oI aIcanco do oslo documonlo.
35
Mionlras lanlo, Ia loora monisla, afirma Ia oxisloncia do un soIo ordon jurdico, quo incIuyo aI Dorocho
InlornacionaI y aI Dorocho Inlorno do cada Eslado.
Eslo significa quo un Tralado InlornacionaI (Dorocho InlornacionaI) para onlrar on vigoncia on un Eslado
(Dorocho Inlorno), quo Io ha firmado, no nocosila do una norma quo Io conviorla on Dorocho Inlorno, os docir
quo si oI Tralado os vIidamonlo coIobrado y ralificado conformo a Ia IogisIacin doI pas, oI mismo so apIica
inlornamonlo.
Ia lrascondoncia prclica on Ia apIicacin do Ias looras vislas (poso a una noloria suporacin do Ia poI-
mica hislrica), rosuIla quo o1 cua11~no ~uIorc1na o1 1orocno 1n1ornac1ona1 a1 1orocno 1n1orno, mionlras quo
o1 non1~no 1an1oa 1a noco~ar1a co11n1c1n ~oun o1 orcon co 1a~ 1uon1o~, acorca co 1a ]oraru1a co 1a~ norna~
co 1orocno 1n1ornac1ona1 una +o2 1nro~aca~ a1 1orocno 1n1orno.
EI Irof. Arbuol VignaIi con su habiluaI cIaridad y procisin, rosaIla Ia imporlancia doI loma on gonoraI,
habida cuonla do Ias dificuIlados quo onfronla un }uoz inlorno cuando dobo fundamonlar un faIIo, y oncuon-
lra conlradiccionos ovidonlos onlro una norma doI Dorocho Inlorno quo ha croado oI Eslado y olra do Doro-
cho InlornacionaI quo su Eslado conlribuy a croar y so obIig a rospolar.
13
IV. EL ORDENAMIENTO JURDICO EN EL MERCOSUR
EI Morcado Comun doI Sur (MERCOSUR), os un procoso do inlogracin quo so inicia a parlir doI Tralado
do Asuncin suscrilo oI 26 do marzo do 1991, por Ia RopubIica Argonlina, Ia RopubIica Iodoraliva doI BrasiI,
Ia RopubIica doI Iaraguay y Ia RopubIica OrionlaI do Uruguay, a lravs do un inslrumonlo propio doI Doro-
cho InlornacionaI IubIico (i.o. Tralado).
Dosdo Ia plica conslilucionaI do cada Eslado Iarlo inlogranlo doI MERCOSUR, so obsorvan roaIidados
divorsas, os ms aun lros do Ios cualro pasos miombros pIonos doI procoso han lonido roformas conslilucio-
naIos con poslorioridad a Ia suscripcin doI Tralado do Asuncin, aunquo soIamonlo Ia RopubIica Argonlina
y Ia RopubIica doI Iaraguay han avanzado on sus provisionos conslilucionaIos, incIuyondo una roguIacin
oxprosa y modorna aI rospoclo (Uruguay no ha soguido oI mismo camino y poso a Ia Roforma ConslilucionaI
doI ao 1996 y 2004 oI loma no fuo objolo do considoracin, mionlras quo Ia RopubIica Iodoraliva doI BrasiI
manliono su rodaccin originaI dosdo Ia croacin doI MERCOSUR).
Ias roaIidados divorsas a quo hacamos roforoncia, so oncuonlran ospociaImonlo on oI aIcanco do Ia parli-
cipacin do Ios Eslados Iarlos.
Do conformidad con Ias disposicionos conslilucionaIos oxislonlos on Ios cualro Eslados Iarlos on oporlu-
nidad do Ia suscripcin doI Tralado do Asuncin (marzo do 1991), oI MERCOSUR dolonla Ia condicin do sor
un procoso do naluraIoza inlorgubornamonlaI, do acuordo con Ias poloslados conslilucionaIos do cada uno
do Ios Eslados Iarlos.
Ia RopubIica Argonlina, on Ia Conslilucin NacionaI roformada on oI ao 1994, posibiIila Ia inlogracin
lanlo hacia adonlro (arlcuIo 124 do Ia Carla Magna) como hacia fuora (numoraI 24 doI arlcuIo 75, y 124 do
Ia Conslilucin).
14
Ia nuova Conslilucin do Ia RopubIica Argonlina rosuoIvo doI punlo do visla jurdico, on primor lrmino:
oI ordon do proIacin do Ios Tralados y oI dorocho dorivado omorgonlo do oIIos, y on sogundo lrmino: Ia
conslilucionaIizacin do Ia inlogracin, dos aspoclos sumamonlo lrascondonlos on oI marco do Ios procosos
do inlogracin modornos o conlompornoos.
EI primor punlo on cuoslin so rofora a Ia siluacin do Ios Tralados InlornacionaIos on roIacin a Ias
Ioyos, y ospociaImonlo a Ios Tralados roIalivos aI fonmono do Ia Inlogracin.
Rospoclo a Ios Jra1aco~ co 1n1orac1n, so oslabIoco quo oI Congroso do Ia Nacin, puodo aprobar aquo-
IIos quo doIoguon compoloncias y jurisdiccin a organizacionos supraoslalaIos, siompro quo soa on condicio-
nos do rociprocidad o iguaIdad y rospolando oI ordon domocrlico y Ios dorochos humanos.
Ior su parlo, y on forma compIomonlaria, so oxprosa quo Ia donuncia do oslos Tralados (v.g. Ios roIalivos
a Ia Inlogracin) roquioro una mayora ospociaI do cada Cmara doI Congroso do Ia Nacin.
Asimismo, so consagra Ia supromaca do Ias normas dicladas por osas organizacionos (i.o. inlornaciona-
Ios) on roIacin a Ias Ioyos do Ia Nacin, sIo on cuanlo hayan sido dicladas o omilidas por rganos do
carclor o naluraIoza supranacionaI.
13
ARBUET VIGNAII, Hobor - CIavos }urdicas do Ia Inlogracin RubinzaI CuIzoni Ediloros, Sanla I, Argonlina, Ao 2004, pgina
116 y siguionlos.
14
Con anlorioridad a Ia Roforma ConslilucionaI, Ia doclrina admili Ia vaIidoz do una juslicia supranacionaI, cuando Ia ronuncia a Ia
jurisdiccin argonlina no osl prohibida por Ioy doI Congroso do Ia Nacin o no oxislo jurisdiccin oxcIusiva y oxcIuyonlo.
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 36
Voamos onloncos, cuaIos son Ias caraclorslicas do oslos Tralados do Inlogracin quo Ia Conslilucin fa-
cuIla a quo oI Congroso do Ia Nacin apruobo.
En primor lrmino y como conlonido do Ia Inlogracin, so admilo, laI cuaI habamos oxprosado proco-
donlomonlo, quo on oI Tralado ~o co1ouon cono1onc1a~ y ]ur1~c1cc1n a rano~ ~uranac1ona1o~, o~ coc1r
~o acn11o un co~ronc1n1on1o co a1r1Iuc1ono~ y cono1onc1a~ uo on ~u no~1~ corro~oncon a1 1~1aco
^ac1n.
En sogundo lrmino, so roquioron dolorminados rou1~11o~ co 1onco n1n1no~, so pona do quo oI Tralado
soa inconslilucionaI, y oIIo so orionla a consagrar on Ias disposicionos doI loxlo normalivo, Ios siguionlos
principios:
a) do roc1roc1cac on oI sonlido do Ia mulua corrospondoncia onlro dos o ms acloros y una roIacin
soIidaria,
b) do 1ua1cac, on oI onlondido do paridad, oquiIibrio, idonlidad, con iguaI cosin do compoloncias
c) do ro~o1o or 1o~ corocno~ nunano~, y
d) do ro~o1o co1 orcon conocr11co.
En lorcor lrmino, surgon Ios rou1~11o~ co 1orna, vincuIados con oI mocanismo o procodimionlo quo
dobo soguir oI Congroso do Ia Nacin para habiIilar Ios Acuordos inlornacionaIos do Inlogracin, dislin-
guiondo dos siluacionos divorsas:
a) Ia 1n1orac1n 1a11noanor1cana, quo roquioro Ia mayora absoIula do Ia lolaIidad do Ios miombros do
cada rama IogisIaliva, y so rofioro a Ios Ialinoamoricanos, os docir Ios puobIos Ialinoamoricanos quo
habIan idiomas dorivados doI Ialn, y
b) Ia 1n1orac1n con o1ro~ 1~1aco~ no 1a11noanor1cano~, quo roquioro un procoso ms compIojo, con una
docIaracin provia do convonioncia, un pIazo do 120 das y Ia mayora absoIula para Ia aprobacin.
En cuarlo lrmino, olra caraclorslica do Ios Tralados do Inlogracin, so oncuonlra on Ia conunc1a, dado
quo so oxigo Ia parlicipacin do Ios rganos roprosonlalivos, sin porjuicio do Ia compoloncia do Ios rganos
ojoculivos.
Como viono do vorso, Ia Roforma do Ia Carla Magna do Ia RopubIica Argonlina, roconoco oI fonmono do
Ia Inlogracin, y Io incIuyo on su roguIacin, habiIilando Ia parlicipacin doI Eslado on dichos procosos do
inlogracin (con pasos Ialinoamoricanos y no Ialinoamoricanos) poro con oxigoncias do fondo y do forma
imporlanlos, quo son improscindibIos para posibiIilar su parlicipacin on un procoso do inlogracin do ca-
rclor supranacionaI o comunilario.
Ior su parlo Ia RopubIica doI Iaraguay, liono su Conslilucin aprobada on junio do 1992, dondo oI loma
do Ia inlogracin adquioro un papoI imporlanlo doI punlo do visla concopluaI y jurdico.
AI rospoclo oI arlcuIo 143 do Ia Carla Magna, afirma quo oI Eslado, on oI ojorcicio do Ias roIacionos
inlornacionaIos, so ajuslar, onlro olros, aI r1nc11o co cooorac1n.
En oI arlcuIo 145, admilo Ia oxisloncia do un orcon ]ur1c1co ~uranac1ona1, a Ios ofoclos do garanlir Ia
vigoncia do Ios dorochos humanos, do Ia paz, do Ia juslicia, do Ia cooporacin y doI dosarroIIo on Ios aspoclos
oconmico, poIlico y sociaI.
Como rou1~11o~ co 1onco, consagra:
a) oI principio do iguaIdad,
b) do vigoncia do Ios dorochos humanos,
c) do Ia Iaz,
d) do Ia }uslicia,
o) do Ia Cooporacin (sogun so ha vislo), y
f) doI DosarroIIo (on Io poIlico, oconmico, sociaI y cuIluraI).
Ior su parlo, como rou1~11o~ co 1orna, roquioro Ia aprobacin do Ia mayora absoIula do cada Cmara
doI Congroso NacionaI.
So ha considorado por aIgunos auloros, quo Ia cilada Conslilucin do Ia RopubIica doI Iaraguay, no
prioriza Ia Inlogracin Ialinoamoricana, on oI onlondido quo considora a Ia Inlogracin on su conjunlo y
como un fonmono quo no admilo una priorizacin, oxlromo quo a nuoslro juicio no roprosonla una crlica
vIida, cuando admilo sin Iugar a duda aIguna Ia inlogracin como un fonmono do Ios liompos modornos
y on oso sonlido Ia roguIa, siondo una docisin do carclor inslrumonlaI Ia priorizacin do una u olra moda-
Iidad do inlogracin.
Ior uIlimo, y on roIacin a Ia provaIoncia doI Tralado sobro aI Ioy, dolormina 1a ]oraru1a ~ura1oa1 co1
Jra1aco, aspoclo quo adquioro lrascondoncia on Ios lomas objolo do lralamionlo.
Ia RopubIica OrionlaI doI Uruguay y Ia RopubIica Iodoraliva doI BrasiI, no lionon disposicionos do carac-
lorslicas simiIaros on oI sonlido quo habiIilon Ia inlogracin do dichos pasos on procosos do carclor
37
supranacionaI, por Io quo, saIvo modificacionos conslilucionaIos oxprosas on Ios loxlos acluaImonlo vigonlos
do Ios mismos, oI MERCOSUR no podr adquirir Ia supranacionaIidad orgnica y normaliva.
Dosdo Ia plica doI roIacionamionlo doI procoso do inlogracin, con Ia normaliva inlornacionaI on malo-
ria do comorcio (y a parlir doI ao 1994 con Ia Organizacin MundiaI do Comorcio), oI loma roquioro aIguna
considoracin oxprosa.
EI IrombuIo doI Tralado do Asuncin, conlompIa on forma oxprosa quo oI Tralado ... dobo sor consido-
rado como un nuovo avanco on oI osfuorzo londionlo aI dosarroIIo on forma progrosiva do Ia inlogracin do
Amrica Ialina, conformo aI objolivo doI Tralado do Monlovidoo do 1980.
AI coIobrarso oI Tralado do Monlovidoo do 1980, Ias Iasos signalarios oscaparon a Ia rigidoz doI ArlcuIo
XXIV doI GATT o hicioron uso do Ia posibiIidad provisla on Ia CIusuIa do habiIilacin consagrada on oI ao
1979 on Ia Ronda GATT do Tokio, os docir olorgarso proforoncias quo no IIoguon a Iiborar Io osonciaI doI
comorcio rocproco, por Io quo so oslabIocon proforoncias arancoIarias rogionaIos, acuordos do aIcanco ro-
gionaI y acuordos do aIcanco parciaI.
Ior su parlo, oI arlcuIo 44 do dicho Tralado prov una cIusuIa do Ia nacin ms favorocida quo funciona
como mocanismo do muIliIaloraIizacin do Ias proforoncias quo concodan Ios miombros do Ia Asociacin a
pasos fuora o donlro doI acuordo poro por docisionos quo no osln provislas on oI Tralado do Monlovidoo do
1980 o on oI Acuordo do Carlagona.
Ia apIicacin doI arlcuIo so roaIiza hacia adonlro por va doI Acuordo do CompIomonlacin Econmi-
ca, dado quo si so hubiora uliIizado oI mocanismo doI arlcuIo 9 doI Tralado do Monlovidoo, oxislira Ia
obIigacin do oslar abiorlos a Ia adhosin, provia nogociacin con Ios doms Eslados Miombros y propiciar Ia
convorgoncia a fin do quo sus bonoficios aIcancon a lodos Ios pasos miombros.
En oI caso doI MERCOSUR (Morcado Comun doI Sur), slo fuo ingrosado on oI conloxlo do Ia AIADI
como un Acuordo do CompIomonlacin Econmica do AIcanco IarciaI, dado quo ora Ia forma do vaIorso do
Ias proforoncias arancoIarias admilidas por Ia Ronda Tokio doI GATT y a su voz, donlro doI osquoma do Ia
AIADI, oxcopluarso do Ia oxigoncia doI arlcuIo 44 doI Tralado do Monlovidoo (cIusuIa do Ia nacin ms
favorocida sogun viono do vorso), fronlo a Ios roslanlos pasos inlogranlos do Ia AIADI quo no forman parlo
doI MERCOSUR.
As os quo oI Tralado do Asuncin fuo rogislrado como oI Acuordo do AIcanco IarciaI No. 18 (Acuordo do
CompIomonlacin Econmica) on oI mos do noviombro do 1991, agrogndoso con poslorioridad divorsos
IrolocoIos AdicionaIos a dicho Acuordo do AIcanco IarciaI (osonciaImonlo so ingrosaron oI Irograma do
Iiboracin ComorciaI, oI Rgimon do Origon y Ia roguIacin do Ias CIusuIas do SaIvaguardia provislos on
Ios Anoxos I, II y IV doI Tralado do Asuncin).
En snlosis, y aI docir do Ia doclrina ms rocibida, oI aclo fundacionaI doI MERCOSUR, uliIiza aI Tralado
do Monlovidoo (conslilulivo do Ia Asociacin Ialinoamoricana do Inlogracin - AIADI), como paraguas
jurdico, vaIo docir, oslo Tralado oficia do norma jurdica habiIilanlo rospoclo a Ia apIicacin (oxcopcin) do
Ios principios consagrados on Ia normaliva GATT/OMC, on Io vincuIado con oI Irograma do Iiboracin
ComorciaI, Rgimon do Origon y CIusuIas do SaIvaguardia (Anoxos I, II y IV doI Tralado do Asuncin).
EI MERCOSUR prosonl anlo oI GATT oI Tralado do Asuncin (documonlo conslilulivo doI Morcado
Comun doI Sur) on oI ao 1992, aI amparo do Ia CIusuIa do HabiIilacin.
Ios cuoslionamionlos roaIizados por Eslados Unidos do Norloamrica y do Ia Comunidad Europoa, on
baso a quo: (i) Ia CIusuIa do HabiIilacin no roompIaza oI arlcuIo XXIV doI GATT, (ii) quo so lrala do un
acuordo comorciaI significalivo on virlud do Ia roaIidad (pobIacionaI, oconmica, olc.) do Ios pasos inlogran-
los doI MERCOSUR (principaImonlo Ia RopubIica Iodoraliva do BrasiI), y (iii) quo por Io lanlo habra quo
anaIizarIo sogun Ios procodimionlos roguIaros doI GATT, os docir oI ArlcuIo XXIV y oI Enlondimionlo, han
impodido Ia finaIizacin doI procoso do aulorizacin on oI marco do Ia OMC.
15
En oI marco doI loma objolo do dosarroIIo, oI MERCOSUR liono ciorlas caraclorslicas quo inlorosan soa-
Iar, on virlud do quo Ias mismas condicionan aI procoso, dosdo oI aclo fundacionaI hasla Ios liompos acluaIos.
5o 1ra1a co un roco~o co carc1or o+o1u11+o y racua1, co na1ura1o2a 1n1oruIornanon1a1 y conc1c1onaco.
Su carc1or o+o1u11+o so aprocia dosdo Ia plica comorciaI o oconmica, on quo so inicia a parlir do una
Zona do Iibro Comorcio (con caraclorslicas propias ya quo no rovislo lodas Ias caraclorslicas ospocficas do
dicho osladio do Ia inlogracin) para on forma graduaI y como objolivo finaI conformar un Morcado
Comun anlos doI 31 do diciombro do 1994 (arlcuIo 1 doI Tralado do Asuncin).
15
En oso sonlido, so soaIa quo on oI ao 1993 so Iogr un acuordo para croar un Grupo do Trabajo quo osludiara oI loma, y Iuogo so
procur una combinacin onlro Ia CIusuIa do habiIilacin y oI ArlcuIo XXIV doI GATT a considoracin doI Comil sobro Acuordos
ComorciaIos.
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 38
AI no haborso Iogrado Ia conslilucin doI Morcado Comun on oI pIazo soaIado, Ios nogociadoros advor-
lidos do Ia dificuIlad on oblonor rosuIlados salisfaclorios on Ios liompos provislos on oI acla fundacionaI,
duranlo oI ao 1994 acordaron Ia conformacin do una Unin Aduanora, como osladio inlormodio on oI
dosarroIIo doI procoso do inlogracin acordado on oI Tralado conslilulivo (osla siluacin so manliono on Ia
acluaIidad y ha IIovado a calaIogar oI oslado acluaI doI procoso como do Unin Aduanora o Imporfocla por
Ia faIla do adocuacin lolaI y compIola a Ios oIomonlos bsicos do una Unin Aduanora con Ios aIcancos
oslabIocidos on oI marco doI GATT).
Ior su parlo, Ia Docisin No. 9/95 do diciombro do 1995 doI Consojo doI Morcado Comun (conocida como
oI Irograma do Accin MERCOSUR 2000), roilora Ios objolivos y paulas iniciaIos, y consagra Ias Inoas do
accin do Ios nogociadoros para Ios aos siguionlos, sobro Ia baso do dos grandos roas do acluacin a sabor:
I) Ia profundizacin do Ia conformacin do Ia Unin Aduanora, y II) oI lrnsilo hacia oI Morcado Comun.
Buono os soaIar, quo anlos doI inicio do Ia uIlima olapa on Ia cuaI oslamos inmorsos on Ia acluaIidad,
surgioron vocos muy fuorlos dosdo dislinlos socloros do Ias sociodados (a dislinlos nivoIos) do Ios cualro
Eslados Iarlos, quo anlo Ia imposibiIidad do avanzar on Ios lrminos acordados originaImonlo, soaIaron
con agudoza y vaIidoz, Ia nocosaria dofinicin on cuanlo aI manlonimionlo do Io acordado on oI Tralado do
Asuncin (os docir Ia conformacin do un Morcado Comun), o on su dofoclo Iimilarso a porfoccionar Ia
Unin Aduanora a Ia quo so ingrosa oI 1 do onoro do 1995 (acluaImonlo imporfocla o incompIola), o por
uIlimo rolornar a una Zona do Iibro Comorcio porfocla.
En dofiniliva, y on rospuosla a Ia disyunliva pIanloada, on Ia olapa ms rocionlo on oI MERCOSUR (quo
so manliono on Ia acluaIidad), Ios Eslados Iarlos acordaron oI IIamado RoIanzamionlo doI MERCOSUR
inslrumonlado on sondas Docisionos doI Consojo doI Morcado Comun, aprobadas duranlo oI ao 2000, y quo
conlinuan su procoso do impIomonlacin on sodo doI propio procoso do inlogracin, confirmando Ia proso-
cucin doI camino hacia oI cumpIimionlo doI objolivo iniciaI (v.g. Ia conformacin do un Morcado Comun
onlro Ia RopubIica Argonlina, Ia RopubIica Iodoraliva doI BrasiI, Ia RopubIica doI Iaraguay y Ia RopubIica
OrionlaI doI Uruguay).
En osla olapa so doslaca nuovamonlo, Ia firmo voIunlad do Ios Eslados Iarlos, do conlinuar con oI objoli-
vo originaI pIasmado on oI arlcuIo 1 doI Tralado do Asuncin, os docir Ia conformacin doI Morcado Comun,
y do roaIizar lodos aquoIIos aclos y accionos conduconlos a Iograr Ia ansiada conformacin doI Morcado
Comun.
Es ms aun, on forma rocionlo y produclo do variabIos poIlicas (nuovas auloridados do Gobiorno lanlo
on Ia RopubIica Argonlina, on Ia RopubIica OrionlaI doI Uruguay y ospociaImonlo on Ia RopubIica Iodoraliva
doI BrasiI), donolan un nuovo impuIso, do mayor inlonsidad poIlica quo oI Ianzado on oI ao 2000, quo
pormilon afirmar Ia oxisloncia do un rosurgimionlo concopluaI doI procoso do inlogracin (para aIgunos
auloros con una noloria impronla poIlica), con miras a una adocuada proparacin y profundizacin anlo Ios
dosafos quo so siluan on oI quinquonio 2005 - 2010 (on oI marco do Ia Organizacin MundiaI do Comorcio
DocIaracin do Doha y Conforoncia MinisloriaI do Cancun, doI Acuordo Marco con Ia Unin Europoa, y do Ia
Asociacin do Iibro Comorcio do Ias Amricas AICA).
Sin ombargo, lambin so puodo obsorvar sin mayoros dificuIlados, quo oI rosurgimionlo concopluaI a quo
hacamos roforoncia, duranlo Ios aos 2004 y 2005 ha pormanocido on oso oslado, dado quo no so donolan
avancos suslanlivos on Io moduIar doI procoso do inlogracin, no oxisliondo porspoclivas ciorlas para oI ao
2006 (a va do ojompIo, on forma rocionlo Ia Unin Europoa ha dosaclivado Ias nogociacionos con oI
MERCOSUR hasla lanlo so Iogron rosuIlados on oI marco do Ias nogociacionos produclo do Ia Ronda doI
DosarroIIo).
Aparoco onloncos on forma cIara o indubilabIo, oI carclor ovoIulivo y graduaI doI procoso a quo haca-
mos roforoncia, y quo dolormin Ia adocuacin doI ordonamionlo jurdico a Ias roaIidados quo so vonan
suscilando, aun cuando Ias mismas no fuoran Ias osporadas y provisibIos on Ios liompos acordados.
Docamos quo una sogunda caraclorslica doI MERCOSUR, ora su na1ura1o2a 1n1oruIornanon1a1.
Ia naluraIoza inlorgubornamonlaI do Ia oslruclura orgnica doI procoso ha sido oslabIocida on oI Tra-
lado do Asuncin (on oI ao 1991), y roilorada normalivamonlo on oI IrolocoIo AdicionaI aI Tralado do
Asuncin sobro Ia Eslruclura InslilucionaI doI MERCOSUR (IrolocoIo do Ouro Irolo do diciombro do
1994), siondo Ia docisin poIlica do Ios Eslados Iarlos muy cIara on oso sonlido (sin porjuicio do Ias Iimi-
lacionos conslilucionaIos do BrasiI y Uruguay vislas con anlorioridad), y roilorada a Io Iargo do Ios ms do
quinco aos do vida doI procoso (vaso on sonlido Ias dislinlas DocIaracionos IrosidonciaIos o Comunica-
dos Conjunlos do Ios Irosidonlos do Ios Eslados Iarlos, omilidos on ocasin do prclicamonlo lodas Ias
Cumbros do Irosidonlos on dondo oI loma fuo objolo do considoracin oxprosa on oI mbilo do Ias nogocia-
cionos).
39
Sus rganos principaIos y unicos do carclor docisorio son do naluraIoza inlorgubornamonlaI, lanlo
on oI Tralado do Asuncin (arlcuIos 9, 10 y 13), como on oI IrolocoIo do Ouro Irolo (arlcuIos 2, 3, 10
y 16).
Es docir quo lanlo oI Consojo doI Morcado Comun como oI Grupo Morcado Comun y Ia Comisin do
Comorcio doI MERCOSUR (quo so croa on forma irroguIar con Ia Docisin No. 13/93 y so Io asigna compo-
loncias modianlo Ia Docisin No. 9/94 y quo so roguIariza on oI IrolocoIo do Ouro Irolo a lravs doI arlcuIo
16 y siguionlos), so oncuonlran inlogrados por roprosonlanlos do Ios Gobiornos do Ios Eslados Iarlos, quo
acluan on roprosonlacin y con mandalo oxproso do Ios mismos, aIojando on osa inslancia loda posibIo
considoracin o alisbo do supranacionaIidad o supraoslalaIidad (poso a aIgunas vocos quo so han oxprosado
a favor do Ia supranacionaIidad).
Donlro do Ios rganos principaIos do carclor consuIlivo, Ia Comisin IarIamonlaria Conjunla (croada on
oI Tralado do Asuncin, y roformuIada on oI IrolocoIo do Ouro Irolo), liono naluraIoza inlorgubornamonlaI.
En forma rocionlo (diciombro do 2005), oI Consojo doI Morcado Comun on Ia Cumbro do Monlovidoo do 2005
(Docisin No. 23/05 do diciombro do 2005) rosuoIvo Ia croacin doI IarIamonlo doI MERCOSUR, cuya
impIomonlacin so rosuoIvo on oI liompo y si bion conlompIa una inlogracin con parlicipacin ciudadana
on Ia oIoccin do Ios roprosonlanlos, on una primora olapa manliono Ia dosignacin por Ios Eslados Iarlos
donlro do Ia roprosonlacin parIamonlaria on sus propios pasos.
EI Ioro ConsuIlivo Econmico SociaI (croado on oI IrolocoIo do Ouro Irolo) so inlogra con roprosonlanlos
do Ios socloros oconmicos y sociaIos do Ios Eslados Iarlos, surgiondo onloncos, como un rgano sin ropro-
sonlacin gubornamonlaI, aunquo sus compoloncias Io ubican como do carclor consuIlivo.
Ior uIlimo, y donlro do Ios rganos principaIos so oncuonlra Ia Socrolara doI MERCOSUR (acluaImonlo
on procoso do lransformacin hacia oI formalo do una Socrolara Tcnica), como un rgano do apoyo admi-
nislralivo, dondo a nuoslro juicio y sogun ya homos afirmado con anlorioridad surgon aIgunas caraclors-
licas propias do Ia supranacionaIidad o do un rgano do carclor comunilario.
16
Ios rganos auxiIiaros on oI MERCOSUR cuya croacin fuo originaImonlo compoloncia doI Consojo doI
Morcado Comun, y con poslorioridad on oI liompo fuo alribuida aI Grupo Morcado Comun (arlcuIo 14,
aparlado V doI IOI), molivaron una suorlo do inconlinoncia on Ia gonoracin do mbilos do nogociacin,
quo acluaImonlo so ubica on un numoro corcano a Ios do 250 (doscionlos cincuonla), cuya donominacin
adoms do orrlica no guarda ningun lipo do sislomalizacin u organicidad (Comils, Subcomils, Rounio-
nos, Rounionos EspociaIizadas, Rounionos Ad Hoc, Comisionos, Subcomisionos, Grupos Ad Hoc, Grupos do
AIlo NivoI, Comils, Subcomils, olc.).
Ia inlogracin do osla dispora inslilucionaI lambin os do carclor inlorgubornamonlaI, os docir con
roprosonlanlos do Ios Gobiornos do Ios Eslados Iarlos, y su acluacin on Ios mismos rospondo a Ios Iinoamionlos
o docisionos adopladas on oI sono do Ios rospoclivos Gobiornos do Ios Eslados Iarlo.
Su funcin os lcnica y proparaloria do Ia normaliva quo Iuogo podr sor lransformada on Normaliva
MERCOSUR, on caso do quo Ios rganos docisorios doI MERCOSUR Ia apruobon como laI a lravs doI con-
sonso do Ios Eslados Iarlos (arlcuIo 37 doI IrolocoIo do Ouro Irolo).
Ior uIlimo, homos soaIado quo so lrala do un roco~o o o~uona co 1n1orac1n conc1c1onaco, y oIIo
porquo on suslancia, lanlo Ios aconlocimionlos on oI ordon inlorno do Ios Eslados Iarlos, como on oI dovonir
a nivoI inlornacionaI, incidon diroclamonlo on oI dosarroIIo doI procoso.
AI rospoclo, podomos soaIar quo oI MERCOSUR, no os ajono a Ios cambios on Ias auloridados guborna-
monlaIos do cada uno do Ios pasos quo Io inlogran, ya on Ias olapas provias a Ios aclos oIoccionarios, como on
Ios liompos roquoridos para Ia inslaIacin do Ias nuovas auloridados.
Es cIara Ia firmo voIunlad poIlica quo on forma prclicamonlo unnimo, han soslonido Ios divorsos
socloros y parlidos poIlicos quo han parlicipado on Ios aclos oIoccionarios on Ios cualro Eslados Iarlos,
duranlo Ia vida doI MERCOSUR, poro no monos ciorlo os quo Ia impronla, do cada uno do Ios Gobiornos
oIoclos no ha sido oxaclamonlo Ia misma on oslos quinco aos.
Ias roaIidados inlornacionaIos, lambin han impaclado o impaclan on oI dosarroIIo doI procoso do inlo-
gracin, y dosdo Ias famosas crisis inlornacionaIos, idonlificadas como oI ofoclo loquiIa o Ia gripo asili-
ca onlro olras, y as sucosivamonlo, han lonido roporcusionos diroclas o indiroclas on Ia ovoIucin o dosarro-
IIo doI MERCOSUR.
Rosumiondo, considoramos quo oslos lros aspoclos o caraclorslicas doI MERCOSUR, son iIuslralivos on
cuanlo a Ia loma objolo do osludio, oslo os, oI fonmono do Ia incorporacin do Ias normas MERCOSUR, o Ia
16
AI rospoclo so puodon soaIar divorsas normas doI MERCOSUR quo han dolorminado una nuova visin inslilucionaI do Ia Socrolara
doI MERCOSUR, y quo so oncuonlran rosoadas on Ia pgina vob do Ia Socrolara doI MERCOSUR vvv.morcosur.org.uy.
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 40
vigoncia do slas con roIacin a Ios Eslados Iarlos. sogun sor dosarroIIado on oI prximo CapluIo do oslo
lrabajo.
Ior uIlimo, os vIido soaIar quo oI MERCOSUR, como osquoma do inlogracin rogionaI doI cono Sur do
Amrica, ha gonorado un ordonamionlo jurdico propio, quo Io roguIa on sus divorsos aspoclos.
A lluIo simpIomonlo iIuslralivo, roconociondo oI aIcanco do Ios Iaudos ArbilraIos
17
, y rosaIlando Ia
imporlancia poIlica y jurdica quo Ios mismos lionon, oI Irimor Iaudo ArbilraI afirma onflicamonlo quo Ias
normas MERCOSUR, lanlo originarias como dorivadas, consliluyon un conjunlo normalivo, oxisliondo
on consocuoncia Ia conformacin do un ordonamionlo jurdico propio, y on consocuoncia do oslo rosuIla su
propio mlodo do inlorprolacin, finos y objolivos.
18
A mayor abundamionlo, y on oI mismo ordon do idoas, oI roforido Iaudo ArbilraI, soaIa quo aun on
ausoncia do normas oxprosas, oI dorocho doI MERCOSUR os suficionlo a Ios ofoclos do dolorminar Ia proco-
doncia o improcodoncia do un pIanloo.
19
V. LA INCORPORACIN DE NORMAS EN EL MERCOSUR
) sparIos ganaraIas
EI loma do Ia incorporacin do Ias normas on oI MERCOSUR, ha sido uno do Ios ms dobalidos on oI
mbilo do Ia doclrina vincuIada aI procoso do inlogracin, as como un conlinuo dosvoIo do Ios nogociadoros
on lrminos do Iograr una ofocliva impIomonlacin do Ia Normaliva MERCOSUR on sus propios
ordonamionlos jurdicos nacionaIos y por ondo on Ia rogin inlograda.
Varios son Ios aspoclos quo on gonoraI han sido abordados por Ia doclrina ospociaIizada on Ia lomlica,
siondo Ios principaIos aquoIIos roforidos a Ia (i) obIigaloriodad, (ii) Ia incorporacin do Ias normas MERCOSUR,
(iii) Ia vigoncia simuIlnoa, y (iv) Ia pubIicidad do Ias normas MERCOSUR, oxlromos quo on parlo ya homos
abordado y quo anaIizaromos soguidamonlo.
Es ms aun, Ia oscasa incorporacin do Ia normaliva (conjunlamonlo con Ia oslruclura orgnica y Ios
mocanismos do soIucin do conlrovorsias) han sido oI bIanco do Ias crlicas ms sovoras on cuanlo a Ia faIla
do profundizacin (v.g. avanco) doI propio procoso do inlogracin.
No obslanlo oI anIisis quo posloriormonlo so har, buono os advorlir quo Ia simpIo roforoncia numrica
a Ias normas aprobadas on oI sono doI procoso do inlogracin, os docir por Ios rganos docisorios doI
MERCOSUR (arlcuIo 2 doI IrolocoIo do Ouro Irolo), on forma comparaliva con aquoIIas quo han sido
incorporadas on Ios 4 (cualro) Eslados Iarlo doI MERCOSUR (miombros pIonos), os do corlo nolamonlo
faciIisla y noloriamonlo ongaosa para una corrocla ovaIuacin.
Varias son Ias considoracionos quo dobomos roIacionar on funcin do Ia afirmacin procodonlo.
Ior ciorlo, no puodo dosconocorso quo oI objolivo primario doI MERCOSUR so rofioro a un osquoma
inlogracionisla do carclor comorciaI (quo sin Iugar a dudas ha lonido dorivacionos a mi juicio - suporioros
o divorsas a Ias pIanloadas on su origon o nacimionlo), y os on oslo aspoclo (oI originaI, principaI o primario)
dondo Ia incorporacin do Ias normas ha sido pIono y oficaz por modio doI paraguas jurdico do Ia AIADI
(a lravs do Ios Acuordos do AIcanco IarciaI Acuordo do CompIomonlacin Econmica No. 18 y sus Irolo-
coIos AdicionaIos), y ospocficamonlo on oI Irograma do Iiboracin ComorciaI, Rgimon do Origon y CIu-
suIas do SaIvaguardia (Anoxo I, II y IV aI Tralado do Asuncin).
A oIIo, so puodo aadir sin mayoros osfuorzos, oI cumuIo do normas MERCOSUR, quo su propia nalura-
Ioza no roquioron incorporacin on Ios ordonamionlos jurdicos nacionaIos (laI cuaI Io rofioro on forma oxpro-
sa oI IrolocoIo do Ouro Irolo on su arlcuIo 42), y quo rocin so rosuoIvo on forma oxprosa on oI ao 2000, por
modio do Ia Docisin No. 20/02, quo obIiga a Ios nogociadoros a dolorminar on Ia propia norma (por conson-
so do Ios Eslados Iarlo) si os o no nocosaria su incorporacin aI ordonamionlo jurdico do Ios Eslados Iarlos.
Asimismo, podomos aadir Ia oxisloncia do normas MERCOSUR, o quo so han agolado por su pIona
ojocucin o por oI voncimionlo do Ios pIazos oslabIocidos on Ia propia norma (a va do ojompIo oI Cronograma
17
Ios Iaudos arbilraIos on oI MERCOSUR (lanlo on oI IrolocoIo do BrasiIia como on oI IrolocoIo do OIivos Mocanismo do SoIucin do
Conlrovorsias on oI MERCOSUR) no son un procodonlo obIigalorio para Ios roslanlos docisoros on Sodo arbilraI, y su apIicabiIidad
corrospondo soIamonlo a aquoIIos Eslados Iarlos invoIucrados on Ia Iilis o conlionda.
18
Eslo lomporamonlo nos acorca a soIucionos adopladas on olras Ialiludos: Comunidados Europoas T}CE Asunlo Van Gond y Ioos doI
ao 1963, Comunidad Andina, T}CA Irocoso 7-98, Inlogracin Conlroamoricana - CC} Sonloncia No. 2-24-95.
19
EI loxlo do Ios Iaudos ArbilraIos y ospocficamonlo oI roforido puodo visuaIizarso on Ia pgina Wob do Ia Socrolara doI MERCOSUR
vvv.morcosur.org.uy.
41
do Ias Ioas), o quo han sido dorogadas lcilamonlo por normas poslorioros (Ia lcnica jurdica on oI
MERCOSUR no os Ia ms procisa on oslo sonlido y saIvo conladas oxcopcionos, no so indican Ias dorogacio-
nos on forma oxprosa on Ia norma quo doroga a Ia anlorior, dificuIlando Ia laroa doI inlrprolo).
Ias considoracionos procodonlos no impIican dosconocor, quo Ia aclilud do Ios Eslados Iarlo, no ha sido
Ia mas adocuada on lrminos do dar cumpIimionlo aI carclor obIigalorio do Ia incorporacin do Ias normas
(cuando oIIo fuora nocosario), y quo so ha lransformado no soIamonlo on una soaI do dobiIidad doI procoso
(a vocos a parlir do pIanloos simpIislas poro quo on osoncia rospondon una aclilud no domasiado propuIsora
doI cumpIimionlo do Ia provisin doI IrolocoIo do Ouro Irolo), sino lambin on sondas rocIamacionos on
sodo doI procoso (vaso aI rospoclo, Ias innumorabIos ConsuIlas y RocIamacionos on oI mbilo do Ia Comisin
do Comorcio doI MERCOSUR, y Ios rocIamos quo amorilaron Ia apIicacin do Ios procodimionlos provislos
on oI IrolocoIo do BrasiIia).
Ias procisionos procodonlos so orionlan a ubicar on sus juslos lrminos Ia cuoslin pIanloada, dosdo un
punlo do visla gonrico o concopluaI, siondo improscindibIo su abordajo con mayor dolonimionlo, para ova-
Iuar adocuadamonlo Ia siluacin acluaI aI rospoclo.
No monos ciorlo os Ia conslanlo proocupacin do Ios Eslados Iarlos y Ios nogociadoros, conscionlos do Ia
probIomlica, do lralar do abordar salisfacloriamonlo oI probIoma proponiondo soIucionos aIlornalivas aI
incumpIimionlo roilorado do Ias provisionos doI IrolocoIo do Ouro Irolo aI rospoclo.
Rocionlomonlo, y a lluIo iIuslralivo, so rosoIvi por Ia Docisin No. 7/03, doI 17 do junio do 2003, inslruir
aI GMC para quo por inlormodio doI SGT No. 2 Aspoclos InslilucionaIos, con Ia parlicipacin do Ios doIo-
gados do Ia Rounin Tcnica do Incorporacin, oIaboro un anIisis sobro Ia apIicacin dirocla on Ios
ordonamionlos jurdicos nacionaIos do Ia normaliva MERCOSUR quo no roquiora lralamionlo IogisIalivo on
Ios Eslados Iarlos, cuyo pIazo so oncuonlra dolorminado on funcin do Ia prxima rounin doI Consojo doI
Morcado Comun (on principio ora para oI mos do diciombro do 2003).
Ia norma cilada, os moramonlo un ojompIo do sucosivas manifoslacionos normalivas, inslruyondo a Ios
rganos auxiIiaros (ospociaIizados on Ia lomlica) Ia prosonlacin do propuoslas para suporar Ia probIomli-
ca pIanloada, on funcin doI ordon jurdico doI MERCOSUR (y naluraImonlo do sus caraclorslicas osonciaIos
quo homos indicado anloriormonlo).
A nuoslro juicio, paroco naluraI y obvio, quo Ia croacin do una auloridad do apIicacin gonoraI on cada
uno do Ios Eslados Iarlo oncargada doI soguimionlo do Ias inslancias provias (viabiIidad jurdica do Ia nor-
ma propuosla) y poslorioros (impuIso para Ia aprobacin), doviono on Ia soIucin ms convonionlo on lrmi-
nos pragmlicos.
Ia naluraIoza inlorgubornamonlaI condiciona nocosariamonlo loda docisin aI rospoclo, y oI origon doI
loma so silua nocosariamonlo on oI Tralado conslilulivo doI MERCOSUR, os docir on oI Tralado do Asuncin
y Iuogo so conlinua hasla Ia acluaIidad.
8) aIarin ron aI rdan Jurdiro da Ios EsIados FarIas
En consocuoncia, corrospondo dosarroIIar oI aIcanco y consocuoncias do Ia Normaliva MERCOSUR,
por s y on roIacin a Ios ordonamionlos jurdicos nacionaIos o do Ios Eslados Iarlo.
AI rospoclo, una primora dislincin nos silua on oI Dorocho Originario doI MERCOSUR, como fuonlo jur-
dica doI procoso, y quo on oI mismo, liono oxprosa roguIacin a parlir doI ao 1994 con Ia aprobacin doI
IrolocoIo do Ouro Irolo, dondo so soaIan Ias Iuonlos }urdicas doI MERCOSUR (CapluIo V arlcuIo 41).
.r11cu1o 4T.- 1a~ 1uon1o~ ]ur1c1ca~ co1 Aorco~ur ~on:
1 11 Jra1aco co .~unc1n, ~u~ ro1oco1o~ y 1o~ 1n~1runon1o~ ac1c1ona1o~ o con1onon1ar1o~,
11 1o~ acuorco~ co1oIraco~ on o1 narco co1 Jra1aco co .~unc1n y ~u~ ro1oco1o~,
111 1a~ 1oc1~1ono~ co1 Con~o]o co1 Aorcaco Conun, 1a~ 1o~o1uc1ono~ co1 Cruo Aorcaco Conun y 1a~
11roc11+a~ co 1a Con1~1n co1 Conorc1o co1 Aorco~ur, aco1aco~ co~co 1a on1raca on +1or co1 Jra1aco co
.~unc1n.
Iuos bion, Ia norma consliluliva (v.g. Tralado do Asuncin) nada dico aI rospoclo, y saIvo Ia vigoncia
propia doI Tralado por aprobacin parIamonlaria on cada uno do Ios Eslados Iarlo
20
, y Ia dorivada do Ia
IrolocoIizacin on AIADI doI Irograma do Iiboracin ComorciaI, y sus roslanlos Anoxos on Io porlinonlo
(Anoxo I, II y IV doI Tralado do Asuncin), no oxislon disposicionos oxprosas sobro oI loma on cuoslin.
20
Ia informacin aI rospoclo puodo vorso lanlo on oI BoIoln OficiaI doI MERCOSUR No. 1 - Ao 1997, o on Ia muIlicilada pgina vob do
Ia Socrolara doI MERCOSUR.
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 42
Ias roforoncias son gonricas (arlcuIo 10, 13 y 24 doI TA), y dosdo Ia impronla do su
inlorgubornamonlaIidad como crilorio roclor, podomos concIuir on lrminos do Ia nocosaria incorporacin
do Ia normaliva omanada do Ios rganos docisorios croados por oI Tralado conslilulivo (on aquI onloncos oI
Consojo doI Morcado Comun y oI Grupo Morcado Comun sogun surgo doI arlcuIo 9 doI Tralado).
CompIomonlariamonlo, oI IrolocoIo do BrasiIia (Sisloma do SoIucin do Conlrovorsias doI MERCOSUR)
do 17 do diciombro do 1991, oslabIoci on forma oxprosa oI aIcanco do Ios Iaudos ArbilraIos omilidos por
Ios TribunaIos Ad Hoc conformados on oI marco doI procodimionlo arbilraI, aI iguaI quo oI IrolocoIo do
OIivos
21
En osla inslancia do anIisis doI Tralado do Asuncin, corrospondo formuIar aIguna procisin rospoclo aI
compromiso do armonizacin do Ias IogisIacionos on Ias roas porlinonlos para Iograr oI forlaIocimionlo doI
procoso do inlogracin, conformo a Io odiclado on oI arlcuIo 1 do dicho Tralado.
Ia primora rofIoxin corrospondo aI aIcanco do Ia oxprosin roas porlinonlos, quo soran lodas a
nuoslro crilorio - aquoIIas quo no osln incIuidas on Ios Tralados conslilulivos doI MERCOSUR, y quo ropro-
sonlon o puodan roprosonlar un obslcuIo a Ia formacin y consoIidacin doI morcado comun (objolivo
uIlimo doI procoso), vaIo docir a Ia pIona inlogracin oconmica do Ios Eslados Iarlos.
En oso sonlido, Iaria, soaIaba quo Ia armonizacin do Ias IogisIacionos y Ia aproximacin do Ias
IogisIacionos, son uliIizadas on forma indislinla poro quo roprosonlan oporacionos diforonlos. En lanlo quo
Ia armonizacin liono por objolo suprimir o alonuar Ias disparidados onlro Ias disposicionos doI dorocho
inlorno, on Ia modida on quo Io oxija oI funcionamionlo doI morcado comun, Io quo impIica Ia aIloracin do
Ios rospoclivos conlonidos.
22
Con Ia aprobacin doI IrolocoIo AdicionaI aI Tralado do Asuncin sobro Ia Eslruclura InslilucionaI doI
MERCOSUR IrolocoIo do Ouro Irolo do 17 do diciombro do 1994, oI loma liono oxprosa dofinicin,
aunquo no sin inlorprolacionos divorsas on cuanlo a su conlonido y aIcanco.
Si bion no so producon varianlos a Ia naluraIoza inlorgubornamonlaI doI osquoma do inlogracin, oxislon
varias disposicionos roIacionadas con Ios dislinlos rganos do Ia oslruclura inslilucionaI (Ios do carclor
docisorio y oI do apoyo adminislralivo), con Ias fuonlos jurdicas doI MERCOSUR, y un capluIo ospocfico
sobro oI loma (CapluIo IV ApIicacin inlorna do Ias normas omanadas do Ios rganos doI MERCOSUR).
No obslanlo oIIo, y si bion oI loma a mi crilorio so oncuonlra lolaImonlo rosuoIlo, no monos ciorlo os
quo ciorla doclrina, IIog a afirmar a parlir do Ias normas quo Io olorgaban carclor obIigalorio a Ias normas
omanadas do Ios rganos docisorios doI MERCOSUR, Ia nola do supranacionaIidad a Ias mismas (arlcuIos
9, 15, 20 y 42 doI IrolocoIo).
EI carclor obIigalorio do Ias normas MERCOSUR, doviono do Ia naluraIoza doI propio procoso do inlo-
gracin y doI aIcanco doI Acuordo conslilulivo y sus modificacionos, quo fuoron consagradas a nivoI IogaI on
Ios Eslados Iarlo on baso a Ia malriz conslilucionaI quo Ios auloriza a asumir obIigacionos y sor liluIar do
dorochos a nivoI inlornacionaI y on roIacin a olros Eslados soboranos).
En ofoclo oI principio gonoraI oslabIocido on oI arlcuIo 27 do Ia Convoncin do Viona, soaIa quo Ios
Tralados dobon cumpIirso, y por Io lanlo Ias normas omanadas do slos son obIigalorias para Ios Eslados
suscriloros doI Tralado.
Y oIIo so vo rofIojada on una norma doI propio IrolocoIo, quo compromolo a Ios Eslados Iarlo a adoplar
lodas Ias modidas nocosarias para asogurar, on sus rospoclivos lorrilorios, oI cumpIimionlo do Ias normas
omanadas do Ios rganos doI MERCOSUR provislos on oI arlcuIo 2 doI IrolocoIo. So lrala do una obIigacin
do cumpIir con Ia incorporacin do Ias normas, para Ia ofocliva impIomonlacin doI procoso do inlogracin,
a parlir do Ia Docisionos, RosoIucionos y Diroclivas do Ios rganos do Ia oslruclura inslilucionaI doI
MERCOSUR.
Dico oI arlcuIo 38 doI IOI:
Ios Eslados Iarlo so compromolon a adoplar Ias modidas nocosarias para asogurar, on sus rospoclivos
lorrilorios, oI cumpIimionlo do Ias normas omanadas do Ios rganos doI MERCOSUR provislos on oI
21
Dico oI arlcuIo 21 doI cilado IrolocoIo do BrasiIia: 1. Ios Iaudos doI TribunaI ArbilraI son inapoIabIos, obIigalorios para Ios Eslados
Iarlo on Ia conlrovorsia a parlir do Ia rocopcin do Ia rospocliva nolificacin y londrn rospoclo do oIIos fuorza do cosa juzgada.. Ior su
parlo oI arlcuIo 26 doI IrolocoIo do OIivos, oxprosa: 1. Ios Iaudos do Ios TribunaIos ArbilraIos Ad Hoc son obIigalorios para Ios
Eslados parlos on Ia conlrovorsia a parlir do su nolificacin y londrn, con roIacin a oIIos, fuorza do cosa juzgada si lranscurrido oI
pIazo provislo on oI arlcuIo 17.1 para inlorponor oI rocurso do rovisin, slo no fuora inlorpuoslo. 2. Ios Iaudos doI TribunaI Iormanon-
lo do Rovisin son inapoIabIos, obIigalorios para Ios Eslados Iarlos on Ia conlrovorsia a parlir do su nolificacin y londrn, con roIacin
a oIIos, fuorza do cosa juzgada.
22
IARIA, Worlhor Mlodos do harmonizacao apIicvois no MorcosuI o incorporacao do normas corrospondonlos nas ordons jurdicas
inlornas no MorcosuI Sous ofoilos jurdicos, oconmicos o poIilicos nos Eslados-mombros Iorlo AIogro Iivraria do Abogado
1997 pgina 143.
43
ArlcuIo 2 do oslo IrolocoIo.
Iargrafo Unico. Ios Eslados Iarlo informarn a Ia Socrolara Adminislraliva doI MERCOSUR Ias mo-
didas adopladas ara oslo fin.
Donlro doI loxlo doI IrolocoIo do Ouro Irolo, y sobro Ia baso do Ia nuova oslruclura inslilucionaI u
orgnica doI osquoma do inlogracin, so procoplua oI carclor obIigalorio do Ias normas omanadas do Ios
rganos docisorios doI MERCOSUR.
23
As os quo oI arlcuIo 9 doI IOI oxprosa: 11 Con~o]o co1 Aorcaco Conun ~o ronunc1ar noc1an1o
1oc1~1ono~, 1a~ uo ~orn oI11a1or1a~ ara 1o~ 1~1aco~ 1ar1o., mionlras quo oI arlcuIo 15 doI IOI soaIa:
11 Cruo Aorcaco Conun ~o ronunc1ar noc1an1o 1o~o1uc1ono~, 1a~ cua1o~ ~orn oI11a1or1a~ ara 1o~
1~1aco~ 1ar1o., y por uIlimo oI arlcuIo 20 doI cilado IrolocoIo afirma: 1a Con1~1n co Conorc1o co1
A11CC511 ~o ronunc1ar noc1an1o 11roc11+a~ o 1rouo~1a~. 1a~ 11roc11+a~ ~orn oI11a1or1a~ ara 1o~
1~1aco~ 1ar1o..
Es docir onloncos, quo dosdo Ias disposicionos vislas, oslamos anlo una sorio do Normas MERCOSUR,
quo son obIigalorias naluraImonlo on oI mbilo doI procoso do inlogracin y quo inlogran oI ordonamionlo
jurdico doI propio osquoma do inlogracin y cuyo aIcanco on su sono no admilo ninguna duda, aI quo so
aado oI compromiso asumido por Ios Eslados Iarlo, do adoplar modidas para su ingroso aI ordonamionlo
jurdico nacionaI do cada Eslado, o soa aprobar Ias normas jurdicas nocosarias do conformidad a Ios roquo-
rimionlos do su propia oslruclura normaliva para quo Ias mismas longan pIona vigoncia, ya soa do carclor
conslilucionaI, IogaI o rogIamonlario.
En consocuoncia, y dosdo un primor anIisis, Ias normas doI Tralado conslilulivo y sus modificalivas (aI
mismo nivoI jorrquico) on lanlo Dorocho Originario doI osquoma do inlogracin, son obIigalorias para Ios
Eslados Iarlo, on oI mbilo doI Dorocho InlornacionaI y por imporio do Ias disposicionos conslilucionaIos y
IogaIos propias do cada Eslado Iarlo.
24
Si oI pIanloamionlo so roaIiza on sodo do Ias Conslilucionos do Ios Eslados Iarlo doI MERCOSUR, Ia
apIicabiIidad dirocla (i.o. obIigaloriodad) para dichos Eslados radica on una obIigacin do modio, oslo os,
Ia adopcin do Ias modidas nocosarias para Ia impIomonlacin do Ias normas MERCOSUR on Ios
ordonamionlos jurdicos nacionaIos do Ios Eslados Iarlo.
En Ia RopubIica Argonlina, Ia Conslilucin (con su roforma doI ao 1994), oslabIoco on oI inciso 22 doI
arlcuIo 75 quo Ios lralados y convoncionos lionon jorarqua suporior a Ias Ioyos, con Io cuaI quoda pIasma-
da on forma indubilabIo oI principio do supromaca do Ios mismos. A su voz, on oI inciso 24 doI roforido
arlcuIo, soaIa quo Ios lralados do inlogracin quo doIogan compoloncias y jurisdiccin a organizacionos
supraoslalaIos on condicionos do rociprocidad o iguaIdad, londrn jorarqua suporior a Ias Ioyos, consagran-
do Ia supromaca o primaca do Ios lralados.
Sin bion oI Tralado do Asuncin y sus IrolocoIos AdicionaIos no inlogran osla calogora, on mrilo aI
carclor inlorgubornamonlaI doI osquoma do inlogracin, os vIida para afirmar Ia obIigaloriodad do Ios
Tralados on roIacin a Ios dorochos conlompIados on Ios mismos.
25
En Ia IogisIacin brasiIora, dobo soaIar quo aI aprobar oI IOI oI Congroso NacionaI, on oI Docrolo Iogis-
Ialivo No. 188, doja on cIaro quo ~on ~u]o1o~ a aroIac1n co1 Conro~o ^ac1ona1 cua1u1or co 1o~ ac1o~ uo
uocan ro~u11ar on una ro+1~1n co1 ro1or1co 1ro1oco1o, a~1 cono cua1u1ora co 1o~ ac1o~ con1onon1ar1o~
uo, on 1o~ 1rn1no~ co1 ar11cu1o 4-1 co 1a Con~111uc1n 1ocora1, 1n11uon ac11+1caco~ o conron1~o~
ra+o~ ara o1 a1r1non1o nac1ona1.
Aqu so rofIoja Ia obIigacin do modio a quo hacamos roforoncia, y os ms aun, on sodo jurisprudonciaI,
podomos aIudir aI pronunciamionlo doI Supromo TribunaI IodoraI on oI ao 1998, cuando afirm quo
o1 1ro1oco1o co Aoc1ca~ Cau1o1aro~ aco1aco or o1 Con~o]o co1 Aorcaco Conun {A11CC511), on
oca~1n co ~u 111 1oun1n, roa112aca on Curo 1ro1o,AC, on c1c1onIro co T4, o~o a ~u aroIac1n
or o1 Conro~o ^ac1ona1 {1ocro1o 1o1~1a11+o ^C. T2,5), no ~o oncuon1ra 1orna1non1o 1ncororaco
a1 ~1~1ona co corocno o~111+o 1n1orno +1on1o on o1 1ra~11, uo~, ~1 I1on o~1 ra1111caco {1n~1runon1o co
23
Dico oI arlcuIo 2 doI IOI: Son rganos con capacidad docisoria, do naluraIoza inlorgubornamonlaI: oI Consojo doI Morcado Comun,
oI Grupo Morcado Comun y Ia Comisin do Comorcio doI MERCOSUR. (CapluIo I Eslruclura doI MERCOSUR).
24
En conlra DAIIARI, Iodro quin afirma quo on Ia oslruclura acluaI doI MERCOSUR, Ias doIiboracionos omanadas do sus divorsas
inslancias no so consliluyon, por s soIas, on normas jurdicas on sonlido oslriclo, poro s on dolorminacionos poIlicas quo vincuIan a
Ios Eslados Iarlos a Ia promocin do Ia adocuacin on sus rospoclivos ordonamionlos jurdicos inlornos. (O MorcosuI poranlo o sisloma
conslilucionaI brasiIoro on MorcosuI Sous ofoilos jurdicos, oconmicos o poIlicos nos Eslados mombros (organizadora Dra.
MarisloIa Basso) pgina 114.
25
Ia RopubIica Argonlina, a lravs doI pronunciamionlo do Ia Suproma Corlo do }uslicia on oI ao 1992, on oI caso Ekmodjian ....., haba
roconocido lanlo Ia supromaca do Ios lralados inlornacionaIos on roIacin aI ordon inlorno, como oI ofoclo diroclo do Ios mismos on
roIacin a Ios rganos adminislralivos y jurisdiccionaIos.
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 44
ra1111cac1n coo~11aco o1 TB,,7), 1oca+1a no 1uo ronu1aco noc1an1o cocro1o, or o1 1ro~1con1o co
1a 1ouI11ca.
Ia naluraIoza inlorgubornamonlaI doI procoso do inlogracin y do su oslruclura orgnica inslilucionaI
(i.o. rganos) condiciona nocosariamonlo loda oI rgimon apIicabIo, y oI origon doI loma so silua nocosaria-
monlo on oI Tralado conslilulivo doI MERCOSUR, os docir on oI Tralado do Asuncin y Iuogo so conlinua -
sin varianlos on Ia cuoslin - hasla Ia acluaIidad.
En consocuoncia y aI no oxislir rganos supraoslalaIos o supranacionaIos, quo diclon normas
supranacionaIos o supraoslalaIos, corrospondo dosarroIIar oI aIcanco y consocuoncias do Ia Normaliva
MERCOSUR, por s y on roIacin a Ios ordonamionlos jurdicos nacionaIos o do Ios Eslados Iarlo.
EI Dorocho Dorivado doI MERCOSUR, os docir, Ias Docisionos, RosoIucionos y Diroclivas, son Ia forma do
manifoslarso jurdicamonlo por parlo do Ios lros rganos docisorios, no oxisliondo ninguna manifoslacin
doI IOI, acorca do Ia naluraIoza do Ias mismas, ni lampoco aI grado do proIacin quo pudiora oxislir onlro
oIIas.
NaluraImonlo, Ia jorarqua doI rgano (quo lampoco surgo on forma oxprosa) doriva do su inlogracin
(oslo os por Ia roprosonlacin quo invislon sus inlogranlos conformo a Ia oslruclura inslilucionaI on Ios Esla-
dos Iarlos) y Ias compoloncias quo so Io alribuyo a cada uno do oslos rganos.
Eslo nos IIova, a considorar aI Consojo doI Morcado Comun como auloridad poIlica mxima donlro do Ia
oslruclura inslilucionaI doI MERCOSUR, aI Grupo Morcado Comun como oI rgano ojoculivo (poro con
compoloncias propias), y a Ia Comisin do Comorcio doI MERCOSUR, como dosmombramionlo doI Grupo
Morcado Comun, on un roa ospocfica (i.o. poIlica comorciaI), oslabIocindoso una suorlo do jorarqua
inslilucionaI onlro dichos rganos do mayor a monor.
A oIIo so agrogan lros aspoclos lrascondonlos on roIacin a Ia Normaliva MERCOSUR, y oIIos so rofio-
ron on primor lrmino, aI concoplo do vigoncia simuIlnoa incorporado por oI arlcuIo 40 doI IOI, on
sogundo Iugar aI aIcanco do Ia nocin cuando soa nocosario incIuida on oI arlcuIo 42 doI IOI, y por uIlimo
Ia incidoncia do Ia pubIicacin on oI BoIoln OficiaI do MERCOSUR on Ia vigoncia do Ia Normaliva
MERCOSUR quo surgo doI arlcuIo 39 doI IrolocoIo.
Con roIacin a Ia vigoncia simuIlnoa do Ias normas omanadas do Ios rganos docisorios doI MERCOSUR
(v.g. Dorocho dorivado) on lodos Ios Eslados Iarlo, so inslaur on oI IOI un procodimionlo ospociaI on oI
arlcuIo 40.
Dico oI arlcuIo 40 doI IOI:
Con 1a 11na11cac co aran112ar 1a +1onc1a ~1nu11noa on 1o~ 1~1aco~ 1ar1o~ co 1a~ norna~ onanaca~
co 1o~ rano~ co1 A11CC511 ro+1~1o~ on o1 ar11cu1o 2 co o~1o 1ro1oco1o, coIor ~ou1r~o o1 ~1u1on1o
rococ1n1on1o:
1) 1na +o2 aroIaca 1a norna, 1o~ 1~1aco~ 1ar1o~ aco1arn 1a~ noc1ca~ noco~ar1a~ ara ~u 1ncorora-
c1n a1 corocno nac1ona1 y conun1carn 1a~ n1~na~ a 1a 5ocro1ar1a .cn1n1~1ra11+a co1 A11CC511,
11) Cuanco 1oco~ 1o~ 1~1aco~ 1ar1o~ nuI1oron 1n1ornaco 1a 1ncororac1n a ~u~ ro~oc11+o~ orconan1on1o~
]ur1c1co~ 1n1orno~, 1a 5ocro1ar1a .cn1n1~1ra11+a co1 Aorco~ur, conun1car o1 nocno a caca 1~1aco
1ar1o,
1a~ norna~ on1rarn on +1or ~1nu11noanon1o on 1o~ 1~1aco~ 1ar1o~ u c1a~ co~u~ co 1a 1ocna co
conun1cac1n o1oc1uaca or 1a 5ocro1ar1a .cn1n1~1ra11+a co1 Aorco~ur, on 1o~ 1rn1no~ co1 111ora1 an1o-
r1or. Con o~o oI]o11+o, 1o~ 1~1aco~ 1ar1o~ con1ro co1 1a2o nonc1onaco, carn uI11c1cac co1 1n1c1o co 1a
+1onc1a co 1a~ ro1or1ca~ norna~ or 1n1ornoc1o co ~u~ ro~oc11+o~ c1ar1o~ o11c1a1o~.
Ia primora roforoncia lorminoIgica doviono doI lrmino aprobacin do Ia norma, os docir quo Ia
obIigaloriodad do Ios Eslados Iarlos, naco con oI aclo formaI do aprobar Ia norma on sodo do Ios rganos
docisorios (por consonso y con Ia prosoncia do Ios Eslados Iarlos) doI MERCOSUR, y Ia misma so roIa-
ciona con Ia adopcin do Ias modidas nocosarias para su incorporacin aI ordonamionlo jurdico nacio-
naI.
Ia obIigaloriodad aIudida so corrospondo con Ios aspoclos anlos roforonciados, on lanlo so lrala do una
obIigacin do hacor quo lionon Ios Eslados Iarlos, a parlir doI diclado doI aclo normalivo on oI mbilo doI
MERCOSUR.
Io quo no surgo doI loxlo anaIizado, os Ia consocuoncia inmodiala doI incumpIimionlo do Ia obIigacin
oslabIocida, y oIIo lanlo para Ios Eslados Iarlos omisos, como para Ios parlicuIaros quo so considoran com-
prondidos on oI olorgamionlo do dorochos produclos do Ias normas aprobadas on sodo doI procoso, poro
quo no han sido incorporados aI ordonamionlo jurdico propio do cada Eslado Iarlo.
Ia rofIoxin apunla a concodorIo sonlido a Ia vigoncia simuIlanoa procopluado on oI arlcuIo do rofo-
roncia.
45
Eslo os, a nuoslro crilorio, una diforoncia suslanliva doI aIcanco doI procodimionlo, dado quo para Ios
Eslados Iarlos, oI incumpIimionlo dorivara on Ia apIicabiIidad doI arlcuIo 1 doI IrolocoIo do BrasiIia (ac-
luaImonlo doI arlcuIo 1 doI IrolocoIo do OIivos), mionlras quo para Ios parlicuIaros Ia apIicacin do Ios
procodimionlos provislos para oI RocIamo do Ios IarlicuIaros lanlo on oI IrolocoIo do BrasiIia (arlcuIo 25
y siguionlos) como on oI IrolocoIo do OIivos (arlcuIo 39 y siguionlos), surgira a parlir do Ia incorporacin on
Ios cualro Eslados Iarlo, sin porjuicio do Ia ovonluaI promocin do accionos judiciaIos on oI Eslado Iarlo quo
haya incorporado aisIadamonlo Ia norma MERCOSUR.
A mayor abundamionlo, Ia vigoncia simuIlnoa, aparoco como Ia modaIidad para olorgarIo una soIa
focha do vigoncia a Ia Norma MERCOSUR on oI morcado ampIiado.
Una lcnica IogisIaliva uliIizada on Ios primoros por Ios Eslados Iarlo (no on su lolaIidad), fuo aprobar Ia
norma MERCOSUR on su ordonamionlo jurdico, condicionada su vigoncia a Ia aprobacin cualriparlila, y
Iuogo do Ios lroinla das do Ia nolificacin por parlo do Ia Socrolara Adminislraliva doI MERCOSUR.
Esla lcnica obIigaba a una dobIo pubIicacin on Ios diarios oficiaIos do cada Eslado Iarlo, Io quo lrans-
formaba oI procodimionlo inlorno on sumamonlo ongorroso y cosloso.
En consocuoncia, oI sisloma no ora oI adocuado, dado quo una voz incorporada aI ordonamionlo jurdico
do cada Eslado Iarlo, Ia norma jurdica (do Ia naluraIoza quo soa) liono vigoncia on oI mismo, mximo quo no
oxislon provisionos on Ias IogisIacionos do Ios cualro Eslados Iarlos quo conlompIon oI procodimionlo provis-
lo on oI IrolocoIo do Ouro Irolo.
Ior olra parlo, no so conlompIa un pIazo para Ia monlada incorporacin, Io quo doviono on un accionar
obIigalorio para Ios Eslados Iarlos, poro a su voz discrocionaI on cuanlo a Ia oporlunidad.
Eslo aspoclo, ha sido oI mas crilicado - y con razn - on funcin do quo ha pormilido, nogociacionos
dbiIos, consonsos quo Iuogo puodon sor obviados, por Ia simpIo omisin do inlornaIizar Ias Normas
MERCOSUR, con Ias consiguionlos dificuIlados on oI cumpIimionlo do Ios objolivos pIasmados on Ias nor-
mas, y Ia insoguridad o incorlidumbro jurdica do lodos Ios acloros doI procoso.
Buono os soaIar, quo Ios nogociadoros no han pormanocido ajonos a osla probIomlica, y poso a Ios
osfuorzos roaIizados, no han podido conformar un sisloma quo suporo Ia dificuIlad soaIada anloriormonlo.
A va do ojompIo y on un ordon cronoIgico, so puodon rosumir Ias siguionlos disposicionos:
Ia RosoIucin No. 8/93 soIicil a Ia Socrolara doI MERCOSUR, quo on forma lrimoslraI roaIizara un
informo sobro Ia puosla on vigoncia y apIicacin do Ias Docisionos y RosoIucionos doI MERCOSUR on
oI ordonamionlo inlorno do cada Eslado Iarlo, informando a su voz a dichos Eslados.
Ia RosoIucin No. 91/93, oslabIoci quo Ias Docisionos y Ias RosoIucionos incIuirn sogun corrospon-
do, un arlcuIo on oI cuaI so oslabIocor por cada Eslado Iarlo: (i) cuaIos son Ias auloridados oncarga-
das do adoplar Ias normas o modidas nocosarias para asogurar su impIomonlacin, (ii) oI lipo do
norma roquorida para laI fin, y (iii) cuando so porlinonlo Ia focha do onlrada on vigor.
Ior su parlo, Ia Comisin IarIamonlaria Conjunla, modianlo Ia Rocomondacin No 4/95, rosoIvi
promovor Ia suscripcin do un IrolocoIo compIomonlario aI do Ouro Irolo, a Ios ofoclos do oslabIocor
con procisin Ias normas quo puodon onlrar on vigor on forma aulomlica, y aquoIIas quo roquioron
Ia rocoplacin por Ios Eslados Iarlos, y asimismo buscar Ia acoIoracin do Ia inlornaIizacin do dichas
normas.
Ia RosoIucin No. 152/96, oslabIoci Ias diroclivas para Ia oIaboracin y rovisin do Ios RogIamonlos
Tcnicos MERCOSUR, dorogada y susliluida por Ia RosoIucin No. 56/02
Ior RosoIucin No. 22/9.8, modianlo Ia cuaI so compoIo a Ios Eslados Iarlos, para quo roaIicon Ios
mximos osfuorzos para Ia incorporacin, anlos do Ia coIobracin do Ia XXXI Rounin Ordinaria doI
Grupo Morcado Comun, do Ia normaliva MERCOSUR pondionlo do oIIo, dobiondo informarso a Ia
rounin roforida Ios avancos rogislrados on laI sonlido.
Ia RosoIucin No. 32/98, oslabIoci una sorio do paulas para uniformizar, on Io posibIo Ios pIazos
para Ia inlornaIizacin do Ias normas doI bIoquo. So dolormina un procodimionlo, quo comprondo oI
onvo a Ias Soccionos NacionaIos doI Grupo y do Ia Comisin, con dioz do anloIacin a Ia roaIizacin
do Ia rounin lcnica, a Ios ofoclos do pormilir oI anIisis inlorno do Ia norma y do Ios lrmilos nocosa-
rios para su incorporacin.
Ior Docisin No. 3/99, so soIicila a Ia Comisin IarIamonlaria Conjunla doI MERCOSUR, para quo so
ofocluon Ias goslionos nocosarias anlo Ios Iodoros IogisIalivos do Ios Eslados Iarlos, a fin do acoIorar
Ios procodimionlos inlornos nocosarios para Ia incorporacin do Ia Normaliva MERCOSUR quo ro-
quiora aprobacin IogisIaliva.
Ia Docisin No. 23/00, rogIamonla Ios arlcuIos 40 y 42 doI IOI. So oslabIoco un procodimionlo roIa-
livo aI procoso do incorporacin do Ias normas MERCOSUR.
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 46
Ia Docisin No. 55/00 prorroga oI pIazo fijado por oI arlcuIo 9 do Ia Docisin No. 23/00 hasla oI 31 do
marzo do 2001.
Ior Ia RosoIucin No. 6/01, so oslabIocioron Ias Diroclricos para Ia EIaboracin, Adopcin y Rovi-
sin do Irocodimionlos MERCOSUR para Ia EvaIuacin do Ia Conformidad, Iuogo dorogada y sus-
liluida por Ia RosoIucin No. 56/02.
Ia RosoIucin No. 26/01, indica quo Ias normas MERCOSUR, on oI Vislo, doborn indicar Ios funda-
monlos jurdicos, mionlras quo on oI Considorando, Ias razonos y objolivos, y Ia parlo Disposiliva, Ia
nocosidad o no do Ia incorporacin do Ia norma, y on su caso, oI pIazo para su inlornaIizacin.
Ia Docisin No. 1/02 por su parlo da inslruccionos aI Grupo Morcado Comun, para quo oIaboro
propuoslas sobro oI IorlaIocimionlo InslilucionaI doI MERCOSUR, dondo so oncuonlra incIuido oI
rgimon do incorporacin do Ia normaliva MERCOSUR.
Ia Docisin No. 20/02, uniformiz oI lrmilo provio quo doboran soguir Ias disposicionos, on oI sono
do cada Eslado Iarlo, anlos do sor aprobadas por aIguno do Ios rganos doI MERCOSUR
Ia Docisin No. 7/03, so roquioro oI anIisis do un mocanismo rogIamonlario quo conlompIo Ia silua-
cin do aquoIIas normas quo no roquioran Ia aprobacin por va IogisIaliva, posibiIilando Ia incorpo-
racin dirocla.
Ia Docisin No. 8/03, roguIa oI sisloma do dorogacionos do Ias normas MERCOSUR.
Iuogo oI Irograma do Trabajo 2004 2006, vuoIvo a considorar Ia imporlancia do Ia vigoncia do Ia
normaliva MERCOSUR (Docisin No. 26/03), on cuanlo dolormina: (i) suscribir, on juIio do 2004, un
inslrumonlo quo oslabIozca oI procodimionlo para Ia vigoncia inmodiala do Ia normaliva MERCOSUR
quo no roquiora aprobacin parIamonlaria, considorando Ias ospocificidados do aIgunas malorias
laIos como Ias arancoIarias, y (ii) considorar, on oI ao 2004, Ia propuosla quo oIaboro Ia CIC roIaliva
aI oslabIocimionlo doI IarIamonlo doI MERCOSUR, do acuordo con Ia soIicilud roaIizada por Ios
Irosidonlos do Ios Eslados Iarlos doI MERCOSUR, considorando como una primora olapa, oI Acuor-
do InlorinslilucionaI suscrilo por oI CMC y Ia CIC.
Ia Docisin No. 31/04, oxcoplua Ia apIicacin do Ios procodimionlos inlornos oslabIocidos on Ia Doci-
sin No. 20/02, cuando soan rofiora a proyoclos do normas roIalivos a modificacionos do Ia Nomon-
cIalura Comun doI MERCOSUR y su corrospondionlo ArancoI Exlorno Comun y do Ios Diclmonos
do CIasificacin ArancoIaria, oIovados a Ios rganos docisorios doI MERCOSUR.
Ia uI11cac1n on o1 1o1o11n C11c1a1 co1 A11CC511, como consocuoncia do Io oxpuoslo procodonlomon-
lo liono ofoclos oxcIusivamonlo informalivos, y os ms aun, as fuo rosuoIlo on forma oxprosa por Ios Eslados
Iarlo, quo admilioron Ia pubIicacin do Ias normas MERCOSUR aun cuando Ias mismas no haban sido
incorporadas por lodos Ios Eslados, con Ia consiguionlo acIaracin on oI propio BoIoln OficiaI doI MERCOSUR.
En forma compIomonlaria, lanlo on oI propio BoIoln OficiaI como on Ia pgina WEB do Ia Socrolara doI
MERCOSUR, so oncuonlran incIuidas aquoIIas normas MERCOSUR, quo lionon Ia incorporacin on Ios
ordonamionlos jurdicos do Ios cualro Eslados Iarlo.
NaluraImonlo, oslo mocanismo, idoado por Ios nogociadoros, liono un ofoclo dislorsivo do Ia roaIidad
jurdica, dado quo admilo Ia subsisloncia do normas vIidas on oI mbilo doI MERCOSUR, y quo no lionon
apIicacin prclica on Ios Eslados Iarlo.
Do hocho Ios Eslados Iarlo, por razonos poIlicas, lcnicas o jurdicas, han rolardado o incumpIido con Ia
obIigaloriodad provisla normalivamonlo, abusando do su poloslad jurdica on cuanlo a su impIomonlacin
(v.g. aprobacin aI nivoI jorrquico quo corrosponda do acuordo a su oslruclura inslilucionaI), y molivando
Ias fundadas crlicas anlos roforidas.
Varios ojompIos podomos cilar on oslo sonlido, y sin porjuicio do Ia divorsa vaIoracin quo so puodo
roaIizar do Ios fundamonlos quo IIovaron a Ios Eslados Iarlo, a rovisar Ios crilorios uliIizados por sus nogo-
ciadoros on sodo do Ios rganos inlorgubornamonlaIos (quo apruoban normas quo Iuogo no so incorporan),
on osoncia oI lomporamonlo uliIizado no os admisibIo.
EI sogundo aspoclo sobro oI quo inlorosa rofIoxionar aIudo aI concoplo cuanco ~oa noco~ar1o.
En oslo loma, Ia proocupacin originaI, so conlraba on dofinir oI aIcanco do Ia fraso, habida cuonla do Ias
divorsas inlorprolacionos quo a Ia misma so Io alribuan.
Dado quo por oI arlcuIo 5 do Ia Docisin No. 23/00 oI mismo so ha rosuoIlo aunquo sin mayor
fundamonlacin y Ios rganos docisorios doI MERCOSUR, Io han vonido cumpIiondo dosdo oso onloncos,
haromos una simpIo roforoncia aI punlo, quo a nuoslro juicio aun manliono inlors.
EI roforido arlcuIo 5 do Ia Docisin roforida dico:
1a~ norna~ onanaca~ co 1o~ rano~ co1 A11CC511 no noco~11arn co noc1ca~ 1n1orna~ ara ~u
1ncororac1n, on 1o~ 1rn1no~ co1 ar11cu1o 42 co1 1ro1oco1o co Curo 1ro1o, cuanco:
47
a) 1o~ 1~1aco~ 1ar1o~ on11oncan con]un1anon1o uo o1 con1on1co co 1a norna 1ra1a a~un1o~ ro1ac1onaco~
a1 1unc1onan1on1o 1n1orno co1 A11CC511. 1~1o on1onc1n1on1o ~or o11c11aco on o1 1o1o co 1a
norna con 1a ~1u1on1o 1ra~o: 1~1a norna {11roc11+a, 1o~o1uc1n o 1oc1~1n) no noco~11a ~or 1ncorora-
ca a1 orconan1on1o ]ur1c1co co 1o~ 1~1aco~ 1ar1o~, or ro1anon1ar a~oc1o~ co 1a oran12ac1n o co1
1unc1onan1on1o co1 A11CC511. 1~1a~ norna~ on1rarn on +1onc1a a ar11r co ~u aroIac1n.
I) 11 con1on1co co 1a norna ya o~1u+1ora con1on1aco on 1a 1o1~1ac1n nac1ona1 co caca 1~1aco 1ar1o.
1n o~1o ca~o 1a Coorc1nac1n ^ac1ona1 roa112ar 1a no1111cac1n ro+1~1a on o1 .r11cu1o 4u {1) on 1o~
1rn1no~ co1 .r11cu1o 2 co o~1a 1o~o1uc1n, 1nc1canco 1a norna nac1ona1 ya o1~1on1o uo 1nc1uya o1
con1on1co co 1a norna A11CC511 on cuo~11n. 1~1a conun1cac1n ~o roa112ar con1ro co1 1a2o
ro+1~1o ara 1a 1ncororac1n co 1a norna. 1a 5.A conun1car o~1o nocno a 1o~ con~ 1~1aco~
1ar1o~.
Docamos quo oxislioron dislinlas inlorprolacionos acorca doI aIcanco do Ia oxprosin uliIizada on oI Iro-
locoIo, y oIIas so roIacionaban con Ia dislincin onlro aquoIIas normas MERCOSUR quo ora nocosario incor-
porar a Ios ordonamionlos jurdicos, do aquoIIas normas quo por lralarso do lomas inlornos o propios doI
funcionamionlo doI osquoma do inlogracin no Io roquoran.
Ior olra parlo, so soaIaba quo oxislan normas MERCOSUR quo on si bion roquoran incorporacin a Ios
ordonamionlos jurdicos nacionaIos porquo lonan ofoclo on oI ordon inlorno do Ios Eslados Iarlo, Ia dislin-
cin provona do quo oxislan siluacionos on Ias cuaIos Ias normas inlornas do uno o varios Eslados ya Ias
lonan incorporadas con oI aIcanco y conlonido do Ia norma MERCOSUR, y por Io lanlo caroca do sonlido su
inlornaIizacin.
Io ciorlo os quo on lrminos do ordonamionlo doI sisloma normalivo doI MERCOSUR, Ia Docisin anlos
roforida, oslabIoco paulas para dofinir oI aIcanco doI lrmino cuando soa nocosario doI IrolocoIo do Ouro
Irolo, y pormilo asignar corloza., por Io monos, on oI mbilo do Ios nogociadoros y docisoros doI MERCOSUR.
Ia ar11c1ac1n co 1a 5ocro1ar1a co1 A11CC511, on oI procodimionlo indicado, so Iimila a cumpIir
funcionos nolamonlo adminislralivas, on cuanlo rocoplora do Ias comunicacionos do Ios dislinlos Eslados
Iarlos do habor cumpIido con Ia inlornaIizacin corrospondionlo (y acompaar oI documonlo quo as Io
avaIo), y una voz rocibidas Ias cualro comunicacionos (do Ios Eslados miombros), roaIizar Ia nolificacin
conjunla, para Ia vigoncia simuIlnoa lroinla das dospus do comunicado oI hocho (i.o. cuarla incorpora-
cin).
Asimismo, considoramos nocosario hacor aIguna considoracin sobro Ias Docisin No. 8/03, doI 17 do
junio do 2003, caraluIada como 1rococ1n1on1o ara 1a coroac1n co ^orna~ A11CC511, fundada on Ia
imporlancia do Ia consisloncia doI sisloma normalivo doI MERCOSUR, y Ia nocosidad do garanlizar una
mayor provisibiIidad y soguridad jurdica aI procoso do incorporacin do normas omanadas do Ios rganos
doI MERCOSUR..
En oI arlcuIo 1, so soaIa:
5a1+o c1~o~1c1n oro~a on con1rar1o, 1a aroIac1n co una norna A11CC511 uo corouo o1ra
norna A11CC511, uo a ~u +o2 coroaIa o1ra an1or1or no 1ncororaca or 1oco~ 1o~ 1~1aco~ 1ar1o~, no
naco ronacor 1a oI11ac1n co 1ncororar 1a n~ an11ua ara auo11o~ a1~o~ uo no 1 o nuI1oran nocno.
1a on1raca on +1or co 1a u111na norna A11CC511 aroIaca 1n11car 1a coroac1n co 1oca~ 1a~
an1or1oro~ +1ncu1aca~.
Ior su parlo, oI arlcuIo 2 roza:
51n or]u1c1o co 1o c1~uo~1o on o1 .r11cu1o an1or1or, n1on1ra~ una norna uo corouo una o n~
norna~ an1or1oro~ no on1ro on +1onc1a co acuorco con o1 .r11cu1o 4u co1 1C1, con11nuarn +1on1o~ 1a~
norna~ an1or1oro~ uo ro1oncan coroar~o, ~1onro uo nuI1oron ~1co 1ncororaca~ or 1o~ cua1ro~
1~1aco~ 1ar1o.
EI arlcuIo 3 por uIlimo, oxprosa:
Cuanco una norna A11CC511 1u+1oro or oI]o1o oc1u~1+o 1a coroac1n co una o n~ norna~ an1o-
r1oro~ uo no nuI1oron ~1co 1ncororaca~ or a1un 1~1aco 1ar1o, 1a norna coroa1or1a coIor ~or 1ncoro-
raca ~o1anon1o or 1o~ 1~1aco~ 1ar1o~ uo nuI1oron 1ncororaco 1a norna an1or1or uo ro1onco coroar~o.
111o coIor ~or oro~aco on o1 1o1o co 1a norna cuyo oI]o1o o~ coroar una o n~ norna~ an1or1oro~,
noc1an1o 1a c1u~u1a co 1ncororac1n ro+1~1a on o1 .r11cu1o T2 co 1a 1oc1~1n CAC ^o. 2u,u2.
Ia norma aIudida, nos paroco caronlo do loda lcnica jurdica (no oslamos habIando do prociosismo
jurdico) y do rigor cionlfico doI punlo do visla jurdico, y confundo obIigaloriodad con vigoncia, con-
coplos dislinlos y con aIcanco jurdico divorso.
EI MERCOSUR no so ha caraclorizado duranlo su dosarroIIo do una procisin jurdica (quo a lodas Iucos
so lorna improscindibIo), y oslo os quizs Ia mayor oxprosin do osa afirmacin.
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 48
Dosdo sus inicios hasla Ia acluaIidad, oI MERCOSUR ha vonido aprobando normas MERCOSUR doroga-
lorias (on forma parciaI o lolaI) do normas anlorioros, sin oxprosin aIguna on Ias mismas. VaIo docir, Ia
lcnica jurdica so bas on Ia suporposicin do normas on oI liompo, con Ias consiguionlos dificuIlados
inlorprolalivas y do inlogracin doI ordonamionlo jurdico doI MERCOSUR, agravado por Ia faIla do incor-
poracin do Ias normas MERCOSUR, o Ia inlornaIizacin parciaI do Ias mismas, Io quo gonoraba un caos
jurdico quo nada bion Io haca aI procoso do inlogracin.
EI rocIamo por una mayor procisin jurdica dobi lonor olra rospuosla, a Ia onsayada y aprobada por Ia
Docisin roforida anloriormonlo.
En oso sonlido, no os vIido dorogar Io quo no ha lonido vigoncia.
Si Ia norma MERCOSUR fuo aprobada o adoplada on oI sono doI MERCOSUR, Ia misma dobo sor dojada
sin ofoclo, on oI mismo mbilo quo so dicl, porquo Ia nola caraclorizanlo, sogun vonimos do vor, on oI
procoso do incorporacin do normas MERCOSUR, so oncuonlran on Ia obIigaloriodad do Ios Eslados Iarlo,
do adoplar Ias modidas nocosarias para su incorporacin aI ordonamionlo jurdico nacionaI do cada Eslado
Iarlo, y no ms aII do oslo.
En consocuoncia, si do vigoncia oslamos habIando, Ia misma so concroliza, a nivoI nacionaI do cada Esla-
do Iarlo, cuando osla so incorpora (sin rosorvas o condicionamionlos do pIazos o on roIacin a Ia aprobacin
cualriparlila), y su modificacin (v.g. dorogacin) os una poloslad doI propio Eslado Iarlo on su mbilo
inlorno.
Asimismo, Ia vigoncia so pIasma, do acuordo aI IrolocoIo, on lrminos do simuIlanoidad, cuando Ios
cualro Eslados Iarlos Ia inlornaIizan y Iuogo do Ios 30 das do Ia nolificacin do Ia uIlima (o cuarla) incorpo-
racin aI ordonamionlo jurdico nacionaI por parlo do Ia Socrolara doI MERCOSUR, oslo os, cuando so cum-
pIo oI procodimionlo oslabIocido on oI arlcuIo doI IOI, y no anlos.
AII s os procodonlo Ia dorogacin do Ia Norma MERCOSUR on su propio mbilo, y Ia corrospondionlo
norma (disposicin conslilucionaI, IogaI o rogIamonlaria) quo Ia inlornaIiza on oI ordon jurdico nacionaI.
Sobro osla baso orrnoa, Ias roslanlos disposicionos do Ia norma lranscripla, no hacon olra cosa, quo
aumonlar Ia confusin inlorprolaliva doI sisloma normalivo doI MERCOSUR.
Ior uIlimo, dos o lros considoracionos punluaIos.
Ha sido una conslanlo quo on oI MERCOSUR, Ios rganos docisorios uliIicon mocanismos inadocuados
para adoplar docisionos, quo dovionon obIigalorias para oI dosarroIIo doI procoso.
En ofoclo, so asislo con frocuoncia, a Ia incIusin on Ias Aclas do Ias Rounionos do Ios rganos docisorios,
do disposicionos quo lionon un ofoclo simiIar a Ia normaliva MERCOSUR, oxlromo lolaImonlo inacoplabIo o
inadocuado doI punlo do visla jurdico.
Ior olra parlo, lambin homos asislido a siluacionos francamonlo irroguIaros, on cuando a Ia modaIidad
normaliva ompIoada para Ia adopcin do dolorminadas docisionos, on abiorla conlradiccin con Ias rogIas
impuoslas por oI Dorocho Originario.
AIgunos ojompIos nos pormilon oscIarocor Ia afirmacin procodonlo. Obsrvoso Ia croacin do Ia Comi-
sin do Comorcio doI MERCOSUR por Docisin doI Consojo doI Morcado Comun, cuando oIIo - por lralarso
do un rgano do carclor docisorio - roquora oI procodimionlo quo Iuogo so uliIiz para su roguIacin jurdi-
ca (i.o. IrolocoIo do Ouro Irolo), o lambin podra cilarso Ia modificacin - por modio do una Docisin doI
Consojo doI Morcado Comun - doI mandalo doI Diroclor do Ia Socrolara doI MERCOSUR, cuando oI mismo
so oncuonlra oslabIocido on oI IrolocoIo do Ouro Irolo (quo fuo objolo do aprobacin IogisIaliva on Ios Esla-
dos Iarlos).
Asimismo, Ia disporsin orgnico inslilucionaI doI MERCOSUR, no os ni convonionlo ni armnica o
sislomalizada. Ia dispora do mbilos do nogociacin, quo pormanocon on oI liompo, on ocasionos sin conlo-
nido aIguno, no os un buon indicador do una goslin adocuada.
6) Ios Iaudos rbiIraIas
Roilorando oxprosionos ya vorlidas on oslo documonlo, oI conlonido do Ios Iaudos arbilraIos diclados por
Ios TribunaIos Ad Hoc aI amparo doI IrolocoIo do BrasiIia, aI iguaI quo oI omanado doI TribunaI Iormanonlo
do Rovisin, conformo a Io dispuoslo on oI IrolocoIo do OIivos, lionon oI ofoclo do cosa juzgada onlro Ias
Iarlos on Ia conlrovorsia, y no roprosonlan un crilorio obIigalorio para oI accionar do Ios dislinlos TribunaIos.
Sin ombargo, no monos ciorlo, os quo so lralan do crilorios do inlorprolacin do Ia normaliva vigonlo on oI
mbilo doI MERCOSUR, y conlionon oIomonlos fundamonlaIos on oI anIisis do Ia normaliva MERCOSUR,
on consonancia con oI impaclo poIlico y jurdico quo Ios mismos rovislon.
49
AI rospoclo, y con dirocla roIacin a Ios lomas dosarroIIados anloriormonlo, haromos brovos roforoncias,
do Ias rosuIlancias do Ios monlados Iaudos arbilraIos, a Ios ofoclos do una mojor compronsin doI oslado do
siluacin doI ordonamionlo jurdico doI MERCOSUR.
Con Ia finaIidad do prosonlar un rosumon orionlador, Ios Iaudos ArbilraIos diclados por TribunaIos
ArbilraIos Ad Hoc (on oI marco doI IrolocoIo do BrasiIia) hasla Ia focha, han sido Ios siguionlos,
111A11 1auco .rI11ra1 {2B co aIr11 co T) 1oc1anac1n co 1a 1ouI11ca .ron11na {ar1o roc1a-
nan1o) a 1a 1ouI11ca 1ocora11+a co 1ra~11 {ar1o roc1anaca), or .11cac1n co noc1ca~ ro~1r1c11+a~ a1
conorc1o roc1roco, or 1o~ Conun1caco~ ^o. 7,7 co T7 co c1c1onIro co T7, y ^o. 7,B co 2u co
1oIroro co TB, co1 1oar1anon1o co Corac1ono~ co Conorc1o 11or1or {11C1A), y co 1a 5ocro1ar1a co
Conorc1o 11or1or {51C1A).
51C1^1C 1auco .rI11ra1 {27 co aIr11 co T) 1oc1anac1n co 1a 1ouI11ca .ron11na {ar1o
roc1anan1o) a 1a 1ouI11ca 1ocora11+a co1 1ra~11 {ar1o roc1anaca), or 5uI~1c1o~ a 1a rocucc1n y
oor1ac1n co carno co corco., y .c1arac1n co1 1auco .rI11ra1.
J11C11 1auco .rI11ra1 {Tu co nar2o co 2uuu) 1oc1anac1n co 1a 1ouI11ca 1ocora11+a co1 1ra~11
{ar1o roc1anan1o) a 1a 1ouI11ca .ron11na {ar1o roc1anaca), or .11cac1n co noc1ca~ co ~a1+a-
uarc1a ~oIro rocuc1o~ 1o111o~ ~oun 1o~o1uc1n ^o. B6T, co1 A1n1~1or1o co 1conon1a y CIra~ y
5or+1c1o~ 1uI11co~., y .c1arac1n co1 1auco .rI11ra1.
C1.1JC 1auco .rI11ra1 {2T co nayo co 2uuT) 1oc1anac1n co 1a 1ouI11ca 1ocora11+a co 1ra~11
{ar1o roc1anan1o) a 1a 1ouI11ca .ron11na {ar1o roc1anaca), or .11cac1n co noc1ca~ an11cun1n
~oIro 1a oor1ac1n co o11o~ on1oro~, ro+on1on1o~ co 1ra~11 {1o~. 574,2uuu) co1 A1n1~1or1o co 1cono-
n1a co 1a 1ouI11ca .ron11na., y .c1arac1n co1 1auco .rI11ra1.
_11^JC 1auco .rI11ra1 {2 co ~o11onIro co 2uuT) - Con1ro+or~1a on1ro 1a 1ouI11ca Cr1on1a1 co1
1ruuay {1ar1o roc1anan1o) y 1a 1ouI11ca .ron11na {1ar1o roc1anaca) ~oIro 1o~1r1cc1ono~ co acco~o a1
norcaco aron11no co I1c1c1o1a~ co or1on uruuayo, y .c1arac1n co1 1auco.
51AJC 1auco .rI11ra1 { co onoro co 2uu2) - Con1ro+or~1a on1ro 1a 1ouI11ca Cr1on1a1 co1 1ruuay
{1ar1o roc1anan1o) y 1a 1ouI11ca 1ocora11+a co1 1ra~11 {1ar1o roc1anaca) ~oIro 1ron1I1c1n co 1nor1a-
c1n co ^oun11co~ 1ono1coaco~ {1ono1coc) 1rococon1o~ co 1ruuay
51J1AC 1auco .rI11ra1 {T co aIr11 co 2uu2) Con1ro+or~1a on1ro 1a 1ouI11ca .ron11na y {1ar1o
roc1anan1o) y 1a 1ouI11ca 1ocora11+a co1 1ra~11 {1ar1o roc1anaca), ~oIro CI~1cu1o~ a1 1nro~o co 1ro-
cuc1o~ 111o~an11ar1o~ aron11no~ on o1 norcaco Ira~11ono, ^o 1ncororac1n co 1a~ 1o~o1uc1ono~ CAC
^o~. 4B,6, B7,6, T4,6 y 7T,B, uo 1n1co ~u on1raca on +1onc1a on o1 A11CC511.
CCJ.1C 1auco .rI11ra1 {2T co nayo co 2uu2) 1oc1anac1n co 1a 1ouI11ca co1 1arauay {1ar1o
roc1anan1o) a 1a 1ouI11ca Cr1on1a1 co1 1ruuay {1ar1o roc1anaca), or .11cac1n co1 1nuo~1o 1~o-
c111co 1n1orno {1A151) a 1a conorc1a112ac1n co c1arr111o~ or11nar1o~ co 1arauay., y .c1arac1n co1
1auco .rI11ra1.
^C11^C 1auco .rI11ra1 {4 co nayo co 2uu) 1oc1anac1n co 1a 1ouI11ca .ron11na {1ar1o roc1a-
nan1o) a 1a 1ouI11ca Cr1on1a1 co1 1ruuay {1ar1o roc1anaca), or 1ncona11I111cac co1 r1non co
o~11nu1o a 1a 1ncu~1r1a112ac1n co 1ana o1oraco or 1a 1oy ^o. T.65 y 1ocro1o~ con1onon1ar1o~, con
1a ^orna11+a A11CC511, uo rou1a 1a a11cac1n y u11112ac1n co 1ncon11+o~ on o1 conorc1o 1n1ra2ona.
11C1AC 1auco .rI11ra1 {5 co ao~1o co 2uu5) - 1oc1anac1n co 1a 1ouI11ca Cr1on1a1 co1 1ruuay
{1ar1o roc1anan1o) a 1a 1ouI11ca 1ocora11+a co1 1ra~11 {1ar1o roc1anaca) , or Aoc1ca~ c1~cr1n1na1or1a~
y ro~1r1c11+a~ a1 conorc1o co 1aIaco y rocuc1o~ cor1+aco~ co1 1aIaco.
Conformo a Io soaIado procodonlomonlo, podomos indicar Ios siguionlos aspoclos:
(i) Ia afirmacin do quo Ias normas doI MERCOSUR, lanlo originarias como dorivadas, consliluyon un
con]un1o norna11+o, on oI sonlido do quo oxislo un ordonamionlo jurdico on oI MERCOSUR, y consocuon-
lomonlo con sus propios mlodos do inlorprolacin, finos y objolivos, donolando Ia oxisloncia do una sorio do
oIomonlos quo conforman un ordon jurdico, aunquo no so oslara fronlo a un Dorocho acabado sino on
formacin, os rocogido por oI Irimor Iaudo ArbilraI (numoraIos 49, 50 y 57).
(ii) Ior olra parlo, Ia posibiIidad do quo on au~onc1a co norna~ o~oc111ca~ on oI MERCOSUR, oI monlado
ordonamionlo jurdico doI MERCOSUR pormilo onconlrar Ia rospuosla, on funcin do Ios objolivos y finos
impIcilos quo liono oI procoso do inlogracin, lambin surgo doI Irimor Iaudo ArbilraI (numoraI 49 y 58).
(iii) Asimismo, Ia incompalibiIidad do Ias modidas uniIaloraIos do Ios Eslados Iarlos on Ias malorias on
Ias quo Ia normaliva roquioro procodimionlos muIliIaloraIos, os olro do Ios crilorios rocoplados on oI Irimor
Iaudo ArbilraI (numoraI 62), y Torcor Iaudo ArbilraI (IiloraI H.3).
(iv) EI anIisis do Ias normas dosdo Ia plica do Ios finos y objolivos doI Tralado do Asuncin, quo so
concrolizan on Ia croacin do un morcado comun con Ios roquisilos oslabIocidos on oI arlcuIo 1 doI Tralado,
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR
REVSTA 0E 0ERECh0 0E LA uhVERS0A0 0E M0hTEV0E0 50
y como consocuoncia do oIIo, Ia suporacin do lodos aquoIIos obslcuIos aI Iibro comorcio rocproco, os olro
do Ios oIomonlos uliIizados por oI Irimor Iaudo ArbilraI, oI Oclavo Iaudo ArbilraI (Considorando), y Novo-
no Iaudo ArbilraI (numoraI 46).
(v) Ia oxisloncia do normas auloojoculabIos, os un crilorio rofIojado on oI Irimor Iaudo ArbilraI, rofirin-
doso ospocficamonlo a Ios cinco Anoxos aI Tralado do Asuncin (numoraI 66), y on oI Oclavo Iaudo ArbilraI
(Considorando IiloraI B).
(vi) Ia apIicabiIidad doI paclo sunl sorvanda y Ia ojocucin do buona f do Ios Tralados, os olro do Ios
punlos conlompIados on Ios Iaudos ArbilraIos (Irimor Iaudo ArbilraI numoraI 56) (Slimo Iaudo ArbilraI
numoraI 8.10).
(vii) Ia apIicacin doI sisloma doI Tralado do Asuncin dobo roaIizarso, dosdo una plica inlogradora con
Ias normas y principios quo roguIan oI dorocho inlornacionaI on lanlo fuonlo normaliva, sogun surgo doI
Irimor Iaudo ArbilraI (numoraIos 58 y 64), doI Sogundo Iaudo ArbilraI (numoraI 56), y doI Torcor Iaudo
ArbilraI (IiloraI II.A).
(viii) Ia circunslancia do quo dolorminadas normas roquioran do impIomonlacin poslorior no significa
quo Ias mismas carozcan do lodo vaIor, sino quo Ios Eslados lionon Ia obIigacin do no fruslrar su apIicacin
as como oI cumpIimionlo do Ios finos doI Tralado do Asuncin y sus IrolocoIos compIomonlarios, so afirma
on oI Sogundo Iaudo ArbilraI (numoraI 55).
(ix) Ia gonoracin do rosponsabiIidad doI Eslado Iarlo quo incumpIo con Ia obIigacin incorporar Ia
normaliva MERCOSUR (obIigacin do hacor), so consagra on forma oxprosa on oI Cuarlo Iaudo ArbilraI
(numoraIos 116 y 117), on oI Slimo Iaudo ArbilraI (numoraI 7), y on oI Oclavo Iaudo ArbilraI (Considoran-
do).
(x) Con roIacin aI pIazo (i.o. inoxisloncia) para procodor a Ia inlornacin do Ia normaliva MERCOSUR,
oxislon pronunciamionlos oxprosos basados on Ia apIicacin do un pIazo razonabIo, basado on oI principio
do razonabiIidad, prudoncia, causaIidad y proporcionaIidad. AI rospoclo oI Soxlo Iaudo ArbilraI (Consido-
rando B, numoraI 1, IiloraI c), y oI Slimo Iaudo ArbilraI (NumoraI 8 on su lolaIidad).
No homos prolondido sor oxhauslivos on oI anIisis roaIizado, simpIomonlo Ia inloncin fuo abordar
aIguno do Ios lomas principaIos quo so incIuyoron on oI prosonlo lrabajo.
) asuman
Do acuordo con Io quo viono do anaIizarso, oI MERCOSUR on lanlo procoso do naluraIoza
inlorgubornamonlaI, roquioro nocosariamonlo quo Ias normas MERCOSUR, aprobadas por Ios rganos con
capacidad docisoria doI MERCOSUR on principio dobon sor rocopladas por Ios ordonamionlos jurdicos
do Ios Eslados Iarlos, y slos lionon Ia obIigacin do procodor on consocuoncia, impIomonlando Ias accionos
y modidas nocosarias con dicho objolivo.
Docamos on principio, on virlud do quo oI propio IrolocoIo do Ouro Irolo, dispono quo Ia obIigalorio-
dad so apIica cuando os nocosario, oslo os, admilo siluacionos on Ias cuaIos no os nocosario procodor a Ia
incorporacin do Ias Normas MERCOSUR a Ios ordonamionlos jurdicos do Ios Eslados Iarlos.
Ias dificuIlados inlorprolalivas do Ia oxprosin anlodicha, dolorminaron Ia aprobacin do Ia Docisin No.
23/00, quo dolormin on quo siluacionos no doba inlornaIizarso Ia Normaliva MERCOSUR, oxlromo quo ya
homos anaIizado.
En consocuoncia, a parlir do oslas considoracionos provias, y anlo aIguna do Ias Normas MERCOSUR
(Docisionos, RosoIucionos o Diroclivas aprobadas por consonso on oI mbilo doI Consojo doI Morcado Co-
mun, doI Grupo Morcado Comun y do Ia Comisin do Comorcio doI MERCOSUR rospoclivamonlo), quo
doba sor incorporada a Ios ordonamionlos jurdicos do Ios Eslados Iarlos, naco Ia obIigaloriodad do slos do
adoplar Ias modidas o accionos nocosarias a osos ofoclos (i.o. obIigacin do hacor).
Sin ombargo, os inlorosanlo soaIar quo do acuordo a Ia roguIacin vigonlo on oI MERCOSUR, oxislo un
procoso inlorno on oI mbilo doI procoso do inlogracin, on forma provia a Ia aprobacin do Ia norma por Ios
rganos docisorios (Docisin No. 20/02), anIisis quo no so roaIizar on oslo documonlo.
Ior Io lanlo, on cada Eslado Iarlo, so roaIizarn Ios lrmilos (conslilucionaIos, IogisIalivos, rogIamonla-
rios) nocosarios para Ia adocuacin do ordonamionlo jurdico a Io aprobado on oI sono doI MERCOSUR.
En oslo sonlido, Ia roIacin dirocla os con oI conlonido do Ia norma, y no con oI lipo do norma (Docisin,
RosoIucin o Dirocliva), porquo os aII dondo so oncuonlra oI fundamonlo doI rango jurdico do Ia norma quo
dobor uliIizarso para Ia monlada adocuacin normaliva on Io inlorno do cada Eslado Iarlo.
En nuoslro pas so uliIiza on oI marco do Ios acuordos quo so prolocoIizan anlo AIADI, oI procodimionlo
oslaluido on oI Docrolo No. 663/985 do 27 do noviombro do 1985, quo como rogIamonlo do ojocucin doI
51
26
En nuoslro pas so uliIiz oI mocanismo do Ia prolocoIizacin anlo AIADI, y su comunicacin a Ios organismos oslalaIos, apIicando oI
Docrolo No. 663/985 do 27 do noviombro do 1985, oxlromo quo objolo do impugnacin anlo oI TribunaI do Io Conloncioso Adminislra-
livo (agolada Ia va adminislraliva) por modificar disposicionos IogaIos por modio do un aclo adminislralivo, quo fuo rosuoIlo favora-
bIomonlo por oI cilado TribunaI acogiondo Ia impugnacin roaIizada. Iara un anIisis doI loma, vor IRESNEDO do AGUIRRE, CociIia
on EI Sisloma Normalivo doI MERCOSUR y oI uso do Ios Acuordos do AIcanco IarciaI para roguIar oI Transporlo RogionaI on Ia
Inlogracin Hacia oI SigIo XXI, EdiloriaI EDUCAT, IoIolas, BrasiI, Ao 1996, pgina 458 y siguionlos.
Docrolo Ioy No. 15.071 do 14 do oclubro do 1980 quo ralific oI Tralado do Monlovidoo do 1980 (croador do
Ia AIADI), habiIila a quo Ios compromisos inlornacionaIos suscrilos on oI marco jurdico do Ia AIADI on
maloria do Acuordos do AIcanco RogionaI y Acuordos do AIcanco IarciaI (comorciaIos, do compIomonlacin
oconmica, agropocuarios, do promocin doI comorcio o do olras modaIidados) longa vigoncia a parlir do Ia
focha quo so haya oslabIocido on Ios rospoclivos prolocoIos (arlcuIo 1) siondo suficionlo Ia simpIo comunica-
cin a Ias auloridados porlinonlos doI Uruguay (arlcuIo 2), poro quo a nuoslro juicio no significa Ia incorpo-
racin quo oxigo oI IrolocoIo do Ouro Irolo on lodas Ias siluacionos, ospocficamonlo on aquoIIas quo robasan
oI mbilo propio doI Tralado do Monlovidoo, soaIndoso a su voz quo osla norma rogIamonlaria no so
oncuonlra on Ia normaliva do Ios roslanlos Eslados.
26
NaluraImonlo, quo osla circunslancia asimismo, dobor alondor a Ia organizacin oslalaI do cada uno do
Ios Eslados Iarlos, y osla acolacin so juslifica on lanlo Ia RopubIica Argonlina y Ia RopubIica Iodoraliva doI
BrasiI son Eslados IodoraIos, mionlras quo Ia RopubIica doI Iaraguay y Ia RopubIica OrionlaI doI Uruguay
son Eslados Unilarios.
Siguon como asignaluras pondionlos doI MERCOSUR, Ias consocuoncias doI incumpIimionlo por parlo
do Ios Eslados Iarlos on Ia incorporacin do Ias normas MERCOSUR indopondionlomonlo do Ios rosuIla-
dos dorivados do Ios Iaudos arbilraIos as como Ia inoxisloncia do pIazos ofoclivos para quo so procoda a Ia
inlornaIizacin do Ias normas MERCOSUR.
Asimismo, podomos indicar Ia oxcosiva disporsin normaliva on oI mbilo doI MERCOSUR, aunado a Ia
ausoncia do crilorios lcnicos (doI punlo do visla jurdico) on oI diclado do Ias normas (vislo, considorandos,
alonlo y hasla on Ia parlo disposiliva), quo domuoslran Ia incompIoloz do Ia norma omanada do Ios rganos
docisorios doI MERCOSUR.
Ior olra parlo, Ia dificuIlad do accodor a Ia normaliva MERCOSUR on forma oficaz, oslo os, conocor on
forma oficaz: Io vigonlo on cada Eslado Iarlo (os docir Io quo no osl dorogado) y Io vigonlo on forma simuI-
lnoa, aspoclos quo lambin dificuIlan Ia inlorprolacin o inlogracin doI Dorocho do Ia Inlogracin on oI
MERCOSUR y por ondo oI cumpIimionlo do Ia norma (os docir Ia oficacia y Ia oficioncia).
No so dosconoco, quo rocionlomonlo oI MERCOSUR aprob por RosoIucin No. 8/05 do 15 do abriI do
2005, modificando oI arlcuIo 12 do Ia RosoIucin No. 26/01, oI carclor pubIico do Ios proyoclos do norma
nogociados on oI mbilo do Ios rganos doI MERCOSUR, saIvo quo aIgun Eslado Iarlo oslimo nocosario
alribuirIo carclor rosorvado.
Iuos bion, inslrumonlo do Ia mayor imporlancia quo bion apIicado significar un avanco suslanlivo on
lrminos do accoso a Ia informacin on oI mbilo do nogociacin, on un procoso do inlogracin, dondo Ia
parlicipacin do Ia sociodad civiI (doI soclor privado) no os un oIomonlo quo caraclorico aI MERCOSUR.
VIido os razonar quo on oslas circunslancias, imporla sobromanora Ia voIunlad poIlica do cada uno do
Ios Eslados Iarlos y do lodos on conjunlo, para suporar Ias dificuIlados soaIadas, y roaImonlo podor avan-
zar sobro oI dosarroIIo doI ordonamionlo jurdico doI MERCOSUR.
Ia lransformacin do Ia Socrolara Adminislraliva doI MERCOSUR, on una Socrolara Tcnica - poso a Ias
obsorvacionos do ndoIo jurdico quo so Io podra asignar a osla lransformacin on Ios hochos y no on Ias
normas - pormilo aIonlar aIguna oxpoclaliva ciorla para quo so propongan soIucionos, quo naluraImonlo
doborn sor acopladas por Ios Eslados Iarlos, quo pormilan - aun on Ia inlorgubornamonlaIidad doI osquoma
do inlogracin - consagrar un rgimon adocuado on maloria do incorporacin do normas dorivadas do Ios
rganos docisorios doI MERCOSUR, on Ios ordonamionlos jurdico nacionaIos do cada Eslado.
Eslo, sin Iugar a dudas, olorgar aI procoso, corloza y soguridad jurdica, aI iguaI quo faciIilar Ia apIica-
cin do Ia normaliva on oI morcado ampIiado, ovilado innumorabIos asimolras y confIiclos onlro Ios prola-
gonislas doI procoso do inlogracin.
EL 0R0Eh JuR0C0 0EL MERC0SuR

Вам также может понравиться